Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhanA na kandra mahAvIra kobA. // amarta tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paNDitakulapatiH zrIjIvAnandavidyAsAgara vi, e| PANDIT JIVANANDA VIDYASAGARA B. A. SUPERINTENDENT FREE SAXSKRIT COLLEGE CALCUTTA. For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir smRtitattvasya prathamo bhAgaH / 0000 tithitattvam + zrAddhatattvam + Ahnikatattvam+ prAyazcittatattvama jyotistattvam + malamAsa tattvam + saMskAratattvam ] mahAmahopAdhyAya zrIraghunandana bhaTTAcArya viracitaH / vi0, upAdhidhAriNA paNDitakulapatiyA zrIjIvAnandavidyAsAgareNa saMskRtaH prakAzitazca / dvitIya saMskaraNam / kalikAtAnagayI " nArAyaNa yantre" mudritaH / i0 1885 / For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra atha pratipat atha dvitIyA zratha TatIyA prathamabhAgasya sUcIpatram / prakaraNam tithisvarUpanirUpaNam vizeSa tithikasandeha nirNayaH atha vighnapatitamRtAddAviditazrAddhakAla: atha janmatithikkatyaM atha caturthI' atha paJcamau atha SaSThau atha saptamI atha vidhAnasaptamau athASTamo atha janmASTamI atha vratakAlavyavasthA atha pAraNakAla: tadayaM saMkSepaH www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha navAnnavADa kAlaH atha bhIwgat atha azokASTamI atha navamI atha zrIrAmanavamI tadayaM saMcepaH atha dazamau zratha durgotsava: zratha saptamau pUjA tithitattvam / ... ... ..h .... ... ... ... ... 60 0 LED For Private And Personal Use Only ::: ... pRSThAryA 1 2 15. 20 26 26 30 31 32 34 35 36 40 41 47 51 54 57 58 58 * 858 76
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAyAM 84 88 104 108 114 117 121 124 sUcIpatram / prakaraNam atha vaidhahiMsAvicAra: mahAnavamIpUjAkalpaH atha kuNDavidhiH atha ekAdazI tadayaM saMkSepaH atha dvAdazI atha trayodazI atha caturdazI atha zivarAtrivrataM tadayaM saMkSepaH zivarAtrivrataprayogaH atha madanacaturdazI atha paurNamAsI atha kojAgarakatyaM atha caturaGgaM atha ravisaMkrAntiH sadayaM saMkSepaH atha grahaNaM amAvAsyAzrAddhakAla: yathAryodayayogaH atha yugAdyA 126 126 1 mA 135 137 140 144 187 188 shraaddhtttvm| atha zrAidezAH atha zrAddhadevAH athAsanaM atha darbhAH athAnujA praya piNDa piTayajJAti deza: ... atha kuzAsanaM For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suuciiptrm| pRSThAyAM 208 210 215 mm w m 220 224 228 prakaraNam athAvAhanaM athAya atha gandhAdidAnaM atha puSpaM atha dhapAH atha dIpA: athAcchAdanaM atha yajJopavItAni atha pAtrasthAnaM atha pAtrANi athAgnaukaraNaM atha hutazeSadAnaM atha vihitAvihitadravyANi atha parivezanaM athAnotsargAnantara kalyaM athAgnidagdhAdinAnavikaraNaM ... atha piNDadAnaM atha jauvatyiTaka zrAddha adha pAva gAnya pratimAsakartavyatva atha malamAse sapiNDa nottarathAddhaniSedhaH atha pratimAsapAvaNAzaktAsya kartavyatva atha maghAnayodazI zrAddha atha tIrtha zrAddha athASTakAyAI atha navAnna thAI atha poNama so ddhim atha zrAivelA athAmAvAsyA zrAddhakAlaH atha koddiSTa vAdavicAraH ayAgaucAnta dvitIyadina pAya pAhAt pUrvavatyam 230 231 233 250 251 252 257 258 258 260 273 278 7 6 For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAyAM sUcIpatram / prakaraNam zrAdyazrAddhakAla: atha sapiNDaukaraNam atha sAMvatsarikathAddam athAbhyudayika zrAddham aanggiktttvm| atha viNma trotsargaH atha zocama AcamanavidhiH zikhAbandhe vizeSaH Acamane udakagrahaNaprakArayarimANam atha dantadhAvanam atha prAtaHsmAnamadhye atha prathama yAmAI katyam atha hitoyayAmAIkalyam likhanavidhiH atha TatIyamAyAI katyam atha caturthayAmAIkvatyam atha tarpaNam atha sandhyopAsanama upAsanAvidhiH atha saviturupasthAnam atha brahmayatnaH atha devapUjA atha gaNeza pUjanam atha pArthivazivaliGgapUjAvidhi: atha dhapaH atha dIpa: atha navedyam atha paJcamavAmAI katyam validAnaprakAraH // 0 0 AWAFA WWW WWW U WAU AURAT AURA 16 6 Cccc WWWW moc 16 mo0 388. 385 386 c. ccccc 414 410 423 For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zratha gogrAsadAnam atha bhojanam prANAhutimudrA atha Rtu gugaNAH zratha SaDrasaguNAH atha dhAtuprakRtiH atha dhAnyAdi guNAH prakaragAm athAtithibhojana nityazrADe atha zAkaguNA: atha lavagAgugA: atha phalaguNAH adha toyaguNAH atha cauguNAH zratha dadhiguNAH zratha takraguNA: atha ghRtaguNAH athecvAdiguNAH www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Rtyam atha SaSThayAmAI kRtyam atha rAtri atha zayanavidhiH atha dAropagamanavidhi: sUcIpatram | prAyazcittatattvam / atha prAyazcittalattaNAm zratha tantraprasaGgakau atha prasaGgaH zrathAGgahone kAyye'pi phalaM 3 *** For Private And Personal Use Only ... ... :: ... : zratha vijAtIya prAyazcittAt vijAtIyapApanAzaH zraya cAndrAyaNAdI bhojanaparisaMkhyA atha guruprAyazcittena laghupApanAzaH. atha gaGgAmAhAtmA' : pRSThAyAM 425 428 428 434 436 438 440 440 441 442 443 445 446 59 39 447 " 458 460 99 461 467 27 470 476 478 485 486 488
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcIpatram / prakaraNam zrathAtra prayogaH gaGgAyAm asthiprakSepaH gobadhAdI vAlatvAdinA prAyazcittabhedaH atha prAyazcittopadezAdi atha caurAllAbhavinirNayaH atha krayanirNayaH atha prAyazcitta pUrvAhakRtyaM atha vAlyAdibhedAt prAyazcittam atha dhenu mUlyavyavasthA atha jJAnakRtAdi nirUpaNam atha viprAdisvAmikagovadhaprAyazcittam athaikahAyanAdi govadhaprAyazcittama atha rodhAdinimittaka gobadhaprAyazcittam athApAlananimitta govadhaprAyazcittam atha govadhApavAda: atha nimittino narabadhApavAdaH adha cANDAlAdyannabhacaNaprAyazvittam athAntyajastraugamanabhojanaprAyazcittam L** *** ... atha rAzyAdinirNayaH paladaNDayoH pramAgam mUlacikoNAzavyavasthA atha ravisaMkrAntigayanam ... tadayaM sakSepaH zratha mImAMsAdibhakSaNaprAyazcittam atha bhAyryAyAM mAtRtvAdivadataH prAyazcittam athopavatacchadanaprAyazcittam atha retI mUtrapurISabhakSaNaprAyazcittam ayocchiSTasya cANDAlAdisparza prAyazcittam atha rajasvalApaH prAyazcittam jyotistattvam / ... For Private And Personal Use Only ... : pRSThAyAM 487 503 510 511 513 514 515 516. 517 518 516 526. 526 528 534 538 "9 551 553 553 554 5. 55 556 556 557 558 562 564 568
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prakaraNam athASTavarga: vAraphalam www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcIpatram | atha grahaNam atha nAmnA nakSatrajJAnArthaM zatapadacakram atha candratArAdyazubhaprataukAraH atha prakIrNakam atha nirghAtaH atha ketuH athAkAlavRSTiH zratha sarvatobhadram atha bAlAdi cakra atha vivAha: kharjaravedhaH nAr3au nakSatra' ariSaDaSTakaM atha janmanakSatra phala atha pratyantardazAphalaM atha varSapatAko atha krame lagnadRSTiphala 400 ::: atha navavadhvA gamanaM atha prathama rajo yoga: atha garbhAdhAnaM atha SoDa varSIyA garbhiNau cintA atha puMsavana atha paJcAmRtaM atha saumantonnayanaM atha jAtabhadrAdi atha gaNDa yogaH atha patAkauvedhaH aya janmarAzipa la ... ... : : : : : : For Private And Personal Use Only : : ... 8.4 *** ... : ... ... : ... ::: : e pRSThAyAM 574 57 583 587 588 581 583 99 584 588 603 603 608 612 613 615 6 16 6 17 618 618 6 18 620 623 624 630 631 6 38 640 642
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcIpatram / pRSThAyAM 652 655 658 Www AW our wur 662 prakaraNam atha jAtakarma atha SaSThIpUjA atha nAmakaraNa atha niSkrAmaNaM athAnaprAzanaM atha navAnnaM atha car3AkaraNaM atha karNavedhaH atha vidyArambhaH atha upanayanam atha samAvarttanam atha grahAdi atha grahapravezaH atha puSkariNyArambhaH atha parokSA atha laSikarma atha lAgalacakram adha vojopticakram atha vaSacakram atha muSTi grahagAm atha dhAnya cchedanaprakAra: patha vaujasaJcayaH atha SaSTisavatsaragaNanA athAgatam atha yAtrA atha chatracakram atha siMhAsanacakram mlmaastttvm| atha mAsazakyam atha kammavizeSa mAsavizeSAdiH in 4- MMMMM 6 .mmscs 0 05cccww. 682 682 rur www Mr 734 738 741 For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sUcIpatram | prakaraNam atha darzAntamAsa zakyatve sAdhakAntarANi atha caivAdizabdAnAM cAndravAcitA zratha malamAsaH zratha daukSAkAla: atha dIkSAyAM pratiprasavaH atha svauzUdrayoH praNavayudmantraniSedhaH zratha daucitasyAzoMce japAdyadhikAraH thAzauce viSNu kIrttanama zrathAdhimAse vivAhAdiniSedhaH paryyudAsa vicAra: atha navAnnam atha samayAzuciH atha roge dAnAdi www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha mumukSukatyam atha mahAdAnalakSaNam atha malamAsa kattavyavratam atha pitRpakSamRtakriyA agnisthApanam atha varaNavidhiH atha brahmasthApanam atha dravyAsAdanam ... 040 01519 17 : For Private And Personal Use Only *** ... ... : : zra ... *** zrathAzvayuk kRSNapakSa zrAddhaH zrathAmAvasyA prathAdhimAse pratyAbdikAdivicAraH atha sapiNDa nApakarSavicAra: atha sanyAsaniSedhavicAraH athAputrasya mRtA na pArvaNama ... athAdhimA mRtasyAdhimAse pratyAbdikaM karttavyam saMskAra tattvam / : ... / 04 2 ... : 11 Thaya 754 758 768 784 785 787 " " 788 803 811 817 835 836 840 841 841 843 848 850 851 854 855 855 857 861 862 864
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcIpatram / pRSThAyAM 2. . awaraurav ~ 873 874 879 prakaraNam atha caruvidhAnam atha bhUmijapAdividhAnam athAstaraNam atha viMzatikASThikA prathAjyasaMskAraH atha suvAdilakSaNam atha virUpAkSajapaH atha prakRtaM karma atha prAyazcittam atha yajJavAstukaraNam atha pUrNAhutiH atha vandanAdi karma atha vivAhaH athAhaNam atha vivAhaparipATI atha pANigrahaNam atha yAnArohaNAdi atha garbhAdhAnam atha puMsavanam atha sImantonayanam atha zoSyantau homaH atha jAtakarma atha nAmakaraNama atha niSkrAmaNam agraamn atha car3AkaraNam athopanayanam atha samAvartanam atha navarAhapraveza karma atha grahayataH 888 885 809 6 6 6 // // 0 0 0 Aman. GNm- AM 0 0 0 A00 W occu 812 215 818 821 822 826 843 For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIgaNezAya nmH| tithitattvam / praNamya saccidAnandaM rAmaM kAmadamaukharam / tithyAditattva tatprotyai vakti zrIraghunandanaH // tatra tithisvarUpamAha hemAdrikAlamAdhavIyayoH skAnde prabhAsakhaNDam / "amA Sor3azabhAgena devi proktA mhaaklaa| saMsthitA paramA mAyA dehinAM dehadhAriNau // amAdipauNamAsyantA yA eva zazinaH klaaH| tithayastA: samAkhyAtA: Sor3azaiva varAnane" // candramaNDalasya Sor3azabhAgena parimitA dehadhAriNI prAdhArazaktirUpA amAnAmnI mahAkalA proktA kSayodayarahitatvAnnityA saksUtravat sarvAnusyUtA tadanyA: paJcadaza kalA: pratipadAditithivizeSarUpA iti Sor3azaiva kalAstithaya iti| atra prathamakalA kriyArUpA pratipat evaM dvitIyAdikalA kriyArUpA dvitIyAdiH sA ca haddhirUpA cet zuklA hAsarUpA cet kRssnneti| tathA ca sstttriNshnmtm| tatra pakSAvubhau mAse zuklakRSNo krameNa hi| candrAdhikaraH zuklaH kRSNacandra kSayAtmakaH // pakSalyAdyAstu tithayaH kramAt paJcadaza smatA: / darzAntAH kRSNapakSe tA: pUrNimAntAzca zukla ke" // pakSatiH pratipat etatsavaM kriyaiva kAla iti matAnusArAduktaM tadatirikta kAlavAdimate tu tattakriyoelakSita: kAla iti| yathA viSNu purANe / "kAlasvarUpaM rUpaM tadviSaNomaveya vartate" / viSNudharmottare ca / "anAdinidhanaH kAlo rudraH saGga. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / paNaH sma tH| kalanAt sarvabhUtAnAM sa kAlaH parikIrtitaH" / kAla nAt la ya krnnaat| tathA ca viSNupurANam / "the samarthA jagatyasmin sRSTisaMhArakAriNaH / te'pi kAlena lauyante kAlo hi valavattaraH" // na ca "aSTamAMza caturda zyA: kSINo bhavati cndrmaa:| amAvAsyASTamAMza ca tataH kila bhavedanuH" iti kAtyayAnIyadarzanAccaturdamyAH zeSayAma paJcadazyAH kalAyA: kSayArambhAdevaM darzAntayAme Adya kA lAyA utpattevirodha iti vAcaM tasya darzathAhopayukta pAribhASikakSayotpattiparatvaM na tu tahAstavaM smRtijyoti:zAstravirodhAt / tathAhi gobhilaH / "sUryAcandramasoyaH paraH sannikarSaH sA'mAvasyA" iti paraH sannikarSazca upayadhobhAvApannasama sUtrapAtanyAyena rAzyekAMzAvacchedena shaavsyaanruup:| tathA ca amAvAsyAghaTakatAdRzasahAvasthAnayuktAkamaNDalAJcandramaNDalasya / "arkAdini:mRta: prAcI yad yAtvaharahaH zazau / bhAgai dazabhistat syAttithizcAndramasaM dinam" / iti muusiddhaantoklen| "liMgAMzakamta thArAzerbhAga ityabhidhIyate // AdityAdiprakaSTastu bhAgaM dvAdazakaM ydaa| candramAH syAttadA rAma tithirityabhidhIyate" iti viSNudharmottaravacanAdrAzihAdazAMzahAdazAMzabhogAtmaka nirgamarUpaviyogena zuklAyAH pratipadAdi tattirutyattirevaM "sUryAcandramasoyaH paro viprakarSaH sA poNa mAso" iti gobhilolona paurNamAsaughaTakasaptamarAzyavasthAnarUpaparamaviyogAnantaramakamaNDala pravezAya candramaNDalasya rAzihAdazAMzahAdazAMzamogAtmaka pravezarUpasannikarSaNa kRSNAyAsta tattithe. shcotpttiH| tatra tithivizeSavihite karmaNi ubhayadine tithilAbhe praznapUrvaka nirNayamAha vissnnudhrmottrm| "nakSatraM devadeveza For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tithiJcAIvinirgatAm / dRSTvopavAsaH karttavyaH kathaM zaGkara jAnatA " // zaGkara uvAca: / "sA tithistadahorAtra yasyAmabhyudito raviH / tayA karmANi kurvIta hrAsa ho ma kAramAm // sAtithistadahorAtraM yasyAmastamito raviH / tayA karmANi kurvIta jAmavRddhau na kAraNam" iti / " zuklapakSe tithigrahyA yasyAmabhyudito raviH / kRSNapakSe tithigrA yasyAmastamito raviH / atrAmAvAsyAvattithivRddhicayAbhyAM na vyavasthA / kintu raverudayAstamayatithisambandhAt zuklakRSNapacAbhyAM vyavasthA / sA ca yugmAdyanAghrAtatithikarmaparA sAmAnya vizeSanyAyAt / yugmamAha gRhyapariziSTaM nigamaca / "yugmAgnikRtabhUtAni SaNmunyorvasurandhrayoH / rudreNa dvAdazIyuktA caturhazyAtha pUrNimA || pratipadApyamAvAsyA tithyoryugma mahAphalam / etAstaM mahAghoraM hanti puNyaM purAkRtam" // dvitIyATatoyayozcaturthIpaJcamyoH SaSThau saptamyoraSTamaunavamyorekAdazaudvAdazyozcaturdazaupaurNamAsyoH pratipadamAvAsyayoryugma melanaM tattattithimAtranimitta ke kamaNi mahAphalam / etat prayojanantu tithivizeSavihite karmaNi tithikhaNDa vizeSa ni yamanam / svatithyA karmAnirvAhe sahAyabhAve nAnyatithyanupravezAdupavAsAdyAcaraNaJca / ataeva viSNudharmottare / sA tithistadahorAtramityanena khaNDa titherahorAcatvAnukIrttanamahorAtrasAdhyopavAsAdikarmArhatvArthaM tacca tithyantarasahAya bhAvaM vinA prAyazo na sambhavatauti / ataH prAtaHkAle tattatithyalAbhe tithyantare'pyupavAsasaGkalpaH / ahorAtrAbhojanarUpasya tasya prAtarArambhAtvAt / saMvatsara pradIpe'pi "prAtaH sandhyAntataH kRtvA saGkalpaM budha Acaret" / ityuktam atredaM vIja' karmastAvadapUrvajanakatvena vidheyatvena ca prAdhAnyaM tiSyAdestu For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / guNatvena kvacidupalakSaNatvaM tadAha grg:| "tithi nakSatravArAdi sAdhanaM punnypaapyoH| pradhAnaguNabhAvena svAtantraNa na te camAH / pradhAnasya vidheyakarmaNo guNabhAvenAGgatvena taduktaM "karmAsavihitaM naiva buddhau viparivartate zabdAtta tadupasthAnamu. pAdeye guNo bhavet" / pramANAntarAsavihitaM karma buddhau prathama na viSayobhavati prAthamikazabdAdeva tasya karmaNa upasthitiriti upAdeye khavidheye karmaNi pUjAdau candrAdikriyAtvena tadavacchinnakAlatvena vA zuci tatkAlIvinaH karmAdhikArAttasmin pramANAntaralabhyatvenAvidheyatvAt tithyAdiguNa iti| atastattithiM vinApi prAtareva saGkalpaH natu tttithynurodhaadnytreti| evaJca mAsapakSatithaunAJcetyAdyanurodhena prAta:saGkalpayedityanurodhena ca anyatithikarmaNo'nyatithyArambhe'mukatithAvArabhyAmukaM karma karttavyamiti vktvym| prArambha eva tattitheranupravezAna dossH| etastaM yugmaviparItaM pratipada hitIyayoH tauyAcaturthorityAdyormelanaM mahAghoraM mahApApajanakam / atrApavAdo vakSyate ata: "pUrvAhno vai devAnAM madhya dinaM manuSyANAmaparAhnaH pitRNAm / " ityAdi zrutyAdyanurodhe. nobhayadine karmayogyaprazastakAle hitauyAlAme tauyAyutaiva dvitIyA grAhyA na pratipadyutA TatIyApi dvitIyAyutaiva na caturthIyutA evamanyatra natvekadina eva karmayogyaprazastakAlalAbhe'pi yugmaadyaadrH| ataeva, "karmaNo yasya yaH kAlasta kAlavyApinau tithiH / tayA kammANi kurvIta hrAsahaddI na kAraNam" // iti vRdayAjJavalko yena sandehanirAsAt sandehaviSaya eva yugmAdivacanapravRtteH pradhAnasya karmaNo bodhakena pUrvAhlAdizAstreNa guNasya tithyAdeniyAmakasya yugmAdizAstrasya jetvytvaacc| vyastatithinindArthavAdo'pi sandeha. For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 tithitattvam / viSayanirNayapara eva vidhizeSatvAttasya / evaJca pUrvadine pUrvAhna yugmasambandhiparatitheraprAptau paradine ca tatprAptau tattithivihitapUjAdeH pUrvAhNAnurodhAt paradinakarttavyatva pratIyate / natu yugmAnurodhAt pUrvadine / atra ca / "paJcamI saptamI caiva dazamau ca trayodazI / pratipanratramI caiva karttavyA sAmmukho tithiH // iti paiThonasivacanasya tu / "sAmma ukhya nAma sAyAjJavyApino dRzyate yadA" | iti skandapurANena sAyAhna vyApinI titheH sAmma ukhya vidhAnena pUjAdAvanavakAzAdupavAsaparatvam / evaM "trisandhyavyApinau yAtu saiva pUjyA sadA tithiH / na tatra yugmAdaraNamanyatra harivAsarAt" // iti pArAzaroyeNa trisandhyavyApitvena niyamAbhidhAnaM tadapavAdakamiti sAyAjJavyApitvamapi mUharttanyUnatvena jJeyam / " vratopavAsasrAnAdo ghaTikaikA yadA bhavet / sA tithiH sakalA neyA pitrarthe cAparAhniko" // iti devalavacanAt / nanvahorAtrasAdhyopavAsAdau kuto na rAtriyugmagrahaNaM maivaM tatrApi karmArthaM divA tadaGgakhAnadevatApUjAdonAM karmaNAM karttavyatvAdrAtrau ca taniSedhAt divAyugmasyaiva grahaNamiti tithivivekaH / ataeva jAvAlaH / "ahaH su tithayaH puNyAH karmAnuSThAnato divA / naktAdi vratayoge tu rAtriyogo viziSyate" // divAkarmAnuSThAne karttavye ahaH su tithayaH puNyAH tithyantarasaMyogAt puNyA zrataH karmAnuSThAne tA eva brAhyAH / anyathAharvihite karmasyavidhAnamanarthakaM syAt / naktAdivratayoge - tviti nizAsAdhyakarmopalakSaNam atra rAtriyogo vizicyate rAtrau tithyantarasaMyogo viziSyata ityarthaH / vastutastu paJcamausaptamau caiva ityAdinA vizeSataH sAyAjJavyApinI tithegrahaNAdupavAse'pi na rAtriyugmAdaraH anyathA tadabhidhAna mana 11 For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / rthakaM syaat| etacca jayantI shivraatraadivishesstrprm| yadyapi "nAnaM dAnaM japaHzrAddhamanantaM raahudrshne| AsurI rAtriranyatra tasmAttAM parivarjayet" // iti paryu dastetara. kAlo'pi karmayogyastathApi, "pUrvAhno vai devAnAM madhya dinaM manuSyANAmaparAhnaH pitRnnaam"| iti zrutyukta kAlalAme sa eva niyAmakaH prshsttvaat| ataeva "yayAsta savitA yAti pitrstaamupaaste| tithintebhyo'parAho hi svayaM dattaH svayambhuvA" // iti yadyapariziSTauyena astagAminyAstitheH prAyeNAparAhnasambandhenAparAhno hetutayA nirdiSTo natu paryudaste tarakAlaH prazastakAlAlAme tu sAmAnya kAlamAdAya yugmAdinA vyavasthA kvacit vizeSavacanAdeva rAtriyugmAdaraH yathA / "madhyAGgavyApinI grAhyA ekamakte sadA tithiH / natAdivratayoge tu rAtriyogI viziSyate" // atra yugmatara kRSNapakSapratipadubhayapakSadazamI trayodazI kRSNa caturdazo haidhe tu prAguktazuklapakSe tithiAhyetyAdinA vakSyamANa pratipat sahitauyA sthaadityaadivcnaaddaavsthaa| titheH pUjyakAlApekSA vidheyakamaNyeva niSiddhe karmaNi tu tttttithimaanaapekssaa| na tatra puujykaalmaatraapekssaa| tadAha kAlamAdhavauye vRddhagAyaH / "nimittaM kAlamAdAya vRttividhinissedhyoH| vidhiH pUjyatithau tatra niSedhaH kAlamAtrake // tithInAM pUjyatA nAma karmAnuSThAnato mtaa| niSedhastu nivRttyAtmA kAlamAtramapekSate // " etaddacanadayaM kalaJjAdhikaraNa nyAyamala miti vikRtamekAdazautatve / karmAnuSThAnataH karmAnuSThAne vRttiH paalnm| gAyavacanotanimittamityatra vidhiniSedhayoranuSThAnAnanuSThAnarUpapAlane kAlasya nimittatvena abhidhaanaat| ataHkAlaM pravakSyAmi nimittaM krmnnaamih"| iti bhvissypugnnaac| For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / Avazyaka parvAdikriyamANasya nityanaimittikatvam / vyaktamAha mArkaNDeya puraannm| "nitya naimittikaM jJeyaM parvavAhAdi paNDitaiH" iti evaJca pazaucAntAt dvitauye'hotyAdikasya kAlavizeSasya nimittatvenollekhaH saGgacchate / " mAsapakSatithInAJca nimittAnAJca srvshH| ullekhanamakurvANo na tasya phalabhAgbhavet / iti brahmANDa bhaviSyapurANokteH / nimittAnAmutpattividhisamabhivyAhRta niyatAnAM na tu prAzastvanoktAnAm atra cakAraddayazrutermAsAdInAM pRthaknimitAnAJcollekhaH / na tu mAsapakSatiyaunAM nimittaubhUtAnAmeva / atra ca vaidikakriyAnimittasya kAlavizeSasya zucitatkAla jovitvenAdhikArivizeSaNaubhUtasyAnte yA saptamau sA nAdhikaraNe yo jaTAbhiH sa bhuGkta itivat kAlasya vizeSaNatvena tRtauyAprAptaH kintu kAlabhAvayoH saptamautyanena taddAdhikA punaH saptamau vidhIyate zaradi puSpAnti saptacchadA itivat / ataH kattRvizeSaNaubhUtasyApi kAlasya vaidikakriyAyA nimittatayollekhaH kriyaiva kAla iti matetu sutarAM nAdhikaraNatA sUyyAdikriyAyA karttavyasya karmaNo adhikaraNatAnupapatteriti pUrvAhAdestu prazastatvena nimittatayA nollekha iti / yugmAdarastu daivakRtya eva na piTakatye 1 tathA ca vyAsanigamau "hitauyAdikayugmAnAM pUjyatA niyamAdiSu / ekoddiSTAdivAdI kAsayAdideSaNA" // iti ekoddiSTAdivAdI ekoddiSTAdizrAdanimittabhUta tithivizeSasya vRdyAdau prAdAvityatrAdizabdAt kSayastambhitatve grAhye tathA sati zrAddhakAlasya sandehe hrAsAdideSaNA hrAsavRddhAdividhAyako niyAmaka iti yAvat / atra vRddhihAsau candrasya tAbhyAM zuklakRSNapacau For Private And Personal Use Only -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / lkssyete| "zukla pakSe tithi hyA yasyAmabhyadito rviH| kRSNa pakSe tithiyA yasyAmastamito raviH" / ..iti vissnnudhrmottraikvaakytvaat| tena tithivaidhe AparAliketarapitakatye zuklakRSNapakSayo raverudayAstAbhyAM vyvsthaa| AparAhike tu sapiNDau karaNAdau hAmahayAdItyAdizabdAt prAgula yayAstamityAdinA vyvsthaa| etahiSaya eva kAlamAdhavauyataM sumantu vcnm| "hAhantu vyApinI cet syAyatAhasya tu yA tithiH| pUrvasyAM nivapet piNDamityAGgirasabhASitam // tithiviveke'pi| piTakatye ca pUrvAhna madhyAhnavihite saMzaye viSNudharmottaravacanAt zuklapakSakRSNapakSabhedena vyvsthaa| evaJca prAgukta viSNudharmottaravacane upavAsaca karttavyaH kathamityatropavAsapadamaparAhnavihitatarapiDhakatyadevakRtyopalakSakam etacca pratyuttaravacane upavAsamityanabhidhAya karmamAvanirdezAt kamANauti bhuvcnnirdeshaacaavgmyte| aparAhnavihitantu yayAsta savitA yAtItyasya viSayo hetuvabigadakharasAditya tm| etacca ubhayadinAparA lAbhe neym| yatra cobhayadine'pi na tallAbhastatra darzataratithiSu / "aparAhe tu saMprApte abhijidrohinnodye| yadava dIyate jantostadakSayamudAhRtam" // iti matsyapurANavacanAdaparadine gauNAparAhne shraaddhm| abhijidaemaghaTikA rohiNaM navamaghaTikA mukhyAparAhnastu paJcadhAvibhaktadinacaturthAMzo yathA "prAtaHkAlo mUhattA strI na saGgavastAvadeva tu| madhyAisvimUhUrtaH syAdaparAhnastataH param / sAyAGgastrimuhataH syAt zrAddha tana na kArayet / rAkSaso nAma sA velA gahitA sarvakarmasu" / manu sapiNDIkaraNasyAparAhikatve kiM mAnamiticedapa For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / rAhe tu paiTakamityumargavacanameva maanm| kiJca / yadyapyadatakaH pUSA paiSTamatti sadA crum| agnaundrakharasAmAnyA. sAlo'tra vidhIyate / ti chandogapariziSTe yathA bahanAmanurodhAttaNDa lacarne kAnurodhAt paiSTacasaH 'viruddhadharmasamavAye bhUyasAM syAt sadharmakatvam' iti jaiminisUtrAJca tahadanApi bahudevatAkapArvaNAnurodhAdekoddiSTa kAlavAdha iti| evaM saMvasaramadhikRtya / "sapiNDaukaraNaM tasmin kAle rAjendra tcchnnu| ekoddiSTavidhAnena kArya tadapi pArthiva / iti viSNupurANIyamekoddiSTAMza taditikartavyatAparaM natu tatkAla paraM tathAca pariziSTa prkaashkRtm| "zrAddhayamupakramya kurvIta shpinnddnm| tayoH pArvaNavat pUrvamekoddiSTamathAparam" // iti zaGkhavacanAntaraM yatra ca prathamaSaNmAsAbhyantare malamAsapAte'pi SaSThamAsikapUrvatithireva prathamaSANmAsikasya kAla: ekAhanyU naSaNmAse tasya vidhAnAt / hitoyasya tu trayodazamAsikapUrvatithiH ekAhanyUnasaMvatsare vidhAnAt yathA chndogprishissttm| "ekAhena tu SaNmAsA yadA stharapi vA tribhiH / nyUnA: saMvatsaracaiva syAtAM pANmAsike tadA" // saMvatsaraca bayodazabhirapi maasaibhvti| tathAca shrutiH| hAdazamAsAH saMvatsaraH kacitrayodazamAsA: saMvatsaraH iti| atra kaalmaadhviiykRten| "pANmAsikAbdike zrAddhe syAtAM pUrvedhurava te| mAsikAni khakauye tu divase hAdaze'pi ca" // iti paiThaunasivaca nai kvaakytvaat| ekAnya napadena mRttithipuurvtithegrhnnm| etaca pUrvamRtatithiM vihAya aparamRtithimAdAya mAsavarSagaNa nayA siddhm| etena pUrvamRtatithimAdAya mAsavarSagaNanayA mRtatitheH pUrvatithiM vihAya tat pUrvadine maithilAnAM yat pANmAsikaddayakaraNaM taddheyameva / atra For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / syAtAM pANmAsike tadA ityatra / "hAdazapratimAsyAni prAdya pANmAsike tathA / sapiNDokaragAJcaiva ityetat shraadvssodd'shm"| iti chandogapariziSTauyagaNanAyAmapi pANmAsike ityupAdAnAt prathamahitauyaSANmAsikatvenaivollekhaH natu nyU naSANmA. mikatvena nyUna saaNvtsriklenaiti| evaJca hitauyaSANmAsikasya paiThonasinA yadAbdikatvamukta tacca / "prAbdike kRcchrapAdaH syAdekAhaH punraabdike"| iti zaGkhokta prAyazcittavizeSajJApanArtha tatparadinakartavyapretabAisya punarAbdikatvArthaJca ataeva "pUrvedhurAbdikaM zrAdda pareyuH punraabdikm"| iti zaGkhavacanAntaram etena hitoyAbdIya prAptapiTatvasampradAnakathAdvAnnabhojane'pi zUlapANyataprAyazcitta heymiti| nanvevaM paratra saptame mAmi kriyamANasya kathaM pANmA. mikatvamiticet bhaatm| uttaraSaNmAse malamAsapAte'pi tathAtvasyAvazyakatvAt / atha yatrApa kaSTa sapiNDanaM kRtaM tatra pazcAt vRdhapasthitau kA gatiriticet yathA apakRSTa sapiNDanajanyApUrva pUrNasaMvatsara kAla prApya pitRtvaprApakam / "kate sapiNDIkaraNa naraH saMvatsarAtparam / pretadehaM parityajya bhogadehaM prapadyate" // iti viSNudharmottarIyAttathA vRdyArambhakAle 'pi klpaate| "arvAka saMvatsarAvaddho pUrNasaMvatsare'pi vaa| ye sapiNDo katA: pretA na teSAntu pRthak kriyA" // iti zAtAtapauya pUrNa saMvatsarabArambha kAla yostu lyatvAbhidhAnAt yatra tu "yadahA vRddhirApadyeta" iti gobhila mUtreNa apakarSoM vidhIyate tatra "prAgAvartanAdataHkAla vidyAt" iti gobhi na sUtrAntareNa caDAdirUpa de miyAntarvidhAnAt mapiNDokaraNasya aparAhe vidhAnAttayoravAdhAyAsanna pUrvadine apa . karSaH / evaJca zuddhita lalikhita syamanta kopAkhyAnabaddaviM For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 11 nizcitya kRtaM sapiNDanaM tadAnIM vighnana vRddhAbhAve'pi vRdyA. rambhakAlAntaraM pUrNasaMvatsaraM vA prApya tadeva piTatvaprApakamiti na spinnddnaantrm| atra "zvaH karttAsmIti nizcitya dAtA vipraavimnvyet"| itivanizcityeti utkaTakoTikasambhAva. mopalakSaNaM bhaviSya nimittasya karmaNaH pratya haahtvaat| evaJca vRddhithAI yadarthaM kRtaM tatkama cet vighnAt tahine na kriyate sadA dinAntare tat kammaNi kriyamANe tadaGgale na punadhizrAI kartavyameva / "pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punaH / tadaGgasyAkriyAyAntu nAvRttinaM ca tat kriyA" // iti chandogapariziSTena sAGgakaraNAbhidhAnAt hemaadrikRtm| "pUrNa saMvatsare zrAddha Sor3azaM prikiirtitm| tenaiva ca sapiNDatva tenaivAbdikamiSyate" // atra pUrNasaMvatsarakriyamANazAvAda yathobhayanirvAhastathApakaSTa zrAhAdapyubhayanirvAhAnna pUrNasaMvatsare pAbdikAntaram / evaJca paJcadazazrAddha kRte'pyunneyam / gobhilena pUrNasaMvatsare sapiNDIkara gAmabhidhAya "ata UI saMvatsare saMvatsare pretAyAnna dadyAd yasminnahani pretaH syAt" iti sUtreNAdyAbdAdUca sAMvatsarikavidhAnAcca / yAnitu "mukhyaM zrAddha mAsi mAsi aparyAptAvataM prati / hAdazAhena vA kuryyAdekAhe hAdazAthavA" // iti maraucivacanena ekAhakartavyatayA hAdazamAsikazrAdvAnyuktAni tAni zUdreNApi AdyamAsikadina eva kAryANi natvAdyamAsika katvA tat paradina ekAdabhamAsikAnoti jnyeym| evaJca teSAmapakarSe tanmadhya tadantakAla kartavyatayA pANmAsika haya. sapiNDIkaraNApakarSaH siyatauti sudhaubhirbhaavym| __ sapiNDIkaraNeti karttavyatAyAM brhmpuraannm| "caturyavAdhya pAtramya ekaM vAmena paanninaa| ehautvA dakSiNe naiva For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 tithitattvam / pANinA ca tilodakam // mammAyitvA pRthivIM ye samAnA iti smrn| pretaviprasya haste tu caturbhAgaM jalaM kSipet // tataH pitAmahAdibhyastanmanvaizca pRthak pRthak / ye samAnA iti hAbhyAM tanjalantu samarpayet / adhyantenaiva vidhinA pretapAnAca pUrvavat / tebhyazcArya nivedyaiva pazcAcca svayamAcaret // eka pretapAna vAmanAnantaraM dakSiNena ca gRhItveti sambandhaH / ye samAnA iti mantradayaM paThan pretapAnasthamutsRSTajalaM kuzarekhAtrayeNa caturdA vibhajya bhAgamekaM pretabrAhmaNa haste kSipet dadyAt utsRSTajalapiNDayoH saMvibhAge mantrasya karaNatvaM vyaktamAha shaataatpH| "nirUpya caturaH piNDAn piNDadaH prtinaamtH| ye samAnA iti hAbhyAmAdyantu vibhajet vidhaa| eSa eva vidhiH pUrvamayaM pAtracatuSTaye" // iti tatastadanantaraM tamannaiH pitAmahAdibhedena virAhattaryAdivyA iti mantraizcakA. rAt pitAmahAdyutsRSTavAkyaizca tadutsRjya ye samAnA iti dyAbhyAM mantrAbhyAmadhye tabbalaM pretapAtrasthajalantenaiva vidhinA pratye kena pUrvavaJcaturbhAgarUpaM pretapAnAt samarpayet pitAmahAdipAtreSu mishryet| tebhyaH pitAmahAdibhyastribhyastamizritapuSyatilodakarUpamadhye nivedya tattat brAhmaNahaste prakSipya pshcaadaacaamedityrthH| tena pretabrAhmaNahasta utsRSTadattasyaivAya jalasya tadavaziSTajalasya bhAgavayaM pitAmahAdyumaSTAya jaleSu mizrIkattavyamiti prtiiyte| ataeva dattasyaiva pretapiNDasya mizrIbhAva iti zrAivivekaH / evaJca "catvAri pAtrANi satila. gandhodakAni nauNi pitRNAmekaM pratasya pretapAtra piTapAve. vAsiJcati" ye samAnA ityAdi gobhilasUtre pAThakramadarzanAt sarvatra chandogAnAM sapiNDIkaraNe pratakarmakaraNaM piDhakarmapU. vaikaM kinvaya dAnamAtre pAThakramAcchAbdakramasya balavatvAt For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / brahmapurANe pretAya dAnAnantaraM tataH pitAmahAdibhya iti zAbdakramasyAvAdhenAdhya pAtreSu gandhapuSpadAnaparyantaM piTapUrvakatA utsage tu pretpuurvktaa| yathAcamane "akSiNI nAsike kau" iti gobhilasUtrasthapAThakramamunA "aGguSThena pradezinyA ghrANaM pshcaadnntrm| aGgaSThAnAmikAbhyAJca cakSuH thove punaH punaH" " iti dakSokta zAbdakramo gyata iti ataeva chandogapariziSTena sUtrakramAnyathAtva spaSTIkRtaM yathA "triH prAzyApo disanmujya mukhmtaanyupspRshet| AsyanAsAkSikarNAMzca nAbhivakSa: ziro'zakAt" // etenAnusaSTajalena anutsRSTajala samanvayottarotsarga: piTadayitAyAmukto nirastaH / brahmapurANe ye samAnA iti smaraNAnantaraM jalaprakSepamAtrAbhidhAnena pUrvamutsargapratIte: evaM saMsravajalasamanvayastu maithilokto'pi na yuktaH prAgukta vacaneSu samanvayottarAya'nivedanolaH svayamAcamedityeva pAThaH kalpatarau tathA darzanAt prAcamanaM kuryyAditi vAcaspatimizravyAkhyAnAJca / Acamediti ikhazchAndamaH Acarediti tu lekhakapramAdapAThaH atra ca zeSamanamanujApya sarvamannamekatroitya ucchiSTasamaupe darbheSu madhumadhviti akSanamo madanteti japitvA vI strIn piNDAn dadyAt" iti gobhilasUtreNa "sarvasmAt prakatAdannAt piNDAn madhatilAnvitAn dravyazeSeNA" ityanena ca zrAdravyazeSadravyeNaiva pArvaNe piNDavidhAnAt tahikatAvapi sapiNDIkaraNe tanniyamAt yadyapi zeSAbhAve piNDa nivRttirAyAti tathApi yathoktavastvasampattI grAhyaM tadanukAri yt| "yavAnAmiva godhamA bohoNAmiva zAlayaH" / iti chandogapariziSTAt "mukhyAlA pratinidhiH zAstrArthaH" iti nyAyAJca madhvAdyabhAve gur3AdigrahaNavat / dravyAntareNApi piNDadAnaM zeSadravyaniyamastu tatsambhave dravyAntaratyAgAya anyathA tadaGgAbhAve kammavaiguNyaM syAt "sahapiNDakriyAyAm" iti manataH piNDa sya pretapiNDena sahamitrokaraNaM yoti sapiNDIkaraNasamAkhyAsiddhArtha sutarAM tatra tathAcaraNaM pratipattirUpakamAGga eva pratipAdyAbhAve tatrivRttiH "pazuyAge lohitaM nirasyati zabirasyati" ityaadaavtaa| ataeva For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / "yajJavAsturUpapratipattiyAge'pi yajJo yasmin vasatIti" yajJavAstu samAkhyAnurodhenAstutakuzavirahe'pi kuzAntarapratinidhirbhaTTanArAyaNa !bhilabhASye uttaH / "prAkasviSTikkata AvApa iti gobhilasUtrasya vyAkhyAne'pi pAupyata ityAvApaH pradhAnahomaH sa tu sviSTikahomAt prAk na pazcAdityarthaH" evaJca "mukhyahoma va kRte yadi camnaSTo duSTo vA bhavati tadAnyaH pAcyaH mukhya kRte cennaSTaduSTo tadAjyenaiva viSTi jaDoma" iti saralA bhASye etena zeSanA piNDanivRttigiti vAcaspatimitroktaM heyam / atra bhaviSyapugaNaM gandhodakAtilayuktaM kuryAt paavctussttym| adhyArtha pipAtreya pretapAtra pramecayet // ye samAnA iti hAmyAmetat jJeyaM sapiNDa nm| nityena tulyaM zeSa syAdekoddiSTa striyA papi" // nitye neti nitypdmvaavshykprm| tena sapiNDau krnnsyobhyaatmktvaat| zeSamaGgajAtaM pAvaNAMza pArvaNatulyame koddiSTAMza ekohiSTana tulyaM bodhyam ekoddiSTa. miti ekoddiSTaM tadIgrAhillAt sapiNDaukara gAJcetya bhyprm| "etat sapiNDIkaraNamako hiSTa striyA api" iti yAjavalkAvacanaikavAkyatvAt tena zrAddheSu madhye etat zrAddhaddayameva striyA kartavyaM natvAbhyadaya kathAdvAdi atra ca striyA iti katariktanya iti kartari SaSThIti krtvniymH| vRddhizrAddhAdau strINAM bhojanadarzanAnna bhoktatva niyyH| atra gha mAtuHpatyA saha sapiNDane zvazugaryazvazurayoH piNDau kuzerAcchAdyau / tathA ca gAya: / "patinaikena kartavyaM sapiNDokarathaM striyaaH| mA gatA hi mRtaikatvaM kuzairantayan pitun / zvazarasthAgrato yasmAcchira: pracchAdana kriyaa| puvaidarbhegA sA kAyA mAturabhyudayArthibhiH // antarayantItyarthe'ntarayanniti liGga vyatyayena puMstvamiti hlaayudhH| paravacanaM gobhilathAdasUtrabhASya katApi likhitam ataeva pravrajite patite vA pitari mRte'pi na pitAmahAdibhiH saha mAtuH sapiNDIkaraNaM kintu pitAmahyAdibhireva "svena bhartI sahaivAsyA: sapiNDokaraNaM striyaaH| ekatvaM sA gatA yasmAcarumancAhutivrataiH / tasmin sati sutAH kuryyaH pitAmahyA sahaiva tu" iti atra For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tasmin satIti zrAddhAnaha bha ruplkssnnm| ataeva "tasyAcaiva tu jIvantyAM tasyAH zvavati nizcayaH iti laghuhArautena zva zUjauvane tasyA: khatyuktaM na tu khazureNeti kvacidapyutam evaM pitAmayAdibhirmAtuH sapiNDaukaraNe sAmagena "ye cAtra tvAmanu yAMzca tvamanu tasmate svadhA' iti mantro na pAThyaH mantraliGgavirodhAdatatravAbhyadayike mArapakSe zrIdattAdibhirmantrAntaraM likhitaM na ye cAtra tvati vastutastu Abhya dayike chandogAnAM mArapakSa eva nAstItya ktam / evaJca "adhyArthaM piTapAtreSu pretapAna prmecyet| etat sapiNDIkaraNamekoddiSTa striyA api" iti yAjJavalkona pAvaNe kohiSTavikkatobhUtapuMsapigaDanAtidezAttahikatIbhUta zvazrAdibhiH saha strI sapigaDa ne'pi ye samAnA iti mantradayasya pArvaNokta ye cAtra vAmiti mantrANAM liGgArthAsamavetatva'pi pratyarthasamavetArthatvAt paatthH| evaJca "mAtAmahAnAmapyevaM zrAddhaM kuryyAdicakSaNaH / mantroheNa yathA nyAyaM zeSANAM mantra varjitam" // ityanena zeSANAM yanmancavarjanamuktAM tat "zuddhantAM pitaraH zuddhantAM pitaamhaaH"| ityAdi prakRtyUhayogyamantra varjanaparaM na tu nirohayogyamantravarjanaparam / sarvAbhAve striyaH kuryurityAdimArkaNDeyapurANIyaJcaitadAnuguNyena vyAkhyAtaM zudvitattve zrAddhatattva c| , patha vinavatitamRtAhAviditathAddhakAlaH / laghuhArItaH / "zrAivighna samutpanne mRtAhAvidita tathA / ekAdazyAM prakuvIta kRSNa pakSe vizeSataH" // atra mRtAhAjJAne yat zrAI tahina karaNayogya mAsikaM sAMvatsarikaJca tadeva zrAivighnamityatrApyanveti upasthitatvAt na tu amAvAsyAdivihitam evaJcet kathaM mRtAhetarakriyamANAnAm AdyapANmAsikadayathAhAnAM grahaNamiti cettdaaditdntnyaayaat| "yathAkrameNa puDhegA kAryA pretakriyA sdaa| patitApatitAvApi ekoddiSTavidhAnataH" // iti jAvAlavacanAt / "vyutkramAt pretazrAddAni yo naro dhrmmohitH| dadAti narakaM yAti piTabhiH saha zAzvatam" // iti devalavacanAcca / anyathA teSAmakaraNe For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tdntrbhuutshraaddhaanaamkrnnprsnggaat| evaJca patitapretabAI yadi kRSNakAdazyAM na kRtaM tadA parazAhakAle kartavya na tu patitazrAddhagauNaikAdazaukAlAnurodhena prthaaimukhykaalvaadhH| etanyAyamUlaM hemAdrita devala vacanam / "eko. ddiSTe tu samprApte yadi vighnaH prjaayte| mAse'nyasmiMstithI tasmiMstadA dadyAt prayatnataH" // matra mRtAhazrAddhasya vighna'pi deyatvAvadhAraNAt RSyazRGgavacane deyamiti vizeSaNaM sArthakaM tadyathA-"deye pitRNAM zrAddhe tu azaucaM jAyate ydi| tadazoce vyatIte tu teSAM zrAddha vidhiiyte|| zucaubhUtena dAtavyaM yA tithi: prtipdyte| sA tithistasya karttavyA na tvanyA vai kadAcana // deye vighne'pyavazyaM deye atra kRSNa kAdazI pratIkSaNoyA navetyanAzucIbhUtanetyAdi dAtavyamityatra zayanIyavat thAI dAtumahatyasmin kAla iti kRtya yuTo'nyatrApi cetyanenArhatAvityadhikRtya ki ca kRtyA ityanena cAhaNAdhikaraNe kRtya prtyyH| anyathA pRvavacanaparAIna ponarutyApatteH / tatazca dAtavyaM bAipUjya kAla madhyAhnAdikaM prApya yA tithiH zucaubhUtena prApyate sA tithistasya zrAisya kartavyA karaNAr2yA na tvanyA kRSNa kAdazI azaucavighna prtiikssnniiyaa| tataH zucaubhUtAdhyavahitadivasIyazrAiprazastakAla prAptatithikhaNDaniyamAdaprazastakAle'pi ta. ttithikhaNDa eva zrAddhaM na zuklapakSIya tahitIyakhaNDe anupsthiteH| evaJcAzaucAnte saGgavAbhyantarasamApya titho na zrAI kintu madhyAhAdiprAptatithI zrAI prazasta kAla tvaat| yathA khaNDatithau prazastakAlalAbhe tatkAla eva karma na tu yugmAdinA sAmAnya kAla lAbha iti| madhyApi kutapasya pUrvotarabhAgayorekoddiSTArambhakAntatvena tatprAptirAdarapoyA yathA kAlamAdhavauyato vyaasH| "kutapaprathame bhAge ekoddiSTasupakramet / pAvartanasamIpe vA tatraiva niyatAtmavAn // zrAvatanaM pazcimadigavasthita chAyAyAH pUrvadiggamanArambhakAlaH tatsamIpe kutapazeSadaNDa / gautamo'pi "prArabhya kutaye zrAI kuAdArohiNaM budhH| vidhijo vidhimAsthAya rohiNantu For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / na lAyet // etahacanaM bhujabalabhaume bhojadevena tm| vaudhAyana: "yo yasya vihitaH kAlaH krmnnstdupkrme| tithi bhimatA sA tu kAryA nopakramojmitA" // ataeva madanapArijAte lokAkSi: "gaNitAt jAyate kAlo yatra tiSThanti devtaaH| varamekAhutiH kAle nAkAle lakSakoTayaH" // athaivaM Sor3azazrAddhAnAM yathAkramasyAvazyakave bhrAntyA ekasyApya karaNe tadAdizrAddhAnAM puna: karaNaprasaGgaH "pravRttamanyathA kuyAT yadi mohAt kthnycn| yatastadanyathA bhUtaM tata eva samApayet" iti chandogapariziSTAditi cetra kramarUpAGgAnurodhena hi pradhAnobhUtavAddhAntarANAmAvRtterayuktAtvAt kintu yat patitaM tadeva karttavyaM tulya kakSANAM Sor3azavAdhAnAmekatAmiddhau Sor3azAnAmapUrvANAmanudaye prdhaanaapuusiddhedrshaapuurvvt| na cAGgAsiddhAvapi samAnametaditi vAcya teSAM kathaM syAdityAkAhAyAM pUrvamutpa lyamAnatayA prdhaanvissyotpttivaakyvissytvaabhaavaat| ataeva sarvazatyadhikaraNe'GgAmiddhAvapi nitye kacit pradhAnasiddhiriti siddhAntaH pradhAna katarAsiddhau tu pradhAnApUrvasiddhiH sarvatantra virudda va ataeva chndogprishissttm| "samApte yadi jAnIyAmmayaitadyathA kRtm| tAvadeva punaH kuyAnAvattiH sarvakarmaNa: // pradhAnasyAkriyA yatra sAGgatakriyataM punH| tadaGgasyAkriyAyAntu nAhattina ca takriyA" iti nAhattina sAGgapradhAnAvRttiH / na ceti na ca sAvanmAtrasyAGgansya karaNaM kintu taddaguNyasamAdhAnArthaM viSNu smaraNamAha yogiyaajnyvlkrH| "ajJAnAd yadi vA mohAt pracyavetAdhvareSu yat / smaraNAdeva tahiSNoH saMpUrNa syAditi zruti:" // evaJca - pravRttamiti prAguktavacanaM prayogamadhya eva sukaratvena bodhym| na ca sapiNDanAnantaraM patitamAsikakaraNe puna: spinnddiikrnnprsnggH| "sapirAhokaraNe vRtte pRthaktvaM noppdyte| pRthakko tu kRte pazcAt punaH kAryA sapiNDatA" iti laghuhArotavacanAditi vAcyam / tahacanasya prAptapiTalokapretasya zAstrollaGghanapUrvaka maasikaadikrnnprtvaat| tathA ca "pretAnAmiha sarveSAM ye soca For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 tithitattvam / niyojitaaH| kRtArthAste hi saMvRttAH sapiNDIkaraNe kRte|| pretatvAceha nistIrNAH prAptAH piTagaNantu te| yaH sapiNDaukRtaM pretaM pRthak piNDa niyojyet| vidhinastena bhavati piTahA copjaayte"| iti zAtAtapavacane piTatvaprAsyanantaraM pRthakkaraNaM nissidm| atra tu SoDazazrAddhAsampattyA tadasiddhau pRthakaraNe'pi na doSaH chandogapariziSTavacanAJca tadyathA "sapiNDIkaraNAdUI na dadyAt pratimAsikam / eko. ddiSTavidhAnena dadyAdityAha zaunakaH // na dadyAt pratimAsikamekoddiSTa vidhAneneti sambandhAt dadyAdityAha zaunaka ityanenai koddiSTasyaivApakaSTasapiNDIkaraNAdUI viklpodrshitH| sa cAprAptapretabhAvaviSaya iti zrAddhavivekotavat bhrmptitmaasikvissyo'poti| prAgukta laghuhArItavacane vizeSata ityamAvasyApekSayA tasyA api vighna vidhAnAt / yathA hemAdridhataM SaTtriMzanmataM "mAsike cAbdike tvaNi saMprApte mRtstke| vadanti zuddhau tatkAyaM darza cApi vicakSaNaiH" // rAjamArtaNDa "zrAivighne samutpanne antraamRtsuutke| ekAdazyAM prakurvIta kRSNapakSe vizeSataH // zrAddhavighne samutya ne mRtasyAvidite dine| amAvAsyAM prakurvota vadantye ke mnaussinn:"|| patra mRtasUtakopAdAnAdRSyazRGgavacane'zaucapadametatparam / yattvantarAmRtasUtake'pi ekadazyAM zrAddhavidhAnaM tanna tvanyA vai kadAcana iti RSyazRGgavacanavirodhAdazocAntadine malamAsAdirUpavighnAntareNa tadakaraNe bodhyam / ataeva zrAddhaviveke apATavAdyazaucAbhyAmapi patitamekoddiSTamekAdazyAmazaucAnte ca malamAse na kartavya kintu malamAsAvyApta kaSNa kaadshyaamevetyuktm| yattu "jAtakamaNi yatthAI nava zrAddhaM tathaiva ca / pratisaMvatsaraM zrAddhaM malamAme'pi tatsmatam / pratisaMvatsaraM bAdamazaucAt patitaJca yat // malamAse'pi karttavyamiti bhAMguribhASitam" // iti jyotirvacanahayaM tatra pUrvavacanazeSAI sya "asaMkrAnte'pi karttavyamAbdikaM prathama hijaiH" iti laghuhArItavacanaikavAkyatayA antyAdhimAsaviSayakatvAt "malamAsa mRtAnAJca zrAI yatprativatsaram / mala For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / mAse'pi kartavya nAnyeSAntu kadAcana" iti kAlamAdhavIyadhRtapaiThaunasivacanaikavAkyatayA malamAsamataviSayakatvAcca na doSaH paravacanenApi tadubhayathAvasyAzaucapatitasya malamAsAbhyantare kartavyatotA na tu tadbhivasyAnupasthitasya rAjamAtaNDana ekAdazyAM krttvytotH| pracetAH "avijJAta mRte amAvAsyAyAM zravaNadivase vA" ityanAmAvAsyAyAmapi mRtAhAviditathAvidhAnenaikAdazyAM prakurvIta kRSNa pakSe vizeSata ityamAvasyApekSayaivopapattau vizeSata iti zravaNAt maithilota zukla kAdazyAM tatkaraNaM na yuktaM ekAdazImAtre prakurvIta kRSNa pace vizeSataH kurvIteti vaakybhedaaptteH| asmanmate tu kRSNapakSe ekAdazyAmamAvAsyApekSayA vizeSataH kurvItetyekaM vAkyaM zravaNa divasa iti maraNasyeti zeSaH mRtazabdo'tra mRtAiparo'nizcita mRtasyoI dehikAbhAvAditi zrAivivekaH / mRtAhanautyeva sUtra pATho maithilpaashcaatydaakssinnaatyaanaam| pranAmAvAsyAyAmiti gamanamAsasambandhinyAM "pravAsavAsare neyaM tnmaasendukssye'thvaa"| iti smaraNAditi mitAkSarA / etacca mRtadinamAsayorajhAne vkssymaannvRhsptivcnaat| mRtamAse jJAte maraNadinAjJAne tu tdiiyaamaavaasyaayaam| tathA ca hemAdrikAlAdarzanirNayAmRta navyavaImAnatAni vacanAni / "vRhsptiH| na jJAyate mRtAhazcet proSite saMsthite sati / mAsazcet prtivijnyaatstddsyaanmtaahni*|| mRtAhanautyatra yat kartavyamiti zeSaH proSita ityajJAna kAraNopalakSaNaM mAsAjJAne tithijJAne tu sa eva "yadimAso na vijJAto vijJAtaM dinameva hi| tadA mArgazire mAsi mAve vA tahinaM bhavet // kAlAdarza nirNayAmRtayormArgazira ityatra ASAr3haka iti pAThaH / bhaviSyapurANam / "dinameva tu jAnAti mAsaM naiva tu yo naraH / mArgazaurSe tathA bhAdre mAghe vA taddinaM bhavet // eSu mRtAhAvadhAraNatAbidhyAnmAsavizeSo graahyH| mRtadinamAsayorajJAne tu vRhaspatiH "dinamAsau na vijJAtau maraNasya yadA punaH / prasthAna dinamAsau tu grAhyo pUrvoktayA dizA" pUrvoktayA dizeti yathA maraNa dinamAsanAne tadgrahaNaM tayorekatarAnAne For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / yathA vyavasthApitaM tathAnApauti tena prasthAna dinamAsajJAne sadgrahaNaM prasthAnamAsamAtrajJAne tadauyAmAvAsyA graahyaa| prasthAnatithimAtrajJAne tu mArgazIrSAdau tattattithioti / sandehetu prAha ymH| "gatasya na bhavet vArtA yAvat haadshvaarssiko| pretAvadhAraNa tasya karttavya sutavAndhavaiH / yanmAmi yadaharyAtastanmAsi tdhaakiyaa| dinAnAne kuistasya ASADhasyAthavA kuhaH" / evaJca maraNa prasthAnadinamAsAjAne zravaNadivasasya vissyH| prabhAsakhaNDa m| "mRtasyAho na jAnAti mAmaM vApi kthnycn| tena kAyamamAvasyAM zrAddha mAghe'tha mAgake" kathaJcaneti maraNaprasthAna dinamAma zravaNAdi rUpeNa ke naapyjnyaane| ataeva eSAM matatithyAdInAM ajAme'pi yasyAntithau mRtiH zrUyate tasyAmeva tattitherapi vismaraNe tanmAsaikAdazyAmamAvAsyAyAM vA ekoddiSTa tathA zravaNamAsasyApi vismaraNa na kAyame koddiSTa pramANAbhAvAditi vAcaspatimi thoktaM heyaM zravagAdinavimmarago tamAsoya kAdazyamAvAsyayograhaNaM yaduktaM tadapi pramAgazUnyam / itthaJca sarvatra lanmAsauyakSo kAdazyabhAva eva amAvAsyA yAcyA zrAddhavina iti vcnaat| anyathA taddacanastha smRtAhAvidita ityasya vissyaamupptteH| tasyAzca prAdhAca taddacane vizeSata ityabhi. dhAnAt / nanu azauce tu vyatIte vai iti zavaNAdazaucAnta iti prayoga vaktavyamiti zrAddhacintAmaNiH / maivaM yathA mRtAni tu kartavyamityAdinA mRtAhAdenimittave'pi tattattithivizeSasyaiva ullekhaH na tu mRtAhatvenaiva ullekhaH yathA vA tatra thAI vighnapatite ekAdazyAdividhAnAt ekAdazyAdirUpeNaiva ullekhaH / tathA tatrApi zucaubhUtena dAtavyamityAdinA zrAddhaprazastakAla prAptatithivizeSasyaiva ullekhaH / na tu azaucAntasyaiva ullekhaH / atha jnmtithikRtym| tacca malamAme na karttavyaM cAndra. mAsoyatvena sAvakAzatvAt / na ca tasya sauramAmIyatvaM tathAtve tanmAse tattiyaH kadAcidaprAptau taha tatAtyalopApatteH naceyApattiH pratisaMvatsaraM tadidhAnAt yathA brahma purANaM garga For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / "sarvezca janmadivase saataimNglpaannibhiH| gurudevAgniviprAzca pUjanIyAH prayatnataH // khanakSatraca pitarau tathA deva: prApatiH pratisaMvatsarazcaiva karttavyazca mahotsavaH" | sAtaistilasvAtaiH prajApati brahmA / tathA ca tattithimadhikRtya "tilohartI tilanAyau tila homo tilapradaH tilabhuk tilavApau ca SaTtilau nAvasaudati" / maGgalapANibhiH abhipretArthasiddhirmaGgalaM tahetutayA gorocanAdikarmApa maGgalaM tena gugmulvAdipANibhirityarthaH / tathAca kalyacintAmaNau "guDadugdhatilAnadyAjanmagranyezca bndhnm| gumga lumimbasiddhArtha dUrvAgorocanAyutam / saMpUjya bhAnuvighnezau maharSi praarthyedidm| cirajIvI yathA tvaM bho bhaviSyAmi tathA mune!| rUpavAn vittavAMzcaiva zriyAyuktazca sarvadA / mAkaNDeya! mahAbhAga !saptakalpAntajIvana ! bhAyuriSTArtha siddhArthamasmAkaM varado bhava" // vanakSatramiti khany'n sbr`intaan jnmaaliinnn naam tathA darzanAt vakSyamANabrahmapurANoktapraNavAdinamo'ntena nAmna va pUjAvidhAnAcca tadajAne vanakSatrAya nama ityullekham / pUjAyAmAnantaraM pAdyamAha matsyapurANam "adhyapAdyAdikantana madhuparka pryojyet"| pAdyAnantaramaya mAha nrsiNhpuraannm| "pAdyaM caiva tauyayA caturthyAdhya pradApayet / TatoyayA puruSasUktoyaTatauyayA RcA ubhaya kramadarzanAdicchAvikalpaH iti zrIdattaH zrIpativyavahAranirNaye "navAmbaradharo bhUtvA pUjayeca cirAyuSam / tathA "hibhuja jaTilaM saumyaM suhava cirjauvinm| mArkaNDeyaM naro bhaktyA pUjayet prayatastathA // tato dIrghAyuSaM vyAsaM rAmaM drauNiM kRpaM blim| prahAdaca hanamantaM vibhauSaNamathAcayet" // rAmo'tra parazurAma: cirajauvisAhacaryAt draunnirshvtthaamaa| tathA "khanakSatraM janmatithiM prApya sampajayebaraH / SaSThaucca dadhibhatena varSe varSe punaH punH| yogiyAjJavalkaraH / "dhyAyebArAyaNaM nityaM nAnAdiSu ca karmasu tahiSNoritimantreNa sAyAdama punaH punH| gAyatrI vaiSNavohyeSA viSNoH saMsmaraNAya ve // dhyAyet smaret / sa ca mntrH| "tahiSNoH paramaM padaM sadA pazyanti For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 tithitattvam / sUrayaH divIva cakSurAtatam / vAmanapurANam / "sarvamaGgalamaGgalyaM vareNya N varadaM zubham / nArAyaNaM namaskRtya sarvakarmANi kArayet" // saMkalpAkaraNe nindAmAya bhaviSyapurANam / " saMkalpena vinA rAjan yatkiJcit kurute naraH / phalaJcAlpAlpakaM tasya dharmasvArddhacayo bhavet" // brahmapurANaM "praNavAdisamAyukta namaskArAntakaurttitam / "kha nAma sarvasatvAnAM mantra ityabhidhIyate / anenaiva vidhAnena gandhapuSpa nivedayet // ekaikasya prakurvIta yathoddiSTaM krameNa tu / gandhapuSpamAtra paJcopacArAdyasambhave / yathA " mantrAcchataguNaM proktaM bhaktyA lakSaguNottaram / bhaktimantrasametantu koTikoTiguNottaram // sarvatra karmopadezakaM daciNAdibhirarcayet / tathopadeSTAramapi pUjayecca tato gurum // na pUjyate gururyatra naraistatrAphalA kriyA" iti matsApurANavacanAt / tataH karmAnantaraM tilahomastu pUjita devatAnAmabhiH kAyya: "ekaikAM devatAM rAma ! samuddizya yathAvidhi / caturthyantena dharmajJa ! nAmnA ca praNavAdinA / homadravyamathekaikaM zatasakhyantu homayet" iti viSNudharmottaradarzanAt evaM home khAhAntatA ca mantrasya / " svAhAvasAne juhUyAt dhyAyan vai mantradevatAm // iti smRteH azaktau tu devIpurANam / "homo grahAdipUjAyAM zalamaSTottaraM bhavet / aSTAviMzatiraSTau vA yathAzakti vidhoyate" // skAnde / " khaNDanaM nakhakezAnAM maithunAdhvAnameva ca / AmiSaM kalahaM hiMsAM varSaast vivarjayet" // zradhvAnam adhvagamanaM kalaha mityatra saGgaramiti kvacit pAThaH / saGgaraM yuddham / varSau janma dine vRddhamanuH / "mRte janmani saMkrAntau zrAddha janmadine tathA / aspRzyasparzane caiva na snAyAduSNavAriNA // janmani / putrajanmani jyotiSe / "nAtvA jamma dine striyaM pariharan prApnotyabhauSTAM zriyam / matsyAnmocayato dvijAya dadato'pyAyuzviraM vaIte " / zaktUn khAdati yastu tasya ripavo nAzaM prayAnti dhruvaM bhuGkte yastu nirAmiSaM sa hi bhavet janmAntare paNDitaH / daupikAyAM "janmasaMyuktA yadi janmamAse yasya dhruvaM janmatithirbhavecca 1 For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 23 bhavanti tahasarameva yAvaberujyasammAnamukhAni tasya // katAntakujayore yasya janmadinaM bhvet| pavRkSayogasamprAptI vighnastasya padepade" // kRtAnta kujayoH nimaGgalayoH / "tasya sarvoSadhaunAnaM grhviprsuraacnm| grahAnuddizya homo vA grahANAM prautimicchatA // sogarayo dine muktA deyAnRkSe tu kaanycnm| murAmAMsI bacA kuSThaM zeleyaM rajanauddayam // zaThaucampakamustaJca sauSadhigaNaH smRtaH // sorAyayo: shnibhaumyoH| rajanohayaM haridrAdAruharine eSAM patrAdaunAmapi grahaNaM kaSAyAvayavagrahagA mAha matsyapurANam "eSAM patrANi sArANi mUlAni kusumAni c| evamAdauni cAnyAni kaSAyAkhyogagNaH smRtaH" / tatra krmH| tilohartanaM tilayuktamalena snAnaM navavastra paridhAnaM gugga lunivakhetasarSapadUrvAgorocanAtmaka janmagranyi dakSiNapANI bniiyaat| gurudevAgniviprAH pUjanIyA: vanakSavamapi pUjanIyam / atra ca hastA khAtozravaNA alove mRgaziro napuMsi syaat| pusi punarvasaputho mUlaM vastrI striyaH zeSA ityanena liGganirNayaH / janmanakSatrAdInAM gopanamAha vissnnudhrmottre| "gopayejjanmanakSatraM dhanasAraM ehe mlm| prabhorapyavamAnaJca tasya duzcaritaJca yat" // dhanasAraM dhana zreSThaM malaM chidrm| pitarau prajApatiH sUryo gaNagatirmArkaNDa yazca pUjanIyaH / "satilaM gur3asaMyuktamanalyamitaM payaH / mArkaNDe yavaraM labdhA pivAmyAyuSyahetave" iti gur3atila dugdhapAnamantraH / tata: praarthnaamnyau| "cirajIvI yathA tvaM bho bhaviSyAmi tathA mune| rUpavAn vittavAMzcaiva zriyAyuktazca sarvadA // mArkaNDa ya mahAbhAga saptakalpAnta jiivn| AyuriSTArthasiddhArthamasmAkaM varado bhava" // tato vyAsaparazurAmAzvatthAmakRpAlaprahlAdahanamavibhauSaNA: pUjanIyAH / sssstthypi| "bailokye yAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca / brahmaviSNu zivaiH sAI rakSAM kurvantu tAni meM" // iti matsyapurANoyaM rakSArtha paThet / pimATapAdagrahaNakramastu viSNupurANAdunneyaH yathA "kRSNo'pi vasudevasya pAdau jagrAha stvrH| devakyAzca mahAvAhurbaladevasa hAyavAn" / evaJca For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 tithitattvam / " sahasrantu piturmAtA gauraveNAtiricyate" iti manuvacane sahasraM pitRnapekSya yahauravamuktaM tatpoSaNaracArtham ataeva manuH / " mRte bharttari putrastu vAcyo mAturarakSitA" / vAcyo garhaNIyaH atra vaidiketaramantrapAThe zUdrAdeyyadhikAraH vedamantravarja zUdrasya iti chandogAhikAcAracintAmaNiSTatasmRtau vaideti vizeSaNAt / evaJca purANamadhikRtya " adhyetavyaM na cAnyena brAhmaNaM kSatriyaM vinA / zrotavyamiha zaTega nAdhyetavyaM kadAcana" iti bhaviSyapurANavacanaM purANamantretaraparam / paJcayajJasnAnazrAISu paurANikamantreo'pi niSiddhaH / zUdramadhikRtya " namaskAreNa mantreNa paJcayajJAna hApayet" iti yAjJavalkayena "brahmakSatravizAmeva mantravat srAnamiSyate / tRSNo meva hi zUdrasya sanamaskArakaM satama" iti yogiyAjJavalkyena zrAmadhikRtya " ayameva vidhiH proktaH zUdrANAM mantravarjitaH / zramantrasya tu zUdrasya vipro mantreNa gRhyate" iti varAhapurANena ca namaskAreNeti tRSNomiti mantravarjita iti cAbhidhAnAdetatparaM vaidikaparaca zUdrAdhikAre gotamavacanam "anumato'sya namaskAro mantra" iti anupanItasyApi zUdrasamatva ena zrAddhAtirikta vedapAThaniSedhamAha manuH / " nAbhivyAhArayedabrahmasvadhAninayanAdRte / zUdreNa hi samastAvat yAvaddede na jAyate" // strINAmapi vaidikamantraniSedhamAha nRsiMhatApanauyam / "sAvitrIM praNavaM yajurlakSmoM strIzUdrayornecchanti sAvitrIM praNavaM yajarlakSmoM strIzUdro yadi jAnauyAt samRto'dho gacchati iti necchantauti paryanta parAzarabhASye'pi likhitam / janmatitheH prAgukta brahmapurANoyatvAt paurNamAsyantamAsAdAraH / gRhyapariziSTam / "upAkarma tathota sargaH prasavo'STakAdayaH / mAnavRDau parAH kAryyA varjayitvA tu paiTakam " // zracASTakA sAhacaryA janmASTamyAM tathA darzanAca prasavAr3o janmadinaM dvAdazamAsAH saMvatsaraH kvacittayodazamAsAH saMvatsara iti zrutyA varSe mAsavRddhirUpA mAnavRddhiruktA saivAtra grAhyA na tu saure mAsi tithiddayalAbhAnmAnavRddhirjImUtavAhanoktA grAhyA tithiddayalAbhasya mAnavRddhitva pramANAbhAvAt / For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 25 mAnavRddhAvityatra mAsahasAviti hemAdriNA dhRtm| paiTakaM sapiNDokaraNaM malamAsamatasya pratyAbdikaJca tayormalamAse vidhaanaat| jyotiH praashro'pi| "upAkarma tathotsarga: prsvaaho'ssttkaadyH| mAsavRddhau parA: kAryyA varjayitvA tu paittkm"| ___ janmatitherubhayadinalAbhe tu deviipuraannm| "yugAdyA varSavRddhizca saptamI paarvtiipriyaa| raverudayamaukSyante na tana tithiyugmatA // ghamrahaye janmatithiryadi syAt pUjyA tadA jnaabhsNyutaiv| asaGgatAbhena dinahaye'pi pUjyA parA yA bhavatI yatnAt // bha nakSatraM paravacanaM drAjamArtaNDe'pi pUrvAha tithi nakSatralAbha evedaM lkssyte| "nakSatre khaNDite yena prAptaH kAlastu karmaNaH / nakSatrakarmANyatraiva tithikarma tathaiva ca" iti vRhsptivcnaat| khaNDite khaNDa hayayukto yena nakSatrakhaNDena vihita kAlaH prAptaH nakSatradhe tu vaudhaaynmaarknnddeyau| *tannakSatramahorAtraM yasminnasta gato raviH / yasminnati savitA tanakSatra dinaM smRtam" pUrvAImahorAtrasAdhyopavAsanakta kbhtessu| tatraivopavasedRkSe yannizauthAdadho bhavet / "upavAse yadRkSaM syAt taddhi nakta kabhaktayoH" iti skandapurANAt nizauthAdadha ityanena aIrAvapUrvakAlatvena sUryAstamayakAlasthApi laabhaat| "upoSitavya nakSatra yenAsta yAti bhaaskrH| yatra vA yujyate rAma ! nizIthe zazinA saha" iti viSNudharmottarAJca upavAsavannatavratAdaunAmahorAtrasAdhyatA ahorAtra-sAdhyabhojanaddayasyaikatara prityaagshitkaalvishessniyaamktvaat| yasminudetauti tu divasakatavyasnAnadAnAdAviti bodhyaM piTakAryo'pi zukla kRSNapakSAbhyAM vyavasthAmAha vaudhaaynH| "sA tithistaca nakSatra yasminbabhyadito raviH / vaImAnasya pakSasya hone vastamayaM prati" // hone candrasya honatvAt kRSNapakSe vaInAnasya candrasya vaImAnatvena zulapakSasya kAlamAdhavIyo'pyevaM bhojarAjaH "yo janmamAse zurakarma yAtrA karNasya vedhaM kurute ca mohaat| nanaM sa rogaM dhanaputranAzaM prApnoti mUr3ho bdhbndhnaani| jAtaM dinaM dUSayate For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / vaziSThazcASTau ca gargoM yavano dshaahm| janmAkhyamAsaM kila bhAgurizca car3e vivAhe kSarakaNavedhe" // etahiSayabhedastu rAjamArtaNDa "uktAni pratiSiddhAni puna: sambhAvitAni ca / sApekSanirapekSANi zrutivAkyAni kovidaiH" // sApekSanirapekSANi smrthaasmrthvissykaanni| cureti turakarma rAjamArtaNDe / "devakArye piTAI rveshprikssye| kSurakarma na kurvIta janmamAse'tha janmabhe" // evaJca car3a iti car3AkaraNe adhikadoSAya nAyAstu janmamAse vivAhamAha shriiptivyvhaarsmuccye| "snAnaM dAnaM tapovidyA sarvamaGgalya vaddhanam / uhAhazca kumArINAM janmamAse prazasyate" // evaM "janmodaye janmasu tArakAsu mAse'tha vA janmani janmabhe vaa| vratena vipro na bahuzruto'pi vidyAvizeSaiH prathitaH pRthivyAm" iti vyAsavacanena janmAse upanayanavidhAnAttadaGga zikhavapane'pi na doSaH / udaye lagne bhe rAzau na bahuzruto'pi valpavidyo'pi / atra janmamAsalatyA kRtye saurAdaro yAtrAdimAhacAt vyavahAro'pi tthaa| pratimAse janmanakSatra katyamAra vissnnudhrmotrm| "janma nakSatrage soma ziraH snAnena ytntH| pUjA somasya kartavyA nakSatrasya tathAtmanaH // zrAddha kuryyAt prayatnena vhibraahmnnpuujne| vAhanAyudharatnADhya pUjanauyaM prayatnataH / surANAmacanaM kArya kezavasya vizeSataH" // atha pratipat / sA ca kRSNA hitauyAyutA grAhyA "pratipat sahitoyA syAt" ityApastambIyAt / na caitasya zuklAparatva pratipadApyamAvasyeti zalApareNa sngkocaat| tatazca zuklAmAvAsyAyutA grAhyA trisandhyavyApitve tu sarvatra na yugmAdaraH" tathA ca parAzaraH "trisandhyavyApinI yA tu saiva pUjyA sadA tithi: / na tatra yugmAdaramamanyatra harivAsarAt" / kRSNApyupavAse dvitIyAyutA na graahyaa| tathA ca vRhaddaziSThaH / "dvitIyA paJcamI veSAddazamo ca tryodshii| caturdazaucopavAse hanyaH pUrvottara titho" hitauyAvedhAdyogAt pratipat hatIye hantItyarthaH / evamanyatra atropavAsaparaNa vizeSavidhinApastambauya sAmAnyasya sngkocaat| karmAdI navagraha pUjA For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / t mAha matsyapurANam / "navabhramakhaM kRtvA tataH karma samArabhet / anyathA phaladaM puMsAM na kAmyaM jAyate kvacit" // vAmanapurANe / kArttika zuklapacamadhikaya baliM prati bhagavaddAkya " vaurapratipadAnAma tava bhAvI mahotsavaH / zratratvAM narazArdula ! hRSTAH puSTAH svalaMkRtAH // puSpadopapradAnena pUjayiSyanti mAnavAH" / tatra mantraH / " balirAja ! namastubhyaM virocanasuta ! prabho ! bhavi bendrasUrArAte! pUjeyaM pratigTahyatAm // pratipadA pratipattidhyA ava pratipadi / brahmapurANe balirAjeti mantrasya pUrvam / "mantreNAnena rAjendra ! samantrI sapurohitaH" itya pazcAdapi / " evaM pUjAM nRpaH kRtvA rAtrau jAgaraNaM tataH" ityuktamiti puna - brahmapurANe / "zaGkarazca purA dUtaM sasarja sumanoharam / kArttike zuklapakSe tu prathame'hani bhUpate ! // jitazca zaGkarastatra jayaM lebhe ca pArvatau / ato'rthAcchaGkaro duHkhau gauro nityaM sukhoSitA // tasmAdyataM prakarttavyaM prabhAta tatra mAnavaiH / tasmin dyate jayo yasya tasya saMvatsaraH zubhaH // parAjeyo viruddhastu labdhanAzakaro bhavet" // dyUtacAprANibhiH kror3anaM yathA manuH / " aprANibhiryat kriyate tallo ke dyUtamucyate / tattithimadhikRtya bhaviSyottareM / "yo yo yAdRzabhAvena tiSThatyasyAM yudhiSThira ! | harSadainyAdinA tena tasya varSaM prayAti hi // tathA " mahApuNyAtithiriyaM valirAjyavivarddhinI / svAnaM dAnaM zataguNaM kAttike'syAM tithau bhavet" // bhaviSya "rohiNyA pratipadyuktA mArge mAsi sitetarA / gaGgAyAM yadi labhyeta sUryyagrahazataiH samA // kalpatarau / bAmanapurANaM "nandAsu nAbhyaGgamupAcareca cauraJca riktAsu jayAsu mAsaM pUrNAsu yoSit parivarjanIyA bhadrAsa sarvANi samAcarecca" / nandAdikramamA jyotiSe / nandA bhadrA jayA riktA pUrNA ca pratipadaH kramAt / pratipadAdipaJcadazatithiSu kuSmANDAdipaJcadazadravyabhakSaNe krameca doSamAha smRtiH / " kubhANDe cArthahAniH syAddhatyAM na smarerim / bahuzatruH paTole syAinahAnistu mUlake // kalaGkI jAyate vilve tivyagyonizca nimbake / tAle zarIranA [1: syAt nArikele ca sUrkhatA / tumbI gomAMsatulyA syAt * For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 28 kalakhI gobadhAtmikA // zimbau pApakarau proktA pUtikA brahmaghAtikA / vArttAko sutahAniH syAt cirarogau ca mASake // mahApApakaraM mAMsaM pratipadAdiSu varjayet" // atra saptamyAmeva tAlaniSedhAdanyatraitadbhakSaNaM prAptamataH " tAlaM zvetAJca vArtAkIM na khAdedvaiSNavo naraH" / ityanena tAlamapi zvetaM niSiddha sAhacaryeNa napuMsakaliGgena zvetAnuSaGgAt / evaM pralAvaM varttulAkArAM vArttAko kundasannibhAM iti yadapi "kusumbhaM nAlikAzAkaM vRntAkaM pautikaM tathA / bhakSayan patitastu syAdapi vedAntago dijaH" ityazanasA sAmAnyato'bhihitaM tatra nAlikA zveta kalambauti kalpataruH / " pUtikA ca dAdazyAmadhikadoSAya zUdraviSayikA vA vArttAkau vattuleti samudrakarabhASyam atredamasvarasavojaM vartulAkArAmityasyAnuSaGgakalpanam / vyAdhitasyoSadhakriyAyAmapavAdamAha sumantuH / " lazunapalANDu gTajJjanakumbhauzrAva sUtikAnnAbhojyAnnamadhumAMsamUtrareto'medhyAbhakSyabhakSaNe gAyacASTasahasreNa mUrdhni sampAtAnavanayedupavAsazca etAnyeva vyAdhitasya bhiSak krayAyAmapratisiddhAni bhavanti yAni cAnyAnyevaM prakArANi teSvapyadoSaH" iti kumbhIpAnA iti khyAtA sampAtAnudakavindUn zirasi pAtayediti prAyazcittavivekaH / prAyazcittaM vacabhAntaraikavAkyatayA yathAyogyamUhanIyaM kalpatarau " nAbhyaGgamarke na ca bhUmiputra cauraca zukre'tha kuje ca mAMsam / vRdhe ca yoSAM na samAcareca zeSeSu sarvANi sadeva kuryyAt / citrA svahastA zravaNAsu talaM cauraM vizAkhA pratipatsu varjyam / mUle mRge bhAdrapadAsu mAMsaM yoSinmaghAttikasottarAsu " // svaM dhaniSThA mRge mRgazirasi maghAkRttikAbhyAM sahottarAstAsu tRtauyA samAsa: chAndasaH / smatiH / " ghRtacca sArSapaM tailaM yattailaM puSpavAsitam / adRSTa pakkatailaJca nAnAbhyaGge ca nityazaH " pracetAH " tailAbhyaGganiSedhe tu tilatailaM niSidhyate" / vAre pratiprasavamAha smRtiH / ravau puSpaM gurau dUrvA bhUmiM bhuumijvaasre| bhArgave gomayaM dadyAt tailadoSopazAntaye / " dadyAttaila iti zeSaH" " ! For Private And Personal Use Only -
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 28 " | atha dvitIyA " sA ca kRSNA pUrvayutA grAhyA pratipat sahitIyA syAd dvitIyA pratipat yutA" ityApastambavacanAt / tavoktayukteH pratipat kRSNA tatsAhacaryyAt dvitIyApi tayeti zuklA tu parayutA grAhyA yugmAt evaM vacyamANa upavAsavidhAya kayoH viruddhavacanayoH vyavasthonneyA yathA nAradaH / "dvitIyaikAdazI SaSThau tathA caivASTamItithiH / vedhAdadhastAnyustaH upavAse tithaustvimA: " // zratra dvitIyAdyAstRtauyAdiyutaH nopoyA ityarthaH viSNurahasyam "ekAdazyaSTamI SaSThau dvitIyA ca caturdazau / trayodazyApyamAvAsyA upoSyAH syuH parAnvitAH " tasmAt pUrvavacanaM kRSNapakSaviSayaM paravacanaM zuklapacaviSaya manorathadvitIyAyAntu divA vAsudevArcanaM rAtrau candrodaye'rghya dAnaM nakta bhojanAdikam / yathA viSNudharmottare / 'devamabhyaza puSpazca dhUpadIpAnulepanaiH / ugacchatazca bAlendordadyAdayaM samAhitaH / naktaM bhuJjIta ca naro yAvattiSThati candramAH astaM gate na bhuJjIta vratabhaGgabhayAnnaraH // zrastaM gate candre viSNu purANe / "divArAtrI vrataM yacca evameva tithauM smRtam / tasyAmubhayayoginyAsAzvarettad vrataM vratau" // evameva tithau divA rAtrisambandhitithau / smataM munibhiH zrataeva tasyAmityAdi / skandapurANe "ASADhasya site pakSe dvitIyA puSyasaMyutA / tasyAM rathe samAropya rAmaM mAM bhadrayA maha / yAtrotsavaM pravRttyAtha proyecca dvijAn bahan" // tathA "RcAbhAve tithI kAryA sadA sA prItaye mama" / liGgapurANe " kArttike tu dvitIyAyAM zuktAyAM vATapUjanaM / yA na kuryyAdinazyanti bhrAtaraH saptajanmani" tasyA iti zeSaH / mahAbhArate " kArttike zuklapakSasya dvitIyAyAM yudhi - SThira ! | yamo yamunayA pUrvaM bhojitaH khagTahe svayam // tasyAM nijagTahe pArtha! na bhoktavyamato budhaiH / yatnena bhaginI ustAdoktavyaM puSTivarddhanam // dAnAni ca pradeyAni bhaginIbhyo vizeSataH" / tathA "yamaJca citraguptaJca yamadUtAMtha pUjayet / adhyayAtra pradAtavyo yamAya mahajaddayeH // sahajaiyairbhaginIbhrAtRbhiH / avyaM mantraH / " ehyehi mArttaNDaja ! pAzahasta ! yamAntakAloka - dharAmareza ! | vADhadditIyAkkRta devapUjAM gRhANa cAya bhagava For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / namaste" // praNAmamantrastu"dharmarAja ! namastubhyaM namaste ymunaagrj!| pAhi mAM kiGkaraiH sAI sUryaputra ! namo'stu te // yamunAJca saMpUjya nmskaat| "yamasvasanamaste'stu yamune ! lokapUjite ! / varadA bhava me nityaM sUryapuci ! namo'stu te" // anaM datvA paThet bhrAtastavAnujAtAhaM bhuGga, bhaktamidaM zubham / prItaye yamarAjasya yamunAyA vizeSataH" / jyeSThAcettadA agrajAtAhamiti vadet / atra bhoktavyaM puSTivaInamiti vidhisamabhivyAhRtaphalazrutyA bhojananiyamasya prAdhAnyAttasya mukhya kAlo'STadhA vibhaktadinapaJcamAMgo graahyH| yathA dkssH| "paJcame ca tathA bhAge saMvibhAgo ythaahNtH| piTadevamanuSyANAM kauTAnAJcopadizyate // saMvibhAgaM tataH kRtvA grAhasthaH zeSabhuga bhavet / itihAsapurANAyaiH SaSThaJca saptamaM nayet" // saMvibhAgo vibhajyAna pratipAdanaM devo'tra vaizvadevakarmasambandhI paJcamAMzAlAme tu| "na bhujautor3atasnehaM naatisauhitymaacret| nAtiprage nAtisAyam" // iti manatAparyudastasUryodayAstetarakAlo'pi grAhyaH / sauhityaM TaptiH / atra bhojanasya rAgaprAptatve'pi tatkAlasya "munibhidirazanaM protAM viprANAM martyavAsinAM nityam / ahani ca tathA tamakhinyAM saaiiprhryaamaantH"|| iti kAtyAyanauvena niyamitatvAdbhojana kAlasya vaidhatvena zAstrIyatvAt na saamaanyshaastrpraapturpjiivipryudaasaasnggtiH| atrAnadhyayanaM mAntAnAM pretapakSottarahitauyAyAM taniSedhAt tathA ca rAjamArtaNDe / "preko caicA dvitIyAstA: pretapakSa gate tu yaa| yA tu kojAgare yAte caitrabAvalyA: pare'pi ca // cAturmAsye samApte ca dvitIyA yA bhavettithiH / parAsvetAsvanadhyAyaH purANaiH parikIrtitaH" // jyotiSe / tathA "yamadvitIyAyAM yAtrAyAM maraNaM bhavet // atha tauyaa| sA ca caturthIyutA rambhAvratetaradaivakarmasa graahyaa| "rambhAkhyAM varjayitvA tu TatIyAM munisattama ! / anyeSu sarvakAryeSu gaNayuktA prazasyate" // iti brahmavaivarttAt gaNogaNapatistattithizcaturthI tatazca yugmavAkyaM rambhAvratamAnaparaM bhvissyottre| "bhadre ! kuru prayatnena rambhAkhyaM vratamuttamam / For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / jyeSTha-zukla-TatIyAyAM mAtA niyamatatparA:" // rambhayA kRtamiti rambhAvrataM smati: "vaizAkhe mAsi rAjendra ! zuklapakSe Tato. yikaa| akSayA sA tithiH proktA kRttikArohiNIyutA // tasyAM dAnAdikaM puNyamakSayaM samudAhRtam" // bhvissthe| "yA zuklA kuruzAla ! vaizAkhe mAsi vai tithiH / TatauyA sA'kSayA loke gaurvANaira bhivanditA // yo'syAM dadAti karakAn vaarivaajsmnvitaan| sa yAti puruSo vaura ! lokAn vai hemamAlina:" // karakAn kumbhAn vAjamannaM hemamAlinaH sUryasya / brhmpuraanne| "yaH pazyati TatIyAyAM kRSNaM candanarUSitam / vaizAkhasya site pakSe sa yAtyacca tamandiram" // rUSitaM carcitaM skndpuraannm| "vaizAkhasya site pakSe tauyaa'kssysNjnyitaa| tatra mAM lepayedgandhalepanaratizobhitam" // brahmapurANam / "vaizAkha zuklapakSe tu sauyAyAM janArdanaH / yavAnutpAdayAmAsa yugaJcArabdhavAn chatam // brahmalokAlipathagAM pRthivyaamvtaaryt| tasyAM kAryo yavaihomo yavaiviSNu samacayet // yavAn dadyAt hijAtibhyaH prayata: praashyettyvaan| pUjayet zaGkara gaGgAM kailAzaJca himAlayam // bhagaurathaJca nRpati sAgarANAM sukhaavhm| snAnaM dAnaM tapaH zrAI japahomAdikaJca yat // zraddhayA kriyate tatra tadAnanyAya kalpyate" // anAnantya zruteH pUrvavacane nakSatrayoga: phalAtizayArthaH / ___ atha cturthii| mA ca paJcamoyutA grAhyA yugmAt 'ekA. dazyaSTamI SaSThI amAvAsyA cturthikaa| upoSyAH parasaMyuktAH parA: pUrveNa saMyutAH' ityagni purANAJca bhvissthe| "amA vai somavAraNa ravivAreNa sptmau| caturthI bhaumavAraNa akSayAdapi caakssyaa"| yatta "caturthIsaMyutA kAryA dRtIyA ca cturthikaa| tIyayA yutA naiva paJcamyA kArayet kvacit" iti brahmavaivarttavacanaM paJcamIyutAniSedhakaM tahinAyakadrataparamiti gurucaraNA: / dRtIyAyutAniSedhakatve kvacidilya nupapatte: sarvaveva paJcamIyutAyA grhnnaat| sArakhatyAdipradoSamAha smRti: "trayodaNyAzcaturthyAzca saptamyA dAdazautitheH / prado'dhyayanaM dhaumAn na kurvIta ythaakrmm| sArakha to gANapataH saurazva For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / vaiSNavastathA // pradoSazabdo'tra prathamaprahara iti hemAdriH / rAtripara iti nirNayAmRtavad bhojadevaH "zukla pakSa caturthyAntu siMha candrasya drshnm| mithyAbhizApaM kurute na pazyettatra taM tataH" caturthyAM darzananiSedhAttatroditasya candrasya paJcamyAM darzane tu na dossH| ataH / "paJcAnanagate mAnI pkssyorubhyorpi| caturthyAmuditazcandro nekSitavyaH kadAcana" // caturthI nekSitavya iti munibhirudita ukta ityarthaH / athavA caturthyAmityasya pradhAnakriyAnvayAbhyahitatvAdIkSitavya ityanenAnvayo na tu udita ityanena tathA ca "avyakta pradhAnagAmi" iti sUtre avyaktasya zabdasya pradhAnena saha sambandha iti bhaTTanArAyaNa vyAkhyAnam iti uditastvoditavyAvRttiparaH sarUpAkhyAnaparo vaa| "brAhmaNo tu zunAdaSTA jamba koSTrega vA gvaa| uditaM somanakSatna dRSTvA sadyaH zucirbhavet" iti parAzarotodita itivat nanvekapadasya kathamane kAteti cenna yAvanto'rthAstAvanti padAnauti tathA coktam / "yAvatAmeva dhAtUnAM liGga rUDhigataM bhavet / arthazcaivAbhidheyastu tAvadbhigaNa vigrahaH" // liGgaM sAmathrya rUr3hi gataM prasiddha na tvaprasiddha hanahiMtAgatyorityAdau gamanAdikam abhidheyo vAcyaH tAvadbhirdhAtubhirguNavigraho guNairgagAnAbhivigraho grahaNaM yatrArthe sa tathA etena dhAtusamasaMkhyArthatvaM padasya brahmapurANe siMhAAdhikArI nArAyaNo'bhizaptastu nishaakrmrocissu| sthitazca turthyAmadyApi manuSyAya pateca sH|| atazcatuyAM candrantu pramAdAdokSya maanvH| paTheddAveyikAvAkyaM prAmakho vAyyudana khaH" // abhizaptaH varauvAdaviSayobhUtaH so'bhishaapH| dhAyikAvAkya viSNu puraanne| 'siMhaH prasenamavadhIt siMho jAmbavatA itaH / sukumAraka ! mA rodostava hyeSa syamantakaH" // anena mantreNAbhimantritaM jalaM peyam AcArAt syamantakopAkhyAnaJca shrotvym| mAghe zaklacatuSyAM gorau pUjyA vkssymaagaavcnaat| atha pnycmo| sA ca caturthIyutA grAhyA yugmAt "paJcamI ca prakartacyA caturthIsahitA vibho' ! iti brahmapurANAcca / "atra paJcamau tu prakartavyA SaSThayAyuktA tu nArada" ! iti brahmavaivarta For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 32 vacanaM tacchuklAparaM zuklapace tithirgrAhyetyekavAkyatvAt iti kecittaccintyam " caturthIsaMyutA kAyyA paJcamI parayA na tu / daive karmaNi paitre ca zuklapakSe tathAsite" iti kAlamAdhavIyadhRtahArautavacanAt / yadyapi paitre tanniSedho nirarthakaH yugmavacanasya devakkatyamAtraparatvAt tathApi yathA AparAhnike pitra khataeva paravidyA na grAhyA tathA daive'pauti vivakSayA devapittrayoH sahopanyAsaH" / brahmavaivarttavacanantu skandopavAsaviSayakamiti mAdhavAcAyryaH / atra paJcamyAmupavAsaH SaSThayAM skandopAsanAya SaSThIsametA karttavyA saptamau nASTamIyutA / pataGgopAsanAyeha SaSThayAmAhurupoSaNam // iti bhaviSyapurANoktavat / pataGgaH sUryaH / tathA ca vaziSTha: "kRSNASTamI skandaSaSThI zivarAtri caturdazau / etAH pUrvayutAH kAryyAstiyante pAraNaM bhavet" // vastutastu paJcamau parayA na tviti vacanAntaraikavAkyatayA SaSThA'yuteti pAThaH / skandaSaSThau vacyate devIpurANe / "supte janArdana kRSNa paJcamyAM bhavanAGgane / pUjayenmanasAdevIM sahIviTapasaMsthitAm / padmanAbhe gate zayyAM devaiH sarvairanantaram / paJcamyAmasite pate samuttiSThati padmagau" // manasAdevIM viSaharoM suhau sija vRkSaH / devairiti sahArthe tRtIyA / "devIM saMpUjya natvA ca na sarpabhayamApnuyAt / paJcamyAM pUjayennAgAnanantAdyAnmahoragAn / cauraM sarpistu naivedya deyaM sarpaviSApaham " / manasAdhyAnaM yathA padmapurANam "devaumambAmahonAM zazadharavadanAM cArukAntiM vadAnyAm / haMsArUDhAmudArAmaruNitavasanAM sarvadAM sarvadaiva / smarAsyAM maNDitAGgIM kaNakamaNi gaNairnAgara ne kairvande'haM sASTanAgAmurukucayugalAM bhoginIM kAmarUpAm / purANAntare / "ananto vAsukiH padmo mahApadmo'tha takSakaH / kulaura : karkaTaH zaGkho hyaSTau nAgA prakIrttitAH // zeSaH padmo mahApadmaH kulikaH zaGkhapAlakaH / vAsukistacakazcaiva kAliyo maNibhadrakaH // airAvato dhRtarASTra: karkoTakadhanaJjayau" / gAruDe'pi tatraiva "anantaM vAsukiM zaGkhaM padmaM kambalameva ca / tathA karkoTakaM nAgaM STatarASTraJca zaGgakam // kAliyaM takSakaJcApi piGgalaM maNibhadrakam / yaje For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 tithitattvam / tAnasitAnAgAn daSTamukto divaM brajet // ana ca "yo'sau cAnantarUpeNa brahmANDauM scraacrm| puSyavadhArayendrani tasmai nityaM namo namaH" // ityanena pragAvapUrvaNa malyapurANoktanAnantaM pUjayet / ratnAkare "picumardasya patrANi sthApayedbhavanIdare / svayaJcApi tadanIyAt brAhmaNAMcApi bhojayet" // picumardasya nimbasya bhaviSyottara mAghazuklapakSamadhikRtya "caturthI varadA nAma tasyAM gauro supUjitA / maubhAgyamatulaM kuryAt paJcamyAM zrorapi zriyam" // saMvatsara pradaupe "paJcamyAM pUjayelakSmI puSyadhapAnavAribhiH / masyAdhAraM lekhanaucca pUjayetra likhettataH // mAdhe mAsi mite pakSe paJcamI yA zriyaH priyaa| tasyAH pUrvAhna evaMha kArya: sArasvatotsavaH" // sArasvata ityupAdAnAt zriyaH sarasvatyAH tathA ca vyADiH / "lakSmIsarasvatI dhauvibagasampavibhUtizobhAsu / upakaraNavezaracanAvidhAsu ca zroriti prthitaa| tathA coktaM gAM dadyAdityAdau nAnAzabdasthApi prasiddhArthateva vyavahAra: viparItArtha grAhakavAkya vizeSasattve tu aprasiddhArthatvena ca vyvtiyte| sarvadA nAnArthAnAM vyavahArastu shlesskaavyaadaaviti| "taruNazakalamindovinatI zubhakAntiH kucabharanamitAGgo sannisannAsitAle / nijakarakamalodyallekhanau pustakazrIH sakalavibhavasidhai pAtu vAgdevatA naH // iti zAradoktaM dhyAyet pAdyAdibhiH pUjayitvA "bhadrakAlyai namo nitya sarasvatyai namo nmH| vedavedAntavedAGgavidyAsthAnebhya eva ca svAhA" iti brahmapurANauyena triH pUjayet / matsya sUkte / "bandhujauvaJca droNaJca sarasvatyai na dApayet" / sarasvatI saMpUjya "yathA na devI bhagavAn brahmA lokpitaamhH| tvAM parityajya santiThettathA bhava varapradrA // vedAH zAstrANi sarvAgmi nRtya gItAdikaJca yt| na vihInaM tvayA devi ! tathA me santu siddhayaH // lakSmomadhAdharApuSTigaurItuSTiH prabhAvRti: / etAbhiH pAhi tanubhiraSTAbhimAM sarakhatau" iti matyapurANoyaiH praarthyet|| atha sssstthii| sA tu saptamoyutA grAhyA yugmAt gajamArtaNDe "jaiThe mAsi site pakSe SaSThI caarnnysNjitaa| vyajanaka karA For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / stasyA maTanti vipine striyaH // tAM vindhyavAsinI vande SaSThImArAdhayanti ca / kandamUlaphalAhArA labhante santatiM zubhAm / / kandaM sUraNAdimUlaM taditarat bhaviSye "yeyaM mArgazira mAsi SaSThI bharatasattama ! / puNyA pApaharA dhanyA zivA zAntA guhA priyA // devIpurANe caitra madhilatya "SaSThayAM skandasya kartavyA pUjA srvopcaarikaa| ihaiva sukhasaubhAgyamante viSNupadaM vrajet " // iyameva skandaSaSTho paJcamI yutaivopothaa| "laNASTamI skandaSaSThau zivarAtri cturdshii| etAH pUrvayutA: kAryAstithyante pAraNaM bhavet // iti brahmavaivartavacanAt viSNudharmottare "aSTamauJca tathA SaSThI navamauJca cturdshaum| ziro'bhyaGgaM na kurvIta parvasandhI tathaiva ca // atha sptmii| sA ca SaSTIyatA grAhyA yugmAt paiThinasivacanAJca yathA "paJcamo saptamI caiva dazamau ca tryodshii| pratipanavamau caiva karttavyA sAmma khau tithi:" // sAmma khyamukta skAnde "mAmma khyaM nAma sAyAGgavyApinI dRzyate ydaa'| ataeva paradine trisandhya kAlAvyApitve SaSThoyuktapaJcamyAmupavAsamAha bhaviSyapurANaM "SaSThIsametA kartavyA saptamo nASTamI ytaa| pataGgopAsanAyeha SaSThayAmAhurupoSaNam" // yathA upoSaNe tathA karmAntare tathA "SaSThayAyutA saptamau ca kartavyA sarvadA tithiH| SaSThau ca saptamI yatra tatra sannihito hriH"|| iti skandapurANAt tathA "zuklapakSasya paJcamyAM sUryavAge yadA bhavet / saptamau vijayA nAma tatra dattaM mahAphalam" // bhaviSye "mAlitaNDula prasthasya kuAdanaM susaMskRtam / sUryAya carukaM datvA saptamyAJca vizeSataH // yaavntstnnddlaastsminaivedyprisNkhyyaa| tAvaharSasahasrANi sUryaloke mahIyate" // gopathabrAhmaNaM "hAviMzat palikaM prasthamuktaM svayamatharvaNA" / jyotiSa palantu lokikAnaiH saassttttihimaasskm| tolakatritayaM jeyaM jyotijJaiH smRtisammatam" // tena caturattikAdhikamASaSaJcAdhikaSar3adhikazatatolakamitA: prasthataNDu lA iti eva tat nyUnAdhikayoH phalatAratamyaM bodhym| evaM devatAntare'pi tattalokahitavaphalena kalpayituM yuktam ataeva zive. For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 'pyevaM vkssyte| varAhapurANe "athAparaM mahArAja ! vratamArogya. sNjitm| kathayAmi paraM puNyaM sarvapApapraNAzanam // tasyaiva mAghamAsasya saptamyAM smupossitm| pUjayedbhAskaraM devaM viSNurUpaM sanAtanam // zrAditya ! bhAskara ! rave ! bhAno ! sUrya ! divAkara ! / prabhAkarati saMpUjyo devaH sarvezvaro raviH // SaSThayAJcaikakatAhAraH saptamyAM samupoSitaH / aSTamyAJcaiva bhujauta eSa eva vidhiH sma taH // anena vatsaraM pUrNa vidhinA yo'cyedrvim| tasyArogyaM dhanaM dhAnya miha janmani jAyate // paratra ca zubha sthAnaM yahatvA na nivartate // saptamyAM samupoSita iti pAdikarmaNi tH| tena saptamyAM samupavastumArabdhavAnityarthaH / tatazca prAtaH saptamyAmeva upavAsasaGkalpaH / ravizva viSNurUpatayA pUjAkAle dhyeyaH abhilApe tu tattithAvitya vA Arabhyeti aihikaagegydhndhaanypaarlaukikshubhsthaanlaabhkaamH| saMtrasaraM yAvadArogyavratamiti vizeSaH / tataH prabhRti saptamyAmupavAsaM kurvan / "Aditya ! bhAskara! rakheM ! bhAno! sUrya ! divAkara! namastubhyaM" iti manveNa pUjayet / atra SaSThayAdiSu tattat karmavidhAnAt SaSThausamatetyasya na viSayaH kAlikApurANe bhakta prati suuryvaakym| "pradRSTvA mAM na bhuJjota viNmatraM naiva darzayet" / tathA "madarcA dhRtanirmAlyaM zarIre na tu dhaaryet"| arcA prtimaa| atha vidhAnasaptamau kalyacintAmaNI "arkAgraM zucigomayaM sumaricaM toyaM phalaJcAzte mUlaM naktamupoSaNaJca vidhivat rutvaikabhaktaM naraH / kSIraM vAyazanaM hatAzana miti proktAnyamUni kramAt / kRtvA dvAdazasaptamI dinakRtaH prApnotyabhauSTaM phalam // atrAcArkAgrAdautarabhojananivRttiravasIyate tapastvAt tathA ca matsyapurANaM "tapobhiH prApyate'bhISTaM nAsAdhyaM hi tapasyataH / durbhagatvaM vRthA loko vahate sati sAdhane" // tapasaH lozasvabhAvatvaM tatraivoktam "umeti capalA putri na kSamaM tAvaka vpuH| sor3ha la zasvabhAvasya tapasaH saumyadarzane" // vyaktamukta yathA "arkapatrAGkaramAtramantaraukSarahautakaM kapilAvir3ayavamAnaM maJjulaM maraucaM jlm| kadalIphalamadhyantu kaNAmAtra For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / mptkm| kuzamUlaM yavamAna svachAyAdiguNe kSaNe // bhakSya mitaudanaM naktaM zuddhopavasanaM tthaa| ekabhaktaM mayUrANDapramANaM bhojanaM matam // aI pramRtimAtrantu kapilAdugdhabhakSaNam / khAtvA saMpUjya mArtaNDa prAma kho vAyumAzayet // taM khalpa pauSamAse mAghAdabdaM smaacret| brAhmaNAn bhojayetyA gur3akSIranirAmiSaiH / viprAya dakSiNA deyA vibhavasthAnurUpataH / aSTamyAM pAraNaM kuryAt kaTalarahitena ca // muhamASatilAdauni vRtaJcaiva vivrjyet| ekasiddhaM bhakSya muktamakatantrAnusArataH // etahatasya mAghAdimAsavizeSavihitakarmatvena mlmaasetrktrtvymaah| vaziSThaliGgapurANam / "prArabdhetu vrate pazcAt samprApte tvdhimaaske| pUrvamAnena taM tyaktvA kArya dvAdazamAsikam" // pUrvamAnena malimluca zUnyavatsaramAnena taM malamAsaM hAdazamAsikaM hAdazamAseSu eva kArya na malamAsa ityarthaH yatta "mAse malimlace'pyevaM yajadda vIM sshngkgm| kintu nodyApana kAryamityAha bhagavAn zivaH" // iti viSNuraharabavacanaM tanmAsavizeSAnaGkitamAsamAtra kartavyAmAvAsyAdivatakartavyatA param udyApanaM pratiSThA evamArambho'pi niSiddhaH gaayH| "astaMgate gurau zukra vAle have mlilce| upAyanamupArambhaM vratAnAM naiva kArayet" // upAya naM pratiSThA upArambhamArambham etaca kAlAzuddhimAnaparaM tattanmAtravidhikalpane gauravAt bhaviSthe "bhAdre mAsi site pakSe saptamyAM niyayena yaa| nAtvA zivaM leyitvA maNDale ca shaambikm| pUjayecca tadA tasyAM duSyApaM naiva vidyate" // idaM kukka TIvratatvena khyAtaM bhaviSthe "sUrya grahaNatulyA hi zuklamAghasya saptamau / aruNodayavelAyAM tasyAM svAnaM mahAphalam // mAdhe mAsi site pakSe saptamau kottibhaaskraa| dadyAt snAnAya dAnAbhyAmAyurArogyasampadaH // aruNodayavelAyAM zuklA mAghasya saptamau / gaGgAyAM yadi labhyeta sUrya grahazataiH samA' // koTibhAskarA koTisaptamautulyA sUrya grahaNaphalaM nAnajaM sannihite buddhirantaraGgA" iti nyaayaat| tena bahuzata sUryagrahagA kAlaunagaGgAmAnajanyaphalasamaphalaprAptiH phalamatra jeyam atra bahutara For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / zatasUryagrahANAM pratyekAdhikaraNatAsaMsargeNAnvayAt kAlAnAM snAnAnAM tatphalAnAmapi bahuzatatvaM labhyate ato nAprasiddhiH pUrNasaptamyAM pUrvAparatoyaMtrAruNodayakAle saptamau tatra pUrvadine tatkAle snaanm| "catasro ghaTikA prAtararuNodaya ucyte| yatInAM snAnakAlo'yaM gaGgAmbhaH sadRzaH smRtaH // triyAmAM rajanoM praahustytvaadyntctussttym| nADaunAM tadubhe sadhye divasAdyantasaM jita" // iti kAlamAdhavIyakRta brahmavaivatI yena pUrvasya tatkAlasya pUrNatithisambandhi dinakarttavya karmAGgatvena itarasya cetarAGgatve nAbhidhAnAt ataeva dakSeNa tatkAlamArabhyAGgika kRtyamabhihitam avAruNodayakAle muhAnya natithilAbha eva snAnaM "vratopavAsasnAnAdau ghaTikaikA yadA bhavet / udaye sA tithihyA thAhAdAvastagAminI" iti viSNudharmottarAt atna dhaTikA muhUrta zrAddhayogya kAlAnugedhAditi vakSyate brahmavaivavartavacane ghaTikA daNDa rUpA paravacane nADaunAmAdyanta catuSTayamitye kavAkyatvAt ye tu sUryodayAt prAgapi prAtaHsnAnavidhAnAt tatraiva mAghasaptamyAkhyagugAphalavidhi - vAdityAhuH taccintya "prakaraNAnyatve prayojanAnyatvam" iti jaiminisUtreNa prakaraNabhede guNaviSyasiddhaH ataeva kalpatarU. ratnAkarayoH / "ya icchedipulAn bhogAn candrasUrya grhopmaan| prAtaHsnAyau bhavennityaM do mAsau mAghaphAlguno" iti viSNusmRtI nityasnAnaprakaraNAt prakaraNAntarAnmAnAt prakaraNAnta. rAdhikaraNa nyAyena kAmyasnAnAntaramidamapyuktaM na tu guNaphala. vidhi: kintu kAsya karaNe prasaGgAnityasiddhiriti atra mAghabhAsanimittakamAghasaptamInimittakakAmyasnAnayoH prAtarvidhAnAt naimittakatvena prAyazcittavat sakdanuSThAnam / "pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punaH / tadaGgasyAkriyAyAntu nAvRttina ca tatkriyA" // iti kAtyAyanavacanAt "na snAnamAcared bhutvA nAturo na mahAnidhi / na vAsobhiH sahAjana nAvijJAte jalAzaye" // iti manuvacanekadAjanamAnaniSedhAcca "dharma vinnAcaret snAnamAhikaJca punaH punaH" / iti manuvaca nAca ataeva nAndo mukha prakaraNazeSe pradhAnAnAmapi kAgyAnAM For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 38 tattadde zakAlavihitAnAM tantreNaiva siddhiriti zrAicintAmaNiH niSkAmaviSNuprautikAmayoH sutarAM sakkadanuSThAnaM "guNatAratamyAt phalatAratamyam" iti nyAyena phalaM bodhym| tattu ikSu nauraguDAdimAdhuryyabhedavavirdeSTumazakyaM "pakSAntare'pi kanyAsthe ravI zAI prshsyte| kanyAgate paJcame tu vizeSeNaiva kArayet" // iti hemAdristAdityapurANoktavat etahacanaprAgar3a kArtikamalamAsAbdaviSayaM "dezakAlAthamakSetradATadravyamano guNAH / sukazasyApi dAnasya phalAtizayahetavaH" // iti brahmapurANoktavaJca tIrthabhede tvekadApi naanaasnaanm| "viSuvahivase prApte paJcatIrthIvidhAnataH" iti brahmapugaNAdivacanAt tIrthabhede tntrprmbhyorsmbhvaacc| ataeva gnggaavaakyaavlautiirthcintaamnnyoH| yattu prayAge vAha mAnakroDokate'pi mAghasaptamausnAnAdAvasAdhAraNa saGkalpena punastathaiva prAta:snAnAcaraNaM tadayuktaM tadA satat snAnasyaiva vihittvaat| anyathA tat bAhaphalakAmanAyAM tadAnantyApatterityaktam / snAne paripATImAha kRtya kalpalatAyAM viSNuH "sapta vadarapatrANi saptArkapatrANi ca zirasi nidhAya" "yadyat janmakRtaM pApaM mayA saptasu jnms| tanme rogaJca zokaJca mAkarau hantu saptamI" // ityucArya sAyAditi shessH| roka chidraM tithi katyasya paurNamAsyantamAsAGgakatvAnmAkaroti padaM makarAArabdhacAndramAsauya tithikRtyprm| "tithikRtye ca kRSNAdiM vrate zuklAdimeva ca / vivAhAdau ca saurAdiM mAsaM kRtye vinirdizet" // iti brahmapurANAnmanvantarAditvena tathA yuktatvAJca yathA matsyapurANe / "yasmAnmanvantarAdau ca rthmaapudivaakraaH| mAghamAsasya saptamyAM tasmAt sA rathasaptamau / aruNodayavelAyAM tasyAM snAnaM mahAphalam" // ataeva nArasiMha rathyAkhyAyAmityuktaM yathA "mahAnavamyAM hAdazyA bharaNyAmapi caiva hi| tathAkSayaTatauyAyAM ziSyAnAdhyApayed budhaH / mAghamAse tu saptamyAM rathyAkhyAyAJca varjayet" // hAdazyAM zayanotthAna hAdazyAM bharaNyAM zakradhvajapAtabharaNyAmiti kalpataruH atra mahAnavamyAdisAhacayAcca ntratva pratIyate ataeva caturdaza manvantarAdigaNane kApi For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 tithitattvam / na raashyllekhH| yathA bhaviSyamatsyayoH / "prazkhayuk zukla navamI hAdazI kAttiko tathA / TatauyA caitramAsasya tathA bhAdrapadasya ca // phAlgunasyApyamAvasyA pauSasyaikAdazau tthaa| ASAr3hasyApi dazamI tathA mAghasya saptamau // zrAvaNasyASTamI kRSNA tathASADhasya puurnnimaa| kArtiko phAlgunI caitrau jyeSThau paJca. dazI sitaa| manvantarAdayastvatA dattasyAkSayakArikAH" / atra amAvasyASTamIvyatirittAH zuklAH punaH punastathA padopA. dAnAt / upakramopasaMhArayoH zuklatvakauttanAca patra kAmadhenau hatIyA caiva mAghasyeti kalpatarau tu tauyA caitramAsasyeti likhitam atra pAThahaidhe zrIpatiratnamAlAyAm / azvayuji zaklanavamauhAdazyarje madhau hatIyA ca iti pAThAJcaitraratIyaiva graahyaa| zrIdatto'pyevam / mAghasaptamyAzcAndratvaM sorAgame'pi "arkapatraiH savadaraikSita scndnaiH| aSTAGgavidhinA cAya dadyAdAditya tuSTaye // mAghe'tha phAlgune vApi bhave? maaghsptmo| mAkaroti ca yat prokta tatprAyo hattidarzanAt // aSTAGgavidhinA yo'ya bhAnoddhi nivedyet| tAmrapAtrAya'dAnena puNyaM dazaguNaM smRtam" // iti viSNapurANoyena AdityapurANe "RkSarAzivizeSeNa yat karma vihitavaraiH / daivaM vApyathavA paivaM tadanyatrApi dRzyate" aya'manvastu "jananI sarvabhUtAnAM saptamI sptmptike| saptavyAhRtike devi ! namaste ravimaNDale" // praNAmamantrastu "sapta saptivahaprauta sptlokprdaupn| saptamyAM hi namastubhyaM namo'nantAya vedhase / saptirakhaH / athaassttmau| sA ca zuklA navamauyutA grAhyA yugmAt / kRSNA ca saptamoyutA yathA nigamaH "kRSNapakSeSTamau caiva kRSNapakSe cturdshii| pUrvAva?va kartavyA paravidyA na kutracit // upavAsAdi kAryeSu eSa dharmaH snaatnH"| bhvissypuraanne| "caturdazyAM tathASTamyAM pakSayoH shuklkssnnyoH| yo'bdamekaM na bhuJjauta zivAcanaparo naraH // yat puNyamakSayaM proktaM satataM stryaajinaam| tat puNyaM sakalaM tasya zivalokaJca gacchati // tataH satatasatrayAjyakSayapuNyasamapuNya prAptiH zivalokagatiya For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 41 phalam | phAlgunazuklASTamau caturdazyorArabhya varSaM yAvat pratyaSTamI prati caturdazyupavAsavratam / kAlikApurANe / " yeSA lalitakA nyAkhyA devI maGgalacaNDikA / varadAbhayahastA ca hijA gauradehikA // raktapadmAsanasthA ca mukuTakuNDala - maNDitA / raktakoSeyavastrA tu smitavaktA zubhAnanA // navayauvanasampannA cArvaGgau lalitaprabhA / umayA bhASitaM mantraM yatpUrvaM tvekamakSaram // mantramasyAstu tajjJeyaM tena devIM prapUjayet" / ekamacaraM zaktivIjarUpam " tathASTamyAM navamyAJca pUjA kAvyA vidaye / paTeSu pratimAyAM vA ghaTe maGgala caNDikAm // yaH pUjayeomavAre zubhairdUrvAkSataiH zivAm / satataM sAdhaka : | so'pi kAmamiSTamavApnuyAt" // jyotiSe / " zanaizvarasya vAreNa vAreNAGgArakasya ca / kRSNASTamI caturdazyau puNyAt puNyatare smRte" // tathA "somavAre'pyamAvAsyA AdityA hetu saptamau / caturthyaGgAvAre tu aSTamIca vRhaspatI // atra yat kriyate pApamathavA dharmasaJcayaH / SaSTijanmamahasrANi pratijanma tadakSayam" // praNamya jagatAmauNaM vasudevasutaM harim / tajjama - tithitattvAni vakti zrIraghunandanaH // atha janmASTamI / brahmapurANe / " zratha bhAdrapade mAmi kRSNASTamyAM kalau yuge / zraSTAviMzatime jAtaH kRSNo'sau devakIsutaH / aSTAviMzatime sArvANaka manvantara prathamayumApekSayeti zeSaH // viSNupurANe mahAmAyAM prati bhagavaddAkyam / "prAhRTkAle ca nabhasi kRSNASTamyAmahaM nizi / utpatsyAmi navamyAJca prasUtiM tvamavApsyasi " // ityAdiSu bhAdrapadanabhaH padayorna viruddhArthatA tatkAlasyaikazrutimUlatayA gauNacAndreNa bhAdratA mukhyacAndreNa zrAvaNartati / abhilApastu gauNa cAndreNaiva tadarthameva bhAdrapadaprayogAt anyathA tadabhidhAnamanarthakaM syAt tithikRtye ca kRSNAdimiti vctaat| yattu vaziSThasaMhitAyAm / ekasmin vacane zrAvaNanabhasyopAdAnaM tat saurAbhiprAyeNa / yathA "zrAvaNe vA nabhasye vA rohiNI sahitASTamI / yadA kRSNe narairlabdhA sA jayantauti kaurttitA" // kRSNa kRSNapace atra vacyamANavacanAnmadhyarAtraprAptAveva jayantItvaM na rohiNya For Private And Personal Use Only -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 tithitattvam / myoryogamAtre yathA "siMhA roDiyoyuktA narAH kRSNASTamI yadi / rAtrApUrvAparagA jayantau kalayApi ca " // iti varAhasaMhitA / etena dvAdazamAseSu kRSNASTamauSvapi rohiNauyogapuraskAreNa jayantauvratamiti dvaitanirNayoktaM nirastaM uktavacanavirodhAt / " sUryAcandramasoryaH paraH sannikarSaH sAmAvAsyA / iti gobhilasUtreNa jyotiHzAstragaNanayA ca candrasUyayoramAvasyAyAmekarAzyavasthAnaniyamena dvAdazasu mAseSvaSTamyAM rohiNI yogasya sarvathaivA sambhavAcca / bhaviSyottare / " zrAvaNe vahale pakSe kRSNajanmASTamIvratam / na karoti naro yastu sa bhavet krUrarAcasaH // varSe varSeSu tu yA nArau kRSNajanmASTamIvratam / na karoti mahAkrUra vyAlI bhavati kAnane" // bhaviSya / "saptamosAIyAmaJcedrohiyoM vA na saMspRzet / vrataM saMkalpayetatra na ca rAtrau kadAcana // tatra saptamyAM taddine tasyA eva prAtarlAbhAttadAnIM saMkalpamAha vRhaspatiH / " prAtaH sandhyAM tataH kRtvA saMkalpa budha zrAcaret / prAtaHsaMkalpayeddiddAnupavAsavratAdikam " // brahmavaivattaH / " manvAdidivase prApte yatphalaM snAnapUjanaiH / phalaM bhAdrapade'STamyAM bhavet koTiguNaM dvija !" // tathA "asyAM tithau vArimAtra ya: pitRRNAM prayacchati zrAddhaM kRtaM tena zatAbdaM nAtra saMzayaH " // pUjA ca madhyarAtre | "kRSNASTamyAntu rohiNyAmarddharAtre'rddhanaM hareH" / iti gArur3AikSyamANavacanajAtAJca / anyadApyuktA bhaviSya / "trikAle yUjayeddevaM divArAtrau vizeSataH / zrarAtrAvapi tathA puSpa - nAnAvidherapi " // atra bhaviSyapurANa bhaviSyottarAbhyAM saMkSipya pUjAvidhirabhidhoyate / "pArtha! tahivase prApte dantadhAvanapUrvakam / upavAsasya niyamaM gRhIyAdbhaktibhAvataH // vAsudevaM samuddizya sarvapApaprazAntaye / upavAsaM kariSyAmi kRSNASTasyAM nabhasyahama // adya kRSNASTamIM devIM nabhazcandrasarohiNauma / zrarthayitvopavAsena bhocye 'hamapare'hani // enaso mokSakAmo'smi yahovinda triyonijam / tanme muJcatu mAM trAhi patitaM zokasAgare // zrajanmamaraNaM yAvadyanmayA duSkRtaM kRtam / tat praNAzaya govinda ! prasauda puruSottama !" // etanmantracatuSTayaM gayA // For Private And Personal Use Only <
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / saMvatsarapradIpataM tathA "ekenaivopavAsena kRtena kurunandana ! / saptajanma kRtAt pApAnmucyate nAtra saMzayaH // grAhamupakramya tathA "tanmadhye pratimA sthApyA kaanycnaadivinirmitaa| prataptakAJcanAbhAsA devako sutpsvinii|| mAccApi bAlakaM suptaM prasUtA naurdcchvim| vasudevo'pi tatraiva khaGgacarmadharaH sthitH|| yazodA cApi tatraiva prsuutvrknykaa| valabhadastathA nando dakSo gargazcaturmukhaH // evaM prapUjayedbhaktyA gandhapuSpAkSataiH phalaiH" / tathA "sthaNDile sthApayeddevoM sacandrAM rohiNI tthaa| devakI vasudevaJca yazodA nandameva ca // caNDikAM valadevaM saMpUjya pApaiH pramucyate / arddharAtre vasordhArAM pAtayedgur3asarpiSA / tato vApanaM SaSThoM nAmAdeH karaNaM mm| karttavyaM tatkSaNAdAtrI prabhAte nvmaudine| yathA mama tathA kAryo bhagavatyA mahotsavaH // brAhmaNAn bhojayedbhaktyA tebhyo dadyAcca dakSiNAm / suvarNa kAJcanaM gAzca vAsAMsi kusumAni ca // yadyadiSTatama loke kRSNo me proytaamiti| yaM devaM devakI devI vasudevAdajIjanat // bhaumasya brAhmaNo guptyai tasmai brahmAtmane namaH / subrahma vAsudevAya gobrAhmaNahitAya ca // zAntirastu zivajAstu ilyutvA tAn visrjyet| evaM yaH kurute devyA devakyA: sumahotsavam // varSe varSe bhagavato madbhakto dharmanandana ! // naro vA yadi vA nArau yathokta phlmaapnuyaat| putrasantAnamArogyaM dhanadhAnyati madgraham" // tathA "mamparkeNApi yaH kuryAt kshcijnmaassttmiivrtm| viSNu lokamavApnoti so'pi nAstyatra saMzayaH // jayaMtyAmupavAsazca mahApAtakanAzakaH / maH kAryo mahAbhaktyA pUjanauyazca ke zavaH // tudhyarthaM devako. sUnojayantausaMjJaka vrtm| kartavyaM cintamAnena bhattyA bhaktajanairiha // akurvan nirayaM yAti yAvadindrAzcaturdaza" / vApanaM naaddiicchednm| suvarNamatrAzautirattikAparimitaM hema kAJcanaM tato nyUnaM kAJcanamityatra medinaumiti kvacit paatthH| bhaumasya pRthivImambandhinaH kRSNo me prauyatA mityatvA ddyaaditynenaanvyH| tAn brAhmaNAn bhaktajanairiti taiH sahe. tyarthaH ataeva viSNupurANam / "sahata sannikarSo hi kSaNAI. For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / mapi shsyte"| atra pUjopavAsayoH pradhAnatvenAkAGgAvirahAdananvaye anyatarasya guNatvamavazya vAcyam evaJca pUjaivAGgam upavAsastu pradhAnaM upavAsasya niyamityu pakrame zravaNAttatraiva vidhyanvayAt / aGgasya pradhAnavidhividheyatvena pUjAyA vidhyantarAnapekSaNAt ataevopasaMhAre'pi jayantyAmityAdinA upavAsamabhidhAya puujniiyshcetybhihitm| na caivaM pUjane phalAnupapattiH "yasya parNamayaujuibhavati na sa pApazloka zRNoti" ityAdau guNe'pi phlshrvnnaat| ataeva brahmavaivartaH nRyA vinA vratenApi matAnAM vittavarjinAm / te naivopavAsena proto bhavati mAdhavaH // bhaktyA vinopacAraMNa rAtrI jAgaraNena ca / phalaM yacchati daityArijayantauvratasambhavam // vittazAThyamakurvANa: samyak phalamavApnuyAt / kurvANo vittazAThyantu labhate'sadRzaM phalam" // vinA vratena pUjAdyaGga vinA / evaJca karaNe phalazruterakaraNa prAzunnA zrAvaNe bahule pakSe ityAdinA doSa zrutezcAsya kAmyatva nitytvv| nanu kAmya tvamanityatvaM asati kAme parityaktaM zakyatvAt tathA satye ka sya karmaNo nityatva kAmyatvAbhyAM harU pyAGgokAra nityAnityasaMyogavirodha: maivaM saMyogapRyaktva nyaayaat| sa ca nyAyo yathA khAdire pazuvadhAti khAdiraM vaurya kAmasya yapaM kurvI tati shryte| atra saMzayaH kiM kAsya syaiva khAdiratA nitye'pi syAt uta neti pratna phalAryatvenAniyatayA nityaprayogAGgatA na yuktA yattu nitye'pi vAdiratva zravaNaM tatkAmya syaiva pazubandhanAya yapAzrayajJApanArtham ato na nitye khAdiratati prApta rAdhAntAya caturthAdhyAya sUtram ekasya ca ubhayatve saMyogamRthaktvamiti atra saMyogaH smbndhmaatrm| ekasya vAdirasya kratvarthapuruSArthatvarUpobhayAtmakatve vAkyahaye kratuzeSatva phalazeSatva lakSaNasaMyogabhedAvagamAt na nityAnityasaMyogavirodhaH / na ca AzrayajJApanArtha nityavAkyaM sabidhAnAdevAzraya ntAbhAdata ubhayArthA khAdirata ti| "evaM danA juhoti danendriya kAmasya" ityAdAvubhayArthataiva dadhitvasya hedhAzravaNAt / garur3abhaviSyottaravacanAni rAjamArtaNDa kRtya cintAmaNi dhRtAni For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 45 yathA "tamevopavaset kAlaM gatrau kuryAca jaagrm| ekAgreNaiva bhAvena viSNornAmAnukautayan // anagha vAmanaM zauri vaikuNTha purussottmm| vAsudevaM hRSIkezaM mAdhavaM madhusUdanam // varAI puNDarIkAkSa nRsihaM daitybhuudnm| dAmodara padmanAbhaM kezavaM garur3adhvajam // govindamayutaM kRssnnmnntmpraajitm| adhokSaja jagannAtha sargasthityantakAriNama / anAdi nidhanaM viSNaM trilokeza trivikramam / nArAyaNaM catu hu zaGkhacakragadAdharam // pItAmbaradharaM nityaM vnmaalaavibhuussitm| zrIvatsAra jagatsetuM zrIkRSNaM zrIdharaM harim // prapadye'haM sadA devaM sarvakAmaprasiddhaye / evaM paThitvA baradaM kRSNaM vandeta bhaktitaH // praNamAmi sadA devaM vAsudevaM jagatpatim / nAmAnyetAni saMkotyaM gatyarthaM praarthyenrH|| trAhi mAM sarvalokeza ! hare ! sNsaarsaagraat| trAhi mAM sarvapApaghna ! duHkhazokArNavAt prabho ! // sarvalokezvara ! bAhi patitaM mAM bhvaarnnve| daivakInandana ! zroza ! hare ! saMsArasAgarAt // trAhi mAM sarvaduHkhanna ! rogazokArNavAt hre!| durgatAM strIyase viSNo ! ye smaranti satat satat // so'haM devAtiduttastrAhi mAM shokmaagraat| puSkarAkSa ! nimagno'haM mAyAvijJAnasAgare // trAhi mAM devadeveza ! tvatto nAnyo'sti rakSitA" / tatazyopavAsa pUrvadina niyamaM vidhAya tahine prAtaHsnAnAdikaM vidhAya "sUryaH sAmoyamaHkAlaHsamdhye bhuutaanyhaakssyaaH| pavano dikpatirbhUmirAkAzaM khacarA'marA: // brAJa zAsanamAsthAya kalyadhvAmaha sannidhim" iti paThitvA "tahiSNoH paramaM padaM sadA pazyanti sUrayaH / divova cakSurAtatam" // iti manveNa nArAyaNaM saMsma tya tatsadityuccArya udaGamukho darbhavayaphalapuSpatila jalAdipUrNa yathA lAbhopapannaM vA pAtraM gRhItvA zrIkRSNajanmASTamauvratam protyAdinA saMkalpayet yApavAsadine prAtaHsaptamau tadA saptamyAM tithAvArabhyeti vaktavyaM "dharmAya dharmakharAya dharmapataye dharmasambhavAya govindAya namo nmH"| ityuccArya prAguktavAsudeva samuddizyati mantra catuSTayaM ptthet| aIrAne tu pragaNavAdi namo'ntaistattannAmabhirvAsudeva devakI vasudeva yazodAnanda For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / rohiNaucaNDi kA baladevAn pUjayet / dakSagargacaturmukhAnapi tathA saMvatsara pradaupe bhvissyottriiym| valabhadrastathA nando dakSogargazcaturmukhaH / pUjanIyastrathA bhaktyA gandhapuSyAkSatarjale" // tatazca "mAJcApi bAlakaM suptaM payajhe stanapAyinam / zrIvatmavakSa.pUrNAGga naulotpaladalacchavim" // iti bhaviSyottarauyadhyAnaM kRtvA garuDapurANokta mantraiH vizeSe itaratra pragAvAdi namo'ntena zrIkRSNa nAmnA puujnm| adhye tu| "yajJAya yajJezvarAya yajJapataye yajJasambhavAya govindAya namo namaH" / iti sAne tu "yogAya yogezvarAya yogapataye yogamambhavAya govindAya namo namaH" iti evaM naivedya evaM vizvAyetyAdi tatilAbhyAM home dharmAyetyAdi svAhAntena zayane vikhAyetyAdi tato deva kyAdi pUjA kA- "pAdAvamuJcayantau shrodevkyaashcrnnaantike| niSamA paGkaje pUjyA namo devyai zriyai" iti saMvatsara pradIpakRtavacanAt zrIpUjApi tato gur3atervasordhArAM nADIcchedanaM SaSThIpUjana' nAmakaraNAdikaJca kuryAt / "pUjayeyuIi jAH sarve strozUdrAgAmamantra kam / candro daye zazAGkAya dadyAdayaM hari smaran" // tabidhizca "zaGkha toyaM samAdAya sapuSpa kushcndnm| jAnubhyAM dharaNoM gatvA candrAyAr2yA nivedayet" // adhya mantraH "kSIrodArNavasaMbhUta ! atrinetra samudbhava ! / gTahANAdhya zazAjhedaM rohiNyA sahito mama // somAya somezvarAya somapataye somasambhavAya govindAya namo nmH"| pragAmamantro yathA "jyotsnAyA: pataye tubhyaM jotiSAM pataye namaH / namaste rohiNaukAnta ! sudhAvAsa! namo'stu te // nabhomaNDaladIpAya ziroratnAya dhrjtteH| kalAbhirvaImAnAya namazcandrAya cArave" // tatazcAnacaM vAmanamityAdinA "praNamAmi sadA devaM vAsudevaM jagatpatim' ityantena nAmakaurtana praNAmau trAhi mAmityAdinA tvatto nAnyo'sti rakSitatyantena "yahAlye yacca komAre vAIke yacca yauvne| tatpuNyaM vRddhimApnotu pApaM hara ilAyudha !" iti zivarahasyoyena prArthanaM kuryAt "tataH stotraiH stutiM kRtvA vAsudevaM jnaadnm| gotavAdinanRtyaizca zeSa kAlaM yathA sugvam" naye. For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 47 diti zeSaH / paradine prAtarbhagavantaM yathAvidhi saMpUjya durgAyAzca mahotsava: kArya: tato brAhmaNAn bhojayet tebhyo dakSiNAJca svarNAdi yatkiJcidiSTatamaM kRSNo me prIyatAmityu tvA dadyAt tata: yaM devamityAdi zAntirastu zivaJcAstu iti manvaM paThitvA brAhmaNAn vimarjayet tata: pAraNaM kuryAt tanmantraH / "sarvAya sarvezvarAya sarvapataye sarvasambhavAya govindAya namo namaH" / pAraNAnantaraM samApanamanvaM bhUtAya ityAdikaM paThet / atha vrtkaalvyvsthaa| tatra IrAne rohigIkRSNASTamyolAbhe janmASTamauvratAya sa eva kAla: tasya mukhytvenaabhidhaanaat| tathA ca vaziSThaH "aSTamaurohiNIyuktA nizAI dRzyate ydi| mukhyaH kAlaH sa vijJa yastatra jAto hariH svayam" // bhaviSyapurANaviSNa varmottarayoH / "aIgo tu rohiNyAM yadA kRSNASTamI bhvet| tasyAmabhyarcanaM sorahanti pApaM trijanmajam // sopavAso hareH pUjAM kRtvA tatra na sodti"| ayameva jaya tyAkhyo yogH| tathA ca varAhasahitAyAM "siMhA rohiNIyuktA narAH kRSNASTamau yadi / gAIpUrvAparagA jayantI kalayApi ca" iti vissnnudhrmottraadipuraannyoH| "rohiNI sahitA kRSNA mAsi bhaadrpde'ssttmii| saptamyAmaI rAtrAdha: kalayApi yadA bhavet / tatra jAto jagannAthaH kaustubhI hrirokhrH| tamevopakset kAlaM tatra kuryAcca jAgaram" // itthaJca "avidyAyAJca sAyAM jAto devakInandanaH / iti saptamyavedhe janma zravaNaM kalpa. bhedAdaviruI saptamyAmaIrAnAdha ityatra aIrAbAdadhazcoI miti bhaviSyapurANa-vAyupurANayoH paatthH| skAnde "jayaM puNyaJca kurute jayantImiti tAM viduH| rohiNo sahitA kRSNA mAse ca shraavnne'ssttmii|| aIrAbAdadhazcoI kala yApi yadA bhavet / jayantau nAma sA proktA sarvapApapraNAzinI" / anyatrApi "aIrAbAdadhazoI mekaaiighttikaanvitaa| rohiNI cASTamI grAhyA upavAsavratAdiSu" // ekaghaTikAnviMtA aIghaTikAvitA vetyarthaH / atena yadA sUryodaye svalpA'pyaSTamau rohiNI. yutA vanantaraM pUrNA navamI somavAraNa budhavAreNa vA yutA For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / syAttadA sarvAMpavAdikA saivopothA iti| yadAha brahmavaivartaH "udaye cASTamau kiJcitravamau sakalA yadi / bhavettu vudhasaMyuktA prAjApatyasaMyutA // api varSayatenApi labhyate vA na vA vibho!" / padmapurANe'pi "pretayonigatAnAntu pretatvaM nAzitantu taiH| yaiH kRtA zrAvaNe mAsi aSTamI rohinniiyutaa| kiM punarbudhavAraNa somenApi vizeSataH // kiM punarnavamauyuktA kulakoTyAstu muktidA" iti nirastaM guNaphalAnurodhena jyntyaakhymukhykaalvaadhaayogaat| skAnde "na karoti yadA viSNojayantIsaMjJakaM vrtm| yamasya vazamApatraH sahate nArakoM vyathAm" // bhaviSthe "tudhyarthaM devakIsUnojayantIsaMjJakaM vratam / kartavyaM cintamAnena bhaktyA bhktjnairih| akurvanirayaM yAti yAvadindrAzcaturdaza" / iti jayantaulaGghane pratyavAyazrutezca / vudhasomalavAne pratyavAyAzravaNAt guNaphalatvameva mahArNave'pi vudhasomavArayogo gunnphlaayetyuktm| hemAdrirapi yadA tu yadivasa eva rohiNyaSTamauyogastadA tatraiva vudhavArAdiyogaH phalAtizayaH / anye tvevmaahuH| yadA pUrvadinAIrAtra rohiNauyutASTamI nottarA tathAvidhA sA ceddadhe some ca bhavati tadottaraivopoSyA na pUrvA uda ye cASTamI kiJciditi vcnaattn| yadyapyarAtre tu rohiNyAmityAdivAkyaM vudhasomavArayuktASTamIvyatiriktaviSayatva na sAvakAzam / vudhasomavAkya ca hitauyadivasa eva rohiNauyoga sAvakAzaM tathApi vudhasomavAkyastha saGkoce karma kAlavyApitithisambhavAdaIrAnavAkyasya saGkoce thaadhprsnggaat| tathA ca vudhasomavAkyasyaiva saGkoco naaiiraanvaakysyetyntnaah| mAdhavAcAryo'pyevam / kinvayaM yogo vadhasomavAra prAtaH kiJcidaSTamI anantaraM tahine navamaukSaya ubhayatithyoreva rohiNau syAt tadaiva bhvti| brahmavaivatta "udaye cASTamau kiJcinnavamau sakalA yadi" ityatra sakaleti vizeSyAbhidhAnAt ataeva api varSazatenApautyupapadyate asya grAhyatA ca jayantyalAbha eva prAguktayukta: nanu vudhasomavAravadaSTamyAM rohiNIyogo guNaphalamastu maivaM tithidhe rohinnyaaniyaamktvenaabhidhaanaat| tathA hi smRti: "prAjApatyarca For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / 45 saMyukA kRSNA nabhasi caassttmau| muhartamapi labhyeta saivopothA mahAphalA" // vaziSThaH "vAsare vA nizAyAM vA yadA yuktA tu rohinnau| vizeSeNa namo mAsi saivopothA sadA tithi: // anyorevkaarshruteH| "ekAdazauzatAdrAjannadhika rohinniivrtm| tato hi durlabhaM matvA tasyAM yatnaM samAcaret / iti brahmANDa purANe rohiNauvratamiti zravaNAcca budhAdivAkya ntu na niyAmakaM pramANAbhAvAt pratyuta phlshrutergunnphlvodhtvmiti| evaJca tithivizeSaniyantritApavAdavidhAvevakArazruteH SaSTidaNDAtmikAmapyaSTamI rohiNIrahitAM parivyajya rohiNIsahitA svalpApyaSTamau upoSthA yadA tu paradine'pi rohiNIrahitA tadA puurvaivopothaa| "SaSTidaNDAtmikAyAzca titheniSka maNe pre| akarmaNyaM tithimalaM vidyAdekAdazIM vinA" ityanapodita sAmAnyaviSayatvAt vakSyamANavacanajAtAcca / yadA tUbhayadine jayantIyogastadA parezurUpavAsa: saGkalpakAlamArabhya tithivyAptisambhavAt ataeva vaudhAyana: "yo yasya vihitaH kAlaH karmaNasta dupkrme| tithiryAbhimatA sA tu kAyA nopakramojmitA" // saGkalpakAla: prAtareva prAtaHsaGkalpa yehihAnityAdi varAhapurANAt "prAta:sadhyA tataH kRtvA saGkalpaM vadha pAcaret" iti saMvatsarapradIpavacanAt "udaye tUpavAsasya naktasyAstamaye tithiH / madhyAivyApinI grAhyA ekabhakte sadA tithiH" iti vaudhAyanavacanenopavAse udayagAmi tithevidhAnAt nakSatrasyAstanizaudhasambadhena balavattvAt tithestrisndhyvyaapitvaac| tathA ca bhaviSya purANaviSNudharmottarayoH "upoSitavyaM nakSatra yenAstaM yAti bhaaskrH| yatra vA yujyate rAma nizIthe zazinA saha" // nishothe'iiraatre| parAzaraH / "trisandhyavyApinI yA tu saiva pUjyA sadA tithiH / na tatra yugmAdaraNamanyatra harivAsarAt" / kiM punarnavamauyuktA iti likhiSyamANavacanAJca / etadviSaya eva brahmavaivartavacanaM "varjanIyA prayatnena saptamau shitaassttmii| sA sAMpi na karttavyA saptamI shitaassttmau| avidyAyAnta saoyAM jAto devakInandanaH" / yatta viSNudharmottare "jayantI For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam zivarAtrica kAyyai bhadrajayAnvite / kRtvopavAsaM tithyante tadA kuryyAzca pAraNam" // garur3a purANa viSNudharmottarayoH "jayantyAM pUrva vidyAyAmupavAsaM samAcaret / tithyante votsavAnte vA vratau kurvIta pAraNam" // tatpUrvadinamAtra jayantIlAbhe vidyA pratiprasavAya bodhyam / yadA tu vinA jayantauyogamubhayadine rohiNauyutASTamo labhyate tadApi paredyurupavAsaH / tathA ca kAlamAdhavauye skandapurANabrahmavaivarttayoH / saptamau sahitASTamyAM bhUtvA RkSaM dvijottama / prAjApatyaM dvitIye'hni muharttA bhavedyadi / tadASTayAmikaM jJeyaM prokaM vyAsAdibhiH purA / muharttanApi saMyuktA sA sampUrNASTamI matA / kiM punanavamauyuktA kulakoTyAstu muktidA" muharttArddhamamyASTyA mika sampUrNadinaM tatkAyryakAritvAt / padmapurANe " pUrvaviddASTamau yA tu udaye navamI dine / muharttenApi saMyuktA sA samparNATamau bhavet / kalA kASThA muharttApi yadA kRSNASTamI tithiH / navamyAM saiva grAhyA svAt saptamau saMyutA na hi / saMyutA rohiNyeti zeSaH / rohiNorahitAyAntu tathAvidhAyAM pUrvadina evopavAsasya vacyamANatvAt / yattu saptamau rAtrizeSe rohiNIsahitASTamI paradine ca rohiNI nAstavyApinau tadA pUrvedyurupavAso valavantracatrasambandhAdityuktaM taccintyaM sAmAnyasya prAguktabrahmavaivarttaskandapurANavizeSavacanairaprayojakIkRtatvAt / evaJca " vratopavAsanAnAdau ghaTikekA yadA bhavet / sA tithiH sakalA jJeyA pitrarthe cAparAhnikau" iti devalavacanasyApyatra na viSayaH kalAkASThAdivizeSavacanAt / na ca saptamausahitASTamyAmityupakramAt evaM saptamau sahitA na hotyupAdAnAcca brahmavaivarttavacanAdyaviSayatve pUrNAkhaNDa yojayantIM vinA rohiNIyoge paradine kathamupavAsa iti vAcyaM kiM punarnavamIyuktA kulakoyyAstu muktidA ityanena navamoyogasya tatrApi hetutvena kautta nAttasyAtrApi sattvAt / tithidvaidhe upavAsaniyAmakasya nakSatrasyobhayadinalAbhe prAguktenopoSitavyamityAdi bhaviSyapurANaviSNudharmottarIyeNa paradina niyamitatvAzca / tithiviveke balavannakSatra sambandhasya 50 For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / pyevam evaJca nacanAsambandha aSTamyAM pUrNAyAM nAsti vipratipattiH trisndhyvyaapitvaat| khaNDAyAntu nishauthsmbndhinyaamupvaasH| tathA ca mAdhavAcAryakRta parazaravacanam / "divA vA yadi vA rAtrau nAsti cedrohiNIka laa| rAtriyuktAM prakurvIta vishessnnendusNyutaam"| nAradIyasaMhitAyAmapi "jyoSNa janmacihAni kuryyAjAgaraNantu yH| IrAtrayutATamyAM so'khamedhaphalaM labhet // atra aIrAtrazrutevizeSeNendusayutAmityavApi tthaa| evaJca pUrvepuravASTamyAM nizauthayoge sdaivopvaas:| "kRSNASTamau skandaSaSThI zivarAtri cturdshau| etAH pUrvayutA: kAryAstithyante pAraNaM bhavet" iti vaziSTha brahmavaivartapaiThaunasya tasyApyeSa eva viSayaH / kRSNASTamI kRSNajanmASTamI skandaSaSThayAdi sAhacaryAt tiSyanta pAraNavidhAnAca / atraiva viSaye titherastagAmitve vissnnupuraannm| "alAbhe rohiNIbhasya kaaryaassttmystgaaminii| tatropavAsaM katleva tithyanta pAraNaM matam // etAdRgvacanaM bhaviSthe'pi kintu tatropavAsa: kattavya iti tauyacaraNe pAThaH / na caitahacanayoH pUrvedhareva nizIthaprApto paradharastagAmitvamAtre'pi viSaya iti vA vizeSeNendusaMyutAmitvasthAIrAtrayutASTamyAmityasya ca vAdhApatteH tithyanta pAraNaM bhavedityanuvAdApattazca / visanyavyApinautyasya karmopakramakAlauna tithiniyAmakasya ca tithimAmAnyaviSayakasya vizeSaNendusaMyutAmityanena arddharAvakhutASTamyAmityanena ca janmASTamaumAtraviSayakeNa vaadhittvaat| evaJca paradinamAna ubhayadine vA nizothasambandhe ubhayadine vA tadasambandhe parezurevopavAsa: sakalpakAlAnurodhAttithestri. sdhyvyaapitvaac| "vinA RkSeNa kartavyA navamIsaMyutASTamI" ityAdi puraannaacc| mAdhavAcAryaprabhRtayo'pya vam / / patha pAraNakAlaH / pAraNakAlaca bhaviSa viSNu rahasya brahmavaivarta / "aSTamyAmatha rohiNyAM na kuryAt pAraNaM kcit| hanyAt purA chataM karma upavAsArjitaM phalam / tithiraSTaguNaM hanti nakSatraJca cturgunnm| tasmAt prayatnataH kuryAtithibhAnta ca pAraNam" / atra ubhayaviyoge pAraNa For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUra tithitattvam / 1 muktam / yadA ca sAIprahara nizAbhyantare ekasya viyogastadaikataraviyoge'pi pAraNam / tathA ca nAradauye " tithinakSatrasaMyoge upavAso yadA bhavet / pArayantu na karttavyaM yAvannaikasya saMkSayaH / sAMyogike vrate prApte yadyeko'pi viyujyate / tatraiva pAraNaM kuryyAdevaM vedavido viduH // yadya kasyApi sAIpraharanizAbhyantare na viyogastadA tayoraviyoge'pi prAtadattavAntaLe pAraNaM "tithyante cotsavAnto vA vratau kurvIta pAraNam" ityuktavacanAt / nirNayAmRte tu pratikurvIta pAraNamiti pAThaH / na ca bhojanasya rAgaprAptatvena vidhitvAsambhavAt tithinakSatrayorviyogaM vinA na pAraNaM kuryyAditya kArya iti vAcyam / "upavAseSu sarveSu pUrvAhna pAraNaM bhavet / anyathA tu phalasyAI dharmamevopasarpati" iti devalavacane pAraNaniya mAt / kiJca yadi pAraNamaGgaM na syAttadA pratinidhividhAnaM nopapadyeta / tathA ca kAtyAyanaH " sandhyAdikaM bhavennitya pAraNantu nimittataH / zrahnistu pArayitvA tu naittikAnta bhuji kriyA" iti / ataeva hemAdriprabhRtiSTatavacanaM "tithAkSayodAbhedo nacacasyAnta eva vA / ardharAtre'thavA kuryyAt pArayatva pare'hani // yadA rAtreH sAIpraharamatikramya tithinakSatrayovicchedaH athavA kevalasya nakSatrasyAntastadA'pare'hani upavAsaparadine pAraNaM kuyyAt nakSatrasyetye kataropalakSaNam / hemAdristu yadA paradine'rdharAtrAduparibhAntastiSyanto vA bhavati tadA arddharAtre pAraNa kuyyAt ityAha / tanna, varjayitvA mahAnizAmiti vacyamANavacanavirodhAt zrarAtrAduparibhAntastithyanto vA bhavatItyarthaM pramANaM nAsti kintvaIrAtra eva tadadhikaraNaM sannidhAnAt tu kAreNAIrAtra vyavadyi upavAsadinAt paradine pAraNaM vidhIyate / jaumUtavAhanastu na hi tithibhAnte ca pAraNamiti pAraNakarttavyatAparaM yena tadanta eva vidhiH / kintu nakSatra tithau ca varttamAne na kuyyAditi tAtparyaM tatraiva doSazruteH rAgaprAptabhojanAnuvA dena nithinakSatretarakAle pAraNaM kuryyAditi vA vidhiH / sa ca rAvizeSe bhojane'pyaviruddhaH tRtIya evAini pAraNaM / For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / bhavithati grhnne'pre'hnautivniymaabhaavaadityaah| tana, pAraNavidheniyamarUpatayoktatvAt rAtrizeSa bhojnsyaavihittvaat| tathA ca brahmavaivarta "vi yAmAM rajanI praahusytvaadyntctussttym| nAr3InAM tadubhe sandhye divasAdyantasaMjite" // etaddacanabalAt mahAnizA parakAlasya nAr3ocatuSTayasya paradinAditvena tadAnoM pUrvadivasIya bhojanAnupapatteH tahinakRtyalopApatteva / ataeva "mukte zazini bhuJjIta yadi na syAnmahAnizA" ityuktm| kAtyAyano'pi "munibhidirazanaM proktaM viprANAM martyavAsinAM nitym| prahani ca tathA tamakhinyAM sAIprahara yAmAntaH // ityanena rAtrI sAIpraharAbhyantara eva bhojanaM na tu tatparata prAha grahaNavadapare'hani pAraNe'pi dattavacanAJca kecit tu tithyakSayoritivacane apare. 'hani upavAsatauyadivase pAraNaM kuryAt / yathA vacanabalAt pAraNe autsargika pUrvAhnaparityAge'pi na vratavaiguNya tathAnApyotsargika hitoya dinaparityAge'pi na tathAtvamiti / yatpunarubhayasatve rAvAveva tatraiva divase pAraNavidhAyakaM tithyakSayoriti vacanaM tadasat apare'hanItyatrApara ityasya vaiyrthyaaptteH| yathA zrutArthaparatayaivopapatrasya vacanasya tithinakSatrasattve pAraNaniSedhakAnAM vacanAnAM vAdhane saamrthyaabhaavaadityaahuH| taba zrautsargika hitoyadina parityAge pramANameva nAsti tithyakSayoriti vacanaJjedasya tadrUpArthatve pramANaM naasti| na ca apara ityasya vaiyapittyA tathAtvamiti vAcyaM tathAtva ni:sandehAtha na pahanItyevaM bruuyaat| vastutastu pAraNantvapare'hanautyanena avazyavaktavyopoSita tithya kSayorbheda ityatropasthitopavAsasya paradina ityeva pratIyate na tu hitoyadivasasya paradine ataeva "adya kRSNASTamoM devIM nmcndrsrohinniim| pracayitvopavAsena bhokSya'hamapare'hani" iti mantraliGgamapi snggcchte| kiccAtraiva vacane nakSatrasthAnta ityatra bhojanAhaMkAle ekataraviyoge'nyasya arddharAvaviyoge'pare'hanotyasya sAMyogika ityAdi vacanaikavAkyatayA upavAsahitauyadivasaparatvasyAvazyavaktavyatve na aIrAva For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 tithitattvam / ubhaya viyoge'pi tathaiva yuktaatvaat| anyathA sAMyogika ityasya nirviSayatApatteH / evaJca "sAyamAdyantayoroH sAyaM prAtaca mdhyme| upavAsaphalaM presorvajyaM bhatAcatuSTayam" iti mahAbhAratauyautsargika dvitIya dinpaarnnsyaapyvaadhH| etaviSaya evotsavAnte pAraNamAha "tithyante votsavAnte vA vratI kurvIta pAraNam" iti| na ca atra tithyante tArakAnte veti pATha iti vAcya pUrvapAThasya hemAdrinirNayAmRta mAdhavAcAryatatvAt vyAkhyAtatvAcca etadviSaye brhmvaivrtH| "sarveSve. vopavAseSu divA paarnnmiyte| anyathA phala hAniH syAdRte dhAraNa pAraNam // dhAraNaM niyamagrahaNaM tatavArahota nAvratasya raatripaarnnnissedhH| garur3a purANe'pi "anyatithyAgamorAtrau tAmasastejaso divaa| tAmase pAraNaM kurva stAmasI gatimApnuyAt" / na ca yadi prathama nizAyAmekataraviyogastadApi brahmavaivartAdi vacanAddivA pAraNamanantabhaTTa mAdhavAcAryoktaM yukta miti vAcya "na rAtrI pAraNaM kuyAdRte vai rohigovrtaat| nizAyAM pAraNaM kuryAt vayitvA mahAnizAM" iti saMvatsarapradIpakRtasya na rAtrI pAraNaM kuryyAhate vai rohinniivrtaat| atra nizyapi tat kArya vayitvA mahAnizAM" iti brahmANDoktasya ca nirviSayatApatteH / stroNAM yavAnAdi bhojanamapyAha brahmapurANaM "tata: pravizya ca gRha yavAnnaM bhuJjate ca tAH / yukta mikSavikAraizca madhvAjyamaricaiH sh| tadayaM sNkssepH| yatrakadina jayantIlAbhastatraivopavAsaH / ubhayadine cettadA prdine| jayantyalAbhe ca rohinniiyuttaassttmyaam| ubhayadine rohiNIyuktASTamaulAbhe prdine| rohiNyalAbhe tu nishauthsmbndhinyaamssttmyaam| ubhayadine nizothasambandhe tadasambandhe vA paradina iti| upavAsa paradine tithinakSatrayoravasAne paarnnm| yadA tu mahAnizAyAH pUrvameka tarasthAvasAna manyatarasya mahAnizAyAM tadanantaraM vA tadekatarAvasAne pAraNam / yadA mahAnizAyAmubhayasthitistadotsavAnte praatHpaarnnmiti| iti vanyapaToya zrIraghunandanabhaTTAcAryaviracitaM zrIkRSNajanmASTamautattva smaaptm| For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / atha durvaassttmii| zuklApi pUrvavidyA praadhaa| "zrAvaNI daurganavamI dUrvA caiva hutaashnau| pUrvavidvaiva karttavyA zivarAvirvalerdinam // iti vRhsptivcnaat| balerdinaM dyutapratipat hutAzanI rambhAratIyA bhaviSyottare "pakSe bhAdrapadasyaiva zaklASTamyAM yudhisstthir| dUrvASTamI vrataM puNya yaH karotoha mAnavaH // na tasya kSayamApnoti santAnaM sAptapauruSam / nandate baIte nitya yathA dUrvA tathA kulam // bhImaparAkrame kArtikazaklapakSamadhikRtya "goSThASTamyAM gavAM pUjAM gogrAsa goprdkssinnm| gavAnugamanaM kuryAt sarvapApavimuktaye / pAgrahAyaNyA a. tisRSu kRSNASTamauSu zrAhAni nityAni yathA gobhila: "praSTa kAyoDumAgrahAyaNyAstamitrASTamI" iti brahmapurANe "pitrAdAnAya mUle syuraSTakAstisra eva ca / kRSNapakSe variSThA hi pUrvA caitrau vibhAvyate // prAjApatyAhitIyA syAt TatoyA vaikhdevko| AdyApUpaiH sadA kAryyA mAMmairanyA bhvettthaa| zAkaiH kAryyA hatauyA syAdeSa Travya gatovidhiH" // mUle pradhAnasthAne amAvAsyAyAM amAvAsyA hi zrAhasya pradhAna kAlasta haditi yaavt| aindrausaagnerindrdevtaakyaagsmbndhaat| evaM prAjApatyA vaikhadevako ca mAMsaiH pazoH / tathAca gobhila: "yAvAlpatarasambhAraH syAdayi pazunaiva kuryAt" iti yA veti nipAtasamudAyo yadyarthe pazuriti chAga eva "chAgo'nAdeze pazuH" iti gotamAt na ca "taiSthA UImaSTamyAM gauH" gobhilasUtreNa gavopadezAt kathamanupadiSTatvamiti vAcyaM tadasambhave pazurityanena yaH pazurupadiSTastasya vizeSato'nupadiSTatvAt taiSI pausso| vastutastu harivaMza mRgo'pi vihitaH yathA "ikSvAkustu vikukSi vai assttkaayaamthaadisht| mAMsamAnaya thAhAya mRgaM hatvA mahAbala" iti| striyAbadhAbhAvamAha sa eva avadhyAJca striyaM prAhu stiyaMgyonigateSvapi // etadaI brahmapurANe'pi bhAraNyAnAmagastyaprodhitatva vakSyate pakhabhAve sthAlopAkena yathA gobhila: "api vA sthAnaupAkaM kurvIta" iti tahidhAnantu "sthAlaupAkaM pazasthAne kuryAda yadyAnukalpitam / For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * tithitattvam / payetta savatsAyAstaruNyA goH payasyanu" / iti chandogapariziSToktaM grAhyam / anviti zradanacaroH pazcAt zrataeva zAtAtapaH " navodake navAnne ca gTahapracchAdane sadA / pitaraH spRhayantyannamaSTakAsu maghAsu ca // tasmAddadyAt sadodyukto viddatsa brAhmaNeSu ca" // tasmAdana pradhAnaM pUpAdikaM tUpakaraNatvena zaktAnAmAvazyaka mubhayatra sadeti zravaNAt / tathAca "nitya sadA yAvadAyurna kadAcidatikramet / upetyAtikrame doSazruteratyAgadarzanAt / phalAzrutervIpsayA ca tannityamiti kauttitam // navodake varSopakrame ArdrAgate vAviti yAvat / "pArdrAdito vizAkhAnta ra vicAreNa varSati" iti navyavaImAnaSTatAt / "prAvRTkAle samAyAte raudraRkSagate ravau / nAr3IvedhasamAyoge jalayogaM vadAmyaham // iti rudrayAmalAcca / raudramArdrAnivodakazrAddhasya sAvakAzatvAt trayodazyAdikaniSedhamAha daupikAyAm / "trayodazIM janmadinaJca nandAM janmakSatArAM sitavAsaraJca / tyakkA haraujyendukarAntyamaitra dhruveSu ca zrAvidhAnamiSTam" // sitavAsaraM zukravAram RkSaM rAziH iryAdaya: zravaNapuSya mRgaziro ustAravatyanurAdhA uttaratritayarohiNyaH / kRSNapace cenavodakazra / hakAlastadobhayoH vAiyostanvAt siddhi: / 1 | jyotiSe "rajoyuk kSmAmbuvAcau ca raudrAdyapadage ravau tasyAM pATho vIjavApo nAhibhaurdugdhapAnataH // mRgazirasi nivRtte raudrapAde'mbuvAcI Rtumati khalu pRthvI varjayettausyahAni / yadi vapati kRSANa: kSetramAsAdya vojaM na bhavati phalabhAgau zasyacANDAlapAkaH " / rajoyukcmA Rtumato pRthvau / matsyasUtre " dharaNyAmRtumatyAJca bhUmikampa tathaiva ca / antarAgamane caiva vidyAM naiva paThedudhaH" // jyotiSe " yasmin vAraM sahasrAMzaryatkAle mithunaJcaret / ambuvAcI bhavennityaM punastat kAlavArayoH" / idantu prAyikaM sAvakAza zrAddhamadhikRtya mahAbhArate " nakSace na ca kurvIta yasmin jAto bhavennaraH / na proSThapadayoH kAyyaM tathAgneye ca bhArata / dAruNeSu ca sarveSu pratyarau ca vivarjayet / jyotiSe yAni proktAni tAni sarvANi For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 50 tithitattvam / varjayet // prauSThapadA pUrvabhAdrapadA hinakSatratvAvivacanam prA. mneyaM kRttikA dAruNamukta jyotisse| "dAruNacoraga raudramaindraM naiRtameva c"| uragama zleSA raudramArdA aindra jyeSThA naiRtaM muulaa| viSNudharmottare ca "nakSatrANi tathaivAtra dAruNogrANi varjayet" / tatrogranakSatrANi pUrvAtrayamaghAbharaNyaH / navAnna thAhakAlazca jyotiss| "sUryA caiva vizAkhage sAtithI pApe vijanmAnvite nandAmanda mahaujakAvyadivase poSe madho kArtika / bheSagrAhiziveSu viSNubhayane kRSNe zazinyaSTame zrAddha bhojanakaM navAbavihitaM putrArthanAzapradam / "jyeSThAzeSAIge sUrye saganaMtrA nishaatmke| navAnnerbhojanaM thAI janma candra titho na ca // sUrye caiva vizAkhame mArgazoSasya viMzati daNDAdhikaprathamadinatrayAvasthita samAtithI trayodazyAM pApe pnycmtaaraanye| ugranakSatra pUrvAtraya maghAbharaNyaH ahirazleSA ziva ArdrA / bhojarAja: "brahmA viSNu vRhaspatI zazadharo mArtaNDa poSNAdito maitre citravizAkhavAyu dhanabhe mUlAkhi vaGgo tthaa| zake vAruNa RkSake zubhadina bAI navaM zasthate / nandAbhArgava bhUmijeSu na bhavet zrAI navAbAdbhavam" // brahmAdayaH rohiNI zravaNApuSyamRgazirohastA revatI punavakhanurAdhA citrA vizAkhA svAti dhaniSThA mUlAkhinI kRttikA jyeSThA zatabhiSA / navAbavAI mUlA kRttikA jyeSThA vidhAnAttaccheSabhakSaNa prApteH "azleSA kRttikA jyeSThA mUlAjapadakeSu ca / bhRgubhomadina rikta tithau nAdyAnnavodana" iti thAizeSAmojimAtraparam / pajapadaM puurvbhaadrpdaa| candratArAdyazuddho prataukAramAha devlH| "karma kuryAt phalAvAsyai candrAdi zobhana vudhH| susthakAle vidaM saveM nAtaH kAlamapekSate // candra ca zaGkha lavaNaJca tAre tithAvabhane sittnnddulaaNc| dhAnyaca dadyAt karaNakSavAre yoge tilAn hemamaNiJca lagne" // tAre janmavipat paapktte| Rkssmvihitnkssvm| rAjamAttaNDe tAgabhedAlavaNaparimANamAha "ekatri pacca sapta bijAya dadyAt palAni lavaNasya kramazA janma vipat pratyarimaraNAkhya taaraam| palantu lokikarmAnaH For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 tithitatvam / saassttrttihimaasskm| tolakatritayaM jJeyaM jyotiH smRtisammatam" vAmanapurANaJca "viSTayo vyatipAtazca ye'nye durniitismbhvaaH| te nAma smaraNAhiSNo zaM yAnti mahAtmanaH" // viSNudharmottare "sarvAzubhAnAM parimokSakAri saMpUjanaM devavarasya viSNoH" iti brahmapurANe "prAznIyAdhisaMyuktaM navaM vipraabhimnvitm"| abhimantritaM mantrAnAdeze gAyatrIti vacanAt gAyanAti / smRtiH "TahautvA brAhmaNAnujAM sadadhi prAzaye. avm"| pratha bhopaassttmii| bhaviSyottare "zuklASTamyAntu mAghasya dadyAjhaumAya yo jlm| saMvatsarakataM pApaM tatkSaNAdeva nazyati" // dhvltaasmRtiH| "aSTamyAntu site pakSe bhaumAya stilodkm| pravaca vidhivahA : sarve varNA hijAtayaH" ! // sarve varNA ityapAdAnAt braahmnnshuudryorpydhikaarH| hijAtaya iti smbodhnm| "brAhmaNastvanyavarNAnAM yaH karatyauGgha dehikam / tadarNatvamasau yAti ihaloke paratra ca" iti marIcibacanantu bhauSmakatyetaraparam / tathA ca smRti: "brAhmaNAdyAstu ye varNA dA bhISmAya no jalam / saMvatsaravataM teSAM puNyaM nazyati sattama" ! / asavarNajaladAnaniSedhastu prakaraNAdapi bhAvAdi viSaya iti yodttH| atra tarpaNamantraH "vaiyAghrapadyagotrAya sAMkati pravarAya c| paputrAya dadAmyetat salilaM bhaumavarmaNe" iti "bhauSamaH zAntanavo vauraH satyavAdI jitendriyH| pAbhirazivarAmotu putrapautrocitA kriyAM" ityAzaMsA mantraH / putrapotrocitAmityabhidhAnAt piDhakarmarItyA brAhmaNa: piTatarpaNAnantaraM kSatriyAdikastu tatpUrva tarpayet iti saMvArapradaupAdayaH / atra vauja vrnnjyesstthm|| . atha pshokaassttmau| skAnda "mauna madhau zuklapakSe prazokAkhyAM tthaassttmaum| pivedazokakalikA: mAyAlauhityavA rirINa" // prazAkAkhya tya pAdAnAttithimAve'pi tatyAnaM phalantu mantra liGgAt zokarahitatvamavagantavya lauhityavAriNi brahmaputvAkhya ndjle| punarvasuyoge tu phalAdhi kyamAha lingggruddpuraannyoH| "azokakalikAzcASTI For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 58 ye pivanti punrvsau| caive mAsi sitASTamyAM na te zokamavApnuyuH" // pAnamantrastu / "vAmazoka hraabhaussttmdhumaassmudbhv| pivAmi zokasantapto mAmazokaM sadA kuru" / strauzUdrakarttakapAne'pi prAguktayuktoH svayaM manvaH paThanIyaH / strIpakSe uho'pi nAsti vikRtmekaadshautttv| azokapAnantu paJcamAIpraharavyApinyAmaSTamyAM mAhitIyoktavat / "punarvasau vRSa lagne caitre mAsi sitaassttmaum| sauhityaviraje bAyAt sarvapApaiH prmucyte|| pRthivyAM yAni tIrthAni saritaH saamraadyH| sarva lauhityamAyAnti caitre mAsi sitASTamIm / brahmaputra mahAbhAga zAntanoH kulnndn| pramoghAgarbhasaMbhUta pApaM lauhitya me hara" iti snAnamantraH // kAlikApurAse "caitre mAsi sitASTamyAM yo naro niyatandriyaH / mAyAlohityatoyeSu sa yAti brahmaNaH padam // caitrantu sakala mAsa zuciH prytmaansH| lauhityayoye yaH sAyAt sa kaivalyamavAprayAt / lohitAsaraso jAto lauhityAkhyastato'bhavat / srotomA viSNu: "punarvasu budhopetAM caitre mAsi sitaassttmaum| srotaHsu vidhivat sAtvA vAjapeya phalaM labhet // atha nvmii| sAcASTamIyutA grAhyA yugmAt bhaviSthe "mAsaizcaturbhiyatpuNya vidhinA pUjya cnnddikaam| tat phalaM labhate vaura ! navamyAM kAttikasya ca" // tathA "navamyAM navavarSANi rAjan piSTAzano bhvet| tasya tuSTA bhavegorau sarva. kAmapradA zubhA* // adya tyAdi navamyAM tithAvArabhya navavarSANi yAvat prati zukla navamyAM piSTetara bhojana nivRtti vratamiti saGkalpa vishessH| sarvakAmapradA gaurautoSaH phala bhaviSthe "mAdhe mAsi tu yA zuklA navamau lokapUjitA / mahAnandeti sA proktA sadAnandakarI nRNAm // nAnaM dAna tpohomodevaarcnmupossnnm| sarva tadakSayaM yAti yadasyAM kriyate naraiH // atha shriiraamnvmii| pagasya saMhitAyAm / caitre mAsi navamyAntu jAto rAmaH svayaM hriH| punarvastRtasaMyutA sA tithiH srvkaamdaa| punarvakhuSa saMyogaH khalyo'pi yadi For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / labhyate / caitrazakla navamyAntu sA tithiH sarvakAmadA // zrIrAmanavamau proktA koTisUrya grhaadhikaa| tasmin dine mahApuNye rAmamuddizya bhaktita: // yatkizcit kriyate karma tnvkssykaarkm| upoSaNaM jAgaraNaM pitRnuddizya tapaMNam // tasmin dine tu karttavyaM brhmpraaptimbhopsubhiH"| caitrapadaM caandrprm| "meSaM pUSaNi saMprApte lagna ca krkttaaye| prAvirAsaut sakalayA kauzalyAyAM paraH pumAn" // patra meSastha sUrye cAndra caitrasyaiva smbhvaattithikktytvaacc| tathA 'tasmin dine mahApuNye rAmamuddizya bhaktitaH / japedekAnta pAsauno yAvat syAddazamI dinam // tenaiva syAt purazcayA dazamyAM bhojyedvijaan| bhakSyabhojyabahuvidhairbhatyA dadyAcca dakSiNAm // kRtakRtyo bhavettena sadyo rAmaH prsaudti"| tathA "caitra zuklA tu navamau punarvasu yutA ydi| saiva madhyAhnayogena mahApuNyatamA bhvet|| navamI cASTamI vidyA tyAjyA viSNu parAyaNaiH / upoSaNaM namamyAntu dazamyAmeva pAraNam" // etavacanadvayaM kAlamAdhavauye'pi kintu mahApuNya tyatra mahAphaleti pAThaH / zuddheti zravaNAt sarvatra zuddhAyA mRkSAdage na vidyAyAmiti prataevASTamauvihA navamau sanakSatrApi nopotheti mAdhavAcAryaH / saiva tAdRzyeva na tu viddhaa| yadA tu paradine ekAdazyAM dazamI pAraNayogyA tadA dazamI yuktA navamyupothA vaiSaNavairviSNuparAyaNairiti zravaNAt avaiSNavaistu aSTamauvi va grAhyA yadA tu pUrvadine aSTamauviddhA navamau paratna dazamau yutA navamau ekAdazI dine ca dazamo na pAraNayogyA tadA nakSatrayogAyoge'pyaSTamauvidyaiva grAdhA paradine dazamyAmeva pAraNamiti niyamAt / tathA ca rAmArcanacandrikAyAM dazamyAdiSu vRddhizcet tyAjyA viddhava vaissnnvaiH| 'tadanyeSAntu sarveSAM vrataM tatraiva nishcitm| dazamyAmeva zabdena dazamI naiva layet // nizcityaivaM vicAreNa navamauvratamAcaret' iti kArikAbhyAmagastya sNhitaavyaakhyaanm| vastutastu dazamaupAraNasatve sarvairavASTamI viddhA nopAthA viSNu parAyaNairiti tu viSNu parAyaNatvena bhavitavyamityupadeza paraM na tu krtvishessnnm| agastya nAvaiSNa For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / vasya viddhopavAsAnupadezAt / kartabhede vidhihaya kalpanApattezva ataeva mAdhavAcAryeNa sAmAnyata eva vidyA nissiddhaa| __ agastyasaMhitAyAmasya nityatvamAha "prApte zrIrAmanavamI dine marko vimuuddhdhauH| upoSaNaM na kurute kumbhaupAkeSu pacyate // yastu rAmanavamyAntu bhuGate mohaahimuuddhdhauH| kumbhaupAkeSu ghoreSu payate nAtra saMzayaH" / atra martya ityupAdAnAt nrmaavsyaadhikaarH| evaJca "kuryAdrAmanavamyAM ya upossnnmtndritH| mAturgarbhamavApnoti naiva rAmo bhavet svayam // tasmAt sarvAtmanA sarve klatvaivaM nvmauvrtm| mucyante pAtakaiH sarvairyAnti brahma manAtanam" // iti phala kIrtana prAguktasaMyogapRthaktvanyAyAt siddham / agastyasaMhitAyAM "zAlagrAmazilAyAJca tula modlklpitaa| pUjA zrIrAmacandrasya koTi koTiguNAdhikA" // tatrAnuSThAnamagatyasaMhitAta: saMkSipya likhyte| kRtaprAtaHsnAnAdi: "upoStha navamonvadya yAmeSvaSTasu rAghava ! / tena proto bhava tvaM bho ! saMsArAcAhi mAM hare" ! // iti nivedy| "komalAGga vizAlAkSa mindra naulasamaprabham / dakSiNAMze dazarathaM putrAveSTanatatparam // pRSThato lakSmaNaM devaM sacchatraM kanakaprabhaM pArzva bharatazatrughnau taalvntkraavbhau| *agre vyagraM hanamantaM rAmAnugrahakAziNam" // evaM dhyAtvA zrIrAmaM pUjayet / snAnamanvastu "indro'gnizca yamazcaiva naiR to varuNo'nilaH / kuvera Izo brahmA'hirdikapAlA: nApayantu te // ahiranantaH kozalyAM pUjayet / mantrastu "rAmasya jananau cAsi rAmamayamidaM jagat / atastvAM pUjayiSyAmi lokamAta namo'stu te" // tathA "namo dazarathAyeti pUjayet pitaraM ttH| tato 'nujJApya devezaM parivArAn smcyet| pUrvaSaTkoNa koga.ghu hRdayAdIni ca kramAt" // hRdayAdau ni yathA rAM hRdayAya namaH - zirase svAhA rU zikhAyai vaSaT re kavacAya hurauM netrAbhyAM voSaT raH astrAyaphaTa iti| tathA "hanamantaM sasugauvaM bharata svibhaussnnm| lakSmaNAGgadazavaghnaM jAmbavantaM dalAdiSu // dhUmma anta vijayaM surASTra rASTravaInam akopaM dhamrapAlAkhya samanvaM dalamadhyataH / dalAne lokapAlAMzca tada For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 tithitattvam / strANi tadagrataH // lokapAlA indrAdayo daza tadastrANi vajrazakti daNDa khaGgapAza aGkuzagadA zUla cakra padmAni / madhyA jamma bhAvayet / "uccasthe grahapaJcake suragurau sendo navasyAtitho lagne karkaTake punarvasudine meSa gate pUSaNi / nirdagdhuM nikhilAH palAzasamidho madhyAdayodhyAraNerAvibhUta mabhUdapUrvavibhava yatkicidekaM mahaH " // palAzA rAkSasAH "matvaiva' vAdayeAdyAnadhyaM dadyAjjagatpateH / phalapuSpAmbu sampUrNa TolA zaGkhamuttamam / azokaratna kusumeyuktaca tulasIdalaiH" // mantrastu " dazAnanavadhArthAya dharmasaMsthApanAya ca / dAnavAnAM vinAzAya daityAnAM nidhanAya ca // paritrANAya sAdhUnAM rAmo jAtaH svayaM hariH / gTahANA ghyaM mayA dattaM bhrAtRbhiH sahito mama // puSpAJjaliM punardattvA yAmayAmeSvatandritaH / pUjayeddidhivadbhaktyA divArAtra nayedudhaH" // " tadayaM saMkSepaH / zuddhAyAM nakSatrayuktAyAM vivAdAbhAvaH viDAyAntu ekAdazodine dazamaupAraNayogyA na cet tadA nakSatrayogAyoge'pi aSTamIvidyAyAM pAraNayogyA cet tadA aSTamau fasi vyaktA pare'hani upavAsaH / " atha dazamau / sA ca zuklA ekAdazyA kRSNA tu navamyAyutA grAhyA / yathA aGgirAH " sampUrNa dazamau kAryyA pUrvayA parayAthavA / yuktA na dUSitA yasmAditi sA sarvatomukhau " // yathA sampUrNa doSarahitA tathA vidyApati vikalpe vyavasthApayati viSNudharmottarauyaM " zuklapace tithirbrAhyA yasyAmabhyudito raviH / kRSNapakSe tithirgrAhyA yasyAmastamito raviH / brahmapurANabrahmavaivarttayoH / "jyeSThasya zukladazamI saMvatsara mukhau smRtA / tasyAM snAnaM prakurvIta dAnaJcaiva vizeSataH // yAM kAJcit saritaM prApya dadyAha bhaistilodakam / mucyate dazabhiH pApaiH sumahApAtakopamaiH // patra kevaladazamyAM nadImAtre darbhakaraNakatilatarpaNAGgakanAnAddazavidhapApacayaH phalam evaM dAnAdapi vastutastu vacyamANarbhAviSya jAhnavI padazravaNAt hetumannigadasvarasAcca / brahmavaivartte'pi saritpadaM jAhnavIparam anyathA nAnAvidhiH syAt / yAM kAJciditi tu jAhnavI For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / sAdhakam anyathA kulyAnAne'pi dazavidhapApacayaH syAt mantraliTTe jAhnavaupadazravaNAzca / gaGgAmadhikRtya brAhmatra "zuklapakSasya dazamI jyeSTha mAsi dvijottama / harate daza pApAni tasmAddazaharA smRtA // ava kevaladazamyAM dazavidhapApacayaH phalam / bhaviSya "jyeSTha zukla dazagyAntu hastayogena jAhnavI / harataM dazapApAni tasmAddazaharocyate" // dazapApAnauti daza janmakRtapApAnauti vizeSaNauyamAha parAzarabhASye yamaH / " jyeSTha mAsi site pace dazamyAM hastayogataH / dazajanmA'ghaDA gaGgA dazapApaharA smRtA // atra dazajanma kRtadazavidhapApacayaH phalam / wa " prApte karmaNi nAneko vidhAtu zakyate guNaH / aprApte tu vidhIyante bahavo'pyekayavataH" iti nyAyena hastAnacatra gaGgArUpaguNaddayaviziSTa dazamI vidhemani tallAbhastatra snAnam ubhayadine tu tajJAme paradina eva atrApi pUrvadine vacyamANakujavAralAbhe tacApi khAnaM vArasyobhayavAlAbhAt / tatakha pUrvadine tathAvidhAnaM kRtvA paradine kevala dazamyAmapi dazavidhapApacayakAmena snAtavyam / bhaGgaH " jyeSThe mAsi citisutadine zuklapace dazamyAM haste zailarimamadiyaM jAhnavau matyalokam / pApAnyasyAM harati ca tithau sA dazetyAhurAryyAH puNyaM dadyAdapi zataguNaM vAjimedhAyutasya " // bhauma hastAyukta dazamyAM gaGgAsnAnAddazavidhapApakSaya zataguNa vAjimedhAyutajanya puNya samapuSyaM phalam / rAjamArttaNDe vAlmIkiH / " zradattAnAmupAdAnaM hiMsA caivAvidhAnataH / paradAropasevA ca kAyikaM trividhaM smRtam // pAruSyamanRtacaiva paizunyaJcApi sarvazaH 1 asambandhapralApazca vAGmayaM syAccaturvidham // paradravyeSvabhidhyAnaM manasAniSTacintanam / vitathAbhinivezazca vividhaM karma mAnasam // etAni daza pApAni prathamaM yAntu jAhnavi ! / snAtasya mama te devi ! nale viSNupadodbhave // viSNupAda vya sambhUte gahe tripathagAmini / dharmadravauti vikhyAtaM pApaM me hara jAhnavi !" // atra mantralina pUrva kANyetAni sAmAnyasrAnamantrAnte majjanasyAdau pAvyAni " zrAgantu kAnAmante'bhinivezaH" iti nyAyAt a For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tithitattvam / " mantrAnte karmasatripAtaH" iti nyAyAt " mantrAnta e karmAdauni sannipAtayet" ityApastambauyAcca / hiMsApaizunyAdibhedamAha kAmadheno devalaH / " kAyaklezaM manoduHkhaM badhaM vA prANinAM punaH / yaH pravarttayati dveSAt sA hiMseti samAsataH / yajJArthaM brahmabadhyAH prazastA mRgapakSiNaH / bhRtyAnAJcaiva vRttyarthamagastyo hyAcarat purA" // tathA " paruSavacanamapavAdaH paizunyamanRtaM hayAlApo niSTharavacanamiti vAGmayAni SaT / pareSAM deza jAti kula vidyAzilparUpa vRttAcAra paricchada zarora karmajauvinAM pratyakSadoSavacanaM paruSam // yaccAnyat krodhasantApatrAsasaMjananaM vacaH / paruSaM tacca vijJa eyaM yaccAnyacca tathAvidham // cacama triti luptAcaM caNDAlaM brAhmaNeti ca / prazaMsAnindanaM dveSAt paruSAnna viziSyate" // teSAmeva paruSavacanAnAM parokSa mudrAharaNamapavAdaH / gurunRpatibandhubhrATamitramakAze arthopaghAtArthaM doSopAkhyAna paizunyam / anRtaM dvividhama satyamasaMvAdazceti / "deza rASTraprasaGgAcca parArthe parikalpanAt / narmahAsaprasaGgAcca bhASaNaM vyarthabhASaNam // guhyADrAmedhyamajJAnAM vacanaM niSThuraM viduH / yadanyadA' vaco naucaM khopuMso mithunAzrayam // ityevaM SaTvikalpasya duSTavAkyasya bhASaNAt / iha vA mutra vA krUramanarthaM pratipadyate // prazaMsAbhindana prazaMsayA nindanam atra caturvidha Sar3avidhayAravirodhaH / samacatvA samacatvabhedAnAdaraNena pAruSyApavAdayorekyAt niSTharasya paruSAntarbhAvAcca / zrasambandhapralApavyartha bhASaNayoH paryAyatvAt nArthAntaratvam / abhidhyAnamapaharaNArthamiti zeSaH / vitathe asatyabhUte vastuni abhinivezaH punaH saGkalpaH / smRtitave mahAdevIM sRSTisthityantakAriNaum / natvA vadati tatpUjAkAlaM zrogghunandanaH / a zratha durgotsavaH / mArkaNDeya purANe " zaratkAle mahApUjA kriyate yA ca vArSikau " iti yathA "mRtAni tu karttavyaM pratimAsantu vatsaram / pratisaMvatsaraJcaiva zrAdyamekAdaze'hani " iti yAjJavalkAvacane zrAddhasya prati saMvatsara karttavyatva zruta: yathA vA "prati saMvatsaramA grahAyaNeSTiM kuryyAt" iti prati * For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / saMvatsarakartavyatva zrute: sAMvatsarika vizeSaNaM pratIyate tathAnApauti vArSikauti zravaNAt "prati saMvatsaraM kuryAt sthApanaJca visarjanam" ityatra pratisaMvatsara zruteH prAgukta zaratkAla iti zrutezca varSazaradonimittatvena vArSikazaratkAlauneti durgApUjAyA vizeSaNaM prtiiyte| tatazca vArSikazaratkAlaunadurgApUjA ekavacanAntanirdezAttattatkalpokta nAnAdinasAdhyApyekaiva prtiiyte| "zAgdoyA mahApUjA catuHkarmamayau shubhaa| tAM tithi nayamAmAdya kuryAtyA vidhAnataH" iti liGgapurANoye catuH karmamayautyanena caturavayava kAtvena abhidhAnAt napana pUjana balidAna homarUpA vakSyamANayuktazca / sA ca prativarSakartavyA durgAyA ilya pakramya "vizagaire carecaiva lagne kendragate rvii| varSe varSe vidhAtavya sthApanaJca visarjanam" iti devIpurANavacane vaupmAzruteH atra dizaure kanyAyAM care tulAyAM kendragate lagnagate ravau anyadizagaigadeH pUrvAhna 'sambhavAt "saMvatsaravyatIte tu punarAgamanAya ca" iti mntrlinggaacc| sA pUjA nityA vausAzruteH prakaraNa pratyavAya shruteshc| yathA zAradIyA mahApUjAmadhikRtya kAlikApurANaM "yo mohAdathavAlasyAddevoM durgA mhotmve| na pUjayati dambhAhA dveSAddApyatha bhairava // kraddhA bhagavatau tasya kAmAniSTAnihanti vai"| vidhisamabhivyAhuta phalazruteH kAmyA c| yathA tatraiva "katvaivaM paramAmApuni tiM tridivaukasaH / evama nyairapi sadA deyA: kArya prapUjanam / vibhUti matulA laJca caturvargapradAyikAm" / pUjaye dityadhikRtya bhaviSyottare'pi "bhavAnautuSTaye pArtha saMvasara sukhAya ca / bhUtapreta pizAcAnAM nAzArthaJcotsavAya ca" / / devaupurANaM "tuSTAyAM nRpadurgAyAM nimiSAna yat phalam / na tahakta mahezo'pi zakto varSazatairapi" // evaJcAtula vibhUtyAdimilita vA bhavAnIprautirvA tattat kalpokta vA phalaM nirdeshymiti| evaJca tattatkalpa karaNe tattithi pUjAyAM dravyadAnAdiSu yattadantargata phala tattatvAddhauya dravyadAnavadAnuSaGgikam ato na tatra kAmyA bhilApApekSA balighAte tu "tato devI samuddizya kAmamuddizyacAtmanaH / iti kAlikAna For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / purANe uhizyetyabhidhAnAt kAmyAmilApa iti| tatazca saMyogapRthaktva nyaayaadubhyruupeym| tatazca kAmyatayA pUjane te prasaGgAnitya puujaasiddhiH| evaM blihomaadyngge'pi| ___ evaM karmakurvatAM yattAdRzaM phalaM na dRzyate tat kalikhabhA. vaat| tathA ca viSNupurANaM "yadA yadA satAM haanirvedmaargaanusaarinnaam| tadA tadA kale hiranumeyA vicakSaNaH // prArambhAzvAvasIdanti yadA dharmabhRtAM nRnnaam| tadAnumeyaM prAdhAnya kalemaitreya paNDitaiH" // matsyapurANaJca "yavAdharmasatuSyAdaH syAimaH paadvigrhH| kAminastamamAchavA jAyante yatra mAnavAH // ahaGkAra hotAca prakSoNasnehabAndhavAH / viprAH zUTrasamAcArAH santi sarve kalau yuge" // pratra phalajanakApUrvekyAkarmaNo'pyaikyaM anyathA saGkalpAvAhanavisarjanadakSi. NAdibhedaH syaat| tatazca kho yiyakSagA adhivAsadine'GgAdhikArAya tahaujIbhUtakAmyapradhAnAdhikAra sampAdaka kuzatilajala tyAgasahitaH kAmyAbhilApapUrvaka pradhAnasaGkalpaH kaaryH| iti haitanirNayota vadanApi kAmyatvena nityatvena vA karaNe vratatvAttattat kalpArambhadine bodhanAdiprAgeva saGkalpo na tu dinaantre| zaratkAle mahApUjA ityatra ekavacana zrutareka prayogasAdhyatve naika karmatApana kriyAkalApajanyasya vAkyArthIbhUtaniyogasyai kyAharzavat na tu pratyeka tattatkarmaNAM saMkalpaH klikaapuurvjnktvaadaindrddhyaadihomvt| ataeva jikanadhanaJjaya sNgrhyoH| "prArabhya tasyAM dazamauJca yAvat prapUjayet parvatarAjaputvoM" itytm| ataeva "kanyAmasthe ravI zakra zuklA mArabhya nandikAm" ityapakramya "mahAnavamyAM pUjeyaM sarvakAmapradAyinI" ityantena devaupugaNI yena api SaSThIta: prabhRti navamIparyanta puujeymityektvenoktm| tena paJcamyAmekabhakta tataH SaSThayAM prAta: saMkalpa iti rtnaakrH| na ca nandikApratipaditi durgAbhaktitaraGgiyukta yuktamiti vAcya mahAnavamImaniSTa SaSThoparityAge pramANAbhAvAt pratipadutAvapi pratipadAdi kramelI kavasiddheH prakRtArtha nirvAhAcca / evazvAnekAhasAdhyatvena tithyullekhAnantaramArabhya dazamoM yAvat For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / pratyahamiti vArSika zaratkAlauna durgAmahApUjanamiti ca yathAsthAnaM vAkye prayojya anyathA saMkalpa kAlauna titheranyadine'sambhavAttadanvayAnupapatteriti sudhaubhirbhAvyam / ___ evaJca tatra va vakSyamANatattahacanAt kRSNanavamyAdi pratipadAdi SaSThayAdi saptamyAdi mahASTamyAdi kevala mahA. STamI kevala mahAnavamau pUjArUpA: kalpA unnayAH / tadanantaramazaucamapi na prtibndhkm| vratayajJa vivAheSu zrAddha home'rcane jpe| prArabdhe sUtakaM na syAdanArabdha tu sUta kam / prArambho varaNaM yajJe saMkalpo vrtjaapyoH| nAndogAI vivAhAdau zrAddha pAkapariSkiyA nimantraNantu vA zrAdhe prArambhaH syAditi zrutiH" iti rAghavabhataviSNu vacanAt pAka pariSkriyeti sAgnedarzazrAddhaviSayaM tatra tasya taduddharaNasya asaadhaarnnaanggtvaat| saMkalpa ukto hArotena yathA "manasA saMkalpayati vAcAbhilapati karmaNA copapAdayati" iti bhaviSyapurANena ca "saGkalpena vinA gajan yatkiJcit kurute nrH| phalaJcAlpAlpakaM tasya dharmasyAIkSayo bhavet" // brahmapurANenApi "prAzAsya ca zubha kAryamuddizya ca manogatam" / itya gastyapUjane uktaM manogataM zubhaM phalam AzAsya manasA saGkalpA uddizya vAcA abhilapya kArya karmaNA upapAdyam / bhaviSya "zuktizaGkhAzmahastaizca kaaNsyruupyaadibhistthaa| saGkalpo naiva kartavyo mRNmayena kadAcana // gRhItvoDumbaraM pAtra vAripUrNa gunnaanvitm| darbhatrayaM sAgramUlaM phalapuSyatilAnvitam // jalAzayArAmakUpa saGkalpa pUrvadina khaH / sAdhAraNe cottarAsya aizAnyAM nikSipejjalam // atra kevanta hastaniSedhastu pAtrAntarasadbhAvaviSayazalAdisAhacaryAdekahastaparo vaa| "yahotvoDambaraM pAtra vAripUrNamudai khH| upavAsantu grahoyAda yahA vAryeva dhArayet" // iti vraahpuraanndrshnaaditi| asya vratatvaJca zAradIyapUjAmupakramya "mahAvrataM mahApuNyaM shngkraadyairnusstthitm| kartavya surarAjendra devaubhaktisamanvitaiH" // iti devIpurANavacanAt / "vratI prapUjayeddevIM saptamyAdidinatraye" iti bhvissypuraannaacc| durgApUjAyA vratatva vyaktaM zraubhAgavate For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 tithitattvam / "cerurhaviSya N bhuJjAnAH kAtyAyanyarcanavratam" / skAndabhaviSyapurANayo: "zAradau caNDikApUjA trividhA parigIyate / sAttvikI rAjasI caiva tAmasI ceti tAM zRNu // sAttvikau japayajJAdyairnaivedyaizca nirAmiSaiH 1 mAhAtmA bhagavatyAzca purANAdiSu kIrttitama | pAThastasya japaH proktaH paThedda vaumanAH priye / rAjaso balidAnena naivedyaH sAmiSaistathA // surAmAMsAdyupahArairjapayajJairvinA tu yA / vinA mantrestAmamau syAt kirAtAnAJca smmt|" // zaratkAlIna durgApUjAdhikAre bhavi SyottarauyaM " brAhmayaiH catriyairvaizyaH zUdrairanyaizva sevakaiH / evaM nAnAmlecchagaNaiH pUjyate sarvadasyubhiH " // devIpurANaM "svayaM vApyanyato vApi pUjayet pUjayeta vA" / pUjayetetyAtmanepadAtunijantatA atra svayaM karaNAsAmarthye anyadvArA tathAca dakSaH "svayaM home phalaM yattu tadanyena na jAyate / Rtvik putro gururbhrAtA bhAgineyo'tha viTpatiH / ebhireva hutaM yattu taDutaM svayameva hi // vipatirjAmAtA evaJca RtvigAdautaratra phalanyUnatA / hayazaurSapaJcarAtra " arthakasya tapoyogAda canasyAtizAyanAt / zrabhirUpyAcca vimbAnAM devaH sAnnidhyamRcchati // vimbAnAM pratimAnAm / atrAzocAdizaGkayA bodhanadanAt pUrvaM zuci tatkAla jIvitva rUpAdhikArAbhAve'pi yaharaNAdikaM kriyate tat kAle tasya nAradokta svayaM pravarttanavat pravarttanAya na tu tadAnIM pratinidhauyate / athavA "nikSipyAgniM svadAreSu parikalpayatvijaM tathA / pravaset kAryyavAn vipro hathaiva na ciraM kacit " // iti chandogapariziSToktavadatrApi pratinidhauyate evaJca varaNaM vinApi yadi kvacit svayaM pravarttate tathApi tatkarmasiddhidakSiNA ca tasmai zucikAle dAtavyeti / tathAca vivAda kalpatarutnAkarazAntidaupikAsu nArada: "Rtvik ca trividho dRSTa: pUrvajuSTaH svayaM kRtaH / yadRcchayA ca yaH kuryyAdArtvijyaM prautipUrvakam" // yadRcchayA svecchayA etat prapaJcitaM zuddhitattva | ataeva zaGkhalikhitau "rAjAM purohito'mAtyaH zuddhistasya tadAzrayA" nRpataunAmAtmapratinidhIbhUtaH purohitastena nRpaterazAMce purohitasyAzaucAbhAvAt nRpateH zAntika / For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / pauSTikaM purohitena svauyazudyA karttavyamiti hAralatAprabhRtayaH / pUjAdikantu zucikAle tadarthopakalpitadravyeNa karttavyaM yathA yamaH "pUrvamaGkalpitArthe vA tasminnAzaucamiSyate" / kRtyacintAmaNau / " "vivAhotsavayajJa Su antarAmRtasUtake / pUrvasaGkalpitaM dravyaM dauyamAnaM na duSyati // svayaM pravarttamAnAhatvigAderanujJayA pravarttanAt phalAdhikayam / tathA kUpurANam " Rtvikaputro'thavA patnI ziSyo vApi sahodaraH / prApyAnujJAM vizeSeNa juhuyAdA yathAvidhi" // putraM vizeSayati zrutiH " anyaiH zatakratADomAdekaH putrakRto varaH / putraiH zatakratADomAdeko hyAtmakato varaH // saMvatsarapradaupe "mAhAtmaM bhagavatyAzca purANAdiSu kIrttitam / paTheca mRgayAhApi sarvakAmasamRddhaye" // sarvakAmasamRddhaye tatta bhilaSita siddhaye / yatra yadyapi devImAhAtmApAThasya " sakRtkRte kRtaH zAstrArthaH" iti nyAyAt sakkatkaraNAdeva tattat phalasiddhirjAyate tathApi tatphalabAhulyAya punaH punaH pAThaH vedAdau tathAdarzanAt tathAca brahmavadhaprAyazcitte manuH " paTheddA niyatAhArastrirvai vedasya saMhitAma / prAyazcitte'vaziSTe'pi triH paThedavamarSaNam" iti sarakhataustave'pi " pakSadvaye'pi yo bhaktyA vayodazyekaviMzatim / zraviccheda paTheDomAna dhyAtvA devIM sarakhatom" // nandikezvara purANoMyendrA caustave'pi " zatamAvarttayedyastu mucyate vyAdhibandhanAt" iti jaiminirapi "phalasya karmaniSpattisteSAM lokavat parimAgataH phalavizeSaH syAt" iti yathA laukika karSaNAdonAM bAhulyena phalAdhikA tathA vaidikapAThAdaunAmapItyarthaH / "saGkalpite stotrapAThe saMkhyAM kRtvA paThet sudhIH" / iti vArASTratantrAcca indrAcIstava sarakhatIstavavat caNDIpAThasyAvRtto phalabhUmAdivyaktam / vArAhotantre " caNDIpAThaphalaM devi ! mRgAva gadato mama / ekAvRttyAdipAThAnAM yathAvat kathayAmi te // saGkalpApUrva sampUjya nyasyAGgeSu manUn sakkat / pAThAdalipradAnAcca siddhimApnoti mAnavaH // upasargopazAntyarthaM trirAvRttaM paThennaraH / gRhopazAntyai karttavyaM paJcAvRttaM varAnane ! // mahAbhaye samutpanne " For Private And Personal Use Only 68
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / saptAvRtta samubayet / navAvRttAvecchAntirvAjapeyaphalaM bhavet / gajavazyAyabhUtyai ca rudraavRttmudiiryet| arkAvRttAt kAmyasihirihAnizca jAyate // manvAyattyA ripurvazyastathA striivgytaamiyaat| sokhya paJcadazAvRttyA zriyamApnoti mAnavaH // kalAvRttyA putrapautradhanadhAnyAgamaM viduH| rAjJo bhautivimo. kSAya riporuccATanAya ca // kuryAt saptadazAvajJa tathATAdazakaM priye ! / mahAvraNavimokSAya viMzAvRttaM paThet sudhIH / paJcaviMzAvattanAtta bhvehndhvimokssnnm| saTe samanuprApta duzcikimAmaye tathA // jAtidhvaMse kuloccha de pAyuSo naashmaagte| vagvido vyAdhito dhananAza tathA kssye| tathaiva vividhotyAta tathA caivaatipaatke| kuryAda yatnAt zatAvRtta tata: sampadyate zubham // zriyotiH asAhatyA raajyvistthaapraa| manamA cintitaM devi! sigdaSTottarAcchatAt // zatAzvamedhayajJAnAM phalamAnoti suvrte| sahasrAvartanAlakSmIrAvRNoti svayaM sthiraa|| bhutvA manorathAn kAmAn nage mokssmvaapnuyaat| yathAkhamedhaHkraturAT devAnAca yathA hariH // stavAnAmapi sarveSAM tathA saptazatI stvH| athavA bahanoktana kimatena varAnane ! / caNDyAH zatAvRttapAThAt sarvAH sidyanti siddhayaH" // paThana zravagAvat pAThana dhAvaNe'pi kArye "prayojayitA anumantA kartA ceti sarve svarganaraka phana bhoktAro yo bhUya prArabhate tasmin phale vizeSaH" ityApambenApi pravRttaprAvatakala kSagAprayojakasyApi phalazrutaH / prava pAThayithe vAva yiSye iti pryogH| evaM bhAratAdAvapi patrAvizeSAt sarveSAmevAdhikAraH hijAnAM pAThazravaNayoH zUdrasya zravaNe'dhikAraH / pratra kAmyatve'pi smAttakatvena pratinidhisambhavAt yathAyathaM paThiSyAmi zromyAmi iti saGkalyA taiH pratinidhIyate / tathAca adhikaraNamAlAkamAdhavAcAryakRtaparAzarabhASye zAtAzapaH / "zrotaM karma svayaM kuryyAdanyo'pi smaartmaacret| azaktI zrautamapyanyaH kuryAdAcAramantataH" // etadvacanaM kAmyApi pratinidhividhAyakaM nityanaimittikamAnaparatve tu zrautasmAtaM. bhedenopAdAnaM artha syAttayoravizeSAdeva pratinidhilAbhAt / For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 09 tithitattvam / antata upakramAt prtH| "kAmye pratinidhirnAsti nityanaimittike hi sH| kAmyeSapakramAduI kecidicchanti sttmaaH"|| itye kavAkyatvAt tatazca smAta kAmyaM pratinidhimApyAramyate na tu zrotamiti sthitam / / mAhAtmayAdipAThe tu nArAyaNAya namaH narAya namaH narottamAya namaH devyai sarasvatyai namaH vyAsAya namaH iti natvA pAThya nArAyaNaM namaskRtya naraJcaiva nrotmm| devI sarasvatIcaiva tato jayamudIrayet" iti vidheH bhAgavatoyasUtotto udIrayedityasya khayaM tathodaurayantra nyAn porANikAnupazikSayatauti zrIdharasvAmivyAkhyAnamanuzAsanaviruddhaJcaivetyatra vyAsamiti bhAgavate pAThAt / cakAraNa vyAso labdhaH bhAgavate tu marasvatIvetyatra sarakhatI vyAsamiti sAkSAlikhitam / jayapadArtha mAha brahmacArikANDe bhaviSyapurANam "aSTAdazapugaNAni rAmastha caritaM tthaa| viSNudharmAdizAstrANi zivadharmAzca bhArata // kASNa ca paJcamo vedA yammahAbhArataM smatam // kANaM kRSNadvaipAyana pragnotaM "saurAkSa dharmA rAjendra ! mAnavoktA mhiipte| jayeti nAma eteSAM pravadanti manauSiNaH // jayatyanena saMsAramiti jystttdgrnthH| evaJcArthAnabalokanAdAcArAhAdAveSaH zokaH ptthyte| matsya sUkta vArAhautanne c| "jayA ca praNavacAdau sota vA saMhitAM paThet / anta ca praNavaM dadyAditya vAcAdipUruSaH // sarvatra pAThe vinna yo'nyathA viphalaM bhvet| zuddha nAnanyacittena paThitavyaM prayatnataH // na kAryAsatamanasA kAyaM stotrasya vaacnm| prAdhAra sthApayitvA ca pustakaM prajapet sudhIH // hastasaMsthApanAdeva yasmAdalpaphalaM lbhet| svayaJca likhitaM yacca katinA likhitaM na yat / abrAhmaNena likhitaM tazcApi viphalaM bhvet| RSikandAdikaM nyasya paThet stotnaM vicakSaNaH // stotre na dRzyate yatra praNavanyAsamAcaret / saMkapite stotrapAThe saMkhyAM kRtvA paThet sudhauH // adhyAyaM prApya viramena tu madhye vAdAcana / kate virAma madhye tu adhyAyAdi prtthebrH|| For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 tithitattvam / tatazca mArkaNDeya purANauyadevImAhAtmA pAThasyAdau RSichandAdikaM paThet tadyathA prathamacaritasya " brahmaRSirmahAkAlo devatA gAyatrau chando nandAzakto raktadantikAvojamagnitattva' mahAkAlaupautyarthaM jape viniyogaH" / madhyamacaritasya / "viSNu RSirmahAlakSmaurdevatA anuSTupa chandaH zAkambharIzaktidurgAvIjaM sUryastattva' mahAlakSmauprautyarthaM jape viniyogaH" / uttaracaritasya " rudraRSiH sarakhataudevatA uSNika chandobhaumAzaktibhramarovojaM vAyustattva' sarakhatoprautyarthaM jape viniyogaH " naiyatakAlika kalpatarau bhaviSyapurANam " itihAsapurANAni bhaktyA vizAMpate / mucyate sarvapApebhyo brahmahatyAdibhi vibho // brAhmaNaM vAcakaM vidyaannaanyvrnnjmaadraat| zrutvAnyavarNajAdrAjan vAcakAnnarakaM vrajet" // tathA "devAcamagrataH kRtvA brAhmaNAnAM vizeSataH / granthiJca zithilaM kuryyAddAcaka: kurunandana // punarvanIta tatsUtraM na muktA dhArayet kvacit / hiraNyaM rajataM gAzca tathA kAMsyopadohanAH // dattvA tu vAca - kAyeha tasyApnoti tatphalama" / kAMsyopadohanA: kAMsya kror3A: " vAcakaH pUjito yena prasannAstasya devatAH" / tathA "jJAtvA parvasamAptiJca pUjayet vAcakaM budhaH / zrAtmAnamapi vikraya ya icchet saphalaM kRtam" / tathA "vispaSTamadrutaM zAntaM spaSTAkSarapadaM tathA / kalasvarasamAyukta rasabhAvasamanvitam // vudhyamAnaH sadA zuddho granthArthaM kRtsrazo nRpa / brAhmaNAdiSu sarveSu granthArthaM cArpayenRpa // ya evaM vAcayedabrahman sa vipro vyAsa ucyate" / tathA "saptakharasamAyukta kAlekAle vizAMpate / pradarzayanusAn sarvAn vAcayedvAcako nRpa" // devaupurANe "dUSe mAsyasite pakSe kanyArAzigate ravau / navamyAM bodhayedda vIM kraur3AkotukamaGgalaiH // jyeSThAnakSatrayuktAyAM SaSThayAM vilvAbhimantraNam / saptamyAM mUlayuktAyAM patrikAyAH pravezanam / pUrvASAr3hAyutASTamyAM pUjA homAdyupoSaNam // uttareNa navamyAntu valibhiH pUjayecchivAm / zravaNena dazagyAntu praNipatya visarjayet" // atra navamyAdikalpa uktaH / tathA " yAvaDUrvAyubAkAzaM jalaM vahni zazigrahAH / tAvacca caNDikA pUjA bhavi For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / vyati sadA bhuvi // prAdRTkAle vizeSeNa cAkhine ghaSTamISu c| mahAzabdo navamyAntu loke khyAtiM gamiSyati" // anena mahASTamI - mahAnavamIkalpAvuktau / saGkalpo'pi tadrUpeNa / cava kanyArAzigate vAvityasyAbhidhAnaM phalAdhikyArthaM prAyikAbhiprAyaM vA na tu niyamArtham / tathAtve saurAkhine prativarSaM kRSNa navamamArabhya zukladazamIM yAvat prajAkramasyAnupapatteH / atra kRSNAditvAdiSu ityapi gauNa zrakhinaparam / zrataeva kAlakaumudyAdiSTataM "karkiNyake harau supte zakradhvajakriyAvine / tulAyAM bodhayeddevIM vRzcike tu janArdanam // iti bodhayediti SaSThaprAmiti zeSaH / atrApi navamaubodhanaM kanyAyAmeva tathaiva sambhavAt tena siMhArke kanyArka tulArke - 'pyAzvinatvena vAkyaracanA mahASTamI mahAnavamyorapi mAsapatollekha: vaH / mAsapacatithaunAmiti vacanAt zramAvAsyApaurNamAsyoH pacollekhavat etena vAruNyAdivat mahASTamyAdAvapi viziSTa vidhitvAna mAsAdyullekha iti nirastam / a zAradA sA samAkhyAtA " atra kAlikApurANe navamyAM bodhanamaSTAdazabhujAyAH SaSThayAM bodhanaM dazabhujAyAH vizeSyAbhidhAnAttathaiveti vadanti tatra kAlikApurANa eva kAmAkhyApaJcamUrttiprakaraNe " zaratkAle purA yasmAt navamyAM bodhitA suraiH / pauThe loke ca nAmataH" // ityupakramya " rUpamasyAH purA proktaM siMhasthaM dazabAhubhiH " / tathA "rUpatva evaM dazabhujaM pUrvoktantu vicintayet" / iti tathA " paJcAnanaM kAsaraJca daityamagre prapUjayet" / ityanena siMhamahiSayuktAyA dazabhujAyA api navamyAM bodhanamuktam / ataeva tatraiva " ugracaNDeti yA mUrtti - bhadrakAlI tvahaM punaH / yayA mUrtyA tvAM haniSye sA durgeti prakIrttitA // etAsu mUrttiSu sadA pAdalagno nRNAM sadA / pUjyo bhaviSyami tvaM vai devAnAmapi rakSasAm" // ityanena kAtyAyanyA durgAyAH pAdalagnatvena mahiSAsurasya pUjyatvaM pUrvamuktam / zrataNvASTAdazabhujAyAH pAdalaggatvaM mahiSAsurasya na sambhavatauti tasmAddazabhujAyA navanyAM SaSThayAM vA bodhanamiti / For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 tithitattvam / atra zaratkAlabodhanauyatvena zAradApadavyutpattestatpadaM tAlavyAdisAraM dadAtauti vyatpattistu kaalpniko| __ evaM prativarSakartavyatvAdArdAdi nakSatrAlAbhe'pi pUjA kAryA nakSatrayogastu phalAtizayAya tathA ca liGgapurANaM "mUlAbhAve'pi saptamyAM kevalAyAM prveshyet| tathA tithyantareSveva mRkSeSu tu phaloccayaH" / devala: "tithinakSatrayoryoga iyorevaanupaalnm| yogAbhAve tithi hyA devyA: pUjanakarmaNi" / kRSNa navamyAmArdIyogovidhau mante ca zrayate tathA ca linggpuraannm| "kanyAyAM kRSNa pakSe tu pUjayitvAdrabhe divaa| navamyAM bodhayeddevoM mhaavibhvistraiH"| caturthacaraNe gautavAdinanisvanaiH iti kAlikApurANe paatthH| "iSe mAsya. site pakSe nvmyaamaabhyogtH| zrauDhace bodhayAmi tvAM yAvat pUjAM kromyhm| aiM rAvaNasya badhArthAya rAmasyAnugrahAya c| akAle brahmaNA bodho devyAstvayi kRtaH purA" iti mantraliGgaca / akAla iti tu rAtritvena dakSiNAyagAsya / / tathA ca shrutiH| "tapastapasyo shishigvtuH| madhuzca mAdhavazca vaasntikaavtuH| zukrazca zucizca gremaatuH| athaitaduttarAyaNaM devAnAM dinaM nabhAzca nabhasyazca vASikAtuH iSazca Urjazca shaardaavtuH| sahAzca sahasyazca haimantikAtuH / athetaddakSiNAyaNaM devAnAM rAtriH" iti evaJca "rAnAveva mahAmAyA brahmagA bodhitA purA / tathaiva ca narAH kurya: pratisaMvatsaraM nRpa" iti amyApyetahiSayam / ataeva liGgapurANe divetyaktam / evaJca kAlikApurANe'pi bodhane rAtrAvitipadaM devatA raatriprm| tatazca pUrvAhna navamyAmA nakSavayuktAyAM bodhanaM pUrvAhna tarakAle pArTAlAbhe navamyAmAdrabhe divetyatra divApadAttatrApi bodhanam anyathA divApadaM vyartha syaaditi| jyetiSArNave vyaktamukta varAheNa "kanyAdimaunaparyantaM yatra saMprApyate zivaH / tatra bodhaH prakartavyo devyArAjJA shubhprdH"| ziva ArdrA evaJcobhayadine pUrvAhna navamIlAbhe paranA lAbhe paratra bodhanaM na yugmAt pUrvatra yugmavAdhaka pUrvAhnasya bAdhakanakSatrAnurodhA divAnakSatrAlAme tu pUrvAha eva For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / namamyAm ubhayatra pUrvAhna lAbhe tu pUrvadina eva yugmAt atra kevala navamyAM bodhanavidhernakSatrasyApi gunnphltvaac| "mAdhe vA phAlgune vApi bhaveda maaghsptmau| mAkarauti ca yat proktaM tat prAyo hattidarzanAt" iti saurAgamAnmAkaroti ca vat Ayoga ityasya prAyikatvenAbhidhAnaM pratIyate / tatazcArahitabodhane mantrAntarAnupadezAttadyuktamantraH praNavayuktatvena pryujyte| "yabAnaJcAtiriktaJca yacchidraM ydyniym| yadamedhyamazuddhaJca yAtayAmaJca yadbhavet / tadoGkAraprayuktena sarvasAvikalaM bhavet" / iti yogiyAjJavalkAvacanAt / SaSThobodhane'pyevaM navamyAM bodhanAsAmarthya tu SaSThayAM sAyaM bodhanaM yathA bhaviSye "SaSThayAM vilvatarau bodhaM sAyaM sadhyAsu kArayet" sandhyoktA vraahmihirenn| "astimayAt sandhyA vyaktIbhUtA na tArakA yAvat" / SaSThayAM bodhane tu prAgukta "ai rAvaNasya badhArthAya" iti "ahamapyAkhine SaSThayAM sAyAjhe bodhayAmyata:" iti ca ptthet| atra bodhanAmantraNayoH pRthaktvaM tatprakAzakamantrabhedAt atra bodhanamantrAvuktAveva AmantraNamantrI tu "merumandarakailAsahimavacchikhare girii"| ityAdi prAgukta devIpurANe navamauSaSThayorbodhanAmantraNayoH pRthktvaabhidhaanaac| tatazca SaSThayAmubhayakaraNe'pi patraupraveza pUrvadine sAyaM SaSThaulAme ekdaivobhykrnnm| yadA tu pUrvadine sAyaM SaSTholAbha: na paradine sAyaM SaSThIlAbhaH tadA pUrvedhurbodhanaM paradine saaymaammvnnm| yadA tu ubhayadine sAyaM SaSThAlAbhastadA paradine pUrvAha SaSThayAM bodhanaM "bodhayehilvazAkhAyAM SaSThayAM devoM phaleSu c| saptamyAM vilvazAkhAM tAmAhRtya pratipUjayet // puna: pUjAM tathASTamyAM vizeSeNa samAcaret / jAgaraJca svayaM kAlidAnaM mahAnizi // prabhUtavalidAnaJca navamyAM vidhivnycret| dhyAyeddazabhujAM devI durgAmantreNa puujyet|| visajanaM dazamyAntu kuryyAdai shaavrotsvaiH| dhUlikardamavikSepaH kor3AkotukamaGgalaiH bhagaliGgAbhidhAnazca bhagaliGgapragautakaiH" // iti kaalikaapuraannaat| zavaro mlecchaH zAkhAM vizeSayati For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / liGgapurANam / "yugmAbhinnAJca vilvasya phalAbhyAM zAkhikA tthaa| tathAca mRNmayoM devoM snAtvA pUjya pravezayet // etAni sssstthyaadiklpvidhaaykaani| SaSThayAM bodhane tu nakSavAnupadezAnna tdaadrH| jyeSThAdarastu AmantraNa eva tatrApi vizeSo vkssyte| AmantraNantu SaSThoM vinA sAyameva / "yajJauyA devatAH sarvAH zvaH kArye yajJa krmnni| sAyamAvAhayehihAnAnyatreti nimittakAt // zkho bhAvini jagamitra praveze vindhyvaasinii| vilvapAdapamabhyeti pUjArtha sAyamambikA" // iti hyshaursspnycraatrauydeviikaannddaat| "jyeSThAvApyathavA SaSThI sAyaM kAlena cedbhvet| sAyameva tathApi syAt vilvazAkhAbhimanvaNam // pUrvI SaSThI sanakSatrAM sAyaM prAptAmapi tyajet / yadA tu patrikA pUjA na parAbhaviSyati / savisaSTaJca yatpUrva patrikA divasasya tu| tahine varaNaM kRtvA pare zAkhAM pravezayet // iti smRti sAgarata matsyasUktAcca brahmANDa nandikezvarapurANayoH "patraupravezAt pUrvadyaH sAyA vindhyvaasiniim| caNDomAmantra yehihAn nAtra SaSThI purkiyaa"|| bindhyavAsinaumityatra vilvavAsinaumiti bhaviSyapurANe pAThaH paThanti ca / "sAyaM SaSThayAntu karttavyaM pArvatyA adhivaasnm| SaSThAbhAve'pi karttavyaM saptamyAmapi mAnada" // iti| ye tvetAni vacanAnyanAlocya patraupravezAvyavahitapUrvadina eva SaSThayAmeva vilvAbhimantraNaM avate teSAM pUrNaSaSThAnantaraM SaSTholAbhe dhaTikAnyana SaSThIlAbhe vA tatparadine ghaTikA tadadhika saptamaulAbhe vA tadanupapatteH pUrvadivasauyAyAH SaSThayAvyavahitatvAt paradivasoyAyAH krmaaniitvaaditi| atha sptmiipuujaa| tatra saptamyAM mUlayuktAyAM kevalAyAM vA pUrvAhne patraupravezaH / ubhayatra saptamIlA paratra / "yugAdyA varSadizca saptamau paarvtiipriyaa| raverudayamaukSante na tatra tithiyugmatA" // iti deviipuraannaat| jyotiSe "pUrvAhe navapatrikA zubhakarau sarvArthasiddhipradA prArogyaM dhanadA karoti vijayaM caNDo praveza shbhaa| madhyAhna janapaur3anakSayakarI saMgrAmaghorAvahA sAyAhU badhabandhanAdikalahaM sarpacataM srvdaa| For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam | saptamyAmastagAyAM yadi vizati gRhaM patrikA zrIphalADhyA rAjJaH saptAGgarAjyaM janasukhamakhilaM hanti mUlAnurodhAt // tasmAt sUryyodayasthAM narapatizubhadAM saptamIM prApya devIm / bhUpAlo vezayettAM sakalajanahitAM rAcasIM vihAya " // rAkSasarcaM mUlA "patropravezanaM rAtro visarga vA karoti yaH / tasya rAjyavinAzaH syAdrAjA ca vikalo bhavet " // devyA gTahaM dakSiNAyane'pi karttavyaM kalpataruSTatadevIpurANe pratiSThAvidhAnena tadvidhAnAt / tathAca "mahiSAsurahannAtha pratiSThAdakSiNAyane" / tatraiva " yasya devasya yaH kAlaH pratiSThAdhvajaropaNe / garttApUra zilAnyAse zubhadastasya pUjitaH " // yasya devasya pratiSThAdhvajaropaNe yaH kAlaH zubhadastasya garttApUrazilAnyAse gRhArambha' sakAla: pUjita ityarthaH / tasya praveze'pi sakAlaH / "jyeSThAditithyAM saMyuktaM gRhArambhoditaJca yat / tatsarva yojayeddezmapraveze devacintaka "H // iti jyotirvacanAt aditi: punarvasuH / Q. patrikA tu " kadalI dAr3imI dhAnyaM haridrA mAnakaM kacuH / vilvo'zoko jayantau ca vijJeyA navapatrikA " // vilvayugmamupakramya gavAtatantre / " vAyavyasthaM rAcasasthaM na gRhNIyAt kadAcana" / vyAhRtibhirAvAhanamAha matyapurANaM "vinAyakaM tathA dugAM vAyumAkAzameva ca / zrAvAhayedyAhRtibhi stathaivAzvi kumArakau // tasminnAvAhayeddevAn pUrvavat puSpataNDalaiH" // tasmin maNDalAdoM / prANapratiSThA vidhimAha kAlikApurANe "pratimAyAH kapolI at spRSTvA daciNapANinA / prANapratiSThAM kurvIta tasyAM devasya vA hareH // zrakvatAyAM pratiSThAyAM prANAnAM pratimAsu ca / yathA pUrva tathA bhAvaH kharNAdonAM na viSNutA // anyeSAmapi devAnAM pratimAkhapi pArthiva / prANapratiSTA karttavyA tasyAM devatvasiddhaye // vAsudevasya vojena tadviSNorityanena ca / tathaivAGgAGgimantrAbhyAM pratiSThAmAca reDareH // tathaiva hRdaye'GguSTha dattvA zazvacca mantravit / ebhirmantraiH pratiSThAntu hRdaye'pi samAcaret // asmai prANAH pratiSThantu asmai prANAH carantu ca / For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitttvm| asmai devatvasaMkhyAyaiH svAheti yajurIrayan // animanvairaNAmantrairvaidikairitvanena c| prANapratiSThAM sarvatra pratimAsu samAcaret" // tathA bhAvaH svrnnaadimaatrm| aGgamanvairaGganyAsamantraiH aGgimantraimalamanvaidikaH "manojyotirjuSatAmAjyasya vRhsptiyNjmimm| tano tvariSTa yannaM samimaM dadhAtu vizve devA sa iha mAdayantAmompratiSTha" // iti mantraiH evaJca durgAyAH prANapratiSThAyAM kapolo kRtvA mUlamantra SaDaGgamantracca paThet / hRdaye'STha dattvA asya ityatra asma ityUhaM kRtvA tadAdikaM ptthet| tathA "liGgasthAM pUjayehavIM maNDalasthAM tathaiva c| pustakasthAM mahAdevIM pAvake pratimAsu ca / citre ca vizikhe khar3e jalasthAJcApi pUjayet" // atra jalasekAdyayogye mAnaM khaGgAdAvAha kaalikaapuraannm| "sadyaH snigdhe mRNmaye vA sarpi: sindUraje tthaa| zrIcandanapratiSThe vA lepaje pratimA tnau| antika sthApite khare mApayehapaNe'thavA" // iti khaGge prativimbayogya lauhanirmite / pUjAmadhikRtya vaudhAyana: "pratimAsthAneSvapasvagnau bhAvAhanavisarjanavarjam" iti pratimAsthAneSu sthiratarapratiSThiteSu ityrthH| jamadagniH "devatApratimAM dRSTvA yatiM dRSTvAmyada. NDinam / namaskAraM na kuryAdya: prAyazcittauyate naraH" // prAya. cittausan Iyate / kAntikApurANam / "digvibhAge tu koverI dik shivaaprautidaayinau| tasmAttanamukha prAsauna: pUjayecaNDi kAM sadA // kauverau uttarAdika tanmukha uttarAmukhaH / tripuraasaarsmuccye| "snAtvA yathAvidhividhautakagananAGghirAcamya smygmlaambryjnysuutrH| prAgAnano dhanadadigvadano'tha vApi baddhAsano gaNapatiJca gurucca natvA" iti vAkyAt prAgAnano'pi devIpratimopakramya mtsypuraannm| "sindUraM lAmacaNaJca tAsAM zirasi paatyet| smRti: "madhumustaM kRtaM gandho guggulvaguruzailajam // saralaM sisiddhArtho dazAGgo dhUpa ithate" // damAGgo dazaghaTitaH zailajaM svanAmakhyAtaM siddhArthaH khetsrsspH| "turuSka anyikarpUranAgarAgurukuGkumaiH / murAmAMsositAmitha dhUpaM dadyAnmadhuplutam // turuSka sitakaM For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 78 granthiH gAMThIyAnIti khyAtA sitA, zarkarA nAgaraH zuNThI / bhaviSye " valihone tu durbhikSaM gandha hone tvabhAgyatAm / dhUpahone tathodvegaM vastrahaune dhanakSayam // prApnuyAditi zeSaH / kAlikApurANe "lAGgalaM kramukaM dattvA rucakaM karamardakam / saubhAgyamatulaM prApya devoloke mahIyate / paramAnaM piSTakaJca yAvakaM kaSarantathA // modakaM pRthukAdoni kandupakkAni cotsRjet / haviH zAlyodanaM divyamAjyayuktaM sazarkaram // nivedayenmahAdevyai sarvANi vyaJjanAni ca / caurAdaunyatha gavyAni mahiSAdIni sarvazaH // lAGgalaM nArikelaM kramukaM guvAkaphalaM rucakaM vIjapUrakaM karamardakaM pAnauyAmalakaM kandupakkaM jalopasekaM vinA kevalapAtre yaddahninA paka bhraSTataNDulAdi / "kandapakkAni tailena pAyasaM dadhizaktavaH / dvijairetAni bhojyAni zUdra gehakRtAnyapi // iti kUrmapurANadarzanAt zUdrakarttRkakandupakkAdIni deyAni zUdretaraktAnyapi / "gokule kanduzAlAyAM tailayantrettuyantrayoH / zramI mAMsyAni zaucAni strISu vAlatureSu ca " iti zAtAtapavacane amImAMsyAni zaucAzaucabhAgitayA na vicAraNIyAni iti bhavadevaratnAkaravyAkhyAnadarzanAcca / evaJca gaGgAvAkyAvalyAM caivarNikena siddhAnena naivedyaM deyaM zUdreNa dvijazuzrUSAratena ca / taduktaM varAhapurANe 'triSu varNeSu karttavyaM pAkabhojanameva ca / zuzrUSAmabhipannAnAM zUdrANAJca varAnane ! " // etaccAturvarNya pAkakaraNaM kalautaraparam / "brAhmaNAdiSu zUdrasya pakkatAdikriyApi ca" ityabhidhAya / " etAni lokaguptyayaM kalerAdau mahAtmabhiH / nivarttitAni kAyryANi vyavasthApUrvakaM budhaiH // samayazcApi sAdhanAM pramANaM vedavadbhavet" // ityadhikaraNamAlAkkanmAdhavAcAryyaSTatAdityapurANavacanAt / tatazca zUdrakarttRkavRSotsargAdau brAhmaNakarttakacaruvat brAhmaNaddArA pakkAvanaivedyAdi zUdro'pi dAtumarhati / evaJca "AmaM zUdrasya pakkAnaM pakkamucchiSTamucyate" iti svayaM pAkaviSayaM yoginautantre / "zivAgAre bhannakaJca sUryyagAre ca zaGkhakam / durgAgAre vaMzivAyaM madhurauJca na vAdayet" // jhalakaM kAMsyanirmita karatAlam / matsyapurANaM " gautavAdiva For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / nirghoSaM devasyAgre ca kaaryet| viriJcezca rahe DhakA ghaNTA lakSmI rAhe tyajet // ghaNTA bhavedazaktasya sarvavAdyamayau yataH / vilvapatraJca mAdhyaJca tmaalaamlkottlm| kalAraM tulasau caiva padmaJca munipuSpakam / etat payya SitaM na syAdyaJcAnyat kalikAtma kam" // mAdhyaM kundaM munipuSpaM vkpusspm| puNyabuyA parakIyadharmakArya vetanamagTahNan tatkAyaM kurvan phlmaapnoti| "abhirUpeNa sampannAn ghaTTayitvA vinA bhRtim / dharmakAryamiti jJAtvA na rahAti kathaJcana // yo'sau suvarNakArazca daridro'pyatha sattvavAn / na mUlya mAdAdezyAta: sabhArya RddhisNyutH| saptahopapatirjAtaH sUryAyutamamaprabhaH" // iti matsyapurANa lIlAvatIvezyAyA lavaNAcaladAne hematarughaTakasya tthaavidhphldrshnaat| kAlikAegaNe "mahiSantu dadaddevyai bhairavyai bhairavAya ca / anenaiva tu manlega taM valiM paripUjayet // yathAvAhaM bhavAn dRSTi yathA vahasi biDa kaam| tathA mama ripUna hiMsa zubhaM vaha tulApaka" // vaaho'sH| lulApako mhissH| "yamasya vAhanasvahi vrruupdhraavyy| aAyuvittaM yazo dehi kAsarAya namo'stu te" // kAmaro mahiSaH / "prabhUtavannidAne tu ho vA strIn vAgrataH kRtaan| pUjayet prAGmukhAn kRtvA sAMstanveNa sAdhakaH" || balidAnaprakAraM ttraiv| bhgvaanuvaac| "nApayitvA baliM tatra pusspcndnvndnaiH| pUjayet mAdhako devI mUlagannairmuhurmuhuH // uttarAbhimukho bhUtvA baliM pUrvamukhaM lthaa| niraukSya sAdhakaH pazcAdima mantramudIrayet // naratvaM balirupaNa mama bhAgyAdupasthitaH / praNamAmi tataH sarvarUpiNaM balirUpiNam // caNDikAprautidAnena dAturApahinAzana / cAmuNDAbalirUpAya bale tubhyaM namo'stu te // yajJArtha pazava: sRSTAH svayameva svymbhuvaa| atastvAM ghAtayAmpadya tasmAdayanne badho'badhaH // aiM hrIM zraumiti mantreNa taM dali matsvarUpiNaM cintayintA nyaset puSpa mUr3i tasya tu bhairava / tato devI samuddizya kAmamuddizya caatmnH| abhiSicya valiM pazcAt karavAlantu pUjayet // rasanA tvaM caNDikAyAH muraloka prsaadhkH| hrIM For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / zrI khar3eti mantreNa dhyAtvA khana prapUjayet // matsvarUpiNaM zivasvarUpigyam abhiSica ghAtAbhilApajaleneti zeSaH / dhyAnaM tavaiva / "kRSNaM pinAkapANica kAlagavikharUpiNam / ugraM raktAsyanayanaM raktamAlyAnulepanam // raktAmbaradharakSeva pAzahasta kuttmbinm| pivamAnaJca rudhiraM bhuJAnaM kravya. saMhatim // asirvizaSaNa: khAstIkSAdhArI durAsadaH / zrIgarbho vijayazcaiva dharmapAla ! namo'stu te|| ityaSTI tava nAmAni svayamuktAni vedhsaa| nakSatraM kRttikA tubhyaM gurudevo mahezvaraH // hiraNyaJca zarIrante dhAtA devo janAInaH / pitA pitAmahava tvaM mAM pAlaya srvdaa|| naulajImUtasaGkAzastIkSNadaMSTraH kpodrH| bhAvazuddho'marSaNaca atiteja. stathaiva ca / iyaM yena dhRtA kSoNI itazca mahiSAsuraH / tauNadhArAya zuddhAya tI khagAya te nmH|| pUjayitvA tata: khaGgam prAM hrIM phaDiti mntrkaiH| gRhItvA vimalaM khaGga chedayehalimuttamam // aihrIM zrIM kauzika rudhireNApyAyatAm" iti "sthAne niyojayedrataM ziratha sapradIpakam / evaM dattvA valiM pUrNa phalaM prANoti sAdhakaH // honantu syAdaunatAyA niSphalaM syaahipryyaat| anyeSAM mahiSAdaunAM valaunAmatha puujnaat|| kAyomedhyatvamAnoti raktaM hAti vai shivaa| anyebhyA'pi ca devebhyo yadA yadayat pradIyate // tadazcitaM pradadyAttu pUjitAya surAya vai| validAne tu durgAyAH sarvavAyaM vidhiH sma taH // tathA "chedayettena khaGgana valiM pUrvamukha ntu tm| athavottaravanantaM svayaM pUrva. mukhastathA // atra sarvacAyaM vidhi: sma ta ityatidezAvaretyatra chAgAdirUyaH / manTe ghAtayAmoti zruteH // "pazughAtaya kartavyo gavalAjavadhastathA" iti vidhezca devyai ghAtayithe iti prayogaH kArya: atra vakakahanane'pi dhAtiprayogavAdI unyaveti paatthaat| evaJca pazcApi rudhira zaurSavalidAnamupapadyate etatprakArakavalidAnAdeva "mahiSantu dadahevyai" ityuppdyte| vakSyamANa bhaviSyapurANe'pi badhAnantaraM maaNsaadidaanmutaam| ataeva durgAbhavitara For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / gaukRtya mahArNavaSTatena devIpurANena pazughAtavalidAnayoH pRthak phalamabhihitam / yathA "devIM dhyAtvA pUjayitvA rAtre'STamISu ca / ghAtayanti pazUn bhaktyA te bhavanti mahAbalAH // valiM ye ca prayacchanti sarvabhUtavinAzanam / teSAntu tuSyate devau yAvat kalpantu zAGkaram" / sarvabhUtAni viSAdIni vinAzyante yasmin valau carmaNi daupinaM hantautivat / chAgAdau pazupadaprayogamAha yajJapArzvaH / "uSTro vA yadi vA meSamchAgo vA yadi vA hayaH / pazusthAne. niyuktAnAM pazuzabdoM vidhIyate" // kAlikApurANe " zoNitaM mantrapUtaJca zaurSaM pauyUSamucyate / tasmAcca pUjane dadyAddale: zIrSacca zoNitam // saphalaistoyasaMyuktaH zarkarAmadhusaMyutaiH / abhyucya rudhiraM dadyAt kAmavojena bhairava // tato balaunAM rudhiraM toyasaindhavasatphalaiH / madhubhiH puSpagandhaizva adhivAs prayatnataH " // ityAdi vacanAt madhusaindhavayutaM kRtvA dadyAt / tathA " pUjAsu nAma mAMsAni dadyAI sAdhakaH kvacit / Rte tu lohitaM zaurSamamRtaM tattu jAyate" // atra bahupazudhAte'pi mantra ekavacanAnta eva prayojyo na bahuvacanohyaH naraM paJcatvamAgatamityatra nAkhAM liGgohAbhAvavat / ataeva bahupatnaukayajamAnaprayoge'pi patnoM sanoti mantra ekavacanAnta evetyuktamiti zrIdattopAdhyAyena dRSTAntIkRtam / . . haM prakRtya "namakatA pUrvatvAt" iti kAtyAyanasUtreNopratiSedhAt vikRtAveSoho "apUrvotprekSaNam Uha" iti lakSaNAt / na vA mantrasya vAdhaH vaibhaktikArthApekSayA prAthamikatvena valavataH prAtipadikArthasya samavetArthatvena viniyojyatvAt / atra pazughAtapUrvaka raktazIrSayorvalitvam / pazuvAtapUrvaka rudhirazaurSadAnAnantaraM " evaM dattvA valiM pUrNa phalaM prApnoti sAdhakaH" ityukteH "nAnApAzukamajjamAMsarudhiraiH kRtvA navamyAM valim" iti rAjamArttaNDAcca / evaJca prakRtau nararUpabahupau bahuvacanohAbhAvAt chAgAdo vikatobhUte'pi na bahuvacanohaH kintu ekavacanamAtram evaM prati nidhiputrAdinA kriyamANe karmaNi / tathA mama ripUn hiMsa For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / z ' zubhaM vaha lulApaka" ityAdyukta phalaM yajamAna eva anveti "yAM vai kAJcana yajJaRtvija AziSamAzAsate yajamAnasyaiva tAmAzAsate iti hovAca" iti zruteH / " RtvigvAde niyuzazca samau saMparikIrttitau / yajJa khAmyApnuyAt puNyaM hAniM vAde'thavA jayam" iti vRhaspativacanAcca evaJca "AyAntu naH pitaraH" iti vadatrApyanhaH evaM vAkya tu kAlpanike yajamAnanAmollekha iti bhaviSye " ajAnAM mahiSANAJca meSANAMca tathAvadhAt / prINayedvidhivaddUga mAMsazoNita tarpaNaiH // durgAyA darzanaM puNya darzanAdabhivandanam // vandanAt sparzanaM zreSTha sparzanAdabhipUjanam / pUjanAt svapanaM zreSTha khapanAttapaMgAM mataM tarpaNAnmAM sadAnantu mahiSAjanipAtanam // mahiSo'jo vA nipAtyate yasmina valau carmaNi hopinaM hanti iti vat tathA mAMsam zramaM zauSaM taditarat pakkam uktaH vacanAt / tathA " svamekamekaM varadA tRptA bhavati caNDikA / rudhireNoraNasyeha tarpitA vidhivatrapa / ajasya dazavarSANi rudhireNa sutarpitA / mahiSeNa zataM vaura tRptA bhavati caNDikA // sahasraM tRptimApnoti khadeharudhireNa ca / tarpitA vidhivadda ga bhittvA bAharu jaGghakam // nAreNa ziramA vaura pUjitA vidhivanRpa / tRptA bhavedbhazaM durgA varSANAM lakSameva tu // svamekaM saMvatsaraM " svameko vatsaro gravyo mAsaH" iti zruteH uraNasya meSasya tathA " pradAne kRSNasArasya mantro'yaM parikalpitaH / kRSNasAra brahmamUrte brahmatejo vivaIna // caturvedamaya prAjJa prajJAM dehi yazo maha: / tathA "vaiSNavotantra kalpoktakramaH sarvatra sarvadA / sAdhakairvalidAne tu grAhyaH sarvasurasya tu // evaJca cAmuNDetyatra SaSThiketyUhyaH tatazca abhimatastat tat phalakAmo durgAprItikAmo vA pazughAtaM kuyyAt tato'mukasya dazavarSAva - cchitra devI prItikAmanayA eSa rudhira balirnama ityatsajet / tataH zirasi jvaladdazAM dattvA'mukasya zrIdurgAyA darzanAbhivandana sparzanAbhipUjanasvapanatarpaNajanita pUrva pUrva puNyAdhika puNyaprAptikAmanayA eSa sa pradaupachAgazaurSavalirnama iti utsRjeta / " balidAnapradAnArthaM namaskAro yataH kRtaH" iti " For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / chandogapariziSTAt pradIyate'neneti pradAnaM mntrH| kAlikApurANe / "mahAmAye jaganmAta: sarvakAmapradAyini / dadAni deharudhiraM prasauda varadA bhava // itya kA mUlamantreNa natipUrva vicakSaNaH / khagAvarudhiraM dadyAnmAnavaH siddhasabimaH" // tathA "striyaM na dadyAttu baliM dattvA nrkmaapnuyaat| na ca traimAsika nyUnaM pazu dadyAcchivA balim // na ca tra pakSikanyUnaM pradadyAdai ptcinnm| kANavyaGgAdiduSTaM vai na pazuna pata. ciNam // chivalAGgalakarNAdiM bhagnazRGgAdikaM tthaa| kuSANDa mikSudaNDaJca madyamAsava eva ca // ete balisamA: proktAstRpto chAgasamAH smtaaH| candrahAsena kaTTArezchedanaM mukhyamithate / istena cchedayedayastu sAdhakaH prokSitaM pshum| pakSiNaM vApi rAjendra brahmahatyAmavApnuyAt // . malyasUkto "chedayetokSaNakhaGgana prahAreNa shudhH"| yAjJAvalkAdIpakalikAyAM brahmapurANaM "narAkhamedhau madyaJca kalau vA hijAtibhiH" niSedhaM spssttytyshnaaH| "madyamapeyamadeyamanirgrAhyam" iti / anidhimastrI kAryamiti klptruH| kAlikApurANe'pi "khagAvarudhiraM dattvA praatmhtyaamvaapnuyaat| madya dattvA brAhmaNastu brANyAdeva hoyate // na kRSNasAramitare balintu ksstriyaadyH| dadataH kRSNasAraJca brahmahatyAmavApnuyuH" / ato madyapratinidhi dAnamadhyayuktam / atha vaidhhiNsaavicaarH| "mA hiMsthAt marvAbhUtAni" ityatra sarvazabdasya vyApakArthaparatayA etahidhimanullaGghaya / "vAyavyaM khetmaalbhet"| ityAdi vidheviSayAprAptaragatyA vaidhAtirikta viSayatvaM sarvAH sarvANi chandasivetyanena tat pada' siddhm| yadapi nAnAdarzanaTokAvadbhirvAcaspatimizvaH tattvakaumudyAm abhihitaM na ca "mA hiMsyAt sarvA bhUtAni" iti sAmAnyazAstraM vizeSazAstreNa "agnauSomauyaM pazamAlabheta' ityanena vAdhyeta iti vAcya virodhAbhAvAt virodhehi balo. yasA durvalaM vaadhyte| na ca asti virodhaH bhinnvissytvaat| tathA hi mA hiMsyAditi niSedhena hiMsAyA anartha hetubhAvo jApyate na punaravatvarthatvamapi / na ca anartha hetutva RtUpakA. For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / email: kazcidasti virodhaH / hiMsA hi puruSasya doSamAvakSyati kratoyApakariSyatautyantena tadapi sAMkhyanaye / maumAMsakamate tu vizedha eva tathA hi gurunaye na khalu sarvabhUtahiMsAbhAvaviSayakaM kAyryam iti niSedhavidhyarthasya vAdhaM vinA agnIpAmauyapakhAlambhanaviSayaka kAryamiti bhAvavidhyarthaM upapadyate / bhaTTanaye tu aGge yathA tathAstu | na ca mukhya pazuyAge puruSArtha pazuhiMmanasyArtha sAdhanatvamanarthasAdhanatvaJcopapayate virodhAt / vastutastu zraGge'pi virodho'syeva kuto vidhereSa svabhAvo yaH svaviSayasya sAkSAt paramparayA vA puruvArthasAdhanatvamavagamayati anyathA'GgAnAM pradhAnopakArakatva - mapi nAGgIkriyeta / ardhasAdhanatvaM balavadaniSTAnanubandhauSTamAdhanatvaM zranarthasAdhanatvaM balavadaniSTasAdhanatvaM na cAnayorekatra samAveza iti / ataevoktaM " tasmAdyate badho'vadhaH" iti / nanu evaM " zyene nAbhicaran yajet" ityatra zyenasya zatrubadharUpeSTasAdhanatvamavagatam "abhicAro mUlakarsa ca" iti manunA upapAtakagaNamadhye pAThAdaniSTasAdhanatvamavagatam / tade tat kathamupapadyatAmiti canmaivaM " AtatAyinamAyAntaM hanyAdevAvicArayan" ityekavAkyatayA AtatAyisthale natvaM anAtatAyisthale tu upapAtakatvena balavadaniSTasAdhanatvamityavirodha iti gurucaraNA zrapyevam / devIpurANe "pUrvASAr3hAyutASTamyAM" ityatra pUrvASAr3hAyAspaSTAbhidhAnAt / " kanyA saMsthe ravAvISe zukASTamyAM prapUjayet / sopavAso nizArthe tu mahAvibhavavistaraiH // pUjAM samArabhede vyA nakSatre vAkaNe'pi vA / pazuvAtaH prakarttavyo gavalAjabadhastathA // " iti punardevIpurAguNavacanaM vAruNapadena varuNadevataM jalaM punaraNpratyayena tahavatapUrvASADhocyate / na tu dattaharinAthavidyAvAcaspatimi 'zrIlA zatabhiSA tadaSTamyAM tasyA zralAbhAt tathAtve tadanantarapaurNamAsyAM gobhilokta sUryAcandramasoH saptamarAzyabasthAnarUpa niyamamApateH / tathA ca gobhilaH / "sUryAcandramasoya : " paro viprakarSaH sA paurNamAso" iti / katyaratnAkare tu "nace vAruNe'pi vA" ityatra punardevIpurANe " racartte vAribhe'pi vA dRSTamAdha [ " For Private And Personal Use Only ma
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 86 tithitattvam / iti pATha: vyAkhyAtaJca racarce mUlAnakSatre vAribhe pUrvASAr3hAnakSatre iti sopavAsaH prArabdhopavAsaH / uktavacane'STamyAM pazughAtazrute: "aSTamyAM rudhiraimAMsairmahAmAMsaiH sugandhibhiH / pUjayeddahujAtIyairbalibhirbhojamaH zivAm // iti kAlikApurANAcca ! " aSTamyAM balidAnena putranAzo bhavet dhruvam" iti devIpurANauyam / sandhipUjAbalidAnaparam / tatpUjAyA ubhayatithikarttavyatvena taddalidAnasya navamyAM sAvakAzatvAt / 66 tatpUjA vidhAyakantu kAlikApurANavacanAntaram / "aSTamaunavamausandhau TatauyA khalu kathyate / tatra pUjyA tvahaM putra yoginogaNasaMyutA" // jyotiSe " aSTamyAM sandhiyoge sakalaparijanaiH pUjayet satvabhAvaiH" kAmarUpauyanibandhe smRtisAgare ca / "aSTamyAH zeSadaNDazva navamyAH pUrva eva ca / ava yA kriyate pUjA vijJa yA sA mahAphalA" // matsya sUkte'pi "aSTamaunavasauyogo rAtribhAge viziSyate / zrarddharAtraM dazaguNaM sandhyAyAM triguNaM bhavet " // zrakhinAdhikAre / " zraSTamaunavamoyuktA navamo cASTamauyutA / zrarddhanArIzvaraprAyA umAmAhezvarau tithiH" // iti viSNudharmottarauyamapyetaddiSayaM na tu mahAnavamIpUjAparam / tasyA aSTamyupavAsapara dinavidhAnena saptamauvadyugmAnAdarAt // tathA viSNudharmottare / "bhadrakAlI paTe kRtvA tatra saMpUyedvija / Azvina zuklapakSasya cASTamyAM prayatastataH" // ityAdyabhidhAya / "upoSito dvitIye'hni pUjayet punareva tAm" / tatra tadartha kalpitagRhe / paTa iti pUjAdhAropalakSaNam / kRtyatattvArNave rAjamArttaNDaH / " mUlena pratipUjayedbhagavatIM caNDoM pracaNDAkRtiJcASTamyAmupavAsa saMyatadhiyA bhaktyA samArAdhya ca / nAnApAzuka majjamAMsarudhiraiH kRtvA navamyAM bali nakSatraM zravaNaM tithiJca dazamIM saMprApya saMpreSayet" // dhiyetyatva tayeti kAtyAyanIyaH pAThaH / durgAbhaktitaraGgiyAm / "mUlaM prApya prathamacaraNe'bhyarcanaM caNDi kAyAH satvASTamyAmazanarahita tyaktanidrazva pUjAm / kAle pazubalividhiH snAnadAnaM navamyAM nirmAtyaJca zravaNadazamIM hyAtmakarceSu jahyAt " // nandikezvara purANe / "bhaga prAta: For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / vatyAH pravezAdivisargAntAzca yAH kriyAH / tithAvudayagAminyAM sarvAstAH kArayehadhaH" // tathA cakranArAyaNyAM kriyAyogopasaMvAde ca / "zaratkAle mahApUjA kriyate yA ca vArSiko / sA kAryodayagAminyAM na tatra tithiyugmatA" // etaddacanaM durgAbhaktiprakAze purANauyamiti kRtvA likhitm| anodayakAlaunaghaTikAmAvatithyAdau samyak pUjanAsAmarthya kAlikApurANam / "samyakkalpoditAM pUjAM yadi kattuM na zakyate / upacArAMstathA dAtuM paJcaitAn vitarettadA // gandhapuSpaJca dhapaJca dopaM nevedyameva c| abhAve puSyatoyAbhyAM tadabhAve tu bhktitH| saMkSepapUjA kathitA tathA vastrAdikaM punaH" / navamyAM balerAvazyakatvAt blirdaatvyH| dAkSiNAtyakAlanirNayatabhaviSyottarIyam // aSTamaunavamau pUjA dinabhedAya prAtaHprAtariti vopsaashruteH| yathA "praatraavaahye| vIM prAtareva pravezayat / prAtaHprAtaca saMpUjya prAtareva visarjayet" // etAni saptamyAdikalpa vidhaaykaani| atra prAtaHpadaM pUrvAla param / *pUvAhe navapatrikA zubhakarau" ityAdi prAgukta kavAkyatvAt prataeva vyAsaH / "vedArtho yaH svayaM jJAtastatrAjJAnaM bhaved yadi / RSibhinizcite tatra kA zaGkA sthAnmanISiNAm // tithivRddhikSayAdeva kvacinna tathA yathA bhaviSye / "vratau prapUjayeha vIM sptmyaadidintrye| hAsyAM caturahobhirvA hrAsaddhivazAttitheH" / na cAsya aSTAhe visRjecchakaM tadaIna tu paarvtiim| nyanAdhikaM na karttavyaM rAjJo rASTradhanakSayAt" // iti liGgapurANo yena virodha iti vaacym| pUrvavacane pUjayedityu ta tvAt pUjAnurodhena nyUnAdhikadinAvasthitipratipAdanAt paravacanasya tu visRjedityu tatvAt visarjana eva vAhapUjane kRte'pi navamIyuta dazamyAM zravaNAnurodhena nyUnatvaprasato yatra vA navamauSTidaNDAtmikA tatparadine ca navamau tatparadine ekAdazyAM dazamau tatrodayAnurodhAdadhikatvAsatau ca niSedhakatvAt na tu saptamyAH SaSTidaNDAtmikAyAH paradine vRddhAvapi pUrvadine nissedhktvm| "Adityodaya velAyA Arabhya SaSTi nAr3ikAH / tithistu sAhi zuddhA syAt sArvatithyo hyayaM vidhiH" // iti For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / kAla mAdhavIyatanAradIyAt / sA hi zuddhA seva zuddhA nAncetyarthaH / "akANyaM tithimalam" itya klaas| ataeva nakSatrAnurodhA'pi nAsti tasya guNaphala vana prdhaanaanuyaayitvaat| tatazca saptamIpUjAinAhASTamyAdikalyapi SaSTidaNDAtmikAyAmeva na tu pargadavasIya khagaDatithau kintu pUrvoktasandhyanurodhAnizAdAviva khaNDatithAvapi sndhipuujeti| evaJca yasmin dine mahASTamIpUjA tasmin dina eva upvaasH| na tu sandhipUjAdine aSTamaulenopavAsavidhaH pUrvamuktatvAt atraiva putravato grahasthasya niSedhaH yathA kAlikApugaNam / "upavAsaM mahASTamyAM putravAna samAcaret" / athedaM pUjADopavAsAtirikta param anvathA pradhAna syAnirvAhApatteH iti kecit taccintya "yathA tathaiva pUtAtmA vrato devoM prapUjayet" ityattarArddhana putravata eva upavAmatara haviSyAdinA pUtAtmanaH pUjAvidhAnAt / tathA ca mastya mukta / "athavAkhayuja zuklapakSamAsAdya nndikaam| samArabhya tato durgA iviSyAzau jitendriyaH // iti nandikAM SaSThI jitendriyo nivRttamaithanAdiH / atra putravata: pUjAGgamahASTamaunimittakoyavAsaniSedhAnnASTamImAtra nimitta kopavAsaniSedhaH iti saMvatsarAdyAcaraNamapi sAdhu mNgte| evaJca pUrNASTamyAmaSTamIpUjA tat paradine aSTamaunavamyoH sandhipUjA tatparadine mahAnavamIpUjA prAguta nandikezvarapurA gAAyu tAdayagAmitithyanugedhAt tatparadina dazamyAM visarjanaM pUjAnurodhenAdhika dinlaabhaat| mahAnavamau pUjAkalpamAha bhvissypuraannm| "labdhAbhiSekA vagdA zukla cAzvayujasya c| tasmAtmA tatrasaMpUjyA navamyAcaNDi kA badhaiH" // kevalASTamI kevalanavamaukalpAvAha kAlikA purAgAm / "yastva kasyAmathASTamyAM navamyAM vASTa sAdhakaH / pUjayedaradA devI sarvakAmaphalapradAm // iti sarvatra ghaTi kAvyApino tithiyaayaa| vratopavAmanAnAdo ghaTikaikA yadA bhvet| tAmeva tithimAzritya kuryAt karmANya tandritaH" iti vyAsAlanayama shruteH| evaJca For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / dhaTikonadazamyAmaparAjitApUjAnaItvAt tat pajanaM pUrvadine / ataeva ttprmvidm| "Akhine zuklapakSasya dazamyAM pUjayet tthaa| ekAdazyAM na kurvIta pUjanacAparAjitam // iti zivarahasyoktau kaadshauyuktaadshmiinissedhkvcnm| tatazca tat pUrvakasya devauvisarjanamapi tadaiva tadantApakarSa nyAyAt vAcaspatimiyo'pyevam / atra ghaTikApadaM muhurtaparam / "ghaTikaikAtvamAvAsyApratipatsu nacet tdaa| sarvaM tadAsuraM dAnaM daive karmaNi coditaM muhurtamapyamAvAsyA pratipatsu yadA bhvet| tahAnamuttamaM daivaM zeSaM pUrva hi puurvvt| iti rAjamArtaNDakRtajAvAlavacanayorghaTikAmuhurtayorekArthatvAt zeSaM tithyantaraM pUrva pUrvoktaM ghaTikAnyU naM pUrvavadAsuraM ghaTikAdhikakhottamam / evaJca yadA hi tithikSayavazAt SaSThIyukta saptamyAM patrau pravezanaM navamauyuktadazamyAM visarjanaM tadA caralagnAprAptau pUrvAha navapatriketyAdibhirvizeSato vihitasya daivakarmatvena atyatA sva ca pUrvAhnasthAvAdhAya vRzcika eva caranavAMze tadubhayaM kAryam / "caralagne carAMze vA devyA niytmaansH| pratisaMvatsaraM kuryAt khApanaJca visarjanam" // iti deviipuraannaat| "rAjo vinAzamicchettu sthiralagne zivAcitA iti nindA tu carAMzataraparA caralagnasambhavaparA vaa| anAzaktyAdhanurAdau kArya prAguktena patnI pravezanamityanena rAtripayaMdAbhAtaditaratvena tathApi praapteH| "madhyAhna jana paur3ana kSayakarau" iti nindApi rAtrautaratvena rohiNapUrvakutapaprabhRtiSu pAparAhakavAisatve'pi rauhiNantu na lddvyeditivdpraashstypraa| aSTamyupavAsaphalaca deviipuraannm| "ekAdazI koTisahamatulyA kRssnnaassttmiiprvtraajputryaaH| tato'pi zuklAguNitA zatena parAzaravyAsavaziSThamukhyaiH" // kAlamAdhavauye nigmH| "eklapakSe'STamau caiva zuklapakSe cturdshii| pUrvabiddhA na kartavyA kartavyA parasaMyutA // upavAsAdikAryeSu eSa dharmaH sanAtanaH / skAnde "aSTamI navamaumizrA karttavyA bhuutimicchtaa"| patra bhUtimiti zravaNAt punAdestadantaHpAtAt For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80 tithitatvam / putrAdikAmanayAmyapavAsasya vyvhaarH| mavithe "zaklapace tthaassttmyaamupvaaspraaynnH| mAlatIkaravaureNa vilvapatraizca pUjayet / durgeti nAma japtavyaM purato'STazataM nRp!| sarvamaGgalanAmeti japtavyaM kila bhArata" ! // nanu aSTamyapavAse mAMsana pAraNavidhAnAt piTamaraNAdAvapi tat prsjyet| tathA devaupuraannm| "aSTamI samupothaiva navambAmapare'hani / matyamAMsopahAreNa dadyAnnaivedyamuttamam // tenaiva vidhinAbantu khayaM bhuJjauta nAnyathA // striyAstu "ye liha vai puruSAH puruSamedhena yajante yAca striyo nRpazUn khAdanti tAMca tAca te pazava iha nihatA yamasadane yAtayanto rakSAgaNA: mainikA iva svadhitinAvadAyAmRk pibanti" iti zrobhAgavatapaJcamaskandhagadyena pazumAMsabhakSaNanindayA na tena pAraNaM kintu mat spena sainikAH prANibadhaniyuktA svadhitinA prshunaa| teSAM pazUnAM grAmyAraNyabhedamAha peThonasiH / "grAmyAraNyAcaturdazagauravirajo'zkho'khataro gardabhI manuSyAzceti saptagrAmyA: pazavaH / mahiSavAnara RkSa sarIsRpakarupRSat magAzceti saptAraNyA:" / azvAyAM gadabhena jAto'khataraH / evaJca manuSyasyApi pazutvAdadhyayane guruziSyayorantarAgamane pyhoraatrmndhyaayH| "pazumaNDa kanakulavAhimArjAra muussikaiH| ta'ntaratva ho. rAtra zakrapAte tathocchraye" iti yAjJavalkayauyAt tathA anadhyAyaH / ucchaye zakradhvajasyaiva anujayA tu na doSa: "nAgnibrAhmagAyorantarAvyapeyAt na guruziSyayoranujJayA tu vyapeyAt" iti madanapArijAtakRtavaziSThavacanAt / __ucyte| "vidhiratyantamaprAptau niyamaH pAkSike sati / tatra cAnyatra ca prAptau parisaMkhyeti gauyate" // pAkSike rAgataH pakSata: prAptI rAgAbhAvAt pacato'prAptAveva tatra prAptyarthe niymvidhiH| na tu vaidhaniSedhena praapte'pi| prAyazcittavivekakatA mate tu "masyAMstu kAmato jagdhA sopavAsasvAha vaset" iti yAjJavalkavAdyuktaprAyazcittazravaNena kAmato mAMsabhavaNasya niSiddhasya "prANAtyaye tathA zrAdde procitaM hijakAmyayA / devAn pitRn samabhyartha khAdan mAMsaM na doSabhAk For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / iti tenaiva pratiprasUtasya ravivArAdau niSedha iti sutarAmaSTa. nyupavAsapAraNe'pi ravivArAdau maaNsnissedhH| evaM mAMsAzanatyAgakRtaniyamena niyogAdiSvapi mAMsaM varjanauyamAha prAyazcittaviveke yamaH / "bhakSayet prokSitaM mAMsaM satat braahmnnkaamyyaa| deve niyuktaH zrAddhe vA niyame tu vivarjayet" / pUrvotavacanasya matsyamAMsopahAreNa naivedya dattvaiva bhojanaM kArya natu adattve tyarthaH anyathA mUlabhUtazrutau vAkbhedaH syAt naivedyaavshissttmaaNsaaderaavRttyaaptteshceti| prokSitaM yajJArtha mantraiH saMskRtam pAraNyAnAmidAnauntanaprokSaNAdyapekSA nAstauti / yathA mhaabhaarte| "bhAraNyAH sarvadevatyA: prokSitAH sarvazo mRgaaH| agastyena purA rAjan mRgayA yena pUjyate" // atra pramANAntarAprAptatvena "pazunA yajeta" ityatvai kalvavabidheyavizeSaNatvena araNyAdeH pustvavivakSitam ataeva harivaMze'pi "avadhyAJca striyaM prAhu stiyaMgyonigateSvapi / tatazca hariNyAdInAmaprokSitatvenAbhakSyatvam / yattu brahmapurANe / "pazostu mArya mANasya na mAMsaM grAhayet kvacit / pRSThamAMsaM garbhazayyAM zuSkamAMsamathApi vA" iti garmazayyA niSedhanaM tatsArasvatyA medhyAyAge bodhaM tatastu "niyuktastu yathA nyAyaM yo mAMsa nAtti maanvH| sa pretya pazutAM yAti sambhavAne kaviMzatim" // iti manuvacanaM ttkaalaunaanissiddhmaaNsbhugvissym| pretyetyavyayaM paraloke ityarthaH / tathA ca amara: "pretyAmutra bhavAntare" iti / tathA ca mhaabhaarte| "rogaato'bhyrthito vApi yo mAMsaMnAtyalola pH| phalaM prApnotyayatnena so'khamedhazatasya ca // mAMmatyAgopadeze'pi tat phalamAha nandikezvarapurANe / "yazcoghadezaM kurute parasya tu mhaatmnH| mAMsasya varjanaphalaM so mAMsAdaphalaM labhet" / ato ravivArAdau matsyamAMsAzanaM vinApi aSTamyupavAsapAraNasiddhiH / sphayAzliSTejyAyAmAvAhanaM vineva / rarivAra AmiSaniSedho bhvissthe| "AmiSaM raktazAkaJca yo bhuta ca rvedine| saptajanma bhavet kuSThau daridrazyopajAyate // tasmAt sarvaprayatnena ekabhaktaM rverdin| kuryyAvakta haviSthaM vA rogayukto'nyathA bhavet // smtiH| "mASa For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 82 tithitttvm| mAmiSamAMsaca masUraM nimbmaadkm| bhacayed yo ravairvAra saptajanmanya putrakaH" // sphyaashlissttejyaadhikrnnnyc| sphAsya khagAkArakASThasya bhaktAneSanimitta ke jyAyAmiSTitvena prakativahikatirityatidezena darzAtmakaprakatidharmANAM prAptau pUrvadinaprAtaHkAlonaM havanauya devatAvAhanamapi prAptaM tacca tadAnIM na vidhIyate naimittike nimittanizcayavato'dhikAritayA prakSate khobhAvi bhaktAzleSarUpanimittasaMzayena pradhAnAnadhikAriNo'GgAnadhikArAt taduttaradine ca nimittanizcaye tadadhikArasiddhAvapi nAvAhanAnuSThAnam AvAhanasya pUrvadinaprAtaHkAlanaihatyAditocyAyA AvAhanaM vina daanusstthaanmiti| atha tatra pUrvadinaprAtaHkAla zatyAdastu tathA prakate tu yadyapi tathAtvAbhAvAttavaiSamyaM tamAga yathA tadaGgavaiguNyAtra karmavaiguNyaM tathAtrApi vacanAnta / adhinasamAjanapuruSasya tadaGgavaiguNyAnna tadaGgivaiguNyamityavaiSamyam / adhikaraNaJca viSayo vizayazcaiva pUrvapakSastathottaram / nirNayazceti paJcAGga zAstre'dhikaraNaM mmtm"| viSayo vicArA vaakym| vizayo'syAyamartho naveti sNshyH| pUrvapakSaH praka. tArthavirodhitarkopanyAsaH / uttaraM siddhAntAnukUla tarkopanyAsaH / nirNayaH mahAvAkyArthatAtparya nishcyH| evaM krameNa vivecanamatAdhikriyate itydhikrnnmiti| kAlikApurANe "kanyAsaMsthe ravA vauSe yA zuklA tithirssttmii| tasyAM rAtrI pUjitavyA mahAvibhavavistaraiH // navamyAM validAnantu kartavyaM vai ythaavidhi| japaM homaca vidhivat kuryAt tatra vibhUtaye / atra navamyAM homa zruteH "pUrvASADhAyutASTamyAM pUjAhomAdhupoSaNam" iti zrutezcobhayatraikatarasmin vA homH| atra home vihite tadaGgavAt pUrNapAtrAdikA pRthagadakSiNA SatriMzadupacArAntargatadAre dkssinnaadaanvt| tathA ca matsyapurANaM "deve dattvA tu dAnAni deve dattvA ca dkssinnaam| tat sarva brAhmaNe dadyAdanyathA niSphalaM bhavet" // datvAvityatra deyA. nauti vArAholale pAThaH zrataeva brahmapurANe viSNasyApanIya For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 6 pUjane spaSTamukta yathA / "surAn saMpUjayedbhaktyA sumanobhizva kuGgamaiH / dApedhUpazca naivedyaH pAyasena ca bhUriNA / mAtrayAtrapradAneca homaH puNyaH sadakSiNaiH" | 3 pUjAjapahomamantrastu devIpurANe "pUjayettila ho maistu dadhikSaura ghRtAdibhiH" / kubAIyAstu mantreNa ityabhidhAya " jayantI maGgalAkAlI bhadrakAlI kapAlinI / durgA zivA kSamA dhAtrI svAhA svadhA namo'stu te // anenaiva tu mantreNa japahomo tu kArayet" evaM "puracaraNakAryeSu vilvapatrairyutestilaiH / sAcateH saghRtairvApi zivAmuddizya bhaktitaH / juhu - yAdanalaM vRddha saMskRta kAmavRiye" iti kAlikApurANAt atrApi vilvapatra ghRtopayogitati atra durgAbhaktitaraGgiNyAM svadhA pUjAnantaraM vADA pUjAlikhanAt khAdAntapATha nirNaya iti tanna malyanUka virodhAt / tathA ca " paJcopacArairvidhivajjayantyAdyAstataH param / jayantA maGgalA kAlI bhadrakAlI kapAlinA / durgA kSamA zivA dhAtrI pUjanIyAH prayatnataH / dakSapArzva' tatAdevyAH svAhAI va svadhAntathA / iti / na ca atrApi tathA kramaH / tathAtvaM paJcamAkSarasya laghutvAnupapatteH / durgAmAhAtmAntargatArgalAyAM tathA pATha darzanAt prAcauna granthe tathA dazanAcca / pUjAyAM haumiti caturakSaramapyAha kaalikaapuraannm| "caturakSara mantraNa pAdyAdaunatha Sor3aza | vitaredupacArAMzca pUrvaproktAMstu bhairava" / tadanantaraM praNavAdinamonta devatA naamoccaarnnmaahaagnipuraannm| "talliGgaiH pUjayenmantraH sarvadevAn samAhitaH / dhyAtvA praNavapUrvantu tatrAmA susamAhitaH / namaskAraMNa puSyAdiM vinyasettu pRthak pRthak " // atra ca " tatrASTamyAM bhadrakAlI dakSayajJavinAzinau / AvirbhatA mahAghoga yoginau koTibhiH saha / ato'va pUjanIyA sA tasminnahani mAnavaiH // iti brahmapurANAt "dakSayajJavinAzinya mahAghorAyai yoginI koTiparivRtAyai bhadrakAlyai hAM durgAyai namaH" / ityanenApi pUjAM pracarati / pUjAyAM vizeSastu durgA pUjA tattvo 'nusandheyaH / hAmADhAvaGgala mAnAdigrahaNaM chandogapariziSTam / For Private And Personal Use Only -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 84 tithitattvam / "mAnakriyAyAmuktAyA manukte maankrttri| mAnadayaja mAnaH syAhiduSAmeSa nirNayaH" // yajamAnAsannidhAne tu saadhaarnnaangglimaangrhnnm| yathA kpilpnycraatrm| "aSTabhistairbhaveta jyeSThaM madhyamaM sptbhiryvaiH| kanyasaMSaDabhiruddiSTa maGgalaM munisattama" // taiH pra-syamAnayavaiH kanyasaM kaniSTham / mAnantu pAna "SaDyavA: pArzvasammitAH" iti kaatyaaynvcnaat| kaalikaapuraannm| "yavAnAM taNDalaireka maGgalaM caassttbhirbhvet| adaurgha yojitai hastazcaturviMzatiraGgalaiH / / home brahmavaraNaM prathamataH / jyotiSTome brahmohATahotra. dhvAyatyAdi darzanenAnyatrApyAkAjhyA dRSTakalpanAyA nyaayytvaat| sugati sopAna prbhRtyo'pyevm| tattu yjmaankrtkm| "dAnavAcanAnvArambhaNavaraNAvratapramANeSu yaja' mAnaM pratauyAt" iti kAtyAyanota: brahmasthApanantu hoTakartakameva "agnimupasamAdhAya dakSiNato brahmAsanamAstaurya" iti kaatyaaynenaikkrttvaabhidhaanaat| tatra chandogAnAM brahmasthApana prakAramAha gobhilaH / "agreNAgni parikramya dakSiNato'gna: prAgagrAn kuzAnAstaurya teSAM purastAt pratyama vasti Than savya pAne raGgaThenopakaniThayA cAGgalyA brahmAsanAt NamabhisaMgrAhya dakSiNAparamaSTamaM deza nirasyati nirastaH parAvasuH" iti "apa upaspazyAtha brahmAsane upaviza tyAvasoH sadane saudAmi" iti "agnyabhimukho vAgyataH prAJjalirAste AkarmaNaH paryavasAnAt / bhASita yajJa saMsiddhi nAyajJIyAM vAcaM vadet yadyayajJIyAM vAcaM vadevaiSNavomacaM yajarvA japet api vA namo viSNave" iti bruuyaat| "yadyavobhayaM cikaurSaddhotraM brahmatvaJca" iti tena kalpana "chatra vottarAsaGga sodakaM kamaNDalu darbhavaTaM vA brahmAsane nidhAya tenaiva pratyAvRttyAnyacceSTeta" iti| agreNa pUrvayA dizA pradakSiNenAgni gatvA agnerdakSiNasyAM dizi prAgagrAn kuzAnAstauAnyacce Teteti vyavahite na sambandhaH na tu nirasthatItyanena brahmeti krttnirdeshaat| na ca brahma tyasya Asanena sambandha H upavezanAt pUrva tat smbndhaabhaavaat| tataya For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 85 darbhAstaraNAntaM yAjamAnikaM krm| brahmA tu teSAM purastAdAstuta kuzAnAM pUrvadigbhAge tiSThan anupaviSTa eva savyasya vAmasya upakaniSThayA anAmikayA AsanAdayajamAnAstataM kuzapatra gTahItvA dakSiNAparaM dakSiNa pazcimamaSTamadezam ubhayadigaSTamabhAgaM naiRtakoNamiti yAvat nirastaH parAvasu rityanena kssiptauti| apa upaspazya dakSiNapAginA jalaM spaSTvA'thAnantaram Asane brahmA brahmatvena upakalpita upvishti| zrAvasoH sadane saudAmoti manNeti eva meva bhaTTanArAyaNa prabhRti vyAkhyAnAt / etena teSAM purastAdityAdi pAvasoH sadane saudetyantaM yAjamAnikaM kama yajamAnakartakaM saudAmauti prativacanaM brahma kartakamiti bhavadeva bhaTTakalpanameva sodeti suutraanupaatttvaat| bhASeta yajJasaMsiddhim iti holAnyathA kriyamANe karmaNi tamiprathametadevaM kuruetat tatvaitat kuvityAdi bhASeta tatrApyayajJoyAm amaMskRtAM yadi giraM vadettadA vaiSNavoRk idaM viSNu riti yajaviSNorarATamasautyAdi namo viSNave ityAdi prakAra tritayAnyatamaprakAraM praayshcittmiti| atra RgAdi lakSaNamAha jaiminiH| "teSAmRk yatrArtha. vazena pAdavyavasthitiH" iti| teSAM mantrANAM madhye yatrArthavazena ekAnvayitvenAnuSTuvAdi pAdasthitiH sA Rk| yajarAha sa eva / "zeSe vA yajuH zabda" iti zeSe Rk sAma bhinne mantrajAte tatazca yanmantra jAtaM prazliSya paThitaM gAnAdi vicchedarahitaM tdyjuriti| sAmApyAha sa eva "gauteSa sAmAkhyA" iti gauyamAneSu manveSu sAmasaMjJetyarthaH / yA veti azaktI uttarAsaGgam uttarauyaM darbhavaTuHkuzabrAhmaNaH / ___ atha kuNDavidhiH / tatra mtsypuraannm| "prAgudakaplavanAM bhUmi kArayedayatnato namaH" / prAgudakaplavanAM pUrvanIcAM uttaranaucAM vaa| tatra vaziSThapaJcarAtra vijJAnalalitAyAJca "sarvAdhikArika kuNDaM caturasantu srvdm"| caturasraM ctukonnm| bhvissyottre| sahasretvatha hotavye kuryAt kuNDa kraatmkm| dihastamayute taca lakSahome catuSkaram" // viha. For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / stAdike mAnamAha jaamlH| "pUrva pUrvasya kuNDa sya koNasUtreNa nirmitam / uttarottarakuNDAnAM mAnantatya rikotitam" // pUrva pUrvasya hasta hihastAdimitasya koNasUtreNa IzAna koNAviti kogadatta sUtra gA nirmita parimita yanmAnam uttarottara kugaDAnAM tadeva pAribhASika hihastAdi mAnauM na tu prakata hastaguNyAdimitam / tathAtve vahastAdi mitasya caturhastAdi parimANApatteH / kRSaka parimAgavat / vshisstthpnycraatre| "yAvAn kugAr3a sya vistAraH khananantAvadiyate / hastake mekhalAstisro vedAgni navanAGganA: // kuNDe vihaste tA jJeyA rasaveda guNAGgalA: / catahasta tu kuNDe tA vasutarka yugaangglaaH"| mekhalA brahmacArimakha lAvat / kuNDaveSTitA mRdghaTitA stAzca khaatdeshaabaahy| ekAGgala rUpa kaNTha parityajya ucchAyega vistAraM gA ityAdi kramegA vedAdyaGgalAH etahiparItAstanvAntagekA vyavahAraviruddhAH / vedAcatvAraH agnaya stryH| nayane he| ramA: SaTagagAstrayaH / vasutarka yugAni aSTaSaT catvAri / kAnottare / "khyAtAhAhye'GgalaH kaNThaH sarvakuNDa pvayaM vidhH"| piGgalAmate tu / "khAtAdekAGgalaM tyatvA mekha nAnA vidhirbhavet" / ekakuNDasya pazcima dikkatayatAmAha mahAdAnaniNa ye| "bhukto muktI tathA puSTo jIrNoddhAra tathaiva c| sadA home tathA zAntAdhekaM vaarunndiggtm"| zAgdAtila ke "hotuggre yonirAsA. mupy'shvtthptnvt| maSTAna neka hastAnAM kuNDAnAM yoniraugtiaa| SaTacatuI baGgalAyAma vistaaronntishaalinii| ekAGgalantu yonya graM kuryyAdoSadadhomukham / ekaikAGgalito. yoniM kuNDeSvanyeSa vaI yet| yavahayakrameNaiva yonya gramapi viiyet| sthalAdArabhya nAlaM syAt yonyAmadhye magandha km"| AsAM mekhalAnAm / azvasya patravadityanena caturaGgula vistRtabhUlAdayathoka krameNaivAGgalyantaH saMkucita vistaaraa| jAmale "nAlamakhanayomadhye paridheH sthApanAya c| gandha kuryAt tathA vihAn hitoya mekhalA pari" // purazaraNacandri kAyAntu etaddacanAt pUrva "sthatAdArabhya nAlaM syAdayonimUlastra For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / dhAraNe" // ityaI likhitaM paridhoMstahinyAsAMcAha chndogprishissttm| bAhumAtrAH paridhayaH RjavaH satvaco'vraNAH trayobhavantyazoNAgrA eteSAntu catuhi shm| prAgagrAvabhitaH pazcAdudagagramathAparam / nyaset paridhimanyazcedudagagraH sapUvata:" // avraNAzchidrarahitA: abhitaH agneH pAva iye dakSipata: uttaratazca pathAt pazcime udagagramuttarAgraM trailokysaare| "kumbhahayasamAyuktA avsthdlvntrtaa| aGguSThamekhalAyuktA madhye tvAjyasthitiyathA" // kumbhahayasamAyuktA gaja kummaakaarmuuldeshyuktaa| natA nnaa| aGgASThamekhalAyuktA anggtthmitmRhttitmekhlaavessttnyuktaa| tathAtve . istagalitAjyasthityA kuNDe tatpAto bhvtiityrthH| ataeva svaaymbhuve| "aGguSThamAnauSThakaNThA kaa-khtthdlaakRtiH"| aGguSThamAnauSTha kaNTha yasyA yoneH sA tathA zroSTho'trAna iyazoSapaJcarAtre "kalpayedantara nAbhiM kuNDa syaambujsnnibhm| muTyaratnekahA nAM nAbhirutsedhavistutA // netravedAGgalopetA kuNDeSvanyeSu vrddhyet| yavahaya kramagova nAbhiM pRthagudAradhIH // nAbhikSetra vidhA bhittvA madhye kurvIta karNikAm / vahiraMzayenASTI patrANi priklpyet"|| khAdirAdi suvAbhAve tu rAghavabhatasaMhitAyAm / "palAzapatre nizchidre rucire suka na vo smRtii| vidadhyAhAkhastha patre saMkSipte haamkmnni"|| tatra kuNDa doSAnAha vishvkrmaa| "khAtAdhike bhavedrogau khAtahaune dhanakSayaH / vakrakuNDe tu santApo maraNaM chinnamekhale / mekhalArahite zoko hyadhike vittsNkssyH| bhAr2yAMvinAzakaM kuNDa proktaM yonyA vinA kRtam / apatyadhvaMsanaM proktaM kuNDa yat kaNThavarjitam" / . ataeva vaziSThasaMhitAyAM "tasmAt samyak parokSyaivaM katavyaM zubhavedikam / hastamAtraM sthaNDilaM vA saMkSipta homakarmaNi" // kriyaasaare'pi| "kuNDa mevaMvidhaM na syAt sthagiDalaM vA samAzrayet" // zAradAtila ke'pi nityanaimittikaM kAmyaM sthaNDile vA samAcaret / istamAvantu tatkAt caturasra samantataH" // mahAkapila pnycraatre| "saMkhyAnuto zataM sASTaM sahasra vA japAdiSu" / For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / home svAhAntatAmAha yjnypaakhH| "pAdAya dakSiNe pANau savattimadhuraM havi: / prAna kho vahnijAyAnte juhuyAvA. apANinA" // trimadhuraM vRtmdhushrkraatmkm| vissnndhrmottre| "dUrvA homaH paraH protastena svarga mhiiyte| tasmAddazaguNaM puNyam ikSubhiH prApnayAt kRte| tasmAddazaguNaM zasya /hibhibiguNaM bhavet // yavaizvaturguNaM proktaM tilairdazaguNaM smRtm| vilvairdazaguNaM proktaM kRtenASTaguNaM tataH" // ityanena kRtasya sarvotkRSTatvaM drshitm| vaDijAyA svaahaa| "mantreNo. kArapUtena vAhAntena vickssnnH| svAhAvasAne jahuyAt dhyAyan vai mantradevatAm" // iti smRteH / svAhAntamance svAhAntaraM niSedhayati manvatantra prakAza: / "namo'ntena namo dadyAt khAhAnte viThameva c| pUjAyAmAhutau cApi sarvanAyaM vidhi: zive" ! // antazabdo'trAvamAnArthaH hiThaH svAhA ThakAregA lipimAmyAhindurucate tasya hitvaM tena visargaH sa ca zaktirUpaH tena viTha zabdenAgnizaktiH svAhototi gaghavabhaTTaH tathA ca hiThaH svAhAnala priyeti vargAbhidhAnam / atra tu svAhAzabdaH skhauydrvytyaagaarthkH| yathA "upariSTa homA: svAhAkArapradAnA juhotyH"| iti harizarmataM svAhAkAraNa svAheti padena pradAnaM tyAmo yAsu tAstathA ataeka khAhAkArasya pradAnArthakatvAivistyAgasyAmnAyasiitvenaiva kRtArthatvAt hitoyasyAM mAnamanarthakaM syAt iti bhttttbhaassym| pradAnArthakatvantu tatraiva yatra mantra stha nAmni catuyantatA ato jayantItyAdau namaH khAhayoryathAyathaM punardeyatetinyujapANineti zAkhyantarauyam / ___ "uttAnenaiva hastena aGgASThAgreNa paudd'itm| saMhatAGgalipANistu vAgayato juhuyAiviH // " iti mahAdAnanirNayakRtagobhilavacanAt etahacanaM pariziSTIyamiti mAdhavAcAryaH / bhaviSye'pi "Ahutistu tAdaunAM sa veNAdhomukhena tu / hunettilAjyAhutistu daivenottAnapANinA" // sa vastupaJcAGgalA styatvA zaGkhamudrayA dhaaryH| "paJcAGgulAn vahityakA For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / dhArayet zaGkhamudrayA" / iti vAcaspatimizrakRtamahAdAnanirNayadhRtavacanAt / agnernAmAni gobhilaputrakRtagTahya saMgrahe / " laukike pAvako hyagniH prathamaH parikalpitaH / zragnistu mArutonAma garbhAdhAne vidhIyate // puMsavane candranAmA zRGgAkarmaNi zobhanaH / saumante maGgalo nAma pragalabho jAtakarmANi // nAmni syAt pArthivo hyagniH prAzane ca zucistathA / satyanAmAtha cUr3AyAM vratAdeze samudbhavaH // godAne sUryyanAmA ca kezAnte hyagnirucyate / vaizvAnaro visarge tu vivAhe yojakastathA" || godAne godAnAkhyasaMskAre / " caturthyAntu zikhaunAma dhRtiragnistathAparaM" / apare dhRtihomAdau / "prAyazcitte vidhuzcaiva pAkayajJa tu sAhasaH" / prAyazcittAtmaka mahAvyAhRti homAdau / pAkayajJa pAkAGgakavRSotsargagTaha pratiSThA homAdau / " lakSahome ca vahniH syAt koTihome hutAzanaH / pUrNAhutyAM mRr3onAma zAnti ke varadaH sadA / pauSTike valadacaiva krodho'gnivAbhicArake / koSThe tu jaTharo nAma kravyAdomRtabhakSaNe / "AhUya caiva hotavya yatra yo vihito'nalaH" // tathA "zubhaM pAvantu kAMsyaM svAttenAgniM prauSayedudhaH / tasyAbhAve zarAvena navenAbhimukhaJca tat / vizeSanAmAjJAne guNaviSNuSTatA smRtiH " sarvataH pANipAdAntaH sarvato'ciziromukhaH / vizvarUpo mahAnagniH praNItaH sarvakarmasu " agnipraNayanAnantaraM sarvata ityasya pATho yujyate praNIta iti mantraliGgAt / anyathA sthApanAnantarametadabhidhAnaM vyarthaM syAt / guNaviSNunA zrutiriti kRtvA sarvataH pANipAdAnta iti likhi tam / evaJca durgApUjanasya pauSTikakarmatvAt / tadaGgahome baladanAmAgniriti / dhyAnamAdityapurANe / "piGgabhuH zmazru kezAntaH pautAGgo ntthro'runnH| chAgasthaH sAcasUtro'gniH saptArci: zaktidhAkaH " // yattu prakRtakarmavaiguNya prazamanAya zATyAyana homAbhidhAnaM bhavadeva bhaTTasammataM tantra prAmANikaM tasmAdapi mahAprAmANikairbhaTTanArAyaNacaraNairgobhilabhASya tadapramANIkRta For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / vaat| chandogapariziSTe'pi prAyazcittArtha prakAratrayamAnamuktI yathA "yava vyAhRtibhi:ma: prAyazcittAtmako bhvet| catasrastatra vijJeyA ranaupANigrahaNe yathA.! api vA jJAtamityeSA prAjApatyApi vA hutiH| hotavyA nirvikalpo'yaM prAyazcittavidhiH smRtaH" // nirvikalpa ityanena kalpAntaraniSedhAhrobhilauyakarmaNi zATyAyanahomo na yuktH| kintu vyasta mahAvyAhRtibhivatabhiH prAyazcitta homA yuktaH / vishaardprbhRtyo'pyevm| zAyAyana homasya samUlatve'pi zAkhyantarauyatvam / agneH zubhalakSaNamAha vAyupurANam / "arciSmAn piNDitazikhaH sarpiH kaanycnsbibhH| snigdhaH pradakSiNazcaiva vatiH syAt kAryasiddhaye" // brhmpuraanne| "kSuttaTa krodhavarAyukto haunamanvaM juhoti yH| apravRddhe sadhamevA so'ndhaH syaadnyjnmni| alpe rakSe sasphuliGge vAmAvartta bhyaanke| pArdrakASThazca sampanne phulkAravati pAvake / kRSNArciSi sudurgandhe tathA lihati medinaum| pAhutiM juhuyAyazca tasya nAzo bhavet dhruvam // aapstmbH| "nAprokSitamindhanamagnAvAdadhyAt" iti / pUjAmAha mArkaNDeyapurANam / "saMpUjayettato vahiM dadyAcaivAhuti krmaat| karkamatasaMvAdinI smRtiH| "Ado tu devatohezaM taittirIya ktthshaakhinoH| kAkhamAdhyandinAnAJca pazcAdullekhayet surAn // anyeSAM nAstyeva devatoddezaH / smRtyarthasAramadanapArijAtayoH / "sannidhau yajamAnaH syAdudde zatyAgakArakaH / asavidhau tu panI syAdudde shtyaagkaarikaa| asavidhau tu patnagAH syaaddhvyNstdnujnyyaa| unmAde prasave cArtI kurvItAnujayA vinaa"| adhvryjurvedihomkrtaa| pUrNAhutistu sthAya sarvairdAtavyA yathA agnipurANam / "mUnandivamantraNa saMsraveNa ca dhaaryaa| dadyAdusthAya pUrNA vai nopavizya kadAcana // parAI bhaviSthe'pi / mUddhAnandi. veti yajarvedinAM mntrH| sAmagAnAntu puurnnhommityaadi| zAntidIpikAyAM vaziSThaH / "dadyAtyAdyAdikaM vaGgetanAmba vinA budhH| payasA zItalaukuryAt aizAnyAM bhasma cAharet // aizAnyAmAharenasma cAvAtha va veNa vaa| vandanAM For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 101 kArayettena ziraH kaNThAMsakeSu ca // kazyapasyeti mantreNa yathAnukramayogataH / tataH zAntiM prakurvIta avadhAraNavAcanam / dakSiNA ca pradAtavyA grahAdInAM visarjanam" // zAntirvAmadevyamAnAdiH / " parvvakSaNaJca sarvatra karttavyamaditenviti ante ca vAmadevyasya gAnamityathavA vidhA" iti chandogapariziSTAt gAnaM kuryyAt Rcavidheti vA pAThaH / avadhAraNamacchidrAvadhAraNaM dakSiNAnantaraM karttavyaM na tu pAThakramAdaraH / "vRthA vipravaco yastu gRhNAti manujaH zubhe ! | dattvA dakSiNAM vApi sa yAti narakaM dhruvam" iti nAradIyAt zrataeva bhavadeva bhaTTe nApi vAmadevyagAnAnantaraM dakSiNoktA tathA vaziSThena dakSiNAnantaraM visarjanAbhidhAnena zrAddha'pi tathAdarzanena zranirdiSTakAnAGgasya pradhAnakAlakarttavyatvena ca zAradyAH pUjAyA navamyAmeva dakSiNA deyA / vyakta' matya sUkte "navamyAM pUrvavat pUjA katrtatryA bhUtimicchatA / dakSiNAM vastrayugmaJca AcAryyAya nivedayet" // na tu devovisarjanAnantaraM dakSiNeti durgAbhaktitaraGgiNyuktaM yuktam / " utaregA navamyAntu balibhiH pUjayet zivAm / zravaNena dazasthAntu praNipatya visajayet" ityanena " ArdrAyAM bodhayeddevIM mUlenaiva pravezayet / pUrvottarAbhyAM saMpUjya zravaNena visarjayet" ityatra kA nirdezena ca navamyuttarASADhyoH pUjAntatA pratIteH / " zrakhine mAmi zukla tu karttavyaM navarAtrikam / pratipadAtikrameNaiva yAvacca navamau bhavet / vigatraM vApi karttavyaM saptamyAdi yathAkramam // iti kRtyakalpalatASTatabhaviSyottaravacane pUjanasya navamyantatA pratItezca / karmAnta chandogapariziSTena dakSiNAbhidhAnAcca / yathA "brAhma dakSiNA deyA yatra yA parikIrttitA / karmAnta'nucyamAnAyAM pUrNapAtrAdikA bhavet" // brAhmaNe iti karmakArayitra plkssnnm| zratra navarAtrikamityotsargikaM tithivRddhijJAsAbhyAmadhikanyanatAsambhavAt ataeva pratipadAdi tattattithiSu kRtyamAha bhaviSye "keza saMskAradravyANi pradadyAt pratipahine | paTTaDoraM dvitIyAyAM kezasaMyama hetave // darpapaJca TatauyAyAM sindUgalaktakantathA / madhuparkaJcaturSyAJca 1 For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 tithitattvam / tilakaM netramaNDanam // paJcamyAmaGgarAgAMzca zaktyAlaGkaraNAni c| SaDyAM vilvatarau bodhaM sAyaM sandhyAsu kArayet // saptamyAM prAtarAnIya gRhamadhye prapUjayet / upoSaNamathASTamyAmaSTazakteH prapUjanam // navasyAmugraca NDAyAstaddadevArcanaM divA / pUjA ca balidAnaJca tanmAtuH prapUjayet // kumArI pUjanIyA ca bhUSaNIyA ca bhUSaNaiH / saMpUjya preSaNaM kuryyAt dazamyAM zAvarIsavaiH // anena vidhinA yastu devIM prauNyate naraH / skandavat pAlayet tantu devau sarvApada sthitam // putradAradhanaddanAM saMkhyA tasya na vidyate / bhukta ha vipulAn bhogAn pretya devIgaNo bhavet" // atra kalpe pratipadi kalamasthApanaM yajamAnakhAnArthaM durgAbhaktitaraGgiNyAM yaduktaM tantra yuktam / tasya devIpUjAnaGgatvena tava taddidhAnasyAyuktatvAt / matsyapurANe grahayAga eva tasyotvAca / yadyapi " agnibrahmA bhavAnI ca gajavaktromahoragaH / skandobhAnumatragaNo dikapAlAzca navagrahAH // eSAM ghaMTe tu pratyekaM pUjayitvA yathAvidhi / mUttiM pavitramekaikaM dadyAdeva samAhitaH // iti kAlikApurANauvena pratiyadi brahmapUjanamAtramuktam / tanna yuktaM brahmapUjana vadagnyAdipUjanasyApi taddacanoktatvena tadabhidhAnasyApi yuktatvAt kintu taddacanaM sAmAnyataH pUjAntaravidhAyakatayA bodhyam / matsye / "artha hono dahe drASTraM mantra ho nastatha tvijam / zrAtmAnaM dakSiNAhono nAsti yajJasamo ripuH" // zrartho dravyam / / T a tatararkAle nirmaJchanavidhimAha pUjAratnAkare devIpurANam / "bhaktyA piSTapradIpAdyaizvatAzvatyAdipallavaiH / zroSa - dhaubhizca medhyAbhiH sarvavIjaiyavAdibhiH / navamyAM parvakAle tu yAtrAkAle vizeSataH / yaH kuryyAt zraddhayA vaura devyA naurAjanaM naraH / zaGkhabheyryAdininadairjayazabdezya puSkalaiH / yAvato divasAn vaura devyA naurAjanaM kRtam / tAvat kalpasaha - srANi durgAloke mahIyate / yastu kuryyAt pradIpena sUryaloke sahayataM " // parvakAle utsavakAle / devyA iti strotvmvivcitm| viSNAdi pratimAyAM tathAcArAt / yogAdhikAre hareH stutimAha matsyapurANam / "prIyatAM For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 103 puNDarIkAkSaH sarvayajJevaro hriH| tasmi stuSTa jagattuSTa prINite proNitaM jagat // kRtya mahArNavata bhvissyshivrhsyyoH| "dazamyAM dIyate yatra balidAnantu mAnavaiH / tadrASTra nAzamAyAti marakopadravaiH sphaTam" // anotaviruddhavacanAni bhojadevajImUtavAhana halAyudharatnAkara durgAbhaktitaraGgiNI vAcaspatimizra smatisAgararAyamukuTa kRtya mahArNava prabhRtibhi: anaadRtaani| vijayAdazamImadhikRtya / "dazamIM yaH samullaGghaya prasthAna kurute nRpH| tasya saMvatsaraM rAjJo na kvApi vijayo bhavet // azaktau khaGgAdiyAtrAmAi raajmaartnnddH| "kAryavazAt svayamagame bhUbhattuH kecidaahuraacaaryaaH| chatrAyudhAdyamiSTaM vaijayika nirgame kuryAt" / jyetisse| "astaM gate tu mitne yayA dizA lakhanaM nRpoyAntaM pazyettayA prayAtasya kSipramarAtirvazamupaiti" // mitre suuryo| tathA "kRtvA naurAjanaM rAjA bldvaiythaavlm| zobhanaM khaJjanaM pazyet jalagogoSThasannidhau // naula grova zubhagrova sarvakAmaphalaprada / pRthivyAmavatIrNo'si khaJjaroTa namo'stu te // vasantagaje "dRSTodite'gastyamunI sudeze suceSTitaM khaJjanako vidadhyAt" / ityupakramya "tvaM yogayukto muniputrakastvamadRzyatAmeSi shivohmen| saMdRzyase prAkRSi nigatAyAM tvaM khaJjanAzcaryamayo nmste"| etadvacanAt yadA zirasi zikhojamastadA khaJjano na dRzyate agastyodayAnantaraM zikhAvigamAt punazyate darzanaphalaM "aleSa goSa gjvaajimhorgessu| rAjyapradaH kuzaladaH zuci shaahless| bhasmAsthikezanakhalomatuSeSu dRSTo duHkhaM dadAti bahuzaH khalu khaJjarauTaH" // varSakatye "vittaM brahmapi kAryasidviratulA zake hutAze bhayaM yAmyAmagnibhayaM surahiSi kalirlAbhaH samudrAlaye vAyavyAM varavastragandhasalilaM divyAGganA cottre| aizAnyAM maraNaM dhravaM nigaditaM diglakSaNaM khnyjne| jyeSThorate kSute'pyevamUcuH kecicca kovidaaH"| kSute tu mdnpaarijaathtm| "joveti cavato brUyAt For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104. tithitattvam / jovetyuktastvayA sh| azubhaM khaJjanaM dRSTvA devabrAhmaNapUjanam / dAnaM kurvIta kuryyAcca snAnaM srvossdhaujlaiH| kSutot patana jambhAsu jo vottisstthaangglidhvniH| zatrorapi ca kartavyamanyathA brahma hA bhvet| iti vandyaghaTIya hariharabhaTTAcAryAtmaja) zrIraghunandanabhaTTAcAryaviracitadurgApUjAtattvaM samAptam / atha ekaadshii| sA ca parayutA grAhyA yugmAt / Agneye "ehastho brahmacArI ca AhitAgnistathaiva c| ekAdazyAM na bhuJjota pakSayorubhayorapi" // kRSNAyAM putravato ehasthasya niSedhamAha brhmpuraannm| "prAditye'hani saMkrAnyAmasitaikAdazau dine| vyatIpAte kRte zrAce putrau nopavaset graho" asyaiva zayanavodhanamadhye prati prasavamAha brhmvaivrtH| "zayanI bodhanaumadhye yA kRSNa kAdazau bhvet| saivopoSyA rahasthena nAnyA kRSNA kadAcana" // vaiSNavasya tu yAvat kRSNAyAmupabAsamAha naardH| "nitya bhaktisamAyukta naraiviSNu parAyaNaiH / pakSepakSe ca kartavyame kaadshyaamupossnnm| saputrazca samAyava khjnaitisNyutH| ekAdazyAmupavaset pakSayorubhayorapi" // __ tttvsaagre| "yathA zuklA tathA kRSNA yathA kRSNA tathe. traa| tulyeti manyate yastu savai vaiSNava ucyate" iti vaidhAvalakSaNamapya taam| vaidhopavAse bhojana catuSTayanivRttimAha mhaabhaartm| "sAyamAdyantayoraGgoH sAyaM prAtaca madhyame / upavAsa phalaM prepsovajyaM bhakta catuSTayam" // putravato brahmapurANota ravivArAApavAsavividhastu tanmAtra nimitta kopvaasprH| "tanimittopadAsasya niSedho'yamudAhRtaH / nAnuSaGgakato grAhyo yato nityamupoSaNam" // iti jaiminivacanAt / "bhRgubhAnudinopetA ya saMzAnti sNyutaa| ekAdazau sadopoSyA putrapautra vivaDilo" iti vissnnudhrmottraac| tatrimittopavAsamAha sNvtH| "amAvAsyA hAdazau ca saMkrAntiva vishesstH| etA:prazastAstithayo bhAnuvArastathaiva ca // pratra nAnaM japo homo devatAnAJca puujnm| upavAsastathAdAname kaikaM pAvanaM sma tam" // piTavAsarAdau tu varAhapurANaviSNu For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 105 dhrmottrkaatyaaynaaH| "upavAso yadA nityaH zrAddha naimittikaM bhvet| upavAsaM tadA kuryAdAghrAya piTasevitam // ravivAre kasaMkrAntyAmakAdazyAM sitetre| pAraNaJcopavAsaJca na kuryAt putravAn rAho" iti pAraNaniSedho ravivAra saMkrAntimAtra prAptopavAsaniSedhavat ravimaMkrAntimAtra praaptpaarnnprH| tayorava pAvaNA ntu "saptavArAnupothaiva saptadhA sNytendriyH| saptajanma zataM pApaM tatkSaNAdeva nazyati" // iti / saMvatsara prdophrtn| "nityaM dayorayanayonitya vissvtohyoH| candrAkayograhaNayovyatIpAtaSu srvm|| ahorAtrISitaH snAnaM dAnaM zrAddha tathA jpm| yaH karoti prasannAtmA tasya syAdakSayaJca tat" // iti brahmapurANa vacanAbhyAJca / zanivAropavAsasaMkrAntipUrvadinopavAsavidhAnena prAptamiti / vidhavAyAstu sarvathA nityatvamAha kaatyaaynH| "vidhavA yA bhavennArau bhuJjIte kAdazo dine| tasyAstu sukataM nazyet bhrUNahatyA dine dina" // smRtiH| assttaabdaaddhikomohypuurnnaashautivtsrH| bhukta yo mAnavo mohAt ekAdazyAM sa paapkt"|| ekAdazI vrataM nitya tadAha brahmavaivartaH / "iti vijJAya kurvItAvazyamekAdazI vrtm| vizeSa niyamAzato'horAtra bhuktivarjitaH" // bhaviSthe "nityametat vrataM nAma kartavyaM saavvnnikm| sarvAzramANAM sAmAnyaM sarvadharmeSvanuttamam // ekAdazyAM na bhuJjIta pakSa yorubhyorpi"| precetA: "pUrNApyekAdazau tyAjyA hitayaM vaIte ydi| hAdazyAM pAraNAlAme pUrNaiva prirhyte"| ekAdazyAH pUrNatva vizeSayati saurdhrmH| "AdityodayavelAyA: prAna ithyaanvitaa| saikAdazau tu saMpUrNA biddhAnyA parikIrtitA" // dvitayamekAdazau hAdazau ca vaIte prdingaaminau| hAdazyAM pAraNAyA alAme pUrNAparigrahe adhikAribhedamAha skAnde / "saMpUrNa kAdazau yatra prabhAte punareva saa| tatrottarAM yatiH kuryAt pUrvAmupavaset raho" / kauveM / "ekAdazo pravRddhA cet zukla kaNe vishesstH| uttarAntu yatiH kuryAt pUrvAmupavaset rho"| gArur3e "puna: For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / prabhAta samaye ghaTikaikA yadA bhavet / tatropavAso vihito vanasthasya ytestthaa| vidhavAyAzca tatraiva parato hAdazau nacet // prahAdA ekAdazyeva prakarSaNa bahA na haadshautyrthH| tatraivottarAmeva / yatra tu pUrvadine dazamaubiddhA paradine hAdazI mizrA tatra sarvaireva paradine hAdazaulAme tadalAbhe'pi propossyaa| "ekA. dazau hAdazau-mizrA parato'pina vrddhte| ehibhiryatibhizcaiva saivopothA sadA tithi:" // iti sma teH / api bhinnakramena vaIte dvAdazotyarthaH / etat hispazi strispazi ca sambhavatyavizeSAt / ava trayodazyAM pAraNaphalamAha / "ekAdazau hAdazau ca rAvizeSe tryodyau| tatra kratuzataM puNyaM trayodazyAntu pAra. Nam" / yattu "hAdaza hAdazauhanti trayodazyAntu pAraNam" iti tadupavAsa paradine "hATakholAme tAM vihAya pAraNaM bodhyam / tathAha brhmpuraannm| "ekAdazyAmupoSthaiva hAdazyAM pAraNaM sma tam / trayodazyAM na kuryAtta hAdaza hAdazaucayAt // kAlaviveka saMvatsara pradIpa prabhRtiSu kuurmpuraannaam| "ekAdazaumupavaset hAdazaumathavA punH| vimiyAM vA prakurvIta na dazamyA yutAM kacit // kuryAdalAme saMyutAM nAlAbhe'pi prveshinaum| upoSthA hAdazau tatra trayodazyAntu pAraNam // udayAt prAkdazamyAstu zeSa: saMyoga issyte| upariSTAt pravezastu tasmAttA parivarjayet" // hAdazyAM kalAImAtramapye kAdazyA anirgame yadi dazamau nodayaM spazati udayAt prAgaruNodayakAla evAvatiSThate tadA saMyuktocyate saivopossyaa| atraiva viSaye "ekAdazau dazAvidyA parato'pi na viite| grahibhiryatibhizcaiva saivopoSyA sadA tithiH" // iti bhavithapurANoyAdivacanAni dazamovidAkartavyatAbodha kAni bodhyaani| atra hAdazyAmekAdazyalAbha eva aruNodayavidyAyAH kata vyatopadezAt hAdazyAmekAdazaulAbhe tAdRgvindhAM na kuryAt ityarthato'vagatestatra parekAdazyupoSthA ityavagamyate / etahiSaye "SaSTidaNDAtmikAyAzca titheniSka maNe pre| akarmaNyaM tithimalaM vidyAdekAdazIM vinA" // iti sNgcchte| ..tathA kAlamAdhavauye gaarudd'm| "prAdityodayavelAyAmA For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / rabhya ssssttinaaddikaaH| soNe kAdazInAma tyAjyA karmaphalemubhiH" // atrApi trayodazyAM hAdazau lAbha eva propossyaaityvdheym| nocet tatra pUrvAmupoSNa paradine hAdazyAdyapAdaM samuttoyaM pAraNaM kuryAt "viddhApyekAdazI grAhyA parato hAdazau nacet" iti "muhattaM hAdazau na syAt trayodazyAM yadA mune| upoSthA dazamauvitA sarvairakAdazI tadA" // iti "trayodazyAM yadA na syAt hAdazau ghaTikAiyam / dazamya kA. dazauvivA saivopothA sadA tithiH // iti matsya kUrma nAradIyapacanebhyaH atra muharta ghaTiketi pAragayogyakAlopalakSaNam / "kalAr3I hAdazI dRSTvA nizIthAdUI mevhi| prAmadhyAhnA: kriyA: sarvAH karttavyAH zambhu zAsanAt" // iti zrIdharasvAmidhRtavacanAt / athodayAnantaravartinI dazamI yokAdazoM spazati tadA mA pravezinau pdvaayaa| tAM vihAya dvAdazomavopavaset / tadidamukta nAlAme'pi prveshinaumiti| alAbhe'pi paradine ekAdazya laabhe'pi| ataeva kakhaH / "udayoparividdhA tu dazamya kAdazau ydi| dAnavebhyaH prauNanArtha dattavAn pAkazAsana:" // skAnde "dazamyai kAdazIviDvA gAndhArau taamupossitaa| tasyAH putrazataM naSTaM tasmAt tAM parivajayet / ye kArayanti kurvanti dazamyai kAdazI yutaam| Alokya tanmukhaM brahman sUryadarzanamAcaret // athAruNodayaviddhA SaSTidaNDai kAdazI pUrNaikAdazyorvyavasthAyA mavizeSaH iti cetra "hAdazyAM pAraNAlAbhe pUrNava parigrAhyate // ityavizeSAt atra vaiSNavenApi pUrNopothA iti / aruNodayaviddhAtu hAdazamAM pAraNasyAlAbhe'pi vaiSNavai!poSyA kintu khaNDai kaadshupotheti| "dazamozeSa saMyukto yadi syaadrunnodyH| naivopoSyaM vaiSNavena tahinaikAdazIvratam // iti gArur3e vaissnnvenetybhidhaanaat| tatrApi kRSNapakSe aruNodaya vidvaivopoSyA zuklapakSe tu na tatheti vishessH| "ekAdazI dazAvitAM vaImAne vivrjyet| pakSe hAnau sthite some laGghayeddazamIyutAm" // iti kAlavivekaatya mahAvata For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 tithitttvm| bhvissypuraannaikvaakytvaat| aruNodaya kAlamAha skandapurANam / "udayAt prAkcatasrastu nAr3ikA aruNodayaH / tatra snAnaM prazastaM syAttaddhi puNyatamaM sma tam" // nADikA daNDaH / tadayaM saMkSepaH / gTahasthAdaunAmubhayapakSe ekaadshyaamupvaasaadhikaarH| kRSNapakSa kAdazyAM putravato ehasthasya nAdhikAraH / harizayanAbhyantare tsyaapydhikaarH| vaiSNavaputravagrahastha sya sarva kRSNAyAmapyadhikAraH / zukravAra ravivArAdAvapye kaadshyaamupvaasphlaadhikym| vidhAvAyAstu srvtraadhikaarH| atra aSTAbdAdadhikApUrNAzauti varSamAnavo nityAdhikArI ekAdazIvrataM nityaM pAraNadine hAdazaulAbhe sarvaeva pUrNAmekAdazI tyatvA khaNDAmupavamet / tada lAbhe TahI pUrvI tadanyaH parAM vidhvaapi| yadA tu pUrvadine dazamyAyutaikAdazau tadottagamapoSyA hAdazyAM pAraNaM kuryAt / paradine hAdazyanirgame tu trayodazyAmapi yadA tu sUryodayAnantaraM dazamauyutaikAdazo paradine na niHsarati tadA tAM vihAya dvAdazanAmupavaset / yadA tu sUryodayapUrvakAlauna dazamauvikAdazau paradine na niHsarati tadA tAmapavaset / yadA tu tathAvidhA satI paradine niHsarati tatparadine ca hAdazau tadA tAM vihAya khaNDAmupoSNa hAdazyAM pArayet yadA tu ubhayadine tadvidhaikAdazI tatparadine ca na hAdazau tadA SaSTidaNDAtmikAM vidyAmupoSya paradine hAdazavAdyapAdamuttIrya pArayet vaiSNavastu tatrApi zaklapakSe tu parAmupoSNa trayodazayAM paaryet| ekAdazupavAsa: sUtakAdAvapi kaaryH| bhaviSyottara padmapurANayoH / "ekAdazayAM na bhuJjIta pkssyorubhyorpi| sUtake mRtake vApi anyasmin vaapyshaucke| sarvathA na parityAjyA icchatA shriymaatmnH"| striyAstu pulstyH| "ekAdazayAM na bhuJjIta nArI dRSTe rajasyapi" // azaktaM prati naardiiym| "anukalpo nRNAM proktaH kSoNAnAM varavarNini !" / vAyupurANe "upavAsa niSedhe tu kiJcit bhakSyaM prakalpayet / na duSyedupavAsena upavAsaphalaM labhet // For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 106 upavAsaniSedhAsAmarthayorbhakSya prakArAmAha naardiiye| *mUlaM phalaM payastoyamupabhogyaM bhavet shubhm| natvevaM bhojanaM kaizcita ekAdazayAM prakaurtitam // evamityanukalpAtiriktam / padmapurANe "naktaM haviSthAnamanodanaM vA phalaM tilAkSauramathAmvacAjyam / yatpaJcagavyaM yadivAtha vAyuH prazastamatrottaramuttaraJca" // phalAhAgadAvapi tulasaurahitatve doSamAha garur3aghurANam / "tulasI vinA yA kriyate na pUjA snAnaM na taTyatulasI vinaakRtm| bhuktaM na taTyattulasauvivarjitaM pautaM na tad yattulasauvivarjitam // atra zrIbhagavahAkyam / "macchayane madusthAne matyAcaparivartane / phalamUlajalAhArI hRdi zalyaM mamApayet // ... haviSyAnamAha smtiH| haimantikaM mitAkhinnaM dhAnyaM muhA yvaastilaaH| kalAyA kaGganIvArA vAstUkaM hilmocikaa| SaSTikA kAlazAkaJca mUlakaM ke muketrt| lavaNe saindhavasAmudra gavye ca ddhimrpisso| payo'nuitasAraca pnsaamhrotko| tintiDojauraka va nAgaraJca pippalau kadalau labalau dhAtrI phalAnyaguDamaikSavam / atailapakkaM munayo haviSyAnna vidubaMdhAH" // atrAsvinnamitya pAdAnAdanyatra khinna dhAnyataNDale na dossH| haimanti kamityabhidhAyAgastya sNhitaayaam| nArikelaphalaJcaiva kadalI lvlontthaa| aAnamAmala kaJcaiva panasaJca hrotkaum| bratAntaraprazastaJca iviSyaM manbate budhaaH| * zaktau tu manuH gyapariziSTaca "prabhuH prathama kalpasya yo'nukalye prvttte| na sAmyagayikaM tasya durmatavidAle phalam" // iti| anukalye'pi viSApAsanaM pAraNaJca katai ym| "ekabhaktena natona tathaivAyAcitena ca / upavAsena dAnena naivAhAdaziko bhavet" // iti mArka daNDeyavacanAt dAnena brahma va vrmoktn| yathA "upavAsAmmArtha zcedekaM viprantu bhojayet / tAvadanAni vA dadyAda yadbhaktadiguNaM bhvet| madanamammitAM devoM japeddA prANa saMyamAn / kuryAt dvAdazasaMkhya kAna yathA zakti vrate naraH" // devoM gAyanam / maatsye| "dazamyAM niyatAhAro mAMsamaidha njitH| ekA. For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 110 tithisattvam / dazyAM na bhuJjIta pkssyorubhyorpi"|| mUrisantoSe "kAMsvaM mAMsaM masUraJca canaka korduussnnm| zAkaM madhupagamaJca tyajedupavasan striyam" // canakaM choletikhyAtaM anopavasabiti tahine bhojanAsambhavAt sAmIpyAt pUrvAparayAgrahaNam / smRtiH| "zAkaM mAMsaM masUraJca punrbhojnmaithun| dyUtamatyamvapAnaJca dazamyAM vaiSNavastyajet // smRtiH| "prAta:sandhyAM tataH kRtvA saGkalpaM budha pAcaret / vArAhe "gTahItvauDambaraM pAtraM vAripUrNamudama khH| upavAsantu ehauyAt yahA vAryeva dhaaryet| ekAdazyAM nirAhAro bhUtvA caivApare'hani / bhokSye'haM puNDarIkAkSa ! zaraNaM me bhavAcyuta !" // yaddeti tAmrapAnAbhAve jalamAtraM gRhautvA sngklpyedityrthH| kAlajAdhavIyakRtaskAnde "upavAsantu saGkalpA mantrapUtaM jalaM pivet // mantramAha kAtyAyana: / "aSTAkSareNa mantreNa virjpenaabhimnvitm| upavAsaphalaM premaH pivet pAtragataM jlm"| prAcamanavanAtra dUSaNam / tata: praarthyet| "idaM vrataM mayA deva ! ehotaM puratastava / nirvighnAM sivimApnotu tvatprasAdAlanArdana !" // brhmpuraannm| "ekAdazyAmubhe pakSe nirAhAraH smaahitH| saMpUjya vidhivahiSNaM zraddhayA susmaahitH| yAti viSNoH paraM sthAnaM naro nAstyatra saMzayaH" // nRsiNhpuraannm| "upavAso narayeSTha ! ekA. dazyAM vidhiiyte| narasiMhaM samayaMcya sarvapApaiH pramucyate" // ... hAdazImadhikRtya kAtyAyanaH / "prAta: snAtvA hariM pUjya upavAsaM samarpayet / ajJAnatimirAndhasya vratenAnena kezava ! // prasauda amukho nAtha ! jJAnadRSTiprado bhava / manvaM japitvA haraye nivedyopoSaNam vrtau| hAdazyAM pAraNaM kuryAt varjayitvAzupAdakIm // upodakI puutikaashaakm| hAdazaulaGghane doSamAha naardiiym| "mahAhAnikarI hoSA hAdazI laDitA nRNAm / kRSNa! kRSNa ! kRpAlustvamagatInAM gatirbhava / saMsArAvamagnAnAM prasauda madhusUdana!" // ityanenApi nivedayet iti| viSNudharmottare "hAdazyAH prathamaH pAdo harivAsarasaMjJakaH / tamatikramya kurvIta pAraNaM viSNutatparaH // For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 111 smRti: "kalAI dvAdazIM dRSTvA nizothAdUI meva hi / zrAmadhyAnAH kriyAH sarvAH karttavyAH zambhuzAsanAt // nizothAduI sAIprairatrayopari / atrAsAmarthye kAtyAyanaH / " sandhyAdikaM bhavennityaM pAraNantu nimittataH / zrahnistu pArayitvA tu naityikAnte bhujikriyAH // brahmANDapurANam / " kAMsyaM mAMsaM surAM caudraM lobhaM vitathabhASaNam / vyAyAmazca vyavAyaJca divA svapnaM tathAjanam / zilApiSTaM masUrAMva dvAdazaitAni vaiSNavaH / dvAdazyAM varjayennityaM sarvapApaiH pramucyate" // vAmanapurANe / "ekAdazyAM jagatsvAmi zayanaM parikalpayet / zeSAhi bhogaparyaGkaM kRtvA saMpUjya kezavam // anujJAM brAhmaNebhyaya dvAdazyAM prayataH zuciH / labdhA pautAbaradharaM devaM nidrAM samAnayet" / anujJAM labdhA iti zranvayaH / ekAdazosamaye divAzayanaM parikalpayet rAtrau dvAdazaukSaNe nidreti / vyaktaM varAhe / " ASAr3ha zukladvAdazyAM paurNamAsyAmathApi ar | 'cAturmAsyavratArambha kuryyAt karkaTasaMkrame // zrabhAve tu tulArke'pi mantreNa niyamaM vratau / kArttike zukladAdazyAM vidhivattat samApayet // caturdhApi hi tacaurNaM cAturmAsyaM vrataM naraH / kArttikyAM zuklapakSe tu dvAdazyAM tatsamApayet" // mAsya / " caturo vArSikAn mAsAn devasyotthApanAvadhi | madhukharo bhavennityaM naro guDavivarjanAt // tailasya varjanAdeva sundarAGgaH prajAyate / kaTutailaparityAgAt zatrunAzaH prajAyate / labhate santatiM daurghA sthAlaupAkamabhakSayan // sadA muniH sadA yogau madhumAMsasya varjanAt / nirAdhirnIrugojakhau viSNubhaktaca jAyate // ekAntaropavAsena viSNuloka - mavApnuyAt / dhAraNAnrakhalomnAJca gaGgAsrAnaM dine dine tAmbala varjanAddhogI raktakaNThazca jAyate // ghRtatyAgAt sulAvaNyaM sarva srigdhaM vapurbhavet / phalatyAgAttu matimAn bahuputrazca jAyate" // " namo nArAyaNAyeti javAnazanajaM phalam / pAdAbhivandanAddiSNorlabhe godAnajaM phalam / evamAdivrataiH pArtha! tuSTimAyAti kezavaH" // sanatkumAraH " idaM vrataM mayA 1 For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 tithitam / deva ! gRhItam puratastava / nirvighnAM siddhimAprItu prasanne tvayi kezava ! | gRhote'smin vrate deva ! yadyapUrNe tvahaM mriye / tanme bhavatu saMpUrNa tvatprasAdAjjanArdana ! " // samAptau ca" idaM vrataM mayA deva ! kRtaM prautyai tava prabho ! / nyanaM saMpUrNatAM yAtu tvatprasA dAjjanArdana ! | atraiva yatimadhikRtya kAThakagTahyam "ekarAvaM vaset grAme nagare paJcarAtrakam / varSAbhyo'nyatra varSAsu mAsAMca caturo vaset" // etadazaktaviSayam / " Urddha vArSikAbhyAM mAsAbhyAM naikasthAnavAsau" // iti zaGkhoktaH / mAsya / " zete viSNuH sadASAr3he bhAdre ca parivarttate / kArttike paribudhyeta zuklapakSe harerdine" / bhaviSyanAradauyayoH / "maitrAdyapAde khapitoha viSNu vaiSNavyamadhye parivarttate ca / pauSNAvasAne ca surArihantA prabadhyate mAsacatuSTayena" // maitramanurAdhA / vaiSNavyaM zravaNA poSNa revatau / bhaviSya / " nizi svApo divotthAnaM sandhyAyAM parivartanam / anyatra pAdayoge'pi dvAdazyAmeva kArayet // anyatra svApAdivitirAtraprAdautarakAle dazamau pratipadoSa / "kinta maivAdyapAdena dazamyaMzena yo divA / poSNazeSeNa kintena pratipadyatha yo nizi // dazamyaMzena dazamyA zraMzo yatra pAde tena yaH pAdo divAprAptastena vA kim / atra dazamI pratipadovarjanAt taditarekAdazaprAdi paJcatithiSu maitrAdinacatra pAdavizeSalAbhe'pi dvAdazIM vinApi zayanAdiriti pratIyate / vacanAntaraM "revatyanto yadA rAtrau dvAdazaprA ca samAyutaH tadA vibudhyate viSNu dinAnte prApya revatom" // dinAnte vidhAvibhaktadinaTatoyabhAge divotthAnamityanurodhAt / viSNudharmottare | "viSNurdivA na khapiti na ca rAtrau prabudhyate / dvAdazaprAmRta saMyoge pAdayogo na kAraNama / aprApte dvAdazImRce utthAnazayane hareH / pAdayogena karttavye nAhorAtra vicintayet" // vraahpuraannm| "dAdazAM sandhisamaye nakSatrANAmasambhave / zrabhAkAsitapakSeSu zayanAvarttanAdikam // AbhAkAnAM ASADhabhAdra kArttikAnAm / tatazca dvAdazyAM nizAdau nakSatramAttrayogAt dAdazyAmRcAbhAve tiSyantare For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 113 mizAdyanAdareNa pAdavizeSayogAt tadabhAve dvAdazyAM sandhyAyAmeva zayanAdikaM bodhanantu hAdazyAM rAtrau revatyantapAdayoge dinaDhatauyabhAga iti vishessH| zayane mancamAha vraahpuraannm| "namo nArAyaNetyu tvA imaM mantramudIrayet / meghAnyapi meghazyAmaM pAgataM midyamAnaM mahaumimAM nidrAM bhagavAn gRhNAtu lokanAtha varSAvisaM pazyatu meghdvndm| jJAtvA ca pazyaiva ca devanAtha mAmAcavAri vaikuNThasya tu pazyanAtha / tatatha "supte tvayi jagannAtha jagatsutaM bhvedidm| vibuddhe tvayi budhyeta jagat sarva carAcaram" // ityanena puujyet| pAkha parivartana tu| "vAsudeva ! jagannAya ! prApteyaM dvAdazau tava / / pArzvaga parivartasva sugvaM svapihi mAdhava !" // iti paThet / "tvayi sapta jagannAthe jagatasaptaM bhvedidm| vibudde tvayi vudhyeta jagansavaM carAcaram" // ityanena pUjayet / naiyatakAlika kalpatarau barama pANaM kArtika zukla pakSamadhilatya / "upavAsa: prakartavya ekAdazyAM prjaagrH| hAdazyAM vAsudevazca pUjitavyaH pryltH"| usthAnamantrastu "mahendra rudairabhinayamAno bhavAnRpivavandita banda noyH| prAptA taveyaM kila kaumudAkhyA jAsTaSva jATava ca lokanAtha! // meghA gatA nirmalapUrNacandraH zAraya puSpANi ca lokanAtha ! / ahaM dadAnIti ca puNya he tojImsaba jATava ca lokanAtha !" // tata:"uttiSThottiSTha govinda tyaja nindrAM jagatpate ! / tvayA cotyauyamAnena usthitaM bhuvanatrayam" // iti paThitvA puujyet|| malyapurANe bhImaM prati bhagavadvAkyaM "yadyaSTamyAM caturdazyAM hAdazyAmaya bhArata ! / anyepi dinadeSu na zaktastvamupoSitum // tataH puNyAmimAM bhaumatithiM pApapraNAzinaum / upoSya vidhinAnana gaccheviSNoH paraM pdm"| bhaumatithi bhaumatithilvena khyaataamkaadshaum| vistArasva kaadshiittve'nusndheyH| vipaNudharma "mRgazIrSa zazadhare mAdhe mAsi prjaapte| ekAdazyAM site pakSe sopavAso jitendriyH| dvAdazyAM SaTtinAcAra kRtvA pApAt prmucyte| tilanAyau tilohartI tila homo tiloda ko| tilasya dAtA bhoktA ca patilo For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 tithitattvam / nAvasaudati / sakkattu SaTtilo bhUtvA sarvapApaiH pramucyate / zirSasrANi svargaloke mahIyate // atha dvAdazau / sAca ekAdazauyutA grAhyA yugmAt naardauye| "vaizAkha zuklapakSe ta dvAdazau vaiSNavo tithiH / tasyAM tu zautala toyena khApayet kezavaM zuciH // iyaM pipotaka dvAdazo atra " SaSThIsametA karttavyA saptamI nASTamoyutA / pataGgopAsanAyeha SaSThaprAmAharu poSaNam / ekAdazyAM prakurvanti upavAsaM manISiNaH / upAsanAya dAdazyAM viSNoryadvadiyaM tathA " // iti bhaviSya purANena ekAdazyupavAsAnantaraM dvAdazyAM viSNUpAsanAyA uktatvAdavApi tathA vyavaharantauti nAva yugmAdaraH / dvAdazau yetUpavAsAnantaryyaM vinApi pUjeti / iyaM pUrvavacanoktaSaSThIyutA saptamauvat zrASAr3havAdazyAdiSu zayanAdikaM prAguktavacanAt / bhaviSyottare | "dAdazau zravaNopetA sarvapApaharA tithiH / budhavArasamA yuktA tataH zataguNA bhavet / tAmupoSya samApnoti dvAdaza dvAdazauphalam" / ubhayadine tallAbhe tu ekAdazI yutA grAhyA / " dvAdazau ca prakarttavyA ekAdazyAyatA vibho ! | sadA kAryyA ca viddadbhirvaSNubhaktaizca mAnavaiH " // iti skAndAt / yadAtvekAdazAmeva zravaNA tadA tAmupavaset / tathA ca nAradaH / "yA: kAzcittithayaH proktAH puNyA nakSatrayogataH / tAkheva taddataM kuryyAt zravaNadvAdazIM vinA // bhaviSyottare / "ekAdazau yadA tu syAt zravaNena samanvitA / vijayA sA tadA proktA bhaktAnAM vijayapradA / tithinakSatrasaMyoge upavAso yadA bhavet / tAvadeva na bhoktavyaM yAvannekasya saMkSayaH / vizeSeNa mahopAla zravaNaM varddhate yadi / tithikSayeNa bhoktavyaM dvAdazIM naiva laGghayet" / tithikSayeNa ekAdazaucayeNa bhoktavyaM dvAdazAM pArayedityarthaH / atra hetu: dvAdazaumityAdiH / yadAtvekAdazApavAsadine zravaNaM nAsti paradine dvAdazAM tat tadopavAsaiyamAha brahmavaivarttaH / dazaumupoSyaiva dvAdazIM samupoSayet / nacAtra lopaH syAdubhayordevatA hariH" // atra ca "asamApte vrate pUrve For Private And Personal Use Only * ekA vidhi
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 115 naiva kuryAt vratAntarama" // iti sma teH pAraNasyAkaraNena pUrvopavAsAsamAptAvapavAsAntarArambhe vidhilopo na bhavedi. tyrthH| hetumAra ubhayorityAdiH / ubhayopavAsAsAmarthya tu zravaNahAdazevopothA tathA ca smtiH| "varamekAdazI bhutvA hAdazI smupossyet| pUrvopavAsajaM puNyaM sarva prApnotyasaMzayaH" / tathA "upoSNa hAdazoM puNyAM viSNuRkSeNa sNyutaam| ekAdazudbhavaM puNyaM naraH prApnotya saMzayaH // hAdazaprapavAsaH kAmyaH / tathAha maarknnddH| "hAdazanAmupavAsena siddhAtmA nRpa ! sarvazaH / cakravattitvamatulaM saMprAmotyatulAM zriyam / atra kAlikApurANAt zakrosthAna vidhilikhyate / "athAtaH zRNa rAjendra ! zakrosthAnadhvajotsavam / yatkRtvA nRpatiryAti no kdaacitpraabhm| arjuno'pyazvakarNazca priyakodhava eva ca / auDambarazca paJcaite ke tvarthe sattamAH smRtaaH| anye ca devadArvAdyA: shaalaadyaastrvstthaa| taJca vRkSaM tudedrAtrau spaSTvA mantramimaM paThet" // tudet cchedyet| "yAni vRkSe tu bhUtAni tebhyaH svasti namo'stu vaH / upahAraM rahautvemaM kriyatAM vAsavadhvajaH // pArthivastvAM varayate svasti te'stu nagottama ! / dhvajArthaM devarAjasya pUjeyaM pratigRhyatAm // tato'pare 'Ggi taM cchitvA mUlamaSTAGgalaM punaH / jale kSipettadagrasya cchitvaivaM cturngglm| tato nauvA purahAraM ketuM nirmAya tatra vai| zuklASTamyAM bhAdrapade ketuM vediM pravezayet / hAviMzaddhastamAnastu adhamaH keturucyate / hAtriMzattu tatojyAyAn hAcatvAriMzadeva tu / kumArya: paJca karttavyAH zakrasya nRpasattama ! / zAlamayyastu tAH sarvAstva parAH shkrmaattkaaH| ketoH pAdapramANena kAryAH shkrkumaarikaaH| mATakAI pramANAtta yantra hastaddayaM tthaa| evaM kRtvA kumArIzca mATakAM ketumeva c| ekAdazyAM site pakSe yaSTaunAmadhivAsanam / adhivAsya tato yaSTiM gshvhaaraadimnckaiH| hAdazyAM maNDalaM kRtvA vAsavaM vistRtAtmakam / acyutaM pUjayitvAdau zakraM pazcAt prapUjayet / zakrasya pratimA kuryAt kAnakoM dAravIM tathA" // kAnakI kanakamayIM "anyatejasabhUtAM vA sarvAbhAve tu mRnnmyaum| tAM maNDalasya madhye For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 116 tataH zubhe muhartte tu ketumutthApaye tu pUjayitvA vizeSataH // nRpaH / vajrahasta ! surArighna ! bahunetra ! purandara ! | temArthaM sarvalokAnAM pUjeyaM pratigTahyatAm / ehyehi sarvAmarasiddhasaGgha rabhiSTuto vajradharAmareza ! | samutthitastvaM zravaNAdyapAde gRhANa ! pUjAM bhagavan namaste / iti mantreNa tantreNa nAnAnaivedyavandanaiH / ghaTeSu daza dikpAlAn grahAMtha paripUjayeta / sAdhyAdIn sakalAn devAn mAtRH sarvAstvanukramAt / tataH zubha muharte tu jJAnivarddhaka saMyutaH / ketUpatthAnabhUmintu yajJavedyAstu pazcime / vipraiH purohitaiH sAIM gacchedrAjA sumaGgalaiH / gjjubhiH paJcabhirvadvaM yantra zliSTaM samATakam | kramArobhica saMyukta dikpAlAnAJca paTTakaiH / yathAvarNairyathA dezairyojitairvastraveSTitaiH / yutaM taM kiGkiNIjAlairvRhad ghaNTaughacAmaraiH / citramAlyAmbaraizvApi caturbhirapi toraNaiH / utthApayenmahA ketuM rAjA mAtyaiH zanaiH zanaiH / pratimAM tAM nayenjhala ketoH zakraM vicintayan / yajet pUrvavattatra zacIM mAtannimeva ca / jayantaM tanayaM tasya vajramairAvataM tathA / grahAMzcApyatha dikapAlAn sarvAzca gaNadevatAH / pUjitAnAJca devAnAM zazvaddhomaM samAcaret / homAnte tu baliM dadyAt vAsavAya mahAtmane / tilaM ghRtaM cAcataJca puSpaM dUvAM tathaiva ca / etaistu jahuyAdetAn skhaiH khairmantrairnarottamaH / tato homAvasAne tu brAhmaNAnapi bhojayet / evaM prapUjayennityaM saptarAtraM dine dine / vAtAramiti mantro'yaM vAsavasya paraH priyaH / evaM kRtvA divAbhAge zakrotthApanamAditaH / zravaNayutAyAJca dAdazyAM pArthivaH svayam / antapAde bharaNyAstu nizi zakraM visarjayet / supteSa sarvalokeSu yathA rAjA na pazyati / sAI surAsuragaNaiH purandara ! zatakratoH / / upahAraM gRhItvemaM mahendradhvaja ! gamyatAm / utpAte saptarAtrANi tathopaplavadarzane / vyatItya zanibhaumau ca anya'pi visarjayet / yasmiMstasmin dine caiva sUtakAnte visarjayet / tathA rakSennupaH ketuM na patacchakuniryathA / zanaiH zanaiH pAtayettaM yathotthApanamAditaH / visRSTaM zakra ketuM taM sAlahAraM tathA nizi / cipedanena mantrena agAdhe salile nRpaH / For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tiSTha keto ! mahAbhAga ! yAvat saMvatsaraM jle| bhavAya sarvalo. kAnAm antarAyavinAzaka ! / utthApayettarya ravaiH sarvalokasya vai purH| evaM yaH kurute pUjAM vAsavasya mhaatmnH| na tasa rAjye durbhikSa naMtayo nApyadharma kat" // Itayazca / "ativRSTiranAvRSTiH zalabhA mUSikA: khagAH / pratyAsatrAzca rAjAnaH Sar3ate ItayaH smatA:" // bhaviSyAttare "indradhvajasamutyAnaM pramAdAna kRtaM ydi| tadA hAdazame varSe kattavyaM nAntarApunaH" / bhaimIpara hAdazyAM SaTatilAcaraNaM prAguktavacanAt / ... "phAlguna zukla pakSasya puSyarve hAdazau yadi govindadvAdazI mAma mahApAtakanAzinau" // atra gaGgAyAM padmapurANIyo mantraH / "mahApAtakasaMjJAni yAni pApAni santi meN| govindaddAdazIM prApya tAni me hara jAhavi" ! // . atha tryodsho| sA ca zuklA hAdazauyutA graahyaa| "trayodazI prakartavyA hAdazausahitA vibho" ! // iti brahmavaivartAt / kRSNA tu parayutAH / "SaSThASTamItvamAvAsyA kRSNA caiva tryodshau| etA: para yutAH pUjyAH parAH pUrveNa saMyutAH" // iti nigamavacanAt / parAH saptamyAdayaH / evaJca pUrvavacanaM zaklAviSayaM sAmAnya vizeSa nyAyAt / .. proSTha padyaI kRSNAtrayodazyAM maghAyuktAyAmaniSiddha yat kiJcidvyeNa zrAddhamAvazyakaM zaGkhAdividhivAkye nakSatraviziSTa titheH zruteH / tatazca kevala trayodazI kevala maghAzrAddhArtha vAdA api klataviziSTa vidhiprApta karmaNo nityatvabodhakA na tu kevala vidhyantara klpnaagaurvaat| tathA ca zaGkhaH "prauSTha padyAmatItAyAM maghAyuktAM trayodazaum / prApya zrAiM hi kartavyaM madhunA pAyasena ca" // manuH "yatkiJcit madhunA mitra pradadyAttu trayodazaum / tadapyakSayameva syAt varSAsu ca maghA su ca" // viSNudharmottaram / "prauSThapadyAmatItAyAM tathA kRSNA vyodshii| etAMstu zrAddha kAlAn vai nityAnAha prajApatiH // zAtAtapaH / "pitaraH smRhayantyanamaSTakAsu maghAsu ca / tasmAddadyAt sadodyuto vihasu brAhmaNeSu c"|| anAvamAva zruteH manuvacane yatkiJciditi zrutezca / zotA pAyasaH phalA For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tishyaarthH| guNavizeSa phalavizeSa: syAditi nyAyAt / vyaktaM vissnnudhrmottre| maghAyuktA ca tatrApi zastA rAja stryodshau| tatrAkSayaM bhavecchAhaM madhunA pAyasena ca // tatrAkha yukSNa pakSe atra yat zrAI tanmadhu yogena pAyasa. yogena vAkSayaM bhvet| evaM manuvacane yatkizcinmadhunA mizra ityanena madhumAtrayuktatvamuktam / ato'tra sutarAM zRMdasyApya. dhikaarH| atra gajacchAyA yoge phlaatishyH| tathA ca katyaMcintAmaNo smtiH| "kRSNapakSe trayodazayAM maghAkhindaH kare rviH| yedA tadA gajacchAyA bAI puNyairavApyate / kare hastAnakSatre kanyAdazamAMzoparisapAdatrayoviMzAMza iti yaavt| avibhaktAnAmapyatra pRthak thaamaavshykm| yathA zrAicintAmaNI smtiH| "vibhatA avibhaktA vA kurya: zrAimadaivikam / madhAsu ca tathAnyatra nAdhikAraH pRthagvinA" // adaivikaM pratyAbdikaikodiSTaM anyatra kRSNapakSAdau nAdhikAraH na nityaadhikaarH| "sapiNDaukaraNAntAni yAni zrAddhAni ssodd'sh| pRthak naiva sutAH kuryuH pRthagadravyA api kvacit ityatrApinA samuccitAnAm apRthagadravyANAM puMsAM sapiNDaukaraNAntAnauti vizeSaNAt / taduttarAdvAnAM pRthakkaraNa. mapi prtauyte| maghAtrayodazInimittaka zrAddha putravatA piNDA na deyA: "bhaujaGgI tithimAmAdya yAvaJcandrArkasaGgamam / tathApi mahatau pUjA kartavyA pittdaivte| RkSe piNDapradA. nantu jyeSTha putrau 'vivajayet // iti devIpurANAt bhaujaGgo paJcamo candrArka saGgamam amAvAsyA piDhadaivate RkSe mghaayaam| shaataatpH| piNDanirvAparahitaM yatta zrAI vidhauyte| svadhA vAcanalopo'tra vikirastu na lupyte| akSayyadakSiNA svasti saumanasyaM tathAstviti" // skandapurANe "vAruNena samAyuktA madhau kRSNA trayodazau / gaGgAyAM yadi labhya ta sUryagrahazataiH samA" // vAruNaM shtbhissaa| "zanivArasamAyuktA sA mahAvAruNI smRtA / gaGgAyAM yadi labhya ta koTisUryagrahaiH smaa| zubhayoga samAyuktA zanI zatabhiSA ydi| mahAmaheti vikhyAtA trikoTi kulamucha For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / 119 rat // kulaM puruSamiti yaajnyvlkaadiipklikaa| tathA ca medinyAM "kulaM janapade gove sajAtauyagaNe'pi c| bhavane ca tanau lovaM kaNTa kAryoSadho kulo" // atra saMjJAvidheH sArthakatvAya nimittatvena mAsapa kSatithyullekhAnantaraM mahA. vAruNau mahAmahAvAruNyAvallekhanauye zrAddhe pArvaNAdi saMjJolakhavat paurNamAsyamAvAsyayoH pakSollekhavacca / "mAsapakSatithaunAJca nimittAnAJca srvshH| ullekhanamakurvANo na tasya phalabhAgbhavet // iti vcnaat| tena cetne mAsi kRSNapakSe trayodazyAM tithau mahAvAruNyAM mahAmahAvAraNyAM yathAyathaM pryojym| vArastu sUryodayAdudayAntaraM yAvat tathA ca sUrya siddhAntaH "sUtakAdi paricchedA dinmaasaabdpaastthaa| madhyama grahabhuktizca sAvanena prkiirtitaaH| uda. yAdudayAdbhAnobhauma sAvana vAsarA:" // dinAdhipasya ravyAdarbhAgyaM dinaM vArarUpaM sAvanagaNanenoktaM bhaumeti pitrAdidina vyAvRttvartha koma pAmayoH "ho tithyantAvekavAre yatra syAt sa dinakSayaH" // vaziSThaH / "ekasmin sAvane tvani tithaunAM tritayaM ydaa| tadA dinakSayaH proktastatra sAhasikaM phalam" // ityetayorvacanayorekavAkyatayApi tathAvagamyate / rekhApUrvAparayorityAdikantu jyAtiHzAstroktaM kaalhogdijnyaanaarthmiti| atra "saMkrAntiSu vyatIpAte grahaNe cndrsuuryyoH| puSthe mAtvA ca gaGgAyAM kula koTauH samuddharet" / iti brahmANDa purANAt grahaNamAtra trikoTi kuloddharaNavidhAnAt tato'dhikeSa vAruNyAdiSarottaraguruSu mahAmahAvAruNyAmapi yat trikoTi kuloddharaNamuktaM tduddhrnngttaartmyenaaviruddhm| "yaM yaM kratumadhote ca tasya tasyApnuyAt phalam" // iti yAjJavalkayoktAdhyayanAt yathA tattayAgakaraNe'dhika phalam zrataeva ziSTAnAmAdaro'pi ttheti| na cAna "sAnaM kurvanti thA nAryazcandre zatabhiSAM gte| saptajanma bhaveyustA durbhagA vidhavA dhruvam // iti| "trayodazyAM TatIyAyAM dazamyAJca vishesstH| zUdraviTa kSatriyAH snAnaM nAcareyuH kathaJcana" iti pracetojAvAlavacanAbhyAM strINAM zUdrAdaunAJca mAnaniSedha For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / iti vAcyam / "bhogAya kriyate yatta snAnaM yAdRcchikaM naraiH / taniSiddha dazamyAdau nityanaimittike na tu" // iti hemAdrikRtavacanena rAgaprApta snAna eva niSedhAt nakSatre'pi tathA klpnaat| atra trayodazyAM pUrNAyAM pUrvAhna tarakAle nakSatrAdisattve paradine pUrvAhna tithinakSatralAme'pi pUrvadina eva snaanm| tathA ca kAlamAdhavauye naardauym| "prAdityodayavelAyA prArabhya SaSTi naaddikaaH| tithistu sA hi zuddhA syAt sArvatithyohyayaM vidhiH // atra pUrvatitheH zuddhatvAbhidhAnAt tatparatitherazuddhatvAbhidhAnaM prtauyte| gavAvapi vAruNyAdiSu gaGgAyAM snaanm| "divArAnI ca sandhyAyAM gaGgAyAJca prsnggtH| nAtvAkhamedhajaM puNyaM rahe'pya ta tjjlaiH"| iti| brahmANDa parANe gandharvavAkyaJca / "ahorAtrI prApta vato jalaM brahmaviTo jnaaH| gahayanti janAn sarvAna vanasthAna nRpataunapi" // avArjanaM prati vcnm| "samudra himavat pAveM nadyAmasyAca durmte| gatrAvahani madhyAyAM kasya guptaH prigrhH| amambAdhA devanadI bargamampAdinau shubhaa| lathamicchasi tAroha naiSa dharmaH snaatnH| anivAyaM mamatvAvaM tava vAcA kathaM vym| naspRzema yathA kAmaM puNyaM bhAgaurathaujalam // " iti gaviJcarAdhikAramupakramyAdi pArvaNi "sarva eva zubhakAlaH sarvodezastathA shubhH| sarvojanastathA pAtra snAnAdI jAhnavaujale" // iti bhaviSyapurANe ca sAmAnyataH prtiprsvaat| paatrmdhikaarii| grAhastharatnAkare devlH| "mahAnizA tu vijJeyA madhyamaM prhriym| tasyAM snAnaM na karttavyaM kAmyanaimittikAte" // ana mahAnizAyAmapi kAmya naimittikaM snAnaM prtiiyte| - bhaviSye "caitra zuklatrayodazyAM damanaM mdnaatmkm| vatvA saMpUjya vidhivahIjayeAjanena tu| tatra sandhukSita: kAma: putrapautra vivaInaH / kAmadevastrayodazayAM pUjanIyo yathAvidhi / ratiprItisamAyukto hya zokamaNibhUSitaH" // damano damanakavRkSaH sandhakSitaH pUjitaH / kAmadevadhyAnantu "cApeSudhaka kAmadivo rUpavAn vizvamohanaH // tana mantraH / "puSpadhanvan namaste. For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 121 ustu namaste maunaketana" munonA lokapAlAnAM dhairya cyatikRte nmH| mAdhavAtmajakandapaM sambarAre ratipriya // namastubhyaM jitAzeSabhuvanAya mnobhuve| prAdhayo mama nazyantu vyAdhayazca zarIrajAH // sampadyatAmabhauSTa me mampadaH santu me sthigaH / namo mArAya kAmAya devadevasya mUrtaye / brahmaviSNuzivendrAgAM manaH kSobha karAya c| evaM yaH kurute pUjAmanaGgasya mahAtmanaH // bhavanti nApadastasya tasminnabde kadAcana" // atha cturdshii| sA ca zuklA pUrNimAyutA grAhyA yugmAt kRSNA puurvyutaa| "kRSNapane'STamau caiva kRSNapakSe cturdshii| pUrvavidaiva kartavyA paraviddhA na kutracit // upavAsAdikAryeSu eSa dharma: sanAtana:" // iti nigamavacanAt / aparAvyApitve tu zukla caturdazyapi pUrvavidyA grAhyA "catudazo tu kartavyA trayodazyA yutA vibho / mama bhakta mahAvAho bhavedayA caapraahniko| darzaviddhA na kartavyA gakAvihA tathA mane" // iti skndpuraannaat| mama bhaktariti IzvarotaH shivvrtvissym| trayodazyAM divAtanamuitacaturdazyalAme ta pdmpuraannaam| "ekAdazyaSTamauSaSThI ubhe pakSa cturdshii| amAvAsyA TatoyA ca upothA: syuH praanvitaa:||" etadiSaya eva "zivAghorA tathA pretA sAvitrau ca cturdshau| kur3ayukta va kartavyA kuvAmeva hi pAraNam // iti vacanaM yamaH *dattvA jalAnalauna sapta kRSNapakSe cturdshaum| dharmarAja samuddizya sarvapApaiH pramucyate" // liGgapurANe "upavAsazcaturdazyAM mhaapaatknaashkH"| parAzaraH "meSe vA vRSabhe vApi sAvitrI tAM vinirdizet" / tAM caturdazI "jyeSThakaSNacaturdazyAM sAvitrImacayanti yaaH| vaTamule sopavAsA na tA vaidhavya mApnuyuH" / rAjamArtaNDa kalyaci. ntAmaNyoH / "jyaiSThe mAsi caturdazyAM sAvitrIvratamuttamam / avaidhavyAya kurvanti striyaH zraddhAsamanvitA:" // vratamAtre tu anantaratauyAvratotamAcaranti dRSTaparikalpanAnyAyAt taduktaM matsyapurANe "garbhiNIsUtikAnaktaM kumArI ca rjsvlaa| yadA zuddhA tadAnyena kArayet kriyate sadA" / upavAsAtau naktaM For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 tithitattvam / bhojanaM kuryyAt "upavAse tvazaktAnAM nakta bhojanamiSyate" iti taddRtavacanAntarAt azuddha cet pUjAM kaaryet| kAyikaJcopavAsAdikaM sadA zuddhayA azaDayA ca svayaM kriyate / evaM smRtipAribhASikAyAM varddhamAnopAdhyAyAH / nArada: "divAbhAge yodayAM yadA caturdazau bhavet / tatra pUjyA mahAsAdhvI devI satyavatA saha" // divAbhAge daNDaddayamAtra sattva e'pi ataeva pradoSe vratamAcaranti / pUrvAhna tadvidhatva'pi parAhna trisandhyavyApitve parAha evaM trisandhyavyApinauti vacanAt / yadA tu pUrvaparayorna tathAvidhA tadApi parAha eva yathA jyotiSe "catuzyAmamAvAsyA yadA bhavati nArada! / upoSyA pUjanIyA sA caturdazyAM vidhAnataH " // sA sAvitrI / tatazcAmAvAsyAyAM sAvitrI vratavidhAnaM zivAghoreti vacanaJca tatparam / parAzaraH / " sAvitramarcayitvAtu phalAhArApare'hani / tatazcAvidhavA nArI vittabhogAn labheta sA" // bhaviSyottare " bhAdre mAsyasite pakSe aghorAkhyA caturdazI / tAmupoSya naye yAti zivalokamayatnataH" // bhaviSye " ananta - vratametaddhi sarvapApaharaM zubham / sarvakAmapradaM nRNAM strINAcaiva yudhiSThira ! // tathA zuklacaturdazyAM mAsi bhAdrapade bhavet / tasyAnuSThAnamAtreNa sarvaM pApaM praNazyati // vratArambhapratiSThayovaijyakAlamA jyotiSe / "gurobhRgorastabAlye vAIka siMDake gurau / vakrijIvASTaviMze'hni gurvAdityaM dazAdhike // pUrvarAzAvanAyAtAticAri guruvatsare / prAgrAzigantajIvasya cAticAre vipakSa ke // kampAdyadbhutasaptAhe naucasthejya maliluce | bhAnulaGghitake mAsi kSaye rAhu yute gurau // pauSAdicaturmAse caraNAGgitavarSaNe / ekenAGkA caikadine hitauyena dinatraye // Dhatoyena tu saptAhe mAGgalyAni zubhAnvitAH / vidyArambha karNavedhau cUr3opanayanodvahAn // taurthakhAnamanAvRttaM tathAnAdisurekSaNam / paraucA rAmayajJAMca purazcaraNadaukSaNe // vratArambha pratiSThe ca gRhaarmbhprveshne| pratiSThArambhaNe devakUpA devarjayanti ca // dvAtriMzadivasAcAste jauvasya bhArgavasya tu / dAsaptatirmahatyaste pAdAste dvAdazakramAt // castAt For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 123 prAk parayoH pacaM gurorvAkavAlate / pakSaM vRddho mahAste tu bhRgurvAlodazAdhikaH / pAdAste tu dazAhAni ho bAlo dinatrayam" // na ca " madhyA bhojyavelAyAM samuttIrya sarittaTe / dadarza zolA sA strINAM samUhaM raktavAsasAm / caturdazyAmarcayantaM bhaktyA devaM pRthak pRthak " // iti bhaviSyottarauyAnmadhyAhnavyApino tithigrahmeti vAcyaM pUrvAhvo vai devAnAmiti zrutyAdibhiH pUrvAhna devakatyavidhAnAt / vidhyasamabhivyAhRtArthavAdena taddAdhAyogAt / kintu tasyaiva gauNakAlabodhakaM tat / kAlamAdhavauyo'pyevam / bhaviSye'pi pUjAvidhAyako madhyAhno noktaH yathA " kRtvA darbhamayAnanta vAridhAnyAM nivezya ca / pUjayedandhapuSpAdya naivedyervividhairapi // caturdazaphalai mUlairjalajai: kusumairapi / yavagodhUmazAlInAM cUrNenaikatarasya ca // kRtvA pUpaM dvayaM tasmai dadyAdekaM ghRtAnvitam / svayamekantu bhuJjIta kare baDvA suDorakam // caturdazagranthiyuktaM kuGkumena vilepitam / suvinyastaM viSNunAma pratigranthisamanvitam / caturdazasUtramayaM sUtraM kArpAsameva ca // pUjADora kabandhanamantrastu ratnAkare / "ananta saMsAramahAsamudre magnAn samabhyuddhara vAsudeva ! / anantarUpin ! viniyojayasva anantarUpAya namo namaste" // iti mantramuktvA * 'nena DorakaM baDvA bhoktavyaM susthamAnasaiH" ityaI bhaviSyottarauyaM kAlakaumudyAM likhitamiti tathA " pApo'haM pApakarmAhaM pApAtmA pApasambhavaH / vAhi mAM puNDarIkAkSa ! sarvapApaharo bhava // zradya me saphalaM janma jIvitaJca sujIvitam / yattavAGghri yuga jAgre mUrddhA me bhramarAyataM" // ityAbhyAM namaskuryyAt / zRNvanti / ananta kathAmapyava lene- "kArttike kRSNapakSe tu caturddazyAM dinodaye / avazyameva karttavyaM snAnaM narakabhaurubhiH // apAmArgapallavaJca bhrAmayecchirasopari / tatazca tarpaNaM kAryaM dharmarAjasya nAmabhiH | narakAya naraka narakAya pradAtavyo daupaH saMpUjya devatA: " // nivRttaye / " arthobhidheyorevastu prayojananivRttiSu" iti nivRttAvapi tAda ityanena caturthIvidhAnAt / apAmArga For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124 tathitatvam / bhrAmaNa mantraH zItaloSNasamAyukta sknnttkdlaanvit| hara pApamapAmArga : bhrAmyamANa: punaH punaH // tataH pradoSasamaye daupAn dadyAt prayatnataH / brahmaviSAzivAdaunAM bhavaneSu maTheSu ca" // bhaviSye "kArtike bhomavAre tu citrA kRSNa cturdshii| tasyAmArAdhitaH sthANuna yecchivapuraM dhruvam // yAM kAJcit saritaM prApya kRSNapakSe cturdshaum| yamunAyAM vizeSeNa niyatastarpayed yamAn // yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarvabhUtakSayAya ca // proDambarAya danAya naulAya parameSThine / vRkodarAya citrAya citraguptAya vai namaH / ekaikasya tilairmiyAM stroM stron ddyaajjlaaanlon| saMvasarakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati" // anAcArAt catudaMzazAkabhakSaNaJca karttavyam atra nirNayAmRtadhRtaM "mola kemakavAstakaM sarSapaM kAlaJca nimba jyaam| zAlici hilamocikAJca paTukaM zaulapha guDucoM tathA // bhaNTAkoM muniSaNva kaM zivadine khAdanti ye maanvaaH| pretatvaM na ca yAnti kAttikadine kRSNe ca bhUte tithau" // jayAM jayantI paTakaM paTolam / bhaviSthe "zcike zuklapakSe tu yA paassaanncturdsho| tasyAmArAdhayegoroM naktaM pASANabhojane:" // paassaannaakaarpissttbhojnaiH| yamaH "mAdhe mAsvasite pakSe raTantyAkhyA cturdshau| tasthAmudayavelAyAM snAto nAvekSate yamam // udyvelaayaamrunnodyvelaayaam| "anarkAbhyadite kAle mAgha kRSNa ctudshau| satAravyomakAle tu tatra snAnaM mhaaphlm| snAtvA sanlayaM tu yamAn sarvapApaiH prmucyte"| atra tithiRtyatvAt gaunncaandraadrH| avAruNodaya kAla eva snAnaM pUrvoktacatudazayamatapaMNaJca // yatta udayavelAyAM sUryodayavelAyAM anarkAbhyudita itauSadarthe najiti vyAkhyAnaM tat samudra karabhASyatasatAravyometyuttarArdAnavalokaneneti / atha shivraatrivrtm| kAlamAdhavauye skAnde nAgarakhaNDaM "mAghamAsasya zeSe yA prathame phAlgunasya c| kRSNA catu. dazau sA tu zivarAtriH prkiirtitaa"| atrai kasyAstithermAghauyatva phAlgunIyatve mukhyagauNattibhyAm aviruddhe tatastu For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 125 mAdhyanantarA caturdazauzivarAtriH pasyAmupavAsa: pradhAnaM na mAnena na vastreNa na dhupena na caayaa| tuSyAmi na tathA puSyayathA tatropavAsataH / iti shaarotH| skAnde "tato rAtrau prakarttavyaM zivaproNana ttpraiH| prahare praharI nAna pUjA caiva vizeSataH // ava vausayA praharacatuSTayasAdhya vrataM prtiiyte| mrsiNhaacaarykRtekhrsNhitaayaam| "zaivo vA vaiSNavo vApi yo vA syAdanya puujkH| sarva pUjAphalaM inti zivarAtrivaSTirmukhaH / saMvatsarapradope "dugdhena prathame nAnaM danA caiva hitauyke| batauye ca tathAjyena caturthe madhunA tathA" IzAnasaMhitAyAM "mAdhe kRSNa caturdazyAM ravivAro yadA bhavet / bhaugo vApi bhaveddevi ! katrtavyaM vratamuttamam // zivayogasya yogena tdbhveduttmottmm| zivarAtrivrataM nAma srvpaapprnnaashnm| prAcANDAlamanuSyANAM bhuktimuktipradAyakam" // naagrkhnndde| "upavAsaprabhAveNa balAdapi ca jaagraat| zivarAtrestathA tasya liGgasyApi prpuujyaa| akSayAn labhate lokAn zivasAyujyamAna yAt // " pAdma *varSe varSe mahAdevi ! nage nArI ptivrtaa| zivarAtrau mahAdevaM kAmaM bhaktyA prayUjayeta" // iishaansNhitaayaam| "evameva vrataM kuryAt pratisaMvatsaraM vrtii| hAdazAbdikametaddhi caturvizAbdikaM tathA // sarvAn kAmAnavApnoti pretya ceha ca mAnavaH" hemAdriztA smRtiH| "pradoSavyApinI grAhyA zivarAtri caturdazau" // pradoSamAha vatsaH / "pradoSo'stamayATUI ghttikaahymissyte"| uI mnntrm| vaayupuraanne| "vayodazyastage sUrye catasRSvapi nADiSu / bhUtaviddhAtu yA tatra zivarAtri vrataccaret // iishaansNhitaayaam| "mAdhe kRSNacaturdazyAmAdidevo mhaanishi| zivalitayoGgata: koTisUryasamaprabhaH // tatkAlavyApinau grAhyA zivarAtrivrate tithiH / aIrAbAdadhazcoGgha yuktA yatra caturdazau / vyAptA sA dRzyate yasyAM tasyAM kuryyAt vrataM naraH" // atra "mahAnizA he ghaTike rAtremadhyamayAmayoH // iti devalokA mahAnizA paayaa| ghaTikA ekadaNDaH / evaJca yahine pradoSanizaudhobhayavyApinI For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 tithitttvm| caturdazI tahine vratam ubhayavyAtyanurodhAt / kAlamAdha. vIyo'pyevam / etena paradine ubhayavyApitve'pi pUrvadivasIyarAtri hitauyayAmapramRticaturdazausattva bahupraharavyApitvena pUrvadina eva vratamiti nirstm| yadA tu pUrvedhunizothamAtravyAptiH pareyuH pradoSamAtra vyAptistadA pUrvedyavrataM prdhaankaalvyaaptynurodhaat| "pUrvAraparedhurvA mahAnizi cturdshii| vyAptA sA dRzyate yasyAM tasyAM kuryAt vrataM naraH" // iti IzAnasaMhitAvacanAcca / etahiSayaeva bhaviSyapurANam "aIrAtrAt purastAttu jayAyogo bhaved ydi| pUrvaviDaiva karttavyA zivarAtriH zivapriyaiH" // viSNudharmottare "jayantau zivarAtrizca kArye bhadrajayAnvite / katlopavAsaM tithyante tadA kuyAcca pAraNam" // tithyante pAraNaM jayantImAtraparam atra caturdazyAmeva tat / "brahmANDodaramadhye tu yAni tIrthAni santi vai| pUjitAni bhavantIha bhUtAyAM pAraNe kRte" // iti skaandaat| "dinamAnapramANena yA tu rAtrau caturdazau / zivarAtristu sA jeyA caturdazyAntu pAraNam" // iti gautmauyaacc| yadA tu pUrvadinena nizauthavyAptiH paradine pradoSamAtra vyApinI tadA parA grAhyA pradoSavyApinauti prAgutAtvAt tithestrisndhyvyaapitvaacc| etaddiSaya eva liGgapurANaM "zivarAtrivrate bhUtAM kAmavihAM vivarjayet / eke naivopavAsena brahmahatyAM vyapohati" atrAmAvasthAyAmeva pAraNam / "zivAghorA tathA pretA sAvitrau ca cturdshii| kuyuktava kartavyA kuhvAmeva hi pAraNam" // iti vcnaat|| - tadayaM sNkssepH| yahine pradoSanizothobhayavyApinI catudazau tahine vrtm| yadA tu pUrvedya nizauthavyApinI parezu : pradoSamAtravyApino tadA pUrvedya vratam / yadA tu na pUrvedya nizauthavyAptiH paradine pradoSavyAptiH paradine pradoSavyApinI tadA prdine| pAraNantu paradine caturdazaulAbhe caturdazyAM tadalAbhe amAvAsyAyAm / tatra pryogH| prAtarudana khaH tatsadityacArya sUrya: soma iti paThitvA jalAdInyAdAya saGkalpayet "mantreNAnena For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / soyAtriyamaM bhktimaanrH| zivarAtrivrataM hyetatkariSye'haM mahAphalam / nirvighnamastu me cAtra tvatprasAdAnjagatpate !" ||iti zivarahasyAt zivarAtri ityAdinA niyamya "caturdazyAM nirAhAro bhUtvA zambho ! 'pre'hni| bhokSyehaM bhuktimuktyarthaM zaraNaM me bhavevara" // iti garuDapurANoyaM paThet / rAtrI prathamaprahare pratiSThite liGge'pratiSThite vA pratiSThAM vidhAya pUjAM kuryAt / hauM astrAya phaDiti pAdaghAtatrayeNa vighnAniHsAyaM tenaiva tAlatrayeNa karachoTikayA ca dazadigbandhanaM kRtvA bhUtazuddhi vidhAya hAM hRdayAya nama ityAdinA Sar3aGgAni nyasya haumiti mantreNa prANAyAmaM vidhAya pUjayet / pArthivaliGge cettadA vazyamANa pUjAvidhinA puujyet| tatrAyaM vishessH| hauM IzAnAya nama iti prathamaprahare dugdhe na nApayitvA punarjalena naapyitvaa| "zivarAtrivrataM deva puujaajppraaynnH| karomi vidhivaddatta rahANAdhya mheshvr!"|| ityanenAdhya dattvA gandhAdibhiH saMpUjya mUlamantra japitvA praNamya gautanRtyAdibhistaM praharaM nyet| "taDyAnaM tajjapaH snAnaM tatkathAzravaNAdikam / upavAsakatI hyete guNAH proktA manISibhiH" // iti devIpurANe sAmAnyataH zravaNAt atrApi tthaa| hitoyaprahare tu vizeSaH / hauM aghorAya nama iti danA snaanm| adhyamantrastu "namaH zivAya zAntAya sarvapApaharAya ca / zivarAtrau TadAmyarthya pramoda umayA saha // tauyaprahare tu hauM vAmadevAya nama iti ghRtena snaanm| arghya mantrastu "duHkhadAridra. zokena dagdho'haM pArvatokhara !! zivarAtrI dadAmyayaM mumAkAnta ! rahANa me"|| caturtha prahare tu hauM sadyojAtAya nama iti madhunA naanm| ayaM mantrastu "mayA kRtAnyanekAni pApAni hara zaGkara ! / zivarAtrI dadAmyayaM umAkAnta ! yahANa me"|| tato namaH zivAya iti mUlamantra japitvA prabhAte'vighnena ityAdi vakSyamANamantrAn ptthet| tathAca garuDapurANaM "mUlamanca tato jayA prabhAte tatsamApayet / pravighna na vrataM deva ! tvatprasAdAt samarpitam // kSamasva jagatAM nAtha! vailokyAdhipate! hara ! / yammayAdya kRtaM puNyaM tadrudrasya niveditam // vatprasAdAnmayA For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 tithitattvam / deva ! vratamadya samarpitam / prasavobhava me zrIman ! madabhUrti pratipadyatAm // tadAlokanamAtreNa pavitro'smi na saMzayaH / paradine brAhmaNAn bhojayitvA catuI zaulAbhe tatra tadalAbhe tvamAvAsyAyAM pAraNaM kuryyAt / tatra mantraH "saMsArakta zadagdhasya vratenAnena zaGkara ! | prasauda samukho nAtha ! jJAnadRSTi prado bhava" // atra pArthiva zivaliGgapUjAvidhiH / tatra zivavAkyaM skAnde "viprasya tu sadaivAhaM zuce ramya zuce rapi / gTatan baliM prahRcyAmi priyANAmiva darzanAt" // baliM pUjAm / tathA "zUdraH karmANi yo nityaM khoyAni kurute priye ! tasyAhamacI gRhAmi candrakhaNDa vibhUSite !" tathA "namontena zive naiva strINAM pUjA vidhIyate" // evakAreNa praNavanivRttiH / evaM zUdrasyApi tathA nRsiMhatApanIye / " sAvitrIM praNavaM yajurlakSmIM svauzUdrayornecchanti / sAvitrIM praNavaM yajurlakSmoM strauzUdro yadi jAnIyAt sa mRto'dho gacchati // iti necchanti paryanta parAzara - bhASya 'pi likhitam / govindabhadRSTatam / "vAhA praNavasaMyukta zUdre mantraM dadaddijaH / zUdro nirayamApnoti brAhmaNa: zUdratAmiyAt // gautamaH / "rAvAvudaGma ukhaH kuyyAddevakAryyaM sadaiva hi / zivAnaM sadApyevaM zuciH kuryyAdudana khaH" / sadA divArAtrau / atra hetumAha rudrajAmale / "na prAcaumavrataH zambhonadIcIM zaktisaMsthitAm / na prataucoM yataH pRSThamatodacaM samAzrayet" // yajamAnaH zambhoH prAcaumavasthitaye na samAzrayet / zambhorjagat saMhArakasyAgrataH sAMmukhyAt pacavaktrapace pradhAnaM vakta' prAcyavasthitaM ekavaktrapace sutarAM tathA / tadrUpamAha AdityapurANaM " saumya maulaundubhRttAcaM ekavaktra caturbhujaM zUlapaGkajahastaJca varadAbhayapANikam / zrAyatAcaM surArAdhya sarvAbharaNabhUSitam // zivarUpaM gRhe kuryyAt prAsAde vApyaninditam" / atrAgre pUjAniSedhAt "devAgre svasya cApyagre prAcau proktA gurukramaiH" ityasya na viSayaH / kinvabhidhAnAdiprasiddhA prAcau grAhmA etadanusArAddacyamANa pUrvAdyAgneyyAntA pUjA / ataeva tanvAntaram / "yatraiva bhAnustu viyatyudeti prAcIti tAM vedavido vadanti / tathA puraH pUjakapUjyayoSa // For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 128 sadAgamajJAH pravadanti tAntu" / evaJca devatAntarapUjA pUrvAha prAtakhena sAyaM pazcimAbhimukhena rAtrAvuda khena kAryyA | prApavimohAsyatha prAtaH sAyaM nizAsu ca iti vacanAt iti vAcaspatimizrAH | maivaM pUjAratA karokta bhaviSyapurANauyasaptAkSara sUrya mantra prastAva eva prAgAdidiniyamAbhidhAnAt / vyavahAro'pi atra na tatheti liGgapurANe / "vinA bhasmatridhuNDureNa vinA rudrAkSamAlayA / pUjito'pi mahAdevo na syAttasya phalapradaH // tasmAnmRdApi karttavyaM lalATe'pi tripuNTakaH / saMvatsaradope "tripurasya badhe kAle rudrasyAkSNo'pataM stu ye / govindavaste tu rudrAkSA'bhavan bhuvi // yadyapyekAdicaturdazamukha rudrAkSeSu mantraphala vizeSAH santi tathApi sulabhatvAt paJcavaktrasya phalamantrAvabhidhIyate / yathA skAnde "paJcavaktaH svayaM rudraH kAlAgnirnAma nAmataH / agamyAgamanAJcaiva abhakSyasya ca bhakSaNAt / mucyataM sarvapApebhyaH paJcavaktrasya dhAragAt // haM nama iti pratyeka maSTottarazataM ambA zivAmbhasA prakSAlya dhAraNIyaM "vinAmantreNa yo dhatte rudrAkSaM bhuvi mAnavaH / sa yAti narakaM ghoraM yAvadindrAzcaturdazaH " // nandipurANe / " AyuSmAn balavAn zrImAn putravAn dhanavAn sukhau / baramiSTaM labhelliGgaM pArthivaM yaH samarccayet / tasmAttu pArthivaM liGga jJeyaM sarvArthasAdhakam // " bhaviSye / " mRGgAgo zaka piNDaM tAmbakAMsyamayaM tathA / kRtvA liGgaM sakRt pUjya vaset kalpAyataM divi / vAkSaM vittapradaM liGga sphATikaM sarvakAmadam / narmadA girijaM zreSThamanyadapi hiliGgavat / kRtvA pUjaya rAjendra ! lakSmAte cepsitaM phalam" // liGgavat liGgAkAram / kAlakomudyAm / "zracAdalpaparomANaM na liGgaM kutracinnaraH / kurvI - tAGgaSThato hakhaM na kadAcit samAcaret" // ato'zautirattikA tathAcAmaraH / "guJjAH paJcAdyamASakaH teSor3azAkSaH karSostrau " iti / aGguSThataH taddRhatparvagranthitaH / " aGguSThAGguli mAnantu yatra yatropadizyate / tatra tatra bRhat parvagranthibhirminuyAt sadA " // iti chandogapariziSTAt / zivadharme / "sahasramarcayelliGgaM nirayaM sa na gacchati / rudralokamavApnoti bhukkA For Private And Personal Use Only J
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 tithitattvam / bhogAnanuttamAn " // tathA "bAlukAni ca liGgAni pArthi vAni ca kArayet / sahasrapUjanAt so'pi labhate vAJchitaM phalam // tatazcAmukatithAvArabhyAmukalAbhakAmaH sahasramitapArthiva zivaliGga pUjanamiti ca yathAsthAne vAkyaM deyamiti / brahmapurANe / " yAvatra dauyate cAya bhAskarAya niveditam / tAvanna pUjayeddiSNuM zaGkaraM vA mahezvaraum" // rAghavabhaTTaSTatam / "sarvatraiva prazasto'na: zivasRyyacca naM vinA // prajJaH zaGkhaH / agnipurANe" talliGgeH pUjayenmantraiH sarvadevAn pRthak pRthak / dhyAtvA praNavapUrvantu tatrAnnA susamAhitaH / namaskAreNa mantreNa puSpANi vinyaset pRthak // devIpurANe / "mRdAraNasaMghaTTa pratiSThAhvAnameva c| srapanaM pUjanaJcaiva visarjanamataH param // haro mahezvaracaiva zUlapANiH pinAkaSTak / pazupati: zivazcaiva mahAdeva iti kramAt // atra pUrvokta saptakarmANi paravacanokta saptanAmabhiH kriyAnurUpavibhaktimadbhiyathAyathaM kAryANi / zradRSTArthayorarthakramAsambhavena pAThakramAdevAvAhanAt prAk pratiSThA zrADe kuzAsanadAnavat / tatrAnuThAnaM harAya nama iti mRdAharaNaM mahezvarAya nama iti saMghaTanaM zUlapANe i supratiSThito bhaveti pratiSThA / dhyAyetrityaM mahezamityAdinA dhyAtvA pinAkaSTak ihA gacchetyAvAhanaM pazupataye nama iti svapanam etatyAdyaM namaH zivAya namaH evamardhyAdinA pUjayet / visarjanAt pUrvaM bhaviSyapurANoktaM svabhAvasiddha prAccaizAnyAdidikSu vAmAvarttena pUjanam / yathA sarvAyacitimUrtaye namaH bhavAya jalamUrttaye namaH rudrAya agnimUrtaye namaH / ugrAya vAyu mUrttaye namaH bhaumAya AkAzamUrtaye namaH pazupataye yajamAna mUrttaye namaH mahAdevAya somamUrttaye namaH IzAnAya sUryamUrttaye namaH / "mUttayo'STau zivasyaitAH pUrvAdikramayogataH / zrAgneyyantAH prapUjyAstA vedyAM liGge zivaM yajet // tato mahAdeva kSamasva iti saMhAramudrayA visarjayet / nandipurANe / "gobhUhiraNyavastrAdivali puSpanivedane / jJeyo namaH zivAyeti mantraH sarvArthasAdhaka: I sarvamantrAdhikakhAyamoGkArAyaH SaDakSaraH / tamatra jApau tatkarma For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / 131 atsthtmaansH| niSkAmaH puruSo rAjan ! sa rudrapadamaate // bhavizthe pazcAkSaramupakramya / "apavitraH pavitrIvA sarvAvasthAM gato'pi vaa| mahApAtakayukto vA mantrasyAsya nape ythaa| adhikArI bhavet sarva iti devo'bravIzivaH // iti tathetyarthaH / pUrvokta yathA padAnurodhAt tena yathAdhikArI bhavet tathA anvaudityrthH| tathA "sarveSAmeva pAtrANAM paraM pAtraM mheshvrH| patantaM vAyate yasmAdatauva nrkaarnnvaat| zivamuddizya yahattaM sarvakAraNa kaarnnm| tadananta phalaM dAturbhavatauha kima tm| davA naivedya vastrAdi nAdadauta kadAcana / tyaktavyaM ziva muddizya tadA dAnena ttphlm"|| pAdAne grhnne| zivadharme / tasmAt puSpaiH phalaiH patrastoyairapi ca yat phalam / tadananta phalaM jJeyaM bhaktirevAna kAraNam" // bhaviSthe "liGgAnulepanaM kArya divyagandhaiH sugdhibhiH| varSa koTizataM divyaM zivaloke mahIyate" // shivdhrm| "tasmAt puSpa pradAnena liGgeSu pratimAsu c| azautivarSakoTaunAM durgatiM na naro vrajet // skaande| "zuSkANyapi ca patrANi zrIvRkSasya sdaivhi"| dAtavyAnoti zeSaH / bhaviSthe / "dhustarakaizca yo liGgaM malat pUjayate nrH| sa go lakSaphalaM prApya zivaloke mhiiyte| vilvapatrairakhaNDezva yoliGga pUjayet st| sarvapApairvinirmuktaH zivaloke mahIyate // tathA "sarvakAma pradaM vilva dAridrasya praNAzanam / vilvapatrAt paraM nAsti yena tuSyati shngkrH"| tathA "kezakoTApaviddhAni niziparyuSitAni c| svayaM patita puSpANityajedupahatAnyapi" // tthaa| "devadArusametaJca srjriivaaskundurum| zrIphalaM cAjyamizcantu dattvApnoti parAM gatim / saja: zAlarasa: zrIvAsaH srldrvH| kunduruH zaileyam / "ebhyaH saugandhikaM dhapaM SaT sahasraguNottaram / aguru zatasAhasraM diguNaJcAsitAgurum / guggu le tamaMyukta sAkSAt gTahNAti zaGkaraH" // tathA "tailenApi hi yodadyAtAbhAvena maanvH| tena dIpapradAnena zivavadrAjate bhuvi" // nndikekhre| "atha bhaktyA zivaM pUjya naivedyamupakalpayet / yad For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 tithitattvam / yadevAtmanaH zreyastattadIzAya klpyet| zAlitaNDala prasthaya kuryyAdannaM susNskRtm| zivAya taM caruM dadyAccaturdazyAM vishesstH"| prasthamAnaM praaguktm| zivamarvastre skaandm| "ekamAtraphalaM pakkaM yaH shmbhovinivedyet| varSANAmayutaM bhoge: krIr3ate sa shivepur| ekaM mocAphalaM pakkaM ya: zivAya nivedyet| varSalakSa tathA bhogaiH zivaloke mahIyate" // zivapurANa / "naivedyaM kRtasaMyukta madhuparka nivedyet| agniSTojastha yajJasya phalamApnoti mAnavaH" // mocAphala kdliiphlm| zivasarvakhe skAndam paripakkaM susaMmRSTAjyAsaktaM susaMskRtam / zivAya mAMsa dattvAtu zRNu yat phlmaapnuyaat| azeSaphaladAnena yatphalaM parikaurtitam / tatphalaM prApnayAnityaM sarve mAMsanivedanAt" / shivdhrme| "liGgavedo bhavedde vIliGga mAkSAt mahezvaraH / tayoH saMpUjanAt syAtAM devaudevazva pUjito" // deviipuraanne| *savyaM vrajettato'savya praNAlaM naiva laayet| ekIbhUtamanArudre yaH kuryAt tri: pradakSiNam // chinnastena bhavagranthina tasya punrudbhvH'| bhvissthe| "jAnubhyAM caiva pANibhyAM ziramA ca vicakSaNaH / kRtvA praNAmaM deveze sarvAn kAmAnavApnuyAt / linggpuraanne| "gandhapuSpa namaskAraiH mukha vAdyaiva srvshH| yo mAmayate tava tadA tuSyAmyahaM sadA // mahAbhArate / "sarvalakSaNahIno'pi yukto vA srvpaatkaiH| sarvaM tarati tat pApaM bhAvayan zivamAtmanA" // raaghvbhttttkRtm| "adhomukhe vAmahasta UhAsya dksshstkm| kSiptAGgallauraGgalaumiH saMgTahya privrtyet| proktA saMhAra mudreya marpaNe tu prazasyate" / arpaNe Atmanauti shessH| skAnde "nirmAlyaM yo hi madbhatyA zirasA dhaaryissyti| pazucibhitramAdo naraH pApasamanvitaH // narake pacyate ghore tiryagyono ca jaayte| brahmahApi zucirbhUtvA nirmAlya yastu dhArayet / tasya pApa mahacchaughraM nAyiSye mhaavrte"| zuciH sAnAdineti zeSaH / evaJca "spRSTvA rudrasya nimAlyaM savAsA bhAnu taH shuciH'| iti kAlikApurANauyamazaciviSayam / anupanotaviSaya iti zrI. dvttH| baDhca rdyprishissttm| "agrAhya zivanaivedya For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 133 patra puSpaM phalaM jalam // zAlagrAma zilAsparzAt sarvaM yAti pvitrtaam| bhojadevadhRtam / "caitre kRSNa caturdazyAmaGgArakadimaM bhavet / pizAcatvaM punarna svAgaGgAyAM svAnabhojanAt" / kaalikaapuraannm| "yo yaha vAnarataH sa tatraivedyabhacakaH / samAnaM tvanyanaivedyaM bhakSayedanyadaivataH / kevalaM sorazevetu vaiSNavo. maiva bhacayet" // rAjamArttaNDe / "dhavalitakala se nyastaratapatAkA haubhavane / caitrAsitabhUtadine pAparujaM dUrato dhatte " // caitre kRSNa caturdazyAM kaThinyAdibhiH zukkokkate ghaTe raktapatAkA yuktAM brahauzAkhAM vidhAya gRhopari sthApayet / atha madanacaturdazau / skandapurANa maurAgamayoH / " madhumAse tu saMprApte zuklapace caturdazau / proktA madanabhanauti sidA tu mahotsave // pUjayiSyanti ye mastadaGgabhavapallavaiH / taM yAnti paramaM sthAnaM madanasya prabhAvataH // caite mAmi caturdazyAM madanasya mahotsavaH / jugupsitoktibhistatra gautavAdyAdibhirnRNAm // bhagavAMstuSyate kAmaH putrapautravibarDanaH / / / na mAnayanti ye parvamAdanaM mAnavAdhamAH teSAM puNyaphalaM dattaM mayA te caitramAsikam // devala: "caitra zuktacaturdazyAM yaH svAyAt zivasannidhau / pizAcatvaM na tasya svAdgaGgAyAntu vizeSataH // " " atha paurNamAsa 1 sA caturdazoyutA grAyugnAt / gramaH / " pacAnte zrotasi svAyAt tena nAyAti matpuram " // viSNuH / " dRzyate sahitau yasyAM divi candra paurNamAsautu mahato jJeyA saMvatsare tu sA / tasyAM nAnIpavAsA bhyAmakSayaM parikIrttitam sahitau mAsasaMjJA nimittakRtikAdinacavagatau mahAkArttikyAdidarzanAt / tathA ca rAjamArttaNDaH / "mAsasaMca yadA Rce candraH saMpUrNamaNDalaH / guruNA yati saMyogaM sAtithirmato khAtA / skAndamAtyayoH / " paurNamAsISu caitASu mAmacasahitAsu ca / etAsu khAnadA nAbhyAM phalaM dazaguNaM smRtam" // vaizAkhImupakramya yamaH / "gaurAn vA yadi vA kRSNAn tilAn caudreNa saMyutAn / prauyatAM dharmabAjeti pitRRn devAMzca tarpayet // yAvajjIvamataM pApaM tatkSaNa / 12 For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134 tithitattvam / deva nshyti| abdAyutaJca tiSThetta vargaloke na saMzayaH / brhmpuraanne| "mahAjyeSThayAntu yaH pazyet puruSaH purussottmm| viSNulokamavApnoti mokSa gaGgAmbamanjanAt // aindra guruH zazaucaiva prAjApatye rvistthaa| pUrNimA guruvAreNa mahAjyeSTho prakIrtitA" 5 aindra jyesstthaayaam| prAjApatye rohiNyAm / vinA guruvaarennaapi| "aindra guruH zazaucaiva prajApatye rvistthaa| pUrNimAjyeSThamAsasya mahAjyeSThau prakaurttitA" // anurAdhAsthagurAvapi / "aindra maitre yadA jovastatyaJca dazake raviH / pUrNimA zakracandreNa mahAjyeSThau prakIrtitA" // anurAdhAsthacandre'pi vyaaghrbhuutiH| "aindraH vathavA maitre gurucandrau ydaasthitau| pUrNimA jya TamAsasya mahAjyaiSThau prakIrtitA" / raajmaartnnddH| "jya The saMvatsarecaiva jyeSThamAsasya puurnnimaa| jyeSThAbhena samAyuktA mahAjya Thau prakauti tA" // jyeSThasaMvatmaraca "jyeSThAmUlopage jauve varSa syAcchakadaivatam" // iti viSNudharmottaroto graahyH| na tu saMvatsarAdi paJcakAntargata varSavizeSaH jya STha iti varSavizeSaNasya vaiyapitteH / saMvatsare yadi syAditipATha: kAlpanika: prapaJcastu malamAsatattve'nusandheyaH / viSNudharmottare brahma puraannm| "mAmi jya SThe tu saMprApte nakSatre shkrdaivte| paurNamAsyAM tadA mAnaM sarvakAmaM hriiijaaH|| tasmin kAle tu ye mAH pazyanti purussottmm| valabhadraM subhadrAJca te yAnti padamavyayam" // skndpuraannm| "jya SThayAmahaJcAvatorNastat puNyaM janmavAsaram / tasyAM me sapanaM kuryAt mahAmAnavidhAnataH / jyoSThayAM prAtasta ne kAle brahmaNA sahitaJca maam| rAmaM subhadrAM saMmrAjya mama lokamavApnuyAt // vissnnudhrmottre| "porNamAsI tathA mAghau zrAbaNau ca nrottm| prauSThapadyAmatauyAyAM tathA kRSNa tryodshau| etAMstu pAikAlAn vai nityA nAha prajApati:" // atra pUrvadine saGgavalAbhe rohiNalAbhe vA paradine saGgavAlAbhe pUrvadine shraahm| "zaklapakSasya pUrvAhna thAI kuryAt vickssnnH| kRSNapakSAparAjhe tu rohiNantu na lakhabet" iti| vAyupurANAta ubhaya dine ta tamAme ta paradina / For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / zalapakSe tithioti vacanAt evamakSaya tRtIyAdAvapi / pASAr3ha kArtikamAghapaurNamAsauSu daanmaavshykm| tathAcAyodhyAkAra bhrtshpthe| "pASAr3hau kArtiko mAghI tithayaH puNyasambhavAH / apradAnavatoyAntu yasyAryonumato gataH // pradAnavato dAnarahitasya etAstithayoyAntu prAyaH! zrIrAmacandrogatoyasyAnugata ityarthaH / uttaravAkya yacchabdAta na tcchbdaapekssaa| pratha kojAgara ktym| kalpatarau brahmapurANam "AzvayunyA paurNamAsyAM nikumbho baalukaavaat| prAyAti saMnayA bhAI katlA yuddha sudAruNam // tasmAttatra narairmArgAH khagehasya smoptH| zodhitavyAH prayatnena bhUSitavyAza maNDanaiH / puSyAdhya phlmuulaansrsspprkraistthaa| vezmAni bhUSitavyAni mAnAvarNavizeSata: / susAtairanuliptazca narairbhAvyaM savAndhavaiH / divA tatra na bhoktavya manuSyaizca vivekibhiH|| strIbAlamukhavRddhazca bholavya pUjitaiH suraiH" // pUjitaiH surairiti vizeSaNe tauyA tena pUjitamarityarthaH "pUjyAzca saphalaiH puSpa stathA hAroDa bhittayaH / hAropAnte sudIptastu saMpUjyo havyavAhanaH // yavAkSatatopetaistA laizca sutrpitH| saMpUjitavyaH pUrNenduH payasA pAyasena ca // skandaH samAyaskandazca tathA nandau kharo muniH| gomadbhiH surabhiH pUjyA chAgavadbhihutAzanaH // uravavadbhivaruNo gajava dbhivinAyakaH / pUjyaH sAkhaidha revanto yathA vibhavavistaraiH // tataH pUjyonikumbho'pi samAMsaistilataNDulaiH / sagandhibhitopetaiH kaSarAkhyaizca bhUribhiH // brAhmaNAn bhojayitvA tu bhoktavyaM maaNsvrjitm| vaDipArzva garneyA dRSTyA kaur3AH pRthagvidhAH" // tatazca hAroDa bhitti havyavAhana pUrNendu sabhAryarudra skanda nandIzvaramunayaH sarvaiH pUjyAH / hAroDa bhitti zabdo'tra bahuvacanAntaH nandaukharo munirakaH / gomatA surabhiH chAgavatA hutAzanaH meSavatA varuNaH hastimatA vinAyakaH / akhavatA revantaH sarvaireva nikumbhaH pUjyaH mahArNave liGgapurANam / "pAkhine paurNamAsyAntu carajjAgaraNaM nizi / kaumudI sA samAkhyAtA kAryA loka vibhuutye|| kaumudyAM pUjayenna: For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136 tithita svm| momindra marAvate sthitm| sugandhinizisahezo'nogaraNaM carait" // tathA "nizauthe varadA lakSmIH kojAgartIti bhaassigau| tasmai vittaM prayacchAmi aH kaur3A karoti yaH / nArike laicipiTakaiH pitRn devAn samace yet| bandhazca prauNayetena svayaM tadazano bhavet // patra nizauti nizotha iti cAbhidhAnAt gatrikRmidam / tataca "pradoSavyApinI grAhyA tithinakavate mdaa| pradI. So'stamyAduI ghaTikAhamiyate" / iti vatsavacanAt / yahina pradoSanizothobhaya vyApanau paurNamAsau tahina kojaagrkktym| ubhyvyaatynugedhaat| yadA tu pUrvadine nizothavyAptiH paradine pradoSavyAptistadA paredAmtatvatyam / pradhAna puujaakaalvyaapynurodhaat| yadA tu pUrvadine nizothavyAptiH padine na pradoSavyAptistadA sutarAM pUrveAstatvAtyam / "ahaH su tithayaH pusyA: karmAnuSThAnato divaa| natAdivatayoge tu rAtriyogo viziSyate // iti vacanAt / vivajayedityanutto matsya sUkte / "mahAlakSmayAstu tulasI jhiNTikAM kAJcananta thA" lakSmIdhyAnamAditya puraanne| "pAthAkSa mAlikAmbhojazRNibhiryAmyamomyayoH / panAmanasthAM dhyAyecca zriyaM trailokyamAtaram / gauravaNAM sarUpAJca srvaalngkaarbhuussitaam| rauksa padmavyagrakarAM varadAM dakSiNena tu" // pAzati dakSiNe pAyAca mAlAbhyAM vAma padmAGkuzAbhyAM bhUSitAM vAmakara hemapadmaM dakSiNakare varaM dadhataumityarthaH / tataH pAdyAbhiH saMpUjya "namaste sarvadevAnAM varadAsi hripriye| yA gatistvat prapannAnAM sA me bhUyAttvadarcanAt // vizvarUpasya bhAAsi padma padmAlaye shbhe| sarvataH pAhi mAM devi! mahAlakSmi namo'stu te // ityanena natvA puujyet| indrdhyaanmaaditypugnne| "catudanta gajArUr3ho vajrapANiH purndrH| zacIpatizca dhyAtavyo nAnAbharaNabhUSitaH" // pAdyAdibhiH sNpuujy| "vicitrarAvatasthAya bhAsvat kuliza paagye| paulomyAliGgitAGgAya sahasrAkSAya te nama:" / ityanena puSyAlitrayaM dattvA prnnmet| tataH kuveraH pUjya iti rudrdhrH| taM pAdyAdibhiH saMpUjya "dhana For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / dAya namastubhyaM nidhipadmAdhipAya c| bhavantu tvat prasAdAnme dhanadhAnyAdisamyadaH // iti puSpAnnalinayaM dattvA praNamet / patra sarveSAM pradoSe pUjeti rudrdhrH| na ca nikumbhaparyantAnAM pUrvAha eva pUjanaM nirapavAdamiti vAya divA tatra na bhoktAvyam ityupakramya pUjyAzca saphalaiH parityAdinA viziSya pUjAmabhidhAya bhoktavyamityabhidhAnAdrAnAveva puujaabhojne'vmmyte| ataevAzaktAnAmeva bhotAvyaM pUjitaiH suraiH ityabhidhAnena viziSya divApUjanabhojane vihite| yoginautantra / "viriJjestu rahe TakkAM ghaNTAM lakSmaurahe tyjet| sarvavAdyamayoM ghaNTA vAdyAbhAve pravAdayet // lakSmauvAkya "prakIrNabhANDAmanavekSya kAriNI sadA ca bhattaH prtikuulvaadiniim| parasya vezmAbhiratA malajjAmiva vidhAM stroM parivajayAmi / maarknnddeyH| "ziraH sapuSpa caraNau supUjitau vraanggnaasevnmlpbhojnm| anagnazAyitvamaparvamaithunaM cirapranaSTAM zriyamAnayanti SaT // mAnuSAsthi rahe yatra ahorAtrantu tiSThati / tatrAlakSmi tavAvAsastathAnyeSAntu rksssaam| sUrpadAnAdikaM yatra padAkarSa tathAsanam // harivaMze / "yatra hoH zrIH sthitA tatra yatra zraustatra snntiH| sabatiIMstathA zroza nityaM kRSNa mahAtmani" // matsyapurANam / "sthiropAyo hi puruSaH sthiraureva jaayte| rakSituM naiva zaknoti capalacapalAM zriyam // avazya suyogavatAM zraurapArA bhavet sdaa| brahmaprotsAhitA devA mamanthuH punarambudhim" // kRtyakaumudyAm / "nArikelodakaM pautvA arjAgaraNaM nishi| tasmai vittaM prayacchami ko jAgarti mahItale" // atha cturnggm| akSakrIr3AyAM vyAsayudhiSThirasaMvAdaH prcrti| yudhiSThira uvaac| "aSTakoSThayAJca yA kraur3A tAM meM brUhi tpodhn| prakarSeNaiva me nAtha catUrAjI yathA bhaveta" // vyAsa uvAca / "aSTau koSThAn samAlikhya pradakSiNa krameNa tu / aruNaM pUrvataH katlA dakSiNe haritaM balam // pArtha ! pazcimata: pautamuttare zyAmalaM balam / rAjo vAme gajaM kuryAt tasmAdakha tatastarim // kuyAt kaunteya purato yuddhe patticatu For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadhitaSam / STayam / koNe naukAhitIye'kha batauye ca gajovaset // turIye ca vasedrAjA vaTikAH purataH sthitAH / paJcakena vaTaugajA catukaNaiva kunnaraH / vikeNaiva calatyavaH pArtha naukAiyena tu| koSThamekaM vila vayAtha sarvato yAti bhUpati: // agra eva vaTauyAti balaM hntygrkonngm| yatheSTa kucaro yAti caturdikSu mhiipte| tiryakturaGgamo yAti viyitvA trikoSTha kam / koNa koSThahayaM laGghana brajenaukA yudhisstthir| siMhAsanaM catUrAjI nRpAkaSTaJca SaTapadam // kAkakASThaM vRhadrokA maukA kaSTa prkaarkm| ghAtAghAte vaTonaukA balaM inti yudhiSThira // rAjA gajoiyazcApi tyavAghAtaM nihanti ca / atyantaM svabalaM rakSet kharAja balamuttamam // alpasya rakSayA pArtha hantavya balamutta. mam // naukAyAzcatvAri padAni avasyASTau padAni ityAdhikya mshvsy| "mataGgajasya gagA rAjA kaur3ati nirmaram / tasmAt sarvabalaM dattvA rakSa kaunteya kuJjaram // siMhAsanaM caturAjo yadavasthAnato bhvet| sarvasainya gajairvApi rakSitavyo mahIpatiH // anyadrAjapadaM gajA yadA yAto yudhiSThira / tadA siMhAsanaM tasya bhaNyate nRpasattama // rAjA ca nRpati havA kuyAt siMhAsanaM ydaa| higuNaM vAhayet paNyamanyathaikaguNaM bhavet" / dviguNaM paNya TAtayatvena praapyet| "mitra siMhAsanaM pArtha yadArohati bhUpatiH / tadA miMhAsanaM nAma sarva nayati tabalam // yadA siMhAsanaM kattuM gajA sssstthpdaashritH| tadAghAte'pi hantavyo balenApi surakSitaH // vidyamAne nRpe yazca sva koye ca nRptrym| prANoti tu yadA tasya catUrAjau tadA bhavet // nRpeNaiva nRpaM hatvA catUgajo yadA bhavet / higuNaM vAhayet paNya manyathai kaguNaM bhavet // svapadasthaM yadA rAjA rAjAnaM inti paarthiv| caturaGge tadA bhUpa vAhayecca caturguNam // yadA siMhAsane kAle catUrAjI samusthitA / catUrAjI bhavatyeva na tu siMhAsanaM nRpa" // atredaM vauja ubhayathA madhe'pi parasiMhAsanAdhikArAt para rAjabadhe zauyyAdhikyaniSkaNTa kalvadarzanAt kroDAyAmapi tathA klpyte| "rAjadayaM yadA haste prAtmano rAzi saMsthite / pareNa saMtazcaiko balenApya For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / 138 pahAryate // rAjadayaM yadA haste na syAdanyakara prH| tadA rAjA hi rAjAnaM ghAta'pi taM haniSyati // nRpAkaTo yadA rAjA gamiSyati yudhisstthir| ghAtAghAte'pi intavyo rAjA satra na rakSakaH // koNaM rAjapadaM tyaktvA vaTikAntaM yadA vrajet / vaTau ca SaTpadaM nAma tadA koSThavalaM nayet // yadA tasya bhavet pArtha catUrAjau ca SaTpadam / tadApi ca catUrAjI bhavatyeva na saMzayaH // padAteH SaTpade viDe rAjA vA hastinA tthaa| SaTpadaM na bhavettasya avazyaM zRNu pArthiva // saptame koSTha ke yat syAiTikA dazamena vai| tadAnyonyacca intavyaM sukhAya durvalaM valam // vivaTokasya kaunteya puruSasya kdaacn| SaTpadaM na bhavatyeva iti gotmbhaassitm| naukaikA vaTikA yasya vidyate khelane ydi| gAr3hAvaTauti vikhyAtA padaM tasya na duSthati" // padaM rAja padaM konnpdcc| "haste raDebalaM nAsti kAka kASThaM tadA bhvet| vadanti rAkSasA: sarve tasya nasto jayAjayo / prosthite paJcame rAti mRte vayAca ssttpde| prazaucaM syAttadA inti calitvA cAlitaM balam / hirAvRttyAgate tasmAt hanyAt parabalaM jyo| pArtha siMhAsane kAle kAkakASThaM yadA bhvet|| siMhAsanaM bhavatyeva kAkakASThaM na bhnnyte| upariSTaJca yat sthAnaM tasyopari ctussttye| naukAcatuSTayaM yatra kriyate tasya naukyaa| naukAcatuSTayaM tasya hahaboketi bhaNya te| na kuryyAdekadA rAjan gajasyA. bhimukhaM gajam // yadi kurvIta dharmAnaH pApagrasto bhvissyti| sthAnAbhAve yadA pArtha istisaMmukham // kariSyati tadA rAjan iti gotamabhASitam / prApte gajaiye rAjan hantavyovAmato gajaH" // iti cturnggkaudd'nm|| vaiSNavAmRte skandapurANam / "pauSyAntu samatItAyAM yAvat bhavati pUrNimA / mAghamAsasya devendra pUjA viSNo vidhiivte| iti paurNamAsya ntamAghamupakramya "pitRNAM devatAnAJca khUna kaM naiva dApayet / dattvA narakamApnoti bhuJjIta brAhmaNo yAda / brAhmaNo mUlakaM bhuktA careJcAndrAyaNaM vratam / anyathA narakaM yAti cavaviTazUdra eva c| varaM bhUnAmabhacya ntu pivehA For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 tithitattvam / gahitaJca yt| vajanauyaM prayatnena mUlakaM madirA. samam // ___ phAlgunapaurNamAsyAM dolayAtrAmAha katyacintAmaNI brahmapurANam / "naro dolAgataM dRSTvA govinda puruSottamam / phAlgunyAM saMyato bhUtvA govindasya puraM vrajet // skandapurAgIya puruSottamamAhAtmo jntriNshaadhyaaye| "phAlagunyAM kaur3anaM ku-holAyAM mama bhUmi pa" // vissnnupuraanne| "catu. dazyaSTamocaiva amAvasyAtha pUrNimA parvANyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva c| strotala mAMsasambhogI parvaskheteSu vai pumaan| vigamanabhojanaM nAma prayAti narakaM mRtaH // atha rvisNkraantiH| bhvissymaatsyjyotissss| "mRgakarkaTa saMkrAntau hetUdak dkssinnaaynne| viSavatI tulAmaSe golamadhye tathAparA:" / mRgo makaraH golorAzicakram / "dhanurmithunakanyAsu maune ca ssddshiityH| vRSa vRzcika siMhaSa kumbhe viSNu padau samatA" devI pugnnm| "yAvahiMzakalA. bhuktA tatpuNya cottraaynne| niraMze bhAskare dRSTe dinAntaM dakSiNAyane // aIrAne tvasaMpUrNa divaapunnymnaagtm| AIrAtre vyatIte tu vijJeyaM cApare'hani // saMpUrNacAIrAne ca udayestAmaye'pi vaa| mAnAI bhAskare puNyamapUrNe zarvarodale / saMpUrNa tUbhayorjeyamatireke pre'hni| SaDazautimukhetIte vRtte ca viSuvadaye // bhaviSyatyayane puNyamatIte cottarAyaNe / pAdau puNya vijAnIyAt yadyabhinnA tithirbhavet // viMzakalA viMzatitamau kalA saMkrAntikSaNAva yAvat bhavati tAvat punnym| niraMze'zakazUnye saMkrAntikAle hi bhAskaro'zakarahito bhavati tasmin dRSTe diveti yAvat dinacca dinakarakarasaMskRtA striMzabADikA iti jyotirvidaH / tadantaM tat samAptiM yAvat tAvat puNyam / tathA ca vRhahaziSThaH "triMzat karkaTe nADyomakare viMzatiH smRtAH // nAr3I daNDaH / "utpalAdipalaM SaSTyA vipalAttu palaM nyet| palAt SaSTyA nayebAr3oM tat SaDyAtu verdinam // iti siddhaantsndrbhaat| tatazva devIpurANa vRhadaziSThayorekavAkyatayA kalAnAdyoH paaytaa| For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 141 rAvisaMkramagatvA aIgatviti arUMpUrNe kalAnya naarthgye| "kalAnyUnAI rAta tu yadi saMkramaNa bhvet| tadahaH pukhamicchanti gAgya gAlavagotamA: / iti katyAMcantAmagni varSakatyakRtagagada ca nAt / kAlako mudyAzca / gAlavetyatra hAgaita iti paatthH| tatazca kalAnya nAIvAbhyantarI hAdaza kheva maMkrAntiSa anAgataM nAgataM saMkramaNena yatra divA tadeva puNyaM puNyamanakaM tatta pUrvadinaM tadaiva saMkrAnteranAgatatvamabhavAt sena saMkramaNakAlAdagiva divA pagaI nAnAdikaM kartavya. mityyH| aIgo vyatIte kalAdhikAIgatre vyatIta / pUrNe'IrAva rAtrimadhya kaanyoH| kalAnya nAgaviti vacanAnantaraM bhujavala bhaume "baIgatre kalAdhikya yadA saMkra. mate rviH| tadottaradinaM grAhyaM snaandaanjpaadissu| AIrAve tu saMpUrNe yadA saMkramate raviH / prAhurdina dayaM puNyaM tyakA makarakarkaTo" iti vacanAbhyAM tathA prtiiteH| kAlaviveke kAla komudyAJca zAtAta pajAbAlo "pUrNa cedaIgo tu visaMkramAM bhavet / prAhurdinadayaM puNyaM tyatvA makara karkaTo" / etayoyavasthAmAha kAlamAdhavauye bhvissyottrm| "mithunAt kakisaMkrAntiyadi syaadeshmaalinH| pradoSa vA nizauthe vA kuryyAdahani pUrvataH // kArmukacca parityajya jhaSaM saMkramate rviH| prabhAte vAI rAtra vA snAnaM kuryAt pare'hani* // tatazca gatrimadhyadaNDa hayAtmakAI rAtrasaMkrAntAvadaye'stamaye'pi vetya nanodayopakramamastamayAnta mAnAI puNyam / evaJcobhayadine puNyakAle pUrvadinAkaraNa eva paradine "khaHkAryamadya kartavyaM pUrvA caapraahnikm| na hi pratIkSate mRtyuH kRtamasya navA kRtam // iti liGgapurANAt mokssdhrmaacc| tatrApi dakSipAyane pUrvadinAI mAmiti vizeSaH / uttarAyaNe paradinAI mAtramiti vizeSaH / mAnAI miti bhAskare bhAskagepalakSite kAle diveti yAvat tasmin saMkramaNe'pi mAnAI puNyam etacca viSuvaSaDazauti vissym| ayana kAlayoH pUrvamuktatvAt viSNu padyAzcobhayataH SoDaza kalAnAM paJcadazanADikAnAM vA puNyatvasya ghAtAtapAdivacanena vkssymaanntvaat| tena divA For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 tithitattvam / saMkramaNa evAyanAditvena puNyakAle vishessH| rAtrisaMkramaNe tu aI rAtrauya makarakarkaTa saMkramaNavyatirikta sarveSAM tulyateti / apUrNe zavaraudale kalAnyUnAI rAtre ityatrApi maanaaiimitvnussjyte| divApumiti yatprAgukta patra tadeva mAnAIvena vishessitmitypunruktiH| evamudayAstamaye yanmAnAI - mukta tat kimekadine dinayorveti tatrAha saMpUrNetUbhayoriti ubhayoH pUrvA paradinayormAnAI puNyaM tena pUrvadinasyAstamayaparyanta paradinasya 'udayamArabhya mAnAI puNyamityarthaH / atireke aIrAcAt parataH saMkramaNe pare'hani mAnAI puNyamityanuSa jyate / mAnAIntu praharadayam "aIrAbAdadhastasmin mdhyaahsyoprikriyaa| jaDaM saMkramaNe bhAnorudayAt prhriym| pUrNAI rAtrasaMkrAntau he dinA tu puNyade" / iti saMvatsarapradIpa gaGgAvAkyAbalota vaziSThamoradharmavacanai kavAkyatvAt "graIrAbAdadhazcaiva dinAI syoprikriyaa| Urddha saMkramaNe bhAnorudayAt praharahayam" // iti bhojarAja kalyacintA. maNihataikavAkyatvAcca / adhaH pUrvam aDDe parata: kriyA naanaadikaa| evaJca gargavacanastha tadahariti yAmadayaparam anyathA mUlabhUta atyntrklpnaaptteH| evaJca Sar3azautimukhe tote ityATi divA sNkrmnnvissym| tena divA Sar3azauti saMkramaNe bhUte bhaviSanmAnAI puNyam evaM vissuvhye'pi| divotarAyaNe'pi bhaviSyabiMzatidaNDAnAM puNyatvam anottarAyaNasya pRthagabhidhAnAt ayana iti padaM dakSiNAyanapara govalauvadda. nyAyAt tena divA dakSiNAyane bhavithati bhUtatrizaddaNDAnAM puNyatvam evacca Sar3azotyAdiSvapyavakAzamalabhamAnam "arvAk SoDaza vijJeyA nAr3AH pazcAJca Sor3aza kAla: puNyo'ka saMkrAntarvi hadbhiH parikautita:" // iti zAtAtapoyam / "pratItAnAgatobhogonADAH paJcadaza smRtaaH| iti devIpurANauyaJca vacanaM divA viSNu pdauvissym| ataeva jAbAli vRziSTho "puNyAyAM viSNa padyAJca prAk pazcAdapi Sor3aza" // aIgo vizeSamAha bAdAvityAdi bhaIrAcasakrAntAvAdI pUrvadina eva mAnAI yadyabhivA saMkrAnti kAle pUrvadine ca For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 143 ekava tithirbhavet tena madhyarAtre saMkramaNe yadumaya dinamAmAI puNyamukta tnitithivissym| aaute punaraIrAce pUrveNAjhA tithyabhede'pi parasyaiva pUrvAI' puNyamiti tAtya aarthH| evaJca rAtrisaMkrAnto dina eva pUNyatvAbhidhAnAt / "rAhudarzanamaMkrAnti vivaahaatyyvRddhissu| sAnadAnAdika kuyyanizi kAmyavrateSu ca // iti devalena dina saMkramaNasya rAvipraviSTa puNya kAlAMze saMkrAntinimittena snAnadAnAdi vidhIyate iti| yattu "mandA mandAkinauvAMkSI ghorAcaiva mhodrau| rAkSasau mizritA proktA saMkrAntiH saptadhA nRp| mandA dhraveSu vijJeyA mRdau mandAkinI tathA // kSipre dhvAMkSI vijAnauyAdugreghorA prkiirtitaa| carairmahodarau jayA karaiRkSava raaksssau| mizritA caiva vijJa yA mizritakSaya saMkrama" // ityetyairdAdazaskheva saMkrAntiSa dhravAdi nakSatrayogA. mandAdirUpatayA saptadhA bhinnaasu| "tricatuH paJcasaptASTa nava hAdaza eva c| krameNa ghaTikA tAstat puNya pAramArthikam" // iti devIpurANa eva tricaturAdighaTikAnAM puNyatva. mutram taddivArAnamostattakAlopadezAdavakAzamalabhamAnaM sadhyAdayasaMkrAnti viSaya miti smyprkaashH| dhruvAdigaNastu daupikAyAm "ugraH pUrva madhAntakA dhruvagaNa strINya ttarANi vabhUtAditya hAratrayaM caragaNaH puthAkhi hastAladhuH / citrAmitramRgAntyamaM mRdugaNastaukSaNohi sTrendrayuk mizro'gniH sa vizAkhabhaH zubhaphalAH sarvekhakatye gnnaa:"|| antako bharaNI svabhU rohiNI vAtAditya harivayaM khAtaupunarvasu zravaNA dhaniSThA zatabhiSA mitra mRgAntyabham anurAdhA mRgoshirorevtyH| ahirudre ndrayuk azleSA pArdA jyeSThA mUlA: agniH kRttikaa| kalpatarustu krameNa yathAsaMkhyena etA ghaTikAstat puNyaM tasya saMkramaNasya puNyahetutvAt puNyaM pAramArthika mukhyaM "tuTeH sahasra bhAgoyaH sa kAlo ravisaMkramaH" // ityuktAsUkSma saMkramakAlaunAnuSThAnajanya samapuNya hetava ityAha / cuTistu "laghukSara caturbhAga sturiritybhidhiiyte| cuTihayaM navaH proto nimeSantu lavadayam // iti sma tyu kA patadeva For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144 tithitattvam / " yathA mataM yuktam ataeva devalena " yA yAH sannihitA nADA stA stAH puNyatamAH smRtAH // ityuktam / evaJcaitA ghaTikA puNyatamAH mAnArddhAdikantu puNyamAcamiti takhAnmandetyAdi pAnmandetyAdi na sankhyAsaMkrAntiviSayakamiti sandhyAsakrAntiviSayatvaM pAramArthikamityanupapatteH puSyamityanenaiva siddheH / pAramArthikamityava kalpataru vyAkhyAnavalokanAdravisaMkrama iti pAThakalpanaM kalpanameva samayaprakAzakRtApi tathA paThitatvAt / naumUtavAhano'pi kAlaviveke "pahnimaMkramaNe puNya mahaH kRtsnaM prakIrtti tam / rAtrau saMkramaNe bhAnodinAI khAnadAnayoH " // iti vRhaddaziSThAdivacana paryAlocanayA divAsaMkrAntI dinamAtra puNya puNyatarAstu vizeSa vihitAnATya ityAha / zrataeva tata jAvAlivRhaspatizAtAtapavacanamapi saMgacchate / "vattamAne tulA meSe nADya stabhayatodazaH " / kAlamAdhavoye'pi pratyabhidhAya prAzastyatAratamyamuktam / evaJca divAsaMkrAntau kRtsra dinaM puNya SaDazItimukhe'tIte iti vacanaM puNyatara param / nanu devIpurANe divArAtrayoH saMkraNe viziSya kAlAbhidhAnAt sankhyAsaMkrAnteH kaH kAla iti cet "vizantaM kathita mahogavantu yanmayA* // iti viSNupurANena sandhyayoH pRthaganupAdAnAt divArAtri sambandhitvAnmaharttArddhana tayorantarbhAvaH / tathA ca dakSaH "ahorAtrasya yaH sandhiH sUyryanacavavarjitaH / sA tu sandhyA samAkhyAtA munibhistattvadarzibhiH" // yogiyAjJavalkAH / "ast ca satataM dinarAtrayoryathAkramam / sandhyAmurttamAkhyAtA sahaSau samAsmatA" H varAha: " arthAstamayAt sandhyA vyaktaubhUtA na tArakA yAvat / teja: parihAniruSA bhAnorarthodayaM yAvat" | ataeva kenApi muninA nAnAdezauya saMgrakAreNa ca sandhyAsaMkrAntitvena vizeSo nAbhihitaH / * For Private And Personal Use Only * } tadayaM saMcepaH / dinasaMkramaNe kRtsa' dinaM puNya N SaDazIti mukhe ityAyuktaM puNyataraM mandA mandAkinItyAdi rUpeNa vicaturAdi ghaTikAH pucapratamAH / dinahattottarAyaNAdivi hita viprati daNDAdInAM rAtripraviSTabhAgasyApi prapAtvaM
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 145 rAtri saMkramaNe tu kasyAnyUna prathamArdhagate taddivasIya zeSayAma - iyaM puSyam / kAlAddayAtmaka madhyarAtragate taddivasIya titherabhede tavisauya zeSayAmaddayaM puNyaM bhede tu taddivasIya zeSayAmadhyaM parAdavasauyAdyayAmaddayaJca puNyam ubhayadine puNyakAle'pi pUrvadinAkaraNa eva paradine taddihitaM kAryam / tithibhedAbhedayordaciNAyane taddivasauya zeSayAmaddayam uttarAyaNe tu paradivasIyAdya yAmaddayaM puNyamiti madhyarAtrIyakalottarazeSa IrAva saMkramaNamAtre tu paradinAdya yAmaddayaM puNyamiti sandhyAsaMkramaNe tu dinadaNDe dinasya rAtridaNDa rAvervyavasthitiH / brahmapurANe / " zuklapace tu saptamyAM yadA saMkramate raviH / mahAjayA tadA proktA saptamI bhAskarapriyA // snAnaM dAnaM tapo homaH pivadevAbhipUjanam / sarvaM koTiguNaM proktaM tapanena mahaujasA / " va " mAsapacatithaunAJca nimittAJca sarvazaH" ityanena prApta tiSya lekhe tadvizeSaNatvena mahAjayetyulekhya N saMjJA vidheretadeva prayojanaM yattayA nirdeza ityuktatvAt evacca saMkrAntivizeSasya nimittatvena prAptau viSuvAdyullekho 'pi / skAnde " ekAntato mayA proktAH kAlAH saMkrAntisaMjJakAH / naiteSu vidyate'niSTaM yatazcAcayasaMjJitAH // zrazraddayApi yaddattaM kupAtrebhyo'pi mAnavaiH / prakAle'pi hi tatsarvaM satyamacayatAM vrajet" // mAtsya / " ayane koTiguNitaM lakSaM viSNupadauSu ca / Sar3azauti sahasrantu Sar3azautyA mudAhRtam / zataminduccaye puNyaM sahasrantu dinacaye / viSuve zatasAhasra mAkAmAveSvanantakam " // zrakAnAvaiSu zrASAr3ho kAttikau mAghI vaizAkha pUrNimAsu / devaupurANe / "ravisaMkramaNe puNya e na snAyAdayastu mAnavaH / saptajanmasvasau rogo nirdhanopajAyate" // daupikAyAm / " nAr3Inacava divase ravibhauma zanaizvarAH / saMkrAntiM yasya kurvanti tasya kqa zo'bhi jAyate // gomUtra sarSapaiH khAnaM sarvoSadhijalena ca / vizudda kAJcanaM dadyAnnAr3audoSopazAntaye // nAr3InakSatrANicAdya daza Sor3azASTAdaza vayoviMzati paJcaviMzatayaH / ratnamAlAyAm / 12 For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 146 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam 2 "tArAvalAdindurathenduvauryyAddivAkaraH saMkramamANa uktaH / grahAya sarve saviturvalena mahausutAdyAH kramazaH prazastAH // saMpradIpe "dhusravojasalilaiH srAyAt saMkrAntizAntaye / tathA sarvoSadhIbhiva viSNumantrAMzca saMjapet // yadahi meSasaMkrAnti stulAsaMkramaNaM nizi / tadA prajA vivarddhante dhanadhAnyasamRddhibhiH / kujAka zanivAreNa mahAsaMkramaNaM yadA / tadA bhavet prajAnAzo durbhircAdibhyaM mahat // brahmavaivarte / "aprApte bhAskare kanyAM zeSabhUtaistribhirdinaiH / arghyaM dadyurastyAya gaur3a dezanivAsinaH " // bhaumaparAkrame / "yastu bhAdrapadasyAnte udite kalasodbhave / arghyaM dadyAdaga sthAya sarvAn kAmAn labheta saH // nArasiMhe / "zaGkha toyaM viniHkSipya sitapuSpAkSatairyutam / mantreNAnena vai dadyAdaci yAzA mukhasthitaH // kAzapuSpapratIkAza ! agnimAruta sambhava ! | mitrAvaruNayoH putra ! kumbhayone! namo'stu te // prArthana mantrastu / "AtA picito yena vAtApizca mahAsuraH / samudraH zoSito yena sa me'gastyaH prasIdatu " // gandhAdikantu agastyAya nama iti dAtavyaM vizeSAnupadezena sAmAnyataH prAptatvAt / dakSiNAzAmukhasthita iti gandhAdAvapi / prayogAGga karttRdharmatvAditi ratnAkaraH / nAradIyaM " na mAtsya bhakSayenmAMsaM na kormaM nAnyadevahi / caNDAlo jAyate rAjan ! kArttike mAMsabhakSaNAt // mahAbhArate / "kaumudantu vizeSeNa zuklapakSaM narAdhipa ! | vajayet sarvamAMsAni dharmodyatra vidhIyate" // kaumudaM kArtti kam / kArttikamadhikRtya brahmapurANam "ekAdazyAdiSu tathA tAsu paJcasu rAtriSu / dine dine ca snAtavya zautalAsu nadISu ca / barjitavyA tathA hiMsA mAMsabhakSaNameva ca // tatakha mAMsabhakSaNaniSedhe kArttika mAsa tacchuklapaca tadekAdazyAdipaJca dinAni zAzaktabhedAt pApatAratamyAdvA niSidhAni / brahmANDe "dAmodarAya nabhasi tulAyAM lolayA saha / pradIpante prayacchAmi namo'nantAya vedhase" || lolayA lakSma " iti mantreNa yo dadyAt pradIpaM sarpirAdinA / AkAze maNDpe vApi sacAccayaphalaM labhet // viSNu vezmani yo dadyAt For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 147 kArttike mAsi daupakam / agniSToma sahasrasya phalaM prApnoti mAnava:" // nAradoye / "niSpAvAnAjamASAzca supte deve janArdane / yo bhakSayati rAjendra ! cANDAlAdadhiko hisaH // kArttike tu vizeSeNa rAjamASAMzca varjayet / niSpAvAnmunimAIla ! yAvadAhRtanArako / kadambAni paTolAni vRntAka - sahitAni ca / na tyajet kArttike mAsi yAvadAhatanArakau // etAni bhacayedyastu supta deve janAIne / zatajanmArjitaM puNyaM dahate nAtra saMzayaH " // niSyAvaH zimbosahago dakSiNApathe prasidda iti kalpataruH / kadambAdauni phalAni napuMsaka nirdezAt kadambAnItyatra kalambAnauti kecit paThanti kalambautvena prasiddhAnauti vyAcacate ca AhatabhArako zrAitAni kSmAdiparyantAni pralayAvadhauti yAvat tAvatkAlaM nArakautyarthaH / zrAhata ityatra bhakArasya hakAra chAndasaH / kAzIkhaNDa / "Urje yavAnnamaznIyAdekAnnamathavA punaH / vRntAkaM zUraNaJcaiva zUkazimbauJca varjayet / kAttike varjayet tailaM kArttike varjayenmadhu / kArttike varjaye kAMsya kArttike mAsi sacitam // Urje kArttike / zUraNa molaM sandhitamAsavAdi / gArur3e / " gavAmayutadAnena yatphalaM labhate khaga ! | tulasIpatra kekena tatphalaM kArttike smRtam" // bhomanAthaSTatam / "vihAya sarvapuSpANi munipuSpeNa kezavam / kArttika yo'yetyA vAjimedhaphalaM labhet // padmapurANam / " tulAma karameSeSu prAtaH snAnaM vidhoyate / haviSyaM brahmacaryava mahApAtakanAzanam" // pitAmahaH / " kArttikasya tu yat nAnaM mAghe mAsi vizeSataH / kRcchrAdi niyamAnAJca cAndramAnapramANataH // prAbhyAM kAttikAdisrAne sauracAndrayorvikalpenAnuSThAnam / madanapArijAtaSTataviSNuvacanam / "darza vA vA paurNamAsIM vA prArabhya snAnamAcaret / puNyAnyahAni viMzattu makarasthe divAkare" // darza paurNamAsaumiti pUrvadinamaGkalpa paramiti nArAyaNopAdhyAyAH / vaiSNavAmRte tu bhaviSyapurANavacanam / " gavAmaIprasUtAnAM lakSaM dattvA tu yat phalama / tatphalam labhate rAjan ! meSe snAtvAtu jAhnavIm // kArttike For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 tithitttvm| mantrastu "kArtike'haM kariSyAmi prAtaHsrAnaM manAI na ! / prItyarthaM taba deveza ! dAmodara ! mayA saha / mayA lkssmyaa| raajmaartnndd| "ya icchahipulAn bhogAn candrasUrya grhopmaan| kArtike sakale mAsi prAta:nAyo bhavet sadA // paajhe| "svargaloke ciraM vAso yeSAM manasi vrcte| yatra kApi jale taistu nAtavyaM mRga bhAskare" // sago mRgAsvatvena makarastatsthe bhaaskre| "prAyurArogyasampattI rUpe subhgtaagunne| yeSAM manorathAste tu na tyAjya mAghamajanam / dAri pApadaurbhAgyapaGgaprakSAlanAya vai| mAghamAnAbacAnyo'sti upAyo narasattama ! // makarasthe ravau yo ni khAtyanudite rvau| kathaM pApaiH pramucyeta kathaM sa tridivaM vrajet // akAmo vA sakAmo vA yatra kApi vhirjle"| iha cAmutra duHkhAni mAghamAyo na pazyati // yattu "mAghe mAsi raTanasthApaH kiJcidabhyudite rvii| brahmaghnamapi cAhAlaM kaM patantaM punI mahe" // iti padmapurANe kizcidamyudite ravAvityuktaM ttpraat:maankaalotraavdhiruupprm| prAguptA stamayAt sadhyeti vacanAt / ataeva "yo mAghamAsyuSasi sUrya karAbhitAm snAnaM samAcarati caarundiiprvaahe| udRtya saptapuruSAn piTamATavaMzyAn svarga prayAtyamaradehadharo naro'sau" // ityatra uSasautyabhidhAya sUrya karAbhi tAmra ityuktaM sUryodayAt prAgapi tatkarasambhavAt na tu sUryAbhitAmra ityuktam / gaardd'e| "gaGga ye'trAvagAhanta mAdhe mAsi nraadhip!| caturyugasahasraM te na patanti suraalyaat| dinadine sahasantu savarNAnAM vishaampte|| tena dattaM hi gaGgAyAM yo mAghe nAti mAnavaH / vidhimAha paajhe| "mAghamAsamimaM puNyaM sAmyahaM deva ! mAdhava ! tIrthasyAsya jale nityaM prasauda bhagavan hare ! / duHkha dAridranAzAya zrIviSNostoSaNAya ca // prAtaHsnAnaM karomyadya mAdhe paapprnnaashnm| makarasthe ravI sAdhe govindAcya tamAdhava !! snAnenAnena me deva ! yathokta phalado bhv| etammannaM samuccArya sAyAnmaunaM samAzritaH // vAsudevaM hariM kRSNaM baudharaJca smaretataH / divAkara ! jagannAtha ! prabhAkara ! namo'stu te| paripUrNa For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / kuruSvedaM mAghasnAnaM mahAvratam // cAndra khAne tu makarAkapRSTakAle makarasthe ravAviti mantrantu na pAThaH zrasamavetArtha tvAt prArabdha kArttikAdi khAne tu vyAdhyAdinA sAmarthyAbhAve putrAdi pratinidhinA kArayitavya nAnukalpavidhinA nityasnAna eva fedhAnAditi vidyAkaraH / skndpuraannm| saMprApte makarAditye puNya puNya prade sadA / karttavyo niyamaH kazcit vratarUpau narottamaiH" // SaTviMzanmata nigamau / "saMkrAntyAM paJcadazyAcca dAdazyAM zrAddhavAsare / vastraM na paur3ayet tatra na ca cAreNa yojyet| saMkrAntyAJca trayodazyAM pacAnte navamIdine / saptamyAM ravivAre ca snAna mAmalakaistyajet " // zAtAtapaH / " ravivAre'rka saMkrAntyAM SaSThayAM vai saptamautithau / bhArogya kAmastu naro nimbapatraM na bhakSayet" // " kRtyacintAmaNau guNisarvakhe ca / " caitre mAsi ca saMpUjyo ghaNTAkarNo ghaTAtmakaH / zrArogyAya sruddamUlaM saMkrAntyAM tatra kArayet" // pUjAmantraH / " ghaNTAkarNa ! mahAvIra ! sarvavyAdhivinAzana ! / visphoTaka bhaye prApte rakSa rakSa mahAvala ! " // zivapurANe / "ghaNTAkarNo gayaH zrImAn zivasyAtIva vallabhaH // kRtyacintAmaNo "masUraM nimbapatraJca yo'tti meSagate ravau / api zeSAnvitastasya takSakaH kiM kariSyati" // saMvatsara pradIpe tUttarArddha " meSasthe ca vidhau tasya nAstyabdaM viSajaM bhayam iti smRtiH / "meSAdau zaktavo deyA vAripUrNA ca gagarau" // vAridAne mantraH / " eSa dharmaghaTodatto brahmaviSNuzivAtmakaH / zrasyapradAnAt saphalA mama santu manorathAH / vaizAkhe yo ghaTaM pUrNa sabhojya vai dvijanmane / dadAtyabhuktA rAjendra ! sa yAti paramAM gatim // pUrNa jaleneti zeSaH / mahArNave / "yo dadAti hi meSAdau zaktUnAmbughaTAnvitAn / pitRnuddizya viprebhyaH sarvapApaiH pramucyate / viprebhyaH pAduke chatraM pitRbhyo viSuve zubhaM" // pitRbhyaH pitRnuddizya ityarthaH / zratra viSuvasya puNyavizeSajanaka - tvena vivacitatvAt meSAdAviti viSuvasaMkrAnti puNya kAlaparam / anyathA kAladdayakalpanApatteH / karmopadezinyAM vyAsaH / 'saMkrAntyAM pakSayorante dvAdazyAM zrAddhavAsare / sAyaM sandhyAM na 44 For Private And Personal Use Only 148.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 tathitattvam / kurvIta kRte ca piTahA bhavet // deviipuraann| atItAnA. gato bhogo nADya: paJcadaza smRtaaH| sAnnidhyantu bhavet tatra grahANAM saMkrame rveH| puNya pApa vibhAgena phalaM devo praya. cchati // bhogaH puNyapApajananayogya kAlaH puNyapApavivecane vishvaamitrH| "yamAryAH kriyamANaM hi saMkrAntyAgamave. dibhiH| sadharmoyaM vigarhanti tamadharma pracakSate // bhAgamavedibhiH kriyamANamiti smbndhH| taantrikaastu| "vihita kriyayA sAdhyodharma: paMsoguNo mtH| pratiSiddhakriyAsAdhyaH saguNo dharma ucyate" // avaikasminneva kAle puNyapApaphaladAnadarzanAt / saMkramaNa puNya kAla eva snAnAdivattailAdityAgaH / evameva gurucaraNAH ekAdazI prakaraNokta saMkrAntya pavAsasya vratasvena bhAvarUpatvAdbhAvaghaTitavAhobhayathApi tatra pUjya vidheve. ttirityanena puNya kAla yuktAhorAtra katrtavyatA aSTamyapavAsavat / ekAdazotattva etadda hudhA vimRSTam evaJca rAtriprAgaI saMkrAntI divA zeSAI mAtrasya tatpuNya kAlatvAdrAtrimuhartAI sAyaM sandhyopAsanaM kAryameva / brahmapurANa / "nityaM yogyanayonityaM vissvtoiiyoH| candrAyograhagayovyatIpAtaSa parvasu / ahorAtroSitaH snAnaM thAI dAnaM tathA japam / yaH karoti prasannAtmA tasya syAda kSayaJca tat" // ahorAtroSitaH pUrvadine kRtIpavAsaH etata parameva "bhagave vyatIta tu saMkrAntira da harbhavet / pUrve vratAdikaM kuryAt parAH nAnadAnayoH" iti bhaumpraakrmiiym| snAnadAnayorityatra saptamaunirdezAt paradivasIya sAnadAnanimittakaM pUrvadina upavAsa saMyama rUpaM vratAdikaM kuryAdityarthaH / atha grahaNam / jyotiSe "bhatripAdAntare rAho: ketorvA saMsthito rviH| catuSpAdAnta candrasta dA saMbhAvyate grahaH" // bhatripAdAntare nakSatrasya nakSatrayovA tripAdAbhyantare / "yasminakSe ravistasmAccaturdazagata: shshii| pUtimA pratipatmandhI rAhuNA grasyate zazo" // etadapi pUrvavacanAnusAregA taccatu. pAdAbhyantare sati jJeyaM tasmAttamArabhya tat parato vA ityarthaH / "kaNa pakSe dRtIyAyAM mAsa yadi jAyate / tatastrayodaze For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 151 sUrye rAhuNA grasyate ravi:" // mAsa kArtikAdau kRttikAdi etadapi bhatripAdAntare sati jayaM rAhoH pAdabhogaca mAsa. hyen| "ravibhomanavAMzetu nirabhra graasmaadishet| budhamorinavAMze tu malinaM kSudravarSamAm // guro raMzakamAsAdya svlaahkH| zazizukranavAMzetu prAvaTakAle mahaja lam // anyatrAvyaktabhUtI to dRzyete chAditAmbaro" // anyatra varSatarakAle to cndraako| katyacintAmaNo varAhaH / "khete kSemasubhikSaM brAhmaNa paur3AJca nirdishedraahii| agnibhayamanalavarsa paur3A ca hutAzavRttInAm // harita rogAnutApaH zasthAnAmau. tibhizca vidhvaMsaH / kapile zIghragatvamlecchadhvaMso'tha durbhikSam / aruNakiraNAnurUpe dubhirvaM vRSTayo vihagapaur3A dhamAbhe kSemasubhikSamAdizenmandaSTi kApotAruNa kapile zyAmAbhe ca tujhyaM vinirdishet| kApotaH zUTrAgAAM vyAdhikaraH kRSNavarNazca vimalakamalapotAbho vaizyadhvaMso bhvet| mubhikSAya sArciSyagnibhayaM gairikarUpe ca yuddhAni dUrvAkANDazyAma hArine cApi nirdishenmrkm| prazanibhayasaMpradAyau pATalikumumopamorAhuH" // rAjamAtaNDe / "saptASTajanmazeSeSu caturthe dazame tthaa| navame ca tathA candra na kuryAdAhudarzanam // zrIpati. vyavahAranigA ye vaziSThaH / "janmabhe janmarAzI ca SaSThASTama gate tayoH / caturthe dvAdaze candre na kuryAdAhudarzanam // grAsadarzanamAtreNa caarthhaanimhdbhym| jAyate nAtra sandehastasmAttatparivarjayet" // janmanakSatrApekSayA SaSThe arthAt saptamatArAyAM nidhane'pi cetyekavAkyatvAt janmarAzyapekSayA aSTame candra atrApya palakSaNaJcettadA navame candre'Gga ityekavAkyatvAt vraahsNhitaayaam| "janma maptASTariphAsadazamastha nizAkare / dRSTo'riSTa prado gahujanmarne nidhane'pi ca* // ripapha haadshraashiH| praGko nvmH| nidhanaM saptamatArA tathA "vainAzika RkSe dRSTaM grahaNaM sudhaaNshubhaaskryoH| janayati rogaM bahudhA la zaM vittakSayaM cAzu / janmASTajAyAntya khadharmasaMsthe nizAkare janma mu taarkaasu| dRSTvA tamazcandramasaM prayatnAdabhyarcA dadyAt kanakaM hinAya" // upakrame sudhAMzubhAskarayo riti darzanAt For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 tithitattvam / jAyA snAnadAnA candramasamiti sUryasyApyapalakSaNam / vainAzikaRce vayoviMzatinakSatre iti kecit / vastutastu vainAzikapadaM nidha ntaaraaprm| nidhane'pi cetyekavAkyatvAt vainAzikapadasya garmeNa vipatkarAdisAhacaryyAt trayoviMzatinakSatrasya pratyaripadaprAptatvAdapi saptamatArAyAM paThitatvAcca / yathA "vipatkarapratyarisaMgauteSu vainAzikakSeSu kRtaM hi karma / sarva nRNAM niSpha lameva tasmAt kRte'pi tatrAsti zubhaM na kiJcit" // ntyakhadharmA maptamaddAdazadazamanavamarAzayaH / nanu jyotiH zAstrAdyukta niSedho hiMsAyAhacchika parostu na tu vaidhapara: maivaM " gahadarzana saMkrAnti vivAhAtyayavRddhiSu / TikaM kuryurniza kAmyatrateSu ca / iti devanna vacane darzanapadazravaNAddarzane sati khAnAdermahAbhyadaya hetutvAddarzanamapi vidheyama / tathA ca saMvatsara pradIpe mArkaNDeyaH / 66 'ekarAtrasupoSyaiva rAha dRSTrAkSayaM naraH / puNyamApnoti kRtvA ca dAnaM zrAddhaM vidhAnataH // tatazca tasyaiva prakRtatvenopasthitasya vaidhadarzanasya paryudAsI natu rAgaprAptadarzanasya niSedho'prakRtatvanAnupasthiteH / evaJca padArthAntara sAkAGkSa vizeSa vidhimapahAya taditaratra sAmAnya manvetauti sarvaca padAhavanIyAdau sAmAnyasya vizeSeta raparatve vIjam / yathA aharahardadyAt docito na dadAtIti pratiSedhAt dIkSitetaraparaM na rAgaprAptaniSedhakam / tadaktaM "vidhaiva jJAyate karttA vizeSeNa pratikriyam / yogyatvaM pratiSiDatva vizeSeNa padAnvayaiH " // mAnaH paThatoti zrutvA tadyogyo vidvAn daucito na dadAtauti pratiSedhAhocitetaraparaH " svargakAmo'gniSTomena yajeta" ityava vizeSaNAt svargakAmaH karttati tena saptamacandrAdottarI rAhu dRSTvA snAyAditi labhyate / evaM vaidhadarzanaparyudAse'pi nindAprAyazcittayoH zravaNAdrAgaprAptadarzanasya prasajyapratiSedhaH Rtvabhigamananiyame parvaNaH paryyadastatve'pi tatra rAgaprAptagamanasya prasajya pratiSedhavaditi prapaJcitaM malamAsatattva | ataeva bhojarAjaH ! " pauSe cetre kRSNapakSe navAnnaM nAcareddadhaH / bhavejanmAntare rogau pitRRNAM nopatiSTharta" // atra nindAzravaNAt yaja For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 153 T prasajyatA nopatiSThata iti zravaNAt paryudAmateti / devalavacane nizauti paryudasta samayamAtraparamandathA sAyA vivA hAdi rASTradarzana maMkrAntyAdinimitta khAnAdi ca na syAt / ataeva " grahaNoddAha saMkrAnti yAtrAdau prasaveSu ca / dAnaM naimittikaM zeSaM rAtrAvapi diva" iti dAnadapaMgata ha vaziSThavacane rAtrAvapautyapinA pratiSiddha kAlAntaraM samucomate / chandogapariziSTam / "yavyayaM zrAvaNAdi sarvA nadyo rajasvalAH / tAsu snAnaM na kurvIta varjayitvA samudragAH / upAkarmaNi coksa pretasrAne tathaiva ca / candrasUryagrahe caiva rajo doSo na vidyate / svardhundhanbhaH samAni syuH sarvANyabhAMsi bhUtale / kUpasthAnyapi somArkagrahaye nAtra saMzayaH " // yabyo - mAsaH / 1 nadaulacaNamAha / " dhanuH sahasrANyaSTau ca gatiryAsAM na vidyate / na tA nadozabdavahA garttAstAH parikIrttitAH" / svardhunogaGgA yAsAmapAm / dhanuH pramANamAha viSNudharmottarIya prathamakANDam / "dvAdazAGgulikaH zaGkhastaddddayantu zayaH smRtaH tazcatuSkaM dhanuH proktaM krozodhanuH sahasrikaH // bhayo hastaH / zratra vizeSo madama pArijAte nigamaH / na duSyettoravAsinAmiti / atraiva vyAghrapAdaH / " zrabhAve kUpavApaunAm anyenApi samur3ate / rajoduSTe'pi paryAsa grAmabhogo na duSyati" // anyena kumbhAdinA / ataeva indoga pariziSTatApitAstrityadhikaraNena nirdiSTam / devalaH / 'gaGgA ca yamunAcaiva macajAtA sarasvatI / rajasA nAbhibhUyante ye cAnye nadasaMkhakA:" kurukSetre yA sarakhatau sA prajAtA / " zoNasindhu hiravAkhyakokalauhityaghardharaH / zatadruzca nadAH sapta pAvanAH brahmaNaH sutAH // grahaNe kUpasthaprazaMsayA grahaNaprAkkAlonIhRtavyAvRttiH / vyAghraH / " Aditya kiraNaiH pUtaM punaH pUtacca vahninA / vyAdhyAturaH svAyAt grahaNe'pyuSNa vAriNA // evambhUtaM nanda yato'ta uSNavAriNApi snAyAdityarthaH / vyAsaH / " sarva bhUmisamaM dAnaM sarve vyAsasamA dvijAH / sarvaM gaGgAsamaM toyaM grahaNe nAtra saMzayaH " // tathA 'indorlacaguNaM proktA raverdazagu For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 154 tithitattvam / NaJca tat / gaGgAtIre tu saMprApte indoH koToraverdaza" / saMyoga tathA ca RSya. C. pRthaktvanyAyAt atra zrAddhaM nityaM kAmyaJca / zRGga zAtAtapau / " sarvakhenApi karttavyaM zrAddha ve rAhudarzane / akurvANastu tacchrAddha' yate gauriva saudati / candrasUryagrahe yastu zrAha vidhivadAcaret / tenaiva sakalA pRthvI dattA viprasya bai kare" // anAmavAdamAha pracetAH / " Apadyanagnau taurthe ca candrasUryagrahe tathA / zramabAI hineH kAyyaM zUdreNa tu sadaivahi " // vaziSThaH " zasyaM cetragataM prokta' satuSaM dhAnyamucyate / zramaM vituSamityukta svitramantramudAhRtam // yoginotante / niragne rAmabAI tu abhraM na cAlayet kacit / hau tu cAlayedavaM saMkrame grahaNeSu ca // grahaNanimittazrAddhAdi malamAse'pi kArya " nitya naimittike kuryyAt prayataH san malimluce / taurtha snAnaM gajacchAyAM pra eta zrAddha tathaiva ca // iti bRhaspativacanAt / zrAviveke'pyevam / "candrasUryagrahe nAnaM zrAddhadAnajapAdikaM kAryyApi malamAse'pi nityanaimittikaM tathA // iti kAlamAdhavIyaSTatavacanAcca / apinA anye'pi kAladoSAH samuJcitAH / sArasaMgrahe "sattIthe'rkavidhuprAse tantu dAmana parvagoH / manvadaucAM prakurvANo mAsacAdauna zodhayet" // tantu parva paramezvaropavautadAnatithi: zrAvaNau dAmana parva madanabhazvanatithizcaitrazukla caturdazau / rAmAcanacandrikAyAM "candrasUryagrahe taurthe siddhakSetra zivAlaye / mantra mAtra prakathanamupadezaH sa ucyate" // gArur3e / " sUryyagrahaH sUryyavAra some sImagraho bhavet cUr3AmaNirayam yogastatrAnantaphalaM smRtam / anyasmAt grahaNAt koTiguNamatra phalaM labhet " // devIpurANe / "yasya rAzau grahAH paJcAthavA sapta surAdhipa / / grahaNaM candrasUryasya grahairvASTamasaMsthitaiH // balidAnaM prakarttavyaM mAtRNAM pUjana hitam / sUryasyAbhyarccanaM kAryyaM zivasyAzubhanAzanam // na ca devala darzanetyatra rAhurdazyate'neneti vyutpattyA rAhudarzanaM grahaNaM na tu tasya darzanamiti vAcca "candre bA yadi vA sUrya dRSTe rAhoM mahAgrahe / zracayaM kathitaM puNya tatrApyarka vizeSataH " // itimArkaNDeya vacane rAhau dRSTa itya For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / bhidhAnAt rAhu dRSTvA'kSayaM nara ityuktAtvAt yAvaddarzanagocara iti vacanAca tacca darzanaM cAkSuSajAnaM na jJAnamAtraM candrasUryoparAgasya snAnAdau saMkrAntivat jJAtasya va nimittatvAta jJAne prApte rAhudarzana iti vacane candrasUryoparAge ca yAvaddazanagocara iti jAvAla vacane ca darzanapadAccAkSaSajJAnaviSayaH syaiva nimittatA vidhIyate tatraiva dRshmukhytvaat| tathA ca sNvtsrprdiipe| "cakSuSA darzanaM rAhoryattadgrahaNa mucyate / tatra karmANi kurvIta gaNanAmAtrato na tu" // grahaNaM grahaNanimitaka karmaprayojakaM rAhadarzanamapyAkhyAtopasthApita nAnAdi kartuH sAnnidhyAttaniSThameva laaghvaat| anyathA "saumantoayane caiva ptraadimkhdrshne| nAndaumukhaM pigaNaM pUjayet prayato sahI" // iti viSNu purANe'pi vaputrasyAnyakartaka mukha. darzane jAte'pi thAI prsjyet| pUrvanikhita mArkaNDeyavacane dRSTveti vA avaNAcca hemAdristu yAvaddarzanagIcarastAvat puNyakAlo yadAsta gtH| na dRzyate tadA na puNya kAlaH / tathA ca grastAstamite vaziSThaH pUrvameva mAnArtha tiSThati noddh| deva. lo'pi "yathA svAnaJca dAnaJca sUryasya grahaNe divaa| momasyApi tathA rAtrau snAnaM dAnaM vidhIyate // nigamo'pi "sUryagraho yadA gatrI divA candra graho bhvet| tatra snAnaM na kurvIta dadyAt dAnaM na kutracit // ityAha mAdhavAcAryo'pi grastA: stamayaparyantaM darzanayogyatvAttAvAn puNya kAlo bhavatItyAha / etenAnyakartaka darzane prastAstAnantaraJca yat snAnAdikamabhi hitaM nAgayagopAdhyAyena ta yamiti / ___ evaJca grastAste grastodaye ca purazcaraNaM na sambhavati sparzA: himuktipryntmitybhidhaanaat| yathA purazcaraNacandrikAdiSu / "athavAnya prakAreNa purshcrnnmissyte| grahaNe'sya cendo - zuciH puurvmupossitH| nadyAM samudragAminyAM nAbhimAnajale sthitH| yahA puNyoTa ke sAtvA zuciH puurvmupossit:| grahagAdi vimokSAntaM japenmannaM smaahitH| anantaraM dazAMzana krmaaddhomaadiknycret| tadante mahatI pUjAM kuryAt brAhmaNa: trpnnm| tato matvaprasiddhArtha guru saMpUjya tossyet| evaJca For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 956 tithitattvam / " mantrasiddhiH syAddevatA ca prasaudati / athavAnya prakAro'yaM pauracAraNiko vidhiH / candra sUryoparAge ca snAtvA prayatamAnasaH / sparzAdi mokSaparyanta japenmantraM samAhitaH / japAt dazAMzato homaM tathA homAtra tarpaNam / evaM kRtvA tu mantrasya jAyate siddhiruttamA" | gopAlamantra tarpaNe tu homasama saMkhyatvaM yathA / "iha gopAla mantrANAM tarpaNaM homasaMkhyayA / samaM jJeyantu sarveSAmityAgamavido viduH // puraskriyAcayyAM yAm / "homAthako japaM kuryyarhoma saMkhyA cturgunnm| SaDguNaM cASTaguNitaM yathAsaMkhyaM dvijAtayaH // teSAM stroNAntu vijJeyasteSAmeva samojapaH / yaM varNamAzritaH zUdrastannapastasya kaurttitaH // tathA " mUlamantraM samuccArthaM tadante devatAbhidhAm / dvitIyAntAmahaM pazcAttarpayAmi namo'ntakaH / tarpaNasya dazAMzena mArjanaM kathitaM kila / tacaivaM devatArUpaM dhyAtvAtmAnaM prapUjya ca / namo'ntaM mantramuccArya tadante devatAbhidhAm / dvitIyAntAmahaM pazcAdabhiSiJcAmyanena tu / toyairaJjalinA zuddha rabhiSicet svamUIni / mArjanasya dazAMgna brAhmaNAnapi bhojayet / viprArAdhanamAtreNa vyaGgaM sAGga bhavedayataH / japo - cApUrvako homastarpaNaM caabhissecnm| bhUdevapUjanaM paJca prakA traizca puraskriyA" // tatra prayogaH / khAtvAcamya tatsAdityacArtha padyetyAdi rAhugraste nizAkare amukagotraH zroSasuka devazarmA amukadevatAyA amukamantrasiddhikAmo grAsAdvimuktipayyantaM tajjapamahaM kariSye ityabhilAya tAvatkAlaM japet / tataH prAtaH pUjayet / tato japadazAMgahomaM kuryyAt tadasambhave rAhugrasta nizAkarakAlInAmukamantra japadazahoma samasaMkhyA caturguNa japamaha riye iti saGkalpA japaM kRtvA samarpaya rAhUgrasta nizAkara kAlonAmukamantra japadazAMzahoma taddazAMza tarpaNamahaGkariSya iti saGkalpA mantra mubArthyAmuka devatAmahaM tarpayAmi namaH ityanena tarpayet / gopAla mantre tu homadazAMza ityatra homasamasaMkhyeti nirdezyaM tatastu rAhUgrasta nizAkara kA launAmuka mantrajapadazAMgahoma tahazAMga tarpaNa tahamAMzAbhiSeka mahaM For Private And Personal Use Only "
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 157 kariSye iti saGkalpAtmAnaM devatArUpaM dhyAtvA namo'ntaM mantramuccAryyAmukamahamabhiSicAmotyanena svamUrdhanyanJjalinAbhiSizvet / gopAlamantre tu homadazAMzetyatra homasama saMkhyeti nirdezyam / tato mahatIM pUjAM vidhAya tadabhiSeka dazAMzabrAhmaNabhojanamahaM kArayiSye iti saGkalpA brAhmaNan bhojayet / guru saMpUjya dakSiNayA toSayet / sUryyagrahaNe tu rAhugraste divAkara iti vizeSaH / grahaNadarzane snAnamAvazyakam / tathA vRziSThaH / "saMkrame grahaNe caiva na snAyAdyastu mAnavaH / saptajanma kuSThau syAt duHkhabhAgo ca sarvadA // atrAzauce'pi sAGgasnAnaM karttavyaM na zrAddhAdi / tathA ca saMvatsara pradIpagaGgAvAkyAvalyoH smRtiH / "stake mRtake caiva na doSo rAhudarzane / snAnamAtrantu karttavyaM dAnazrAddhavivarjitam " // bhaviSye " candra sUryagrahe caiva mRtAnAM piNDukarmaNi mahAtIrthe tu saMprApte catadoSo na vidyate // mahAtIrtha gaGgAdo saMprApta tattat kSetravAsAdinA samyak prApte na tu prathama prAptimAtra saMzabdAnarthakyApatteH / parAzaravacane taurthaparasya tattanimittaka karmaNi janana maraNAzaucAbhAvoktyA sutarAM cate'pi tathA kalpanAyA yuktatvAcca / yathA "dociteSvabhiSikteSu vratataurthapareSu ca / tapodAnaprasakteSu nAzaucaM mRtastake" / dauciteSviti yajamAnAnAM somayAgAGga dokSaNauyeSTau kRtAyAM daucitatvaM bhavati tena daukSaNoyeSTAttaraM kAlaM yajamAnasya yat karttavya vihitaM tatrAzaucaM nAsti abhiSikteSu prAptarAjatvAbhiSekacatriyeSu zeSa vihita vyavahAradarzanAdi karmaNya zaucaM nAsti / vrataparo vratAnuSThAnaprasaktaH taurthaparastattat kSetravAsAdinA tatrimittaka karmAnuSThAnaprasaktaH / evaM tapodAnaprasakteSvapi nAzaucaM gargaH / " yasmiM trijanmanakSatra grasyete zazibhAskarau / tajjAtAnAM bhavet paur3A ye narAH zAntivarjitAH" / dopikAyAM "grahaNa grahaparipIDita nADInakSatra doSazamanAya saha zatapuSpaH srAyAt phalino phala candanozauraiH " // zatapuSpA zaluphA phalinau priyaGguH phalaM jAtauphalaM nAr3I nakSatrANi ca Adyadagrama Sor3azASTAdaza trayoviMza paJcaviMzAni / jyotiSe 14 For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 tithitattvam / - " tAmrapatra' tile pUrNa pUrNa vA gaSya sarpiSA / bhAskara grahaNe dadyAvAr3audoSopapaur3itaH / ghRtakumbhIparinihitaM zaGkha navanautapUritaM dadyAnnAdyAdi doSazAnye dvijAya doSAkara grahaNe / rAzI yaca vidhuntudena taraNizcandro'thavA grasyate / tasmAdvedahutAza zaGkararasAH kalyANadA rAzayaH / madhyasthAravizAyakAGkadazamAH sAmAnyabhogapradA yugmaglau turagASTamAH khalu nRNAM yacchanti neSTa phalam " // vedahutAza zaGkara ra sAzcatustya - kAdazaSaT ravizAyakAGka dazamA: dvAdaza paJcanavamadazamAH yugmaglau turagASTamAtraka saptamASTamAH / katyacintAmaNau / "avikRta salilapAtaiH saptAhAntaH subhicamAdezyam / yazcAzubhaM grahaNajaM tat sarvaM nAzamupayAti" // zravikRteti krkaadirhitetyrthH| yatta grahaNe bhojana vidhiniSedhau dRSToparAgaviSayAveva napuMmAtraviSayau mAnAbhAvAt / muktiM dRSTvetyAdinA tasyaiva prakRtatvAcetyAhuH / tatra manoramam / "candrasva yadi vA bhAnoryasminnahani bhArgava / grahaNantu bhavet tatra tatpUrvA bhojanakriyAm / nAcaret sagrahe caiva tathaivAsta supAgate / yAvat syAnodayastasya nAnauyAttAvadeva tu / mukti dRSTvA tu bhuJjIta snAnaM kRtvApare'hani " iti viSNudharmottaravacanena sAmAnyato niSedhAt tathaivetisagrahatvenaivetyarthaH / candrasUryagrahe bhukkA prAjApatyena zudhyati / tasminneva dine bhuktA virAvAccha ciriSyate" iti devalavacanena sAmAnyataH prAyazcittavidhAnAJca / tasminneva dine tahivasauya niSidya kAlAbhyantare / " zrAditye'hani saMkrAntau candrasUryagrahe tathA / pAraNaJcIpavAsaJca na kuryyAt putravAn gRho" // iti niSedhAt putriyo gRhasthasyApi grastAste'pi nopavAsa: kintu grahaNAnantaraM pUrva vA nirdoSakAle tena kiJcit bhakSyamiti saMvatsara pradIpaH / grahaNa pUrva bhojana niSedhe vizeSamAha vRDagautamaH / "sUryagrahe tu nAzrayAt pUrvaM yAmacatuSTayam / candragrahe tu yAmAM stron vAlavRddhAturairvinA // candrasya grastodaye vizeSamAha vRhadaziSThaH / " grastodiye vidhoH pUrvaM nAirbhojanamAcaret" // vAlavRddhAturaviSaye vAcaspatimizraSTataM mArkaNDeyavacanam / "sAyAhe For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 156 grahaNaM cesyAdaparAhana bhojnm| aparAhna madhyAhne madhyAhe cebasAve / saGgave grahaNaM cetsyAt na pUrvaM bhojanakriyA // avAnadhyAyo'pi na dRssttaapraagmaanvissyH| "vAI na kortayeda brahma gorAhoca sUtake // iti manuvacane sAmAnyato niSedhAt eSa vAnadhyAyo prastAstaviSaya iti mitAcarA / bhvaamissttaadhikympi| "prastAvaditAstamitI zAradadhAnyAvanauSarakSayadau sarvagrastau durmi kSamarakadau pApasaMdRSTo" // iti vcnaat| anyatatvahorAtramanadhyAyo yAjJavalkAt yathA "sadhyAgajita nirdhAta bhuukmpolkaanipaatne| samApya vedaM yunizamAraNya kamautya ca // paJcadazyAM caturdazyAmaSTamyAM raahusuutke| RtusandhiSu bhutvA vA prAdhikaM pratigrAhya ca // yunishmoraavm| puSpalihicazvarIko churaGgivahnAvapAMpittamiti vishvprkaashaat| nanu tadahorAtrasya paJcadazopratipatghaTitatvAt anadhyAyaprAptau rAhustake ityanena punaranadhyAyAbhidhAne'nuvAdApattiriti ceva caitrazrAvaNamArgazIrSANAmAdi pratipado nityA iti brahmacAri kANData hArotavacane etAsAmanadhyAye nityatvAbhidhAnAdanyAsAM kAmyatvAt pAdipratipadaH zalapratipadaH / "sAca yaudhiSThirau senA gAGgeya shrtaadd'itaa| pratipatpAThamaulAnAM vidya va tanutAM gatA" // iti vyAsa vacanamapi tAvanmAnaparaM gAGgeyo bhaumH| evaJca RtusandhiSviti RtusaMvatsarAbhiprAyeNa tatava rAhusUtaka ityapi nityatvAya ataeva gotamoktAkAlikAnadhyAyo'pi snggcchte| yathA prAkAli. kAnirdhAta bhUkamparAhudarzanolkAityAkAlikA iti nimittakAlamArabhya parAryAvat sa eva kAlastava bhavA ete cot kaTamirdhAtAdiviSayA manunolkAyAM tathA vidhAnAt yathA "vidyutstanitavarSeSu maholkAnAM ca sNplve| prAkAlikamanadhyAyameteSu manurabravIt // maholkAnAM saMplave itastato'neka maholkAnAM mavipAte aGgAdiSu pratiprasavamAha manuH / "vedopakaraNe caiva svAdhyAye caiva nityke| nAnurodho'styanadhyAye homamantreSu caivahi" // parAzarabhASya kuurmpuraanncc| "ana. For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / dhyAyastu nAGgeSu netihaaspuraannyoH| na dharmazAstreSvanyeSa parvasvetAni varjayet" // aGgAnyAha zikSApadyam / "chandaH pAdo tu vedasya hastau kalpo'tha kathyate / jyotiSAmayanaM netra nirukta zrotramucyate // zikSA ghrANantu vedasya mukhaM vyAkaraNaM smatam / tasmAt sAGgamadhItyaiva brahmaloke mahIyate' // kalyonAnA zAkhAgataliGgAdikalpita: pratyakSa vedamUlakaH svasaMjJAbhiranuSThAnapratipAdako grantha iti klptruH| jyotiSAmayanaM jyotiHzAstraM niruktaM vaidika zabdanirvacana grnthH| parvasvityanena saMkrAntiparigrahe'hayana viSuvayoreva prigrhH| tathA ca naardH| "ayane viSuve caiva zayane bodhane hreH| adhyAyastu na kartavyo manvAdiSu yugAdiSa" // sandhyAgarjane tu zAstra mAtracintAnindA mAha kRtyacintAmaNodurvAsAH / sakhyAyAM gajite meghe zAstracintAM karoti yH| catvAri tasva nazyanti AyuvidyA yazovalam / prAduSka teSvagniSu tu vidyutstanita nikhane / sajyotiH syAdanadhyAya ityAha bhagavAn manuH iti manu vacanaM vrssaavissym| agniSu tu AvasathyAdiSu prATuSka teSu homA) prajvaliteSu prAtaHsAyaM sandhyAyAmityarthaH / tasyAM vidyut stanitanisvane sati sauranAkSatrAnya tara jyotiSA saha varttataM yaH kAla: sadinamAtra vA rAtri mAtramityarthaH / aSTamyAdiSu vizeSamAha hemAdri dhRtaapstmbH| udaye'sta maye vApi sucataMtrayagAmi yat / taddinaM tadahorAtramanadhyAyavidhau viduH" // kecidAhuH kvaciddeze yAvatta dinnaadd'ikaaH| tAvadeva tvanadhyAyo na tanmi dinaantre| tahinaM tAM tithiM prApya tyarthaH / dinAntare tithyantare tatra pUrvavacanamuttaramaumAMsAdhyAyibhi: parirahotaM paravacanantu anya grantha paraM yatta nirNayAmRtataM "pratipallezamAtreNa kalAmAtre gA caassttmau| dinaM dUSayate sarve surA gavyaghaTaM yathA" // iti / tat dUSayata ityabhidhAnAt pUrvavartitAmAtregya sarvadinadUSaNAya / yaccAparamukta grastAstamayapakSe tahine upavAsa eva "mukti dRSTvA tu bhuJjauta snAnaM kRtvApare'hani" // ityAdeH pUrva dinabhojanavyAvartaka tayaiva sArthakatvAditi tadapi na sundaram / para'hani dRSTvaiva sAlvA bhuJjIta rogAdinA tahine For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 161 tadakaraNe tatparadine bhojane tu na darzanAdyapecetyetAvataiva pare'hani ityAdeH sArthakatvAt / evaJca "ardharAve vyatIte tu yadA candragraho bhavet / sAyantatra na bhulauta na tu prAtarabhojanam // iti nAradauya vacanasyApyasaGkocaH syAdata evaM nArAyaNopAdhyAyena "na khAnamAcare kA " ityAdi manuvacanamapyetaditaraviSayamiti prastAstamite candre prAtarbhojanasyAbhyanujJAnAditi cAbhihitam / eSa ca darzananiyamona rAgaprAptadarzana eva meghAdinA tu pradarzane tu udayakAlamAkalayyaiva bhuJjIta / "meghamAlAdidoSeNa yadi muktirna dRzyate / Akalayya tu taM kAlaM bhuJcauta snAnapUrvakam // iti kRtyatattvArNavaSTatavacanAt / nacedamagrastAstamiti viSayaM tAvanmAtraviSayatve pramASAbhAvAt / pratyuta grastAsta viSaya evedaM sArthakamandhava darzanApekSAyAM pramANAbhAvAt tava mukte zazini bhuJjIta ityetAvamAvamuktam / yatta " sUtake mRtake caiva sUtakaM rAhadarzane / tAvatsyAdazucirvipro yAvanmuktirna dRzyate // iti vacanaM tadapi sutyavadhAraNaparam / tathA ca brahmapurANam / "yadevAstaM gatacandro rAhorAnanagocaraH / zrAkalayya tu taM kAlaM kriyA kAryA vicacaNaiH" // ataevAndhenApi udayakAlamA kalayya bhujyata iti / tathA ca saMvatsarapradoSe / "graste cAsta' gate tvindau jJAtvA muktyavadhAraNam / snAtvA pAkAdikaM kAryyaM bhuJjatendradaye punaH" // kAlamAdhavauye bhRguH " grasta vivAstamanantu ravondU prApto yadi / tayoH paredyurudaye snAtvAbhyavaharekharaH // anayorudayamAtrApecoktA tasmAnmaktiM dRSTveti darza nApekSA nirvirodhaviSaya eveti azaucAtideze tu rAhudarzanasya nimittatA / sUtaka iti prAguktavacane SaTtriMzanmatavacane ca darzanazruteH / tadyathA " sarveSAmeva varNAnAM sUtakaM rAhudarzane / snAtvA karmANi kurvIta mRtamantraM vivarjayet" // ataeva smRtiH / "pretakhADe yaducchiSTaM graha paryuSitaJca yat / dampatyorbhuktazeSaJca na bhulIta kadAcana" // ucchiSTa pAkapAve'vaziSTam / grahe uparAge paryyuSitaM sthitaM dampatyorAzramasvAminorbhAjanAnantaraM pAkasthAlyAmavaziSTamiti zrAci For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam taamnniH| yattu devala vacanam "ekoddiSTasya zeSantu brAyaH NebhyaH smutsRjet| pazcAt svayaJca bhuJjIta punarmaGgala bhojanam" // tasya ekoddiSTasya zeSaM brAhmaNebhyaH samutsRjet natvakSayet pazcAt svayaM punamaGgala bhojanaM pAkAntaralatAna bhunauta ityarthaH tasyAnAcaraNAt zAkhya ntara vissym| grahaNAdarzinApi muktau nAtavyaM muktimAtrasyaiva jananAzaucanimitatvAt yathA brahmA gar3a purANam / "grahaNe zAvamAzocaM vimuktI sautaka smatam / tayoH sampattimAnegA upaspRzya kriyAkramaH" / upaspRzya snaatvaa| saMvatsara pradaupe muktau nAtvA paThitavyam / "uttiSTha gamyatAM rAho ! tyajyatAM candrasaGgamaH / karmacANDAlayogotthaM kuru pApakSayaM mama // iti / sUryagrahaNe tu sUryamaGgama iti vishessH| arko'pyAcAravazAhAtavya iti| na ca "nekSe. todyanta mAdityaM nAstaM yAntaM kadAcana / nopapRSTaM na vAristhaM na madhya nabhamogatam // iti manuvacanena vaidhadarzana niSedho'stu janma saptASTetyAdi niSedhavaditi vAcyaM tatrodyadAdityAdidazanasya rAgaprAptasya sAhacA dAhudarzana syApi tathAbhUtasya niSedhaH / ataeva "candre vA yadi vA sUryA dRSTe rAho mhaagrhe| akSayaM kathitaM pukhaM tabA'pya vizeSata:" // iti mArka NDeyavacanaM vaidhadarzana prm| evaJca "taile jale tathAvastra mAdarza ca mlaanvite| na pazyenna tathA pazyedugharakta divAkaram" // iti viSNudharmottagaiyapi vaidhetaraniSedhakam / IkSitetyanuvRttI yaajnyvlkrH| nAzuvo rAhutArakA ityatrAzuceH pyNdaasaacchu.cerdshnmnujnyaatm| atrAzucirmanapuroSo. margAdya zaucavAn na tu jananAdyazocavAn tatra dattavacanAt / bhojarAjaH / "ekarAtra parityajya kuryAt pANigrahaM grh| prayANa saptarAtrantu trirAtraM vratabandhane" // vratabandhane upnyne| ' prthaamaavaasyaa| sA ca pratipaTyutA grAcyA yugmAt / varAhapurANe cANDAla shpthe| "SaSThASTamyapyamAvAsyA ubhe pakSe cturdaigau| anAtAnAM gatiM yAsya yadyahaM nAgame punaH" / ato'tra bAnamAvazyakam ato'tra jIvatyiTakegApi sAtabhyam / "amAsAnaM gayAtrA dcinnaamukhbhojnm| na For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 163 ataforemH kuryyAta kRte ca piTahA bhavet // iti vacanaM rAgaprAptavAnaniSedhakam / vayodazIprakaraNokta "bhogAya kriyate yattu snAnaM yAdRccikam nareH / iti vacanAcca / paiThInasiH / "na parvasu tailaM cauraM mAMsamabhya peyAnAmAvAsyAyAM haritamapi vindyAt" iti / puSye tu janmanakSatre vyataupAte ca chatau / amAyAca nadaunAnaM punAtyAsaptamaM kulam // atra dahatyA janma duSkartamiti jyotiSe pAThaH / vyAsaH " zramAvasyAM bhaveddAro yadi bhUmisutasya ca / gosahasraphalaM dadyAt snAnamAtreNa jAhnavI // sinovAlo kuirvApi yadi somadine bhavet / gosahasraphalaM dadyAt snAnaM yamoninA kRtam" // sinIvAlI caturdazo yuktAmAvAsyA vyastApi prazastA evamanyavApi vAraviziSTavidhau na yugmAdaraH niravakAzatve na saMzayAyogAt / etacca maunamaruNIdayamArabhya snAnapayryantaM na tu snAna kAlamAtre / tatra "uccAre maithune caiva prasrAve dantadhAvane / srAne bhojanakAle ca SaTsu maunaM samAcaret" // iti skAndena tasya tasya sAmAnyataH prAptatvAt uccAre puroSotsarge / smRtiH / " karatoyAjalaM prApya yadi somayutAkuhaH / arugodayavelAyAM sUryagrahazataiH samA" // "karato sadA more sarita zreSThe suvizrute / pauNDAn plAvayase nityaM pApaM Dara krodbhve"|| pauNDrAn deza vizeSAn / marauciH / " mAse nabhasyamAvAsyA tasyAM darbhacayo mataH / zrayAtayAmAsta darbhA viniyojyAH punaH punaH " // atra "darbhAH kRSNAjinaM mantrA brAhmaNA haviragnayaH / zrayAtayAmAnyetAni niyojyAni puna: puna: / iti gRhyapariziSTavacanenaiva siddhau zrAvaNAmAvAnyAyA upAdAnaM " vArSikAMzcaturo mAsAnnAharet kuzamRttikAH / AdadIta tvabhAve'pi sadyo yasyopayojanam" iti saMvatsara pradIpaghRta zivarahasyoyasyApavAdakamiti / vidyAkara dhRtam / "saMgrahAdvatsaraM yAvat zuddhiH syAdivarhiSAm / tataH paraM na gRhIyAt japAdau yajJakarmaNi" // saMvatsara pradIpe "amAvAsyAntu kancArke tIrthaprApso tathA nRpa / kRtvA zrAI vidhAnena dadyAt Sor3aza piNDakam // vAyupurANauya tat snAna mantraH / For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 164 tithitattvam / prayogo yathA / UnaviMzati dAsyamAnapiNDasthAnAni yathA dakSiNaM bhAgacatuSTayena kRtAni tava dakSiNAgrAn kuzAnAstaurya " mata kule mRtA ye ca gatiryeSAM na vidyate / AvAhayiSye tAn sarvAn darbhapRSTha tilodakaiH // mAtAmahakule ye ca gatiryeSAM na vidyate / zrAvAhayiSye tAn sarvAn darbhapRSTha tilodakaiH // bandhuvargakule ye ca gatiryeSAM na vidyate / zrAvAiyiSye tAn sarvAn darbhapRSTha tilodakaiH // ityetaistilodakairAvAhya brahmastambhapayryantaM devarSipitRmAnavAH / tRpyantu pitaraH sarve mAtRmAtAmahAdayaH / bhatautakulakoTaunAM saptadaupanivAsinAm // cAbrahmabhuvanAllokAdidamastu tilo dakam // ityetAbhyAM tilodakAccalIn dadyAt tato mUlAditaH pitRtIrthena piNDAn dadyAt tatra kramaH / " asmatkule mRtA ye ca gatiryeSAM na vidyate / teSAsuddharaNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // mAtAmahakule ye ca gatiryeSAM na vidyate / teSAmuddharaNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // bandhuvargakule ye ca gatiryeSAM na vidyate / teSAmuharaNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // prajAtadantA ye kecit ye ca garbhe prapoDitAH / teSAmuharaNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // agnidagdhAca ye kecinnAgnidagdhAstathA pre| vidyuJcaurahatA ye ca tebhyaH piNr3a dadAmyaham // dAvadAhe mRtA ye ca siMhavyAghratAzca ye / daMSTribhiH zRGgibhirvApi tebhyaH piNDaM dadAmyaham // udandhanamRtA ye ca viSazastra hatAzca ye / zrAtmopaghAtino ye ca tebhyaH piNDa' dadAmyaham // araNye vartmani vane cadhayA TapayA hatAH / bhUtapretapizAcAzca tebhyaH piNDaM dadAmyaham // vane jale / " rorave cAndhatAmisra kAlasUtre ca ye sthitAH / teSAmuraNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // aneka yAtanA - saMsthAH pretaloke ca ye gatAH / teSAmuddharaNArthAya imaM piNDa dadAmyaham // aneka yAtanAsaMsthA ye nautA yamakireH / teSAmuraNArthAya imaM piNDaM dadAmyaham // narakeSu samasteSu yAtanAsu ca ye sthitAH / teSAmuddaraNArthAya imaM piNDa dadAmyaham // pazuyonigatA ye ca pacikauTa sarIsRpAH / For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / ayavA hakSayonisthA stebhyaH piNDa dadAmyaham // jAtvantara sahasraSa camantaH skhena krmnnaa| mAnuSya TurlabhaM yeSAM tebhyaH piNDa dadAmyaham // divyAntarIkSa bhUmiSThA: pitaro baandhvaadyH| mRtA asaMskRtAye ca tebhyaH piNDa dadAmyaham // ye kecit pretarUpeNa vartante pitaro mm| te sarve TaptimAyAntu piNDa dAnena sarvadA // ye bAndhavA bAdhavA vA ye'nca janmani baandhvaaH| teSAM piNDo mayA datto'kSayya pratiSThatAm // ghiTavaMze mRtAye ca mAlavaMze ca ye sthitAH / gurukha gurabandha nAM ye cAnye baandhvaamRtaaH| ye me kule luptapiNDA: puvdaaraaNvvjitaaH| kriyAlopagatA ye ca jAtyandhAH paGgavastathA / virUpA pAugarbhAzca jJAtAjJAtAH kule mama / teSAM piNDo mayA datto'kSayyamupatiSThatAm // avrahmagA ye piTavaMza jAtA mAtustathA va zamavA madovAH / kulahaye ve mama dAsabhUtAmRtyAstathaivAthitamevakAca // mitrANi sakhyaH pazavazca vRkSA dRSTAhya dRSTAya ktopkaaraaH| janmAntare ye mama dAsabhUtAstebhyaH svadhA piNDa mahaM dadAni" // atronaviMzati piNDa Sor3azapiNDa kaM pAribhASikaM paJcAmnavat / prauSThapadya mazvayukRSNapakSasya pratipadAdipaJcadazaka SaSThayAdi dazaka ekAdazyAdipaJcaka bayodazyAditrika tithirUpa kalpacatuSTayAnya tameSu pratitithiSu bAI kattavya pUrva pUrva kalpe phalabhUyastva tathA ca brhmpuraannm| "azvayuka kaSNa pakSe tu zrAddhaM kuryAt dine dine| tribhAgahInaM pakSaM vA tribhAgaM tvameva vaa"|| aI mevaveti aI kuTivetya yogavyavaccha daparaM arddha taranya nA. vyavacchedaparaM vA ubhayathApi'I syAvazyakatva tatra vibhAgasyaivAcatve sammavati na tu pakSasya tathAlve vibhAgakaraNe aI maveti niyamAnupapatteH / azva yugakhino tayukta porNamAsI sambandhAlakSa. yA mAse'pyazvayukpaTaprayogaH / tatazca nimantraNAdau pAkhine mAsi kRSNa pakSe ityeva svAramikaH prayogaH kartavyaH khArasikavAkye dine dine tithau tithau| "tithineke divasazcAndramAne prkiirtitH"| iti viSNudharmottarauyAnusAreNa goNacAndrAkhinasyApi cAndratvenAva dinasyApi tathaiva yukta tvAt viSNu For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tidhita kham / dhrmottre| "uttarAdayanAt bAhe zreSTha syAikSiNAyanam / cAturmAsyaJca tatrApi prasupta kezave hitam / prauSThapayA paraH pakSastatrApi ca vishesstH| paJcamyacaca tatrApi dazA myUI mtopyti| maghAyuktA tu tatrApi zastA rAjaM strayodazau // vRhadrAjamArtaNDa / mtypuraannm| "kanyAM gate savitari dinAni dazapaJca c| pArvaNena vidhAnena bAI tatra vidhIyate / kaarnnaajinibhvissyottriiyyoH| "nabhasya yApare pakSe bAIkayAt dine dine| naiva nandAdi vajya sthAt naiva vA caturdazau" // nabhasyasyeti mukhyacAndreNa bhaadsy| patra prAgukta devIpurANAmadhAtrayodazyAM putravatA piNDarahita zrAina kate naivAzva yukkalpavAdasya nirvAho na tvaGgabhUta piNDAnurodhena bAhAntaraM karttavyam / "pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punH| tadaGgasyA kriyAyAntu nAhattinaM ca tat kriyA" // iti chandogapariziSTAt / evaM pretapacAdimatasya pArvaNavidhinA sAMvasarika zrAI kRte mAtAmahAdi zrAhAya na punaH paarvnnaarmbhH| "pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvm"| iti vRhaspativacanena mAtAmahAnAmapyevaM bAI kuyAvicakSaNaH // ityanena ca pituH baahaadhaunprvRtteH| evamavibhaktasApatna bhAvorekena pAvaNe kate'paraNa mAtAmahazrAhAya puna: pAvaNaM na krnniiym| ataeva ita nirNaye'pi sAgnikaurasena pituH kSayAhe pivAdi. trikasma zrAdde kRte tatra mAtAmahathAhAya na pArvaNArambhaH vAji. navattasyAprayojakatvAdiyuktAm / smRtiH| "tIrthe tithivizeSe ca gaGgAyAM pretpksske| niSiddha 'pi dine kuryAttarpaNaM tilamizritam" // gaGgAdyatirikta tilatapaNasya niSedhamA "pitroH zrAdhe ravau zakra saMkrAntyAM nizisadhyayoH / saptamyAM varSau ca na kuryyAttilatarpaNam" // prapaccastu malamAsatattve'nusandha yH| bhvissthe| "yeyaM dopAnvitA rAjan ! khyAtA paJcadazau bhuvi / tasyAM dadyAbacehattaM pitRNAM vai mahAlaye" // mahAlaye kanyAgatAparapo nacehattaM malamAsAdinA amaavaasyaayaampi| malamAse zrAhA For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / bhAvamAha kauthamiH / "saMvatsarAtirako vai mAso yaH syaavyodshH| tastriyodaze zrAiM na kuryyAdinTumaMkSaye" // saMvasAra prdope| "ekarAzisthite sUrye yadi darzahayaM bhavet / darzavAhaM sadAdau syAt na parava mslimbce|| yattu "jAtakamaNi yacchAI darzayAI tathaiva c| malamAme'pi tatkAyaM vyAsasya vacanaM yathA" iti vyAsavacanaM tatpiNDa piTayajAkhyabAiparamiti malamAsatattva vikRtam / pramAvAsyA grAhakAlamAha chandogapariziSTam / "piNDAnvAhAryakaM bAI hoNe rAjani shsyte| vAsarasya hatIyAMza nAtisandhyAsamopata:" // pigddaanbaahaarykmiti| "tataH prabhRti pitaraH piNDasaMjJAntu lebhire // iti matsya purANAt piNDAnAM pitRNAM pravAhArya zrAI mAsaikaTaptimanakaM yattathA tathA ca manuH / "piNDAnAM mAsikaM zrAhamanvAhArya viTu. qdhA:" // rAjani cndre| zasyata ityanena kvaciccandrakSayAbhAve'pyamAvAsyA zrAI sUcitaM etA dRgvytptteH| sAgniniragnisAdhAraNatvAilyamANa kAtyAyanotarItyA kSoNA stambhitAvaImANAbhedaH saadhaarnnH| yattu "piyanantu nirvatyaM viprazcandra kssye'gnimaan| piNDAnvAhAryakaM thAI kunmiAsAnumAsikam // iti manuvacanaM tatsAgniH piNDa. piTayana nivayaM mAsAnumAsikaM pratimAsikaM bAI kurvIteti kramavidhAyakam pravAnuzabdasya vausArthakatvaM tathA ca "lakSaNavause tymbhuutessvbhirbhaagpriprto| anureSu sahArthe ca hone upazca kathyate" candra kSaye'mAvAsyAyAM na tu kAtyAyanoka kSaye tathAle baImAnAdo pratimAsAnupapatteH / evameva sAivi. vekaH / ataeva tatraivAmAvAsyAvyatirita kRSNapakSavihita pArvagAhe yayAstamiti vacanAhAvasthetyaktaM tatra sAgnikartavyatvA. vizeSitAmAvAsyAvyatiraikAbhidhAnAt kSINAdibhedena vyavasthA sAgniniragni sAdhAraNautyavagamyate / evaJcAmAvAsyAyAM mRtAha. namittakaurasa kSetraja putra kartavya pAvaNena cauyamANAdinA na visthA kintu yyaastmitynen| etahitaM malamAsatattve / ttui dazama muhartakasya matyapurAyolAparAlikale'pi zrA For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / tasya tyaagH| piNDa piTayajJArthaeveti vAsara hatIyAMbhAbhidhAnaM sAgni kaparameveti pariziSTa prakAzoktaM tatra yukta "pUrvAhno vai devA nAM madhyaM dinaM manuSyANAm aparAhnaH pitRNAm // iti zrutyA tanmuitasya manuSyakaGgitvena bodhanAdeva zrAddha prityaagH| etat zrutimUlakameva vAsarasya TatIyAMza itya ta vAsarasya tauyAMza tridhAvibhaktasya dinasya tauyabhAge nAtisadhyAsamopata iti sadhyAsamopaikamuharta Apadyapi varjanauya ityarthaH / tena "prAta:kAlo muhattA strIn svstaavdevtu| madhyAhnastrimuhUrtaH syAdaparAlastataH param // sAyAta strimuhartaH syAcchAI tatra na kArayet / rAkSamI nAma mA velA garditA sarvakarmasu // iti matsya purANe niSiddha. muhartavaye Apadi muhartahayamabhyanujJAtam atizabdasvarasaut / "nimuhUrttApi pUrvAdazaM ca vaddhacaiH" // iti hArauta vacanAca tena pUrvadine muhartatrayamAtra lAbhe paradine vAsaratIyAMzAlAbhe pUrvadina eva zrAddham etena nAtisadhyAsamopata ityanena rAkSaso velAmA niSidhyata iti maithilamatamapAsta sarvakarmasu nAnadAnAdiSvapi anApadautyartha iti yAdavivekaH / tenAzato tasyAmapi tatkaraNam ataeva parAzara: "divAkarakaraiH pUtaM divA svAmaM prazasyate / aprazasta nizi snAnaM rAho ranyatra darzanAt // dazaMdedhe kutra zrAimityAha chandogapariziSTe kAtyAyanaH / "yadA caturdazI yA turIyamanupUrayet / amAvAsyA kSauyamANA tadaiva thAimiSyate" // caturdazauyAma catuIyo mambandhi dinayAmamiti taddinasyAmAvAsyAsambandha 'pi caturdazau ni? - zo'dhikena vyapadezA bhavantoti nyaayaat| tena yadA amAvAsyAcaturdazosambandhi dinasya catutha praharaM kRtva kiJciAnaMvA anupUra yet| atrAnupUrayedityabhidhAnAt turauyayAma sya pAdAna daNDa hayAnyUna prathama muhUrtasya bahukAla tvaM pratIyate / etena prahara nayAbhyantare kiJcidadhika praharanaye vA caturdazI prtoyte| tatazcobhayavAsarIya zauyAMzasambandhi paJcadhA vibha. bAparAhna sui ta yo muhAnya na da lAbhe dedhaM nave kadinamAtre For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 168 tallAbhe / tatra pUrvortena vAsarasya tRtIyAMza ityanenaiva dvaidhAnudayAt / ato yaddine vAsara tRtIyAMze tAdRza darzalAbhastacaiva zrAm / muharttena tithestu karmAnarhatvA dedhAvasaraH / tathA ca bhaviSye " vratopavAsaniyame ghaTikekA yadA bhavet / sAtithiH sakalAjJeyA pitrarthe cAparAhniko // " iti / atra ca prAgukta jAvAlivacanoktA muharttAtmikA ghaTikA grAhyA yogyatvAt natvekadaNDAtmikA vacyamANarohiNAdigrahaNe tathA dRSTatvAcca / tataca pUrvoktadvaidhe taddivasIya caturdazyapekSayA paradina amAvAsyA cIyamANA nyUna kAlavyApinau na tu pUrvApara divasIya yAvaJcaturdazyapecayA'nupasthitaH / evaM stambhitAvaI - mAnayorapi tadaiva pUrvadarza eva zrAm / khoktacandrazcayAnurodhAt / yadA triMzaddaNDAtmakadivase caturdazyadhika caturthayAma pUraNe mukhyAparAhnIya kiJcinnAna muhUrtta lAbhastadApi tadaivetyanaeNna candracayAnurodhAt pUrvadine zrAddhaM natu mukhyAparAhnIyamuhatalAbhe'pi paradine patra candrakSayazcaturdazyaSTamayAmAt prabhRti zramAvAsyA saptamayAmapayryantamiti vacyate / tadaivetyevakA razravaNAttithidvaidhe khaNDa vizeSo niyamyate karmaNi khaNDAntaravyudAsAya / evaJca yatra pUrvAparadine vAsara tRtIyAMzIyamukhyAparAhna muharttena darzalAbhastatrApi pUrvadina eva zrAddhaM vAsaratRtIyAMza candrakSayAti zabdasvarasAt / vimuharttApautyanurodhAJca / yatra tu pUrvadine vimuharttamAtravyApinyamAvAsyA - paradine tRtIyAMzamuharttavyApino sato cauyamANA tatra para dine candracatrayAbhAve'pi mukhyAparAhnalAbhAt zrAddham anyathA " yadA caturdazauyAmaM turauyamanupUrayet" // iti vizeSAbhidhAnaM vyarthaM syAt / athaM yatra pUrvA zrAddhaM tatra " yadastvava candramA na dRzyeta tAmamAvasyAM kurvIta // iti gobhilavirodhaH tathAvidha caturdazIyuktAmAvAsyAyAH sinovAlovena praatshcndrdrshnaat| tatrAha sa eva / " yaduktaM yadahastva e va darzanaM naiti candramAH / tataccayApekSayA jJeyaM kSauNe rAjani cetyapi // yadahastvava candramA na dRzyata tAmamAvAsyAM kurvIta " / iti yat gobhilasUtraM taccandracayAbhiprAyika m 15 For Private And Personal Use Only -
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitatvam / anyathA gobhilIya sAdRza sUtrAntareNa saha paunarutyApatte: tasmAt prathamasUtraM kuiparaM taca baImAnApane niyataM kSoNAstabhitayostu ythaayogymnusrnniiym| evaJca yadahastve va candramA na dRzyeta tAmamAvAsyAM kurvIta // iti zrutiretat samAnArthakaM zrutyantaraM vA tadapi baImAnAdi paraM na tu kAtyA. yana vacanAttatra kSayalakSaNA kalpataru prabhRtibhiruktA yuktA "zrutismRtivirodhe tu zrutireva garIyasI" // iti virodhAt / kSauNa iti kAtyAyanena mayA yat kSauNe rAjanItyuktaM tadapi kssyaabhipraaykm| "prathaivaM dRzyamAne'pyekadA // iti yaho. bhilasya sUtrAntaraM tahAtha yadapastvavetyAdi hitoyasUtra prAptatitheH sinauvAlautvenaiva candradarzana prApte rityata Aha sa eva / "yaJcokta dRzyamAne'pi tccturdshypekssyaa| emAvAsyAM pratI. kSeta tadante vApi nirvapet // dRzyamAne'pyekadeti yaduktaM tacca turdazyAM zrAddhAya pUrvasUtramamAvAsyApadopAdAnAJcandrakSaye mAMta amaavaasyaavissym| idaM punarityambhUtacaturdazIviSayamiti shaahvivekH| taskimamAvAsyAvazcaturdazautyavAha pramAvAsyAM pratIkSete ta ubhaya tithiprApto pAhAyAmAvAsyA pratIkSaNIyA yatra pUrvedine divAsAI muhartamAtremAvAsyA paradina ca sAIdazama muharttamAtre lavacobhayadine zrADa yogyAmAvAsyA na prApyate tatra tadante caturdazyante nirvapet ddyaat| atraivaviSaye sAgniniramyorvizeSamAha kAlamAdhavoye jaavaaliH| "apagahRdayAvyApau yadi darzastithikSaye / bhAhitAgneH sinIvAlI niranyAdeH kuimatA" // pAdizabdAdanupanautazUdrayohaNam / kSayamAha kaatyaaynH| "aSTame'ze catuI zyAH kSINobhavati cndrmaaH| amAvAsyASTamAMza ca tataHkila bhavedaNu: // caturdazyaSTame yAme candramAH nauNaH caturtha bhAgonakalAvaziSTo. bhvti| "pavendurAdha prahare'vatiSThate" // ityAdivarasAt / amAvAsyASTame yAme cANurbhavati punarutpadyate kiletyAgamavArtAyAM tenAmAvAsyAyAH saptame yAme katsUkSaya ityavagamyate / tatazcAntya kalAvayavanAzotpattireva kSayaH sA ca sUkSma tAyAM vinAze'pyastauti thAhavivekaH / utpattirAdhakSaNasambandhaH tena For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitkhm| vinAyasthAnantatve'pi naativyaaptiH| pratravizeSamAha sa eva / "pAgrahAyaNyamAvAsyA tathA jyeSThasya yA bhavet / vizeSamAbhyAM vate candracAravidojanA: // prAdhyAmiti syaphlope pnycmau| meM prApyetyarthaH candracAravido jyotirvidaH / pratra paurNamAsyantamAsa pati pariziSTa prkaashH| patra bIjaM brhmpuraannauytithikRtym| tathA ca prAthamadhikRtya brhmpuraannm| payomUlaphalaiH zAkaiH kRSNapakSe ca sarvadA // patra kRSNapakSe caturdazIyatirivAyAM yasyAM kasyAJcitithau sAhavidhAnAdamAvAsvApi labhyata iti kovizeSa itvavAha sa eva / "pravendurAye prahare'vatiSThate cturthbhaagomkvaavshissttH| tadanta eva kSayameti katnamevaM jyotiSakravido vadanti / atra mAsahaye' 'mAvAsyAyAM caturthabhAgonakalAvaziSTaH caturthabhAgonA yA kalA tayAvaziSTaH kalAbhAgabayamAtraH savAdye prhrii'vtisstthte| arthAt caturdazyaSTamayAme kSayArambha iti tadanta eva amAvasyAnsayAma eva kSayaM ktmmeti| anyatrAmAvAsyAsaptamayAma rati vizeSaH / tena mArgazIrSa jya Thayorubhayadine candrakSayalAme yadyapi yadA caturdazauyAmamiti vacanAt pUrvadina eva zrA prANoti tathApi sahacanaM candrakSayAnurodhamUlamiti katrakSayAnurodhAt kSoNAyAmapi paravAparAha lAbhe yAham anyacaitahizeSAbhidhAnaM vyartha syaat| atrApi vizeSAntaramAha sa eva / "yasminabda hAdazaikazca yayastasmiMsTatauyayA paridRzyo nopajAyeta" yaSyomAsaH tauyayAmAtrayA caturthabhAgonakalayA paridRzyacandro na bhavati kintu tadadhika nyunklyeti| sena malamAsayutAbde pandhamAsavadanayorapi caturdazyantayAmAdidazaMsaptamayAmaparyantaM caya iti / malamAsayutAbdastu ekasmAmalamAsAdabdahayAnantarAbda stutau ye'bde mlmaassyaavshymbhaavaaditi| candrakSayAnuruha kSINapakSamupasaMharati sa eva / "evaM cAra candramaso viditvA kSINe tasminaparA ca ddyaat"| evaM cAraM gtivishessm| stambhitAyAM vyavasthAmAha sa eva / "sammizrayA caturdazyA amAvAsyA bhavet kvcit| khurvitAM tAM viduH kecidupadhva For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 172 miti cApare" // kSoNAyAH pUrvamuktatvAta baImAnAyAzca vacya mANatvAdasya vacanasya stambhitAparatvam / kharvitAM naucAm / pitRlokaprApaNA nahIM kecit yajurvedinaH apare RgvedinaH tAmeva upedhvamupagacchata zrAddhAyeti zeSaH upedhvamityatra gatAdhvA miti pAThe gataH prAptaH pitRlokaprApaNAya zradhvA'nayeti gatAdhvA prazastetyarthaH / tasmAcchandogA ubhayAnurodhAdicchAta ubhayAdaraM kurvanti iti kAtyAyanakharasaH / vyaktamAha laghuhArIta: "trimuharttApi karttavyA pUrvAdarzA ca vaha caiH / kuhuradhvaryubhiH kAryyA yatheSTa sAmagautibhiH " // a famutyupAdAnAt stambhitAyAH pUrvadine trimuharttamAca lAbhe'pi vahathAnAM zrAda mukhyAparAhna lAbhAdapi paradine sAmagAnAM tatrAvyaniyamaH etAdRgviSaya eva ubhayatrAparAhnAlAbhe'pauyaM vyavastheti zrAvivekaH / mukhyAparAhnasya ekadina mAtra lAme'pyubhaya dinAlAbhAta / 8 vardhamAnAyAM vyavasthAmAha kAtyAyanaH / " varddhamAnAmamAvAsyAM lakSayedapare'hani / yAmAM stronadhikAna vApi piTayajJastato bhavet" // yAmAM strIniti pUrvadivasIya yAmatrayanyUna caturdazyapecayA athaivaM vAsara tRtIyAMzAnurodhena zrAthavidhAnAt kathamamAvAsyAzrADa paryudastarAtraprAdautarakAlapari grahaH satyam / tithidvaidhe cauNAdibhedena khaNDa vizeSaparigra hAya vAsara tRtIyAMzApekSA anyathobhayadine vAsara tRtIyAMzAprAptau zrAddhalopApatteH prAgukta niragnyAdeH kurmatetyasya nirviSayatApattekha ataH paryyadastetarakAlasyApi parigrahaH yadA tu pUrvAparakhaNDayoranyatarasyaiva parigrahastadA yathA yogyaM tatraiva sAyAhna muharttaddaya paryudastetarakAla kutapAdi muharttapaJcaka rauhiNAdi muharttacatuSTaya vAsara tRtIyAMzauyAparAhna muharttadayakAlA yathAkramamApat sAmAnya prazasta prazastatara prazasatamatvena jJeyAH evamakhaNDa tithAvapi nAtisandhyAsamaupata iti puurvokttvaat| " sAyAhna khimuharttaH syAcchrAddha N tatra na kArayet" iti matsyapurANAt " rAtrau zrAddhaM na kurvIta rAkSasokIrttitA hi sA / sandhyayorubhayozcetra sUrye caivAcirodita" For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 173 pati manuvacanAbhyAm "UI muhartAt kutapAt yanmuharta ctussttym| muhartapaJcakaM vApi svadhAbhavanamiSyate" iti matsyapurANAt muhartapaJcaka mityatra kutapAditi lyaplope paJcamI kutpmaarbhyetyrthH| tatastenaiva "aparAhna tu saMprApte abhijidrauhinnodye| yadava dIyate jantostadakSayamudAhRtam // itytaam| "pUrvAhno vai devAnAM madhyaM dinaM manuSyANAm aparAhnaH pitRNAm // iti shruteH| vAsarasya TatIyAMza iti kAtyAyanavacanaM sAyAGga strimuitaH syAcchAI tatra na kArayedityeSAmakavAkyatvAhAsaratIyAMzIyAparAhna muharsahayasya lAbha iti / atra "darzazrAddhantu yat prokta pArvaNaM tat prkiirtitm| aparAhnaH pitRNAntu tatra dAnaM prazasyate" // iti zAtatapauya vacane prazasyata ityabhidhAnAt"mAsi mAsyaparapakSasyAparAhnaH zreyAn" / ityApastambavacane zreyAnityabhidhAnAcca prazastyatAratamyaM kalpAte na tu mukhya klpaanuklptvmiti| aparapakSasya kRSNapakSamAtrasya tathA ca zruti: pUrvaH pakSo devAnAmaparaHpakSa: pitRNAm" iti evajJAmAvAsyA na nimittAntaraM kintu kRSNapakSanimittakabAisya prazasta kAlaparA ataeva zatostAratamyena bahan kalpAnAha gotmH| "atha zrAddhamamAvAsyAyAM pitabhyo dadyAt paJcamI prati vAparapakSasya yathA zrAddha sarvasmin vA dravya dezabrAhmaNa sannidho vA kAlaniyamaH zaktiAta iti" // yo'yamamAvAsyAdi kAlaniyamaH sa zaktasya sadravyasyArogiNobodavya iti zrAivivekaH / ataevAmAvAsyAyAmati prAzastyamAha nigamaH / "aparapakSe yadahaH sampadyate amAvAsyAyAntu vizeSaNa" / tathA ca manuH / kRSNapakSe dazamyAdau varjayitvA caturdazIm / zrAddha prazastAstithayo yathaitA na tathetarA:" // atra catudazau varjanaM tadante vApi nirvapadityukta viSayetaraviSayamanyathA taddacanaM vyartha syAt nacedaM zastrahata piTamAtraviSayaM tasya prakaraNabhedAdanupasthite: amAvAsyAyA: pratIkSAyAH asambhave caturdazI vidhaanaacc| yattu "kAyaM zrAimamAvAsyAM mAsimAsyur3a pkssye"| iti mArkaNDeyapurANe'bhihitaM tanmAsi mAsi yat kAya bAI taccandra kSaye'mAvAsyAM prApyAtiprazastaM For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 174 tithitattvam / gotamAdi vacanaikamUlatvAJcandrakSayAbhAve'pi baImAnAdI zrAividhAnenAmAvAsyAyA alAbhe'pi caturdazyantayAma zrAddha vidhAnena ca viziSTavidhyanupapattezca / yattu "amAvAsyASTakA kRSNapakSapaJcadazausu c| ityabhidhAya "etaccAnupanI to'pi kuryAt sarveSu parva su| zrAddhaM sAdhAraNaM nAma sarvakAmaphalapradam // bhAyAvirahito'pyetat pravAsastho'pi nityazaH / zUdro'pyamantravat kuryyAdanena vidhinA budhaH" // iti matsya pugnnm| tatra anupanauto'pautyapi zabdenopanautaH samuccIyate / tatrAnupanautasya jAta mAtrAhitAgnerupanautasya ca mAgneH smbhvaattyoH| "na darzana vinA zrAhamAhitAgnehi janmana:" iti manunA kRSNapakSIya zrAisyAmAvAsyAyAM vidhAnAttadekavAkyatayA matsya purANa nityaza ityane nAmAvAsyAyA yantrityatvAbhidhAnaM tatsAgniparaM kRSNapakSasya yanityatvAbhidhAnaM tatsAgnibhinnasya yogyatvAt evamanyAni vacanAni vyAkhye. yaani| atra ca vasurudrAdityAkAreNa pitRpitAmahAnAM dhyAtavyatvaM zrAddhavivekoktaM vyaktamA "vasurudrAdityarUpAn thAhArthe tarpayet pitRn| nAmagotre samuccArya tilastIrtheSu saMyataH" // iti sma tyarthasAramadanapArijAtakRta vacanamiti vastrAdaunAM dhyAnamAditya purANe "prasannavadanAH saumyA varadAH zaktipANayaH / padmAsanasthA hibhujA vasavo'STau prakIrtitAH // kare vizUlino vAme dakSiNe caakssmaalinH| ekAdaza prakatavyA rudrAstAkSendumolayaH // padmAsana sthA bibhujAH pdmgrbhaanggkaantyH| karAdiskandhapayansanAla paGgajadhAriNaH / indrAdyA dvaadshaadityaastejomnnddlmdhygaaH"| patra pita. dyitaapryogaanynaadhikaanyetaani| "nidhAmAtha darbhacayamAsaneSu smaahitH| preSyAnupraSyasaMyukta vidhAnaM pratipAdayet" // iti vacanAt "brahmaNAnAmasaMpattau kRtvA darbhamayAn hijaan| zrAddhaM kRtvA vidhAnena pazcAdiSu dApayet // iti zrAisUtrabhASyakara samudra karakRta vacanAcca yasya praSaNasya pratyuttaramavAdhitaM tadyukta karmaNo vidhAnAt darbhavaTu rUpa darbhacayamAdAya karmakaraNe nimantrito'smi haptAH sma iti pratyu For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithi tattvam / traabhaavaanimntrnnptiprshaabhaavH| kuruSvetyAdi pratyuttarA. NAntu anye nApi sambhavAdanujJAdInAM krtvytaiv| anotsargAnantaraM bhojanAt pUrva bhojana kAle'pi madhudhAteti pAThastathA ca yaajnyvlkrH| "savyAhRtikAM gAyatrI madhuvAtA iti pcm| jaghA yathAsukhaM vAcyaM bhuJjauraM stepi vAgayatAH // anamiSTaM haviSyaJca ddyaadkrodhno'tvrH| prATa zva pavitrANi jayA pUrvajapaM tathA" // pUrvajapamityanena tatprApteH atra ca bhojanAt pUrva madhumadhviti japAnantaram anna honamityAdikaM pAThyam "anahonaM kriyAhInaM vidhihaunacca ydbhvet| tat sarvamachidramasvityu kA yatnena bhojayet // iti yamavacanAt / evaJca "yazcainaM zrAvayet zrAce brAhmaNAn paadmnttH| akSayyamanapAnantat pitustasyopatiSThate // ityAdi parvaNi zrAce bhAratIya zloka pAdAdi zrAvaNokta: saMkSepeNa bhAratavaMzayanirUpakatvena duryodhano manmayo yudhiSThiro dharmamaya iti zlokahayaM paThanIyam apahRtagurugavaumAMsakRta zrAimahatvaprakAzaka piDhagAthAtva na saptavyAdhA iti ca paThanIyam / atra mdhvsmpttau| "taM na labhyate yatra zuSkakSaurazca homyet| caurasya ca dadhi jJeyaM madhunazca gur3o bhavet // iti matsya sUkta vacanena "madhu yatra na vidyata tatra jIrNagur3o bhvet"| ityAyurvedIyenApi pratinihiha gur3e pyavikRta eva madhavAtAdi mantraH ptthniiyH| "tailaM pratinidhi kuryAt yajJArthe yAjJiko ydi| praklatyaiva tadA hotA brUyAdpRtavataumiti / iti yajJapA vacanadarzanAt "shbdviprtipttiH"| iti shrotkaatyaaynsuutraacc| pratinihita. dravye zrutazabdaH prayojyaH zrutadravyabudyA pratinidhyupAdAnAcchabdAntaraprayoge drvyaantrbuddhiprsnggaat| evaM hastAdAvagnI karaNe'pyagno kariSya iti / vaidikaprayogamAve praNavAditvamAha yogiyAjJavalkaraH / "yanya naJcAtiriktacca yacchidra ydyjiym| yadamedhyamazuiJca yAtayAmaJca ydbhvet| tadoGkAraprayukta na sarvaJcAvikalaM bhavet // tasya pUrvapAThamAha bhgvhautaayaam| tasmAdo: For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitttvm| mityudAhRtya yajJadAnatapaH kriyaaH| pravartante vidhAnoktAH satataM brahmavAdinAm" // tathodAhRtaM brahmapurANe / "tAnagnau kariSya iti praNata: praarthyehijaan| kuruSveti sa tairutto dakSiNAgni samAhvayet // patra prazne tadanupadezAt upadeze'dhikaguNatva prtiiyte| iti prazne'pi praNavAditva yuktam ataeva piTadayitAkatyapradaupAdiSu tathA likhitam / evaJca sarvatra vaidhapraznottarAdau praNavAditve phalAdhikya meva tathA agnidagdhetyanavikaraNAnantaraM hastahayaprakSAlanAcamana harismaraNaM katvA gAyatrI madhavAtAdivayaM madhuvayaJca jpet| tathA ca brhmpuraannm| tata: prakSAlya hastau ca pAcamya ca hariM saaret| pretabhAgaM visRjyAtha prAyazcittopazAntaye // savyAhRtiM sapraNavAM gAyatrauJca tato japet / pAThenmadhumatIH puNyAstathA ca madhumadhviti" // prAyazcittopazAntaye prAyazcittasAdhyA yA upazAntistat siddhye| gAyatraujapavidhimAha yogiyaajnyvlkaaH| "pragAvaM pUrvamuccArya bhUrmuvaH svastataH param / gAyatraupraNavazcAnte japehyevamudAhRtA" // atrAnte'pi praNavazruteH "tiThe dodayanAt pUrvI madhyamAmapi shktitH| prAsau. tor3a hamAJcAntyAM sandhyA pUrvatrika japan" // iti chandogapara. ziSTokta pUrvatrika praNavavyAhRtisAvitrIrUpamiti tatprakAzakavyAkhyAnaJca praNavatva na iyorekyAdaviruddhamiti zrAdvAdyavasAne piNDAtha kuzAstaraNAt pazcAt avanejanAt prAk devatAbhya iti tri: ptthniiym| "upavezya japeddhImAn gAyatrI tdnujyaa| manvaM vakSyAmyahaM tasmAdamRtaM brahmanimmitam // devatAbhyaH piTabhyazca mahAyogibhya eva c| namaH svadhAyai khAhAyai nitya meva bhavanviti // AdyAvasAne zrAisya virAvRttyA japet sdaa| piNDa nivapaNe caiva japedetat samAhitaH // pAThyamAnamimaM zrutvA zrAddhakAla upsthite| pitaraH kSipra. mAyAnti rAkSasAH pradravanti ca // iti brahmapurAgAt / ___ gotrpdmevoccaarym| "gotra svarAntaM sarvatra gotrasyAkSayya krmnni| govastu tarpaNe proktaH kartA evaM na muhyati" / iti gobhilena vishessto'bhidhaanaat| evaM "sarvatraiva pita: For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 177 prokta pitA trpnnkmnni| piturakSayyakAle tu akSayAM ptimicchatA" // iti gobhilavacanAntagat pitaritya va vavyaM sasambandhikazabdAnAM padinyAyena svasambandhiparatvAcca natvasmat pitariti anyathA etadasmadanamityAdyabhinlApApatte: evaM yajarvedinAM piNDazabdo napuMsakaliGgena prayujyate yathA vanitA piNDa dadyAdamAvetatte iti zrAivivekakRtapiNDapitayanIyakAtyAyanavacane piNDa vizeSaNatve naitaditi napuMsakanirdezAt "bhASetaitaca vai piNDa yajJadattasya pUrakam" / iti RSyazRGgavacane'pi tathA darzanAca piNDAna dattvA kara sammAjya prakSAlyAcamya hariM smaredityAha brhmpuraannm| "tato darbheSa vidhivat sammAjyaM ca kara ttH| prakSAlya ca jalenAtha virAcamya hariM smaret // yadyapi karamammAjanAdauni pitapakSe uktAni tathApi pitapAvaNa eva "mAtAmahAnAmapyevaM deva pUrva zrAddhaM kurviit"| iti gobhilasUtreNa piDhapakSadhammAtide. zena ekoddiSTAdi zrAddhe'pi aAvAhanAdi niSedhAnupapattyA pArvaNadhamAtidezAt sarvatra tAni prAptAni kintu pArvaNe SaTpiNDadAnAnantaraM sAmagetarAbhyudayikAdau navapiNDadAnAnansaraca tantreNaitAni kAryANi lAghavAt AgneyAdivayeSu prayAjAdi tantratAvat tatrApi piTapakSAstutadarbheSu karasammAjanaM lepabhAgino vRddhaprapitAmahAdoM stronuddizya kartavyaM "nyapya piNDAM statastAM strona prayato vidhipuurvkm| teSu darbheSu taM hasta pramRjyAllepabhAginAm // lepabhAjacaturthAdyAH pitrAdyA: pinnddbhaaginH| piNDadaH saptamastaSAM sApiNDa sAptapauraSam // iti yathAsthAnasthamanuvacanAbhyAM sahaikavAkyatvAt iti tadapi darbhANAM mUle "dakSiNAgreSu darbheSu puSpadhUpa smnvitm| svapitre prathamaM piNDa dadyAcchiSTasannidhau // pitAmahAya caivAtha tatpitre ca tataH param / darbhamUle lepabhujastapaMyellepagharSaNaiH / piNDai marmAtAmahAMsta hat gandhamAlyAdisaMyutaiH / prauNayitvA hijAgrANAM dadyAdAcamanaM tataH" // iti vissnnupuraannaat| nacaitat pAThakamAnmAtAmahapiNDadAnAt prAkalepagharSaNamiti vAcya "sarveSu madhumadhvityakSa bramo madanteti For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 tithitasvam after at strIn piNDAn dadyAdavanivya" iti gobhilasva "dabheSu vIM svaun piNDAn bhavaninya dadyAt" iti kAtyAyanaTaca trIM stromiti vausA darzanAt papiNDadAnamadhye piNDadAneti karttavyatAvyatiritAnAM nivRttiH pratIyate prataeva pitRdayitA zrAddhakalpataruprabhRtibhiH SapiNDadAnAnantarameva karagharSaNaM likhitam / viSNupurANantu darbhamUla vidhAyakaM na tu kramavidhAyakam anyathA pratyavanejanadAnAde: prAgapi taduktabrAhmaNAcamanApatteH / puSpadhUpasamanvitaM piNDadAnaM zAkhi bhedaparamiti / ato matAmahapace na karamArjanamiti ekoddiSTe tu lepabhujAmasambhave'pi niruddezya kakaramArjanapracAlanAthamanaharismaraNAni kAryyANi sAdhAraNapravRttaprAgukta brahma purANAt / atra zrAcintAmaNiH / viHpivehocitaM toyamityAdinA tAvadAcamanaM vihitaM tadava virAvarttate bhAcArapradIpostramiti tatra "virAcAmedapaH pUrvaM hiH pramRjyAttatomukham" / iti manuvacane udagagnerutkramya "prazcAsya pAcau pAdau copavizva virAcAmet / hniH parimRjata pANi pAdAvabhyacya ziro'bhyucayedindriyANyadbhiH saMspRze dakSiNo nAsike karNau // iti gobhilasUtra ca triH pivedityacaiva virAcAmedityavAbhidhAnAdavApi tathaiva yuktatvAt manau gobhile'pi tathArthatva e pUrvAparAGgAbhidhAnaM vyarthaM syAt tasmAt brahmapurANe'pi cirAcAmet triH pivedityarthaH / zrodatto'pyevam / piNDapUjAnantaraM vasantAyetyasya pAThaH / tathAca brahmapurANaM "pUjayitvA tu piNDa sthAn pitR va praNametUn / vasantAya namastubhyaM praumAya ca namonamaH || varSAbhyazca zarat saMjJa Rtave ca namaH sadA / hemantAya namastubhyaM namaste zizirAya ca // mAsasaMvatsarebhyazca divasebhyo namo namaH // iti brAhmaNanimantraNapace yamaH / " prArthayettu pradoSAnte bhuktAnaM zayitAn dvijAn / sarvAyAsavinirmuktaH kAmakrodhavivarjitaiH / bhavitavyaM bhavavizvobhUte zrAddhakarmaNi // te taM tathetyavighna ena yAti cedraano sukham " // prArthayet nimantraNapUrvakaM niyamamarthayet / For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 178 1 tatriyamamAha sarvAyAsetyAdi / te brAhmaNAstaM nimantrayitAraM tathetyUcuriti zeSaH / patraka brAhmaNanimantraNa pakSe'pi prakRtAbUDAbhAvAtra bahuvacanasthAne ekavacanauhaH navAvAdhaH vaibhaktikArthApekSayA prAthamikatvena balavataH prAtipAdikArthasya samavetArthatvena niyojyatvAt kintvavikRta eva mantraH pAvyaH / matsyapurANe / "tva mayAtra nimantrita ityupakramya bahuvacanAnta mantrapAThAcca tadutathA " dakSiNaM jAnu alabhya tva mayAtra nimantritaH / evaM nimantrA niyamAn zrAvayet paiTakAn budhaH" // tatriyamamAha "akrodhanaiH zaucaparaiH satataM brahmacAribhiH / bhavitavyaM bhavadbhizca mayA ca zrAddhakarmANi // prakRtAvevaM prAptatvAt ekoddiSTe'pi mohaH / evaM devatAbhyaH pitRbhyakhetyana evaM pAThyaH pitRpadasyAnnikhAttAdiparatvAt aa paradinanimantraNe sarvAyAsetyasya na pAThaH khaH padAnanvayAt kintvakrodhanairityasya pAThaH / smRtiH / " prAtaHkAle piTavADe SaSThayAJca bAdazoSu ca / surAsnAnasamaM tailaM pitaraM narakaM nayet" / puSpavAsitAdau pratiprasavamAha smRtiH / " ghRtaca sArSapaM tailaM yattailaM puSpa vaasitm| praduSTa patailaJca nAnAbhyaGge ca nityazaH " // fuar kaNi dakSiNAmukhena pAdau pracAlanauyau / "prathamaM prAGma ukhaH sthitvA pAdau pracAlayecchanaiH / udaGma ukho vA daivatye paiDhake dakSiNAmukhaH" // iti devalavacanAt / rAghavabhaTTaSTataM vaastushaastrdymvcnm| " zrahAdhikaraNe yatra nArcitovAstudevataH / tatra zUnya' bhavet sarvaM rakSovighnAdibhirhitam / tasmAddAstvarttanaM kAryyaM samyak sampadamosa bhiH" // annapAke sapiNDAdhikAramA kalpatarau devalaH / " tathaivAmantrito dAtA prAtaH snAtaH sahAmbaraH / zrArabheta navaiH pAtra ranvArambhaM sabAndhavaH " // zrAcintAmaNAvapyevam / tathaivAmantrita iti pAThe sarvAyAsavinirmuktatvAdibhirnimantrita ityarthaH / mahAmbara iti dvitIyavastraprAptyartham ekavastrasya nagnatvapratiSedhena prApta - svAt etena kuzarajyAdivastrapratinidhirnAtra bhavatIti sUci tam / evameva khAne brahmadattabhASyakalpataravaH / brahmapurANe / / For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 180 tithitattvam / "parakIya gRhe yastu khAn pitR starpayennar3aH / tamiskhAminastasya haranti pitarA blaat| zragrabhAgaM tatastebhyo dadyAnmUlyaJca jauvatAm" // gRha iti bhUmimAtraparaM tadbha svAmi piTaharaNasya hetutvenAbhidhAnAt mUlyadAnAgradAnayoH pratyekaM haranivarttakatvena vaikalpikatva tatazca zrADa vighAtanivattaMkatvena tadaGgatvAt pitarautyA bhUsvAmipitRbhyaH prathamato deyam / zrataH pArvaNAdau prAcaunAvautitvAdinA nAndImukhe upavautitvAdineti / ava pitRpadasya prAptapitRlokamAtraparatve pretAnAM haraNAsambhavAt / sutarAM svadheti nirdezyam / pramautamAtraparatve'pi " na vadhAcca prayubjauta pretapiNDe dazAhike" / iti RSyazRGgavacane dazAcikatva zravaNAdanyatra svadhA prayogAdatrApi tathA / zrasavarNoI dehika niSedhasya bhrAtrAdiprakaraNauyatvAdanyabhUmAtre agradAnamiti bhauSmatarpaNe'pya ukta zrIdattI'pyevam / liGgapurANe " zAlagrAmazilAye tu tacchA kriyate nRbhiH / tasya brahmAntikaM sthAnaM tRptAzca pitarA divi // viSNupurANe "cittaJca vittaJca nRNAM vizuddha zastaca kAlaH kathito vidhizva | pAva yathAMta paramA ca bhaktiyAM prayacchantyabhivAJchitAni" // brahmapurANe / "yastvAsannamatikramya brAhmaNaM patitA / dUrasthaM bhojayenmUr3ho guNADhaMga naraka vrajet // tasmAnnAtikramet prAjJI brAhmaNAn prAtivezikAn / sambandhinaH tathA sarvAn dIkSitra viTpati tathA // bhAgineya vizeSeNa tathA bandhUn gTahAdhipAn / nAtikrAmannarazcaitAn sumUrkhAnapi gopte| zratikramya mahAraudra rorava narakaM vrajet" // brAhma mo'vAlpavidyaH / mUrkhabrAhmaNAtikrame doSabhAvasya vyAsa - dibhirnAsti mUrkha vyatikrama ityanenAbhidhAnAt / vipAtajamAtA sumUrkhAniti sambandhi dohitrAdi vizeSaNAMmati kalpataruratnAkaro / matsyasUkta e : "zastAH samUlA darbhAca gucchena cAdhikakaM phalam" iti agnI karaNahome matsyapurA Nam / "agnyabhAve tu viprasya pANAvetra jale'pi vA / yatta zrAdAnna parivezanantu dakSiNapANimAtreNaiva aGgAnabhidhAnAditi me[thalokta N tanna "ekana pANinA dattaM zUdradatta' na bhacayet" / For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 181 ityAdi purANoyenaikapANidattabhakSaNa niSedhena tanmAtrapari vezanasyApi niSiDatvAt vyaktaM matsyapurANauyapitRkalpe "ubhAbhyAmapi hastAbhyAmAhRtya parivezayet" / pANibhyAmapi pAtrAntaritaM kRtvA deyam / "hastadattAzca ye snehA lavaNaM vyaJjanAni c| dAtAraM nopatiSThante bhoktA bhukta ca kilviSam // tasmAdantaritaM deyaM parNenAtha tRNena vA / pradadyAnna tu hasta ena nAyasena kadAcana" // iti vaziSThena sAmAnyato vidhAnAt pitRbhaktitaraGgiNyAmapyevam / vRhaspatiH " yadya ekaM bhojayet zrADa svalpatvAt prakkRtasya ca / stokaM stokaM samuddhRtya tebhyodhanaM nivedayet" // prakRtaM zrAddocitaM dravya stokaM stokaM pAtre samuddatya ekasminneva pitrAdibhyo vibhajyAna nivedayet saMkalpayedityarthaH / vRSa kRSNabhUjA tenaiva vaidhakammAcaraNaM tathA ca harivaMze zatra prati surabhivAkyam / "karSakAn puGgavairvAyairmedhyena haviSA - sugan / zriyaM zakRt pravRttena tarpayiSyAmahe vayam" // atra puGgavaigtyuipAdAnAt tena ca stro gavauvAhanasyAvaidhatvena tajjAtadravyasyAvaidhatvaM pratauyate / zrAhayapAnaniSedhe paiThInasiH / "saumakAya sapASANapAtrANi honapAtrANi bhagnapAtrANi ceti" / hArItaH / " DaunapAtrantu tat proktaM nyUnamaSTAGgalAttu yat" / smRtisArasAgare smRtiH / " nArikelajalaM kAMsye tAmrapA sthitaM madhu / gavyaJca tAmrapAtrasthaM madyatulyaM ghRtaM vinA // tAmrapASTataM mAMsaM yazca gavyaM ghRtetarat / zrAmiSanta gavAM mAsaM dadhimadyaM payorajaH // dravyAntarayutaM mAMsaM payasA saMyutaM dadhi / payo'nuddhRtasAraca tAmrapAtro na duSyati" // etat parAdhInusArAcchAradAtilakoktam / "tatazca saMskRte vahnau gokSaureNa caru pacet / astreNa cAlite pAtra nave tAmramayAdike" // astreNa astramantreNa / DazAtAtapaH / pAtra tu mRNmaye yastu zrADa bhojayate pitRRn / sa vai dAtA purodhAva bhoktA ca narakaM vrajet // guNAMzca sUpazAkAdyAn payodadhi ghRtaM madhu / vinyaset prayataH samyak bhUmAveva samAhitaH " // bhUmau na tu pAvAntaropari tattat pAtrANi / mArkaNDaya - 16 For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 tithitttvm| puraannm| "abhakSyaM yat svarUpeNa niSiddha snAtakeSu ca / varjanauyaM prayatnena tavyaM zrAddhakarmaNi" // vissnnuH| "kuSmANDAlAvavArtAko grAmyamAhiSadugdha km| pAlakIM rAjikAM yA hiHkhinaJca vivarjayet" // hiH khinnaJca tadeva yat sUpakAra zAstroktApekSitapAkaniSyattyanantaraM zaityAdinivRttaye punaH pAkAntaramuktaM natvapAkAnantaratacchAstroktasambhAraNarUpa. pAkAntarasiddha vyaJjanAdi atItArthakta nirdezAt ataeva bhRSTAnantaraM gur3AdipakkaM modakAdikaM ziSTairdIyate bhujyate ca anyathA hiH saMskRtasya tasya bhojyatva na syAt "paryuSitaM punaH siddhamabhojyamanyatra hiraNyodakasparzAt" iti mamanta te shaataatpo'pi| "gokule kanduzAlAyAM tailayanvekSuyantrayoH / amImAMsyAni zaucAni strISu bAlAtureSu ca // vAlo'tra paJcavarSAbhyantaravayaskaH amaumAMsyAni zaucAzIcabhAgitayA na vicAraNauyAnauti bhavadevabhaTTaratnAkarAdayaH / ataeva kUrmapurANam / "kandupakkAni tailena pAyasaM dadhi zatAvaH / hijairetAni bhojyAni zUdragehakatAnya pi" // kandupakkaM jalopasekaM vinA kevala pAve yat vaGginA pakaM bhRSTataNDu laadi| yamo'pi / "apUpAca karambhAzca dhAnA vttkshktvH| zAkaM mAMsamapUpaca sUpaM vaSarameva ca // yavAgu pAyasaJcaiva yaccAnyat snehasambhavam / sarva paryuSitaM bhakSya sUtaJca parivarjayet" // vRtapakkApakkatayA pUpApUpavaividhya sUktaM yanmadhuraM kAlavazAdambatAM gamiti praayshcittvivekH| karambho dadhizatavaH / manu: "dadhibhakSyaJca sUtaSu sarvaJca dadhisambham" / bhakSyamiti zeSaH / devlH| "ye cAna vikhadevArtha viprAH pUrva nimanvitAH / prAma,khAnyAsanAnyeSAM hida pahitAni ca // dakSiNAmukhayuktAni pitRNAmAsanAni c| dakSiNAka darbhANi prokSitAni tilodakaiH // brhmpuraann| "pRthak pRthak cAsaneSu tilatailena dopkaaH| avicchinAstathA deyAste tu rakSanti vaidijAn" // prAsaneSu tatsavidhAneSu avicchinnA bAdakAlAvadhisthAyinaH / viSNupurANe piNDAnupakramya "pUjayitvA hijAgrayANAM dadyAdAcamanaM ttH| paitra bhyaH prathamaM bhaktyA For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 183 tanmanasko narAdhipa / sukhadhetyAziSA yuktAM dadyAcchaktyA ca dakSiNAm / vijAgraprANAM vizvadevAdi pacatraya zrAbhoktRgAm" // paitrebhyaH prathamaM bhaktyA teSAM brAhmaNAnAM madhye piTabrAhmaNebhyaH prathamam AcamanaM dakSiNAJca dadyAt tatazca dakSi pAyA daivAditvAbhAvaH pratIyate / na ca mAtAmahApekSayA pikamAtra eva prAthamyasya prAguktatvAdanuvAdApatteH su svadheti zAkhyantaroyam idAnIntanauyA dakSiNApi zAkhyantarIyA / yajuH sAmavidostu nyajottAnAnantaram / tathA ca kAtyAyanagobhilau / "uttAnaM pAtra kRtvA yathAzakti dakSiNAM dadyAt " iti / matsyapurANe / " dattvA piNDAn pitRbhyastu rajataM dakSiNAM dadyAt / svastautyukte dvijaistaistu surAn hemnA pratapayet vAjevAje iti japan kuzAgreNa visrjyet| ratizaktiH striyaH kAntA bhojya bhojanazaktitA // dAnazaktiH savibhavArUpamArogya sampadaH / zrAddhapuSpamidaM proktaM phalaM brahmasamAgagaH " // puSpaM taddadalpaM phalaM taddat mahat / bRhaspatiH / vandibhyazcaivamarthibhyo'pyasvArthibhyo'nnamarthitaH / yadi tatra na dadyAca viphalaM zaktito bhavet" // vandino vauryastotAraH / arthitaH san yadi ebhyo'nnaM zaktito na dadyAt tadA zrADa. niSphalaM bhavedityarthaH / tatra zrAddhottarakAle AzaurgrahaNaJca " tataH svadhAvAcanikaM vizva deveSu codkm| dattvAziSaH pragRhIyAt vijebhyaH prApta khaH pRthak" iti matsyapurANavacanasya "dakSiNa dizamAkAMcana yAcetamAn varAn pitRn" iti manuvacanasya ca sAmaJjasyAdupavautI prAna kho dakSiNAM dizaM manasA pazyan kuyyAditi vAcaspati mizrAH tanna " piNDapitRyajJavadupacAraH pitre" iti gobhilasUtreNa vaizvadeva kamAtirikta dakSiNAmukhatvapratIteH / dakSiNAM dizamAkAMkSaniti manuvacanasya tathArthatve pramANAbhAvAcca / zrataeva daciNAM dizamAkAMcan vaukSyamANa iti TIkAkArairvyAkhyAtam / manunA ca AkAMkSatrityanantaraM " dAtAro no'bhivarddhantAm anaJcaivetya daurayan / prabhyudaurayan" ityeva paThitaM na tu " aghorAH pitaraH santu " iti / matsyapurANavacane'pi akSayyodakadAnAnantaraM dattveti na For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 tithitattvam / paThitaM kintu " tataH svadhA vAcanikaM vizvedeveSu codakam " ityanantaraM dattvAzorityarddha' paThitvA " aghorAH pitaraH santu sanvitya uktaH punardvijairgotra tathA varddhatAM nastathetyuktaH sa taiH punaH / dAtAro nA'bhivarddhantAmannaJcaivetya daurayet" iti paThitaM tatazca zAkhivizeSe etAdRzakrama karmANi prAGma ukhatvaM natu gobhilAdya ktakaNi ataeva pitRdayitAdAvAthau: prArthane prAGmukhatvaM nAbhihitam / u uu kuzAgreNa visarjanamAha matsyapurANaM "vAje vAje iti japan kuzAgreNa visarjayet" / taca zrAvottarakAle devalaH / "nirvRtte pitRmedhetu daupaM pracchAdya pANinA / cAcamya pANI pracAtya jJAtIn zeSeNa bhojayet // tato jJAtiSu bhukteSu khAn bhRtyAnapi bhojayet / pazcAt svayaJca patnI ca zrAvazeSamudAharet" // nivRtte vAmadevyagAnAnte pracchAdyAcchAdyeti pArijAtagaNekharau / na tu nirvApaNam / dIpanirvApaNAt puMsaH kuSmANDachedanAt striyAH / acireNaiva kAlena vaMzanAzo bhavet dhruvam" // iti navyavarddhamAnaSTatAt / "dIpanirvANako'ndhaH syAt" iti vacanAJca / udAharet abhyavaharet / eSa ca rAgaprAptatvAnna vidhiH kintu zrAddhAGgatvena niyamavidhiH / tathA ca zrAvazeSamupakramyApastambaH / " sarvasmAt grAsAvarAImazrIyAt" iti grAsAvarAI grAsa eva avarAI nikRSTa koTiryasya tattathA / aniyamatve sarvasmAditi zrAddhazeSavizeSaNaM vyarthaM syAt / vyakta zivarahasye / " zrAddhaM kRtvA tu yaH zeSaM nAnnamaznAti mandadhIH / lobhAnmoDAiyAddApi tasya tadiphalaM bhavet" // lobhAddravyAntarasyeti zeSaH / atra lobhAdityabhidhAnAt vaidhopavAsAdo na niyamaH / evaJca "yatkiJcit pacyate gehe bhakSyaM bhojyamathApivA / pranivedya na bhuccota piNDamUle kathaJcana" // iti zaGkhoktaM na zeSetara bhojanavyAvarttakaM kintu yatkiJcit iti zrAddhArthatvena vizeSaNauyam anyathA zrAddhapratiSiGa dravyANAM bhacyatvaM na syAt tena zrAvArthapakkaM tatra adattvA na bhoktavyamiti tasyArthaH / zAtAtapaH / zrAddhaM kRtvA parAI bhuJjate ye va jihvalAH / For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 185 patanti narake ghore lupta piNDodakakriyA : " // jihvalA lolupAH / vissnnupuraannm| " varjyAni kurvatA zrAddha kopo'dhvagamanaM tvarA bhokturanyatra rAjendra ! vayametatra zasyate // rAjamANDe "punarbhojanamadhvAnaM dyUtAdhyayana maithunam / dAnaM pratigrahaM sandhyAM yA katvASTa varjayet" / navyavarddhamAnaSTatA skhatiH / " punarbhojana madhvAnaM dyatAdhyayanamaithunam / dAnaM sandhyAM punaH snAnaM zrAddha katvASTa varjayet" / adhvAnamadhvagamanaM krozAt paraM na kAyryam / "adhvagamanamAkrozapUraNam" iti hAtavacanAt / maithunam RtukAlaunamapi tathA ca zrADA - nantaraM zaGkhalikhitau / RtukhArtA tadahorAvaM pariharet" iti / dAnaM yAcitAvAdyatiriktaparam / vandibhyazceti . prAguktatvAt / . jyotiSe "tulA rAzigate bhAnau zramAvAsyAM narAdhipa ! | snAtvA devAn pitRn bhaktyA saMpUjyAya praNamya ca // kRtvA tu pArvaNazrAddha dadhicauragur3AdibhiH / tato'parAhnasamaye ghoSayenagare nRpaH // lakSmo: sampUjyatAM lokA ulkAbhizcApi veSyatAm " " darzadhe pradoSavyAtyA nirNaya: / " tulAsaMsthe // rint pradoSe bhUtadarzayoH / ulkA hastA narAH kuryuH pitRNAM mArgadarzanam * // iti vyotiSAt / ubhayataH pradoSa prAptau paradina eva yugmAt / " daNDe ko rajanoyogo darzasya syAt pare'hani / tadA vihAya pUrvedyuH pare'hni sukharAtrikA" // iti jyotirvacanAca / ubhayatra pradoSAprAptAvapi ulkAdAnaM paradine pUrvoktapArvaNAnurodhAt / "bhUtAhe ye prakurvanti ulkAgrahamacetasaH / nirAzAH pitaro yAnti zApaM dattvA sudAruNam" / iti jyotirvacanAcca / atraiva lakSmI: pUrvAhe rAtrau pUjyA "amAvAsyA yahA rAtrau divAbhAge caturdazau / pUjanIyA tadA lakSmIrvijJeyA sukharAtrikA " // iti jyotirvacanAt ulkA grahaNAdi piTakkatyatvAt prAcInAvItimA dakSiNAmukhena karttavyam / tathA ca manuH "prAcInAvItinA samyagapasavyamatandriNA pitrapramAnidhanAt kAryyaM vidhivaddarbhapANinA / iti tatra grahaNamantraH / "zastrAzasvaddatAnAcca bhUtAnAM bhUtadarzayoH / For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / ujjvala jyotiSA deha daheya vyomavatinA" // dAnamantrazca / "agnidagdhAzca ye jauvA ye'pyadagdhA: kule mm| ujjvalajyotiSA dagdhAste yAntu paramAM gatim // iti visarjanamantraH / "yamalokaM parityajya bhAgatA ye mhaalye| ujjvalajyotiSA vama prapazyanto vrajantu te // iti brahmapurANam / "amAvAsyAM yadA devAH kArtike mAsi keshvaat| abhayaM prApya suptAzca kSIrodArNavasAnuSu // lakSmIrdaityabhayAnmuktA sukhaM suptAmbujo dre| caturyugasahasrAnta brahmA svapiti paGkaje // ato'tra vidhivat kAyar2yA manuSyaiH sukhmuptikaa| divA tatra na bhoktavyamRte bAlAturAjjanAt // pradoSasamaye lakSmoM pUjayitvA ythaakrmm| daupavRkSAstathA kAryyA bhaktyA devagRheSvapi // catupathazmazAneSu ndiiprvtsaanussu| vRkSamUleSu goSTheSu catvareSu gRheSu c| vastraiH puSpaiH zobhitavyAH krayavikrayabhUmayaH // dIpamAlAparikSipte pradoSe tdnntrm| brAhmaNAn bhojayitvAdI vibhajya ca vubhukssitaan|| alaGkatena bhoktAvyaM nvvstropshobhinaa| snigdha mugdharvidagdhazca vAndhavaibhaM takaH saha" // mugdhaiH sundraiH| mugdhaHsundagmUr3hayoriti vishvH|| patra lakSmIpUjAyAM pusspdaankaale| "namaste sarvadevAnAM varadAsi hari priye| yA gatistvat prapatrAnAM sA me bhUyAt tvadacanAt" // lakSma nama ityanena vAratvayaM pUjayet / "sukharAtrayAM pradoSe tu kuveraM pUjayanti ye| iti rudradharatAt kuveramapi puujynti| dhanadAya namastubhyaM nidhipadmAdhipAya ca" // bhavantu tvat prasAdAma dhanadhAnyAdisampadaH / iti paThitvA kuverAya nama iti triH puujyet| tatI deva. rAhAdiSu daupAn ddyaat| tatra mntrH| "agnijyotauravijyotizcandrajyotistathaiva c| uttamaH sarvajyotInAM dIpo'yaM pratiyatAm" // tato brAhmaNAn bandhUMca bhojayitvA svayaM bhuttA sukhaM sukhA pratyaSe bhaviSyotaM karma kuryAt / yathA "sukharAtre ruSaH kAle prdiipojjvlitaalye| bandhubandha navadhaMzca vAcA kuzalayArcayet // pradIpavandanaM kArya lakSmImaGgalahetave / gorocanAkSataJcaiva dadyAdaGgeSu sarvataH // lakSmI For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tithitattvam / 157 puujaamntrH| "vizvarUpasya bhAr2yAMsi padma padmAlaye zubhe / mahAlakSmi ! namastubhyaM sukharAtri kuruSva me // varSAkAle mahAghore yanmayA duSka taM kRtam / sukharAtriprabhAte'dya tanme lkssmiivyepohtu|| yA rAtriH sarvabhUtAnAM yA ca deveSvavasthitA / saMvatsarapriyA yA ca sA mamAstu sumaGgalA // mAtA va sarvabhUtAnAM devAnAM sRssttismbhvaa| AkhyAtA bhUtale devi ! sukharAti namo'stu te // lakSmera nama iti triH puujyet| atha aryodyyogH| sa ca ravivAravyatIpAtazravaNanakSatraiyuktA cet pauSamAghayoramAvAsyA syAttadA bhvti| yathA paashcaatynirnnyaamRte| "pramAkapAta zravaNairyutA cet paussmaaghyoH| aodaya: sa vijJa yaH koTisUryagrahai: samaH // patra sUryaparvazatAdhika iti katyacintAmaNau pAThaH / tathA "divaiva yoga: zasto'yaM na tu rAtrau kadAcana / skndpuraanne| "ajhaidaye tu saMprApte sarva gaGgAsamaM jalam / zuddhAtmAno hijAH sarve bhveyurbrhmsmmitaaH| yatkiJcit kriyate dAnaM tahAnaM setusnnibhm"| viSNuzivasnAna prazastakAlo'pi vRhabAradIyam / "prodaye ca puNyArke hastArke rohiNaubudhe" iti|| atha yugaadyaaH| tAsu ca "yugAdyA varSaddhizca saptamI paarvtiipriyaa| raverudayamokSante na tatra tithiyugmatA" / ityanena vyvsthaa| brhmpuraanne| "vaizAkhe zuklapakSe tu tauyAyAM kRtaM yugm| kArtika zuklapakSe tu netA'tha navame'hani // atha bhAdrapade kRSNa trayodazyAntu haaprm| mAghe ca paurNamAsyAM vai ghoraM kaliyugaM smRtm| yugArambhAstu tithayo yugAdyAstena vizrutA:" // patra vaizAkhAdayaH porNamAsyantA ev| brahmapurANe / tathaiva tithikRtyaabhidhaanaat| mukhyavAcitve kArtike navame'hanautyanenaiva siddhau zuklapakSa iti vyarthaM syAt tena bhAdrakRSNatrayodazau akhayuk kRSNapakSau yeti maithiloktaM nirstm| pAsA prazaMsAmAha viSNupurANaM "vaizAkhamAsasya tu yA tauyA navamyasau kArtika shuklpksse| nabhasya mAsasya tamisrapakSe trayodazo paJcadazau ca mAghe // etA yugAdyAH kathitAH purANe For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 tithitattvam / " rananta puNyAstithayazvatasraH / upaplave candramaso ravezca vizvaSTakAsvapyayanadaye ca // upapnave grahaNe "pAnIyamapyatra tilevimizra dadyAt pitRbhyaH prayato manuSyaH / zrAddha kRtaM tena samAH sahasraM rahasyametat pitaro vadanti // snAnamadhikRtya bhaviSye / "saMvatsaraphalaM tatra navamyAM kArttike tathA / manvAdI ca yugAdau ca mAsatrayaphalaM labhet " // viruddha guruvAkyasya yadatra bhASitaM mayA / tatkSantavyaM budhaireva smRtitattvabubhuyA " // smRtitattva prasAdAd yaddirudda bahubhASitam / guNalezAnurAgeNa tacchodhya dharmAdarzibhiH / iti vandyaTaya zrI harihara bhaTTAcAyyAtmaja - zrIraghunandana bhaTTAcAryaviracite smRtitattva tithitattva samAptam / For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'zrAvatattvam / praNamya saccidAnandaM kRSNa vedAntavistRtam / pArzvagAdi zrAhatattva' vakti zrIraghunandanaH / atha pArvaNazrAddham / tatraM gobhila: / " zratha zrAimamAvAsyAyAM pitRbhyo dadyAt paJcamau prabhRti vA'parapacasya yadaharupadyate tadabrahmaNAnAmantrA pUrvedya urvA anindya nopAmanvito nAtikrAmedAmanvito vA nAnyadanaM pratigTalIyAditi" / yatyo " zrAnvaSTakAM sthAlIpAkena" etena piNDapitRyajJo vyAkhyAta: "zramAvAsyAyAM tacchrAhamitaradanvAhArthaM mAsaunam" iti sUtra gobhilenAnvaSTakyasthAlIpAkadhAtidezena zramAvAsyAyAM piNDapitRyajJa mabhidhAya tacchrAddamityanena tasya zrAddatvamuktA itaradanvAhAryyamityanena tasyAmeva zrAddhAntaramukta mAsInamityanena tayormAsi mAsi karttavyatvamuktaM "mAsimAsivozanam" iti zruteH natvanvAhArya zrAvasya taha iti karttavyatAvidhAnamuktam idAnIM gobhilena granthAntaraM'thetyAdinA tadabhidhIyate / atha zabdaH snAnavidhAnAnantaryArthaH snAnavidhAnamukkA etat sUtrAbhidhAnAt athavA sAgnegRokta piNDapitRyajJAnantayryArthaH tathA ca manuH pitRyajJantu nirvartya viprazcandracaye'gnimAna / piNDAnvAhAyryakaM zrAddhaM kuryyAnmAsAnumAsikam // candranaye amAvAsyAyAM mAsAnumAsikaM prtimaasikm| maGgalArtha va yathA zrutiH / "praNavazcAtha zabdazva dvAvetau brahmaNaH purA / kaNTha bhittvA viniryAtau tena mAGgalikAvubhau " // zrAhami tyabhidhAya karmANo nAmadheyaM " zraddhAnvitaH zrAddhaM kurvIta " iti gobhilasttrAt "saMskRtaM vyaJjanAyyaJca payodadhiSTatAnvitam / zrayA doyate yasmAt zrAddhaM tena nigadyate" // iti pulasta - vacanAcca / zraddhA zAstrArthe dRr3hapratyayaH / "pratyayodharmAkAryeSu tathA zratyudAhRtA / nAsti zraddadhAnasya dharmakRtye prayo For Private And Personal Use Only OM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 thAhatattvam / janam // iti devlvcnaat| evaJca zraddhayA'nnAdeyaMhAnaM tacchAimiti vaidikpryogaadhaunyaugikm| tathAcApastambaH / "arthatanmanuH zrAddazabda karma provAca" iti / thAizabdaM zrAddhanAmakaM karma evaM pAvaNAdInAmapi vaidikaprayogAdhaunayaugikatvaM piTabhya iti yajamAnasya pitraadivikmaataamhaaditrikprm| "asAvetatte yajamAnasya pitre asAvetatte yaja. mAnasya pitAmahAya asAvetatte yajamAnasya prapitAmahAya" iti shruteH| "pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam / avizeSeNa kartavyaM vizeSAvarakaM vrajet // iti vRdyaajnyvlkaavcnaacc| mAtAmahA iti tadAditrikaparam ityAdibahuvacanAntA gaNasya saMsUcakA ityuktaH / vyatamAha gobhilaH / "pitRbhyaH pitAmahebhyaH prapitAmahebhyaH mAtAmahebhyaH pramAtA. mahebhyaH vRddhapramAtAmahebhyaH svadhocyatAM" iti patra prAgutA zrutI yajamAnasya iti zruteH pitrAdipadaM svjnkaadiprm| na tu "vasurudrAditisutAH pitaraH zrAidevatA:" iti yAjJavalkAbacanAivAdiparama etacanantu tadAkAratvena bhAvanAparamiti shraaivivekprbhRtyH| vyaktaM smRtyarthasAramadanapArijAtayoH / *vasurudrAdityarUpAn zrAddhArthe tarpayet pitRn| nAmagotra samuccArya tilastIrtheSu saMyata" iti vasvAdaunAM dhyAnamAditya purANe / prasannavadanAH saumyA varadAH zaktipANayaH / padmAsanasthA hibhujA vasavo'STau prakIrtitAH // kare trizUlino kAya. dakSiNe caakssmaalinH| ekAdaza prakartavyA rudrA svAkSendumaulayaH // padmAsanasthA bibhujA padmagarbhAGgakAntayaH / karAdi. skandhaparyanta nAlapaGkajadhAriNa: // indrAdyA hAdazAdityA. stejomaNDalamadhyagA:" / uktazrutyAdiSu pitrAdaunAM pratyeka nirdezAt atra pitaro devatA ityApastambasUtre devatA iti bahuvacananirdezAt na yoSiDmA ityAdivacanAJca pitrAdaunAM pratyekena patnaunirapekSeNa ca devatAtvaM piTabhya ityatra tu bahuvacanAt sAhityapratItirabhidhAnakriyApekSayA gargAbhIjyantAmitivat na tu dadyAdityanenotapradhAnakriyApekSayA smRtyapekSayA zrute balavattvasya jaavaalenottvaat| tathAca jAvAla: For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aAitattvam / 181 "zrutismAvirodhe tu zrutireva garIyasI / avirodhe sadA kArya smAttaM vaidikavat sadA // iti aparapakSasya kRSNapakSasya 'tathAca zukla pratipadAdimAsamadhikRtya shrutiH| "pUrvaH pakSo devAnAmapara: pakSaH pitRNAm" iti / yada hariti caturdazautAkRSNapakSIyAM yAM kAJcitithiM prApya zaucAdidravyasampadupa. padyate tasmin zrAddha kuryAta / caturdazIvarjanamAha marIciH / "viSazastrazvApadA hi tirygbraahmnnghaatinaam| caturdazyAM kriyA kAryA anyeSAntu vigahitA" // viSAdisAhacaryAt brAhmaNaghAtauti brAhmaNakataghAto'syAstauti bodhym| pratna yadamAvAsyApaJcamIprabhUti tatpUrvakaSNapratipadAditithyapAdAnaM. tatpratipadAdyapekSayA paraparakAlasya thAI niragneH prAzastyajApanArtha tathAca nigmH| "aparapakSe yadahaH sampadyate amAvAsyAyAntu vizeSeNa" iti| anyatithAvapi zrAdamAha gotamaH / "tathA sarvasmin dine drayadezasannidhau kAlaniyamaH zaktitaH" iti yo'yam amAvAsyAdikAlaniyamaH savyasya zaktasya arogiNo boddhavya iti zrAivivekaH / caturdazauvarjanamAha manuH / "kRSNapakSe dazamyAdau varjayitvA caturdazIm / zrAdde prazastAstithayo yathaitA na tathetarA" iti| yatta amAvAsyASTakA kRSNapakSapaJcadazISu ca" ityabhidhAya / "etacAnupanauto'pi kuyAt sarveSu prvm| zrAddha sAdhAraNaM nAma sarvakAmaphalapradam // bhAryAvirahito'pyetat pravAsastho'pi nityazaH / zUdro'pyamantravat kuryAdanena vidhinA budha" iti matsyapurANa kRSNapakSako nAmAvAsyAyA nityaza ityanena nityatvAbhidhAnaM tadanupanautasya / "jAte kumAre'raNiM mathitvA tamminnAyuSya homAn juhoti tasmin car3AkaraNopanayanavratAdezagodAnakriyAstasminnevenamuddAhayeyuH" iti vaijavapApokta jAtAgneH "apizabdasamuccitopanautasya ca sAgneH kartavyatvaparaM tayoramAvAsyAtirita kRssnnpkssnimittkpaarvnnnissedhaat| tathAca manuH "na darzana vinA zrAdamAhita tAgnedijanmana" iti anyathA vAkyabhedApatteH / / anAmAvAsyAkartavyaparvakartavyayoH pArvaNavamAha bhaviSya For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 192 zrAddatattvam / puraannm| "amAvAsyAM yakriyate tatpArvaNamudAhRtam / kriyate vA parvaNi yat tatpAvaNamiti smRti:" // atra yadi tyAdairubhayanAbhidhAnena pikalpArtha vAzabdena ca pArvaNasya lakSaNahitayamukta parvaNi yakriyate ityanenAmAvAsyAyAH parvatvAttacchAisya vaidikaprayogAdhaunayaugikatvena pArvaNatyaprAptI amAvAsyAyAM yat pRthagupAdAnaM tadamAvAsyAzrAddhasya rUDhitvArtha tena pArvaNena vidhAnena ityAdau yaugikanAnAvayavazatyapekSayA ekasyA eva samudAyaza talaghutvAt amAvAsyA pAvaNadhammAtidezo labhyate na tu pUpAdidravyASTakAdipAvaNadharmamAtiTezaH / ato'mAvAsyAyAmaSTamyAdiparvaNi ca tannimittaka-zrAddhe pArvaNazrAddham anyatra pArvaNavidhinA zrAddhamityabhilApa vizeSaH / brAhmaNAnAmantraprati brAhmaNAnAmanvA nimanvA zrAddhaM kuryAt pUrvArvA pUrvadine vA nimantraNaM natvAmantraNaM yatra pratyAkhyAne pratyavAyastanimantraNaM yatra pratyAkhyAne kAmacArastadAmantraNamiti pANinisUtrabhASye bhedenopAdAnAt ataeva nimntrgaatikrmnissedhmaah| "anindya nIyAmantrito nAtikrAmaditi" nAtra pUrvAparadinanimantraNe icchAvikalpaH kintu pUrvadinAsAmarthaM paradine tathAca devlH| "kha: kasmioti nizcitya dAtA viprAnimantrayet / nirAmiSaM sakaGgatvA sarva suptajane rhe| asambhave pareArvA brAhmaNAMstAntrimanvayet // atra nizcityeti padAnizaye nirAmiSasatat bhojanasyAGgatvaM yadyapi nizcayo'tra zvobhAvi kammaNi pratya hasambhavAdazakyastathApi zAstrapratipAdita khaH kartavyatvajJAnamAtravivakSitaH / ato yatra tAdRk jJAnaM nAsti tatra tadaGgarahite nApi zrAI kartavyam / varAhapurANam / "vastrazaucAdikarttavyaM zvaH kartAsmoti jaantaa| sthAnopalepanaJcaiva kalA vipraavimnvyet| dantakASThaJca visRjet brahmacArI zucirbhavet // visRjet zADauyabrAhmaNebhyo dadyAditi shraaddhcintaamnniH| etacca pArvaNaprakRtikatvAt sarvazrAddhe'pyAyAti prAbhyudayike tu zrAdadina eva nimantraNaM prAtarAmantritAn viprAniti chndogprishissttaat| zrAidine yoSit prasaGgotarasya nimantraNamAha For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 183 zrAitattvam / maarknnddeypuraannm| "nimanvayeca pUrvadyuH pUrvoktAn hijasattamAn / aprAptau tahine vApi hitvA yoSit prasaGginam" // atra prazabdAt kriyAniSpattirUpamaithunakartuniSedhaH natu smaragAdirUpamaithuna krtRnissedhH| maithunaM cASTavidhaM tathAca dakSaH / "smaraNaM kauttanaM keliH prekSaNaM guptbhaassnnm| saGkalpo'dhyavasAyazca kriyAniSpattireva ca // zrAidine zrAikartA dantakASThamakhAditvA hAdazajalagaNDaSeNa mukhaM parizodhya prAtaHsnAtvA dhautavastre vimayAt / "zrAdde janmadine caiva vivAhe jaunnsmbhve| vrate caivopavAse ca varjayet dantadhAvanam // iti viSNupurANAt / "alAme dantakASThasya pratiSiddhadine tthaa| apAM hAdazagaNDaSairmukhazuddhividhIyate / tathaivAmantrito dAtA prAtaHsnAtaH sahAmbaraH" // iti devala vacanAt / tathaivAmanvito tathaiva pUrvoktaprakAreNa Amantrito yena sa tathA devakatya mudakhukhena piTakkatyaM dakSipAmukhena kartavyamAha shaataatpH| "udana khastu devAnAM pita gAM dakSiNAmukhaH / pradadyAt pArvaNavAre devapUrva vidhAnata:" // dvijasattamAbhAve bhvissypuraannm| "yasvA. sannatikramya brAhmaNaM ptitaahte| dUrasthaM mojayemma r3ho guNADhyauM narakaM vrajet // tasmAnAtikramat prAjJo brAhmaNAn praativeshikaan| sambandhinastathA sarvAn dauhitra viTpati tathA / bhAgineyaM vizeSeNa tathA bandhUn grahAdhipAn // nAtikramevarazcaitAn sumUrkhAnapi gopte| atikramya mahAraudraM gairavaM narakaM vrajet // brAhmaNo'trAlpavidyaH mUrkha brAhmaNAtikrame doSAbhAvasya vyAsAdibhirnAsti mUrkha vyatikrama ityanena abhidhAnAt / viTpatirjAmAtA grahAdhipAn grAhasthAn mumUiinati sambandhidauhitrAdi vishessnnmiti| dAnakalpataru For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 zrAtattvam / ratnAkarau / yamaH prArthayeta pradoSAnte bhukvAnnaM zayitAn dvijAn / sarvAyAsavinirmuktaH kAmakrodhavivarjitaH // bhavitavyaM bhavadbhizca zvobhUte zrAddhakarmaNi / te taM tathetyavighna na yAti cedrajano sukhm"|| prArthayeta nimantraNapUrvakaM niyamaM zrAvayet / taniyamamAha sarvAyAseti te brAhmaNAstaM nimantrayitAraM tathetyUcuriti zeSaH / zravaikabrAhmaNanimantraNapace'pi prakkRtAvUddAbhAvAnna bahuvacanasthAne ekavacanohaH navAvAdhaH vaibhaktikAryApekSayA prAthamikatvena balavataH prAtipAdikArthasya samavetatvena niyojyatvAt kintu zravikRta eva mantraH pAThyaH matsyapurANe'pi tvaM mayAtra nimantrita itya upakramya bahuvacanAnta mantrapAThAcca tadyathA / " dakSiNaM jAnu cAlamya tvaM mayAtra nimantritaH / evaM nimantrA niyamAn zrAvayet paiTakAn budhaH " // tanniyamamAca "akrodhanaiH zaucapareH satataM brahmacAribhiH / bhavitavyaM bhavavizva mayAtra zrAddhakarmaNi" // prakRtAvevaM prAptatvAt ekoddiSTe api nohaH / evaM devatAbhyaH pitRbhyazva ityapyanA pAThyaM pitRpadasyAgnisvAttAdiparatvAt atra parargadane nimantraNe sarvAyAsetyasya na pAThaH khaH padAnanvayAt kintvakrodhanairityasya pATha: atra nimantrita ityasyAtautamAtra prakAzakatvAt zrAddha: karttuM tvAM nimantraye iti lar3anta eva prayogo yuktaH zrataeva vikRtAkoddiSTaprayoge vipra tvAmahaM nimantraya iti varAhapurANe lar3anta eva prayoga ukta iti tattvam / brAhmaNasampattau kuzamayabrAhmaNe zrAddhamuktaM zrAviveke / "nidhAyAtha darbhacayamAsaneSu samAhitaH / preSAnupraiSasaMyuktaM vidhAnaM pratipAdayet" // iti taddhRtavacanAt "brAhmaNAnAmasampattau kRtvA darbhamayAn dvijAn / zrAddhaM kRtvA vidhAnena paJcAddipreSu dApayet" // iti zrAsutrabhASyakAra samudrakara For Private And Personal Use Only .
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAdatattvam / 185 dhRtavacanAJca / darmavaTula kSagAmAha ratnAkara elyasaMgrahaH / "UIke zo bhavet brahmA lambakezastu vissttrH| dakSiNAvartako brahmA vAmavartastu viSTaraH" // iti yAdRk brahmA tAdRk krameNa brAhmaNa iti bhAvyam / zAntidIpikAyAJca ApastambaH / "saptabhinava bhirvApi saaiihityvessttitm| praNavenaiva mantreNa hijaH kuryAt kuhijam" iti navabhirityarthaH paJcabhiriti karmopadezinyAM pAThaH darbhasaMkhyA vizeSAbhidhAnaM chandogetaraparam / "yanjavAstuni mudhyAJca stambe darbhavaTI tthaa| darbhasaMkhyA na vihitA viSTagastaraNeSvapi / iti chandogapariziSTAt brAhmaNapratinidhitvena gobhilaro kamaNDalu darbha vaTaM vA nidhAyeti dRSTa prAguktavacanaprAptaJca darbhavaTurUpa darbhacayamAdAya karmakaraNe yasya preSasya praznasyAnupraSaM pratyuttaramavAdhitaM tadyukta karmaNo'bhidhAnAt nimantri to'smi TaptAsmaH iti pratyu. tarAbhAvAt nimntrnnptiprnaabhaavH| na ca darbhabrAhmaNa pakSe hovaivAvasoH sadane saudAmautyavikRtameva vaktavyamiti bhaTTabhASyadarzanAdavApi nimanvito'smautya nena vaktavyamiti vAcaM "yAvA ubhayaJcikorSet hoTatvaM brahmatvaM ca tenaiva kalpena chatramuttarAsaGgamudaka kamaNDalu darbhavaTuM vA brahmAsane nidhAya" iti gobhilasUtraNa hotubrahma karmakartatvena vidhAnAt tatra saudAmotyasya pratinidhitvAropavezanena samavetArthatvAt etenaivetyevakAreNa saudetyasya kalpanAyA prayuktatvAcca atra tu nimatrito'smotyasya sarvathaivAsamavetArthatvenAyuktAva kuruSvetyAdi pratyuttarANAntvanyenApi sambhavAdanujJAdInAM kartavyatA eva / evaJca darmavaTI zrAvasya karaNe'pi "avicchinne kathambhAve yat pradhAnasya paThyate / avijJAtaphalaM kamma tasya prakaraNAgatA" // iti nyAyena zrAddhAGgatvAt karttasaMskArakatvAcca nimantraNA bhAve'pi sannirAmiSabhojanamaithu navarjanayoH krttvyteti| For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 186 zrADa tattvam / upavezanamAha gobhilH| "nAtAn zucaunAcAntAn prAna,khAn upavezya daive yugmAna yathAzakti ayugmAn pivetra ekaikasyodama khAn ho daive naun paitre ekaikamubhayatra vaa| mAtAmahAnAmapyevaM tanvaM vA vaizvadaivikam / devapUrvaM zrAddhaM kurvIta" iti snAtAnavagAhitAn na tu mantrasnAtAn / zucaun sUtakAdirahitAn evaM prayatatvAdiyuktAnAM brAhmaNAnAM TarbhAsane svAgatapraznapAdyAdinA pAsa nasparza hastagrahaNapUrvakam upavezanAni kAryANi evaM prayato'parAhe zuciHzulavAsA darbheSutiSThan evaM svAgatamiti brUyAt "pAdyAyAcamanIyodakAni dattvA brAhmaNAnupasaMgTahya upavezayedAsanamAlamya" iti zaGkhalikhitavacanAt / svayamapi sUtakAdirahitaH snAtaH katadevapUjAntanitya katyaH / atra zrAidine aGgeSu tailaM na graahym| tathA ca smRtiH| "prAtaHsnAne piTavAre SaSThayAca hAdazISu ca / surAmAnasamaM tailaM pitaraM narakaM nyet|| vRtaJca sArSapaM tailaM yattailaM pusspvaasitm| aduSTa pakkatailaJca tailAbhyane ca nityazaH" // tatazca prathamaM prAna khaH sthitvA pAdau prkssaalyecchnaiH| udama kho vA devatye paiTa ke dakSiNAmukhaH" iti devalavacanAt dakSiNAmukhaH san kRtapAdazaucastatrApi vAmapAdAdikramaH / yathA gobhila: "savyaM pAdamavane nije" iti vAmayAdaM prakSAlayati "dakSiNaM pAdamavane nije" iti dakSiNaM pAdaM prakSAlayati iti| kAtyAyano'pi "savyaM prakSAlya dakSiNa prakSAlayatauti" tena yajurvedinAmapi prathamaM vAmapAdaprakSAlanaM evaM zUTrasyApi tato dakSiNa pANI pavitra vAme bahutara kuzAn dhArayet "madhyaH sopagrahaH kAryo dakSiNaH sapavitra kaH" iti chandogapariziSTAt tataH prAmukha uda kho vA kRtAcamantaH For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddhatazvam / 1.30 " zuci dezaM viviktaJca gomayenopalepayet / dakSiNA plavanacaiva prayatnenopapAdayet // iti manakta gomayopaliptadeze upavizet" AsIna UGghaH praho vA niyamo yatra nedRzaH / tadAsaunena karttavyaM na prahvena na tiSThatA" ityAdi chandogapariziSTAt zrAsona upaviSTa UrddhA daNDavat sthitaH prahvo'vanata pUrvakAyaH / jAnupAtaM vizeSayati vaziSThaH / dakSiNaM pAtayejjAnu devAnupacaran sadA / pAtayeditarajjAnu pitRRn paricarannapi itaraddAmam / atha zrAdezAH / yamaH / " rUkSaM kamiyutaM ktri saGghI kaniSTagandhikam / dezaM tvaniSTazabdaJca varjayet zrAddhakarmaNi" rUkSaM dhUliyutaM klinnaM paGgilam aniSTagandhikam asurabhigandham aniSTazabda pratikUlazabdam / viSNuH / " na mlecchaviSaye zrAddhaM kuryyAneccha ettu taM tathA / cAturvarNya vyavasthAnaM yasmin deze na vidyate / taM mleccha dezaM jAnIyAdAyyAvarttamataH param // zaGkhalikhito " neSTakAracite pitRn santarpayet" iti brahmapurANaM "pRthak pRthak cAsaneSu tilatailena daupakAH / avicchinnAstathA deyAste tu racanti vai dvijAn " // AsaneSu tatsannidhAneSu avicchinnAH pracchAdanAvadhyavasthAyinaH / rakSanti zrAddhamitizeSaH / dijA iti sambodhanam / tato vAstupuruSAya nama iti vAstvaJca kuyyAt / " zrAddhAdhikaraNe yatra nAcito vAstudevataH / tatra zUnyaM bhavet sarvaM rakSovighnAdibhirhitam // tasmAddAstvacca' naM kAryyaM samyak sampadamauptabhiH" iti rAghava - bhaTTaSTata- vAstuzAstra - kvadyama vacanAt / yogiyAjJavalkAH / "dhyAyenArAyaNaM nityaM snAnAdiSu ca karmasu / prAyazcittyapi sarvasmAhaSkRtAnmucyate pumAn // pramAdAt kurvatAM kI pracyavetAdhvareSu yat / smaraNAdeva tadviSNoH sampUrNa syAditi For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 zrAddhatattvam / zrutiH // tadviSNoriti mantreNa majjedapsa, punaH punaH / gAyatrI vaiSNavo hyeSA viSNoH saMsmaraNAya vai" // tatazca zrAyAdau " tahiSNoH paramaM padaM sadA pazyanti sUrayaH divIva cakSurAta tam / ityanena viSNu smaret / agnipuraannm| " zrarcayitvA jagannAthaM zubhaM kamI samAcaret / dattvA devadevAya yojayet / upayuJjayet karmANi taccha SANyupayuJjayet" // liGgapurANe " zAlagrAma zilAgre tu yacchrAddha kriyate nRbhiH / tasya brahmAntikaM sthAnaM tRptAzca pitaro divi // tatazca zAla- grAme viSNu' saMpUjya vADIyAgraM dadyAt / brahmapurANe / "parakauya gTahe yastu svAn pitRn tarpayelar3aH / tadbhUmikhAminastasya haranti pitaro balAt / agrabhAgaM tatastebhyo dadyAt mUlyaJca jauvatAm // gRha iti bhUmAtraparam / yajJa svAmipiTaharaNasya hetutvenAbhidhAnAnAt mUlyadAnAgradAnayoH pratyeka caraNanivarttakatvena vaikalpikatvaM smRtizAstre vikalpastu zrAkAGgApUraNe sati" iti bhaviSyapurANAt / tatazca zrAddhavighAtanivarttakatvena tadaGgatvAt piTarItyA bhUkhAmi pitRbhyaH prathamatI deyam / tataH pArvapAdau prAcaunAvautitvAdinA nAndaumukhe upavItitvAdinA iti / atra pitRpadasya prAptapitRlokamAcaparatva pretAnAM haraNAsambhavAt sutarAM svadheti nirdezyaM " khadhAkArA parityAgau sarveSu pitRka su" / iti zrAddhakANDe viSNuvacanAt pramautamAtra paratve tu " na khadhAJca prayuJjIta pretapiNDe dazAhike" iti RSyazRGgavacane dazAhikagrahaNAdanyatra svadhAprayogAdatrApi tathA / zrasavarNoI dehikaniSeSasya bhrAtrAdi prakaraNIyatvAdanyabhUmAtre'gradAnamiti bhauSatarpaNe uktam / zrIdatto'pyevam / etacca khabhUmAvasvAmikAyAJca bhUmau na dadyAt akhAmikA 8. For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAitatvam / 198 bhyAha ymH| "paTavyaH parvatA: puNyA madyastIrthAni yAni c| sarvANya khAmikAnyAina hi teSu parigrahaH // puNyA iti vizeSaNAdaTavyo naimiSAdyAH parvatA himAlayAdyA nadyogaGgAdyAstIrthAni puruSottamAdikSetrANi vArANasyAdyAyatamAni c| svAmyabhAve hetumAha na hitaissviti| parigraho yatheSTadAnavikrayaNAdiviniyogalakSaNaH / devala: "zrAvasya pUjito dezo gayA gaGgA srsvtii| kurukSetra prayAgazca naimiSaM puSkarANi ca // nadItaTeSu tIrtheSu zaileSu pulineSu c| vivittoSa ca tuSyanti datteneha pitAmahA:" // viviktaM vijanaM tatazca tathAvidhAn brAhmaNAn svAgatAdinA puujyitvopveshyet| zrAddhArtha yahedyA pravezayitavya taduttaradizA nisArayitavyaM taddakSiNa dizA "uttareNAharavedyAM dakSiNena visarjayet" iti vAyupurANAt / vaidiratra dakSiNAplavanadezaH / yAjJavalkAH / aparAhne samabhyaJcA khAgatenAgatAMstu taan| pavitrapANirAcAntAnAsaneSupavezayet" / ubhayatreti devapakSe piTapakSe cetyarthaH / evaM mAtA. mahapakSe'pi pRthak vaizvadevabrAhmaNaM mAtAmahabrAhmaNaJca tantraM vA vaizvadaivikamiti evaM pipakSa mAtAmahapakSArthamekaM vaizvadevabrAhmaNopavezanam evaM brAhmaNAnAmasampattI pakSatrayAsaneSu drbhvttuvyopveshnm| - atha zrAidevAH / tatra zrAibhede devatAbhedamAha vRhaspatiH / "iSTizrAddhe kratudakSa: satyonAndomukhe vsuH| naimittike kAlakAmau kAmya ca dharilocanau // purUravA mAdravAzca pAvaNe samudAhRtau // iSTizrAddhe icchAzAI naimittike ekoddiSTe / "ekoddiSTaJca yacchAI tnnaimittikmucyte| tadapyadaivaM karttavyamayugmAnAzayehijAn" // iti bhvissypuraannaat| evaJca For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 200 shraaddhtttvm| ekoddiSTe vizvadevakaraNAkaraNayoH zAkhibhedena vyvsthaa| tatra sAmagayajuvidohyAnusArAt vizvadevarahitatvaM sAgne gvedi. novikhadevasahitatvaM tadgrahyapariziSToktatvAt yathA "yasminnave purANe vA vizva devA na lebhire| prAraM tadbhavaicchAI vRSalaM mantra varjitam // iti / "kAmyaM kAmAya tu hitaM kAmyamabhipretA thasiddhaye / pArvaNena vidhAnena tadapyaktaM khagAdhipa" iti bhaviSya purANotaM kAmyazrAddhe kAmAya ityanenaivAbhipratArthalAbhe abhipretArthasiddhaya iti yat punarupAdAnaM tat svagatapuvAdiphaloddezyakatvena tithyAdi zrAddhAnAmevAtra kAmyatvArtham ata:saMkrAntyAdiH zrAhAdasya bhedaH / evaJca saMkrAntyAdizrAddha piTahapteH prAdhAnya putrAdeH phalasyAnuSaGgikatva tithyAdizrAddhe tu putrAdeH phalasya prAdhAnyaM piTaprAnuSaGgikaphalatvamiti devavizeSavAcakasya api purUravasa UkAramadhyatA pitudayitA-bAlakANDa-kalpatarumaithilagranthaprAcInathAdavivekeSu tathA likhanAt rAyamukuTaprabhRtibhireva purorUyanta iti svakapolaracita vyutpattyA okArayuktaH pAThaH kRtH| sa tu rAjavizeSavAcakaH / . athaasnm| tatra vizeSamAha devlH| "ye cAtra vizva devArtha viprAH pUrva nimntritaaH| prAGmukhAnyAsanAnyeSAM vidarbhopahitAni ca // dakSiNAmukhayuktAni pitRNAmAsanAni c| dakSiNAyaikadarbhANi prokSitAni tilodakaiH" // prAna. khatva dakSiNAmukhatvaJcAgrabhAgApekSayA jJeyam eSAM vikhadevabrAhmaNAnAM pitRNAM piTabrAhmaNAnAmetaJcAsanaM brAhmaNopavezanAthaM natu vizvadevArtha pitrAdyarthavA tathA ca ymH| "tataH siddhamiti proca kalpite. prAsane tthaa| pAsavamiti tAn brUyAdAsanaM saMsmRzannapi" ityatra kalpitAsanasya brAhmaNopavezana evopayogAvagatevikhadeva pitrAdyarthAsanantu kuzavayAtmakameva For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAitattvam / pANipracAlanaM dattvA viSTarArthaM kuzAnapi " zrAvAhayedanujJAto vizve devA sa ityacA / tathA higuNAMstu kuzAn dattvA uzantastvetyucA pitRRn" iti yAjJavalkayokteH pracAlyate'nena iti pracAlanaM jalaM tena tRSNoM brAhmaNapANau jalaM dattvA viSTarArthamAsanArthamiti dopakalikA / kuzAn RjUn dadyAt higuNAnityuktaH / atha darbhAH / brahmapurANe "sapijjalAzca haritA: puSTAH srigdhAH samAhitAH / gokarNamAtrAzca kuzA: sakkacchitraaa: samUlakA: // piTatorthena deyAH syudUrvAzyAmAka eva ca / kAzAH kuzA vatvajAzca tathAmdhe taukSAromazAH // maujAca zAlAzcaiva SaDdarbhAH parikIrttitAH // taukSNaromazA iti valvajAnAM vizeSaNaM tena teSAmalAbha "zUkaTAzarazIyutavalvaja ulapazuNThavarjaM sarvaTaNAnoti" gobhilena taddAtiriktavalvajAnAM niSedho boddhavyaH / sapiJjalAH sAgrAH snigdhA akarkazaH puSTA na sUkSmAH samAhitA nirdoSA zAilA iti mauJjasya vizeSaNaM zUkAni phalapuSpamajJjayryastA yeSAM tRNAnAM santi tAni zakaTaNAnauti bhaTTanArAyaNacaraNA: gokaNamAtrA vistRtAGguSThAnAmikA parimitAH / viSNuH / "kuzasthAne kAzaM dUvIM vA dadyAditi" kRtamuSTihastaparimitAH kuzAH prastaraNArthAH tathA ca vAyupurANam / "ranipramANAH zastA vai pitRtIrthena sNskRtaaH| upamyale tathA lUnAH prastArArthe kuzottarAH // varjya kuzAnAha hArItaH "citau darbhAH pathidarbhA ye darbhA yajJabhUmiSu / staraNAsanapiNDeSu SaDdarbhAn parivarjayet // piNDArthaM ye stutA darbhA yaiH kRtaM pitRtarpaNam / mUtrocchiSTapralepe tu tyAgasteSAM vidhIyate" // chandogapariziSTam / "dhRteH kRte ca viNmUtre tyAgasteSAM vidhIyate / "" For Private And Personal Use Only 201
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghAitatvam / nauvImadhye ca ye darmA brahmasUtre ca ye dhRtAH // pavitrAM stAn vijAnIyAdayathA kAyastathA kushaaH| prAcamya prayato nityaM pavitraNa hijottmH| nocchiSTantu bhavettatra bhuktazeSaM vivarjayet" // iti vacanAnurodhAt pavitradAnameva samyak / athAnunjA / pUrvadinanimantraNe tadahanimantraNe vA zrAidine nimantraNAnantaramanujJAgrahaNamAha ApastambaH / "pUrvedhunivedana vedanaM pareAdvitIyaM ratauyamAmantraNamiti" nivedanaM kho mayA zrA karttavyaM tatra bhavanto nimantraNauyA ityevaM rUpaM nivedanam / hitoyaM tvAmahaM nimanvaye ityanena nimntrnnm| layi bAhamahaM kariSye iti toyamanujAgrahaNarUpaM tatra darbhavaTapakSe nivedananimantraNayorabhAvaH kinvanujJAyAM tvayoti sthAne darbhamayabrAhmaNe iti vaktavya sAkSAt brAhmaNapakSe hitoyahatIyamiti bodhanApekSya brhmpuraannm| "upavezya japeddhImAn gAyatrIM tdnujnyyaa| manvaM vakSyAmahaM tasmAdamRtaM brahmanirmiItam // devatAbhyaH pitRbhyazca mahAyogibhya eva ca / namaH svadhAyai svAhAyai nityameva bhavanviti // zrAdyAvasAne zrAisya nirAvRttyA japet sdaa| piNDanivapaNe caiva japedetat samAhitaH // pAThyamAnamimaM zrutvA zrAddhakAla upasthite / pitaraHkSipramAyAnti rAkSasAH praTravanti ca" // upavezya brAhmaNAnupavaizya tadanujayA tasya zrAvasyAnujJayA tatazca kuruveti prativacane labdhe zrAddhAGgatvena gAyatrIjapAdikaM kuryyaadityrthH| tathA ca brahmANDa puraannm| "zrAI kariSya ityevaM pRcchohiprAn smaahitH| kuruSveti sa tairuktaH kuAdarbhAsanaM tathA" // viprAn nimanvitabrAhmaNAn tadasambhave brAhmaNAntarAnapi kuruSveti pratya ttarasya ubhayatra smbhvaat| ataeva piTadayitAyAM zrAddhAnujJAnantaraM gAyatrIjapa uktaH na ca gAyatrI For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAdatattvam / 203 apArthamanujJAgrahaNAnantaraM vacanAntarasiddha-zrAddhAnujJAparatvasambhave anyaparatva kalpa nAnupapatteH patra devatAbhya iti mantra vedibhedena maithilAnAM yat pAThakalpanaM tat klpnmev| brahma purANe ekadhaiva likhittvaat| tatazca svadhAyai khAhAyai nityameva bhavanviti iti sarvavedinAM bahusammataH pAThaH / atra anujJAyAH saGkalpa kAryakAritvena tattanmAsAdyullekhamAcaranti / pratra brahmapurANe tattanmAse kRSNapakSakatyamabhidhAya zuklapakSakatyAbhidhAnena kRSNa pakSanimittakapArvaNa zrAzasyApi brahmapurANIyalAt paurnnmaasyntmaasenollekhH| tadyathA "payomUla phalaiH zAkaH kRSNa pakSe ca srvdaa| parAdhInaH pravAsau ca nirdhano vApi mAnavaH / manasA bhAvazuddhena zrAddhe dadyAttilodakam" // evamazvayuka kaSTapakSASTakA maghAtrayodazISu ca yatra rAzyullekha: zrayate tatra saureNa etadubhayasAdhakAsatve tu darzAntena vaishaakhaadinollekhH| zrAddhe govaadyullekhmaahtuHpaarskrprcetso| "gotrasambandhanAmAni pitRNAM priklpyn"| gosilo'pi| "gotra svarAntaM sarvatra gotrasyAkSayya krmnni| gotrastu tarpaNe proktaH kartA evaM na muhyati // sarvatraiva pita: proktaM pitA tarpaNa kammagi / piturakSayya kAle tu akSayAM timicchatA // zamAdike kArye zammA tarpaNakammaNi / zarmaNo'kSayya kAle tu pitRNAM dattamakSayam" // zammanityanena gotrasambandha-nAmAni ityanena ekavAkyatayA zammAnta nAma pratIyate / tathA ca viSNu puraannm| "tatazca nAma kurvIta pitaiva dshme'hni| devapUrva narAkhya hi zarmavAdisaMyutam" // devapUrva devAt pUrva narAkhyaM nara nAsa taJca viziSTaM zarmayutaM etaca viprprm| "zarmA devazva viprasya varmA nAtA ca bhuubhujH| bhUtiguptazca vaizya sya dAsaH zUdrasya kArayet" // iti yamavacanAt atra cakAreNa deva For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAitattvam / zarmaNoH samuccayaH / tatrApi zarmavAdyantatAmAha shaataatpH| "zAnta brAhmaNasya syAhantiM kSatriyasya ca / dhanAntaJcaiva vaizyasya dAsAnta cAntyajanmanaH" atra dhanAntamiti zruteH prAgutavacane bhUtipadazrutezca bhuutipddhnpdyorvaiklpiktvm| evaM zamannityanena zarmAnta nAmnA vizeSyasya vizeSaNavAta pitariti vizeSaNavat gotrasya vizeSaNasyApi sambadhantatvaM kharAntamityanena bhayantareNAbhihitam / evaM sambuddhAntatvAdiyuktaM gotrpdm| kartA uccArayitA na muhyatItyanena zrAdvAdI gotrapadamevoccAyaM na tu piTadayitAkalpataruthAivivekoktaM gotrapayAya kapi sgotrpdm| evaM pitarityAdizruteH sambandhizabdAnAM padinyAyena svasambandhiparatvAt lokike'pi tathaivAbhidhAnAt pitarityAdivaktavya natvasmat pitarityAdi anyathA anotsargAdAvapi etadasmadavamityabhilApApatteH / evameva zrIdattaprabhRtayaH / mitho'pi kRtyapradIpe'pyevamiti / pitrAdaunAM nAmAjJAne tu AkhalAyanasUtraM "nAmAnyavihAM sastat piTapitAmaha-prapitAmahA iti" ana pitrAdInAM nAmAjJAne gotrasambandhAntaraM devadattapitarityAdi prayojyam bhasmadityanabhidhAya tadityanena nAmAvihat krtnaampraamt|i ataeva zrAiviveke nAmAjAne amukapiTapitAmahaprapitAmahA iti kRtvA ddyaadityutaam| evaJca zamantrAdike kAryamityAdyavAdhAyAmukapiTadevazamaviyAdikaM pryoktvym| na ca nAmaghaTakalena zarmeti pRthaGna vaktavyamiti vAcyaM zAntaM brAhmaNasya syAdityAdau zAdarnAmabhinnatve nopapadakhena ca prtiiteH| ataeva sambandhavAcakAdasya bhedH| evaM pitAmahAdau maataamhaadaavyhniiym| abhilApaprakAramAha brhmpuraannm| "etaho hyAnamitya bA For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAitazvam / vizvAM devAMzca saMyajet / pitRbhyazca tato dadyAdavamAmantraNena tu // amukAmuka gotre tattubhyamatraM svadhA namaH" // etadda iti bahuvacanAntopAdAnena sambodhyA vizve devA api tathA pratauyante tathA vizvAn devAn prati bRhaspatinA ca tattat zrAddhe Rtu dacAdisaMjJakadditayadditayoktatvAt tattat sArthakatvAya sarvasyapsarasa iti vat purUravo mAdravasau vizva e devA etaddo'traM namaH" iti dvivacanabahuvacanAbhyAM vAkyaracanA pitRdayitAdau -likhitA garur3apurANe'pyetAdRzau vAkyaracanA / icchAzrAha kratudacAdi nAmAnyukvA vRhaspatinA tadajJAne pAgacchanvityAdi mantrapATha uktaH yathA " utpattiM nAmacaiteSAM na vidurye dvijAtayaH / zrayamuccAraNIyastaiH zlokaH zraddhAsama nvitaiH // zrAgacchantu mahAbhAgA vizve devA varapradAH / ye yatra vihitA yA sAdhavAnA bhavantu te // iti tataJca nAmajAne sutarAM tasyaivoccAraNaM pratIyate / ataeva 205 / deve nama ityanena tyAgamAha viSNuH / " namo vizva bhyo devebhya ityavamAdau prApta khayornivedayediti" atra nama ityanena vizva bhyo devebhyo dadyAdityanvayaH / tato devapacakarmAnantaraM pitvAditrikaM mAtAmahAdi trikaJca sambuddhAntagotrasambandhanAmnA etattubhyamatra' svadheti sarvazAkhi gocarapaurANikatva ena sambodhanena nAmAntamuccArya tattacchAkhoktaprakAreNa vAkyaracanA / atra "ye 'cayyodakecaiva piNDadAne'vane jane / tantrasya vinivRttiH svAt svadhAvacana eva ca // iti chandogapariziSTavacanAdasati vAdhake lAghavameva tantratAnyAye yuktirityuktatvAcca ardhyAdefrataratra " etaddaH pitaro vAsasviti jalpan pRthak pRthak / amukAmukagovaitattubhyaM vAsaH paThettataH / dadyAt krameNa vAsAMsi zvetavasvabhavA dazA: " // iti brahmapurANavacane vAso 18 For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 thAhatatvam / dAnamantrayoH pRthaktvAbhidhAnAt taditaratra ca kuzAsanagandhAzabotsargadakSiNAdAne tantreNaiva vAkyaracanA ataeva tubhyamiti padena prakRtavAcinAM nirapekSANAmeva pitrAdaunAMsambodhanapadena apanItAnAM tanveNohezyatvasambhavAt tantreNeva khadhA padasambandha iti zrAdavivekaH / atra tu prakRtatyanena savidhAnAt prapitAmahamAtrasya tubhyamityanena nopasthitiH kintu sarvanAmatvAt pinAditrikANAM nirapekSANAmityanena sAhityAsatvana bahuvacanenAnullekhAtubhyamityeka-vacanenaivollekha iti| evaca rAyokA etatta ityAdau te ityasya tubhyaM padasthAnIyatvena tthaatvmiti| eSa te piNDa ityanantaraM manve "the cAtra tvAmanujAMca tvamanu tasmai te iti te padasya gobhilena punarupAdAnAt sAmagena thAivAkye ubhayaM prayujyate tatra prathamaM te iti tave. tyathai evaJca vAcAnujJAnantaraM gAyatrIjapa utA: te vizeSayati yogiyAjJavalkaraH / "praNavaM pUrvamuccArya bhUrbhuvaH svastataH paramgAyatrIpraNavacAte jape hyeSa udAhRtaH / tadanantaraM devatAbhya iti triH paThet / tataH puNDarIkAkSaM smaret / "zaGkhacakradharaM viSNuvibhuja pItavAsasam / prArambhe karmaNAM vipraH puNDarIka smaretarim // iti vAkyAt puNDarIkaM punnddriikaakssm| smaraNa phalaM gaardd'e| "apavitraH pavitro vA sarvAvasthAM gato'pi vaa| yaH smaret puNDarIkAkSaM savAyAbhyantaraH zuciH" // - cAcauyadravyaprokSaNamAha vaayupuraann| "nAprokSitaM spRzet kiJcit paine deve'tha vA punaH // spRzet dadyAt upaghAtazaGkAyAM mujjalaprokSaNaM tatraiva "khA caiva hanti zrAhAni darzanAdeva bhvshH| zvaviTazUkarasaMspRSTaM dIrgharogibhireva ca // patitaH malinaizcaiva na spaSTavyaM kthnycn| anaM pazyeyurete yattantra sthaavvykvyyoH|| utsraSTavya pradAnArthaM saMskArasvApadi mataH / For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAratattvam / haviSA saMskRtAnAntu pUrvameva hi mArjanam // mRtmrA yuktAbhirazica prokSaNantu vidhIyate" // pradAnArtha zrAhArthaM ut sraSTavyaM tadarthaM na niyojyamiti kalpataraH / devala: "caNDAlena zunAvApi dRSTa ivirytriym| viDAlAdibhirucchiSTa duSTamana vivarjayet anyatra hiraNyodakasparzAditi" tadanantara rakSArthamukadapAnamekadeze sthApayet iti pittdyitaa| tathA ca mnuH| "rakSaNAya tu yahattamudakaM zrAddha krmnni| tAvadavanti pitaro yAvattiSThati sodakam" iti dattaM sthApita prArakarmaNi bAI kartavye modakaM pAnamiti zeSaH / . patha piNDapiSTayajJAtidezaH / tatra gobhila: "piNDapiyanavadupacAraH pitre iti" pino pitrAdiSATapuruSikakale piNDa pivayajavat svarayokta piNDapiTayanarItyA prAcaunAvautitva dakSiNAmukhatvaM pAtitavAmajAnutva satilatva diguNabhugnakupavayatva ye cAnaveti mantroccAraNarUpatayA upacaraNaM kAyamityarthaH / patra "akSayodakadAnantu praya daanvdiyte| SaSTheyava nitya tat kunni catu. kadAcana" iti chandogapariziSTavacanena SaSThayA evetyanena gotrasambandha nAmnAM SaSThAntatA pratItau na caturthe tyanena tatra caturthI niSedhAnupapattyA piNDa SivyavadityatidezaprApta ye cAtratveti manvastha tasmai te ityasya niSedhenvayAnupapattvA tadyukta mantra niSedho'pi snggcchte| "ekohiSTasya piNDe tu anuzabdo na yujyate" tyati pAvalAyanarAdhapariziSTAnuzandaniSedhAdanuyukta mantra. niSedhavat etena kumAsanAnomayoH ye cAvatvetyAdimantrA syAlikhanaM maithilAnAM heym| atha kushaasnm| tatra gobhilaH / "yitro higuNAMstu darmAn pavitrapAriSadadyAdAsona: sarvatra prazreSu paGktimUInya For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208 tavam / a tathA ca pRcchati sarvAn vA savavAsameSu darbhAnAstoyryyeti" pivetra pitrarthadAne tattrAdau jalagaNDa SaprakSepaH / tato dviguNabhumnakuMdhapatra trayaM pitRRNAm zrAsanArthaM dadyAt etacca pAdau vizle devapace kRtvA pitRpakSe karttavyaM tathA ca yAjJavalkAH / " pANipracAlanaM dattvA viSTarArthaM kuzAnapi / zrAvAhayedanujJAto vizve devAsa ityRcA // dviguNAMstu kuzAn dattvA uSantastvetyUcA pitRRn // prakSAlyate'neneti pracAlanaM jalaM tena tUSNa brAhmaNapANI jala dattvA viSTarArtham AsanArthamiti doSakalikA kuzAn RjUn dadyAt vyaktamAha zrAzvalAyanaH / "apa: pradAya darbhAn dviguNabhugnAnAsanaM pradAya" iti zrAsanamityanena upavezanIyatvapratIterhaste tadadAnaM pratIyate / kArNAjini: "darbhazcaivAsane dadyAt na tu pANau kadAcana / pitRdevamanuSyANAm evaM tRptirhi bhavato* // atra pitRdevamanuSyopAdAnAt pArvaNAdizrAda vizveSAM devAnAM nityazrADe sanakAdi manuSyANAmapi kuzAsanadAnaM pratoyate / atra daivikatvena kuzAnAM Rjatvamiti vizeSaH / devapitRviprayoH dakSiNavAmayoH kuzAsanasthApanamAha bADasUtrabhASyadhRtavacanam / "pitRNAmAsanaM dadyAddAmapArzve kuzAn sudhauH / dakSiNecaiva devAnAM sarvatra zrAddhakasu" // sarvatra daive pitre caM pavitrapANiH pavitrayukta dakSiNakaraH pAsona upaviSTastathA ca chandogapariziSTam / "savyaH sopagrahaH kAyyoM dakSiNaH saMpavitrakaH" iti "Asona UI : praho vA niyamo yaka nedRzaH / tadAsInena karttavya na prama na tiSThata // iti savyo vAmakaraH upagraho bahulakuzaH zrAsauna upaviSTaH Urho daNDavat sthitaH prahnaH avanatapUrvakAyaH sababhetyanena devakA citRkAryyaM ca pavitrapANitvamAsInatvaJca praveSu zrAddha karibe I For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddhatattvam / 208 pitRnAvAhayiSye ityAdi prazzreSu bhAsaneSu brAhmaNopaviSTadarbhayuktAsaneSu darbhAnAstoyaM vizve devAdyarthotsRSTadarbhAnAstaurya vazvamANamAvAhanaM kuryyaadityrthH| yattu aniruddhabhaTTena pAdayoradhaH kuzAsanadAnamuktaM tatra pramANaM na vidma iti patisUInyaM pitRbrAhmaNaM pRcchediti Rjvnyt| atha AvAhanam / tatra gobhila: "yavAnAdAya praNavaM kalA vizvAndevAnAvAiyithe iti pRcchet AvAhayetyanunnAtaH vikhe devAH prAgata zRNutAma imaM havam edaM vahiniSaudata" pratyAvAgha yavAn vikiret| "vizve devAH zRNutemaM havaM ye me'ntaraukSe upadyaviSTaye'gni jikSA utavo yajatrA AsadyAsmin varhiSi mAdayadhvaM poSadhayaH samavadanta somena saha rAnnA yasma kaNoti brAhmaNastaM rAjan pArayAmasi" iti atra samavadanteti vakArayuktAH pAThaH vadasthairye ityasmAt dhAtoriti guSaviSNulikhanAt vyaktamaparam / atrAvAhanAnantaraM kRtyapradaupe yavikaraNe yavo'soti mantralikhanaM pramANazUnyaM pita, dayitA zrAddha kalpAdiSu tUSNImityabhidhAnAt / atra devatA. vAhane gRhyAdadhikaM viprAGgaSTha grahaNamAha brahmapurANam"devAnAbArayiSye'haM prAhurAvAhayakha c| viprAGguSThaM rahautvA tu vikhAn devAn samAhvayet" / AvAhayakheti zAkhyantarauyaM gobhilakAtyAyanAbhyAmAvAhayetyabhidhAnAt / gobhila: "pitrAtilAnAdAya praNavaM kRtvA pitanAvAhayiSye iti pRcchati pAvAhayetyanujAta: eta pitaraH saumyAso gambhorebhiH pathibhiH pUrviNebhirdatAsmabhya draviNe'ha bhadra rayiJcana: sarvavoraM niyacchata / uzantastvAnidhaumAzantaH samidhImahi uzanuzata bhAvaha pitRRn haviSe attve| ityucAvAya "pAyAntu naH pitaraH saumyAso'gnikhAttAH pathibhirdevayAnaH amin yanna khadhayA For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 210 zrAthatattvam / madanto'bruvantu te avantvasmAn" iti japitvA apahatesi tilAn vikauryya iti pUrviNebhiriti pUrvaiH kRtamityarthe inayo ceti inpratyaya iti guNaviSNuvyAkhyAnAdinasya tahitatvena pUrvazabdasyAkAra lopAt tatpadaM siddham atra mUlabhUtagobhilagranthe tadbhASyaye pitRdayitAyAzJca etapitara ityanantaram uzantastvati likhitena maithilAnAmetat viparItalikhanaM heyam AvAhanAt brAhmaNAcamanaparyantaM kartA vipraizca vihitetarazabdoccAraNaM na kAyryam / AvAhanAt vAgyata cA upa'arzanAdAmantritA caivaM" iti kAtyAyanavacanAt / atha arghyaM tatra gobhilaH / "apa upaspRzya yajJiya vRcacamaseSu pavitrAntarhiteSu ekaikasmin apa prasiJcati zatrodevauti" apa upaspRzya jalaM spRSTvA zratra piTamantroccAraNaM vIjaM tathA chandogapariziSTe kAtyAyanaH / "vizrAmannAnuhara AtmAlambhehyavekSaNe / adhovAyusamutsarge prahAsena'nRtabhASaNe // mAjIramUSikasparze zrAkuSTe krodhasambhave / nimitteSu ca sarveSu karma kurvantrapaH spRzet" // pitrAmannAnuharaNe yajJAdau vihite AtmAlambha hRdayasparze pravekSaNe tasyaiva adhovAyusamu sarge norhodvAre prahAse mahati hAsye na tu smite prAkruSTa paruSa" bhASaNe krodhasambhave krodhotpattau bhASaNaM vinA'pi manasA eSu nimitteSu sarvatra karmakaraNakAle jalaM spRzet natvAcAmet / yAjJavalkayospi " raudrapittAsurAn mantrAn tathA vairAbhicArikAn / vyAhRtyAlabhya cAtmAnamapaH spRSTvAnyadAcaret" // camasAstu "tacchAkhAzcamasAdorghAH prAdezAcaturaGgulAH / tathaiva utsedhato jJeyAzcaturasrAstu ityapi // tacchAkhA yajJiyavRkSa-zAkhAcaturaGgulAH caturaGgula- vistRtA tathaiva caturaGgulaparimANA: utsedhataH UrddhataH / atra ardhyA pAvasthApanaM For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAhatattvam / kuzoparItyAha vaijavAparAyaM "prAcInAvauti prAtrANyap pUrNAni sadarbhANi satilAni dakSiNAgreSu kuzeSu nidhAya" iti pavitrAntahiteSu madhyArpita pavitreSu ekaikasminniti bosA devapAtre'pi jalAdiprakSepArthA / tathA ca yAjJavalkAH "yavairanvavakauAtha bhAjane spvitrke| zabodevyApayaH zivA yavo'sauti yavAM stthaa| yA divyA iti mantreNa hastecayaM nivedayet // gobhilH| "ekaikasimabeva tilAnAvapati tilo'si somadaivatyo gomavo devnirmitH| pratnamatiH pRktaH svadhayA pitRn lokAn proNAhi naH svAhA" iti sauvarNarAjatauDambarakhAjamaNimayAnAM pAtrANAmanyatameSu aprasiddhapanapuTeSu vA yAni vA vidyante ekai kasminnekaikena dadAti sapavitreSu isteSu "yA divyA prApaH payasA sambabhUvuryA anta. raudhA utpArthavI- hiraNyavarNA yajiyA stAna prApaH zivAH madhyonAH suhavA bhavantu" iti pAThavA asAvetatteyaM miti pratra ekaikasminniti pUrvasUtraprakatatvAdeva pratyekapAtralAbha punarya dekaikasminiti niyamAbhidhAnaM tanmance pitRniti bahuvacanadarzanAdAvAhanAdimantrapAThavat savanmantrapAThaHsyAditi taviSedhArthaM kintu pratyekameva tilaprakSepamantraH bahuvacanantu "etahaH pitaro vAsaH" iti vtpryogsaadhutvenoppnnm| atra tilAnAvapatautyavizeSita gobhila-darzanAt devapakSe'pi tilprkssepH| tathA ca vikhe devA sa prAgata ityAvAdya vikaraNamapi tilAnAmiti karkopAdhyAyamataM yat tatra yuktm| pAvAhayetyanunnAto vikhe devA sa itycaa| yavairanuvikauAtha bhAjane spvitrke| zabodevyApayaH kSitA yavo'sauti yavAMstathA" iti yaajnyvlkaavirodhaat| yavatilaprakSepAnantaraM gandhapuSyaprakSepaNamAha brhmpuraannm| "aAH For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 vAhatatvam / puSyaiva gandhaiva tAH prapUjyAH svazAstrata:" ardhyA Apa iti zeSa: khazAstrAtaH paadauygndhpussyprtipaadkaat| zATyAyano'pi *gandhapuSporala satya yA divyeti paThan sRjet| sRjet utsRjet tato devabrAhmaNahaste prAgagramaryapAbauya pavitra jalAtaraca prakSipya piturbAdhaNahaste dakSiNAyamadhya pAtrauya pavitra jalAntaraJca prakSipya vAmahaste'yaM pAtra dhRtvA yA divyeti paThitvA vAkona viprakarasthapavitrasahitamaya jalamutsRjet ddyaat| tathA ca vAyupurANam / "tato vAmahastena mahotvA cmsaankrmaat| piTatIrthena tattoyaM dakSiNena ca paannimaa| dattadarbhoda ke haste viprebhyazca pRthak pRthak // jala prakSepAnantaraM yA divyeti pAThAt pUrva puSpAntareNa ziraHprabhRtisarvagAtrapUja namAha samudrakaratagotamaH / "zirasa: pAdatazcaiva samyaganyAyettataH / pUrvavat pRthagekaikamekaikenAcayet kramAt // auDumbaraM tAnapAva khAUM gaNDo zaro'sthinirmitaM pAtra maNimayAni sphATikAdauni yAni veti apratiSiddhAni kadalovRkSavagAdauni patra camasAdInAM vaikalpikatvAt anyatameSviti zabdAkajAtauyenaiva sarvANyaya pAtrANi prasAviti sambodhanAntanAmopalakSaNam / "asAviti nAma rahAtauti" kAtyAyanadarzanAt yadya'pyasAviti asambadhi prathamAnto'pi sambhavati tathApi te ti yumat padaprayogAt sambuddhAntatA prtiiyte| prataeva chandogapariziSTaM "gotranAmabhirAmanyA pitRnadhya pradApayet" // prayogavidhAyakagobhilasUce etatte'dhya mityabhidhAnAt tadgyo'pyadhya mayaM mityabhidhAnAca sAmagAnAM sarvatrAbhilApe napuMsakaliGgenaiva prayogaH abhilApetaratna eko'yaM iti gobhilena puMstvena nirdiSTaH anyeSAM sarvatra puliGgenaiva prayogaH tatrApi pAyAAbhyAM yaditi For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Aitatvam / 213 pANinisUtreNa yadeyahidhAnaM tatsAmagaprayoga evAnyatra niyaMkAra evaarthshbdH| prAgutA vai javAyagTahyavacane'dhya pAtrakhApanauyakuzAnAM dakSiNAgratvadarzanAt tatpAnopari pavitrakhApane'pi tahaTyA pazuprokSaNavat tathaivaM vyavahArAt pAsanAsaraNIya kuzeSu tathAdarzanena dakSiNAgratvavyavahArAt brAhmaNahersa pavitradAne'pi tathA pratIyate prataeva gobhilIya zrAikalpabhASyakanmahA yazasADhuNDa paddhatau gArgIyapaddhatau ca pavibANAM dakSiNAyava likhitamiti navyavaImAnapazupatyapi pAlarAyamukuTapaddhatiSvapi tathA likhitam ataeva vaziSThoto vidhiH zatnodraSTavyo'tra nirAmizaH" iti chandomapariziSTena vRddhizrAddhe pArvaNadharmAtideze'pi adhye "jyeSThottarakarAn yugmAn karAgrAgrapavitrakAn kRtvAdhya sampradAtavyaM naikaikasyAtra dauyate" ityanena pavitrANAmuttarAgratvaM vidhIyate pratyeka hasta'yaM dAnaM niSidhyate ca ataH pAvaNe dakSiNAgratvaM ekaikahastadAnatva prtiiyte| gobhilH| "prathame pAtre saMsavAn samavanauyapAtra nyuja kuryAt piTabhyaH sthAnamasi" iti prathameM pAtre piTapAtre saMtravAn pitAmahAdipaJcAyapAvasthazeSa jalAni samavanauya pazuprokSagAvat krameNa sthApayitvA tatpAtrasya prapitAmahapAtreNAcchAdanamAha zaunakaH / "prapitAmahapAtreNa pidhAya pratiSThApayati" iti yAjJavalkona aMpi natyAvasyAdhasthatvAbhidhAnAt pAtrAntareNa pidhAnamAcitaM tathA ca yaajnyvlkrH| dattAdhya saMsavAM steSAM pAtra kalA vidhaantH| phTibhyaH sthAnamasauti nyuna pAtra kotyadhaH" // vidhAnato yathApUrva sthApitaM tatkrameNa tena prapitAmahapAtreNAdhaH kRtaM piTapAtra jaGgha mukhAvasthitaM nya na karoti matu kevalaM piLapAna nyuna karoti tadevapAna pAnAntareyAyaH For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 214 zrAtattvam / karoti "paiDhakaM prathamaM pAtra tasmin paitAmahaM nyaset / prapitAmahaM tathAnyasya noharet na ca cAlayet" iti yamavacanAditi maithilota yukta yAjJavalkayavacane karotItyanuSaGgApatervAkyabhedApattezca zaunakokta pidhAnAnantaraM nyujaukaraNAnupapattetha yamavacane'pi pitRpAtrasya yAjJavalkoyAdhasthatvAya zaunakauya prapitAmahapAtramAtra pidhAnavaikalpikaM pitAmahaprapitAmahapAtraddayapidhAnabhukvA vacanAntarAnya lokkatasya tatpAvasyAvaraNAdiniSeSa uktaH tathA saba "pitRpA nidhAyAtha nyujamuttaratonyaset" iti matsyapurANavacane nyasedityatrAkhyAtopasthApitakarttarvAmapArzve karttavyaH " tasmAdayasya dakSiNato lakSma bhavati taM puNya lakSmokamityAcacate uttarata: striyA: " iti uttarAyaNA hi strauti zatapathazrute: "uttare cAsya sauvarNyaM lakSmapArzve bhaviSyati" iti mahAbhAratavacanAca uttarazabdasya vAmavacanatA sihA piTakarmaNi prAcyAdiza uttarAdikatvAcca tathA ca rAyamukuTaSTataM picAmiSTamupakramya " brAhmaNaM yA dakSiNA sA prAcI yA pUrvA sottarA" iti / evaJca bhoktRbrAhmaNAnAmapi sottarAdigeveti kalpatarUktyA sahaikavAkyatApi siddhA iti / evaM kartturdakSiNAmukhasya vAmapArzvamuttarAdigbhavati iti tatazca kalpataru zrAddhavivekAbhyAm ekasthAnaM bhayA dvitayenAbhihitaM sa ca nyAsodarbha stamboparItyaniruddhabhaTTaH / atra gobhilasUtre piDhapAtre ityabhidhAnAt saMsrAvAniti bahuvacanAca mantre pitRbhya iti pitRtvena prAhatAstava tiSThanti pitaraH zaunako'bravIdityAzvalAyana gRhyapariziSTavacane pitRtvena Sar3apasthiterAvAhanavat SaTpuruSAnuhizya sakkadeva nyunIkaraNaM na tu mAtAmahAdonAM maithilokta pRthak karaNamiti / For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAcatatvam / atha gndhaadidaanm| tatra gobhilaH / "gandhapuSpadhapadaupAcchAdanAnAM smprdaanmiti"| satra gandhAdipaJcAnAM indanirdezAlAghavAJca militAnAM tantreNaikotsarga: nivedanantu pratyekazaH tathA ca zATyAyanaH eSa te gandha etatte puSpa eSa te dhapa eSa te dIpa etatte pAcchAdanam iti patra bahuSu yatheSu sampanno yava ipti jAtyApikavacanaM tahahandhAdaunAM pratyeka bahutve'pyekavacanAntatvena nirdezaH / idaM vaH puSpamityu tvA puSpANi ca nivedyet| pramukAmukagovaitattubhyamana vadhA namaH" iti brahmapurANAdiSvekajAtauyAnekadravye'pi ekavacanAntaprayogAt prataeva navamAdhyAye'pi "sUryasya cakSurgamayatAt" iti mantre sUryasya cakSubahuve'pyekavacanAntapadanirdezAt saMganidravyANAmabatIyatejamA prayoge ekavacanAntaprayoga iti vicAritam / ataeva Abhyadayike pAtrayA'nosargavAkya etatte'vam iti sarvaiH paddhatikvadbhilikhitam evaJca pitR. dattagandhAdaunAM brANAya nivedane zATyAyanIta nivedanavAkye te itye katvena nirdiSTam ekabrAhmaNapakSe brahmapurANe va iti bahuvacanema nirdiSTa tadanakabrAhmaNapakSe ekasminapi gurutvavivakSayA va ityAvirodha: tatra gndhH| viSNuH "candanakuTumA karpUrAgurupadmakASThAnyamulepanArthe / . atha pussym| brhmpuraanne| "zuklAH sumanasaH zreSThAH tathA padmotpalAni c| gandharUpopapavAni yAni cAnyAni vatsrazaH' niSedhamAha "javAdikusuma bhANDaurUpikA sakuru. ettkaa| puSpANi varjanauyAni vAdhakarmaNi nityazaH" / javAdItyAdi zabdA devaM vidhaM ratakusuma rUpikA arkapuSpa kuruNTaka: pautA jhiNTo "ugragadhAnyagandhauni caityakSoavAni c| puSpANi varjanIyAni raktavarNAni yAni ca // For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 216 zrAtattvam / zrAddhe jAtyaH prazastAH syurmallikA kundayUthikAH" // dadyAditya - pakrasyAha / "ketakIM karavaurazca vakulaM campakaM tathA / jAtaudarzanamAtreNa nirAzAH pitaro gatAH " // jAtauti raktajAtiviSayam / atha dhapAH / " brAhme candanAguruNau cobhe tathaivozaurapadmakaM turuSkaM gugga uluJcaiva ghRtAktaM yugapaddahet" / ubhauraM vIraNamUlaM turuSka sihnakam / atha daupAH / tana zaGkhaH / "ghRtena dopo dAtavyastilatailena vA punaH / dhUpArthaM gugga uluM dadyAta ghRtayukta madhubhutam" / / athAcchAdanam 1 vAyupurANe / " zrAcchAdanantu yo dadyAdAhataM zrAddhakarmANi / zrAyuH prakAmamaizvaryyaM rUpaJca labhate zubham" // zrahatamatrapAribhASikameva "dUSaddautaM navaM zvetaM hRdayaM yatra dhAritam / pAhataM tadvijAnIyAt sarvakarmasu pAvanam" // brahmapurANam / anaGgalagna yahastraM vibhave tadu yugaM zubham / vastrAbhAve kriyA nAsti yajJadAnatapAMsi ca // tasmAhasvANi deyAni zrAddhakAle vizeSataH " // ato vastradAnasyAvazyakatvaM taddinAkriyAbhAvazruteH / atha yajJopavItAni / vAyupurANe / "yajJopavItaM yo dadyAt zrAddhakAle tu dharmavit / pAvanaM sarvaviprANAM brahmadAnasya tatphalam" // ato'sya kAmyatva' brahmapurANe / "kha tacandanakarpUrakuGkumAni zubhAni ca / vilepanArthaM dadyAttu yaccAnyat pitRvallabham " // rajatAdijIvatAM vA yadabhilaSitamAsIt zraddhApratiSiddhaM taddeyamiti / vAyupurANaM "loke zreSThatamaM sarvamAtmanazcApi yat priyam / sarvaM pitRRNAM dAtavyaM tadevAccayamicchatA " // gandhAdyabhAve pratinidhimAha paiThInasiH / " kANDa 1 For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 217 zrAvatattvam / mUlapatrapuSyaphalapraroharasagandhAnAM sAdRzyena pratinidhiM kuryAt sarvAlAbhe yavaH pratinidhirbhavatIti" kANDa nAlaM praroho'GkaraH sarvAlAbhe yava iti klptruH| avayava iti nArAyaNopAdhyAyAH / tathA ca vastrayugmAbhAve khaNDavastraM deyamiti / atha paatrsthaanm| tato maNDalaM kRtvA tAmrAdipAtraM pAtayet tatra bhRguH bhasmanA vAriNAvApi kArayenmaNDalaM tataH // maNDalaM catuSkoNam atra daive aizAnaumArabhya devatvAt dakSisAvartana prAgagrAntarekhayA vAyavaumArabhya udagagrAntarekhayA vA maNDalaM kArayet / prAgudagagreti kAtyAyanadarzanAta pitA tu naiRtimArabhya piTavAhAmAvartena dakSiNAgrAntarekhayA maNDalaM vinyasya pAtre dakSiNAgrA" iti ca kAtyAyanasUtrAt nvyviimaano'pyevm| maNDalAkaraNe doSamAha smRtiH| "anaJca maNDalaihInaM rAkSasabhujyate balAt" / atha paavaanni| tatra haarotH| "kAJcanena tu pAtreNa rAjatoDumbareNa vaa| dattamakSayatAM yAti khaGga nAyakatena c"| auDumbareNa tAmraNa / khaDna gaNDa kaziro'sthinirmitena pAryakatena va varNikalatena anyadapi pAtramabhimatamiti kalpataruH / evaM kadalItvagAdaunyapi brahmapurANa "sauvarNaraupyatAmrAzma sphATikya shngkhshuktyH| bhinnAnyapi niyojyAni pAtrANi piDhakarmaNi" // klptrau| "rAjataM rajatAta vA pitRNAM paavmucyte| rajatasya tathA dAnaM darzanaM nAma zasyate" // daive tu taviSiSTam / "athArya piNDabhojyeSu pitRNAM rAjataM matam / amaGgalyantu rajataM devakAryeSu varjayet // iti vaayupuraannaat| yAjJavalkAH / "hutazeSaM pradadyAttu bhojaneSu smaahitH| yathA lAbhopapanneSu raupyeSu ca vizeSataH" // shaataatpH| "pAna tu mRNmaye yastu zrAddhe For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 zrAdatattvam / bhojayate pitRn| tatra dAtA purodhAzca bhotA ca naraka bajet" // zrAddauyapAtraniSedhe paiThonasiH "sausakAyasapASANapAtrANi haunapAnANi bhagnapAtrANi ceti" na kA-- yoti zeSaH atra pASANasya niSiDallAt brahmapurANe vihita. tAca vihitaniSiddhatvamiti tataca pAvAntarAbhAve tadupAdeyateti honapAnalakSaNamAha hArauta: "hInapAtrantu tatprokta nyUnamaSTAGgalAttu yt| tatra pratiprasavamAha brahmapurANam / "rUpyapAtreNa pAdyAdi tasmAt sUkSmeNa kArayet" tasmAt assttaangglaat| . athAgnaukaraNam / tatra gobhilH| "uddhRtatAkrama pRcchati agnau kariSyAmi karuSvetyanunnAtaH piNDapiTaya sabandhutvAceti" // udRtya zrAisyopakaraNAtAtamatram uddhRtya tAtamityabhidhAnAt vyaJjanAdivarja pratIyate tathA ca viSNu puraannm| "juhuyAyaJjanakSAravarjamana tato'nale / atra agnau kariSyAmoti nirdezAt gobhilagyo agnau karithAmautyAmantraNaM hoyata iti sUtre agnau karithAmauti zruteH agnI kariSyAmi iti chandogAnAM praznavAkyaM hoSyataH havanaM karithata: puruSasthAnyeSAnta tAnagnau kariSya iti "praNataH prArthayeta hijAna kuruSveti ca taikato dakSiNAgni samAhvayet" iti kalpatarakRtabrahmapurANavacanAt agnau kariSye iti praznavAkyam atra kuruSveti zrutervaidikapraznottarayoH praNavAditvaM pratIyate evaJca munyantaravAkye praNavAsattve'pi praNavAditva kalpAte agnau kariSye iti mantreNa pRcchatauti karkabhASyakatA: 'sya mantratvAbhidhAnAt sutarAM tathA ataeva piTadayitAdi. Svapi sarvatra prnnvaaditvenollekhH| piNDapiyanavadityatidezena vAhA somAya piDhamate svAhA agnaye kavyavAhanAya For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatattvam / iti piNDapiyanaugrahomamantrI zrAddha pratIyate evaM piNDapiyajJAtidezAt histaSNaumiti bodhym| atra vAhetyanena hutvA somAyetyAdi pAThamAha chandogapariziSTaM "khAhA kuryAtra mantrAnte na caivaM jahuyAiviH / svAhAkAreNa hutvAgnI pazcAnmantraM samApayet // atra sAmagenAgnIkaraNa homa. mantrAnte vAhA na prayojyA vAhAM vinA homazca na kartavya iti pratiSedhamukkA svAhAkAraNetyAdi tena karaNaprakAramAha "svAhAkAraNa hutvA somAyeti vadet / atra homa prata saha prAcInAvItimA atyamiti gRhyasUtrAntare'gnIkaraNahomAnantaraM prAcaunAvautitvAbhidhAnAt tat pUrvamupavautitvaprAcInAvautitvayorakataraniyamAbhAvaH sUcitaH prataeva taddhyaktaM chandogapariziSTena sahetukavacanahayena vyaktaukatam / yathA "agnaukaraNahomazca kartavya upvautinaa| prADnu khenaiva devebhyo nahotauti zruti: zruteH // apasavyena vA kAryo dakSiNAbhimukhena tu| nirUpya haviranyamA anyau na hi iyate" // ityagnya dharaNasattve'bhihitaM tadasattve matsyapurANam / "agnyabhAve tu viprastra pANAveva jale'pi vA" // iti hastajalayorapyagnaukariyAmauni vktvym| "tailaM pratinidhiM kuryAt yatrArthe yAntriko ydi| prakRtyaiva tadA hotA brUyAda hatapataumiti" yajapAkhavacanadarzanAt "zabdevipratipattiH" iti zrotakAtyAyanasUtrAJca tatazca pratinihitadravye zrutazabda eva prayojyaH zrutadravyabudyA pratinidhyupAdAnAt zabdAntaraprayoge dravyAntarabuddhiprasaGgAzca evaM pratinihitagur3AdAvapi viprapANAvagnaukaraNapakSe tatpAtre hutazeSaM na dadyAt tathA ca chndogprishissttm| "pitreya yaH paGkti mUrdhanyastasya paannaavngnimaan| hutvA mantravadanyeSAM tUNoM pAtreSu nikSipet // For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 yAtattvam / anyeSAmiti grahaNAt tatpAtre hutazeSaM na deyamiti zrAha vivekaH / atha hutazeSadAnam / tatra gobhilaH / "hutazeSaM dattvA pAtramAlabhya japati pRthivI te pAtraM dyauH pidhAnaM brAhmaNasya mukhe'mRte'mRtaM juhomi svAhA " / ityatra pAtramAtrazrutervizvadevapAtra e'pi hutazeSadAnaM pratIyate / yattu yamavacanaM zragnau - karaNazeSantu pitre tu pratipAdayet / pratipAdya pitRRNAntu na dadyAddeva devike" iti tat pitretviti tu rapyartho na tu niyamArthaH ataevottarArdhena pitRdAnAnantaraM vizvadevadAnaM niSidhyate na tu vizvadevadAnAnantaraM pitRdAnaM niSidhyate samudrakaraSTatasmRtAvapi / "anAhitAgneviprasya yadagnIkaraNaM hutam / vizvadevAya dAtavyaM pazcAt pitra nivedayet" iti / hRtazeSaM pAtreSu dattvA piNDArthamavazeSamAha yamaH / "huto - cchiSTa brAhmaNebhyaH pradAya piNDArthamavazeSayediti" hArauto'pi "agnaukaraNazeSantu piNDArthamavazeSayediti" / evaJca hutazeSamAtrapratipAdAnAt gobhilena hutazeSaM dattva tyatra tathAbhidhAnAt pAraskareNa ca hutazeSaM dattvA pAtramAlabhya japati pRthivI te ityanena tathaivAbhidhAnAJca mantre cAmRtamityanena "amRtaM vighaSo yajJazeSa bhojana zeSayoH" ityamarasiMhoktAt yajJazeSamAtrapratIteH tat prakSepAnantarameva chandogayajurvidoH pAvAlambhanaM tadanantaramantrAdiparivezanam evameva anirudda maha prabhRtayaH / yattu "hutazesaM pradadyAttu bhAjaneSu samAhitaH / yathA lAbhopapanneSu raupyeSu tu vizeSataH // dattvAnna pRthivI - pAtramiti pAtrAbhimantraNam / kRtvedaM viSNurityane dvijAGguSTha nivezayet" // iti yAjJavalkayavacanena hutazeSamantrAntaraca dattvA pAtrAlambhanamukta tacchAkhyantarauyaM mantraliGgavirodhAt For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAdatattvam / 221 zrutyantarakalpanApattezca hutazeSaM dattvA pAtrAbhimantraNaM kalA aba pradadyAditi yojanA kAryA evetAnAdidAnAnantaraM pAtrAlambhanaM maithiloktaM nirstm| ataeva pazcAdevAnnAdiparivezanamAha mArkaNDeyapurANam / "hutAvazeSaM dadyAcca bhAjaneSu hijnmnaam| bhAjanAlambhanaM kRtvA dattvA cAnnaM yathAvidhi // yathA sukhaM juSaDva bhI iti vAcyamaniSTha ram" iti| pAtrAlambhanaM daive'nuttAnahastAbhyAM pitre uttAnapANibhyAM kAryam / "daive'nuttAnapANibhyAmuttAnAbhyAJca paiTake" iti ympcnaat| gobhilaH / "vaiSaNavyarcA yajuSA vA'GgASThamantre nidhAyApahatA" iti tilAn vikaurya uSNamantra dadyAditi vaiSNavau Rk idaM viSNurityAdi pUrvokta yAjJavalkAvacanAt / yajuSA kRSNa kavyamityAdinA "pRthivI te pAtramityanamamRtaM cintayet paThan / kRSNa kavyamidaM rakSa madIyamiti kaurtyet| ekaikasvAtha viprasya rahautvAGguSThamAdarAt" iti brahmapurANAt kavyamiti piTapakSe havyamiti devapakSe jahanauyaM vyaktaM Rgvedauyagranthe "viSNo havyaJca kavyaJca brUyAdrakSeti vaikramAt / mata yAjJavalkoyabrahmapurANayoH RgyajuSoH pratye kamantrota: gobhila mUtra vA zabdo vikalpArthaH samuccayArthatve niHsandehArthaM indAdikameva nirdizet evameva aniruddhbhttttprbhRtyH| etena maithilokta samuccayArtho heyaH / ___ paribhASamAha jaiminiH| "teSAmRk yathArthavazena pAdavyavasthitiH" iti teSAM mantrANAM madhye yanArthavazena ekAnvayatvenAnuSTabAdi pAdasthitiH sA Rk yajuH paribhASAmapi sa evAha "zeSe yajaH zabda" iti zeSe RksAmabhinne mantrajAte sAmaparibhASAmAha sa eva "gautiSu sAmAkhyA" iti gautiSu For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 222 zrAitattvam / gauyamAneSu mantreSu sAmasaMjetyarthaH / tatazca yanmantrajAtaM praniSTapaThitaM gAnapAdavicchedarahitaM tadayajuriti evaJca yajuSTvAt chando nAsti iti yat pramANikairuktaM tadevaitAdRmantraparaM na tu yajurvedoktamantramAnaparaM tatazca bhoktabrAhmaNAGgaSTha rahautvedaM viSNuriti kRSNa kavyamityanyataraM paThitvA idaM havirityuktvA anne nivezayet "idaM havirityevamaGgaSThama avidhAM brAhmaNebhyo dadyAt" iti paiThaunasivacanAt aGguSTha nivezyeti zeSaH anna vidhAM annaprakAramiti klptH| eSu vacaneSu anve'GgaThanivezanamAtrazusejalAdAvaGgASThanivezanaM heym| atra "niraGga ThaJca yacchAI vahirjAnu ca ytkRtm| vahirjAnu ca yamukta sarva bhavati cAsuram" // iti yamavacana niraGgaSTa zrAddhe nindAzruterbrAhmaNAbhAve'pi tat pratinidhitvena bAikartAGguSTha nive. zayet ataeva gobhilena sAmAnyato'GgATha nidhAyetyuktam / tato'pahateti manveNa tilAn vikiret| pratApahatA iti mantrapAThastu piTapakSa eva rkssoghntvaat| devAnAntu khatorakSonnatvAt na tatrApahatA iti mantrApekSA ataeva piTapakSIyatvAdeva tilavikaraNamuktaM na tu yavavikaraNamiti evameva kakabhASyam / guNaviSNu nApyayaM mantrastilavikaraNArthavena vyAkhyAtastatazcAniruddhabhaTTena yat devapakSe'pi samantra kayavavikaraNamuktaM tat gobhila sUtrAnupAttatvAt heym| tato'nne madhu tadabhAve guI vA pratinidhiM dattvA gAyatrI madhuvAtaiti mantratrayaM madhumadhumanityanenAnnamabhimanvA prokSya vAmahastena annapAtraM kRtvA brAhmaNe jalagaNDaSaM dattvA sopakaraNamantra prAguktagotrasambandhAdyullekhena ddyaat| "madhumadhviti yastava nirjapo'zitumicchatAm / gAyanAnantaraM gotramadhumantra vivajitaH" iti chandogapariziSTavacane pAvaNe bhoktamicchatAM For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 223 zrAddhatattvam / brAhma gAnAM zrAvyatvena madhumadhviti trijapo madhuvAteti mantrasahito gAyatraujapAnantaraM kriyate so'vAbhyudayikAI madhuvAteti mantravarjita iti zrAivivekavadyAkhyAnAt / "gAyatrI trisakadApi jpeyaahRtipuurvikaam| madhuvAtA iti vAcaM madhvityetat trikaM japet // iti mitaakssraatpaarskrvcnaat| devapUrva piTabhyo'nna mAjyapUtaM mdhumltm| mantritaM pRthivItyevaM madhuvAte tyacaM jagau" iti brhmpuraannaat| "anna madhumayaM kRtvA madhuvAtAbhimanvitam" iti yamavacanAt / "adbhigbhyakSya dadyATAlabhya" iti haarautvcnaat| pAlabhya spRSTvA "ato madhuratAtantu moSNamanna tilAnvitam / gRhItvA dakSiNenaiva pragAvenaiva tat punaH // etahohanamitya vA vizvAn devAMzca mNyjet| piTabhyazca tato dadyAdadramAmantraNena tu| amukAmukagovaitattubhyamantra svadhA nama:" // iti brahmapurANavacanAca / atra "soSNabhAgA hi pitaraH" iti zrutidarzanAt / soNamitya tam ataeva manuH / "yAvaduSNaM bhavatyannaM yAvadaznanti vAgayatAH / tAvadaznanti pitaro yAvatroktA haviguNA:" // atra vAgayatatvAbhidhAnenaiva zrAddhabhoktRNAM havirguNAnabhidhAne siddha yAvantroktA havirguNA iti punarvacanam iGgitAdinA gugA pratipAdananiSedhArtham / atra pRthu kAdaunAmuSNatvaM naapekssitm| Apastambe na paryuSitasyApi pratiprasUtatvAt / tathA ca pratiSiDasupakramya ApastambaH / "kRtAnna paryuSitaM pRthukataNDulakarambhazata lAjapiSTakakSauravikArauSadhivarjam" iti daive tilAnvitamiti shaakhyntroym| eSu vacaneSu madhumlataM madhamayaM madhuratAta miti zrutyA madhvityetat trikaM japet iti pAraskaravacanAca madhumadhvititrijapa ityasya madhuvyasambandhimadhviti nijapa iti vyAkhyeyaM na tu madhumadhvi tyasya nirjapaH For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224. zrAddhatattvam / madhuvAtAbhimantritamiti / madhuvAteti RkyeNAbhima* nvitam / tisRNAmAsAmRcAM yuganaDavAhitayaiva sarvatra prayogadarzanAn / abhimantraNamAbhimukhyena mantrapAThaH / tacca abhimantraNIyaM sparzaM vinaiva vRSamabhimantrayediti vaditi navaunavarddhamAnaH / etena vAcaspatimizroktamannasparzapUrvakamabhimantraNaM heyam / tenaiva vRSotsarge sparzaM vinaiva vRSAbhimantramityuktam / " atha vihitAvihitadravyANi / vAyupurANe / "kRSNAbhASAstilA zcaiva zreSThAH syuryavazAlayaH" / zAlihaimantikaM dhAnyaM tat prabhavataNDalAdi / atha vRSa kaSTaprabhavadhAnyena vaidhakIkaraNaM tathA ca harivaMze zakraM prati surabhivAkyam / "karSakAn puGgavairvA hormedhyena haviSAsurAn / zriyaM zaktat pravRttena tarpayiSyAmahe vayam" // vAyupurANaM "vilvAmalamadokApanasAmrAtadAr3imam / bhavyaM pANiyatAcor3a kharjarAtraphalAni ca / kazerukovidArazca tAlakandaM tathA viSam // mRddokA drAkSA bhavyaM kAmaraGga pANivataM karamardakam prAcor3a jambaurAkAraphalam Acor3a kAzmIrAdau prasiddham / kovidAra: zvetakAJcanasadRza iti zrAddhavivekaH / tAlakanda tAlamUlauti prasiddham viSaM mRNAlam / manuH / "tile ciyavairmASairahnirmUlaphalena vA / dattena mAsaM prauyante vidhivat pitaro nRNAma" // brauhiH zaratpakkadhAnyam / yAjJavalkAH / " havi - dhyAnena vai mAsaM pAyasena ca vatsaram / mAtsyahAriNakauravazAkunicchAgapArSataiH // aiNarauravavArA hazazaimAMsaiyathAkramam / mAsavRdyAbhiTapyanti datteneha pitAmahAH " // haviSyAnnena zAlibrohyanena mAtsyeti matsyAdimAMsaiH urabhromeSaH zakunivihitalAvakAdiH pRSatazcitramRgaH eNaH kRSNamRgaH ruruhuzRGgI For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAthatattvam / 225 mRgaH catriyavratopayuktamRgacarmA iti dIpakalikA / catra "yakSarakSaH pizAcAnaM madyaM mAMsaM surAsavam / tadubrAhmaNena mAttavyaM devAnAmazratAhaviH" iti manuvacanena madyAdi sAha cayyAnmAMsam zramamAMsamiti bhaTTaTokAkkadvivyAkhyAtaM tadRSTvA he AmamAMsaM na deyamiti vadanti / tatra "munyavAni payaH somo mAMsaM yaccAnupaskRtam / acAralavaNaJcaiva prakRtyA havirucyate" iti manuvacanavirodhAt / zravAnupaskRtamityanena pAkopaskArarahitamAMsamityuktaM tadapi haviH / na cAnupaskRtamavijJataM pUtigandhAdirahitamiti kullUkabhaTTavyAkhyAnaM yukta zabdAnabhidheyatvAditi / gaur3adAkSiNAtvAbhyAM tathA vyavakriyate munyannAni nauvArAdIni vaziSThaH " anna' paryyuSitaM bhAvaduSTaM sahRllekhaM punaH siddhamAsa mRjoSapakka kAmamantardadhnA ghRtena vArighAritamupabhuJjauteti" zrAmantaNDalAdi paryuSitAdi RjoSa pakkAntamantra niSiddhamapi kAmaM dadhnA ghRtena vAbhighAritamupabhuJjItetyanena bhojyAntarAsambhave evaM bhuJjateti naiyatakAlika kalpataruNA vyAkhyAtaM tattrAmaM taNDulAdi iti vyAkhyAtaM taddaujaJca / " zasya kSetragataM prAhuH satuSaM dhAnyasucyate / zramaM vituSamityukta khinnamannamudAhRtam" // iti vaziSTha-vacanena svinnAkhitrataNDa layoyathA saMkhyamatratvena Amatvena ca paribhASitatvAt pUrvasUtra 'pi annAmapadAbhyAtathaiva pratIyate natvAmapadenArdrakAdi pratIyata iti / tatazca "apAdyanagno tIrthe ca candrasUryagrahe tathA / zrAmazrAddhaM dvinaiH kAryyaM zUdreNa tu sadaiva hi" iti pracetovacanAt taNDa ulAdestadAnImabhyakSyatva'pi pazcAt pAkena macyatvavadAmamAMsasya tadAnaumabhakSyatva'pi pazcAt pAkena bhakSyatvAt zrAce deyatva pratauyate / ataeva manunaiva zrAddhaprakaraNe "munyannAni payaH For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 226 ghAitattvam / somo mAMsaM yccaanupskRtm| pakSAralavaNaJcaiva pratyA ivirucyate" iti anupaskRtam ityanena pAkopaskArahitaM yat mAMsaM tadapi havirityuktaM na cAnupaskRtamavikRtaM pUtigandhA. dirahitamiti kullU kabhavyAkhyAnaM yukta zabdAnabhidheyatvAditi gaur3adAkSiNAbhyAM tathA vyavaliyate / sunyannAni nauvArAdauni ityaJca tat brAhmaNena nAttavyam ityAmatAdazAyAm / hArautaH / "kAlazAkacca vAsta kaM mUlaka kRSNanAlikAm / betrAGkaraM kalAyaJca paTola sarSapaM tathA // sUryAvarta suniSasma zAkAnyAhunauSiNaH" // sUryAvarta sulTiyA iti khyAta suniSaNaM suSuNauti prasiddha vaayupuraanne| "vaikasataM nArikelaM zRGgATakaparUSakam / pippalaumaricaJcaiva paTolaM vRhatophalam // evamAdIni cAnyAni svAdUni madhurANi ca // anyAni anissivaani| "nAgaraJcAtra vaideyaM daurghamUlakameva c| nAgaramAkaM "kaTaphalaM kiGkiNI drAkSAlakucaM mocameva c| kaTphalaM gAmbhAriphalaM kisiNI ambaramA drAkSA iti rudradharaH jalajamburiti halAyudhaH / lakucaM DahuphalaM mocaM kadalIphalam / Aditya puraanne| "madhukaM rAmaThaJcaiva karpUraM maricaM gur3am / zrAikarmaNi zastAni saindhavaM trapuSantathA // rAmaThaM hiGga / vapuSaM sukhaashikaa| zaGkhaH "pippalI maricaJcaiva tathA vai pinnddmuulkm| katakaM lavaNaM sarvaM vaMzAgraJca vivarjayet" // kRtakaM lavaNaM kSAramRttikAdibhiH kRtrimaM lavaNam ataeva manunApi haviSyAne akSAralavaNaM vihitm| atra hiGgamarica zuNThaupippalaunAM svarUpeNAdeyatA dravyAntarasaMskArakatvena deyatA puurvvcnsiddhaa| viSNuH "kuSmANDAlAvuvAtIko graamymaahissdugdhkm| pAlakoM rAjikAM zrAddhe hiHkhinaJca vivarjayet" // hiHkhinaJca tadeva yat sUpakArazAstroktApekSita For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatattvam / 227 anyathA pAkaniSyasyanantaraM zaityAdinivRttaye punaH pAkAntaramuktaM natvaIpAkAnantaraM tacchAstrokta sambhAraNarUpapAkAntarasiddha vyaJja nAdi zratItArthe nirdezAt / ataeva tilAdibhRSTAnantaraM modakaM guDAdipakkamodakAdi ziSTedayate bhujyate ca / ddiH saMskRtasya bhojyatva N na syAt / " paryuSitaM punaH siddhamabhojya * manyatra hiraNyodakasparzAditi" sumantaktaH / yamaH / "yazca bhukkA punarbhuGkte yattu tailAbhighAritam / rajakhalAbhiryadRSTa tadvai racAMsi gacchati // tailAbhighAritamiti ghRtasambhave tadasambhave tailapakkamityApastambena tailena pAkavidhAnAt / "tilaiH zrAddha N puSTikAmaH kuryyAt pUpaiH RddhikAmo ghRtagur3atailapakkai stejaskAmaH saubhAgyArogyakAmo vA paramAnnakRSa dadhimAMsayavAgUbhiH sarvakAmaH" iti hArItena phalakathanAcca / evaJcaiteSAM kAmyAbhilApaM vinApi pitRTapyatizayasampAdakatvena phalavizeSajanakatvam / zAtAtapaH / "gokule kandumAlAyAM tailayantekSuyantrayoH / zramaumAMsyAni zaucAni strISu bAlAtureSu ca" // bAlaH paJcavarSAbhyantaravayaskaH / amaumAMsyAni zaucAzaucabhAgitayA na vicAraNauyAnIti bhavadeva bhaTTaratnAkarAdayaH / ataeva kuupuraannm| "kandupakkAni tailena pAyasaM dadhizaktavaH / dvijairetAni bhojyAni zUdrageDakkatAnyapi // kandupakkaM jalopasekaM vinA kebalapAtreNa yat vahninA pakka bhraSTataNDa lAdi / pAyasaM pAkasaMskRtaM dugdhaM paramAnaparatva puMliGga nirdezApatteH / " paramAnnantu pAyasa: " ityamarAt / vayupurANe / " zarkarAcIrasaMyuktAH pRthukA nityamadhyAH / bhaktan lAjAn tathA pUpAn kuSmANDAn vyaJjanaiH saha / sarpiH snigdhAni sarvANi dadhnA satkRtya bhojayet / zrAdaSvetAni yo dadyAt pitaraH prINayanti tam // atrAnapAke / For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 228 ghAitattvam / sapiNDAdhikAramAha devlH| "tathaivAmantrito dAtA prAtaH sAtaH shaambrH| prArameta nabaiH pAravArambha sbaandhvH|| tathaivAnvita: sarvAyAsavinirmuktarityAdibhirnimantrito yen| sahAmbara iti dvitIya vastrapratipattyartham ekavastrasya nagnatvapratiSedhena prAptatvAt etena kuzarajvAdirvastrapratinidhina bhavatauti sUcitam / evameva mAne brahmadattabhASyakalpataruprabhRtayaH / bAipAkArthataNDa lasya satat prakSAlanamAha gobhila: / "triphalokatAMstaNDu lAn virdevebhyaH prakSAlayet hirmanuSyebhyaH sakata piTabhyaH" iti| prAmathAI yoginautntrm| "niragnerAmazAhe tu anaM makSAlayet kvcit| vRddhau tu kSAlayedanna' saMkrAme grahaNeSu c|| maarknnddeypuraannm| "yat sarvAya ca notsRSTa ycaabhojynipaanjm| tahajya salilantAta sadaiva piTakarmaNi" // "smRtiH / pAdena ghaTamutthApya bhAjane pUrayenalam / tajjalaM madirAtulvaM bhANDasthaM surayA samam // madirA suretararUpA surA paissttau| vraahpuraanne| "prakRtAgrayaNaJcaiva dhAnyajAtaM dvijottm| rAjamASAnanaMzcaiva masUrAMzca vivarjayet // akRtAgrayaNamakatanavazasyeSTibAI yathA yogyaM sAgniniragni param / brhmpuraanne| "hiH khina paridagdhazca tathaivAgrA blehitm| zarkarA koTapASANaiH kezaryaJcApyapaTutam // piNyAkaM mathitaJcaiva tathAtilavaNaJca yat / siddhAH kRtAca ye bhaktA: prtyksslvnnoktaaH| vAgbhAvadRSTAzca tathA duSTaico. pahatA stathA // bAsasA cAvadhatAni vAni shraaddhkrmnni"|| agrAvalehitaM zrAddArthopakalpitaM sadupabhuktAgrabhAgaM middhAH katA: siddheSattarakAlaM pratyakSalavaNaprakSepakatA: vissnnupuraanne| "palAvaM gTananaJcaiva palANDa pinnddmulkm| gAndhAraka For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAdatattvam / 228 karammANi savaNAnyauSadhAni ca // bhAratAcaiva niryAtAH pratyakSalavaNAni c| vAnyetAni vai zrAddhe yaca vAcA na zasyate // natAhRtamanutsRSTa pyate na ca yatra gauH| durga: dhipheNilaJcAmba thAyogyaM na pArthiva // kSauramekaza phAnAM yadauSTramAvikameva c| mArgaJca mAhiSaJcaiva varjayet zrAikarmaNi" iti nissedhvcnaani| atha priveshnm| manuH / "pANibhyAM tUghasaMsahya khaya. matsya vaditam / viprAntike pitRdhyAyan zanakairUpanikSi. pet // avasyeti SaSThau ratIyAthai vahitaM pUritaM pAtramiti shessH| upanikSipet parivezanArthaM saupe dhArayet tathA ca pAkasthAlyA prAkaSya prathamaM bhojanapAtre na deyaM kintu sthAlyAdikaM pANibhyAM pAtrasamIpe bhUmau saMsthApya pazcAdubhAbhyAM pANibhyAM pAnAntaritAbhyAM zrAddha parivezanaM kuyAt / "umAbhyAmapi pANibhyAmAdRtya parivezayet" iti matsyapurANAt / yattu / zrAddhe parivezanaJca dakSiNapANimAtreNaivAGgAnabhidhAnAditi maithilokta tnn| "ekena pANinA dattaM zUdradattaM na bhakSayet" ityAdi purANo yenaikapANidatta zUdradatta bhakSaNaniSedhena tanmAtraparivezanasyApi nissiddhtvaat| pANibhyAmapi pAnAntaritaM kalA deyam / "hastadattAca ye nehA lavaNaM vyaJjanAni c| dAtAraM nopatiSThante bhoktA bhuGkta tu kilviSam // tasmAdantaritaM deyaM paNenAtha DhaNena vaa| pradadyAt na tu hastena nAyasena kadAcana" // iti vaziSThena sAmAnyato'bhidhAnAt piTabhaktitaraGgiNyAmapya vm| manuH / "guNAMva sUpazAkAdyAn payodadhitaM madhu / vinyaset yatnataH samyak bhUmAveva samAhitaH // bhakSyaM bhojyaJca vividhaM mUlAni ca phalAni c| hRdyAni caiva mAMsAni pAnAni surabhauNi For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddhatattvam / c|| upanauya tu satsarvaM zanakaiH susmaahitH| AmiSaM pAnapAtraJca bhoktardakSiNato nyaset // parivezayecca prayato guNAn sarvAn pracodayan" // guNAn upkrnnaani| bhUmAveva na tu vyaJjanAdi pAnAdanapAtropari nikSipet pAtrAntarAsattve bhojnpaatre'pi| athaanotsrgaanntrktym| tatra gobhilaH / "sakat sakadapo dattvA gAyatrI madhuvAtAJca paThitvA aztsa japet vyAhRtipUrvikA sAvitrI sapraNavAmiti // etacca brAhmaNahaste satat sajjalam icchAto juSadhvamityutvA bhavanta: prAzayanviti mantreNApozAnAthaM dadyAt "datvA juSadhvamicchAto vAcametadaniThuram" iti vissnnupuraannaat| "dattvApozAnamAsona: sAvitrI trijpedth| madhuvAtA iti acaM madhvityantena bhojayet" iti samudra karatena tebhyo dadyAdApozAnaM bhavanta: prAzayanviti brahmapurANoyena caikvaakytvaat| tato gAyatrI madhuvAteti caJca japitvA'nahInamiti ptthet| tathA ca ymH| "annahonaM kriyAhaunaM vidhihaunaJca yadbhavet / tatsarvamacchidramastvitya kvA yatnena bhojayet // tato bhuJjAne brAhmaNeSu sapraNavAM savyAhRtikAM gAyatrI japet etadanantaraM madhuvAteti RktrayaM madhumadhamadhviti ca japet tathA ca yaaivlkaaH| "savyAhRtikAM gAyatroM madhuvAtA iti vAcaM jayA yathAsukhaM vAcyaM bhujauraM ste'pi vaagytaaH| anamiSTa iviSyaJca ddyaadkodhnotvrH| prAptestu pavitrANi jayA pUrvajayantathA // annamiSTamityanena utsargAnantaramapi piTadRzyarthamantrAntarAdikaM deym| pavitrANautyanena viSNupurAna NAdyuktAni suucitaani| atra rakSInamantrapAThamAha vissnnupuraannm| "yajJezvaro vyasamastakavya bholAnyayAtmA harita For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatattvam / zvaro'tra / tat sannidhAnAdapayAntu sadyo rakSAMsyazeSANya surAzca sarve" // yAjJavalkAH / " zlokatrayamapi hyasmAda yaH zrA shraavyissyti| pitRRNAM tasya tRptiH syAdacyA nAtra saMzayaH // zrasmAnmadIyagranyAt / evaJca "yazcainaM zrAvayet yA brAhmaNAn pAdamantataH / akSayyamannapAnaM vai pitRbhyapatiSThate ityAdiparvaNi zrAI mahAbhAratIyazlokapAdAdizravaNokteH saMkSepeNa bhAratavaMzaddayanirUpatvena duryodhano manyumaya iti yudhiSThiro dharmAmaya iti zlokaiyam / apahRta gurugavImAMsakRtazrAdamahatva prakAza kapiSTagAthAtvena saptavyAdhA iti ca paThyate / kalpatarau matsyapurANam / "brahmaviSNurudrANAM stotrANi vividhAni ca / viprANAmAtmanacaiva tat sarvaM samudIrayet // viprANAmAtmanakheta / zrAvyatvena iti zeSaH / evaJcAtmanaH zrAvyatvena rakSoghnatvena pitRptikArakasbena ca darbhabrAhmaNapace'pi japaH kAyyaiH / tathA rakSopratvena pitR tRptArthatvena ca pitRkAryatvAt prAcInAvItinA japaH kAyyaiH / prAcInAvIti pitRNAmiti zrute: "prAcInAvAtinA samyagapasavyamatantriNA patramAnidhanAt kAryyaM vidhivaddarbhapANinA iti manUktaH / bhaTTabhASye'pyevam / piTadayitAyAmapyevam / / athAgnidagdhAdinAntravikaraNam / mobhilaH / "tRpti agnidagdhAca ye jauvA ye'pya 229 For Private And Personal Use Only 1 jAlA satilamantraM praviko dagdhAH kule mama / bhUmau dattena tRpyantu tRptA yAntu parAGgatimiti // tRpti brAhmaNAnAmiti zeSaH / tajjJAnaprakAramAha smRtiH / doyamAnaM na gRhNanti anraJca bahu vidyate / jJAtvA tRptiM tadA deyo darbheSu vikirazca yaH " // zranaM vizeghayati brahmapurANam / "ucchiSTe satilAn darbhAn dakSiNA -
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAitatvam / graabidhaapyet| yadyaniveditaM kiJcit piTabhyazcAtha tatra c|| tasmAttasmAcca bhAgantu gRhItvA camase shubhe| dattvA mRtAbhidhAnAntu viprebhyaza sakRt sat" // ucchiSTe tat samope ucchiSTAgrata iti vkssymaannaat| praviko-gnidagdhAzceti mantrAbhyAM sakuza bhUmerabhyukSaNamAha viSNuH / "bhuktavatsu ca vipreSu bhUmi sakuzAmabhyucyAbravikaraNamucchiSTAgrata iti"| atra parAGgatimityanantaraM sUtrasthetikAreNa yeSAM na mAtA na pitA iti mantrAntaramuktamityAdi bahuvacanAntA gaNasya saMsUcakA itya toH| tathA ca makyapurANam / "sArvavaNi kamannAdyaM sabauyAplAvya vaarinnaa| samutsRjet bhuktAvatAmagrato kiran bhuvi // agnidagdhAca ye jIvA ye'pyadagdhAH kule mm| bhUmau dattena Tapyantu guptA yAntu parAM gatim / yeSAM na mAtA na pitA na bandhu vAnamihina tadhAnamasti / tat tRpta ye'nna bhuvi dattametat prayAntu lokAya sukhAya tahat / asaMskRtapramautAnAM yoginAM kulayoSitAm // ucchiSTaM bhAgadheyaM syAt darbheSu vikiratha yaH" // sArvavarNikaM sarvaprakAraM sandrIya mizrayitvA tatazca mantrAbhyAM tadukta phalamuddizya kuzopari ddyaat| etdevaasNskRtetyaadinopsNhRtm| tato istau prakSyAlyAcamya hariM smret| "tataH prakSAlya istI ca tathAcamya hariM smaret / pretabhAgaM visRjvAtha prAyazcittopazAntaye // iti brahmapurANAt gobhilH| sakat sakkadapo dattvA punarmadhuvAtAM madhu ca virjachA tRptAHstha iti pRcchati tRptA:sma itya te zeSamantramanujJApyoti" atra sakvat savaditi shruteH| pratipakSe pratyApozAnajalaM ddyaat| "dattvA mRtApidhAnantu viprebhyazca savat sakat" iti brahmapurANAt etaca pratyA pozAnajalapAnaM istaM prakSAsya na krtvym| tathA ca For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatazvam / 232 zAtAtapaH / " hastaM pracAtya yacApaH pivehukkA dvijAdhamaH / tadatrama surebhuktaM nirAzAH pitaro gatAH // itthaJca matsya bhuvAnasya hastaprakSAlanAnantaramevApozAnasya vaidhatvAttena hastaM pracAtya nirAmiSamatrAdikaM bhuktApozAnaM karttavya vyaktoktamatadAhakattva | gobhilena mantrarahitajaladAnAbhidhAnAt darbhabrAhmaNe'pi jaladAnAcAraH / punarmadhuvAtetyatra punarityabhidhAnaM punargAyatrAnantaramadhuvAtA pratipattyarthaM tathA ca brhmpuraannm| "savyAhRtiM sapraNavAM gAyavocca tato japet / pAThenmadhumatoH puNyAstathA ca madhumadhviti // pratyApozAnAt parataH / kAtyAyano'pi tRpti jJAtvA anaM prakIrya sakRt sakRdapodatvA pUrvavat gAyatrIM japitvA madhumatImadhumadhumadhviti ca japet / tRptAHstha iti pRcchati zeSamannamanujJApyeti tRptiM jJAtvA sarveSAM tRptimanumAya tRptAHstha iti bahuvacananirdezAt / sakRdabhidhAnaM tRptAH sma iti teSAmapi sakRt prtivcnm| etacca kuzabrAhmaNe nAsti ayogyatvAt anujJApya zeSamana' kva deyamiti brAhmaNebhyo nivedya dRSTebhyo dIyatAmiti pratyuttaraM gRhNIyAditi zeSaH / tathA ca brhmpuraannm| "satAnAca punaH zeSaM va deyaJcAnamityapi / iTebhyo dauyatAmetaditi sampravadanti te // atha piNDadAnam / tatra gobhilaH / " sarvamatramekaco nRtya ucchiSTasamIpe darbheSu madhumadhumadhu ityacatramImadanteti ca japitvA trIM svaun piNDAn dadyAdavane nijyeti" | atretikarttavyatA piNDapitRyajjavadupacAra iti piveti pUrvoktasUtrapAtidiSTA pratyetavyA / tatra dezamAha devalaH / "purasvAdupavizvaSAM piNDAvApaM nivedayet / tatastairabhyanujJAto dakSiNAM dizametya saH // upalipte zucau deze sthAnaM kurvIta For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAdatattvam / saikatam / maNDalaM caturasra vA dakSiNAva nataM mahat / pavitrapANiva japenmantraM rkssotrmuttmm| nihanmi sarvaM yadamedhyavadbhavehatAca sarve'suradAnavA mayA // rakSAMsi yakSAH sapizAca. saGghA hatA mayA yAtudhAnAzca srve"|| iti dakSiNAdik zrAddhakarva pekSayeti kalpataruH gobhila sUtre'pi ucchiSTa samIpa ityutAm ataeva brahmapurANokta digantabhidhAnaM zAkhyantarIyam / atra maNDalamupakramyAbhihitena "nihanmi sarvamityAdiryasmin deze ca paThyate / eSa mantrastu taM dezaM gakSasA vajayanti hi" iti brahmapurANe nihanmautyanena maNDala karaNaM pratIyate / ani gadyabhaTTaprabhRtibhirapi tathA likhitm| piNDa piTayajJAtidezena tatprakRtibhUtAnvaSTakA piNDoktarekhAM maNDalamadhye kuryAt / savyena pANinA darmapiJjaliM gRhItvA rekhAmulikhet / apahateti anvaSTakAyAM gobhillgRhyaat| atra vAmena darbhapiJjalyAgrahaNamAtraM rekhAntu vAmAnvArabdhena dakSiNaistena kuryyaat| "savyena pANinetyevaM yadavAsakadIritam / parigrahaNamAtrantu savyasyAdizati dhruvam // picalyAdyabhisaMgrAhya dakSiNenetarAt kraat| anvArabhya ca satyena kuryAdullekhanAdikam" iti chndogprishissttaat| atra darbhapiJjalya vanejanArthodakapAtravAsaH sUtrAdigrahaNe yat savyeneti vAraM vAraM gobhilarahyoktaM tatra savyasyopadezo drbhpinyjlyaadigrhnnaarthH| ullekhanAdikantu vAmakarAkSiNakaraNa darbhapicalyAdikaM nautvA vAmAnvArabdha dakSiNena rekhAdikaM kuryaadiyrthH| pinyjliipvitrm| "anantargarbhiNaM sAya kozaM hidalameva ca / prAdezamAtra vijJeyaM pavitra yatra kutracit / etadeta hi piJjalyAlakSaNaM samudAhRtam" iti chndogprishissttaat| atra grAhya rekhAkaraNe apahatA ityatra iti kAra For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thaahtttvm| gAdyartha ke nApAtA iti samudAyamantrI nihanmotyAdi smudaaymntro'pyuktH| nihanmi sarvamitya tvaa| "anena mantreNa susaMyatAtmA vedauJca savIM sakadullikhecca / zivAJca vRddhi dhra vamicchamAnaH kSipet dvijAtidizamuttarAJca" / iti vAyupurANaikavAkyatvAt nihanmotyAdimantradayaM brahmapurANe'pi kintu dvijAtirityAdau kuzAMsta eva dakSiNAyAniti pAThe vishessH| tatazca vAyupurANAt tatpavitramuttarasyAM dizi kssipet| brahmapurANapAThAtu rekhopari dakSiNAgrAn kuzAnA. strdityrthH| ataeva anirudabhana yantrihanmotyanena rekhAkaraNamuktaM tada zuddha evaJcaika darbheNa tanmadhyamullikhyAbhyakSya taM tyajediti devlvcnm| ma tyottarAbhyAM pANibhyAM kurthAdullikhanAdikam" iti yamavacanaJca gobhinna grAhya tatpariziSTavirodhAcchAkhyantarIyam / tatazcota gobhila sUtre darbheSu piNDadAnAbhidhAnAdekhopari darbhAnAstIyaM prAgukta brahmapurANavacanena devatAbhya iti tri: paThet piNDAn dadyAdavanenijye tyAne nAvane jane piNDadAnakaraNamuktaM tatprakArantu anvaSTakokto graahyH| tathA ca gobhilagRhyam / "atra pitRnAvAhayati eta pitaraH saumyAma iti tathA athodakapAtra gRhItvA apasala vipUrvasyAM kI darbheSu ninayet piturnAma gRhItvA asAvavanenica ye cAnatvAmityAdi apa upaspRzya evamevetarayostathA'pasala vidarbheSa nidadhyAt piturnAma yahovA'sAveva te piNDo ye cAvatvAmanu yAMzca tvamanu tasmai te khadheti manve e apa upaspRzya evamevetarayostathA nidhAya japati pratra pitaro mAdayadhvaM yathA bhAgamAvRSAyadhvamiti apapa-hatya purocchAsAdabhipayAvarttamAno japet amomadanta pitaro yathA bhAgamASAyiSata iti athAJjalikate For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatattvam / apati namo vaH pitaraH pitaro namo vaH iti grahAnavekSate grahAnaH pitaro datteti piNDAnavekSate sado vaH pitaro deza iti savyenaiva pANinA sUtratantu gRhItvA apasalavipUrvasyA kavI piNDe nidadhyAt piturnAma gRhItvA asAvetatte vAso ye cAtra tvAmanuyAMzca tvamanu tasmai te svdheti| apa upaspRzya evamevetarayoH savyenaiva pANinA udakapAtra gRhItvA apasalavi piNDAnAmupari sinycet| ajja vahantauramRtaM taM payaH kolAlaM parizrutaM svadhAstu tarpayata me pitRn| madhyamaM piNDa patnIlatrakAmAnauyAdAdhatta pitaro garbham iti apsu piNDAnAsAdayet praNote vA amnau brAhmaNAn bhojayehA gave vA ddyaaditi"| eSAmarthaH yadyapyanvaSTakAyAM pitRniti pitrA. dinikamatra paraM tathA'pyatra troM stron piNDAn dadyAt ityanena SaTpuruSa piNDadAnAnurodhena pitRniti SaTpuruSaparaM pUrvoktAvAhanAnantaraM tila-vikaraNa zruteravApyAvAhanAnantaraM tilavikaraNam udakapAtra tilayukta "prAgagreSvatha darbheSa prAdyamAmantrA pUrvavat / apa: kSipenmaladeze'vane niveti nistilAH dvitIyaJca tIyaJca madhyadezAgradezayoH" // ityAbhya. dayikaprakaraNIya chandogapariziSTavacanena prAbhyudayike nistilatvAbhidhAnenAnyatra satilatvapratIteH puSpayuktatvaJca / sapuSya jalamAdAya teSAM pRSThe pRthaka pRthak / apradakSiNaM nenijyAhone nAmAnumanvitam" iti brahmapurANavacanAt apasalavi piTatIrthena pradezinyaGguSThayorantarA apasalavi apasavya vA tena piTabhyonidadhAtauti bhabhASyatarahyAntarAt apasavyazabdena piTatIrthamucyate asmAdevavacanAt tathA ca manuH "prAcaunAvautinA samyagapasavyamatantriNA" ityAdi kAmityanvaSTakAparaM tatra tu maNDalopari prasAviti,sambodhanavibhaktyA For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAva tattvam / 237 sarvatra nAmanirdeza iti bhaTTabhASyam ataeva prAgukta chandogapariziSTe prAdyamAmantrapUrvavadityuktam zrAdya pitaraM pUrvavat gotranAmabhirAmantrA pitRnarghyaM pradApayediti vat pituravanejanaM mUladeze pitAmaha prapitAmahayostu avanejanaM madhyadezAgradezayoH / "dvitIyaJca tRtauyaJca madhyadezAgradezayoH" iti chandogapariziSTAt / mAtAmahAdInAmapyevam / "mAtAmaha prabhRtIM stu eteSAmeva vAmataH" iti indogapariziSTAt / eteSAM pitRRNAM vAmata ityAbhyudayika prm| anyatra tu dakSiNataH karturvAmopacAratvAt / ataeva pArvaNe prAguktabrahmapurANe'pradakSiNaM nenijyAdityuktam / tena satilapuSyodakapAtraM vAmahastA hakSiNahastena vAmAnvArabdha ena gRhItvA "amuka gotra pitaramuka devazannavanenicva yecAtra tvAmanu yAMzca tvamanu tasmai te khadhA" iti pitRtIrthenAvanejayet / apaupaspRzya jalaM spRSTvA evaM pUrvoktarItyA pitAmahAya prapitAmahAya piNDadAnasUtra jalasparzana sUtraJca pUrvavat vyAkhyeyam / atra ca gRhyAnukta zrAddha sUtroktaM sarvamagnaukaraNazeSa zrAddhazeSaJca tathAca chandogapariziSTam / " yAvadanamupAdAya haviSo'rbhakamarbhakam / caruNA saha sanrIya piNDadAnamupakramet" / zrAvArtha viSo'nAdeH sakAzAt yAvat bhacyamodanavyaJjanAdi tato'lpAlpa' gRhItvA agnIkaraNa caruzeSeNa saha mizrIkRtya piNDadAnamAramedityarthaH / ekasmin pAtre'va madhvAdi dravyeNa mizrayet / "madhvAjyatilasaMyukta sarvavyaccanasaMyutam / uSNamAdAya piNDantu kRtvA vilvaphalopamam / dadyAt pitAmahAdibhyo darbhamUlAt yathAkramam" iti brahmapurANavacanAt atra pitAmahapada pitRparaM vacanAntaraikavAkyatvAt / atra piNDamAtrasya vilvaphalopamatvazruteH chandogapariziSTe ca pitrAdaun For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 238 zrAdatatvam / mAtAmahAdaunupakramya avanejanavat piNDAn kRtvA vilva. pramANakAniti zrutezca sAmagayajurvedinovilvapramANakatvam / "pRthanAtAmahAnAJca kecidicchanti sttmaaH| non piNDAnAnupUrveNa sAGguSTha muSTibandhanAn" iti vAyupurANIya zAkhya. ntaroyam / tata: SaT piNDAnmadhu kRtAbhyAM secyet| 'abhyajya madhusarpiA tAn vapet kuzasaJcaya" iti devalavacanAt / vapevirvapadutsRjediti yAvat tAn piNDAn tatomadhumadhviti sUtrotana madhusambandhi madhu prakAzaka sabriyoga ziSTa prApta madhuvAteti RkvayaM madhumadhumadhu ca japitvA piturnAma raTahotvA sarahyoktavidhinA piNDa ddyaat| evameva pratyeka jalasparza pUrvakaM pitAmahAdipaJcabhyastattadavanejanasthAne piNDAn dadyAt / "mUlamadhyAgradezeSu ISat zatAMzca nirvapat" iti chandogapariziSTAt ISat zalAn piNDAnityarthaH / ___tato darbheSu kara samAjyaM prakSAlyAcamya hari smRtvA punarakhanenijya atra pitara iti japadityA brahmapurANam / "tato darbheSu vidhivat sammAjyaM ca krnttH| prakSAlya ca jalenAtha birAcamya hari smret| vebhyaH saMsavapAtrebhyo jlenaivaavnejnm| dattvAna pitarazceti pttheccodngmukhsthitH| cinnayaMzca pitR stuSTAn sarvAn bhaasvrmuurtikaan| pramomadanta pitarastviti pazyan dhiyA ptthet"| pazyan prAgdattAn piNDAniti shessH| yadyapi karamArjanAdauni piDhapakSa uktAni tathApi piTapArvaNa eva "mAtAmahAnAmapyeva devapUrva zrAI kurvIteti' gobhilasUtreNa piLayakSadharmAvidezAdekoddiSTAdi zrAddhe'pi AvAhanAdi niSedhAnupapattyA pArvaNadharmAtidezAt sarvatra tAni kAryANi evaJca pArvaNe SaT piNDadAnAnantaraM sAmagetarAbhyudayakAdau navapiNDadAnAnantaraca For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatatvam / 234 tantreNaiva tAni kuryAt lAghavAta prAgneyAditritayeSu prayAjAdi tanvatAvat kintu piTapakSAsta tadarbheSu karamArjana lepamAgino budda prapitAmahAdI stronuddizya kartavyam / "nyupya piNDAM statastAMstu prayato vidhipUrvakam / teSu darbheSu taM istaM ni mRjyAllepabhAginAm" iti / "lepabhAjazcaturthAdyAH pitrAdyAH piNDabhAginaH / piNDadaH saptamasteSAM sApiNDaMga sAptapauruSam // iti sthAnahayastha manuvacanAbhyAM sahaikavAkyatvAt / tadapi darbhANAM muule| "dakSiNAgreSu darbheSu puSya. dhpsmnvitm| svapitre prathama piNDaM ddyaadRcchissttsnnidhau| pitAmahAya caivAtha tatpice ca tataH prm| darbhamUle lepbhujstrpyellepghrssnnaiH| piNDairmAtAmahAM stahatgandhamAlyAdi. sNyutaiH| proNayitvA hijAgrANAM dadyAdAcamanantataH" / iti viSNupurANAt nacaitat pAThakramAnmAtAmahapiNDadAnAt pUrva lepagharSaNamiti vaacym| "darbhaSu madhumadhviya kSatramI madanteti japitvA boM strIn piNDAn dadyAdavanenijyeti" mobhila sUtre "darbhaSu trIM stron piNDAnavanenijya dadyAt" iti kAtyAyana gRhye ca vIM strauniti vausAdarzanAt SaTa piNDadAnamadhye piNDadAneti kartavyatA vyatiriktAnAM nivRttiH prtiiyte| ataeva piTadayitA zrAddha kalpataruprabhRtiSu SaTa piNDadAnAnantarameva karagharSa gA likhitam / viSNu purANa darbhamUla vidhAyaka na tu mAtAmahAdipiNDa dAnapUrvaka kara. gharSaNakramavidhAyakam anyathA pratyavanejanadAnAdeH prAgapi tadukta braahmnnaacmnaaptteH| puSpadhUpa samanvitapiNDadAna shaakhibhedprmiti| ato mAtAmahapakSe na karamArjanam / ekoddiSTe tu leSabhujAmasambhave'pi niruddezya karamArjanAcamana harismaraNAni kAryANi sAdhAraNa pravRtta prAgukta brahmapurAzana For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir baaptttvm| vacanAt / virAcamyeti patra zrAddhacintAmaNiH triH pive. dityadinA vihitamAcamanaM tadatra virAvartate pAcAra pradopo'pye vamiti tantra "virAcAmedapaH pUrva diH pramRjyAttatomukham" iti manuvacanena saha virAcAmeTviH parimRjauteti gobhilaikavAkyatvAt kintu sakkadeva / tebhyaH saMsravapAvebhyaH puurvdttaadhnennsNsrvpaatrebhyH| etacca chandogetara prm| chandogAnAntu piNDa pAnaprakSAlanena puurvvdvnenyet| yathA chandogapariziSTam / "tat pAtrakSAlanenAtha punarapyavanejayet" patrApyavanejayediti zrutehitIyAvanejaneti pravaneniveti vaktavyaM na tu pratyavanenikSve ti brahmapurANe avanejana dattvAna pitarazceti kramadarzanAt gobhila guhyepi nidhAya japatautyatra nidhAyetyanena punaravanejanAnantaram atra pitara ityasya japo bodhyaH / tannapAnantara kartavyamAha ro apaparyAvRtyeti pratrApatyanenAprAdakSiNyAvartena pAvatya gatvA udagantaM dakSiNAntaM vA tathA ca chandogapariziSTa "vAmamAbartana kecidudaganta prcksste| savyaM gotama zANDi lyo zANDilyAyana eva c| gobhila yo vAmAvartana yAmanamuktaM taduttarAdika paryanta kecidvadanti gotamAdayaH savyaM dakSiNam atrApi udagantamiti vdkssinnaabhimukhaantmityaahuH| yadyapyatra vikalpa uttAstathApi bahuvAdisammatatvAt prAguktatvAca udGmukhIbhUya prazAzakti khAsa vikRtya tenaiva pathA parAvarttamAna: pitRn bhAkharamUrtikAn parituSTAn dhyAyan vikRtaprANatvena vyaktajapasvAzaktatvAdupAMzarUpeNa amaumadanta iti javA khAsa tyajet / etahAttIkRta chandogapariziSThena "prAvRttaprANAnAyamya pitRna dhyAyan ythaaiitH| japa stenaiva cAhatya tataH For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatatvam / 241 prANAn vimocayet / analikata iti kRtAJjali rityarthaH / "sahAn patnI grahAvaH patro" iti pyAntarAt grahAba iti mantreNa patroM pazyedityarthaH / piNDAn dattapiNDAn / pUrvasyAM kaoNm ityanvaSTakAparam / piNDopari sUtradAne mantravAkyapUrvakatAmAha brhmpuraannm| "etahaH pitaro vAsa iti jalpan pRthak pRthk| pramukAmukagovaitattubhyaM vAsaH paThettataH / dadyAt krameNa vAsAMsi khetavastrabhavA dazA:" // tena vAmaistrotasUtratantu dakSiNahastena gRhItvA vAmAnvArabdha na etahaH pitaro vAsa iti paThitvA gotrAbhilApapUrvakamusajya piNDe ddyaat| vAsodAnAnantaraM piNDapUjAdikamAha brahmapurANam / "pUjayitvA tu piNDasthAn pitRca prnnmedRtuun| vasantAya namastumya promAya ca namo namaH // varSAbhyazca zarasaMtaRtave ca nama: sdaa| hemantAya namastubhya namaste zizirAya ca / mAsamaMvatsarebhyazca divasebhyo namo namaH // iti evaJca piNDapUjAnantaraM vasantAyetyAdipAThadarzanAdaniruddhabhaTToktAm atra pitara iti pAThAnantaraM vasantAyetyabhidhAnaM pramANazUnyam / na ca "Acamyodaka parAvRtya trirAyamya zanairasUn / SaDtUMca namaskuryAt pitRneva ca mantravat // iti manuvacanaM pramANam dama rakho bhUtvA yathAzakti prANAyAmatrayaM kRtvA vasantAyetyA. dinA par3atUn namaskAditi kulakamaddena tadyAkhyAtahati vAyam udaka parAhatya mantravadityanena yAjurvedika "namo vaH pitaro rasAya namo vaH pitaraH yoSAya namo vaH pitaro jauvAya namo vaH pitaraH svadhAyai namo vaH pitaro ghorAya namo vaH pitaro manyave" iti mantrastharasazoSajauvakhadhAghoramanyuzabdAbhidheyAn vasanta-grISma-varSA-dharamantazizirarUpAn For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 242 zrAtattvam / brAhmaNasarvasve ilAyudhena vyAkhyAtAn SaDRtUn pitRrUpAneva namaskuryyAdityekasminnevAnvaye manuvacanasya sAmagetara paratvAt / gobhilaggRhye atra pitaro zramImadanteti mantrayormadhye RtunamaskArasyAzrutatvAt tatpariziSTe'pi prAguktavAsamAvarttanamiti zrahatya prANAnAyasyeti vacanAbhyAmapyAvarttanaM vizeSa uktaH na tu vasantAyetyasya pATha iti tataJca chandogAnAM kApi RtunamaskArasyAnupadezAt piNDapUjAnantara sthAna niyatasya paurANikasya vasantAyetyasya pATho maithilAyukto grAhyaH / asmat kramapakSe'pi tahiruddakramAnabhidhAnAt manuvacanasyAvi rodhAcca / 1 pUjane tUSNIM gandhAdinikSepamA indogapariziSTa' "gandhAdi nikSipettUSNIM tata zrAcAmayet dvijAn" / atrAcamanaM pitrAdibrAhmaNAnAM prathamataH pazcAdvaikha devabrAhmaNAnAM kArayitavyam / tathAca viSNudharmottare / "vaizvadevopariSTAnAM caramaM hastadhAvanam / visarjjanaJca nirdiSTa teSu rakSA yataH smRtA // atra hastadhAvanam prAcamanam udaGma kheSvAcamanaM dattvA prAmakheSu dadyAditi devalavacanaikavAkyatvAt / etacca na kuzamayabrAhmaNapace zvayogyatvAt zratra brahmapurANena piNDasthapitRpUjAnantaraM vasantAyeti pATha uktaH chandogapariziSTena tu piNDastha piTapUjAnantaraM brAhmaNAyAcamanadAnamuktaM yadyapyanayoH paurvApathyaM sAcAt kenApi noktaM tathApi prAcAnteSUdakapuSpA catAsayyodakaJca dadyAt" iti gobhilakAtyAyana sUtroktAcamanAmantarajalAdidAnAvyavadhAnAya vasantAyetyAdipAThAnantaramAca manaM pratauyate / bhanodakAdidAne vizeSamA chandogapariziSTam "athAgrabhUmimA siJca et susu prokSitimastviti / zivA cApaH santviti ca yugmAnevodakena ca // saumanasyamastviti For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatattvam / va puSpadAnamanantaram / aJcataJcAriSTavAstvityazccatAnyapi dApayet // acayyodakadAnantu arghyadAnavadiSyate / SaSTheva nityaM tat kuryyAtra caturSyA kadAcana" // agrabhUmiM brAhmaNasya tata zrAcAmayet vinAn ityanenopasthitatvAt etacca bhUmisecanaM sakadeva karttavya zivA zrApa ityAdinA jalAdidAnantu devapUrvaM brAhmaNeSu karttavya brAhmaNasambandhiprAptAnAM karmaNAM 'vaikhadeva pUrvaM karttavyatvAbhidhAnAt / tathAca devalaH " yatra yat kriyate karma paiDhake brAhmaNAn prati / tatsarvaM tatra karttavyaM vaikha devatya pUrva kam" // yugmAnevetyAbhyudayike anyatra brAhmaNamAtramA siJcediti akSatA yavAH / "akSatAstu yavAH proktA bhRSTAdhAnA bhavanti te // iti bhaTTabhASyaSTatavacanAt / arthavadityatideza abhyudayike jyeSThottara karatva prAtyartho na tu tantratA nivRttyarthaH / " arghyaM'cayyodake caiva piNDadAne'vanejane / tantrasya vibhivRttiH syAt svadhAvAcana eva ca // iti vacanAt / evaJca SaSThaivetyanena " gotranAmabhirAmantraya pitRna pradApayet" ityanena gauvAdI prAptAyAH sambuddhernAndImukhebhyazcAccayyamidamastviti saMjapan iti brahmapurANoktazAkhyantarIyacaturthyAzca parAstatA / etacca " gotraM kharAntaM sarvatra gotrasvAcayyakarmaNi" ityAdi prAgukta gobhilavacanatraye cAcayyakarmANi gotrasyeti pituriti zaSa ityabhidhAnAt vyakta tatazca na caturSyA kadAcaneti piNDapitRyajJavadupacAra ityati dezena prAptasya " ye cAtratvAmanuyAMya tvamanu tasmai svadhA" iti caturthIyuktasya mantrasya niSedhaH / gobhilaH / " aghorAH pitaraH santu santvityukta moba no varddhatAM varddhatAmityukte khadhAninayanauyAn darbhAn sapavitrAnAstoyrya svadhAM vAcayiSye iti pRcchati vAcyatAmityanujJAtaH pitRbhyaH svadhocyatAM pitAmahebhyaH For Private And Personal Use Only 243
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAhatatvam / prapitAmahebhyo mAtAmahebhyaH pramAtAmahebhyo vRkSapramAtAmahe bhyaca khadhocyatAm iti "astu khadhetyukta svadhAninayanauyAn vAridhArAM dadyAt ajja vahantIrityapo niSiJcatauti / na ca savyenAghorAH pitaraH sanviti dakSiNAM dizaM manasAkAin pUrvAbhimukhaH paThediti kRtya prdiipH| "dattvAzauH pratiTalauyAt dvijebhyaH prAma kho budhaH / aghorA: pitaraH santu sanvityaktaH sa taiH punaH" // iti matyapurANavacanena "dakSiNAM dizamAkAn yAcetemAn varAn pitRn" ityAdi manuvacanaikavAkyatvaM tatra pramANamiti vAcyam / "piNhapiTayajJavadupacAra: iti gobhilasUtrena vaikhadevakamAtirikta dkssinnaamukhtvprtiiteH| "dakSiNAM dizamAkAn" iti manuvacanasya tathArthatve prmaannaabhaavaacc| ataeva dakSiNAM dizamAkAiniti vaukSyamANa iti ttokaakaaraakhyaatm| manunA AkAGkSan ityanantaraM dAtAra iti paThitaM na tu aghorAH pitaraH snviti| matsyapurANe'pi akSayyodakadAnAnantaraM dattveti na ptthitm| kintu "tataH khathA vAcanikaM vaizvadeveSu codakam" ityanantaraM dattvAzIrityaI paThitvA "aghorAH pitaraH santu sanvityuktaH punahi jaiH / gotro vaItAmastu tathetyuktaH sa taiH punaH / dAtAro no'bhivaIntAmana vetyudaurayet // itye va paThitaM tataH zAkhivizeSe tAdRk kramakarmaNi prAza khatvaM na tu gobhilAdyukta karmaNi / prataeva piTadayitAdAvAzauH prArthane prAma khatvaM naabhihitm| khadhAninayanauyAn khadhAvAcanamAtrArthAn na tu kRtaprayojanAntarAn / tatazca nArAyaNopAdhyAyazUlapANiprabhRtibhiryadaya sambandhi pavitramAvAstaraNamukta tat prmaannshuunym| kuzAntarAstaraNarahitatvena mUtraviruddhaJca anyathA piNDarekhApi adhya sambandhipavitreNa kathaM na syAditi / For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatattvam / 245 prataeva bhaTTanArAyaNAninavabhakullakamakarkaharizaprabhRtibhimaithilaizca sapavitrakuzAntarAstaraNamukta natvaya sambandhi pavitramAnAstaraNamiti / svadhAninayane khadhAvAcane kata iti zeSa iti etacca prAguktasavyena pANinA udakapAtraM gRhItveti ekhotavAridhArAdAnasya svadhAvAcanAnantaratvavidhAyakaM lAgha. vAt na tu vAridhAgadAnAnantaravidhAyakaM gauravAt etAto. chataM chndogprishisstte| "prArthanAmu pratiprokta sarvAkheva hijotmaiH| pavitrAntahitAn piNDAn micduttAnapAtrakRt" / iti bhaTTanArAyaNacaraNairapi savyenaiva pANinodakapAtraM gRhI. kheti sUtrasya vyAkhyAne etaca cariSecanamAcamya brAhmaNeSvAdhAntodakeSu agrabhUmimAsiJcet susuprokSitamastvityevaM svadhAvAcanaM kRtvottAnaM piTapAtra chatvA pavitrANi ca piNDAnAmupari dattvA kuryAt tathAca prArthanAsu pratiprokto iti vyAkhyAnaM kRtvA maithilairapyevaM likhitm| evaJca vAsodAnAnantaraM yathA zrutamobhilarahyadarzanAt piTadayitAyAM yat pariSecanamukta taddeyam / evaM chandogapariziSTena astu svadhetyanantarakartavyatvAbhidhAnAt tadanantaraM gRhyokta patra bhakSaNArtha piNDadAnaM na tu khadhAvAcanasya prAk tathA sati pitAmahapiNDe khadhAvAcanaM na syAditi bodhya tatra vizeSayataH zaGkalikhitI "pano vA madhyamaM piNDamazIyAdAtavamAteti" yamaH "patnI vA madhyamaM piN tataH prAnauta vaagytaa"| matsyapurAkhe *patnIntu madhyamaM piNDamAzayedinayAnvitAm / mAdhatta pitaro garbha mattaH santAnavaInam // eSamantraH paurANikatvAt sAdhAraNaH / avottAnapAtrakaditi yathAzrutadarzanAt pariSecanakartavizeSaNatayA bhaTTa na yadyAkhyAtaM tadobhila bAisUtrAdarzanAt tathAca prAguktApariSecanasUtrAnantaraM gobhilaH / "uttAnaM pAvaM For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAdatakham / kRtvA yathAzakti dakSiNAndadyAditi evamevAnisamaprama tibhilikhitm| dakSiNAyAM piTapUrvakatAmA vissnnupuraannm| pitRn mAtAmahAnupakramya "piNDairmAtAmahAMstahahandhamAlyAdisaMyutaiH / pUjayitvA hijAgrANAM dadyAdAcamanantataH // piTabhyaH prathama bhaktyA tanmanasko narezvara / sukhadhevAziSA yuktAM dadyAcchattayA ca dakSiNAm // hijAgrANAM vikhadevapinamAtAmahapakSatrayazrAibhoktanAM brAhmaNAnAM madhye piLabhyaH pipakSabrAhmaNebhyaH prathamamAcamanaM dakSiNAJca dadyAt prataeva vaikhadevopariSTAnAM caramaM hastadhAvanam ityutam / tathA "brAhmaNe dakSiNA deyA yatra yA prikiirtitaa| kamAnte'nucyamAnAyAM pUrNapAnAdikA bhavet // iti chandogapariziSTavacanena dakSiNAdAnasya kamIntatAvidhAnAt zAhamupakramya "daivAdyantaM tadoheta pitrAdAntaM na tdbhvet| pitrAdyantanvauhamAna: kSipra nazyati sAnvayaH" / iti matyapurANe'pi zrAikarmaNopyantakammatvena prAptasya dakSiNAdAnasya daivAntatAnurodhena pitrAditvamukta zrAivive. ko'pyevaM sukhadheti shaakhyntriiym| atra dakSiNAyA nAcamanAvyavahitottaratva kintu AcamanAnantaraM nyUjottAnAntaM karma vidhAya karttavyatvaprAgutottAnapAna karavetyAdi gobhilsuutraat| etena dakSiNAyA devapUrvakatvaM maithilo heyam / prAzI:prArthanAmAha gobhilH| "vikhedevAH prauyantAmiti daive vAcayitvA dAtAro no'bhivaIntAM vedaH santatireva ca / zraddhAcanomAvyagamabahudeyaJca no'sviti| anaJca nobahubhavedatithIMca labhemahi yAcitAraca naH santu mAca yAcisma knycn| aba prabaItAM nitya dAtA zataM jIvatu yebhyaH saGkalpitA dijA steSAmakSayA eptirastu etAH satyA pAziSaH For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaartkhm| sanviti vAje vAje vata vAjino no dhaneSu viprA amRtA RtajJA prasya madhvaH pivata mAdayadha haptA yAta pathibhirdeva yAnaiH ityetayA vimRjya "pAmAvAyasya prasavo jagamyAdeme yAvA pRthivI vizvarUpe prAmAgantu pitarA mAtarA yuvamAmA momo'mRtatvAya gamyAt" ityetayAnuvrajya pradakSiNIkRtyAbhivAdya vAmadevyaM gautvA pravizatauti deve devapakSe'rthAt udama khaH vizva devA: prauyantAmiti vAcayitvA prauvantAmiti praticanaM gRhautvA dAtAra ityAdinA etA: satyA AziSaH sanvityantena AziSaH praarthyet| vedazcAdhyayanAdhyApana-tadarthAvabodha rUpatada. rthAnuSThAna chimetu / iti yAjJavalkayauyadIpakalikAyAM vyAkhyAmAheda ityeva pATho na tu vedA iti tataH sanviti prativacanAdAziSaH pratigRhya devatAbhya ityasyAnte paThanIyatvena visarjanAt pUrva niHpaThet piTadayitAyAmapyevaM tato vAje vAja ityanena kuzAgreNa visarjayet / "tatastAnagrataH kRtvA pratirayodapApikAM vAje vAja iti japan kuzAgreNa visarjayet / vahi: pradakSiNaukatya pAdAnaSTAvanuvrajet // iti matsyapurANAt etaca visarjanaM brAhmaNastha pitRRNAM mntrlinggaat| yeSAmAvAhananseSAmeva visarjanasya yukttvaacc| ataevAmAvatyanena pradakSiNI karagAbhivAdanamapi brAhmaNastha pitRNAmiti etenApAtrakathA visarjanAdyabhAvo mitrAdyuto heyH| tata prAmAvatyanenAnuvrajya pradakSiNI-katyAbhivAdayet / darbhamayabrAhmaNamAdAya bAI thAhauyadravya brAhmaNAya prtipaadyet| tadabhAve'gnau jale vA kssipet| "yokaM bhojayet zrAdde daivaM tatra kthmbhvet| stokaM stokaM samuddha,tya sarvasya prakRtasya ca // devatAyatane katvA tata: zrAI prvrtyet| tadanna prakSipadagnI dayAhA brahmacAriNe // iti vaziSThokaH "brAhmaNasya ca For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 249 vAhatattvam / yaheyaM sAnvayasya na cAsti sH| sakulye tasya ninayet tadabhAve'sya bandhuSu // yadA tu na sakulyaH syAnna ca sambandhi dhaandhvaaH| yadyAt sajAtiziSyebhyastaMdabhAve'mu nikSipet // iti dAnakANDa kalpatarutanAradavacanena brAhmaNadeyasya brAhmaNAbhAve jalaprakSepoktatvAcca vAmadevyaM gautvA gAnAzaktau kayAna ityAni triH ptthet| tata: karmamAtra prAptAcchidrAvadhAraNaM kuryaat| tathA ca shaataatppraashrau| "Acchidramiti yahAkya vadanti citidevtaaH| praNamya zirasA grAhyamagniSTomaphalaiH samam // kSitidevatA vipraaH| agniSTomaphalaiH samamiti stutiH| viSNuH / yadbrAhmaNAstuSTatamA vadanti taddevatAH karmabhirAcaranti / tuSTeSu tuSTAH satataM bhavanti pratyakSadeveSu parokSadevA:" // tataH sAGgatArthaM viSNuM smaret / "pramAdAt kurvatAM karma pracavetAdhvareSu yt| sAraNAdeva tahiSNoH samparNa syAdi zrutiH // tahiSNoriti mantreNa majjedama punaH punH| gAyatro vaiSNavI hyeSA viSNoH saMsmaraNAya vai|| tadanantaraM dakSiNapANinA dopapracchAdanamAha devalaH / "nivRtte piTamedhe tu dIpaM pracchAdya paanninaa| prAcamya pAyo prakSAlya jJAtIn zeSeNa bhojayet" // pANIprakSAlyAcamya itynvyH| "tato jJAtiSu bhukteSu svAn bhRtyAnapi bhojayet / pazcAt khayaJca patnau ca zrAizeSamudAharet // nivRtte vAmadevyagAnAnte pracchAdya AcchAdyeti paarijaatklptrau| na nirvApayet darzanAt "daupanirvApaNAt puMsaH kumANDacchedanAt striyaaH| acireNaiva kAlena vaMzanAzo bhavet dhruvam // iti nvyviimaadtaat| "dIpanirvApako'ndhaH syAt" iti manuvacanAca udAharet abhyavaharet eSa rAgaprAptavAna vidhiH For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatattvam / kintu niymH| tathA ca shraavshessmupkrmyaapstmbH| sava. smAdagrAsAvarAImanIyAditi" grAsAvarAI grAsa eva avaroM niSTakoTiryasya sa tathA aniyamatve sarvasmAdini zrAvazeSavizeSaNaM vyarthaM syAt / vya shivrhsye| zrAI kRtvA tu yaH zeSaM nAbamanAti mnddhauH| lobhAmohADyAhApi tasya taniSphalaM bhavet // lobhAt dravyAntarasyoti shessH| patra lobhAdityabhidhAnAdhopavAsAdau na niyamaH / tatra ghrANamAhuH varAhapurANaviSNudharmottarakAtyAyanAH / "upavAso yadA nityaH bAI naimittikaM bhvet| upavAsaM tadA kuryAdAghrAya piTasevitam" // evaJca "yatkiJcit pazyate gehe bhakSyaM bhojyamathApi vaa| nivedya na bhunauta piNDamUle kazyaJcana" / iti zaGkhokta na tcchraaishessetrbhojnvyaavrtkm| kintu yat kiJciditi zrAddhArthatvena vizeSaNIyamanyathA zrAdde pratiSidravyANAM bhacyatvaM na syAt tena zrAddhArtha pakkaM tatra na dattvA na bhavyamiti tsyaarthH| maataatpH| "zrAI kRtvA para AI bhuJjate ye ca jilaaH| patanti narake dhore luptapiNDodakakriyAH" // jihvalA lolupAH / viSNupurANam / "vAni kurvatA pAI kApo'dhvagamana tvraa| bhorapyatra rAjendra eva metat na zasyate" // smRtiH| "yutacca kalahacca va sAyaM sandhyAM divA shym| vAikattI ca bhoktA ca punarbhuktacca varjayet" // rAjamArtaNDe "punarbhojanamadhvAnaM yatAdhyayanamaithunam / dAna pratigraha sakhyAM zrAiauM kRtvASTa vajayet" / navyavaImAnatA smRtiH| "punarbhojanamadhvAna bhaaraadhyynmaithunn| dAna samyAM punaH mAna bAI katlASTa varjayet // adhvAna adhvagamana krozAt para na kAryam 'adhvagamanamAkrozapUraNamiti" sarautavacanAt maithunam RtukAlonamapi For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15. vAhatatvam / ma kaarym| tathA ca zrAdyAnantaraM shngklikhitii| "RtughAtAM dadahogatra pariharaditi" dAna yAcitAbAdyatiriktastra "vandibhyazcaiva mrthiyo'nnaarthibho'nmrthitH| yadi tatra na dadyAttu viphalaM zaktito bhvet|| vandino vIrya stotAra: athitaH san yadi ebhyo'nana dadyAt tadA thAI viphalaM bhavedityarthaH / bhUtAH paurANikA: proktAH mAgadhA vNshshNskaaH| vandinastvamalaprajAH prastAvasadRzotayaH" / ityuktaH / pratyaJca zrAddhottaradAnaniSadhAt zrAI vandiprabhRtibhyo dAnAkaraNe nindAzravaNAJca zrAhAt pUrvaM tadarthaM bhojyaadikmutsRjet| vaayupuraanne| "pradhvanaunobhavedasaH punarbhojau ca vaaysH| homakannetrarogI syAt pAThAdAyuH prhiiyte| dAna niSphalatAmeti pratigrAhI dridrtaam| karmakajjAyate dAso maithunau zUkaro bhavet" / karmAtra bhArohahanAdikam / mtmaapuraannm| "ratizaktiH striyaH kAntA bhojyaM bhojanazakti taa| dAnazaktiH savibhavA ruupmaarogysmpdH| zrAddhapuSyamidaM prokta phala brahmasamAgamaH" // puSpa tahadalpa phala thnmht| zrAddhAnantaraM balivaikhadevAvAha bhvissypuraannm| "katvA zrAddha mahAvAho brAhmaNAMca visRjya c| vaikhadevAdikaM karma tataH kuThAnarAdhipa" // pArvaNAnantaraM nitya zrAddhe vikalpa utto mArkaNDeyapurANe "nityakriyAM pitRNAntu kecidicchanti sttmaaH| na pitRNAM tathaivAnye zeSaM pUrvavadAca rat" // na pitRNAmityAvazyakatvaniSedhaparamiti vyavasthA nityvaanmaannpryogaavaanggikttve'nusndheyaaviti| atha jovtyikthaadm| pAraskaraH / "pitrAditriSu jIvA zrAI na karttavyaM ana SamA puruSANAM madhye yo yo jIvati taM vihAya puruSAntaramAdAya zrAddha karttavyam / mAtAmahAdiviSu For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 251 bAdatattvam / jovatsa pitrAdidhikamAtravAI kartavyam / tathAca viSNuH / "pitari jIvati yaH zrAha kuryAt pitA yeSAM kuryAt teSAM kuryyAt pitari pitAmahe ca jIvati pitAmaho yeSAM kuyAt teSAM kuryAt pitari pitAmahe prapitAmahe ca jIvati naiva kuryaat| yasya pitA preta: syAt sapine piNDa nidhAya prapitAmahAt paraM hAbhyAM ddyaat| yasya pitA pitAmaha pretau syAtAM sa tAsyAM piNDau dattvA pitAmahapitAmahAya dadyAt yasya pitAmahaH pretaH syAt sa tasmai piNI nidhAya prapitAmahAt paraM hAbhyAM ddyaat| yasya pitA prapitAmahaba pretau syAtAM sa pitre piNDa nidhAya pitAmahAt paraM dAbhyAM ddyaat| mAtAmahAnAmapya vaM zrAI kuryAt vicakSaNaH" / iti viSu pipitAmahaprapitAmaheSu yasya pitA preta iti sAvadhAraNo'yaM nirdeshH| tena vayANAM madhye pitaiva mRto na tu pitaamhpitaamhau| hAbhyAM vRddhaprapitAmahAtivRddhaprapitAmahAbhyAM pitAmahapitAmahAyeti kartuMrvaddhaprapitAmahAyetyarthaH pitAmahaH preta: syAditi sAdhAraNo nirdeshH| arthAt piTa prapitAmaho na mRtau hAbhyAM vRhaprapitAmahAtibaddhaprapitAmahAbhyAM etat pakSasyedAnoM pAvaNe tathA nAcaraNAdAbhyudayara kAdau tathA vyavahAraH pitA prapitAmahazca pretAvityanena pitAmaho jauvtiityvgmyte| hAbhyAM prapitAmahavaprapitAmahAbhyAm evaM mAtAmahapakSepi vizeSastu pitari mRte mAtAmahAditrayANAmanyatamamaraNe'pi pArvaNAcAraH / atha pArvaNasya prtimaaskrtvytvm| atra maarknnddeypuraashm| kAryaM zrAimamAvAsyAM mAsi maasydd'pkssye| yanmAsi mAsi kaarym| pitRnupakramya "mAsi mAsi vopanam" iti shruteH| etaca zrAI candrakSaye mAvAsyAM prApyAtithastam / For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 252 zrAddhatattvam / aparapakSe "yadahaH sampadyate'mAvAsyAntu vizeSaNa" iti nigamavacanaikavAkyatvAt / pranyatidhAvapi zrAimAha gobhilaH / "patha zrAimamAvAsyAyAM piTabhyo dadyAt paJcamIprabhRti vA parapakSasya yathA zrAI sarvasmin vA dravyadezabrAhmaNasannidhau vA kAlaniyamaH zatita iti"| yo'yamamAvAsyAdikAlaniyamaH sazaktasya savyasyArogiNo bodhyavya iti zrAivivekaH / tatra caturdazIvarjanamAha manuH / "kRSNa pakSe dazamyAdau varjayitvA cturdshaum| bAr3e prazastAstithayo yathaitA na tathetarAH" / yattu "pramAvAsyASTakAkRSNapakSapaJcadazauSu ca" ityabhidhAya "etaccAnupanIto'pi kuyAt sarveSu parvasu / zrAI sAdhAraNaM nAma srvkaamphlprdm| bhAyAvirahito'pya tat pravAsastho'pi nityshH| zUdro'pyamantravat kuryAt bhanena vidhinA budha" // iti mtsypuraannm| tavAnupanauto'pautyapi zabdenopanItaH smucciiyte| tatrAnupanautasya prajAtAgnekapanautasya ca mAgneH sambhavAttayoH na darzana vinA zrAdamAhitAgnehijamanaH" iti manuvacanAta kRSNapakSIya zrAvasyAmAvAsyAyAmeva vidhAnAttadekavAkyatayA matsyapurANe nityaza ityanenAmAvAsyAyAyanityatvAbhidhAnaM tat saagniprm| kRSNapakSasya nityatvAbhidhAnantu sAgnibhivasya yogyatvAt tat prAgeva vyAkhyAtam evamanyAni vacanAni vyaakhyeyaani| atha malamAse sapiNDanottarazrAddhaniSedhaH / tatra laghuhArItaH / "sapiNDIkaraNAdUI yat kiJcit zrAdikaM mavet / iSTaM vApyathavA pUrta tantra kunnilimlace" / thAimeva zrAhika khArthe Thak iti shraaivivekH| iSTa yAgAdipUrta khAtAdi / jyotisse| "raviNA lavito mAsacAndraH khyAto malimbacaH / tatra yadvihitaM karma uttare mAsi kArayeta" iti| cAndraH For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAdatattvam / 253 zuklapratipadAdidarzAntaH "cAndraH zaklAdidantiH saavnstrishtaadinH| ekarAzI raviryAvat kAlaM mAsaH sabhAskaraH // iti vacanAt samAso raviNA lavitastatra rAzyantarasaMyogAbhAve nAtikAnto malimlaco bhavati / tathA "asaMkrAntamAso. 'dhimAsaH sphaTa: syAhisaMkrAntamAsa: kSayAkhyaH kadAcit" iti asaMkrAntamAso malamAsaH tatra tasya vaizAkhAditvena yahihitaM katrtamucitaM tat prakRtavaizAkhAdau kartavyam / atra sapiNDIkaraNAntasya kartavyatvamAha lghuhaarautH| "asaMkrAnte'pi karttavyamAdikaM prathamaM hijaiH| tatraiva mAsikaM pUrva sapiNDIkaraNantathA" // prAbdikaM spinnddiikrnnm| tatraiva prasaMkrAnta eva rvau| sapiNDIkaraNAt pUrva mAsikaM kartavyaM tathAca sapiNDIkaraNamiti paJcamyarthe prthmaa| pUrvapadaM sapiNDanottarapArvaNAkhyamAsikazrAddhaniSedhArtham / yattu "jAtakammaNi yat zrAddha darzAI tathaiva c| malamAse'pi tat kAya vyAsasya vacanantathA // iti tat pinnddpittyjnyaakhyshraaddhprm| "indrAgnI yatra iyete mAsAdiH sa prakIrtitaH / agnIsomo matI madhye samApto piTasomako // tamatikramya tu raviryadAgacchet kathaJcana / AdyI malimlaco jJeyo dvitIyaH prakRtaH smRtaH // iti laghuhArotavacanAbhyAmekavAkyatvAt / tathApi zaklapratipadi indraamnauyaagH| kRSNapratipadi agniisomyaagH| etau darzapaurNamAsAntargatau piDhaviziSTasomadevatAko'gnau karaNahomaH piNDapiyanAGgabhUto darza vihitaH / mAsAdisamAptikIrtanAt zatapratipadAdidarzAnto mAsazabdArthaH taM piNDapiTayajJAkhyathAhayukta mAptamatikramya raviryadA gacchadrAnvantarasaMyogamiyAt tadAdyo mlimbucH| dvitIyaH prakRtaH zuddhaH kamAI iti yaavt| tatazca ekavAkyatvAnu 22 For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 254 vAcatattvam / 1 rodhena malamAse'pi laghuhArautavacanabodhitapiNDa piTayajJAkhyazramAttravidhAyakaM vyAsavacanaM natvanvAhAya khyavAhavidhAyaka tasya prAguktena vacyamANavacanAbhyAJca niSedhAt prapaJcitametamalamAsa tattva tathAca samayaprakAze kuthu miH / "saMvatsarAtireko vai mAso yaH syAt trayodaza / tasmiMstrayodaze zrAddhaM na kuryyAdindusaMkSaye" // saMvatsara pradIpe / "ekarAzisthite sUkheM yadi darzaiyaM bhavet / darzazrAddha' tadAdau syAt na paraca malimluce " // atha pratimAsapArvaNAzaktasya karttavyatvamAha matsyapurAgam / " anena vidhinA zrAddha trirandasyeha nirvapet / kanyA - kumbhaSasthe ke kRSNapakSeSu sarvadA " // atra saureNa vAkyam / rAzyullekhena vihitatvAt / zrAitrayAzaktasya kanyAstharavau zrAddhaM karttavyaM tathAca bhvissypuraannm| " haMse varSAsu kanyAsthe zAkenApi gTahe vasan / paJcamyA uttare dadyAdubhayovaMzayoRNam // sUryyaM kanyAsthite yA yo na kukhAd gRhAzramau / kutastasya dhanaM putrAH pivanizvAsa paur3anAt // haMse sUyyai / RNamiva RNaM pitRmAlakulasyedamavazyaM parizodhyamityarthaH / atrApyazaktau tulArke / yathA brahmapurANam / " yAvacca kanyAtulayoH kramAdAste divAkaraH / tAvacchrAhasya kAlaH syAt zUnyaM pretapuraM tadA // yAvacca kanyAtulayo ravirAste tAvacca kramAcchrAhasya kAlaH kanyAsthArkAkaraNe tulArke karttavyam / anyathA ravisthitikramasya prAptatvemAbuvAdApatteH / tulArke 'pyamAvAsyAyAmatiprAzastyamAha bhaviSyapurANam / "yeyaM dauyAnvitA rAjan khyAtA paJcadazau bhuvi / tasyAM dayAna 'cehatta N pitRNAM vai mahAlaye // paJcadazau amAvAsyA / zramA bAsyAmadhikRtya "dIpamAlAca karttavyAH zaktyA devagTaheSu ca / rathyApaNyazmazAneSu nadIparyaMtasAnuSu / iti brahmapurAzrotaH For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 255 zrAha tattvam / jAnAsthAnadIpadAnena daupAnvitA khyAtAyeti vizeSaNAzca / ataeva " eko'thavA daupavaraH pradeyaH" ityAdinokta viSNusampra dAnakadaupadAnavihitA paurNamAsau na grAhyA / prathAzvayuk kRSNapace brahmapurANam "azvayuk kRSNapakSe tu zrAddhaM kuryyAddine dine / vibhAgahInaM pakSa vA vibhAgantvaImeva vA // na santi pitarazceti kRtvA manasi yo naraH / zrAddhaM na kurute tatra tasya rakta N pibanti te" // azvayuk kRSNapace proSThapadyUI kRSNapace patrAkhayuga vinItayukta paurNamAso sambandhAjJacavathA mAse'pyazvayuk padaprayogaH tatatha nirmantrabAdI bhAkhine mAsi kRSNe patte ityeva svArasikaprayogaH karttavya iti / dine dine tithau tithoM "tithinekena divasAndramAne prakIrttitaH" iti / viSNudharmottarAnusAreNa mAsasya cAndratvena dinasyApi tathaiva yuktatvAt patra yadi sakRtkaraNamAtraM vidheyaM tadAkhayuk kRSNapace ityevaM brUyAt / tataya dina ityabhidhAnenAzvayuk kRSNapacauyatithernimittatva vinigamanAviraheNa ekadinapadenaiva pratitithinimittatvaprAptau punardinapadaM kRSNapakSazrAdhapratiSiddhacaturdazagrahaNArthaM vIpsayA yAvatithilAbhAt / cataeva pAyAtyanirNayAmRtakAlamAdhavoyayoH kArSNAjimiH / " nabhasyasyApare pate zrAddhaM kuryyAt dine dine / naiva nandAdivarNyaM svAt naiva vardhA caturdazau " // nabhasyasya mukhya cAndreNa bhAdrasya viveke'pi dine dine iti vIpsApaJcadazazrAcArthetyuktam / vibhAgahInaM SaSThaprAditrimAgamekAdazyA divyakta viSNudharmottare / "uttarAdayanAt zrAddha zreSTha syAddakSiNAyanam / cAturmAsyaca tatrApi prasupte kezave hitam / proSThapadyAH paraH pacastatrApi ca vizeSataH / paJcamyucca tatrApi dazamyUI - mato'pyati / maghAyuktA ca tatrApi zastA rAjaMstrayodazI" // For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 zrAddhatattvam / zraI vibhAgasyAI' trayodazyAdi / na tu pacasthAI aSTa myAdi / tathAtva vibhAgakara ainAImeva veti niyamAnupapatteH / uttarottaralaghukAlopadezAt sAnidhyAcca yattu " zrASAr3hA - paJcame pate kanyAsaMsthe divAkare / yo vai zrAddha' naraH kuryyAdekamipi vaasre| tasya saMvatsaraM yAvat tRptAH syuH pitaro dhruvam // namo vAtha nabhasyo vA malamAso yadA bhavet / saptamaH piDhapacaH syAdanyatraiva tu paJcamaH // iti nAgarakhaNDe eka zrAvamuktam / tat kanyA sthara vinimittakazrAcaparaM prAguktahaMse varSAkhityAdivacanaikavAkyatvAt / natvazvayuk kRSNapakSIyazrAvasya savidhAyakam aImeva veti niyamabhaGgApatteH / ASAr3havA: paJcame pakSa iti na tatra sakkRcchrAhavidhAyakaM kintu kanyAsthAsyaiva tatsambandhe varSaTaptividhAyakam evaJca malamAsa bhAdrakRSNapakSasya pitRpakSatvAbhAvAttatra mRtasya varSAntare tat zrAhasvAzvayuk kRSNa paJcapAtitve'pi na pArvaNavidhinA karttavyatvam / zramAvAsyApretapakSAnyataramRtasyaiva " amAvAsyAM yo yasya pretapace'thavA punaH / sapiNDIkaraNAdUDa' tasyoktaH pArvaNo vidhiH" / iti zaGkhavacanena pArvaNavidhAnAt / evaM pretapacAdimRtasya pArvaNavidhinA sAMvatsarikAdde kRte na mAtAmahAdizrAddhAya puna: pArvaNArambhaH / "pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam" iti bRhaspativacanena " mAtAmahAnAmapyevaM zrAddhaM kuyyAdvicakSaNaH " // ityanena ca pitRzrAddhAdhaunapravRtteH / evamavibhaktasApatnabhbhrAttro rekena pArvaNe kRte'pareNa mAtAmaha zrAdAya na punaH ghAvaNaM karaNIyam / ataeva dvaita nirNaye'pi sAgnikaurasena pituH cayAhe pitrAditrikasya zrAddha kRte tatra mAtAmahAnAM zrAvAya na pArvaNArambhaH / vAjinavattasyAprayojakatvAdityuktam / evameva maghAttrayodazyAM For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAitatvam / 257 putravatA piNDarahitacAI kRte na piNDAnurodhAdakhayuk kRssnnpkssiiyvaadaantrkrnniiym| aGgabhUtapiNDAnurodhena zrAddhA. saraM na kAyeM "pradhAmasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punaH / tadaGgasyAkriyAyAntu nAttinaM ca tatakriyA" // iti chandogapariziSTavacanAt tenaiva prdhaannirvaahaat| atha mghaavyodshauthaaim| patra prauSThapAI kRSNanayodazyAM maghAyuktAyAmaniSidravyeNa zrAimAvazyakaM zaGkhAdivacane nksstryukttidhishruteH| tatazca kevalavayodazaukevalamaghA. bAhAnuvAdA api taptaviziSTavidhiprAptakarmaNo nityatvabodhakA na tu kevalavidhyantarakalpanaM gaurvaat| tathAca zaGkhaH / "prauSThapadyAmatItAyAM maghAyuktAM tryodshiim| prApya zrAI hi kartavya madhunA pAyasena ca", asya nityatvamAha vissnnudhrmottrm| "pauSThapadyAmatItAyAM tathA kRSNA tryodshii| etAMstu vAikAlAn vai nityAnAha prajApatiH // zAtAtapaH / "pitara sahayantyavamaSTakAsu maghAsu c| tasmAt dadyAt sadodayulo vihatsu brAhmaNeSu ca // patra sadeti zrutenityatvaM pratIyate / patrAntramAna zruteH zavokta: pAyasaH phalAtizayArthaH / tathAca viSAdharmottaram / "maghAyuktA ca tatrApi zastA raajstryodshii| tatrAkSayaM bhavet zrAdaM madhunA pAyasena ca" // evaJca zUdrasyApyatrAdhikAraH tava putravata: piNDaniSedhamAi deviipuraannm| "bhaujaGgI tithimAsAdya yAvaJcandrAkasaGgamaH / savApi mahato pUjA kartavyA piTadaivate // RkSe piNDapradAnanta jyeSThaputrI vivarjayet // bhaujaGgoM paJcamI candrArkasaGgamo. smAvAsyA piTadaivate RkSe maghAyAM "maghAyAM piNDadAnena jyeSThaputo vinazyati" iti vacanAntarAt piNhAniSedhe vizeSamAha maataatpH| "piNDanirvAparahitaM yatta zrAI vidhIyate / For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 vaahttvm| khadhAvAcanalopo'tra vikirastu na lupyte| akSayyadakSiNA khasti saumanasyamadhAstviti" / atrAvibhaktAnAmapi pRthaka zrAimAha zAdacintAmaNau saatiH| "vibhaktA avibhaktA vA kuryaH shraaimdaivikm| maghAsu ca tathAnyatra nAdhikAra: pRthagvinA" // daivikaM prtyaabdikmekoddissttm| anyatra kRSNa pakSazrAddhAdau nAdhikArI na nityaadhikaarH| "sapiNDaukaraNAntAni yAni zrAddhAni ssodd'shH| pRthaG naiva satAH kuryyaH pRthagadravyA api kvacit // ityatrApinA samucitasthApRthagaTravyasya puMsaH sapiNDIkaraNAntAnoti vizeSaNAttaduttarathA dvAnAM phalAtizayAthale na pRthaktvamapi prtiiyte| patra maja. chAyAyogaH phlaatishyaarthH| "namasya sthApare pakSe maghAkhinduH kare rviH| yadA tadA gajacchAyA zrAddha puNyairavApyate / iti smRte: kare istAnakSatre kanyAdazamAMzopari sapAdatrayoviMzatidinaM yAvat atra dazadivase maghAyuktatrayodazIsA paradivase maghAsattve'pi na kuJjaracchAyAyogaH "yogo maghAtrayodazyAM kunyjrcchaaysNjitH| bhavenmadhAsaMsthe ca zazinya kare sthite" ityatra maghApadahayavaiyApattemaghAtrayodazInimittakazrAddha eva kuJjaracchAyasya gunnphltvvidhaanaat| ete na pUrvadine maghAtrayodazauthAI kRtvA paradine kuJjaracchAye zrAI kAryamiti mizrotAM heym| atra kuJjarachAyagajacchAyayoH paryAyatvAt malamAse gajacchAyApratiprasUtathAisya viSayatvamiti mataM cinya vastuto'sambhavAnna tathAtvamiti dhyeym| atha tiirthvaadm| atra zuceH prAptAttaravihitaprathamadina eva zrAI tena pUrvadine rAcasauvelAdAvAgamane'pi paradine shraaddhmviruddhm| tathAca halAyudhaH / "gatvaiva tIrtha karttavyaM For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAha tattvam / 258 zrAddhaM tat prAptihetukam / pUrvAhNe'pyathavA prAtardeze svAt pUrvadakSiNe" // tattatprAptaitravamiti karttavyavacanena tIrthaprAptinimittaka zrAddhAbhidhAnenoktasyAbAdhAt / zratastaurtha prAptinimittakazrAddha eva tatrivRtteriti tattvam / gaGgAvAkyAvalyAm / "saMvatsaraM dvimAsonaM punastaurthaM vrajeda yadi / muNDanaJcopavAsaJca tato yatnena kArayet" // etena dazamAsAbhyantare punargamane muNDanopavAsau na kAyyAviti sUcitam / athASTakA zrAm / vAyupurANam / "pitrAdAnAya mUle sraSTakAstisra eva ca / kRSNapace variSThA Di pUrvA caindrau vibhAvyate // prAjApatyA dvitIyA syAt tRtIyA vaizvadeviko / zrAdyA pUpaiH sadA kAyyA mAMsairanyA bhavettathA // zAkaiH kAryyA hRtauyA syAdeSa dravyagato vidhiH" // mUle pradhAnasthAne zramAvasyA hi zrAddhasya pradhAnakAlaH tadvaditi yAvat / aindrau sAgneH indradevatAkayAgasambandhAt / evaM prajApatyA vaizvadeviko ca mAMsaiH pazoH / tathAca gobhilaH / " yadyuvAlpatarasambhAraH syAditi pazunaiva kuryyAditi" yadyuveti nipAtasamudAyo yadyapyarthaM pazurapi kAma eva "chAgo'nAdeze pazuH" iti gotamAt / na ca " taiSyA UrddhamaSTamyAM gauH" iti gobhilasUtreNa gavopadezAt kathamanupadiSTattvamiti vAcyaM tadasambhave pazurityanena yaH pazurupadiSTaH tasya vizeSato'nupadiSTatvAt vastuto harivaMze mRgo'pi vihitaH / " cyA kustu vikukSiM vai bhraSTakAyAmathAdizat / mAMsamAnaya zrAdAya mRgaM hatvA mahAvala " // ityAdinA mRgamAMsabodhanAt / pazvaMbhAve sthAlIpAkena yathA gobhilaH / api vA sthAlIpAkaM kurvIteti" etaddidhAnantu " sthAlIpAkaM pazusthAne kuryyAt yadyAnukalpi kam / zrapayettaM savatsAyAstaruNyA goH parasyanu" iti / " For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 260 bAtatvam / chandogapariziSTauyaM praadhm| anviti prodanacaroH pazcAt prataeva "pitaraH spRhayantyavamaTakAsu madhAsu c| tasmAdyAt sadodayukto vidvatsu brAhmaNeSu ca // iti zAtAtapenoktam / tasmAdannaM pradhAnaM pUjAdikantapakaraNatvena zaktAnAmAvazyaka sadeti zravaNAt / atha mvaabaadm| zAsAtapa: "navodake navAveca gRhapracchAdane tthaa| pitaraH spRzyantyanamaSTakAsu madhAsu dha" // navodake vrssopkrme| pArdAstharavAviti yAvat "pArdIdito vizAkhAnta ravicAreNa varSati" iti jyotirvacanAt ravicAreNa rvigtyaa| "prAiTakAle samAyAte raudra RkSagate rvau| nADauvedhasamAyoge jalayogaM vadAmyaham // iti rudrayAmalAJca / raudramAH / navAnne navAbAgame patra nakSatragrahapaur3Asu duSTa svpnaavlokne| icchAzrAddhAni kurvIta navazasyAgame tathA" // iti viSNupurANAhakSyamANabahutaravacaneSu mavAnazruternavAnnAgamatvenaiva nimittatva laaghvaat| "amAvAsyAstisro'STakA mAghauprauSTha pArddha kRSNa trayodazI vrIhiyavapAko va etAMstu zrADakAlAn vai nityAnAha prjaaptiH| zrAhametevakurvANo narakaM pratipadyate" // iti viSNuvacanaM navAnnAgama. zrAisyaiva vrIhiyavobhayaprAptiviSayakatvena vidhAyakaM graimAdidhAnyavyudAsAya zAlidhAnyasya tu praaptiH| zarahasantayoH kecinavayanna pracakSate / dhAnyapAkavazAdanye zyAmAko vaninaH smRtaH // iti chandogapariziSTe vraudyaprAptyA navazasyeSTI zAlividhAnAd yajatulya nyAyAt zrADeti tathA kalpanAt / "cike zaklapakSe tu navAnaM zasyate budhaiH / apara kriyamANaM hi dhanu. yeva kRtaM bhavet // dhanuSi yat kRtaM bAI mRganevAsu rAtriSu / pitarastana grahNanti navAbAmiSakANiH // iti varAha For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAtattvam / 261 vano vAnaprasthaH / vacanAcca / zyAmAko vrauhivizeSaH / apare kRSNapakSe dhanuSi dhanuHsthArke / "poSe caitra kRSNayace navAna N nAcared budhaH / bhavejjanmAntare rogI pitRRNAM nopatiSThate // iti bhojarAjavacanaikavAkyatvAt / evaJca saurapoSavat caitro'pi saura evaM sAhacayyAt / atra dhanumanaparyyudAsAt yavazrAddhamukhya kAlaparyantaM mAghaphAlgunavezAkheSvapi navAnnazrAha kArya " evamAgAmiyAgauya mukhyakAlAdadhastanaH / svakAlAduttaro gauNa: kAla: pUrvasya karmaNaH / yadvAgAmikriyA mukhya kAlasyApyantarAlavat / gauNakAlatvamicchanti kecit prAktana karmaNi" // hariharapastau tathA darzanAt zradhastanaH pUrvatanaH vRkSavacchAstre vyavahAraH / antarAlavat madhyakAlasyeva / vastutastu uttarakriyA mukhyakAlaM vinA uttarakriyAkaraNapUrvakAla eva pUrvakriyA karttavyA 1 " saMskArA zratipatyeran svakAlAMzcet kathaJcana / hutvetadeva kurvIta yetUpanayanAdadhaH // iti indogapariziSTAt saMskArapAta tathA vyavahArAt ataeva zrAviveke'pi dhanuSaH paryyudAsAmAghAdAviti sAmAnyata uktam / evaM yavazrAmapi harizayanAt pUrvaM karttavyam / "navAnaM naiva nandAyAM na ca supte janArddane / na kRSNapace dhanuSi tulAyAM naiva kArayet" // iti jyotirvacanAt na ca supta janAIna iti Azvina zuklapakSetaraparam / zrakhinAdhikAre " zuklapakSe navaM dhAnyaM pakkaM jJAtvA suzobhanam / gacchet kSetro vidhAnena gautavAdyapuraHsaraH" // ityabhidhAya "tena devAn pitRzveva tarpayedacayettathA" iti brahmapurANAt mRgonetAprApakIyAsAM rAtrauNAmiti vyutpattyA nakSatrAtreturityanenAt vidhAnAt tatpadaM siddhm| tatakha mRgaziraH pUrvAIna hacikazeSe rAtraprArambhAt catvAriMzaddaNDA For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 962 zrAvatattvam / dhikAvaziSTaSaDrAvayo mRganevA iti / tathokta jyomiSe / " jyeSThAzeSAIge sUryye mRganevAnizAtmake / navAntrairbhojanaM zrAddha janmacandre tithau na ca " // patra janmatithiniSedhAt tathA janmacatAraM sitavAsaramiti janmakSaM niSedhAJca "nandAyAM bhArgavadine trayodazyAM vijanmani" ityana vijanmapadaM jamma tithinacavatrikaparaM paravacane vijanmAnvita ityatrApi tathA / " sUkhe caiSa vizAkhage smaratithau pApe vijamAnvite / nandAmandamahojakASyadivase pauSe madhau kArttike // bheSugrAhi ziveSu viSNuzayane kRSNe zazinyaSTame / zrAddha bhojanaka navAnavihitaM putrArthanAMzapradam // sUkha caiva vizAkhage mArgabhaurSasya viMzatidaNDAdhika prathamadinazyAvasthite sUrye / khAratithI trayodazyAM pASe paJcamatArAvaye nandA pratipat SaSThau ekAdazau mandaH zaniH mahojo maGgalaH kAvyaH zakraH ugragaNaH pUrvAtrayamaghA bharaNyaH parizeSA ziva bhAdra / bhojarAjaH / "brahmA viSNuvRhaspatI zazadharo mArttaNDapauSyAditau / maitre citrabizAkhavAyudhanabhe mUlAvivahnau tathA // zakre vAruNa Rcake zubhadine yAcaM navaM zasyate / mandA bhArgava bhUmijeSu ma bhavet zrAddhaM navAnrodbhavam" // brahmAdayaH rohiNI zravaNa puSya mRgaziro hasta revatI punarvasu anurAdhA citrA vizAkhA khAtau dhaniSThA mUlAvino kRttikA jyeSThA zatabhiSAH / navAtrayA mUlA kRttikA jyeSThA vidhAnAttaccheSabhakSaNa prApte " azleSA kRttikA jyeSThA mUlA apadakeSu ca / bhRgu bhaumadinai riktatithau nAdyAvadanam // iti zrAddhazeSAbhojamAtraparam padaM pUrvabhAdrapadAH / " candratArAdyaNDau prataukAramAha devalaH / " kI kuyyAt phalAvA candrAdizobhane budhaH / susthakAletvidaM naveM nArttaH For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAdatattvam / kAlamapekSate // candre ca zaGkha lavaNaca tAre tidhAvabhadre sitataNDalAMzca / dhAnyaJca dadyAt karaNakSavAra yoge tilAn hemamaNiJca lagne" // RkSamavihitamakSana' rAjamArtaNDe tArAbhedAt lavaNaparimANamAha "ekatripaJcasaptavijAya dadyAt palAni lavaNasyaM / kramazo janAni vipadi pratyarimaraNAkhyA nArakAsu // palantu laukikarmAnaiH sASTarattihimAsakam / tolakatritayaM jJeyaM jyotiH smRtisammatam // vAmana purA. raNaJca viSThayovyatipAtAca ye'nyedurniitismbhvaaH| te nAma smaraNAviSNornAzaM yAnti mahAtmana:" // vissnnudhrmottre| *sarvAzubhAnAM parimokSakAri saMpUjanaM devavarasya viSNoH" iti| brhmpuraanne| "prAznIyAt dadhisaMyuktaM navaM vipraabhimntritm"| abhimanvitaM "mantradenAze gAyatrI" iti vaca. nAhAyacA iti| smRtiH / gRhItvA brAhANAnujAM sadadhi praashyenvm| patra bauddhabhAve zAlinA natanAbhAve purAtanena api prAcAdikamAi bhaTTabhASye muniH| "mahameghau vrIhiyavAbhyAM shrvsntyoynet| zyAmAkairvanI varSAsu Apatkalke anyena purAtanaiti" ehamedhauti madhumedhAhiMsayoH madha. saGgame cityatra cakAreNa pUrvagaNastha medhAsiyoranutteH tena mesiArthaH tena Tahanimittena jAtAyA: "paJcasUnA ehasthasya khullaupesslyupskrH| kaNDanI codakumbhava badhyate yAca vaaiyn"| iti manatAyA: paJcasUnArUpahiMsAyA: kAraugrahamedhograstha vRtyrthH| sUdayanti prANeviyojayantIti sUnA prANivadhakhAnAni dullIpAkasthAnaM peSaNIdRzadupalAdiH upaskaraH grahasammArjanyAdi kaNDa nau mUSalodUkhalAdi yAca etAH sUnA bAhayan va sva kArya yojayan badhyate pApanasambadhyate ityarthaH / naacintaamnnaavsyevm| pretamAtApiTakasya purAtanadhAnyAta For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 264 thAhatatvam / lAbhe navenaiva vaikhadevaM kRtvA navaJca brAhmaNebhyo dattvA brAhmaNAnunnAM yahovA bhojanAdikaM karttavyamAha reNukAcAryanavyavaI. mAnadhRtA smRtiH / "dattvaivaM brAhmaNebhyazca hutvA vA vaizvadevikam / anyonavAnnamaznauyAditi baudhAyano'bravIt // anyaH zrAddhakaraNAsamarthaH zrAdyAnadhikArau ca ataeva vidhavayA navameko ddiSTe dIyate bhujyate ceti| . atha paurNamAsItrAdham / "viSNudharmottare paurNamAsI tayA mAghau zrAvaNau ca narottama / prauSThapadyAmatItAyAM tathA kRSNA bayodazau // etAMstu bhAi kAlAn vai nityAnAha prjaaptiH"| prauSTha pArddha kRSNA trayodazau maghAyuktava pUrvoktavacanAt / anyathA vidhyantarakalpanAyattaH / atha shraaivelaa| brahmapurANam / "pUrvA mATakaM zrAddhamaparAle tu paittkm| ekoddiSTa ntu madhyAhe prAtahadinimitakam // mArakamabaSTa kAthAddhaM yathA shngkhH| "pinAdivi. kapatnauSu bhojyAmAtuH prati dvijAH / strINAmeva tu tad yasyAmATAimihocate" // etaccAnvaSTakAbAI sAgnimAtreNa kartavyaM tathA ca viSNuH / anvaSTa kASvaSTakAvadagnau hutvA mAtra pitAmo prapitAmo pUrvavat brAhmaNAn bhojayitveti" / atra homatvAdevAgniprApteragnigrahaNaM taniyamArtham / na cAgnau karaNahome viprapANyAdevidhAnAdavApi tatheti vAthaM prakRtI. bhUtabAividhyuktasyAdhArAntarasya vikRtIbhUtazrAdde vizeSavihi. tAdhAraNa vAdhAt zaramayavarhiSA kuzamayavahirvAdhavat / na vA laukikAgnau homH| "na paitrajiyo homo laukikAgnau vidhIyate' iti manuvacanena nissedhaat| shraaicintaamnnaavsvm| "aparAhe tu pailakamiti anvaSTakA zuklapakSa: vihitpaarvnnetrpaarvnnspinnddiikrnnprm| palapakSasya pUrvA For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvatattvam / 265 / zrAddhaM kuryyAdvicakSaNaH / kRSNapakSAparAhNe tu rauhiNantu na laGghayet" // iti vAyupurANAt / zratra zuklapakSasyeti zraGgAGgi bhAvabodhakaSaSThInirdezAt zuklapakSatvamAtreNa yaddihitaM mAghapaurNamAsyAdipArvaNazrAddhaM tadeva pUrvAhNe karttavyam / zrataeva kRSNapacatvena vihitAvihitapArvaNayoravizeSeNAparAhna karttavya: tvAt / kRSNapace SaSThonirdezo na kRtaH / ato mRtAhavihitapArvaNasapiNDIkaraNAyoH zuklapacakRSNapakSayoravizeSeNaivAparAhna karttavyatA / atra pUrvAhnapadaM saGgavaparam / " prAtaHkAlo muhatAMstrIn saGgavastAvadeva tu / madhyAhnastrimuharttaH syAdaparAhNastataH param // sAyAhnaH strimuhatteH syAcchrAddhaM tatra na kArayet / rAkSasau nAma sA velA garhitA sarvakarmasu // iti matsyapurANavacane madhyAhnApekSayA parakAlasyAparAhnatvavat tat pUrvakAlasyaiva saGgavAparanAmnaH pUrvAhnatvapratIteH ataeva brahmapurANena matsya viSNupurANoktaprAtaH kAlAdibhedena vRyAdizrAvamuktam atrApi saGgavamanabhidhAya yat pUrvAhna ityuktaM tat saGgavaparam atra pUrvAhna zrAddhamabhidhAya rohiNantu na laGghayedityabhidhAnena pUrvAhrazrAddhasya saGgavAt paro rohiNaparyantagauNa pUrvAhna kAla: pratIyate / tena rauhiNaH pUrvAhRzrAhasya gauNakAlatvenottarAvadhiH aparAhna zrAhnasya pUrvAvadhirityavagamyate / tatazca pUrvadine saGgavAt paraM rauhiNapayryantaM titherlAbhe paradine muharttatrayamAtre tattithilAbhe pUrvadine zrAddhaM rohiNAntarUpagauNapUrvAhlAbhAt na paradine tathAtvAbhAvAt ! ubhayadine saGgavalAbhe paradine zuklapace tithirbrAhmeti vacanAt / rohiNantu divasasya navamamuhUrttastasya jyotiSoktarohiNIdevatatvAt rauhiNatvamiti / evaJca "UI muharttAt kutapAt yanmuharttacatuSTayam / muhartta paJcakaM vApi svadhAbhavana miSyate" // iti matsyapurANe Apa 23 For Private And Personal Use Only *
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 266 thAhatatvam / rAhikavADe "aho muhartA vikhyAtA dazapaJca ca srvdaa| tatrASTamo muhartoM yaH sa kAla: kulapaH smRtaH" // ini tahacanAntarokta kutavasya paJcamatvenAbhidhAnaM tadrauhiNAdapi goNAparAhna kaalprm| na ca Urddha muhartAt kutapAnmuhalapaJcakamiti bayodazamuhartAtmakaM nArAyaNopAdhyAyoktaM yuktamiti vaacym| "aparAhe tu saMprApte abhijidrohinnodye| yadana dIyate jantIstadakSayamudAhRtam // iti matsyapurANavirodhAta tasmAnmuhartapaJcakamitvava kutapAditi lyavalophe paJcamI tena kutapamArabhyetyarthaH / aparAhe tu saMprApta ityatra abhiji. drohiNodaye aSTamanavamamuhartayorudayAcalasambandhe yauNAparAhakAlarUpe yahIyate tadakSayamityarthaH etat prazaMsanaM "rAtrI bAva na kurvota rAkSasI kautitA hisaa| sadhyayorubhayo. caiva sUrye caivAcirohite pani manAparyudaste tarakAlApekSayA na tu mukhyAparAhApekSayA muhartacatuSTayaM muhartapakSaka atyana bAzabdenAnayohNakAlavAbhidhAnAt / tatazca rAnAdipayyudastarakAla kutapAdimuhartapaJcakarohiNAdi-muhataMcatuSTaya-dazamAdamuhartavayarUpakAlacatuSTayamAparAvikacAI vihitaprazasta-prazasta tara-prazastatamatvena bodhyam / akSayAdiphalazruteH / evamanyasmin pUrvAhvAdivihite zrAddha yathAyathaM bodhyam / atra catithivizeSavihitabAhAnAmubhayadivasIyamukhya kAle tattatithilAbhe AparAlikavAdasya pUrvatithau kartavyatA "yayAsta savitA yAti pitrstaamupaaste| tithintebhyo'parAho hi khayaM dattaH svayambhavA" // iti gRhyapariziSTravacane aparAho datta iti hetunnigadenAstagAmitithitva na pitRNAmupAsyavAbhidhAnAt / ubhayadinamukhyakAlAlAme tu paradine gauNAparAhalAmAt tatraiva zrAddha AparAliketarAI tUmayadine For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAvasattvam / prAtyaprAptyoH zalapakSakaSNapakSabhedena vyvsthaa| "zuklapakSe tithirNAdhA yasyAmadhudito rviH| kRSNapakSe tithirgAdyA yasvAmastamito rviH"| iti vissnnudhrmottraat| "hitIdhAdikayugmAnAM pUjyatA niyamAdiSu / ekoddiSTAdivayAdI jAsahadhAdicodanA" // iti vyAsanigamavacanAca niyamAdiSu vratAdidaivaktyeSu ekoddiSTAdidyAdau ekoddiSTAditrAhanimittIbhUtatidhivizeSasya vRdyAdau vRdyAdAvityAdizabdAt kSavastambhitatve grAhya tathAtvaM ca zrAddhakaraNasya sandehe pUrvI. kAnusAreNa hrAsabrahmAdicodanAhAsAdividhAyako niyAmaka iti yAvat atra hAsahaddhI candrasya tAbhyAM zatakRSNapakSI lakSyete zuklapace tithiotyAdi pUrvavacanaikavAkyatvAt prAdizabdana yayAstamityukta suuryaastsmbndhitithiriti| evaJca "hAhantu vyApinI cet syAnmRtAhasya tu yA tithiH / pUrvasyAM nirvapet piNDa mityAGgirasabhASitam iti| sumantuvacane mRtatitherubhayadine grAhakAlavyApitvaM pakSabhedamanAtya yat pUrvadine zrAvidhAnaM tanmatAhavihitapAvaNamapiNDIkaraNo. bhayatrAiparaM yayAstamityekavAkyatvAt navekohiSTaviSayam / ekoddiSTAdidyAdAvityu savacanavirodhAt "ekoddiSTantu madhyAH " iti prAgutavacanavirodhAzca / madhyAta vizeSamA kAlamAdhavauye vyaasH| "kutapaprathamabhAge ekoddissttmupkrmt| pAvartanasamaupe vA tatraiva niyatAtmavAn // pAvartanaM pazcimadigavasthitacchAyAyA: pUrvadigmamanArabhakAlaH tamope kutapazeSadaNDe gItamaH / "bhArabhya kutapa bAI kuryAdArohiNaM budhaH / vidhito vidhimAsthAya rauhiNantu na laGghayet" iti // etadvacanadvayaM bhujabalabhIme bhojadevena dhRtm| vena pUrvadivasIya kutaparauhiNayostatta For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 268 vAhatattvam / titheAbhe parata kutapamAlAbhe zaklapakSe'pi pUrvadine ekoddiSTam umypraatynurodhaat| pUrvadine kutapAlAbhe parata talAbhe kRSNapakSe'pi paradina eva samAptikAlAdArammakAlasya bala. vattvAt / tathAca baudhaaynH| "yo yasya vihitaH kAlaH krmnnstdupkrme| tithiryAbhimatA sA tu kAryAnopakramo. jimatA // ataeva madanapArijAte lokaakssiH| "gaNi. tAjjJAyate kAlo yatna tiSThanti devtaaH| varamekAhutiH kAle nAkAle lakSakoTayaH" / ubhayatra kutapamAnAlAbhe zaklapakSe'Si pUrvadine samAptikAlAnurodhAt pUrvadine rauhiNAlAbhe paratra saptamamuhartalAme kRSNapakSe'pi paradine mdhyaahaanurodhaat| grahaNAdau rAnAvapi sAnAhAdikamAha devalaH / "rAhudarzanasaMkrAntivivAhAtyayavRdviSu / sAnadAnAdikaM kuryunizikAmyavrateSu ca" // AdizabdaH thAhAdiparaH "snAnaM dAnaM tapaH zrAzramanantaM raahudrshne| pAsurI rAviranyatra tasmAttAM parivarjayet // iti yamavacane tathA smbhivyaahaaraat| __ athAmAvAsyAcAhakAlaH / tatra chandogapariziSTam piNDAvAhAryakaM zrAI kSauNe rAjani zasyate / vAsarasya ratIyAMza nAtisadhyAsamopataH" // piNDAnbAhAryakamiti "tataH prabhRti pitaraH piNDasaMjJAntu lebhire" iti matyapurANAt piNDAnAM pitRNAm anvAhAyaM mAsaikaDhaptijanakaM yttthaa| tathAca mnuH| "piNDAnAM mAsikaM bAimanvAhArya vidurbudhAH / rAjani candra zasyata ityanena kaciJcandrakSayAbhAve'pi zrAI sUcitam etAdRg vyutpatteH sAgniniragnisAdhAraNatvana vakSyamANakAtyAyanokarItyA soNA stambhitA vaImAnAbhedaH sAdhAraNaH vAsarasya ratIyAMza vidhAvibhaktAsya dinasya ratauyabhAgenAtisandhyAsamopata prati sadhyAsamopamuharta prApadyapi varja For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAitatvam / mauya ityarthaH / tena rAkSasauvelAyAmapi muhattahayamanujJAtam pratizabdasvarasAt ataeva hArItaH "trimuhartApi kartavyA pUrvA darzA ca baha caiH" iti tena pUrvadine muhUrttatrayamAvalAbhe paradine vAsaratIyAMzAlAbhe pUrvadina eva shraahm| darza haidhe kutra bAI tanAha chandogapariziSTe kAtyAyanaH / "yadA caturdazauyAmaM turIyamanupUrayet / amAvAsyA kSIyamANA tadaiva zrAimiSyate // caturdazauyAmamiti caturdazausambandhidinayAmaM tahinasyAmAvAsyAsambandhe'pi catudazInirdezo'dhikena vyapadezA bhavantauti nyAyAt tena caturdazausambandhidinasya caturthapraharaM kRtsnaM kiJcinya naM vA amAvAsyAnupUrayet vyApnoti praharatrayavyApinokiJcidadhikapraharatrayavyApinI vA cturdshiitvvgmyte| tatazcobhayavAsagaiyatIyAMzasambandhipaJcadhA vibhalAparAhroyaikAdazahAdazamuhartayoH "vratopavAsaniyame ghaTikaikA yadA bhvet| sA tithiH sakalA yA pitrarthe cAparAliko" // iti bhavithapurANAt muharttAnyanadarzalAbhe vaidhaM natvekadinamAtre sllaabhe| patra vAsarasya ratIyAMza ityanenaiva iMdhAnudayAt evaM vaidhe pUrvadinacaturdazyapekSayA paradine pramAvAsthA kSoyamANA nyUna kAlavyApinI na tu puurvaaprdivsiiyyaavnycturdshypekssyaa'nupsthiteH| evaM stambhitA varddhamAnayo. rapi tadaiva pUrvadina eva patra candrakSayazcaturdazyaSTamayAmAt prabhRtyamAvAsyAsaptamayAmaparyantamiti vakSyate / tatazcandrakSayAnurodhAt pUrvadine bAI tadaivetyevakAreNa tithidhe khaNDavizeSo niyamyate karmaNi khaNDAntaravyudAsAya evaJca yatra pUrvAparadine vAsaratIyAMzIyamukhyAparAhne muhartI na darzalAbhastatrApi pUrvadine zrAddhaM vAsaraTatIyAMzacandrakSayAtizabdasvarasAt trimuhapautyanurodhAcca / yatra tu pUrvadine trimuhartamAnavyApinyamA For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2.70 zrAtakham / vAsyA paradine ca vAsaratRtIyAMza muharttavyApino satau cauyamANA tatra paradine candrakSyAbhAve'pi mukhyAparAhRlAbhAt zrAddham anyathA "yaTA caturdazauyAmaM turauyamanupUrayet" iti vizeSAbhidhAnaM vyarthaM syAt atha yatra pUrvAhe zrAiM tatra "yada hastveva candramA na dRzyeta tAmamAvAsyAM kurvIta" iti gobhilavirodhaH / tathAvidhacaturdazauyuktAmAvAsyAyAH sino - bAlItvena prAtaJcandradarzanAt / tatrAha sa eva " yadukta yadahastvadeva darzanaM naiti candramAH / tattyApekSayA jJeyaM cauNe rAjani cetyapi / yadahastva va candramA na dRzyeta tAmamAvAsyAM kurvIta " iti yagobhilasUtra taccandrakSayAbhiprAyakam anyathA gobhiloya tAmasUtrAntareNa saha paunaruktyApatteH tasmAt prathamasUtra kuhaparaM tacca varddhamAnApace niyataM kSauNAstambhi tayostu yathAyogya manusaraNIyam evacca " yadasvava candramA na dRzyata tAmamAvAsyAM kurvIta" iti zrutiretat samAnArthakaM tyantaraM vA tadapi varddhamAnAdiparaM na tu kAtyAyanavacanAttatra kSayalakSaNA kalpataruprabhRtibhiruktA yuktA / " zrutismRtivirodhe tu zrutireva garauyasau" iti virodhAt / cauga iti kAtyAyanena mayA yat kSauNe rAjanItyukta N tadapi candracayAbhiprAyam "athaivaM dRzyamAne'pyekadA " iti gobhila sUtrAntaraM vyarthaM yadahastvevetyAdidditIyasUtraprAptatitheH sinauvAlautvenaiva candradarzanaprAptirityata Aha sa eva "yaJcoktaM dRzyamAne'pi taccaturdazyapekSayA / zramAvAsyAM pratIcyeta tadante vApi nirvapet // dRzyamAne'dhyekadeti yaduktaM taccaturdazyAM zrAdAya pUrvasUtramamAvAsyApadopAdAnAJcandrakSaye satyamAvAsyAviSayam / idaM punarityambhUtacaturdazauviSayamiti zrAvivekaH tat kimamAvAsyA - vat caturdazItyata Aha / zramAvAsyAM prataucyateti ubhaya For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAha tattvam / 201 tithiprAptau zrAddhAyAmAvAsyA pratIkSaNauyA yatra pUrvadine divA sAImuhUrttamAce'mAvAsyA paradine ca sAIdazama muharttamAtra amAvAsyA atra cobhayadine zrAddhayogyAmAvAsyA na prApyate tatra caturdazyAnte nirvapet dadyAt atraiva viSaye sAgniniragnyovizeSamAha kAlamAdhavauye jAvAliH / " aparAhRdayAvyApI yadi darzastithitaye / AhitAgneH sinauvAlI niragnyAdeH kuharmatA" | AdipadAdanupanautazUdrayorgrahaNam / cayakAlamAha kAtyAyanaH / " aSTame'ze caturdazyAH coNo bhavati candramAH / zramAvAsyASTamAMze ca tataH kila bhavedaNuH " // catudezyaSTame yAme candramAH kSINazcaturthabhAgona kalAvaziSTo bhavati atrenTurAdye prahare'vatiSThate ityAdikharasAt amAvAsyaSTame yAme cANurbhavati punarutpadyate kilelyAgamavArttAyAM tenAmAvAsyA saptamayA me kRtsnakSaya ityavagamyate tatazcAntyakalAvayavanAzotpattireva cayaH sA ca sUkSmatAyAM vinAze'pyastIti zrAddhavivekaH / utpattirAdyaca sambandhaH tena vinAzasthAnantatvepi nAtivyAptiH / atra vizeSamAha sa eva " AgrahA yaNyamAvAsyA tathA jyaiSThasya yA bhavet / vizeSamAbhyAM bruvate candracAravido janAH" / zrabhyAmiti vyavlope paJcamau ime prApyetyarthaH / candracAravido jyotirvidaH / atra paurNamAsya ntamAsa iti pariziSTaprakAzaH / atra boja brahmapurANauyatithikRtyatvaM tathA ca zrAddhamadhikRtya brahmapurANam / "payomUlaphalaiH zAke : kRSNapakSe ca sarvadA / tatra kRSNapakSe catudazauvyatiriktAyAM yasyAM kasyAcittiyoM zrAvavidhAnAdamAvAsyApi labhyata ityatra ko vizeSa ityatrAha sa eva "atrendurAdhe prahare'vatiSThate caturthabhAgonakalAvaziSTaH / tadanta eva cayameti kRtsnameva jyotizcakravido vadanti" // atra mAsa - For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 zrAdatattvam / ye caturthabhAgona kalAvaziSTaH caturthabhAgonA yA kalA tathASaSTiH kalAbhAgattrayamAtraH samrAdyaprahare induvatiSThate arthAcaturddazyaSTamayAme na kSayArambha iti tadanta evAmAvAsyAntayAma eva kRtsnaM cayameti anyatrAmAvAsyA saptamayAma iti vizeSa: tena mArgazIrSa jyeSThayorubhayadine candra kSayalAbhe yadyapi yadA caturdazIyAmamiti vacanAt pUrvadina eva prApnoti tathApi tadvacanaM candracayAnurodhamUlamiti katvacayAnurodhAt kSoNAyAmapi paratvAparAhalAbhe zrAiM anyathaitavizeSAbhidhAna vyartha syAt / tatrApi vizeSAntaramAha sa eva " yasminde dvAdazaikazca yavyastasmin tRtIyayA paridRzyonopajAyeta" // yavyo mAsaH / tRtauyayA mAtrayA caturthabhAgona kalayA paridRzyacandro na bhavati kintu tadadhika nyUnakalayeti tena malamAsasaMyutAbde anyamAsavadanayorapi caturdazyantayAmAdidarzasaptamayAmaparyyantaM caya iti malamAsayutAbdastu ekasmAnmalamAsAdabdaddayAnantara tRtIyAbde malamAsasyAvazyambhAvAditi candrakSayAnuruDam / kSauNApacamupasaMharati sa eva " evaM cAra candramaso viditvA kSauNe tasminnaparAhNe ca dadyAt" / evaM cAra' gativizeSam / stambhitAyAM vizeSamAha sa eva " saMmizrA yA catuddazyA amAvAsyA bhavet kvacit / kharvitAM tAM viduH kecidupedhvamiti cApare" // kSoNAyAH pUrvamuktatvAddaImAnAyAzca vakSyamANatvAdasya stambhitAparatvam / khavitAM nIcAM pitRlokpraapnnaanhm| kecit yajurvedinaH apare Rgva dina: tAmevopedhvam upagacchata zrAdhAyetizeSaH / upedhvamityatra gatAdhvamiti pAThe gataH prAptaH pitRlokaprApaNAyaiva adhvA anayeti gatAdhvAM prazastAmityarthaH tasmAt chandogA ubhayAnurodhAdicchAta ubhayAdara' kurvantauti kAtyAyanakharasaH / vyakta For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAhatatvam 273 mAi laghuDArota: 'trimuhatApi kartavyA pUrvA darzA ca vaDhacaiH) kuharadhvaryubhiH kAryA yatheSTaM sAmagotibhiH / atra trimuha tyapAdAnAt stambhitAyo pUrvadine trimuhartamAvalAme'pi vahacAnAM zrAddhaM na mukhyAparAhanAbhAdapi prdine| sAmagAnAM tatrApya niyataH etAdRgviSaya evIbhayatrAparAhAlAbha'pauyaM vyavastheti bAdhivekaH / mukhyAparAhnasyai kadinalAme'pyubhayadinAlAmAt vaImAnAyo vyavasthAmAha sa eva / "varSamAnAmamAvAsyAM lakSayedapare'hani / yAmAM strInadhikSAn vApi piTayajJastato bhavet // yAmA strauniti pUrvadivasIyayAmanayanyUnacaturdazyapekSayA prathaivaM vAsarahatIyAMzAnurodhena zrAividhAnAt kathamamAvAsyAbAre payaMdasta tarakAlaparigrahaH satyaM tithivaidhe kSaupAdibhedena khaNDavizeSaparigrahAya vAsaratIyAMzApekSA anyathobhaya dine vAsaraTarIyAMzAprAptau zrAilopApatta: prAguktaniragnyAdeH kucha. maMtetyasya nirviSayatApattezca prataH paya'dastarakAlasyApi prigrhH| yadA tu pUrvAparakhaNDayoranyatarasyaiva parigrahaH tadA yathAyogyaM satraiva sAyAGgamuhartahayapadastetarakAla kutapAdimuhartapaJcakarauhiNAdi-muhartacatuSTayavAsaratIyAMzauyApagalamuhartahaya kAlapaJcako yathAkramamApasAmAnya prazasta prazasta tara. prazastatamatvena jJeyaH / etavistArastu tithitattve / malamAsaparyudAsavicArau tu mlmaastvN'pynusndheyaaviti| prthaikoddissttvaaivicaarH| tatra gobhilH| "prathaikoddiSTamekaM pavitrameko'dhya ekaH piNDo nAvAhanaM nAgnau karaNaM nAva vishvedevaaH| svaditamiti baptipatraH mukhadimiti prtyuttrm| upatiSThatAmityakSayya sthAne amiramyatAmiti visargo'bhirato'smoti prativacanametatpretabAimiti" // athetyAne For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAdatattvam / nai koddiSTasya pArvaNAnantAbhidhAnaM tayoH prativititva suucyti| ataevaikohiSTe pArvaNadharmaprAptyAvAhanAdiprAptI nAvAhanamityAdiniSedha upapadyate anyathA prAtyabhAvAnniSedho'nupapannaH syAt etat pretazrAimityupasaMhArAt ekaM pretamuhizya yahIyate zrAddhaM tadekoddiSTamiti vaidikaprayogAdhonayaugikam ataeva pratisAMvatsarikasya naikohiSTatva kinle kohiSTavidhikatvam aMbAdhya kyAvidalarUpasaGketitapavitrakAprAptau eka pavitramiti punarabhidhAnasArthakavAya tadavayavaikadalaparam / pAnyotpavanaprakaraNe "tata eva dharhiSaH prAdezamA pavitra kurute" iti gobhilasUtra pavitrapadastha dlprtvvt| na ca tatrApi sAGketitahidala pavitra hayaparaM prAdezamAne iti vizeSaNabaiyarthyAt "anantagarbhiNaM sAgraM kauzaM hiMdalameva c| prAdezamAna vijeyaM pavitra yatra kutracit" iti saGketAdeva tajAmAt dala. lakSaNA tu "pavitro vaiSNavAviti viSNomanasApUrtasthaH" iti mntryoiiivcnoppttye| evaJca chandogapariziSTena yahiziSTahidale pavitrapaTa saGketya bhAjyasyotyavanAtha yattadapye. tAvadeva dvidale tyanena prAgukta gobhilasUtrotakadalapavitrayorakapavitrAbhidhAnaM tat devastvA savitotpunAvacchidreNa pavitreNa" ityAdimanvastha pavitreNa ityaadokvcnoppttye| aba nAvAhanaM nAgnIkaraNamiti niSedhayoH paurvApayAdagnIkaraNapUrvakAlonaM pradhAnasambandhi zrAdasUtroddiSTa thAhAvAhanameva niSidhyate natvapradhAna-sambandhi piTa-yanavadityatidezaprApta piNDArthAvAnamiti etena piNDAvAhananiSedho maithilolo heyH| avAgnIkaraNAnaSedhena hutazeSasyAlAme hutazeSaM dattvA pAtramAlabhya japati prathivautyAdi svAhA ityanta sUcolapAvAlambhanasyApi vAdhaH prAnantayAbhAvAt amRtamiti manvaliGga For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAitattvam / 375 virodhaacc| svaditamiti tiprazna iti baptA:stha iti haptiprazne svaditamiti prshnH| kuzamaya brAhmaNapakSe tu prativacanAnu. papattyA praznasthApi nihattiH akSayyazabdasthAne upatiSThatAmiti prayogaH atrIpatiSThatAmityanenAnAdikamityasyAnvaye asvitya. syAnvayAnupapattyA tsyaapypryogH| ataeva piTadayitAyAmannAdikamupatiSThatAmiti likhitam / tatazca "pretAyAkSayya. mastu" iti| brahmapurANauyaM "tato vadet punardhImAnakSayyamupatiSThatAm" iti mArkaNDeyapurANauyaca gobhilavirudalAt shaakhyntriiym| pabhiramyatAmiti vAje vAje iti sthAna bhiramyatAmityanena visarjanamini etena "pretabAdheSu sarveSu na khadhA naabhirmytaam| vastyastu visRje devaM sat pragAvabarjitam" // ityAkhalAyanazyapariziSTAt ekohiSTa praNavabarjitakhastvityanena yavisarjanaM tatpretayAviSayam abhiramyatA. miti tu sAMvatsarikaviSayamiti kalpataruzrIdattavAcaspatimizrAdyukta nirstm| vahacAnAbhava pArvaNe'bhiramyatAmiti visarjanasya prAptatvAdekoddiSTe'pi tathA tvAt sarvazAkhisAdhAraNaniSedhAnupapattezca / etaditi pUrvocoti krtvytaakshraavmityrthH| pretabAdhaM pretabya pAca na tu pArvaNa vizatitvena prAptapiTalokarUpapituH zrAham prakRtasapiNDIkaraNasya tathAvidhapiTatvAbhAvAt prataevaitanyAyamUlakamevAkhalAyanagRhyapa. riziSTe'pi "pilazabda na yujIta priTahA copajAyate" ityu tam ataeva viSNunA "pretasya nAma gotrAbhyAM dattAkSayyodakeSu / ityatra pretanAmagotrAbhyAmityanena pretasyetyu na tu sambandhina ityukta tatasa manbe prAptapiTalokopAdhika eka piTapadasthAne pretapadoho na tu agnikhAttAyupAdhike eva. mabhilApavAkye'pi sambandhitvena nollekhaH kintu pretatvena For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddhatatvam / pasambandhino'pi maThabrAhmaNAderapi pretavADAdhikAritvAt / pataeva zAtAtapenApi "pretAntanAmagovAbhyamutsRjedupatiSTha. bAm" ityuktam patra pretasyAntaH pretAnto na tu sambandhivAcakasyAntaH na vA maithiloto bahubrohistasya tatpuruSApekSayA jaghanyatvAt pretapadasya sambandhisthAnIyakhena tatpuruSasyaiva yuktaatvaac| tatazca pretAnta nAma ca gotraJca iti indaH ataeva tarpaNe viSNuH prapazca sarve zavasparzino gatvA piTapadasthAne pretapadohena hitoyAntaM tarpayeyuH pittazabdoccAraNe pitA bhavati" iti eteSAM vacanAnAM nyAyamUlakatvAt sAMvatsarikakhAddhe ekoddiSTavikatIbhUte'pi prAptapivalokopAdhikapiTapadavanmanbe'bhinlApe ca sambandhibodhakapiTanenaivollekhaH / evaJca devatAbhyaH piTabhyo tyatra na pretapadohaH pipadasya divyapiTaparatvAta evaM naikavacanohopi tathA madhudhaurastu naH pitetyasya dyauH svargaH pitA piteva sarvasyAdhigamyatvAt madhvastu madhumayo bhavaviti bhaagthvyaakhyaane| dyauriti piteti padayoH sAmA. nAdhikaraNya pratIyale atra ca dyutvapiTatvayorbhade'pi sAmA. nAdhikaraNyenAbhedAvagamAt divaH piLasAdharmyaprAptiriti piTapradaM piTatulyaparaM na tu janakaparaM prAptapitRlokaparaM veti tena patra mantre pitetyeva vaktavyaM na tu pretapadoha: na vA pitRzabda na yunItetyanena niSedhaH evamAmAveti mantre pitaretyatra nohaH yadAhaM zrAI karomi tadA mAtarapitarAvAgacchatAmityanuvajana kriyamANe zrAiphalasya prArthanauyatvAt evaM vRddhiyAI'vyeteSu nAndaumukhavizeSaNaM na deyameveti bhanyatra sarvatrotsargavAkye mantre ca pitRpadaprayoganiSedhAt pretapadohaH kAryaH / akoddiSTe gobhilAnukta nissedho'bhidhiiyte| yathA viSNuH / *ekavamantrAnahetaikoddiSTe" iti ekavat ekavacanavadayAtha For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 277 zAdatattvam / syAttathoheta apUrvotprekSaNamUha ityuktena pUrvAprAptaikavacanAntaratvakalpane bahuvacanAntAmancAnavikatAn kuryAt ekasmin pitari bahuvacanasyAsamavetArthatvAt pratAvarthaprakAzanAkhyadRSTaprayojanakasya mantrasya vikRtI bahuvacanasthAne ekavacanohaH kartavya iti nyAyamUlamidaM vcnm| yathA pavivestho vaiSNavyAvityatra pavitrAsi vaiSaNavauti na cAtra pavitramasi vaiSNavya iti pidayitoktaM yukta pavitrestho vaiSNavyAviti mantrasya hai pavitre yuvAM viSNudevatAke sthaH bhavathaH strIliGgatva chAndasamiti sAyanAcAryavyAkhyAne guNaviSNunApi tathA vyAkhyAne sambadhantatA pratIteH evaM viSNormanasA pUrtastha ityavApi puutmsauti| atra pitaro mAdayadhvaM yathA bhAgamAvRSAyadhvam" iti mantre patra preta mAdayasva yathA bhAgamASAyaskhetyUhyam / prArthanArthakaTatauyalakArauyamadhyamapuruSabahuvacanasthAne tadekavacanasyaiva UhatvAt na tu bhUtArtha kacaturthala kArauyamAvRSAyathA ityaniruddhamaTTokto yuktaH pataeva zrIdatvAdibhirapi mAdayakhetyatAm bhamaumadanta pitara ityatrAmImadat preteti vRSAyiSatetyatra vRSAyiSTeti etapitara ityAdi piNDAvAhanamanle ehi preteti saumyAsa ityatra saumyeti dattAsmabhyamityatra devasmabhyamiti niyacchatetyatra niyacchati namova ityAdi manveSu pitara iti sthAnacatuSTaye pretatyU hyam / evaM va ityatra te iti pAzIH prArthane yebhya ityatra yasmai iti teSAmityatra tasye tyhym| etahaH pitara ityatra tu pretA iti vikRtAvahonatu bahuvacanasya "etahaH pitaro vAsa iti jalpane pRthak pRthak" iti brahmapurANena prakatAveva pArvaNe pitrAdiSu pratyekametahaH pitara iti bahuvacanAntamantraprayogAt atrAnarthakyena tahikatAvekoddiSTe'pyasamavetArtha bahuvacanasyaiva yukta vAt tatazca prakRtI samavetArtha 24 For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 vAhatatvam / syaiva vikatAvUhaH sAMvatsariketvekavacanasyaivoho na tu pi. padasya tatra prAptapiTalokatvena tasyaiva yuktaatvaat| smatiH / "pretazrAddhe yaducchiSTa grahe paryuSitaJca yt| dampatyo tA. zeSaJca na bhuJjauta kadAcana // ucchiSTa' pAkapAtre'vaziSya grahe uparAge paryuSita sthita dmptyoraashrmvaaminobhojnaanntrN pAkasthAlyAmavaziSTamiti shraaicintaamnniH| yattu devalavacanam "ekoddiSTasya zeSantu brAhmaNebhyaH samutsRjet / pazcAt svayaJca bhujIta punarmaGgalabhojanam" iti tasyai koddiSTazeSa brAhmaNebhyaH samutsRjat natvavazeSayet punarmaGgalabhojana pAkAntarakatAna bhunyjautetynvyH| athAzaucAntadvitIyadina Adya zAhAt pUrvaktyamAi devalaH / 'aghAhaH su nivRtteSu sunAtAH kRtamaGgalAH / prAzuthAdipramuyante brAhmaNAn svastivAcya ca" maGgala khacAkhotAzAkyudaka gohiraNyAdisparzaH jalAdisparzamAha manuH / vipraHzuddheyadapaH spRSTvA kSatriyo vaahnaayudhm| vaizyaH pratodaM razmona vA yaSTiM zUdraH ktkriyH| azaucakAlottaraM kRtamrAna iti mitAkSarA pravAghAhaH su nihatteSvityanena ekAdazAhAderazIcAnta dvitIyAhatva suucitm| sunAtA ityAdinA vipraH zuddevadapaH spRSTvetyAdinA ca yathAzaktisamuccaya vikalpAsyAM tattatkaraNena vaidikkmaaiiteti| prAdyazrAddhakAlamAha yAjJavalkAH / "mRtAhani tu karttavyaM pratimAsantu vtmrm| prati sNvtsrnycaivmaadymekaadshe'hni"| ekAdaze'hanauti svasvA zaucAntadvitIyadinopalakSaNam / "kSatrAdiH sUtakAnte tu bhojayedayujo dvijAn" iti manmA. puraannaikvaakytvaat| prAdya SoDazacAddhAnAmAdibhUtam / tathA ca chndogprishissttm| bhAimamnimataH kuryAt dAhA For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Aitavam / 278 dekaadshe'hni| dhruvANi tu prakurvIta pramautAhani sarvadA / hAdazapratimAsyAni prAya pANmAsike tthaa| sapiNDaukarapaJcaiva ityetat zrAiSor3azam / ekAhena tu SaNmAsA yadA syurapi vA nibhiH| nyUnAH saMvatsarAzcaiva syAtAM pANmAsike tadA" // agnimataH zrotAgnimato dAhAdekAdaze'hani bAI kartavyaM tasya dAhAvadhidazAhAzaucitvAt / anyeSAntu mrnnaavdhi| tathAca zaGkhaH / "maraNAdeva karttavyaM saMyogo yasya naagninaa| dAhAdUI mazIcaM syAd yasya vaitAniko vidhiH // vaitAnikaH zrauto homaH tasmAdagnipadaM zrautAgniparam / tatazca kevalammAgnimato niragneza mrnnaadevaashaucm| dhravANi etAni Sor3azavAhAni nityAni sarvadA mRtadhanAlAbhe'pi pramautAhani mRttithau| AdyazrAiSANmAsikAihayetarapAhANi kAryANi / pAyathAvasyai kAdazAhe vidhAnAt pANmA. sikayostu kAlAntaravidhAnAt atrAzaucAntahitauyadivasauyAtrAipyAdibhavatvasamAkhyAnurodhena taduttarakarttavyamAsikatidharmatithitvAnupapatyA tat sajAtIyatvameva prtiiyte| tena prathamamRtithiM vihAyAnyamRtatithimAdAya maasikaadisiddhiriti| evaJca ekAhena tu SaNmAsAnyanA ityanena mRtatithi pUrvatithiH prtiiyte| evaM vibhirityatrApi tathA saMvatmarasyApyekAhAdinyUne patra saMvasarakarttavyasthApi pANmAsikatvaM hitauyaSaNmAsabhavatvAbAnupapanam / saMvatsarAbhidhAnanvAdimadhyAdhimAsayuktAprathamAbdasya hAdazamAsA: saMvatsaraH kvacit bayodazamAsAH saMvatsara iti atyanusAraNa trayodazamAsaghaTitatvAt trayodazamAsa eva hitauyaSANmAsikakaraNAya kAla: saptamamAsakarttavyasya pANmAsikatva "SaSTyA tu divasairmAsaH kathito vAdarAyaNaiH" ityanenAviruddham / nanu SoDazazrAddhagaNane For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 thAhatattvam / hAdazamAsikatvamuktaM kathaM malamAsayutAbde trayodazamAsikatvamiti cenna "saMvatsarasya madhye tu yadi syaaddhimaaskH| tadA trayodazavAI kArya tadadhikaM bhaveba" // iti satyavratavaca. nena hAdazamAsikAdadhikaM trayodazamAsikaM bAimityoH / etahacanaM nyAyamUlakam evaM mRtAhani pratimAsaM zrAI kuyAt "mRtAhani tu karttavyaM pratimAsantu vatsaram" iti vacanahayena pUvokta zrutiprAptatrayodazamAsAtmakaM saMvatsaraM vyApya mRtatithermatatithiM yAvaccAndra ityukta tat pratimAsakartavyamAsikAnurodhena tatpakSoya tattattithiSu bAI bodhayatA iti arthApattyA vaizAkhAdimRtasyAntyamAsikaM tamAsauya tatpakSIya tattattithiSu kartavyamiti bodhanAt madhye'dhimAsapAte hAdaze mAsi mRtamAsauyatithyaprAptyA varSAntavihitasya mAsikasya sapiNDanasya caapraaptH| evamAdyAdhimAse'pi ataevAdyAbdeadhimAsapAte'pi laghuhArItena hAdazamAse yahAdazamAsikamityuklaM tdntyaadhimaasvissym| ava hAdazamAse mRtamAsauya tttttithipraapteH| yathA laghuhArauta: "pratyabda hAdaze mAsi kAryo piNDakriyA hijaiH / kvacitrayodaze'pi syAdAdyaM mutvA tu vatsaram // cakravat parivarteta sUryaH kAlavazAda yataH / ata: sAMvatsaraM zrAI karttavyaM mAsacihnitam // mAsacijantu kartavyaM pauSamAghAdyameva hi| yatastatra vidhAnena mAsa: sa prikiirtitH|| asaMkrAnte'pi karttavyamAbdikaM prathamaM vijaH / tathaiva mAsikaM pUrva sapiNDIkaraNantathA / garbha vAISikatye ca mRtAnAM piNDa karmam / sapiNDokaraNe caiva nAdhimAsaM vidurbudhAH // sapiNDIkaraNAdUca yat kiJcit zrAdikaM bhavet / iSTaM vApyathavA pUrta tanna kunnilimbuce" // piNDakriyA sAMvatsarikathAI kacinmalamAsayutAbde cAyavArSikantu na For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aaptttvm| 281 ayodaze mAsi kintu hAdaze mAsautyarthaH / nanu "yasminAzigate bhAno vipatti yAnti maanvaaH| teSAM tavaiva kartavyA piNDadAnodakakriyA" // iti satyavratena sauramAsavizeSacir3itamatAI thAI vihitm| tatazca trayodaze mAsi tatkaraNe mRtAha eva thAI na kRtaM syAdityAha cakravaditi rAzicakne cakravat paridhaman sUryo gatemandatvAmandatvAbhyAM kadAcidekarAzibhogasamAptAvapi mRtatithiM na smRti tithiiyaM vA ekarAzau spRzati yadA na spRthati tadA zrAilopaH sthAt yadA cobhayaM smuthati tadA saMzayaH syAdata: sauramAsacihnitaM zrAI na karttavya kintu mukhyacAndramAsacihnitaM karttavyam / tathAca lghuhaarotH| "indrAgnI yatra hayete mAsAdiH sa prkiirtitH| agnISomo smRtI madhye samAptau piTasomako // tamatikramya tu yadA ravirgacchet kadAcana / Adyo malimluco jJeyo ditIyaH prAtaH smRtaH // tasmiMzca prakate mAsi kuryAt zrAca ythaavidhi| tathaivAbhyudayaM kArya nityamekaM hi sarvadA // zukla pratipadaundrAgniyAgaH kRssnnprtipdygniissomyaagH| amAvAsyAyAM pittsomyaagH| eteSAM pramANaM mlmaastttve'nusndheym| anAdimadhyasamAptikottanAt zukla pratipadAdidarzAnta eva mAsapadasya zaktiH pratIyate / tatazca tathAvidhaM mAsamabhidhAya cakravadityabhidhAnena saure doSaM pradazyaM darzAnta eva mAsi sAMvatsarikaM kAryamitya taM ttraiksyaastihitvlopyorbhaavaat| tatra darzAntasyAnakatvAt kutra zrAimityanadhyavasAye mAsavizeSacihnitamAha pauSamAghAdyamiti sa pauSAdiH kIdRk tasya cAndre vA kathaM zaktirityata Aha yatastatra vidhAneneti vidhAnena shrutyaadinaa| tathAca zrutiH "sA vaizAkhasyAmAvAsyA yA rohiNyA samba For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 zrAdatatvam / dhyate" iti patra vRSarAzibhogyaropiNInakSatrayutAmAvAsyA vaizAkhasyeti pratipAdayantau zrutiH cAndra eva zakti bodhayati saure vaizAkhe tadasambhavAt tathAhi mUryAcandramasoyaH paraH sanikarSaH sAmAvAsyA" iti gobhilAJcandrAkayoskarAzyavasthAnamamAvAsyeti vRhastharavAveva rohiNIyukta vaizAkhasyAmAvAsyAsambhavAt satyacintAmaNau vyaasH| "maunAdistho rvivaissaamaarmbhprthmkssnne| bhavette'bde cAndramAsAzcaivAdyAH hAdazasmRtAH // yeSAM zaklapratipadAdidantiAnAm pArambhaprathamakSaNe AdyakatirUpasyArambhasyAdyasamaye maunameSAdistho ravibhavet abde varSe ta eva zuklapratipadAdidarzAntAzcAndramAsAcaitravaizAkhAdyasaMnnakAH hAdazamAsAH smRtAH hAdazeti na punamalamAse'pi saMjJAntaraM kintu hicaitraadiriti| tathAca jyotiSe "mithunastho yadA bhAnuramAvAsyAiyaM sva zet / hirApAr3haH sa vijJeyo viSNuH svapiti karkaTe" // vayodazA api hAdazasaMjJakA iti vyAsenaupadeziko zuklAdimAse caitrAdeH zaktirabhihiteti / ataeva zrAiviveke maunAdistharaviprArabdhazukla prtipdaadidntikssetraadiriti| evaJca "asaMkrAntamAso. 'dhimAsaH sphuTaH syAt hisaMkrAntamAsaH kSayAkhyaH kadAcit / kSayaHkArtikAdivaye nAnyadA syAttadA varSamadhye'dhimAsahayaM syAt" iti jyotiHzAstroktakSayamAse vyaasotlkssnnsnggtimlmaastttve'nusndheyaa| asaMkrAnta iti asaMkrAnte malamAse prAbdikaM prathakaM sapiNDaukaraNaM sapiNDaukaraNamiti paJcamyarthe prthmaa| sapiNDIkaraNAt pUrva mAsikaM pretasya kArya na tu sapiNDIkaraNAt paraM prAptapiTalokasya pratimAsavihitaM pArvaNaM kartavyaM garbhe garbhavatye puMsavanAdau vAISikatye vaizyasya gobhilAyukta piNDa karmapretapiNDadAnaM punaH sapiNDIkaraNagrahaNaM For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAhatattvam / 283 malamAse'pi mapiNDIkaraNApakarSArtha vADameva zrAddhika svArtha Thak yat kiJcidityanena pAvaNAdisakalAiniSedhaH / sAmAnyato niSedhe'pi maghAtrAhAdeH pratiprasavamAha mAdhavAcArya to vyAsaH / "jAtakamAntyakamANi navAI tathaiva ca / madhAtrayodazauthAI sAdhAnyapi ca Sor3aza candrasUryagrahe sAnaM thAI dAnaM tathA jpH| kAryANi malamAse'pi nityanaimittikaM tathA" iti| jAtakamAntyakammANi jAtakammAnaprAzananAma karaNAni mukhyakAlakartavyAni / anyathA "nAmA. naprAzanaM caur3a vivAhaM maujibndhnm| niSka maM jAta. kamApi kAmyaM vRSavisarjanam // asta gate gurau zukra bAle vRddha mlimlce| upAyanamupArambhaM vratAnAM naiva kArayet" / iti gargavacanavirodha: syAt ataeva "nAmAbajAtakarmANi yathAkAlaM smaacret| atipAte tu kurvIta prazasta mAsi puNyade" // iti gargavacanAntaraM snggcchte| vRSotsarge kAmyeti vizeSaNAt "prazaucAntahitIye'ni yasya notmajyate vRSaH / pizAcatvaM dhravaM tasya dattaiH zrAddhazatairapi // iti maithilatavacanabodhitAzaucAntAt hitoyadinavihitabaSotsargaH kArya ityarthaH / iSTamagnihotrAdi pUrta khaataadi| tathAca jAtUkarNaH "vApaukUpatar3AgAdidevatAyatanAni c| annapradAnamArAmA: pUrtamityabhidhIyate // agnihotraM tapaH satyaM vedAnAM caanupaalnm| AtithyaM vaikhadevazca iSTamityabhidhIyate // nityamekaM hi sarvadeti nityameka kevalaM nityam aharahaH kriyamANaM zrAIna nityanaimittikaM pArvaNavAhAdi ataeva nityasya nityanaimittikasya ca bhedamAha maarknnddeypuraannm| "nitya naimittikaJcaiva nityanaimittikaM tthaa| grAhasthasya ca yatkarma tabidhAmaya putraka // paJcayajJAzritaM nityaM yadetat kathitaM For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 vAhatattvam / hij| naimittikaM tathApyanyat putrajanma kriyAdikam / nityamaimittikaM jJeyaM parvAcAdipaNDitaiH // sarvadA malamAse prkRtmaase'pi| zrAdyathA ti karttavyatAyAM vraahpuraannm| "pAsanaM copakalpeta mantreNa vidhipuurvkm"| mantrastu "atrAsane devarAjAbhyanujJAto vidhAmyatAM hijavayAnugrahAya prasAdaye tvAsanaM gapUtaM jJAnAgnipUrtana kareNa vipra" iti tathA "prAvaraNArthaJca tecchana brAhmaNAya prdiiyte| pazcAdupAnahI dadyAt pAdasparzakare zubhe // santaptabAlukAM bhUmimasikaNTAkitAM tthaa| santArayati durmANi pretaM dddupaanhii|| tilopacAraM kRtvA tu viprasya niyatAtmanaH / nAmagotramudAhRtya pretAya tadanantaram // zIghramAvAhayedbhami davarbhahasto'tha bhUtale" // tacchatrapretAya dattacchatra pradIyate uttarApratipattiH kriyte| pretamityasya tu dadadityabhisambandhAt sampradAnatve'pi santArayatauti sambadhena ktaiv| "apAdAnaM sampradAnaM tathAdhikaraNaM punaH / karaNaM karma kartA ca iyoryoge paraM bhavet" ityukteH| bhUmauti pRthivyAH smbodhnm| manvastu "ihalokaM parityajya gato'si paramAM gatim" iti prayacca strI thA'vikata eva paThanIyaH evamAvAhite gandhapuSpAdauni smrpyet| gndhmntrstu| "sarva: sugandhaH" iti| pussymntrstu| "zriyAdevyA" iti / dhuupmntrstu| vanaspatirasa ityAdi idacca gandhAdisamarpaNaM pretAya gandhAdidAnAnantaraM brAhmaNe kArya lghuhaarotH| "sapiNDaukaraNaM yAvat pretAcAni ssodd'sh| pakvAnnenaiva kAryANi sAmiSeNa hijAtibhi: / vRhsptiH| "vastrAlaGkArazayyAcaM pituryhaahnaayudhm| gandhapuSya H samabhyartha zrAibhIka nivedayet / bhojanaJcAne kavidhi kArayeAjanAni ca" / jAbAliH / For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - yAdatattvam / 281 "piyanantu nivartya mAsike zrAddha eva tu| zrAddha pratirucI caiva mAtApitroma taaini| asapiNDokataM pretamekoddiSTena tarpayet // piyana pitarpaNaM nivatvaM kriyamANe zrAI harahaH kriyamANa ityarthaH / tenAmbughaTabAre mRtAhavihita mAsike tathA viziSTatIrthadravyAdiprAptau pretabAdakaraNe chAyAM mAtApitroma tAni ca asapiNDokta pretamekoddiSTena trpyet| Sor3azavAhAnAM yat patita kRSNa kAdazyAM tat kartavyam / tathA ca mahArota: "zrAddhavighna samutpanne mRtAhA'vidite tthaa| ekAdazyAM prakurvIta kRSNapakSe vishesstH"| vizeSata ityamAvAsyA pekSayA tathA api vighnAdau vidhaanaat| yathA hemAdrikRta SaTtriMzanmata "mAsike cAbdike tvani saMgrApta mRtasUtake / vadanti zuddhI tat kArya darza cApi vicakSaNaiH" / rAjamArtaNDe / "zrAivighne samutpanne antarAmRtasUtake / ekAdazyAM prakurvIta kRSNapakSe vishesstH| zrAddhavighne samutpanne mRtasyAvidite tthaa| amAvAsyAM prakurvIta vadantya ke mnossinnH| atra mRtasUtakopAdAnAt RSyazRGgavacane'zaucapadametat param / yattvantarAmRtasUtake'pyekAdazyAM zrAddhavidhAnaM tat "deye piTaNAM zrAddhe tu azaucaM jAyate ydi| tadazaucavyatIte tu teSAM zrAI vidhiiyte| zucaubhUtena dAtavyaM yA tithiH prtipdyte| sA tithistasya karttavyA natvanyAvai adAcana" // iti RSyazRGgavacanavirodhAt azaucAntadine malamAsAdirUpa vighnAntareNa tadakaraNe vodhyam / ataeva thAiviveke apATavAdya zaucAbhyAmapi patitamekoddiSTamakAdazyAmazaucAnte ca malamAse na kartavya kintu malamAsAvyApta kRSNakAdazyAmavetyuktam / yattu "jAtakammaNi yacchrAddhaM nava For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAItattvam / zrAI tathaiva c| prAtasaMvatsara zrAI malamAse pi tat smRtam / prati saMvatsara zrAhamazaucAt patitantu yat malamAse'pi tat kAryamiti bhAguribhASitam" iti jyotivacanadvayaM tatra pUrvavacanazeSAIsya "asaMkrAnte'pi kartavyamAbdika prathamaM hijaiH" iti laghuhArauta vacanaikavAkyatayAnyAdhimAsaviSayatvAt / "malamAsamatAnAntu zrAI yat prtivmrm| malamAse'pi kartavyaM nAnyeSAntu kadAcana" iti kAlamAdhavauyavata paiThaunasivacanasya malamAsamRtaviSayatvAJca paravacane'pi tadubhaya pAhasvAzaucapatitasya malamAsAmyare kartavyatoktA na tu tadbhivasya anupasthitasya tasya ca rAjamArtaNDe naikAdazyAM kartavyatotaH mRtAhAvidite'pi 'avijJAtamRte amAvAsyAyAM zravaNa divase vA" iti pracetovacanoktAmAvAsyApekSayA vizeSata ityanena kokAdazyA: prAdhAnya pratIyate mRtazabdo'tra mRtAhaparaH anidhitamaraNasyauI dehikAbhAvAditi zrAivivekaH mRtAhanautyeva sUtre pATho maithilapAzcAtyadAkSiNAtyAnAm atrAmAvAsyAyAmiti gamanamAsasambandhinyAM "pravAsavAsare jeyaM tammA sendukSayethava" iti smaraNAditi mitAkSarA etacca mRtadinamAsayorajJAne vakSyamANa vRhsptivcnaat| mRtamAse jAte maraNadinAjAne tu tadIyAmAvAsyAyAM tathA ca hemAdrikAlAdarzanirNayAmRta navyavaImAnatAni vcnaani| vRhaspati: "na jJAyate mRtAhazcet proSite saMsthite sti| mAsazvet prativijJAtastadda" syaanmRtaahni| mRtAhanautyatra yat kartavyamiti shessH| proSita ityanAnakAraNopalakSaNam / mAsAjJAne tithi jJAne tu sa eva "yadi mAso na vijJAto vijJAta dinameva c| tadAmArgazire mAsi mAghe vA tahinaM bhvet| kAlAdarzanirNayAmRtayormArgazira ityatrASAr3haka For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 287 vAhatattvam / rati paatthH| bhaviSyapurANam / "dina meva tu jAnAti mAsaM naiva tu yo nrH| mArgazIrSe tathA bhATe mAghe vA taddina' bhvet| eSu mRtAhAvadhAraNasAnnidhyAnmAmavizeSo grAhyaH / mRtadinamAsayorajJAne tu vRhsptiH| "dinamAsI na vijJAtI maraNasya yadA punH| prasthAnadinamAsau tu grAhyo pUrvoktayA dizA" // pUrvotAyA dizeti yathA maraNa dinamAsajJAne tat grhnnm| tayorekatarAjJAne yathAvyavasthApita tathAnApau ti tena prasthAna dinamAsajJAne tat grhnnm| prasthAnamAsamAtra. jAne tadIyAmAvAsyA pAyA prasthAnatithimAtrajJAne tu mArgazauSAdI tttttithioiti| sandehevAha ymH| "gatasya na bhavehArtA yaavthaadshvaarssiko| pretAvadhAraNantasya kartavyaM mutvaandhvaiH| yanmAsi yadaryAtastanmAsi tadahaH kriyaa| dinAjJAne kulastasya bhASADhasyAthavA kuhaH // evaJca maraNaprasthAnadinamAsAjAne zravaNadivasasya vissyH| prabhAsakhaNDa "mRtasyAho na jAnAti mAsa vApi kthnycn| tena kAryamamAvAsyAM pAI mAghe'pi mArgake" // kathaJcaneti maraNaprasthAnadinamAsatvarUpeNa zravaNadinatvarUpeNa ca kenApyajJAne yacca sarvatra tattanmAsauya kRSNa kAdazyabhAva eba amAvAsyA pAhyA zrAddhavighna iti vcnaat| anyathA tahacanasthamRtAhAvidita ityasya vissyaanupptteH| tasyAhAmAvAsyApekSayA prAdhAnyaM tahacane vizeSa ityabhidhAnAt / __ patitakAdazAhAdizrAddhAnAM kRSNa kAdazya karaNe zrAddhAntaradine karttavyatAmAha hemAdritato devlH| "ekoddiSTe tu samprApte yadi vighnaH prjaayte| mAse'nyasmistithau tasmiMstadA dadyAt prytntH| itthaca laghuhArotavacane mRtAhAvidita ityAdinA yanmAsikasAMvatsarika trAsamekAdamyAM vihitama For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 388 zrAha tattvam / upasthitatvAddine'pi tasyaiva zrAhasya ekAdazyAM karttavyatvaM pratIyate natvamAvAsyAzrAdAderanupasthitatvAt / evaJca RSyazRGgavacane deye pitRRNAM zrahe'zaucamityatra deva ityanena yasya zrAddhasya vighna 'pyavazyandeyatva mukta tasyaivAzaucAnte karttavyatA natvamAvAsyAzrAddhAdeH / tatrAzaucottarazrAddhaprazasta kAlaprApta yathA tithAveva zrAddhamAha zucaubhUtena dAtavyamityAdinA / hi dAtavyamityatra zayanauyavat zrAddhaM dAtumarhatyasmin kAla iti kRtyayuTo 'nyatrApati ahatAvityadhikRtya zaki ca kRtyA ityAbhyAM svAbhyAmahI dhikaraNe kRtyapratyayaH / anyathA pUrva - vacanaparArddhana paunaruktyApatteH / tatazca dAtavyaM zrADapUjya kAlaM madhyAhnAdikaM prApya yA tithiH zucaubhUtena prApyate sA tithistasya zrAsya kattavyA karaNArdA natvanyA kRSNaikAdazI azIcarUpavighna pratokSaNIyA / tatazca zucaubhUtAvyavahitadivasIya zraddhaprazasta kAlaprAptatithikhaNDa niyamAdaprazastakAle'pi tattatithikhaNDa eva zrAddha na tu zuklapace'pi tat dvitIyakhaNDe'nupasthiteH / evaJcAzaucAnte saGgavAbhyantarasamApya tithau zrAi maithiloktaM na yuktam kintu taduttaraprazastakAlaprAptatithAveva ' nanvazauce tu vyatIte vai iti vacanAdazaucAnta iti prayoktara miti zrAddhacintAmaNiH / maivaM yathA mRtAni tu karttavyamityAdinA mRtAhAdernimittatve'pi tattithivizeSatve naivolekhaH / yathA vA tatra vighna ekAdazyAdividhAnAdekAdazyAdirUpeNaiva nimittatvAttathaivollekhaH / tathAvApi tadazauce vyatau tetvityAdinA'zaucAntavihite zrAddhaM zacaubhUtena dAtavyamityAdinA zrAha prazastakAle prAptatithivizeSasyaiva nimittavAttathaivollekho natvazaucAntatvena vyavahAro'pi tathA / 7 atha sapiNDIkaraNam / tatra gobhilaH / "pUrNa saMvatsare www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir O For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAthatattvam / SaNmAse vipace yadaharvA vRDirApadyeta tadahacatvAdakapAvANi satilagandhapuSpodakAni pUrayitvA trINi pitRNAmeka pretasya pretapAtra piTapAtreSvAsiJcati / ye samAnAH samanasaH pitaro yamarAjye teSAM lokaH svadhA namo yajJo deveSu kalpatAm / ye samAnA: samanaso jIvAjIveSu mAmakAH teSAM zrayi kalpatAmasmin loke zataM samAH" / iti etenaiva piNDo vyAkhyAta iti / pUrNe saMvatsare iti mukhyakalpaH / tadazaktau navamo mAsa: saMvatsarAnte visarjana' " navamamAsyamityeke" iti paiThonasivacanAt / tadazaktau SaSTho mAsaH / aartreat tripakSaH tatrApyazaktau zrazaucApagame prathamamAsasya dvAdabhirdinaiI dazamAsikAni zrAddhAni nirvartya vayodazAha: sapiNDIkaraNakAlaH zUdrasya dvAdazAho na tu trayodazAha eva mAsikArthavat dvAdazAhazrAddhaM kRtvA trayodaze'hni vA tat kuryyAt mantravajyaM hi zUdrANAM dvAdaze'nauti viSNuvacanAt / mAsikAditi mAsikArtho mAsi mAsi kriyamANavAdaprayojana pretApyAyanAdi tat yuktaM dvAdazAha kriyamANavAdamityarthaH / yatra tvekAdazamAsAbhyantare'dhimAsapAtastatra trayodazasu dineSu trayodazamAsikAni kRtvA caturdaze'hni sapiNDana' kAryyamiti "saMvatsarAbhyantare yadyadhimAso bhavati tadA mAsikA dinamekaM vaIyet" iti viSNuvAkyAt zUdrasya trayodazadineSu trayodazamAsikAni trayodaze'hni sapiNDanaM dRSTaparikalpanAnyAyAt / evaca zravaddimAtra na dinavRSTiriti mizrokta' heyam / taddhRtaviSNule dinamekaM vaIyediti zruteH / zrAdAdhikyamAha satyavrataH "saMvatsarasya madhye tu yadi syAdadhimAsakaH / tadA trayodaze zrAddha kAryyantadadhika N bhavet / tatrApyazaktI prathamamAsasyaikAca eva dvAdaza 25. 186 For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaaittvm| maasikshitspinnddiikrnnkaalH| "mukhyaM zAha mAsi mAsi aparyAptAtu prti| hAdazAhena vA kuryAdekAhe bAdazAthavA" // iti mriicivcnaat| aparyAptau azaktI Rturmaashym| atra kalpa SaSThamAsikadine paJcamamAsika katvA prathamapANmAsika kRtvA SaSThamAsika kArya tdaaaakrssnyaayaat| na tu tat pUrva pANmAsika vyutkramApattena ca paJcamamAsikamapi pUrvadine mRtatithyabhAvAt evameva vAcaspatimithaH apakarSanimittamAha vyAghraH "prAnantyAt kuladharmANAM puMsAM caivAyuSaH kssyaat| asthitezca zarIrasya hAdazAha: prazasyate // etacca hAdazAhapadaM zAvAzaucAntaratauyadina. mAtraparamiti prAcInamaithilA: ajahat svArtha lakSaNayA svajAtyatAzaucAntaTatauyadinamAnopalakSakamiti aaiprdiipvaahcintaamnnii| tahayamapyayuktaM "hAdazAhena vA kuryAt" iti maraucavacane "hAdazAha zrAI katvA trayodaze'ti vA kuryAt" iti viSNuvacanAbhyAmekavAkyatayA hAdazAha ityasya hAdazA dinaparatvAt kuladharmANAmiti kuladharmaH jyotirAgamAdi. siddhAnantarabhAvinAzaparacakrabhayotpannamlecchadezagamanAdibhinimittairazaucApagame hAdazadinAni Sor3azavADApakarSakAla iti zUlapANyapAdhyAyavyAkhyAnAt marIcinaiva ekAhe hAdazAthavaiti sAmAnyata eva ekaahvidhaanaacc| ataeva ekAhA. pekSayA prAzastyAbhidhAnamapi saGgacchate ataeva prathamamAsasya ekAha eva hAdazamAsikasahitasapiNDIkaraNakAla iti zrAddha vivekaH / atra yAni ekAha karttavyatayA hAdazamAsikavADAnyuktAni tAni zUdreNApi AdyamAsikadina eva kAryANi / navAdyamAsikaM kRtvA tatparadine ekAdazamAsikAnauti neym| evaJca teSAmapakarSe tanmadhyatadantakAlakatanyatayA SaNmA For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAhatattvam / 281 sikaiyasapiNDIkaraNApakarSaH sipratIti sudhIbhirbhAvyam / yadaharvA vRDiriti vRSTirAzAsyamAnaM puMsavanAdi / Apayeta zrAsannA bhavati taddine'pi sapiNDIkaraNam / tathAhi " prAgAvarttanAdahnaH kAlaM vidyAt" iti gobhilagTahyasUtreNa puMsavanAdirUpavRddheryAmaddayAbhyantare vidhAnAt sapiNDIkaraNasya thAparAhna vidhAnAttayoH kAlayoravAdhAya vRddhipUrvadine apakarSaH / nanu sapiNDIkaraNasyAparAhnikatve kiM pramANamiti - cet "aparAhNe tu paiTakam" ityutsargavacanam / kiJca yadyapyadantakaH pUSApaiSTamatti sadAcarum / agnaundrezvara sAmAnyA 'taNDulo'va vidhIyate // iti chandogapariziSTavacane yathA bahUnAmanurodhAttaNDulacarunai kAnurodhAt paiSTacaruH / "viruddhadhasamavAye bhUyaMsAM syAt sAdhakatvam" iti jaiminisUtrAt taddadatrApi bahudevatAkapArvaNAnurodhAdekoddiSTa kAlabAdha iti / evaca saMvatsaramadhikkatya " sapiNDIkaraNantasmin kAle rAjendra tat zRNu / ekoddiSTavidhAnena kAyryantadapi pArthiva " // iti viSNupurANo me koddiSTAMze taditi karttavyatAparaM na tu tatkAlaparam / tathAca pariziSTaprakAza ghRtam / zrAyamupakramya kurvIta sahapiNDatAm / tayoH pArvaNavat pUrvamekoddiSTamathAparam" iti // evaJca zuddhitatvalikhitasyamantakopAkhyAnavat vRddhi nizcitya kRtaM sapiNDIkaraNaM tadAnIM vighna ena vRDDAbhAveSpi prArambhakAlAntaraM pUrNasaMvatsaraM prApya pitRtvaprApakamiti na sapiNDanAntaram / atra " khaH karttAsmIti nizcitya dAtA viprAnimantrayet" / itivanizcityeti utkaTakoTikasabhAvanopalacaNaM bhaviSyatrimittasya karmANaH pratyUhAItvAt / evaJca vRzriA yadarthaM kRtaM tatkarma cet vighnAttahine na kriyate tadA dinAntare tat karmANi kriyamANe tadaGgatvAt punarbuddhi For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 zrAitattvam / zrAI kartavyameva / "pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punH| tadaGgasyAkriyAyAntu nAtina ca takriyA" / iti chandogapariziSTena saanggkrnnaabhidhaanaat| hemAdrikRtaM "pUrNe saMvatsare zrAI Sor3azaM prikiirtitm| tenaiva ca sapiNDatvaM tenaivAbdikamiSyate" // atra pUrNasaMvatsarakriyamANazAhAdayatho bhynirvaahH| tathApakaSTasapiNDa nAdapyubhayanirvAhAna pUrNasaMvatsare prAbdikAntaraM kAryam / evaJca paJcadazanAce kRte'pyuneym| udakapAtrANoti aArthamudakayukta pAtrANi / atra bauNi pitRNAmekaM pretasyeti pAThakramadarzanAt sarvatra chandogAnAM yajurvedinAcca guyAnurodhAt sapiNDaukaraNe pretakarma karaNaM piTakarmapUrvakaM "tayoH pArvaNavat pUrvamakohiSTamathAparam" iti pUrvalikhitavacane zAbdakramadarzanAt devakatya-pikatvayormadhye pretakatyena vyavadhAnasyAyuktatvAJca etena "atha sapiNDaukaraNaM saMvatsaramekaM piNDamuddizya saMvatmarAnse catvAryyadakapAtrANi prayunakti tatvaikaM pretasya bauNi itarebhyaH" ityAzvalAyanadarzanAt sarvazAkhinA sapiNDaukaraNe pretAditvaM maithiloktaM nirastam etaddacanasya tacchAkhimAnaparatvAt kinvarghyadAnapAtre pAThakramAcchAbdakramasya balavatvAt brahmapurANe pretAya dAnAnantaraM "tataH pitAmahAdibhyaH" iti zAbdakramasyAvAdhAyAya pAne gandhapuSpadAnaparyantaM piTapUrvakatA utsarge tu pretapUrvakateni tathA brahmapurANaM caturthyazcAdhya pAtrebhya ekaM vAmana paanninaa| gTahItvA dakSiNenaiva pANinA ca tilodakam // sammAjayitvA pRthivIM ye samAnA iti sAran / pretaviprasya haste tu caturbhAga jalaM kSipet // tataH pitAmahAdibhyastanmanvaizca pRthak pRthak / ye samAnA iti hAbhyAM tajjalantu samarpayet // adhyantenaiva vidhinA pretapAtrAca puurvvt| tebhyacArya nivedyaiva pacAca For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAtattvam | 3 svayamAcamet" // ekaM pretapAtra vAmena anantaraM dakSiNena gRhautveti sambandhaH / ye samAnA iti mantraddayaM paThan pretapAtrastham utsRSTajalaM kumarekhAtrayeNa caturdhA vibhajya bhAgamekaM pretapAvasthaM nalaM cipet dadyAt utsRSTajala piNDa yorvibhAge mantrasya karaNatvaM vyaktamAha zAtAtapaH "nirupya caturaH piNDAn piNDadaH pratinAmataH / ye samAnA iti dvAbhyAmAdyantu vibhajettidhA / eSa eva vidhi: pUrvamarghya pAcacatuSTaye // tataH tadanantaraM tanmantraiH pitAmahAdibhedena virA vRttairyA divyA iti mantraizcakArAt pitAmahAdyutsargavAkyai rayamutsRjya ye samAnA iti dvAbhyAM mantrAbhyAmarthyaM puSpodakaM tajjalaM pretapAtrasthajalaM tenaiva vidhinA pratyekaM pUrvavat caturbhAgarUpaM pretapAttrAt samarpayet tebhyaH pitAmahAdibhyastribhyastasmimizritapuSpa tilodakarUpamarghyaM nivedya tadbrAhmaNahaste prakSipya pacAdAcAmedityarthaH tena pretabrAhmaNahaste utsRjya dattasyaivAya' jalasya tadavaziSTajalasya bhAgatrayaM pitAmahAdutsRSTArthyAMjaleSu mizrIkattavyamiti pratIyate / ataeva dattasyaiva pretapiNDasya mizrIbhAva iti zrAddhavivekaH / yacca na ca " atra daivaM bhojayet prAgevaM daive'ya mantrAdyaJca dattvA gandhamAlyaiH pAtramarcayitvA tazeSaM pitRbhyaH pAtreSu dadyAt" ityAzvalAyanavacane pitRpara daivaM na mizra yediti kalpataru vyAkhyAnAnurodhena maithilokta sarvazAkhinAntathAcaraNaM tantra yuktam zrazvalAyanena kANDAnuzayasyoktAt vahucAnAmeva tathA yuktatvAt na sAmagayajurvedinoH tayoH padArthAnuzayasyoktatvAt zrataeva zrAddhasUtra samatraye mantradarzanAttatraiva mantrAnvayaH pitRdayitAdAvuktaH / vastutastu paurANikatvAt devatAbhya ityasya pAThavata sAdhAraNasmRtikArazAtAtapoktatvAcca vibhAge'pi mantrAnvayo yuktaH ataeva maithilairapi tathA likhitamiti / For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 264 vAcata khm| evaJca pArvaNe prAgutAvacanena zeSaTravyeNa piNDa vidhAnAt tahikatAvapi sapiNDIkaraNe tabiyamAt / yadyapi zeSAbhAve'pi piNDa nivRttirAyAti tathApi yathoktavastvasaMprAptau grAhyantadanukAri yt| yavAnAmiva godhamA bohoNAmiva shaalyH"| iti chandogapariziSTavacanAt mukhyAbhAveSi pratinidhiH zAstrArtha iti nyAyAJca madhvAdyabhAve gur3AdigrahaNavat dravyAntareNApi piNDadAnaM zeSadravyaniyamastu tat samprave drvyaantrtyaagaay| anyathA tadaGgAbhAve karmavaiguNyaM syAt "sahapiNDa kriyAyAm" iti manataH piNDasya pratapiNDena saha mizrIkaraNaM yoti sapiNDaukaraNasamAkhyAsihAthai sutarAntatra tathAcaraNaM pratipattirUpakaGgi eva pratipAdyAbhAve tnnihttiH| pazuyAge lohitaM nirasyati savanirasyati ityAdAvatA ataeva yajJavAsturUpapratipattiyAge'pi yajJo yatra vasati iti yajJavAstu samAkhyAnurodhenAsta takuzavinAze'pi kuzAntarapratinidhirbhaTTanArAyaNairgobhilabhAthe ukta: "prAviSTikata AvApaH" iti gobhilasUtrasya vyAkhyAne'pi prAupyate ityAvApaH pradhAnahomaH sa tu viSTikaddhImAt prAk na pazcAdityarthaH / evaJca mukhyahomatvakate yadi carunaSTo duSTo vA bhavati tadAnyaH pAcyA mukhye kate cennAzaduSTau tadAjya naiva viSTikahoma iti srlaa| etena zeSanAze piNDanivRttiriti vAcaspatimizrota heyam etenAya dAnavidhAnena piNDamizrama prakAro vyAkhyAta uktH| tathAca brahmapurANam / "atha tenaiva vidhinA drbhmuule'vnejnm| piturdattvA tu piNDantu dadyAt bhaktyA tu pUrvavat // dattvA piNDAn piDhabhyastu pazcAt pretAya paarkhtH| tantu piNDa vidhA kRtvA prAnupUrvyAtha snttm| nidadhyAt viSu piND Su evaM saMsarjane vidhiH" / piTabhyaH pipitAmahAdibhyaH For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatattvam / 289 piNDAn datvA pretAya pArzvataH pUrvadeze piNDaM dadyAdityarthaH / taM pretAya dattapiNDam cAnupUrvyA pitAmahAdikrameNa saMsarjane pretapiNDa mizraNe / bhvissypuraannm| "gandhodaka tilairyukta kuryyAt pAtracatuSTayam / ardhyArthaM pitRpAtreSu pretapAtra prsecyet| ye samAnA iti dvAbhyAmetajjJeya' sapiNDanam / nityena tulyaM zeSaM syAdekoddiSTa striyA api / nityenAvazyakena tatakha pArvaNAMze pArvaNena ekoddiSTAMze ekoddiSTe na tatazca zeSamaGgajAta tulyam ekoddiSTamiti ekoddiSTaM taddharmagrAhitvAt sapiNDIkaraNazcetyubhaya param / " etat sapiNDIkaraNamekoddiSTaM striyA api" iti yAjJavalkAvacanaikavAkyatvAt / tena zrAddheSu madhye etacchrAddhaddayaM striyAH karttavyaM natvAbhyudayikazrAhAdi / atra ca vA karttarikRtya iti karttari SaSThauti karttRtva niyamaH / vRddhizrAddhAdau strINAM bhojanadarzanAtra bhoktRtvaniyamaH / " pitari pUrva mRte taddarSAbhyantare pitAmahe prapitAmahe mRte yathA karttavyaM tathAca indogapariziSTe kAtyAyana: "pituH sapi - tAM kRtvA kuryAnmAsAnumAsikam / asaMskRtena saMskAya pUrvI paucaprapaucakaiH / pitarantava saMskRryyAditi kAtyAyano 'bravIt / pApiSThamapi zuddhena zuddha pApakkatApi vA pitAmahena pittara kuryyAditi vinizcayaH / pituH sapiNDatAM kRtvA pratIbhUtayorapi pitAmahaprapitAmahayoH sattva e pratimAsavihita pArvaNaM pitRvaca prapitAmahAtihaprapitAmahAnAM karttavyaM natu tayoH sapiNDIkaraNApekSA kAyyA nanu sapiNDanenAsaMskRtAbhyAM saha piNDaH kathaM sapiNDanAMkhya saMskArastasmAttadarthaM tayoH sapiNDIkaraNamapakarSaNauyaM pitureva vA sapiNDanamutkarSaNIyamityata zrAha / asaMskRtAviti / utkarSApakarSo For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 ghAitattvam / na kAryAvityanena vacanenoktA kathamasaMskRtena saha saMskAra ityavAha pApiSThamapauti pApiSThamavata sapiNDIkaraNaM zuddhana kRtasapiNDaukaraNena pitAmahena pApakatA prakRta sapiNDokaraNenApi zuddhaM kuryAditi zAstra nishcyH| atovacanabalA. dadoSa iti tAtyayam atra tu pretIbhUtapitAmahena pituH sapiNDa ne pitAmahasyaikoddiSTameva / "amapiNDIkata pretameko. ddiSTena tarpayet" iti prAgutajAvAlavacanAt evamanyatrApi yodhya vRddhaprapitAmahasya pretave tena saha ma kAryamiti taatprym| atra mAtuH sapiNDane khazarAya'zvazurayoH piNDau kushairaacchaadyau| tathA ca gAyaH patinaikena kartavya sapiNDIkaraNaM striyaaH| sA gatA hi mRtaikatvaM kuzairantarayan pitRn / zvazurasyAgrato yasmAcchiraH prcchaadnkriyaa| putrairdarbhaNa sA kAryA maaturbhyudyaarthibhiH| antarayantItyarthe antarayanviti liGga vyatyayena puMstvamiti hlaayudhH| paravacana gobhilAhasUtrabhASthakatApi likhitm| ataeva pravrajite patite vA pitari mRte'pi na pitAmahAdibhirmAtuHsapiNDIkaraNaM kintu pitAmadhAdibhireva / "khena bharnA sahaivAsyAH sapiNDIkaraNaM striyaaH| ekatvaM sA gatA yasmAJcarumanvAhutivrataiH / tasmin mati sUtAH kuryaH pitAmahyA sahaiva tu" // ityatra tasmina stiitishaadvaanhrbuplkssnnm| ataeva "tasyAJcaiva jIvantyAM tasyA: khauti nizcayaH" iti laghuhArote na zvazrUjIvane tasyAH zva zroktaM na tu zvazureNeti kcidpyuktaam| evaM pitAmahyAdibhirmAtuH sapiNDIkaraNe'pi sAmagena "ye cAtra vAmanu yAMzca tamanu tasmai te svadhA" iti mantro na pAThyaH mantraliGgavirodhAt ataeva Abhyudayike mArapakSe zrIdattAdibhirmantrAntara For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAtattvam / 287 likhita' na tu ye cAtratvAmiti vastutastu prAbhyudayike chandogAnAM mAtRpakSa eva nAstauti vacyate / evaJca " arthaM fuepAtreSu pratapAtra' prasecayet / ye samAnA iti dvAbhyAM zeSaH pUrvavadAcaret / etat sapiNDIkaraNamekoddiSTaM striyA api iti yAjJavalkana pArvaNaikoddiSTa vikRtaubhUta puMsapiNDanAtidezAt taddikRtIbhUtastrau sapiNDane'pi ye samAnA iti mantrayasya pArvaNoktaye cAtratvAmiti mantrasya ca liGgArthasamavetatve'pi prakRtyarthasya samabetArthatvAt pAThaH" / tatazca " mAtAmahAnAmapyevaM zrAddha kuryyAddicakSaNaH / mantro hena yathAnyAyaM zeSANAM mantravarjitam" ityanena yaccheSANAM mantravarjana mityukta tat "zuddhantAM pitAmahAH" ityAdi prakRtyUha yogya mantravarjanaparamiti prAguktaM mArkaNDeyapurANam / "sarvAbhAve striyaH kuryya: svabhartRNAmamantrakam / tadabhAve ca nRpatiH kArayet khakuTumba vat / strINAmapyeva mevaitadekoddiSTamudAhRtam / mRtAhani yathAnyAyaM nRNAM yaddadihoditam" / striyo'tra asavarNor3hA pariNatAveti zrAivivekaH / savarNor3hAyA: putrapautraprapaucAvabhAva eva vidhAnAt / yathA zaGkhaH / " pituH putreNa karttavyAH piNDadAnodakakriyAH / tadabhAve tu patnI svAttadabhAve sahodaraH" / strauNAmiti tu sampradAnaparam / svaukarttRkatvasya pUrvAI evoktatvAt / evamevAmantrakamityartha iti zrAvivekaH / zratra striyAM ityasyAsavarNor3hA aparipotAcaratvavyAkhyAnAt strauNAM mantraniSedho'pi tat sampradAnakAha vAvagamyate / na tu strIsampradAnakamAtre | kalpatarau tu strINAmapyevamiti yAdRzena sambandhena pitRvyatvAdinA puruSAmekAdazAhAdivAkha tAdRzenaiva sambandhena strINAmetat karttavyamiti / etaddadyAkhyAne strosampradAnakA sutarAM For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 thAhatatvam / mantrAH paatthyaaH| yAjJavalkyenApi samantrakamekoddiSTa sapiNDaukaraNotA etat sapiNDIkaraNamekoddiSTa striyA apo. tyanena striyA api tathaivottama / "mAtuH sapiNDIkaraNaM pitaamhyaashoditm| yathoto naiva kalpana putrikAyA na cet sutaH" iti chandopapaMriziSTenApi yathokto naiva kalpana ityanena mantrAdikaM sarvamasidiSTa vyavahAro'pi ttheti| amantraka strokartakamantrapATharahitam "amanvA hi striyo matA" iti vaudhAyanena saamaanyto'bhidhaanaat| na tu braahmnnkrtkmntrpaatthrhitprm| tathA ca vraahpuraannm| "ayameva vidhiH protaH zUdrANAM mnvvrjitH| amantrasya tu zUdrasya vipro mantreNa gRhyate" // anAmantrasyeti vizeSaNasya yAvada mantravyAsyarthatvena paribhASArUpatvAtra pratAvamAtrasya viSayaH / na vA zUdrakartRkazvAimAtraviSaya: kintu strIkartRkazrAimapyastha vissyH| vyaktaM braahm| "strobhivAvaravaNaca bAI viprAnuzAsanAt / mantravahidhipUrvantu vahnipAkavivarjitam" / viprAnu. zAsanAt viprpaatthnaat| mantravamantra yuktam / vahnipAkaviva. jitmitysvrnnstrokkthaaiprm| patikakabAhe'pi patnayAH pAkAdhikAradarzanAt tathAca chandogapariziSTaM "zAkacca phAlgunASTamyAM svayaM patnapathavA pcet"| panautvaJca savarNor3hAyAH jyeSThA patnauti vcnaat| jyeSThAmAi mnuH| "yadi khAsa parAzcaiva vinderan yoSito hijaaH| tAsAM varNakrameNaiva jyeSTha pUjA ca vezma ca" // kuveroyaadhyaaydhRtm| "asaMskRtapramo. tAnAM pitA na shraahmaacret| yadi nahena kurvota sapiNDokaraNaM vinA" // prasaMskRtapramotAnAm anupanautamRtAnAm / laghuhArota: "putreNaiva tu karttavyaM sapiNDaukaraNaM striyAH / puruSasya punastvanye bhATaputrAdayo'pi ye" // AdizabdamAdhA. For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Aitatvam / raTa mAha sa ev| bhrAtA vA bhrATaputro vA sapiNDaH ziSya eva baa| sahapiNDa kriyAM kRtvA kuryAdabhyudayantataH // bhrAtA vA iti vAzabdAt mAtrapekSayA pradhAnatvena pUrvAdhikAriNAM dauhitrAntAnAM smuccyH| ataeva sapiNDatvenaiva bhrAtatputrayoradhikArasiddhau pRthagupAdAnaM praadhaanyjnyaapnaarthm| "mahAgurau pretIbhUte vRddhikarma na yujyate" iti zUlapANilikhitavacanena "pramautau pitarau yasya dehastasyAzucirmavet / mApi daivaM na vA paivaM yAvat pUrNA na vatsaraH // iti devIpurANavacanena ca pretIbhUtamAtApiTakasya saMskartuH pretaubhUtamAtApitakasya saMskAryasya pratIbhUtamAtApiTakAyA anadAyA: kanyAyAca vaidikakarmakartRtvakarmatvAnahatvena tat parIhArAya "yadaharvA vRdirApadyeta" ityanena pUrvadine sapiNDanaM katvA pitrAdiH paradine abhya dayaM nAmakaraNAdikaM kuryyAt / jar3hAyAstu "patireko guruH strINAm" iti vacanokta kapadena patyureva mahAgurutvAbhidhAnAt tat pratatvamAve tasyAH krmaandhikaarH| evaJca pihamAnormahAgurutvavyAvRttestayomaraNe kar3hAyA na karmAdhikAraH / pracAbhyudayasapiNDanayorAnantaryamAtra yA pratyayArthaH na tvekkrtktvmpi| anyathA sapiNDanAdhikAriNyAH patnayAH sattve abhyudayAdikAriNo bhrAtaH mpinnddnaadhikaaraapttH| yathA "nAniSTvA tu pitRRn zrAddhaiH karmavaidikamArabhet" iti zAtAtapavacane piTakartakadina zrAdvAnantarameva putreNa vivAhaH kriyte| na tu putreNa zrAhA. ntaraM kriyte| patra puruSasya punastvanye ityanena putravat zithAntarasya sapiNr3ane sAmAnyato'dhikAraH pratipAdanAt abhyudayaM vinApi puruSasya sapiNDanaM prtiiyte| "sahapiNDa kriyAM kAlA kuryAdabhyudayaM ttH"| iti sapiNDIkaraNAt pUrvamanyu For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 200 vAcatattvam / dayAbhAvArthaM natvabhyudayasattva eva sapiNDIkaraNArthamiti / yatta " yAni paJcadazAdyAni aputrasyetarANyapi / ekasyaiva tu dAtavyamaputrAyAca yoSitaH // iti chandoga pariziSTayaM sapi NDaukaraNetarapaJcadazazrAha vidhAyakaM tacchiSyapayryantAbhAve puruSasya bodhyam itarANi ekoddiSTavidhAnenaiva yAni prAptAni pratyAbdikavAddAni tAnyeva dAtavyaM dAtavyAnItyarthaH / aputrAyAzceti cakAro'nuktasamuccAyakaM patirahitAyA iti samucinoti / " zraputrAyAM mRtAyAntu patiH kuyyAt sapiNDatAm" iti paiThaunasivacanaikavAkyatvAt / atra kandogapariziSTaputrAyAH paJcadazazrAvavidhAnAt "sapiNDIkaraNantAsAM putrAbhAve na vidyate" iti mArkaNDeyapurANAJca bAlakaputrasattve sapiNDIkaraNama anyenApi karttavyamiti pratauyate / evaM patiH kuryyAdityatrApi patisattvamAtra vivazcitam / tena patitapravrajitapatisattva'pi Ur3hayA duhitA sapiNDanaM kAryam atra "sarvAsAmekapatnInAmekA cet putriNaubhavet / sarvAstAstena putraNa prAha putravatImanuH" iti manuvacane sapatnIputrasya putratvAtidezAt tatsattva'pi strINAM sapiNDanaM maithileza tantra prAguktalaghuhArItavacane putreNaivetyevakAreNAtidiSTaputraniSedhAt ataeva taduttarAI vATaputropAdAnaM saMgacchate / anyathA bhrAtRputrasattva " yadyekajAtA bahavo bhrAtaraH syuH sahodarAH / ekasyApi sUte Ate sarve te putriyo matAH // iti vRhaspativacanena putratvAtidezAt bhrAtRputrasya putratvAdidezenaiva pitRvyayAdhikAraprApte araputradAnaM vyarthaM syAt putratvAdidezaphalantu tatsava putrAntarAkaraNaM punnAmanarakatrANaJca / 1 laghuhArItaH / " sapiNDIkaraNAntAni yAni zrAddhAni bror3aza / pRthava sutAH kuryuH pRthag dravyA api kvacit // For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAdatattvam / pretasaMskArakammANi yAni bAhAni ssodd'sh| yathAkAlantu kAryANi nAnyathA mucyate tataH // pRthagvyA api vibhaktadhanA api pathak na kuryuH sutarAmapRthagdhanAH pRthak na kuryu: kinvapRthak kuryuH atra vizeSayati mriiciH| "mRte pitari putreNa kriyA kAryA vidhAnataH / bahavaH syuryadA putrAH piturekanavAsinaH // sarveSAntu mataM kRtvA jyeSThenaiva tu yat kRtam / dravyeNa cAvibhaktI na sarvaireva kRtaM bhavet // putreNetyavizeSAt sarveSAmadhikAra prApte jyeSThasya sAkSAt kartavyatAmAha bahava iti| jyeSThenApi sarveSAM bhrAtRNAmakaraNenaiva karaNaM bhavatu iti mataM jAnaM kavA vibhaktAtve dravyasaMzleSeNa ca kRtaM karma sarvaireva katameva bhvet| tadAnIM dravyAsaMzleSeNa ca tasmAt dravyaM prAptavyamiti kRtvA kartavyam / yadi tena tanna parizudhyate tadA sa RNI bhavati pratyavAyo ca bhvtiiti| na tu tena zrAddhA. taraM kartavyamiti bAivivekoktaM yuktam / pRthaG naiva sutAH kuryurityanena pRthakkaraNasya paryudastatvenAnadhikArAt / yathAkAlamiti prazaucAntahitauyadinahAdazamAsamatatithi ekA. inyuunssnnmaashitysNvtsressu| na ca vidhAnasAmarthyAdeva tattatkAlaprApteranarthakamidamiti vaacm| tattat kAlAnAM hAdazAhAdyapacayA praadhaanybodhnaarthtvaat| atra "pAnantyAt kuladhammAyAM puMsAdhavAyuSaH kssyaat| asthitezca zarIrasya bAdazAhaH prazasyate // iti vyAghravacanoktaprazasyata ityanena kulAcArajyotiHzAstrAdi-ghAtajhaTiti-maraNarASTropalavAdimlechadezAdigamanAnusArAdeva sapiNDIkaraNApakarSe hAdazAhA. pecayA prAgutanavamamAsAdigauNakAlaparigrahaH athavA yathA. kAlamityAdeyaMdaharvA hirApadyataityanenAvazyakanAmakaraNAdivRArthamevApakoM natvanAvazyakaSTapUrtAdyarthApakarSaH kArya iti For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 302 zrAtattvam / tAtparyam / ataeva laghuhArItena "tathaiva kAmyaM yat ka vatsarAn prathamAhate" / ityanena kAmyasyApakarSanimittatA nAstItyuktam / yadi tvAvazyakadRddhinimittenApakarSaH kRtastadA dRSTapUrvAdi kAmyaM vatsarAbhyantare'pi karttavyamiti zrAddhaviveko'pyevaM yadyapi gobhilasUtrAdau sapiNDIkaraNasyaivApa karSaH prAguktastathApi sapiNDIkaraNApakarSe tat pUrvakarttavyazrAnAmapi tadAditadantanyAyAdapakarSaH / "sapiNDIkara - yAntA tu jJeyA pratakriyA budhaiH" iti zAtAtapavacane pretakriyAyAH sapiNDIkaraNAntatvaM pratIyate / atra vRddhinimitta' vinA sapiNDanApakarSe kRte pUrNa saMvatsarakAlaM prApya pretatvaparauhAramA viSNudharmottaram / " kRte sapiNDIkaraNe naraH saMvarAt param / pratadehaM parityajya bhogadehaM prapadyate // vRddhinimittakasapiNDIkaraNApakarSe kRte tatkSapAdeva pretatvaparIhAraH tadartha evApakarSAt evaJcAnyanimittApakarSa vRddhikAla prApya tatvaparauhAra: tatkAlasya pUrNasaMvatsarakAlatukhyatvAt / "zrarvAk saMvatsarAt vRDau pUrNe saMvatsare'pi vA / ye sapiNDokRtAH pretA na teSAntu pRthak kriyA" iti zAtAtapavacanAt / atha sAMvatsarikA' taba / gobhilaH / " zrata UGgha saMvatsare saMvatsare pretAyAnnaM dadyAt yasminnahani pretaH svAditi" / zrata UI sapiNDIkaraNAnta zrAvanimittAdAdya saMvatsarAdUrddha saMvatsare saMvatsare prativarSa yasminnahani sRtastasminnahani mRtAya dadyAt / vyAghraH / " pratisaMvatsaracaivamekoddiSTa mRtAni" / etena sapiNDIkaraNApakarSe zrAdyasaMvatsare'pi mRtAhe mAhAntaraM karttavyamiti maithilota heyam / vyaktamAha hemAdriSTatavacanam / "pUrNe saMvatsare zrAda Sor3azaM parikIrttitam / tenaiva ca sapiNDatvaM tenaivAvdikamiSyate" // catra pUrNa saMvatsara kriyamANa - For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 303 vAhatattvam / zrAddhAdayathobhayanirvAhastathA pakkaSTasapiNDoka ra patrAcAdapyubhayanirvAhI na pUrNasaMvatsare prAbdikAntaram / evaM paJcadazazrAce'bhyutreyam / matsyapurANam / "tataH prabhRtisaMkrAntAvuparAgAdiparvasu / tripiNDamAcaret zrAjamekoddiSTaM mRtAni" // tataH pretatvaparIhArAt tripiNDa traipuruSaM nirupapadamRtAhazabdaH sRtasambandhimAsapacatithivizeSaparaH / upapadAttu kacitithivizeSamAtraparaH / yathA mRtAhe pratimAsaM kuryyAdityAdau / 1 zaGkhaH / "sapiNDIkaraNAdUrddha yatra yatra pradIyate / tatra tatra vayaM kuryyAt varjayitvA mRtAhani // zramAvAsyAM cayo yasya pretapace'thavA punaH / sapiNDIkaraNAdUrddha tasyoktaH pArvaNo vidhi : " // trayaM sampradAnAnAM vayaM kuryyAt cibhyo dadyAdityarthaH / mRtAhaparyudastatridaivatatvasya pratiprasavamAha amAvasyAmiti pretapaco'tra piDhapacaH zrazvayuk kRSNapaca iti yAvat na tu kRSNapacamAtra kRSNapakSa sAmAnyaparatve'mAvAsyApadavaiyarthyApatteH pitRpakSaM vizeSayati hemAdrimAdhavAcAryyaSTataM nAgarakhaNDam | " namo vAtha nabhasyo vA malamAso yadA bhavet / saptamaH piTapacaH svAdanyatraiva tu paJcamaH // wa zrAvaNa bhAdrayoranyatarasya malamAsatve ASAr3hApecayA saptamapacasya pitRpacatvAt / atra mRtasyaiva pretapacanRtatvaM na tu malamAsabhAdra kRSNapacamRtasya / tatazca tatra mRtasya varSAntare'zvayuk kRSNapakSe'pi tacchrAddakaraNe ma pArvaNaM kintva koddiSTamiti / atra pArvaNo vidhi: pArvabeti karttavyatA kai kohiSTavidhiriti navyavarddhamAnaprabhRtayaH / tanna pUrvavacanoktatre puruSikasya mRtAhe paryyudastasya pArvaNo vidhirityanena pratiprasavAt tasmAt sadaikohiSTa vaipuruSikaM na tu SATpauruSikaM "karSasamanvitaM muktA tathAdya zrAiSor3azam / pratyASTrikacca zeSeSu piNDAH syuH Sar3iti sthitiH // iti For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 304 vAhatatvam / chandoga pariziSTavacanena pratyAbdika vyatirekeNa SaTsaMkhyAmiyamAt evamamAvAsyAdimaraNanimittena mAturapi pratyAdikaM pArvaNavidhinaiva " aputrA ye mRtAH kecit striyo vA puruSAca ye / teSAmapi ca deyaM syAdekoddiSTaM na pArvaNam" // iti Apastambavacane zraputrA iti vizeSaNopAdAnAt saputrANAM pArvaNAbhyanujJAnAt / etaca mAtrAdivitayadaivataM kAryam / mAtra pitAmaha prapitAmahI ca pUrvabat brAhmaNAn bhojayitvA ityanvaSTakAyAM tathA darzanAt zravasAnadinanimittatvena pArvaNavidhinA chandogairapi mAcAditrikANAM zrAddhaM karttavyaM na yoSitAH pRthagdadyAdavasAna dinAhate" / iti chandogapariziSTavacane vizeSataH prtiprsvaat| evaM sapiNDIkaro'pi / etaca mRtAhapArvaNaM mAtApitrosvi / tathAca hemAdriSTatakAtyAyanavacanaM " sapiNDIkaraNAdUrddha piboreva hi paarvnnm| piDhavyabhrAtRmAtRNAmekoddiSTaM sadaiva tu // mATapadaM sapanImA param / sapanImAnityatra mAtRpadasya rAjadantAditvAt paranipAta: sataca vAkye mAtRsapatnoti na prayojya kintu sapanImAta mAtarityAdikam / evaM sAgnikaurasacetrajAbhyAM mRtAhe pArvaNaM karttavyam / "zraurasakSetrajau putrau vidhinA pArvasena tu / pratyabdamitare kuryyara koddiSTa sutA daza // iti jAvAlavacanasya "yatna yatra pradAtavyaM sapiNDIkaraNAt param / pArvaNena vidhAnena deyamagnimatA sadA" iti matyapurANavacanasya caikavAkyatvAt / uzanA ca / "pratyabda darzavacchrAiM sAgniH kurvIta vai dvijaH / ekoddiSTaM sadA kuryyAviragniH zrAddhadaH sutaH // catra prAguktayuktyA pretAsya ekoddiSTatvAbhidhAnAt sAMvatsarikA yadekoddiSTapadamuktaM tat pretazrAdadhagrAhitvArtham / tatakha yogyatvAdekArSyAdilAbhaH na tu yathA pretazrADo piDhazabdasyAne For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAitastvam / pretatadoha tathAnApati vAcaM sAMvatsarika pretavAbhAvAttathA. vidhaanaanupptteH| evaM pratisAMvatsarikalAI sambandhArthakapadaM bhAzoH prArthanaM zeSabhojanaca krtvym| ___ rajakhalAyAM vizeSayati gotamaH / "aputrA tu yadA mAyA samprApte bhrturaabdike| rajasvalA bhavet sA tu kuryAttat paJcame dine"| kuryyAcchAhamiti shessH| yattu zrAvacintAmaNau / ekohiSTaM vaivarNikena sihAbrena krtvym| "ekoddiSTantu kartavyaM pAkenaiva sadA svym| prabhAva pAkapAtrANAM tadahaH samupoSaNam // iti laghuhArItavacanAt pAkapAvAbhAvaH pAkasAmagrAbhAvopalakSakaM tadApi nAmazrAIkintapoSaNameka baaisthaaniiymityrthH| vayamityabhidhAnAdapATavAdinApi nAnyadvArA kArayitavyam ataeva upavAsenaiva thAisthAnauyena tadakaraNaprAyazcittena vA kRtakRtyatayA zrAddhavighna ityAdivacanAdapi naikAdazyAmanuSThAnamiti tn| piprajAtatvenaikAdazyAM tadanuSThAnasya yuktAtvAt / anyathA Sor3azavAhAdhikAriNaH kadAcittathAtve "yasyaitAni na dIyante pretavAdAni Sor3aza / pizAcatvaM dhruvaM tasya dattaiH zrAdazatairapi" // iti yamavacanena Sor3azavAhAbhAve pretatvaparIhAro na syAt tasmATupavAso na zrAddhArthaH kintu tadAnIntanAkaraNaprAyazcittArthaH yathA khakAlAkRtasaMskAra prAyazcitta kalA kAlAntare tat karaNaM tathAtrApi tahine upavAsaM kRtvA ekAdazyAM zrAI krtvymiti| ekoddiSTa' nAnyadvArA kAryamityatrApi govajetaratvena vizeSaNIyaM "na kadAcit sagotrAya bAI kAryamagotrajaiH iti pretabAI bra puraannaat| atra hi nAgovajasya sAkSAt kartRvaM niSihAte sagotrAyetyasambandhApatteH tasmAdagotrajaiArabhUtaiH sagotrAya thAi na kaarymityrthH| tathAca paryudAsapakSe gobajahArA For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 vAcatattvam / kArayitavyamirti suvyaktameva prasanyapace tu bhagovajavizeSayakharasAt govajalAbhaH / pretabAdhamagrAhitvAt sAMvatsarikaapi tatheti zrAvivekaH / kalpataruratnAkarayostu svagovAyeti paThitaM khamAtmoyaM gotraM yasya sa khagovaH vidyamAnagotra ityarthaH / yasmai zrAddhaM karttavyaM tasya khagovaje vidyamAne'nyagovajena saMghAtAntargatena rAjJA zrAiM na kArayitavyamiti vyAkhyAtaJca / etanmate'pyaduddhivAdI nAma sagovatve'pi na niSedhaH / vastutastu tat pAThe'pi karmadhArayApekSayA bahuvrIherjaghanyatvAt khamAtmoyaJca tat gotrazceti ta anyagovajadvArA bAI na kAyryamityarthaH / ato laghuhArItavacane svayaM padaM khagoaparam / anyathA brahmapurANoktAgovanapadasvagotraparam vaiyarthyApatteH / evaJca bhaviSyapurANaprabhAsakhaNDayoH / mRtAhani pituryastu na kuyAt shraahmaadraat| " mAtuzcaiva varArohe vaktazante mRtAni / nAhantasva mahAdevi pUjAM gRhAmi nohariH" // marIciH / " patitAjJAnino mUrkhAstriyo'tha brahmacAriNaH / mRtA haMsamatikramya cANDAleSvabhijAyate" / ityAbhyAM kAlamAdhavIyadhRtAbhyAM vacanAbhyAM sAMvatsarika zrAhasya mhatAha karttavyatve nAvazyakatvAt bhaviSyanmRtA he svayaM karttavyatvasambhAvanArahitena mRtAhAt pUrvakAle'pi pratinidhauyate / " pracipyAgniM svadAreSu parikalpayatrtvijaM tthaa| pravaset kAyryavAn vipro hathaiva na ciraM kvacit // iti chandoga pariziSToktasAyaM prAtarhomapratinidhivat / evaM sati pratinidhyakaraNa eka ekAdazyAM kriyate / na ca pAkasyAGgatvena pradhAnatithikattavyatAniyama iti vAcyam / " vratopavAsaniyame ghaTikaikA yadA bhavet / sA tithiH sakalA zeyA pibarthe cAparAhniko" iti vacanena muhartamAtralAbhe'pi karttavyatopadezAt tadAnIM For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAcatatvam / pAke tdsmbhvaat| evamudIcyAGgazeSabhojane'pi na tabiyama iti| pathAbhyudayikazAham / tatra gobhilaH / "prathAbhyudayike bAI yugmaanaashyet| pradakSiNamupacAra: Rjavo darbhAH yastilArthaH sampanamiti hRptipraznaH dadhivadarAkSatamitrAH piNDA nAndomukhAH pitaraH prIyantAmiti daive vAcayitvA nAndaumukhebhyaH pilabhyaH pitAmahebhyaH prapitAmahebhyo mAtAmahebhyaH pramAtAmahebhyo vRhapramAtAmahebhyazca prauyantAM na vadhAca prayunauta" iti| prAbhyudayika abhyudayanimittake abhyudaya iTalAbhaH vivaahaadiH| tadartha zrAI praabhyudyikm| sasa bhUtabhaviSyabhedena hividhaM tatra bhUtaM putrajanmAdi bhaviSyat vivAhAdi evaJca zrAivivekAdI zrAdabhedagaNane vRdizAdatvena kamAGgatvena ca yadubhayatvamukta tadubhayamevAbhyadAyakatvenopapanna tenAbhilApe pAbhyudayikazrAimiti prayojyam patra yavaistisArtha ityanena pArvaNavAhaprAptatilasthAne yavavidhAnAdAbhyudayikasyApi pArvaNaprakatikatvaM prtiiyte| anyathA tilArtha ityupAdAnaM vyarthaM syAt / tatazca pArvaNaprakratikatvena pitreyugmabrAjhaNaprApto tabirAsAya piTapakSe brAhmaNayugmatvopadezaH deve yugmatvasya pArvaNaprAptavAna tadarthopadezaH "apasavyaM tataH kRtvA pitRnnaamprdkssinnm"| iti yAjJavalkAvacanena devakamA. nantaraM piTakarmakaraNe prAptavAmopacAranirAsAya pradakSiNamupacArastena devapiLakarmakaraNAya dakSiNAvartena mantavyaM higurubhumnavanirAsAya Rjavo darbhA iti RjutvopadezaH batAH stha ityanena haptiprazna sampannamiti praSTavya yogyatvAt susampanna miti prokta vakSyamANa chandogapariziSTavacanAJca susampamityutaram etddbhmybaamspo'pyvaadhittvaadaacym| dadhivada For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 vAhatatvam / rAcatamizrA ityanena dadhyAdimizraNa mAvazyakam pacato yavaH " akSatAzca yavAH proktA bhRSTAdhAnA bhavanti te" iti bhaTTanArAyaSaSTatAt ataeva vacyamANaindogapariziSTavacane'catamanakA saMyojyayava karka khudadhibhiriti niHsandigdhatvamuktam / svadhAvAcana praznanivRttaye nAndaumukhAH pitaraH priyantAmityupadezaH na svadhAM vAcayiSye iti pitRpakSa eva praznaH ataeva tatrivRttaye deva iti devapace nAndomukhAH pitaraH prauyantAmiti praznaH / uttaraca prauyantAmiti tataH pitRpakSe svadhAvAcanasthAnIyatvena vRddhapramAtAmahebhyazceti cakAranirdezena ca svadho'yatAmitivat pratyekameva prauyantAmiti pRcchet / pratyuttaracca astu svadhetivat tantreNaiva prauyantAmiti patra nAndomukhAH pitara ityAdi nAndomukhebhyaH pitRmyaH iti nirdezena ca nAndomukhaM pitRgaNamiti viSNupurANena ca mAtAmahebhyava tathA nAndaumukhebhya eva ceti brahmapurANe ca nAndomukhapadazrutestaddizeSaNaviziSTasyaivAbhyudayike devatAtvaM tatazcAtrApi prauyantAmitivAndomukhebhyaH pitAmahebhya ityAdivAcyaM na tu nAndImukhavizeSaNazUnyaM pitAmahebhyaH prauyantAmityAdi piTadayitokta yuktaM nAndaumukhebhyaH pitRbhyaH prIyantAmityatrAnvitasya nAndaumukhebhya ityasya pitAmahebhya ityAdAvananvayitvena prAgutayuktyA prAptasya nAndomukhavizeSaNasya pitAmahebhya ityAdAvaprApteH / etenAtra maithiloktaM tantratA vidhAnamapi nirastam / pAvayavat svadhAprAptaH tannirAsAya na svadhAM prayujjauteti patra vizeSAdabhilApe mantre ca svadhApadanivRttiH / abhilApe nama iti brUyAt / " amukAmuka gotraitattubhyamannaM svadhA namaH" / iti brahmapurANe yA svadhA namaH padayostyAga bodhakatvena vikalpAdavAbhyudayike svadhAniSedhAnrama evAnveti / pitRna For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaahtttvm| pyatra devavadityanenApi pAvaNokta vizvadevapakSIya nama evaM pratIyate / na tu maithiloktaM svAheti bAhe tathA prayoge prmaashaabhaavaat| evamAkhalAyanagRhye yavo'sauti mantre tu pudhyA iti zrutemantramAtre svadhApadasthAne puSTipadaprayogaH / ataevaM "vadhayeti padasthAne pudhyAzabdaM vdedih| pitRnitipadAt pUrva badevAndomukhAniti" iti vacakArikA pradarzanAt chandogapariziSTaM kAtyAyana: "karmAdiSu tu sarveSu mAtaraH sgnnaadhipaaH| pUjanauyAH prayatnena pUjitAH pUjayanti tAH / pratimAsu ca zanAsu likhitA vA pttaadissu| api vA kSatapujJeSu naivedozca pRthagvidhaiH // kudyalamnAM vasordhArA saptavArAn kRtena tu| kArayet paJcavArAn vA nAtinIcAM nacocchritAm / pAyumAniti zAntyarthaM nazA tatra smaahitH| Sar3abhyaH pilabhyastadanuvAdadAnamupakramet // vaziSThotavidhiH kasno draSTavyova niraamissH| prataHparaM pravakSyAmi vizeSa iha yo bhavet // prAtarAmantritAn viprAn yugmaanubhytstthaa| upavezva kuzAndadyAt Rjunaiva hi pANinA // tathA "nipAtI na hi savyasya jAnuno vidyate kvacit / sadA paricarabatyA pitRnapyatra devavat // piTamya iti datteSu upavezya kuzeSu tAn / gotranAmabhirAma nvA pitRna pradApayet // mAtrApasavyakaraNaM na pitra tomissyte| pAtrANAM pUraNAdauni devenaiva tu kaarvet|| jyeSThottarakarAn yugmAn karAgrAmapavitrakAn / kRtvArya sampradAtavyaM naikaikasyAtra dIyate / madhumadhviti yastatra nirjapo'zitumicchatAm / gAyanAnantaraM so'tra madhumanvavivarjitaH // na cAnatsu japedana kadAcit piTasaMti. tAm / anya eva japaH kAryaH somasAmAdikaH zubhaH // yastatra prakAro'vasya tilvdyvvttthaa| ucchiSTasavidhI so'tra For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 310 zrAhatattvam / tRpteSu viparItakaH // sampannamiti tRptAHsthaH praznasthAne vidhau - yate / susampannamiti prokte zeSamatraM nivedayet // prAgagreSvatha darbheSu zrAdyamAmantrA pUrvavat / apaHkSipenmaladeze'vaneniva eti nistilAH // dvitIyaJca tRtauyacca madhyadezAgradezayoH / mAtAmaha prabhRtIMstu eteSAmeva vAmataH // sarvasmAdatramuddhRtya vyaJjanarupasicya ca / saMyojya yavakarkandhudadhibhiH prAGma ukhasthitaH // avane janavat piNDAn dattvA vizvapramANakAn / tatpAtrakSAlanenAtha punarapyavanejayet // uttarottaradAnena piNDAmAmuttarottaram / bhavedadhazcAcaraNAdadhodhaH zrAddhakarmasu // tasmAt zrAddheSu sarveSu vRddhimatkhitareSu ca / mUlamadhyAgradezeSu ISat zaktAMzca nirvapet // gandhAdobriH kSipet tUSNIM tata zrAcAmayet dvijAn / anyatrApyeSa eva syAt yavAdirahito vidhi: // dakSiNAplavane deze dakSiNAbhimukhasya tu / dakSiNAgreSu darbheSu eSo'nyatra vidhiH smRtaH // athAgrabhUmimAsi cet susuprokSitamastviti / zivA ApaH santviti ca yugmAnevodakena ca // saumyanasyamastviti ca puSpadAnamanantaram / akSatavAriSTaJcAstvitya catAnapi dApayet // akSayyodakadAnantu arghyadAnavadiSyate / SaSThaiva nityaM tat kuryyAtra caturSyA kadAcana // prArthanAsu prati prokte sarvAsveva dvijottamaiH / pavitrAntarhitAn piNDAn siJceduttAnapAtrakRt // yugmAmeva svastivAccAnaGguSThagrahaNaM sadA / kRtvA dhUyryasya viprasya praNamyAnuvrajettataH // karmAdiSu vaidikakarmAdiSu / "nAniSTA tu pitRn zrA: kammI vaidikamAramet" iti zAtAtapavacanAt / etacca na vaidikakamA zrAddha vidhAyakaM kintu pramANAntareNa prAptasya zrAbhyudayikasya pUrvakarttavyatvamAtra vidhAyakaM lAghavAt / karmAdiSu tu ityekavAkyatvAcca rAgaprAptamava tvena laukike tu navagTaha 2 For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 311 bAdatattvam / praveza yat AI tatpraveze navavezmana ityanena vkssyte| tatra navarAhapravezasya nimittasya kriyAvana kSaNikasyApi tani. vayavata evAdhikArAt saMkrAntivat bhUtabhaviSyatvena hidhaiva nimittatvAt bhUte bhaviSyati vA gRhapraveze nAndomukhazrAddhA. crnnmiti| atra haDivAvasya niravakAzatvAba trayodazyAdi niSedhaH / mAtaro gauryyAdayaH / tathAca baDhacarahapariziSTam / "gauraupadmAzacaumedhA sAvitrI vijayA jyaa| devasenA svadhA khAhA mAtarI lokmaatrH| zAntipuSTi,tistuSTirAtmadevatayA saha / pAdau vinAyakaH pUjyo yante ca kuladevatAH / tAcAbhidhAya bhvithe| "pUjyAcitre'thavA kAryA varadAbhaya. pANayaH / mAtara iti sarvAsAM vizeSaNam ataeva etat pAyaM gauryai mAtre nama iti prayogaH etA mAtaro lokamAtaro bheyAH / prataevaitayobahutvena nirdezaH / pUjayanti abhyudayadAnena prauNayantItyarthaH / zavAsu zaklAsu rajatasphaTikAdimayoSu likhitA citritA prAdizabdAt bhittvAdiSu akSatapuoSu yavapu Su pRthagvidhairnAnAprakArairvasovedirAjasya / vasordhArAmiti bamo. rdhArAdhipAtenetyAdidarzanAt aluksamAsenaiva prayogaH krtvyH| pAyudhamANi pAyuSa hitAni AyuSe me pavaskhetyAdIni zAntyathamabhyudayasthAnidhanityarthaM SaDbhya iti chandogAnAm / "mATazrAintu pUrva syAt pitRNAM tadanantaram / tato mAtAmahAnAJca vRddhau ghAitrayaM bhavet" iti zAtAtayotAmATAvyudAsArtham ataeva tatraiva chandoyapariziSTe SasthAmeva piNDeti karttavyatA vakSyate gobhilasUtre'pi pinAdibaddhapramAtAmahAntAnAmullekhaHkata: na mAnAdaunAM "na yoSidbhAH pRthgddyaadvsaandinaahte| svabhartRpiNDamAvAbhyastRptirAsAM yataH smRtA" iti chandogapariziSTena vRddhayAdau yoSitvAI chandogAnAM paryudastaJca / na cAva For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAhatatvam / mAnadinetarana yoSiyo'pRthagdadyAt yata: khamapiNDAMzebhya ubhayoddezya kadattebhya eva yoSitAM ptiH puruSANAM yoSijIvanAdau pRthapiNDAdapi ptimattvAt yoSityadamapi sArthakamiti vAcyaM tathAle'vamAnadinAhata iti vyarthaM syAt tathAhi pariprApta yoSitAM zrAdde'pRthaktvaM vidhiiyte| kiM vA'pRthakvAivaiziSTya vidhIyate nAyaH amAvAsyAdau yoSihAnAprAptau kathaM vadanadyApRthaktvamAvavidhAnaM na cAmAvAsyAyAM pilabhyo dadyA. dityatra "prete piTatvamApane sapiNDIkaraNAdanu" iti viSNupurANoye'pi yoSitAmapi pitvAt bAhaprAptiriti vAcya piTabhyo dadyAdityatra pipadaM na prApta piTalokamAnaparaM kintu pipitAmahaprapitAmahamAnaparaM asAvetatte iti yajamAnasya pive asAvetatte iti yajamAnasya pitAmahAya pasA. vetatte iti yajamAnasya prapitAmahAya iti zrutyAhokavAkya vAt "bayANAmudakaM kAyaM viSu piNDaH pravartate / caturthaH sampradAteSAM patramo nopapadyate" ityatra bayANAmityanena pia pitAmahaprapitAmahAnAM panaunirapekSANAM trpnnvhevtaatvaavgmaacc| mAtAmahAdilAbhastu "pitaro yatra pUjyante taba mAhAmahA dhra vam / bhavizeSeNa karttavyaM vizeSAvarakaM vrajet" iti vRdayAjJavalkAvacanAt mAtAmahA iti tdaadivikprm| ityAdi bahuvacanAntA gaNasya saMsUcakA ityuktoH| bAiti kartavyatAyAM mAlAmahAdivikopAdAnAJca / nAnyaH / tathAhi avasAnadinAta iti vyarthaM syAt avasAnadine tu "dhra vANi tu prakurvIta pramItAhani sarvadA" pati chandogaparipiSTauyena strIpuMsayoH sAdhAraNatvena cAhaprAptayA "striinnaampyevmevaitdekohissttmudaahRtm| mRtAini yathAnyAyaM nRNAM yahadiho. ditam // iti mArkaNDeyapurANoyena vizeSataH bAbamAsyA For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAthatattvam / ca viziSTa vidhitvAnupapatteH / na caivaM parazAkhikAvirodhisarvakAnuSThAnaprasaktiriti vAcyam avirodhi ceti cakAreNa nAkAGkSitasyaiva lAbhAt zrataevAnAkAGkSite gRhyapariziSTaM "bahvalpaM vA svagTayoktaM yasya karma prakIrttitam / tasya tAvati zAstrArthe kRte sarvaH kRto bhavet" iti / tasmAdavasAnadinAhRta iti vAkyasya sArthakatvAya pRthak padamattrAnuvAdaH / na ca vaiparItyaM tathAtve vAkyAnuvAdaH syAt / avyayapadAnuvAde tu vibhaktarnAnuvAdakateta / evameva IzAnanyAyAcAyyAH / tasmAt zrahaM sapiNDakaM kuyyAt khasUtroktavidhAnataH / anvaSTakAsu ast ca gayAyAJca cayAni / mAtuH zrAddhaM pRthak kuyAdanyatra patinA saha / vRddhizrADe tu mAtrAdi gayAyAM piTapUrvakam" iti tIrthacintAmaNiSTata vAyupurANoyena vRDAnvaSTakAvasAnadinagayAnimittakazrAddha karaNeSu chandogetaro'vasAna dinetaratra yAdI yoSitAH pRthak zrAdAyAnaM dadyAt avasAnadine tu chandogAt chandogobhayo yoSiyo dadyAdityarthAt siddham / tatazca vRDayAdau chandogo yoSitAM kathaM tRptirityAkAGkSAmutthApya uttarArddhanAnvaya iti etadarthameva svasUtroktavidhAnata ityuktam / sUtreti svagRhyazAstraparam / anyatvAmAvAsyAdau patinA saha zrAddhaM bhogyaM kuyyAdityevArthaH / asAvetatta iti yajamAnasya pitra iti prAguktazrutyA zrAI patnInirapekSaNapitrAditrikabodhikayA " sapiNDIkaraNAdUI yat pitRbhyaH pradIyate / sarveSvaMzaharA mAtA iti dharmeSu nizcayaH" iti smRtyA bhartRdattAMzabhAgitvabodhikayA caikavAkyatvAt etena SaDbhya iti jauvanamA 1 kaviSayamiti halAyudhokta N nirastam / jauvandmArakeNa indo - getareNa pitAmaccAdonAM zrAddha kriyate / " jauvantamatidadyAddA pretAyanoda ke dvija" / iti chandogapariziSTAt / jIvanta T 27 313 For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 314 zrAitattvam / mityatra nirmittavizeSaNatvena puMstvamavivacitam ataeva laghuhArItenApyuktaM sapiNDIkaraNe "skhena bharvA sahaivAsyA: sapi - NDaukaraNaM striyAH / ekatvaM sA gatA yasmAjJcarumantrAhutivrataiH / tasmin sati sutAH kuryyuH pitAmahyA sahaiva tu / tasyAM caiva tu jIvantyAM tasyAH zvazruti nizcayaH" iti / tadanu AyuSyajapAnantaraM zrAddhadAnaM zrAddhIyadravyadAnaM vaziSThak iti vaziThena indogagTahyapariziSTe pAvaNe yo vidhiruktaH so'trAmiSavyadAmena bodhyaH / yattu madhumAMsAbhyaJjaneti yAjJavalkavAdI brahmacAriNo niSedhe sanniyogaziSTatvAnmAMsaniSedhe madhuniSedha ityuktaM nirAmiSazrAddhazeSaghaTitapiNDAnAM piNDAMstu dadhimadhvaktAnityAdinA taduktarUpavizeSaNamAtravidhAnAnnAtra phalacamanyAyena zrA madhuprAptiriti dvaitanirNayoktaJca tadayukta "zAlyanaM dadhimadhvaktaM vadarANi yavAMstathA / mizrakkatya ca catvAri piNDAn zrauphalasannibhAn " / iti brahmapurANavacanena piNDaghaTakAnrasya dadhimadhvaktatvena ca piNDasya sarvasmAt prakkatAdanAt uddhRtya ityanena zrAdazeSadravya karttavyatayA phalacamasanyAyena vA Svapi madhuprAptaH / evameva zrAtapradope varddhamAnopAdhyAyAH / tatryAyazca rAjanyavaizya karttake jyotiSTome phalacamasamasmai bhacyaM dadAtIti zrutyA Rtvigbhacyatvena phalacamasavidhAnAt RtvigbhakSyasya ca yajJazeSadravyatva ena tatsi yajJe'pi phalacamasalAbha: phalacamasazca davimizritavatvakcUrNamiti / zrataeva madhujapo'trotsargAnantaraM madhuvAtA ityAdi japazcAbhyudadhike madhusattva madhudravyaprakAzakatvAt dRSTArthakaH anyathA dRSTArthakatA syAt / vyaktamAha gobhilabhASye yazodharaSdhRtavacanam / " kRtvA nAndImukhazrAddhaM dadhimadhvAjyadravyakam / anaJca prAthayedannapata ityabhimantritam" / gobhilA nuktasyAnnaprAzanasyAsya For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 315 zrAdatattvam / nenAbhyudayikathAvatvaM prtiiyte| prAtarAmantritAniti pUrva dinanimantraNanirAsAthai yugmAniti prayugmavyAvRttyartham ubhayataH pipakSe mAtAmahapakSe ca daivapakSe yugmatvasya pArvaNe prAptatvAt tathA pArvaNavadudaGmukhIkRtya brAhmaNAnupavezya vazyamANaprakAreNa kuzAn dadyAt / kartustu pAvaNavatra dakSiNAbhimukhatvaM kintu prAnu khatva piNDadAne tathAdarzanAt / evaJcAbhyudayi ke yugmA brAhmaNA: samUlA darbhAH "prAma khebhya udapa kho dadyAt udanu khebhyaH prAmu kho vA" ityAkhalAyanavacane'pi hitIyakalpAbhidhAna chndogpittpkssprm| na caitahevapakSapipakSobhayasAdhAraNacchandogaparamastu adhizeSAditi vAcyam prAbhyudayike chandogAnAmapi devapakSasya pArvaNatulyatvAt "ye cAna vizvedevArtha pUrva viprA nimnvitaaH| prAGmukhAnyAsanAnyeSAM hida pahitAni ca" iti devaloktasarvazAkhigocarasAmAnyavidhInAM saGkoce hevbhaavaat| kiJca yathA pAvaNe chandogatareSAM brAhmaNayugmatvaprAna khatvayoH kattuMrudaGmukhatvasya ca daive prAptatvena vidhyabhAvAt pitRpakSa eva brAhmaNayugmatva prAmu khatvaM kartuMrudama, khatvaM vidheym| tathA chandogAnAmapi sAhacaryAt pArvaNaprAptabrAhmaNodana, khatvamanadya pitRpakSa eva kartuH prAmu khatvamAvavidheyatvam / etena chandogAnAM daivabrAhmaNodana khatvaM maithilamataM nirastam / anyathA pArvaNenaiva brAhmaNodana khatvasya prAptatve pitRbrAhmaNasya ca prAptatva vidhynuvaadaaptteH| kinvata vasusatyayordevatAtvaM pitRpakSavat madhumantravarjanazceti paarssnnaavishessH| RjunA devatIrthena na tu pitatIrthena savyasya vAmasya devavat dakSiNajAnupAtena prAganakuza iyayuktAsanena c| pUrvam Rjuhastena kuzadAnamukta tatsampradAnaprakAraca pitRbhya itauti itautyanena gotranAmabhirAmanvAti For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thaahtttvm| pra-syamAnaprakAreNa pitRbhyo datteSu kuzeSu tAn brAhmagAnupavezya gotranAmabhiH pitRn sambodhyAya prdaapyedityrthH| apasavyaM prAcaunAvautitvaM nAtra kintapavautitvaM pitRtIrtha tarjanyapRSThayomadhyarUpaM nAtra kinvaGgalyagrarUpaM devtiirthm| pAtrANAmadhya pAtrAdaunAm zrAdizabdAt prAsanAdidAnaM daivena tauthe. neti zeSaH / jyeSThottarakarAn jyeSThasya pakti zreSThasya uttara uparikaro yeSAM tttthaa| karAgrAgrapavitrakAniti karAgre'grapavitrakaM pavitrAgra yeSAM te tthaa| naikaikasya naikaikapinAdisambandhibrAhmaNasya na tu yathA pArvaNe ekasya pitRbrAhANasya haste tathA'parasya pitAmahabrAhmaNasya haste tathA'parasya prapitAmahabrAhmaNasya haste dIyate tathAtreti / etena pitabrAhma. Nayorhastopari uttarAgra pavitraM dattvA'ryotsargAntamuktA eka. meva pitAmahAdInAM paJcAnAmekaikazaH hayoIyobrAhmaNayordadyA. diti pitRdayitoktaM nirstm| evaM karAgrAmapavitrakatvamAbhyudayike vizeSaH ityAyAti tathA caitadaiparautyaM pArvaNe syAditi cennaiva militahaste pavitradAnamabhidhAya naikaikasyAna dIyate iti yat punarabhidhatte tena jJApayati idamevAna vidhIyate karAgrAmapavitra kalamanadya iti kRtyapradIpoktamadhi nirastam / naikaikasyAtra doyata ityabhidhAnaM vinA pitrAditrayabrAhmaNAnAM militahastopari dAnAnupapattyA naikaikasyAca dauyata ityasya punrbhidhaanaanupptteH| na ca jyeSThottarakaratva naiva militahastalAbhaH jyeSThottarakaratvasya ca pitrAdi pratyekabrAhmaNahayA. pekSayApi sambhavena tthaatvaanupptteH| karAgrAgrapavitrakalasyApi pArvaNe kenApyanukatvenAbhyudayike'nuvAdAnupapattezca / tasmAt jyeSThottarakarAgrAmapavitrakatvasya pitrAdicayamilitabrAhmaNahastopari dAnasya ca vizeSAdAbhya dayika eva vidhAna For Private And Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAhatattvam / 317 pAvaNetvAsanAdidarbhavat payaMdAne'pi pavitradAnasya dakSiNAgratva prtiiyte| madhumadhviti yastatreti pAvaNe bhoknumicchatA brAhmaNAnAM zrAvyatvena madhuvyaprakAzakamadhviti vijayo madhuvAteti mantrasahito gAyatrIjapAnantaraM kriyate so'tra madhu vAteti mantravarjita: kAryaH / etena bhojanAdikAlavaye madhumanvapATho na niSiddhaH madhumantra pAThaniSedhAca madhuno ni. tti stotyvgmyte| anyathA pradhAnanivRttau guNanihatterapyarthasiddhatvAt vidhaatumyogytvaat| na ca guNanivRttyA pradhAnanivRttiH guNalope na mukhyasyeti nyAyavirodhAt madhumaviti japAbhyanujJAnaJca na syAditi shraavvivekH| pitRsaMhitAyA. miti pitRmahattvaprakAzakamantramAvopalakSaNArtham / yastatreti satra pArvaNe tRpteSu brAhmaNeSu avasya prakAro'nnasya vikaraNaM tilavattilayukta yathA syAttathoktam atra tu yavayukta yathA syAttathA viparItaka: atRpteSu brAhmaNeSu kaaryH| kalpatarustu virotako devatIrthAdidAnenetyAhatadayuktam / "pAtrANAM pUraNAdIni devenaiva hi kArayet" ityanena prAptatvenAnuvAdakatApatteH / pArvaNe tRptAstha iti yaH praznastatsthAne sampannamiti vAcyaM praznAnantaraM susampannamiti brAhmaNaiH prokta zeSamannaM ka deyamiti pucchet / iSTebhyo dauyatAmiti prtivcnm| "sa tAnAha punaH ka deynycaabmitypi| iSTebhyo dIyatAmetat iti sampapadanti se" // iti brhmpuraannaat| pAdyaM pitaraM pUrvavat govasambandhanAmabhirAmantrA hitauyaM pitAmahaMtatauyaM prapitAmaha madhyadezAgradezayordarbhasyeti zeSa: eteSAM piNDasthAne AvAhitAnAM pitrAdInAM vAmato dakSiNasyAM dizi evaJcet kattuMdakSiNopacAro bhavati etena katyapradaupe dakSiNasthitaprAgagrakuzamUlamadhyAgreSu mAnAdimyo madhyasthitaprAganakuzamUlamadhyA; For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 318 zrAddhatattvam / greSu pitrAdibhyastaduttarasthitaprAgagra kuza mUlamadhyAgreSu mAtAmahAdibhyaH prAGma ukhenAvanejanAdidAtavyamityukta' nirastaM mAtR pakSasya pUrvaM dUSitatvAt AvAhitapitrAdInAM vAmadeze mAtAmahAdaunAmanvA jaladAnAnupapattezca karturdakSiNopacArAnupapattezca karkandhuvaMdaraM tatpAtracAlanena piNDapAtracAlanena avane jayediti zruteravane niva ti brUyAt / uttarottaradAnena piNDAnAM mUlAdikrameNoparyuparidAnena dAtA'pyuttarottara UrddhAGkha gatirbha-vati adhazcAraNAdagrAdikrameNAdho'dha AcaraNAdadhogatirbhavati itareSu pArvaNAdiSu ISat zaktAn alpalagnAn tUSNaumiti gandhAdidAnavAkyaniSedhaH / zrAcAmayet lepagharSaNa prakSAlanAdikaM kArayet / anyatra pArvaNAdau yavAdItyAdipadena devatArtho - pavIti parigrahaH / dakSiNA plavane dakSiNadiknimna na tvAbhyadayikavat prAcaunimna dakSiNAbhimukhasya kartRtva na tu prAmakhasya dakSiNAgreSu na prAgagreSu eSa vidhiH piNDadAnavidhiH / atha prakRtabrAhmaNacamanAnantaraM brahmaNAgrabhUmiM susuprokSitamastviti prokSayet / zivA Apa ityAdinA yugmAneva naikaikam udakena haste siJcet / saumanasyamastvityanena haste puSpadAnaM kuyyAt / anantaramacataJcAriSTaJcAstvityAdinA yavAndadyAt dApayediti prayojaka nirdezastu paropadezapace anyadArApi pArvaNavadRddhizrAddhaM karttavyam ityupadezAya vA zrarghyadAnavaditi jyeSThottarakaratvAtidezArthaM na tu tantratAnivRttiratidizyate / "akSayyodake caiva piNDadAne'vanejane / tantrasya vinivRttiH syAt svadhA vAcana eva ca // ityanena vidhAnAt / SaSThaiva nityamiti gotranAmAnte sambandhisthAne SaSThIM vidhatte na caturSyA kadAcana iti to te khadheti mantrasthAne caturthI - niSedhakamityapunaruktiH tena ye cAtra tveti mantro na pAThyaH For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shraavsttvm| uttarAImidaM prAvaNa vissykmpi| prArthanAsu susuprokSitamasvityAdiSu pratiproto'stu sanvityAdinA prativacane kRte| pavitrAntarhitAn siJjeduttAnapAtravaditi pavitrAcchAditAn ajja vahantItyanena sinyct| anantaraM nyunokatapAnamuttAnaM katvA yugmAnevetyAdinA vakSyamANaM kuryaat| dharyasya patimUInyasya anaGguSThaM pANiM gTahautvA prnnmyaanuvrjet| atra ca dakSiNA draakssaamlkaadi| tathA ca brhmpuraannm| "drAkSAmalakamUlAni yavAMcAtha nivedyet| tAnyeva dakSiNArthastu dadyAvipreSa sarvadA // mUlamAH kaadi| nivedayet bhojanAya dadyAt tAni draakssaamlkmuulaani| sambhave samuccayo. 'sambhave pratyekamapi dkssinnaa| Abhya dayikaM nitya kAmyaJca darza paurnnmaamvt| devIpurANam / "aSTakAmAdhyabhya dayAstIrthapAnopapattayaH / pitRNAmatireko'yaM mAsikAnAt dhruva: smRtaH // mAsikAnbAdamAvasyAzrAddhAdatireko'STakAdivAlagaNo dhra va aavshykH| viSNuH "prAdityasaMkramaNa viSuvayaM vizeSaNAyanavayaM vyatIpAto janmamibhyu dayaH / etAMstu zrAikAlAn vai kAmyAnAha prjaaptiH| zrAimeteSu yahattaM sadAnanyAya kalpate / etacca saMyogapRthaktvanyAyAdaviruddham / sa ca nyAyastithitatva'nusandheyaH / chandogapariziSTam / "asakkaTa yAni kammANi kriyeran krmkaarinnaa| pratiprayogaM naiva stharmAtaraH zrAzvameva ca // AdhAne homayozcaiva vaizvadeve tathaiva c| balikamaNi darza ca paurNamAse tathaiva ca // navayajJe ca yajajJA vadantyevaM mnaussinnH| ekameva bhavet zrAimeteSu na pRthak pRthak // nASTakAsu bhavet zrAI na zrAddha shraaddhmissyte| na zoSyanto jAtakammaproSitAgatakarmasu // vivAhAdiH kAMgaNA ya utto garbhAdhAnaM zuzruma yasya cAnte / For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 320 / - vAhatattvam / vivAhAdAvekamevA kuryyAt zrAddhaM nAdI karmANaH kaNaH syAt / tathA gaNathaH kriyamANeSu mAtRbhyaH pUjanaM sakkat // sakRdeva bhavet zrAhamAdau na pRthagAdiSu / yatra yatra bhavet zrAddhaM tatra tatraiva mAtaraH " // yAni karmANi kavI punaH pratidinaM pratimAsaM prativatsaraM kriyante vaizkhadevavalika darzapaurNamAsazrAvaNyagrahAyaNyAdIni teSu prathamaprayoga eva zrAddhaM mAtRpUjA ca na dvitIyAdiprayogeSvapi / zrAdhAne agnyAdhAne homayoH sAyaM prAtarhomayoH navayajJathAgrahAyaNeSTiH eteSu pradhAnAdiSu pratiprayogaM pratikarmApi zrAddhaM na kAryyaM kintvA dhAnAdau kRte sarveSveva kRtaM syAt tenAmyatra zrAvaNyAdau pratikarmaiva zrAddhamityukta sarvANyevAnvAhAyryavantIti gobhilaggRhya sarvANi vakSyamANAni karmANi anvAhAyryavanti anAhAyryamAbhya dayikavADa dakSiNA ca tadubhayayuktAni kAryANotyuktaH tathA ca gRhyAntaraM "yacchrAi karmaNAmAdau yA cAnte dakSiNA bhaveta / zramAvAsyAM dvitauyaM tadanvAhAryyaM pracacate / tatra karmavizeSe abhyudayikazrAddha' niSedhayati nASTakAskhiti bhraSTa kAsu aSTakA homeSu / zrAha gRhyeoktAnvaSTakAdizrADa piNDapitRyajJazrAI ca zoSyantau homaH sa ca zoSyantIM zUlAyantaumAsanaprasavAM jJAtvA homaH suprasave ityasmADAtoriti bhaTTabhASvadantyAdiH / atha jAtakarmaNi zrAvaniSedhAt tatra tahidhAyakaM vacanaM zAkhyantarIyam / kintu putrajanmanimittakaM putramukhadarzanArthaJca zrAddhaM karttavyam / yathA mArkaNDeyapurANe / "naimittikamatho vakSye zrAddhamabhya udayArthakam / putrajanmani tatkAryyaM jAtakarmasamaM budhaiH" / zratra jAtakarma samakAlavidhAnAdacchinnanADyAM karttavyaM tathA ca viSNudharmottaram / "acchinnanADyAM karttavyaM zrAddha vai putra For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddhatattvam / 321 , " janmani / azaucApagame kAryamathavApi narAdhipa ! " // na cAsya pUrvapacottarabhAvena vyavasthA hAralatokttA yuktA pUrvArdharvayarthyApattaH jAtakarma samakAla vidhAnavirodhAcca tasmAdikalpa eva bhaktAzaktabhedenoktaH tAvatkAlaM stanyAdAne putranAzaprasaGgAt sAGgaM vRddhizrAddha kattaM na zakyate cedaGgavikalameva bhaviSyatIti zrAvivekaH / ataeva navyavaImAnaSTatabhaviSyapurANaM "piNDanirvApaNaM kuryyAnna vA kuryyAdvicakSaNaH / vRddhizrADa kulAcArAt dezakAlAdyapekSayA / agnaukaraNamarghya JcAvAhanaJcAvanejanam / piNDazrAddha prakurvIta piNDa hone vivarjayet" / kRtyapradope'pi / " dezakAlAdyanurodhena yadi piNDarahitamAbhya dayikaM kriyate tadAgnokaraNamayaM dAnAvAhanAune janAdyuttaratantraM nivarttata" iti putra mukhadarzananimittazrAcaJca vacyate / pravAsAdAgatasya pituH putra muddAbhitrANarUpe proSitAgatakarmaNi gobhiloktazrAiM na kArya vivAhAditi samasanauyacaruhomagTahapravezanayAnArohaNacatuSpathAmantraNAcabhaGgasamAdhAnArtha homacaturthI homAnAmAdizabdana grahaNam eSu vivAhAdigarbhAdhAnAntakarmakhekameva zrAddha kattavyaM na pratikarmAdo ekenaiva kRtena zrAreNa sarvAkheva tAni zrAddhavantauti antazabdA'tra gaNasyAvayavArthaH dazAntaH paTa itivat samaupArthatvaM upalakSaNaM syAt tatazca vizeSaNopalakSaNasandehe vizeSaNatva ena grahaNaM kAryyAnvitatvAt etacca chandAgaparam ataeva bhavadevabhaTTe nApi garbhAdhAnaM Abhyudayika na likhitam anya vedibhistu "niSekakAle some ca saumantInayane tathA / jJayaM puMsavanaM caiva zrAddhaM karmAGgameva ca" iti bhaviSyapurANe niSekakAle garbhArthazakrAdhAnadina zrAddhaM karmAmityanena vihitamAbhyu dayikaM karttavyamiti teSAM zrAddhAnantaraniSekavidhAnAt zrAddha niyukta ityAdi viSNupurANokta nindA For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 322 pAhatattvam / etaditaravAhaparA gaNazaH samudAyena ekasmin dine kriyA mANeSu karmasu yathA yajanauye'hani navayajJavAstuyajJagoyajJAkha. rAjeSu sarvoha zenaikameva mAtapUjanamekameva ca zrAI sanniyogaziSTatvAt vasordhArAdAnamA yuSthamantrajapazca na tu karma saMkhyAnusAraNa etavacanaM lAghavanyAyamUlam ataevAgneyAdInAM SaNAmapyudde zenAGgatvAtantreNa prayAjAdikamitye kAdazAdhyAye sizAntitaM yatra yati nanu karmAdau SaDbhyaH pitRbhya ityanena thAI vihitaM karmAdiSu ca sarveSvityanena mAtRpUjA vihitA iti / punarutina vaidikakarmAdau mAtapUjA pUrvamuktA bhanena putrajanmAdo vaidika karmAditvAbhAve'pi zrAddhanimittatvAdeva vidhiiyte| yahA yatra yatra zrAI bhavettatra tatraiva mAtara iti vacamArthaH tenASTa kAdo vRdiyAiniSedhe mAtRpUjAniSedhaH / . atra vivAhAntasaMskArAGganAndomukhazrAddhe pituradhikAramAha chandoga prishissttm| "khapitRbhyaH pitA dadyAt sutsNskaarkrmsu| piNDAnohahanAtteSAM tadabhAve'pi ttkrmaat"| sutasaMskArakarmasu sutasaMskArajanakakarmasu / suta. saMskAra grahaNAt putra vivAhAntare pitrA nAbhya dayika kAryam Adyana saMskArasiddhI dvitIyAdestadajanakatvAt tathA cAkhalAyanagrahyapariziSTaM "somantIbayanaM prathame garbha somantAnayanasaMskAro gArbhapAtrasaMskAraH" iti atiriti garbhapAtrayorayaM gAbhapAtraH garbhasyodarasthasya pAtrasya tadAdhArasya striyA iti kalpataruH hArauto'pi "sakattu kRtasaMskArAH saumantena kulstriyH| yaM yaM garbha prasUyanta sa garbha: saMskRto bhavet / atra makatsaMskRtapAcajAtAnAM sarveSAM saMskArAbhidhAnena pratyekakRtajAtakarmAdikasaMskArANAM sutarAM saMskRtatvaM "salatkRte kRta: zAstrArthaH" iti nyAyAt piNDAniti thAiparam / For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhatattvam / 323 "kanyAputra vivAheSu praveze navavezmanaH / nAmakarmaNi bAlAnAM cUr3AkarmAdike tathA / saumantonrayane caiva putrAdimukhadarzane / mAndomukhaM pitRgaNaM pUjayet prayato gRhau" iti viSNupurApauyaikavAkyatvAt tadaikavAkyatayaikazeSAt sutapadaM kanyAputra prm| cA uddahanAdityatrAbhividhAvAG tasyAbhAve'pi saMskA kramavAdhakasya piturabhAve punaranyaH saMskAyryaH sapiNDAditi tatkramAditi " citraM karma yathA anaikairaGgairunmaulyate zanaiH / brAhmaNyamapi taddat syAt saMskAre vidhipUrvakaiH" ityaGgirasola - phalabhAgitayA tasya pradhAnasya saMskAyryasya kramAtteSAM pitRRNAM dadyAt tatazca saMskAyyavicAditraya mAtAmahAditrayebhyaH zrAva kuryyAt na ca saMskAryyapitaramAdAya teSAM pituH sampradAnabhUtAnAm / tatkramAdityanena pituH pravezAt tatprapitAmahetarapaJcAnAmiti nArAyaNopAdhyAyamataM yuktamiti vAcya pitranupravezena saMskAyyapitRpitAmahaprapitAmahAnAM zrAde tanmAtAmahapatasyaiva " pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam" ityanena yuktatvAt / na vA teSAM saMskarttRpitRNAM saMskAya pituH pitRgaNamAtAmahAnAM vA grahaNaM tatkramAdityanupapattestathA hi zrAdya saMskartturanupAttatvena tacchabdAdanupasthiteH dvitIye teSAmityanenaiva prakrAntatvena tathAvidhAnAM prAtyA tatkramAdityasyAnuvAdakatApatteH ataeva katyacintAmaNiSTatA smRtiH / " aSTau saMskArakarmANi garbhAdhAnamiva svayam / pitA kuryyAttadanyo vA tadabhAve'pi tatkramAt / tatkramAt pitRkramAt tenAnyavedinA kriyamANe pitRzAstroktameva karma karttavyaM tasyAbhAve tviti maithilapAThe prakrAntavyavacchedaka tu zabdena dvitIyapakSasya sutarAM vAdhitatvamiti tatasteSAmiti nirvizeSitapitamAtraparAmarza kamiti evaM For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 324 vAhatattvam / I bhrAtrApi saMskAyyedevadattapiturityAdi prayojyam / nirNayAmRte matsyapurANam " annaprAze ca saumante putrotpattinimittake / puMsavane niSeke ca navavezmapravezane / devalajajalAdInAM pratiSThAyAM vizeSataH / tIrthayAtrAvRSotsarge vRDiyA prakorttitam / halAyudhaSTatakUrmapurANe / " taurthayAtrAsamArambhe taurthAt pratyAgame'pi ca / vRddhizrAddhaM prakurvIta bahusarpiH samanvitam" / tIrthayAtrAyAM vizeSamAha brahmapurANam / "yo yaH kazcittortha - yAtrAntu gaccha et susaMyataH sa ca pUrvaM gTahe khe / kRtopavAsaH zucirapramattaH sampUjayet bhaktinamro gaNezam / devAn pitRn brAhmaNAMzcaiva sAdhUn dhaumAn prINayan vittazaktyA prayatnAt / pratyAgatazcApi punastathaiva devAn pitRn brAhmaNAn pUjayecca / evaM kurvatastasya taurghAdyaduktaM phalaM tat syAnnAtra sandeha eva" / evaM susaMyataH pUrvadine kRtaikabhaktAdiniyamastaduttara dine kRtopavAsastaduttaradine gaNezaM grahAniSTadevatAcca saMpUjya vRddhivAda kRtvA brAhmaNAn bhojayet tataH zubhalagne yAtrAM kuyyAditi tIrthayAtrAntu gacchedityupakramya upavAsadimaM muNDanamapi / " prayAge taurthayAtrAyAM pitRmAtRviyogataH / kacAnAM pavanaM kuryyAt vRthA na vikaco bhavet" / iti viSNupurANAt praveze'pi zrakaraNe tIrthayAtrAyAmiti vaktavyaM "gacchan dezAntaraM yastu zrAddha N kuryyAttu sarpiSA / yAtrArthamiti tat proktaM praveze ca na saMzayaH" iti bhaviSyapurANAditi gaGgAvAkyAvalau / vastutastu taurthapratyAgamanottarasvagTahapraveza ityeva vaktavyaM yAtrApratyAgamanottarakhagTahapravezayorbhedAt taurthapratyAgamanottaralAbhastu pratyAgatakhApIti prAguktaH tataH praveze ceti cakAreNa zrAdyamAtraM sUcitaM na tu tasya yAtrArthatvamapIti devIpurANe / akAlepyatha vA kAle taurthazrAddha tathA naraiH / prApte For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaahtttvm| 325 reva sadA kArya kartavya pitrpnnm| piNDadAnantu tacchastaM piTaNAcAtidurlabham / vilambo naiva kartavyo naiva vighna smaacret| zrAI tatra ca karttavyamAvAhanavarjitam / ana kAla iti na rAvayAdiparyudastapratiprasavastathA tahAdhApatteH kintu paryudasta tara aprazastakAlaparam / "tatsAdRzyamabhAvaza tadanyatvaM tdlptaa| aprAzastya virodhazca najarthAH SaTa prakIrtitAH / ityanuzAsana granthAnurodhAt kAla iti prazastAparAvAdikAlaparaM tatra zuceH prAptAttaravihitaprathamadina eva bAI tena pUrvadine rAkSasauvelAdAvAgamane'pi paradine vAiMna viruddhm| tathA ca hlaayudhkRtm| gatvaiva tIrtha kartavyaM zrAha ttpraaptihetukm| pUrvAhne'pyathavA prAtardezaH syAt puurvdkssinne"| pUrvAhna saGgave pUrvadakSiNe'gnikoNe piNDadAnamiti zrAddhAsambhave kevalapiNDadAnamiti na paunktaam| piNDa pratipattimAha matyapurANaM "piNDAMstu go'javiprebhyo dadyAdamnau jale'pi vaa| tIrthAI sadA piNDAn cipettIrthe vicakSaNaH" / gnggaavaakyaavlyaam| "saMvatsaraM himA. sonaM punastautha vrjedydi| muNDa naJcopavAsaJca tato yatnena kaaryet| atra himAsonamityanena dazamAsAt pUrva muNDa. nopavAso na kAryAviti suucitm| antyeSTipramANaM dAnapramANaJca zuddhitattve'bhihitaM vAnusandhe ym| iti vandyaghaToya. auraghunandanabhaTTAcAryaviracitaM zrAhapramANatattva samAptam / For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / namo gnneshaay| praNamya saccidAnandaM bhuktimuktipradAyakam / aaphliaa baanaani bndhi niiln: atha praatHktym| tatra dyH| *prAtarutthAya kartavyaM yat hijena dine dine| tatsarva saMpravakSyAmi hijAnAM hitakArakam / divasayAdyabhAga tu kRtyaM tsyopdishyte| hitoye ca tIye ca caturthe paJcame tdhaa| SaSThe ca saptame caiva aSTame ca pRthak pRthak // tatra dinapadaM brAjhAmuhartAdipradoSAntakAlaparam / "triyAmAM rajanI praahumtyvaadyntctussttym| nADaunAM tadubha sandhye divasAyantasaMhite // iti brahmavaivartavacanaikavAkyatvAt nADaudaNDaH / prAprAmuhakityamAha vaamnpuraannm| brAhma muhatte budhyeta smredevvraamRssaun| praddhA murAristripurAntakArI bhAnuH zazau bhUmisto budhazca / gurusa zukra: zanirAhu ketU kurvantu sarve mama suprabhAtam / prAdhAmuhartamAha pitaamhH| rAtrezva pazcime yAme mucchoM brahmA ucyte"| pazcime yAme zeSAIgrahare bhavadevIyanirNayAmRta sumantuH / "rAtreca pazcime yAme muharto ysttiiykH| sa brAhmA iti vikhyAto vihitaH saMpravodhane" // zeSAIgrahare brAhmayo muharta iti mdnpaarijaataat| tatra sUryodayAt prAgaI prahara ho muhattau tatra prAdyo brAhmAH hitoyo raudrH| tatra: "prAtaH zirasi zuklAle hineva hibhujaM gurum / prasannavadanaM zAntaM smarettannAmapUrvakam // namo'stu gurave tasmA iSTadevasvarUpiNe / yasya vAkyAmRtaM inti viSaM saMsArasaMjJakam" // iti paThet For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanil| 327 "pahaM devo na cAnyo'smi braddhavAhaM na zokamAk / saJcidAnandarUpo'I nityamulAkhabhAvavAn // iti bhaavyet| "lokezacaitanyamayAdhideva zrIkAnta viSNo bhvdaajyaiv| prAta:samutthAya tava priyArtha sNsaaryaavaamnuvrtyithe|| jAnAmi dharma na ca me pravRttirjAnAmyadharma na ca me nikRttiH| tvayA dhokeza hadi sthitena yathA niyutto'smi tathA karomi // vissnnupuraannm| "prabuddhacintayet dharmamarthaJcAsyAvirodhinam / papor3ayA tayoH kAmbamubhayorapi cintyet| dharmalakSaNantu bhvithe| "dharmaH zreyaH samuddiSTa zeyo'bhyudayasAdhanam // ataeva jaiminiH / *codanAlakSaNo'rthodharmaH iti tena vedaika. pratipAdyo'ryodharmaH ko'rtho yo'bhyudayAyeti bhaathm| tatava priyadattAyai bhuve nmH| iti prathivIM namaskRtya dakSiNaM caraNaM nyt| chndogprishissttm| "zrotriyaM subhgaamgnigaavevaagnicitntthaa| prAtarutthAya yaH pazyedApAH sa vimucyate // pApiSThaM durbhagAM mayaM ngnmubkttnaasikm| prAtarutthAya yaH pazyettakalerupalakSaNam // prataeva vyAsaH / dhaninaH zrotriyo rAjA nadI vaidyastu paJcamaH / paJca yatra na vidyante tatra vAsaM na dhArayet // mahAbhArate / "karkoTakasya nAgasya damayantyA nasana c| RtuparNasya rAjarSeH kIrtanaM kalinAzanam // bhAsya / "kArtavIryArjuno nAma raajaabaahushsrbhuut| yo'sya saMkIrtayebAma kalyamutyAya maanvH| na tasya vittanAzaH svAvaca labhate puna: // kalyaM prAtaH / atha viraamvosrgH| vissnnudhrmottre| "nidrAM jayAd rahI rAma nitymevaarunnodye| vegotsarga tataH katlA dantadhAvana puurvkm| mAnaM samAcaret prAtaH sarvakalmaSanAzanam // aruNodayakAlamAha skandapurANam / "udayAt prAk catamastu For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 328 ... AGgikatattvam / vADikA arunnodyH| tatra snAnaM prazasta syAttaddhi puNyatamaM smRtam / nADikA dnnddH| nADauSadhyA divAnimityuktaH / vissnnudhrmottre| "vegarodha na kartavyamanyatra krodhavegataH" / begarodhaM na karttavyamiti tu kAM dizaM gantavyamitivata bhAvAkhyAtetaratvAt saadhutvm| aAyurvedIye'pi / na vegito. 'nyasiddhiH syAt nAjitvA saadhymaamym| aGgirAH / "utthAya pathime rAtrastata pAcamya codkm| antardhAya DhaNebhUmi ziraH prAhatya vaassaa| vAcaM niyamya yatnena tthauvnocchaasrjitH| kuryAbhUtapurauSe tu zucau deze samAhitaH / vissnnupuraannm| tataH kalya samutthAya kuyAmaitra nreshvr| nai tyAmiSuvikSepamatotyAbhyadhikaM bhuvaH / tiSThennAticiraMtasminaiva kinycidudauryet"| kalyamuSaH kAlam / maitra mitradevatAkaMpAyusambandhAt puroSotmaganaiRtyAmutthAnadezamArabhya utthA. yetyanenopasthiteH / iSuvikSepamatautya idhuvikssepyogydeshaahhiH| taddezaparimANamAha pitaamhH| "madhyamena tu cApana prakSipettu shrtrym| istAnAntu zate sAI lakSya kRtvA vicakSaNaH" / ApastambaH / "mUtrapurISa kuryAt dakSiNAM dizaM dakSiNAparAM veti"| dakSiNAparA naiRtiH| manuH / "mUtroccArasamutsagaM divA kuryAdudaGmukhaH / dakSiNAbhimukho rAtrau sadhyayozca yathA divaa"| uccAraH purossH| yattu yamavacanaM "pratyaGmukhazca pUrvAhne aparAhe ca prAGmukhaH / udaGmukhastu madhyAhne nizAyAM dkssinnaamukhH"| iti udaGmukhena sahecchAvikalpA) sUryAbhimukhanirAsArthaJca na tu niyamArtha devlvcnvirodhaat| tathAca "sadaivodaGmukhaH prAtaH sAyA) dkssinnaamukhH| vigama va pAcarebityaM sandhyAyAM parivarjayet" ityatna prAtaH sAyAGgazabdau divaaraaviprii| pUrvoklama nuvaca For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / 329 naikvaakytvaat| sadhyAyAM parivarjayediti tu pIr3itetara. param / ymH| "katvA yajJopavItantu pRSThataH kaNThalambitam / virama ve ca yahI kuryAt yahA karNe samAhitaH / pRSThataH pRsstth| kaNThalambitaM nivautm| atra saMvItaM nivautam / *saMbotaM mAnuSe katye" iti taittiriiyshruteH| mAnuSe sanakAdikkatye "pRSThalambitaM nivItaM vA" iti vaudhAyanavacanAca / tathAca hAravat katvA pRSThasambitaM skandhe ityarthaH patra vyavasthAmAha saaNkhyaaynH| *yokavastro yatropavItaM kaNe kalA avaguNThitaH" iti karNe dkssinnkrnne| "pavitra dakSiNe varSe kRtvA visma bmaacret"| iti smRtI tathA darzanAt / pabaguNThitaH kataziro'vaguNThanaH / manuH / "chAyAyAmandhakAre vA rAnAvahani vA hijaaH| yathAsukhamukhaH kuryAt prANavAdha. bhayeSu c"| mhaabhaarte| "pratyAditya pratijalaM pratigAca prtihijm| mehanti ye ca pathiSu te bhavanti gtaayussH'| pratiH maaNmukhye| manuH / "na mUvaM pathi kurvIta na bhasmani ma govrje| na phAlakRSTe na jale na cityAM na ca parvate / na jIrNadevAyatane na valmauke kdaacn| na sasatveSu garteSu na gacchantrApi sNsthitH| na nadItIramAsAdya na ca prvtmstke| vAyagniviprAnAdityamapaH pazyaMstathaiva ca / na kadAcana kurvIta viNma vastra visarjanam" / sasatveSu praannimtsu| saMsthitaH upsthitH| prvtmstknissedho'dhikdossaay| vaziSThaH / "AhAranirhAravihArayogA: susambhUtA dharmavidA tu kAryAH / vAgbuddhikAryANi tapastathaiva dhanAvuSo guptatame tu kArye / nirhAro muubpuraussotsrgH| vihAraH striismbhogH| yogaH samAdhiH / vAgguptirazabhAlApatyAgaH / buddhiguptiraniSTacintAtyAgaH / haariitH| "pAhArantu rahaH kuryAt niriJcaiva For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .330 aanggiktttvm| srvdaa| guptAbhyAM namApeta: syAt prakAze hoyate tyaa"| viSNupurANam / "somAgnyarkAmbuvAyanAM pUjyAnAJca na sNmukhe| kuryAt Thauvanavisma basamutsargaJca pnndditH| ApastambaH / *na ca sopAnako mUtrapurauSe kuryaaditi"| vRhanmanuH / "karagRhItayAtreNa kRtvA muutrpurausske| mUtratulyantu pAnIyaM pautvA caandraaynnnycrt"| bhrdvaajH| "atha vivatha virAma - loSTrakAThaNAdinA / udastavAsA uttiSThedRr3ha vikRtamahanaH / uda' stavAsAH kaTidezATutkSiptavastraH / atha shaucm| devlH| "dharmavikSiNaM hastamadhaHzauce na yojyet| tathaiva vAmahastena nAbhekarddha na zodhayet / pratisthitireSA syAt kAraNAdubhakriyA" // kaarnnaadriigaadeH| brahmANDapurANam / "ur3atodakamAdAya mRttikAJcaiva vaagytH| udama,kho divA kuryAt rAtrau ceddakSiNAmukhaH // sunini mRdaM dadyAt mRdante tvapa eva c| dAtavyamudakaM tAvad yAvat syAt mRttikAkSayaH" // kuryAt zaucamiti shessH| suninite bharahAjota loSTrAdiprasRSTe gude| udakapAtrAbhAve kareNa jalAzayAdudakagrahaNamAha prAdityapurANam / *aranimAtraM jalaM tyaktvA kuryAt zaucamanute / pacAca zodhayettIrthamanyathA na zucirbhavet" / tasmin deze zaucaM kartavya yasmAdaranimAtra vyavahitaM jalaM tatsthalameva tauthaM jlsmopvaat| viSNu puraannm| "valmIkamUSikotkhAtAM mRdmntjlaantdhaa| zaucAvaziSTAM gehAJca nAdadyAt lepasambhavAm / antaHprAyavapanAJca halotkhAtAM sakaI mAm" // mnudksso| "ekA liGge gude tisro daza vAmakara tthaa| ubhayoH sapta dAtavyA mRdaH shuddhimmaustaa"| ubhayoH kryoH| vissnnupuraannm| "ekA liGge gude tisro daza vAmakare tthaa| hanaH For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / 331 haye ca saptAnyA mRdaH zaucopapAdikA:" // ymH| "line vekA gude timro vAmahaste catuI sh| tata: punarubhAbhyAJca dAtavyAH sapta mRttikA:" // paitthaunsiH| "mRttikA saMgTahya ekA liGgepAne paJca ekasmin haste daza ubhayoH sapta ityaadi| etAsAM saMkhyAnAM dakSAyuktAdhikyaM gandhAdyanuvRttimanurudhya vyvstheym| vAmahasta dazadAnAnantaraM tatpRSThe Sar3adAnamAha haarotH| "dazamadhye ca SaTpRSThe iti / zaGkhadakSau "timrastu mRttikA deyAH kRtvA nkhvishodhnm| tisrastu pAdayodayA: zuddhikAmena nityazaH // nakhazodhanaM vRNAdinA nakhAntamalazodhanaM tisa iti hastayoriti shessH| pAdaprakSAlanaM kAMsye na kartavyamityAha vissnnudhrmottrm| "damaina mArjayet pAdau na ca kAMsya prdhaavyet"| dakSaH / "liGge taba samAkhyAtA triparvI pUryate yyaa| aIpramRtimAtrA tu prathamA mRttikA smatA // dvitIyA ca hatIyA ca tadA'hI prakIrtitA" / yadA tu ukta pramANayA mRdA gandhalepakSayo na bhavati tadA adhikayApi krttvym| *gandhalepakSayakaraM zaucaM kuryaadtntrit:"| iti yaajnyvlkaaaat| gudAdanyatra parimANamAha yamaH / "mRttikA tu samuddiSTA triparvI pUryate yayA" / triparvI tarjanau madhyamAnAmikAnAmagratrayaM mUtramAtre tu smatiH / "ekA - liGge mRdaM dadyAt vAmahaste tu mRttrayam / ubhayohastayoI ca mUtrazauca prkiirtitm"| brahmapurANe / "pAdayoH eholA ca supracAlita pANimAn / hirAcamya tataH zuddhaH smRtvA viSANu sanAtanam", pAdayo ekaikA ida mUtrotsarge puroSotsarga timRNAM vidhAnAt / dkssH| "yathodita divA zaucam AI rAtrau vidhIyate / pAture tu tadaI syAttadaI tu pathi smRtam // yathokta karaNAzaktAvevedaM na tu nizAdi puraskAreNaiva vAkaya syA For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 332 pAGgikatattvam / dRssttaarthtaaptteH| ApastambaH / "pathi pAdastu vijeya prAtaH kuryaadythaablm"| etayovirodha pArtAnArtAbhyAM prihrpauyH| dkssbaudhaaynau| "deza kAla tathAtmAna' dravyaM dravya prayojanam / upapattimavasthAca jJAtvA zaucaM prakalpayet // brahmapurANe / "na yAvadupanauyeta hijaH zUdrastathAGganA / gandhalepakSayakara zauca teSAM vidhIyate // pramANaM zaucasaMkhyA vA na shissttrupdishyte| yAvat zahi sa manyeta tAvat zauca samAcaret / nyanAdhika na kartavya zauca shuddhimbhaumtaa| prAyazcittaM prasajyeta vihitAtikrame kte| zaucAcAravihInasya samastA niSkatA: kriyAH" // gandhalepakSaye satyadhikaM na karttavyaM yaajnyvlkaavirodhaat| gandhalepAkSayetvadhikasaMkhyayApi yAjJavalkAvaca namanupanautAdi para vaa| vyAghrapAdaH / "zaucantu vividha proktaM vaahymaabhyntrntthaa| majalAmyAM smRta vAhya bhaavshuddhistthaantrm| gaGgAtoyena kRtsnena mRdbhAraizca ngopmaiH| pAmRtyoH snAtakazcaiva bhAvaduSTo na zudghati" / smRtiH| "dhAvantaJca pramattaJca muutroccaarktntthaa| bhujAnamAcamanAhazca nAstika naabhivaadyet| janmaprabhRti yatkiJcit cetasA dhrmmaacret| sarva taniSkalaM yAti ekhstaabhivaadnaat"| RssyshRnggH| "yasmin sthAne kRta zaucauM vAriNA thishodhyet| na zudvistu bhavettasya mRttikA yo na shodhyet'| zaucAnantaraM haariitH| 'gomayena mRdA vA kamaNDalu pramRjya pUrvavadupaspRzya pAdityaM somamagniM vA vaukSeta iti" atra mArjanAnantaraMkSAlanamanyatra tathA darza. naat| AcamanAnantara sUryAdidarzana yathA sambhavam / pAcamanavidhiH / dkssH| "prakSAlya pANIpAdau ca triH pivedambuvaukSitam / saMkRtyAGguSThamUlena vipramajyAttato mukham / For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 333 pAhikatatvam / saMhatya tibhiH puurvmaasymevmupspRshet| aGguSThena pradezinyA ghrANaM pshcaadnntrm| aGguSThAnAmikAbhyAJca cakSuHzrotre punaH punaH / nAbhiH kaniSThAGgaSThena hRdayantu talena vai| sarvAbhistu ziraH pazcAt bAhU cAgreNa sNspRshet"| pAdaprakSAlanaM vizeSa yati devalaH / "prathamaM prAGmukhaH sthitvA pAdau prkssaalyecchnaiH| udaGmukho vA daivatye paiTake dkssinnaamukhH'| zanaiH rtvrH| devapeTaketarAbApastambaH / "pratyak pAdAvase cnmiti"| prtypshcimaabhimukhH| kramamAha gobhilaH / "savyaM pAdamavanenije" iti savya pAdaM prakSAlayati / "dakSiNaM pAdamavananije" iti dakSiNaM pAda prkssaalyti| ahaNIye tathAdarzanAt sarvatra tathA klpaate| pAraskaraH / "savyaM prakSAlya dakSiNaM prakSAlayatauti" savya prathamaM prakSAlayatauti sUtreNa prAksavyapAdaprakSAlane siddhe savya prakSAlya dakSiNaM prakSAlayatautyatra savyagrahaNaM sAmAnyAyaM tenAnyasminnapi pAdaprakSAlane savyasyeva prAthamyam anyArtha pUrvavacanamiti darzanAt / brAhmaNakheda dakSiNaM prathamamiti sUtra tasya pAdau yadi brAhmaNaH prakSAlayati tadA dakSiNaM dAtavyaprathamamiti mantavyaM na savyaM yathA prkssaalytiitvnuvRttaavaakhlaaynH| "dakSiNamane brAhmaNAya prayacchet savya zUdrAyeti" svayaM prakSAlane savyasyaiva prAthamya. miti hrishmaa| evaJca dakSiya pAdaprakSAlanAnantaraM vAmapAdaprakSAlanaM vAcaspasimizrAdyuktaM heymiti| Acamane pANipAdaprakSAlanaM mUvAdyutsarge yathA vRDaparAzaraH / "katvAtha zaucaM prakSAsya pAdau hastau ca mRjjalaiH / nivadazikha prAsauno vija praacmncret| tatvopavItaM savye'ze vAGmanaH kAyasaMyataH" / ApastambaH / "ityevamadbhirAjAnu prakSAlya caraNau pRthak / istau cAmanivadhAmyAM pazcAdAsota saMyataH" // AjAnu AmanibandhA For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / bhyAmityavadhyupAdAnaM tatparyantAzacitvayAyAmadhvazramApanoda. nAyAtizayazocAya vA prataevoktam "prajAprakarSAt phalaprakarSaH iti| zikhAbandhe vizeSamA brhmpuraannm| "gAyatrayA tu zikhAM bahA naiRtyAM brahmarandhataH / juTikAJca tato baDDA tataH karma smaarbhet"| zUdrasya zikhAbandhe mnvstu| "brahmavANIsaha sANi zivavANauzatAni c| viSNo masAleNa zikhAbandhaM karomyaham // gacchantu sakalA devA brahmavizumahezvarAH / tiSThatva vAcalA lamoH zikhAmuktaM karomyaham // pivedityabAntarjAnu ityAha yaajnyvlkrH| "antarjAnuzucau deze upaviSTa udaGmukhaH / prAg vA brAhmaNa tIrthena hijo nityamupa. spayet // antarjAnu jAnunormadhye istI kaveti zeSaH / tathAca haariitH| "pantoraratnaukakhA virapohAhIca pibe. diti / patrArohastau hAI hagatA ityrthH| vaashbdaadiishaabhimukhv| "IzAnAbhimukho bhUtvA'paH spRzettu yathAvidhi" / iti mroyuktH| brANa tIrthenASThamUlena / "kaniSThapradezinyASThamUlAnya karasya c| prajApatipiLa. brahmadevatIrthAnyanukramAt // karasya dakSiNasya / tathAca maaknnddeypuraannm| "praSThottarato rekhA yA pANerdakSiNasya ca / etat brAhmamiti khyAtaM tIrthamAcamanAya vai" // hijo na zUdrAdiriti mitaakssraa| pataeva "striyAstraidabhika tautha zUdrajAtastathaiva ca / sakadAcamanAcchudiretayoreva cobhayoH" / brAgAvarIdhe manuH / "kAyavaidazikAbhyAcca na pitreNa kadAcana" / yaanvskaaH| "advistu prakRtisthAbhihInAbhiH phenbudddaiH| hatkaNThatAlugAbhizca yathAsaMkhyaM hijAtayaH / zuran skhau ca zudraca sakt spaSTAbhirantataH" // antata poSThaprAnte For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatakham / 35 uttarottaramapakarSAt / pataeva spaSTAbhirityuktaM na tu bhati. saamirityutm| "strIzUdrau bAtha nityAnamaH kSAlanAca karIThayoH / iti brahmapurANAca / pAcamanArthe pANipAdaprakSAsanameva itye ke iti strIzUdrAdhikArI gotmotiy| pAcamanAIjalAbhAve ityAcArAdhyAyAt dkssinnshrvnnsprshH| manuH / "hAbhiH pUyate vipraH kaNThagAbhistu bhuumipH| vaizyo'bhiH prAzitAbhizca zUdraH spRSTAbhirantataH // pratra vaishyaavdhipraashnmuktaam| anupanautAnAntu striishuudrvdaacmnm| "na yAvaTupanIyeta hijaH shuudrstthaanggnaa| gandhalepakSayakaraM zaucaM seSAM vidhIyate // iti zauce praaguptaadrshnaat| mitAkSarAdayo'pyevam / amba vizeSayati vaudhAyanaH / pAdaprakSAlanAt zeSeNa nAcAmet yadyAcAmet bhUmau sAvayitvA prAcAmediti" / uzanA / "kAMsyAyasena pAtreNa vapusausakapitsalaiH / prAcAntaH zatakatvo'pi na kadAcicchucirbhavet // prAcamanajalaniSedhe shlikhitau| "na zUdrAzucekapANyAvarjiteneti / atrAzacipadam prAcamanakartRbhinnapara zUdrasAicAt ekapANipadamapi kartapANibhinnaparam / tena svIyavAmapANyAvarjite na doSaH tadAha vaudhaaynH| "bhUtrapurISe kurvan dakSiNahastema jalapAtra grahAti savyenAcamanIyamiti" rAti jalamiti shessH| prAcAmedityanuvRttau devalaH / "zikhAM baDhA vasitvA he nirnikta vAsasau shubhe| tUSNIM bhUtvA samAdAya nohacchatra vilokayan // ekavastrA: prAcaunAvautinaH" ityaadipaarskrdshnaat| atra pretasnAnatarpaNAdI ekavastratvaM vihitaM tatra ca tdnggtvaat| ekavAsA evAcamanaM kuryAt / pracetAH / "anu. gaNAbhiraphenAbhiH pUtAbhivAzya ckssussaa| hatAbhirvizabdAbhi. svizcaturvAbhirAcamet // caturveti bhAvApekSayA vikalpaH For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkSikatattvam / na ca bhUyattvArtha kalpanAgauravApatteH / vaukSaNAnuSNayorbhaTTabhASyamAdhavAcAryakataparAzarabhASyayorapavAdamAha ymH| "rAtrA. vavaukSitenApi zuddhikatA mniissibhiH| udakenAturANAca tathoSaNenoSNapAyinAm" // prAcAdityanuvRttau vshisstthH| "prada. rAdapi yAgostarpa gAya syuH na varNarasaduSTAyAzca syurazubhAgamAH" / iti pradaraH khayaM vidIrNabhUbhAgaH azubhadezAdAgatAH / yanmin deze varNAbhiduSTameva toyaM tatra tadapi grAhyaM tathAca marIci: / "yeSu sthAneSu yat zaucaM dhamAcAraca yAdRzaH / tatra tanAvamanyeta dharmastatraiva taadRshH| "yeSu sthAneSu ye devA yeSu sthAneSu ye dvijaaH| yeSu sthAneSa yattIyaM yA ca yatra va mRttikaa"| Acamane udakagrahaNaprakAraparimANavAha bharadvAjaH / "ayAtaM parvaNAM kRtvA gokrnnaavtimtkrm| saMhatAGgalinA toyaM rahautvA pANinA hijaH // mubAGgASTha kaniSThAbhyAM zeSepAcamanaM cret| mAsamannanamAvAstu saMgrAhya tripibedapaH" // pANinA dakSiNena tri:pibaddakSiNena ityAdipurANokta: / mArkaH NDeyaH / "sapavitraNa hastena kuryAdAcamanakriyAm / nocchiSTaM tat pavitrantu bhuttocchiSTantu varjayet" // madanapArijAte haarotH| "granthiryasya pavitrasya na te nAcamanaJcaret / anya nAgranthiriti samudra karo'pi / AcamanAnuvRttau devalaH / "na gacchan na zayAnaya na kraman na parAn spRshn| na hasan naiva saMjalpan nAtmAnaJcaiva baukSayan" / kraman kampamAna iti rtnaakrH| AtmAnam AtmasthAnaM hRdayaM vaukSayan iti svArthe Nic / netynuvRttau| "kezAnIvImadhaHkAyaM saMsmRzan dhrnniimpi| yadi spRzati caitAni bhUyaH pracAlayet krm"| adhaH kAyaM naabherdhHprdeshm| karaM For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAkitavam / daciNam zrAcamanAnuhattau gobhilaH / "nAntarIyaikadezena kalpayitvottarauyakam" iti / cantarIyamadhaH paridhAnaM tadekadezena uttarIyaM kRtvA / marauciH / " na vahirjAnustvarayanAsanastho na cotthitaH / na pAdukAsyo nAcittaH zuciH prayatamAnasaH // upaspRzya dvijo nityaM zuddhaH pUto bhavennaraH / bhukkAsanastho'pyAcAmet nAnyakAle kadAcana" // jalasthalobhayakarmAnuSThAnArthaM jalasthalekacaraNenAcamanaM karttavyamityAha paiThau - nasiH / "antaruda ke prAcAnto'ntareva pUto vahnirudake AcAnto vahireva zo bhavati tasmAdantarekaM vahirekaM pAdaM kRtvA pAcAmet sarvatra zavo bhavati" iti jAnoDDU jlessuuttisstthvaacaamet| "nAnorUrddha jale tiSThatrAcAntaH zucitAmiyAt / adhastAt zatakkatvo'pi samAcAnto na zuhyati" iti viSNuktaH / vAtaH / "ArdravAsA jale kuryyAt tarpaNAcamana N japam / zuSkavAsA sthale kuryyAt tarpaNAcamanaM japam" // kAtyAyanaH / "khAnamAcamana' homa' bhojana devtaarcnm| praur3hapAdo na kurvIta svAdhyAya pitRtarpaNam / zrAsanArUr3ha pAdastu jAnunosyostathA / kRtAvazakthiko yastu praur3hapAdaH sa ucyate // AsanArUr3hapAdaH AsanArUDhapAdatalaH / jAnunorjayoH chatAvazakthike vastrAdinA kRtapRSThajAnujaGgAbandhaH / tuddayena bhedapratIteH / atra ca "aneka hAho dAruzile bhUmisame iSTakA saMkIrNIbhUtA" iti baudhAyanavacanAt / tathAvidha pAdo'pi kuryyAt / vyAsaH / "ziraH prAvRtya kaNThaM vA muktakacchazikho'pi vA / prakRtvA pAdayoH zaucaM cAcAnto'pyazucirbhavet // apa: pANinakhAgreSu pAcAmeda yastu vai dijaH / surApAnena tattulyamityevamRSirabravIt // saMhatyeti mukhaM saMhatya alomakoSThasparzo yathA na bhavatauti tAtparyyam / tathA ca vaziSThaH / For Private And Personal Use Only 330 -
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatatvam / "pAcAntaH punarAcAmet vAso viparidhAya c| zroSThau saMspRzya ca tathA yatra syAtAmalomako" // evaJca prAgutA hArIta vacane poSThayormArjanamukta tat slomkyoreveti| etadanantaraM vAmahastaM pAdau ziratha dakSiNena pANimA jalenAbhyukSayet / tathA ca kaamdhenaavaapstmbH| "nirAcamet hagatAbhiradbhistriroSThau primRjet| chirityeke dakSiNena pANinA savyaM prokSya pAdau zirazca // gobhilaH / "virAcAmet hiH pramajIta pAdAvamyucya ziro'bhyukSayet indriyANyadbhiH spRzet / akSiNI mAsika krnnaaviti'| indriyANi indriyAyatanAni indriyaannaammuurtttvaat| tibhiriti tarjanaumadhyamAnAmikAbhiH tarjanyanAmAmadhyAbhimukha pUrva spRzediti brhmcaarikaannddkRtbhvishyaat| "ghrANaM nAsApuTahaya tarjanyaGguSThayogena spRzenAsApuTavayam" iti shngkhaat| evaM punaH punariti cakSaHyojahayAbhiprAyeNa zrIdatto'pyevyam / tena dakSiNaM spRSThA vAma spRshet| vyaktaM kAmadhenAvAcAracintAmaNAvApastambaH / *cakSuSo mAsike kau~ satat sakdupaspRzet / ghirityeke hiriti zAkhyantaroyam atra gobhilauyApastambauyapAThakramo na grAhyaH tatakramasya "zrutyarthapaThansthAnamukhyapravartikAH" iti jaiminisuutraat| ghrANaM pazcAdanantaramiti dakSItazabdakrameNa balavatA vaadhaat| ataeva dakSekhaiva pratinAtam / "ukta karmaH kramo noktaH na kAlasvata eva hi| hijAnAntu hitArthAya dakSastu khayamabravIt // atazchandogapariziSTena gobhilAspaSTa kramaH spssttoktH| yathA "niHprAzyApo hinmajya mukhametA. nyupspRshet| AsthanAsAkSikarNAca nAbhivakSa: ziro'zakAn" // ava nAsAkSItyukta sarvacAGguSThayogena karaNamA pretthonsiH| "agniraguSThastasmAttenaiva sarvANi sthAnAni For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 330 pAkSikatattvam / smRshet| nAbhisaryAnantaraM jalasparzamAha vyaasH| tataH spathabAbhideza punarapazca saMspRzet / indriyasparzAnantara bhvithe| "yaGgamAvudaka vIra samutsRjati mAnavaH / vAsukipramukhAn nAgAn tena proNAti mAnavaH" // paiThonasiH / "spRSTvA brANAn yathAsaMkhyaM pAdau prokSya tataH shuciH| savye pANI tataH zeSA prapo vinimayediti" // ghrANAn indriyANauti ratnAkaraH zeSA pAcamanAvaziSTAH iti mdnpaarijaatH| etat parameva "antataH pratyupaspRzya saciH" iti gobhilsuutnm| akSyAdisparzasahita pAcamana kavA udaka spRSTvA zaciriti saralAH / prasata upasparzanAt pANinA udakasparza atvA zucirbhavatIti bhbhaassym| ataevopasparzamabhidhAya tato jalazeSa vAmahaste tyajediti piddhdyitaa| etena vijAtInAmapi hirA. camane poSThajalasparzamAtra zAstrArthaH "pratyupaspRzyAntataH zucibhavati" iti gobhilarahyAditi chandogAhika nirstm| hRdaya spRzaMsva vmevaacaamt| iti tadanantarasUtreNa hRdysmRgjlniymaat| "ucchiSTo'traivAto'nyathAbhavata' iti sUtrA. ntareNa haDtatvAbhAve ucchissttaabhidhaanaat| etadanantaramevAtha pratya pasparzanamityAdinA hirAcamanAdividhAnAcca / vaayupuraanne| "niSThauvane tathAbhyaGga tathA paadaavsecne| ucchiSTasya ca saMbhASAt azucyupahatasya ca // sandeheSu ca sarveSu zikhAM mukkA tathaiva ca / vinA yajJopavItena nityamevamupaspRzet / uSTravAyasasaMparthe darzane cAnyavAsinAm" // prAgardai kata iti zeSaH / sandeheSu prpraaytysyeti| zikhAM mukkA panantara baDDA yajJo. pavautena vinA sthitvA punaH paridhAya caacaamedityrthH| haariitH| "strIzUdrocchiSTasaMbhASaNe mUtrapuroSotsargadarzane devamabhigantu kAma paacaamediti"| devalaH / "ucchiSTa mAnava spRSTvA For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 340 pAtikatattvam / bhojyaM cApi tathAvidham / tathaiva hastI pAdau ca prakSAsyAcamya zuzcati / tthaavidhmucchissttm| yaajnyvlkaaH| "mAtvA pautvA kSute supte bhuktvA rthopsrpnne| prAdhAntaH punarAvAmit vAsoviparidhAya c"|| brahmapurANaM "home bhojanakAle ca sdhyyorubhyorpi| AcAntaH punarAcAmet anyatrApi sakata skt| hirAcamya tata: zuddhaH smRtvA viSNuM sanAtanam // smRtiH / "kSute niSThauvite mupte paridhAne'nupAtane / karmastha eSu nAcAmahakSiNaM avaNaM smRzet // saaNkhyaaynH| mAdityA vasayorudrA vAyuragniva dharmarAT / viprastha dakSiNe kaNe nityaM tiSThanti devatAH // ava hetumAha praashrH| "prabhAsAdauni tIrthAni gaGgAdyAH sritstthaa| viprasya dakSiNe karNe vasanti manurabravIt ||maarknnddeypuraannm| "kuAdAcamanasparza gopRsstthsthaarkdrshnm| kurvItAlabhanacApi dakSiNapravaNasya ca // yathA vimavato hyetat pUrvAbhAve tataH param / na pUrvasmin vidyamAne uttara'prAptiriSyate // puraapsaarvaavupuraannyoH| *yaH karma kurute 'mohAdanAcamyaiva naastikH| bhavanti hivRthA tasya kriyA: sarvA na saMzayaH // __atha dntdhaavnm| vRshtaatssH| "mukhe paryuSite nitya bhavatyaprayato nrH| tasmAt sarvaprayatnena bhakSayehantadhAvanam // gandhAlaGkAravastrANi puSpamAlyAnulepanam / "upavAsena duSyanti dntdhaavnmjnm| pAdAbhyaGga ziro'bhyaGga tAmbUlaJcAnulepanam // sarvavrateSu varNAni paryuSitamukhasyAprayatatve hetumAha pRthivIM prati yajJavarAhaH / "manuSaH kilpiSaubhadre kaphapittasamanvitaH / pUyazoNitasamparNo durgandhaM mukhamasya tat // tatparyuSitam / dantadhAvanamitvanena bhodhakasya kASThAderdantamAtrasambandhAt bhakSayediti gauNaprayogaH / pUrvApara. For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kitattvam / 341 hirAcamanarUpa bhojanadhI prAptyarthaH / atra dantadhAvanasya zodhakatvapratIteH prAdhAnyam / ataeva " tataH snAnaM prakurvIta dantadhAvanapUrvakam" iti dacoktamAnantayryamAtraparam zrArambhapIyA yA dRSTepaNamAsaprAk karttavyatvavat na tvaGgAGgibhAvArthamiti vAtAtapasya pUrvavacanaM vidhAyakaM paravacanasya niSedhakam / tathA ca / upavAsena hetuneti dAnasAgaraprAyazcittavivekau / upavAse ceti pAThe kAlaviveke cakArAdanuktAdiSvapi vyAkhyAsam / etena na duSyeteti maithilo heyam / vyaktamAha viSNuH / " zrahe janmadine caiva vivAhe joryasambhave / vrate caivopavAse ca varjayeddantadhAvanam // iti / " dantadhAvanamadyAt 1 prAGma ukha udaGmukho veti" / gotamaH / " dantazliSTe dantavadanyatra jihvAbhimarSaNAt prAk cyuterityeke" / cyuterAsrAvavaddidyAt nigiraneva tat zuciriti nihnAbhimarSaNAyogyaM dantalagnam waternakaM na bhavatItyarthaH / etaccAnupalabhyamAnarasaviSayam / " dantavahanta lagneSu rasavarjane" iti zaGkhavacanAt / jihnAbhimarSaNe'pyazakyoraNe na doSaH / "bhojane dantalagne ca nirhtyaacmnnycret| danta lagna ma saMhAryaM lepaM manyeta dantavat // na tatra bahuzo yatna kuryyAduddharaNe punaH // bhavedazaucamatyantaM tRNavedhAt vraNe kRte" // iti devalavacanAt / cyuterityamupalabhyamAnarasaviSayam / zrasrAvo lAlA / tadannigiranityarthaH / ataeva zoSitaM yathA na bhavati tRNAdinA dantalagnaniHsAraNAcaraNaM chandoga pariziSTam / " nAradAdyuktavartteiya - maSTAGgulamapATitam / sa tvacaM dantakASTha syAttadagreNa pradhAvayet // utthAya netre prakSAlya zucirbhUtvA samAhitaH / parijapya tu mantreNa bhacayeddantadhAvanam // AyurbalaM yazovarthaH prajAH pazuvasUni ca / brahmamantrAcca medhAcca tvano dhehi vanaspate" // For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 343 . pAkSikatattvam / zucirbhUtvA hirAcamaneneti shessH| narasiMhapurANam / "dantakASThasya vakSyAmi samAsena prazasta taam| sarve kaNTakinaH puNyAH kSauriNazca yazasvinaH" // parAI bhAradasyApi sthaulya. mAha vissnnuH| "kaniSThAgrasamasthaulyaM sakUca hAdazAGgalam / prAtarbhUtvA ca yatavAk bhakSayeddantadhAvanam // prakSAlya bhUtvA tajjahyAt zucau deza smaahitH"|| sakUca dalitAgram / dvAdazAGgulantu chndogtressaam| prAtaH prAtaHkAle bhutlA bhojanaparakAle ca bhakSayedityarthaH mArkaNDeyapurANam / "prakSAlya bhakSayet pUrva prakSAlyaiva tu tat tyajet / atra vihitakASThAvyAha nRsiNhpuraannm| "khadirazca kadambazca karajazva tathA vttH| tintiDI veNupRSThaca Ambanikhau tathaiva ca // apAmArgazca vilvasa athodd'mbrstthaa| ete prazastA: kathitA dantadhAvanakarmasu // mhaabhaarte| "tinaM kaSAyaM kaTakaM sugndhiknnttkaanvitm| cauriNo vRkSagulmAnAM bhkssyeddntdhaavnm| bhakSayet zAstradRSTAni parvakhapi ca varjayet" / prANyAha vissnnupuraannm| "caturdazyaSTamau caiva amAvAsyAtha. puurnnimaa| parvANyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva ca // strItailamASasambhogI parvasveteSu vai pumAn / vigama bhojanaM nAma prayAti narakaM mRtaH // narasiMhapurANe "pratipaddarzaSaSThISu navamyAJcaiva sttmaaH| dantAnAM kASThasaMyogAhahatyAsaptamaM kulam // alAbhe dantakASThAnAM pratiSiddhadine tthaa| apAM hAdazagaNDaSairmukhazuddhirvidhIyate" // gaNDaSasya dantadhAvanatulyave'pi na tana mantrAnvayaH bauhikAryakAriNi yave brIhi mavasyeva iti prakRtAveva zrutatvAt manvaliGgavirodhAcati navyavaImAnaH / tatra tatakAtyAya nasUtravirodhAt / tacca sUtvaM "shbdeviprtipttiriti"| pratinidhidravye zrutazabdaH For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aakssiktttvm| pryojyH| zrutadravyA budhdhA pratinidhyupAdAnAt / zabdAntara. prayoge drvyaantrbuddhiprsnggaat| ataeva "somapratinidhitvena pUtikAsu rahautAsu somaM pivate" iti avikata eva mantraH ptthyte| ataeva jale'pyagnokaraNahome agnau karithe iti pryujyte| kintu yatra pratipadAdau dantakASThaniSedhastatra prtinidhybhaavaanmntrpaatthH| evaJca gauNyAzabdaprayogAnmantraliGgavirodho'pi naasti| zAtAtapa: "pratipaddarzaSaSThISu navamyAM dantadhAvanam / pauranyana kAThezca jihvollekhaH sadaiva hi / kriyAkaumudyAM vaziSThaH "guvAkatAlahitAlAstathA tAr3I ca ketko| kharanArikelau ca saptaite NarAjakAH / tRNarAjazirAparyaH kuryyAhantadhAvanam / tAvadbhavati caNDAlo yAvahAM naiva pshyti"| parAzarabhAce vRdyaajnyvlkrH| "iSTakAloSTrapASANairitagaGgalibhistathA / tyatvA anAmikAGgaSThI varjayehantadhAvanam" // anAmikAGgaThau tyatvA itarAGgalibhidantadhAvanaM vrjyedityrthH| tenAzaktI anAmikAGguSThAbhyAM dantAn gharSayet / prAcAracandrikApyevam / padmapurANe / "ttnnaanggaarkpaalaashmvaalukaayscmmbhiH| dantadhAvanakarttAro bhavanti purussaadhmaa:"| pracetAH / "madhyAGgasnAnakAle ca yaH kuyAdRntadhAvanam / nirAzAstasya gacchanti devAH piTagaNaiH saha / smatiH / "vamantaM jambhamANaJca kurvantaM dantadhAvanam / abhyaktazirasaJceva nAntaM naivaabhivaadyet"| haariitH| "zuciM devA hi rakSanti pitaraH shucimnvyuH| zucevibhyati rakSAMmi te cAnye dussttcaarinnH"| tathA "mrAnaM dAnaM tapastyAgo mantrakI vidhikriyaaH| maGgalAcAraniyamAH zaucabhraSTasya nissphlaaH"| dkssH| "zaucantu hividhaM proktaM vAhyamAbhyantaraM tthaa| majjA lAbhyAM smRtaM vAcaM bhaavbistthaantrm| yAvaca rAtrivAso. For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 344 pAtikatattvam / 'sti tAvadaprayato nrH| tasmAdyanena tattyAjyamAdau shhimbhaumtaa"| iti ziSTamahotavacanAt rAnivAsastyAjyam / kriyAkaumudyAm / "jalaukAgUr3hapAdazca kramigaNDupadAdikam / kAmAhastena saMspRzya nityakarmANi sNtyjet"| kaalikaapuraann| "gurumAkSipya vipraJca pratyaiva ca paanninaa| na satyAni na karmANi retaHpAte tathaiva ca // anupAte samutyane turakarmaNi maithune| dhUmohAre tathA vAnte nityakarmANi saMtyajet // patra puSpaJca tAmbUlaM na maiSadhopakalpitam / kapAdipippatyantaJca phalaM bhukvApi nAcaret // jalasyApi narazreSTha bhojnaapjaahte| nitya kriyA nivarteta kAmyanaimittikaiH sh|| __ atha praatHsnaansndhye| brahmapurANe / "prAtaHsnAnaM tataH kalA saMkSepeNa ythoditm| sadhyAcApi tathA kuryAditi kAtyAyano'bravIt // yathAini tathA prAtarnityaM snAyAdanAturaH / dantAn prakSAlya nadyAdau gehe cettadamanvavat" // dantAn prakSAlya prAtaranAturaH naayaadityrthH| tatkAlamA viSNuH / "prAtaHsnAyau aruNakiraNagrastAM prAcaumavalokya nAyAt" iti samudra krtbhaarte| "mRttikAtilakaM kuryyAt nAtvA hutvA ca bhsmnaa| dRSTadoSavighAtA) cANDAlAdyasya darzane / brhmpuraanne| "karmAdau tilakaM kuryAdrUpaM tahaiSNavaM param / gopradAnaM tapohomaH svAdhyAyaH pitRtrpnnm| bhasmIbhavati tasarva UI puNDavinA kRtam // uzanA / "bhabhAve tUda kenApi puNDrau daivatamacayet" / brahmANDa / "aGguSTha; puSTidaH proto madhyamAyuSkarI bhvet| anAmikAthadA nityaM muktidA ca pradezinau" // vyaasH| "jAgavItaurasambhUtAM mRdaM mUrdA vibharti yH| vibharti rUpaM so'kasya tamonAzAya kevalam // For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkSikatattvam / 345 gopIcandanaphalamAha mAtAtapaH / "gomatItaurasambhUtAM gopIdehasamuhavAm / mRdaM mUI vahedyastu sarvapApaiH pramucyate // bra purANe / "jaIpuNDa mRdA kuryAt tripuNDa bhAnA sdaa| tilakaM vai hijaH kuryyAt candanena yadRcchayA // jaIpura hinaH kuryyAt kSatriyasya tripuNDa km| aIcandrantu vaizyasya vartulaM zUdrajAtiSu // tataH sandhyAM kuryyaat| AturANAntu "praziraska bhavet sAnaM nAnAzakau tu krminnaam| pANa vAsasA vApi mArjanaM daiSikaM viduH // iti jAvAlavacanAchiro vijJAya gAvaprakSAlanaM tadazanI sarvagAvamArjanam pAdraNa vAsasA kuryaat| tadanantaraM sakhyAM kuryaat| etatparameva "prAtaHsandhyAM tataH kuryAt dantadhAvanapUrvakam" iti yaajnyvlkaavcnm| atha prathamayAmAIkatyam / dkssH| "sandhyAkarmAvasAne tu khayaM zemo vidhiiyte| devakArya tataH kalA gurumAlavIkSaNam / divasasyAdyabhAge tu sarvametat samAcaret // homastu saagneH| viSNupurANam / "pAcAntastu tataH kuryAt pumAn keshprsaadhnm| tathA "AdarzAjanamAnasthadUrvAdyAlamanAni c| svamAtmAnaM kRte pazyet yadIcche cirajIvi. tAm" / pAtmAnaM deham / mAnalyAnyAha naardH| "loke'smin maGgalAnyaSTau brAhmaNo gauhutaashnH| hiraNyaM sarpirAditya pApo rAjA tathASTamaH" // ymH| "yatInAM darzanaJcaiva sparzanaM bhASaNaM tthaa| kurvANa: pUyate nityaM tasmAt pazyeta nityazaH" / brhmpuraanne| "pracaNDapavanAghAte megheSu staniteSu ca / tripaThejjaiminauyantu prAna kho vApyudanu khH| tasya mAbhUt mayaM ghoraM vaidyutaM yo'vasaudati" // kaalikaapuraannm| "yaH zivAvirutaM zrutvA zivadUtI shubhprdaam| prathamet sAdhako bhUtvA For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146 pAtikatatvam / tasya kAmA: kare sthitA:" // pryogsaare| "vibhautakAkA. rana nuhocchAyAM na cApayet / stambhadaupamanuSyANAmanyeSAM prANinAM tathA" / viSNupurANam / "vihiSTapatitImatta bahuvairAtikUTakaiH / bandhakauvandhakauma kSudrakAntakaiH saha // tathAtivyayazaulezca parivAdarataiH shtthH| budho maitrIM na kurvIta naikaM panyAnamAzrayet // nAsaMvRtamukho jambhet hAsakAso vivnyet| nocairhasen prazabdaca na muJcet pavanaM budhaH // nAsamaasazolestu sahAsauta kadAcana / sadRttasavikarSA zikSaNAImapi asthate // nakhAna vAdayet chindyAt na vaNaM na mahIM likhet / na zmazru bhakSayetroSThaM na mRgauyAt vicakSaNaH" / ekapANinA cakSuHsparza niSedhamAha vRhsptiH| "cakSaHpari. hitAkAso na smshedekpaanninaa"| . atha dvitiiyyaamaaiikktym| dkssH| "hitIye ca tathA bhAge vedAbhyAso vidhIyate / vedAbhyAso ziviprANAM paramantapa ucyate // brahmayajJaparaM jeyaH SaDaGgasahitaca yH| vedaskhaukaraNaM pUrva vidhAro'bhyasanaM jpH| tahAnaJcaiva zithebhyo vedabhyAso hi paJcadhA" // anyAdhyaya namadhyAhatuH zaGkhalikhitau / "na vedamanadhItyAnyAM vidyAmadhauyautAnyatra vedAGgasmRtibhyaH" / aGgAni ca "zikSAkalpovyAkaraNaM chandojyotiSameva ca / niruktaJceti cAGgAni vedAnAM gaNitAni SaT // smRtistu dharmasaMhitA" itymrH| gAgar3e "dhana prayoge ca tathA kArya vidyAgameSu ca / AhAre vyavahAre ca tyakta lajjaH sadA bhavet // yAjJavalkaraH "vedArthAnadhigacchettu zAstrANi vividhAni c| tatphalamAha ymH| "dAnena tapasA yajairupavAsai vrtaistthaa| na tAM gatimavApnoti vidyayA yAmavApnuyAt // kuurmpuraannm| "svAdhyAyasya vayobhedA vaacikopaaNshumaansaaH"| vidyaadaanprkaarmaah| For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatatvam / zivadharma "saMskRta: prArvAkyaryaH shissthmnuruuptH| dezamAyAdhupAyaizca bodhayet sa guruH ataH" / pAdirghanyakaraNAdiH / gaardd'e| "vedArtha dharmazAstrANi yajJazAstrANi caiva hi| mUlyena lekhayitvA yo dadyAditi sa vaidikaH // itihAsapurANAni likhitvA yaH prayacchati / brahmadAnasamaM pukhaM prApnoti higuNokatam / tathAca vRhsptiH| "pANmAsike. 'pi samaye bhrAnti: saMjAyate nRnnaam| dhAvAkSarANi sRSTAni patrArUr3hAnyataH puraa|| upadeSTAnumantA ca loke tulyaphalI mtau| ekalavyenAnupamadeSTApi droNAcAryo guruH kRtaH // patI anyakattaH sutarAM gurutvaM yathA mhaabhaartm| "paraNyamanusaMprApya kRtvA droNaM mhiimym| tasminAcAryatti para* mAmAsthitastadA / iSvastre yogamAtasthe paraM nizcayamAgataH" / __ likhanavidhimA nndipuraannm| "zubhe nakSavadivase zubhe bApi dingrhe| lekhayet pUjya devezAn rudrabrahmAjanArdanAn / pUrvadigvadano bhUtvA lipitro lekhakottamaH / nirodho hasta vAhoca masaupavavidhAraNe" // matyapugaNaca / "zaurSApetAn susampUrNAn samaveNigatAn smaan| pakSarAn lekhayedyastu lekhakaH paramaH smRtaH // adhautasyArthibhyo dAnamAvazyakam / yathA shrutiH| "yo vAdhItya vidyAzca na prayacchat sa kAryA bhavet zreyaso hAramAvaNuyAditi" nandipurANe / "prazastazabda saMyoge kuryAditi virAmaNa" virAmaNaM tahinapAThasamAptim / "samApte vAcakAbhauSTaM kuryAdeva vickssnnH| suzrutaM suvrataM bhUdastu vyAkhyAttu nitydaa|| lokaH pravartatAM dharma rAjA cAstu sadA jyau| dharmavAn dhanasampanI guruvAstu nirAmayaH // iti proca yathAyAta mantavyazca vibhaavitaiH| ziSTaiH paraspara bhAstraM cintanauyaM viSakSaNaiH // kathA vastuprasaGgena nAnAvyAkhyA. For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAhikatattvam / nbhaassnnH| yutibhiva smaremAkhyAM ci haivApi svayaM kataiH / evaM dine dine vyAkhyAM zRNuyAbiyato naraH" // viSNupurANaM "puradhyApitA ye ca te patanti khbhojne| yo guru pUjayebityaM tasya vidyA prsaudti| tatprasAdena yasmA sa prApnoti sarvasampadaH" // laghuhArauta: "ekamapyakSaraM yastu guruH ziSthe nivedayet / pRthivyAM nAsti tadravyaM yahatvA so'nRNo bhvet| nndipuraannm| "yasa zrutvAnyata: zAstraM saMskAraM prApya vai shubhm| anyasya janayet kauti guroH sa banA bhavet // vispareca tathA maubyAt yo'pi zAstramanuttamam / sa yAti narakaM ghoramakSayaM bhImadarzanam // brahma yastvananujJAtamadhIyAnAdavAnayAt / sa brahmasteyasaMyukto narakaM pratipadyate" // vissnnuH| "yazca vidyAM samAsAdya tayA jauveva tasya paraloke phalapradA bhavati yazca vidyayA pareSAM yazo gntauti"| devanta: / "iSTaM dattamadhItaM yat vinshytynukiirtnaat| nAghAnuzocanAbhyAca bhanmatejo vibhidyte| tasmAdAtmakRtaM puNyaM vRthA na parikautayet // anukIrtanaM kathanaM nAghA prazaMsA panuzocanaM dhanavyayena pazcAttApaH / bhagnateja: phalajanakazaktihInam / vRthA rakSA prayojanaM vinaa| vaiSNavAmRte bhaviSyapurANam / "upAdhyAyasya yo vRttiM dattvA dhyApayati hijaan| kina dattaM bhavettena dhrmkaamaarthmicchtaa"| bhaarotH| "samitapuSyakuzAdauni brAhmaNa: svymaahret"| zUdrAnauteH krayakrotaH karma kurvan pttydhH"| zUdrAnautairiti vizeSaniSedhAt anyabrAhmaNaizcAnayanamaniSiham / kraye pratiprasUte brahmapurANaM "puSpadhapaica naivedyaurkrykriyaahtaiH"| baurAyaH svayAbA. zUnyena krayaH / catha btauyyaamaaiikktym| "tRtIye ca tathA bhAge potha For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pArikatatvam / 344 vaarthsaadhnm| mAtA pitA gururbhAryA prajA daunA: samA. zritAH / abhyAgato'tithicAmniH pothavarga udaahRtH| bharaNaM pothavargasya prazastaM svrgsaadhnm| narakaM paur3ane cAsya tasmAyona tAn bharet // gaagdd'e| "ma jIvati varacaiko bhubhiyopjiivyte| jIvanto mRtakAzcAnye puruSAH svIdarambharA:" // yopajIvyata ityArSaH punaH sndhiH| manuvyAsahaspatayaH / "hau ca mAtApitarau sAdhvI bhAryA sutaH shishH| adhya. kAryazataM kRtvA bhartavyA mnukhviit| adhyApanazAdhyayanaM yananaM yaajnntthaa| dAnaM pratigrahavaiva SaTakarmANvagrajanmanaH / SamAntu karmaNAM madhye boNi karmANi jiivikaa| yAjanAdhyApane caiva vizuddhAca pratigrahaH // gotamaH "kaSigorakSavANijye'svayaM kRte kuSaudaceti" kuSaudasya pRthaggrahaNaM svayaM tasyAbhyanunAnArtha kuSaudaM kRtikarma pradezAntare'bhidhAnAditi klptrH| vRhsptiH| "kuSaudavaSivANijyaM prakurvItAkhayaM kRtm| bhApatkAle svayaM kurvan mainasA yujyate vijaH / labdha lAbha: pitRRna devAn brAhmaNAMcava bhonyet| te vaptAstasya taM doSaM zamayanti na saMzayaH / vaNik kuSaudI dadyAttu vastra. gokAzanAdikam / RSIvalo'napAnAni yAnazayyAsanAni c| paNyebhyo viMdhakaM datvA pazuvarNAdikaM shtm| vaNika kuSaudyadoSaH syAt brAhANAnAca puujnaat| rAjJe dattvA tu SaDbhAgaM devatAnAca viNshkm| triMzadbhAgaJca viprANAM kRSi kRtvA na doSabhAk / hArota: "praSTAgavaM dharmahalaM Sar3agavaM jIvitArthinAm / caturgavaM nRzaMsAnAM higavaM brahmaghAtinAm // mnuH| "prazautibhAgaM grahIyAt mAsAhArDaSika: shtaat| hikaM zataM vA rahauyAt satAM dhrmmnusmrn| hikaM zataca rahAno na bhavatyarthakikhiSau zatakArSApaNe'bhautibhAgaM 30 For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanggiktttvm| viMzatiH pnnaaH| hikaM puraannhym| evaMvidhaniyamamati kramya anApadi khayamanyadvArA vA yaH khAcchandya na vyavArati tasyaiva praayshcittm| prApadi tu svayaM karaNe niyamAtikrame ca na doSa iti praayshcittvivekH| yAjJavalkAH / "upeyAdaukharacaiva yogakSemArthasiddhaye / IkharamatizayaguNayuktamanyaM vA zrImantamakusitam" // palabdhasya prApaNaM yogaH labdhasya rakSaNaM kSemaH / vayovudhArthavAvezabutAbhijanakarmaNAm / pAcaret sadRzIM vRttimajihmAmazaThAntathA // bAla: pAMzakraur3A yuvA. saggandhAdisevanaM vRddho dharmArthasAdhanaM buddhimAn maumAMsAdizravaNam arthavAn vasudAnaM vAgmau dUtyaM suvezo rAjasannidhiM zrutena vyAkaraNAdinA arthavettA vedArthanirUpaNaM vizuddha kulajanmavAn tthaavidhkulohaahnm| yAgavAn pshuhiNsnm| evaM vayaHprabhRtInAsucitAnAM ceSTAmAcaret / ajihyAmakuTilAm prazaThAM mithyAviSayahitAm / bhagavahotAyAM "muktasaGgo'navAdI dhRtyu tsaahsmnvitH| sivAsiyonirvikAraH karttA sAttika ucyate / muktasaGgastyata phlaabhiniveshH| ataevoktAm / "mA karmaphalaheturbhUrmA te saGgontvakarmaNi / tena bandhahetuphalaM vinA karmakartavyamiti taatprym| anahaMvAdau gavarahitaH nirvikArI harSaviSAdazUnyaH / "vAgmo karmaphalaprema lubdho hiMsAtmako'zuciH / harSazokAnbita: kartA rAjasaH parikIrtitaH / ayuktaH prAkRtastabdhaH zaThI naiRtiko'lsH| viSAdI daurghasUtrau ca kartA tAmasa ucyate // ayukto'nvhitH| prAkRtI vivekazUnyaH / zaThaH shktiguuhnkaarii| naitikaH praapmaanau| alasa: anudymshiilH| viSAdau zokazIlaH / yadahA vAyaM tanmAsenApi na sampAdayati sa diirghsuutrau| anana For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 351 paatiktttvm| eva liGgapuraNaM "khaH kArya madyakartavyaM pUrvAhya vAparAvikam / na hi pratIkSate mRtyaH katamasya na vA katama" // iti "lAme na harSayedyastu na vyathedapamAnataH / asamUDhastu yo nityaM sa rAjavasatiM vrajet // paglAno balavAn zUrachAyevAnugataH sadA / satyavAdo mRdurdAntaH sa rAjavasatiM vaset' / nayamA narasiMhapurANe "anuktenApi suhRdA vaktavyaM jAnatA hitam / nyAyyaJca prAptakAlacca parAbhavanicchatA // valavyaM sarvathA sadbhirapriyazcApi ycitm| pAnRNyametat snehasya sadbhireva kRtaM puraa|| yat syAttApakara pavAdArabdha kAryamA dRshm| prAramendrava tahihAn eSa buddhimatAM nayaH // kumitra saudaM nAsti kubhAyAyAM kuto rtiH| kutaH piNDaM kupu. veSu nAsti satya kurAjani // kusauhRde na vizvAsaH kudeza na prjauvyte| kurAjani bhayaM nitya kuputre sarvadA bhayam // apakAriNi vizvambha yaH karoti nraadhmH| anAtho durbalo yaha ciraM sa tu jIvati // na vikhasedavizvaste vikhastanAti. vizvaset / vizvastAdbhayamutpanna mUlAnyapi nivantati // rAjaseviSu vizvAsaM garbhasaGkAriteSu c| yaH karoti naro mUDho na ciraM sa tu jIvati // zava zeSaM RNAccheSaM zeSamagnezca bhUmipa / punarbata sambhaya tasmAccheSaM na zeSayet // adrohaM samayaM kRtvA munInAmagrato hriH| jaghAna namuciM pazcAdapAM phenena pArthiva / katvA sambandha kaccApi vizvasecchatraNA na hi| pulomAnaM aghAnAjI jAmAtA san zatakratuH // na cAsane nivastavyaM savaire var3ite ripau| pAtayettu sa mUlaM hi nadItIra iva drumam" / gaardd'e| "yo dhruvAgi parityajya adhruvANi ca sevte| dhruvANi tasya nazyanti adhruvaM naSTameva ca // viSNumurANe "alpahAnistu Sor3havyA vairiNAgamaM tyajet / upA For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 352 AGgikatattvam / yataH samArabdhAH sarve sidghandhupakramAH // dhImAn zrImAn samAyuktaH bhAstiko vinyaanvitH| vidyAbhijanabahAnAM yAti zokAnanuttamAn // . bhAgavate kaliM prati parIkSitavAkyaM "vAM vartamAnaM naradevadeheSvanuprahatto'yamadharmA puugH| lobho'nRtaM cauryamanAryamaMho jeSThA ca mAyA kalahama dambhaH // anAryA daurjanyam aMhaH svdhrmaatyaagH| jeSThA'lamauH smyaa'grjtvaat| mAyA kpttH| "abhyarthitastathA sabai sthAnAni karaye'dizat / cUtaM pAnaM striyaH zUnA yavAdharmAzcaturvidhaH // punazca yAcamAnAya jAtarUpamadAt prbhuH| tato'nRtaM madaM kAmaM rAjA vairaJca pnycmm| athaitAni na seveta vubhUSuH puruSaH kvacit" / abhyarthitastanirahautena kalinA sthAnalAbhAya prArthita: jAtarUpaM svrnnm| pratheti prata ityarthaH vubhUSuH arddha bhavitumicchu: yAjJavalkaraH "zUdrasya hijavaSA tayA jIvan vaNim bhavet / zilpairvA vividhairjIvet hinAtihitamAcaran" // vaNigbhave. dityanena vaishyvRttybhidhaanaat| zilpairiti vaSyAdijIvanopAyariti bodhym| hArauta: "bAlAnAM damanaJcaiva vAhana na shsyte| puMstvopaghAtanaM naiva vAhAnAM kaaryetttH| vRha yugye na yunauta jauNa vyAdhitameva c| na SaNDa vAhayegAJca na gAM bhAreNa paudd'yet"|| gAM strogavaumiti navyavaImAnaH / mArkaNDeyapurANaM "pAdena tasya pArakya kuryAt snycymaatmvaan| ana cAmabharaNaM nityanaimittikamtathA // pAdasyAsmithasya mUlabhUtaM viviiyet| evamArabhataH puMsazcArthaH sAphalyamRcchati // yena yasyArtho bhujyate tena tasya pAritoSika karma karttavyaM tathAca yudhiSThiraM prati bhaumavAkyam "arthasya puruSo dAsI dAsasvartho na ksycit| iti satya mahArAja For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkitavam / 353* 1 arisrthena kauraveH " // manuH / " zatenApoha zUdreNa na kAryyo dhanasaJcayaH / zUdro hi dhanamAsAdya brAhmaNAneva bAghate // smRtiH / "vikrauNan madyamAMsAni bhacasya ca bhakSaNam / kurvanragamyAgamanaM zUdraH patati tatkSaNAt // kapilAcaurapAnena brANaNogamanena ca / vedAkSaravicAreNa zUdracANDAlatAM vrajet" // prabhazya gomAMsAdi / agamyA bhaginyAdayaH / iti mAdhavAcArkhaH / kAlikApurANaM "vikrayaM sarvavastUnAM kurvan zUdro na doSabhAk / madhu ca surAM lAcAM tyaktA mAMsaJca paJcamam" // manuH "sadyaH patati lauIna lAcayA lavaNena ca / vagraheNa zUdrobhavati brAhmaNaH cauravikrayAt // azaktau bheSajasyArthe yajJahetostathaiva ca / yadyavazyantu vikreyAtilA dhAnyena tatsamAH " // manuH " jauvitAtyayamApanno yo'tramati yatastataH / AkAzamiva patena na sa pApena lipyate" // saM brAhmaNaH / nAradaH " pareNa nihitaM labdhA raajnyuphrebridhim| rAjagAmau nidhiH sarvaH sarveSAM brAhmaNAhate || brAhmaNeo'pi nidhiM labdhA kSipraM rAjJe nivedayet / tena dattantu bhuJjIta stenaH syAdanivedayan " // nArada: "dhanamUlA: kriyA: sarvA yatnastasyArjane mataH / rakSaNaM varddhanaM bhoga iti tatra vidhikramAt // atyantApadi manuH " avRttikarSitaH sodan imaM dharmaM samAcaret / sarvataH pratigRhIyAt brAhmaNastvanayaM gataH // nAdhyApanAdyAjanAddA garhitAdvA pratigrahAt / doSo bhavati viprANAM jvalanAmba usamAhite" // jvalanAmbusamAH agnijalatulyA iti kullUkabhaTTaH / "azaknuvaMstu zuzrUSAM zUdraH karttuM dijanmanAm // putradArAtyayaM prAptI jauvet kArukakarmabhiH // yaiH karmabhiH pracaritaiH zuzraSyante dvijAtayaH / tAni kArukakarmAthi For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 354 pADikatakham / zilpAni vividhAni ca // vidyA zilpa bhUti: sevA gorakSa vipaNiH kRssiH| tirbhavaM kuSaudaJca daza jauvana hetavaH // vidyA gAruDAdiH / zilya citrAditivetanaM vipaNiH vikrayasthAnaM tena vANijya lkssyti| dhRtiH santoSaH tasmin mati khalyenApi jIvanam / "kuSaudaM hacijIvikA" ityamaraH / vRhsptiH| "bahavo vartanopAyA RSibhiH parikIrtitAH / sarveSAmapi caiteSAM kuSodamadhikaM viduH|| anAhadhyA raajbhymuussikaarupnvaiH| RSyAdike bhavedhAniH sA kuSaude na vidyate // yAjJavalkyaH "IzikSi: pratimAsantu kaarikaa| icchAkatA kAmayitA kAyikA kAyakarmaNA" / chaamleyH| "zakaTa: zAkinI gAvo jAlamaspandanaM vanam / anapaM parvato rAjA durbhikSe nava vRttayaH // zakaTo dhAnyAdi. vahanahAreNApajIvyaH / "patraM puSpaM phalaM kandaM nAlaM saMskhedajaM tthaa| zAkaM ghaDavidhamuddiSTaM guru vidyAyadhottaram" // iti bndhiimaahiinaa maar'uuilii bindhaa maandhaatmaahul nAlaM matsyAdyAharaNena / aspandanaM khasthAnAdatyAga: RNAdi. lAbhena vyayAdhikyanivRttyAcaraNaM phalapuSpAdyAharaNena / anapaM bahadako dezaH smRnnaalmaalkaadyaahrnnen| parvato gairikmRdaadyaahrnnen| .. atha caturthayAmAIkatyam / dkssH| "caturthe ca tathA bhAga nAnAtha mRdmaahret| tilapuSpakuzAdauni mAnaccAkatime jale" // kuryAditi zeSaH / tathAca "anAtvA cApyahutvA ca bhuto'dattvA ca yo nrH| devAdInAmRNo bhUtvA naraka pratipadyate" // atha mAnaM dakSaH "astrAtvA nAcaret karma japahomAdi kiJcana / nAnAsvedasamAkoNa: zayanAdutthitaH pumaan|| atyantamalimaH kAyo nvcchidrsmnvitH| sravatyeva divA For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkSikatattvam / 355 rAtrau prAtaHvAna vizodhanam // prAtaHsnAnaM prazaMsanti dRSTAdRSTaphalaM hi tt| sarvamahati pUtAtmA prAtaHsnAyau japAdikam / patrAnAdyadi vA mohAt rAto duzcaritaM kRtam / prAta:mAnena tatsarve zodhayanti hijAtayaH" // dRSTaM malApakarSAdi pradRSTaM prtyvaayprauhaaraadi| prAta: sUryodayAt praakkaalH| "prAta:sAyaruNakiraNagrastAM prAcaumavalokya sAyAt" iti viNakoH / prAtaHnAne madhyAsAnadharmAtidezamAha kAtyAyanaH / "yathApani tathA prAtanitvaM mAyAdanAturaH / dantAn prakSAlya nadyAdau gehe cettadamantravat // yathA tatheti kartavyatayA mA ca "pAcaredUSasi sAnaM tarpayeva mAnuSAn" / iti jAvAsyuH / vaidike karmaNi vAmahaste bahutarakuzAn dakSiNena pavitra dhaaryet| tathA chandogapariziSTa "iskhAH pracaraNauyAH syaH kuzA daurdhAca vhissH| darbhAH pavitramityuktamataHsanyAdikarmasu / savyaH sopagrahaH kAryo dakSiNaH sapavitrakaH" / pracaraNauyA: pArvaNapaJcayajJAdikarmAnuSThAnAH / vahiSaH ytraadyaastrnnaarthaaH| yatastattat karmAsu kuzavizeSA utAH / pataH sandhyAdikarmasu avasthAvizeSazUnyAH kuNAH pavitra sopagrahaH bahutarakuzayuktaH sapavitrako viziSTa hidalayuktaH vizeSamAha sa eva "anantarmiNaM sAna kauzaM dvidalameva c| prAdezamA vijeyaM pavitra yatra kuvacit // anantargarbhiNam antargarbha shuunym| tathA ca shaunkH| "anantastaruNI yau tu kuzI praadeshsmmitii| dhanakhacchadinausAgau tau pvitraabhidhaayko"| etadabhAve kuzapatracatuSTayaM vayaM vA samudra karatavacanAt / tadayathA "caturbhidarbhapavaizca vibhihIbhyAmathApi vaa| pavitra kArayennityaM prazasta srvkrmsu"|| vidyAkaravAjapeyikRtaM *pavitrantu dvijaH kuryAt kucapatradhyena vA / patnatrayeNa vA kArya For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 356 pAkitattvam / nekapatreNa kutracit // etaddarzanAt darbhAH pavitramityacaivamapi vyAkhyeyam / "mArkaNDeyaH sarvakAlaM tilaiH snAnaM puNyaM vyAso-saaaunmuniH / zrIkAmaH sarvadA srAnaM kurvItAmalakairnaraH 1 saptama navamaucaiva parvakAlaca varjayet // viSNudharmottare / " tvarAkrodhau tathA vajrjya devakarmaNi paNDitaiH / ikSurApaH payazcaiva tAmbalaM phalamauSadham / bhacayitvA tu karttavyAH snAnadAnAdikA: kriyA: " // bhaviSyottare " jAtustu varuNastejo to'gniH zriyaM haret / bhuvAnasya yamakhvAyustasmAtravyAharet triSu" // srAtuH snAnaM kurvataH / azuceravagAhanAnantaraM svAnamAha yogiyAjJavalkAH / " tUSNImevAvagAheta yadA syAdazucirnaraH / zrAcamya tu tataH pazcAt snAnaM vidhivadAcaret" || vAmanapurANam " nAbhimAtrajale gatvA kRtvA kezAn dvidhA dijaH / nirudhya karNau nAsAcca tritvo majjanaM tataH" // tatraiva hRdayAjJavalkAH / " srotasAM saMmukho majjet yatrApaH pravahanti vai / sthAvareSu gRhe caiva sUryyasammukha apnavet" // hArItaH / " nAturo na bhukkA na jIrNavAsA na bahuvAsA na nagno nAznan nAvazakthiko nAlahRto nAjakha nAjJAte jale nAkule mAzucau na prabhUtajale na nAbheralpajale na catvare nopadvAre na sandhyAyAM na nizAyAM snAyAditi" / catvare kAkAdivalisthale iti zrIdattaH / upahAre dvArasamope / atraikena muninA nagnabahuvAsasorniSedhabidhAnAt snAne divAsasa evAdhikAraH pratIyate / ekavastrakhAne doSamAha samudrakaraSTatabhaviSye gotamaH / " ekavastreSa yat snAnaM zUcyA vidvena caiva hi / srAtastu na bhavet zuddhaH zriyA ca parihIyate" // zrataeva "khAnaM tarpaNapayryantaM kuyyAdekena vAsasA " / iti yadi samUlaM tadA pretatarpaNa paramiti / / " For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAktitvam / 357 avaikavA jAtaya ityAdinA ekavastratva vidhAnAt ekena ekajAtoyena iti vAcaspatimitra: yena vAsasA snAnaM kRtaM jalasthasya tenaiva tarpaNam iti katyatattvArNavaH / na ca "mAnamAyAntu dAtavyA mRdastisro vishuddhye| jalamadhye tu yaH kacit hijAti nadurbalaH // niSyaur3ayati tahastraM nAnaM tasya vRthA bhavet" // iti vaziSThavacane khAnazAvyAmiti tahastramiti ekavacananirdezena ca mAne'pyekavastratvamiti vaaym| patra vizupaya ityabhidhAnenAdhotavastrasyaiva mRcayeNa prakSAlanaM na tUttarIyasya etadarthamekavacanam pataeva mRtcayeNAdharauyavastraM prakSAlya ityaahikcintaamnniH| vaziSThavacanaikAvAkyatayA "nAto nAGgAni nirmajyAt nAnazAbbA na pANinA' / iti viSNupurANoyenAdharauyavastreNeva gAvamArjanaM nissidhyte| etena niSyaudya mAnavastramiti kAtyAyanavacane ekatvamavikSitamiti nirstm| ataeva sarvatraikatva nirdeshH| ziSTAnAm AcAro'pi tathA iti nAjasamiti puna:puna: mAnaniSedhaH rAgaprAptamrAnaviSayo dRSTArthakatvAt / evaJcaikasmin dine nAnAtIrthAdi nimittaprAptasrAnAvRttibhavatyeva vaidhatvAt / pratrApi tantraprasaGgayoH sattve sakadeveti / pahanAnapradhAnakAlamAha dakSa: "caturthe ca tathA bhAge sAnArthaM mRdmaahret| tilapuSpakuzAdauni mAnacAkatime ble'| viSNuH "kuzAbhAve kuzasthAna kAzaM dUrvA vA dadyAditi vidyAdharadhRtaM "tarjanaurUpyasaMyuktA hemayuktA tvnaamikaa| saiva yuktA tu darbhegA kAryA vipreNa sarvadA" // matsyasUto "zastA: samUlA darbhAca gucchena cAdhikaM phalam / savyaH sopagrahaH kAryo dakSiNaH sapavitrakaH" iti rogiNavAmahAlAdisparzo'pi na doSAyetyAha ratnAkara vRhaspati: "tIya For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkSikatatvam / vivAhe yAvAyAM saMgrAme deshviplve| nagaraprAmadAhe ca spRSTA smRSTi na dRSyati // prApadyapi ca kaSTAyAM rugmaye pauDane sdaa| mAtApitrogarozcaiva nideze vartanAttathA // spRssttaaspRssttotyvyym| kriyAvyatihAra tatheti na dRshthtiityrthH| gArar3e *sarvatIrthAbhiSekAhi pavitra viduSAM vcH| dharmazravaNavelAyAM vipro vyAsamataH sthitaH" / tathAvidhAturaM prati jAvAla: "praziraska bhavet sAnaM mAnAzatau tu krminnaam| pAdreNa vAsasA vApi daihika mArjanaM sAtam" // karmiNAM "ziraH mAtastu kurvIta devaM paitrAmathApi vA" iti mArkaNDeyapurA gotakarmacikorSaNAM mArjanamiha probchanaM yogiyAjJavalkAH "asAmarthyAcchagairasya kAla shtyaadypekssyaa| mantranAnAditaH, sapta kecidicchanti sUrayaH // mAntaM bhaumaM tathAgneyaM vAyavyaM divyameva ca / vAruNaM mAnamaJcaiva sapta snAnaM prakortitam // pApo. hiSThati ve mAnvaM mRdAlambhantu pArthivam / bhAgna yaM bhAnA sAnaM vAyavyaM goraja: sAtama // yatta sAtapavarSeNa snAnaM tahivyamucyate / vAruNacAvagAhyaJca mAnasaM viSNucintanam // samastaM sAnamuddiSTaM mandasAna krameNa tu| kAladoSAdasAmarthyAt sarve tasya phalaM smRtam // prApohiSTheti pApohiSThAdi Rcayamatra vivkssitm| evaJca "kAladoSAdasAmarthyAt na zaknoti yadambhasi / tadA jJAtvA tu RSibhirmanbaTaSTantu mArjanam // zaba pApastu drupadA ApohiSThAghamarSaNam / pabhizcaturmiGmAvai. mntrsnaanmudaahRtm| iti yogiyAjJavalkoyaM yanmanvanAnAntaraM tat prAdhAnyakhyApanAya ataeva piTadAyatAyAM sadhyAta: pUrva tallikhitam / mRdAlambhastu gaGgAmRttikAtilakarUpaH / bhasmanA saMskRtabhasmanA pUti chandogAGgikaH / pravagAya mantrAdyaGgazUnyAvagAhanamAtra vicitam ato mukhyA For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rUTa pAzivatattvam / bgaahnruupmraanaanuklptvmpyuktm| kAladoSo'tidhyAdiH asAmayaM zarIrApATavahetaH alpavena samparNa vAruNavAnavidhikAlAyogyatva veti| etanmalakaM gehe cettadamanvaditi chandogapariziSTauyaM prAgutAm anyathA mUlabhUtazrutyantarakalpanApatteH sAmarthye tUitajalenApi samantrakamAnamAha parAzaramAthe byAsa: "zautAstvapo niSevyoSNA mntrsmbhaavsNskRtaaH| gehe'pi zasyate nAnaM tadInamaphalaM smRtam // padmapurANaM "nailyaM bhAvazadbhizca vinA sAnaM na jaayte| tasmAnmanovizAthaM mAnamAdau vidhIyate // anumatairvA jalaiH snAnaM sadAcaret / tIrthaM prakalpayevihAn mUlamantreNa mantravit // namo nArAyaNAyeti mUlamantra udAhRtaH / darbhapANistu vidhinA prAcAnta: prayataH zuciH // catu hastasamAyukta caturasraM samantataH / prakalpAvAyehA ebhimanvairvicakSaNaH // viSNoH pAdaprasUtAsi vaiSNavI vissnnupuujitaa| pAhinasva nasastasmAdAjanmamaraNAntikAt // tisaH koThyo'IkoTau ca tIrthAnAM vAyurakhavIt // divi bhuvyantarau ca tAni te santi jAivi ! / nandinautyeva te nAma deveSu nalinauti ca // bandA pRthvI ca subhagA vizvakAyA zivA shitaa| vidyAdharau suprasavA tathA lokprsaadinau|| kSamA ca jAhnavI caiva zAntA zAnti prdaayinii| etAni puNyanAmAni bAnakAle prakortayet // bhavet saMbihitA tatra gaGgA vipthgaaminau| saptavArAbhijaptena karasaMpu. Tayojitam // mUrDi, dadyAjjalaM bhUyastrivataH paJcasapta vaa| mAnaM kuryAnmadA tahadAmantrA ca vicakSaNaH // azva krAnte rathakAnte viSNukAnte vasundhare ! / mRtti ke hara me pApaM yanmayA -Ska taM kRtam // uDatAsi varAheNa kRSNena shtbaahunaa| prAruncha mama gAtrANi sarva pApaM pramocaya / namaste sarvabhUtAnAM For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 360 pAGgikatattvam / prabhavAriNi suvrate !" // namo nArAyaNAyeti aSTAkSararUpamUla mantreNa caturasra catuSkoNarUpaM samantata: sarvadikSa caturhastaM jalaM pratidikSu istamAtreNa vyavacchidya tautha pralpayet / vitate nadyAdijale sAnasthAnaM paricchindyAt / tatra viSNoHpAdetyAdi zAntipradAyinautyantena mantreNa gnggaamaavaasyet| saptavArAbhijapteneti saptavArAbhijaptena namo nArAmaNAyeti mantreNAbhimantrAti shessH| ekavacananirdezAt tasya mUlamannatvotyA ca pratrApi viniyogo'vagamyate tatasa saptavArapaThitanArAyaNamantreNa alamabhimancA karayugena vivArAdimUrvi kssipet| tatacAkhakrAnta iti mantrAbhyAM tahaditi japtAbhyAm / "mRttikA: sapta na grAhyA valmoke muussikotkre| pantale zmazAne ca vRkSamUle suraalye| paranAnAvaziSTe ca zreya: kAmaiH sadA naraiH" // iti dakSapratiSitarAM mRdamAmamA tayA mRdA ziraHprabhRtyAlabhyAnutaraha tairvA jalaiH ziraHpratyakSAlanamA vagAhanarUpapradhAnaM vAraNamrAnaM samAcarIditi pUrvoktanAnvayaH / mRdagrahaNamanve prabhavAriNauti prabhavamutyaptimattuM prApayituM shaulmsyaastsmbodhnmidm| avagAhanantu cakSuH karNanAsikAmaGgalobhirAcchAdya kuryaat| "aGgulaubhiH pidhAyaiva shrotngnaasikaamukhm| nimanta pratisrotastri:paThedadhamarSaNam" // iti samudrakaradhRtAt / atrAnu te vAravayamevAvagAhanaM praagutaavaamnpuraannaat| eSa vidhiH paurANikabAt sarvazAkhisAdhAraNaH / vedamanvarahitatvAt anadhauta vedAnAmapi sarvathA prAdaraNIyaH / matsyapurANam / "nadyAM pratyekazaH nAne bhavetgodAnajaM phnnm| gopradAnava dazabhiratAsAM puNya ntu saGgame // vshisstthH| "yo'nena vidhinA nAti yatra tatrAmbhasi hijH| sa taurthaphalamApnoti tIrthe tu higuNaM For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkrikatattvam / : / phalam" / anena tIrthAvAhanAdinA / ato gaGgAyAmapyAvAina kurvanti ziSTAH / atra ca mAghasaptamyAdinimittakataurthavizeSanimittakamantrapAThastu mRdAlambhanAnantara' kAryaH zrAgantukAnAmante'bhiniveza iti nyAyAt / evaM gaGgAyAM vizeSamantrAnantarameva dazaharAdimantrAH pAThyAH / tatra gaGgAyAM vizeSamantrau vidyAkaraSTatau / "viSNupAdyAya sambhUte ga vipathagAmini / dhadravautivikhyAte pApa me hara jAivi zrahayA bhaktisampatre zrImAtardevi jAhnavi / zramRtenAmbunA devi bhAgaurathi punauhi mAm" / smRti: "phAlune zuklapacasya puSya dvAdazau yadi / govindadvAdazo nAma mahApAtakanAzinI" | atra gaGgAyAM padmapurANauyo mantraH / " mahApAtakasaMjJAni yAni pApAni santi me / govindaddAdazIM prApya tAni me hara jAivi" | gaGgAsAgarasaGgame mantraH "tva deva saritAM nAtha tvaM devi saritAMvare / ubhayoH saGgame khAtvA muccAmi duritAni vai // lauhitya snAne tu mantraH / " brahmaputra mahAbhAga zAntanoH kulanandana / amoghAgarbhasambhUta pApaM lauhitya me hara " // karatoyAsnAna mantraH / " karatoye sadA naura saritazreSThe suvizrute / pauNDrAn plAvayase nityaM pApaM hara karo - dbhave // viSNuH / "snAtaH ziro nAvadhunet nAGgebhyastoyasudharet / na tailaM vA saMspRzet nApreocitaM pUrvaSTataM vAso vibhRyAt snAta eva soSNISo dhote vAsasau vibhRyAta na mlecchAntyajapatitaiH saha saMbhASaNaM kuryyAditi" nAGrebhyastoyasukharediti snAnamATopANibhyAM pUraNIyam / "snAto nAGgAni nirmRjyAt snAnazAyA na pANinA" iti viSNuvacanAt / atra vAso'ntaradhAraNAt prAkRtatailasparza niSedhaH pratIyate / "ziraH snAtastu tailena nAGgaM kiJcidupaspRzet" iti manuvacanametatparam / tataH pAdAbhyaGgAcaraNaM saGgacchate / 31 For Private And Personal Use Only 251 -
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 262 zrAkrikatattvam / | - yaduktam AyurvedIye "abhyaGgamAcaretrityaM sa jarAzramavA tahA / ziraH zravaNapAdeSu taM vizeSeNa zaulayet // varjyo'bhyaGgaH kaphagrastaH kRtasaMzuddhA jaurNibhiH / tilatailaM hitaM vAle ziro'bhyaGgAvagAhane // bastisnehAnupAneSu nAsAkarNAcipUraNe / sArSapaM kaTutIkSNoSNa' kaphazukrAnilApaham // laghupitta yakRt koSTha kuSThAzru vraNatIvranut / tailaM kusumbhajaM coSNa tvagdoSa kaphapittanut // tailameraNDajaM ramyaM guruSNamadhuraM rasam / sutIkSNa' picchilaM balya' raktairaNDodbhavaM bhRzam // kaphapittAnilaharaM recanaM' kaTudIpanam / iddasti pArzvajAnUrutrika pRSThA sthizUlinAm / hitaM vAtAmaya zvAMsagranthi braghnavikAriNAm // viSNupurA m "catuddazyaSTamI caiva tvamAvAsyAtha pUrNimA | parvANyetAni rAjendra ! ravisaMkrAntireva ca // strau tailamAMsasambhogo parvakheteSu vai pumAn / viNma UtrabhojanaM nAma prayAti narakaM mRtaH" // viSNudharmottare | "aSTamocca tathA SaSThIM navamauJca catudazaum / ziro'bhyaGgaM na kurvIta parvasandhauM tathaiva ca // gArur3e / " santApaH kIrttiralpAyurdhanaM nidhanameva ca / zrArogyaM sarvakAmAptirabhyaGge bhAskarAdiSu // upoSitasya vratinaH kRtta'kezasya nApitaiH / tAvat zrastiSThati protA yAvattailaM na saMspRzet" // kalpatarau " nAbhyaGgamarke na ca bhUmiputre cauraca zukre'tha kuje'tha mAMsam / budhe'tha yoSit parivarjanIyA zeSeSu sarvANi sadaiva kuryyAt // citrAkhihastAzravaNeSu tailaM cauraM vizAkhapratipatsu varjyam / mUle maghA bhAdrapadAsu mAM yoSimaghAkRttikasottarAsu " // maghAkRttikAmyAM mahottarAstAsu tRtIyAsamAsaH kAndasaH / jyotiSe / "some kaurttiH prasaratitarAM rauhiNeye hiraNya' devAcAryyaM ravisutadine varSate dIrghamAyuH / tailasnAnAttanayamaraNaM dRzyate sUryyavAre bhaume For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / mRtyumavati niyataM bhArgave vittanAzaH // ravI puSpa gurau durvI bhUmiM bhuumijvaasre| zukre ca gomayaM dadyAttailadoSopazAntaye" / dadyAttaile iti shessH| tailapadaM yaugikamiti klptruprbhtyH| vissnnudhrmottre| "taile jale tathA vaktramAdarza ca mlaanvite| na pazyena tathA pazyeduparuktaM divAkaram // uSNauSadhAraNaM shirojlaapnynaay| tena tadanansaraM na dhaarym| tathA mahAbhAratam "pAplutaH sAdhivAsena jAlena ca sugavinA / rAjahaMsanibhaM prApya uSNoSaM zithilArpitam" // jalakSayanimittaM vai veSTayAmAsa muuiimi| shithilaarpitmgaadvtm| stytpaaH| "prAgagramudagagraM vA dhautaM vastra prsaaryet| pazcimAgraM dakSiNAgraM punaH prakSAlanAt zuciH // atrAgraM dazA vRkSavat / pracetAH "svayaM dhautena karttavyA kriyA dhA vipathitA / na ca rAjakadhautena nAdhautena bhavet kacit // putramitrakalatreNa khannAtibAndhavena ca / dAsavargeNa yahotaM tatpavitramiti sthiti:" // bhRguH vikakSo'nuttarIya namnazvAvastra eva c| zrautaM smAttaM tathA karma na nagnacintayedapi // vikakSa: pridhaanaasNvRtkcchH| tathAca yogiyAjJavalkaraH "paridhAnAhiH kakSAnibaddhA hyAsurI bhavet" / smRti: "vAme pRSThe tathA mAbhI kksstrymudaahRtm| ebhiH kakSaH paraudhatte yo vipraH sa zuciH smRtaH" // baudhAyana: nAbhI dhRtaJca yahastramAcchAdayati jaanunau| antarIyaM prazasta tada. chinamubhayostayoH" // pracetA: "dazAnAbhau prayojayet / smatiH na syAt karmaNi kacukauti" uttarIyadhAraNaM copvotvt| "yathA yajJopavIta dhAryate ca hijottamaiH / tathA sandhAryate yatnAduttarAcchAdanaM zubham" iti smRteH| atra hijottamairyathA savyApasavyatvAdinA upavItaM dhAryate yathA uttarA For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / cchAdanamapi hijottamairiti pradarzakamAtra prAguta bhRguvacanena sarveSAM vivastratA pratIyate / bhArate "na syatena na dagdhena pArakyeNa vishesstH| mUSikotkIrNajIrNana karma kuryyAdicakSaNaH" // nArasiMhe "na raktamulvanaM vAso na naulaJca prazasyate / malAktaJca dazAhInaM varjayedambaraM budhaH" // ulvanam utkaTaraktavizeSam / prAcAraratne uzanA "dazAhonena vastreNa kuryAt krmaannybhaavtH"| viSNudharmottare "vastraM nAnyataM dhArya na raktaM malinaM tthaa| jauNaM vApadazaJcaiva khetaM dhAyeM prytntH| upAnahaM nAnyataM brahmasUtraJca dhaaryet| na jaurNamalavahAso bhavecca vibhave sati // yogiyaajnyvlkrH| "mAtvaivaM vAsasau dhaute aklinne paridhAya ca / prakSAlyorU mRdadbhizca hastau prakSA. layettataH // prabhAve dhautavastrANAM zauNacaumAvikAni ca / kutapo yogapaTTa vA hirvAsA yena vA bhavet // adhotena ca vastraNa nityanaimittikoM kriyaam| kurvan phalaM na cApnoti dattaM bhavati niSphalam // yena veti upavItena tat pratinidhibhUtena kuzarajvAdinA vaa| tathAca smtiH| "yajJopavaute he dhAyeM zrautasmArteSu karmasu / hatoya cottarIyAI vastrAlAbhe tu dizyate" / kutapo nepAla kmblH| "niSpaur3ayati yaH pUrva snAnavasvantu trpnnaat| nirAzAstasva gacchanti devAH pilagaNaiH saha // parAzarabhAthe jaavaaliH| "snAnaM katvAvAsAstu visma na kurute ydi| prANAyAmavayaM katvA punaH snAnena zuddhati" // jAvAliH / "mAImekaJca vasanaM paridadhyAt kthnycn"| haariitH| "pArdraJca saptavAtAhatamapi zudhamiti" / madanaparijAte paarskrH| "ekaJcehAso bhavati tasya uttarArddhana prcchaadytiiti"| yaajnyylkaaH| "brahmakSatravizAmeva mantravat snaanmissyte| tUSNImeva hi zUdrasya For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkSikatatvam / sanamaskArakaM matam / pragamyAgamanAt steyAt pApibhyazca prtigrhaat| rahasyAcaritAt pApAt mucyate snAnamAcaran / prakartumasamarthazcet juhoti yajati kriyaaH| snAnadhyAnajapainirAmAnaM zodhayeda badhaH" // tUSNImamantrakaM sanamaskArakam / tUSNomityanena vedamanvavarja zUdrasya iti sma tivAkya kavAkyatayA zUdrasya vedamantra mAtra niSedha iti vAcaspatimitrAH chndogaaddiko'pyevm| vastutastu sanamaskArakamityanena mnAnasyaiva namaskAravattva prtiiyte| na tvanupasthitataurthanamaskAravattvam / tRSNomavetyevakAreNa paurANikAderapi niSedhaH / evaJca "mA-- ratiH zucirbhatyabhartI baaikriyaaprH| namaskAreNa mantreNa paJcayajJAna hApayet // iti yAjJavalkAvizeSopadiSTanamaskAretaratra zUdrasya paurANikamantrapATha: prtiiyte| agamyetyAdinA pApakSayaH prtiiyte| brhmpuraannm| "nadyAM pratyekazaH snAne bhavet godAnajaM phlm| gopradAnazca dazabhistAsAM puNyantu saGgame" // devntH| "na nadauSu nadI brUyAt parvateSu ca prvtm| nAnyat prazaMsettatrastha stortheSvAyataneSu ca // nadI na nadautvena brUyAt kintu gaGgAdivizeSanAmatvena brUyAt / toryAdau sthitvA tIrthAntaraM na prazaMseta / viSNudharmottare "prakAraNaM nadIpAraM bAhubhyAM na trettthaa| na prazaMsenadautoye nadI. manyAM kathaJcana // na girI parvataM rAma na rAjJaH purato nRpam / asantarpya pitRn devAn nadaupArantu na vrjet"| manuH "na snAnamAcareda bhukvA nAturo na mhaanishi| na vAsobhiH sahAjana nAvijJAte jalAzaye" // na snAnamAcara tvati rAgaprAptasnAnaniSedhaH nityasyAprAptatvAt naimittikaniSedhavaktamazakyatvAt "naimittikAni kAmyAni nipatanti yathAyathA / tathA tathaiva kAryANi na kAlanta vidhIyate" // iti dakSoktaH / For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -366 pAkSikatatvam / pAturaH snAnasambaIkarogavAn / prataeva viSNudharmottaraM "nopakSitavyo vyAdhiH svAt ripuralyo'pi bhaargv| mahAnizA tu vijJeyA madhyamaM prhrhym| tasyAM snAnaM na karttavyaM kaamynaimittikaadRte"| iti devalavacanAt / atra na vAsobhiH sahetyanena bahuvAso niSedhAt snAne hivAsasva prtiiyte| ajasra punaH punH| tena vAruNyAdisaMkrAntyAdinimittabhedaprAptamekadA nAnAsnAnaM niSidhyate / kintu tantreNa prasaGgena caikaM snAnam / tathA ca nigamaH "nAvartayet punaH karma tarpaNAdikamanvaham / kAmyanaimittike hitvA ekaM Tekatra vAsare // viSuvahivase prApta paJcatIrthoM vidhaantH| snAtvA saGkarSaNaM kRSNaM dRSTvA bhadrAca bho vijAH / nara: samastayajJAnAM phalaM prApnoti durlabham" iti brahmapurANota mArkaNDeyade pradyumnasarovare samudrarUpAditauthabhedAdau tantraprasaGghayorabhAvAt punaH punarekadine'pi nAnA* snAnamiti "vyapohya cASTama bhAgamudayAd yatra kutracit / tithyoryugme'myayugma vA sakkadAhnikamAcaret // avijJAte sugamatayA ninditakartatayA c| baudhAyana: "savantoSvaniruddhAsu vayovarNA hijaatyH| prAtamatthAya kurvIran devarSipiTatarpaNam // niruddhAsu na kurindra zabhAk setukadbhavet / tasmAt parakatAn setUn kUpAMzca parivarjayet // udda,tya vA baun piNDAn kuryAdApatsu no sdaa| niruddhAsu ca mRtapiNDAn kUpAtu non ghaTAMstathA // niruddhAsu setubhiniruddhprvaahaasu| atra parakatAn ityanena utsRSTa kUpAderapi tathAtvAttavAghi ghttpinnddoddhaarH| ataeva manunApi nipaankkssuritybhihitm| na tu niSAnakhAminaH iti| yathA "parakIyanipAneSu snAyA.va kadAcana / nipAna kartuH snAtvA hi duSkatAMzana lipyate" // nipAtaM jalAdhAramAtraM tathA ca For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkitatvam / 3-37 yAjJavalkA: "paca piNDAnanuDatya na snAyAt paravAriNi" yogiyAjJavalkAH / " anuDa, tya tu yaH snAyAt parakIya jalAzaye / vRthA tasya bhavet snAnaM kartuH pApena lipyate // snAnaM dAnaM tapo dhyAnaM pitRdevArcanaM tathA / pAvanAni manuSyANAM duSka tasyeha karmANaH // zaGkhaH " nRNAM pApakRtAM tIrthe bhavetpApasya saMkSayaH / yathoktaphaladaM tIrthaM bhavet zuddhAtmanAM nRNAm // indogapariziSTaM "yavyayaM zrAvaNAdisarvA nadyo rajakhalAH / tAsu snAnaM na kurvIta varjayitvA samudragAH // nadolakSaNaM tatraiva " dhanuH sahasrANyaSTau ca gatiryAsAM na vidyte| na tA nadauzabdavahA garttAstAH parikIrttitAH // upAkarmANi collage pretasnAne tathaiva ca / candrasUryagrahe caiva rajo doSo na vidyate // yavyomAsaH " yavyAmAsAH svamekaH saMvatsaraH" iti zatapathazruteH / atra tAsu snAnamAtrasya niSedhAt prAgapi rajakhalA iti hetuvanigadAt snAnAnaItvameva vivacitaM na tvAcamanAdyanaItApi / sampradAyo'pyevamiti ratnAkaraH malimlucatattve vidvatahetu gadasyApi eSo'rthaH : sphuTa iti / atra vizeSo madanapArijAte nigama: "na duSyettoravAsinAm" iti tatraiva vyAghrapAdaH / " zrabhAve kUpavApaunAmanyenApi samuddhRte / rajo duSTe'pi payasi grAmabhogo na duSyati" // anyena kumbhAdinA ataeva indogapariziSTe tAkhiti nirdezaH / dhanu: parimANaJca hastacatuSTayaM tathA ca viSNudharmottare "dAdazAGgulikaH zaGkastadvayaJca zayaH smRtaH / taJcatuSka N dhanuH proktaM krozo dhanuH sahasrikaH" // zayohastaH upAkarmmotsargakarmaNau vaidikakarttavye chandogapariziSTokte / "antyairapi kRte kUpe setau vAmyAdike tathA / tatra snAtvA ca pautvA ca prAyazcittaM samAcaret" // tathA "prabhUte vidyamAne tu udake suma For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paatikttvm| mohre| bhAtyodake hijaH snAyAtradIcotsRjya kRtrima / iti bhubhitm| brahmapurANe "nityaM naimittikaM kAmya vividhaM snaanmissyte| tapaNantu bhavettasya aGgatvena vyavasthitam // nityamaharahaH kriyamANaM "yathAhani tathA prAtarnityaM snAyAdanAturaH" iti chandogapariziSToktaM prAtamadhyAnasambandhi naimittikaM sUryagrahaNAdAvAvazyakaM kAyaM na tu caannddaalaadisprshnimittkm| "zmazru kammAzrupAtaca maithana chadanaM tthaa| aspRzya sparzanaM kRtvA snAyAhA jalakriyA:" // iti brahmapurANe taNaniSedhAt kAmyaM vargAdiphalakaM tIrthAdisnAnaM tarpaNasyAGgatvAt yena kalpena snAnaM tarpaNaM tena kalpena / kintu "yannAmnA taM svazAkhAyAM parotAmavirodhi c| vihadbhistadanuSTheyamagnihotrAdikamavat" // chandogapariziSTokta cakAreNAkAitamavirodhiparoktamadhikamapi bodhyam evaJca yadyapi snAnAGgaM tarpaNaM tatprayogAntarbhavitu maIti tathApi tasya sadhyAnuSThAnasatve sakhyottaratvaM vAcanikaM candrasUrya grahAdau ca sadhyAnuSThAnAbhAvAt snaanpryogaantrgtmev| prAtaHsnAnasthApi yathAhanotyanenAhaH snAnadhammAtidezAt tadaGgatarpaNasthApi sadhyottaratA kiJca gahamedhIya prayogamadhye agnihotra. kAla bhAgate tatpadArthakramAnurodhena yathA'gnihotrAnuSThAna tathA snAnAnantaraM sandhyAkAle bhAgate tarpaNamakatvaiva sadhyAnuSThAnaM yuktamiti vidyAkaraH evaJca snAnAGgatarpaNAdeva paJca. yajJAntargatatvena pradhAnatarpaNasyApi prasaGgAt siddhiH tadAha manu: "yadeva tarpayatyadbhiH pitRn snAtvA hijottmH| tenaiva sarvamAnoti piTayanakriyA phalam // yatra tu rogAdinA nAnaM na kRtaM tatrApi gAtramArjanAdinA zaucamutyAdya piTa. yantrasiddhaye tarpayet / tadAha zAtAtapaH "tapaNantu zuciH For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paanggiktttvm| kuryAt pratyahaM sAtako hijH| devebhyazca RSibhyazca piDhabhyazca yathAkramam // avAraH padaM riyAmAmityAdinA praagushaakaalprm| prataeva manunA smAtvA ityavizeSAdutAm / tasmAdaruNodayatarpaNAdapi pittyntrpnnsiddhiH| mahAbhArate'pyuktam "sukhoSitAstAM rajanI prAta: sarve kRtAlikAH / vivizustAM sabhAM divyAM kirairupazobhitAm" // iti atrApravyAkhyeyakamAnurodhena pradhAnakAlAdanyatrApi kAlAntare krmaanusstthaanmiti| pradhAnatarpaNasya snAnAGgatarpaNaprakRtikatvAt sadhyAnuSThAnAntaratvaM yathA jyotiSTomasya iSTuAttarakAlatvaM vikRtisome'pyatidezAta praaptmiti| evam "agnirAcaret kara madhyAhnAt praavishesstH| iti vaziSThavacanAt mahAbhAratavacanAca prAtarapi madhyAhnakammAnuSThAnam evaM "divoditAni kamANi vakAlenAkatAni cet| zarvAH prathame yAme tAni kuryAdatandrita:" // iti nAradIyAt parakAle'pi krttvym| evaM mAnAGgapiNDocArAdapi tarpaNAGgapiNDohArasiddhiH prsnggaat| yatra tu snAnaM vinA vApyAdau tapaNaM kriyate tatraiva tnmaatrpinnddoddaarH| tathA ca zaGkhali. khitau| "vApi kUpatar3AgodapAne Su sapta paJca saun| vA piNDAnucha tya devAn pitRca tarpayet" // udapAnapadaM vApaukUpatar3AgetarasvalpajalAdhAraparaM tatpramANantu jalAzayomarmatattve. 'nusndheym| "puSthe vA janmanakSatre vyatIpAte ca vaitii| pramAvAsyAM nadausnAnaM dahatyAjanmaduSakatam // amAvAsyAm amAvAsauzabdasya ruupm| skandapurANaM "nadI taDAgasambhUtaM vApokUpaGgadodbhavam / gaGgodakaM bhavet sarvaM zaGkhanaiva samuha tam" / etadarzanAt zaGkhAbhiSekaM kroti| aspRzya sparzanAdau tajjalaM spRshti| varAhapurANaM "dakSiNAvartazaGkha ca pAva'pyauDambara For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 370 bhAkitavam / sthitam / udakaM yaH pratIccheta zirasA iSTamAnasaH / janmakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nabhyati" // caur3ambare tAmrapAtre / marauci: "kSetrasthamuha taM vApi zautamuSNamathApi vA / gAGga yayaH punAtyAzu pApamAmaraNAntikam " // "zracchannapadmapattreNa sarvaratnodakena ca / srotasA vai naraH snAtvA sarvapApaiH pramucyate" // viSNudharmottare / " tathA davadakasnAnaM sarvapApapraNAzanam / gomUtreNa ca yat snAnaM sarvAdha vinisUdanam // tathA puSpodakasnAnaM bhavedArogyakArakam / kevalairvA tilaiH snAnamathavA gaurasarSapaiH // snAnaM priyaGgaNA proktaM tathA saubhAgyavarddhanam / zrAyuSyaJca yazasyaJca dharmyaM medhAvivarddhanam / snAnaM pavitramAGgalyaM tathA kAJcanavAriNA " // zaGkhaH " snAtasya vahitoyena tathAca paravAriNA / kAyazuddhi vijAnauyAt na tu snAnaphalaM labhet // snAnaphalaM vaidham Ayu vedayantu bhavatyeva / " uSNAmbu mAdhaH kAyasya pariSeko balAvahaH / tenaiva cottamAGgasya balanut kezacakSuSoH " // iti yamaH / " nitya naimittikaJcaiva kriyAGgamalakarSaNam / taurthAbhAve ca karttavyamuSNodakaparodakaiH" // viSNupurANaM " snAnATrI dharaNIva dUrataH parivarjayet" / viSNudharmottare / " caNDAlaiH patitaimaccharbhASaNaM vApyudakyayA / na kArya kAmataH kRtvA korsayet kezavaM vibhum // jale sthitvA karma kurvan jalena tilaka caret / anyathA bhasmanA mRdbhiH kuryyAt kASThena vA punaH // iti karmmAGgatilakaM sAmagena karttavyam iti kecit / atha tarpaNam / tadvividhaM pradhAnamaGgaJca / tatrAdyamA zAtAtapaH / "tapaNantu zuciH kuyyAt pratyahaM snAtako hijaH / devebhyazca RSibhyazca pitRbhyazca yathAkramam" // vidhavAmadhikRtya kA zaukhaNDam / " tarpaNaM pratyahaM kAryyaM bharttuH kumatilodakaiH / For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / 371 tapitustatpitathApi nAmagotrAdipUrvakam" // hitoyantu brhmaannddpuraannoym| "nitya naimittikaM kAmya vividhaM snaanmissyte| tarpaNantu bhavettasya aGgatvena vyavasthitam" // tarpaNAkaraNe doSamAha yogiyAjJavalkAH / "nAstikyabhAvAd yazcApi na tarpayati vai sutH| pibanti deharudhiraM pitaro vai jalA. rthinaH" // tarpaNamadhikRtya brhmpuraannm| tasmAt sadaiva karttavyamakurvan mhtainsaa| yujyate brAhmaNaH kurvan vizvametaditiM hi // shngkhlikhitau| "neSTakAcite sthAne pitR strpyet"| maarknnddeypuraannm| "yacca sarvAya notsRSTaM yccaabhojynipaanjm| tahajya salilaM tAta sadaiva piLakamaNi" // viSNuH "snAtacAvAsA devapitRtarpaNamambhaHstha eva kuyaat| privrtitvaasaashcettiirthmuttiiry"| pranApi tIrthe vizeSamAha matsyapurANa / "tilodakAJjaliyo jalasthaistaurthavAsibhiH / sadA na hastenaikena rahe zrAI samiSyate" / atra jalasthairityanena sthalasthAnAmapi jalasthatva niyamyate / tatazca "antarudaka prAcAnto'ntareva pUto bhvti| vahirudake zrAcAnto vahireva pUto bhavati tasmAdantarekaM vahirekaJca pAdaM kRtvA praacaamet| sarvatra zuddho bhavati iti paiThaunasivacanAt / jalasyai kacaraNakatAcamanenobhayakamAhatvAt tarpaNakAle tIrthe jalaikacaraNena bhavitavyam anyatra tvaniyamaH / tadrUpANAM jale tarpaNamaniSiddhamiti / sthalasthatapaNe AgneyapurANaM "prAgagreSu surAMstu pyenmanuSyAMcava madhyataH / pitRzca dakSiNAgreSu dadyAditi jalAnalaun" // azucideze tu vissnnuH| yatrA zucisthalaM vyAsAdudake devtaapitRn| tarpayettu yathA kAmamama sarva pratiSThitam" // vRhsptiH| "brahmayajJaprasiddhArtha vidyAJcAdhyAtmikI japet / janAtha praNavaM vApi tatastarpaNa For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 372 pAkitattvam / mAcaret' // etacca tarpaNaM brahmayajJAnantaraM chandogetara param / teSAntu vaizravaNAya copajAya ityantasUryopasthAnAnantaraM gobhilena tarpaNAbhidhAnAt / " zrApnavane tu samprApte tarpaNaM tadanantaram / "gAyatrauJca japet pazcAt svAdhyAyazcaiva zaktitaH / aAplavane tu samprApte gAyatrI japataH purA / tarpaNaM kurvataH pazcAt snAnameva vRthA bhavet " // iti gobhilauyavacanAbhyAca dakSa: "prAdezamAtramuddhRtya salilaM prAGmukhaH surAn / udamanuSyAMstRpyeta pitRn dakSiNatastathA // pragrestu tarpayeddevAn manuSyAn kuzamadhyataH / pitRstu kuzamUlAgre vidhiH kauzo yathAkramam" // evaJca gozRGgamAtramuhRtya jalamadhye jalaM cipet / iti yamavacana sthagozRGgapadaM prAdezamAtraparam / uDatodake tu hArItaH / " pAtrAddA jalamAdAya zucau pAtrAntare cipet / jalapUrNe'thavA ga na sthAne tu vivarhiSi / atra yahi yadupa kramya zrutaM tacca yena samaM samabhivyAhRtaM tadeva tatraivAGgaM nAnyaditi bodhyaM tadaGgam itarat samabhivyAhAraprakaraNAbhyAmiti gotamasUtrAt tena padmapurANoyatrAne taduktameva tarpaNam / taduyathA "brahmANaM tarpayet pUrvaM viSNuM rudraM prajApatim / devA yakSAstathA nAgA gandharvApsaraso'surAH // krUrAH sarpAH suparNAca taravo jambhagAH khagAH / vidyAdharA jaladharAstathaivAkAzagAminaH // nirAhArAya ye jovAH pApe dharme ratAca ye| teSAmApyAyanAyaitaddIyate salilaM mayA // etenaikAJjaliriti sarveSAM matam / "kRtopavItau devebhyo nivausau ca bhavettataH / manuSyAMstarpayetyA RSiputrAnRSIMstathA // sanakazca sanandaya tRtIyazca sanAtanaH / kapilacA surizcaiva voDhaH paJcazikhastathA // sarve te TaptimAyAntu mahattenAmbunA sadA / marIcimatrAGgirasau sulakhya pulahaM kratum // pracetasaM vaziSThaJca bhRguM nAradameva ca / 1 For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAhnikatattvam / 373 devAn sarvAnRSIn sarvAMstarpayedacatodakaiH // apasavya N tata: kRtvA savya' jAnu ca bhUtale / agnisvAttAMstathA saumyAn haviSantastathoSama pAn // sukAlino varhiSada zrAjyapAMstarpayettataH / tarpayeJca pitRn bhaktyA satilodakacandanaiH // darbhapANistu vidhinA hastAbhyAM tarpayettataH // atra kecit piTadharmAtidezAt divyapitRNAmapi alitrayadAnam / tadasat " kavyavAlaM nalaM saumyaM yamamaryyamANantathA / agnikhAttAH somapAzca varhiSadaH sakRt sakRt " // iti chandogapariziSTena viziSTaikAca lividhAnAt / " pitrAdaunAmagotre ca tathA / mAtAmahAnapi / santarpya bhaktyA vidhivadimaM mantramudaurayet // ye bAndhavA bAndhavA vA ye'nyajanmani bAndhavAH / te tRptimakhilAM yAntu ye cAsmattoyakAGkSiNaH" // atra brahmAdicaturSu tarpaNaprayogAkAGgAyAM gobhilayAjJavalkayokta prayogavidhiH / sa ca " anvArandha ena savyena pANinA dakSiNena tu / tRmyatAmiti vaktavyaM nAmnA tu praNavAdinA // anvArabdhana pazcAllagnena asmAdeva vacanAt tarpaNAbhilApe praNavAditvaM tRpyatAmiti ca labhyate / tatazca brahmA tRpyatAmiti prayogaH / devA ityAdi mayetyantena mantraliGgAdekAJjaliH / tathA sanaka ityAdi sadA ityantenaikAJjaliH evaM punarapi / "ekaikamaJjaliM devA ddau ddau tu sanakAdayaH / zrarhanti pitarastrIM straun striyastva ke kama lim" iti vyAsagobhilasUtravacanAt / na tu ho dvAviti vausAzruteH sanakAdipratyeka evaM DAyaliriti vAcyaM pratyekapakSe ho do samudAyapace Tatyanurodhena tathaiva yuktatvAt / zratrAJjalipadaM prAguktAnvAravya neti zravaNAttathAvidhahastaiyaparam / tadvaikalpikAliparaM vA / devAdipace pitRpakSe tu to yutAvajJjaliH pumAnityetatparaM padma 32 For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAhikatattvam / purANoyatarpaNapakSe tu piDhapakSa eva hastAbhyAmiti zrutestara vAJjaliH / anyatra naanyjlirityvgmyte| AcAramAdhavauye pracetA: "mATamukhyAstu yAstisastAsAM dadyAciraJjalaun" / iti parAzaramAthe sanakAdidivyamanuSyANAM tapaNAdikaM sAmagena prAmu khena taditareNodana khena kartavyaM tathAca pari. ziSTakRtaM sAmavedIyaSatriMzadbrAhmaNaM "manuSyANAmeSA dika yAca pratIcauti / tathAca jyotiSTome ayate / "prAcI devA abhyaanta dakSiNAM pitaraH pratIcI manuSthAH udIcaumasurAH apareSAmudaucoM manuthA: / yattu "tajapyo'ntarjAnurudaakhaH / divyena tIrthana devAnudakena narpayet" iti zaGkhalikhitamutra devtrpnne| udama, khatva vidhAyaka tacchrutivirodhAt zAkhyantarauyam ashktvissykm| udakeneti zravaNAt yavAdiriti phalAdhikyAthai vyavahAro'pi tathA / yattu "nivautI hantakAraNa mnussthaaNstrpyedy| kuzasya madhyadezena tRtIrthena udabrukhaH // laghuviSNataM intaprayogena jaladAnamuktaM tat sanakAdipratyekatapaNe yathA "sanakastupyatAM tassai. tadudakaM inta" ityAdau na tu padmapurANIyamilitatarpaNe datte. nAmba nA anena dattasya punstyaagaasmbhvaat| nRtIrthana kaniSThAGgulimUlena "prAjApatyena tIrthena manuSAMstarpayet pRthak" iti viSNu purANoyakavAkyatvAt / marauccAdi RSitarpaNantu agulyagreNa "pratyagramArSa" iti yamavadanAt eva. cArSa devatIrthayoraGgalya grarUpaikadezatvasAdharmeNa marauccAditapaNe tu digAdyAkAGkSAyAM devvditi| pataeva yogiyAjJavalkA. vacane sanakAnityava manuSyAniti vizeSaNaM dattam / brahmAdyAnityatra devAniti vizeSaNaM dattamiti vyavahAro'pi tathA / marauciH "sauvarNena tu pAtreNa tAmrarUpyamayena vaa| auDumbaree For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkitazvam / 375 khaGgena pitRSAM dattamacayam // vinA rUpyasuvarNena vinA tAmramayena vA / vinA tilezca darbheva pitRRNAM nopatiSThate" / etacca samagrAbhAve bodhyaM na tu ekasyAbhAve bodhyaM zaGkaH / "sauvarNena tu pAtreNa rAjatenauDumbareNa ca / khaGgapAtreNa zaGkunA cApyudakaM pitRtIrthaM spRzandadyAt " // maGguH suvarNakaula GkaH / "cacatodakairyavAdbhistarpayehavAn satilAbhiH pitRstathA" | iti chandogapariziSTenApi piSTapace tilodakamAtravidhAnAt / padmapurANe candanavidhAnaM phalAdhikyArtham / apasavyaM prAcaunApautitvam / upayotitvaM prAcInAvItitvaJcAha gobhilaH / "dakSiNaM vAhamuhRtya ziro'vadhAya savye'ze pratiSThApayati dakSiNaM kacamavalambanaM bhavati evaM yajJopavIto bhavati / savyaM bAhumuddhRtya ziro'vadhAya dakSiNe pratiSThApayati savyakakSamavalambanaM bhavati evaM prAcInAvIto bhavati" iti pratiSThApayati yajJopavItamiti zeSaH / tathAcAmara siMho'pi / "upavItaM yajJasUtra proDa te dakSiNe kare / prAcaunAvotamanyasminivotaM kaNThalambitam" iti / " sAvitrI granthisaMyukta upavItaM tavAcyuta' iti brahmapurANoya puujaadrshnaat| gAyatrImantreNa upavItaM karttavyamiti pratoyate / laukikAstu sAvitrI granthiriti vadanti pravarasaMkhyayA veSTitagranthiriti laukikavyava hAraH / vidyAkaradhRtaM "yathA yajJopavItam" ityAdivAkyAt uttarIyamapi yajJopavItavat savyApasavyatvAdinA dhAyryaM vidvataM T / tattva / pitrAdautyAdinA mAtAmahAditrayaparigrahaH / tathAca viSNupurANe "trirapaH prINanArthAya devAnAmapavarjayet / RSINAJca yathAnyAyaM sakaJcApi prajApateH / pitRNAM prauSanArthAya cirapaH pRthivIpate / pitAmahebhyazva tathA prauNayet prapitAmahAn // mAtAmahAya tat pitre tatRpitre ca samA For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ahikatattvam / hitH| dadyAt pitraNa taurthena kAmyaJcAnyat mRNuSva me // smRtisAre kRtm| "vAmahaste tilAn dattvA jalamadhye tu trpyet| sAnazAvyaJcale pAtre romakUpe na kutracit" / jalatarpaNe romarahitapradeza vAmavAhI vasvAcchAdite tilAn saMsthApya mudrArahitadakSiNahastatarjanyaGguSThayoranyatareNa tilAn grahItvA vAmahastatalena sthApayitvA tarpayediti mdnpaarijaatH| ataeva mriiciH| "muktahastaJca dAtavyaM na mudrAM darzayet kcit| vAmahaste tilA prAdhA muktahastaJca dakSiNam // mutAiva prasAritahastaM yathA syaat| evaM mudrA pradezinyaSThayoge sandaMzarUpaH / "muktahastaJca dakSiNam" iti dakSiNahastaM tilarahitaM kuryAt iti naiyatakAlauna kalpataraH / tathAca nAradIye "aGguSThAnAmikAbhyAntu dakSiNasyetarAta traat| tilAn yahovA pAtra sthAn dhyAtvA saMtarpayet pitRn" // devataH / "romasaMsthAn tilAn kRtvA yastu saMtayet pitRn / pitarastarpitAstena rudhireNa malena ca" // vRSTijalasamparke tarpaNaniSedhamAha vAyupurANam / "medhe varSati yaH kuryAt tarpaNaM jJAnadurbalaH / pitRRNAM narake ghore gatistasya bhaved dhruvam // tathA "zUdrodakaina kurvIta tathA meghAdi niHsRtaiH"| iti darzanAditi kaumudii| yogiyAjJavalkyaH / "yAddha tazcettu tilAn sNmishryejjle| ato'nyathA tu savyena tilA grAhyA vicakSaNaH" // patra zeSAI madanapArijAta likhitam "anyathA vAmahastena tatastarpaNamAcarediti" / vaayupuraannm| "tiladarbhastu saMyukta adayA yat prtiiyte| tatsarvamamRtaM bhUtvA pitRNAmupatiSThate" / smRtiH / "ravizukra dine caiva hAdazyAM shraaddhvaasre| saptamyAM janmadivase na kuryyAttilatarpaNam" matsyapurANe "saMkrAntyAM nizi saptamyAM ravizuka For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / dine tthaa| pAhe janmadine caiva na kuyaattiltrpnnm"| zrAddha pramAvAsyAtirikSAtrA "naulaSaNDavimokSaNa amA. vAsyAM tilodkaiH| varSAsu dIpadAnena pitRRNAmaNUno bhvet| amAvAsyAntu ye mAH prayacchanti tilodakam / patramauDumbara prApya madhumikaM tpodhnaaH| kRtaM bhavati tat zrAI rahasyaJca sadA bhavet / vizeSataca jAhavyAM sarvadA tarpayet pitRn / na kAlaniyamastatra kriyate srvkrmsu"| vaudhaaynH| "na jIvat piTakaH knnaistilaistrpnnmaacret| saptamyAM ravivAra ca janmadivaseSu c| smRtiH| "niSiidinamAsAdya yaH kuryyaattiltrpnnm| rudhiraM tadbhavettIyaM dAtA ca naraka vrajet" // pratiprasavamA smRtiH / "ayane viSuve caiva saMkrAntyAM grahaNeSu c| upAkarmaNi cotsarge yugAdau mRtvaasre| sUryazukAdivAra'pi na dossstiltrpnne| tIrthe tithivizeSe ca kArya prete ca srvdaa| skndpuraannm| "tIrthamAtre tu kartavyaM tarpaNaM matilodakaiH / yo'nyathA tarpayemar3haH sa viSThAyAM bhavet kamiH / vizeSatastu jAGgavyAM sarvadA tarpayet pitRn" / etatta nissidintrpnnvidhaaykm| "torthe tithivizeSe ca gaGgAyAM pretpksske| niSiddhe'pi dine kuryAtarpaNaM tilamizthitam" // iti madanapArijAta vidyaakrvaajpeyitmriicivcnaat| tilAbhAve piTatIrthe pratinidhinA tarpaNaM "tilAnAmapyabhAve tu suvrnnrjtaanvitm| tadabhAve niSiJcenu darbhastoyainacAnyathA" / iti yAjJavalkayAt / suvarNarajatAnvita suvarNarajataspRSTam / ataeva "sulabha sakala puNyaM yajJadAnAdija phlm| gaGgAtoyaizca satilairdulabha piTatarpaNam" // iti bhaviSyapurANe gaGgAtoyasya durlabhavamuktaM na ca tadabhAvAtta For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 378 aanggiktttvm| paMNAbhAvaH zAtAtapaH "pitRNAM piTatIrthena jalaM siJcada ythaavidhi| dakSiNenAtha gRhIyAt piTatIrthe samopataH / gobhilH| "gotra kharAntasarvatra :gotrasyAkSayyakarmaNi / govastu tarpaNe protaH kartA evaM na muhyti| sarvatraiva pitaH proktaH pitA trpnnkrmnni| piturakSayyakAle tu akSayAM ddhptibhicchtaa| zarmanAdike kArya zarmA tarpaNakarmaNi / zarmayo'kSayyakAle tu pitRNAM dttmkssym"| kArNAjiniH / *nAbhimAna jale sthitvA cintyeduuiimaansH| prAgacchantu me pitara ima rahanvapo'Jjalim" // yogiyAjJavalkAH / "nAmagotrasvadhAkArastAH sygnupuurvshH| tena amukagotraH pitA amukadevazarmA TapyatAmetattilodaka tasmai svadheti prayogaH sidhyti| evaJca maataamhaado| eSa cAsambudiprayogo vaajsneyautrprH| teSAntu sambuddAntatAmAha brAhmaNasarvakhe jAtUkarNaH / "pramautapiTakantaSa ntastve tyAvAhya nAmagotramudAhRtya yAvatA piTakAyaM masAvetatte udakamiti pitRn pitAmahAn prpitaamhaan| ekaikasmai trIstrIn dadyAt" // atra cAsAviti nAma rAhAtIti kAtyAyanoktasya nAmnaste iti yuSmatprayogAt sambudhantatA prtiiyte| tasya sambu haamaanaatmvaacitvaat| asambuddhiprathamAntatve'nanvayApatteH / tatacAmukagotra pitaramukadevazamaM stapyasvaitatte tilodaka khadheti prayogaH sidhyti| evaM mAtAmahAntAnAmapi / tato mAtrAdaunAM SaNAM trpnnaani| hAdazAnAM madhye yo jIvati tavihAya vRddhaprapitAmahAdIn grahauvA pUrayet / evaM pravraja. tite patite c| tato vimATajyeSThacATapitavyamAtulAdI strpyet| zaGkhaH / "bAndhavAnAM kRtvA muhRdAM tarpayet // suhRdo mitraadyH| mitrAyApyasavarNAya jala na deyam / For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / 374 "savaNebhyo jala deya nAnyavarNebhya eva ca / iti yAjJavalkIyAt / bhaumAyAsavarNAyApi bhopASTamyAM tarpaNaM kAyaM "brAhmagAdyAstu ye varNA dadurbhISmAya no jalam / saMvatsarakata teSAM puNya nazyati sttm"| ityAdivacanAt / mantrastu "vaiyAghrapadyagotrAya ityAdi brAhmaNenaitat piTatarpaNAnantara kAryam anyena piTatarpaNAt pUrvam / atra vIja varNajyaiSThamiti ilA. yudhH| apasavyena dakSiNAmukhena satilodakena satat krtvym| tataH kRtaanyjliH| bhauSmaH zAntanavo vaura ityAdi ptthet| tato ye bAndhavA bAndhavA vA ityAdinA ekaanyjlidyH| yogiyAjJavalkyaH / "niSpaur3ayati ya: pUrva mAnavastra trpnnaat| nirAzAH pitarastasya yAnti devAH saharSibhiH / tathAvaprakaravattasya apasavya na paudditm"| annaprakAravat bAhocchiSTasamaupAnaprakaravat tasyAdhovastrasya "nAnazATyAntu dAtavyA mRdastisro vizuddhaye" // iti vaziSThavacane adhovastrasya duSTasyaiva zuddhaye mRddAna prtiiyte| yogiyAjJavalkyaH / "vastraniSpIr3ita toya saatsyocchissttbhaaginH| bhAgadheyaM zrutiH prAha tasmAniSpaur3ayet sthle"| atra mantramAha gobhilaH / "ye cAsmAkaM kule jAtA aputrA goviNo mRtAH / te tRpyantu mayA dattaM vastra nisspaudd'nodkm"| azaktau zaGkhaH / "prAbrahmastambaparyantaM jagattapyaviti kramAt / aJjalitrayaM dadyAt" etat saMkSepatarpaNa praashrH| "nAtvA nivasya vAso'nyat jaGgha prkssaalyenmRdaa| apavitrokataite tu kaupInacyutavAriNA" // yAjJavalkyaH "nAtvaivaM vAsasau dhaute pakline paridhAya c| prakSAlyorUmRdadbhizca hastau prkssaalyettdaa| ratnAkare "prAcamya tIrthaM natvA ca sopAnako gRha vrajet / atha sndhyopaasnm| tatra chandogapariziSTam / "prata For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAGgikatattvam / jaGgha pravakSyAmi sandhyopAsanika vidhim| panahaH karmaNa vipraH sandhyAhauno yataH smRtaH / ataH prAtaHsnAnAnantaram / tathA "etat sandhyAvayaM proktaM brAhmaNya yddhisstthitm| yasya nAstyAdarastatra na sa brAhmaNa ucyate" // shaataatpH| "abrAhmaNAstu SaT proktA RSiNA tttvvaadinaa| gadyo rAjabhUtasteSAM dvitIyaH kryvikryo| tauyo bahuyAjyaH syaashcturthiigraamyaajkH| paJcamastu bhUtasteSAM grAmasya nagarasya ca / anAgatAntu yaH pUrvA sAdisyAJcaiva pshcimaam| nopAsauta hijaH sadhyA saSaSTho'brAhmaNaH smRtaH" // rAjabhRto raajsevkH| grAmAde to bhrnniiyH| grAmalakSaNamAha mArkaNDeyapurANaM "tathA zUdrajanaprAyAH susamRddhavaSaubalAH / kSetropayogabhUmadhye vasatimasaMJikA" // atra sadhyAtrayasya nityatvAbhidhAnAt "sarvakAlamupasthAna sandhyAyAH paarthivessyte| anyatra sUtakAzaucavicamAttarabho. tita: // iti viSNupurANoye sadhyAyA ityekavacanAntapATho dharmakoSoto yuktaH / evameva navyavaImAnaH / sarvakAla praatrmdhyaagmaayNruupkaalvye| anyathA tadupAdAna vyarthaM syAt vidhamazcittavikSepaH / tena kSatAdAvapi sandhyAmAcaranti ataeva yAjJavalkyaH "sarvAvastho'pi yo vipraH sandhyopAsanatatparaH" / brAhmaNyAcca na hoyate anyajanmagato'pi san / sarvAvastho nityaM sevkaadikrmrto'pi| yathocitazIce'pyazakto'poti ranA. krH| andhAdyavasthApanno'pauti yukta sadhyAnayasAdhAraNalakSaNamAha yogiyAjJavalkAH / "bayANAJcaiva devAnAM brahmAdInAM smaagmH| sandhiH sarvasurANAJca tena sadhyA prakIrtitA" // sadhyAiyakAlastu ahorAtra smbndhimuhrttaatmkH| tathA ca dkssH| "ahorAtrasya yaH sandhiH sUryanakSatravarjitaH / sA ca For Private And Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kitattvam / 381 sandhyA samAkhyAtA sunibhistattvavAdibhiH" / sUryyanakSatravarjitaH / prastamitArthodita sUrya maNDalaprakRSTatejo nacatravarjitaH / / tathA ca varAhaH " arthAstamayAt sandhyA vyaktaubhUtA na tArakA yAvat / tejaH parihAniruSAbhAnorahRdayaM yAvat // atra prAdyantatA uktA parimANamAha dakSaH / " rAtrantakAle nAyau dve sandhyAdiH kAla ucyate / darzanAdravirekhAyAstadanto munibhiH smRtaH // nAr3IdaNDaH / yogiyAjJavalkA: "hAsaast ca satataM dinarAtrayoryathAkramam / sandhyA muharttamAkhyAtA hAsahI samA smRtA // anopAsanAyA api sandhyAtvamAha vyAsa " upAste sandhivelAyAM nizAyA divasasya ca / tAmeva sandhyAM tasmAt pravadanti manISiNaH" // upAste yaddacyamANaprANAyAmAdikriyayeti yAvat / tatkAle upAsyApi devatA sankhyA tathA ca yAjJavalkAH / "sandhau sandhyAmupAsIta nAstage nohate ravau" // upAsanopakramamAha saMvarttaH " prAtaH sandhyAM samacatAmupAsIta yathAvidhi / sAdityAM pazcimAM sandhyAM arddhAstamitabhAskarAm" // sanacatrAmityanena tadyuktakAle upakramya prAtaH sandhyAmupAsota [ evamevArthAstamitabhAskarAdhAM pazcimAM sAdityAmityanena tadayuktakAle upakramya upA sautetyarthaH / madhyAhnasandhyAyA aSTamamuharttaM kAlamAha smRti: " pUrvApara tathA sandhye sanacave prakIrttite / samasUrkhe'pi madhyAhe muhartte saptamopari" // saMkhyAyanagRhya "araNya samitpANiH sandhyAmupAste nityaM vAgyata uttarAparAbhimukhI'nvaSTamadimamAnacatradarzanAt pratikrAntAyAM mahAvyAhRti: sAvitrIM svastyayanAdijanA evaM prAtaH prAmukhaH tiSThan zramaNDaladarzanAditi" / uttarAparAbhimukho vAyukoNAbhimukhaH koNaM viyoti anvaSTamamizamiti / ubhayadigaSTamabhAga / For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 cakitattvam / miti yAvat / tatra mantrasyoGkArAditvamAha yAjJavalkyaH / " yannaJcAtiriktaJca yacchidra yadayajJiyam / yadamedhyamazaddava yAtayAmaJca yadbhavet / tadoGkAreNa pUrveNa mantreNA vikala bhavet" // vyAsaH " gAyatrI nAma pUrvAhna sAvitrI madhyame dine / sarasvatau ca sAyA saiva sankhyA viSu smRtA // pratigrahApradoSAJca paatkaaduppaatkaat| gAyatrI procyate tasmAt gAyantaM trAyate yataH // savitRdyotanAt saiva sAvitrau pari korttitA" // jagataH prasavitratvAt vAgrUpatvAt sarakhatau taittirIya brAhmaNaM "udyantamastaM yAntam pAdityamabhidhyAyan kurvan brAhmaNo vidvAn sakalaM bhadramazrute" / asAvAdityo brahmA iti brahmaiva san brahmAbhyeti ya evaM vedetyayamarthaH / vacya - mANaprakAreNa prANAyAmAdikaM kurvan yathoktanAmarUpopetam sandhyAzabdasya vAcyamAdityaM brahmeti dhyAyan aihikamA sutrikaJca sakalaM bhadramanute / ya evamuktadhyAnena zahAntaHkaraNo brahma sAkSAt kurute sa pUrvamapi brahmaiva san prajJAvAn cirajovitva prApto yathoktajJAnenAjJAnopazame brahmaiva prApnoti iti parAzarabhASye mAdhavAcAryaH / ataeva vyAsaH "na bhitrAM pratipadyeta gAyatroM brahmaNA saha / so'hamasmItyupAsIta vidhinA yena kenacit " // gAyatrIsya bhargapadapratipAdya IzvaraH / zrahaM jauvarUpo'smi bhavAmIti prajahatsvArtha lakSa NayA nauvezvarayorahaGkArapratiphalitatvopAdhirahitena cidrUpeori ghaTAkAzagRhAkAzayorupAdhirityavagamAdaikyamiva bhAvayan upAsIta yogiyAjJavalkyo'pi " yA sadhyA sA tu gAyatrau dvidhA bhUtvA pratiSThitA / sandhyA upAsitA yena viSNusta ena upAsitaH " // upAsanAyAH phalamAha sa eva / " gavAM sarpiH zaraurasthaM na karotyaGgapoSaNam / niHsRtaM karmasaMyukta puna '' For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 383 pAhikatatvam / tAsAM tadauSadhat // evaM sa hi zarIrasthaH sarpirvata paramezvaraH / vimA cIpAsanAdeva na karoti hitaM nRSu // praNava vyAhRtibhyAJca gAyatradhA tritayena ca / upAsya paramaM brahma pAtmA yatra pratiSThitaH" // tritayena praNavAditritayena brahmapratipAdakena uccAritena tadarthAvagamena upAsya prasAdanIyaM tadAha sa eva "vAcyaH sa IkharaH prokto vAcakaH praNavaH sma sH| vAcake'pi ca vijJAte vAcya eva prasaudati // bhUrbhuva svastathA pUrva svayameva svymbhvaa| vyAhatA jJAnadehena tasmAt vyAhRtayaH smRtAH" // jJAnadehena tatvajJAnasya cidrUpekharasya dehena zarIrarUpeNa vyAhRtA utaa| tena thaacyo'pokhrH| kUrmapurANam / "pradhAnaM puruSaH kAlo brhmvissnnumheshvraaH| sattvaM rajaHtama. stinaH kramAyAhatayaH sma tA:" // etadrUpeNApi bhAvanIyaH / gAyavArthamAha yogiyAjJavalkyaH / "devasya saviturvarbo bhagamantargataM vibhum / brahmavAdina evAhuvareNyaJcAsya dhImahi / cintayAmo vayaM bharga dhiyo yo na prcodyaat| dhamArthakAmamokSeSu budhivRttIH puna: punH|| buI cAdeyitA yastu cidAtmA puruSo viraatt| vareNyaM varaNIyaca janmasaMsArabhaurubhiH // prAdityAntargataM yacca bhargAkhyaM tmmumukssubhiH| janmamRtyuvinA zAya duHkhasya bitayasya ca // dhyAnena puruSo yazca draSTavyaH suurymnnddle| manvArthamapi caivAyaM jJApayatyevameva hi // tena gAyanamA prymrthH| devasya saviturbhagakharUpAntaryAmi brahmA vareNyaM varaNIyaM janmamRtyubhaumiH tahinAzAya upAsanauyaM dhImahi prAgutona mo'hamasmotyamena cintyaamH| yo bhargaH sarvAntaryAmaukharo no'smAkaM sarveSAM saMsAriNAM dhiyo buddhoH pracodayAt dhammArthakAmamokSeSu prerayati tathA ca bhagavahItAyAM "IzvaraH sarvabhUtAnAM haddeze'rjuna tisstthti| nAmayan sarva For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 384 AGgikatatvam / bhUtAni yanvArUDhAni mAyayA // Izvaro'ntaryAmI huddeza antaHkaraNe bhrAmayan tattat karmasu prerayan yanvArUDhAni dAruyanvatulyazarorArUDhAni bhUtAni prANino jIvAnauti yAvat / mAyayA praghaTanaghaTanapaTauyasyA nijazaktyA tathA cAkhataruNAM mntrH| "eko devaH sarvabhUteSu gUDhaH sarvavyApI srvbhuutaantraatmaa| kammAdhyakSaH sarvabhUtAdhivAsaH sAkSAtaH kevalo nirguNazca // bhaarte| "yathA dAramayau yoSivratyate kuhakecchayA / evamaukharatantro'yaM Ihate sukhaduHkhayoH" / madanapArijAta sNvtH| "natvA tu punnddriikaakssmupaattaadhprshaantye| brahmavarcasakAmArthaM prAtaH sandhyAmupAsmahe // itya katvAtha saGkalpa kuzAnAdAya paanninaa| nadyAM samutthatoyaistu rAhe vAmakara sthitaiH" // bhRguH / "dhArAcyatena toyena sndhyopaastivigaahtaa| nadyAM tIrthe hade vApi bhAjane mRNmaye'pi baa|| paur3ambare ca sauvaNe rAjate daarsmbhve| prathavA vAmahastena sadhyoNasti samAcaret" // vAmahaste jalaM kRtvA ityAdimA niSedhastu pAvAntarasadbhAvaviSayaH / ___ upAsanAvidhiH / kUrmapurANe / "prAkkuleSu tataH sthitvA darbheSu susmaahitaaH| prANAyAmavayaM kRtvA ye sandhyAM smupaaste| prANAnAyamya saMprokSya vacenAbdaivatena ca // prAkkuleSu prAgagreSu vRcanAbdaivatena pApAziSThA ityAdinA viken| vRhaspatiH / "baDvAsana niyamyAsUn smRtvA RSyAdika tthaa| maMnimaulitadRGmaunau praNAyAma samAcaret // chandogapari. ziSTa "bhUgadyAstissa evaitA mhaavyaahRtyo'vyyaaH| mahajanastapaH satvaM gAyatrI ca shirstthaa| pApojyotI raso mRtaM brahmabhUrbhuvaH khriti| ziraH pratIkaM praNavamante ca zirasa. stthaa| etA etAM mahAnina tathaibhirdazAbhaH sh| nirjapa For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paahiktttvm| 385 dAyataprANa: prANAyAmaH sa ucyte| avyayA avyayaphaladA mokSadA ityarthaH / ziroman chandohabrahmapada necchanti / tatra Sor3a. zAcaraka devyA gAyatravAstu ziraH smRtm"| iti yogiyaajvlkyvirodhaat| prAdyantayoroGkAramAdAya Sor3aza sNkhyaapuurnnm| chandovRddhirArSavena sughaTA pratIka bhuuraadiprtibhaagm| etA: saptavyAhRtIH etAM gAyatrIm anena zirasA ebhirdazabhiH praNavai: saha niruddha prANaH trijapedevaM prANAyAmaH / vyaasH| "pAdAna rodhamutsarga vAyostristriH samabhyaset / brahmANaM kezavaM zambhu dhyAyehe vaannukrmaat"| pUrvavacane vijapamAvAbhidhAnAt atra viriti vIsA sadhyAvayApekSayA "brahmANaM kezava zambhaM dhyAyan mucyeta bandhanAt" iti vRhaspati dhRtvissnnudhrmottrvcnaat| dhyAna kaamymityaah| yogiyAjJavalkyaH / "bhUrbhuvaH svamaharjanastapaH satyaM tathaiva ca / pratyokArasamAyuktastathA tatsavituH pdm| pApojyotauti rityetacchiraH pacAsu yojyet| virAvartanayogAttu prANAyAmastu shbditH| pUraka: kumbhako reyaH prANAyAmastrilakSaNaH / nAsikAgata ucchAso dhyAtuH pUraka ucyte| kumbhako nizzalavAso muthamAnastu reckH"| mocana vizeSayati vissnnupuraannm| "nAsaMvRtamukho jambhet hAsakAzau tu varjayet / nocaiIset prazabdaca na muJcat pavana budhaH" / atra RSyAdijJAnaphalamAi sa ev| "prA chandazca devatvaM viniyogastathaiva c| veditavyaM prayatnena brAhmaNena vishesstH| aviditvA tu yaH kuryAt yAjanAdhyApana japam / homamantajalAdIni tasya cAlpaphala bhvet"| vizeSato vishessphlaay| antarjalAdoni jalamadhyakriyamANAni aghamarSaNajapAdauni homamanyacca yat kiJciditi pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanile| sandhyopAsanaprakAramAha yogiyAjJavalkyaH / "praNavovyAtI: sapta gAyatrI sazirAstathA / ApohiSThA RcastisraH suutaanycaivaa'ghmrssnnm| prAdityarakSaNArthantu prAtaHsAyaM dine dine| sRSTaM svayambhuvA pUrva brahmaNastanmukhaM smRtam / brahmaNa devasya RSyAdikamAha sNvtH| "praNavasya brahmaRSirdevo'gnistasya kthyte| gAyatrI ca bhavet chando niyogaH sarva krmsu| vimAnastu prayoktavyaH prArambhe sarvakarmasu" / vimAnaH praNava: "vyAhataunAca sarvAsAmArSaJcaiva prajApatiH / gAyatruSNiganuSTup vRhatau viSTuveva c| paGktizca jagato caiva chandAMsyetAni sapta vai| agnirvAyustathA sUryo vRhsptirpaaNptiH| indrazca vizvedevAca devatA: samudAhRtAH / prANasthAyamane vaiva viniyoga udAhRtaH / gAyanayA Rssyaadikmaah| "vizvAmitraRSizchando gAyatrI svitessyte| japahomopanayane viniyogo vidhIyate" / prANAyAmAnantarAcamane baudhaaynH| "sUyaMca mAmanyuzca iti prAta: pavitrapANinA iti"| bharadvAjaH / "sAyamagnizca metyuttA prAtaH sUrye tyapa: pivet / prApaH punantu madhyA) tatacAcamanacaret" // tata ityatra ebhiriti zaunakapAThaH / maitrAyanIya yadyapariziSTam / "prAta: mUryazca metyu vA sAyamagnizca meti c| ApaH punantu madhyAhne kuyAdAcamana ttH| tataH prANAyAmAnantaraM tadAha yogiyAjJavalkyaH / "prANasyAyamana kRtvA AcAmet prayato'pi sn| antara khidyate yasmAttasmAdAcamana smRtm"| mArjanamAha chndogprishissttm| "ziraso mArjanauM kuryAt kuzaiH sodakavindubhiH / praNavo bhUrbhuva: khaca sAvitrI ca btauyikaa| abdaivatyaM vacaH caiva caturthamiti maarjnm| oGkAro bhUrAdi vyAhRtitraya, For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / 387 TatoyA ca gAyatrau caturthamApoSTheiti Rktrayam itaudaM mArjana maarjnkriyaakrnnmityrthH| raamaaynnm| "Rgante mArjanauM kuryAt pAdAnte vA smaahitH| ApohiSThe tyUcA kArya mArjanantu kushodkaiH| pratipraNavasaM yuktaM kSipenmUrDi pade pde| vacasyAnte'thavA kuryAdRSauzAM matamaudRzam / pApo. hiSTheti sUtasya sindhuhopaRSiH smRtaH / Apo vai devatA chando gAyatro mArjana smRtam // chndogprishissttm| "kareNoitya salila ghrANamAsajya taca c| apedanAyatAsurvA tri: sakahAghamarSaNam // hastana jalamutya tatra ghrANamarpayitvA prANanirodhaM vinA vAzabdAviruddhaprANI vA sacirvA RtaJca satyamityAdi manvaM japet / mArjanAnantara brAjhe'pi "jalapUrNa tathA ista nAsikAgre smrpyet| RtaJceti paThitvA tu tannalantu kSitau kSipet // yogiyAjJavalkyaH / "purA kalpe samutpanA mantrAH karmArthameva c| anenedantu kartavyaM viniyogaH sa unnate" // iti sAmAnyato'bhidhAyApi 'aghamarSaNasUktasya RSiH syaadghmrssnnH| anuSTup ca bhavet chando bhAvavRttastu daivtm| akhamedhAvabhRya ke viniyogaH prakIrtitaH // ityanenAghamarSaNasUtasya azvamedhAvabhRthake karmaNi vizeSato'bhidhAnAt karmAntaradRSTArtha tathaivAbhidhAna na tu tattat kamaNi viniyogaarthm| ataeva tenaiva tduktaam| "sarvapAdhApanodArtha smtikaarairudaahRtm| hatvA lokAnapImA strI striH ptthedghmrssnnm"| ityanena sarvapApApanodAya pAThAya vihitam / na tu tattat pAThe viniyoga iti evaM sarvatra sudhaubhirbhAvya bhAvavRtta iti bhAvaH sRSTistatra vRtta: prahatto brahmA ityarthaH / chandogapariziSTam / "utthAyAkaM pratiprohet trikennaanyjlimmbhsH| uJcitramaghayenAtha copatiSThedanantaram" // utthito For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 388 bhAkitattvam / " bhUtvA praNavavyAhRtisAvitrAtmakeNa trikeNa sUyyAbhimukha jalAJjaliM kSipet / anantaramudutyaM citra devAnAmiti RktrayeNa copasthAnaM kuryyAt ucitamRghayeneti pATho bhojarAjAdyanumataH / ekAJjalirvacyamANa gobhiloktavAnalyorvyavasthAmAha vyAsaH / " karAbhyAntoyamAdAya gAyacyA cAbhimantritam / zrAdityAbhimukhastiSThan viruGghaH sandhyayoH kSipet / madhyAhne tu sakkadevaM cepaNauyaM dvijAtibhiH // zravAbhimantritamityuktervAratrayaM mantrapAThaH / pradhAnAdRttau guNAvRttinyAyenApi mantrAvRttirevameva samudrakarabhASyam prajjalitepe kAraNamAha kAzyapaH / "triMzatkocyo mahAvaukhAH mandeha nAma rAcasAH / kRSNAtidAruNA ghorAH sUyamicchanti khAditum // tato devagaNAH sarve RSayazca tapodhanAH / upAsate'tra ye sandhyAM pracipanyudakAJjalim // dAnte tena te dekhA baccobhUtena vAriNA / etasmAt kAraNAt viprAH sandhyAM nityamupAsate " // upasthAne vizeSamAdda chandoga pariziSTam / " tadasaMyukta pANirvA ekapAdapAdapi / kuryyAt kRtAJjalirvApi Urddha bAharathApi vA" // tadupasthAnaM bhUmya lagna gulphabhAgo bhUmiSThe kacaraNo bhUmilagnAIcaraNo vA kuryyAttatra kRtAJjaliH / UrddhabAhurvA bhavet prAdagatavikalpe prayAsabAhulyAt phalabAhulyaM tatraivoktam / "yatra syAt kvacchabhUyastvaM zreyaso'pi manoSiNaH / bhUyastvaM bruvate tatra kacchrAt zreyo hyavApyate // hastagatavikalpe hArItaH / "sAyaM prAtarupasthAnaM kuryyAt pravallirAnataH / Urddha bAstu madhyAhne tathA sUryasya darzanAt // tena prAtaH sAyaM kRtAvaliH / madhyAhne Urddha bAhurityarthaH / RSyAdikamAha vyAsaH / "udutyaM jAtavedeti RSiH praskana uccate / indogAyakAmevAsya sUryo daivatameva ca // agniSToma upasthAne viniyogaH prakIrttitaH / For Private And Personal Use Only *
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ahnikatattvam / 386 * citra deveti hi Rca RSi: kausa udAhRtaH / triSTupchando daivataJca sUryo'syAH parikIrttitaH / agniSToma upasthAne viniyogastathaiva ca " // zratra viniyogaiyam agniSTome sUkhe - pasthAne ceti pratIyate / atha saviturupasthAnam / namo brahmaNe ityAdyupajAya cetyeva mantreNopasthAnamukkA gobhilenAgnistRpyatvityAdinA tarpaNamabhidhAya tataH pratyupasthAna gAyavASTazatAdIni jatA iti sUtrAntareNa gAyatrI japarUpopasthAnamukta tatazca chandogAnA - mupajAya cetyantamupasthAna tatazca tarpaNAdhikAre tarpaNaM vidhAya gAyatrajapa kuyAt / brAhmaNasarvaskhe zaGkhayAjJavalkayau / "praNavo bhUrbhuva: svaca aGgAni hRdayAdayaH / trirAvRtya tataH paJcAdASa chandazca daivatam / viniyogastathA rUpa dhyAtavyaM kramazastu 'vai" bhUrbhuva: sva ityacarapaJcakaM hRdaya ziraH zikhA sarvagAvakara dayeSu pratyeka N nyaset / evamaparaM vAradvayamiti gAyavanA RSyAdikamAha yogiyAjJavalkyaH / "vizvAmitra RSizchando gAyatrI savitA tathA / devatA viniyogazca gAyatrAA japa ucyate" // tatazcAvAhanaM tatra sAmagAnAM pitRdayitoktamantraH / " zrAyAhi ityAdi yajurvedinAntu yogiyAjJavalkAH / " zrAvAdya yajupAnena tejo'sauti vidhAnataH " / vyAsaH " tejo'sauti ca mantreNa gAyatraumAvAhayettataH / upasthAya turIyeNa namaskRtya japettu tAm / turauyeNa gAyatrAsotyAdi paro rajasa ityantena tathA ca vaudhAyanaH "upatiSTheddA etAM devIM turauyeNa tathApyudAharanti gAyatrAsyekapadI pidau tripadI catuSpadyapadasi na hi padyase namaste suroyAya darzitAya padAya paro rajase" ityakhilAM japatauti tata tadupasthAnaM kRtvA gAyatrIM japitvA visarjayet / tathAca yogiyAjJavalkyaH / " tAmAvAhya japitvA ca namaskRtya For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 380 cAhnikatattvam / I visarjayet" // tava tenaivoktamantroM yathA "uttare zikhare devi bhUmyAM parvatavAsini / brAhmaNaiH samanujJAtA gaccha devi yathAsukham " // tata AvAhanAnantaraM dhyAnaM mahAprayoga sAre piTadayitoktasamAnam / yathA " kumAraumRgvedayutAM brahmarUpAM vicintayet / haMsA sthitAM kuzahastAM sUryamaNDala saMsthitAm // madhyAhno viSNurUpAJca tAyasyAM pautavAsausam / yuvatIJca yujurvedAM sUryamaNDala saMsthitAm // sAyAhe zivarUpAJca vRDAM vRSabhavAhinIm / sUryamaNDalamadhyasthAM sAmavedasamAyutAm // smRti: "gAyatro brahmarUpA tu sAvitrI viSNurUpiNau / sarakhatI rudrarUpA upAsyA rUpabhedataH" || yogiyAjJavalkyaH / " pUrvA sandhyA ca gAyatrI sAvitrau madhyamA smRtA / yA bhavet pazcimA sandhyA vijJeyA sA sarakhatI" #1 2 karavinyAsAya smRtiH / "kutvottAno karo prAtaHsAyaccAdhomukhau karau / madhye tiryak karo proktau japa evamudAhRtaH // madhye samakarAbhyAnviti zaunakapAThaH / zaGkhaH / "tisro'GgulyastriparvANo madhyamA caikaparvikA / anAmA madhyamArabhya japa evamudAhRtaH " // madanapArijAte'pi / "madhyamAyA iyaM parva japakAle tu varjayet / enaM meru vijAnIyAha SitaM brahmaNA svayam // aGguSThAgreNa yajjapta yajjapta merulaGghitam / asaMsyAtaJca yajjapta tatsarvaM niSphalaM bhavet " // zraGguSThAgrasya niSedhAt parvaNA japaH / gobhilaH / " kadAcidapi no vidvAn gAyatrImudake japet / gAyavAgnimukhau proktA tasmAdutyAya tAM japet // yajjale zuSkavastreNa sthale caivArdravAsasA / japa'homo tathA dAnaM tatsarvaM niSphalaM bhavet // gRheSu tatsamaM jayaM goSTha zataguNaM smRtam / nadyAM zatasahasrantu anantaM zivasavidhau // dazabhirjanmajanitaM zatena ca purAkRtam / triyugantu For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / 389 sahasreNa gAyatro inti duSkatam // sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazA vraam| gAyatrauntu japaihito na sa pApena lipyate" / nrsiNhpuraanne| "trividhI japayajaH syAt tasya bhedaM nibodht| vAcikaca upAMzuzca mAnasazca vidhA mataH // trayANAM japayajJAnAM zreyAn syaaduttrottrH| yatrocanaucasvaritaiH spaSTazabdavadakSaraiH / mantramuccArayedyatAM japayajJaH savAcikaH / zanairuccArayenmantramauSadoSThau pracAlayan // kiJcit zabda svayaM vidyAdupAMzuH sa japaH mtH| dhyeyA yadakSaraNyA varNAvaNa pdaatpdm| zabdArthamAnasAbhyAsaH sa ukto mAnaso japaH" / tena svagadimuvyaktavarNoccAraNavAn vaacnikH| vayaM grahaNayogya kiJcit zabdavAn upaaNshuH| jihvauSThacAlanamantareNa varNArthasandhAnAtmako mAnasaH / vAciko'pi uccai paniSedhamAha zaGkhaH / "nocca jayaM budhaH kuryAt sAvitravAstu vishesstH| yogiyAjJavalkyaH / "na caMkraman na vihasan na paarshmvlokyn| nopAzrito na jalpaMzca na prAvRtazirastathA // na padA pAdamAkramya na vai vahiH karau ma tau| naivaM vidhaM japaM kuryAt na ca saMthAvayet apam // uttiSThan vIkSyamANo'rkamAsauna: prAmu kho japet / prAk kuzeSvavamAsauno vasAno vAsasau zubhe // yadi syAt klinnavAsA vai gAyatraumudake jpt| anyathA tu zucau bhUmyAM kuzopari samAhitaH" // vyaasH| "japakAle na bhASeta vratahomAdikeSu c| eteSvevAvazatasya yadyAgacchehijottamaH / abhivAdya tato viprayogakSemaJca kautayet // yogiyAjJavalkaraH / "yadi vAgyAmalopa: syAjjapAdiSu kdaacn| vyAharavaiSNavaM manvaM smarehA viSNumavyayam // gotamaH / "krodhaM mohaM tutaM nidrAM niSThauvanavijambhitam / darzanaM For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / vanitAnAJca vrjyejjpkrmnni| prAcAmet sambhave caiSAM smarebiSNu surArcitam // baudhAyanaH / "nAmeradhazca saMsparza karmayukto vivarjayet / chandogapariziSTam / "tiSThedodayanAt pUrvI madhyamAmapi shktitH| AsautoDagamAccAntyAM sadhyAM pUrvatrika japan // etat sandhyAvayaM proktaM brAhmaNyaM yddhisstthitm| yasya nAstyAdarastatra na sa brAhmaNa ucyate" // pUrvI prApya sandhyAM sapraNavavyAhRti sAvitrIrUpaM trikaM japan pA u. dayAt sUryodayaparyantaM tiSThedusthito bhvedityrthH| evaM madhyamAmapi sandhyAM yathAzakti trikaM japaMstiSThet / pazcimAntu A uDaGgamAt nakSatradarzanaparyantaM japatrAsota upaviSTaH syaat| zaGkhaH / "kuzavRSthAmAsaunaH kuzottarAyAM vA pavitrapANirudana khaH sUryyAbhimukho vAkSamAlAmAdAya devatAM dhyAyan japaM kuryyaaditi"| atra ca / "praNavaM pUrvamuccArya bhUrbhuvaH vastataH prm| gAyatrI praNavazvAnte jape hyevamudAhRtA" // iti yogiyAjJavalkona jape gAyatrayA prAdyantapraNavadayAbhidhAnAt prAguktatrike'pi praNavahayaM bodhyaM kintu prnnvtvenaikyaadviruddhm| paravacanena sdhyaavidhaanmupsNhRtm| nindayA tnitytvaabhidhaannyc| prANAyAmAdigAyatraujapAntaM sandhyopAsanamAha gobhilaH / "tathAtaH sandhyopAsanavidhiM vyaakhyaasyaamH| suprakSAlitapANipAdavadana: upavizyopaspRzya prAgagreSu darbheSa prAGmukha udaGmukho vA baddazikho yajJopavItau tataH bhUrbhuvaH svamahajanastapaH satyamiti saptavyAhRtamaH pratipraNavAdyA gAyanayApojyotiraso'mRtaM brahmabhUrbhuvaH svarom iti ziro daza praNavasaMyuktasvirabhyasta pUraka kumbhakarecakAkhya prANAyAma evaM baun kRtvA sapta vA ssodd'shvaacaamet| tato mAjanaM praNavavyAhRti For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / 393 bhistisabhiratha gAyavayA pApohiSThA iti tisRbhiH RddhirathodakaM te chatvA taba nAsikAmAdhAyAyatAsuranAyatAsarvA satat nirvA japet RtaJca satyaJceti virudakAjalimAdityaM kssipet| sAvitradhA upasthAnam udutyaM citramiti patha dhyAyan yuvamAvartayedom pUrvI gAyatrImaSTakatvaH ekAdazazatvaH hAdazakatvaH paJcadazakatvaH zatakatvaH * saharakatvazceti aSTakatva: prayuktA pRthivImabhijayati ekAdazakatvo'ntaraukSaM hAdazavatvo divaM paJcadazakavaH savadizaH zatakatvaH sarvAn kAmAn sahasa. kalo yatkiJcit tamarvameva jytiiti| atha ya imAM sandhyAM nopAste nAcaSTe na sa jayati ye tUpAsate te zrotriyA bhavantauti / tatazca tathAvidhaM jpitvaa| "mahezavadanotpatrA vissnnohdysmbhvaa| brahmaNA samanujJAtA gaccha devi yathechayA" iti piTadayitokna sAmago visRjet| yajurvica "uttare zikhare devi bhUmyAM prvtvaasini| brAhmaNaiH samanujAtA gaccha devi yathAsukham" iti yogiyAjJayalkayokena visRjet| sandhyopAsanA visarjanaparyantA sarvavedisihA piTadayitAmAntu chandogAnAm AdityazukrAbhyAM namaH ityantena udakAJjaliM dadyAt / tadanantaraM jAtavedase zunavAma iti mantreNAtmarakSaNam RtaM satyamityanena rudropasthAnabAnikahabhaTTanAdhikamukta sAmagena kAryam / "rakSante vAriNAmAnamityupatiSTheta / tato rudramarvAg vA vaidikAnapAt" iti chandogapariziSTavacanahayaM tava pramANaM vdnti| jAtabedase zunavAma iti mantrajapema pathi vastyayanamAha vissnnudhrmottre| "jAtavedasa ityetajjapet vastyayana: pthi| bhayairvimucate sarvaiH svastimAn prApnuyAda raham // citramiti uduyamityenayoH prayogAntarAvAha tvaiv| "vyuSTAyAzca tathA rAnamAM For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 384 Ahnikatattvam / praatduHsvpndrshne| citramityupatiSTheta visandhyaM bhAskarantathA // samityANinaro nitvaM prApnuyAcca dhnaayusso| udityudyantamAditya mupatiSThehine dine / kSipejalAJjalIn sapta manIduHkhavinAzane" // vyuSTAyAM gatAyAM tadanantaraM brahmavaruNaviSNu rudrebhyaH pratyekam aJjalIn dadyAt ityapi pidyitaa| samati: "etadaSTAkSaraM mantra japanArAyaNaM smaret / sandhyAvasAne satataM sarvapApaiH pramucyate" // naarsiNhe| "adhyaM dadyAtta sUryAya trikAleSu yathAkramAt / azakta ekakAle'pi madhyA pi vizeSataH // sandhyAM kRtvA tu dattvAyaM tataH pshyedivaakrm| sandhyAnantaramayaM dAnaM brahmayajJatarpaNayorakaraNe tayoH karaNe tu sAmagAnAM brahmayajJAnantaram / anyeSAM tarpaNAnantaraM tathAca brahmayajJAnantaram / narasiMhapurANam / "tato. 'dhya bhAnave ddyaattilpussysmnvitm| utthApyA mUI paryantamavekSya bhAskarantathA" iti tarpaNAnantaraM viSNupurANam / "Acamya ca tato dadyAt sUryAya slilaanyjlim| namo vivakhate brahman bhAkhate viSNutejase // jagat savitre zucaye savitre kmNdaayine| AdityAya namastubhyaM prasauda mama bhAskara // divAkara namaste'stu prabhAkara namo'stu te| tato gRhArcanaM kuryAdabhauSTasurapUjanam // jalAbhiSekapuSpANAM dhUpA. daunAM nivedanaiH" // padmapurANe "sampUjya praNamet sUryaM samAhitamanAstataH / namaste viSNurUpAya namasta brhmruupinne|| sahasrarazmaye nitya namasta divyckssusse| namaste rudravapuSe namasta bhaktavatsala // padmanAbha namaste'stu kuNDa laanggdbhuussnn| namaste sarvalokeza suptAnAmapi bujhate // sukkataM duSkRtaM vApi savaM pazyasi sarvadA / sarvadeva namaste'stu prasauda mama bhaaskr|| divAkara namasta'stu vibhAkara namo'stu te| evaM hijo nama For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / 385 skRtya triH ktvA ca pradakSiNam // dvijaM gAM kAJcanaM spRSTvA tato viSNu grahaM vrajet" // samudrakarabhASyAdau vyaasH| "sUryAya namaH prAta:sAyaJcaivAgnaye namaH anagnibrahmacArI ca pradadyA. dudkaanyjlim"| atha brhmyjnyH| tatra yAjJavalkyaH / "vedAtharva purANAni setihAsAni zaktitaH / japayajJArthasiddhayarthaM vidyAjAdhyAtmikI japet" // vRhaspatiH / "jabAtha praNAvaM vApi tatastarpaNamAcaret" / brahmapurANam / sndhyopaasnaanntrm| "katvA pradakSiNaM sUrya namaskRtyopavizya c| svAdhyAyaM prAGmukhaH kRtvA tarpaye vatAmRSauna // brahmayajJAnantaraM tarpaNaM sAmagetaraparam / "ataeva kurvIta devatA pUjAM japayajJAdanantaram" iti hArItavacanaM sAmagasya madhyAhnapUjAparam / japayajJo brhmyjH| zrutiH / "dakSiNa uttarau pANipAdau kRtvA sapavitrapANi: tvamiti pratipota iti ca bauneva prayuGkto bhUrbhuvaH svariti ca atha saavitriimiti| gotmaapstmbau| ekAmacamekaM vA yajarekaM vA saamaabhivyaarediti"| etadanusAreNAniruddhabhaTTana praNavavyAhRtigAyatraupAThAnantaraM caturvedAdimantracatuSTayaM likhitamiti / vRhaspati kaatyaaynau| "sacArvAk tarpaNAt kArya: pazcAhA praatraahuteH| vaizvadevAvasAne vA nAnyatreti nimitta kAditi" // sa brahmayajJaH pazcAhA prAtarAhutiritya sthAdhyApana brahmayaja iti khote naikavAkyatA tathAca dkssH| "hitIye ca tathA bhAge vedAbhyAso vidhiiyte| vedakhaukaraSaM pUrva vicAro. 'bhyasanaM jpH| tahAnaJcaiva ziSyebhyo vedAbhyAso hi pnycdhaa"| iti vaizvadevAvasAne vA vAmadevyagAnarUpI sAmagAnAM brahma sanaH / nimittakAditi svakAlarUpatritayAnyakAlena kAryaH / "atha satavAmA udakAntaM kalA prayataH zucau deza vidhIH For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 366 pAGgikatattvam / yate" // ityApastambena sAmAnyataH sthala eva brahmayajJavidhA. nAt sAmagetarairapi tarpaNAnantaraM vedAbhyAsarUpo brahmayajJaH kArya ityrthH| yogiyAjJavalkyaH / "darbheSu darbhapANiH syAt prAna khastu kRtaanyjliH| khAdhyAyaJca yathAzakti brahmayajJArthamAcaret // atha devpuujaa| kAlikApurANe / "salile yadi kurvIta devatAnAM prapUjanam / tatrApyAsana pAsauno nosthitastu sadAcaret // narasiMhapurANe / "tato rahArbanaM kuryAdabhISTasurapUjanam / jalAbhiSekapuSpANAM dhUpAdezca nivedanaH // grahAcanaM gRhasaMskAra iti kecit| prAdipadena gandhadaupanevedyagrahaNam / narasiMhapurANe / "narasiMha rahe nityaM yaH smmaajnmaacret| sarvapApavinimuto viSNu loke mhiiyte|| gImayena sadA toyairyaH kuryaaduplepnm| cAndrAyaNaphalaM prAdhya viSNuloke mahIyate // viSNuH / "mAtaH suprakSAlitapANipAdaH zucibandhazikho darbha pANirAcAntaH prAmakha uda. ma kho vA upaviSTo dhyAnI devatAM puujyediti"| hArautaH / "mArjanAca nalikanabhojanAni devena tIrthena" kuyAditi shessH| "devAca naparo vipro vittArthI vtsrtrym| datta devalako nAma havyakavyeSu garhitaH" // liGgapurANam / kAmA. sakto'pi lubdho'pi zAlagrAmazilAca nm| bhaktyA vA yadi vA'bhaktyA kRtvA muktimavApnuyAt // rtnaakr| "snigdhA tu zraukarau nityaM rUkSA daaridrdaayinii| kRSNA bhogakarau nityaM sthalA ekAnta daaydaa| kapilA dahate pApaM brahmacaryeNa pUjitA" // dAyadA dhanadA tathA vyAttAnanA bhagnA viSamA vkrckrikaa| naikacakraM na bhagnAraM cakralaM mukhakAlimam / nRsiMharUpiNacakraM nAca yeta sadA raho" / liGgapurANe For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / zivavAkyaM "zAlagrAmazilAyAM yo muulymughaattyebrH| sa ca kretA cAnumantA vikretA ca parIkSakaH // sarve te nirayaM yAnti yAvadAhatasaMplavam / ata: saMvarjayet putra cakrasya krayavikrayam // rahe'pi pratimAdhAraNamAha saMvatsarapradaupe smRtiH| "keza vArthA rahe yasya na niSThati mhiiyte| tasyAnaM naiva bhottAvyamamadhya Na samaM sAtam" // parcA prtimaa| padmapurANam / "zAlagrAmazilArUpo yatra tiSThati keshvH| tatra devAsurA yakSA bhuvanAni caturdaza" tataba sarvadevapUjanaM zAlagrAme kattavyana pataeva brahmapurANe shriishngkrH| "prapAdyaM mama naivedya pana puSya phalaM jlm| zAlagrAmazilAlagnaM sarvaM yAti pavitratAm // lagnaM sambAham / zAlagrAmazilAyAM zivapUjAnaivedyAdyaduSTamiti praamaannikaaH| tathA "gaGgA godAvarI revA nadyo muktipradAstu yaaH| nivasantauha tIrthAdyAH zAlagrAmazilAjale" // pUjA ravAkare bhvissypuraannm| "varaM dehaparityAgo varaM narakasambhavaH / na caivApUjya bhunauta devaM padmasamudbhavam // sadA pUjayate yastu devaM bhaktyA pitaamhm| manuSthacarmaNA bahaH sa vedhA nAtra saMzayaH // smRtiH| "gandhaM puSya tathA dhUpaM dauyaM naivedya pnycmm| pratimAdiSu pUjAyAmavazyaM kalpaye budhaH / jale tu puSpamAtreNa jalairvA pratipUjayet // turapyarthe bhivakrame pusspennaapautyrthH| vissnnuH| "pApa pAyatanaM yasmAttasmAttAsa sadA hariH" / prataeva baudhAyanaH / "pratimA. sthaanessvaakhmnaavaavaahnvisrjnvrjmiti"| zAtAtapo'pi / "prAya devA manuthANAM divi devA mniissinnaam| kASThaloSTeSu mUrkhANAM yuktasyAtmani devatA" iti pAtmanauti yogino vAghopacAranirAsena antaryAgakartavyatAparamiti devalaH / "abena sumanobhica gandhapuSpaiH prdaupkaiH| rahasyaH pUjaye. For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 388 Akitatvam / 1 1 trityaM svagTahe gRhadevatAH " // marIciH / "vidhAya devatApUjA prAtarhomAdanantaram" / tatra pUrvAle devatArcanaM mukhyaM "pUrvAhna eva kurvIta devatAnAJca pUjanam" iti manuvacane evakArasmaraNAt / madhyAhne'pi kUrmapurANe / " pauruSeNa tu sUkrena tato viSNuM samarcayet / vaizvadevaM tataH kuryyAt valikarma tataH param // apasarpantu te bhUtA ye bhUtA bhUmipAlakAH / bhUtAnAmavirodhena pUjA karma karomyaham // anena sthaNDi blAt bhUtAnapasAkhAtha sAdhakaH / tato digbandhanaM matvA digbhyastAnapasarpayet" // tato madhyAhnasnAnAnantaram bhAvamedhike "stha eDale padmakaM kRtvA aSTapaNeM karNikam / aSTAcaravidhAnenApyathavA dvAdazAcaraiH // vaidikairathavA mantrairnAma yurna vA punaH / sthApitaM mAM tatastasmin arcayauta vicakSaNaH // devatApratimAM dRSTvA yatizcaiva vidakhinam / namaskAraM na kuryyAdya upavAsena zudhyati // vahavAradauye | "namedhaH zUdrasaMspRSTaM liGga vA harimeva vA / sa sarvayAtanA bhogau yAva dAhRtam // strodyAmanupanItAnAM zUdrANAJca janezvara / sparzane nAdhikAro'sti viSNau vA zaGkare'pi vA // dAhRtasaMplavaM bhUtasaMplavapayryantaM pralayaparyantamiti yAvat / bhakArasya ikaarnch|ndsH / yogiyAjJavalkyaH / nAtvA praNavapUrvantu devatAntu samAhitaH / namaskAreNa puSpANi vinyasettu `pRthak pRthak // praNavAdisamAyuktaM namaskArAnta kaurttitam / khanAma sarvadevAnAM mantra ityabhidhIyate // anenaiva vidhAnena gandhapuSpe nivedayet" // kAlikApurANe / "zivaM bhAskaramagniJca kezavaM kauzikauntathA / mAnasenArcayan yAti devalokAdayogatim // manasApautyarthaH / ataeva gotamaH / yadA samarthastadA manasA samagramA cAramanupAlayet" / padma yAva For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtrikana tvam / puraannm| "pAdivaM gaNanAyA devI rudraM yathAkramam / nArAyaNaM vizvAsthamante ca kuladevatAm // yaH sUrya pUjaye. citvaM tapanA niytendriyH| bhaktibhAvasamAyuktaH sa gacchet paramAM gatim // tanmanA sUryaparAyaNaH niyatendriyaH viSayAprasajhendriyaH / bhaktirUpAsvatvena bodhaH bhASa: ahaa| paramAM gatiM mokssm| mtypuraanne| prArogyaM bhAskarAdiccha / ina miccheDutAzanAt / cAnacca zaGkarAdicchenmuktimicche. janArdanAt // eSu phaleSu eSAM zaughadATatvaM na tu phalAntaradAsatvavyAttiH ttthaakaavirodhaat| tathA ca devIpurAbama / "shromedhaajnyaanvaatslymaatmyogaamhiipte| dharmAdhakAmamokSANAM bhAjano viSNupUjakaH // sarvAn kAmAnavApnoti sampUjya viSNu vllbhaam| vighnaM na jAyate tasya yajeda yastu vinAyakam // ahotAgamamanvasya paurANiko vissnnupuujaa| vindhrmottrm| "prakAmaH sAttiko loke yatkiJcihinibedayet / tenaiva sthAnamAnoti yava gatvA na zocate // bhvithe| *vara pANaparityAgaH ziraso vApi krtnm| panabhya na bhujIta bhagavantaM trilocanam" // anyatrApi bhagavantamadhokSajamityaheta matyapurANe bhagavantamityatra kezavaM kauzikI zivamiti ptthitm| devapUnAyAM srvessaamdhikaarmaah| viSNu purANam / "kSamA zaucaM damaH satyaM daanmindriynigrhH| pahiMsA guruzazraSA taurthAnuzaraNaM dayA // pAvaM lobhazUnyatva devabrAdhaNapUjanam / anabhyasUyA ca tathA dharmaH sAmAnya: ucyate // mahAbhArate / "kAntaH karmaNAM siddhi yajante iha devtaaH| kSima hi mAnuSe loke siddhirbhavati karmajA" // karmaNAM siddhimAkA. to devAnAM pUjanaM kuryurityarthaH / kammavibhaktisamabhivyA: For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 400 aanggiktttvm| hArAd yajanta ityA yaje: puujaaprtvniymH| "gavAGgika devapUjA vedAbhyAsa: sarit plvH| nAzayatyAza pApAni mahApAtakajAnyapi" // dAnadharme viSNu prati nAradavAkyam / "prakRtvA devakAryANi na kurviitaatmskriyaam| santuSTAva kSamAyuktA bhaveyuravikatthanA: // avikatyanA AtmazlAghA. rhitaaH| deviipuraanne| *vaskhalivihInantu na pAtraM kArayet kcit"| smRtiH| "SitAH pazavo bahAH kanyakA ca rjskhlaa| devatA ca sanirmAlyA inti puNyaM purAtanam // gotmH| "rAtrAvudaGmukhaH kuryAddevakAyaM sadaiva hi| zivArcanaM sadApyevaM zuciH kuryAdudaGmukhaH // yattu "parA ropitavRkSebhyaH puSpANyAnIya yo'rca yet| pavijJApya ca tasyaiva tasya taviSphalaM bhavet // tat hijetaraparam / "hijastaNaidhaHpuSpANi sarvataH svavadAharet / iti yaajnyvlkyaat| "devatArthantu kusumamasteyaM manurajvot" iti vacanAca / go'myarthahaNamedhAMsi yajJArthe baurahanasyataunAM puSpANi vavadAdadauta phalAni ca parihaMhitAnAm" iti gotamavacanAca vizeSo jeyH| evam "ugragandhonyagandhauni kusumAni na dApayet / panyAyatanajAtAni kaNTa kauni tathaiva c"|| iti viSNudharmottarota anyAyatanajAtAnItyapi vijetaraparam / "DhaNaM vA yadi vA kASThaM puSpaM vA yadi vA phalam / prayacchato hi rAno hastacchedanamahati // iti smRteH| "devoparidhRtaM mastakoparitam adhovastradhRtam antarjalakSAlitapuSya duSTam" iti| haribhaninAmake grantha pabhivAdyAbhivAdakakarasthaJca puSya prokSaNAt karmaNyamiti kazcit / ataeva tayorabhivAdananiSedhamAha baudhAyanaH / "samihAyuMdakumbhapuSpAna hasto nAbhivAdayet yaccApyevaM yuktamiti / evaM yukta samidAdi For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / ghutm| lghuhaarotH| "japayanasthalasthaJca samitpuSpakuzAn tilAn / dantakASThaJca bhaityaJca vahantaM nAbhivAdayet // abhivAdayedityanuvRttau shngkhlikhitau| "na puSyAkSatapANi zucirna japanna daivapiTakAyaM kurvaniti" / akSatA yvaaH| "akSatAstu yavAH proktA bhraSTAdhAnA bhavanti te" iti bhaTTanArAyaNakRtAt / atevaamrH| dhaanaacssttyvestriyH| Agamane tu vaziSThaH / "japakAle na bhASeta homa pUjAdikeSu ca / eteSu caiva zataSu yadyAgacchehijottamaH // abhivAdya tato vipra yogakSemantu kortayet // atra hijottamapadaM niSAdasthapativat karmadhAgyasamAsasyaiva yuktavAda patitatraivarNikaparamiti vidyAkaraH / vastutastu vipramiti zravaNAt tanmAtraparamiti / "yAcitaM niSphalaM puSpaM krayakrautaJca nissphlm"| iti vadanti tthaa| "na puSpacchedanaM kuryAt devArtha vAmahastataH / na dadyAttAni devebhyaH saMsthApya vAmahastataH" // smRtiH| "patratrayAnvitA dUrvA prazastA cAya karmaNi" / zAradAyAm / "malinaM bhUmisaMspRSTaM kRmikeshaadiduussitm| aGgaspRSTaM samAghAtaM tyajet paryuSitaM budhaH" // haariitshaataatpo| "samitpuSpakuzAdIni brAhmamAH svymaahret| zUdrAnautaH krayako taiH karma kurvan patatyadha:" // kraye pratiprasUte brahmapurANam / "puSpardhapaizca naivedyaiH baurakrakriyAhRtaiH' // vorakrayaH vauravadyAjAzUnyena vikreturupanya stamUlena krayaH tadrUpA yA kriyA tyaahRtH| lghuhaarotH| 'sAnaM kRtvA tu ye kecit puSpaM gRhanti vai vijaaH| devatAstanna grahNanti bhasmIbhavati kASTha. vat" // etattu hitoyanAnAbhiprAyamiti rtnaakrH| vyavaM matsya suukt| "sAtvA madhyAhnasamaye na chindyAt kusumaM naraH / tatpuSpasyArcanAddevi niraye paripacyate" / jJAnamAlAyAm / For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 402 cakitastvam | "puSpaM vA yadi vA patra' phalaM neSTamadhomukham / puSpAJjali vidhiM hitvA yathotpannaM tathArpaNam" / evaJca padmapurANe "prAditya gaNanAthaJca ityAdi yathAkramamityanena zabdakramAbhidhAnAt / sUryyaM gaNezaM durgA zivaM viSNuM sampUjya brAhmaNamanyAMzca pUjayet / gRhautAgamanvasya tu tattat pUjanAdeva paurANika pUjana siddhi: / tadanantaHpAtinastu pRthak pUjanam / tattra sarveSAM zaktitAratamyena vacyamANaSoDazopacArAdikaM kuryyAt / azaktau jalenApi / taba prathamataH sUryapUjA sampanya prathamaM sUryyamaparAn yaH prapUjayet / na tatra tat kRtaM pApaM saMprataucchanti devatAH / iti brahmapurANAt / prAguktapadmapurANavacanAca / yattu bhaviSyapurANe / "devatAdau yadA mohAt gaNezo na ca pUjyate / tadA pUjAphalaM inti vighnarAjo gaNAdhipaH // ityanena gaNezapUjanam zrAdAvuktaM tat sUryapUjAtirikta jJeyam / "Aditya' gaNanAthacca devIM rudraM yathAkramam / nArAyaNaM vizucAkhyamante ca kuladevatA: " // iti padmapurANaikavAkyatvAt / "Adau vinAyakaH pUjyo'nte ca kuladevatA: " // iti bahvRca gRhyapariziSToktaM gauyyAdipUjanaparamiti kalpataruprabhRtibhi rapi sUryapUjanasyAditvamuktam / bhUtazuddiprakAra mAha bhaviSyapurANe / "gatvAthAyatanaM zuhamarka zuddhatanuryajet / pUrakaM kumbhakaM kRtvA recakaJca samAhitaH // kRtvoGkAreNa doSAMstu hanyAt kAyAdisambhavAn" / zrAdipadena vAGmanasorupAdAnam / vAyavyAgneya mAhendravAruNaubhiryathAkramam / kilviSaM dhAraNAbhica hanyAt zuddhArthamAtmanaH / zoSaNe dahane stambhe plAvane ca yathAkramam / vAyugnondrajalAkhyAbhirdhAraNAbhiH kRte sati // dhyAyeddizamAtmAnaM praNavenArkavat sthitam / dehaM tenaiva saJcintya paJcabhUtamayaM For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A chuM.r pAkitattvam / param // tenaiva praNavena / saJcintya saMghavya / " sthUlaM sUkSma' tathAGgAni svasthAneSu prakalpya ca / ityAdaunyabhidhAya / "zrAvAhanAdikamaNi rakSAzca praNavena tu" / cAdipadena saMsthApana savidhApanasavirodhanAni bodhyAni / "yAvadu yAgA vasAnantu sAnnidhya parikalpayet / dattvA pAdyAdikaM pUjAM zaktyA cAtra nivedayet // janA ca vidhivatratvA tato deva visarjayet / eSa karmakramaH proktaH sarveSAM yajanakrame" // zratra visarjayedityantena yathoktAmarkapUjAm abhidhAya eSa kakrama ityanena sarveSAM devAnAM pUjane bhAkAGkSitabhUtAdikamati dizyate / na tu tanmAtropayuktAGganyAsAdikam evaJca "prAk pazcimohAsyazca prAtaH sAyaM nizAsu ca" ityanena sAyaM pazcimAbhimukhapUjanaM nAnyadevapUjAyAm anveti kintu saptAkSara sUryamantraviSaya eva ziSTAcAro'pi tathA / tatra paJcopacArAH tatra gandhA bhaviSye "candanAgurukarpUrakuGkumozaurapadmakaiH / anulipto narairbhaktyA dadAti mAnasepsitam // padmakaM padma anuliptaH sUryaH prakaraNAt / tathA "mukulairnAciyet bhAnumapA na nivedayet / alAbhe na tu puSyANAM pattrANyapi nivedayet" // tathA "mallikA mAlatI caiva dUrvA zokAtimuktakaH / pATalA karavoraca jayA pAvantireva ca // kuTajastagarazcaiva karNikAra: kuruNTakaH / campako vakulo kundo vAno varvaramallikA // azokaM tilakaM lodhrastathA caivATarUSakaH / zatapatrANi cAnyAni vakAJca vizeSataH // agastyaM kiMzukaM taddat pUjAryA bhAska rasya tu / vilvapatra' zamIpatra patra' bhRGgarajasya ca // tulasau kAlatulasau tathA raktaJca candanam | gopatiM vaktakaM vApi yatheSTa N vinivedayet // yAvanti deharUpANi tat prasUtikuleSu vai| tAvadu yugasahasrANi sUryaloke mahIyate" || govRSaM vRSa For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4.4 AGgikatatvam / zreSTha vRhat mahat parimANaM vakSamiti prazaMsAyAM karata ratnAkaraH / ... atha gaNezapUjanam / tatra tulasau vyatirekeNa / "na tulasyA vinAyakam" iti vacanAt / ttraavaahnvishessmaah| vAyupurANam / "vinAyaka tathA dugAM vAyumAkAzameva ca / pAvA. iyeyAhRtibhistathaivAvikumArako" // tato durgApUjanam / bhaviSyapurANam / "candanena vilipyAcI agniSTomaphalaM labhet / vilipya kRSNAguruNA vAjapeyaphalaM labhet // bhvishthe| "mallikAmutpalaM ramya zamaupunnAgacampakam / azokakarNikAraJca droNapuSpa vizeSataH // karavIrazamIpuSpa kuGkama naagkeshrm| yaH prayacchati puNyArtha puSpANyetAni bhArata // caNDikAyai narazreSTha bhakti shrddhaasmnvitH| sa kAmAnakhilAn prApya caNr3i kAnucarI bhavet" // deviipuraannm| "maJjarobhiH kudhAnAJca vilvapatraizca shobhitaiH| uktAnuktastathA sarvajalajaiH sthalasambhavaiH" // brahmapugaNe "valiM kRtvA ca sUryAya sarvAn kaamaanvaapnuyaat| kSaureNa tarpaNaM kRtvA manastApaiH pramucyate // danA tu tarpaNaM kRtvA kaarysiddhirbhvennRnnaam| patnaiH puSpairyathAlAbhaM sauSadhimaya: zubham // mukulairnArcayeddevAn apakkaM na nivedayet / phalaM kathitabica kAlApakvamapi tyajet // bhaviSya "sarveSAmeva dhapAnAM durgAyA gugguluH priyH| mRtayukto vizeSeNa satataM prautivarddhanaH / mAhiSAkhyauM ghRtAktantu TattvA vilvamathApi vaa| vAjapeyaphalaM prApya durgAloke mahIyate // vilve'pi tyogH| "sakraSNAgurudha pena pitA srvmngglaa| zodhayet pApakalitaM yathAgniriva kAJcanam // sakRSNAgurudhUpena kRSNAgurusahitakRtamahiSAkhyagugga luvilvaanytmdhuupen| tathA "tapradIpadAnena caNDi kAM puujyennrH| so'khamedha phalaM For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 405 paahiktttvm| prApya vargaloke mhiiyte|| taikhadIpapradAnena pUjayitvA tu cnnddikaam| vAjapeya phalaM prApya modate saha vivaraiH" n tailaM tilbhvm| bhaviSye / "pAnaJca nArikelA kharaM vaujpuurkm| yaH prayacchati durgAyaiH sa gacchati paraM padam // tata: zivapUjanaM bhvissye| "candanAcAgurau jeyaM puNyamaSTapurNa nRp| kRSNAgurau vizeSeNa higuNaM phalamAdizet // tathA "parkapuSpasAmebhyaH karavIraM viziSyate / karavaurasahasrebhyo vilvapatra viziSyate / tathA ca "karavaurasamA jeyA jAtIvakulapATalAH / khetamandArakusumaM sitapaya tasamam / nAgacampakapuvAgau dhustarakumamAH smRtAH sthaa| "ketakI cAtimuktAva kundI yathau mdnikaa| zirISasarjabandhUkakusumAni vivarjayet // mukulairciyehe vamapakkaM na nivedayet / phalaM kathitavica yatna pakkamapi tyajet // alAbhena tu puSyANAM pANyapi nivedyet| visvapavairakhaNDaizca yo liGgaM pUjayet skt| sarvapApavinirmusaH zivaloke mahIyate // tathA "kanakAni kadambAni rAtrI deyAni shngkre| divA zeSANi puSpANi divArAnau tu malikA* // shivpuraanne| "gugga laM chatasaMyukvaM yaH zivAya nivedyet| rudralokamavAproti gANapatyazca vindati" // bhvissye| "dadhitthaM tasaMyukvaM dattvA visvamathApi vaa| pamniSTomasya yantrasya phalamAnoti mAnavaH / dadhiyaM kapitya vilvaM viSaphalam / "tadIpapradAnena zivAya atyojnm| vimAnaM labhate divya sUryakoTisamaprabhama" / shivpuraanne| "vRtena tilatailena tathA caivaussdhaursaiH| dopaM pravAsya deveza bhaktyA sahatimApnuyAt // poSadhyaH sarSapAyAH / "guDakhaNDatAnAca bhakSyANAJca nivedane / kRtena pAcitA. nAca teSAM zataguNaM phalam // mAtuluGgaphalAbAni supakAni For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / nivedayet / zivAya tat phalaM tasya yasyANAM nivedane / gandhadhapanamaskArairmukhavAdaca srvtH| yo mAmayate tatra tasva tuSyAmyahaM sadA // pratha paarthivshivlinggpuujaavidhiH| brhmpuraannm| "haro mahezvarakSeva zUlapANi: pinAkadhuk / pazupati: zivathaiva mahAdeva iti kramAt // mRttikAgrahaNe caiva ghaTane ca prtisstthne| pAvAhane ca sapane pUjane ca visarjane / irAdauni ca nAmAni mahAdevAntAni kortayet // bhvissthe| sarvAya kSitimUrtaye namaH bhavAya malamUrtaye namaH rudrAyAgnimUrtaye namaH ugrAya vAyumUrtaye namaH bhaumAyAkAzamUrtaye namaH pazupataye yajanamAnamUrtaye nmH| mahAdevAya somamUrtaye namaH IzAnAya sUryamUrtaye nmH| mUrtayo'STau zivasyaitAH pUrvAdikramayo. gtH| prAgneyyantAH prapUjyAstu vedyAM line zivaM yajet" / zivamiti namaH zivAyeti mantreNa line zivaM puujyet| tato vAmAvartena mUrtIraSTau pUjayediti vaakyaarthH| atrAne pUjAniSedhAt "devAgre khasya cAgre prAcI protAgurukramaiH / ityA. gamonastha viSayo na kinvabhidhAnaprasiddhaprAcau graayaa| eta. danusArAdeva pUrvAdyAgneyyantAH puujyaaH| sahetukaniSedhastu rudryaamle| "na prAcaumagrata: zambho!daucI zaktisaMsthitAm / na pratIcI yataH pRSThamato dakSaM samAzrayet // yajamAna: zambho. jaMgat saMhArakartaH prAcI na samAzrayet / saMhArakartuH saaNsukhynissedhaat| patra paJcavakapakSe pradhAnaM vaktra prAyavasthitam ekavaktapakSe sutarAM tthaa| tadrUpamAhAdityapurANam / "saumyaM maulondubhRt nAvaM ekavata cturbhujm| zUlapAijahastaca varadAbhayapANikam // pAyatAkSaM surArAdhyaM srvaabhrnnbhuussitm| zivarUpaM gTahe kuryAt prAsAde vApyaninditam // bhvithe| For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMkitattvam / "yaH kRtvA pArthivaM liGgaM parcayet zubhavedikam / ihaiva dhanavAn zraumAnante rudro'bhijAyate" // zivadha / "vAlukAni caliGgAni pArthivAni ca kaaryet| sahasrapUjanAt so'pi labhate bAJchitaM phalam" // tato viSNupUjA zrAcAracintAmaNau / SoDazopacArAH / "AsanaM svAgataM pAdyamaya mAca. manauyakam / madhuparkamAcanamAnavasanAbharaNAni ca // gandhapuSpe dhUpadaupau naivedya vandanantathA // kAlikApurANe / " zrAsanaM prathamaM dadyAt pauSpa dAravameva vA / prapaJcasAre / "vyaM pAdyAcamanaka madhuparkAcamanAnyapi / gandhAdayo naivayAntA upacArA daza kramAt // gandhAdayo naivedyAntA pUjA paJcopacArikA" | madhuparketyatra snAnauyamiti kRtvA vyava haranti / kAlikApurANe / "pAdyArthamudakaM pAdyaM kevalaM toyameva tat / tattaijasena pAtreNa zakenAtha pradApayet // kuzapuSpAtairvApi siddhArthaizcandanaistathA / toyairgandhairyathAlabdhera ghya dadyAttu siddhaye / amRtaukaraNaM kuryyAt salilaM dhenumudrayA " // tathA " evameva tvayaM pAve'STadhA mantra japet sudhiiH| tattoyaiH saMcayet zIghraM gandhapuSpAdikaM tathA // na dadyAGgAskarAyAya zaGkhatoyairvicakSaNaH / udakaM dauyate yastu prasannaM phenavarjitam // zrAcamanAya devebhyastadAcamanamucyate / yathA tathA sugandhairvA prasanneH phenavarjitaiH // tatsejasena pAceNa dhanApi pradApayet / svarNarabodake khAne karpUrAdyadhivAsitam / tejase: kAMsyapAaff vedayet" / skAnde / " dakSiNAvarttazaGkhasya toyena yo'rcayeddarim / saptajanmakataM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // varAhapurANe / "saMsmRtaH kaurttito vApi dRSTaH spRSTo'pi vA priye / punAti bhagavadbhaktayaNDAlo'pi yadRcchayA / etaj jJAtvA tu viddaGgiH pUjanoyo janArdanaH / vedokta vizvinA For Private And Personal Use Only 508
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / bhadre pAgamotana vA sudhauH // bhadra iti pRthivyAH sambodhana tathA "yAvat sarveSu bhUteSu sadbhAvo nopjaayte| tAvadevasupAsota vAmana: kAyakarmabhiH" // prvaanggirsau| "sarvapApaprasaktI hi dhyaayenimissmcytm| punastapakhau bhavati paGalipAvanapAvanaH" // viSNu purANe / "gatvA gatvA nivartante candrasUryAdayo grhaaH| adyApi na nivartante hAdazAkSaracintakAH" // haadshaakssrstu| namo bhagavate vAsudevAya / naarsiNhe| "yo'STAkSareNa devezaM nrsiNhmnaamym| gandhapuSpAdibhinityaM pacayedarcitaM nrH|| gandhapuSpAdimakalamane. naiva nivedayet // namo naaraaynnaayetynen| "aSTAkSarasya mantrasya RSirnArAyaNaH khayam / chandazca devI gAyatrI paramAtmA ca devatA // dhyAtvA praNavapUrvantu tavAmA susamAhitaH / namaskAraNa puSpANi vinyasettu pRthak pRthak // kAlikA. puraanne| "yahoyate devatAbhyo gandhapuSpAdikaM tthaa| ayaM. pAvasthitaistoyairabhiSiza samutsRjet // naivedyaM dakSiNe vAme purato'pi na pRsstthtH| dIpaM dakSiNato dadyAt purato vA na vAmataH // vAmatastu tathA dhUpamaye vA na tu dakSiNe / nivedayet purobhAge gandhapuSpaJca bhuussnnm|| yadyapi devyA ityupakramya nevedyAdau diniyama uktastathA'pyakAGgyA sarvatrAnveti / daupaM tathA sthApayet yathA chAyAM naashryet| "vibhautakAkAratasnu hau chAyAM na caashryet| stammadIpamanuSyANAM anyeSAM prANinAM tathA" iti pryogsaagraat| shaardaayaam| tatra tatra jalaM ddyaadupcaaraantraantre| etajja khadAnamupacAradravya daanaay| tathAha kaalikaapuraannm| "yadeva doyate padma maNDalasya tdutsRjet| vAkpuSpatoyaiH kusama vinA yacchAdakaM bhavet / padmasva tahahirdeza hArAdo vinivedayet" / For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / 866 chArdakamiti pamasthAvarakaM kusumaM vinA yadanyattat padmasya vahirdadyAdityarthaH / "pratimAdiSu yada yogya mAtre dAtuJca tttnau| dadyAdayogyaM purato naivedya bhojanAdikam // nrsiNhpuraanne| "nAne vastre ca naivedya ddyaadaacmniiykm"| gandhAdayastu "sugandha sumanI dhUpadIpanaivedyavandanam" itytrotaaH| azaktAnAM gandhapuSpamAtramAha brhmpuraannm| "praNavAdisamAyuktaM nama. skArAnta kaurtitm| svanAma sarvasatvAnAM mantra ityabhidhIyate // anenaiva vidhAnena gandhapuSye nivedyet| ekaikasya prakurvota yathoddiSTa krameNa tu // bhAgneye kevalapuSpa NApi puSyamupakramya "dhyAtvA praNavapUrvantu tannAmnA susmaahitH| namaskAraNa mantreNa vinyasettu pRthak pRthak // dhyAvetyatra snAtveti tannAnA ityatra daivatamiti yogiyAjJavalkA paatthH| narasiMhapurANe / narakasthAn prati yamavAkyam / "alAme cAnyadravyANAmudakenApi puujitH| yo dadAti svakaM sthAnaM sa tvayA kiM na pUjitaH" / raaghvbhkRtm| "sarvopacAravasta nAmalAme bhAvanaiva hi| nirmalenodake nAtha pUrNatetyAha nAradaH // praNavAdinamo'ntasya nAmno mancatvAbhidhAnAnmantrAdau pAdyAdyabhidhAna na mantramadhye pAdyAyaM yorAditve viklpH| "pAdyaJcaiva tauyayA caturthArya prdaapyet"| iti narasiMhapurANAt ayaM pAdyAdikantaveti matsyapurANAt batauyayA puruSasUtoMyayA Rcaa| "pAgaccha narasiMhati prAvAdyAkSatapuSyakaiH / etAvatApi rAjendra sarvapApaiH pramucyate // akSatapuSpakaistaNDa. lAdipuSpakaiH / "dattvAsanamathAyaM ca paadymaacmniiykm| devadevasya vidhinA sarvapApaiH pramucyate / nApito yena bhaktyA ca narasiMho nraadhip| sarvapApavinirmukto viSNulokaM sa gacchati // kaalikaapuraanne| "kArpAsaM sarvato bhadra dadyAt 35 For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 410 pAkSikatatvam / sarvebhya eva tu| naikAntarAM dadyAttu vAsudevAya celakam / tathA "tatpUrva pUjayitvaiva mantrairdevAya cotsRjet| nirdeza malinaM joNaM chivaM gAtrAvaliGgitam // parakIyaM cAkhudaMSTra sUcauvi tthossitm| uptake vidhUtaJca zleSamUtrAdidUSitam // uptakeza kezena saha vaapitm| "varja yet svopayogena yjnyaadaavupyojne| patAkAdhvajavastrAdau syUtaM vastraM niyojayet // aveyakAdisaMzata sauvarNa rAjanaJca vaa| nivedayettu devebhyo nAnyattaijasasambhavam / prAbAraH pAnapAtraca gaNDako ehameva vA* // gaNDaka pAbharaNavizeSa: "paryAdiyadanyacca sarvaM tdupbhuussnnm"| aagneye| "cndnaagurukpuurkungkumoshaurpdmkaiH| anulipto haribhavA varAn bhomAn prayacchati // kAleyakaM turuSkaJca raktacandanameva c| tRNAM bhavanti dattAni puNyAni puruSottame // kaalikaapuraanne| "gadho malayajo yastu deve pica sa svtH| tatpako vA raso vApi carcA vA viSNutuSTidaH // tatraiva "candanAgurudagdhA tu madyate dAhajo rasaH / prazastagandhayuktAnAM gandhavarNAni yAni tu" // vissnnudhrmottre| "candanAgurukarpUramRgamadantathaiva ca / jAtophalaM tathA dattvA anulepanakAraNAt // ato'nyaM naiva dAtavyaM kinycidevaanulepnm| anuliptaM jagavArtha tAlabantena vojayet // vAyulokamavAproti puruSastena krmnnaa| cAmaraiH varvIjayed yastu devadevaM janAInam // tilaprasthapradAnasya phalaM prApnotyasaMzayam // raaghvbhtttttm| "zaGgapAvasthitaM gandha mantrairdadyAt knisstthyaa| kaniSThAGguSThasaMyuktA gandhamudrA prako. titA" / nrsiNhe| "aparyuSitanizchidraiH prokSitaijantu. vrjitaiH| khoyArAvodbhavairvApi puSpaiH saMpUjayerim" // bhaktyA saMpUjayerimiti sthAnAntare caturthacaraNe pAThaH / devaupurANe / For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / "khayaM patita puSpANi tyajedupahatAnya pi"| naarsiNhe| "malikAmAlatI jAtI keskyaayokcmpkaiH| puvAganAgadhakulaH prtyljaatibhiH|| tulasau karavaureca palAzAvanti kubhiH / etairanyaiva kusumaiH prazastairacyutaM naraH // dattvA daza suvarNasya pratyekaM phalamAnayAt" / nAgo nAgakezaraH / yoginiitnce| "vilvapatraJca mAdhyacca tmaalaamlkodlm| katAraM tulasI ceSa padmaJca munipusspkm| etatparyuSitaM na syAt yaccAnyat kalikAtmakam // nArasiMhe / "zamIpatrasahasrebhyo vikhapatra vishissyte| visvapatrasahasra bhyo dhakapuSpaM viziyase" // rAghavabhaTTatam / "kalikAbhistathA nityaM vinA cmykpnkaiH| zuSka nai pUjayehiSNu patraH puSpaiH phalairapi / vissnnudhrmottrm| "raktAni yAni dharmajJa caityavRkSodbhavAni c| zmazAnajAtAni yAni yAni cAkAlajAni ca / tathA "kauTajaM zAlmalIpuSpaM zirISaJca jnaardne| niveditaM bhayaM ghoraM nistatvaca prayacchati // bandhujIvakapuSpANi ratAnyapi va dApayet / anutAratakusumadAnAhaurbhAgyamApnuyAt // paamneye| *panAnyambusamusthAni raktAnIle tthotple| siMhotyasaJca kRSNasya dayitAni sadA mRpa" // bhvissthe| "padmAni sitaraktAni kusumAnyutyalAni c| eSAM paryuSitAzaGkA kAryA paJcadinoDataH / tulasvagatyavilvAnAM nAsti pryussitaatmtaa"| vaamnpuraannm| "visvapana zamIpatra bhRGgArAjasya patrakam / tulasI kRSNatulasI sadyastuSTikaraM hare:" // yattu "surabhauNi sathAnyAni varjayitvA tu ketkaum"| iti vAmanapurANoye ketakauvarjanaM tbrsiNhetrprm| vaamnpuraanne| "pAribhadra pATalA ca vakulaM girishaayinii| tilakaM jambuvanajaM pautakaM smrnvpi| etAnyAha prazastAni kusumAnyacyutAcaMne" / For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / girizAyinI khetaapraajitaa| jambuvanajaM khetjvaakusumm| vissnnudhrmottre| "raktAzokasya kusummtsaukusumntthaa| campakasya tu deyAni tathA bhUcampakasya ca // atasau zanaH / nAradIyasaptasahasra / "mAlatau vakulAzokazephAlI mkssmllikaa| ambAnatagarAGgoThamallikAmadhupiNDikA // yUthikASThApadaM kunda kadamba mdhupingglm| pATalA campakaM kRSNa lavaGgamatimuktakam // ketakaM kuruvakaM visvaM kAraM vAsakaM hij| paJcaviMzatipuSpANi lakSmautulyapriyANi me // skaande| "na dhAtrI saphalA yatra na vissnnostulsauvnm| taM mlecchadezasadRzaM yatra nAyAnti vaiSNavAH // ya va mAparA mA yatra hAdazau kbrH| tulasI mAlatI dhAtrau taba viSNuH zriyA saha // TUrvA dahati pAyAni dhAtrI harati pAtakam / harItakI haredrogaM tulasI harate vayam // tulasIM prApya yo nityaM na karoti mmaarcnm| tasyAhaM pratira hAmi na pUjAM dazavArSikam // ataeva "yahAti tulasI zuSkApi paryuSitAM iriH| tathA "vajyaM paryuSitaM toyaM vajyaM paryuSitaM dalam / na vajyaM jAhnavautoyaM na vaya tulasaudalam // tulasIpatramAdAya ya: karoti mamAcaM nm| na punaryonimAnoti mukti bhAgau bhavehi saH // tathA "samacaridalayukta tulamausambhavaiH kssitii| kurvanti pUjanaM viSNostai katArthAH kalau yuge // mAne dhyAne tathA dAne prAzane keshvaarcne| tulasau dahate pApaM kIrtane ropaNe klau|| tulasyamRtanAmAsi sadA tvaM keshvpriye| kezavAthai cinomi tvAM varadA bhava zobhane // tvadanasambhavairdevaM pUjayAmi yathA hrim| tathA kuru pavitrAGgi katI malavilAzini // mantreNAnena yaH kuryAt gRhItvA tulsiidlm| pUjanaM vAsudevasya lakSakoTiphalaM labhet // For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 413 pAtikatattvam / raaghvbhvtm| "sadyaH paryuSitA vApi nimmAlyA naiva duthti| tathAnyaina harestuSTistulasyA tuSyate yathA" // grudd'puraanne| "gavAmayutadAnena yatphalaM labhate khg| tulasIpatrakaikena tatphalaM kArtike smRtam" // tathA "tulasI vinA yat kriyate na pUjA snAnaM na tad yat tulasI vinA kRtam / bhuktaM na tad yat tulasI vivarjitaM potaM na tad yat tulasau vivarjitam" // anyatrApi "tulasaudalasaMmithaM yattIyaM zirasA vhet| sarvatIrthAbhiSekasya tena prAptaM phalaM dhruvam" // vaiSNavAmRte vyAsaH / "jalalibA bhaveda yaavttulsaumuulmRttikaa| tAvat prauNAti vizvAtmA bhagavAn piDhabhiH saha // saMkrAntyAM pakSayorante hAdazyAM nizi sdhyyoH| chindanti tulasI ye tu te chindanti hare: ziraH" // vissnnudhrmottre| "puSpAbhAve ca deyAni patrANi ca jnaardne| patrAbhAve jalaM deyaM tena puNyamavApyate" // jJAnamAlAyAm / "nAkSatairarcayehiSNu na tulasyA vinaaykm| na dUrvayArcayedugI nonmattakerdivAkaram // atha dhpH| vaamnpuraannm| "kahikAkhyaM kanaM dArasitakaM sAguru sitm| zaGkho jAtIphalaM zrIze dhapAni syuH priyANi vai" // ruhikA mAMsokano mahiSAkhya gugga luH sitaM kapUraM siteti pAThe sitA shrkraa| zaGkho nkhau| thoze viSNau / kAlikApurANe / "puSpaM dhUpaJca gandhaJca upcaaraaNstthaapraan| jighrabivedya devebhyo naro nrkmaapnuyaat| na bhUmau vitareDapaM nAsane na ghaTe tathA / yathA tathAdhAragataM tvA taM vinivedayet" // viSaNudharmottare / "dhapadaH sarvamApnoti dhapadaH srvmnute"| atha dopH| vissnnuH| "na vRtaM tilatailaM vinA kiJcihopArtha iti" vissnnudhrmottre| "yAvadakSinimeSANi dopo For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 414 kitattvam / devAlaye jvalet / tAvaddarSasahasrANi svargaloke mahIyate // tathA " yaH kuryyAttena karmANi syAdasau puSpitekSaNaH" / tena devadattapradopena | kAlikApurANe / "labhyate yasya tApastu daupasya caturaGgalAt / na sa daupa iti khyAto vyomavahnistu sa smRtaH // netrAhlAdakaraH svarthi: krUratApavivarjitaH / suzikhaH zabdarahito nirdhUmo nAtisvakaH // sarvaMsahA vasumato sahate na tvidaM hayam / akAyryapAdaghAtaJca daupatApaM tathaiva ca // tathA "dopaharttA bhavedandhaH kANo nirvApako bhavet" // atha naivedyam / nArasiMhe / "mocakaM panasaM jambu tathAnyalavalIphalam / prAcInAmalakaM zreSThaM madhukoDumbarantathA // yatnapakkamapi grAhyaM kadalIphalamuttamam // mocakaM kadalakam / prAcInAmalakaM karamardakam / varAhapurANe "aparyuSita pakkAni dAtavyAni prayatnataH / khaNDAjyAdikRtaM pakkaM naiva paSitaM bhavet" // vaamnpuraannm| "haviSA saMskRtA ye ca yavagodhUmazAlayaH / tilamuhAdayo mASA vrohayava priyA hareH // viSNuH / " nAbhakSyaM naivedyArthe matteSvajAmahiSocoraM varjayet / paJcanakhamatsyavarAhamAMsAni ceti" / bhakSyam iti yaddarNasya yadabhakSyaM svarUpato lazunAdi tat tena na deyam / na tu rAtrAdau dadhyAdi / paJcanakhazca zazAtiriktaH / " mArga mAMsa tathA chAgaM zAzaM mAsantathaiva ca / etAni hi priyANi syuH prayojyAni vasundhare // iti varAhapurANe bhagavadvAkyAt / tathA " mAhiSazcAvikaM mAMsamayAjJikamudAhRtam / mAhiSaM varjayenmAMsaM kSauraM dadhi ghRtantathA // devalaH / " cANDAlena zunA vApi dRSTa havirayajJiyam / viDAlAdibhirucchiSTaM duSTamatraM vivarjayet // anyatra hiraNyodakasparzAditi / zraubhAgavate " yadyadiSTatamaM loke yazcApi priyamAtmanaH / tatta For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cakitattvam / 415 nivedayenmahyaM tadAnantyAya kalpate" // mahyaM vAsudevAya " namo nArAyaNAyeti mantraH sarvArthasAdhakaH / bhaktAnAM japatAM tAta khargamokSapradAyakaH // vidyaakrsstttm| "sahasra' vA zataM vApi daza vAnudinaM japet / kuyyAdaSTAdhikaM teSAmiti japye vidhiH smRtaH" // zragame / " guhyAtiguhyagotA va gRhANAsmatkRtaM japam / siddhirbhavatu me deva tvatprasAdAt tvayi sthite // mantro zlokaM paThitvA ta dakSahastena viSNave / mUlAnunArghyatoyena dakSahaste nivedayet" // dhanurmantraH / tantrAntare / "vikSepAdatha vAlasyAjjapahomArzvanAntarA / utiThati tathA nyAsaM Sar3aGgaM vinyasettataH // paJcarAtre " apavitrakaro nagnaH zirasi prAvRto'pi vA / pralapan prajapet yAvattAvanniSphalamucyate" // viSNupurANe / " sarvadeveSu yat puNya N sarvataurtheSu yat phalam / tatphalaM samavApnoti stutvA devaM janA - rdanam " // smRtiH / tathA "bhrAntvA cAtuSpArthaM zrIkRSNaM yo namennaraH / aSTAGgapraNipAtena tasya muktiH kare sthitA // skAnde / "arghyaM kRtvA tu zaGkhena yaH karoti pradakSiNam / pradakSiNaukatA tena saptadIpA vasundharA / " // vAmanapurANe / "tri:pradakSiNaca yaH kuryyAt sASTAGgakapraNAmakam / dazAzvamedhasya phalaM prApnuyAcAtra saMzayaH " // nRsiMhapurANe " urasA zirasA dRSTyA vacasA manasA tathA / padmayAM karAbhyAM jAnubhyAM praNAmo'STAGga iSyate" // viSNudharme / "jAnubhyAM caiva pANibhyAM zirasA ca viccnnH| kRtvA praNAmaM deveze sarvAn kAmAnavApnuyAt // kairdhRtAJjalibhirnemuH" / iti bhAgavatoyAt / ziro'Jjaliyogo'pi namaskAraH / zrIbhAgavate "nAnAtantravidhAnena kalA vapi tathA zRNu / dhyeyaM sadA paribhavannamabhauSTado'haM taurthAspadaM zivaviricinutaM zaraNyam / bhRtyAhiM praNatapAla For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / bhavAbdhipotaM vande mahApuruSa te crnnaarvindm| tyatvA muTu styajasuramitarAjyalakSmoM dharmiSTha pAryavacasA yadagAdaraNyam / mAyAmRgaM dayitayesitamanvadhAvande mahApuruSa te caraNAravindam / evaM yugAnuvRttibhyAM bhagavAn yugattibhiH / manujairaudyate rAjana zreyasAmaukharI hriH|| stutvA prasauda bhagabaniti vandeta daNDavat" // tathA "ziro matyAdayoH kRtvA bAhubhyAJca prsprm| prapannaM pAhi mAmauza bhautaM mRtyumahArNavAt" iti bhagavahAkyam / brhmpuraanne| "yatkiJcit kriyate deva mayA muktdusskRtm| tatsarvaM tvayi saMnyasta tvatprayuktaH karomyaham" ityanena sarva samarpayet zrIbhAgavate / *manvahInaM kriyAhInaM bhaktihInaM janArdana / yat pUjitaM mayA deva paripUrNa tadastu me // kaalikaapuraanne| "yadakSaraM paribhraSTaM mAtrAhInaJca ydbhvet| kSantumarhasi me devi kasya na skhalitaM manaH" // purshcrnncndrikaayaam| "suSumnA varmanA puSpamAghrAyohAsayet sudhIH / nirmAlyaM mastake dhArya sarvAGgeSvanulepanam // naivedyaccopayuJjauta dattvA tat bhaktizAline" // bhaktizAline vissvksenaay| SaSThaskandhe'pi "uddAsya devaM khe dhAni tnniveditmgrtH| adyAdAtmavizuddAthaM sarvakAmasamRddhaye" // skhe dhAmni sviiyhRdye| uhAsya saMsthApya tathAca kaalikaapuraanne| "dhyAyaMstu mantreNAnena tatrasthaM sthApayet hRdi| tiSTha devi pare sthAne svasthAnaM paramezvari / yatra brahmAdayaH sava surAstiSThanti me hRdi" bhvissye| "nirmAlyaM nopabhoktavyaM rudrasya tapanasya ca / upayujya ca tanmohAbarake pacyate dhvam" // nirmAlyamAne tu "udake tarUmUle vA nirmAlyaM tasya saMtyajet" / kaalikaapuraanne| "yo yaha vArcanarataH sa tannai vedya bhakSakaH" brahmapurANe "amba roSanavaM vastra phalamanyadrasA. For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ahnikatattvam / 417 dikam / kRtvA kRSNopabhogyantu sadA sevyaM hi vaiSNavaiH " // takakarttari kA zravaNAt svadattanaivedyabhacaNe'pyadhikAra uktaH "kevalaM saurazeve tu vaiSNavo naiva bhacayet" / viSNuyAmale / "pauvA pAdodakaM devi naivedyaM svayamuddharet / tyajet pAdodakaM yastu naivedyaM vA tyajecca yaH // SaSTivarSasahasrANi raurave narake pacet" // uddharet abhyavaharet skandayAmale / "uddAsya deva skhe dhAni tatriveditamAtmanaH / bhakSayet pApazuArthaM sarvadA sAdhakaH priye // athaca zivadharmottare bhakSyaviSaye / "atha bhaktyA ziva pUjya naivedyamupakalpayet / tadanaM svayamazrIyAt tat sarvaM vinivedayet" // kAlikApurANe / zratibhaktaviSaye / " phalaM puSpaJca tAmba lamannapAnAdikaJca yat / zradattvA tanmahAdevyai na bhoktavyaM kadAcana // etena tat paThanti "anyadevasya naivedyaM bhukkA cAndrAyaNaJcaret" // iti tadekAntavaiSNavaparamiti bhUSaNaH / yattu "zUdrAda' yAjakAnaJca naivedyaJcApi varjayet" iti leGkavacanam / tanaivedyatvenopakalpitAniveditaparaM lobhAdinA bhojananiSedhakaM vA yathokta zAmbe "nopabhuktvA ca naivedyaM prayAti pretayoniSu" / visarjanAt pUrvaM viSNunaivedyopAdAnaniSedhArthaM vA / "arvAk visarjanAta dravyaM sarvaM naivedyamucyate / visarjite jagannAthe nirmAlya bhavati kSaNAt " // iti gArur3apurANauyasaMjJAkaraNasyaitatprayojakatvAt visarjite pUjane samApite iti bhUSaNaH / purazcaraNacandrikASaSThaskandakAlikApurANebhyazca pUjAnantaraM zaGkhapUjAmAha tantraprakAzaH / "pUjayedgandhapuSpAdyaiH zaGkha be devavad budhaH" / nArasiMhe / "tataHprabhRti nirmAlyaM mA laDDaya mahAmate / narasiMhasya devasya tathAnyeSAM divaukasAm // aha nyahani yo martyo gautAdhyAyantu saMpaThet / dvAtriMzapadarAdhezca For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 416 bhAkitattvam / ahanyahani mucyate " // te cAparAdhA varAhapurANAniSka, pya likhyante / bhagavadbhaktAnAM catriyasiddhAnnabhojanam // 1 // anifreedine dantadhAvanamakRtvA viSNorupasarpaNam // 2 // maithunaM kRtvA'snAtvA viSNorupasarpaNam // 3 // mRtaM naraM spRSTvA'srAtvA viSNu kIkaraNam // 4 // rajasvalAM spRSTvA viSNugTahapravezanam // 5 // mAnavaM zava' spaSTvA'khAtvA viSNu savidhAvavasthA mam // 6 // viSNuM spRzataH pAyuvAyuprayogaH // 7 // viSNoH karma kurvataH puroSatyAgaH // 8 // viSNuzAstramamAhatya zAstrAutaraprazaMsA // 8 // atimalinaM vAsaH paridhAya viSNu kAzcaragam // 10 // avidhAnenAcamya viSNorupasarpaNam // 11 // viSNuraparAdhaM kRtvA viSNorupasarpaNam // 12 // krUhasya viSNusparzamam // 13 // niSiddhapuSpeNa viSNurvanam // 14 // raktaM vAsaH paridhAya viSNorupasarpaNam // 15 // andhakAre dopena vinA viSNo sparzanam // 16 // kRSNavastra paridhAya viSNoH karmAcaraNam // 17 // vAyasohRtaghAsaH paridhAya viSNoH karmAca raNam // 18 // viSNave kukka rocchiSTadAnam // 18 // varAhamAMsaM bhuktvA viSNorupasarpaNam // 20 // haMsajAnapAdasarArimAMsaM bhuktvA viSNorupasarpaNam // 21 // dIpaM spRSTvA hastamaprajAtya viSNo sparzanaM karmakaraNaM vA // 22 // zmazAnaM gatvAviSNU pasarpaNam // 23 // pinyAkaM bhukkA viSNorupasarpaNam // 24 // viSNave varAhamAMsa nivedanam // 25 // madyamAdAya pauvA vA spRSTvA viSNugTahapravezanam // 26 // parakIyenAzucinA vastreNa parihitena viSNukarmAcaraNam // 27 // viSNave navAnnamapradAya to janam // 28 // gandhapuSpe apradAya dhUpadIpadAnam // 28 // upAnahAvAruhya viSNusthAnapravezanam // 30 // bherIzabdena vinA viSNu pravodhanam / 31 // ajIrNe sati viSNusparzanam // 32 // For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatakham / etadupalakSaNam / yathA naarsiNhpuraannm| "aparAdhasahasrANi aparAdhazatAni c| pajhenaikena devezaH kSamate helayArcita: // atha paJcamayAmAIkatyam / tatra vaizvadevAdikamAi dakSaH / "paJcame ca tato bhAge saMvibhAgo ythaaiitH| devapiTamanuvyANAM koTAnAcopadizyate // saMvibhAgaM tataH kRtvA ehasthaH zeSabhuga bhavet // paJcame bhAge'SadhAvibhaktAdinasya saMvibhAgo vibhajyAna prtipaadnm| eSa mukhyaH kalpaH devo vaishvdevsmbndhii| tathAca devapUjAnantaraM vaikhadevamAha nRsiMhapurANam / "pauruSeNa tu sUktena tatra viSNuM smncyet| vaizvadevaM tataH kuyAt balikarma tataH param // nAnaM dAnaM japaH thAimanantaM raahudrshne| pAsurau rAtrinyatra tasmAttA parivarjayet // iti zAtAtapoye divAvaidhakatyasya paryyadastarAtrautarakAlo gauNa uktH| ataeva "sAyaM prAtaHkhadevaH kartavyo balikarma c| anatApi satatamanyathA kilviSobhavet // sAyaM prAtariti divArAviparam panatratA pratithyAdyanurodhena pAkasambhava eva sAyamiti bodhyam / viSNupurANe "puna: pAkamupAdAya saaympyvniipte| vaizvadevanimitta vai panagA sAI valiM haret // ityatra punaH pAkamupAdAya itybhidhaanaat| tena khauyabhojanasambhave pAkaM vinApi tadasambhave pAkasattva eva rAtrau vaikhadevavalikarmaNau divA tu sarvathaiva iti| evameva audttopaadhyaayaaH| yattu mdnpaarijaate| dharmavinAcaret mAnamAGgikantu punaH punH| tarpaNaM brahmayAca baizvadevaM na cAcaret" / iti tahivA punaHkaraNaM rAtrI punaH karaNaJca niSedha yti| pArvaNavAhAdikaraNe tadanantaraM vaizvadevavidhimAha mvithpuraannm| "katvA zrAdya mahAbAho brAhmaNAMzca visRjya c| vaikhadevAdikaM karma tataH kavirAdhipaH // iti zabda For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanggin krameNa kramAntaraM bAdhyate iti na tena vyavahAra iti paviNAdipUrvakaraNe nindAmapyAha gotmH| "piTavAghamakatvA tu vaizvadevaM karoti yaH / atataM tadbhavedannaM pitRRNAM nopatiSThate / khayamazakto atriH| "putro nAtA'thavA Rtvik ziSyava. sauymaatulaaH| patnau thotriyayAjyAzca dRSTAzca balikarmaNi" // dRSTvAH pratinidhitveneti shessH| havanauyamAha chndogprishissttm| "iviStheSu yavAmukhyAstadanuvrohayaH smRtaaH| mASakodravagaurAdauna sarvAbhAve'pi varjayet" // gauraH khetasarSapaH / aadishbdaacaunkcnkmsuurkultthoddaalnissedhH| tathAha zaGkhaH / "kodravacaunacanakamasUrakulatyohAlavarNyam" // prApa. stmbH| "yahamedhino yadazanauyaM tasya homAvalayazca svakhapuSTisaMyuktA" iti puSTiH karmaphalam prazatAvAhatuH shngkhlikhitii| aharahaH paJcayajAbirvapet praamuulpvodkshaakebhyH"| iti vyAsaH / "juhuyAt sarpiSA yukta telkssaarvivrjitm| dadhyakta payasAtavA tadabhAve'mbu nApi ca" // tayorArambhe vRdizAha kattavyaM vaizvadevArthaM kRte thAve bali. karmaNi na pRthak zrAI kartavyam / "prAdhAnahomayozcaiva vaivadeve tathaiva c| balikarmaNi darza ca paurNamAse tathaiva ca // navayana ca yajJajJA vadantyevaM mnaussinnH| ekameva bhavet zrAimeteSu na pRthak pRthak // iti chandogapariziSTavacanAt piturazaucAntahitIdine tadArambhe tu na vRddhizAham / "na tatpUrva yataH proktaH sapiNDanAMvadhiH kvcit| vRddhiyAhasya lopa: syAt pakSayorubhayorapi // iti chandAgapariziSTAt / ubhyovaishvdevaannyaadhaanyoH| evaJca pUrvArabdhavaizvadevabalikarmaNomahAgurunipAte'pi sutarAM krtvyteti| mahAdAnanirNaye gobhila: *uttAnena tu hastena hyaGguSThAgreNa paudd'itm| For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkitattvam / 421 saMhatAGgulipANistu vAgyato juhuyAiviH" / etaddacanaM pariziSTastreti parAzaramadanaprArijAtayoH / vaayupuraannm| "dAnaM pratigraho homo bhojanaM balireva ca / sAGguSThena sadA kAvyamasurebhyo'nyathA bhavet" // parimANamAha vyAsaH / " brArdrAmalakamAnena kuyyADo mahavirbalon / prANAhutibalicaiva mRdaM mAtravizodhanom" || bodhAyanaH / " bhojanaM havanaM dAnamupacAraH pratigrahaH / vahirlAnu na kAryANi tahadAcamanaJcaret" // vyAsaH / " khate vaizvadeve tu bhikSuke gRhamAgate / uDatya vaizvadevAca' bhikSAM dattvA visarjayet // brahmacArI yatikheva vidyArthI gurupoSakaH / adhvagaH cINavRttiya bar3ete bhikSukAH smRtAH" / tatra "svazAkhAvidhinA hutvA taccheSeNa baliM haret" iti kAtyAyanoktam / "vaizvadevantu kurvIta vihonantu svazAkhayA" / iti vyAsoktaJca sAgniparam / niragnikarttRkazAkalahomabalivizeSAbhyAM sAmAnyavizeSanyAyasaGkocAt / tathA indogapariziSTam / "pagnyAdirgotamenoktI homaH zAkala eva ca / anAhitAgnerevaiSa yujyate balibhiH saha // agnavAgnidhanantarirvizvadevAH prajApatiH svaSTikahomAH" iti gotamokto homaH sa ca digdevatAbhyo yathA svamityAdi taduktabalibhi: sahito yaya zAkalahomo devakRtasyainasa ityAdyaSTAtyAtmakasAmavedapaThitaH sa cAgnipurAyAdyaktabhUtAdivalisahito'nAhitAgnerevetyarthaH / zAkalapadavyutpattimAha bhAvalAyanaH / "bhraSTAvaSTau zakalAnyAhavanIye anuhareyurdevakRtasyainasaH" iti jyotiSTomoyayUpakASThazakalASTakena devakRtasyetyAdimantreSa homavidhAnAt / yattu pitRdayitAyAmekasmin prayoge gItamoktAgnyAdihoma devakRtasyetyA dizAkala homo samucitau sikhitAviti tazcintyam / zAkala eveti evakAreNa pUrva kalpa 26 For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 422 aahiktttvm| smunycymiraasaat| eSa iti sarvanAmnaH savanirapekSya kalpaka hayAvAcitvAt / sAhityavAcihivacanAntau tAveva itynutH| agnipurANAdibhiH kevlshaaklhomvidhaanaac| tataza zAkala eva ceti cakArasya viklpaarthktvmiti| manuH / "anna vyAtibhirdutvA yathA mantraizca shaaklaiH| bhUtebhyazca baliM dattvA tato'zrIyAdanamnimAn" // atrAnagnika pati pAThaH praNavaparita ziSTe / prAcAramAdhavIyamadanapArijAtayoranagnikasya vizeSa mAha vshisstthH| "amagnikastu yo vipro hyAvaM vyAhRtibhiH khym| hutvA zAkalahomaisa ziSTADUtabaliM haret" | ziSTA. chutaziSTAt tathAca yAjJavalkAH "devebhyazca hutAdanAt zeSa bhUtabaliM hret| zeSanAza vanyadAdAya karttavyameva bhaTTa bhaassym| parAzarabhAthe haariitH| "vAstupAlabhUtebhyo balirahaNaM bhUtayajJaH" iti gotamakalpe amnAviti "laukike vaidike vApi hutocchiSTe jale chitau| vaikhadevaJca kurvIta paJcamUnA. panuttaye // iti zAtAtapolajalakSityAdhAratAnivRttyarthaH / tatazcAgnyabhAve tu jalakSityAdhAratA zAkalakalye'vatiSThate / jalacityoH saMskAro'pi nAstIti shriidttprbhRtyH| tatazca bahuvAdisammata: sAmAnyA dhArakazAkalakalpo'nAbhidhIyate / thAkalakalpe'pyante vissttikhomH| bhUtebhyazceti cakArAdAdau devabali: ante ca piddhbliH| "yamAya tUSNomekAcca tathA viSTikadamnaye" // tathAca skandapurANe kAzaukhaNDam / "bhUrA. dyAvyAtaustisraH svAhAntAH prnnvaadikaaH| bhUrbhuvaH svaH svAheti ca vipro dadyAttathAhutim // tathA devakatasyAdyA juhuyAdaSTa paahutauH| vizvebhyazcApi devebhyo bhUmau dadyAttathA balim // sarvebhyazcApi bhUtebhyo namo ddyaattduttre| dakSiNe. 'pi pilabhyazca prAcInAvautiko dadet // nijanIdakAbena For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / 423 aizAnyAM yakSmaNe'rpayet // juhuyAtta Sar3Ahutauriti pAThavettadA zAkhibhedAhAvasthitaH / Sar3Ahutipacastu brAhmaNasarvakhe hlaayudhlikhitH| evaM yamAhutirapi viSTikata zobhanAbhi. laSitakArI evameva bhaTTabhAtha prayoga tu "pagnaye viSTikate khAhA" iti gobhilAdau tathA darzanAt zrutAvapi prathamato. 'gnenirdeshaat| "yathA devA agniM triSTikatamabruvan havyaM no vaheti so'vratot kiM me tataH syAditi yat kAmayase ityanuvan so'bravIt sarvaSTiSu kevalA sauviSTakatIti tatheti so'vavIMSi iti sauviSTakRtI" pAhutiriti shessH| ... validAnaprakAramA chndogprishissttm| "pramuthai nama ityevaM validAnaM vidhiiyte| validAnaprakArArtha namaskAraH kato yataH // svAhAkAravaSaTkAranamaskArAdivaukasAm / khadhAkAraH pitRNAca hantakAro nRNAM mtH| svadhAkAraNa minayet pitrAvalimataH sadA // valaunA pUrvAparayoH sekamAha gobhilaH / "sarveSAmubhayoraddhiH pariSekaH" iti| pari. pATomAha validAnAnantaraM maarknnddeypuraannm| tatastoyamupAdAya teSAmAcamanAya ca / sthAneSu nikSipet prAtaH nAnA tUddizya devatAH / piTavalyavAnAmabhyukSaNAnantaraM dAnamAha mobhilaH / "tathaitahanizeSamabhiSicyApasalavidakSiNasyAM nimayet lat pilabhyo bhavati / yamAvalyanantaraM kAmyavalimAha vissnnupuraannm| tato'nyadabamAdAya bhUmibhAge zucau punaH / dadyAdazeSabhUtebhyaH khecchayA tat samAhitaH" // devAmanuSyAH pazavo vayAMsi siddhAH sykssorgdaitysngghaaH| pretAH pizAcAstaravaH samastA ye cAvamicchanti mayA pradattam / pipIlikAH kauTapataGgakAdyA bubhukSitAH krmnibndhvhaaH| prayAntu te ptimidaM mayAnaM tebhyo visRSTaM sukhino bhvntu| yeSAM na For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAGgikatattvam / mAtA na pitA na bandhu vAsini tthaanmsti| tattaptaye'kha bhuvi dattametat prayAntu tRpti muditA bhvntu| bhUtAni sarvANi tathAvametadahaca viSNana yto'nydsti| tasmAdaI bhUtanikAyabhUtamannaM prayacchAmi bhavAya tessaam| caturdazI bhUtagaNo ya eSa yatra sthitA ye'khilbhuutsnggaaH| dRtyarthamanaM hi mayA visRSTaM teSAmidante muditA bhvntu| "ityuccArya naro dadyAdava bhaasmnvitH| khacANDAlavihaGgAnAM bhuvi dadyAttato nrH| ye cAnye patitAH kecidapAnAH pAparogiNaH // handAt para: sahAzabdena saha samAsaH evamAdyazabdena gaNatvaJcAmauSAM sajAtIyAnAM bahuvacanAhijAtoyAnAM sngkaayshbdaabhyaamvgmyte| visRSTaM dattam AdikarmaNi ka prtyyaat| ata: prayacchAmi ityu pyujyte| vastutastu sAdhyAbhidhAyitvenAkhyAtikapadastha prAdhAnyAtahizeSaNIbhUtasya vada. ntasya gauNatvAt kRtpratyayoktakAlasyAvivakSayA na tanAtautAthaitA etadarthameva dhAtusambandhena pratyayA iti suutrm| itinA paJcAnukarSAdavamityekavacananirdezAt bhavanvilantenaika eva vliH| vihaGgapadaM vAyasaparam apAtrapadaM paayrogiprm| "zanAJca patitAnAca svapacA paaproginnaam| vAyasAnAM kamauNAJca zanakainikSipada bhuvi" // iti manuvacanaikavAkyatvAt vAyasavalidAnamanve tu kAmadhenupiTadayitA ilAyudhabacAradharmAkoSahariharapaJcatiranAkarAcAryadarzAcArapradIpAnikobAra navyavaImAnatasaumyA iti likhanAt yAmyA iti pAThaH kAlpanikaH kAkAnAM yamaprabhutvadarzanAt mance tathA kalpanAyAM maanaabhaavaat| evaJca manata pAThakramamukhavA "aindravaruNavAyavyAH saumyA vai nai tstthaa| vAyasAH pratigrahantu bhUmau piNDaM mayArpitam // khAnI ho yAvazavanau For Private And Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Akrikatattvam / 425 vaivakhatakulodbhavau / tAbhyAM piNDaM prayacchAmi syAtAmetAvahiMsakau // dattvAnena vidhAnena zAbdakrama ihAdriyate / zUdrasyApyatrAdhikAraH / " dAnaM dadyAcca zUdro'pi pAkayajJeyaM neta ca" iti viSNupurANAt / "bhAyyAratiH zucirbhUtyabharttA - zrAkriyAparaH / namaskAreNa mantreNa pazJcayajJAtra hApayet" // iti yAjJavalkyAzca / paJcayajJAdhikArasya sphuTamavagamAditi / atra namaskAreNa mantreNetyabhidhAnAt zrApacayameSu vaidiketaramantrapATho nAstIti prAk pratipAditam / kintu amantrasya tu zUdrasya vipro mantreNa gTahyate // iti vacanAt brAhmaNena mantrAH paThanIyAH / brAhmaNAbhAve mantrArthaM bhAvayan namaskAramuJcaran svayaM kuyyAt / validAnantu AdyantanamaskArayuktatattat pratipAdakapadeneti / valivaizvadevAvaziSTAnAM bhoSyatAmAha bhgvhotaa| "yajJaziSTAzinaH santo mucyante sarvapAtakaiH / bhuJjate te tvagha' pApA ye pacantyAtmakAraNAt // vaizvadevAdiyajJAvaziSTaM ye'znanti te paJcasUnAkRtaiH sarvaiH pApairmucyante / ye zrAtmabhojanArthameva pacanti na tu vaizvadevArthaM te pApAtmAno'ghameva bhuJjate / athAtithibhojananityazrA / tatra validAnAnantaraM viSNu purANam / "tato godohamAtra vai kAlaM tiSThet gRhAGgaye / atithigrahaNArthAya tadUrddha vA yathecchayA " // godohakAlaca muharttASTamabhAgaH / " pAcamya ca tataH kuryyAt prAno hArAvalokanam / muharttAsyASTamaM bhAgamuddocyo hyatithirbhavet" // iti mArkaNDeya purANaikavAkyatvAt / zAtAtapaH / "priyo vA yadi vA dveSyo mUrkhaH paNDita eva vA / samprApte vaizvadevAnte so'tithiH svargasaMkramaH" // viSNupurANaM "svAdhyAya gotracaraNamapRvApi tathA kulam / hiraNyagarbhabuddhA taM manyetAbhyAgataM hI For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . pAkitattvam / iti| gotra vaMzapravartakamaharSirUpam / caraNaM zAlA smRtiH| "dezaM nAma kulaM vidyA pRSTvA yo'na prycchti| na sa tat phalamAnoti dattvA svarga na gacchati // manuH / "na bhojanArthaM khe vipraH kulagotre nivedyet| bhojanArthe hi te zaMsan vAntAyautyucyate budhaiH" // iti / mArkaNDeyapurANam / "bhojanaM hantakAraM vA ana bhikSAmathApi kaa| pradattvA naiva bhoktAvyaM yathA vibhavamAtmanaH // prAsapradAnAzikSA syAt ana graasctussttym| ana caturguNaM prAhuhantakAraM hijosamAH // yAsaH palamAnamiti nvyviimaanH| tadAnImatithyalAme tu nityatrAdhAnantaraM tabojanamA vissnnupuraannm| "pitrartha cAparaM viprmekmpyaashyenp| taddezya viditAcArasambhatiM pAJcayajJikam // avAgrata samuhatya hantakAropakalpitam / nivApabhUtaM bhUpAla zrotriyAyopakalpayet" / intakAropakalpitaM hantapadenotsRSTaM nivApabhUtam iti pitadAnaM nivApa: syAdityabhidhAnAt prakate piTadAnAsambhavAt pittdaansdRshmityrthH| sAdRzyaJca zrAddati karttavyatAyogena svadhA prAcInAvautayostu hantakAranivautibhyAM vizeSavihi tAbhyAM prAgutajyotiSTomIyazrutyA sAmAgAnAM pratyaGga khatvastha. tareSAmudana khatvasya vidhAnAt dakSiNAmukhatvasyApi nivRttiH / nirupapadasya nAmAtidezasvIkAre vaiyrthprsnggaat| etadapi bAI na sahakaprayogeNa kaarym| "nityavAdamadaivaM syAnmanuSyaiH saha giiyte| tena devavAhasthalIyaM manuSya zAI kinvidaM pradhAnaM tena jauvat piTakeNa manuSyavAdamAvaM kArya manuSyAca snkaadyH| tarpaNAdau tathA nirnnyaat| taccAA vAhanAdizUnyaM tathAca matsyapurANaM "nitya tAvat pravakSyAmi paavaahnvrjitm| adaivaM tadvijAnIyAt pAvaNaM pavaMsa For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAhiyAtatvam / atam // parkhAdiniSedhAnupapattyA pArvaNadharmAtidezaH / papramastu iti niSedhAnupapattyA dokSaNIyAdiSu darzapaurNamAsAtidezavat iti shraaivivekH| prAcAramAdhavIyakRtaM pArvaNaM sahi kotitamiti caturthacaraNe pAThAdapi vyatAstatraivArthaH / likhitmaatuukauN| "nityavAI pravakSyAmi piNDahomavivajitam" iti| homavAdhe hutazeSAGgabAdhAt pAtrAlambhanabAdha iti shraaivivekaadyH| tathAca vyAsavacanena agnIkaraNAdikaM pratyuktaM tadyathA "paavaahnkhdhaakaarpinnddaamniikrnnaadikm| brahmacayAdiniyamaM vikhAn devAMstathaiva ca // nityavAhe tyajedetAn bhojyamantra prklpyet| dattvA ca dakSiNAM zatayA namaskAraivisarjayet / ekamaNyAzayenitya ghasAmapyanvahaM gRhau" // iti svadhAkAraH svadhAvAcanaM tathAca zAtAtapaH / "piNDa nirvAparahitaM yatta zrAI vidhiiyte| svadhAvAcanalopo'tra vikirastu na lupyate // akSayyadakSiNA khasti saumanasya tathAstviti // evaM "nityavAdamadaivaM syAdaya pinnddvivrjitm| dakSiNArahitaM hyetat dAbhoktavatojitam // iti kAzIkhaNDavacanaM dakSiNAniSedhakam / ashktvissymiti| pArvaNAnantaraM nityAce vikalpa uktaH / maarknnddeypuraanne| "nityakriyAM pitRNAntu kecidicchanti sattamAH / na pitRNAM tathaivAnye zeSa pUrvavadAcaret // evaM nitya vAdamabhidhAya vissnnupuraannm| "dadyAca bhikSAvitayaM parivrATa brhmcaarinnaam| khecchayA tu naro dadyAt vibhave satyavAritam / ityete'tithayaH proktAH samprAptA bhikSukAzca ye| caturaH pUjayenetAn nRyannat pramucyate // cakAraH pUrvAktAtithibhojanena samuccayArthaH / sanyAsibhikSAdAne tu "yatihaste jalaM dadyAt bhaikSaM dadyAt punrjlm| tadarbhakSya meruNA tutvaM For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 428 zrahitattvam / tajjalaM sAgaropamam" // viSNudharmottare / "cANDAlI vA pApo vA zatrurvA pitRghAtakaH / dezakAlAtyayagato bharaNauyo - mato mama" // iti viSNupurANam "vyAdhitasyAnrahInasya kuTumbAt pracyutasya ca / cadhvAnaM vA prapatrasya bhikSAcayyA vidhIyate // bhava bhicAdyadAne bhojananiSedhAt manuSyayajJasya nityatvAcca zratithiprApteranityatvAt yatra sidhaye brAhmaNamAtrAya bhicAdidAnamAvazyakam / ataeva baudhAyanaH / " aharahabrahmaNebhyo'naM dadyAt bAmUlaphalAkebhyo athaivaM manuSyayajJa samApnoti" / viSNuH / bhikSukAbhAve cAya gobhyo dadyAt agnau vA cipet" iti / viSNu purANam / " yatphalaM somayAgena prApnoti dhamavAn dvijaH / samyak paJcamahAya daridrastadavApnuyAt " // prakaraNe pratyavAyamAha vyAsaH / "paJcayajJAMca yo mohAna karoti gRhAzramI / tasya mAyaM na ca paraloko bhavati dharmataH " // devapitRmanuSyabhUtarSi pUjAmabhidhAya gotamaH / nityaM svAdhyAyaM pitRtarpaNaJca yathotsAhamanyaditi" tarpaNabrahmayajJayoH pUrvamuktayorapi nityamityAdinA punarabhidhAnaM yajJa-tvayAnuSThAnAzaktAvaGga-vaikalyenApyanayoravazyAnuSTheyatvamiti kalpataruprabhRtayaH / zrAcAzaktI kevalAnrotsargaH kAyryaH tatrApya zakto dravyAbhAve vA kiJcidanaM pAve dattvA SaT pitRnuddizya idamana' pitRmyaH svadheti dattvA'paramatra pAtra kRtvA idamanaM manuSyebhyo hanta ityutsRjya dadyAt / I atha gogrAsadAnam / brahmapurANam / " saurabheyyaH sarvahitAH pavitrAH puNyarAzayaH / pratigTahyantu me grAsaM gAvastre - lokyamAtaraH // dadyAdanena mantreNa gavAM grAsaM sadaiva hi // atra sadaiva hotyukternityAdhikAraH / mahAbhArate / " ghAsamuSTiM paragave sA dadyAttu yaH sadA / catvA svayamAhAraM svarga For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAkitattvam / lokaM sa gacchati // catra phalazravaNAt kAmyAdhikAro'potyAcAradarzanAdayaH / wa gorTinabhacyadAne phalAtizayaH mantraca ukto bhaviSye / "tRNodakena saMyukta yaH pradadyAvAhnikam / kapilAzatadAnasya phalaM vindeva saMzayaH // pacabhUte zive puNye pavitra sUryyasambhave / prataucchedaM mayA dattaM saurabheya namo'stu te // gavA ahi yamucyate tat gavAhi 428 kam / a atha bhojanam / vissnnupuraannm| "sa kevalamagha' bhuGkte yo bhuta tvatithiM vinA / agha sa kevalaM bhuGkte yaH pctyaatmkaarnnaat| indriyaprautijananaM vRthA pAkaM vivarjayet // tathA " khavAsino duHkhigarbhiNau dRDavAlakAn bhojayet saMskRtAna prathamaM caramaM gtthau| abhuktavatsu caiteSu bhuSnan bhuGkto'tiduSkkatam / mRtazca narakaM gatvA zleSmabhug jAyate naraH / azvAtvA zomalaM bhuGkte prajapau pUyazoNitam / ahatvA ca kamiM bhuGkte dattvA vissbhojnm| saMskRtAvabhumUtraM bAlAdiprathamaM sakRt // bhuvvatazca yathA puMsaH pApabandho na jAyate / iha cArogyamatulaM balavadistathA nRpa" // tathA " prazasta ratnapANistu bhunauta prayato gRhau / patra' prazasta padhyakSa procitaM prokSaNodakaiH / na kusitAddhataM naiva jugupsAvadasaMskRtam" // ratnAnyAha garur3apurANam / "teSu ratho viSavyAlavyAdhinnAnyaghaDAni ca / prAdurbhavanti ratnAni tathaiva viguNAni ca // vacca sutA mayayaH padmarAgAH samarakatAH proktAH / api cendramolamaNyo vaidUkhAH puSparAgAH // karketana kucha vilvo dadhirAkSasamanvitam / tathA sphaTikaM vidrumamaNikha yatnAduddiSTa saMgrahe tajjJeH // viSNupurANe "mantrAbhimantritaM zastaM na ca paryuSitaM nRpa / phalamAMsabhyaH zuSkazAkAdikAttathA // tadvaddAdarikebhyazca gur3a anyatra For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 430 zrahnitattvam / pakkebhya eva ca / bhuJjItoDa tasArANi na kadAcinnarezvara // nAzeSaM puruSo'zrIyAdanyatra jagataupate / madhvannadadhisarpibhyaH bhaktubhyazca vivekavAn // zrIyAttanmanA bhUtvA pUrvantu madhuraM rasam / lavaNAmlau tathA madhye kaTutiktAdikAMstathA // prAgdravaM puruSo'van vai madhye ca kaThinAzanaH / punarante dravAzau tu balArogyeNa muSvati // aninda bhacayedityaM vAgyato'bramakulayan / paJcagrAsAn mahAmaunaM prANAdyAdhyayanAya tat // mantrAbhimantritamiti mantrAnAdeze gAyatrauti vacanAt gAyavAbhimantritam / gArur3e "zAkaM sUpacca bhUyiSTham atyannaca vivarjayet // na caikarasasevAyAM prasajyeta kadAcana" // chandogapariziSTam / "munibhirhirazanamukta viprANAM martyavAsinAM nityam / ahani ca tathA tamakhinyAM sAIpraharayAmAntaH " // ahani aciroditAstamitasurkheta ra dinamAtre tatrApyAyurvedIye vizeSaH / " yAmamadhye na bhoktavyaM triyAmantu na laGghayet // yAmamadhye rasastiSThe viyAme tu rasacayaH // prAguktadacavacanAt tatrApi paJcamayAmArdo mukhyakAlaH / mahAmaunaM huGkArAdirahitam / tathA cAtri: "maunavrataM mahAkaSTaM huGkAreNaiva nazyati / tathA sati mahAn doSastasmAttu niyatakharet" // prANAdipadena vacyamANaprANApAna samAnodAnavyAnAnAM krameNa teSAM grahaNam / eSa kramaH paurANikatvAt sarvasAdhAraNaH / viSNu: / "na tRtIyamathAzrauyAdApadyapi kadAcana // iti bhagavahItAsu / "AyuH sattvabalArogyasukhaprItivivardhanAH / ramyAH snigdhAH sthirA hayA zrAhArAH sAvikapriyAH // kaTuna lavaNAtyuSNatIkSNarUkSavidAhinaH / AhArA rAjasasyeSTA duHkhazokAmayapradAH // yAtayAmaM gatarasaM pUtiparyuSitaJca yat / ucchiSTamapi cAmedhya bhojanaM tAmasapriyam" // mahAbhArate / For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 431 pAtikatatvam / "induvratasahasrastu yazcaret kaayyodhnm| piveda yathApi gaGgAmastasya sAmyaM na yAtyaso // gaGgAmadhikRtya masyapurA. ym| "pravagAdha ca pautvA ca punAtyAsaptamaM kulm"| deviipuraannm| "ye caiva mRttikAstasmAttIrthAdAhRtya bhunte| te sarvapApavinirmuktAH prabhavanti gatAmayA:" // mnuH| "AyuSyaM prA.kho bhuta yazasya dakSiNAmukhaH / zriyaH pratyaJca kho bhuGkte RtaM bhuto jhuda khaH" // niymevevm| aniyame tu nodana khaH / hArItaH / "nodana,kho'nIyAt" iti niSkAmasya tu prAna khenaiva yathA devala: "prAca kho'nnAni bhucauta shucipautthmdhisstthitH| vizucavadanaprauto bhunauta na vidina,khaH" // jIvanmAkasya dakSiNAmukha tvaniSedhamAha ApastambaH / "dakSiNAmukho na bhuJjIta evaMvidhabhojanamanA. yutha maaturupdishti"| kecittu / "kuhanAnaM gayAtrA' tilastarpaNameva c| na jauvat piTakaH kuryyAkSiNAmukhabhojanam // ityAcArarabAkaratAnauvat piDhakasyApi niSedha ityAhuH / vyAsaH / "paJcAo bhojanaM kuryAt prAva kho maunamAsthitaH / istau pAdau tathaivAsyameSu paJcA,tA matA // vyaasH| "apyekapayA nAzIyAt saMvRtaH vajanairapi / ko hi jAnAti kiM kasya pracchanna pAtakaM mahat // bhasmAstambajanahAramArgaH patizca bhedayet" / jalAdinA pani maidAkaraNe tu zaGkhaH / "ekapatayupaviSTAnAM viprANAM saha bhojne| yadoko'pi tyajet pAnaM zeSamanna vivarjayet // mohAt bhuJjauta yaH ptyaamucchissttshbhojnm| prAjApatyaM caravipraH kSatraH sAntapanantathA // sAntapanaM ghahasAdhyamaukapurANaM deym| etajanAnakataH savaditi praayshcittvivekH| etat samAnArthamityabhidhAya gobhinnH| "bhuJjAneSu tu vipreSu yastu pAtra For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 432 paakistm| parityajet / bhojane vighnakartAso bramahApi to yate" // paapstmbH| divA punarna bhunautAnyava phalamUlebhyaH / manuH / "nAtiprage nAtisAyaM na sAyaM praatraashitH| patiprageDacirohitasUrya pratisAyaM sUryAstamitasamaya eva prAtarAzitaH dinabhojanenAtiptaH na sAyaM na rAtrau bhunautetyrthH| paapstmbH| "yastu bhojanazAlAyAM bhokta kAma upspRshet| pAsanastho na cAnyatra ma vipraH patidUSakaH // bhojanazAlAyAM bholakAmaH san pAsanakho vAnyatra sthito vA na copaszet // vaudhaaynH| "upalipte same sthAne zacI sadhAsamAnvite / caturasra trikoNa vartulAIcandrakam / karttavyamAnupUrveNa brAhmaNAdiSu maNDalam / iti| "prakRtvA maNDalaM ye tu bhunte'dhmyonyH| teSAntu yakSarakSAMsi harayavAni tahalAt // paapstmbH| "bhinnakAMsye tu yo vipro yadi bhuta tu kAmataH / upavAsana cekena paJcagavyena zahAti" // tathA zUdrAdibhojanenApariSka tapAve. 'pi hahamanuH / "tAmrapAve na bhujauta bhivakAMsye mlaavile| palAzapadmapatreSu sahI bhunandavaM caret // navyavaImAna taagnipuraannm| "arkapatre tathA pRSThe pAyase taatrbhaajne| kare kaTake caiva bhulA cAndrAyaNacaret // pRSThe kliptraadipRsstthe| paitthaunsiH| "tAbarajatasavarNAzmazaktisphaTikAnAM bhibamabhinnam" iti na dossH| patra pASANapAtraM bhojane vihitm| "tejamAnAM maNinAca sarvasyAzmamayasya ca / bhasmanAdbhirmadA caiva zaritA manISibhiH // iti manunA pASANapAvasya shudhividhaanaac| pracetAH "tAmba lAbhyannane ceva kAMsyapAve ca bhojnm| yatizca brahmacArIca vidhavA ca vivarjayet // aviH "pAsane pAdamAropya yo bhuto For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatatvam / 433 brAdhaNaH kacit / mukhena cAnamatrA ti tulyaM gomAMsabhakSaNaiH // mukhena stottolanaM vinaa| gavAdivadityarthaH / zrAvamedhike "ArdrapAdastu bhuJjauta prAGmukhazvAsane zucau / pAdAbhyAM dharaNIM spRSTvA pAdenaikena vA punaH" // baudhaaynH| "bhojanaM havanaM dAnamupahAraH prigrhH| vahirjAnu na kAryANi tahadAcamanaM smRtam // hArItaH / "mArjanArcavalikarmabhojanAni daivatIrthena kuryAt / parAzarabhAzthe vRddhamanuH / "na pibanna ca bhunauta hijaH savyena paanninaa| naikahastena ca jalaM zUdeNAvarjitaM pibet // mArkaNDeyapurANam / "pAdaprasAraNaM kRtvA na ca vessttitmstk:"| manuH "pUjayedazanaM nitya caadyaanycaivmkumyn| dRSTvA hRSyet prasaudeca praNameccaiva sarvadA // annaM dRSTvA praNamyAdI prAJjaliH prArthayettataH / asmAkaM nityamastva taditi bhaktyAtha vandayet // viSNupurANe / "nAgaH kUrma karo devadatto dhntryH| vahisthA vAyavaH paJca teSAM bhUmau pradIyate / pradattvA vAdhavAyubhyaH prANAdibhyo na homayet // iti ziSTapaThitavacanAnAgAdibhyo validAnamiti praacaunaacaarH| tatrAnna devebhyo dattva va bhoktavyaM tathA ca mgvhautaapi| "iSTAn bhIgAn hi vo devA dAsyante yannabhAvitA: / tairdattAnapradAyaibhyo yo bhuGktastena eva saH" // yaH saMvaddhitA vo yuSmabhya bhogAnanAdauna dRSTyAdihArA dAsyanti pato devadattAn pravAdIn tebhyo'dattvA yo bhuGkta sa caura ev| smRti: "nivedya prAzanAt pUrva devapAdodakAhutiH / hotavyA jaThare vahno khena pANitalena tu" // tena pATIdakemApozAnaM kRtvA prANAhutirnaivedya na kaaryaa| khadattanaivedyabhakSaNantu pshcaaduppaadyissyte| brhmpuraanne| "ApozAnacca gRhauyAta sarvatIrthamayacca yt| amRtopastaraNamasauti vi. For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 434 pAtikatakhan eNorabamayasya ca // pratra cAstaraNArthantu prAzyate. yo'hada sktt| amRtopastaraNamasi svAheti sa ca udaret" iti / manyApaddhatI likhitavacanaM pramANayanto'sotyetadanantaraM khAhA. kAraM kurvnti| brhmpuraanne| "hastena lavayennAnaM nodakena kdaacn| dambhAdyo lamayeda bhuoNstenAnaM nihataM bhavet // itaJcAbamabhakSyatvaM tasya yAti durAtmanaH / prANebhyastvatha paJcabhyaH khAhA praNavasaMyutAH // paJcAhutaustu juhuyAt pralayAgninibheSu ca // .. prANAhutimudrAmAha zaunakaH / "tarjanImadhyamAGgalamnA praannaahutirbhvet| madhyamAnAmikAGguSTherapAne juhuyAttataH // kaniSThAnAmikAGgAne ca jhuyaacviH| tarjanauntu vahi. Ska tvA udAne juhuyAttataH // samAne sarvahastena samudAyAhutirbhavet // smaatyrthsaare| "prANAhutau kRtAbhAve pazcAiauta no vRtam" / devalaH / "na bhujauta ghRtaM nityaM gRhastho bhojnhym| pavitramaya jahvazca sarpirAhuraghApaham // kAzIkhaNDaM "darbhapANistu yo bhaDate tasya doSo na vAdhate / kezakauTAdisambhatastato'nIyAt sadarbhakaH // yaavdevaanmshriiyaannkryaattdgunnaagunnaat| ato maunena yo bhuGkta sa bhuGkta kevalAmRtam" // manuH / "svAdhyAyabhojane caiva dakSiNaM paannimuddhret"| udarevastrAhiHkuyAdityarthaH / vaudhAyanaH / "prAcamya saMvRte deze upavizyAnna saMgRhya sarvAGgalaubhirazabda. mnoyaat"| saMgTahya annapAtra samyak spRssttvetyrthH| kaashiikhnnddm| "pradadyAjhvaH pataye bhuvanapataye tthaa| bhUtAnAM pataye vAhetyuktvA bhUmau valitrayam // ApozAnaM vidhAnana katvAnIyAt sudhauIijaH // iti zravaNAdubhayaM karttavyam / brahmapurANaM "tejo'sIti japaM stvanna praNamedasataJca yt| For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatattvam / 435 pApozAnacca grahIyAt sarvatIrthamayaJca yt| amRtopastaraNamasauti viSNorabamayasya ca // annamayasya viSNoryadAstaraNamiti vizeSaH / ttshc| tejo'sautinamaskRtya bhunautetyarthaH / bhaviSyottare / "mAtastu varuNastejo juhvato'gniH zriyaM hret| bhuJAnasya yamastvAyustasmAna vyAhareciSu // maune vishessmaah| prApastambaH / tatra maunamuktam / "vavidyamunibhiranyairAthamibhirbahuzrutairdantairdantAn sandhAyAntarmukha eva yAvada yAvadartha bhASeta na mantra lopo bhavatIti vijJAyate iti" mantralopo maunvrtlopH| brahmapurANe "yastu pANitale bhuta yastu huGkArasaMyutaH / prastAGgalibhiyaMstu tasya gomAMsavadbhavet // kareNa ca pibettoyaM yAvanmAMsaM na bhkssyet| mAMsaliptakare toyaM tulya gomAMsabhakSaNam" // patra mAMsaliptakareNa jalapAnaniSedhAt mAMsaliptakaraM prakSAlyaivApozanaM katrtavyaM pratyApozAne tu hastaprakSAlananiSedhAt mAMsaliptakaraM prakSAlya punarabaliptakareNa pratyApozAnaM karttavyam / sstttriNshnmtm| "pivato yat patettIyaM bhAjane mukhniHsRtm| abhakSya tadbhavedana bhuktA caandraaynnnycret| vAmapAkheM sthite toye yo bhuGkta jnyaandurblH| prAse grAse malaM bhuktA pAnIyaM rudhiraM pibet| vidyamAne tu hasta tu brAhmaNo jJAnadurbalaH // toyaM pibati vaktraNa vA'sau jAyeta naanythaa| uddhRtva vAmahastena yattIyaM pibati hijaH / surApAnena tulyaM svAt manurAha prajApatiH" / vAmahastena kevalavAmahastena / prataeva "pautazeSantu yatoyaM tat pibetra hijottmH| iti "pautazeSaM pibenaiva" iti brahmapurANAta pravizeSAt sarva nissidm| brhmpuraanne| tilakalka jalaM kSIra dadhi caudra tAni c| na tyajedaI jagdhAni zarta zAka kadAcana // mhaabhaarte| "pAnIyaM pAyasaM sarpi For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 436 mAhnikatam / dadhicIraghRtAnyapi / nirazyaM zeSameteSAM na pradeyantu kasvacit " // etantra tyAjyam azaktau kasyacitra deyamityarthaH / nirayaM niHzeSamazano yamityarthaH / tathA " anaM prazastaM pathyaJca prokSitaM prokSaNodakaiH " / iti prAguktaviSNupurANAdyatetara bhakSaNadoSamAha manuH "bAlasyAdavadoSAcca mRtyurviprAn jighAMsati" / atradoSastrividhaH dRSTaddArakaH pradRSTaddArakaH dRSTAdRSTahArakaH / dRSTaddAraka AyurvedoktaH / zradRSTahArakaH smRtyuktaH / ubhayorutastu vAlavatsA-vivasa dugdhAdidoSo dRSTAdRSTaddArakaH / ataeva manunaivoktam / "svAdhyAye caiva yuktaH syAt nityamAtmahiteSu ca / iti yuktaH udyuktaH / hArItaH / "pRthak pAnaM punardAnamAmiSaM pAyasAni ca / dantacchedanamuSNaJca sapta zaktaSu varjayet" // Ayurvedoktadravya guNA yathA / "vyAdhimindriyadaurbalyaM maraNacAdhigacchati / viruddharasavauyyANi bhuvAno nAtmavAn naraH // zuSka mAMsaM striyo vRddhA vAlArkastaruNaM dadhi / prabhAte maithunaM nidrA sadyaH prANaharANi SaT " // taruNaM nUtanaM bAlo vivastrAn dadhi nUtanazcetyukteH / "rasau virudda svAmlo kaTunaurasa pAkataH / amlatiktau kaSAyAmau rasa vauyyavipAkataH // rakSeda viSAnnityaM tat parokSocate yathA / striyante makSikAH sparzAdannaM paryuSitopamam" // atha Rtu guNAH / "mAsairhi saMkhyai rmArgAdyaiH kramAt Sar3atavaH smRtAH / hemante kupitAdvAyoH khAddamlalavaNAnusAn // godhUmapiSTamAMseckSucaurotyavikRtirbhajet / navamantra rasAn tailaM zauce taptodakaM naraH // zaktyArkakiraNAn khedaM pAdatrANaJca sarvadA / uSNasvabhAverlaghubhiH prAvRtaH zayanaM bhajet // zrayameva vidhi: kAryaH zizire'pi vizeSataH / vasante kupita: zleSmA lagnimAnya karotyataH // tIkSNa vamananasyAdi kavalagrahamajJjanam / For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkSikatattvam / dhyAyAmohasanaM dharma yoce taptodakaM bhajet // purANayavagodhamakSaudrajAGgalamAMsabhuk / gurUNasnigdhamadhuraM divAkhamaJca varjayet // khAduzotaM drava snigdhamanupAnaM sazarkaram / ghRtaM payaH sazAlyana bhajana grISme ma maudati // madhyAhne gautale svapyAt nizi vAtahimAzrite / lavaNAmla kaTaSNAni vyAyAmaJcAra varjayet // varSAsvagnivale hone kupyante pvnaadyH| agneH saMvaIkaM dravyaM jauNadhAnya rasAn laghu // jAGgalaM pizitaM muhAna divyaM kopaM jalaM shuci| vRkSAbalamaNaM snehaM sazuSka kSaudrameva ca // nadIjalaudananvAhaHsvapnAyAsAtapAMstyajet / zaradi kupite pitte virakaM raktamokSaNam // svaadutitkssaavekssushaalimudrsrojlm| tuSArakSArasauhityadadhitailarasAtapAn // annatokSaNadivAsvapna prAcauvAtAn vivarjayet / nityaM sarvarasAsvAdaH khakhAdhikya mRtaatau|| RtUnAM zeSasaptAhe sevitavyaH praakrmH| taca nitya prayuJjIta svAsthya yena pravarttate // ajAtAnAM vikArANAmanutpattikaraJca yat / vyAyAmAdapatarpaNAdabhibhavAGgAt kSayAjAgarAt // begAnAJca vidhAraNAdatizucaH zaityAdatitrAsataH / rukSakSobhakaSAyatikta kaTukairebhiH prakopaM vrajehAyuridharAgame pariNate cAnne'parA'pi ca // kaTamboSNavidAhitIkSaNa lvnnkrodhopvaasaatpstriismprktilaatsauddhisuraamuuktaarnaalaadibhiH| bhuGkte jauryati bhojane ca zaradi prauSme sati praanninaam| madhyAhe ca tathAIrAna. samaye pittaprakopaM brjet| gurumadhurarasAtisnigdhadugdhekSubhakSa. dravadadhidinanidrAsUpasarpiH prapUraiH / tuhinapatanakAle zleSmaNaH sNprkopH| prabhavati divasAdo bhuktamAne vsnte| AdhvAnastambharaukSyaM sphuTana vimthnkssobhkmpprbhedaaH| kaNThadhvaMsAvasAdau zramavilapananaMzazUlaprabhedAH / pAruSyaM karNanAdo viSaya For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 438 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kitattvam / niSpandoSahanAni glapanamazayanaM pariNatibhraMzadRSTiprameo tADanaM por3anaJca / nAmonAmau viSAdabhramapariSadanaM jRmbhaNaM romaharSo vicepotkSepazoSagrahaNazuSiratA veSTanaM vedanaJca / varNa: zyAmo'ruNo vA var3api ca mahato zraparizleSazaGkA / vidyAt karmANyamUni prakupitamarutaH syAt kaSAyo rasazca / visphoTa nakadhUmakA: pralapanaM svedazrutirmarcchanam / dorgamyaM daraNaM mado'bhisaraNaM pAko'ratistRDvamau / uSmA dRtitamaH pravezadahana kaTumlatiktArasA varNa: pANDuvivarjitaH kathitatA karmANi pittasya vai / dRptistandrA gurutAstaimityaM kaThinatA malAdhikyaM snehApattyupalepA: zaityaM kaNDuH prasekazvira karttRtva zotho nidrAdhikyaM rasau kaTusvAdU varNa: zveto alasatA karmANi kaphasya jAnIyAt / dvidoSaliGgaH saMsargaH satripAtastriliGgakaH / pakkAmayakaTausa sthizravAkSisparza ne ndriyam sthAnaM vA tasya tatrApi pakkAdhAnaM vizeSataH / nAbhiromAzayaH khedA nAsikA rudhiraM rasaH // dRksparzanaJca pittasya sthAnaM nAbhivizeSataH / rUpAlocanakaM dRksthaM pakkAmAzayamadhyagam // pacatyatra vibhajate rasakiTAvato'nalaH / uraH kaNThaziraH kezaH parvAkhyAmAzayo rasaH / medo ghrANaJca jihvA ca kaphasthAnamUraH param // svasthAnastho valau doSaH prAk taM svkhaussdhirjyet| uSmaNo'lpabalatvena dhAtumAndyamapAcitam // duSTamAmAzayagataM rasamAmaM pracacate / Amena tena saMspRSTvA doSo dRSTyAca dUSitAH // sAmA ityupadizyante ye ca rogAstadudbhavAH / rUkSaH zoto laghuH zrakSNacalo'tha viSamo'nilaH // sakheha muSNastIkSaNa pittamam dravaM kaTu / guruH zautamRdukhigdhamadhura syai vyakkRt kaphaH // viparIta guNairdravyaiH sarvadoSaH prazAmyati / kriyAyAstu guNAlAbhe kriyAmanyAM prayojayet // pUrvasyAM zAntarogArthaM na I 1 For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 438 AGgikatattvam / kriyaasngkrohitH| guNAlAbhe'pi karttavyA vizvAmAntaritA kiyaa| abhyasyamAnAH kramazaH prayogA jayanti rogAn valinaH sthirAMca" / / patha ssddrsgunnaaH| madhuraH prauNano valyo vRNhnno'nilpittaa| rasAyanI guruH snigdhazcakSuSyaH zItalaca saH // pAyuHkada vraNahA rucyaH kaNThodAvartanAzakaH / amlo rucikarI hRdyaH proNano vaGgivaInaH // vAtahA rasanohegI snigdhoSNo rtaamaaNsdH| kaTanastarpaNa: pattA laghuvyApi kaTazca yaH // lavaNaH lodanastIkSNaH pAcanIdIpanI rasaH / nigdho rucikaraH svandI dRSTizalakaro'guruH // kaTurjihvAsya nAsAkSi recano ruciraanggkt| uSNastaukSaNA laghuH kaNDakkamizaklakaphApahaH / laghuH zoSau paGtikaraH zlemA karSaNakaH pttuH| tita: pittakaphacchedI viSakuSThajvarApahaH // dIpanaH pAcano rukSaH kaNDaH kamiharo laghuH / kaSAyaH zoSakastambho vraNaglAnAtinAzanaH // kaphazoNitapittano rukSaH zIto laghusta thaa| zItalaH pittahA balyaH kaphavAtaharo guruH|| uSNaM pittakaro vIryo vAtaznemahage lghuH| zItaM vIryeNa yadravyaM madhura rasapAkayoH / tayoramnaM kaduSaNaJca yaccoSNa kaTuka tyoH| kaTutitakaSAyANAM vipAka: prAyasaH kttuH| amloSNaM pacyate svAdu madhura lavaNaM tthaa| kaTurvipAke zukrano vaiviDUvAtalo laghuH / svAduguruH sRSTamalo vipAka kphshklH| pAke'mnaH sRSTaviNmatapittakacchukrakalaghuH" // gaardd'e| "kaTutitakaSAyAzca kopayakti smaurnnm| kaSTamlalavaNAH pittaM svAhambalavaNAH kapham / ataeva viparyastAH samAyaiSAM pryojitaaH| cakSuSyo madhurojeyo raso dhaatuvibiinH| sthaulyAlasyaviSadhaca kttddiipnpaacnH| tthaa| For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 440 pAtikatakham / dhaatuprtimaah| "kaSo rakSo'lpa kezavalaJcitto'nava sthitH| bahuvAkyo mataH svapna vAtaprakRtiko naraH / akAlapantito gauraH praskhedI kopano budhaH / svapne dauptimataH prekSau pittaprakatirucyate / sthiracittaH sudhaSTvAGgaH svapala: snigdhamUIjaH / svapne jalAzayAloko zleSma prakRtiko naraH / saMmitralakSaNa yA vitridoSAtmajA nraaH| doSAnyatarasadbhAve'pyadhi. kAt prakRtiH smRtaa| pAnAhArAdayo yasya viruddhAH prakRte. rpi| mukhitvAyopakalpAnte tatsAmyamiti kthyte| mandastIkSNo'tiviSama: samaveti caturvidhaH / kaphapittAnilAdhikyAt ttsaamyaajjtthraa'nlH| samasya pAlana kArya viSame vaatnigrhH| tIkSNa pittapratIkArI mande shlessmvishodhnm| prabhavaH sarvarogANAm ajiirnnnycaagninaashnm| divA svapna prakurvIta sarvAjaurNa praNAzanam / __atha dhAnyAdiguNAH / "zAlayo madhurA: zItA laghupAkA blprdaaH| pittanAlyAnilakarA: snigdhA baddhAlpavarcasaH / madhuraccAmsapAkaJca vArSika pittakka guru / dhAnyaM zaradagrISmabhavaM rukSaJca pittakad guru / zyAmAkaH zoSaNo rukSo vAtala: shlessmpitthaa| tathA ca kaoNnauvArAH koradUSAH prakIrtitAH" / gaarudd'e| "haNAH sAmiSA bhakSAH paiSTikA guravaH smRtAH / tailakatAca dRSTinAstIya khinnAzca durjraaH| pAyasaH kaphakattulyaH kazaro vAtanAzanaH / atyuSaNA maNDa kAH pathyAH zItalA guravo mtaaH| mugaH kaSAyo madhuraH kphpittaamjilghuH| grAhI zautaH paTaH pAke cakSuSyo nAtivAtalaH / mAso bahumalo vRSyaH snigdhoSNo madhuro guruH / vAtanutpittalo balyo medmaaNskphprdH'| gaarudd'e| "masUro madhuraH zotaH saMgrAhI kaphapittanut / vartulA vAtalA raktapittannA bhinnavarcasaH / For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrahnikatattvam / 441 tilaH kaSAyo madhurastiktaH pittaharo guruH / balyo medhAgnidadrughno grAho ke zyeo'nilApahaH / vigdho basyo'lpamUtroSNo vraNalepacitazca saH / samAdhuryyAt tathoSNAzca khehAJcAnilanAzanaH / kaSAya bhAvAnmAdhuryyAttikatvAzcApi pittahA / auSNAt kaSAyabhAvAzca tiktatvAzca kaphe hitaH / zUkadhAnyaM zodhAnya laghu saMvatsaroSitam" / atha zAkamuNAH / "paTolaM kaphapittAsRk jvrdussttvrnnaaphm| visarpaNajalavyAdhi vidoSANAM vinAzanam // paTolapatra' pittaghna nAr3I tasya kaphApahA / phalaM tasya tridoSana mUla N tasya virecakam // vAstUkaH zakralo hRdyo doSanutpAkato laghuH / sacAraH kvamihA medhyo rucyo'gnibalavarddanaH // vayaHsaMsthApanau brAhmo medhAyuH smRtivardhinI / nimbaH pittakaphacchardivraNahRllAsakuSThanut // mUlaka guruviSTambhitau kSaNamAmatridoSakat / tadeva ghRtapakkazcet pittanut kaphavAtanut // nAlauzAkacca pittaghna' tikta madhurazItalam / picchila guruviSTambhikaphavAtaprakopanam // tacchuSkapaNeM jalayuk pittazleSmakaphApaham / pAlaGgau kaphapittaghnau rakSA vAtavivarjinau // taNDulauyamasRpittaviSanut svAdupAkataH / kalAyazAkaM rUkSantu pittazleSmataraM guru // kaphapittaharau brAhmau medhA kharakarI matA / hilamocau sadA tiktA kuSThaghno kaphapittajit // paJcA GgulaH sarassaukSNa AmavAtApahI laghuH // zAkeSu sarve nivasanti rogArogo hi dehasya vinAzahetuH / tasmAda budhaiH zAkavivarjanaJca kArya tathAmneSu sa eva doSAH // khinna niSpaur3itarasaM snehAktaJca prazasyate / sarvaM zAkamacAkSuSya manAGgeyamamaithu 1 zAkamaccAkSuSyamajAGkeyamamaithunam / Rte paTolavAstUkakAkamAcI punarNavAH // vArttAkureSA guNasaptayuktA vahnipradA mArutanAzinI ca / zakrapradA zoSita For Private And Personal Use Only *
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 442 cAhnikatattvam / varddhinau ca hRllAsakAzArucinAzino ca // sA bAlA kaphapittanA pakkA sUkSmA ca pittalA / sadA phalA vidoSatro raktapittaprasAdinau // kuSmANDakaM pittaharaM bAlaM medhyaM kaphA - phm| pakkaM laghuSNaM sacAraM daupanaM vastizodhanam // sarvadoSaharaM hRdyaM pathyaM ceto vikAriNAm / kuSmANDanAlikA gurvI zarkarA kapharoganut // sacArA madhurA rucyA rukSA vAtakaphApahA / alAvuH zItalA gurvI madhurA 'pittanAzinI // ghAtazleSmaka kakSA durjarA malabhedinI / palAvu nAlikA gurvI zarkarA kapharoganut // kAravellaH sa karkaTo rocanaH kaphapittanut / jhiGgAkaM kaphapittaghna guruviSTambhi vAtalam // vapuSaM mUtralaM rucaM bAlaM pittaharaM smRtam / zUraNo daupano rucyaH kaphaghno viSado laghuH // vizeSAdarzasAM pathyo bhUkandastvatidoSalaH / mAnakaM svAdu pittaca guruzodhaharaM kaTu // kaccI sadA kaTuH sAmavAtakRt gurupittalA / kadalyA balakunmalaM vAtapittaharaM guru // kumudotpalapadmAnAM kandA mArutanAzanAH / kaSAyAH pittazamanA vipAke madhurA ime // mAMsaM vAtaharaM vRSyaM vRMhaNaM balavardhanam / prauNanaM guruhRdyaJca madhuraM rasapAkayoH // matsyAstu vRMhaNAH sarve guravaH zukravarddhanAH / balyA snigdhoSNamadhurAH kaphapittakarA matAH // zradhvavyavAyakAyAmadIptAgnaunAJca pUjitAH / vAtodbhavA na vAdhante rogA matsyAthinaH sadA / kSudramatsyAstu laghavo grAhiNo grahaNauhitAH // atha lavaNaguNAH / " saindhavaM daupanaM hRdyaM cAkSuSyaM rocanaM laghu / nigdhaM vRSyaM tridoSana madhuraM lavaNottam // sAmudra madhuraM pAke nAtyuSNamavadAhi ca / bhedanaM srigdhamoSacca zUlaghna nAtipittalam // lokapracArilavaNaM pAcanaM dIpanaM param / kaphavAtakkamiharaM mehanaM pittakopanam // pAMzujaM tiktamuSNaJca For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkitattvam / zleSma pittakaphApaham // hiGgutIcyA kaTurasaM zUlAjorNavibandhanut / laghaSNaM pAcanaM srigdhaM daupanaM kaphavAtajit // jorakaM rucikRt hRSyaM gandhADhyaM kaphavAtajit / pAke tu kaTutIkSNoSNaM laghu pittAgnivardhanam // dhanyAkaM madhuraM hRdyaM rocanaM cakSuSohitam / kaSAyatiktakaTukaM khAduzotasugandhi ca / kAzacchardivRSA mohanAzanaM vahnidaupanam // kaphAnilaharaM svaryaM viruddAnAha zUlanut / zrArdrakaM rocanaM hRdyaM kaTUSNaM vRSyameva ca // kaphA - nilaharaM svayaM vidvAnAha zUlanut / zaThau tu kaphavAtannau sasnehA laghudopanau // vipAke madhurA dRSyA kaTukA daupanoparA / haridrA kaphapittaghno kaNDaduSTavraNApahA / pANDu zodhApacit nauhatvagdoSaviSamehanut / pippalI madhurA dRSyA kaTukA atuatur | viASNA mArutazleSma kAzazvAsAMzca nAzrayet / bhedanaM pippalImUlaM dIpanaM kRminAzanam // cavikA gajapippalyau pippalIguNavat smRtA / maraucaM laghu tokSNoSNaM rucaM rocanadaunam // rase pAke ca kaTukaM kaphaghna pittakopanam / svaryyaM zukraharaM kAzaponasazleSmavAtajit // yamAnau koSThazUlaghno hRdyA pittAgnikAriNau / rocanau kaphavAtannau pAcano kaminAzinI // kiJciddInaguNA tasyA yamAno kSetrasambhavA / sarSapaH zleSma pittaghnaH sutIkSNo raktapittakRt // rase pAke kaTugdhikRmikuSThApahA mataH / guDucyuSNagrAhibalyA vidoSaghnau rasAyano // daupanI jvaraTaTchardikAmalA vAtaraktanut / vAsakaH kAzavai svaraktapittakaphApahaH // " 443 atha phalaguNAH / " dAr3imaM hRdyamamloSNaM vAtaghna grAhidopanam / vRSyaM kaSAyamadhuraM kaphapittavirodhi ca // karkandhukolavadaramastraM vaatkphaaphm| pakkaM pittAnilaharaM snigdhAstu madhuraM rm| tacchuSka kaphavAtanna' na ca pitte virudyati // For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 444 aanggiktttvm| zuSkacUrNantu baTardikaphaghna daupanaM lghu| purANaM baTaprazamanaM zramannaM vadiaupanam // aAmmra vAlaM raktapittakaraM madhyantu pittalam / pakka varNakaraM gacyaM mAMsazukravalapradam // pittavirodhivAtaghnaM hRdyaM gurvgnidiipnm| AmrapeSo kaSAyoSNA bhedinI kaphapittajit // kaNTAphalaM sumadhuraM kaSAyaM nigdhazotalam / durjaraM pittazamanaM zleSmazakravivaInam // kadalaM madhuraM hRdya kaSAyaM naatiyautlm| raktapittaharaM gacca vRSthaM zleSmakaraM guru| mAtulaGgaphalaM hRdhamanvaM naSTAmnidaupanam / kAzavAsAruciharaM kRSNAghnaM kaNThazodhanam // jambauraM madhuraM kiJcit atyannaM pittakada guru| durgandhidurjaraM vaDikaphavAtavivaInam // hRSNAzUlakaphotale zacchardivAsanivAraNam / tintir3ophalakaM vAlaM vAtanut kaphapittavat // pakkaM tatdIpanaM rukSa nAtyuSaNaM kaphavAtanut / pAnAtaM tarpaNaM ramyaM madhuraM hahaNaM guru // mehalaM zleSmalaM zItaM snigdhaM viSTabhi jauryti| visvaM bAlakaSAyoSNaM pAcanaM vadiaupanam // saMgrAhi titakaTakaM tIkSNa vAtakaphApaham / pakvaM sugandhimadhura durjaraM pAhi doSalam // phaleSu paripakoSu SaDguNaM samudAhRtam / vilvAdanyatra vijJeyaM vilvAdAmaM guNottaram // kaphavAtAmazUlanI grAhiNo vivpessiko| nArikelaM gurusnigdha pittanaM khAduzotalam // balamAMsapradaM hRdya vaMhaNaM vastizodhanam / vizeSataH komalanArikelaM nihanti pittajvarapittadoSAn / haTavardidAhAmayamAzu hanyAt sapittaraktaprabhavAn vikaaraan|| nArikelodakaM pakkaM guruviSTambhi picchlm| vAtaghnau lavaNaiH pathyA pittano tasaMyutA // nAgareNa karpha hanti sarvarogAn gudd'aanvitaan| zivA paJcarasAyuSyA cakSuSyA lavalosamA // medhyoSNA daupanI dossshothkusstthvrnnaapdd'aa| tahadAnauvizeSaNa aSthA zItairavauryataH // For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cakitattvam / 445 1 atha toyaguNAH / " zranenApi vinA jantuH prANAn dhArayate ciram / toyAbhAve pipAsAntaH kSaNAt prANairvimucyate // ajIrNe bheSajaM vAri jorNe vAri balapradam / prAyurAhArakAle ca bhuktAnopari no nizi // toyaM saptaguNaM prokta N svacchaM laghu ca zItalam / sugandhisaMsRSTarasaM hRdyaM tRSNA praNAzanam // picchilaM kamisaMklinnaM parNazaivAlakardamaiH / vivarNaM virasaM sAndra durgandha na hitaM jalam // zotAmbumadamUrcchana pittvrdijvraaphm| zramabhramoSNadA haTaT madAtyayaviSApaham // uSNodakaM sadA pathyaM kAzazvAsajvarArttim / kaphavAtAmadoSanna pittalaM vastizodhanam // kinatti leSmasaMghAta mArutaccApakarSati / canauNaM narayatyAzu pautamuSNodakaM nizi // kathyamAnantu yattoyaM niSphenaM nirmalaM laghu / bhavatyarddhAvaziSTantu taduSNodakamiSyate // tatpAdahInaM vAtaghnamarddha honantu pittanut / kaphaghna pAdazeSasyaM pAnIyaM laghudopanam // dhArApAtena viSTambhi durjaraM pavanApaham / zRtaM zautaM vidoSaghna vASpAntarbhAvizItalam // divA tantu yattoyaM rAtrau tadga urutAM vrajet / mUrcchA pittoSNadAheSu viSe rakte madAttaye // zramakkamaparauteSu bhramake vamathau tathA / UDage raktapitte ca zautamambhaH prazasyate // pArzvazUle pratizyAye vAtaroge galagrahe / zradhvAne stimite koSTha sadyaH zuddhe navajvare // hikkAyAM snehapitte ca zautAmbu parivarjayet / arocake pratizyAye pramehe prayathau caye // mandAgnAvudare koSThe jvare netrAmaye tathA / vraNe ca madhumehe ca pAnIyamamlamAcaret // nArikelodakaM vRSyaM svAdu zrautaM himaM guru / kRSNA pittAnila hara daupanaM vastizodhanam // vizeSAdagnivarNasya nArikelasya yannalam / tatpittaprabhavAn rogAn sarvAnevApakarSati // bAlasya nArikelasya jalaM prAyo virecnm| nArikelAmba taruNaM 38 For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 446 pAtikatatvam / tRSNAnaM pisanAzanam // nArikelajalaM jIrNa viSTambhi guru picchilam // atha caurgunnaaH| "cauraM svAdurasaM snigdhamaujasyaM dhAtu. viinm| vAtapittaharaM vRSyaM zleSmalaM guru zautalam // gokSaura jIvanaM valyaM rktpittaanilaaphm| prAyuSthaM puMstvakat pathyaM hRdyaM medhyaM rasAyanam // mAhiSaM nigdhamatvathaM madhuraM zItalaM guru| nidrAkarAbhivaSyaJca svAdu vaddhivinAzanam // zRtoSNa kaphavAtaghnaM taM mautantu pittnut| pAmamAmakaraM prokaM kavoNamastaM payaH // zarkarAkSaudrasarpibhiyuktaM vRSyaM balapradam / naSTugdha vAtaharaM durjaraM rukSameva ca // caurasantAnikA khigdhA vRthA pittaanilaaphaa| vajyaM salavaNaM kSauraM yacca vithitaM bhavet // vivatmAbAlavamAnAM payo doSalamoritam" // .. atha dadhiguNAH / "gavyaM dadhi tu vAsaghna mAGgalyaM zucirocanam / sigdha vipAke madhuraM dIpanaM balavaInam // mAhithaM dadhyatisnigdha rktpittprsaadhnm| vipAke madhuraM vRSya kaphaddhikaraM guru // dadhi yat svAdu tanmedaH kaphAbhindikAraNam / dadhyamnamatiyadraktadUSaNaM kaphapittanut // vidAhimRSTaviNmatraM mandaM jAtaM tridosskt| paunAse cAtisAra ca zotake viSamajvara // arucau mUtra kacchaca kAya ca dadhi shsyte| zaradagroSmavasanteSu prAyazo dadhi garhitam // hemante zizire caiva varSAsu dadhi shsyte| ratapittavikAreSu kapho. stheSu na taddhitam // na naktaM dadhi bhujauta na cAmyavRtazarkaram / yathA tathA zRtAt corAt jAtaM tatra gunnottrm| vAtapitta haraM vRSya dhAtvagnibalavaInam // atha tkrgunnaaH| "takaM laghu kaSAyAmnaM dIpanaM kphvaatjit| shothodraaruciplauhrogaato grahaNI gadaH // mUvagraha For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatatvam / 447 tavyApi jvarapArkhA mayAn jyet| sasAraM nirjalaM gholaM taka pAdajalAnvitam / parbodakamudakhit syAt mathitaM jlvrjitm| paunasakhAsakAzAdau siddhameva tadiSyate // gholaM pittAnilaharaM taka dosstryaapdm| udavit zreSmalaJcaiva mathitaM kaphapittanut // sakramAmaM karpha koSThe hanti knntthgdaanpi| na tu taka kaphe dadyAt noSmakAle na durbale // no mUtrimadAheSu na roge rktpaittike| zItakAle'gnimAnye ca karNottheSvAmayeSu ca // mArgAvarodhe duSTe ca vAyau taka prshsyte| vAte'mnaM saindhavopetaM pitta vATu sazarkaram / pibe. taka kaphe cApi kSAravikaTusaMyutam // atha etaguNAH / "etaM sahasravIyaM syAt buddhiviiryshsrkt| sarvasnehottaraM zotaM madhuraM rasapAkayoH // vAtapittaramonmAdazothAla maujvarApaham / smRtibuddhAgnizukrojaH kaphabhadovivaInam // gavyaM kRtaM kRtazreSThaM cAkSuSyaM balavaInam / vipAke madhuraM bhautaM vAtapittaviSApaham // mAhiSaJca taM khAdu madhuraM zautalaM guru / vAtapittaprazamanaM kaphavat raktapittanut // - adhevAdiguNAH / "ikSavo raktapittanA vakhyA vRthAH kphprdaaH| vipAke madhurAH snigdhA guraSo mUtralAH parAH // gur3o vRSyo guruH snigdho vAtaghno mUtrazodhanaH / nAptipittakarI medaH kaphabilapradaH // gur3a: purANo'dhiguNo vAtahA sUk prsaadhnH| pittano madhuraH snigdho valyaH pathyo vizeSataH // khaNDaM vRSyatamaM vRSyaM cAkSuthaM hahaNaM mahat / vAtapittaharaM zotaM snigdha hRdyaM sukhapradam // zarkarA jvarapittAmuk mUrchA karditaSApahA // madhu svAdu rasaM zItaM vraNazodhanarocanam / kaSA. yAmlarasaM balyaM rUkSaM dIpanarocanam // kaSAyAmbarasaM tailaM lakSaNamuSNaM vyavAyi c| pittalaM bahuviNma vana ca zleSmAbhi For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / vaInam // vAtaghne SattamaM balyaM rakSa medhaagniviinm| china. bhitracyuto'piSTakathitakSatapicchile // bhgnsphuttitvidyaagnidgdhvishlissttdaarite| tathA vihitanirbhagne mRgavyAr3AdibhiH kSate // saikAbhyaGgAvagAheSu tilatailaM prazasyate / varjayet payasA khina matsyamAMsamanapajam // vallophalamakuSmAgahamarjanya phalAdRte / mAMsaM mUlakasaMsiddha te madhu samAMsake // matsyAni kSurikAreNa kSaudramuSNena vaarinnaa| punaruNokavacAna ghRtaM kAMsye dazAhikam // danA takreNa payasA tAlasyApi phalena c| virodhAtraiva bhunauta matimAn kadalIphalam // zrutiH "viruddhAzanajAn rogAn pratihanti virecnm| vamanaM zayanaM vApi pUrva vAhitabhojanam // zAmyetAlpatayA vApi dIptAgnestaruNasya c| snigdhavyAyAmabalinAM viruddha vitathaM bhavet // adRSTahAradoSAstu jAyante pApinAmiha" // AlasyAdanadoSAdityanantaraM mnurpyaah| "lazanaM raccanacaiva palANDaM karakANi c| abhakSyANi hijAtonAmamedhyaprabhavANi ca // karakaM chatrAkaH amedhyaprabhavANi visstthaadijaataani| "vRdhA kaSarasaM yAvapayasA pUpameva c| anupAtamAMsAni devAnnAni ivIMSi ca" // vRdhati devatAyanuddezena AtmA) yat pcyte| klaSaramAha chandogapariziSTam / "tila taNDu svasaMpakkaH kaSaraH so'bhidhiiyte"| saMyAvo itakSauragur3agodhamAdicarNasiddhaH / anupaaltmaaNsaani| mantrAvatasaMskRtamAMsAni devAnAni yAni devatAnaivedyArthamantrAni taani| havIMSi puroDAsAdauni prAk homaat| "panirdazAyA goHkssaurmaussttmaikshphntthaa| prAvikaM sandhinau kSauraM vivasAyAca goHpyH|| prAraNyAnAJca sarveSAM mRgANAM mahiSoM vinaa| straudauraJcaiva vAni saka sUtAni caiva hi // dadhibhakSyaJca zukteSu sarvaca dadhisambhavam / For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / 444 thAni caivAbhisUyante puSpamUlaphalaiH zubhaiH // bhanirdazAyAH prasavAnantaramanirgatadazAhAyA: goriti chaagmhissoplkssm| tathAca ymH| "panirdazAyAgoHcauramA mAhiSameva ca // ekazaphamavAdyekakhurasambandhitvAt sandhinI yA RtumatI vRSamicchanti tasyAH smbndhi| vivasAyAzca vatsagrahaNAdeva morlAbhe gograhaNaM goreva na tvjaamhissyoH| mRgANAmiti mahiSapratiprasavAt pshumaatrprm| zuktAni svabhAvato madhurarasAni kAlavazAt amlatAM gatAni dadhisambhavaM takrAdi / abhisUyante sndhauynte| zubhairmohAdivikArAjanakaiH / tathAca vRhsptiH| "kandamUlaphalaiH puSpaH zastaiH zaktarasantu yat / avikAri bhavenmedhyamabhakSya hikAratat // manuH / "matyAdaH sarvamAMsAdaH tasmAnmatsyAn vivaja yet| pAThaunarohitAvAdyau niyuktI havyakavyayoH // rAjovAH siMhatuNDAzca sazalphAMzcaiva srvshH| sAmAnyataH pravacyAmi vidhi bhakSaNavarjane // pronita bhakSayenmAsaM brAhmaNAnAntu kaamyyaa| yathAvidhiniyuktakSa prANAnAmeva cAtyaye // prANasthAnamidaM sarva prajApatirakalpayat / jaGgamaM sthAvaracaiva sarva prANasya bhojanam // krautvA svayaM vApyutpAdya paropakatameva vaa| devAn pita cAcayitvA khAdan mAMsaM na duSyati // nAdyAdavidhinA mAMsaM vidhijJo nApadi dvijaH / niyuktazca yathA nyAyaM yo mAMsaM nAttimAnavaH / sa pretya pazutAM yAti sambhavAnekaviMzatim // prokSitaM mancakAtaprokSaNAkhyasaMskArayutaM yajJahatapazumAMsaviziSTa yanAGgatvena tdbhkssym| tathAca tatraivoktam / "manvaistu saMskRtAnadyAt zAzvataM vidhinA sthitaH // iti ArakhAnAM prokSitasvamagastyena tm| tathAca mhaabhaarte| "bhAraNyAH sarvadaivatyAH procitAH sarvazo mRgaaH| agastya na purA rAjan mRgayA yena For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 450 AGgikatattvam / pUjyate // brAhmaNakAmyayAtvekavAraM yathAvidhi niyuktaH zrAhA. dAviti shessH| tathAca ymH| "bhakSayet prodhitaM mAMsaM sakRt braahmnnkaamyyaa| daive niyuktaH zrAI vA niyame tu vivarjayet" // niyame zAstrAntaraniSiddhatatkAlamAMsabhakSaNe / ataeva niyuktastviti manuvacanaM tatkAlaunAniSiddhamAMsAbhugaviSayamiti prAyazcittavivekaH / pretya prloke| yAjJavalkAH / "vaset sa narake ghore dinAni pshurombhiH| sammitAni durAcAro yo hanyavidhinA pazUna // sarvAn kAmAnavApnoti iyamedhaphalaM tthaa| rahe'pi nivasan vipro munimAMsasya varjanAt // manuH / *varSe varSe'khamedhena yo yajeta zataM smaaH| mAMsAni na tu khAdeTu yastayoH puNyaphalaM samam // nAradoye / "na matsya bhakSayenmAsaM na kaumyaM nAnyadeva hi| caNDAlo jAyate rAjan kArtike mAMsabhakSaNAt" // mhaabhaarte| "kaumudantu vizeSaNa zuklapakSaM nraadhip| varjayet sarvamAMsAni dharmastatra vidhIyate // kaumudaM kArtikam / kArtikamadhikRtya brahmapurANe / "kArtikamAsatat zuklapacatadekAdazyAdipaJcadinAni zatAzatabhedAt pApatAratamyAhA nissiddhaani"| bhvissthe| "prAmiSaM rata zAkaJca yo bhuGkta ca rvairdine| saptajanma bhavet kuSThau daridrazcopajAyate // viSNupurANe / "caturdazyaSTamI caiva amAvAsyAtha puurnnimaa| parvANyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva ca // strautelamAMsasambhogo parvaskheteSu vai pumaan| viema nabhojanaM nAma narakaM pratipadyate" // ava yadyapi saMkrAntipadena puNya kAlo lakSyate tthaapi| "aSTamyAM pakSayorante rvisNkraantivaasre| pakSopAnte striyaM tailaM maunaJca parivarjayet // iti brahmapurANAt vAsarapadagrahaNAt puNya kAlopalacitadina eva For Private And Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 451 pAtikatattvam / niSedhaH / viSNupurANavacanamapi ttpunnykaaliiplkssitthinprm| anyathA vaasrpdvaiypitteH| rAjamArtaNDe bhojraajdhRtm| "aIrAbAdadhavet syAt tasminbevAhani kriyA / jala saMkramaNe bhAnorapara'hani tat kriyA" // iti vacanAt saJcArakSaNAvacchinnapUrvAparadinAI puNya kaaloplkssit-dinprmpoti| striyAstu pazumAMsabhakSaNaniSedhamAha zrIbhAgavate gdym| "ye viha vai puruSAH puruSamedhena jayante yAca striyo nRpazUn khAdanti tAMsa tAca te pazava iha nihatA yamasadane yAtayanto rakSo gaNAH zainikA iva svadhitinA'vadAyAsak pibanti" iti svadhitinA kuThAreNa avadAya khaNDayitvA mnuH| "matta kruDAturANAJca na bhuJjauta kadAcana / kezakauTAvapannaJca padA spRSTaca kAmataH // bhrUNanAvekSitaJcaiva saMspRSTacApyuda kyyaa| patatriNAvalauDhaca zanA saMspRSTameva ca // gavA cAnamupadhrAtaM spRSTAnaJca vizeSataH / gaNAnnaM gaNikAvaJca viduSA ca jugupsitam // zUkta paryuSitaM caika zUdrocchiSTantathaiva ca / stena gAyanayozcaiva takSNo varvArddha Sikasya ca // cikitsakasya mRgayoH krsyocchissttbhojinH| ugrAnaM sUtikAnaJca paryA cAntamanirdazam // anarcitaM vRthAmAMsamavIrAyAzca yoSitaH / hiSadanna nagaryaba patitAnamavakSutam // pizunAvRtinozvAna krtuvikryinnstthaa| mRSyanti ye copapatiM svaunitAnAca sarvazaH // anirdazazca pretAnnaM atuSTikarameva c| rAjAnna teja pAdatte zUdrAnaM brhmvrcsm|| prAyuHsuvarNakArAnna yazazvavikartinaH / viSThA vAISikasyAnaM zastravikrayiNo malam // bhuvA cAnyatamasyAbamamatyA kSapaNaM hm| matyA bhuttA caret kaccha reto vigamUtrameva ca // nAdyAt zUdasya pakvAnnaM vihAnavAdhino dijaH / AdadautAmamevAsmAdattAvakarAtri For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 452 pAGgikatattvam / kam" // kezakauTAvapaJca keza kauttsNsrgdussttm| kAmata iti icchaatH| bhrUNanAvekSita psitssttm| udakyayA rajakha. lyaa| patatriNAvalaur3ha kAkAdinA bhakSitaM ghuSTAnaM ke ke bhoktAra ityuktvA satrAdau yahIyate tadava paryuSitaM rAnAntaritaM tatta mehAta bhatyamAha manuH / "yatkiJcit snehasaMyukta bhshybhojymgrhitm| tatparyuSitamapyAvaM havi: zeSaJca yanakSet' // vizeSamAha sa eva / "cirasaMsthitamapyAdyaM sane hA. tamapi hijaiH| yavagodhamajaM sarva payasAccaiva vikriyA' // ucchiSTaM bhuktAvaziSTaM mRgayoAdhasya vAISikasya "samaya mUlyamAdAya mahAyaM yaH prayacchati / sUtikAnaM sUtikAbhojanamuddizya yat kriyate tat kulajairapi na bhoktavyaM payAcAntam ekapaktisthe bhujyamAne yadi kazcidAcamanaM karoti tdnm| anidazaM jananAzaucAnna anarcitamavajayA dattaM vRthAmAMsaM devapitrudde zena yantra kRtm| pravIrAyAH patiputravihInayA yoSitaH ityupadAnAt strautvamAtreNevAsambandhinyAniSedho na tu pitAmahyAdisambandhinyA api prAyazcittaviveko'pyevam / nagayana nagarAdhipAna nagarAdhipatezcaiveti brhmpuraannaat| avakSutam upriktkssutm| anirdazaJca pretAnnaM mRtA zaucanam pAdatte nAzayati doSAbhidhAnAdbhakSaNaniSedhaH kalpAte brahmavarcasam adhyayanAdinimittatejaH amatyA ajJAnena vAhaM kSapaNam upvaas:| kacchraprAjApatyavatam / azrAdinaH zAhapaJcayajJazUnyasya pravRttI arthAntarAbhAve aikarAtrikam ekarAtrinirvAhocitam prAmamanna dattamapi bhojanakAle tad rahAvasthitaM shuuttraannm| tathA caanggiraaH| "zUdvezmani vipreNa kSauraM vA yadi vA ddhi| nivRttena na bhoktavya zUdrAtra tadapi smRtam" // nivRttena zUdrAbAnivRttena apizabdAt For Private And Personal Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paakssikttvm| 453 sAkSAt ttnnddulaadikhgrhaagte| punrniraaH| "yathA yAtastato yApa: zAdiyAnti nadIM gatAH / zUdrAhipraheSvanaM praviSTantu sadA zuci" // praviSTe'pi svIkArApekSAmAha praashrH| "tAvadbhavati zUdrAna yAvana spRzati hijH| dvijAtikarasaMspRSTaM sarva tahavirucate" // spRzati grahNAtIti kalpataruH / taJca saMprocya grAhyamA vissnnupuraannm| "saMprokSayitvA satauyAt zUdrAtra ghmaagtm"| taca pAtrAntareNa grAhyamAhAGgirAH / "khapAtre yacca vinyasta dugdha yacchati nityazaH / pAvAntaragataM prAcaM dugdha varAha pAgatam // eteSu khapraha Agatasyaiva zuddhalvaM tadahagatasya zUdrAbadoSabhAgitva pratI. yte| vRhbaardiiye| "ya: zUTreNa samAhato bhojanaM kurute hijH| surApoti sa vijJa yaH sarvadharmavahiSkataH // yaH zUTepAbhyanujJAtaH kuryAdA bhojanaM dvijH| surApoti sa vijJa yaH sarvadharmavahiSkRtaH // yaH zUdreNAcita liGga viNaM vApi nmenbrH| sa sarvayAtanAbhogI yAvadAhatasaMzavam // yoSidbhiH pUjita liGga viSNuM vApi namettu yH| sa koTi kula saMyukta prAkalpa raurave vaset" // smRtiH| "kuSmANDe cArthahAniH sthAt vRhatyAM na smreddrim| bahuzatruH paTole syAt dhana hAnistu mUla ke // kalaGko jAyate vilve tiyyaMgyonizca nimbake / tAle zarIranAza: syAbArikele ca mUrkhatA / tumbau gomAMsatulyA syAt kalambau govdhaatmikaa| zimbo pApakarau protA pUtikA brhmghaatikaa|| vArtAko sutahAni: sthAJcirarogau ca maasske| mahApApakara mAMsa pratipadAdiSu varjayet // tatra saptamyAmeva tAlaniSedhAdanyatra bhakSaNa prAptam / ata: "tAla khetAca vArtAkI na khATevaiSNavo naraH" / ityanena tAlamapi zveta niSi sAhacaryeNa khetaanusnggaat| evam For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 454 Ahnikatattvam / "alAvaM vartulAkArAM vAttIkoM kundasatribhAm // iti yadavi "kusumbha nAlikAzAka vRntAka pUtikAntathA / bhakSayan patitastu syAdapi vedAntamo dvijaH // ityuzanasA sAmAnyato'bhihi tam / tatra nAlikA khetklkho| pUtikA hAdayAmadhikadoSAya zUdraviSayikA vA iti kalpataruH / zaGkhaH "vAgduSTa' bhAvaduSTaSTha bhAjane bhAvadUSite / bhuktAnnaM brAhmaNaH pazcAt trirAtraJca vratau bhavet // etadabhyAse / vratau yAvakena / manuH / "voNi devAH pavitrANi brAhmaNAnAmakalpayan / zraTTaSTamadbhirnirniktaM yacca vAcA prazasyate" | adRSTamupaghAtazaGkAbhirajJAtam / "ajJAtaca madA zuci" iti yAjJavalko kvaakytvaat| vAceti upasaMghAtazaGkAyAM pavitraM bhavatviti brAhmaNairvAcA yat prazasyate iti daupakalikA kullUkabhaTTau / zAtAtapaH / " gokule kanduzAlAyAM tailayantrekSuyantvayoH / zramau mAMsyAni zocAni strauSu bAlA tureSu ca // zramau mAMsyAni zaucAzaucabhAgitayA na vicAyyANi kanduzAlAyAM lAjAdyarthaM dhAnyAdibharjanazAlAyAM baudhAyanaH / "aduSTAsantatAdhArA vAtoDUtAya reNavaH / AkarAH zucayaH sarve varjayitvA surAkaram" // parArddhamatrisunarapi / yamaH / " ajA gAvo mahiSyazca brAhmaNau ca prasUtikA / dazarAvaNa zudhyanti bhUmiSThaJca navodakam // brahmapurANam / "navakhAtajalaM gAvA mahiSazvAgayonayaH / zAnti divaseMreva dazabhirnAtra saMzayaH" // smRtiH / " kAle navodakaM zuGgha na pAtavyantu tattragraham / akAle tu dazAhaM syAt pautvA nAdyAdaharnizam " // kAle varSAkAle / zaGkhaH / " sthAnamAcamanaM dAnaM devatApitRtarpaNam / zUdrodakairna kurvIta tathA meghAdiniHsRtaiH" // pAnAdautaraspardhAdI harivaMzaH / " prabhomamambhA visRjanti meghAH pUtaM pavitra pavanaiH sugandhi" / zaGka For Private And Personal Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrakitattvam / 455 likhitau / "bhAkaradravyANi prokSitAni zacIni iti yamaH / "zrAmamAMsaM ghRtaM caudraM snehAca phalasambhavAH / mlecchabhANDasthitA duSyA niSkrAntAH zucayaH smRtAH // viSNudharmotare / "mukhavarjaJca gauH zuddhA mArjAraH kramaNe zuciH / puSpANAJca phalAnAJca prokSaNAt zabdhiriSyate" // atriH / " makSikA: mantatA dhArA bhUmistoyaM hutAzanaH / mArjAracApi dava ca mArutazca sadA zuciH // cANDAlena zunA vApi dRSTaM havi rayajJiyam / viDAlAdibhirucchiSTaM duSTamatra N vivarjayet // anyatra hiraNyodakasparzAt" iti zAtAtaSa: " tApanaM ghRtatailAnAM plAvanaM gorasasya ca / tanmAtramuddhRtaM zudda et kaThinantu yo dadhi // zravilInaM tathA sarpirvilonaM payena tu // manuH / "dravyANAJcaiva sarveSAM zuddhirutpavanaM smRtam" / utpavanaM vastrAntaritanirvApaNena kezakoTAdyapanayanam / zAtAtapa: / "klauvAbhizaptapatitaiH sUtikodakAnAstikaiH / dRSTaM vA syAda yadannantu tasya niSkRtirucyate // prabhyucya kiJcidudda tya bhujautApyavizaGkitaH" // zucirityanuvRttau viSNuH / " gur3AnAmikSuvikArANAM prabhUtAnAM vAyugnidAnena sarvalavaNAnAca " iti brahmapurANam / " cANDAlapatitA medhyaiH kunakhaiH kuSTinA tathA / brahmaghna sUtikodakyA kauleyaka kuTumbibhiH // dRSTaM vA kezakauTAta mRGgasmakanakAmba ubhiH / zuddhamadyAt sahRllekhaM prabhUtaM ghuSTameva ca " // kauleyakaH zvA kuTumbau prANivizeSaH / sahallekha vicikitsitamanna ghuSTaM paryuSitam / tathA brahmapurANam / " vicikitsA tu hRdaye yamiva prajAyate / sahalekhantu vijJeyaM purISantu svabhAvataH " // matsyasUkte / "anivedya na bhoktavyaM matsyaM mAMsaJca yadbhavet / zranaM viSThA payo mUtra yaddiSNoraniveditam // anena svayaM bhojyamantrAdideyamityuktaM For Private And Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / "nAbhakSyaM naivedyArthe bhakSeSvajAmahiSodhoraM vivarjayet paJcanakha. matsyavarAhamAMsAni ceti" viSNuvacane tu panevaMvidhaM niSidamityavirodhaH / ataevAyodhyAkANDe zrIrAmavAkyam / "yadanaH puruSo nana tadavAstasya devatAH" iti / khadattasyApi bhakSaNamAha zrIbhAgavate / "niveditaM mahatAya dadyADulauta vA khayam" / phalamaNyAha "uhAsya devaM skhe dhAni taniveditamagrataH // adyAdAtmavizayarthaM sarvakAmasamRhaye" // uhAsyAnIya khe dhAni hRdaye / "vyopyuktaasgndhvaaso'lngkaarcrcitaa| ucchiSTabhojinodAsAstava mAyAM jaye mhi| hadirUpaM mukhe nAma naivedyamudare hreH| pAdodakaJca nirmAlyaM mastake yasya so'cyutaH // brhmpuraannm| "ambaroSanavaM vastra phalamantra rasAdikam / kRtvA kRSNopabhogyantu sadA sevyaM hi vaiSNavaiH // ambarauSaharelagnaM nauraM puSpaM vilepanam / bhaktyA na dhatte zirasi cANDAlAdadhiko hi saH" // naarsiNh| pAdodakaphalamA / "gaGgAprayAgagayanaimiSapuSkarANi puNyAni aani sku laaly'aanaali| jbaaln niighdlilaani bRnli pApAt pAdodakaM bhagavatastu punAti sadyaH" // padmapurANe / "ye pibanti narA nityaM zAlagrAmazilodakam / prakSAlayantya sandigdha brahmAityAdipAtakam // zAlagrAmazilAtoyamapautvA yastu mastake / prakSepaNaM prakurvIta brahmahA sa nigadyate" // baca. rAyapariziSTam / "pavitraM viSNunaivedya surasijharSibhiH smRtm| anyadevasya naivedya bhuttA cAndrAyaNacaret // agrAhya zivanaivedya patrapuSpa phala jalam / zAlagrAmazilAsvarthAt sarva yAti pavitratAm // yo yaddevArcanarataH sa tatraivedyabhugbhavet / kevala saurazaive tu vaiSNavo naiva bhakSayet // samAna cAnyanaivedya bhakSayedanyadaivataH // bhaviSthe / "nirmAlya naiva bhoktavya, For Private And Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAGgikatattvam / 457 rudrasya tapanasya c| upayujya ca saMmohAt narake pacyate dhruvam // ataeva purshcrnncndrikaayaam| "suSumnA varmanA puSpamAghrAyodAmayet sudhIH // nirmAlya mastake dhAyeM sarvADreSvanulepanam / naivedyaJcopabhunauta dattvA tadbhaktizAline" // vikhsenprbhRtye| nndikeshvrpuraannm| "dattvA naivedya. puSpANi nAdadIta kdaacn| tyaktavyaM zivamuddizya tadA dAnena tatphalam" iti zivadatta vishessH| "brahmacAri* gRhasthaizca vanasthayatibhiH sh| bhoktavyaM viSNunaivedya nAva kAryA vicAraNA" // evaJca tat "hantakAraJca naivedya bhuktvA ruccha yatizcaret // iti vissnnunaivedyetrprm| tathAca / "anut sRSTena sRSTAnna grAsAI grAsameva vaa| viSNoniveditAnna yo nitya bhuGkte sa muktibhAka" // strotsRSTajalAzayajalopayoge'pi na doSaH tathA hi| "pradadyAt sarvabhUtebhyo jalapUrNa jlaashym"| iti matsyapurANe jalAzayotsargasya sarvabhUtebhya ityanena praprakaSTacetanoddezyakatvAduddezyagatasvAmitvAjananAna dAnatvaM kintu jala svakhatve dUrIkaraNena nadyAdivat sAdhAraNaukatam ataeva "sAmAnya' sarvabhUtebhyo mayotsRSTamida jlm| ramantu sarvabhUtAni mAnapAnAvagAhanaiH" / iti mantraliGgenopAdAna vinA kasyApi na svatvamiti / tatsAdhAraNajalasya gotamoktena svAmitva zruteH tadutasraSTurapi tathAtve punaH svAmitvAttadupayogaH / yathA gotmH| "khAmo Rkthkryvibhaagprigrhaadhigmessu| brAhmaNasyAtvijyalabdha kSatriyasya vijitaM nirviSTaM vaizyazUdrayoH" // iti parigraho'nanyapUrvasya jalaTaNakASThAdeH khaukAra iti mitaakssraa| vRttyadhikArI vyktmaahaapstmbH| dAyAdya ziloJcho cAnyaccAparigrahItam" iti| aparigTahautamananyakhokatamakhAmika For Private And Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAjikatattvam mityarthaH / nirviSTaM vetanalabdha nirdezo bhRtibhogayorityamarotA paiThaunasiH "lavaNaM vyaJjanaJcaiva kRtaM tailaM tathaiva ca / lehya peyaJca vidhivat istadattaM na bhakSayet // prAzvamedhike / "udakyAmapi cANDAlaM khAnaM kuka Tameva ca / bhuJjAno yadi pazyeta tadanaJca parityajet // vaudhaaynH| "bhujAneSu ca vipreSu yastu pAtraM prityjet| bhojane vighnakartA ca brahmahA ca tathoyate // anyatra gamanena pAtra tyajedityarthaH / kUrmapurANe / "yo bhuGkte veSTitazirA yaca bhuto vidinu khaH / sopAnata kazca yo bhuto sarva vidyAttadAsuram // iti brhmpuraanne| "kuryAt kSaurAntamAhAraM na ca pazcAt pibeddhi"| adhi adhikam / "hasta prakSAlya gaNDaSaM yaH pibet paapmohitH| sadaivaJcaiva paitraJca prAtmAnaJcAvasAdayet // arddha pautvA ca gaNDapam arddha tyAjyaM mhiitle| rasAtalagatAbAgAMstena proNAti nityazaH" // vRddhavyAsaH / "tatastRptaH sabamatApidhAnamasauti" apaH prAzya tasmAddezAmanAgavasRtya vidhivadAcAmediti / devalaH / "bhuktvAcAmeda yathokna vidhAnena smaahitH| zodhayaMzca mRdA istI mRdabhirdharSaNairapi // bhojane dantalagnAni nihatyAcamanaM caret / dantalagnamasaMhAya lepaM manyeta dantavat // na tatra bahuzo yatnaM kuryAduddharaNe punH| bhavedazaucamatyantaM TaNavedhAt vraNe mate" // baudhaaynH| "punarAcamya dakSiNe pAdAGgaThe pANinA visAvati / aSThamAtraH puruSo hyaGguSThaJca smaashritH| Iza: sarvasya jagataH prabhuH prauNAtu vizvak // visAvayati jalamiti zeSaH / brhmpuraannm| "AcAnto. 'pyacistAvadyAvatyAnamanui tm| ur3a tyApyazacistAvadyAbadrocchiSTamArjanam // bhuttocchiSTaM samAdAya sarvasmAt kiJcidA. samanaH / ucchiSTabhAgadheyebhyaH sodakaM nirvapeDuvi" // tatra mantaH / For Private And Personal Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AGgikatattvam / "gairave puNyanilaye pnaadnivaasinaam| prANinAM sarva. bhUtAnAmakSayyamupatiSThatAm" // ityanena zeSajalaM tyjet| viSNupurANam / "bhuktA samyagathAcamya prAmukhodamukho'pi vaa| yathAvat punarAcAmat pANau prakSAlya mUlataH // susthaH prazAntacittastu ktaasnprigrhH| abhISTadevatAnAca kurvIta smaraNaM naraH // agnirAmyAyatAM dhAtuM pArthivaM pavaneritaH / dattAvakAzo nabhasA jarayatvastu me sukham // annaM balAya meM bhUmerapAmagnyanilasya / bhavatyetat pariNato mayAsvavyAhRtaM sukham // prANApAnasamAnAnAmudAnavyAnayostathA / atra tuSTikaraJcAstu mayAstvavyAhRtaM sukham // amatyavahivar3avA. nalaca bhuktaM mayAna jrytvshessm| sukhaM mamaitat pariNAma sambhavaM yacchanarogaM mama cAstu dehe" // vissnnuH| "yathA samastendriya dehi dehe pradhAnabhUto bhagavAn ythaikH| satyena tenAbavizeSametadArogyadaM me pariNAmametu // vIryavattA yathaivAnna pariNAmamavaiti ti| satyena tena madbhutaM jauryatvamidaM tathA // ityaJcArya svahastena parimRjya tthodrm| anAyAsapradAyoni kuyAt karmAyatandrita:" // mArkaNDeyaH / "bhUyo'pyAcamya karttavyaM tatastAmba labhakSaNam / vaziSThaH / "supUgazca suparNaJca sucarNena smnvitm| pradattvA hijadevebhyastAmba laM varjayed budhaH / parNamUle bhavedyAdhiH parNAgre pApasambhavaH / jaurNa parNa haredAyuH girA buddhipraNAzinI" // patha SaSThayAmAIkvatyam / "itihAsapurANAdyaiH SaSThasaptamako myet| aSTame lokayAtrA tu vahiH sadhyA tataH param // viSNupurANam / "sacchAstrAdivinodena snmaargaadvirodhinaa| dina nayettataH sadhyAsupatiSThet samAhitaH / sandhyopAsanantu pUrvavadeva / vizeSastu agnizca mAmanyuzceti mantraNAcamanaM For Private And Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 460 pAkrikatatvam / sAyamagnizceti vaudhaayniiyprishissttdrshnaat| gAyatrIjapakha upavizya pratyaGga khena vAyukoNasambandhidigaSTamabhAgamukhena vA kartavyaH / "japanAmauta sAvitrI pratyagAtArakodayAt" iti yAjJavalkIyAt / panvaSTamamiti saaNkhyaaynaat| atha raatriktym| smRtiH / "pUrvAhnavihitaM karma na kRtaM yata prmaadtH| rAvastu praharaM yAvat karttavyaM tadayathoktAvat / divoditAni karmANi pramAdAdakatAni ca // zarvAH prathame yAme tAni kuryAdatandritaH // iti ravAkaraH / yaatrvrkraahirsau| "upAsya pavimAM sandhyAM hutvAgnIstAnupAsya ca / bhRtvaiH parivato bhUtvA nAtihapto'tha saMvidhat" // agnau homopAsanaM saagniprm| upAsna ceti cakAro vaizvadevAdikaM smuccinoti| saMvizet vpet| tathAca vishupuraannm| "puna: pAkamupAdAya saaympyvniipte| vaikhadevanimittaM vai patnayA sAI valiM hret|| patithivAgataM tava svazatavA pUjayeda budhaH / divA'tidhau tu vimukha gate yat pAtakaM bhavet // tadevASTaguNaM vidyAt sUryor3he vimukhe gate // sUryor3he sUkheM prastaM gate sUryeNa prApite / tthaa| "tapAdAdizaucastu bhuktA sAyaM tato rhii| gacchet zayyAmasphuTitAmapi dArumayoM nRpa" // nizi bhojanaM sAIpraharAbhyantare prAgutAm / atha zayanavidhiH / sati sUrye zayyA ca na pAtanauyA sA ca sUryodayAt puurvmuttolnauyaa| tathA ca bhUtiH / "bhAska rASTazayyAni nityAgni salilAni c| sUryAvalokidIpAni lakSmamA vezmAni bhAjanam // zrAsanaM vasanaM zayyA jAyApatyaM kmnnddluH| prAtmanaH zuciretAni na pareSAM kadAcana" / na kadAcana ityanumati vinA anyathA'tithyAnupapatteH / vyAsaH / "zucau deze vivikta tu gomyenopliptke| prAgudajhavane For Private And Personal Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtikatatvam / caiva saMvidhattu sadA budhaH // mAGgalyaM pUrNakumbhazca ziraHsthAne nidhApayet / vaidikairgAramancai rakSAM kRtvA khapettata: // grgH| *kharahe prAkzirAH zete AyuSye dakSiNA shiraaH| pratyakthirAH praghAse tu na kadAcidudazirAH" // maarknnddeypuraanne| "prAdhirAH zayane vidyAt dhanamAyuzca dkssinne| pazcime prabalAM cintAM hAni mRtyaM tathottare" // tathA namaskRtyAvyayaM viSNuM samAdhisthaH khpevishi"| mArkaNDeyaH / "zUnyAlaye zmazAne ca ekahakSe ctussythe| mahAdevarahe cApi zarkarA loSTrapAMzuSu // dhAnyagovipradevAnAM gurUNAca tthopri| na cApi bhagnazayane nAzucau nAzuciH svym| nAvAsA na nagnazca nottarAparamastakaH / nAkAze sarvazUnye ca na ca caityadrume tathA" // na svapedityarthaH / __ atha daagepgmnvidhiH| yaajnyvlkaaH| Sor3azattuMnizA strINAM tAsu yugmAsu saMvizet / brahmacAryeva parvaNyAdyAzcatasazca varjayet // strINAM Sor3azanizA RtuH garbhAdhAnayogyakAlaH / tathoktavidhinA gacchan brahmacAryeva bhavati tatra vratAdau gacchan brahmacarya skhalanadoSo nAstIti mitaakssraa| parvANi coktaani| haariitH| "caturthe'hani nAtAyAM yugmAsu ca grbhaadhaanm| tadupeta brahmagarbha dadhAtauti" atra caturthyA rAtrau yagarbhAdhAnamukta tadrajonivRttI bohvym| "rajasyu parate sAdhvI nAnena strI rajasvalA" iti manuvacanaikavAkyatvAt / sAdhvo grbhaadhaanaadivihitkrmyogyetyrthH| prAdyAzcatasro varjayediti tu rjonivRttiitrprm| caturthI rAtrI jaatsyaaprshsttvmaahaapstmbH| "caturthIprabhRtyuttarottarAprajAniHzreyasArtham" iti mitAkSarA mdnpaarijaatyoH| nAnAnantaraM punarapi rajodarzane vizeSamA haariitH| "rajakhalA yadi For Private And Personal Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 462 Akrikatattvam / srAtvA punarevaM rajakhalA / yaSyAdamadinAdarvAgazacitya na vidyate / ekonaviMzaterarvAk ekAcaM syAttatograham / viMzaSaH tyuttareSu trirAttramazzucirbhavet // zraSTAdazadinAdarvAk saptadazadinAbhyantare ityarthaH / evamuttaratrApi / vaziSTha: / "trirAtraM raMjakhalA azucirbhavati sA nAprAt nAbhyaccAt nAsu svAyAt adhaH zayIta na divA svapyAt na rajjuM pramRjet nAgniM spRzet na dantAn cAlayet na mAMsamazrIyAt na mahAviraukSeta na set na kiJcidAcaret nAcjalinA jala N pibet na lohitAyasaina ma kharveNa veti / ma rajjuM prasRjet na rajjuM kuryyAdityarthaH / na kharveNa vAmapANinA lohitAyasena tAmrapAtreNa / zranRtAvapi kAmukaugamanamAha viSNupurANam / " mRto narakamabhyeti hoyetAtrApi cAyuSaH / paradAraratiH puMsAmubhayatrApi bhautidA / iti matvA khadAreSu Rtumatsu budho vrajet / yathotadoSa honeSu sakAmeSvanRtAvapi / prauDhagarbhAmapi atyantakAmAmupeyAt / tadAha vaziSThaH / " zradya zvo vA vijaniSyamAnAH patibhiH saha zayante iti strINAmindradattovara iti" / vijaniSyamAnAH prasavitrAH zayante zerate / laTorUpa chAndasam / paiThInasiH / " tvASTraM vizvarUpa jaghAna vacceNendraH taM devA brahmanityavadan sa striyaH upAgTahIta varaM dAsyAmIti tato'syAH tRtIyaM brahmahatyAyAH prapadyanta evaM bhUmirvanaspatayacaikam zrAsAM maghavA tuSTaH prAyacchata varaM bhUmeH sthiratva' vRkSANAM chivaprarohaNaM strINAM sarvakAleSu sambhava:" iti sambhavaH sambhogaH / duSTakAlamAha "jyeSThAmUlAmaghAzleSA revatI kRttikAkhinau / uttarA vitayaM tyaktA parvavarjaM vrajedRtau" // evaJca "Rtau nopaiti yo bhAkhAmanRtau yazca macchati / tulyamAhustamordoSamayonau yaca gacchati / iti baudhAyanauyamanRtI For Private And Personal Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrakitattvam / doSAbhidhAnam prakAmaviSayam / " parvaNyanArogyamanRtAvapi gacchan patnautrirAtramupavaset" / vRddazAtAtapaH / "strINAM saMprekSaNAt parthAt tAbhiH saMkadhanAdapi / brahmacaryaM vipadyeta na dAreSvRtusaGgamAt" // saMprekSaNAdityatra saMzabdaH kAmArthaH / zrAddhAnantarantu niSedhamAhatuH zaGkhalikhitau / "RtusnAtAM tadahorAtra pariharet / nAturo na divA maithuna vrajet / klovA alpavayyAca divA prasUyante / alpAyuSacca tasmAdeta hivarjayet / prajAkAmaH pitRRNAM noharet tantu vicchindyAt prayatetAcchedAya ye nApratiSTho bhavati / tasmAt pratiSThAkAma: prajayA tiSThati // nozabdo niSedhaH / tantu santAnam acchedAya avicchedAya santAnasya yema yasmAt tantucchedAt pratiSThaJca prajAnutpattyA aprAptaniSThaH san patati tasmAttadutpattyarthaM yatitavyamiti kalpataruH / evaJca zrAdine yadabhigamana prAguktayAjJavakhkAvacanAdukta' mitAcarAyAM tadeyam / vaziSThaH "zUdrAcena tu bhukna maithuna yo'dhigacchati / yasvA tasya te putrA avaya: zUdravaddijAH / RtusrAtAM ca yo bhAyya sannidhau nAdhigacchati / sa gacchennaraka ghora brahmaheti tathocyate // sadvidhAvityabhidhAnAdasannihitasya gamanAbhAve na doSaH / puttotyattipayryantam Rtvabhigamana niyamamAha vissnnupuraannm| "RtukAlAbhigAmI svAt yAvat putro na jAyate / RNApakarSapArthaM hi putrasyotpAdana prati" // yatitavyamiti zeSaH / ApastambaH / " Rtau tu garbhazaGkitvAt snAna' maithuninaH smRtam / anRtau tu sadA kAryaM zaucaM mUtrapurISavat // iti " dAvetAvazucau syAtAM dampatau zayanaM gatau / zayanAdutthitA nArI zuciH syAdazuciH pumAn // maithunazuddheH pUrvaM malamUtrotsargaM na kuyyAt / " tailAbhyaGge tathA vAnte zmazrukarmaNi maithune // * For Private And Personal Use Only ra
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 464 pAGgikatattvam / mUvoccAraM yadA kuryAt ahorAtreNa zudhAti" iti yamavaca. naat| putrAnutpattau paarskrH| "sA yadi garbha nAdadhIta nidigdhikAyAH siMhyAH khetapuSpAyA: upoSNa puSyeNa mUlamu. itya caturthe'hani nAtAyAM nizAyAmudakena piDA dakSiNasyAM naasikaayaamaasinyctauti| iyamauSadhautrAyamANA sahamAnA srkhtau| pasyA ahaM punaH pituriva nAma jamayatyabhita iti" sA pariNItA RtukAle katAbhigamanA yadi garbha na dhArayati tadA upoSya puSye nakSatre zvetakaNTakArikAyA mUlamutthApya caturthe'hani RtusnAtAyAM satyAM rAvAvudakena pizcA dakSiNanAsApuTe patiriyamoSadhautrAyamANA" iti mantreNa sinycti| "nasyaM dadhAti dakSiNahastAnAmikAGgaSThAbhyAM gRhItvA prAziraH saMviSTAyA iti" gobhilasmaraNAt / aayurvediiye'pi| "pippalyA zRGgaveraJca maricaM nAgakezaram / prAjyena saha bhuJjauta api bandhyA prsuuyte| yAjJavalkAH / "evaM gacchan striyaM kSAmAM maghAM mUlaJca vrjyet| sadopavI. tinA bhAvyaM sadA baddazikhena c| vizikho vyupavItazca yat karoti na tat kRtm"| atra pUrvAI nApi nityatA uttarAInApi karmAGgatA vodhitA anyathA upavItAbhAvadazAyAM kRtaM sAGgameva na syaat| puruSazca pratyavAyo bhvet| atra vadanti karoti kRtavAn kRtamitya kRtatvAtidezaH / piTakkatyAdI upavautitvAbhAvAt kathaM na pratyavAyaH na ca bAdhakAmAve satIti puurnniiym| sadA pdsngkocaaptteH| na ca padAhavanIya iti vAcya satyupavIte yajJasUtrAntaramAdAya praacaunaavautikhopptteH| ataeva vyapavauta ityanena piTakkatyAdAvaNyupapItopayoga uktaH tathA cAtra samuccaya eveti ucyate "yajJopavItinirvatvaM tataH payya kssnnaadikm"| ityatra tato yajJopavItI For Private And Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . pAGgikatattvam / 465 vyAkhyAnAt tathAgnaukara gahomo'pasavyena vA kArya ityatra vAkAreNa samuccayAnupapatteH tatazca vyupavItapadaM yatrasUtramAvaparaM sadopavItinatyatrApi yajJasUtradhAraNavatetyarthaH / na ca mukhyAdhAraNe'pi tat syaat| dhAraNe vihite iti vishessnnaat| na ca mudhyAdidhAraNaM kutrApi karmaNi vihitaM na caivaM karmAGgavena sUtrAthatvena karmAcaraNakAle prAcInAvautitvenApi sthityaapttiH| upanayanakAle yajasUcavinyAsasya prAthamikatvAt paurmikatvena bAdhaka vimA tadatyAgAt / "zasta pando savat putra sAkSavaM janayet pumaan"| sakadekavAram patra samyagAdhAnahetutayA uttAnakaracaraNAmeva kurvIta nAtiryak pAhitakaracaraNAM striyam RtvabhigamanAnantaraM dakSiNapAyeNa svApayet / puruyAyite tu garbhAnutpattiriti zeSaH / dakSaH / 'pradoSapazcimI yAmau vedAbhyAsena vai nyet| yAmahayaM zayAnastu brahmabhUyAya kalpAta" // iti brhmpuraanne| "ityetadakhilaM protamahorAvAzritaM myaa| brAhmaNAnAM kRtyametadapavargaphalapradam // nAstikyAdathabAlasyAt brAhmaNo na karoti yaH / sa yAti narakaM ghoraM pazuyonau ca jAyate // iti zrIhariparabhaTTAcAryAtmaja-auraghunandanabhaTTAcArya-viracitamAhikAcAratavaM smprnnmiti| For Private And Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / namo gnneshaay| praNamya saccidAnanda sRSTisthityantakAriNam / prAyazcittasya tattvAni vakti auraghunandanaH // "prAyazcittasya lakSmAna tathA tntrprsnggko| karsasaMskAra kAGgAnAM pratikarmanivartanam // gogrAsabhakSaNAcchuStistada. bhaavaadshuddhtaa| prAyazcittaM bhavetritvaM kAmyaM naimittikantathA / kAmyAdaNyaGgahAno syAt kiyAMstatra phlodyH| ahayA lakSaNaM puNyama jJAnAdapi sambhavet // prAyazcittAdijAtauyAttAdRk pApavinAzanam / godhUmAvayave yavyAvayavastatra sAdhakam // lAghavaM gauravaM vaukSya skdaattitstthaa| dAnavratAdimantreNa pApamArasya nAzyatA // cAndrAyaNAdau grAsAnAM prisNkhyaavyvsthitiH| prAyazcitte gurau bhUte laghupApasya saMkSayaH // gaGgAmAhAtmAvistAro rAnAvapi ca tat kriyaa| bAlAdinA kRte pApe prAyazcittasya honatA // prAyazcitte tu vaktavye'nugrahaiyameva hi| prAyazcittopadezAdicaurAllAbhavinirNayaH / krayasya nirNayazcaiva taddhAne: kaalnirnnyH| prAyazcittasya pUrvAhakatyaM bAlyabhidA tathA // dhenumUlyavyavasthA ca jJAnakratanirUpaNam / viprAdisvAmibhedena gobadhavratanirNayaH // ekavarSAdibhedena rodhAdeca nimitttH| apAlananimittena gIbadhavratanirNayaH // apavAdo govadhasya narasya ca badhe tthaa| cANDAlapatitAdaunAmodanAdeva bhakSaNe // prAyazcittavidhistava kRtaghrasya nirUpaNam / yavanAdestathotpattistahAsyAdau vratantathA // For Private And Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 467 anya jAdeH striyAH saGge bhojane ca pratigrahe / caNDAlaspRSTatoyAdI gomAMsAdau ca bhakSite // bhAryyAyAM mAtRvacane upavautasya bhedane / nibadhyante'tra saMkSepAt satAM mudamabhIpsatA / prAyazcittavivekAdAvanyajjJeyaM vicakSaNaiH" // atha prAyazcittalakSaNam / tatra hArItaH / " prayatatvAddIpacitamazubhaM nAzayatIti" prAyazcittamiti yattapaHprabhRtikaM karma upacitaM saJcitamazubhaM pApaM nAzayatIti kRtatattatkarmabhiH karttuH prayatatvAt vA zuddhatvAdeva tat prAyazcittaM tathAca / punaharItaH / " yathA kSAropavedacaNDa niryodanaprakSAlanAdibhisAMsi zAnti evaM tapodAnayataiH pApakRtaH zuddhimupayAnti " | zuddhiM pApacayam / yathA mahAbhArate / " adbhirgAtrAn malamiva tamo hyagnibhayAd yathA / dAnena tapasA caiva sarvapApamapohati // tena pApacayamAttrasAdhanatvena vidhibodhitaM kI prAyacittam / mAtrArthalAbhastu prayatatvAhetyevakArArthakabAzabdAt / tathAca vizvaH / " vAsyAddikalpopamayorevArthe ca samuccaye" / evaJca "azvamedhena zAnti mahApAtakinastvime" / iti viSNuktAsyAzvamedhasyApi prAyazcittatvam / pApacayasvarmobhayasAdhakasya tu tasyApi na prAyazcittatvam / prAyazcittasya svadhvaMsAdijanakatve'pi tadaMze vidhibodhitatvA bhAvAnAsambhavaH / atha tantraprasaGgakau / tattrAnekamuddizya sakRt pravRttistanvatA / yathA darzapaurNamAsayorAgneyAdaunAm / yathAgneyASTAkapAlo'mAvAsyAyAM paurNamAsyAccAcyuto bhavati upAMzuyAjamantarA yajati tAmyAmagnauSo mauyamekAdazakapAlaM paurNamAse prAyacchat aindraM dadhyamAvAsyAyAmendra payo zramAvAsyAyAmiti kasvarUpajJApakarUpotpattizrutyuktAnAM SaSAM pradhAnayAgAnAM For Private And Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / madhye AgneyASTAkapAlaindradadhipayo yAgAnAM trayANAm prAgneyASTAkapAlopAMzu-yAjAgnISomoyaikAdaza-kapAla-yAgAnAM bayANAM satat satadanuSThitena prayAjAdyatena upakAraH sidhyati / prayAjAdayazva samidho yajati tananapAtaM yajati ir3o yajati vahiryajati khAhAkAraM yajati ityevaMrUpAH pnyc| tathA nAnAbrahmavadhasattve sarvoha zena savat prAyazcitte kRte sarvabrahmabadhajanyapApanAzaH / yathA badhAnuhattau bhvissthe| "brAhmaNasya brAhmaNayorbrAhmaNAnAca putrk| prAyacittasya caikatva jAtimAcitya lakSyate // kSAmavatyAdinA yahat karmaNA pRtnaapte| devadoSAdakaraNe jAte. doSakadambake // homenaikena doSANAM sarveSAM kSayamAdizet // evaJca ekaprAyazcittenAnekadoSakSayAya kSAmavatauSTiH sarvatra dRSTAntaH / tantratAyA hetuzca adRSTAthakaijAtIyakarmaNaH kAladezakAdInAM prayogAnubandhavaidhahetubhUtAnAmabhede uddezyavizeSAmA iti| evaJca "mAto'dhikArau bhavati daive paitre ca krmnni"| iti viSNatAm / "asAvA nAcaret karma jphomaadikinycn| iti dkssotnyc| kriyAGganAnaM kartasaMskArahAraiva tadinakartavyAzeSakamArthamekameva na tu pratikarma kartavyaM taccAraNodayanAnAdapi sihaati| "sarvamahati pUtAtmA prAta:sAyau jpaadikm"| iti dkssiitH| "amrAtasya kriyAH sarvA bhavantauDa yto'phlaaH| prAta: samAcaret khAnamato nitymtndritH"| iti vissnnudhrmottraacc| "amAtastu pumAnA: jpyaadihvnaadissu| prAtaHsnAnaM tadarthantu nityamAnamudAvRtam" // iti shvvcnaacc| praatrityrunnodykaalprm| "prAtaHsrAyyagaNakiraNagrastAM prAcaumavalokya svAyAt" iti viSNuvAkyai kvaakytvaat| "sUryodayaM vinA naiva sAnadAnAdikAH kriyA: For Private And Personal Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / 468 iti tu ahaanaanprdhaankaalprm| "divAkarakaraiH pUtaM divAnAnaM prazasyate / iti parAzaraNa prazasyate ityekavAkyavAt evaJca "pradoSe TikAyugma prabhAte ghttikaaiym| dinavat sarvakarmANi kArayeva vicArayet" iti halAyudhakRtavacanam gaunnkaalprm| ghaTikA'tra dnnddhym| "viyAmAM rajanI praahustyvaadyntctussttym| nADImAM tadubhe sandhye divsaadhntsNjite"| ityekavAkyatvAt tathA cAmaraH / viyAmA kSaNadA kSapA iti yahA sUryodayapadaM sUryakarasparzaparam / viSNupurANa eva anuditasUrya karmAnadhikAramuktvA aMzasparza krmaadhikaarvidhaanaat| yathA "satkAyogyo na janInavApaH shuddhikrnnm| yasminnanudite tasmai namo devAya bhAvate / smRSTo yadaMzubhirlokaH kriyAyogyo'bhijAyate / pativratA kAraNAya tasmai zuddhAtmane namaH // sUryodayAt prAgapi prakAzena tatkarasya vidymaantvaat| evaJca "upaspRzya hijonityaM zuddhaH pUto bhavebaraH // iti maraudyuktAcamanena kartuH sNskaaraabhidhaanaat| zuddhaH prakSAlitapANipAda ityrthH| "yajJopavautinA prAcAntodakena kRtym"| iti gobhiloktaM "kriyAM yaH kurute mohAdanAcamyaiva nAstikaH / bhavanti hi vRthA tasya kriyAH sarvA na saMzayaH // iti vaayupuraannotaac| karmAGgAcamanaM prayatena pratikarma na karttavyam ataeva pAThakAmasyaiva prayatasyAcamanaM vishessy| manvavAGgiro vRhaspataya pAhuH / yathA "mughA kSutvA ca bhuktA ca niSThIvyotAnRtaM vcH| pautvApo'dhye syamAnazca AcAmet prayato'pi san" // bhakta kaamsyaapyaahaapstmbH| "bhokSyamANaH prayato'pi hiraacmt"| iti taJca hijasya brAhmaNa tiirthen| tathA yAjJavalkyaH / "prAgabrANa tIrthena hijo nityamupaspRzet / prAkprAGmukha upa 40 For Private And Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 470 praayshcittttvm| spazet AcAmet hijo na strauzUdrAviti mitaakssraa| strauzUdrA yostu daivena tiirthen| yathA nAradaH "striyAsvaidazikaM tIrtha zUdrajAtestathaiva c| sakkadAcamanAcchudhiretayoreva cobhayoH / evaJca sAdhAraNAGgamA pradhAna deza kAlAnvayAniyama ityutAm / yattu aGgAnAM prayogavidhyai kye hi tanvatetyuktam / tatkartusaMskArakAGkabhinnAnAmeva yathA zrAdabhedeAdaunAmiti / atha prsnggH| anyoddezena prahattAvanyasyApi sidiH prasaGgaH / yathA pakharthamanuSThitena prayAjAdinA pazatantramadhyapAtinaH puroDAzasyApi upakAraH sidyti| yathA vA tapte payasi ddhyaanyti| sA vaikhadevyAmikSA bhavati vAjibhyo vAjinamityavAmikSArtha pravRttI anuddizya vAjinasyApi siddhiH| ataeva kacidapacAre AmikSA puruSaM prayojayati na tu vAjinam / tasya prasaGgasiJcatvAdityuktam / zrAmikSA dhanIbhUtaM payaH / tathAca bhttttvaartikm| "paya eva ghanIbhUtamAmikSetyabhidhI. yte"| tadavaziSTaM nalaM vaajinm| yathA vA kAmyayAganiSyattyarthamanuSThitairAgneyAdibhinitya yAgasiddhiriti mitaakssrotaam| yathA vA daNDanipAtaprAyazcittenaiva guruNA tannAnta. gaiyakAvagoraNaprAyazcittamapi sampadyata iti prAyazcittavive. kotm| tathA brAhmaNabadhoddezena hAdazavArSike mRte kSatriya badhanimittakatrai vArSika prAyazcittasya siddhiH| evaJca tantraprasa. yoranAvRttenaiva karmaNA nAnAdRSTaphalasiddhI lAghavameva hetuH / natvavagoraNakSatriyabadhaprAyazcittayoH kathaM prasaGgena siddhiH saGkalpAderabhAvAt tayoH saGkalpAdiH kuta iti cet prAyazcittatvAt tathAle'pi kathaM saGkalpa iti cet kaamytvaat| kAmyatvamAha jAvAlaH / "kAmyAnAM vaphalArthaca doSaghAtArthameva ca / ataH kAmyaM naimitti kaJca prAyazcittamiti sthitiH // sahajatacandra For Private And Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 471 lokAvAptAdiphasakalena kAmyAnAM cAndrAyaNAdInAM kacit kha phalA) kaciddoSaghAtArtha kartavyatvaM tatra khaphalA) svaM cAndrAyaNAdikaM phalaM yeSAM pApAnAM tAni tathA tadarthaM tani mittaM pApanimittamiti yaavt| pApajJAnavataeva cAndrA yaNAdyAcaraNAt / tatphalatvam ato naimittikalaM doSaghAtArtham ata: kAmyatvam praasttikrmnnaanvyH| ataH pApakSayakAmanAvadadhikArikartavyatvena pApanizcayavadadhikArikartavyatvena ca kAmyatva naimittikatvaJceti yorevAvagamyamAnatvAt jAteSTivadadhikArayoH sambalanam iti evaJca kAmyasya sarvazatyadhikaraNe sarvAGgopetasyaiva phalavatvAbhidhAnAt tasyApi prasaGgaviSayatvena kAmye hi kAmyAbhilApasahitakuzatilajalatyAgarUpaH saGkalpaH zAstrArtha iti prakramAdhikaraNotena / "pratyeka niyataM kAlamAtmano vratamAdizet / prAyazcittamupAsauno vAgyatastrisavanaM spRzet // iti zaGkhalikhitavacane pratyeka niyasaM kAlamiti tattatvatakAlasaMkhyAm pAtmano vratam prAmasambandhitvena prAtmakartatvena iti yAvat / tenAmukavratamahaM karithe iti cAdizedullekhaM kuryAt ityanena ca prAptasya saGkalpasya vaadhH| evaM tadante dakSiNAyA: zuddhayarthaM zrAisya ca baadhH| tadabhihitaM bhaviSthe / "kriyate zuddhaya yattu brAhmaNAnAJca bhojanam / zudyarthamiti tat proktaM vainateyamanauSibhiH" / yatta zuddhaye iti prAyazcittAdau tadAha jAvAlaH / "prArambhe sarvakacchANAM samAptau ca vishesstH| zrAI kuyAt vratasyAnta gohiraNyAnadakSiNam" iti| vAcaspatimizra paah| tantra samAptAvityasya vyAkhyAtatvAt vratasyAnte ityasya punrutaatvaapttec| zrAddhavivekakArAstu prArambha ityAnantaram "prAjyenaiva hi zAlAgnau juhuyAt vyAhRtauH pRthak / ityaImadhikaM For Private And Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 472 prAyazcittatatvam / likhitvntH| prAyazcittAnantaraM pApakSayArthaM zrAI kartavyamiti vyaakhyaatvntshceti| zAlAgnAvitya pAdAnAt sAmnereva homaH / vratasyAnta iti praayshcittmaavsyoplkssnnm| bhaviSye zuddhaye iti sAmAnyato'bhidhAnAt / anyathA traimAsikavratAdyutAdakSiNAvizeSastadanukalpadhenudAnAdau prAyazcittavivekAyu. to'pi na syaat| "vRSabhaikAdazA gAya dadyAt suracitavrataH" ityabhidhAnAt / evaJca zuvihetupAvaNAI jIvapitRkeNApi kartavyaM sNskaaraanggvivaahvt| nauve pitari vai putraH bAhakAlaM vivarjayet / yeSAM vApi pitA kuryAt teSAmeke pracakSate // iti hArotavacanottarAna pradhAnasAGgatArtha baahvidhaanaat| evaM prAyazcittottarakartavyapApakSayajJApakagogrAsa. syApi vaadhH| yathA caritavratavidhau yaajnyvlkyH| "ghaTe'pavarjite jAtimadhyastho yavasaM gavAm / pradadyAta prathamaM gobhiH satkRtasya hi sakriyA" // apavarjite prkssipte| "prAyazcitte tu carite pUrNakumbhamapAM nvm| tenaiva sAI prAsyecuH sAtvA puNyajalAzaye" // iti mntoH| tena jJAtinA prAsye yuH kSipeyuH kRtaprAyazcittA iti shessH| gavAM satkArazca tahattatRNabhakSaNameva / yadi tu gAvastahattayavasaM na gRhnauyustadA punaH praayshcittmnutisstthet| yathA shaariitH| "khazirasA yavasamAdAya gobhyo dadyAt yadi tA: pramuditA gRhIyurathainaM prAvartayeyuriti / enaM kRtaprAyazcittam itarathA netyabhipretamiti mitaakssraa| evaJca hArautayAjJavalkyavacanakavAkyatayA vakSyamANamanuvacanahayamapi sAmAnyaprAyazcittottarakarttavyatAparam / na tu prakaraNAdasatpratigrahamAnaparaM tatazcAsatpratigrahamAnaparatayA yat kullU kabhaTTavyAkhyAnaM tat pradarzanamAtraparam / evaM ghaTApavarjanamapi na ptitmaatrvissym| yathA manuH / For Private And Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / 473 *upavAsaka tantu govrajAt punraagtm| praNataM pariaccheyuH sAmyaM saumyecchasauti kim| satyamukA tu vipreSu vikiret yavasaM gvaam| gobhiH pravartite tauthai kuryustasya parigraham // satyamiti nAhametat pApaM krissyaamoti| tIrthe gobhistRNabhakSaNena pavitrokate deshe| ucyate / prAyazcitasya nityatvenAGgavaikalye'pi phalasiddhiH / tathAca prAyazcittasya naimittikatva nimittatvaJca mitaakssraakdaah| naimittiko'yaM praayshcittaadhikaarH| ava cArthavAdAvagatapApakSaye'pi jAteSTinyAyena sAdhyatayA khaukriyte| na ca duritaparijiho - khAnuSThIyate etAvatA kAmyAdhikAramAtrayaGkA na kaayaa| ysmaat| "caritavyamato nityaM prAyazcittaM vishuddhye| nindyaiva lakSaNayuktA jAyante niSkatainasaH" // iti manuvacane'karaNe dossshcvnnenaavshyktaavgmaat| tathAca yAjJavalkyaH / "prAyavittamakurvANA: pApeSu niratA nraaH| apazcAttApina: kaSTAbarakAn yAnti dAruNAn / prAyazcittamakurvANA duHsahAvarakAn prApnuvanti itynten| vastutastu pUrvottamanuvacane nityamiti avaNAt nityatvam ataeva sarvaireva nibandhubhiH thAhavizeSasya nityatve etAMstu zrAhakAlAn vai nityAnAha prajApatirityutAm / tathAcoka "nitya sadA yAvadAyuna kdaacidtikrmet| upetyAtikrame doSazruteratyAgadarzanAt / phalAzrutervIsayA ca tabityamiti kaurtitm| tasmAt karttavyameveha prAyazcittaM vizaddhaye // iti zavalikhitavAkye evakAreNa niyamAdavazya karaNaM prtiiyte| pavazya karaNyAkaraNAbivRttiH tadatikrame tu "vihitasvAnanuSThAnAninditakha ca seva. naat| pranigrahAcendriyANAM naraH patanamRcchati" // iti yAtravalkyavacane pratyavAyazruteH / nityatvam anggirmaapi| For Private And Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 404 prAyavittatattvam / "kate ni:saMzaye pApe na bhujhautaanupsthitH| bhujAno vaIyet pApamasatva parSadibruvan // ityanena pApavato bhuJjAnasya prAyazcittArthamanupasthitasya pApavRddhidarzanAt prAyazcittasya nitytvmbhihitm| yathA smRtisAgare devsH| "kAlA. tireke dviguNaM prAyazcittaM smaacret| higuNaM rAjadaNDacca dattvA zudhimavApnuyAt // kAlAtirake sNvtmaaraatireke| "saMvatsarAbhizaptasya duSTasya higuNo damaH / iti manuvacane saMvasarAt parato higuNadaNDadarzanena daNDavat prAyazcittAni bhavantauti nyAyena ekatra nirNItaH zAstrArtho bAdhakamantareNAnyatrApi tathA iti nyaayaanyc| AkAztitvena prAyazcitte'pi tathaiva yukttvaat| adhikanyanakAle tu tadanusAgadeva vykstheti| ataeva yathA "kSAropavedacaNDa nirNodanaprakSAlanAdibhirvAsAMsi zuddhAnti evaM tapo dAnayajaH pApakRtaH zuddhimupayAnti bhAyamAnA iva dhAtavo'gnau doSebhyastasmAt vitrabhAt snehAt lobhAt bhayAt pramAdAhA azubhaM kRtvA sadyaH zaucamAramet" iti hArautena sadyaH krnnmuktm| anApi vyavahAracintAmaNI vizeSaH / "nASTamyAM na caturdazyAM praayshcittpriikssnne| na parIkSA vivAhazca zanibhaumadine tathA" / evaJca prAyazcittasya nityatve jAvAlokta kAmyatvaM kathaM snggcchte| kAmyatvaM hi anityatvam prasati kAme parityakta shkytvaat| tathA satyekasya kammaNo nityatvakAmyatvAbhyAM hairUgyAGgIkAre nityAnityasaMyogavirodhaH / maivaM saMyogapRthakatvanyAyAt sa ca nyAyazcaturthAdhyAye uktaH yathA "khAdire pazu badhnAti khAdiraM vauyyakAmasya yUpaM kurvIta" iti zrUyate ana saMzayaH kAmyasyaiva khAdiratA nitye'pi syAt uta neti| tatra phalArthatvenAnityatayA khAdiratAyA nityaprayogAGgatA na For Private And Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 475 yuktaa| yacca nitye'pi khAdiravazravaNaM tatkAmyasyaiva pazubandhanAya yapAzrayajJApanArthamatI na nitye khAdirateti prApterAddhAntAya catu rthaadhyaaymuutrm| ekasyobhayatve saMyogapRthaktvamiti / tatra saMyogaH smbndhmaatrm| ekasya khAdirasya kavarthava puruSArthatva rUpobhayAtmakatve vAkyahayena ca kratuzeSatva phalazeSatva lakSaNasaMyogabhedAvagamAt na nityaanitysNyogvirodhH| na cAyajJA. nArthaM nityavAkyam / savidhAnAdevAyalAbhAt ata ubhayArthA khaadirteti| evaM "danA juhoti danendriyakAmasya" ityAdAvabhayArthataiva dadhitvasya hedhaashrvnnaat| tasmAt prAyazcittaM nityaM naimittikaM kAmyaJcetyato yatra prasaGgasambhAvanA tatra nityatvAt kAmyAbhilApadakSiNAdyaGga vinA'pi pradhAnaniSyattyA phalaniSpattiH / ataeva "kSayaM kecidupAttasya duritasya prcksste| anutpittaM tathA cAnye pratyavAyasya manvate // nityakriyAM tathA cAnye dhanusaGgaphalAM zrutim" // iti jAvAlabhaviSyapurANAbhyAM saGkalyAdikaM vinA'pi sandhyAdivat nityakarmaNA kRtenaiva pApakSaya ukta iti| nityakriyAM nityA kriyA yasyAH zrute: tAM prApyeti shessH| phalamiti pAThe tu chaandstvm| kevalAvagoraNAdau prakArAntarakRtapradhAnaniSya. ttirUpa-vAdhakAbhAvena kAmyatvAt kAmyAbhilApAdirapi kriyte| vastutastu kAmye nitye vA vaidikamAtre yathA kathaJcit pradhAnaniSpattau nAGgAnuSThAnArthe prdhaanaahttiH| tathAca chandogapariziSTam / "pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punaH / tadaGgasyAkriyAyAntu nAvRttinaM ca takriyA" // ataeva nAndomukhazAprakaraNazeSa pradhAnAnAmapi kAmyAnAM tattaddezakAlavihitAnAM tanleNaiva siddhiriti zrAicintAmaNiH / athaivaM mumukSonityakaraNAt kathaM na kAmyaphalasiddhiriti cenna / For Private And Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 prAyazcittatattvam / " samyak saMsAdhanaM kamI karttavyamadhikAriNA / niSkAmeca sadA pArtha kAmyaM kAmAnvitena ca // iti bhaviSyapurANena svargAdikAmye kAmanAvataevAdhikArAt ataeva kAmyo naimittiko vArtho nityamarthaM vikRtyAbhinivizate na nitya ityuktam / dvAdazAdhyAye samyak saMsAdhanaM prathamakalpAdinA - karaNaM yasya tttthaa| adhikAriNArthinA viduSA samarthena / niSkAmeNeti nityaparaM mumukSuparacca / prataeva mArkaNDeyapurA'pi phalArthinaM prati tattatphaladAtRtva' tadanarthinaM mumucaM prati muktidAtRtvaM pitRRNAmA ruciH / "pitRnamasye divi ye ca mUrttAH svadhA bhujaH kAmyaphalAbhisandhau / pradAnazaktAH sakalepsitAnAM vimuktidA ye'nabhisaMhiteSu" // evaM devatAnAmapi phaladAtRtvamadhikAribhedeneti / thAGgahone kAmyespi phalam / nanu kAmye zraGgAbhAve phalasiddhau sAGgAhi vaidikakarmmaNaH phalAvazyambhAvaniyama ityasya sarvazaktyadhikaraNoktasya kA gatiriti cet samagraphalaviSayatayA gRhANa tathAca kalpatarau yogiyAjJavalkayaH / " zraddhAvidhi - samAyukta karma yat kriyate nRbhiH / suvizuddhena bhAvena tadAnantyAya kalpate // zrahA zAstrArthe dRr3hapratyayaH / "pratyayo dharmakAryeSu tathA zrAddhetyudAhRtA / nAsti zradhAnasya dharmakRtye prayojanam" // iti devalavacanAt / catrAGgaprakarSeNa phalaprakarSa uktaH / aGgAprakarSe tu na phalAbhAvaH / kintu phalAlpatvamAha yogiyAjJabalkAH / "bhASaM chandava devatya' viniyogastathaiva ca / veditavyaM prayatnena brAhmaNena vizeSataH " // mantrANAmityanuSajyate / mantrANAmityanuSajyate / vizeSato vizeSaphalAya / " aviditvA tu yaH kuyyAt yAjanAdhyApana japam / homamantarjalAdIni tasya cAlpaphalaM bhavet // antarjalAdIni For Private And Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 477 prAyazcittatattvam / jalamadhyakriyamANAni prghmrssnnjpaadauni| homamanyacca yatkiJciditi kcitpaatthH| prataeva pratinidhAvaGgahAnerAvazyakatve'pi kAmyAyAmapi devapratiSThAyAM vihitadravyAbhAve pratinidhimAha kalpatarau bhvissypuraannm| "kApana paritAlaca sarvAbhAve vinikssipet| dadyAhojauSadhisthAne sahadevA yavAnapi // sahadevA medinyatA yathA "sahadevA balA daNDotpalayoH shaarivaussdhau| sahadevau tu sAkSyAM sahadevI tu paannddvo"| prAyazcittaviveke'pi pApavata puNye'pi prajJAnAt jAne baiguNyamAhApastambaH / "yaH pramatto hanti prApnoti doSaphala saGkalpena bhUya evamanyeSvapi doSavatsu karmasu tathA puNya kriyAsu c"| yathA brahmabadhAdiSu pApasya niSihatayopayuktabrAhmaNAdijJAne haiguNyaM tathA gaGgAsnAnAdiSu puNyasya vidheyatAvacchedakagaGgAdijJAne haiguNya tatazca gaGgAdinAna vinApi puNyaM bhavatyeva kintu maGgAdijJAnAt yathA ma tatheti evacAjAnataH puNyakarmaNaH svargAdikAmanAM vinApi tattatphalasina kAmanAyA avazyApekSA prataeva prAsaGgiko phalasivirapyupapannA ataeva viSNu puraanne| pAkAzavAgapi "anuvApi vacaH kiJcit kRtaM bhavati karmaNaH" iti prAsaGgikAditaratra jJAnakkatapuNyakarmaNi tu svargAdikAmanAyAH sambhavAt hai guNyaphalArthaM kAmanAdyapanante dhaumntH| vyataM pratiSThAkANDe kalpatarau viSNusapaNe bhvissypuraannm| "TuSkRtaM sukkata vApi jJAnato'jJAnato'pi vaa| tatsarvamAtmanA sAI mayA tubhya niveditam // evaM jJAnAbhAvAdabhilApAdeH kaH prasaGaH tathA ca vissnnupuraannm| "bhagavahiSNoH pAdAGgaThavinirgatajalasyaitammAhAtmA yantra kevalamabhisandhipUrvakamAnAdyupayogeSapakArakamanabhisaMhitamapyapetaprANasyAsthicarmanAyukezAdyutsaSTaM zarIra. For Private And Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 478 prAyazcittatattvam / namapi tadupari patita sadyaH zarIriNaM svarga nayati" iti tathA zivarAtrivrate daivavazasampanna lubdhadehasaMsargeNa jala yauphalapatra pAtAdinApi zrImahAdevapAdAdInAM prautirityAdi darzanAcA honAdapi pradhAnAt phlsiddhiH| ataeva loke puNyavuyA arcAdyaGga vinApi yathA kathaJcit dIyate iti vyavahAra: tathA ca dAnaratnAkare / "sarvatra guNavahAna khapAkAdiSvapi smRtam / Teze kAle vidhAnena pAve dattaM vizeSataH // guNavat phantavat deza svabhAvataH kRSNasArapracaraNadeza atrApi svabhUmI parabhUmI tu tadanumatAyAm / tathA ca mhaabhaartm| "nAnanujJAtabhUmihi yajJasya phalamatte" // yajJasyeti vaidika krmoplkssgm| kAle rAnAdautaratra vidhAnena praamukhtyaadinaa| pAne vidyAtapasyA yukta / dattaM dAna vizeSata: samagraphalAye. tyrthH| tathA ca dRSTAntatayA jJAnaktapApasya bhavadevabhaTTa nApi zUdragatavastrAdidAnakAmasyaiva dhAnyA brAhmaNagatavastrAdidAnakhe'pi ma kAmanAkRtabrAhmaNagatadAnaphalam / api tu brAhmaNagatadAnamAtraphalam itybhihitm| evaJca dAnAdikarma mayA kattavyam iti samyaksaGkalpajanitecchApi dharmakAraNam / *samyaksaGkalpajaH kAmo dharmamUnamidaM smRtam // iti yaajvlkaavcnaat| tathA "dharmAya punarArambhaH saGkalpo'pi na niSphalaH" iti taTTokAyAM yattu yogiyAjJavalkavacanam / "vidhihauna bhaveddaSTa kRtama zraddhayA tu yt| taharantya murAstasya mUDhasya duSkatAtmanaH" iti tat pUrvokta zraddhAvidhisamAyuktamityasya prshNsaarthm| yathA vyastatithenindA yugmatitheH prazaMsA anyathA vAkyabhedaH syAt pUrvoktApasta vavacanavirodhazca syAt / atha vijAtIyaprAyazcittAt vijAtIyapApanAzaH / tathA For Private And Personal Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcitatatvam / 47 ca prAyazcittaviveke daNDanipAtaprAyazcittenaiva guruNA tabAntarI. yakasyAvagoraNasya prAyazcittamapi sampadyate ityu taam| nanu dagaDa nipAtaprAyazcittAt tadanantaHpAtino'vagoraNaprAyazcittasya kathaM siddhiH / tathA hi manuH / "avayaM caret kacchamatikaccha nipAtane" // avagUrya brAhmaNatAr3anAtha daNDa mudyamya zatayAtanAjanaka yat pApamutpAdita tatpApakSayakAmaH kacchaM prAjApatyavrata caret / tadukta shNydhikrnne| zaMyoH prajApateH prArthanayA devaiAhmaNAvagoraNa phalatvena shtyaatnaabhihitaa| tathA ca shrutiH| "zaMyuH prajApatiH prajAvinetA prajAhiteratazca devAnAM havirvahanAziSo'yAcata devAstvavagoraNezatayAtanAstvityAziSo dadata" iti zAstradIpikAdau darzapaurNamAsaprakaraNe "devA vai zaMyuvAhaspatyam abruvan havyaM novaheti kiM me prajAyA iti te bruvan yo brAhmaNAyAvagurattaM zatena yAtayed yo nihanyAtaM sahasreNa yo lohitamakarot yAvataH pAMzUn vyakti tAvataH parivatsarAn sa svargAt prayavet tasmAt brAhmaNAnAvaguret na hanyAt na lohita kuryAt iti / itihAsAtmakaM braahmnnnyc| atra sNshyH| brAhmaNAvagoraNAdiniSedho'yaM dArthaH puruSArtho veti| atra pUrvapakSaH / prakaraNAt dArtho'yaM darza'vagoraNAdika na kAryamityarthaH / tadukta phalAbhAvAt kratosApi prakatatvAt tadarthatA iti atra rAhAntAya jaiminisuutrm| zaMyau srvprodaanaaditi| zaMyo zaMyupadayuktaprAgukta brAhmaNasaMjJakavedevagoraNAdyabhAvo na darzayA gAGgaM kutaH sarvaparaudAnAt prakaraNAt vAkyasya balavattvena sarvasmin kAle'vagoraNAdInAM khaNDanAt tdutm| "laptatvAttu phalasyAyaM puruSArtho na tu kratoH iti // nanu kathamAzu vinAzino'vagoraNasya kAlAntarabhAvizatayAtanAhetutvam iti For Private And Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48. praayshcitttttvm| cenna hetuhetamatoliGiti paanninisuutraanushissttlingaavgornnshtyaatnyohNtuhetumdbhaavo'vgmyte| AzuvinAzinastadanupapattyA tahArIbhUtaduritApUrvakalpanAt / evaM paJcamyA Tato. yayA vizeSaNena ca sAdhanatva prtiiyte| yathA yAjJavalkaraH / "vihitasyAnanuSThAnAbinditasya ca sevnaat| bhanigrahAce. ndriyANAM naraH patanamRcchati" // mnuH| "zarIrajaiH karmaH doSairyAti sthAvaratAM nrH| vAcikaH pakSimRgatAM mAnasaira. svajAtitAm / ymH| surApo brahmahA gonaH suvrnnsteyknnrH| patitaiH saMprayuktazca katanno gurutalpagaH / ete patanti sarveSu narakeSvanupUrvazaH" // praute surApAdayaH patantIti surA. pAdaunAM ptnkrtRtvaavgtH| kartRtvaJca sAdhanavavizeSaH / ataH surApAnAdiviziSTasya patanasambandhe vizeSaNasya surApAnAdeH ptnsaadhmlmvgmyte| tatra ciradhvastaM phalAyAlaM na karmAtizayaM vinA" iti nyAyenAvagoraNAdApArarUpaM pApaM zatayAtanAdaH kAraNaM kalpAte / atra yadyapi pApasya kAryAnanvitatvAt tat sattAyAmaprAmANya prtibhaati| yadAha jaiminiH / "pAnnAyasya kriyArthatvAt pAnarthakya matadarthAnAmiti"mAnAyasya vedasya kriyArthatvAt kAryapratipAdakatvAt prAmANyamiti shessH| etadarthAnAM kArya pratipAdakAnAm pAnarthakyam papramANyamiti tathApi "vidhinAtvekavAkyatvAt stutyarthena vidhInAM syustahadabhUtArthAnAM kriyArthena saha AmnAyAditi" AbhyAM jaiminisiddhAntasUtrAbhyAM kcihidhishktirevaavsaudntiityaadibhiruttbhyte| iti vidhye kavAkyatvAt kvacidbhatArthAnAM sidvArthAnAM kriyArthatvena sahekavAkyatvAcca prAmANyamukta tathA pratApi "kSAropakhedacaNDa nirNodanakSAlanAdibhirvAsAMsi zudhyanti / evaM tapodAnayantraiH pApakRtaH zuddhimupayanti bhAyamAnA iva For Private And Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praayshcitttttvm| 481 dhAtavo'gnau doSabhyastasmAt vizvamambhAt nehAt lobhAyA. dazabhaM katvA sadyaH zaucamArabhediti- hArItAdiprAyazcitta. vidhivAkyasamabhivyAhArAt pApasya sattve prAmANyam iti yAjJavalkyaH / "vipradaNDodyame kacchamatikaccha nipaatne"| kalpatarumitAkSarayorgotamaH / "athAta: kacchrAn vyAkhyAsyAmo havithAn prAtarAzAn bhuktA tisro rAtraunayedathAparaM vAhaM navaM bhunauta prataHparaM bAI na kaJcana yAceta prathAparaM vAhamupavaset" iti| ayameva manunA prAApatyatvena paribhASito ythaa| "vAhaM prAtastyahaM sAyaM traahmdyaadyaacitm| vAhaM parantu nAnoyAta prAjApatyaM caran hijaH // grAsasaMkhyA praashrennotaa| "sAyaM hAviMzatisAH prAtaH SaDviMzatiH smRtAH / ayAcite caturvizaH paracAnazanaM smRtam // __ pratikkacchramA mnuH| "ekaikaM grAsamanIyAt bAhANi bauNi puurvvt| bAyopavasedantyamatikacchacaran hijaH" / bAANi bauNi navAhAni pUrvavat prAtaHsAyamayAcitaiH praajaaptyvt| evanAtikamadhye kathaM lcchsiddhiH| na hokagrAsamadhye hAviMzatigrAsA: sambhavanti satyaM niyamapakSe evaM doSo bhavatu parisaMkhyApakSe tu naiSa dossH| ekagrAsAtirikta bhojanAbhAve hAviMzatiprAsAdyatiritabhojanAbhAvaH siyati / evaJcet bhavatu daNDa nipaatpraayshcittaadvgornnpraayshcittsiddhiH| kintu pracAriNo gurudAragamanaprAyazcittenaiva guruNA laghuvakorNaprAyazcittaM kRtaM bhavediti prAyazcittavivekakadukta kathaM snggcchte| tathA hi yAjJavalkyaH / "prAcAryapatnI svastAM gacchaMstu gurutlpgH| chitvA liGgaM badhastasya sakAmAyAstu yoSitaH" // tathA "pravakaurNI bhabehatvA brahmacArI tu yoSitam / gardabhaM pazamAlabhya naiRtaM sa vizudyati" // patra maraNena kathaM For Private And Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 482 prAyazcittatattvam / yogasiddhiriti cenna maraNavaikalpikacaturvizativArSikavratapratinidhidhenudAne etadyAgapratinidhidhenudAnasambhavAt guruprAyazcittenaiva laghupApanAzasya vkssymaanntvaac| atha yatra vihitayavAdaunAmavaghAtAdinA nAze yavAdisAdhyatvaM puroDAzasya ma syAdato'vayavaparyantaH shaastraarthH| etacca yavAnAmapacAre pratinidhIbhUtagodhamAdigatayavAdyavayaveSu pratyabhijJAnasambhavAt pratinidhinyAyAvasara iti / atha godhamAdigatAH kathaM yavAdyavayavA: na khalvanyanAnyAvayavAH sambhavanti / ucyate / avayavAH khalu kecana yavAdimAtrANAM kecana godhamamAtrANAM kecana ubhayavargANAM niSpAdakAH / tatrobhayaniSpAdakAnAmubhayatra sambhavAt godhamAdigatA api yavAdyavayavA yavAdyavayavatvena pratyabhijJAyante vyavaniyante ca / kintu yavAdimAtrArambhakANAmasammavAn taditaramAtrArambhakANAJca sambhavAt na yAgAdaunAM pUrNaniSpatti: prato mukhyAlAbha eva pratinidhiriti ataeva jIbhUtavAhanaprabhRtibhirakta yathA mugApacAra mASa. pratinidhau muhAnAM mASANAJca yajJasambandhe'yajiyA vai mASA iti mASA niSitAH mASagatamuhAvayavopAdAne'pi mASAyAM yajJasambandho nAstIti vaktaM na zakyate mASAmizritAnAmeva yajJasambandhapratIterityantena tatra mASAmizritAnAmiti mAghamAtrArambhakAvayavAmizritAnAmityarthaH anyathA mujhe'pyubhavArambhakAvayavatve mASArambhakasyApi tatra sattvAt yAge tadgrahaNamanupapanna syaat| ataevokta yatra yatra sausAdRzyaM tatra tatrAvayavAnAM bhUyastva na tyAgAyogAt / susadRzA eva rahyante tasyAsambhave tu ytkinycidvyvstvenaapauti| prishissttprkaashe'pi| yatra vihitadravyAvayavA eva pratyabhijJAyante yathA gavaye gavAvayavAstatra hi pratinidhinyAya ityuktAm / For Private And Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 483 evaJca vratAcaraNadhenudAnayoH pratinidhinyAyAsambhavAt kathaM pratinidhitvam iti cenna vacanAdbhaviSyati yathA manuH / " khyApanenAnutApena tapasAdhyayanena ca pApakRt mucyate pApAt tathA dAnena cApadi // zrApadautyanena adhyayanatapasordAnaM pratinidhirityarthaH / maraNyAgAdInAmapi tapastvaM yaiyaivraterapohetetyukvA maraNAdaunAmapi manunoktatvAt / "umeti capalA putra na camaM tAvakaM vapuH / soDhuM klezasvabhAvasya tapasaH saumyadarzane* // iti matyapurANoktavedhakta zajanakasvabhAvatvAcca / umeti capalAtvamiti zeSaH / ataeva zAtAtapaH / "devatArthe pitRNAcca brAhmaNArthe ca nityazaH / svaM cinvatAM svavRtteSu yonaH kla ezaH sa nastapaH // svaM dhanaM cinvatAM saJcayaM kurvatAM svavRtteSu pratigrahAdiSu iti kalpataruH / atra vizeSadAnamAha saMvattaM: / " hiraNyadAnaM godAnaM bhUmidAnaM tathaiva ca / nAzayantyAzu pApAni mahApAtakajAnyapi // yamaH / "tilaM dadAti ya: prAtastilAn spRzati khAdati / tilaiH snAtastilerjudvat sarvaM tarati duSkRtam" // agnipurANam / brahmahatyAkkataM pApamannadAnAt praNazyati / annadaH pApakarttApi pUtaH svarge mahIyate // hiMsAtmake tu dAnasya prAdhAnyaM tapasaH pratinidhitvamAha manuH / " dAnena badhanirNekaM sarpAdInAmazaknuvan / ekaikazaJcaret kRcchra N dvijaH pApApanuttaye" // badha - nirNekaM badhAt zaucam / vastutastu pApacayasAdhanatvenojJAnAM kRcchracAndrAyaNAdInAM yathA kathaJcit yena kenApyanuSThitena yasya kasyApi pApasya kSayaH / tathA ca vizvAmitraH / "kRcchracAndrAyaNAdIni zudvAbhyudayakAraNam / prakAze ca rahasye ca saMzaye'nukta ke sphuTe // prAjApatyaH zAntapanaH zizukRcchraH parAkakaH / pratikkRcchraH parNakRcchraH saumyaH kacchrAtikkRcchrakaH // For Private And Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .484 prAyavittatastvam / mahAzAntapanaH zutra | taptakRcchrastu pAvanaH / jalopavAsakacchrastu brahmakUrthastu zodhakaH // ete vyastAH samastA vA pratyekamekazo'pi vA / pAtakAdiSu sarveSu pAtakeSu prayavrataH / kAyryAcAndrAyaNairyuktAH kevalA vA vizuddhaye // zizucAndrAyaNaM proktaM yaticAndrAyaNantathA / yavamadhya tathA proktaM tathA pipaulikAkkatiH // upavAsastrirAtrantu mAsa: pakSasta darddakam / Sar3ahaddAdazAhAdikAryaM zuciphalArthinA // upapAtakayuktAnAmanAdiSTeSu caiva hi / prakAze ca rahasye ca abhisandhyAdyapekSayA // jAtizaktiguNAn dRSTvA sakRt buddhikataM tathA / anubandhAdikaM dRSTvA sarva kAryyaM yathAkramam" // prakAze bahubhirjJAte pApa iti zeSaH / rahasye bahubhirajJAte saMzaye pApasya anuktake atipAtakAdyanyatamatvena vizeSato'nukte prakIrNaka iti yAvat / asphuTe'vyakte'jJAte iti yAvat zrAdipadavivaraNaM prAjApatya ityAdi / saumyaH saumyakkRcchraH vyastA samastA aneka iti yAvat pratyekam ekamekaM prati tattathA ekazo vratamiti zeSaH Sar3ahAdazAhAdotyavAdizabdo'yamanuktaprAyavittaparigrahArthaH / athaivaM samastA iti nirviSayaM syAt na hokava maraNaddAdazavArSikAdisambhava iti cetra kAmataH zUdrakarttRkAgnihotrAdiguNayukta brAhmaNabadhe viSayasambhavAt / " dviguNA catriyANAntu vaizyAnAM triguNA matA / caturguNA tu zUdrANAM pariSaduktA mahAtmanA || pariSaddataM proktaM zuddhaye pApakarmANAm / adhamAnAntu varSAnAmutkaSTahanane guh| doSo gurutaro zeyaH cayAdInAM na saMzayaH // iti bhaviSye brAhmaNApecayA catuguNaprAyazvitazruteH / " samo dviguNasAhasramAnantyaca ythaakrmm| dAne phalavizeSaH syAt hiMsAyAM taddadeva hi // iti dacavacanAzca / pato hAdazavArSikavratAdyanantaramapi ' For Private And Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / n maraNasambhavAt / vratantu dvAdazavArSikAdatiriktakAlikaM na bhavati yazca yAvajjIvanavrataM tadapi dvAdazavArSikadvaiguNyena saMkalitam anyathA tatsaMsargiyo jovanakAlAniyatatvena prAyavittakalpanAnadhyavasAyApatterevameva prAyazcittavivekaH / abhisandhestAratamyaM mAtRpoSaNa paradAratvAdinA / jAtestAratamyaM brAhmaNatvAdinA / zaktibalatvAdinA / guNasya vidyatvAdinA / anubandhaH paunaHpunyenAbhinivezaH / atha cAndrAyaNAdau bhojanaparisaMkhyA / bhojanasya rAgaprAptatvAt nAprAptaprApako vidhiH / sa cAharahaH sandhyAmupAsauta ityevaM rUpam / nApi tadbhakSaNasthAnAvazyakatvena khAyo - gavyavacchedamAtraphalako niyamavidhiH / sa ca tattattithau tattadgrAsAn bhuJjataivetyevaM rUpaH / tathA ca " svarucyA kriyamANe a aarati' kriyA kvacit / codyate niyamaH so'tra RtAbhigamo yathA " // tathAtve pitRmaraNAdavapi bhojanaM prasajyeta haviSyAtrabhojanavratAdAvapi upavAsAbhAva eva prapadyeta tadbhakSaNasya samakAlamevAnyabhakSaNe'pi na doSaH syAt / tasmAdagatyA "tArthasya parityAgAdazrutArthasya kalpanAt / prAptasva vAdhAdityevaM parisaMkhyA vidoSikA " // ityuktasvArtha hAnyarthA - ntarakalpanarAgaprAptavAdharUpadoSatrayaduSTApi zranyayogavyavacchedaphalikA parisaMkhyA eva yuktA sA ca sati bhojane tattattiyoM tattadugrAsAneva bhuJjIta nAnyadityevaM rUpA tasmAttadatiriktabhojanAbhAvaparatvena upavAse'pi doSAbhAvaH / taduktaM bhaTTapAdaiH / " zranyAzrayamANA ca yAnyArtha pratiSedhikA / parisaMkhyA tu sA jJeyA yathA prokSita bhojanam // anyathA prAjApatyavrate'pi aremadyAdayAcitamiti / " payAcitantu madhyAhne caturviMzatizahaye" / iti brahmapurANoktasthAyAcitasyAlAbhe vratalopA 1 For Private And Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 486 prAyazcittatattvam / pattiH syaat| caturviMzatiriti catubhiradhikArvidhatiyaMtra tattathA ayAcitantu svakIyAnuyogena parAhRtaM dattaM vastu / tathA ca yatidharme ushnaa| "bhikSAzanamanuTyogAt prAk kenaapynimnvitm| ayAcitantu tajhaicya bhoktavyaM manurabravIt // yAjJavalkyaH / "ayAcitAhRtaM grAmapi dusskRtkrmnnH| anyatra kulaTApaNDapatitebhyo hiSastathA // etena tadAnaumayAcitatvena gRhasthitAnAmayAcitvamiti nirstm| prAjApatye parisaMkhyA vyaktamAla gotmH| "prathAparaM kAhaM na kaJcana yAceta" iti| tathA prAyazcittaviveka katirapyavAdijAtaprANivadhe manaktA hataprAzanasya prAyazcittarUpatvAta zavAnugamananimitta iva zarIrazuddhiheturUpatvAbhAvAdabAntaraniti ravasIyate iti vadatiH sarvaprAyazcitte parisaMkhyA durgasiMho'pi asbaamiiliiy' r'ni maalnsthaan muy' l sbaamini na tu niymH| tathAle vratalopa: syAt / yathA mayA nAnaM kartavyamiti niyame satyamAnAt vratabhaGga ityAha ataeka kacchrabhUyastvamapyapadyate'tra vizeSayati vaudhaaynH| "aSTo sAnyavratanAni Apo mUlaM phalaM pyH| ivinA'hmaNakAmyA ca gurorvacana mauSadham // ataeva phalAhArAdau tathAcAraH / atha guruprAyazcittena lghupaapnaashH| "pApe guruNi murUNi laghuni ca ladhani c| prAyazcittAni maitreya jaguH svAyambhuvAdayaH" // iti vissnnupuraannaat| "evaM viSayabhedAhai vyavasthApyAni putraka / prAyazcittAni sarvANi gurUNi ca laghani c|| anyathA hi mahAvAho lghunaamupdeshtH| gurUNAmupadezo hi niSprayojanatAM vrjet".|| iti bhaviSyapurANAt / "svalpasAdhye ca duHsAdhya zrAvayet satataM jne| yathA pApa na varttata prAyazcittabhayAdiha // na nirdizedalpasAdhya prAya. For Private And Personal Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / vittaM nare budhaH / tasmin saMkramate pApaM karttA tu taddimucate // iti gaGgAvAkyAvaloSTataskandapurANavacanAt / " yasmin karmaNyasya kaMte manasaH syAdalAghavam / tasmiMstAvattapaH kuryyAt yAvattuSTikaraM bhavet" // iti manuvacanAJca / abhyastAnamyasvAbhyAM kvacchracAndrAyaNAdIni ityAdi vizvAmitravacanaiH sarvaprAyazcittAnAM sarvapApacaya hetutoktA evacca pApavizeSe prAyakhittavizeSopadezo munaunAM tattulyaprAyazcittapradarzanAya anyathA prAyazcittavizeSa kalpanAyAmanadhyavasAyaH syAt / ataeva vizvAmitreNApi / "kRcchrAMstu caturaH kuryyAt gobadhe buDi pUrva ke" / ityAdivizeSavacanena tadabhihitaM tena prAjApatyAdisAdhyapApakSayasya tadanyUnakleze prAyazcittAntarasAdhyatApi ataeva / "prAjApatyavratAzakto dhenuM dadyAt payasvinaum / iti prAjApatyavratAnukalpatvena zrutaM dhenudAnaM tattulyatvena saMkalayya pApAntare'pi kalpyate / ataeva baudhAyanena sAmAnyata uktam / "bahUnAmekadhANAmekasyApi yaducyate / sarveSAmeva tat kuyyAdekarUpA hi te smRtAH // evaM pUrvoktagardabhapazuyAga sAdhyapApanAzasyApi tadadhikaklezena maraNena prasaGgAt siddhiH / ataeva brahmAbadhapApacayArthino gosahasradAnena tadanadhikasarvapApakSayamAhAGgirAH / " gavAM sahasra N vidhivat pattreibhyaH prtipaadyet| brahmahA vai pramucyeta sarvapApebhya eva hi // yamaH / " gavAhnikaM devapUjA vedAbhyAsaH saritplavaH / nAzayantyAzu pApAni mahApAtakAjAnyapi" / gavAhnikaM gordinabhakSyam api nA - sutarAmalpapApanAzakatAvagamyate / tathA ca chandoga pariziSTam / "vedAJchandAMsi sarvANi brahmAvAzca divaukasaH / jalArthino'pi pitaro marIcyAdyAstatharSayaH / upAkarmaNi ghosarge nAnArthaM brahmavAdinaH / yiyAsUnanuga: hatpApanAzakasya For Private And Personal Use Only -480
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gat prAyazcittatattvam / chanti saMdRSTA ghshriirinnH| samavAyaca yatraiSAM tavAnye bahavo mlaa| nyanaM sarve kSayaM yAnti kimutakaM nadaurajaH'eSAM vedAdaunAM yatra nadaujale samavAyastava gurutarA eva brahmahatyAdayo doSAH kAvAna mAza yAnti kimutaikaM nadaurajaH / prataeva avijJAta garbhavadhe puruSazaGkayA puNbdhpraayshcittmevotm| guruNA puMvadhaprAyazcittena laghuna: strauvadhapApakSayasya sambhavAt / yathA vaziSThaH "brAhmaNaM ityA bhaNahA bhavati avijJAtaca garbhama avijJAtA hi garbhAH pumAMso bhavanti tasmAt puMskatyA juhvato" iti prAyazcittavivekaH mhaabhaarte| "yayakAryazata kRtvA kRta gnggaabhissecnm| sarva dahati gaGgAmbhastalarAzimivAnala:" // pratha gnggaamaahaatmaam| bhvissye| "gacchastiSThan vapan dhyAyan jAgrada bhuJjan vasan vadan / yaH smaret satata gaNAM saca mucyeta bandhanAt // tathA bhavanAni vicitrANi vici. vAbharaNA: striyH| Arogya vittasampattirgaGgAsmaraNajaM phalam / brahmANDe / . "yaiH puNyavAhinI gaGgA sakatyAvagAhitA / teSAM kulAnAM lakSantu bhavAttArayate shivaa"| dAnadharme / "andhAH lauvA jar3A vyaGgAH patitA roginno'ntyjaaH| gaGgA saMsevya puruSA devagacchanti tulyatAm" // skAndabhaviSyayoH / "mAnamAtreNa gaGgAyAM pApa brhmvdhaadikm| durAdharSa kathaM yAti cintayeda yo vdedpi| tasyAhaM pradade pApa kottibrhmbdhodbhvm| stutivAdamima matvA kumbhIpAke mahIyate // prAkalyaM naraka bhuktvA tato jAyeta gardabhaH // brahmANDe / "ye gacchanti khato gaGgAM parAMzca prerayanti ye| iha te sarvabhogAnAmante jJAnasya bhAjanam // yajapAla pariziSTam / "vittAnyajayituM yuktaH pravAsI hygnihotrinnH| vitte hi For Private And Personal Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 48 sambhavedijyA tIrthAvarthe na tu vrajet // svAndamatsyayoH / *tIrthayAtrAdika batnamakurvANo'pi maanvH| gaGgAtoyasya mAhAtmanAt so'pyantra phalabhAga bhavet // yAtrAkaraNe tu bhvissypuraannm| "gaGgAsnAnasamAyukto vidhinA svagrahAttataH / nirgatya madhye ca naraH kudeze miyate ydi| gaGgAsnAnaphara so'pi niyatAtmA labhet sadA // samAyuktAH samudyumaH vidhinA yathoktavidhinA / tathAvidhakkatayAtra ilatha / tahidhi. mAha brhmpuraannm| "yo yaH kazcittIrthayAtrAntu gacchet susaMyata: saca pUrva rahe khe| topavAsaH zucirapramattaH saMpUjayeda bhaktinamo gnneshm| devAn pitRn brAhmaNAMzcaiva sAdhana dhaumAn prauNayan vittazaktyA prayatnAt / pratyAgatathApi punastathaiva devAn pitRn brAmaNAn pUjayecca / evaM prakurvatastasya tIrthAd yadukta phalaM tat syAvAna sandeha eva" // susaMyataH pUrvadine ktaikmnaadiniymH| taduttaradine kRtopavAsastaduttaradine gaNeza prahAniSTadevatAzca saMpUjya vRddhiAvaM kalA brANAn bhojyet| tataH zubhalamne yAvAM kuryAt tIthayAtrAntu gacchedityupakramAdupavAsadine munnddnmpi| "prayAge tIrthayAtrAyAM pismaaviyogtH| kacAnAM vapana kAryana vRthA vikaco bhavet // iti vissnnupugnnvcnaat| praveze'pi tIrthayAtrAyAmiti vktvym| "gacchan dezAntara yattu thAI kuryAtta srpissaa| yAtrArthAmati tat proktaM praveze ca na sNshyH"| iti bhaviSyapurANAditi gnggaavaakyaavlo| vastu tastu tIrthapratyAgamanottarakharahapraveze ityeva vaktA vyam / yAvApratyAgamanottarakhagrahapravezayorbhedAt pratyAgamanottaralAbhastu pratyAgatacApauti prAgutatvAt vyaktamA halAyudhakRtaM kurmpuraannvcnm| "tIrthayAtrAsamArambhe tIrthAt pratyAgama'pi For Private And Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48. prAyazcittatattvam / c| vRdhiyAI prakurvIta bahusarpiH samanvitam // tataca praveze ceti cakAreNa zrAdhamAtra smucitm| na tu tasya yAvArthatvamapauti / evaM devAn pitRnityabhidhAnAt tat pUjanameva puna: kArya na tUpavAsAdikamapi anyathA devAnityAdika vyathaM syaat| mtypuraannm| "tilodakAJjalirdeyI jlsrthstiirthvaasibhiH| sadAnahastenaikena rahe thAI sami. Syate // patra jalasyairiyanena sthalasthAnAmapi jalasthatvaM niyamyate / tathA hi "pasaradake pAcAmso antarava zuddho bhvti| vahiradake pAcAnto vahirava zuddhI bhvti| tasmAdamtareka vahirakaJca pAdaM kRtvA pAcAmet sarvatra zuddho bhavati" iti paiThaunasyuktama nalaikacaraNakatAcamanena ubhayatra karmAhatvAt / tarpaNakAle tIrthe jalaikacaraNatva prtiiyte| anyatra tvaniyamaH / tadrUpANAM jale ca trpnnmviruddhmiti| gRha iti sthalIpa. lkssnnm| deviipuraanne| "prakAle'pyathavA kAle tIrthazAI tathA nraiH| prAptaireva sadA kArya kartavyaM pitarpaNam / piNDadAna tatra zastaM piTaNAJcAtidurlabham / vilambo naiva kartavyo na ca vighna smaacret| zrAddha tatra tu krtvymaavaahnvrjitm| zvadhvAzaradhrakAkANAM naiva dRSTihataJca yat" / dhvAso daNDa kaakH| atrAkAla iti na rAnavAdAviti payyuH dstprtiprsvH| tathAtve thaadhaaptteH| kintu paryudaste. tgprshstkaalprm| "tat sAdRzyamabhAvazca tadanyatva tdlptaa| aprAzasya virodhazca naarthAH SaTprakIrtitAH" / itynusaaraat| kAla iti prazastAparAhlAdikAlaparam / atra zuceH prAptapattaravihitaprathamadina eva zrAI tena pUrvadine rAkSasovelAdAvAgamane'pi paradine shraaddhmviruddhm| tathA ca hlaayudhkRtm| "gatve va taudhe kartavyaM zrAI tat prApti For Private And Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 481 I hetukam / pUrvA 'pyathavA prAtadeze syAt pUrvadakSiNe" || pUrvAhna saGgave pUrvadakSiNe ammiko / piNDadAnamiti zrAddhAsambhave kevalapiNDadAnamiti na paunaruktyam / piNDa pratipattimAha matsyapurANam / "piNDAMstu go'javiprebhyo dadyAdagnau jale'pi vA / tIrthazrADe sadA piNDAn cipettIrthe vicakSaNaH" / mahAbhArate / "yo lubdhaH pizunaH krUro nAstiko viSayAtmakaH / sarvatIrtheSvapi snAtaH pApo malina eva saH // tathA "viSayeSvatisaMrAgo mAnaso'mala ucyate / teSveva hi virAge'sya nairmalyaM samudAhRtam / piNDadAna' tapaH zauca tIrthasevAzrutantathA / sarvANyetAnyatIrthAni yadi bhAvo na nirmalaH" bhAva: sAtvika rAjasatAmasAndhatamamanovRttiH sa ca nirmala: sAttvika ityarthaH / etAni toyeM kRtAnyapi zratIrthAnyatorthakRtAni / yathA " pratigrahAdapAvRttaH santuSTo yena kenacit / # GkAravimuktazca sa torthaphalamazrute // tIrthena pratigTalIyAt puNyeSvAyataneSvapi / nimitteSu ca sarveSu zrapramatto bhavennaraH" // nimitteSu saMkrAntyAdiSu / tathA " khakArye pitRkArye'pi devatAbhyarcane'pi vA / niSphalaM tasya tattIrthaM yAvattaddanama zrute" // zaGkhaH / " torthaM prApyAnuSaGgena srAnaM taudheM smaacrn| nAnajaM phalamApnoti tIrthayAtrA phalaM na tu // tathA " yasya pAdau ca hastau ca manazcaiva susaMyatam / vidyA tapazca kaurttizca sa taurtha - phalamazrute // nRNAM pApakRtAM tIrthe bhavet pApasya saMkSayaH / yathoktaphaladaM taurthaM bhavecchuddhAtmanAM nRNAm // hastasaMyamo'tra ninditapratigrahAdinivRttiH / pAdasaMyamastu zragamyadezAdigamananivRttiH / manaHsaMyamaH kAmakrodhAdinivRttiH / vidyA tattattIrthaphalabodhakasacchAstravedAdyadhigamarUpA / tapaH zramiprAdinivRttiH / kaurttirdharmArthatIrthagamane dhArmikatvAdinA pra For Private And Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 482 prAyazcittatatvam / sihiH| phalaM samyagiti shessH| etaca hastasaMyamanAdi. tIrthayAtrAeM mahAbhArate tiirthyaatraamupkrmyaabhidhaanaat| tIrthabAnAdi krkaaic| zaGkhana yAtrAprakaraNamantareNaiva sa tIrthaphalamate iti saamaanyaabhidhaanaat| iti kalpataruH / pata. eva paitthaunsiH| Sor3azAMzaM sa labhate yaH parArthena gcchti| paI tIrthaphalaM tasya yaH prasaGgena gacchati // parArthena vetanAdinA prasaGgena uddezyAntaraprasaGgena / ____ tathA prativati katyA tIrthavAriNi mabjayet / manayettu yamuhinya paTabhAgaM labheta saH // pratikatiH pratinidhiH / patra darbhavaTaH / shaantidiipikaayaam| "saptabhinaMvabhirvApi sAIhitaya vessttitm| praNavena ca mantreNa hijaH kuyAt kuzahijam" // navabhirityatra paJcabhiriti karmopadezinyAM pAThaH / rakhAkare tu grahapariziSTam / "jahuMkezo bhaveda bramA lamba. kezastu viSTaraH / dakSiNAvarsako brahmA vAmAvartastu viSTaraH" / kesho'dhaayH| tamanane mantraH / "kuzo'si kuzapo'si brahmaNA nirmita: puraa| tvayi nAte sa ca nAto yathArtha granthibandhanam" // svaande| "mApayet sigdhamitrAdauna jAtIstauthai nrottmH| anyathApaharanyete balAttIrthabhavaM phalam // vissnnuH| "svayamuhizya karttavyaM svArtha tIrtha narottamaiH / prakatRRNAM harantyete tIrthaM pUrvaJca yat zatam // narottamaiH svayaM svArthamAtmIyArthamuddizya tIrtha kartavyam / ete prAtmIyAH madanapArijAte maarknnddeypuraannm| "mAtaraM pitaraM jAyAM mAtaraM suhadaM gurum| yamuddizya nimajeta aSTabhAgaM labheta saH" / prvisNhitaayaampytt| nimajjeta khayamiti :zeSaH / mdhypuraanne| "aizvaryalAbhamAhAtmAhacchada yAnena yo naraH / niphala tasya tattIrtha tasmAda yAnaM vivarjayet // gaGgAvAkyA. For Private And Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 486 balyAm / "saMvatsaraM himAsonaM punastIrthaM vrajedyadi / muNDana copavAsaJca tato yatnena kArayet" // etena dazamamAsAbhyantare punargamane muNDanopavAsau na kAyyAviti sUcitam evaM tIrtha prAptinimittakazrAhamapi / zrAkAGgAyAstolyAt / taduktaM bhaTTapAdaiH / " kAkebhyorakSatAmantramiti vAlopadezataH / upaghAtapradhAnatvAt kiM khAdibhyo na racyate" // / / skAnde / "muNDanaJcopavAsaJca sarvatIrtheSvayaM vidhiH / varja - yitvA gayAM gaGgAM vizAlAM virajAM tathA" // yattu " gaGgAyAM bhAskarakSetre mAtApitrormRte gurau / prAdhAne somapAne ca vapanaM saptasu smRtam" // iti smRtisamuccayalikhitavacanaM bhAskarakSetra' prayAmaH / tatra pUrvavacanaM sAmAnyato gaGgAyAM niSedhakaM paravacanantu prayAgAvacchinnragaGgAyAM vidhAyakamiti na virodhaH / saptamatvantu gaGgAtva bhAskarakSetratvabhedAt / atra sarvatau purANabhAratAdiprasidda dezavizeSataurthaparaM ziSTaparigrahAt prayAge'karaNe doSo'pi / tathA ca " gaGgAyAM bhAskaracetre muNDanaM yo na kArayet / sa koTikulasaMyukta prAkalpa raurave vaset" // atra gaGgAprayAgayovaiziSTya sphuTam / prayAge svauNAmapri muNDanaM na tu vacyamANavacanAbhyAM kezAnAM hAGgulacchedamAtram / "kezamUlAnyupAzritya sarvapApAni dehinAm / tiSThanti tIrthanAnena tasmAttAnyatra vApayet" // iti vacanAt / atra kArayet vApayet iti zravaNAt vapanaM kArayiSye iti prayogaH / muNDane phalamapi tathA ca prayAgamadhikRtya " kezAnAM yAvatI saMkhyA dinAnAM jAhnavaujale / tAvaddarSasahasrANi svargaloke mahIyate // yAvantau nakhalomAni vAyunA preritAni vai / patanti jAvatoye narANAM puNyakarmaNAm // tAvaddarSasahasrANi svargaloke mahIyate" // sarvatIrtheSvityatra kamadhArayaH / 42. For Private And Personal Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 428 prAyacittatatvam / na ca prayAmamadhikRtya brjpuraannm| "evaM kuruSva kaunteya sarvataurdhAbhiSepanam / yAvalovakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nakhati / ityatra saptamyanyapadArthabahuvrIhidarzanAttadavApi tatheti baathm| lakSaNAprasaGgAt brahmapurANavacane'nyathAnupapatyA sadhA kalpAta bahuvacanAnupapattezca / na ca grahaM saMmATItivaduhezvagatalena bahutvasaMkhyAyA pavivacitatvamiti vAvaM prmaannaasraapraaptvenaamoheshytvaabhaavaat| kintu pazanA yaje. tetyatra pakhekatvavat bahutvasva vidheyatvamiti gaGgAdivizeSaniSedhAtupapattezca / na cAyaziyA vaimASA pati vadatvantaniSedhArthamiti vAcyam / tatra maujavarabhavatItyupadeze'pi pratinidhinA mASaprApteyukto nissedhH| patra prayAga muNDanaM kuyAdityukte gayAdau prasatyabhAvAt kuto nissedhH| sarvatIrthapadastha tIrthamAnaparatve gayAdau prasatyA niSedhaH sUpapayaH / sAmAnyazAstraprApturapajIvitvAt paryudAsa eva tsvm| na "gaGgAyAM bhAskarakSetre pitroca maraNaM vinaa| vRthA chinatti ya: kezastimAhubrahmaghAtakam" iti kAlikApurANavAkyAdanyata niSedha iti vAyaM pUrvoktA tismuccyvcnenaasyoplkssnntvaat| viSNunApi "prayAge tIrthayAtrAyAM piTamA. viyogtH| kacAnAM vapanaM kuryAt vRthA na vikaco bhaveta ityatra tIrthayAtrAyAmityadhikamuktam / tata: prayAge'vazyamuNDanamanyatIrtheSu gayAgaGgAvizAlAvirajetareSu muNDane upavAsavat phalAdhikyam / kuurmpuraanne| "gaGgAyAM jAnatI mRtvA muktimAnoti mAnavaH / ajJAnAt brahmalokaJca yAti nAstyatra maMzayaH // tathA gaGgAyAJca jale mokSo vArANasyAM jale sthle| antarIkSe ca gaGgAyAM gaGgAsAgarasaGgame // cakArAt sthale'pi / smatiH / "zuklapakSe divA bhUmau gnggaayaamuttraaynne| For Private And Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittasattvam / 485 dhandhA dehaM vimuJcanti hRdayaskhe janArdane" // paagneye| "po dake tu jAvyAM mriyate'nazanena yH| sa yAti na punarjanma brahmasAyujyameti ca / podakaM crnnaabaabhipryntm| skaande| "gaGgAyAM tyajataH prANAn kathayAmi vraanne| karNe tat paramaM brahma dadAmi mAmakaM padam // prAguktakUrmapurANavacanAt gaGgAbanAnena muktiH tadanAne brhmlokgmnm| iti brahmANDe / "mAnantu bhaktyA gAyAM kartukAmasya gcchtH| pade pade'zvamedhasya phalaM makha jAyate // brhmaannddaamneyyoH| "dRSTA tu parate pApaM spRSTA tu vidivaM nyet| prasaGgenApi yA gA mocadA tvavamAhitA / anekajasambhUtaM pApaM puMsAM praNazyati / khAnamAveNa gaGgAyAM sadyaH syAt punnybhaajnm|| panyakhAnakRtaM pApaM gaGgAtore vinazyati / gaGgAtore kRtaM pApaM gaGgAnAnAt vinazyati" // brahmapurANa / "SaSThayAdau kRSNapakSe tu bhUmau savihitA bhvet| yAvat puskhamamAvAsyAM dinAni daza nityazaH" / gaGgeti zeSaH / tenAvAdhikaM phalamityarthaH / bhavithe / "hAdazyAM zravaNarve tu praSTamyAM pussthyogtH| pArdAyAca caturdazyAM gaGgAmAnaM sudurlabham // tathA "kaSNASTamyAM sahasrantu zataM sthAt srvprvm| amAvAsyAM zataguNaM sahasrantu dinakSaye // zataguNaM pavatvana pUrvamuktaM shtshtgunnmyutmityrthH| panyathA parvatvena sataguNaprApte pramAvAsyAmiti vaiyayaM syAt / tathA "saMvakaraphalaM tasya navamyAM kArtike tthaa| manvAdau ca yugAdau ca mAsavayaphalaM labhet // nairantaryeNa gaGgAyAM mAsaM yaH sAti maanvH| sa zakralokeSu ciraMsthitvA kAlaM sagovaH // tato brahmapura tiSThet kalpakoTizatAyutam // tathA "ghaNmAsa khAti gAyAM nairantaryeNa yo nrH| sarvapApavinirmunna: samasvakulasaMyutaH // samastabhogasaMyuko viSNuloke mahIyate / For Private And Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 486 prAyazcittatattvam / parAIdvitayaM yAvat nAtra kAryayA vicAraNA // SaNmAsamekantva 1 paraM sakkadevottarAyaNe / etadeva bhavet puNyaM viSuve ca tathaiva ca" // brahmAkhe / saMkrAntiSu vyatIpAte grahaNe candrasUryayoH / puSye snAtvA tu gaGgAyAM kulakoTauH samuddharet" // vyataupAtamAha vRhanmanuH / " zravaNAvidhaniSThArdrA nAgadaivatamastake | yAmAravigareNa vyatIpAtaH sa ucyate // nAgadaivatamazleSA | mastakaM mRgaziraH / gaGgAmRtagranye bhavi SyapurANam / " caturdazyAM yadA yogo vyatIpAtena cArdayA / tadA puNyatamaH kAlo devAnAmapi durlabhaH // tadA yaH nAti gaGgAyAM bhaktyA tatphalamApnuyAt / yatra yatra vipakSo hi gaGgA maraNajantu saH // vyataupAtena candramA iti gaGgAvAkyAvalyutapATho'nanvitatvAddeyaH / tathA " grAmano janmanakSatre jAhnavI gAGgate dine / naraH khAtvA tu naGgAyAM kulakoToH smuddhret|| nakSatradvaidhe mArkaNDeyapurANam / "tatratatramahorAtraM yasminrastaM gato raviH / yasminnudeti savitA tanakSatra dinaM smRtam" // pUrvAmupavAsana kabhaktaSu / "tatraivopavasedRte yanizaucAdadho bhavet / upavAse vaTTataM syAttaddhi naktakabhaktayoH " // iti skandapurANAt / " upoSitavyaM nacatraM yenAstaM yAti bhAskaraH / yatra vA yujyate rAma nizothe zazinA saha" // iti viSNudharmottarAJca / yasminnudetauti tu parizeSAt khAnAdAviti / gaGgAmarthyAvataraNamAha shraaditypuraannm| "vaizAkhe zuklapakSe tu tRtIyAyAM janArdanaH / yavAnutpAdayAmAsa yugacArabdhavAn kRtam // brahmalokAt tripathagAM pRthivyAmavatArayat / tasyAM kAryyo yavairhomo yavairviSNuM samarcayet // yavAn dadyAt dvijAtibhyaH prayata: prAzayeda yavAn / pUjayecchaGkaraM gaGgAM kailAzaca himAlayam // bhagorathaJca nRpatiM sAgarANAM sukhAvaham" a For Private And Personal Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / 487 sAgarANAM sagaravaMzabhavAnAM "nAnaM dAnaM tapaH bAI japahomAdika yt| ajhyA kriyate tatra tadAnanyAya kalpAte" // braajhe| "vaizAkhe zazAsaptamyAM jAhnavI bahunA puraa| krodhAt pautA punasyatA kaparandhAt sudAruNAt // tAM yatra pUjayet devI gaGgAM gaganamekhalAm" / zaGkhaH / "vaizAkhe zuklapakSe tu batIyAyAM tathaiva ca / gaGgAtoye naraH sAtvA mucyate sarvakiviSaiH // nandAnAnaphalamAi bhvissye| "saptajanmasu yadbhutaM patitAvaca taiH sh| saMsargadha ktaH paJca pAtakAni mahAnti c|| tathAnirvacanIyAni pApAni aaytaamiyuH| rajakhalAyAH spRSTAvabhojanenApi ydbhvet|| satatAsatyabhASaNa varNasya haraNena c| maNecApi ca ranasya sAmAnyasakalasya ca // vastunavApi haraNaibaMdhaiH sakhyudijAtayaH / mitrahiMsA viprahiMsA mAhiMsAdibhiva yat // janitAni mahAntIha rauravAdauni yAni c| sevamavarataM viprAstAr3anaca nivArayet // yamasya kirANAM vai pApamAjanma tat tm| bAlyayauvanavAIkyadazA pApacayo bhavet // brahmapure vasedRSTvA iMsaca paramantataH / dhenanAM kapilAnAca nakSaM dattvA dijanmane // caturvedAdhItakAya yat phalaM labhate nrH| zrImavArAyaNasye vasate dakSiNe bhuje // martyaloke tato janma tato guNAzrayo bhvet| bhuGkte sarvasukha bhogaM yazayAnoti maanvH| nandAnAnena gaGgAyAM nAva kAryA vicAraNA" // prathAna pryogH| tsdotyaadi| saptajanmAvacchinapatitAbabhakSaNapatitasaMsargakatapApapaJcamahApAtakAnirvacanIyapApakSayarajakhalA-spRSTAvabhojanasatatAsatyabhASaNasvarNamapirabApaharaNasAmAnyasakalavastvapaharaNasakhivadhamitrahiMsA viprahiMsA mAhiMsAdinanitamahArauravAyanavaratayamakiGkaratAr3a. For Private And Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 488 prAyazcittatattvam / nanivAraNAjanmabAlyayauvanavAI kyadazA pApakSayabrahmalokAdhi. karaNakaparamahaMsadarzanapUrvakavAsAdhautacaturvedabrAhmaNasampadAnakakapilAdhenulakSadAnajanyaphalazrImannArAyaNadakSiNabhujavAsatadutaramatyalokoyajanmaguNAzrayatvasarvasukhabhogayaza:-prAptikAmo gaGgAyAM nandAyAM snAnamahaM krissye| gaGgAyAM rajo yoga pratiprasavamAha chandogapariziSTam / "yavyayaM zrAvaNAdisarvA nadyo rjkhlaaH| tAsu snAnaM na kurvIta varjayitvA samudragA:' / yatta "Adau karkaTake devau vAhaM yaavdrjkhlaa| caturthe'hani saMprApte zuddhA bhavati jaagvo"|| iti tadrajo yogamAtra . bodhayati na tu snaanaadinissedhkm| ataeva nigamaH / "gaGgA dharmAdrabau puNyA yamunA ca srsvtii| antargatarajo yoge sarvAhaH kheva nimmalA:" // vAhikarajo yogastu nIrAjanAdyartha iti zaGkhadhara iti katyatattvArNavaH / naardauye| "kimaSTAGgena yogena kiM tapobhiH kimdhvraiH| vAsa eva hi gaGgAyAM brahmajJAnasya kAraNam // yajJeyamaizca niyamairdamaiH sanyA. sato'pi vaa| na tat phalamavApnoti gaGgAM prApya sarirAm // gaGgAmevAparasyeha divasAna yat phalam / na tat phalaM samartho na prAptuM kratuzatairapi // dAnadharmabrahmANDAgneyeSu / "jAhnavItIrasambhUtAM mRdaM mUr3A vibhattiM yH| vibharti rUpaM so'kasya tamo. nAzAya kevalam" // gaGgAmadhikRtya vaaghe| "brahmahA guruhA gonnaH spRSTo vA srvpaatkaiH| tasyAstoyairnaraH spRSTaH sarvapApaiH prmucte"| brhmpuraanne| pravAhamavadhiM kRtvA yAbadastacatu. ttym| atra nArAyaNaH svAmI nAnyaH svAmI kadAcana / atra na pratirauyAt prANaiH kaNThagatairapi" // ana sAdhAraNatvena sAradAtiloktahasto grAhyaH tathA ca "caturviMzatyagulAbya istaM tantravido viduH / yavAnAmaSTabhiH lataM mAnAGgulamudIritam // For Private And Personal Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 44 pramANaca pAIna / "Sar3ayavAH pArzvasammitAH" iti kAtyAyanadarzanAt / anayorvyavasthAmAha kapilapaJcarAtram / "aSTabhistairbhave jyeSThaM madhyama sptbhiyNvaiH| kanyasaM SaDU bhiruddiSTamagula munisattama" // kanyasaM knisstthm| yavAnAM taNDulAnAha kaalikaapuraannm| "yavAnAM tnnddulairekmngglnycaassttbhimvet| pradIrghayojitaihastazcaturviMzatibhiraGgalaiH" / daandhrm| "bhAdrakRSNacaturdazyAM yAvadA kramate jalam / tAragarbha vijAnIyAt tadUca tauramucyate" // brhmpuraanne| sAIhastazataM yAvat garbhatastauramucyate // gaGgAvAkyAvalyAm / "gaGgAtaura kRtaM yatnAt koTikoTiguNaM bhavet // skaande| "yajJo dAna tapo jApya zrAddhaJca surpuujnm| gaGgAyAntu kRta sarve koTikoTiguNaM bhavet // gaGgAyAmiti tauraparamiti gnggaabaakyaavlo| pAjhe "taure pratigrahastyajyastyAjyo dharmasya vikrayaH" // skAnde "torAhavyatimAvantu paritaH kSetramucyate / atra dAna tapo homo gaGgAyA nAtra sNshyH| atrasthAstridivaM yAnti ye mRtAste punarbhavAH" // gatyatiH kroshyugm| na zmazAna na cAdezI gaGgAyAM parikIca te // tIrthacintA. maNo brhmpuraannm| "atra dUre samIpe vA sadRzaM yojanadayam / gaGgAyAM maraNeneha nAtra kAryA vicAraNA" // bhvissthe| "sulabha sakala puNya yannadAnAdija phlm| gaGgAtoyaitha satilaidalabha piTatarpaNam" // atra niSiddhe'pi dine tiltrpnnm| yathA smRtiH| "tIrthe tithivizeSe tu gaGgAyAM pretpksske| niSiddhe'pi dine kuryAt tarpaNaM tilamizritam" / niSiddhadinamAha tatraiva / "ravizukradine caiva hAdazyAM shraaivaasre| saptamyAM janmadivase na kuyAttilatarpaNam" // matyapurANaJca "saMkrAntyAM nidhi saptamyAM ravizakadine tthaa| zrAddha For Private And Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 500 prAyazcittatattvam / janmadine caiva na kuyyAttilatarpaNam / zrApadam zramAvAkhA zrAddhetaraparam | "naulaSaNDa vimokSeNa zramAvAsyAM tilodakaiH / varSAsu daupadAnena pitRNAmanRNo bhavet // iti vacanAt tauthetarapratiprasavamAha smRti: "ayane viSuve caiva saMkrAntyAM grahaNeSu ca / upAkarmANi cotsarge yugAdau mRtavAsare / sUryyazukrAdivAre'pi na doSastilatarpaNe" iti / evaJca bhaviSye / satilagaGgAtoyasya durlabhatvAbhidhAnena taurthe tilAbhAve'pi pratinidhinA tarpaNaM sUcitam / "tilAnAmapyabhAve tu suvrnnrjtaanvitm| tadabhAve prasiJcettu darbhermantreNa cApyatha" iti yogiyAjJavalkyenAbhidhAnAt / suvarNarajatAnvitaM suvarNarajataspRSTajalam ataeva mahAbhArate / "triSu lokeSu ye kecit prANinaH sarva eva te / tarpyamANAH parAM tRpti yAnti gaGgAjalaiH zubhaiH " // bhaviSye / "ye narA duHkhitAH samyak sarve te sakuzaistilaiH / tarpitA AivotoyairnareNa vidhinA sakRt / prayAnti svargalokantu nAva kAya vicAraNA " // zrAbhyAM vacanAbhyAM taurthacintAmaNau kevala gaGgAjalena satilajalena ca vAkyabhedo likhitaH / yattu " taurthamAtre tu karttavyaM satilenaiva tarpaNam / yo'nyathA tarpayenmar3ha: sa viSThAyAM kamirbhavet" // iti skandapurANauyatIrthe tilarahitatarpaNanindA sA'pi saptamyAdiniSiddhatilatarpaNasya taurthe tithivizeSe cetyAdinA prAptapratiprasavaparA | suvarNAdipratinidhirahitaparA vA anyathA tilAbhAve'pi pradhAnasya bAdhaH / vacanaprAptapratinidhervAdhava tauthe syAt tatazca vacanAntaraprAptapratiprasavenaiva upapattau bAdhakalpanAyA anyAyyatvAt / "nityaM naimittikaM kAmyaM trividhaM snAnamiSyate / tarpaNantu bhavettasya aGgatvena vyavasthitam" // iti jAvAlokta khAnAGgatarpaNAt / yathA " tarpayantu 1 For Private And Personal Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / adhiH kuryAt pratyahaM snAtako hijaH" iti yogiyAjJavalkayo. tasya piyavastu tarpaNamiti chandogapariziSToktasya ca pradhAnatarpaNasya sidista thA gaGgAdi kAmyatapaNaM siyati kAmanAvata: pradhAnanirvAhasya vishessaat| etena gaGgAvAkyAvalyokta pRthak tarpaNaM nissiddhm| bhaavssye| "gayAbAI kRta tena utsRSTazca vRssstthaa| yena tahaucisaMsita tore zrAimakAri c| gaGgAyAca gayAyAJca piNDadAna samaM smRtam / vizeSataH kaliyuge gaGgApiNDa: prazasyate" // braahm| "sarvANi yeSAM gAGgeyaistoyaiH satyAni dehinaam| deha tyatkA narA: zaive pade tiSThanti sarvadA // tathA bhaktyA tajjalapakvAzau tannalaM sevate tu yaH / anAyAsena hi naro mokSopAya sa vindati" / skAnde "gaGgAtaura parityajya ye'nytaurthaabhilaassinnH| brahmahatyAphalaM teSAM satata saMzayAtmanAm" // smRti: "STivighnasahasrANi gaGgA rakSanti srvdaa| nivArayantyabhaktAMzca pApa karmaratAMstathA // mhaabhaarte| "pradyumnanagarAda yAmye srsvtyaastthottre| tahakSiNaprayAgastu gaGgAto yamunA gtaa| sAtvA tavAkSayaM puNya prayAga iva lakSyate" // dakSiNaprayAga unmataveNI sptgraamaakhydkssinndeshe| tathA "gaGgAdvAre prayAge ca gnggaasaagrsnggme| sAtvaiva brahmaNo viSNoH zivasya ca puraM vrajet" / bhaviSye / "yat puNya jAyate puMsAM darzane paramAtmanaH / tadbhave. deva gaGgAyA darzanaM bhktibhaavtH"| skaande| "gaNDapamAtrapAnena azvamedhaphala lbhet| svacchandazca pibeTApa: tasya muktiH kara sthitaa| vibhiH sArasvata toya saptabhistvatha yAmunam / nArmadaM dabhirmAsairgAGgaM varSeNa jauyti| vahAdazabhiryAti shaalgraamshilaajlm| nAbhyantargataloyAnAM mRtAnAM kvApi dehinaam| tattattIrthaphalAvAptiAtra kAryA vicaarnnaa| For Private And Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUr prAyazcittatattvam / kSetrasyamanRtaM vApi zItamuSNamathApi vA / gAGgeyaM harate pApamAjanmamaraNAntikam" // bhaviSye / "apsu nArAyaNaM deva khAnakAle smaret sadA / sAkSAt brahmasvarUpiNyAM gaGgAyAca vizeSataH / gaGgAyAM mauSala khAnaM mahApAtakanAzanam " // tasyAM khAne mantrau vidyAkara likhitau / "viSNupAdAya sandhate gaGge vipathagAmini / dharmadravoti vikhyAte pApa me hara jAhnavi / zradhyA bhaktisampatre zrImAtardevi jaaddvi| amRtenAmbanA devi bhAgaurathi punIhi mAM // patra " brahmacatravidyAmeva mantravat snAnamiSyate / tUSNomeva hi zUdrasya sanamaskA rakaM matam // iti yogiyAjJavalkyoktasyApyavAdhaH / gaGgAsAgarasaGgame mantraH / " tvaM deva saritAM nAtha tva' devi saritAM 1 vare / ubhayoH saGgame snAtvA muccAmi duritAni vai // gAGgeye / " pUjitAyAntu gaGgAyAM pUjitAH sarvadevatAH / tasmAt sarvaprayatnena pUjayedamarApagAm" // pUjAjapamantrAH bhaviSye / " gAM gaGgAyai vizvamukhyai zivAmRtAyai zAntipradAyinye nArAyaNyai namo namaH" // iti tathA "gaGgAyai nArAyaNyai zivAyai ca namo namaH / iti mantreNa satataM zatamaSTottaraM japet" // tathA / " vAso hiraNyaratnAni patrapuSpaphalAni ca / patrapAnAdikacApi yasya yadbhavati priyam // tattatyaiva gaGgAyai yaH prayacchati mAnavaH / tattatsukhamanantaM hi saMprApyeha ca janmani // pratyamApnoti nirvANaM paramaM yaviraJjanam // devasampradAnakadAne'pi brAhmaNAya dakSiNA deyA / "tasmAt sarvAtmanA pAve dadyAt kanakadakSiNAm" iti nandipurANAditi gaGgAvAkyAvalau | vastutastu devasyApi pAtratvAt tasyaiva dakSiNA deyA / tathA ca bhaviSya | "sarveSAmeva pAtrANAM paraM pAtra' mahezvaraH / patantaM trAyate yasmAdatauva narakArNavAt // mahezvara iti For Private And Personal Use Only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / pradakaratoravizeSAt / tathA ca nndipuraannm| "pAtrA. vAdhAmikA mukhyA vishaakhaagniovinnH| devatAya tathA mukhyA godAnaM ghetaduttamam // sAntAnikAdautyupakramya / "etebhyo'pi dijAtibhyo deyamavaM sadakSiNam // iti manuvacane yA dAnaM tama dakSiNA deyA dakSiNeti drshnaac| vyaktaM mtsysuukto| "deve dattvA tu dAnAni deve davAva dkssinnaam| tat sarva brAhmaNe dadyAdanyathA niSphalaM bhavet // datvAviyata deyAnauti vArAhautan pAThaH / bhvissthe| "sarva. nakhamayoM gaGgAM prmaamkhruupinniim| lokApAvanArthAya gAGgatAM praNameva sdaa|| yathA gaurI tathA gaGgA tasmAhauyAntu pUjane / vidhiryo'bhimataH samyaka so'pi gaGgAprapUjane / ataeva chaagghaatsmaacaarH| gaGgAyAM passiprakSepaH / praadipuraanne| "bhAgaurayo yatna yavAti tIrthe kuladaye cApi yadA viptrH| tadA tadA tatra tasyAtha bhatyA bhAvena cAsthauni vinikSipaJca / vAtvA tataH paJcagavyena sikkA hiramadhvAjyatilaizca yojy| tatazca mRtpiNDapuTe nidhAya pazyan dizaM pretagaNopagUDhAm / namo'stu dharmAya vadan pravizya jalaM sa me prauta iti kssipec| utthAya bhAkhasamavecya sUrya sadakSiNAM vipramukhAya dadyAt // etadaI tIrthacintAmaNo anyathA ptthitm| tdythaa| mAlA tatho. taurya ca bhAskaraca dRSTvA pradadyAdatha dakSiNAntu" iti| "evaM kRte pretapurasthitasya kharge sthiti: syAca mhendrtulyaa"| pretagaNopagRDhAM dakSiNAM dirza namo'stu dharmAyeti gnggaajlprveshmntrH| sa me prIto bhavatviti prasthinikSepamantraH / itynikaabhttttaaH| atra vissnnupuraannoye| gataprANAbhidhAnAt mRta. hauvAsthigaGgAsambandhe puNyajanakamiti tena jIvato dantAdi For Private And Personal Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatakham / sthApyate pazcAttatsambandhAya ityaacaarH| tatra krmH| nAtyAcamyApasavyaM kRtvA'sthauni paJcagavyena sikkA hiraNyamadhvAjyatilaizca saMyojya mRttikApuTe sthApayitvA dakSiNaistena tatpuTakamAdAya dakSiNAM dizaM pazyan namo'stu dharmAyeti vadan jalaM pravizya sa me prauto bhavaviti ukkA prakSipet / tato mannanaM kRtvA utthAya sUryaM dRSTvA dkssinnaamutsjet| pAdi. purANam / "mAtuHkulaM piTakulaM varjayitvA narAdhamaH / asthI. nyanyakulotthasya nauvA cAndrAyaNaJcaret // etattu dhngrhnnaadinaa| "asthauni mAtApiTapUrvajAnAM nayanti gaGgAmapi ye kdaacit| sadbhAvakasyApi dayAbhibhUtAsteSAntu tIrthAni phalapradAni" ityAdipurANe sadbhAvakasya bhAvazuddhasyAnyakulajasthApi kapAtizayAt dharmAbuDyAsthiprakSepe phalAbhidhAnAt / koya / "yAvatyasthauni gaGgAyAM tiSThanti puruSasya ca / tAvavarSasahasrANi khargaloke mhiiyte| yAvadasthi manuSyasya gaGgAtoyeSu gacchati" // iti dAnadharma pUrvAna pAThAt kAlasyApi tAvattva pratIyate ymH| "dazAhAbhyantare yasya gaGgAtoye'sthi mjjti| gaGgAyAM maraNe yAdRk tAdRk phalamavApnuyAt // mitAkSarAyAM smRtiH| "AtmanastyAginAM nAsti patitAnAM tathA kriyaa| teSAmapi tathA gaGgAtoye saMsthApamaM hitam // bhvithe| "sarvatIrthamayoM gaGgAM sarvadevamayoM praam"| tathA "sarvAnandapradAyinyAM gaGgAyAJca narottamaH / aSTAkSaraM japebityaM muktistasya kare sthitaa| namo nArAyaNAyeti praNavAdyaSTavarNakaH" // skAndamAtsyayoH / "krodhalobhakamRttInAM vipa. rautakriyAvatAm / kAminAJca tathAnyatra jpyjnyaadinissphlm|| gaGgAyAM yat kRtaM sarvaM saphalaM nAtra sNshyH| paraM brahmasvarUpiNyAM gaGgAyAJca khabhAvataH // brhmaanndde| "sarvabhAvA vizado hi For Private And Personal Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 505 gaGgAyAM kurute tu yaH / sampUrNaphalamApnoti helayA tasya karmaNaH // pApAnAM pApaintro tvaM svargamIcAptihetutA / svabhAva eva maGgAyAH zaityaM himavato yathA" || bhanvava zaGkhaH / "patrahadhAnaH pApAlA nAstiko chivasaMzayaH / hetuniSThava pacaite na saurthaphalabhAginaH " // avisaMzayaH phalopAyetikarttavyatAsu nizcayazUnyaH / pulastyaH / " kapaTenApi gaGgAyAM snAnadAnAdi kI yat / yo lAbhakhyAtipUjArthaM kuryyAt so'pi divaM vrajet // candrasUryagrahe caiva mRtAnAM piNDakarmaNi / mahAtIrthe tu saMprApte catadoSo na vidyate" // anyatra tu devalaH / " savraNaH sUtako sUyo mattonmattarajakhalAH / mRtabandhubandhukha vanaSTau vakAlataH / ityanena vaccaitAmAha azucitvamadhyAha / " dantalamnamasaMhArthaM lepyaM manyeta dantavat / na tatra bahuzaH kuryyAt yatramuharaNe punaH // bhavedazaucamatyantaM tRNabedhAt vraNe kRte" // ratnAkarAdayo'myevam / brahmANDe / " gaGgAM puNyajalAM prApya caturdaza vivarjayet / zaucamAcamanaM keza nirmAlyaM malagharSaNam // gAvasaMvAhanaM kraur3AM pratigrahamatho ratim / anyatauryaratizcaiva anyatIrthaprasaMzanam // vastratyAga - mAghAtaM santAraca vizeSataH " // zrAcamanaM mukhazodhanAcamanaparam / "gandhAdaucizcipettUSNIM tata zrAcamayet dijAn " / iti kAtyAyanavacane / "bhuktAcAmedyathoktena vidhAnena samAfetaH / zodhayenmukha hastau ca mRdadbhirdharSaNairapi ityAcAramAdhavauyaSTatadevalavacane ca tathA darzanAt / na tu karmAGgAcamanAdiparam / tadabAdhena caritArthatve tacAdhA yogAt vastratyAgamiti jale khAnasATautyAgaparam / skAnde / " nAbhyaGgitatya pravizet gaGgAyAM na malArditaH / na jalpana mRSA vocana vadavAnRtaM vacaH / mRSA vocavitastato vacyamANaH // brAhme / "khAyIta tela t / 4 3 For Private And Personal Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 506 prAyazcittatattvam / vAn viprastaTabhUmimupeyivAn" / taTe gAtraM pracAtya nAyAdityarthaH / yogiyAjJavalkyaH / "agrAhyAstvAgatA AAyo nayA: prathamavegikAH / praco'bhitAstu kenApi yAca tauryAddiniHmRtAH // taurthAdiniHsRtA iti gaGgApravAhAdvicchinnAH / pravAhamadhye vicchede ta bhantaH salila pravAhitvAtra doSaH / anyathA idAnIM gaGgAyAH sAgaragAmitvAnupapatteH / "sravantoSvaniruddhAsu trayovarNA dvijAtayaH / prAtarutthAya karttavyaM devarSipitRtarSaNam // niruvAsu na kurvIranaM zabhAk tatra setukRt / tasmAt parakatAn setUn kUpAMzca parivarjayet / uddhRtya trIn piNDAn vA kuryyAdApatsu no sadA " // iti baudhAyanavacane niruhAyA api sravantItvazruteH sutarAmevAntaH salilavAhitvam / yogiyAca H valkyaH / " tUSNImevAvagAheta yadA svAdazacirnaraH / Acamya prayataH pazcAt snAnaM vidhivadAcaret // zucirapi kriyAnAne nAto'dhikAro bhavati deve paitreya ca karmaNotyupapattaye prAnimajjati kriyAGgasnAnasya majjanarUpatvAt tIrthA: vAhanAdyapakramya vaziSThaH / "yo'nena vidhinA snAti yatra tatrAnbhasi dvijaH / sa tIrthaphalamApnoti tIrtheSu dviguNaM smRtam " byAsaH / "nAbherUDa haredAyuradhonAbhestapaH cayaH / nAbheH samajalaM kRtvA snAnaM tarpaNamAcaret" // nAbhimAtra jale sthitvA ityAdyupakramya tatastrirApnutyetyatra / yadyapi nAbhimAtra jale sthita eva karma karttuM zaknoti nopaviSTastathApi / sthitvetyupAdAnAddahadaka eva niyamaH / svalpodake tUpaviSTo'pi evamaGgAnAM bAdhakaM vinA pradhAnasamadezatvaniyamAt / saGghalpAdi tatraiva / skAnde / "vAruNena samAyuktA madhau kRSNA trayodazau / gaGgAyAM yadi labhyeta sUryagrahazataiH samA" vAruNaM zatabhiSA / " granivArasamAyuktA sA mahAvAruNa For Private And Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / smRtaa| gaGgAyAM yadi labhyeta koTisUryagrahai: smaa| zubhayogasamAyuktA panau zatabhiSA ydi| mahAmaheti vikhyAtA cikoTikulamuddharet" / brahmapurANam / "mahAjyaiSThayAntu yaH pazyet puruSaH puruSottamam / viSNulokamavApnoti mokSaM gaGgAmbumajjanAt / aindra guruH zazI caiva prAjApatye ravistathA / pUrNimA guruvAreNa mahAjyaiSThI prakIrtitA" / aindre jyesstthaayaam| prajApatye rohiNyAm / vinA guruvaarnnaapi| "aindre guruH zazau caiva prAjApatye rvistthaa| pUrNimA jyeSThamAsasya mahAjyeSThau prakIrtitA" // anurAdhAstha gurAvapi / "aindra maine yadA auvastatpaJcadazake rviH| pUrNimA zakracandreNa mahAjyeSThau prakortitA" // anugadhAstha candre'pi vyaaghrbhuutiH| "aindra vathavA maine gurucandro yadA sthitau| pUrNimA jyeSThamAsasya mahAjyeSThau prakIrtitA // rAjamArtaNDe / "jyaiSThasaMvatsare caiva jyeSThamAsasya puurnnimaa| jyeSThAbhena samAyuktA mahAjya SThI prakIrtitA" // jyeSTha saMvatsaraH "jyeSThAmUloparI jove varSa syAt zakradaivatam / iti viSNudharmottaroto graahyH| na tu saMvatsarAdipaJcakAntargato vrssvishessH| jyeSThaH iti vishessnnvaiyaaptteH| saMvatsare yadi syAditi pAThastu kAlpanikaH / prapaJcastu mlmaastttve'nusndheyH| vAruNyAdiSu pUrNatithI madhyAGgAdisamaye nakSatra sattve paradine pUrvAhnatithinakSatralAbhe'pi pUrvadina eva maanm| SaSTidaNDAtmikAyAzca titheniSkramaNe pre| akammaNyaM tithimalaM vidyAdekAdazI vinA" // iti smRteH / na ca "kammaNo yasya yaH kAlastatkAlavyApino tithiH| tayA karmANi kurvIta hrAsaddhau na kAraNam" // iti vRdayAjJavalkyavacanAt / "maitraM prasAdhanaM sAnaM dntdhaavnmnyjnm| pUrvAhna eva kurvIta devatAnAca For Private And Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 508 praayshcitttttvm| pUjanam // iti mnuvcnaac| pUrvadina eva kamiti vAyam / "divAkarakaraiH pUtaM divAkhAnaM prshsyte| aprazasta nizi mAnaM rAhoranyatra darzanAt // iti parAzaravacane divAmAtrasya nAnAtvAt manuvacane maitrasAhacaryyAt sAnapadaM prAtaHsnAnaparam evameva kulakamAH / maiva puroSotsargaH / mitradevatAk paayusmbndhaat| yattu vRhshissttH| "arug vicArayet khAne madhyAhAt prAgvizeSataH / iti tat pUrvAha vihitatattattipyAdilAme bodhyam patra pagityupAdAnAt caNDAlAdiparivarthe ma rogiNaH maanm| spaSTamAi ravAkare vRhsptiH| "tIrthe vivAhe yAtrAyAM saMgrAma deshvijye| nagaragrAmadAhe ca spRSTAspRSTi na duzcati // pApApa ca kaSTAyAM rugmaye paur3ite tthaa| mAtApitroNuroccaiva nideze vartanAtathA" // spRSTAspRSTi ityavyayaM kriyAvyataura tatheti na TuthatIrthaH / pratyuta gaGgAyAmuktarottarakAlaprAzastyamA bhvissypuraannm| "prAtaHsrAnAzaguNaM tulyaM madhyadinaM tthaa| sAyaM. kAle zataguNamanantaM zivasannidhau" iti| "prAtanizi tathA sandhyA madhyAGgAdiSu saMsmaran / nArAyalamavApnoti sadyaH pApakSayaM naraH" / iti vissnnupuraannoshaavt| "na dezaniyamastatra na kaalniymstthaa| nocchiSTAdau niSedho'sti hare. mini lubdhaka // iti saMvatsarapradIpotavat rAhudarzanavaca rAvAvapi manAyAM pratiprasavamA brhmpuraannm| "divArAtI ca sadhyAyAM gaGgAyASa prsnggtH| snAtvAkhamedhajaM puNya rahe. 'pyuhatya tajjalaiH // rAtricarAdhikAramupakramyAdiparvaNi gA. dhrvvaakynyc| "ato rAtrI prApnavato jalaM brahmavido janAH / gahayanti jalAn sarvAn vanasthApataunapi" // bhanArjunasya prtivcnm| "samudre himavatmAI nadyAmasthAca dubhate / For Private And Personal Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 506 rAvAvapi ca gaGgAyAM kAsya guptaH prigrhH| asaMbAdhA devabhadau khargasaMvAdinI shubhaa| kamicchati tAM roIM naiSa dharmaH sanAtanaH // anirvAyaMmasaMvA tava vAcA kathaM vayam / na pazAmo yathA kAmaM puNya bhAgIrathIjalam" // smRtiH| "na mantro na vidhizcaiva na mRdo na ca gomym| na kAlaniyamastana gaGgAM prApya sariharAma" // bhvith| "sarva eva zubhaH kAla: sarvo devastathA zubhaH / sarvojanastathA pAtra khAnAdau jaahnvaujle"| rahastharatnAkara devlH| "mahAnizA tu sA yA madhdhamaM praharahayam / tasyAM sAnaM na kurvIta kAmyanaimittikAte" // pataeva klptkH| na nataM mAyAditi vaudhAyamavacanaM raagpraaptnaanvissym| anaeva "nadyaH puNyAH sadA sarvA jAgavI ca vizeSataH / iti zaGkhavacanaM tahatamapi saGgacchate / katyatattvArNave'pi skandapurANam / "vizeSatastu jAhavyAM sarvadA tarpayet pitRn| na kAlaniyamastava kriyate sarvakarmasu / evaJca gaGgAmAnasya divArAvi kartavyatvAvizeSAt tattabimittatithivizeSasthApi divaaraavismbndhitvenaavishessH| kAlamAdhavauye'pi vizeSavacanAbhAve sAmAnyasya khaukartavyatvAdityuktaM tacca "kAyo yasya yaH kAlaH' iti praagunnaatvaat| "ahaHsu tithayaH puNyAH kammAnuSThAnato divaa| natAdivatayoge tu rAtriyogo vizivyate" // nAvAlojasya divAvihitakammAnuSThAne ahasu tithayaH puNyAH nanAdivatayoge rAnivihitakarmaNi rAtrisambadhitithayaH puNyA ityuktlaanyc| na ca rAtrau gaGgAyAM tIrthazrAI syAt iti vAcyaM tasya tIrthaprAptimAtranimittakatvAt na tu gaGgAtvena nimittkvmiti| etena vAruNyAdI mahAphalajanakatvAt rAnAvapi gaGgAmAnaM kartavyamiti mahAvyAmoha For Private And Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 510 prAyazcittatatvam / eva tasyA rAhudarzanAdipratiprasUtetarasarvavakamI tvAditi nirstm| sAne'pi muharttanyUnatithinaM prAdhA / yathA skandapurANaM "vratopavAsasnAnAdau ghaTikaikA yadA bhavet / udaye sA tithi dyA viparItA tu paiTake" / padmapurANe / grAhyA ityatra bhadreti pAThaH vissnnudhrmottre| thAhAdAvastagAminauti caturthacaraNe paatthH| ghaTikAva muhartaparA paiTaka itynurodhaat| bhavithe bhojdevkRtm| "caitrakaSNacaturdazyAmaGgArakadinaM bhvet| pizAcatvaM punana syAt gaGgAyAM mAnabhojanAt" // bhvithe| "mAharAmA ye ca mAyAM khanti ca paThanti c| te'pyasaMkhyemahApApacyante nAtra saMzayaH" n: gobadhAdau bAlavAdinA praayshcittbhedH| "kacchrAMstu caturaH karthyAt gobadhe buhipuurvke| pramatyA tu iyaM kuryAt tadaI bAlakRSdhayoH // strIzUdrayorevametaddadhe caiva na saMzayaH" / atra zUdrakartRkabadhe aiishruteH| "gonavavihitaH kalpavAndrAyaNamathApi vaa| abhyAse tu tayorbhUyastataH zahimavApnuyAt // ityanena upapAtakamAtre govdhdhrmaatideshaat| tatra zUdrasyAImanyeSAM varNAnAM smpuurnnmiti| evaJca "zUdrANAJca sadhamANa: sarve'padhvaMsajA: smRtAH // iti manatoH pratilomajAtAnamapyaI yatra ekasyAvyakto latvaM strItvaJca tatra yathA bAlavAdinA bhaI tathA strItvAttadaha pAdamAvamiti yAvat / yathA mitaakssraayaam| "arvAka hAdazavarSIyAdazautelAta meva c| paImeva bhavet puMsAM turauyantA yoSitAm" // na caivaM tasyAH zUdratvAttadaI miti vaacym| anugrahe pAdamAtrAbadhevatatvAt / yathA hArItaH / "yathA vayo yathAkAlaM yathA prANaca brAhmaNe / prAyazcittaM prayoktavyaM brAhmaNaidharmapAThakaiH" // kyo baalyaadi| kAlo griissmaadiH| yathA praasmshtaatvaadi| "tasmAt kacchra. For Private And Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praayshcittttvm| 511 mathApyA pAdaM vApi vidhaantH| jJAtvA balAbalaM kAlaM prAyazcittaM prakalpayet // pAdaM veti paadmevetyrthH| "vA sthAhikalpopamayorevArthe ca smuccye| iti vishvdrshnaat| ataeva "pAdaM vaiti tato nyanaM prAyazcittaM na kalpayet iti prAyazcittavivekaH / zAstrIyaM prAyazcittamudAhRtya pazcAdanugraha: kArya: ityaahaanggiraaH| "katvA pUrvamudAhAraM yathokta dharmavartibhiH / pazcAt kAryAnusAreNa zaktyA kurvantyanugraham // atha praayvittopdeshaadi| ymH| "eko ho vA tyo vApi yada bruuyurdhrmpaatthkaaH| sa dharma iti vijJeyo netareSAM sahasrazaH // avdhaataatpH| "prabuddhA dharmazAstrANi prAyavittaM vadanti ye| prAyazcittau bhavet pUtastatyApaM teSu gcchti"| ataeva yamaH / "vedAH pramANa smRtayaH pramANaM dhamArthasaMyuktavacaH prmaannm| yasya pramANaM na bhavet pramANaM kastasya kuyAhacanaM pramANam" dhrmaarthsNyuktvc:miimaaNsksvibndhvaakym| yasyetyanantarIktaM pramANa evaM yo na manyeta ityarthaH / mnurpi| "pA dharmopadezazca vedshaastraavirodhinaa| yastakeMNAnusandhatte sa dharma veda netaraH" // RSijaSTatvAdA vedaM dharmopadezaM tammalaM smRtyaadikm| yastadaviruchana takaNa maumAMsAdinA anusadhatte vicArayati sa dharma veda jAnAti na tu maumAMsAnabhinnaH / prataeva bhttttpaadairtaam| "dharma pramIyamANe hi vedena krnnaamnaa| iti karttavyatAmAgaM maumAMsA pUrayiSyati // iti maumAMsA vedvicaarH| sA ca karmabrahmamedAt jaiminivAda. rAyaNapraNItA dvividhaa| ataeva vRhsptiH| "kevalaM zAstramAzritya na kartavyo vinirnnyH| yukti hInavicAre tu dharmahAniH prajAyate / vshissttho'pi| "itihAsapurANAbhyAM vedaM smuphhyet| vibhetyalpazrutAddedo mAmayaM prahariSyati / For Private And Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 512 prAyazcittatattvam / zrutamarthAvabodhakavyAkaraNamaumAMsAdizAstrANyaSTAdaza / yathA viSNupurANam / "aGgAni vedAzcatvAro maumAMsAnyAyavistaraH / dharmazAstraM purANaca vidyA hyetAzcaturdazaprAyurvedo dhanurvedo gAndharvazceti te vyH| arthazAstraM caturthaJca vidyA hyaSTAdazaiva tA: // caturdazadharmapramitipradhAnAni catasraH punadRSTapradhAnAH kvacidalaukikamarthapramANayasyo dharmo'pi prmaannm| aGgAni paDityaSTAdazaprAyazcittaM jAnatAmanupadeze doSamAhAGgirAH / "pA mAM mArgamANAnAM prAyazcittAni ye rijaaH| jAnanto na prayacchanti te'pi tahoSamAginaH // prAyazcittopadeze pukhamAi sa eva / "yat puNyamaddhRte vipre triyamANe jalAdiSu / tat puNyaM tArite pApAt prAyazcittaistu mAnave" // pracI vinA na vaktavyam "anarcitairanAhatairaspRSTaizcaiva sNmdi| prAyazcittaM na vaktavyaM jAnadbhirapi jalpate // ityaGgige vcnaat| vyaba. hAracintAmaNau jyotiSa c| "nASTamyAM na caturdazyAM praaycittpriikssnne| na parIkSA vivAhaca zanibhaumadinai tathA" // vissnnuH| "brAhmaNAdaunAmazauce yaH sakkadavamanAti tasya tAvadevAzauca yAvatteSAm / azaucApagame prAyazcittaM kuryaaditi"| azaucApagame prAyazcittavidhAnAdazaucAdabhyantare praayshcittaanaam| "naimittikAni kAmyAni nipatanti yathA ythaa| tathA tathaiva kAryANi na kAlastu vidhIyate" // iti dakSavacanenApi na pratiprasavaH / prAyazcittopadezAya vastrAdinA brAhmaNastoSaNIyaH / yathA mitAkSarAyAM praashrH| "pApa prakhyApayet pApI dhenu dattvA tathA vRSam / etaccopalakSaNam / "prakhyApya pApaM vaktabhyaH kiJcihattvA vrataM caret" iti smRteH / devalavacane toSayitvA hijottmaaniti| atra toyitveti zravaNAt prAnatikaratvena tadgrahaNAna dossH| pApibhyaH For Private And Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam | pratigraha eva doSazruteH / pratigrahastvadRSTArtha tyaktadravyakhokAra iti prAyavittavivekaH / ataeva prAyavittadravyagrahaNe doSaM vadanti | kSatriyAdibhyaH prAyavittopadezI brAhmaNamantardhAya kara yaH / yathAhAGgirAH "nyAyato mArgamANasya catriyAdeH praNAminaH / antarA brAhmaNaM kRtvA vratametat samAdizet // gobadhe tu svAmine gomUlyaM dattvA vrataM karaNIyam / "trAdau gopataye dattvA gomUlyaM sAdhukalpitam // iti brahmapurANAt / na caitadugrahaNe doSaH / " gavAM vikrayakArI ca gavilomAni yAni ca / tAvaddaSasahasrANi gavAM goSThe kamirbhavet" iti yamavacanAditi vAcyam / tadugrahaNasya vikrayatvena vyavahArAbhAvAt / avasthitasya gavAdermUlyagrahaNa evaM vyavakriyate pratirUpakA sthAnIyatvAcca na hi pratirUpakagrahaNa vikrayaH / tathA ca parAzaraH / " pramApaNe prANabhRtAM pradadyAt pratirUpakam / tasyAnurUpa mUlyaM vA dadyAditya vravInmanuH" // pratirUpakaM tattulyaprANyantaram / evaM caurAt svAmino vA krautagavAdikaM gokhAmine dattvA tanmayaM gTahRto na vikrayaH kintu upAdhi vinA yatra svecchayA lAbhAya vA vikrINIte tatra tatheti / A 513 For Private And Personal Use Only * atha caurAllAbhavinirNayaH / yAjJavalkyaH / "vikreturdarzamAcchuddi: svAmI dravyaM nRpodmm| kretA mUlyamavApnoti tasmAda yastasya vikrayo" // kretuthoratvenAbhizastatve sati vikreturdarzanAcchuddhiH / etadaprakAzakraye / yathA bRhaspatiH " prakAza vA krayaM kuyyAt mUla N vApi samarpayet" // mUla vikretAram / yastasyApahRtadravyasya vikrayau caurastasmAt khAmau naSTadhanaH san "nASTikazcaiva kurute taddana jJAtRbhiH svakam / zradattatyaktavikrIta N kRtvA svaM labhate dhanau" // ityukta rautyA khaM dravyaM nRpacAparAdhAnurUpa daNDaM " dhAnya' dazebhyaH
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 514 praayshcitttttvm| kumbhebhyo harato'pyadhika badhaH // iti manatAdidaNDa kretA ca muulymvaapnoti| kumbhaparimANamAha kAtyAyanaH / "daza droNA bhavet khArau kumbho'pi dronnviNshtiH"| droNa ukto mitAkSarAyAm / "aSTamuSTirbhavet kuJciH kaJcayo'STau tu puSkalam puSkalAni ca catvAri pAr3hakaH prikiirtitH| caturADhako bhavet droNa ityetanmAnalakSaNam" kalpatarau hAdazaprasUtibhiH kuDavastaJcaturgaNottara prasthAr3ha kadroNA ityuktaM kur3avacaturguNAdaTacatvAriMzat pramRtibhiH prasthastacatuguNA hinavatyadhikazatena prsuutibhiraaddh'kH| taccaturguNAdaSTaSadhyadhikasaptazatapramRtibhidroNaH / taddayaguNAdazautyadhikaSaTzatyadhikasaptasahasraprasUtibhiH khAro droNaviMzatiguNAt SadhyadhikatrizatAdhika paJcadazasahasrapramRtibhi: kumbhH| tena SaTprasUtibhiH kunyciH| prasthapuSkalayoH pAyatA iti kuJcitaNDu lAzca puruSAhArayogyA iti gopthbraahmnnnyc| "hAviMzatpalika prastha mukta svayamatharvaNA / pAr3ha kastu catuHprasthazcaturbhirdoNa paadkaiH| palapramANantu vkssyte| prakAzakraye tu svAmino grahaNe naardhsptii| "vaNigavI thoparigata vijJAtaM raajpuurussaiH| avijJAtA zrayAt kota vikretA yadi vA mRtH| svAmI dattvAImUlyantu pragyahota kha kndhnm| ahaM yorapahRta tatra syAta vyavahArataH / avinAtakraye doSastathA cAparipAlanam / etahayaM samAkhyAtaM dravyahAnikara param" / atha krynirnnyH| mUkhyaM dAsyAmoti kRtvA grahaNApi krysiddhiH| tathA vivAdacintAmaNo kaatyaaynH| "paNya sTa hautvA yo mUlyamadattva va dizaM vrjet| Rtutrayasyopari STAttaddhana vRddhimApnuyAta" // ataeva vRhsptiH| "ehakSetrAdika krautvA tulya mUlyAkSarAnvitam / patra kArayate yatta For Private And Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / Ryalekhya taducyate / kraute'pi samayavizeSAbhyantare pshcaataapaadsiddhiH| yathA manuH / "kolA vikrIya vA kiJcit yasyehAnuzayo bhvet| so'ntardazAhe tat dravyaM dadyAccaivAdadauta vA / etat yAjJavalkyAtaraparam / yathA yAjJavalkAH / "dshaikpnycsptaahmaastraahaaiimaasikm| vaujAyo vAhyaratnastrodohyA puMsAM parIkSaNam // atra vRhaspati: "ato'rvAk paNyadoSastu yadi saMjAyate kcit| vikretuH pratideyantat kretA mUlyamavApnuyAt" / atastat dravyaparIkSaNakAlAt / kAtyAyanaH / "avijJAtantu yat krautaM duSTa pazcAhibhAvitam / krotaM tat svAmine deyaM paNya kAle'nyathA na tu"| kAle prAgu priikssaakaalaabhyntre| parokSe tu vRhsptiH| "parIkSeta svayaM paNyamanyeSAntu prdrshyet| parIkSitaM bahumataM gRhItvA na punastyajet // atra vizeSayati nAradaH / "krautvA mUlyena yo dravyaM duSkotaM manyate kryau| vikretuH pratideyantat tasmin bevaahaaviksstm| vitIye'hni dadat kretA mUlyAt triMzAMza. maahret| dviguNantu Tatoye'ti parataH kratureva tat / zrAharet dadyAt vikretra iti shessH| dviguNaM trizAMzasya iti yaajnyvlkaaH| "rAjadevopaghAtena paNyadoSe upaagte| hAnivikreturevAsau yAcitasyAprayacchataH" // naardH| "upahanyeta vA paNya dahyetApaniyeta vaa| vikretu reva so'nartho vikroyaasNprycchtH| dIyamAna na rAti krautaM paNvantu yaH kryo| sa evAsya bhavet doSo vikreturyo'prayacchataH" // atha prAyazcittapUrvAha kRtym| shngkhlikhitau| "vApya kezAn nakhAn pUrva hataM prAzya bhinishi| pratyekaM niyataM kAlamAtmano vrtmaadishet| prAyazcittamupAsauno vAgayata. svisavanaM spRzet" // etaprazaMsAmAi matsyapurANaM "yasmAttejo For Private And Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 516 prAyavittatattvam / / mayaM brahma hate taca vyavasthitam / tejo'mRtamayaM divya' mahApAtakanAzanam " // vahirnizotipareNAnvayaH / "vrataM nizAmukhe grAhyaM vahistArakadarzanAt" iti laghuhArItavacanaikavAkAtvAt pratyekamityAdi pUrvaM vyAdhyAtam / kezadhAraNecchAyAM feguNavratAdimAha laghuhArItaH / " rAjA vA rAjaputro vA brAhmaNo vA bahuzrutaH / kezAnAM vapanaM kRtvA prAyavittaM samAcaret kezAnAM dhAraNArthastu dviguNaM vrtmaacret| diguNe'pi vrate corNe higuNA dakSiNA bhavet" / vidaddiprAdInAntu mahApAtakAdi doSa eva munnddnm| "viddavipranRpastrINAM neSyate kezavApanam / Rte mahApAtakino gAMhantukhAva kaurNinaH" // iti mitAcarAdhRtavacanAt / hArItena prAyavittapUrvAhe muNDanavidhAnAt / dhenudAnAdAvapi tathA / strINAM vizeSamAha bhavadevataM " vapanaM naiva nAroyAM mAnuvrajyA japAdikam / na goSThe zayanaM tAsAM na cAdadhyAhavAjinam / sarvAn kezAn samuhRtya chedayedaviddayam / sarvatraiva hi nArINAM ziraso muNDanaM smRtam" // parAzarasyaitaditi mitAcarA / sarvatra iti prAgu mahApAtakAdiparaM na tu prayAgapara kIzamUlAnyupAzritya iti vacanAt / atha bAlyAdibhedAt prAyavittam / tatronaSoDazavarSIyasyArtham / " azautiryasya varSANi vAlo vApUjana Sor3aza: / prAyavittArDamarhati striyo rogiNa eva ca iti viSNuzAtAtapavacanAt / "pAdo bAlyeSu dAtavyaH sarvapApeSvayaM vidhiH " // iti laghuhArItavacamantu anaikAdazavarSapaJcavarSAdhika bAlaviSayam / yathAGgirAH "janaikAdazavarSasya paJcavarSAdhikasya ca / caret guruH suhRdApi prAyavitta' vizuddhaye / tato nyUnatarasyAsya nAparAdho na pAtakam / na cAsya rAjadaNDo'pi prAyazcittaM na For Private And Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 517 vidyate" // brahmapurANe / " rogo hahastu pogaNDa : kurvantyanyaivataM sadA / dazamaskandhauyaddAdazAdhyAyaTokAyAM zrIdharakhAmi dhRtavacanam / pogaNDamAha / "kaumAraM paJcamAbdAntaM pogaNDaM dAvadhi | kaizoramApaJcadazAdyauvanantu tataH param // dazamAvadhautyApaJcadazAdityekavAkyatvAt UnaikAdazavarSe tyU naSor3aza ityetayordazapaJcadazaparateti / dazavarSAbhyantarIyasya bAlasya pAdavidhAnAtrAsyAnugrahAntaramiti prAgevoktam / " atha dhenumUlyavyavasthA / saMvarttaH / " prAjApatyavratAbhaktau dhenuM dadyAt payasvinaum / dhenorabhAve dAtavyaM tulyaM mUlyaM na saMzayaH // payakhinomiti vizeSaNaM dugdhopayogAya sA ca vatsaM vinA na sambhavati / aMtaH savatsAyA eva dAnaM mukhyaM tadabhAve yathocitaM tanmUlyaM tadabhAve purANatrayam / "dvAtriMzatpaNikA gAvo vasaH paurANiko bhavet" iti kAtyAyanavacanAn / SaTtriMzanmatamiti kRtvA paThanti / " dhenuH paJcabhirAjyAnAM madhyAnAM tripurANiko kArSApaNaikamUlyA hi daridrANAM prakIrttitA" // ava purANatrayalabhyaM gotamokta hiraNyAdikameva deyaM tadyathA / hiraNyaM gaurvAso'kho bhUmistilAghRtamatramiti deyAni / etAnyevAnAdeze vikalpena kriyeratriti anyathA idamanarthakaM syAt iti prAyazcittavivekaH nyaM hiraNya' gaurityAdinA gorvikalpakatvena hiraNyAmukta na tu gomUlyatvena tataJca dvAtriMzatpaNikA ityAdivacanAt kArSApaNatrayadAnameva yuktam / tatra " tAtrika: vArSikaH paNaH" iti yAjJavalkyavacanena " guJjAH paJcAdyamASakaH / te Sor3azAcaH karSo'strI palaM karSacatuSTayam" ityamarasiMhoktena azautirattikAparimitatAstre paNazabdaH saGketitaH sa ca tAvatsaMkhyakavarATakairlabhyata iti varATakeSvapi + 44 For Private And Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 515 praayshcitttttvm| tathA vyvhaarH| etanmalakaM bhaviSyamasya tntryovcnm| "azobhivarATakaiH paNa itybhidhiiyte| taiH Sor3azaiH purANaM sthAt rajataM saptabhistu taiH' iti gotamoktaparigaNanIyaniyamastu anAdiSTe prAthamikakalyAya prAdiSTe tattadravyaprAdhAnya hiraNyAderAnukalpikatvamiti vizeSaH / ataeva yamena sAmAnyato dAnamuktaM ythaa| "zoSaNena zarIrasya tapasAdhyayanena ca / pApakanmucyate pApAt dAnena damanena ca // prataH kArSApaNavayanabhyaM rajatAdi dauyate / yattu mitaakssraayaam| "gavAmabhAve niSkaH syAttadaI pAda eva ca" iti smaraNAniSkAdikamuktaM tacchatatamAdyapekSayA tatrApi "catuHsauvarNiko niSkaH" iti manaktaniSkasya na grahaNam atyantavisadRzamUlyatvAt saassttshtsuvrnnnisskvt| kintu daunAraniSkasya grahaNaM tathA cAmaraH / "sASTe zate suvarNAnAM hemnuparo bhUSaNe pale daunA'pi ca niSko'strI" iti donAra ukto vissnnugupten| "dInAro ropakairaSTAviMzatyA prikiirtitH| suvarNasaptatitamo bhAgo ropaka ucyate" // suvarNasva zautirattikAparimitaM hema / tathA ca mnuH| "paJcakaSNalako mASaste suvarNastu Sor3aza" iti ana kAJcanaM vyktmaahaamrsiNhH| "muvarNavisto hemro'kSaH" iti / evaJca saptamAMzAdhika hemaratikAropakaH tadaSTAviMzatyA hAtrizattikAparimito daunAro niSkaH / atha jnyaanktaadiniruupnnm| tatra gobadhasya buddhipUrvaka sadA bhavati yadi gAM jJAtvA etAM hanmauti icchayA hanti tadA kAmanAhAraiva jJAnasya pravRttyaGgatvAttadabhAve tvbuddhipuurvktvm| ataeva pravRttvajJAnasya kaamnaavybhicaaraabhaavaadev| "kacchrAMstu caturaH kuryAt gobadhe buddhipUrvake / amatyA ca iyaM kAryam" iti vizvAmitravacanena jJAnAjJAnAbhyAM For Private And Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 519 daividhyamuktAm anyatra kAmAkAmAbhyAm ityuktam / yathA vRha sptiH| "kAmAkAmakRtaM tvevaM mahApApaM vidhA matam / purupApekSayA caiva niSkatihi vidhA smatA" // ityaMJca gavayAdibhrameNa yo gobadhastatra gobadhasya na jJAnakatatvaM gotvenAjJAnAt yadi gotvena jAnavapyanyoddezakSiptanArAcAdinA yadi hanti tadApi na jJAnakatatva taviSayakahananecchArUpahArAbhAvAt / SadhanirutiragnipurANe / "syAt prANaviyogaphalakavyApArI hananaM smRtm| rAgAdveSAt pramAdAhA khata: parata eva vA // - atha viprAdikhAmikagovadhaprAyazcittam / tatra manunA *goSu brAhmaNasaMsthAma" ityanena daNDa prakaraNe brAhmaNasvAmikavena gogurutvamabhihitam / nAradena ca / "devabrAhmaNarAjAca dravyaM vijeyamuttamam / ityuktam atastaddadhe guruprAyazcittaM yuktam / tadAha manuH / "upapAtakasaMyukto goghno mAsaM yavAn pibet / kRtavApo vasehoSThe carmaNA tena saMvataH // caturthakAlamanIyAdakSAralavaNaM mitam / gomUtreNa caret snAnaM hau mAsau niyate. ndriyaH // divAnugacchettAgAstu tiSThannaI rajaH pibet / zukraSitvA namaskRtvA rAtrI vaurAsanaM vset| tiSThantoSvanutiSThettu vrjntossvpynuvrjet| AsaunAsu tathAsauno niyato vautamatsaraH // pAturAmabhizastAM vA caurvyaaghraadibhirbhyaiH| patitAM paGkalagnAM vA sarvaprANaivimocayet // uSNa varSati zaute vA mArute vAti vA bhRshm| na kurvItAtmanasvANaM gorakatvA tu zaktitaH // prAtmAno yadi vAnyeSAM gTahe kSetre khale'tha vaa| bhakSayantI na kathayet pibantaM caiva vatsakam // anena vidhinA yastu gono gaamnugcchti| sa gohatyAkRtaM pApaM vibhirmAsaivyapohati // vRSamaikAdazA gAzca dadyAt sucritvrtH| praviyamAne sarvasvaM vedavibhayo nivedayet" // upapAtakasaMyukto For Private And Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52. prAyazcittatatvam / gono na tu yAgAdyartha govadhakApi ataeva sAmAnyata u hArautena "vRthA pazudhAte praajaaptym"| iti yAgAdyartho'pi govadhaH kalau niSiddhaH / "dIrghakAlaM brahmacarya dhAraNaM ca kmnnddliiH| gotrAnmAsapiNDAhA vivAho govadhastathA / narAkhamedhau madyazca kalau vajyaM dvijaatibhi":|| iti hlaayudhshuulpaannigrhsthrtnaakrkRtbrhmpuraannaavcnaat| madye nibedhaM spaSTayatyuzanA / "madyamapeyamadeyamaniyamiti / evaJca durgApUjAdau yamabadAnamuktaM tatkalautaraparam / vAtavAya: kRtasazivapano itagavaucamacA kRtaparidhAnottarAvaguNThano mAsatrayaM goSThe vset| tatra prathamamAsaM yavAn yavAgUkatAn pibet| aparamAsahaye cturthkaalmnauyaat| pUrvadine upoSa paradine rAtrau bhunyjot| munibhihirazanaM proktamiti shrvnnaat| akSAralavaNam prakavimalavaNaM mitaM svalpam / mAsatrayAMnAha. divAnugacchet iti / anuH mahArthaH / tiSThantauSvityAdiSu baunAM dharmaH kaaryH| sa cAtmaklezakaraH vaurAsanaM bhittyAdyanAthityopavezanam abhizastAm atikrAnta bhayabhayanimittaiH sarvaprANaiH sarvasAmarthyaH / vimocyettdpsaaryet| ataeva vissnnupuraannm| "samaM nayati yaH krUhAn srvbndhurmtsrH| bhautAkhAsanakat sAdhuH svargamasyAlpaka phalam" // gAM na kathayenivAraNAbhiprAyeNa pibantaM stanyamiti shessH| sucaritavrataH smykcritvrtH| dakSiNArtha vRSabhasahitadaza gA dadyAt tadabhAve svalpamapi sarvasva dakSiNArtha ddyaat| dhenusNklnmaa| vaimAsikavate. mAsayavapAnaM prAjApatyaddayatulyaM yato yamena akhyAdibhane mAsAIyavapAnamukta tatraiva gobhilena praajaaptymuktm| yathA bhvdevbhvtymvcnm| "asthibhaGgaM gavAM kRtvA lAlacchedanaM tthaa| For Private And Personal Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 521 pATane karNazRGgAyAM mAsAIntu yavAn pivet" // smRtisAgare gobhilaH / "karNalAGgalayo damasthibhaGgaM vidhAya ca / prAjApatyavrataM kuryyacatvAro brAhmaNAdayaH " // patra yat zUdrasya ddijatulyaprAyazcittamukta tadasthibhaGgAdimAtraparaM vaizya tulyazUdramAtraparaM vA evaJca yat prAyazcittaviveke mAsayAvakapAnaM kacit dvAdazaprAjApatyatulyamuktaM tad gomUtramAtrasiddayAvakaparaM kvacica prAjApatyaddayatulyaM tat siddhAnantaraprakSipta-gomUtra paramityavi rodhaH / mAsahayacaturtha kAlabhojane viMzadupavAsAstriMzatA nakzopavAsAH / tathA ca zUlapANimahAmahopAdhyAyaistriMzazca nirantaropavAsAH paJcadaza prAjApatyatulyAH / mAsopavAsa dhenu saMkalane uktAH / anekAntaritatvAditikartavyatAyogAcca / ekAdazaprAjApatyatulyAH tatra triMzannaktabhojanaM catuH prAjApatyatulyaM militvA traimAsikavrataM saptadazaprAjApatyatulyaM tadabhAve saptadazadhenavo deyA iti bahusammatA vyavasthA / bhavadevabhaTTasamatA tu dvAdazadhenava iti pUrvoktA ca dakSiNA deyA / tadazaktau ekapaJcAzat SaTviMzaddA kArSApaNA deyA / dakSiNAyAntu vRSabhamUlya kArSApaNapaJcakaM godakamUlya kArSApaNadazakamiti / paJcadazakArSApaNAH etacca jJAnata iti / ajJAnato'rddham / tato brAhmaNAn bhojayitvA gaurekA dakSiNA deyA / " bhuktavatsu ca vipreSu gAM vai dadyAdvicakSaNaH / gavAmabhAve dAtavyaM gomUlyaJca na saMzayaH " // iti saMvarttavacanAttanmatyaM kArSApaNamekaM vA dadyAt etacca zastramuSTiloTrala gur3a viSAgnyAdibhiH prAyika mRtyuphalakaiInane bodhyam / tathA vRhaspatiH / " zastrAdinA tu gAM hatvA mAnavaM vratamAcaret" / strauzUdrabAlavRddAnAmarddam ekasyobhayaparatve pAdaH / evaJca brAhmaNAdInAM saguNatvanirguNatvAdinA kAladezAditAratamyena ca laghu For Private And Personal Use Only A
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 522 prAyazcittatattvam / guruprAyazcittAntaraM bodhym| "samahiguNasAhasramAnantvana yathA krmm| dAne phalavizeSaH syAt hiMsAyAM tahadeva hi| iti dakSavacanAt / "samamabrAhmaNe dAnaM dviguNaM braahmnnbruve| adhaute zatasAhasamanantaM vedapArage" // brAhmaNabruvazvAGgirasoktaH ythaa| "garbhAdhAnAdisaMskArairyuktazca niyamavataiH / nAdhyApayati nAdhote sa ja yo brAhmaNabruvaH" // kSatriyasambandhinyA gobaMdhe tu devalaH / "moghnaH SaNmAsAna taJcarmaNA parivRto gogrAsAhAro govrato yavAzI gobhirabhisaJcaran vipramucyata iti / gogrAsAhAro gogrAsAhartA karmaNyaniti saadhuH| SaNmAsayAvakabhakSaNaM hAdazaprAjApatyatulya dakSiNA ca vizeSAnupadezAd yathAzakti deyeti| etajajJAnAdajJAnAdaI strIzUdrabAlavRddhAnAmaIm ekasyobhayaparatve pAdaH / vaizya sambandhinyA gobaMdhe tu| shaataatpH| "paJcagavyena goghAtI mAsakena vishuddhaati| gomatoca jahiyAM gavAM goSThe ca saMvaset" // paJcagavyamAha shaataatpH| "gozakata diguNaM mUtra srpividyaaccturgunnm| jJauramaSTaguNaJcaiva paJcagavye tathA dadhi // tathASTaguNam / yamaH / "AhRtya praNavenaiva utthApya praNavena ca / praNavena samAloya praNavenaiva tat pibet // uttApya mizraulatya etadaikalpikaM dravyaparimANAnantaram / mantrAntaraJca grnthgaurvaatroktm| gomtiividyaamaah| prAyazcittakANDakalpatarau ymH| "gomatI kIrtayiSyAmi srvpaapprnnaashinaum| tAstu me gadato viprAH zRNudhvaM susamAhitAH // gAva: surabhayo nitya mAvo gugga lugndhikaaH| gAvaH pratiSThAbhUtAnAM gAkaH svastyayanaM mht|| avameva paraM gAvo devAnAM iviruttmm| pAvanaM sarvabhUtAnAM kSaranti ca havIMSi ca / / For Private And Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 523 haviSA mantrapUtena trpyntymraandivi| RSINAmagnihotreSu gAvo homaprayojikA: // pAvanaM sarvabhUtAnAM gAvaH shrnnmuttmm| gAvaH pavitra paramaM gAvo maGgalamuttamam // gAva: svargasya sopAnaM gAvo dhanyAH snaatnaaH| namo gobhyaH zrImataubhyaH saurabhayobhya eva ca // namo brahmasutAbhyazca pavitrAbhyo namo nmH| brAhmaNAzcaiva gAvaca kulamekaM vidhAkatam // ekatra mantrAstiSThanti haviranyatra tiSThati // mantrAjJAne mitAkSarAyAM sstttriNshtm| "japahImAdi yatkiJcit kacchroktaM sambhavena cet| sarva vyAhRtibhiH kuryAt gAyanayA praNavena ca" // gavAM goSTha iti zravaNakuNDalavat tAtkAlikagosattvAvabodhAya gomatojapasahitamAsapaJcagavyapAnaM prAjApatyapaJcakatulyam etadajAnakate jJAnakkate tu haiguNyam / strauzUdravAlavRddhAnAmarddham ekasyobhayadharmaparatve paadH| zUdrasamba. dhinyA gorbadhe tu vishvaamitrH| "kRcchrAMstu caturaH kuryAt govadhe bdhipuurvke| amatyA ca iyaM kAyaM tadaha bAlabAhayoH / svozUTrayorevametadadhe caiva na sNshyH|| kacchrAn praajaaptyaani| taccatuSTayAzaktau catasro dhenvH| hAdaza kArSApaNA vaa| etajjJAnakate ajJAnalate prAjApatyavayaM tadazaktI he dhenu SaTakArSApaNA vA deyaaH| strauzUdrabAlavRddhAnAmaIm / ekasyobhayadharmaparatve paadH| svAmikatavizeSastu praayshcittvivekaanusaaraaduktH| vyavasthA tu tadupadezakaM vastrAdinA paritoSNa graahyaa| patradAne tu zUTrezAjJAnakRtazUdrasvAmikagavIbadhajanya pApakSayAya prAjApatyavrataM prAyazcittaM karaNIyam / tadazatA vekadhenudAnaM tadazatI kaarssaapnntrym| dakSiNA ca yathAzakti daatvyaa| etatsarvaM pUrvadine sazikhavapanaM kArayitvA vRtaM prAdhya upoSNa karaNIyam / prAyazcittAnantaraM pArvaNavidhinA For Private And Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 524 prAyavittatattvam / zArthaM zrAddhaM karttavyam / dazAndhUnabrAhmaNebhyo bhojyAdikaM deyam / etatsavaM gosvAminaM mUlyAdinA paritoSya karaNIyam / amukasya matametadevamanyatrApyUhena lekhyam / vizeSadaciNoktau tu saiva lekhyA / kezarakSaNe tu prAyanti dvaiguNyaM dakSiNA ca higuNA / yoSitAM muNDane tu zrRGguliddaya parimita sarva ke zAgracchedana kara gauyamiti lekhyam / prAyazcitta karaNe tu amukapApakSaya kAma idaM kAJcanamiti vAkye vizeSo bodhyaH / nArAyaNazca smarttavyaH / "prAtarnizi tathA sandhyA madhyAhnAdiSu saMsmaran / nArAyaNabhavApnoti sadyaH pApakSayaM naraH // iti viSNupurANe pApakSayaH / garbhiNyAdau tu vizeSamAha vRhaspatiH " garbhiNIM kapilAM dogdhroM homadhenuJca suvratAm / rodhAdinA ghAtayitvA dviguNaM govrataJcaret // garbhiNobadhe tu vizeSamAha vRDayamaH / " gavAM nipatane caiva garbhanAzo yadA bhavet / ekaikantu caret kaccha yathA pUrvaM tathA param // kacchrapadaM vrataparam / dviguNaM govratamityekavAkyatvAt "pAdamutyavamAtre tu hau pAdau gAvasammite / pAdona vratamAcaSTe hatvA garbhamacetanam / zraGgapratyaGgasampanne garbhe cetaH samanvite / diguNaM govrata kuyyAt prAyazcittaM vizuddhaye " // madhyamavacanaM bhavadevavyAkhyAtam / yathA lagur3AbhighAtena gaurjIvati garbhamAtrapAto bhavati tadotpannagarbhamAvapAte yathoktaprAyazcittapAdAcaraNam / gAtrAvayavotpattau prAyavittapAdadayaM sakalagAcasampattau caitanyAbhAve prAyazcittapAdatrayam / arthAccaitanyayuktagarbhaghAte kRtsnameva prAyazcittamUhanauyam / mitAkSarAyAntu / garbhiNaubadhe yadA garbho'pi nita bhavati tadA pratinimittaM naimittikamAvarttata iti nyAyAdavizeSeNa dviguNavrataprAptau SaTtriMzanmate vizeSa uktaH / "pAda utpannamAtre tu do pAdau dRr3hatAM gate / pAdona vratamuddiSTa For Private And Personal Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 525 ityA grbhmvetnm| pajapratyAsampane marne cetaH samanvite / higuNaM govataM kuryAdeSA gonasya nivatiH // dogdhoM bhukssausm| vRhsptiH| "pratihahAmatikazAmativAlAca geginniim| hatvA pUrvavidhAnena caredaI vrata vijaH / pUrvAvadhAnena manvAdyunatraimAsikAdinA ativRSTvA TaNaccheda nAsamarthA atikazA kazatvena dohanavAhanAyogyA atibAmA varSaparyantaM bAlA tadatikrAntA dvivrssiiyaa| tathA ca vRhdtiraaH| "varSamAvA tu bAlA syAdatibAlA hivaarssiko| pataH parantu sA gauH syAttaruNo dantajanmani // pataeva vakSyate "hipAdastu bihAyane" iti saMvataH / "vyApabAnAM bahanA bandhane rodhane'pi vaa| bhiSamithyopacAre ca higuNaM govrataJcaret // ekaprayatne niSpanne bahanAM gavAM badhe prAyazcittagauravamuktaM na tu tantratA pApabhedAbhAvAt / ekaprayatnajanyatvenaikameva gurutarapApamiti prAyazcittamapi tathA / bahanAmityekAdhikaparam / tadavivakSAyAmapi gohayavadhe prayatnAbhede'pi vizeSavacanAbhAvAt prAyazcittahaiguNya yuktm| apizabdAt gRhadAhAdinA kramakate tu praayshcittaattiH| yathopapAtakAnuvRttau ymH| "gonavahihita: kalpazcAndrAyaNamathApi vaa| abhyAse tu tyorbhuuystt:shuddhimvaapnuyaat"| tayorgovadhatadanyopapAtakayoH prakRtivikRtirUpayoH sNvtopstmbo| "ekAcebahubhiH kvApi devAdyApAditA bhvet| pAda pAdaJca ityAyAzcarayuste pRthak pRthk"| ityAyA yatra yahihita vrataM tatra tasyaiva pAdaM pratyeka kuyuH| ekAcedityupalakSaNam ato bahubhiIyobahanAJca hanane pratipUruSaM pAdahayaM trayaM vA kalpanauyamiti mitaacraa| vastutastu ekAdhikAnAmekaikapuruSasyaka prayatnajanya For Private And Personal Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 526 prAyazcittatattvam / badhe vyApanAnAM bahanAmiti pUrvoktavacanAt eka kapuruSasya hipAdaM kRtvA prAyazcittaM prayatnabhede tu gonavadityanena tantratAyA prabhAvAt pratyekaM pratipuruSa hipaadaavRttiriti| etabAkAmato badhe draSTavyam / devAditi vizeSopAdAnAt kAmakRte tu bahanAmapi pratyekaM katnadoSasambandhAt pUrNaprAyazcittaM yuktam satriyAM phalamiva pratipuruSasatamravyApArasamavAyAt / "eka nato bahanAca yathoktAhiguNo damaH // iti pratyeka daNDahe guNyadarzanAceti mitaakssraa| vastutastu sarvatra pApe "sthAvakAmakate yastu higuNaM buddhipUrvake // ityaGgiro vacanemAjJAnAt jJAne heguNyadarzanAdatrApi jJAna hipAda eva yuktAH / satre tu saptadazAvarA RddhikAmAH satramupAsauraniti shrvnnaattheti| eka pratAmiti paravacanantu govadhAtirikta viSayam / gobadha ekAcedityupadezena daNDavat prAyazcittAni bhvntiitytideshaanvsraat| tadavasarale pratyeka pUrNa prAyazcittahaiguNyaM syAt na pUrNa prAyazcittamAtram prataeva prAyazcittaviveke eka ghnatAM bahanAmiti manuSya badhe uktaM bahubhiAratyapAdAnAt hAbhyAM hanane tu pratyekaM samparNaprAyazcittam / ___ athai kahAyanAdi govdhpraayshcittm| vRpracetAH / "ekavarSe gavi hate kacchrapAdo vidhiiyte| abuddhipUrva puMsaH syAt hipAdastu hihaayne| vihAyaNe vipAdaH syAt prAjApatyamataH param // idamapi prAyazcittalAghavena abuddhipUrvakAdhamazUTraskhAmi kabadhaviSayamiti praayshcittvivekH| tena yatkhAmikabadhe yat prAyazcitta tasyaiva tatra pAdAdikamUhanauyamata evAtibAlAmityatra tasyaivoktam ataHparam caturhAyaNe ityarthaH buddhipUrve etadeva diguNamityarthaH / atha rodhAdinimittaka gobdhpraayshcittm| aGgirAH / For Private And Personal Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 527 "bodhane bandhane cApi yojane ca gavAM rujaH / utpAdya maraNaM vApi nimittau yatra lipyate / pAdaJcaredrodhabadhe hau pAdau bandhane caret / yojane pAdahaunaM syAJcaret sarvaM nipAtane / nimittau lipyata iti yathA kathaJcit maraNanimittatAratamyena "yo bhUya prArabhate tasmin phale vizeSaH" ityApastambavacanAt pApavizeSeNa lipyate tadvizeSAt prAyazcittavizeSamAha paadcredityaadi| rodhaH cauNAyA gorAhArapracAranirgamavirodhaH : / bandhanamayathAbandhanamakAlabandhanaJca / yojanaM halazakaTAdau yojana tattrAtivAhAdineti zeSaH / atraiva viSaye cyavanaH / " prAjApatyadvayaM gohatyA prAyazcitta' rodhanavandhanayoktRbadhe pAdaasar nakhAni lomAni zikhAvaje sazikhaM vapanaM visavanaM gavAnugamanaM sahazayanaM sumahattRNAni rathyAsu cArayet vratAnte brAhmaNabhojanamiti" / rodhanabandhanayoktRvadha ityAderayamarthaH rodhanimittakabadhe prAjApatyasya pAdaH prAyazcittaM nakhacchedanamAtram / bandhananimittabadhe prAjApatyasya dvau pAdau nakhAnAM lomnAJca chedanam / yoktanimitte ca badhe prAjApatyapAdatrayaM nakhaloma zikhAvarja kezaccha danaJca / daNDAdiprahArabadhe saMpUrNa prAjApatyam / nakhalomakeza zikhAcche danaJca iti kalpataruH / etadviSaya eva mitAkSarASTrataM saMvarttavacanam ityekavAkyatvAt / taduyathA / "pAde'GgalomavapanaM dvipAde zmazruNo'pi ca / vipAde ca / zikhAvarjaM samikhantu nipAtane" // atra prAjApatyasya pAdAditve kiM mAnamiti cet / parAzaravacanam / " rodhane tu caret pAda bandhane cAImeva hi / yojane pAdahonaM syAt prAjApatyaM nipAtane / kRcchramajJAnatAr3ane" iti vArhaspatyAt / daNDo'va hastapramANo brAhmaH / tadadhike tu dviguNaprAyavittavidhAnAt / yathA'GgirAH / 'zraGgaSThamAtraH For Private And Personal Use Only 66
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 528 prAyazcittatatvam / sthaulyena bAhumAva: prmaanntH| sAdava sapalAzazca daNDa, itybhidhiiyte| asmAdUI prahAraNa yadi gAM vinipAtayet / higuNantu bhavetana prAyazcittamiti sthitiH // sapalAzaH spnH| etahacanaviSaya eva cavanota prAjApatya hayamiti etaccAjAnataH / yathA vRhaspatiH / "pAdazcaredrodhabadhe kacchAI bndhdhaatne| pativAhe ca pAdoma kacchramajAnatAr3ane" / anjAnaJca kssiinnaayaamkssiinntvnmH| kSaNyannAne tu prAyikA maraNaM jJAtvA pravartakaraNa cAndrAyaNapAdAdikam / yathA hArItaH / "nAsAcchedanadAheSu krnncchednbndhne| pratidohAtivAhAbhyAM kacchaM cAndrAyaNaM caret // iveti shessH| tacchR vrataM tena cAndrAyaNavratamityarthaH / iti zUlapANi mhaamhopaadhyaayaaH| bhvdevbhttttaistu| nipAtane kUpAvaTAdiSu iti vyAkhyAtaM tadapi yuktam anyathA tatra pAtajanakabhayAdidarzakasya praayshitsyaandhyvsaayaapteH| "zastrAdinA tu hatvA mAM mAnavaM prtmaacret| rodhAdinAtvAGgirasamApastamboklameva ceti vRhaspatyuktastra prathamAdi-padAnmuSTi-loSTralaguDaviSAnyAdInAM prAyikamRtyu phalAnAM grahaNaM rodhAdineti yathA kathaJcibrimitta. mAtrasya bandhAderiti shuulpaannivyaakhyaantraanyc| tasmAbipAtanaparam ubhayaparam etaJca rAtrau rakSaNArthaM rodhabandhanavyatiri. naviSayam / "sAyaM sacamanArthantu na duSthedrodhabandhayoH" iti aGgiro vacanAt / bandhane mitAkSArAyAM vizeSamAha vyAsaH / "na nArikenaM ca zAlatAlaina cApi maujaina ca bandhazRGkhalaiH / etaistu gAvo na hi bandhanIyA baDvA tu tiSThet parazugRhItvA / kuNaiH kAzaizva banauyAt sthAne doSavivarjite" // athaapaalnnimittgobdhpraayshcittm| tatra parAzaraH / "bhautAnilahatA caiva undhanamRtApi vA / zUnyAgArApekSAyAM . For Private And Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 528 prAjApatya vinirdezet / prapAtanAt prapazyettu gaucaranto kathaJcana / jalaughapallale magnA mAgavidyuddatA'pi vA / zvabhraM vA patitA kasmAt khApadairvApi bhacitA / prAjApatya N caret kRcchra gokhAmau vratamuttamam / sazikhaM vapana kAryyaM trisandhyamavagAhanam / zRGgairvApi khureryukta lAGgUlazravaNAdibhiH / Ardrameva hi taccarma paridhAya sa gAM vrajet / tAsAM madhye vasedrAaau divA tAbhiH samaM vrajet / brAhmaNasya vizeSeNa tathA rAjanyavaizyayoH / prAyazcitte tatacoroM kuryyAt brAhmaNabhojanam // 1 1 anaDusahitAM gAcca dadyAdviprAya dakSiNAm" / atra gosvAmItyabhidhAnAt utsRSTavRSavasatarISu svattvAbhAvAdapAlananimittakataddadhe tadutsraSTurdoSo nAsti iti pratIyate / tattvattvAbhAve - nAnyeSAM sambhAvyamAnamaupAdAnikakhatvaM nirAkaroti klptrusstttbrhmpuraannm| "atha vRtte vRSotsarge dAtA vakroktibhiH padaiH / brAhmaNAnAca yat kiJcit mayotsRSTantu nirjane / tat kazcidanyo na nayedvibhAjyaJca yathAkramam / na vAhya na ca tatcaura' pAtavya' kenacit kvacit" // vakroktibhi: kAkUtibhiH svAmyabhAvenotsRSTapazo: pAlananiyamAbhAvAcAnyAdi bhakSaNe mocyatvamapyAha yAjJavalkAH / "mahobotsRSTapazavaH sUtikAgantukAdayaH / pAlI yeSAJca te mocyA daivarAjapariplutAH" / maho co'nirvAya mahAbalIvardaH / utsRSTapazavaH devato zena pitrAdiniSThaphaloddezena cakrAdyaGgitAstyakta pazavaH / sUtikA pani rgatadazAhAH / zrAgantukA grAmAntarAdAgatAH / zrAdizabdAt uzanasoktAzca yathA / "adaNDayA hastino'zvAca prajApAlA hi ree smRtAH / daNDAH kANa kuNThAzca vRSabhaH kRtalakSaNaH" // kuNThaH khsnH| atra kANakuNThazabdAbhyAmatyantAkSama ucyte| vRSabhaH kRtalacaNaH / prAguktotsRSTapazaH ete sapAlA vipAlA vA sarvathA 45 For Private And Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / moyaaH| tathA ca mnuH| "anirdazAhAM gAM sUtAM vRSAn devpshuNstthaa| sapAlAn vA vipAlAn vA padaNDyAn mnukhvaut"| etadbhivAnAM yeSAJca pAlo'sti te'pi mocyaaH| arthAttatra pAlo dnnddniiyH| devraajpripltaaH| garjAdi. zravaNAt senAdidarzanAhA palAyitAH pazavo yadi kSetre caranti tadA na doSa ityrthH| pAlakAntarasattve tu mnuH| "divA vaktavyatA pAle rAtrau svAmini tdgrhe| yogakSeme'nyathA cettu pAlo vktvytaamiyaat| divA pazUnAM pAlahastanyastAnAM yogakSemaviSaye doSe jAte pAlakasya gahaNIyatA rAtrI puna: pAlapratyarpitAnAM svAminAM dossH| anyathA yadi rAtrAvapi pAlahastagatA bhavanti tadA doSe utpanne pAla eva gahaNIyatAM prApnoti iti kulla kabhaTTaH / smRtisAgarasAra vRhdnggiraaH| "anAgatasya cAnetA prAgatasya ca rksskH| rAvA. vapi yadAnyo'sti tadA svAmI na doSabhAka" nanu daNDaprakaraNotamanuvacana prAyazcitte kathamiti cenna daNDavat prAyazcitAni bhavantauti zruteH tathA vyvhaaraac| evaJca "yanApavartate yugyaM vaiguNyAt prAjakasya c| tatra svAmI bhavehaNDayo hiMsAyAM dvizataM damaH / iti manuvacane yatra sAradherakauzalAt yAnama nyathA gacchati tatra hiMsAyAmamuzikSita sArathi niyogAt svAmI dvizataM daNDaM dApyaH sAditi kulla kabhaTTavyAkhyAnadarzanAt ayogyapAlakasamarpaNe svAmino doSAtasyaiva praayshcittmuktm| "yAvat zasya ghinazyettu kSetrI tAvat phalaM lbhet| pAlastAdyo'tha gosvAmI pUrvoktaM daNDamaIti" yAjJavalkAvacane gavAdidoSeNa yAvat zasya vinshyti| tAva. deva pAlakAt prAptavyaM pAlakAzalo pAlakastAyaH pUrvoktaM daNDAdikamahatauti drshnaac| govadhaprAyazcitte pAlakadvayAH For Private And Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 531 prAyazcittatattvam / sambhave khAminA dravyaM dattvA prAyazcittaM kArayitavyaM kartavyaM vaa| mlecchapAlake svayaM krtvym| sazikhavapanamityatra naimittikena sazikhavapanena sadA badazikhena tu ityasya "gAyanayA tu zikhAM baDDA naiRtyAM brahmarandhataH / juTikAntu tato baDA tataH karma smaacret"| iti brahmapurANoktasya ca nityatvasya bAdho na doSAya phalacamasena somasya bAdhavat godohena camasasya bAdhavacca / "sazikhaM vapanaM kAryamAnAnAt brahmacAriNA" iti kAtyAyanakatachandogapariziSTe'pyevam / etadekazrutimUlakatvAt ttpaarskrauye| paryAptazirasamiti sUtre'pi nibaagh: nksaanaa mimi abhiniimaabniimmi muNDi tazirasamiti vyaakhyaatm| na ca ete lanazikhAstasya dshnaircirohtaiH| kuzA: kAzA virAjante vaTavaH sAmagA iv"| iti viSNupurANoyena sAmagA iti vizeSaNAnAnyeSAM lapazikhatvamiti vAcyaM prAgutavacanAt sarveSAM sazikhavapanaprApteH vidhyntrklpnaapttec| NasAmagayoraupamyantu hariNamukhahetutvenApyuktaM tayoH sukhahetutvaJca bhakSyatvena gAyakatveneti zeSaH / evaM prAcInAvautitvAdinA sadopavautinA bhAvyamityasthApi bAdha iti prasaGgAduktam / brAhmaNasya vizeSeNeti brAhmaNagavAnugamanaM mukhyam etenApAlanalatagobadhe prAjApatyaM karaNIyamiti atreti karttavyatApi prAjApatyatulyeti paNDitasarvaskhe hlaayudhH| vRSabho gauzva dakSiNA brAhmaNabhojanaM vizeSayati yajapArkhaH / "garbhAdhAnAdikatyeSu brAhmaNAn bhojayeddaza" / prAjApatyayAzaktau dhenuiyaM tadazaktI SaTkArSApaNAH / evaJca vRSamUlyaM paJca kaarssaapnnaaH| gomUlya kArSApalaikaH / zUlapANiprabhRtibhistu itikartavyatAyAM vizeSo naahtH| etacca zUdrasvAmiketarabadhaviSayam / zUdrakhAmikasyAnnAnAt sAkSAbadhe yat For Private And Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 532 prAyazcittatattvam / kizcidakSiNakakkacchradayasya nibandhabhirvyavasthApitatvenApAlanakRtabadhe tadadhikasyAyuktAtvAt varaM tattulyaM kacchrahayaM yutaamutpshyaamH| ataeva etahiSaya eva smRtisAgarasAre vRhadagirA: / "arakSite tu kUpAdau te vyAghrAdibhakSite / vratAImAcaret svAmI rakSite nAsti dUSaNam" // vratAI kAmakatavratAI nAsti dUSaNamiti yadi pramattA gaunivArayantaM pAlamatikramya gartakAntArAdau niyate tadA netyrthH| anyatra satyeva pAlake samyakpAlanAbhAvena khabhAdau pAtAhomaraNe prAyazcittamAha viSNuH "plllaughhkvyaaghrshvaapdaadinipaatne| khamohandhanasarpAdyairmate pAdonamAcaret // pAlane tu kaccha syAt zUnyAgArAA paplave" // pAdonaM prAjApatyameva uttaravacane kcchshrvnnaat| tathA "pAdacAprAptake deyo vatse svAminyarakSite / aprAptake aprAptadamyAvasthe vihAraNaparyante iti yaavt| evambhUte vatse'rakSite khabhapAtAdinA mRte sati khAminA prAjApatyapAdaH karaNIyaH / atra pAdamAtraprAyazcittatvAt bAlatvAdinA nAnugrahaH tatazcAprAptadamyAvasthavaramA. pAlananimittakabadhajanyapApakSayakAma iti pryojym| patra "vibhRyAvecchataH sarvAn jyeSTho bhrAtA yathA pitaa| mAtAzatAH kaniSTho vA zaktyapekSA kule sthitiH // iti nAradoktakahirUpatayA sthitAnAmavibhaktAnAM saMsRSTAnAcApAlanAhopraNAzastakatamakatena prAyazcittena sarveSAM pApanAza: "ekapAkena vasatAM piladevahijAcanam / ekaM bhavedvibhaktAnAM tadeva syAt rahe rahe" // iti vRhaspativacanena "bhrAtRNAmavibhaktAnAmeko dharmaH prvrtte| vibhAge sati dharmo hi bhavedeSAM pRthak pRthak // iti bhAradavacanena ca ekatravAsinAmikatamakatavaidikakarmamAtreNa sarveSAM phlbhaagitvaat| anya For Private And Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 533 prAyazcittatattvam / vaikatamatapakSamahAyasvAdRzAnAM sarveSAM paJcasUnApApanAzo na svAt taduktaM mnunaa| "pradhyApanaM brahmayatraH piDhayajJastu srpnnm| homo devo valibhauMto nRyanno'tithipUjanam // paJcaitAn yo mahAyajJAna hApayati shshitH| khagrahe'pi vasannityaM sUnAdoSainaM lipyate // bhUnAdoSaiH "paJcamUnA gRhasthasya culo pessnnyupskrH| kaNDano codakumbhazca badhyate yAstu vAhayan" iti khoktH| sUnA hiMsAsthAnAni culo pAkakhAnaM peSaNau dRssduplaadi| upaskaraH smmaajnyaadi| kaNDanau mussloduukhlaadi| etAH sUnAH khakhakArye prApayan pApana yujyate puruSa ityarthaH / anyathA ca dampatyomadhyagaM dhanam ityanena tatra gavi patnayAH svAmitvAttasyA api prAyazcittAntaraM syaat| nanu "AmnAye smatitantre ca lokAcAra ca suuribhiH| saraurAI smRtA jAyA puNyApuNyaphale samA" iti vRhaspativacanAnAyApatyovibhAgo na vidyate tathA punnyaapusthphlessvikhaapstmbvcnaac| evambhUtaviSaye bharnukatAdeva prAyazcittAttabAza iti ceda bhrAnAdaunAm apyekapAkena vasasAmiti prAguktavacanahayAttatheti tu sAdhAraNadhanadAnena prAyacittaM kRtaM tatra sutarAM sarveSAM paapkssyH| ataeva vivAdakalpatarUprabhRtiSu vRhsptiH| "bahUnAM sammato yastu dadyAdeka dhanaM nrH| karaNaM kArayehApi sarvaireva kRtaM bhavet // tathA ca "pApamevAzrayedasmAn hatvaitAnAtatAyinaH" ityAdyukta pApa yAyAvamedhika parvaNi yudhiSThiraM prati vyAsavAkyam / "azvamedho hi rAjendra pAvanaH srvpaapmnaam| teneTvA vai vipApmA tvaM bhavitA nAtra saMzayaH" // tatraiva bhagavahAkyaM "bhaumasenAjunI caiva tathA maadrvtiistau| iSTavanto bhaviSyanti tvayauSTavati pArthiva // upasaMhAre'pi vaizampAyanaH / "gatvA cAvabhRthe For Private And Personal Use Only
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 534 prAyazcittatattvam / rAjA vipAmA bhrAtRbhiH saha / samrAjyamAnaH zuzubhe mahendrastridazairiva" // pravibhaktAnAM pAlakAnAmapyekaM prAyavittaM vibhaktAnAcca pAdaM pAdam ekA cediti prAguktatvAt mahanAM gavAmapAlane tu dviguNaM prAyazcittaM vyApatrAnAM bahanAm iti prAguktatvAttatrApi vibhakta bahu karttRke tu dvipAdaM pratyekaM prAyavittamiti / mobadhe laghuguruprAyazcittAntarANi yathAyogyaM dravyatatsvAmisaguNatvAtyanta nirguNatva deza kAla vizeSa prayojakAdibhedena vyavastheyAni / atha govadhApavAdaH / parAzaraH / " dharkheSu vahamAneSu daNDenAbhihatasya ca / kASThena leSTunA vApi ghASANena tu tAr3itaH / mUrcchitaH patitazcaiva mRto vA sadya eva ca // evaM gatAnAM dhUyANAM pravacyAmi yathAvidhi / utthitastu padaM gacchet paJca sapta dazAthavA // grAsaM vA yadi gRhNAti toyaM vA pibati svayam / pUrvavyAdhivinaSTAnAM prAyazcittaM na vidyate" // yadi vyAdhiprayuktAnAM vRSANAM ilayojanamAtreNa svalpatara daNDAghAtena vA mUcyA patanaM bhavati anantaraM gamanagrAsAdau kRte maraNaM bhavati tadAgamanagrAsa grahaNatoya pAnaistadAnIntanamaraNe hetvabhAvaM nikhitya pUrvavyAdhivinaSTatva' jJAyate / yadi tu pUrvavyAdhirahita eva prahArajanitavyAdhinA grAsAdi kRtvApi mriyate tadA prAyazcittamastyeva saMvarttaH / "yantraNe gocikitsAyAM mUDhagarbhavimocane / yatne kRte vipattiH syAt prAyazcittaM na vidyate // zrauSadhaM snehamAhArAt dadyAho brAhmaNeSu ca / prAcinAM prANavRttyarthaM prAyazcittaM na vidyate // dAicchedazirAbhedamayale rupakurka tAm / dvijAnAM gohitArthaM vA prAyazcittaM na vidyate // mUDhagarbhaH antarmRtamarbhaH / muddavaiccitte ityanena tathArthatvAt / yAjJavalkAH / "kriyamANopakAre tu mRte vipreNa pAtakam / vipAke gotRSA For Private And Personal Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 535 pAca bheSajAgnikriyAsu ca // vizeSamAhAGgirAH / "zRGgabhaGge'sthibhaGge ca carmanirmocane'pi vA / dazarAtraM caret vajra' susthA sA yadi gaurbhavet // dvijAnAM gavAJca hitArthamityarthaH / atra prANaracArthamAhArAdidAnairmaraNe doSAbhAvasya vAcanikatvAt malalagnAnumaraNenAtmaghAtAdi / evaM " gopAlako gavAM goSThe dhUmaM yastu na kArayet / makSikAlomanarake macikAbhiH sa bhacyate " // iti devIpurANAnusArAdagni prajvAtya tatraiva sthitasya devAttadagninA maraNe doSAbhAvaH / tatrAsthitasya tu pAlananimi ttagobadhajanyadoSaH / mitAkSarAyAM parAzaraH / " kUpe khAte ca dharmArthe gRhadAhe ca ye mRtAH / grAmadAhe tathA ghore prAyazcittaM na vidyate " // idantu bandhanarahitasya pazoH kadAcit dAhAdinA mRtaviSayam / itaratrApastamboktam / " kAntA - reSvathavA durge gRhadAhavaTAdiSu / yadi tatra vipattiH syAt pAda eko vidhIyate // iti jJeyam etadvacanaM yamasyeti bhavadevabhaTTaH / cikitsAyAM pApAbhAvo yathAvadupacAro bodhyaH / na punaH sannipAtAbhibhUtasyodakapAnAdinA / ataeva manuH / "cikitsAyAJca sarveSAM mithyApracaratAM damaH" / kAzyapo'pyava prAyavittamAha / " dogdhrau damanAtidohAntrAsApAzadAmagha NTAbharaNayojanAt / tailapAnauSadhaviniyogAdyApannAnAM prAyavittaM brAhmaNebhyo vinivedya sazikhavapanaM kRtvA praajaaptykRcchrmaacret| * caurNAnte gAM dakSiNAM brAhmaNAya dadyAt dhenuM tiladhenuM veti" / atra godhenutiladhenudAnAnAM zaktyapekSo vikalpaH / tiladhenumAha ratnArNave varAhapurANam / "tiladhenu pravakSyAmi sarvapApapraNAzinIm / yAM dattvA pApakarmApi mucyate narakAvaraH // caturbhiH saitikAbhizca prastha ekaH prako ciMtaH / te Sor3aza bhaveDenuzcaturbhirvasa ko bhavet // intu daNDa For Private And Personal Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvam / mayA: pAdA dantAH pusspmyaastthaa| nAsAgandhamayau tasyA jihvA gur3amayau tthaa|| pRSThe tAnamayo sA syaahnnttaabhrnnbhuussitaa| ITTayoM kalpayitvA ca varNazRGgoM prakalpayet // kAMsyopadohAM raupyakhurAM puurvdhenuvidhaantH| tiladhenuM tato dattvA dvAdazyAM niyataH zuciH // prAtmAnaM tArayeda durgAt nArakAt kAmabhAgbhavet" // setikA kudd'vH| sa ca haadrshprsuutiprimitH| caturbhiriti prasvairiti shessH| kAMsyopadohAM kaaNsykodd'aam| etacca goH zaktimAnapekSyaiva damanAdito maraNe bodhym| yattu vyAsena "ghaNTAbharaNadoSeNa vipattiyadi gorbha: vet| kacchAImAcarettatra bhUSaNArthaM hi tat kRtam // vireka. vamanAbhyAJca saMdhAte yojane tthaa| latA saGgulapAzena mRte pAdonamAcaret" // ityuktaM tahoraraNyapravezena latAdivacadhaNTAdidoSamaraNe jnyym| punrvyaasH| "pauSadhaM lavaNakSeva mehaM piNyAkameva c| atirikta na dAtavyaM kAle khalpaJca dApayet // atirikta vipanAnAM kRcchrapAdo vidhIyate / auSadhe tu na doSo'sti svecchayA pibate ydi|| anyathA doyamAne tu prAyazcitta na saMzayaH // anyathA icchAM vinAtiriktauSadhe / tenAnicchayA svalpadAne doSAbhAvAttathA vyvhaarH| bhavadevabhaharinAthopAdhyAyakRtaM sNvrtvcnm| "zRGgabhaGge'sthibhane ca kaTibhaGge tathaiva c| yadi jIvati SaNmAsAn prAyazcitta na vidyate" // atra SaNmAsottaramaraNe tadoSopazamanAya prAyacittaM nAsti tadabhyantaramaraNe badhaprAyazcittaM bhavati evaja zRGgabhaGgAdinimittakapApe pRthak prAyazcittaM na karttavyam / badhaprAyazcittenaiva guruNA prsnggaattdpgmsiddheH| SaNmAsottarantu zRGgabhaGgAdinimittakapUrvoktaM mAsAIyavapAnaM prAjApatya vA kartavyamiti / dharmanirmocanAdinimittavihitaprAyazcittama For Private And Personal Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 537 vA'janAdau tadapavAdamAhatuH praashraanggirsau| "anyatrAGkanalakSmabhyAM vAinirmocane kte| sAyaM saMyamanArthantu na duthe. drodhabandhayoH // anaM vishuunaadikrnnm| lakSma sthircinggkrnnm| vAhanirmocanaM vAhanAdinA crmnirmocnm| sNvtH| "devadroNyAM vihAre ca kUpeSvAyataneSu c| eSu goSu vipanAsu prAyazcittaM na vidyate" // devadroNI svayambhaliGgAdyavasthAnagahvaraM vihAro gavAM maithunam pAyatanaM somAnibandhasthAnam / atra kUpAyatana kartureva prAyazcittAbhAvo na tu gokhaaminH| sarvatraivApAlane tasya dossshruteH| smRtisAgarasAre gobhilaH / "muSkamoSakaro vipro vrata cAndrAyaNaJcaret / prayojakastu kurvIta vratasyAI vizuddhaye // ilairvA zakaTairvApi vAsyet yo vRSaM vayam / prAjApatya hayaM kuyAhiguNaM yoSitAM gavAm / vRSabhantu samutsRSTa kapilAM vApi kAmataH // yojayitvA hale kuryAt vrataM caandraaynnhym| vikrayaigI vinimayadattvA gomAMsakhAdake / vrataM cAndrAyaNaM kuryAt badhe sAkSAdhau bhavet // muSkamoSakaro vaujanAza krH| yAjavalkayoktadaNDavidhau mRtyuliGgacchedayostulyatvAbhidhAnAt prAyacitte'pi tatheti svrsH| yathA kSudrapazUnAM duHkhAdaunupakramya / "liGgasya chedane mRtyau madhyamo mUlyameva ca / mahApazUnAmateSu sthAneSu higuNe damaH // madhyamo madhyamasAhaso daNDaH / sa tu catvAriMzadadhikapaJcazatapaNa kastenaivoktaH / yathA "sAzItipapAsAhasro daNDa uttmsaahsH| tadaI madhyamaH proktastadaImadhamaH smRtaH // mUlyamiti pazusvAmine ca mUlyam / mahApazUnAM gavAkhAdaunAm eteSu pUrvavacanaitahacanokteSu / gomAMsakhAda ke jvnaado| atra gavAmapaNyatvena upayAtakatvAdapi cAndrAyaNaM yuktaM tathAca gotamaH / "pazavazva hiMsA saMyoga For Private And Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 538 prAyazcittatattvam / iti / pasyArthaH yatra vikrautAH santaH pazavo hiMsyante tatra teSAmapaNyatvamiti praayshcittvivekH| apaNyAnAJca vikraya iti manunopapAtakagaNane ptthitm| viSNunA ca "upapAtakina stve te kuryucAndrAyaNaM narAH / ityanena cAndrAyaNaM vihitm| tatra pApasya lanutvAccAndrAyaNapadaM shishucaandraaynnprm| tatyAdonadhenucatuSTayena saMkalitaM prAyazcittavivekena / etahiSaya eva "cAndrAyaNamakurvANAH kuryuH kacchacatuSTayam" iti samUlatve bodhyaM badhe tvajJAnabadhokta sAIdhenvaSTakam etadapi gurutvAt brAhmaNakhAmikaviSaya m| te nAnyatra gomAMsa. khAdakasambandhi-vikrayAdimAtra tvajJAnakatatattatsvAmikabadhaprAyazcittAI badhe smprnnmiti| rahaH kRteSu prakIrNopapAtakAnupAtakamahApAtakeSu gAyatrayAH zatasahasrAyutalakSajayaH / tathA ca mitaakssraayaam| gAyatrImadhikRtya zahenoktAm / "zataM japtA tu sA devI srvpaapprnnaashinii| sahasra japtA ca tathA pAtakebhyaH pramocinau // dazasAhasrajApena srvklmssnaashinii| lakSaM japtA tu sA devI mahApAtakanAzinau" // kalpatarau ymH| "mAyatrayA: pAdamaI vA RcaH sarvameva vaa| brahma ityA surApAnaM suvarNaharaNantathA // gurudArAbhigamanaM paJcA. nyat pAtakaM mht| sarvametat punAtyAha svayaM devakhato yamaH" / vaudhAyana: / pUrvAbhirvyAtibhiH sarvapAtakeSvAcAmet / tasmAdevAcamanAt sarvasmAt pApAt pramu. yate" // apahAre tu jaavaalH| "akhagobhUmikanyAzca hRtvA caandraaynnnycret| tudrapazUnapahRtya prAjApatyaM smaacret"|| cAndrAyaNe dhenvssttkm| prAjApatye dhenurekA / baalaadaunaamdaadi| "anAhitAgnitAsteya mRNAnAJcAnapakriyA' // ityanena manunA upapAtakagaNane mahApAtakAnupa For Private And Personal Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praayshcitttttvm| 538 pAtakAsteyetarakharNa steyasya nirdezAdAbattau prAyazcittAhatiH strauzUdrANAmAIca praaguttvaat| adha nimittino naravadhApavAdaH / mitaakssraayaam| prAkrozAdijanitamanyunAtmAnaM khajAdinA prahatya maraNAdarvAk AkrozanAdikA dhanAdimA santoSito yadi janasamakSamuccaiH shraavyti| nAvAkrozakasyAparAdha iti tadA na doSaH / yathA viSatuH / *uhiNya kupito ivA toSitaH zrAvayet punH| tasmin mRte na doSo'sti iyoracchAvaNe kRte| iyoriti bhnaamuplkssnnm| uchAvaNam udghossH|| atha caannddaalaadyvbhkssnnpraayvittm| yadyapi dravadravyastha kaNThadezAdadho nayanamAtra pAnaM tacca:ekasminneva prayoge aneka dhaiva bhavati tathApi na tthaavidho'bhyaaso'pecitH| yataH pibati dhAvasyAbhyAso abhyaasH| ekaphalohe zena pravRttajaanaalaa bndhiijyaa saabhaanilaa andhdhaatvrthtvm| yathA ekaphaloddezenaikaprayatnopakramANAM sthAlI. mArjanAdaunAm podanaparIkSaNaparyantAnAM vyANanicayAnAm ekpcidhaatvrthtvm| yathA vA prahAralakSaNAnAM bhinnatve'pi ekaphaloddezyakaikaprayatnopakramatvena ekameva inti dhAtvarthatvam / anyathA pazayAge pratiprahAraM prahataM rakSa ityevmaadimnyaavttiprsnggaat| tenAvApi ekaphaloddezena ekaprayatnopakamANAm api vyavahArANAmekasmin prayoge sakRtyAnatvaM naabhyaasH| prayogabhede tvabhyAsa eveti siddhamiti surApAne bhavadevabhaTToktavaJcANDAlAbabhakSaNe'pi sakdabhyAsavicAraH prayogabhedAdevAzanabhedaM vyatamAha kaatyaaynH| "munibhihirazanaM proktaM viprANAM martyavAsinAM nityam / ahani ca tamakhinyAM AInaharayAmAntaH / yadyapi pramAdaunAM kaNThAdadho nayanameva For Private And Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / bhakSaNaM na tu niSThauvanAya zuNyAdeH kapoladhAraNaM tathAvidhe pryogaabhaavaat| tathApi pApaviSaye tathAvidhAnubandhe'pi prAyazcittaM brahmavadhe tathA darzanAt yathA yAjJavalkara: "caretamahatvApi ghAtArthaJcat smaagtH| atra hananapratiSedhena tadaGgabhUtAdhyavasAyAderapi pratiSihatvAt prAyazcittavidhAnaM tathAvApi bhakSaNapratiSedhena' tadabhUtAvyabhicaritAbAdisaMyo. gasthApi pratiSivatvena doSasya vidyamAnatvAt bhavatyeva prAyasittaM mitAkSarAyAmapyevam / prataevogA "jinaca hi sugaM kazcit pibtautybhidhiiyte| yAvatra kriyate vo gaNDaSasya pravezanam" iti| atra vakke garuSasya pravezanena pAnAtidezavadbhakSaNodyame'pi bhkssnnaatideshH| tatazca "vipradaNDodyame kacchanviti kaccha nipaatne"| pati yAjJavalkAdaNDodyame daNDa nipAtaprAyazcittAIvat bhakSaNodyame kaNDAdadhonayanasambhAdhanArahite ar3e prAyazcittaM jeym| vivekAtApi prAgukta carevatamahatvApautyatra tathA ca vyvsthaapitm| tatra bhkssnnpraayshcittmaahaanggiraaH| "atyAvasAyinAmantramanIyAda yastu kaamtH| sa tu cAndrAyaNaM kuryAt taptakacchramathApi vaa| caNDAlaH zvapacaH cattA sUto vaidehkstthaa| mAgadhAyo gavau caiva sptaite'ntyaavsaayinH'| atra kAmata eva cAndrAyaNatAtakacchrayoviSamaziSTalena icchAvikalpA sambhavAt pathApi vetyanena bhavadevamahotasamuccayA yogaac| kAmatazcAndrAyaNa makAmatastaptakacchamiti vyavasthito viklpH| cANDAlAAtra mAi mnuH| "kSatriyAhiprakanyAyAM sUto bhavati jAtitaH / vaizyAmAgadhavaidehau raajvipraanggnaastau| zUdrAdAyogavaH kSattA caNDAlacAdhamo nRnnaam| vaizyarAjanyaviprAsu jAyante varNazaGkarAH" / tathA "caturjAtastathogrAntu khapAka iti koyate / For Private And Personal Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 541 prAyazcittatattvam / catriyAhiprakanyAyAM karAcAravihAravAn // kSavazUdra vapurjantu. rugro nAma prajAyate // etaccAndrAyaNaM sakdojane Apastambena pramAdata itymidhaanaat| yathA "cANDAlAvaM yadA bhuktaM brAhmaNAToH prmaadtH| prAyazcittaM kathaM taba varNe varNe vidhIyate // cAndrAyaNaM caresipaH kSatraH sAntapanaM caret / SaDrAvaJca pirAnaJca varNayoranupUrvazaH // yadyapi pramAdo'navadhAnatA itya. mrH| tathApi sA na gRhyate aGgirasA kAmata eva cAndrA. yaNavidhAnAt pataeva pramAdataH sakadityarthaH / iti prAyaH cittvivekH| cAndrAyaNAyato dhanvaSTakaM deym| kApAli. kAtrabhojane tanArogamane ca jAnAjAnAbhyAM kacchacAndrAyaNa. hayavidhAnAt yathApastambaH / "kApAlikAbabhoktaNAM.tabArI. gAminAntathA / jJAnAt kacchAbdamuddiSTamannAnAdaindavahayam // kacchAbdam abdaM vyApya kaccha praajaaptymityrthH| prastha prAyazcittaviveke kaivAditulyatvAbhidhAnAt / jAnAjAnAbhyAmaSTadhAbhyastabhojane idaM prAyazcittam abhigame tu hirabhyaste jnyeym| "vAhaM prAtasyahaM sAyaM brAhamadyAdayAcitam / vAha parantu nAznIyAt prAjApatyaM caran hijaH // iti manuvacanAt prAjApatyasya hAdazAhasAdhyatvena mAse sAI prAjApatyahayAt varSe triNshtpraajaaptyaani| tadazaktI viza navaH / "prAjApatyavratAzaktI dhenaM dadyAt pykhinaum| dhenoramAve dAtavyaM tulyaM mUlyaM na saMzayaH // iti saMvartavacanAt dhenumUlyantu kArSApaNatrayaM praagvyvsthaapitm| "syAttvakAmakate yattu higuNaM buddhipUrvake" ityaGgiro vcnaat| jJAnAt yat prAya cittam prajJAne tadaprApteravApi cAndrAyaNahaye paJcadaza dhenvH| arthAdekasminvaSTau dhenvH| tanmUlye'pi sAIsaptadhenumUlyaM sAIhAviMzatiH kArSApaNA deyaaH| evaM "jalAgnya indhanabhraSTAH For Private And Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 543 prAyazcittatatvam / prvrjyaanshnyutaaH| viSaprapatanaprAyazastraghAtayutAca ye| sarve te pratyavasitAH srvdhrmvhissktaaH| cAndrAyaNena zayayustaptakacchahayena vA* // iti yamavacanAcAndrAyaNAItulyatvAanuktataptakaccha pAdonadhenucatuSTayaM tadazaktau sapAdaikAdaza kArSApaNA deyA iti| etaca kSatriyAdaunAM paadpaadhaanyaa| etaccAbhakSyabhakSaNaprakaraNe vissnnuH| "vipre tu sakalaM deyaM pAdonaM kSatriye mtm| vaizye'I pAdazeSantu zUTUjAtiSu zasyate // evajJApastarotAM paviyAdInAM sAntapanAdi pApahiSayam pApadyuktAtvenApi prAyazcitta hAsadarzanAt yathA gharAzaraH / "pApakAle tu vipreNa bhuktaM zUdra grahe ydi| manastApena zattu drupadAM vA zataM japet / anyatra manunA prAyazcittAdhikyamuktam / tdythaa| "rAjAnaM tena pAdatte zUdrAnaM brahmavarcasam" ityabhidhAya "bhutvA cAnyatamasyAbamamatyA kSapaNaM vAham / matyA bhutlA caret kaccha reto viematrameva ca // sAntapane dhenuhayaM kAmAkAmAbhyAM sAntapanaprAjApatyayovidhAnAt / yathA manuH / "jAtibhraMzakaraM karma kRtvaanytmmicchyaa| gharet sAntapanaM kRcchra prAjApatyamanicchayA" // kacchaM vratam / SaDAtre dhenurekA / SaDAnaprAjApatyayostulyatvAbhidhAnAt / yathA mattakruddhAturANAmityutvA manuH / "bhutvA cAnyatamasthAbamamatyA kSapaNaM naahm| matyA bhuttA caret kacchra reto viNma trameva ca" // ajJAnAt vAhamupavAsaM vidhAya jJAnAt haiguNyena Sar3ahaprAptau prAjApatya vidadhAti / evaM trirAtre caturviMzatiH paNAH praajaaptyaanuklpdhenumuulyaaiitvaat| evaJca prAyazcitte zUdrasya viraatropvaasvidhaanaat| "vaizyAH zUdrAzca ye mohA. TupavAsaM prakuvate / virAna paJca rAtra vA teSAM puSTina vidyte| iti praayshcittetrkaamyprm| puSTivataphalamiti rudharaH / For Private And Personal Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 543 prAyazcittatattvam / manuH caNDAlAntyastriyo gatvA bhujA ca pratirAhya ca / patatyajJAnato vipro jJAnAt sAmyantu gacchati // antyA mlecchA navanakhapacAdayaH yaajnyvlkydiipklikaayaampi| antabhavA pantyAH yato'dhamajAtayo ma santItyukta pratigRhya adRSTArthasyaladravyaM khaukatya tadrvyantu vaidikakarmAnahamapi yathA haarotH| "patitaduSkRtibhyaH pratirahautamakhaya'mayajJiyaM na tena puNyAthaimAnoti" mitAkSarAyAM yamaH "yo'dattAdAyinoistAlipta brAhmaNI dhanam / yAjanAdhyApanenApi yathAstemastathaiva saH // pradattAdAyinIrasya patatauti prAyazcittetaravaidikakarmAnAdhikArI san narakamAgau bhvti| yathA gotama: "hijAtikarmamyo hAniH patanaM paratra cAsiddhiH tameke narakamiti" / harismaraNAdau tu vizeSavacanAdevAdhikAraH / tathA ca naardiiym| "samyak sandhyAmupAsIta trikAlaM khaanmaacrn| adhyayanAdhyApanAdauni varjayet saMsmaran harim // evaJca "paJcaitAni mahApAtakAni kRtvA brAhmazaH sadbhirnAnu sambhASyo nAnugrAgho'bhizastaH sarvakarmavivarjita: patitatamo bhavati" iti devalavacanena mahApAtake pAtityAbhidhAnAt atrApi tathAvidhAnAt tadIyaprAyazcittamagirasoktaM Sar3abdaprAjApatyaM yuktm| yathA "ghaDU bhirvaH kaccArau brahmahA tu vizudhati / varSe triMzatprAjApatyAni pUrvamuktAni SabhivarSaH sAzautizataM prAjApatyAni tadazaktAvayautyuttaradhenuzataM deyam tammUlyaM vA catvAriMzadadhikapaJcazatakArSApaNA deyA iti gurutvAdetasya bhojnprtigrhyorjnyaanaadssttctvaariNshdbhyaasvissytaa| yataH sakadajJAnAttaptakacchavidhAnena tantra pAdonadhenu catuSTayaM tasyASTacatvAriMzadguNena sAzItizataM dhenavo bhavantauti tadbhojanasya ninditAvAdanaM tathA ityanena upapAtakagaNe For Private And Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 544 prAyazcittatatvam / manunA nirdiSTatvAt tadabhyAse prAyazcittAdhikya "gonavadhihitaH kalpazcAndrAyaNamathApi vaa| abhyAse tu tayorbhUyastataH zahimavApnuyAt // iti yamavacanAt pato na tntrtaa| bhojanasAhacaryAt pratigrahe'pi tthaa| abhigame tu sakkadajJAnAdeva pAtityamiti praayshcittvivekH| yuktazcAyaM cANDAlAntya strIgamanasyAnupAtakatvAt yathA manuH / "gurutalpavrataM kuryAt retaH sikkA khyonissu| sakhyuH puvasya ca strISu kumArauSvantyajAsu ca // vissnnurpi| anyajAgamanAdaunupakramya / "manupAtakinasva te mahApAtakino ythaa| prazvamedhena zAnti tIrthAnusaraNena vA // akhamedhaprAyazcittantu rAja eva tatra tasyaivAdhikArAt tathA caapstmbH| *rAjA sArvabhaumo'khamedhena yajeta nApya sArvabhauma iti" makhamedhAvasthamrAne vipra. syaapydhikaarH| tathA ca kalpatarutaM bhaviSyapurANam / "yadA tu guNavAn vipro inyAhiprantu nirgunnm| pakAmatastadA gacchat khAnaJcaivAkhamedhikam // tatapAvabhRthamrAnaM kSatriyaviSayamiti prAyazcittavivekoktaM heym| striyA api tulya praayshcittmaahaanggiraaH| "vrataM yaccoditaM puMsAM ptitstraunissevnnaat| taccApi kArayet mUDhAM patitA sevanAt striyam // jJAne tu tattulyatayA higuNavratAcaraNe'pi na vyvhaaryH| "prAyazcittarapaityeno yadajJAnarutaM bhvet| kAmato'vyavahAryastu vacanAdeva jAyate // iti yAjJavalkyavacanAt / pApAbhAve kathamavyavahArya ityAha vacanAdeveti tthaacottm| kimidaM vacanaM na kuryAt nAsti vacanasyAtibhAra iti / pApasya he zanno narakotpAdikA vyavahAravirodhikA ceti / tavaikatarazaktivinAze vyavahAravirodhikA zaktirastauti bhAvaH / tathA ca mitAkSarAyAmApastambaH / "nAsyAsmin loke For Private And Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 545 pratyAzakti vidyate kalmaSantu nihanyate" iti| ataeva pApAsare'pyavyavahAryatvaM yaajnyvlkyoktm| "zaraNAgatavAlastrIhiMsakAna saMvasenna tu| corNavratAnapi sadA kRtaghnasahitA. nimAn // atra ca kAmato mahApAtakAdivahatyApakarturavyavahAryatva darzanAt kAmato bahuguNayuktazaraNAgatAdihanta. pAmavyavahAryatvaM na tu hontrhntRnnaam| anyathA viSamaziSTatApattiH svAt ataeva zatrustrINAmavadhyatvamAha mtsypuraannm| "yadi tvamicchase vairaM purussessvpkaarissu| striyaH kimaparAdhyante gRhpnyjrkokilaa:|| kiM tvayA na zrutaM loke tvavadhyAH zatruyoSitaH // yadyapyevaM tathApi strauhiMsakAniti haunavarNopabhuktAghAtaketaraparaM "haunavarNopabhuktA yA tyAjyA badhyApi vA bhvet| iti vRhaspatyuktaH "kAmataH khiyaM hatvA brAhmaNI vaishyvnycret| kAmato higuNaM proktaM praduSTAyAM na kiJcana // iti vyAsokta: vaizyavat vaizyahatyA vratavat etena yadyapi vyabhicAristrIvadhe alpoya eva prAyazcittam / tathApi vAcaniko'yaM vyavahArapratiSedha iti mitAkSarota na yuktisaham "kevalaM zAstramAzritya na karttavyo vinirNayaH / yuktihInavicAre tu dharmahAniH prajAyate // pAye guruNi gurUNi khalyAnyalye ca tahidaH / prAyazcittAni maitreya jaguH svAyambhavAdayaH" / iti vRhsptivcnaat| evaJca haunavarNopabhuzAyAH parityAgavidhAnenAtyantapAtityAjJAnatastadupabhoktaH patyurapi gurupApasaMsargitvena sadyaH paatitym| jAnannityupakramya "yAjanaM yonisambandha svAdhyAyaM shbhojnm| kRtvA sadyaH patanyete patitena na saMzayaH" // iti devala vacanAt ajJAnatastu vArahayena yattu patitakhastrIgamanasya laghutvaM prAyavittavivekakedbhirakta tdtyaajyaaprm| pataeva tairava steyA For Private And Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54/ prAyazcittatattvam / dinA patitetyupakramya uktm| tavAjJAnato vatsareNa pAtityaM "saMvatsareNa patati patitena sahAcaran / yAjanAdhyApanAda yaunAt ekazayyAsanAzanAt " // iti hArautavacanAt / jAnato vtsraarheneti| tadasaMsraSTustaddoSAbhAva eva " bAndhavo'pi pRthag bhUtvA tat pApaM nApnuyAt kvacit" iti devalavacanAt yAjJavalkAdopakalikAyAM kRtaghna mAha skandapurANam / "brahmaghna ca surApe ca caure ca gurutalpage / niSkRtirvihitA sadbhiH kRtaghna nAsti niSkRtiH / bhartRpiNDApaharttA ca pitRpiNDApahArakaH / tasmAda gRhItvA vidyAJca daciNAM na prayacchati / puvAn striyakha yo heSTi yacaitAn ghAtayenaraH / kRtasya doSa vadati sakAmAtra karoti yaH / na sAreca kRtaM yastu zrAzramAn yastu dUSayet / sarvA stAnRSibhiH sArddhaM kRtaghnnA na vravaunmanuH" / tasmAt pivAdiguroH kRtasya satkarmANa iti zeSaH / sakAmAtra karoti kRtasya karttRniti zeSa: yettu viSNuvacanam / "cANDAlAnaM bhukkA trirAtramupavaset siddhaM bhukkA parAka:" iti tahalAjhojanaviSayam iti prAyazcittavivekaH / balAt pravartta - mAnasya viSayajJAnamastya va svArasikatvAbhAvAnna tathA kAritvaM kintvajJAnakRtapApAttatra yukta pApAdhikayamityAzayaH / trirAvamAmAnaviSaya para siDamityuktaH / parAkamAha manuH / "yatAmano'pramattasya dvaadshaahmbhojnm| parAko nAma kRcchro'yaM sarvapApApanodanaH / tenAvAsAne siddhAnnaprAyavittaturIyabhAgavidhAnAt zrajJAnAdAvapi tatturIyakalpaneti / parAke paJca dhenavaH parAkasya prAjApatyapaJcakatulyatvAt yavAGgirAH " Sar3abhirvaSaH kRcchrAcArau brahmahA tu vizudyati / mAsi mAsi parAkeNa tribhirvarSairvyapohati / atra SaDabhirvarSaiH sAthautizataprAjApatyAni pUrvamuktAni / tathA pratibhAsi ekaikaparA ke << For Private And Personal Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 547 varSe hAdazaparAkA: varSacaye SaT triMzatparAkAH tatava SaTtriMzatyarAkAzotyuttaraprAjApatyazatayoH pratyekaM brahmavadhapApakSayakakAryakAritvAt tulyatvam / SaTtriMzat azotyuttarazataM paJcaguNaM bhvtiiti| ata: prAjApatyapaJcakatulyaM parAka: / zuSkAne pakkAbAI prAyazcittaM vissnnudhrmottrdrshnaat| yathA "yastasya bhuta pakkAnaM kacchAI tasya nirdishet| zuSkAbamojinaH pAdamityAha bhagavAnmanuH // tasyAvijJAtacANDAlasahitaikavezmasthasaGkarIkaraNarUpa mUlapApakartutiauya-saMsargiNaH tathA caapstmbH| "anyajAtiravijJAto nivased yasya vezmani / savai jJAtvA tu kAlena kuryAttava vishodhnm| cAndrAyaNaM parAko vA dvijAtInAM vishodhnm| prAjApatyantu zUdrANAM tathA sNsrgduussnne| yestava mukta pakvAnna kaccha teSAM vinidishet| teSAmapi ca yebhukta teSAmaI vidhIyate / teSAmapi ca ye ta kacchapAdo vidhiiyte"| atra hatIyasaMsargiNa eva prAyazcittadarzanAt turyasaMsargajadoSo naasti| praayshcittviveko'pyevm| zaGkhaH "zUdrAna brAhmaNo bhuktvA tathA raGgAvatAriNaH / cikitsakasya karasya tathA strI mRgjiivinH| cANDAlAnna bhUmipAnamajajIvizvajIvinAm / zauNDikAna sUtikAna bhuktvA mAsaM vratI bhavet" / anAjajauvizvajIvinAmiti zravaNAt "maarjaarkukkuttchaagvvraahvihnggmaan| poSayanarakaM yAti tameva dvijasattama" iti viSNupurANavacanamapi / jIvikArthapoSaNaparam / taM romapUyavahaM narakam / vratI yAvakeneti praayshcittvivekH| mAsayAvakAhAre dhenuvayam govadhe uktm| etacchadrAnAdAvabhyAsAnubhyAsAbhyAM ythaasmbhvvissym| zauNDikAnnetvajJAnataH sakdojane dhenuiym| yattu mnuvcnm| ."khavatAM zaukiNDAmAJca celaniNejakasya ca / For Private And Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 548 prAyazcittatattvam / rajakasya nRzaMsasya yasya copapatirgRhe / bhukkA cAnyatamasthAnamamatyA capaNaM vAham" iti / trirAtropavAsavidhAyakaM tadA mAnaviSayaM laghuprAyazcittatvAt tat vRttihIna ddijaparamiti prAyazcittavivekaH / cANDAlAvena tu prAyavittalAghavAt sakadajJAnAdApamuktottAritAdiviziSTaviSayam / tathA cottArAdapi pApacayamAha manuH / "abhojyamacaM nAttavyamAtmanaH zuddhimicchatA / ajJAnAda bhuktamuttAyyaM zodhya vApyAza zodhanaiH" pramAdAdbhukta vamitavyam / tadasambhave yathoktaprAyazvittaiH zodhanauyam vamanapakSe'pi alpaprAyazcittaM bhavatyeva viSNusUtre tathA darzanAt tad yathA / " AmazrAdAne trirAtraM payasA vartteta brAhmaNaH zUdrocchiSTAzane vasanaM kRtvA saptarAtramupavasediti" // AmazrAddha garhitairyat kriyate payasA caureNa tatrApyAyurvedokta paribhASA / " payaH sarpiH prayogeSu gavyamevAbhidhIyate / vizeSo yatra moktaH syAdeSa tava vidhiH smRtaH" / evam ucchiSTe yaH parAk ukto'GgirasA so'pi prAguktasakkadApadAdiviSaye bodhyaH / viSNunApi anucchiSTe parAkoktaH / tathA cAGgirAH / " caNDAlapatitAdonAmucchiSTAnnasya bhakSaNe / dijaH zuDet parAkeNa zUdraH kRcchreNa zahAti" / yattu mitAcarAyAmApastambaH / "antyAnAM bhuktazeSantu bhacayitvA dvijAtayaH / cAndra kaccha tadantu brahmakSaafari vidhiH" / cAndraM cAndrAyaNam / kRccha taptakRcchram etaJca brAhmaNasya sakRdanjJAnaviSayaM balAtkArAnuttAre'pyannetaratAmbUlAdyutsRSTaparazca tatrAjJAne zrApastambena ucchiSTe cAndrAyaNavidhAnAt aGgirasA antyAvasAyinAmityAdi prAguktavacane sAmAnyatastaptakRccha vidhAnAt anucchi - STe'pi tathAtvAdeva sarvatrAnucchiSTAducchiSTa dvaiguNyaM bodhyam / prAyazcittaviveke saMsargaprakaraNe'pyevaM catriyavizozcApadi zeyam / For Private And Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatattvam / 548 pahiro vacane patitapadasya sarvadharmavariSkRtavAcina: prAyazci goraveNa cANDAlajAtisAracaryeva ca javanAdimlecchajAtivAcitvaM na tu brahmahatyAdipatitavAcitvaM tatra sakkacchiSTAzane khlppraayshcitttvaat| ataeva brahmahatyAdi ucchiSTAzane jAnAnmAsatrayAdevasAmyaM prAyazcittavivekavadbhiH saMsargiprakaraNe ulm| patra tu jJAnena hAdazavArAttatheti javanAdaunAntu sarvadharmarAhityamuktam hrivNshe| "sagarastAM pratijJAca guro. kyaM nizamya c| dharma jaghAna teSAM vai vezAnyatvaM cakAra / / bhaI pakAnAM ziraso muNDayitvA vysrjyt| javanAnAM ziraH sarva kAmbojAnAntathaiva c| pAradA muktakezAca par3avAH shmshrudhaarinnH| niHsAdhyAyavaSaTkArAH kRtAstena mhaatmnaa| zakA javanakAmbojA: pAradAH pnggvaastthaa| kolisarpAH samahiSA darvAcolA: skerlaaH| vaziSThavacanA. drAjan sagareNa mahAtmanA / zakAnAM zakadezodbhavAnAM cavi. yANAm evaM jvnaadaunaamiti| patra javanazabdastaddezoddhava. vAcau cavarga btauyaadiH| javano dezaveginoriti vikaannddshessaabhidrshnaat| teSAM mlecchatvamapyuktaM viSNu pugnne| tathA kRtAn javanAdaunupakramya te cAtmadharmaparityAgAt mlecchatvaM yyuriti| vaudhAyanaH / "gomAMsavAdako yazca viruddha bhubhaasste| sarvAcAravihInaca mleccha itybhidhiiyte"| ataeva cANDAlena saha mlecchAnAM sAmyamAha devntH| "dAmokkato. balAt mleccha cANDAlAdyaiva dsyubhiH| azubha kAritaH karma gavAdeH praannhiNsnm| ucchiSTamArjanazcaiva tathA tasyaiva bhakSaNam // kharoSTravir3a varAhANAmAmiSasya ca bhakSa gam / tat stroNAJca tathA saGgastAbhica saha bhojnm|| mAsoSite vijAtau ca prAjApatya vishodhnm| cAndrAyaNavAhitAgneH For Private And Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 550 prAyazcittatattvam parAkastvatha vA bhavet // cAndrAyaNaM parAkaM vA caret saMvatsaro SitaH / saMvatsaroSitaH zUdro mAsAI yAvakaM pibet // mArsa viproSitaH zUdraH kRcchrapAdena zuhyati // viproSito vizegheNa prakarSaNa uSitaH / " Urddha saMvatsarAt kalpaM prAyazcittaM 1 tu dvijottamaH / saMvatsaraicaturbhizca tadbhAvaM so'dhigacchati / hAso na vidyate tasya prAyazcitairdurAtmanaH // tadiha mlecchacANDAlAdyairdasyubhiryadA nAhitAgnirdvijAtirucchiSTamArjanocchiSTabhacaNakharoSTraviDvarADamAMsabhakSaNamleccha svausaMsargata doya stro sahabhojanAdikusitaM karma balAt mAsaikaM kAritaH tadA tena prAjApatyam / sAgninA tu cAndrAyaNaM kAyryyaM kSatriyavaizyAbhyAM parAkavratam anagninA brAhmaNena ta saMvatsare kadAsya karaNe cAndrAyaNaM kAryam ita rAbhyAM parAkaH / zUdreNa tu mAsaikakaraNe kRcchrapAdaM saMvatsare kadAsyakaraNe mAsAIM yAvakapAnam / saMvatsarAdUrddha vatsaracatuSTayaM yAvat bhAgahAreNa praayshcittmuuhniiym| tadUI tatsamatvena patitatvAt prAyavittAbhAvAt maraNamiti yat prAyavittavivekoktaM tat pApAdhikyasambhavena prAyazcittalAghavAt anupanautASTavarSAbhyantara-bAlaviSayam / " caturthAddatsarAdUI maSTamaM yAvadeva hi / zizorvrataM prakurvanti gurusambandhibAndhavA:" // iti brahmapurANauyamapyetatparamiti / atra jAtamAvasyAhitAgnitvasambhavaH tathA ca jAvAlaH / " jAte kumAre'raNiM mathitvA tasmitrAyuSya homAn juhoti tasmiMzcUr3AkaraNopanayanavratAdeza godAnakriyAstasminnevaina muddA hayeyuH sazAlAgniriti / yattu kumAravacanam / "jAtamAtraH zizustAvat yAvadaSTau samAvayaH / sa hi garbhaH samo jJeyo vyaktimAvapradarzakaH // bhakSyAbhakSya tathA peye vAcyAvAcca tathAnRte / tasmin kAle na doSaH syAt sa yAvatropanauyate" // iti taduktavyati For Private And Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyazcittatatvan / 559 rihAlpapApAram / pttvrssgrhnnm| anupanautasyApi para. stAhoSArtham upanayanapadaca paJcavarSAyupanautama varSakASTakebhyaH prAmapi doSajJApanArtha prAyazcittakveike'pi "murApAnaniSedho'yaM jAtyAzraya iti sthitiH / na pibeda brAhmaNo madyaM niSiddhamapi cAparam" iti kumAravacanAntaradarzanAt pUrvavacanaM mo. taraparam ityuktaM tathA ca vRhaspatiH / "sthAt kAmAcArabhakSIti: mahata: pAtakAdRte / tatazca "patitAnantu yo bhuto saptAhamudake vset| pAnIthapAnatazcApi kuzavAri pibe. cAham // ityaGgiro vcnmpi| zUdrAcaM brAhmaNo bhukke iti shngkhvcnsmaavissym| prataeva saptAhodakavAso'pi dhenuiyena saGkalitaH praayshcittvivekvteti| evaJca tattat. pAnIyapAne'pyannAnAdau tattaddojanaprAyazcittapAdo bodhyaH / gAyanAdirahitA'gravAhahArakA'nyajapurohitAdirUpapatita. brAhmaNAbamaraNaparaM vA aGgiro vacanaM teSAM badhe'tyanta laghuprAyacittazrutthA'tyantAlpaprAyazcittamavApi / tathA ca kalpatarI bhvissypuraannm| "yadAtyantaguNaiIMno gAyatrayA ca vivarjitaH / nihataH kAmatazcaiva tadA yat syAt nivodha me // intA yadAsamarthazcet tavedaM parikalpayet / vaziSThena yadAkhyAtaM brahmahatyA vyapohanam // haadshraatrmupvsedityrthH| yatta prAyazcitta. vivekakAtApyatra "brahmA vatsaraM kacchacaret pUrNe tu vmre| hiraNyamaNigovRSAbatilabhUmisauSi brAhmaNebhyo dadyAt" iti samantata prAyazcittamuktaM tat samarthaparaM bhojanavattadabhi. gmnruupsNsrge'pyevm| athAnyajastrIgamanabhojanaprAyazcittam / tatra saMdhataH / naTI zailuSi kauJcaiva rajakI veNujIvinIm / gatvA cAndrAyaNaM kuyAt tathA dhrmopjiivinaum| kAmatastu yadA gaccha care For Private And Personal Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 552 prAyazcittatattvam / jbaalaaghr`ss"| nnaalnaay' praay'i sbl ttkm| zailuSika: "vRttyanveSau naTAnAntu sa tu zailaSika: smRtaH / iti brahmapurANoktam iti praayshcittvivekH| yatta yamavacanaM "rajakacarmakAraca naTo vADa eva c| kaivattamedabhillAca saptaite cAntyajAH smRtAH // eteSAntu striyo gatvA bhuktA ca pratigrAhya c| patatyajJAnatI viprI jJAnAt sAmyantu gacchati" // iti paatityaabhidhaaykm| sava rajakAdaunAM prAgutamanuvacane shaunnddiktulytvaat| zauNDi ke prAgutazaGkapacanena mAsayAvakapAnavratavidhAnAt / tatra praajaaptyhysNclnaat| bahanAmakadharmANAmiti baudhaaynvcnaat| ete. vapi tathAkalpanAt prajJAnataH sakkaDojane prAjApatya hayaM tatavAjJAnAt yat pAtityamabhihitaM tat navativArabhojane jym| pAtityAcca hAdazavArSikaprAyacittAhatA jAnatastu kRte'pi higuNaprAyazcitte'vyavahAryatA anyathA tata saMsargiNi prAyacittavyavasthA na syAt / pratigrahe'pya vm| abhigamane tu caturviMzativArAtyAtityamajJAnAt mAnAtu saamymiti| cANDAlaspRSTodake tvdbhigH| "yastu cANDAlasaMspRSTaM pibetoyamakAmataH / sa tu sAntapanaM kacchacaret zudyarthamAtmanaH" // sAmtapanamAha yAjJavalkyaH / "kuzodakacca gokSauraM dadhi mUtraM zakat ghRtm| prAzyAparavA pavaset kaccha sAntapanaM caran // eta. yahasAdhyaM tadazalo Sar3apavAsaTatauyabhAgAt purANo deyaH / cANDAlAdi spRSTAnnabhakSaNe'pi praajaaptym| "amedhyapatitacANDAla pukkazarajaskhalAvadhatakuniSThi-kunakhispaSTAni bhutvA kaccha mAcaret" iti zalavacanAt etat sakdajJAnaviSayam / eva prAyazcittamadhikRtya "bAlasyAzatasya vA sapitA'nudhyAya manasA sarvakarmANi kurvIta piturabhAva satyAcAAH " iti For Private And Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 553 prAyazcittatattvam / paiThaunasivacanAt / "rogI vRddhastu pogaNDaH kurvantyanyaivataM sadA" iti brahmapurANAJcAzattau prAyazcittamanyena kAryam anudhyAya tadIyaM pApaM manasA saGkalpAtyarthaH / tadayaM sNkssepH| cANDAlAdyannabhakSaNodyame kaNThAdadhInaya. nasambhAvanArahite'I prAyazcittam / cANDAlAdyannabhakSaNe taptakacchramajJAnAttadazatI paadondhenuctussttym| sapAdaikAdaza kArSApaNA vA deyaaH| cAndrAyaNaM jJAnAt tadazaktI dhenvaSTakaM sAIhAviMzati kArSApaNA vA deyAH / parAko balAtkAra tadazatI paJca dhenavaH / paJcaTaza kArSApaNA vA deyaaH| sarvatrIcchiSTa tu vratahaiguNyam pApadajJAnabhuttottArite maasyaavkvrtm| tadazatI dhenuhayaM SaT kArSApaNA vA deyaaH| tatro. cchiSTAne parAka iti| abhyAsabhede tvaattiruuniiyaa| zuSkAnne sarvanAI jalAmAtrayoH sarvatra turIyAMzaH ajJAnataH cANDAlaspaSTodakapAne bahasAdhyaM sAntapanaM tada gatau kArSApaNe ko deyH| ajJAnataH cANDAlaspaSTAnnabhakSaNe prAjApatya tadazaktI dhenurekA kArSApaNatrayaM vA deym| etacca brAhmaNasya kSatriyAdonAM tu pAdapAdahAniH strIbAlavRddharogiNAmaIm / atha gomaaNsaadibhkssnnpraayshcittm| sumntuH| "gomAMsabhakSaNe prAjApatya carediti" / idamannAnataH sakazojanaviSayam etat prAyazcittAnte punarupanayanamAha viSNuH / "grAmakukka TanaragomAMsabhakSaNe ca sarveSveva dvijAtInAM prAyazcittAnte punaH saMskAraM kuryAditi" prAjApatye dhenurekA kArSApaNatrayaM vA deym| cANDAlAnabhakSaNaprakaraNe upanayanaM cAndrAyaNasamamiti zUlapANi mahAmahopAdhyAyasaGkalanAt saMskArAzakto dhenvaSTakaM sAIdvAviMzatikArSApaNA vA deyAH / zaGkhaH / "gAmavaM kuJjaroSTrau ca sarva pnycnvntthaa| kravyAdaM kukkaTa grAmyaM 40 For Private And Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 554 prAyavittatatvam / kuryAt saMvatsaraM vratam" / tatheti bhutto tyarthaH / etaca cira* kAlAbhyAse saMvatsarabate paJcadaza dhenavaH / paJcacatvAriMzat kArSApaNA vA deyaaH| abhyAse tu prAjApatyamAtrAntiH / tattulyavratAntaraM vaa| saMskArastu sakkadeva / haariitH| "masyakaNTakazambakazazaktikapardakAn / pautvA navodakaJcaiva paJcagavyena zudhanati" // bhavodakaM navakhAtajalaM varSodakaca / tathA ca brhmpuraannm| "navakhAtajalaM gAvo mahithazchAgayonayaH / zudyanti divasaireva dazabhirnAtra saMzayaH // mitAdharAyAM smRtiH| "kAle navodakaM zuddha na pAtavyantu tat vAham / prakAle tu dazAeM syAt pautvA nAdyAdahanizam // kAle vrssaakaale| shngkhH| "mAnamAcamanaM dAnaM devatA pita nnm| zUdrodakaina kurvIta tathA meghAhini:sRtaH // pAnAdautarasparzAdau ca hrivNshH| "abhaumamabho visRjanti meghAH yUtaM pavitra pavanaiH sugandhiH" maavaalH| "kezakoTAvapaJca strIbhiH spRSTaM tathaiva c| khodakyA zUTrasaMspaSTaM paJcagavyena zudyati" / bhuktati shessH| avapana' kezAdibhiH saha pkm| stro zUdrA paJcagavyena tanmAtrapAnena vratarUpatvAt tena tat paukhopavaset / tadazaktI aSTau paNA deyaaH| __ atha bhAyaryAyAM mAtvAdi vadataH praayshcittm| yathA smRtisAgara yamaH / "krodhAmohAidan bhAyAM mAtaraM bhaginaumapi / prAjApatyavrataM kuryAt sarvavarNeSvayaM vidhi" / vyAgAnantarasaMgrahe matsyatanvaM "krodhAda yadi tyajedAyAM vayaHsthAJca gunnaadhikaam| RSicAndrAyaNaM kRtvA puna: saMgrahamAdizet" // RSicAndrAyaNamAha yamaH / "strI strIna piNDAn samaznIyAniyatAtmA dRddh'vrtH| hariSyAvasya vai mAsaM bhaSicAndrAyaNaM smRtam" // RSi cAndrAyaNe pAdonadhenu: For Private And Personal Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAyavittatattvam / 55.5 catuSTayam / yAmavalkonAmyatra daNDavidhAnAt / prAyavittaM sUcitam / yathA "ayukta zapathaM kurvanayogyo yogya karmakRt / bRhatkSudrapazUnAJca puMstvasya pratirodhakRt // sAdhAsyasyApalApa dAsaugarbhavinAzakRt / pitRputra suhRd bhrATadampatyAcAyryaziSyakAH // eSAmapatitAnAntu tyAgau ca zatadaNDabhAk // ayuktaM zapathaM kurvatriti svabhAyyAM prati yadi tvAM gacchAmi tadA mAtarameva gacchAmItyayukta zapathakartteti zUlapANimahAmaho pAdhyAyA: / athopavIta danaprAyazcittaM kAmarUpauyanivandhe smRtisAgare ApastambaH / " brAhmaNena yadA devAcchinnaM yajJopavI takam / manastApena zuddhiH syAdApastambo'bravInmuniH // prANAyAmatrayaM kRtvA nirAhAraH cipehinam " // bRhanmanuH / " upavautaM brAhmaNasya vinaM zUdreNa kAmataH / zranyadAdAya mantreNa panupavaseddinam // dhanAdeze gAyatrImiti vacanAt / anirdiSTe zatamiti vacanAccha tAvRttigAyatrIjapaM kRtvA upavaset RSyazRGgaH / "cANDAlaiH khapacairvApi kinnaM yajJopavItakam / munibhistu vinirdiSTaM mahAsAntapanaddayam // mahAsAntapanamAha yAjJavalkAH / "kuzodakaJca gocauraM dadhi mUtra zakkaduSTatam / prAzyAparekSA pavaset kuccha sAntapanaM caran // pRthak sAntapanadravyaiH Sar3aGaH sopavAsakaH / saptAhenaiva kacchI'yaM mahAsAntapanaH smRtaH" // saptAha sAdhya mahAsAntapano dhenudayamAna iti prAyazcittavivekaH / vRhaspatiH / "zUdreNa tu yadA fraguattaM dijanmanaH / daNDaM viMzat paNaM dattvA prAjApatyena zuDaprati // prAjApatya dhenudAnasamaM tattalyaM kaarssaapnntrym| hArItaH / " cANDAlapukkaza mlecchAntyajakApAlikastathA / triyajJopavIto yaH so'tikkacchapa zudyati // pratikaccha he dhena ," a For Private And Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 556 prAyazcittatattvam / atha reto muutrpurossbhkssnnpraayshcittm| vRhaspatiH / alehyAnAmapeyAnAmabhakSyANAJca bhkssnne| retomUtrapurauSANAM shu| cAndrAyaNaJcaret" / gotmH| "amatyA pAne payo tamudakaM vAyu prati nAhaM pibet sataptakacchraH / tataH saMskAra: mUtrapuroSaratasAM prAzane caivamiti" // vAyu taptadugdhavASyam ayaM hAdazAhasAdhyastapta kcchH| cAndrAyagatapta kacchayorjAnAjAnAbhyAM vyavasthA sNskaarstbhynv| cAndrAyaNe dhenvaSTakaM taptakaccha dhenuctussttym| upanayanaM cAndrAyaNasamam / prAyazcittavivekakRtApi cANDAlAnabhakSaNaprAyazcitte tathA sNklnaat| upanayane vizeSayati mnuH| "vapanaM mekhalA daNDo bhaicyAcAryA vratAni c| nivarteta hijAtInAM puna: saMskArakarmaNi" // svAdhyAyAdyapekSA nAstotyAha yrgH| "viprasya kSatriyasyApi maujau syaaduttraaynne| dakSiNa ca vizAM kArya nAnadhyAye na saMkrame // anadhyAye'pi kurvIta yasya naimittika bhavet" // apinA dakSiNAyana kRSNapakSayoH smuccyH| malamAsAdidoSo'pyatra nAsti prAyazcittarUpatvena pratiprasUtatvAt / tathA ca dkssH| "naimittikAni kAmyAni nipatanti yathA ythaa| tathA tathaiva kAryANi na kAlastu vidhIyate" // saMvataH / "viNma vabhakSaNe vipraH prAjApatya samAcaret" // etabalAtkAraviSaya iti prAyazcittavivekaH / vastutastu ajJAnAilAtkAre AdhikyaM prAk pratipAditam / atra unaikaadshvrssiiybaalvissymidm| kSatriyAdI pAdapAdahAniH / athocchiSTasya cANDAlAdisparzaprAyazcittam / ApastambaH / "bhuttocchiSTastvanAcAntazcANDAlaiH khapacena vaa| pramAdAt sparzanaM gacchat tatra ku-hizodhanam // gAyanapraSTasa havantu drupadAM vA zataM jpet| virAtropoSito bhUtvA mavyena For Private And Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAyavicatatvam / 557 zAti // bhuktocchiSTo'ntyajeH spRSTaH prAjApatya' samAcaret / aSTe smRtaH pAdaH pAda mAmAne tathA // prAjApatya jJAne parvocchiSTo yenAdyagrAsaH pA niciptaH / na tu nimaurpAH / dacaH / pAne maithunasaMsarge tathA mUtrapurISayoH saMsparzaM yadi gacchettu bhavodraH saha // dinamekaM gharelU puroSe tu dinadayam / dinan2ayaM maithune syAt pAne syAca catuSTayam" // kAzyapaH / "zvazUkarAnya cANDAlamadyabhANDarajakhalAH / yadyucchiSTaH sRzezava kuccha sAntapanaM caret" // etajjJAnAbhyAse sAntapane dhenudayam / brahmapurANe / "icchi STena tu zUdreNa vipraH spRSTantu tAdRzaH / upavAsela zuddhiH syAt zunA saMspRSTa eva vA // ucchiSTena tu vipreNa vipraH spRSTastu tAdRzaH / ubhau khAnaM prakurutaM sadya eva samAhitau" // anucchiSTa brAhmaNasya naktamiti prAyavittavivekaH / atha rajasvalAsparzaprAyavittam / kAzyapaH / " rajakhalA saMspRSTA brAhmaNyA brAhmaNau yadi / ekarAtra nirAhArA paJcagavyena zuddhati // rajakhalA tu saMspRSTA rAjanyA brAhmaNo tu yA / trirAtreNa vizuddhi: syAt vyAghrasya vacanaM yathA // rajakhalA tu saMspRSTA vaizyayA brAhmaNau ca yA / paJcarAtranirAhArA paJcagavyena zudhyati // rajakhalA tu saMspRSTA zUdrayA brAhmaNo yadi / SaDrAtreNa vizuddhAttu brAhmaNau kAmacArataH / zrakAmatazcaredaI brAhmaNau sarvajAtiSu // etena rajakhalAyA: brAhmaNyAH savarNarajasvalAsparze ekarAtropavAsaH paJcagavyapAnaM kAmataH / zrakAmatastadaI naktavrataM zrasavarNa rajasvalAsparze trirAtrapaJcarAtraSaDrAaopavAsAH / zrakAmatastadam / etaccaturdhAhAnantaraM karttavyam / " cANDAlena zvapAkena saMspRSTA cedrjkhlaa| atikramya tAnyahAni prAyazcittaM samAcaret // For Private And Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 558 prAyazcittatattvam / 1 trirAtramupavAsaH syAt paJcagavyena zaddhati / tAM nizAM tu vyaktikramya khajAtyaktantu kArayet" // iti vacanAntaradarzanAt etat kAmataH / atra dinabhedo'pi nAsti / zrajJAne vRhaspatiH / " patitAntyazvapAkaistu saMspRSTA strau rajakhalA / tAnyahAni vyatikramya prAyazcittaM samAcaret // prathame'hni virAcantu dvitIye grahamAcaret / ahorAtra tRtIye'hni caturthe naktamAcaret" // caturthe'hnauti zuddisnAnAt pUrvaM vyAghraH / " rajasvalA yadA spRSTA zvajambukakharaiH kazcit / nirAhArA bhavettAvat yAvat khAnena zudyati // catrApi bRhaspatya kta dinameda. vyavasthA / vRSazAtAtapaH / " rajasvale tu yenAryAvanyo'nyaM spRzato yadi / savarNe paJcagavyantu brahmakUrttamataH param // paJcagavyapAnaM vratarUpam / tenokvAsaH / brahmakUrddhamAha jAvAlaH / "ahorAtroSito bhUtvA paurNamAsyAM vizeSataH / paJcagavya pibet prAtarbrahmakUrccavidhiH smRtaH" // tadazaktau purANaikaM dAtavyam / ucchiSTazUdrAdisparze bRhaspatiH / " zunA cocchiSTayA zUdrA saMspRSTA grahamAcaret / ahorAtra tRtauye'hni parato naktamAcaret" // paratazcaturthadine khAyAt pUrvamiti jJeyam / iti zrIraghunandana bhaTTAcAryavirAcitaprAyazcittatattvaM samAptam / 1 For Private And Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistttvm| namo gnneshaay| praNamya saccidAnandaM bhAskaraM jagadIzvaram / jyoti:zAstrasya tattvAni vakti zrIraghunandanaH // "rAzyAdinirNayastatra candrAdeva prtikriyaa| prakoNa sarvatobhadraM bAlAghupayamantathA // garbhAdhAnaM savaH puMsAM saumanto jaatbhdrtaa| jAtanAma kaniSkAmakriyAnAzanacUr3akAH // karNa vedhastathA vidyArambhopanayanirNayaH / gRhAyaM kRSirAGgatyaM yAnaM chatraM nRpAsanam // atha rAzyAdinirNayaH / "meSavRSamithuna karkaTasiMhAH kanyAtulAdha vRshcikbhm| dhanuratha makaraH kumbho mauna iti ca rAzayaH kathitAH" // raashikthnm| "akhinyA saha bharaNI kattikApAdaH kIrtito messH| vRSabhaH kRttikAzeSaM rohisarvaca mRgazirasaH // mRgaziraso'I cArdA punarvasostripAda mithunam / pAdaH punarvasorantyaH putho'zleSA ca karkaTaH / siMho'tha maghA pUrva phalgunaupAda uttraayaaH| taccheSaM istAcitrAI kanyakAkhyaH taulini citAI khAtIvizAkhAyAca pAdatrayaM alini vizAkhApAdastathAnurAdhAnvitA jyeSThA / mUlaM pUrvASAr3hA prathamavApyuttarAMzako dhnvii| makarastatparizeSaM zravaNA cAI dhnisstthaayaaH| kumbho'tha dhaniSThAI shtbhissaapaurvbhaadrpdtrym| bhAdrapadAyAH zeSastathottarA revato maunaH // raashincnbhedkthnm| "rAzinAmAni ca / For Private And Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 560 jyotistattvam / a amRtaM gRhanAma ca / meSAdInAJca payyAyaM lokAdeva vidhintayet" // rAziparyyAyakathanam / "kriya tAvuri- jisama kulora-leya- pAtheya-yaka- korpAkhyAH / taukSika pAkokerI hRdrogayAntyabhaM cetyam" / "aruNasita harita- pATala- pANDuvicitrA: sitetarapiSaGgau / piGgala karburavastU malinArucayo yathAsaMkhyam" // meSAdInAM varNabhedakathanam / "matsyau ghaTau nRmithunaM sagadaM sarvoNaM cApInaro'khajaghano makarI mRgAsyaH / taulosasya dAnavamA ca kanyA zeSAH khanAmasadRzAH svacarAya sarve // meSAdInAM vizeSanAmakathanam / ava jaghanaH avAkArajaghano na tvakhArUr3ha jaghanaH / uttarava catucaraNatvakathanAt / rAzyadhiSThATadevatAkathanam / "krUro'tha saumyaH puruSo'GganA ca zrajo'tha yugma viSamaH samaca / carasthirAtmaka nAmadheyA meSAdayo'sau kramazaH pradiSTAH // " rAzanAM krUrasaumyAdivivekaH / daivatamanohare / " puNyaca puSkarazcaiva prAdhAnAkhyastathaiva ca / zrutyA hatyA vRttyA bhavantyete nityaM dvAdaza rAzayaH // puSyAdivivekaH / " mithunatulAghaTakanyA dvipadAkhyAzcApa pUrvabhAgazca / mRgadhanurAdyantA vRSAnasiMhAzcatuzcaraNAH" // dvipdctusspdkthnm| " karkaTa - vRzcikamonA makarAntyAIca kauTasaMjJAH syuH vRzcika rAzimunibhiH sarausRpatvena nirdiSTaH // koTasarausRpakathanam / "hipadavazagAH sarve siMhaM vihAya catuSpadAH / salilanilayA bhacyA vazyAH sarIsRpajAtayaH // sugativaze tiSThantyete vihAya sarIsRpAn / akathitagRheSAM vazyaM janavyavahArataH" / sarausRprajAtaya iti bahuvacanAt kauTasyApi parigrahaH / rAzaunAM vazyAvazyakathanam / "grAmyAmithunatulA strI cApAlighaTA nizASu vRSameSau / makarAdimAI siMhau vanyau divase'javRSabhau 1 For Private And Personal Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 561 | c| jalajau karkaTamonau makarAntyAcca zivamate kumbhaH // grAmyAraNya jala jarAzikathanam / "svAstimigovighaTA mi thuna dhanuH karkimRgamukhyAzca samAH / vRzcikakanyA mRgapativaNijo dIrghAH samAkhyAtA: " // rAzaunAM vadaurgha kathanam / "prAgAdikakubhAM nAthA yathAsaMkhyaM pradakSiNam / meSAdyA rAzayo jJeyAstrirAvRttiparibhramAt" | digdhipkthnm| "khajAtayA'neka saMkhyAprastAre vAmato gatiH / hantiH pUtizva guNaneyuto tanmAtrayojanam // yAvahantuJca zaknoti tAvadgacchati hArakaH / labdha tatsaMkhyakaM prAhurDIne tanmAttrakhaNDanam " // aGkaprastArakathanam / "yadodeti tadA lagnaM rAziH syAdanvahaM kramAt / ayanAMzAllagnamAnaM tadrUhamiti nocyate // rAr3hauyazrInivAsoktaM tanmAnaM sthUlato'tra tu / rAmo'gavedai 3 / 47 / jaladhistu maitrai 4 | 17 | rvANorasaiH 5 | 6 | paJcakhasAgarezca 540 vANaH kuvedai 5 / 41 / rviSayo'Gkayugma : 5 / 28 / kramotkramAbheSatulAdimAnam / te daNDAstaiH palairlagnaM ravibhuktAMzakA : kramAt / rAtrau tatsaptamAMzAH praviSTA divase tathA / lagnaM daNDapalaM vighnaM tatsaMkhyaM kramataH palam / vipalaJca raverbhAgyamevaM kalpanamastabhe" | lagnavivekaH / "arkAGgalA tu zUyagragrA kASTho hAGgulamUllikA / zaGkasaMjJA bhavecaiva tacchAyAM parikalpayet // madhyAhnahaunairAdityayukta cha / yAGgalaiIret / SaTpUritadivAdaNDaM labdha' daNDAdikaM bhavet // pUrvAhnacchAyayAtItaM parAhnacchAyayaiSyakam / zUnyaikarAmavANebhadizo rudrAH | 0 | 1 | 3 / 5 / 8 / 10 / 11 / kramotkramaiH / ASADhAdiSu mAseSu chAyA mAdhyAhniko matA // zrayanAMzajamAsAnte vyutkrameNAdito budhaiH / saMkhyoktAnyadine bhAgahAre vRddhautare tathA " / prakArAntarantu / "paJcAbdhi rAmayugma kazUnye kayugmavahnayaH / 1 For Private And Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 562 jyotistattvam / catuHpaJcarttavo 5 / 4 / 3 / 2 / 1 / 0 / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / mAghAtakAyApAdA dinAIke / ayanAMzajamAsAnte vipAdagaNanakramAt / dine dine bhAgaddAro madhyacchAyApade mataH // aGghraH SaTya MzakovyaGghriraGgalervyaGga listathA / sadyUnaM ddizataM honaM madhyapAdeva SaDguNaiH / kAyApAdaizca madhyone SaDyuterdviguNeharet / grAhyamAdipadAIntu labdhA daNDA gartaSyakAH / prAkpazcimadinAdvAttu zeSAt SaSTiguNAt palam // divAdaNDAdijJAnam / "mRgasaMkrAntikaH pUrvaM pakhAttArAdinAntare / ekavarSe catuHpaJcapalamAnakrameNa tu / SaTSaSTivatsarAnekadinaM sthAdayanaM raveH / evaM catuHpaJcadinamayanArambhaNaM kramAt vyutkrameSa ca taddat syAdudagyAnaM rave dhruvam / karkisaMkramaNe tadvadabhito dakSiNAyanam / ayanAMzakrameNaiva viSuvArambhaNaM tathA / ravisaMkrAntito meSatulayorabhitaH punaH / viSuvaM maunakanyA tvekAcandrazakAbdake / dinamAnAya monaaii|mm pAI pAlika zatam / tato vRSAI paryyantamazItiH palabhAjinau / mithunAI catustriMzatpalAnAM vardhate kramAt / karkaTAIntu SaTviMzat siMhAIntu prazatakam / kanyAIJca ddinavatiH kramAt tuvyati vAsare / kanyArddhAdrajanaumAna bodhya pUrvakrameNa hi / dine dine bhAgadvArAmAnaM bodhyaM divAnizoH / ekamAna daNDaSaSTyA tyakvAnyamAnanirNayaH / SaTSaSTivatsarAnevaM tataH syAt SoDazAMzake / punastaddatsarAMstaddat evaM saptadazAdike" // dinavimAnam / paladaNDayoH pramANantu / "dazagurvakSaroccAra: kAla: prANa: Sar3AtmakaiH taiH palaM syAttataH SaSTyAdaNDa ityabhidhIyate" / tena ca "mAkAnte pakSasyAnte' payryAkAze deze svApsoH kAntaM vakta vRttaM pUrNa candraM matvA rAtrau cet / kSutkAmaH prAraMzcetazceto For Private And Personal Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 563 rAha karaH prAdyAttasmAhAnne hAmyasyAnte zayyakAnte krtvyaa"| asyaikapAThAt para aSTipAThAhaNDaH / *sAmarthaM tanukatyate samudaye vittaM kuTumba tato vikrAnti sahaja hatauyabhavane yoSadha sshcintyet| bandhu vAdyasukhAlayAnapi tatodhImanca putrAMstataH SaSThe'tha kSatavihiSau madArahe kAmaM striyaM varma ca / randhAyuma'tayo'STame gurutapomA gyAni cittaM tato mAnAjJAspadakarmaNAM dazamame kutttshcintnm| prAptArAvadhacintayegavarahe Rpphetu mnvivyyau| saumyakhAmiyute kSaNairupacitikheSAM kSatistvanyathA // randhaM pApamiti bhttttotptH| haadsbhaavvivekH| "arAtivaNayoH paMche tvaSTame mRtyurandhayoH / vyayasya dvAdazasthAne veparItyena cintanam // parAtyAdibhA. vaapvaadH| ajhainendasaurArAH pApAH saumAstathA yare pApayuno budhaH pApo rAhuketU ca paapdau| pApasaumyavivekaH / dazame ca tIye ca paadssttirudaataa| pradRSTi navame paJcame prikiirtitaa| caturthe tvaSTame caiva pAdonA prikiirtitaa| saptame paripUrNA ca phalamevaM prklpaate| tIyadazamAvArki: pazyan puurnnphlprdH| trikoNagAn guruzcaiva caturthASTamagAn kujH| sutamadananavAntye pUrNadRSTiH sUrArIyugaladazamarAzI dRssttipaadtryaaiiH| sahajaripucaturtheSvaSTame cAdRSTiH sthitibhavanamupAntyaM naiva dRzyaM hi rAhoH" / grahANAM gahoya dRSTiH / meSo vRSo mRgaH knyaakrkimauntulaadhraaH| bhAskarAderbhavantyuccA rAzayaH krmshsvime| raviSe Se candro guruH karke budhaH striyAM zaniyuke mRge bhaumaH zukro maune ca tuGginaH / vizAge dizorAmA assttaaviNshstithistthaa| paJca vai saptavizAca viMzatizyocca sNkaaH| strocAJca saptamaM naucaM praagvjhaavaivinirdisht| uccAntaHsUtrasaMjJaH syAt naucAntastu munI. For Private And Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 564 jyoti jyotistattvam / ckH| paripUrNavalaH sUcce sunauce durvalo grhH| sUJcasunau. cayorantarbhAga hArAt phalaM tathA" | uccanaucakathanam / "siMho vRSazca meSazca kanyA dhanvaudhaTo ghttH| arkAdaunAM trikoNAni mUlAni rAzayaH krmaat"| mUlatrikoNa kthnm| ravibhaumajIvabhArgavazanaizvarANAM trikoNabhAgAH syuH / nakharavidik tithinakharAjendoTiMgabhAM zakAH sUJcAt // mUlatrikoNAMzavyavasthA / "ucca nRyuSmaM ghaTabhaM trikoNaM kanyAgrahaM zukrazanI ca mice| sUryaH zazAko dharaNIstava rAhoripurvizatika: parAMzaH / siMhastrikoNaM dhanuruJcasaMjJaM mono rAhaM shukrshnauvipkssau| sUryAracandrAH suhRdaH samAnI jIvendujau pazikhinaH praaNshaaH| bAhuketvoccAdikSetra horAtha ttrekkaannonvaaNshohaadshaaNshkH| vizAMzakazca SaDvargAsvayAdi prAtyAphalapradAH" / iti SaDvargaH / "kujshukrbdhendksaumyshukraavnaubhuvaam| jauvArkibhAmujejyAnA kSetrANi sthurjaadyH| viSamaHSu prathamA horAH syuzcaNDa rociSaH dvitIyAH zazino yukSuvyatyayAdgaNayet sadA / svapaJcanavamAnAM ye rAzInAmadhipA grhaaH| te TrekkANAdhipArAzau TrekANAstraya eva hi| meSakezaridhanuSAM meSAdyAca navAMza kA: / mRgakanyA vaSANAJca mRgAdyAstu nvaaNshkaaH| tulAmithunakumbhAnAM tulAdyAH samudAhRtAH / kavizcikamaunAnAM karkaTAdyA nvaaNshkaaH| carANAM prathame cAMze sthirANAM paJcame tthaa| navame dyAtma kA nAJca vargottama iti smRtH| khanavAMzastu gazInAM vargottama iti smataH sarveSAM meSapUrvANAM sva dyA dvaadshaaNshkaaH| kujArkigurusaumyAnAM bhAgA: zukrasya ca krmaat| paJcapaJcASTa sapteSu jJeyamojaHsu raashissu| triMzAMzAvyatyayA dete yugmarAziSu kaurtitaaH| iti ssddvrgkthnm| "prajogo. For Private And Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .. jyotistatvam / patiyugmaJca kdhinvimRgaastthaa| nizAsaMjJAH smRtAzcaite zeSAzAnye dinaatmkaaH| nizA saMjJA vimithunAH smRtAH pRsstthodyaastthaa| zeSAH zaurSodayAhyete maunazobhayakaMjJakaH / nizAdi sNjnyaakthnm| "SaSThavidazalAbhAca lagnAdupacayA: smRtaaH| paJcamaM navamaM sthAnaM trikoNaM kevalaM smRtam / upcytrikonnkthnm| kendraM catuSTayaM kaNTakA lagnAstadazacaturthAnAM sNjnyaa"| kendrapayAya tat sthAnayoH kathanam / panaphara hitauyASTapaJcamaikAdazaM viduH / tRtIyaSaSThanavamamantyaJcApo kima viduH" / panapharApo klima tat sthAnakathanam / "pAtAlaM hivukaccaiva muhdmbhshcturthkm| vitrikoNaca navamaM duzcikyaM syAt tttiiykm| dhau sthAnaM paJcamaM jJeyaM yAmina saptamaM smRtam / yunaM dhanaM tathAstAkhyaM SaTkoNaM ripumandiram / karmasthAnacca dazamaM khaM me zUraNamAsyadam / chidrAkhyamaSTamaM sthAnaM ripaphAkhyaM hAdaza smRtam / caturthamaSTamaJcaiva caturasra vidurbudhAH // catu dipyaayH| "heli: sUryacandramAH zautarazminA vijJo bodhnshcenduputrH| Arovakra: karaDakcAvaneyaH kAlo mandaH sUryaputro'sitazca / jIvo'GgirAH suraguruvacasAM pataujyau zukro bhRgu gusuta: sita paaskRjinc| rAhustamo gurusurazca zikhau ca ketuH payAyamanyamupalabhya vadeca lokaat"| grhsNjnyaakthnm| "ratnazyAmo bhAskaro gaura indu tyuccAGgo raktagauro mahaujaH / dUrvAzyAmojo guruauraMgAnaH zyAmaH zukro bhAskariH kRssnndehH"| grahANAM varNakathanam / "sUryaH zukraH kSamAputraH saihikeyaH zaniH zazau / saumyastridazamantrI ca prAcAdi digdhokhraaH| prAcyA saumya surAcAyau~ yAmyAM bhaaskrbhuumijii| pratyak saurirudauyAntu sitenda digblaanvitau"| digvlikthnm| "bhaumArkajIvAH puruSAH klovau somjbhaanujau| For Private And Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 566 jyotistattvam / I tAlpakacaH / syAkhyau bhArgavacandrau dvau tatpatitvAttathocyate" / puMgrahAdinirNamaH / " candrArkajauvAjjJasito kujAka yathAkramaM sattvarajastamAMsi / kaTulavaNatiktamizritAmadhurAmbo ca kaSAyako - rkataH " / guNarasAdhipakathanam / "brAhmaNe zukravAgozau catriye bhaumabhAskarau / candro vaizya budhaH zUdre patirmando'ntyaje jane" / jAtyadhipakathanam / " RgvedAdhipatirjIvo yajurvedAdhipaH sitaH / sAmavedAdhipo bhaumaH zazijo'tharvavedarAT" / vedAvipakathanam / madhupiGgalaTTakcaturasratanuH pittaprakSatiH savitanuvRttatanurbaDuvAtakaphaprAtaH zazI mRduvAk zubhadRk / bhUmijastaruNamUrttirudAraH paittikaH sucapalakkazamadhyaH / zliSTavAk satata hAsyaruciH pittamAruta kapha prakkatica / vRhattanuH piGgalamUIjekSaNo bRhaspatiH zreSThamati: kaphAtmakaH / bhRguH sukhI kAntavapuH sulocanaH kaphAnilAtmA sitavakramUIja: / mando'lasaH kapilahaka kamadorghagAtraH sthUladdijaH paruSalomakaco'nilAtmA / khyAdInAM krameNa svabhAvakathanaM mitrANi sUryAcchazibhaumajIvAH sUryendujo sUryazazAGkajauvAH / zrAdityazukrau ravicandramaumA budhArkajo candrajabhArgava ca / ekaikavibhaktyantaiH sUryayAdeH krameNa mitrakathanam / "sitAsitau candramaso na kazcit budhaH zazau saumya - sitau khondU | khondubhaumA ravitastvamitrAmitrArizeSastu samaH pradiSTaH // budhaH kujejyAsphujidakaM putrAH zukrArkajau bhaumsurejymndaaH| zaniH kujecyA surarAjamantrauravyAdito'mo samasaMjJitA syaH // ekaikavibhaktyantaiH zatru samakathanam / "caturthadazavittAntyavilAbhasyAH parasparam / tatkAla mitrANyucasyaH kaizcidukto'nyathA ripuH // tatkAlamivAdivivekaH / hitasamaripusaMjJA ye nisarge niruktAH adhicitahitamadhyAste'pi For Private And Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 567 tatkAlami: / ripumahadAkhyA ye nisargopadiSTA adhiripuripumadhyAH zatrubhicintanIyAH / pradhimitrAdikathanam / svocce sthitAH zreSThavalA bhavanti mUlatrikoNe khagTahe ca madhyAH / iSTecitA mitrAzritA vA vIryyaM kanIyaH samupAvahanti | lagnAMzAdhipayoryAdRk balaM tAdRk tayorapi / patitatpriyabudha saumyocca sthairyu tavocito balau rAziH / "alpabalo'nye mitrairmadhyabalaH sarvAyutekSitastvavalaH / jauvajJapatibhidRSToyuto vAtibalo bhavet // mizra mizravalI yo rAzi: pApaistu durbalaH / svozca trikoNatibhasvagTahAdivargasaMsthAH mame zazisitau viSame'vazeSAH / puMstronapuMsakakhagAbhamukhAntya madhya saMsthAH zubhekSitayutAsthiti bauyyavantaH // grahArNA balakathanam / mArkaNDeya purANam / "dravye goSTheSu bhRtyeSu suhRtsu tanayeSu ca / bhAryyAyAcca grahe duSTe bhayaM puNyavata nRNAm // cAtmandhathAlpapuNyAnAM sarvatra vAtipApinAm / naM kutrApi pApAnAM narANAM jAyate bhayam // bhaviSyapurANam / " ahiMsakasya dAntasya dharmArjitadhanasya ca / nityaca niyamasvasya sadAnugrahikAgrahAH " // jyotiSe / " ravirmAsaM nizAnAthaH sapAdadivasaddayam / paJcavayaM bhUmiputro budho'STAdama vAsarAn // varSamekaM surAcAryazcASTAviMzadinaM bhRguH | zaniH sAIiyaM varSaM svarbhAnuH sAIvatsaram // evaM pramANAt sakalAH svarAziM bhuJjate grahAH / vakrazaughragatizcet syAt bhaumAdipacake'nyathA // ketU palpavabhaumamandagatayaH SaSThatrisaMsthA zubhAH candrAvapi te ca tau ca dazamau candraH punaH saptamaH / jauvaH saptanavapimagato yugmaSu somAtmajaH zakraH SaD daza saptavarjamitare sarve'pyupAnte zubhAH" / godharazuddhiH / rAjamArttaNDe / "vakrAticAropagatAgrahendrA yatra sthitAstasya phalaM pradadyuH / ani For Private And Personal Use Only
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 568 jyotistatvam / STamiSTaM niyataM narANAM bhaumAdayo yAnavivAhajanmasu // gIcI tu| "vakrAticAropagame grahANAM kRtsnaM phalaM rAzigataM vadanti / zubhAzumo jIvabudhau na tasmiMstayostu pUrva phalamAdizanti / tArAbalAdinduradhenduvo-hivAkaraH saMkramamANa uktaH / grahAstu sarve saviturbalena mahausutAdyAH zubhadA nirutAH / nADaunakSatradivase rvibhaumshnaishcraaH| saMkrAntiM yasya kurvanti tasva la sho'bhijaayte| gomUvasarSapaiH snAnaM sarvoSadhijalena ca // vizuddha kAJcanaM dadyAt naadd'audossopshaantye| murAmAMsau vacAkuSThaM zaileyaM rajanaudayam // zaThaucampakamustaka sauMSadhigaNaH smRtaH // kaSAyAkyakgrahaNe mtypuraannm| "eSAM patrANi sArANi mUlAni kusumAni ca / evamAdauni cAnyAni kaSAyAkhyo gaNaH smRtaH" // anAyurvedokta paribhASA / "aGge - pyanukte vihitantu mUlaM bhAge'pyanukte samatA vidhyaa| dravye'pyanukta vihitantu toyaM kAle'pyanukto divasasya pUrvam // dhustasvaujasalilaiH sAyAt saMkrAnti shaantye| tathA sarvoSadhaubhizca viSNumantrAMzca saMjapet // atha raksiMkrAntigaNanam / "navASTazaka honena zakAbdAkena ghuuritaaH| bhUNacandrAvakAgni kurAmau vedyugmke| 1 / 15 / 31 / 31 / 24 / prakA anupalAdestu SadhyA lbdhaaimishritaaH| daNDAt khAnI iyeSu ca / 30 / 57 / palAhitvA tataH punH| saptAvaziSTA vAsaH sya stato daNDAdikAH pre| meSasaMkramaNe bhAnoH siddhaantsphuttsmmtaaH| bhujau pdd'issraamaagnau| 2 / 56 / 33 / kAlo jaatigNjaavno| 6 / 22 / 18 / rAmacandro'gniyugmaJca 3 / 1 / 23 / tarko'GgASTak nvaashugau| 6 / 28 / 58 / hAvaTaka vedavANA 2 / 28 / 54 / adhirvANazarI surAH / 4 / 55 / 33 / SarasAgavedI zUnyendu / For Private And Personal Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / pogseu / 6 / 48 / 10 / ekaM zailabhuvau zarAH 1 / 17 / 5 / hau Sar3agno tathAkAlA / 2 / 36 / 6 / pabyorAmAH zarAvano / 4 / 3 / 15 / paJcAgnISu tathA rudrA 5 / 53 / 11 / meSa saMkramavArataH / yA vRSAdestu vArAyA saMkrame raveH / mRgakarkaTa saMkrAntI he tUdagadakSiNAyane // viSuvato tulA meSe gomadhye tathAparAH / dhanurmithumakanyAsu maune ca Sar3azautayaH // vRSavRzcikakubheSu siMhe viSNupadI smRtA / mUIi saptamukhe trauNi hRdaye paJca vinyaset // vitayaM hastapAdeSu mahAviSuvabhakramAt / mastake bhUpateH saukhya vadane paTutA zubhe // hRdaye ca dhanAdhyakSo'rtha - prAptirdakSiNe kare / vAme kare mahadduHkhaM sukhaM pAde ca daciNe / 1 bhramaNaM vAmapAde ca kathitaM viSuvat phalam // SaDmUrdvi vadane paJcacatvAri hRdaye tathA / vitayaM karapAdeSu payo viSuvabhakramAt / mAnaM mUIi mukhe cairaM hRdaye sukhasambhavaH / doH padordacayorbhogastrAsya vAmayoH svabhe" / jalaviSuvaphalam / " zoSeM paJcamukhe tauNi hastayoca vayaM vayam / hRdi paJca zaunAbhau gude ca pAdayo rasAH / uttarAyaNabhAjjJeyaM khanacatrasthiteH phalam / zaurSe'tha lAbho vadane sukhAni dakSe kareGgo hRdaye ca saukhyam / nAbhau zubhaM vAmakare - gubhayaM vAmapade pravAsaH" / uttarAyaNaphalam / " zaurSa aauNi sukhe aauNi hRdaye paJca hastayoH / aSTau pAdadaye'pyaSTau dakSiNAyanabhakramAt / zIrSe mAnaM mukhe vidyA hRdaye vittasaccayaH / pravAsa: syAt kare vAme bhikSAlAbhazca dakSiNe / niSphalaM vAmapAde ca kicillAbhaca dakSiNe" / dakSiNAyanaphalam / "Rce saMkramaNaM yatra viSNupadyAM mukhe tu tat / catvAri dakSiNe bAhau trINi trauNi padaddaye / catvAri vAmabAhau ca hRdaye paJca nirdizet / akSNordvayaM dayaM yojya mUrdhni do caikaMka, For Private And Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotisttvm| gude| phlm| rogo bhogastathA yAnaM bandhanaM lAbha evaM c| aizvayaM rAjapUjA ca apamRtyuriti kramAt" / vissnnupdophlm| "mukhe caikaM kare vedAH pAdayugme hayaM hym| kror3e vANastathA vedA: kare savyetare'pi ca / iyaM vayaM tathA netre mastake tritayaM tthaa| iyaJcaiva tathA guhya Sar3azotyAM khabhe sthite| mukhe duHkhaM kare lAmaH pAdayormamaNaM hRdi| kAntA syAindhanaM vAme haste syAt khauyabhe nRnnaam| sammAnaM netrayocaiva apamAnaJca mstke| guhya caiva bhavenmatya: ssdd'shautiphlshrutiH"| ssdd'shautiphlm| "zaurSe catvAri rAjya jaladhirapi kare dakSiNe cApi saukhyaM caikaM kaNTha vibhUtiM madanazaramitaM vakSasi prautisNghm| pAdasthAH SaT ca paur3AM punarapi jaladhirvAmahaste ca mRtyaM netre trINi pradAH sukhamatha nijabhe bApateH sNkrmaat"| gurusaJcAraphalam / gaucarapaur3AyAmapi raashirvlibhiH| zubhagra herdussttH| paur3A na karoti tathA pApairevaM vipryaasH"| gocraapvaadH| "dinakararudhigai pravezakAle gurubhRgujau bhavanasya mdhyyaatii| ravisutaya zinI vinirgamasthau zazitanayaH phaladastu srvkaalm"| rAzitribhAgAt phalam / "saptamopacayAdyasthazcandraH sarvatra zobhana: / zukla pakSe hitoyastu paJcamo nvmstthaa| sitazanikujajauvArkAsta indunarANAM vyayasukhanavamastho'pauSTadAtAtha teSAm / khasutanidhanagazcet mRtyuputrArthago'pi pracurazubhaphala: syAt vAmavedhena shuddhH"| bAmavedhatvaJca najanmeti evamatreti vkssymaannvcnaabhyaamekaarthtvaabodhyvym| "upacayakarayuktaH savyagaH zuklapakSe zubhamabhilaSamANaH saumyamadhyasthito vaa| sakhivaziyayuktaH kArakarve'pi cendurjayadhanasukhadAlA tat praha"nyathAtaH" / ..satyama uttraaynncaarau| upacaya karasya pazcAitau vA prata For Private And Personal Use Only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 571 evotaam| bhAnAM yathA sambhavamuttareNa paJcAGgahANAM yadi vA zazAGgaH / zubhapradAnAM zamadaH prayAye yAmyena yAto na zubhaH shshaakhH| yo yasya dazamahagaH sa tasya kazyo bhavati niyamena / vartatuGgamUlatrikoNagA: kaNTakeSu yAvanta aasthitaaH| janmakAlavazagAste tu kArakAH karmagAstu teSAM vizeSataH / mitapakSAdau candre zubhe zubhaM pakSamazubhamazubhe ca / kRSNe gocarazubhado na zubhaH pakSaH zubho'to'nyaH / bhImaparAkrame / "zukla pakSe pratipadi candre zive zivaM pkssm| kRSNe pratipadi tArAzuddhau zubhaM viduH pkssm"| vaadraavnnH| "zautAMzarmiSTamannaM janayati satataM jamarAzI narANAM harSe daityendramantrI divasakarakujau zatrupakSasya vRddhim / hAni kuryAdasUnAM kiraNapatisuto bandhanaM somaputro nitya niItabuddhi pravalarighubalaM vittanAzaca jauvH| bheda mitrajane karoti dinakRta kla zAzraya candramAH / saurivittavinAzamRcchati sadA lAbhaM dadAtaundujaH / hAni bhUmisutaH karoti mahatI bhogAn bhRgorAtmajA jJAnaM dIpayati hatIyabhavane jIvo nRNAM nitim / hatauye tiSThantaH kharakiraNabhaumArkatanayA: sthirasthAnaprAptiM dadati bhRgusUnuzca prmaam| vinAzaM zatraNAM janayati zazI candratanayaH para hRtsantApa vidazapatimantrI ca kurute| 3 / mUhmAM zAstraviro. dhikAmapi dhiyaM mUDhAM karotyaGgirAH ghorA duHkhaparamparAM dinakaraH kukSyAmayaM cndrmaaH| saumyo rogavinAzamicchati nRNAM rogakSayaM bhArgavo bhaumaH zanubhayaM caturthabhavane saurizca vittkssym| 4 / daurbhAgyaM zazalAJchanaH kSitisutacohignatAM cetaso doSotpattimanuttamAM ravisutaH snigdhaiviyoga rviH| daurbhAgya vidadhAti candratanayaH prAptiM parAM bhArgavaH kuryyAt paJcamarAzigocaragato jovo nRNAM nihatim / 5 / sthitAH SaSThe rAzI, For Private And Personal Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 572 jyotistattvam / dinakaramahojAkatanayA badhazcandrazcaivaM pracuradhanadhAnyAni ddti| samRddhi zatrUNAM manasi ca viSAdaM suraguru gu zaM kuryAt yuvatikataraca paramam / 6 / strIlAma zazalAJchanI'katanayakhohimnatAM cetaso bhaumazcApi dhanakSayaM muraguruvastrAdikAH smpdH| somyogakaro bhavet prakupito rogAzrayaM bhArgava: sUryacApi karotyaniSTamatulaM rAzau sthita: saptame / 7 / hutavahabhayamArazcandrajaH saukhyamugraM dhnhrnnmdhaarkibhaargvshvaarthlaabhm| maraNamatha pataGgasthAnanAzaM surejyaH sRjati nidhanasaMstho netragegaJca candraH / 8 / dharmasthAne dinakarasuto nAzamarthasya kuyA. drogaM saugyo dhrnnitnyorbhaagvshvaarthlaabhm| vAsaM somo janayati nRNAM zokavidveSamarkaH sthAnaM mAnaM pazasutayutacApi jauva: prkaamm|| saumyo'ntaHzAntimugrAM janayati dazamaH sUryasUnuH prakAmA khyAti bhaumaH samRddhi pazupatimukuTodaSTapAdaH shshaangkH| prAdhAnyaJcArthalAbha dazazatakiraNaH kamaMgaH karmasiddhiM mitrANAM daityapUjyaH kSatimapi kurute prautibhedacca nauvaH / 10 / jIvAvaneya ravisaurisurAripUjyazcandrazca candratanayazca vidhuntudazca / ekAdaze ca bhavane satataM narANAM maubhA. gyamAnadhanadhAnya karA bhavanti / 11 / jauva: sahasrakiraNaca zanaizcarazca vakrazca vakracaritazca nishaakrc| kuryuThiyogabadha. bandhamayaM narANAM zukrandujo dhRtikarau ravisaMkhyarAzau" / 12 / rtnkosse| "sthAnaM janmani nAzayehinakaraH kuyAhitIye bhayaM duzcikye zriyamAtanoti hivuke mAnakSayaM ycchti| dainyaM paJcamagaH karoti ripuhA SaSThe'rthahA saptamaH / paur3AmaSTamaga: karoti nitarAM kAntikSayaM dhrmgH| kamadhijanakastu karmaNo vittalAbhakadathAyasaMsthitaH / dravyanAzajanitAM mahApadaM yacchati vyayagato divaakrH| / janmanya dizati hima For Private And Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 573 gurvittamAzaM dvitauye dadyAddravyaM sahajabhavane kukSirogaM caturthaH / kAryyabhraMzaM tana'yagTahago vittalAbhaca SaSTho dhUne dravyaM yuvatisahitaM mRtyusaMstho'pi mRtyum / nRpabhayaM kurute navamaH zazau dazadhAmagatastu mahatsukham / vividhamAyagataH kurute dhana vyayagatastu rujaM sadhanaJcayAm / ca " prathama gRha: cauNosUnuH karotyarijaM bhayam / capayati ghanaM vittamyAne tRtIyagato'rthadaH paribhayakaraH pAtAle'sUn kSiNoti ca paJcamo ripugTahagato dhatte vittaM zataM madanasthitaH / janayati maraNasthaH zastradhArA dharAjo dizati ca navamasthaH kAryyapauDAmatauva / zubhamapi dazamasyo lAbhago bhUmilAbhaM vyayabhavanagato'sau vyAdhyanarthArtha nAzAn" / maM / " budhaprathamadhAmago dizati bandhamarthe dhanaM badhaM ripubhayAnvitaM sahajagacaturthe'rthadaH / anivRtikaro bhavet tanayagoriMgaH sthAnadaH karoti madana sthito bahuvidhAM zarIrApadam / aSTame zazisate dhanalabdhirdha'tiaat aauaur3Am / kamIgo sukhamathAyagato'rthado dvAdaze bhavati vittavinAzaH " / / " bhayaM janmanyAryo janayati bu dhanastho'rthamatulaM vRtauyo'Gge kAzaM dizati ca caturtho'rtha - viSamam / sukhaM putrasthAtA zubhamapi ca kuyyAdarigTadyUne bhUbhRt pUjAM dhananicayanAzaJca nidhane / dharmagato dhanavRddhikaraH svAt protihage dazamo'marapUjyaH / sthAnadhanAni dadAti sa cAve dvAdazamastanumAnasapaur3Am" / ha / " janmanyaricayakaro bhRgujA'do'rthe dukhikayagaH sukhakarI dhanadazcaturthe syAt putramastanayago'rimato'rihA zokaprado madanamA nidhane'rthadAtA / janayati vividhAmbarANi dharmega zubhakaro dazamasthitastu zukraH / dhananicayakarastu lAbhasaMstho vyayabhavane'pi nAgamaM karoti" / shu| "vittabhraMzaM dinakaratanayo janmarAziM For Private And Personal Use Only
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 574 jyautistattvam / prapavazcittala zaM hitoyo ripuhananakataM vittalAbhaM vtiiyH| pAtAle zatruhi bhUtabhavanagataH putrahatyArthanAzaM SaSThasthAne'rthalAbhaM janayati madane dosssNghaatmaarkiH| zaraurapaur3A nidhane'tha dharme dhanakSayaM karmaNi daumnsym| upAntago vittamanarthamante zanirdadAtautyavadat suvittam // sh| "janmAntyapaJcavasundhacaturdisaptarAzau sthito yadi bhavedasuraH kadAcit / arthakSayaM ripubhayaM bahukArya hAni rogapravAsamaraNAgnibhayaM karoti" // raa| "ekAdatridazaSaSThagato narANAM smmaanbhognRpmaanmukhaarthdaataa| prAjJAkarAya puruSAH pramadAsa nityaM saukhyAdikaM dizati puNyamayaJca ketuH // ke| iti grahANAM gocrphlm| athASTavargaH / "janmakAlagrahasthityA phalaM vakSye zubhAzubham / vAhinakRt zubhadaH kSitipakSasamudranagAdikapaJcagato 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 8 / 10 / 11 / 'tha vibhaavribhrtutynggdshessgtii|3| 6 / 10 / 11 / 'tha kujAviva / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 8 / 10 / 11 / datha somasutAciyarAnavAdiSu yAtaH / 3. / 5 / 6 / 8 / 10 / 11 / 12 / devgurovissyrtunveshgtii| 5 / 6 / 8 / 11 / 'tha surAriguroH samayAcalabhAskarayAtaH / 6 / 7 / 12 / taukSaNamaraucisutAdapi bhAskaravat 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 8 / 10 / 11 / atha lagnagrahAt vikatAGgadazAdiSu yAtaH" / 3 / 4 / 6 / 10 / 11 / 12 / ravirekhAH / 48 / "candraH zubho'rkAttri kAlAdridantAvalAzAzivastha / 3 / 6 / 7 / 8 / 10 / 11 / stataH khAtkurAmavaMgAzAzivasthaH / 1 / / 6 / 7 / 10 / 11 / mAjAkSivahnauSu ssnggodigaushessvth| 2 / 3 / 5 / 6 / 8 / 10 / 11 / jAtkurAmAbdhivANAgadantAvalA. zAzivasthaH / 1 / 3 / 4 / 5 / 7 / 8 / 10 / 11 / jauvAt / 3 / 4 / pU For Private And Personal Use Only
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 575 kuTagvedazailebhakASThAzivastho'tha / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 10 / 11 / zukrAtrivedeSu zailagrahAzAzivasthaH / 3 / 4 / 5 / 7 / 8 / 10 / 11 / tIkSNAMzadehodbhavAdrAmavANa shmbhusthito| 3 / 5 / hai / 11 / 'thodayAcavyavAhatukASThAzivasthaH / 3 / 6 / 10 / 11 / candrarekhAH / 48 / "kujo'rkAcchubho vlivaanntudikshmbhugo| 3 / 5 / 6 / 10 / 11 / 'thendutorAmakAlezaga / 3 / 6 / 11 / stataH khAt kuTTagve dasaptASTadikzambhugaH syAt / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 10 / 11 / nishaanaathpuvaadgunnessvnggaarudropyaatH| 3 / 5 / 6 / 11 / tatojovataH kaalkaasstthaashivaarkopyaato| 6 / 10 / 11 / 12 / 'tha devAripUjyAdaneho gajezA. kasaMsthaH / 6 / 8 / 11 / 12 / tataH sUryaputrAt kuvedaagnaaggrhaashaashivstho|1|4|7|8|8|10| 11 / 'tha lagnAt kurAmAGgadik zambhuyAtaH / 1 / 3 / 6 / 10 / 11 / kuja. rekhAH / 38 / "jaH zabho'rkata: zaratuMgo zivArkago / 5 / 6 / 8 / 11 / 12 / 'tha candrato dvivedakAlanAgadinakhareSu gaH / 2 / 4 / 6 / 8 / 10 / 11 / bhUmijAt kudRktatAganAgago dazezagaH / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 8 / 10 / 11 / tataH svataH kuGgipaJcaSavavAdikeSu gaH / 1 / 3 / 5 / 6 / / 10 / 11 / 12 / vaaptersaassttshmbhusuurygo| 6 / 8 / 11 / 12 / 'tha zukrata: kuvAhuvativedapaJcanAgago ziveSu / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 8 / / 11 / paGguta: kukktaagnaagaadipnycksthito'th| 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / / 10 / 11 / 12 / lagnataH citihivedakAlanAgadik ziveSu gaH" / 1 / 2 / 4 / 6 / 8 / 10 / 11 / vudharekhAH / 55 / "surarAjaguruH zabhado ravitaH kuymaanlvedngaadikpnycgto|||2|3|4|7|8|8|10| 11 / 'tha vidhozirAcalago shivgo| 2 / 5 / 7 / 8 / 11 / For Private And Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * jyotistattvam / vasudhAtanayAt kuyamAbdhinagASTadazezagato / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 | 10 | 11 | 'tha vudhAt citiyugmakRteSu rasagradigirizopaga | 1 | 3 | 4 | 5 | 6 | 8 | 10 | 11 | stadanukhata ekayamAnalavAridhiparvatanAgadazezagato / 1 / 2 / 3 / 4 / 7 / 1 T 10 | 11 | 'tha sitAdyamapaJca rasagrahadizivago / 2 / 5 / 6|| 10 | 11 | ravinandanato dahaneSu rasArkagataH | 3 | 5 | 6 / 12 / stvatha lagnagTahAt kuya mAbdhizararjunagadiggirizopagataH" | 1 | 2 | 4 | 5 | 6 | 7 | 6 | 10 | 11 | gururekhAH / 56 | " bhRguH zubho ravergajeza sUryyago / 8 / 11 / 12 / 'tha | | | candrataH camAdipaJcakASTago zivArkagaH / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 8|| 11 | 12 | kujA trivedakAlago zivArkago / 3 / 4 / 6 | 8 | 11 | 12 | 'tha vudhAttrivANakAlarandhrarudrasaMsthitaH | 3 | 5 | 6 | 8 | 11 | guroH zarASTarandhra dinahezaga | 5 | 8 | 6 | 10 | 11 | stata: 'svataH kupaJca kASTarandhradik zivopagaH / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 1 / 10 / 11 / zanerguNAdhipaJcanAgago dazezago / 3 / 4 / 5 | 8 | 6 | 10 | 11 | 'tha lagnataH kupaJcakASTago zivasthitaH" / 1 / 3 / 3 / 4 / 5 / 8 / 8 / 11 / zukrarekhAH / 52 / "zubhaH paGgararkAt kSmAyamAmbhodhizailASTadik zambhuga / 1 / 2 / 4 / 7 | 8 | 10 | 11 | induto rAmakAlezagataH | 3 | 6 | 19 | kSmAsutAdaDivAyasukASThA zivA kapago / 3 / 5 / 6 / 10 | 11 | 12 | 'tha jJataH kAladantAbalAdisthito | 6 | 8 || 10 | 11 | 12 | jovato vANakAlezamAttaMNDayAta | 5 | 6 | 11 | 12 | stato daitya pUjyAdane : zivApayAtaH / 6 / 11 / 12 / khato vautihotreSu kAlezayAta | 3 | 5 | 6 | 11 | svato lagnataH kSmAguNAmbhodhiSaDdimaheza sthitaH" / 1 / 3 / 4 / 6 / 10 / 11 / zani rekhAH | 36 | / For Private And Personal Use Only *
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / "rAhuH shubho'rkaanujvddivedturndhgo| 2 / 3 / 4 / 6 / / atha candrAt kuraamvedaanggg|1|3|4|6| stata: kujAiGgivANAGgarandhagato'tha 3 / 5 / 6 / 8 / vudhAcchazipakSavaGgivANaradhaga / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 8 / stato jauvAcavyavAhavedAGgarandhuga / 3 / 4 / 6 / 8 / stataH zukrAt pakSavaGgivANarandhagata 2 / 3 / 5 / 8 / stataH saurAt pakSavANatuMga / 2 / 5 / 6 / stataH svataH zazivedavANaripurandhago'tha / 1 / 4 / 5 / 6 / 8 / lagnAddedarandhudigrudrasUryagataH / 4 / / / 10 / 11 / 12 / gahurekhAH / 38 / "mRgendravilAsAbhidhAnadaNDa ke na raahorssttvrgH| sUryAdekahicatuHsaptASTadazaikAdazeSu / 1 / 2 / 4 / 7 / 8 / 10 / 11 / somAtriSaDdazaikAdazeSu / 3 / 6 / 10 // 11 // bhaumAtvipaJcaSar3akAdazeSu / 3 / 5 / 6 / 11 / vudhAt Sar3aSTanavadazaikAdazeSu / 6 / 8 / 8 / 10 / 11 / guroH paJcaSar3e kA. dazadvAdazeSu / 5 / 6 / 11 / 12 / zukrAt Sar3e kAdazahAdazeSu 6 / 11 / 12 / zane stripaJcASTa dazaikAdazeSu / 3 / 5 / 8 / 10 / 11 / lagnAdekatricatuHSaDdazai kaadshessu"| 1 / 3 / 4 / 6 / 10 / 11 / evaM lagnarekhAH / 37 / "iti nigaditamiSTaM neSTamanyavizeSAdadhikaphalaviyAkaM janmabhAttatra dadyuH / upacayagRhamitravoccagAH puSTamiSTaM tvapacayagRhanaucArAtibhe nessttsmpt| yAvato yAvatI rekhA grahANAmaSTavarga ke| tAvatoM higuNaukatya aSTAbhiH parizodhayet / aSTopari bhaveTrekhA assttaabhyntrvindvH| aSTAbhistu samo yatra tatsamaM prikiirtitm| rekhAgrahAcchubhe deyA vindavacetaratra tu| rekhA vindu samAnau cet samastatra nigdyte| rekhAdhikye zubhaM jJeyaM tahadindorathAzubham / zrIrAnandastathA zreyo bhogo rAjya bhvettthaa| malino'tha vipaJcaiva hAnimatyarbhavettathA / dhAdi For Private And Personal Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 578 jyotistakham / rekhA hyAdivinhoH phlaanyetaanymukmaat| rekhAyAM vantarI jeyaH sAIsaptadinaM sme| aSTavargadazAyuH sAta dinaM caturSa bindussu| ityaayurdaayH| ityssttvrgH| nndau| "aSTavargazubhaiH zrImAn karma kuryyaanbhvraiH| gocarasthaistadaprAptau tadaprAptau ca vedhagaiH / vratArambhe vivAhe ca yAbAyAM curakarmaNi / avizudyASTavargasya samastA niSkalA: kriyAH // satataM dizati marANAM rAzau madhyeSTavargaphalaM nikhilm| bhAvaphalaM prathamAI dRSTiphalAyaIbhutoSu / tyssttvrgaavdhnm| __ "lAbhavikramavazavRtA sthitaH zobhano nigadito divAkaraH / khecaraiH sutatapo jalAvagaiArkibhiryadi na vidhyate tdaa| banajanmaripulAmakhacigazcandramAH shubhphlprdstdaa| khAtmA jAsvatibandhudharmagaividhyate na vivudhairyadi grhH| vikramAyaripugaH kujaH zubhaH svAttadAsyamutadharmagaiH khmaiH| citra viddha inasUnurapyaso kintu dharmaNinA na vidhyte| khAmbuzavamusikhAyagaH zubho jastadA na khalu vidhyate ydaa| Atmaja vinvkaavndhnpraantygairvividhubhirnbhshvraiH| svAdhyAyadharmatanayadyanasthito nAkanAyakapurohitaH zubhaH rippharandhakhajalavigairyadA vidhyate gaganacAribhirna hi| pAsutASTamatapo vyayAyago / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 8 / 8 / 12 / 11 / biha prAsphajidazobhana: smRtaH naidhanAstatanukarmadharmadhaulAbhavairisahajastha khecaraiH / 8 / 2 / 1 / 10 / 8 / 5 / 11 / 6 / 3 / evamatra khacarAvyadhAnvitA: satphalaM na hi dinti gocare / vAmavaidhavidhinA tvazobhanA pradhyamau zubhaphalaM dizantyalam / mo vidanti khacaravyadhakramaM ye graha kramavido hi gocre| te mRSAvacanabhASiNo janA yAnti hAsyamapakIrtilAJchitAH // saptAnAM grahANAM dakSiNavedhavA mavedhI "RtamadhigatAH khedA For Private And Personal Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 578 rAzisamvigatAstathA / ecarcAdeH phalaM dadyurvakre ca viparotAm // lambezo yadi bakrau svAt puMsaH kAryeSu vakratA / lagneze'staMgate martyo duHkhAdivyAdhisaMyutaH // satphalaH saumyafatfare zubhapradapAtazubhecitava / tau niSphalau hAvapi khecarendrau ya: zatraNA khena niraucitaJca // sumocageista'pi vA riporTa he sthite grahe / hathAphalaM prakIrttitaM samastameva sUribhiH" // varAhastu "sUryAcchandradyutiSu ca dalaM pronjhA zukrArkaputro" / dalaM paI phalasyeti zeSaH / "janmarAzeH zubhaH sUryyastriSaSThadazalA bhagaH / dipaJcanavamo'poSTastrayodazadinAt paraH // ravizuSo gRhakaraNaM raviguruza vratoddAhI / cauraM tArakazakA zeSa' candrAzritaM karma // sadA sarveSu kAryeSu cittazucirvizeSataH / sitenduvudhajauvAnAM vArA: sarvatra zobhanAH / bhAnubhUsutamandAnAM zubhakasa keSvapi / kuryyAnmaGgalapauSTikAmi nRpateryAcAbhiSeko tathA sevA bheSajavatrikIkaraNaM cArogyakarmANi ca / vidyAjJAnavastratAni havanaM zilpaM rakaM sAhasaM zivAlaGkaraNe dine dinapaterlagne sthite vA ravau / raktasvAvaviSAstrakarmahutabhuk kAryyaM vivAdaM raNaM kuryyAincha vidhiM suduSTadamanaM setuprabhedaM tathA / vRcacchedanabhedanAni sRgayAM cauryaM tathA sAhasaM senAnyaM kRSikarmadhAtukaraNaM bhaumasya lagne'hni vA / sthApyaM samApyaM kratudAmakAryaM gTahe pravezo nagare pure vA / bhaumokakAvyaM gajavAjibandho dine prasidhyanti zanaizvarasya" // vAraphalam / "kRtamuniyamazaramaGgalarAmarttuSu bhAskarAdiyAmAha / prabhavati hi vAravelA na zubhAzubha kArya karaNAya " // vAravelA / "kAlasya velAravitaH zarAcikAlAnalAgAmbudhayo gajendu / dine nizAyAmRtuvedanevanageSu rAmAvidhadantinau For Private And Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 580 jyotistttvm| ca" // kaalvelaa| "vedA 4 naGgeSu 5 zailA 7 muni . nayana 2 ramA 6 yugma 2 SaT 6 kAmavANA 5 vANa 5 zonAkSire vedA 4 vasu 8 muni 7 haradRk 3 cAgniveda 4 yAni 2 SaSThASTakaM dinezAt kramaza iha dine mantricaNDezvaroktaH pUrvavArAIyAmaH kulika iha paro madhyamazceti kAlaH" // vaarkaalkulikvelaakthnm| vizeSataH kuli kavelAprayojanantu "japitvAsitagunAnAM kur3avaM kulikodye"| ityanena navadurgAmantrAbhicArakarmaNi sAradAyAmuktam / tttttiikaakaarraaghvbhttttstu| "manvarkadigvasvRtuvedaparakanmuihattaiH kulikA bhvnti| divA nirekairatha yAminauSu te mahitAH karmasu zobhaneSa" nirekaiH puurvoktaamnyaadimuhttrkorityrthH| "yAtrAyAM maraNa kAle vaidhavyaM paannipaudd'ne| vrate brahmavadhaH proktaH sarva karma tatastyajet // zizirapUrvamRtutrayamuttaraM dyayanamAhurahazca tadA maram / bhavati dakSiNamanyaRtutyaM nigaditA rajanau mastAna saa| saumyAyane kamna zubhaM vidheyaM yahitaM tat khalu dakSiNe tu" saumyAyanena zuklaH kaSNo yAmyAyanena sama uktaH / phalataH karmato'pi pakSayorgAdibhirmunibhiH / "nandA-bhadA-jayAriktA-pUrNA ca nAma sdRshphlaa| nyUnasameSTA: zukla kRSNa tithayaH prtiipaastaaH| sadaiva darze piTakamma muktvA nAnyavidadhyAt shubhmngglaani| tithiphalam / "tithyantahayameko dinavAra: spRzati yatra tdbhvsyvaadnm| tridinaspatithitrayasparzanAdataH // avmtraahspauN| korme pA'pi / "ho tithyantAvekavAre patra sa syAhinacayaH" / vshisstthH| "ekasmin sAvane tvati tithInAM tritayaM yadA / tadA dinakSayaH prokastatra sAhasikaM phalam // sAhasikaM phalamiti maangglyetrvaidikkrmprm| "adhimAse dinapAle For Private And Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 581 dhanuSi ravau bhAnusahite mAsi / cakriSi supte kuyyAtro mAGgalyaM vivAhaca " // iti bhImaparAkramAt dinapAte dinacaye / "vAhaspRzaM nAma yadetaduktamava prayatnaH katibhirvidheyaH / vivAhayAtrA zubhapuSTikarma sarvaM na kAryaM vidinassRze tu // zrAdyAzcatasraH kriyapUrvakANAmeSAM caturNAmapi paJcamau syAt / parAH pareSAM paratastathaiSAM sakrUrarAzerazubhA tithiH syAt // meSe cet pApagrahastadA pratipaduduSTA vRSe cet dvitauyA mithune tRtIyA kakaTe caturthI caturSu paJcamau / evaM siMhAdau SaSThayA dayaH / " azvinau bharaNau caiva kRttikA roDiyo tathA / mRgazaurSastathA cArdrA punarvasukapuSyakau // azleSA ca maghA pUrvaphalgunyuttaraphalgunau / hastA citrA tathA khAtI vizAkhA cAnurAdhikA // jyeSThA mUlaM tathASAr3he pUrvottarapadAdike / zravaNA ca dhaniSThA ca zatabhiSAdyabhAdrikA / uttarAdibhAdrapadA revato bhAni ca kramAt // nacatrakathanam / "azviyamadahana kamalaja zizUlabhRdaditi jauvaphaNi pitaraH / yo'nyaryamadinakRttaSTRpavanazakrAgnimitrAH / zakro nirRtistoyaM vizvaviriJca harirvasurvaruNaH // ajapAdo hi braghnaH pUSA cetokharA bhAnAm // vizAkhAyAH zakrAgnyormilita devatatvam abhijito bhinnatvena aSTAviMzatitA tacca vacyate / nakSatrAdhipa kathanam / " ugraH pUrvamadhAntakA dhruvagaNa strI syuttarANi svabhUrvAtAdityaharitrayaM caragaNaH puSyAvihastA laghuH / citrA mitramRgAntyamaM mRdugaNastIkSNo hi rudrendrayuk / mizro'gniH savizAkhabhaH zubhakarAH sarve svakRtye gaNAH" // gaNakathanam / "azleSa vahniyamapitrAvibhAvayukta pUrvAttrayaM zatabhiSA ca navAmyuDUni / I For Private And Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 582 jyotistattvam / etAnyadhomukhagaNAni zivAni nityaM vidyArthabhUmikhananeSu adhomukhnctrkthnm| "raviH sthiraH bhUSitAni" // zotakarazcaratha mahoja ugraH zazijava mizraH / laghuH surajyo bhRgujo mRdukha zani tokSaNaH kathito munIndraH // zazAGkatArayoH zuhnirvicAya sarvakarmasu / grahANAmapi sarveSAM tacchu phaladATatA " // zraupatisamuccaye / " tArAcandrabale prApte doSAcAnye bhavanti ye / te sarve vilayaM yAnti siMhaM dRSTvA gajA iva // janmasampat vipatcemaH pratyariH sAdhako badhaH / mitra parama mitraJca janmabhAva punaH punaH // sarvamaGga kAvyANi triSu janmeSu kArayet / vivAdazrAha bhaiSajyayAtrA caurAdi varjayet // yAnAyAM pathi bandhanaM kRSividhI sarvasya nAzo bhavet / bhaiSajye maraNaM tathA suniyataM dAho gRhArambhaNe // caure rogasamAgamo bahuvidhaH zrAddhe'rthanAzastathA / vAde buddhivinAzanaM yudhi bhayaM prApnotyayaM janmabhe // pApAkhyA tu vividhA paJcacaturdaza viMzatistriyutA / siDiphalA vRddhikarI vinAza . saMjJA kramAt kathitA" | " 1 " janmAdya karma tato'pi dazamaM sAMghAtikaM SoDazabhama / samudayamaSTAdazabhaM vinAzasaMjJa trayoviMzam // zrAdyAttu paJcaviMzaM mAnasamevaM naraH Sar3acaH syAt navanacatro nRpatiH svajAtidezAbhiSeka kSaiH" // jAtyarttastu / "pUrvAtrayaM sAmalamagrajAnAM rAjJAntu pauSNena sahottarANi / sapauSNAmitra piTa - daivataJca prajApaterbhaJca kRSIvalAnAm | AdityahastA bhijidavibhAni tAnyantyajAteH prabhaviSNutAyAm" // dezabhaM dezanAmarddhama | nADonakSatrANi / "IhAdehArtha hAniH syAjjamarca uptaapite| karma karmaNAM hAni: pauDAmanasi mAnase // mUrttidraviNabandhUnAM cAniH sAMghAtike tathA / saMtapte For Private And Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 583 sAmudayike mitrabhRtyArtha saMcayaH // vainAzike vinAzaH syAt dehadraviNasampadAm // naadd'onctphlm| " jAtime kulanAzaH syAddandhanazcAbhiSekame / dezame dezabhaGgaH syAt krUrerevaM zubhaiH zubham // yasmin rAjAbhiSikto bhavati tadAbhiSecanakabham / a i u e kRttikA bhI va vidu roDiyautyAdidezabham // sarveSAM paur3AyAM dinamevasupoSito'nalaM juhuyAt sAvitrA caurataroH samirimara hijAnurataH // atha grahaNam / "bhatripAdAntare rAhoH ketorvA saMsthito raviH / catuSpAdAntare candrastadA sambhAvyate grahaH // yasmin Rte ravistasmAccaturdazagataH zazau / pUrNimA pratipatsadhau rAhuNA grasyate zazo" // tasmAttamArabhya parato vA / "kRSNapace tRtIyAyAM mAsacaM yadi jAyate / tatastrayodaze sUkhe rAhuNA grasyate raviH " // mAsarca vaizAkhanyaiSThAdau vizAkhA jyeSThAdi etadapi bhavipAdAntare sati rASTroH pAdabhogaca mAsadvayena / "ravibhaumanavAMze ca nirastraM grAsamAdizet / dudhasaurinavAMze ca malinaM kSudravarSaNam // guroraMzakamAsAdya dRzyate sabalAhakaH / zanizukranavAMze ca prAT kAle mahajalam // anyatrAvyaktabhUtau tau dRzyete kAditAmbarau" // tau candrArkau / kRtyacintAmaNau varAhaH "khete temasubhikSaM brAhmaNapaDAca nirdizedrAhau / agnibhayamanalavarNe paur3A hutAzavRttInAm // harita rogo'nutApaH zasyAnAmaurito dhvaMsaH / kapile zaughraNasattvamlecchadhvaMso'tha durbhicam // aruNakaraNAnurUpe durbhikSaM dRSTayo vihagapaur3A ca dhUmrAbhe temasubhicamAdizenmandadRSTiJca / kApotAruNakapile zyAmAbhe ca kSudbhayaM vinirdizet // kApotaH zUdrANAM vyAdhikaraH kRSNavarNazca / "vimalakamalapItAbho bhaveddezyadveSau subhicAya / sAcisma For Private And Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / tyagnibhayaM gairikarUpe ca yuddhAni // dUrvAkANDazyAma hAriTreca vinirdizeta marakam / athanibhayasampradAyo pATalakusumopamo rAhuH // raajmaartnndde| "saptASTajanma zeSAGkacaturtha dazame vidhau| vijanmani trinidhane na kuyAdAhudarzanam // dRSTa stu janayenauti lazaM rogaM dhnkssym| daivAttatra vidhaM dRSTvA dadyAt khaNaM hijAtaye" // grahaNagrahaparipaur3itanADaunakSatra dossopshmnaay| "saha zatapuSpaiH mAyAt phalinau phalacandanozauraH / zatapuSpA zoluphA iti khyAtA phalinI priyaGgaH phalaM jAtauphalam uzauram voraNamUlam / "tAmapAvaM tillaiH pUrNa pUrNa vA gvysrpissaa| bhAskaragrahaNe dadyAt nAr3I. doSopazAntaye // chatakummoparinihitaM zaGkha navanItapUritaM ddyaat| nAdyAdidoSazAntyai bijAya doSAkaragrahaNe // yasya rAzau grahAH paJcAthavA sapta nraadhip| grahaNaM candramUryasya grahevASTamasaMsthite // validAnaM prakarttavyaM mAtRNAM pUjanaM hitm| sUryasyAbhyarcanaM kArya zivasyAzubhanAzanam // varAhasaMhitAyAM "grastAvuditAstamitI zAradadhAnyAvanaukhara. kssydau| sarvagrastau ca durmikSamarakadau paapsNdRsstto| mukta saptAhAntaH pAMzunipAto'rthasaMkSayaM kurute| nauhAro rogabhayaM bhUkampaH prcurnRpmRtyum| ulkAmannivinAzaM naanaavrnnaaghnaashbhymtulm| stanitaM garbhavinAzaM vidyubRpdNssttripripaudd'aam| parivezorupaur3A digdAho nRpabhayaJca saagnibhym| rukSo vAyuH pravalacaurasamutthaM bhayaM dhtte| nirdhAta: suracApo daNDazca zudbhayaM khaparacakram / grahayuddhe Tapayuddha ketutha tathaiva nirdissttH| avikRtasalilanipAtaiH saptAhAntaH mubhi kssymaadeshym| yacAzubha grahaNa tat sarva nAzamupayAti / rAzo yatra vidhuntudena taraNizcandro'thavA asthate tasmAddedahutA For Private And Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 585 azaGkara rasA: kalyANadA raashyH| madhyasthA ravizAyakAGka dazamAH sAmAnyabhogapradA yugmAgnau turagASTamaH khaluH nRNAM yacchanti neSTaM phlm| karagrahe nAzitamanvitaJca bhoktvymutpaatnipaudd'itnyc| RkSa tathopagrahadUSitaJca vivrjyeduihnaadikaarthe"| upagraho. vakSyate sarvato bhdre| "vivAhe vidhavAtvaJca gamanena nivrtnm| kaSizca niSphalA jJeyA vApita na prrohti| yat kiJcit kurute karma tat sarve niSphalaM bhvet| kecidAhugrahastiSThet yasmin pAde shubhprdH| sapAdaH paudyate zeSAH pAdAstu shubhlkssnnaaH| zivabhujagamitrapiTavasujalavizvaviriJcipaGkajaprabhavAH / indraagniindrnishaacrvrunnaarymyonyshcaanggi| 6 / 8 / 17 / 10 / 23 / 20 / 21 / * / 4 / 18 / 16 / 18 / 24 / 12 / 11 / rudro'jo'hibadhaH pUSA shvaantkaagnidhaataarH| indaditiguruhariravitvaSTranilAkhyAH kSaNA rAtrau / 6 / 25 / 26 / 27 / 1 / 2 / 3 // 4 / 5 / 7 / 8 / 22 / 13 / 14 / 15 / aGgaH paJcadazAMzorAtrezcaivaM muhUrta iti sNjnyaa| nakSatre yadihitaM tat kArya tnmuhrte'pi| vavavAlabakolavataitilagaravaNAH saviSTayaH spt| zakuni catuSpannAgAH kintu nazca dhrakAgi krnnaani| saklAditithizeSAdAt paJcame ttturoyk| prAdyanta hAt krameya syaraSTAvRttyA vivaadyH| ekAdazyAzcatuyAca zeSAI shklpksske| aSTamo posamAsyozca pUrvArDe vissttiriiritaa| kRSNapakSe tauyAyA dazamyAzca praaiitH| samasyAza caturdazyA: pUrvA. viSTisambhavaH / vihAya viSaroTrANi viSTiM sarvatra varja. yet / viSTizeSa vidaNDe hi pucche kArya jayAvaham" / krmprkaash| "nADyastu paJcavadanaM malakastathai kAvakSo darzakasahitA niyataM catasraH / nAbhiH kaTiH Sar3atha pucchalatA ca For Private And Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / timro viSTedhruvaM nigadito'Gga vibhAga essH| mukhe kAryavastibhavati maraNacAtha galake dhanaglAnirvacasyatha kaTitaTe bussivilyH| kali bhaudeze vijayamatha pucche ca jagaduHzarIra bhadrAyAH pRthagiti phalaM puurvmunyH| manuvamumunitithi yugadazazivaguNa saMkhyAsu tithima / 14 / 8 / 7 / 15 / 4 / 10 / 11 / 3 / puurvaagnaa| "prAyAti viSTireSA pRSThe zubhadA purastva shubhdaa"| pUrvAgnayA pUrvAgnayAdi diGmukho bhavatItyarthaH / "ekena honA higuNA tidhistu saptAvaziSTaM karaNaM vaadi| pUrvepare'pyevamayaM vizeSo hisaMguNA candravivarjitA c| kintu dhrasaM karaNaM pradiSTamAdestitherAdidale sdaiv| upAntyazeSa zakunistu da" pUrva catuSpAdapare ca nAgaH / karaNakathanam / "indra kamalajamitrAya'mabhUzriyaH symaavvaadeH| kaliSaphaNimAratA patayaH zakunyAdeH" / vavAdhipakathanam "poSTikasthira zubhAni vavAkhye bAlave vija hitAdyapi karmakaulave pramadamitravidhAnaM taitile shubhgtaatrykrm| gare ca vIjA zrayakarSaNAni vaNijyapi sthairyavaNikakriyA c| na sihamApnoti kataJca viTyAM viSAbhighAtAdiSu tatra siddhiH / mantrISadhAni zakuno ca sapauSTikAni govi prarAjyapiTakarmacatu. ppade tu| saubhAgyadAruNakati dhruvakarmanAge kintunamAvi shubhpaussttikmngglaani| viSkumbhaH protirAyumAn saubhAgyaH shobhnstthaa| atigaNDaH sukarmA ca dhRtiH zUlastathaiva ca / gaNDo vRdhruivazcaiva vyAghAtI hrssnnstthaa| vazvAsa vyataupAto varIyAn parighaH zivaH siddhaH sAdhyaH zubhaH zakro brondrA vaitistthaa| parighasya tyajedaI zubhakarma tataH param / tyajadau paJca viSkumbhe sapta zUle ca naadd'ikaaH| gaNDavyAghAtayoH SaTa ca navaharSaNa vajrayoH vaidhati vyatipAtau ca samastau parivarja For Private And Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 580 yet / zeSA yathArthanAmAno yogAH kAyryeSu zobhanAH / na sakalaguNasampallabhyate'lpairahobhirbahutaraguNayuktaM yojayenmaGgaleSu / prabhavati hi na doSo bhUribhAve guNAnAM salilalava ivAgneH saMpradIptendhanasya / guNazatamapi doSaH kazcideko'tivRddhaH kSapayati yadi nAnyastahirodhau guNo'sti / ghaTamiva paripUrNa paJcagavyena sadyo malinayati surAyA vindureko'pi sarvam" / atha nAmnA nakSatrajJAnArthaM zatapadacakramAha / "cakraM zatapadaM vacyaM RkSAMzAkSarasambhavam / nAmAdi varNato jJeyA RkSa rAzyaMzakAstathA / tiryagUIgatA rekhA rudrasaMkhyA likhedudhaH / jAyate koSThakAnAJca zataikaM 100 nAtra saMzayaH / zrava ka ha r3A aizAnyAM sa Ta pa va tA hariti cAgneyyAM na ya bha jakhA naiR tyAM ga sa da calA vAyavyAm / paJca paJca krameNaiva viMzavarNAn prayojayet / paJcasvarasamA yoge ekaikaM paJcadhA kuru / ava* ' dyAstrayA jJeyAH sandhyakSara yutA stathA / sajAtIyaikAmA sthAya paJcasvaravinirNayaH / RdalatorapyakAreNa zenasasya parigrahaH / kuryyAt kupabhudusthAne coNi vauSyakSarANi ca / kuchaGakA bhavet stambha raudre tvozAnagocare / puSaNThA bhavet stambha haste cAgneya saMjJake / bhudhapha bhavet stambhe pUrvASAr3he ca naiRte 1 duthajhaGA bhavet stambhe vAyavye bhAdra uttare / evaM stambhacatuSkaJca jJAtavyaM kharavedibhiH / dhiSyAni kRttikAdauni pratyekaM caturacaraH / sAbhijintyaMzakAstatra zatakaM dvaadshaadhikm| yahacAMzakakoSThasthaH krUraH saumyo'pi vA grahaH / tatrastho vedhayet samyak puMso nAmAdimAcaram / saumyairviddhaM zubhaM jJeyamazubha pApakhecaraiH / mizraimizra phalaM tatra nirvedhena zubhAzubham / yadvAcaM sarvatobhadre grahopagrahavedhataH / zubhAzubhaphalaM sarvaM tadihApi vicintayet / paJcakharA zraie cokArAstai yoMge dhiSTAni : For Private And Personal Use Only *
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 588 jyotikhakham / nksstraanni| patra catubhivaNaireka nakSatraM ythaa| paae| vaviyu / 4 / vevokaki / 5 / kughaDacha / 6 / kekohhi| 7 / huhehou| 8 / DiDuDeDo / 8 / mamimume / 10 / moTiTu / 11 / TeTopapi / 12 / pussnntth| 13 / peporri| 14 / kare. rota / 15 / tituteto / 16 / naninune / 17 / noyayiyu / 18 / yeyobhabhi / 18 / bhudhaphaDha / 20 / bhebhojani / 21 / jujejokha / / khi khukhe kho| 22 / ggiguge| 23 / goshshibhu| 24 / zeSodadi / 25 / duthaRja / 26 / dedocaci / 27 / cucecola / 1 / lilulelo| 2 / Rlayukta prakArayutona jnyeyH| zrakhena dau? jJeyaH tAlavyayakAreNa dantya sakAro jJeyaH / iti zatapadacakram / atha cndrtaaraadyshubhprtiikaarH| "karma kuryAt phalAvApta candrAdizobhane budhH| susthakAle vidaM sarva nAtaH kAlamapekSate // candre ca zaGkha lavaNaJca tAre tithAvabhane sitatasaDalAMzca / dhAnyaJca dadyAta karaNavAra yoge tilAn hema maNiJca lagne // yogasya hema karaNasya ca dhAnyamindoH zaGkhaca taNDalamaNI tithivArayozca / tArAvalAya lavaNAnyatha gAJca rAzerdadyAt hijAya kanakaM zuci nADikAyA:" // vAmanapurANe / "viSTayo vyatIpAtAca ye'nye tturniitismbhvaaH| te nAma smaraNAhiSNo ziM yAnti mahAtmanaH // lavaNairyuvatipratimAmabhinavasUrpodare samAlikhya / tArAdoSopazamanAya vijAya dadyAhizuiye // eka tripaJca sapta vijAya dadyAt palAni lvnnsy| kramazo janmani vipadi prtyrimrnnaakhytaaraam| palantu lokikai. mAnaH sASTa rattihimASakam // tolakatriyatayaM jJa yaM jyotiH smRtisammatam / vipattAre guIM dadyAt zAkaM dadyAcijanmani // pratyaro lavaNaM dadyAt nidhana tila kAJcanam // rAjamArtaNDe For Private And Personal Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / grahadoSe dravyadhAraNamAha / " doSo na syAdugrahANAmabhizirakiraNe tAmramindau ca za pRthvoputre pravAlaM zazadharatanaye zAtakumbhaM bhujena / devAcArthe ca muktAM maNirasuragurau sosakaM sUryasunau rAhI sAraM girauyAM kamalajatanaye rAjapaTTe vibhartuH " / zAtakumbhaM suvarNam / rAjapaTTa' karpUrANoti prasiddham / girauyAM sAraM lauhaM girisArastu vijJeyo lauhe malayaparvate iti trikANDazeSAt / "yadyadgrahasya yaddravyaM tattasmin viSame sthite / dadyAt satkRtya viprebhyaH svayaJca vibhRyAt sadA // buddhiprakAze "trizUlI caurikAmUlaM gojihvAM vRhadArakam / brahmayaSTIM siMhapucchIM vATyAlaM candanaM mitam // azvagandhaM kramAt sUryAtureoSopazAntaye / tAmrAdInAmabhAve tu svayaJca dakSiNe bhuje // trizUlo vilvaH gojihvA anantamUlaM vRddhadArakaM vauratAr3aka siMhapucchau rAmavAsakaH / " khetaM vAsaH sitA dhenuH zaGkho vA caurapUritaH / deyo vA rajatazcandrazcandradoSopazAntaye // siddhArtha lodhrarajanodaya mustadhAnyaM lAmajjakaM saphalino savacA ca mAMsI / snAnaM kuru grahagaNa prazamAya nityaM sarve raviprabhRtayaH sumukho bhavanti // lAmajjakaM vauraNamUlam / "saMgrAme saGkaTe durgecauravyAghrAdipaur3ite / kAntAre prANasandehe viSavahnijaleSu vA // rAjAdibhyazca saMtrA se graharogAdipor3ite / smRtvA taM puruSaM sarverApadA vipramucyate // taM narasiMham / "devabrAhmaNapUjanAt guruvacaH sampAdanAt pratyahaM sAdhUnAmatha bhASagAt zrutivacaH zreyaH kathAkIrttanAt / homAdadhvaradarzanAt zucimanobhAvAjja pAhAnato no kurvanti kadAcideva puruSasyaivaM grahAH por3anam // gargaH / "zatamindustrayaM bhaumo dvAtriMzadabhRgunandanaH / paJcapaJcAzato jauva: soristu saptasaptatiH // tathArko dvAdazaM budhaH Sor3azaM parikIrttitam / haranti ra a * For Private And Personal Use Only 58
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / khacarA dadate ca zubhagrahAH " // paJcAzataH paJcAzatadayamiti yAvat / atha navAnAM grahANAM dAnAni / "sUrye dhenucca tAmraJca godhUmaM raktacandanam / candre candanazaGkhau ca vastraca tilataNDulAm // kuje vRSaH pradAtavyo raktavastraM gur3audanam / budhe karpUramuca iristaM hiraNyakam // pautavastraddayaM jove haridrAkanakAni ca / zrazvaH zukra e sito deyaH zukladhAnyAni yAni ca // zanau ca satilA deyA kRSNA golahamuttamam | rAdhe ca mahiSaukAgau mASAca tilasarSapAH // prajAmedhI ca dAtavya ketau cAvaca mizritam / svarNaM goviprapUjAbhi: sarveSAM zAntiruttamA" // lagna - tiSyAdonAM krameNa valavattva' yathA "tithidinakara pakSalagnavIryaM prati rayamAha parAzaraH krameNa" / rayovegaH / " tithirekaguNA proktA vArazcaiva caturguNaH / RtaM syAt ghor3azaguNaM yogazcaiva zatAdhikaH // sahasreNAdhikaH sUyyacandro lakSaguNAdhikaH / varjayitvA balaM sarvaM tasmAJcandrabalaM balam // mAtmA candamAca mana: karmaphalaM prati / tasmAllagnAcchazAGkAzca narANAM phalamAdizet" // brahmasiddhAnte / " tithi rekaguNA proktA nakSatraJca caturguNam / karaNaM SaDguNaM proktaM vArazvASTaguNaH smRtaH // evaJcAzubhacandrAdau prataukAravidhAnAt prabhavati hi na doSo bhUribhAve guNAnAmityAdyabhidhAnAt aSTavagaprakaraNe kaSTAbhISTe tulyasaMkhye phale cet syAtAM nAzaphalayostatra vAcyaH ! "vAcyA paMktiryo'tiriktastayoH syAt sarvasthA me kalpanaivaM pradiSTA" iti vAdarAyaNavacanAt paGktiH parapAkaH / ye grahAriSTasUcakA ityabhidhAnAJca rAjamArttaNDe / "candrAtridhanagAH pApAlagnAhA nidhanopagAH / karttuzca phalanAzaH svAdbhagnabhANDa payo yathA // indraSTamagAn pApAn varjayeodhanaM For Private And Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 581 vijJammaca candraca nidhanasaMsthaM sarvArambhaprayogeSu" ityAdijyotiHzAstroktaniSedhasya na paryyudAsatA tato'STamacandrAdau tat pratIkArakarajatadAnAdipUrvakaM navAca zrAhAdikaraNe taniSpattibhavati na tu rAtraprAdau zrAddhakaraNe zrAdhAniSpattiriva kamIniSpattiriti / kintu yadi prataukArapUrvakaM karoti na doSajanakam anyathA aniSTajanakamiti zrataeva grahANAM sUcakatvena pUrvasahatvAt pUrvamapi pratIkArAya prAyazcittAnuSThAnamiti / tathokta bhagavacyA rukmiNyA bhaviSyavivAhe zrIbhAgavate / "cakruH sAmarthyajurmantrairvadhvA rakSAM dijottamAH / purohito'tharvavide juhAva brahazAntaye // hiraNyarUpyavAsAMsi tilAMkha gur3amizritAn / prAdADa nazca viprebhyo rAjA vidhividAM varaH " // "zanicakra' marAkAraM likhitvA sauribhAditaH / nAma RcaM bhavedyatra phalaM tatra zubhAzubham // ekaM mukhe dacahaste catvAri SaT padaddaye / hRdi paJca kare vAme catvAri mastake cayam // iyaM netraddaye guhya iyaM tana nyasedudhaH / mukhe hAniyo dace bhramaH pAde zriyo hRdi // bAme bhaurmastake rAjyaM netre saukhyaM mRtirgude / tAmrASTAdaze Rte yadA vighnakaraH zaniH // tadA saukhya N vapusthantu hRtzauSaM necadacayoH / hRtauyaikAdaze SaSThe yadA saukhyakaraH zaniH // tadA vighnaH zarorasyo guhya vaktre'dhiAmayoH / yasya paur3AkaraH sauristasya cakre phala vidam / likhitvA kRSNadravyeNa tailamadhye kSipezataH // nicipya bhUmimadhyasthaM kRSNapuSpaiH prapUjayet / tuSTiM yAti na sandehaH por3AM tyaktA bhanaizvaraH " // atha prakIrNakam / "guroryugorastabAlye vAIke siMhage gurau / gurvAditye dazAhe tu vakre jauvASTaviMzake // pUrvarAzAvanazyatAvicAriguruvatsare / prAgrAzigantRjauvasya cAticAra For Private And Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 582 jyotistakham / / vipakSa // kampAdyadbhutasaptAhe naucasthajye mlimbuce| bhAnulaDitake mAsi kSaye rAhuyute gurau|| poSAdikacaturmAse crnnaangkitvrssnne| ekenAGgA caikadine hitoyena dinatraye // batauye tu saptAhe mAnalyAni jijiivissuH| vidyArambhakarNavedhI car3opanayanohahAn // taurthanAnamanAvRttaM tthaanaadisurkssnnm| parIkSA rAmayajJAMca purazcaraNadIkSaNa // vratArambhapratiSThe ca rhaarmbhprveshne| pratiSThArambhaNe devakUpAdeH parivarjayet / / hAviMzadivasAzAste jIvasya bhArgavasya ca / hAsaptatimahatyaste pAdAste dvAdazakramAt // astAt prAk parayoH pakSaM gurorvaaiikbaalte| pakSaM vRddho mahAste tu bhRgurvAlo dazAhikaH // pAdAste tu dayAhAni ho bAlo dinatrayam // atyantAzaktI rAjamArtaNDe / "bAle have ca sadhyAMze catuHpaJca nidhaasraan| jauve ca bhArgave caiva vivAhAdiSu varjayet // bAlabhRgau pariNItA yuvatirasAdhvI bhvedvshym| vRddha tasmin bandhyA sandhyAste mRtyumabhyeti // ekarAzau gatau svAtAmeka viSayo ydi| gurvAdityau tadA tyajyA yajJohAhAdikAH kriyA: // gurvAditye dazAhe viti prAgukta nksstrbhedvissym| ravigrahayoraMzakavizeSAbhyantarasthityA prastatvamAha sUryasiddhAntaH / "ekAdazAmarejyasya tithisaMkhyAkaMjasya c| prastAMzA bhUmiputrasya dazasaptAdhikAstathA // candro hAdazabhiH pazcAt dRzyaH prAgyAtyadRzyatAm / pazcAdastamayo'STAbhirudayaH prAmahattayA // prAgaste tUdayaH pazcAt svalpatvAt dshbhirbhuugoH| evaM buke hAdabhizcaturdazamiraMzakaiH // vakrazIghragatizcArkAt karotyastamayodayau" // kvacit pratipacchaSe'pi cndrdrshnm| "anabhrAyAca zaradi hemnte'pytussaarinni| raveH mAIdazAMze'pi dRzyatAmeti candramAH" // shtaanndH| "mAdhyAM yadi maghA For Private And Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 583 mAti siMha gururakAraNam / atraiva maannddvyH| "zrutivaidhajAtakAnaprAzanacar3AdikaH srvH| ravibhavanaskhe jauve kAryovoM vivAhastu" // ravibhavanathe siMhasthe vivAhe vizeSo vcyte| bhojraajH| "ekarAtra parityajya kuyAt pANigrahaM bhe| prayANe saptarAvantu nivAraM vratabandhane // paniSTe vividhotpAta siNhikaasuundrshne| saptarAnana kurvIta yAtrohAhAdimaGgalam // vratabandhane upnyne| bhRguH / "kamye rAjani saptAho brAhmaNAnAM hstthaa| zUdrasyAIdinaM proktaM sarvakAryeSu vai bhRguH // grgH| "digdAhe dinamekantu grahe saptadinAni c| bhUkampe ca samudbhate vAhANi parivarjayet // ulkApAte ca tritayaM dhame paJcadinAni c| vajapAte dinamekaM varjayet sarvakarmasu // bhojarAjaH / "grahe ravindvoravaniprakampe ketuuhmolkaapaatnaadidosse| vrate dazAhAni vadanti tajJAstrayodazAhAni vadanti kecit // grahaNakAle bhUkamyolkApAtakarakApAsavacapAtAdisamAhAre tryodshaahmshuchm| kizcidUnatalamAhAre dazAham ekaikodaye bAhamiti mishraaH| kaashypH| ulkaalkssnnm| vRhacchikhA ca sUkSmAyA rktniilshikhojvlaa| pauruSau ca pramANena ulkA nAnAvidhA matA" // atha nirdhaatH| grgH| "yadAntarIkSe balavAn mArato mahatAhataH / patatyadhaH sa nirghAto jAyate vAyusambhavaH // atha ketuH| "ketavazca zikhAvanti jyotIMSi sthirtraarnnyutyaatruupaanni"| daupikAyAM "gurvAditye gurau siMhe naSTe zukra malimlace // yAmyAyane ise supte sarvakarmANi varjayet / pratiprasave nyUnAdhikAdivirodhe rAjamArtaNDaH / "uktAni pratiSitAni punaH sambhAvitAni c| sApekSyanirapekSANi maumAsthAnauhA kovidaiH // For Private And Personal Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / athaakaalvRssttiH| ktycintaamnnau| "mArgAmAsAda prabhRtimunayo vyAsavAlmIkigargAzcaitra yAvat pravarSaNavidhI neti kAlaM vdnti| nAr3aujaGghaH suragurumunirvakti vRSTerakAlI mAsAvitau na zubhaphalado pauSamAdhau na zeSA: // smRtisAre jyotissm| "ekarAzisthitau syAtAM yadi raahubhsptii| vivAhavratayajJAdi tadA sarvatra varjayet" // bhImaparAkrame / "vApokUpatar3AgAdiniSiddha siMhage gurau| makarasthe tu tat kArya: na doSaH kAlalopajaH // kAyaM makarage jauve vivAhAyakhilaM budhai| na tu siMhagate jauve kurvANe mRtyumApnuyAt / / muhrtaamRte| "atibalavAna hi candro'niSTaphalaH kRssnnpnycmoprtH| prativiSamagatApi tArA sitapakSe nAzubhaM kurute // graheNa biDo'pya zubhAnvito'pi viruhatAro'pi vilomgo'pi| karoti puMsAM sakalArthasiddhi vihAya pANigrahaNaM hi puSyaH // puSyaH parakataM hanti na ca puSpakataM prH| api hAdazage candre puSthaH srvaarthsaadhkH|| dhravamamRtakare'STame'pi putho vihitamupayAti sadaiva karmasiddhim // vaziSThaH / "kSINo'pi yasye ha zubhakriyAsu rovilagne madane'thavA syaat| AsannamRtyaM tamudaurayanti santo'thavA mRtyugrahaM prapatraH // lagnadoSAca ye kecit grhdossaastthaapre| te sarve vilayaM yAnti lagne gurubhRgU yadA" // shriiptivyvhaarnirnnye| "viSTAvaGgArake caiva vyatIpAte shnaishcre| nidhane janmanakSatre madhyAhnAt parataH zubham // tathA "revatI ravivAraNa hastA somena sNyutaa| puSyo'pyaniputreNa rohiNI budhasaMyutA // khAtau ca guruNAyuktA shukrgottrphlgunau| mUlantu paGgamaGgana sarvakAryeSu zasyate" // bhImaparAkrame / "azvinau saha sUryeNa sauma mRgshiraastthaa| azleSA bhaumavAraNa budhe hastaH prakI For Private And Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / ver rttitaH // anurAdhA gurorvAra vizvadevastu bhArgave / vAruNaM zanisaMyuktamAnando'yaM prakIrttitaH // dIpikAyAm / bhUmiputrAkayora nindAmaruddAru pArdrAntya citrADimUlAgnibhiH / bhAgavaiNAvayorahi bhadrA bhavet phalguyugmAjayugmo DusaMyutA / somaputrasya vAre jayA syAnmRgopendra gurvindrayAmyAbhijiddAjibhiH / goSpaterahni riktA ca yuktA yadA vizvazakrAgniyuk pitrAdityambubhiH | sUryasutasya dine yadi pUrNA brahmadinAdhipatidraviNaiH syAt yogavarAstribhireva sametAH sarvasamo hitasiDiniyuktAH / vAmRtam / "dhruvagurukaramUlA pauSNabhAnyarkavAre hariyugavidhiyugme phalgunau bhAdrayugma divasakaraturaGgau zarvarInAthavAre / guruyuganalavAtopAntya pauSNAni kauje dahanavidhitAkhyA maitrabhaM saumyavAre / marudaditibhapuSyAAai aavAre bhagayuga jayugazvoviSNu maitre sitAhe khasanakamalayonau saurivAre'mRtAni" / amRtam / rAjamArttaNDe / "candrArkayorbhavet pUrNA kuje bhadrA gurau jayA / badhamandau ca nandAyAM zakre riktAmRtAtithiH | AdityahastA gurupuSyayuktA budhAnurAdhA zanige hiyau ca / some ca viSNuH kujarevatau ca zukrAkhinau cAmRtayogavargAH / yadi viSTivyatIpAtI dina vASyazubha bhaveta / hanyate'tayogena bhAskareNa tamo yathA" / kasya mate vaidhRtyAdiyoganane'mRtayogasya na saamrthym| tathA rAjamArttaNDaH / "intyammRtAkhyo yogaH sarvANyazubhAni helayA niyatam / na bhavati punariha zakto vaidhRti viSTivyatIpAte / vArAH krUrAstithirbhadrApAdekakhaNDitaJca bhm| etattrayasamAyoge tripuSkaramudAhRtam / tripuSkare tu yat kiJcit zubha vA yadi vA zubham / jAyate triguNaM sarvaM prANojAtastu nArajaH / lAbhohAnirjayo For Private And Personal Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 586 jyotistattvam / vRddhiH putrajanma tathaiva ca / naSTaM dataM mRtaM vApi tat sarvaM vigupAyate / sarvadezAvizeSeNa phalaM syAt shubhyogjm| amRta sihiyogaca yadyekasmin dine bhavet / tahinantu bhaveddaSTaM madhusarpiryathA viSam / varAhaH / " duHkhannanAzako vArI naca pApanAzakam / tithirAyuSkaro proktA yogo buddhivivarddhakaH / candraH karoti saubhAgyamaMzakaH / zubhadAyakaH karavAllabhate lakSmI yaH zRNoti dine dine / prArUDhI hirade rathe ca turage pASANakASThAdike naukAyAM taraNe upAna hi kathAzakte tathA krodhane / ucchiSTa dinavizeSa samaye nakSavavArAdikaM daivanA na paThet paThedyadi punaH zrotA zriyaM nApnuyAt / zrArtvijye varjyamadhikkatya bhaviSye / "tithinacatrayogAnAM vArANAJca tathA vibho / sUtako jauvikArthaca yaca mUlyena pAThayet" / prata eva yamaH / nacatrairjIvyate yaca so'ndhakAraM prapadyate / jotiSe / "sarvatra kArye budhazakajIvAH kendratrikoNopagatA: prazastAH / aalalAbhAri gatAca pApAstithirviriktA zubhadasya cAhaH" / zatAnanda rtnmaalaayaam| "na vAradoSAH prabhavanti rAtrau vizeSato bhaumazanaizvarAH / zubhapApagrahakSetra kevala phalada tathA / grahayuktecite tu syAt phalaM tadanusArataH / tArApatiM vilagna' vA duritagrahamadhyagam / vivAhAdiSu kAryeSu tyajecirajijIviSuH / kAyyArambhe vilagnAdaSTamamindu vivarjayet / kara sapApa pApavargastha N lagnaM candraJca varjayet / blniii| " raNA deva sarvatra phalanizcayaH / niraMzaM divasaM viSTi vyatIpA taJca vaidhRtim / kendra vApi zubhairhInaM pApAhamapi varjayet 1 nandAdyAH siddhiyogA bhRgujabudha kujA kaunyavAre prazastAH sUrye bhAzAgniSar3aTTagamunimita tithayo'rkAdivAraiH pradagdhAH" / rAjamArttaNDe / "mAsArudrAdizo rAmA SaTpacamunayastathA / dAnte t For Private And Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 587 tithayaH sapta vyAdi saptabhirgrahaiH / dvAdazyarkayutA bhavedazubhadA somena caikAdazau bhaume cApi yutA tathaiva dazamo neSTA tRtIyA budhe SaSTho neSTaphalapradA suragurau zakre dvitauyA tathA sarvArambhavinAzavinajananI sUryyAtmI saptamau / pApo'rkAhe vizAkhAtrayayamamupasyAti citrA catuSkaM toyaM vizvAbhiniGga tvatha kujadivase svattrayaM vizvarudau mAhe mUlAvizAkhA yamadhanaturagAnyAnijeveti pitra rohiNyArdrAyamendUyatabhamatha bhRgorapuSyAtayendo saurAhe hasta yugmAyya mayama janayukpauSNa puSyAdhanAni ghaNTo'khaNDarkSayukta svagTahapatidine somyavAreyyamApi" / sidigdhapApayamaghaNTa yogA / "ravyAdi divase yuktA vizAkhAdicatuzcatuH / utpATAmRtyavaH kAlA amRtAni yathAkamam" / utpATAdiyogaH / " vAjicitrottarASAr3hA mUlapAzojyabhAntakAH / sUryyAdivArasaMyuktA yogAH karakacA: smRtAH" / karakacA yogaH / " zrAditya bhomayornandA bhadrA zukrazazAGkayoH / budhe jayA gurau riktA bhanau pUrNA ca mRtyudA / yamaghaNTe tyajedaSTau mRtyau dvAdazanAr3ikA: / zranyeSAM pApayogAnAM madhyAhnAt parataH zubham / yamaghaNTa / daunAM vajrjya kAlanirNayaH / rAjamArttaNDe "dvitauyA maunadhanuSA caturthI vRSakumbhayoH / meSakakaTayoH SaSTho kanyAmithuna ke'STamau / dazamau vRthike siMha dvAdazau makare tule / zradyA dhanuHsu sapharauSu / parA dvitauyA ekAntare dinakare tithayaH pradagdhAH / kArmuke tathA kumbhe meSe yugme harau ghaTe / eSu zuklAdditIyAdyA dagdhAH kRSNA bhaSAdiSu / rAzyozcandrasya ca raveH sthityA vAcyaM phalaM budhaiH / yAH proktAstithayo dagdhAH meSAdiSu ca rAziSu zaktAstAviSame rAzau same kRSNAH prakIrttitAH / ebhirjAto na jIveta yadi zakrasamo bhavet / vivAhe vidhavA nArI yAtrAyAM For Private And Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 588 jyotistattvam / maraNaM bhavet / niSphalaM kRSivANijya vidyArambha e ca mUrkhatA / gRhapraveze bhaGgaH syAccUr3AyAM maraNaM dhruvam / RNadAne phalaM nAsti vratadAne ca niSphale / zubhakarmANi sarvANi naiva kuyyAddicakSaNaH" // ukta rAziSu candrasthityA dagdhAyAM vyaktatvaM yathA "SaSThau meSa kulaurayorhimakare kanyAyuge cASTamI siMha vRzcikarAzi ca dazamI tau lau mRge dvAdazau cApe cAtha jhaSedikA yadi vRSe kumbhe caturthI yadA dagdhAkhyAstithayo vadanti munayastyajyA sadA karmasu / tyaja ravimanurAdhe vaizvadevacca some zatabhiSamapi bhaume candraje cAvimau ca / mRgaziramapi jaube sarpadevaJca zukra ravisRtamapi haste varjanauyAca sapta / prayogeSu va sarveSu pUrvayAmaM parityajet / prayogAsa vinazyanti candrazuddhi f | tA ime / karakacA mRtyu yogAzca dinaM dagdhaM tathA pare / zubhe candre praNazyanti vRkSA vajrAhatA iba" / zubhacandreNa karakacA zAntiH / zrIpatiH ye vai viruddhAH" // "viruddhasaMjJA stithitrArayogA nakSatravAraprabhavAya hanAGgavaGgeSu khazeSu vardhAH zeSeSu dezeSu na te atha sarvatobhadram / "athAtaH saMpravakSyAmi cakra' trailokydaupnm| vikhyAta sarvatobhadra sadyaH pratyayakArakam / ugA daza vinyasya tiyyegrekhAstathA daza / ekAzItipadaM cakra jAyate nAtra saMzayaH / akArAdi svarAH koSTheSvauzAdau vidizi kramAt / pradakSiNakramAjajJeyA jyotiHzAstravizA radaiH / kRttikAdIni dhiSyAni pUrvAzAdi likhettataH / sapta sapta krameNaiva aSTAviMzati saMkhyayA / avakaTar3A: pUrvasyAM maTaparatAhariti dakSiNasyAM nayabhajakhA vAruNyAM gazadacalAvottarasyAM syuH / vayastrayo vRSAdyAstu pUrvAdi kramato budhaiH / rAzayo dvAdaza sthApyA meSAntA dakSamArgataH / zeSeSu koSThake For Private And Personal Use Only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam | Rea vevaM mandAdi tithipaJcakam / vArANAM saptakaM lekhyaM bhaumAyaM tatithikramAt / ityeSa sarvatobhadra prastAvaH kathito mayA / yasminrakSe sthitaH kheTastato bedhatrayaM bhavet / brahadRSTivazenAtra vAmadakSiNasaMmukhe // bhuktaM bhogyaM tathAkrAntaM viSaM krUragTaheNa bham / zubhAzubheSu kAryeSu varjanauyaM prayatnataH // vakrage dakSiNAdRSTirvAmAdRSTizca zaughrage / saMmukhI madhyacAre ca jJeyA bhaumAdipaJcake // sUryamuktA grahAH zIghrAstathA cArke dvitIyage / samAstRtauyage jJeyA mandA bhAnau caturthage // vakrA syuH paJca SaSThe'rke tvativakrA nagASTage / navame dazame bhAnau jAyate sahajA gatiH // vAdazaikAdaze sUryyaM labhante zaughratAM punaH // ravisthityaMzakastriMzA badheH saMkhyAtra kalpate / na tu rAzyantarasparthAt dvitauyAdinirUpaNam // rAhuketU sadA vakrau zoghragau candrabhAskarau / gaterekasvabhAvatvAdeSAM dRSTivayaM sadA // krUrA vakrA mahAkrUrAH saumyA vakrA mahAzubhAH / syuH sahajasvabhAvasthAH saumyA krarAzca zaughragAH // ghaGakAH SaNThAcaiva dhaphaTAibhajAstathA / etatvikaM trikaM biDa biddha: kapabhadeH kramAt // ghaGakA raudrage vedhe far gaThA'sta grahe / dhaphaDhA pUrvASAr3hAyA thA bhAdra uttare | at sau khaSau caiva jayau ganau parasparam // ekena hi dayaM zeyaM zubhAzubhagraha vyadhe / avarNAdikharaddande tvekavedhAt iyovyadhaH // yugmavarNAtmake vedhe anukhAravisargayoH" // sakArAdiyugma - varNAtmakavedhavadanukhAra-visargayoreka- vedhAdubhayavedha ityarthaH / "koNastha Rccayormadhye antyAdipAdage grahe / akarAdicatuSke tu vedhaH pUrNatithau tathA / ekAdikara vedhena phalaM puMsAM prajAyate // uddegazca bhayaM hAnirvyAdhirmRtyuH krameNa c| Rce bhramokSare hAni: svare vyAdhirbhayaM tithau // rAmau vis mahAvighnaH paJca viDo na jauvati / ekavedhe bhayaM yuddha For Private And Personal Use Only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / yugmavedhe dhanakSayaH // trivedhe tu bhaveddhako mRtyurvedhe caturgraha: / dRSTivaye udAharaNamAha "bharaNyakArahaSabhaM nandAM bhadrAM tulAJca bham / vizAkhAM haribhaM bidhye graha AgneyasaMsthitaH // udA. haraNAntaramAha "vaM yugmamaukharaM kanyA rephaM khAtaumukArakam / pazkhinI rohiNIstho'bhijinamevaM pareSvapi // yathA dRSTa phalA: krarAstathA saumyAH shubhprdaaH| karayuktaH punaH saumyo jayaH kraraphalapradaH // akavedhe manastApo dravyahAniza bhUsute / rogapaur3AkaraH saurI rAhu ketU ca vighndau|| candre mitraphalaM puMsAM ratilAbhazca bhaargve| budhavedhe bhavet prajJA jauvaH sarvazubhapradaH // vakSatrasthe balaM pUrNa pAdona mitrage grhe| paI samagTahe prokta pAdaM zatru gTahe sthite // idaca maumya karANAM balaM sthAnavazAt smm| etadeva phalaM bidhi saumyaiH kaviparyayAt // sthAnavedhasamAyogAt yat saMkhyaM jAyateM blm| tat saMkhyaM vedhya. vastUnAM phalaM jJeyaM zubhAzubham // dRSTihIne punarvedhe na syAt kiJcit zubhAzubham / grahAH saumyAstathA krUrA: vakrA: zIghro. canaucagAH // sthAnaJca vedhyamityevaM balaM jJAtvA phalaM vadet / vakragrahe phalaM vighna triguNaM svoccasaMsthite // svabhAvajaM phalaM zaune naucasthoDDa phalo grhH| tithirAzyaM zanakSatraM bica karagraheNa yat // sarveSu zubhakAryeSu varjayettat prayatnataH / na nandati vivAhe ca yAtrAyAM na nivartate // rogAhimucyate rogI vedhavelA kRtodymH| rogakAle bhaveddedhaH karakhecarasambhavaH // vakragatyA bhavenmatyuH zaune caapyrujaanvitH| vedhasthAne raNe bhaGgo durge khaniH prajAyate // kavipravezanaM tatra yodhAghAtazca tatra vai|| kavizcaurayohA / "yatra pUrvAdikASThAyAM vRSarAzyAdigo raviH / sAdigastamitA jJayA zeSAstisraH sdoditaaH|| IzAnasthAH svarAH prAcyAM nayA yAmyAmathAgnigAH / naiRtasthAzca vArukhAM For Private And Personal Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 601 jyotistkhm| vAyavyAM saumyagA matAH / nakSatrANi svarA varNA rAzayastithayo dishH| te sarve'stamitA jayA yatra bhAnustrimAsikaH // nakSatre'ste rajA varNe hAni: zokaH svre'stge| rAyau vighnastithau bhauti: paJcAste maraNaM bhvet| yAtrA yuddha vivAdazca hAraM praasaadhyyoH| na karttavyaM zubha cAnyadastAzAbhimukhaM nraiH| astAzAyAM sthitaM yasya nAmnaH prthmmkssrm| sa prAtaH sarvakAryeSu jeyo daivahato nrH| karau koThe tathA inhe caaturnggmhaavle| vAcAsta gatA yodhA yadIcchehijayaM rnne| nakSatre'bhyudite puSTivaNe lAbhaH khare mukham / rAzau jayastithau tejaH padAptiH pnyckodye| praznakAle bhavedvi yallagna karakhecaraiH / taddaSTaM zobhana somyaimirmitraphalaM bhvet| grahAvidyantu yallagnaM phalaM lagnasvabhAvataH / jJAtavya. maukSite kendra bhASitaM yccraadikm| zaurSIdaye saumya vilanavagai lagne'pi vA saumyayute zubha syaat| ato'nyathA hetu tadanyathAvaM mitraM vimitrairadhikaM balADhya / kendropagA navama paJcamagAva saumyAH kendrASTavarjamazubhastyAya SaSThasaMsthAH / sarvArthasAdhanakarA: paripRcchatAM sya rebhirviparyayagataistu viparyAyaH syaat| lagnAdhinAtho yadi kendraga: syAt tanmitrametasya ca kendraga vaa| vyayaSTakendrANyapahAya pApA anyatra yAtA yadi tacchubhaM syaat| AdyolagnAdhipaH kArye lagne kAryAdhipo ydi| hitIyo lagnapo lagne kArye kAyAdhipo yadi / lagnapa: kAryapazcApi lagne yadi batauyakaH / caturthaH kAryapo syAtAM yadi lgnpkaarypau| kAryasidhistadA jeyA mitraJcedadhikaM matam / evaM dRSTivazAjJayaM phalaM yhctussttym| pUrNanADausthito dUto yat pRcchati shubhaashubhm| tat sarvaM siddhimApnoti zUnye zUnyaM smiirnne| prAdau zUnyagata: pRcchet pazcAt pUrNA vizeda For Private And Personal Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / ydi| tadA sarvArthasiddhiH syAt vAme vAmaM na sNshyH| khAsapravezakAle cedda to jalpati vAnchitam / tasyArthaH siddhimApnoti nirgame nAsti sundrm| arddhavAmAgrato dUto jJeyo vaampthsthitH| pRSThe dakSe tathAdhastAhakSabAhI gato mtH| yAtrAdAnavivAheSa vstraalngkaarbhuussnne| zubhe karmaNi sandhI ca praveze vAmaga: shubhH| kalahadyatayuddheSu sAnabhojanamathane / vyavahAre bhaye bhaGge dakSamADau prshsyte| karairubhayato biddhA yasyAkSaratithi svraaH| rAzidhidhyazca paJcApi tasya mRtyuna sNshyH| maNDala nagara grAmo durga devAlaya purm| krUraikamayato vedhe vinazyanti na sNshyH| kattikAyAM tathA puNe revatyAJca punrvsau| vidde sati kramAvedho varNeSu braahmnnaadiss| tailaM bhANDaM raso dhAnyaM gajAkhAdi catuSpadAH / sarva mahArghatAM yAti yAvat krUravyadhe sthitm| karavedhasamAyoge yasyopa. grahasambhavaH / tasya mRtyunaM sandeho rogAhAtha rnnaadpi| sUryabhAt paJcamaM dhidhyaM jeyaM vidyunmukhAbhidham / zUnyaccASTamagaM prokta sannipAtaM cturdshm| ketumaSTAdazaM proktamulkA sthAdekaviMzatiH / hAviMzatitamaM kamyaM trayoviMzaJca vacakam // nirdhAtaJca caturviMzamuktA assttaavupgrhaaH| prasthAne vighnadAH proklA: sarvakAryeSu srvdaa|| janmabhaM karma prAdhAnaM vinAzaM sAmudAyikam / sAMghAtikamidaM dhiNA SaTakaM sArvajanInakam // jAtidezAbhiSekaizca nava dhiSNAni bhUpateH / vaidhaM jJAtvA phalaM brUhi saumyaiH karaiH zubhAzubham // janmabhaM janma nakSatra dazamaM krmsNjnykm| ekonaviMzamAdhAnaM trayoviMzaM vinAzakam // aSTAdazaJca nakSatra saamudaayiksNjnykm| sAMghAtikaJca vijJa yaM dhiNaM Sor3azameva hi // SanibhaM rAjajAtaJca jAti nAmnA svajAtibham / dezabhaM dezanAma raajybhcaabhissekmm|| mRtyuH syAnnanmane For Private And Personal Use Only
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 202 fer karmame kleza eva ca / pradhAnArthe pravAsaH syAt vinAze bandhuvigrahaH // sAmudAyikabheriSTaM hAni sAMghAtike tathA / jAtibhe kulanAzaH syAt bandhanaJcAbhiSekabhe // dezaceM dezabhaGgaH syAt krUrairevaM zubhaiH zubham / upagrahasamAyoge mRtyurbhavati nAnyathA // bhayaM bhaGgazca ghAtaca mRtyurbhaGgayutA mRtiH / krUrairakA dipacAntairyudhi vedhe phalaM bhavet // tithiM dhiSNaM kharaM rAzi balaJcaiva tu paJcamam / yahine vedhayeccandrasta hine syAt zabhAzubham" // atha bAlAdicakram | "RvarNaca varNazca tyakkSA koSTheSu paJcasu / akArAdyAH svarA lekhyA ekaikasmin dikaM dikam // kAdihAntAn likheddarNAn svarAdho GajaNo jhitAn / tiyryak paktikrameNaiva paJcatriMzat prakoSTha ke // akArAdikramAt nyasya nandAditithipaJcakam / arkakujau vidhukSau ca guruH zakraH zanistathA // vArA: koSTheSvatho lekhyA akhare saptabhAni gh| paca paca ikArAdau revatyAdikrameNa ca // prasupto bodhyate yena yenAgacchati zabditaH / tasya nAmrastvAdivarNo yatra tiSThennarasya ca // tasmAddAlaH kumArazca yuvA vRddho mRtaH kramAt / kiJcillAbhakarI bAlaH kumArastvaI lAbhadaH // sarvasiddhi yuvA dhatte baDhe hAnimRte kSayaH / yadi nAmni bhaveddarNaH saMyuktAcaralacaNaH prAyastasyAdimo varNaH ityukta brahmayAmale // tithivArarzvamedena pratyekaM bAlakAdinA / nAmavarNAdito jJayaM phalaM puMsAM dine dine // tithyAdimelanavazAt phalaM jJeyaM zubhAzubham / yUni caye zubhaM pUrNamazubhaca mRticaye / anyatrApyevamUhya syAt zaGkareNa zubhAzubham" // atha vivAhaH / "prasUtyAdhAnataH zuddhirviSame'bde same kramAt / vivAhe yoSitAM candrArkejyazuddhi yoSitoH // sabharttRka kriyA For Private And Personal Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 604. jyotiyattvam / rambhe bhaargocrhitH| yAtrohAI garbhakatye khazudhAproti tatphalam // prArabhya janmasamayAt yuvatevivAhamojAbdakeSu munayaH shubhmaadinti| prAdhAnataH prabhRtita: samavAreSu proktastayorna zubhadastu vilomavarSe // ayugma durbhagA nArI yugma ca vidhavA bhavet / tasmAharbhAnvite yugme vivAhe sA pativratA // mAsatrayAdUca mayugmavarSe yugma'pi mAsatrayameva yAvat / vivAhazuddhiM pravadanti sarve vAtsyAdayo jyotiSi janmamAsAt // yugmAbdakeSu yuvaterapi jnmmaasaat| mAsatrayaM vivahane paramabdazaddhiM prAhuH samastamunayo viSame tu varSe mAsatrayAduparitaH khalu jmmmaasaat"| rAjamArtaNDe / "mAGgalyeSu vivAheSu kanyAsaMvaraNeSu c| daza mAsA: prazasyante caitrpaussvivrjitaaH| kanyAsaMvaraNe hastodakavidhau dampatyodinavASTarAzirahite dArAnu kUle ravau candre cArkakujAkiMzukraviyute madhye'thavA paapyoH| tyatvA ca vyatipAtavaidhRtidinaM viSTiJca rikta tithiM krUrAhAyaNacaitrapauSarahite lagnAMzake mAnuSe" / yogavizeSe doSavizeSAnAha ratnamAlAyAm / "kulIcchedo vyatIpAte parigha khaamighaatinii| vaidhRtau vidhavA nArI vissdaaho'tignnddke| vyAghAte vyAdhisaMghAta: zokArtA harSaNe tthaa| zUle ca vraNazUlaM syAt gaNDe rogabhayaM tathA viSakume'pyahidaMzaH syAt vajake maraNaM bhvet| ete vai dAruNA: sarve daza yogAH prkiirtitaaH| praakhlaaynH| "udagayane pApUrvamANe pakSe kanyAnakSatre caur3akarmopanayanagodAna vivAhA:" // vivAhaH sArvakAlika ityeke iti| "prASADhe dhanadhAnyabhogarahitA naSTaprajA zrAvaNe vezyA bhAdrapade iSe ca maraNaM rogAnvitA kaartike| pauSe pretavatau viyogabahulA caitra madonmAdinau anyeSveva vivAhitA patiratA nArI samuhA For Private And Personal Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 605 bhavet / rau prasapta na ca dakSiNAyane tithau ca rikta zazinicayaM gte| rAjagrasta tathA yuddhe pitRNAM praannsNshye| patipraur3hA ca yA kanyA nAnukUla prtiiksste| patipraur3hA ca yA kanyA kuladharmavirodhinI avizudyApi sA deyA canTralagnavalena tu| ayanasyottarasyAdau makaraM yAti bhAskaraH / rAzi karkaTakaM prApya kurute dakSiNAyanam" iti viSNupurANoktasya dhUr3AdAvayanastha parigrahaH dinamAnAdi vodhe tu siddhaantaadynpriprhH| sArvakAlika ityasa viSayamAha bhujabalabhaume / "grahaahimabdahiM zuhiM maasaayntuNdivsaanaam| prakdizavarSebhyo munayaH kathayanti knykaanaam| etatparantu vizeyamaGgiro bacanaM bdhaa| kAlAtyaye ca kanyAyAH kAladoSo na vidyte| malamAsAdikAlAnAM vivAhAce prytntH| puMsaH prati sadA doSAt sarvadeva hi vy'taa"| katyacintAmaNI / *bApokUpatar3AgayAgagamanacaura pratiSThAvataM vidyAmandira karNavedhana mahAdAna vanaM sevanam / tIrthamrAna vivAhadevabhavana mantrAdidevekSaNaM dUreNaiva jijIviSuH pariharedastaM yate bhaargve"| bdraajmaart| "sarvANi zubhakarmANi ku-dastaM gate site| vivAhaM mekhalA baddayAtrAJca privrjyet"| yAtrAceti cakAro vacanAntarotA prAtisvikaniSiddhakarmAntaraM smucinoti| "bAle zukra have zukra naSTe zakra jauve naSTe / bAle jove baha jauve siMhAditye gurvaadiye| tathA malimbuce mAsi surAcA ti caarge| vApIkUpatar3AgAdikriyAH prAguditAstyajet / patIcAra gate jauve va caiva vRhsthtii| kAminI vidhavA proktA tasmAttau privrjyet| ato cAra gato jIvaH pUrvabhauM naiva gcchti| samacAre'pi karmANi naiva tacaiva saMsthite / devlH| "bAle bar3e tathaivAsta kurate For Private And Personal Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / daitymntrinni| uhAhitAyAM kanyAyAM dmptyoreknaashnm| prAgugataH zizarahastritava' sita: syaat| pazcAddazAhamiti paJcadinAni vRddhaH / prAkpakSameva kathito'tra vaziSThagagai vastu pakSamapi vRshishurvivryH| atyantAzatI rAjamArtaNDaH "bAle vRddhe ca sadhyAMze catuHpaJca vivaasraan| jauve ca bhArgake caiva vivAhAdiSu vrjyet| vakra caivAticAre vidazapatiguro daivapUjye ca supte gurvAditye'dhimAse divasakara ripo vAkpatI caitrposse| vidhyAM ketUhame vA zaradi suragurI siMhasaMsthe manoje varSAdApnoti cor3hA muniyatamaraNaM devakanyApi bhartuH / zukramadhikRtya rAjamArtaNDe "vAle ca dubhaMgA nArau vRddha naSTaprajA bhvet| naSTe ca mRtyumApnoti sarvametad gurAvapi // siMhe gurau pariNautA patimAtmAnamAtmajAn hanti / kramazastriSu pinAdiSu vaziSThagargAdayaH prAhuH / gurau haristhe na vivAhamAhurauitagargapramukhA muniindraaH| yadA na mAdhau maghasaMyutA syAt tadA tu kanyohahanaM vadanti" // atraiva mANDavyaH / "maghA RkSaM parityajya yadA siMha gururbhvet| tadAbde kanyakA cor3hA subhagA supriyA bhavet" / hArItaH / "pratIcAraM gate jauve vRSe vRshcikkumbhyoH| yajJohAhAdikaM kuryAttatra kAlo na lupyate" // kRtyacintAmaNau / "pratIcAraM gate jauve vRSe vRzcikakumbhayoH / tatra cohAhitA kanyA saMpraNauyAt kulahayam" // saGketakaumudyAM bhImaparAkrame "yadAticAraM surarAjamantrI karoti gomanmathamInasaMsthaH / na yAti cedyadyapi pUrvarAziM zubhAya pANigrahaNaM vaziSThaH // atIcAraM gate jauke sthirarAzau ca sNsthite| tatra na lupyate kAlo vadatyevaM praashrH|| vANakUpatar3AgAdiniSiddha siMhage gurau| makarasthe tu tat kAyaM na doSaH kaallopjH"|| yattu "kanyAdhika For Private And Personal Use Only
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / meSeSu mithune ca jhaSa vRsse| pratIcAre'pi karttavyaM vivAhAdi vudhaiH sadA" ityetadamUlaM haitanirNaye'pyakti dIpikAyAM "trikoNajAyA dhanalAbharAzau dhakrAticAraNa guruH pryaatH| yadA tadA prAha zubhe vilagne hitAya pANigrahaNaM vaziSThaH" / devIpurANam / "makarastho yadA jIvo varjayet paJcamAMzakam / zeSeSvapi ca bhAgeSu vivAhaH zobhano mataH" // bhojarAjaH / "yo janmamAse turakarmayAtrA karNasya vedhaM kurute ca mohaat| nUnaM sa rogaM dhanaputranAzaM prApnoti mUDho badhabandhanAni // jAtaM dinaM dUSayate vaziSThazcASTau ca gargo yavano dshaahm| janmAkhyamAsaM kila bhAgurizca caur3e vivAhe curakarNavedhe" // zrIpatisamuccaye "snAnaM dAnaM tapohomaH srvmngglyvrddhnm| uhAhazca kumAroNAM janmamAse prazasyate" // kRtyacintAmaNo "janmamAse ca putrAyA dhanADhyA ca dhnodye| janmabhe janmarAzI ca kanyA hi dhruvasantatiH // grgH| "jyeSThe mAsi tathA mArga kSauraM pariNayaM vrtm| jyeSTha putraduhitozca yatnataH parivarjayet" / atha jyeSThatvamAdigarbhajAtatvaM tathA ca "janmamAsi na ca janmajhe tathA naiva janmadivase'pi kArayet / pAdyagarbhabhavaputrakanyayoH / jyeSThamAsi na ca jAtu mngglm'| atra janmamAsAdau putramAvasya niSedhaH jyeSThamAse tu jyeSTha putrasyeti vizeSaH / "kattikAsthaM ravi tyaktvA jya he jya Thasya kaaryet| utsaveSu ca sarveSu dinAni daza varjayet // revatyuttararohiNaumRgaziro muulaanuraadhaa-mghaa-hstaa-svaatissu| tauliSaSThamithuneSu dyasu paannigrhH| saptASTantyavahiHzubhairuDupatAvekAdazahinige karaistyAyaSar3aSTagairna tu bhRgau SaSThe kuje cASTame" // jyotirvihitanakSatrAdadhikaM citrAzravaNA-dhaniSThAkhinaunakSatrapAraskaraNoktaM yathA "kumAyA: pANiM gRhnauyAciSattarAdiSu uttaraphalgunyAdi For Private And Personal Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / trayottarASAr3hAcitrayottarabhAdrapadAditrayeSu navasu nakSatreSTi tyarthaH / bhImaparAkrame "pUrvAnaye vizAkhAyAM zivAye bhacatu. ttye| Ur3hA cAmubhavet kanyA vidhavAto vivarjayet // viSNubhAye trike citre jyeSThAyAM jvalane yme| ebhirvivAhitA kanyA bhavatyeva suduHkhitA" // evaJca pAraskarotAM yajarvediviSayamApahiSayaM vA bodhyam / zrAdye maghA caturbhAge naiRtasyAdya eva ca / revatyantacaturbhAga vivAhaH prANanAzakaH / karNamedhe vivAhe ca vrate puMsavane tthaa| prAzane cAdyacar3AyAM bimRkSaM vivrjyet"|| birtantu "tithi 15 aGga 6 veda 4 eka 1 daza 10 janaviMza 18 bha 27 ekAdaza 11 aSTAdaza 18 viza 20 sNkhyaaH| iSToDunA sUryayutoDunA ca yogAdamUcezayogabhaGgaH / karmakAlInanakSatrasUryabhujyamAnanakSatrayormelane yadi paJcadazAdyanyatamasaMkhyA bhavati tadA na karmayogyamityarthaH / mapraviMzAdhikatve saptaviMzatimapahAya zeSAt phalaM anyadhaika-- saMkhyAnupapatteH / apvaadstu| "zrAdyapAde sthite sUrya turIyAMzaM prduthti| dvitIyasthe ratauyantu viparItamato'nyathA" // vyaktamAha svrodye| "prAdyAMzena caturthAzaM catu. thAMzana cAdimam / dvitIyena toyantu Tatoyena dvitiiykm| ___ atraiva khjuurvedhH| tathA ca rtnmaalaa| "ekAmUrddhagatAM bayodaza tathA tiryagga tAH sthApayet / rekhAzcakramidaM budherabhi. hitaM khArjurikaM tatra tu // vyAghAtAdi tu mUni bhantu kathitaM saukyarekhAsthayoH sUrya-candramasomitho nigaditA dRkpAta ekArgalaH // vyAghAtAdauti vyAghAtayogasaMkhyAGkastrayodazAjham / tathA ca hastAdauni nakSatrANi deyAnautyarthaH / daupikAyAM "kattikAdicatuHsapta rekhA rAzau paribhraman / For Private And Personal Use Only
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 606 grahazvedekarekhAstho vedhaH sptshlaakjH|| sapta sapta vilikhet prarekhikAstiryagUDha matha kRttikAdikam / lekhayedabhijitA samanvitaM caikarekhagakhagena bidhyate // vaizyasya caturthe' ze zravagAdau liptikAcatuSka c| abhijit tatsthe khecara vijeyA rohiNau bidA' // liptikA dnnddH| "yasyAH zazI saptazalAkabhinnaH pApairapApairathavA vivaahe| ratAMzukenaiva tu rodamAnA zmazAnabhUmi pramadA prayAti" // sptshlaakvedhH| asyApavAdo yathA rAjamArtaNDe / "viSapradigdhena itasya patriNA mRgasya mAMsaM zubhadaM ksstaadRte| yathA tathAnApyuDupAda eva pradUSito'nyadhipadaM zubhAvaham // UrlDa rekhAsthitAH paJca tiryak paJca tathaiva c| he heca koNayorekhe sAbhijit vattikAdikam // zambhukoNe dvitIye tu lekhayet sarvakarmANi / raibhitramatho saumya nakSatra parivarjayet // na vApAte ca ye doSA ye ca sptshlaakke| te sarve prabhavantyatra nAnA paJcazalAkake // atha cakrAnaye kazcit pAdavedha iheSyate" // taduktaM rtnmaalaayaam| kaizcittatrApothate pAdavedha iti / iti pnycshlaakckrm| rtnmaalaayaam| 'RkSaM hAdazamuSNazmiravanIsUnusta tauyaM guruH SaSThaM cASTamamarkajastu purato hanti sphuTa na tvyaa| pazcAt saptamindujastu navamaM rAhuH sitaH paJcamaM hAviMzaM paripUrNamUrtiruDupaH santAyai betarat / ntvaapaato'ym| "pApAt saptamagaH zazau yadi bhavet pApena vA saMyuto yatnAtta pari. varjayet munimato doSo hyayaM kathyate / yAtrAyAM vipado rahe sutabadhaH kSaureSu rAgor3avo'pyuddAhe vidhavA vrate ca maraNaM zUlaJca puskmmnni"| "ravimanda kujAkrAntaM mRgAGkAt saptamaM tyjet| vivAha For Private And Personal Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 610 jyotisttvm| yAtrAcar3Asu ehakarma pravezane" // yAmitravedhaH / "mUlatrikoNanijamandirago'tha pUrNo mitra saumya grahago'tha tadau. kSito vaa| yAmitravedhavihitAnapahRtya doSAn doSAkaraH zubhamanekavidhaM vidhatte" // bhojraajH| "triSaDdazaikAdazago dinezaH sutArthasaubhA. gya zubhapradaH syaat| vaidhavyadAtASTamarAzisaMsthaH zeSeSu rug duHkhazucaH karoti" // ravizuddhiH / "kanyAnakSatrazuddho syAhivAi: shbhktvRnnaam| pazcAt bharnurvizayA tu yAtrA puSyomavAdayaH" // vidyaadhrauvilaase| "sAmarkaH smRto yoniryopitaammRtdyutiH| prataH puMyoSitoH zasta balamarkazazAGkajam // gocarazuddhA vindu kanyAyA yatnataH zubhaM viikssy| taugmakiraNaJca puMsa: zeSairabalairapi vivAhaH // hitauyaputrAGgagataH prabhAkaraH trayodazAhAt parataH shubhprdH| na janmasaptavyaya. randhagastathA karoti puMsAmapi tAdRzaM phalam // tathA trayodazAhAt prtH| "trayodazadinAnyarko dazaSaDadharaNIsutaH / sAI dinaJca zItAMzurmAsamekAdazaM tamaH // soriH pAdAdhika varSa mAsAnaSTau vRhsptiH| bhavanAI bhRguH saumyo yAvadrAzyazubhA: phalam // . kaSTaM vratAdike dAna tathA zeSabhAgagAH / lagne tat paJcame turya dazame navame tthaa|| guru gurvA doSaghno vivAhe vaIte sukham" // ayameva sutahivukayogaH / ___ godhUliM vividhAM vadanti munayo nArI vivAhAdike hemante zizire prayAti mRdutAM piNDaukata bhaaskre| grAma'ddhAstamite vasantasamaye bhAnau gate dRzyatAM sUrye cAstamupAgate ca niyataM prAhaTa shrtkaalyoH| lagna yadA nAsti vizuddhamanyaholikAM tatra zubhAM vdnti| lagne vizuddhe sati vauryayukta godhalikA naiva phalaM vidhtte|| nAsmin grahA na tithayo For Private And Personal Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / na ca viSTivArA RkSANi naiva janayanti kadApi vighnam / avyAhataH satameva vivAhakAle yAtrAsu cAyamudito bhRguje na yogH| mArge goliyoge prabhavati vidhavA mAghamAse tathaiva putrAyudhanayauvanena sahitA kumbhe sthite bhAskare / vaizAkhe sukhadA prajAdhanavatI jyaiSThe patermAnadA prASAr3he dhanadhAnyapuvabahulA pANigrahe knykaa"| vivaahpttle| "vyUr3hA dhanuSi 'ca kulaTA tatpUrvAH satItyapare jaguH / jyotiHsArasaMgraha "vivAhe tu divAbhAga kanyA syAt putravarjitA / vivAhAnala. dagdhA sA niyataM khAmighAtinau // mhaabhaarte| "rAtrI dAnaM na zaMsanti vinA caabhydkssinnaam| vidyAM kanyAM hijazreSThA daupamana pratiyayam // vyaasH| "ritAsu vidhavA kanyA darza'pi syAt vivaahitaa| zanaizcaradine caiva yadA ritA tithirbhvet|| tasmin vivAhitA kanyA patisantAnavahitA" // smRti: "dharmArthakAmamokSANAM dArAH sNpraaptihetvH| parIkSante prayatnena pUrvameva karagrahAt // manuH / "avyaGgAGgoM saumya nAmnI hNsvaarnngaaminiim| tamulomakezadazanAM mRdaGgaumuhahet striyam" // zAtAtapaH "haMsakhanA meghavaNAM madhupiGgalalocanAm / tAdRzIM varayet kanyAM rahasthaH mukhamedhate // bhaviSthe "pratiSThitatalAH samyak raktAmbhojasamaviSaH / tAdRzAvaraNA dhanyA yoSitAM bhogavaInAH // pratiSThito bhUmau lagnaH samastalo'dhobhAgo yeSAM te tathA mmuH| "nohahet kapilAM kanyAM nAdhikAGgoM na rogiNIm / nAlomikAM nAtilonoM na vAcAlA na piGgalAm // nakSavRkSanadI nAnI nAtyaparvatanAmikAma / na pakSyahi prethanAnI na ca bhauSaNanAmikAm" // pratiprasavamAha malyasUkte / "gaGgA ca yamunA caiva gomatI ca srsvtii| nadaukhAsA nAma ho For Private And Personal Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / mAlatau tulasau ppi|| revatI cAkhinIbheSa rohiNI zubhadA bhavet // atycintaamnnau| "netre yasyAH kekare piGgale vA syATuHzaulA zyAvalolekSaNA ca / kUpo yasthA gaNDayoH sammita yoniH sandigdhAM bandhakI tAM vadanti" , nandikezvarapurANe / "zyAmA sukezau tanulomarAjo suH suzIlA sugatiH sudntaa| vedo vimadhyA yadi paGgajAkSI kulena honApi vivaahnoyaa| pRSTA kudantA yadi piGgalAkSI lombA samA. kiirnnsmaanggyssttiH|| madhye puSTA yadi rAjakanyA kule'pi yogyA na vivAhanIyA // haariitH| "tasmAt kulanakSatravijJAnopapatrAM vryet| nakSatropapannA nADaunakSatrahInAm // nADaunakSatramAha svrodye| "akhinyAdi likhecakra sarpAkAraM vinaaddikm| tatra vedhavazAt jayaM vivAhAdizubhAzubham // trinADauvedhanakSatramakhi nyArdA yugottarAH / istendra mUlavAruNyaH pUrvabhAdrapadAstathA // yAmyaH saumyo guruyonishcivaamitrjnaahvym| dhaniSThA cottarA bhadrA madhyanAr3I vyavasthitA // . kRttikA rohiNI soM maghA svAtI vishaakhke| uttarA zravaNA poSNaM pRSThanAr3I vyavasthitA // azvadyAdinAr3ovedharte SaSThaM dvitIya krmaat| yAmyAdituNDa turyaJca kattikAdihiSaTakakam // evaM niraukSayeddedhaM kanyAmance sure gurau| paNya zrIsvAmimitreSu deze grAma pure rahe // eka. nADIsthadhiSNAni yadi syurvarakanyayoH / tadA vedhaM vijAnauyAt gurvAdiSu tathaiva ca // prakaTaM yasya janmIM tasya janmadaMto vydhH| pranaSTaM jammabhaM yasya tasya nAmarzato vadet // iyojanmabhayorvedho yo mmyostthaa| nAmajanmayorvedhI na karttavyaM kadAcana // ekanADausthitA cet syAt bharnAzAya caanggnaa| tasmAnADIvyadho vaucyo vivAhe shbhmicchtaa| For Private And Personal Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___jyotistattvam / 613 prAGnAdyA vedhato bhartA madhyanAdyo bhayaM tthaa| pRSThanADauvyadhe kanyA mriyate nAtra saMzayaH // ekanADausthitA yatra gurumanvaya devtaa| tatra deSaM rujaM mRtyu krameNa phalamAdizet // prabhuH paNyAGganAmita dezo grAmaH puraM ehm| ekanAr3I gatA bhavyA prabhavyA vedhavarjitAH" // pratiprasavamA jyotiSe / "ekarANyAdiyoge tu nADaudoSo na vidyte'| sa yathA *ekarAzau ca dAmpatye zubhaM syAt smsptke| caturthe dazame caiva Tatoya kAdaze tathA" // samagrahaNAviSamasaptake dossH| tathA c| "ghoTake saptake meSatule yugmayo tthaa| siMhaghaTau sadA vajyoM mRti tanAvahaucchivaH" // zrIpativyavahAraniNa ye| "suhadekAdhipayoge tArAvale vazyarAzau vaa| api nAdyAdivedhe bhavati vivAho hitArthAya" // rAjamArtaNDe / "na rAjayoge grahavairitA ca na tArazudina gaNatrayaM syAt na nAr3audoSo na ca varNaduSTigargAdayaste munayo vadanti / rAjayogastu ekarAzyAdiyoga eva tavaiva nAdyAdipratiprasavAt / zrIpatiratnamAlAyAm / "prazkhe bhAjaphaNihayaM zva vRSabhRnaSondurUmUSikavAkhurgau: kramazastato'pi mahiSo vyAghraH punaH sorbho"| vyAghraNo mRgakukkarI kapirathoratrahayaM vAnaraH siMho'kho mRmarAT pazuzca karaToyoniza bhaanaamiym| govyAghra gajasiMhamakhamahiSaM zvaNazca vacaragaM varaM vAnarameSakacca sumhtthhiddaalondurum| lokAnAM vyavahAra* to'nyadapi ca jJAtvA prayatnAdidaM dampatyo patyayorapi sadA vajyaM shubhsyaarthibhiH| makarasametaM miyanaM kanyA kalaso mRgendramono c| vRSabhatule palimeSo karkaTadhanuSo ca mitrvidhii"| SaTakASTakAviti zeSaH / arissddaassttkmaah| "makaraH karikularipuNA kanyA 52 For Private And Personal Use Only
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 614 jyotistattvam / meSeNa saha Rssstulyaa| kakiMghaTI vRSadhanuSI hazcikamithune cArividhau // yadi kanyASTame bhartA bhartuH SaSThe ca knykaa| SaTakASTakaM vijAnIyAt varjitaM tridazairapi // puMso rahAt sutarAhe sutahA ca kanyA dharme sthitA sutavatI pativallabhA ca / hiAdaze dhanarahe dhanahA ca kanyA ripphe sthitA dhanavatI pativallabhA ca" // SaDaSTa kAdau tArAniyamamAha bhaumaparAkramaH / "sauhRdye dhubhayoIyorapi tayoraikAdhipatye'pi vA sArASaTsumitramitrajvalanakSemArthasampada yadi / SaTakATe navapaJcake vyayadhane yoge ca puMyoSitoH protyAyuH sukhabuddhipuSTi janakaH kAryoM vivaahstdaa"| grgH| "maraNaM tAravirodhe praharipubhAve cireNa / rogAdinaranAryoH SaTakASTake vairamavazyaM bhavedAzu" // vyaasH| "maitrAdiyoge'pi Sar3aSTakAdau tArAvipat prtyrinaidhnaakhyaaH| vA vivAhe puruSoDuto hi prauti: parA janmasu taarkaasu| nakSatramekaM yadi bhinnarAzina dampatI tana sukha labhetAm // vibhinnamRkSaM yadi caikarAzistadA vivAhaH sutsaukhydaayo| ekaze ca yadA kanyA rAzye kA ca yadA bhvet| dhanaputravatI nArI sAdhvI bhartupriyA sadA // Sar3aSTake gomithunaM pradeyaM kAMsya sarUmya navapaJcake tu| birdAdazAkhye kanakAvatAna viprArcanaM hema ca nAr3idoSe // maraNaM nAr3audoSe kalahaH SaTakASTake vipa. ttirvaa| anapatyatA trikoNe hiAdaze dAridram // tycintaamnno| "hastA khAtizrutimRgaziraH puSyamaitrA. vibhAni pauSNAditye jaguriha budhA devasaMjJAni bhAni / pUrvAstisraH zivabhabharaNau rohiNI cottarAzca prAhurmAyaH muDugaNaM nanametaM munIndrAH // citrAzleSA niti piTabha vAsavaM vAsavarNa zakAgnyorbha varuNadahanaH ca rakSo gnno'ym|| For Private And Personal Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / phalamAha auSati: "khakule cottamA prautimadhyamA devamAnuSe / devAsure kaniSThA ca mRtyurmAnuSarAkSaseM // rAkSasI ca yadA kanyA mAnuSazca varo bhvet| tadA mRtyunaM dUrastho nirdhanatvamathApi vA" // raajmaardde| "yadi syAdrAkSaso bhartA kanyakA mAnuSo bhvet| vivAhe sukhamApnoti vaiparItya vivarjayet // yuddhjyaarnnve| "devA jayanti yuddhana sarvathA nAtra sNshyH| rakSA mAnuSANAJca saMgrAme nizcayA mRtiH // kakimaunAlayo viprAH kSetrAH siMhatulA hyaaH| vaizyA yugmAjakumbhAkhyA: zUdrA vRsssgaanaa:|| sarvAH pariNayehipraH kSatriyo nvbhaagbhvet| par3Ayayo bhaveddezyastisraH zUdra prakIrtitAH / varNazreSThA ca yA nArI hInavarNava yaH pumaan| mahatyapi kule jAtA nAsau bhattari rajyate // .. atha nvvdhvaagmnm| dIpikAyAM "svauzayAli ghaTAjasaMyutaravI kAle vizche bhRgu saMtyajya pratilomagaM zubhadine yAtrA prveshocite| tyA rastu niraMzakaM navavadhUyAtrApravezI patiH kuryAdekapurAdiSu pratibhUgorne cchanti doSaM budhAH / paitrAgAre kucakusumayoH sambhavo vA yadi syAt kAlaH zuddho na bhavati yadA saMmukho vApi shukrH| meSe kumbhe'lini ca bhavet bhAskarathettathApi khAmau bhaTre'hani navavadhaM vezayemandiraM svm| bhatargocarazobhane dinapatau nAsta gate bhArgave sUrye kauTaghaTAjage zubhadine pace ca kRssnnetre| hitvA ca pratilomagau budhasito jIvasya zuddhau tathA cAnautA guNazAlinI navabadha nityotsavA modte| ekagrAma catuHzAle durbhikSe rASTraviplave / patinA nauyamAnAyA: puraH zukro na duthati" // tathA "kAzya. peSu vaziSTheSu bhRgvAdityaGgiraHsu c| bhAradvAjeSu vAsye su pratizako na doSabhAk // For Private And Personal Use Only
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 616 jyotistattvam / zrIpatisaMhitAyAM pracetAH / "puSyAdityasamauravAditi vasusvapyuttarA revatI tArAnAyakarohiNISu zubhado meSAlikumbha ravau vAreSvijyasitenduvitsu zubhade tAre prazaste vidhau kanyAmanmatha maunataulimRgabhe syAdaGganA dyAgamaH" / nArAyaNApatI "vRtte pANigrahe geDAt pituH patigTahaM prati / punarA gamanaM badhvA svahnirAgamanaM viduH // jyotiHsArasaMgrahe "vivAhamAsi prathamaM badhvA nAgamanaM yadi / tadA sarvamidaM cintyaM yugmAdyabda vicakSaNaiH // katyacintAmaNI / " zraM hantyaTame varSe zvazuracca dazAbdike / saMprApte dvAdaze varSe patiM hanti hirAgame // matsyasUkte "bhukvA fpaTagRhe kanyA bhuGkte svAmigRhe yadi / daurbhAgyaM jAyate tasyAH zapanti kulanAyikA : " 4 1 atha prathamarajoyogaH / nArAyaNapaddatau / " zrAditye vidhavA nArI some caiva pativratA / vezyA maGgalavAre ca budhe saubhAgyameva ca // vRhaspatau patiH zrImAn zukre cApatyameva ca / zanau bandhyAM vijAnIyAt prathame strI rajakhalA // pUrvAvaye yAmyabhujaGgaraudre vaidhavyamasyA vidadhAti nUnam / madhe sazokAyathabhe'ditoze sA bandhakaunTronalabhe daridrA / puSpaM duSTaM nindite bhe yadi syAt zAntiM kuryyAdaGganAnAJca pUrvam // tatsaMyogaM bAndhavA varjayeyuryAvada bhUyo dRzyate zastabhe tat / jyeSThe syAdvidhavA nArI prASAr3he dhanasaMyutA / zrAvaNe ca mRtApatyA bhAdre ca bahurogiNau // zrAzvine ca mRtApatyA kArttike kulanAzinI / mArgazIrSe dharmazIlA pauSe ca rativilA // mAghe pativratA nArau phAlgune bahuputriyau / caitre ca madanonmattA vaizAkhe priyavAdinI" // iti mAsaphalam / " kRttikAdauni RkSANi dicvaSTasu likhehudhaH / catvAri dikSu RcANi For Private And Personal Use Only
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / koNeSu ca vayaM likhet // pUrvAdikramato lekhyaM phalaM tenaiva nirdishet| strI bandhyA subhagA caiva viputrA putriNau tathA // vidhavA sarvasampavA vezyA ceti kramAt phlm| prAdhe rajasi saMbhUte strINAmRkSaphalaM bhavet // iti nakSatraphalam / atha grbhaadhaamm| "jyeSThA mUlA maghAzleSA revatI kRttikaakhinau| uttarA tritayaM tyaktvA parvavarja bajehatau" / arvANyAi vissnnupuraannm| "caturdazyaSTamau caiva amAvAsvAtha puurnnimaa| paryAyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva ca // zaunakaH "punakSatrANi caitAni tiSyo hastaH punvsuH| abhi. jit proSTha paJcaivAnurAdhASADhavAvayuk // hasto mUlaM zravaNa: punarvasurmagazirastathA puSyazca garbhAdhAnAdikAryeSu punAmAyaM gaNa: shubhdH| rohiNyanta kacitrAhivizAkhA zatavarjite / bhe puMgrahAhe strI zuddhA phalabandhanamiSyate // puSpArkacandrazivamUlapunarvasuH syAdASAdayugmaharibhAdrapadaddayacca / etAni puMsi kathitAni zubhAni bhAni cAnyeSu garbhapatanAdibhayacca bheSu / nandA bhadrA bhavet puMsi strISu pUrNA jayA smRtaa| ritA napuMsake vAhustasmAttAM parivarjayet / strINAmRturbhavati Sor3azavAsarANi tavAditaH parihareca nizAcatasaH / yugmAsu rAtriSu narAviSamAsu nAryaH kuryAviSekamatha tAsvapi prvvrjm| mUla smRtiduSTatvAgarbhAdhAneSu nessyte| tasya puMsavamAdau tu paMsaMjave pryojnm"| yathA yAjJavalkyaH / "evaM gacchan striyaM cAmAM maghAM mUlAca vrjyet| zasta indau sakat putraM lakSaNvaM janayet pumAn" // kSAmAm pAhAralAghavAdinA kssiinnaam| phalaJca "yugmAsa putrA jAyante pitra do yugmAsu raatrissu| tasmAda yugmAsu putrArthI saMvizedAttave striyam / pumAn paMso'dhike zukra strI bhavatyadhika striyAH" For Private And Personal Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 618 jyotistattvam / iti manUktam / evaJca " yugmAyAmapi rAtrau cet zoNitaM pracuraM tadA / kanyA puMvadbhavati zukrAdhikave pumAn bhavet // kanyaiva yugmarAtrau ca prAdhAnyaM samavAyinaH / nimittakAraNAt kAlAcchukrazoNitayoryataH // paur3A rAzau bhaumadRSTe zazAGke mAsaM mAsaM yoSitAmArttavaM syAt / vaMze zAntaM yacca rakta javAbhaM tadvargArthaM vedanAgandhahInam" // garbhayogya RtunirUpaNam / "pApA saMyutamadhyageSu dinakkat lagnacapA khAmiSu tadyaneSu zubhomiteSu vikuje chidre vipApe sukhe / sadyukteSu trikoNakaNTaka viSuSvAya viSaSThAnvite pApe yugmanizAsu gaNDasamaye puMkhitaH saGgamaH / mUlamaghAzvinaunAmAdya jyeSThAntyasarpANAm / antyaM gaNDapadaM tyaktvA Sor3azAhe Rtau vrajet / azaktau tu bhujabalabhaume "antyaM pauSNendrasarpANAmAdyaM pitrakhimUlagam / gaNDaM daNDavayaM khyAtaM sarvakAryeSu kalpitam / pumAn viMzativarSakhet pUrNaSoDazavarSayA / striyA saGgacchate garbhAzaye zuddha e rajasyapi / zrapatyaM jAyate bhadraM tayornyUne'dhamaM smRtam / mAsezaiH sitakujaguru ravizanisaumya lagna pazathaunaiH kaluSaH paur3A garbhasya pIr3itaiH patanamanyathA puSTiH " // kAluSyaM mAsezena pApagrahayogazatrugTahAsthiti naucagTahayoga upagrahayogAdi / mAsezajanmanakSatre pApagrahayoga: paur3A yeSAM janmakSaNi 16 / 3 / 20 / 22 / 11 / 8 / 27 / 2 / mAsezazAntyAdau kRte na garbhapaur3A / atha praznAt putrAdijJAnam / "vivAhalagnaM viSamakSaMsaMsthaH sauro'pi puMjanmakaro vilagnAt / tyAdigrahANAmatralokaya vaurya vAcyaH prasUtau puruSo'GganA vA " / atha SoDazavarSIyA garbhiNaucintA / "yA sUtA Sor3aze varSe tatra vA ghRtagarmikA mRtyustasyAH saputrAyAH pituzcApi va sammataH // mAMsaupriyaGgurajano gugguluvaMzalocanA / tAlizena For Private And Personal Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 618 jyotistattvam / tilAlAjA garbhigaunAnamuttamam // gaurauM saMpUjya tatpazcAt sNkrmecchivsnnidhau| chAgau garmavatI deyA daivajJAyAtha goyugam / kAMsyapAnasthitaM candraM sitvstraaasNyutm| vastraiH kRSNa ca zatpuSpaizcandanAgurudhapakaiH / kalApamArjayebAroM bhojayeda brAhmaNAMstata: // atha puMsavanam / "kuryAt puMsavanaM suyogakaraNe nande sabhadre tithau bhAdrASADhanubhazvareSu nRdine vedhaM vinendau shubhe| akSauNa navapaJcakaNTakagate saumye zubhe vRdhiSu strIzuyA ghaTayugmasUryagurubheSadyatsu mAsatraye // nRdine puMgrahavArI / vedho dshyogbhnggH| vRddhirUpacayasthAnam / / atha pnycaamRtm| "revatyazvipunarvasahayamarunmUlAnurAdhA. maghAhastAsUttaraphalgubheSu bhRguje jauvArkavAra tthaa| lagnarneDupazobhane ca niyataM saMtyajya ritAM tithiM na deyaM mAsi tu paJcame sukaraNe paJcAmRtaM yossitaam| dugdhaM sazarkaraM caiva vRtaM dadhi tathA madhu / paJcAmRtamidaM prokta vidheyaM sarvakammasu" // ___atha saumantonayanam / "SaSThe mAse'STame'haujya kujadinakRtAM nandabhane titho ca maitre mUle mRgAGke karapiTapavane pauSNaviSNutriyugme / tiSyAzvavAdityaraudre yuvatiharijharSa vRzcike vApi lagne candre tAre'nukUle zubhamapi niyataM syAmca saumntkrm"| triyugme pUrvottaratvena yugmarUpAsu phlgunyaassaaddh'bhaadrpdaasu| "bhRgAjarahite lagne navAMze puMgrahasya ca / kecidanti saumantaM tathA rikta tare tithau" // zaGkhalikhitau vastradAnaM nvvdhvai| "maghATa ke'mbu tritaye'ditihaye pauSNahaye dhATayuge guruudye| mAse ca SaSThe'tha catuSTaye striyA: zuddhayAjJamandAha vahidhaTau zubhA" // garbhaspandane saumantonnayanaM yAvanna vAlaprasava iti| bhujabale "zrIphalaJca kare dattvA sthitvA For Private And Personal Use Only
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 620 jyotistattvam / bhadrAsane tathA / gRhmoditena homaca zAntiM caivAtra kArayet // UrjAsUtreNa saMgrathya jovaM jAtiJca vidrumam / guvAkaM rajataM hema dadyAt stanataTAntare // tatprabhRtimadautauraM devakhAtodakaM tyajet / sandhyATanaM tarormUlaM tathA devagTahaM tyajet // bRha drAjamArttaNDe / " yA nAyaH kRtasaumantA prasUte ca kadAcana / nidhAya taM bAlaM punaH saMskAramaIti // ataeva indoga pariziSTa "saMskArA zratipatyeran svakAlAcet kathaJcana / hutvetadeva kurvIta ye tUpanayanAdadhaH" // iti sAmAnyata uktam / devanta: "sakkaJca saMskRtA nArI sarvagarbheSu saMskRtA" / atha jAtabhadrAdi / tatra dantajanmacintA / " jAtaH sadantaH pitRmAtRhantA tAtaM vihanyAt prathame tu mAse | amba dvitIye sahajaM tRtIye mAse caturthe zubhakArakaH syAt // miSTAnnabhojau subhagaH sutAkhya SaSThe sukhau paNDitakalpabuddhiH / tatosfdhakaH syAddalavAn yunAkhya mAse'STame vittasukhairvinaH / surapratApau navame mRtyucca dazame tathA // ekAdaze dvAdaze ca sukhau ca subhago bhavet / aSTau puttalakAn kRtvA sugandhegaMdhastathA // srotaHsu saMkrame cApi snApayet zuklapuSpakaiH / snAnaM saMkramaNasyAdhaH zambhodarzanamantataH // homaM viprArzvanazcaivamazubhe dantadarzane // prasavAt pUrvaM gTahasaMskAramAha sAMkhyAyanagRhyam / "kAkAdanyA mecakadhAtakyA vRhatyAH koSAtakyA: kAlaklotakasyeti mUlAni peSayitvA upalepayeddezaM yasmin prajAyate racasA - mapaitye" iti / kAkAdanau kAkajarUpa mecakaghAtako kAkamocikA koSAtako ghoSakaH kAlaklautakA: yaSTimadhuketi kalpataruH / ataeva harivaMze / " eSa mAnuSyako yano mAnuSaireva sAdhyate / zrayatAM yena daivaM hi maddadhaiH prati For Private And Personal Use Only
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 621 hanyate / mantra grAmaH suvihitairauSadhezcaiva yojitaiH| yatnena cAnukUlena daivamapyanulombate / ityanucarAn prati kaMsavAkyam / "asti godAvarautaura jambhalA nAma raakssso| tasyAH smaraNamAtreNa vizalyA garbhigo bhavet / paJcarekhA: samuglikhya tiryagUI krameNa hi| padAni Sar3adazApAdya tvekamAye munau trym| navame sapta dadyAttu bANaM paJcadaze tthaa| dvitIye'STAvaSTame SaTa dizi ho Sor3aze shrutim| ekAdinA samaM deyam icchAhAGga trikonnke| tadA hAtriMzadAdiH syAt catuH koSTheSu sarvataH / darzanAhAraNAttAsAM zubha syAdeSu kmmsu| hAtriMzat prasave nA-catustriMzahame nRNAm / bhUtAviSTaSu paJcAzat mRtApatyAsu vai shtm| hAsaptatistu sandhyAyAM ctuHssssttaurnnaani| viSa viMzo dhAnyakoTeSvaSTAviMzatireva c| caturaSTau ca bAlAnAM rodane parikIrtitA" bhaumaparAkrame "vAcya zizorjanmapituH ar'iigh prjr' anin hl| abhinndmghmii vA jAtaH parokSe pitarauti vAcyam / lagnasthite vA dinanAthabhUmo yAmitrasaMsthe'pyathavA mhauje| candre ca zukranduJjamadhyage vA videzasaMsthe pitari prjaatH| suprasUtibhavecandra shubhgrhyutkssite| durgrahekSitayukta ca pramUtirduHkhadA bhvet| hAra vAstuni kendropagAt grahAdamati vA vilamnAt / daupo'rkAdudayAirttignduitaH mehnirdeshH| lagne yAdiraMzAMzastadabhimukhaM suutikaarhhaarm| vAsagRhodyAnagata hAra digvligrhaailopetaat| hAdaza bhAgavibhako vAsagRhe vyavasthite shsraaNyau| dopazcarasthirAdiSu tathaiva vAcyaH prmvkaale| lamnasya yastu varNA nirdiSTo vartistena nirdezyA / yAvAn bhAga:kSayamupagato dopavarteca / tasyAstAvaddhArga kSayamupagata lagnarAzeH prsuutiH| indorbhAgavazAdAze rdIpa tailasya saMsthitiH / kecit For Private And Personal Use Only
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / pUrNAdibhedena vadantyevaM mniissinnH| meSe cApamRgendrayoH kila zizu: prAcI zivA jAyate gokanyA makareSu dakSiNazirA jAto bhvenishcitm| maune vRzcikakarkiNoryadi tadA koveramUDA bhavet kumbhaH dhaTayugmayoryadi tadA pAsAtyamUDI nataH / yugmAyugmalagnavazAt prasavasya ca kaarinnau| vidhavA sadhavA je yA kAmAt khalu vicakSaNaH" / vRhajjAtake / "meSakulauratulAni ghaTeH prAguttarato gurusaumya gRhessu| pazcimatazca vRSeNa nivAso dakSiNabhAgakarI mRgsiNhau| vAstudeze praagaadiggRhprsvjnyaanm| hau hau rAzo meSAt pUrvAdiSu saMsthitau grhvibhaage| koNeSa hizarIrANi lagnasthAne zizoH shynaani"| ehasya prAgAdidigvibhAge bAlasya shyyaa| lagna navAMza katulyatanuH syAt vIryayutagraha tulyatanurvA / candramase tu navAMzapavarNa: kAdivilagna vibhlbhgaanH| lagnAdayogazayaH kAdiSu ziraH prabhRtigAtreSu parikalpA bena tadadhipAttaddAdibhedAt tadaGgAnAM tthaa| yathAha satyaH / dIrgha patidIrgha gRhasthito'vayava. dodha kdbhvti| mitratve mitraphalamevamanyeSa vAcam / kahAzrotra nasAkapolahanavo vaktraJca horAdayasta kaNThAMzakabAhupAvahRdayakroDAni nAbhistataH / vasti zinagude tatazca vRSaNAvarU tatI jaanunau| jaGghAko ebhayata vAmamuditai ttrekaannbhaagaistridhaa| lagnAdayo rAzayastridhA rokkANabhAgaistatra prathame zaurSAdayo bhavanti te lagnAdayaH dvitIye kaNThAdayaH tauye vastyAdayaH uditairudaya prAptabhuktariti yaavt| taihradazabhiH rAzibhirvAmamamiti zeSaH / arthAt hitoyAdibhirbhAgairdakSiNaM tena lagnAt hitoyo rAzidakSiNaM cakSuH hAdazazca vAmamityAdi jnyeym| "tasmin pApayute vraNaM zubhayute saumyaM hi lkssmaadishet| vardhA ze sthirasaMyuteSu sahajaH syAdanyathA gantukaH / For Private And Personal Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 123 mandeSvAnilajo'gnizastraviSajo bhaume budhe bhUbhavaH sUrye kASThacatuSpadena himagau zRGgyanajonyaiH zubhaH" / tasmin dekANe / devaannsthitgrhphlnirnnyH| "zaurSamukhabAihRdayodarANi kttivstiguhysNjnykaani| jarajAnakajaGgha caraNAviti ca raashyo'jaadyaaH| iti kAlanarasyAle sadasadgrahayogataH / puMsAmapi tadaGgeSu zubhAzubhaphalaM vdet| na lamnaminduJca gurunirocate na vA zazAGkSa raviNA smaayutm| sapApako'rkeNa yuto'thavA prazopareNa jAta pravadanti nishcyaat| bhagnapAda saMyogAt hitoyA hAdayau ydi| saptamI cArkamandAre jAyate jArajo dhruvm| jaarjyogH| "gurukSetragate candra tayukta vaamveshmni| taTrekANe navAMza vA jAyate na pareNa sH"| jArajayogabhaGgaH iti lagnanirNayaH / / "yAdRk pazyati saumyastattulyaguNaM sutaM smaadhtte| pittajananausAdRzyaM raveH zazAGkAcca blyogaat| satvaM rajastamI yattu triMzAMza rvistaadRk"| ete'ntarAtmAnaH svAM prakRti jantoH prayacchanti sattvAdigrahAtrizAMzake ravisthityA sAttvina kaadijnyaanm| vissnnudhrmottre| "tAmasA gajasAzcaiva sAttvikAzca tathA smRtaaH| manuSthA bhRguzArdUla vAtapittakaphAdhikAH / . atha gnnddyogH| "azvinaumaghamUlAnAM gaNDA aadyaastrinaaddikaaH| anyAH pauSNoragendrANAM paJcaiva yavanA jaguH / mUlendrayodivAgaNDo nizAca pittmrpyoH| sandhyAhaye tathA jeye revtiiturgkssyoH| sandhyArAtri divAbhAge gaNDayogodbhavaH zizuH / prAtmAnauM mAtaraM tAta vinihanti yathAkramam / sarveSAM gaNDa jAtAnAM parityAgo vidhiiyte| tAtenAdarzana bApi yAvat pANmAsiko bhvet| kuGkumaM candana kuSTha gora For Private And Personal Use Only
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 624 jyotistattvam / canamathApi vaa| ghRte naivAnvitaM kRtvA caturbhiH kalasairbudhaH / sahasrAkSeNa mantreNa bAlaka naapyetttH| piyukta divA. jAta mATayuktaJca rAtrijam / nApayet mATapiTabhyAM sdhyyorubhyorpi| kAMsyapAtra vRttaH pUrNa gnndddossopshaantye| dadyAchenu hiraNyacca grahAMthApi prpuujyet| mUlAyAH prathama pAde piturvapuH prnnshyti| hitoye niyatAM paur3A mAtuH kuryAt pitustthaa| tIye dhananAzAya caturthe sarvasampadaH / vyatyayena phalaM jJeyamazleSAsvapi puurvvt| balyokamRttikA dadyAt nadyAtha taTamRttikAm / goviSANamRdaJcaiva dantimRdaJca nikssipet| tIrthAmbhaH paJcagavyena snAnaM mAtuH pituH ziyoH / divA jAtA tu yA kanyA nizi jAtastu yaH pumAn / nobhayogaNDadoSo'sti nAcalo hanti parvatam / divAgaNDe nizAjAto nizigaNDe'thavA divaa| nobhayogaNDadoSaH syAvAcalI inti pvtm"|| iti gnnddnirnnyH| "mayaracalikAmUlamAditya grahaNoddatambAlasya ca gale baGgha samastagrahadoSahRt / mayaracalikA apaamaargH| "zalotpala vacA kuSTha kRssnnlauhvidhaarnnm| sarvopadravato bAlaM va DApi ca rakSati // akadugdha nizA zuNTho gohatena vilepanam / sarvopadravadASebhyo bAlaM rakSati santatam // mAgadhikAsaindhavasurabhipittamadhumarica. rcitmtiprkttm| bhUtaharamananamidaM duIragrahadarpavidAraNam // surabhipittaM gopitta mAgadhikA pipplo| dAruharidrAM puSya nakSarasana mardayitvA racitA // ajanaguTikA grahavRndavanditA bhUtavidrAvago plakSarasena kuSmANDarasaina / __ atha ptaakauvedhH| "tiryagUDhagatA rekhAstisro deyAH ptaakyaa| yutAH kAyA vedavidA sarvasaGgatarekhayA // dakSakhoitarekhAto vAmaM meshaadhraashyH| paJcASTayugmavizAzva For Private And Personal Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 625 SaDdandrAgnisAgarAH // karkaTAnmonaparyantamaGgA deyA yathAkramam / bAlasya janmakAlInagraha lagna majAdiSu // vinyasya cintayet prAjJaH zubhAzubhaM yathAkramam / zubhadaNDayo gavedhairlamnAddAlasya zobhanam / pApadaNDa yogavedhairAzyaGgA dRSTikAlavat / balAdhike dina madhye mAso hone ca hAyanam / karkamanadhanurthyAcca hariH kauTaghaTena ca / striyAstaulimagAbhyAJca ghaTe monena kanyayA / dhanuSo mRgakarkibhyAM makare dhanuSA striyA / maune karkitulAbhRdbhyAM maunastraudhanuSAtmaje / tulAkarkimRgaiIncha kauTakumbhahaSeSu ca / siMhadvedha eteSu vaamdkssinnsNmukhe| rAhu ke tvarkasaurAraiH pApairviDo yuto'zubhaH / tadanyairyutavistu lagnarAziH zubhapradaH / ekonaviMzatiH karke siMhe saptadazaiva tu / SaTtriMzadavalAyAJca SaDviMzatistulAdhare / vRzcike siMhavat jJeya mUnatriMzacchrAsane / SaDviMza makare zeyaM kumbhe saptadaza smRtA / navayugme tathA maune meSe SaDdazabhistathA / vRSabhe ca yathA siMhe yugme'Gkaharalocane / tritayAGkAdiyaM saMkhyA dinamAsAbdanirNaye / ekAGkAt hiTahAGgAdA kacit dRSTezca sambhavaH / vArezAdayAmeSu rAvAtoH paJcaSaT kramAt / adhipAH syurgrahAstava yathAkahe bhavanti hi / varojyendubhRgukSmAjazanizaravayo nizi / ravizukrajJarAtrau zanaucya kujabhAskarAH / dine tuhyAH pareSvevaM tathA RcAzcaturgrahAH / pApadaNDe bhavedriSTiH zubhadaNDa zubha bhavet / zubhagrahasya daNDe tu kammArambhAcchubhaM bhavet / zrarambhAt pApadaNDa tu karma niSphalatAM vrajet / yasyAIyAmasta syaiva prAgdaNDaH samudAhRtaH / SaTSaT parautya daNDAca trayo rAtrau matAstathA / zrAditye bhRgujo budho'pi ca zazau some zanojyau kumo bhaume'rkaH sitasomanau ca bhije somaH zanirvAkpatiH / pUra For Private And Personal Use Only .
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / jove'GgAraravau bhRgu gusute saumendumArtaNDajAH / kAle jIvana mahautigmakiraNA rAtrau ca dnnddaadhipaaH| yAmAhAdhipasaMkhyAto hitoyastu tdiitH| tadaddhAtu Tatauya: syAttadAttu turIyakaH / prazAbhAve tu rAhuH syAttadako vasusaMkhyakaH / bhamnAzasya parityAgAhivAdaNDAdhipA ythaa| ravidanujabudhaglocandrasurAsurajJA kujaravidanujajJAH jJendusurAsurAzca / guruzaziravidaityAH zukrabhaumArkadaityAH zanikujaravidaityA daNDa paadyiiyaame"| danujo raahuH| aiiyaame| dinaaiiprhrii| zubhaH dnnddmaah| "zeSAvakasya daNDau satatazubhakarAvAdizeSo tathendoH zeSo daNDaH kujasyApyatha guruyudhayorAdyamAdyaM prshstm| pAdirdaNDastathaiko bhRgukulanRpateH sarvakArye hi zastaH / daNDAzcatvAra ete kvacidapi samaye naiva saura: prshstaaH| pratidaNDa palAnyeSAM jJAtvA vAyaM kvcicchubhm| ravI ca vedA vasavaH sudhAMzI kuje carANAM zazije tthaangkaaH| zanAhaturdika ca vRhaspatau syAdrAhI turaGgA bhRguje ca rudraaH| azubhe daNDasaMyoge sarvatra punnyvrjite| bAlasya maraNaM zIghra yadi pApaiH smnvitm| azubhagraha daNDe tu sarvatra paapvrjite| bAlastha kuzalaM sarva zubhairyadi samanvitam / azubho daNDanAthI hi vedhazvettena lbhyte| maraNaM tatra vaktavyaM bAlasya nAnyathA bhavet / pApasya daNDamAtra tu tddyogvedhvrjite| bAlasya kuzalaM tatra zubhaiyadi smnvitm"| iti patAkauvedhaH / __"pApAstrikoNa kendra saumyAH SaSThASTamavyayamatAH / sUryo. daye prasUtaH sadyaH prANAMstvajati jantuH" / sUya'riSTam / "SaSThe. 'STame ca candraH sadyo maraNAya pApasaMdRSTaH / aSTAbhica zubhaidRSTo varSemithaistadarDe n"| cndrrissttm| sutamadananavAntyalagnabanveSvazubhayuto maraNAya shotrshmiH| bhRgusUtathiputradeva For Private And Personal Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 62 pUjyairyadi balibhirna yuto'valokito vA / pApayutacandrariSTam / "dyUnacaturasrasaMsthe pApaiyamadhyage zazini jAtaH / vilayaM prayAti niyataM devairapi rakSito bAlaH" / pApamadhyagacandrariSTam / " kSoNe zazini vilagne pApaiH kendreSu mRtyusaMsthairvA / bhavati vipattiravazyaM javanAdhipaterma tacaitat " // kSauNacandrariSTam / " nAga 8 / go / siddha 24 / jAtau 22 / iSu5 / kSmA 1 / abdhi 4 / vazvi 23 / dhRti 18 / nakhAH 20 / kSmAgni 21 / dika 10 | cetyajAdyaMze tattulyAndervidhau vyasuH" / meSAdInAM triMzAMzavizeSasthacandrariSTam / "bhauma vilagne zubhadairadRSTaH SaSThe'STame vArkasutena yuktaH / sadyaH zizu inti vadenmunaundraH smare yamArau na zubhe citau ca / trividhabhaumariSTam / " karkaTadhAmani saumyaH SaSThASTamarAzigovilagnacat / candreNa duSTamUrttirvarSacatuSTayena mArayati // budhariSTam / "vRSTaspatibhaumagTahe'STamasthaH sUryendu bhaumArkajadRSTamUrttiH / vaSaistribhirbhArgavadRSTihauno lokAntaraM prApayati prasUtam // vRhaspatiriSTam / "ravizazibhavane zako dvAdazaripurandrago'zubhaiH sarvaiH / dRSTaH karoti maraNaM SaD bhirvarSaiH kimiha vicitram // zukrariSTam / " mArayati Sor3azAhAt zanaizvaraH pApavaucito lagne / saMyukto mAsena varSAcchuddhastu mArayati // vividhazaniriSTam / "rAhucatuSTayastho maraNAya vaucito bhavati pApaiH / varServadanti dazabhi: Sor3azabhiH kecidAcAyyAH // ghaTasiMhavRzcikodayakRtasthitijIvitaM harati rAhuH / pApairni - raukSyamANaH saptamitairnizcitairvarSeH " // rAhuriSTam / "keturya - manRte'bhyuditastasmin prasUyate jantuH / raudra sarpamuha vA prANaiH saMtyajate cAzu" // keturiSTam / lagne ye TrekANA nigar3A hi vihaGgamapAzadharasaMjJAH / maraNAya saptavarSe krUrayutAn For Private And Personal Use Only
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / khapati dRssttaaH| rokaarissttm| "maunakarkaTayoranyau hthiksyaadymdhymau| sarpAzcatvAra evaite dukANA nigaDAca te|| tulAmadhyAntasiMhAca kumbhAdyAH pakSiNaH smRtaaH| SAdyamakarAyantA TrekANA: paashdhaarinnH|| lagnAdhipajanmapatto SaSThASTamarie. phago prsvkaale| astamitomaraNakarau rAzimitaivadeharSeH / janmapatirjanmarAzyadhipaH lagnAdhipajammAdhipariSTam / "saumyAH SaSThASTamagAH paapairvkropgtedRssttaaH| mAsena mRtyudAste yadi na zubhaistatra saMdRSTAH" // saumygrhrissttm| "eka: pApo'STamagaH zatrugyahI zanavaukSito vrssaat| mArayati naraM prasUtaM sudhAraso yena pauto'pi // paapgrhrissttm| "horAyA: saptame saurihivukasthazca bhaaskrH| asmin yoge tu yo jAta: so'lpAyurbhavati priye| vasuSaSThagate nove samasaptagate shnii| dvAdazastho yadA bhAnuvaSameka na joti // pratipadyattarASAr3hA navamyAmeva kttikaa| pUrvabhAdrapadaSTamyAmekAdazyAca rohinnii| hAdazyAca yadAzleSA trayodazyAM yadA mdhaa| ebhirjAto na jauveta yadi zakrasamo bhavet // iti ziriSTam / __ "lagnAcaturthaga: pApo yadi sthaailvttrH| tadA mADhavadha kuryAttatkendre cAparo yadi // kendranikoSaga: pApo mArahA saptavAsarAt / sapApAt bhAgavAt pApo hivuke mAranAzakata / / candramA yadi pApena nayeNaiveha vauSitaH / mAnanAzo bhavettasya SaSThaH pApo bhaved yadA" // iti mATariSTam / "karmasthAne sthite saumye ripusthAne ca cndrmaaH| kuje ca saptamasthAne miyate piTasaMjJakaH // tamohA yadi pApena vayeNaiva hi vaussitH| zubhairayutadRSTazca piturapyantamAdizet" // iti pittrissttm| "lagnAcaturtho ravijo'tha bhaumaH karmasthino maattviyogduHkhm| dadAti zautra khalu saptame ca tAtamA For Private And Personal Use Only
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / mRtyaM yadi lagnasaMsthaH // divAkarendoH smaragau kujArkajI rogapradau puNgvyossitstdaa| vyayakhagau mRtyukarI yutau yadA sadekadRSTA maraNAya klpitii|| yamavakro dhune cArkAt puMso rogapradau striyAca cndraat| tanmadhyagayomatyustadekayutadRSTaH yovApi // iti mAtA piTahAyogaH / "eko'pi kendrabhavane navapaJcame vA bhaakhmyukhvimloktdihibhaagH| ni:zeSadoSamapahRtya zubha prasUtaM dIrghAyuSaM vigatarogabhayaM karoti // srvrissttbhnggH| "saumyagraharatibalairvivaleca pApairlagnaca saumyabhavanaM shubhdRssttidRssttm| sarvApadA virahito bhavati prasUta: pUjAkaraH khalu yathA durita grahANAm // candraH pUrNatanuH saumyagataH sthita: shubhsyaaNsh| prakaroti riSTamaGgaM vizeSata: zukrasaMdRSTaH // saumyayAntaragataH saMpUrNasnigdhamaNDala: zazabhRt niHzeSariSTa hantA bhujaGgalokasya garur3a iva / khoccasthaH svagRhe'pi vA svasahadAM varge'pi saumye'pi vA saMpUrNa: zubhavaukSitaH zazadharo varga svakIye'pi vaa| zatraNAmavalokanena rahitaH pApairayukta kSito riSTi inti sudustarAM dinapatiH prAleyarAziM yathA // zukraH paJcasahasrANi budhaH paJcazatAni c| lakSamekantu doSANAM inyAccaivodite guruH // saptASTaSaSThAH saumyA haranti zazinaH kaSTaphalam / pApairamitracArA: kalyANakRtaM yathonmAdam // pakSe site bhavati jamma yadikSapAyAM kRSNe tathAhani shubhaashubhssttmuurtiH| taM candramA ripuvinAzagato'pi yatnAdApatsu rakSati piteva zizu na hanti / tulAkodaNDamaunastho lagnasthazca zaniyaMdA // sarvariSTiM niratyAzu zeSe jAto bhvehaasH| rAistriSaSThalAbha lagnAt saumyaniraukSitaH sadyaH nAzayati sarvariSTi mAruta iva tUlasaGghAtam / majabaSabhakarkilagne rakSati rAhuH samastariSTibhyaH / For Private And Personal Use Only
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotisttvm| pRthivIpatiH prasannaH katAparAdhaM yathA purussm| bhaumaparA. krme| "nidhanArigate candra lagnAMzaM jAyate ydi| atha kendragate jauve jIveharSazataM nrH|| karkaTakho yadA jIvaH saptamo bhArgavo ydi| budhe ca lagnasaMprApte zataM jauvati bAlakaH // iti riSTamaGgaH / "varcasthaizca catuSTaye'tha balibhiH khocasthitairvA grahai: zukrAGgArakamandajIvazathijairatairyadhAnu mm| mAnavyo rucakaH zazo'tha kathito iMsazca bhadrastathA mAhAtmayAt puruSAH kulAdhikatayA khyAtyAdimAjaH sdaa| vidyAvAn janasubhagaH satyarato dhArmikaH sadA puruSaH // bAndhavasuhadupakartA kendrakoNe sthite jauve| khoJcasthitaH zubhaphalaM prakaroti pUrNa naucakSagastu viphalaM ripumandirolpam // pAdaM phalasya hitabhe kharahe tathAI yAdavayaM zubhakhagaH sthitvaaNstrikonne| naucadaMgaH sakalameva karoti doSaM nanaca kizcidaribhe viphalaM sutungge| pAdatrayaM hitagrahe vihaga: zubho'I kharve phalaJca dharaNaM sthitavAMstriko" // iti bhaavphlm| "yava tatra sthitI bhaumo guruNApi smaayutH| tatrocaphalamAnoti sthAduce triguNaM phalam" / raajyogmaah| "naucasthite janmani yo grahazca tadAzinAtho'pi tducnaathH| yadA trikoNe yadi kendravattau bhavettadAso nRpacakravartI // andha digambaraM mUrkha prpinnddopjiivinm| kuryAtAmatinIcasthI puruSaM shibhaaskro| vakriNastu mahAvIyAH zubhA rAjyapradA grahAH / pApA vyasanadAH sarve kurvanti ca vRthATanam // atha jnmraashiphlm| "meSa: saukhyamupaiti garvamapi gau nAmatirmanmathe krUraH karkaTake tirvanacare kanyA ca maayaavinii| satya rauti tulApyalo malinatA cApastu pApAyayo maukhayyaM makare ghaTe caturatA maune ca dhaurA matiH For Private And Personal Use Only
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 611 krUraH khape'pyaparAdhe bahuvairAnubandhakat" / iSTaviyogAniSTa prAptau cittasya yathA pUrvamavasthAnam / pasthiravibhUtimitra calamaTanaM sarvalitaniyamamapi carabhe / taddiparotaM camAnvitaM dIrghasUtraJca / dizarIre tyAgayutaM kRtajJamusAhinaJca vividhaceSTam / grAmyAraNyajalodbhavarAziSu nAtAstathA zaulAH / dIrghasutrazca bhavet sarvakarmasu pArthivaH / dIrghasUtrasya bhUpateH karma naSTaM bhavet dhruvam / rAge darpe ca mAne ca drohe pApe ca ca karmmaNi / apriye caiva karttavye dIrghasUtra prazasyate // iti rAziphalam / atha janmanakSatraphalam / "zatAnalAdityavizAkhamaitrazakrodbhavAmi zraguNAH pradiSTAH / zivAjahastA hi bhavAjaghanyAH zeSodbhavAH satpuruSA bhavanti // kAlAtmA dinakkat manastuhinaguH sattvaM kujonovajojovojJAnasukhe sitaca madano duHkhe dinezAtmanaH / rAjAnau ravizItagU citisuto netA kumAro budhaH / sUrirdAnavapUjitaca sacivau preSyaH sahasrAMzajaH // samutsAhaH zauryamiti maTTotpala netA senAdhyakSaH / "balAbalAt grahANAM syAdAtmAdaunAM balAbalam / nRpAdyAH prabalA kuryyaH svaM rUpaM zaniranyathA " // satyAcAyyaH / " SaT sUryasya dazA jJeyAH zazino daza paJca ca / aSTAvaGgArake proktA budhe saptadaza smRtA // zanaizvaraM daza proktA gurorekomaviMzatiH / rAhau dvAdazavarSANi bhRgorapyekaviMzatiH / dikSu vayaM vayaM jJeyaM vidikSu ca catuSTayam / kRttikAdipradAtavyaM digambaramatA dazA // kRttikAditraye sUyaH somo raudracatuSTaye / maghAdivitaye bhaumo budho hastacatuSTaye // anurAdhA traye saurirguruH pUrvacatuSTaye / dhaniSThAtritaye rAhuH zeSe zukraH prakIrttitaH // sUryopaplava For Private And Personal Use Only
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 632 jyotistattvam / bhaumArkidazAtikaSTadA nRNAm / gurujJacandrazakrANAM yathepsitaphalapradA" // varAhaH " khamAkaho nazA kAbdAt pratyabdaM paJca vAsarAn / tithIMzca candrazikhinau kSmAguNau ca kRtAzvinau daNDapalavipalAnyanupalAni ca sAvane / vardhayitvA RcazeSabhogyAttu gaNanakramAt " // zrantardazAjJAnamAha / " svadazAbhidazAM hatvA navabhirbhAgamAharet / labdhA mAsAstu taccheSaM pUrayitvA tu viMzatA // zrahatvA dinaM labhyaM tacchaSe SaSTipUrite / navabhizca hRte labdhA jJeyA daNDAstadantare // raveH SaDvarSamadhye tu vedA 4 mAsA raverninAH / candrasya daza mAsAtha dikdinaM paJca mAsakAH // kujasya jJasya rudrAstu mAsAdikdivasA zaneH / RtumAsAdyuviMzazca gurorvarSAdyuviMzatiH // rAhormAsASTakA jJeyA bhRgorvarSastu mAsako evaM grahANAmanyeSAmUhyAzcaivAntarodayaH // yadgrahasyAntare yastu yat saMkhyaM kAlamAptavAn / tat saMkhya N svAntare tasmai sa dadyAditi nizcayaH // svAntaragrahaNe khAMzaM khAMzena pUrayet sadA // dazAphalantu / "uddignacittaparikheditavittanAzaklezapravAsagadapor3itapakSaghAtaiH / cobhitakhajana bandhuviyoga duHkhairbhAnordazA bhavati kaSTakarau narANAm" / ra / "saukhya' vibharhi vara vAhanayAnaratnakaurttipratApabalavauyrya zubhAnvitacca / miSTAnnapAnazayanAsanabhojanAni cAndrau dadAti dhanakAJcanabhUmizaGkham" // c| " zastrAbhighAtabadhabandhanarendra paur3A cintAjvaraM vikalatAJca gRhe karoti / caurAgnidAha bhayabhaGgavipatti rogakIrttipratApadhanahA ca dazA kujasya " // ma / "divyAGganAvadanapaGkajaSaTpadatva' lolAvilAsazayanAsana bhojanaJca / nAnAprakAravibha vAgamakoSaSTaddhiH kSipraM bhavedudhadazAsu hitArthasiddhiH" // bu / " mithyApavAdabadhabandhanakAyyai hAnimAtsayyaiyuk priyasukhadraviNai For Private And Personal Use Only
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 623 vihInaH / mitreSu vairamabhivAJchati vairayuktaH kaSTAsu pApada dazAsu zanaizvarasva" || sh| " ramyaM gRhaM vinayamacayamAna vRddhiM prApnoti saukhyadhanadhAnyavibhUtiyogam / dharmArthakAmasukhabhogabahapayukta yAvat vRhaspatidazA puruSo hi tAvat" // ghR / "buhyAvihInamatinAzaviyogaduHkhaM naSTArthasihibhayabhaGgaviSArttirogam / santApazokaparadezagataM karoti rAmrordazA bhavati jIvana saMzayAya " // raa| "mantraprabhAvanipuNaH pramadAvilAsa: zvetAtapatrannRpapUjita deza lAbhaH / hastyazva lAbhadhanapUrNamanoratha: syAt zaukraudazA bhavati nizcalarAjalakSmI:" // shu| raveH sthUladazavarSANi / tasyaivAntardazA mAsA : 8 / tatphalam / "uddignacittaparikheditavittanAzakta zapravAsagadabhItimahAbhi ghAtAn / duHkhapravAsabadhabandhabhayAni caiva bhAnordazA prakurute khalu rAjapaur3Am" // rara / somasya mAsAH 10 | tatphalam / "madasA khecchAhAniM dhanacatim / kurute rajanInAtho bhAgorantardazAM gataH // raca | kujasya mAsAH 5 / dinAni 10 / phalam / " svarNapravAla saukhyAni ratnAni kautimuttamAm / dadAti bhUsuto'bhISTa bhAnorantardazAGgataH // rama budhasya mAsAH 19 / dinAni 10 / "du vicarcikAcaiva baladuSTAdibAdhakAn / candrajaH kurute zokaM bhAnorantardazAM gataH // vura | zarmAsAH 6 dinAni 20 / phalam / "santApaM vittanAzaJca bandhunAzaM parAjayam / sauriH karoti vaikalyaM bhAnorantardazAGgataH // raza / gurorvarSAdi 1 | 0 | 20 | "dharmArthakAmasokhyAni dadAti vibudhArzvitaH | kuSThAdivyAdhihantA ca bhAnorantardazAM gataH // rana / rAhormAsAH 8 / "azubhAzubhavodvegaM vyAdhibhautisutakSayAn / kurute siMhikAsunU raverantardazAGgataH" // rarA / zukrasya varSaM 1 / mAsau 2 | " H 66. For Private And Personal Use Only -
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 634 jyotistattvam / "koSThagrauvAzirorogajvarAn shuulaadidaarunnaan| zokaM karoti | "" bhRgujaH sUryasyAntardazAGgataH " // razu evaM ravervarSANi / 6 / | candrasya sthaladazavarSANi 15 / tasyaivAntardazAvarSe 2 / mAsaH 1 / phalam / "kuryyAdvibhUtivaravAhanamAtapatrace mapratApabalavauryasamanvitAni / miSTAnnapAnazayanAsanabhojanAni cAndrodazA pracurakAJcanabhUmidAtrI" // caca / kujasya varSaM 1 / mAsAH 8 / dinAni 10 / phalam / "pittazoNitapor3AJca caurANAJca bhayaM tathA / maGgalaH kurute nityaM vidhorantartamAGgataH // cama | budhasya varSe 2 / mAsAH 4 | dinAni 10 / "sarvatra dravyalAbhaJca gajAzvagodhanAni ca / candrajaH kurute saukhya N vidhorantardazAM gataH" // cabu / zanairvaSaM 1 / mAsAH 4 | dinAni 20 / " bandhukla ezaM nRpAGgautiM vyasanaM zokazaGgulam / vinAzaM kurute zauricandrasyAntardazAGgataH // caza / gurorvarSe 2 | mAsAH 7 / dinAni 20 / "dAnasaukhyAni sambhogavastrAlaGkArabhUSaNam / kurute vibudhAcAryo vidhorantardazAGgataH " // caTTa / rAhovarSa 1 / mAsAH 8 / " vahnizatrubhayaM duHkhaM zokaM bandhudhanazcayam / kurute rAhuratyarthaM candrapAkadazAGgataH" // carA / zukrasya varSe 2 / mAsAH 11 / "sevyate varanArIbhirnaro lakSmauH pravarttate / muktADAmaNiprAptirvidhorantargate site" // cazu / ravermAsAH 10 / "aizvaryaM bahasaukhyaJca vyAdhinAzamaricayam / nRpatejo raviH kuyyAt vidhoH pAkadazAGgataH" / cara / evaM candrasya varSANi 15 kujasya sthalavarSANi 8 / tasyAntardazA mAsAH 7 dinAni 3 / daNDAH 20 / "krUrAbhighAtabadhabandhabhayAni dhatte cintAjvaraM vikalazUnyaggRhAzramaJca / caurAgnibhautidhanahAni narendra paur3A: kuryyAdinAzanidhanaJca dazA kujasya // mama / budhasya 1 / mAsAH 3 / dinAni 3 / daNDAH 20 / "paramaizvayrya varSaM For Private And Personal Use Only
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 635 matulaM nAnAvidhasukhAtrayam / karoti somaputrazca kSitijAntardazAGgataH" // mabu / zanermAsAH 8 / dinAni 26 / daNDAH 40 / "ripucaurAgnibhautiJca rogamantaramantaram / mahAjanakato heSaH kujasyAntargate zanI" // msh| gurovarSa 1 / mAsA: 4 / dinAni 26 / daNDA: 40 / "puSpadhapAnavastrAdyaidevabrAhmaNa pUjanam / nRpatulyatvamApnoti kujasyAntargate gurau" / mh| rAhormAsA: 10 / dinAni 20 / "kAryArthanAzaM sarvatra bndhcauraadisaadhvsm| kurute siMhikAputro bhaumasyAntardazAM gataH" // mraa| zukrasya varSe 1 / mAsAH 6 / dinAni 20 / "dhanavaddhisukhAdIMzca nAnAvastraM vrstriyH| prApnoti vipulA lakSmI kujasyAntargate bhRyo" // mazu / ravermAsAH 5 / dinAni 10 / "nAnAratnaca saukhyaJca bhUmilAbhamathApi vaa| nRpapUjAmavApnoti kujasyAntargate ravau" // mr| somasya varSa 1 / mAsAH 1 / dinAni 10 / "dhanalAbhaM sukhaM bhogaM zaraurArogyameva c| lokAnantyamavApnoti kSitijAntargate vidho" // mc| evaM kujasya varSANi 8 / atha budhasya sthaladazA varSANi 17 / tasyAntardazA varSe 2 / mAsAH 8 / dinAni 3 / daNDAH 20 / phalam / *divyAGganAvadanapaGkajaSaTpadatvaM lolaavilaasvrbhogsukhodynyc| nAnAprakAravibhavAgamakoSahiikSapraM ejedabudhadazA vipulAJca sidhim // bubu / zanavarSe 11 mAsAH 6 / dinAni 26 / daNDA: 40 / "vAtazleSmakatA paur3A viraho bandhubhiH sh| videzagamanaJcaiva badhasyAntargate zanI" // buza / gurorvarSe 2 / mAsAH 11 / dinAni 26 / daNDA: 4. / "vyAdhizatrubhayaistyato dhanADhyo nRpavallabhaH / labhedbhAyAM suputraJca budhasyAntargate gurau" // bh| rAhorvaSaM 1 mAsAH 10 / dinAni 20 / "bandhunAzaM manastApaM dezatyAgana bndhnm| karoti bahu For Private And Personal Use Only
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 636 jyotistttvm| duHkhAni budhasthAntargataM tamaH" // tamo rAhuH / burA / zukrasya varSANi 3 / mAsAH 3 / dinAni 20 / "dhanADhya bahuputrazca dharmahi dhanAgamam / kurute dAnavAcAryo budhpaakdshaanggt"| bushu| ravermAsAH 11 / dinAni 10 / "zriyA paramayAyukta gjvaajidhnaanvitm| prabhAkaraH karotyAzu budhapAkadazAGgataH // bura / somasya varSe 2 / mAsAH 4 / dinAni 10 / "kaNTakAdipravezaca zRGgibhyo bhayameva c| nizAkaraH karotyAzu budhapAkadazAGgataH // buca / kujasya varSe 1 / mAsA: 4 / dinAni 3 / daNDAH 2. / "kaphapittasamudbhUtAM ziraHpaur3A bhyaavhaam| maGgalaH kurute zokaM budhasyAntardazAGgata:" // bama / evaM budhasya varSANi 17 / atha zaneH sthUladazA varSANi 10 / tasyAntardazA mAsAH 11 / dinAni 3 / daNDA: 20 / "mithyApravAsabadhabadhAnarAzrayatva cauraadibhuuptibhujnggmbhautimugraam| AzAnirAsamathavArjana kAryahAniM paGgordazA prakurate niyataM narANAm" // shsh| gugevarSe 1 / mAsAH / / dinAni / daNDAH 20 / "devatAnurataM zAntaM nAnAprApti karoti c| tuGgasaukhyasamAyukta panorantargato guruH // shh| rAhovarSa 1 / mAsa: 1 / dinAni 10 / "nRpAiyaM jvaraM ghoraM dAkhaJca praannsNshym| dhanakSayacca kurute zanerantargataM tamaH" / zarA / zukrasya varSa 1 / mAsAH 11 / dinAni 10 / "muhahandhudhanaiH pUrNo bhAyA vittsmnvitH| svarNaM sukhaJca labhate saurasyAntargate site" // shshu| svarmAsAH 6 / dinAni 20 / "paradArAbhigamanaM karoti khrdaudhitiH| jauvanasya ca sandeha zanerantardazAGgataH // shr| somasya varSe 1 / mAsAH 4 / dinAni 20 / "straunAzaM kutirogacca kaphapittagadaM zazau / bandhudeSaJca kurute panorantardazAGgataH // / kujasya maasaaH| For Private And Personal Use Only
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistakham / dinAni 26 / dahAH 40 / phalaM " devaM mahAroga nAnA dANAni bhuumijH| dhananAzaca kurute bhanerantardazAGgataH / sm| budhava varSa 1 / mAsAH 6 / dinAni 26 / daNDAH 40 / "prAyurArogyavijayaM bahuvittAni somjH| karoti cAdaraM loke zanerasardazAGgataH // abu| evaM zanevarSANi 10 / guroH sthaladazA varSANi 18 / tasyaivAntardazA varSANi 3 / mAsA: 4 / dinAni 3 / daNDAH 10 / "rAjyAspada tanavittavinAzabhogAn pasisaukhyadhanadhAnyasamAzrayaJca / vidyAprasAdavararatnasvArthabhogasiddhi dazA muraguroH kurute zriyaH / vh| rAhovarSe 2 / mAsaH 1 / dinAni 10 "bandhuheca mRSAvAdaM sthAna niraashrym| kalahaM kArayedAhugurorantardazAgata:" // raa| zakrasya varSANi 3 / mAsAH dinAni 10 / "vAlaha bandhubhiH sAI vittanAzaM dhnctim| soviyogadha kurute nauvasyAnsargataH sitaH // vRza / raveSa / dinAni 20 / "bahumiva bahudhanaM saubhAgyaM raajvnbhm| kurute bhAskaraH zAntiM gurorantardazAGgataH // vr| somasya varSe 2 / mAsAH / dinAni 20 / "bhogAvyo bahubhAyaMca ripurogvivrjitH| nRpatulyo bhaveccaiva gurorantadaMzAGgata:" // vRca / kujasya vrss1| mAsAH 4 / dinAni 26 / daNDAH 40 / "tIkSNaroSo ripohantA gajavaddhaumadarzanaH / sukhasaubhAgyasaMyuktaH kuje cAntargate guroH" // bm| budhasya varSe 2 / mAsA: 11 / dinAni 26 / daNDAH 40 / "mustho. 'susthaH sukhauduHkhau zatrudhiH punaH punH| devArcanaparI nityaM jIvasyAntargate budhe"| bu| zanavarSa 1 / mAmAH 8 / dinAni 3 / daNDAH 20 / "vezyAjanAzrayAt saukhya bhvehittvivrjitH| luptanautimanA nitya gurorantargate zanI" // 54 For Private And Personal Use Only
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 638 jyotistattvam / vRsh| evaM gurorvarSANi 18 / 19 / rAho sthUladazA varSANi 12 | tasyAntardazA varSa 1 / mAsA : 8 | " bhAgyAdidUSaNanidAnavivAdabandhazastrAbhighAtabhaya haunaparAkramazca / aprAptasaukhyadhanakAJcanahaunadeho rAhordazA bhavati jIvanasaMzayAya " // rorA | zukrasya varSe 2 | mAsAH 4 / phalam / "zirorogaM kudehaJca kuyyAdbhAyyAca caJcalAm / bAndhavaiH kalaho nitya rAhorantargate bhRgo" // raa| ravermAsAH 8 / "zirorogabhayaM ghoraM mRtyuzokaJca dAruNam / vRhadagnibhayaM kuyyAdrA horantargato raviH // rAra | somasya varSa 1 / mAsAH 8 / "strIputrakalahacaiva vittanAzaM manaHkSatim / karoti kle zamatyantaM rAhorantato vidhu: " // rAca / kujasya mAsAH 10 | dinAni 20 / " viSazastrAgnicaurebhyo niyataM dAruNaM bhayam / pAtasyAntargataH kuyyAvarasya bhUminandanaH " // rAma / budhasya varSa 1 / mAsAH 10 | dinAni 20 / "jvarakSudacipaur3AJca kalahaM svajanaiH saha / bhRtyApatyeSu vidveSa kuryyAt pAtAntare budhaH " // rAbu / varSa 1 / mAsaH 1 | dinAni 10 / "khoputraiH kalaho nityaM bAndhavaiH saha vairitA / bhabettu bahudhA duHkhaM rAhorantargate zanau" // rAza / gurorvarSe 2 | mAsaH 1 | dinAni 10 / " vyAdhiduHkhabhayaistyakto devabrAhmaNapUjakaH / kAryasiddhirbhavediSTA rAhorantargate gurau" // rASTa / evaM rAmrorvarSANi 12 / zukrasya sthantadazA varSANi 21 / tasyAntardazA varSANi 4 / mAsaH 1 / phalam / "mantrapracArarucirapramadAvilAsasammAnadAnanRpapUjanakoSalAbhAn / hastyazvayAna paripUrNamanorathaJca zaukrI dazA sRjati nizcalarAjalakSyom" // zuzu / varSa 1 / mAsI 2 / "dehastauvravraNAkAntastaunatApo'dhanAntritaH / tyaktaH syAdrAnvaiH sarvairbhArgavAntargate vo Co For Private And Personal Use Only -
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / shur| somasya varSe 2 / mAsAH 11 / "sammAnanAzo rogazca karmanAzaca nityazaH / zukrasyAntargate candre straunAzI niyataM bhavet // zuca / kujasya varSa 1 / mAsAH 6 / dinAni 20 // "utsAhI dhanadhAnyAnyaH kalyazca sumanAH sukho| bhUmilAbho bhaveJcaiva zukrasyAntargate kuje" // shm| badhasya varSANi 3 / maasaaH3| dinAni 20 / "sarvatra labhate saukhyaM maansnycybhuussnnm| bhAyA suzolatAmeti bhAvAntargate budhe"| zubu / zanevarSa 1 / mAsA: 11 / dinAni 10 / "zatrukSayamavApnoti mivadikha jaayte| caurAhittasya lAbhaH syAcchakasyAntargate zano" // zuza / gurorvarSANi 3 / mAsA: 8 / dinAni, 10 / "rAjapUjA sukhaM prauti: kanyAjananameva c| bhArgavAmtargate jauve caurAbaSTaJca labhyate" // zuddha / rAhovarSe 2 / mAsAH 4 / "bandhanaM bandhuputrAdebandhunAzo riporbhym| zarIgdainyamAnoti rAhAvantagate bhRgoH" // shuraa| evaM zukrasya varSANi 21 / ityantardazAphalam / atha prtyntrdshaaphlm| "grahAntaraM dinaM kRtvA SaSTilabdha dhruvaM bhvet| dhruvaJca gaNayehImAn ravyAdikramato yathA // ravI ca vedA vasavaH sudhAMzI kuje ca bANA nava candraputra / zanI ramAdik ca vRhaspatI ca rAhI turaGgA bhRguje ca rudrAH // raverantaramadhye tu vasavazva rveniNjaaH| candrasya Sor3aza protA: kujasya ca daza smRtaaH|| budhasya vasucandrau ca hAdazazca zaneH krmaat| gurodha viMzatizcaiva rAhocaturdaza smRtAH // eSa eva vidhiH prokto bhUgohAviMzatiH kramAt / evaM dinAni cAnyeSAM sAtvA pratyantarANi c|| yasmin pratyantare yastu yatsaMkhya dinmaaptvaan| tahinasya pramANena zubhAzubha phalaM vadet // dhruvANi dhruvAkAH vedAGkaH pUrayitvA yatsaMkhyaM tatsakhyadinaM svaH pratyantardazAyAm evamanyeSAM grahAyAmityarthaH / For Private And Personal Use Only
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / atha vrssptaako| "ravicandraH kujaH saumyaH zanirjIvastamo bhRguH / indrezAdyaSTarekhAsu madhye keturime'bdapAH // kRttikAdivirAttiryathA ketI maghA bhvet| vanakSatrAharSaphalaM jeyaM ketoH patAkayA // raviNA dhAmyate dezAn santApavyAdhipaur3itaH / kAntArasaGkaTaM zokaM karoti ca bhayAnvitam // / "candre tuSTistathA puSTiH sukha sampattireva ca / . bhArogyaM labhate nityaM dhanaputrasamanvitam" / c| "bhaume sadA kAryahAniH krUrakarmaNi yojnm| carmarogo bhavettata santApakSa dine dine" // m| "badhe bodhazca kAryaca kanyAlAbho mahAsukham / rAjasammAnabhAGityaM dhanalAbho dine dine" // bu| "jove vidyA sukhaM mAnaM loka puujaadhnaagmH| sarvAGgAbharaNaM kaNhe svarNahAravibhUSaNam" // / "zukraH pauruSamAkhyAti puSTikarmasukhAni c| muktAranapravAlaca rAnasammAnamevaM ca" / shu| "zanaurogabhayaM zokaM bandhanaM bhayameva c| arthahAni kuvAkyaJca prANanAzaM karoti ca // za / "raktasrAvo bhavedane rAhI heSo janasya ca / videzagamamaJcaiva vahivAribhayaM tathA" // raa| "rAjakAryabhayaM cauyaM rahadAha bandhanam / ketovarSe bhaved ghAtasteSAmantardinAni tu // ke / athAnta varSagaNaH / "dinatrayaM viMzadaNDAn svadazAbhiH prpuuryet| varSevarAt samArabhya nAkSatrikavidhAnataH // ravanakhA 20 candramasaH khabANA: 50 kujeSTayugme 28 vidiSaT ca paJcakaM 56 zane. guMNAgnau 33 guruto'gnikAlau 63 rAhoH khavedA 40 bhRgutaH khazailAH 70" / rAhorityekadezatvAt ketuparamapi tena rAhukevoviMzativiMzatiH iti varSaphalam / "lagne dvipApe patitastripApe sro'dhmH| aAtmahA syAcatuSyApe bhavedeke tu vAcatA // vargottamagate candre cturaadibhiraucite| vilamne For Private And Personal Use Only
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 6.41 ghA nRpajanma bhavati rAjyaM nRpayoge balayuta dazAyAm // kulatulyaH kulazreSTho bandhumAnyo dhanI sukho| kramAt nRpasamo bhUyAt arkAdyaiH svasTaisthitaiH" // nRpaadiyogH| "sUryyAhAyagaryoziIi tauyagaizcandravajiziH / ubhayasthitai grahendra rubhayacarauNAmataH kathitA" // vyozyAdiyogaH / "ravivana hAdazagairanaphAcandrAt dvitIya gaiH sunphaa| ubhayasthitairduradhurAkemadrumasaMjito'nyaH" // anaphAdiyogaH / "mandaTTamasthiravacana: paribhUtaparithamo bhvegoshau| udghaSTavacAH smRtimAn stabdhagati: sAtviko bhaveddezau // subhago bahubhRtyadhano bandhUnAmAzrayo nRpatitulyaH / nityotsAhI dRSTo bhuti bhogAnubhayacAm" // vyAzyAdi phalam / "sacchaulaM viSayasakhAnvita prabhu khyAtiyuktamanaphAyAM munaphAyAM dhaudhanakortiyuktamAtmAjitaizvaryaJca bahumRtya kuTumbArambhamuhignacittamapi dauradhure / mRtakaM duHkhinamadhanaM jAtaM kemadrume vidyAt" // anaphAdi. phalam / "ete na ca yadA yogA: kendraca grahavarjitaM zazAkya / kemadrumo'tikaSTaH zazini samastagrahAdRSTa lagnAdatIva vasamAn vasumAn zazAzAt saumyagrahai rupacayopagataiH samastaiH dvAbhyAM samo'lpavasumAMzca tadUnatAyAm anyeSu satsvapi phaleSvidamutkaTena lagnacandropacayastha shubhgrhaivittjnyaanm| adhamasamavarichAnya kendrAdisaMsthe zAmini vinayavittanAnadhaunapuNAni / ahani nizi ca candre sve'dhimitrAMzake vA suragurusitadRSTe vittavAn syAt sukhI c| sUrya ke ndrAdisthAnatrayastha candravazena vinyaadiinaamdhmaadinirnnyH| prAyaH zubhAH sametA dhanabhogayatho'nvitaM bhUpatiyuSTam / pApAca duHkhataptaM kurvantyadhanaM vaTubhaga daunam" // grahayogaphalaM "budhagurubhArgavadRSTo biddAn diirghaayurrthpripuurnnH| suvacA: muzarIradharaH sutadhanasaukhyAnvitaH For Private And Personal Use Only
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / khyaatH| ravizanilozitadRSTo jAtI malino'lasava rogAtaH / nidhano virUpadehaH pretho mUDhaH khlo'tidiinc| nauvekSitaH pnndditshaasmuurtirvedaarthshaastraagmpaardRssttiH| dIrghAyuratyantazuciH suzaulo jAtaH supUrNa bhajate vibhuutim|| yaM pazyati bhRgutanayo lamne janmani kttaakssmaavenn| sauriH kulAcalakuliyaH kulitakulajo'pi rAjA syAt // zAntAtmA cira. jauvI ca suzolo'pi bahuprajaH / zobhanAjI mahAprAntazcandradRSTo bhavevaraH // dhAdiyahasaMdRSTa prAyeNa zubhAvahaM bhavati lgnm| ekenApi zubhena na ca pApairithate sadbhiH // lamne sarvagrahadRSTe nRpatulyo'thavA bhvet| zubhakSetre vidaM vAcya pAparve riSTavarjitam // lagne pApagrahe rogo durbalaH shtrupaudd'itH| zubhekSite tu tavaiva bhavet parabadharataH // atha krameNa lgndRssttiphlm| "strIjito mRduvAkAca sthUlazephAca shilpvit| sacchaulazca murUpaca duHkhau sUryAdi. vaukSaNAt // saumyagrahasya varge jAtaH sukhamAgvinautarucirAGgaH / dhaudharmakhyAtiyuto vidvAn dIrghAyuratisubhagaH // jAtazca pApavarge duHkhau malino'lasazca rogaatH| preSyaH khalo'tidauno mUrkha steno'rthahaunazca // iti SaDvargaphalam / __ yuddhjyaarnnve| yasminbrakSe sthito bhAnustadAdi bauNi mstke| mukhe trINi tathA he bhe skandhayorbhujayorubhe // he hastayoH paJca hRdi nAbhAvakaM tathA gude| tathA jAnuyuge he he pAdayojaladhiM nyaset // caraNarveSu yo jAtaH so'lpAyubhavati priye| jAnunobhamaNAzato guhye syAt pAradArikaH // nAbhau svalpadhano devi hRdaye syaanmhaadhnH| pANyorjAto bhavecauro bhujayorduHkhabhAjanam // skandayo gabhogI ca mukhe dharmarato dhnau| mUvi rAjA bhavehe vi bAlAnAM janmato For Private And Personal Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 642 vadet" // svarodaye / " mukhe zaurSe zataM varSe navatiH skandayoIyoH / paJcAzauti di proktA hastayoH saptatiH kramAt // vAhvoH SaTSaSTivarSANi guhye SaTSaSTikA kramAt / paJcAzat jayoH pAde nirdhanazcAlpajIvana : " // iti jAtakacakram / "caturAdibhirekasyaiH pravrajyAM svAM grahaH karoti balau / bahuvaustA vahA prathamA vauyyAdhikasyaiva" / grahaiH pravrajyAyogo bhavati teSAM madhye yo balau sa svAM pravrajyAM karotItyarthaH / pravrajyAyogaH | " tApasa buddhasrAvaka raktapaTAjavibhikSucarakAyAm / nirgranthAnAcArkAt parAjitaiH pracyutirbalibhiH / ravistapakhau candro buddhaH sanyAsautyAdi jJeyam / pravrajyAnirNayaH lagne sUryyo'cirogI zazini balayuto rUpavAn vittayukto bhaume vyaGgaH suvAgmo zazadharatanaye sarvazAstrArthavettA / jIve dAtA pavitraH sukaviratha gate bhArgave maNDalezaH saurau kaNDUtigAvastamasi ca niyata vaJcito dharma honaH // 1 // "vitte'rke caiva rogI satatagadayuto rAtrinAthe dhanADhyo bhaume nityaM pravAsau kRSisutadhanavAn somaputre pradhAnaH / jauve lakSmIpramodau vilasati bhRguje darpitaH zraniketaH / saure dono'tinityaM tamasi ca niyataM caurikA vittajIvau " / 2 / " vAtayya ke sadhaH sa bhavati niyataM bhrAtRhA rAtrinAthe / hiMsro bhaume'nujAnAM sapadi badhakaro bhUmikAvRttijauvo / saumye satyasya hantA bhavati suragurau kAmadevakharUpaH / zukra rAjyAdhikArI ravijadanujayohantA dhanADhyaH" / 3 / "arke bandhau suduHkhau khajanapari vRtaH zautagau jAnurogI / bhaume kugrAmavAsI bhavati zazisute bhrAputrAnvito'pi / jauve ratnopajIvau tridazaripugurau sarvasaukhyAdhikArI | saurau gehe nivAsI bhavati zaziripau mandakarmA kucelaH" // 4 // " putrasthe'rke naro'sau prathamasutaddata: " For Private And Personal Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 644 jyotistattvam / siMharAzau suputraH / some sarvAdhikArI bhavati dharaNije putrazokAkulo'sau / saumye susthaH sudehaH pracuradhanayuto devapUjya: suputraH kanyAyukto hi zukra ravijadanujayoH putrapau cairvidauna : " || "SaSThe'rke zatruzaGkAripugaNarahitaH kSoNacandre gatAyuH / pUrNe zatrucca hanyAt bhavati dharaNije haunadeho'tidonaH / saumye zAstrArthaM - yuktastridazapatigurau rAjyasaukhyopabhogau / daityAcArye'tirogo ravijadanujayoH pApabhu nityaduHkho" / 6 / " nAmake ca jAyApatirativimukhau zautarazmau suputraH / sustho bhUyAnnaro'sau bhavati dharaNije honabhAyryazca nanam / saumye'sugdhaH sudehastridazapatigurau zAstravettA zatAyuH / zukre putrapramodI ravinadanujayohanabhAyryazca honaH" / 7 / "mRtyau dhArke svamRtyurbhavati ca niyata' zautarazmau gatAyuH bhUmeH putra ca rogau zazadharatanaye zUlarogI vikaa| jove tIrtheSu mRtyurbhavati bhRgusute dhArmikasvartho'so, saurau zUlau gatAyurbhavati vidhuripau vedamukto gatAyuH" / 8 / "dharme cArke naro'sau vividhadhanayutaH zautamau puNyakarmA, lakSmIvAn puNyacetA bhavati dharaNije devavittApahArau / saumye dharmaH suzaulastridazapatigurau rAjatulyaH sudharmA, zukra taurthAnurAgau ravijadanujayoH pApazIlaH suduHkho" | 8 | " karmaNya ke pratApa pracuradhanayutaH zlIpadI krodhadRSTiH, some mAnvito'sau vividhadhanayuto bhUmije bandhuhaunaH / nityolAhau ca saumye pracuradhanayuto devapUjyo'timAnau, divya strIzo'pi zukre nRpatisamadhana: saugdaiitye sukhau ca / 10 / "Aye cArke naro'sau pitRdhanasahitaH zautagau cAruzIlo, bhaume nitya sa rogoM zazadharatanaye sarvadA krodhayuktaH / jIve zrImAn pradAtA karituragapatirbhAgave zAstravinazca strIratnAdiyukto ravidanujayoH krUrakarmA kucela: / 11 / "arke saMsthe vyaye'sau pura t For Private And Personal Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 645 dhanarahitaH sarvabhogo suduHkhau / some khedAnvito'sau bhavati dharaNije vyutarato vibuddhiH / saumye dharmArthakArI dinakararahite devapUjyo'timAno, zukra zAstrAnurAgI ravijadanujayoH krUrakarmA kucelaH" / 12 / iti lagnAdisthagrahaphalam / vRha jAtake / " taukSyAMzuH zazinA sama prakurute yatrAzmakAra na bhaumenAgharata budhena nipUrNa saubhAgya saukhyAnvita krUra vAkpatinA'nyakAyyanirata' zukreNa vaGgAyudhairlabdhakhaM ravijena dhAtukuzalaM bhANDaprakAreNa vA / 1 / " kUTastyA savadanta paNyamadhivaM mAtuH savakraH zazosaGgaH sunRtavAkyamarthanipuNaM saubhAgyako ryaanvitm| vikrAntaM kulamukhyamasthiramatiM vittezvaraM sAGgirAH vastrANAM samitaH krayAdikuzalaM sAkiM: punarbhUsutam / mUlAdisnehakUTe vyavaharati baNik bAhuyoDA sasaumye pUryadhyakSaH sajauve bhavati narapati: prAptavidyo hijo vA / gopo majJo'tha dacaH parayuvatirato dyUtakRt sAsurejye duHkhArtto satyasandhaH savitRtanaye bhUmije ninditA / somye raGgacaro vRhaspatiyute gautapriyo nRtyavit vAgmau bhUgaNapaH sitena zazinA mAyApaTurlaGgakaH / saddiyo dhanadAravAn bahuguNaH zukreNa yukte gurau / jJeyaH stabdhakaro'sitena ghaTakajjAto'zmakAro'pi vA / zrasitasitasamAgame 'lpacacaryuvatisamAzraya saMprabahacittaH / bhavati ca lipicitrapustakavettA kathitaphalaiH purato'pare'pi kalpyA : " / iti higrahayogaphalam | " nAnAgamagranthavizeSavodha vyAkhyAtanAmA nRpapUjitazca" / "sAdhuH dharmA bhavati lagnasthite candrasate cirAyu: / tuGgiphalamAha "muvikramaH satyavacAH surUpaH priyaMvado dharmaparo narendraH / saumye tu tuGgopagate vilagne vilakSaNaH kAntidharo gariSThaH / ruciratara pramadAjana raktaH zakra e nirmalavidyAyuktaH / lagnagate For Private And Personal Use Only
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 646 jyotistattvam / pracaNDa rUpaH | rucirAGgajamUrttiH dharmarataH pRthumAhavRttiH / puruSa: pralApau prajAdhipaH svalpavacAH sahiSNuH pittapradhAna: praNatapriyazca budhe vilagne bhavati prajAtaH / zubhaM vargottame janma vezisthAne ca sadgrahe / azUnyeSu ca kendreSu kArakartte graheSu ca" / satyAcAyryaH vargottame kule mukhyakAraka prAguktakAra - kartte / " dharmAdhipaH pazyati dharmabhAvaM lagnAdhipaH pazyati ceddilagna' mRtyuM yadA pazyati mRtyunAthastadA tu torthe niyataM mRtiH syAt / SaSThASTamakaNTakagogururucce maumasaMlagna vA / zeSairbalairjanmani maraNe vA mokSagatimAhuH" / janmamaraNakAlayormokSa nirNayaH / " zrayo grahA yadekatra rAzilagna vivarjitA / bhukkA ca vividhAn bhogAn mriyate jAhnavaujale / sUryyAdibhi nidhanagehu tava salilAyudhajvarAmayajaH / hRTkSutkRtazca mRtyuH paradezAdau carAdibhe nidhane nidhanastha grahabalena nirNayA nirNayaH / yo balavAtridhanaM pazyati tacAtukopajo mRtyuH / nidhanayugAdhikaviMzadekkANeza va mRtyuvojam" / grahadhAtavazca / "snAyUsthyasTaktvagatha zukrara se ca majjA mandArkacandra budhazukrasurejyabhaumA : " snAyuvastibandhanam / "raviH pittau bhabhau vAtakaphAtmA paittikaH kujaH / vAtapittakaphau jJazca kaphaujyo bhRgunandanaH / kaphavAtAtmako jJeyaH zanirvAtAtmakastathA / balavadagraha darzanAdibhirniryANajJAnam / "pApadrekANe dAhI dvAviMze zubhadrekANe kla edaH / zeSo mizrakkANe viSThAntyo vyAr3avargeSu // agnyAdinAzavaparimANajJAnam / "vyAr3AH kumbhAli madhyAdyAH karkimaunAntyasambhavau / siMhAdyantyau mRgAdyaca tulA madhyAntyasambhavau" // vyADaTrekkANAH / "strIpuMmorjanmaphalaM tulyaM kintvaca candralagnastham / taddalayogAipurAkRtiH saubhAgya mastamaye // bAlye vidhavA bhaume patisaMtyaktA divA For Private And Personal Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 647 kare'stage saure pApaidRSTe kanyaiva narAM smupyaati| krUrairaste vidhavA punabhUH zubhAzubhai rau|| kare'STame'pi vidhavA satsvarthe sA svayaM viyte| bhoje lagnendoH strI duHzIlA zaulasaMdhutA yugma // zUnye'vale kadayaH patizcare haste pravAsI syAt // iti strINAM shubhaadi| bhvissthe| "yasya pANitale rekhA kamiSThAmUlamusthitA / gatAmUlaM pradezinyA: sajIvecharadAMzatam // dakSiNe tu karAGguSThe yavo yasya ca vidyate / sarvavidyA pravaktA ca sa bhavetrAtra saMzayaH // cipiTA viralA zuSkA yasyAGgalyo bhavanti vai| sa bhaved duHkhito nitya balahonaca vai guhH|| khetairnakhai virakSazca puruSA duHkhabhAginaH / kuzaulA: kunakhA jJeyAH kAmabhogavivarjitAH // nakhaistAstathaivayaM puSyitaiH subhago bhvet| caturasramukhau dhartA maNDalAsyA zaThA bhavet // aprajA vAjivaktrA ca mahAvaktA ca durbhgaa| adhanA strI kazagrIvA dIrghagrauvA ca bandhako / khagrovA sthirApatyA sthalagrIvA ca duHkhitaa| spaSTaM rekhAvayaM yasyAH grovAyAM caturaGgalam // maNikAJcanaratnADhya sA dadhAti vibhUSaNam" // anyatra tu| "tAtasyaiva suta: prokto melane mdhyrekhyoH| pRthaktve jArajo je yo lakSaNairiti nizcitam // kaniSThAGgalimUle tu rekhayoddAhanirNayaH / rekhAbhirbahubhiH klezaM khalyAbhirdhanahInatA // raktAbhiH sukhamApnoti kRSNAbhiH preSyatAM vrjet| tarjanaumUlagAminyAM rekhAyAM chidratA yadi // khApanmUSikamArjArasarpadaSTo bhaviSyati // viSNudharmottare / "dRSTiH prasannA madhurA ca vANI mattematulyA ca gati prazastA / ekaikakUpaprabhavAzca romAH satatkSutaM hAsyamanuttamaJca / zrAnsasya yAnamazanaJca vubhukSitasya pAnaM vRSA parigatasya bhayeSu blaa| etAni yasya puruSasya bhavanti kAle taM dhanyamAhuriha For Private And Personal Use Only
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 648 jyotistattvam / vai puruSaM dvijendrAH // patipriyA patiprAcA yA nArau patidevatA / calacaNApi sA jJeyA sarvalacaNasaMyutA // saMkSepataste kathitaM mayaitad yallakSaNaM cAda nitambinaunAm / prAyo virU pAsu bhavanti doSA yatrAzatistava guNA vasanti // iti dehalakSaNam / atha jAtaka / manuH " prAGnAbhivarddhanAt puMso jAtakarma vidhIyate / mantravatprAzanaJcAsya hiraNyamadhusarpiSAm" # nAbhivardhanAt nAbhisambadhanAr3I cchedanAt / vardhanaM chedane'tha heityamaraH / vaijavApaH / "janmano'nantaraM kAryaM jAtavargI yathAvidhi / daivAdatItaH kAlakhet pratote sUtake bhavet " // evaJca " mRdu dhravacarakSiprabheSveSAmudaye'pi vA / gurau zukre'thavA kendre jAtakarma ca nAma ca // iti jyotiH zAstroktaM daivAkAlotkarSe veditavyaM dhanutkarSe'pi nakSatrAdi niyamo na naimittikasya nimittAntarabhAvitvena niravakAzatvAt / 66 atha SaSTaupUjA / viSNudharmottare / " sUtikAvAsanilayA jamadA nAma devatAH / tAsAM yAganimittArthaM zuddhirjanmani kaurttitA // SaSThe'hni rAviyAgantu janmadAnAcca kArayet / racaNauyA sadA SaSThau nizAM tatra vizeSataH / rAma! jAgaraNaM kAryyaM janmadAnAM tathA baliH // rAmeti sambodhanam / tatrAzaucAntaradoSo'pi nAsti / "azauce tu samutpatre putrajanma yadA bhavet / karttustAtkAlikI zuhiH pUrvAzaucAddizudhyati // iti prajApativacanAt / putrajanmeti zravaNAt piturevAzaucAbhAvaH na tu mAtuH kartturiti puMliGganirdezAtru / kAraye-diti anyagotrajAbhiprAyeNa / tatrAdau vinAyakAdisahitaSoDazamAtRkApUjanam / tathA ca katyacintAmaNai / "kAgajAgaraNaM kAryyaM kho dhAyyaH samIpataH / zrAvAhya pUjayeddevoM For Private And Personal Use Only
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / garogaM mAtaraM mirim|| devI SaSThI giriM manyAnadaNDam / mAvanAmAnyA vaacnprishissttm| "gaurI padmA zacI medhA sAvitrI vijayA jyaa| devasenA khadhA svAhA mAtaro lokmaatrH|| zAntiH puSTi, tistuSTi rAmadevatayA sh| bhAdau vinAyaka: pUjyo'nte ca kuladevatA" // tAcAbhidhAya bhaviSthe "pUjyAcitre'thavA kAryA varadA bhypaannyH"| mAtara iti sarvAsAM vizeSaNam prataeva gorkhe mAtre nama ityAdi. pryogH| etA mAtaro lokamAtaro nevAH pataeva tayobahutvena nirdeshH| gaNezapUjAyAM prArthanamanbo ythaa| sarvavitraharo deva ekadanto gjaannH| SaSThImaharcitaH protyA ziza daurghAyuSaM kuru // pAyAhi varade devau mahApaThauti vishrutaa| zaktirUpeNa me putra rakSa jAgaravAsare" // iti SaSThayA bhaavaainm| tataH SaSThoM puujyet| "goryAH putrI yathA skandaH sadA sNrkssitstvyaa| tathA mamApyayaM bAlo rakSyatAM SaSThi te namaH // iti ni:pUjayediti bhojraajH| "gaNezazcaiva nandA ca puutnaamukhmnnddikaa| vivAnikA zakunikA zuSkanandAM ca jmbhikaa| prAcAryakA revatI ca pilipijjA tataH prm| skandA ca hAdazaite'rcA rakSA) mAThakA grahAH // kvacintAmaNI stutiH| "jaya devi jaganmAtarjagadAnanda kaarinni| prasauda mama kalyANi namo'stu SaSThi devi te" // varaprArthanaM "rUpaM dehi yazo dehi bhAgyaM bhagavati dehi me| putrAn dehi dhanaM dehi sarvAn kAmAMzca dehi me // dhAvi tvaM kArtikeyasya mahASaSThIti vishrutaa| tvatprasAdAdavighnena ciraM nauvatu bAlakaH // devatAnAmRSauNAca sarveSAM hitkaaripi| samarpitaM rakSa putra mahASaSThi namo'stu te // ityanena bAlaM vyajanasthaM tvA smrpyet| manyAnadaNDaM pUjayet / For Private And Personal Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / "manyAnamandaro'si tvaM madhitaH saagrnvyaa| tathA mamApi putrasya manyavighna namo'stu te // tataH SaTkattikAH puujyet| taash| "zivA sambhUtinAnI ca kautiH santatireva ca / anasUyA kSamA caiva bar3e tAH kattikAH smRtAH // maarknnddeypuraannm| "agnyambapazazUnye ca niryape suutikaagRhe| pradIpazastramuSale bhUtisarSapavarjite / anupravizyayA jaatmphtyaatmsmmvm| kSaNaprasavinau bAlaM tavaivItsamyate hija // sA jAtahAriNau nAma sughorA pishitaashnaa| tasmAt saMrakSaNaM kAyaM yatnataH sUtikArahe" // yapo vahachAgastambhaH pazachAgaH chAgajAgaraNaM kaarymityekvaakytvaat| pAne "pAyasaM sarpiSA mitraM hijebhyo yaH prycchti| rahaM tasya na rakSAMsi dharSayanti kadAcana" / atha naamkrnnm| shrutiH| "ekAdaze hAdaze vAhana pitA nAma kuyyaaditi| ekAdathe iti mukhyaH kalpaH asamarthasya kSepAyogAditi nyAyAt pataeva bhaTTabhASthe shrutiH| "na kha: samupAsota ko hi samarthasya kho vedeti" linggpuraanne| "khaH kAryamadya kartavya pUrvAha cAparAhnikam / na hi pratIkSate mRtyuH kvatamasya na vA kRtam" // etacca paraparaprazastataratamakAloditakarmatarakamaparam / gobhilH| "jananAzarAne vyuSTe patarAce saMvatsare vA nAmadheyakaraNamiti" vyuSTe gte| grgH| "prAdau ghoSabadakSaraM yavaralAmadhye punaH sthApayedante dauvisarjanauyarahitaM nAma prayatnAt kRtm| RkSe tiSyakarAkhisaumyavasubhe citrA. nurAdhottare poNe cAditirohiNISu zubhakat puMsAM samarakSaraiH // daupikAkharasAt svAtau zatabhiSA zravaNA cava grAhyA gobhilasammataM pUrvAI tena nArAyaNajanArdanAdi nAma kuyAt / yatta AA For Private And Personal Use Only
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / naamkrnnm| "kuladevatA nakSatrAbhisambandhaM pitA nAma kuryAdanyo vA kulaha iti kalpatarutazaGkhalikhitavacane nAbhivAdanauyaM nAmadheyaM kalpayitvA devatAzrayaM nakSatrAzrayaM govAzrayamapyeka iti gobhilasUveNopanayanakAle ca nakSatrAbhisambandhena nAmAbhidhAnaM tatzatapadacakrAnusArAt vanakSatrapadAnusArAt bheym| pAzcAtyAnAM tathaiva vyvhaarH| yatra tu na tathA kRtaM tatra nAmAkSarAnusAranakSatrAdapi phalaM jJeyam / prava kulavRddha iti darzanAt saMskArAntare tathaiva vyvhaarH| manuH / "strINAM mukhodyamakaraM vispaSTArtha mnohrm| mAGgaLa doghaMvarNAntamAzaurvAdAbhidhAnavat // gobhilH| prayugmAnta stronnaamiti| yathA yazodA vmudaadi| nArAyaNapadatau / "nAmakaraNaM sthiralagne kendra paJcanavamasthite saumye| bavAyaSaSThasamadhiSThitapApa jIvazukrazazisaumyadineSu" / prasAdaprAptanAmnAya vm| vyaasH| "na sAyAdutsave'tIte nirvApi ca mngglm| anuvrajya muhahandhUn pUjayitveSTadevatA: // atha niSkrAmaNam / vissnnudhrmottre| "caturthe mAsi kartavya zizoniSkramaNaM gRhaat"| daupikAyAm / "pArdA dhomukhavarjitAnupahate vRkSeSvarita tithau vAre bhaumazanautare ghaTatulAkanyAmRgendrodaye / sadRSTe'tha caturtharmAsi yadi vA mAse batauye vidhAvakSoNe zubhade zizorabhinavaM niSkrAmaNaM kaaryet"| adhomukhAni bhAni c| "prazleSavaDiyamapinAvizAkhayukta pUrvAtrayaM zatabhiSA ca nvaapyudduuni| etAnyadhomukhagaNAni zivAni nitya vidyArgha bhUmikhananeSu ca bhUSitAni / caturtha: mAsauti RgvediyjurvedinoH| yathAha viSNuH / "caturthamAsyAdityadarzanamiti" / shaunko'pi| "caturthe mAsi pusthate zukla niSkramaNaM shishoH"| paarskrH| "caturthe For Private And Personal Use Only
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 652 jyotistattvam / mAsi niSkramaNikA sUryamudocayati taccaturitoti" / mAse tRtIya iti tu chandogAnAM gobhilena jananAntaraM vatauyazuklapacatRtIyAyAM candradarzanarUpaniSkrAmaNa vidhAnAt yathA gobhilaH / jananAd yastRtauyo jyotsvastattRtauyAyAmityAdi / jyautsraH zuklapacaH / atraiva katyacintAmaNiH / "tasmAt svasvavidhAnato'rkazazinorarghyaM vizu dApayet" / 'manvaya / "ehi sUrya sahasrAMzI tejorAze jagatpate / anukampaya mAM bhaktaM gRhANA' divAkaraH // candrAya mantraya / "caurodArNavasambhUta atrinetrasamuGgava / gRhANAya zazAGkeda rohiyA sahito mama // athAvaprAzanam / "tato'napAzana' SaSThe mAsi kAyryaM yathAvidhi / aSTame vAtha karttavya yaddeSTa' maGgala kule" // SaSTha iti mukhyaH kalpaH prAguktanyAyAt / katyacintAmaNau / "avasya prAzana kA mAsi SaSTe'STame budhaiH / strIdhAntu paJcame mAsi saptame prajagau muniH // dvAdazau saptamau nandA riktAsu paJcaparvasu / balamAyuryazo hanyAta zizUnAmannabhakSaNam" // bhujabalabhIme / " SaSThe mAsi nizAkare zubhakara rikketare vA tithau somyAdityasitendujova divase pakSe ca kRSNetare / prAjezA - diti poSNa vaiSNava yugairhastAdi SaTkottare rAgneyAppatisitaprabhaikha nitarAmanrAdi bhacyaM zubham // yugairgita prAjezA do pratyekaM sambadhyate / tathAvApi tithyAdividdamRtaM vivarjayet // vRSaindradhanurmInakanyA lagne'vabhakSaNAm / trikoNASTakayukAntyagrahA yaddattathA phalam // duSTaH zazadharo lagnAt SaSThASTastho'trabhakSaNe" 1 mArkaNDeyaH / " devatA puratastasya pituraGkagatasya ca / alaGkRtasya dAtavyamatra pAtre ca kAJcane // madhvAjyakanakopeta prAzayet pAyasaM tataH / kRtaprAzanamullaGge mAtu For Private And Personal Use Only
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 653 rSAlantu taM nyaset // devAyato'tha vinyasya zilpabhANDAni sarvagaH / zAstrANi caiva zastrANi tataH pazyettu lakSaNam // prathamaM yat spRzeddAlaH zilpabhANDaM svayaM tathA / jauvikA tasya bAlasya tenaiva tu bhaviSyati" // atha navAnnam / daupikAyAm / " trayodazIM janmadinaJca nandAM janmarttatArAM sitavAsaraJca / tyaktA haraujyendukarAntyamaitraveSu ca zrAvidhAnamiSTam // bheSagrA hi zivAnyeSu vibhaumazanivAsare / annaprAzanavat kuryyAzravAnraphalabhojanam // sUrye caiva vizAkhageAratithau pApe trijagmAnvite nandA mandamahaujakAvyadivase pauSe madhau kArttike / bheSUgrA hi ziveSu viSNu zayane kRSNe zazinyaSTame zrAddha bhojanakaM navAnnavihitaM putrArthamAzapradam / jyeSThAzeSAIge sUrye mRganetrAnizAtmake / navAntrairbhojanaM zrAddhaM janmacandra tithau na ca " // brahmapurANe / "prAznIyAdadhisaMyukta navaM viprAbhimantritam // atha janmatithiH / " janmarttayuktA yadi janmamAse yasya dhruvaM janmatithirbhavecca / bhavanti saMvatsarameva tAvata nairujya sammAnasukhAni tasya / kRtAntakujayorvAri yasya janmatithirbhavet // anRkSa yogasaMprAptau vighnastasya pade pade / tasya sarvoSadhinAnaM grahaviprasurArcanam // saurArayodine muktA deyAnRte tu kAcanam / janmanyRkSe yadi syAtAM vArau bhaumazanaizvarau / mAsa: sakalAso nAma mano duHkhapradAyakaH " // atha cUr3AkaraNam / manuH / "cUr3Akarma dijAtInAM sarveSAmeva dharmataH / prathame'bde tRtauye vA karttavyaM smRticodanAt // mAtra prAguktanyAyAt prathamAbdasya prAdhAnyaM kintu hRtauyAbdasya / tathA ca " car3AkArye tRtIyAbdaH sarvagRhyAdisammataH tatkAle'zauca vRdazca mukhya ityavagamyate " // zaGkhaH For Private And Personal Use Only
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 654 jyotistattvam / 1 likhitau / "TatoyavarSe cUr3AkaraNaM paJcame vA" iti / jyotiSe / ayugmAbde cUr3Abhaumazanaikhare / "barkendukAlazaDau ca janmamAsendubhetare / rikzA darzASTamI SaSThau pratipaddarjite site // daco'pi sAmAnyato doSamAha / " SaSThASTamI paJcadazau ubhe pate catuH dazau / atra sanihitaM pApaM taile mAMse bhage ture // meSasiMha tulA karkavRzcike taralagna ke / zravaNAditrayasvAtI citrA puSyAzvicandrame / zrAdityarevatauha stA jyeSThAmUle ca caur3akam / pauSNAkhipuSdhavasuvAmavAsudevabrahmArkacandravaruNAditicitrameSu / vAreSu somabudhavAkpatibhArgavANAM cauraM karoti kuzalaM khalu mAnavAnAm" iti vacanAt rohiNyAmapi rar3AkaraNam / atrApi tithyAdivimRkSaM varjayet / "sUrye dakSiNamArgagAmini harau supte niraMze ravau cauNe zautarucau mahojayamayorvAre nizAsandhyayoH / bhukte'bhyaktatanau niSiddhasamaye'laGkArayukta zizau caurAdrogabhayaM vadanti yavanA mRtyuM tathAnye jaguH " // rAjamArttaNDe / "mAnaM haret cauramihAyuSo'rkaH zanaizvaraH paJcakujastathASTau / zrAcAyye bhRgvindu budhAH krameNa dadyurdazaikAdaza saptapaJca" // jovAdivAre cauraM prazastam / bhojarAjaH / "uttarazikhisannidhAne ca cUr3AkaraNaM jaguH zubhaM yavanAH / caitre mAsi divAkaravAre vartmani savitaridivAkaravAra vinirmoke tu" / gargaH / " janma janmamAse ca yugmamAse ca vatsare / na kuyyAt prathamaM cauraM vizeSA caitrapauSayoH // jyeSThaputra kanyayostu jyeSThadazAhAbhyantare cUr3A niSedho vivAhaprakaraNe uktaH / nityacaure tu rAjamArttaNDa: / " na svAnamAvagamanotsukabhUSitAnAmabhyaktabhuktaraNakAlanirAsanAnAm / sandhyA- nizA zanikujArkadineSu rikta cauraM hitaM pratipadahni na cApi riTyAm // prAcImukhaH saumyamukho'pi bhUtvA kuryyAnnaraH kSauramanutkaTaskhaH / 0 For Private And Personal Use Only
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 655 uttarAvitayayAmyarASTriyauraudrasarpapitRbheSu cAgnibhe / zmazrukasakalaM vivarjayet pretakAryyamapi buddimAcaraH / pretakAryyaM patitapretasampradAnakadAsau ghaTadAnaviSayakam / anyathA vacyamA vyavacanavirodhaH syAt " candrazuddhiryadA nAsti tArAyAzca vizeyataH / pacauribhe'pi karttavyaM candracandrajyordine // mAnaM caure hanti guruH zukraM zakro dhanaM raviH / AyuraGgArako hanti sarva hanti zanaizvaraH // zrIpatiratnamAlAyAm / " zrajJayA narapaterdvijanmanAM dArakarmamRtastakeSu ca / bandhamokSamakhadauca NeSvapi cauramiSTamakhileSu cor3aSu // devakAryyaM pitRzrADe raveraMzaparikSaye / turikarma na kurvIta janmamAse ca janmabhe // vRddhagArgyaH / " kezavamAnartapuraM pATaliputraM puraumahichatrAm / ditirmAditiJca smaratAM aauravidhau bhavati kalyANam // atra kramo varAhapurANe / "zmazrukarma kArayitvA nakhacchedamanantaram" / atha karNavedha: / mANDavya vRhadrAjamArttaNDa kRtya cintAmaNiSu / " yadApatyadayaM tiSThet sambhavo'pyaparasya ca / SaTkaNaM taM vijAnauyAt garhitaJca trayasya ca // ityAzaGkya dayormadhye zuddhiryasyAtha vatsare / karNavedhau hitastasya nAtra jye SThavicAraNA // SaTkarNotpattimAzaGkA bhAnoH zaprA same'pi ca / karNo vedhyau na doSaH syAt anyathA maraNaM bhavet" // rAjamArttaNDe " na janmamAse na ca caitrapauSe na yugmavarSe na harau prasupte / ravau ca duSTa na ca kRSNapakSe na janmabhe karNavidhiH prazastaH " // daupikAyAm / "no janmendumamAsa sUryyara vijakSmAjA suptAcyute zastre'rka laghuyugmaviSNumRdubhe khAtyuttarAdityabhe / saumyaistyAyatrikoNa kaSTakagataiH pApaistrilAbhArigairojo'bde zrutivedha ijyasitabhe lagne tu kAle zubhe" || atrApi tithyaGgAdividdamRtaM varjayet / gargaH / : / " karNavedhavrate kuyAdudamArgasthite ravau / dakSiNAmAsthite bhAnau naiva kuryyAddicacaNaH" u For Private And Personal Use Only
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / atha vidyArambhaH / vissnnudhrmottre| "saMprApte paJcame varSe aprasupte jnaardne| SaSThI pratipadacaiva varjayitvA tathASTamaum / ritAM paJcadazauJcaiva sauribhaumadinaM tthaa| evaM sunizcite kAle vidyArambhantu kArayet // pUjayitvA hariM lakSmoM devIcApi srsvtiim| svavidyA sUtrakArAMzca svAJca vidyAM vizeSataH" // namaste bahurUpAya viSNave prmaatmne| vAhetyanena hari triHpuujyet| "bhadrakAlyai namo nityaM sarasvatyai namo namaH / vedavedAntavedAGgavidyAsthAnebhya eva ca" svAheti brahmapurANoyena ca ni:puujyet| likhanavidhimAha nndipuraannm| 'zubhe nakSatradivase zubhe vAre dingrhe| lekhayet pUjya devezAn kabrahmajanArdanAn / pUrvadigvadano bhUtvA lipijJo lekhakottamaH / nirodho hastabAhvoca masaupatrAvadhAraNe" // matsyapurANaJca / "zaurSopatAn susampUrNAn samaNigatAna smaan| prakSarAn vilikheda yastu lekhakaH sa paraH smRtaH // nAdhauyautetya nuvRttau manuH / "rudhire ca sute gAtrAt zastreNa ca priiksste"| rudhirasravaM vinA zastreNa catamAtre'pi / daupikaayaam| "laghucarazivamUlAdhomukhatvaSTapauSNazaziSu ca harivodhe shukrjovaakvaare| uditavati ca jauve kendrakoNeSu saumyairapaThanadinavarja pAThayet paJcame'bda' // madanapArijAte / "vidyArambhe guruH zreSTho madhyamau bhRgubhaaskrau| maraNaM zanibhaumAmyAmavidyA budhasomayoH" // "vidyArambhaH suragurumitanneSvabhauSTArthadAyau kartuMcAyuzviramapi karotyaMzumAn madhyamo'tra / nauhArAMzau bhavati jar3atA paJcatA bhUmiputra chAyAsUnAvapi ca munayaH kautayantyeva mAdyAH // raveguro golagne tat sthe'rke. 'paunduvRddhitaH / gurvanTUDuzudhau ca vidyArambhaH prazasthate' / vRhsptiH| "prAma kho gururAsono varuNAbhimukhaM zizum / For Private And Personal Use Only
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 657 adhyApayeca prathamaM hijAzIrbhiH prapUjitam // kUrmapurANam / "svAdhyAyasya vayo bhedA vAcikopAMzamAnasAH" / zivadharme / "saMskRtaiH prAkkatairvAkyairyaH ziSyamanurUpataH / dezabhASAdyupAyaica bodhayet sa guruH smRtaH " // Adi granyakaraNAdiH nandipurANam / "prazasta zabdasaMyoge kuryyAdyativirAmaNam" / virAmaNaM taddinapAThasamAptim / "samApte vAcakAbhauSTa kuryyAdeva vicakSaNaH / suzrutaM suvrataM bhUyAdastu vyAkhyA tu nityadA / lokaH pravarttatAM dharme rAjA cAstu sadA jayau / dharmavAn dhanasampatra guruvAstu nirAmayaH // iti procca yathAyAtaM gantavyacca vibhAvitaiH / ziSTaiH parasparaM zAstraM cintanauyaM vicakSaNaiH // kathAvastuprasaGgena nAnAvyAkhyAnasambhavaiH / yuktibhizva marekhyAM cicApi svayaM kRtaiH // evaM dine dine vyAkhyAM yAtriyato naraH // vissnnupuraannm| "purva radhyApitA ye ca te patanti khabhojane" / sUta uvaac| " prAgalabhya honasya narasya vidyA zastraM yathA kApuruSasya haste / na tRptimutpAdayate zaraure andhasya dArA iva darzanIyA: // linggpuraannm| "yo guru pUjayenityaM tasya vidyA prasaudati / tatprasAdena yasmAt sa prApnute sarvasampadaH // durvAmA: / " sandhyAyAM garjite meve zAstracintAM karoti yaH / catvAri tasya nazyanti zrAyuvidyAyazo balam" // adhotasyArthine dAnamAvazyakam / tathA ca zrutiH / " yo'dhItyArthibhyo vidyAM na prayacchat sa kAyryA syAt zreyaso hAramAhaNuyAt / iti / taddAnacca / adhyApanena vyAkhyayA vilikhyArpaNena ca sambhavatItyasodhaumadbhirnirvandhaH kriyate / tathA ca vissnnupuraannm| "prANinAmupakArAya yadeveha paratra ca / karmaNA manasA vAcA tadeva matimAn bhajet // vRhaspatirapi / "ajJAnatimiropetAn " For Private And Personal Use Only
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 658 jyotistttvm| sandehapaTanAnvitAn / nirAmayAn yaH kurute zAstrApAnazalAkayA // iha kautiM rAjapUjAM labhate sagati sH| pANmAsike'pi samaye cAntiH saMjAyate yataH // dhAvAkSarANi sRSTAni patrArUr3hAnyata: puraa| upadeSTAnumantA ca loke tulyaphalo sma tau" // evnyc| ekalavyenAnupadeSTApi droNAcAryo guruH kRtH| ato granthakartuH sutarAM gurutvm| yathA mhaabhaarte| "paraNyamanusaMprApya kavA droNaM momym| tasivAcAryakRttiva paramAmAsthitastadA // iSvasne yogamAtasthe paraM nikhayamAgataH // shhlikhitau| "na vedamanadhautyAnyAM vidyAmadhoyotAnyatra vedAGgasmRtibhyaH // paGgAni ca "zikSAkalpo vyAkaraNa chando jyotiSameva c| nirutAzcetyaGgAni vedAnAM gaditAni SaT // smRtistu dhrmsNhitetymrH| ziSyasya guruSu RNitvamAha lghuhaarotH| "ekamapyakSaraM yastu guruH ziSye nivedyet| pRthivyAM nAsti tavya yahattvA so'nRNI bhavet" // nndipuraanne| "yazca zrutvAnyataH zAstra saMskAra prApya vai dRddh'm| anyasya janayet kautiM guroH sa brahmA bhavet // vismaranca tathA mobyAt yo'pi shaastrmnuttmm| sa yAti naraka ghoramakSayaM bhImadarzanam" // ataeva grahasthAdaunAmapi punaradhyayanamAha ApastambaH "yayA vidyayA na virodheta punarAcAryamupetya sAdhayediti // vissnnuH| "yasa vidyAmAsAdya tayA jauvet na ca sA tasya paralokaphalapradA bhavati yaca vidyayA paraSAM yazo intauti"| devlH| "iSTa dattamadhotaM yhinshytynukauttainaat| zlAghAnuzocanAbhyAca bhagnatejo vibhidyate // tasmAdAtmakRtaM puNyaM vRthA na parikautayet // anukIrtana kthnm| zlAghA prazaMsA anuzocanaM dhanavyayena pacAttApaH // bhannatejaH phalajanakazaktihIna vRthA rakSAdi For Private And Personal Use Only
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 659 prayojana vinA / vaiSNavAmRte bhvissypuraannm| "upAdhyAya sya yo vRttiM dattvAdhyApayati hijaan| kina datta bhavettena dharmakAmArthamicchatA // prthopnynm| upnynkaaly| "garbhASTame'STame vAnde brAhmaNasyopanAyana rAnAmekAdaze saike vizAmeke yathA kulam / brahmavarcasakAmasya kArya viprasya paJcame // saike haadshe| tavAgato prAyazcittaM kRtvA taduttare kAryam / "rAhotakarmaNA yena samopaM nauyate guroH| bAlo vedAya tadyoga bAlasyopanayaM viduH|| ratanAve tathA zastrakSate pAThaniSedhanAt / upanayana tatra syAditi manvAdisampatam" / tycintaamnnau| *janmodaye janmasu tArakAsu mAse'thavA janmani janmame vaa| bratena vipro na bahuzruto'pi vidyAvizeSaiH prathita: pRthivyAm // prastaM gate daityagurau gurau vA RkSe'pi vA pApayute'pyanuto / vratopanauto divase praNAzaM prayAti devairapi rakSito yaH // udaye lagne bratena upanayanena / bhujabalabhaumavatyacintAmayoH "khAtozakradhanAvi mitrakarame poNe jyacivAharivindau toya. patI bhage ditisute bhAdrahaye saagre| kendrasthe bhRguje'GgiraH zazisute candre ca tAre zubhe kartavyaM vratakarmamaGgalatiyo vArA: sitAkejyakA:" // toyapatiH zatabhiSA aditisuta uttara. phalgunI sAgara pUrvASAr3hA daupikAyAm / "jauvAkeMnTUDuzako harizayana vahirbhAskare cottarasthe svAdhyAye vedavadhipa iha zubhade kSauribhe nAditau ca / zukrAjyakSalagna ravimadanatithi promA SaSThASTamendu no jauvAstAvicAro'sitagurudine kAlazuddhau vrataM syAt // ravimadanatithiM saptamI trayodazIm / ktycintaamnnau| "mAdhe draviNazIlADhyaH phAlgune ca dRddh'vrtH| caitre bhavati medhAvI vaizAce kovido bhavet // jyo For Private And Personal Use Only
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / gahananautita pAr3he krtubhaajnH| zeSevanyeSu rAviH syAniSi nizi ca vratam / raajmaartnndd| "punarvasau to vipraH punaH saMskAramahati / hhgrgH| "smRtiSasAnanadhyAyAn saptamI ca vayodazoM pakSayormAghamAsasya hitoyAm"parivarjayet caivazakatIyA pASADhazakadazamau manvantarAditvena niSihA vaizAkha zulatoyA yugAditvena nissiheti| SaSThayAmazucirabhAryo risAsu bahudoSabhAk / zuklapakSa eva vihitaH praagutaakhlaaynvnaat| sAmagAnAM ajavAre'pyupanayanaM zrIpatiranamAlAkatyacintAmaNita vAssavacanAt ythaa| "zAkhAdhipe valini kendragate'yavAsiM vAre'sya copanayana kathita hijaanaam| naucasthite'riyAge'tha parAjite vA jauve bhRgAvapanayanaH smRtikamahInaH / pasya zAkhAdhipasya daupikaayaam| "RgvedAdhipatirjIvo yajurvedAdhipaH sitaH / sAmavedAdhipo bhaumaH shshino'yrvvedraatt"| vedaadhipkthnm| "prAdhaNe zukravAgIzI kSaviye bhaumbhaaskrau| candro vaizye budhaH zUTe patimando'ntyaje jne"| vrnnaadhipkthnm| parAjayalakSaNa vakSye yAvAyAm / pravApi vivaahvshyogmvrjnm| vissnnudhrmottre| "Sor3azAndo hiviprastha rAjanyasya viviNshtiH| viMzatiH sa caturthI ca vaizvasya prikiirtitaa| sAvitrau nAtivartata pata kaI nivatate" / atra SoDazavarSasya upanayanAGgatA prtiiyte| "patitA yasya sAvitrau dazavarSANi paJca c| brAhmaNasya vizeSeNa tathA rAjanya vezyayoH / prAyazcittaM bhavedeSAM provAca vadatAM varaH / iti yamavacane tadanaGgatA pratIyate anayogarbhanaaprabhRtimaya nAbhyAmavirakSArthatA tathA ca mANDavyaH / vratabandhavivAheca baarpriklpnmaahuraacaayaaH| prAdhAnapUrvakameke prasUti For Private And Personal Use Only
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotisvkhm| pUrva sadAnye / yaca bilAnupakramya paiThomasivacanaM dvAdazaghor3A viMzativedatotA. pavanakAsA bhavanti iti hAdazavarSAnupari brAhmaNAdInAM mahAvyAhRti homaprAyazcittAdham / proDazopari tu vAla homAdi guruprAyazcittArthamiti ilAya. nymm| patha smaavrtnm| bhaumabhAnujayori nakSatre ca vrato. dite| tArAcandra vizutau ca samAvartanamiSyate iti samAvartanam prdhaagnigrhnnm| "DigrahaM , kujagurujadinezavAre mAghAdi SaT su ca mRdudhruvakkima / kunAmamAMzakavisamma mAha kAlaM lagnastha cautagumitau ca vihAya kuryAt' / pgnigrhnnshshiH| atha snyaasgrhnnm| mauvAkenduDuzI dhruvamRdubhagaNe cottarasthe dinethe pravrajyeze suvIrye sthirbhvnklinsthite'jyvaare| pravrajyAkhyeSu yogeSvazabhagaganagaivavihInaH sabaurye nauve dharme'mbare vA sthirabhavananarAMthodaye mokssdocaa| iti snyaaskrnnm| "zubhagrahA. kavAreSu mRdukSipradhraveSa c| zubharAzivilagneSu zubhaM zAntikapauSTikam" // ntikaadidhiH| jJAnagrahaNaM rtnmaalaayaam| "thotAMzI budharAzisthe zubheSadayavartiSu / jJAnasya grahaNa kArya hitvA pApagrahodayam // rAjamArtaNDa / "vasu. punarvasupUrvabhujaGgamaiH karanizAkarazaGkaradaivataizca saha vAkpatibhiH saha citrAyAM gunngnnaarjnmebhirbhausitm"| gunnaarjnvidhiH| "grAmA naraM ramairmikaM bANaghnaM Rksshaaritm| zeSAGgo grAmarAziH syAt zubhAzubhakaraM nRNAm // dodhaprastArahastAra triyutaM vaha in| tacchaghAzana bobhyA vAstujAtivicaANaiH // ranalamA najAtilabhet dhruvam / brAhmaNaH For Private And Personal Use Only
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistkhm| kSatriyo vaizyaH zUdra naucasaMdhakaH // avano nartako hAr3I bhavantyete yathAkramam / dhananAzakaro vipraH kSatriyo yuddhadAyakaH / dhanahA ca bhavedezyaH zUdraH paur3AkaraH smRtH| naucaH sammAnadAtA ca javano dhanadAyakaH / nityAnanda karo nartoM hAr3I ca sarvalakSaNa: // atha raahaahi| "suniSitA mandirabhUmimAdau nikhAya toyAvadhi ynstaam| kuyAhizasyAmathavA nRmANaM khAvAyavA prnvshaahidhinH| dUrvA pravAsAtapuSpANiH zuciH zuciM daivavidaM smetv| pRcchahinauto madhurakhareNa zasyasya tattvaM bhavane tadozaH // tataH pranAdimo varNaH sandhAryo yatnato'thavA / kramAt puSyApagAdeva phalAnAM brAhmaNAditaH // praNavo dharaNIdhAriNo karau ca tdnntrm| na bhUtyai nama ityeSa mantro vahipriyAtmakaH // vaDhipriyA svaahaa| "mantreNAnena kaThinaumabhimantrA vibhaajyet| navadhA sadanakSetraM tayA pAhile. khayet // vakacata eDA: zapayA nava ceta praznAkSarANi jAyante / prAgAdikoSThe navake vAste zalyamAkhyAti // prazne vakAraH parato narAsthi vravauti zalyaM mrkprdaayi| kSoNauzadaNDora. gahetumRtyupradaM vakAraH svrshlymgnau|| yAmyAM cakAra: lavagAsthivezmaprabhovinAzaM prakaroti zalyam / rakSIdizi khAsthi. ehasthitAnAM mahadayaM vakti sunizcitaM tH| e: pAzidizya. sthizizobravIti mRtyu pravAsAi hameva zalyam // hovAyukoNe nrruupmsthidaaridvaamitrkssyjnyvidhtte| dhanapadizi zakAraH prAha viprAsthivittakSayakadatha pakAro vali RkSAsthizambhau // tadiha kulavinAzaM godhanAnAJca hAni vitarati gTahanAthasyApi guptasya devaiH| yo madhyabhAge bhasitaM kapAlaM kAlAyasaM cAha kulakSayAya // yatvAdapAsyAnyAMnA pramANaM sarvatra tathya kathayAmi For Private And Personal Use Only
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / zalye / indrarakSo jalezAne zalyaM sAIkare kaTau / vahnAntakakuvereSu puruSe madhyavAtayoH " // iti zalyoddAraH / devIpurANam / "puruSAdhaH sthitaM zalyaM na gRhe doSar3ha bhavet / prAsAde doSadaM zalyaM bhavet yAvajjalAntakam // gTahArambhe'tikaNDUtiH svAmyate yadi jAyate / zayaM tvapanayettava prAsAde bhavane'pi vA // vATIvyavasthA usto'pyatra kaphInyupakramamadhyamAGgukhaprapayryantaH / madhyamAGgalau kurparayormadhye prAmAgika: kara ityabhiyukta maraNAditi kalpataruratnAkarau / bhomaparAkrame bhojarAja: "svAmistapramANena dharmapatnaukareNa vA / mApayedarbhamAvantu gTahakarmaNi kovidaH // rUpASTake 81 vibhi ito bhavanasya bandhaH karttuH svanRcamiDa yugmazare kanighna 152 // ekIkRtaM rasanizAkarayugma bhaktazeSaM tato bhavati piNDapadaM gRhasya / gRhabhUmisamAhRtapiNDapadaM vasulocanarandhragajairgucitam / ravibhUdharaviMzatyogahRtaM bhavanAyavyayasthiti RkSapadam " // rUpASTakai kAzautyA vihinataH pUritaH / bhavanasya bandhI doghaM prastAramilitahastaH svamRkSaM tatsaMkhyAnaM yugma bharekavighna dipaJcAzaduttarazatapUritam ekIkRtaM pUrvAlena militaM rasanizAkarayugma 216 / bhaktazeSaM Sor3azAdhikadvizatahRtAvaziSTaM saMkhyAnaM piNDapadasaMjJa gRhasya bhavati taha habhUmisamAhRtapiNDapadaM vasulocanarandhra gajaiH zraSTahinavASTabhiryathAkramaM guNitaM pUritaM yathAkramaM ravibhUdhara triMzadyogahRtaM dvAdazasaptatriMzatsaptaviMzatibhihRtaM gRhasya yathAkramam zrAyavyayasthiti RkSapadaM bhavatItyarthaH / " rudra hastamite bandhe bharaNyA yogato yathA / zrAyAdayo bhavantyeva vasuSa tithiyumitAH // 8 / 6 / 15 | 2 | atra yatratatra' dIyate pazcAttadevAyAtauti / yava tu zeSo nAsti tatra hArakAGgaH zeSa: "zeSAGkana phale bodhye " For Private And Personal Use Only
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / zeSAbhAve tu haarkaat| aGgAdeva phalaM bodhyamiti tantravidA matam // ityuktaatvaat| "vyayAdhikaM na kartavya gRhamAyAdhikaM shubhm| aSTAviMzapretabhAgA narabhAgAca viMzatiH / mAgA hAdaza gandharvAzcatvAro devtaaNshkaaH| pretabhAga parityajya narabhAge grahaM zubham // saarsNgrhe| "na koNeSu grahaM kuryAt nApyantenApi mdhytH| koNe ca dhanahAniH syAdante ripubhayaM bhavet // madhye ca sarvanAzaH syaattsmaadehivrjyet| pUrvapnavo vRddhikaro dhanadayottarasavaH // dakSirato mRtyuH dhanahA pazcimamavaH / vAstunaH praagaadinaucvphlm| "prAgAdisthe salile sutahAniH zikhimayaM ripubhayaJca / strokala haH straudozya nakhaM vittAtmajavivRddhau ca // bhavanasya vaTaH pUrve jAtaH svAt srvkaamikH| ur3ambarastathA yAmye vAruNe pippala: zubhaH // lakSazcottarato dhanyo viparIto vipryye| jambaurapUgapanasAmakaketakaumirjAtIsarojatagarapatramAlikAbhi: // yadArikhelakadalaudalapATalAbhiyukta tadAzramapadaM ciyamAtanoti / zobhanA dADimAzokapunnAgavivakezarAH // raktapuSyAvaM prAjJaH cauriNA ca pshobhym| kaNTakyaribhayaM kuryAt grahabhedaJca zAlmaliH // kattikAdyAstu pUrvAdI saptasaptoditA: krmaat| yahizyaM yasya nakSatraM satra tassa zubhaM yaham // khanakSatreNa rhdinirnnyH| "vAstu pramANena tu gAvakeNa vAmana zete khatu nitvkaalm| vibhistu mAsaiH parihatya bhUmau taM vAstumAgaM pravadanti siJcAH // bhadrAdike vAsavadikzirAH syAt mArgAdikeSu viSu yaamymuuddii| pratyazirA: syAt khalu phAlgunAdau jyeSThAdikauverazigaH snaagH| mUddhi khAte bhavenmRtyuH pRSThe syAt putramAryayoH / jaghane'rthakSayaM vidyAt srvsmpttthodr| eka nAgoDusaMzuko he ddakSiNapasime For Private And Personal Use Only
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / // vizAlaM pUrvato haunaM kAryyaM vA saumyavarjitam // keciddakSiNabhAge tu vadantyekaM gRhaM budhAH / aizAnyAM devazAlA syAt prAgneyyAzca mahAsanam | pAyuSkarantu ne tyAM vAyavyAM koSamandiram " || matsyapurANe / "caitre vyAdhimavApnoti yo gRhaM kArayevaraH / vaizAkhe dhanaratnAni jya eSThe mRtyustathaiva ca // zrASAr3he dhanaratnAni pazuvarjamavApnuyAt / zrAvaNe kAJcanaM putrAn hAniM bhAdrapade tathA / panaunAtha iSe mAsi kArttike dhndhaanybhaak| mArgazaurSe tathA bhakta paudhe taskarato bhayam // mAghe cAgnibhayaM vidyAt phAlgune kAJcanaM sutaan| zuklapace bhavet saukhyaM kRSNe taskarato bhayam" // vizeSayati bhojaH / "karkikumbhaharinagate pUrvapazcimamukhAni gRhANi / taulimeSaSTaSavRzcikajAtadakSiNottaramukhAni kuryyAt // anyathA yadi karoti durmatirvyAdhizokadhanahAnimazrute / maunacApamithunAGganAgate kArayeva gRhameva bhAskaraM // na pradhAnamgRhArambha' kukhAt pauSe zucAvapi / yadi kuyAt so'cireNa mahatomApadaM vrajet // mahAbhArate / "niSiDe'pi hi kAle tu svAnukUle zubhe dine / tRNavastramTahArambhe mAsadoSo na vidyate // chedanaM saMgrahaJcaiva kASThAdaunAM na kArayet / zravaNAdau budhaH SaTke na gaccheddakSiNAM dizam // agnipIr3A bhayaM zoko rAjapaur3A dhanaJcayaH / saMgrar3e tRNakASThAnAM kRbe vakhAdipaJcake // corivRtodbhavaM dAru gRheSu na nivezayet / chatAdhivAsaM vihagaira nilAnalapIDitam // majervibhagnaJca tathA vidyuvirghAta pauDitam / caitradevAlayotpatraM vajrabhagnaM zmazAnajam // devAdyadhiSThitaM dAru naupaniyvavibhItakAn / kaNTakino'sAratarUn varjayet gRhakarmmaNi // vaTAzvatyau ca nirguNDoM kovidAravibhItakau / pracakaM zAkhAlaucaiva palAmaJca vivarjayet // vistArAt dviguNocchrAyaM dvAraM kuryyA For Private And Personal Use Only
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 666 jyotistavam / tathA gRham" // gRhArambhastu zravaNAdAvapyAha rAjamArttaNDaH / "zrAdityejyamarohiNau-mRgaziravivAdhaniSThottarApauSNau viSNuzatAyurAdhapavanaiH zuddheH sutArAnvitaiH / saumyAnAM divase'tha pAparahite yoge virikta tithau viSTityakta dine vadanti munayI vezmAdikAryyaM zubham / mAtsye / " candrAdityabalaM labdhA lagnaM zubhaniraucitam / stambhocchrAyAdikarttavyamanyatra pari varjayet // azvinaurohiNImUlamuttaravayamaindavam / svAtIhastAnurAdhA ca gRhArambhe prazasyate // vabvavyAghAtazUle ca vyatIpAte'tigaNDa ke / viSkumbhagaparighavarjaM yogeSu kArayet // cAdityabhaumavarjyAstu sarve vArAH zubhAvahAH / prasAde'pyevameva syAt kUpavApauSu caiva hi // kalpatarau devIpurANam / "yasya devasya yaH kAlaH pratiSThAdhvajaropa the / gatvA pUrazilAnyAse zubhadastasya pUjita: " // yasya devasya pratiSThA dhvajaropaNe yaH kAlaH zubhadastasya garttApUra zilAnyAse sa kAlaH pUjita ityarthaH / mAtsye / " caive'tha phAlgune vApi jyeSThe vA mAdhave'pi vA / mAghe vA sarvadevAnAM pratiSThA zubhadA bhavet // pratiSThA samuccaye jyeSThASAr3ha kayorvApi ityuktarASAr3he dakSiNAyane'pi durgApratiSThAmAha devaupurANam / " mahiSAsurahanvAya pratiSThA dakSiNAyane" / yattu katyacintAmaNau / "gRheSu yo vidhiH prokto viniveza pravezayoH sa eva viduSA kAryo devatAyataneSvapi // etattu mAsavyatiriktazubhacandrAdiviSayam anyathA prAguktavirodhApatteH / jyotiSe / " ugraM vizAkhAmaditiJca zakraM bhujaGgamagniJca vihAya geham / grAmya svalagnasthiramandireSu kuyyAcchubhairyuktaniraukSeteSu // navagrahA bhaveyuva yadi kendra trikoNagAH / doSastadA kSayaM yAti tamaH sUryodaye yathA // rAjamArttaNDe / "pUrNimAto'STamIM yAvat pUrvAsya I For Private And Personal Use Only
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / vajayed grhm| uttarAsyaM na kurvIta navamyAdicaturdazIm / amAvAsyATamomadhye pazimAsyaM vivarjayet / navamautaya yAmyAgyaM yAvacchukla caturdazaum // daupikAyAm / "gaNezaM gandhapuSpAdorlokapAlAnatha grhaan| pUjayet kSetrapAlAMsa karabhUtAMzca bAhyataH / brahmANaM vAstupuruSaM tahasthAzca devatA:' / tAzca zikhiprabhRtayo ythaa| "zikhi caivAtha parjanyo jayantaH kulishaayudhH| sUryaH satyo bhRguzcaiva bhAkAzo vAyureva ca // pUSA ca vitathazcaiva graahksstymaavubhau| mandharvo bhRgurAjazva bhagaH piDhagaNastathA // dauvAriko'tha sugrIvaH puSpadanto jlaadhipH| asuraH zeSapApau ca rogo hi mukhya eva ca // bhallATa: somasapaNe ca aditi ditistthaa| ApazcaivAtha sAvitrI jayo rudrastathaiva ca // aryamA savitA caiva vivakhA vibudhaadhipH| mitro'tha rAjayakSmA ca tathA pRthvaudharaH kramAt // prApavatsastathA brhmvaastudehgtaastvim| carako ca vidArI ca pUtanA paapraakssso| skandAryamA jambhakAca pilipiccastathASTamaH / etAn matsyapurANolAn gRhArambhe prapUjayet // mahAkAMpala paJcarAtra "jalAdhAragRhAthaJca yajahAstu vishesstH| brahmAditiparyantAH paJcAyacaya saMyutAH // sarveSAM kila vAstUnAM nAyakAH parikIrtitAH / apUjya hitAn sarvAn prAsAdAdIha kArayet / aniSpattivinAza: syAdubhayodharmadharmiNoH" // tattahevatAbhedena vlimntrobhyvishessaanukkaa| "khagapAtAlamaryeSu ye devA vaastusmbhvaaH| Tantima valiM dRzaM tuSTAyAntu khamAlayam // mAtarau bhUtavetAlo ye cAnye valikAviNaH / viSNoH pAriSadA ye ca te'pi grantima valim // pilabhyaH kSetrapAlebhyo valiM dattvA prakAmataH / prabhAvAduktamArgasya kuzapuSpAdibhiryajet // pAkuJcitakara For Private And Personal Use Only
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 668 jyotistattvam / vAstumuttAnama surAkRtim / smaret pUjAsu kuyAdiniveze tvadharAnanam" // devIpurANe / "madhyabhAge tataH kuyyAt vAsu devasya pUjanam / zriyazca pUjanaM kuryyAddAsudevagaNasya ca / gandhAyaM puSyanaivedyadhapAdyaiH surasattama / tataH saMpUjayetasmin sarvalokadharAM mahIm // surUpAM pramadArUpAM divyAbharaNabhUSitAm / dhyAtvA tAmarcayeddevIM parituSTAM smitAnanAm // tataH praNamya vijJApya tanmayatvena cintayet" // tathA / " evaM prapUjitA devAH zAntipuSTipradA nRNAm / prapUjitA vinighnanti gRhArambheSu kArakam // gRhAdeH zilparUpatvAt vizvakarmApi pUjyate / zilpAcAryyAya devAya namaste vizvakarmaNe / svAhA brahmapurANauyamantreNeti mataM mama" || jyotiSe / "tahastAyatamAtragarttamatulaM karttarvizuddha dine khAtvA zAhalagomayaiH zucitaraM kRtvA mbupU surAn / saMpUjyAmalapuSpa kairjalaghaTaM kRtvAstrazAkhAyutaM dadyAdarghya manena vipravacasA mantreNa vAstoSpateH // vAstoSpate tvamuttiSTha saMsArasthitikAraka / gRhANArghyaM mayA dattaM gRhArambha karomyaham // mama sarvahitArthAya viSNulokAya vai namaH / garte tasmin salilabharite nizcalaM vAribhartuH sthairyaM prakuryyAjjanayati hitaM dakSiNAvartta yogAt / vAmAvarttI bhavati vipade svAminAthacca kuyyAt bhUmicchedAda vrajati laghutAM vittanAzaM labheddA" // devaupurANe / "tato gat khanenmadhye hastamAtra pramANataH / caturaGgulamAttra N tadadhaH khanyAt susNmitm| AcAryyaH prAGma ukho bhUtvA dhyAyeddevaM caturmukham / arghyaM dadyAt surazreSTha kumbhatoyena mantravit / tasmin zuklAni puSpANi prakSipedomitismaran / tadAgattaM parauceta davibhaktAnvita kSipet / IzAne sUtrapAtaH syAdAgneyyAM stambharopayAm / dvAra navamabhAge tu kArya vAmAt pradakSiNam" / For Private And Personal Use Only
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam | 668 dvArasya vizeSamAha "tRtIyatuyyayoH prAcyAM yAsye tuyeM ca pazcime / tupaJcamayoH pazca vicaturtheSu cottare / vAmAt pradaciNamiti gRhAbhyantare sthitvA aizAnyAdikrameNa kAryamityarthaH / taMtra prayogaH / kRtasnAnAdiH zubhe lagne vAstudakSiNabhAge caturaGgulakhAta hastamAtragarteM bahutaranUtanagAgomayopaliptajalapUrite zAlagrAme vA gaNezAdaun praNavAdi namo'ntena kha kha nAmnA pUjayet / gaNezAya indrAya vaye yamAya RtAya varuNAya kuberAya IzAnAya brahmaNe zranantAya sUyAya somAya maGgalAya budhAya dRhaspataye zakrAya zanaizvarAya rAhave ketubhyaH kSetrapAlebhyaH krUrabhUtebhyaH brahmaNe vAstupuruSAya zikhine parjanyAya jayantAya indrAya sukhyAya satyAya bhRzAya AkAzAya vAyave viSNave pUSNe vitathAya gRhakSatAya yamAya gandharvAya bhRGgarAjAya mRgAva pitRbhyaH dauvArikAya sugrIvAya puSpadantAya 1 gAya asurAya zeSAya pApAya rogAya adhye mukhyAya bhallATAya somAya sarpAya cadityai diye pApAya sAvitre jayAya rudrAya na savitre vivakhate indrAya mitrAya rAjayakSmaNe pRthvodharAya zrApavatsAya brahmaNe carako vidyArthI pUtanAye pAparAkSasyai skandAya ayyamna janbhakAya pilipijJAya vAsudevAya / namaste bahurUpAya viSNave paramAtmane khADA ityanena pUjayet / zriye vAsudevagaNAya pRthivyai / 81 / pRthivyarghya mantrastu / "hiraNyagarbhe vasudhe zeSasyoparizAyini / vasAmyahaM tava pRSTha mahANAya dharitri me // tataH praNamya prArthayet " zubheca zobhane devi ! caturasra mahautale / zubhade zubhage devi ! gRhe kAzyapi ramyatAm // avyaGge cAcate pUrNe munezcAGgirasaH sute / tubhya katA mayA pUjA samRddi gRhiNaH kuru / vasundhare varArohe sthAna meM dauyatAM zubhe // tvatprasAdAnmahAdevi ! kAvya For Private And Personal Use Only
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / me sidhyatAM drutm| agnibhyo'pyatha sarpebhyo ye cAnye talamA. zritAH / tebhyo valiM prayacchAmi puNyamodanamuttamam / bhUtAni rAkSasA vApi ye'tra tiSThanti kecana // te gRhantu valiM sarve vAstugrahAmyahaM puna: / iti mantrAbhyAM mASabhasaliM dadyAt / tata: "praNamehaNDavamau mantreNAnena bhkssitH| bhUtAni yAnaura vasanti tAni valiM rahautvA vidhinopapAditam / anyatra vAsaM parikalpayantu kSayantu tAnaura namo'stu tebhyH| tatastasmin garne dadhidUrvApuSyaphalAmapanavamukhemAmbapUrNaghaTena eSo'yaM : vAstoSpataye nama ityadhyaM ddyaat| "zilpAcAryAya devAya namaste vishvkrmnne"| svAhetyucArya vizvakarmaNe nama iti pUjayet / tata: "vAstudevagaNA: sarve pUjAmAdAya yAni kaat| iSTakarmaprasidyarthaM punarAgamanAya ca / kSamadhvamiti visrjyet| tatastadayaM jalapUritagarne praNavena zaktapuSyaM zikSA zubhAzubhaM pazyet nisalaM cet kartuH svayaM janayati dakSiNAva ti hitaM vAmAvartAt vipadaM nAzaM bhUmicchedAhittanAzaM laghutAM vA tatastava dadhidUrvAdikaM datvA mRttikayA garta puuryet| tataH sUtrapAtAya IzAnAdi pradakSiNAcatura: kolakAn "vizantu te tale nAgA lokapAlAca kaamgaaH| ehe tvasmiMca tiSThantu prAyurvanna karA: sadA" iti mantreNa catuSkoNeSu dRr3ha gepyet| tata IzAnAdikrameNa sUtreNa taM vessttyet| tata bhAgneyyAM garne gandhapuSyAzalataM stambha ropyet| tatra mntrH| "yathAcalogirimaruhimavAMzca yathAcalaH / zubhaprada rahastambha tathAtvamacalo bhava" // atha shprveshH| "sthApyaM samApya katuyUpakASTa grahapravezo gajavAni bndhH| grAma pravezo nagarI pure vA dine prazastAni zanaizcarasya // jyeSThAditibhyAM saMyukta grahArambhodi. For Private And Personal Use Only
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / taca yat / 'satsavaM yojayeddezmapraveze devacintakaH" // viSNu dhrmottre| *gopucchavinyastakaraH pravizeJca gRhaM grho| anuliptaH sukhausambosapatnaukastathaiva ca // tvAgrato hijavaganatha pUrNakumbha ddhyksstaambdlpussyphlopshobhm| dattvA hiraNyavasanAni tadA hijebhyo mAGgalyazAntinilayaM milayaM vizecA mahAbhArate "pArAvatamayarAva zukA vai saarikaastthaa| gahasthena sadA pothA pAtmanaH zreya icchatA // matsyapurANam / *gogajAkhAvizAlAsu tat pUroSasya nirgmm| pastaM gate na kartavyaM devadeve divAkare" / pramupakramya gobhilH| "varjayet pUrvato'zvatthamakSaM dkssinntstthaa| nyagrodhamaparAha zAdutta. rAcApyur3ambaram // prakhattho'gnibhayaM kuryAt prakSo brUyAt prmaayukaan| nyagrodhI rAjasaM paur3A kucyAmayamuDumbarA:' / pakSaH pakaTau pramAyukAn prakaSTapittAnamAyuH pittamityamaraH / iti yhaarmprvesho| - "brahmAnurAdhavamutisthavizAkhahastacitrottarAgnipavanAditirevatauSu / janma ijauvabudhazukradinotsavAdI dhAyeM navaM vsnmaukhrdevtussttau| navavastraparodhAnam // puNyArkAditipivAmitrazahittadhruvatvaSTaSu munAdantasuvarNavidrumamaNIn dadhyAhibujhe hrau| puSTejye samaye zubhe dhruvasurAcAryAditau. ze'nA no ravaM vibhUyAt pravAlakamaNIn zana hitA khaamine"| iti gvadhAraNam / pUrva strIpuMsAmAnyena vidhAya pAt striyA vishessnissedhH| "mUlendupUrvAvayayAmyapinA. sarvAgniza kraanilshuulinc| khaGgAdisandhAraNameSu kuryAt tithau vilagne ca zubhe zubhAhe" iti khaGgAdidhAraNam / "maitre. nTupauSNa-piTabhAditivAjicitrA-hastottarAtrayaharaujyavidhA. bhaani| eteSvabhauSTamayanAsanapAdukAdi-sambhogakAryamuditaM For Private And Personal Use Only
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 672 jyotistatvam / munibhiH shubhaaii| shriiptisNhitaayaam| "istAditi pramagurUttareSu possnnaashimuulendubhcinbhess| vArendujauveSa. misendujAnAM zayyAsanAdauni hitapradAni / cintAmaNau haarotH| "harikaramarudanurAdhAvidhATapauSaNAditihayottarame bhojanavidhizayyAsanabhogArambho hitArthAya" ityalaGkArAdidhAraNam / "puthA maitrakarottarasvavaruNabrahmAmbu pivendubhaiH zaste'ke rAbhavArayomatithiSu kare khavIryeSu c| puNendo jalAcige dazamI zake zubhAMyodaye prArambhaH salinAlayasya zubhado jovenduputrodye| vaarunnmuulvishaakhsaumydhruvhstpossnnpussyessu| taragulmalatAdInAmAropaNaM prazastama" // vRkSAdiropaNam / atha pusskrinnyaarmbhH| mtypuraanne| "prApya pakSaM zubhaM zulamatote cottraaynne| prASAr3he he tathA mUlamuttarA vayameva c| jyeSThAzravaNarohiNyaH pUrvabhAdrapade tthaa| hastAvinI revatI ca puSyo mRgazirastathA // anurAdhA tathA khAtau pratichAdiSu zasyate // ataute prApte gatyarthasya prAptyarthatvAt / bhaviSthe / "pratipaJca hitAyA ca dRtIyA paJcamI tthaa| dazamI trayodazI caiva paurNamAsI ca kaurtitaa|| momo vRhaspatizcaiva zukraba tathA bdhH| ete saumyagrahA: protA: pratiSThAyAgakarmaNi" // vyavahArasamuccaye / "pratiSThA marvadevAnAM kezavasya vishesstH| uttarAyaNamApane zuklapakSe zubhe dina // kRSNapaNe ca paJcamyAmaSTamyAJcaiva shsyte| hAdazyekAdazorAkA zake kRSNe ca paJcamau // aSTamo ca vizeSeNa pratiSThAyAM haraH zubhAH / dhruva laghu mRduvarge vAruNe viSNudaive maradaditirdhAnaSThe zomane vAsare c| tridazamadanajanmekAdaze zautarazmau vibudhakRtiubhauSTA nADinakSatrahIne" // devtaaghttmm| prAjezavAsava. For Private And Personal Use Only
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / 22 karAditibhAkhinauSu pauNAmarejyazazibheSa tathottarAsu / kartuH zubhe zazini kendragate ca jauve kAryA hare zubhatithau vidhivat prmisstthaa| puthAkhizabhamadaivatavAsaveSa pauNAnilezamagharohiNImUlahaste poSaNAnurAdhaharibheSa punarvasau ca kAryAbhiSekatarabhUtapatipratiSThA" // mheshaadiprtisstthaa| dhruvamRdunakSatragaNe ravi zabhavAreSu mulithI diikssaa| sthiralagne zubhe candre koNe zubhe guro dharme / daukSAkaraNam / bhujvle| "yugAdAvayane puNye kartavyaM vissuviye| candrasUryagrahe vApi dine puro'tha parva yA tithiryasya devasya tasyAM vA tasya dossnne| rAdhAgamavizeSaNa pratiSThA mulidAyinI // pannapurANe / *pratipahanadasyoktA pavitrArohaNe tithiH| zriyA devyA hitIyA ca tithaunAmuttamA matA // batIyA tvathavAnyA ca caturthI tatsatasya ca / paJcamI somarAjasya SaSThI proktA guhasya c|| saptamau bhAskarasyoktA durgAyAzcASTamI tithiH| mAtRNAM navamau protA dazamI vAsukestathA / ekAdazI RSaulAna hAdazau cakrapANinaH // cakrapANina iti paNavyavahAra ityasmAt / "yodazI tvanaGgasya zivasya ca cturdshau| mama cApi munizreSTha paurNamAsau tithi: smatA // iti devprtisstthaa| "jamaharidhaTalamne devarATyugvizAkhAvinayanavidhiyAmyainhasAnyabheSu sukaraNatithiyoge zukrajauvAkavAre taraNighaTanamiSTa candra taaraavishudhau"| naukAghaTanaM "zubhAhe vissnnuyugmendubhgmaitraakhipaannissu| cAlanaM ghaTanasthAnAt nAva: zubhatithaunduSu // niSpanna naukaaclnm| "akhikarejya sudhAsudhAnidhipUrvAmivadhanAcyutabhe shubhlgne| tArakayogatithaunduvizuddhau naugamanaM zubhadaM zubhavAre" // nauyaatraa| hArItaH / "janmAdhAne nidhaname pratyarau ca viptkre| yadi vyAdhiH 14 For Private And Personal Use Only
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 674 jyotistattvam / samutpatraH klezAya maraNAya vA // yadA tArAH zubhAH puMsAM nakSatrasyAzubha phalam / tatra nAtyantikaM jJeyamevamanyava paNDitaiH // tadyatra candramAstasya gocare cAzubhapradaH / tadA nUnaM bhavenmRtyu: sudhAsampotadehinaH // zikhiguNarasendriyAnalazaziviSayaguNatupaJcamapacAH nala ziviSayaguNate paJcamapatAH / viSayaikacandrayugmArNa vAgnirudrAniladahanAH / bhUtayatapakSavasavo hau triMzacchatatArakAmAnam" / tadanusAreNa phalakathanam / "ArdrA zleSA svAtI pUrvA jyeSThAsu ca yasya rogajakA syAt / dhanvantariyApi cikitsitasya tasyAsavo na syuH" kauzikaH / "kRttikAsu yaMdA vyAdhiyAM saMpratipAditaH / navarAtra bhavet ghor3A fara' rohiNauSu ca // mRgazaurSe paJcarAtramAdrayAM mucyate'subhiH / punarvasau tathA puSye saptarAtra' vidhIyate // navarAtra' tathAzleSe mAsamekaM maghAsu ca / ddau mAsau pUrva phalgunyAmuttarAsu tripaJcakam // haste ca saptame morcAcitrAyAmaImAsakam / mAsadvayaM tathA svAtyAM vizAkhe dinaviMzatiH // maitre caiva dazAhAni jyeSThAyAmaI mAsakam / mUle na jAyate moca: pUrvASAr3ha tripaJcakam // uttare viMzatirjJeyA dau mAsau zravaNe tathA / dhaniSThAyAmarddhamAsaM vAruNyAcca dazAhakam // na ca bhAdrapade moca uttarAsu vipaJcakam / revatyAM dinaviM zatyA cAhorAtra' tathAkhinau // prANairvimucyate nityaM bharakhyAM nAtra saMzayaH / kauzikena samAdiSTA nakSatravyAdhisambhavAH // nakSatra pratikarttavyaM nakSatra pathajAnatA / cauravRkSasya samidho juhuyAdazvidaivate // tilamacatAn yAsye ghRtamevAgnidevate / prAjApatye juhuyAttu grAmya vIja karaJjakam // saumye gavya' payo raudre sarpirmadhusamanvitam / aditirdevatA yasya ghRtAnAstila, taNDulAH // prAyasaM sarpiSA caiva dadatyadhidevate / vAsyo For Private And Personal Use Only
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / adhizca patraca sapiH sarvAdhidaivate // pitaro devatA yasya taataastiltnnddulaaH| pracatA nAjyayuktAzca bhage srpistyottre| sAvitre dadhihomo tvate citrodanaM hviH| yavA: khAtyAca hotavyAzcandrAgnibhe tu paaysm|| maitre sarpistu jahuyAtadeva cendrdaivte| yathopapanamantraJca juhuyAna te tathA / abdaivate zAlivauja vaizvadeve tu rUSakam / raktAnAM taNDulAnAca hotavyaM viSNudevane // nyagrodhoDumbarAvasthasamidho vsudvte| vAraNe vArijAtAnAM puSpANAM homa iSyate // prajaikapAde hotavyaM prAjApatye na ttsmm| ahi bane tu nakSatre piSTakAba prazasyate // pauNe phalAnyakhaNDAni hunedaSTottaraM shtm| sAvitrayA hutametattu brAhmaNAbhihitaM purA // jJAvA caiva tu hotavyaM sadyo jvaraharaM param // bhaumaparAkrame / "katti kAyAM piSTakachAgamukhe dadhyudakaca deym| rohiNyAM piSTakagomukha zAkam // mRgazirasi piSTakamRgamukhe mASo deyaH / pArdAyAM piSTakagomukhe rnm| punarvasau piSTakavarAhamukhe pttolm| puSthe piSTa kachAgamukhe paaysm| pazleSAyAM piSTakavarAhamukhe itm| maghAyAM piSTakavAnaramukhe tilAH / pUrvaphalgunyAM piSTakanaramukha mugtilpuupikaaH| uttaraphalgunyAM yiSTakavalovardamukhe shaakm| hastAyAM piSTa kamahiSamukhe puSkaramUlam / citrAyAM piSTakavyAghramukha tagarapuSpam / khAtyAM piSTakamArjAramukha titaaH| vizAkhAyAM piSTakavyAghramukha gudd'mtm| anurAdhAyAM piSTakamgamukhe kulastham / jyeSThAyAM piSTakamUSikamukhe dhnyaakm| mUle piSTakamArjAramukhe tilam / pUrvASAr3hAyAM piSTakakumbhauramukhe vcaa| uttarASAr3hAyAM piSTa kaSamukhe zAkabhaktam / zravaNAyAM piSTakamahiSaumukhe raktam / dhaniSThAyAM piSTa kamaramukha shaakbhtm| zatabhiSAyAM piSTaka For Private And Personal Use Only
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 dii jyotistattvam / I vAnaramukhe pippalI / pUrvabhAdrapadAyAM piSTaka naramukhe siNttnnddulaaH| uttarabhAdrapadAyAmadhyevam / revatyAM piSTakanaramukhe gur3abhaktam" / azvinau bharaNyorapyevam / evaM nakSatra dohade kate jvaro nazyati / etaddidhAnantu prathamaM gandhapuSpadhUpadaupanaivedyaH sadopamAyatAkaiH prapUjya kAyryam / "uragazatabhiSA dravya SThayAmyafapUrvAkhapi ca ravijabhaume cArkavAreNa yoge / yadi bhavati caturthI dvAdazau bhUtaSaSThI nigadita iha antornAzakAlaH praviSTaH // cararAzau vilaggaskhe hidehArDe ca pazcime / rogasya prathamaH prazne vipaya viparyyayaH // zubhagrahAH saumyanirocitAca vizagnasaMptASTamapaJcamasthAH / viSadazA yeSu nizAkaraH svAt zubhaM vadedroganipaur3itAnAm // pApacaiSu prazna lagne pApasaMyutavocite / tathaiva cASTamasthAne rogiyAM maraNaM bhavet" // maraNasUcaka yogaiyam / "mandaH pApasameto lagmAzravamaH zubhairayutadRSTaH / rogArttaH paradeze cASTamago mRtyukara eva // paradezasthasya rogajJAnaM mRtyujJAnaJca / "mUlamaghArdrAzleSA bharaNI vizAkhAgnidaivateSu naraH / garur3apriyo'pi daSTo na prANiti dandazUkena // pAlAmanAlepanalAvaNaistu daivaviSaM samutsArayati // daSTasya gAruDImUlaM yadi ghRSTamazyAmalaM bhavati / gArur3I punarnavA / "arka TAvalkalamasRNaM varNamatibhizirasalilasaMyuktam / pautamahikanakagonAha bAriviSANAM vidrAvayam // zrISasalilamasRNavarttitakA kalikAmUlapAna lepanena / apasarati maNDaliviSaM mArutavikatamiva ghanavRndam" // ghoSasalilaM kAJjikaM kAkalImUlaM guStAmUlam / "lajjAlukAmUlaM naulo mUlamAtapataNDulajalena / maNDalaviSamativiSamamapi pautaM nivArayati // yaH pibati puSyadivase jalapiSTaM sitaM punarnavA - mUlam / pArzvanApi na khalu vicarati tasyAhi siko For Private And Personal Use Only
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / varSam // khaataatpauykmmvipaake| "mahApAtaka ciGgaM sptjnmsjaayte| upapAtakarja paJca trINi pApasamudbhavam // duSkArmajA nRNAM gaMgA yAnti caiva prAmAt shmm| napaiH surAcanahomenisteSAM zamo bhavet // pUrvajanmakRtaM pApaM narakasya prikssye| bAdhate vyAdhirUpeNa tasya kacchAdibhiH shmH| kuSTha rAjayamA ca pramaho grahaNau tthaa| mUtrakRcchrAzmarIkAyA prtiisaarbhgndrii| duSTavaNaM gaNDamAlA pkssaaghaato'vinaashnm| ityevamAdayo rogA mahApApovAH smRtAH / jasodarayatnaurazUlarogavaNAni ca / khAsAjIrNajvaracchAdacamamogalagrahAH // rasAvaMdavisarpAdyA upapApoDavA gadAH / daNDAvatAna kavitra vapuH kampavicarcikAH // valmIkapuNDarokAdyA rogAH pApasamudbhavAH / akhaM pAdyA nRNAM rogA pratipApovA mtaaH|| anye ca bahavo rogA jAyante rogsaaraaH| ucyante'ya nidAnAni prAyazcittAni ca kramAt // mahApApa tu sarva syaaptdntppaatke| dadyAt pApe tu SaSThAMzaM kalpA zvAdhibalAbalam // lakSamuccAvacaM puSpa pradadyAhe vtaacne| dadyATvijasahasrAya miSTAnaM hijabhojane // godAne vatmayulA gauH suzIlA ca payakhinau // godaanmdhikRtyaadipuraanne| "arogazcaiva jAyeta tejaskhau ca bhavebaraH // manuH / "poSadhAnyagado vidyA daivI ca vividhA sthitiH| tapasaiva prasidhyanti tapasteSAM hi sAdhanam // agdonairujym| shaataatpH| "yathA nidAnaM doSotthaH karmajo hetubhivinaa| mahAramo'lpake hetAvantimo doSakarmajaH // sArAvalyAm / pathyAzinAM bholavatAM narANAM saittibhAjAM vijitendriyANAm / evaM vidhAnAmidamAyurana cintyaM sadA vRddhamunipravAdaH" / vyakamA yAjJavalkyaH / "vAdhArasnehayogAda yathA dIpasya For Private And Personal Use Only
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 678 jyotistattvam / saMsthitiH / vikriyApi ca dRSTevamakAle prANasaMzayaH // yathA cAvikalavarthyAdisattve pracaNDavAtAdinA dopanAthastathA satyaSyAyuSi cAzubhakarmavazAt naudurgavatlaM yuddhApathyasevitvAdinA prANanAtha iti / prAyurvede / "yathAzAstraca nirNIto yathA vyAdhicikitsitaH / na zamaM yAti yo vyAdhiH sa jJeyaH kamajo budhaiH" // tacikitsAyAM bhAratIya bhaTTAcAryaH / "dAnedayAdibhirapi hinadevatA gogurvarcanApraNatibhizca napesta pobhiH / ityukta puNyanicayairupacIyamAnAH prAk pApanA yadi rujaH prathamaM prayAnti" // zrataeva hemAdridhRta dAnakhaNDa tattadroge tattaddAnAbhidhAnapUrvakaM bhagavaddAkyam / "suvarNadAnaM sarveSAM rogANAM zamakAraNam / tasmAt sarvaprayatna ena karttavyaM kamalodbhava" // karmadoSobhayajavyAdhau ca / "dAnAdibhiH karmabhiroSadhIbhiH karmakSaye doSaparikSaye ca / siddhayanti ye yatnavatAM kathaJcittatkarmadoSaprabhavA gadAstu // zrataevoktam / "prAyavittamakRtvA tu karma kuyAna kiJcana / anistIrNamadha yasmAddiguNaM paripacyate // kevaladoSaje tu / "khahetu duSTeranilAdidoSairupaplutaiH kheSu parizvaladbhiH / bhavanti ye prANabhRtAM vikArAste doSajA bheSajazuddhisAdhyA : " // vRhaspatiH / "ajJAtauSadhamantrastu yaca vyAdheratattvavit / rogibhyo'rthaM samAdatte sadaNDaprakhauravahniSak // nandipurANe / "apyekaM norujaM kRtvA jantu' yAdRzatAdRzam / pAyurvedaprabhAveNa kina dattaM bhavedbhuvi" // kina dattaM bhavediti sarvadAnaphalaM labhate ityarthaH / liGgapurANam / " zrAyuSye karmaNi cauthe loko'yaM dUyate mayA / ghoSadhAni ca mantrAya na homo na punarjapaH / vAyante mRtyunopetaM jarayA vApi mAnavam " // iti kAlavAkyam / harivaMze'pi / "daivaM puruSakAreNa na zakyamati For Private And Personal Use Only
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / vartitam" iti| "na grahanti na zRNvanti na pazyanti gatA. yussH| dIpanirvANagandha suhahAkyamarundhatIm // vissnnudhrmottre| "hari govinacandrArka surAgnauna pratipUjya ca / zRNvan manvamimaM puNyaM vihAn bheSajamAramet // brhmdkssaavirudendraabhuucndraamilaanlaaH| RSayacauSadhigrAmA bhUtasaMghAca pAntu te|| rasAyanamivarSINAM devAnAmamRtaM ythaa| vadhavottamanAgAnAM bhaiSajyamidamastu te // svayaM bhakSaNe tu te ityatra me iti vadet / pravizeSeNa bhakSaNe'pi paThet / "ghaDodaye gurubudhendusiteSu teSAM vAre ravezca suvidhau mutithau suyoge bheSagrapanagavizAkhazivatareSu janmanaviSTirahiteSvagadaH shubhaay"| auSadhakaraNam "citrAyuge vidhiyuge mivayuge laghuSu vaarunnvissnnau| vastivirecanavedhA: zubhadinatithicandralagneSu // vasticarmapuTa: virecana virekaH / vedhI vrnnaadivedhH| "pauSNAkhinau draviNazakrasamaundrapuNyAhastAditonduharimUla hutAza. mitraiH| citrAnvitai gubadhenduravaujyavAre bhaiSajyapAnamacirAdapahanti rogAn // uttarAtraye'pi bahula mRgeti vacanAt / ratnamAlAyAm / ghanazatranidhana vyayazuddhau sadagraheSu nitarAM bala. vatsa / prAyuSazca hitakAriNi yoga kiirtitaaniytmaussdhsevaa| yUnAdiSu pAdayoge kSaNazUnyeSa praayussmaanityaadinityyoge| bhaumpraakrme| "bhaiSajyapAne guru somazukrAH zubhaM vilagnaM divaso rvev| tithAvarine karaNe ca zaste yoge ca lagna dvizarIrasaGge // tatraiva "rohiNI cAnugadhA ca zastamauSadhabhakSaNe" iti vcnaadrohinnyaampi| "vyAdityeSu careSu zadinakRtpuSyogracandreSu c| karAhavyatipAtaviSTidivaseSvindAvazaste tathA / kendrastheSvazubheSvakAmatithiSu nAnaM gado muktitH| zastaM tatra na zobhanAvidhibhujaGgaryendu sadAsarAH" // roginAnam / "sevA For Private And Personal Use Only
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir $50 jyotistattvam / 66 cakre saptazIrSe saptapRSThe tathodare / pAdayoH sapta RcANi sAbhijinti nyasedudhaH // svAmibhAga tyabhaM gaNya bhRtyabhAt svAmimaM tataH / niSphalaM pAdapRSThasthe saphalaM mastakodare // sevA cakram / "dhruvalaghumRduvarge vAsave viSNudeve vikujaravijavAre kendrakoNeSu satsa / hitanuvRSabhapaJcAsyodaye candraza sutidhikaraNayoge darzanaM bhUmipAnAm" // rAjadarzanam / maDhyapurANe / "rAjJastu dakSiNe pArzve vAme sopavizettathA / purastAttu tathA pazcAt prasanantu vigarhitam // svayaM tathA na kurvIta svaguNAkhyApana' punaH / svaguNAkhyApane caiva parameva prayojayet / parArthamasya vaktavyaM sustha cetasi bhArgava / svArthaM survaktavyaM na svayantu kadAcana" // asya rAjJaH / 'ajJApyamAne cAnyasmin samutthAya tvarAnvitaH / ahaM kiM karavA gauti vAcyo rAjA vijAnatA / nAtivaktA na nirvaktA na ca mAtmarikastathA // zrAtmasambhAvitacaiva na bhavecca kathaJcana / ArAdhanAsu sarvAsu bhRtyavazca viceSTite / kathAsu doSaM kSipati vAkyabhaGgaM karoti ca / viraktalakSaNaM hya etadanuraktasya lakSaNam / dRSTvA prasavo bhavati vAkya gRhNAti caadraat| kuzalAdipariprazrau saMprApayati cAsamam / iti raktasya karttavyA sevA ravikulodbhava / yadapyalpatara N karma tadapyekena duSkaram // puruSeNAsahAyena kintu rAjyaM mahatpadam / kAmaM krodhaM madaM mAnaM lobha harSaM tathaiva ca / jetavyamariSaDvargaM satvara pRthivocitA / na rAjJA mRdunA bhAvyaM mRduhiM paribhUyate / na bhAkha dAruNenApi tIcNAduddijate janaH / padorghasUtrazca bhavet sarvakarmasu pArthivaH / daurghasUtrasya nRpateH karma naSTaM bhavet svayam / roge darpe ca mAnye ca drohe pApe ca karmaNi / apriye caiva karttavye dIrgha sUtraH prazasyate / bhRtyaiH saha mahIpAlaH parohA 1 For Private And Personal Use Only
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / sacca vrjyet| mRtyAH paribhavantauha nRpaM hrssnnstkthm| pauruSaM daivasampattyA kAle phAti pArthiva / ayametanmanuSyasya piNDitaM syAt phlaavhm| kaSeSTisamAyogAt dRzyante phlsihyH| tAstu kAle pradRzyanta naivAkAle kathaJcama" // mahAbhArate / "lAmena harSayeda yastu na vyatheda yo vimAnitaH / pasaMmUDhaca yo nityaM sa rAjavamati vaset / balavAn zUra aglAnazchAyevAnugataH sdaa| satyavAdI mRdurdAntaH sa rAjavasatiM vaset / nayamA harivaMze naardH| "anuto vApi suhadA vaktavyaM jAnatA hitm| nyAyyaJca prAptakAlaJca parA. bhvmjaamtaa| vAyaM sarvadA sagirapriyavApi yahitam / pAnRkhyametat khehasya sagirevAdRtaM puraa| yasyottApakaraM pazcAt pAradha kaarymodRshm| pArabhenaiva tahihAn sa ca buddhimatAM nyH| kumite sauhadaM nAsti kubhAyaryAyAM kuto ratiH / kutaH piDa kuputra tu nAsti satyaM kuraajni| kusauhade ka vizvAsaH kudeze na prajauvyate / kurAnani bhayaM nityaM kuputre sarvadA bhym| apakAriNi vizvabdha yaH karoti nraadhmH| anAyo durbalo yastu na ciraM sa tu jiivti| na vikhaseda vazvaste vizvaste naativikhset| vizvAsAdbhayamutpannamUnAnyapi nivantati / rAja viSu vizvAsa garbhasaGkariteSu c| yaH karoti naro mUDho na ciraM sa tu jiivti| zatrazeSaNAccheSaM zeSamagnezca bhUmipa / punarvahanti saMbhUya tataH zeSana zeSayet / pradrohaM samayaM kRtvA munaumAmagrato hariH / jaghAn namuciM pazcAdapAM phernena pArthiva / katvA sambandhakaM cApi vikhasecchavaNA na hi| pulomAnaM jadhAnAdau jAmAtApi zatakratuH / na cAsatre nivastavyaM savaire vahite ripau| pAtayetta samUlaM hi nadaukUlamiva drumam" / vissnnupuraanne| "palpa hAnistu soDhavyA vairaNArthAgamaM tyajet / For Private And Personal Use Only
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 682 jyotistattvam | jyotiSe / upAyataH samArabdhA sarve sidhyantyupakramAH " // "bandhakaM tadanumandalocanaM madhyalocanamataH sulocanam / roSTipoprabhRtibhaM caturvidhaM nanamatra gaNayet punaH punaH / lAbho'ndhake nikaTa eva hatasya caurairdravyasya labdhiriha ke karake prayatnAt / dravyazrutirbhavati madhyamalocanArthe na prAptiruttama vilocana meM kadAcit / matsyapurANe / "kArttavIryArjuno nAma rAjA bAhusahasrabhRt / yena sAgarapayryantA dhanuSA nirjitA mahI / yastasya kaurttayennAma kavyamutthAya nityazaH / na tasya vittanAzaH syAnnaSTaJca labhate punaH // kalyaM prAtaH / atha paraucA / " no zukrAnte'STame'keM gurusahitaravau janmamAse'STamendau viSTau mAse malAkhye kujaza nidivase janmatArAsu cAtha / nAr3Inacatra hone guru ravirajanaunAtha tAgavizuddha prAtaH kAyyA parIkSA tinucaragRhAMzodaye zastalagna | aSTamyAca caturdazyAM prAyazcittaparIkSaNe / na parIkSA vivAhaca zanibhaumadine bhavet / prAyazcittaM anurAdhA svadhaniSThA puSyA hastAvayaM tathA / jyeSThAvAruNa pauSNe ca nATyArambhe zubhogaNaH" / nATyArambhaH / atha kRSikarma / tatra kUcakram / "prAmukhI bhagavAndevaH kurUpa vyavasthitaH / zrAkramya bhArataM varSe nava bhedaM yathAkramam / madhyaprAgagni yAmyAdi kRttikAditrayatrayaiH krUra bedhayutaistaistu pauDyante tannivAsinaH / pUrvAparaM bhvedhiivedhshcottrdkssinne| IzAnarakSasorvedho vedha Agneya mArute / tArAvayAnvita tatra sauriM yatnena cintayet / nAbhizaurSacatuSpAdakakSapucche ca saMsthitam / ativRSTiranAvRSTiH zabvabhA mUSikAH khagAH / svacakra paracakraJca saptaite sambhavanti ca / evaM dezagTahagrAma kSetranAmakSato vadet" // tathA ca "yatra yatra For Private And Personal Use Only
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotista kham / ca nakSatre divypaarthivnaamsaaH| dRzyante sumahotpAtAH khAM dizaM tava paur3ayet / sauribalAdhiko duSTaH svalpavIryaH shubhaavhH| ekadA paur3ayeda yatra bhAnujaH kuurmpnycke| tatra sthAne mahAvighno jAyate nAtra sNshyH| dRSTamyAne gate candre kartavyaM shaantipaussttikm"| kuurmaannsthdeshaanaah| "madhye sArakhatA matsyAH zUrasenA: smaathuraaH| pnycaalshaalmaannddvykurukssetrgjaahvyaaH| marunaimiSavindhAdripANDAghoSA: sayAmunAH / kAzyayodhyA prayAga gayA vaidehkaadyH| prAcyA mAgadhazoNI ca vArendraugaur3arAdakAH / varSamAnatamo lipta prAgjyotiSodayA. dryH| praagneyyaamvnopvnpurkoshtaaH| kaliGgaudAndhakiSkinyA-vidarbhazavarAdayaH / dakSiNe'vanti-mAhendramalayA RssymuukkaaH| citrkuuttmhaarnnykaanycausiNhlkonaaH| kAverau tAmraparNI ca lngkaatrikuuttkaadyH| naiRte dravir3AnataMmahArASTrAzca raivtH| javana: pallavaH sindhuH pArasaukAdayo mtaaH| pazcime heyAstAdimlecchavAsazakAdayaH / vAyavye gujjarATazca nATajAlandharAdayaH / uttare caunnepaalinkaikeymndraaH| gAndhArahimavatkrauJcagandhamAdanamAlavAH / kailAzamadrakAzmIramlecchadezAH khazAdayaH / IzAne svarNabhaumaca gaGgA. hAraca TaGkanaH / kAzmaurabrahmapurakakirAtAdaradAdayaH // iti kUrmacakram / devataH / "sindhusauvIrasaurASTrAstathA pratyanta. vaasinH| praNavaGgakaliGgovAn gatvA saMskAramaIni" // tIrthayAtrAvyatirekeNeti draSTavyamiti mitaakssraa| vyaasH| "uSarA bahunA bhUmiH pnthaanstskraahtaaH| sarve vANijikAcaiva bhaviSyanti kalau yuge|| zasyAniSpattiraphalA taruNA vRddhi shaulinH| bhaviSyatyaphalo harSaH krodhazca saphalo nRNAm / puruSAlyaM balaukaM tadyugAntasya lakSaNam // tava grAmAdiSu For Private And Personal Use Only
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistkhm| khnaamphlm| jyotiSa / "pavarga'STAviSuH ke ca padaye vedaassttvrgke| eka te sapta pe varge ye hayaM ze ca vahnayaH // ityamaSTasu vargeSu yAH saMkhyAH kathitAH kramAt / mAnivargAt kharAzcaiva pratyeka tAM prklpyet|| ekIkRtyASTabhi to zeSasaMkhyA dhvjaadyH| dhvajo dhana siMhaH vA vRSabho rAmabho gajaH // dhvAzyakramato jeyaH phalaM tatra balakramAt / dhvAkhakhadhamavRSabhA gajaH siMho dhvajaH kharaH // yathottarabalA ete jJAtavyA vrpaargaiH| prabho yodhe pure deza mibanAro raheSu c|| balAt prAyo bhavellAbho na lAmo balavarjitAt / agarur3a: ka mArjArasa siMhaSTa zunausutaH // ta bhujaGgaH pa pAkhuH syAt ya varga bhaH za meSakaH / nAmAdivarNato jeyA praSTau vargAH krmaadmau|| yahagaMbhakSyo yaH proktastasmAttasya bhavet kSayaH / grAmavargasya ye bhkssyaastyjyaastdhaamvaasinH|| evaM durge raNe tyajyA na kartavyA gar3AdhipAH / pravASTakaM jJeyaM prAgAdASTadizA kramAt / svavargAt paJcame sthAne khaNDirbhaGgazca jAyate" / vyaasH| "dhaninaH zrotriyo rAjA nadI vaidyazca pnycmH| paJca yatra na vidyante tatra na divasaM vaset // matyapurANe / "phAlaaSTe : deze sarvavaujAni ropayet / vipaJcasaptarAveNa yatra rohanti tAnyapi / jyeSThAmadhyAkamiSThAbhUvarjanauyetarA matA // atha lAgalacakraM svrodye| "lAGgalaM. daNDikA yUpaM yoktrdysmnvitm| daNDikAdilikhegAni dinezAkAnta. bhAditaH // daNDikA ilayapAnAM hihisthAne vikaM vikam / yoklayozca trikaJcaiva madhye paJcAgrake hayam // daNDasthe ca gavAM hAniryapasthe svAmino bhym| lakSmI galayonAdau kSetrArambhadinakSake" // iti laaglckrm| atha vaujotickrm| "sUryabhAduragaH sthApyasvinAghekA. For Private And Personal Use Only
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 685 ntarakramAt / mukhe trauNi gale trauNi bhAni dvAdaza tUdare // pucche caturvahiH paJca dinabhAcca phalaM vadet / vadane cocakaM vidyAt galake'GgArakastathA // udare dhAnyavRddhiH syAt puccha dhAnyaccayo bhavet / iti rogabhayaM rAjye cakre vaujoptisambhave // sUryabhAt sUryabhujyamAnamacattrAt / trinAye kAntarakramAditi yadyazvinyAM ravistadA tAmArabhya gaNayet / trinADISu azvinIbharaNaukRttikA dattvA rohiNI vahiH kAyryA mRgazirasa ArdrA punarvasu nAr3ISu davA puSyo vahiH kAryaH evaM krameNAnyA lekhyAH / cocakaM zasyazUnyatAm / itayaH / " ativRSTiranAdRSTiH zalabhA mUSikAH khagAH / pratyAsannAcca rAjAnaH bar3ete ItayaH smRtAH // iti vaujopticakram / atha vRSacakram / "vRSacakraM vRSAkAraM sarvAvayavasaMyutam / likhitvA vinyaseGkAni vRSanAmarttapUrvakam // mukhAkSikarNazoSeSu zRGga skandhe kiM ddikam // cauNi pRSThe dayaM pucche'STau pAde tUdare trikam / ilapravAhavojoptiprArambhA didinarttakam // yadaGgeSu sthitaM tasmAddakSye sarvaM zubhAzubham / Asye hAniH sukhaM netre karNe bhikSATanaM tathA // zaurSe dhRtistathA zRGge saukhyaM skandhe ca maGgalam / pRSThe kaSTaM zubhaM pucche bhramaH pAde sukhaM hRdi / candrayogAdidaM proktaM vRSacakraphalaM budhaiH // iti vRSacakram / daupikAyAm / "pUrvAgniyAmyaphaNipitrazivAnyabheSu rikzASTamovigatacandratithiM vihAya / hAGgAnigosamudAye vikujArkivAre zastenduyoga karaNeSu ilapravAhaH / ilapravAhavaDojavapanasya vidhiH smRtaH / citrAyAJca zubhe kendre sthira khamanujodaye" // bhImaparAkrame / "vAme kRSNaM valIvadda dakSiNe lohitaM nyaset / uttarAbhimukho bhUtvA karSakaH kRSimArabhet // 58 For Private And Personal Use Only
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 686 jyotistattvam / hale tu yojite yatra kSetre grAsaM karoti gauH| tatra syAhiguNaM zasyamavazyaM gargabhASitam" // satyacintAmaNau valabhadraH / "sukhadaH pratipaJcaiva hitauyA kaarysaadhinii| ArogyadA tauyA ca caturthI kauTakkat sadA // paJcamau zrIpadA nUnaM SaSThau ca klhpriyaa| saptamau sthAnadA bhogyA vRSaM hanti tthaassttmii| navamau zasyanAzAya dazamo bhUtidA sdaa| ekAdazI tathA kuryAdhanaM dhAnyaM mnorthm| bAdazau prANasandehA sarvasiddhA tryodshii| caturdazau pati hanti paJcadazyeva niSphalA / amAvAsyASTamI SaSThI riktA ca parivarjayet / sauribhaumadine caiva kRSthArambhe dhanakSayaH / prAjeza viSNu tiStheSu piTakarottareSu ca akhinau vAtapauSNeSu mUlAditaundubhe tthaa| vAre bhAnujazukre ca jauve zItakare tthaa| lagne strogImonayugme kaSthArambhaM zubhaM viduH / aizAnyAM puSyanaivedyaiH kSetrapAlaJca puujyet| sAlaGkAro iladharaH sambhizca pUjitaM ilam / dadhyAjyamadhubhiH zreSThaM phAlAgraJca pralepitam / karSa prAvatayet prAjJo natanena halena c| istAkhitiSthacandreSu brhmendrvissnnuvaarunne| vAyavyendrAgnibhe caiva rohiNyAmuttarAsu ca / vAre jauvajJazukre ca some dina kare tthaa| yugme yuvati go maune zasta syAhaujavapanam // rAjamArtaNDe / "prAjezazravaNottarAditi maghA mArtaNDatiSthAkhinI pauSNAnuSNamaraucayaH zatabhiSA svAtivizAkhA tathA / jauvArkendusitendunandanadine vAre sthirasyodaye zasyAnAM vapane bhavanti lavane zasta tithau ropnne"| devlH| "gurusomasUrya zukrAH kSesyA: sampatkarA: shubhaaH| budhArkibhUmiputrAzca na bhavanti phalapradAH / inti meSaH pazUn sarvAn svabhAvenAtha hshcikH| karkaTe na bhavet saukhyaM tulAyAM na prrohli| kezarI zastraghAtau syAt pAthibopadcha', For Private And Personal Use Only
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 687 dhanuH // makare caiva kumbha ca bhayameva vinirdizet / gostrImanmatha mauneSu zasyaM sampadyate mahat // prazaste candratAre ca zuciH zakta ena vAsasA / snAtvA gandhaizca puSpaizca pUjayitvA vidhAnataH // pRthvIJca grahasaMyuktAM pUjayitvA prajApatim / agni pradakSiNIkRtya dauyate bhUridakSiNA // kRSNau vRSau niyoktavyo navanItairdhRtena vA / mukhapAkhaM tayorlipyAt phAlAgraM kanakaiH spRzet // uttarAbhimukho bhUtvA caureNAya pradApayet / tataH zubhakaraH zrImAn kRSikarma samAcaret // varjayedbhagnazRGgaJca kSurabhagnaJca varjayet / vikalaM chinnalAGgalaM kapilaM vRSabhaM tathA // halapravAhanaM kAryyaM naurugbhiH kRSikarmakaiH / halAdibhirhaH kSemaM kudairna zubha vadet // vRSabhA yadi muhyanti tasya vighnapradA bhavet" // kRSiriti zeSaH " tasmAt sarvaprayabrena nirvighna kArayet sadA / ekA jayakarau rekhA TatauyA cArthadAyikA // paJcamI yA bhavedrekhA bahuzasyaphalA hi sA / zrata UI na karttavyaM mahAdoSastato bhavet // saMpUjyAgniM hijaM devaM kuyyADala pravarttanam / hemaniSTaSTaphAlAgra kinnarekhAM na kArayet // smarttavyA vasavazvendraH pRthUrAmaH sacandramAH / parAzaro balabhadraH sarvavighnopazAntaye // ile pravAdyamAne tu kU utpadyate yadi / gRhiNI mriyate tasya tato'gnezva bhayaM bhavet // lAGgalaM bhidyate cApi prabhustatra vinazyati / IzAbhaGgo yadA karttuH saMzayo jIvitasya ca // sutanAzI yugAbhaGge samaune mriyate sutaH // samaune yoktabandhanakASThadaye / "yoktacchede tu vyAsaGgaH zasyahAnizca jAyate / hale pravAhyamAne tu gaurekaH prapated yadi // prapatenmuktamAtrastu bandhanaM sa prapadyate / jvarAtisArarogeNa kRSibhaGgaM vinirdizet // pravAhamukkamAtrastu tato gauH prapatet yadi / vatsAlIDhena nardanti For Private And Personal Use Only
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / tato zasya caturguNam // hemavAriviliptasya vaujasyonnayataH shuciH| indraM citte nidhAyAtha svayaM muSTitrayaM vapet // kRtvA cAnyonyaprotsAhaM nartako dRSTamAnasaH / prAnakhaH kAlasaM gRhya imaM mantramudIrayet // tvaM vai vasundhare saute bahupuSpa phlprde| namaste me zubhaM nityaM kRSi medhAM zubhe kuru // rohantu sarvazasyAni kAle deva prvrsstu| karSakAstu bhavantyagrA dhAnyena ca dhanena ca svAhA" // kRtyaratnAkare brahmapurANam / "caitre ca kRSNapaJcamyAM kAzmaurA ca rjskhlaa| nityaM bhavati tasmAttAM katvA zailamayoM striyam // abhyaGgavastranaivedyaH pUjayecca dinatrayam / puSpAlaGkAradhUpaizca gorasaM varjayanti ca" // kAzmaurA pRthvo| "aSTamyAJca tata: snApya tAbhireva rahe rhe| sunAtAbhiH prahRSTAbhirjIvapatnobhireva ca // anantaraM hijaH snApya sauSadhiyutai laiH / gandhai:jaistathA ratnaiH phalaiH siddhArtha kastathA // nApayitvA ca tAM devIM gandhairmAlyaizca pUjayet / tAMbaveditaziSTantu prAzitavya rahe rAhe // ataHparaM nAtA garbha gRhNAti Rtum| danau" // tathA "brahmA viSzva rudrazca kAzyapaH surbhiirhe| indra pracetA: pajanyaH zeSazcandrArkavayaH // valadeve ilaM bhUmihaSabhaM raamlkssmnnau| rakSonI jAnako sautA yugaM gaganameva ca // sautA laaglpddtiH| yugaM yugakASTham / "ete hAviMzatiH proktA prajAnAM patayaH shubhaaH| gomaGgale tu saMpUjyAH kathArambhe mhotsve|| ayai : puSpezva dhUpazca mAlyai ratnaiH pRthak pRthak / ilena bAiyemiM svayaM mrAta: stralaGkataH // tthaa| "uptA vaujantu tatraiva bhoktavyaM bAndhavai: saha // vaujavapanaM prAjApatyatIrthena yathA haariitH| "kaniSThAyAH pazcAt prAjApatyamAvapanaM homatarpaNe prAjApatyena kuryAt" iti / raajmaartnndde| "nitya daza hale lakSmInitya paJca hale For Private And Personal Use Only
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 68 | dhnm| nityazca vihale bhakta nityamekahale RNam // homatarpaNe lAja homasanakAditarpaNe parAzaraH / "vaizAkhe vapanaM zreSThaM madhyamaM rohiNI ravau / ataH parasminradhamaM na jAtu zrAvaNe zubham / jyotiSe / "pUrvabhAdrapadA mUlaM rohiNyuttaraphalgunau / vizAkhA zatabhiSA vAtha dhAnyAnAM ropaNe varA // sadoptA rajanIM nolIM putravittairviyujyate / svayaM jAte punaste he pAlayannaiva duSyati // pArAme gRhamadhye vA mohAt sarSapamAvapan / parAbhavaM ripuryAti sasAdhanadhanacayam // nizA naulo palAzaca vizvA vetAparAjitA / kovidAraya sarvatra sarvaM nighnanti maGgalam // nizA haridrA kovidArako raktakAJcanaH / " hemAmbhasA vRkSavIjaM nAto mantreNa ropayet / vasudheti suzIteti puNyadeti dhaveti ca // namaste zubhage nityaM drumo'yaM varddhatAmiti / zrariSTAzokapunnAgavakulAmmrapriyaGgavaH // mAGgalyAH pUrvamArAmaM ropaNauyA gRheSu ca / azvatthamekaM picumardamekaM ho campakau cauNyatha kezarANi // tAlASTakaM zrauphalasaptakaJca paJcAmraropau narakaM na pazyet" // dAnaratnAkare devaupurANam / " ye ca pApA durAcArAH zratarucchedakAriNaH / te'pyavauccAdinara ke pacyante brahmaNo dinam // mRtAste jauvyamAnAstu brahmanakorttitA bhuvi / tasmin deze bhayaM nitya rAjAno na cirAyuSaH / na ca nandatyayaM loke yatra zrIphala - bhedinaH // zratarurvilvaH / " likhitvAlakta kenApi mantra zasyeSu bandhayet / na vyAdhikoTahiMsrANAM bhayaM tatra bhavet kvacit // siddhiH pracalataraGgataralita mRdutarasamoraNa vanoddeze zrImadrAmabhadrapAdAH kuzalinaH samudrataTe nAnAzatasahasavAnarANAM madhye kharanakharapaJcoIlAGgUlaM pavanasutaM vAyuvegaM paracakrapramathanaM zraumahanUmantamAjJApayanti amukasyAkhaNDa kSetre vAtA / For Private And Personal Use Only
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 680 jyotistattvam / bho'mbhogAndhaurutaupANDara muNDodhUlo zRGgAratalpAkSarAtAphar3iGgA elAvAnarA garur3A imaDukamahiSAdirogam / khaNDayatakSaNamapi vilamba mAcarataH vilambaM kArayata tadA yuSmAn zatakhaNDa kArayAmIti / trAM ghrIM hrIM zrIrAmAya namaH // iti zasyeSu bandhayet / atha muSTigrahaNam / daupikAyAm " yAmyAjapAdAhidhanAnalatIyazakracitra tareSu kujArkajavAravarjam / zastenduyoga karaNeSu tithau virikta dhAnyacchidiH sthiranarakha mRgodayeSu " // valabhadraH / "revatauhastamUleSu zravaNe nAgayAmyayoH / piTadeve tathA saumye dhAnyacchedaM mRgodaye" // atha dhAnyacchedanaprakAraH / "sapattrau mAsamuhau ca yavadhAnye sakANDake / vindyAttilaJca niSpattrametat pArAzaraM matam " // parAzaraH / " na muSTigrahaNaM kuryyAt kadA civaTapauSayoH / IzAne lavanaM kuyyAt sAImuSTiyaM zuciH // pauSNe puSye zubhA he vA pUjayitveSTadevatAm / zasyavighnaprazAntyarthaM kSetra vA havyabhojanam " // vaudhAyanaH / " rathAzvagajAdhAnyAnAM gavAM caiva rajaH zubham / athAzastaM samUhinyA: khAjAvikharavAyasAm" | samUhinau saMmArjano | katyacintAmaNau medhiropaNam / "vaTaca saptaparNazca gambhArI zAlmalo tathA / zraDumbarI tathA dhAtrI yA cAnyA kSauradhAriNau // straunAmno karSakernitya' medhiH kAyyA phalapradA" | atha vaujasaJcayaH / "hastA citrAditisvAtI revatyAM zravaNaye / sthire lagne gurau zukre vaujaM dhAryyaM jJavAsare // mAghe vA phAlgune vApi sarvavaujAni saMgrahet / zoSayettApayedraudre rAtrau copanidhApayet // tatazca puTikAM baDDhA zoSayecca punaH punaH / sthApayecca prayatnena yathA bhUmiJca na sRzait // daupA For Private And Personal Use Only
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / gninA ca saMspaSTaM dRSTyA copahatazca yt| varjanauyaM tathA vIja yat syAt kauTasamanvitam // yAmyAgnirudrAhi vizAkhapUrvAmAhendrapittarabhaiH shubhaahe| dhAnyAdisaMsthApanameSu zasta mRgasthirayaGgarahodayeSu // saumyAditimaghA jyeSThA attareSu ca kaaryet| maune lagne zubhe candra nirdhanaravarjite // kSeptavyaM koSTha ke dhAnyaM gargo vadati srvdaa| dhanadAya sarvalokahitAya dehi me dhAnyaM svAhA / nama IhAyai IhAdevI sarvalokavivahinau kAmarUpiNi dhAnyaM dehi svaahaa| lekhayitvA imaM mantraM dhAnyAgAre vinikSipet // puraannsrvskhe| "manvaM likhitvA patre ca madhye dhAnyasya dhArayet / patraca dhAnyarAzestu mUSikAdinivRttaye // dakSiNadina khagamanaM syAdabhinavAsu naaraussu| vyayamapi zasyaphantAnAM na badho budhavAsare kuyAt / triputtara revatyAM dhaniSThA vAruNeSu ca / eteSu SaTsa vijJeyaM dhAnyaniSkramaNaM budhaiH // zravaNAnayaM vizAkhA dhruvapauSNapunarvasUni puSyazca / akhinyatha jyeSThA dhanadhAnyavivarDi no kathitA // dhaanyaadisthaapnm| "kumbhamAse'pi sarveSAM mandirANAmupa. krmm| maharSayaH prazaMsanti dhAnyAgAraM vihAya ca // atra pryogH| paurNamAsyantacaitrautaSNapaJcamyAM pRthvI rajakhalA tAM dinatrayamekasmin parvatAkAra uccapradeza sadhavAH striyaH prapUjayeyuraSTamyAM tAM nApayitvA tAH pUjaye yuH| tataH zubhadine vaujavapanadine vA sarvauSadhigandhavaujaratnaphalazkhetasarSapaiH pRthvoM snApayitvA gandhAdibhiH puujyet| naivedyazeSaJca pazcAbhoktavyam / atha halapravAhadine vaujavapanadine ca kRtasnAnAdirAcAnto gataM kSetra kRtvA jalenApUrya tatra prajApati sUryAdinavagrahAn pRthvocca pUjayet / "hiraNyagarbha vasudhe zeSasyIparizAyini / vasA myahaM tava pRSThe grahANAya dhAtri me" // iti mantraNa For Private And Personal Use Only
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 652 jyotistattvam / kSaureNAya dadyAt / aizAnyAM puSpanevedyaH praNavAdinamo'ntena brahmaNe namaH namaste bahurUpAya viSNave paramAtmane svAhA ityanena tri:puujyet| rudrAya kazyapAya sarasvatyai indrAya tadaya mntrstu| "zakraH surapatiH zreSTho vajrahasto mahAbalaH / zatayajJAdhipo deva tubhyamindrAya vai namaH" // pracetase parjanyAya zeSAya candrAya arkAya vahnaye valadevAya halAya bhUmaye vRSabhAya rAmAya lakSmaNAya jAnakyai sautAyai svargAya gaganAya iti hAviM zatiM pUjayet kSetrapAlamagni hijaca puujyet| agniM pradakSiNIkRtya brAhmaNAya dakSiNAM ddyaat| prAmapallavIdanadadhauni garne nikSipya mRttikAbhiH pUrayet kaSTau vRSau navanItai tena vA mukhpaarkhyonikssipet| halapravAhakAn gandhAdinA bhUyitvA halaM mAlyAdibhiH pUjayitvA dadhikRtamadhubhiH phAlAna pralipya henA phAlAna gharSayitvA karSayet vakhindrapRthurAmendu parAzaravalabhadrAn smret| ekA tisraH paJca rekhA ilena kAyA: bhagnazRGgakhuralAGgannA: kapilAzca vRSA na yoktavyA ilapravAhakAca samarthAH karttavyAH ilAni navAni dRDhAni katAni vRSabhayuddhAdika na zubhadaM vRSabhANAM nardanana catuguMNa zasyaM mUtrapuroSotsarge tthaa| vaujavapane vidamadhikaM suvarNajalasaMyukta vaujamuSTivayam indraM dhyAyan svayaM prAjApatyena tIrthena vapet ubhayavaiva prAGmukhaH jalapUrNa kalasaM gRhItvA "vaM vai vasundhare saute bhupussyphlprde| namaste me zubha nityaM kRSi medhAM zubhe kuru // rohantu sarvazasyAni kAle devaH prvrsstu| karSakAstu bhavantvanA dhAnyena ca dhanena ca svAheti praarthyet| atha ssssttisNvtsrgnnnaa| "zakendra kAlaH pRthagAkati 22 / praH zazAzanandAgni yugaiH 4281 sametaH / zarAdivabindu For Private And Personal Use Only
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 183 jyotistattvam / 1875 / hata: salabdhaH SaTyAvaziSTAH prabhavAdayo'bdAH / varSavarjantu yaccheSaM sUryoH saMpUrya skhormibhiH / 60 / hRta vyutkramataH khAgnite'ze mAsakAdayaH" // asyArthaH / zAkendrakAla: zaka rAjAbdakAla: pRthak prAkRtighnaH 22 / hAviMzatyA paritaH zazAGkanandAzviyugairekanavatyadhikazatahayAdhikacatuHsahasraH sameto'GkaH zarAdrivavinduhRtaH paJcasaptatyadhikASTAdazazatairyAvat saMkhyaM hataM zaknoti tAvatA itaH karttavyaH salabdhaH pUrvazakAbdaH zaretyAdinA labdhasaMkhyayA yutaH kAryaH SadhyAptazeSe pazcAdeSo'GkaH pUrvavat SaTyAhatalabdhasyAvaziSTe prabhavAdayaH ekAvazeSa prabhava:dyAdyavaziSTe vibhavAdiH varSavarnantu yacchaSaM varSAtiriktaM zarAdivakhinduhRtAvaziSTa tat sUryerdAdazabhiH saMpUryya khormibhiH SadhyAhRta vyatkramata ityanena SaSTihRtAvaziSTAH aGkA daNDAH paSTihatalabdhAMza khAgnihRte triMzatA hRte'vaziSTA aMzakA. labbA mAsAH syaaNgt| prabhavAdi varSANyupakramya "pAdyA tu viMzatibrAjho hitauyA vaiSNavau smRtaa| batauyA rudradaivatyA zreSThA madhyAdhamA bhavet" // bhaviSyapurANe bhairava uvAca / "SaSTyabdaM kathayAmyatra karA: saumyAzca ye priye| saMvatsaraphala mukhyaM prabhavAdau varAnane // bahutoyAstathA meghA bahuzasyA ca medinau / bahukSorAstathA gAvo vyAdhirogavivarjitAH // prazAntAH pArthivAzcaiva prabhave prikiirtitaaH| 1 / "mubhikSaM kSemamArogyaM sarve vyaadhivivrjitaaH| prazAntA mAnavAstatra bahuzasyA vsundhraa| hRSTAstuSTA nanA: sarve vibhave ca varAnane" / 2 / "rogA bahuvidhAzcaiva manuSthA vaajikunyjraaH| sarva eva pranazyanti zukra varSe varAnane" / 3 / "unmattaJca jagat sarva dhanadhAnyasamAkulam / nityotsavaH prajAvRddhiH pramode jAyate priye"| 4 / "naurogAzca nirAbAdhA mAnavA vigatahiSaH / For Private And Personal Use Only
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 684 jyotistattvam / bahukSaurAstathA gAvaH prAjApatye varAnane" / 5 / "nirAtaGkaM jagat sarvaM dhanayauvanagarvitam / aGgirasi prajAH sarvA Co mahA 1 nityotlAhA varAnanaM " / 6 / "subhikSaM mamArogyaM varSAkAla N suzobhanam / zasyavRddhiM vijAnIyAt zraumukhe suravandite" / 7 / "bahucaurAstathA gAvo dhAnyaJca balavattaram / jAyante sarvazasyAni bhAve varSe varAnane" / 8 / jAyate sarvaM ghRtatailarasAdikam / prajAnAJca bhaveddRDiryUni saMvatsare zubhe / 8 / "niSpattiH sarvazasyAnAM madhyA vAtar'i kauttitA / ikSukSauragur3AdaunAM pravalatvaM varAnane" // 10 // "subhikSaM kSemamArogyaM kArpAsasya mahArghatA / lavaNaM madhugavyaJca Izvare durlabhaM priye / 11 / " subhicaM cemamArogyaM prazAntAH pArthivAH priye / taskaropahataM vittaM bahudhAnye varAnane" // 12 / "rASTrabhaGgava durbhikSaM taskaraithopapor3anam / jAnauyAdvigrahaM ghoraM pramAthini varAnane / 13 / " jAyante sarvazasyAni medinau nirupadravA / lavaNaM madhugavyaJca mahAva~ vikrame priye" // 14 / "kodravA : zAlimuhAJca makkumASAstathaiva ca / mahArgha jAyate sarvaM vRSe ca suravandite" / 15 / "canakAmuhamASAzca anyacca vidalaM priye / mahArghaM jAyate sarvaM citrabhAnau varAnane" / 16 / " subhikSaM kSemamArogyaM vizvaJca nirupadravam / vyavahAro bhavet hRSTaH svarbhAnau devapUjite / 17 / "ativRSTiya jAyeta dhAnyasyAtha prpiiddnm| zasyaM bhavati sAmAnyaM dAruNe suravandite" / 18 / " bahuzasthAni jAyante sarvadeze sulocane / saurASTre lATadeze ca pArthive nAtra saMzayaH " | 18 | "durbhikSaM jAyate ghoraM sarvopadravasaMyutam / anAvRSTiH samAkhyAtA vyaye saMvatsare priye" / 20 / "udyato varSaNe meghI jalaM naivopajAyate / mahA sarvajiddaSaM sarvameva varAnane" / 21 / "kodravAH zAli For Private And Personal Use Only
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 685 muhAtha kaGgamASAstathaiva c| sulabhaM jAyate susthaM jagahai sarvadhAriNi" / 22 / "anagnipravalA lokA dhAnyauSadhiprapaur3anam / jAyate mAnuSe kaSTa virodhini na saMzayaH" / 23 / "sarvAH prajAH prapaudyante vyAdhiH zokazca jaayte| zirovakSo'kSirogAzca pApAdhi vikRte janAH" / 24 / "upadrutaM jagat sarva taskaraimaSikaiH khgaiH| paur3itAzca prajAH sarvAH dezabhaGgA khare priye" / 25 / mubhikSaM kSemamArogyaM zasyaM bhavati zobhanam / bahukSaurAstathA gAvo nandanaM nandane priye" / 26 / "alpatoyAstathA meghA varSanti khaNDamaNDa le| nazyanti sarvazasyAni vijaye nAtra saMzayaH" / 27 / "kSatriyAzca tathA vaizyAH zUdrAtha nttnrtkaaH| pIr3itAste varArohe jaye sarve na saMzayaH // 28 // "sarogaJca tathA devi daahjvrsmnvitm| abhibhUtaM jagat saveM manmathe survndite"|28| "oSadhAnyakSayo devi sarvazasyamahAyatA / vyavahArAzca nazyanti durmukhe durmukhAH prjaaH"|| 30 / "pauDyante sarvazasyAni deza deze shucismite| hemalambe prajAH sarvAH kSIyante nAtra saMzayaH / 31 / "taskaraiH pArthivaizcaiva abhibhUtamidaM jgt| arko bhavati sAmAnyo vilamba tu bhayaM mahat" / 33 / . "viSamasthaM jagat sarva virodhe bhaya sNplvm| vikArI sarvatopAyo mama vAkyantu nAnyathA" // 33 // "kvacidarSati parjanyo deze saMcchinnamaNDalaH / durbhikSa sarvasaivarSe vyavahAro viparyayaH" / 34 / "durbhikSaM jAyate sarvAH medinI TuSyati priye| plave plavanti toyAni paur3itA mAnavA bhuvi / 35 / "suvarNa rUpyadhAnyAni jagat sarva suzobhanam / brAhmagAra vaNijastuSTAH mubhikSe zubhavat priye'| 36 / "subhikSaM kSemamArogyaM haptA gobrAhmaNAH priye| susthitAH zomane varSe prajA: sarvAH sulocane" / 37 / "viSamasthaM jagat sarva vyAkulaM samu.] For Private And Personal Use Only
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / " dAhRtam / janAnAM jAyate bhadre krodhe krodhaH parasparam |38| " sarvatra jAyate kSemaM sarvazasya mahArghatA / vivAvasau varArohe kArpAsasya mahArghatA " / 38 | " pArthivairnapa sainyaiva samastaH khaNDamaNDale / prapauyante janAH sarvAH bhayabhItAH parAbhave" / 40 / "hRNadhAnyAni pauDyante grISme varSati vAsavAH / plavaGge paur3itAH sarvAH prajAzca suravandite" / 41 / " jAyante sarvazasyAni subhikSaM nirupadravam / saumyadRSTirbhavedrAjA kAlike ca zubhaM vadet" / 42 / "subhikSaM cemamArogyaM sukhacca nirupadravam / saumyadRSTirbhavedrAjA saumye saukhyaM prakIrttitam " |43| " toyapUrNo bhavenmegho varSate ca dine dine / nirupadravAca rAjAnaH sarvasAdhAraNe priye" / 44 / " vAsavo varSate devi ! deze cAkhaNDamaNDale / ahicchatre kAnyakula virodhikRSinAzakRt" / 45 / "abhibhUtaM jagat sarvaM kqa zairbahuvidhaiH priye / mAruteH phaladAdeva parivAriNi zobhane / 46 / "niSpatti: sarvazasyAnAM subhica bhavati priye / pramAthini jalohArau jalado modate prajAH" / 47 / "niSpattiH sarvazasyAnAM sarvazasyamahArghatA / ghRtaM tailasamaM yAti zrAnande nandini prajAH" / 48 / " kodravA : zAlimuhAca paudyante varavarNini / sarvoghadhauni dhAnyani rAcase niSThurAH prajAH" / 48 / "dubhikSa jAyate ghoraM dhAnyauSadhiprapor3anam / anale ca samAkhyAtaM nAtra kAryyA vicAraNA" / 50 / "dezabhaGgaH sudurbhica samAsAt kathayAmyaham / piGgale cArupadmAci durbhikSa narmadAtaTeM" / 51 | "gomahiSyo vinazyanti ye cAnye naTanarttakAH / vAsavI varSa devi zasyaJca na hi jAyate" | "tilasarSapamASAdikApasAnAM mahArghatA / gomahiSyaH suvarNAni kAMsyatAmbAdyazeSataH // tat sarvaM devi vikrIya karttavyo dhAnyasaJcayaH / tena For Private And Personal Use Only
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 687 dhAnyena loko'yaM nistariSyati durdinam / pArthivAmoSakAdaunAH kAlayuto prpauddinaaH'| 52 / "toyapUrNAH smRtA meghA bahuzasyA ca medinii| niSThurA: pArthivA devi siddhArthe ca varAnane" / 53 / "alpatoyaghanAzcaiva kauTakA: pravalA smRtAH / viruddhAH pArthivA devi raudre saMvatsare priye" / 54 / "durbhikSa madhyamaM proktaM vyavahAro na vrtte| bhaveda madhyamA vRSTi1matau samupasthite" / 55 / "durbhikSa Ayate lokAH sarve drvinnvrjitaaH| prANinAM jAyate harSo dundubhau varavarNini" / 56 / "mhissaugohirnnyaaditaamrkaaNsyaadyshesstH| tat sarva devi vikrIya kartavyo dhAnya saJcayaH // rakta saMvatsare devi krbuddhinraadhipH| mAnavAH karaceSTAzca saMgrAme rudhiraM bhavet" / 57 / "durbhikSa maraNaM ghoraM dhaanyaussdhiprpaudd'nm| pAparogo bhavedevi rvaakhye'mrvndini"| 58 / "rogI maragadurbhikSa virodhiittrsnggulm| krodhe tu viSamaM sarva samAkhyAtaM harapriye" / 58 / "medinau labhate devi sarvabhUtaM craacrm| dezabhaGgaya durmikSa kSaye saMkSIyate prajAH // saurASTra mAlave deze dakSiNa koGkane tthaa| durbhikSa jAyate ghoraM kSaye saMvatsare priye // kaumudI narmadAdyAzca yamunA narmadAtaTam / vidhyAyAM saindhavaJcApi vinazyati na saMzayaH // siMhalaM madhyadezacca kAlajaraM tathaiva c| kSaye kSayanti sarvANi nAnya thA varavarNini" / 60 / varAhasaMhitAyAm "nakSatreNa sahodayamasta vA yAti yena surraajmntrii| tatsaMkhya karttavya varSa mAsakrameNaiva / varSANi kArtikAdauni AgneyAhayAnuyogauni kramazastribhaJca paJcamamantyamupAntyaJca vijJeyaM nakSatreNa gurubhujymaannksstrnn| prAgneyaM kRcikA paJcamaM phAlgunaM varSam antyamAvinam upAntya bhAdram / antyopAntyo tribhau jeyo phAlgu For Private And Personal Use Only
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 688 jyotistakham / nazca tribho mtH| zeSA mAsAhibhA jeyA kRttikaadivyvsthyaa| he he citrAditArANAM puurnnprvendusnggte| samAcaivA. dayo jeyA stribhaiH SaSThAntyasaptamAH' iti saGkarSaNakANDAcca / pUrNaparvendusaGgate paurNamAsIyute he he tAra tadekavAkyatayA pUrvavacane paurNamAsI lAbhaH / yathA mAsAnAM paurNamAsyAM kattikAdisambandhAt kAttikAditvaM tathA varSANAmapi guroH kattikAdAvastodayasambandhAt kArtikAditvaM tena kattikA rohiNyo. rekatasmin gurorastodaye'nyataralAbhe kArtikaM varSam evaM maargshaurssaadi| patra varSa hayaghaTakayonakSatrayorakatarasminvasta gato gururanyatarasminudeti tatra kA gatiriti cet kArtiko. ttaraM mArgazIrSa tataH paussmityaadikrmaatiriti| phalAni c| zakaTAnalopajIvikapIr3A vyAdhizoka: vRddhistu ratA. potakakusumAnAM kArtike varSe // 1 // "saumye'bdenAdRSTi maMgAkhuzalabhANDajaica shsymaashH| vyAdhibhayaM mitrairapi bhUpAmAM jAyate vairam" // 2 // "zubhakabjAtaH pauSo nihattavairAH parasparaM bhuupaaH| dvitriguNo dhAnyAya : pauSTikakarmaprasiddhiH" // 3 // "piTapUjAparidhiaudhe hArdaca sarvabhUtAnAm / ArogyaSTidhAnyAdha sampado vittalAbhazca // 4 // "phAlgune varSe vidyAt kvacit kvacit kssemvRssttyaadishsthaani| daurbhAgya pramadAnAM prabalAcaurA nRpAzcogrAH // 5 // "caitra mandA vRSTiH priyamanna kSemamavanipA mRdvH| vizva koSadhAnyasya bharvAta paur3A ca rUpavatAm" // 6 // "vaizAkhe vigatabhayA dharmaparA: pramuditA: prajAH sanRpAH / yajJakriyApravRttiniSpattiH sarvazasthAnAm // 7 // "jyeSThe jJAtikuladharmazeNau zreSThA nRpAH khdhrmjnyaaH| paudyante dhAnyAni ca hitvA kalazamaujAni* // 8 // "bhASAr3he jAyante bhasyAni kAcit dRSTiranyatna / yogara For Private And Personal Use Only
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 689 kSemaM madhya zasyavyayA bhavanti bhUpA:" // // zrAvaNe varSe kSemaM zasyAni paakmupyaanti| kSudrA ye pArthivAste paudyante ye ca tadbhatAH // 10 // bhAdrapade vaskhojaM niSpatti yAti sarvazasyazca / na bhavatyaparaM zasya kvacit subhikSaM kvaciJca durbhikSam // 11 // "pAkhayuje'pyajasra patati jalaM pramuditAH prajAH kssemm| prANacayaH prANabhRtAM sarveSAmarthabAhukhyam // "rudramaitrAkatidivizvadevonaviMzatiH / 11 / 17 / 8 / 15 / 7 / 13 / 18 / saptabhiH zeSitacchAkAt kramAharSAdikaM vdet| varSA dhAnyaM vaNava zItaM dharma smornnm| prajA. hahiM tatkSayaca rAjavigrahameva ca // rudrmaitrnggtithydrivikhdevonviNshtiH| ekAdazasaptadazanavapaJcadazasaptatrayodazonaviyatayaH / tatra saptabhiI te zakAbde ekAvazeSe taharSe rudrasaMkhyA varSA maitrasaMkhya dhaanymityaadi| mAlAnyAyena rudramaitrAbhyAM kSayavigrahI jeyau| evaM hAvazeSe maivasaMkhyA vrssaadi| evamanyatra / "nauvAkabudhamandArakAvyacandramasaH krmaat| rAjA mantrI jalAdhauzaH zasyapo'drihatAt zakAt // avApi mAlAnyAyena saptahatazakAbde ekAvazeSe jovo rAjA prarko mantrI budhI varSAdhipaH zaniH zasyAdhipaH jhavazeSe ravyAdirevamanyatra / rAjaphale zaunaka: mArtaNDe / "parizoSameti salilaM some payo vistaraM cauNoje'pi ca varSaNaM kathamapi je ca prabhUtaM pyH| pRthvI zasyavatI gurau bhRgusute zasyaca nAnAvidhaM manda prANikabandhazadhavalA varSAdhipe nizcitam / samnezo janmarAzauzo yasmin varSe nRpo bhvet| uccastho vA harSito vA kraro'pi shubhmaadishet| triSu te zAkavarSe tu caturbhiH zeSite kramAt / pAvatta vihi saMvattaM puSkaraM dronnmmbudm| pAvartI nirjalI medhaH saMvatava vahadakaH / puSkarI duSkarajalo droNaH zasya. For Private And Personal Use Only
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 700 jyotistattvam ! prapUrakaH / pUrvASAr3hAM gato bhAnurjImUtairyadi dRzyate / tadA trayodazAhAni mithunAdiSu varSati" // bhujabalabhaume / "vrajati yadi kujaH pataGgamArge ghaTa iva bhinnatalo jalaM dadAti atha bhavati divAkarAgratazcet pralayaghanAnapi zoSayatyavazyam / yAvanmArttaNDasUnuzcarati dhanuratho manmathaM maunakanye tAvaddurbhikSapaur3A bhavati ca maraNaM kSutpipAsAdighoram urvI nisturyazabdAzavazirapaTale narttayante pizAcAH grAmAH zUnyA bhaveyurnarapatirahitA AstikaGkAlamAlA / vakraM karoti ravijI dharaNIsuto vA mUlahastamagharevatimaivabheSu / chatropamaGgapatanAdi ca sainikAnAM sarvatra loka maraNaM jaladhauta deza: '' / yadA ca sauriH surarAjamantriNA sametya tiSThet kaciTTatamaNDale / tadAGgavaGgAndhakakozaleSu tribhAgazeSAM kurute vsundhraam| tiSThetAM yAvadekartte vAkpatyavanijau pade / tAvat kSudrogasaMgrAmAt prajAnAM cayamAdizet / zrArabhya zaktapratipattithiM mArgAtu caitrakaM garbhonohArajaladeriti prAhRTparokSaNam / yatratatraM gatavati vidhau jAyate tatra garbhaH pazcAdasmAnnavatizata ke cAhi tasya prasUtiH" // varAhaH / "paJcamyAdiSu paJcaSu kumbhe ke yadi bhavati rohiNauyogaH / avamatamAdhamamadhyamamatimadambhasAM pAtaH / pratipadi madhumAse bhAnuvAra: sitAyAM yadi bhavati tadA syAnirjalA vRSTirabde / aviratajaladhArAsAndravindu pravAhairdharaNitalamazeSa vyApyate somavAre / avanitanayavAre jAriSTaSTirna samyak budhagurusitavAre zasyamampat pramodaH / jalanidhirapi saure zuSyate kkAmbavRSTiH sakalamidamudAreNAmbavedyaM pRthivyAm / zrASADhyAM paurNamAsyAM surapatikakubhovAtivAtaH suhRSTim / zasyadhvaMsaM prakuyyAdiha dahanadizo mandadRSTiryamena / nairRtyAM niSphalA syAt varupabahujalo vAyunA For Private And Personal Use Only
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / vAyukopaH kauvezyAM yasyapUrNA bhavati pamuditA medinI shmbhunaapi| ravaH karkaTasaMkrAntau ttrekaanntrybhedtH| AdimadhyAntabhedena varSAyAH kAlanirNayaH / vizayojanavistIrNa atyojnmaaytm| pADhakasya bhavenmAnaM munibhiH prikaurtitm| yugmAjagomaunagate zazAGka raviryadA karkaTakaM pryaati| jalaM zatAr3ha harikArmuke'I vadanti kanyA mRgyorshautim| kulaurakumbhAli tule zazAGke Sar3abhizca yuktAM navatiM vdnti| samudre dazabhAgA: syaH Sar3amAgAthApi parvate / pRthivyAM caturo bhAgAn sadA varSati vaasvH| dazAdibhistu bhAgAH pUrayitvA zatAdikam / viMzatyA hAralabdhAGkAH samudrAdau prkiirtitaaH"| ydaa| 100 / tadAsa 50 pa 30 pR 20 yadA 50 sa 25 pa 15 pR 10 yadA 80 sa 40 pa 24 pR 16 yadA 86 sa 48 pa 28 rekhaatrym| pR 18 / rekhaikA evamAr3ha kA jeyaaH| sAIdinahayaM kRtvA pauSe pauSAdinA budhaH / gaNayet kAlikoM dRSTimavRSTiM vaanilkrmaat| matAntaraJca cApe ca maune privRttshaake| jyeSTha zucau karkaTake ca siMha kanyAtulAyAM makara ca kumbhe mArge svayaM zudhyati pauSamAsaH / zucenizAMza prathame'tivRSTiH zasyAni sarvANyupayAnti siddhim / Aye hitoye tilamugamASA bhAge tauye khalu zAradAni / citrAkhAtauvizAkhAsu jya he mAsi nirbhrtaa| tArakheva zrAvaNe mAsi yadi varSati vrssti| zucau zukla navamyAcet udetyarko nirbhkH| parivezo madhyadine cAstaM yAto ghanAkRtaH / vayaM hikamarthakaM pA dRSTimiSTAM smaadishet| azleSAyAM gavo bhAnumaMdi vRSTiM na muJcati / maghApaJcakamAsAdya karItyekArNavAM mhiim| caturthI karkaTasyA dRSTirjAnapade ydi| viphalAH sarvasaMkta zAH karSakANAM bhavanti ca / vRSTa dyubhAge prathame sudRSTi For Private And Personal Use Only
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 702 jyotistatvam / maveta hitIye tilkottsrpaaH| dRSTistu madhyAparamAgahaSTanizchidraSTistu nishaaprhtte| khAtomavendrarudreSu prAjApatyo. tabAsu c| saJcaran jaladAn inti bhaumaH saMvartakAnapi / citrAM gate bhRgau jauve sauriyukto'mba vrssnnm| zubhAyuktasiMhakuje zoSaM yAti mhaadhnH| pApavarSazubhAyuktA tulAzuko mhaarghtaa| prAkRSi zItakarI bhRgupuvAt saptamarAzigataH shubhdRssttH| sUryasutAnavapaJcamago vA saptamagara jalAgamanAya / shriiptivyvhaarnirnnye| "mAdhe mAsi ca saptamyAM paJcamyAM phAlgunasya c| caivasya tauyAyAM vaizAkhaprathame'hani meghastra garjitaM zrutvA jaladasya ca drshne| prArabhya caturo mAsAn samyagvarSati vAsavaH // saptamyAM svAtiyoge yadi bhavati nabho dRSTacandrArkatAraM vijeyA prAr3eSA bahujalavipulA sarvazasyAnu. kuulaa| varSaprazne salilarAzimAzritya candro lagnaM yAto bhavati yadi vA kendra gaH shuklpksse| saumyadRSTaH pracuramudakaM pApadRSTo'lyamamaH mAhaTakAle sRjati hitadA candravat bhArgavo'pi / praznAt sadyo dRssttijnyaanm| "yadye karAzau vasataH sitenduno payo'tipUrNI kurute vsundhraam| tayozca madhye yadi padmabAndhavo na saMzayaM zoSamupaiti medinii| vinopaghAtena pipau. likaanaamnnddopsNkraantirhivyvaayH| drumAdirohaca bhujaGgamAnAM vRSTiniMdAnAni gavAM mtaani| rathyAyAM zizavaH setUn ravAn bhekAMzca kurvate pavanaca yadA zauto vAtyAyAzca viva nm| gavAM nirIkSaNaM vyoni tadAkheva pravarSati / bhaumaparAkrame / "taruzikharaSu gatAH kakalAsA gaganatalasthiraSTiH nipaataaH| yadi gavAM niraukSaNamUrddhanipatati vaariptnmcirenn| yadi sthitA sahapaTaleSu kukka rA ruvanti vA yadi vitataM divonmukhAH divAtalaM mudita pinAkidiGmukhA tathA For Private And Personal Use Only
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / kSamA bhavati malaughasaMlatA nidAdhavAtAtapa uSNadhautale raTanti maNDakazivAhicAtakA: mayarakaNThadyuti sUryamaNDale dinatrayaM vA vipatanti bhUtale" / vRhaspatiH / "kuSaudaM kRSivANijya prakurvItA svayaM kRtm| pApalkAle svayaM kurvannasA lipyate hijaH // rAje ca dattvA SaDbhAgaM devatAnAca viMzakam / triMzadbhAgacca viprANAM kRSi dattvA na doSabhAk // tathA "mUSitaM ghAtitaM yatra saumAyAzca dhamantataH / prakRto'pi bhavet mAkSI prAmastava na saMzayaH // haariitH| "aSTAgavaM dharmahalaM SaDgavaM jiivitaarthinaam| caturgavaM nRzaMsAnAM higavaM brahmaghAtinAmiti viSNudharmottare paatthH| "ahaH pUrve hiyAmaM vA dhayANAM vAhanaM smRtm| vidhAmanmadhyabhAge ca bhAge cAnte yathAsukham // ushnaaH| "gobhiH praNAzitaM dhAnyaM yo naraH prtiyaacte| pitarastasya mAnanti nAnanti ca divaukasaH // jyotiSe / "zapUrIravaM mUlyaM pakSAdau lkssyedddhH| uktamUle samaM vidyAcchaSe dhAnyamadha:krayaH // hastAzatabhiSA pUrvAdi. vayarohiNyaH / uttarAdityavattikAmUlArevatyaH hotyAyakSarAt sUcitAH / ravI zanI kuje vAre pauSe darzo bhaveTa ydi| tadA dhAnyasya mUlaM syAdekahitriguNaM kramAt // darza pauSasya rAtrau cet jyeSThAmUlAjalAni ca / kramAnmalyaviddhiH syAt dhAnyAnAM vatsare tathA // saMkrAnti RkSa tithivArayukta dravyAkSaraM rAmahRtaM bhvettu| eke samadha samatAM hitIye zUnye mahArgha munayo vadanti // yamAhizakAgnihutAzapUrvA neSTAH kraye vikrayaNe prazastA: poSNAzvicitrAzataviSNuvAtA: kraye hitA vikrayaNe niSiddhAH // vissnnudhrmottre| "kSiprANi yAni RkSANi carANi ca mRdUni c| vANijya tAni zasyante tithiM ritAM vivarjayet // pratipadAdazauSaSThInacanAthi For Private And Personal Use Only
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 704 dhruvANi ca / kuSIde varjanauyAni dinaM sUryasutasya ca // krayavikrayanacatrANi / "darzASTamIbhUtatithiprajeza pUrvottarA kezavayAmyacitrAH / krUrAhaviSTivyatipAtayogA neSTA gavAM vikrayacAlanAdau // zrajaM yamaddandamahitrayaJca zakradayaM vAyuyugaM mahezaH / kAryyo na caiteSu dhanaprayogo mRdau gaNe brAhmasRNaM na deyam // dhanaprayoganiSedhaH / athAdbha utam / ahna utasAgare pAtharvaNAdbhutavacanaM prakRtiviruddhamadbhutavacanam / prakRtiviruDama tamApadaH prAk prabodhAya devAH sRjantauti / tenApajjJAnAya bhUmyAdaunAM pUrvaM svabhAvapracyavo devakarttRko'ta iti / evaJca budhodayaparvaNi grahAdaunAM gaNitAgaNitatvena prakRtAnAmapi yadutpatitvaM tadbhAkta tatkAraNaJca gargasaMhitA - vArhaspatyayoH / "atilobhAdasatyAddA nAstikyAdvApyadharmataH / narApacArAtriyatamupasargaH pravarttate // tato'pacArAtriyatamapavarjanti devatAH / tAH sRjantyahna tAMstAstu divyanAbhasabhUmijAn / ta eva vividhA loke utpAtA devanirmitAH / vicaranti vinAzAya rUpaiH sambodhayanti ca // tAM paraM na darzayedityAha viSNuH / "notpAtaM darzayediti" / tatra velAnacatramaNDalanirUpaNam / yathA daupikAyAma | "prAddivicaturthayAmeSu dyubhizorasa teSu sarveSu abhilAgnizakravaruNA maNDalapatayaH zubhAzubhAbhaizca / zrayryannAdicatuSkacandraturamAdityeSu vAyurbhavet devejyAjavizAkhayAmyayugale picAdaye cAlanaH / vizvAditrayadhADhamaitrayugaleSvindro bhavenmaNDalaH sarpopAntyamRgantya mUlayugale zAneSvapAmauzvaraH / pavanadahano neSTo yogastayoratiduSkaraH / surapavaruthau zastau yogastayoratizobhanaH savaruNamarumizraH zakrastathAgnisamAyutaH / phalaviracitaH sendro vAyustathAgniyuto'mbupaH / yanmaNDale'hna utaM For Private And Personal Use Only
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / jAtaM zAntistaddevatAzrayA tathA zAntiyaM kArya maNDalahayajAta" // vissnnudhrmottre| "graha vaikRtaM divyamAntarIkSa nibodha me| ulkApAto dizAM. dAhaH parivezastathaiva ca // gandharvanagaraJcaiva vRSTizca vikatA tthaa| evamAdIni loke'smin nAmasAni vinirdishet| carasthirabhavaM bhaumaM bhUkamyamapi bhUmijam / jalAzayAnAM vaikRtyaM bhaumaM tadapi kortitam / bhaumaM cAlpaphalaM jeyaM cireNa pripcyte| nAbhasaM madhyaphaladaM mdhykaalphlprdm| divya tIvraphalaM jeyaM zaunakAri tathaiva c| zItoSNatAvipayAmo RtUnAM ripujaM bhayam / puSpa phale ca vikkateM rAjJo mRtyaM tathA dizet / prakAlaprabhavA nArya: kAlAtItA: prjaastthaa| viklatA: prasavAzcaiva yugmaprasavanaM tthaa| honAGgA adhikAGgAzca jAyante yadi vA trayaH / pazavaH pakSiNazcaiva tathaiva ca sriisRpaaH| vinAzaM tasya dehasya kulasya ca vinirdizet / pradoSe kukkuTArAvo hemante cApi kokilAH / arkodaye'rkAbhimukhaH khArAvo nabhayaM dishet| ulako vasate yava nipatehA tathA rhe| jJeyo ehapatema tyadhananAzastathaiva c| radhraH kaGkaH kapotaca ulakaH zyana eva c| cinazca carmacillazca bhAsaH pANDara eva c| ehe yasya patantyete geha tasya vipadyate / pakSAnmAsAttathA varSAnmatyuH syAT gTahamedhinaH / patnayAH putrasya vA mRtyu dravyaccApi vinazyati / brAhmaNAya gRha dattvA dattvA tanma lyameva vaa| gRhauyAd yadi roceta zAntiJcemA prayojayet / mAMsAsthauni samAdAya zmazAnAda gdhrvaaysaaH| zvAzRgAlo'thavA madhye purasya pravizanti cet / vikiranti ehAdo ca. zmazAna sA mahau bhvet| coregA hanyate lokaH prckrsmaagmH| saMgrAmazca mahAghoro durbhikSaM marakantathA / adbhutAni prasUyante tatra dezasya vidravaH / akAle For Private And Personal Use Only
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / phalapuSyANi dezavidravakAraNam" / matsyapurANe / "pratiSTiranASTirdurbhikSAdibhayaM mtm| anRtau tu dinAdUI dRSTi jayA bhayAya ca / nigbhre vAtha rAtrI vA kheta yasyottareNa tu / indrAyudhaM tato dRSTvA ulkApAta tathaiva c| digdAhaparivezI ca gandharvanagaraM tthaa| paracakrabhayaM vidyAddezopadravameva c| bhAso vnkukkttH| kaMsanidhanasUcane harivaMzaH / "vakramanArakacakre civAyAM ghordrshnH| calatyaparvaNi mahau giroNAM zikharANi ca // bANotyAte sa eva / "dakSiNAM dizamAsvAya dhUmaketuH sthito bhvet| vakramagArakacake kattikAsu bhayaGkaraH // kRtycintaamnnau| "tyatA zaucavivekatattva vasudhA lokAH kSudhApaur3itAH viprA vedahatAstathApracalitA vahvAzino duHkhitaaH| kSoNI mandaphalA nRpAtha vikalA: saMgrAmaghorA mahI pretAghAtadurantapaur3itatarA devejyraatoryutau| rato zAstrodyogo maaNsaasthivshaadibhirmrkH| dhAnyahiraNyatvakaphanla kusumAgre varSite bhayaM vidyaat| anArapAMzuvarSe vinAzamupayAti tbgrm| upalaM vinA jaladharaivikatA vA yadA prAgino vRdhyaa| chidra vApyatiSTiM zasthAnAmauti sNjnnm"| budhkaushiksNvaade| "balvAH prapAte ca phalaM zaraTasya prrohnne| zaurSe rAjatriyo'vAptirbhAnI caizvaryameva ca / krnnyobhuussnnaavaaptirnebyorbdhudrshnm| nAsikAyAzca saugamya va missttaannbhojnm| kaNTha caiva thiyo'vApti jayovibhavo bhvet| dhanalAbho bAhumUle kryodhnlyH| stanamUle ca saubhAgyaM hRdi saukhyavivaI nm| pRSThe nityaM mahIlAbhaH pAvaM. yobndhudrshnm| kaTihaye vastralAbho guhya mRtyusamAgamaH / jaGgha cArthakSayo nityaM gude rogabhayaM bhvet| arvostu vAha. naavaaptirjaanuj'rthsNkssyH| vAmadakSiyoH pAdobhramaNa For Private And Personal Use Only
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / niyataM bhavet / balvaprAH prarohaNe caiva patane maraTasya ca / vyatyAsAcca phalacaiva taddadevaM prajAyate / balvayAH prarohaNaM rAtrau bharatasya prapAtanam / nidhanArthAya bhavati vyAdhipauDA vipayyaiyau / patanAnantaracaivArohaNaM yadi jAyate / patane phalamutkaSTa' rohaNe'nyat phalaM bhavet / cAroDacIDa vana adhovata e ca pAtanam / bhavediSTaphalaM tasya tatphalaM jAyate dhruvam / spRSTamAtreNa yaH sadyaH sacelaM jalamAvizet / paJcagavyaprAzanaJca kuyAdarkAvalokanam / balvorUpa suvarNasya raktavastreNa veSTayet / pUjayedgandhapuSpAdyaistadagre pUrNakumbhake / paJcagavyaM paJcaratna paJcAmRta sa pallavam / paJcavRkSakaSAyazca nicipyAvAhayettataH / pUjayedgandhapuSpA dorlokapAlAMstathA kramAt / mRtyuJjayena mantreNa samiddhiH khadiraiH zubhaiH / tilairvyAhRtibhi hamamaSTottarasahasrakam / balvo gRhagodhikA / mRtyuJjayamantrastyambakamantra iti vidyAkaraH / gargasaMhitAbAI spratyayoH / "ye teSu zAntiM kurvanti na te yAnti praabhvm| ye tu na pratikurvanti kriyayAzrayAnvitAH / dAbhiyAhA vimohAhA vinazyantyeva te'cirAt" / patra nimittanizcayavatosfakAraH anyathA doSa ityAha matsyapurANam / "bhinnamaNDalavelAyAM ye bhavantya,tAH kvacit / tatra zAntiddayaM kAryyaM nimitte sati nAnyathA / nirnimittatA zAntirnimittamupapAdayet" / etacca tattadvizeSavihitazAntiviSayam / anyathA velAmaNDalasandehe zAntirna syAt / cataevokta yogiyAjJavalkayena / "yatra yatra ca saMkIrNamAtmAnaM manyate dijaH / tatra tatra tilairhomo gAyavanA samudAhRtaH / gAyatrA prayataH zuddhaH sarvapApaiH prabhuyate / zAntikAmazca juhuyAt gAyatraumacataiH zuciH / hantukAmakha nRpateSTatena juhuyAt zuciH / sAvitrayA zAntiho For Private And Personal Use Only
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 jyotistattvam / mAM kuryyAt parvasu nityazaH / praNavavyAhRtibhyAJca vAhAtAhomakarmaNi / pratilomA prayoktavyA phaTkArAntAbhicArike" / vizvAmitreNApi nimittasandehe acchA daunyuktAni yathA / "kRcchracAndrAyaNAdIni zAbhyudayakAraNam / prakAze ca rahasya ca saMzaye'nukta ke'sphuTe" / mArkaNDeyapurANam / "digdezajanasAmAnyaM nRpasAmAnyamAtmani / nakSatragrahasAmAnyaM naro bhuGkte zubhAzubham / paramparAbhirakSAbhirgrahadoSeSu jAyate" / tathA / " tasmAcchAntiparaH prAjJo lokavAdaratastathA / lokavAdAMca zAntIya grahapIDAsu kArayet / bhUdIcAnupavAsAMzca zastacaityAbhivandanam / kuryyAt homaM tathA dAnaM zrAddhaM krodhavivarddhanam / padrohaM sarvabhUteSu maitrIM kuryyAcca paNDitaH / varjayeduSatIM vAcamativAdAstathaiva ca / grahapUjAJca kurvIta sarvapIDAsu mAnavaH / evaM zAmyantyazeSANi ghorANi dinasattama / prayatAnAM manuSyANAM grahatatyAnyanekazaH" / lokavAdAzca tatraivoktA yathA / " zrAkAzAddevatAnAJca devyAdaunAca maudAta / pRthivyAM pratiloke ca lokavAdA iti smRtAH" / te ca sarvabhUtaDAkinyAdyabhibhavazAntyarthaM laukikauSadhamantrAdayaH viSaharaumaGgalacaNDikA gautAdayaH caityacAdau cevapAladevatApUjA ca / tathA cApastambaH / "svaubhyo'varavarNebhyo dhanrmazAstraM pratIyAdityeka iti / dharmazeSAn zrutismRtisadAcAraSvaprasiddhAniti nArAyaNopAdhyAyaH / bhUdo pAtra vinA bhUmau gostanaM niSpauDya dugdhotsargaH / caityaH pUjyatvena khyAto vRkSaH / tathA ca bANotpati harivaMza: / "anekazAkhacaityaJca nipapAta mahItale / arcitaH sarvakanyAbhirdAnavAnAM mahAtmanAm" // uSataumakalyANaum / ativAdazca pUjyamatikramya bhASaNam / mtsypuraannm| " kAkasyai For Private And Personal Use Only
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 708 karavazvAva: prabhAte duHkhdaaykH| kAko maithunakAsata: kheto vA yadi dRzyate // ulako vasate yatra nipatehA tathA rhe| jJeyo gRhapatemRtyurdhananAzastathaiva ca // varAhasaMhitAyAm / "kaur3Anurakto ratimAMsalubdho bhauto rajAtaH patito vihnggH| nAsau gRhasthasya vinAzaheturdoSaH samutyAdyata prAhurAyAH // gTahe pakSivikAreSu ku-caamrtrpnnm| devAH kapotA iti vA japtavyaM saptabhihijaiH // gAvazca deyA vividhA dijAnAM sakAmanA vastra yugottriiyaaH| evaMkRte pApamupaiti zAntiM mRgaihijairvApi niveditaM yat" // hijaiH pakSibhiH api nA'nyairapi / ' bhujavala bhaume / "ekoSastrayogAvaH saptAkhA nava dntinH| siMhaprasUtikAcaiva kathitA: svAmighAtakA:" // maasypuraanne| "aGge dakSiNabhAge tu zastaM viSpha raNaM bhavet / aprazastaM tathA vAme pRSThasya hRdayasya ca // lAJchanaM piTakaM caiva jJeyaM viSpha rjitaM tthaa| viparyayeNa vihitaM sarva strINAM phalaM tathA // aniSTaciGgopagame hijAnAM kArya suvarNena ca tarpaNaM syAt" mihaprasUtikA gAvaH / shngkhH| "duHsvapnAniSTadarzanAdau ghRtaM hiraNyaJca ddyaaditi"| mAtsya / "namaste sarvalokeza namaste bhRgunndn| kave sarvArthasidyartha grahANAdhya namo'stu te // evaM zukrodaye kurvan yAtrAdiSu ca kArayet / sarvAn kAmAnavApnoti viSNuloke mahIyate // namaste'GgirasAM nAtha vAkpate'tha vRhspte| karagrahai: pauDitAnAmamRtAya namo namaH // saMkrAntAvapi kaunteya yAtrAstrabhyudayeSu ca / kurvan vRhaspateH pUjAM sarvAn kAmAn samaznute // vaiSNavAmRte vyAsaH / "grahayaH zAntikaiza kiM libhyanti narA hija / mahAzAnti karaH zrImAMstulasyA pUjito hariH // utyAtAn dAruNAn puMsAM durnimittAnane kazaH / tulasyA pUjito bhaktyA For Private And Personal Use Only
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 710 jyotistattvam / mahAzAntikaro hariH // patra brahmapurANauyo mantraH / "namaste bahurUpAya viSNave paramAtmane svAheti / chandoga pariziSTam / "athAto rajasvalAbhigamane go'zvabhAyyAsu gamane yamajajanane vijAtIyajanane vA kAkakaGgagTabhrava kazyenabhAsabhilva kapotAnAM gRhapraveze mahiSasyopari vizrAmaNe eSAmeva kriyamANe gRhadvArArohaNe vA teSu kalpadRSTena vidhinA'gnimupasamAdhAya prAyazcittANyAhutaurjuhoti paDatAya cagnaye svAhA somAya viSNave rudrAya vAyave sUryyAya mRtyave vizvebhyo devebhyaH svAheti sthAlIpAkaDatAnyaditi // kapotaM vizeSayati zaunakaH / " raktapAdaH kapotAkhyo araNyokAH zukacchaviH / sa cecchAlAM vizecchAlA samopaJca vrajedyadi / anyeSu gRhamadhye vA valmokasyogamAdiSu " // kalpadRSTena vidhinA gRhyeoktena prAyazcittAjyAhRto: adbhutadoSaprazamanArthAH saptAnyAhutauH / adbhutAyAgnaye svAhA ityAdimantraiH tatra sthAlIpAketikattavyatAyAM pAyasacarubhiretebhyo devebhyo juhuyAt / chandogapariziSTam / "pazcAt ghRtapAyasena brAhmaNAn bhojayitvA govaraM dattvA zAnti bhavatIti govaraM gozreSThaM dakSiNAM tAM gAM kRtvA doSazAntibhavatIti" / tathAcoktam / " gaurviziSTatamA loke deyeSvapi nigadyate / na tato'nyaddaraM yasmAttasmAGgaurvaramucyate " // indoga pariziSTam / "yastvaSomanyatamamApatraH prAyazcittaM na kuyyAt tasya gRhapatermaraNaM sarvasvanAzo vA bhavati tasmAt prAyazcittaM karttavyaM karmApavarge vAmadevyagAna zAntiH zAntiriti" apavarge samAptau / vAmadevyagAnaM zAntiH kAyyA pravRttiH prakaraNasamAtyarthA / vArhaspatye / " zamayantyA saptAhAt kampAdikkataM nimittamAkheva / zrativarSaNopavAsavratadocAnapyahavanAni" varAhaH / "ye ca na doSaM janayantyutpAtAMstAndatusvabhAvakRtAn For Private And Personal Use Only
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / RSipuvakataiH lokavidyAdebhiH smaasoktH| tathA ca matyapurANam / "vavAzanimahaukampasakhyAnirdhAtanikhanAH / pari. vezarajodhamaranAstimayodayAH / drumebhyo'tha rasasnehamadhupuSyaphalohamAH / gopakSimadazi zivAya madhumAdhave / tAroekApAtakaluSaM kpilaarkendumnnddlm| anagnijvalanaM spheTa dhamareNumivAkulam / raktapadhAraNA sadhyA nabhaHkSubdhArNavo. pmm| saritAM cAmbusaMzoSaM dRSTvA grIme zubhaM vdev| zakAyudhaparauvezI vidyucchusskvirohnnm| kampohartanavekatyaM rasanaM daraNaM kssiteH| nAdapAnasarasAM dRSTayA bhvnplvaaH| patanazAdigehAnAM varSAsu na bhayAvaham // harivaMze vrssaavrnnnaayaam| "kvacit kandarahAsADhya zilaundhAbharaNaM kacit" iti darzanAt varSAsa zilaundhohamo na bhayAvahaH / "divyastrIbhUtagandhavaM vimaanaatdrshnm| grahanakSavatArANAM darzanaca divAmbare // gotavAdinirghoSo vanaparvatamAnuSu / zasyadhirasotpattirapApA: zaradi smRtAH // zautAnilatuSAratvaM nardanaM mRgpkssinnaam| rakSIyavAdisatvAnAM darzanaM vAgamAnuSau / dizo dhamAndhakArAca zalabhA vnprvtaaH| uccaiH sUryodayAstatva hemante zobhanA matAH // himapAtAmilotyAtavirUpA. itdrshnm| dRSTvAcamAbhamAkAzaM tArolkApAtapicaram // cicAgarbhodbhavAH strauSu gojAvamRgapakSiNAm / patrAGguralatAnAca vikArAH zizire zubhAH // RtusvabhAvajA hyete dRSTAH khatau shubhaavhaaH| RtAvanyatra cotpAtA dRSTAste bhRshdaarunnaaH|| ummattAnAca yA gAthAH zizUnAM ceSTitaJca yat / striyo yacca prabhASante tatra nAsti vytikrmH|| pUrvaJcarati deveSa pazcAdacchati mAnuSAn / nAdeSitA vAgvadati satyA gheSA sarasvatI // vRhaspatiH / "jyotirjJAnaM tathotpAta. For Private And Personal Use Only
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 712 jyotistatvam / maviditvA tu ye nRnnaam| cAvayantyarthalobhena vineyAste'pi yatnataH // vineyA daNDanIyAH / atha yAtrA / mtsypuraanne| "RkSeSu SaTsa zuddheSu graheSvanu. graheSu ca / praznakAle zubhe jAte parAn yAyAvarAdhipaH // RkSeSu SaTsu naaddaunksstressu| durgrahavatAntu "artho banarthatAM yAti durbhagANAM yathA vibho| viSame tatsamudra tamasmAJcAmRtakAjhyA / asmAt smudrmdhnaat| bhAguriH / "digozaM hRdaye dhyAtvA gantavyAzAmukhaH sthitaH / antaHsamoraNe dehapraveze smupsthite| khastauti dakSiNaM pAdamAsanAdavatArayet" raajmaartnndde| "vrajedigauzaM hRdaye nidhAya yathendramainTrayAmaparAzca tht| suzuklamAlyAmbarabhUvarenTro visarjayeddakSiNa paadmaadau| mrAta: sitA. mbaradharaH sumanAH suveza: sNpuujito'mrguruvijmodigaushH| katvA pradakSiNazikhaM zikhinaM kRtAzaurgacchevaraH zakunamUcitakAryasiddhiH" viSNupurANam / "mAnasyapuSpagbAdyaiH pUjyAmanabhivAdya c| na niSkramet yahAt prAnaH sadAcAraparo naraH / yahAd grahAntaraM gargaH saumnaH somAntaraM bhRguH| zarakSepArahAjo vaziSTho nagarAvahiH" // yAtrAnantaraM varAhaH / "saMtyajejojanAgAraM tathA zayanamandiram / dUrasthaM jalamadhyasthaM zayAnaM vyAdhipaur3itam // gacchantamapi yAnasthaM brAhmaNaM nAbhivAdayet" // vRhatyAbAyAM rAjamArtaNDe "prAdhyAmahAni munayaH pravadanti sapta yAmyAmatauka zubhadAni dinAni pnyc| bauNyeva pazcimadizi kSitinAyakAnAM prasthAnakeSu divasatrayamuttara syAm // etacAyuktamityAhuorAzAstravido budhAH / yAtrAM tripaJcasaptAhA punarbhadreNa yojayet // vAJchitArthaphalAvAptau yaatraaprismaapyte| janmaH cASTame candre vAre bhaumshnaishcre|| prasthite'pi na gantavyamatyastagahita dine| janma janmamAse vA yoga For Private And Personal Use Only
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 713 ba chedaSTame vidhau // prAyucayamavApnoti vyAdhizca badhabandhane // viSNupurANam / "varSAtapAdike chatrau daNDau rAtrapraTavoSu ca / - zarIravANakAmo vai sopAnatkaH sadA vrajet / noI na tiyyamdUraM vA nirocan paryaTet budhaH / yugamAvaM mahopRSTha narI maccheddilokayan // catuSpathAnamaskuryyAt caitya vRkSaM tathaiva c| prazna manoramAbhUmAGgalyadravyadarzanazravaNe // yadi vAdareNa pRcchati daivanna' nirdizeddijayam" // yAtrA praznavidhiH / "stanacaraNataloSThAGguSThahastottamAGgazravaNavadana- nAsA guhyarandhrANi bhUpaH / spRzati yadi karAgrergaNDakavyazakaM vA dyutigatizubhazabdAn vyAharan zAsti zatrUn " || prazve sparzAdibhirjayajJAnam / vyAsaH / "cirapravAsayAtrAyAM gRhe karNasya vedhane / cUr3AkRtau pratiSThAyAM bhAnuzuddhirvidhIyate // ArogyamRceNa dhanaM caNena kAyryasya siddhi tithinAzyAzca / rAzyuha me cAdhvanisiddimAhuH prAyaH zubhAni kSaNadAkareNa // saMvatsara pradIpe / "siMhe dhanuSi maune ca sthite saptaturaGgame / yAtroddAhagRhArambhacaurakarmANi varjayet" // eSa yAtrApratiSedho rAjetaraparaH / " mArgazaurSa zubhe mAsi yAyAdayAtrAM mahIpatiH / phAlgunaM vAtha caitra vA mAsaM prati yathAbalam " || iti manuvacanAt / " zrAvaNe bhAdramAse yuvatigTahagate cArthalAbhaH pradiSTo mAse pauSe tu yAtrA bhavati narapaterarthasiddhipradAtrau " iti rAjamArttaNDAcca / " zuklAyA syAcchubhe candre kujArka bhRgurAzige / tatpace zubhadA yAtrA kRSNapakSe tato'nyathA // yAtrAyAM pacazuddhiH / " SaSThASTamI vAdazoSu na gacchat vidinaspRthi / pUrNimApratipaddarzariklAvamadineSu ca // tathA yAmadvitIyAyAM yAtrAyAM maraNaM bhavet / ajAtacandrA pratipattithiryA sA sarvathA siddhikarau na puMsAm // kalo na candrA pratipattithiryA sA sarvadA siddikarau niyuktA / For Private And Personal Use Only
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistttvm| pratipatsu prayAtAmA sihireva na sNshyH| dvitIyAyAM zumaH panyAsta tauyAyAM jayau bhvet|| badhavandhanasaMla zacaturthI nAva sNshyH| paJcamyAmaupsitArtha: syAt SaSThayAM vyAdhiyuto bhavet / saptamyAmarthalAbhaH syaadssttmyaamstrpodd'nm| navamyAM mRtyusaMyogAna gantavyaM kadAcana // dazamyAM bhUmilAbhaH syaadekaadshyaamrogitaa| hAdazyAJca na gantavyaM sarvasiddhA trayodazau // catudazyAM paJcadazyAM gamanaJca nissedhyet| saMtyajehivase yAtrAM sUyAvArkonduvakriNAm // aSTavargadazApAkeSvaniSTaphaladasya ca / sUryadine'dhvani nAzacandra zaktikSayo'rthahAnizca / jvalanAsUpittarajaH kauje budhe muhRtprAptiH / jaive dhanajayalabdhiH zauke striivstrgndhdhnlaabhaan|| dainyabadhabandharogAna prApnoti dine. 'kaputrasya / upacayagrahadine siddhiH kare'pi yAyinyAM bhavati / saumye'pyanupacayasthe na bhavati yAtrA zubhA yAtuH / zukrAdityadine na vAruNadizaM na je kuje cottarAM mandendoza dine na zakrakakubhaM yAmyAM gurau na vrajet // zUlAnauti vilakA yAnti manujA ye saukhyavittAzayA bhraSTAzAH punarApratanti yadi te zakreNa tulyA bhpi| digauzAhe zubhA yAtrA pRSThAhe maraNaM dhruvam // grgo'pi| "digauzavAre gamanaM prazasta vihAya saumyaM yadi jauvitaashyaa|| na vAradoSAH prabhavanti rAtrI vishessto'rkaavnibhuushnaunaam| guNavati tithA hakSe'niSTe divAgamanaM hitm| nizi ca bhaguNaiH zasta yAnaM tithiguNavarjite" // bhatithiguNavarjite / "bhatithi kathitAn doSAn prApnotyataH pratilomagaH // guNamapi tayoryasmAt samyagjagAda bhRgumuniH| yAmyAyane nizAyAtrA zabhA syAduttare divA // candrasUryo mRgAdisthau pUrvI yaayaattthottraam| dakSiNa pazcimAmAzAM karyAdau tau sthitau ydaa| anyathA badhabadhA For Private And Personal Use Only
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 715 jyotistattvam / dila shmaaprotysNshym| yoginI tu / "pratipanavamI pUrve rAmArudrAsa pAvake / zaratrayodazau yAmye vedAmAsAzca naiRte // SaSThI caturdazau pazcAt vAyavyAM munipUrNime / hitoyA dazamau yakSe aizAnyAmaSTamI kuhaH // yoginI navadaNDAstu zeSA vA vishesstH| dakSasaMmukhayoginyAM gamanaM naiva kaaryet| vAme zubhakarau devau pRSThe sarvArthasAdhano" // rAhubhramaNacakram / "pazcAda: vidhau vahnau saumyAM je vAyave kuje / rakSo dizi bhRgau yAmyAM gurAvIza zanau dine // rAhubhamati yAmAIdakhagatyA ca vaamtH| pratIcyA vatikoNe tu tataH saumyAmato spe|| tato prAcyAmato vAyau tasmAda yAmyAM tataH shive| ravAvevamanyavAreSAmevaM kramaNa hi|| dAte yuddhe vivAde ca yatrAyAM sNmukhsthitm| rAhu vivarjayet yatnAT yadIcche t karmaNaH phalam" // raahusaaNmukhynissedhH| "akhihastagurumaitradevataiH paunnvissnnuvmushotrshmibhiH| yAnamebhiratisundaraM viduH sarva eva munayastu netaraiH // citrAzleSAvAti vizAkhA bharaNau pishvttikaaH| nAtizubhadA prayANe zeSANi zubhAzubhAni dhidhyAni // dagdhaM zatrapuraM sadagnibhamudetyarko na ceduttare rohiNyAJca vizAkhabhe ca na gamaH pUrvAhnakAle shubhH| madhyAhne na zivAhimUlavalabhi SvanizeSe'zvinauhastApuSthamarutsucitrazazimaivAntye na raanvaaditH| rAve. madhyamasattu pUrvabharaNI pitreSu zeSe nizo hAditritayAditiSvapi jalaM mdhyaagraatraatyyoH| puSyAhastamRgAcyuteSu zubhadAH sarve'pri kAlAstathA sArvahArikasaMjitAni gurubhaM hastAkhimaitrANi c| pUrvAdyagnimaghAnurAdhava subhAdonyatra daNDo'ntare vAyugnyona sa lava aikymnlpraacyostthaanyaavidik| lagne digbadane'tidaNDagamana prAcyAdi zUla vinA For Private And Personal Use Only
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 016 jyotistattvam / jeSThapadaM sarojanilayaH svAduttarA phalgunI" / pratidaha 'gamana' daNDamullaGghaya gmnm| "dizoraSTamabhAgaca vidiko gazca kathyate / meSAdyAstribhvamAjjJeyAH prAgAdi dikhAH grahAH / zaurSodaye samabhivAnchita kAya siddhiH pRSThodaye vika latA calacittatA ca / yAtavyadiGmukhagatasya sukhena sivi mo bhavati dikpratilomalagna / kecidAhuna yAyAttu zrutyAM prAcAntu dakSiNe / azvinyAM pazcime puSye nodauccAM hastabhe na tu | guruhastAzvimevANi sarvadikSu zubhaM yuji / to digabhedadoSosa varAhAderasammataH" / nezAjAgnivizA khavAyvahimaghAyAmyaiH parAI na saccitrAhyantakajaM paraprathamajaM pivaprAnile cAkhile / rAhukrUrayugastasabridhitathotpAtapraduSTa c| yugbhamahine nizi tithAvRkSe'pyaniSTe gamaH / " RkSe saMyute'ntaH prakopo lakSmIbhraMzo rAhuNArkena yogaH / ketulkAnAM paur3ite dehanAthaH kkazo bhaume soSNarazmAtmaje upagrahAkhya RkSeSu varjayedgamanaM nRpaH / upagrahagatakhIyajanmartte na vrajet kvacit" / upagrahAca sarvato bhadracakre prAguktAH / "pUrvokta janmakarmAdi nAr3InacatradoSavAn / yAtA zava yAti vizuDo mavanAzakRt / yAtrAyAM zobhanAstArAH samAH karmAntyasaMyutAH / yAtrAbhaGgavidhAvasatyatha bhavet so'rkAtrikoNe vidhau / bhaumAjjJAdiSu vA balinyadha sute gantavya - dikpAlataH " / sute ityatra zubhe ityapapATha: / "yAtrAdigauzAda - yadi paJcame'nyo gRhe graho vauryyayuto'vatiSThet / yAtrodyatastatra na yAti yAtA tayorbalauyAntrayati sva kASThAm" ityanena virodhAt / "sarvaM zubhaphalaM nazyeda yAtrAbhaGge gatasya ca / vyasanaM prApnoti mahataupAtavinirgato'thavA mRtyum / vaiSTatigamane'pyevaM vaha sparza'pyupadizantye ke" / vyasanAnyAha manuH / "kAma 1 For Private And Personal Use Only
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / jeSu prasakto hi vyasaneSu mahIpatiH / viyujyate'rthadharmAbhyAM krodhajeSvAtmanaiva tu / mRgayAkSo divAsvapnaH parovAdastriyo madaH / totrikaM vRthAyyA ca kAmajo dazako gagaNaH / paizunyaM sAhasaM droha iirssaasyaarthduussnnm| vAgdaNDanaJca pAruSya krodhajo'pi gayo'STakaH" / tautrikaM nRtyagItavAdyAni triNIti daza / paizunyamavijJAtaparadoSAviSkaraNam / sAhasaM sAdhorbandhanAdinA nigrahaH / drohI jighAMsA / IrSA anyaguNAsahiSNutA / zrasUyA paraguNeSu doSAviSkaraNam / arthadUSaNam arthAnAmapaharaNaM deyAnAmadAnaJca / bhaumaparAkrame / "na viSkumbho na vA gaNDo na vyatIpAta vaidhRtau / candratArA bale prApte doSAgacchantya saMmukhAH / garavaNijaviSTivivarjitAni karaNAni yAturiSTAni / garamapi kaizcidgaditaM vaNijastu vaNikkrayAstreva / pUrvA tUttarAM gacchet madhyAhne pUrvato vrjet| aparAhna vrajet yAgyAM arddharAtra ca pazcimAm / navamyaGgArako viSTiH zanaizcaradinaM tathA / vyatIpAto na duSca syArko dakSiNe sthitaH / rAzau rAzau dvAdazendoravasthAH proktAH kecit suribhiH proSitAdyAH / yAvoddAhAdyeSu kAryeSu nanaM saMjJAtukhyaM tatphalaM cintanauyam / pravAsanaSTAkhya nRtAjayAkhyA haasyaartikriidditsutbhuktaaH| jvarAcayA kampitamUrcchite dviSaTkasaMkhyA himagoravasthA : " / candrasya dvAdazAvasthA gaNanamAha "avaprAdibhukko DudhaTAsamUhAdedA : hatAdvANa samudra 45 / bhuktAt labdhArkazeSe zazina: kriyAdyA bhavantyavasthA gatagamyarUpAH / sapAdAH zUlabhRddaNDA ekAvasthA bhavettataH / skhalagna haunAnyaguNAnvitApi protiM na yAtrA manasaH karoti / skhalaGkRtA rUpaguNAnvitApi prabhraSTazIlA vaniteva puMsaH / maune karkiyalani ca vRSe janmakAlasthapApe vAme vA digbuniza For Private And Personal Use Only 717
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 718 jyotistattvam / 1 valinAM janmalagnASTame vA varge pApAnupacayakRtAM vakriNAM pRSThalagne pApAntaHsthe na zubhamavalaM janmalagnAnadhIne" / vAme viparIte / " ghaTamithuna kulorAccApago maunakanyA: khalu zubhabhavanatvAdrAzayaH sapta saumyAH / alidhaTamRgasiMhAjAstu pApAzrayatvAnmunibhirabhihitAste prAyazaH krUrabhAvA:" / anyatra | " lagne kArmukameSataulimithune kAryyaM vilagne nRNAM paJcAsye makare tathA zanigTahe taddatphalaM vRzcike / siMhe vA yadi godhaTeSu gamanaM sarvArthasiddiprada syAdAmApatiSu prayAti sakalaM kanyASe manmathe" / tathA / " neSTaM dizanti makarANi kulolagne meSe ghaTe dhanuSi doghaMkarau hi yAtrA | yugmAGganA head vamarthalAbho jyotirvidA sakalasiddhimupaiti lakSmI: " / yAtrAyAM sAmAnyalagnavivekaH "maune ca kuTilo mArgA bhavati tadaMze'nya rAzi lagne'pi / nauyAnamApyalagne kArya teSAM navAMze vA / digAdi balino yathA / "aindrayAM mAnuSarAzayastu pazavo yAmye savauyyA palirvAruNyAM balayuk tathaiva balinaH pAnauyajazcottare / sarve mAnuSarAzayo dinabalArAtrau sa bauyyAcatuSpAdAH zeSagaNAstathaiva balinaH sandhyAiye korttitaaH| kharAzilagnASTamanlagnayozca svazatubhAccatugTahodaye vA / tadrAzigairvA gamanaM vilagne tulya narANAM viSabhakSaNena / upacayakarasya vargaH krUrasyApi prazasyate lagne / candre vApyuktana tu viparItasya saumyasya / yAne bhaM janmarAzerupacayamudayAritrilAbhacca vebhirmitra vazyaM svajamma svanugTahayoryadugrahairmoniraMzam / sthAnaM saumyasya janmanyabhimataphaladasyApi yatra navaca yAgyAM tyaktAbhijina zubhaphaladakhagendoya yA kAlahorA svAdhipatedizi rAzi: lava iti yavanaiH sadA kathitam / tat plavago vini hanyAdacireNa mahaupatiH zatrUn sarvadhAra: sarvArthasAdhakaH sarva I For Private And Personal Use Only
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistatvam / marmasa tthettH| sarveSAM varNAnAmabhijimaMjako muhataH yAt / aSTamo divasthA tvabhijimaMtaka: kSaNaH / sa brahmaNo varAnityaM kaamphlprdH| cakramAdAya govindaH sarvAndoSAvi. vantati / abhijiva budhe zastaM yAmyAntu gamane tthaa| anya diggamane zastaM srvsiddhiprdaaykm| vArapravRtte ghaTikA hininAH kAlAkhyahorA patayaH shraaptaaH| dine nizAyA mRtyuvANavRttyA nijAinAthAM patayaH prklpaaH| rekhA pUrvAparayorvAraH sUryodayAt parastAt praak| dezAntarayojanamitavighaTIbhiH paadhiinaabhiH| dvAdazAGgalikAcchaGkoH samarA. vidinaaiike| chAyApAdAnusAreNa rekhA khadezayojanam / sumervAdistu laGkAntA bhUmirekhAsti tgtH| rohitakamavantau ca tathA sabihitaM srH| rekhAdeza vanabhAtAmapAsya khade. shjaam| havA padhyA yojanAni khadezAntajAni vai| tatkAle tu navahaupe digbaanggulshraanggnaaH| tacchodhanAdbhavatyava saviMzacchatayojanam / tatpAdahInato daNDAisavizatpalAdhikA / vArapravartana tasmAt kAlahorA. virecnm| dinAdhipAdyAnijaSaSThaSaSThAH sUryAsphajijejanduzanojyabhaumAH" // karmAntare tu vArapratirudayAvadhireva tathA ca suurysiddhaantH| "sUtakAdiparicche do dinamAsAbda. paastthaa| madhyamagrahamuktizca sAvanena prkiirtitaa| udayA. dodayaM bhAno masAvanavAsarA: // bhaumeti piTadevadinavyAvRttyartham / atra dinAdhipasya ravyAdarbhAgyaM dinaM vArarUpaM sAvanagaNanokta lokavyavahAro'pi tatheti / "tiya'gadhaH UIvadanA horAH syuH sUryayogataH krmshH| vAnchitaphaladoDa. mukhau he zeSe cAzubhe yAtuH // yAtrAyAM horaaphlm| "sadagrahasya ca dekANe ratnabhANDAnvite'pi vaa| phalapuSpayute yAyAcchubha For Private And Personal Use Only
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 720 jyotisttvm| grahavilokite // ratnabhANDAnvitau yo dhanurmadhyatulAdimI devANaH karkaTAdyazca phalapuSpayutaH smRtaH // navabhArI / tigmAMzohananAzo vilmnsNpraapte| kacchrAt khagrahagamaH prabhAvamRdutA candrAMze // kauje'gnibhayaM vaudhe mitraprAptirdhanA gamo jaithe| bhogaviddhizca zaukre bhRtya vinAzo ravisutAMza / yat proktaM rAzyudaye hAdazabhAge'pi tat phalaM vAcyam" // yacca navAMzakavihitaM tatriMzAMvodaye'pi syaat| "pApaH kSoNI vidhuravidinaM yasya janmapaur3A horA janmASTamagrahapatirjanma prtynissttH| naucasthAsta gataparajitA lagnajanmezazatrulaMgne neSTA: khacararahitaM vakriyuktaJca kendram" // yAtrAyAM lagnasthagrahanirNayaH / zunya kendrakriyuktakendranizeSadhazca / horAlagnam / tathA ca horArAzyaI lgnyoH| vizAkhAnalatoyAni vaiSNavaM bhgdaivtm| puSyaH pauSNaM yama: sarpo janma kharkataH kramAt / asta gatAdityamAha / "divasakareNAstamaya: samAgamaJca zItarazmimahitAnAM kumutAdInAM yuddhaM nigadyate'nyonyayuktAnAm / razmirlohitaH zyAmaH puruSaH suukssmtaarkH| apasavyakkato yazca dakSiNasthaH praajitH| udamArgati: snigdho vimalo vimalapramaH // vRdrUpo'tizulazca vijayo kathito grahaH / vipula: snigdho dyutimAn dakSiNadikastho'pi jayayuktaH sarve nayina udakamaMsthA dakSiNadiksyo jayo shukrH| grahasya yo yasya hatasya vazyAH paur3A samacchanti ta eva tasya / saMprApta vIryasya jaye samRdA jayanti sarvatra mataM munInAm / ro'pyanukUlasthaH zastolagne zubho'pi naanissttH| kendratrikoNeSu zubhA: prazastAsta Sveva pApA na zubhapradAH syuH| pApo'pi kAmaM balavAnviyojyaH kendraSu zUnyeSu zivA na yaatraa| sthAne'rkaH khasya mRnoruhAmupagataH zasta induH svako ye bhaumaH saure budhA. For Private And Personal Use Only
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 021 dera zanisitAnyasya jIvo'tha zukraH / saumyaH svasthAnasaMsthaH - zanirapi taraNe rakSakA janma kAle // tAlaH syAt kArako vA suhRdapi zubhalagnajanmezayoryaH" // yAtrAyAM lagnasthagrahApa vAdaH / tAlAnAha / " janmasamaye zazAGkAdye hyapacayasthitAH grahAH kecit / te sarge tAlAkhyAH krUrAH saumyA va saMcintyAH // lAlATini digadhauze digvalivihage lalATage vApi / pratibhRguje pratizabhije kAlAzuddhau saMtyajed yAtrAm // yAtrAIlagna pUrvasyAM tatkrameNa ca khecarAn / nyasya yAtrA IdiksthityA puraH kheTAn vilokayet" // etat spaSTa krameNa yathA / "lagne'rke vyayalAbhayo gusute karmasthite bhUmije rAha dharmavinAzayo ravisute dyane'rimUlvovidhau / bandhau ne sahajArthayoH suragurorevaM lalAToive yoge dikpatibhiH kRte cayabhujaH prAgAdikASThAM gatAH / lagna saumyagurUprAcyAM yAmyAM khe kujabhAskarau // pazcime'sta tathA sauriM saumyAM bandhat vidhuM sitam / evaM digvalino yAne tyajed yanAllalATagAn // lagna e vyayA ye dazame'STadharme dyane'ri mRtvohibuke trivitte | pratIpagA yeSu sitenduputrau prAccAdikASThAsu na yAtu riSTau // naucage grahajite pratilome bhArgave kaluSite'stage vA / prasthito narapati: prabalo vA ciprameva vazameti ripUNAm // evaMvidhe'pi zukre yAyAda yadi candrajo'nukUlasyaH / pratibudhayAtasya na paritrANa grahAH zastAH // rAjamArttaNDe / "saumyAM lagnagate budhe zivadizaM vAcaspatAvagame prAcIM tocNakare kuje ca dazame yAmyAM prayAto naraH / zragnayIM bhRguje ca zItakiraNe bandhusthite vAyavIM mande saptamage pazcimadizaM yAti dviSAM vazyatAm / nAzaucasUtakotsava divasAca yiyAsatAM zubhadAH / uddegastapane sukhaM zazadhare rogo mahaunandane lAbhazcandrasute gurau ca kathitaH 6 1 For Private And Personal Use Only
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 722 jyotistattvam / zake calatvaM dhruvm| mandaM mandagategatAgatavidhau jeyA sadA paNDitairAtrau paJcabhirati Sar3abhiruditA yaatraaiiyaamaatmikaa"| daivjnymnohre| "vRSAdo candramA zeyo meSAdau lagnameva hi| pariyojya samaM mithyA vibhirbhAgaM hretttH|| zUnye mRtyu Iye hAnirekAGke vijayI bhavet // itye kaanggo| bhaumaparAkrame / "dinaM tithiM vArayuktaM vanakSatrAyojitam / saptabhizca harezAgaM zeSe yAtrAM vinirdizet // prathame zobhanA yAtrA hitoye laabhktdbhvet| tIye vittalAbhaH syAJcaturthe sihiruttamA // paJcame mAgavinaH syAt SaSThe nidhanameva ca / uktaM pratyayamuninA zUnye zrIH srvtmukhau| ativalinIndau sukhage gamanaM ytnaadvivrjyennmnaat| saptAiJca na yAyAcividhotyAteSvaniSTeSu // vraahH| "dehaH koSo yo'dho vAhya mantraH shtrurmaargo'thaayuH| karmamAptimantrI yAtrAlagnAdbhAvAzcinyAH // vilAmavarja ravisauribhaumA vighnanti no karmaNi suurybhaumau| puNanti saumyAH parihAya SaSThamasta bhRguma tyavilagnaminduH // kendrakoNArthago neSTaH kSINaH pUrNa: zubhaH shshau| sadaivavAyagaH zasto na zasto'ntyArirandhagaH // prAdityendumahaujarAhuravijaiH saMprasthito lagnagaiH kSuttaSNA viSamavyathAmanubhavedrogAMzca naanaavidhaan| jauvaH somasutastathaiva bhRgujo yAtrodayastho yadA sA yAtrA dhanabhogaputrasukhadA puNyaiH ktailbhyte| koSasthAne narANAmamuragurubudhe dharmakAmArthalAbho vastrotpatticca jove hRdi sukhamatulaM zatru pakSakSayacca / pana. bandha sudIrgha kSitisutasahitaH koSahAniJca bhAnuzcandraH kuryAt prayANe priyajanasahitaM rAhurutyAtamugram" // 2 // "prasthAne bhUmipasya cititaravijI bhAnunA saMprayuktau zukracandrAtmajo vA suragururathavA zautarazmiyaMdA vaa| mAsasthAne sthitAH For Private And Personal Use Only
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / RE A svarnarapatigamane sarvakAmArthasiddhi jitvA zatrUnazeSAn paricarati raNe gokule puGgavAbhaH " // 3 // " bandhusthAnagato dadAti vipulaM bhogaM gururbhArgavaH zatrayAM kSayamauhate narapateH saukhyaM tathA candrajaH / hAniM koSagatAM karoti ravijaH snehacayaM candramA rAhurbhUmisutastoSNa kiraNaH kurvanti duHkhaM mahat // 4 // " jauvaH putrArthalAbhaM janayati bhRgujaH sampadaM sthAnalAbhaM prautiM caivopapattiM kumudavanasuhRt sUnurarthaM pradatte / sUyyaizcandro'tha bhaumo dinakaratanayaH siMhikAsnuyuktaH / sarve te paJcamasthAH svasutabhayakarAH pArthivAnAM bhavanti // 5 // " SaSThasthAne sthitA - dinakaratanayo bhUmiputrastathArka: zotAMzurdaityamantrI rajanikarasutaH saiMhikeyo'tha jovaH / kurvantyete'rthalAbhaM yadapi hRdi gataM sidhyate tacca kAryaM yatraiSA pArthivAnAM parabalamathanau sarvakAmAdAtrI " // 6 // " neSTAH zukradivAkarArkatanayA rAhustathA bhUmijaH cipraM zatruvazaM nayanti puruSaM sthAne sthitAH saptame / saumyo mitrasamAgamaM suraguruH kAyryArthasiddi nRNAm / candraH zreSThaphalaM dadAti niyataM yAvohame bhUbhujAm" // 7 // " sUryyo mRtyuM vidhatte himarucirathavA zokamugraM pradatte bhaumo rogaJca badha rajanikarasuto bhavyadaH klezakaJca / mRtyuM jIvo'STamasthaH khalu danujaguruH sUryaputrazca kuryyAdagne zastrAdviSAdA badhamiha niyataM zastraghAtaJca rAhuH" // 8 // " zakro'tisaukhya navamo budhastu jovo'pi saMrakSayati prayAtam / candrArkasaurAH saha bhUmijena kurvanti rogAn subahUnnarANAm // 8 // " karmasthAne sthitoSh: pracuradhanakaraH puSTiH zotarazmijIvaH saMgrAmakAle bhavati vijayadaH saumyazukrau tathArtham / nityaM yAvodyatAnAM bhavati vijayadaH sarvakAryeSu bhaumo rAhurvaikRtyamugraM janayati sarujaM dorghavAmitvamArkiH // 10 // "bhRgusutabudhajovaizcandrasUryA For Private And Personal Use Only
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 724 jyotistattvam / kibhauvrajati yadi narendraH cipramekAdazasyaiH / sa jayati ripudarpaM svecchayA vairizaGko vicarati gRhamadhye siMhapoto yathaikaH" // 11 // " ravistarudhirAka buddhimohaM narANAM vidadhati kumudeSTaH sveSu bhedeSu bhedam / sa jayati ripudarpaM bhRtya hono'pyavazyaM yadi budhaguruzukrA dAdazasthA bhavanti // 12 // "tithyAdiSu niSiddheSu candratArAvilomataH / uSAM godhUli - yogaM vA svaukkRtya gamanaM bhavet // prAcyAmuSAM prataucyAca godhUliM varjayenRpaH / dakSiNe cAbhiniJcaivamuttare ca nizAM tathA" // vyAsaH / " lagnazuddhiryadA nAsti prAptakAlo'tivarttate / zravizeSeNa varNAnAM tadA godhUliriSyate // dhAraktasandhaM rajanIvirAmaM vadantyaSAyogamiha pravINAH / prAhuH prayAteH sakalArthasiddhi saMlacate hastatala sthiteva // sandhyAta pAruNitapazcimadigvibhAve vyomni sphara hirala tArakasa niveze / ru gavAM khurapuTodgalitairajobhirgodhUlireSa kathito bhRgujena yoga: " // sUrya siddhAnte / " arthAstamayAt sandhyA vyaktobhUtA na tArakA yAvat / tejaH parihAniruSA bhAnorarNodayaM yAvat" // etadvacanaikavAkyatayA sandhyoSayoH sandhyA godhUlyoraikyam / ataevoktaM " sandhyA muhUrttamAkhyAtaM hrAsavRddI samA smRtA / lAbhazatrusaddajeSu yamArau saumyazukraguravo balayuktAH // gacchato yadi tato'sya dharitrau sAgarAmbuvasanA vazameti // dharitroyogaH / "kendropagatena guruNA vaucite tvayAyacaturtha site / pApairanavASTasaptamagairvasukiM na yadApnuyAhataH // kiMvasuyogaH / "zamini caturthagTahaM samupete budhasahite'stagate bhRguputra / gamanamavApya patirmanujAnAM jayati ripUn samareNa vinaiva" // vinAsamarayogaH / "sitendujau caturthagau nizAkaraca saptame / yadA tadA gato nRpaH prazAstyaraun vinA For Private And Personal Use Only
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotisttvm| raNAt // vinaarnnyogH| "ekAntaraH bhRgujAt kujAhA saumyo sthite suurysutaadgurorvaa| pradhvasyate'rina cirAitasya vezAdhiko bhRtya ivakharasya" // paripradhvaMsayogaH / "gururudaye ripurAzigato'rko yadi nidhanena ca shautmyuukhH| bhavati gato'tra zazIva narendro ripuvanitAnanatAmarasAnAm" // zazinarendrayogaH / "lagnArikarmahivukeSu zubhe kSite je yunAntyalagnarahiteSva shubhgrhessu| yAturbhayaM na bhavati prabhavet samudra yadyazmanApi kimutArisamAgameSu // zilAprataraNayogaH / "mUrtivittasahajeSu saMsthitAH zukracandrasutatigmarazmayaH / yasya yAnasamaye raNAnale tasya yAnti zalabhA ivAsyaH" / arishlbhyogH| "zukravAkpatibudhairdhanasaMsthaiH saptame zazini lagnagate / nirgato nRpatirati kRtArtho vainateyavadaraun vinie" // arivainteyyogH| "viSamavAntyeSvabala: zapAyAndribalI yasya guruzca kendr| tasyAriyoSAbharaNaH priyANi priyAH priyANAM janayanti sainye" // . ariyossaabhrnnyogH| "vargottamagate candra lagne vA cndrvrjite| caturAye. aSTe nRpAhA viMzatiH smRtAH" // raajyogH| "meSAdi. hAdazarAzaunAM svIyanavAMzasthe lagne candre ca yatra kutrApi sthite candravajitaizcaturAdibhigrahaivIkSite" // aymrthH| hAdazarAziSu lagnasya hAdaza eva svIyanavAMzAstatra kumbha varjayitvA ekAdazaiva sthitA evaM candrasyApi vRzcikavajanAt ekAdazaiva sthAnAni syuriti hAviMzatiH kumbhalagne doSadarzanAt tyAgaH / ythaa| "na kumbhalagne zubhamAha satyo na bhAgabhedAn yavanA vadanti / vRzcikarAmacandrasya naucagrahamiti candrapakSe vRzcikavajainam // sarvaigaMganabhramaNaiTTaSTe lagne, bhavati mahIpAlaH / palibhiH zubhaiH sarvaivigatabhayo dIrghajIvI c"|| jAtakota For Private And Personal Use Only
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 jyotistatvam / raajyogH| "jAtakotanRpayogagatAnAM pratidinaM rAjyavivadhiH / vAtagharNitamivANavayAnaM zAtravaM balamupaiti vinAzam // raajyogyaatraaphlm| "lAbhArthalagneSu zubho ravizveda yasyArasaurau sahajeribhe c| tasyArthakoSaH samupaiti vRddhi lobho yathA pratyahamartha bayA" // arthaniyogaH / "lagna gururbudhabhUgU hivukAtmajasthau SaSThI kujAtanayo dinakRttRtIyaH / candrazca yasya dazamo bhavati prayAtustasyAbhivAnchitaphalAptiralaM nRpasya" // phlaaptiyogH| "gurau vilagne yadi vA zazAGke SaSThe ravI kmNgte'puve| sitajayobaMndhusutakhayozca yAtrAjanivIva sukhAni dhatte" // yaavaajnitiiyogH| "ekena vA budhahaspatibhAgavANAM yogo bhveavmpnycmkaassttkessu| hAbhyAM vadanti munayo'pyadhiyogameva yogAdhiyogamapare tribhiruddishnti| yogena ye nRpatayo'ripuraM prayAnti kSeme gate gmnmaagmnnyc| kuryuH| kSemaM yazo vijayamarthamathAdhiyoge yogAdhiyogagamane na jyhrivaum| ekasmivapi kendre yadi saumyena graho'sti yaatraayaam| janmani karmagaNe vA na zubhaM prAhurAcAyAH trikoNa kendreSu bhavanti saumyA duzcikyalAbhArigRheSa paapaaH| yasya prayANe tamupaiti raagaadipksslkssmaurbhisaarikev| mahIbhRtAM yogavazAt phalodayo hijanmanAmRkSaguNaistu jAyate / zatandhurAdeH zakuniprabhAvato janastha zeSasya muhuurtshktitH| makSikAkacasikatAnuvidhamanaM durgandhaM AyakaDU ri yacca dgdhm| susnigdhaM zuci ruciraM mano'nukUlaM khAinnaM bahuptijaM vijayAya yaankaale| prANAdikRtaM tilodanaM matsyAn kSauramiti pradakSiNam / pAdyA nRpatiyathA dizaM nakSatrAbhihitaJca siddhaye // evaJca "yAtrAyAM varjayet cauraM vivAda caurabhojanam / avai kaur3A divAsvapna durni: For Private And Personal Use Only
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / OM. mittaM kubhojanam" // bhojane kSauravarjanam uttaradigitara param / pUrvAdiprAzanavidhiH / bhujabalabhaumaH / "sarpistilaudanajhaSaiH payasA ca bhukkA pUrvAdivAraNarathAzvanare gatasya / soDhuM pratApamarayo na nRpasya zaktA gandhadvipasya zalabhA iva dAnagandham / zubhAzubhAni sarvANi nimittAni syurekataH / ekatastu mano yAtustaddhi zuddhaM jayAvaham / riktaH kumbho'nukUlasthaH zastro'mbho'rthIyiyAsataH / cauyyavidyA vaNijyArthamudyatAnAM vizeSataH / meghAH zastA ghanAnigdhA gajala hitazabditAH / anulomAtar3icchastA zakracApastathaiva ca / prazaste tathA jJeye parivezapravarSaNe / jalajAni ca puSpANi devadUrvArdragomayam / rUpyatAm yavAH zastAH zavAruditavarjitAH / anulomo vRSo nardan dhanyA gaurmahiSastathA / gamanapratiSedhAya gAvaH pratyara sisthitAH / prAgudaucyoH zivAH zastAH zAntAH sarvatra pUjitAH / dhUmitAbhimukho hanti kharadauptA digovarAn / muktiprAptizca sUryyAzca phalaM dikSu tathAvidham / zraGgAradautadhUminyastAzca mAntAstato parA" // dagvAdi di nirNayaH / "vivyayaMvAgrataH paccau dhunvan dhvAMkSo bhayaGkaraH / pratyurasyupasarpastu saMspRzaM bhayaGkaraH / dhvAMcaH pArzvaddayenApi zastApAcAnulomagaH / vAme zavazivA kumbhA dakSiNe gomRgaddijAH // daupikAyAm | "nRhayAta pavAra bhrastradhvaja dehAnavasUtrayan jayAya / sabhayo vicaran vinA nimittaM na zubhaH khAbhimukho bhavan nikhanagAm / indaromAditAstrastAH kalahAmiSakAGgiNaH / zrapagAntaritAmattAn grAhyAH zakunAH kvacit / fra: kromAdUI zakunacaritaM niSphalaM prAhureke / tanAniSTa prathamazakune mAnayet paJcavaddA / prANAyAmAnnRpatirazubhe Sor3ava dvitauye pratyAgacchet svabhavanamato yadyaniSTistRtIyaH" // matsya For Private And Personal Use Only
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 728 jyotistattvam / purANe "dRSTvA nimittaM prthmmngglyvinaashnm| kezavaM pUjA yehihAn stavena mdhusuudnm| hitauye tu tato dRSTe pratope pravized graahm| ehauti purataH zabdaH zasyate na tu pRsstthtH| gacchati pazcAcchubhadaH purastAJca vigrhitH| uttAnazayyAsanapAdukAdi nisstthutidurdrshnmaithunaani| neSTAni zabdAzca tathaiva yAturAgacchati svprvishsthiraadyaaH| visarjayati yadyeka ekaca pratiSedhati / savirodho'zubhAyAturyAyo vA balavattaraH / anulomagate pradakSiNasurabho dehasukhe'nile gtH| timirAligabhastimAliraprasabhaM hanti balAni vihissaam| dhvajAtapatrAmbudhamanipAtakSitau prayANe yadi mAnavAnAm / uttiSThato vA'suramiti saGga yAto'thavA tapateH yaay| pauSAdi caturo mAsAn dRSTiM dRSTvA na saMvrajet / yastu saMprasthito yAtrA braahmnnaanupmnyte| svakIyAM parakIyAM vA striyaM puruSameva c| tAr3ayitvA tu yo gacchettadantaM tasya jiivitm| yAtrAkAle tu saMgrAle maithunaM yo nisevte| rogAtaH kSauNakAyazca sa nivarttata vA na vaa| kRtvA tu maithunaM rAtrI prabhAte yaH prati te| nAsau pratinivarttata duHkhacca praapnuyaavrH| kttutailgudd'daurpkvmaaNsaashnntthaa| bhuvA yo yAtyaso mohAyAdhita: sa nivrttte"| vraahpuraanne| "haNodakAvyaSu vaneSu mattAH kaur3antu gAvaH sa vRSA: sa vatsAH / kSauraM pramuJcantu mukhaM svapantu shautaatpvyaadhibhyairviyuktaaH| imaM manvaM vizuddhAtmA japennityaM smaahitH| gacchan tiSThan vapan jivan bhuJjan kraur3an smutsRjn| mahAbhayeSu sarveSu viSameSu sameSu c| prayANakAle ca tathA zrotavyamabhayapradam / matsAsUkte "balikarmaNi yAtrAyAM praveze nvveshmnH| mahotsave ca mAGgalye tatra strINAM dhvaniH shubhH"| dhvaniraludhvaniH / daupikaayaam| siddhA For Private And Personal Use Only
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / makAdarzapayo'canAni baDhekapakhAmiSapUrNa kumbhaaH| uSNISa bhRGgAranRbadyamAnapuMyAnavogAtapavAraNAni" / bhRGgAraH kanakA. lukaa| "dadhimatarocanAkumA-dhvajakana kAmbaja tatra pautthpddaaH| sitaSakusumAyuvAlimauna hijagaNikAptajanAzca cAravezAH / jvalitazikhiphalAkSatekSubhakSya hiradamRdaGgAGgaza. caamraayudhaani| marakata kuru vilvapadmarAgasphaTikamaNi pramu. khAzca rtnbhedaaH| svayamatha racitAnya yatnato vA yadi kathitAni bhavanti maGgalAni / sa jayati sakalAM tato dharitroM grahaNazRgAntamanazruterupAsya nirgatasya tu hArAdyaiH" zirasayA. bhighaatnm| "chatradhvajAdi vastrANAM patanaJca tathA shubhm| karauzagarbhiNau vApi bhgnbhaannddaavloknm| kArpAsauSadhakRSTavAnya lavAlovAsthitailaM vasApaGgAGgAragur3Ahicarmasakata: la zAyaH svyaadhitaaH| vAntonmattajaTondhanaM TaNatuSakSatkSA. matakAvayo muNDAdyatavimukta kezapatitA: kASAyiNazcAzubhAH / kuTumbakalahA ehajvalanamAttavaM yossitaam| viDAlasamaraM kSutaM skhlitmmbraadestthaa| duruttAmatikopitA mahiSayozca yuddha bhvet| prayANasamaye nRNAmabhimatArthavicchittaye // yAnyana maGgalAmaGgalAni nirgacchatA prdissttaani| svapne'pi tAni zubhAzubhAni vir3a lepanaM punrdhnym| ekasyAM yadi cedrAtrau zubha vA yadi vAzubham" / tathA ca matsApurANe pururavasA kRtm| "kRtakRtyo yathA kAmaM pUjayitvA jnaardnm| svamanta devadevasya nyavedayata dhArmikaH" iti| duHsvaprAkathanaM dhanyaM punaH prskhaapnntthaa| prAtaHsnAna tilomo brAhmaNAnAJca bhojnm| stutizca vAsudevasya tathA tasya ca puujnm| cakSuspandaM bhujaspandaM tathA duHsvapnadarzanam / zatraNAJca samutyAnamavastha zamayAzu me| akhatyarUpI bhagavAn prauyatAM me For Private And Personal Use Only
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 730 jyotistatvam / jnaardnH| mantreNAnena cAkhatthaM praarthyehosssuucne| cintA duSTena gokena vyAdhigrastena vA punH| kAmazuSkaNa cittena svapne na phlbhaagbhvet| avijJAtavarUpANAM narANAM jnyaanhetve| svapne dRSTAni vakSyAmi puNyapApodbhavAni c| eva. caiSAM sUcakatvaM na kArakatvam "pAdityamaNDalaM khapne candraM vA yadi pshyti| vyAdhibhyo mucyate rogI arogI sukhmaanyaat| daupamantra phalaM vastraM kanyAratnaM rathadhvajam / yastu pazyati svaprAnte labhate cottamAM shriym| upAnahI ca chavaJca labdhA yaH prtibdhyte| prasi vA nirmalaM taukSaNa madhvAna tasya nirdizet / devatAzca hijA gAva: pitaro liGginaH striyaH / yaddadanti naraM svapre tattathaiva bhvissyti| prArohaNaM gohayakuJjarANAM prAsAdI lAgava. nsptiinaam| pAruhya naukAM pratiraya vINAM bhuvA kaditvA dhruvamarthalAbhaH / bhakSaNacAmAMsasya matmAsya pAyasasya ca / darzanaM rudhirasyApi sAnaM vA rudhireNa ca / murArudhiramadyAnAM pAna caurasva shobhnm| jovatAM bhUmipAlAnAM muhRdAmapi darzanam / urago vRthikazcaiva jalaukA dRzyate ydi| tadA putrAdi lAbha: sthAdagamyAgamanai shubhm| sarvANi zuklAni suzobhanAni kAryAmabhasmAsthikapAlavarjam / sarvANi kRSNAni vininditAni gohstidevhijvaajivrjm| maraNaM bandhanaM dhanyaM vahnidAho grhaadissu| zaklapItAmbarA nArau shuklpautaanulepnaa| avagRhati yaM svapne tasya syAt sarvata: sukham / kRSNa raktAmbarA nArI ratta kssnnaanulepnaa| avagRhati yaM svapne vyAdhiM mRtyucca nirdishet| varAhakSakharoSTrANAmAroho mahiSasya ca / bhakSaNaM pakSimAMsAnAM tailasya kazarasya ca / nartanaM isanaJcaiva vivAho gautameva c| tantrIvAdyavihaunAnAM vAdyAnAmapi vaadnm| divyAntaraukSabhaumAnAmutpAtAnAntu dardanam / svapne pazyati For Private And Personal Use Only
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cyotistattvam / malinAmbaradhAritvamabhyaGga cAtmAnaM raktAmbaravibhUSaNam / vIranagnatA / umavAcaraNaM pAto dolArohaya ninditaH // 731 iti khapnaphalam / / "sarvataH tutamazobhanaM smRtaM gokSutaM maraNameva karoti / kecidAhuraphalaM balAt kRtaM vRDapaunasitabAlakRtaJca // vittaM brahmaNi kAyryasiddhiratulAzakre hutAze bhayaM yAmyamagnibhayaM suraddiSi kalilabhaH samudrAlaye / vAyavyAM varavastragandhasalilaM divyAGganA cottare / aizAnyAM maraNaM dhruvaM nigaditaM diglakSaNaM khaJjane / jyeSThaurute kSute'pyevamUcuH kecicca kovidAH " // viSNudharmottare / viSNorityadhikkatya " nAma saMkIrttanaM nityaM kSutaH prakhalitAdiSu / viyogaM zIghramApnoti sarvAtmA nAva saMzayaH // ataeva viSNupurANam / "smRte sakalakalyANabhAjanaM yatra jAyate / puruSantamajaM nityaM vrajAmi zaraNaM harim // yuddayAtrAyAm / " yatra Rce sthito rAhurvadanaM taddinirdizet / mukhAt paJcadaze RkSe tasya pRSThaM pratiSThitam / rAhubhuktAni RcANi javapace trayodaza / cayodazarabho gyAni mRtapakSyagatAni ca // mRtapakSe sukhaM tasya gudaM jIvAImadhyagam / jauvapace capAnAthe mRtapace rakhau sthite // tadA raNe zubhA yAtrA viparIte tu hAnidA / candrAdityau yadA yukto jovapace vyavasthitau // tatra kSemaM jayolAbho yAtrAkAle na saMzayaH / mRtapakSe yadA kAle saMsthitau candrabhAskarau // tadA nirbhayo bhaGgo mRtyuryAtrAphalaM matam / jovapace sthite candre kAyryaH syAdamRtopamam // mRtapakSe mRtaM jJeyaM yatacandrabalAbalam / yuddhakAle yadA zIghraM yAtrAyogena labhyate // utpau tu tadA zIghraM tatkAlendudivAkarau / iSTA nAyo hatA dhiSyaiH SaSThibhAgAptazeSa ke // azvinyAdIndubhuktana yogAttatkAla For Private And Personal Use Only
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 732 jyotistattvam / candramAH / yathA candrastathA sUryaH kartavyazceSTa kAlikaH / ahIgavasya madhye to vinAntau dhidhyamaNDale // sarveSu zubhakAyeMSu yAtrAkAle vishesstH| daNDaizca paJcabhaugazAvevaM syAdarza kramAt // lagnavada bhuktabhAgyasya tyAgAccha SakramAt kramaH" / iSTA nAdyaH karmakAlInadaNDa saMkhyA sUryodayAvadhi gatarAtripraviSTa nakSatradaNDasaMkhyAvadhi vA saptaviMzatyA pUritA: SadhyA yo labdhaH so'khinyAdicandra bhukta hatyA nakSatrAzayuktaH saptaviMzA dhikazvettamapahAya yat saMkhyAnaM tena nakSatraM tava cndrH| yaH zeSastatrodayAvadhi karmakAlonadaNDasaMkhyAyA gatarAtripraviSTanakSatradaNDasaMkhyAyogAt yo bhavati tatsaMkhyadaNDA bhogyAH / sUryapace sUryabhukta nakSatrAzayukto labdhAGga iti vizeSaH / "pravAsa: susthatA mRtyuhAsyaM jaayaajvro'rtiH| naSTatA zUnyatA kraur3A suptibhuktizca messtH| etAce hAdazAvasthA zazAGkasya dine dine| zubhAzubheSu kAryeSu phalaM nAmyanurUpataH" // iti tatkAlaunarAhu tatkAlacandrAdityavyavasthA ca yAtrAyAM nirdissttvyaa| harivaMze "maraNaM sahamAnAnAM yudyatAM vijayo dhruvam" // videzamatamAtrAnveSaNAyaM na gantavyam / yathA viSNupurANam / "tataHprabhRti vai bhrAtA bhAturanveSaNe dvijaH / prayAto nazyati tathA tantra kArya vijAnatA" // tataH samastapRthivIM draSTuM gatAnAM harya khAdInAM tadanugAminAJca tadbhAtRNAM sabalAkhAdaunAm anivrtndrshnaat| mtypuraanne'pi| "tataHprabhRpti na bhrAtuH kanauyAn maargmicchti| anviSya duHkhamApnoti tena tat parivarjayet // tithAvarita zubhade ca candre pApeSu kendraassttmvrjitessu| grAmya sthira vA nijabhe sulamne gRha vizehA na nihttbhuupH| paraviSayapugaptI sAdhudevahijakhaM kulajanavanitAca mAdhipo noprndhyaat| vigaturagazastrA. For Private And Personal Use Only
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / __ 733 vArtabhautAMca hanyAccha bhatithidivasaH iSTasainyo vizeJca / puSTaH zukrandunauve dhruvalaghuvalabhihiSNumaitrendupauNaiH samlagne pApajanmodayapatiSu virdhaarigendaarsaumyaiH| bAyAristharathASTavyayagraharahitaiH sadgrahai: kendrakoNe vauyAvye kSaviyAM mudinatithizabhendau nRpasyAbhiSeka: // atha chatracakram / "pAdau cakra khamAlikhya chatratrayaM suzo. bhnm| akhinyAdilikhettatra saptaviMzatibhAni ca // akhinyAyaM maghAdyacca mUsAdyaJca krameNa tu| uttare pUrvadace ca etacchatatrayaM matam / prataucaumadhyarekhAgrAdezAnyantaM hayAdhipaH / prAgneyyantaM narAdhozo naiRtyantaM gajAdhipaH // akhAdhyakSo narAdhyakSo gajAdhyakSaH krameNa tu| eSAM chatravibhAgena jJAtavyacca zubhAzubham // anyeSAM bhUbhRtAmahaM yatra chatre vyava. sthitm| tacchatraM tasya bhUpasya zabhAzubhaphalapradam // cAmaraM kalasI vINA chatraM daNDa: ptgrhH| pAsanaM kolakaM rajju - navameTAH prakIrtitAH // yasya chatre sthitaH sauriH bhaGgaM tasya vinirdishet| phalapa cAmarAdInAM pratyekaJca vadAmyaham // cAmare caNDatA vAyoranAdRSTistu jaayte| durbhikSaJca bhavehoraM prajApaur3A na saMzayaH / kalasasthe bhavedyuddhaM raNe bhaGgo mahadbhayam / ghAtapAtAdikaM sarva jAyate nAtra sNshyH| vINAsaMsthe'katanaye parAno vinazyati / calaJcitto bhavedrAjA bhayabhotA ca medino| yadA RkSatraye saurizchave daNDe ptdgrhe| tadA tasya bhavedvachatrasyApi na sNshyH| pAsanasya bhavevAza pAsanaskhe shnaishcre| yuvarAjakSayaH kaule bandhanaM rjjusNjite| saumyayukto'ticArasthaH zanirutaphalo na hi| vakragaH karayutazca sarvakaraM karoti sH| zanirAhukujAdityA yadA nauvendusNyutaaH| uttarAdhIzarAjo vai nizcita chatrabhaGgadAH / 62 For Private And Personal Use Only
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 734 jyotisttvm| karacatuSTayaJcaiva budhacandreNa sNyutm| pUrvaccanavinAyAya cUcita puurvmuuribhiH| evaM pApacatuSkaca yadA zukrandusaMyutam / dakSiNAzApatezchavinAthI bhASito budhaiH| evamanyeSu rAjyaSu yatra yasya ca smbhvH| uttagrahasamAyogAzchanabhaGgaM vinidishet| yathA duSTaphala: soristathA saumya phalo guruH / bhaumajau gururAi ca ravicandrau bale smau| yathA hAnikarA: krUrAstathA saumyA: zubhaGgarAH / krUrayukto budhaH karacandraH puurnnstthaashbhH| saumyAH karAH yadA chave dRSTyA vai chasaMsthitAH / chatrabhaGgI bhavettasya paracakrAgamena ca / nRpanAmAkSagorAhuH keturvA yadi sNsthitH| chatrabhaGgo bhavettasya viSadAnena bhUpateH / mRgayAM sAhasaM yAtrAM kRSNAkhagajavAhanam / vigrahaca tyajedrAjA chatrasthe krUrakhecare // evaM jJAtvA yadA rAjA karoti grhshaantikm| yaduktaM yAmale tamle tena zAnto bhavetrapaH / . atha siMhAsanacakram / "prathAta: saMpravakSyAmi cakra siMhA. sntrym| saptaviMzatinakSatrairekai kazca narAtmakam // akhinaumaghamUlAdya paJcanAr3o vibhedtH| azvinyAdyuttare bhAge maghAdya pUrvata: sthitam // mUlAdya dakSiNe bhAge jJAtavyaM nRptitrym| itareSu ca vAdyaSu nRpamAmakSato vadet // zubhAzamidaM sarvaM yatra yasya zaniH sthitH| nADikApaJcavedhena ekaikasyAsanaM bhvet|| prAdhAramAsanaM paTTa siMha siNhaasnntthaa| grahaivedhavazAjJaya saumyaiH karaiH zubhAzubham // RkSa AdhArage rAjA abhiSito ymaasne| parAdhInagataM rAjya kurute nAtra sNshyH|| prAsanasthena RkSeNa nautiyukto bhvebRpH| pradhAnapuruSo devaH prajAthAnti karo bhavet // paTTaRce yadA rAjA upaviSTo nRpaasne| pUrvarAjasthitestulyazciraM pAca For Private And Personal Use Only
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotistattvam / 735 yate mahaum // siMharUpau bhavedrAjA siMhapAsane sthitaH / saMgrAmasya priyo nityamasAdhyo mantrimaNDalaiH // siMhAsanagate dhiTye tejakhau bhoSaNAkRtiH / calacitto mahAkrodhau prajApaur3Akaro nRpaH // tatkAlendugate Rce krUra nirvedhanAr3ike / zubhAvasthA zubhe lagne saMsthApyo nRpa Asane // IdRze ca samAyoge upaviSTo ya bhAsane / ucchAdya zatru saMghAta me kacchava karoti saH // krUra grahagatA nAr3ImupaviSTo ya pAsane / bandhanaM bhUminAzaya tathA mRtyuH prajAyate // AdhAra RkSaga: sauri ranAvRSTi karoti ca / durbhikSaM rauravaM tatra prajApaur3A ca jAyate // zrAsane ca yadA sauriryuDa bhaGgapradA bhavet / athavA vyAdhipaur3A ca manoduHkhaM prajAyate // paTTa Rte yadA sauriH paharAjJau vinazyati / priyo vAtha kumAro vA mantribandhucayo'pi vA // siMhe siMhAsane vApi yadA tiSThati sUryajaH / tadA mRtyune sandeho yadi zakrasamo nRpaH // zanirAhnarkamA - heyA yadA candreNa saMyutAH / yasyAsamamatA evaM tasya rAtrI bhayaGkarAH // krUrayukto'tha vakrastu krUranAr3ogato'pi vA / zrAsane candrayogena kAlarUpI zanaizvaraH / evaM zubhaphalaM dadyAhevamantro na saMzayaH / karoti vipulaM rAjya yasyAsanagato guruH // iti vandyaghaTauya hariharabhaTTAcAyyAmana - zrIraghunandanabhaTTAcAyryaviracitaM jyotistattva samAptam / For Private And Personal Use Only
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mlmaastttvm| "praNamya saccidAnanda prmaatmaanmaukhrm| munIndrANAM smRtestatva vakti auraghunandanaH // malimbuce dAyabhAge saMskAre shhinirnnye| prAyazcitte vivAhe ca tithau janmASTamau. vrate // durgotsave vyvhRtaavkaadshyaadinirnnye| tar3Agabhavanomaga vRSotsargatraye vrte| pratiSThAyAM parIkSAyAM jyotiSa vaastuyjke| dIkSAyAmAlike katye kSetre zraupuruSottame // sAmazrAdde yajuHAhe shuudraatyvicaarnne| ityaSTAvizatisthAne tattva vakSyAmi yatnataH // praNamya bhArataukAntamajJAnadhvAnta. bhaaskrm| satAM mude smRtestattve tattva bhASe mlimbce| mAsazakyaM tathotpattivAkya daryAdikasya c| prakRtI vihAte. dharmaH pkssaadikaalnirnnyH|| cAndrasAvananAkSatra saurANAca nirUpaNam / tathA karmavizeSeSu cAndrAdimAsanirNayaH // siMhA. diau na yAtrA sthAddazASTau vyasanAni ca / daivasya lakSaNaM kamasiddhaye daivpaurusso|| kAlaca hetavaH kaSTo ripuradhya prdaankm| agastyasya munervAcyamuttarAyaNazaklayoH // cUr3opanayanaM sandhyAkAle'tote'pi sA bhvet| saumantonnayanaM jAte'pyapanAyottarAvadhi // snAne ca kArtikAdestu saurcaandrviklpnm| tadazatI pratinidhirmAghasnAnavidhistathA // mAnatapaNayomadhvaM praatHsndhyaaktistthaa| paurNamAsyantamAsena mUlakAnAmabhakSaNam // saureNa mAdhavanAnaM nAkSavasya pryojnm| cAndrasaurokta kAryANAM vAkye mAsau tathAvidhau / anyatra mukhyacAndraH syAdadyollekhasya saadhkm| mAsazabdasya darzAnta zakyatve sAdhakAntaram // tithelakSma dinatvaca dharma For Private And Personal Use Only
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAratatvam / bhAstreNa baadhytaa| arthazAstra bhIgAnAM vipuruSatvanirNayaH // triMzattithyAtmako mAso lgnmaanaadinirnnyH| nAkSatravatma rAyumaMtAha prAk tithI tathA / pANmAsikAbdike zrAdde cainaadevaandrvaacitaa| hetubanyAyacAva meSAdirAzinirNayaH / zaktiprAhakamAnaJca caitraaderbdvaacitaa| mahAjyaiSThau vicAro'tra saMvatmaranirUpaNam // lakSaNaM malamAsasya tadyugmasyaikahAyane / vicAraH sAvanAhena sahavArapravartanam / kSayamAsA himAsalaM saMcepo mlmaaske| daukSAkAlavidhAnaJca dIkSA pratiprasUtikA / zUdasyoGkArayumantra niSedhazca striyA ppi| sUtake'pi ca pUjAdirazoce viSNu kIrtanam // adhimAse vivAhAdiniSedhasya niruupnnm| sapiNDIkaraNAdvAt siddhiH syAdAbdikasya ca // grahadauHkhyaphalasyApi dravyAdau pAkanirNayaH / mA zUdAdhikAraca prAyazcittaM mlimbuce|| dattanaSTavaNadAnaM macAyA niruupnnm| zUdrasthApi maghAtrAmavibhatIH pRthak kriyA // maghAnimitta ke bAda putrau piNDaM vivarjayet / apiNDa kamaghAzAhAt pakSavAdakataM bhavet // pArvaNAsanadAnAdau ye cAtra veti bhASaNam / parya dAso gayAyAntu kAla. doSA pratIkSaNam // navAbrAhakAlaya trijanmAdivivecanam / kAsAparivicAro'tra cAturmAsya vrataM tathA // RtubhedAttayotyAta dossaabhaavvinirnnyH| kAmyaM kRSNasya tudhyarthaM prakarttavyaM mumukSuNA // mahAdAnasya gaNanA tathA tasya ca lkssnnm| vrataM yamalamAsA piTapakSamatakriyA // pakhayuk kRSNapakSIya zAbasamyak niruupnnm| malamAse tvamAvAsthA pratyAbdikavive. canam // sapiNDanasyApakoM grbhvtyaadihetukH| sanyAsapratiSedhaca kalau kSatraviyorbhavet // putretareNa katrtavyamekoddiSTaM mRtaahni| na pArvaNaM kadAcitta daryAdikamatasya ca // mala: For Private And Personal Use Only
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 738 malamAsa tattvam / mAsAntare'pi syAnmalamAsamRtAbdikam / nibandhAn bahudhAlocya nivadhyante satAM sude" atha mAsazakyam / tatra laghuhArItaH / "indrAgnI yatra yete mAsAdiH sa prakIrttitaH / agnISomo smRtau madhye samAptau pitRsomakau" // yatra zaktapratipadi / " tathAhi amAvAsyAyAmamAvAsyayA yajeta paurNamAsyAM paurNamAkhyA yajeta" iti zrutivihitadarzapaurNamAsayAgayoH karmasvarUpajJApaka toca samAmananti yathA "bAgneyASTAkapAlomAvAsvAyAM paurNamAsyAvAcyuto bhavati upAMzuyAjamantarA yajati tAbhyAmevAgnISomIyamekAdazakapAlaM paurNamAse prAyacchat aindraM dadhyamAvAsyAyAm aindraM payo'mAvAsyAyAmiti" / tAbhyAm AgneyASTAkapAlopAMzuyAjAbhyAM tenAgne yASTAkapAlIpAMzuyAjAgnISomIya ekAdazakapAla yAgAstrayaH paurNamAsyAm Agna' yASTAkapAlendra dadhi-payo yAgAstrayo'mAvAsyAyAmityarthaH / prAsu zrutiSu amAvAsyA paurNamAsaupadAni pratipatsahitatadubhayaparANi tatra pUrvayoryAgArambhaH pratipadoryAgaH tathA ca "he ha vai paurNamAsyau hemAvAsye tasmAt pratipadyupavasan yajetAparedyuH" / iti zrutiH ava paurNamAsyo paurNamAso pratipadau amAvAsye'mAvAsyA pratipadau bhAtapathabrAhmaye'pi " pUrvedyuragni gRhNAti uttaramaha jatoti / smRtayakha yathA gobhilaH / " pacAntA upavastavyAH paJcAdayo'bhiyaSTavyAH" / pAraskaraH / " pacAdiSu sthAlIpAkaM zrapayitvA darzapaurNamAsadevatAbhyo juhototi tathA kalpasUtram / "darzapaurNamAsAbhyAM mAsaM yajante paJcAdau yaDavistatsarvamiviti / asyArthaH / yAvajjIvakayoderza paurNamAsayoH prakRtau bhUtayorvika taubhUto mAsasAdhyo darzapaurNamAsau kauNDapAyinAmayamauyo paJcAdau yaSTavyo / For Private And Personal Use Only
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 738 malamAsatattvam / patra pakSAdau yaSistatsarvasminniti / namAsItyanena vikRtigatena pakSAdAvityanena prakRtIbhUtayorapi darzapaurNamAsayoH pkssaadikaaltvmvdhaaritm| yathA jyotissttome| hAdazamatagodakSiNA vibhAga: Sor3azalijAM tahikatIbhUte savAtmake hAdazAhasAdhye zatenAbinodaukSayantItyAdidarzanena nirNI yte| tatra vibhAgaM mnurpyaah| "sarveSAmahino mukhyaastnaahino'pre| batauyinastRtIyAMzAcaturthAzcaikapAdinaH / dakSiNA gozatavibhAgAya zrotakAtyAyano'pi patha hAdazahAdazAyebhyaH SaTpadvitIyebhyazcatamazcatasrastutIyebhyastimastisra itaramya ityatra Sor3azAnAmavijAM caturacaturaH kRtvA catvArI vargA iti tena darza paurNamAsayAjinA pakSAdiyAjinAca yatra zaklapratipadi indrAgnau hayete samAsAdiH madhye mAsamadhye kaSyapratipadi agnISomI hayete iti kRtvA smRtau evamamAvAsthAyAmaparAhe piNDapityajenAcarantauti atyantapiNDapivyajJAnAmnaukaraNahomauyasomAya piTamate svAheti mantraprakAzyau piTasomako samAptI mAsasamAptau amAvAsyAyAM iyete iti kRtvA smRtAviti patra vizeSato mAsAdimadhyAntakaurtanAt zukla pratipadi danti eva mAsazabdasyAbhidheyatAyAM muneH svaraso'vagamyate sAvanasaurAdaunAM gaunntaayaampauti| patra parvaNo yasturIyAMza pAdyAH prtipdstryH| yAgakAla: sa vijJeyaH prAtayutau manISibhiH // iti vaudhAyanavacanena Rgve dinAM yAgakAlatayA vodhito'pi darzapaurNamAsyaMzo'niyatatayA na mAsAdimadhyaghaTakaH kintu pUrvokta zrutyAdezchandogapariziSTAt gargavacanAca parvakAlakaraNapakSe'pi pratipadi samApanasyAvazyakatayA pratipadeva tdghttiketi| tathA ca chndogprishissttm| "pacAdAveva kurvIta sadA pakSAdika For Private And Personal Use Only
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74. malamAsatatvam / zurum / pUrvAhna eva kurvIta vize'pyanya mniissinnH|| vi hitoyAbi pakSAdAvevetyayogavyavacchedaparaM na tvanyayogavyavaccha daparam / tathA kAlAdarzakAlamAdhavauyaprati dAkSiNAtya vaidikagrantheSu grgH| "pratipadyapraviSTAyAM yadi ceSTiH smaapyte| punaH praNIya kaneSTiH kartavyA yogavittamaH" / praNauyAgnimiti zeSaH / gobhilo'pi| "Avartane yadA sandhiH parvapratipadomavet / tadaryAga itheta paratazcet pare'hani" / pUrvAhnAparAvidhAvibhaktAdinasyAvadhitvenAvartanamAha skanda puraannm| pAvartanAttu pUrvAhno dyaparAhnastataH param / pAva nAhAsarasya chAyAyAH parivartanAt // prAk pUrvAhnaH / atevoktm| "azvatthaM vandayanityaM pUrvAhna prhrhye| ata UrlDa na vandeta azvatyantu kadAcana // prto'praale| vidhAvibhaktadinAbhiprAye tu lokaakssiH| "pUrvAhna madhyame vApi yadi parva smaapyte| tadopavAsa: pUrvedyustadoga iyate // aparAha'tha vA rAtrau yadi parva smaapyte| upoSNa tasminnahani khobhUte yAga iSyate // upotheti nAhorAtrAbhojanaparam / kintu kvate'gnyAdhAne devA yajamAnasya samopamupavasantauti upbaasshbdenaagnyaadhaanmucyte| taittirIya brAhmaNe tathA zruteH yathA upAsmin khoyakSyamANe devatA vasanti evaM vihaanmnimupstRnnaati| vRdhazAtAtapaH / "sandhizcedaparAhna syAt pAdaH prAta: pare'hani / kurvANa: pratipadAge turauye'pi na duti // nanu cAndravat sAvanAdiSvapi viSNudharmottare mAsapadaM saGketitaM yathA "candramAH kRSNa pakSAnte sUryeNa saha yujyte| satrikarSAdadhArabhya sannikarSamathAparam // candrArkayobudhairmAsacAndra itya. bhidhiiyte| sAvane ca tathA mAsi triMzatsUryodayAH smRtaaH|| AdityarAzibhogana sauro mAsaH prakIrtitaH / sarvapari For Private And Personal Use Only
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 741 malamAsatattvam / varttastu nAcata iti cocyate // candrArkayoH satrikarSAt darzAt / athAnantaraM pratipadamArabhya anyathA savikarSamArabhyeti brUyAt aparaM sannikarSaM yAvat tAvatkAlaJcAndraH / etena vikarSAdi satrikarSAnto mAsa iti nArAyaNopAdhyAyamataM nirastam / triMzadahorAtrAtmakaH sAvanaH cAdityeka rAzibhogAvacchinnaH sauraH saptaviMzatinakSatrAvacchitro nAcatra iti catuvidhA mAsAH / tathA ca brahmasiddhAnte "cAndraH zaktAdi darzAnta: sAvanastrizatA dinaiH / ekarAzau raviryAvat kAlaM mAsaH sabhAskaraH / sarvakSaparivattaistu nAkSatra iti cocyate // maivaM cAndrasArasAvananAcatra mAsollekhita karmasu te kodRzA ityAkAGkSAyAM viSNudharmottarAdivacanasya tatparicAyakatvenopapattau mAsazabdasya tatra tatra zaktigrAhakatve pramANAbhAvAt / anekazaktikalpane gauravAt vakSyamANayuktibhyava cAndra eva zaktiH / atha karmavizeSe mAsavizeSAdiH / taca pitAmahaH / "zAbdike piTakatye ca mAsaJcAndramasaH smRtaH / vivAhAdau smRtaH sauro yajJAdo mAvano mataH // prathamAdiparaM yAtrAgrahacAraparam / yatkama sUrya bhogya rAzya lekhena yazca vizeSyodagayanAdivihitaM tatparaca ayanasya sauramAsaghaTitatvena vacyamANatvAt tacca cUr3opanayanAdi / dvitauyAdipadaM savabhRtivRddhiprAyavittAyurdAyA zauca garbhAdhAna puMsavana sau mantonnayananAmakaraNAdyaprAzananiSkramaNacUr3Adiparam / tatra cUr3AdAvekavaiva saurasAvanagrahaNaM pazcAdupapAdayiSyAmaH / tathA ca viSNudharmo tare / "adhvAyamacca grahacArakarma saureyA mAnena sadAdhyavasyet / satrANyupAsyAnyatha sAvanena lokyaJca yatyAdAvahAra karma // adhvAyanam adhvagamanaM yAtreti yAvat / saMvatsara pradope / "siM he For Private And Personal Use Only
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 742 malamAsatattvam / dhanuSi maune ca sthite sapta turnggme| yAtrokSAhaTahAranacaurakarmANi varjayet // etamAsatraya yAvAniSedho rAjataraparaH / rAjJaH kArthyAMnurodhAt mavaMdA yaatraavidhaanaat| yathA manuH / "mAmazaurSe zubhe mAmi yAyAdyAnAM mhiiptiH| phAlgunaM vApi caitra vA mAsaM prati yathAvalam // anyeSvapi tu kAleSu yadA pazyet dhravaM jayam / tadA yAyAhiyyeva vyasane costhito ripoH" // vyasanAnyAha sa ev| "kAmajeSu prasakto hi vyasaneSu mhiiptiH| viyujyate'rthadharmAbhyAM krodhajeSvAmAnava tu // mRgayAkSo divAsvapnaH parIvAdastriyo mdH| tauryavika vRthATyA ca kAmajo dazakI gaNaH // paizunyaM sAhasaM droha IrSAmUyAtha dUSaNam / vAgdaNDa jacca pArathaM krodhajo'pi gaNo'STakaH // prakSo ghtkriidd'aa| tauryatrika nRtyagautavAdyAni bauNi / daza peshnymvijnyaatprdossaaviskrnnm| sAhasaM sAdhobandhanAdinA nigrhH| droho jighAMsA iirssaa'nygunnaashissnnutaa| prasUyA paraguNeSu doSAviskaraNam arthadUSaNam arthAnAmapahAraH deyaanaamdaanaac| ataeva daupikaayaam| "daivahInaM ripu jetuM yAyAhaivAnvito nRpH| yojyA devA. vitAmAtyA daivahone tathAtmani // vyasano vinaSTadharmA vividhotpAtapaur3ito yshc| puruSaH sa daivahInaH kathito daivAnvito'nyaH // pataeva yAjJavalkyaH / "daive puruSakAre ca kmsihyvsthitaa| taba devamabhivyaktaM pauruSaM paurvadaihikam" / abhivyaktaM phalonmukhobhUtam / manupi / "yukta daive ca yujyota jayapresa ye ptbhauH| sAmnA dAnena bheTena samasterathavA pRthak // vijetuM prayatetArIn na yuddhena kadA. cn| anityo vijayo yasmAda dRzyate yudhmaanyoH| parAjayapa saMgrAme tasmAd yuddhaM vivarjayet / trayANAma pyupA For Private And Personal Use Only
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 743 malamAsatattvam / yAnAM pUrvotAnAM prikssye| tathA yuveta saMyatto vijayeta ripUn yathA // saMyattaH smykprytnvaan| kaSTaripumAra sa ev| "prAjJa kulaunaM zUrama dakSaM dAtArameva c| kRtajJa timantaJca kaSTamAhurariM badhA:" // kAlo'pi phala heturityAha msaapuraannm| "daivaM puruSakArazca kAlazca puruSottama / vayametammanuSyANAM piNDitaM syAt phlaavhm| kRSeSTisamAyogAdRzyante phala siddhayaH / tAstu kAle pradRzyanta naivA. kAle kathaJcana" // satrANi gavAmayanAdauni maassNvtsrsaadhyaani| laukyaM vyavahArakarma bhRtibadyAdikaM mAsena yAsyasi mAsena daasysautyaadikm| agastyAdhyaM dAnaM sauraNa siMharAzau vidhAnAt / yathA brahmavaivarte "praprApte bhAskare kanyAM shessbhuutsvibhidinaiH| adhyaM dayaggasyAya gaur3adezanivAsinaH" // naarsiNh| "zale toyaM vinikSipya sitpusspaaksstaiyutm| mantreNAnena vai dadyAikSiNAzAmukhasthitaH / kAzapuSyapratIkAza agnimaarutsmbhv| mitrAvaruNayoH putra kumbhayone namo'stu te // praarthnntu| "prAtApiSito yena vAtApizca mhaasurH| samudraH zoSitI yena sa me'gastyaH prasau. datu" // gndhaadikntu| agastyAya namaH ityanena deyaM vizeSAnudde ze sAmAnyataH prAptatvAta dakSiNAzAmuvasthita iti gandhAdAvapi prayogAGgakartadharmalvAt iti ratnAkaraH / ttpnaaymntrstu| "lopAmudre mahAbhAge rAjaputri ptivrte| ehANAyaM mayA dattaM maitrAvaruNi vllbhe"| pAzvalAyanaH / udgayAne apUryamANe pakSe kalyANe nakSale caudd'krmopnyngodaanvivaahaaH| vivAhaH sArvakAlika ityeke / vivAhe viSayabhedamAi gRhprishissttm| dhayeSveva vivAheSu kAlaparaukSaNa' nAdharmyaSu // vyaka bhujble| "grahazahimanda For Private And Personal Use Only
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 744 malamAsatatvam / maasaaynrtuNdivsaanaam| arvAk dazavarSebhyo munayaH kathayanti kanyakAnAm // nanu "caivakRSNahitauyAyAM tisRSvevASTakAsu c| mArge ca phAlgune caiva prASAr3he kArtike tthaa| pakSayomAghamAsasya hitauyAM privrjyet| nAkAlavRSTau kurvota vrtbndhshubhkriyaam"| iti bhujavalokta kathaM saGgacchatA upanayanasyAzvalAyanenottarAyaNazaklapakSayoMvidhAnAt pAraskareNApi udagamane pApUryamANa pakSe puNyAha iti karmamAve paribhASitam asamAsakaraNaM garbhAdhAnAdiSu kAlavizeSaniyateSu udagayanAdaunAM yathAsambhavaM nityatvAnityatvapratipAdanAmiti hrishrmaa| gobhilenApi "udagayane pUrvapakSe puNye'hani prAgAvartanAdanaH kAlaM vidyAt" iti yAmahayAtmaka pUrvAhnamapyadhikaM paribhAsya yathA dezaJceti punaH kRtaM yathA dezamityanena svarahyotAnAM prauSThapadyAm upakarmakaraNasyAmAvAsyAyAmapagaha piNhapityajasyAnyasyApyevaMvidhasyodagayanAdi viruddhavihitasya RtukAlagabhaispandama-pUrvakAlaSaSThamAsAdi vihitAbhAnapuMsavanasomantonayanAdaunAJca dakSiNAyanAdAvananupa. pattyA grhnnm| athaivaM yathA dezaJceti sUtramavAyaM tattahizeSavidhAnAdeva siddhernAyaM dossH| yathAdiSTa kAlasya kriyAyAmAdarArthamuktaM tena tattatkAlAtipattau keSAJcillopaH yathA aSTakApiNDa piyajJAdInAM vidyaakraashikktye'pi| "prakAle cet kRtaM karma kAle tasya punaH kriyaa| kAlAtItaca yat kuAdakataM tahinirdizet" / yat karma yasmin kAle vihitaM tatkAlAbhAve'pi nAGgAntarAbhAva iva tavAmmAnuSThAnaM nityakarma yathAzaktItyupadezasya katisAdhyAgamAtravizeSatvAt kAlasyAnuNadeyatvAna ttheti| taduktAm "aGgatve'pi ca kAlasya na tyAgo'nyAGgavat kutH| anupAdeyarUpatvAt kAle kama For Private And Personal Use Only
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam | 745 vidhIyate // vacanAt kAlAtipattI keSAJcit prAyavittaM kRtvA'nuSThAna' yathA sandhyAvandanAdonAM tadyathA sAMkhyAyanagrAm / " araNye samitpANiH sandhyAmupAste nityaM vAgyata uttarAparAbhimukho'nvaSTamadizamAnakSatradarzanAt zratikrAntAyAM mahAvyAhRtauH sAvitrauH svastyayanAdi japitvA evaM prAtaH prAGmukhastiSThatrA maNDaladarzanAt" iti / uttarAparAbhimukho vAyukoNAbhimukhaH koNaM vivRNoti zranvaSTamadizamiti ubhayadimaSTamabhAgamiti yAvat / vyAsaH / " sandhyAkAle vyatIte tu na ca sandhyAM samAcaret / gAyatrIM dazadhA jaSTvA punaH sandhyAM samAcaret" // jape smRtiH / " kRtvottAnau karau prAtaH sAthacAdho mukhau karau / madhye tiryakkarau proktau japa eva mudAhRtaH / pitRdayitAyAmapyevam / yattu kAzaukhaNDam / "vidhinApi kRtA sandhyA kAlAtautA vRthA bhavet / zrayameva hi dRSTAnto bandhyA stro maithunaM yathA / iti tadakkataprAyacittaparam | hrihrpddto| "yahAgAmikriyAmukhya kAlasyApya ntarAlavat / gauNakAlatvamicchanti kecit prAktanakamaNi" / yaheti pacAntaraM prAktanakAyeM madhyakAlavat AmAmikriyAmukhyakAlasyApi gauNakAlatvaM tena sAyaM sandhyAyA rAtriH prAtaHsandhyAkAlaya gauNakAla ityarthaH / evamanyatrApi / ataeva indogapariziSTam / "saMskArA atipatyeran svakAlAzcet kathaJcana / hutvaitadeva kurvIta ye tUpanayanAdadhaH" / etaditi mahAvyAhRtihomAdiprAyazcittam / adhaH pUrvam / bRhadrAjamArttakhe / " yA nAyryajJatasaumantA prasUte ca kadAcana / zra nidhAya taM bAlaM punaH saMskAramaIti // devalaH / " sakacca saMskRtA nArau sarvagarbheSu saMskRtA / yaM yaM garbhaM prasUyeta sa garbhaH saMskRto bhavet // saMskArakrama niyamamAha nAradaH / " yeSAnta ka For Private And Personal Use Only
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 046 malamAsatattvam / na katA: pUrva saMskAravidhayaH krmaat| kartavyA bhAbhisteSAM paiTakAdeva tanAt // avidyamAne pitrarthe khAMzAducha tya vA punH| avazya kAyAH saMskArAH nAbhiH pUrvasaMskRteH" / kramAd bhrAtRNAM yeSAmityanena prAptAnAM saMskArANAJca paurvAparyakramAt ghATakramastu sodrvissykH| vivAhe tathA drshnaat| karNavedhasya saMskAravAbhAvAnna tathA niyamaH / vRhadAjamArtaNDa kRtacintAmaNyormANDavyavacane tathA darzanAt ythaa| yadApatyayaM tiSThet sambhavo'pyaparasya ch| karmaghaTakaM vijAnIyAt garhitaM tatrayasya ca // ityAzaya yomadhye zuddhiryasyAtha vtsr| varNavedho hitastasya nAtra jyeSThAdibhAvanA // SaTakarNotpattimAzaya bhAnoH zumA same'pi ca / karNI vedhyau na doSaH syAdanyathA mrnnmbhvet|| bhrAbhiriti bahuvacanAdanyeSAM grahaNam / ataeva nArAyaNapaDato "aSTo saMskArakammANi garbhAdhAnamiva svym| pitA kuryAttadanye vA tadabhAve'pi tatkramAt ityatnAnyo vetyuktam / na ca prAguttAgobhilasUtra udagayanAdAvasamAsakaraNam ekaikasyAnuguNkhadyota. nArtha samuccayopalabdho mahAnabhyudaya iti bhaTTanArAyaNavyAkhyAna nAt dakSiNAyanakRSNapakSayorapyupanayanamiti vAcya pUrvoklAkhalAyanavacanena caur3akarmopanayanayoviziSya udgynshktpkssyorvihittvaat| bhojraajenaapi| "mAghAdimAsaSaTkeSu zAGgiNaH zayanAvadhi / car3akarma prakurvanti munayo vratameva c*|| iti vrtmupnynm| katyacintAmaNau dakSiNAyana nissedho'pi| "rAtribhAgaH samAkhyAtaH kharAMzodakSiNAyanam / vratabandhAdikaM tasmAt car3Akarma ca varjayet // tatkathamupanayanAdike viziSya mArgAdikapaNahitauyAdiniSedhaH / ucyate / dakSiNAyane vaizyasyopanayanavidhAnAt kRSNapakSe prAyavistAra For Private And Personal Use Only
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / makopanayanavidhAnAca ttprH| na caatraapyudgynaadypekssaa| kate ni:saMzaye pApe ityAdinindArthavAdena vilambAsahatvAt ekadinasyopavAsena gamayituM shkytvaat| yathA gargaH / "viprastha kSatriyasyApi mausau syaaduttraaynne| dakSiNeca vizAM kayaM nAnadhyayanasaMkrame // anadhyAye'pi kurvIta yasya naimittikaM bhavet // apinA dakSiNAyanakRSNapakSayoH samuccayaH naimittikaM prAyazcittarUpa pAraskaraH / "vivAhotsavayajJeSu saura mAnaM prshsyte| pArvaNe tvaSTakAbAI cAndramiSTaM tthaabdike| apa yannapadamudagayanAdivihitapazyAgAbhiprAyaM pitAmaha viSNudharmottarotasatraparazca / gargaH / "pAyurdAyavibhAga prAyazcittakriyA tthaa| sAvanena tu kartavyA mantrANAmapya - pAsanA" // suurysiddhaante| "sUtakAdiparicchedo dinamA saabdpaastthaa| madhyamagrahamuktizca sAvanena prakIrtitA" // mdhymgrbhuktiotirgnnnaaprsiddhaa| yaajnyvlkyH| "garbhAdhAnamRtau puMsaH savanaM spandanAt puraa| SaSThe'STame vA saumantaH prasave jAtakarma ca // ahanyekAdaze nAma caturthe mAsi nisskrmH| SaSThe'vaprAthanaM mAsi car3A kAyA yathAkulam // evamenaH zamaM yAti vIjagarbhasamudbhavam" // Rtau Rtukaale| yathA mnuH| "RtukAlAbhigAmau syAt" iti sa ca kAlo yaatrvskyoktH| Sor3azanizAH strINAM tAsu yugmAsa saMvizet / tena garbhadhAraNayogyAvasthopatakSitaH kAla RtuH / saca rajoniHsaraNakAlamArabhya Sor3azAhorAtrAtmakaH tatazva garbhAdhAnasaMskAropakrame saavngnnnaasiddhaa| puMsavane caturthe spandate ttH| iti vacanAt spandanAt pUrva hatauyamAsa: kAla: tatra caturthamAsasya saurale cAndratve vA niSekamAsasthApi tathAve tadAdyantadinaniSeke satyadhikanyanakAlayogarbhaspandana For Private And Personal Use Only
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1748 malamAsa tatvam / maniyata mApadyeta | sAvane tu niyataM tenAtrApi sAvanagaNanAyuktA yoSidyavahArasiDA ca / grahanyekAdaze nAma ityatrApi " azaucavyapagame nAmadheyam" iti viSNusvAt / sUtakottaradinaparamekAdazapadaM pUrvokta sUrya siddhAntoktavacanena sUtakasva sAvana dina ghaTitatvAt taduttarakAlasyApi tathAtvaM tasmAdgarbhAdhAnapuMsavananAmakaraNeSu sAvanadarzanAt tatsAhacaryyAt somatoyanAdAvapi mAsavarSa gaNanAyAM tatheti catakhar3opanayanAdiSu varSagaNanA sAvanena zubhAzubhamaNanantu saureNeti siddham / evamena iti evamuktaprakAragarbhAdhAnAdibhirenaH pApaM vaujagarbhasamudbhavaM zukrazoNitasambandhaM gAvavyAdhisaMkrAntinimittaM nAzaM yAti nityatve'pyAnuSaGgikametat / upanayanottarAvadhimAha yAjJavalkAH / " prASor3azAca dAviMzAccaturviMzAzca vatsarAt / brahmacatravizAM kAla zropanAyanikaH paraH" // cAGa abhi vidhyarthaH / mayyAdAbhividhisandehe kAvyAnvitatvenAbhividhereka balavattvAt evameva bhaTTabhASya saralAbhavadeva bhaTTamitAkSarA kullakabhaTTakalpatarusmRtisAraprabhRtayaH / zUlapANirapi yAjJavalkATIkAyAmeva kintu prAyavittaviveke mayyAdArthakatAmAha yamavacanAt / yathA " patitA yasya sAvitrI dazavarSANi paJca ca / brAhmaNasya vizeSeNa tathA rAjanyavaizyayoH / prAyazcittaM bhavedeSAM provAca vadatAM varaH " // kullakabhaTTaprAyavittakalpataruSTata mapyetat / atra brUmaH / " aupanAyanikaH kAlaH paraH Sor3azavArSikaH / dvAviMzatiH paro'nyasya svAJcaturviMzatiH paraH" iti kalpataruSTatavyAsavacanaM paro'ntyaH Sor3azavArSika SoDazavarSe vApya bhUtaH sthita iti yAvat / tamadhauSTo bhRto bhUto bhAvauti Thak varSasyA bhaviSyatIti uttarapadavRDiH adhISTo'dhyeSaNAyukto buruH bhRto bhRtigTahoto dAsaH / rAjamArttaNDe katyacintA For Private And Personal Use Only
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / magaca maarknnddeyH| "viprasya Sor3azAharSAdAtrI hAviMzataH prm| vaivasyATavikAdabdAt sAvitrI patanaM bhavet // pssttvikaacviNshtH| vissnnudhrmottre| 'Sor3azAbdA hi viprasya rAjanyastra hiviNdhtiH| viMzatiH sacaturthI ca vaizyasya prikiirtitaa| sAvitrI nAtivarteta prata jaDa nivartate / bhAbhyAM SoDazavarSAdyupari yamena paJcadazavarSopari yat patanamabhihitaM taha jnmprbhRtignnnaabhyaamviruddhm| tathA ca katvacintAmaNau maannddvyH| "vratabandhavivAhe ca vtsrpriklpnmaahuraacaaryaaH| prAdhAnapUrvameke prasUtipUrva sadAnye tu"| evaJca vyAsamArkaNDeyAdivAkya kavAkyatayA nyAyasihatathA ca pASor3azAdityAdAvADo'bhividhyarthateva tatrApi garbhAtirikta vrssgnnnaasaavnenaiv| yattu vijAnAmupanayanamupakramya petthaunsivcnm| hAdaza-Sor3azaviMzatizcedatotA avaruddhakAlA bhavantIti / tat hAdazavarSAdyupari pratyavAyAlpatvajJApanaparamiti zUnnapANyupAdhyAyAH patra mahAvyAhRtihomaH prAyazcittaM taduttaraM vrAtyaprAyazcittamiti maithilAstu / "vivAhAdau smRtaH soge yannAdau sAvano mtH| zeSe karmaNi cAndraH svAdeSa mAsavidhiH smRtaH // zeSe saurAdivizeSollekharahita ityAhuH / mahAvAkyAvasthA dkssH| "cAndreNa tithikatyantu ythaavihitmaacret| kArtikAdinAne ca cAndrasaurayorvikalpanAnuSThAnaM yathA kRtyakaumudyAM pitAmahaH / "kArtikasya tu yat snAnaM mAghe mAsi vizeSataH / kacchAdiniyamAnAJca cAndramAnapramANata:" padmapurANam "tulAmakarameSeSu prAtaHsAnaM vidhiiyte| havidha manacaryaca mahApAtakanAzanam // avoditAnuditahomavadikalpenAnuSThAnamiti hemaadriH| kArtike mntrstu| kArtike'haM kariSyAmi prAtaHmAnaM jnaardn| prautyarthaM tava deveza For Private And Personal Use Only
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / dAmodara mayA saha / mayA lkssmyaa| skandapurANe / "saMprAle makarAditye puNye puNyaprade sdaa| kartavyo niyamaH kazcit vratarUpo narottamaiH / prArabdhakArtikAdikAmyastrAne tu vyAdhyAdinA'sAmarthe putrAdipratinidhinA kArayitavyam / nAnu. klpvidhinaa| nityasnAna eva tahidhAnAt iti vidyAkarI yuktaJcaitat / "jihmAM tyajeyunirlAbhamazato'nyena kArayet / anena vidhirAkhyAta Rtvik karSakakarmiNAm" iti sambhayabANijye yAjJavalkyavacanAt jilo mitrvnyckH| taM nirlAbha katvA tyajeyurvahiSkuryuH / gaarudd'e| "gaGgAyAM ye'vagAhante mAdhe mAsi nraadhip| caturyugasahasrAnte na patanti surAlayAt / dine dine suvarNAnAM sahasrantu vizAmpate / tena dattaM hi gaGgAyAM yo mAghe nAti mAnavaH" // pdmpuraanne| "makarasthe ravau mAghe prAtaHkAle sadA mune| gospade'pi jale mAnaM svargadaM pApinAmapi // svaande| "makarasthe ravau mAdhe na nAtyanudite rvau| kathaM pApaiH pramucyeta kathaM sa tridivaM vrajet" / anayoH sUryodayAt prAgeva snAnaM prtiiyte| tathA ca sAmAnyataH prAtaHsnAne viSNuH "prAtaHsnAyyaruNakiraNagrastAM prAcaumavalokya sAyAt" / dakSo'pi / "sadhyAnAnaM nizAnte tu madhyAhe tu tataH punH"| yatta padmapurANam / "mAghe mAsi raTantyApa: kiJcidamyudite rvau| brahmaghnamapi cANDAlaM kaM patantaM punImahe" // iti tadraTantyAkhyacaturdazauviSayam / yathA ymH| "mAghe mAsyasite pakSe raTalyAkhyA cturdshii| tasyAsudayavelAyAM nAtA nAvekSate yamam // sAtA snaankaarii| "anarkAbhyudite kAle mAghe kRSNa cturdshaum| snAtvA santapyatu yamAn sarvapApaiH pramucyate" // anarkAbhyudita iti ISadarthe naJ to na udayavelAyAmityanena virodha ityAhustacintya For Private And Personal Use Only
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 751 malamAsata tvam / "paravacanAyormadhye satAravyomakAle tu tatra sAnaM mahAphalam" iti samudrakarabhASyakRtAt / kintu udayavelAyAmaruNodayavelAyAmityarthaH / kiJcidamyudite ravAvityanena mAghaprAtaHsnAnakAlotarAvadhitvamuktam / tathA varAha: "tejaH parihAneruSA bhAnorodayaM yAvat" / ataeva "yo mAghamAsyuSasi sUryakarAbhitAne snAnaM samAcarati caarundiiprvaahe| uddhRtya saptapuruSAn piTamATavaMzyAn svarga prayAtyamaradehadharo naro. 'sau" // ityatra aSasi ityabhidhAya sUryakarAbhitAna ityuktaM mUryodayAt prAgapi tatkarasambhavAt na tu sUryAbhitAna ityukta vidhimAha paajhe| "mAghamAsamimaM puNyaM nAmyahaM deva mAdhava / tIrthasyAsya jale nitya prasIda bhagavAn hare // duHkha. dAridrAnAzAya zrIviSNostoSaNAya ca / prAtaHsnAnaM karomyadya mAghe pApapraNAzanam // makarasthe ravI mAdhe govindAcyutamAdhava / mAnenAnena me deva yathokta phalado bhava // etanmantra samuccArya snAyAnmaunaM samAhitaH / vAsudevaM hariM kRSNaM zrIdharaJca smarettataH // divAkara jaganAtha prabhAkara namo'stu te| paripUrNa kuruSvedaM mAghasnAnaM mahAvratam" // cAndramAne tu makarAAMskRSTa kAle makarasthe ravAviti mantro na paThanIyo. 'samavetArthatvAt prAta:nAne'pi "yathAhani tathA prAtanitya maayaadnaaturH"| iti chandogapariziSTauyenAhaHsAnadharmAtidezAt sadhyAvandanottaratvaM padmapurANoya tadaGgatarpaNasya tdythaa| "nityaM naimittikaM kAmyaM trividhaM maanmissyte| tarpaNantu bhavettasya aGgatvena vyavasthitam" // nityaM prAtyahikaM prAta. madhyAhnasambandhinaimittikamuparAgAdinimitta kAmyaM tIrthAdau kriyamANam ataeva yadyapi snAnAGgaM tarpaNaM tatprayogAntarbhavitumaIti tathApi sadhyAnuSThAnasatve tasya vAcanika sandhyottaratvaM For Private And Personal Use Only
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . matamAsatakham / candragrahANAdau tu tadabhAvAt bAmaprayogAntargatatvamiti chandogADikAdayaH madhyAnAnaprayogAntargatatavantu "tarpagantu zaciH kuryAt pratyahaM sAtako hijH| devebhyapa RSibhyazca pilabhyazca yathAkramam" iti zAtAtapota pradhAnatarpaNasya prakRtIbhUtaM nityAgnihotramiva satrAgnihomasya tavAGgatarpaNe sadhyottaratvaM sAkSAduktam / vikatAvapi sambhavaprAptam / yathA jyotiSTomasyevyuttarakAlatva vikRtiibhuutsome'pytideshpraaptm| kiJca rahamedhIya yAgakAlamadhye pagnihotrakAsa pAgate tanapadArthakramavAdhenAgnihotrAnuSThAnaM nirNItaM tathA sAnAnantaraM sandhyAkAla pAgate tarpaNamakatva va sadhyAnuSThAnaM yuktamiti vidyAkaravAjapeyau vyavahAro'pi tatheti mAghAdhikAra gArar3e "mAtaraM pitarazcApi bhrAtaraM suhRdaM gurum| yamuhizya nimajjeta hAdazAMzaM labheta saH // maarknnddeyH| "sitAsiteSu yaH sAyAt mAghe mAsi yudhisstthir| na teSAM punarAhatti: klpkottishtairpi| dazakoTisahasrANi ssssttikovystthaapraaH|| mAdhe mAsi prayAge tu gaGgAyAmunasaGgame, // vaiSNavAmRte skandapurANam / "pauyAntu samatautAyAM yAvadbhavati pUrNimA / mAghamAsasya deveza pUjAviSNovidhIyate // paurNamAsyantamAdhamupakramya "pitRNAM devatAnAca mUlakaM naiva daapyet| dadabarakamAnoti bhujauta brAhmaNo yadi // brAmaNo mUlakaM bhukkA carezcAndrAyaNaM vrtm| anyathA yAti narakaM kSaviTazUdra eva ca // tathA "varaM bhakSyamabhacyaJca pibedA gahitaJca yt| varjanauyaM prayatnena mUlakaM madirAsamam // vaizAkhamAnantu saureNa yathA bhaviSthe "gavAmaprasUtAnAM lakSaM dattvA tu yat phalam / tatphalaM labhate rAjan meSe sAtvA tu jAjhavIm // nAcatramAsaprayojanaM vissnnudhrmottre| "nakSatrasanAyanAdi For Private And Personal Use Only
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 753 malamAsatattvam / cendIsina kuryAigaNAtmakena" / nakSatrasatrANi mAsasAdhya. yAgavizeSANi yAdhikaprasihAni indorayanAni somAyanAkhyasatrANi iti smyprkaashH| evaM janmanakSatre zanibhaumavAra. phalaM nAkSatramAsena yogyatvAt yathA daupikAyAma "janmanyace yadi syAtAM vArI bhaumshnaishcrau| samAsa: kalmaSo nAma manoduHkhapradAyakaH // tasmAdebhizcAndrasaurasAvananAkSatramA meSu karmANi vihitAni tatparicAyakAni candramAH kRSNapakSAnte ityAdi viSNudharmottarAdyuktavacanAni na tu zaktigrAhakANauti siddhm| pralastattatkarmasaGkalpe "mAsapakSatithaunAca nimittAnAca srvshH| ullekhanamakurvANo na tasya phalabhAgbhavet // iti brahmANDapurANAtana tattahihitamAsa eva nirdeshyH| patra cakArahayazrutermAsapakSatithInAJceti na nimittavizeSaNaM kintu khAtantraNeva yathAsambhavamubhayorullekhaH / tathA ca haitanirNaye darzathAhAdau kRSNAdireva mAso nirdezyaH tasya tattithipuraskAreNaiva karaNAt taditaratra sAMvatsarikAdau zalAdireva nirdezyaH tasya prayANatithikartavyatvena triMzattithisAdhAraNatayA tattattithiniyata brahmapurANAsparzAdityuktam / vAicintAmaNAvapi zAdAdikammaNi vizeSavacanaM vinA zullAdireva nibandhubhirAdaraNAdityuktam / gaGgAvAkyAvalyAmapi vAruNInAne madhukRSNAtrayodazyAmiti vaakyrcnaa| kica yadi sarvakammaNi mukhyacAndreNaiva vAkyaracanA syAttadAkhayukkRSNapakSauyathA'pi mukhyacAndratvena bhAdrapadaprayogaH sambhavati tavAkhayukpadaprayogo munaunAM vyarthaH syAt tasyedameva prayojanaM yattena nirdezaH / evaM vivAhAdau saureNAbhilApaH evaJca sAvane nAcave ca caitrAdinAmAnullekhAmakhyacAndreNaiva nirdezaH ataeva smatisAre brhmpuraannm| "tithikkatye ca kRSNAdiM vrate zaklAdi. For Private And Personal Use Only
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 754 malabhAsatattvam / meva c| vivAhAdau ca saurAdiM mAsaM kRtye vinirdizeta / saura: sUryasaMkramaH / saMkalye mAsAdivadadyollevo'pi "brAhmaNAnupAmanvayet kho'dyeti vA zrAhamAcariSye" iti shngkhlikhitdrshnaat| pradyaktaSNASTamoM devaumiti vacanAt adyacandrArkagrahaNa miti bhaviSyAca etenAhaH padasya rAtri paratvAbhAvAt rAtrI gheta asyAM rAtrI iti vaktavya nAdyeti mataM cinyaM rAtripado. lekhe mAnAbhAvAt evamane kAhasAdhye karmaNi tiSyullekhAnantara mArabhyetyallekhaH / anyathA tamAsapakSatithivizeSAdaunAM dinAstarAsattva nAnanvayaH syAt / atha darzAntamAsazakyatve saadhkaantraanni| msaapuraanne| *prathamaH khetakalpastu hitauyo naulalohitaH / ityAdi catudazakalpAnukkA "kaumyaH paJcadazo brahman paurNamAsau prajApateH / Sor3azo nArasiMhastu" ityAdinA UnaviMzat kalpAnukA "piDhakalpastathAnte tu yA kuibrahmaNaH smRtaa| ityayaM brahmaNo mAsaH srvpaapprcaashnH| pAdAveva hi mAhAtmA yasmin yasya vidhIyate / tasya kalpasya tamAma vihitaM brahmaNA purA / atra brahmaNodantei mAsapadazakretAdanyeSAmapi tathaiva yuktam / zrutirapi "pUrva: pakSo devAnAmaparaH pakSaH pitRNAm" iti mAsAntargata zuklakaSNapakSAveva pUrvAparatvena vidadhAti / sNvtsrprdiipe| Sadvizanmata "tatra pakSAvabhau mAse zuklakaNI krameNa hi| candrAdhikaraH zuklaH kRSNacandrakSayAtmakaH / pakSatyAdyAstu tithayaH kramAt paJcadaza smtaaH| darzAntA: kRSNapakSe tAH yUrNimAntAzca shuklke"| pakSati: prtipt| amara koSa "pakSau pUrvAparI zuklakRSNau mAsastu taavbhau"| patra yadi darzAntamAtra mAsapadasya zatinaM syAt tadA cAndramAsa ityeva viddhyaat| mAsavizeSavAcinazcaitrAdayo'pi cAndre For Private And Personal Use Only
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 755 mlmaastttvm| matA vkssynte| cAndre yaugiko'pi mAsazabdasvathA hi mAsa. candrasyAyaM vRhitAsa hetunakSatrabhogAtmakaH kriyA pracayaH sUryamaNDalaviyogasaMyoga iti candravAcihalantamAmazabdAdan pratya. yAntAt siddhH| tathA ca gdsiNhH| "mUI nyAnto mASomAne baudyantare'pi nirdissttH| kAlavizeSe dantyomAzcandrakAlayostathA" iti| tithikharUpamAha sUryasiddhAntaH / "parkAdiniHsRtaH prAcI yayAtyaharahaH shshii| bhAgairhAdazabhistat svAttidhizcAndramasaM dinam" / dvAdazabhirbhAgayayAti. tadeva yAnaM tithiH viniHsRta iti zuklapakSatithyabhiprAyeNa kRSNapakSe viprakaSTAt sadrikarSa ityapi bodhym| bhAgastriMzAMzarAzereko'zaH / tathA ca hemaadrimaarsNgrhyorvissnnudhrmotre| "vizAMzakastathA rAzerbhAga ityabhidhIyate / prAdityA. hiprakaSTastu bhAgaM hAdazakaM ydaa| candramAsyAttadA rAma tithirityabhidhIyate / tenArkApekSayA candrasya rAzihAdazAMzabhogena ekAtithirevamaparAparApi sA caikaikklaakriyaalvnnaa| tatra prathamakalAkriyArUpA pratipat evaM hitauyaadiH| sAca bahirUpA cet zaklA jhAsarUpA cet kRSNeti na ca "aSTamAMza caturdazyAH kSINo bhavati cndrmaaH| amAvAsyASTamAMza ca tataH kila bhavedanuH" iti chandomapariziSTavacanAccaturdazyA: zeSayAme paJcadazyAH kalAyA: kSayArambhAt evaM dantiyAme zrAdyakalAyA utpattevirodha iti vAcyaM tasya darzavAhArthaM pAribhASikakSayotyattiparatva na tu vAstavaM smatijyotiHzAstrotAgaNa nAvirodhAt upnauvygobhilvirodhaac| yathA gobhilaH / "sUryAcandramasoryaH paraH santrikarSaH sAmAvAsyA" iti| paraH mavikarSa upabaMdho bhAvApanasamasUtrapAtanyAyena ekAMzAvacche dvena ekarAzyAvastrAnaM sa ca dAntakSaNe'vyabhicArI tathA ca For Private And Personal Use Only
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / virodhe nyAyayuktasya prAmANyamAi bhvissypuraannm| "mRtya. thena virodhe hi arthazAstrasya vaadhnm| parasparavirodhe tu nyAyayukta pramANavat" // arthazAstrasya manvAdipraNItarAjanItyAdiviSayasya ydaah| "nAgamantu yakta pitrA pUrva traistribhiH| na taccha kyamapAkattuM kramAtripuruSAgatam / pitrA pUrvataraiH pitaramAdAya puurvtrairityrthH| "anAgamanta yo bhuGkto bnybdshtaanypi| cauradaNDana taM pApaM daNDayet pRthivIpatiH' / ityanayodharmazAstrArthazAstrayovipratipattI dharmazAstreNa daNDa vidhAyakamarthazAstra vAdhyate tatava arthazAstrasya tripuruSoyetaraparatvena sngkocH| vRhaspatiH / "mAhartA zodhayedbhaktimAgamaJcApi sNsdi| tatsuto bhaktimekaikAM pautrAdiSu na kinycn"| bhutizodhanamAha kAtyAyanaH / "sAgamo dIrghakAlaca nishchidro'nytgenibhaatH| pratyarthi. savidhAna paJcAGgo bhoga iSyate / pipauruSa vizeSamAha vyAsaH / "prapitAmahena yadabhukta tatputreNa vinA ca tm| to vinA tasya pitrA ca tasya bhogstripaurussH"| iti prsnggaaduktm| varddhamAnopAdhyAyadhRta jyotirvcnm| "ekAtithi: kApi tadAdi bhUtAtidhistatauyeti tithiprbndhH| mAsaH sacAndrastithinAni yamAJcAndI kalAmApya sadA pravRttaH / ekAtithiH pratipat tadAtibhUtA paJcadazau yadi tauyA bhavati tadA pratipadAdipaJcadazyantastriMzattithisamudAya eko mAsaH evaM hitauyAdi pratipadantastRtIyAdi hitoyAnta iti tasya cAndrale hetumAha yasmAcAndroM kalAM ikSiyAhatvena prApya tithinAmni tithisamudAyAtmake pravRttastitherekaikakalAkriyA. rUpatvAt tathA ca hemAdrikAlamAdhavauyayoH svAnde prbhaasbddm| pramA Sor3azabhAgena devi pokhA mhaaklaa| For Private And Personal Use Only
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatavam / 757 saMkhitA paramA mAyA dehinAM dehadhAriyo / zramAdipaurNamAsyantA yA eva zazinaH kalAH / tithayastAH samAkhyAtA: Sor3azaiva varAnane" / candramaNDalasya Sor3azabhAgena parimitA dehadhAriNau zrAdhArazaktirUpA amAnAmmrau mahAkalA proktA kSayodayarahitatvAnityA sraksUtravat sarvAnusyutA tadanyAH paJcadazakalAH paurNamAsyantAH pratipadAditithivizeSarUpA iti Sor3azaiva kalAstithaya iti siddAntaziromaNau / "tanyante kalikA yasmAttasmAttAstithayaH smRtAH / kalikAH kalAH / sUryasiddhAnte / " nADISaSTyA tu nAcatramahorAtra pracacate / taciMzatA bhavenmAsaH sAvano'rkodayaistathA // aindavastithibhistaddat saMkrAntyA saura ucyate // tatrizatA nAcavadinaviMzatA mAso nAcatramAsaH / tathA viMzatAkodayaistu rAzivizeSAvasthAnavazena lagnasya yAvanti palavipalAni ravibhoga: svAt tadadhikaSaSTidaNDaH sAvanamahorAvaM bhavatIti tathA ca siddhAnta sandarbhe "sAvamaM daNDAH SaSTirahaH khalagnakhaguNAMzAcyAstadainambhavet" daNDAH SaSTisvalagnakhaguNAMzAcyAH sAvanamahastadainaJca tena sAvanenayoH payyAyatA / ainamityanena khalagnamityava svapadena ravibhujyamAnaM pratauyate / khaguNAMzAstriMzAMga prathamAnta tRtIyAntapadairlagna daNDa- palAnyAha daupikAyAm / "rAmo gavedairjaladhistu maitra rbANo rasaiH paJcakhasAgaraizca / bANaH kuve dairviSayo'yugmaH kramotkramAnmeSatulAdimAnam" lagnAnAM dinabhogastu lagnadaNDapalAni dviguNaukRtAni palavipalarUpANi pArgikANi vizaddinanyUnAdhikavazAt kizcidadhikanyUnAni ca tataca dinaM dinaM yAni yAni bhuktAni tAni khyudaya lagnasya rAtrizeSapraviSTAni avaziSTAni divasoyAni / evaM tatsaptama lagnapalavipalAni dinazeSapraviSTAni I 64 For Private And Personal Use Only
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 758 malamAsalattvam / avaziSTAni rAtrisambandhauni jAtvA prAdhantalagnamAnayutAmadhyalagnapaJcamAnadinarAvimAnAnyavadhArya prAtaHkAlavibhAgAdiniNayaH / ataH sAvanasaMvatsareNa ekadinAdhikavatsage nAkSatro bhavatItyanayomadaH / naaksstrmaasphlntu| AyurdAye smRtaM prArnAkSatra SaSTinADikam" iti tadaditi trizatA evaM yatkiJciviMzattithyAtmako'yaM mAsazabdaH prayuktaH sa "ekAhana tu SaNmAsA yadA syurapi vA vibhiH / nyUnAH saMvatsaracava sthAtAM pANmAsike tadA" // iti kAtyAyanenoka sya "pAramAsikAbdike zrAdde syAtAM pUrvedhureva te| mAsikAni skhakoye tu divase hAdazApi cha" iti hemAdrimAdhavAcAryakRtapaiThaunasyukta vacanasya ca viSaye gaunnmaaspricaaykH| pUrvoktayuktyA zukla pratipadAdereva mAsazabdAbhidheyatvAt skhakoye divase mRtAhe evaM pUrvatithau pANmAsikAbdikavidhAnAt ekAhena tu pANmAmA ityatrApi tathAthatvAt pUrvamatatithiM vihAyAparamRtithimAdAya mAsavarSagaNanA prsiddhaa| ataevAdhikaraNasya karmatvavivakSayA prAgutAtamadhauSTa ityAdisUveNa mAsikAbdikapada-. siddhiH nimittasaptamyAntu tadasambhavAt na tathA etena pUrvamRtatithimAdAya mAsavarSagaNanena mRtitheH pUrvatithiM vihAya tatpUrvadine maithilAnAM yat pANmAsikadayakaraNantaddeyamiti siddhAntacintAmaNo cAndre mAsi anyathA vyutpattirdarzitA ythaa| "masyante paramauyante khkaalaahhihaanitH| mAsa ete smRtA mAsAstriMzattithisamanvitA:" mAsazcandrasya vRddhikSa. yAbhyAM vakAlAcandrasambandhi kAlA masyanta iti mAmA: / tasmAt laptayogadayAlaghuhArautotAt mAsAdimadhyasamApti kIrtanAt prayogopAdhisahakatAnyAsapadasya darzAnta eva mukhyatvaM saurAdiSu lakSaNayA goNyA vA prayogopapattena rUdizaktikalpaneti / taduktaM For Private And Personal Use Only
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 75 malamAratatvam / bhaTTapAdaH labdhAtmikA satau ruuddhirbhvedyogaaphaarinnau| kalpanauyA tu labhate nAtmAnaM yogavAdhataH / na ca saurAdiSvapi candrAdikriyAyA avyabhicArAlaghuhArautoktavahiSNudharmottarAbhihitopAdhicatuSTayasahavatAdyogahayAt pravRttirastu mAsazabdasyeti vAcyaM laghuhArItItasvAdimadhyasamAptikautanakharasAdupAdhitva viSNudharmottarotasya tu tathAtvAbhAvAt na tathAtvamiti / vastutastu cAndra eva mAse candrakriyAyA hakSiyarUpAyA asA. dhAraNatvena prakRttinimittatva saurAdau tu sUryAdikriyANAM ttheti| ataH kathaM saurAdau maaspdpryogaavsrH| tathA ca zArIrakaTokAyAM vAcaspatimitrAH asAdhAraNatvena hi vyapadezA bhvnti| yathA kSitijalapavanavaujAdisAmagrausamavadhAnajanmApyakuraH zAlivaunajanyatvena vyapadizyate zAlyaGgura iti na kSitvAdibhiH teSAM kAryAntare'pi sAdhAraNyAt tahiM darzA. savaJcandrakriyAyA asAdhArakhena paurNamAsyante'pi kathaM na pratinimittatvamiti cedupAdhitvapratipAdakavacanAbhAvAt kintu brahmapurANAdau prauSThapadUI kRSNa pakSAdAvazvayugAdiprayogAtathA va gauNyAvasIyate iti| etat sarva kriyaiva kAla iti matAnusArAduktaM tadatiritakAlavAdimate tu sarvatra tattatkriyopalakSita: kAla iti vishessH| tathA ca viSNupurANe / "kAlakharUpaM rUpaM tahiSNo maitreya vartate / viSNudharmottare / "anAdinidhana: kAlo rudraH sngkrssnnaatmkH| kalanAt sarvabhUtAnAM sa kAla: parikIrtitaH // kalanAt layakaraNAt / tathA ca viSNuH / "ye samarthA jagatyasmin sRSTisaMhArakAriNaH / te'pi kAlena loyante kAlo hi balavattaraH" / / patha caitrAdi zabdAnAM caandrvaacitaa| laghuhArItaH / "cakravat parivarteta sUrya: kaalvshaadytH| ataH sAvatsaraM For Private And Personal Use Only
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 760 malamAsatattvam / zrAI kartavyaM mAsacir3itam // mAsacikantu kartavya poSamAghAdyameva hi| yatastatra vidhAnena sa mAsa: parikIrtitaH / cAndragrahaNe hetuvanigadamAha yataH sUryaH kAlavazAJcakravat gatemandatvAmandatvAbhyAM gacchat tathA ca ekarAzimupabhunAno ravirmeSAdI mandagatyA kAmapyekAM tithiM hismRzati tulAdau zaughragatyA kAmapya kAM tithiM na spRzati pati pUrvana saMzayaH / uttaratra karmaNo lopa: syAdato mAsacihnitaM zaklAdimAsacihnitaM kartavyam praba ekasyAstithehi tvalopayorabhAvAt athAtaH zuklAditva kuta iti cet laghuhArautenaiva indrAgnautyAdinA nirupapadamAsazabdasya zuklAdau saGkatamabhidhAya cakravadityabhidhAnAt etena "pArvaNa tvaSTa kA zrAddhe cAndramiSTaM tathAbdike iti pAraskarauye pArvaNAdisAicAt prAbdikazrAdamapi kRSNAdimAseneti pAzAtyamataM nirstm| hetuvannigadAdhikaraNantu pramANalakSaNe yathA heturvAgayate iti hetuvannigadaH zUrpaNa juhoti tena dhanaM kriyate iti ayate / ana hizabda zruteH stutI ca lakSaNAprasaGgAdanakaraNa tvaM zUrpa home heturaddiSTaH tathA ca yad yadanakaraNaM dAdi tena tena hotavyamiti prAprAdhAntaH zUrpasya homa karaNatvaM hatIyayA zrutyA'vagamyate vidhyarthasya ca na helapekSA tasmAt zUrpastutiH / yattu hetau hizabda zrutiriti taba na hi sAkSAAdinA zakyamanaM kartum atha zakyaM praNAlyA kathaM tahiM zrutiH pravartitA hetuvacanasyAnapekSapravartakavAkyasyaiva shrutitaa| tathA cAbhidhAtuM pade'nyasmin nirapekSaravAzrutiriti / nanu zUrpastutAvapi lakSaNA syAt / na hi tenApi sAkSAdanaM kriyate vADhaM stutirhi anuvAdakatvAd yathA prAptalakSaNAM shet| na vidhirapUrvArthakakhAt / tatavAna banyatupalikhanaM tatpramAdakatamiti mantavyam For Private And Personal Use Only
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 761 ataeva mahavArttikenApi me hetuvanigadyante hizabdAdibhirnatu paramArthatava pratyuktam / eva yadyapi " khatAhani tu karttavyaM pratimAsantu vAram" / ityAdivacamopAtteSu mAsikazrAISu tattanmAsoyatattatithivizeSavihitakarmasu ca hetuvacigadacintanauya: daryAdestu vacanAnupAttatvAtrAkAGgAvasara iti / ataH sAMvatsaraM zrAhamiti pradarzanamAtraM tena mAsikazrAha janmatithi satyatattanmAsauya tattattithi vizeSavihitakarmANyemveSyaM tatra zakAderavizeSAt punaranadhyavasAyaH syAt tatrirAsArthamAha pauSamAghA yameva hoti sapauSAdiH kauhak tasya cAndre vA kathaM bhaktiritya vAha yatastava vidhAnena zAstreNa tazca indrAgnI ityAdyuktamevetizrAddhavivekakkat tatra manoramaM laghuhArautoktau taduktavAkyAntarasya hetutvakalpanAyA anyAyyatvAt / kintu vidhAnena zrutyAdinA tathAca zrutiH / " sA vaizAkhasyAmAvAsyA yA rohiNyA sambadhyate" iti / " patrAzvinyatha bharaNau bahulApAdatazca kIrttito meSaH / vRSabho bahulA zeSa rohiNyaJca mRgazirasaH / mRgaziraso'I cArdrA ca punarvasokhAMzakAstrayo mithunam / pAdaH punarvasorantyaH puSyo'zleSA ca karkaTaH / siMho'tha maghA pUrva - phalgunIpAda uttarAyAH / ta cheSaM hastA citrAIJca kanyakAkhyaH / taulini civAIM khAtopAdatrayaM vizAkhAH / bhalini vizAkhAyAH pAdastathAnurAdhAnvitA jyeSThA / mUlaM pUrvASAr3hA prathamasvApyuttarAMzako dhanvau / makarastatparizeSa N zravaNApUrvaM dhaniSThAIm / kumbho'tha dhaniSThAI zatabhiSApAdatrayaM pUrvAyAH / bhAdra padAzeSastathottarArevataumaunaH" iti| rAjamArttaNDokta vRSarAzibhogya rohiNauna kSatrayuktAmAvAsyA vaizAkhasyeti pratipAdayantI zrutizcAndra eva zakti vodhayati sauravezAkhe tadasambhavAt / tathA hi "sUryAcandramasoryaH paraH sannikarSaH sAmAvAsyA" iti For Private And Personal Use Only
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 762 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir I malamAsa tattvam / gobhilasUtrAccandrArkayoreka rAzya va sthAnamamAvAsyeti vRSastharavAveva rohiNIyuktAmAvAsyAyAH sambhavAt / kRtyacintAmaNau vyAsaH / "maunAdistho raviryeSAmArambhaprathamacaNe / bhavette'bde cAndramAsAdyA dvAdaza smRtAH / yeSAM zuklapratipadAdi darzAntAnAm ArambhaprathamacaNe zrAdyakriyAdyasamaye maunameSAdistho ravirbhavet / te varSe cAndramAsAce cavaizAkhAdi dvAdazasaMjJakatvAt dAdaza smRtAH / na punarmalamAse'pi saMjJAntaram / feng seaAdiriti tvayodazApi dvAdazasaMjJakA iti vyAse - nopadeziko zaklAdi mAse caivAdi zaktirabhihiteti / taduktaM "zaktigrahaM vyAkaraNopamAna koSAptavAkyAdA vahArata / vAkA sya zeSAdditevedanti sAnidhyataH siddhapadasya vRDDA: " / ataeva " SaTyA tu divasairmAsaH kathito vAdarAyaNaiH" / iti ekalakSaNazAlitve na mauNamekatvamuktaM malamAse'pi vasantAdermAsaiyAtmakatvArtham / cAturmAsyAdi vratAntarAlika malamAsakarttavyatvArthaJca na tu vAstavamekatvArthaM zrutismRtivirodhAt / tathA ca zrutiH " dvAdazamAsAH saMvatsaraH kacitrayodaza mAsA: saMvatsaraH" iti trayodazetyadhimA se smRtiH / "yasminrabda dvAdazaikazca yavyaH" iti / yatryo mAsa iti yavyA mAsAH svamekaH saMvatsara iti zatapathazrutvA yavyasvamekazabdayormAsa varSaparyAyoktA | yattu nRsiNhpuraannm| "paJcamAsAn harau supte deze tatva bhayaM bhavet / brahmahA ca bhavedrAjA saMgrAme bhayamApnuyAt" iti / tasminmithunArka malamAsapAte tasyApyASAdatvAt tava harizayane sati doSAbhidhAyakaM tena tatra karkaTe prakRtASAr3ha evaM harizayanam / "tatra yavihitaM karma uttare mAsi kArayet" ityekamUlatvAt / yatra tu mithunArke harizayana' tatra karkaTAdau malamAsapAte paJcamAsatve'pi na doSaH / For Private And Personal Use Only
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / cAndrASAr3hAdiSveva zayanAdi vidhAnAt / tathA ca matsara purANam / "zete viSaNuH sadASAr3he bhATe ca parivartate / kArtike paribudhyeta zalapakSe haradine / sauraparatve karkaTAdi zayanAdau sadetyanupapatteH / tatazca vyAsavacanAnmaunastharaviprArabdhazaklapratipadAdidarzAntazcaitro mAsa iti evaM vaizAkhAdirapi / etena maunastharaviprArabdhAdInAM gurutvAnmaunastharavyAdaunAM laghu. vAt "nATahautavizeSaNA buddhirvizethe copajAyate" iti nyAyAca saura eva zaktiriti nirasta vacanasya nAtibhAra iti nyaayaat| ataeva pramANavantyadRSTAni kalpayAni subainya. pautyuktam prataeva saura kRSNapratipadAdi paurNamAsyante dAyacaitrAdi padaprayoga: sagaukhyA lakSaNayA vA beditavya iti cAndravadubhayanopadezikazorabhAvAt evaM nAnArthatApi na tathA cAndra eva caitrAdipadAnAM zaktau nakSatreNa yuktaH kaalH| sAsmin paurNamAsauti saMjJAyAmiti sUtrAbhyAM pANineH khrso'vgmyte| ataeva jayAdityena parasUtre dazarAtrAdi vyAhattvartha mAsAImAsasaMvatsarANAma iyaM saMjeti abhidhAya pauSamASaH pauSo'ImAsaH pauSaH saMvatsara ityudAhRtam etatsamaya prakAzakatApi likhita tatra puSyayuktA porNamAsau poSo sAsmin mAse iti pauSa evaM mAghAdiH abhidhAnaca "puSthayuktA paurNamAsau poSaumAse tu yatra sA nAmnA sapoSA maaghaadyaashcaivmekaadshaapre"| evamaImAse'pi saMvatsare tu vizeSo varAhasaMhitAdaivajJamanoharakatyAMcantAmaNiSu nakSaveNa sahodayamasta yAti yena suramantrotamanna vaktavyam varSa maaskrmegaiv| varSANi kArtikAdauni bhAgneyAyAnuyogauni krama. zastribhaJca paJcamamantyamupAntyaJca vijnyeym| nakSatreNa gurubhujyamAnanakSatreNa bhAgneyaM kRttikaa| paJcama phAlgunaM varSam For Private And Personal Use Only
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 764 malamAsa tattvam / "antyopAntyau vibhau " antyamAzvinam upAntyaM bhAdram / jJeyau phAlgunaca tribho mataH / zeSAmAsAhibhAjJeyAH kattikAdi vyavasthayA" iti vacanAt / "he he citrAdi tArAyAM pUrNaparvendusaGgate / mAsAzcaivAdayo jJeyAstrikaiH SaSThAntasaptamAH" / iti saGgharSaNakANDAzca / pUrNa parvendusaGgate paurNamAsausaMyute tadekavAkyatayA pUrvavacane paurNamAsaulAbhaH yathA mAsAnAM paurNamAsyAM kRttikAdisambandhAt kArttikAditva tathA varSANAM vRhaspaterastodaya sambandhAt kArttikAditvaM tena kRrttikArohiNyorekatarasmin vRhaspaterastodayaikataralAbhe kArttikavarSam evaM mArgazIrSAdi yatra varSayaghaTakayornacatrayorekatasminrastaMgato gururanyasminnudeti tatra kA gatiriti cet kArttikottaraM mArgazIrSaM taduttarapauSamityAdi kramAgatiH / eva mahAjyaiSThAM jyaiSThasaMvatsarAbhidhAnam anayA dizA jJeyam / yathA rAjamArttaNDakatyacintAmaNyoH "jyaiSThe saMvatsare caiva jyeSThamAsasya pUrNimA / jyeSThAbhena samA yuktA mahAjyaiSThI prakaurttitA" / saMvatsara zabdo'va varSamAtra payyAyaH / na tu saMvatsara parivatsara idAvatsarAnuvatsara udAvatsara paJcakAntargatavatsaravize paraH / tadavagamakantu " zakAbdAt paJcabhiH zeSAt samAdyAdiSu vatsarAH / samparaudAnu pUvAsa tathodApUrvakA matAH " / saMvatsaraphalamuktaM viSNudharmottare / "saMvatsare tathA dAnaM tilasya tu mahAphalam / paripUrve tathA dAnaM yavAnAJca dvijottamAH / idA pUrve'nravastrANAM dhAnyAnAzcAnu pUrvake / udAsaMvatsare dAma rajatasya mahAphalam / jyotirvidastvijya madhyAt prabhavAdeva sambhavam / Ucustaddat samAdyAdi varSANAmapi sambhavam " dravyamadhyAdgurumadhya bhogagaNanAt / prabhavAdi varSaSaSTeH / gaGgAvAkyAvalyAmapi jyaiSThe saMvatsare ityeva pAThaH / kintu jyeSTha For Private And Personal Use Only
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / mahA malamAsatattvam / saMvatsarapadArthAnabhireva tatrAnyathA vyAkhyAtaM jyeSThAnakSatrayuktA yadi jyeSThau pUrNimA saMvatsare syAt tadA mahAjya Tho bhavati saMvatsarastu saMvatsaraparivatsara ityAdi paJcavidhavAreSu vatsaravizeSa iti / tatra jyeSTha ityasya saMvamaravizeSeNa syAnartha kyAt / etena tadRSTvA kaizcit saMvatsare yadi syAtviti parikalpA paThimiti taDeyam / tathA cAtasAgare hAdazavarSaphalaprastAva kramazo viSNudharmottaravRddha gAyaM. varAhasaMhitAvacanAni "jya ThAmUlopage jauve varSa svAcchakadaivatam / paur3Akara dharmabhRtAM samyak zreSThamAhaubhRtAm // jyeSThamUle ca nakSatre caradyadi vRhsptiH| aindraH saMvatsaraH sa syAt savabhUtAzivapradaH / zakdaivataM jyaM ThaM varSe jyeSThAyAH shkrdaivttvaat| evamaindro'pi "jya The jAtikulazreNizreSThAnRpAH sarvadharmajJAH / "paudyante sarvadhAnyAni hitvA knggshmaujaani"| zamau zimbA tatprabhavamudraka laayaadauni| "mASAdayaH zamaudhAnye zUkadhAnye yavAdayaH" itymrH| zeSavacanaM kavacintAmaNApi ityaca caitrAdaunAM varSavAcitvAt tayAhattave saGkalpabAkye'pya muke mAsautya cyate / evaM pakSapadaM tithi padaJca zuklaguNahitauyAdisaMjJakAnAM vyaahttye| ataeva bhaviSyapuAragAdI "mAghe mAsi site pakSe saptamo kottibhaaskraa"| ityuktAm prato mAghazuklasaptamyAmityAdivAkyaracanA maighilAnAM heyaa| vidyAkaravAjapeyanApi vihitAvihitatvasandehe kramamAvavirodhirUpAdavihitakaraNAdihitAkaraNa'pi mahAn doSa iti karaNameva nyAyamityu lam / tadastu pravatamanusagamaH / na ca so'pi poSamAghAdI tAdRzI vyatpattiH sambhavati / puSyamadhAdiyogasya saura paurNamAsyAmasambhavAttathA ca gobhilaH / "sUryAcandramasAya: paro viprakarSaH sA paurNamAsau" ityatra For Private And Personal Use Only
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 766 malamAsa tattvam / paurNamAsyantayAme sUryAcandramasoH saptamarAzyavasthAnarUpaparamaviprakarSaniyamAt sa ca puSyakarkaTasthe candre dhanuHsthe ravau na bhavet Sar3aSTakenAvasthAnAt kintu makarasthe ravau sambhavati tatra saptamenAvasthAnAt tatazca sA vyutpattizcAndra eva pauSe na tu saure 1 tathA cAndra eva mAsa: pauSaH evaM mAghAdiSu jJeyam / ataeva laghu hArItena prathamataH pauSamAghAdyameva hautyuktaM na ca caitrAdoti poSamAghAzvineSu soreSu sarvathA yogAsambhavAt caitrAdo kadAcit saure'pi yogAsambhavAt tarhi uktayogAdyaugika caitrAdizabdo'stu kiM maunastharaviprArabdhetyAdinA rUr3hikalpanayA maivam antyopAntyA vityAdyuktaprakAreNa rohiNyAdI yogasya vyabhicArAt / na ca tadatyantAbhAvAbhAvarUpayogyatAvazAdapaca api sUpakAraH pAcaka itivat pratrApi tathAstviti docitAM yuktam iti vAcyaM vyaktibhedena kRttadvitavAcyAyogyatAbhAvAttatra yogakalpanantu udAttAdikharasabhedajJApanAya yadukta bhaTTapAdaiH " yatrArthasya visaMvAdaH pratyakSeNopapadyate / svaramaMskAramAtrArthA taba svAt pANinismRtiH // atha sA vaizAkhasyA tatra mAvAsyA yA rohiNyA sambadhyate" iti zrutavaizAkha eka eva cAndraH zrotaH saurAstu mAghAdayo dvAdazaiva zrautAstathA ca zrutiH / " tapastapasyau zaizirAvRtuH madhu mAdhavazca vAsantikASTatuH zukrazca zucizca graiSmAhRtuH / zrathaitadudagayanaM devAnAndinam // nabhAzca nabhasyatha vArSikAvRtuH iSaya Urja zAradAmRtuH sahAya sahasyaca haimantikAtRtuH prathaitaddakSiNAyanaM devAnAM rAtriH" iti / atrAyanasya soratvena tadughaTaka: tapatapasyAdInAmapi saugparateti / ato bhUyasAmanurodhena vaizAkhAdayaH sauravAcino'vadhAyryante maunastharaviprArabdha tyAdau saurAgamasApekSA cAndrAvagatiriti sora eva mukhya iti For Private And Personal Use Only
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 767 jamUtavAhanoktaM yuktamiti tathA ca "virodho yatra vAkyAnAM - prAmAkhyaM tatra bhUyasAm / tulyapramANasattva e tu nyAya evaM pravarttakaH" iti tatra "sA vaizAkhasyAmAvAsyA yA rohiNyA samba dhyate iti zrutyA cAndra evopadeziko zakti: maure tu lRpta tapastapasyAvityAdizrutvA paryyAyadvArA zaktiH kalpanA sA ca klRptazaktivirodhAdbhavituM nArhatIti tapastapavyAdiriti rayanArambhakamAsaparicAyakatvameva tathA ca viSNupurANaM "mAsaH pacayenokto ddau mAsAvarka jAnRtuH / RtuvayaccApyayanaM dve athane varSa saMjJite / tathA karkaTAdisthite bhAnau dakSiNAyanamucyate / uttarAyaNamapyuktaM makarasthe divAkare" dakSiNamayanaM gamanaM raveH / evamuttarAyaNamiti / atastasyAH zaktigrAhakatve pramANAbhAvAt / etanmakarAdikarkaTAdya kaipAyananirUpaNaM zrautasmArttakamarthaM dhanurakadau sUryyasiddhAntAbhihitodagayanAdinirUpaNantu ra vigatya nuptAraMga dinamAnAdijJAnArthamanayorna virodhaH / saurapratItikhApekSA cAndrapratItirityatvApi " monAdistho raviryeSAmArambhaprathamacaNe" / ityAdivAcanike'rthe lAghavAnavakAzAt etena prayogabAhulyAt saura eva vAcco na tu cAndraH svalpaprayogadarzanAdityapi parAstam anyathA'capAdAdizabdAnAmindriyacaraNAdimAtravAcakatA syAnna vibho - takarazmayAdivAcakatvaM taduktaM vArttikakvahniH / "na cAlpatvabahutvAbhyAM prayogANAM viziSyate / vAcyavAcakabhAvo'yamaca pAdAdizabdavat / vibhItake'pyazvazabdo yadyapyalpaiH prayujyate / tathApi vAcakastasya jAyate zakaTAGgavat" // zakaTA cakravayadhArakadaNDaH / zrutau saure vaizAkhAdipadAnAmekaikasya bahuprayogAbhAvAcca vyakta brahmapurANam / " caitre mAsi jagat brahmA sasI prathame'hani / zukapatte samagrantu tadA sUryodaye sati // #2 For Private And Personal Use Only
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ad malamAsa tavam / pravarttayAmAsa tadA kAlasya gaNanAmapi / grahAnAzaunRtan mAsAn vatsarAn vatsarAdhipAn" // ityanena mAsatvatsarANAM cAndratvamuktam / brahmasiddAnte'pi " caitrasitAderudayAddhAnovarSamAsayugakalpAH / sRSTyAdau laGkAyAmiha pravRttA dinesa" // caivasitAdevaitrazukkU pratipadastAmArabhyetyarthaH / dinastithibhiH kRtyaratnAkare'pyevam / atha malamAsaH / nanu yathA saura tithikSyalAbhe karmaNi saMzayaH / tathA cAndre'pi malamAse sati dvizcaivAdinA mRtatithyAderhitvAt punarapi karmaNi saMzayaH syAt zracApyAha laghuhAgataH / "indrAgno yatra hayete" ityuktA " tamatikramyatu raviryadA gacchet kathaJcana / Ayo malimluco jJeyo dvitIyaH prakRtaH smRtaH // tasmiMstu prakRte mAsi kuyyAt zrAddhaM yathAvidhi / tathaivAbhyudayaM kAryaM nityamekaM hi sarvadA " // yadA laM darzAntamAsamatikramya tatpUrvamAsAntyakSaNavRttirAzisthaH san sUryo'tivAhya gacchet mAsAntare zyantarasaMyogaM gacchettadAdyo'tikrAnto mAso malimluco zeyaH malau san mlocati gacchatauti malimlucaH asya malitvaM kaThazAkhAzvalAyana brAhmagAbhyAmagre sphuTau bhaviSyati / hitoyastu prakRtaH zuddhaH karmAha - tvAt tadevopapAdayati tasmiMzceti zratrApi zrahamityAdipradazanamAtraM vacyamANavacanajAtAt jyotiSe / "zramAvAsyAdayaM yatra ravisaMkrAntivarjitam / malamAsaH sa vijJeyo viSNuH svapiti krktte"| amAvAsyAddagham zramAvAsyAntyakSaNadvayaM ravisaMkrAntibhyAM kriyotpattirUpottarasaMyogarUpAbhyAM yathAkramaM varjitaM tena darzA - ntyacaNaiyayoreva kriyotyattyuttarasaMyogAbhyAM yathAkramaM saMyoge - nAdhimAsaH / saMkrAnterekakSaNe kriyotpattiraparakSaNe pUrvasaMyoganAthaH uttarasaMyogotpatticeti kSaNakSaye vRttitvamiti For Private And Personal Use Only
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatatam / 760 miimaaNsksidhaantaat| etena kSaNacatuSTayavAdinaiyAyika matAnusAriNA yadava dUSaNantayamiti bAviveka'pi "pramAvAsvAdayaM yatra ravisaMkrAntivarjitam" ityatrAmAvAsyApadena tadanto lakSyate / saMkrAntizabdena kriyAbhidhIyate prathamA. vAsyAntyakSaNa prAk kSaNa evaM saMkramaNe pratipadAdermAsasya laGghanaM bhavati tathA hi pUrvadantikSaNa-prAkkSaNe saMkramaNe darzAntakSaNe ca rAzyantarasaMyogaH paparakSaNe ca pratipadArambhe pratipadAdermAsasya darzAntahayakoDaukatasya ekarAzyavasthitena raviNA lahanaM bhavati pUrvadantikSaNeca kriyotpattI naiSA prakriyA smbhvtiityuktm| tanmate tu panthAmAvAsyAntvakSaNe kriyotpattI amAvAsthAnya kSaNahayasya ravikriyA varjitatvAbhAvAdekarAzisvaraviNA cAndramAsalakAne'pi malamAsAbhAvApattiriSTApattau tu batauyAbde masamAsapAtaniyamabhaGgaprasaGgaH / pUrvamAsasya masamAsatvAbhAve'pyaparasya mithunAdistharavyArabdhavena hirASADhatvAdi-prasava syAditi tatathAmAvAsyAdayamityasya pUrvoktAvyAkhyAyAmapi pratipadAdereva yathA sannaM bhavati tathAbhihitam prato nAmAvAsyAditvaM tadantAditva vA mAsasya tathAtve varSe SasAM mAsAnAM lopa: syAt ekasya darzasya tadantasya vA mAsahayaghaTakatve darzAntakSaNe saMkrAntI pUrvasya parasya ca ravilacitatvAbhAve tauyAbde malamAsapAtaniyamabhaGgaH syAt sadAnI jAtasya mRtasya vA kammaNi mAsavizeSAnadhyavasAyaH sthAt nAnAvacanasiha pratipadAditvaJca mAsasya vyAhanyeta / gurucaraNAstu "deha vaipaurNamAsyo he pramAvAsye tasmAt pratipayupavasan yajetApareyuH" iti zrutyA aindrAgneyayAgAtithidharmayogenAjahavasvArthalakSaNayA pramAvAsyApadasya zakupratipadamAvAsyAparatva saMkrAntipada syApi rAzyantarasaMyogarUpaphala For Private And Personal Use Only
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 670 masamAsatakham / paratvamAhuH / pamAvAsyAiyamityanena upalakSaNavizeSarabhAvena pUrvAparAbhyAm amAvAsyAbhyAM paricAyitaH / zukapratipadAdidantikAlo bodhyate itypre| tena pUrvAmAvAsvAyA upalakSaNatve kriyAnanvayitvAta tjhaapnaamaavaat| "mithanasthoM yadA bhAnuramAvAsyAiyaM spRzet / ityatrAmAvAsyAhayAmiti karmatA na syAt / tasyAkoM darzakakarAzau darzayAtiga ityabhidhAnacAsaGgataM syAt pUrvAmAvAsyAyA upakSaNatve pUrvAmAvAsyAntakSaNahattirAzisvaH san sUryo'tivAgha gacchediti khoktavyAkhkhApyanupapannaH svaat| evamanyAnyapi vacanAni vyaakhyeyaani| gRhyapariziSTajyoti: ghraashge| "raviNA lavito mAsasAndraH khyAto mlimbcH| tatra yahihitaM karma utsare mAsi kaaryet"| praashrH| "pakSaye'pi saMkrAntiyadi na syAt sitaasite| tadA tamAsavihitamuttara mAsi kaaryet"| patra lagnamasaMkramaNaca vastadA bhavati yadA tanmAsa tatpUrvamAsAnvakSaNayorekarAzyavakhitasya tamAsAnantarameva rAzyantyarasaMyogaH na tvekarAzisthita mAsavyApanamAtra tathAtve caturdazyAmekarAzI saMkrAntasya pratipat prathamakSaNe'pararAzau tatpararAzI ca hitauyAyAM pratipadi vA raveH saMyoge'parasvApi malamAsatA svaat| pataeva jyotiSa "pramAvAsyApari. china ravisaMkrAntivarjitam / malamAsaM vijAnIyAhitaM sarvakarmasu / tasyArko darzakakarAzau darzayAtigaH / atraikarAzisvArkasya darzahayAtigatvamukham / etaca pUrvopadarzitayormAsayoH pUrvasyaiva sambhavati na prsy| malamAsakAraNantu jyotiss| "divasasya haratyaH SaSTibhAgamRtau tadA / karoye kamahara chedaM tathaivaikaJca cndrmaaH| evamahavatIyAnAmandAnAmadhi maaskm| pauSa janayataH pUrva pazcAbdAnte tu pazcimam / For Private And Personal Use Only
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatakham / masamAsakha cAndratvAtATakAidivasapadayorapi tathAtvAt tidhivAcakatvaM tathA ca vishudhrmottrm| tidhinaikena divasacAndramAne prkiirtitH| ahorAtreNa caikena sAvano divasaH smRtH| pratra somayAge savanavayasvAhorAtrasAdhyatvAt tatsambandhinaM sAvanamiti mAdhavAcAryaH / sUryasiddhAnte "tithicAndramasaM dinam" iti| samayaprakAze jyotiSa "tithiH zazAGkandinam" iti etena viSNudharmottaravacanamAtrapradarthinA vAcaspatimitreNa cAndramAne ticyA tattahinagaNanA sit| divasaNyA sidhivAcakamikhana na kiJcit pramA tahi sUryAvalina cataryAma sAvaM. tathaiva haravyavahArAdityuktaM heyaM parA'pi divasapadasvArAnavAcitvApatte vyavahArAkAlIyaparibhASAyA vaiyarthApatyA balavattvAJca / tena divasasya titheH SaSTimA dasahameka raviharati chedayati uttare chedmitybhidhaanaat| tatava Rtau mAsahaye SaSTinADIcchedAdastidhe damAkarSa kroti| evaM cndro'pi| evamityutakrameya varSe hAdazatiSyAtmaka-kAsAkarSAdIratIyAnAmabdAnAmanta paI batauyaM yeSAM te tathA groma mAdhavAdiSu SaTveSu pUrva mAdhavAdi vikapatita pazcAbdAnte tu pazcimaM cAvaNAdivivapatita manamAsacandrArko jnytH| grISme mAdhavAdi padake iti yaduvaM tahasamAha mihirH| "mAdhavAdiSu ghaTakeSu mAsi darzavayaM ydaa| hirASAr3haH savitreyaH zete tu shraavnne'cyutH| dvirASAr3hI hiraassaaddh'aadiH| zrAvaNe saurvaavnne| tathA ca jyotiSe "mithunastho yadA bhAnuramAvAsyAhayaM sbhet| hirASAr3haH savineyo viSNuH svapiti krktte"| pamAvAsyAhayaM tadantya kSaNahayaM sRzet saMyuJjayAt na tanmadhye rAyantarasaMyoga ityrthH| manu karkaTAditrike'dhimAsapAte. For Private And Personal Use Only
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2002 malamAsatakham / tatpUrva mithuna eva harizayanaM tat kathaM mAdhavA di SaTkamAne karkaTa tt| tabAha raajmaartnnddH| "ka nyAsiMhakulaureSu yadA darzavayaM bhvet| pAgAmini tadA varSe kulore mAdhavaH khapat" / mAdhavAditrikAvaNAdidhikAdhimAmavivecanamapyetadartham idantu sAIvarSayAdhimAsapAtamaucityakramAduta kvacittithInAM jhAsabAhulyena daNDaSadhyadhikanyU nadarzanAdutvakAlanyUnAdhikakAle'pi malamAso bhavatIti samayaprakAzakat / vastutastu vaiparautya yato nyUnadaNDatitheH prAyikatve tatra tithikSayasya jhaTilyupalabhyamAnatvAt khalpakAlena tiSyantara. sambandhAt zaucaM ravilakhanapratote: zIghrameva malamAso bhavatIti adhikadaNDatirthaH prAyikave taba tidhikSayasya jhaTityanupalabhyamAnatvenAdhikenaiva kAlena tithyantarasambandhAt vilambe. naiva ravilavanapratocireNaiva malamAso bhavatIti tathA ca vinnudhrmottrm| "saurasaMvatsarasthAnte mAnena zazijena tu| ekAdazAtiriccante dinAni bhRgunandana / mAsaiye sASTamAse tsmaanmaaso'tiricyte| sa cAdhimAsakaH proktaH kAmyakarmasu garhitaH // idantu niytm| ekasmAdadhimAsAttatauyAvda 'dhimaasaantrmiti| yadyapi "yAM tithiM samanuprApya tulA gacchati bhaaskrH| tayaiva sarvasaMkrAntiryAvanmeSaM na gacchati // iti rAjamArtaNDavacanAttulAdiSaNamAse tithihAmAvAharSe dvAdazaharinupapanA tathApi madhye viSuvato nuryAnyahAni tu viiyet| taiH sammayAdhiko mAsaH yatatyeva trayodaza* // iti yadyapariziSTavAko viSuvatomeSatulAsaMkrAnyormadhye meSAdiSaNmAsa eva tithihitA. ahrgnnne| meSAdiSalmAse mandabhuktyA saptadinadhistulAdau zaughrabhutyA dinahayahAsaH iti tathA c| jyotiHyAstra "meSAdaunAmAI ndaM SasAM saptASTa For Private And Personal Use Only
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / 773 cndrkm| tusAdaunAmaSTasaptacandrakantu likhet pRthak // candra eka: pAsya vaamaagtiH| tvavidAM samayAta vyutkramaNAGkA bodhyaaH| tena dinavikramasaghayAbhyAM meSAdiSaTke eva ekaadshaaditithihdhiH| evaJca "gate'bdahitaye sAI paJcapace dinhye| divasasyASTame bhAge patatyeko'dhimAsakaH // iti rAjamArtaNDoktaH saptadazadinAdhikASTamAsAdhikavarSahayeAdhi maasH| sa saure mAsi saptadazadinottaraM cAndramAsalaGghanAsambhavAt sAvanamAnena jnyeyH| tathA ca viSNudharmottaraprathamakANDam / "soraNAbdastu mAnena yadA bhavati bhaargv| sAva. nena ca mAnena dinaSaTakaM prapUryate / saurasaMvatsare dinapaTakAdhika: sAvanaH saMvatsaro bhvtiiti| sauramAsASTakA dhikavarSahaye saptadarzadanAni vddhnte| sAvanakrameNeti puurvaatvissnnudhrmottrotsmaanvissytaasveti| yattu paJcapaJcAzadadhikanavazatazakAgde tulAsaMkrAntiramAvAsyAyAM bhUtA tato. 'ticAreNa vRzcikasaMkrAnti: pratipadi punarapi RjagatlA pramAvAsthAyAM dhanuH saMkrAntiriti dRSTastulAyAmadhivAso'ndhukabhaTTena likhtH| pUrvadarzitaviSaye vRshciksthrvyupsNkraantmaamshosslopo'pi| asminabde vaishaakhmlmaasaantrmitykm| tat satyaM kintu tulAdityAdI dRzyamAno'pi nAyamadhimAsaH kintu utpaataaddhimaassmaandhrmaaym| ataeva tatra pratipadi vRzcikasaMkrAntI tanmAsasya tulAstharavyArabdhatve'pi yAMtithiM samanuprApyati "yadA vakAticArAbhyAM sUryasaMkrama bhvet| kSatriyANAmamugdhArAM tadA vahati medino" // iti jyotiHzAstrAt vRshciksthrvyaarbhaaiitvaat| tatrAnAro'pi zaGkhavelAnyAyena pratyabhijJAnAdbhavati maargshiirsspdvaacytaa| aticArapadAca svasthAnamatItya caratIti amAvAsyaiva vRzcika For Private And Personal Use Only
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 898 malamAsa tattvam / visaMkrAntiH svasthAnamavasauyate / vaizAkhe tu tavAdhimAca pAtaH prakRtatvAt vakrAticArAbhyAmiti ravervakrAticAragatya sambhavAt mandazaughghragatibhyAmityarthaH / evamAkhinAdhimAsapAte tulAdau punastathA pAte pUrva evAdhimAsaH prakRtatvAt nottare cautpAtikatvAt anyat sarvaM pUrvavaditi / yadA punarabhAvAsyAyAmeva tulA saMkrAntirbhUtA na bhUto mAdhavAdiSaTke'dhimAsapAtastadanantaramaticAreNa pratipadi cika saMkrAntau bhUtAyAaparA api saMkrAntayo viSuvapayryantaM pratipadyeva bhavanti tadA pUrvAdhimAsAt sAdditIya varSa saciteradhimAsasyAvazyambhavAt / anyasya cAnupalambhAt tulAditya evAdhimAsI nirNIyate / ataeva nAzaGgitaM kaizcididamiti kAlaviveke jaumUtavAhana wer jikano'pyevaM yuktaJcaitat tathAhi jyotiSe "dazAnAM phAlgunAdInAM prAyo mAghasya ca kvacit / napuMsakatvaM bhavati na pauSasya kadAcana // napuMsakatva malamAsatvam / tathA coktam / " asaMkrAntI hi yo mAsaH kadAcittithivRcitaH / kAlAntarAt samAyAti sa napuMsaka iSyate // zANDilyo'pi prAyazo na zubhaH saumyo jyeSThazvASAr3ha kastathA / madhyamau caitravaizAkhAvadhiko'nyaH subhicakkat" // saumyo mArgazIrSaH adhiko'dhimAsaH / yattu jyotiH siddAntabrahmasiddhAntayoH " dhaTakanyAgate sUrye vRzcike vAtha dhanvini / makare vAdha kumbhe vA nAghimAsaM vidurbudhAH // iti tadekavarSe mAsaddayeM malamAsapAte jJeyam / dhaTastulA etadviSaye grISma prati mAdhavAdiSu SaTsu iti niyamAbhidhAnam / ataeva ekavarSIyA saMkrAntamAsAvadhimAsabhAnulaGghitamedenopAttau tathA ca kAThakaggRhyam / "cUr3AM maujobandhanaJca zragnyAdheyaM mahAlayam / rAjAbhiSekaM kAmyaJca na kuryyAdadhimAsake / cUDAM maunI For Private And Personal Use Only
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatavam / babanA prayAdheyaM mhaasym| rAjAbhiSekaM kAmyaJca na hAMDAnusahita // mahAsayam kanyAkai shraahm| etahiSaya eva yAvaca kanyAtulayoH kramAdAste divAkaraH / sAvaJca bAikAla: sthAcchanyaM pretapuraM tadA // ityava tu kramAdityanena tacchrAddhaM tulArke vihitam / bhImaparAkrame'pi / "adhimAse dinapAte dhanuSi ravau bhAmulAvite mAsi / cakriNi supte kuyAyo mAGgalyaM vivaahc|| dinapAte dinakSaye tat kharUpaM kauma pAne'pi / "dau tithyatAvekavAra yatra sa syAhi bacayaH // vshisstthH| "ekasmin sAvane tvadhi tithaunAM vitayaM ydaa| tadA dinakSayaH proktAstava sAhasikaM phalam // sAhasikaM phalamiti maangglyetrvaidikkrmprm| tathA ca matsyapurANam / "zatamindukSaye puNya sahasrantu dincye"| kormapAdma-vaziSTha-vacanaikavAkyatayA sAvana-dinavahAra-pravRttiH sUryodayAvadhireva sUryasiddhAnte'pi "sUtakAdiparicchedo dinmaasaabdpaastthaa| madhyamagrahabhuktima sAvanena prkiirtitaa"| aba dinAdhipasya ravyAderbhAgyaM dinaM vArarUpaM sAvanagaNanoktAM dhyavahAro'pi tAgeva tithiviveke'pi bhavatu vArayoge vyasta tithegrahaNaM tasya dinahaye'sambhavAdityu naam| sAvanadinamAha sUryasidvAntaH / "udyaadodyaadbhaanobhaumsaavnvaasgaa| bhometi pivaadidinvyaavRttyrthm| yattu rekhA pUrvAparayorityAdinA jyotiSe vArapravRttiratA tajjayotiHzAstroktakAlahorAdijJApanArthamiti jyotistattve bahudhA vikRtam / "naivA. stamanamarkasya nodayaH sarvadA stH| udayAstamanAkhyaM hi darzanAdarzanaM raveH // yayaMtra dRzyate bhAvAn sa teSAmudayaH smRtaH // iti viSNupurANAt darzanayogya kAlAdeva vAraghaTakakarmasu sa eva kAla iti / yatta dhaTakanyAgata ityanena kanyAgate For Private And Personal Use Only
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / malamAsaniSedhaH / sa taduttarameSagatamalamAsAntarapAte bodhyaH / anyana tu mAdhavAdiSu SaTkoSu ityAdivacanAt kramasaJcitatvAca pAkhina eva mlmaasH| na tu vAntatulAdiSu tathA ca pitA. mahaH "mAsi kanyAgate bhAnurasaMkrAnto bhaveda ydi| daivaM patraM tadA karma tulArke karturakSayam // evaJca ekasminande mAsahayasya ravilaGghane tadekatarasya meSAdigatatve sa eva malamAsaH / ghaTakanyAgata ityAdivacanAt mAdhavAdiSu SaTakeSu ptittvaacc| atraiva viSaye shaataatpH| "yodazAkhya zrutirAha mAsaM caturdazaH kApi na dRssttpuurvH| ekatra mAsahitayaM yadi sthAvarSe'dhikaM tatra paro'dhimAsaH // tathA ca zrutiH / "hAdazamAsAH saMvatsaraH" iti| kAlamAdhavIye jaavaaliH| "ekasmibapi varSe ca ho maasaavdhimaasko| prakRtastatra pUrvaH syAduttarastu malimlacaH" // prakRtaH zuddhaH karmAha iti yaavt| varSakatye "mAsahayasya madhye tu saMkrAntinaM yadA bhvet| prakRtastatra pUrvaH syAduttarastu mAlamlucaH // ekasminabde tasya mAsahayasya ravilavane tasya meSAdyaspaSTale tu pUrva eva malamAsa: kramasaJcitatvAdanyathA kramAbhidhAnamanarthakaM syAt kanyAgate mAdha. vAdiSaTkapatitatvAcca / tathA ca jyoti: parAzaraH / "kArtikAdiSu mAseSu yadi syAtAM mlimlco| sarvakarmahara: protaH pUrvastatra mAlamlucaH" // rAjamArtaNDe / "amAvAsyAiyaM yatra mAsi mAsi prvttte| uttarottamo jJeyaH pUrvastatra malimyucaH // na caivaM tamatikramyetyAdi laghuhArotavAkya mativyApakamiti vAcyaM tasyApavAdanirAkRtatva na vizeSaNIyatvAt tasmAda yAM tithiM samanuprApya tyAdivAkyAttattAttathastatta. drAzaravisaMkramaNArambhAhatvAt vakrAticArAbhyAM phalAbhAvena tattanmAsAnAM tatrAnArambhe'pi zaGkhavelAnyAyena pratyabhijJAnA For Private And Personal Use Only
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 777 malamAsatakhan / avati tattanyAsapadavAcateti cayamAme'pi monAdistho ravirityAdivyAsolarakSaNa pUrNataviSaye snggtiH| yatra tu darza kanyAsaMkrAntibhUtA tulAmaMkrAntistu pratipadi evaM pratipadi vRzcikadhanuHsaMkrAntI tatasa vakragatyA darza makara kumbhamaunasaMkrAntaya: pratipadimeSasaMkrAntistatra kanyAyAM malamAsaH dhanuSi kSayo maune bhaanulcitH| tatra kSayamAsasya mArgazIrSamAvatvAttaduttaramAsAnAM bhAnulakitAvadhikAnAM poSAditvArthe pUrvarAzistharavyArabdhatvayogyatayA tsnggtiH| tatazca yogyatAayaNena parastatra malimaca ityasya viSaye sati bhAnulakhito. sarakSayamAsAvadhikaSu pUrvastatra mAlamluca ityasya viSaye sati bhAnulavitAvadhikeSu kSayamAsottaramAmeSu samakSaNasya nAvyAptiH / evaJcautpAtika tadanurodhAna vyavahAraH kintu posrgikkaalaanurodhaadev| tathA ca sNvtsrprdaupe| "utpAtana bhavedyastu kAlasvAtikramaH kcit| na tat syAhAvahArAGgamityAha bhagavAn hariH // na ca varSahayAt paraM tulAyAmamAvAsyAyAM hadhikAdiSu meSaparyanteSu pratipadi saMkrAntau tulAyAM kArtika eva mlmaasH| taduttaratra bhAnulakhitottaravat zaGkhavelAnyAyo nAsti kathamiti vAcyaM kSayamAsayutAbde tu gatyantarAbhAvAt zaGkhavelAnyAyAnusaraNaM sat sambhave tdnusrnnsyaanyaayytvaat| yattu idaM vA kiM yadanyasyAM tithau saMkrAntarupadhAnaM svarUpayogyatA punaranyasyAmiti tadapi cinyaM grahasthitadaNDe ghaTasya phalopadhAnaM svarUpayogyatA punrrnnysthdnndde'poti| atha tatra dRr3hadaNDatvena dhamijananayogyatobhayasAdhAragI vidyate pratate tu kauzauti ceTekazaktimatva naiti brUmaH / sA ca zaktiH phalavalobrayA kSayamAsayutAvde tu caitrottarAvaizAkhastaduttaro jyeSTha ityAdikramAnurodhena caitra For Private And Personal Use Only
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 778 malamAsatavam / pUvavartI phAlgunastatpUrvavartI mAgha hatyAyanurodhena ca eka darbhAntasya kacidapi zAstre mAsahitayatvAnabhyupagamena ca yAM tithiM samanuprApyeti tatra paro'dhimAsa iti pUrvastatra mali mbuca iti dhaTakanyAgata iti utpAtena bhavedyastu ityAdivacanapayyAlocanayA ca yathAyathaM zAstragamyApIti / yadi jImUtavAhanota yAM tithiM samanuprApyeti vacanoktamAtra yogyatAvacchedakaM syAt tadA yasminande kanyA saMkrAntiramAvAsyAyAM tulA saMkrAntistu pratipadi tato'mAvAsyAyAntu dRcika saMkrAntiramAvAsyAyAmeva meSAvadhisaMkrAntayo bhUtAstataH pratipadi vRSasaMkrAntirbhUtA tavAkhino mAnulaGghitaH kArttikaH kSayaH vaizAkho malamAsa iti kArttike tadyogyatAvacchedakasyAbhAvAt lakSaNAsaGgatiH syAt / tathA hi tulAsaMkrAntyavacchinnatithitvasya vRzcikAdisaMkrAntiyogyatAvacchedakatvenaiva vidhAnaM prakRte tu tavA stauti / tRNAraNimaNisthale'pi vajananayogyatAyAmekazaktimattayaiva vyabhicArAbhAva ityuktam / evaJca ekasmipi pApadhvase prAyavittasyAne kadhotko rttanamapi snggcchte| na ca tatra vaijAtyenApi saGgamayituM zakyate dhvaMse tadabhAvAt / etat sarva "momAdistho raviryeSAmArambhaprathamacaNe / bhavette'bde cAndramAsAzcaitrAdyA dvAdaza smRtAH // iti vyAsavacanAdavasauyate / tathA cotaM bhaTTapAdaiH / "sihAnugamamAtra hi yukta karttu parokSakaiH / na sarvalokasitasya lakSaNena nivarttanam" iti / nanu ekasya vayamAsasya meSagataravisaMkrAntiH yasmin zazimAse bhavati tacaivam / evaM vaizAkhAdyA havAdisaMkrAntiyogeneti brahmaguptapratipAdya ubhayalacaNAkrAntatvAdubhayamAsatvaM yuktam iti cetra tasya vyAsavacanAdivirodhAlakSaNaparatvAsaGga te malamAsA vyApanAcca / na ca "vatsarAntargata: For Private And Personal Use Only
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatavam / 592 pAco yajJAnAM kasanAzakRt / meRtyatidhAnAdyaiH samAkrAnto vinAmakaH" ityAdi jyotiHzAstre pASAr3hAdinAmazUnyatvena vinAmakatA malamAsasyoktA iti na tatrAvyAptiriti vAcya hirASAr3ha : savijJeya ityAdiprayogAt " tavaM yaddihitaM karma uttare mAsi kArayet" ityabhidhAnAzca / tasyAna SAr3hAditvAbhAve tatra yavihitamityanupapatraM syAt vyAsokta lakSaNAkrAntatvAca / kiJca malamAsasyASAr3hAdinAmazUnyatvena tasya vakSyamANe kAThakatA vitarAnupajIvatItyabhidhAnaM na saGgacchate / itaropajIvanaM hi tadA bhavati yadi tasyASAr3hAditva' syAditi tarhi vinAmakatva kuta iti cehiruhanAmakI vinAmakastasya malimbucAdinAmakatvAt / yaddA sadapi nAmAsadeva tamAsakarmAnarhatvAt ratnakoSe tu samAnAnto'dhimAsaka ityeva pAThaH / cayamAsasya himAsatva tatra mRtasya karmaNyanadhyavasAyaH syAt kiM pUrvo mAsa: kiM bottarI mAsa iti / na ca kapAlAdhikaraNanyAyAt pUrvomAsa iti vAcya tathAtva e taduttare malamAsapAte kSayamAsamRtasya saptadazavAhAnupapatteH / vastutastu tatraiva kapAlAdhikaraNanyAyasya viSayo yatra kramiko pasthitayorvyaktyoH prathamopasthitasya grahaNam atra tu vyaktabhedena kramikopasthitvabhAvAt kathaM tadavasaraH / sa ca nyAyo dazamAdhyAye cintito yathA vaiSNavya ekakapAla iti tau kapAladharmAkAGkSAyAm prAgneyASTAkapAlo bhavati paurNamAsyAmiti prakRtiyAgasambandhikapAladhagrahe yasya kasyA -- yekasya kapAlasya dharmAnuSThAnopakAra siddhau kasyetyapekSAyAM prathamopasthitatvena prathamakapAladharmAnuSThAnamiti / na ca tatra "tiSyaDeM prathame pUrvo dvitIyArthe taduttaraH / mAsAviti budhezcintyau cayamAsasya madhyagau" // iti vAkAdAvasthA bhaviSyatauti vAcyam / For Private And Personal Use Only
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 780 malamAsatavam / idaM vAkyaM dAkSiNAtyasaMgrahakartureva na tu suneriti na tvaasthaa| tathAtve SaSTidaNDAtmikAyAstitheH parAIsya rAvipatitale paramAsauya pUrvAIsya ca rAnipatitatve pUrvamAsauyasyASTakAzrAddhAderlopaH kintu uttarAdhimAsapate kSayamAsIyatithipUrvAI mRtasya sptdshaahaanuppttiH| kizca vakSyamANakAThakazruto so'nAyatana ityanena malamAsasyApratiniyatasthAnatvAttadanyasya pauSAdeH pratiniyatasthAnatvaM prtiiyte| taca pauSasya mArga zaurSottaratva mAghapUrvavartivarUpam evmnyvaapi| ekasya hikhe tatriyamabhaGga iti / anye tumAsaghaTakAnAM triMzattithInAM pUrvasminbaI pUrvAsu paJcadazatithiSu pUrvo mAsa: hitoyAI parAsu tAsu uttarA ityarthamuvA zaklapakSamRtasya pUrvamAse kRSNapakSamRtasya pare ktymityaahuH| tadatimandaM dhanuSi caye pUrvAbde mArgazIrSakaSNapakSamatasya pauSazalapakSamRtasya ca katyalopaprasaGgAt pUrvavaTuttare malamAsapAte SayamAsapUrvAImRtasya sptdshvaahaanuppttec| kecittu "yasminAdhigate bhAnau vipatti yAnti maanvaaH| teSAM tavaiva kartavyA piNDa. dAnodakakriyA* // iti vacanaM kSayamAsamRtatithiviSayatayA vyAkhyAya tulAdau kSaye tatra mRtasya saurakArtikAdAveva thaahmaahuH| tadatIva manda tadrAzI varSAntare tattattithya prAptI pratyAbdikathAilopApatteH / yasminAdhigate bhAmAviti tu praadysNvtsraantaavdhimaasvissym| atha zrAivighne samutpanne mRtAhAvidite tthaa| ekAdazyAM prakurvIta kRSNapace vizeSata:" // ityatra viderlAbhaparatvamabhyupetya kAdazyAmeva savApi bAimiti ceva viditapadasya jJAtalabdhobhayaparatve vAkyabhedApatteH viditapadAt prayogaprAcuryeNa jJAtasyaiva prathamopasthitatvAt tatparatayA zrautsargikatvAditi vadanti / vastutastu For Private And Personal Use Only
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 781 malamApatattvam / lAbhArthastra videniSThAyAmiTapratiSedhAviditaprayogAnupapatte: na ca tiSyaI iti vAkyaM kSayamAsauyajanmamaraNamAsamAtravyavasthApakaM na tu sarvaviSayakamiti vAcyam asminbarthe pramANAbhAvAt tasyApatve'pi mAsahayaghaTakAnAM triMzattiyaunAM pUrvAI zakapace paurNamAsyantapUrvamAsasya zuklapakSIyakatyaM dvitIyAI kRSNapakSe tAdRzasya paramAsasya shuklpkssiiyktymiti| kSayamAsasyApi madhye prkktmaasvnmaashymiti| tatazca jImUtavAhanota eva prakAra: bAhAdau yuktH| ataevAtra samayaprakAzazrAmavivekamaithilasaMgrahakArairapi na kiJcidabhihitam / brahmaguptalakSaNe vekavarSe saMkrAntizUnyayormAsayoranyatarasya zuddhatayA tammAsavihitakarmAhatAyAH sarvaprAmANikasiddhatayA tavA. vyAptiH yAM tithiM samanuprApyeti yogyatAvivakSayA tatra samAdhAnamiti cettahi vyAsavAkye tathA kalpanayA sarvasiddau kimanAvAkyAdareNeti dik| na ca "meSAdisthe savitari yo mAsaH prapUryate caandrH| caitrAdiH sa tu vijJeyaH pUttitvei'dhimAso'nyaH" iti maadhvaacaarykRtjyotishaastroktlkssnnmaadrnniiym| tathAtve kSayamAsasya paramAsatve pUrvamAsasya lopaH syaat| mithunAdau mlmaase| "mithunastho yadA bhAnuramA. vAsyAhayaM sRshet| hirASAr3haH sa vijeyaH zete tu zrAvaNe'cyutaH / ityAdyukta hirASAr3hAditvAnupapattizca syAt / pratyutahijya ThatvAdyApattirbhavettasmAdAdhunikajyotirvihAkyaM pUrvoktavyAsavacanavirodhAdanAdeyaM prAyikatvAbhiprAyeNa varNanIyaM veti| cayamAsalakSaNamAituryoti:siddhAnta bhompraakrmau| "asaM. krAntamAso'dhimAsa: sphuTa: syAt hisaMkrAntamAsa: cayAkhyaH kadAcit / kSayaH kArtikAditrayenAnyadA syAttadA varSamadhye'dhimAsaiyaM syAt / asaMkrAntatvenaivAdhimAsasya hitva For Private And Personal Use Only
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 malamAsa tattvam | vastutastu ekasya malamAsatvamaparasya bhAnulaGghitatvaM pUrvopadarzatakAThakagTahya bhaumaparAkramavacanairuveyamiti / tadayaM saMkSepaH / zuklapratipadAdiramAvAsyAnto ravilaGghito mAso malamAsaH sa ca mAdhavAdau cosargikaH kadAcit kArttikAdAvapi prayaccAniSTakRt mAdhavAdi kArttikAdi SaTkayorapi tallacaNayoge mAdhavAdereva tulAdi SaTka evobhayamAse talakSa payAMge pUrva eva mAdhavAdi SaTaka eva bhAkhinaveyAkhayostalakSapayoga para eva malamAsaH tanistu bhAnulaGghitaH | malamAse zrASAr3hAdedditvaM bhAnulaGghite tu naitaditi vistaraH / yattu " yasminmA se na saMkrAnti: saMkrAntiyameva vA / malamAsaH sa vijJa yo mAse triMzattame bhavet" / iti kAThakaggRhye hisaMkrAntamAsasya cayAparayayasya malamAsatvAbhidhAnaM tadekamAtra saMkrAntirahitatvaguNayogAhauNam / malamAsavahnivAhAdAnatvArtham / tathA ca vArhaspatyacyo virdhanya / " pakatra varSe adhimAsayugma yatkArttikAdicitaye camAkhyam / taddarjanauyaM vitayaM prayatnAdivAhayajJotsavamaGgaleSu / yasmin mAse na saMkrAnti: saMkrAntiddayameva vA / saMsarpaspatImA sAvadhimAsakha ninditaH / atra sasarpo'saMkrAntatvenAdhimAsavat sarvakarmAnahaMtAyAM tadapavAdena maGgalyetarakarmAIH san samyak sarpatauti mAdhavAcArthaH / aMhasaH pApasya patiriti tattatheti saMsapAMsto bhAnucahnita cayamAsayornAcI kaThazAkhAzvalAyanabrAhmaNam "aImAsA vai adhastAt santo'kAmayanta mAsAH syAma iti te dvAdazAhaM kratumupAyan trayodazaM brAhmaNaM kRtvA tasmin modatiSThan tasmAt so'nAyatana itarAnupajIvatIti tasmAt dAdazAhasya trayodazena brAhmarNena bhavitavyamiti" / pasyArtho jayasvAminA vyAkhyAtaH / taM cArddamAsAstrayodaza malamAsaM brAhmaNaM kRtvA For Private And Personal Use Only 1
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 783 dAdazAhaM kratumupAyat upAhatavantastasminmalamAse mRSTrA saMmAnya kimityAkAGgAyAm zrarAtorityadhyAhiyate arAtIH pApAni samAjya udatiSThan pApabhArazUnyA utthitA abhavanityarthaH / tatra pApanirmArjanArthavAdAt sambhavatkAlAntaraM karma aa na karttavyaM na tu niravakAzamiti arthavAdAddidhikalpanAyA: pratautivAdhenaivaucityAt prato nityanaimittikazAntikAdermalamAsena paryudAsaH so'nAyatana iti nApyasya caitrAdivat pratiniyatasthAnamityarthaH / itarAnupajIvatIti mAsAntareSu candracayadRSibhyAM tasvopajananAt / AkhalAyanabrAhmaNaM " prAcyAM dizi vai devA somaM rAjAnamakrauSan tasmAt prAcyAM dizi kroNate trayodazAnmAsAdakrINan tasmAttrayodazo mAso nAnudidyate pApo hi somvikryoti"| asyA yamarthaH yato'dhimAsaH somavikraya prato'sAvitara mAsavAnuvidyate vidyamAno'pi kamAnaItvAdasa vivetyarthaH somavikrayyapi Rtvigantaravat / ataetra paiThInasiH / " zrautasmArttakriyAH sarvA dvAdaze mAsi kIrttitAH vayodaze ca sarvAstA niSphalA iti kauntitAH / tasmAcayodaze mAsi kukhAttA na kthnycn| kurvanarakamApnoti kuyyAdAma binAzanam // dvAdaze prakRte vayodaze malamAse ala yanmalamAsasya vayodazatvamuktaM tadagatyA vyutkramagaNanena prakRtasyaiva cayodazatvaM sAhajika tathA ca "kacitrayodaze'pi syAdAdyaM sukkA tu vatsaram" iti gRhyapariziSTa "malaM vadanti kAlasya mAsaM kAlaviTo'dhikam / nehetAva vizeSenyAmanyatrAvazyakAddidheH " // vizeSejyAM vaizAkhAdyullekhena vihitayAgam / zrAvazyakAt niravakAzAt / tathA ca kAlamAdhavauye kAThakagRhApari ziSTaM "mahAlayASTakA zrAcamupAkamAdikarma yat / spaSTamAsavizeSAkhya vihitaM varjayenmale" // spaSTamAsavizeSeti caitravaizAkhAdimA so lekhena vihitamityarthaH 1 1 For Private And Personal Use Only
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 784 mlmaastttvm| atha diikssaakaal:| sA ca manamAse na kAryA yathAgastya sNhitaayaam| "yadA dadAti santuSTaH prasannavadano manum / ayameva tathA caivamiti kartavyatAkramaH // vizudezakAleSu zuhAtmA niyato guruH / saGkalpopodhakarttavyamarAropaNaM mune // kuryAtrAndomukhaM zrAdamAdau ca svastivAcanam / kharAyoktaprakAreNa tadetahidadhauta ve|| madhumAse bhaved duHkhaM mAdhave ratna snycyH| maraNambhavati jyeSThe prASADhe bandhunAzanam // samRddhiH zrAvaNe nanaM bhaveDAdrapade kssyH| prajAnAmAkhine mAsi sarvataH zubhameva hi // bhAnaM syAt kArtike saukhya mArgazaurSe bhvtypi| pauSe jAnakSayo mAghe bhavenmedhA vivaInam // phAlgune'pi vivRddhi: syAnmalamAsaM vivarjayet / gurau ravau dine zukre karttavyaM budhasomayoH // akhinobharaNIsvAtIvizAkhAhastabheSu c| jyeSThottaratyeSvevaM kuyAnmantrAbhiSekanam // zuklapakSe ca kRSNe vA daukSA srvsukhaavhaa| pUrNimA paJcamI caiva hitIyA saptamau tathA // trayodazau ca dazamI prazastA srvkaamdaa| paJcAGga zuddhadivase sodaye zazitArayoH / guruzukrodaye zuddhe lamne haadshshodhite| candratArAnukUle ca zasyate sarvakarmasu // sUryagrahaNa kAlena samAno nAsti kazcana / tatra yayatkataM sarvamanantaphaladaM bhavet // na mAsatithivArAdizodhanaM suuryprvnni| dadAtauSTaM rahotaM yattasmin kAle guro ssu|| siddhirbhavati mantrasya vinAyAsena sevyataH" // manu mntrm| paGgurAropaNamAgamaprasiddham / zuddhakAlatvaM darzayati / mdhumaasetyaadi| paJcAGgazuddhadivase tithivaarnkssvkrgnnyogshuddhdivse| tathA ca mhaakpilpnycraatrm| "evaM nakSatra tithyAdI karaNe yogvaasre| mantropadezo guruNA sAdhakasya zubhAvahaH // sodaye bhazitArayoriti janmacandrAvatArayorA For Private And Personal Use Only
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / nukUlyasahite guruzakrodaye guruzukrAnastamaye / etattu samayazAntaro lakSaNam / dvAdazodhite dvaadshaaNshodhite| jJAnamAlAyAm / "ravisaMkramaNe caiva sUryasya grahaNe tathA / tathA / " tatra lagnAdikaM kiJcitra vicAryyaM kathaJcana / tattvasAre / "yadevecchA tadA dIkSA gurorAjJAnurUpataH / na tithirna vrataM homo na srAnaM na japaH kriyA // dokSAyAH kAraNaM kiJcit svecchayApte tu sadgurau" // siddhamantragurau / daupikAyAm / "dhruvamRdunakSatragaNe ravizubhavAsareSu sattithau sadgurau daucA sthira lagne zubhe candre kendra koNe zubhe gurau dharme" / dhruvAdi aauNyuttarANi rohiyau ca / mRdUni citrAnurAdhA mRgazirorevatyaH / kendraM lagnacaturtha saptadazakam / koNaM navapaJcakam / dharmo navamaH / vauratantre / "rohiNI zravaNArdrA ca dhaniSThA cottarAvayam / puSyaH zatabhiSAke'rko ca daucA nacavamiSyate " // arko hastaH / ratnAvatyAM " yogAzca prautirAyuSmAn saubhAgyaH zobhano dhRtiH / vahnirbhuvaH sukarmA ca sAdhyaH zakraya harSaNaH // barauyAMca zivaH siho brahmA indraya Sor3aza // tathA "zubhAni karaNAni syucAyAJca vizeSataH / zakundhAdoni viSTiSva vizeSeNa vivarjayet" / zakunyAdauni zakuninAgacatuSpada kintunAni / "kRSNo'STamyAM caturdazyAM pUrvapaJcadine tathA " / kRSNaM kRSNapakSe / kAlottare "bhUtikAmaiH site sadA / atha docAyAM pratiprasavaH / rAghavabhadRSTatasArasaMgrahe / * ziSyastrijanmadivase saMkrAntau viSuvAyane / sattaurthe'rkaviSugrAse tantudAmanaparvaNoH // mantradIkSAM prakurvANo mAsarvvAdona zodhayet" / tantuparva paramezvaropavautadAnatithiH zrAvaNo pUrNimA / dAmanaparva damanabhaJjanatithizcaiva zukla caturdazau / kUrmapurANe himAlayaM prati devIvAkyam / " yAni zAstrANi For Private And Personal Use Only
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 786 mlmaastttvm| dRzyante loke'smin vividhAni c| zrutismRtiviruDAni niSThA teSAM hi taamso|| karAlabhairavaJcApi yAmalaM vaammaashritm| evaMvidhAni cAnyAni mohanArthAni tAni tu // mayA sRSTAni cAnyAni mohAyaiSAM bhvaarnnve| tasmAt sadbhiH zrutismRtiviruddhe vama ni na kadAcit padaM nyastavyam / AyAdiTuSTamantrapratIkArastu / "eSu doSeSu sarvatra mAyAM kAmamathApi vA / kSivA cAdau thiyaM dadyAt taha ssnnvimuktaaye| tArasaMpuTito vApi duSTamantro vishuiti| yasya tatra bhavadbhaktiH so'pi mantro'sya siddhAti" // bhuvanezvaraupArijAte'pi / "mAyAvaujasamAyuktaH kSipra siddhiprado bhvet| piNDa stu kevalo mantrI mAyAvaujojjvalokkataH / mAyAvaujAt bhaveta prANo vaujaJcaitanyavIryavat" // naardiiye| "yadRcchayA zrutaM manvaM chadmenApi iThena vaa| patrekSitaM vA gAthAcca tamupetyA vnrthkt|| pravizya vidhivadokSAmabhiSekAvasAnikAm / zrutvA tanvaM gurorlabdha sAdhayedaupsitaM manum" // anyatrApi / "dezikAnugrahAdeva devatA vyktruupinnii| gurvanujJA: kriyAH sarvA niSphalAH sya yaMto dhruvam" // naardoye| "kurvantrAcAyazuzrUSAM mnovaakkaaykrmbhiH| zuddhabhAvo mahotmAho bohA ziSya iti smRtaH // na tUpadezyaH putrastu vyatyayo vastudastathA" // vyatyayo prsprvidyaadaayau| pryogsaar| "tatrApi bhaktiyuktAya putrAya vastudAya ca" / anyatrApi "yathA deve tathA mance yathA manne tathA gurau| yathA guro tathA svAma nyeSa bhatikramaH smRtH|| pingglaamte| "nAdhyAto nArcito mantraH musiddho'pi prsaudti| nAjaptaH siddhidI loke nAhutaH phalado bhavet // pUjA homI japaM dhyAnaM tathA karmacatuSTayam / atyahI sAdhakaH bAdhyAt yat simicchati // homa For Private And Personal Use Only
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / kharottare / "caurNAcAravrato mantrI jJAnavAn susamAhitaH / brahmaniSTho yAtaH khyAto guruH syAnautiko hi saH // etAni rAghavabhaTTaSTatAni / atha strauzUdrayoH praNavayudmantraniSedhaH / nRsiMhatApanIye / " sAvitrIM praNavaM yajurlakSmIM svauzUdrayornecchanti / sAvitroM praNavaM yajurlakSmIM yadi strIzUdro jAnIyAt sa mRto'dhogacchatauti" // necchantIti paryantaM parAzarabhASye'pi govindabhaTTaSTatam / "svAhApraNavasaMyuktaM zUdre mantraM dadaddijaH / zUdro nirayamApnoti brAhmaNaH zUdratAmiyAt // atha docitasyAzauce japAdyadhikAraH / mantramuktAvalyAm / "japo devAcanavidhiH kAryyA daucAnvitairnaraiH / nAsti pApaM yatasteSAM sUtakaM vA yatAtmanAm" // rAghavabhaTTaSTataM nAradavacanam / "atha sUtakinaH pUjAM vacyAmyAgamacoditAm / snAtvA nityAni nirvartya mAnasyAkriyayA tu vai // vAhyapUjAkrameNaiva dhyAnayogena pUjayet / yadA kAmau na cet kAmau nityaM pUrvavadAcaret // yattu nRsiMhakalpe / sadA mantrajapamukkA "yadi syAdazucistatra smaranbhannaM na tUJcaret / mano hi sarvajantUnAM sarvadaiva zuci smRtam" // iti tanmUtroccArAdyazaucaparam / rAmAInacandrikASTatamantrottare'pi / " azucirvA zucirvApi gacchastiSThan khapanapi / mantraikazaraNo vidyAnmanasaiva sadAbhyaset" // 1 athA zoce viSNukaurttanam / yathA "cakrAyudhasya nAmAni sadA sarvatra kaurttayet / nAzocaM kIrttane cAsya sa pavitrakaro yataH // saMvatsarapradaupe / "na dezaniyamastatra na kAlaniyamastathA / nocchiSTAdo niSedhA'sti harernAmAni lubdhaka" // tena "nAzucirdevarSipiDhanAmAni kaurttayet" / iti viSNunAmAtiriktaparam / For Private And Personal Use Only 787
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 malamAsatakham / 'prathAdhimAse vivAhAdiniSedhaH / bhaumaparAkrame / "padhimAse vivAha yAnAM car3A tathopanayamAdi kuryAva sAvakAzaM mAGgalyaM na tu vizeSejyAm" patra vivAhAdikIrtanaM niravakAzatve'pi niSedhArtham / anyathA sAdhakAthamityanenaiva miheH / sAvakAzaJca sambhavakAlAntaraM karma prato niravakAzasthAnandhagatikasya pratiprasavo'rthAt suucitH| tathA ca malamAsAdhikAra kAThakara dhm| "kAle'nanyagati nityAM kuryA baimittikI kriyaam"| vRhsptiH| "nityanaimittike kuryAt prayata: san mlimbuce| tIrthasnAnaM gajacchAyAM pretazAI tathaiva // nityamaharahaH puraskAravihitaM maansndhyaapnycmhaayjnyaadi| kAmyamapi tthaavidhsngklpitytkinycidrvydaanshivpuujaadi| vyaktaM bhvissye| "kuyAt prAtyakSikaM karma prayatnena mlimluce| naimittikacca kurvIta sAvakAzaM na yadbhavet // na ca nitya padaM yadakaraNe pratyavAyastatparam / tathAle gajachAyApretabAiyorupAdAnaM vyartha syaat| tathA ca kAlamAdhavauye matsyapurANam "varSe vAharaha: bAI dAnazca prtivaasrm| gobhUtilahiraNyAnAM mAse'pi syAnmAlambuce" // evaJca dAtavyaM pratyahaM pAne nimitteSu vizeSataH" iti yAjavalkayola snggcchte| kAThakagRhya pariziSTam / , "prahattaM malamAsAt prAk yat kamma na smaapitm| bhAgate masamAse'pi tat smaapymsNshym"| brhmsiddhaante| "pArabdha karma yat kiJcittat kAyaM hi mlimbuce"| naimittika maasdinsNvtmraadivishessniymshuunyaavshyktrtvykaadaacitknimittotynnm| ataevAcAramAdhavauye vaudhAyanenAsyAgantukatvenopAdAnamakaraNe doSAbhidhAnaJca kRtaM yathA "yasya nityAni luptAni tathaivAgantukAni ca / vipadgrasto'pi na svarga gacchettu patito hi For Private And Personal Use Only
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 789 malamAsatatvam / saH" // tccaanydyikaadi| "naimittikamatho vacce Ai. mabhyadayArthakam / putrajanmani tat kArya jAtakarmasamaM naraiH" iti maaknnddeypuraannaat| anyadapyevaM jAtakarmasamamityanena nADIcchedAt prAgapi karttavyatoktA / abhyudayArthakam / abhya : dayaprayojanakam / tathA ca zAtAtapaH / "pUrvAhna daivika zrA kaarymbhydyaarthinaa"| tenAtrAtmazabdaprayogo bhaantaanaamiti| jAtakarmAdyapi malamAse kAryam / "jAtakarmAntyakarmANi navarAI tathaiva c| maghAtyodazaucAI zrAhAyapi ca SoDaza // candrasUryagrahe vAnaM zrAhadAnaM tathA japam / kAryANi malamAse'pi nitvaM naimittikaM tathA" // hemaadrimaadhvaacaarykRtymvcnaat| maghAtrayodazauthAvasya malamAmakartavyatAyAM niravakAzatva vauja tadabdauyamAsAntare tdlaabhaat| yatta gargavacanam / "nAmAnaprAzanaM caur3a vivAha mauJjibandhanam nisskrmm| jAtakarmApi kAmyaM vssvisrjnm| astaM gate gurau zukre bAle vRddha mlimbuce| upAyanamupArambhaM vratAnAM naiva kArayet // upAyanaM prtisstthaa| tabAmakaraNAba. prAzananiSkramaNajAtakarmaNAM pradhAnakAlAkatAnAM veditavyam / tadAha sa eva / "nAma karma ca jAteSTiM yathAkAlaM samAcaret / atipAte'pi kurvIta prazasta mAsi puNyade" // smRtiH / "zrAdajAtakanAmAni ye ca saMsAramAzritAH / malimlace'pi kartavyA kAmyA iSTauzca varjayet" // saMskAramAzritA: annpraashnnisskmnnaadyH| iti mAdhavAcAryaH / antyakarmANi vahanadahamodakaTAnapiNDadAnAsthi saJcayanAdauni / navAI "caturtha paJcame caiva navamaikAdaze tthaa| yadatra dauyate jantostanavazrAmucyate" // iti yamokvaM tatra caturthAdigrahaNaM maraNadinAvadhauti / Sor3azavAhAni tu| "hAdazapratimAsyAni Adya For Private And Personal Use Only
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / pAramAsike tathA / sapiNDIkaraNazcaiva ityetat zrAdhaSoDazam" iti krmprdiipotaani| nanu malamAse kRte sapiNDaukaraNe kimiti pratate mAsi pratisAMvatsarikaM na kriyte| iti cena "pUrNasaMvatsare bAI Sor3azaM prikiirtitm| tenaiva ca sapiNDatvaM tenaivAbdikamiSyate" // iti hemAdrikRtavacanAt / sakkat kRte kataH zAstrArtha iti nyaayaac| evamapavaSya sapiNDaukaraNe mRtAhe pratyAbdikaM na kriyate / sapiNDaukaraNenaiva pratyA. bdiksiddeH| ataeva yaajnyvlkaan| "mRtAni tu vartavyaM pratimAsantu vtsrm| pratisaMvatsaraJcaivamAdyamekAdaze'hani / pratisavAraM zrAddhaM karttavyamiti sAmAnyenoktam / na tva koddiSTavizeSaNeti sAnyAdibhedena zrAisya naanaatvaat| etena mapiNDIkaraNApakarSapakSe varSAnte sAMvatsarika kArya bAdhakAbhAvAditi zrIdattavAcaspatimitroktaM heym| bAlagrahabhUta. ahanarAdhipaprabalatarazavuduHsaharogAbhibhavAata-duHkhAgrAdau:sthyAdinimittakaM zAntikArmApi malamAse kartavyaM viSNu nApi / "zAntivastvayanairdaivopaghAtAn zamayet paracakropaghAtAMca" ityuktaM malamAse'pi karttavyam / zuddha kAlapratIkSAyAmamahatva - naannygtiktvaat| ataeva "prAtmAnaM satataM gopAyauta" iti zrutau satatamuktAm / grahadauHsthyaphalapAkamAha mArkaNDeyapurANam / "Travye goSTheSu bhRtyeSa mahatsa tanayeSu ca / bhAryAyAzca ahe duSTe bhayaM puNyavatAM nRNAm // prAtmanyathAlpapuNyAnAM srvtraivaatipaapinaam| naikatrApi chapApAnAM narANAM jAyate bhayam" // tadayamarthaH / yasya daurghajIvanAdijanakaM balavatpuNyamasti tena tanmaraNAdyunma khamapi duSkarmapratihanyate tatpratiitaM sat tatpuvAdestat pratighAtakaM puNya nAsti pratyata tadanu. guNameva pApamasti tatra taM hitvA tatpunAdeH paur3AmAvahatauti / For Private And Personal Use Only
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 71 bhucrprishissttm| "yathA zastraprahArANAM kavacaM vini. vaarkm| evaM daivopaghAtAnAM zAntirbhavati vAraNam" / zAntirdhamahArA grahadauHsthyaduHkhanAdisUcitaihikAniSTahetu-duritanivRttiH / svasti dharmahArAbhipretArthasiddhiH tasyAyanaM prApaka yAgadAnAdimaGgala hetugorocnaadidrvydhaarnnm| prAzaunimittabhUtAbhivAdanAni c| yathA kalpatarau ymH| "abhivAdayetta yaH pUrvamAziSaM na prycchti| taduSkataM bhavettasya tasmAdbhogaM prapadyate // tasmAt pUrvAbhimASau syAcANDAlasyApi dhrmvit| sarAM pibeti vaktavyamevaM dharmo na lupyate // svastauti mAhmaNe brUyAdAyuSmAniti raajni| vaItAmiti vaizyeSu zudre tvArogyameva ca // vastauti pratyabhivAdanetaraparam / manvAdivirodhAt / "yat sukhaM viSu lokeSu vyAdhivyasana. varjitam / yasmin sarve sthitA: kAmAHsA vastItyabhisaMjitA // pAziSaH pravatatvAt sA pAyauH / anggiraaH| "apraNAmakte zUdre khasti kurvanti ye vijaaH| zUdro'gre narakaM yAti brAhmaNa stadanantaram // brAhmaNa ityanuvRttI mitAkSarAyAM hArotaH / "kSatriyasyAbhivAdane'horAnamupavasedevaM baizyasyApi zUdrasyAbhibAdane virAtramupavaset" iti| ahorAtrAyupavAsazravaNAmunyantarotavipradazakanamaskArarUpalaghuprAyazcittantu pramAdAdiviSayaM bhramakatanamaskAtaviSayaM vaa| yathA manuH / yadi vipraH pramAdena zUdraM samabhivAdayet / abhivAdya daza viprAMstataH pApaiH pramucyate // smRti: "mAtuH pituH kanIyAMsaM na nameha ya. sAdhikaH / namaskuryyAda guroH patnoM cALajAyAM vimAtaram" / smRtyrthsaar| "striyo namasyA vRddhAzya vayasA patyureva tAH" / yataH patyurvayasA tA striyo vRddhAH ataH kaniSThA api namasyAH / tanAvasthavandane ilaayudhkRtm| "cakSuHspandaM bhujaspandaM tathA For Private And Personal Use Only
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 782 malamAsa tattvam / / duHkhapradarzanam / zatrUNAJca samutthAnamazvattha zamayAzu me // azvattharUpau bhagavAn prauyatAM me janArdana / dRSTvA tu dUrata: pApaM spRSTvA lakSmovivarddhate // pradakSiNe bhavedAyuH sadAzvattha namo'stu te // zAnti svastyanayoH zUdrasyApyadhikAraH / tathA ca apipAlakArikAyAM "smArttaM zUdraH samAcaret" iti bhaviSyapurANavacanaJca / "caturNAmapi varNAnAM yAni proktAni zreyase / dharmazAstrANi rAjendra zRNu tAni nRpottama // vizeSatazca zUdrANAM pAvanAnAM manISibhiH / zraSTAdazapurANAni caritaM rAghavasya ca // rAmasya kuruzArdUla dharmakAmArthasiddhaye I yathoktaM bhArataM vIra parAzaryeNa dhImatA // vedArthaM sakalaM yojya "dharmazAstrANi ca prabho // tasya saMskAramAca yamaH / "zUdro'pyevaMvidhaH prokto vinA mantreNa saMskRtaH / na kenacit samasRjat chandasA taM prajApatiH " // taM zUdraM brahmapurANam / "vivAhamAtraM saMskAraM zUdro'pi labhate sadA" / mAvazabdo'va na vivAhetara saMskAranivattaikaparaH kintvanyatra mamvasambandhaniSedhaparaH / yamavacanena garbhAdhAnAdisaMskArapratipAdanAditi zUlapANimahAmahopAdhyAyAH / " zrArSakrameNa sarvatra zUdrAvAjasaneyinaH" / iti mahAjanaparigTahItavacanAda yajurvedavidhimaiva te kamI kuyryaH / purANAnyAha vissnnupuraannm| "aSTAdaza purANAni purANajJAH pracacate / brAhmaM pAdmaM vaiSNAvacca zaivaM bhAgavataM tathA // tathAnyannAradIyacca mArkaNDeyaJca saptamam / AgneyamaSTamacaiva bhaviSyaM navamaM tathA // dazamaM brahmavaivartta lenamekAdazantathA / vArAhaM dvAdazacaiva skAndazcAva cayodazam // caturdazaM vAmanakaM kaumeM paJcadazantathA / mAtsyaJca gAruDacaiva brahmANDaJca tataH param // kaumeM "anyAnyupapurANAni munibhiH kathitAnyapi / tAni ca narasiMhanandyAditya kAlikA For Private And Personal Use Only
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 78.3 purANAdIni yathA "prAya' sanatakumAro nArasiMhaM tataH prm| DhatoyaM vAyavIyacca kumAreNa ca bhASitam // caturthazivadharmAkhya N sAcAvandIbhASitam / durvAsasoktamAyeyryaM nAradIyamataH param // mandikezvara yugmacca tathaivosana seritam / kApilaM vAruNaJcAtha kAlikAhvayameva ca // mAhezvaraM tathA zAmba' daivaM sarvArthasiddhidam / parAzaroktamaparaM mArIcaM bhAska - rAhvayam" // devaM devIpurANaM tena dvijAtivihitavizeSakameMtarasakalaprAptakarmaNi zUdrasyAdhikAraH / ataeva bhArate dhAnuzAsanike parvaNi " ahiMsakazubhAcAro devatA- ddijapUjakaH / zUdro dharmaphalairiSTaiH svadharmaireva yujyate" // cataeva zUdrAnuvRttau manuH / "dharmesa trastu dharmajJAH satAM vRttimanuSThitAH / mantravajeM na duSyanti prazaMsAM prApnuvanti ca " // ye punaH zUdrAH svadharmavedinI dharmaprAptikAmAstraivarNikAcAra maniSidyamAzritAste vakSyamANa namaskAretaramantrarahitaM karma kurvANAna pratyavAyina: khyAtibhAjaca bhavanti evameva kulakabhahaH / tathA "dharmopadezaM darpeNa viprANAmasya kurvataH / taptamAsecayettailaM vakke zrotre ca pArthivaH " // tathA " zaktenApi hi zUdreNa na kAryyo dhanasaJcayaH / zUdro'pi dhanamAsAdya brAhmaNAneva bAdhate // zUdrasya pUrNAdhikAramAha jAtUkarNaH / " vApIkUpatar3AgAdidevatAyatanAni ca / prabrapradAnamArAmAH pUrttamityabhidhIyate // dhArAmaH puSpaphalopacaya heturbhUbhAgaH / " agnihotraM tapaH satyaM vedaanaaccaanupaalnm| prAtithyaM vaizvadevaca iSTamityabhidhIyate // grahoparAge yahAnaM pUrttamityabhidhIyate / iSTApUrttaM dijAtInAM dharmaH sAmAnya ucyate / adhikArI bhavecchUdraH pUrtte dharme na vaidike" // vaidike vedAdhyayanasAdhye | agnihotrAdAviti ratnAkaraH / evaM strINAmapi pUrNAdhikAraH / yathA nArItyanuvRttau bRhaspatiH / 6 tt For Private And Personal Use Only
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 084 malamAsa tattvam / "pitRvyaguru dauhivAn bharttuH svasrauyamAtulAn / pUjayet - pUrttAmyAM vRAnAdhAtithon striyaH" // etena jalAzayosameM goravataraNAnumantraNayoryajamAnakartRkamantrapAThaH tatrA mantratayA strIzUdrayoranadhikAreNa tadvati yAge'pyanadhikAraH / vizebopadezavirahAditi deta nirNayoktA nirastam / ataeva tayolAyotsargAdigrahayajJavedau- homAdisamAcAraH / catra homo vahnau na sAkSAt kalpatarugnAkaradhRtApastambavacanAt / tadyathA cAralavaNAdyupakramya "tatamahutAno na stro juhuyAtrAnu yetaH" iti anupetaH anupanautaH kintu brAhmaNadvArA karaNIyaH / " zrautasmArtta kriyA he to yAhRtvijaH svayam" iti yAjJavalkayokteH / RtvigvAde niyuktau ca samau sampari kauttitau / yate svAmyAzyAt pukhaM hAniM vAde'tha vA jayam // iti vRhaspatyataH / vaidiketaramantrapAThe zUdrAderapyadhikAraH / vedamantravarja zUdrasyeti chandogADikA cAra cintAmaviSTatasmRtI vedeti vizeSaNAt / " zUdro'pyevaMvidhaH proklo vinA mantreSa saMskRtaH / na kenacit samasRjat chandasA taM prajApatiH" iti yamasmRtau chandasA veTena ityuktezva / taM zUdram / paJcayajJasnAna zrAdeSu vaidiketaramantro'pi niSiNaH / zUdramadhikRtya / " namaskAreNa mantreNa paJcayajJAna hApayet" iti yAjJavalkayena / "brahmacava vizAmeva mantravat snAnamiSyate / tUSNomeva hi zUdrasya sanamaskArakaM matam" iti yogiyAjJavalkayena zrAddhamadhikRtya "prayameva vidhiH proktaH zUdrANAM mantravarjitaH / zramavasya tu zUdrasya vipro mantreNa gRhyate" iti varAhapurANauyena ca namaskAreNeti tRSNomiti mantravarjita ityabhidhAnAt / abhiyuktAnAM mantro'yamiti samAkhyAnaM mantralakSaNamiti mAdhavAcAyryaH / pravaca "zrAvayezcaturo varSAn kRtvA brAhmaNa For Private And Personal Use Only
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 75 malamAsatatvam / magrataH / vedasyAdhyayanaM haudaM saca kAyaM mahat smRtam" // iti mocadharmo vedasya shuudraavnnmpyethissym| zUdrasya purApAderamadhyayanavidhimAha bhvissthe| "adhyetavyaM na cAnyena brAdhaNaM kSatriyaM vinaa| zrotavyamita zUdreNa nAdhyetavyaM kadAcana" tathA "brAhmaNaM vAcakaM vidyAnanyavarNajamAdarAt / zrutvAnyavarNajAdrAjan vAcakAvarakaM brajet // tathA "granthArtha budhyamAnastu samagra katnazo nRp| brAhmaNAdiSu varNeSu arpayan vidhivavRpa // ya evaM vAcayedrAjan sa jJeyaH sAtviko budhaH / tathA "santyajya sarvakarmANi bhaktidhAsamanvitaH / satataM pUjayan yastu vAcakaM zraddhayA nRpa / nityanaimittike kArye gurave ca dadata sdaa| ya evaM zRNuyAhaura: sajeyaH sAtviko budhaiH" // gurave ca ityatra vaackaayeti| kaamdhenuklptruu| vArAhe ayamevetyasya zUdramAnaniSThatve zUdrasyetyanenaiva siharamantrasyeti vizeSaNaM yAvadamanvavyAptA) paribhASArthaJca tatazcAmantra kartakazAhahomadAnAdi-karmasambandhi mantreNa vipro edhate sambadhyate / striyAstvamantrakatA "pamantrA hi striyo matA" iti zuddhiratnAkarakRtavaudhAyanavacanAt / anupanautasya zrAddhAtirikta mantrapAThaniSedhamAi manuH / nAbhivyAhArayed brahma khdhaaninynaadRte| zUTreNa hi samastAbadyAvahede na jAyate" // svadhA thAI tabinauyate sampAdyate yena mantra jAtena tasmAt tena strauzUdrAnupanautAnAM sarvakarmaNi TraSyadevatAnuSThAnAdidRSTaprayojanaprakAzAya brAhmaNena mantraH ptthnauyH| mantrapAThajanyAdRSTasiddhinamaskAreNa yathA vRhaspatiH / "zaucaM brAhmagAzuzraSA satyamakrodha eva ca / zUdrakarma tathA mantro namaskAro'sya darzitaH" // zUdrAdhikAre gotamaH / "dhanumato'sya namaskAro mantraH" iti| evaM malamAse prAyaSita. For Private And Personal Use Only
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 malamAsatakham / mapi niravakAzanaimittikatvena kartavyam / "vihisakhAnanuH chAnAbinditasya ca sevnaat| prAyazcittaM yat kriyate tamittikamucyate // iti dvaarsptyukoH| prasya ca niravakAzatvam anArabaprAyazcittasya bhunAnasya paaphH| tathA cAGgirAH / "late ni:saMzaye pApe na bhujautaanupsthitH| bhujAno vaIyet pApamasatyaM pArSadi bruvan" // anupasthitaH pariSadityarthaH / ataeva dkssH| "naimittikAni kAmyAni nipatanti ythaaythaa| tathAtathaiva kAryANi na kAlastu vidhIyate // maimittikAni kAcyAnoti smaanaadhikrnnm| nimittAt prahadaukhyaduHkhanAdeH kartavyatvena pratItAni naimittikAni nimi. taciladoSazAntikAmanayA kriyamANAni tAnyeva kAmyAni na kAlastu vidhIyate iti udagayanazakapakSadinapUrvabhAgAdirUpaH kAlo naanurudhyte| tena etahAtirikta dakSiNAyanAdau nindite masinacAdau ca zAntikaM krtvymiti| zAntikapauSTika vaamtH| tathA dattanarikhasvAdAne steyatva zravaNAdArabdhadAnasamyAdakatvAJca malamAse'pi ta ym| tathAca vissnnupuraannm| "pramAdatastu tavaSTa tAvamAtra niyojayet / anyathA kheyayuktaH sthAImbAdatte vinAzini // brAhmaNAyosRSTaM brAhmaNasAdakataM yadi caurAdinApayite tadA tAvadeva punaramRjya deyamiti daansaagrH| yuktAzcaitadityanena pUrvavacanopAttadattAnukarSAt / tadyathA "tasmAt sarvAtmanA pAne dadyAta knkmuttmm| pAve pAtayehattaM suvarNa mrkaarnnve| kicAyathetyanenaivAdAne prApte tvadatta iti punarupAdAnaM vyarthaM syAt / etenAnusaSTa hemanAze'pi tAvadusajya deyamiti maithilokta nirstm| utsaSTApratipAditaviSayamiti caNDe. kharo'pi saamprdaayikaastu| sarvatra eva saGkocAt prAyazcita For Private And Personal Use Only
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 767 mAcaranti teSAM vAkyantu / adya pramAdanaSTahiraNyatulyahirakhApradAnajanyapApasamapApAmutpattikAmadaM pramAdanaSTahiraNyatulyahiraNya mityAdi dakSiNA ca asmanmate pramAdanaSTAnantaram pat. sRSTApratipAditeti vishessH| vRhsptiH| "nityanaimittike kuryAta prayata: man mlimluce| tIrthasnAnaM gajacchAyAM pretabAI tathaiva ca" // tIrthasnAnamAvRttam / anAvRtte niSedhasya vkssymaanntvaat| gajacchAyApadaM tdvihitkrmprm| gaja cchAyA varAholA / "saihikeyo yadA bhAnaM grasate parvasandhiSu / gajacchAyA tu sA proktA tatra zrAI prakalpayet" // patra ca rAhuvai istIbhUtvA candramasaM asatoti zrutimUlam / sUryagrahe candragrAsasthAvazyaka iti mUlamUlinovirodha iti maithilaaH| tathA ca vissnnudhrmottre| rAhu prati bhgvhaakym| "parvakAle tu saMprApte candrAko chaadyissysi| bhUmicchAyAgatazcandraM candrago'ka kadAcana // saMcchAdayiSyasi yadA tadA bhAvamavApsAsi | sAne japye tathA home dAne zrAdde surArcane / puNyaH sa kAlo bhavitA nityamevAsurezvara" // nityaM malamAsAdipratiSiddha kAle'pi / vastutastu sUryagrahe'pi sAkSAt shrutirsti| tathA ca samayaprakAze ktthbraahmnnm| "hastau vai bhUtvA varbhAnuraMzubhirAditvaM tamasA piddhaatauti| amAvAsyAM gate some chAyA yA prAkhna kho bhvet| gajacchAyA tu sA protA tatra zrAddha prazasyate" // iti vacanAt amAvAsyAzrAddha malamAse'pi kArya iti maithilota heyam etaha SaNasya vkssymaanntvaat| atra brahmapurANola gajacchAyAyogo na gRhyate kanyAmalamAse trayodazyAM citrAyAmeva raveravasthAnena tadasambhavAt sa ca "yoyo maghAtrayodazyAM kunnrcchaaysNjitH| bhavenmaghAyAM saMsthe tu mazinyarke kare sthite" / kara hastAyAM tatasthe sUryo / maghAsaMsthe For Private And Personal Use Only
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / candre gheti maghAvayodazyAM kucarachAyasaMnito yogo bhavati / prastAvasthAmaca sUryasya kanyAdazamAMzottarakiJcidadhikasapAdavayodazAMzaM yAvat / na cAnena kunnaracchAyayogaH saGketito na tu gajacchAyeti vAcaM kunnaracchAyasya gajacchAyAdikA saMcA jAtA atretItacpratyayena gajacchAyAyA api saGketitatvAt dhustharaH kanakAdvaya itivat / vyaktaM kRtycintaamnnau| kRSNapakSe vayodazyAM maghAkhinduH kare raviH / yadA tadA gajacchAyA Adhe puNyairavApyate // na ca maghAtrayodazyAmityanenaiva siddha maghAyAM saMsthitetyadhikamiti vaacym| madhAtrayodazyAmitye.' tAvamAnostitherekAdaze'pi maghAyoge kAlAntare'pi yogaH syAt ato maghAyA vartamAnatvArtha maghAyAM saMsthe zazinautyukta tahi etadastu kiM maghAtrayodazyAmityatra maghApadopAdAnamiti cet| "thAha tenApi karttavya taistaivyaiH susaJcitaiH / vayo. dazyAM prayatnena varSAsu ca maghAsu ca // iti brahmapurANoya. vacanAntarastha-vidhivAkyaprApta-cAinimittaubhUtamaghAtrayodazyAmeva phalAtizayAya kujaracchAyAkhyayogo bhavatIti na nimittAntaram ityetadarthameva hi ataevoktavacane trAce puNyairavApyate ityuktaM na tu zrAhAya nimittAntaramiti tathA cAdhikaraNamAlAyAM "kAmyo guNaH zrayamANo nityama) vizvatyAbhinivizate iti nyAyAd yathA godohaguNo nitya camasasAdhanakamapAM praNayana vikatyAbhinivizata ityuktaM na tu godohena prnnynaantrm| tena yadA kanyAdazamAMzAparAhne maghAtrayodazIlAbhastadA tatparadine tallAbhe'pi na kuJjaracchAyayogaH pUrvAdana eva mghaatryodshauthaaividhaanaat| tathA ca gRhyapariziSTam / "yayAsta savitA yAti pitrstaamupaaste| tithintemyo'parAto hi khayandattaH svayambhavA" // etena kapAlAdhikaraNa For Private And Personal Use Only
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / See nyAyAdubhayadine madhyAilAbhe pUrvadina evaikoddiSTavAimiti maithilmtmpaastm| anyathA AparAhnikapiTakkatye'pi tayAyAt pUrvadina eva lAbhe yayAstamiti vacanamanarthakaM syaat| ma caitahacanameva tazyAyamUlamiti vaacym| aparAhno hauti khokatamabigadena piTakkatye tavyAyAnavakAzAt tasmAdAparAliketaravAhe'pi "zuklapakSe tithirgAdyA yasyAmabhyaditI raviH / kRSNapakSa tithiyA yasyAmastamito raviH // iti viSNudharmottaravacanAdeva vyvsthaa| tathA ca kAlamAdhavauye vyaasH| "hitoyAdikayugmAnAM pUjyatA niyamAdiSu / eko. hiSTAdi vRdyAdau hAmavRyAdidezanA" // ekoddiSTAdi vRdhAdau ekoddiSTAdi nimittIbhUtatiiivazeSasya hRyaadau| hAsahaddhau candrasya tAbhyAM zuklakaSaNapakSI lkssyete| prAdizabdAdAparAhnikapiTakatye'stagAminyeva pUrvokta yayAstamiti vaca. maat| evaJca zrAddhe nimittAntaratvenAnaukArAgaur3IyamaithilAbhyAM kucaracchAyayoga: phalAtithayArtha ityuktam / tatazca maghAtrayodazau bAI katvA paradine kucaracchAyayoge bAI kattavyamiti vAcaspatimitroktaM heym| evaJca brahmapurANe testai dravyaiH susaJcitairityabhidhAnAt guNavizeSe phalavizeSaH syAt iti nyAyAJca yatkiJcinmadhunAmizramiti vacanAJca / "proSThapadyAmatItAyAM maghAyuktAM tryodshaum| prApya thAI hi kartavyaM madhunA pAyasena ca // iti zaGkhavacanAdau pAyasAbhidhAna phlaatithyaarthm| ataeva zAtAtapena "pitaraH spRhayanyantramaSTakAsu maghAsu c| tasmAddadyAt sadodayukto vihatsu brAhmaNeSu ca // ityvaanmaatrmuktm| manunApi / "yatkiJcinmadhunA mizraM pradadyAtta trayodazaum / tadapyakSaya. meva syAirSAsu ca maghAsu ca / ityatra yatkiJcidityuktam / For Private And Personal Use Only
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 800 masamAsatattvam / yatkiciditi papratiSimiti kulla kamaH / yAtravastra naapi| "yahadAti gayAsthazca srvmaantymnute| tathA varSAH trayodazyAM maghAsu ca vizeSataH // iti tathA varSAtrayodazyAM maghAtrayodazyAM vizeSato maghAnakSatrayuktAyAM tasyAM yatkiJcihoyate tat sarvamAnantyamanute iti mitaakssraa| devalenApi "tato'na bahusaMskAra naikavyaJjanavavaraH / caSyapeyasamhaJca yathAvaTupapAdayet // iti samuccaya ukto na vrohi yvdiklpH| guNapradhAnayoH samuccayasyaiva yutaatvaat| ato'tra shuudraannaampydhikaarH| bhavibhaktAnAmapi pRthak maghAvayodazyAM shraadmaavshykm| yathA kvcintaamnnau| "vibhaktA avibhaktA vA kuryyaH shraaimvikm| maghAsu ca tathAnyatra nAdhikAra: pRthagvinA" // pradevikaM pratyAbdikai koddiSTam / anyatra kRSNapakSAdau nAdhikAro na nityaadhikaarH| "sapiNDaukaraNAntAni yAni zrAddhAni ssodd'sh| pRthaGmaiva satAH kuryuH pRthagadravyA pi kacit" ityavApinA samucitA pRthak dravyasya puNsH| sapiNDaukaraNAntAnauti vizeSaNAt taduttarazrAdvAnAM phalAtizayArthatvena pRthaktvaM pratIyate / evaJca zrAddhAya vidhivAkye proSTha pAI maghAtrayAdazauzrutyA arthavAdAt kevala trayodazauthAI nirastama athavAdena klaptavidhisambhave tadanuguNaiva stutiH kriyata iti maghAtrayodazauzrAddhe tu putravatA piNDA na deyAH / "bhojaGgoM tithimAsAdya yaavcndraarksnggmm| tatrApi mahatI pUjA kartavyA piddhdaivte| RkSe piNDapadAnantu jyeSThaputau vivarjayet" iti devIpurANAt / bhaujaGgau paJcamI candrArkasaGgamo'mAvAsyA piTadaivate maghA yaam| evaJcApiNDa kena maghAtrayodazauthAina sapiNDa kasyAmyazvayuk kRSNapakSazrAisya siddhiAdhavAt apiNDake'pi For Private And Personal Use Only
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / pichAGgAnAmapi nivRtti: / pradhAnanivRttAvajranivRtteryulatvAt / ataeva hemAdrinavyavardhamAnadhRtazAtAtapavacanam "pi nirvAparahitaM yattu zrAhaM vidhIyate / svadhAvAcanaloposa vikirastu na lupyate / pacayya dakSiNA svasti saumanasya' tathAstviti / iti bhaviSyapurANe'pauhagvacanam akSayyeti akSayyodakadAnam / thathA chandogapariziSTam / " pracakhodakadAnantu maya dAnavadiSyate / SaSThepravanityaM tat kuyyAca caturSyA kadAcana" iti na caturthyeti tasmai te ityantasya niSedhaH pravetya vakAreNa govasambandhanAmnAM SaSThAntatA pratIyate / athayyavidhAnAt svadhAniSedhaH / tena "ye cAtra tvAmanuyAMca tvamanu tasmai te svadhA" ityacayyodakadAnaniSedhaH / nanu gobhilena ye cAvatveti mantrasya tattatsthAne viziSyopadezAt kathamacayyodakadAne tat prasaktiriti cet satyaM " bahUnAmekadharmAyAmekasyApi yaducyate / sarveSAmeva tat kukheAdekarUpA hi te smRtAH / iti vodhAyanenoklAkAGkSayA prasakteH prAguktapariziSTavacanenApi jJApyate / tataba indogAnAmacayyodakadAnetara he kuzAsanAdi dAne sarvatraivAvizeSAda ye cAtratveti pATha: viziSyopadezastu pradarzaka iti ataevAniru bhaTTa nApi sarvatra vAkye zrAvivekakRtA cAtrotsargavAka ye cAvatveti vAkya likhitam / na caivaM sapiNDakenApiNDa kasiddhiriti mizroktaM yuktamiti vaacym| anayorekatarakaraNe piNDadAnatadabhAvAnyatarAGgalopasyAvazyakatvenobhayavAsAGgakaraNAniSpatteH / lAghavenApiNDa kasyaivaucityAt / " maghAyAM piNDadAnena jyeSThaputro vinazyati" iti nindAzrute / atha piNDa niSedhasya zrAGgatve kiM mAnamiti cet / "avicchinne kathaM bhAve yat pradhAnasya pacyate / pravijJAtaphalaM karma tasya prakaraNAGgatA // 801 For Private And Personal Use Only
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 802 malamAsa tattvam / iti nyAyasya bhAva vadabhAve'pyavizeSAt / ataeva SoDazigrahaNAbhAve kratvarthatayA ca yAdRcchikagrahaNa prasaktyabhAvAviSedho'yaM na kratvarthaH syAditi dAyabhAgaH / dvaitanirNaye'pi sAgnikaurasena pituH cayAhe pitrAdivikasya zrADe te tava mAtAmahAdInAM zrAdAya na puna: pArvaNArambhaH / vAjinavattasyAnuSThAnAprayojakatvAditi svoktenASTakAdau pATpauruSikatve'pi " karSasamanvitaM muktA tathAdya zrASoDazam / pratyAbdikaca zeSeSu piNDAH syuH SaDitisthitiH // ityuktA cayAhe vaipuraSikamAtrAbhidhAnapareNa virodhAcca / mAtAmahAdInAM bAI svato'nuSThAnAprayojakatvaJca / "pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam / ityanena pitRzrAdAdhaunapravRtteH / etena aratdayAM sapiNDakA piNDa ko bhaya zrAddha pRthak kAyyamiti nirastam / na ca piNDadAnasya zrAGgatvena prAdhAnyAt zrAvRttiriti vAcyam / " adevaM bhojayet zrArtha piNDamekaca nirvapet // iti manuvacane "zrAmazrAddhaM yadA kuyyAddidhinaH zrAhRdaH sutaH / na cAgnau karaNaM kuyyAt piNDastenaiva nirvapet" // iti matsyapurANe zrAddhaM sapiNDakaM kRtvA kulasAhasamAtmanA / viSNulokaM samuddhRtya nayedviSNupadaM naraH // iti yAprakaraNIyavAyupurANe ca piNDAtiriktasyaiva zrAhatvako mAditi / na ca "saha piNDakriyAyAntu kRtAyAmasya dharmataH aaraar kAryaM piNDanirvapaNaM sutaiH" // iti manuvacane atrotsargasyeti karttavyatopadezAt piNDadAnasya pradhAnatvamiti vAcyaM prAguktamanvAdivacanavirodhena piNDapadasya pitRparatvAt / tathA ca " tataH prabhRti pitaraH piNDasaMjJAntu lebhire" iti matsyapurANaM tasmAt piNDanirvApaNaM pitre dAnamityartha kama / na caivamaSTakAdiH pitta: cayatithitvaM tatra pArvaNe kRte niragne 1 t For Private And Personal Use Only
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatavam / 803 kohiSTAcaraNamiti vaacym| "yo kadivase syAtAmeko. ddiSTantu paavnnm| ekoddiSTa nivRttyaiva pArvaNaM vinivartayet" pti| nadhyavardhamAnatavacanana praagekohissttvidhaanaat| natvevaM hadhibAre kate tahine tadanantaramekoddiSTa pArvaNaM vA bhavediti va Abhyudayika nAndaumukhavizeSaNaviziSTasya piturdevatAtvam anyatra kevalasyeti devatAbhedAt pArvaNAnansarantu mArkaNDeyapurANena nityavAI vikalpavidhAnAna nityabAhAt paarvnnsiddhiH| yathA maarknnddeypuraannm| "nityakriyAM pitRNAntu kecidicchanti sttmaaH| na pitRNAM tathaivAnye zeSaM pUrva. vadAcaret // atha pryudaasvicaarH| nanu bhaujaGgotithimAsAdya ityatropajIvya vAbhiyA "rAtrau zrAI na kurvIta rAkSasau kaurtitA hi saa| sandhyayorubhayozcaiva sUrye caivAcirodite / prativat piNDadAnaM vivarjayediti paryudAsa iti cenna etasvAtidezasabhyatvena payaMdAsAsambhavAttathA hi piNDadAnaM viva yedityasya piNDe taraM dadyAdityarthatve'nuvAdakatApattistadita. rastha prativahikatiriti nyAyalabhyatvAt kintu taditaradAne. 'pi kathaM vA sa na dIyate na ca prApakavidhyabhAvAdaprAptirvidhya. mAvapi prativaditi nyAyAt praaptH| evaM maghAtirikta piNDaM dadyAditi pyNdaame'pi| na caivaM rAbAdautagamAsvAyAM bhAI kuyAdityA rAvAdAvapi na kathaM vAmaprasaktiriti vAcyaM nyAyavidhyorabhAvAt / pataeva rAjamArtaNDe niSedhAtikramAdaniSTaphalamulam / yathA "saMkrAntyAmupavAsena pAraNena yudhisstthir| maghAyAM piNDadAnena jyeSThaputrI vinazyati / sandhyAkAlamAha vraahH| ahAstamayAt sadhyA vyaktIbhUtA tArakA yAvat / tejaH parihAneruSAbhAnorodayaM yAvat / For Private And Personal Use Only
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 804 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / yogiyAjJavalkya: "DrAsadRSTau tu satataM dinarAtraproryathAkramam / sadhyA muharttamAkhyAtA hAse vRDau samAsmRtA // tAhacAdaciroditakAle'pi muharttamAcaM " rAtrau zrAiM na kurvIta rAhoranyatra darzanAt / sUryodayamuharte ca sandhyayorubhayostathA // iti madanapArijAte mAdhavAcAryaSTatazAtAtapavacanAcca / etenAcirodita ityava maithilAnAM muharttaddayavarNanaM heyam / asmAdatidezasyale na paryudAsaH / atidezastustantraratne / "prakRtAt karmaNo yasmAttat samAneSu karmasu / dharmo'ti dizyate yena so'tideza iti smRtaH // na ca yajatiSu ye yajAmahaM kuryyAnnAnuyAjeSvityatra kriyAntarAbhAvAdekavAkyatayA upajauvyavAdhabhiyA ca paryyudAso'stu prakRte tu zramAvAsvAyAM pitRbhyo dadyAdrAtrau zrAha na kurvIta iti kriyAyA: pRthagabhidhAnAt tayoH sArthakatvAya gatyantarAbhAvAt rAgAtidezavadupajIvyavAdho'stu iti vAcyaM nyAyanaye yathA karototyava eka ityAdau ca pratipratyayayorekArthatve'pi sambhedenAnyataravaiyarthaM taddadavApi anyathA nAnAvidhikalpane gauravAt / ataeva aura sacetrajayoH sAgnyoreva pArvaNaM na tu kriyAbhede'pi mirapekSeNa vidhiyakalpanam / paurasacetrajau putrau vidhinA pArvaNena ca / pratyabdamitare kuryyarikoddiSTaM sutA daza" iti / "yatra yatra pradAtavyaM sapiNDIkaraNAt param / pArvalena vidhAnena deyamagnimatA sadA" // iti jAvAlamatsyapurANavacanAbhyAmiti / kiJca pradagdhadahamanyAyena yAvadaprApta tAvadvidhoyate iti "sarvatrAkhyAtasambandhe zrayamANe padAntare / vidhibhaktyupasaMkrAnteH syAdAtoranuvAdatA" iti / bhaTTana ye ca sAyaM prAtarjuhototyanena havanasyAharahaH siddharyathA sAyaM prAtarbhuvanamamaya danA juhotItyAdau dadhyAdeH karaNatvamAtra vidheyam / For Private And Personal Use Only
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 805 "tahadaurasakSetraja katrtakapratyAbdikapArvaNavidhimanadyAgnimatkartakatva vidhiiyte| evamata tattavidhiprAptabAikaraNamanadya sbautrtvmaatrvidheymiti| anyathA prasajyapakSe "pUrvAhe mATakaM zrAddhamaparAoM tu paittkm| ekodiSTantu madhyAhne prAtaha cinimittakam" // iti brahmapurANoktavacanena amAvAsyAdi vidhInAmekavAkyatayA zrAddhamAnasya divAmAtrakartavyavAbhAvenakoddiSTasya madhyAhnamAtrakartavyatve yatrobhayadinemadhyAhAprAptistatra tasya lope pratyabdamiti vopsaabhnggprsnggH| api caivaM "yasyaitAni na dIyanta pretavAhAni ssodd'sh| pizAcava dhruvaM tasya dattaiH shraaddshtairpi"| iti yamavacanena Sor3azavAhAsampattyA pitrAdaunAM pretatvAparauhArAmahAnanarthaH syaat| paryudAsapakSe tvamAvAsyAdividhInAM rAvItaratve'parAhnAdi vizeSavidhaunAM praashstyprtvm| tatrApyekavAkyatve rAnAdautaratra vizeSaNavaiyarthyam / tatazca prazastakAlaM vinA rAnAdautarakAle'pi zrAividhAnAna zrAilopaH / ataevApakarSe ekAhe hAdazAtha veti vacanamapi saGgacchate / anyathA madhyAhnakAlamAnaparatve tana hAdazathAhAnupapatteH / vastutastu / vedAntakalpatarAvadhikaraNamAlAyAca paryudAsA. dhikaraNasya viSayavAkyamevaM kila yte| "zrAvayeti caturacaram pastu vauSaDiti caturakSara yajeti bAkSara ye yajAmahe iti paJcAkSara yakSaro vaSaTkAraH eSa vai saptadaza prajApatiyaMtra yantre'nvAyatta iti tato nAnuyAjeSu ye yajAmahaM karotauti / atra saptadazAkSaro mantragaNa: prajApatitvena stayate saaniti aaar'aamy'imr'mr'r'mnaarpaJcAmakasaptadazakaliGgazarIrasamaSTirUpatvAt yanne yantre'nvA. yatto'nugata iti / hi yatkiJcida yantramanAramyAdhautena vAkyena For Private And Personal Use Only
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 806 malamAsatvam / sarvayajJeSu mantragaNo viniyukta iti / yajatiSu ye yajAmaha karaNatvamuddiSTaM tadupadizya cAnnAtaM nAnuyAjeSviti / patra saMzayaH kiM vidhAyaka pratiSedhakayoravaiyarthyArtham vidhipratiSedhasannipAtAddikalpaH / kiM vA paryudAso'nuyAjAtiriktayAjeSu ye yajAmahaH kArya iti / nanvevaM viSayasaundayyAt prAptasya zAstrIyeNa niSedhena kathaM na vikalpa iti cet tAtkAlika zreyaHsAdhanatva' pratyakSavodhita pratiSedhena tu kAlAntarIyAmiSTahetutva' prApyata iti viSayabhedena tulyArthopanipAtAbhAvAtra vikalpa iti tarhi kathaM vAdhyavAdhakateti cet yadidAnIM prahatasya sukhaM dRzyate tattulyameva cedduHkhaM kAlAntare bhavettarhi vyartho'yaM pratiSedhaH syAt pravRtteduHkhakaratvavat nivRtterapi sukhavigamahetutvAt / tatakha dRSTAt sukhAt adhikaM duHkhamAyatyAmiti vidvAMsaM vibhyatamAstikapuruSa zaknoti rAgataH prahaternivArayituM balIyAn zAstrapratiSedhaH / yathA loke bhujaGgAyAGgulirna deyeti pratiSedhasya pratiSedhyaM prati balavattvAt iti na tayA vikalpamaItIti zAstrauyau tu vidhiniSedhau tulyabalatayA Sor3azagrahaNAgrahaNavadvikalpate tatra hi vidhidarzanAt pradhAnasyopakAra bhUyastvaM kalpate niSedhadarzanAzca vaiguNye'pi phalasi - hiravagamyate / yathAha jaiminiH / arthaprAptavaditi cena tulyahetutvAdubhaya' zabdalakSaNam / alpasyArthaH arthAt viSayasaundakhAt prAptasya mAMsabhojanasya yathA sarvadA niSedhaH tathA zAstraprAptasyApi sa bhavatviti cetra pratiSedhyasya prApteH pratiSedhyasya ca tulyapramANakatvAttadeva darzyate ubhayamiti / ubhayaM pravRttipratiSedharUpaM zabdalakSaNaM zabdasya pramANakamityarthaH / yathAtirAva SoDazina gRhNAti nAtirAtre SoDazinaM gRhNAtIti SoDagrau somakapAtnavizeSaH / ye tu bruvate yAhavika grahaNaprAptini. For Private And Personal Use Only
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / 907 Sedho'yaM na vidhita: prAptasyeti tava vaidhagrahaNasthAvaidhagrahaNaniSedhasya ca yugapadupasaMhArAsambhavAt vikalpAbhAvaprasatoH kratvarthatayA yAdRcchikagrahaNaprasatyabhAvAviSedho'yaM na kratvarthaH syAt tasmAdulAnayAhikalpa iti daaybhaagH| na ca yAgeSu ye yajA. mahakaraNaM yAvadayajati sAmAnyahArA anuyAja yajati vizeSasupasarpati tAvadanuyAjagatena niSedhena taviSimiti zodha. pravRtte: sAmAnyazAstrAhiyeSaniSedho'yaM balavAniti vAcaM yato bhavatyevaM vidhiSu yathA bAvaNebhyo dadhi dIyatAM taka koriNDanyAyeti takravidhinaM dadhividhimapecate pravartitA tu prAptipUrvakatvAt pratiSedhasya ye yajAmahakarapasyAnyato'prA. tastaviSedhena niSedhyaprAptau thidhirpekssnniiyH| na ca sApe. batayA niSedhAhidhireva valauyAnityatusthaziSTatayA na vikalpaH kintu niSedhasyaiva vAdha iti yukta tathA sati niSedhazAstraM pramatagItaM syaat| na ca tadayukta tulyaM hi sAmpradAyikamiti na ca nAntaronicetavya iti vadanuvAdakAtAsviti vAcaM nnt muniighliy'aay' maanii ny'aamaam cAca ye yajAmahamAvAstathA yAgeSu ye yajAmAvidhAnAdAyAjAnAJca tahAvAba paryudAsaH / nAnuyAjeSvityayaM yadi paryudAsaH syAttadA suvantena saha najo yogAt samAsaH syAt kAtyAyanena samAsaniyatasya smRtatvAt tasmAdihitapratiSisayA vikalpa iti prAptam evaM prApte ucyate yuktaM hi SoDadhiahaNAgrahaNayorvikalpa iti na hi tavAnyA gatirasti vidhipratiSedhayorubhayorapi vizeSaniSThatvena paryudAsAsambhavAttenASTadoSaduSTo'pi vikalpa pAzriyate pakSe'pi pramANobhAvAmAbhUt pramattagautateti iha tu paryudAsenApyupattau sambhavantyAM vikalAzrayaNaM tadayuktaM "yata eva vikalpo'yaM pratiSedhe prasa: For Private And Personal Use Only
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 708 malamAsa tattvam / jyate / atastatparihArAya paryyadAsAzraho varam // vika pe'STau doSA ekAdazItattva e 'nusandheyAH / evaM hi tadA namaH sambandho'nuyAjena saha tathA cAnuyAjetareSu ye yajAmahaH kAyrya iti / tatathAnuyAjetareSu ityukta ke te iti na jJAyate to paryavasitaM vAkyam / tataca ye'nuyAjAdanye te yAgA iti vasA pUrvavAkyamapekSate na pRthak payyaivasvatauti / evaJca pUrvavAkya ye yajAmahaM prati zeSitvena vodhitAnAM yAgAnAmanukhAjatvaM vizeSaNamajJAtamanena prApyate iti vivizeSitvena pratiSedhAbhAvAtra vikalpa iti / na cAbhiyuktatara pANinivirodhe kAtyAyanasya nityasamAsavAdinaH saddAditvaM sambhavati sa hi vibhASAdhikAre samAsamanuzAsti / tathA ca pUrvamaumAMsAyAM rAddAntAya: jaimini: I " api tu vAkyazeSaH syAdanyAyyatvAdvikalpasya vidhaunAmekadezaH syAditi / etadeva sUtramarthadvArA uttaramImAMsAyAM paThati bhagavAn zaGkarAcAryaH api tu vAkyazeSatvAditaraparyudAsaH svAditi / pratiSedhe vikalpaH syAditi / tasmAdanuyAjavarjite ye yajAmaha vidhAnamiti siddham / evaJca pUrvopadarzita paryudAsaviSayavAkyayonvAyatta iti karotIti kriyAbhedamanAlocyAnuyAjavAko kriyAntarAbhAvAdazca paryyudAsatA nAnyatreti yaduktaM taddeyamiti / tata yajAtiSu ye yajAmahaM kukhAnAnuyAjeSviti yallikhita tat zrutyostAtpayyArthamAdAyeti / ataevoktam / "prAdhAnyantu vidheryatra pratiSedhe'pradhAnatA paryudAsaH sa vijJeyo yatrottarapadena naJ / zraprAdhAnyaM vidheryatra pratiSedhe pradhAnatA / prasajyapratiSedho'sau kriyayA saha yatra naJ" / yadyapi paryudastarAtraprAdiSu zrAhAdikaraNe vidheraudAsaunyAna phalaM na vA pratyavAya iti siddAntastathApi taddiSaye yatra doSaprAyazcittayoH zrutistatra For Private And Personal Use Only
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAyatattvam / sattacchAstrAnurodhAt iyorapi kalpanam / yathA sagotrAdi. vivAhasaptamacandrAdi uparAgadarzanAdau / tatazca tathAvidha. viSaye saJaH paryudAsaprasajyapratiSadhobhayaparatvAhAkyabhedakalpanamapi prAmANikam / ataeva RtukAlAbhigamanaM kuryAt parvaNi varjayediti vRhaspatinA Rtvabhigamananiyame parvaNaH paryudAse kRte'pi "catudazyaSTamI caiva amAvAsyA ca puurnnimaa| parvAkhyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva ca / strotalamAMsasambhogau parvakheteSu yo nrH| viNma trabhojanaM nAma prayAti narakaM mRtaH" iti viSNupurANe nindyaa| "vedoditAnAM nityAnAM karmaNAM smtikrme| sAtakavratalope ca prAyazcittamabhojanam" // iti manatona ca yathAkramaM rAgaprAptagamananiSedhaH prAyazcittaJca snggcchte| anyathA tadubhayaM na syaat| ataeva bhojraajH| "pauSa caitre kRSNapakSe navAnnaM nAcarebudhaH / bhave. janmAntare rogo pitRNAM nopatiSThate" // iti rogauti nindAzravaNAt prasajyatA nopatiSThata iti zravaNAt paryudAsateti / yattu jyotiss| "karma kuryAt phalAvApne candrAdizobhane budhaH / susthakAle vidaM sarva nAtaH kaalmrpksste| candre ca zaGkha lavaNacca tAre tithAvabhadre sitataNDulAMzca / dhAnyaca dadyAt karaNavAre yoge tilAn hemamaNiJca lagne" // iti devalavacanAt prAyazcittAnantaraM krmopdissttm| ataeva "na sakalaguNasampat labhyate'lpairaDobhirbahutaraguNayuktA yojayenmA. lessu| prabhavati hi na doSo bhUribhAve guNAnAM salilalava ivAgneH saMpradIptendhanasya" // ityanena "kaSTAbhauSTa tulyasaMkhya phale cet syAtAM nAzaH phalayoMstatra vaacyH| vAcyApaMjiryo'tiriktastayoH syAt sarvasthAne kalpanaivaM pradiSTA' iti vAdarAyaNavacanena ca pravarttave na tatra paryudAsa iti / ato vidhi For Private And Personal Use Only
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 81. masamAsata tvam / tetaravArAdau vivAhAdiH pravartate panyatsadhaubhirbhAvyam / mRnu kauzikAgnipurANajyotiHparAzarAH / "panAdidevatAM dRSTvA zucaH syunaSTabhArgave / malamAse'pyanAvRttaM tIrthasnAnamapi tyajet // pUrvAIsyArthavAdalena vidhyAkAGkSAyAmuttarAIsthatyajedityanvayeti upsthittvaat| hitoyApinA anAdidevatAdarzanasya smucittvaacc| tatadhAnAhattimityapi hitoyAntatvena tyajedityanvayaparatvAba tIrthavAnamAtrendhitaM kinvnaadidevtaadrshne'pi| tatasa malamAse devadarzanasthAnAhata. tvena varjanaM yuktm| ataeva tabAptaye malamAsa vitytideshmaahuH| anyathA varjayedityanenaiva simalamAsa vetyanarthakaM syaat| yathA vRhamanupaiThInasibhagavaH / bAle vA yadi vA vRTve zakre cAstamupAgate / malamAsa ivaitAni varja. yehavadarzanam // kicAhattadevadarzanasyApi niSedhe tAvatkAlamanAdidevatAnAmapUjyatA prsjyet| ataeva jyoti:parAzaraH / "anAdidevatArcAsu kAladoSo na vidyate / nityA. khabhyAsayogena tathaivaikAdazIvrate" // panAditvaJca puraannmaartaadiprsiddhaupurussottmauvikhekhrprbhRtitvmiti| tenAnAvRttamanAdidevatAdarzanaM tIrthamAnacca zukrAsthe malamAse ca tyjet| tIcintAmaNo gayAyAM pratiprasavamAha vAyupurANam / "gayAyAM sarvakAleSu piNDa ddyaahickssnnH| adhi. mAse janmadine paste ca gurushkryoH| na tyaktavyaM gayAtrA siMhasthe ca vRhaspatI" // nanu janmadine bAiniSedhAbhAvAt kathaM gayAyAM pratiprasava iti cet| "yodazI janmadinaJca nandAM janmatArAM sitvaasrc| tyatvA harIjyendukarAnyamaitradhruveSu ca zrAividhAnamiSTam // iti dIpikAyAM janmadine navAbAdizAiniSedhAt / hariH shrvnnaa| ijyaH puthaH For Private And Personal Use Only
Page #825
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 811 indumaMgazirAH karI rastA anyo revatI maitro'nurAdhA dhruvagaNa uttarAnayarohiNyaH karmAGgavAhasya tu pradhAnAnurodhena karttavyatayA tana na nissedhH| prataeva puMsavanAdiSu nandAdividhAnaM atha nvaabm| "sUrye caiva vizAkhage smaratithau pApa vijnmaanvite| nandA mandamahojakAvyadivase pauSe madhau kaartike| bheSUgrAhiziveSu viSNu zayane kRSNe shshinyssttme| bAI bhojanakaM navAbavihitaM putrArthanAzapradam // sUrye caiva vizAkhage mArgazIrSasya viMzatidaNDAdhikaprathamadinatrayAvasthite sUryA saratithau vyodshyaam| pApa pnycmtaaraapye| ugraH puurvaavymghaabhrnnyH| ahirlessaa| ziva pArdA / bhojarAjaH / "brahmaviSNu sahaspatI-zazadharo mArtaNDa poSNAditau maitre citravizAkhavAyudhanabhe mUlAkhivahnau tthaa| zake vAruNa RkSake zubhadine bAI navaM zasyate nandAbhAgevabhUmijeSu na bhavet thAI navAboDavam" // brahmAdaya rohiNIzravaNaputhamRgazirohastArevatopunarvasvanurAdhAcitrAvizAkhAkhAtI-dhaniSThA-mUlAkhinaukattikAjya SThAzatabhiSAH / patra mUlAkavikAjyeSThAvidhAnAt vakSyamANAgneyAdiniSedhastu nvodkshaahprH| uttarAdivitayamapi iha grAhya dhruvatvena prAgutadIpikAkAravacanena zrAividhAnAt vkssymaanndevlvcnaac| "azleSA vattikA jyeSThA mUlAjapadakeSu ca / bhRgubhaumadine ritatithI nAdyAnabaudanam // ajapadaM pUrvabhAdrapadA etavacanantu shraaddhaandhikaaribhksskmaavprm| anyathA "pradakSiNamanuvrajya bhuJjauta pisevitm| brahmacArI bhavettAntu rajanI brAhmaNaiH saha" iti yAjJavalkayoktasya zrAidinamAtrakartavyodIcyAGgasya zrAhA. vaziSTapatipattirUpabhakSaNasya niyamitasya jyeSThAmUlayoH sarvadA For Private And Personal Use Only
Page #826
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 812 malamAsa tattvam / vAdhApacyA mukhya kalpe kvacidapi navAnnazrAddhaM na syAt dhanyava tu pratipAdyaguNabhUtatvAt / pratipatterguNabhUtasya ca pradhAnAprayojakatvAt upavAsAdyanurodhena viziSTAbhAvasya kvacitkatvAtra sarvadA bAdhaH / tanniyame kiM mAnamiti cedApastambavacanam / tadyathA zrAddhazeSamadhikRtya " sarvasmAt grAsAvara rAImazrIyAt" ityatra bhUridravyakkRtstravAcisarvazabdazruteH anyathA tArthaM syAt / vyaktamAha navyavarddhamAnaSTatazivarahasyam / " zrAddhaM kRtvA tu yaH zeSaM nAnnamaznAti mandadhIH / lobhAnmoDAiyAhApi tasya tanniSphalaM bhavet // brahmapurANe varAhaH / " vRthike zuklapakSe tu navAnnaM zasyate budhaiH / apare kriyamANaM hi dhanuSyeva kRtaM bhavet / dhanuSi yat kRtaM zrAddhaM mRganetrAsu rAtriSu / pitarastana gRhNanti navAnnAmiSakAGkSiNaH // apare kRSNapakSe | mRgo netA prApayitA yAsAM rAtrauNAmiti vyutpattyA / nakSatrAbreturityanenAdvidhAnAttatpadaM siddham / tatazca mRgaziraH pUrvArDena kRSikazeSabhAge rAtraprArambhAzJcatvAriMzaddaNDAvaziSTaSaDrAvayo mRganetrA iti / jyotiSe / "navAna' naiva nandAyAM na ca supte janA ne 1 na kRSNapakSe dhanuSi tulAyAM naiva kArayet" // iti na ca supte janArdana ityAzvina shuklpkssetrprm| zrazvinAdhikAre / "zuklapakSe navaM dhAnyaM pakkaM jJAtvA suzobhanam / gacchet kSetrI vidhAnena gautavAdyapuraHsaraH" // iti brahmapurANe zrAvidhAnAt / bhojarAjaH / " pope caitre kRSNapakSe navAnna N nAcareddudhaH / bhavejjanmAntare rogau pitRRNAM nopatiSThate" // atra dhanuSautyekavAkyatvAt dhanuSauti dhanuHsthArkaparaM sAhacayAJcaivo'pi sauraH / evaJca tulAyAmityapi tulAkaMparam / yadyapi " brIhipA ke karttavya' yavapAke ca pArthiva / na tAvAdyau mahArAja vinA zrAddha kathaJcana // iti viSNu For Private And Personal Use Only
Page #827
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 813 dharmottaravacane yA prati vIDiyavapAkayonimittatvaM pratIyate / tathApi "navodake navAve ca gRhapracchAdane tthaa| pitaraH spRhayantyabamaSTa kAmu madhAsu ca // tasmAdyAt sadodayullo vihatsu brAhmaNeSu ca // iti zAtAtapavacane pUrvekabahuSu vacaneSu ca navAnnasya zrutanavAnna satvenaivobhayasAdhAraNaM nimittatvaM lAghavAt / abhilApavAkye navAbAgamananimittamiti niyojyaM na tu yavAbAgamAdi annaJca zUkadhAnyataNDalavikAra vizeSa iti praayshcittvivekH| zUkadhAnyaviveke lamaraH / "mASAdayaH zamaudhAnye zUkadhAnye yavAdayaH // iti zamo simbA bauhipAke yavapAke cetyabhayopAdAnaM zrAdahayArtham / manyevaM brohiyavapAka kAlavanavAnne cetysy| "vRzcike zuklapakSe ca navAba zasyate budhaiH" iti vacanAdaya madhyaparaH kAla prati cetra navodake navAnne cetyAdau sadeti zravaNAnityatve na bauhiyavapAkayorapi viSNuvacanena nityatvAbhidhAnAt tyorekvaakytyaa| yathA "amAvAsyAtimro'nvaSTakAmAghaugoSThapAva kaSNa trayodazau "brohiyavapAko ceti| etAMstu bAda kAlAn vai nityAnAha prjaaptiH| zrAimeteSvakurvANo naraka pratipadyate" // vRzcike zuklapakSe ca iti tu dhanurAdiparya dastetaragauNa kAlamadhye vRdhikasya prAzastyamAtrArtham / na tu zrAhAnsarArthamiti "zarahasantayoH kecinnavayanaM prcksste| dhAnyapAkavazAdanye zyAmAko vaninaH smRtaH" // ityanena zaraha. sntvihitnvshsyesstteH| "zyAmAkaiauhibhizcaiva yvairnyonykaaltH| prAgyaSTuM yujyate'vazya navavAgrayaNAtya yaH" // iti kaalaantrdrshnaat| zrAddhe'pi ttheti| evameva zrAvacintA. mnniktytttvaarnnvau| prAgrayaNaM nvshsyessttiH| navodake varSopakrake pArdAstharavAviti yaavt| "prAhaTakAle samAyAte For Private And Personal Use Only
Page #828
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 814 malamAsatattvam / raudra Rcagate ravau / nAr3ovedhasamAyoge jalayogaM vadAmyaham // pati rudrajAmalAt / raudramArdrA / ataeva nvonviimaandhRtm| "ArdrAdito vizAkhAntaM ravicAreNa varSati / tasyAca prathamapAde'kha vAcau / yathA rAjamArttakhe / mRgazirasi nivRtte raudrapAde'mba ubAcau / "Rtumati khalu pRthvI varjayecosyahAni / yadi vapati kRSANa: kSetramAsAdya vaujaM na bhavati phalayogaH zasya cANDAlapAkaH " // vyotiSe " tasmin vAre mahasrAMzuryatkAle mithunaM vrajet / ambuvAsI bhavennityaM punastat kAlavArayoH // etacca prAyikaM matyasUta / " dharaNyA mRtyumatyAcca bhUmikampe tathaiva ca / cantarAgamane caiva vidyAM naiva paThevaraH // antarAgamane guruziSyayormadhye pazvAdigamane / pazUnAha prAyazcittavivekapaiThInasiH / " grAmyArakhyA caturdaza / gauvAvirajo'zvatarogarTabho manuSyaceti saptagrAmyAH pazavaH / mahiSavAnara RcasarIsRparuruSatam gAyeti saptAraNyAH pazavaH" / iti tena manuSyAntarAgamane'pi doSavyavahAra: anujJApi na doSaH / " nAgnibrAhmaNayorantare vyapeyAt na guruziSyayoranujJayA tu vyapet" iti madanapArijAtaSTatavaziSThavacanAt / tathA "ArdrAyAH prathame pAde cauraM pibati yo naraH / api roSAnvitastasya takSakaH kiharivyati // navAvavAI bhacaNasya na nimittatvam / kintu navAbrAgamanasyaiva | "nakSatragrahapIDAsu duSTasvapnAvantokane / icchAzrAhAni kurvIta navazasyAgame tathA" // iti viSNupurANAt / gobhilabhaTTabhASye zrutiH "gRhamedho voDiyavAbhyAM zaradamantayoryajeta zyAmAkairvanau varSA svApatkarUpe'nyena purAta nairvA" iti / zrADa cintAmaNau ca DArauta: "gRhamedhI zaraddasantayortrIhiyavAbhyAM yajeta vanau varSAsu zyAmakai rApatkalpe For Private And Personal Use Only
Page #829
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 815 'nyaH purAtana iti etacchAhAsaMskRtadhAnyajAtena pAhA. taraM niSiham / tathA ca zrAhAdhikAre varAhapurANam / "prakasAgrayaNazcaiva dhAnyajAtaM hijottm| rAjAmASAnanaMccaiva masUrAMzca vivarjayet // ataH saMskRtadhAnyAlAme pretabAha dugdhAdinApi kArya prakatau tathA drshnaat| yathA brhmpuraannm| "payomUlaphalaiH zAkaiH kRSNapakSe ca srvdaa| parAdhauna pravAsau ca nirdhano vApi mAnavaH / manasA bhAvazaDena zrA dadyAttilodakam // atha navAbAcAdhikAriNAmeva tathA niyamaH tadanadhikAriNAntu vidhavAvadakatAprayaNenApi pretbaadhmiti| evaM bhojne'pi| tathA ca "datvaiva brAhmaNe. bhyazca hutvA vA vaikhdevikm| pranyo navAbamanauyAditi vaudhAyano'bravIt // iti rennukaacaarynvyviimaantvcnm| bhanyo nvaabtraakrnnaasmrthH| devIpurANam / "navaM kaSarapUpANi pAyasaM mdhussrpisso| vRthAmAMsaM na cAno. yAt piTadevavivarjitam / navaM nvaabm| zamaH / "vRthA. kaSarasaMyAvapAyasA puupspkuloH| bhuktA virAvaM kurvIta vratametat samAhitaH // tena devapinatithivajaM kAmataH sakkadamauSAM bhakSaNe trirAtra kaSarAdisAhacaryeNa navAbe'pi tthaa| vissnnupuraannm| "prAznauyAdhisaMyuktaM navaM viprAbhimanvitam / prAgutadIpikAvAkye janmadinajanmatArAniSedhAt / nandAyAM bhArgavadine prayodazyAM vinmmni| patra bAI na kurvIta puSadAradhanakSayAt" // pratyatra vijanmanautyasya janmatithijanma tArAnammarAzirUpa ityarthaH / ilaayudho'pyevm| prAgutAvayodayoM janmadinaca nandAmityatra dinapadaM tithipara nidhimandaMthapAThAt cijanmani vijanmanakSatramiti vyAkhyAnaM gurucaraNAnAmapi prAmANikam / rAjamArtaNDAt yathA tArA For Private And Personal Use Only
Page #830
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 816 malamAsatattvam / prkrnne| "sarvamaGgalakAryANi triSu janmasu kArayet / vivAdazrAddhabhaiSajyayAtrAkSaurANi varjayet // dIpikAyAM maitre zrAddhavidhAnAdAruNagaNe yanmaitramiti paThitaM tadanurAdhA iti vyAkhyAtaJca vAcaspatimizeNa tadda ym| ataeva shraaivivekktaa| "dAruNaJcoragaM raudramaindraM naiRtameva ca / aindraM jyeSTheti likhitm| evaJca "nakSatre'pi na kurvIta yasmin jAtI bhvennrH| na prauSThayadayoH kArya na cAgneye ca bhaart| dAruNeSu ca sarveSu pratyayau ca vivarjayet" / iti zrAddhAdhikArI mahAbhAratavacanaM tatpradarzanamAtram / triSu janmasu eva pUrva niSidatvAt prauSThapadA pUrvabhAdrapadA hitArakatvAt dvivacanam iti shraavvivekvt| tatazca yat vAcaspati mizreNAbhihita prauSThapadI pUrvabhAdrapadottarabhAdrapadau ityatrApi heym| etattArAyAH puMsi prayogo'pya. mAdhuH striyAM shessaaH| iti vakSyamANatvAt "samadhiniSThAH syuH prauSThapadAbhAdrapadAstriyaH" itymrkossaanyc| pUrvabhAdrapadAyA eva zrAimadhikRtya viSNudharmottareNa ugratvena nissedhaac| yathA "nakSatrANi tathaivAtra dAruNogrANi varjayet / nacottarabhAdrapadAyA api uttarAvitaya raudragehiNIyAmya sarpapiTabheSu caagnibhe| zmazrukarma sakala vivarjayet pretakAryamapi vaddhimAnaraH" iti vacanAviSedha iti vA taireva kRtadevalavacanavirodhAt yathA "uttarAzravaNatiStho mRgazISa : prjaaptiH| hastaH zatabhiSasvAtaucitrApitrAmathAkhibham / nakSatrANi prazastAni sadaivaitAni paittke| aparAdhi ca RkSANi ucyante kAraNaiH kcit'| uttarAstisa iti klptruH| aparANi dhaniSThAdauni kaarnnairmghaamaavaasyaayogaadibhiH| . pUrvalikhitadIpikAvacane dhruvatvena uttarA For Private And Personal Use Only
Page #831
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 817 vidhaanaacc| tatasa devalAdivacanavirodhAt pretakAryamiti ma pretAcaparaM kintu ptitpretsmprdaankdaasiighttodkdaanprm| atha samayAzuddhiH / jyotiHparAzaraH / "anyAdheyaM pratiSThAJca yajadAnavratAni c| devavratavRSotsargacar3AkaraNamekhalA: // mAGgalyamabhiSekaJca malamAse vivrjyet| bAle vA yadi vA vRddha zakre caastmupaagte|| malamAsa ivaitAni vrjyevdrshnm| pakSaM vRhastu pUrveNa dazAhaM pazcimena tu // pratyagbAlo dazAhantu pUrveNa ca dinatrayam // pUrveNeti prAtaH prAtaH pUrvadizi dRSTvA ravikiraNAcchannatayA na dRzyate cedagrahasadA prAgastamitaH tatrAstamitAt prAk pakSaM vRddhH| pshcimeneti| evaM sAyaM sAyam aparadizi dRSTvA ravikiraNAcchannatayA na dRzyate cedagrahastadA pratyagastamitastatrAstamitAt prAk dayA vRkssH| "hAviMzadivasAdhAste jIvasya bhArgavasya c| hAsaptatirmahAste tu pAdAste bAdazakramAt // iti jyotirviduktAkAlAnantaramaparadizi dRzyate cettadA dazAha pratyagvAla: pUrvadizi cettadA dinavayaM prAgvAla iti bhayanta. rennaah| "pakSaM vRddho mahAste tu bAlazcAtra dazAhikaH / pAdAste tu dazAhAni ho bAlo dinatrayam" // ana malamAsAdikautanaM puNyetarakAlopalakSaNam / bahanAmekadharmAgAmikasyApi yducyte| sarveSAmeva tat 'kuryAdekarUpA hi te smRtAH // iti vaudhaaynvcnaat| ataeva pratiprasave kAladoSo na vidyate iti sAmAnyata uktam / tathA ca gobhilapAraskarAbhyAM karmaNaH kAlaparibhASAyAm udagayane pUrvapakSe puNye'hani prAgAvartanAdaH kAlaM vidyAditi udagayane ApUryamANapakSe puNyAhe iti sUtrAbhyAm maho vAsarasya punnytvmuktaam| For Private And Personal Use Only
Page #832
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 818 malamAsatakham / atha "vihitakriyayA sAdhyo dharmaH puMso guNo mataH / pratiSiddhakriyAsAdhyaH saguNo'dharma ucyate" // iti tAntrika rbhihitm| "ciradhvasta phalAyAlaM na kammAtizayaM vinA" ityanena kAmyasthale'pUrve zaktikalpanAvazyakatvenAnyatrApi / "sthAlIsthAstaNDulA ete sarve villittibhaaginH| samakAlAgnisaMyogabhAgitvAt pratipanavat" iti sthAlopulAkanyAyena vaidikaliGtvAvacchedenApUrve shktiklpnaat| pratipanna hastamardanAdinA sphuTitatvena jAtam / kAryaniyogApUrvazabdaracAryamANo dhAtvarthasAdhya vargAdiphalasAdhanAtmaguNo dharma iti prbhaakrairbhihitm| tatkathamata: puNyatvamiti cet tajjanaH nayogye bhAto'yaM punnyshbdH| tathA ca bhaTTavArtikam / "drayakriyAguNAdInAM dharmatvaM sthaapyissyte| teSAmandriyakatve'pi na tAdapyeNa dhrmtaa| zreyaH sAdhanatA hyeSAM nityaM vedAt prtiiyte| tAdRpyeNa ca dharmatva tasmAbendriyagocaraH" iti / tAdRpyaNa svruuptven| tacca puNyatva yathA riktAdidoSarahitatva zobhanacandrAdilaJca tathA mlinucaadidossrhittvmpi| tathA ca ratnAkarAditaM nyaayrtnvaakym| puNe zuddha tacca maliglucaguruzakrabAlyavRddhAstamayasiMhamakarAnyataragurusthiti pUrvarAzyanAgatAticArigurukavatsarapUrvarAzisamiyamANAticArigurukapakSavayavakrigurukASTAviMzativAsarakampA. dyatottarasaptAhasiMhAdityagurvAdityapauSAdimAsa-catuSTayAnya. tamaikahitritadadhikAnyatamadinahattyAkAlikAdhyuttara ekavisaptAhAnyatamadinaniSiddhasamayAnyasamayatvamiti / eSu pramANaM vakSyAmaH / atra nvyvrddhmaanH| ekadinitadadhikAnyatama. dinavRttyA kAlikavaTyuttaraitrisaptAha ityatra uttaradinatvasya pUrvadinanirUpyatvAt uttaratvapUrvatvayoviruddhatayA nAnAtvAt / For Private And Personal Use Only
Page #833
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 818 ato'grimadinAditvaprAptiriti jIvamizreNAbhihitam / cekamekadinaM vRSyavacchedAmavacchedAbhyAM bhinnamiti vAcya N vizeSyobhUtadina syaikatvena pratyabhijJAnavirodhena upAdhimAtrabhedAt anyathA agrAvacchinnavRkSAnmUlA va cchidraha tasyAbhedenenAnyAbhAvasyAvyApya vRttitvaprasaGgAdityAha / tatra dRSTidinottadinasya niSedhaviSayatve dRSTidinasya karmAtA syAt / tasmAt vizeSyAyA dRSTerevottaratvam / na tu tadavacchedaka dinasyApIti / tenaikasmin dine baccA tahinamAtratyAgaH dvitIyadinAdau tu antima dinamArabhya sAhasaptAhayostyAgaH / tathA ca vyAsaH / "ko sakhyA garjite prAhurvratopanayanaM budhAH / na ca dRSTAvadhAkAle vRSTyA vA saptavAsarAn // AsaptavAsarAsarAnityava upasthitatvAdRSTikAlamAdAya saptAhagaNanA zrAsaptavAsarAniti adhikasaMkhyA vyavacchedArtham etena vidhyanuvAdabhiyA adhikasaMkhyA nirastA / patra vRSTya ttarameva saptAhatyAgaH etaddacanantu toyAdidivasauyAkAladRSya bhiprAyeNa / " ato dinenekadinaM tyAjyaM dditoyena dinatrayam / tRtoyena ca saptAhaM tyajedakAlavarSaNe // iti nyAyaratnaparigTahautavAko'pi dinena dinavRttivarSaNena evaM dvitauyenetyAdau jJeyam / ataeva nyAyaratne - 'pi vRcyuttaratvamuktaM na tu dRSTiyukta dinottaratvamiti / ekAdinivRttitvavizeSaNaM dinAtpatva bahutva jJApanArthamiti zrIpativyavahAranirNaye / "prAkAlikIM vRSTimavecya gantA padaM na gacchecchubhamAtmanocchan / cauraM vrataJcApi zubhAbhilASI kadApi naiva manasApi kuyyAt // zratra no sakhyA garjita iti prAkAliko dRSTimavekSya ityAdizravaNAt / "vrate'hni pUrvasandhyAyAM vArido yadi garjati / vratantava tu naiva syAditi dharmI vyavasthitaH // iti vacane pUrvapadamapi kAraNatAgrAhaka malamAsatavam / For Private And Personal Use Only
Page #834
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ur 820 masamAsatattvam / tvena prsdhyaavyaavrtkm| anyathA saMkrAntivadvAvinimitabena parasadhyAyAM garjite'pi vratavaiguNya syAta etena pUrvadine sAyaMsandhyAgarjane'pi paradine vrataniSedha iti maithilamataM cintymiti| sptmyrthaanupptteH| gautAyAM "mayaivaite pUrva nihatA nimittamAtraM bhava savyasAcin" itivat kharUpAkhyAna. paraM vA pUrvapadaM kaamruupoynibndhe'pyevm| yogIzvaraH / "caturmAse nivRtte tu cakrapAsI smukhite| prakAsaSTiM jAnIyAt yAvaba supyate hariH // patra yAvadviSNumahosava iti jImUtavAhanaH paThati mahotsavaH phAlgunI pUrNimA iti vyAkhyAti c| tyacintAmaNibhojarAjavyavahArasamuccayazrIdharasamuccayeSu / "pauSAdicaturI mAsAn yA dRssttirkaaljaa| vratayajJAdikaM tatra varjayet saptavAsarAn // mArgAmAsAt pratimunayo vyAsavAmaukigargAsavaM yAvat pravarSaNavidhau neti kAlaM vdnti| nADIjaGghaH suragurumunirvakti vRSTarakAlI mAsAvato na zubhaphalado pauSamAdhau na zeSAH mArgAdityavadhau paJcamau nAbhividhau vyAsavAsmokigargA ityatra vyAsavAmaukizithA iti jImUtavAhanaH ptthti| etAni rAjamArtaNDaklyacintAmaNau ca / evaM pacanaye vyavasthite yena sarvaparigrahaH syAt tasyaiva grahaNamiti nyAyenAdyaH pakSaH zreyAn taduttarantu pksshymaapdtyntaaphissymevmnytraapi| ataeva rAjamArtaNDa / "uktAni pratiSiddhAni punaHsambhAvitAni c| sApekSanirapekSANi zrutivAkyAni kovidaH. iti zeSacaraNe maumAMsyAnoha kovidairiti atyacintAmaNau paatthH| yahA "spaSTasya tu vidhernAnyairupasaMhAra ithte"| pati nyAyena doSAtizayArtha eva sAmAnyaniSedhe vizeSaniSedhaH tatrApi vizeSa utto vRhaspatinA "vRSTiH karoti doSaM tAka For Private And Personal Use Only
Page #835
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 829 vAkAmasambhavA rAmaH / yAvatra bhavati yAne narapazucaraNAhitA vasudhA" / kAzyapaH " Rcaikamandiragatau yadi jIvabhAnU zakro'stagaH suravarekaguruva siMhe / nArabhyate vratavivAha pratiSThA caurAdikarma gamanAgamanaJca dhIraiH" / RcaikamandiramatAviti viziSTa na pRthak / tathA ca / "ekarAzigatau syAtAmekarttaviSaye yadi / gurvAdityau tadA tyajyA yazoddAhAdikAH kriyAH" / cAturmAsyavrate tu pratiprasavamAha mahAbhArate / "cAturmAsyavratArambhamasta ge'pi gurau bhRgau / khaNDe vApi tithau kuyyAt evameva samApanam" / varAhapurANe / "bhASADhazuklavAdazyAM paurNamAsyAmathApi vA / cAturmAsyavratArambhaM kuryyAt karkaTa saMkrame / zrabhAve'pi tulArke'pi mantreNa niyamaM vratau / kArttike zuktaddAdazyAM vidhivattat samApayet" / mahAbhArate / " catuddApi hi yaJcoNaM cAturmAsyavrataM naraH / kArttike zuklapakSe tu dvAdazyAM tat samApayet" / atra dvAdazyAM yaksamApanamukta tat dvAdazyArambhapakSa eva kakarkaTa saMkramaNatulAsaMkramArambhayostu dRcikArke harerutthAne sati taddiSayaJca anyathA tulArke samApane kakarkaTasaMkramaNArambhe ASAr3hayArambhe ca cAturmAsyAnupapatteH / tulArkasamArambha tulArka vyAptAnupapattekha / prataeva paurNamAsyArambhapakSe tatraiva samApanamuktam / tathA ca mamApurANam / "ASAr3hag2Adi caturmAsaM prAtaHsrAyo bhavennaraH / viprebhyo bhojana dattvA kArttikyA goprado bhavet" / tatra mantrAnAha sanatkumAraH / " idaM vrataM mayA deva gRhItaM puratastava / nirvighnAM siddhimApnotu prasane tvayi kezava / gRhote'smin vrate deva yadyapUrNe tvahaM mriye / tanme bhavatu saMpUrNa tvatprasAdAjjanArdana" / samAptau tu " idaM vrataM mayA deva chataM prautyai tava prabho / nyUnaM saMpUrNatAM yAtu tvatprasAdAjjanA For Private And Personal Use Only
Page #836
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 822 malamAstatvam / daMna / tulArkamAtre'pyevaM kartavyaM varSakatye nAradIyam / "padratena kSipeda yastu mAsaM daamodrpriym| tirthakyonimavAnoti sarvadharmavahiSkRtaH / vratopavAsaniyamaH kArtiko yasya gacchati / devo vaimAniko bhUtvAsa yAti paramAM gatim / govindamAnasollAse naardiiym| "na matsyaM khAdayenmAMsa na kaumyaM nAnyadeva hi| cANDAlo jAyate rAjan kArtike maaNsbhkssnnaat| amAMsAzau bhavedayastu gAM sa dadyAJca dadhiNAm / tathA "nityanAne ividadyAvinehe tazaktavaH / nityanAne prAtaHnAne vRtazatavo dakSiNA deyaa| tathA "AmiSasya parityAge savatmA kapilA tthaa| ekAntare vajA deyA phalAhAre ca zAlayaH / zAkAhAre ghRtaM dadyAt pAtra rAjatameva hi| sarveSAmapyabhAve tu yadhoktakaraNaM vinaa| vipravAkyAtathA su vratasyodayApalakSaNam / vRthA vipravaco yastu rAti manujaH zubhe / pradattvA dakSiNAM vApi sa yAti narakaM dhruvam" / vipravAkyamacchidrAvadhAraNaM tadapi dakSiNArUpaM kiJcihattvA pAhyam / tathA "niSpAvAnAjamASAMzca supte deve janArdane / yo bhakSayati rAjendra cANDAlAdadhiko hisH| kAttike tu vizeSeNa rAjamASAMzca vrjyet| niSpAvAnmunizArdUla yAvadAhata naarko| kadambAni paTolAni vRntAkasahitAni c| na tyajet kArtike mAsi yAvadAita nArako / etAni bhakSayed yastu mupte deve jnaardne| zatajanmArjitaM puNyaM dahate nAtra sNshyH"| niSyAva: khetazimbiriti varSakatyaM niSyAva: zimbisadRzo dakSiNApathe prasiddha iti kalpataruH / paTolAni phalAni npuNsknirdeshaat| anyatra "paTolastitAkaH paTuH" ityamarakoSe puMsi nirdiSTaH / kecitta kar3ambAni iti ptthnti| kar3ambAni kalambovena prasiddhAnoti vyAkhyAnti c| yadyapi For Private And Personal Use Only
Page #837
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam | 823 "ma vaTadhoDumbaranopadadhitya mAtulaGgAni vA bhakSayet" iti hAtena sAmAnyataH kadambaM niSiddhaM tathApyatrAdhikadoSAya punarniSiddhaM mAtulaGga vIjapUrakamiti kalpataruH / mhaabhaarte| na bhIgAdau nRpAnupakramya " etairanyeya rAjendreH pUrA mAMsaM na bhakSitam / zArada kaumudaM mAsaM tataste svargamApnuyuH / kaumudantu vizeSeNa zuklapakSaM narAdhipa / varjayet sarvamAMsAni dharme ca vidhIyate" / kaumuda kArttikam | brahmapurANe kArttikamadhikRtya " ekAdazyAdiSu tathA tAsu paJcasu rAtriSu / dine dine ca nAtavyaM zautalAsu nadISu ca / varjitavyA tathA hiMsA mAMsabhakSaNameva ca / mAMsabhakSaNaniSedhe kArttikamAsatacchuklapaJcatat paJca dinAni zaktAzaktabhedAt pApatAratamyAt vA niSiddhAni / brahmANDapurANe / " tulAyAM tilatailena sAyaMsankhyA samAgame / zrAkAzadIpaM yo dadyAt mAsamekaM nirantaram / sazraukAya zrIpataye sa zrImAn bhuvi jAyate / dAmodarAya nabhasi tulAyAM lolayA saha / pradIpante prayacchAmi namo'nantAya vedhase / iti mantreNa yo dadyAt pradIpaM sarpirAdinA / zrAkAze maNDape vApi sa cAcayaphalaM labhet / viSNuvezmani yo dadyAt kArttike mAsi dIpakam / agniSTomasahasrasya phalaM prApnoti mAnavaH // vidyApatikRtavarSakRtye kalpalatAyAcca gArgyaH / " jauvAditye bAle zakre UGgha dazAhAmmAGgalyaM pratiSThAM khAtaJca kuyAt" / mAGgalyaM vivAhAdi / khAtaM puSkariNyAdi / rAjamArttaNDe hArItaH "yAtrAM car3AM vivAhaM zrutivivaravidhiM grAmasadmapravezaM prAsAdodyAnayan suranarabhavanArambhavidyApradAnam / maujaubandha pratiSThAM maNivarakanakAdhAraNaM kurvate ye / mRtyusteSAJca siMhe gurudinakarayorekarAzisthayozca" / siMhe gurudinakarayoH siMhasthe For Private And Personal Use Only
Page #838
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 824 malamAsa tattvam / gurau ravau ca ekarAzisthayoryugapattayoreva teSAJca siMha itya terSA harauSya iti pAThAntaram / haraudhye siMhe / bRhaspatau / somazekharAkhyanibandhe / "vApIkUpataDAgayAgagamanacaura pratiSThAvrataM vidyAmandirakarNavedhana mahAdAnaM vanaM sevanam / taurthajJAnavivAha devabhavanaJcAnAdidevecaNaM dUreNaiva jijIviSuH pariharedastaM gate bhArgave" / daupikAyAm / "gurvAditye gurau siMhe naSTe zukre malimluce / yAmyAyane harau supte sarvakarmANi varjayet" // sarvakarmANoti vacanAntarokSaprAtikhika niSitakarmaparaM lAghavAt anyathA atiprasaGgApatteH / vRhadrAjamArttaNDaH / " yAtrA- vivAha vratabandha vezmaprAsAda-cUr3AkaraNaM hitaiSI / naSTe mRgau nopadizevarANAM devapratiSThAmapi karNavedham / hitvAdAM zubhakarmANi kuryyAdastamite site / vivAhaM mekhalAbandhaM yAtrAJca parivarjayet" // atra yAtrAJceti cakAraH pUrvavacanopAttamunyantaroktaprAtistikaniSicakarmANi samuci moti / " vAle zukre baDe zukre naSTa zakre jove naSTa bAle auve jauve siMhe siMhAditye jIvAditye / tathA malimluce mAsi surAcArye'ticArage / vApIkUpatar3AgAdikriyAH prAguditAstyajet " // evaJca kAlAzuddau vidyArambhaM na kuryyAt tadhAna viSNudharmottare / "saMprApte paJcame varSe prasupta janArdane / SaSThIM pratipadacaiva varjayitvA tathASTamam // riktAM paJcadazaucaiva sauribhaumAdinantathA / evaM sunizcite kAle vidyArambhantu kArayet / pUjayitvA hariM lakSmIM devauJcApi sarasvatIm / svavidyAsUtrakArAMzca svAJca vidyAM vizeSataH // bRhaspatiH / prAGmukho gururAsauno varuNAbhimukhaM zizam / adhyApayeca prathamaM dvijAzobhiH prapUjitam // atrAdhItasya dAnamAvazyakam / tathA ca zrutiH / " yo'dhItyArthibhyo vidyAM For Private And Personal Use Only
Page #839
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatastvam / 825 na prayujeta sa kAhA syAt zreyaso dvAramAvRNuyAt" iti tahAnaca "adhyApanena vyAkhyAya pratilikhyArpaNena ca / sambhavatyato ghomahnirnibandhaH kriyate'pi ca iti // evameva saralA / evaM ziSyasyApi guruSu dAnatvamAha laghuhArItaH / "ekamadhyavaraM yastu guruH ziSye nivedayet / pRthivyAM nAsti taddravyaM yaddattvA so'nRpo bhavet // liGgapurANe / " yaca zrutvAnyataH zAstraM saMskAraM prApya va zubham / anyasya janayet kauttiM guroH sa brahmahA bhavet // vismarethAthavA maukyAt yo'pi zAstramanuttamam / sa yAti narakaM ghoramacayaM bhaumadarzanam // rAjamArttaNDa devalaH / "bAle vRddhe tathaivAste kurute detyamantriNi / uddAhitAyAM kanyAyAM dampatyorekanAzanam // cantaka iti zeSaH / rAjamArttaNDa | "siMhe gurau pariNItA patimAtmAnamAtmajAn hanti / kramazastriSu pitrAdiSu vaziSThagargAdayaH prAhuH " // pitrAdiSu siMhaghaTa kamaghA pUrvaphalgunyuttaraphalgunoprathamapAdeSu / pratiprasavamAha zAtAtapaH / " mAdhyAM yadi maghA nAsti siMhe gururakAraNam" / tatraiva hemaadrisstttmaannddvyvcnm| "zrutivedhajAtakAnnaprAzanacUr3AdikaH sarvaH / ravibhavanasthe jauve kAryo vajryo vivAhastu" // mAdhyAM maghAyoge tu RkSekamandiragatAvityAdinA sarvakarma niSedhAt / pathaivaM vivAho'pi zrUyate / tathA ca rAjamArttaNDa dattaH / "gurau haristhe na vivAhamAhurIta gargapramukhA munIndrAH / yadA na mAdhau maghasaMyutA syAt tadA ca kanyoddahanaM vadanti " | pratyaca mAdhyAM maghAyogAbhAve'pi zrutivedhAdimaghAsthe'pi gurau bhavati vivAhastu gurormadhA parityAgAdeva tathA ca mANDavyaH / " maghA RkSaM parityajya yadA siMhe gururbhavet / tatrAbde kanyakA cor3hA subhagA supriyA bhavet " // vAtsyAyanaH / "yAtrI For Private And Personal Use Only
Page #840
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 826 malamAsatattvam / dvaahprtisstthaadiggrhcvrtaadikm| yatnato varjayecava jauve vnaaticaarge| kaurtibhaGgaH pratiSThAyAM bhayaM caurAttathAdhvani / car3ohAhe bhavenmRtyuvrate hAnirbhayaM rhe| aticAra vipakSa: syAt vakra pkssctussttym| na kuryAttatra yaatraadigurorvkraaticaagyoH"| gargaH / "gurorvakrAticAra ca varjayettadanantaram / yjvrtvivaahaadaavssttaaviNshtivaasgn"| mANDavyaH / "yadA vakrAticArAbhyAM rAziM gacchati vaakptiH| dinAni saptaviMzAni tyaktvA karma samAcaret // pravApi pUrvaH pUrvaH pakSaH zreyAn rAziM rAzyantaram anyathA vyarthaM syAt / pataeva nyAyaratnenApi pUrvarAzigamiSyamANAticAraguruke ityuktAm / vRhadrAjamArtaNDe / "vakrAticAropagatAH kujAdyA yadyanya. rAzau parivarjanIyAH / yathAkramasthAH svagrahasthitA vA na varjanauyA yavanA vadanti" // vyavahArasamuccaye katyacintAmaNI ca haariitH| "kRtvAticAraM yadi pUrvarAziM nAyAti mantrI vibudhaadhipaanaam| yAnaM vivAhaM vratabandhagehaM sarvaM tadA hanti mataM munaunAm // aticAraM gate jauve vRSe vRzcikakumbhayoH / yajJohAhAdikaM kuryAttatra kAlo na lupyate // kRtyakalpalatAyAM vAcaspatimitraiH "pUrvarAziM yadA tyaktvA apUrNa vatsare guruH / luptakAlaH sa vijJeyaH paragehaM gato yadA // maune meSa vRSe caiva tathA mithunknyyoH| aticArAna doSaH syAbiyataM kAlalopajaH" // haitanirNaye / "kanyAzcikameSeSa manmatha ca jhaSe vRsse| aticAreSu karttavyaM vivAhAdi budhaiH sadA" iti amuulkmityuktm| vraahsNhitaayaam| "aticAraM gate auvastatraiva kurute sthitim| tadA mahAticAra: syAt luptasaMvatsarakriyaH // aticAreNa yo rAzilavito devmntrinnaa| tadAdyo vatsaro lupto yo'nahaH sarvakarmama // tatra varSe karmaNo For Private And Personal Use Only
Page #841
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 827 luptatvAt vasane lupta iti tadAha yo'maI iti / bhujavalabhaumAdinibandheSu / "zubhaM bhavanamAsAdya yadAtikramate guruH / atra saMbaddhitA kanyA sukhaM bharttuH pramodate / dIpikAyAm / "trikoNajAyA dhanalAbharAzau vakrAticAreNa guruH prayAti / yadA tadA prAha zubhe vilagne hitAya pANigrahaNaM vaziSThaH // " trikoNaM navapaJcakam / jAyAsaptamaM dhanaM dvitIyaM lAbha ekAdazagTaham / ratnakoSe / "pakSo dazAhAni tathA tripakSI mAsavibhAgaH khalu SaTca mAsAH / eSo'ticAraH kathito brahANAM bhaumAdikAnAM paratastu cAraH " // pratiSThAkANDa kalpatarau devIpurANam / "yadA jauve sthite siMhe tathaiva makarasthite / devArAmatar3AgAdipurodyAnagTahANi c|| vivAhAdimahAbhAga bhayadAni vinirdizet // yadA dvAdazage jauve zraSTamevAtha bhAskare / pratiSThA kAritA viSNomahAbhayakarau matA" / kRtyacintAmaNau devaupurANam / "siMhasaMsthaM guru zukraM sarvArambheSu varjayet / zrAramyacca na sita mahAbhayakaraM bhavet // kUpArAmatar3AgeSu purodyAnagRheSu ca / siMhasthaM makarasthaJca guruM yatnena varjayet // kArako vrajate nAzaM santAnaH kSIyate'cirAt" / guNisarvaskhe | makaragurau pravarttakaM narasiMhapurANam / "vivAho naiva karttavyaH siMhasaMsthe gurau yadA / makarasthe ca tatkAryyaM kalyANaM sarvato budhaiH" / tathA devIpurANam / " makarastho yadA jauvo varjayet paJcamAMzakam / zeSeSvapi ca bhAgeSu vivAhaH zobhano mataH" / etautti vyavahAraparigTahotamiti katyacintAmaNiH / etenaitadanAkara' bhavati kintu maithilAnAmanAcA : iti svaraso'vagamyate / ataeva ratnAvalyAdiSu naucasya purAveta doSa uktaH / guronacasthatvamapi vimAMzamakararAzeH paJcAMgaM yAvaditi For Private And Personal Use Only
Page #842
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 masamAsatakham / jyotistattve jym| rtnaavlyaam| "naucasthaH siMhago vA yadA bhavati guruH sUryarazmau ca launH| saMyukto vA yadi syAt dazazatavRNinA kSauNarUpo'tha baalH| yAtrA gehaM vivAho vratamamararahaM yajacar3Adi sarva vApau codyAnakUpaM na bhavati zubhadaM yada yadiSTaca loke / zrIpatiratnamAlAyAM kacintAmaNau ca vAtmAH / "zAkhAdhipe valini kendragate'thavAsmin vArasya copanayanaM kathitaM hijaamaam| naucasthite'rigraha ge'tha parAjite vA jauve bhago vratavidhiH smRtikamahInaH / pasya zAkhAdhipasya tena sAmagAnAM kujavAre'pyupanayanaM sAmavedhAdhipo bhauma ityuktaatvaat| kAmarUpauya nibandhe smRti. sAgare devaupugnnm| "makarastho yadA jIvastadA viMzahinaM tyjet| tyaktvA tu SaSTidivasaM kuryAt karmANi mAnavaH / raaymukuttjyoti:kaalkaumudyaam| yattu "makarasthaM guru yatnAt siMhavat privrjyet| devArAmatar3AgeSu purodyAnagRheSu ca / ityAdi devalavacanaM tadapi siMhavat parivarjayedityanena yathA siMhasthasya gurostyajyatA tathA makarasthasyApoti gmyte| siMhasthagurormaghAyuktamAthyAM satyAmeva tyAjyatA ato makarasthasthApi gurostasyAmeva tyAjyatA ityvgmyte| ataeva deviipuraannm| "yathA jIvasthita siMha tathaiva makarasthite / ityatra yathA sathopAdAna tadapi dezavizeSa eva dUSaNam / tathA hi "gaNDakyA uttare tore girirAjasya dakSiNe / siMhavaM makarasthaJca guru yatnena varjayet / ataevAnyadezAbhiprAyeNa / bhaumpraakrme| "vApokUpatar3AgAdi niSi siMhage gurau| makarasthe tu tatkAyaM na doSaH kaallopjH| kArya makarage jauve vivAdyakhitaM budhaiH / na tu siMhagate jauve ku vipraH knycn"| atra pUrvottAnarasiMhapurANavacane makarasthamAve For Private And Personal Use Only
Page #843
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamApatattvam / 826 vivAha uktaH / ataeva tatsArabhUtaM vyavahAramAtra vivakSitaM zrIpatinAmabuprati pratijJAya samayAzuddhau makarasyahaspatidoSamanabhidhAya kevalamupanayane naucasthavRhasparniSiddhaH / etena tanirNaye zrIpatisaMhitAyAM vyavahAropahitameva vacanaM na ca vyavahAraviruddhamiti / etena makarastha gurvAdau vivAhAdividhAyakaM vacanaM tadAcAravirahAdanAdaraNIyam / iti vAca - spatimizrokta heyam / pratiSThAvyatiriktama karastha guru karmaniSedhaka zrIpatigranthavirahAt / atha taniSedhakamunivacanAni prAmANikAntaraSTatatvAdupAdeyAnIti cet tarhi pratiprasavavacanAnyapi tathA / evaJcAticAra vivAhAdiniSedhakavacanAni zrIpatinA likhitAni na tu tadapavAdakAnauti / tena tAnyaprAmANikAnauti yadukta tadapi heyam / prakRte pUrvoktayukte - staulyAt / bhujavalabhaume / "jobo'rkeNa yutaH karoti maraNaM vAlAMzako bhAguriH / nacacaikagato vadanti yavanAH pAda sthito devalaH / prAyo gargaparAzarAdimunayo necchanti cAstaM gate tasmAdastamite surendrasacive neSTaM vivAhAdikam // zrIpatiratnamAlAyAm / " prAguhataH zizura hastritayaM sita: syAt pazcAddazAhamitapaJcadinAni vRddhaH / prAkapakSameva kathitoviziSTha vastu pacamapi vRddha zizurvivarjyaH" / vRddhazizutvaganteti kacit pAThaH / sitaH zukraH iha pazcAddizi / rAjamArttaNDe / "bhavet sandhyAgataH pazcAt astamaiSyan dinatrayam / dinAni paJca pUrveNa tatkRte kI varjayet / bAle vRddha e ca sandhyAMze catuHpaJcatrivAsarAn / jIve ca bhArgave caiva vivAhAdiSu varjayet / bAle vRddha e ca sandhyAyAM naSTa ca bhRgunandane / durbhagA cAsato bandhyA mRtyuyuktA phalaM kramAt / bAle ca durbhagA nArau haDa naSTamajA bhavet / naSTe ca mRtyu no For Private And Personal Use Only
Page #844
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 830 malamAsatattvam / mApnoti sarvamevaM gurAvapi // hAI paJca dinatvakIrtanamapyApahiSayam / jyotiHpraashrenn| bhRgoH pAdAste'pi dazAha vidhAnAt evaM gurAvapi / ratnamAlAyAM pakSavidhAnAt tayomate na sandhyAyAH pRthanirdezo'pi vRSyatvenava tdgrhnnaat| daupikaayaam| "gurvAditya gurau siMhe naSTa zukra mlimluthe| yAmyAyane harau supte sarvakarmANi varjayet // tatraiva "no zukrAste'STame'rke gurusahitaravau janmamAse'STamendau viSTau mAse malAkhya kujayazidikse janmatArAsu caath| nADaunakSatrachaune gusaravirajanInAthatArAvizuddhau prAtaH kAyA parIkSA hitanucaragrahAMzodaye zastalagne / jyotiss| "siMhasthe makarasthe ca jove cAstamite tathA / siMhasthe tu ravI naiva parIkSA zasyate budhaiH" / grgH| "dAhe dizAJcaiva dharAprakampe vacaprapAte'tha vidAraNe vaa| dhUma tathA pAMzukaraprapAte na kArayenmAGgalikAdi kaarym| ulkApAte ca nirghAta tthaivaakaalvrsso| chidre sUrye vinirdiSTe na kuAnmaGgalakriyAm / dhamaketau samutpanne grahaNe candrasUryayoH // grahANAM saGgare caiva na kunmingglkriyaam| hisUyaM vA trisUyaM vA dRSTvA gagana mnnddle| rAtrau zakradhanuzcaiva maGgalAni vivrjyet| digdAhe dinamekaJca grahe saptadinAni c| bhUmikampe ca sambhate nAhANi privrjyet| ulkApAte ca vitayaM dhame paJcadinAni ca / vajapAte dinamekaM varjayet sarvakarmasu // kAzyapaH / "vRhacchikhA ca sUkSmAyA rakta naulazikhojvalA / pauruSau ca pramANena ulkA nAnAvidhA smRtaa| yadAntarauthe balavAn mAruto mrutaahtH| patatya dhaH sa nirdhAto jAyate vAyusambhavaH" // sazabda iti shessH| bhojarAjaH / "prahe ravIndo ravaniprakasye ketuuhmolkaaptnaadidosse| vrate dayA. For Private And Personal Use Only
Page #845
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 831 hAmi vadanti tajjJAstrayodazAhAni vadanti kecit // ketavazca zikhAvanto vyotIMSi sthirAsya tpAtarUpANi / grahaNakAle bhUkampolkApAtavajjrapAtAdidoSasamAhAre trayodazAham azudham / kiJcidUnatasamAhAre'pi dazAham / grahaNAdyekaikadoSe [aremiti vAcaspatimizrAH / atra smRtisAgaraSTata vAhamiti sArasaMgrahe / rAjyAdika mahAsiddhau yajJadAnatapaHsu ca / homasvAdhyAyayozceva varjayeddazarAtrakam // lakSahome mahAdAne varjayet somake makhe / tapaHsvAdhyAyayozcaiva cirArambhe trayodaza // iti vyavasthA anyatra | " ulkApAte bhuvaH kampe akAlavarSamarjite / vaJcaketUhamotpAte grahaNe candrasUyryayoH // prayAcantu tyajet kSatra: maptarAtramataH param / brAhmaNaH catriyo vaizya styajet karma trirAtrakam // zUdrastyaktvA caikarAvaM sarvakarma samAcaret" // parAzaraH / "prayANe saptarAtraM syAt virAvaM vratabandhane / ekarAtraM parityanya kuyAt pANigrahaM grahe" / bhRguH / " kampe rAjani saptAho brAhmaNAnAM vahantathA / zUdrasvAIdinaM prokta sarvakAryeSu vai bhRguH // zUdrasthApadviSayam / kampa ityupalakSaNam / grahaNAdAvapyevamevAnyavaikana paThitatvAt / bhojadevavyavahArasamuccaye / " sarva kAyryaM na kurvIta gurau siMhe'sta - 'pi ca / vratadauce na kurvIta tamoyukta bRhaspatI // tamoyukta rAhuyukte / vratadoce iti nityetara karmopalakSaNam / tathA casmRtisAgarasAra jyotiSam / " ekarAzau sthitau syAtAM yadi rAhuhaspatau / vivAhavratayajJAdi sarvantatra vivarjayet // malamAsAdyupakramya bhaviSye / "RkSabhede'pyekarAzau samparko yadi vAnayoH / guroH rAhorapi tathA tyajediddAnra saMzayaH // wa gurorlajjitatva hetuH / tadyathA " yatra yatra sthito jauvastamoyogena lajjate / upahAsAya kiM na syAdasatsaGgo manau For Private And Personal Use Only
Page #846
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 832 malamAsa tattvam / SiNAm" // iti / "praniSTe trividhotpAte siMhikAsUnadarzane / saptarAtvaM na kurvIta yAtroddAhAdimaGgalam / iti daupikaayaamnissttmitybhidhaanaat| aniSTajanako spAta eka sarvakarmAnadhikAraH / pUrvalikhitabhojarAjavacane'pi / "ketU. molkApAtanAdidoSe" iti doSajanaka eva tathoparAge ma yaha lataH zubhe'pi yAtrAniSedhAya siMhiketi pRthagupAdAnam / atra vivAhAdAvapi saptarAtraniSedhAt parAzarokta khalpa kAlaniSedha ApaddiSayaH / tenAniSTajana ke bhUmikampAdau na doSaH / ataeva SaT kAlikAyAm / varAheNa utpAtaprakaraNe prAyaH padamabhihitam / tathA ca yaH prakRtivipayyAsaH prAyaH saMkSepataH sa utpAtaH citivyoma divyajAto yathottaraM gurutaro bhavati prAya iti RtvAdiprayuktavipayyAsavyAvRttyarthaM yadAha "ye ca na doSaM janayanyutpAtAstAn RtukhabhAvakRtAn / RSiputraiH kRtaiH lokavidyAdetaiH samAsoktaH / tathA ca matsyapurANam " vaccAzanimahokampe sandhyA nirghAtanikhanAH / parivezarajo ghUmaraktArkAstamayodayAH // drumebhyo'tha rasasnehamadhupuSyaphalodramAH / gopacimadavaDiva zivAya madhumAdhave // tArolkApAtakaluSaM kapilArkendumaNDalam / anagnijvalanaM sphoTaM dhUmareNunirAkulam / raktapadmAruNAsandhyA namaH kSubdhArNavopamam // saritAcAmba saMzoSaM dRSTvA grodhame zubhaM vadet / zakrAyudhaparIvezau vidyucchuSka virohaNam // kampoddarttana vaikRtya rasanaM dAraNaM citeH / nadyudapAnasarasAM vRSTya, prabhiraNaplavAH // patanaJcAdrigehAnAM varSAsu na bhayAvaham / divyastrIbhUtagandharvavimAnAdbhutadarzanam // grahanacatratArANAM darzanantu divAmbare / gauta vAditrAnarvISo vanaparvatasAnuSu / zasyavRddhaura sotpattirapApA: zaradi matAH / zItAnilatuSAratvaM nadanaM mRgapaciNAm / For Private And Personal Use Only
Page #847
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 833 racI yakSAdi sattvAnAM darzanaM vAgamAnuSau / dizo dhUmAndhakArAya zalabhA vanaparvatAH uccaiH sUryodayAstatva hemanta zobhanA matAH / himapAtA nilotpAta virUvAdbhutadarzanam / dRSTvASTcanAbhamAkAzaM tArolkApAtapiccaram / citrAgarbhodbhavA strISu gojAzva mRgpcinnaam| patrAGkuralatAnAJca vikArA: zizire zubhAH / RtusvabhAvajA hote dRSTvA svarttI zubhAvahAH / RtAvanyava cotpAtA dRSTAste bhRzadAruNAH / unmattAnAJca yA gAthA zizUnAJceSTitaJca yat / striyo yacca prabhASanta tasva nAsti vyatikramaH / pUrvazcarati deveSu pazcAgacchati mAnuSAn / nAdezitA vAgvadati satyAyeSA sarakhatau" / ataeva manunApi / "nirghAte bhUmicalane jyotiSAJcopasarpaNe / etAnAkAlikAn vidyAdanadhyAyAnRtAvapi / atrAnadhyayamArtha mRtAvapItyuktam / utpAte doSabhaGgamAha zrIpativyavahAranivandhe / "atha divasatrayamadhye mRdujalapatanaM yadA syAt tadotpAtadoSa' zamayedityAhurAcAyyAH // vArhaspatye "zamayantyA saptAhAt kampAdikkataM nimittamAkheva / ativarSaNopavAsavratadocAjapyahavanAni" / viSNudharmottare / "zete'ca caturI mAsAn yAvadbhavati kArttikaH / viziSTA na pravarttanta sadA yajJAdikAH kriyAH / nAbhiSecyo nRpacaite nAdhimA se kadAcana / supte ca tathA kRSNe vizeSAt prAkRSi dina" / bhaviSyottare / "supte mayi jagannAthe kezave garur3adhvaje / nihavivAhavratabandhAdi ta kriyAH sarvAcAturvarNyasya bhArata / cUr3A saMskAra docaNam / yajJagTahapravezAdi dAnAcanapratiSThanam / puNyAni yAni karmANi varjayedakSiNAyane / sarvAstattaddAkA gaNitAH pUrvaprAtistrikoktAH / evaM puNyAnIti / anyathA vizeSavacanavaiyarthyAditi vadanti / bhojarAjaH / For Private And Personal Use Only
Page #848
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * malamAsa tattvam / "vApau - tar3Aga-gRha-gopura-devasadma prAsAdavArimaThakUpa vivAhacai tyAn / karttuM yathAgamavidhAnavidhividhAtrA proktastathaiva kathayAmi samAsato'ham / supte harau prakaTazeSaphaNopadhAne lakSmIkarAjaparimArjitapAdapadme / maune ravau dhanuSi cAstamite tathejye vAstu kriyAvidhirasau munibhirniSiddhaH " / ijyo guruH / nAradaH / " vApaukUpatar3AgAdi pratiSThAyajJakarma ca / na kubAmalamAse ca mahAdAnavratAni ca / dAnapadaM sAmAnyadAnaparamiti vadanti / tathA ca smRtiH / " baste sabhyAgate bAle bhRgau mAsi malimbuce / devatAdarzanaM dAna mahAdAna' vivarjayet" / laghuhArItaH / " bhRgAvaste gurau siMhe gurvAdivye malimluce / tyajet dAna mahAdAnaM vrataM devavilokanam" / etaddacanaiyaM kAlaviveke'pi / atra dAnamahAdAnayo rupAdAnAt / kinviyAn vizeSaH / marocavacanoktarogAdau dAnameva pratiprasUtaM na tu mahAdAnamiti / nAzayathopAdhyAyastu / mumukSuNA tvanabhisaMhitaphaladAnam / malamAse'pi kattavyameva mahAdAnanvanabhisahitaphalamapi netyAhuH / katyacintAmayau / dAnamityatra yAnamiti paThanti / yAnaM yAtrAmityarthaH / prAguktajyotiH parAzaravacane mantramAsaniSi / gaNe dAnapada mahAdAnaparamiti zUlapANiH / bhavAkAli kamanadhyAya iti sa jyotiH syAdanadhyAya iti vacanayoH sandhyA garjanaprakaraNIyayovirodhaH zaktAzaktabhedena pariharaNIya iti kecit ulkAsahacaritatvena mahAgarjanaviSayam cAkA likamiti / yathA manuH / "vidyut stanitavrajeSu maholkAnAJca saMplave" iti vastvarthaH / etadvacanaM tithitattva vivRtam / kAlA kAlaviSaya iti halAyudhaH / garnAdi samAhAraviSayamAkAlikamityapare / AkAlika nimittamArabhyA paradine For Private And Personal Use Only
Page #849
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 835 sakAlaparyantaM sajyotiH sauranacanAnyatarajyotiSA saha vartante dinamAtra raatrimaanvetyrthH| patha rogai daanaadi| shaataatpauykrmvipaake| "mahApAtakaja ciI saptajanmasu jaayte| upapApodbhavaM paJca baukhi paapsmudbhvm| duSkarmajA nRNAM rogA yAnti caiva krmaachmm| japaiH surAnomainasteSAM zamo bhvet| pUrva janmakRtaM pApaM narakasya prikssye| vAdhate vyAdhirUpeNa taya kacchAdibhiH zamaH / kuSThazca rAjayakSmA ca pramehI grahaNI tthaa| mUbakacchAzmarIkAzA prtisaarbhgndrau| duSTavaNaM gaNDamAlA pakSAghAto'kSinAzanam / ityevamAdayo rogA mahApApodbhavAH smRtaaH| jalodarayavat plauha zUlarogavraNAni c| khaasaajiirnnjvrchrdibhrmmohglgrhaaH| ratAvaMdavisarpAdyA upapAtodbhavA gdaaH| daNDAvatAnakazcitravapuHkampavicikAH / valmIkapuNDarIkAdyA rogAH pApasamudbhavAH / tathA "arza bAdyA tRNAM rogA pratipApAvanti hi| anye ca bahudhA rogA jAyante rogsngkraaH| ucyanta hi nidAnAni prAyaH cittAni ca krmaat| mahApApeSu sarva syAt tadaIntapapAtake / dadyAt pApeSu SaSThayAMzaM kalpaMga vyaadhiblaavlm| lakSamuccAvacaM puSpa prddyaaddevtaacne| dadyAt dijasahasrAya miSTAna hijabhojane / godAne ca savamA gau: suzIlA ca pryaakhnau"| godAnamadhikatyAdi puraannm| "prarogazcaiva jAyeta tejakho ca bhvebrH"| mnuH| "auSadhAnyagado vidyAdevI ca vividhA sthitiH / tapasaiva prasidhAnti tapasta SAntu saadhnm"| agadI nairujym| shaataatpH| yathA nidAnaM doSotyaH karmajo hetubhivinaa| mahArambho'lpake hetAvantimo doSakarmajaH" / saaraablyaam| "pathyAzinAM maulavatAM narANAM sadvRttibhAjAM For Private And Personal Use Only
Page #850
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 836 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 'vijitendriyANAm / evaM vidhAnAmidamAyurava cintyaM sadA vRDamunipravAda: / vyaktamAha yAjJavalkAH / " vatyadhAra se hayogAda yathA daupasya saMsthitiH / vikriyApi ca dRSTaivamakAle prANasaMzayaH / yathAtvavikalavartyAdi sattva pracaNDavAtAdinA dopanAzastathA satyapyAyuSi prazubhakarmavazAtrokA durgavartmayuDApathyAzitvAdinA prANanAza iti / zrAyurvede / "yathA zAstraJca nirNIto yathA vyAdhi cikitsitaH / na zamaM yAti yo vyAdhiH samayaH karmajo budhaiH" / tat cikitsAyAM bhoSaTAcArya: " dAnairdayAdibhirapi hijadevatA gogurvacanapraNatibhiva japaistapobhiH / ityukta puNyanicayairupacIyamAnAH prApApajA yadi rujaH prazamaM prayAnti" / ataeva hemAdrikatadAna khaNDe tatta droge tattaddAnAbhidhAnapUrvaka bhagavaddAkyam / "suvarNadAnaM sarveSAM rogANAM nAzakAraNam / tasmAt sarvaprayatnena karttavyaM kamalodbhava " / karmadoSobhayajanya vyAdhau ca / "dAnAdibhiH karmabhiroSadhaubhiH karmacaye doSaparicaye ca / sidhyanti ye navatAM kathaJcit te karmadoSaprabhavA gadAstu" / ataevoktam / " prAyazcittamakRtvA tu karma kuryyAnna kiJcana / anistIrNamagha yasmAt dviguNaM paripacyate" / kevaladoSaje tu / "svahetu duSTairanilAdidoSairupaplutaiH kheSu parisvaladbhiH / bhavanti ye prANabhRtAM vikArAsta doSajA bheSajazuddhisAdhyAH" / atha mumukSukkRtyam / manuH / "iha cAmutra vA kAmya pravRttaM karma kaurttate / niSkAmaM jJAnapUrvantu nivRttamupadizyate / pravRttaM karma saMsevya devAnAmeti sArTitAm / nivRttaM sevyamA nantu bhUtAnyatyeti paJca vai / kAmanApUrvakaM karma zarIra pravRttihetutvAt pravRttaM tadeva karma kAmanArahitam / punarbrahmajJAnAbhyAsapUrvakaM saMsAranivRttihetutvAt nivRttamucyate / sArTitAM For Private And Personal Use Only
Page #851
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 837 malamAsatattvam / samAnagatitAm / RSergatyarthAt paJcabhUtAnyatyeti atikrAmati mokSaM prApnotItyarthaH / viSNupurANam / "viziSTaphaladA kAmyA niSkrAmANAM vimuktidA" / bhagavadgotApi / "yuktaH karmaphalaM tyakkA zAntimApnoti naiSThikom / ayuktaH kAmakAraNa phale sakto nibadhyate" / yukta IzvarAya karmANi na phalAya ityevaM samAhitaH / phalaM tyakkA karmANi kurvanniti zeSaH / zAnti mokSAkhyAM naiSThikIM niSThAyAM bhvaam| satvazavijJAnaprApti sarva karmasanyAsanjJAnaniSThAkrameNeti vAkyamiti zeSaH / ayuktastaddahirmukhaH kAmakAreNa kAmapreritatayA kAmata: pravRtteriti yAvat / phale saktaH mama phalAya idaM karma karomautyevaM phale sakto niyata' bandha' prApnoti tathA cArjunaM prati bhagavaddAkyam / "mayi sarvANi karmANi saMnyasyAdhyAtma cetasA / nirAsaurnirmamo bhUtvA yudhyasva vigatajvaraH " / sanyasya nicipya samarpya iti yAvat / adhyAtma cetasA vivekabudyA ahaMkarttA IzvarAya bhRtyavat karomautmanayA bujhA nirAsaustyaktakAmasaGkalpaH / ataeva nirmamo mamatArahitaH / vigatajvaraH vigatasantApaH / vyaktamAha sa eva / " yat karoSi yadaznAsi yat juhoSi dadAsi yat / yat tapasyasi kaunteya tat kuruSva madarpaNam" / viSNupurANe / "karmANya saGkalpita tat phalAni sanyasya viSNau paramAtmarUpe / avApya tAM karmamahaumanante tasmillayaM te tvamalAH prayAnti / tAM karmamahIM bhAratavarSarUpAm / ekAdazaskandhe / "vedoktameva kurvANo niHsaGgo'rpitu maukhare / naiSkarmyA labhate siddhiM rocanArthA phalazrutiH " / vedoktameva kurvANo na tu niSidam / nanu karmaNi kriyamANe tamivAsattistat phalaJca syAt na tu naiSkamyarUpA phalasiddhiH / apavAha niHsaGga iti anabhinivezitavAn Izvare'rpitu For Private And Personal Use Only
Page #852
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 838 malamAsatattvam / na phloddeshen| atha phalasya zrutatvAt karmaNi kRte phalaM bhavatyeva ityata pAha rocanA iti| karmaNi rucyutpAdanArthA ataeva patnI va phalazrutiriyaM nRNAM nAzrayo rocanaM prm| zreyo vivakSayA provA yathA bhaissjyrocnm| utprattvaiva hi kAmeSu prANeSu svajaneSu c| pAsatAmanaso mA prAtmano'nartha hetussu| na tAnaviduSaH svArtha bhavAmyato jinA. dhvni| kathaM yuJjanAt punasteSu tAMstamo vizato budhaH / evaM vyavasthita kecidavijJAya kubuddhyH| phalazrutiM kusumitA na vedanA vadanti hi" // iyaM phalazrutina zreyaH paramapuruSArtha. parA na bhavati kintu vahimakhAnAM mokSavivakSayA pavAntarakarmaphalaiH karmasa rucytyaadnmaatrm| yathA bhaiSajye auSadhe rucytyaadnm| yathA "piba nimbaM pradAsyAmi khalu te khaNDalaDDa kaan| pitraiva muktAH pibati titamapyatibAlakaH / patra timanimbAdipAnakha na khalu khaNDAdinAbha eva pryiijnm| kinvArogyam / tathA vedo'pyavAntaraphalaiH pralomayan mokSAyaiva karmANi vidhtte| nanu karmakANDa mokSasya nAmApi na zrUyate kuta evaM vyaakhyaayte| yathA zrutasyaivAghaTanAdityAha utpattya ti hAbhyAm utpattyA svabhAvata eva kAmeSu pakhAdiSu prANeSu prAyurindriya vala vauryAdiSu khajaneSu puvadArAdiSu / paripAkato duHkhahetuSu patastAn svArtha paramasukhamaviduSaH prajAmato pato na tAn prahvIbhUtAn budho vedo yahodhayati sadaiva zreya iti vizvamitAnityarthaH tAnevaM bhUtAn bajinAdhvani pApa varmani devAdiyonau bhraamytH| punastamo bhUtavRkSAdiyonau vizata: pazukAma iti cAyurindriyAdikAma iti ca putrAdikAma iti ca kathaM punasteSu svayaM budho vedo yuJjayAt / tathAsatyanAptaH syAditi bhAvaH / kathaM tahi karma For Private And Personal Use Only
Page #853
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 838 1 ariant: karmaphalaparatAM vadanti tatrAha evamiti vyavasthitam / vedasyAbhiprAyamavijJAya kusumitAm avAntaraphala - zecanatayA ramaNauyAM paramaphalazrutiM vadanti kutasta kubuddhayaH / tadADa hi yasmAt vedajJA vyAsAdathaH tathA na vadantIti ataeva niSkAmakarmaNAtmajJAnamityuktam / yathA " ayameva kriyAyogo jJAnayogasya sAdhakaH / karmayogaM vinA jJAnaM kasyacinnaiva dRzyate" // so'pi duritakSayadvArA na sAcAt / tathA ca "jJAnamutpadyate puMsAM dayAt pApasya karmaNaH / zrutistameva vedArthavacanena brAhmaNA vividiSanti brahmacaryeNa tapasA dAnena zraddhayA yatenAnazanena ceti" tamAtmasAkSAtkAram / ataeva yajJAdInAM jJAnazeSatAJcAvadhAryyaM niSkAmeSu karmasu pravarttate / paNDitenApi mUrkhaH kAmye karmaNi na pravarttayitavyaH / ityAha SaSThaskandhe / "svayaM niHzreyasaM vidvAn na vaktyajJAya karma hi / na rAti rogiNe'pathyaM vAvkte'pi bhiSaktama: // rAti dadAti / samaya pradIpe zrIdattaH / "dAsa dAsamalaGkAramacaM ghddssNskRtm| puruSottamasya tuSTyarthaM pradeyaM sArvakAlikam / yadayadiSTatamaM loke yaJcApyasti gRhe zuci / tattaSTha deyaM tuSyarthaM devadevasya cakriNaH // idaM dAnaM brAhmaNa sampradAnakameva viSNuprItimuddizya evaM sarvatra dAne viSNuprIteH sAmAnyataH zravaNAt / viSNuproto devatAdhikaraNamyAyavirodha iti seva svargavadadhikArivizeSaNatvena tava prasAdhanAdityAha / brAhmaNasampradAnakatve kiM pramANamiti cet bAmanapurANe taptammAsabhedena tattaddAnamabhidhAya "viSNoH prItyarthametAni deyAni brAhmaNeSvatha / deyAni vipramukhyebhyo madhusUdanatuSTaye" // iti cAbhidhAya dAsI dAsamiti vacanaddayAbhidhAnAt / viSNudharmottare'gnipurANe ca / "yatra yatna bhavet prautirviSayebhyo " tathA For Private And Personal Use Only
Page #854
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 840 malamAsatattvam / mahAmune / tantamacyutamuddizya viprebhyaH pratipAdayet // viSNudharmottaraTatoyakANDe tu viSNu sampradAna kameva daanm| "viSNoH zaGkhapradAnena vAruNaM lokamAnayAt" // ityAdinA "kSaurapallavasaMyutAn kalasAn suvibhuussitaan| dattvA vai devadevAya vAjimedhaphalaM bhavet" // ityantena tattatphalaM ttthaanmbhidhaayoktm| "akAmaH sAttviko loko yatkiJcihinive. dayet / teneva sthAnamApnoti yatra gatvA na zocate // dharmavANijikA mUDhAH phalakAmA narAdhamAH / arcayanti nagannAthaM te kAmAnApnavantyatha / antavantu phalaM teSAM tadbhavatyalpamedhasAm // pajhyA pratIcchate devaH sakAmena niveditm| mUrchA pratIcchate dattamakAmena hijottamaiH" // iti vAmanapugaNavacane sAda. kAli kamitya ne na malamAsAdAvapi viSNuprautyarthaM deym| atha mahAdAnalakSaNam / msypuraanne| "prathAtaH saMpravakSyAmi mahAdAnasya lkssnnm"| ityabhidhAya / "pAdyantu sarvadAnAnAM tulaapurusssNjnyitm| hiraNyagarbhadAnaJca brahmANDaM tadanantaram / kalpapAdapadAnaJca gosahamaJca paJcamam / hiraNyakAmadhenuzca hiraNyAzva stathaiva c| paJcalAGgala kazcaiva dharAdAnaM tathaiva c| hiraNyAzvarathastahat hema hstirthstthaa| hAdazaM viSNu cakraJca tataH klpltaatmkm| saptasAgaradAnaJca ratnadhenustathaiva c| mahAbhUtaghaTastahat Sor3azaH parikIrtitaH" / atra sAmAnya lakSaNaM sUtrajapAGgakadAnaM mahAdAnam / vinAyakAdipaJcAzadde vatAhImAGgaka vaa| tathA ca matsyapurANam / vinaaykaadigrhlokpaalvskhssttkaaditymrhnnaanaam| brahmAyutezAnavanaspatInAM svamancato homacatuSTayaM syaat| japyAni sUtAni tathaiva caiSAmanukrameNApi yathA svarUpam" ityAdinA sUta japahomAnayozca vidhiH pratyekaM Sor3azatulApuruSapradhAnA For Private And Personal Use Only
Page #855
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / 841 buddizyoktI na tu mahAdAnatvena uddizyeti / ato netaretarAzrayatvam / na tu kuNDamaNDa petikarttavyatAyogitvaM nikanIyalakSaNamacalamaThadAne'pi gatatvAt / evaJca "kanakAva tilAnAgAdAsoratha mahogTahAH / kanyA ca kapilA dhenurmahAdAmAni vai daza" / iti kUrmapurANokta mahAdAnapadaM gauMNam / anyathA mahAzaktikalpanApatteH / kanakAdi sAdhAraNAnugataikarUpAbhAvAca / na vaiparItyam / atha malamAsakarttavyavratam / cAturmAsyavratamASAr3hAdyullekhena vihita yat tadapyArabdhaM malamAse kAryyam / bhASAr3hAdi pratidina karttavyatvena nirvkaashaat| " SaSTyA tu divasermAsaH kathito vAdarAyaNaiH" iti jyotiHzAstre pitAmahena ekamAsatvAbhidhAnAJca / yacca "saMvatsarantu yaH pUrNamekabhaktena tiSThati / ityAdau mAghAdyanullikhita saMvatsaravratamArabdha tAsamAse'pi karttavyam / " kvaciccayodazamAsAH saMvatsaraH" iti zruteH / yazca pratimAsa vihitaH na mAghAdyullekhena tanmalamAse'pi karttavyam / tathA ca rambhATatauyAvrate zivarahastham / "mAse malimluce'pyevaM yajeddevIM sazaGkarAm / kintu nodayApana kAryyamityAha bhagavAn zivaH / uduyApana pratiSThA / vratArambho'pi niSiddhaH / pUrvaniruktakAzyapavacanAt / jeSThAdimAsavizeSavihitaM sAvitrovratAdikantu sAvakAzatvAnmalamAse na kAryyam / prakRta eva jaiSThAdau karttavyamiti / atha pitRpakSamRtakriyA / hemAdrikAlamAdhavauya saMgrayonagarakhaNDam | "bhASAvyAH paJcame pakSe kanyA saMsthe divAkare / yo vai vA naraH kuryayAdekasminnapi vAsare // tasya saMvatsaraM yAvat tRptAH syuH pitaro dhruvam / namo vAtha nabhasyo vA mala 71 For Private And Personal Use Only
Page #856
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 842 malamAsatakham / mAmo yadA bhavet // saptamaH pipakSaH syAdanyatraiva tu pnycmH| atra saptamasya piddhpksstvaat| *SadhyA tu divasairmAsaH kathito vAdarAyaNaiH" ityanena triMzatA tithibhiH pakSatvAt saptamasya pnycmtvaacc| tadande tatra mRtsy| "sapiNDIkaraNAdUI yatra yatra prdiiyte| tatra tatra vayaM kuryAt vayitvA mRtAhani // amAvAsyAM kSayo yasya pretapakSe'thA punH| sapiNDIkaraNAdUca tasyoktaH pArvaNo vidhiH / iti zaloktana pratyAbdika pArvaNavidhinA krttvym| na tu malamAsabhAdra kRSNapakSamRtasya varSAntare'zva yukraSNapakSe'pi pAvaNaM tasya pretapakSamRtatvAbhAvAt kinle koddiSTam atra pArvaNo vidhiH uaar'iinindhnnjiir`ir'idhir'ini anumaanaany': tantra pUrvavacanoktatra puruSikasya mRtAhe paryudastasya pArvaNo vidhirityanena prtiprsvaat| "papuvA ye mRtAH kecitta ityatra pArvaNaniSedhAnupapattyA karghasamanvitamityatra SaTpuruSaniSedhena ca vaipuruSikatva laabhaacc| tasmAtra puruSikaM yukta. miti / evamamAvAsyAdimaraNanimittena mAturapi pratyA. bdikaM paarvnnvidhinaiv| "apuvA ye mRtAH kecit striyo vA puruSAzca ye| teSAmapi ca deyaM syAt ekoddiSTaM na pArvagAm / ityApastakhavacane papuvA iti vizeSaNopadAnAt saputrANAM paarvnnaabhynujnyaanaat| etacca mATapratitrayadaivataM kAryam / mA pitAmayai prapitAmabai pUrvavabrAhmaNAn bhojayitvA itya. baSTakAyAM tathA darzanAt / pratnAvasAnadinanimittatvena pArvaNavidhAnAt chandogairapi mAvAditrikANAM pAI kAryam / "na yoSitAH pRthagdadyAdavasAnadinAdRte / iti chandogapariziSTena vizeSataH pratiprasavAt evaM spinnddiikrnne'pi| etaca mAtApinoreva / tathA hemAdvitakAtyAyanavacanam / "sapiNDaukara: For Private And Personal Use Only
Page #857
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / bAdUI pitroreva hi pArvaNam / pitRvya bhrAtRmAtRSNAmekoddiSTaM sadaiva tu // mAtRpadaM sapatnImAtRparam / piDhavyAdisamabhivyAhArAt atra mAtRpadasya rAjadantAditvAt panipAtaH 1 atrAnujJAgrahaNAbhilApastu | zradyetyAdi pituramAvasyAkSayanimittaka-pArvaNavidhika sAMvatsarika zrAddhArtham / amukagatrasya piturasukadevazarmA po'mukagotrasya pitAmahasyAmukadevazamIyo'sukagotrasya prapitAmahasyAmuka devazamIya: pArvaNavidhika sAMvatsarikAI karttavye pururavo mAdravasorvizveSAM devAnAM pArvaNavidhikavAda darbhamayabrAhmaNayorahaM kariSye / evamanyatrApyUhyam / evacca saptamasya pitRpakSatvAdavayukRSNapakSIyatrAha malamAse na kAyryam / atha / zva yukta SNa pakSa zrAddam / brhmpuraannm| "azvayukkRSNapakSe tu zrAddhaM kuyyAhine dine / vibhAgahInaM pakSaM vA vibhAgantvameva vA / dinapadaM tithiparaM tattatkInimitta paurNamAsyanta caivAdiddAdazamAsa sambandhitvAt tithivAndramasaM dinamityAdiprAguktatvAzca / zraImeveti bhaI kuryyAdeva iti niyamazrute rasyAvazyakatvam / tacca vibhAgasyaiva zraItve sambhavati na tu pakSasya tathAtve vibhAgakaraNe ardhameveti niyamAnupapatteH / zrayANAM pUraNo bhAgastribhAgastribhAgadaunaH pUrvatribhAga hauna: vibhAga: parastribhAgaH / tathA ca viSNudharmottare / "uttarAdayanAt zrAcca zreSTha N syAdakSiNAyanam / cAturmAsyacca tatrApi prasupte kezave hitam / proSThapadyAH paraH pacasvatrApi ca vizeSataH / paJcamyUrddhazca tacApi dazamya mato'pyati / maghAyuktA na tavApi zastA rAjaMstrayodazau " / evaJca pratipadAdipaJcadazaka SaSThaprAdidazaka ekAdazyAdipaJcaka trayodazyAdicikatithikharU - pakalpa catuSTayavidhAnAt / prAguktanAgara khaNDe yasa kRcchra / davidhAnaM For Private And Personal Use Only 843
Page #858
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 844 malamAsa tattvam / tat kanyAstharavinimittakam / "anena vidhinA bAI birabahasyeha nirvpet| kanyAkumbhavaSasthe'rke kRSNapakSe ca sarvadA" / iti matsyapurANoya kvaakytvaat| tatraiva prASAr3hIyapaJcamapakSasambandhe patIva prAzastya tathA dhaadipuraannm| "pakSAntare'pi kanyAstha ravI zrAI prshsyte| kanyAM gate paJcame tu vizeSeNaiva kArayet // na tu pakSamapakSe'pi sakahidhAmam / tathAtve aI meveti niymbhnggprsnggH| patra vibhAgAdikalpaH zaktyapekSayA / anyathA sambhavati saghapAye gurUpAyatvenAnuThAnalakSaNamaprAmANyaM syAt pkssaadividheH| na ca tata eka phalabhUmAH ekA deyA timro deyAH SaDdeyA itivat kalyA iti vAcya nityatvAditi zrAicintAmaNiH / taba nityatve'pi sandhyAvandane sUryopasthAnamupakramya kAtvAyanaH / "tadasaMyuktApArNiA ekapAdaI paadpi| kuryAt kRtAJjalirvApi uDuvAhurathApi vA" // patra ca gurulanuprayavasAdhyAnAM kathaM vikalpa ityAha sa eva / "yatra sthAna bhUyasva zreyaso'pi mniissinnH| bhUyastvaM bruvate tatra chAt zreyo yavApyate" / nitye'pyAyAsa-bAhulyAdupAttaduritakSayANAmAnuSaGgika-phalA. nAJca bhUyastvasambhavAditi bhAvaH / tadatrApi tAratamyena phalabhUnaH klpniiytvm| na tu shktvpekssyaa| tathAtve "prabhuH prathamakalpasya yo'nukalpe na vrtte| na sAmparAyika tasya durmavidyate phalam // ityanena zaktasya hona kalpakaraNe phalAnudayaH syaat| yattu "pAraveSu viSabAnAM jalAgnibhRgupAtinAm / caturdazyAM bhavet pUjA amAvAsyAntu kAmiko" / iti kanyAgatAparapakSaprakaraNastha devIpurAmavacanena vizeSavidhimahinA arthAdanyeSAM tatra pUjAniSedhAccaturdazovarjanamuktam / tcintym| na hyetadacanAdanyeSAM pAI nissidyte| pari For Private And Personal Use Only
Page #859
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatakham / 845 saMkhyAprasaGgAt kintu zastrAdihatAnAM cAtrAdaunAM tatra thAI vidhiiyte| zrAiviveke'pi brahmapurAye prAyo'nazanetyAdinA sakalakRSNapakSIyacaturdazyAM zrAdhamabhidhAya tadAkhine tarpaNIyAzcaturdazyAM luptapiNDodakakriyA:" iti punarabhidhAnaM tastra itnaavaadivissymitynteniitaam| daitanirNaye'pi / idaM hi vAkyamamAvAsyAntu kAmikautya pasaMhArAca caturdazyAM zastrahatAnAM nityatAM vidhatte na vazastrahatAnAM zrAimapi niSedhati / ubhayaparatve vAkyabhedApatterityuktam / "kRSNapakSe dazamyAdau varjayitvA caturdazIm / zrAddhe prazastAstithayo yathaitA na tathetarAH" / iti manatAsAmAnya kRSNa pakSacaturdazauniSedho'pi nAtra smbdhyte| akhayukkaSNapakSIyavizeSavidhau dine dine iti vIpsAyA caturdazyAH thAiviSaya. khena drAgAliGganAt / anyathA vIsAM vihAya dina ityeva viddhyaat| tenaiva stkrnnbhnggaat| anyathA dina ityapi vyarthaM syAt / prakaraNabhedAcca / tathA ca maumAMsAsUtram / "prakaraNAnyatve prayojanAnyatvam" iti pAzcAtyanirNayAmRtakAlamAdhavauyayoretanyAyamUlaM kArNAninivacanam / "namasyasthApare pakSe zrAddha kuryyAhina dine| naiva nandAdivarja syAnnaiva vA caturdazau" // nabhasyasyeti mukhya caandrenn| ataeva bahadrAjamArtaNDe matsyapurANavacanam / "kanyAM gate savitari dinAni daza paJca ca / pArvaNena vidhAnana zrAI tatra vidhIyate" // iti na caitanamodharAdyalikhitatvAdamUlamiti bAcaspatimitroktaM yuktm| bhojadevalikhanAdevAsya smuultvaat| na ca lakSmodhareNApyetannirmUlamiti likhitam / etena thAhAya prAptasAmAnyakkaNa pakSa kalpacatuSTayavidhAnaM na tvazvayukkRSNa pakSalena nimittAntaramityapi nirstm| brahmapurANe For Private And Personal Use Only
Page #860
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 846 malamAsa tattvam / prakaraNabhedAt sAmAnya kRSNapacAzvayuk kRSNa pakSa zrAvayorakaraNe nindAiyazravaNAzca / anyathA ekatrobhayamabhidhAya ekaiva nindA vidhIyate / etenaiva " UI caturthyAyadahaH sampadyate" iti kAtyAyanavacanAt yat sakRtkaraNaM tatpakSacatuSTayAvaruhAzvinAparapakSetarAparapakSaviSayam / sAmAnyavizeSa nyAyAduktam / tacca yam / anyathA brAhmaNebhyo dadhi dauyatAM takra kauNDinyAya ityavApi takrAvarudda kauNDinyAya dadhivatrimittAntare'pi kAcanAdi na deyaM svAt / pazvayukvaSNapakSIyASTamau vayodazyocaturSyaSTakA maghAtrayodazau zrAzvAntaranimittatvena bhavanmate'pi prAptatvAt / taditaradine Sve vAzvayuk kRSNa pakSa kalpa catuSTayavidhAnaM syAt / na ca dine dine iti vIpsayeti na tatheti vAcyam atrApi " mAsi mAsi vozanam" iti zruteH / vo yudmAkaM pitaNAmiti zeSaH / tasmAt prakaraNabhedena nimittabhedAdevavaivAzvayuk kRSNapace vidhivayapravRttiH / paJcacatuSTayAnyatamakaraNe tantrAdeva siddhiH / etadakaraNe'pi sAmAnyamAsavihitaM bhavatyeveti / atra kakalpAzrayaNe tadanirvAhe sati kalpAtarAzrayaNam / vrIhiyavavaduditahomavaJca / iti yaduktaM tadapi cintyam / kalpacatuSTaya vidhAnenArambhAntarasambhavAt / anyathekAdaze dvAdaze pitA nAma kuryyAditi zruterekAdaze'i nAmakaraNe cArabdha tatra rAjAdikkatavighna dvAdazAhe'pi tatkaraNaM syAt / tathA dvAdazAhe sapiNDane Arabdha ekadivaprAdimAsike kRte'nantaraM vighna tadAnIM tatkalpAsamApanAt bhavanmate ca kalpAntarAkaraNe pitrAdaunAM pretatvaparauhAro na syAditi / kintvakaM kamI yavenArabhya vaikalpikena vrIhiNA na samApyate iti dRSTAntArthaH / tathaikasmin kalpe bhArabdha tatra vighna anantaradine sandhyAvandanAdivat kimiti na kriyate / iti For Private And Personal Use Only
Page #861
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 847 caiv| ekatithya karaNe pratitithikartavyakalpasamApanAbhAvAt atra kalpAntaroto yuktH| sandhyAvandane tu kalpAntarAbhAvAna ttheti| pratyaJcArabdhakalpe'pyazaktA anyena kaaryH| tathA ca yaacvlkaaH| "jilaM tyajeyunilAbhamazato'nyena kArayet / anena vidhirAkhyAta RtvikRrSikakarmiNAm" // vidyaadhrdhRtm| "tIrthe tithivizeSe ca gaGgAthAM pretpksske| niSiddhe dine kuyAtarpaNaM tilamizritam // tithivizeSe amAvAsyAyAm / smRtiH "ravizakadine caiva hAdazyAM shraavvaasre| saptamyAM janmadivase na kuyAttilatarpaNam" // matsyapurANe / "saptamyAM nizi saMkrAntyAM ravizukradine tthaa| zrAddha janmadine caiva na kuyAttilatapaMNam // zrAne amaavaasyaashraavbhinne| "naulaSaNDa vimokSaNa amAvAsyAM tilodakaiH / varSAsu dIpadAnena pitRRNAmanRNo bhavet // iti mAtsyAt / pratiprasavamAha smRtiH / "ayane viSuve caiva maMkrAntyAM grahaNeSu ca / upAkarmaNi cotsarge yugAdau mRtavAsare // ravisaMkrAntivAro'pi na doSastilatarpaNe" // skndpuraanne| "tIrthamAtra tu karttavyaM tarpaNaM satilodakaiH / anyathA tarpayedyastu viSThAyAM sa kamirbhavet // vizeSatastu jAgavyAM sarvadA tarpayet pitRn / smRtiH| niSiddhadinamAsAdya yaH kuryAttilatarpaNam / rudhiraM tadbhavettoyaM dAtA ca narakaM vrajet // etacca tIrthavyatiriktajale "yo nityaM tarpayettIrthe pitRRn kRSNa tilodkaiH| sabandhAn mocayitvA tu svayaM brahmapuraM vrajet // iti kaatyaaynvcnaat| uktskndpuraannoyvcnaac| sNvtsrprdaupe| "pramAvAsyAstu kanyA: tIrthaprAptau tathA nRp| kRtvA zrAI vidhAnena dadyAt Sor3azapiNDa kam" // iti vAyupurANauyastatprayogastithitattve - 'nusndheyH| bhRguH / "vRddhizrAddha tathA somamagnyAdheyaM mahAlayaM For Private And Personal Use Only
Page #862
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 848 malamAsalatvam / rAjAbhiSekaM kAmyaJca na kuryAdAnulajinve / vRzivAimiti saavkaashcitraavissym| niravakAzasya pUrva vyavasthApita. baat| __ pthaamaavsyaa| kuthumiH / "saMvatsarAtireko vai mAso yaH sthaatryodshH| tasmiMstrayodaze zAI na kuryAdindusaMkSaye // sNvtsrprdiipsmRtirtnaakryoH| "ekarAzisthite sUrye yadi darza hayaM bhvet| darzazrAI tadAdau syAnna paratra malimbuce // yattu "jAtakarmaNi yat zrAddhaM darzazrA tathaiva c| malamAse'pi tat kAsya vyAsasya vacanaM yathA // iti vyAsavacanaM tat piNDapiDhayajJAkhyAcaparam / samAptau piTasomakAvityabhidhAya tamatikramya tu ravirityanena malamAsAbhidhAyakena malamAsaprAptapityakamUlatvAt / na pArvaNavAiparam / "asaMkrAnte'pi kartavyamAbdikaM prathamaM hijaiH| tathaiva mAsikaM pUrva sapiNDaukaraNaM tathA" // iti laghuhArotavacane mAsikaM pUrvamityabhidhAnena sapiNDIkaraNAt paraM mAsikaM kRSNapakSIyapArvaNaM nivarttate ityvgtH| prathamAbdikAt pUrva mAsikamiti ptamayaprakAzavyAkhyAne'pi tathaivArthaH / anyathA pUrvamAsikavat paramAsikadarzavAvasyApi karaNe pUrvapadavaiyarthApatteH / "sapiNDaukaraNAdUI yat kiJcit zrAdhikaM bhavet / iSTa vApyatha vA pUtaM tanna kuryyAnmAlamlace" iti vacanAntareNa prtissedhaanyc| atha vA vyAsavacanaM bhaanulvitkssymaasaabhipraaym| tayorapi pUrvalikhita kAThakagrona mlmaaspryogaat| tyohiHkaartiktvaadybhaavaat| "tatra yadi hitaM karma' uttara mAsi kArayet" / ityasyAviSayatvam / mukhya malamAse praassaaddh'aadehitvaat| ttsmbhvH| etenApare viti kRtvA kuthumivacane "tasmiMstrayodaze bhAI na For Private And Personal Use Only
Page #863
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsa tattvam / kuryyAdindu saMcaye / iti paThitvA vyAsavacanavirodhAt na kuyyopatiSThate iti kAzmIrapATho nyAyAniti hemAdriNAbhicitaM yat taddeyam / samayaprakAzakkatApi / pamAvAsyAmRtasya tu madhye malamAsapAte'pi tatra na mAsikam ityabhidhAya pUrvokta kuthamivacanaM sAdhakatvenAbhihitaM yattadapi heyam / taddacane amAvAsyAmRtasyeti vizeSato'bhidhAnAt / na ca "abdamambughaTaM dadyAt zravazcAmiSasaMyutam / saMvatsare vihache'pi pratimAsaJca mAsikam" / iti kuthumivacanAntarAbhitipretamAsika DiniSedhArthaM taddacanamiti vAcyam / tatparatve pramANAbhAvAt / kintu malamAse pretamAsikavRddhiH pitRmAsikantu nAstIti vacanayorarthaH / pUrvalikhitahArItavacanArthasamaH / yattu tasmi MstrayodazaM zrAhamiti paThitam amAvAsvAyAM mRtAhe malamAse mAsikaM na kuryyAdanyatra tu malamAse pretamAsikAdiriti / na cAmAvAsyAyAM pArvaNaniSedha iti vAcyaM puruSabhedena tasyAniyata saMkhyAtvAttatodazatvAnupapatteH / parva cAgrayaNantatheti zramAvAsyAnimittakasya pratiprasavAJca / iti jImUtavAhana vyAkhyAtaM tadapi cintyam / zramAvAsthAmRtasyetivizeSAbhAvena tadarthakalpane pramANAbhAvAt / zramAvAsyA pArvaNasya puruSabhedenAniyatasaMkhyAttAtrayodazatvAnupapatyabhidhAnaJca na saGgacchate / yato bhavanmate'pi ekaddivatrAdi mAsikAnantaramAsikasya trayodazatvAnupapatteH / atha tatra vatsarApecayA paNapUraNanyAyena vayodazatvamiti ceta "anena vidhinA vA kuryyAt saMvatsaraH sakRt / vizvaturvA yathAzakti mAse mAse dine dine / iti devalavacanena saMvAre pratimAsaM zrAvidhAnAt tadapecayA amAvAsyA zrAhasyApi tantrAyAtrayodazatvamiti / indusaMcaya ityabhidhAnAdapi tatrimittaka For Private And Personal Use Only
Page #864
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 850 malamAsa tattvam / theti / prazasta zrAddhamevAvagamyate / na pretazrAhamiti parvacAgrayaNantawa sAgnimAtrakarttavyAgrayaNa sAhacaryayAt parvapada darza yAgaparam / piNDa piTayajJaparaca / na pArvaNazrAddhaparam / tasya kRSNapakSanimittatvena parvanimittatvAbhAvAt / pUrvokta / / tatvAdapratiSedhakanAnAvacanavirodhAzca / ataeva munyantarernAnAdezIyasaMgrahakkariNyamAvAsyAmRtasyaiva vizeSo nAbhihitaH / zrAvivekakvadbhirapi malamAse pArvaNAbhAvo bahuprava nvairuktaH / prathAdhimAse pratyAbdikAdivicAraH / laghuhArItaH / * pratyaSTaM dvAdaze mAsi kAryyA pretakriyA budhaiH / kvacittayodaze'pi syAdAdya mukkA tu vatsaram" / pratyAbdikau yA pretakriyA sA hAdaze mAsi kAyyA ityutsargaH / atra pretapada prmotmaatrprm| kacinmalamAse patite trayodaze'pi mAse kAyAH / cAdya sAMvatsarika dvAdaza evaM malamAse'pi kAyyeM nalekAdazamAsAbhyantare malamAse'pi tathAtve dAdaze mAsi mRtatithyalAbhAt / sapiNDanAnupapatteH / ataeva dvaitanirNaye etadviSaye viSNudharmottareNa trayodaze mAsika zrAvamuktam / yathA " saMvatsarasya madhye tu yadi syAdadhimAsakaH / tadA trayodaze mAsi kA pratasya vArSiko" / satyavratenApi / " saMvatsa rasya madhye tu yadi syAdadhimAsakaH / tadA vayodazaM zrAha kAryyaM tadadhikaM bhavet" / laghuhArItaH / "asaMkrAnte'pi karttavyamAbdika prathama dvijaiH / tathaiva mAsikaM pUrva sapiNDokaraNantathA" / asaMkrAnta rakhau malamAse ityarthaH / cAbdikaM prathamaM taca nyUnAdikaM sapiNDIkaraNasya pRthaGnirdezAt / tatazca "garbhe vArdhuSikRtye ca mRtAnAM piNDakam su / sapiNDaukaraNe caiva nAdhimAsaM pracacate / iti yat punaH sapiNDo For Private And Personal Use Only
Page #865
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir malamAsatattvam / 851 karaNamabhihita tammalamAse'pi grbhaadhaanpuNsvnaadinimittspinnddiikrnnaapkrssaarthm| atha spinnddnaapkrssvicaarH| atra kecit / "yada. harvA hirApadyeta" iti gobhilasUtreNa / "pretasaMskArakarmANi yAni thAhAni ssodd'sh| yathA kAlantu kAryANi nAnyathA mucyate ttH"| iti laghuhArautavacanAdanyathAnupapadyamAna vArthamevApakarSo bodhyte| garbhAdhAnAdi saMskArA annaprAza. nAntA niravakAzAH / *naimittikAni kAmyAni nipatanti yathA ythaa| tathA tathaiva kAryANi na kAlastu vidhIyate / ityanena tulya nyAyAttanmadhye karaNe'pyanyathopapanA iti| na caivaM car3AkaraNAdaunAmapi tulyanyAyatayAnuSThAne yadahati niviSayaM syAditi vaacym| adhimAsake yAtrAM vivAha car3A tathopanayanAdi kuryAtra sAvakAza mAGgalyaM na tu vize. SajyAm ityAdI niravakAzavena saMskAramAtrasya kartavyatAyAM car3AkaraNAdaunAM zRGgagrAhikatayA niSedhAvagamAt / R kamandiramatau yadi jauvabhAna zukro'stagaH suravaraikaguruzca siNhe| nArabhyate vratavivAhagrAipratiSThA kSaurAdikarmagamanA. gamanaJca dhauraiH"| ityAdI sarvatra kAlAzoce car3AkaraNAdaunAM vizeSato nissedhaavgmaanyc| annaprAzanAntasya kvApyanullekhAt nAnAsmRtInAM mUlabhUtatattatpadavannAnAzrutInAM kalpanAyAJca gaurvaat| kAlAzoce car3Adi na kaarymiti| naimittikAni kAmyAnautyasyApavAdakacar3Adau nissedhH| tathA ca mahAgurau pratIbhUte kiM spinnddnmpkrssnniiym| kiM vA car3AdeH svakAlavAdhena kAlAntare tatkaraNIyam ityAkAjhAyAM yadarveti vacanaM maviSayameva kuto nirvissytaa| na cAkata* sapiNDanasya ir3izrAddhAbhAvAt tat pUrveSAJca "brAhmaNAdihate For Private And Personal Use Only
Page #866
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paka 852 malamAsatattvam / tAte patite snggvjite| vyatkramAJca mRte deyaM yebhya eva ddaatysau| iti parigaNitanimittavyatirekeNa prakaraNAt kRDiyAhasya kA gatiriti vaacym| "na tat pUrva yataH proktaH sapiNDanavidhiH kvcit| vRdizAisya lopa: syAdubhayorapi pakSayoH / iti vallopa eva na cAGgavAdhAt saMskArANAM vaiguNyamiti vAcca tattadevAjavodhakavidhaunAM taditaraparatvAditi / anyathA garbhAdhAnAdi nimittatvenApyapakarSe mahAviplavApatteH / ityaahustshcintym| "sapiNDaukaraNAdUI prata: paarvnnbhugbhvet| vRhauSTApUrtayogyastu gRhasthazca tato bhavet / iti masyapurANa vacanAnmahAgurau pretIbhUte vRddhikarma na yujyate iti vacanAca mahAgurupratIbhAvamA vRddhikarmAnadhikArAt niravakAzavRddhArtha mevApakarSo yuktaH / na ca naimittikAnotyAdi dakSavacanAt pratiprasava iti vaacym| tasya kAlAzaH prtiprsvruuptvaat| na ca mahAgurupratIbhAvasya kAlAzuddhitvam / "pramautau pitarau yasya dehntsyaashucirbhvet| nApi daivaM navA. painA yAvat pUrNo na vtsrH"| iti tallikhitadevIpurANavacanena dehaashuddhaabhidhaanaat| ataeva balivaikhadevAgnyAdhAnArambhe pratiprasavamAha chandogapariziSTam / valikarma prakramya "etadgrahapato prete kuryyaadekaadshe'hni| prAgaivaikAdazAt zrAddhAt sdyojaagrnnaadikm"| etahalikarma tayuganahavAhitvAt vaizvadevasyApi grhnnm| ekAdazAhAt ekAda. shaahkriymaannaat| jAgaraNAdikam pgnyaadhaanaanggm| vastusastu kAlAzaucantu tadeva yat sarvAn puruSAn prati samAnam / yathA malamAsAdi anyathA dazAhAzaucasyApi kAlAzaucatve tatrApi naimittikAnautivacanAt puMsavanAdi syaat| yadapyabhihitaM na tat pUrvamityanena kevala vaizvadevAgnyAdhAnasahita For Private And Personal Use Only
Page #867
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAsatattvam / 853 vaikhadevo mahAgurunipAte hivAI vimA krnniiyau| tathA garbhAdhAnAdyannaprAzanAntAH karttavyA iti tadapi na samocau. mm| yathA yAvacana hi vAcanikam iti nyAyAttatra tthaastu| atra tu tathAvidhavacanAbhAvAt kathaM vRddhizAI vinA panaprAzanAntakarma siviH / ataeva nirNayAmRte annaprAzanAdyarthaH sapiNDIkaraNApakarSa itybhihitm| etena yadapyuktaM garbhAdhAnAdinimittenApyapakarSe mahAviplavApatteriti tadapi pintyam / yato yava garbhAdhAne vRddhizAhamapi tatra sutraampkrssvyvhaarH| yatra tu chandogAnAM nAsti vRddhizrAI tatrApi vRdizAhAbhAve naiva na vyavayite iti kintu tatrApyapakarSoM yujyte| garbhAdhAnasya viruuptvaaditi| nanu niSkramaNAnnaprAzanayoH kathaM vRddhizrAddhamiti cet niSkramaNasya gobhilenokttvaat| sarvANyevAnvAhAryavantItyanena tatra vRddhishraaisiddheH| annaprAzane ca shaunkH| atha puNyoti SaSThe tu mAse'naprAzanaM bhavet / kRtvAbhyudayikaM zrAI dadhimadhvAjyasaMyutam // matyapurANe / "anaprAza ca saumante putrotpttinimittke| puMsavane niSeke ca navavezmapravezane // devavRkSajalAdInAM pratiSThAyAM vishesstH| tIrtha yAtrA vRSotsarge vRddhibAI prakalpayet // rAjamArtaNDe katyacintAmaNau ca / "sutotyattau tathA zrAimanaprAzanike tthaa| car3AkArye vrate caiva nAmni puMsavane tathA // pANigrahe pratiSThAyAM praveze navavezmanaH / etaddatikaraM nAma grAhasthasya vidhIyate // etena "nAma karmANi bAlAnAM cUDAkarmAdike tthaa"| iti viSNupurANavacane car3AkarmAdika ityAdipadAt upanayanaparigrahaH / tena cUr3AkaraNAt prAk niSkramaNAnnaprAzanayorAbhyudayikaM na kaarym| nAmakaraNe tu vizeSopadezAdeva krtvytaa| na 72 For Private And Personal Use Only
Page #868
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 854 malamAsatattvam / cAdipadasya prakArArthatvAt niSkramaNAdAvapi kartavyatA nAmakarmaNaH pRthgupaadaanvaiyaaptteH| iti vAcaspatimitrokta nirastam evaM "panAmau na tiSThettu kSaNamAtramapi hijaH / atha "pAzrameNa vinA tiSThan prAyazcittauyate tvsau| jape homa tathA dAne svAdhyAye vA rata: sdaa| nAso phalamavAproti kurvANo'pyAzramAcyutaH // iti dakSavacanAdapi prAtmavivA. hArthamapakarSoM yuktH| kanyAyA alAbha eva yathA kazcit sthitikatA paiThaunasinA / yathA "alAme caiva kanyAyAH saatkvrtmaacret"| bhvissthe| "catvAriMzahArANAM sASTAnAJca pare ydi| striyA viyujyate kacit sa tu raNDAzramI mataH // aSTacatvAriMzadabdaM vayo yAvana puuryte| putrabhAryA viyuktasya nAsti yajJe'dhikAritA" // atha snyaasnissedhvicaarH| tatrAzramAmAha parAzarabhASye brhmpuraannm| "catvAra pAzramAzcaiva brAhagAsya prakIrtitAH / gAIkhya brahmacaryacca vAnaprasthaM trayo matAH // kSatriyasthApi kathitA AzramAstraya eva hi| brahmacaryaJca gArhasthyamAtramaM hitayaM vishH| gArhasthyamucitantve ke zUTrasya kSaNamAcaret" / kssnnmutsvruupm| yattu "pravrajyAvasitA yatra vayovarNA hijAtayaH / nirvAsaM kArayehi dAsatvaM kSatravaizyayoH // iti kAtyAyanenoktaM tadyugabhedAdavirudham / pravrajyAvasitAH prvrjyaayutaaH| prataeva "azvamedhaM gavAlambhaM sanyAsaM palapaiTakam / devareNa sutItpattiM kalau paJca vivarjayet // iti kalau sanyAsaniSedhakaM kSatriyavaizyaviSayamiti / evaJca "Atmanyagnaun samAdhAya brAhmaNaH pravrajet grahAt" iti manuvacanasya "brAhmaNaH kSatriyo vAtha vaizyo'pi pravrajeTa gtthaat"| iti vizvarUpalikhitasya ca yugabhedAdavirodhe sambhavati zUlapANeryAjJavalkara For Private And Personal Use Only
Page #869
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir masamAratatvam / 855 TokAyAM zeSavacanAnAkarAbhidhAnaM heyam / tatkataprAyazcittavivekatapUrvokta kAtyAyanavacanavirodha: syAt / mitAkSarA. yaantu| brANAH pravrajantauti zruteH agrajanmana evAdhikAro na dvijaatimaatrsy| anye tu traivarNikAnAM prakRtatvAt / trayANAM varNanAM vedAnadhItya catvAra prAzramA iti sUtrakAravacanAt hijAtimAvasyAvRttiriti likhitam / prathAputrasya mRtAhe na paavnnm| prcetaaH| "pretamAsasya yaH pakSastattithau prtivmrm| yAvat smarati pautro'pi ekamuddizya dApayet // pretamAsasya mRtamAsasya ekamuddizyeti zravaNAt amAvAsyAmRtasyApi pautrAdinA pArvaNaM na karttavyam / tathA caapstmbH| "aputrA ye mRtAH kecit striyo vA purupAca ye| teSAmapi ca deyaM syAt ekoddiSTa na pArvaNam // ataeva jAvAlena pratyAbdikam aurasakSetrajAmyAmeva pAvaNaM krtvymev| yathA "aurasakSetrajau putrau vidhinA pArvaNena ca / pratyabdamitare kuryurekoddiSTaM sutA daza" // prathAdhimAse mRtasyAdhimAse pratyAbdikaM karttavyam / "malimlace'pi saMprApte brAhmaNo mriyate ydi| UnAbhidheyo mAso'sau kathaM kuryAttadAbdikam // yasminAzigate bhAno vipattiH syAt dijanmanaH / tasmiveva prakurvIta piNDadAnodakakriyA:" iti vyAsavacanAmalamAsamatasya saureNeva pratyAbdikaM sadA kartavyamiti samayaprakAzakat / tatra pUrvoktayuktyA tulAdiSaTke yadi malamAsastadA mRtasyAbdAntare kadAcinmRtAhAprAptau zAhalIpApattezca / kintu vyAsavacanaM tanmAsasya punarmalamAsatve tatraiva zAha nottara iti vidhaaykm| "malamAsamRtAnAntu zrAI yat prtivtsrm| malamAse'pi karttavyaM nAnyeSAntu kadAcana / iti kAlamAdhavauyatapaiThaunasi For Private And Personal Use Only
Page #870
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 856 malamAsatattvam / vcnkmuultvaat| evaJca "jAtakarmaNi yat zrAddhaM navAI tathaiva ca / pratisaMvatsaraM bAI malamAse'pi tat smRtm| pratisaMvatsaraM zrAddhamazaucAt patitaJca yat / malamAse'pi tatkAyamiti bhAguribhASitam // iti vAcaspatimitimetahiSayaM bodhym| anAbhidheyamiti UnamabhidheyaM yasya tattathA iti / tahinAmakatvavadyAkhyeyam / "viruI guruvAkyasya yadatra bhASitaM myaa| tat dantavyaM budhaireva smRtitattva vubhutmayA" . iti vanyaghaTauyauhariharabhaTTAcAryAtmajoraghunandana bhaTTAcAryaviracite smRtitattve malamAsatatva sampUrNam / For Private And Personal Use Only
Page #871
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / praNamya saccidAnanda bhuktimuktiprdaaykm| saMskAratattvaM tatprautyai vakti zrIraghunandanaH / atha saMskArAH / tatra hArautaH / "garbhAdhAnavadupeto brahmagarma sandadhAti puMsavanAt puMsaukaroti phalasthApanAt mAtApiTajaM pApamAnamapohati reto raktagarbhopaghAtaH paJcaguNo jAtakarmaNA prathamamapohati nAmakaraNena hitIyaM prAzanena tauyaM car3AkaraNena catutheM nApanena paJcamam eteraSTAbhiH saMskArairga paghAtAt pUto bhavatIti / garbhAdhAnavat garbhAdhAnavidhinA viSNuryoniM klpytvityaadinaa| upeta striyamupagataH / brahmagarbha saMdadhAtauti brahma vedaH tadgrahaNayogya garbha sandadhAti saMjanayati puMsaukaroti avyaktaliGga garbha pumAMsa putra vindakheti mntrlinggaat| phalasthApanAt phalasthApanA kasaumantonayanAt / mAtApiTa mAtApiTadArA jAta garbhasthasyAzrayasaMskArahArate'patyasaMskArAH / upaghAta: pApasaMhaH paJcaguNaH pnycprkaarH| uppaatkH| jAtibhraMzakarasaGkarIkaraNApAva-karaNa malinIkaraNarUpapApapaJcakasaMkrAnta iti / khAnaJcAtra samAvartanarUpamiti klptruH| atra dRssttaantmaahaanggiraaH| "citra karma yathAnekairaGgarunmIlyate zanaiH / brAhmayamapi tahat syAt saMskArairvidhipUrvakaiH" / saMskArANAM nityavAt pratinidhimapyAha smRtiH / "aSTau saMskArakarmANi garbhAdhAnamiva khym| pitA kuryAttadanyo vA tadabhAve'pi ttkrmaat"| atha agnisthaapnm| anAgnisAdhyasaMskAra chandogAnAM For Private And Personal Use Only
Page #872
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 858 saMskAratattvam / tavidhimAha gobhilH| "panuguptA thapa pAhatya prAgudak pravanaM dezaM samaM vA parisamUdha upasiSya madhyataH prAcIM rekhAmunikhya udIcIca saMhatAM pazcAt madhye prAcaustisa umikhyAbhyukSayet lakSaNAdeSA sarvatreti / anuguptA paacchaaditaaH| patitAdibhiradRSTA iti yaavt| prAGnaucAdiphalamAha yAsaMgraha gobhilputrH| "prAGnauca brahmavarcasyamudaGnaucaM yazottamam / pitra dakSiNato naucaM pratiSThAlambhakaM smm"| yazottamamityatra sAntA agyadantA ityuktaradanto'pi yazazabdaH gayA. zira itivt| parisamUdya sarvataH kuzaH pAMkhAdikamapasArya uttarasyAndizi sAIhastopari kssipet| parisamUdya vitastibaye uttarata utkara karotIti hrishrmvcnaat| tata upalepana tatra kAraNamAha hyaasNgrhH| "indreNa vacAbhihataH purA vRtto mhaasurH| medasA tasya saMktibA tadarthamupalepayet iti madhyataH sthaNDilAbhyantare dakSiNAMzena tu madhyAMze udggtaikviNshtynggulrekhaanurodhaat| anyathA "kuraiH saMmArjayedbhUmi zuddhAmAdau shucisttH| hastamAtrAM caturasrAM gomayenopale. payet" iti bhArahAjIyahastapramANasthaNDile tadanupapatteH / prAcI prAmgatAm udIcauJca saMhatAM pshcaaditi| prAggatAyA: pazcime bhAge saMlagnAmudagagrAM madhye udaggatAyAH prAcI prAgagrAstiso rekhA ullikhyaabhyukssyediti| rekhAbhya usthitmRttikoirnnpuurvkmbhyukssyet| ulikhyovRtyAbhyukSayediti kaatyaaynsuutraat| utkaraprakSepadezamAha ehyaasNgrhH| *utkara rahyarekhAbhyo'ranimAtra nidhaapyet| hArametat padArthAnAM prAgudIcAM dizi smRtam" iti| parisamUhanAdi pariSe. kAntaM karma lkssnnsNjnykm| tasya lakSaNasyAt prakriyA sarvatra yatra yatrAgnipraNayanaM tatra tatra vodhyA / rekhApramANa For Private And Personal Use Only
Page #873
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 855 mAha chandogapariziSTe kaatyaaynH| "dakSiNe prAggatAyAstu pramANaM dvaadshaanggulm| tamalalamnAyodaucau tasyA evaM navo. trm| udamgatAyAH saMlagnAH zeSAH praadeshmaatrikaaH| sapta saptAGgulAMsyakA kuzenaiva samulikhet / narottara navAdhika haadshaanggulmekviNshtynggulmityrthH| zeSA utArekhayoravaziTAstisraH kuzeneti srvtraabhismbdhyte| evakAreNa zAkhA. ntarotasphAvyAvRttiH / rekhANAM devatAva cAha smRtiH / "prAmgatA pArthivI jJeyA dhAgneyau caapyudggtaa| prAjApatyA tathA candrau saumau ca prAkkatAH smRtaaH| pArthivau pItavarNA syAdAgneyo lohitA bhvet| prAjApatyA bhavet kRSNA naulA caindrI prkiirtitaa| khetavarNena saumau syAt rekhANAM vrnnlcnnm"| agnisthApanaparyanta savyahastaprAdezasya vidhAnamAha rhyaasNgrhH| "savyaM bhUmau pratiSThApya prollikheddakSiNena tu| tAvanotthApayet pANiM yAvadagni nidhaapyet"| mAnakartA ramAha chandogapariziSTe kaatyaaynH| "mAnakriyAyAmunnAyAmanukte maankrttri| mAnakada yajamAnaH syAhiduSAmeSa nishcyH"| aGguSThAGgalimAnamAha sa ev| "aGguSThAGgulimAnantu yatra ytropdishyte| tatra tatra vRhat parvagranthinirminuyAt sdaa| yajamAnAsannidhau home tu sAdhAraNAlimAnaM yathA kpilpnycraatrm| "aSTabhistairbhavet jyeSTha madhyamaM sptbhiyNvaiH| kanyasaM Sar3abhiruddiSTamaGgala munisattamaH" / taiH prkrmymaanyvaiH| kanyasaM knisstthm| mAnantu pAIna / . "SaDyavAH pAkhasammitAH" iti kaatyaaynvcnaat| agnisthApanamantramAha gobhilH| om bhUrbhuva: svarityabhimukhamagniM prnnyntauti| pagnimabhimukhaM hovbhimukhm| praNayanti rekhopari sthaapynti| prAJcaM nItvAtatyaMsthApayantIti For Private And Personal Use Only
Page #874
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 860 saMskAratattvam / harizadhRtavacanAt / tatprakAramA gRhyAsaMgrahe / "zubhaM pAvantu kAMsyaM syAt tenAgni' praNayedudhaH / tasyAbhAve zarAveNa navenAbhimukhacca tam / sarvataH pANipAdAntaH sarvato'kSiziro mukhaH / vizvarUpo mahAnagniH praNItaH sarvakarmasu " / evaccAgni praNayanAnantara sarvata ityasya pATho yujyate prapauta iti mantraliGgAt anyathA sthApanAnantarametadabhidhAna vyayaM svAt / tAmrapAtramapyAha devIpurANam / "tAmmrapAce zarAve vA zrAnayitvA hutAzanam / agnipraNayanaM kuyyAt yajamAnasukhAvaham" iti / avirapi / " pAtrAntareNa pihite tAmrapAtrAdike zubhe / zragnipraNayana kuyyAt zarAve tAhaze'pi vA // yattu " zarAve bhinnapAtre vA kapAle volmuke - 'pi vA / nAgnipraNayanaM kuyyAt vyAdhihAnibhayAvaham // iti smRtisAgaraSTRtavacanaM tat mukhyakAMsyAdimaye samAve niSedhakamiti rAghavabhaTTaH / chandogapariziSTam / "jAtasya lakSaNaM kRtvA taM praNauya samidhya ca / zradhAya samidhacaiva brAhmaNamupavezayet" // jAtasyAraNyAdyutpatrAgneH iti sAgnikaparaM prAguktarekhAdi / tamagni kravyAdamagni prahi Nomi dUraM yamarAjya gacchaturipravAha iti mantreNa tasyAgna e : kravyAdAMza mantraliGgAt dakSiNasyAM dizi cimrA prapauya uktaprakAreNa sthApayitvA yadyagnisthApanAnantaraM karmakAle vRthyAdi zaGkayA saMskRtAgniranyavAnauyate tadA punarbhUsaMskAraH karttavyaH 1 samUha upalipya ullikhya uddhRtyAbhyu kSayet eSa saMskAro'nugato'gnau bhUya iti gRhyAntarAt / samidhya jvAlayitvA samidhaM tatra tUSNIM dattvA vacyamANakrameNa brAhmaNamupavezayet / samilakSaNaM tatraiva / " nAGguSThAdadhikA nyUnA samitsthUlatayA kcit| na nirmuktatvacA caiva naH sa / For Private And Personal Use Only
Page #875
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 861 kauTo na pATitA // prAdezAbAdhikAnonA na tathA syAhi. shaakhikaa| na sapatrA na nirvoyA homeSu ca vijAnatA" // vizAkhikA vividhshaakhaayuktaa| evaM samitprakSepapUrvakaM svayaM hotA vA katA katAvekSaNAdikamakaraNAya brAhmaNamupavezayet / taduktaM gRhyaasNgrhe| "chate ca vyavahAre ca pravrate yajJakammaNi / yAni pazya ntyudAsaunAH kartA tAni na pshyti|| eka: kamaniyuktaH syAt dvitIyasta trdhaarkH| tauyaM praznakaM brUyAttataH karma samAcaret // pravrate prkssttbte| etadvacanahetoya te pUrvavacane. noTAsaunA iti vizeSa uktaH / kamaniyukta AcArya: saca brahmAna ke homakarmaNi brhmaa| svayaM homAkaraNe hotApi svayaM pradhAnakarmAkaraNe prtinidhirpi| tantradhArakaH pustkdhaarkH| pravaktA sadasyaH / atha varaNavidhiH / teSAmAcAyAdaunAM homasAdhye karmaNi homArambhAt pUrvamAnatyarthaM yajamAnena svayaM varaNaM kAryam / "dAnavAcanAnvArambhaNavaraNavratapramANeSu yajamAnaM pratIyAt" iti harizarmatakAtyAyanasUtrAt tatra brahmavaraNaM prathamataH / jyotiSTome brahmohArahotradhvayityAdikramadarzanenAnyatAkAjhyA dRSTa kalpanAyA nyAyyatvAt sugatisopAnaprabhRtayo'pyevam / dharaNantu gandhAdidAnahArA prautimutpAdya karmaNAya preraNam / taba ca "sarvatra prAna,kho dAtA grahotA ca udachu khaH" iti vacanAt yajamAnasya prAna khatvam prAcAryAdaunAmudadhakhatvaM pratIyate varaNavidhimAha kAtyAyana: / prAsanamAhA-ha sAdhu. bhavAnAstAmarcayiSyAmo bhavantam" iti| AsanamAhAAnIya saMsthApyAha saadhubhvaanaastaamiti| sAdhvara mAsa iti prativacanam parcayiSyAmo bhavantamiti punarukto'rcayeti prativacanaM sAmarthyAditi hrishrmaa| For Private And Personal Use Only
Page #876
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 862 sNskaartttvm| atha brhmsthaapnm| taca hottkrtkmev| agnimupasamAdhAya dakSiNato brahmAsanamAstaurya iti kAtyAyanenaika kreNklaabhidhaanaat| brahmopavezana prakAramAha gobhilaH / "agre. gAgni parikramya dakSiNato'gna: prAgagrAn kuzAnAstaurya teSAM purastAt pratyana khastiSThan savyasya pANeraGgASThenopaniThayA cAGgalyA brahmAsanAttasamabhisaMgrahya dakSiNAparamaSTamadezaM nirsyti| nirastaH parAvasuH" iti| apa upaspazyAtha brahmAsanamupavizati pAvasoH sadane saudAmauti agnyabhimukhI vAgyataH prAJjalirAste AkarmaNaH paryavasAnAt "bhASeta yajasaMsiddhi nAyajiyAM vAca vadet yadyayajiyAM vAcaM vadettadA vaiSNavIsaca yajurvA japeta api vA namo viSNave ityevaM brayAt yAvA ubhayaM cikaurSe Dotra brahmatvaJcavaitena kalpena chatramuttarAsaGga sodaka kaNDalaM darbhavaTuM vA brahmAsane nidhAya tenaiva pratyA tyAnyathA cessttediti"| asyaarthH| agreNa pUrvadizA prada. kSiNenAgni gatvA agnerdakSiNasyAM dizi prAgagrAn darbhAnAsto-nyacceSTediti vakSyamANena sambandhaH / na tu nirasyatotyanena / atra brahmetikartanirdezAt na ca brahmetyAsanena sambandhaH upavezanAt pUrva tatsambandhAbhAvAt atI darbhAstaraNAntaM yAja. maanikm| tatra brahmAsanasthAne prAstaraNAt pUrva vAridhArAmAi rahyAsaMgrahaH / "udagdhArAmavicchivAmagnimArabhya dkssinnm| dadyAt brahmAsanasthAne sarvakarmasu nityazaH" // patra tu dhArAsahitamudakapAtra rahautvA agnaruttarata: prabhRtidakSaNadezaM gatvA'nimAtrAntarite deze pUrvAbhimukhaM vAridhArAdAnamiti vizeSo bhavadevabhaTTokta: brahmA tu teSAM purastAta prAstRtakuzAnAM pUrvadigbhAge tiSThan anupaviSTaH savyasya vAmasya upakaniSThayA anAmikayA pAsanAt yajamAnAstRtAt DhaNaM For Private And Personal Use Only
Page #877
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 863 kuzapa rahotvA dakSiNAparaM dakSiNapazcimadezam anvaSTamam ubhayadigaSTamabhAgaM naiRtamiti yAvat nirastaH parAvarityanena prakSipatauti apa upaspRzya dakSiNapANinA jalaM spRSTvA prathAnantaramAsane brahmAsanalena kalpite upavizati pAvasoH sadane saudAmauti mantreNa evameva bhaTTanArAyaNa vyAkhyAnAt teSAM purastAdityAdi zrAvasoH sadane saudetyanta yajamAnakartakaM saudAmoti prativacanaM brahmakartRkamiti bhavadevabhaTTakalpanaM kalpanameva saudeti suutraanupaattaacc| bhASeta yAsaMsiddhim iti hovAnyathA kriyamANe karmaNi tamidyartham etadevaM kuru etat kRtvA etat kuru ityAdi bhASeta prApyayajiyAm prasaMskRtAM vadedyadi tadA vaiSNavI Rk idaM viSNuriti yajurviSNovirADamasautyAdi namo viSNave iti prakAratritayAnyatamaprakAraM praayshcittmiti| yAvetyazaktI uttarAsaGgamuttarIyaM darbhavaTuH kuzamayabrAhmaNaH / sa cAparimitakuzadalairbhavatIti bhaTTabhASyAt ekapatrau tAn kuzAnityapi bhvdevmttttlikhnaacc| dalaivyaM vatiyate tatrAparimitasaMkhyAtvamAha chndogprishissttm| "yajJavAstuni mudhyAca stamba darmavaTI tthaa| darbhasaMkhyA na vihitA viSTarAstaraNepvapi" iti| etcchndogprm| anyeSAM zAntidIpikA. yaam| "saptabhinavabhirvApi saaiihityvessttitm| bhokArezaiva manveNa hijaH kuryAt kuhijam" // karmopadezinyAntu navabhirityatra paJcabhiriti paatthH| etadekavAkyatayA "hiMgasatyAtha madhye vai atyaantdeshtH| granthiH pradakSiNAvartaH sa brahmagranthisaMjJakam" iti kAlikApurANoktavyAkhyeyam / rakhAkare ehyaasNgrhprishissttm| "UIkezo bhaveda brahmA lamba. kezastu vissttrH| dakSiNAvartako brahmA vAmAvartastu viSTaraH / etenaivetyevakAraH svayaM kartRkapakSe AvamoH sadane saudA For Private And Personal Use Only
Page #878
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 864 saMskAra tattvam / mautyasya mantrasya Uha pratiSedho'rthaH / svayaJca dubhayaM kuyyAditi chandoga pariziSTAt / kRtAkRtAvekSaNavat svayaM tatkuzopavezanasya karttavyatvAt kuzamayabrAhmaNAdipratinidhinA tadupapatteH tenaiva pUrvavartma neti bhaTTabhASyam / atheti viziSTamAnantaryaM dyotayati tacca dravyAnupayoga krameNAgneruttarataH udagagrAn pUrvakrameNAsAdya vocya prokSya ceti / athAnantaramanyaddakSyamANaM karma ceSTet kuryyAt yajamAnaH / parasmaipadaM chandovatsUtrANi bhavantotya'ktoH / atha dravyAsAdanam / tatra kAtyAyanaH / " prAJcamudagagnekadagagra samaupataH / tattathAsAdayeddravyaM yadyathA viniyujyataM " // iti bhaTTabhASye dhRtacca / " dravyANAmupaklaptAnAM homIyAnAM yathAkramam / mAdayan vaukSaNaM kuryyAdadbhirabhya'kSaNaM tathA" // chandAgapariziSTam / " zrAnyasthAlau ca karttavyA tejasadravasambhavA / mAheyau vApi karttavyA nityaM sarvAmmika su" // atha yadi prakRtakarmANi caruhomastadA asminneva samaye caru ppayet / gobhilena brahmasthApanAnantaraM taddidhAnAt / atha caru vidhAnam / tatra gobhilaH / " athodUkhalamuSale pracAtya sUrpaJca pazcAdagneH prAgagrAn kuzAnAstauryya upasAdayati atha havirnivahediti / vrIhaun yavAn vA kAMsyena carusvAsyA vA amuSmaivAyuSTaM nirvapAmIti devatAnAmoddezaH sakkadyajuSA vistRSNom atha paJcAdavahantumupakramate dakSiNotarAbhyAM pANibhyAM triH phalokatAM staNDulAMstrirdevatAbhyaH pracAlayet hirmanuSebhyaH sakRt pitRbhya iti pavitrAntarhitAMstaNDalAnAvapet kuzalazRtamiva sthAlIpAkaM sthApayet pradakSiNamudAyuvan zRtamabhivAryyaM udaguhAsya pratyabhighArayediti // asyArthaH upasAdayati sthApayati devatAnAmoddezaM devatAnAmo " For Private And Personal Use Only
Page #879
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 865 zAraNaM yathA syAttathA amuSmaitvAyuSTa nirvapAmautyanena udUkhalopari vraudyAdauna kAMsyAdinA sktnivpt| atrAmuSmA ityatra caturyanta naamoccaarnnm| ataeva kAtyAyana: / pasAviti nAma gRhnnaati| nArAyaNIye'pi "pradaHpada hi yadrUpaM yatra manve hi dRshyte| sAdhyAbhidhAnaM tadrUpaM tatra sthAne niyojyet| ato'daHpada eva nAmoho na tu virUpAkSajapAdA. vimityaadau| evaJcAgnaye tvAyuSTaM nirvapAmauti saamgaanaam| yajuH prayogo gobhile nirvApamAnazruteH yajurvedikasamantra kagrahaNaprokSaNe sAmagena na kaayeN| yajuH paribhASAmAha jaiminiH| "zeSa yajuHzabdaH iti zeSe mantrabhinne mntrjaate| tatazca yanmantrajAtaM prazliSTapaThitaM gAnapAdabhedarahitaM tada yajuriti bahudaivatye ca bahudevatAnAmabhi: pratyeka nirvApaH / avanirvApo mantreNaiva homo'pi pRthak nirvApaparimANantu homamaMkhyA zeSasthityanusAreNetyAha chndogprishissttm| "devatAsaMkhyayA dhanirvApAMca pRthak pRthak / tUSNoM hireva grahoyAhomacApi pRthak pRthak / yAvatA homanittirmaveDA yatra kaurtitaa| zeSaJcaiva bhavet kiJcittAvanta nirvpnycrum| yadyapi devatAsaMkhyayeti vacanaM caruH samasanauyo ya ityupakramya paThitaM tathApyAkAhAyA lAghavena crusaamaanyprmiti| caruvidhau tu vidyaakrvaajpeyau| yatra prayojanAmAvanizcayastatraiva tadupAdAnAdi lopH| yatrAnuSThAnavelAyAmeva puruSadoSaNa prayojanAbhAvo jAyate tadA prAk tanizcayAt zAstraprApitaH padArtho niyamApUrvamAnArthamanuSTheya iti| ataeva yadA tvAlasthAdinA brodhAdisthAne taNDulA ehotAH tadApi avaghAtAdi samAcaranti yAcikA: paThanti c| "ghAte nyane tathA chinne sAbAyye mAntrike tthaa| yanna mantrAH prayolavyA manvA yajJArtha 73 For Private And Personal Use Only
Page #880
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratakham / saadhkaa:"| mAntrike manbasAdhye prvdhaataadii| nyUne tatkAle mandhapAThAbhAve'pi yajJakAle mantrAH paavyaaH| asmiMstu mantrArthajJAnasya nAstyupayogaH / ityamevedAnI prayogAnuSThAnamAha carasthAlauyaparimANamAha chandogapariziSTam / "tiyaMgUIsaminmAnA dRr3hA naatinmukhii| mRNmayyauDambarI vApicarusthAlo prazasyate / maprastAra daurdhAbhyAM prAdezapramANA carasthAlau ghoDu barautAnamayo eSA pAyasacarAvapina miSihA payAnuitasAraca sAnapAtre na duthati" iti smRtisAgarakRtavacanAJca / ataeva sAradAtila ke| "tatazca saMskRte vahnau gocaureNa caru pacet / mantreNa kSAlite pAtre nave taatrmyaadike| dakSiNottarAbhyAmiti dakSiNa utsarata upari yayoH pANyostAbhyAM muSalaM yahovA iti zeSaH / triHphalokatAn vidhA vituSokatAn kaNDalapracchaTamAbhyAmiti zeSaH / pavitrAntahitAn pavitram antarhitaM vyavahita yeSAM taan| tena carusthAlyAmuttarA pavitra niHkSipya taNDalAn nikssipet| kuzala tamiveti kuzalena pAkanipuNena zRtaM yathA na dagdha nAtila naM na mandapakkaM tathA sthAlopAkaM yathA syAttathA apayet / ataeka chndogprishissttm| "khazAkhotacaraH khinno hyadagdho'kaThinaH zubhaH / na cAtizithila: pAko na ca vautaraso bhavet / vautaraso gaalitmnnddH| pradakSiNamudAyuvaniti pradakSiNAvattaM yathA syAttathA mekSaNena UI maussnmiyyn| yumizraNe ityasya ruupmett| zRtamityabhighAti sphuttitm| caramAjyazravaNAlAvya udagagneruttarasyAm uttArya pratyabhidhArayet punaI tena tathA secyet| vRSotsarge tu abhidhAraNahayAt pUrva jvaladaGgAreNa vidyotanayamAha chndogprishissttm| adhizRtamavadyotya sushRtnycaabhidhaaryet| etena secayet pazcAt For Private And Personal Use Only
Page #881
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 867 punarevAbhighArayet" / mekSaNAdaunAha chandogapariziSTam / "jAtIya miyApramANaM mekSaNaM bhavet / vRttaM vArttaJca pRthvagramavadAnakriyAkSamam" / imAI pramANaM prAdezaiyamidhamasya pramANaM parikalpitamiti / tadaI eSaiva dava vizeSastu mahAsuve / " davadAGgalapRthvayA turauyeNa tu mekSaNam / muSalodUkhale vA svAyate sudRr3he tathA / icchApramANe bhavataH sUrpa vaiSNavameva ca / bhana tiryyagU tyAdi vaiNavameva cetyantena sarvaGgaabhidhAya bhUmijapa parisamUhana hastavinyAsaM kuryyAdityuktam / atha bhUmijapAdividhAnaM tadAha caturthe prathama kA NDikAyAM gobhilaH / " pacAdagnerbhUmau nyazca pANI pratisthApya" iti / bhUmerbhajAmaha iti vasvantaM rAtrau dhanamiti diveti idamiti mantraM vakhantaM vindate vasu iti rAtrau divA kriyamANe karmaNi dhanamityantaM japet / vindate dhanamiti / atra vinyAse vizeSamA chandogapariziSTaM "dakSiNaM vAmato vAdyamAtmAbhimukhameva ca / karaM kareNa kurvIta karaNe nyacca karmaNaH / kRtvAgnyabhimukhau hastau svasthAnasthau susaMhatau / pradakSiyaM tathAsonaH kuyyAt parisamUhanam " / kareNeti SaSThAyeM tRtauyA / dakSiNastamadhomukhaM tathAvidhavAmahastasya pRSThopari bhAve na viparyastamAtmAbhimukhaM bhUminape kuryyAdityarthaH / agnyabhimukhau nAtmAbhimukho svasthAnasthau na tu bhUmijapavaddAsta susaMtau vistRta lagnau tathA cAgnaH parisamUhanaM viciptAvayavAnAm ekIkaraNarUpaM sukaraM syAt / evameva bhaTTanArAyaNopAdhyAyau | etena ca dakSiNahastena kuzAn gRhautveti bhavadeva bhaTTa likhanaM niSpramANam / imaM stomamaIte iti tRpracena parisamUhediti sUtrasya bhASeyam etadanusArAdeva brahmasthApanAnantaraM bhUminapaparisamUhanAditi bhavadevabhaTTavIrezvarokta yuktam / bhaTTabhASye For Private And Personal Use Only
Page #882
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 868 saMskAratattvam / tu bhUmijapaM vAcena parisamUhanaM kuryAt pvaadbrhmopveshnmiti| saralApariziSTa prakAzayostu bhUmijapAnantaraM carutrapaNaminAm / - prthaastrnnm| "agnimupasamAdhAya kuNaiH samasta paristRNuyAt purastAddakSiNata: uttarata: pazcAditi sarvatasvitaM paJcAvRtaM vA bahulamayugmamasaMhataM prAgapremUlAnya cchAdayan" iti asyAdhaH upasamAdhAya jvAlayitvA samasta sarvataH purastAdityanena kramesa sarvataH sarvAsu dikSu vikRtaM pazcAta vA bahulaM bahulavaNakam prayugmaM yugmabhivam pasaMtamasaMlagnaM pRthaka pRthak trihataM paJcAvRtaM vetyanena ayugme siddhe ayugmamitya kaavRtsyaapraatyrthm| tathA ca hyaantrm| "sakvacirvA pratidizaM pradakSiNamagni paristuNAtauti" evameva bhaTTanArAyaNacaraNAH / tatra sakkadAkRtamazatA vissym| "pUrvAstatAvRtAnAM mUlAni pazcAdAtAmchAdayan pristRnnuyaat| evaJca "pratidirtha darbhavayeNAhatAni kRtvA teSAM mUtAni tathaivAcchAdya teSAM mUlAni tathaivAcchAdayet tato dazadikSa svastikAn dadyAt" iti bhavadevabhaTTaH / atha viNshtikaasstthikaaH| gobhilaH / atheyAn kalpayet khAdirAn pAlApsAn veti / tatra chandogapariziSTam / "prAdezaharyAmadhnasya pramANaM parikIrtitam / evaMvidhA: surevebhasamidhaH . srvkrmsu|| samidhI'STAdazeyasya pravadanti mniissinnH| darza ca paurNamAse ca kriyAsvanyAsa viMzatiH // iti| viMzatikASThikArUpasamidhAmaGga homAdiSu niSedhasta va "aGgahomasamittantra goSyantyAkhyeSu krmsu| yeSAJcaita. duparyuktaM teSu tat sadRzeSu ca // prakSabhaGgAdivipadijala homA. dikrmnni| homAhutiSu sarvAsu naiteSvimo vidhIyate / For Private And Personal Use Only
Page #883
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / manomAH saumantonayanacUr3AkaraNAdau vihitAH teSu anyasaumantovayanAdeH pradhAnatvAt / tathA dvividhA hImA yAnikaprasihAH vigrhomaastbhiimaac| tatra kSiprahomAH vipra iyanta iti dhyutpattyA sAyaM prAta:mAdayaH tanvahomAca prismuuhmvhiraastrnnaadhnggvistaaryuktH| atra ye samihaviskAstanvahomA: yazca sukhaprasavArtha zoSyantau homastaSu yeSAJca vaizvadeva sAyaM prAta mAdaunAmetadimAkhya dravyam upari pazcAt atha ibhAnukalpayeta ityanena sUtreNokta teSu vA tatsadRzeSu viprahomeSu ina nivRttirbhavediti / pakSabhaGgAdivipadi vivAhottaragobhilotayAnakAlonAkSabhaGgAdivipanimittahomo jlhomaadikmkhiti| "laukike vaidike caiva hutocchiSTe nale kssiptau| vaizvadevazca karttavyaH paJcasUnApanuttaye" // ityAdyuktajalakSiptAdihomeSu somarasAhutiSu / prdhaajysNskaarH| gobhilH| "vahiHsu sthAlopAkamAsAdya imamagnAvAdhAyAjya saMskurute / pAstaurSa kuzeSu carka nidhAya samidhamagnAvAdhAya jvalanArthatvAdamantra kam" // tathA ca kaatyaaynH| "imo'pyedhArthamevAgna havirAhutiSu smRtaH / prAjyamAra raadhaasNgrhe| "agninA caiva mantreNa pavitraNa ca ckssussaa| catubhireva yat pUtaM tadAjyamiti ca smRtam / vRtaM vA yadi vA tailaM payo vA ddhikaavkm| bhAjyasthAne niyuktAyAmAjyazabdo vidhIyate // etahacanaM yjnypaarshiiympi| saMskAravidhimAha gobhilH| "tataH eva vahiSaH prAdezamAtra kurute poSadhimantardhAyAcchinatti na nakhena pavivesthau vaiSNavyo" iti| tata prAstRtAt prAdezamAtra vistttrjnynggttprmaanne| dvivacanaM dalApekSaM "na tvanantargarbhiNaM sAyaM kauzaM hidalameva c| mAdezamAtra vijJeyaM pavitra yatra kutra For Private And Personal Use Only
Page #884
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 87 saMskAratakham / cit // iti kAtyAyanotadinapavitra hitvaM tathAle prAdezamA prati vyarthaM syAt pataeva kAtyAyanosonevAjyasyotpavanArthaM yattadapyelAvadeva tuna ekavena nirdiSTam / anantargarbhiNam antagarbhasthAbhAvo'nantargarbha naTyuttama pantargarbhazUnyamityarthaH / "anantastaraNau yau tu kuNI prAdezasammitau / canakhacchedinI sAno sau pavitrAbhidhAyako" // iti shaunkvcnkvaakaatvaat| 'prata dale'pi kumapadaprayogaH / zrIvadhimantardhAya bauchAdimAntarA chatvA / gomikssH| athaine ahiranumASTiM viSNormanamA pUrtastha" iti| ene pvitr| savyena mUlaprAdeze gRhItvA dakSiNenAnumRjyAta viNoriti mntrenn| gobhilH| "saMpUyotpunAtyudagagrAbhyAM pavitrA. bhyAm aGguSThAbhyAJcopakaniSThAbhyAmabhisaMdha prAzasvirutpunAti devasya vAsavitotpunAvacchidreNa pavitreNa vasoH sUryasya razmibhiH svAhA" iti satat juhuyAt histaSNaumiti / saMpUyaprakRtamAjyaM "pavitramantarAkatvA sthAsthAmAjyaM samAvapet" ityevaM vakSyamANavidhinA saMpUyeti bhttttbhaassym| saMpUya makSikAdyapanauyeti saralA utpunAtyaGgha shodhyet| tatprakAramAha udagagrAbhyAmiti / aGguSThAbhyAmityAdI hivacanaM pANiiyArtham / evamanena prakAreNAbhisaMyujya pratate pavitre prAkzaH prAmgataM virutpunAti agnI vAravayaM taM nikssipti| tatprakAramAha mantreNa satat vistssnniim| gobhilaH / athaine addhirabhyukSya agnaavpyutsRjediti"| apirevArthe athAnantaramevAmuJcana ene pavitra savyena rAhItvA dakSiNenAbhyukhya / gobhil:| "prathaitadAjyadhizritya udaguhAsayedevamAjyasaMskAro'pi bhvtoti"| pAjya tatapAtram adhizritya agnaparikatya udaka uttarataH udAsayedavatArayet yatraivAjyasaMskArastana vAyaM For Private And Personal Use Only
Page #885
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 87 kAma iti patra garbhapAtrasaMskAravat saMvat saMskRtAjyapAtre yAni niviSyante teSAM saMskArAntaro nAstItyA gyaasNgrhH| yathA saumantinau nArau pUrvagarbheNa sNshaataa| evamAjyasya saMskAraH saMskAravidhi coditaH // bhAkhalAyana. pariziSTam / "saumantonayanaM prathame garbha saumantonayanasaMskAro gArbhapAtrasaMskAraH" / iti shrutiriti| garbhapAnayorayaM gAbhapAnaH garbhapAtrasya tadAdhArasya striyA iti kalpataraH / hAlaitaH / "saka saMskRtA nArau saumantena kulstriyH| yaM yaM garbha prasUyante sa garmaH saMskRtI bhavet iti / gobhilaH / "pUrva mAndhamaparasthAlaupAkaH / iti / atra pUrvAparadeze sthityAjyasthAlaupAkayostathA vyapadezaH tena tau pUrvAparayoH sthApyo tara prathamato'mnesattarasyAmAsAdanaM tataH karmakAle sauka-yAgneH payAt / tathA ca graahyaantrm| "hotranyorantarA AjyahaviSau pAsAdayediti / atha suvAdilakSaNam / chndogprishissttm| "homapAvamanAdeze homadravyo khuvaH smRtaH / tathA "khAdiro vAtha pAlAzo hivitastiH suvaH smRtaH / mugvAhumAtrA vi yA vRttastu pragrahastayoH // khadirakASThamirmitaH palAzakASThanirmito vA pradhate'smibiti pragraho daNDaH / sa ca vattulaH / "suvAgre ghrANavat khAtaM haanggusstthprimnnddlm| juddhAsthAnaM zarAvavatkhAtaM sanirvAhaM ssddnggulm| suvAgre nAsArandhavat madhyasthitamaryAdam aGguSThayamitavAlam / jubAstu khAtaM zarAvAkAraM niHzeSabahulasAdhanatayA nirvAhapadavAcyapraNAlosahitaM SaDaGgulaM jaanauyaat| teSAM prAyaH kuzaH kAryaH saMpramArgo juhuusstaa| pratApanaJca liptAnAM prakSAlyoNena vAriNA // suvasa corkaatibhedaabhuvcnm| pUrvAbhimukhaM . For Private And Personal Use Only
Page #886
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 872 saMskAratattvam / mArjanaM kuzaiH kAvyam / ghRtAdilepavatAmtUSNena vAriyA pracAlana pUrvakamagnau pratApanaM kAyryam / leparahitAnAntu pratApanaM darbhe sammArjanamabhyucayam / punaH pratApanamuttarato nidhAnaJca kuryyAt tathA ca kAtyAyanaH / " sruvaM pratathya darbheH saMmRjyAbhyucya punaH pratapya nidadhyAt" iti bhAvyAdisaMskAraM vAratrayaM kuyyAditi bhavadevabhaTTaH / hariNApyetat prakaraNe sakkacirveti vacanAdityuktam / homakAle paJcAGgulAMkhyakA zaGkhamudrayA dhAyya: srava: "paJcAGgalAn vahisthakA dhArayeccha mudrayA" iti vacanAt / pANyAhutau tu gobhilaH / "uttAnenaiva hastena caGgaSThAgreNa piidd'itm| saMhatAGgulipANistu vAgyato juhuyAddaviH" // tatra parimANe kAtyAyanaH / " pANyAhutirdvAdaza parva pUrikA kaMzAdinA cet sruvamAtrapUrikA / devena tIrthena ca hayate haviH ssaMgAriNi svarzviSi tatha pAvake // azaktau tu smRtiH / " zrArdrAmalakamAnena kuyyA homahava lon / prANAitivalizcaiva mRdaM gAtravizodhinaum" // kA tyAyanaH / "yo narciSi juhotyagnau vyaGgAriNi ca mAnavaH / mandAgnirAmayAvau ca daridrazca sa jAyate // tasmAt sami hotavyaM nAsami kadAcana | ArogyamicchatAmAyuH zriyamAtyantikIM tathA // juhUSaMzca hRtau caiva pANisUrpasphAdArubhiH / na kuyyAdagnidhamanaM na kuyyAhAjanAdinA // mukhenaiva dhamedagniM mukhAdeSo'dhyajAyate" // nAgniM mukheneti ca yat laukike yojayanti tat / hi yasmAt mukhAt mukhapaThitamantrAt eSa saMskRto'gniH / tataca laukika iti taditarAgniparam etena laukika iti zrautAgnibhinnaparamiti maithiloktaM heyam / juhaSaMzca hate caivetyanenopakramavacanena saMskriyamANa saMskRtAgnyoreva pANisUrpAdiniSedhasukhena mukhadhamanasya vihitatvAt tadu For Private And Personal Use Only
Page #887
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 873 vyatiriktasyaiva laukikazabdenAbhidhAraNavidheraucityAt Ahi. tatvasyAnupasthitazca evameva gurucrnnaaH| yattu agnistu nAmadheyAdo homa sarvatra laukike iti chandogapariziSTavacane nAmakaraNAdyarthamanelaukikatvamukta tntr| khe'mnAvanyahomaH syAditi tasyaiva vacanAntareNa sAgneH pituH strIyAgnau tatkaraNaniSedhAt laukikAgnyantaramAdAya tatkartavyatAvidhAyakaM na tu tadagneH saMskArAntaramapi laukikatvapratipAdakamiti gobhilH| "amnimupasamAdhAya parisamUhya dakSiNajAnvato dakSiNenAgniM adite'numanyasveti udakAnaliM siJcet anumate anumanyaskheti pazcAt sarasvatyanumanyakheti uttarataH devasavita: prasuveti pradakSiNamagniM paryukSet sacirvA paryukSaNAntAn vyatiharabatiparyukSaNahomIyamiti agnimupasamAdhAya kASThAdinA prajvAlya parisamUdha vikSiptAvayavAn ekIkRtya dakSiNajAnvato bhUmigatadakSiNajAnuH dakSiNenAgnim agnerdakSiNe adite'numanyakheti manvegA udakAJjaliM prAggataM sivet anumata ityAdinA / agneH pazcAdudagantaM sivet sarasvatyanumanyaskheti AdinA'gneuttarataH prAggataM sinycet| Tevamavita: prasuvaya jamityAdinA pradakSiNo'gniyathA syAttathA udakAJjalinA siJcata veSTayet viti phalabhUmAtha tatra mantrastridhocAryaH mukhyAhattau guNAvRtteryuktatvAta paryukSaNAntAniti bahuvacanaM nitvapakSe daNDavaTuTakadhArAdiSvAdirapyanto bhavatIti pratiyuvan antaiyaM miyokurvan homauyaM hotavyaM paryukSan tajjalena sparzayan" iti / veSTanaprakAra uktaH / atha viruupaakssjpH| caturthaprapAThakIyaprathamakANDikAyAM gobhilaH / "vairUrAkSaH purstaaddhomaanaamiti"| virUpAkSazabdo vidyate'tra iti vairUpAkSaH ombhUrbhuvaH svaromityAdiko For Private And Personal Use Only
Page #888
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratakham / mantraH / homAnAM vakSyamANaprAgutAnityanaimittikAnAM purastAt jpyH| asya kSiprahome paryudAsamAha chandogapariziSTam / "na kuryAt kSiprahomeSu hijaH parisamUhanam / virUpAkSaJca na japet prapadacca vivarjayeta" // kSiprahomeSu abrahmakeSu sAyaM prAta: zoSyantau homAdiSu brAhmaNa imaM stomamaIte ityAdi mantra karaNakaparisamUhanaM na kuryaat| virUpAkSapradadau ca tyajet / prapadavidhAnamaNyA gobhilaH / "kAmyeSu ca prapadaH tapazca tejshetyaadikH| ca evArthe taba virUpAcajapAt pUrva tat pAThamAha sa eva / tapazca tejazcetyAdi japitvA prANAnAyamya tanmanA vairUpAkSamAvRtto set / tapazca tejazcetyAdi pitvA vAyudhAraNapUrvakaM yaM kaJcidarthaM sAdhayitukAmastanmanAstadyAyan virUpAkSamantra jamA vAyuM recyet| pratha yadi kAmya karmArtha kuNDi kA tadA prapadajapAnantaram iti bhavadevabhaTTaH / nityanaimittikayo sya paatthH| tataH sarvakarma. sAdhAraNaM virUpAkSajapAntaM karma / atha prakRtaM karma / tatra vahernAmAni rhyaasNgrh| "laukike pAvako hyagniH prathama: priklpitH| agnistu mArato nAma garbhAdhAne vidhAyate // puMsavane candramAzca zuGgAkarmaNi shobhn:| somante maGgalo nAma pragallo jAtakarmaNi // nAmni syAt pAthivo hyagniH prAzane ca shucistthaa| satyanAmA ca car3AyAM vratAdeza smudbhvH| godAne sUryanAmA ca kezAnte hyagniracate // vaizvAnaro visarge tu vivAhe yojakaH smRtaH / godAne godAnAkhyasaMskAra / "caturthyAntu zikhau nAma tiragnistathA. pre"| apara tihomaadau| "prAyazcitte vidhuzcaiva pAkayantre tu sAhasaH / lakSahome tu vahniH syAt koTihome hutAzanaH / pUrNAhutyAM mRr3o nAma zAntike vrdstthaa| pauSTike baladazcaiva For Private And Personal Use Only
Page #889
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 875 jodho'gnivAbhicArake koThe tu jaTharo nAma kravyAdo mRtbhkssnne| pAiya caiva hotavya yo yatra vihito'nalaH / prAyazcitte praaycittaatmkmhaavyaatihomaadii| pAkayace pAkAGgakahome vRssotsrggrhprtisstthaahomaadau| pauSTike durgoM savAGgAhomAdau tatadhAmukakarmaNi agne tvamamukamAmAsi iti nAma satvA pinabhazmazrukezAkSaH paunAGgajaTharo'ruNaH / chAgasthaH sAkSasUtrogiH saptAciH shktidhaarkH"| ityAdityapurANoya dhyAnaM chatvA pramukAmne DAgacchetyAvAcAmukAmnaye nama iti puujyet| "saMpUjayettato vahni dadyAvAhutIH kramAta" iti maarksddeypuraannaat| cakahome vizeSamA gobhilaH / "paryasvasthAlopAke prAjyamAnauyamekSaNenopaghAtaM hotumevopakramate" iti adite'numanyasvetyevaM paryukSya / sthAlIpAke cgai| prAjya prakSipya mekSaNenopaghAtam uphtyaavdaay| hotumevopakramate paarbhte| upaghAtamiti hiMmArthAccai kakarmakAdityanena Tato. yantopapadena na mAsiGgam evakArakaraNamupadhAta home abhighAraNakSatAdyaGgapratiSedhArtham / hotumevopakramate nAnyataH / upadhAtahomalakSaNamAha ehyaasNgrhe| "pANinA mekSaNenAtha suveNaiva tu yahaviH / iyate cAnupastIrya upaghAta: sa ucyte| yApadhAta juhuyAccarAvAjya smaapyet| mekSaNena tu hotavyaM nAjyabhAgau nsvissttivt"| bahudaivatyacaruhome tu upaghAta. homa eva / "carI tu bahudaivatye homastasyopaghAtavat" iti pariziSTa prakAzavacanAt tata: prakRtahomAt parAparayosta NoM samitprakSepamAha chndogprishissttm| "samidhAdiSu homeSu mnldaivtvrjitaa| purastAJcopariSTAca indhanArthaM samidbhavet / smRtiH| "manne goGkArapUtana svAhAntena vickssnnH| svAhAbasAne juhuyAyAyan vai mntrdevtaam"| svAhAntamantra For Private And Personal Use Only
Page #890
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 876 saMskAratattvam / khAhAnsara mAstauti srlaa| bhaTTabhASye mantra tantraprakAza c| "namo'ntena namo dadyAt svAhAnte viThameva c| pUjA. yAmAhutau cApi sarvatrAyaM vidhiH smRtH"| hiThaH svAhA ityAgamavidaH / gobhilH| "bhAjyAhutiSvAjyameva saMskatyopadhAta juhuyAtrAjyabhAgau na khissttikkt| prAjyAhutiSvanAdeze purastAyopariSTAca mahAvyAvRtihomaH yathA pANigrahaNe tathA car3AkarmaNyapayane godAne" iti pAjyameva yatholona vidhimA saMsvAtya upadhAtaM maveNopahatya juhuyAt pAjyamAvakahomeSu prAjyabhAgasviSTikatAmatidezaprAptAnAM niSedhaH evamAjyamAtraka homeSu tihomAdiSu anAdeze yatra puMsavana zuGgA. karma saumantonayanacar3AkaraNAdiSa pazcAdagne udagagreSu darbhavityAdinA'gnigrahaNaM prAptaM viziSTa homo nopadiSTaH tatra pradhAnakarmaNo'zAbhimarSaNAdeH purastAJcopariSTAca mahAvyAha. tibhiH bhUrbhuvaH svariti timabhi:maH kAryaH yathA pANigrahaNa iti yathA pANigrahaNe mahAvyAvRtiH pRthak samastAbhizcaturthI. miti gobhila sUveNa yathA pANigrahaNe catasrastathA car3AdiSa saMskArarUpeSu pUrva pazcAccatamrayatasraH mahAvyAhRtyAhutayaH sthariti / caruhAmAnantarantu gobhilena mahAbyAtibhirAjyena jahuyAditi sUtrAcokahome pazcAnmahAvyAhRtihomaH kartavyo na tu puurvmiti| gobhila: / "yAvA upastaurNAbhidhAritaM juhu. pedAjyabhAgAveva prathamaM juhuyaat| catumhautamAjyaM gRhItvA paJcAvatantu bhRgUNAmamnaye svAhA ityuttarata: somAyeti dakSizata: prAkzI juhuyAditi sa veNa ma ciyadAjyaM prathamaM gRhyate taTupastauNaM yahavirya hautvA anantaramAjya dauyate tadabhidhAritaM yadi tathAvidhaM hotumicchettadAjyabhAgAveva prathamaM juhuyaat| mucA homastu anena grahotaM juhvA juhotauti grayAntarAt For Private And Personal Use Only
Page #891
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 saMskAra tattvam / suSeNa sa ci caturddhA gRhautamAcyam / bhRgUNAM bhRgugotrANAmiti saralA / pazcArSeyANAmiti gRhyAntarAt bhAvapravarAyAmiti bhaTTabhASyam / bhRgugovANAM bhArgava pravarANAmiti bhavadevabhaTTaH / teSAM paJcavAraM tathA gRhItvA agnaye svAhetyanenAgna madhyadezAduttare prAma khadhArayA juhuyAt uttaramAgeyaM dakSiNe saumyaM madhye'nyAhutayaH" iti sAMkhyAyana svAt tathaiva dakSiNabhAge / somAya svAheti juhuyAt / tataH prakkatadevatA caruhomAnantaraM sviSTikahomamAha gobhilaH / " atha viSTikRta upastaurthyArabhyottarapUrvArddhAt sakRdeva bhUyiSThaM hirabhighArayet yadyavApaJcAvatrtI syAt dvirupastaurthyAvadAya hiravadhArayet na pratyanaktyavadAnasthAnaM yAtayAmatAye agnaye viSTikRte svAhetyuttarapUrvA juhuyAt mahAvyAhRtibhirAjyenAbhijuhuyAt / prAk sviSTikRta AvApogaNeSvekaM parisamUhanam imo vahi: paryyacaNamAjyabhAgo sarvebhyaH samavadAya sakkadeva saudRSTikataM juhoti hutvetamle kSaNamanuharediti / khiSTikadarthaM sracitasravaM dattvA caroruttarapUrvArthAdozAnakoNarUpA prekSaaina bahutaramekavAraM gRhItvA sa ci sthApayitvA vAraddayaM ghRtena mecayet paJcAvadAnapace STatatra vaddayenopastaraNaM sakRdavirnikSepaH puna tenAbhisecanadvayamiti / patra mekSaNakSatasthAnaM ghRtena nAvayet punaryAgArthameva tat tatazca yAgAyogyatArUpayAtayAmasAyAmapi na doSa ityarthaH / tato'gnaye sviSTikRte svAhetyanena IzAnakoNe juhuyaat| tato bhUrbhuvaH svariti tisRbhirmahAvyAhRtibhiddamaH / asya caruhome pazcAduddezAnna prAkkaraNa - miti / zrA upyata ityAvApaH pradhAna homaH sa tu khiSTikomAt prAk na tu pacadityarthaH / evaJca mukhyahome tvakkate yadi carurnaSTo duSTo vA tadA'nyaH pAcyaH mukhye kRte yadi nAzaduSTau . 74 For Private And Personal Use Only
Page #892
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 878 sNskaartkhm| sthAtAM tadAjyenaiva khiSTikoma prati srtaa| gaNeSu ekadAnekayAgeSu ekameva na pratyeka parisamUhamAdi upalakSaNatvAdudUkhalamuSalAdyapi evaM khiSTikahImo'pi sadupalakSaNametat mahAvyAhatyApoti srlaa| anuharet pagdo kSipet evamuktaprakAreNa yathAyathaM samApayet / ayodiicym| atra gobhilaH / "samidhamAdhAyAnuparmyulya tathaivodakAlIn siJcet patramaMsthA" iti mance vishessH| . pratha praayshcittm| homAnantaraM varmagukhasamAdhAnArtha prAyazcittaM gobhilAnuktAmapi tatpariziSTo kuryAt tathA "yatra vyAhRtibhi:maH prAyazcittAtmako bhvet| cata-vastava vijeyAH strIpANigrahaNe yathA // athavA jAtamityeSA prAnApatyApi vaahutiH| hotavyA vivikalpo'yaM prAyazcittavidhi: svata:" // yatra prAyazcittarUpo mahAvyA itihomo vidhIyate sabA atasa pAhutayo hotvyaaH| yathA vivAhe tathA ca gobhilaH / "mahAvyAtibhiH pRthak samassAbhivaturthImiti / asyArthaH / bhUrAdyAbhiyaMstAbhistimRbhistitra pAhutI: bhUbhuvaH svaH vAheti samastAbhivaturthI juhuyAt api vaa| athavA prajJAtaM yadanAjJAtamiti mantraNAhuti:tavyA prajApataye vAheti vA prAyazcittavidhirvikalpavayavAn munibhiH smRtaH ityanena pakSAntaraM nirstm| tatava bhavadevamahottaprAyazcittA. makasAvyAyanahomo niSpramANaH bhaTTanArAyaurgobhilabhAthe tdprmaannaulttvaat| tatazca prAyazcittahomA) saGkalyA agne tva vidhunAmAsoti nAma satvAvAdha saMpUjya samidhaM prakSipya "prAjyadravyamanAdeze juhotiSu vidhIyate iti chndogprishissttaat| prAjyadravyaka homatvena pUrvApara mahAvyAhRtihomaH / tathA ca gobhintaH / pAnyAhutiSvanAdeze purastAcopari For Private And Personal Use Only
Page #893
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratakham / 87 zAca mahAvyAhRtima ti"| evaJca timabhirmahAvyAhRtibhikSutvA vyastasamastAbhiH prAyazcittarUpAzcatasra prAhutauI vA tibhirmahAvyAtibhihatvA samitprakSepeNa prAyazcittaM smaapyet| atha yjnyvaastukrnnm| gobhilH| "samidhamAdhAyAnuparyukSya yajJavAstu karoti tata eva varhiSaH kuzamuSTimAdAyAjye iviSi vAviravadadhyAdagrANi madhyAni mUlAni aktaM rihAnAvyantu vaya iti| athainamahirabhyucyAgnAvapavarjayet / vaH pazUnAmityAdi ityetad yantravAstu ityAcakSata iti" samidhAdAnAnuparyukSaNayoH sihayoH punarvacanaM kramArtham / yannavAstu iti vakSyamANasya karmaNo naamdheym| kathaM karotobata pAha tata iti| tatastasmAdeva vahiSa pAstutakuzAt kumamuSTimAdAyAjye'vadadhyAt majjayet na cedAjyamavaziSTaM haviSi carAvAdadhyAt pramAdipradezam pratAmiti mantreNa khaanmaidaanmnvaattiH| pathAnantaramevAmukhana evaM kuzamuSTimadbhiH praNItAribhyutyAgnAvapavarjayet dAhayet yaH pazUnA. miti mantreNa tata eva vahiSa ityArabhya yaduktaM tadayantravAstviti haraH kthynti| etat prayojanantu pratipattikarmave'pi tadravyanAze etat kammAprAptAvapi yatro yasmin vasatauti atpattipratipAdyAsiyarthaM kuzAntaramuSTimAdAya taskartavya. miti evameva bhttttbhaathm| atha puurnnaahutiH| tatra pUrNAhutyAM mur3o nAmeti prAgutAvacanAt mRr3anAmAnarmAmnamAvA saMpUjya dadyAdusthAya pUrNa vai nopavizya kadAcaneti bhaviSyAgnipurANAbhyAmukhAya pUrNAhutiM kuryaat| atha vndnaadikrm| tatra vshisstthH| "aizAnyAmAharenamA For Private And Personal Use Only
Page #894
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 880 saMskAratattvam / sa cAgreNa sa veNa vaa| vandanaM kArayettena ziraH kaNThAMzaveSu c|| kasyapazyeti manveSa ythaanukrmyogtH| tataH zAnti prakurvIta avadhAraNavAcanam // dakSiNA ca pradAtavyA grahANAma visarjanam" // zAntiH sAmagAnAM vaamdevygaanm| tathA ca gobhilaH / "apavRtte kammaNi vAmadevyagAnaM shaantyrthmiti"| apahatte smaapte| gAnAzaktI vidhA pAThamAha chndogprishissttm| "paryukSaNaca sarvatra krtvymdite'nviti| patte ca vAmadevyasya gAnamityathavA vidhA / mAnaM kuryAdRcastidheti vA paatthH| pavadhAraNamacchidrAvadhAraNam / "cchidrAmiti yahAkyaM vadanti kssitidevtaaH| praNamya zirasA grAhyagniSTomaphalaiH samam // iti shaataatppraashrvcnaat| avadhAraNaM taca dakSiNAdAnAnantaraM karttavyaM na tu pAThakramAdaraH / "vRthA vipravaco yastu rAti manujaH shubhe| padattvA dakSiNAM vApi sa yAti narakaM dhruvam // iti nAradauyAt / ataeva bhavadevamahenApi vAmadevyamAnAnantaraM dakSiNAbhihitA na tva. cchidrAvadhAraNAt prm| homadakSiNA ca svayaM hoTapale brahmaNe deyaa| brAhmaNe dakSiNA deyA yatra yA prikiirtitaa| kantiAnucyamAnAyAM pUrNapAnAdikA bhavet // iti chndogprishissttaat| gobhilenApi darzAdiyAgamabhidhAya pUrNapAtra dakSiNA taM brahmaNe ddyaadityutaam| vAntatve'pi puMstvaM chAndasam etadanusArAt karmAnta iti brahmasAdhya homAnsapara na tu pariziSTa prakAzojanAmakaraNAdipradhAnakarmAntaparam cataH pradhAnakammaMdakSiNAM karmopadeSTre prAcAryAya ddyaat| yajamAne. tarahovapakSe tu brahmahoTabhedena dakSiNA vizeSAnupAdAne homadakSiNaiva brahmahoTabhyAM grhautvyaa| svayameva hoTabrahmakaraNe bhanyasmai dadyAt "vidadhyAhotramanyahakSiNAIharo bhavet / For Private And Personal Use Only
Page #895
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 881 baccedubhayaM kuyyAdanyasmai pratipAdayet // iti indogapariziSTAt / pUrNapAtralakSaNantu gRhyAsaMgrahayajJapArzva pariziSTa prakAzayoH / " aSTamuSTirbhavet kuciH kuJcayo'STau tu puSkalam / puSkalAni ca catvAri pUrNapAtra vidhoyate // atra SaTpaJcAzadadhikazataddayamuSTimitaM pUrNapAtram / asambhave tu chandogapariziSTam / " yAvatA bahubhoktuca Tapti: pUrNena jAyate / nAvarAtra tataH kuryyAt pUrNapAtramiti sthitiH" // avarAdha nyUnam / tataH prAguktanAradIyAcchidrAvadhAraNaM kuSyAt / tataH sAGgatArthaM tadviSNoriti mantreNa viSNu N smaret " pramAdAt kurvatAM kI pracyavetAdhvareSu yat / smaraNAdeva taddiSNoH saMpUrNa syAditi zrutiH // taddiSNoriti mantreNa snAyAdapsa, punaH punaH / gAyatrI vaiSNavo hyeSA viSNoH saMsmarapAya vai // iti yAjJavalkayAt / tato "gacchadhvamamarA: sarve gRhItvAcIM svamAlayam / santuSTA varamasmAkaM dattva dAnIM supUjitA: " // iti viSNudharmottarauyeNa visarjayet / atra sAmAnyanirdezAt vaziSThavacane grahANAmityupalakSaNam / tataH "prauyatAM puNDarIkAkSaH sarvayajJezvaro hariH / tasmiMstuSTe jagatuSTaM prauNite prauNitaM jagat" // iti matsyapurANauyaM paThet iti sarvahomasAdhAraNeti karttavyatA / atha vivAhaH / tatra pUrvaM yadi vAgdAnaM kriyate yadA adyetyAdi amukagotrasyArogiNovyaGgasyApatitasyAklIvasyAvivAhAmuka gotrAmukIM devoM kanyAM dAtuM tavAhaM pratijAne iti pitA brUyAt / asmin kAle'gnisAnidhye khAta: khAte rogithi "avyaGge'patite'kkauve pitA kanyAM pradAsyati" iti / piturasannidhAbe vAcAdibhirevaM pratijJA karttavyA tatsannidhAne tu pUrvoktaM vAkyam / piturabhAve kartantarasyApi For Private And Personal Use Only
Page #896
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 saMskAratatvam / nyotisse| "guromaM gorasabAlye vAIke siMhage gurau| trijauve'viMze'Ggi gurvAditye dshaahike| puurvraashaavnaayaataaticaariguruvmre| prAyAzimantajIvasya cAticAre vipakSa / kampAdyapRtasaptAhe naucasthecthe mlimbuce| bhAnulasitake mAsi kSaye rAhuyute gurau pauSAdikacaturmAse crnnaashitvrssnne| ekenAhA caikadine hitoyena dinatraye // hatIyena tu saptAhe maGgalyAni jijIviSuH / vidyArambhakarNavedhI car3opanayamoivAn / tIrthasnAnamanAvRttaM tthaanaadisurekssnnm| parauchArAmayazAMka puracaraNadaukSaNe vratArambhapratiSThe ca gTahArambhapravezane / pratiSThAramaNe devakUpAdevarjayanti ca // aakhlaaynH| *udagayane bApU. ryamANe pakSe kalyANe nakSatre cdd'opnyngodaanvivaahaaH"| vivAhaH sArvakAlika itye ke| ApUrvamANe pakSe mulpce| dazavarSAmvantara evodagayanAdyapekSAmAha bhujblbhaumH| "prahazahimabdazahiM mAsAyana divasAnAm / parvAk dazavarSebhyo sunayaH kathayanti kanyakAnAm / etat parantu vijJeyamagiro vacanaM ythaa| kAlAtyaye ca kanyAyAH kAladoSo na vidyate / malamAsAdikAlAnAM vivAzaye prytntH| puMsaH prati sadA doSAt sarvadaiva hi vjyNtaa| revatyuttararohiNImRgazirAmUlAnurAdhAmaghAhastastrAtiSu tauliSaSThamithuneSUdyama paannigrhH| saptASTAntyavatiH zumaigaDupatAvekAdahivige kara styAyaSaDaSTagairna tu bhRgau SaSThe kuje cASTame" , pAraskaraH / "kumAryAH pANiM gRhauyAt triSu vissttraadissu"| svAtI magazirasi rohisyAM veti / triSu triSattarAdiSu navakhityarthaH / 5nbndhisbyghniy'mminiissi ll| " maghAcaturbhAga nai tasyAdya eva vaa| revatyante caturbhAge vivAhaH prANanAzakaH" // saptazalAkavedhamAha daupikA / For Private And Personal Use Only
Page #897
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 883 ttikaadictuHsptrekhaaraashau| paricamana bahAzvedevarekhAstho vaidhaH sptshaakmH| vaisyasya caturthe aMza zravaNAdau liptikAcatuSTaye ca pabhijit satsye khacare vijeyA rohiNIvizvA" / pabhijiti khacare'dhikadoSArthamAha rohiNoti maitaharzanAyutivedho nissiddhH| "candrAtiriktAkhacaraiyadyatra vedhasambhavaH / citAbhUmi tadA nArI bharvA saha vizeddhvam" iti maannddvyvirodhaat| daupikAyAM "karNavedhe vivAhe ca vrate puMsavane tthaa| prAzane cAyacUr3AyAM vizvamakSaM vivarjayet // tadrUpaM dshyogmnmaah| "tithyaGgavedaikadazonaviMzabhaikAdazASTAdaviMzasaMkhyAH / ToDunA sUryyayutoDunA ca yogAdamUceddazayogabhaGgaH" / raajmaartnnddH| "dampatyo hinavASTarAzirahite dArAnukUle ravI candre cAkakujAkiMzukraviyute madhye'tha vA paapyoH| tyakSA ca vyatipAtavaidhatidinaM viSTiJca ritAM tithiM krurAhAyanacaivaghoSarAste lagnAzaMke maanusse| pApAt saptamagaH zazau yadi bhavet pApena yukto'tha vaa| yabenApi vivarjayemunimate doSI ghayaM kthyte| yAtrAyAM vipado rahe sutabadhaH kSaure gha rogodbhavo vaidhavyaM vivahe vrate ca maraNaM zUlaJca puMskarmaNi" // ayaM yAmitavedhaH / asyaapvaadmaah| "mUlatrikoNanijamandirago'tha tadaukSitI vaa| yAmitravedhavihitAnapahAya doSAn doSAkaraH sukhamanekavidhaM vidhatte" / vyAsaH / "ritAsu vidhavA kanyA darza'pi syaadvivaahitaa| zanavaradine caiva yadi riktaatithirbhvet| tasmin vivAhitA kanyA patisantAnavahinau // svrodye| "vinADauvedhanakSatramazinyA yugottarA-istendra-mUlavAruNyaH pUrvabhAdrapadAstathA yAmyasaumyau guruyonicitrAmitrajalAyam / dhaniSThA cottarA bhAdrA madhyanAr3o vyvsthitaa| kRttikA rohiNI sarpo maghA For Private And Personal Use Only
Page #898
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 884 saMskAratattvam / svAtIvizAkhake uttarA zravaNA pauSNa pRSThanAr3I vyavasthitA / prAGnAcyA vidhyate bharttA madhyanAyobhayaM tathA / pRSThanAr3ovyadhe kanyA mriyate nAtra saMzayaH / pranaSTaM janmabhaM yasya tasya nAmarzvato vadet / ddayorjanmabhayorvedhe na karttavyaM kadAcana / ekarAzyAdiyoge tu nAr3audoSo na vidyate // tadyathA / "ekarAzI ca dampatyoH zubhaM syAt samasaptake / caturthe dazame caiva batauyaikAdaze tathA" || anyajjyotistattve'nusandheyam / atra ca / "pitRbhyaH pitA dadyAt sutasaMskArakarmasu / piNDAnoihanAtteSAM tadabhAve'pi tatkramAt " // iti chandogapariziSTAt / "kanyAputra vivAheSu praveze navavezmanaH / nAmakarmaNi vAlAnAM cUr3AkarmAdike tathA / saumantonnayane caiva putrAdimukhadarzane / nAndomukhaM pitRgaNaM pUjayet prayato gRhau" iti viSNupurANAcca / kanyAputravivAhe pitA nAndImukhaM kuryyAt pitudezAntarasthatvAditye andhenApi pratinidhinA nAndomukha zrAha kattaMvyam / tadabhAve piturnAze pAtityAdinA zrAdAnadhikAritve vA tatkramAt tasya saMskAryyasya kramAt tena svayaM tadanyo vA tatpitRbhyastanmAtAmahebhyazca zrAddhaM kuryyAt / etat prapaJcitaM zrAdyatattvoddAhatattvayoH / viSNuH / " vratayajJavivAheSu zrava home'rcane jape / zrArabdha sUtakaM na syAdanArabdhe tu suutkm| Arambho varaNaM yajJe saGkalpo vratajApayoH / nAndIzrAha vivAhAdau zrADa pAkapariSkriyA" | vratamamAvAsyAdi AdipadAt sAyaMprAtarhomaparigrahaH / " pravRttaM malamAsAt prAk yat kI na samApitam / Agate malamAse'pi tat samApyaM na saMzayaH" iti kAThakagTahyapariziSTam / ArabdhavivAhAdikaM malamAse'pi kAryam anArabdha na kAyryam / "adhimAsa ke vivAhaM yAtrAM cUr3AM tathopanayanAdi / na kuryyAtra For Private And Personal Use Only
Page #899
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 885 sAvakAzamaGgalyaM na tu vizeSajyAmiti" bhaumaparAkramAt / patra vivAhAdi kortanaM niravakAzamapi niSedhArtham anyathA sAvakAzamityanenaiva siyarthAt sAvakAzazca sambhavat kAlAntaramato niravakAzasyApyananya gatikasya pratiprasavo'rthAva sUcitaH / jAtakarmAdau pratiprasavamA smRtiH| zrAdde jAtakanAmAni ye ca sNskaarmaashritaaH| malimlace'pi karttavyAH kAmyA iSTauvivarjayet" iti saMskArA annaprAzananiSkramaNA. vya iti maadhvaacaaryH| yattu "nAmAnaprAzanaM caur3e vivAha maunibndhnm| niSkramaM jAtakarmANi kAmyaM vRssvisrjnm| astaM gate gurau zukre bAle vRddha mlimlce| upAyanamupArambha vratAnAM naiva kArayet" iti gArgyavacanaM nAmakaraNAdaunAM vajanamuktI tabAmakaraNAnaprAzanajAtakarmANAmekAdazahAdazapradhAnakAlAvatAnAM yahAgAmikriyAmukhye tyAdivacanAt / a. ntarAlakartavyAnAM na sAvakAzaM maGgalyamityuktA viSayakANAM veditavyaM tadAha sa ev| "nAmakarma ca jAtaJca yathAkAlaM samAcaret / pratipAte'pi kurvIta prazasta mAsi puNyade" : tathA garbhAdhAnapuMsavanasImantonnayanAni kAryANi "garbha vAISi katye ca nAdhimAsaM vidurbudhAH" iti manuvacanAt / mlysuukto| "bhUkampAdena doSo'tra vRddhizrAdhe kRte sati / etadanantaraM kSauraM krtvym| "prAjJayA narapatehi janmanAM dArakarmamRtasUtakeSu c| bandhamokSamatha daukSaNeSvapi kSauramiSTamakhileSu coDuSu" iti shriiptirtnmaaloktH| tada. nantaraM kRtohattasrAne jAmAtari gRhaprAGganamAgate tasya gndhpusspaadivrnnm| dAnavAcanAbArambha yAvaraNa pramANeSu yajamAnaM pratIyAt" iti harizarmakRtavacane varaNapradAnapariNayana zuciparikamAbhiSeka karmANi zubhade tithau vilamne For Private And Personal Use Only
Page #900
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 886 sNskaartttvm| ma bhavanti kinAlpapuNyAnAmiti dIpikAyAJca varaNazruteH / etadanantara varakanyayoH puSpamAlAdha savena sAmma khyAcaraNarUpamukhacandrikAmA harivaMze / "prAzaubhivaIyitvA tu TevarSiH kRssnnmbrviit| amirutasya vauyAkhyo vivAhaH kriyatAM vibhii| jambatamAlikAM draSTuM zraddhA hi mama jAyate" / tAmAha hArAvalau "jambalamAlikA kanyA vryomukhcndrikaa"| dakSiNAtyAstu "pAsane zayane dAne bhojane ghastrasaMgrahe / vivAde ca vivAhe ca kSutaM saptasu shobhnm"| manya. sUktaM "valikamaNi yAtrAyAM praveze nvveshmnH| mahotsava maGgalye tatra strINAM zubhadhvaniH" / strINAM dhvani: uluuludhyani: gotaM vaa| matsya puraannm| "maGgalyAni ca vAdyAni brahma ghoSaJca giitkm| RArthaM kArayevihAnamaGgalavinAzanam / . pthaahnnm| tatra dAnAt pUrvamahaNamAha manuH / "AcchAdya cArcayitvA ca zrutazIlavate svym| pAhaya dAnaM kanyAyA brAjho dharmaH prakIrtitaH / pAcchAdya ratavAsobhyAM kanyAM zalavAsobhyAM varaM paridhApya tacca varaNadattavastrAbhyAmeva niSpabamiti na punrdoyte| acayitvA kanyAmalaGkArAdinA varaca gobhiloktprkaaraadinaa| tathA ca caturthaprapAThake dazamakA. NDikAyAM gobhilH| uttarato gAM vadhvA'vatiSThet pahaNA puvavAsamA iti ahaMgoyadezasyottarasyAM dizi gAM striigviim| putravAsameti mAtArudrANAmiti mantraliGgAt badhvA upasthAnaM kuryAt / tasyA eva goranyasyA azravaNAt praNA putravAsamA iti mantraNAhaNIyAnAmupavezane mancamAha sa eva / idamahamimAM padyAM virAjamanAdyAyAdhitiSThAmi iti pratiSThamAno japeda yauvamaIyantaH syuH / idamahamiti pratiSThamAna jaIstiSThan jpet| jAmAtA yatra deshe| evaM jAmAnAdikaM pahayantaH For Private And Personal Use Only
Page #901
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 887 pUjayantaH sampadAvAdikAH syuH| tena idamahamiti manvaM tiSThan paThitvA jAmAtA pAsane upvishti| pahaNaprakAra* mAha sa eva / "viSTarapAbAAcamanIyamadhuparkAn ekaika. zasvistinivedayeraviti / viSTarastu sAhitayavAmAvarta balitAdhomukhAgrA asNkhyaatdrbhaaH| tathA ca ekhAsaMgrahaH / "UIkezo bhaved brahmA lambakezastu vissttrH| dakSiNAvartako brahmA vAmAvartastu viSTaraH / iti chandogapariziSTam / "darbhasaMkhyA na vihitA viSTarAstaraNeSvapi / evaM paJcAtibhaveda bramA tadarDena tu viSTaraH / iti yadi samUlaM tadA shaakhyntriiym| etena viSTare paJcaviMzatisaMkhyA bhavadeva. bhahotA nirstaa| evaM viSTa ragrahaNaM ustAbhyAmapi yaduktAM nadapi nirstm| "yatropadizyate karma katturaGgaM na coyte| dakSiNastava vijJa yaH karmaNAM pAragaH karaH" iti chndogprishissttaat| pAdyaM paadcaalnaarthmudkm| tathA cAmaraH / "pAdyaM pAdAya vaarinni| adhyaM dadhyakSatasumanoyukta jalam / sAkSata sumanoyuktamudakaM ddhimishcitm| adhyaM dadhimadhubhyAca madhuparkA vidhiiyte| iti bhabhAyadhRtavacanAt / paacmniiymaacmnaarthmudkm| dadhimadhumAtreNa madhuparkAbhidhAnaM taasmbhvprm| tatsambhave gobhilH| madhuparka dadhimadhukRtaM pihita kAMsyasthaM kaaNstheneti| pUrvavacane pAtrA. nupadezAt kAMsyapAnaM vinApi madhuparko dauyte| tAn paJca viSTarAdauna dravyavizeSAn ekaikayaH pratyeka vistriHpratipAdanakAle'haNa kartAro nivedayeran jaapyeyuH| viSTarAdauni nive. dnauyaani| 'biruvA pratigrAhyatAmiti sakata sarvatra vAkya. zeSaM kuryAt / pAdyA iti apasambandhAt strIbahuvacanamiti saralA tb| vaukSaNavidhau tanmanve ca apa iti zrutyA graho For Private And Personal Use Only
Page #902
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratakham / tathA klpnaanupptteH| "pAdArthamudakaM pAdyaM kevalaM toyameva tt| tattaijasena pAtreNa zaGkhanApi nivedayet" iti kAli. kApurANAt "pAdyaM pAdAya vAriNi" ityuktezca / ataeva bhaTTabhASye pAdya pAdya pAdyamityuktaM vivAhAnantaramahaNamutvA gateSvityeka iti vakSyamANasUtreNa gobhilo'pyAgamanamAtra eva vraahnnmuktvaan| tatraika ityanena bahuvAdisammatatvAt tatkAle varAhaNaM vyavaGgiyate ttprkaarmaah| yA proSadhauritya. daccaviSTaramAstauyApyupavizati yA auSadhauritva nayA Rcaa| udaJca mudagagraM viSTaramAstaurya upvishti| pAdayoranyamadhaprAstaurya uparivAdau tRSNoM kuryAditi srlaa| bhaTTabhASye / tata: pAdopavezane bhavadevamantra likhanaM pramANazUnyam / tataH pAdyajalaprekSagamAha sa ev| yato devauvityapaH preksset| yato devauriti mantre gApaH pAdaprakSAlanamudakaM prekSeta / gobhilaH / "savyaM pAdamane nije" iti savyaM pAda prakSAlayet / "dakSiNaM pAdamavanenije" pati dakSiNaM prakSAlayet / taba janAJjali. nikSepaM kuryAt evaM dakSiNe'pi / gobhilH| pUvamanyamapara. manyamitya bhau zeSeNa pUrvamanyamaparamanya mubhAviti mantreNa pUrvaprakSAlanAbaziSTajalAJjalilatena ubhayapAdaprakSAlanaM kuryAt / gobhilaH / "annasya rASTrirami" iti ityarthaM pratiTIyAt kAMsyapAtreNa dadhyakSatAdiyuktAM alarUpamadhyama patrasya gaSTirasoti mantreNAJjalI rahautvA zirasi dadyAt tathA ca bhaTTaH bhASye zUlapANitavacanAt / "kAMsyena vAhaNIyasya ninaye. ddhymnyclo"| gobhilaH / yazo'mrautyAcamanIyamAcAmet / yazo'sauti mantramuccAryAcamanIyaM jlmaacaamt| tacca sakka. mantreNa brAhmatIrthena bhakSayitvA histaSNIM bhakSayet tata indriyANyupaspRzet / gobhilH| "yazaso yazo'sauti madhuparka For Private And Personal Use Only
Page #903
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 888 gRhauNyaat| yazaso yazo'sauti mantreNa rauyaat| tathA "yazaso bhakSyo'si mahaso bhakSyo'si dhaubhakSyo'si zriyaM mayi dhehauti" ni:pibet| tUSNoM caturthamiti manvaM pratipAnaM paThitvA vAravayaM pibet caturthamamantrakaM pibet| idAnIM pAnavyavahArAbhAvAt jighrti| tata pAcamya gormokSaNaM kaaryet| tathA ca gobhilaH / prAcAntodakAya gauriti naapitstriyaat| muJca gAM varuNapAzAdviSantaM me'bhidhehi iti taM jahyamuSya cobhayorutsRja gAmatta NAni pibatUdakaM brUyAt / mAtA rudraannaamnumnvyediti"| prAcAntodakAya kRtAcamanAya prktttvaavraay| saptamyarthe caturthI tena vare prAcAnte nApitaH prakatAyA goH samope'vasthito gauriti bruuyaat| evaM nApitenokta taM zrAvayati varo muJca gAmityAdi / patra me'bhidhe. hoti zabdaprakSepAt me'bhidhehIti ityevaprayoga: na tu nirAkAjhIkaraNAya mocaye bndhriti| amuSya ityanena kanyAdAturnAma nirdeza iti bhttttbhaassym| tatazca bhavadevabhaTTena yadabhidhehauti praveti padaM na likhitam amuSyetyanahena likhitaM kanyAdAnAnantaraJca gaurityAdi gavAmantraNaparyantaM likhitaM tayaM bhaTTabhASyAdivirodhAt prmaannaabhaavaac| ahaMNAditvena kanyAdAnAt pUrvameva gomocanasya yukttvaat| manuvacane pahayitve. tyanena ahaNAnantarameva kanyAdAnavirodhAcca / ___atha vivaahpripaattii| tatra gobhilH| "puNye nakSatre dArAn kurvIta / puNye doSarahite nakSatre jyotiHzAstroktAprazaste rohiNyAdau sapiNDAdidoSarahitAM kanyAM svIkAraNa dArAn patnI kurviiteti| evam "udagayane pApUryamANe pakSe puNye'hani prAgAvartanAdaH kAlaM vidyAditi tasyaiva sUtrAntareNa puNye'hanautyanenaiva vAratithinakSatrayogAnAM zubhasUcaka For Private And Personal Use Only
Page #904
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 860 saMskAratattvam / tvaprAptau vivAhe puNye nakSatre iti punarvidhAnamitarApecayA nakSatrasya prAdhAnya dyotanArtham / atra ca vivAhAt pUrva jAtikarttRkasa mantraka kanyAbhiSekarUpasya jJAtiko bhaTTa bhASyeNa kAmyatvAbhidhAnena idAnoM tathA nAcaraNat tatpramANaM na likhitam / kalpataruratnAkarayogRhya pariziSTam / "kanyAM varayamANAnAmeSa dharmoM vidhIyate / pratyakhA barayanti prati gRhNanti prAGma ukhAH" // varayanti gotrapravarAbhidhAnapUrvakaM dadati pratigTahRntoti zravaNAt / zrataeva " sarvatra prAkho dAtA gRhotA ca udama ukhaH / eSa eva vidhirdAne vivAhe ca vyatikramaH " // iti pratyakSa khaH sampradAtA pratigrahautA prAGma ukhaH / tathA ca "prAGma ukhAyAbhirUpAya varAya zucisannidhau / dadyAt pratyaGma ukhaH kanyAM kSaNe lakSaNasaMyute // iti vacanAcca / bhavadevatya sambandhavibe ke pravarAbhidhAnamAha bhaviSyapurANam / " tulA puruSadAne ca tathaiva hATakAcale / kanyAdAne tathotsarge kIrttayet pravarAdikam // harizarmadhRtam AzvalAyanagRhApariziSTam / "zivadattaprapautrI brahmadattapautrI biSNadattaputro yajJadattA kanyA zivamitraprapauvAya rAmamitrapautrAya viSNumitraputrAya rudramitrAya tubhyaM sampradatteti" / sampradattA ityava dRSTArthatvAt puMvacasAM tapratyayArthA vivacitatvena sampradade ityevaprayogaH / tathA ca vyAsaH / " nAmagotre samuccArya pradadyAt zrayAnvitaH / parituSTena bhAvena tubhyaM sampradade iti" svagAmiphale tubhyaM sampradade iti paragAmiphale tu zrahamasmai dadAnIti evamAbhASya dauyate iti chandogapariziSTadarzanAt dadAnIti vAcyam ubhayapadidAdhAtoH phalavat karttaryyAtmanepadam aphalavat karttari parasmaipadamiti pANinizruteH / ataeva zrAtmanepadaparasmaipadayorAtmaneparI iti samAkhyA For Private And Personal Use Only 9
Page #905
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 881 snggcchte| dadAnautyasya dada iti vrtmaanaarthtaa| ataeva saladAha dadAnauti manunApyukta saGgacchate / anumatigrahaNArthaprArthanArthatve tu skRtvaabhidhaanmpryojkmiti| zrAhAdau phalabhAginAM govAdyullekha darzanAt taditaratrApi tdullekhaacaarH| chandogapariziSTe'haM padadarzanAdahaM pdpryogo'pi| evaM zrAI "amukAmukagotra tattubhyamantra skhadhA namaH" iti brahmapurANadarza maat| deya vizeSaNavenetacchabdaprayoga iti| tatra kanyA varakulayoH pAThakakamAt RSyazRGgolazAbdakramasya balavatvAt barakulAbhidhAnAnantaraM kanyAkulAbhidhAnasamAcAraH / tathA ca hemAdrikRtam RssyshRnggvcnm| ' "varagona samucArya prapitAmahapUrvakam / nAma saMkIrtayebihAn kanyAyAcaiva mehi" // iti dhanaJjayakRtasambandhavivekapariziSTIyam / "nAndomukhe vivAhe ca prapitAmahapUrvakam / vAkyamuccAraye. vihAnanyatra piddhpuurvkm| etadeva viruJcAyaM kanyAM dadyAd yathAvidhi* // nAndausamRdhiriti kathyate iti brahmapurANAt nAndomukhe putrAdisamRddhipradhAnarUpe vivaahe| vizeSaNantu vidhAhAdeva putraadilaabhvishessjnyaapnaay| castvartha anyatra praaptpitraadikrmvyvcchedaay| nAndomukhapadasya zrAiparatve anekavacana prAptapilapUrvakAbhilApavAdhApattezca / jyotiHsaarsmubhye| vivAhe tu divAmAge kanyA syAt putravarjitA / vivAhAnaladagdhA sA niyataM svAmidhAtinau // ataeva mahAbhArate / "rAtrau dAnaM na zaMsanti vinA cAbhayadakSiNAm / vidyAM kanyAM hijazreSThA daupamantra pratizrayam // abhayadakSiNAm abhydaanm| pratiyaH prvaasinaamaashryH| vivAhe rAtrI dAnAntaramapyAha devlH| "rAhudarzanasaMkrAnti vivAhAtyayavRddhiSu / nAnadAnAdikaM kuryunizi kAmyavrateSu ca" // grahAdi For Private And Personal Use Only
Page #906
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 892 saMskAratatvam / doSazAntyarthaM dAmAdikantu vivAhAta prAgeva krttvym| bhagavatyA kaviANyA vivAhe tathA drshnaat| tathA ca bhArate / "cakraH sAmaryayumanvairvadhvA rakSAM hijottmaaH| purohito'thavaM. vihe juhAva grhshaantye|| hiraNyarUpyavAsAMsi tilAMca gudd'mishritaan| prAdAbenazca viprebhyo rAjA vidhividAM varaH / tato joTakAdidoSe tattat sUcanIyapApakSayakAma iti vakta vym| ataeva dIpikAyAM ye grahAriSTasUcakA ityazam / sNvtH| "tAM datvA ca pitA kanyA bhuussnnaacchaadnaasnaiH| pUjayan vargamAnoti nityamutsavakRttiSu // viSNupurANaca / "viziSTaphaladA kanyA niSkAmANAM vimuktidA // niSkAmANAM muktipratikUla kAmena rhitaanaam| tena viSNu prauti kAmanayA dAnena dossH| "deyAni vipramukhyebhyo madhusUdanatuSTaye" iti vAmanapurANe saamaanyto'bhidhaanaat| evaM piva he ze'pi dAnam / tathA ca vissnnupuraapauypiddhgaathaa| "gna vastramahauyAnasarvabhogAdikaM vsu| vibhave sati viprebhyo yo'smAnuddizya dAsyati // yaajnyvlkrH| "brAhmo vivAda prAya dIyate shtylNctaa| tajjaH punAtyubhayata: purussaanekviNshtim|| ityuktvA caratAM dharma saha yA dIyate'rthine / sakAya: pAvayettajjaH SaDvaMzyAMzca mahAtmanA" // punAti pitrAdaun pApAt narakAca samuddharati putrAdauna niSpApAna janayati pAtmAnamapi niSpApaM kroti| saha dharma caratAmiti niyamaM kRtvA kanyA doyate sakAyaH kaH prajApatirdevatA'syeti prAjApatyanAmaka ityarthaH / "pAcchAdya cArcayitvA ca zrutazIlavate svayam / pAiya dAnaM kanyAyA brAhmo dharma: prakI. rtit":| atra yahAnapadaM taddIyate yasmai grahaNAya iti vyutpattyA satyalyuTo bahulamiti lyuTAsihamiti grahaNaparaM na tu bhAva For Private And Personal Use Only
Page #907
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 893 sAdhanaM tathAtve dAtureva vivAha krtRtvaaptteH| atra pratyayArthagrahaNanimittaubhUta-pratyarthatyAgena sahakakattakatvamAhvAnasya sthitAdipadAdhyAhAraNa vA vyaktam / hrivNshiiyvishnggpaakhyaane| "pANigrahaNamantrANAM vighnacakre sadurmatiH / yena bhAryA hatA pUrve katohAhA parasya vai // tohAhA bhAryA pANigrahAt pUrva kaletyarthaH / evaM "pANigrahikA mantrA niyataM daarlkssnnm| seSAM niSThA tu vijJeyA vihadbhiH saptame pade // iti manuvacanaM vivAgatasaMskAravizeSArtham ataeva nichetyatAm / tathA ca ravAkaraH / "pANigrahaNikA mantrA vivAhakamAGgabhUtAH" iti manuH / "jAtibhyo TraviNaM dattvA kanyAyai caiva zaktitaH / kanyApradAna svAcchanyAdAsuro dharma uccate" iti| kanyApradAnaM kanyAyAH svIkaraNa miti kullU kbhttttH| khAcchandyAt svecchyaa| dAnAdhikAramAha yaajnyvlkyH| "pitA pitAmaho mAtA sakulyo jananI tthaa| kanyApradaH pUrvanAze prakkatisthaH paraH prH| aprayacchan samApnoti NahatyA mRtaahto| kAmanvabhAve dAtRNAM kanyA kuryAt svayaMvara' tathetyanena nAradotA. mAtAmahAdyAH suucitaaH| tathA ca nAradaH / "pitA dadyAt vayaM kanyA bhrAtA vAnumataH pituH / mAtAmaho mAtulazca sakulyo baandhvstthaa| mAtAtvabhAve sarveSAM prakRtI yadi vartate / tasyAmaprakRtisthAyAM kanyAM dadyuH sanAbhayaH" / bAndhavaH pitAmahaH yAjJavalkya kvaakytvaat| prana sakulyamAtAmahayoridota kramona grAhyaH pAThakramAcchAbdakramasya blvtvaat| tasyAmityanena maaturuupsthittvaat| sanAmaya ityanena mAtAmahamAtuletarasakulya uccte| prakRtisthaH paatityaadidossrhitH| deyadravyasya prekSaNasparzana Aha hArotaH / "tasmAdagiravocca dadyAdAlabhya ceti"| kAlikApurANam / For Private And Personal Use Only
Page #908
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 884 saMskAratakham / "yasya yahoyate vastramalaGkArAdi kishn| teSAM daivatamuccArya katvA prokSaNapUjane / sampradAnArcanamAha manuH / "yo'ciMtaM pratirakSAti dadyAdarcitameva vaa| tAvubhau macchataH kharga nara. kantu vipryye"| yo'rcA pUrvakameva dadAti yaca pratigrahI. tA'rcA pUrvakameva dAtuH pratigRhNAti tAvubhau svarga gacchataH / anaciMtadAnapratigrahaNe tu narakamiti kulkbhttttH| tatazcAcitamityasya kriyAvizeSaNatvAt puruSArcApi prtiiyte| ataeva deya brAhmaNI saMpUjya dadyAditi maithilaiglm| sampradAnakare jalapUrvakaM dAnamAhApastambaH / "sarvAsthudakapUrvANi daanaanauti| motamaH / "antarjAnukaraM kalA sakuzantu tilodkm| phalAMzamabhisandhAya pradadyAt aDyAnvitaH / kanyAyA daivata pratigrahaprakAramAha vissnnudhrmottrm| "kanyAdAsastathA dAsI prAjApatyAH prkiirtitaaH| prAjApatyAH prajApatidevatAkAH tathA "bhUmeH pratigrahaM kuryAt bhUmeH batvA pradakSiNam / kare mA tathA kanyAM dAsIdAsau hijottamAH / kare gRhya kara rhiivaa| tdaahaaditypuraannm| "oGkAramuccaran prAjJo draviNaM shknumodnm| mahoyAkSiNe iste tadante khasti kiirtyet"| bhoGkArastha svIkArArthatvAt tenaivAtra grahaNamuktAm / tathA ca promityabhyupagame iti zAbdikAH svastauti dAtrabhimatalAbhAviSkArArtham / tathA cAmaraH svastyAyauH kSemapuNyAdAviti" maarknnddeypuraannm| "dAturiSTamabhidhyAyan pratigRhyAdalolupaH / vissnnudhrmottre| "vyasya nAma royAhadAnauti tato vdet| toyaM dadyAttathA dAtA dAne vidhirayaM saatH| pratigrahautA sAvitrIM sarvavaiva ca kortyet| tatastu sAI dravyeNa tasya dravyasya daivtm| samA. payettataH pazcAt kAmastutyA pratigraham / vyaasH| "zraddA For Private And Personal Use Only
Page #909
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 885 yuktaH zucirdAnto dAna dadyAt sdkssinnm| pradakSiNantu yahAnaM tavaM niSphalaM bhavet / dakSiNAbhirupataM hi karmasidhyati maanve| suvarNameva sarvAsu dakSiNAsa vidhIyate / suvarNa kAJcanamAtra napuMsakanirdezAt / adha paannigrhnnm| tatra gobhilaH / "pANigrahaNe purastAcchAlAyA upalite'gnirUpasamAhito bhavati / pANigrahaNe kartavye gyAsamopadeza upasamAhitaH sthaNDile rekhAdi virUpAkSajapAntaM karma kalA prakRtakarmArtha yojanAmAvAha. nena smaahito'gnipti| gobhilH| "patha janyAnAmako dhruvAcAmapAM kalasaM pUrayitvA sahodakumbhaH prAhato vAgyato. 'greNAgniM parikramya dakSiNata udA kho'vatiSThate / agnisthApanAnantaraM varasya sahAyAnAM madhye eko'gAdhajalena ghaTaM purayitvA yatakumbho vastrAcchAditadehaH pradakSiNenAgniM veSTayitvA'gnibrahmaNAdakSiNasyAndizi udaGmukho'vatiSThate / avapUrvastiSThatiranupaviSTatAM bodhayati gobhilH| "prAjanenAnyaH" iti| pratodena saha kumbhadhAgvidAgatya kumbhadhAriNaH praagnyo'vtisstthte| gobhila: "zamopalAzamizrAn lAjAMcaturanalimAtrAn sUrpaNopasAdayanti pazcAdagneH" iti| zamI.. vRkSapamizritAn caturanaliparimitAn lAjAn amna: pazcAt sUrpasthAn sthApayanti bahuvacanAt karturaniyamaH / "pakSatAstu yavAH proktA dhAnA bhRSTA bhavanti te| bhRSTAstu bohayo lAjA ghaTaukhaNDika ucyte"| gobhilH| tathA dRzat puvnyc| dRzat zilA peSaNAdhArarUpA putraH peSaNakaraNarUpaprastarastadubhayaM pUrvavadupasAdayantItyarthaH / atha yasyAH pANiM grahISyan bhavati saziraskA mAtA bhavati / yasyAH kanyAyA jAmAtA pANiM grahauSthan bhavati For Private And Personal Use Only
Page #910
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 886 saMskAratattvam / pANigrahaNaM krissytiityrthH| atha tadArambhadine kSArohartanA. nantaram avidhavAhatamaGgalodakaiH sA mAtA bhavati tathA pAha. tena vasanena patiH paridadhyAt yA prvntnityetyrcaa| pAhata. khruupmaah| "ISaddhotaM navaM zubhnaM sadazaM yatra dhAritam / prAitaM tahimAnIyAt sarvakarmasu paavnm"| ISat sUkSmam / na dhAritaM na parihitam evaMbhUtena vastreNa yA pravantaditi mantreNa paridhatkheti zruteH paridadhyAdityanta tnijrthH| tena pridhaapyedityrthH| evaJca paridhApanAnurodhena vadhvA usthitatvaM prtiiyte| prataeva kaTavahiSomadhye prApaNAnantaraM vara. dakSiNe upavizatItyuktam / etadadharauyavastraparidhApane uttarava prAkRtamityanenottarauyalAbhAt strIparidhAne shktmityvivkssitm| "dhArayedatha raktAni nArI cet ptisNyutaa| vidhavA ca na raktAni kumArI zalavAsasau" iti msypuraannaat| paridhAmaprakAramAhatuH shngklikhitau| "na nAbhiM darzayet kulavadhUrAgulphAbhyAM vyAsaH paridadhyAt na stano vivRtau kuryAt" iti| vAso vinyAsavizeSastu tattaddezAcArAdavagantavyaH / ratnAkaro'pya vam / gobhila: / "paridhattadhattavAsameti prAvRtAM yajJopavItinIm abhyudAnayan japet somo'dadagandharvAyeti" / prAvRtAM yajJopavItinI yajJopavItavat kRtottriiypridhaanaat| tathoktaM vidyAkaravAjapeyikRtavacanena yathA smRtiH / "yathA yajJopavItaca dhAryate ca hijottamaiH / tathA sandhAryate yatnAduttarAcchAdanaM zubham" / na tu yajJopavautinaumityanena strINAmapi karmAGgatvena yajJo. pavItadhAraNamiti harizarmoktaM yuktam / strINAM yajJopavautadhAraNAnupapatteH srlaabhbhaassyyorpyevm| tato vadha. dakSiNapravaNaM smRshet| "kSute niSThauvite vAnte paridhAne'zu For Private And Personal Use Only
Page #911
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / mocane / kastha eSu nAcAmet dakSiNaM zravaNaM spRzet" iti smRteH / abhyudAnayan agnerabhimukhaumAnayan japet / somedaditi mantraM patiH paThet / gobhilaH / " pazcAdagneH saMveSTitaM kaTamevaM jAtIyaM vAnyaM padA prerayantIM vAcayet / prame patiyAnaH panyAH kalpatAmiti" // agneH pazcAddhoraNaracitaM kaTaM tanjAtIyamanyagrathitaM vA vastrAcchAditaM pAdena prerayantIM vadhUM prame patiyAna iti vAcayet patiH / svayaM japedajapantyAM prAsyA iti vaSio'ntaM kaTAntaM prApayet / pUrvakaTAnte dakSiNataH pANigrAhasyopavizati / prame iti mantraM vAkhyAt lajjayA vA'japAntyAM vadhvAM svayameva patiH pUrvameva mantra prame iti sthAne prAsyA ityUhaM kRtvA japati / antazabdaH samIpavacanaH / tena kaTavarhiSoH samaupadezam antarAlarUpaM prApayet / patyudakSiNataH kaTasya pUrvabhAge kanyA upavizati / dakSiNena pANinA dakSiNamaM manvArabdhAyAH Sar3AjyA hutaurjuhoti agniretu prathama ityetat prabhRtibhiriti / anvArabdhAyA iti karttara zaH / saptamyarthe SaSThau / tena patyurdaciNaskandhaM dakSiNahastenAnvArakhyAyAM saMlagnAyAM satyAm agniretu ityAdi SaDabhirmantraiH SaDAcyA taurjuhoti varaH mahAvyAhRtibhiH pRthaksamastAbhicaturthI mahAvyAhRtibhirbhUrbhuvaH svariti tisRbhiH pratyekamAjyAhRtaurjuhuyAt / hutlopaitya zravatiSThata iti havanAnantaram upetyAjvaliM vadhvA vadhUvarAvupatiSThataH / aMzasyarzanAt kanyAyA: homAnukUla ceSTAvattvAt samAnakartRkatvena vA / anupRSThaM patiH parikramya dakSiNata udaya, kho'vatiSThate badhvacjaliM gRhItvA / anupRSTha pRSTha lacaukRtya parikramya gatvA tena kanyAyAH pazcAddatrtmanA tasyA dakSiNaM gatvA vadhvajJjaliM dakSiNahastena gRhItvA udaGma ukho'vatiSThat / eSo'JjaliH grahaNaparyantaM For Private And Personal Use Only 2
Page #912
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 868 saMskAra tattvam / tatazcAjakhyA sthAsyati etena kanyAyAH prAna khatvamAyAti / labhanAntaraM pANigrahaNaparyantaM kanyAlabhanaM patirna tyajet / tathA ca bhaTTabhASyaSTataM gRhyAntaram / "hutvAjyamatha jAyAyAmanyArabhyAJjJjalimpatiH / na vimujhedanApatsu yAvat pANigrahI japaH" iti / " pUrvA mAtA lAjAnAdAya bhrAtA vA vdhuumaakraamyet| zrazmAnaM dakSiNena prapadena pANigrahI japati imamazmAnamArohA iti" / pUrvadezasthAyA vadhvA eva mAtA tathaiva bhrAtA andho vA brAhmaNaH prAgAsAditAn khAjAn sUrpasthAn gRhItvA vadhU dRzatputraM dakSiNapadAgreNa krAmayet / tadAkrAmaNakAle imamazmAnamArohA iti / varo japet / sat saMgTahotaM lAjAjJjaliM svAtA vadhvajjalAvAvapati taM sopastaurNAbhighAritamagnau juhotyavacchindatyaJjalim iyaM mAyupavrate iti ekavAram avikSepeNa samyaggTahotaM lAjAJjaliM vadhvajalo upastaurNAbhighAritamiti siddhaye upastaraNAya varo ghRtasruvaM vadhvajjalau dadAtIti / tato vadhvA mAtAbhrAtA'nyo vA brAhmaNeo lAjAn dadAti tadupayyabhivAraNAya ghRtasruvaddayaM dadAti varaH" iti / caturAvarttapakSe bhRgugotro bhArgavapravarazvetadA paJcAvarttAya upastaraNe ghRtasruvaddayamiti vizeSaH / evamupastaurNAbhighAritaM lAjAjJjalibhedamakurvatau vareNa iyamiti mantraliGgAdi yaM nApavrate iti paThite vadhUH susamice'gnau juhuyAt / zrayryamaNaM nudevaM pUSaNamityuttarayoH / uttarayostathAviSayolajaSTomayoH / zrayryamaNaM nudevaM pUSaNaM nudevamitya tau mantrau yathAsaMkhyaM niyoktavyau hute patiryathetaM parikramya pradakSiNamagniM pariNayati mantravAn vA brAhmaNaH kanyalA pitRbhya iti" / hute lAjAjJjalI mantravAn brAhmaNaH patiryathApUrvam itaM gataM tathaiva parikramya vadhvAH pazcimena pratyAvRtya For Private And Personal Use Only
Page #913
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 saMskAratattvam / pradakSiNaM yathA syAttathA yaatiiti| mantraliGgAya kanyalA pilabhya iti manvaM paThan madhamagni pariNayati parisarvato. bhAvena nayet pradakSiNaM kaaryedityrthH| yattu saralAyAM patyu. razaktI adhotavedo'nyo vA pariNayatItyuktaM tanmansaliGgaviro. dhAiyavahArAparigrahautatvAcca heym| anAgnipradakSiNe lA. jAdaunAM pradakSiNamAha bhaTTabhASyatA smRtiH / "lAjAnAjyaM muvaM kumbhaM prAjanAzmAnameva c| pradakSiNAni kuryAtAM dampataunavinAgmikam // pariNItA tathaivAvatiSThate yathAkrAmati tathA japati tathAvapati tathA juhoti evaM ni:pari. NautA badhastathaivAnupRSThagamanena bharnA ehautAlikA prAna khau pvtisstthte| tathaiva yathApUrva tenaiva prakAreNAkrAmati azmAnaM dakSiNaprapadena tathA japati pANigrahe imamazmAnamiti tathAvapati vadhvaJjalI sadagRhItalAjAnAmaJjaliM tathA juhoti upastorNAbhighAritam avicchinda tyaJjalim evamanena prakAreNa vikatvaH prathamena saha vitvm| uttarayorityanena iyoreva mantropadezAt / sUrpaNa zeSamanAvAvApya prAgudIcaumatyutkrAmatye kamiSa iti dakSiNena prakramya savyenAnukrAmantau tAjjAkramamANAM patirmA savyena dakSiNamAkrameti bruyaat| evaM saptapadAkramaNe pANigrAhastathaivAvatiSThate iti / sUrpasyottarAI tavaM dattvA tadupari lAjazeSaM nidhAya tadupari tanuvadvayamiti cturaavtpksse| paJcAvatapakSe tu suvahayopari lAjazeSadAnamiti shessH| tatazca / agnaye sviSTikRte svAheti sUrpaNa juhuyAt etadanantaraM saralokta vAmadevyagAnaM na yukvaM prmaannaanupdeshaat| lAjakSepAnantaraM prAgudaucaudizamAbhimukhyena dakSiNapAdapuraHsareNa gaccha mAvAmapuraHsareNetyu kA eka miSa ityAdisaptabhimanyathAkramaM saptama sthAneSu vadhUdakSiNa For Private And Personal Use Only
Page #914
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 800 saMskAratattvam / pAdena gatvA taddeze vAmapAdena na gacchet / evaM SaTsu sthAneSu nayejAmAtA / etadanantaraM sakhA saptapadautyanena prArthanaM bhavadevabhaTTokta guNaviSNunApi likhito mantro vyAkhyAtatha IkSakAn prati mantrayate sumaGgalauriyaM vadhUriti vivAhaM draSTumAgatAn sumaGgalauriti mantreNa jAmAtA prArthayet / apare - NAgnimaudako'nuvrajya pANigrAhaM mUI deze'vasiJcati tathetarAM samajjantu ityetayarthA / caudako gRhItodakakumbhaH pUrvasthApitaH so'gneH prAdakSiNya ena pazcAdAgatya samajjayantva tathA RcA mantraliGgAddareNa japyamAnayA mantrAnte karmAdisanipAta iti nyAyAt mantrAntaramabhiSiJcet tathA tenaiva prakAreNa bhedopAdAnena itarAM varetarAM vadhUM pRthagabhiSiJcet itarayAsamasyAbhidhAnaM syaat| tathAca gRhyasUtram / bhede mantrAvRttirasatripAtatvAt evameva bhaTTabhASyam / etena karaNamanvatvAt kumbhadhAriNo'yaM pAThyaH na sicyamAnasya nAviti tu yuvayorityarthe chAndaso vyatayaH iti saraloktaM mantraliGgAhara evAbhiSiJcatIti vaurezvaroktaJca nopAdeyaM vyavahAravirodhAt / avasiktAyAH savyena pANinAjJjalimupodagTahya dakSiNena pANinA dakSiNaM pANiM sAGguSThamuttAnaM gRhItvA etAH SaTpANigrahaNIyA japati gRmbhrAmita iti / kanyAvasecanasya prAk prAptatvenAvasiktAyA iti punarupAdAnam avamecanasthAnasthAyA eva hastagrahaNArtham / upaudgRA upasA - maupya tena maNibandhasamaupe grahaNamarthAddAmena uttarataH sAGguSThadakSiNasya daciNena grahaNAbhidhAnAt / udgTahyAJjalisakA zAhaciNapANiM vicchidya vadhvA uttAnaM sAGguSThaM dakSiNaM pANiM dakSiNena pANinA gTahItvA gRmnAmi te ityAdi SaDRcaH patiH rjapati / sAGgaSThamityanena tarjanyAdInAM grahaNam uttAnamityanena karasya pRSThagrahaNaM pratIyate / samAptAsuddahanti prAgudauccAM For Private And Personal Use Only
Page #915
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskArazvam / z dizi brAhmaNakutamabhirUpam / samastAsu pANigrahaNa kriyAsu satauSu aizAnyAM dizyavasthitaM vidyAtapaHsaMyukta brAhmaNa kulaM vadhamutthApya nayeyuH tadabhAve sthAnAntara sthitaM tadabhAve vedyavasthitam / tathA ca gRhyAntaram / athottara vivAha: prAgudaucyAmanyatra vA brAhmaNa kulaM mantravadIti vedyAM veti / bhaTTabhASye'pyevam / idAnIntu gobhilokta brAhmaNagTahagamanAbhAvAt bhavadevena tathA na likhitaM kintu vedistha brAhmaNasamaupasyApi zAstrArthatvAt sukaratvAcca tatkarttuM yujyate tatrAgnirUpasamA - hito bhavati / lakSaNaM kRtvA tatra brAhmaNagRhe agnyantara: sthApito bhavati tatraiva vacyamANaM karma kuryyAt / idAnIntu tathAvidhAnAcaraNAt vedyAmeva pUrvesthApitAgneH pazcAt ka karttavyaM na tvagnyantarasthApanam / tathA ca bhaTTabhASye / vedyAmeva cettantreNa syAt / tataca gaNeSvekaM parisamUhana miti vacanAt pradhAnameva tat kukhAdityuktam / apareNAgnimAnaDUhaM lohitaM ca prAggrauvamuttaralomAstIrNaM bhavati / agna eH pazvAhiza raktaM prAggrova pUrvaziraskam upari lomahaSaca upavezanArthamAstRtaM bhavati lohitAbhAve'nyavarNamapi caNa: prAdhAnyAt tasya guNatvAditi bhaTTabhASyam / idAnIntu " yatrAdharmazvatuSpAdaH syAddharmaH pAdavigrahaH / kAminastamasAcchavA jAyante yatra mAnavAH / ahaGkAragRhotAca prakSauNasnehabAndhavAH / viprAH zUdrasamAcArAH santi sarve kalau yuge" / iti matsyapurANokta kaliyugasvabhAvena samyagdharmAcaraNarahitenApi carmopavezanAdyaGgAbhAve'pi karmmaNaH prAdhAnyAdAjyahomAdikaM kriyate / gobhilaH / " tasmineAvAgyatAmupavezayanti sA khalvastu evamAnakSatradarzanAt / prokte nacatre bar3AjyAtorjuhoti lekhAsandhiSvetat prabhRtibhiH / Ahute 76 For Private And Personal Use Only
Page #916
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 802 sNskaarttvm| rAhutestu sampAta mUrSi vadhvA prvnyet| pAhuterAhuhutAyAH suvAt saMlagnaH patatIti / sampAto'tra vRtavinduH taM prativAraM vadhvA zirasi niddhyaat| hutvotyAya upanikramya dhruvaM drshyti| dhruvarmAsa dhruvAhaM patikule bhUyAsama pramuthAsAviti patinAma ratauyAdAtmanasa / pratahomAnantaraM parivRtAihirvadhaM nautvA dhruvamasauti mantraM paatthyn| dhruvaM nakSavavizeSa darzayati ptiH| amuSAsAviti patra SaSThayantaprathamAnsatvena patyurAmanAmocArayet prundhtiidhrhaahmsmauti| evaJca saptarSinikaTavartinI sUkSmAM tArAM kahAhamasmoti mAtramanveNa pshyet| na tu prAgutAvahitena / athainAmanumanvayate dhruvaadyaurityetyrdhaa| arundhatI darzanAnantara dhruvAdyoriti patnoM vodhayet patiH / anumanvitA guru gotreNAbhivAdayet so'syAvAgvisargaH / gurupati patireko guruH strINAm iti vcnaat| goveSa paligotraNa "svago. vAnasyate nArI vivAhAt saptame pde| patigotraNa kartavyA tasyAH piNDodakakriyA" iti vcnaat| etena piDhagotraNa bhatturabhivAdanaM saralA bhavadevabhaTTAbhyAmulaM heyam / abhivAdayet manAprakAreNAbhivAdanaM kuryaat| abhivAdane pratyabhivAdanasyAvazyakatvAt taduktaM pratyabhivAdanamapi kriyate / tathA ca manuH / *abhivAdAt para vipro jyAyAM samabhivAdayan / prasau nAmAimasmoti va nAma parikaurtayet / bhoHzabdaM kotavedante svasya naamno'bhivaadne| nAmnAM varUpabhAvo hi bhobhAvo RSimiH smRtaH / prAyumAn bhava saumyeti vAyo vipro'bhivAhana prakAracAsya nAno'nte vAcaH pUrvAkSaraH mtH| pabhivAdAt paraM bho abhivAdaye ityuccAraNAnantara. mamuko'hamammotyatra svakIyaM nAma parisarvatobhAvena devazI For Private And Personal Use Only
Page #917
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 6.3 ona kautyet| pravAbhivAdaye prati vizeSalAbho gotamavacanAt yathA svaM nAma prayojyAha svayamabhivAdaya iti / apAyamityabhidhAnAt manuvacane'yamityarthe'nautyavyayaM tenAmanItyavyayaM purovartItyarthaH / evaJcAbhivAdAt paramityanenAbhivAdaya ityanantaraprAptasya nAmakautanasya manatAsya virodhAgotamoktAbhivAdaya ityantapAThI na graahyH| "vedArthopanibandhRtvAt prAdhAnyaM hi manoH smRtm| manvarthaviparItA pAsA matinaM prathasyate iti vRhaspativacanAt tatazca kuvakabhazUlapANyupAdhyAyapratibhiH khanAmAdAvabhivAdaya iti likhitaM yuktam / saralAbhavadevabhaprabhRtibhirante likhitaM hayam / abhivAdane kriyamANe khoyanAno'smotyasyAnte samope'bhivAdya sambodhanAya bhoHzabda kautayed yataH / saMbodhyanAmnAM varUpabhAvaH pravRttinimittam pAtmAmAtraniSTho yo dharmaH sa eva bhobhAvaH bhoHzabdasya pratinimittadharmoM munibhirutaH tena saMbodhyanAmasthAnIyaM bhaariti| tatavAbhipAdayetvAmamukazAhamasmi bho ityAdikaM prayojyama prAyumAmityabhivAdane Ate pratyabhivAdayitvA abhivAdyAyuSmAn bhava saumyeti vAcaH asya saMbodhyamAnasya nAmnaH zarmAdiyukasyAnte yaH svaraH sa pUrvAkSara: na vicchino varNAgamaH sa eva to vAyaH vimaanko'nenocaayH| "ekamAtro bhavehavI himAnI dIrgha ucyte| vimAnastu to jeyI vyajanacAImAvakam ityuktaH / tanAyuSmAn bhava saumyAmukadevazarman evameva kulakabhaH / evAbhivAdane'smotyasya pratyabhivAdane ca saumyetyamA nAmnazca yadanabhidhAnaM bhavadevabhaTTagranthe tantra yuktm| manuvirodhAt / abhivAdane ya: pAdagrahaNavinyAsavizeSo manunA vihitaH sa vdhvstthaanaacrnnaabaabhihitH| so'syAvAgvisargaH sa For Private And Personal Use Only
Page #918
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 604 saMskAratvam / evAbhivAda evAsyA vadhvaH vAgvisargaH vAkprasaraNaM tasmAt pUrva maunam idAnIM maunatyAga iti tAvubhau tataH prabhRti virAtramacAralavaNAzinau brahmacAriNau bhUmau saha bhayoyAtAm / vivAhAt prabhRti dampatau dinatrayaM cAralavaNavarjitaM bhuJjAnI maithunamakurvANo sahaiva yauyAtAM bhUmAviti khaTTAdeH pratiSedhArthaM na tu prastara kambalAdonAmapauti / zrathAI mityAhuH / asmina vasare kanyA pitrA viSTarAdidAne nAhaNaM karttavyaM svAgateSvitye ko vivAhArthamAgatamAtra SvevANamityeke idAnIM bahuvAdisammatameva vyavakriyate / haviSyAnaM prathamaM parijapitaM bhuJjIta / tatra zvazuragRhe yadanaM prathamaM bhuJjIta tanmASakodravAdirahitaM vacyamAyAntrapAzeneti mantreNAbhimantritaM kho bhUte vA samazanauyaM sthAlIpAkaM kurvIta / yadi vivAha yajJAdinA mahAnizA bhUtA tatparadine samyagazanArthaM kriyate iti samazanIyaM sthAlIpAka kurvIta / tasya devatAgniH prajApatirvizvedevA anumatiriti / tasya samazanIyasyAgnyAdyA devatAH / zrasamAsakaraNaM pRthanirvApahomArthaM mekSaNena cAyaM homa: bahudevatatvAt devadattavizeSasyaiva bhojanIyatvAt homadevatAnAM prAdhAnyAt triH pracAlanam uddhRtya sthAlIpAkaM vyuyaikadezaM pANinAbhimRSedatrapAzena manuneti / uddRtya pAtrAntare kRtvA sthAlIpAkazeSaM vyuhyAnyapAtra e nidhAya ekadezaM na sarvamapi bhANDasthitamiti apAzena manuneti mantratrayeNa zravAsAvityatra sambodhanavibhaktyA bhAryyA nAma prayojyamiti bhaTTanArAyaNairuktam / tataJca yadasAvityeva bhava'devabhaTTenAnuhena mantreNokta guNa - viSNunA'sAvityahamiti vyAkhyAtaM tadayukta bhaTTabhASyavirodhAt tveti yuSmatpadaprayogAt sambodhanArthaM badhanAmaprayogasya yuktatvAcca / kinvidAnIM samamanoyacaruDomAkaraNA ivadevabhaTTena na samazanauyacaru homAdikaM For Private And Personal Use Only
Page #919
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / sikhitaM mayApi prayogena likhniiymiti| bhutoSTiM vadhvai pradAya yathArtha gaurdakSiNA iti patiH parijapitamanna mayaM kidhi kA ucchiSTasuzcaritaM vadhve jAyAyai pradAya dattA hatyarthamanyadapi bhunAcamya yathArthaM vAmadevyagAnAntaM kRtvA gaurdakSiNA brAhmaNe deyaa| yadyazaktoH kulAcArAhA tahina eva tihomAdicaturthI homAnta karma kriyate tadA'bhimanvitaM kadalAdikaM svamAtrAya badhamAghrApayet tato vAmadevyagAnAntaM kuryaat| atha yaanaarohnnaadi| tatra gobhilH| *yAnamArohanyAM zAlmalimityetAmacaM japet" prakRtatvAt pANigrAhako japet etAmityavAthamiti ceva yathA prAptavizvAdiyAne'pyetAmevabhUtAmeva japet / nAsamavetArthapadasya lopamUhanaM vA kuyA. diti| adhvani catuSpathAn pratimanvayet nadauzca viSamANi ca mahAkSAn zmazAnaJca mAvidan paripanthinaH" iti mArga gacchaMcatuSpathAnuddizya bhASeta viSamANyuJcanaucatvena cauravyAghrAdibhayAhA viSamANi akSabhaGge'naDuhimokSe yAnavipa Use yatrAgataM pUrva tat tyatvA'nyatra yAne vA anyAsu cauradhyAghropadrava katApatsu yamevAgni nayanti tamindhanenAdinA saMdhukSya bhUrAdibhirAjyena hutvA'nyadakSAdikaM yojayitvA yatsate. cidatizriya ityUcA bhAjyenAbhyukSayet vAmadevyaM gautvArohet / pANigrAhako vAmadevya gauvA yAnaM badhamAropayediti / pakSabhaGgAdinimittahomasya idAnIM tathAcArAbhAvAt bhavadevabhaTTe na likhitaM mayApi prayogana lekhyaM prApteSu vAmadevyaM varaH vadhvAH patiH grahaM prathamaprAptau vAmadevya gotvA pravezayet / gRhaGgatAM patiputrazolasampadA brAhmaNyo varo'pyAnaDuhe carmaNi upavezayantIha gAvaH prjaaydhvmiti| zolamAcAraH sampatrA For Private And Personal Use Only
Page #920
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / yuktA yAnAdayatArya suSacarmAdau iha gAva iti mantreNa bhartI japyamAnena gAyatrayA vA sthApayanti tasyAH kumAramupastha aaddhyuH| tasyA vadhvAH kumAram avatacaur3a bAlakam upaskhe kror3e upveshyeyuH| brAhmaNyasto zakaloTAn yajalo bhAvapeyuH phalAni vA kumArAya bhAlukAni kadalyAdiphalAni vA brAhmaNyo'jJalau ddhH| zake kardame luTantauti zakaloTA: kndkaaH| utthApya kumAraM dhruvA pAjyAhutaurjuhoti / pazAviha kRtidhruvA paavshykaaH| kathaJcidgrahagamanAbhAve'pi khazuraTahanivAse'pi avazya hotavyA iti| ava hati svAhA iti ityaadipryogH| na tu vAhAyoge caturthI ti. homena pryunyjyaat| gonAmamu tathASTama caturthyAmarthya ityetahI nAmasu hi iyate iti chndogprishissttaat| tihome dhRtyaSTakahome samAptAsu samidhamAdhAya yathA vayasaM gurUn gotraNAbhivAdya yathArtha samAptAsu dhRtyAjyAhutighu samidhamAdhAya samidhaM prakSipya yathAvayasaM vayo'dhikakrameNa gurUn dRSTAn gotreNa khago veNAbhivAdya pAdavandanaM kRtvA vadhamapya vaM kRtvA yathArtha prAya cittahomAdikamudIca karma samApayet evamubhayakartakAbhivAdanaM bhaTTabhASyoktatvAt yadi tvazaktaH kulAcArAhA tahina evaM caturthI homaH kriyate tadA tat samAptAvevodIcaM karmatamleNa krttvym| gobhilH| "prathAtacaturthIkamavivAhatithyanantaraM caturthI tithau vakSyamANaM karma vartiSyata" iti vAkyArthaH / prataH zabdo hetvarthe yata etadakaraNe yAsyA: pApo lakSmIrityAdidoSaH zarIrAbApati tata etadavazyaM kartavyam agnimupasamAdhAya prAyazcittAhutaurjuhoti agneH prAyazcitta iti catucatuH agnisuSasamAdhAya vivAhAgnimindhanena sandhukSya prAyazcittaliGgamanvairAjyAhutaurjuhoti bhanne prAyazcitta iti mantreNa For Private And Personal Use Only
Page #921
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / catuzcaturiti vausA bodhyA vakSyamANapariziSTasvarasAt prathamA. hutiyaM dhA paThitama mantreNaiva bhavati pranyAsu tisRSvamnipadasthAne vAyucandrasUryAH kramazaH kAyAH etAvAneva vizeSaH zeSaM pUrvavat evaM catasRSvayAhutiSu pAporiti svAt kutaH prathamasyaiva mantrasyAbhyAsopadezAt tasya cAgneH sthAne vAyucandrasUyA ityetAvatA vizeSotatvAt samasya paJcamI bahuvadagrAhya tathaiva samasya bahuvadagnivAyucandrasUryyA ityAdi paJcamaumAhutI juhuyAditi pavApi vausA bodhyA joti kathanAdabrApi pApI lakSmIrityAdivadeva draSTaya hitoyapaJcake patighnauti vizeSaH zeSaM pUrvavat hatIye pAhutipaJcake apuroti vizeSaH / caturthe'pasavyeti vishessH| etat spaSTayati chandogapariziSTe kAtyAyanaH / "mantrAmnAye'gnaya ityetat paJcakaM lAghavArthibhiH paThyate tat prayoge syAnmantrANAmeva viNshtiH| agnisthAne vAyucandrasUyAn bahuvA dha c| samasya paJcamausUce catuzcaturiti shruteH| prathame paJcame pApo lakSmauriti padaM bhvet| api paJcasu mantreSu iti mantravido viduH / hitauye ca patino syAdaputi tttoyke| caturthe'pasavyeti iti prAhutiviMzakam // gobhilaH / pAhuterAhutestu smpaatmudpaatre'vnyet| jalapAtre kssipedityrthH| tena enAM sakezanakhAmabhyajya krAmayitvA bhAvayanti tenAnyamitrajalena enAM badha kSayitvA sakezanakhAmiti sarvahomAdyanAtha krAmayitvA'gnisthAmAddezAntaraM gamayitvA sAvayanti nApayanti bahuvacanAdaniyataH krtaa| UrlDa virAvAt sambhava ityeke / prakatAtirAnAdUI sambhavaH saMyogo maithuna kartavyamitya ke prAcAryA mnynte| atha grbhaadhaanm| gobhilH| "yadA RtumatI bhavati uparatazoNitA tadA smbhvkaalH"| RtuH prajAjananayogya For Private And Personal Use Only
Page #922
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 205 saMskAratattvam / kAlaH tatrimittena naimittikaM gamanaM kAyryam cakurvataH prattha* vAyAtriyamaH " Rtumatontu yo bhAyyAM sannidhau nopasarpati / avApnoti sa mandAmA bhrUNahatyA hatAhatI" iti smRtaH / jyotiSe / "jyeSThAmUlAmaghAzleSArevatokkRttikAkhinI / uttarAtritayaM tyaktA parvavajeM vrajedRtau // viSNupurANam / catuH yaSTau caiva amAvAsyAtha pUrNimA / parvANyetAni rAjendra ravisaMkrAntireva ca" // yAjJavalkAH / " Sor3azarttarnizAstrIyAM sAsu yugmAsu saMvizet" / patra Sor3azAhorAtrAtmakakAlasya sAvanatvAt puMsavananAmakaraNayorapi sAvanagaNanAyAyuktatvAca saMskAramAtre sAvanagaNanayA vyavahAraca tathA ca yAjJavalkAH / garbhAdhAnamRtau puMsaH savanaM spandanAt purA / SaSThe'STame vA saumantaH prasave jAtakarma ca / ahanyekAdaze nAma caturthe mAsi niSkramaH / SaSThe'naprAzanaM mAsi car3A kAryyA yathAkulam / evamenaH zamaM yAti bIjagarbhasamudbhavam // caturthe spandate tata iti vacanAt spandanAt pUrvamAsattrayaM puMsavanakAlaH / atra caturthamAsasya sauratve cAndratve vA niSekakAmasyApi tathAtve tadAdyanta dina niSeke sati adhikanyUnakAlayo garbhaspandanamaniyata mApadyeta sAvane tu niyataM tenAtra sAvanagaNanA yuktA yoSidyavahArasiddhA ca ahanyekAdaze nAma ityatrApi zaucavyapagame nAmadheyamiti viSNusvAt / sUtakottara dinaparamekAdazadinapadam / " sUtakAdiparicchedo dinamAsAbdapAstathA / madhyamagrahabhuktiva sAvanena prakIrttitA" iti sUryasiddhAntavacanena sUtakasya sAvanadinaghaTitatvAt taduttaradinasyApi tathAtvam ato dinamAsavarSagaNanA sAvanemiti / zubhAzubhavivecanantu saureNa jyotiHzAstrAt / ataeva pitAmahaH / "vivAhAdau smRtaH sauro yajJAdau sAvano mataH / For Private And Personal Use Only
Page #923
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 8.8 patra hitauyAdizabdAta sNskmprigrhH| garbhAdhAne sadA prAdhA vArA bhImaravaujyakA: / gobhilaH / "dakSiNena pANinA upsthmmispRshet| viSNuryAni kalpayatvetayArcA garbha dhehi sinau ca samApyacauM sambhavataH / kutsitadezasya savyena pANinA zaucadarzanAt tahAragAya dkssinneneti| upasthaM yoni spRzet viSNu riti mantreNa prathamaM tato garbha dhehi minauvAlI tyAdimanveNa c| mantrAnta karmAdisatripAta iti nyAyAt pAThAnantaraM sparzaH na tu bhavadevabhaTToktaM smRzan jpti| Rcau samApyaiva saMyogaM kurata: na madhye vAmadevyajapaH / devalaH / *savaJca saMskRtA nArau sarvagarbheSu saMskRtA / tena garbhAdhAnapaMsavanasaumantonayanAni sakadeva kartavyAni / chndogprishissttm| "vivAhAdikagaNo ya uklo garbhAdhAna zuzruma yasya cAnte / vivAhAdAveka mevAna kuryyAt zrAI nAdau karmaNaH karmaNaH syAt / vivAhAdi garbhAdhAnAntakarmasu ekameva AI na tu pratikarmAdau ekenaiva zrAina kRtena sarvANi zrAddhavantauti / antazabdo'vAvayavArthaH dazAntaHpaTa itivat samaupArthe upalakSaNaM syaat| tatazca vizeSaNopalakSaNasandehe vizeSaNatvena grahaNaM kaaryaanvittvaat| yatta "niSakakAle some ca saumantonnayane tthaa| jJeyaM puMsavane caiva bhAI karmAmeva ca // ityanena bhaviSyapugaNena zrAddha karmAGgatvena vihitaM tccaandogetrprm| ataeva bhavadeva nApi na likhitam / atra bAhottaragamane'pi na doSaH uktbhvissypuraannaat| "nitye nAndomukha zrAdhe kRte dAnAdyavarjanam" iti vcnaantraanyc| atha puMsavanam / gobhilaH / "Tatauyasya garbhamAsasyAdimadeze puMsavanasya kAla: / garme sati batauyamAsasya prAdimadeze For Private And Personal Use Only
Page #924
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 810 saMkhAratattvam / dazamadinAbhyantare jyotiHzAstrokta kAle puMsavanaM kAyyaim / prAtaH sazira riskAplutA pazcAdagnerudagagreSu kezeSu prAcyupavizati AtA khAtA pazcAt pazcimadizi prAkho upavizati patyurdaciNataH dakSiNataH pANigrAhakasyopavizatotyanyatra darzanAt / paJcAdityabhidhAnAt pragnisthApanaM labhyate / tatsArthakatvAya " zrAjyaM dravyamanAdeze jahItiSu vidhIyate / mavasya devatAyAH prajApatiriti sthitiH" iti indogapariziSToladravyAdi labhyate / juhotiSu vaneSu / mantrasyAnAdeza prajApati: prAjApatyo mantraH / samantraH vyAnutyAtmakaH / tataca virUpAcajapAntAM kuNDikAM samApya samitpracepAdimahAvyAhRtibhirhomaM kRtvA prajApatidevatAkasamasta mahAvyAhRtihomaM kuyyAt / tataH prakRtaM karma / tatra gobhilaH / "paJcAb patiravasthAya dakSiNena pANinA dakSiNamaMzamanyavamRSAnAhita nAbhidezamabhissRzet pumAMsau mitrAvaruNAvityetayarthA upA viSTAyA vadhvAH pazcimadezaM gatvAnupaviSTaH patirdakSiNahastena tUSNIM tasyA dakSiNaskandhamavamRSya vastrAdyavyavahitaM nAbhiM pumAMsAviti mantreNa spRzet patha yathArtham anantaraM vAmadevyagAnAntaM samApayet yadi tvabhakterdezAcAgat kulAcArAhA ekasmin dine dvitIya puMsavanamapi kriyate tadA gaNeSvekaM parisamUhamam" / yo vahi: paryyacaNamAnyabhAgaH sarvebhyaH samavadAya sakkadeva saurvAiSTakRtaM suhototi gobhilasUtrAntarAt / ubhayakarmAnte vAmadevya gAnAdyudaucyaM karma karttavyam ataeva saralAyAM dinaiye bhaTTabhASyabhavadevayorekadine ubhayakaraNaM likhitam / athAparam atha prathamapuMsavana samAptikAlAnantaraM tadAnImaparamanyat puMsavanaM kAryyaM prAgudIcyAM dizi nyagrodhazaGgAmubhayataH phalAmamnAnAmakRtrimaparimRSTAM For Private And Personal Use Only .
Page #925
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskhAratatvam / 611 pisaptabhiryavosairvA parikrIya utthaapyet| yadyasi saumau somAya vAva parikrauNAmi yadyasi vAruNI vAruNAya svAvale parikroNAmi yadyasi vasubhyaH vasabhyastvAparikroNAmi yadyasi rudrebhyo naTrenyastvAparikroNAmi yadyasi prAdityebhya AdityebhyasvAparikroNAmiyasimarAjayo mahAsvAparikromAmi yadyasi vizvebhyo devebhyastvAparikroNAmi poSadhayaH sumanaso bhUtvA pasyAM vauyaM samAdhatta iyaM karma karothatItyutthApya tRNaiH pari. dhAyAhatya vaihAyasI nidadhAt / vaTattarIH pUrvasyAM diNi zakkAmukulitanavaH / "latAnaH pazavo yUr3haH zaGgeti parikauvaM te / pativratA vratavatau brahmavandhastathAzrutaH" ityuktoH| prazuto vedahauna: tAM phalayugalayutAmambAnAM kamibhiravyAptAM virAvRttaH saptabhiryavairmAsairvA birADhattai: krautvA rahIyAt / kraya vakSasvAmino na ikSAt tena vRkSasvAmine yavA mASA vA deyAH yavasobAdi sptbhimnvaiH| pratimantraJca gur3akatrayaM dadyAt / poSadhaya pati mantreNotthApya ca hoveSTayillA pAnIyAkAmayAM niddhyaat| dRzadaM prakSAsya brahmacArIvratavatI vA branabandhuH kumArI vA apratyAirantau pinaSTi dRzadaM zilAM peSaNArthatvena sapuvAM kumArau par3hA vratavatI pativratA apratyAharantI niyaMkayuvakeNa peSaNamakurvato kintuchinaputrakeNa punaH punaH peSaNaM kurvato prAta: saziraskAlatA udagagreSu kuzeSu prAkzirAH saMvizati zete zeSaM sugmm| pazcAt patiravasthAya dakSiNasya pANeraGguSThenopakaniSThayA'lyA / abhisaMgraha dakSiNanAsikAgreNa tasyA nyet| pumAnamliH pumAnindra ityetyaa| pacAhadhvAH pazcimadizi upakaniSThayAnAmikayA tenaanggusstthaanaamikaabhyaam| piSTAM zujAM vastravahAM rahauvA niSpauDya dakSiyanAsArandha kSipet pumAnagniriti mantreNa / For Private And Personal Use Only
Page #926
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 612 saMskAratattvam / atha yathArtham anantaraM dakSiNAyudauyaM karma kuryAt / puMsavanakarmAdhAnakarturasabidhAne'nyenApi krtvym| "aSTau saMskArakarmANi garbhAdhAnamiva svym| pitA kuryAttadanyo bA tathyAbhAve'pi tatkramAt // iti smRteH| bhujvle| "suphalacca kare kRtvA sthire tatrAsane tthaa| grahyoditena homaJca zAntizcaiva ca kArayet // sUtreNa saMgrathya jIvaM jAtIcca vidrumam / guvAkaM rajataM hema dadyAt stanataTAntare / tataH prabhUti nadautauraM devakhAtodakaM tyjet| sadhyATarna larormUlaM tathA devarahaM tyajet // atha saumntonynm| yadi puMsavanaM na kRtaM tadA tasmiveSa dine prAyazcittAtmakamahAvyAhRti homa kalA puMsavanaM katvA saumanta nayanaM kaarym| tathA ca nAradaH / "yeSAntu na katAH pUrva saMskAravidhayaH krmaat| kartavyA vADhabhisteSAM paiTakAdeva tahanAt // avidyamAne pivAthai svAMthAdutva vA punH| pavazva kAryAH saMskArA bhATabhiH pUrvasaMskRtaiH" / kramAt bhrAtRNAM saMskArANAJca paurvApauryakramAt bhrATakramastu sodaraviSayaH / vivAhe tathA darzanAta / chandogapariziSTam / "devatAnAM viparyAse juhotiSu kathaM bhvet| sarva prAyazcittaM kRtvA krameNa juhuyAt puna: // saMskArA patipattheran khakAlAca kthnycn| huvetadeva kurvIta ye tUpanayanAdadhaH" / etadityanena sarva prAyazcittamanukaSTa tazca prAgeba vikRtam / ubhayakaraNe tantreNaiva maatRkaapuujaadi| *gaNazaH kriyamANe tu mArabhyaH pUjanaM skkt| sakkadeva bhavet zrAimAdau na pRthagAdiSu // iti chandogapariziSTAt / gobhilH| atha somantakaraNaM prathame garbha caturthe mAsi SaSThe'STame vaa| atha puMsavanA. sattaraM saumantaH keshrcnaavishessH| vAzabde kyAna caturthAdi. For Private And Personal Use Only
Page #927
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNkhaartkhm| mAsAnAM tulyavarikarUpaH kinta pUrvapUrvakAsa: prazaptaH samarthasya kSepAyogAditi nyAyAt / tato navamAsAdau prAyazcittaM chatvaivaM kartabam / prathamagarbha ityupaadaanaat| yadi kazcidabata etasmin saMskAra garbhanAze punargotpattI payaM kAlamiyamo na kintu garbhaspandane somantonayanaM yAvatra bAlaprasavaH iti zaGkalikhitItakAlo graadhH| vRhadrAjamArtaNDe / "yAnArthakatasaumantA prasUte ca kthnycn| aGke nidhAya taM bAlaM punaH sNskaarmhti| SaSThe mAse'STame'hojyakujadinakatAM mande sabhadre ticI maitre mUle magAGke karapiTapavane ponnviviyugm| puSyAmkhAdityaraudre yuvatiharibhaSe hacike vApi lagne candre tArAnukUle zubhamapi niyataM sthAzca saumntkrm| mRgAjarahite lagne navAMza puMgrahasya ca / kecihadanti saumantaM tathA ritare tithau"| gobhilH| "prAtaH sazira* skAnutodagayeSu darbheSu prAthupavizati utaarthmett| pazcAt patiravaskhAya yugamatamoDambaraM zalATuprathamAvanAti payamUrnAbato vRkSa iti / agneH pacAt patiH sthitvA yugAni phalAni yaMlin zalATuprathe naulastavake sayugamAn matuvantam / tathA ca mahanArAyaNakRtaM chndogprishissttm| "zatATu nolamityuta prathastavaka ucyte| kapuSNikAbhita: kezA mUhi pazcAt kapuSNikaH // iti etahacanaM nArAyaNopAdhyAyena kRtam / uddumbrbhvmauddmbrm| payamUrjAvato vRkSa iti mantreNa bhAryAyAH kaNThe bdhnaati| patha saumantamU nayati bhUriti darbhapicalaubhireva prathamaM bhuva iti hitauyaM svariti tauyam / pathAnantaraM yatra sindUraM strau dadAti taM saumantaM lalAToha nayati bhUriti mantreNa darbhapizcalobhistibhiH ekavArakarasAda yAvantyubayanAni tAvatIbhireva timbhirityrthH| prathamA For Private And Personal Use Only
Page #928
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 814 saMskAratatvam / dipadAni tu vyAvatInAM pijalaunAca pRthagviniyogArtham / pinlaupvitm| tathA ca chandogapariziSTas / "anantagarbhiNaM sAyaM kauzaM hidalameva ca / prAdezamAna vijeyaM pavitra yatra kutrcit| etadeva hi picalyA lakSaNaM samudAhRtam / gobhilH| - atha voratareNa yenAditeritya tyaa"| bora. starantyanena yuddhamiti vaurataraH shrH| tathA ca chndogprishissttm| "khAvicchalAkA zalalo tathA vaurataraH shrH| tilataNDulasampAkaH kaSaraH mo'bhidhIyate // tataH pareNa yenA. hitairiti mantreNa saumantamU nayati iti pUrvasUtrAdanuvartate / atha pUrNena sUtra cAvaNa vAkAhamityetaya / cAnaTAH / lena sUtrapUrNena vAkAhamiti mantreNa saumantamUI nayatIti zeSaH triHkhetayA zalalyA yAstevAke sumataya iti sthAnavitaye zaklana ze jAjantu kaNTakena yAste iti mantreNa saumatamUI nayatauti shessH| vaSarasthAlopAka uttaratastamavekSayet / kapara ukra: khAlIpAkavaraH sa uparidattatastaM vadhvAH pradarzana yet sthAnaupAkapadaM carasthAlyAM kaSarasya thapanArtha manuSyArthatvAt hiHprkssaalnm| tatazca ya: kazcinmahAnase apayitvA sthaapyet| kimpazya sautyu kA prajAmiti vAcayet kiM pazya. nauti panirutvA prajAmityAdimanca garmiNoM vAca yet / tamA vekSita vaSaram / vaurasUrjavasUrjIvapanauti brAhmaNyo maGgalyAdi. bhirvaagbhiruupaamorn| vaurAn vikrAntAn putrAn sUta iti borasUratva bhaveti vAkya shessH| pratipadaM syAt jIvato daurdhAyuSaH putrAn sUta iti jIvasU: jauvata: panau jIvapatnau avi. dhvetyrthH| evaM prkaaraabhirvaagmirnunyeyuH| tatazca mahA. vyAhRtibhihu vA pauDumbaraphalastavakaM kaNThaM vadhvA prajAmiti vAcayedityantaM tanvaM kRtvA vyAhRtibhirjamAditantra samApha yet| tato brAhmaNya upAsoran / For Private And Personal Use Only
Page #929
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / atha goyntauddomH| prathAnantaraM zoSantI zUlApanAma pAsaprasavA cAvA homaH zopyantomaH kartavya iti assH| suprasava pratiSThate vaso paristoyAgnimAvAdyA. hutIrjuhoti yA tirpautyetyaa| vipazcit pucchamabhavat iti vastionihAra vastau sthita garne pratItyupasargaH / pArasvorthAgnimiti samira punarvacanaM parisaMkhyAmArthaM parisaraNamAtrameva na tu brhmopveshnaadypauti| tatazca kSiprahomaH paritaraNAjyasaMskArAbakavAdhiko palyatvAt kAlasya / thA ticItthAmyA juhoti / pumAnajaM janayithate prasau namityetasmin sardhamAni devadattazarmA nAma svAhA ityevm| adha jaatkii| gobhilH| "yadAmmai kumAra jAtamAcakSauran patha brUyAt kAcata nAbhikantanena stanapratidhAnena ceti / a pine putra nAtaM kathayeyuH ziSyAdayaH / nAbhikantanena stanapratidhAnena kAita iti pitA brUyAt / nAbhichedanamAlA stanapAnapratiSedhena ca bAlakaM pratipAlayata / tata: pitA paristivastrasahitaH maayaat| "jAte putre pituH ghAnaM sacela ntu vidhiiyte"| iti sNvrtaat| tataH putrajanmanimittaM hariyAI tantreNa kuryaat| "naimittikamatho vakSye shraahmbhyudyaarthkm| puvananmani tatkAyeM jAtakarmasamaM naraiH // iti maarknnddeypuraannaat| "saumantonayane caiva putraadimukhdrshne| nAndomukhaM piTagaNaM pUjayet prayato raho" // iti vissnnupuraannvcnaac| sAGgabAikaraNAgato anotsargamAtra krtvym| mitAkSarAyAM pitAmahaH / "azoce tu samutpatre puSajanma yadA bhvet| kartustAtkAliko zaddhirazaH punareva saH // tAtkAliko putrjnmnimittkaaliko| dAnadarpaNe varAhapurANaM "yAvatkAlaM sute jAte na nAr3I vidyate For Private And Personal Use Only
Page #930
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 116 saMskAratakham / punH| candrasUryoparAgaNa tamAhuH samayaM samam / satyacintAmaNo devnH| "jAte puve pitA zrutvA sacelaM maanmaacret| brAhmaNebhyo yathAzakti dattvA bAlaM vilokayet / gargaH / "zrutvA bAlasya vai janma kRtvA vedoditAH kriyAH / avinAlaM pazyettaM datvA kama phalAnvitam // punaH baanmaahaadipuraannm| "sUtake tu mukhaM dRSTvA jAtasya jnksttH| kRtvA sacelaM nAnantu zaro bhavati ttkssnnaat| mobhilaH / "bauhiyavo peSayettayaivADhatA yathAzana krozita sarat pakadhAnyaM tadabhAva hemantikaM dhAnyaM yavAlAve godhamA: / tathA ca chndogprishissttm| "yathokta vastvasampatto pAca tadanukAri yat / yavAnAmiva godhamA vrIhiNAmapi zAlayaH / ubhayAlAbhe pratyekam / "yathA lAbhopapatra vA ropyeSu ta vizeSataH // iti yAjJavalkAvacane pAve tadarzanAt / avApyazatyA tathA kalpAte baTazaGgA peSaNe yA paripATau tayAvApi pessyet| dakSiNasya pANerAThenopakaniSThayA cAGgalyA'bhi. saMga kumArasya nikhAM nirmATi shymaati| piSTau bauddhiyavo dakSiNahastAnAmikAGguSThAbhyAM rahotvA kumArastha rasanAyAM nidadhAti iyamAti mabeNa tathaiva medhAjananaM sarpiH prAzaye. snAtarUpeNa cAdAya kumArasukhe juhoti medhAnte mitrAvaruNAmityetaya sadasaspatimiti c| tathaiva dakSiNastAnAmikAGguSThAbhyAM kRtena jAtarUpeNa kAvanena taM grahotyA medhAjanana itm| zizorAkhe saMdadhAti pratyekamagbhyAM juhotoyanena mantrasya vAhAntavaM prAzayedityanena mukhAdhikaraNa va kantatanAbhimiti brUyAt stanaca pratidhatteti utAniSedhavidhiraya nAbhizabdo nAbhinikaTanADoparaH stanapadaM tatkSauraparama patA AImasamAlambhanamAdazarAtrAt jAtakarmaNa upari psNsthH| For Private And Personal Use Only
Page #931
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam | 17 dazamadinaM vyApya abhividhAvAM jAtakarma kRtvA na khAnAItA sadyo jAte eno nAstIti vacanAditi saralA / atha nAmakaraNam / tatra gobhilaH / " jananAddazarAce vyuSTe zatarAtra e vA saMvatsare vA nAmadheyakaraNam" / vyuSTa gate / tathA ca zrutiH / " ekAdaze dvAdaze vAhani pitA nAma kuryyAt" ekAdaza iti mukhyakalpaH / samarthasya cepAyogAt iti nyAyAt / ataeva bhaTTabhASye zrutiH / "nazkhaH samupAsIta kI samarthasya vo vedeti / etaJca prazastataratamaparaparakAlakarmetaraparam / atha yastat kariSyan bhavati paJcAdagnerudama. greSu darbheSu prAgupavizati / atheti janma gRhAbhyantare anyathA candradarzanAt prAk taddahirgamanaM syAt / ya ityanena piturbhaave'nyo'pydhikaaro| atha mAtA zucinA vastreNa kumAramAcchAdya dakSiNata udaJcaM karmakarte prayacchati udakzarasamanupRSTha pavikramyottarata upavizati udagagreSu kuzeSu zrAcchAdya cADISadarthe tena mukhavajeM chAdayitvA dakSiNataH patya u dakSiNataH sthitvA udaJca muttAnam anupRSThaM kartuH pazcimadezaM parikramya gatvA / atha juhoti prAjApataye tithaye naccatrAya devatAyai" iti / tithaye nakSatrAya kumArasyeti zeSaH / devatAyai tithimanayorityarthaH / tathA ca bahvRcaggRhyam / " tanmadhye juhu - yAda yasmin jAtaH svAt iti" // tithayaH pratipadAdyA: taddevatAH brahmatvaSTR viSNuyamasoma kumAra muniva supizAcadhamaMrudravAyumanmathayakSapitaraH / paurNamAsyAM vizvedevAH / eSAM home vizeSamA chandogapariziSTam / "nAmadheye munivasupizAcAbahuvatsadA / yAca pitaro devA yaSTavyA tithidevatAH // tena mundhAdayo bahuvacanAntA hotavyA iti zeSAH ekavacanAntA hotavyAH / nacatrAkhya vinyAdauni / devatA jyotiSe pravi For Private And Personal Use Only -
Page #932
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 saMskAratattvam / ymetyaadi| panAbhijito bhinatvAt aSTaviMzatihome ta nAbhijito grahaNam uttarASADhAvena avaNAtvena ca tdbhidhaanaat| tena virinycigrhnnm| nakSatrahome chandogapari ziSTam / "pAgneyA iMtha sarpA he vizAkhA he tathaiva ca / bhASAr3hA he dhaniSThA he azvinyA he tathaiva c| inhAnyetAni bahuvavRkSANAM juhuyAt sadA // inhadayaM hivcchessmvshissttaanythaikvt| kattikA he vizAkhA he pASAr3hA dhaniSThA he etAni hikAni hikAni bhomakattikAbhyaH svAhA rohiNIbhyaH svAhA ityAdi bahuvacanayuktAni juhuyAt zeSaM inhadayaM bhAdra. padahayaM phalgunauhayaJca hivacanayukta juhuyAt zeSArayekavacanayuktAni taddevatA home'pi vishessH| "devatA api iyante bahuvat spvstrpH| devAca pitarazcaiva hivanAzinI tathA // devA vishvedevaaH| gobhilaH / "tasya ca mukhyAn prANAn smRzan ko'si katamo'si ityetanmantra japAta pAhasmala mAsaM pravidyAsAvitvante ca mantrasya ghoSavadAdyantarantasya daurdhAbhiniSThAnAntakRtaM nAma ddhyaat| kumArasya mukhabhavAn vAyana prANanirgamopAyabhUtAn chidravizeSasaptamukhamakSiNI nAsike karNAviti bhAbhimukhyena smRzan kA'sauti mantra japat AhaspatyaM mAsaM pravizAsAvityatrAsAviti mantrAnte cAsAviti ca padaddayasthAne sambodhanAnta naamoccaareyt| kIdRzaM kaka. rgAdi paJcakaTatauyAdivarNAnyatamavarNAdyantarakhaM yaralavAdyanyatamavarNamadhya daurgha himaanm| pAkArAdi abhiniSTAno visrgH| etadubhayAnyataraM yasyAnta prthaadsNbuddhiprthmaantpryogH| anyavibhaktarasambhavAt kRtaM kadanta yathA validhvaMsau vizvambhara ityaadi| tathA ca grgH| "pAdau ghoSavadakSarAn yaralavAn madhye punaH sthApayet anta daurSavisarjanIyasahita For Private And Personal Use Only
Page #933
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 18 mAma prayatnAt tm| Rce tiSthakarAkhisaumyavasabhe citrA. murAdhottare pauSNe cAditirohiNISu zabhavat puMsAM smairshraiH| gobhilH| "etdthitm| etabAma tahitarahitam etacca svarahyotatvAt prazastapara kuladevAnakSatrAmisambaI pitA nAma kuryAt tadanyo vA kulavRdhaH" iti klpnmbhulinir'naalaamaanghnsr'sthaa| mn nnsambandhena nAmakaraNaM zatapadacakrAnurodhAt khanakSatrapAdAnusAraNa tacca devazammAApapadAntatvena krttvym| tathA ca vissnnupuraannm| "tata nAma kurvIta pitaiva dazame'hani / devapUrva narAkhya hi zarma vamAdi saMyutam" iti| naramAcaSTe iti narAkhya naranAma devAt pUrva tacca viziSTa dharmayutam / "dharmA devazca viprasya varmA vAtA ca bhuubhujH| bhUtiguptava vaizyasya dAsaH zUTrasya kaaryet"| iti yamavacane samuccayopalayaH "zarmAnta brAhmaNasya syAt" iti zAtAtapoyena zarmAntatA ca / gobhilH| "prayugdAnta strINAm / payuk ayugmAkSara dAntaM yathA yazodA ityaadi| "devaM guru gurusthAna kSetra kSetrAdhidevatAm / siddha siddhAdhikArAMzca zraupUrva samudaurayet / iti rAghavabhataprayogasAradarzanAt / svargagAmitvAdinA vihaH bhadhikAro yeSAM narANAmityanena jovatAM zrauzabdAdila nAno na mRtAnAM tatheti ziSTAcAraH / gobhilaH / "mAve caiva prathamaM nAmadheyamAkhyAyaM yathArtham udauyaM vAmadevyagAnAnta kuyAt gaudakSiNA sA ca pradhAnasya naamkrmnnH"| atha nisskrmnnm| gobhilH| "jananAdayastatoyonyautrastasya vatIyAyAM prAta: saziraskaM kumAramAnAvyAtamite sUrya vaute lohite panalikata: pitottisstthte"| kumArasya jananamArabhya yojyotsro vRddhiyuktAH pacastasya tauyA. For Private And Personal Use Only
Page #934
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 820 saMskAratattvam / tithau prAtaH saziraska' kumAra svApayitvA prAtanaM madhyAhnAdI astamite sUrye vigate raktimAvasthe kAle sandhyopara me accali kRtaH bahuvrIhAvAhitAgnigaNapAThAt kRtASmalirupatiSThate candrAbhimukha jaI stiSThet / atha mAtA zucinA vastreNa kumAramAcchAdya dakSiNe udayaM pitre prayacchati udakrisam udaJca muttAnamiti bhaTTabhASyam / uttarAM gacchantamiti saralA / anupRSTha parikramyottarataH avatiSThate patyuH pRSThasya pazcAdupakramya mA uttarasyAM tiSThet pazcimAbhimukhI atha apati yatte susaume hRdayamiti yathAyaM na pramoyate putrojanitrA adhauti udava mAtra pradAya yathArthaM mAtarbudaggatAyAM pitA yatta ityAdi puvojanivA adhotyantamantadayaM javA uttAnamuttarAM gacchantamudazirasaM kumAra mAtra dattvA vAmadevyagAnAntaM kuryyAt / kRtya cintAmaNiH / "svasvavidhAnato'rkazazinoravyaM dApayet" kati chandogetaraparaH / candrArghastu cogedArthavasaMbhUtetyAdi / tatra hizrAhamAha gobhilaH / " sarvANyevAnvAhAyvanti / etadagTahyokte karmaNi sarvANyevAnvAhAyryavanti / anvAhArthaM nAndomukhazrADa dakSiNA ca tadubhayayuktAni / tathA ca gRhyAntaram / " yacchrAda' karmaNAmAdau yA cAnte dakSiNA bhavet / AmAvAsyaM dvitIya yadanvAhAryaM vidurbudhAH" / mATa pUjAnantaramA kriyamANatvAt zrAhasya pradhAnakarmAnantaramAjiyamANatvAdaciNAyAH piNDapitRyajJAnantaramAhiyamANatvAdamAvAsyAzrAhnasyAnvAhAyryatvam / na ca vRhat patra kSudra pazukha styarthaM parivizyatoH / "sUyryandoH karmaNauye ta tayoH zrAI na vidyate" / iti indoga pariziSTAccAndrakarmatvena zrApadAsaH kalpataruprabhRtibhirukto yukta iti vAcyam / pUrvArthAnavalokanAt / ataeva vRkSa ireti paJcaca iti prakRte dvitI For Private And Personal Use Only .
Page #935
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 121 yathA RcA prAditye parivizyamAne pacatataNDamAn juhuyAt pavakhasyayanakAmaH DhatIyayA candramasauti tilatarahalAn kSudrapazakhastyayanakAmaH iti suutraabhyaam| parivizati sUrya styakhAdi vRhahAinakhastyayanArthaM candre ca parivizati prajameSAdi kSudrapazukhastyayanArtha homakarmahayamuna tayoH bAI nAstauti pariziSTa prakAzaH / bAivivekA'pya vam / gobhilaH / "patha ye pataUha jyotnaH pakSa: prathamoddiSTA eva teSu pito. patiSThata apAmajanoM pUrayitvAbhimukhacandramasAM yadadacandramasauti sa Rju shuhuyaat"| histaSNaum utsRjya yathArtha kiyadi prata jala jyotnA khetat karmA saMvatsaram / tIyazuklapacATUka zalapakSeSu prathamohiSTa hatIyAyAM tiyo vatsaraparyantaM candrAbhimukha: pitA sknycndraayaanyjlim| bhomyadadacandramasauti mantreNa ddyaat| prathamodita eveti bhaTTabhASye paatthH| tapate prathamodite candramasi pratipadi hitauyAyAM vaiti vyAkhyAtaca / tato vAmadevyagAnamacchidrAvadhAraNaM kaat| prthaanpraashnm| yadyapi gobhilaro panaprAzanasaMskAro nAbhihita: tathApi "avasya prAzanaM kArya' mAsi SaSThoSTame vdhH| strINAntu paJcame mAsi saptame prajagau muniH" / pati kacintAmaNidhRtavacanena sarvazAkhikaka ve nAkAntiH / "yavAnAtaM svazAkhAyAM paroktamavirodhi ca / vidbhistadanuTheyamagnihovAdikamavat" iti chandogapariziSTAdanyazAkhokAprakAreNa chandogena krtvyH| pUrvAparati kattavyatAkalApastu khamayAnusAreNa kaaryH| iti bhaTTanArAyaNaprabhRtayaH bhujvlbhome| "SaSThe mAsi nizAkare zubhakare ritotare vA tithau saumyAditvasitendujIvadivase pakSe ca kRssnnetre| prAjezAditi For Private And Personal Use Only
Page #936
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 saMskAra tatvam / poSNa vaiSNava yugeI svAdi SaTkotarerAgneyAppatipitrameSu nita rAmantrAdibhacyaM zubham" / yugairiti prAjezAdau pratyeka samba dhyate / katyacintAmaNI / "dAdazau saptamau nandA riktA pacaparvasu / balamAyuryazo hanyAcchizUnAmatrabhakSaNam" / bhujabalabhaume / "vRSaindradhanu mauna kanyA lagne'ca bhakSaNam / vikIyASTaghugAnteSu grahA yadyattathA phalam / duSTaH zazadharo lagnAt SaSThASTastho'nnabhakSaNe" / madhyapurArNa pakSa prAyeM ca saumantaM putrotpttinimittke| puMsavane niSeke ca praveze navavezmanaH / devacajalAdInAM pratiSThAsu vizeSataH / tIrthayAtrAsa dizrAddha prakorttitam / prakorttitam / mArkaNDeyaH / "devatApuratastasya pituravagatasya / lar3atasva dAtavyamacaM pAtre ca kAJcane // madhyAjya kanakopetaM prAthamaM zaMsatai tataH / kRtaprAzanamullaGga mAturbhAlantu taM tyajet // devAvrato'tha vindhasya zilpabhANDAdisarvazaH / zastrANi caiva zAstrANi tataH pazyettu lactaNam // prathamaM yat spRzeddAlaH zilpabhANDa svayaM tathA / jauvikA tasya bAlasya tenaiva tu bhaviSyati" // zratha cuudd'aakrnnm| gobhilaH / athAtastRtIye varSe cUDAkaraNam / jananAmantaraM varttamAnatRtIye varSe cUr3AkaraNamudagayanAdaunAM samucaye boDavyam / kaNikA kapucchalAkhyaH kezacar3A tAsAM vakSyamANavidhinA saMskArakaraNam / cUr3AkaraNaM karmaNI nAmadheyam / ayaM kAlo mukhyaH gRhyeoktatvAt / atrAsAmarthe'nyo'pi kAlaH / yathA manuH / " car3A kabhI dijAtInAM sarveSAmeva dharmataH / prathame'bda hRtauye vA karttavya zrutidarzanAt" iti| zaGkhalikhitau / "hRtauye varSe cUDAkaraNaM paJcame vaiti" / jyotiSa | "bhayugmAbde tathA mAsi cUr3A bhaumathanautare / arkendukAlazahA ca janmamAsendumAha / rikzA i For Private And Personal Use Only
Page #937
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 223 dadhimauSaSTaupratipadarjite site" // site shklpkss| dakSaH / *SaSThASTamaupaJcadazau ubhe pane cturdshii| patra savihitaM pApaM taile mAMse bhage khure / avaNAdityavAnaucivApuSthAkhila cndrbhe| prAdityarevataurastajyeSThAmUle ca cor3akam // tulA. messsiNhkrkishciketrlgnke| panApi tithyAdivihavaM vivrjyet| "sUrya dakSiNamArgagAmini rau ase niraMthe ravI zoNe zautarucau mahaujayamayori nizAsadhyayoH / bhuto'bhyatAtanau niyupasamaye'laGkArayukta zizau kSaurAdrogabhayaM badanti javanA mRtyu tathAnye jaguH // bhojarAjaH / *uttaravana ni savitari car3AkaraNaM jaguH zabhaM jvnaaH| caitre mAsi divAkaravAre zikhisavidhAne ca // ravivArataratra gargaH / "janmaveM janmamAse ca yugme mAsi ca vtsre| na kuryAt prathamaM kSauraM vizeSAccainapoSayoH // jyotiSe / "kattikAsvaM raviM tyA jyeSThe jyeSThasya kaaryet| utsavAni ca kAryANi didinAni ca varjayet // gobhisaH / "purastAkAlAyA upalite'gnirUpasamAstio bhavatIti / vyatArthametat / gobhilH| tatraiva tAnyu pakaptAni bhavanti / atra upalile deze upakaptAni pagnimamope praasaaditaani| taanyaah| ekaviMzatidarbhapicalyaH uSNodakasauDambaraH kssurH| prA. darzo vA kSurapANi pitra iti dakSiNata: pinatyaH pavitrANi tAni saptasaptakatvA sthAnatraye sthaapyaani| uSNodakaM kaMsamasmin uSNAdakakaMmaH / uDambarasyAyamoDambarastAnamayaH kSuraH tadabhAve prAdarzo darpaNam / dakSiNato'mneriti zeSaH / AmA damaJca pUrvasmin puurvmin| gobhilH| "prAnaDuDo gomayaH kaSarasthAnaupAko vRthApAka ityuttarataH" / pAnaho haSajAtaH idhApako homAnupayuktatvAt sNskaarrhitH| etadubhayaM prAk For Private And Personal Use Only
Page #938
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 824 saMskAratatvam / saMsthamuttarataH mAtaM bhavatIti brohiyastilamAriti pRthakpAtrANi pUrayitvA purastAdupanidadhyuH / imbadhayavalAt drohiyamitraiH pAtrahayaM pUrayitvA purastAdagneH purataH sthApayet / evaM tilamAriti karaNAt eSAmalAbhe'nyenApi pUraNamiti bhabhASyam / ityAdibahuvacanAntA gaNasya saMsUcakA iti patra vo bahuvacanAdaniyatakatrtakamAsAdanam / gobhila: / "kRSaro nApitAya sarvavIjAni ceti / mihatte karmaNi kaSage baudhAdipAvANi ca nApitAya deyAni prtipttisvaasaadnprsnggaadtotaa| pratha mAtA zacinA vastreNa kumAramAcchAdya pavAdammerudagagreSu darbheSu prAcya pavizati / prathAjyasaMskArAnantaram / prAcI prAna khau| atha yastat kariSyan bhavati pazcAt prAna,kho'vatiSThate / atha zabdaH kiJcit karma mArayati taca karma yathA pANigrahaNe tathA cUDAkarmANauti vacanAt cUr3AkarmaNaH purastAJcopariSTAcatasro mahAbyAtayo bhavantauti bhaTTanArAyaNaH / pANigrahaNe tu mahAvyAhRtibhiH pRthak samastAbhicaturthomiti gobhiladarzanAt vyasta samastamahAvyAhRtihoma uktH| tena yacaDAM karoti sa vyastasamastamahAvyAdvatihomAnantaraM gRhIta. kumArAyAH pazcAt prAnukha ahstisstthti| atha japati pAyamagAt sureNeti mavilAraM manasA dhyAyan nApitaM presamANaH / atha avisthAnAnantaramevAyamagAt iti manvaM savitAraM dhyaayn| pitarasAvalokayan japati / uSNena vAya udakenadhauti vAyu manasA dhyAyan uSNodakaM saMprekSyamANaH / vAyuM dhyAyana uSNodakapUrNa kaMsapAvaJcAvalokayan uSNena vAya iti mantra jpet| gobhilH| "dakSiNena pANinA apa mAdAya dakSiNAM kapuSNikAma undayati pApa undantu jIvase For Private And Personal Use Only
Page #939
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 225 iti| kaMsapAtrAikSiNena pANinA apa pAdAya kumArasya dakSiNakapuSNikA mundayati la dyti| kaM ziraH zautA. tapAdirakSaNena puSNAti iti kapuSNikA zirasa ubhayapAlasthakezajaTikA ucyate / uktnyc| "kapuSNikA'bhitaH kezA mUGgi pathAt kapucchala miti"| gobhila: / "viSNodaMSTro'sauti pauDambaraM suraM prekSeta aAdarza vA" // auDambaraM tAmra tadalAme darpaNaM pazyata viSNodaMSTro'sIti mantreNa / oSadhe bAyasvainamiti saptadarbhapilaudakSiNAyAM kapuSNikAyAmabhiziro'grA niddhaati| prAsAditadarbhapinalImadhyAt saptapicalIrahItvA dakSiNAyAM kapuSNi kAyAm oSadhe nAyabainamiti mantreNa sthApayati / abhiziro'grA: ziraso'bhimukhAgrA jaI mUlAdho. 'grA ityarthaH / gobhilaH / "tA vAmenAbhiraya dakSiyapANinA pauDambaraM turaM rAhItvA darza vA nidadhAti saMlagnaM dhArayati / yena pUSA vRhaspatiriti prAJcaM pohatya apracchindan sakkat yajuSA vistUSNIm // vena pUrNatyanena mantreNa vAratrayaM prAca prAmgataM kSaraM kapuSNikAdeze prohati preryti| apracchindana kezacchedakurvan ekavAraM mantreNa vArahayaM tUSNIm apracchindaniti kssurpksse| gobhilaH / "athAya se na pracchidyAnaDuhe gomaye niddhaati"| anantaraM lauhatreNa kapuSNikA kezAn darbhapiJjalIsahitAn chitvA tAbhiH saha vaSagomaye nidadhyAt / gobhilaH / "etayaivAvRtA kapucchalam" / anayavAhatA paraupATyA kapucchalaM saMskuryAt avaTasyopari uvrataziro'vayavaH kapucchalam / gobhilH| "etayottarAM kapuSNi kAm / etayA prakriyayA vAlA kapuSNikAM chindyaat| gobhilH| "undan prbhRtissvevaabhinivrtyet| ladanAdikama punaH kuryAt // undauldne| ubhAbhyAM pANibhyAM mUrkhAnaM parirahya japat 78 For Private And Personal Use Only
Page #940
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 226 saMskAratattvam / mAyuSaM jamadagneriti mUdhAnaM kumArasya / etayavAhatA striyAstaSaNoM mantreNa tu homaH / pAhatA prakriyayA tUSNomanantarotA: marve saMskArA manbavarja bhvti| "pramannikA tu kAryeyaM strINAmAdazeSataH" iti mnuvcnaat| nUSNomatA: kriyA: strINAM vivAhastu samanvakaH" iti yAjJavalkAvacanAca / homastu mantreNa tu zabdazcArthe tena hivAzca mastravadeva bhvtautyrthH| gobhilaH / "udagagnesamadhya kuzalo kArayanti yathA golakulakarasam" udaka uttarataH usapya matvA kumAra kuzalokArayanti nApitahastena muNDayanti yathA gotrakumA. caarstthaa| rAjamArtaNDaH / "prAcImukhaH saumya mukho'pi bhUtvA kuryyAbaraH kSauramanutbATa stha: / vRvgrgH| "kezavamAnartapuraM pATaliputraM puromahicchatrAm / ditimaditiJca smaratA kSauravidhau bhavati kalyANam" / "gomila: / pAnaDuhe gomave kezAn kRtvA arakhe gatvA nikhanaki / aSagomaye sarvAn kezAn avasthApyArasya naulA nikhananti bahuvacanAdaniyatA kartakalaM stambe haike niddhaati| ha iti nipAtaH / eke AcAyAH brauhiyavAdista mbe nidadhAti tAn kezAn prakSipantItyarthaH / yathArtha gaudkssinnaa| yathArthamudIcyaM vyastasamastamahAvyA hRtihomAdi vAmadevyagAnAntaM karma samApayet dakSiNA deyA pradhAna karmaNAmityarthaH / . athopnynm| atra gobhinlaH / "garbhASTameSu braahmnnaamupnyet| garbhakAdazeSu kSatriyaM garmahAdazeSu vaizyam / prA. Sor3azAdanAmA syAnatItaH kAlo bhavati pAdvAviMzAt kSavi. yasya AcaturvizAhezyasya ata Urcha patitasAvitrIkA bhvnti| naitAnupanayeyurnAdhyApayeyurna ebhirvivaaiyeyuH"| garbhavarSamaSTamaM zeSAM varSANAM tAni varSANi garbhASyamAni teSu garbhASTrameSu vana For Private And Personal Use Only
Page #941
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 827 mAnaM brAhmaNa mupnyet| adhyApanArthamAcAryasamIpaM nauyate thena karmaNA tadupanayanamiti karmaNo nAmadheyaM tena karmaNA yojayet / "ekhotakarmaNA yena samopaM nauyate guroH| vAlI vedAya tadyogAt bAlasyopanaya viduH" iti smRtH| bhASo zAditya bhividhaavaang| tathA ca viSNudharmottaram / SoDa. zAbdo hi viprasya rAjanyasya hiviNshtiH| viMzatiH sacaturthI ca vaizyasya prikiirtitaa| sAvitrI nAtivarteta prata Urcha nivartate // patra SoDazavarSANAmupanayanAGgatA pratIyate / "patitA yasya sAvitrI dazavarSANi paJca c| brAhmaNasya vizeSeNa tathA rAjanyavaizyayoH // prAyazcittaM bhavedeSAM provAca vadatAM varaH" iti yamavacanema tadanaGgatA prtiiyte| prnyogrbhjnmgnnnaabhyaamviruddhtaa| tathA ca mANDavyaH / "vratabandhavivAhe ca vamaraparigaNanamAhurAcAryyAH / prAdhAnapUrvameke prasUti pUrva sahAnye tu"| yattu hijAmAmityupakramya paitthaunsidhcnm| "haadshssoddshviNshtivedtaulaa| pravAhakAlA bhavantIti" / tahAdazavarSAdyupari brAhmaNAdaunA mahAvyAhRtizemarUpa prAyazcittArtha SoDazavarSopari guruprAyazcittamiti / tathA ca shngklikhitau| "vrAtyacAndrAyaNacaret gIpradAnaJca kuryAt dhAndrAyaNAzaktI dhenvaSTakaM tanmalyaM vA sAIhAviMzatikArSApaNA: gomUlyaM kArSApaNa eka: militvA sAI bayo. viMzatikArSApaNA deyA:" // piTamArahitasya niHsvasya dezopalavAdinA patitasAdhivaukasya vA viSaye tu manuviSNa / "yeSAM hijAnAM sAvitrI nAnuSTheta ythaavidhi| tAMbArayitvA pauna kacchrAn ythaavidhyupnaayyet"| kaccha prAjApatyam / tacayAzatI dhenuvayaM tammUlyaM navakArSApaNA vA deyA: prakRta. mAyabittAn pratyAha naitaanityaadi| tatra bahuvacanaM tatka For Private And Personal Use Only
Page #942
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 828 sNskaartttvm| saMsargiNAM prAyazcittadarzanArtham / tathA ca smatyanta ram / "vrAtyAcAryasya bhukvAnnaM kacchrapAdena zudhyati / yathopanayate vrAtyAn tribhiH kaccha H sa zudhyati" // bhujavalabhaumavatyacintAmaNyoH / "svAtauzakradhanAkhimitrakarabhe pauSNejyacitrAhariSvendo toya. patI bhage ditisute bhAdrahaye saagre| kendrasthe bhRguje'GgiraH zazi zubhe candre ca tAre shubhe| kartavyaM vratakarma maGgalatithI vArA: sitArkejya kaaH|| aditisuta uttaraphalgunau sAgaraH puurvaassaaddh'aa| daupikaayaam| "jauvArkenTUDuzuddhau harizayanavahirbhAskare cottarasthe svAdhyAye vedavarNAdhipa iha zubhade kSaurabhe nAdito c| prarkazukrAyana nagne ravimada natithi promA SaSThASTamendaM no jIvAstAticAra sitagurudina kAlazuddhau vrataM syaat"| ravimadanatithiM samamItrayodazI SaSThASTamenda lagnApekSayA / promA tya kA ktycintaamnnau| "mAghe draviNazaulADhyaH phAlgune ca dRddh'vrtH| caitre bhavati medhAvI vaizAkhe kovido bhavet // jyeSTha gahananautina bhASAr3he RtubhAjanaH / geSeSvanyeSu rAtriH syAniSi nizi ca vratam" rAjamArtaNDe / "punarvasau kRto vipraH puna: saMskAramahati / zrAkhalAyanaH / "udagayane prAya'mANe pakSe kalyANe nakSatre cddopnyn-godaanvivaahaaH| vivAhaH sArvakAlika itye ke" / prApUryamANe pakSe shuklpksse| vRddhgrgH| "smatimuktAnana dhyAvAn saptamIca tryodshaum| pakSayormAghamAsasya vitIyAM parivarjayet" / shriiptivyvhaarsmuccye| "kArtikasyAkhinasyApi phAlgunApADhyorapi / kRSNa pakSe hitauyAyAmanadhyAyaM vidurbadhAH" // bhujavalaH / "caitravaNAdvitIyAyAM tisRSvevASTa kAmu ca mArge ca phAlgune caiva prASAr3he kArtike tthaa| pakSayormAghamAsasya hitIyAM parivarjayet / nAkAla dRSTau kurvIta vratabandha zubha For Private And Personal Use Only
Page #943
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 828 kriyAma" upanayane uttarAyaNazalapakSayovidhAnAt kArtikAdo kRSNapakSe ca hitauyAyA niSedhaH puna:saMskAramahato. tyutpraayshcittruupopnynprH| vaikhopnynprc| tathA ca garga: / "viprasya kSatriyasthApi maujau syAkSiNAyane / dakSiNe ca vidyAM kArya nAnadhyAye na sNkrme| anadhyAye'pi kurvIta yasya naimittikaM bhavet / apinA dakSiNAyana kRSNapakSayoH smunycyH| naimittikaM prAyazcittarUpam / caitra zuklaTatauyA pASADhazaladazamI manvantarAditvena niSidA vaizAkha zaklatauyA yugAdivena nissiddhaa| SaSThayAmazucirugbhAryo ritAsu bahudoSabhAk / sAmagAnAM kujavAre'pyu panayanaM shaakhaadhiptvaat| tathA ca "zAkhAdhipe balini kendragate'tha pAsmin vAre'sya copanayanaM kathitaM hijAnAm / naucasthiteirirahage'tha parAjite vA jove mugAvupanayanaH smRtikarmajona" asya zAkhAdhipasva / tycintaamnnau| "janmodaye jammasu tArakAsu mAse'tha vA janmani janmabhe vA / vratena vipro ma bahuzruto'pi vidyAvizeSaiH prathitaH pRthivyaam| asta gate daityagurau gurau vA Ro'pi vA pApayute'pyanukte / vratopanautI divasaiH praNAzaM prayAti devairapi rakSito yH"| udaye lagne vratena upanayanena / gobhilH| "yadaharupaiyan mANavako bhavati prArIcainaM tadaha jayanti kuzalaukArayantyAlAvayantyalaM kurvanyAhasena vAsamA smaacchaadynti"| yadaharyasminahani upaiSyan upanayanaM kArayiSyan mANavaka udyato bhvti| maannvko'ndhotvedH| "anuco mANavako jJeya enaHkRSNamRgaH smRtaH / karagauramRgaH proktaH samaraH zala ucyte"| prAk prAtaH / saca "catasro ghaTikA prAtararuNodaya ucyate" iti brhmvaivrtiitaam| bhana ghaTikA dnnddH| niyAmAM rajanI prAhustya kA. For Private And Personal Use Only
Page #944
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .8.30 saMskAratattvam / dyantacatuSTayam / nADInAM tadubhe sandhye divasAdyantasaMcite / iti tatraivozaH / bhojayanti kSaurAdikamiti zeSaH tathA ca brahmacArikANDa kalpataruSTatazaGkhalikhitI / "payo yavAgvA+ micvAhArAH kramazo dijAtInAm" | kuzalokArayanti muNDayanti zrAhnAvayanti srapayanti cAhatenA sUditena vAsasA vakSyamAvenAcchAdayanti paridhApayanti / atraikavacanAdadharauyametat / uttarauyantu upariSTAdajinaM vcyte| caumaM zAnaM vA brAhmaNasya kArpAsaM caciyasya bhAvika vaizyasya" 1 kSumA cataso tasyA idaM cauma tasarAdi / zAnaM zanatantubhakaM tadubhayaM brAhmaNasya / gobhilaH / "aiNeyarauravAjAni aninAni" / enaH kRSNamRgaH karugaurammRgaH zrajaH chAgaH yathAkramaM hijAnAmetAnyajinAni / gobhilaH / "mukSakA zatAnyo-TBAT:" | muJjaH zaraH tAsUna: zanastadbhavA rasanA mekhanA tAsUnau / tathA ca manuH / "maulo vihatsamA cyA kAyA viprasya mekhalA / catriyasya ca mauryojyA vaizyasya zanatAntavo / munAlAbhe tu karttavyA kuzazmAnta kavakhajeH / vidvatAgranthimaikena tribhiH paJcabhireva vA / gobhilaH / "pArNavailvAkhatthadaNDAH / pArthaH pAlAzaH / manuH / " brAhmaNo vailvapAlAzau kSatriyo vaattkhaadirau| vaiNavoDumbarau vaizyo daNDAnarhanti dharmataH / gRhye pArNamAtrasya brAhmaye vidhAnAt pratigRhyemita daNDamiti manuvacanAntare ekavacanazruteracaikadaNDadhAraNaM na tu inda nirdezAdaNDaiyadhAraNam / manuH " kezAntiko brAhmaNasya daNDaH kAryaH pramAgataH / lalATasammito rAmaH syAttu nAsAntiko vizaH / Rjavaste tu sarve sravaNA: saumyadarzanAH / anudvegakarA nRNAM satvaco nAmnidUSitAH" / alAbhe vA sarvANi sarveSAm / svasya svasyAtAme sarvANi For Private And Personal Use Only
Page #945
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMsAratatvam / 831 sImAdauni sarveSAM braahmnnaadaunaam| gobhilH| "purastA. chAlAyA upalite'nirupasamAhito bhavati / svaSTArthametat / gobhilaH / "agne vratapate iti hutyA pazcAdagnekadagagreSu darbheSu praagaacaaryo'vtisstthte| vyAhRtibhirAhuti catuSTaye hune bhanne atapate iti paJcAhutauI vA prAcAryaH pazcAdudagreSu kuzeSu prAna,kha aaiistisstthet| atra hutvAcArya ityekakartRkatvAdeSa eva ityaatisstthet| homakaraNatvAnmantrANAM homakArAcAryasya mantrapATho na mANavakAsya / yatra ca brahmacAriNAmuccAraNaM tatra brahmacaryamAgAmiti vAcayatIti vacanAdagne batapate vrataM carithAmauti mantraliGgeSu RtikasthAnIyavAnmANavakasya mantrairanyAdiprArthanA brahmacarya naacaarysy| tathA ca / "yAM vai kAJcana Rtvija pAziSamAzAsate sA yajamAnasyaiva iti bhrtaa| taba Rtvika yajamAnapadayorAcAryamANavakaparatve prmaannaabhaavaat| prataeva bhttbhaassym| homena sahAcAryasambandhaH kuto hutvAcAryo'vatiSThate iti vA pratyayayogAt manvantu mANavako japet kuto mnvlinggaat| vrtnycrissyaamotyaadyttmpurusspryogo'nythaanuppdyte| gobhila: / "anta. reNAnyAcAryomANavako'Jjali kSato'bhimukha pAcArya udagazreSu darbheSu agnyAcAryayomadhye prAcAryAbhimukhaH sanavatiSThate iti yojym| tasya dakSiNato'vasthAya mantravAn brAhmaNo'pAmaJjaliM pUrayati upariSTAdAcAryasya tasya mANavakasya dakSiNasyAM dizyavasthito brAhmaNo'dhautavedaH... salilAvali mANavakasya pUrayitvA upariSTAt pazcAdAcAryasyAnalim / gobhila: / "prekSyamANA apatyAgancA smgnmhauti"| kaM prekSyamANa: kojpti| mANavakaM prekSyamANa prAcArya AgantrA samagammahauti manvaM jpti| khastisaJcaratAdayamiti mantra For Private And Personal Use Only
Page #946
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 832 saMskAratattvam / linggaat| gobhilaH / "prAcAryo brahmacarya mAgAmiti vAcayati / prAcAryomANavakaM paatthytiityrthH| konAmA. sauti nAmadheyaM pRcchati tasyAcAryo'bhivAdanauyam / nAmadheyaM kalpayitvA devatAya nakSatrAzrayaM gotrAzrayaM vA ityeke / abhivAdanauyam abhivAdananimittaM nAma kalpayitvA tadAnI. mevAcAryaH komAmAsauti pRcchet| tacca devatAzrayaM kRSNAdinakSatrAzrayaM zatapadacakroktajanmakAlInanakSatrapAdAt jeyam / govAzraya shaannddilyaadi| gobhilaH / "utsRjyApAmacalirAcAryo dakSiNena pANinA dakSiNaM sAGguSThaM gRhnnaati| devasya se savituH prasave'khi norvAhubhyAM puSNo hastAbhyAM'sta rahAmyaso" iti jalAnaliM tyatvA gurudakSiNena brahmacAridakSiNapANimaGgaSThena saha rAti devasya hoti mantreNa / asAviti sambodhanavibhatyA mANavakasya nAma ralloyAt idAnIM grahotamANavakahasta syAcAryasyAgnista hastamagrahIditi mancapAThe pramANaM gobhile nAsti anyatra vodhyam / gobhila: / "athainaM pradakSigamAvartayati sUryasyAvRtamakhAvRta vaasaaviti| tadde. zastha mevenaM pratyanuvaM santa prAkSiNyena prAmukhaM karoti sUryasyeti mntrenn| pratrApyasAvityatra sambodhanAntanAmagrahaH / dakSiNena pANinA dakSiNamaMzamavaspRzya anantahitaM nAbhidezamabhispRzet prANAnAM granthirasauti pradakSiNAvarte mANavake prAna khAvasthite prAcAryo'sya dakSiNamaMzaM spRSTvA avyavahitAM nAbhiM prANAnAmiti mantreNa spRshet| atrApyamumiti padasthAne hitauyAnta nAma prayojyam / gobhilaH / "utspya naabhideshmbhuv"| iti japaditi vAkyazeSaH / utsya karaM sarpatergatyarthatvAt U karamutsRpya Urddha nauvA nAbhidezaM samopArthA dvitIyA nAbhidezasamIpa eva udare karamavasthApyA: For Private And Personal Use Only
Page #947
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 33 bhuva iti japet / kuto mantraliGgAt prabhuvazabdena jaTharo'gnirucyate / tasmAnnAbherUtasRpya karaM nAbhidezasamaupa evaM udara jaTharAgnisthAnamAlabhyA bhuva iti japet / iti mahabhASyadarzamAt vAyudevatA iti bhavadevaguNAviSNuktaM nirastam aivavibha ktivyutpattyA prabhuva iti samAkhyA / atrApyamumiti padasthAne dvitIyAntaM nAma prayojyam utsRpya hRdayadeza kRzan iti / jaTharAdutsRpya UrDsa nautvA karaM hRdayamAlabhya kkazan iti apet / kuzanazabda ena hRdaya evaM puruSoyata ucyate atAM hRdayadezamAlabhya japasauti tadadhiSThAtRtvAt puruSasya / tathA ca zrutiH / " sa evaiSa zrAkhAdayatauti" / atrApyamumiti padasthAne dvitI yAntaM nAma prayojyam / dakSiNena pANinA dakSiNamaMzamAlabhya prajApataye tvA paridadAmyasAviti / zraMzaM mANavakasyeti zeSaH / zrantabhya spRSTvA prajApayetveti japet / zrasAviti sthAne smbodhnaantnaamgrhnnm| gobhilaH / " savyena savyaM devAya vA savitre paridadAmyasAviti vAmena pANinA brahmadhAriNaH savyamayaM spRSTvA devAyatveti japet / zravAsAviti sthAnaM sambodhanAnta nAma prayojyam / gobhilaH / "athaina saMpreSayati brahmacAyyasAviti / samidhamAdhehi ApozAnaM karma kuru mA divAsvApamorityapi sarvatra zrIsvAmiti ca brUyAt / " yadudyati astamite samidhamAdadhAti tadidamAdizyate yacca sAyaM prAtaH samidhamAdheSTi" iti zrutAvuktaM tasmAtrAtra tadavaziSyate purastAzcopariSTAcAhniH paridadhAti iti tadidamAdizyate sAyaM prAtarbhojanayorapi purastAzcopariSTAcca pRthamantrAbhyAmApozAnaM he brahmacAritriti / mantro tu zAkhyantarAdupAdeyau / amRtopastaraNamasi khAheti purastAt amRtApidhAnamasi svAheti upariSTAt iti yadyaddihitaM karma For Private And Personal Use Only
Page #948
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .34 saMskAratatvam / tattat kuru mA divAkhApsoH divA svapramAkArSIrityarthaH / mANavakaH sarveSveva pratheSu bAr3hamomiti vA prativacanaM dadyAt / tathA ca chandogapari shssttm| "brahmacArisamAdiSTa guruNA vrtkmnni| vADhamomiti vA brUyAt tattathaivAnupAlayan // bhobhinnH| "udagagnerutsRtya prAgAcArya upavizati udagapreSu darbheSu" spaSTArthametat / pratyanANavako dakSiNajAnvato. abhimukhamAcAryamudagagreSu darbheSu pratyaGgakho mANavako dakSiyaAmu aktaM taM bhUmau yasya sa AcAAbhimukhaM yathA svAttathA upavizati iti puurvennaanvyH| uttarata evAgneH adhanaM niHpradakSiNaM muzcamekhalAM pariharan vaacyti| iyaM durUna parivAdhamAnA Rtasya gopanauti c| atha tathaivopavi bhANavakam iyaM durukta parivAdhamAnA iti Rtasya gopanauti ca mantrahayaM kaTidezasya maujamekhalA vAravayaM paridhApayan vaacti| patra paridhAnasyAttAbapi satyAM sakkadeva manna. pAThaH / ekadravye kammAhattau sakadeva mantra pAcanaM kaveti vcnaat| saJjAlAbhe kuzaneti prAgukta rayAnunamapi / yajJopavItamasminneva samaye pridhaapyet| mekhalAmantara kAryasamuttarauyaM sthAt viprasyoIhata viditi manta: / pavitra cAmai prayacchatauti jaatuukrnnaat| yajJopavItinaM kuryyAditi saaNkhyynaac| "mekhantAmajinaM daNDamupavItaM kamaNDalum / apsa prAsya vinaSTAni nigRhItAnyAmi mantravat // rati manuvacanena nopavautAjinayorapi dhAraNe samancatvAvadhAraNA. diro tadanupadezAt shaakhaantgdupaaddyaat| yajJopavIta. masi yajJasya tvopavausenopaneSyAmi prati bhabhASyam / asmitrepAvasare ajinmuttrauymityaapstmbH| ajinaJca kRSNasAradharma praaguktvaat| ajina grahaNamannastu om mitrasya cakSu. For Private And Personal Use Only
Page #949
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratakham / 235 varaNaM balauyastejI yarthAta svaviraM saddhamanAhatasya vasanaM aviSNupavItaM vAjinaM dadheyamiti taittirIyazAkhApaThito dRSTavya iti bhbhaassym| evaJca daNDAjinopavItAni mekhalAveva dhArayet iti yAjJavalkAvacanaM dravyadhAraNavidhAyakam / etahamantaramAcamanaM kuryaat| yajJopavItinA pAcAntodakena kRtyamiti gobhilasUtrAt prAcAmedityanuvRttau "zikhAM baDDA basitvA he nirNito vAsasau shubhe| tUSNaummatvA samAdAya mo gacchaka vilokayan // iti devlvcnaac| harizarmA 'pyevm| gobhitH| athopasaudatyadhauhimoH sAvitrI me bhavAnanubravIllini / anantaraM tathaivopadiSTo mANavaka upamaudati kRtAJjalipuTa prAcArya gatacakhurupamayo bhavati / adhauSi bhIrityAdi mantreNa pradhauhi adhyApaya sAvitroM aviTadevatAkAM gaaytriim| bhorityAcArya sambodhanam / mbhaavaapyevm| lamA pravAha pacchaH aIzaH RkzaH iti| tasmai mANavakAya bhanvAha pramubrUyAt pUrva tAvat pacchA pAdazaH tato'JcazaH tata RkyH| Rk ya ityatra sarvAmiti pAThaH srlaayaam| mahAvyAkRtIzca vikatA: proGkArAntA: vikatAH pRthakkkatA: proGkArAntA ityatra bhUromiti bhttttbhaathm| bhUriti bhavadevabhaH / ubhayamatagrAhI vIrezvarastu bhombhUromiti antA avasAnabhUtAH / vArmamasmai dagaDa prayacchan vAcayati suzrava suzruvasaM mAkurviti vA palAzAdibhavaM daNDaM mANavakAya dadat suzraveti paatthyti| atha bhaitycrti| atha zabdasta NomAdityopasthAnamagnipradakSiNaJca zaMsati / pratiyopsitaM daNDamupasthApaya bhAskaram / pradakSiNaM parItyAgni crmekssy yathAvidhi" // iti manuvacanAt / bhicAsamUha bhailyatacarati bhAvahati ityrthH| mAtaramavAgne For Private And Personal Use Only
Page #950
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 836 saMskAratattvam / ye cAnye suddhado yAvatyo vA savihitAH syuH| yAcate itydhyaahaarym| suhade snigdhahRdaye khasAye tathA ca manuH "mAtaraM vA svasAraM vA mAturvA bhaginI nijaam| bhilyeta bhikSAM prathamAM yAcainaM nAvamAnayet // sannihitAstahe zasthAH na tu pratigrahaM gtvaa| bhavati bhikSAM dehoti brAhmaNabhikSA. pryogH| tathA ca mnuH| "bhavat pUrva caret bhaikSyamupavauto dvijottamaH / bhavanmadhyantu rAjanyo vaizyastu bhavaduttaram // pAdi. madhyAvasAneSu bhvcchbdoplhitaa| brAhmaNakSatriyavizAM maikSyacA yathAkramam // iti yAjJavalkyavacanAca / prAcAryAya bhaikSya praNivedayato vedayati samarpayati bhoriti| prAcAryAya nivedya prati yahoyAditi rAvAntaravacanAt / bhakSyaM bhoriti nivednmntrH| bhakSyasya saMskArArthatvAt prAcAryAya nivedya khayaM tadeva bhunaut| tathA ca manuH "samAhatyAtha tabaicya yaavdnmmaayyaa| nivedya gurave'nauyAt prAcArya prAna,kha: zuci:"n prAcAryAya mANavakAya bhaikSya pradAya karmazeSaM samApayet iti tacca sAvitrayA cAhomAdivakSyamANatattad granthAt tiSThatyahaH zeSaM vaagytH| mANavako'ha: zeSaM saMyata. vaagaaste| astamite samidhamAdadhAti agnaye samidhama haarssmiti| astaM gate sUrye samidha prAdezamAnamagnaye samidhamahArSamityanenAdadhAti iyamevAta: pradhAnAhutiH / tatazcAsyAH purastAdupariSTAcca smidbhvtiiti| uklnyc| "samidhAdiSu homeSa mantra daivtvrjitaa| purastAJcopaviSTAca indhanArtha samidbhavet" / samiddhomazca sAyaM prAtaH kartavyaH tathA ca manuH / "dUrAdAhRtya samidhaH sviddhyaavihaayse| mAya prAtaca juhuyAdAhitAgniratandritaH // smidaadhaanaanntrnycaagnimbhivaadyet| tathA ca graahyaantrm| ubhayatrAgni samidhya For Private And Personal Use Only
Page #951
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskArata tvam / ha motranAmanI procyAbhivAdyAvAryyamabhivAdayet / ubhayatra sAyaM prAMtaH / abhivAdyagnimityanvayaH / trirAtramacAralavaNAzau bhavati / spaSTArtham / tasyAnte sAvitracaruH / tasya upanayanarUpavratasya na tu savidhAnAzvirAtasya avyaktazabdasya pradhAnena saha sambandhadarzanAt / anyathA tasyAnta ityavacanIyaM syAt / asyAnta iti vaktuM yuktam / bhaTTabhASye'pyevam / tatacaturthe'hani sAvitracarUriti bhavadevabhaTToktA caturthe'hni sAvitracaruH kAyrya iti saraloca heyam / savitAsya devatA iti sAvitra: yathArthaM gaurdacithA / yathArtham udocyaM mahAvyAhRtyAdi karma / iyaM dakSiNA upanayanakarmaNaH na tu sAvitracaroH pradhAnasya upanayanako dakSiNAntarAnabhidhAnAt / ataeva upanayanAntaramAcAyyAya varo dakSiNA iti gRhyAntaramiti saralA | varogauH / tathA coktm| "gaurviziSTatamA loke vedeSvapi nigamyate / na tato'nyaddaro yasmAttasmAdraurvara uccate" // idAnImupanayanAtiriktakavratAcaraNAdanyaddatAdi na likhitam / bhavadeva bhaTTenApi na likhitam / gobhilaH / " sarvatrAcArSa tadazakaM tenArAt satyamupAgAmiti" vizeSaH / sarvatra sarveSAM vratAnAmante ayaM mantre vizeSaH / yatra cariSyAmi tavAcArSamiti / yatra tacchakeyamityava tadadmakamiti / yatra tenA samidhAmi tava tenArAt samiSamiti yatra upaimauti tatra upAgAmiti / kI kramastu / upanayanamratAnte sAvitra caruhomaH / tataH sviSTikkaDomaH / prAkasviSTikadAvApa iti svAt / tato'gne vratapate vratamacASaM tatte pravravaumi tadazakaM tenArAt samidhamahamanRtAt satyamupAgAM khAhetyevamukkA homakarmasamApto dakSiNA godAnamiti bhaTTabhASyam / etena brahmacAriyAM japamAnaM na homo vacanAbhAvAt / khAhAntAnAmapi For Private And Personal Use Only <
Page #952
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / homadaivata ityAdaunAM jomadarzana miti saralo heyam / pamne vratapate iti hulA pacAdudagagreSu garbheSu prAgAcAryo'vatiSThate iti prAgutasUtre pamne vratapate ityAdimanvastu cariSyAmautyAdi. padasthAne acArSamityAdipadohamAnoloma homAdeH prAptaH / tanmate'pyacArSamityasya brahmacAripAThavat pUrvavApi cariyAmoti mantraliGgasArthakatvAya brahmacAripAThI yuktH| evaJcAmne vratapate vratamacAmityAdihomaH samAvartanamadhye bhavadevamaholI na yuktaH / vratarithAmautyArambhavat vratamacArSamitvasyApi vratasamApakarakhe tasyaivAntatAyA eva yutAtvAt / atha smaavrtnm| jyotisse| 'bhaumabhAnujayorvAra nakSatre ca vratodite / tArAcandravizuddhau ca samAvartanamiSyate / gobhilH| "prathAplavanam / atha vratAnantaramAplavanaM mAnaM kuryAditi zeSaH / uttarataH purastAdAcArya kulasya parivrataM bhavati / AcAryagrahAduttarasyAM pUrvayAM vA sAnArthamAvRtaM sAnaM kuryAt / pama prAgagreSu darbheSu udagAcArya upavizati tatrAite udak udaGmu khaH prAk brahmacA gagreSu darbheSu / prAk prAmu kha upvishtiitynvyH| sauSadhiviANDAbhiradbhigandhavatIbhiH shiitossnnaabhiraacaaryo'bhissinycet| sarvoSadhayakSa "bauhayaH zAlayo muddA godhamAH sarSapAstilAH / yAyoSadhayaH sapta vipadonnanti dhaaritaa:|| iti chandogapariziSTolAstAbhiH . saha yA pApo virbhANDA vipakkA uSNaukatAstA: saUSadhi.. viANDAstAbhirgandhavataubhinandanAdigandhadravyayuktAbhiH zIto. pAbhiH zItodakamizritAbhiriti bhbhaassym| svayamiva tu mantravarSo bhavati / iva zabda evaarthe| svayameva brahmacArI prAtmAnamabhiSiJcet AcAryakarttakAbhiSekastu paramato yato mamlavarNA bhvnti| mantravo'bhiSekamanna liGgaM taca tenAra. For Private And Personal Use Only
Page #953
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 834 mAmabhiSicAmi pati tena mAmabhiSizcitamiti ca / tahidhimAra yekharantaramnayaH praviSTA pratyapAmacalimavasiJcati / ye'pavarantaragnaya iti mantreNa kAsAmapAmacaliM brahmacArI avsinycti| kabhUmau kutaH avasiJcati vcnaat| tamanca svAmitAn sRjAmauti yadapAmiti mantrasthAbhitAn sRjAmauti manbaliGgahayAca sarvAdhAratvena prAptAyAM bhUmau tyajati / yadapAM ghoraM yadapAM krUraM yadapAmagrAnsamiti c| apAmaJjalimava. mitauti vartate ckaaraat| yo rocanastamiha rkssaamotyaalaalmniy'ini| andhnaanaamaalin yii r'iil buni mantreNa brahmacArI prAtmAnamabhiSiJcati / poma yazase tejase pati c| prAtmAnamabhiSiJcatIti vrtte| tUNI caturtham / prAtmAnamabhiSiJcatauti vrttte| abhiSekaH zirasi kartavyaH ziraH pradhAnamanAnAmiti vcnaat| upotthAyAdityamupatiSTheta udhan bhAnaSTibhirityetat pramRtimantreNa / prAcArya: samaupAdusthAya udyavityetat prabhRtimantreNa mA hiMsaurityantamantreNAdityamutiSTheta upAnamantraNa cetyaatmnepdm| mekhalAmavamuJcate uduttamaM varuNamiti avamuccate adhastAdavatArayati avshbdo'dhstaadrthe| brAhmaNAn bhojayitvA svayaM bhuktA ke pazmanu romanakhAni vApayatI zikhAvarjam / bhojayitvA svayaM bhuktA nApitena munnddyaut| patra zikhAvarjamiti vaca. nAt prAk sazikhaM vapanamiti drshyti| usnyc| sazikhaM capanaM kAryamAnAmAt brhmcaarinnaamiti| sAlvAlaGkatyAhate vAsasau paridhAya sajamAvanauta aurasi mayi ramakheti / pasatya kuNDalAdinAmAnaM yojayitvA paaite| "ISotaM navaM zubhra sadazaM yatra dhaaritm| pAhataM tahijAnauyAt sarvakarmasu pAvanam / iti vaziSTholalakSaNe ISat sUkSmam / For Private And Personal Use Only
Page #954
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 240 saMvAratatvam / na dhAritaM na pridhaanaadikktm| sa prathitapuSpa pavanauta zirasauti shessH| zrIrasauti mantreNa nevIstha niyataM maamityupaanhii| avnautetynuvrtte| upAnahI carmapAduke yogyatvAt. pAdayoH gandharvo'sIti mantreNa vaiNavaM daNDaM rahAti vaiNavaM vaMzaprabhavaM gandharvo'sauti mntrenn| prAcArya sapariSatkamabhyetyAcArya pariSadamaukSato yakSamiva cakSuSaH priyo vobhUyA. smiti| sapariSalka ziSyAdisabhAsahitam pazyetyAbhimukhyena gatvAcArya pariSadazvekSate yasamiti mntrenn| upo. pavizya mukhyAn prANAn saMspRzan poSThApidhAnAnakulauti upAcAryasamaupe mukhyAn prANAn mukhaprabhavAn vAyUn saMsmRzan saatkH| poSThApidhAnamiti mantra jpet| ananamAcAryo'rhayet pravAvasare evaM snAtakaM vivaahottvraahnnvidhinaa'rcyet| tadazakto gndhpussyaabhyaam| goyuktaM rathamupakramya pksssokuuvrvaakraabhimsset| vanaspativihaDDohi bhUyA iti / pakSasau ckr| kUvaraM rathikasthAnaM vAkaraM ratharekhetyarthaH / vanaspatoti mntrennaabhimsset| spshet| prAsthA te ayatu jvaaniityaatisstthti| rathamAruhya prAsthA te jayatu jevAnoti vanaspate ityAdi mantrasya caturthapAdenAtiSThati upavizati prAgvA udagvAbhiprayAya pradakSiNamAvatyA upayAti / tena rathena prAna,kho vA prayAya prakarSaNa gatvA upayAti paacaarysmopmaagcchti| upayAtAyAyamiti koinauyaaH| upayAtAyAcArya samopamAgatAyAdhyaM deyAmati kohanauyA prAcAryA baahuH| rathAbhAve'pi mantra pAThAcAra: carakaraNe tnnddlaadaavvghaataadivt| asya karmaNaH smaavrtnsNjnyaapi| "guruNAnumataH snAtvA samAvartoM yathAvidhi / uhaheta hijo mAyAM savarNA lakSaNAnvitAm" iti mntH| spaSTaM zonakakAri kAyAm / "kurvIta hayamevaita samAvartana snkm"| .. For Private And Personal Use Only
Page #955
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 841 - patha nvgrhprveshvrm| jyotiSa / "jyeSThApunarvasu yutaM gRhArambhoditaca yt| tat sarva yojayeddezmapraveza devciskaa| rahArambhe mtypuraannm| "candrAditya balaM navyA lamna shubhnirodhitm| stambocchAyAdikartavyamanyatra pridhrjyet| pkhinaurohinniimuulmuttraatrymaindvm| khAlIhastAnurAdhA ca rahArambhe prshsyte| vajavyAghAtazUle ca vytiipaataatimnnddyoH| viSkumbhagaNDa parighavarja yogeSu kaaryet| prAdityabhaumavarjantu sarve vArA: zabhAvahAH / raajmaartnnddH| "mAditye jybhrohinniimRgshircivaadhnisstthottraa| pauNa viSNugatAnurAdhapavana: zujaiH sutArAnvitaiH / saumyAnAM divase'tha pAparahite yoge virita tithau / viSTisyakta dine vadanti munayo vezmAdikArya zubhama / jyotiSa / *upavizAkhAmaditizca zakra bhujaGgamagnizca vihAya geham / mAmbavalamna siramandireSu kucibhaiyutAnirIkSiteSu / kRtvAprato hijavarAnatha pUrNakumbha dadhyakSatAmaphalapuSpadalopazobham / davA hiraNyavasanAni tathA hijebhyo maGgatvazAntinilayaM nilayaM vishess| vissnnudhrmottre| "gopucchavinyastakaraH pravizeJca rahaM grho| anuliptaH sukhau samvau sapatnIkastathaiva c| gobhilH| "madhye'gnimupasamAdhAya kRSNena gavA yajetAjena vA chetena mapAyasAnAM pAyasena vaa| gavye rahasya upasamAdhAya kuzaNDi kotavidhinAgniM sthApayitvA / pAyasena vA kevalena rasamAjyaM mAMsaM pAyasamiti saMya yASTarahotaM sahItvA juhuyaat| vAstopate iti prathamA vAmadevyardhA mahAvyAhatayaH prajApataye ityuttarIyA rasa ghRtaM mAMsaM saMyaya mitrayitvA kevalapAyasaM vA aSTagrahIta kevalamecaNenASTavArAn rahautvA vAstospate pratijAnauti mantreNa prathamAhutiH / For Private And Personal Use Only
Page #956
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 saMsAratatvam / vAmade vyavastimastAbhistimaH mahAvyAtibhi stinastAbhistisaH mahAvyAhutibhistisaH prajApataye ityekA prathamotta. yA iti paahutibhedaathem| tapa zabdo'pyatra devatAhoma. mantrebhyo jJeyAH / yAvatyastAstAvatauruddizya nirvApaH tAtha pAdyasya vaastosptiH| vAmadevyAmindraH mAvyAtInAmagni'vAyusUyAvyAhataunAca sarveSAmArSathaiva prjaaptiH| "agni yustathAsUryo vRhaspatirapAMpatiH / indrazca vikhedevAca devatA: samudAhatAH' iti sNvrtvcnaat| etena mahAvyAhataunAM mathivyAdi vaacktvaat| pRthivyAdyAdevatA iti bhUsvAbhuva. svAkhastA iti ca saratAdarzanAt bhavadeva nApi yat bhUsvA. yuSTamityAdi likhitaM tara ym| tasyaiva sthAnAntara mahA. vyAMitihomalikhane agnyAdaunAM devatAtvamiti likhanAt prajApatirutA ev| sUtre kevala pAyasapakSe ca pom vAstopataye tvAyuSTa nirvapAmoti baunAdikamAdAya evamindrAya prati tribhiH| agnaye vAyave sUryAya prajApataye ityaSTo nirvaapaaH| ttH| siddhacarau ghRta mubI dattvA mecaNenASTI prdhaanhomaaH| zeSa sthAnaupAkAvRtAhutvA valIn haret / pradakSiNaM pratidizamavAntaradezeSvAnupUrveNa vytihrn| huveti kramaprApte'pyAnantArtham / tena pradhAnAhutauha tvA khiSTikAsvaiva valaun haret hutazeSeNaiva tadabhAve pAyasena pratidizaM sarvAsu dikSa krameNAvyavadhAnaM kurvan / yadi mukhya caturdicha datvA vidikSu dIyate tadA vyavadhAnatA syaat| indrAyeti purastAt vAyave ityavAntaradeze yamAyeti dakSiNata: pisabhya ityavAntaradeze varuNAyeti pazcAt mahArAjAyetyavAntaradeze somAyetyuttarataH mahendrAyetyavAntaradeza vAsukaye ityadhastAt kA namo brahmaNe iti divi valIn haraditi puurvsuuvegaanvyH| For Private And Personal Use Only
Page #957
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / 843 panyat sugmm| namaskAreNa valaun dadyAt sa ca manvAnte prayojya: pisabhya ityatra SamAM kuyAt "amuSmai nama ityevaM validAnaM vidhIyate / validAnapradAnArthaM namaskAraH kato ytH| badhAkAra: pitRNAntu intakAro nRNAM ytH| svadhAkAreNa minayet pivaM valimataH sadA" / iti chndogprishissttaat| pdhstaavaucprdesh| divi praakaashe| "vizvebhyazcaiva devebhyo vasimAkAza utkSipet / kramastu pagnisthApanAdi pradhAnajomAnta vatvA balon hret| tataH viSTikSadAdi vAmadevya. gAnAnta kRtvA dakSiNAM dadyAt iti / . pratha grhyjnyH| daupikaayaam| "zubhagrahAkavAreSu mRdupipradhraveSu c| zubharAzivilagneSu zubhaM zAntikapauSTikam / mRdugaNa: citrAnurAdhA mRgazirI revatyaH / kSipragaNo laghugaNaH / puSthAkhihastAdhruvagaNo rohinnyttraatrym| "gocare vA vilagne vA ye pahAriSTa suuckaaH| pUjayettAn prayatna pUjitAH syuH shubhaavhaa:"| gocare kharAzyapekSayA yadA kadApi / vilamne janmalagne sUcakA na turissttkaarkaaH| tena duSTagrahasUcanIyadoSo. pazamanaM phlm| makyapurANe / "utsavAnandasantAnayajJohAhAdi mnggle| mAtaraH prathamaM pUjyAH pitarastadanantaram / tato mAtAmahAnAca vizvedevAstathaiva ca / nAndomukha vArAdidoSo naasti| "nAndaumukhe piTavA saMkrAntyAM grhnnhye| yugAdyAdi nimitteSu na vAratithidUSaNam" iti satyavratavacanAt / atra shuudsyaapydhikaarH| smAt zUdraH samAcaraditi vacanAt pasya smArttavena pratinidhinApyArambhaH kartavyaH / "zrotaM karma svayaM kuryyAdanyo'pi smArsamAcaret / azaktI zrautamapyanyaH kuryAdAcAramantataH" / iti shaataatnnyaat| antata upakramAt prtH| yaatrvlkaaH| "zrIkAmaH pAntikAmo vA For Private And Personal Use Only
Page #958
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 644 saMskAratatvam / grahayanaM samAcarata / vRdhyAyuH puSTikAmo vA tathaivAbhicara: bpi| sUryaH somo mahIpuvaH somaputro vRhaspatiH / zakraH zanaizcaro rAhuH ketuti grahAH smRtaaH| tAnakAta sphATikA. TraktacandanAt svrnnkaadubhau| rajatAdayasaH sausAt kAMsyAt kAryAgrahAH krmaat| svarNairvA paTe lekhyA gandhaimaNDalakeSu thaa| yathAvarNa pradeyAni vAsAMsi kusumAni c| gandhAna valayazcaiva dhUpo deyaH sgugguluH| kartavyA mantravantama caravaH prtidaivtm| pAsaSTena ima devA pagniAdivaH kkut| uhudhyasveti ca RcI yathAsaMkhyaM prkiirtitaaH| vRhaspate'tiyadaya'stayaivAbAta prishrutH| zabo devI tathA kANDAt ketuM kaNvaviti krmaat| prakaH palAza: khadirastvapAmArgo'tha pipplH| uDambaraH zamI dUrvA kumAzca samidhaH kramAt / ekaikasyASTazatamaSTAviMzatireva vaa| hotavyA dadhisapibhyAM danA kSaureNa vA yutaaH| gur3audanaM pAyasava vizvaM kSaura. paSTikam / dadhyodamaM vizvarNa mAMsaM citrAnameva ca / dadyAda prahakamAJcedaM hijemyo bhojanaM budhaH / zaktito vA yathAlAbhaM satkRtya vidhipuurvkm| dhenuH prasastathAnaDAn hemavAso iystthaa| kRSNA gaurAyasaM chAga etA vai dakSiNA kramAt / yazca yasya sadA dusthaH sa taM yatnena pUjayet / brahmaNeSAM gharo datta: pUjitA: pUjayiSyatha / grahAdhaunA narendrANAmucchAyaH patanAni ca / bhAvAbhAvI ca jagatastastrAt pUjyatamA grhaaH"| zAntidhamahArA aihikaanissttnihttiH| zAkyarthayAgo malimvacAdiSvapi kaaryH| "naimittikAni kAmyAni nipatanti ythaaythaa| tathAtathaiva kAryANi na kAlastu vidhIyate iti dkssvcnaat| naimittikAni kAmyAnauti samAnAdhikaraNamidam / prahadauHsthyavyAdhiduHkhamAdinimitvAnnaimittikAni For Private And Personal Use Only
Page #959
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratatvam / 45 tacchAntiphalakatvAt kAmyAni / zrI prahArthayAgastu na kAryaH pudhyarthatvena kevlkaamytvaat| ataeva matsyapurANam / vaizampAyanamAsonamapRcchacchaunakaH punaH / sarvakAmAptaye nityaM kathaM zAntikapauSNikam // vaizampAyana uvaac| "zrIkAma: zAntikAmo vA tathA cAbhicaran punaH / yena brahman vidhAnena tanme nigaTataH zRNu" / ityapakramya brhyaagaabhidhaanaat| dRSTikAmahomastvavagrAnAzArthatve shaantikH| kevalavRttyarthale paussttikH| ayamapi sAkhyAt paramazoce'pi kAryaH / "vrata. yannavivAheSu Ahe home'rcane jpe| prArabdha sUtakaM na syAt panArabdhe tu sUtakam" iti viSNuvacane vratazabdasya sngklpaanggkkmmprtvaat| "vivAhAdau ca saMskAra DivAhe kRte sti| saGkalpe grahazAntau ca nAzaucaM manyate budhAH" iti nirNayAmRtakRtavacanAca / atra nAndauthAI vivAhAdAvityanena zrAvasyAradhArthakatvAt hinA te iti zravaNAJca vivAho. panayanAdAvabrosargAt paramazauca eva dossaabhaavH| na vRddhithAhArambhagNAdapauti / pravAgninAmAnyAha rAvAsaMgrahe / "pUrNAhutyAM mRr3o nAma zAntike vrdstthaa| pauSTike valada. caiva krodhAgnizvAbhicArake" // grahANAha sUrya ityAdi yadyapi savaijanasihatvAt grahANAM bahavaH zabdA vAcakAH santi zabdo. pahitArtho'rthopahitaH zabdo vA devatA ubhayathApi zabdA. niyamAdavinigamanA syaat| tathApi sUryAsomamaGgalabudhavRhaspati zukrazanaizvararAhu ketupadeH pUjanaM sarvajanasihatvAt / ubhau budhvRhsptau| svaivarNastAmAdyabhAve yasya grahasya yo varSA raktAdistaivarNavarNamAha mtypuraannm| "saMsmaredranAmAditya mnggaarksmnvitm| somazakro tathA khetau budhajIvI zva pingglau| mandarAha tathA kRSNo dhamra ketugaNaM viduH" / For Private And Personal Use Only
Page #960
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskAratattvam / piGgalo poto| dhUmra candraM nAnAvaNe *somaputro gurukSetra tadubhau pauta ato iti| citrAma ketava iti vshisstthsNhitaaskndpuraanngobhilaikvaakytvaat| tathA caamrsiNhH| "dhUmadhUmalau kRSNalohita / gandhaizca rakacandanAdibhiH / kRteSu maNDala ke bu vartulAdigraharUpeSu pUjyA iti zeSaH / tathA ca shaantidiipikaayaam| "vartulo bhAskaraH kAryoM yaI candro nizAkaraH / aGgArakastrikoNastu budhshcaapaaktistthaa| panA. katiguruH kAryacatuSkoNastu bhArgavaH / sarpAkati: zani: kA- rAhustu mkraakRtiH| khanAvatistathA ketuH kAryo maNDalapUjana // maNDalakaraNAsAmarthya vaidikAmAha mtypuraannm| "garbhasyottarapUrvasyAM vitasvihavistatAm / vipra. iyayutAM vedI vitstyucchaaysNyutaam| saMsthApanAya devAnAM ctursraamudlvaam| agnipraNayanaM kRtvA tasyAmAvAhayet surAn" / garbhasya maNDapagarbhasya / mamApurANaM "madhye tu bhAskara vidyAt lohitaM dakSiNena ca / uttarasthAM guru vidyAdudhaM pUrvotta. reNa tu| pUrveNa bhArgavaM vidyAt somaM dakSiNapUrvake / pazcimena zani vidyAdrAhu dkssinnpshcime| pazcimottarataH ketuM sthApayet zuklataNDalaiH" // atraiva pAvAyehAhabhiriti darzanAdAvAhanaM dhyAhRtibhiH zalataNDulaiH kaarym| skndpuraanne| "janmabhU. govabheteSAM varNasthAnamukhAni c| yo'jJAtvA kurute zAntiM prahAste nAvamAnitAH // utyano'ka: kaliGgeSu yamunAyAca candramAH / aGgArakastvavantyAntu magadhAkhya himAMzajaH / saindhaveSu gururjAtaH zakro bhojakaTe tthaa| zanaizcarastu saurASTra rAhurATikApure / antarvedyAM tathA keturityetA prhbhuumyH| pAdityaH kAzyapo gova pAtreyacandramA bhavet // bharadvAjo bhavedomastathAveyazca somjH| guruH pUjyojiro gotraH zakro vai bhaargvstthaa| zaniH kAzyapa evAyaM rAhuH paiThaunasistathA / ketavo jemineyAca mahA lokahite ratAH / masyapurANam / "pAdityAbhimukhAH sarve saadhipprtydhidevtaaH| sthApanauyA munizreSTha nAntarA na parAju khAH" / prAdityAnyAnyasya ra For Private And Personal Use Only
Page #961
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMvAratatvam / 247 sthApitagrahasthAntarAle'nyo graho na sthApanIyaH nApyAditya. parAnakhAH kaaryaaH| pradhidaivatapUjA ayutahomAdau kaaryaa| kaatyaaynH| tadovajAtorajAtvA homaM yaH kurate nrH| ma tasya phalamAnoti na ca tuSyanti devtaaH| na hutaM na ca saMskAro na ca yajJaphalaM labhet // vaziSThagobhilakAtyAyanAH / "brAhmaNo mArgavAcAyau~ ksstriyaavlohito| vaizyo soma. budhau caiva zeSAn zUdrAn vinirdizet // valayastu mtsypunne| guDaudanaM ravedadyAt somAya tpaaysm| saMyAvaka kuje dadyAt caurAvaM somasnave / dadhyodanA jauvAya zakrAya tu taudanam / zanavarAya aparamAja mAMsaca raahve| citrI. danaJca ketubhyaH sarvabhakSyaiH samarcayet // sarvabhakSyastu tattavyAlAme ythaalaabhopptrH| mncvntH| pom sUryAyatvAyuSTaM nipAmauti mantra yuktaaH| yajuSAM grhnnnirvaapprokssnnmntryukkaaH| Rgve dinAntu nirvaaprokssnnmnvyutaaH| candrazyamAha gobhitH| "pratha havinirvapati bohona yavAn veti" tadanAbhe zAligodhamAvapi paayo| "yatholavastvasampattI grAhya tadanukAri yat / yavAsujhAva bhodhamA bauhogAmiva zAlayaH" iti chndogprishissttaat| samipramANave mtsypuraanne| prAdeza. mAvA: sazikhA: sarakAH splaashinauH| samidhaH kalpayet prAjJaH sarvakarmasu sarvadA" tattamamidalAbhe paiThaunamiH / "kAraha. valkalapuSyapraroharasagandhAdaunAM sAdRzyena pratinidhiM kuryAt sarvAnAbhe yavaH pratinidhirbhavatIti kANDa nAlaM praroho'GkaraH / yava iti kalpataru paatthH| avayavaH iti naaraaynnopaadhyaayaaH| pAsaSTenetyAdayaH krameNa sUryAdimantrAH / ekaikasyeti svarayA. nusaarenn| carusamUhenAjyabhAgaM kRtvA caruNAM pratyekamekaikAhutimarkAdikrameNArkAdimancaihu tvA pakSAta vanamantraireva yathobasaMkhyA hotvyaa| iti zUlapANimahAmahopAdhyAyAH / dUrvA home dUrvAvayaM graadhm| saradAtilake homaTravyaparimANe TUrvAvayasamuddiSTamiti drshnaat| carNa pakaM tilataNDalaca kaSararUpaM zanaizcarAya vaSaramiti mtypuraannaat| mAMsamAja pAsa mAMsaca rAhave" iti mnypuraannaat| citrA "majA. For Private And Personal Use Only
Page #962
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 242 saMskAratatvam / kSaureNa saMsvinnA yavAca tiltnnddlaaH| prajAkarNasya rona raktAcitrAna saMjitA" // iti daupikoktm| yathA lAbhamityanena tattavyAlAbhe bhakSyAntaraM deym| sarvabhakSyaiH samarcaye. diti mtsypuraannaat| satkRtya pAdyAdinA pUjayitvA dhenvAdidakSiNA deyaa| tadabhAve tu matsyapurANam / "suvarNamathavA dadyAt gururvA yena tussyti| tathA ca matsyapurANam / "yajamAna: sapanauka RtvijastAn smaahitH| dakSiNAbhiH prayatnena pUjayetavismayaH // ityapakramAt gururvA yena tussytiityupsNhaaraat| tavaiva lksshome| "dAtavyA yajamAnena pUrvavakSiNA pRthak / tvarAkrodhavihaunena RtvigabhyaH zAntacetasA" // ityatatvAt Rtvigbhya eva dkssinnaa| "sUryAya kapilAM dhena dadyAcchala tathaindave" // ityAdiSu tArthya cturthoN| tana sUyayAgapratiSThAthaM kapilAM dhanum Rvije ddyaat| guDodanAdibhojanamapi tasyaiva upasthitatvAta / etA dakSiNA bhojita brAhmagAnAmiti shuulpaannivyaakhyaanaacc| "samantraNa pradAtavyAH sarvAH sarvatra dakSiNA" iti mtsypuraakhaat| dhenvAdidAne kapile sarvadevAnAmityAdi tattammantrA: paatthyaaH| te ca prayoge vkssyte| Rlligabhya ityyutaadihomvissym| alpa home'zatAveko'pi pRthak / ataeva gururvA yena tuSyatItyuktaM yazceti yatnena pUrvoktAdatiriktopacAreNa ata. eva diipikaayaam| "ekai kasyASTazatamaSTAviMzatireva vaa| hotavyA madhupibhyAM danA kSaureNa vA yutam", pUjayiSyatha tvabhauSTavaradAnana zatodusthaH graho yatnataH puujniiyH| yathA matsya puraanne| "susthaH svalpopacAregA dusthaH zaktyAdyapekSayA / yatnata: pUjanauyAste pUjitAzcet zubhAvahA:" // tathA "yastu pAr3Akaro nityamalpavittasya vA grahaH / sa taM yatnana saMpUjya zeSAna pyacayevaraH // tasmAt paur3AkarI nityaM ya eva bhavati grahaH / tameva pUjayetyA ho vA baun vA yathAvidhiH // ekamapyarca yetyA brAhmaNaM vedpaargm| dakSiNAbhiprayatnena na bahanalpavittavAn" // iti vandya ghaTaya-hariharabhaTTAcAryAmajaauraSnunanda nabhaTTAcAryaviracitaM saMskAratattva samAptam / For Private And Personal Use Only
Page #963
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving Jinshasan 027352 gyanmardi @kobatirth.org For Private And Personal Use Only