Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ R GOOal PPORTEXTGEEXE USSRO NAMOHANA zrI tAraNasvAmI viracitazrI tAraNataraNa shraavkaacaar| Ca Dars anuvAdakazrImAna jainadharmabhUSaNa dharmadivAkara bra0 siitlprsaadjii| jisakozrI tAraNataraNa samAjake jaina caityAlaya sAgarakI orase prabandhakartA zrIyuta mathurAprasAda bajAja, bar3A bAjAra-sAgara sarva zrAvakoMke kalyANArtha prakAzita kiyaa| prathamAvRtti ] . vIra sambat 2459 [prati 1000 "jainavijaya" prinTiga presa-mUratameM mUlacaMda kitanadAsa kApar3iyAne mudrita kiyA / / mUlya -ru. 3-0-0 COMBOVOG kiBME. 156 GORIES ANIYA MG
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 3 // 36 KKKGGGGLEGALlRLEGEGENRELEGRkLakkakeet maMgalAcaraNa saMsAra zarIra bhogakA svarUpa mithyAtvakA svarUpa kaSAyoMkA svarUpa tIna mRr3hatAoMkA svarUpa samyaktake 15 doSa mithyAtvake tyAgakA upAya samyagdarzanakA svarUpa AtmAke tIna bheda sudeva kudavakA svarUpa suguru kugurukA svarUpa kudharmakA svarUpa cAra vikathAkA svarUpa sAta vyasanAkA svarUpa jala chAnanekI vidhi kaMdamUla zAka saMmUrchana brasa jaMtu bhojya padArtha maryAdA vidala va pUrNaphala saMdhAnA doSa ATha madakA svarUpa cAra kaSAyakA svarUpa dharmakA svarUpa . piMDasthAdi dharmadhyAnakA svarUpa vissysuucii| samyagdarzana mahAtmya samyagdRSTIkA AcaraNa vepana kriyAe~ ATha mUla guNa ratnatraya svarUpa dAnakA svarUpa, pAtrApAtra vicAra 58 lAkha yonimeM samyaktI na jAve rAtri bhojana spAga pAnI chAnanA zrAvakake nitya chaH karma, azuddha va zuddha bheda mithyA sAmAyika zuddha SaTkarma vicAra pAMca parameSThIkA svarUpa 209 | 11 aMgoMkI mApAdi zAstra va zAstra bhakti samyaktIke 75 guNa sugurU bhakti svAdhyAyakA svarUpa saMyamakA pAlana zuddha SaT karma saMkSepa gyAraha pratimA svarUpa 181 | sAdhukA cAritra KELKGEGEGREECEERAGECKGEEKEGEGREE 102 s ar .... 116 117 42
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaa * ay' pu. lA. zuddha nayakA atha lopita 1 sAgarase 4 zAsana 52 19 avyavahAra shuddhiptr| bhazuddha kulabhadra 97 17 satya bhayakA 114 10 vIje artha lopitaM 115 aMtima mukta sAgase 118 11 bhAve zamana 19 // 1 sabako vyavahAra 124 16 pahacAnatA tana 126 aMtima, roSu 1. 4 lobhanala svAbhAvika , 20 rogake tIna 16 bhAva kaSAya kevalajJAnakA sA- 171 4 yasyate / dhaka hai avadhi 177 9 kArya bhI mana:paryaya 191 14 solaha vrato vyaka rUpeNa 201 12 doSa sarva nikaMdanaM 204 12 sampatta rahate haiM, mAyA | " 15 nirmalatA mithyA sahita na | 242 9 bahuta lobha bata | 243 17 amukako 72 2 sAmAyika 12 tIna 17 kevalajJAnake sat bIte bhuktaM bhASe vastuko na pahacAnatA nanyeSu lobhAnala rAgake mAna kaSAya pasyate kAya bhI . solaha pattoM zeSa saba sammatta nirbalatA bahuta lAbha amukako na 75 aMtima, tyaktarUpeNa 76 12 nikaMdavaM 77 aMtima, na vrata
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 4 // // 4 // * lA* azuddha 244 2 dRr3ha na 247 16 lAbha , 20 AtmAnubhava 22 nidhana 2 dravidhazcaiva 308 20 azuddhako 318 17 kiraNa 6 14 bhaya rakhanA * 158 13 zrUvate lobha AtmAnubhava na lAbha duvidhazcaiva azuddhatapako phiraNa bhaya na rakhanA &GEGREEKEEGGEEEEEEEEEEEEEEEEEEEERecke 4. kA. zuddha mazuddha | 370 14 ca rakSituM na rakSituM " 1 zabda prayoga zastra prayoga 384 15 ciratA thiratA 396 11 kamI karanI kathA karanI 397 aMtima, saradA muradA 400 18 tIsare dina bhukta tIsaredina ekabhukta 414 aMtima zAstra vikraya zastra vikraya | 417 17 dhArmika aMtaraMga dhArmika prArambha | 425 12 amRta amRta zrUyate
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bhUmikA A Owww Wwwm bhuumikaa| yaha zrAvakAcAra anya kisI vizeSa bhASAmeM nahIM hai| isameM saMskRta bhArata deza mASAke mizrita zabda haiN| kisI khAsa vyAkaraNake mAdhAra para racita nahIM hai| isakI bhASA TIkA likhate samaya hamAre pAsa cAra pratiyeM thIM-tIna sAgarakI va eka kakitapurako / sAgarakI eka prati prAcIna likho manya dokI apekSA zuddha hai / lalitapurakI prati sabase zuddha hai| zrAvakAcAra grantha isa pratimeM saMbata 1654 kArtika muMdI 13 kA likhA humA prAcIna hai| yathAzakti zabda zuddha karake arthako samajhakara bhAva likhA gayA hai / isa granthameM yadyapi punarukti kathana bahuta hai tathApi samyagdarzana tathA zuddhAtmAnubhavakI dRr3hatA sthAna sthAna para batAI hai| koI kathana zrI kundakundAcArya va zrI umAsvAmI ke digambara jaina siddhAMtake pratikUla nahIM hai| prAcIna digambara jaina zAstrAdhArase hI graMtha saMkalita kiyA gayA hai| hamane bhAvoMko samajhakara bhAva dikhAne kA prayatna kiyA hai / zabda zuddhikA vicAra yathAsaMbhava kiyA gayA hai| abataka jo digambara jainasamAjameM zrAvakAcAra pracalita haiM unameM mAtra vyavahAranayakA hI kathana adhika hai parantu isa grantha meM nizcayanayakI pradhAnatAse vyavahArakA kathana hai / par3hanese padapada para adhyAtmarasakA svAda mAtA hai / isake kartA adhyAtma zAstra va vyavahAra zAstra ke acche marmI the / yaha bAta graMthako AdyopAMta par3hanese vidita hojaaygii| ve siddhAMtake jJAtA the isake pramANa meM kucha zloka nIce diye jAte haiM trividhi pAtraM ca dAnaM ca, bhAvanA cintyate budhaiH| zuddha dRSTi rato jIvaH, aTThAvana lakSa tyaktayaM // 267 / / nIca itara apa teja ca, vAyu pRthvI vnsptii| vikalatrayaM ca yonI ca, ahAvana lakSa tyaktayaM // 26 // bhAvArtha-no samyagdRSTI tIna pAtroMko dAnakI bhAvanA kare va zuddhAtmAmeM rata ho vaha 84 lAkha yoniyoMse 58 lAkha yoniyoM meM kabhI paidA nahIM hogA / nitya nigoda, itara nigoda, pRthvI, jala, agni, vAyu inameM pratyekameM sAta sAta lAkha / tathA ra pratyeka vanaspatike 10 lAkha, vikalatrayake 6 lAkha-kula 42+1+6=18 lAkha-yoniyoMmeM samyagdRSTI nara tiryaca naraka mAyu bAMdhanepara bhI kabhI nahIM jaaygaa| mAtra paMcendriya utpanna hogaa| yaha bar3I vidvattAkA namunA hai| sAdhukA svarUpa likhA hai jJAnacAritra sampUrNa, kriyA trepaNa saMyutaM / paMcavrata paMca samiti, gupti trayapratipALanaM // 446 // . samyagdarzanaM jJAnaM, cAritraM zuddha saMyamaM / jinarUpaM zuddha dravyAtha, sAdho sAdhu ucyate // 448 // bhAvArtha-jo jJAna cAritrase pUrNa hoM, zrAvakakI 13 kriyAse saMyukta hoM, pAMca mahAvrata pAMca samiti va tIna guptike //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bhUmikA // 2 // pAlaka hoM va jo zuddha saMyamako va ratnatraya dharmako va marahaMtake svarUpako va zuddha dravyako sAdhate hoM vaha sAdhu haiN| yaha sAdhukA bahuta bar3hiyA svarUpa hai| bhojana zuddhipara likhA hai svAda vicalitaM yena, sanmUrchana tasya ucyate / je narA tasya bhuktaM ca, tiyacaM nara saMti te // 11 // phalasya saMpUrNa bhukta, sammUrchana trasa vibhramaH / jIvasya utpAdanaM dRSTa, hiMsAbaMdI mAMsa dUSanaM // 112 // bhAvArtha-jisakA svAda calAyamAna hojAve usameM sanmUrchana basa paidA hote haiN| jo mAnava bhakSaNa karate haiM ve pazu samAna haiN| kisI phala ko pUrA vinA dekhe tor3e na khAnA cAhiye, usameM sanmUrchana trasoMki upananekI zaMkA hai| jo binA tor3e khAte haiM ve * hiMsAnaMdI haiM va mAMsake doSako pAte haiN| mavirata zuddha samyaktI 51 kriyAoMmeMse maThAraha pAlatA hai| zeSa 35 kI bhAvanA karatA hai| aisA bar3A hI mArmika va cAritrakI vRddhikAraka kathana tAraNa svAmIne kiyA hai| ve zloka haiM jaghanyaM avrataM nAma, jinauktaM jinAgamaM / sAdhai jJAnamayaM zuddhaM, kriyA dasa aSTa saMjutaM // 198 // samyaktaM zuddha dharmasya, mUlaM guNaM ca ucyate / dAnaM catvAri pAtraM ca, sAdha jJAnamayaM dhruvaM / / 199 // darzana jJAnacAritrai, vizeSitaM guNa pUjayaM / anastramitaM zuddha mAvasya, phAsUmala jinAgarma // 20 // etattu kriyA saMjutte, zuda samyagdarzanaM / pratimAvatatapazcaiva, bhAvanA kRta sArdhayaM // 1.1 // bhAvArtha-jadhanya avirata samyagdRSTI 53 kriyAoMmeMse 18 pALatA hai| pATha mULaguNa +cAra dAna +samyagdarzana jJAnacAritrakI bhAvanA +rAtri bhojana tyAga +pAnI chAnakara pInA +samatAke liye jinAgama paThana=18 kriyAeM haiM tathA 12 vrata+12 tapa +11 pratimA 35 kriyAoMkI bhAvanA rakhatA hai| adhyAtmajJAna va nayoMdvArA zAstrajJAnakA namUnA yaha hai__ zuddha dharma ca proktaM ca, cetanAlakSaNo sdaa| zuddha dravyAthika nayena, dharma karma vimuktayaM // 198 // bhAvArya-zuddha dravyArthika nabase zuddha dharma cetanAkA guNa hai tathA karmarahita AtmAkA svabhAva hai| isa anyake kartA zrI tAraNataraNa svAmI the| yaha digambara jaina muni the aisA kinahIkA kahanA hai, kinahIke vicArase yaha brahmacArI the / isameM saMdeha nahIM ki yaha eka dharmake atA mAtmaramI mahAtmA the / inake vyanase pragaTa hai ki yaha zrI kundakundAcArya zAstroMke jJAtA the| inakA jovanacaritra ko kucha mikA bahuta saMkSepase yahAM diyA jAtA hai janahitaiSI aMka vIra saM0 2139 ko dekhakara va sAgarake bhAiyoMse mAlUma kara likhA jAtA hai| isameM jo aitihAsika V // 2 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bhUmikA anumAna va hamAga nijakA vicAra dikhalAyA gayA hai usake liye hama svayaM jimmedAra haiN| tAraNataraNa samAjake bhAI usake liye jimmedAra nahIM haiN| . . puSpAvatI nagarameM inake pitA gar3hAsAhu rahate the| yaha paravAra seTha the, tathA dihalI ke bAdazAhake yahAM kisI kAmapara niyata the / puSpAvatI nagarI pezAvarako kahate haiM, pezAvarako puSkalAvatI yA puSpAvatI pahale kahate the / mAlUma hotA hai ki gar3hAsAhake nAdhIna koI mahAn kAma bAdazAhakI taraphase pezAvarameM hogA / gar3hAsAhunIkI dharmapatnI vIrazrI thii| graMthakartA honahAra putra vi. saMvata 15.5 (vasan 1918)bagahana sudI 7 ko janme the| aba dihalIme san 1948 meM bhakAuddIna sayyada rAjya karate the phira mustAna bahalola kodhI san 1950 meM bAdazAha hue jaba yaha pAMca varSake the| isake pitAke Upara koI karmake udayase mApatti pAI taba yaha apanA saba sAmAna lekara mAruvA dezameM Aye / aura gaDaukA (jilA sAgara khuraI tahasIka khimalAseke pAsa) meM jAkara DerA kiyaa| vahAM eka zrutamuni birAjamAna the / unakA darzana karake sAhunI va seThAnI va yaha putra bar3e bhAnaMdita hue| muni mahArAnane putra ko dekhakara bhAzIrvAda diyA va unake pitAko zikSA dI ki yaha eka mahAtmA hai, isako zAstrajJAna va vidyA bhaLeprakAra par3hAI jAve / vahAMse calakara ToMka rAjyake semarakher3I (vAsaudA sTezanase siroMja hokara ) sthAnake pAsa grAmameM base / vahAM eka banAnya jaina seThakI sahAyatAse vyApAra karane lage aura putrako vidyA par3hAne kge| yaha bar3e catura the / yathAyogya vidhA lete hue jaina zAstroMkA svAdhyAya karane kage / inako choTI vayase hI vairAgya hogayA / aisA mAlUma hotA hai ki inhoMne vivAha nahIM karAyA, bahuta kAla taka gharameM ho zrAvaka vrata pALate rahe aura semarakher3I meM (jahAM aba jaMgala hai va naziyAM banI hai) ekAMtameM baiTha dhyAna lagAte rhe| kucha kAla pIche inhoMne ghara tyAga diyA taba yA to brahmacArI rahe yA muni hogaye / tathA malhAragar3ha (gvAliyara sTeTa muMgAvalI sTezanase tInakosa ) meM Thaharakara adhika dhyAnakA abhyAsa karane lge| aura unhoMne yatratatra vihArakara apane madhyAtma garbhita upadezase jainadharmakA pracAra kiyaa| aisA kahate haiM ki unake upadezase 553319 janoMne jainadharma grahaNa kiyA / ye haraekako jainI banAte the| inake ziSya kaI prasiddha haiM lakSmaNa pAMDe, cidAnanda caudharI, paramAnanda vilAsI, suspasAha telI, lukamAnazAha musalamAna / inhoMne malhAragar3hase vi. saM. 1572 jyeSTha vadI 6 zukravArako samAdhimaraNa karake sugati ghAma prApta kiyaa| usa samaya san 1515 thA, dihakImeM sikandara lodhIkA rAjya thA jo 1489 para gaddIpara baiThe the| sulatAna vahalola lodhIse gar3hAsAhakI nahIM banI hogI aisA jhaLakatA inake upadezake anuyAyI tAraNataraNa samAja kahalAte haiN| vartamAna meM isa samAna
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bhUmikA vAloM para miramApura, bAMdA, madhyaprAMta, madhya bhAratameM phaile hue karIba 2... hoMge va 1.... mAnava hoNge| ye caityAlayake nAmase sarasvatI bhavana banAte haiM, vedIpara zAstra virAjamAna karate haiM, zAsakI bhakti karate haiM, zAstrake sAmane jinendradevakI bhI OM bhakti karate haiM / digambara jaina zAstroMko par3hate haiM va birAjamAna karate haiM / jinendra pratimAke rakhanekA va pUjane kA rivAja nahIM hai tathApi ye loga tIrthayAtrA karate haiN| maMdiroMmeM yatratatra pratimAoMke darzana karate haiN| tAraNataraNa svAmI racita jo zAstra haiM unameM bhI pratimAkA khaNDana nahIM hai| mAlUma hotA hai unhoMne usa samayakI paristhitiko dekhate hue pratimA sthApanako gauNa kara diyA thaa| vaha musalamAnI samaya thA, mUrti khaNDanakA jagaha 2 upadeza hotA thaa| kogoMko musalamAnI dharmameM jAnese bacAneke kiye upta samaya aisA kiyA hogaa| usa samaya mahamadAbAdameM zvetAMbara jainiyoMke bhItara eka lokAzAha hue the jinhoMne bhI vi0 saM0 1508 meM hU~r3hiyApaMthako sthApanA kI thii| ye bhI mUrtiko nahIM pUjate haiM / sikhadharmake sthApaka nAnaka paMjAbameM san 1469 se 153* taka hue va kabIra 4 zAha bhI isI samaya san 1446 se 1508 meM hue haiN| ina saboMne mUrti pUjAko gauNa kiyA thA / tAraNasvAmIkA svargavAsa san 1515 meM humA thaa| pAThakagaNa dekheMge ki lokAzAha, kabIra, nAnaka, tAraNasvAmI karIba 2 samakAlIna hue haiN| bhAratakI dazA usa samaya macchI nahIM thii| musalamAnI dharma jora julamase phailAyA jAtA thaa| jaba ye dharmapracAraka hue taba sikandara lodhIkA rAjya thaa| isake sambandha visenTa smitha itihAsakAra likhate haiM ki "He enterely ruined the shrines of Mathura, converting the buildings to Muslim use & y generally was extremely hostile to Hindism." . isane mathurAke maMdiroMkA vidhvaMsa kiyA / makAnoMko musalamAnI banA liyA / yaha hiMdUdharmakA kaTTara zatru thA / mUrti pUnAkA ghora virodha kiyA jAtA thaa| hiMduoMko kobhase yA bhayase musalamAna banAyA jAtA thaa| aise samayameM hI gar3hAsAha bhAgakara mAlavAkI tarapha maae| saMbhava hai apane dharmakI rakSArtha hI bhAe hoNge| unake vicArazIka putrako yaha bAta khaTakI hogI taba tAraNataraNane digambara jainadharmakI rakSArtha vahI kAma kiyA jo lokAzAhane zvetAMvara dharmakI va nAnaka va kabIrazAhane hiMdu dharmakI rakSArtha kiyA / avasara pAkara mUrtipUmAko gauNa kara zAstrapUjA va gurupUnAko mukhyatA kii| isase sApha jhalakatA hai ki tAraNataraNa svAmI bar3e hI prabhAvazAlI bakkA va apane samayake adhyAtma rasika ana mahAtmA hoMge, jinhoMne musalamAna honevAle jainiyoM ko rakSita kiyA tathA svayaM musakamAnoM takako jainadharmameM dIkSita kiyA / inakI graMtha racanAmeM mAtmAnubhavakI sthAnara para preraNA hai| vAraNataraNasvAmI racita 14 graMtha prasiddha / unakA vivaraNa nIce prakAra hai // 4 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA // 5 // 1- zrAvakAcAra -- Thoka 462 ! 3- paMDita pUjA " 31 / 4- kamalabattIsI-- zloka 32 / isameM bhI adhyAtmIka upadeza hai, pAMca jJAnakA svarUpa hai, ratnatrayakA svarUpa hai / 2- mALArohaNa - zloka 12 / 9 - upadeza zuddha sAra - zloka 588 / 6- jJAna samuccayasAra - 908 / isameM chaH dravya, sAta tattva, 14 guNasthAna, pAMca mahAvrata, samyagdarzana vyAdikA macchA nirUpaNa hai / usImeM digambara munikA svarUpa hai ye paMca cela uktaM tyaktaM, mana vacana kAya sadbhAvaM / vijJAna jJAna zuddhaM, ceLa tyaktaMti nivvue jaMti // 400 // digambara nayana uttaM, dasadizA aMbareNa sadbhAvaM / ambaraM cela vimuktaM, digambaraM jJAna sahakAraM // 402 // bhAvArtha -- jo pAMca prakAra AcchAdana arthAt romake, camar3eke, balkaLake, ruIke va rezamake inase rahita ho, vijJAna va jJAnameM zuddha ho| aise vastra rahita acelaka hI nirvANa jAte haiM / digambara zabda batAtA hai jinako 10 dizA jaise AkAza vastra rahita hai / yaha digambarapanA jJAnakA sahakArI hai / kapar3A ho| 7-mamaLa pAhur3a yA amala pAhur3a - 3213 zloka, isameM 32, 11, 16, 19 nAdi zlokoMke choTe 2 khaNDa rUpase madhyAtmIka bhajana haiM / eka adhyAya 34 atizayakA hai, jinako nizvayanaya pradhAnase batAyA hai / gagana gamanapara likhA haigagana sunantAnanta jinaya jina, gamya agamya pariNAma dhruvaM / nanta ramana suhajJAna gagana jina, gamya agamya aisaya mamalaM // 18 // bhAvArtha- AkAza anaMtAnaMta hai usako jItanevAle jina haiM arthAt lokAlokake jJAtA haiN| gamya-kathana yogya, agamya-na jJAtA haiM, anaMtajJAna meM ramana karanevAle zrutajJAnake prakAzaka nAkAzake agamyake jJAtA haiN| AkAza gamana arthAt nirmala mAkAza samAna janaM kathana yogya jo pariNamana sadA huA karatA hai usa sabake samAna nirmaka jina haiM / yahI nirmaka atizaya hai jo gamya aria jJAnameM manAgamana hai pariNamana hai so AkAza gamana atizayake dhArI hai| bar3A hI sundara vivecana hai / terA prakAra cAritrako kathana karate hue 16 zloka haiN| inameM bhI nizzrayanayakA pradhAna kathana hai| jaise AdAna nikSepaNa samitiko isa taraha kahA hai jisakA artha vyavahArameM hai ki haraeka vastuko dekhakara uThAnA rakhanA Ada sahAvena jJAna raya ramanaM, nikSipiya kamma jinaraMja suyaM / jJAna vijJAna su amaLa ramana jinu, bhaya zalya zaMka vilayaMtu sUyaM // 54 // bhUmika // 5 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mumikA bhUmikA (0 bhAvArya apane pAsmAke svabhAvake dvArA jJAname ramana karamA so kAvAsokA kSaya karanA so nikSepaNa hai| isa 1 taraha minendra meM rakhAyamAna honevAkA zruta hai jisakA Avambama karanese jJAna vijJAna nirmabhAvameM ramana hotA hai| lipta bhAvazrutameM ramana karate hue bhaya, zalya va zaMkA saba vilA jAtI hai| arthAt bAmasvabhAvamai chInatA hI mAdAnanikSepaNa samiti hai| bahuta 4 hI bar3hiyA tattva vicAra hai| -caubIsa ThANa-gadha paya sahita patre 10, isameM nizcayanayako lekara gomaTTasArakI carcA kucha bhAga hai| eka sthAnameM 66316 kSudra bhavoMkA vivaraNa yathArtha gomaTTasArake anusAra hai| jaise ekeMdriyake-66132 bhava antarmuhUrtame indriyaketendriyakecaundriyake- 1. " paMcendriyake- 24 " kula 66336 eka antarmuhUrtameM jinakI mAyu zvAsake maThArahaveM bhAga hotI hai| 9-tribhaMgIsAra-zloka 71 isameM tInara ke samUha bahutasI bAteM haiN| jaise-- 1-deva guru zAstra 5-AzA sneha lobha 2-darzana jJAna cAritra 6-mAyA moha mamatA 3-kSAyika zuddha dhruva 7-rUpAtIta svadharma nAkAza 1-kRtakArita anumata 8-naMda mAnaMda sahajAnaMda isameM bhI buddhimAnI va vidvattA jhaLakatI hai| 1.-khAtikA vizeSa-1 patre gaya vyavahArapalya, bhavasarpiNI, utsarpiNI kAlapramANa kucha nizcayanaya pradhAna kathana bhI hai| 11-siddha svabhAva-1 patrA nizcaya pradhAna gadyameM kucha kathana hai| 12-zUnya svabhAva 2 patre gdh| 15-nAmamAlA 9patre gavA 14-chadmastha vAnI 9 patre gdh| RECEEGREEREGeetrelelectrGEEGee
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bhUmikA ina 14 granthoMmeM zrAvakAcAra, paMDitapUjA, mAlArohaNakA ulthA mere dvArA humA hai| kamalabattIsIkA ulthA bAbU jagarUpa4sahAya bI0 e0, ela0 ela bI* vakIla eTA ( yU* po* ) dvArA huA hai| inameM se prathama upadeza zuddha sAra tathA jJAna samuccayasArakA ulthA honA yogya hai| ye donoM bahuta upayogI upadezI grantha haiN| mamaka pAhuDa grantha ucca zreNIke bAdhyAtmarasika mahAtmAoMke hI AnaMdakI vastu hai| isakI TIkA buddhimAnoMke liye mAtmavicArameM upayogI hogii| cauvIsa ThANako vicAra karake gommaTasArase milAkara zuddha karake va aura viSaya joDakara prakAza yogya hai| tribhaMgIsAra bhI upayogI hai, buddhimattAke sAtha artha karanA yogya hai| khAtikA svabhAva, siddha svabhAva, zUnya svabhAvameM viSaya bahuta alpa hai| mAdhyAtmIka bhAvase vicArane yogya hai / nAmamAlA aura chadmastha vANo svayaM vAraNataraNa svAmI racita nahIM mAlUma hotI haiM, pIchese racita haiN| kucha kathana aisA bhI hai jo prAcIna di0 bhena siddhAMtase nahIM milatA hai| zrI tAraNataraNa svAmIkA samAdhisthAna malhAragar3ha vetavA nadI ke taTapara bahuta hI ramaNIka va dhyAnayogya hai| yahAM makAna bhI mundara bane hue haiN| phuTanoTa-hamane svayaM isa sthAnakA darzana do daphe kiyA hai| antama tA. 15 mArca 1931 ko kiyA hai, vetvaanviise| * mIla kileke samAna bRhata bhavana koTa sahita hai, madhyameM jinavANI caitvAlaya hai, cAroM bora yAtriyoM ke ThaharanekA sthAna hai, cAroM ora jaMgala hai| vetavA nadIke taTapara tAraNa svAmIkA eka sAmAyika karane kA pakkA dAlAna pASANakA banA huA hai| nadIke madhyameM tIna cabUtare haiM, eka vaha hai jisapara baiThakara tAraNasvAmI dhyAna karate the / bhavanake pIche kokamAna zAhake rahanekA jhopar3A va dhyAnakA cabUtarA hai| isa sthAnase 1 mIla malhAragar3ha grAma hai, kilA hai va sarovara hai| grAmameM kucha paravAra janoM ghara haiM, di. jaina maMdira hai usameM pArzvanAthakI prAcIna do pratimAeM darzanIya haiN| dhyAnake mamyApta karanevAloMke liye malhAragaDhakA tAraNasvAmI mahArAjakA sthAna bahuta hI upayukta hai| nadIke madhyameM va taTapara bhI dhyAnakA sAdhana hosaktA hai| dusarA tapasthAna semarakher3I hai| ina donoM sthAnoMpara varSa eka daphe tAspasamAja prAyaH ekatra bhI hotI hai| jina granthoM kI bhASA TIkA hojAveM unheM haraeka jenIko par3hanA cAhiye / tatvajJAna honemeM sahAyatA milegii| tathA dUsare digambara jaina AcAryoMke 4 racita nIce likhe graMthoM ko bhI par3hanA cAhiye bhitase dharmakA bodha hokara AtmAkA kalyANa ho AN
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA // 8 // (1) ratnakaraNDa zrAvakAcAra - samaMtabhadrAcArya kR / (2) zrAvakAcAra -- amitagati kRta / (3) padmanaMdI paMcaviMzatikA padmanaMdi kRta / (8) arthaprakAzikA - paM0 sadAsukhajI kRta / (5) sarvArthasiddhi -- pUjyapAda AcArya kRta / (6) gomaTasAra jIvakAMDa karmakAMDa - nemicandra si* cakravartIkRta (7) paramAtmAprakAza --- yogendrAcArya kRta / (8) jJAnArNava - zubhacandrAcArya kRta / (9) paMcAstikAya - kuMdakuMdAcArya kRta / (10) pravacanasAra - kundakundAcArya kRta / (11) samayasAra (12) niyamasAra sAgara Azvina sudI 10 vIra saM0 2458 tA. 9-10-1932 " 23 (13) mULAcAra --TTakera svAmI kRta / (14) svAmI kArtikeyAnupekSA -- muni kArtikeya kR | (11) rAjavArtika-- kalaMkadeva yAcArya kRta / (16) samAdhizataka -- pUjyapAda nAcArya kRta / (17) iSTopadeza 29 35 dharmakA vAstavika svarUpa ratnatraya dharma hai / nizvaya ratnatraya apane hI zuddhAtmAkA samyak zraddhAna, samyagjJAna va samyakU mAcaraNa yA AtmAnubhava hai| isIkA sAdhaka paramparA nimitta vyavahAra ratnatraya hai| jisameM jIvAdi sAta tatvoMkA jJAna pradAna jarUrI hai / vyavahAra cAritra muni va zrAvakakA ubhaya rUpa hai, pAMca mahAvrata munikA cAritra hai, pAMca maNuvrata zrAvakakA dharma hai| zrAvakoM ko devapUjA, gurubhakti, svAdhyAya, saMyama, tapa, dAna ina chaH karmokA sAdhana zraddhApUrvaka karanA cAhiye va mithyAtva se bacanA cAhiye / samyaktake 19 doSa bacAne cAhiye, sAta vyasana dyUta ramanAdise bacanA cAhiye, zuddha bhojana karanA cAhiye, pAnI chAnakara pInA cAhiye, rAtriko bhojana yathAzakti bacAnA cAhiye, mukhyatA se mAtmadhyAnakA abhyAsa karanA cAhiye / zrAvakakI gyAraha pratimA haiM unake dvArA bAhya abhyaMtara cAritrako unnati karanI cAhiye / isa zrAvakAcAra meM ina hI bAtoMkA vizeSa varNana hai| isa graMthakA pracAra hara jagaha honA cAhiye / pAThakoM ko vizeSa lAbha hogA / - brahmacArI sItalaprasAda / tter&ete-ETET: bhUmista // 8 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI 1008 tIrthakSetra zrI nisahanI-malhAragar3ha, gvAliyara sTeTa (zrI tAraNataraNasvAmIkA smaadhisthaan)|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAraNataraNa zrAvakAcAra raNataraNa shraavkaacaar| maMgalAcaraNa / RSabhadevase vIra loM, cauvIsoM jinarAya / mana vaca kAya namAyake, vaMdahu vara vRSadAya // syAbAda vANI namo, satya artha bhaMDAra / parama tatva ArUr3ha kara, karata bhavodadhi pAra // graMtha rahita Atama ramI, vairAgI vrata pUrNa / parama sAdhu guru vadaU~, hota vighna saba cUrNa // tAraNa svAmI racita jo, graMtha zrAvakAcAra / hindI bhASAmeM likhU, ulthA jana upakAra // aba zrI tAraNataraNa racita zrAvakAcArakA bhAva hindI bhASAmeM likhA jAtA hai mNglaacrnn| zloka-deva devaM namaskRtaM, lokAlokaprakAzakaM / trilokaM artha jyotiH, UMvaMkAraM ca vaMdate // 1 // anvayArtha-( deva devaM ) cAra prakAra devoMke deva arthAt indrAdi dvArA (namaskRtaM ) namaskAra karane OM yogya ( lokAlokaprakAzakaM ) loka aura alokake prakAzaka ( trilokaM ) tIna lokake ( artha ) padArthoM ke liye 4(jyotiH) jyoti rUpa aise (UvaMkAraM ) OM ko (ca vaMdate ) hI vandanA karatA hai| // 1 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrA tAraNataraNa 4 // 2 // vizeSa-tAraNa svAmI racita graMtha usa samayakI unakI hI bhASAmeM haiM, unameM na to mAtra saMskRta haina prAkRta na TheTha hiMdI hai| svAmI jisa bhASAmeM kahate the vahI racanA likhita milatI hai| dIrgha kAlake lekha pratilekha honese akSaroMkA vyatikrama honA saMbhava hai| yahAM mAtra bhAva grahaNa kara pAThakoMke lAbhArtha dikhalAyA jAtA hai| OM zabdako OMkAra yA UMvaMkAra kahanekA rivAja thA aisA mAlUma hotA hai| OM zabdameM jainiyoM dvArA mAnya pAMca parameSThI garbhita haiN| haraeka prathama akSarako lekara yaha zabda banA hai| jaise arahaMtakA-a siddha yA azarIrakA-a AcAryakA-A upAdhyAyakA sAdhu yA munikA-m isa taraha a+a+A+u+m-om yA OM bana jAtA hai| ina pAMcoMmeM arahaMta jIvanmukta paramAtmA zarIra sahitako va siddha zarIra rahita zuddha paramAtmAko kahate haiN| donoM sarvajJa tathA vItarAga haiN| AcArya, upAdhyAya, sAdhu tIna prakAra paramaguru samyagdRSTI aMtarAtmA haiM, jo ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, parigRha tyAga aise pAMca mahAvratoMko va IA, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepaNa, pratiSThApanA aisI pAMca samitiyoMko va mana vacana kAya gupti aisI tIna guptiyoMko isa taraha taraha prakAra cAritrako pAlate haiN| nizcayase zuddhAtma ramaNa rUpa cAritrameM ArUr3ha hote haiN| jo sAdhu dikSA zikSA dAtA haiM ve AcArya haiN| jo vizeSajJa zAstra pATha dete haiM ve upAdhyAya haiN|jo mAtra sAdhana karate haiM ve sAdhu haiN| cAra hAtha prAzuka bhUmi dekhakara dinameM calanA I- samiti hai, zuddha pyArI bhASA kahanA bhASA samiti hai, zuddha bhAjana bhikSAse apane uddezyasena banAyA huA lenA eSaNA samiti hai| pIchI kamaMDala zAstra va apane zarIrako dekhakara rakhanA uThAnA AdAnanikSepaNa samiti hai| nirjaMtu bhUmipara mala mUtra karanA pratiSThApanA samiti hai| jagatameM ye pAMca pada hI zreSTha haiN| kyoMki ye saMsArako pITha dekara mokSa rUpa yA mokSamArgI haiM // 2 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa AtmIka Anandake vilAsI haiM ? iMdriya sukhase atyanta vairAgI haiN| nizcayase pAMcoM hI AtmAeM haiN| zrAvakAza isaliye lokAloka prakAzaka haiM va tIna lokameM bhare hue jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla ina cha: dravyoMko va unake guNoMko va unakI paryAyoMko dIpakake prakAzakI taraha jhalakAnevAle haiN| lokameM 100 indra prasiddha haiN| bhavanavAsI devoMke 40 indra, byaMtara devoMke 32 indra, svargavAsI devoMke 24 iMdra, jyotiSI devoMke 2 iMdra, candramA aura sUrya, manuSyoM meM cakravartI, pazuoMmeM aSTApada ye saba apane mana vacana kAyase ina pAMca padavI dhArakoMko namaskAra karate haiN| vyavahAra nayase lokAloka prakAzakapanA arahaMta va siDAke haiN| AcArya upAdhyAya sAdhuko bhedavijJAna hai| zrutajJAnake dvArA lokAlokake prakAzaka haiN| kevalajJAnake sanmukha haiM / bhAvI naigamanayase ye tInoM bhI paramAtmA kahe jAsakte haiN| graMthakI AdimeM inako bhAvapUrvaka namana karanese bhaktakA bhAva nirmala hojAtA hai| usake bhAvoMse sAMsArika vikAra nikala jAtA hai, pariNAmoMkI vizuddhi hotI hai, jisase pApoMkA kSaya hotA hai| puNyakA lAbha hotA hai| isI kAraNa sajjana puruSa kisI bhI kAryakI AdimeM iSTadevakA smaraNa rUpa maMgalAcaraNa karate haiN| jisase kAyameM vighnakAraka kAraNa zamana hoskeN|| bhAvArtha-yahAM indrAdise pUjya, sarvajJamaI paramAtmAko namaskAra kiyA gayA hai jo OM zabdameM garbhita hai| zloka-UM vaM hriyaM zriyaM ciMte, zuddhasadbhAvapUritaM / saMpUrNa suyaM rUpaM, rUpAtIta viMdasaMyutaM // 2 // ___ anvayArtha--(zuddhasadbhAvapUritaM ) zukha sattAmaI bhAvase bhare hue ( saMpUrNa suyaM rUpaM ) saMpUrNa zruta rUpa (rUpAtIta) amUrtIka aise (biMdusaMyutaM) biMdu sahita (UM vaM hiyaM zriyaM) OM, hIM, zrIMko (ciMte) citavana karatA huuN| vizeSa-OM hrIM zrIM ye tIna maMtra pada haiM-OM meM Upara likhe pramANa pAca parameSThI garbhita haiN| hameM cauvIsa tIrthakara garbhita haiN| ha se cAra tathA ra se dokA bodha hotA hai, bAeMse likhanese 24 kA jJAna hotA hai| zrI lakSmIko kahate haiN| AtmAke jJAna dazana sukha vIrya Adi svabhAvako hI AtmAkI 4 lakSmI kahate haiM / isa lakSmIke dhArI paramAtmAko bhI zrI kahate haiN| graMthakArakA lakSya eka zuddha AtmAkI ora bhaktipUrNa hai| isaliye usane zuddha AsmAko hI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra citavana kiyA hai| Alambanake liye OM hrIM zrIM tIna maMtra pada kahe haiN| zuddha AtmAmeM sadA hI svabhA.sa *voMkI sattA rahatI hai| jaise mizrI miSThatAse, nIma kaTukatAse, khaTAI Amlapanese, lavaNa khArapanese . paripUrNa bharA hai vaise hI AtmA apane jJAnAdi svabhAvoMse paripUrNa bharA ha / yahI zuddha AtmA saMpUrNa zratajJAna rUpa isI liye kahA gayA hai ki sampUrNa zrutajJAnakA sAra AtmAkA jJAna hai / athavA jJAna jAnI AtmAse alaga nahIM hai| jo zrutajJAnako jAnatA hai vaha AtmAko jAnatA hai| jo AtmAko jAnatA hai vaha sarva zratajJAnako jAnatA hai| aisA hI kathana parama adhyAtma samudra ke pAragAmI zrI kuMdakuMda mahArAjane zrI samayasArajImeM kiyA hai jo hi sudeNabhigacchadi, appANamiNaMtu kevakaM suddhaM / taM suda kevalimisiNo, bhaNaMti logappadIvayarA // 9 // jo sudaNANaM savvaM, jANadi sudakevalI tamAhu miNA / sudaNANa mAda savvaM, mamhA sudakevalI tamhA // 1 // bhAvArtha-jo koI nizcayase bhAvazrutake dvArA isa AtmAkoM asahAya aura zuddha jAnatA ha usako loka svarUpake prakAzaka parama RSi zrutakevalI kahate haiN| jo koI sarva dvAdazAMga zrutajJAnako jAnatA hai usako jinendradeva (vyavahAra nayase) zrutakevalI kahate haiN| kyoMki sarva hI zrutajJAna OM AtmAmeM hai va AtmArUpa hai| isI liye AtmajJAnI hI zrutakevalI haiM yA zrutakevalI AtmajJAnI haiN| zuddha AtmAmeM paudgalika koI vikAra va koI saMyoga nahIM hai isaliye vaha rUpAtIta arthAt amUrtIka hai / graMthakArane bhAyoMkI zuddhike liye hI isa zloka meM bhI apane hI AtmAke zuddha svabhAvakA smaraNa kiyA hai| zloka-namAmi satataM bhaktyA, anAdi sAdi zuddhaye / pratipUrNa atha zuddhaM, paMcadIpti namAmyahaM // 3 // annayArtha-(ahaM) maiM ( satataM) nirantara (bhaktyA) bhaktipUrvaka (pratipUrNa) pUrNa aura (zuddha) zuddha (artha) padArthako (paMcadIpti) jo pAMca parameSThI padoMmeM prakAzamAna horahA hai| anAdi sAdi zuddhaye) pravAhakI apekSA anAdi, baMdhane chUTanekI apekSA sAdi aise kamAse zuddha honeke liye ( namAmi namAmi) pAra cAra namana karatA huuN| vizeSa-yahAM bhI arahaMta Adi pAMcoM padoMke bhItara nizcaya nayase jo eka rUpa hI zuraAtmA 4
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 5 // hai usIko namaskAra kiyA gayA hai| vaha paripUrNa hai / apane sampUrNa guNa va paryAyoMko liye hue pUrNa kuMbhakI taraha bharA huA hai / usameM koI apUrNatA ke kAraka karmoMke vikAra nahIM haiM / vaha rAgadveSAdi bhAvakarma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma va zarIrAdi nokarmase rahita hai / isIse vaha zuddha hai / vaha abhAvarUpa nahIM hai, kiMtu sadbhAva rUpa hai / svAnubhavase nizcaya kiyA jAtA hai isIse vaha artha hai / guNoM meM tallInataHrUpa bhAvarUpa bhakti hai / vacanarUpa va kAya namanarUpa dravyabhakti hai| donoMse maiM vAravAra namana karatA hU~ / aisA kahakara graMthakArane apanI gAr3ha zraddhA paramAtmA ke tatva meM jhalakAI hai / koI bhI kArya ho kisI bhI hetuse kiyA jAtA hai / graMthakArane batAyA hai ki maiMne jo zuddhAtmAkA smaraNa kiyA hai va usake svarUpameM apane upayogako jor3A hai vaha isI prayojanase hai ki mere AtmAke sAtha baMdharUpa karmokA nAza hojAveM / unase maiM zuddha hojAUM / karma sUkSma pudgala skaMdha haiM / saMsArI jIvoMke sAtha pravAhakI yA saMtAnakI apekSA anAdi sambandha hai / kabhI AtmA karma rahita saMsArameM na thA / tathApi karmakA saMyoga eka tarahakA nahIM calA ArahA | kamakA saMyoga yA baMdha kucha kAlake liye hotA hai / ATha kamoMmeM mohanIya karmakI sthiti sabase adhika hai| mohanIya karmakI utkRSTa sthiti 70 sattara kor3Akor3I sAgarakI hai / mohanIya karmake skaMdha baMdhanake pIche itane kAlake bhItara saba avazya jhar3a jAyage / isa apekSA vicAra kiyA jAve to kamakA sambandha Adi sahita bhI hai| granthakArane jaina siddhAMtakA yathArtha bhAva anAdi va sAdi zabdoMko dekara batA diyA hai| yadi ekAMtase anAdi sambandha mAnA jAya to vaha kabhI chUTa nahIM sktaa| yadi ekAMtase sAdi sambandha mAnA jAve to yaha mAnanA par3a jAyagA ki kabhI AtmA zuddha thA phira yaha azuddha huaa| donoM doSoMkA nirAkaraNa ina do zabdoM ke dvArA hojAtA hai| yahI vastukA svarUpa bhI hai| anAdi jagatameM anAdise hI bIja vRkSakI taraha jIva aura karmakA sambandha hai jaise- kisI bIjase vRkSa hotA hai / usa vRkSase phira bIja hotA hai phira bIjase vRkSa hotA hai / yadyapi navIna navIna bIja va vRkSa hotA hai| tathApi yaha kArya barAbara sadA se calA AtA hai / yadi hama kaheM ki pahale vRkSa hI thA yA pahale bIja hI thA tau bAdhA AtI hai ki bIja vinA vRkSa kaise yA vRkSa vinA bIja kaise / bIja vRkSakA sambandha anAdi bhI hai sAdi bhI hai / isI taraha jIvoMke azuddha bhAvoMse karmakA saMyoga hotA hai / karmasaMyogase azuddha 1 zravi
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa zrAvakAcAra bhAva hote haiM yaha kArya sadAse horahA hai isaliye anAdi sambandha hai| parantu purAnA karma jhar3atA hai nayA AtA hai isaliye sAdi sambandha hai| isIse zuddhatA bhI hosaktI hai| jaba navIna karmabandhake kAraNa rAgadveSa mohako na kiyA jAve taba nayA bandha na hogA va purAnA baMdha vItarAgatAke prabhAvase 7 naSTa hojAyagA phira AtmA zuddha hojAyagA / tatvArthasArameM amRtacandra AcArya kahate haiM: __dagdhebIje yathAtyantaM prAdurbhavati nAMkuraH / karmabIne tathA dagdhe na rohati bhavAMkuraH // // bhAvArtha-bIja tathA vRkSake anAdi sambandha cale Anepara bhI yadi bIjako jalA diyA jAve to phira usase vRkSakA paidA honA baMda hojAyagA isI taraha karmoM ke bIjoMko jalA dene para phira saMsArakA kAraNabhUta rAgadveSa moharUpI aMkura nahIM paidA hogaa| _ graMthakArane dikhalAyA hai ki zuddhAtmAkI bhakti, kisI viSaya va kaSAyakI puSTike liye yA laukika dhana putrAdike liye nahIM karanI caahiye| mAtra karmabaMdha kATaneke liye va svayaM zuddha honeke liye hI karanI cAhiye / jaisA ki tatvArthasUtrakI AdimeM maMgalAcaraNa hai mokSamArgasya netAraM, bhettAraM karmabhUbhRtAM / jJAtAraM vizvatattvAnA, vaMde tadaguNalabdhaye // bhAvArtha-maiM mokSamArgake netA, karma parvatoMke cUrNa kartA va sarva tatvoMke jJAtA paramAtmAko una hI guNoMkI prAptike liye arthAt karma kSaya karake zuddha honeke liye namana karatA huuN| zloka-parameSTI paraM jyoti, AcanaMtacatuSTayaM / jJAnaM paMcamayaM zuddhaM, devadevaM namAmyahaM // 4 // anvayArtha- ahaM) maiM (parameSTI ) parama pada meM rahanevAle ( paraM jyoti ) parama jyoti svarUpa ( AcanaMtacatuSTayaM ) anaMta catuSTayameM AcaraNa karanevAle (paMcamayaM jJAnaM ) paMcama kevalajJAnamaI (zuddha) zuddha vItarAga (devadeva) devoMke deva paramAtmAko (namAmi) namaskAra karatA huuN| vizeSArtha-yahAM bhI paramAtmAko hI namaskAra kiyA gayA hai| jo utkRSTa pada mokSameM virAja* mAna haiM, apane svapara prakAzaka jJAnase jo dIpakakI jyotikI taraha camaka rahe haiM jo kevalajJAnamaI haiM / mati, zruta, avadhi, manAparyaya ye cAra jJAna kSayopazama rUpa vibhAva jJAna hai jaba ki kevalajJAna
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zuddha svabhAvarUpa jJAna hai| rAgadveSAdi va jJAnAvaraNAdi kA~se rahita zuddha haiN| tathA jo ananta darzana, *zrAvakAcAra 4 ananta jJAna, ananta sukha aura ananta vIrya ina cAra mukhya guNoMmeM sadA pariNamana kara rahe haiM / isameM arahaMta tathA siddha donoMko smaraNa kiyA gayA hai| zloka-anaMta darzanaM jJAnaM, vIrjanaMta amUrtayaM / vizvalokaM suyaM rUpaM, namAmyahaM dhruvazAzvataM // 5 // anvayArtha (ahaM) maiM (anaMta darzana) anaMta darzanamaI (jJAnaM ) anaMta jJAnamaI (amRtayaM) amUtIka (vizvalokaM) sarvako dekhane vAle (suyaM rUpaM) zrutajJAna maI arthAt zrutajJAnake kartA athavA zrutajJAna dvArA anu. bhava karane yogya (dhruva) avinAzI (zAsvataM) anaMtakAla rahanevAle paramAtmAko (namAmi) namaskAra krtaahuuN| vizeSa-yahAM bhI paramAtmAko namaskAra karake va unake guNoMko smaraNa karake yaha batAyA hai 4 ki ve dhruva haiM, kabhI unakA kSaya nahIM hogA tathA zAsvata haiM anaMta kAla taka eka rUpa raheMge, unameM 1. koI sparza, rasa, gaMdha, varNa jo pudgalake guNa haiM ve nahIM haiM isIse ve amUrtIka haiN| ve anaMta darzana va anaMta jJAnake dhArI haiN| eka hI kAlameM hI sAmAnya vizeSa rUpa sarva padArthoM ke jJAtA dRSTA haiM sva para prakAza karate hue va AtmIka AnandakA vilAsa karate hue kabhI bhI unako nirbalatA nahIM hotI hai| isIse ve anaMta vIrya svarUpa hai| hama alpajJAnI zrutajJAnake dvArA unako pahacAna karake va bhedajJAna dvArA parase bhinna apane hI AtmAko zuddha dravyarUpa dekha karake unakA anubhava kara sakte haiM isaliye ve zrutarUpa haiM athavA sampUrNa zrutake kartA ve hI arahaMta bhagavAna haiM isaliye zrutarUpa haiN| vAstavameM jo apane AtmAko pahacAnatA hai vahI arahaMta tathA siddha paramAtmAko jAna saktA hai| jaise kardamase mile hue jala meM bhI jalakA svabhAva yadi dekhA jAye to nirmala hI jhalakatA hai usI taraha zarIra va 4 karma malake bhItara rahe hue bhI apane AtmAko yadi AtmArUpa zuddha dRSTise dekhA jAye to yahI zuddha AtmA yA paramAtmA jhalakatA hai| __ zloka-namaskRtvA mahAvIraM, kevalaM dRSTi dRSTitaM / vyaktarUpaM arUpaM ca, zuddhaM siddhaM namAmyahaM // 6 // / // 7 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 8 // anvayArtha - (ahaM) maiM (mahAvIraM) cauvIsaveM tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAnako (namaskRtvA) namaskAra karake zrAvakAcAra (kevalaM dRSTi dRSTitaM) kevalajJAna rUpI netroM ke dvArA pratyakSa dekhe hue (vyaktarUpaM prakaTa prakAzamAna AtmasvarUpa dhArI (ca arUpaM aura amUrtaka (zuddha) va zuddha rAgAdi rahita siddhaM) siddha bhagavAnako (namAmi ) namaskAra karatA hU~ / vizeSa--isa zloka meM prathama tAraNasvAmIne usa samaya jinakA zAsana varta rahA thA aise zrI mahAvIra bhagavAnako namaskAra kiyA hai| zrI mahAvIra svAmIne apanI divyadhvanise mokSakA yathArtha svarupa va mokSakA yathArtha mArga jhalakAyA hai jisako zrutajJAna dvArA bhavya jIva jAnakara va apane AtmAkA anubhava karake parama Ananda pAte haiN| unakA upakAra kabhI bhulAne yogya nahIM hai / ve mahAvIra isI liye hai ki rAjakumAra hote hue bhI rAjya ke prapaMca meM na phaMse / dIkSA lekara dharmadhyAna aura zukladhyAnakI khar3agase unhoMne moharUpI vairIko saMhAra kiyA phira jJAnAvaraNAdi tIna ghAtIya kamakA nAza kiyA tathA karmavijayI ho apanA mahAvaripanA sAkSAt pragaTa kiyA / graMthakartAkA lakSya pAravAra zuddha AtmA kI tarapha jAtA hai isaliye unhoMne ATha karma rahita zrI siddha bhagavAnako namana kiyA hai| jo sarva paradravyoMse va paradravyake nimitta se honevAle rAgAdi vikAroMse va sarva bhedoMse rahita abheda eka rUpa zuddha haiN| yadyapi ve pugalakI taraha sparza, rasa, gaMdha, varNa ghArI nahIM hai isaliye indriyoMke dvArA dekhane yogya nahIM hai / tathApi ve anubhava karane vAle samyagdRSTI mahAtmAoMke anubhavameM vyaktarUpa haiM / zrutajJAnake balase svasaMvedanameM AjAte haiM athavA unake AtmAkA svarUpa sarva karmoMke AvaraNoMse rahita prakAzamAna hai| tathA una siddha bhagavAnakA pratyakSa darzana kevalajJAnarUpI netrake hI dvArA hotA / pAMca jJAnoMmeM matizruta so AtmA Adi amUrtIka padArthoMko parokSa rUpase jAna sakte haiM avadhi va manaHparyaya jJAna amUrtaka zuddha padArthako jAna nahIM sakte, mAtra kevalajJAna meM ho aisI zakti hai jo AtmAko zuddha jaisAkA taisA pratyakSa dekha sake / bhAvArtha yaha hai ki jisa zuddha AtmAko kevalajJAnI pratyakSa dekhate haiM usI zuddha AtmAko alpajJAnI zrutajJAnase prApta bheda vijJAna rUpI netra dvArA dekheM, jAne aura usakA anubhava pAkara svAtmAnaMda bhogeM / zuddhAtmAkA dhyAna, manana, citavana hI vItarAgatAko bar3hAnevAlA hai va rAgadveSa vibhAva bhAvoMko miTAnevAlA hai| meM // 8 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zloka-kevalInaMta rUpI ca, siddhacakragaNaM nmH| zrAvakAcAra vocchAmi trividhaM pAtraM, kevali dRSTa jinAgamaM // 7 // sAdhao sAdhulokena, graMtha cela vimukta yaM / ratnatrayaM mayaM zuddhaM, lokAloka vilokitaM // 8 // anvayArtha-( kevalInaMta rUpI ca ) aura anaMta kevara jJAnAdi guNa svabhAvake dhArI (siddhacakragaNaM) siddha cakroMke samahako (namaH) namaskAra ho| (trividhaM) tIna tarahake (pAtraM) dharmake pAtra haiM unakA svarUpa (vocchAmi ) kruNgaa| tIna haiM (kevali) prathama to kevalI bhagavAna arahaMta siddha, (dRSTa minAgamaM) dUsare kevalI bhagavAna karake dekhA huA va kahA huA jina Agama, (sAdhulokena) tIsare sAdhu mahArAja jinhoMne ( graMtha cela vimukta yaM) parigraha aura vastra rahita ho, (lokAloka vilokitaM) loka aura alokako dekhanevAle (zuddha) zaDa vItarAga (ratnatrayaM mayaM) ratnatrayamaI dharmako (sAdhao) sAdhana kiyA hai| vizeSArtha-yahAM phira bhI graMthakArane bhakise bharapUra ho anata jJAna sukha vIryAdi pavitra guNadhArI anaMta siddhAko namaskAra kiyA hai / jaina viddhAMtakA yaha bhAva hai ki jo koI AtmA karma baMdhanoMko kATakara va sarva vikAroMse chUTakara zuddha AtmA hojAtA hai-pudgala ke baMdhase rahita ho kevala Atmadravya mAtra raha jAtA hai / mala rahita suvarNake samAna svaccha hojAtA hai vahI paramAtmA ArAdhana karane yogya hotA hai| anata jagatameM aise anaMta jIva siddha paramAtmA hocuke haiN| ve saba guNoM meM samAna honepara bhI sattAkI apekSA va apane apane pRthak 2 AtmapradezoM kI apekSA bhinna haiN| mukta honepara ve eka dUsare meM samAkara apanI sattA nahIM kho baiThate haiM / isataraha anaMta sattAdhArI siddhAko yahAM namana kiyA gayA hai| phira graMthakAra yaha pratijJA karate haiM ki maiM pahale tIna tarahake dharmadhArI pAtrIkA svarUpa kahUMgA / pAtra varatanako kahate haiM / deva dharmake pAtra haiN| zAstra dharma kA pAtra hai kyoMki usameM dharmakA varNana hai| guru dharmake pAtra haiM kyoMki ve dharmakA sAdhana karate haiN| kevalajJAnI arahaMta va 1 siddha deva dharma pAtra haiN| arahatakA kahA huA jina Agama zAstra dharma pAtra hai| sarva parigraha rahita veva rahita acela kAyA nigraMtha sAdhu jo samyagdarzana samyagjJAna samyakcAritramaI dharmakA sAdhana
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa karate haiM ve guru dharma pAtra haiN| yaha dharma vyavahAra nayase tIna rUpa hai, nizcaya nae se zuddha abheda ekaApakI // 10 // nija AtmAkI pariNati hai| vaha pariNati lokAlokake chaH dravyoMko parokSa rUpase jAnane vAlI hai| kyoMki bhUtajJAna meM sarva padArthoM kA svarUpa hai / usa zrutako jAnanevAlA sAdhukA AtmA hai| isaliye 4 ratnatraya maI AtmA jJAnase bharapUra pUrNa saMtuSTa hai / isa zuddha AtmIka bhAvako mokSa sAdhaka jAnake sAdhana karanevAle sAdhu hote haiM yahI guru haiN| prayojana yaha hai ki zrAvaka dharmakA lAbha karanA cAheM Vunako prathama hI sacce deva zAstra gurupara zraddhA lAnI cAhiye / zloka-su samyaktaM dhruvaM dRSTaM, zuddha tattva prakAzakaM / dhyAnaM ca dharma zuklaM ca, jJAnena jJAnalaMkRtaM // 9 // Arjaraudra parityAjyaM, mithyAttraya na dRSTate / zuddha dharmamayaM bhRtvA, guruM trailokyavaMditaM // 10 // anvayArtha--(zuddha tattva prakAzakaM ) zuddha Atma tatvako pragaTa karanevAlA (dhruvaM) avinAzI (su samyakta) nirmala samyakadarzana (ca) aura (jJAnena) AtmajJAnake dvArA (jJAnalaMkRtaM ) jJAnakI zobhA bar3hAnevAlA 1(dharma zukvaM ca dhyAnaM ) dharma tathA zukladhyAna (dRSTaM ) jinake dvArA anubhava kiyA gyaa| (Arta raudra parityAjyaM) / Arta tathA raudra dhyAna chor3a diyA gyaa| (mithyAttraya) tIna prakAra mithyAdarzana arthAta mithyAtva, samyak mithyAtva tathA samyakaprakRti mithyAtva (na dRSTate) jinameM nahIM dikhalAI par3atA hai| (zuddha dharmamayaM bhUttvA ) jo zuddha Atmadharma svarUpamayI hogaye haiM (trailokyavadita) aise tIna lokase vaMdanA yogya 4 (guru) guru hote haiN| ma vizeSArtha-yahAM sAdhu mahArAjakI vizeSa mahimA batAI hai| unameM nizcaya samyagdarzana hotA hai jo zuddha AtmAke tatvako sarva paradravyoMse bhinna prakAzita karatA hai| samyaktake vinA bAharI cAritra pAlanepara bhI sAdhupanA nahIM hosaktA hai| phira ve dharmadhyAna tathA zukladhyAnakA ArAdhana karate haiM, ye donoM dhyAna mokSake sAdhaka haiN| sAdhuoMke sAta guNasthAna hote haiN| chaThe tathA sAta guNasthAnameM to dharmadhyAna hotA hai| phira AThaveMse bArahaveM taka zukladhyAna hotA hai| AtmajJAnameM thira
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAko hI dhyAna kahate haiN| jahAM AtmAkA jJAna jJAnase hI alaMkRta hotA hai| jahAM AtmAkA jJAna tAraNataraNa zrAvakAcA jJAna cetanA rUpa pariNamana karatA hai vahIM dharma tathA zukladhyAna hotA hai| dharmadhyAnameM kucha sarAgatA / // 11 // hai| zukladhyAnameM aisI nirmalatA hai ki sAdhuko koI rAgakA vikalpa nahIM hotA hai| buddhipUrvaka caMca. latA bhI nahIM hai| prathama zukladhyAnameM jo yoga, zabda va dhyeya padArthakI palaTanA hotI hai vaha abuddhiOM pUrvaka pUrva abhyAsase hojAtI hai| dhyAtA munikA upayoga to zuddha AtmAkI pariNatikI tarapha hI 5 rahatA hai| yadyapi sAdhukA AhAra vihArAdi chaThe guNasthAnameM hotA hai isaliye sarAga bhAva chaThemeM hai| sAtaveM apramatta guNasthAnameM vItarAga bhAvakI mukhyatA hai tathApi AThaveMke mukAbalemeM vahAM alpa vItarAgatA yA kucha sarAgatA hai| dUsare zukladhyAnameM caMcalatA nahIM hai| isIse kevalajJAnakA lAbha hotA hai / sAdhuke saMsArakA kAraNa Ata va raudradhyAna nahIM honA caahiye| zoka va du:kha bhAvarUpa ArtadhyAna hai usake cAra bheda haiM-iSTa viyogase, aniSTake saMyogasa, kisI pIr3Ase, va bhogoMkI AgAmI prAptikI cintAse / yaha saMklezabhAva cAra tarahakA hai| duSTa bhAvako raudradhyAna kahate haiN| hiMsA, jhUTha, corI va parigrahameM Anandita honA cAra prakArakA raudradhyAna hai / sAdhumeM tIna prakArakA mithyAtva na honA cAhiye / jisase bilakula mithyA zraddhA ho vaha mithyAtva hai| jisase macI jhUThI milI huI ahA ho vaha samyak mithyAtva hai| jahAM samyaktameM mAtra doSa yA atIcAra lage vaha samyakprakRti mithyAtva hai / guru mahArAja zuddha tattvake anubhava meM aise magana rahate haiM mAno una rUpa hI hogae haiN|aise dharmake pAtra guru, indra, dharaNendra, cakravartI Adi sarva tIna lokake bar3e2 puruSoM dvArA vandanIka haiM / zrAvakako ucita hai kiaise nigraMtha gurukIbhakti kareM tathA unase satya upadezakA lAbha kreN| zloka-sAra sArasvatI dRSTaM, kamalAsane saMsthitaM / OM vaM hiyaM zriyaM suyaM, ti artha prati pUrNitaM // 11 // anvayArtha-(kamalAsane) aIta bhagavAnake hRdaya kamalarUpI Asanama ( saMsthitaM ) bhaleprakAra virA. OM jita (OM vaM hiyaM zriyaM ) OM, hI, zrIM (ti artha ) ina tIna arthoMse (pratipUrNitaM ) paripUrNa (surya) aisI 4 zrutajJAna maI (sAra sArasvatI) uttama sarasvatI yA jinavANI (dRSTaM ) dekhane yogya hai|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa vizeSArtha-jinavANI vahI jJAna hai jo ahaMta bhagavAnake bhItara zobhAyamAna hai| lokameM kama- zrAvakAcAra lake madhya meM sarasvatIko virAjamAna karate haiM yahAM usI alaMkArako lekara yaha kahA gayA hai ki // 12 // arhatake hRdayarUpI kamalameM yaha jinavANI virAjita hai / OM hrIM zrIM ye tInoM hI maMtra paMca parameSTI, cauvIsa tIrthakara tathA kevalajJAnAdi lakSmIke kramase vAcaka hai jaisA pahale kahA hai| ina tInoMke bhAvoMko vaha jinavANI bhaleprakAra dikhalAne vAlI hai| yaha pANI sAra hai kyoMki sAra tatva jo AtmA hai usako jhalakAne vAlI hai| bhagavat dvArA prakAzita dhvaniko sunakara gaNadhara devAdi usa dhvanike bhAvako dhAraNa karate haiN| usIse dvAdazAMga racanA hotI hai| usIkA sAra paraMparA jina a Agamase AyA huA aba taka AcAryakI paramparAse milatA hai| aisI sarasvatI yA jinavANI hI jaina zAstra mAnane yogya hai| zloka-kujJAnaM tri vinirmuktaM, mithyA chAyA na dRssttte| sarvajJaM mukhavANI ca, budhaprakAzaM zAsvatI // 12 // anvayArtha (kujJAnaM tri) tIna ajJAna kumati, kuzruta, kuavadhise athavA saMzaya, vimoha, vibhraV mase (vinirmukta) rahita hai| (mithyA chAyA) mithyAdarzanakI chAyA (na dRSTate) jahAM nahIM dikhalAI pdd'tii| hai ( sarvajJaM mukhavANI ca) tathA vaha vANI sarvajJake mukhase prakaTa huI hai, (budhaprakAzaM) va gaNadhara devAdi budhajanoMke dvArA prakAzita hotI hai (zAsvatI) tathA nitya pravAharUpa sadAse calI ArahI hai| vizeSArtha kevalajJAna dvArA jina padArthoMko sarvajJa bhagavAnane dekhA hai unahIkA prakAza unakI divya dhvanike dvArA hotA hai| usako sunakara gaNadhara deva dvAdazAMga racanA karate haiM usIke anusAra anya buddhimAna AcArya aura zAstra racate haiM, isataraha vaha jJAna avataka prakAzita hotA rahA hai| jo sarvajJakA jJAna hai usameM kumati, kuzruta va kuavadhi panA bilakula nahIM hai kyoMki tInoM hI * kujJAnoMmeM mithyAtvakI chApA par3atI hai| sarvajJake jJAnameM mithyAdarzanakI chAyA nahIM dikhalAI par3atI hai usI taraha jisa jJAnako zAstroM meM bharA jAtA hai vaha zrutajJAna bhI samyagjJAna hai| usameM bhI mithyAtvakI chAyA nahIM hai aura na usameM jJAnake tIna doSa haiM-saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya / yaha vastu aisI hai ki nahIM hai yaha saMzaya hai| vastuko kuchakA kucha nizcaya kara lenA viparyaya hai| vastuke 12 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 13 // jAnane meM Alasya anadhyavasAya hai| tathA yaha zrutajJAna pravAhakI apekSA nitya hai, sadA hI kevalajJAniyoMke dvArA pragaTa hotA rahA hai aura vidvAna AcAryoM dvArA zAstroM meM gUMthA jArahA hai| videha kSetra meM nitya hI rahatA hai kyoMki vahA sadA hI tIrthaMkaroMkA astitva rahatA hai / kevalajJAna yadyapi ekAkI hai tathApi usameM anya cAra mati, zruta, avadhi, manaHparyaya samyagjJAnoMkA viSaya garbhita hai paraMtu tIna kumati Adi kujJAnoMkA viSaya nahIM hai kyoMki vahAM kevalIkI AtmA meM kSAyika samyakta hai, mithyAtvakA aMza mAtra bhI nahIM hai| jo jinavANI sarvajJa mukhase pragaTa hai va gaNadharAdi dvArA prakAzita hotI rahatI hai vahI pramANabhUta hai / zloka - kujJAnaM timiraM pUrNa, aMjanaM jJAnabheSajaM / kevalI dRSTa svabhAvaM ca jinasArasvatI namaH // 13 // anvayArtha - ( kujJAnaM ) mithyAjJAna rUpI (timiraM ) aMdhakAra se ( pUrva ) pUrNa jo bhAva hai usako miTAneke liye ( jJAnabheSajaM ) jJAnarUpI auSadhi ( aMbhanaM ) aMjanake samAna hai / ( kevala dRSTaM svabhAvaM ca ) kevalI dvArA dekhe hue svabhAvoMko prakAza karanevAlI aisI (vina sArasvatI ) jinezvara kI vANI sara - svatI devIko (namaH) namaskAra ho / vizeSAtha -- jinavANI vahIM saccI hai jo una hI padArthoMko vaisA hI prakAza kare jaisA kevalajJAnIne jAnA hai / yaha vANI jJAnakI sthApanA rUpa hai / zabdoM meM jJAna bharA jAtA hai / yaha zrutajJAnarUpa samyagjJAna una vyaktiyoMke liye aMjanarUpa auSadhi hai jinake bhItara kujJAnakA aMdherA chAyA huA hai / jinavANIko dhyAna se par3hanese, vicArane se, anubhava karanese ajJAna miTa jAtA hai, sampajJAnakA prakAza hojAtA hai| jaise AMkha meM roga ho, dhuMdhalApana ho jisase padArtha ThIka na dikhatA ho yA aurakA aura dikhatA ho taba catura vaidya dvArA DAlA huA aMjana usa doSako meTa detA hai| tava padArtha ThIka 2 jaisAkA taisA dikhalAI par3atA hai / isI taraha ajJAniyoMke hRdayameM jo saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya rUpa doSa hai vaha jinavANIke yathArtha abhyAsa se miTa jAtA hai taba jo ekAMtarUpa padArthakA jJAna thA vaha anekAMtarUpa padArthakA jJAna hojAtA hai / haraeka padArtha aneka zrAvakAcAra // 13 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraNataraNa svabhAvoMko rakhanevAlA hai| jisa padArthake jo jo yathArtha svabhAva haiM ve mAlUma par3a jAte haiN| mokSa- zrAvakAcAra // 14 // mArgameM sahakArI AtmAkA yathArtha jJAna hai| yaha AtmA sarva anAtmAse-pudgala dharma adharma kAla AkA zase, rAgAdi karmajanita bhAvoMse va anya AtmAoMse bhinna apane hI nija zuddha svabhAvarUpa hai| yaha svasaMvedana rUpa jJAna mokSakA upAya hai vaha jJAna jisa jinavANIse milatA hai usako hamArA namaskAra ho| zloka-devaM zrutaM guruM vande, jJAnena jJAnalaMkRtaM / vocchAmi zrAvakAcAraM, vrataM samyagdRSTitaM // 14 // anvayArtha (jJAnena) AtmajJAnake dvArA (jJAnalaMkRtaM ) jahAM jJAnakI zobhA horahI hai aise ( devaM) sarvajJadevako (zrataM ) unakI jinavANIko (guru) usake anusAra calanevAle guruko (vaMde) namaskAra 4 karatA huuN| (vrataM samyagdRSTitaM ) bAraha vrata aura samyagdarzana rUpa (zrAvakAcAraM ) zrAvakoMke AcArako (bocchAmi ) khuuNgaa| V vizeSArtha-graMthakArane deva, zAstra, guruko vaMdanA karake apanI gAr3ha zraddhA jhalakAI hai, unako OM smaraNa karate hue unameM AtmajJAna kI zobhA para hI lakSya diyA hai| vAstavameM tatva khojI arahata* * siddhameM bhI zuddha AtmAko dekhatA hai, zAstroMke bhItara bhI zuddha AtmAkA hI darzana karatA hai va guru mahArAjake bhItara bhI zuddha AtmAko dekhatA hai athavA unake dvArA zuddha AtmAkA bodha prApta karatA hai| isa vaMdanAse yaha SAta yatAI hai ki maiM samyakdarzana tathA brata rUpa jo zrAvakoMkA-gRhasthiyoMkA AcaraNa hai, usako vyAkhyAna karate hue vahI kahUMgA jo deva, zAstra, guruke dvArA prakAzita hai va jisako sunakara va jisako samajhakara jisapara AcaraNa karanese mumukSu jIvako Atma-OM jJAna sahita paJcama dezavirati guNasthAnakA lAbha hojAve-vaha sacA jainI zrAvaka hojAve /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcArakA prArambha / zrAvakAcAra (saMsAra-zarIra-bhogakA svarUpa) zloka-saMsAre bhaya duHkhAnA, vairAgyaM yena ciMtaye / anRtaM asatyaM jAnate, asaranaM duHkhabhAjanaM // 15 // anvayArtha-(bhaya duHkhAnAM) bhaya aura duHkhoMse bhare hue (saMsAre) saMsArameM (yena ) usa mumukSu dvArA (vairAgya ) vairAgyabhAva (ciMtaye) citavana kiyA jAtA hai ( anRtaM) yaha saMsAra mithyA hai (asatya) asatya hai, ( asaranaM ) azaraNa hai, ( duHkhabhAjanaM ) dukhoMkA bhAjana hai| vizeSArtha-jo koI apanA hita karanA cAhe usako pahale yaha vicAranA cAhiye ki merI vartamAna dazA kaisI hai| yadi yaha burI hai to isako dUra karanA hI caahiye| vaha svahita premI vicAratA hai ki maiM saMsArI huuN| jisa saMsArameM bhramaNa kara rahA hU~ vaha sadA bhaya rUpa hai| haraeka zarIrameM rahate hue maraNakA bhaya va duHkhoMke AnekA bhaya, rogI honekA bhaya, sukhake mAne hue sAdhaka strI 4 putrAdi dhana lakSmIke chUTa jAnekA bhaya lagA rahatA hai| tathA yaha saMsAra duHkhoMse bharA huA hai| zArIrika va mAnasika aneka duHkha hI duHkha haiN| ciMtA va icchA va tRSNAkA dAha bar3hA bhArI duHkha hai| ajJAnI prANI jina viSaya bhogoMke dvArA isa tRSNAke dAhako miTAnA cAhatA hai utanA adhika vaha tRSNAke dAhako bar3hA letA hai| janma, jarA, maraNa, zoka, kleza va krodhAdi kaSAya Adi dvArA saMsArameM sadA duHkha hI duHkha hai| aneka vyAdhiyoMke honepara yadi koI roga kucha derake liye kama hojAtA hai usako sukha mAna liyA jAtA hai paraMtu vaha sukha nahIM hai kiMtu duHkha kI kucha kamI mAtra hai| yaha viSayasukha AgAmI duHkha bar3hAnekA kAraNa hai| kameMkI parAdhInatAkA saMsArameM bar3A duHkha hai| isIliye cAhA huA kAma nahIM hotaa| hote hue sukhoMmeM bAdhA AjAtI hai| icchita padArtha nahIM milate / ve sadA ekase nahIM rahate, yaha unako ekatA rakhanA cAhatA hai, taba bahuta klezita hotA hai| strI putrAdi jaba icchAnukUla nahIM calate haiM taba vajrake prahArava duHkha hotA hai| naraka va
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 16 // asatya hai| pApa hai, avasthA hai, jalAsamaya vairI hojAta pazuva mAnavagati to tuHkharUpa haiM hii| devagatimeM mAnasika daHkha adhika hai| IrSAbhAva va viyoga- bhAva kRta zoka hai| isako asatya svapna sama dekhanA cAhiye jaise sote svapna dekhA jAtA hai, jAgane para kucha nahIM rahatA vaise kisI zarIrameM rahate hue jina cetana va acetana padArthoM kA sambandha hotA hai unake viyoga hone para va apanA maraNa mAnepara unakA saMyoga svamake samAna hojAtA hai| yaha saMsAra asatya isaliye hai ki jina ko apanAyA jAtA hai ve saba para haiN| svArthavaza paraspara kucha sneha karate haiN| yadi apane svArthameM hAni AtI hai to usI samaya vairI hojAte haiN| saMsArameM jo kucha dikhalAI par3atA hai vaha saba paryAya hai, avasthA hai, jo avazya badalane vAlI hai| usako sthira mAnanA yahI asatya hai| dhana, jItavya, kuTumba, rAjya, rUpa, bala, yauvana, Adi sadA banA rahegA, yaha buddhi bilakula mithyA hai| sUrya kI dhUpa va chAyAko eka sthala para thira mAnanA mAtra bhrama hai asat hai| phira yaha sasAra azaraNa hai / maraNase koI bacA nahIM skaa| tIvra karmake udayase koI rakSita nahIM se kara sktaa| akelA hI maranA par3atA hai, akelA hI rogI, dhanahIna va kuTumbahIna honA par3atA hai| isataraha saMsArakA svarUpa vicAra kara isase vairAgya citavana karanA cAhiye taba hI zrAvaka dharmake sAdhanameM prIti hoskegii| zrI kundakunda AcArya sArasamuccayameM kahate haiM jIvitaM vidyutAtulyaM saMyogAH svamasannibhAH / sandhyArAgasamaH snehaH zarIraM tRNabinduvat // 150 / zakacApasamA bhogAH sampado jldoymaaH| yauvanaM jalarekheva sarvameta dazAzvatam // 11 // __ bhAvArtha-yaha jIvana vijalIke samAna kSaNabhaMgura hai, strI pUtrAdikA saMyoga svapnake samAna hai, mitrAdise sneha sandhyA samayakI lAlIke samAna nAzavaMta hai| zarIra tRgapara rakkhI huI jalakI buMdake samAna patana honevAlA hai, kAmabhoga indradhanuSa samAna kSaNika hai| samhAeM mevoMke samAna vilA jAnevAlI hai| yuvAnI jalakI rekhA samAna miTa jAtI hai| yaha sarva padArtha anitya haiN| aise anitya saMmAra-caritrameM lubhAjAnA mUrkhatA hai, yahI mUrkhatA mahAna duHkhoMkA hetu hai / isaliye buddhivAnako inase vairAgyakA cintavana karanA caahiye| zloka-asada zAzvataM dRSTaM, saMsAraM duHkha'bhIrudaM / zarIraM anityaM dRSTa, azucyamedhyapUritaM // 16 // 4 // 16 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra __ anvayArtha (saMsAraM ) isa caturgati bhramaNa rUpa saMsArako ( asat ) asatya-ayathArtha kalpita tAraNataraNa (azAzvataM ) kSaNabhaMgura-nAzavaMta va ( duHkhamIrudaM ) duHkha tathA bhayako denevAlA (DaTaM ) dekhanA cAhiye / zarIraMsa zarIrako (anityaM na rahanavAlA-kSaNika, (amedhyapurita) mala mUtrAdikA bharA huA (mazuci) apavitra dRSTaM ) dekhanA caahiye| vizeSArtha-jo apanA saccA hita cAheM una jJAnI jIvoMko vicAranA cAhiye ki yaha saMsAra jaise asatya, anitya va dukha aura nayakA ThikAnA hai vaise yaha zarIra bhI anitya aura apavitra mahAdikA bharA huA hai| saMsAra meM vAsa AkulatA denevAlA hai, nirantara klezita va bhayavAna rakha. nevAlA hai tathA yaha mAnavakA zarIra jisameM yaha mAnava rahakara jIvanake dina pUrNa karatA hai, bilakula anitya hai, Ayukarmake AdhIna hai, bhAyukarmake khira jAnese chUTa jAyagA tathA pApake udayase rogI va nirbala hojAtA hai tathA dinapara dina purAnA par3atA hai, isameM buDhApA AjAtA hai / akAla mRtyuke kAraNa milanepara zIghra hI chUTa jAtA hai tathA yaha apavitra bhI hai| mAtAke rudhira va pitAke vIryase isakI utpatti huI hai tathA yaha do AMkha, do nAka chidra, mu~ha, do kAna va do madhyake upaMga ina nava dAroMse nirantara mala hI vahAtA hai| isake karor3oM rooMse bhImala hI nikalatA hai; bhItara har3I, carabI, rudhira, mAMsa, kIr3e Adise va mala mUtrase bharA huA hai| yadi bAharakI khAlakA UparakA bhAga nikAla DAlA jAve, to yaha zarIra aisA ghinAvanA hojAyagA ki Apa hI apane tanako na dekha * sakegA tathA use kAkAdi va makkhI Adi noca 2 kara khaaleNge| aise nAzavata, galanazIla tathA mahA apavitra zarIrameM rAga karake AtmAkA ahita na karanA caahiye| yaha zarIra phira na prApta ho aisI muktikA yatna karanA cAhiye / sArasamuccaya meM kahA hai: sarvAzucimayaM kAye nazvare vyAdhipIr3ite / ko hi vidvAn ratiM gacchedyasyAsti zrutasaGgamaH // 153 // bhAvArtha-yaha zarIra pUrNapane apavitra hai, nazvara hai-roga pIDita hai, jo zAstrajJa hai vaha vidvAna OM aise zarIrameM kisa taraha sneha karegA ? zloka-bhogaM duHkhaM atIduSTaM, anartha athalopitaM / saMsAre sravate jIvaH, dAruNaM duHkhabhAjanaM // 17 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa anvayArtha ( bhoga) pAMcoM indriyoMke bhoga ( duHkhaM ) AkulatA rUpa duHkhahIke kAraNa haiM, (atIduSTa) zrAvakAcAra 18 // atI duSTa svabhAvavAle haiM / ( anartha ) jIvakA burA karanevAle haiM ( arthaloSitaM ) AtmAke sacce kAryako lopa karanevAle haiN| inhIM ke kAraNa (saMsAre) cAra gatirUpa saMsArameM (jIvaH ) yaha jIva (dAruNaM) bhayAnaka ( duHkhabhAjanaM ) duHkhoMkA pAtra hokara ( savate ) bhramaNa kiyA karatA hai| bhAvArtha-pAMcoM indriyoMke bhogoMmeM Asakta buddhi ajJAnI jIvoMke hotI hai isaliye graMthakAra kahate haiM ki ina bhogoMke kAraNa prANIko AkulatAmaI duHkha hI hotA hai| unakI prAptike liye duHkha, prApta hone para bhoganekI tRSNArUpa duHkha, bhogakara tRSNA bar3hAnekA duHkha, bhogya vastuoMke chuTa jAne para unake viyogakA duHkha, isataraha ye bhoga rogake samAna duHkharUpa hI haiM, tathA ye ati duSTa svabhAvadhArI haiM, ina bhogAMse adhika rAga karate haiM ve bhogoMke liye anyAya kArya karake-anyAyase * dhanAdi sAmagrI ekatra karake mahAna pApa karma bAMdhate haiN| pApake phalase ghora duHkha uThAte haiM, kabhI 24 anyAyakA phala rAjyadaMDAdi yahAM bhI pAlete haiN| jisase prema karo vahI duHkhameM DAle yahI duSTakI duSTatA hai| ye bhoga tRpti to dete nahIM, ulTI tRSNAkI dAha bar3hAkara jIvako mahAna anartha karate haiM tathA jo inake mohameM aMdhA hojAtA hai vaha apane AtmAke kAryako lopa kara detA hai / vaha kabhI dharma meM dila nahIM lagAtA hai / use AtmAkI bAta bhI nahIM suhAtI hai| vaha mokSamArgakA sAdhana na karake mAnava janmako viphala khotA hai| ina bhogoMkI Asaktise tIna karma bAMdhakara jIva nigoda, narka va ekendriyAdi tiryaca paryAyoM meM utpanna hokara ati bhayAnaka cintavanameM na AveM aise kaSToMko bhogatA hai| sArasamuccayameM kahate haiM varaM hAlAhale bhuktaM viSaM tadbhavanAzanaM / na tu bhogaviSaM bhuktamanantabhavaduHkhadaM // 6 // indriyaprabhavaM sakhyaM sukhAbhAsaM na tatsukhaM / tacca karma vivandhAya duHkhadAnekapaNDitam // 77 // bhAvArtha-hAlAhala viSa khAlenA acchA hai, usase isI janmakA nAza hogA,kintu indriyabhogoMkI AsaktirUpa viSakA sevana ThIka nahIM, kyoMki isase ananta bhavoM meM duHkha uThAnA par3atA hai indriyoMke bhoga dvArA honevAlA sukha sukhAbhAsa hai, sukhasA dikhatA hai vaha saccA sukha nahIM hai usase to aisA karmavadha hotA hai jomahAna dukharUpa kalatA hai,aisA vicArakara jJAnIko bhogoMse vairAgya rakhanA caahiye| //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bilakula sAra rahita maci 4 zAnti nahIM mA vAraNataraNa saMsArakA kaarnn| // 19 // zloka-anAdI bhramate jIvaH, saMsAre sAvarjite / mithyAtritaya saMpUrNa, samyaktaM zuddhalopanaM // 18 // anvayArtha (sAravarjite ) sAra rahita asAra (saMsAre) saMsArameM (anAdI ) anAdi kAlase (jIvaH ) yaha jIva (samyaktaM zuddhalopana) zuddha samyagdarzanako lopa karanevAle ( mithyAtritaya saMpUrNa) tIna prakAra mithyAtvase bharA huA (bhramate) bhramaNa karatA rahatA hai| vizeSArtha-Upara dikhAyA hai usataraha yaha saMsAra jo duHkharUpa hai jisameM kSaNika va azAca zarIra prApta hotA hai va jisako indriyoMke bhoga duHkhake kAraNa haiM, bilakula sAra rahita hai| arthAt isameM ramaNa karanese koI sthira sukha va zAnti nahIM prA hotI hai| jaise keleke khambheko chIlanese i. pattAhI pattA milatA hai-sAra arthAt gUdA nahIM milatA hai| cAhe kitanI bhI gUdeke pAnekI mAzA kI jaave| usI taraha isa saMsArameM sarvatra AkulatA va kleza hI milatA hai, kahIM bhI sukha zAMti nahIM milatI, cAhe kitanI bhI sukha zAMti pAnekI AzA kI jaave| isa asAra saMsArameM anAdi kAla yaha jIva mithyAtvake udayase bhramaNa kara rahA hai| mithyAtva karma samyaktakA virodhI hai| zuddha AtmapratIti rUpa samyagyadarzanako mithyAtvane chipA rakkhA hai| isa mithyAtva rUpI darzanamohake nazemeM yaha prANI bhUlA huA sacce sukhako nahIM pahacAna saktA, na apane AtmAke asalI svarUpako jAnatA hai| bhramase tyAgane yogya saMsArako grahaNa karane yogya mAnatA rahatA hai, viSayakI lAlasAse dAruNa kaSTa pAte hue par3A rahatA hai| anAdikAlIna jIvake sAtha to eka mithyAtvakA hI saMsarga hai| paraMtu jaba kisI jIvako eka daphe upazama samyagdarzana hojAve aura phira vaha chUTa jAve taba usakI sattAmeM tIna prakArakA mithyAtva yA darzanamoha ho jAtA hai-mithyAtva, samyak mithyAtva va samyak prakRti mithyAtva, kyoMki ve tInoM hI zuddha samyakta yA kSAyika samyaktake ghAtaka hai isaliye graMthakartAne sAmAnyase kaha diyA hai ki ina tIna zatruoMke kAraNa yaha jIva samyaktakA prakAzana karake bhramaNa karatA rahatA hai| MS pattA milatA hai-sA GGERKKKAKKAREE // 1 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 20 // zloka - mithyAdevaM guruM dharmaM, mithyA mAyA vimohitaM / anRtamacetarAgaM ca, saMsAre bhramaNaM sadA // 19 // anvayArtha - (mithyAdevaM guruM dharmaM ) mithyA deva, mithyA guru, mithyA dharma, ( mithyA ) mithyAtva bhAva va (mAyA mAyAcAra ina donoMse ( vimohitaM) acetapanA, (anRtaM ) mithyA vacana ( acetarAgaM ca ) aura aceta arthAt jo caitanya nahIM hai anAtmA hai usameM rAgabhAva inake kAraNa (sadA) anAdi anaMtakAla taka (saMsAre ) saMsArameM (bhramaNa) jIvoMkA bhramaNa huA karatA hai / vizeSArtha - yahAM batAyA hai ki isa saMsAra meM jIvoM ke bhramaNa hone va kaSTa uThAnekA kyA kyA mUla kAraNa hai / dharma meM preraka sace deva, guru, dharma haiM vaise hI adharmameM preraka mithyA daMva, guru, dharma haiM / rAgI, dveSI, saMsAra kAryoM meM Asaka, jinameM na sarvajJapanA hai na vItarAgatA hai, ve saba hI mithyA deva haiM, viSaya kaSAyoM kI puSTi karanevAle va apaneko mahata mAnake pUjavAnevAle, bhaktoMke mana prasanna rakhanevAle, AtmajJAna zUnya, Arambha parigraha meM lIna sarva hI mithyA guru / vItarAga vijJAna yA AtmajJAna aura vairAgyase viruddha rAgadveSa va hiMsA poSaka zraddhAna jJAna AcaraNa saba mithyA dharma hai| inakI zraddhA va bhakti mokSamArga se dUra rakhatI hai, isI taraha anAdise calA AyA huA agrahIta mithyA bhAva ki maiM pazu hUM, manuSya ha, deva hU~, nArako hUM, ityAdi ahaMkAra bhAva tathA merA tana hai, dhana hai, merI strI hai, mere putra haiM, merA rAjya hai ityAdi mamakAra bhAva saMsAra meM phaMsAnevAle haiM / mAyAcAra bhI jIvako aceta rakhatA hai / viSayabhogakI tRSNAmeM phaMsA huA jaise makaDI jaMtuoMko phaMsAneke liye jAla banAtA hai isI taraha rAta dina dUsaroMko Thaganeke liye saMsArI prANI mAyAcAra karate rahate haiM / mAyA unakI prakRtikhI hogaI hai| mithyAtvabhAva va mAyAcArane pariNAmoMko mRr3ha va mohI banA rakkhA hai / apanA iSTa prayojana siddha karaneko mithyAvacanoM kA kahanA va mithyA upadeza denA, apaneko va dUsaroMko gumarAha karAne vAlA hai| AtmAke zuddha svarUpake sivAya jitanA bhI aceta bhAva yA anAtmabhAva hai arthAt azuddha AtmapariNati, lobha va mAnakI puSTi kAmabhAva, vyavahAra dharma jaise pUjA pATha, japa, tapa, gRhI yA sAdhukA dharma ityAdimeM rAga acetarAga hai / AtmAke zuddha premase bAhara hai| ye saba kAraNa isa jIvako cAra gati pa saMsAra meM bhramaNa karAnevAla haiN| zrAvakAcAra // 20 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa zloka-anRtaM vinAzI citte, asatye utsAhaM kRtaM / __ajJAnI mithyA sahiyaM, zuddhabuddhaM na ciMtae // 20 // anvayArtha-(anRtaM ) mithyA vacana yA mithNa upadeza (citte) cittameM bharA huA (vinAzI) AtmAkA ghAta karane vAlA hai| isase ( asatye) mithyA mArgameM (utsAhaM kRtaM) utsAha hojAtA hai| (mithyA sahiyaM) mithyA dharmako rakhana vAlA (ajJAnI) jJAna zUnya prANI (zuddhabuddha) zuddha buddha paramAy smAko (na ciMtae) nahIM cintana karatA hai| vizeSArtha-mithyAdevake Azrayase va mithyA guruke dvArA jo mithyAtvakA upadeza manameM bhara jAtA hai vaha upadeza AtmAka bhAvoM ko esA viparIta banA detA hai jisase usakA saMsAra bar3hatA jAtA hai, vaha AtmajJAnako na pAtA huA AtmAkorAgadveSa mohameM phaMsAe rakhatA hai jisase AtmAkA bahuta burA hotA hai| yaha bhavabhavameM bhaTakakara janma jarA maraNakI ghora vedanAeM sahana karatA hai| jo upadeza yathArtha AtmAko batAkara rAgadveSa moha chur3AnevAlA va AtmAke zuddha svabhAvakI tarapha le jAnevAlA ho tathA ahiMsAkI tarapha preraka ho vaha to sattya hai, isake viruddha jo kucha upadeza hai vaha asatya hai| vastu kathaMcit nitya kathaMcit anitya, kathaMcit abheda kapaMcit bheda ityAdi aneka rUpa hai| vastu sadA svabhAvako na tyAganekI apekSA nitya hai| sadA pariNamanazIla honekI apekSA anitya hai| donoM hI svabhAva vastumeM haiN| vastu apane guNa va paryAyoMkA akhaNDa piMDa hai isase abheda hai| guNoMkI va paryAyAMkI bhinnatAkI apekSA bheda rUpa hai / isa taraha yathArtha vastuko batAnevAlA upadeza satya hai| isake sivAya eka hI pakSakA Agraha karanevAlA upadeza asatya hai| mithyAtva pAMca taraikA hai ina pAMcoM tarahake mithyAtvakA poSaka sarva upadeza va vacana asatya hai|| (1) ekAMta mithyAtva-aneka svabhAva vastumeM hote hue bhI use eka svabhAva rUpa hI mAna paiThanA ki vastu nitya hI ha athavA anitya hI hai ityaadi| (2) viparIta mithyAtva-vastukA svarUpa ulTA mAna lenA jaise-hiMsA karanemeM, pazubalimeM, viSaya kaSAya pokhane meM jo adharma hai usameM dharma mAna lenaa|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNasaraNa (3) saMzaya mithyAtva-padArtha kaisA hai usakA nirNaya na karake zaMkAzIla rahanA ki AtmA zrAvakAcara hai yA nahIM, paraloka hai yA nahIM, puNya pApa hai yA nhiiN| (4) vinaya mithyAtva-satya asatyakI parIkSA na karake sarva hI devoMkI, sarva hI guruoMkI, sarva hI dhokI bhakti bhAva rakhanA / mUDhatAse yaha samajhanA ki hama sabako mAneMge isase hamArA hita hogaa| mUr3ha bhaktiko hI hita maannaa| (5) ajJAna mithyAtva-dharmako jAnanekA utsAha na rakhake mUrkha rahanA va dekhAdekhI vinA OM samajhe hue kisI bhI kriyAko karate hue dharma mAna lenaa| ina pAMca taraha ke mithyAtvoMkA poSaka vacana sarva AtmAkA ghAtaka hai| inahIke kAraNa asatya mArgameM ziSyoMkA utsAha bar3ha jAtA hai| ve bicAre mithyAtva sahita hokara samyagjJAnakI na pAte hue ajJAnI rahate haiM unako kabhI yaha ciMtaSana nahIM hotA ki maiM to vAstavameM zubha buddha svabhAva hai, maiM jJAtA dRSTA vItarAga huuN| tathA karmamailase maiM azuddha horahA huu| paramAtmA karma maila rahita zuddha buddha parama AnaMdamaI haiN| mujhe bhI apane AtmAko aisA hI vizvAsameM lAkara aMtarAtmA honA cAhiye aura paramAtmAkA ArAdhana karake paramAtmA hojAnA cAhiye / yaha buddhi viparIta kAraNoMke honese nahIM jagatI hai| ____ zloka-mithyAdarzanaM jJAnaM, caranaM mithyA ucyate / anRtaM rAgasaMpUrNa, saMsAre duHkhabIjakaM // 21 // anvayArtha-(rAgasaMpUrNa) saMsArake rAgase bharA huA (anRtaM ) mithyA bhAva (mithyAdarzanaM jJAnaM ) mithyA darzana, mithyA jJAna tathA (mithyAcaranaM) mithyA cAritra (ucyate ) kahA jAtA hai| ye hI (saMsAre) saMsArameM (duHkhabIjakaM ) duHkhoMke utpanna karanevAle bIja haiN| vizeSArtha-saMsAra asAra hai, zarIra apavitra hai, indriyoMke bhoga atRptikArIva nAzavaMta haiN| inameM 5 vairAgyabhASakona lAkara asara inahI rAga honAsorAga saMpUrNa mithyAbhAva hai| viSayabhogoMke lAlacase AtmAke Ananda denevAle dharmakI zraddhA na karake usase ulTe dharmakI zraddhA karanA mithyAdarzana hai| e||21||
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa zrAvakAcAra // 23 // jAtA hai / saMsAramAdharmAcaraNa hai- ta ekendriyAdi isa mithyAdarzanakI saMgatimeM jitanA bhI jJAna hotA hai vaha saba jJAna bhI mithyAjJAna kahA jAtA hai| yadi koI gyArA aMga nau pUrvakA pAThI bar3A bhArI jaina zAstrakA jJAtA bhI ho paraMtu aMtaraMgameM mithyAdarzana ho, bhogoMkI tarapha AsthA ho, vItarAgatA pUrva zuddha-AtmIka bhAvakI ruci na ho to usakA sarva jJAna vastusvabhAvako zAstrake Azrayase (anubhavase nahIM) ThIka batAne para bhI usake liye mithyAjJAna hI horahA hai| jaise dUdha lAbhakArI mIThA hotA hai paraMtu yadi kar3avI tuMdhI meM rakha diyA jAya to ahitakArI hojAtA hai usI taraha vaha jJAna mithyAtvakI saMgatimeM mithyAjJAna hI kahA jAtA hai| saMsAra varddhaka viSayabhogoMkI aMtaraMga tRSNAvaza AtmajJAna va vairAgya zUnya jo kucha bhI sAdhu va gRhasthakA dharmAcaraNa hai-tapa, japa, vrata hai vaha saba mithyA cAritra hai| ye hI tIna ghora pApa karmake baMdhake kAraNa haiN| unahIse jIva ekendriyAdimeM janma lekara ajJAnatamameM bekhabara soyA par3A rahatA hai| cAroM gatiyoM meM bhramaNa karAneke ye hI tIna mUla bIja haiN| janma, maraNa, roga, zoka, viyoga Adi duHkhoM ke ye hI kAraNa haiN| saca hai jisake sAtha prIti hogI usIkA saMsarga rhegaa| saMsArakI prIti sasAra vardhaka hai / saMsArase vairAgya saMsAra nAzaka hai| samAdhizatakameM pUjyapAdasvAmI kahate haiM dehAntaragatebAna dehe'sminnAtmabhAvanA / bInaM videhaniSpattarAtmanyevAtmabhAvanA // 7 // bhAvArtha-isa zarIrameM AtmAkI bhAvanA hI vAravAra zarIra pAnekA bIja hai| jaba ki AtmAmeM hI AtmAkI bhAvanA deha rahita honekA bIja hai| saMsArake kAraNa ye hI tIna haiN| svAmI samaMtabhadrAcAryane ratnakaraMDazrAvakAcArameM kahA hai sadRSTijJAnavRttAni dharma dharmezvarA viduH, yadIya pratyanIkAni bhavanti bhavapaddhatiH // 3 // bhAvArtha-samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritrako dharmake svAmiyoMne dharma kahA hai| inake viparIta mithyA darzana, mithyA jJAna va mithyAcAritra saMsArakI paripATI bar3hAnevAle haiM /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa bodha hone ke bhItara mikarAne vAle haiN| liye ) anAdika mithyAtvakA svruup| zloka-mithyA saMyama hRdaye, citte mithyA tapa sadA / anaMtAnaMta saMsAre, bhramate nAdikAliya // 12 // anvayArtha (hRdaye) manameM (mithyAsaMyama) mithyAtva sahita saMyamakA pAlanA (citte) citta meM (mithyA tapa) mithyAtva sahita tapakA AcaranA (sadA) sadA hI (anAdikAliya) anAdikAlase (anaMtAnaMtasaMsAre) isa apAra anaMtAnaMta saMsArameM (bhramate) bhramaNa karAne vAle haiN| vizeSArtha--mithyA cAritrake bhItara mithyA saMyama va mithyA tapa bhI gabhita haiN| tathApi ziSyoMko vizeSa bodha honeke liye alaga kahA gayA hai / sayama mahAvrata aura aNuvrata rUpase do prakAra hai| ahiMsAdi pAMcoM vratoMko pUrNa pAlanA mahAvrata hai| isako AcaranevAle sAdhu hote haiN| inahIko apUrNa apanI zaktike anusAra pAlanA aNuvrata hai| tathA saMyamake iMdriya saMyama va prANa sayama aise do bheda bhI haiN| sparzanAdi pAMca indriyoMko va manako vaza rakhanA indriya saMyama hai| pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati tathA trasa isa chaH prakArake saMsArI jIvoMkI rakSA karanA prANi saMyama hai| bAraha prakArakA tapa hai-chaH bAharI, chaH aNtrNg|1 upavAsa, 2 Unodara, 3 bhikSAko jAte hue pratijJA-vRttiparisaMkhyA, 4 rasa tyAga, 5 viviktazayyAsana ekAMtameM zayana va Asana rakhanA, 6 kAyakleza arthAt zarIrakA sukhiyApanA miTAnako kaThina tapa karanA, ye chaH bAharI tapa haiN| 1 prAyazcitta, 2 vinaya, 3 vaizyAvRtya, 4 svAdhyAya, 5 vyutsarga (mamatA tyAga), 6 dhyAna, ye 6 aMtara tapa haiN| jo koI sAdhu sAdhukA saMyama pAle, bAraha prakArakA tapa tape athavA zrAvaka apane yogya saMyama pAle va yathAzakti tapa tape paraMtu cittameM samyakta na ho mithyAtva ho to vaha saba sayama mithyA sayama hai va saba tapa mithyA tapa hai| yadi abhiprAya AtmazuSTikA hai taba to saMyama va tapa samyaka sahita honese yathArtha haiN| yadi abhiprAya kisI prakArakI AzAkA hai| khyAti, lAbha, pUjA, bar3A IkI cAha hai, svargAdi sampadA cakravartI Adike kSaNika sukha pAnekI abhilASA hai to bAharase ThIka pAlA huA bhI saMyama va tapa mithyA saMyama va tapa hai| mithyAtvake vinA tyAge saMyama va tapa V // 24 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra sAdhana karate hue bhI yaha jIva anAdikAlase anaMta saMsAra karatA calA ArahA hai vasaMmAra anaMta vAraNataraNa kAla taka karatA rhegaa| samyak darzanake vinA saMsArakA kleza miTa nahIM skaa| zloka-mithyAtva duSThasaMgena, kaSAye ramate sadA / lobhaM krodhaM mayaM mAnaM, gRhItAnaMta baMdhanaM // 23 // manvayArtha-mithyAtva duSTasaMgena) mithyAdarzana rUpI duSTa parIkI saMgatise yaha jIva (sadA) sadA (kapAye)kaSAyake bhItara (ramate) raMjAyamAna hotA hai| ve kaSAyeM (gRhIganaMta baMdhanaM) anaMtakAla taka baMdhakI paramparA calAne vAlI athavA mithyAtvake baMdhanako pakar3e rahane vAlI cAra haiM (lobhaM krodha mayaM mAnaM) krodha, mAna, mAyA aura lobha / vizeSArtha-mithyAdarzana jIvakA mahAna vairI hai| isakI saMgatise yaha saMsArI jIva kaSAyake, 5 udayameM tanmaya hokara raMjAyamAna hojAtA hai / krodhake udayameM maiM krodhI, mAnake udayameM maiM mAnI, mAyAke udayameM maiM mAyAvI, lobhake udayameM maiM lobhI aisA mAnatA rahatA hai kabhI bhI usake bhItara yaha buddhi nahIM hotI hai ki ye kaSAya merA svabhAva nahIM haiM, yaha karmakRta vikAra hai, yA roga hai isakA prasaMga tyAgane yogya hai kyoMki usa ajJAnIko apane zuddha AtmadravyakI bilakula khabara nahIM hai| ramanekA bhAva yahI hai ki jaba jisa kaSAyakA jora hotA hai taba usIke anusAra kArya bhI karane laga jAtA hai| krodhake kAraNa vaira bAMdhakara dusarekI burAI karane meM hI harSa mAnatA hai| mAnake kAraNa apanI mahattA pragaTa karane meM va dUsaroMko naciA dIkhAne meM hI rAjI rahatA hai| mAyAke kAraNa apane vizvAsapAtra mitroMko bhI Thaga letA hai / lobhake vazIbhUta ho nyAya anyAyakA vicAra chor3akara dhana ekatra karatA hai| iMdriyoMkI bhoga sAmagrI jamA karatA hai / aMdhA ho bhoga lipta hojAtA hai| mAMsAhArameM, madirApAnameM tanmaya rahatA hai, zikAra khelane meM harSa mAnatA hai, corI, ThagAI, lUTapATa karake apanI caturAI mAnatA hai, jUA ramaNakara kabhI harSa kabhI viSAda karatA hai, hAra jItake mada meM dharma karma bhUla jAtA hai, svacchanda ho vezyAgAmI va parastrI rata hojAtA hai / mithyAdRSTIke anaMtAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobhakA udaya prAyaH sadA hI rahatA hai| ye kaSAyeM jo anaMta mithyAtva
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra sAraNataraNa usako puSTa karanevAlI haiM va usake pIche rahanevAlI haiM tathA aisA karmakA baMdha karAnevAlI haiM jisase baMdhakI paramparA dIrghakAla taka calI jAve, kaThinatAse chuutte| ye anaMtAnubaMdhI kaSAyeM jIvako anyAyase glAni miTA detI haiN| ye samyakadarzana aura svarUpAcaraNa cAritra donoMko ghAta karanevAlI haiN| padyapi sAsAdana guNasthAnameM mithyAtvakA sAtha kucha derake liye nahIM rahatA hai paraMtu ye kaSAyeM turata mithyAtvako bulA letI haiN| samyaktase girate hue adhikase adhika cha: AvalI kAlataka hI sAsAdana guNasthAna rahatA hai phira turta mithyAtva guNasthAna mithyAtvake udayase AjAtA hai kabhI anaMtAnubaMdhIko anya kaSAyarUpa karanevAlA arthAta visaMyojana karanevAlA jIva gyArama guNasthAna taka car3hake yadi mithyAtvameM AtA hai to eka AvalI taka anaMtAnubaMrdhAkA sAtha nahIM rahatA hai, mithyAtva akelA hI udayameM rahatA hai paraMtu AvalI pIche udaya hone lagatA hai| isaliye ye kaSAya mithyAtvako sAthI banA lete haiN| yA mithyAtva inako apanA sAthI banA letA hai| samyaktabhAva pAneke liye ina 4kaSAyoMkA mithyAtvake sAtha damana karanA jarUrI hai| kaSAyoMkA svarUpa / zloka-lobhaM kRtaM azuddhasya, zAzvataM dRSTate sdaa| anRte kRta AnaMda, adharma sArabhaMjanaM // 24 // ___anvayArtha-(lobha kRtaM ) lobhako karanavAlA jIva (sadA) sadA (azuddhasya) azuddha bhAva yA paryAyako (zAzvataM) nitya rahanevAlI (dRSTate) dekhatA hai| (anRte) mithyA mana vacana kAyakI pravRttimeM (kRta AnaMdaM) Ananda mAnatA rahatA hai (adharma ) yaha lobha adharma hai-pApa hai (sArabhaMjanaM) sAra jo 4 Atmadharma hai usako khaMDana karanevAlA hai| vizeSArtha--yahAM anantAnuvandhI lobhakA svarUpa batAyA hai| isa lobhake udayase yaha prANI jo azuddha kSaNabhaMgura paryAya hai usake liye mAnatA hai ki sadA banI rhe| jItavya, yauvana, dhana, strI, putra, bala, rUpa, adhikAra, iMdriya bhoga ityAdi azuddha karmajanita saMyogoMko tathA azuddha rAga 4 // 25 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvako, kAmabhASako-viSayalampaTatAko, mAnabhAvako-apanI pratiSThAko ityAdi sarva hI azuddha bAraNataraNa zrAvakAcAra bhAvoMko nitya rakhanA cAhatA hai| pe bhanitya haiM aisI samajhako bhUla jAtA hai| tathA mithyAsvake udayase jo mana vacana kAyakI mithyA pravRtti karatA hai jaise mithyAdevoMkI ArAdhanA, mithyAgurukI sevA, mithyAdharmakA pAlana, hiMsAdi vizeSa AraMbhakI pravRtti, yuddhAdi kriyA, parakA bigAr3a, parigraha saMcana, parako ThaganA, parastrI bhoga, abhakSya bhakSaNa Adi / unameM Ananda mAnatA rahatA hai| vAstava meM yaha lobha mahAna adharma hai| sarva hI pApoMkA yahI mUla kAraNa hai| rAjyake lobhameM putra V pitA takakA ghAta kara DAlatA hai| iMdriyaviSayake lobhase ghora pApoMkI pravRttimeM phaMsa jAtA hai| yaha lobha hI sAra jo dharma hai va sAra jo AtmIka sukha hai usako nAza karatA hai| eka zAstrajJAtA bhI Atmahitako samajhatA huA bhI gRhasthIke lobhameM par3A huA saMyamako gRhaNa nahIM kara pAtA hai| lobhake samAna koI vairI nahIM hai|shrii amitagati AcArya subhASitaratnasaMdohameM kahate haiM duHkhAni yAni narakeSvatiduHsahAni, tiryakSu yAni manujeSvamareSu yAni / sarvANi tAni manumasya bhavanti kobhA, vityAkaLayya vinihanti tamatra dhanyaH // 8 // bhAvArtha-narakameM jo ati duHsaha duHkha hote haiM va tiryacoMmeM, mAnavoM meM va devoMmeM jo jo kaSTa OM hote haiM ve saba lobha kaSAyake kAraNa hote haiM aisA samajhakara jo lobhako mAratA hai vahI dhanya hai| ___ zloka-kohAgniH jalate jIvaH, mithyAttvaM ghRta telayaM / kohAgni kopanaM kRttvA, dharmaratnaM ca dagdhaye // 25 // anvayArtha-(kohAbhiH) krodhakI Aga (jIvaH jalate) jaba jIvake bhItara jala uThatI hai taba (mithyAtva) 1 mithyAtva bhAva (ghRta teDhyaM ) ghI aura telake samAna par3akara ( kohAmi kopanaM kRtvA ) krodhakI agniko bar3hA 4 detA hai taba yaha krodhakI Aga (dharmaratnaM ca) dharmarUpI ratnako bhI (dagvaye) jalA detI hai| vizeSArtha-yahAM anaMtAnubaMdhI krodhakA svarUpa batAyA hai| yaha krodha jaba udaya ho uThatA hai taSa mithyAtvakA bhAva usa krodhakI Agako bhar3akAneke liye ghRta pA telakA kAma karatA hai| jaise Agapara ghI yA tela DAlanese bhAga bar3ha jAtI hai aise hI mithyAtvabhAva krodhako prabala kara detA hai4||27||
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444KORE kAya kAMpane lagI mana klezita va mailA hojAta dharmako jalA baiThate haiN| dhAraNataraNa 4 jisake vazIbhUta ho yaha prANI aisA aMdhA hojAtA hai ki apane priyajanoMko bhI prANa rahita kara zrAvakAcAra // 28 // neko tayyAra hojAtA hai| dUsarekA sarvasva nAza kiye vinA caina nahIM pAtA hai| ghora hiMsAmeM pravRtti kara baiThatA hai|kodhkii bhAgase dIrghakAlase pAlA huA dharma naSTa hojAtA hai| dIpAyana munine kroSake AvezameM bArakAko bhasma karake apane Apake dharmakA bhI vinAza kiyaa| bairI bArA kaSTa diye jAne para jo sAdhu kradhikI agni bhar3akA lete haiM ve dharmako jalA baiThate haiN| krodhake AvezameM bar3A bhArI keza hotA hai, mana klezita va mailA hojAtA hai, vacana kaThora va avicAra pUrNa nikalate haiM, kAya kAMpane laga jAtI hai, zarIrakA rudhira sUkhane lagatA hai, parakA ghAta karate hue va apanA apaghAta karate hue bhI nahIM rukatA hai, zAstrajJAnako bhUla jAtA hai, jJAnakA lAbha, dhyAnakA udyoga nahIM kara sakatA hai, AtmAko tIna karmabaMdhase jakar3atA hai, dIrghakAlase pAlana poSaNa kiyA huA dharmavRkSa krodhakI Agase kSaNamAtrameM bhasma hojAtA hai| amitagati mahArAja kahIM kahate haiM varaM vivardhayati sakhyamapAkaroti, rUpaM virupayati nindyamati tanoti / . daurbhAgya mAnayati zAtayate ca kIrti, roSo'tra roSasahazo nahi zatrurasti // bhAvArtha-yaha krodha vairako bar3hA detA hai, mitratAko nAza kara detA hai, zarIrake rUpako vigAr3a ma detA hai, buriko niMdanIya va hiMsaka banA detA hai, durbhAgya yA pApako lAkara khar3A kara detA hai, OM pazako miTA detA hai| yahAM krodhake samAna koI zatru nahIM hai| zloka-mAnaM ca anRte rAgaM, mAyA vinAza dRSTate / . azAzvataM bhAvaM vRddhiH, adharma narayaM pataM // 26 // anvayArtha (anute ) mithyA avasthAoM meM (rAga) rAga karanA (mAnaM) mAna honekA (mAyA) va 4 mAyAcAra honekA kAraNa hai| ina donoM kaSAyoMse (vinAza) AtmAkA nAza (iSTate) dikhalAI par3atA hai|(mshaasvtN bhAvaM) paryAya buddhika kSaNika bhAva (vRddhiH) bar3hatA jAtA hai (adharma) adharma hotA hai.. (naravaM pataM)vanarakameM patana hotA hai| vizeSArtha-AtmAke zura svarUpake sivAya zepa sarva paryAya nara pazu deva nAraka sambandhI aMta. // 18 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAca // 19 // raMga aura bahiraMga mithyA hai, svamasama hai, parivartanazIla haiM, ajJAnI jIvoMkA unahoMmeM rAga hotA hai, ve rAjya, dhana, kuTumba, adhikAra, bhogAdike tIna abhilASI hote haiN| ina padArthoke svAmitvameM unako abhimAna hotA hai| ve dUsaroMko tuccha dRSTise dekhate haiM tathA inahIke bar3hAne, prApta karane, rakSA karane Adike liye hI unako mAyAcAra karanA par3atA hai| aneka prakAra prapaMca racakara dUsaroMko 5 Thagane meM pravRtta honA par3atA hai| ye kaSAyeM AtmAke bhAvoMkA aisA binAkara detI haiM ki usake bhItara paryAya buddhikA bhAva bar3hatA jAtA hai| jo padArtha nitya nahIM rahanevAle haiM unako nitya banAe rakhanekA rAgabhAva bar3hatA jAtA hai| vRddha honepara bhI unase mamatA nahIM chUTatI hai| anitya padAthoMmeM isa taraha moha karanese dharmako bhUla jAtA hai,adharmameM rata hojAtA hai, anyAya kArya karane laga jAtA hai| jisase tIna karma bAMdhakara narakameM patana hojAtA hai| ina donoM kaSAyoMkA dRSTAMta rAvaNakA jIvana hai| rAvaNane mAyAcArase satI sItAko haraNa kiyaa| usama rAga karake aneka prapaMva kiye| ahaMkAra karake rAmacaMdrase yuddha kiyA / phala yaha huA ki vaha narka calA gyaa| subhASitaratnasaMdohameM kahA hai nIti nirasmati vinItimapAkaroti / kIti zazAMkaSavakAM malinI karoti // ___ mAnyAnna mAnayati mAnavazena hInaH / prANIti mAnamapainti mahAnubhAvaH // 4 // mAvArtha-hIna buddhidhArI prANI mAnake vazameM par3akara nItiko tor3a detA hai, anItiko puSTa karatA hai, caMdramA samAna nirmala yazako melA kara detA hai, mAnya mahApuruSoMko bhI nahIM mAnatA hai| aisA jAnakara mahAna puruSa mAna nahIM karate haiN| zIlavato yama tapaH, zama saMyuto'pi / nAtrAznute nikRti zasyadharo manuSyaH / / AtyantikI zriyamavAca sukhasvarUpAM / zasyAnvito viviSa dhAnya dhanezvaro vA // 58 // bhAvArtha-zIla, vrata, udyama, tapa, zAMtabhAvase saMyukta honepara bhI mAyAcArI mAnava isa jaga1 tameM bAdhA rahita mokSakA Ananda nahIM bhoga sakA hai usI taraha jisataraha nAnAprakAra dhana dhAnyase pUrita mAnava kAMTA laganepara duHkhI rahatA hai| coco
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvasakara bAraNataraNa tIna mUr3hatAkA svruup| zloka-mithyA mAyAdi saMpUrNaH, lokamRdarato sdaa| lokamRdasya jIvasya, saMsAre bhramanaM sadA // 27 // anvayArtha (mithyAmAyAdi sampUrNaH) mithyA paryAyoMke sambandhase yA mithyAtvake udayake sAtha 2 jo mAyA, mAna, krodha, lobha, kaSAya hote haiM unase pUrNa yaha jIva (sadA lokamUdarataH) sadA jagata sambandhI mUr3hatAyA mohameM rata rahA karatA hai| (lokamUdasya jIvasya) lokakI mUr3hatAmeM phaMse hue jIvakA (sadA) imezA hI (saMsAre ) isa saMsArameM (bhramanaM ) bhramana rahatA hai| vizeSArtha-mithyAtvake sAtha honevAle anaMtAnuSandhI kaSAyoMke sAtha yaha jIva jagatakI vinAzIka paryAyoMmeM rAgI deSI mohI hotA huA lokameM mar3ha banA rahatA hai| jo Atmahitake kArya haiM unase vimukha rahatA hai, saMsAra varddhaka kAryoM meM lavalIna rahatA hai| dharmakI vRddhi va sacce paropakArameM dhana nahIM kharacatA hai| nAmavarIke liye va viSaya kaSAyakI puSTike liye dhanako bahuta jalda kharacatA hai| adhyAtma viSayase ruci na karake anya kathAoM meM phaMsA rahatA hai| aisA mUrva mohI prANI anaMVtAnubaMdhI aura mithyAtvake kAraNa cAroM gatimeM bhramaNa karAne vAle kokobAMdhakara lezyAke anusAra nIcI UMcI gatimeM jAkara haraeka zarIrameM indriyoMkI icchAoMmeM phaMsA huA ghora kaSTa uThAyA karatA hai| jabataka isa mUr3hatAko na chor3e tabataka saMsArase pAra honekA mArga nahIM milatA hai| yahI mohI jIva lokamUr3hatAmeM bhI phaMsa jAtA hai| logoMkI dekhAdekhI adharmako dharma mAnakara sevana karane lagatA hai aura usase laukika lAbhakI kAmanA karatA hai| lokamUr3hatAkA svarUpa ratnakaraMDazrAvakAcArameM svAmI samantabhadra kahate haiM ApagAsAgarasnAnamuccayaH sikatAzmanAm / giripAtognipAtazca, lokamudaM nigadyate // 22 // bhAvArtha-dharma samajhakara nadI yA samudra meM snAna karanA, vAlU pASANa AdikA Dhera karanA, parvatase giranA, animeM jalakara maranA lokamar3hatA kahI jAtI hai| jo vidhavA strI patike sAtha AgameM jalakara pativrata dharma mAnatI hai vaha bhI lokamUhatA hI hai / yadi vRthA prANa na dekara patike
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra tAraNataraNa * guNoMko smaraNa karate hue dharma, samAja va jAtikI sevA kre| saMtoSase brahmacarya vrata pAle to usakA ra satIpana yathArtha hai| jina laukika kriyAoMse koI vItarAga AtmA sambandhI bhAvoMkA smaraNa na hoM // 31 // ve saba lokamUr3hatAmeM garbhita haiN|| zloka-lokamUr3harato yena, devamUDhasya diSTate / pASaMDI mRr3hasaMgena, nigoyaM patitaM punH||28|| manvayArtha (loka mUr3ha rataH) jo lokamUr3hatAmeM phaMsA huA jIva hai (yena) usake (devamUDhasya) deva mUr3hatA (diSTate) dikhalAI par3atI hai (punaH) tathA (pASaMDI mRdasaMgena) pASaMDI mUr3hatAke saMgase (nigAya) nigodameM (patanaM ) vaha jIva gira jAtA hai| vizeSArtha-mithyAdRSTIke tIna mUhatA pAI jAtI hai| vaha mUr3hatAse kisI laukika AzAke kAraNa rAgI deSI devoMko pUjane laga jAtA hai tathA jo sAdhu sacce sAdhu nahIM haiM unakI mAnyatA karane laga jAtA hai| tIna kaSAyake kAraNa vaha nigodameM calA jAtA hai| paMcendriyase ekendrI sAdhAraNa vanaspatimeM jAkara janma letA hai| isIko nigodameM janma lenA kahate haiM, jahAM jJAna bahuta adhika DhakA huA hotA hai| usa nigodase nikalanA phira anaMtakAla meM durlabha hojAtA hai| jo mUrkhatA kare vaha jJAnako bigAr3akara ajJAnI hojAve isameM koI Azcarya nahIM hai| yahAM yaha dikhalAyA se hai ki he bhavya puruSoM! yadi vRkSAdikI parAdhIna paryAyoM meM jAnese bacanA ho to loka mUr3hatAke sAthara devamUDhatA va pAkhaMDi mUDhatAko bhI tyAgo / inakA svarUpa ratnakaraNDameM aisA kahA hai varopalipsayAzAvAn , rAgadveSamalImasAH / devatA yadupAsIta devatAmUr3hamucyate // 23 // ____ bhASArtha-sAMsArika sukhakI AzA karake kisI para pAnekI icchAse rAga dveSase malIna devatAoMkI jo pUjA karatA hai vaha devamUDhatA kahI jAtI hai| vItarAga sarvajJa arahaMta aura siddha bhaga vAnake sivAya aura sarva hI sarAga va alpajJa haiM unako pUjyanIya mAnakara isa bhAvase bhakti karanA ki ye devI devatA prasanna hokara hamArA icchita kAma kara deMge, devamUr3hatA hai| Atmasiddhike liye va apane AtmAke bhAvoMko zuddha karaneke liye koI bhI buddhimAna rAgIdeSI devI devatAoMkI upAsanA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNaY nahIM karatA hai| jo kucha bhI pUjA pATha inakA lokameM dekhA jAtA hai vaha saba laukika AzAse hI zrAvakAcAra 4 dekhA jAtA hai| koI dhanakI, koI putrakI, koI adhikArakI, koI jaya pAnekI ityAdi minna 24 icchAoMke vazIbhUta ho mUr3ha loga aisI mAnatA mAMgate haiM ki yadi hamArA kAma siddha hojAvegA to hama yaha car3hAveMge yA isa taraha bhakti kareMge / kadAcit apane puNyake udayase kArya siddha hojAtA hai to yaha ajJAnI aisA mAna letA hai ki devI devatAkI kRpAse hI merA kAma huA hai, basa, usakI devamUDhatA aura bar3ha jAtI hai| vaha aura adhika kudevoMkA bhakta bana jAtA hai| samyaktIko na to laukika kAryoMkI icchA hI hotI hai aura na vaha isa icchAse kisIrAgIdeSI deva devIkI pUjA bhakti karatA hai|jo apanA kalyANa cAheM usako kabhI bhIrAgIdeSI devoMkI upAsanAna karanI cAhiye / yadi kadAcit koI indra dharaNendra yakSa-yakSiNI Adi sAkSAt sAmane AjAveM to sambanI jIva unake sAtha vaisA hI yogya vartAva karegA jaisA sAdharmI mAnavoMke sAtha karatA hai / jitane indrAdi deva devI hote haiM, ve cauthe guNasthAna se adhika nahIM car3ha ske| isaliye unake sAtha vahI vartAva karanA ucita hogA jo cauthe guNasthAna sambandhI zraddhAvAna mAnavake sAtha hogaa| yathAyogya Asana dAna Adi V karegA unako usa taraha kabhI pUjegA nahIM jisa taraha zrI vItarAga bhagavAnakI pUjA upAsanA kI 4 jAtI hai| rAgI deSI devoMkI mUrti banAkara pUjanA bilakula devamUr3hatA hai| aisI mUr3hatAse vaha mUr3ha prANI vItarAga devakI upAsanAmeM zithila hojAtA hai| . pASaMDI mUDhatAkA svarUpa rakhakaraMDameM kahA hai "sagranthAraMbhahiMsAnAM saMsArAvartavArtanAm, pApaNDinAM puraskAro jJeyaM pASANDamohanam // 7 // bhAvArtha-parigraha AraMbha tathA hiMsA karmameM lIna saMsArake bhavarameM ghUmanevAle bheSI sAdhuoMkI pUjA va bhakti karanA pANDi mUDhatA jAnanA cAhiye / nigraMtha digambara jaina sAdhuke sivAya anya parigraha sahita sAdhuoM kI bhakti karanA mUDhatA hai| mokSamArgameM sahakArI nirgratha AtmaramI baiMka sAdhu hai unahIkI bhakti mumukSu jIvako karanI cAhiye / kisI bhI prayojanase unake sivAya anya AraMbhI parigrahavAna sAdhuoMkI bhakti na karanI cAhiye / ye tIna mUDhatAeM jIvako nigoda meM DAlanevAlI haiN|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa samyaktake 25 doss| zrAvakAcAra zloka-anAyatana madASTaM ca, zaMkAdi aSTa dUSanaM / malaM saMpUrNa jAnaMtaM, sevanaM duHkhadAruNaM // 29 // anvayArtha--(anAyatana ) chaH anAyatana (ca) aura ( madASTaM ) ATha mada (zaMkAdi aSTadUSanaM ) zaMkA Adi * ATha doSa (saMpUrNa malaM) inameM tIna mUDhatAko milAkara sarva pacIsa mala (jAnaMtaM ) jAnanA cAhiye (sevana) 2. ina pacIsa maloMkA sevanA ( dAruNaM duHkha ) bhayAnaka duHkhoMkA kAraNa hai| vizeSArtha-samyagdRSTIko sacce deva, zAstra, gurumeM bhakti rakhate hue samyaktako malIna karanevAle . pacIsa doSoMko bacAnA cAhiye / unameM tIna mUr3hatA pahale kaha cuke haiN| cha: anAyatana haiM ve dharmake sthAna nahIM haiN| ve chaH haiM-kudeva, kuzAstra va kuguru aura ina tInoMke bhakta ina chahoMkI saMgati-pariNAmoMko sacce deva, zAstra, gurukI zraddhAse girAnevAlI hai| isaliye zraddhAkI rakSAke hetu rAgI, deSI deva tathA unake bhaktoMkI saMgati, bheSI sAdhu va unake bhaktoMkI saMgati, mithyAtva poSaka zAstra va dharmAcaraNa va unake kahanevAloMkI saMgati aisI nahIM karanI cAhiye jisase lAcAra hokara kudeva, kudharma va kugurukI bhakti karanI pdd'e| laukika vyavahAra manuSyatAkI dRSTise haraeka mAnavase rakkhA jAsattA hai| paraMtu mithyAbhAva poSaka va saMsAravaIka pravRttimeM sahayoga karanA mithyAbhAvakI anumodanA karanA hai| isase apanA bhI bigAr3a hai va unakA bhI bigAr3a hai / satyakA anuyAyI svayaM rahanA cAhiye va satyakI hI anumodanA karanI cAhiye / isase yaha abhiprAya nahIM hai ki hama dUsare dharmavAloMse premana rakkhe / sAdhAraNa prema sarva mAnavoMse rakhate hue jina dhArmika pravRttiyoMke sahayogase AtmakalyANa ho unase sahayoga karate hue jinase viSaya kaSAyakI puSTi ho va mithyAtvameM va anyAyameM pravRtti ho unase alaga rahate hue madhyasthabhAva rakhanA caahiye| dveSabhAva kabhI bhI kisIse nahIM rakhanA caahiye| ATha prakArakA madaM karanA bhI samyaktameM doSa hai| ve ATha mada haiN| jaisA ratnakaraMDameM kahA hai __jJAnaM pUjAM kulaM jAti balamRdi tapo vapuH / aSTAvAmitya mAnitvaM smayamAhugatasmayAH // 26 // KEEKEKARKELAKEEKEKe
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa // 34 // - bhAvArtha-madanAzaka sarvajJadevane kahA hai ki jJAna, pUjA, kula, jAti, bala, Rddhi, tapa, zarIra rUpa, ina AThoMke Azrayase mAna karanA ATha mada haiN| samyaktI saMsAra zarIra bhogoMse atyanta udAsa rahatA hai, vaha mokSA va AtmIka paramA. nandakA premI hai isaliye vaha karmoM ke dvArA utpanna huI avasthAoMse apaneko bar3A nahIM mAnatA hai| isaliye vaha ATha tarahakA mada nahIM karatA hai| maiM bahuta zAstrakA jAnanevAlA hUM aisA ghamaMDa karanA jJAna mada hai| maiM bahuta adhikAra rakhatA hUM, pratiSThita hUM aisA ghamaMDa karanA pUjA mada hai| maiM UMce vaMzakA hUM, mere pitA, mahA pitA aise haiM yaha ghamaMDa karanA kula mada hai / merI mAtA pakSake mAmA, nAnA aise aise haiM yaha ghamaMDa karanA jAti mada hai| maiM bar3A balavAna hUM, cAhe jise vaza kara saktAha yaha ghamaMDa karanA bala mada hai| maiM bar3A dhanavAna hUM, isataraha garIboMko tuccha dRSTise dekhakara dhanakA ghamaMDa karanA RDi mada hai| maiM bar3A tapasvI I, bahuta vrata upavAsa karatA hUM aisA mada karanA tapa mada hai| maiM bahuta rUpavAna suMdara hUM aisA ghamaMDa karanA zarIra mada hai| jJAnI jIva dhanAdikI zakti * honepara use paropakArameM kharca karatA hai tathA jaise vRkSapara jitane adhika phala Ate haiM vaha namrIbhUta ra hojAtA hai usI taraha jitanI bhI zakti vidyA, dhana AdikI jJAnImeM bar3hatI jAtI hai utanA hI vaha adhika namra va vinayavAna hojAtA hai| aura usa zaktise svaparakA upakAra karatA hai| samyaktI zaMkA Adi ATha doSa apane meM nahIM lagAtA hai / ve ATha doSa haiM: (1) zaMkA-jainake tatvoM meM zaMkA rakhanA-jainadharmake tatvoM meM dRr3ha zraddhAnI hotA huA zaMkA nahIM rakhatA hai| yadi koI bAta samajhameM nahIM AtI hai to vizeSa jJAnIse pUchakara nirNaya karatA hai tathA samyaktI nirbhaya rahatA hai| dharmasAdhanako kisIke bhayase chor3atA nahIM hai| bhaya sAta tarahakA hotA hai 1-ihaloka bhaya-isa lokameM loga mujhe nidege yA merI hAni hojAyagI aisA bhaya / .-paraloka bhaya-paralokameM maiM narka, pazu Adi durgatimeM calA jAUMgA aisA bhaya / 3-vedanA bhaya-mujhe rogAdi hojAyaMge to kyA karUMgA aisA bhaya / 4-arakSA bhaya-merA koI rakSaka nahIM hai, saMkaToMse kauna bacAegA aisA bhaya /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa 5-agupta bhaya-merA mAla koI corI lejAyagA to kyA karUMgA aisA bhaya / 6-maraNa bhaya-merA maraNa na hone pAve aisA bhaya / 7-akasmAt bhaya-koI akasmAt Apatti merepara na AjAye aisA bhaya / samyaktI vIra sipAhIke samAna isa saMsArameM nirbhaya rahatA hai| rogAdise bacanekA yathArtha upAya to karatA hai jaise sipAhI yurameM apaneko bacAnekA upAya rakhatA hai parantu sipAhI bhayavAna va kAyara nahIM hotA hai isI taraha samyaktI apanA bhASa sAhasa pUrNa rakhatA hai| roga maraNa dravya haraNAdi Apattiko karmajanita phala jAnakara saMtoSa rakhatA hai| isa taraha niHzaMkita aMga pAlatA hai| (2) kAMkSA-bhogoMkI icchA-idriya bhogoMko adhira va atRptikArI jAnakara unakI icchA nahIM rakhatA hai na unameM sukha pAnekI abA rakhatA hai / AtmIka sukhako sukha jAnatA hai| isa taraha niHkAMkSita aMga pAlatA hai| (1) vicikitsA-ghRNA-samyaktI rogI zokI, kSudhAtura kisI bhI muni, zrAvaka va anya prANIko dekhakara unase ghRNA nahIM karatA hai kiMtu dayA bhAva lAkara unakI sevA karatA hai / mala* mUtrAdikA bhI svarUpa jAnakara unase pacatA to avazya hai parantu glAni bhAva nahIM rakhatA hai| * isa taraha nirSicikitsita aMga pAlatA hai| (4) mUraSTi-mUDhatAIse zraddhA rakhanA-samyaktI logoMkI dekhAdekhI mUrkhatAse kisI deva, V guru, zAstra yA dharmako nahIM mAnatA hai, amUDhadRSTi aMga pAlatA hai| (5) anupagRhana-dUsaroM ke doSa nindAbhAvase pragaTa karanA / samyaktI parake doSoMko pragaTa karanekI Adata nahIM rakhatA hai| vaha jAnatA hai ki pramAda va kaSAyake udayase prANiyoMse doSa bana jAyA karate haiN| isase dayAbhAva lAkara doSIke doSa chur3AnekA yatna karatA hai, upagRhana aMga pAlatA hai| " ( asthitIkaraNa-dharmameM apane va dUsaroMko sthira na karanA-samyaktI apane manako samajhAkara sadA use dhamameM dRr3ha rakhatA hai vaise hI vaha anya strI va puruSoM ko bhI dharmasAdhanameM dRr3ha rahanekA upAya karatA rahatA hai-sthitIkaraNa aMga pAlatA hai| (7) vAtsalya-sAdharmI bhAI bahanoMse prema na rakhanA- samyaktI sarva sAdharmiyoMko isa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa premabhAvase dekhatA hai jisa taraha gAya apane vatsako dekhatI hai-premAlu hokara unake kssttomeN| hotA hai, vAtsalya aMga pAlatA hai| (4) aprabhAvanA-dharmakI prabhAvanA na karanA-samyaktI sadA hI dharmakI unnati cAhatA hai| jisa taraha bane ajJAnako miTAkara jaina zAsanakA mahAtmya prakAzita karatA hai, prabhAvanA aMgako pAlatA hai| isa taraha tIna mUDhatA, cha: anAyatana, ATha mada, ATha zaMkAdi doSa ina 25 doSoMke svarUpako bhale prakAra jAnatA hai tathA samajhatA haiki inake sevanase aisA pApa karma baMdha hogA jisase bhayAnaka duHkha bhoganA pdd'egaa| nirmala samyakta isa loka va paralokameM sukhI rakhanevAlA hai| 000000000 mithyAtvake tyAgakA upaay| zloka-mithyAmatirato yena, doSaM anaMtAnaMta yaM / zuddha dRSTiM na jAnaMtaH, sevate duHkha dAruNaM // 30 // anvayArtha-mithyAmatirataH) jo mithyAtva bhAvameM va mithyA jJAnameM lavalIna hai vaha (yena ) isa mithyA matike kAraNa (anaMtAnaMta yaM doSaM) anaMtAnaMta doSakA bhAjana hai| (zuddha dRSTiM) zuddha AtmahaSTiko va samyagdarzanako (na jAnaMtaH) na jAnatA huA (dAruNaM duHkha) bhayAnaka duHkhoMko (sevate) bhogatA hai| vizeSArtha-yahAM yaha batAyA hai ki jagatameM jitane bhI doSa haiM una sabase bar3A doSa mithyA* tvakA hai, isake barAbara koI pApa nahIM hai / mithyAtvI jIva anaginatI doSoMkA pAtra bana jAtA hai, va anaMta doSarUpa bhAvoMko kiyA karatA hai| ise apane zuddha AtmIka bhAvakI zraddhA nahIM hotI hai| yaha apaneko rAgI, deSI, mohI jAnA karatA hai va karmajanita bhAvoM meM lIna hokara mahAna ghora karmakA baMdha karatA hai, naraka nigodakA pAtra hotA hai, dIna dukhI pazu va mAnava paidA hotA hai va nIca deva hojAtA hai| mithyAtva itanA bar3A doSa hai ki isake sAtha meM svargameM rahanA bhI burA hai| sArasamuccayameM kahate haiM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNa taraNa // 37 // baraM narakavAsopi samyaktvena samAyuktaH / na tu samyaktahanisya nivAso divi rAjate // 39 // bhAvArtha- samyagdarzana sahita narakameM rahanA bhI ThIka hai kintu sampakta vinA mithyAtva sahita svarga meM rahanA bhI ThIka nahIM hai / aura bhI likhA hai mithyAtvaM paramaM bIjaM saMsArasya durAtmanaH / tasmAttadeva bhoktavyaM mokSasaukhyaM bhikSuNA // 12 // bhAvArtha - isa bhayAnaka duSTa saMsArakA sabase bar3A bIja mithyAtva hai isaliye jo mokSake sukhakI icchA rakhatA ho use ucita hai ki isakA tyAga karade / zloka - vairAgye bhAvanAM kRtvA, mithyA tyaktaM tribhedayaM / kaSAyaM tyakta catvAri, prApyate zuddha dRSTitaM // 31 // mithyA samyak mithyAtvaM, samyakprakRtirmithyayaM / kaSAyaM catvanaMtAnaM tyaktate zuddhadRSTitaM // 32 // anvayArtha - (vairAgye ) saMsAra zarIra bhogoM se vairAgyakI (bhAvanAM) bhAvanAko (kRtvA) karate hue (tribhedayaM ) tIna bhedarUpa ( mithyA ) mithyAtva ( tyaktaM ) choDanA cAhiye tathA ( catvAri ) cAra (kaSAyaM ) kakSAyako (tyakta ) tajanA cAhiye / tava (zuddha dRSTitaM ) zuddha dRSTiko yA samyagdarzanako ( prApyate ) prApta kiyA jA sakegA / ( mithyA ) mithyAtva ( samyak mithyAtvaM ) samyaka mithyAtva ( samyakprakRti mithyayaM ) samyakaprakRti mithyAtva / ye tIna prakArakA mithyAtva (anaMtAnaM) anaMtAnubandhI (catu ) cAra ( kaSAyaM ) kabAya ( tyaktate) ina sAtoMko tyAga kara dene para ( zuddha dRSTitaM ) zuddha dRSTi yA samyagdarzana hotA hai / vizeSArtha--ina do zlokoMmeM samyagdarzanakI prAptikA upAya batAyA gayA hai / samyagdarzana AtmAkA eka vizeSa guNa hai / usakI pragaTatAse AtmAko apane asalI zuddha svarUpakA saccA jJAna zraddhAna va usake anubhava karanekI yA dhyAna karane kI zakti paidA hojAtI hai| jaise telIko tiloM meM tela, dhAnya meM kRSakako cAvala, khAnase nikale hue mANakake patthara meM jauharIko mANika ratna, sone cAMdI ke mile hue AbhUSaNameM sarrAphako sonA, dUdha pAnIke mizraNameM ha~sako dUdha, maTIle zrAvakAcAra // 37 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa zrAvakAcAra nImeM viSekIko nirmala pAnI, sarovara meM jalase pRthak kamala, vyaMjanameM sAgarase bhinna nimaka, 4 nATakameM meSI pAtrake bhItara jJAtAko usakA asalI manuSyapanA, maile kapar3e meM vivekIko asalI kapar3A mailase alaga dikhatA hai aise samyagdarzanake pratApase jJAnIko apanA AtmA sarva anAsmAse, rAgadveSoMse, saMkalpa vikalpoMse, zarIrAdise va anya lokake dravyoMse pRthak hI dikhatA hai| isa samyakdarzanako rokanevAle sAta karma haiN| cAra anaMtAnubandhI kaSAya krodha, mAna, mAyA, lobha aura tIna prakArakA darzana mohanIya kama mithyAtva, samyagamithyAtva aura samyakpakRti mithyAtva / anA. dikAlase jisako samyaka nahIM huA hai usake samyaktako rokanevAle mAtra pAMca hI karma haiN| do aMtake darzanamoha nahIM haiN| parantu jisake samyakta ho cukA hai aura chUTa gayA hai usa sAdi mithyAdRSTIke samyaktako rokanevAle sAtoM hI karma hosakke haiN| upazama samyakta hote hue mithyAtva karmake tIna bhAga hojAte haiN| jo AtmAke sacce svarUpako aurakA aura jhalakAve va jisase jIvAdi sAta tatvoMke svarU. pakA saccA bhAva na pragaTe vaha mithyAtva karma hai| jisake udayase jIvAdi tatvoMkA va AtmAkA saccA va jhUThA milA huA zraddhAna ho vaha samyamithyAtva hai| jisake udayase yA asarase jIvAdi tatvoMkA va AtmAkA sacA zraddhAna to rahe paraMtu usa aDAnameM cala, mala, agADha tIna prakArake doSa lageM usako samyakmithyAsva kahate haiM cala doSa yaha hai ki arahaMta, siddha Adi paramAtmAoMkA svabhAva eka honepara bhI kisasi adhika va kisIse kama lAbha jAne / jaise yaha vizvAsa rakkhe ki zAMti lAbha karane meM zAMtinAthajI adhika upakArI hoNge| rakSA karane meM pArzvanAthajI adhika lAbhakArI hoNge| jisaprakAra zuddha suvarNa bhI malake nimittase malina kahA jAtA hai usI taraha sampakta prakR. tike udayase jisameM pUrNa nirmalatA na ho vaha maladoSa hai| mala atIcArako kahate haiN| pAMca prakArakA atIcAra kabhI 2 laga sakA hai| 1-kisI tatvameM zaMkA hojAnA, 3-bhogabhilASa hojAnA, -rogI Adi dekhakara glAni ho uThanA, 4-mithyAdRSTikI mithyA kriyAkI mahimA manameM karane laganA, 5-mithyASTikI mithyA kriyAkI vacanase prazaMsA karane laganA /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra tAraNataraNa agADha doSa yaha hai ki sarva dharmake sthAna caityAlayAdi barAbara honepara bhI apane banAe huemeM adhika rAga karanA, anyameM kama karanA ityaadi| ye mAtra sthUla dRSTAMta haiN| sUkSma cala va agADha doSa anubhavagamya haiM pattharakI lakIra samAna na miTanevAlA krodha, pattharake khaMbha samAna na namanevAlA mAna, vAsakI jar3ake samAna tIna tama TeDhApana mAyA, majIThake raMga samAna na miTanevAlA lobha, anaMtAnubandhI cAra kaSAyake dRSTAMta haiN| ina samyagdarzanake pAdhakoMke dUra karanekA upAya vairAgyakI bhAvanA hai| yaha bhAvanA ki eka zuddha AtmA hI sAra hai upAdeya hai, mokSa hI sAra hai. saMsAra prasAra hai| bhoga rogake samAna zarIroMkA sambandha kArAvAsake samAna hai| prathama to mumukSuko sacce deva, zAstra, guru para pakkA zraddhAna lAnA cAhiye / unahIkI bhakti karanI cAhiye / prANa kaMThagata honepara bhI kudevAdikI bhakti na karanI cAhiye / phira inakI bhaktimeM cAra kAma karane caahiye| (1) zrI jinendradeva-arahaMta siddhakI gADha bhakti, unake guNoMkI stuti. (1) zAstrakI ma bhaktimeM zAstrakA bhaleprakAra nitya abhyAsa karate hue zAstra ke aoMkA dhAraNa, manana, vicAra, (3) OM AtmajJAnI guruoMkI saMgati-unase tatvoMkA svarUpa samajhanA, (4) ekAMtameM baiThakara nitya prAta:kAla va sAyaMkAla sAmAyika karate hue AtmAko sabase bhinna vicAra krnaa| ina cAra upAyoM ko barAvara karate rahanA caahiye| zAstrake bArA jIvAdi sAta tatvakA ThIka 2 jJAna prApta karanA cAhiye kyoMki inakA svarUpa jJAna samyagdarzanakI prAptimeM parama upakArI hai| sAta tatvoMke vyavahArajJAnake liye zrI umAsvAmI OMkRta tatvArthasUtra aura nizcayajJAnake liye zrI kundakundAcArya kRta paMcAstikAya, pravacanasAra tathA samayasAra graMthoMkA bhaleprakAra abhyAsa karanA caahiye| yahAM prakaraNa pAkara sAta tatvoMkA kucha svarUpa kahA jAtA hai (1) jIva tatva-yaha jIva jJAna darzana sukha dhIryAdi guNadhArI amUrtIka hai| pratyeka jI kI sattA bhinna hai, yaha anAdi anaMta avinAzI hai / svabhAvase yaha rAgAdikA va karmabaMdhakAna kartA hai, na unake phalakA bhoktA hai| mAtra apanI vItarAga pariNatikA kartA va AtmIka AnaMdakA bhoktA // 39 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 1180 11 hai / jaba saMsAra meM karmabaMdha sahita hotA hai taba yaha kama ke udayase rAga, dveSa, mohameM pariNamana karake karmoMkA baMdha karatA hai aura unakA phala sukha duHkha svayaM bhogatA hai / yaha jIva apanI unnati va avanatimeM svayaM svataMtra haiM / yadi yaha puruSArtha kare to karma kATa saktA hai / azuddha bhAvoMse Apa hI baMdhatA hai, zuddha bhAvase Apa hI nirvANarUpa hojAtA hai / haraeka zarIra meM zarIzakAra rahatA hai yadyapi isameM lokapramANa phailanekI zakti hai / isIse isake pradeza asaMkhyAta kahalAte haiM / (2) ajIva tatva-jIvapanA, cetanapanA jinameM na ho aise pAMca dravya ajIvatatva meM garbhita haiN| ( 1 ) pudgala - jisameM sparza, rasa, gaMdha, varNa pAyA jAtA hai / yaha paramANu va skaMdharUpa se jagatameM vyApI hai / jina karmoMkA baMdha hotA hai ve bhI pudgala haiM / yaha sthUla zarIra bhI pudgala hai / indriyagocara zabdAdi saSa pudgala haiM / (2) dharmAstikAya yaha eka amUrtIka lokavyApI akhaMDa dravya hai / jIva pudgala jaba svayaM gamana kara haiM taba yaha udAsIna rUpase sahAyatA karatA hai / (3) adharmAstikAya - yaha eka amUrtIka lokavyApI akhaMDa dravya hai / jIva pudgala jaba svayaM Thaharate haiM taba yaha udAsIna rUpase sahAyatA karatA hai / (4) kAladravya - amRrtIka aNurUpa dravya saMkhyA meM asaMkhyAta haiM, lokavyApI haiN| inakI sahAyatAse saba dravyoM meM pariNamana yA avasthAse avasthAMtara hotA hai / (5) AkAzadravya-jo anaMta hai, yaha saba dravyoMko avakAza detA hai| jahAM taka anya pAMca dravya bhare haiM usako loka yA lokAkAza kahate haiN| isake bAhara anaMta AkAzako aloka yA alokAkAza kahate haiM / (3) Asravatasya karma loMkA AtmA ke pAsa khiMvakara Aneko Asrava kahate haiM / mana, vacana, kAyakI kriyA karate hue AtmAmeM caMcalatA hotI hai isIse karmakA Asrava hotA hai / yadi zubha mana, vacana, kAyakI pravRtti hotI hai to mukhyatA se puNyakarmakA aura yadi azubha mana, vacana, kAyakI pravRtti hotI hai to pApakarmakA Asrava hotA hai| (4) baMdha tatva Ae hue karma pudgaloMkA jIvake pradezoM ke sAtha kucha kAlake liye Thahara jAnA zrAvakAcAra // 40 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 41 // baMdha hai|kssaay adhika hotI hai to adhika kAlake liye, kaSAya kama hotI hai to kama kAlake liye Thaharate haiN| isIke bhItara bhItara apanA phala dikhAkara karma jhar3a jAte haiN| (5) saMvara tatva-Ane vAle karma pugaloMko roka denA saMvara hai, jina 2 mana, vacana, kAyakI pravRttise karma pugala Ate haiM una 2 ko rokanese karma pudgala nahIM Ate haiN| mithyAtvabhAvake rokaneke liye samyagdarzana, avirata bhAvake rokaneke liye ahiMsAdi pAMca vratoMkA pAlana, pramAda rokaneke liye apamAvabhAva, kaSAya rokane ke liye vItarAga pariNati, yogoMko rokane ke liye mana, vacana, kAyakI gati saMvarake karanevAle haiN| jaba kameM AeMge nahIM to unakA baMdha nahIM hogaa| (ka) nijarA tattva-karma pudgaloMko jo baMdha hue haiM unako zIghra hI AtmAke pAsase dara kara 4 denA-nirjarA hai| yaha nirjarA tapake dvArA kiye hue AtmadhyAnake balase jo vItarAgatA paidA hotI hai usase hotI hai|aatmdhyaanse bhavabhavake bAMdhe karma ekadama girane lagate haiN| ise avipAka nirjarA kahate haiN| jo karma apane samayapara paka karake phala dete haiM use savipAka nirjarA kahate haiN| (7) mokSa tatva-nae kA~ko rokate hue, purAne kamAko dUra karate hue va baMdhake kAraNa bhAvoMkA nirodha hote hue sarva kamA~se jIvakA rahita hojAnA mokSa tatva hai| ina sAta tatvoM meM vyavahAra nayase jIva, saMvara, nirjarA aura mokSa grahaNa karane yogya hai paraMtu nizcaya nayase inameMse apane eka zuddha AtmAko hI grahaNa karanA cAhiye, anya sarvako tyAga karane yogya mAnanA cAhiye / aisA nizcaya meM lAkara jaba Upara likhita cAra upAyoMko nitya karatA rahegA-adhika dhyAna sAmAyikameM lagAegA va vairAgyakI bhAvanA bhAegA ki sivAya mere zuddha AtmAke aura saba merA nahIM hai, saMsAra asAra hai, zarIra azuci hai, bhoga rogake samAna hai, ATha karmakA saMyogasaMsArameM janma maraNAdi duHkhoMkA kAraNa hai, taba bhAvanA bhAte bhAte mukhyatAse AtmAkA citavana karate karate eka samaya aise bhAva car3ha jAte haiM ki unake prabhAvase samyadarzanake virodhaka Upara likhita sAta yA pAMca V prakRtiyoMkA upazama hokara sabase prathama upazama samyagdarzanakA lAbha hotA hai| taba apane zuddha svarUpakA sacA bhAna hojAtA hai| saccA anubhava hojAtA hai| AtmAkA AnaMda jhalaka jAtA hai ki jo Atmahita karanA cAheM unako ucita hai ki ve satyakI prAptike liye tatvoMke mananakA puruSArtha sadA karate rheN|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra // 41 // samyagdarzanakA svruup| zloka-saptaprakRtivicchedAta, zuddhadRSTizca dRSTate / zrAvakaM avrataM jainaH, saMsAnuHkhaparAnmukhaM // 33 // anvayArtha-(sapta prakRti) Upara likhita sAtoM prakRtiyoMke (vicchedAMt ) sarvathA kSaya yA nAza hojAnese (zuddhadRSTizca ) zuSka AtmadRSTi hI arthAt zuddha kSAyika saMmyagdarzana hI (dRSTate) AtmAmeM dikhalAI par3atA hai| (zrAvakaM avrataM ) vaha avirati zrAvaka hotA hai (mainaH) vahI jainI hai (saMsAra duHkha parAnmukhaM) vahI saMsArake duHkhoMse viparIta sukhakA bhoganevAlA hai| vizeSArtha-sabase pahale upazama samyakta hotA hai| isakI sthiti aMtarmuhUrta kAla hai| phira yadi samyakaprakRtikA udaya ho AtA hai to kSayopazama sampagdarzana hojAtA hai| isakI sthiti adhikase adhika chayAsaTha sAgara hai| jaba adhika vairAgya bhAvanA hotI hai va kevalIyA zrutakevalIkA samAgama hotA hai taba sAtoM prakRtiyoMke nAzase kSAyika samyakta paidA hojAtA hai| samyaktI jIva cauthe avirata samyagdarzana guNasthAnameM rahatA huA yadyapi vratoMkA AcaraNa nahIM kara pAtA hai tathApi ra bhAvoM meM isake vairAgya, va dharma prema, zraddhA va dayA yathArtha hotI hai| prazama (zAMtabhAva), saMvega (vairAgya), Astikya (zraddhA), anukampA (dayA) ye isake lakSaNa bAhara pragaTa rahate haiN| isako saMsArake duHkha nahIM hote haiN| yaha azubha kamakA baMdha nahIM karatA hai| yadi pahale anya Ayu nahIM bAMdhI ho to . deva Ayu hI bAMdhakara svargameM uttama deva hotA hai| tathA yaha kSAyika samyaktI jIva tIsare bhava yAy cauthe bhavameM avazya mokSa prApta kara letA hai| kSAyika samyaktakI apUrva mahimA hai| anya do samyakta yadyapi chUTanevAle haiM to bhI eka daphe jisako upazama samyadarzana hojAtA hai vaha aI pudgala parivatana kAlase adhika saMsArameM nahIM rahatA hai| samyakakA lAbha honA mokSakI kuMjI hAthameM AjAnA hai| zloka-samyakadRSTino jIvaH, zuddhatattvaprakAzakaH / pariNAmaM zuddhasamyaktaM, mithyAvRSTi parAnmukhaM // 34 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 43 // anvayArtha - ( samyakUTaSTino jIvaH ) samyagdarzanakA dhArI jIva (zuddhatatvaprakAzakaH ) zuddha AtmatatvakA prakAza karanevAlA hojAtA hai / ( samyaktaM ) samyagdarzana ( zuddha pariNAmaM ) AtmAkA zuddha svabhAva hai yA zuddha pariNAma hai ( mithyAdRSTi parAnmukhaM ) jo mithyAdarzana se viparIta hai / vizeSArtha -- upazama, kSayopazama, kSAyika koI bhI samyakta ho / jo mahAtmA samyagdarzana ko pragaTa kara detA hai vaha zuddha AtmAkA saccA zraddhAna-jJAna tathA anubhava prApta kara letA hai / Atmadarzana karanekA jo netra mudita thA so khula jAtA hai| yaha samyagdarzana AsmAkA eka mukhya guNa hai / mithyAdarzana ke udaya se anyathA pariNamana kara rahA thA so usake na udaya honese yathArtha camaka jAtA hai / aMdhakAra aura prakAzakA jaisA virodha hai vaisA mithyAtva aura samyaktakA vizeSa hai / midhyAdRSTi saMsArAsaka hai taba samyakvaSTi svAdhInatA premI hojAtA hai| AtmAnaMdakA svAdI ho jAtA hai / zloka - samyakadeva guruM bhaktaH, samyakadharma samAcaraH / samyaktaM tu vedaMte, mithyA trividha muktayaM // 35 // anvayArtha - ( samyak devaM guruM bhaktaH ) sabai deva va sace gurukA bhakta va ( samyakUdharma samAcaraH ) sa dharmakA AcaraNa karanevAlA samyakUdRSTI jIva ( mithyA trividha) tIna prakAra mithyAtva (mukta) chUTA huA (samyakaM tu ) samyaka darzanakA hI (vedate ) anubhava karatA hai / vizeSArtha -- samyakadRSTi jIva samyakta pAkara mAtra saMtoSI va AlasI nahIM hojAtA hai / vaha niraMtara zrI arahaMta va siddha paramAtmA kI bhakti karatA rahatA hai| nirbaMtha digambara gurukI sevA karake unase saccA upadeza sunatA rahatA hai| saccI Atmabodha kAraka dharma kriyAoMkA AcaraNa karatA rahatA hai / svAdhyAya sAmAyikakA abhyAsa karatA rahatA hai| jina 2 nimitta va AlambanoMse pariNAma azubhase bacakara zubhameM varte jisase zuddha AtmAke citavanakA avasara mile aisA udyama sadA karatA rahatA hai / vaha samyaktI aMtaraGgase AtmIka zuddha bhAvakA hI anubhava cAhatA hai / saMsAra sukhakA premI nahIM rahA hai| 1 | zrAvakAcAra // 43 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 44 // loka--- samyakUdarzana zuddhaM jJAnaM AcaraNasaMyuktaM / sArddhaM triti saMpUrNa, kujJAnaM trividhi muktayaM // 36 // 1 anvayArtha -- ( samyagdarzana zuddhaM ) zuddha samyagdarzana (saMyukta) sahita (jJAnaM ) jJAna samyagjJAna usIke (sAI) sAtha (AcaraNa) cAritra samyagvAritra hai (triti saMpUrNa ) tInoMkI pUrNatA yA ekatA hI mokSamArga hai (trividhi ) tIna prakAra (kujJAnaM ) kujJAna arthAt saMzaya vimoha vibhrama (muktathaM ) rahita hai / vizeSArtha - jaba samyakdarzana sahita samyagjJAna hojAtA hai taba na to koI saMzayakA kujJAna hai na viparItapanekA hai aura na vibhrama yA anadhyavasAya yA jJAnameM AlasyakA kujJAna hai| ina tIna jJAnake doSoM se rahita samyagjJAna yathArtha jJAna hai| zuddha samyagdarzana sahita cAritra hI samyagvAritra hai / vinA AtmazraddhA prApta hue aneka zAstroMkA jJAna rakhate hue bhI mithyAjJAna kahalAtA hai| isI taraha AtmAnubhavake vinA sarva hI muni va zrAvakakA vyavahAra cAritra hai, vaha mithyA cAritra kahalAtA hai| mokSamArga ratnatraya svarUpa hai| jahAM samyagjJAna samyagdarzana va samyak cAritrakI ekatA prApta hojAtI hai yahI abheda yA nirvikalpa anubhava hI vAstava meM mokSamArga hai / samyakkakI prAptike samaya samyagjJAna va svarUpAcaraNa cAritra bhI hotA hI hai / phira Age AtmAnubhava ke pratApase cAritra baDhate 2 yathAkhyAta cAritra hojAtA hai / tathA jJAna baDhate 2 kevalajJAna hojAtA hai / samyakta vinA saba zUnya hI hai / zloka-sabhyaktaM saMyamaM dRSTaM, samyakatapa sArddhayaM / pariNa pramANaM zuddhaM, azuddhaM sarva tiktayaM // 37 // anvayArtha - ( samyaktaM saMyamaM ) samyakUdarzana sahita saMyama samyagsaMyama ( dRSTaM ) dekhA gayA hai| (sArddhaMyaM) usI ke sAtha tapa ( samyagtapa ) samyaktapa hai / taba hI ( sarva azuddhaM ) sarva azuddha jJAnako (viktayaM ) choDakara (zuddhaM pramANa ) zuddha pramANarUpa jJAna (pariNe) pariNamana karatA hai / vizeSArtha - saMghama samyaktakI upasthiti meM hI samyaksaMyama nAma pAtA hai| yadi samyagdarzana na ho aura saMyama niyama vrata pratijJA kitanI bhI kI jAve saba mithyA saMyama nAma pAtA hai / D?D>> zrAvakAcAra // 45 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 45 // kiMtu yadi saMyama AcaraNa karate hue samyagdarzana hogA to vaha saMyama samyak saMgama hogA / isI taraha 12 prakArakA tapa dhyAnAdi taba ho apane nAmako rakhate haiM jaba unake sAtha samyagdarzana ho / pramANa nayakA jJAna yadi mithyAdarzana sahita hai, AtmAkI yathArtha zraddhA rahita hai to vaha kujJAna yA azuddha jJAna hai paraMtu samyagdarzana ke sAtha vaha jJAna samyagjJAna hai| midhyAdRSTi samyagdRSTi donoM matizrutajJAna se kadAcitra padArthoMko ekasA jAnate haiM taubhI mithyA abhiprAya jo saMsAra kI rocakatA usa sahita sarva jJAna kujJAna hai / paraMtu samyak abhiprAya sahita sarva jJAna sujJAna hai / zloka -- SaTkarma zuddha samyaktaM, sabhyaktaM artha zAzvataM / samyakU zuddhaM dhruvaM sArddha, samyaktaM prati pUrnitaM // 38 // anvayArtha - ( zuddha ) zuddha bhAvanAke sAtha ( SaTakarma ) muni yA zrAvakake chaH karma ( samyaktaM sArddhaM ) samyagdarzana sahita hI hote hai / (zAzvataM ) avinAzI ( artha ) padArtha (samyaktaM samyagdarzana hai / (samyak ) samyakta (zuddha) zuddha hai (dhruvaM) va dhruva hai (samyaktaM ) yahI samyakta (prati pUrnitaM) saMpUrNa va yathArtha samyakta hai / vizeSArthahAM batAyA hai ki nizcaya samyagdarzana AtmAkA eka zuddha avinAzI guNa hai isa bhAvako liye hue hI samyagdarzana paripUrNa hai / isa nizcaya samyaktameM zuddha AtmAkI ora lakSya rahatA hai / isa lakSya meM hI zuddha bhAvanA hotI hai / sampakta rahita sarva bhAvanA azuddha kahalAtI hai| jahAM zuddha AtmatatvakI bhAvanA hai vahIM muni yA zrAvaka ke nitya chaH karma yathArtha kahe jAte haiN| una kama karanekA phala muni yA zrAvaka kisI azuddha laukika lAbhako nahIM cAhatA hai / usake yahI bhAvanA rahatI hai ki inake dvArA zuddha AtmA meM dhyAna calA jAve / muniyoMke chaH nityakarma haiM / 1-tikramaNa-pichale doSoM ko dUra karanekI saccI bhAvanA, 2- pratyAkhyAna - AgAmI doSoM se bacanekI bhAvanA, 3-saMstuti- tIrthaMkarAdikI stuti karanA, 4 - vandanA- kisI ekakI mukhyatA karake namaskAra karanA, 5- sAmAdhika-samatAbhAva pAneko dhyAna karanA, 6- kAyotsarga - zarIrase mamatva tyAganA / zrAvakake chaH karma haiM- devapUjA, gurubhakti, zAstra svAdhyAya, tapa yA sAmAyika, saMyama, aura dAna / tAtparya yaha hai ki muni ho yA Avaka sabako apane 2 nitya karma mAtra zuddha AtmAkI bhAvanA hetuse hI karane caahiye| tabahI ve samyaka haiN| zrAvakA 646446466464<<<<<<<<<< // 45 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaNataraNa ... zrAvakAcAra ___zloka-samyak deva upAsate, rAgadveSa vimuktayaM / arUpaM zAzvataM zuddhaM, svayaM AnaMdarUpayaM // 39 // anvayArtha--samyadRSTI jIva nizcayase (rAgadveSa vimuktayaM ) rAgaveSAdi bhAvoMse rahita parama vIta. rAga ( arUpaM) varNAdi rahita amUrtIka (zAzvataM) avinAzI (zuddha) karmAdi mala rahita zuddha (AnaMdarUpa) * AnaMdarUpa (svayaM) jo Apa svayaM hai aise (samyak deva) yathArtha paramAtmAkI (upAsate) sevA karatA hai| vizeSArtha-yahAM batAyA hai ki yadyapi samyakdRSTI jIva vyavahAra nayase arahaMta siDako pUjyanIya deva mAnatA hai tathApi nizcayase apane Apako deva mAnakara usIkI ArAdhanA karatA hai| yaha AtmA jo zarIrameM vasa rahA hai vaha nizcayase bhAvakarma rAgadveSAdi, dravyakarma jJAnAvaraNAdi ATha karma, nokarma zarIrAdise bhinna hai| sparza, rasa, gaMdha va varNa rahita amUrtIka hai| anAdise anaMtakAla rahanevAlA avinAzI hai tathA sadA hI AnandarUpa hai| vAstavameM jo apane AtmAko yathArtha jaisAkA taisA dravya rUpa, sarva paradravyoMse va paradravyake nimittase honevAle bhAvoMse minna anubhava karatA hai vahI samyagdRSTi hai| zloka-devaM devAdhidevaM ca, naMta catuSTe saMjutaM / ___OMkAraM ca vedaMte, tiSThataM zAzvataM dhruvaM // 40 // anvayArtha-(ca) tathA ( devAdhidevaM ) devoMkA deva jo ( naMta catuSTe samutaM ) anaMta catuSTaya sahita hai 4 (zAzvataM ) avinAzI hai (dhruvaM ) dravya apekSA ekarUpa hai ( OMkAraM ca tiSThataM ) jo OMzabdameM bhI virA-4 jita hai aise (devaM ) paramAtmAko (vedaMte) anubhava karatA hai| vizeSArtha-samyaktI yaha bhI anubhava karatA hai ki OM zabdameM jo araIta, siddha, AcArya, 4 * upAdhyAya, sAdhu ye pAMca parameSThI haiM unake bhItara bhI nizcayase vahI zuddhAtmA hai jaisA ki mere zarIrake bhItara zuddhAtmA hai| dravya dRSTi karake dekhA jAve to koI bheda nahIM hai| dravyArthika nayase sadA hI ekarUpa TaMkotkIrNa rahanevAlA hai| sadA hI usameM anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya ye cAra anaMta catuSTaya virAjamAna haiN| zuddha nizcayanayakI mukhyatAse dekhane
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ hue sarva hI AtmAeM sarva hI avasthAoM meM eka zuddha nirvikAra dekhane meM AtI haiN| isa dRSTimeM nara zrAvakAra vAraNataraNa nAraka tiryaca devake sababheda, saMsArI sirake bheda, guNasthAna va mArgaNAke saSa bheda lopa hojAte haiN| // 7 // yahI dRSTi samatAbhAva jAgRta karatI hai| zatru mitra. svAmI sevaka, pUjya pUjaka, dhyAtA dhyeyakA vikalpa miTAtI hai| vItarAgatAkA Adarza jamAtI hai| sarva klezoMkA zAsana karatI hai| yogasArameM yogendrAcArya kahate haiM suddhappA aru niNavarahaM bheu ma kimapi viyANi / mokkhaha kAraNa mAiyA Nicchaha eu viyANi // 20 // bhAvArtha-zuddha AtmAmeM aura jinendra meM bheda kucha bhI na jaano|he yogI nizcayanayase yahI bhAva mokSakA kAraNa hai aisA samajha / zloka-OMkArasya Urdhasya, argha sadbhAva tiSThate / OMvaMdviyaM zriya vaMde, trividhiatha ca saMjutaM // 41 // anvayArtha (Urdhasya ) zreSTha (OMkArAya) OMmaMtrake bhItara (artha) zreSTha (sadbhAva) sattArUpa padArtha azuddha AtmA (tiSThate) virAjamAna hai| vaha (OM hiyaM priyaM) OM zrI (trividhi artha va saMjutaM) inake tIna prakAra bhAvoMko liye hue haiM usako (vaMde ) namaskAra karatA huuN| vizeSArtha-tIna lokameM parama pada arahatAdi pAMca hI haiM jinako sarva indrAdi cakravartI Adi puna: puna: namaskAra karate haiM unahIkA vAcaka NamokAra maMtra hai va unahIkA vAcaka yaha 7 maMtra hai| isaliye yaha OM mahAmaMtra hai, sarva maMtroM meM zreSTha hai| isake bhItara jo pAMca parameSThI garbhita haiM una pAMcohIke bhItara parama padArtha zudvAtmA zobhAyamAna horahA hai| OM kA artha jaise isa padArtha meM gabhita hai vaise hI hrIM va zrI kA bhI hai|hiiN se cauvIsa tIrthaMkaroMkA saMketa hai, inake bhItara bhI vahI zuddhAtmA hai tathA zrI se anaMtacatuSTaya lakSamIkA bodha hotA hai| vaha lakSmI isa hI zuddhAtmAmeM ra vidyamAna hai / isaliye maiM OM maMtrase jAnane yogya apane hI bhItara virAjita parama padArtha sattArUpa zuddha AtmAko bandanA karatA arthAta usImeM tanmaya hokara anubhava karatA huuN| yahI bhAva vandanA parama maMgalarUpa va mokSahetu hai| // 47 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 48 // zrAvakAcAra zloka-devaM ca jJAnarUpeNa, parameSThI ca] saMjutaM / so ahaM dehamadhyeSu, yo jAnAti sa paMDitaH // 42 // anvayArtha (jJAnarUpeNa) parama sahaja svAbhAvika zuddha jJAnakI apekSA (parameSThI , saMjuta) arahatAdi pAca parameSThI sahita (ca devaM) jo koI paramAtmA deva hai (so) vahI ( aI) maiM (dehamadhyeSu ) isa apane OM zarIrake madhya meM tiSThatA huuN| (yo) jo koI sampadRSTI (jAnAti ) aisA anubhava karatA hai (sa) vahI 4 (paMDitaH ) paMDita hai| vizeSArtha--paMDA arthAt prajJA yA vivekabuddhi jisake ho vaha paMDita kahalAtA hai / jo paMDita 5 ra hai vahI samyagdRSTi hai, jo samparadRSTI hai vahI paMDita hai, anya koI vyAkaraNa nyAya sAhitya chaMda. alaMkArakA jJAtA mahAvAdI zAstrajJa paMDita nahIM hai| yadi dhuraMdhara zAstrajJa hote hue vaha samyagdRSTI hai,AtmajJAnI hai to vaha saccA paMDita hai| yadi anAtmAnubhavI hai to vaha zAstrajJa hai to bhI apaMDita hai| samyagdRSTIkI dRSTi dravyakI ora mukhyatAse rahatI hai vaha jaba svAbhAvika jJAna Adi guNoMkI apekSA AtmA padArthakA avalokana karatA hai to use arahaMta sira AcArya upAdhyAya va sAdhu ina pAMca parameSThiyoMke bhItara jo zukhAtmA dikhalAI par3atA hai vaisA hI zukhAtmA use apane isa zarIrameM virAjita dikhalAI par3atA hai, jo zarIrameM tiSThe hue apane AtmAko hI dravya dRSTise paramAtmA rUpa dekhatA hai isameM aura pAMca parameSThIkI AtmAoMmeM koI bheda nahIM dekhatA hai| ra samAnatAkA bhAva pAtA hai vahI yathArtha jJAnI samyagdRSTI mokSamArgI hai| yogasArameM kahate haiM- jo paramappA so ni dauM ko hauM so paramappu / iu nANeviNu noimA aNNa na karahu viyappu // 22 // bhASArtha-jo paramAtmA hai so hI maiM I, jo maiM hU~ sohI paramAtmA hai aisA samajhakara he yogI! aura dUsarA koI bheda vikalpa ta na kara / vAstava meM soI maMtrakA bhAva isa zlokameM batAyA gayA hai| sAhakA japa va sohakA dhyAna paramAtmA aura dehameM virAjita AtmAmeM ekatA karA detA hai aura zuddha sAmyabhAvameM lejAtA hai|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka-karma aSTa vinirmuktaM, muktisthAne ya tiSThate / ___ so ahaM dehamadhyeSu, yo jAnAti saH pNdditH||43|| anvayArtha (baSTakarma vinirmukkaM) AThoM kose rahita siddha bhagavAna (muktisthAne ya) sirakSetrameM (tiSThate) virAjate haiM (so) vahI ( ahaM) maiM (dehamadhyeSu ) isa zarIrake bIca meM hai (yo) jo tatvajJAnI (mAnAti) aisA pahacAnatA hai (saH) vahI (paMDitaH) paMDita hai| vizeSArtha-vyArSika nayase dekhA jAye to sarva hI AtmAeM samAna guNadhArI zuddha haiN| pacapi pradezoMkI apekSA yA vyaktipanekI apekSA haraeka AsmadravyakI sattA bhinna rUpa hai tathApi guNa va svabhAvoMkI apekSA saba eka rUpa haiN| isI dRSTise jaba jJAnI dekhatA hai to sikha bhagavAnameM aura apane zarIrameM virAjita bhAtmAmeM koI bheda nahIM dekhatA hai| sira bhagavAnakA AttA jJAnAvaraNAdi ATha koke bandhanase rahita zuddha hai vaise hI yaha AramA jo karma saMyogakI apekSA saMsArI jhalakatA hai vahI dravya dRSTise kamAse bhinna siddhavat zuddha pratItimeM AtA hai| siddha bhagavAnakA nivAsa lokAkAzake agrabhAgameM tanuvAtavalayake bhatira hai vahAM ve puruSAka ra caitanyamaI apane ApameM magana paramagambhIra Atmarasa vedana karate hue parama kRtakRtya samadarzI virAjamAna haiM / isa apane AtmAkA nivAsa usa AkAzameM hai jo isa zarIrasevyApta hai| siddhakSetra bhI AkAza hai| zarIrakA kSetra bhIAkAza hai| isa kAraNa yadi zarIrako hI zuddhAtmAkA siddhakSetra kaheM to koI Apatti nahIM svarUpase vaha AtmA jaisA zarIrameM hai vaisAsiddhakSetrameM hai| zuddha suvarNakI DalI ratana-piTArImeM rakkhI huI jaisI hai vaise hI vaha kIcar3a meM sanI huI hai| vaha kIcar3ameM paDI huI suvarNapaneko kabhI khotI nhiiN| vaise yaha AtmArAma kArmaNa, taijasa, audArikAdi zarIroMke bhItara rahatA huA bhI apane Atmadravyake svabhAvako kabhI tyAgatA nahIM hai| isa taraha jo siddhavat apane AtmAko apanI dehake bhItara anubhava karatA hai vahI paMDita hai| anya koI mAtra zabdoMkA jJAtA paMDita nahIM hai kiMtu jar3a murkha hai| yogasArameM kahate haiM satya par3hataha te vibhaDa appAje Na muNaMti / tiha kAraNa ai nIva phuDu Na hu NimvANa kahati // 12 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 50 // bhAvArtha - jo koI AtmAko nahIM pahacAnate haiM ve zAstroMko par3hate hue bhI jar3a haiN| isI kAraNase ve zAstrajJAnI gyAraha aMga noM pUrvake pAThI taka bhI nirvANako nahIM pAsakte haiM / zloka - paramAnaMda saMdRSTAH, muktisthAne ya tiSThate / so ahaM dehamadhyeSu sarvajJaM zAzvataM dhruvaM // 44 // anvayArtha -- (paramAnanda saMdRSTAH ) parama Anandako anubhava karanevAle siddha bhagavAna (muktisthAne ya ) mokSakSetra meM (tiSTate) birAjamAna hai (so) usIke samAna (ahaM) maiM (sarvajJa) sarvakA jAnanevAlA (zAzvataM avinAzI (dhutraM ) apane svabhAvako sthira rakhanevAlA ( dehamadhyeSu ) apanI dehake madhya meM hU~ / vizeSArtha - siddha bhagavAna niraMtara paramAnandakA anubhava karate rahate haiM aura siDAlapameM birA-jamAna haiM usI taraha merA yaha AtmA yadyapi karmoM ke bandhana ke kAraNa paryAya saMsArI rakha rahA hai aura parAdhIna hai tathApi jaba maiM isa apane AtmAko bhI zuddha dravyArthika nayakI dRSTise dekhatA hUM to isameM va siddhameM koI antara nahIM pAtA hUM / siddha bhI sarvake jJAtA dRSTA haiM, maiM bhI sarvakA jJAtA dRSTA hUM / siddha bhI avinAzI hai maiM bhI avinAzI huuN| siddha bhI dhruva hai maiM bhI dhruva hUM / sampadRSTI jJAnI apane AtmAmeM sarva hI AtmIka guNoM kA vilAsa dekhakara parama saMtoSa pAraMdA hai aura puna, punaH dehake bhItara hI dekhakara apane AtmA devakA ArAdhana karatA hai / zloka - darzanajJAna saMyuktaM, caraNaM vIrya ananta yaM / amRta jJAnasaMzuddhaM, dehe devali tiSTate // 45 // anvayArtha - ( darzanajJAna saMyukta ) anantadarzana anantajJAna sahita (caraNaM vIrya ananta yaM ) anaMnta vIrya tathA vItarAga cAritra sahita ( amUrta ) amUrtIka (jJAna) jJAnAkAra (saMzuddhaM paramaM zuddha deva ( dehe devali ) deharUpI maMdira meM (tiSTate) virAjamAna haiM / vizeSArtha - isa zarIrarUpI maMdira ke bhItara jo AtmA hai vahI nizcaya se paramAtmA deva hai / usameM anaMtadarzana, jJAna, cAritra, vIrya, sukha Adi sarva guNa ko siddhoM meM pragaTa hai mo saba virAjamAna haiM / yaha paramAtmA deva yadyapi karmoMkI vargaNAoMse haraeka pradezameM chAe hue hone ke kAraNa mUrtIkasA horahA zrAkkAcAra // 50 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa haitathApi svabhAvase dekhA jAya to isake sAtha paulika kokA koI sambandha nahIM, yaha to rUpa, zrAvakAcAra rasa, gaMdha, sparza rahita amUrtIka hai| yaha zarIrake AkAra parata jJAnAkAra hai| mUrtIke AkAra rahita hai| jJAnI mahAtmA apane hI zarIrako maMdira mAnakara usameM paramAtmAkI parama zAMta jJAnamaI sphaTika mUrtivat AkRtikA darzana karake parama saMtoSita hote haiN| usakI bhAvanA bhAte bhAte kabhI usI svarUpameM ekAgra hojAte haiM aura svAnubhavakA Ananda lete haiN| yahI mokSakA upAya hai| pogasArameM kahate haiM appasarUvaha jo ramaha chaMDAva sahuvabahArU / so sammAiTThI havA lahu pAva bhApAru // // bhAvArtha-jo sarva vyavahAra chor3akara apane Apake zuddha svarUpameM ramaNa karatA hai vahI samyagdRSTI y jIva zIghra hI saMsArase pAra hojAtA hai| zle.pha-ahetadeva tiSTate, hrIMkArena zAzvataM / OMvaM Urdha sadbhAvaM, nirvAnaM zAzvataM padaM // 46 // __ anvayArtha-(hakArena ) hI isa maMtra padameM ( zAzvataM ) sadA hI (bharahantadeva) arahantadeva cauvIsa tIrthakara svarUpa (tiSTate) virAjamAna haiN| (OM)OM isa maMtra padake bhItara (UrSe) zreSTha (sadabhAva) sattArUpa AtmA padArtha (nirvAnaM) nirvANa svarUpa yA siddha svarUpa (zAzvata parda) avinAzI pada dhArI virAjamAna haiN| vizeSArtha-yahAM phira bhI yaha smaraNa karAyA hai ki OMhamaMtra padoM kA dhyAna AtmAkIbhAvanAke liye upayogI hai| pahile kahA jAMcukA hai ki hI meM caudhIsa tIrthakara va OM meM arahatAdi pAMco parameSThI garbhita haiN| ina sabameM yadi nizcayase dekhA jAye to eka avinAzI mokSapadakA dhArI sattArUpa padArtha zuddha AtmA virAjamAna hai| tAtparya yaha hai ki ina maMtra padoMkA Azraya lekara hamako sarva vikAra rahita zuddha AsmAkA hI ciMtavana, manana va anubhava karanA caahiye| nirvANa koI para vastu nahIM hai jise kahIM prApta karanA hai, nirvANa na koI para kSetra hai jahAM kahIM ise jAnA hai| nirvANa to isa apane bhAsmAkA hI svayaM svabhAva hai va AtmA hI nirvANakSetra hai| vyavahArase
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNavaraNa // 51 // -DAY si paramAtmAko nirvANa svarUpa kahate haiM va siddhakSetrako nirvANapura kahate haiM / paraMtu nizcayase dekhA jAve to yaha AtmA Apa hI nirvANa svabhAva hai va Apa ho nirvANakA kSetra hai| jJAnI sampatIko sarva saMkalpa vikalpa tyAgakara nizcita ho bhItara praveza karake Apa apane hI AtmAkA pavitra darzana karake saccI bhakti meM lage rahanA caahiye| to zIghra hI vaha sampatI nirvANapura meM calA jAtA hai| AramA tIna bheda zloka - AtmA trividhiM proktaM, para aMtarbahirapyayaM / pariNAmajaM ca tiSThate, tasyAsti guNasaMyutaM // 47 // AtmA paramAtmatulyaM ca vikarUpaM yanna krIyate / zuddhabhAva thirIbhUtaM, AtmAnaM paramAtmanaM // 48 // anvayArtha - ( AtmA ) AtmA (trivi) tIna prakAra (prokaM) siddhAMta meM kahA gayA hai (paru) paramAtmA (aMtara) aMtarAtmA (bahiraNyama ) bahirazmA / ye tInoM bheda ( pariNAmamaM ) pariNamana yA paryAyoMke dvArA (tiSThate) hote haiM / (tasya ) inameM se jo (guNasaMyutaM ) sarva AtmIka guNoM se pUrNa hai, jahAM (AtmA ca paramAtmA) AtmA aura paramAtmA (tulyaM ) zuddha nizcaya nayase barAbara haiM (yat vikara) aisA vivAra yA meda (na) nahIM (kriyate ) kiyA jAtA hai| (zuddha bhAva ) zuddha svabhAva meM (thirIbhUtaM ) thiratA va magnatAko prApta ( AtmAnaM ) AtmAko (paramAtmanaM ) paramAtmA kahate haiM / vizeSArtha- zuddha nizvayanayase yA zuddha dravyArthika dRSTise yadi dekhA jAve to sarva ii| siddha pA saMsArI AtmAeM eka samAna zuddha hI dekhane meM AegI / paraMtu yadi bhinna 2 avasthA jo AtmA ke sAtha saMyoga prApta kamoMke nimittase ho rahI hai usakI apekSA se dekhA jAye to isa azuddha nizvayaH naya athavA avyavahAra naya yA paryAyArthika nayase jagata ke bhItara AtmAkI tIna avasthAeM dikhalAI pdd'eNgii| paramAtmA, aMtarAtmA aura bahirAtmA zuddha siddha kRtakRtya AtmAko paramAtmA kahate haiN| jo aMtaraMga meM AtmAko AtmA, AtmA ke sAtha saMyoga prApta dravyakarma, bhAvakarma, nokarmako anAramA // 51
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAva kAraNavaraNa anubhava karatA hai aisA samyagdRSTI jIva tatvajJAnI aMtarAtmA hai| jo AtmA aura anAsmAkI yathArtha bheda buddhise rahita hai / saMsArake viSayoM meM tanmaya hai| zuddha AtmAke anubhavase zUnya hai| AsmAke svabhAvase viparIta kiMcit bhI vibhAvako pA paramANu mAtra bhI para vastuko AtmAkI jo mAnatA hai vaha bahirAtmA ajJAnI miyAdRSTI hai| caudaha guNasthAnoMkI apekSA vicAra kiyA jAve to terahaveM caudahaveM guNasthAnavartI sayogakevalI aura ayogakevalI arahaMta bhagavAna paramAtmA haiN| avirata samyagdarzana cauthe guNasthAnase lekara kSINa moha bAraha guNasthAna paryata aMtarAtmA haiN| inameMse avirata samyagdRSTI jaghanya aMtarAtmA haiM, dezavirata va pramattavirata do guNasthAna dhArI madhyama aMtarAtmA haiM, sAtaveMse bArahaveM taka zuddhopayogI utkRSTa aMtarAtmA haiN| guNasthAnoMse bAhara zrI siddhabhagavAna to sAkSAt zarIrAdi rahita paramAtmA haiN| AtmAmeM pariNamana zakti hai| sarvathA kUTastha nitya nahIM hai| AtmAmeM vaibhAvika zakti bhI hai jisase yaha karmake udayake nimittase svabhAvase vibhAvarUpa pariNamana kara jAtA hai| jaise jala meM uSNarUpa honekI zakti hai| anikA nimitta milane para uSNarUpa pariNamana kara jAtA hai| nimitta na ho to svabhAva meM zItala hI banA rahatA hai| anA. dikAlase saMsArameM saMsArI AtmAeM kamoM ke sAtha dUdha pAnIke samAna milI huI calI ArahI haiN| koke udaya janita bhAvoMkA pariNamana hotA rahatA hai| jahAMtaka mithyArava karmakA, anaMtAnubaMdhI kaSAyakA va samyak mithyAtvakA udaya hai aise mithyAtva, sAsAdana va mizra guNasthAnoM meM zuddha khabhA4 vameM raMcamAtra bhI pariNamana nahIM hai, azuddha yA mizrita bhAvoM meM pariNamamana hai| ataeva ina tIna guNasthAna vAloMko bahirAtmA kahate haiN| jahAM samyagdarzanakA lAbha hogayA vahAM zuddha svabhAvameM pariNamanakI zakti prApta hogaI paraMtu cAritra mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya tathA aMtarAya 4 karmake udayase yathAkhyAta cAritra tathA kevalajJAna pragaTa nahIM huA vahAMtaka aMtarAtmA rUpa pariNamana hai| cAra ghAtIya kamauke nAza honepara AtmA bhAvoMkI apekSA sarvajJa vItarAga Anandamaya hojAtA hai taba AtmAkA paramAtmA rUpa yathAvat pariNamana hai| ise paramAtmArUpa pariNamana kahate haiN| OM paramAtmA sampUrNa AtmIka guNoMse paripUrNa hai| sAdhaka avasthAmeM chaThe guNasthAna paryaMta yaha vicAra kiyA jAtA thA ki merA AtmA zukha nizcayanayase paramAtmAke tulya hai| aba jaba paramAtma
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 154 // pada prApta hogayA to vahAM yaha vikalpa bilakula bhI nahIM rahA / nirvikalpa vItarAga paramAnandamaya zuddha svabhAvameM jo sthira hogayA hai use hI paramAtmA kahate haiM / samAdhizataka meM pUjyapAdasvAmI kahate haiM-- bahirAtmA zarIrAdau jAtAtmabhrAntirAntaraH / cittadoSAtma vibhrAntiH paramAtmAtinirmalaH // 5 // nirmalaH kevalaH zuddho viviktaH prabhuravyayaH / parameSThI parAtmeti paramAtmezvaro jinaH // 6 // bhAvArtha - jisakI zarIra Adi meM arthAt sarva AtmA ke sivAya anya padArthoMmeM yA bhAvoM meM AtmApane kI bhrAMti hai vaha jIva bahirAtmA hai / jisake bhItara se yaha bhrAMti nikala gaI hai ki cittake doSa rAgAdi AtmA hU~ arthAt jo karma sambandhI racanA se Apako bhinna anubhava karatA hai vaha aMtarAtmA hai / jo ati pavitra karma kalaMka rahita AtmA hai vaha paramAtmA hai / paramAtmA ke aneka nAma - karmamala rahina hai isase nirmala hai, sarva karma rahita hai isase kevala hai, parama zuddha svabhAvako siddha kara liyA hai isase siddha hai, sarva karmAdise judA hai isase vivikta hai, Apa ApakA svAmI svAdhIna hai isase prabhu hai; kabhI svabhAvase rahita na hogA isI se akSaya hai, utkRSTAdi padameM birAjita hai isase parameSThI hai, saMsArI jIvoM kI apekSA utkRSTa hai isase parAtmA hai yA paramAtmA hai / indrAdiko asambhava aise ataraMga aura bahiraMga parama aizvarya sahita hai isase vaha Izvara hai, AtmA ke zatru rAgAdi va karmabandhako jisane jIta liyA hai| isaliye vaha jina hai / prayojana yaha hai ki mumukSu jIvako bahirAtma buddhi tyAMgakara aMtarAtmA hokara paramAtmAkA dhyAna karanA yogya hai / zloka-vijJAnaM yo vijAnante, appA paraparIkSayA / paricaye appa sadbhAvaM, antarAtmA parIkSayet // 49 // anvayArtha - (yo ) jo koI ( appApara) AsmA aura parakI ( parIkSayA) parIkSA karake (vijJAnaM ) donoMke vizeSa jJAnako arthAt bhedavijJAnako (vijJAnante ) vizeSa sUkSmatA se janatA hai| tathA tathA (alpa sadbhAvaM ) AtmA ke sattArUpa zuddha svabhAvakA ( paricaye ) paricaya pAtA hai / (aMtarAtmA ) vahIM aMtarAtmA hai aisA (parIkSayet ) pahacAnanA cAhiye / zrAvakAcAra // 54 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vizeSArtha-yahAM aMtarAsmAkA svarUpa batAyA hai| AtmA aura karma pudgale zarIrAdi dUra vAraNavaraNa pAnIkI taraha mila rahe haiM yA pAnI aura miTTIke samAna ekaka ho rahe haiN| lakSaNabhedase donoMko bhinna pahacAnanA cAhiye / AsmAkA nija svabhAva jJAna, darzana, sukha, dhAryamaya amUrtIka pavitra hai tathA karma Adi pudgala saba mUrtIka sparza, rasa,gaMdha, varNamaya cetanatA rahita haiM va rAgaveSAdi vikAra ke kAraNa haiN| isa taraha apanI buddhise pramANa jJAnase va napake dvArA donoMko bhinnara kara jo AtmA nahIM hai so maiM nahIM isa taraha parase udAsIna hokara jo apane AtmAke yathArtha zuddha sarUpako 4. pahacAnatA hai aura usIke svAdakI ruci prApta karatA hai use aMtarAtmA jAnanA caahiye| zloka-bahirappA pudgalaM dRSTvA , racanaM AnaMda bhAvanA / parapaMca yena tiSThate, saMsAre sthitivarddhanaM // 50 // anvayArtha-(bahirappA ) bahirAsmA (pudgalaM ) pudalako ( dRSTvA ) dekhakara (Ananda bhAvanA ) AnamakI bhAvanAko (racana) racatA hai (yena) isa jar3ameM magnatAkI bhAvanAse (parapaMcaM) jagatakA prapaMca (tiSTha) banA rahatA hai tathA (saMsAre sthiti) saMsArameM usakI sthiti (barddhanaM ) bar3hatI jAtI hai| vizeSArtha-zarIra pudgala hai, pAMca iMdriyoM ke dvArA bhogane yogya viSaya, strIkA tana, bhojana, sugaMdha, sundara cetana va acetana padArtha, nAnAprakArake manohara gAna Adi saba pudgala haiN| iMdriyoM ke dvArA yahI padArtha dekhane meM jAnane meM Ate haiM inako manojJa dekhakara manameM raMjAyamAna hojAtA hai aura amanojJa dekhakara manameM klezita hojAtA hai| taba jo 2 padArtha isa ajJAnIko dRSTa lagate haiM unakI prAptike liye aura jo 1 aniSTa lagate haiM unase bacaneke liye nAnAprakAra mAyAcAra va AraMbha va hiMsAdi pApoMmeM phaMsA rahatA hai| viSayalampaTI hokara anyAya sevana karatA hai, abhakSA bhakSaNa karatA hai, rAgI dveSI devoMkI ArAdhanA karatA hai| dUsaroMko ghora kaSTa pahuMcA karake va Thaga karake bhI apanA svArtha siddha karatA hai, ghora pApoMmeM mana, vacana, kAyakI pravRtti honese vaha dIrgha sthitibAle karmoM ko * bAMdhatA rahatA hai jisase usake saMsArakI sthiti baDhatI jAtI hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 56 // zloka-bahirappA parapaMcArtha, vyaktaMti pravicakSaNAH / appAdharma payaM tulyaM, devadevaM namaskRtaM // 51 // anvayArtha ~~~( bahirappA ) bahirAtmA (parapaMcArtha) jagatake prapaMcake kAraNa (payaM tulyaM ) ! dUdhake tulya ( appA dharma ) Atma svabhAva rUpI dharmako ( devadevaM namaskRtaM ) jisako devoMke deva indrAdi namaskAra karate haiM (tyakaMti ) chor3a baiThate haiM / vizeSArtha bahirAtmA ajJAnI itane mUrkha hote haiM ki apane hitakArI dharmakI aura pITha dekara usako chor3a baiThate haiM / jaise koI mUrkha puSTikAraka dUdhako jo pIneko mila rahA hai chor3akara calA jA tathA kAkake samAna azuddha malake svAdameM raMjAyamAna hojAve vaise hI yaha AtmIka svabhAvarUpa jo abheda ratnatrayamaI dharma hai usakI taraphase bekhabara rahatA hai / yaha dharma vaha hai ki jo isako dhArate haiM vA jo isake svAmI haiM aise arahaMta siDako va sAdhuoMko indrAdi deva namana karate haiM, jo samayakadRSTI zrAvaka haiM yA avratI haiM unakI bhI bhakti yA sevA indrAdi deva karate haiN| jisa AtmIka dharmase saMsAra ke kleza miTa jAte haiM va AtmA paramAtmA ho jAtA hai va jisase isa janmameM bhI sukha zAMti milatI hai usako chor3akara malake samAna viSayoMke jAlameM bahirAtmA par3a jAtA hai / usako jagatakA prapaMca hI acchA lagatA hai / vaha iMdriyoMke bhogoM meM va strI putrAdimeM va logoM se pratiSThA pAne meM va svArtha siddha karanemeM hI magana rahatA hai| jJAna vairAgyakI bAta usako viSa tulya bhAsatI hai / saMsAraka vikathA usako amRta samAna mAlUma hotI hai / sudeva kudevakA svarUpa / zloka - kudevaM proktaM jainaiH, rAgAdidoSasaMyutaM / jJAna triti saMpUrNa, jJAnaM caiva na diSTate // 52 // anvayArtha -- ( rAgAdi doSa saMyutaM ) jo rAga dveSa Adi doSoMse pUrNa haiM ( kujJAna triti saMpUrNa ) va tIma zrAvakA kAra // 55.4
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 57 // kujJAnake dhArI haiM jinameM (jJAnaM caiva) samyagjJAna bhI (na viSTate) nahIM dikhalAI par3atA hai unako (jaina) jainone yA jainAcAryoMne (kudevaM ) kudave (proktaM ) kahA hai| vizeSArtha-vItarAga sarvajJa deva arahaMta tathA siddha haiM unake sivAya jagatakI mAyAmeM lipta logoMne aneka rAgI deSI yakSa, kSetrapAla, caMDikA, kAlI, padmAvatI, bhUta, pizAca, sUrya, cadramA, tAre, bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI devoMko deva mAnake pUjanA prAraMbha kara diyA hai| ye saba saMsArI prANI haiN| inameM prAyaH samyagdarzana nahIM hai kyoMki samyagdRSTI marakara inameM paidA nahIM hotA hai| kisIko vahAM samyakta ho vA na ho| adhikatara ve saba deva bhAva mithyAtvI honese kumati, kuzruti va kuavadhi tIna jJAnake dhArI haiN| unameM samyagjJAna nahIM dikhalAI par3atA hai / jagatake prANI kisI varakI icchAse hI ina devoMkI sthApanA karake pUjA karate hue apane anAdi agRhIta mithyAtvako dada karate haiN| yadi inameM koI samyagdRSTI bhI ho to bhI usako sAdharmI bhAI yA bahanake samAna sanmAna denA cAhiye / dIna hokara paramAtmAke tulya kisI bhI rAgI deSI devakI yA indrakI yA ahamiMdrakI pUjA karanA mithyAdarzana hai| zrI amitagati AcArya zrAvakAcArameM kudevoMko kahate haiM rAgavato na sarvajJA yathA prakRtimAnavAH / rAgavatazca te sarve na sarvajJAstataH sphuTam // 72-4 // vAzliSTAste'khilauSaiH kAmakopabhayAdibhiH / mAyudhapramadAbhUSA kamaMDalvAdiyogataH // 7 // bhAvArtha-rAga sahita haiM ve sarvajJa nahIM, ve saMsArI manuSyoMke samAna haiN| jo kalpita rAgI deSI deva haiM ve sarva sarvajJa nahIM haiM yaha pramaTa hai / jo koI Ayudha, strI, AbhUSaNa, kamaMDala Adi upakaraNa rakhate haiM ve avazya kAma, krodha, bhaya Adi mala sahita haiM ataeva kudeva haiN| bahirAtmA inakI sevA karatA rahatA hai aura dhana, putra AdikI kAmanAmeM vyAkula rahatA hai| use vItarAga mArga nahIM suhaataa| isIse vaha vItarAga sarvajJakI bhakti kadAcit dekhAdekhI karatA bhI hai to utanI bhaktise nahIM karatA hai jitanI bhakti kudevoMkI karatA hai| zloka-mAyAmoha mamatvasthAH, azubhabhAva ratAzca ye / tatra devaM hi jAnate, yatra rAgAdi saMjutaM // 53 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa ___ anvayArtha--(mAyA moha mamatvasthAH) jo ajJAnI bahirAtmA mAyAcAra, moha, mamatvameM lIna haiM 58 // (ca ye) aura jo (azubhabhAva ratAH) azubha bhAvoM meM raMjAyamAna haiM ve (yatra) jinameM ( rAgAdi saMjutaM ) rAga AdikA saMyoga hai (tatra ) unako (hi.) nizcayase (deva) apanA deva (jAnate) jAnate haiN| vizeSArtha-ajJAnI mithyAdRSTI jIva saMsArake mohase va mamatvase pAgala hokara mAyAcAra karanemeM tatpara rahate haiM va hiMsA, asatya, corI, kuzIla, krodhAdi kaSAyake azubha bhAvoM meM raMge rahate haiM unako ve hI deva pasaMda Ate haiM jo rAgadveSase paripUrNa haiN| ve unase apanI manokAmanAkI siddhi cAhate haiM ve unako khUba miThAI Adi car3hAte haiN| ghaMToM unake sAmane nAka ragar3ate haiM ki unakA kAma hojAve / unako lakSmI putra AdikI AzA hotI hai jisa AzAko ye rAgI dveSI deva pUrNa kara deMge aisA vizvAsa una ajJAnI jIvoMko rahatA hai| isase ve kudevoMkI bhaktimeM rAjI rahate haiN| vItarAga sarvajJa bhagavAnakI bhakti meM dila nahIM lagAte haiN| ve isa bAtako bhUla jAte haiM ki dhana, putra AdikA lAbha vinA puNya karmakI sahAyatAke nahIM hosaktA hai| koI bhI rAgI deSI deva kisIko puNya nahIM desaktA / unakI bhakti vRthA hI mithyAtvake pApameM phaMsAne vAlI hai| prANiyoMko laukika dhanAdike liye bAharI upAya yogya udyama Adi karanA cAhiye va aMtaraMga upAya pApake kSaya karaneke liye vItarAga sarvajJa devakI bhakti karanA caahiye| zloka- AraudraM ca sadbhAvaM, mAyA mada krodha saMyutaM / karanaM azuddha bhAvasya, kudevaM anRtaM paraM // 54 // ____ anvayArtha-(kudevaM ) rAgI deSI deva devI Adi (AraudraM ca sadbhAvaM) ArtadhyAna va raudradhyAnase OM pUrNa rahate haiM / (mAyA mada krodha saMyutaM ) mAyA, ahaMkAra tathA krodha sahita hote haiM / (azuddha bhAvasya karana) * zura bhAvanAko na pAkara niraMtara azuddha bhAva kiyA karate haiN| (paraM anRtaM) ina kudevoMkA pUjanA4 OM mahAna mithyAtva hai| vizeSArtha-jina devoM meM mithyAtva va anantAnavandhI kaSAyakA udaya hai aise kIva kaSAya pAsa nAse vAsita hote haiN| iSTa devI AdikA va apanI vibhUtikA marate samaya viyoga honepara bar3A
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 bhArI mArtadhyAna karate haiN| dUsaroMke pAsa adhika sampatti dekhakara unako aniSTa sayoga janita 4 vAraNavaraNa zrAvakAcAra Y ArtadhyAna hotA hai| bar3e devoMke dvArA sevA diye jAnepara unakA vAhana Adi bananepara usako mAnasika pIr3A rUpI ArtadhyAna hotA hai| viSayabhogakI cAhase jalate rahate haiM va sadA bhoga cAhate haiM / isase nidAna ArtadhyAna bhI hotA hai / apane pAsa prApta sampattimeM maganatA honese parigrahAnaMdI raudradhyAna karate haiN| kisIse pUrvajanmakA vaira ho to hiMsAnaMdI cauryAnaMdI dhyAna dvArA usako chipA. kara kaSTa denA cAhate haiN| kautukake liye ye vyaMtarAdi asatya va iMsIke vacanoMko kahakara mRSAnaMdI dhyAna karate haiM, anya mAnavoMko du:khita karake sukha mAnate haiN| saMkleza bhAvadhArI asurakumAra deva tIsare naraka taka jAkara nArakiyoMko ApasameM lar3Akara prasanna ho hiMsAmeM hI dhyAna karate haiN| krodha, mAna, mAyA, lobha cAroM kaSAyoMke dhArI haiN| zuddha bhAvakI prApti unako svapna meM bhI nahIM hotI. hai kyoMki jinake nizcaya samyagdarzana nahIM haiM unako Atma pariNamana rUpa zuddha bhAva ho nahIM saktA. hai|ve niraMtara rAgadveSa, moharUpa azuddha bhAvako hI kiyA karate haiN| ataeva ye kudeva, mithyAdeva ra haiM, unakI ArAdhanA mithyAdarzana hai / mahAna pApabaMdhakA kAraNa hai / mokSamArgase dUra rakhanevAlI hai| 4 zloka-anantadoSasaMyuktaM, zuddhIvaM na diSTate / kudevaM raudra ArUDhaM, ArAdhe narayaM pataM // 55 // anvayArtha (kudevaM) rAgIdeSI kudeva (ananta doSa saMyukta) ananta doSoMko rakhanevAle haiN| vahAM (zuddha bhAvaM) zuddha bhAva (na diSTate) nahIM dikhalAI par3atA hai ve (raudra ArUDhaM) raudradhyAnameM ArUDha haiN| (bhArAdhe ) unakI bhakti karanese ( narayaM pataM) narakameM giranA hogaa| vizeSArtha-rAgIdeSI deva saMsArI sAdhAraNa mAnavoMke samAna anaMta doSoMse paripUrNa hai| jinameM mithyAtva va anaMtAnubaMdhI kaSAya ho unameM dUSita bhAva aneka prakArake hosakte haiN| vahAM zuddha AtmIka anubhava rUpa bhAva kisa taraha hosaktA hai| ve parigrahameM magana haiM, rAtadina viSayoM meM lIna haiN| ataeva raudradhyAnameM ArUr3ha haiN| aise kudevoMkI bhakti jo karate haiM ve tIvra lobhI hote haiN| tIna mamatA honese ve narka Ayuko bAMdhakara narka cale jAte haiN| kudevoMkI ArAdhanA yahAM to kucha phala // 59
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa // // zrAvasaMcAra detI nahIM / ulTA pApako baMdha karatI hai, manako mailA banAtI hai, sacce devoMkI ArAdhanAse vimukha / rakhatI hai, paralokameM yaha dIna hIna dazAmeM paTaka detI hai, jisase naraka nigoda va pazu gatike ghora duHkha sahane par3ate haiN| jo saMsArake mahAna kaSToMse bacanA cAheM unako kudevAdikI bhaktina karanI caahiye| zloka-kudevaM ye hi pUjate, vaMdanAbhakti ttpraaH| te narA duHkha sahyaMte, saMsAre duHkhabhIruhe // 56 // anvayArtha--(ye hi) jo koI (kudevaM) kudevoMko (bandanAbhAta tatparAH) unakI vaMdanA va bhakkimeM lIna hokara (pUrvate) pUjate haiM (te narAH) ve mAnava (duHkhabhIruhe) duHkha aura bhayako utpanna karanevAle ( saMsAre) saMsArameM (duHkha ) duHkhoMko (sacaMte) sahana karate haiN| vizeSArtha-rAgI, dveSI, devI, deva AdikI vaMdanA, bhakti karanA, zIranI caDhAnA, AratI utAranA, pUjA karanI, Adi saba kriyA karane vAleke anaMtAnubaMdhI kaSAyake kAraNa tIna pApakA baMdha hotA hai| ekeMdriyAdi, kITAdi, pazu paryAyameM, dIna hIna mAnavameM, dIna devoM meM, yA duHkhabhAjana narakake jIvoM meM utpanna honeke yogya pApakarmakA bandha hojAtA hai| durgatimeM jAkara mahAn kaSTa bhoganA par3atA hai| saMsAra to kleza aura bhayakA bharA huA hai| ye ajJAnI prANI jaya usImeM tanmaya haiM taba ise duHkha hI dukha mileM isameM kyA Azcarya hai| mithyAtvake phalase hI nIca avasthA hotI hai| ataeva jo isa bhayAnaka du:khI samudra meM kleza uThAnA nahIM cAhate haiM kiMtu sukha zAMti pAnA cAhate haiM unako ucita hai ki ve bhUlakara bhI rAgI beSI devoMkI bhakti na kreN| zloka-kudevaM ye hi mAnate, kusthAnaM ye'pi jAyate / te narA bhayabhItasthAH , saMsAre duHkhadAruNe // 57 // anvayArtha (ye hi) jo koI (kudeva) rAgI deSI devoMko (mAnaMte) mAnate haiN| (ye'pi) jo koI (kusthAnaM ) kudevoMke sthAnoM meM-maMdira maTha AdikoMmeM (jAyate) bhaktike liye jAte haiM yA saMgati karate haiM (te narA) mAnava ( duHkhadAruNe) atyanta du:khamaI (saMsAre) saMsArameM (bhayabhItasthAH) bhayabhIta rahate haiN|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 51 // vizeSArtha - kudevoMkI bhakti zraddhApUrvaka karanA yA zraddhA ke binA bhI dekhAdekhI karanA yA una kRdevoMkI bhakti yogya sthAnameM jAkara baiThanA-saMgati karanA pariNAmoM meM midhyAsvako dRr3ha karanevAlA hai tathA nirvikalpa AtmasamAdhi maI ratnatraya dharmase va parama vairAgyamaya mokSamArga se dUra rakhanevAlA hai, saMsArake moha meM paTakane vAlA hai, tIvra dhanAdi parigrahase rAga bar3hAkara tIna pApakA bandha karAnevAlA hai, ataeva jo bahirAtmA ajJAnI mAnava aisI mUr3hatA karate haiM ve isa bAra gatimaI aneka zArIrika va mAnasika duHkhoMse bhare hue saMsAra meM sadA bhayako pAte haiN| unako sadA ho maraNa bhaya, roga bhaya, jarA bhaya, paraloka bhaya Adi aneka prakAra bhaya rahate haiN| ve paryAya buddhi zarIra meM ApA mAnane vAle mata kadAcit zarIra chUTa jAve, bigar3a jAve, dhana calA jAveM, strI kahIM na mara jAve, kahIM putrakA viyoga na hojAve, kahIM roga na hojAve, kahIM apamAna na hojAve, kahIM samAja ke loga aprasanna na hojAbe, kahIM rAjA ruSTa na hojAve, kahIM akasmAta na AjAve ityAdi bhayase AkulavyAkula rahate hue jIvana bitAte haiM / zloka - mithyAdevaM ca proktaM ca, jJAnaM kujJAna dRSTate / durbuddhiH muktimArgasya, vizvAsaM nasyaM pataM // 58 // anvayArtha - ( mithyAdevaM ca ) mithyAdevoMkA yA kudevoMkA svarUpa (proktaM ca ) isataraha kahA gayA / (jJAnaM ) inako sudeva rUpase jAnanA (kujJAnaM ) kujJAna (dRSTate) kahA jAtA / ( muktimArgasya ) mokSake mArga kI ora (durbuddhiH ) mithyabuddhi inake kAraNa hotI hai (vizvAsaM ) inakA vizvAsa karanA (narayaM pataM) naraka meM DAlane vAlA hai / vizeSArtha -- vItarAga sarvajJakA vizeSaNa jinameM na prApta ho ve sarva hI pUjyanIya deva nahIM | ve sarva hI rAgI dveSI saMsArI hai| unakA svarUpa yahAM saMkSepa meM kahA gayA hai| inako sudeva samajhanA, pUjya mAnanA, mithyAjJAna hai / isa jJAnake kAraNa mokSamArga kI tarapha buddhi nahIM daur3atI hai / mokSamArga vItarAga vijJAnamaya hai jisameM apane zuddha AtmAkI dRr3ha zraddhA tathA atIndriya AnandakI ear aura viSayasukhakI azraddhA honA Avazyaka hai / kudevoMkI bhakti prAyaH saMsArika prayojana zrAvakAcAra HU
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 12 // OM vaza hI kI jAtI hai / saMsArake viSaya-sukhameM jo Asakta haiM ve indriya bhogane yogya padArthoMko sthira rakhane ke liye va unake sAdhaka dhanake samAgamake liye va unake virodhaka kAraNoM ko miTAneke liye niraMtara AkAMkSAvAna hote haiN| ve nAnAprakArake jagatameM pracalita kudevoMko ina laukika vibhU. 4. tikA denevAlA mAnakara pUjate haiM / unapara dRr3ha vizvAsa lAte haiM unameM parigrahakA tatri moha hotA hai isaliye ve narakaAyu pAMdhakara narakameM jAkara tIva duHkha uThAte haiN| zloka-sudevaM na upAsate, kriyate lokamRdayaM / kudeve yAhi bhaktizca, vizvAsaM naraya pataM // 59 // anvayArtha (sudevaM ) jo sacce deva zrI vItarAga sarvajJa bhagavAnako (na) nahIM (upAsate ) pUjate haiM va (lokamUDhayaM) lokamUr3hatA karate haiN| (kudeve) rAgIdveSI devoMmeM (yAMhi bhaktizca ) jo kucha bhI unakI bhakti hai yA (vizvAsa) vizvAsa hai vaha ( naraya pataM) narakameM DAlanevAlA hai| . _ vizeSArtha-jo ajJAnI bahirAtmA hai unako AtmAkI carcA hI nahIM rucatI hai| ve viSayAsakta haiM unako viSayavAsanAkA tyAga karAnekA upadeza denevAle arahaMta bhagavAnake vAkyoM meM zraddhA nahIM AtI hai| isaliye ve kabhI sace devoMkI ArAdhanA nahIM karate haiN| yadi dekhAdekhI karate bhI haiM to zraddhA vinA vaha bhakti pariNAmoM meM saMsArase vairAgya va mokSameM prItibhAva nahIM paidA kara sakI hai| vahAM bhI laukika prayojanakI AkAMkSA karate hue hI bhakti karate haiN| unake bhAvoM meM vItarAgatAkI gadha bhI nahIM hotI hai| aise mUDha prANI lokamaDhatAmeM phaMse rahate haiM, isa jagatakI avasthAko thira rakhanA cAhate haiN| svAmaya saMsArako saccA samajha lete haiN| kSaNika padArthoM kI tIna vAMchA karake unakI 4 prApti kudevAse hoMgI aisA mAnakara kudevoMkI khUba bhakti karate haiM, unameM dRDha vizvAsa rakhate haiM / yahI gRhIta mithyAtva tIvra pApabaMdha karAkara narakameM DAlanavAlA hai zloka-adevaM deva uktaM ca, aMdhaM aMdhena dRSyate / ' mArge kiM pravezaM ca, aMdha kUpe pataMti ye // 60 // anvayArtha (madeva ) jinameM devapanA bilakula nahIM hai aisoMko (devaM ) deva (uktaM ca ) kahA jAtA // 9 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakAcAra hai unako deva mAnanA aisA hai jaise (aMdha) andheko (baMdhana) aMdhe dvArA (dRSyate ) mArga dikhAyA jAve (kiM) kisataraha ( mArge) mArgameM (pravezaM ca ) praveza hosakegA ! (ye) ye adeva to (avakUpe) aMdhe kRpameM (pati) DAla dete haiN| vizeSArtha-yadyapi kudevoMke bhItara adeva bhI gabhita haiN| tathApi jinameM devapanA, dIptamAnapanA, va devagatipanA vidyamAna hai ve deva haiM unameM vItarAga sarvajJapanA na honese ve rAgI dveSI deva haiM ataeva deva haiN| inake sivAya jinameM devapanA bilakula bhI na ho unako kudeva kahate haiM jaise 1 tiryaMcagati vAle prANiyoMko deva mAna lenA jaise-gauko deva mAnanA, morako pUjanA, hAthI ghor3A pUjanA, pIpala pUjanA, bar3a pUjanA, tulasI vRkSa pUjanA, agni pUjanA, samudra pUjanA, nadI pUjanA, vAyuko deva mAnanA, Adi / tathA jo mAtra jar3a acetana haiM jinase devapanakA kucha bhI bodha nahIM hotA hai unako deva mAnake pUjanA jaise kalama, dAvata, thailI, gharakI va dukAnakI dehalI va kahIM idhara udhara par3e hue pattharako deva mAnake pUjanA, talavArako pUjanA, cakI cUlhA pUjanA, cAka pUjanA, ghar3oMko pUjanA / ityAdi sarvako deva mAnanA, ye sarva adeva haiM / kyoMki inameM na rAgadveSa sahita kudevoMkA bhAva hai aura na vItarAga sarvajJake svarUpakA jhalakAva hai; ye to mAtra kalpanA kiye hue deva haiN| ina adevoMkI bhakti karanA va inase sukha honA mAnanA aisI hI mUDhatA hai ki jaise koI aMdhA ho aura vaha mArga bhUla jAve taba dUsarA aMdhA kahe ki calo maiM mArga batA duuNgaa| aMdhA aMdheko le calA / usa batAnevAle aMdheko bhI mAga nahIM mAlUma thaa| aisA aMdhA mArgapradarzaka usa dUsare aMdheko lejAkara Age eka aMdha kUpameM girA detA hai va Apa bhI gira jAtA hai| mArgako na jAnanevAle aMdhese aMdheko mArga kisa taraha mila sakatA hai| ye pazu va vRkSa Adi va acetana jar3a Adi jinase sudeva panekA kiMcit bhI bodha nahIM hotA hai svayaM ajJAnI haiM va jJAna rahita haiN| svayaM saMsArameM par3e haiM, duHkha uThA rahe haiM yA bilakula acetana haiM unakI bhakti sivAya bhaktako aMdhA rakhaneke aura kyA lAbha desaktI hai| jo loga saMsArAzakta haiM ve ina adevoMko bhI dhanakI, putrakI, jayakI, niroga honekI ityAdi lAlasAke vazIbhUta ho pUjate haiM aura apane mithyAtvako dRr3ha karate haiN| zrI amitagati mahArAjane zrAvakAcArameM adevoMkA kucha svarUpa batAyA hai|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ muzarka, dehalI cullI pippazcapako jalam / devA yairabhidIyaMte vaya'nte saiH pare'trake // 16 // zrAvakAcAra bhAvArtha-mUsala, dehalI, cUlhA, pIpala, caMpA, jala Adiko jo deva kahate haiM jinameM devapanI 4 kisI bhI taraha nahIM haiM unako bhI jo deva mAnake pUjate haiM ve cAhe jisako deva mAnale unase koI bacA nahIM hai| tAtparya yaha hai ki pradevoMko deva mAnanA bilakula hI aMdhapanA hai| zloka-adevaM deva dRSTaMte, mAnaMte mUDha sNgtH| te narA tIvraduHkhAni, narayaM tithaMca pataM // 61 // anvayArtha--(mUr3hasaMgateH) mUr3ha mithyAdRSTiyoMkI saMgatise jo (adevaM) adevoMko (devaM ) deva (dRSTate) 4 dekhate haiM va (mAnate) mAnate haiM (te nerA) ve mAnava (narayaM) narakake (tiyaMcaM) va tiryaca gatike (tIva.4 4 duHkhAni) tIna duHkhoMko (pataM) pAte haiN| vizeSArtha-bahudhA jagatameM dekhAdekhI va kula paramparAse mUDha bhakti cala par3I hai| lokameM yaha mUDhatA hai ki yadi jalako yA nadIko pUjeMge va usameM snAna kareMge to hamAre pApa dhula jAMyage / agniko pUjeMge to duHkha jala jAyaMge, rupayoMko pUjeMge to rupayA milegA, vahIkhAtA pUjeMge to bahuta hisAba kitAba likhA jAyagA, bahuta dhanakA lAbha hogA, pIpala pUjeMge pati jIvita rahegA ityAdi mUr3hatAke bhAva jamAkara cAhe jisako pUjanA yaha logoMkI mUDhatA jagatameM phailI hai| dekhAdekhI dusare bhI mAnane laga jAte haiN| eka brAhmaNa phUloMko liye hue nadI snAna karane jAte the| mArgake eka tarapha durgadhakAraka mala par3A thA / malakI ora dRSTi na par3e isaliye usa brAhmaNane kucha phUla pasapara DAla diye aura Age calA gyaa| pIcheke Ane vAloMne dekhA ki brAhmaNane yahAM phUla car3hAe haiM, taba unhoMne bhI usapara phala car3hA diye| phaloMkA Dhera dekhakara jo koI udhara Ave vaha phUla car3hAve aura mAnyatA mAMge / kucha AdamiyoM meM se kisIkI mAnyatA usake puNyake udayase hogaI / taba vaha muDha mAnane lagA ki isI phUla devatAne hamArA kAma pUrNa kiyA hai vaha usakA aura meM dRr3ha bAla hojAtA hai aura apanA anubhava mitroM ko kahatA hai| usake isa mUDa upadezase aura bhI adhika bhakta phUla devatAke bar3ha gae / kisI samajhadArane ekAMtameM phUla haTAkara dekhA to
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa ra vahAM malako dekhA aura mUrkhatApara pachatAvA kiyaa| isI dRSTAMtase jagatameM kudeva yA adeva pUjA cala par3I hai| dekhAdekhI loga adevakA deva mAna lete haiM aura pUjate haiN| isa aMdhabhaktise ghora pApakarma bAMdhate haiM jisase narakameM yA tiryacagatimeM jAkara svayaM nArakI hojAte haiM yA pIpala, nIma, karoMdA, Amake vRkSa hojAte haiN| jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika pRthvIkAyika jIva hojAte haiN| phira pataMgAdi va bher3a, bakarI Adi hokara ghora duHkhako bhoga sahana karate haiM / ataeva adevoMkI bhakti nahIM karanI caahiye| zloka-anaMtakAla bhramanaM ca, adevaM deva ucyate / / anRtaM aceta diSTaMte, durgatigamanasaMjutaM // 62 // anvayArtha-jo ( adevaM ) adevoMko (deva) deva (ucyate) kahate haiM unakA (anaMtakAla) anaMtakAla taka (bhramanaM ) saMsArameM bhramaNa hogaa| yaha adeva ( anRtaM ) mithyArUpa mAne hue deva haiM (aceta ) samyarajJAnase rahita jar3a haiM (diSTaMte) aise dikhalAI par3ate haiM (durgatigamanasaMyutaM) inakI bhakti khoTI gatimeM gamanakA kAraNa hai| vizeSAtha-jo mithyA upadezake denevAle aisA upadeza karate haiM ki gau, hAthI, ghor3A, Adi pazuko deva mAnake pUjo, yA pIpala, vargata, tulasI Adi vRkSoMko deva mAnake pUjo, yA cAkU, mUsala, cUlhA, dehalI, talavAra, kalama, dAvAta, bahI, Adi, va kaMkar3a patthara Adiko deva mAnakara pUjo ve mithyAtvameM phaMsAnevAle anaMta saMsArake kAraNa haiN| jinake dekhanese va jinake guNoMse vItarAga bhAva nahIM jhalakatA hai ve saba AkRtiyeM adevoM meM garbhita haiN| jo sacce devakI ora jAnese rokanevAle haiM ve adeva haiM, unakI bhaktikA jo upadeza dete haiM ve mithyAtvake pracAra karanese anaMtakAla taka saMsArameM bhramaNa kareMge / inameM kisI bhI taraha devapanA nahIM hai| inako deva mAnanA mithyA hai| ina mAne hue devoM meM arthAt pazu Adi pIpalAdimeM to samyagjJAna nahIM hai, yadyapi apane yogya mati zrutajJAna hai| tathA kalama, dAvAta, talavAra, kAgaja AdimeM jJAnakI zUnyatA hI hai, ve jar3a haiN| inakI bhakti mAtra aMdha bhaki hai nirarthaka hai, tathA pApabaMdha karAkara durgatimeM le jAnevAlI hai|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 66 // zrAvakAcAra zloka-anRtaM tu satya mAnaMte, vinAzaM yatra jAyate / te narA thAvaraM du:khaM, indriyAdhIna bhAjanaM / / 63 // anvayArtha-(yatra ) jahAM (vinAzaM ) nAza (jAyate) hotA hai ese (anRtaM tu) mithyAko hI jo (satya) OM saca (mAnate) mAna baiThate haiM (te narA) ve mAnava (thAvaraM ) sthAvarakAya mambandhI (indriyAdhIna) eka sparza-4 nendriyake AdhIna ( duHkhaM ) klezoMke (bhAjanaM ) pAtra hote haiN| vizeSArtha-mithyAko saca mAna lenA par3A bhArI ajJAna hai| isase prANIkA nAza hotA hai| yadi koI rajjUko sarpa mAne to vRthA bhayabhIta ho duHkha utthaave| jo saMsArika kSaNika sukhako sukha, mAne ve bhI ajJAnase duHkha uThAve, jo mithyAdavoMko, kudevoMko tathA adevAko deva mAne unakA isa janmameM bhI nAza hogA, ve dharmase vaMcita raheMge tathA paralokameM dutike mahAna duHkha prApta hoNge| kyoMki ajJAnakI sevA ajJAnarUpa hI phalatI hai| isaliye aise ajJAnI mithyAdRSTI ekeMdriya jAti nAmA karma bAMdhakara pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati aisI ekondriya sthAvara paryAyameM cale jAte haiM jahAM, * sparzanendriyake viSayake AdhIna rahate hue atyanta parAdhIna rahate haiN| calane phiranekI zakti na honese ve zaradI garamI, teja pavana, pAlA, varSA Adike nimitta milanepara bahuta vedanAko pAte ha / vRkSAko. 4 koI kATatA hai, chIlatA hai, nocatA hai| unako parakRta ghora vedanA sahanI par3atI hai, ve mUka haiM apane duHkhako kaha nahIM ske| ghora ajJAnameM jIvana vitAte haiN| mithyAtvakI tIvratAse aise nimitta meM pahuMca jAte haiM ki sthAvara kAyase trasa honA, dendriyAdise paMcendriya honA, paMceMdriyase mAnava honA atyanta durlabha hai| ataeva jo sthAvaroMke kaSToMmeM AtmAko nahIM DAlanA cAhate haiM unako bhUlakara bhI adevoMkI bhakti nahIM karanI cAhiye / na kudevoMkI bhaktise rAgadveSako bar3hAnA cAhiye / jo ra saMsArake bhItara rahate hue sAtAkArI sambandha cAhate haiM unako ucita hai ki sarvajJa vItarAga bhagavAnako chor3akara anya kisI kudeva yA adevakI upAsanA yA bhakti na kreN| zloka-mithyAdevaM adevaM va, mithyAdRSTI ca maante| mithyAtvI mUDhadaSTizca, patitaM saMsAra bhAnanaM // 64 // // 6 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayAma kAraNataraNa // 7 // anvayArtha-(mithyAdRSTI ca) mithyAdRSTI bahirAtmA hA (mithyAdeva) rAgIbeSI kudevoMko (ca) aura ( a ) adevoMko (mAnate ) mAnatA hai| (mithyAtvI) mithyAdRSTI (mUDhadRSTizca ) mUDhatAke bhAvoM meM phaMsA huA (saMsArabhAjanaM ) saMsArarUpI kUpameM (patitaM) par3A rahatA hai| vizeSArtha-anaMta saMsArake bhramaNakA kAraNa mithyAtva hai| jo saMsArameM Asakta hai vahI saMsArameM bhramaNa karatA hai| jo zarIrakA rAgI hai, viSaya bhogoMkA lolupI hai vaha rAta dina viSayakI tRSNAmeM phaMsA huA viSaya sAmagrI milane para harSa va viyogapara viSAda kiyA karatA hai| vaha iMdriya sukhako hI amRta samajhatA hai| jaise mRga mRgatRSNAmeM camakatI huI retako bhramase jala samajhakara Akula vyAkula hotA hai, pyAsa bujhAneke sthAnapara adhika bar3hA letA hai aise hI yaha mUDha prANI AtmAdhIna atIndriya sukhako na pahacAnakara iMdriya sukhoMmeM tanmaya hotA huA duHkha bhogatA 4 huA tRSNAkI dAha bar3hA letA hai| yaha mUrkha prANI duHkha va AkulatA va baMdhake kAraNa iMdriya sukhako sukha mAnakara usIke kAraNa nAnA prakAra upAya karatA hai| bahutase mithyA upAya bhI karatA hai| una hI mithyA upAyoMmeM kudevoMkA va adevoMkA pUjana hai| isa bhaktimeM apanI zaktiko va apane dhanako vRthA khotA hai aura bahuta pApa saMcaya karatA hai / narka nigoda, pazugatimeM va dIna hIna manuSya gatimeM va kAMti hIna choTe devoM meM paidA ho aneka zArIrika aura mAnasika duHkha uThAtA hai| jaise aMdhakUpameM gira jAnese nikalanA baDA kaThina hai vaise bhayAnaka sasArameM patana honese isase nikalanekA sAdhana jo samyagdarzana hai usakA pAnA kaThina hai, aisA jAnakara kudevaoNkI va adevoMkI bhakti kabhI nahIM karanI caahiye| zloka-samyakguru upAsate, samyaktaM zAzvataM dhruvaM / lokAlokaM ca tatvArtha, lokitaM lokalokitaM // 65 // anvayArtha-Upara mithyAdevoMkA svarUpa batAkara sace deva zrI arahaMta siddha bhagavAnakI bhakti // 7 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa zrAvakAcAra // 18 // karanekI preraNA kI hai|ab sacce gurukA svarUpa kahate haiN| (samyak ) saccA (guru) guru (zAzvataM ) avi- nAzI (dhruvaM ) na anyarUpa honevAle sAmAyika (samyaka) samyagdarzanako (ca) aura (lokalokita) lokameM prakAzita yA prasiddha parama upayogI (lokAlokaM) loka va aloka svarUpa (tatvArtha) sarva tatvArthako 4 (upAsate ) bhaleprakAra dhAraNa karate haiN| vizeSArtha-sacA guru vahI hai jo samyagdRSTI va samyagjJAnI ho / svAbhAvika avinAzI samyagdarzana AtmAkA eka vacana agocara pariNati hai yA AtmAkA eka vizeSa guNa hai| jisake pragaTa honese AtmAkA anubhava hojAtA hai| yaha guNa sadA hI AtmAmeM rahatA hai paraMtu darzanamoha aura cAritramohake AvaraNase DhakA huA hotA hai| yaha kabhI miTatA nhiiN| aise nizcaya samyagdarzanakA lAbha jinako ho ve hI sacce guru haiM tathA jo jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa ina sAtoM tatvoMko yathArtha jAnakara zraddhAna karane vAle hoM inakA aDAna vyavahAra samyagdarzana hai kyoMki sAta tatvoMke mananase hI nizcaya samyaktakI pragaTatA hotI hai| ye sAta tatva sarva lokAlokakA svarUpa batA dete haiN| lokAloka jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kAla aura AkAza, ina cha: dravyoMkA samudAya hai inakA saccA svarUpa jJAnI guru jAnate haiN| sarva siddhoMkA svarUpa pahacAnate haiN| sarva saMsArI jIvoMke Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA va mokSa kaise hotI hai isa sarva bhedako jAnate haiN| ye hI sacce tatva haiM jinako sarvajJa bhagavAnane pratipAdana kiyA hai| ye hI sarva buddhimAna laukika janoMko mAnanIya haiN| ina tatvoMke bhItarase sadaguru zuddha Atmatatvako bhinna pahacAnakara usIkA anubhava karanevAle haiN| zrI samantabhadrAcAryane ratnakaraNDameM gurukA svarUpa batAyA hai viSayAzAvazAtIto nirArambho'parigrahaH / jJAnadhyAnataporaktastapasvI sa prazasyate // bhAvArtha-jo sacce samyaktI sAdhu iMdriya viSayoMkI tRSNAse zUnya haiM, AraMbha va dhanadhAnyAdi * parigrahake tyAgI hai, jJAnameM, AtmadhyAnameM vatapa karane meM lIna haiM, bar3e tapasvI haiM vehI guru mAnane yogya haiN| zloka-urgha adho madhyaM ca, jJAnadiSTiM samAcaret / zuddha tattva sthirI bhRttvA, jJAnena jJAnalaMkRtaM // 66 // // 6 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa anvayArtha-ve sacce guru (UrSa ) Upara sumeru parvatake Uparase siddha loka va alokAkAza taka zrAvakAra (adho) nIce sumeru parvatake nIcese sAta narka va lokAMta va alokAkAza taka (madhya ca) tathA madhyalokameM jitanI sumeru parvatakI UMcAI hai| isa taraha tIna loka aura alokameM (jJAnadRSTiM ) samyagjJAna yA bhedajJAnakI dRSTikA ( samAcaret ) vyavahAra karate haiN| va (zuddha tattva ) zuddha AtmIka tattvameM (sthirI bhUtvA) nizcala ramaNa karate hue (jJAnena) AtmajJAnake dvArA (jJAna) jJAnakI (laMkRtaM ) zobhA bar3hAte haiM / vizeSArtha-yahAM bhI guru mahArAjakA svarUpa ghatAyA hai| ve guru vyavahAra aura nizcayanayase loka va alokako Upara nIce madhyameM sarva ora dekhane vAle haiN| vyavahAra nayase chaH dravyoMkI zuddha tathA azuddha paryAyoMko dekhate haiM aura nizcaya nayase chaH dravyoMke dravya svabhAvako bhinna 2 yathArtha rUpase jAnate haiM, unameM apane AtmAkA yathArtha svarUpa pahacAnate haiN| aura apane zuddha AtmIka svabhAvameM sthira hojAte haiN| AtmAke jJAnase apane sarva jJAnako suzobhita karate haiN| arthAt sarva saMkalpa vikalpako tyAga kara va sarva jJAnake bhedoMko gauNa kara mAtra zuddha AtmIka pariNati rUpa hI pariNamate haiN| svAnubhava dvArA AtyAkA hI advaita bhAva pAte haiM, aise guru mAnane yogya haiN| zloka-zuddhadharmaM ca sadbhAvaM, zuddha tattva prakAzakaM / zuddhAtmA cetanArUpaM, ratnatrayAlaMkRtaM // 67 // anvayArtha (zuddhadharma ca) tathA zuddha AtmIka dharma (sadbhAva ) sattArUpa bhAva hai| zuddha AtmAkI pariNati vizeSa hai ( zuddha tattva prakAzakaM ) yahI zuddha AtmAke svarUpako jhalakAnevAlA hai| (zuddhAtmA) 4 zuddha AtmA (cetanArUpaM ) cetanArUpa hai ( ratnatrayAlaMkRtaM ) aura samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ina ratnatrayoMse vibhUSita hai| vizeSArtha-jisa zuddha tatvakA anubhava zrI sadguru karate haiM usako yahAM batAyA hai| samyagday rzana AtmAkA svabhAva hai, samyagjJAna AtmAkA svabhAva hai, samyakcAritra AtmAkA svabhAva hai| jaba AtmA rAga, dveSa, moha tyAgakara va mana, vacana, kAyake vyApAroMse haTakara nirvikalpa vItarAga samAdhimeM jama jAtA hai taba vahAM ye tInoM nizcaya ratnatraya zobhA baDhAte haiN| isa avasthAko jJAna
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ KEEKKAREKKEKREEKECH cetanA kahate haiM / arthAt yahAM zuddha AtmAke svabhAvakA hI svAda liyA jorahA hai, karmake svAdakA 7 lenA baMda hai, yahI zuddhAtmAkA svarUpa bhItara jhalakatA hai| yahI zuddha dharma yA nizcaya dharma hai jisako . dhAranese hI jIva uttama sukha va mokSako pAtA hai, yaha dharma para dharma nahIM hai, AtmAkA sattArUpa bhAva hai| AtmAkA amiTa svabhAva hai / isa taraha jo sarva prapaMcajAlase udAsa rahate hue AtmIka zuddha pariNatimeM ramaNa karate haiM ve hI zrIguru haiN| zloka-jJAnena jJAnamAlambyaM, kujJAnaM trividhi mukkayaM / ___ mithyA mAyA na diSTate, samyaktaM zuddha diSTate // 68 // anvayArtha-- ( jJAnena ) AtmajJAnake dvArA (jJAnaM ) jJAnako (mAlambya ) Alampana karate hue (kujJAnaM triviSi) tIna kujJAna saMzaya, vimoha, vibhrama yA kumati, kuzruta, kubhavadhi (vimuktayaM ) chUTa jAte haiN| Vtaba (mithyA mAyA) mithyAtvabhAva va mAyAcAra yA saMsArakA mamatva (na diSTate ) nahIM dikhalAI par3atA hai kintu (zuddha samyaktaM) zuddha nizcaya samyagdarzana (diSTate) dikhalAI par3atA hai| vizeSArtha-zrIgurukI AtmAnubhavakI pariNatikI mahimA batAI hai ki jaba AtmAko yathArtha jJAna jJAnako grahaNa kara letA hai arthAt sarvAMga zuddha AtmAkA hI svAda AtA hai taba vahA koI saMzaya yA viparItatA yA anadhyavasAya (jJAnameM beparavAhI) ye tIna doSa nahIM rahate haiM na aise AtmAnubhavIke bhItara kumati, kuzzruti va kuavadhi ye tIna mithyA jJAna rahate haiN| usa samaya mithyA darzanakA nAma taka nahIM hai na vahAM koI mamatA hai na koI prakArakA mAyAcAra hai| vahIM zuddha yA yathArtha samyagdarzana dikhalAI par3atA hai| taba hI vaha sAdhu zuddha AtmIka tatvameM jamA huA hotA hai| vAstavameM saMsArase pAra karanevAlI zuddha AtmAkI dRSTi hai| jisane bheda vijJAnake dvArA apane AtmAko sarva anya AtmAoMse va paramAtmAoMse tathA anya pudgalAdi pAMca ajIva dravyoMse va una aupAdhika bhAvoMse jo mohanIya karmake dvArA kSete haiM bhinna jAnakara anubhava kiyA hai, usIne hI zuddha AtmIka bhAva pAnekA maMtra pA liyA hai| jo zrIguru isa taraha AtmIka zuddha pariNatike ra va usIke bhItara dUsaroMko bhI lagAnevAle haiM ve hI sacce guru mAnane yoga haiN| M // 7 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 71 // zloka - saMsAre tArane ciMte, bhavyalokaika tArakaH / dharmasya appasadbhAvaM, protitaM jinauktitaM // 69 // anvayArtha - ( bhavya zekaika tArakaH ) bhavya jIvoMke eka mAtra advitIya upakArI saMsAra tAraka guru ( saMsAra tArane) saMsArI prANiyoMko tAranekA upAya ( ciMte) vicArate rahate haiM va (ni uktitaM) zrIjineMdra bhagavAnane jaisA kahA hai vaisA ( appasadabhAvaM ) AtmAkA zuddha svabhAvarUpa ( dharmasya ) dharmakA ( proktitaM ) vizeSa vyAkhyAna karate haiN| vizeSArtha --- yahAM para bhI sacce gurukA svarUpa batAyA hai| sacce guru bhavyajIvoMko saccA mArga batAnevAle jahAjake samAna hote haiN| jaise jahAja Apa taratA hai tathA dUsaroMko tAratA hai vaise hI AtmajJAnI guru tarana tArana hote haiN| ve dayA buddhi lAkara jaba zubhopayoga meM hote haiM taba yahI vicArate rahate haiM ki ye saMsArake prANI saMsAra meM magna hote hue rAta dina duHkha uThA rahe haiN| janma maraNa, jarA, roga, zoka, viyogase va tRSNAkI mahAna jvAlAse pIr3ita haiM, unakA uddhAra kaise ho / unhoMne mithyAtvarUpI madirA pI rakkhI hai isase unmatta hokara AtmA ke bodhase vimukha hai / kSaNabhaMgura jagatakI mAyAmeM mohita hue macce sukhakA bhoga nahIM pArahe haiM / AkulatA va ciMtAse tar3aka rahe haiM / inako kisataraha samyagdarzana rUpI auSadhi pilAI jAne jisase inakI mUrchA dUra ho jAye / jaba kabhI aise guru avasara pAte haiM, vyavahAradharma ke sAtha sAtha nizcaya dharmakA bhI upadeza karate haiM kyoMki vinA nizcayako jAne kabhI bhI AtmAke zuddha svarUpakA bodha nahIM hosaka aura bodha hue vinA samyakta pragaTa nahIM hosakkA / paraMtu ve zrIguru zrI aIta bhagavAnake upadeza ke parama zraddhAvAna haiM / jaisA unhoMne AtmAkA saccA svarUpa batAyA hai usI taraha ve zrIguru AtmAkA zuddha svarUpa bhavya jIvoMko samajhAte haiM / arthAt yathArtha dharma batAte haiM / vyavahAradharma mAtra nizcaya dharmakI prApti ke 3 liye nimitta kAraNa hai / dharma to vAstavameM AtmAkA svabhAva hai aura vaha abheda ratnatraya svarUpa zuddhopayoga hai, AtmAnubhava hai, jJAnAnaMdakA bhoga hai, sahaja samAdhi hai, mana va vacanake agovara eka svasaMvedana jJAna hai / zrAvakAcAra // 71 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa 0444444 dhanya haiM aise zrIguru jo AtmajJAnAmRtakA svayaM pAna karate hue bhavya jIvoMko bhI usI amRtakA pAna karAnekA mArga batAte haiN| zloka-jJAnaM tritaya utpannaM, Rju vipulaM ca diSTate / manaparyayaM ca catvAri, kevalaM zuddha sAdhakaM // 70 // anvayArtha-zrIguruoMke (jJAnaM tritaya ) sumati, suzruta, suavadhi yetIna samyagjJAna (utpanna) paidA hojAte haiN| tathA (Rju vipulaMca) Rju manAparyaya jJAna aura vipula manAparyaya jJAna bhI (diSTate) dikhalAI par3atA hai| unake kabhI (manaHparyayaM ca ) manaHparyaya jJAnako lekara (catvAri) cAra jJAna bhI dikhalAI par3ate haiN| ve zrIguru (zuddha kevalaM) zuddha kSAyika kevalajJAnake (sAdhakaM) sAdhanevAle hote haiN| vizeSArtha-yahAM zrIguruke aneka bheda jhalakA diye haiN| isake pahale yahI batAyA thA ki zrIguru 4 sarva tvoMke yathArtha jJAtA samyagdRSTI, AtmAnubhavI vasatya dharmake upadeza denevAle hote haiN| arthAt matizruta samyagjJAnake dhAraka hote haiN| koI koI parama guru tapa va dhyAnake balase avadhijJAnako utpanna karake tIna samyagjJAnake dhArI hojAte haiN| athavA avadhijJAnako na pAkara Rjumati tathA vipulamati manaHparyaya jJAnako pAkara matizruta, manaHparyaya aise tIna jJAnake dhArI hote haiN| koI koI avadhi aura mana:paryaya donoM RddhiyoMko pAkara cAra jJAnake dhArI hojAte haiN| zrIguru avadhi jJAna aura mana:paryaya jJAna pAnekI bhAvanA nahIM karate haiM, tapa dvArA ye svayaM jhalaka jAte haiM-ye to mAtra zuddha kevala jJAnake sAdhaka hote haiM,jo kevala jJAna AtmAkA svabhAva hai aura jJAnAvaraNIya karSase DhakA huA hai| zrIgurukI dRSTi zuddha AtmasvarUpa para rahatI hai| zuddhAtmAnubhava hI vAstavameM kevalajJAnake sAdhaka nahIM hai kyoMki ye mAtra rUpI padArthako hI jAna sakte haiN| pAMca iMdriya aura mana ke dvArA jo padArthoMkA sIdhA jJAna apanI zakti anusAra parokSa hotA hai usako matijJAna kahate haiN| jaise zabda sunanA, sugandha jAnanA, ghaTako dekhakara jAnanA ityAdi / matijJAnake dvArA jAme hue padArthake sambandhase dUsare padArthako jAnanA vaha zrutajJAna hai jaisa jIva zabda sunakara va likhA dekhakara jIva padArthakA bodha honaa|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra dravya, kSetra, kAla, bhAvakI maryAdA liye punaloMkA va saMsArI jIvoMkA svarUpa vinA iMdriya tathA manakI sahAyatAke pratyakSa jAna lenA avadhijJAna hai| jaise kisIke pichale agale janmakI bAtoMkA pratyakSa dekha lenaa| kisIke mana, vacana, kAya dvArA kiye hue kAryako va vicArako jo koI apane manameM ciMtA vana kara rahA ho va kara cukA ho va karegA usa sarva viSayako dravya, kSetra, kAla, bhAvakI maryAdAse AtmA dvArA pratyakSa jAna lenA mana:paryaya jJAna hai| jaise koI sAdhu zrI rAmacandrakA caritra citavana kara rahA ho, manAparyaya jJAnavAlA sAdhu usa sAdhuke ciMtavana kiye hue viSayako manAparyaya jJAnase jAnasaktA hai| isa jJAnakA viSaya parake manogata padArtha hI haiN| kevala jJAna zuddha svAbhAvika jJAna hai jo sarva dravyoMkI sarva paryAyoMko eka samayameM yathArtha pratyakSa jAma saktA hai| cAra jJAna taka sAtha hosakke haiN| kevalajJAna akelA hI hotA hai| cAra jJAnadhArI takako guru kahate haiN| zrI tIrthakara bhagavAnake jitane gaNadhara hote haiM ve cAra jJAnadhArI hote haiN| zrI mahAvIra bhagavAnake 11 gaNadharoM meM zrI gautamasvAmI mukhya the, ina gaNadharoMse lekara mAtra do jJAna matizruta dhArI taka jitane Arambha parigraha tyAgI, AtmajJAnI AtmadhyAnI, zuddha tatvake anubhava kartA va yathArtha dharmake upadeSTA sAdhu haiM ve sarva guru pUjane yogya, bhakti karane yogya haiN| gurupadameM AcArya, upAdhyAya va sAdhu parameSThI garmita haiM zloka-rakhatraya svabhA ca, arUpI dhyAnasaMyutaM / sAkSasya vyaktarUpena, kevalaM pUtaM dhruvaM // 71 // karmatrividhi nirmuktaM, vratatapa saMyama yutaM / zuddhatattvaM ca ArAdhyaM, dRSTaM samyakadarzanaM // 72 // anvayArtha-ve sace guru ( ratnatraya svabhAvaM ca ) ratnatraya svabhAvamaI (zuddhatattvaM ca ) zuddha AtmatatvakA hI (ArAdhya) ArAdhana, manana yA anubhava karate haiN| (arUpI dhyAnasaMyutaM) jahAM rUpAtIta dhyAna horahA hai ( sAkSasya) jahAM AtmAkA (tyaktarUpena) pragaTa rUpase svasaMvedana he, (kevala) vaha tatva V75
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa parake sahAya rahita kevala hai (pUtaM ) pavitra hai, (dhruvaM ) avinAzI hai (karma trividhi) tIna prakAra karma // 74 // dravya karma, bhAva karma, nokarmase (nirmukta) rahita hai, (vrata tapa saMyama yutaM ) vahA vrata, tapa va saMyama bhI hai va jahAM (dRSTaM ) sAkSAt (samyagdarzanaM ) samyagdarzana hai|| vizeSArtha-zrI guru zuddha AtmatatvakA dhyAna karate haiN| usIkA anubhava karate haiN| usIkI bhAvanA bhAte haiN| usIkA pATha karate haiN| kyoMki zuddha AtmAkI ora dRSTi vItarAga bhAvako utpanna karanevAlI hai| rAgadeSa mailako kATanevAlI hai| karmakI nirjarA karanevAlI hai| yahI tatva sAkSAta mokSa sAdhaka hai, zukha AtmatatvakA anubhava rupAtIta dhyAnase hotA hai jahAM siddha svarUpako apane AtmAmeM dhAraNa kiyA jAtA hai va Apako siddharUpa anubhava kiyA jAtA hai va Apako siddha rUpa anubhava kiyA jAtA hai vahIM rUpAtIta dhyAna hai, isa anubhavake samaya AtmA svasaMvedana pratyakSa rUpase vyakta hai| isa samaya upayoga pAMca iMdriya tathA manase bAhara hokara Atmastha hojAtA hai, isIko Apase ApakA jJAna yA svasaMvedana jJAna kahate haiN| yahAM mAtra kevala eka ApakA hI anubhava hai| para padArthakI ora kiMcit bhI dhyAna nahIM hai| yaha AtmatatvakA anubhava pavitra hai| rAgaveSa malase rahita hai tathA dhuva hai, sadA calA jAnevAlA hai| yadi koI sAdhu W zuddhopayogameM jamakara kSapakazreNI car3he to phira anaMtakAla taka yaha svAnubhava banA rahatA hai| jahAM OM zuddhAtmAkA anubhava hai vahAM sAkSAt sampadarzana hai| upayogamaya sAyagdarzana hai| jaba kabhI koI samyagdRSTI anya kAryoM kI tarapha upayogavAna hotA hai, AtmAkI tarapha upayogavAna nahIM hotA hai| taba usake samyagdarzana labdhirUpase rahatA hai,dravyanikSepa rUpa rahatA hai, bhAva nikSeparUpa nahIM hotA hai| svAnubhavameM bhAva nikSepa rUpa hai| jisa AtmatatvakI ArAdhanA kI jAtI hai vaha jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAgabeSAdi bhAkkarma, zarIrAdi nokarma ina tIna karmase rahita zuddha hai| va jaba sAdhu isa tatvakA anubhava karate haiM taba unakI AtmAmeM nizcayase vrata haitapa hai tathA saMyama hai| isase yaha dikhalAyA hai ki jahAM nizcaya ratnatraya hotA hai vahAM vyavahAra ratnatraya svayaM prApta hai| vyavahAra ratna apake dvArA hI nizcaya ratnatraya prApta hotA hai| zuddhAtmA hI upAdeya hai yaha nizcaya samyagdarzana hai| zukhAramAhIkA yathArtha jJAna nizcaya samyagjJAna hai| zuddhAtmAhI meM tanmayatA nizcaya samyakcAritra hai|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa zrAvadhavAra zuddhAsmAke anubhavameM tInoM abhedarUpase haiM taba vaha sAdhu yadyapi vikalpa rahita hai to bhI usakI pAraNAmeM sAta tatvakA, deva, guru zAstrakA saccA vizvAsarUpa vyavahAra sampagdarzana hai| va inahI tatvoMkA yathArtha jJAnarUpa samyagjJAna hai| tathA ahiMsAdi pAMca mahAvatoM meM Arur3hapanA hai| icchA nirodharUpI tapa hai tathA sAmAyika nAmakA saMyama hai| AtmadhyAna karate hue vyavahAra va nizcaya donoM ratnatra. pakA lAbha horahA hai aisA hI dravyasaMgrahameM zrI nemicandra siddhAMtacakravartI kahate haiM duvihaM pi mokkhahe zANo pAuNadi ja muNI NiyamA / tama payattacittA jUyaM jhANaM samabhasaha // 47 // bhAvArtha-donoM hI prakArake mokSamArgako muni niyamase dhyAna karate hue pAletA hai isaliye tuma loga prayatna citta hokara dhyAnakA bhale prakAra abhyAsa karo / AsmadhyAnIko vratAdimeM ArUDha rahanA cAhiye / jaisA vahIM kahA hai tavamudavadavaM cedA jJANarahadhuraMdharohave jamA / tamA tattiyaNiradA talladdhIe sadA hoha // 17 // bhAvArtha-kyoMki tapa karanevAlA, zAstrajJAnI tathA vratavAna AsmA dhyAnarUpI rathakI dhurIko calAnevAlA hotA hai isaliye dhyAnakI siddhike liye ina tInoM meM rata sadA rahanA yogya hai| zloka-tasya guNaM guruzcaiva, tAranaM tArakaM punH| mAnyate zuddha dRSTizca, saMsAre tAranaM sadA // 73 // anvayArtha-tasya) usa zuddha AtmIka tasvakI ArAdhanAkA (guNa ) phala yaha ki (guruzcaiva tAranaM) vaha usa anubhava karanevAle guruko bhI saMsArase tAra detA hai (punaH ) tathA isI tasvake dhArI guru (tAraka) anya bhavya jIvoMko saMsAra-samudrase tAraneko jahAjake samAna hojAte haiM (mAnyate) ve aisA mAnate haiM ki (zuddha dRSTizca ) ki guDa AtmatatvakI dRSTi hI ( sadA) sadA hI (saMsAre tAranaM ) saMsArase pAra utAranevAlI hai| vizeSArtha-zrI guru taranatArana kahAte haiN| va Apa bhI saMsAra-samudrase tarate haiM va isaroMko bhI tArate haiN| vaha jahAja jisapara car3hakara ve Apa tarate haiM va dUsaroMko bhI lejAte haiM eka zura bhAsmIka tatvakA anubhava hai| sImeM yaha guNa hai ki jo usakA zaraNa le vaha koko kATakara, vinokA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 76 // nAzakara sIdhA mokSa dvIpako calA jaave| zrIguruko yaha dRr3ha zravAna hai ki mAtra nizcaya ratnatrayamaI zuddha AtmatatvakI dRSTi hI, va usIkA svasaMvedana jJAna va sAkSAtkAra hI saMsAra-samudrase tArane kI zakti rakhanevAlA eka anupama jahAja hai, isake sivAya aura koI jahAja yA upAya ho nahIM sakA hai / ve zrIguru isI tatvakI ArAdhanAkA ziSyoMko upadeza karate haiM, sacA mokSamArga batAte haiM, va Apa bhI isIkA anubhava karate hue vItarAgI hojAte haiM aura yadi tadbhava mokSa hone kI yogyatA huI va dravya, kSetra, kAla, bhAva huA to mukta ho paramAtmApadapara pahuMca jAte haiN| yahAM yaha dikhAya hai ki aise AtmAnubhavI mahAvratoMke dhArI, tapasvI, saMgamI guruko hI saccA guru mAno / isI gurukI sevA bhakti karo taba ho saccA bhAtmadharma milegA va mokSamArgapara gamana hosakegA / anya kisI saMsArAsaka khyAti lAbha pUjAdikI cAha dhArI AtmAnubhava rahita sAdhuko kabhI suguru nahIM mAnanA cAhiye / zloka - yAvat zuddha guruM mAnyo, tAvat vigatavibhramaH / zalyaM nikaMdavaM yena tasmai zrI gurubhyo namaH // 74 // anvayArtha - ( yAvat ) jabataka (zuddhaguruM ) zuzuddha AtmAke anubhavI cAritra se zuddha aise gurukI ( mAnyaH ) mAnyatA rahegI, bhakti, pUjA va pratiSThA, saMgati kI jAyagI ( tAvat ) tabataka ( gatavibhramaH) koI mithyAbhAva nahIM rahegA ( yena ) jisa gurune ( zasya ) mAyA, mithyA nidAna tIna zalyoM ko (nikaMdanaM ) naSTa kara diyA hai / ( tasmai ) usa (zrI gurubhyo ) zrI guruko (namaH) namaskAra ho / vizeSArtha - jo koI bhavyajIva cAritravAna, vrana, tapa, saMyamake dhArI, zuddha AtmAke anu mavI gurukI sevA karegA unahIko saccA tarana tArana guru mAnegA, vaha sadA saMsAra ke moha se dUra rahegA / jabataka vaha aise sadgurukA bhakta hogA tabataka vaha avazya midhyAmArga se bacA rahegA, usako AtmatatvameM va mokSamArga meM koI bhrama yA zaMkA nahIM paidA hogii| zrIgurukA upadeza zaMkAko nivA ranevAlA sadA milatA rahegA / jo koI aise sacce gurukA zaraNa choDegA vaha saMsAramArgI hokara bhrama meM par3a jAyagA, zaMkAzIla hojAyagA, mohameM phaMsa jAyagA / yaha sabai guru zalya rahina hote haiN| mAyAcAra karake kabhI koI mana, vacana, kAyakI kriyA nahIM karate haiN| jo sAdhuke aThAIsa mUlaguNa zrAvakAcAra // 76 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNataraNa // 77 // prAcIna digambara jaina AcAyane batAe haiM unako bhale prakAra pAlate haiM ve 28 mUlaguNa zrI vaha kerasvAmIne mUlAcAra meM isa bhAMti kahe haiM paMcaya mahavvayAI samidIo paMca niNavaruciTThA | paMcervidiyarohA chappiya AvAsayA hoco // 2 // acela bhaNhANaM khisiyaNamadataghaMsaNaM caiva / Thidi bhoganeyabhasaM muLaguNA aTTavIsA du // 1 // bhAvArtha - zrIguru nIce prakAra sAdhuke 28 mUlaguNa pAlate haiM5- mahAvrata - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, parigraha tyAga / 5- samiti - IrSyA, bhASA, eSaNA, AdAna nikSepaNa, pratiSThApanA / 5- iMdriyoMkA virodha / - Avazyaka nityakarma-sAmAyika, stuti, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna, kAyotsarga / - kezoMkA laoNca - arthAt mastaka dAr3hI mUchoMke vAloMko hAthoMse hI noca DAlanA / -acelaka vastrAdi koI AvaraNa zarIrapara na rakhakara nagna rahanA / 1- asnAna - jalAdise snAna nahIM karanA / 1- kSitizayana - pRthvIpara zayana karanA / 1- adaMtaghasana - dAMtoMko ghasane ke liye daMtavana na karanA / 1- sthiti bhojana - khar3e hokara bhojana hAthoMmeM karanA / 1 - ekabhukta - 24 ghaMToMmeM dinameM eka vAra bhojana karanA / 28 mUla guNa sAdhuke / zrIguru vrata tapa saMyama sahita hote haiM / yaha bAta Uparake zlokoMmeM kahI hai isIse yaha 28 mUlaguNa rUpa sAdhu vratake dhArI hote haiN| anazanAdi bAraha prakArakA tapa pAlate haiM va mukhyatA se sAmAyika rUpa AtmasaMyamameM va vyavahArameM iMdriya va manakA nirodha rUpa tathA chaH kAya ke prANiyoM kI dayArUpa saMyama meM pravartate haiN| aise nigraMtha AtmaramI sAdhu hI parama guru mAnane yogya haiN| unake cAritra meM koI mAyAcArakA bhAva nahIM hotA hai na koI mithyAbhAva hotA / ve pUrNa zraddhA sahita vrata pAlate haiM na koI nidAna karate haiM, na koI bhogAbhilASa hai, na svargAdi ahamiMdrAdikI cAha hai, zrAvakAcAra
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 4 // na mokSakI cAha rakhakara Akula hote haiM-parama nispRha haiN| bhAsmAnubhavale AnaMdake liye hI dhyAna 4 karate haiN| kisI tarahakA prazasta yA aprazasta nidAna nahIM karate haiM ki hamAre sAdhanakA yaha phala honA hI caahiye| tatvArthasUtra meM zrI umAsvAmI mahArAjAne kahA hai-"nizalyo bratI-18-7 bratI tIna zalyase rahita hotA hai| zalya kAMTeke samAna cubhatI hai| nirmala vratako nahIM pAlane detI ra hai| jo zalya rahita vyavahAra va nizcaya ratnatrayake pAlaka haiM ve hI sacce sadguru haiM, unake caraNoMko vAra cAra namaskAra ho| zloka-kuguruM aguruM proktaM, mithyArAgAdisaMyutaM / kujJAnaM proktaM loke, kuliMgI azubhabhAvanA // 75 // anvayArtha-(mithyArAgAdisaMyutaM) mithyAtva tathA rAga beSAdi bhAvoMko dharane vAle (kuguruM) kuguruko (guru) yathArtha gurU nahIM aisA (proktaM) kahA gayA hai| unake bhItara (loke) lokake sambandhameM (kujJAnaM ) mithyAjJAna hai aisA (proktaM ) kahA gayA hai| ve (kuliMgI) jina munike yathArtha bheSako chor3akara aneka ayogya bheSoM ko rakhanevAle haiN| (azubha bhAvanA) unakI bhAvanA azubha rahatI hai| vizeSArtha-aba yahAM kuguru yA agurukA svarUpa kahanA prAraMbha kiyA hai| jo lakSaNa suguruke pahale batA cuke haiM ve lakSaNa jinameM na hoM vehI kuguru haiM tathA vehI aguru haiM, ve guru mAnane yogya nahIM haiN| kyoMki unake bhItara vyavahAra va nizcaya donoM hI prakArake samyagdarzana nahIM hai| ve anAdiOM kAlIna agRhIta mithyAtva va gRhIta mithyAtvase grasita haiN| jo bhakti va pUjA kare usa para rAga karanevAle jo bhakti va pUjA na kare usapara deSa karanevAle haiN| tIna loka jIvAdi chaH dravyoMkA 4 samudAya hai| isa sampandhameM unakA jJAna ThIka nahIM hai tathA ve maMmArako tyAgane yogya-duHkharUpa nahIM samajhate haiM, ve mokSako upAdeya tathA sukharUpa nahIM jAnate haiN| apanI var3AI, mahimA, miSTa khAnapAna * Adi bhAvoMmeM tallIna haiN| zuddha AtmIka AnandakA svAda nahIM pArahe haiN| unake bhAvanA zuddha svarUpakI nahIM hai aura na zubhopayoga hI hai| kyoMki jo zubha bhAva zuddhopayogakI zraddhA rahita hai vaha zubhopayoga vAstavameM nahIM hai, samyagdRSTIke hI asalI zubhopayoga hotA hai| mithyAdRSTIkA // //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ aakhi bAramataraNaY zubha bhAva mithyAtvakI kAlimAko liye hue hai, saMsArakA kAraNa hai| isaliye usako vAstava meM azubha upayoga kahate haiN| kuliMgI bheSadhArI sAdhuoM ke saMsArakI hI va kaSAyapuSTikI hI bhAvanA 79 // hai isaliye unameM gurupanA raMca mAtra bhI nahIM hai aisA jAnanA yogya hai| zloka-kuguru rAgasambandhaH, mithyAdRSTI ca diSTate / rAgadveSamayaM mithyA, indriyaviSayasevanaM / / 76 // anvayArtha (kuguruH ) kuguru (rAgasambandhaH) rAgabhAvoMse apanA sambandha rakhatA hai tathA (rAgadveSamaya) rAgadveSase pUrNa (mithyA) asatya (indriyaviSayasevana / pAMca indriyoM ke viSayoMkI sevA kiyA karatA hai (ca) isI liye (mithyAdRSTI) mithyAdarzana sahita (diSTate) dikhalAI par3atA hai| vizeSArtha--suguru jaba apanA prema va apanA kartavya vairAgya citavana tathA AtmavicArameM rakhate haiM taba kuguru apanA prema rAgavarddhaka kAryoM meM rakhate haiN| suguru jaba pAMca indriyoMke viSayoMse virakta hote haiM taba kuguru inhIM meM anurakta hote haiM / sparzanendriyake vazIbhUta ho sundara gadde takiye vastroMkA sparza va kAmake vazIbhUta ho sundara striyoMkA sparza karate haiM, rasanA iMdriyavaza bahuta hI iSTa aneka prakAra khAdyako bhakSaNa karate haiM, ghrANa iMdriyake vaza ho, attara phUlela lagAte haiM, puSpamAlAoMse apane aMgako sajjita rakhate haiN| cakSu iMdriyake vazIbhUta ho, rAgabhAva sAdhaka strI Adi va sundara nagarAdi va upavanAdikA darzana karate haiM, zrotra iMdriyake vazIbhUta ho manohara gAna vAdina sunate rahate haiN| ye iMdriyoMke viSayasevana isaliye mithyA haiM ki inase sukha va tRpti honeke sthAnameM tRSNAkI dAha aura AkulatA baDha jAtI hai tathA ve rAgadveSako baDhA dete haiM, manojJa viSayoM meM rAga baDhatA hai taba jo unake bAdhaka haiM unase dveSa hotA hai-sAdhakoMse rAga hotA hai| jinake saMsArake kSaNika padArthoM meM va jhUTha iMdriya sukhameM raMjAyamAna panA hogA ve kisa taraha sace tatvake zraddhAlu hosakte haiN| vAstava meM ve samyagdRSTI nahIM haiM kiMtu mithyAdRSTI haiN| zloka-mithyAsamaya mithyA ca, prakatimithyA prkaashe| - zuddhadRSTiM na jAnate, kugurusaMga vivarjae // 77 // // 79 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra manvayArtha-kuguru ( mithyAsamaya) mithyA Agamako (ca) tathA ( mithyAprakRti ) mithyA vastuke svbhaa||40||4 vako (mithyA) mithyA vacanoM dvArA (prakAzae) prakAzate rahate haiN| (zuddhadRSTiM ) zuddha AtmAke tatvako 4. (na mAnate) nahIM jAnate haiM nahIM anubhava karate haiN| (kugurusaMga) aise kuguruoMkA saMga (vivarjara) dUrase chor3a denA caahiye| vizeSArtha-vAstava meM syAbAda naya garbhita anekAMta hI Agama hai| jisameM vastuko aneka svabhAva rUpa jaisI ki vaha hai dikhalAyA gayA ho| vastu kisI apekSA nitya hai kisI apekSA anitya hai, kisI apekSA eka hai kisI apekSA aneka hai ityAdi aneka svabhAvoMko rakhanevAlA padArtha huA karatA hai, usa padArthako yathArtha apekSAse yathArtha jo kahe tathA jisameM AtmAkI zuddhikA va ahiMsAMkA va mokSakA va mokSamArgakA yathArtha svarUpa dikhalAyA gayA ho tathA jo pramANase abAdhita ho, vairAgyase pUrNa ho vahI saccA Agama yA samaya hai| isake viparIta ekAMta vastuko kahanevAlA, mithyA saMsArake pUjA pAThameM phaMsAneAlA, AtmAke anubhava va vairAgyase dUra rakhanevAlA, hiMsAke kAryoM meM dharma batAnevAlA, mokSa va mokSamArgase viparIta kathana karanevAlA jo pratyakSa yA parokSa pramANase VbAdhAko prApta ho-rAgavarddhaka ho so saba mithyA Agama haiN| kuguru aise hI AgamakA vyAkhyAna karate haiM, manoraMjaka kathAoMse zrotAoMko rAjI karake unake anukUla kathana karake unase viSayoMkI prAptirUpa svArthako siddha karanA cAhate haiM / vastukA hapabhAva mithyA kahate haiN| unakI sarva vANI mithyAtvarUpa hotI hai kyoMki unake bhItara mithyAtatvoMkI zraddhA hai va ve svayaM mithyAtvase grasita haiM, viSayAnurAgI haiM, AtmAnaMdake svAdase rahita haiM, zuddha AtmAke tatvako jAnate hI nahIM haiM, anubhava karanA to dUra raho / aise saMsArAsakta kuguruoMkI saMgati karanA ucita nahIM hai| zloka-kuguruM kujJAnaM proktaM, zalyaM tridoSasaMyutaM / / kaSAyaM vardhanaM niyaM, loka mRDhasya mohitaM // 78 // vizeSArtha-(kuguruM ) kuguruko (kujJAnaM ) mithyAjJAna dhArI ( zalyaM tridoSa saMyutaM ) tIna zalyarUpI doSa sahita (nityaM ) sadA (kaSAyavardhanaM ) kaSAyoMko poSanevAle (lokamUDhasya ) loka mRtAmeM ( mohitaM) mohita (prokaM) kahA gayA hai| //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa vizeSArtha-kuguruke samyaktake abhAvameM saccA jJAna nahIM hotA hai ve mithyA mati va mithyA zratake dhArI hote haiN| yadi kadAcit sarvajJa kathita jina Agamako bhI jAnate haiM taubhI zuraAtmAkI azA vinA unakA jJAna mithyA hI hotA hai| ve svayaM apane jJAnase apanA bhalA nahIM kara sakta haiN| aura ve sarvajJa praNIta Agamako nahIM jAnate haiM-ekAMta Agamake jJAtA haiM, unake to vyavahArameM bhI mithyA tatvAMkA jJAna hotA hai| kuguruke tIna zalya pAI jAtI haiM jo mahA doSayukta haiN| mAyA, mithyA. nidAna yetIna kAMTe haiN| jaise kAMTA cubha jAye to zarIra meM caina nahIM par3atI hai vaise ye tIna kAMToMmeMse eka bhI kAMTA ho to dhArmika kriyA phaladAI nahIM hotI hai| mAyA zalyake vazIbhUta ho kagaru mAtra apanA mahattva jamAneke liye dhArmika kriyAoMko karate haiN| zuddhAtmAkaM prakAzake liye nahIM karate haiN| bhItarase to vairAgya nahIM hai na AtmaraMjaka bhAva hai paraMtu bAharase logoMko kucha sAdhanA dikhalAte haiM ve vAstavameM naTake samAna pradarzaka haiM, sAdhaka nahIM / mithyA zalyake vazIbhUta hoyathArtha cike vinA dhArmika kriyAoMko kara lete haiN| jaise ruci vinA bhojana lAbhakArI nahIM hotA hai vaise mithyA ruci sahita dharmakA kArya Anandaprada va pariNAmoMko zuddhatAmeM bar3hAnevAlA nahI hotA hai|dekhaadekhii kriyA karanA mithyA zalyake doSase pUrNa hai| nidAna zalyake vazIbhUta ho AgAmI bhogAbhilASa, svargaprAptikI bhAvanA hotI hai-svAtmAdhIna atIndriya anaMta sukharUpa mokSakI bhAvanA nahIM hotii| jinake hRdaya meM ye tIna yA do yA eka bhI zalya ho ve vratI nahIM ho sakke haiN| zrI amitagati mahArAjane zrAvakAcArameM zalyoMkA svarUpa kahA hainikartitaM vRttavanaM kuThArI, saMsAravRkSaM savituM dhritrii| bodhaprabhA dhvaMsayituM triyAmA, mAyA vivA kuzalena dUraM // 19-7 // bhAvArtha-mAyA zalya cAritra vanake kATaneko kulhAr3I samAna hai| saMsArarUpI vRkSa upajAneko pRthvI samAna hai| jJAnarUpI prakAzake nAzaneko rAtrike samAna hai| jo apanA hita cAhe usako mAyAzalya dUrase hI choDanA caahiye| bahudhA-kisI asatya pakSake calAneko mAyAcArase dharmakriyAeM V kIva karAI jAtI haiM jinako karanA ucita nahIM hai| unakI puSTi mAyAzalyasa kI jAtI hai| bhItara 4 jAnatA hai ki ye ayogya hai, zAstrokta nahIM hai, phira bhI pakSake mohavaza unakI puSTi karatA hai yaha mIyAzalyakA namUnA hai| mithyA zalyakA svarUpa isa bhAMti kahA hai .
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 82 // na budhyate tattvamatatvamaMtrI, bimedyamAno rabhasena yena / tyanaMti midhyAtvaviSaM paTiSThAH sadA vibhedaM bahuduHkhadAyi // 11- 7 // bhAvArtha - isa mithyAtva viSake vazameM par3akara yaha jIva tatva kutatvako parIkSA nahIM karatA hai / mohita hotA huA, atizaya karake mithyA tatvoMkA hI pakSapAtI rahatA hai / yaha mithyAtva aneka bhedarUpa hai bahuta duHkhoMkA denevAlA hai / AtmahitaiSI paMDitoMko ucita hai ki isa mithyAtva ke viSako tyAga deveM / nirmala buddhi karake tatvako samajhakara sadhI ruci sahita dharmako pAleM / prazastamanyacca nidAnamuktaM, nidAnamuktairvratinAmRSIndraiH / vimuktisaMsAranimittabhedAd, dvidhA prazastaM punarabhyudAyi // 20-7 // bhAvArtha -- nidAnake tyAgI munirAjoMne vratI bhavyoMke liye nidAnake do bheda kahe haiM - eka prazasta dUsarA prazasta / jo mokSake liye vAMchA vaha eka tarahakA prazasta hai va jo saMsArake nimittoM kI vAMchA hai vaha dUsarI tarahakA prazasta hai / mere karmoMkA abhAva ho, maiM muktiko zIghra jAU~ yaha mukti nimitta prazasta nidAna hai / mujhe dharmake sAdhaka kula, jAti, deza, zarIra dhanAdi mileM yaha saMsAra nimitta prazasta nidAna hai / zrAvakAcA aprazasta nidAna bhogoMkI va mAna pAneko icchAko kahate haiM / ye khoTA nidAna to vratIko choDa hI denA cAhiye / prazasta nidAna vikalpa avasthA meM kadAcit hosaktA hai, parantu nirvikalpa avasthAkA bAdhaka jAnake yaha bhI tyAgane yogya hai / vratIko kisI prakArakI icchA na karake samabhA vase cAritra pAlanA cAhiye / samyagdRSTI muktiko apane pAsa hI samajhatA hai / usako dUra se lAnA nahIM hai / isaliye usakI bhI cAha nahIM karatA hai taba zubha gatikI cAha bhI kyoM ? karegA bhogoM kI cAha karanA to mahAna viparIta nidAna zalya hai / kaise haiM bhoga, vahIM kahA hai ye par3ate paricaryamANAH, ye mArayaMte bata poSyamANAH / te kasya saukhyAya bhavaMti bhogA, anasya rogA iva durnivArAH // 27-7 // bhAvArtha - ina bhogoM ko sevana karanese the pIr3A paidA karate haiN| inako puSTa karanese ye apanA ghAta karate haiM, ye bhoga nahIM miTane vAle rogake samAna haiM / inase kisI bhI manuSyako sukha nahIM hoktA hai / bhogakA nidAna AtmAkA mahAna burA karanevAlA hai / una kuguruvoM ke mithyAjJAnake kAraNa krodha, mAna, mAyA, lobha ina cAroM kaSAyoMkI vRddhi nitya hotI rahatI hai| sAdhupanA kaSAyoMke ghaTAne ke liye dhAraNa kiyA jAtA hai paraMtu ajJAnI sAdhu ulTI // 82 // An An Dong Dong
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrAvakAcAra tAraNataraNa apanI kaSAya bar3hA lete haiN| yadi koI vinaya nahIM kare va AjJAke anusAra padArtha na lAve to unako krodha AjAtA hai| jaise jaise unakI bhakti mUr3ha loga karate haiM vaise vaise unakA mAna bar3hatA jAtA hai / viSayabhoga aura mAna pAnekA lobha bhI bar3hatA jAtA hai| isa mAna va lobhake vazIbhUta ho mAyA kaSAyakA prayoga bhI baDhatA jAtA hai| ye kuguru lokakI mRDhatAmeM phaMse rahate haiN| jaise mUDha jIva strI putrAdimeM Asakta haiM vaise ve apanI gaddI, apane ziSya, apane mAnameM Asakta haiN| prazaMzAke * bhUkhe haiN| sAdhAraNa janatAko apanA bhakta jAnakara unase apanA svArtha siddha karate haiN| aise kuguru dUrase hI chor3ane lAyaka haiN| zloka-indriyANAM mano nAthaH, prasaraMtaM pravartate / viSayaM viSama diSTaM ca, tanmataM mithyAbhRtayaM // 79 // anvayArtha-(manaH) mana (iMdriyANAM) pAco iMdriyoMkA ( nAthaH ) nAtha hai| (prasaraMta) jitanA ise OM phailAyA jAya yaha (pravartate ) dhartatA hai yA dauDatA hai (viSama ) bhayAnaka va kaThina (viSayaM ) viSayoMko X (diSTaM ca ) dekhA karatA hai ( tat ) isa manako (mithyAbhUtayaM ) mithyAbhUta yA mithyA kAma karanevAlA (mataM ) kahA gayA hai| vizeSArtha-jinake samyagdarzana, samyagjJAna va svarUpAcaraNakI zakti nahIM hai unakA mana jagata padAthoM meM mohI hotA huA rAta dina dauDA karatA hai| manavAle prANiyoMke mana hI mukhya svAmI kArya karanevAlA hai| manakI preraNAse iMdriyA~ kAma karatI haiN| yaha mana aisA caMcala yA anartha kAma karanevAlA hai ki baDe baDe kaThina iMdriyoMke viSayoMkI tarapha apanI dRSTi DAlatA hai| unako prApta karanekI va unako bhoganekI cAhanA kiyA karatA hai| yadi isa cacala ghoDepara lagAma na ho taba to yaha khaaN| jAtA hai isakI koI maryAdA nhiiN| yaha indrakI sampadA cAhatA hai, indrANI va apsarAoMke sAtha bhoga cAhatA hai, svargake ratnamayI mahaloMkA nivAsa cAhatA hai, indrakI sabhA cAhatA hai jahAM aneka deva devI praNAma kara rahe hoN| aneka daviyoMse apanI sevA karAnA cAhatA hai, cakravartI nArAyaNa pratinArAyaNakI vibhUti cAhatA hai, rAjA mahArAjoMkI, seTha sAhUkAroMkI vibhUti dekhakara apanAnA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa cAhatA hai, sundara sundara striyoMko dekhakara unako bhoganA cAhatA hai| acche 2 mahala bAga bagIce nAva dekhakara sunakara va bar3e nagaroMkI ramaNIkatA jAnakara va sunakara unameM saira karanA cAhatA hai| bar3e 2 dhanikoMkI vibhUti apane pAsa hojAya aisA vicArA karatA hai| maiM sabapara AjJA karane lagU aisA prabhutva cAhatA hai| maiM kabhI bUDhA na hoU, marUM nahIM, rogI na hoU, viyogI na hoU, merI strI sadA AjJAkAriNI rahe, bahutase putra putrI hoveM, khUba dhana kamAUM, unake vivAhameM kharca karake, khuba apanA nAma karUM ityAdi ve ginatI havAI bhAvoMko banAyA karatA hai| tIna lokameM bedhar3aka pahuMca jAtA hai| tIna lokake iMdriya viSayoMko apanAnA cAhatA hai| apanI zakti va yogya. * tAkA kucha bhI vicAra na karake apaneko dauDAyA karatA hai| isakA sArA vicAra svapna samAna mithyA hotA hai| vRthA hI apadhyAna karake yaha pariNAmoMko rAgI deSI banA detA hai jisase vRthA hI pApakarmakA baMdha hotA hai| isa manako jJAniyoMne napuMsaka va anarthakArI va mithyArUpa tathA eka prakArakA moha grAha kahA hai| bRhat sAmAyikapAThameM zrI amitagati AcArya manakA caritra kahate haiM bhamasi diviyoSA yAsi pAtAlamaMga / bhramati dharagiTaSThaM lipsyase svAMtalakSmIm // abhilaSasi vizuddhAM vyApinI kIrtikAMtAM / prazamamukhamukhAdhi gAhase tvaM na jAtu // 28 // bhAvArtha-he mana! tU deviyoMko bhoganA cAhatA hai, kabhI pAtAla meM jAtA hai, kabhI sArI pRthvIpara ghUmatA hai, manamAnI lakSmI cAhatA hai, jagatavyApinI nirmala kIrti cAhatA hai, tU cAikI dAhameM hI jalA karatA hai kiMtu sukha zAMtimaya samudra meM kabhI bhI gotA nahIM lagAtA hai| zloka-utsAhaM mithyA kRtvA, abhAvaM asukhaM paraM / mAyA moha asatyasya, kuguruH saMsArabhAjanaM // 8 // anvayArtha--(kuguruH) kuguru manake dvArA (mithyA) jhUThA (utsAI) utsAha (kRtvA) karake (abhAva) icchAnukUla padArthako na pAte hue (paraM) ghora (amukhaM) duHkhako bhogate haiM (mAyA moha asatyasya) mAyA, moha, asatyake bhAjana hote hue (saMsArabhAjanaM ) saMsArake hI pAtra bane rahate haiN| vizeSArtha-Uparake ilokameM jo manakA svarUpa batAyA hai usa prakArake manake dhArI kuguru hote
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa haiM / manameM ati durlabha utsAha hotA hai ki aimI vastu prApta hoveN| jaba vaha nahIM mila sakatI haiM to zrAvakAcAra baDA bhArI kaSTa bhogatA hai, ciMtAmeM phaMsA rahatA hai, mithyAdarzanake kAraNa kugurumeM mAyAcAra moha va asatya dharmakA vAsa hotA hai| na to ve tatvako nirNaya karate haiM na saMsArake mohako haTAte haiM, mithyA tatvakI zraddhA karate hue, viSayoMkI vAMchA rakhate hae, mAyAmeM phaMse hue, aise kuguru saMsAra hImeM bhramaNa kiyA karate haiN| aise guru pASANakI nAvake samAna haiM-Apa bhI dRSate haiM va auroMko bhI DuvAte haiN| jabataka anantAnubandhI kaSAya aura mithyAdarzana rUpI viSakA vamana na kiyA jAve tabataka saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya tathA Atma ruci nahIM paidA hotI hai| isIliye mana caMcala rahakara viSayoMke vanameM bhramaNa karatA rahatA hai| ve kuguru thAharI dikhAvaTI dharmako hI apanI icchAkI 4 pUrtikA sAdhana banA lete haiM / jo apanA hita cAheM unako ucita hai ki aise kuguruoMkI bhakti va4 * saMgati na kreN| zloka-AlApaM asuhaM vAkyaiH, Atiraudra samAcaret / krodhamAyAmadaM lobha, kuliMgI kuguruM bhavet // 8 // anvayArtha-(kuliMgI) khoTe bheSadhArI ( kuguruM) kuguru (asuhaM vAkyaiH ) azubha yA na suhAne yogya vacanoMse (AlApaM) vAta karate haiN| (Atiraudra) ArtadhyAna tathA raudradhyAnakA (samAcaret ) vyavahAra karate haiM (krodhamAyAmadaM lomaM ) krodha, mAna, mAyA, lobha ye cAra kaSAyeM (bhavet ) kugurumeM hotI haiN| vizeSArtha-kuguru bheSadhArI sAdhuoMke bhItara ArtadhyAna tathA raudradhyAna bartA karatA hai kyoMki X jaba unako zuddha AtmIka tatvakI pratIti nahIM hotI hai tathA atIndriya sukhakA anubhava nahIM hotA hai taba vahAM dharmadhyAna asaMbhava hai| dharmadhyAnake abhAvase do khoTe dhyAna kisI na kisI rUpameM rahate haiN| iSTa parigraha, viSaya, dAsa Adike viyogameM unako iSTaviyoga ArtadhyAna hojAyA karatA hai la manake anukUla na calanevAle va manake anusAra na vartanevAle ziSyoMke kAraNa va aniSTa sthAna bhojana pAna vanAdike lAbhase unako aniSTa saMyogaja ArtadhyAna hotA hai| zarIrameM rogAdi honepara tIna pIr3AkI ciMtAmeM par3a jAte haiM va isase pIr3ana ciMtavana ArtadhyAna hotA hai| pAca iMdriyoMke bhogoMkI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracAra vAraNataraNa icchA rahatI hai ki AgAmI isa loka va paralokameM manojJa indriyoM ke bhogane yogya padArtha prApta ho| isataraha nidAna ArtadhyAna rahatA hai| jIvadayA na honese pramAda sahita AcaraNa karate hue yA 16 // apanA koI manoratha parakI hiMsA karake yA parako bAdhA dekara bhI siddha hotA jAne to guruke hiMsAV naMdI raudradhyAna hojAtA hai| apanA svArtha siddha karaneko mithyA vacana bolate hue va usase kAma siddha hote hue mRSAnaMdI raudradhyAna hojAtA hai| kuguru bahudhA gupta rItise iMdriyoMke viSaya sevana karate haiM isase cauryAnaMdI raudradhyAna hojAtA hai| parigrahameM anurAgI, mohI honese apane pAsa parigraha bar3hatA 4 ho va dUsaroMke dhanAdikI vRddhi horahI hai aisA dekhakara parigrahAnaMda raudradhyAna hojAtA hai| kuguru sAdhuoMkA vacana svArthako liye hue azubha hI hotA hai| unakA upadeza jIvoMko 1 Y mokSamArgameM lagAneke sthAna meM saMsAramArgameM lagA detA hai / krodhAdi cAroM kaSAyoMkI prabalatA inake hotI hai| aise guru kuguru haiN|| ___ zloka-kuguru pAradhI sadRzaM, saMsAra bana AzrayaM / loka mRDhasya jIvasya, adharma, pAsibaMdhanaM // 82 // anvayArtha (kuguru ) khoTe guru ( pAradhI) pakSI pakaDanevAleke ( sadRzaM ) samAna hote haiM jo ( saMsAra bana AzrayaM ) saMsAra rUpI vanameM Azraya karanevAle (loka mUDhasya ) loka mUDhatAmeM pha~se (bhIvasya) jIvoMko (adharma ) mithyA dharmarUpI (pAsibaMdhanaM ) jAla meM phA~sakara bAMdha lete haiN| vizeSArtha-jaise pakSI pakaDanevAle ciDImAra jaMgala meM pakSiyoMko pakaDaneke liye jAla bichAkara , usameM unako khIMcanevAlA annAdi padArtha DAla dete haiM, usake mohase pakSIgaNa apanA svArtha sadhegA isa bhAvase vizvAsa karake jAlake bhItara AjAte haiM aura turanta phaMsa jAte haiM, nikala nahIM saktebandhanameM paDakara parAdhIna ho kaSTa sahate haiN| isI taraha kuguru saMsAra vanameM ghUmanevAle bhramanevAle ajJAnI prANiyoMko adharma rUpI jAla meM phaMsAneke liye mIThe 2 vacanoMse saMsAra vaDaka, viSaya kaSAya poSaka upadeza dekara unako phaMsA lete haiN| ve aura bhI parAdhIna ho saMsAra meM dIrghakAla ghUmakara kaSTa jaThAnevAle hojAte haiN| yadi koI aisA upadeza karade ki pazuoMkI bali devatAoMko caDhAnese
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNaY OM devatA prasanna hote haiM bali dekara mAMsakA prasAda khAne va bAMTanese puNya hotA hai, laukika kAma siddha zrAvakAcAra e hojAte haiM, prANI svargameM jAte haiM, to vaha kuguru prANiyoMko adharmake jAla meM phAMsa dete haiN| koI V yadi aisA upadeza karade ki gaMgA yamunAmeM snAna karane mAtrase pApa dhula jAte haiN| ajJAnI loga OM aisA mAnakara snAnameM hI dharma samajhane lagate haiN| apanI sarva zakti lagAkara dUra dUra se snAna karane 4 Ate haiM / jala snAna eka ArabhakA kArya hai| jisameM sthAvara va sa jIvoMkI hiMsA hotI hai, isameM dharma mAnanA bhUla hai| snAna karake paramAtmAkA bhajana kiyA jAya to dharma hosktaahai| paraMtu isa bAtako na samajhakara snAnase hI dharma mAnakara rUDhike vaza meM par3a jAte haiM, isI taraha yadi koI upadeza karade ki agnimeM jala jAne se satIpanA hotA hai yA agni jalAkara kAyako kleza mAtra denese dharma va tapa hotA hai to yaha upadeza mithyA hai| jIte hue zIlavata pAlanA satI dharma hai| pAMca indriyoMko jItakara AtmadhyAna karanA dharma va tapa hai| isa satyako na pAkara loga mithyA kriyAmeM phaMsa jAte haiN| satI honevAlIke vastrAbhUSaNa unake guruoMko mila jAte haiN| lobhake vazIbhUta ho kuguru aisA upadeza kara dete haiM jo apane pitAke nAmase zrAddha kare, usa dina guruoMko sonA, cAMdI, javAharAta de to usake pitAko paralokameM yaha saba mila jAtA hai| ityAdi kaSAyavaza bahumase aise mArga kugurU calA dete haiM jisameM adharma hotA hai paraMtu dharma mAna liyA jAtA hai / rAgI dveSI devoM kI ArAdhanA kuguruoMke upadezase hI cala par3I hai| unakA upadeza hotA hai ki ina kudevoMkI mAnyatA karo, prasAda caDhAo, inako AbhUSaNa caDhAo, sonA cAMdI caDhAo to bar3A bhArI kaSTa dUra hotA hai, khetI phalatI hai, putra hotA hai, Adi 3 aneka lobhoMmeM phaMsAkara jagatake prANI mArgacyuta kara diye jAte haiN| yaha saba kuguruoMke upadezakA kuphala hai| zloka-pataMte te bane jIvAH, pAradhI vRSajolakaM / vizvAsaM ahaM bandheH, lokamUDhaH na pazyati / / 83 // anvayArtha--(te jIvAH ) ve bhole prANI (bane ) isa saMsAra vanameM (pAradhIvRSanAlakaM ) kuguru pAradhIke dharmake nAmase phalAe hue adharmake jAlameM (vizvAsa ) vizvAsa karake (pataM te ) gira jAte haiM ( AM baMdheH) maiM baMdha jAUMgA, isa pAtako (lokamUDhaH ) saMsArAsakta prANI (na pazyati ) nahIM dekhanA hai| // 7 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakara // 8 // vizeSArtha-jaise pAradhIke jAla meM pakSI nivAsa karake phaMsa jAte haiM vaise mUha prANI kuguru pAradhIke adharmarUpI jAlameM vizvAsa karake phaMsa jAte haiN| unako mUDhatAke vaza yaha dhyAna nahIM AtA hai ki yaha dharma nahIM hai yaha to adharmakA jAla hai, yahAM jAveMge to baMdha jaayge| mRDha loga rAtadina dhanakI, putrakI, yazakI,roga rahita rahanekI, na maranekI ciMtAmeM lage rahate haiN| unako AtmAke kalyANakA bilakula khayAla nahIM hotA hai| laukika pUjanake siddha karane ke liye ve kuguruoMkI bAtoMmeM phaMsa jAte haiN| unapara vizvAsa karake kudevoMko mAnane lagate haiN| adharmako Acarane lagate haiN| mithyA tapa karake ghora kaSTa uThAte haiN| viSayoMke bhogakI tRSNAko bar3hA lete haiN| iSTake viyogameM ghora AkulatA karate haiN| hiMsAkArI aneka yajJoMko racAte haiM / ghora Arambha karate haiN| vairAgyamaI pUjA pAThako choDakara rAgavaIka pUjA pATha va lIlAmeM phaMsa jAte haiN| iMdriyoMko priya aise nAcane gAne meM dharma mAna lete haiN| yuddhAdikI kathAoMko paDhakara raMjAyamAna hone meM hI dharma samajha lete haiN| vItarAga vijJAnamaya zuddha AtmAkI pariNati dharma hai isa bAtakA na upadeza pAte haiM na isa tarapha mana, vacana, kAyako le jAte haiN| yaha saba kuguruke upadezakA pratApa hai| zloka-kuguruM adharma vizvastAH , adevaM kRtatADanaM / vikahA rAgamaya jAlaM, pAza vizvAsa mUDhayaM // 84 // bane jIvA rudantyevaM, ahaM baddhaM eka janmayaM / aguraM loka mRDhasya, bandhanaM janma janmayaM // 85 // anvayArtha--(kuguruM) khoTe gurukA va ( adharma) khoTe dharmakA (vizvastAH) vizvAsa karate hue (adevaM) kudevoMke dvArA (kRtatAr3anaM ) tADana kie hue arthAt kudevoMko bhaktimeM bhayake kAraNa lage hue (vikahA) vikathA (rAgamaya ) kA rAga svarUpa (jAlaM) jAla, jisakI (vizvAsamUDhayaM) vizvAsa mUDhatArUpI (pAza) rassI hai usameM phaMse hue (lokamuDhasya) loka mUDhatAke kAraNa (aguraM ) kuguruoMke bArA (janma janmayaM) janma janmameM (baMdhanaM ) ghora paMdhana prApta karate haiM jaba ki (bane) vanameM (jIvA) pakSIgaNa yA mRgagaNa (ahaM bar3ha) hama baMdha gae haiM (evaM ) aisA (eka janmayaM) eka janmameM hI (rudanti ) rudana karate haiN|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa vizeSArtha-yahA dikhalAyA hai ki pAradhIke jAlameM phaMsakara pazuoMko eka janmameM hI rudana kara karake duHkha uThAnA paDatA hai, parantu jo kuguru pAradhIke jAla meM phaMsa jAte haiM ve janma janma meM dukha uThAte haiN| mUDha prANI saMsAra zarIra bhAgoMke lolupI hote hue kuguruke adharmamaya pozakA aura kugurukA vizvAsa kara lete haiN| aneka kudevoMko va adevoMko pUjate phirate haiN| bhaya yaha rakhate haiM ki yadi unako na mAneMge to ye hamase nArAja hokara hamArA aniSTa kara deNge| isa taraha kudeva, kugurU, kudharmako mAnate hue cAra vikathAoMke rAgameM phaMse rahate haiN| zikathAoMkA rAga jAla hai| y usameM mUDhatAIse vizvAsa karanA yahI isa jAlakI rassI hai jisameM mUDha prANI phaMsa jAte haiN| dharmasa kathAkI ruci na rakhate hue strI kathA, bhojana kathA, cora kathA, va rAja kathA Adi aneka mithyA pApayakka kathAoMke paDhane sunane meM laga jAte haiM / adharma poSaka aneka kathAoMpara vizvAsa kara lete haiN| guru jana mUDha logoMko adharma meM phaMsAne ke liye aisI rAga vaIka va bhaya denevAlI kathAeM raca dete haiM jisase unako yaha bhaya hojAtA hai ki yadi hama isa mArgapara na caleMge to hamArA bahuta ahita hogaa| vAstavameM jina kathAoMse Atma pariNati AtmAkI zuddhike mArgameM laga jAve-saMsAra zarIra bhaugoMse vairAgyarUpa hojAve, jIvadayA, paropakAra va cAritrameM dRr3ha hojAve, hiMsAdi pApoMse virakta bojavi. sahake jAlase nikalanekA bhAva dRDha kara sake; mAnava jIvanako saphala kara sake ve to yathArtha kathAeM haiN| inake sivAya sarva vikathAeM haiN| vikathAoM kA vizvAsa karake mithyAtvakA ArAdhana yahAM karake ghora pApa bAMdhate haiM, mara karake durgatimeM jAte haiM, mahAna kaSTa uThAte haiN| mithyAsvake samAna koI baMdhana nahIM hai, koI jAla nahIM hai| isa jAla meM phaMsA prANI bhava bhavameM kaSTa pAtA hai phira usa bhole javiko manuSya janma aneka janmoM meM bhI milanA durlabha hojAtA hai| tathA sacce gurukA samAgama to bar3A hI kaThina hojAtA hai| prayojana yaha hai ki jo apanA hita karanA cAheM ve kuguruoMkI saMgatise apanI rakSA kreN| zloka-agurasya guruM mAnyAH , mUDha dRSTiM ca saMgatAH / te narA narayaM yAMti, zuddha dRSTi kadAcana // 86 // 89 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 9 // anvayArtha (agurasya) mithyA guruko (guru) guru (mAnyAH) mAnanevAle (mUDhadRSTiM ca saMgatAH) mithyA. dRSTipanekI saMgati karanevAle (te narA) jo manuSya haiM ve (nasya) naraka (yAMti) jAte haiM unako (zuddhadRSTi) zuddha samyakadRSTi (kadAcana ) kabhI bhI nahIM hotI hai| arthAt unheM samyagdarzanakA lAbha kaThina hai| vizeSArtha-Upara jo kucha kugurukA svarUpa kahA gayA hai isa tarahake jo kuguru saMsArameM phaMsAne. vAle haiM unakI jo bhakti karate haiM, unake mithyA upadezako mAnake mUDhatAIse kudevoMkI va kudharmakI ArAdhanA karate haiM ve bahu Arambha va bahu parigrahake AsaktavAna jIva naraka Ayu bAMdhakara naraka jAte haiN| unako samyagdarzanakA lAbha milanA aisA durlabha hai ki mAnoM kabhI hogA hI nhiiN| isakA abhiprAya yaha nahIM hai ki unako samyagdarzana kabhI na hogaa| parantu yaha tAtparya hai ki unako samyaH kakA lAbha bahuta durlabha hai| unake tIna mithyAtva va anantAnubandhI kaSAyakA baMdha paDa jAtA hai jisase eka to unako sacce Atmatatvake upadeza pAnekA avasara nahIM miltaa| yadi kadAcit avasara bhI mile to unakA bhAva nahIM jamatA / gADha mithyAtvabhAvavAleko dharmopadeza usa taraha kaTuka bhAsatA hai jaise pittajvara vAleko mIThA bhojana kaDuA mAlUma hotA hai| aisA jAnakara mithyA deva guru dharmakA ArAdhana kabhI karanA yogya nahIM hai| loka-anRtaM acetaM prokaM, jinadrohI vacalopanaM / vizvAsaM mUDhajIvasya, nigoyaM jAyate dhruvaM // 87 // anvayArtha (vacalopanaM ) jinendrakI AjJAko chipAkara upadeza karanA (anRtaM ) mithyA ( acetaM) ajJAnarUpa (jinadrohI) jinendrase viparIta (moktaM ) kahA gayA hai| (vizvAsa ) usapara vizvAsa karanevAle (mUDhanIvasya ) mUrkha bahirAtmAko (dhruvaM ) nizcayase (nigoyaM) nigodameM (jAyate) janma lenA par3atA hai| vizeSArtha-jinendra bhagavAnane jaisA anekAMta svarUpa vastuko batAyA hai va zuddhopayogako dharma batAyA hai, saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya sikhAyA hai, ahiMsA pAlanekA mukhya kartavya samajhAyA hai| ityAdi zrI jinakA jo upadeza hai usa upadezako lopakara jaina guru nAma dharAkara jo aise guru dvArA usase viparItarAgadeSa vardhaka va mithyAtva poSaka upadeza kiyA jAnA vaha mithyA hai, ajJAnarUpa // 9. //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa // 91 // hai aura zrI jinendra bhagavAnake sAtha mAnoM dveSa karanA hai| mUDha jIva una gurubhoMke kathanapara vizvAsa kara lete haiM aura unake anusAra calane lagate haiN| ajJAnarUpa dharmakI kriyAse ve ghora jJAnAvaraNI karma baMdha karate haiM aura aisI paryAya meM cale jAte haiM jahAM labdhyaparyApta avasthAmeM akSara ke anaMtaveM bhAga ati tuccha jJAna raha jAtA hai| isa paryAyako nigoda kahate haiM / nigoda meM cale jAnepara phira vahAMse nikalanA bahuta durlabha hotA hai / jaise- makAna, maTha, kheta, bAga Adiko rakhate hue, zayyA, gaddI, takiye Adipara zayana karate hue, atara phulela lagAte hue, puSpa-mAlAoMko sUMghate hue, rAga varddhaka kathA saMlApa karate hue, pAlakI para caDhakara calate hue bhI apaneko digambara jainakA guru mAnakara logoM se usI samAna bhakti karavAnA, apaneko AcArya samajhanA, apane ADambara ke liye logoM ko taMga karake paisA lenA Adi kriyAeM zrI jina vacanako ullaMghana karanevAlI haiM / jinavANI meM parigraha Arambha rahita parama vairAgyavAna iMdriya vijayI zuddha AtmaramIko jina sAdhu kahA hai yaha apaneko jaina sAdhu mAnakara jina AjJA lopakara viparIta kahatA, mAnatA va calatA hai va bhaktoMko bhI yahI vizvAsa karAtA hai| aise jina drohI mithyAvAdI kuguru pASANakI naukA samAna svayaM bhI bhavasAgara meM DUbate haiM va bhaktoMko bhI dubAte haiM-nigodameM unako janma lenA paDatA hai / zloka - darzanabhRSTha gurazcaiva adarzanaM proktaM sadA / mAnyate mithyAdRSTiH, zuddha dRSTiH na mAnyate // 88 // anvayArtha - ( darzanabhRSTa ) samyagdarzana se bhraSTa (guruzcaiva ) guruke hI (sadA ) nitya ( adarzanaM) mithyAdarzana (proktaM ) kahA gayA hai| aise mithyAtva sahita guruko (midhyAdRSTiH) midhyAdRSTi bahirAtmA ( mAnyate) mAnatA hai (zuddha dRSTiH ) samyagdRSTI (na mAnyate ) nahIM mAnatA hai / vizeSArtha jo jina AjJAko ullaMghana karake aurakA aura jAne mAne va upadeza kare usake jina vacanoM para zraddhA na hone se vaha vyavahAra samyagdarzana se bhI rahita hai, nizcaya samyagdarzana to usake pAsa ho hI nahIM saktA / ve kuguru sadA hI mithyAdarzana rUpI ghora mailase lipta rahate haiM / unako jinendrake upadezakA bhaya nahIM rahatA hai| ve manamAnI calate haiM, svacchaMda vartana karate haiM / zrAvakAcAra // 99 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra // 9 // kabhI aise guru nizcayanayake ekAtako pakaDakara apaneko tatvajJAnI, zuddhopayogI, baMdhava mokSase rahita mAna baiThate haiM aura mana, vacana, kAyakI kriyAse AtmAkA kucha bhI sambandha nahIM hai, aisA nizcayase mAnakara vyavahAra mArgameM calate hue bata, tapa, zIla AdikI kucha bhI paravAha nahIM rakhate hue manamAnA AcaraNa karake apanA saMsAra baDhAte haiN| jinendrakI AjJA to yaha hai ki svAnubhava liye nizcaya dRSTise jagatako dekho taba apanA va parakA AtmA zuddha ekAkAra diikhegaa| isase sAmyabhAva AyagA / samAdhikA lAbha hogA / parantu jaba svAnubhava nahIM ho aura vyavahAra mArgakA Alambana lenA paDe, vyavahArameM vartAva karanA paDe tapa nizcayanayako gauNa kara vyavahAranayakI mukhyatAse vyavahAra karanA caahiye| apane pApa karmakA baMdha bhI dekhanA caahiye| arahaMta va siDako paMdha rahita dekhanA cAhiye / unakI bhakti karanI cAhiye / azubha bhAvoMse bacane ke liye zIla va vrata pAlanA cAhiye, saMyamase rahanA cAhiye, jina AjJAke anusAra vyavahAra cAritra yathocita pAlanA cAhiye, tathApi dRSTi nizcayanayapara rakhate hue zuddha bhAvoM meM jamanekA udyama rakhanA caahiye| vyavahAra mArgakA ekAMta bhI mithyAtva hai, nizcaya nayakA bhI ekAMta mithyAtva hai| donoM nayoM ko jAnakara unakA prayoga yathA avasara jo letA hai vahI yathArtha jina AjJAkA mAnanevAlA hai, vahI saccA sampagdRSTI jaina sAdhu hai, vahI zuddha AtmadhyAnase kA~kI nirjarA karatA hai| jo aisA to kare nahIM, sAmAyika va dhyAnakA abhyAsa kare nahIM va apaneko paramAtmAvat mAnake saMtuSTa hojAve aura svachaMdarUpase niyoM ke viSayoM meM varte aura mAne ki mere isa rAgarUpa vartanase kucha bhI baMdhana hogA vaha jinaAjJAlopI hai kyoMki jainasiddhAMtameM kahA hai ki jahAMtaka sUkSma lobhakA bhI udaya dasaveM guNasthAna taka haivahAMtaka karmakA baMdha hotA hai| kaSAyoMse raMjita pariNAma hote hue-kRSNa, nIla, kApota, pIta va pana lezyA sambandhI rAga bhAva hote hue apaneko vyavahAra nayase yA paryAya dRSTise baMdha na mAnanA zrI jineMdrakI bhAjJAko pragaTa rUpase amAnya karake viparIta aDAna rakhake mithyAtvako hI poSaNa karanA hai| zrI amRtacandra AcArya samayasAra kalazameM kahate haiMsamyagdRSTiH svayamayamahaM nAtu bandho na me syAdityattAnotpukakavadanA rAgiNo'pyAcarantu / AlambaMtA samitiparatA te yato'yApi pApA AsmAnAsmAvagamavirahAtsanti samyakparikAH // 5-7 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvArtha-jo rAgI hote hue bhI aisA mAne ki maiM to samyagdRSTI hU~ mujhe to kabhI baMdha hohI, zrAvakAra nahIM sakkA aura muMha phulAe rahakara ghamaMDa meM rahe aura cAhe jaisA AcaraNa kare athavA bAharase IryA Adi pAMca samitiko bhI pAle taubhI vaha pApI hI hai, samyaktase khAlI hai kyoMki usako AtmA va anAsmAkA samyak bhedajJAna nahIM huA hai| mokSamArgI syAbAdI hai jo jJAna aura kriyA donoMke mAtha yathAsambhava maitrI rakhatA huA 6 calatA hai| vahIM kahA hai syAhAdakauzalasunizcalasaMyamAbhyAM, yo bhAvayatyaharahaH svamihopayuktaH / jJAnakriyAnayaparasparatIvramaitrI-pAtrIkRtaH zrayati bhUmimimA sa ekaH // 21-11 // bhAvArtha-jo syAbAdameM catura hai va saMyamameM nizcala hai aura upayogavAna hokara niraMtara AtmAkI bhAvanA karatA hai vaha jJAna dRSTi va kriyA dRSTi inameM paraspara tIna maitrI rakhatA huA isa mokSamArgakI bhUmiko Azraya karanevAlA hai| vahI AcArya puruSArthasiDyupAyameM kahate haiM yezina sudRSTistenazinAsya bandhanaM nAsti / yenAMzena tu rAgastanAMzenAsya bandhanaM bhavati // 219 // - bhAvArtha-jitane aMza pariNAmoM meM samyagdarzana hai utane aMza baMdha nahIM hotA hai| jitane aMza rAgabhAva hai utane aMza baMdha hotA hai| isa bAtako samyaktI bhalepakAra jAnatA hai usI prakAra AcaraNa karatA hai, rAgAdike nimittoMse bhI bacatA hai, vItarAgamaya rahanekAhI puruSArtha karatA hai| jo aisA svayaM rahe, aisA kahe vahI saccA guru hai| isase viparIta kuguru hai| mUr3ha loga aise kuguruko guru mAna karake ThagAe jAte haiM paraMtu samyagdRSTI jJAnI aiseko kabhI guru nahIM mAnate haiN| ___ zloka-kuguruM saMgate yena, mAnyate bhaya lAjayaM / / AzAsasnehalobhena, te narA durgatibhAjanaM // 89 // kuguruM proktaM yena, vacanaM tadavizvAsanaM / vizvAsaM ye ca kurvati, te narA durgatibhAjanaM // 10 // anvayArtha--(yena ) jo koI (kuguruM ) gurukI ( saMgate ) saMgati karate haiN| tathA (bhaya kAjaya ) bhaya
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAja (bhAzA) AzA (sasneha) prema ( komena)valobhake kAraNa (mAnyate) unakI pratiSThA karate haiM zrAva (se narA ) ve manuSya ( durgati bhAgnaM ) kugatike pAtra haiN| (kuguruM ) kugurudvArA (yena proktaM ) jo kucha kahA, OM gayA ( tat vacana) vaha vacana (avizvAsanaM) vizvAsa karane yogya nahIM hai (yeca) aura jo koI (vizvAsa) unakA vizvAsa ( kurvati) karate haiM (te narA) ve manuSya (durgati bhAjana ) kugatike pAtra haiN| vizeSArtha-jina kugurunAkA svarUpa Upara kahA gayA hai ve saba mokSamArgake sacce svarUpake na svayaM azAvAna haiM aura na usako yathArtha kahate haiN| kintu ekAMta, viparIta, saMzaya va ajJAna va vinaya mithyAtvake poSaka unake vacana hote haiM, ve vacana vizvAsa karane yogya nahIM haiN| jo koI mUDha manuSya kuguruko kuguru mAnate hue bhI kisIke bhayase va koI lAjase yA koI AzAse va kisIke snehavaza yA lobhake kAraNa unakI bhakti karate haiM, unako mAnate haiM va unakI saMgati karate haiM yA unake pacanoMpara vizvAsa karate haiM ve mAnava mithyAtvakI puSTi yA anumodanAke doSI hote hue ghora pApa bAdhakara maraka nigoda pazu gati AdimeM jAkara kaSTa pAte haiN| svAmI samantabhadrAcAryane bhI ratnakaraNDameM kahA hai bhayAzAsnehalobhAcca, kudevAgamaliMginAm / praNAma vinayaM caiva na kuryuH zuddhaSTayaH // 30 // bhAvArtha-samyagdRSTI bhaya, AzA, sneha, lobhase bhI kabhI kudeva, kuzAkhA, va kuguruko praNAma pavinaya nahIM kregaa| samyagdRSTI vahI hai jo pariNAmoMse ujvalatA rakkhe, jo jaisA ho usako vaisA mAne pUje / samyaktI dharmakA pyAsA hai|jhaaN sapA dharma milegA vahAM usakA Adara hogaa| jahAM isake viparIta dharmakA bhAva hai vahAM usakI bhakti kabhI ho nahIM saktI hai, kyoMki vaha dharma, adharmako pahacAnatA hai / samyakadRSTIko lobhI, bhayavAna Adi nahIM honA cAhiye / kabhI koI 2 yaha vicArate haiM ki OM hama amuka rAjA yA seThake yahAM kAma karate haiM, ye jisa devatAkI bhakti karate haiM yadi hama nahIM kareMge 7 to ye hamArI AjIvikA hara leMge athavA amuka rAjAkI yaha AjJA hai ki amuka kudevako jo nahIM mAnegA usako daNDa milegA tau samyaktI prANa jAneke bhayase yA AjIvikA jAneke bhayase kabhI bhI apanI aDAse viparIta deva yA gurukI bhakti nahIM kregaa| yadi dasa aise AdamiyoM ke 4444444444444444444444444444444444
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa NA sAthameM hai jo kudevoMke bhakta hai ve kudevoMkI pUjA bhakti kara rahe haiM usa samaya yaha soce ki maiM yadi zrAvakAcAra nahIM karUMgA to maiM nirlajja kahalAU~gA / isaliye lAjake bhayase karane laga jAve, aisA samyaktI nahIM kregaa| yadi koI kuguru aisI AzA dilAve ki jo koI merI bhakti karegA vaha zIghra bahu dhana kamAvegA taubhI vaha samyaktI dhanakI AzAse aisI mUDhatA nahIM kregaa| kisI mitra ke sAtha bahuta sneha vaha devakA bhakta hai vaha jaba devoMkI bhakti kara rahA hai taba yaha soce ki yAda meM bhI bhakti na karUMgA to mitrakA sneha kama hojAyagA, isa snehake vaza zraddhA na hote hue bhI kudeSakI . pUjA karane laga jAve, samyaktI aisA nahIM kregaa| svargAdi va putrAdike lobhase bhI samyaktI kuguru AdikI bhakti nahIM kregaa| samyagdRSTI jauharI hai, vaha ratna parIkSaka hai| jahAM ratna saccA hotA hai vahIM vaha saccA ratana mAnatA hai va vahIM vaha usakI vaisI pratiSThA karatA hai| laukika vyavahAra dhArmika vyavahArase bhinna hai| dhArmika vyavahArameM samyaktI dharma paratise vyavahAra kregaa| paraMtu laukika vyavahArameM laukika rItise vyavahAra kregaa| laukika vyavahArako laukika mAnate hue va lokameM pracalita laukika vinaya karate hue samyaktIko zraddhAnameM koI doSa nahIM aasktaa| jaise rAjA, hAkima, bar3e nagaraseTha Adike pAsa jAte hue va unake apane yahAM Ate hue vaha yathAyogya vinaya praNAma kregaa| yadi laukika vinaya na kI jAya to loka vyavahAra bigaDa kAyagA / laukika vinaya karanese dhArmika zraddhAmeM bAdhA nahIM AtI hai| hanUmAna, sugrIva, Adi bar3e puruSoMne rAjAoMke darabArameM jAte hue yathAyogya vinaya kiyA thaa| vyavahArameM kaTukatA va deSa na phaila jAya aisI samhAla samyaktI rakhatA hai| paraspara prema, vinaya jo lokaprasiddha hai usako vaha karatA huA sarvako sukhadAI va hitakArI rhegaa| jahAM dharmakI dRSTise kudeva, kuguru va kuzAstra va kudharmakI vinayakA bhAva AyagA usako vaha nahIM kregaa| kisI bhaya va AzA va lAja va sneha va lobhake vazameM nahIM pdd'egaa| jo zithila zraddhAlu ho mithyAtvakI anumodanA kareMge ye avazya mithyAtvakA baMdha karake durgatike pAtra hoNge|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kudharmakA svruup| zloka-kuguruM graMthasaMyuktaM, kudharma proktaM sadA / asatyaM sahitaM hi saH, utsAhaM tasya krIyate // 91 // tat dharma kumati mithyAtvaM, ajJAnaM rAgabaMdhanaM / / ArAdhyaM yena kenApi, saMsAre dukkhakAraNaM // 92|| anvayArtha (graMthasaMyuktaM) parigrahadhArI (kuguruM) kugurune (sadA) sadA (kudharma) kudharmako (poka) kahA hai (saH hi) vaha kudharma nizcaya karake ( asatyaM sahita ) asatyase milA huA hai (tasya ) isameM asatyakA (utsAha ) utsAha yA prerakapanA (krIyate) kiyA gayA hai| (tat dharma ) aisA dharma (kumati) mithyAmati jJAna (ajJAna ) miyA zrutajJAna rUpa (mithyAtvaM ) mithyAdarzana hai (rAgabaMdhanaM ) rAgake baMdhana svarUpa hai (yena kenApi) jisa kisIne bhI (bhArAdhyam ) aise kudharmakA ArAdhana kipA (saMsAre) vaha saMsArameM (duHkhakAraNaM ) duHkhoMkA bhAjana hogyaa| vizeSArtha-aba kudharmakA svarUpa kahate haiM-saMsAravarddhaka dharmake svarUpake upadezadAtA kuguruhI hote haiM jo aMtaraMga, bahiraMga, parigrahake dhArI haiN| mithyAtva, krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puveda, napuMsakaveda ye 14 prakAra aMtaraMga parigraha va kSetra, makAna, 7 cAMdI, sonA, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, kapar3e vartana ye 10 prakAra bahiraMga parigraha / ina 24 prakAra 4 parigrahake dhArI tathA inakI mamatAke phaMdemeM phaMse hue kuguruoM kA upadeza kiyA huA dharma kabhI satya nahIM hosaktA / vaha bAharase satyasA dIkhanepara bhI asatyase milA huA hotA hai| jabataka dharmakA upadeSTA pairAgyavAna nispatI va yathArtha jJAtA tathA sarvajJa vItarAgakI paramparAse kahe hue tatvoMkA manana karanevAlA na hogA tabataka vaha vItarAga vijJAnamaI zuddha Atmatatva bodhaka-kaSAya vidhvaMsaka upadeza de nahIM sktaa| aise upadeze hue dharmameM asatyakI hI tarapha prANiyoMko utsAhita kiyA jAtA hai| satya eka zuddhAtmA svarUpa mokSa hai| vaha kudharma mokSase viparIta saMsArakI tarapha
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa le jAnevAlA hai| kumati kuzrutamaI mithyAjJAnase vaha pUrNa hai| vaha samyagdarzanase viparIta mithyA. darzanakA varDaka hai| vItarAgatAko utpanna karanekI apekSA vaha rAgadveSake baMdhanameM phaMsAnevA VaisA dharma jo koI bhI hai usakI sevA jo koI kareMge ve avazya saMsArameM duHkha paThAra zloka-adharma dharma saMproktaM ajJAnaM jJAna ucyate / anityaM zAzvataM vadate, adhamai saMsAra bhAjanaM // 93 // anvayArtha--(adharma ) jo dharma vAstava meM nahIM hai use (dharma ) dharma ( saMproktaM ) batAtA hai, ( ajJAnaM ) jo vAstava meM yathArtha jJAna nahIM hai usako (jJAnaM ) jJAna (ucyate ) kahatA hai (anityaM ) jo nitya nahIM usako (zAzvataM ) nitya ( vadate) kahatA hai (adharma ) aisA mithyAdharma (saMsAra bhAnanaM ) saMsArakA baDhAnevAlA hai| 7 vizeSArtha-ahiMsA dharma hai hiMsA adharma hai yaha bAta sarva jJAniyoMko mAnya hai tathApi isa OM kudharmameM hiMsAko dharma batA diyA gayA hai / pazuoMkI bali caDhAnese devatA prasanna hoMge, puNya baMdha hogA, aisA kaha diyA gayA hai / yathArtha jJAna vastukA anekAMta svarUpa hai| vastu kisI apekSA nitya kisI apekSA anitya, kisI apekSA eka kisI apekSA aneka, kisI apekSA sat kisI apekSA asat hai / kabhI vastukA nAza nahIM hotA hai isa apekSA nitya hai / avasthAoMkA pariNamana utpAda vyaya rUpa hotA hai isase vastu anitya hai, vastu aneka guNoMkA akhaNDa piMDa hai isase eka rUpa hai| sarva guNa vastumeM sarvatra vyApaka haiM isase vastu aneka rUpa hai| vastu apane svabhAvakI apekSA satya hai usameM parake svabhAvoMkA abhAva hai isa liye asat hai / aisA hote hue bhI jo dharma ekAMta hI mAne, nitya hI mAne, anitya hI mAne, eka rUpa hI mAne yA aneka rUpa hI mAne ityAdi mAnyatAko satya nahIM kahA jAsakA / vaha kudharma ekAMta jJAnakA poSaka hai| athavA paramAtmA kRtakRtya sarvajJa vItarAgI hai aisA kahate hue bhI usako jagatakA nirmAtA va jagatakA saMhAra kartA va duHkha sukhakA dAtA kahanA pragaTa ayathArtha jJAna hai| jo nitya AnandarUpa kRtakRtya hogA vaha saMsArakI racanA karane va bigADane meM apaneko nahIM phaMsA sakA hai| yaha saba mithyAjJAnakA prakAra hai| saMsArameM jitanI karma janita avasthAeM haiM ve anitya haiM, nitya mAtra eka nirvANa hai, 17
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra // jahAMse phira kabhI AtmAkA patana nahIM hotA hai| aisA hote hue bhI anitya aisA jo svargavAsa va bhogoMkA samAgama Adi usako nitya kahanA, yaha saba kuMdharma hai| jo aise dharmake zraddhAvAna haiM ve pattharakI naukAmeM car3hate hue saMsArameM DUbate haiM-ve pAra nahIM pAsakte haiN| zloka-kuguruM adharma proktaM, kuliMgI adharme sthitaM / mAnyate abhavyajIvena, saMsAre dukkhakAraNaM // 94 // manvayArtha-(kuguruM) kuguruke (proktaM) kahe gaye (adharma) adharmako va (adharme ) kudharmameM (sthitaM ) calanevAle ( kuliMgI) mithyAbheSI sAdhuko ( abhavya jIvena) abhavya jIva ( mAnyate) aDAna karake pUjatA hai / yaha mAnyatA (saMsAre) isa saMsArameM (dukkhakAraNaM) duHkhoMkA kAraNa hai| vizeSArtha-yahAM abhavya jadhise prayojana usa jIvakI tarapha hai jo mUDha buddhi hai, saMsAra rocaka hai, viSaya kaSAyoMkA premI hai, aisA jIva aise hI dharmako cAhatA hai jisase apanA laukika prayojana siddha hosake / dhana putrAdikI vRddhi ho, jagatameM yaza ho, viSayabhogoMke padArthoMkA sambandha ho use AtmAnubhavarUpa zuddha dharma nahIM rucatA hai / isaliye aisA mRDha prANI asatya dharmakI va aise adharmake upadeza dAtA kuliMgI gurukI zraddhA kara letA hai aura bar3I bhaktise unakI ArAdhanA karatA hai jisase pApa bAMdhakara saMsArameM usa pApakA phala duHkha bhogatA hai| jagatameM dekhA jAve to karoDoM prakArake devI devatAoMkA sthApana kuliMgI gurubhoMne nAnA nAmose kara rakkhA hai| unake dvArA nAnAprakArake laukika phaloMke pAnekA lobha diyA jAtA hai| mUrkha prANI usa lAbhakI AzAse ki hamAre laukika svArtha siddha hoMge, una sthApanAoMkI baDI bhakti karate haiN| va unake upadeza dAtAoMkI bar3e bhAvase pratiSThA karate haiN| dUra dUra dezAMtarase isI lobhameM Ate haiM / vaDA bhArI parizrama uThAte haiN| saMsArakI kAmanAmeM phaMse hue saMsArakI hI sevA karate hue ve apane saMsArako bar3hA lete haiM, kugatimeM jAkara du:kha uThAte haiN| zloka-adharma lakSaNazcaiva, anRtaM asatyaM zrutaM / utsAhaM sahitaM hiMsA, hiMsAnaMdI jinAgame / / 95 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa zrAvasakara anvayArtha-(jinAgame ) zrI jina AgamameM (adharma ) kudharmakA ( lakSaNazcaiva) lakSaNa yahI hai (anRtaM) mithyAtvarUpa ho ( asatyaM zrutaM ) asatya zAstrase pratipAdita ho ( utsAhaM sahitaM hiMsA) jisameM utsAha sahita hiMsAkI puSTi ho arthAt (hiMsAnaMdI) hiMsAmeM Ananda mAnanevAlA ho| vizeSArtha-kudharmakA svarUpa yahI jaina zAstra meM hai ki jo mithyA darzana, mithryo jJAna, aura mithyA cAritrarUpa ho / AtmA aura anAtmAkA na jisameM saccA zraddhAna ho, aura na saccA jJAna ho| tathA jo hiMsAke sthAnameM hiMsAko puSTi karatA ho / hiMsAke honemeM dharma mAnakara Ananda manAyA jAtA ho vaha saba kudharma hai| zrI ratnakaraNDa zrAvakAcArameM svAmI samantabhadra kahate haiM sadRSTijJAnavRttAni dharma dharmezvarA viduH / yadIya pratyanIkAni bhavaMti bhavapatiH // bhAvArtha-samyagdarzana jJAna cAritrako tIrthakaroMne dharma kahA~ hai tathA inake ulTe mithyAdarzana, mithyAjJAna aura mithyA cAritrako kudharma yA adharma kahA hai| kyoMki ye hI saMsArakI paripATIko baDhAnevAle haiN| sarvajJa vItarAgako deva mAnanA, parigraha Arambha rahita jJAna dhyAnameM lIna nigraMtha sAdhuko guru mAnanA, Atmonnati kAraka ahiMsAmaya dharmako dharma mAnanA jaba samyagdarzana hai taba inase virodha rUpa rAga deSa sahita alpajJAnIko deva, parigraha dhArI saMsArAsakta sAdhuko guru, AsmAke rAgadveSa vaIka va hiMsA poSaka matako dharma mAnanA mithyAdarzana hai| jIvAdi sAta tatvakA saccA zraddhAna samyagdarzana hai taba unase viparIta tatvoM meM zraddhAna karanA mithyAdarzana hai| AtmAke azuddha hone va usake zuddha honekA upAya ina sAta tatvoM meM bhaleprakAra batAyA hai| inako na jAnakara aurakA aura tatvakA aDAna mithyAdarzana hai| deva guru dharma tathA sAta tatvoMko yathArtha na jAnanA mithyAjJAna hai| ahiMsA satya asteya brahmacarya aura parigraha tyAga ina mahAvatoMke viruddha hiMsAdi poSaka jo kucha bhI cAritra hai vaha mithyAcAritra hai| nizcayanayase zuddhAtmAnubhavarUpa pariNati dharma hai| isake viparIta jo pariNati hai.vaha kudharma hai| isataraha kudharmako hAnikAraka va saMsAravarDaka jAnakara zrI sarvajJa vItarAga bhagavAna bArA praNIta dharmameM dRr3ha aDAna rakhanA cAhiye / yahI zrAvakakA mukhya kartavya hai|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraNataraNa loka-hiMsAnaMdI sRSAnaMdI, steyAnaMda ababhayaM / // 10 // raudradhyAnaM ca saMpUrNa, adharma duHkhadAruNaM // 96 // anvayArtha (hiMsAnaMdI) jo hiMsAmeM bhAnaMda mAnanevAlA ho (mRSAnaMdI ) jo mithyAvAdameM va mithyA tatvoM meM raMjAyamAna honevAlA ho (steyAnaMda) jo corImeM AnaMda mAnanevAlA ho (avamayaM) jo abrahma yA kuzIla SoSaka ho (raudradhyAnaM ca saMpUrNa) aise raudradhyAnase pUrNa ho vaha (duHkhadAruNa ) ghora duHkha dene vAlA (adharma) adharma hai| vizeSArtha-cAra prakArakA raudradhyAna jisa dharmameM bharA ho va jisake pAlanese cAra prakArakA raudradhyAna ho vaha adharma hai kyoMki raudradhyAna narkagatike baMdhakA kAraNa hai| dharma vaha hai jo uttama sukhameM dhAraNa kare / anya zAstroM meM cauthA raudradhyAna parigrahAnaMda hai jaba yahAM abrahmacaryako kahA hai koI bAdhA nahIM hai| kyoMki abrahmake nimittase hI dhanAdi strI Adi padArthoM kA murupatAse saMgraha kiyA jAtA hai| dharma vahI hai jahAM zAMta bhAva hoskeN|jhaaN zuddhAtmApara lakSya rakhate hue pUjA pATha japa tapa ArAdhana hogA vahIM zAMta bhAva prApta hogaa| raudradhyAnameM zAMta bhAva nahIM hosktaa| hiMsA karane, karAne va usakI anumodanAmeM Ananda mAnanA hiMsAnaMda hai| mithyA kahane, kahalAne va usakI anumodanAmeM AnaMda mAnanA mRSAnaMda hai| corI karane, karAne va usakI anumodanAmeM AnaMda mAnanA asteyAnaMda hai| brahmacaryake ghAta karane, karAne va anumodanAmeM AnaMda mAnanA va parigraha ke saMgraha karane, karAne va anumodanAmeM AnaMda mAnanA parigrahAnaMda raudradhyAna hai| jisa dharmakA upadeza raudradhyAnakI puSTi karatA ho vaha kabhI dharma nahIM hosakA hai| jaise zRGgAra karanemeM, yuddhAdi kriyA dikhAne meM, pazubali karanemeM, jala snAna karane meM, rAgadeSa vardhaka AkAroMko pUjanemeM, rAtriko AhAra karane meM, kaMdamUla khAne meM, saMsArAsakta parigrahadhArI viSayalampaTI mahantako dAna dene meM, vezyAnRtya karAne meM, juA khelane meM, vRkSAdi pUjane meM, hAthI ghor3A Adike dAna karane meM, jo preraka hokara inako hI dharma batAve vaha kudharma hai| jahAM viSayoMkI puSTi ho, rAga bar3hAyA jAve, mAnAdi kaSAya poSaNa kiyA jAve, parako kaSTa dekara dharma mAnA jAve yaha saba bhadharma hai, pApavarddhaka hai| usake phalase jIvako saMsArameM ghora duHkha sahanA hogaa|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa zrAvana // 1.1 // zloka-Arati raudrasaMjukta, dharma adharma prokta / rAgAdi bhAvasaMpUrNa, adharma saMsArabhAjanaM // 97 // anvayArtha (Arati raudra saMjuktaM ) Arsa aura raudradhyAna sahita (dharma) dharmako (adharma ) adharma (proktaM) 4 kahA hai / (rAgAdi bhAva saMpUrNa ) rAgadveSAdi bhAvoMse pUrNa (adharma ) adharma (saMsAra bhAjana ) saMsArakA bhramaNa karAnevAlA hai| _ vizeSArtha-raudradhyAna pahale cAra prakArakA kaha cuke haiN| ArtadhyAna bhI cAra prakArakA hai| iSTake viyoga honekI vAravAra cintA karanA iSTa viyogaja ArtadhyAna hai| aniSTake saMyoga honepara usake viyogakI vAravAra ciMtA karanA aniSTa saMyogaja ArtadhyAna hai| zarIrameM pIDA honepara usake kAraNa ghora klezakA vicAra karate rahanA pIDA citavana ArtadhyAna hai| AgAmI bhogoMkI icchA karake manameM nirantara bhAvanA karanI, nidAna ArtadhyAna hai| jisa dharmameM aise ArtadhyAnakA va raudradhyAnakA samAveza ho vaha adharma hai| koI koI dharmavAle kisI pichale maraNa prApta baDe puruSakI yAda karake chAtI kUTate va rote pITate haiM, usameM dharma mAnate haiN| koI mRgayA zikAra karane meM dharma mAnate haiM, koI rogAdise pIDita honepara usake liye ciMtita rahakara devI dihADI pUjanese roga dUra hogA va usake sAmane ronese vaha dayA kara degI aisA mAnate hue dharmAcaraNa samajhate haiN| koI nAnA prakArakI sAMsArika cAha karake pUjA dAnAdi karane meM hI dharma jAnate haiN| koI hAsya ThaTThA karane meM, durvacana bolane meM, holI jalAnemeM, kuceSTA karane meM dharma mAna lete haiN| koI parigraha dhArI mahatako vizeSa dhana 4 denemeM hI dharma jAnate haiM ityAdi / jagatameM ve saba kriyAeM jinase ArtadhyAna va raudradhyAna thoDA yA bahuta AtA hai yA rAga deSAdi bhAvoMkI vRddhi hotI ho vaha saba kudharma hai, saMsArakA baDhAnevAlA hai| OM dharma to mAtra eka vItarAga vijJAna maya zuddha AtmAkA bhAva hai yA zuddha AtmAkI ora upayogako le jAnevAlI pUjA, pATha, japa, tapa Adi kriyAeM haiN| zrI padmanaMda munine dhammarasAyaNameM kahA hai jatya vaho jIvANaM mAsijjaha jattha akiyavayaNaM ca / jatva paradavvaharaNaM sevijai jatva parayANaM // 15 // bahubhAraMbhaparigahagahaNaM saMtosavajjiyaM jattha / paMcuMbaramahumAMsa bhakkhijaha satya dhammammi // 1 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa 1.9 // DabhijmA jattha jaNo pijjA maja ca jattha baDudosaM / icchaMti so vi dhammo kei ya aNNANiNo purisA // 1 // jaha eriso vi dhammo to puNa so keriso have pAvo / jai eriseNa samgo to Naraya gammaeM keNa // 18 // jo erisaya dhamma kijjai iccheha sokkha a~jeU / vAvittA NivatarUM so icchaMha saMvaphallAiM // 19 // ___ bhAvArtha-jisa dharmameM pazuoMkA va mAnavoMkA va anya jaMtuoMkA vadha ho, jahAM mRSA kaTuka hAsyAdi vacana kahA jAya, jahAM paradravyako haraNa kiyA jAya va parastrIkA sevana kiyA jAya, jahAM OM bahuta Arambha va parigrahakI vRddhi ho, jahAM santoSakA nAza ho, jahAM madhu va mAMsa khAnemeM va pIpala, vaDa, gUlara, pAkara, aMjIra aise jaMtu sahita phaloMke khAne meM dharma mAnA jAve, jahAM mAnavoMko ThagA 1 jAve, jahAM madirA pInemeM dharma mAnA jAve, vahAM ajJAnI puruSa hI dharma mAnate haiN| jo yaha saba bhI dharma hojAve to pApa kisako kahanA / jo aise dharmase svarga jAve to narakameM kisase jAyagA ! jo aise dharma karake sukha cAhate haiM ve nImakA vRkSa bokara Amaphala khAnA cAhate haiN| cAra vikathAkA svruup| zloka-vikahA rAga sambandhaM, viSaya kaSAyaM sadA / ___ anRtaM rAga Ananda, dharmazcAdharmamucyate // 96 // anvayArtha (dharma ca) jo dharma (vikahA rAga sambandhaM) vikathAoMke rAgase sambandha rakhatA hai va (sadA) eimezA (viSaya kaSAya ) viSaya va kaSAyako baDhAtA hai ( anRtaM rAga AnandaM ) mithyAtvake rAgameM Ananda mAnatA hai so ( adharma ) adharma ( ucyate ) kahA jAtA hai| vizeSArtha-mokSamArgase vimukha karanevAlI va saMsArake bhrama jAlameM phaMsAnevAlI kathAoMko vikathA kahate haiN| ve cAra haiM-strI kathA, bhojana kathA, deza kathA yA cora kathA tathA rAjakathA / striyoMke hAva bhAva vilAsa, lAvaNya va unake viSaya bhogakI kathA jisake sunanese kAma bhAvakI tIvratA baDha jAve so strI kathA hai / AhArake rasoMkI manojJatAkI kathA / kauna 2 sA bhojana kaisA kaisA svAda yukta hotA hai va kisa taraha prApta hotA hai yA banatA hai isakI kathA isa taraha karanA // 10 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra // 10 // jisase bhakSya abhakSyakA vicAra bhI jAtA rahe aura AhArake bhItara lAlasA baDha jAve so bhojana kathA hai| abrahmake sivAya cAra iMdriyoMke bhogakI kathA bhI AhAra kathAmeM garmita hai| deza meM kyA 2 sundaratA hai, kisa taraha sundara saDakeM va makAna va galI Adi banatI haiM, kaunasA deza SaDA suhAvanA dekhane yogya khela, kUda, tamAzese bharA haiM, kaunasA dezaviSayabhogakI sAmagrI Adise bharapUra hai, aisI kathA isa taraha karanA jisase kahanevAle sunanevAleke pariNAmameM deza darzanakA rAga baDha jAve-yA coroMkI aisI kathAeM karanA jisake sunanese coroMse bhaya paidA hojAve so saba deza kathA yAcora kathA hai| rAjAoMke dhana, sampadA, senA, strI AdikI, upavana AdikI, AbhUSaNa AdikI, aisI kathA karanA jisase rAjyabhogameM tRSNA baDha jAve so saba rAja kathA hai, jisa dharmake varNanase va pAlanase ina kathAoMse 4 rAga baDha jAve, so kudharma hai| kahIM 2 dharmake nAmase saikar3oM miThAiyA banAkara khAnapAna karake, nAca kUda karA karake, atara phulela, gulAla avIra lagA karake, bhAMga Adi nazoMko pAna karake, hamane dharma sAdhA aisA samajha lete haiM, so saba saMsAra rAga varddhaka adharma hai| jina 2 dharmakI kriyAoMse iMdriyoMkA saMyama na rakhakara iMdriyoM meM lInatA ho, krodhAdi kaSAya damana na hokara unakI vRddhi ho vaha dharma saba adharma hai| jisa dharmase mithyAtvakA rAga baDha jAve va mithyAtvameM Ananda manAyA jAve jaise-kudevoMkI va kuguruoMkI bhaktimeM dhanAdi kharca karake hI Ananda manAyA jAve so saba adharma kahA jAtA hai| zloka-vikahA pramANaM asuhaM, naMditaM asuhabhAvanA / mamatA kAmarUpeNa, kathitaM varNavizeSitaM // 99 // anvayArtha (vikahA pramANaM) vikathA sambandhI jo jJAna hai vaha (apuhaM ) azubha hai| (naMditaM) vikathAoMmeM Ananda mAnanA (asuhabhAvanA) azubha bhAvanA hai| (kAmarUpeNa ) bhogoMkI icchAke rUpase (varNavizeSitaM ) aneka tarahake bhedoMkI yA varNanakI vizeSatAse (kathita) vikathAoMkA kahanA (bhamatA) unameM mamatA baDhA lenA hai| vizeSArtha-Upara likhita cAra vikathAoMko vikathA rUpase kahane va vicAranekI kalA azubha vidyA hai| bahutoMko kahAnI, kisse, upanyAsa racane kI eka khAsa caturAI yA vidyA AtI hai // 10 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 10 // jisase ve bar3I manoraMjaka kathAeM va nATaka va khela, va gAna va upanyAsa banAte haiM, jinake paDhane, 4 zrAvakAcAra sunane dekhanese vairAgIkA mana bhI rAgI hojAve so saba azubha pramANa yA jJAna hai| vikathAoMko banAkara, paDhakara, sunakara Ananda mAnate rahanA azubha bhAvanA hai, azubha upayoga hai, jo pApakA baMdha karanevAlA hai| jinako paDhakara yA sunakara kAmabhogakI icchA baDha jAve, pAMcoM iMdriyoMkI tRSNA adhika hojAve, isa tarahase una vikathAoMko manoraMjaka banAkara nAnAprakArake rasoMse bharakara kathana karanA vikathAoMmeM mamatA baDhAkara viSaya kaSAyoMmeM mamatva baDhAnevAlA hai| jisa dharmake bhItara aise vikathAoMkI prarUpaNA ho una kathAoMko kaha sunakara raMjAyamAnapanA kiyA jAtA hai vaha 4. dharma saMsAra rAga baDhAneke kAraNa adharma hai| zloka-striyaH kAmarUpeNa, kathitaM varNavizeSitaM / te narA narayaM yAMti, dharmaratnaM vilopitaM // 10 // anvayArtha-(varNavizeSita ) aneka tarahake varNanakI vizeSatAse (kathita) jinakA kathana hosake aisI (striyaH) striyAM hotI haiM (kAmarUpeNa ) jinake nimittase kAmabhAvakI prApti hojAtI hai| jo mAnava ina striyoMkI kathAoM meM raMjAyamAna hojAte haiM ve kAmabhAvako bar3hAkara (dharmaratna) dharmaratnako (vilopita) gamA baiThate haiM (te narA) ve mAnava (narayaM) narakako (yAMti) jAte haiN| vizeSArtha-yahA strI kathAkA mukhyatAse varNana hai| striyoMke rUpoMkA va unake caritrakA aneka tarahase aisA varNana kiyA jAsakA hai jisase kAmabhAvakA udvega bar3ha jAtA hai| usa udvegase Akulita ho ajJAnI prANI va strI va parastrIkA vicAra choDakara aneka tarahase kAmabhogameM phaMsa jAte haiN| dharmake sacce upadezako bhUla jAte haiM, dharma ratnako kho baiThate haiM aura pApoM meM phaMsakara narka cale jAte haiN| rAvaNa sItAjIke rAgake kAraNa rAjyapATa khokara apane vaMzako naSTa karAkara-ghora 4 apamAna pAkara aMtameM narkakA pAtra hojAtA hai| striyoMke mohameM strI kathAse aMdhapanA AjAtA hai| jisa dharmakI pustakoM meM aisI strI rAga baDhAnevAlI manohara kathAoMkA saMgraha ho va aisI lIlAeM batAI ho jisase mahApuruSoMko bhI parastrI bhoga karanekA doSa lagAyA ho so dharma kudharma hI haiAtmAko saMsAra sAgarameM DavonevAlA hai|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka-rAjyaM rAgaM utpAdI, mamatAM gAvasthitaM / raudradhyAnasya AnandaM, rAjyaM varNavizeSitAM // 101 // // 1.5 // anvayArtha-( gAravasthitaM ) gauravameM sthita (rAjyaM ) rAjya (rAga) rAgako va (mamatA) mamatvako (utpAdI) paidA karanevAlA hai (rAjyaM varNavizeSitaM ) aneka tarahake varNanakI vizeSatAse rAjyakA kathana karanA (raudra. M dhyAnassa) raudradhyAnakA (AnandaM) Ananda bar3hAnevAlA hai| vizeSArtha-yahAM rAjya kathA, deza kathA yA cora kathAkI tarapha lakSya diyA hai| jisa dezameM gauravapanA ho, aizvarya ho, dhana dhAnyase pUrNatA ho va jo deza sundara striyoM se bharapUra ho, sundara gAne bajAne nAca kUdase pUrNa ho, khela tamAzoMkA ghara ho, aisA rAjya vAstavameM ajJAnI prANiyoMko rAga va mamatAko baDhAnevAlA hotA hai| ve aise dezameM va rAjyameM jAnA cAhate haiM, saira karanA cAhate haiN| dharma kAryakI hAni karake bhI unakI buddhi dezakI sundaratAko dekhaneke liye lAlAyita hojAtI hai| 4aise dezakI kathA nAnAprakAra manojJa varNanake sAtha karanA, sunanevAle ke pariNAmameM parigrahAnanda va hiMsAnanda va mRSAnanda Adi raudradhyAnako utpanna kara detI hai| jisa dharmakI pustakoM meM aisI rAga baDhAnevAlI deza yA rAjyoMkI kathA hoM jisake sunanese mana rAjya yA deza lobhI bana jAve, rAjya sampadAko cAhe, nirvANake anupama rAjyase vimukha hoke saMsArake mAyAjAlako abhilASA karane laga jAve aisA dharma jIvoMko burA karanevAlA hai tathA kudharma hai| __ zloka-hiMsAnadI ca rAjyaM ca, amRtAnaMda azAzvataM / kathitaM asuhabhAvena, saMsAre bhramana sadA // 102 // anvayArtha--(asuhabhAvena) azubha bhAvoMke dvArA ( azAzvataM ) kSaNabhaMgura (rAjya) rAjyakI (kathitaM) kathA karanA (hiMsAnaMdI) hiMsAnaMdI (ca) tathA (anRtAnaMda) mRSAnaMdI raudradhyAna hai (ca) aura (sadA) sahA hI ( saMsAre) saMsArameM (bhramana) bhramaNa karAnevAlA hai| VEER vizeSArtha-vAstava meM rAjya sampadA saba nAzavaMta hai, Aja kisIke pAsa haikala nahIM hai, isakA svAmitva kucha kAlake liye hI hosaktA hai| koI manuSya sadA jIvita rahakara rAjyakA bhoga nahIM // 105 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa kara skaa| aise vinAzIka rAjya meM lubhAnevAlI kathA isa bhAvase karanA ki sunanevAloMkA mana zrAvakAcA * raMjAyamAna ho, vikathA hai| rAjyakA varNana karate hue yuddhAdikA varNana AtA hai| rAjAoMke kapaTa va mithyA vacana va mithyA AcaraNakA bhI varNana AtA hai| aisI kathA sunI jAne para sunanevAlekA mana anumodanA karatA huA hiMsAnanda va mRSAnanda raudradhyAnameM pha~sa jAtA hai| yadi deza yA rAjyakI kathA puNyakA phala dikhalAneke liye va vairAgya utpanna karane ke liye kI jAve, va rAjyabhogake doSoMko batAne ke liye kI jAve va paropakArake hetuse kI jAve, pariNAmoM meM deza sevAke bhAvako utpanna karaneke liye kI jAve to vaha azubha bhAvase nahIM kI gaI hai kiMtu zubha bhAvase kI gaI hai isaliye aisI rAjya kathA va deza kathA hiMsAnaMda va mRSAnaMda dhyAna na paidA karake paropakArabhAva va prajAko pIr3Ase chur3AnakA bhAva paidA karanevAlI hogii| paraMtu azubha bhAvase kI gaI rAjya kathA pariNAmoM meM cAroM hI prakArakA raudradhyAna paidA kara degii| usa rAgameM phaMsA huA prANI azubha karma bAMdhakara narka nigodakA pAtra hokara saMsArameM dIrghakAla ghumanevAlA hojaaygaa| jisa dharmameM aisI vikathAkI puSTi hai vaha kudharma hai| loka-bhayasya bhayabhItasya, anRtaM dukhabhAjanaM / bhAvaH vikalitaM yAti, dharmaratnaM na diSTate // 103 // caurasya utpAdyate bhAvaH, anartha so sNgiiyte| tiSThate azuddha pariNAma, dharmabhAvaM na diSTate // 104 // banyavArya-(mayabhItasya) bhayase Dare hue mAnavako (bhayasya) bhaya denevAlA ( anRtaM ) mithyA vacana (dukhamAjanaM ) duHkhakA bar3hAnevAlA hotA hai| (bhAvaH) bhAva (vikalitaM) Akulita (yAti) hojAtA hai (dharmaratnaM) dharmarUpI ratna (na diSTate) nahIM dikhalAI par3atA hai| (caurasya bhAvaH) cora sambandhI bhAva ( utpAdyate) utpanna karAyA jAtA hai (so) vaha (anartha) vyartha (saMgIyate) kahA gayA hai| (azuddhapariNAma) jisase malIna bhAva (tiSThate) sthira hojAtA hai (dharmabhAvaM) dharmabhAva (na diSTate) nahIM dikhalAI paDatA hai| vizeSArtha-yahAM cora kathAkI ora lakSya dekara kahA gayA hai ki coroMkI kakSAeM bhaya
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 107 // bhIta prANIko aura bhI adhika bhayameM DAlanevAlI hojAtI haiN| sAdhAraNa rUpameM sarva prANiyoM ko apanI sampatti ke sambandhameM yaha bhaya lagA rahatA hai ki kahIM koI cora na lejAve / aura jaba unako aisI vikathAeM sunaneko mileM jinameM coroMne mAla curAyA ho taba unake manameM bhaya adhika ho jAtA hai / yaha cora kathA yadyapi sabI bhI ho taubhI ise mithyA kahA gayA hai| kyoMki jo vacana ahitakArI ho, duHkhakA baDhAnevAlA ho, kaSAyakI vRddhi karatA ho vaha satya honepara bhI nirarthaka hai isIliye mithyA hai| jaise- kisIke putrakA viyoga hogayA hai / ise kucha kAla bIta gayA hai phira bhI kisI ne usake putrakI smRti ina zabdoM meM karAdI jisase usake bhItara zoka umaDa Aye to usakA yaha satya vacana bhI mithyA hI hai kyoMki vRthA hI pariNAma vicalita va vihvala karAne vAlA vaha vacana hogayA / zrI puruSArthasiddhayupAyameM zrI amRtacandra AcAryane apriya vacanakA mithyAM vacanameM ginA hai aura usakA lakSaNa yaha batAyA hai bharatikaraM bhItikaraM khedakaraM nairazokakaLaDkaraM / yadaparamapi tApakaraM parasya tatsarvamapriyaM jJeyaM // 98 // mAvArtha -- jo vacana dUsareke manameM arati bhAva paidA karadeM use kucha suhAve nahIM aisA udAsa bhAva karadeM, bhayako paDhAde, kheda karade, vaira bhAva kisIkI tarapha utpanna karade, zoka meM DAlade, lar3AI jhagaDA karAde yA aura bhI kisI tarahakA duHkha paidA karAde vaha sarva vacana apriya jAnanA yogya hai / isI liye coroMkI kathA vRthA ho DarAnevAlI hotI hai, pariNAmoM meM malInatA va ghabar3AhaTa A jAtI hai taba zuddha AtmIka bhAva rUpI ratna nahIM sUjhatA hai, dhArmika bhAva nahIM dikhalAI paDatA hai / parigraha meM mamatA hI bhayake upajanekA kAraNa hai / yaha cora kathA parigrahakI mamatA ke sAtha 2 bhayako bar3hA detI hai / usa samaya yaha samyakta bhAva ki merA parigraha nahIM hai, yaha saba para hai, chUTanevAlA hai, merI AtmIka jJAnadarzana sampadA hI merI hai, nahIM rahatA hai| isI kAraNa yaha cora kathA vikathA hai, anarthakArI hai tathA dharmarUpa na hokara kudharma hai| Arati raudra saMyutaM / saMsAre duHkhadAruNaM // 104 // zloka - caurasya bhAvanA diSTA, steyAnaMda AnaMda, zrAvakAra // 107 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 108 // anvayArtha - (caurasya bhAvanA ) corI karanekI bhAvanA (Arati raudra saMyutaM ) aMrta tathA dhyAna sahita (diSTA ) cora kathAke kAraNa dikhalAI par3atI hai / (steyAnaMda) so cauryAnaMda raudradhyAna meM (AnaMda) Ananda mAnanA (saMsAre) saMsAra meM (duHkhadAruNaM ) bhayAnaka duHkhoMkA denevAlA hai / vizeSArtha --coroMkI vikathAse sunane par3hanevAloMke manameM corI karanekI bhAvanA isa kAraNa ho uThatI hai ki corI karanese jaba pracura dhanakA lAbha honA tathA usa dhanase anyAyake viSaya bhoga karanA sunAI detA hai taba ajJAnIke manameM yaha bhAva paidA hojAtA hai ki hama bhI corI karake dhana saMgraha kareM aura manamAne viSayabhoga kareM to bahuta acchA hai / isa bhAvakA phala yaha hotA hai ki vaha nidAna nAmake ArtadhyAna meM tathA hiMsAnaMdI, mRSAnaMdI, cauryAnaMdI, parigrahAnaMdI cAroM hI raudrayAnoM meM ulajha jAtA hai / jaba aisI bhAvanA dRDha hojAtI hai taba corI karanemeM prayatna bhI ho jAtA hai / isa taraha ghora pApa kamAkara saMsAra meM ghora duHkhoMko uThAtA hai| corI karanA, karAnA va usakI anumodanA tInoM hI hiMsA ke pApameM garbhita haiM kyoMki parako pIDA pahuMcAnekA vicAra hotA hai isaliye aisI vikathA na kabhI karanI cAhiye aura na kabhI sunanI cAhiye / zloka-corIkRtaM vratadhArena, jinauktaM pada lopanaM / azAzvataM anRtaM proktaM, dharmaratna vilopitaM // 106 // anvayArtha - ( vratadhArena ) vratoMko dhArate hue ( corIkRtaM ) jo corI kI jAye vaha (jina uke pada ) jinendra ke kahe hue vacanoMkA (lopanaM ) lopa karanA usakA aisA karanA ( azAzvataM ) sanAtana nahIM hai (anRtaM) mithyA hai aisA (proktaM ) kahA gayA hai, ( dharmaratnaM ) dharmarUpI ratnako (vilopita) curAnA hai / vizeSArthaM--yahAMpara una logoMko lakSya meM lekara kahA gayA hai jo zAstrakI AjJAko lopakara zAstrAnusAra vratoM kA niyama na lekara manamAnI kriyA pAlate haiM tathA zAstrAjJAko lopakara zAstra ke viruddha AcaraNa karate haiM taubhI apaneko zrAvaka vratI yA sAdhu mahAvratI kahate haiM / yaha bhI corI hI hai| kyoMki jinendra ke kahe hue vacanoM ko chipAyA jAtA hai| yaha mahAna jhUTha hai tathA yaha sanAtanake mArga se viparIta / jisa dharmaratna se AtmakalyANa hotA usako isane curA liyA, chipA zrAvakAcAra // 108 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra liyA, adharmameM phaMsa gayA, dharmakA cora bana gyaa| dharmAsmAko ucita hai ki vaha zura manase jitanA AcaraNa apanese palatA jAve utanA AcaraNa pAlanekI pratijJA le aura zuddha manase utane // 10 // AcaraNako pAle | mahA vratI sAdhu hokara parigraha rakhanA, rupayA paisA rakhanA, khetI karAnA, lenadena karanA, vastrAdi rakhanA, pAlakI para car3hanA Adi saba kriyA munidharmako lopa karanevAlI haiN| aisI kriyAoMko karate hue apaneko sAdhupadameM kahanA munidharmako lopa karake dharmakI corI karanA hai| zrAvakoMkI 11 gyAraha pratimAoMmeM jo 2 AcaraNa jisa pratimAke yogya hai usako bhale prakAra rana pAlakara aurakA aura pAlanA va apaneko vratI zrAvaka mAnanA dharmaratnako curAnA hI hai / yahAM yaha prayojana hai ki haraeka prANIko zuddha manase dharmAcaraNa zAstrakI AjJAnusAra yathArtha pAlanA cAhiye jisase jinAjJA lopakA koI doSa na lge| sAta vyasanokA svruup| zloka-vikahA adharma mUlasya, vyasanaM adharma saMsthitaM / ye narA bhAva tiSThate, duHkhadAruNa punaH punH||107|| anvayArtha (vikahA) vikathA to (adharma mUlasya) adharmakI mUla hai| (vyasana) sAta vyasana (adharma sasvitaM) adharmakA ThikAnA hai (ye narA ) jo mAnava (bhAva) apane bhAvoM meM (tiSThante ) una vikathAoMko tathA vyasanoMko dhArate haiM unako (punaH punaH ) vAravAra ( duHkha dAruNaM ) bhayAnaka duHkhoMkI prApti hotI hai|| vizeSArtha-cAroM vikathAeM prANiyoMke manake bhItara adharmakA bIja bo detI hai| strI kathAse * kAmI, bhojana kathAse jihvA lolupI, deza kathAse tathA rAjA kathAse hiMsAnandI, parigrahAnandI ho jAtA hai| isI taraha sAta vyasana adharmameM dIrghakAla taka sthApita rakhanevAle haiN| jo vyasanomeM phaMsa jAtA hai usake manake bhItara aisI dRDhatA hojAtI hai-usako aisI burI Adata par3a jAtI hai ki phira usake bhAvoMse vyasana sevanakI ruci nahIM jAtI hai| vyasana burI Adatako kahate haiM va vyasana Apattiko bhI kahate haiN| jina burI AdatoMse mAnava Asakta hojAve va jinake sevanase isa
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNatAraNa lokameM dhana hAni, yaza hAni, zarIra hAni, dharma hAni uThAtA hai, paralokameM tIba pApa bAdhakara narka // 11 // Adike dukha uThAtA hai so bhI ekavAra nahIM vAravAra dukhoMko bhugatanevAlI paryAyoM meM janmanA par3atA hai, aise vyasana sAta haiN| dohA-jUA khelana mAMsa mada, vezyA vyasana zikAra | corI pararamanI ramana, sAtoM nyasana nivAra // bhAvArtha-jUA khelanA, mAMsa khAnA, madirA pInA, vezyAsevana, zikAra khelanA, corI karanA, parastrI sevana karanA, ye sAta vyasana mahAna anyAya haiN| jo dharmakI prApti karanA cAheM unako yahAM yaha zikSA dI hai ki ve strI, bhojana, deza va rAjAkI rAga dveSa baDhAnevAlI kathAoMko kaheM va sune nahIM tathA ve ina sAta vyasanoMkI ruci na paidA kreN| jo inameM se eka bhI vyasanameM phaMsa jAtA hai vaha apanA jIvana bigAr3a detA hai| AtmAkI zuddhopayoga pariNatiko dharma kahate haiN| usa dharmakA lAbha vyasanAsaktako atyanta durlabha hai| ataeva hitaiSIko ina sAtoM burAiyoMse apaneko pacAnA caahiye| loka-juA azuddha bhAvasya, johataM anRtaM zrutaM / pariNae AtisaMyuktaM, jUA nasyabhAjanaM // 108 // anvayArtha (juA) juA khelanA (azuddha bhAvasya ) azuddha bhAvoMko (joDataM ) utpanna karanevAlA OM hai ( anRtaM ) mithyA ( zrutaM ) vANIrUpa hai ( AtisaMyuktaM ) ArtadhyAna sahita ( pariNae ) pariNAmoMko kara detA hai| (jUA) yaha jUmA ( narayabhAjana ) narakakA lejAnevAlA hai| vizeSArtha-yahAM pahale gRta vyasanakA kathana kiyA hai ki sAta vyasanoMkA sahora juA khelanA hai| juArIke bhAvoM meM bhArI azuddhatA AjAtI hai| vaha tIna lobha va mAyAke vazIbhUta hojAtA hai| mithyA va kaThora vacanoMkA prayoga bhI jUemeM hojAtA hai| pariNAmoM meM dhana pAnekI tIna lAlasA ho jAtI hai| yadi dhana hAthase nikala jAtA hai to usake cale jAne kI ghora ciMtA dilameM AjAtI hai| yadi kahIM jIta hojAtI hai to abhimAna bar3ha jAtA hai tathA aura adhika jUe khelaneke bhAva hojAte haiN| juArIke bhAva tIna tRSNAmeM phaMsa jAte haiN| yadi AyubaMdhakA avasara AjAve to usako naraka Ayu bAMdhakara naraka jAnA par3atA hai| jUekI dhunameM jubhArI dharma karma nyAya anyAya sarva bhUla jAtA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 112 // / hAratA hai to dhana karja lekara, gahanA becakara phira jUemeM lagAtA hai| yadi jItatA to jItA huA dhana zIghra ho na karane yogya viSaya bhogoMmeM, mitroMke vyavahAra meM kharca hojAtA hai / jUbhArI kusaMgati meM paDakara nazA pIne laga jAtA hai, mAMsa khAne laga jAtA hai, vezyA va parastrIgAmI hojAtA hai / zikAra kI bhI Adata par3a jAtI hai, corI karane se glAni calI jAtI hai, dUsare chaH vyasana zIghra hI juArIke pAsa AjAte haiM, juArIkA mana nyAya pUrvaka AjIvikA karanese haTa jAtA hai, usake dharma, artha, kAma va mokSa cAroM hI puruSArtha bigar3a jAte haiM / zrI amitagati AcArya subhASita-ratna saMdoha meM kahate haiM tAvadatra puruSA vivekinastAvati pratijaneSu pUjyatA / tAvaduttamAguNA bhavanti ca yAvadakSaramaNaM na kurvate // 622 // sattyamasyati karotyasatyatAM durgatiM nayati hanti sadgatiM / dharmamatti vitanoti pAtakaM dyUtamatra kurute'thavA na kim // 624 // bhAvArtha - jabataka ye mAnava juA nahIM khelate haiM tabataka ve vivekI hote haiM, tabataka hI jagata meM unakI pUjyatA hotI hai, tabataka hI uttama guNa unameM vAsa karate haiN| yaha juA satya se girA detA hai, asatyameM phaMsA detA hai, sadgatikA nAzakara durgatimeM paTaka detA hai, dharmase pariNAmoM ko haTA detA hai, pApakA bhAva phailA detA hai / yaha jUA mAnavakA kyA kyA bigAr3a nahIM karatA hai ? haraeka puruSako yogya asi, masi, kRSi, vANijya, zilpa, vidyA karma ina chaH mArgoM se nyAyapUrvaka apanI yogyatA va sthiti ke anusAra AjIvikA karake gRhasthakA pAlana karanA cAhiye / jUeke paisekI bilakula bhI cAha nahIM karanA cAhiye / rUpayA paisekI hAra jIta karake juA khelanA to mahA burA hai hI / mAtra vacanoM kI hAra jItakA bhI jUA eka samayako sadupayoga karanevAle vivekI gRhasthako nahIM khelanA caahiye| jo loga aisA kahate haiM ki divAlI meM va anya kisI avasarapara jUnA khelanA dharma hai, na khelane se pApa hotA hai, ve vAstava meM adharma ke pracArako karAke mAnavoMko ghora pApameM phaMsAnekI zikSA dete haiN| varSa meM eka dina bhI juA khelanA hAnikAraka hai / aise lenadena jinameM mAtra vacanoMke dvArA hajAroM va saikaDoMke dAva idhara udhara hojAveM jUeke samAna hI duHkhadAI haiN| ve prANIko ghora AkulatAmeM paTaka dete haiN| zIghra hI mAnava dhanikase kaMgAla hokara kaSTa pAtA hai / aise lenadena se kaI eka mAnava kabhI dhana adhika ekatra kara pAtA hai kiMtu aneka adhika hAnise vilacilAte zrAvakAcAra // 122 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 // haiM, vaha adhika dhana pAnevAlA bhI kAlAtarameM dhana gamAkara pachatAtA hai| jisameM nItipUrvaka thoDA lAbha va thoDI hAni ho ki jisako saha saktA ho, AkulatA meM ho aisA hI vyApAra va lenadena grahasthoMko karanA yogya hai| YERNEHA vacanoMkI hArajItake phaMde meM phaMse hue mAnava tAsa, caupar3a, sataraMja Adi khela karate hue pratidina jIvanako amUlya samaya ghaMToM nAza kara dete haiN| tathA hArake bhaya va jItake tIna lobhameM par3e hue kaSAya bhAvoMse utanI dera pApakA hI ghaMdha karate haiN| isa cATakA bhI caTorA dharma karma va khAnapAna samaya para karanA bhUla jAtA hai| jIvanakA samaya amUlya hai| use upayogI kAmoM meM na lagAkara jUe Adi vyasanoM meM lagAnA amRtako paira dhone meM kharca kara denA hai, jIvanake samayako vRthA nAza karanA hai| ataeva jo zrAvakoMkA AcAra uttama prakArase pAlanA cAheM unako haratarahakI hArajItakA jUA nahIM khelanA cAhiye / azuddha bhAvoMse apanA bigADa nahIM karanA cAhiye / zloka-mAMsaM raudrasya dhyAnasya, sammurchana yatra diSTate / jalaM kaMdasya mUlasya, sAkaM sanmUrchanaM tathA // 109 // manvayArtha-(mAMsa ) mAMsa khAnA (raudrasya dhyAnasya) raudradhyAnakA kAraNa hai| (yatra ) jahA (sammRchana) sammUrchana trasa jaMtu (diSTate) dikhalAI par3ate haiM (tathA) usI taraha (jala) anachanA jala lenA (kaMdasya) kaMdakA khAnA (mulasya) mUlakA khAnA (sArka) zAka-bhAjI (sanmUrchanaM ) tathA anya padArtha jisameM , sanmUrchana jaMtu utpanna ho, khAnA hai| vizeSArtha-yahAM dUsare vyasana mAMsa khAnekA niSedha kiyA gayA hai| mAMsa bahudhA pazuoMke ghAtase hotA hai| jo mAMsAhArI hotA hai usake dila meM pazu hiMsAse Ananda bhAva paidA hotA hai| isaliye usake nirantara hiMsAnandI raudradhyAna rahatA hai| dayAvAna prANI kisI bhI taraha bhUlakara bhI mAMsakA grahaNa nahIM karatA hai| jaba jagatameM anna, phala, dUdha, ghI, mevA Adi mAMsakI apekSA adhika pauSTika padArtha milate haiM taba unako hI khAkara jIvana yAtrA karanA mAnavakA kartavya hai| prANIghAtaka mAMsako lekara taDaphate hue pazuoMkI kasAIkhAnoM meM hiMsA karAnA ucita nahIM hai| // 11 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 113 // mAnavakA mRtaka zarIra jaise azuddha hai vaise hI pazukA mRtaka zarIra azuddha hai / jaise muradeke bhItara aMtarmuhUrta pIche anaginatI mAnava jAtike sammUrchana jaMtu paidA hote haiM vaise hI pazu mAMsa meM pazu jAtike sanmUrchana jaMtu paidA hote haiN| yadi binA mAre hue hI svayaM mare hue pazukA bhI mAMsa mila jAye to bhI nahIM khAnA cAhiye / kyoMki vaha bhI anaginatI sammUrchana paidA honevAle asa jaMtuoMkA Dhera hai / usameM vAravAra aneka jaMtu paidA hote haiM tathA marate haiN| isIse mAMsakI durgaMdha kabhI nahIM jAtI / puruSArthasiddhayupAya meM zrI amRtacaMdra mahArAja kahate haiM mAmAsvapi pakvAsvapi vipacyamAnAsu mAMsapezISu / sAtasyenotpAdastajjAtInAM nigotAnAm // 67 // AmA vA pakkAM vA khAdati yaH spRzati vA pizitapezIm / sa nihanti satatanicitaM piMDaM bahujIvakoTInAM // 68 // bhAvArtha - kacce, pake hue, paMkate hue mAMsake TukaDoMmeM niraMtara isI jAtike sammUrchana jaMtuoMkI utpatti hotI rahatI hai- jo kacce yA pake mAMsakI DalIko khAtA hai yA chUtA hai so koTAnukoTi niraMtara ekatra hue jaMtubhoMkI hiMsA karatA hai / subhASitameM amita0 kahate haiM ye'nnAzinaH sthAvarajaMtughAtAnmAMsAzino ye'tra sajIvaghAtAn / doSastayoH syAtparamANumervoryathAntaraM buddhamatetivedyam // 130 // aznAti yaH saMskurute nihanti dadAti gRhAtyanumanyate ca / ete SaDapyatra vinindanIyA bhramanti saMsAravane niraMtaraM // 969 // bhAvArtha- jo koI kahe ki annAdi phalAdi khAne meM bhI to sthAvara jIvoMkI hiMsA hotI hai usakA samAdhAna yaha hai / annAdike vyavahArameM mAtra sthAvara jIvoMkI hiMsA hai jaba mAMsAhAra meM sa jaMtuoM kI itanI adhika hiMsA hai ki donoMkI hiMsA meM paramANu aura meru parvata ke samAna antara buddhimAnako jAnanA cAhiye / adhika hiMsA se bacanA hI buddhimAnI hai / jo koI mAMsa khAtA hai, pakAtA hai, pazuko mAratA hai, dUsareko detA hai, hAtha meM letA hai, va usa mAMsa khAneko acchA sama jhatA hai ye chahoM hI niMdanIya haiN| ve chahoM hI pApa bAMdhakara nirantara saMsAra vana meM bhramate haiN| yahAMpara granyakartAne zrAvakoM ko dUsarI vastuoMkI tarapha bhI dhyAna dilAyA hai jinameM mAMsakAsA doSa AtA hai unameM eka jala bhI hai| jala chAnane kI vidhi-vinA chanA huA pAnI trasa jaMtuoM sahita hai, usameM niraMtara trasa jIva paidA hote haiM, isaliye jalako dohare gADhe channese chAnakara usakI jivAnI jahAMse bharA ho 15 zrAvakAcAra // 111 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcA // 11 // vahIM pahuMcA denI caahiye| aisA chanA jala do ghaDI yA 48 miniTa taka kAmameM lenA caahiye| phira vaha chAnane lAyaka hojAtA hai| pAnI chAnaneke sambandha meM daulatarAmajI kriyAkoSameM kahate haiM raMge vastra nahi chAno nIrA, pahare vastra na gAlo vIrA // 244 // nAhiM pAtare kapar3e gAlo, gAr3he vastra gAli agha TAlo / rejA dir3ha a~gura chatIsA, lambA ara caur3A cauvIsA // 24 // tAko do pur3atAkara chAno, yAhi nAtaNAkI vidhi jAno / jala chAnata ika bUMdahiM dharatI, mati DArahu bhASe mahAvaratI // 146 // eka bUMdameM agaNita prANI, yaha AjJA gAve jinavANI / galanA cihu~TI dhari mata dAvo, jIvadayAko jatana dharAvo // 21 // chANe pAnI bahute bhAI, mala garaNA dhove cita lAI / jIvANIko jatana karau tuma, sAvadhAna hau vinave kyA hama // 28 // rAkhahu jalakI kiriyA suddhA, taba zrAvaka vrata laho prabuddhA / jA nivANakI tyAvo vArI, tAhI Thaura nivANI DArI // 29 // dvai ghaTikA vIte jo jAko, anachAnAko doSa ju tAko / tikta kasAya bheli kiye phAsu, tAhi acitta kaheM zruta bhAsU // 25 // pahara doya bAje jo bhAI, agaNita trasa zrIvA upajAI / jyoDha tathA paune do paharA, Age mati varato budhi gaharA // 15 // bhAta ukAla uSNa jala jo hai, sAta pahara hI lInU so hai| bIte vasUjAma jala uSNA, basa mariyA iha hai ju viSNA // 25 // bhAvArtha-gADhekA nayA channA kamasekama 36 aMgula lambA va 24 aMgula cauDA lekara doharA karake jala chaane| chAnakara chane pAnIse jIvAnI ekatra karake yAto usI samaya yA phira pAnI bharate samaya vartana meM DAlakara kUpameM pahuMcAde / yaha pAnI do ghaDI calatA hai| yadi kaSAyalA dravya loga, ilAyacI, nimaka, mirca Adi DAlakara prAzuka kiyA jAya to chaH ghaMTeke bhItara2 varta leve phira trasa jaMtu vaidA hojAyaMge / yadi auTAle to 8 pahara yA 24 ghaMTe pAnI calegA usake bhItara vartale, phira prasa jaMtu vaidA hojAyaMge / mAtra ukAlA nahIM paraMtu khUba uSNa ho to zAmataka cala sakA hai aisA prasiddha hai| bhAvakakI kriyAmeM chanA pAnI ati Avazyaka hai| maryAdAke bhItarakA pAnI nahIM pInese bahu basa dhAtakA doSa hotA hai| yadi vartanakA muMha bar3A ho to doharA karanepara vartanake muMhase tInaguNA kapar3A honA cAhiye / jisase anachanA jala vartanameM na pdd'e| dayAvAnoMko to snAna bhI pAnI chAnakara karanA caahiye| pAnIke chAnanese apane zarIrakI bhI rakSA hotI hai| bahutase mahIna jaMtu rogoMko paidA kara dete haiN| jisa tAlAva yA kUekA pAnI vartAvameM nahIM AtA hai usako chAnakara auTAkara hI pInA ucita hai jisase zarIrameM roga na ho|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra kaMdamUlake doss| kaMdamUla-jo phala bhUmike bhItara phalakara gar3e hue nikalate haiMva jaDa Adi va vRkSakA dhaDa jo jar3ase milA ho so saba kaMdamUlameM haiN| jaise AlU, suraNa, ghuiyAM, zakarakaMdI, mUlI, gAjara, adaraka aadi| ina sabameM yadyapi trasa jaMtukA ghAta nahIM hai paraMtu anaMta ekeMdriya sthAvara jIvoMkA ghAta hojAtA hai| yahAM graMthakartAne unakI hiMsAkA doSa trasa hiMsAke samAna ginakara mAMsake doSoMmeM manA kiyA hai| puruSArthasindhupAyameM zrI amRtacandrAcArya kahate haiM ekamapi prajighAMsuH nihantyanantAnyatastato'vazyam / karaNIyamazeSANAM pariharaNamanantakAyAnAm // 12 // bhAvArtha-jisa ekako ghAta karanese anaMta sthAvara jIvoMkA ghAta hotA hai isaliye anantakAyara vAlI sAdhAraNa vanaspatiyoMko sarva prakAra tyAga kara denA caahiye| kaMdamUla prAyaH isa hI doSameM hai| ata: tyAganA hI ucita hai| ma 0000000 zAka ka phUlakA doss| zAka-zAka bhAjI pattI pattevAlIkA bhI yahAM manA kiyA hai usameM bhI sAdhAraNa vanaspatikA 4 sambaMdha vizeSa rahatA hai tathA prAyaH choTe 2 asa jIva bhI baiThe rahate haiN| tathA phUloM meM bhI yahI bAta hai isI liye daulatarAmajI kahate haiMpatra phUla kandAdi bhaleM je, sAdhAraNa phala mUDha cale je / te nahiM jAno jainI bhAI, jIbhalampaTI durgati jAI // 1.3 // isI taraha aura bhI ve padArtha jinameM sanmUrchana trasa jaMtu paidA ho, khAnA ucita nahIM hai| unako kucha Age kahate haiM sanmurchana sa jntu| ___ zloka-svAdaM vicalitaM yasya, sanmUrchana tasya ucyate / - ye narA tasya muktaM ca, tiryazcA: nara saMti te // 11 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra tAraNataraNa 1 4 anvayArtha-(yasya) jisa bhojana yA phala pA rasakA (svAda) svAda (vicalita) bigaDa jAve (tasya) usake bhItara ( sanmUrchana ) sampUrNama basa paidA hone lagate haiM aisA (ucyate ) kahA jAtA hai| 4(ye narA) jo mAnava (tasya bhuktaM ) aisI vastuko khAte haiM (te nara ) ve mAnava (tiyaMcAH) pazu samAna avivekI (sati) haiN| vizeSArtha-mAMsake doSoMko bacAneke liye yaha bAta bahuta jarUrI hai ki jisa kisI vastumeM sanmUrchana trasa jantu paidA ho usako na khAnA cAhiye / haraeka bhojana jo banA huA tAjA hogA vaha apane svAdameM rahegA, vAsI honepara rasa calita hojaaygaa| jo phala saDa jAve gala jAve vaha rasa calita hogA, jo thI yA tela apane asalI svAda meM na hogA rasa calita hogA, aise padArthoko khAnA bhAvakako ucita nahIM hai| mojya padArthokI maryAdA kyA haiN| daulatarAmajI kahate haiMaba muni cUna tanI maryAda, bhASe zrIguru jo avivAda / zItakAlameM sAta hi dinA, grISamameM dina pAMca hi ginA // 17 // varSAritu mAhI dina tIna, Age saMghANA gaNa lIna / maryAdA vIte pakavAna, sau nahiM bhakSya kahe bhagavAna // 18 // jAmeM anna jalAdika nAhiM, kachu saradI jAmAhI nAhiM / bUro aura batAsA Adi, bahuri gidaur3Adika ju anAdi // 11 // tAkI maryAdA dina tIsa, zItakAlameM bhASI Iza / grISama paMdarA varSA ATha, yaha dhAro jinavANI pATha // 11 // ara jo anna tano pakavAna, jalako leza ju mAhe jAna / ATha pahara marajAdA tAsa, bhASe zrIguru dharmaprakAza // 11 // mala vanita ko cUnahitano, ghRta mITho milike ko bano / tAkI cUna samAna hi jAna, marajAdA gina AjJA mAna // 11 // bhujiyA bar3A kacaurI puvA, mAlapuvA ghRta telahi huvA / ityAdika haiM abarahu jeha, lucaI sorI pUrI yeha // 11 // te saba gino rasoI samA, yaha upadeza kaheM prati ramA / dAri mAta kaDahI tarakAri, khicar3I Adi samasta vicAri // 115 // doya pahara unakI maryAda, Age zrIguru kaheM akhAda // 116 // bhAvArtha-bhAratavarSakI Rtuke anusAra bhojanakI maryAdA yaha hai ki ATA pisA huA jAr3e meM sAta dina, garamImeM pAMca dina, varSA meM tIna dimakA lenA yogya hai| jisameM anna va jalAdi na ho aisA // 11 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bUrA, batAsA, sUkhA gidauDA zItameM eka mAsa, garmI meM paMdraha dina va varSA meM ATha dina cala sakA hai| vAraNataraNa annake pakavAnameM jisameM kucha jalakA aMza ho jaise suhAla, maTharI, lADU, SarphI, peMDA, gulAbajAmana // 117 // 4 Adi ATha pahara yA cauvIsa ghaMTe ke bhItarake khAne cAhiye / jalako na DAlakara ghI mIThA va anna * milAkara jo lADU bane isakI maryAdA ATeke samAna hai| bhajiyA, baDA, kacaurI, pUrI ghIkI talI huI va telakI banI huI dinabhara cala sakatI hai, rAtavAsI nhiiN| dAla, bhAta, kaDI, patalI tarakArI do pahara yA chaH ghaMToMke bhItara khAnA yogya hai| dUdhako thana dhokara nikAlakara aMtarmuhUrta arthAt 48 minaTake bhItararagarma karane rakha de, oNTa jAnepara vaha cauvIsa ghaMTe kAmameM AsakA hai| isI dRdhako jamAkara dahI bnaave| vaha bhI 24 ghaMTeke bhItara ekhAlenA cAhiye / AjakA banA dUsare dina taka / chAcha usI dinakI khAnI caahiye| kaccA pAnI yadi DAle to do ghar3I bhItara hI lenI yogya hai| ghI, telakI maryAdA vahItaka hai jahAMtaka usakA svAda nahIM bigaDe / makkhanako na khAkara turta usako do ghaDIke bhItara garma karake ghI banA lenA caahiye| use rasa cAlita honepara kabhI nahIM khaaye| pApaDa,paDI, maMgauDI usI dinakI khAnI caahiye| yadi khUba sUkha jAve to dUsare dinataka 24 ghaMTeke bhItara khaaleve| jo naranArI maryAdAkA dhyAna na rakhakara kaI dinoMke pApaDa, vaDI, miThAI Adi khAte haiM ve pa mAMsake doSake bhAgI hote haiM tathA sanmUrchana jaMtuoMkA kalevara udara meM jAnese rogoMkI bhI utpatti hotI hai| isaliye vicAravAnako sadA zuddha bhojana karanA caahiye| vIMdhA anna nahIM khAnA caahiye| dina pratidina anna zodhakara zuddha sthAnameM rasoI banavAkara jImanA caahiye| vidala saMghAnA va pUrNaphala khAnekA doSa / zloka-vidala saMdhAna baMdhAnaM, anurAgaM yasya gIyate / manasya bhAvanaM kRtvA, mAMsaM tasya na mucyate // 111 // phalasya saMpUrNa bhuktaM, sanmUrchana trasa vibhramaM / jIvasya utpAdanaM diSTaM, hiMsAnaMdI mAMsadUSanaM // 112 // // 1
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvayApAra - anvayArtha (vidalaM) do dAla jisakI ho aisekA dahIke sAtha khAnA (saMdhAnabaMdhAnaM ) bhacAra murabbA * banA huA (masya ) jisa kisIke (anurAgaM ) inakA rAga (gIyate) pAyA jAve ( manasya bhAvanaM kRtvA ) usake manase mAsakI bhAvanA kI gaI honese (tasya ) usake (mAMsa) mAMsa (na mucyate) nahIM choDA gayA hai (saMpUrNa phalasya bhuktaM) pure phalako vinA dekhe khAnA (sammurchana trasa vibhramaM) usameM sammUrchana trasa jaMtuke la honekI zaMkA rahatI hai| unameM (jIvasya ) jaMtuoMkA ( utpAdanaM) paidA honA (diSTaM) dekhA jAtA hai| jo khAtA hai vaha ( hiMsAnaMdI) hiMsAmeM AnaMda mAnatA hai| use (mAMsadUSanaM ) mAMsakA dRSaNa AtA hai| vizeSArtha-ina do zlokoMmeM graMthakartAne mAMsake doSoM meM vidala, saMdhAna, vinA tor3A phala khAnA manA kiyA hai| daulatarAmajI usa sambandhameM kahate haiM anna masUra mUMga caNakAdi, tinakI dAli ju hoya anAdi / ara mevA pistA ju badAma, cAraulI Adika ati nAma // 13 // jina jina vastunikI hai dAla, so so saba dadhi bhelA TAli / ara no dadhi bhelI miSTAna, turata hi khAvo sUtra pravANa // 136 // aMtarmuhUrta pIche jIva, upameM yaha mAve jaga pIva / tAte mIThA yuta jo dahI, aMtarmuhUrta pahale gahI // 13 // daSi guDa khAvo kabahi na bhoga, varane zrIguru vastu anoga / phuni tuma sunahu bhinna ika bAta, rAI lUNa mile utapAta // 18 // tAteM dahI mahImeM kare, tamo rAyatA kAMpI re // 19 // bhAvArtha-vidalakA svarUpa yaha hai ki jisa kisI annakI yA mevAkI do dAleM hojAtI hoM usako dahIke sAtha milAkara va dahIke sAtha unakI koI cIja banAkara na khaaye| dahIke sAtha zakkara milAkara do ghaDIke bhItara 2 khAve, parantu guDako dahImeM na milAnA cAhiye / rAI, loNa, dahI va chAchameM rAyatA banAkara va kAMjIke vaDe banAkara khAnA yogya nahIM hai| saMghANA doSIka vizeSa, so bhanyo chAno no asesa // 1.1 // bhatthANA saMdhAna mathAna, tIna jAti inakI ju vaSAni / rAI lUNa kala~jI Adi, ambAdiko bAreM vAdi // 12 // nAkhi telameM kara hiM athANa, yA sama doSa na sutra pramANa / trasa jIvAM tAmeM upaneta, bhakhiyAM AmiSa doSa lahaMta // 10 // nIMbU AmrAdika mo phalA, lUNa mAhi DAre nahi bhalA / yAko nAma hoya saMdhAna, tyAge paMDita puruSa sujANa // 10 // athavA calita rasA saba vastu, saMdhANA jAno aprazasta / bahuri jaleSI Adika mohi, DohA rAva mathANA hoya // 1.5 // laNa chAcha mAhIM phala DAra, keryAdika ne khAhiM saMvAra / tehi bigAr3e janma svakIya, jaise pApI madirA pIya // 1.6 // // 11 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bhAvArtha-saMdhAna tIna prakArakA hotA hai| athANA, saMdhAna, mathAna / jisameM rAI, loNa, Ama, tAraNataraNa nIMbU va tela DAlakara banAte haiM so adhAnA hai| inameM trasa jIva paidA hote haiM, nahIM khAnA yogya hai| // 119 // nIbU va Ama Adiko lUNameM DAlakara saMdhAnA banatA hai| jalebI va rAba Adi jisameM khamIra uThe so mathANA hai| ina tInoMko khAnA ucita nahIM hai| kahIM 2 agnise pake hue AcAra va murabeko 24 ghaNTe va kahIM kahIM 12 ghaNTe ke bhItara khAnA yogya hai aisA kahA jAtA hai| * kisI bhI phala ko toDakara khAnA ucita hai, kyoMki usake bhItara basa jaMtu paidA honekI saMbhAY vanA hai| cane, bAdAma, supArI, jAmaphala, Ama Adike bhItara kabhI 2 kIDA nikala paDatA hai| se acchI tarahase dekhe vinA koI phala nahIM khAnA caahiye| jo vinA dekhe khAte pIte haiM ve hiMsAkI paravAha nahIM karate haiN| ve hiMlAmeM Ananda mAnate haiM unako mAMsakA doSa AtA hai| prayojana yaha hai ki jisa cIjameM sanmUrchana trasa jIvoMkI utpatti hogaI ho va hone kI saMbhAvanA ho usa vastuko dayAvAna mAMsAhAra tyAgIko nahIM khAnA caahiye| zuddha rasoI khAnapAna karanese hI zrAvaka yathArthameM mAMsake sarva doSoMse baca saktA hai| zloka-maye mamatA bhAvena, rAjyaM ArUDha ciMtanaM / bhASAzuddhi na jAnAti, maye vittasya saMcitaM // 113 // anvayArtha (maye) madya vyasanake bhItara ( mamatAbhAvena ) mamatAbhAvake dvArA (rAjyaM Arur3ha ) maiM rAjya kara rahA hUM aisA (ciMtanaM ) vicAra hotA hai (bhASAzuddhi) bhASAkI zuddhi (na jAnAti ) nahIM jAnatA hai| (madye) madyameM (vittasya ) dhanakA ( saMcitaM) saMcaya kiyA jAtA hai| vizeSArtha--pahAM tIsare vyasanakA svarUpa hai| madirA pInA prANIko aceta kara detA hai| vaha hita ahitako bhUla jAtA hai, madirA aneka jaMtuoMke ghAtase saDAkara banatI hai, sparza yogya nahIM hai, yaha udara meM jAkara aMga upAMgako AkulavyAkula kara detI hai, taba muDha prANI apanI putrI takako strI mAnake kuceSTA karane laga jAtA hai, yadvA tadA pakatA hai, adhika nazA caDhA to behoza ho par3a jAtA hai| rAstemeM moriyoM meM par3a jAtA hai, mAnavako bAvalA ajJAnI banAnevAlI yaha madirA kisI bhI taraha pIne yogya nahIM hai| subhASita ratnasaM hohameM kahA hai
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 120 // D pracuradoSakarImiha vAruNIM pibati yaH parigRddha dhanena tAm / asuharaM viSamyamasau sphuTaM pibati mUDhamatirnananindritam // 116 // pracuradoSakarIM madirAmiti dvitayajanmavivAdhavicakSaNam / nikhila tasvaviveca kamAnasAH pariharanti sadA guNino janAH || 192 // bhAvArtha -- jo koI dhana kharacakara mahAna doSakArI madirAko pIte haiM ve mUDhamati ati nindita bhayAnaka prANahArI viSakA hI pAna karate haiM / yaha madirA isa janmako aura parabhavako donoMkA bigADa karanevAlI hai / tatvake vicAra meM catura guNIjana isase sadA hI bacate haiN| madirAke pInekI Adata se garIba AdamI apanI kamAI isImeM kho detA hai| kuTumbake liye bhojana vastrakA bhI prabandha nahIM hone pAtA hai| madirA pInevAlA bahutase rAjyadaMDa yogya pApa kara letA hai / usake zarIra meM roga bhI aneka prakArake hojAte haiM / madirAkA vyasana bahuta hI burA hai / jo vivekI zrAvaka hai unako madirA ke sivAya aura bhI koI vastu jo manako mUDha banAI, nazA paidA karade, kabhI na lenI cAhiye jaise- gAMjA, caraza, bhaMga, tambAkU, aphIma Adi / koI bhI nazA buddhiko viparIta kara detA hai va usakA khumAra jabataka jora se car3hA rahatA hai tabataka yaha prANI apane jIvanakA samaya vRthA khotA hai / jo koI vRkSakI pattI Adi ho va jisameM hiMsA na ho vaha vastu kisI auSadhake kAma meM to lI jAsaktI hai paraMtu madya ke rUpameM kabhI na grahaNa karanA cAhiye / madirAkA sevana to auSadhimeM bhI lenA ucita nahIM hai / kyoMki yaha prANiyoM ke bahughAta se taiyAra hotI hai| jina auSadhiyoM meM madirA paDI ho, vicAravAnako pInA yogya nahIM hai / puruSArthasiddhyupAyameM kahate haiM I madyaM mohayati mano mohitacittastu vismarati dharmaM / vismRtadharmA jIvo hiMsAmavizaMkamAcarati // 62 // I bhAvArtha - madya manako mohita kara detI hai, mohI citta dharmako bhUla jAtA hai / dharmako bhUlA huA jIva niDara hokara hiMsA karane lagatA hai, apanA va parakA ghAta va kaSTa pradAna karane lagatA hai| yahAM granthakartA bhItarI ghanAdike magrakI tarapha lakSya dekara likhA hai ki jisake tIvra mamatva saMsArase hai vaha bhI madya pInevAlA hai / vaha yadi rAjya karatA huA ho to ghora abhimAnameM hokara yahI vicAratA rahatA hai ki maiM rAjya ArUDha hUM, yadi rAjya nahIM huA to rAjya svAmI hokara abhimAna karUM, khUba svArtha siddha karUM, aisA vicAratA rahatA hai / madirA pInevAlekI jaise bhASA bigaDI huI nikalatI hai vaise ghanAdike nazemeM cUra prANIkI bhASA mAnase bharI huI kaThora nikalatI hai| vaha zrAvakAcAra // 120 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa 122 // savako choTI dRSTise dekhakara nirAdarake vacana kahatA hai / dhanake madameM prANI dhanakA hI saMcaya karatA 4 rahatA hai| use dhanakA nazA car3ha jAtA hai| jitanA dhana hotA hai utanA adhika mada hotA hai| vaha 4 dhanako zubha kAryameM nahIM lgaataa| mAtra maiM baDA hUM isa bhAvakI hI pUjA karane meM lagA rahatA hai| zloka-anRtaM satyabhAvaM ca, kAryAkAryaM na sUcyate / ye narA madyapA hoMti, saMsAre bhramaNaM sadA // 114 // anvayArtha-(ye narA) jo mAnava ( madyapA) madirA pInevAle hote haiM yA dhanAdikA mada karate haiM ve ( anRtaM satyabhAvaM) jhUTha va satya padArthako (ca) aura (kAryAkArya) kartavya va akartavyako (na mucyate ) * nahIM dekhate haiM (saMsAre ) isa saMsArameM (sadA ) hamezA ( bhramaNa ) unakA bhramaNa hogaa| vizeSArtha-jo mAnava madirA pIte haiM yA madameM gRsita haiM unakI vivekabuddhi naSTa hojAtI hai, ve OM satya va jUTha kI parIkSA nahIM kara sake haiM na yaha vicArate haiM ki kyA kAma karanA cAhiye va kyA kAma na karanA cAhiye / ve svArthake aMdhe hokara dharmako choDa baiThate haiN| apanA dhanAdi baDhAneke liye asatya bolate haiM, mAyAcAra racate haiM, dUsaroM ko Thagate haiM, anyAyase dhana ekatra karate haiM, aMdha ho viSayabhogoMmeM dhana kharacate haiM, nAmavarIke bhUkhe rahate haiM, dUsarese irSA karake pracura dhana kharaca karake bhItara dhana rahita hote hue bhI apanA nAma karanA cAhate haiM-jina kurItiyoMse yA vyartha payase apanA burA 4 yA samAjakA burA hotA hai unako abhimAnavaza nahIM chor3ate haiN| hama apane bar3oMkI rItipara caleMge nahIMto hama choTe hojAyaMge / dhana, dharma, suyazakA nAza karake bhI aMdha ho vdharthake kAma kiyA karate haiN| ina kaThora citsavAloMke bhItara dayA nahIM rahatI hai| ve raudradhyAnI ho jAte haiM, narka Aya bAMdhakara narka jAte haiM phira saMsArameM aneka pazu Adike dIna hIna janma pApAkara bhrapate rahate haiM, dharmAlakA milanA kaThina hojAtA hai isaliya vicAravAnako na to koI nazA pInA cAhiye aura na dhanAdikA & mada karanA cAhiye / ve sarva padArtha anitya haiM aisI bhara caahiye| zloka-jina uktaM na zraddhate, mithyArAgAdi bhAvanaM / anRtaM Rta jonAti, mamattvaM mAnabhUtayaM // 115 // // 19 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa anvayArtha-madyameM phaMsA huA abhimAnI puruSa (mina ukta) jinendra ke kahe hue upadezakA (na zraddhate) zraddhAna nahIM karatA hai (mithyArAgAdi bhAvanaM) mithyAtva va rAga deSakI bhAvanA sadA kiyA karatA hai| // 12 // ( anRtaM ) jo jhUTha hai kalpita hai use (Rta) saccA (jAnAti) jAna letA hai ( mamatvaM ) mamatA va (mAna) abhimAnakA (bhUtayaM) bhUta usapara car3hA rahatA hai| vizeSArtha-jaise madirA pInevAlA madake naze meM cUra hokara apanI sudhabudha bhulakara pazuse bhI burA hojAtA hai vaise mamatA aura mAnakA bhUta jisapara car3ha jAtA hai aisA mohI prANI jineMdra ke upadezako 5 ekato sunatA nahIM hai / yadi sunatA hai to grahaNa nahIM karatA hai| yadi grahaNa bhI karatA hai to isapara vicAra nahIM karatA hai aura na usapara apanA aDAna jamAtA hai| mithyAtvameM pha~sA huA, saMsArAsata banA huA, kudevAdikI bhakti kiyA karatA hai, rAgadveSa karatA huA kisIse ati prema va kisIse ati deSa kara letA hai| kaSAyakI puSTimeM lagA rahatA hai| jisapara dveSa hojAtA hai usakA satyAnAza 4 karatA hai, jisase prema hojAtA hai usake liye dhana luTA detA hai| vaha aMdhA hokara kumArgameM calatA hai| jo bAta saccI hai, kalyANakArI hai use to jhUTha jAnatA hai aura jo jhUThI hai use saccI samajha letA hai| yaha saMsAra asAra hai, duHkhakA ghara hai / yaha zarIra apavitra hai, kSaNabhaMgura hai| ye bhoga tuSNAvaIka atRptikArI haiN| ye kuTumbAdi saba svArathake sage haiM aisA vastu svarUpa honepara bhI yaha mUDha prANI saMsArako sukhakArI, zarIrako sadA bane rahanevAlA, bhogoMko tRpti denevAlA, kuTumbAdiko apane sahAI va upakArI samajha letA hai| isa taraha ulTA mAnake yaha padArthako saMcaya karate hue mAna Vva mohameM phaMsatA huA apaneko aura adhika aMgavuddhike jAla meM phaMsA letA hai / dhikkAra ho madi raako| dhikAra hodhanAdike mdko| donoM hI isa loka va paraloka bigADanevAle haiM,jJAnIko kabhI bhI abhimAnake nazeme cUra na honA caahiye| zloka-zuddha tattvaM na vedaMte, azuddhaM zuddha gIyate / madya mamatAbhAvena, mayado tathA budhH|| 116 // anvayArtha-jo koI (zuddha tattaM) zuddha Atmatattako (na vedaMte) nahIM anubhA karatA hai kiMtu 4 (azuddha) rAgAdi sahita azuddha AtmAko (zuddha gIyate) zuddha hai aisA gAtA hai vaha prANI (madhe)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ nancA444441ER mathake samAna saMsArameM (mamatAbhAvena) mamatAbhAva rUpase varta rahA hai| (tathA budaiH) taise hI vaddhivAraNavaraNa zrAvakAcAra mAnoMke dvArA (mayadoSa) madirAkA doSa kahA gayA hai| // 11 // vizeSArtha-yahAMpara yaha batAyA hai ki jo koI nizcaya nayake dvArA apane AtmAko zuddha rAgAdi rahita jAnakarake ekAMtI hojAve arthAt vartamAna meM paryAya apekSA AtmAke karma baMdha haiM, usake rAga dveSa hai, puNya yA pApake phalakA bhoga hai, isa vAtako na mAnatA ho aura apane hI azuddha AtmAko zuddha hai aisA gAtA ho, kintu rAgAdi choDakara ekAgra hokara AtmadhyAna karake zakha AtmAko kabhI anubhavameM na letA ho, vyavahArameM rAta dina phaMsA rahakara saMsArI kAryoM meM lipta rahe aura yaha mAne ki ina kAryo se mujhe baMdha nahIM hotA hai-mAtra zuSkajJAna jo vAsta. vameM ekAMta hai mithyAtva hai saMtoSa mAna letA hai| AtmAkI zuddhikA yala nahIM karatA hai vaha nizca pAbhAsI ekAMtI mithyAtvI hai| use bhI eka prakArakA mada car3ha gayA hai| maiM paramAtmA rUpa hUM isa madameM lIna hokara mana, vacana, kAyako svacchaMda vartAnA hai, pramAdI horahA hai, bhramameM par3akara azuddhako zuddha mAna rahA hai| vAstavameM dRSTi do hai-eka dravyadRSTi, eka paryAya dRSTi / dravya haSTile yA dravyAdhika nayase dravyakA asalI svarUpa jAnA jAtA hai, paryAyAdhika jayase usakI avasthAoMkA jJAna hotA hai| apane AtmAko donoM nayAsa ThIkara jAne taba samyagjJAna hogA ki yaha dravya svabhAvase to zuddha hai parantu anAdi karma baMdhakI apekSA yaha azuddha hai| isameM rAga dveSa moha haiM isako meTakara dhItarAga ra pariNati karanI hai| aisA jo jAnegA vaha apanI azuddhatA meTane ke liye AtmadhyAnakA sAdhana karegA, azubha bhAvoMse bacegA, zuddha bhAvoM meM rmegaa| jaba zuddha bhAvoM meM na ramA jAyagA taba zubha bhAvoM meM rahanekA sahArA legaa| isataraha jo sAdhana karegA vahI samajhadAra sambAhaTI hai utIkohI mithyAtvakA nazA nahIM hai| paraMtu jo eka pakSa pakaDakara sarva sAdhana chor3a baiThegA vaha manavAle samAna apane ApakA burA karegA / jaise mithyAtva madakA gRsita pANI sabako vAstavika na jAnakara hai aurakA aura jAnatA hai vaise hI madirAkA pInevAlA vastuko aurakA aura jAnakara duHkha uThAtA hai| nizcayakA ekAMta pakaDanevAlA bhI matavAlA hai, vaise hI vyavahAradharmakA ekAMta pakaDanevAlA OM bhI matavAlA hai| donoM hI bhavameM iSate haiN| aisA hI samayasArakalazAmeM amRtacaMdrAcArya kahate haiN-V||19||
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 114 // mamAH karmanayAvalambanaparA jJAnaM na jAnanti yanmagnA jJAnanayoSaNo'pi yadati svacchanda mandodyamAH // vizvasyopari te taranti satataM jJAnaM bhavantaH svayaM / ye kurvanti na karma jAtu na vazaM yAMti pramAdasya ca // 12-4 // bhAvArtha -- jo mAtra kriyAkAMDake pakSakA hI Alambana lete hue AtmajJAnako nahIM anubhava karate haiM ve saMsAra meM DUbate haiM tathA jo jJAnako cAhate hue bhI AtmAnubhava ke liye atyanta maMda udyamI haiM va svacchanda vyavahAra meM pravartate haiM ve bhI saMsAra meM DUbate haiN| ve hI isa saMsAra se pAra hosakeMge jo AtmAkA yathArtha jJAna svayaM rakhate hue kadAcit kriyAkAMDa meM lIna na hote hue pramAda ke vaza nahIM hote haiM- sadA AtmAnubhava ke utsAhI rahate haiM / prayojana yaha hai ki jaise madirA pInA chor3anA cAhiye vaise ekAMta mithyAtvakI madirAko bhI tyAganA cAhiye / zloka - jinokaM zuddhatatvArthaM, na sAdhayantyavratItratI / ajJAnI mithyAmamattvasya, madye ArUDhate sadA // 117 // anvayArtha -- ( avratI ) vrata rahita hoM yA ( vratI ) vratadhArI hoM jo ( ninoktaM ) jinendra bhagavAnake kahe hue (zuddhatatvArtha ) zuddha Atma padArthako ( na sAdhayanti ) nahIM sAdhana karate haiM ve ( ajJAnI ) jJAna rahita haiM aura (sadA ) sadA hI (mithyAmamattvasya ) midhyAtvakI mamatArUpI ( madye ) madameM ( ArUr3hate ) ArUr3ha haiM / vizeSArtha ---- yahAM yaha batAyA hai ki koI vyavahAra sampaktako rakhatA huA save deva, zAstra guruko mAnatA huA, sAta tatvoMkA zraddhAna rakhatA huA vrata rahita ho athavA zrAvaka yA munike vrata rahita ho aura zuddha AtmAke asalI svarUpako pahacAnatA ho aura na kabhI zuddhAtmAkA dhyAna karatA ho na zuddhAtmAkI bhAvanA bhAtA ho aura apaneko yaha mAne ki maiM sampatI hU~, maiM cauthe avirata samyagdarzana guNasthAnakA dhArI hU~ yA maiM paMcama guNasthAnakA dhArI zrAvaka hU~ yA maiM chaThe, sAtaveM guNasthAnakA dhArI muni hUM to vaha zuddha AtmAko anubhava na karanese mithyAjJAnI hI hai| usane vyavahArako hI nizcaya mokSamArga mAna liyA hai| baMdha kAryako hI nirvANakA mArga nizcaya kara liyA hai / isaliye vaha mithyAsya sahita hai, parantu usako yaha nazA caDhA hai ki maiM sampatI hUM, maiM mokSamArgI hUM, aisA ajJAnI bhI sadA madirA pInevAleke samAna hI unmatta hai, asatyako satya jAnatA huA unmattavat ceSTA kara rahA hai| va // 114 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zloka-vezyA Asakta AraktA, kujJAnaM ramate sadA / narayaM yasya sadbhAvaM, vezyA tadbhAvadiSTitaM // 118 // anvayArtha-(vezyA Asakta) jo vezyAke vyasanameM (bAraktaH ) lavalIna hai vaha (sadA) sadA (kujJAna) mithyA jJAnameM (smate) raMjAyamAna hotA hai| (yasya) jisako (narayaM) narakakI (sadbhAva) prApti hogI (vezyA) vezyA ( tadbhAva ) usI naraka sambandhI bhAvameM lIna (diSTitaM ) dikhalAI par3atI hai| vizeSArtha-yahAM vezyA vyasanako kahate haiN| jo ajJAnI viSaya-lampaTI, kAmI, vezyAsevanakI mahAna khoTI AsakatAmeM phaMsa jAtA hai vaha hamezA mithyA sukhameM sukha jAnakara bhUlatA hai| vezyAkI prIti paise se hotI hai, jaise nArakI apanInarakakI avasthAmeM ramate nahIM, prema nahIM karate haiM vaise vezyA mAtra dravyakA lobharakhatI hai, usa dravyadAtA puruSameM prema nahIM rakhatI hai| yaha samajhatA hai ki vezyA prema karatI hai isI dhokhemeM yaha vezyAlampaTI pracura dhana lA lAkara vezyAko sauMpa detA hai| jaba dhana rahita hojAtA hai taba vezyA turata nikAla detI hai phira bAta bhI nahIM karatI hai| yaha mUrkha vezyAke jAlameM phaMsakara u naSTa hojAtA hai / vezyAkA a~ga mahAna azuci sparzane yogya nahIM hotA hai| kyoMki vaha mAMsAhArI, madyapAyI, durAcArI Adi puruSoMke sAtha adhika ramaNa karatI hai| vezyAke a~gameM aneka, roga bhI paidA hojAte haiN| ve roga vezyA prasaMga karanevAleke pIche laga jAte haiN| jo vezyA vyasanakA mohI hojAtA hai vaha dharma prIti, gRhastha prIti, laukika-puruSArtha-sAdhana prItiko gamA baiThatA hai| apane jIvanako bekAra banA letA hai| vezyAke pAsa kabhI AnA jAnA bhI va saMgati bhI nahIM karanI cAhiye / usakI dRSTi sadA dhana lUTanekI va apane mohameM phaMsAnekI rahatI hai| yaha vyasana bhI vezyA lampaTIko mAMsa, madya, parastrI, corI Adi vyasanoM meM phaMsA detA hai| tIna lobha janita kRSNAdi lezyAke vazIbhUta ho vaha prANI naraka Ayu bAMdha letA hai aura mahAna duHkhoMse pUrNa narka dharAmeM calA jAtA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahate haiM tAvadeva puruSo janamAnyastAvadAzravati cAruguNazrIH / tAvadAmanati dharmavAsi yAvadeti na vazaM gaNikAyAH // 6.8 // manyate na dhanasaukhyavinAzaM nAbhyupaiti gurusajjanavAkyaM / nekSate bhavasamudramapAraM dArikArpitamanA gatabuddhiH // 6.9 // // 12 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ . // 12 // bhAvArtha-jabataka vezyAke vazameM nahIM hotA hai taba hI taka puruSa mAnanIya hotA hai taba hI zrAvakAra taka uttama guNarUpI lakSmI usakA Azraya karatI hai taba hI taka dharmake vacanoMko mAnya karatA hai| jaba mana vezyAmeM phasa jAtA hai, taya buddhi calI jAtI hai, dhanakAca sukhakA nAza hojAtA hai, gurujanoMke va sajjanoMke vAkyoMko dhyAna meM nahIM letA hai aura na apAra saMsAra-samudra kI tarapha dekhatA hai ki maiM isameM DUba rahA hUM-kaise pAra jaauuNgaa| Attazuddhi rUpI dharma bhAvase yaha vezyAsevana ati dura rakhanevAlA hai| buddhimAnoM ko isase bacakara rahanA hI ucita hai| zloka-pAradhI duSTasadabhAvaM, raudradhyAnaM ca saMyutaM / Arata dhyAna AraktaM, pAradhI doSasaMyutaM // 119 // anvayArtha-(pAradhI) zikAra khelanevAlA (duSTa sadabhAva) duSTa bhAvoMko rakhatA hai| (raudradhyAnaM ca saMyutaM) OM va raudradhyAnakA dhArI hotA hai (Arata dhyAna ) ArtadhyAna meM (bhArata) phaMsA rahatA hai| (pAradhI ) zikArI 4 (doSa saMyutaM ) aneka doSoMkA pAtra hai| vizeSArtha-yahAM AkheTa vyasanako kahate haiM-mRgayA yAzikAra khelanA bahuta par3I pApalpa hiMsA * hai| zikArIke pariNAma sadA hI iSTa rahate haiM, vaha apane rAgake kAraNa pazu pakSIko DhUMDha DhUMDhakara unake pIche dauDakara unakA ghAta karatA hai| hiMsAnandI raudradhyAnameM pravartatA hai| jaba zikAra hAtha nahIM AtA hai yA Akarake nikala jAtA hai taba iSTaviyogarUpa ArtadhyAna karatA hai yA kahIM siMha Adise AkramaNa kiyA jAtA hai to aniSTa saMyogameM paDa jAtA hai| iMdriyaviSayakI laMpaTatArUpI bhAvakI AzAmeM rahanese nidAnarUpa ArtadhyAna karatA rahatA hai| zikArI aneka doSoMkA pAtra hotA hai| apane kiMcit rAga bhAvake kAraNa mRga Adi pazuoMko hananakara unake baccoMko anAtha banAtA hai| zikArI mAMsAhAra, vezyA sevana Adi vyasanoM meM lagamatAse phaMsa jAtA hai| hiMsAnandI khoTe pariNAmoMse naraka gatiko pAMca letA hai aura durgatimeM jAkara ghora kaSTa pAtA hai| AsmAnuzAsanameM kahate haiMbhItamRrgatatrANA nidoSA dehavitikA / dantalamatRgA nanti mRgIranveSu kA kathA // 29 // // 12 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 120 // >>> bhAvArtha - zikArI jana aise niIyo hote haiM ki jo mRta bhayamati rahatI hai, jisakA koI rakSaka nahIM hai, jo koI aparAya nahIM karatI hai, jisake zarIra mAtra dhana hai, jo tRNako khAnevAlI hai aisI mRgIko bhI mAra DAlate haiM taba anya pazuoM kI to bAta hI kyA hai| eka zikArI apane jIvana meM hajAroM pazuoMkA ghAtaka hokara ghora pApabaMdha karatA hai| kisI bhI mAnavako zikAra ke vyasanameM nahIM paDanA caahiye| yaha vyasana dharmako nAza karanevAlA hai / zloka - mAnyate duSTa sadbhAvaM vacanaM duSTarato sadA / ciMtanaM duSTa AnaMda, pAradhI hiMsAnaMditaM // 120 // anvayArtha - (duSTa sadabhAvaM ) duSTa bhAvoMkI ( mAnyate ) jo mAnyatA karatA hai / (sadA vacanaM duSTarataH ) jo sadA duSTa vacanoM meM rata hai va (duSTa vitanaM Ananda ) duSTa citavana meM AnaMda mAnatA hai so ( pAradhI ) pAradhI ke samAna (hiMsA naMdita ) hiMsA meM Ananda mAnanevAlA hai / vizeSArtha -- jo dUsaroMke sAtha duSTatA karatA hai vaha bhI pAradhI ke samAna hai aisA batAte haiM / jo mAnava, duSTa durjana parakA bigAr3a karanevAle khoTe mAnavoMkI pratiSThA karatA hai, unake sAtha mitratA karatA hai tathA jo sadA hiMsAkArI kaThora pApamaya vacanoMko bolatA hai, jisake cittameM sadA hI dUsareko ThaganekA, dUsarekA burA karanekA vicAra rahatA hai vaha hiMsAnaMdI mAnava pAradhIke samAna hai / jaise zikArI pazuoMke ghAtameM vicAratA rahatA hai, udyamI hotA hai vaise duSTa mAnava apane dravyAdika svArthavaza duSToMkI saMgatimeM rahatA hai, svayaM va unakI sahAyatA se dUsaroM ko Thaganeke liye mAyAcArI, pUrNa ghAtaka, dekhane meM priya parantu bhItara se galA kATanevAle vacanoM ko kahatA hai / mAyAcArase Thagakara apanI caturAI para bar3A abhimAna karatA va Ananda mAnatA hai / koI 2 duSTatAse kinhIM bhole jIvoMko kisI jhUThe mukadame meM phaMsA dete haiM aura unase ghanakI lUTa karate haiN| yahAM kahane kA matalaba yaha hai ki kevala pazukA zikAra hI mRgayA nahIM hai paraMtu jo mAnava mAnavoMkA zikAra karate haiM, unako satAkara unako vizvAsa dilAkara unake dhana dhAnyako hara lete haiN| dUsaroMkA nAza karake, dUsaroMmeM paraspara matabheda karAkara, unako mukaddamA lar3Akara apanA svArtha sAdhate haiM ve bhI zikAra ke hI karanevAle pApI haiM / zrAvakAcAra // 127 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 11 // zloka-vizvAsI pAradhI duSThaH, manakUTaM vacakUTitaM / karmanA kUTakartavyaM, pAradhI doSa saMyutaM // 121 // anvayArtha (vizvAsI) jo dUsareko apanA vizvAsa dilAtA hai aisA (duSTaH) duSTa (pArapI) pAradhIke samAna ThaganevAlA hai usake (manakUTa ) manameM mApAcAra rahatA hai (vacana kUTitaM ) vacanoM meM mAyAcAra rahatA hai (karmanA) kAyakI kriyAse (kUTakartavyaM) mAyAcAra va ugAIke kAma kiyA karatA hai| (pAradhI ) aisA zikArI (doSasaMyutaM) mahA doSoMko rakhanevAlA hai| vizeSArtha-yahAM vizvAsaghAtI, mAyAcArI puruSako bhI zikArIko upamA dI hai| zikArI to pazuoMko chipa chipa karake kaSTa dekara mAratA hai kintu yaha vizvAsaghAtI janAko vizvAsa dilAkara ThagatA hai| zikArI jaise zikArakA ciMtavana manameM karakehiMsAnaMdI raudradhyAna karatA hai vaise yaha bhole jIvoMko apane phaMde meM phaMsAkara ThaganekA sadA vicAra kiyA karatA hai ataeva hiMsAnadI raudradhyAna meM phaMsA rahatA hai / vacanoM meM viSa bharA huA hotA hai, Uparase pyAre lagate haiN| mAyAcArI vacanoMse vizvAsa dilAkara ThagatA hai| tathA apane zarIrase aisI kriyAeM karatA hai jinakA hetu mAyAcAra hai| koI 2 prANI parako Thagameke abhiprAyase brAhmaNa, sAdhu va zAstrIkA rUpa banAkara Thagate haiM / koI 2 bAharI japa, tapa, pUjA, pATha Adi dharmakriyA apaneko dharmAtmapanekA vizvAsa jamAneke liye karate haiM kintu bhItara ThaganekA bhAva hotA hai| kuTila mana, vacana kAyakI pravRtti atula doSoMko utpanna karanevAlI hai| alpa kSaNika dhanAdike liye mAyAcAra karake dUsaroMko ThaganA vaisA hI doSapUrNa hai jaise mRgoMkA vanameM zikAra karanA / ___zloka-je jIvA paMtha lAgate, kupaMthaM jena diSTate / vizvAsaM doSa saMgAni, te pAradhI duHkhadAruNaM // 122 // anvayArtha (je) jo (jIvA) jIvoMko (vizvAsaM) vizvAsa dilAkara (paMtha) kumArgameM (lAgate) . lagAte haiN| (na) jinake dvArA (kupaMthaM) kumArga (diSTate) dikhalAyA jAtA hai (te pAradhI ) ve pAradhIke samAna (duHkhadAruNaM) bhayAnaka du:kha uThAte haiN|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSArtha-yahAMpara granthakartAne mithyA upadezakoMke Upara lakSya diyA hai| jagata meM miyA vAraNavaraNa mArgake pracAraka bhI pAradhIke samAna haiN| jo prANiyoMko sukha pAnekA va puNya kamAnekA vizvAsa // 129 // dilAte haiM aura vItarAga vijJAnamaya mArgase chuDAkara rAgadveSa pUrNa kumArgameM lagA dete haiM, miyA devoMkI ArAdhanAmeM, pazu balimeM, zRMgAra rasameM phaMsA dete haiN| tathA jo yUta ramaNa Adi vyasanoM meM phaMsA dete haiM / lAkhoM hI prANI mokSamArgase viruddha upadezake dvArA kumArgameM apanI zraddhA karake adhamameM dharma mAnakara apanA ahita karate haiN| bahutapte kuguru sAkSAt jAnate haiM ki rAgadveSa vaIka mArga kamArga hai phira bhI ve apanA svArtha sAdhanake liye, bhaktoMse dhana leneke liye, apane viSayoMkI kAmanAkI tRptike liye kumArgakA upadeza dekara pattharakI naukAkA sA kAma karate haiN| ve Apa bhI saMsA. rameM DUbate haiM aura auroMko bhI DuvAte haiN| dhanakI tRSNA mAnavoMko aMdha banA detI hai| isake liye mAnava kyA kyA kukarma nahIM karatA hai| jo aisA kumArga calAte haiM ve ghora pApakA baMra karate haiM / apanA saMsAra ananta kAla taka dRDha karate haiN| ve nigodameM, kITAdi vikalatrayoM meM, dInahIna pazu paryAyoMmeM, dIna mAnavoM meM, narkameM vAravAra upaja kara kaSTa bhogate haiM aura ajJAna va tRSNAmeM paDe hue rAta dina cAhakI dAhameM dahate rahate haiN| zloka-saMsAra pAradhi vizvAsa, janmamaraNaM ca prApyate / je jIva adharma vizvAsaM, te pAradhI janma janmayaM // 123 // anvayArtha (saMsAra pAradhi) laukika zikArIkA (vizvAsa) vizvAsa karanese (janma maraNaM ca ) isa V eka janma meM hI maraNa (prApyate ) hotA hai (jajIva) jo jIva ( adharma pAradhI) mithyA dharmarUpI pAradhIkA (vizvAsaM) vizvAsa karate haiM (te) ve jIva (janma janmayaM ) aneka janmoMmeM maraNa karate haiN| vizeSArtha-jo pazu yA pakSI pAradhI dvArA bichAe hue jAla meM hameM sukha milegA aisA vizvAsa karake Ate haiM aura phira apane prANa gamAte haiN| yaha zikArI to eka hI janmameM mAratA hai parantu jo mUDha prANI adharmako dharma mAnakara usakI sevA karate haiM unako mithyAtva karmakA aisA baMdha hotA hai V ki jisakA chUTanA kaThina hotA hai| ve puna: puna: durgatimeM par3akara azubha kaSTadAyaka janma dhArate haiM aura marate haiN| jo kuguru mithyA dharmakA upadeza dete haiM ve bar3e bhArI nirdayI pAradhI haiN| mithyAtvake
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444 zrAvakAcAra vAraNataraNa samAna koI jAla nahIM hai| jagata meM yaha bAta pragaTa hai ki krodhAdi kaSAya durguNa haiN| jisa dharmake sA AcaraNa karanese kaSAya kama honekI apekSA bar3ha jAveM, rAga dveSakI vRddhi ho, saMsArameM adhika Asakta hojAve, vItarAga vijJAnamaya dharmase bAhara rahe, hiMsAmeM magna raheM, khela kUda lIlAmeM magna raheM, hAsya kautuhala meM lIna raheM, jihvAkI laMpaTatA pokhe, netra iMdriyakA va ghANa iMdriyakA viSaya pokhe, manako mohamAlameM bhramAve yA iMdriya bhogoMkI tRSNA karake tapa bhI kare, zarIra bhI sukhAve, kadAOM cit jaina zAstrAnusAra dharma bhI pAle, parantu zubhopayogako mokSamArga jAnakara vrte| zuddhopayogarUpa satya mArgako na jAne to vaha saba vicAre mithyAtvakI kIcameM phaMsakara saMsAra-sAgarameM gote hI khAte raheMge, punaH punaH janma maraNa kareMge, saMsAra tAraka mArgakA milanA durlabha hojaaygaa| ataeva adharmase bacanA ucita hai tathA adharmakA upadeza denA zikArIse bhI koTiguNA pApakA saMcaya karanA hai| isa pAradhIpanase bacanA yogya hai| zloka-mukti paMthaM tatvasArddha ca, mUDhaloke na lokitaM / paMthabhRSThaM acetasya, vizvAsaM janma janmayaM // 124 // anvayArtha-(mUDhalokaiH) ajJAnI logoMke dvArA (tasvasAI ca) tatva sahita (muktipaMtha) mokSakA mArga (na lokitaM) nahIM dekhA jAtA hai| ve (paMthabhRSTaM ) mArgase viparIta (acetasya ) ajJAnamaI dharmakA (vizvAsa) vizvAsa (janma janmaya) janma janma meM karate rahate haiM . vizeSArtha-mokSakA mArga to AtmatatvakI yathArtha pratIti sahita, jJAna sahita va cAritra sahita hai| vaha to abheda ratnatraya svarUpa AtmAkI eka zuddha pariNati vizeSa hai| saMkalpa vikalpase rahita mAtra anubhava gocara hai| isa paramAnaMdamaya sacce mokSamArgakA jinako jJAna va aDAna nahIM hone pAtA hai, ve ajJAnamaI mithyA mArgakA vizvAsa karake Thage jAte haiN| mithyAtvake viSako pIte hue usase aise mUrSita hojAte haiM ki ajJAnamaya paryAyA~ko-nigoda kIsI avasthAoMko, ekendriyAdimeM janmako punaH punaH dhAraNa karate haiN| unako paMcandriya sainIkI paryAya milanA atizaya kaThina hojAtA hai| kadAcita pAte bhI haiM to uttama kSetrameM dharmakA saMyoga milanA kaThina hojAtA hai| ve janma janmameM ajJAna mithyAtvake vazIbhUta hote hue vacanAtIta kaSTako pAte haiM, paryAyabuddhi rahakara viSayasukhakI M // 23 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNAmeM hI taDaphaDAte rahate haiM-cAhakI dAhameM hI jalate rahate haiM-unako satya dharmakA lAbha honA bahuta bAraNataraNa hI durlabha hojAtA hai| isI liye subhASitaratnasaMdohameM kahate haiN132|| karoti doSaM na tamatra kezarI na dandazUko na karI na bhUmipaH / atIva ruSTo na ca zatruruddhato yamugramithyAtvaripuH zarIriNAM // 11 // bhAvArtha-isa jagatameM ati bhayAnaka mithyAtvarUpI zatru zarIradhArI prANiyoMko jaisA duHkha detA hai va jaisA burA karatA hai vaisA burA to atizaya krodha AyA huA na to siMha karatA hai na nAga karatA hai, na hAthI karatA hai, na rAjA karatA hai aura na koI duSTa zatru hI karatA hai| mithyAtvake samAna koI zatru nahIM hai jo aneka janmoM meM kaSTaprada hotA ho| ___ zloka-pAradhI pAsi janmasya, adharma pAsi anaMtayaM / janma janmaM ca duSThaM ca, prApitaM duHkhadAruNaM // 125 // anvayArtha-(pAradhI) zikArI to (janmasya pAsi ) eka janmakI hI phAMsI hai kintu (adharma) OM mithyAdharma (anaMtayaM) anaMta janmoMkI (pAsi) phAMsI hai / isake kAraNa (duSTaM ca) mahAna doSapUrNa (janma janma ca ) janma janmameM (duHkhadAruNaM ) bhayAnaka duHkha (prApitaM ) prApta hote haiN| vizeSArtha-yadi koI zikArI apanA jAla DAle to usameM pakSI yA pazu phaMsa jAve yA marakara 4 * prANa gamAveM, aisA zikArIkA jAla prANIko eka janmameM hI duHkha detA hai| parantu kuguru dvArA yA 4 mithyA upadezaka dvArA dikhAyA huA adharmakA jAla aisA doSaprada hai ki jisase ananta janmoM meM khoTe khoTe azubha bhava prApta hote haiN| unameM jo jo duHkha prApta hote haiM unakA varNana mukhase ho nahIM saktA hai| isase vivekavAna prANIko ucita hai ki dharmako parIkSA karake grahaNa kare yA kisI parIkSAvAna vizvAsapAtrakI AjJAnusAra dharmako paale| jisase saMsArasamudrase tiranA hosake vahI tIrtha hai, vahI dharma hai| vaha dharmarUpI jahAja rAgadoSa rUpI chidroMse rahita honA caahiye| pUrNa vItarAgatA. rUpI abhedapanA usameM honA cAhiye taba hI to vaha jahAja mokSadIpameM lejaaygaa| rAga dveSake chidra sahita dharmarUpI jahAja svayaM DUbegA va usapara jAnevAloMko bhI dduboegaa| jahAM vItarAgatA hai, ahiMsA hai, AtmAnubhava hai vahIM dharma hai| isakI poSaka saba kriyAeM dharma haiN| rAga dveSa poSaka saba kriyAeM adharma haiM, jJAnI aisA mAnatA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahA hai
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bAraNataraNa NB301 virAgasarvajJapadAmbumadvaye yatI nirastAkhilasaMgasagatau / vRSe ca hiMsArahite mahAphale karoti harSa bhinavAkyabhAvitaH // 158 // bhAvArtha-jinendrake vAkyoMko mAnanevAlA vItarAga sarvajJa bhagavAnake caraNakamaloM meM Ananda sahita bhakti karatA hai, sarva parigrahakI saMgatise rahita guruke caraNoM meM namana karatA hai, mahA phaladAI ahiMsA dharmameM irSa mAnatA hai, inake viparIta jo kucha hai vaha saMsArameM nigoda narakAdi paryAyoM meM 4 paTakanevAlA adharma hai, aisA mAnatA hai| zloka-jina liMgI tattva vedaMte, zuddha tatva prakAzakaM / kuliMgI tattva lopaMte,, parapaMcaM dharma, ucyate // 126 // anvayArtha (mina liMgI) jinendrakI AjJAnusAra jinake bheSake dhArI bhAvaliMga sahita nimra dravyAliMga dhArI guru (zuddha tatva prakAzakaM tattva) zuddha AtmAke svarUpako prakAza karanevAle tatvako (vedaMte) anubhavameM lete haiN| kuliMgI) jo jinAjJA viruddha bhAvaliMga rahita dravyAlaMga dhArI haiM ve (tattva) tatvako (lopaMte) chipA dete haiM (parapaMca) bAharI prapaMcarUpa kriyAkAMDako (dharma ) dharma (ucyate ) kahate haiN| vizeSArtha-sa zloka meM mukhyatAse dravyaliMgI dvArA dikhAe hue mAtra vyavahAra dharmakA niSedha kiyA hai| jo nigraMtha guru vyavahAra aura nizcaya donoM nayoMse jIvAdi tatvoMko jAnate haiM tathA upA. deya rUpa dhyAna karane yogya eka apane nirvikalpa vItarAga AtmasamAdhirUpa bhAvako hI mAnate haiM ve svayaM bhI zubarAtmAke anubhavase AtmAnanda pAte haiM va dUsaroMko bhI isI tuse dharmakA upadeza dete haiN| jo bhavyajIva aise AtmajJAnI guruoMke dvArA dharmakA lAbha karate haiM ve apanA kalyANa kara lete haiN| jo Atma tatvako na pahacAnanevAle dravyaliMgI mAtra haiM, bAharI bheSa to sAdhukA hai parantu bhItara mokSa sAdhaka nahIM haiM, zubha kriyAkAMDako hI mokSamArga mAnate haiM usIpara baDI dRDhatAse calate haiM, kabhI zuddha Atma tatvapara lakSya nahIM dete haiM, unakA upadeza bhI tatvako lopanevAlA hotA hai, ve vyavahAra prapaMca kriyA AcaraNako hI ekAMtase mokSamArga upadeza kara dete haiM, nizcaya nayakA upadeza hI nahIM dete haiM, AtmAkI tarapha lakSya hI nahIM karAte haiN| unake upadezase aneka prANI bhI Y vyahAra dharma meM hI aMdha ho calane lagate haiM, ve kabhI bhI nizcaya samyaktako napAte hue saMsArahI meM kreNge| // 15 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa // 133 // D zloka - te liMgI mRr3hadRSTI ca, kuliMgI vizvAsaM kRtaM / durbuddhi pAsi baMdhaMte, saMsAre duHkhadAruNaM // 127 // anvayArtha - (te liMgI) ve bheSadhArI (mudraDhaSTI ca ) jo mithyAdRSTI haiM (kuliMgI) kuliMgI haiN| (durbuddhi ) buddhi rahita prANI (vizvAsaM kRtaM ) unakA vizvAsa karake ( pAsi) jAla meM (baMdhate ) baMdha jAte haiM aura (saMsAre) isa saMsAra meM (duHkhadAruNaM ) bhayAnaka duHkha uThAte haiM / vizeSArtha - yahAM yaha batAyA hai ki jina kinhI meSadhAriyoMko cAhe vaha jaina bheSa ho yA ajaina bheSa ho samyagdarzana nahIM hai- mithyAdarzana hai, ve saba kuliMgI haiM / yadyapi bhAva samyagdarzana rahita mAtra vyavahAra sampattavIko bhI dravyaliMgI kahA hai tathApi jisake vyavahAra samyakta hai vaha jIvAdi tatvoMkA deva guru zAstrakA svarUpa anyathA prarUpaNa nahIM karatA hai / usako mAtra anubhava nahIM hai isaliye svAnubhava pUrNa usakA kathana nahIM hotA hai| parantu Agama se viruddha vaha kucha nahIM kahatA hai / isaliye unako choDakara jo apaneko jaina sAdhu va ajaina sAdhu mAnakarake vyavahAra tatvoMkA upadeza aurakA aura dete haiM, sarvajJake Agamake pratikUla kahate haiM, unakA upadeza vItarAga mArgakA poSaka na honese vizvAsa karane yogya nahIM hotA hai / paraMtu rAgI puruSoMko yahI suhAtA hai ki rAgakI puSTi ho aura dharmakA nAma bhI hojAve isaliye aise mRDhabuddhi loga rAgavarddhaka dharmako bhramase apanA hitakArI samajhakara usIpara vizvAsa kara lete haiN| basa, ve adharma ke jAlameM baMdha jAte haiM aura saMsAra meM gahana kaSTa pAte haiN| zloka - pAradhIpAsimuktasya, jina uktaM sArtha dhruvaM / zuddhatatvaM ca sArddha ca, apya sadbhAva cinhitaM // 128 // anvayArtha -- jo koI ( jina uktaM ) jinendra kathita (dhuvaM) avinAzI (sArtha) padArthoM ko (appa sadbhAva cihnitaM ) AtmAkI sattAse lakSaNa maya ( zuddhatatvaM ca sArddhaM ca ) zuddha tatva sahita zradAna karatA hai vaha ( pAradhI pAsimuktasya ) pAradhI jo adharma yA adharma upadeSTA sAMdhu hai usake jAlase mukta hojAtA hai / vizeSArtha - yahAM yaha batAyA hai ki anAdi kAlase phaMse hue agRhIta mithyAtvake jAla meMse va zrAva // 132 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNavaraNa // 134 // sAdikAla se phaMse hue gRhIta midhvAzvake jAla meMse nikalanekA upAya kyA hai| vaha upAye eka syAdvAda nayase anekAMta svarUpa batAnevAlI jinavANIkI zaraNa hai / isa jinavANI ke mUla upadezaka Apta zrI arahaMta bhagavAna haiM jinhoMne isa loka meM dhruva rUpase pAe jAnevAle cha chaH dravyoMkA svarUpa batAyA hai va jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza tathA kAla ina chaH dravyoMse loka bharA hai| jinavANIne yaha bhI batAyA hai ki jIva aura ajIvakI pravAha rUpa anAdikI va milate vichuDanekI apekSA sAdi saMgatike kAraNa jIva, ajIva, Astava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa ye sAta tatva aura puNya tathA pApa milAkara nau padArtha bana jAte haiM / jo koI ina chaH dravya va sAta tatva va nau padArthoMkA bhaleprakAra zraddhAna karatA hai, sAtha meM apane zuddha Atma tatvakA bhI zraddhAna karatA hai jisameM jJAna cetanA lakSaNa jhalaka rahA hai, aisA samyaktI jIva, AtmAnaMdakA rasika vItarAgatAkA premI adharmake jAlase chUTa jAtA hai / samyagjJAnakI apUrva mahimA hai| subhA Sitaratna saMdoha meM kahA hai yathA yathA jJAnabalena bhIvo jAnAti tatvaM bhinanAthadRSTaM / tathA tathA dharmamatiprasaktaH prajAyate pApavinAzazaktaH // 190 // bhAvArtha- jaise jaise jJAnake balase yaha jIva jinendra kathita tatvako jAnatA jAtA hai taise taise pApake vinAzakI zakti hotI jAtI hai aura dharmameM buddhi Asakta hotI jAtI hai| jinavANIkA abhyAsa va manana parama zaraNa hai / zloka- steyaM anarthamUlaM ca, viTaMbaM asuha ucyate / saMsAre duHkhasadbhAva, steyaM durgatibhAjanaM // 129 // anvayArtha -- ( steyaM ) corI (anarthamUlaM ca ) ApattikA mUla hai (viTaMbaM ) AkulatArUpa (asura) azubha kAma (ucyate ) kahA jAtA hai| isase ( saMsAre ) isa loka meM (duHkhasada nAva ) duHkhoM kI prApti hotI hai tathA yaha (steyaM ) corIkA vyasana ( durgatibhAjanaM ) durgatimeM paTakanevAlA hai / vizeSArtha - aba yahAM chaThe vyasana corIke sambandha meM kahate haiM / yaha corI mahA bhArI pApa hai / yaha ghora hiMsAnaMdI vicAra hai / parake prANoMko haraneke samAna dUsare ke dhanAdiko haranA hai| coroMke zrAvaka // 134
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 13 // bhAvoM meM sadA hI AkulatA rahatI hai, ve bhayabhIta rahate haiM, ve sukhakI nIMda nahIM so sakte, dharmA karma to unase dUra bhAga jAtA hai, ve isa jagatameM rAjA dvArA tIvra kaSTa pAte haiM, azubha pariNAmoMse kugAtakA baMdha kara marakarake kaSTamaya gatike pAtra hote haiN| corIkI Adata eka palakI bhI acchI nahIM / jaise madirA pInekI Adata paDa jAtI hai to vaha baDhatI jAtI hai chUTanA kaThina hojAtA hai usI taraha corIkI Adata bar3hatI calI jAtI hai, chaTanA kaThina hojAtA hai| cora svayaM duHkha meM rahatA hai aura hajAroMke pariNAmoMko bhaya aura duHkhoMke utpanna karanekA kAraNa hojAtA hai| jo isa vyasanameM phaMsa jAtA hai vaha mAnavajanmako zIghra hI kho detA hai, jagatameM mahAna apayazakA pAtra hojAtA hai| kucha bhI paropakAra va jagatahita nahIM kara sakA hai| zuddha AtmIkatatvako jJAna to, usakI malIna buddhi meM atizaya kaThina hojAtA hai, vaha tIvra viSayabhogoMkA lobhI hojAtA hai| isa ghora lobhase ghora pApakarma bAMdhatA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahate haiM duHkhAni yAni narakeSvatiduHsahAni / tiryakSu yAni manuneSvamareSu yAni / sarvANi tAni manujasya mavanti lobhAdityAkalayya vinihanti tamatra dhanyaH // 8 // bhAvArtha-jo jo asahanIya duHkha narakoMmeM hote haiM va jorabhArI kaSTa tiryaca yonimeM narabhavameM yA devagatimeM hote haiM ve saba isa mAnavako lobhase hote haiN| aisA jAnakara jo lobhako nAza karatA hai vahI dhanya hai| corIkA vyasana mahAna lobhako bar3hAnevAlA hai aisA jAnakara isake pAsa bhI nahIM jAnA cAhiye / coroMkI saMgatise bacakara rahanA cAhiye / nyAyakA prApta kiyA huA dhana hI pariNAmoko nirmala rakhatA hai, anyAyakA dhana mahAna anarthakArI hotA hai| zloka-manasya ciMtanaM kRtvA-steyaM durgati bhAvanA / ___ kRtaM azuddha karmasya-kUTabhAvarato sadA // 130 // anvayArtha-(manasya ) manake dvArA (steyaM ) corIkA (ciMtanaM kRtvA) citavana karanese (durgatibhAvanA ) durgatikI bhAvanA huA karatI hai| jo (azuddha karmasya ) isa maile kAmako (kRtaM ) karate haiM ve ( sadA ) hamezA ( kUTabhAvarataH) mAyAcArIke bhAvoM meM phaMse rahate haiN|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa zrAvakAcAra vizeSArtha-corI aisA burA pApa hai ki jo mana meM corI karanekA vicAra bhI kiyA jAya, to // 1564 cauryAnaMda raudra dhyAnakA bhAgI hokara nAyuke baMdha hone lAyaka bhAvanAkA karanevAlA hojAtA hai| jisakA vicAra bhI burA hai usa corIke duHkhadAyaka azuci kAma meM jo pravRtti karate haiM ve to niraMtara mAyAcArIke kubhAvoM meM lIna rahate haiM, kapaTake jAla bichAe vinA corI nahIM hosakI hai| corI mahA anarthakA mUla hai| mAyAcAra aura lobha kaSAyoMke phaMdoM meM usakA mana rAta dina laTakA rahatA hai| vaha sukhase na khAtA hai na pItA hai na zayana karatA hai, usake pariNAmomeM sadA hI Aku. latA banI rahatI hai| kisIko vizvAsa dilAkara usake mAlako hara lenA yaha bhI corI hai / bhole bhAI bahanoMko phusalAkara unakA mAla chIna lenA bhI corI hai| bhaya dikhAkara mAla le lenA, DAkA DAlanA-girI paDI bhUlI vastuko uThA lenA Adi corI hai| bhIkha mAMgakara peTa bhara lenA acchA hai parantu corI kabhI nahIM karanI cAhiye / zlokaM-steyaM adattaM ciMteya-vacanaM azuddhaM sadA / hIna kRta kUTabhAvasya-steyaM durgatikAraNaM // 131 // anvayArtha (steyaM ) corI vyasanameM phaMsA huA jIva ( adattaM ) vinA dI huI vastuko lenA (ciMteya ) OM cAhatA hai / (sadA) niraMtara (azuddhaM vacanaM ) mAyAcArIse pUrNa malIna vacanoMko kahanA hai (kUTabhAvasya )4 mAyAcArIke bhAvoMse ( hIna kRta ) nIca kAma paravana haraNa Adi kiyA karatA hai aisA yaha (steyaM ) corIkA vyasana (durgatikAraNaM ) durgatikA kAraNa hai| vizeSArtha-yaha corIkA vyasana mana vacana kAya tInoMkI pravRttiko mahAna mAyAcArIse pUrNa banA detA hai| jaise mArjAra mRSakakI ciMtAmeM nitya rahatA hai vaise yaha corIkA karanevAlA dusareke / mAlako kisataraha apanA karUM-kisataraha harUM isa ciMtAmeM vicAra karatA huA pApakA baMdha kiyA karatA hai| kyoMki pariNAmoMke anusAra baMdha hotA hai| tathA jaba usakI bhAvanA corIkI rahatI hai taba vaha apane vacanoMse dUsaroMko vizvAsa dilAkara unakA mAla kisataraha hAtha lage aise mAyAcAra 23 pUrNa vacanoMko kahatA hai| usakI kAyAkI pravRtti bhI hIna hotI hai| corI karaneke sivAya vaha
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa // 10 // vezyAsaka, parastrI vyasana, madirApAna, Adi azubha kAmoM meM phaMsA rahatA hai| corakA jIvana usakI pravRttikI apekSA mahAna azubha nArakI samAna hojAtA hai| vaha ghora pApakA baca karake jA 4 zrAvakAcAra durgati jAtA hai| zloka-steyaM duSTaproktaM ca, jinavavanaM vilopitaM / ___ artha anatha utpAdI, steyaM vratakhaMDanaM // 132 // anvayArtha-(duSTapoktaM ca) dukhakArI hitakArI vacanoMkA kahanA bhI (steyaM) corI hai| (ninavacanaM vilopita jidrake vacanoMkA lopa karanA bhI corI hai ( artha anartha ) arthakA anartha (utsAdI ) karanI bhI4. corI hai| (vratakhaNDanaM) vratoMkA khaNDana karanA bhI (steyaM) corI hai| vizeSArtha-yahAMpara graMthakartAne corIkA doSa jina 2 bAtoMmeM AtA hai unakA yahAM khulAsA kiyA hai| aise vacanoMkA kahanA jo duSTatA liye hue hoM, dUsarekA vigAr3a karane vAle hoM, vizvAsa dilAkara ghAta karanevAle hoM, hiMsA, mRSA va corIse garmita hoM ve saba vacana stepameM isaliye Ate haiM ki unameM dasareke hitakA nAza karanekA gUDha abhiprAya chipA hotA hai| zAstrakA upadeza karate hue jina AjJAko ullaMghana karake jo kathana jina zAstroM meM nahIM hai isako pragaTa karake kahanA ki jina zAstra meM hai athavA zAstrake mantavyako ulTA samajhAnA, kamatI bar3hanI batAnA, isa taraha jAna bajhakara apanA koI pakSa puSTa karaneko va svArthake sAdhana karane ko jina vacanako lopakara va chipAkara kahanA so bhI corI hai| kyoMki yaha jinakI AjJAkA ullaMghana kiyA gayA hai| jo zabdoMkA artha prakaraNa meM honA cAhiye usako chipAkara kuchakA kucha artha kisI svArthavaza kara denA yaha bhI bhAvako chipAnA hai. isaliye corI hai| athavA kisI kAryako bigAr3a denA, koI dharmakArya ati lAbhakArI hotA ho usako apane vacanoMse vA apanI kRtise na hone denA arthakA anartha karanA hai isaliye yaha bhI corI hai| jo vrata yA pratijJA yA niyama liyA ho usako toDa DAlanA, jAna bUjhakara usameM doSa lagAnA, apanI kahI huI bAtakA ullaMghana kara DAlanA yaha bhI corI hai| isa taraha jo corIke doSoMse bacanA cAheM unako jinendrakI AjJAnusAra kahanA, calanA va vrata niyama satyatAse pAlanA cAhiye / va aisA vacana na kahanA cAhiye jisase dUsarekI hAni hojAya / sarala satya va nyAya rUpa // 17 // 18
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakyaMcAra vyavahAra karanA, lena denameM sApha rahanA, manameM bhI kisIko kaSTa dene kA vicAra na karanA, eka pAI bhI kisIkI haranekA bhAva na karanA, taSa hI corIke doSase bacA jaaskegaa| zloka-sarvajJamukha vANI ca, zuddha tatvaM samAcaratu / jina uktaM lopanaM kRtvA, steyaM durgatibhAjanaM // 133 // anvayArya-(sarvajJa ) sarvajJa vItarAga arahaMta bhagavAnake (mukha) mukhAraviMdase pragaTa (vANI ca) vANIke anusAra (zuddha tatvaM ) zuddha AtmIka tatvakA (samAcaratu) anubhava kro| (nina uktaM ) jinendra ke kahe vacanako (lopanaM kRtvA) jo na mAnA jAyagA to (steyaM ) corI hai so corI (durgati bhAjana) durgatimeM Y paTakanevAlI hai| vizeSArtha-yahAMpara yaha batAyA hai ki zrI sarvajJa vItarAga bhagavAna hI yathArtha tatvoMke vaktA V Apta haiN| inakI paramparAse cale Ae hue Agamake anusAra jIva ajIva tatvakA bheda samajhanA cAhiye / prabhune batAyA hai ki yaha saMsArI jIva pudgala karmake sAtha anAdise dUdha pAnIkI taraha mile hue cale Arahe haiM / jitanI vibhAva pariNatiyeM hotI haiM ve saba karmakRta vikAra haiM / yadi karmakA sambandha na ho to AtmAmeM rAga, dveSa, moha Adina prgtte| AtmAkA svarUpa yadi nizcayanayase vicArA jAya to parama zuddha hai, vItarAga hai, jJAna, darzanamaya jyoti svarUpa hai, akhaNDa hai, amUrtIka hai| isa taraha bhedajJAna sarvajJake kathanAnusAra prApta karake ajIvase moha choDakara sarva para padArthose vRttiko nirodha kara, pAMca iMdriya aura manake viSayoMko choDakara, samatAbhAva lAkara, nizcala ho zuddha AtmAko dhyAnA cAhiye / jaise prAcIna kAla meM zrI mahAvIra bhagavAnane, gautamasvAmIne, sudharmAcAryane, jambUsvAmIne ghyAyA thA va zrI bhadrabAhu zrutakevalIne va zrI kuMdakuMdAcAryane bhAyA thaa| usI taraha usa zuddha Atmatatvako sarala bhAvase dhyAnA cAhiye / jo koI isa zuddha AtmadhyAnamaya mokSamArgakA upadeza na dekara mAtra vyavahAra dharmakA hI upadeza dete haiM va Apa bhI vyavahAra kriyAkAMDameM magana rahate haiM va dUsaroMko bhI isImeM lagAte haiM, isIse mokSa hogI, yahI buddhi svayaM rakhate haiM va dUsaroMko karAte haiM ve bhUle hue haiM, jinakI AjJAkA lopa kara rahe haiM / ataeva corIke doSake // 138
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bhAgI haiM, jineMdrakA mukhya upadeza zukhAtmAnubhava hai, isIko lopa kara denA bar3A bhArI doSa hai, bAraNataraNa jIvoMko samyakta honekA kAraNa hI yaha yathArtha upadeza hai / kevala puNya baMdha saMsAra bhramaNakAhI // 19 // kAraNa hai| dravyaliMgI sAdhu zuddha Atmatatvake anubhavako na pAte hue puNya bAMdha svarga cale jAte haiM phira vahAMse Akara pazu paryAya meM bhramaNa karate haiN| saMsArase pAra karanevAlA eka samyagdarzana hai, usake vinA sarva kriyA va sarva jJAna saMsArakA hI kAraNa hai, nizcaya samyagdarzanakA chipAnA ghora pApa hai, ra corI hai, isase bhI bacanA yogya hai| zloka-darzana jJAna cAritraM, amUrta jJAnasaMyutaM / zuddhAtmAnaM tu lopaMte, steyaM durgatibhAjanaM // 134 // anvayArtha-jo koI (darzana jJAna cAritraM ) samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritramaI (amRta) amUrtIka (jJAnasaMyutaM) jJAnamaI (zuddhAtmAnaM ) zuddha AtmAko (tu lopaMte ) to nahIM jAnate haiM / parantu usake sivAya kisI dharmako pAlate haiM ve (steya) corIke bhAgI haiM (durgatibhAjana ) unakA mokSase viparIta saMsArameM hI bhramaNa hogaa| vizeSArtha-yahAM phira batAyA hai ki jisa dharmake svarUpameM nizcaya dharmakA lopa kiyA ho mAtra vyavahAra dharmakA hI prarUpaNa ho, vahAMpara bhI corIkA doSa AtA hai| kyoMki asalI dharma nizcayadharma hai, yahI mokSakA sAkSAt kAraNa hai |smygdrshn, samyagjJAna aura samyakcAritra nizcayanayase eka zuddha AtmA svarUpa hai| ye tInoM hI AtmAke guNa haiM, AtmAse abheda haiN| zuddha AtmA rUpa, rasa, gaMdha, sparzase rahita amUrtIka hai tathA jJAnAkAra hai, kyoMki vaha eka akhaNDa padArtha hai, vaha jaisA zarIra hotA hai usa AkArameM vyApa jAtA hai, vinA AkArake koI vastu nahIM hosaktI hai| vaha mUrtIka jaDa AkArase zUnya hai| usakA AkAra ima alpajJAniyoMke dhyAnameM nahIM AsaktA hai| vaha amUrtIka ananta guNoMkA puMja hai| inameM jJAna sarvatra vyApaka hai isaliye usako jJAnAkAra kahate haiN| dravya karma jJAnAvaraNAdi, bhAva karma rAgadveSAdi, nokarma zarIrAdi, ina sabase rahita svasaMvedana gamya vaha eka adbhuta padArtha hai| jahAM pAMca iMdriya aura manase upayogako haTAkara dekhA jAyagA to vahI anubhavameM AyagA / isa taraha jahAM zuddhAtmArUpa apane ApakA zraddhAna jJAna va cAritra hai vahI abheda ratnatraya
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 140 // mokSakA sAdhana hai / jitanA bhI vyavahAra dharma pAloM jAtA hai vaha isa svAnubhava rUpa nizcaya mokSamArgake liye / jahAM isako lopa kara diyA jAya vahAM niHsAra dharma raha jAtA hai| jaise cAvala vinA dhAnyakI bhUMsI, tela vinA tilakI bhUsI niHsAra hai / vyavahAra dharmako nizcaya dharmakI apekSA vinA sevana karanA cAlU pelakara tela nikAlanA hai| zuddhAtmAnubhava hI sAkSAt upAdeya-ArAdhane yogya dharma hai| yogasAra meM yogendradeva kahate haiM jo nimmala appA muNahi chandavi sahuvavahAru / bhiNasAmI eDi bhaNai lahu pAvahu bhava // 37 // jAma na bhAvahu jIva tuhuM nimmala appasahAsa / tAma Na labbhaI sigama' jaIi mA~hu tarhi jAU // 27 // bhAvArtha - jo sarva vyavahArako choDakara nirmala asnAko anubhava karatA hai / jinendra bhagavAna kahate haiM vahI zIghra saMsArase pAra hojAtA hai| he jIva ! jabataka tU nirmala AtmA ke svabhAvakI bhAvanA na karegA tabataka mokSameM gamana nahIM hosakkA, cAhe jahAM jAya va cAhe jo kucha kare / jo AtmAnubhavakI tarapha lakSya dilAte hue vyavahAra kriyAkAMDakA upadeza dete haiM ve hI sacce jinendra ke tatvako prakAza karanevAle haiM / parantu jo mukhya aMgako chipAte haiM ve vAstavameM Atma hitakArI bAtako chipAnese cora haiN| corIke vyasanameM prathama to parakI vastukA grahaNa manA kiyA hai / jo apane ikakA paisA hai va sampadA hai va padArtha hai usImeM hamako saMtoSa rakhanA caahiye| phira usake doSa jo jo lagA sakate haiM unako batAyA hai| jahAM sarala mAyAcAra rahita pariNAma hogA vahAM corIkA koI doSa nahIM laga sakA hai| bhAvoMkI samhAla hI mukhya dharma hai / 1 zloka - paradArArato bhAvaH, parapaMca kataM sadA / mamatvaM azuddha bhAvasya, AlApaM kUTa ucyate / / 135 // anvayArtha - ( paravArorato bhAvaH) parastrImeM Asakta jisakA bhAva hai vaha (sadA parapaMca kRtaM sadA prapaMcajAla kare va karatA rahatA hai (azuddha bhAvasya mamatvaM ) usake azuMDe bhAvakoM moha hai / vaha (kUTa AlI ) mAyAcAra sahita vAtacIta (ucyate ) kahatA rahatA hai / vizeSArtha - aba yahAM parastrI ramana vyasanako kahate haiN| vezyA vyasanameM avivAhita vyabhicoM zrAvakAcAra // 140 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa // 14 // 1 riNI strIkA grahaNa hai, yahAM vivAhita vyabhicAriNI strIkA grahaNa hai| jo koI parastrIkI vAMchAra zrAvakAra manameM karate haiM unako sadA hI manameM usa parastrIse sambandha karanekI ciMtA rahatI hai| unase milaneke liye nAnA prakAra jAla racA karate haiN| azuddha pApakArI kAmake bhAvoM meM unakI lInatA rahatI hai| ve isI hetu mAyAcAra sahita vArtAlApa bhI karate haiN| mana, vacana, kAya tInoMkI kuceSTA parastrImeM rati bhAva karanese hone lagatI hai| parastrIke rAgIke dharma, artha, kAma tInoM gRhasthake puruSArtha bigar3a jAte haiN| vaha gRhI dharmako bigAr3a letA hai| gRhasthIko vivAha karanekA yahI abhiprAya hai ki yaha saMtoSI rahe, saMtAnakI mukhya bhAvanAse svastrI saMtoSa kare, parastrIkI vAMchA na kre| parastrIkA lobha prANIko ghora saMkaToMmeM DAla detA hai| isa lokameM bhI apamAna sahatA hai aura paralokameM bhI adhogatikA pAtra hotA hai| subhASitaratnasaMdoha meM kahate haiMyo paricinsya bhavArNavaduHkhamanyakalatramabhIpsati kAmI / sAdhunanena vinindhamagamyaM tasya kimatra paraM parihAryam // 588 // dRSTicaritratapoguNavidyAzIladayA damazauca zamAdyAn / kAmazikhI dahati kSaNato nurvahirivandhanamUrjitamatra // 591 // bhAvArtha-jo koI saMsArasamudrake duHkhoMko citavana karake bhI kAmI hai, parastrIkI icchA . karatA hai usako sAdhu janoMne niMdanIya kahA hai va ayogya batAyA hai| usako pahAM kucha bhI tyAgane yogya nahIM rahA / kAmakI agni darzana, cArija, tapa, guNa, vidyA, zIla, dayA, saMyama, zauca, zAMti Adi guNoMko kSaNamAtra meM jalA detI hai jisa taraha agnikI zikhA Idhanake samUhako jalA detI hai| jo gRhastha zrAvaka dharma pAlakara apanA hita karanA cAheM unako ucita hai ki apanI vivAhitA strImeM santoSa rakheM aura hara taraha parastrIke sambandhase apanI rakSA kare / yaha vyasana bhI pIche paDa jAnese nahIM chUTatA hai| zloka-abaMbhaM kUTa sadbhAvaM, mana vacanasya kriiyte| te narA vratahInAzca, saMsAre duHkhadAruNaM // 136 / / anvayArtha-( avamaM ) abrahmabhAva (mana vacanasya ) mana aura vacanameM ( kUTa sadabhAvaM krIyate) mAyAcArako jamA detA hai| jo abrahmakI sevA karate haiM (te narA) ve mAnava (vratahInAzca ) vrata rahita hI haiM ( saMsAre ) isa saMsArameM (duHkhadAruNaM ) mahAna duHkhako pAte haiN| // 14 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 12 // vizeSArSa-parastrI bhogakA bhAva mana aura vacanako kuTila kara detA hai| jo koI prAvakake bratoMko pAlanekI pratijJA karake bhI abrahmameM rata hojAte haiM ve apanA mahAna burA karate haiN| pAMca aNuvratoMmeM svastrI saMtoSa vrata mukhya hai| jo isa bAtako bhUlakara para striyoMkI saMgati karate haiM, unase hAsyajanaka vArtAlApa karate haiM, ve unake mohameM paDakara vratakA svarUpa malIna kara dete haiN| unake bhAvoM meM parastrIkA rUpa basa jAtA hai| ve usake dekhanekI, usase bAta karanekI, usase milanekI ciMtAmeM paha jAte haiN| vAstava meM brahmacaryakI rakSAke liye nimittauke bacAne kI bahuta jarUrata hai| strI puruSakA ekAMta nimitta baDe 1 mahAvratI muni takake bhAvoM meM malInatA paidA kara detA hai| bratIko isIliye ekAMtameM zayyA va Asana rakhaneke liye kahA gayA hai| usako saba hI vikArakArI nimitoMse apaneko bacAnA ucita hai| zrAvaka dharmako pAlakara jIvana saphala karanekA sAdhana parastrIke vyasanase bacanA hI hai| zloka-kaSAyena hi vikahA syAt, cakraindra narAdhipAH / bhAvanaM yatra tiSThate, paradArarato narAH // 137 // anvayArtha--(paradArarato narAH) jo mAnava parastrIke vyasanameM lIna haiM unake bhItara ( kaSAyena ) lobha kaSAyake dvArA (hi) nizcayase (vikahA) vikathA (syAt ) karanekA bhAva hotA hai (yatra ) jisa vikathAmeM (candra indra narAdhipAH) cakravartI, indra, tathA rAjAoMke padakI (bhAvanaM ) bhAvanAeM (tiSThate) hotI rahatI haiN| vizeSArtha-cakravartIke chayAnavai hajAra strIkA bhoga hotA hai| indrakI sevAmeM bhI hajAroM devAMganAe~ hotI haiM / baDe 2 rAjAoM ke bhI strI bhoga prasiddha hai| aisI kathAe~ jinameM inake kAmabhoga OM sambandhI varNana Ate haiM una puruSoMko bahuta rucatI haiM jo kAmI parastriyoM meM rata haiM / ina kathAoMko ve isI bhAvase sunate yA paDhate haiM ki kAmakI bhAvanAmeM raMjAyamAna hubhA jaave| ye kathAeM unake manameM yaha bhAvanA jAgRta kara detI haiM ki hamako bhI cakravartI va indrAdike va mahArAjAoMke pada prApta hoM, jisameM khUSa striyoMke bhoga karanekA avasara mile / koI 2isI bhAvanAko manameM rakhakara muni va zrAvakake vrata bhI pAlane lagate haiN| ve zuddha atIndriya sukhakI bhAvanAko bhUlakara kSaNika // 14 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ iMdriya janita atRptikArI sukhakI bhAvanA karate hue apane manako azubha nidAna bhAvase malIna saraNataraNa 4zrAvakAcAra rakhate haiN| unakA cAritra pAlana bahuta alpa puNya bAMdhatA hai-paramparA ve saMsArake hI mArgI hote haiN| prayojana kahanekA yaha hai ki parastrI vyasanake lobhase bacanA hI hitakara hai| jo samyaktI haiM ve to kAma bhAvako roga jAnate haiM, svastrI meM bhI bhoga karanA apanA kartavya nahIM samajhate haiN| use bhI kAma rogakA eka dila dahalAnevAlA upAya samajhate haiM, ve pahacAnate haiM ki kAma bhAvakA nAza AtmadhyAnake vItarAgamaya bhAvake abhyAsase hI hogaa| ve gRhasthameM rahate hue nItise calate haiM, kabhI bhI parastrIkI vAMchA nahIM karate haiM / yaha kAmakI utkaTa vAMchA mahAna ArtadhyAnameM va vikathAthAoMmeM phaMsA detI hai aura ghora karmakA baMdha karAtI hai| zloka-kAmakathA ca varNatvaM, vacanaM AlAparaJjanaM / te narA duHkha sAte, paradAraratA sadA // 138 // anvayArtha--(kAmakathA ca ) kAma bhAva baDhAnevAlI kathAoMkA bhI ( varNatvaM ) varNana karanA tathA ( AkAparaMjanaM vacanaM ) kAmakI carcA meM raMjAyamAna karanevAlA vacana kahanA / aisA jo karate haiM veDa 5 (paradAraratA janAH) ve mAnava parastrI vyasanameM rata haiM (te narA) ve mAnava (duHkha sAte) aneka kaSTa sahate haiN| vizeSArtha-parastriyoMkI sundaratAkI hAvabhAva vilAsa vibhramakI, unake premameM phaMsa jAnekI, unako chala lenekI, unake bhoga vilAsako kathAe~ manako zRMgAra rasameM phaMsAnevAlI kahanA tathA unako sunakara prasanna honaa| hAM hAM milaanaa| ityAdi parastriyoMmeM ratiko paidA karanevAlI jo kucha bhI carcA hai va vacanAlApa hai vaha saba parastrI vyasanameM garmita hai, pariNAmoM meM kAmakI utkaTatA baDhAnevAlI hai| ye azubha bhAva pApa bandha kAraka haiN| una pApoMke udayase prANIko saMsArameM duHkha sahane pddeNge| yahAM bhI yadi koI kisI parastrIkI sundaratAkI kathA sunakara usapara apane bhAva Asakta kara legA vaha rAtadina cintAkI dAhameM jalakara duHkha paavegaa| usake liye mahAna prapaMca karegA-asaphalatAmeM prANa taka gamA baiThegA / isaliye gRhastha zrAvakako ucita hai ki parastrI vyasanake bhItara bhayabhIta pravateM isahetu kabhI kAmakI kathAe~ na kaheM na suneN| aise khela nATaka
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 144 // tamAzeM bhI na dekheM jo manako kAmake vikArase Akulita karadeM / vezyAoMke nAcagAna bhI na suneM / brahmacarya pAlaneke liye yaha Avazyaka hai ki bhAvoMko bigADanevAle nimittoM se bacA jAve / kyoMki kAma bhAvakI AgakA utpanna honA mahAna saMkaToMkA kAraNa hai| kulabhadra AcAryane sArasamuccaya meM kahA hai madano'stimahAvyAdhirduzcikitsyaH sadA budhaiH / saMsAravarSane'tyartha dukhotpAdanatatparaH // 93 // yAvadasya hi kAmAgnirhRdaye prajvalaityalam / Azrayanti hi karmANi tAvadasya nirantaram // 94 // ' saMkalpAcca samudabhUtaH kAmasarpo'ti dAruNaH / rAgadveSadvijihvo'sau vazIkartuM na zakyate // 97 // bhAvArtha - kAmabhAva mahAna roga hai buddhimAnoMne isakA upAya bar3A hI kaThina kahA hai, isase saMsAra atizaya bar3hatA hai sadA hI duHkha huA karatA hai| jabataka yaha kAmakI agni cittameM jalA karatI hai tabataka niraMtara kamaukA baMdha huA karatA hai| kAmarUpI bhayAnaka sarpa saMkalpa se hI utpanna hotA hai jisake rAga dveSarUpI do jihvA haiM / isako vaza karanA bahuta kaThina hai / duSTA yemamanaGgecchA seyaM saMsAravardhinI / duHkhasyotpAdane zaktA zaktA vicasya nAzane // 98 // bhAvArtha - jo yaha kAmakI icchA hai vaha ati duSTa hai yaha saMsArako baDhAnevAlI hai, klezako paidA karanevAlI hai tathA parastrI vyasanameM phaMsAkara dhanakA nAza karanevAlI hai / isaliye kAmakI kathAoM se bacanA bahuta jarUrI hai| zloka - vikahA zruta proktaM ca, kAmArtha zruta uktayaM / zrutaM ajJAnamayaM mUDhaM vratakhaMDaM dAra raMjita // 139 // anvayArtha - ( vikahA zruta prokta ) strI kathArUpI vikathAmeM phaMsAnevAle zAstroMkA vyAkhyAna karanA yA ( kAmArthaM ) kAma bhAvake utpanna karaneke liye (zruta uktayaM ) kisI bhI zAstrakA kahanA ( ajJAnamayaM mUDhaM zrutaM ) tathA aisA jo ajJAnamaI mRDhatAse pUrNa zAstra hai ( dAra raMjitaM ) vaha striyoM meM raMjAyamAna karAnevAlA hai tathA (vratakhaNDaM ) brahmacarya vratakA khaNDana karanevAlA hai / vizeSArtha-cAra vikathAoMmeM strI kathA baDI khoTI vikathA hai, striyoMke mohameM phaMsAnevAlI zrAvakA kAra // 14 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 // 5 hai aisI kathAoMko vyAkhyAna karanevAle zAstroMkA racanA, unakA kahanA sunanA va anya koI bhI zAstra ho, usake varNanako isa taraha kahanA ki jisake sunanese kAma bhAva utpanna hojAve vikA OMzrAvakAra rUpa hai| jaise kisI jaina purANameM kahIM striyoMke zRMgArakA varNana hai usa varNanako AcAryane puNyakA phala yA usakI kSaNabhaMguratA dikhAne ke liye kiyA hai usa varNanako koI vyAkhyAtA isa rUpameM kaheM ki jisase zrotAoMkA mana kAmabhAvameM lipta hojAve, vaha vikathAhImeM aajaaygaa| jahAM aisA kathana Ave vahAM vaktAko isa taraha usako samajhAnA cAhiye, jisase rAgake sthAna meM vairAgya hojAve, baDe 1 kAvya, nATaka, chanda, alaMkAra va kavitAeM aisI banAI jAtI haiM jinameM baDI bhArI vidvattA hai, parantu kAmabhAvakI uttejaka haiM ve saba grantha kujJAnamaya zAstra haiN| ve mUDhatAse bharapUra haiN| aise zAstroke racane, kahane va sunane se striyoM meM anurAga baDha jAtA hai, parastrI va vezyAkI cAhanA uTha AtI hai| pariNAmoM meM parastrIkI tarapha Asakti Anese brahmacarya vratakA khaNDana hojAtA hai| ataeva brahmacaryakI rakSAke liye striyoMkI vikathAoMse bacanA hitakara hai| __zloka-pariNAmaM yasya vicalaMte, vibhramaM rUpa ciMtanaM / AlApaM zruta AnandaM, vikahA paradArasevanaM / / 140 // anvayArtha-(yasya) jisa vikathAke karanese (pariNAma) bhAva (vicalaMte) DagamagA jAte haiM (vibhrama) striyoMke vilAsa (rUpa) va unake rUpa dekhanekI (ciMtanaM) ciMtA utpanna hojAtI hai| (AlApaM zrUta Ananda) kAmabhAvake gIta va vArtAlApa sunane meM Ananda bhAva jAgRta hojAtA hai isIliye (vikahA ) strI kathA karanA (paradArasevanaM ) parastrI sevanameM garmita hai| vizeSArtha-striyoMkI kathA jabataka kukathA rUpameM kI jAyagI, usake sunate sunate kahate kahate pariNAma zaddha brahmacaryake bhAvase DigamagA jaayge| bhAvoM meM vikAra to ho hI jaaygaa| tathA yaha ciMtA hojAyagI ki hama striyoMke rUpa dekhA kareM, unake vastrAbhUSaNa, calane, phirane, nAcane, gAneke vilAsa 1. dekhA kareM, unake manohara gAna sunA kareM, unake sAtha vArtAlApa kiyA kreN| isa ciMtAke sAtha usako parastriyoM yA vezyAoM ke sAtha vArtAlApa karanemeM va unake manohara zabda sunane meM ati raMjAyamAna* panA hojaaygaa| yadi koI parastrI bhoga nahIM bhI kare to bhI yaha saba manakI va vacanakI va kAyakI wall W
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa / / 3.46 / / ceSTA parastrI vyasana ke sadRza bhAvoMko vikArI banAnevAlI hai ataeva parastrI vyasana meM garbhita hai / yahAM yahI tAtparya hai ki kAma bhAvoMko utpanna karanevAlI kathAoMko kabhI bhI sunanA, paDhanA va racanA na caahiye| vivekiyoMko zIla bhAva dRDha karanevAlI kathAoMko sunanA va paDhanA va racanA cAhiye / zloka-manAdikAya vicalaMti, indriyaviSaya rakSitaM / vratakhaNDaM sarva dharmasya, anRtaM acetaM sArddhaM // 141 // anvayArtha - ( manAdikAya ) manako Adi lekara arthAt mana, vacana, kAya tInoM (vicalati ) Akulita hojAte haiM / ( indriyaviSaya raMjitaM ) iMdriyoMke viSayoMmeM raMjAyamAna panA hojAtA hai / ( vratakhaNDa ) brahmacarya kA khaNDana hojAtA hai / ( sarva dharmasya anRtaM ) sarva dharma meM mithyApanA hojAtA hai ( aceta sArddha ) sAtha meM mithyAjJAna bhAva dRDha hojAtA hai / vizeSArtha -- strI sambandhI vikathAoMke karanese manameM AkulatA hojAtI hai| rAga sahita vacakA prayoga striyoMse karane laga jAtA hai / striyoMke aMgAdiko sparza karanekI kuceSTA bhI kAyase hone lagatI hai / isa kAmako tIvratAke vaza hokara pAMcoM iMdriyoMke viSayoMmeM raMjAyamAna panA ho jAtA hai| manohara vastrAdi, palaGgAdi va parastrI vezyAdikA sparza karane meM mana rAjI rahatA hai / jihvAkI lolupatA baDha jAtI hai, miSTa va kAmoddIpaka padArtha va mAdaka padArtha khAne meM mana prasannatA mAnatA hai / atara phulela lagAne meM va phUloMkI mAlA sUMghane meM anurakta hojAtA hai| AMkhoM meM caMcalatA baDha jAnese nirantara manohara rUpake dekhanekI kAmanA dRDha hojAtI hai / kAnoMse sadA manohara gAna, sura tAla sahita sunanekI tIvra ruci hojAtI hai / isIse ( vratakhaNDaM ) brahmacarya vratakA khaNDana hojAtA hai / taba jo kucha ahiMsAdi vrata hote haiM unakA usake bhAvoMmeM satyapanA nahIM rahatA hai / vaha atirAgI hokara apane zIla bhAvakA hiMsaka hojAtA hai / parastriyoMke liye abhilAlA karake unakI prAptikI bhAvanA se mithyA vacana bolane meM va guptarUpa se corI karane kI bhAvanA hojAtI hai / parigrahakI lAlasA bar3ha jAtI hai / kuzIlakI anyAya janita pravRttikI bhAvanAse sarva dharma usake mithyA hojAte haiM / sAtha meM usakA jJAna bhI nirmala nahIM rahatA hai, mithyAtvakA udaya AjAtA hai aura usakA sarva 12 zrAvakAcAva // 146 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 147 // zAstrajJAna mithyAjJAnapaneko prApta hojAtA hai| isaliye jo brahmacaryavratako, sarva deza yA eka zrAvakAcAra deza pAlanA cAheM unako ucita hai ki ve kAma kathAke prapaMcameM na paDe na aisI kusaMgati rakkhe jisase mana bhI kisI taraha vicalita hojAve / pariNAmoMkI samhAla nimittoMke bacAnese hogii| isaliye brahmacaryakI rakSAke liye tatvArthasUtra meM pAMca bhAvanAeM batAI haiM strIrAgakathAzravaNatanmanoharAMganirIkSaNapUrvaratAnusmaraNavRSTaSTarasasvazarIrasaMskAratyAgAH pNcH|||| bhAvArtha-(2) striyoM meM rAga baDhAnevAlI kathAoMkA sunanA choDanA cAhiye, (1) una striyoMke manohara aMgoMke dekhanekA tyAga karanA cAhiye, (3) pUrvameM bhoge hue bhogoMkI smRti na karanI cAhiye, (4) kAmoddIpaka pauSTika rasa na khAnA cAhiye, (5) apane zarIrakA zrRMgAra na karanA caahiye| manakI caMcalatA baDI vicitra hai| jarA bhI viparIta nimitta hotA hai to mana vikArI hojAtA hai| manakA vikArI honA hI kAmadevakA utpAdaka hai| zloka-viSaye raJjitaM yena, anRtAnaMda saMjutaM / puNyotsAhaM utpAdI, doSe AnaMdanaM // 142 // anvayArtha-(yena viSaye nitaM ) jo pAMca iMdriyoMke viSayoM meM raMjAyamAna hojAtA hai vaha ( anRtAnanda saMjutaM) mRSAnaMda raudradhyAna sahita hojAtA hai yA mithyAtvameM AnaMdavAna hojAtA hai| (puNyotsAhaM utpAdI) vaha puNya karane meM utsAha paidA kara letA hai| isa taraha (doSe) jo saMsArakA kAraNa doSa hai usameM (bhAnaMdanaM kRtaM) prasanna hokara tanmaya hojAtA hai| vizeSArtha-strI sambandhI kAma kathAkA burA phala yaha hotA hai ki yaha prANI mUDha hokara jina iMdriyoMkI vAMchA eka samyagdRSTIko nahIM honI cAhiye unahImeM yaha raMjAyamAna hone lagatA hai| basa mithyAtvake udayase mithyAtvI hojAtA hai yA satya mArgase haTa jAtA hai aura mithyA mArgameM AnaMda mAnane lagatA hai| usake bhItarase vItarAga vijJAnamaya satya dharmakI ruci calI jAtI hai| aisA viSaya yokA lobhI mokSamArgako bhUlakara puNya karma karane meM baDA hI utsAhI hojAtA hai| arthAt puNyakI tIvratA hogI to manovAMchita bhoga svagoM meM va rAjA mahArAoMke pAkara khUba viSayabhoga karU~gA, isa
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 148 // bhAvanAmeM lipta ho baDe bhAvase pUjA pATha karatA hai, bhajana paDhatA hai, dAna detA hai, zAstra paDhatA hai, niyama saMyama pAlatA hai, upavAsa karatA hai, muni hokara digambara sAdhukA kaThina cAritra pAlatA hai yA zrAvaka vratako pAlatA hai taubhI mokSamArga se viparIta calatA huA, bhogoMkI tRSNAke uddeiyako rakhatA huA jo doSa hai usameM Ananda mAna letA hai / vaha apane kaThora cAritrako viSayarUpI viSake badale meM veca DAlatA hai / jisa cAritra se svarUpAcaraNa cAritra hokara atIndriya AnandakA lAbha hotA thA, nirvANakA zAzvata sukha prApta hosakkA thA usa cAritrako utanI hI mihanata se pAlatA huA tyAgane yogya mithyA vastukI cAha meM hI phaMsA rahatA hai, viSayoMkI AzA meM Ananda mAnatA hai / jaise koI dhanakI prAptike Ananda meM tIvra AtApameM bhI naMge paira bhArI bhAra lekara DhotA hai, bahuta upasarga sahatA hai, aise hI ajJAnI jIva kSaNika viSayasukhakI AzAse mahAna munikA yA zrAvakakA cAritra zAstrokta pAlatA hai - mithyAdRSTI hotA huA saMsAra varddhaka doSakI hI sevA kara rahA hai / isa taraha yahAM granthakartAne parastrI vyasanako bahuta acchI taraha batAyA hai / zrAvaka gRhasthiyoMkA yaha mUla kartavya honA cAhiye ki ve mokSakI bhAvanAse jIvana vitAyeM / niraMtara saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya bhAva rakkheM, nijAnanda padake gADha premI hojAveM, aise gRhasthI pAMca iMdriyoMke bhogoMko bahuta niyamita AvazyaktAnusAra rogake ilAjavat ruci rahita karate haiM / ve zuddha manase apanI vivAhitA strI meM saMtoSita rahate haiM / kAmabhAvakI agniko uttejita karanevAlI sarva mana vacana kAyakI kriyAse, kusaMgati se, kathA AlApase sabase bacate haiM / vAstava meM ye sAtoM hI vyasana mAnavoMke parama vairI haiM / jo apanA hita cAhe unako inase bacakara rahanA cAhiye tathA unake sarva atIcAroMko bhI bacAnA cAhiye / isa kathana se yaha bAta tatvajJAnIko jhalaka jAyagI ki anaMtAnubaMdhI kaSAyake bhAva kisa taraha prANIko mithyAtvameM paTaka dete haiM athavA mithyA jJAnase kisa taraha yaha prANI vrata tapa karatA huA anaMtAnubaMdhI kaSAyake phera meM aceta hojAtA hai / zrAvakAcAra // 148
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha mada svruup| // 19 // zloka-etattu rAgabandhasya, mada aSTaM ramate sadA / mamattvaM asattya AnaMdaM, madASThaM narayaM pataM // 14 // anvayArtha-(etat tu) isa prakArake (rAgabandhasya ) rAgase baMdhA huA prANI (sadA) niraMtara (mada aSTa) se ATha madoMmeM (ramate ) ramaNa kiyA karatA hai ( mamatvaM ) jagatakI mamatAmeM phaMsA rahatA hai ( asatya AnaMdaM)4 mithyA padArthoM meM Ananda mAnA karatA hai| (madASTaM) ye AThoM mada (naraya pataM) narakameM girA dete haiN| vizeSArtha-Upara likhe hue dyUta ramaNa Adi sAtoM vyasanoMke bhItara jo raMjAyamAna huA karatA hai, jisako viSaya ruci va sevana hI sukharUpa bhAsatA hai, jisako AtmAke AnandakI khabara nahIM hai aisA mithyAdRSTI jIva jAti kula Adike ATha prakArake ghamaNDameM bhI sadA raMjAyamAna V rahatA hai| kyoMki isase saMsArase ati mamatva hai, strI putra dhanAdike sAtha gADha sneha hai| ina madoMko karatA huA yaha ajJAnI prANI mithyA jagatako avasthAoM meM jo nAzavaMta haiM, Ananda mAnA karatA hai| jaba unakA viyoga hojAtA hai to atyanta zoka karatA hai| tIna kaSAyameM gRsita hotA huA yaha ajJAnI prANI narakAyu bAMdha letA hai, narakameM jAkara ghora kaSTa pAtA hai| jo vastu thira rahanevAlI nahIM hai unako pira mAnake ghamaNDa karanA vAstavameM ajJAna hai| yaha sabako pragaTa hai ki dhanake rahanekA koI niyama nahIM hai, kucha dinoM meM eka dhanavAna nirdhana hojAtA hai| yuvAnIke rahanekA niyama nahIM hai| yuvAnase zIghra vRddha hojAtA hai| jIvanake chuTa jAnekA 4 koI niyama nahIM hai / tRNake Upara jala bUMdake samAna patana hojAtA hai| jagatameM jitane bhI paryAya haiM, skandha haiM, mizrita bhAva haiM, aupAdhika pariNAma haiM, ve saba athira haiN| karmodayase unakA saMyoga isa saMsArI jIvako hotA hai| karmakA udaya dhUpa chAyAke samAna kabhI acchA kabhI burA hai| jo koI dhUpa vA chAyAke eka taraha bane rahanekA mithyA moha karegA vaha avazya unake viyoga para kaSTakA anubhava kregaa| ataeva mada karanA mAtra mithyAtva bhAva hai aura tIba kaSAyakA jhalakAva hai|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa zloka-asattye azAzvate rAgaM, utsAhena rato sadA / // 15 // zarIre rAgavardhante, te tu durgatibhAjanaM // 144 // anvayArtha (asattye) mithyA (azAzvate) va anitya padArtha meM (rAga) rAga karanA va ( utsAhena) utsAhake sAtha (sadA) niraMtara (rato) unameM rati karanA (zarIre ) zarIrameM (rAga) mohako ( vardhante ) baDhA dete haiM / (te tu) jo aise mohI haiM ve (durgatibhAjanaM ) azubha gatike bhAgI hote haiN| vizeSArtha-jagatakI sarva racanA jo banatI hai va bigaDatI hai vaha saba mithyA hai va nAzavaMta hai 7 jaise kSaNa kSaNameM samaya bItatA jAtA hai aise hI sarva avasthAeM kSaNa kSaNameM badalatI rahatI haiM / ina avasthAoM meM rAga karanA va inake bane rahane meM utsAha rakhanA va raMjAyamAna hote rahanA, prANIko zarIrakA atizaya mohI banA detA hai, vaha AtmAko bilakula bhUlakara apaneko zarIra rUpa hI mAnA karatA hai| maiM nRpa hU~, maiM seTha hU~, maiM balavAna hU~, maiM vidvAna hU~, maiM tapasvI hU~, maiM sundara hU~, maiM baDe VvaMzakA hU~ ityAdi zarIrakI mU meM mUrchita hotA huA tIvra karma bAMdhakara durgatimeM calA jAtA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahate haiMgalatyAyudehe vrati vilayaM rUpamakhilaM / jarA pratyAsannIbhavati labhate vyAvirudayam / / kuTumbaH snehAtaH pratihatamatirlobhakalito / mano janmocchittyai tadIpa kurute nAyamasumAn // 333 // bhavantyetA lakSmyaH katipayadinAnyeva sukhadAstaruNyaH tAruNye vidadhati manaH prItimatulAm // taDillolA bhogA vapurapi calaM vyAdhikalitaM / budhAH saMciMtyeti praguNamanaso brahmaNiratAH // 13 // bhAvArtha-yaha Ayu galatI jAtI hai, vaha saba rUpa vilaya hotA jAtA hai| jarA nikaTa AtI jAtI hai| rogoMkA udaya hotA rahatA hai / kuTumba snehameM phaMsA huA lobhase jakaDA rahatA hai / to bhI nirbuddhi prANI isa mithyA va nAzavaMta saMsArake nAzake liye kucha nahIM karatA hai| ye dhana-saMpadA kucha dinake liye sukhadAI bhAsatI hai, yuvatI striyAM yavAnImeM hI gADha prItiko vistAratI hai| bhoga vijalIke camatkArake samAna caMcala hai| yaha zarIra rogoMse bharA calAyamAna hai| guNavAna paMDitajana aisA vicAra karake apane zuddha AtmasvabhAvameM ramaNa karate haiN| vAstava meM ina sAMsArika padArthoke liye mAna va mUrchA karanA mAtra ajJAnatA hai|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrA zloka-jAti kulI sura rUpaM, adhikAra tapaH balaM / vAraNataraNa zilIjJAnaM ArUDhaM, madaSTaM saMsAra bhAjanaM // 145 // // 15 // anvayArtha-(jAti) mAtAkI pakSakA ( kula ) pitAkI pakSakA (Isura ) dhanake svAmitvakA (rUpa) sundara rUpakA ( adhikAra) adhikAra va AjJA calanekA (tapaH) tapa karanekA (balaM) zarIrake bala kA (zilpAjJAnaM ) zilpAdi vidyAoMke jJAnakA (ArUDhaM ) abhimAna karanA ( madaSTa ) ye ATha mada ( saMsAraOM bhAjana ) saMsArake bhAjana haiN| vizeSArtha-yahAM ATha madoMke nAma ginAe haiN| samyagdRSTI ina madoMko nahIM karatA hai| mithyAdRSTI jagatake mohI jIvake bhItara ye ATha mada apanA ghara kara lete haiN| yaha mAnava mAnake parvatapara caDhA huA dUsaroM ko apanese tuccha dekhatA hai / ina ATha madoMkA svarUpa isa bhAMti hai (1) jAtimada-zarIrako janma denevAlI mAtA hotI hai| isase mAtAkI pakSako jAti kahate 4 haiN| jisakI yonimeM janma ho vaha mAtA hai| usake kuTumbIjanoM meM yaha mAna karanA ki hamAre mAmA, nAnA, aise 2 haiN| unake dhanAdi balako hote hue unako apanA mAnakara ahaMkAra karanA jAtimada hai| (1) kula mada-jisake vIryase paidA hotA hai usako kula yA vaMza kahate haiN| apane pitA, pitAmaha, para pitAmaha AdikI sampadA AdikA vicAra kara usake balapara apanA bala mAna ahaMkAra karanA so kulamada hai| (3) aizvarya mada-dhana sampadA-mAla makAna, khetI, gahanA, sonA, cAMdI Adi pAsa hote hue VunakA maiM svAmI hUM, ataeva maiM dhanika hUM, maiM sukhI hUM, aisA mAna nidhanAko tuccha dRSTise dekhatA huA ahaMkAra karanA so dhanamada hai| (4 rUpa mada-zarIrakA AkAra sundara suhAvanA-AMkha, nAka, kAna, muMha, zarIrakA raMga zubha 4 hote hue apaneko rUpavAna, dUsaroMko sundaratA hIna samajhakara apane zarIrake rUpakA ahaMkAra karanA rUpa mada hai| (5) adhikAra mada-prabhutAI, baDappana, hukUmata calate hue yaha mAnanA ki maiM jo cAhe so kara sakA hUM cAhe jise jhUThA doSa lagAkara bhI daMDita kara sakatA huuN| koI sAdhAraNa bhI apamAna ..
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 152 // kare yA doSa kare to apane adhikArase khUba kaThora daNDa desakA huuN| merA koI kyA bigADa kara saktA hai aisA ahaMkAra karanA so adhikAra mada hai / (3) tapa mada - aura manuSyoMse na bana sake aisA tapa, upavAsa, rasa tyAga, Unodara, kaThina pratijJA lekara AhArako jAnA, na milanepara phira upavAsa kara jAnA, parvata, zivara, vana, nadItaTa, smazAnabhUmi Adi viSama sthAnoM para jAkara tapa karanA / bhUkha pyAsa, DAMsa, macchara, gAlI Adi parISahoMkA sahanA, ityAdi nAnAprakAra sAdhu yA zrAvakako avasthA meM rahate hue tapa sAdhanA, paraMtu manameM yaha ahaMkAra kara lenA ki maiM baDA tapasvI hUM-mere samAna tapa kisIse nahIM bana saktA hai / yadi koI pratiSThA va vinaya meM kamI kare to mAnavaza krodha bhAva rakhanA ye saba tapakA mada hai / (7) bala mada - zarIra meM vyAyAmAdi karane se auroMse adhika bala honepara nirbaloM ko tuccha dRSTise dekhanA, apane balase nirbaloM ko satAnA, niHzaMka ho unakA bigADa karanA aura yaha ahaMkAra karanA ki koI merA kyA kara saktA hai merA sAmanA koI nahIM kara sakA hai, aisA mAnake rahanA so mada hai / (8) zilpajJAna yA vidyA mada-apaneko citrakArI, bar3AIkA kAma, lohArakA kAma, yaMtravidyA, vastroM para belabuTe nikAlanA, kavi kalA, nyAya, vyAkaraNa, chanda, alaMkAra, tairanA, bajAnA, gAnA, dharma zAstrakA sUkSma jJAna Adi aneka prakAra laukika aura pAralaukika vidyAoMkA svAmIpanA honepara apane se auroMko mUrkha ginanA, kiMcit apamAna se krodhita hojAnA, apanI pUjA pratiSThA cAhanA, mere sAmane koI A nahIM saktA hai, maiM sabako kalA caturAImeM parAsta kara saktA hU~ aisA ahaMkAra rakhake mAnake naze meM cUra rahanA jJAnamada yA vidyAmada hai / jo zarIra, bhoga va saMsArakA mohI hai vahI mUrchAvAna ajJAnI prANI una kSaNika vastuoMko apanI mAnake mada karatA hai-jJAnI nahIM karatA hai / subhASitaratna saMdoha meM kahate haiM garveNa mAtRpitRbAndhavamitravargAH / sarve bhavanti vimukhA vihitena puMsaH // anyo'pi tasya tanute na jano'nurAgaM / matveti mAnamapahastayate subuddhiH // 49 // WADAY // 152 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bAraNataraNa // 15 // bhAvArtha-garva karanese mAtA pitA bhAI mitra saba mAnI puruSase vimukha rahate haiM, anya bhI koI mAnIse rAga nahIM karatA hai, aisA jAnakara buddhivAna mAnako kabhI bhI nahIM karate haiN| zloka-jAtiM ca rAgamayaM ciMte, anRtaM Rtamucyate / mamatvaM snehamAnandaM, kula ArUDha rato sadA // 146 // anvayArtha-jo koI (jAti ca) apanI mAtAkI pakSarUpa jAtiko (ragamayaM) rAgase baMdhA huA apanI (ciMte) mAnatA hai| vaha (anRtaM) mithyAko (RtaM) satya (ucyate) kahatA hai| jo (sadA) niraMtara (kula ArUDha rataH) kUlake madameM tallIna rahatA hai vaha apane kulake janoMmeM (mamatvaM ) mamatA rakhatA hai (snehaM ) sneha baDhAtA hai tathA ( AnandaM ) unako dekha dekhakara Ananda mAnA karatA hai| vizeSArtha-yaha ajJAnI jisa jAtiko apanI mAnatA hai vaha isakI jAti hai hI nhiiN| & zarIrako jananevAlI mAtA hotI hai| zarIrakI jAti mAtA va usake bhAI pitA Adi haiN| AmAko koI jananevAlA nahIM hai taba yaha zarIrakI jAti apane AtmAkI kaise hosaktI hai| yaha ajJAnI mUrkha prANI apanI asalI AtmArUpI jAtiko bhUlakara zarIrake sambandhale zarIrakI jAtiko apanI mAna letA hai| yahI usakA mithyAko satya mAnanA hai| isa mithyA mAnyatAse apane nAnA mAmAse rAga karatA hai va cAhatA hai ki ve kucha isakA svArtha sAdhana karate rheNge| isI taraha yaha ajJAnI prANI apane kulake mameM nirantara lipta huA apane pitA, bAbA, strI. patra, patrI. bahina, Adise baDA hI mamatva karatA hai| unake viyoga honepara va unake rogI honepara va paradeza * jAnepara baDA hI kaSTa mAnatA hai, zoka karatA hai, vihvala hojAtA hai| unakI snehakI pAsImeM aisA jakaDa jAtA hai ki unake pIche rAtadina dhanakI tRSNAmeM phaMsA rahatA hai, dharma kAryako bhUla jAtA hai / dhyAna, sAmAyika, pUjA pAThakI tarapha upayoga nahIM lagAtA hai| yadi khAte pIte niroga dikhate haiM to baDA Ananda mAnatA hai| unahIke hote hue apanI jindagIkA sukha samajhatA hai| OM kadAcit unameMse kisIkA viyoga hotA hai to bar3A hI duHkha mAnatA hai| kulakA mada karake yadi * apane putra putrI adhika hote haiM to bar3A ahaMkAra karatA hai, putra rahitako dekhakara pApI aura apa
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra pAraNataraNaneko bhAgyavAna samajhatA hai| dhikkAra ho aise jAti va kula madako jo jIvanakI moha pAmimeM // 15 // OMphaMsAkara AttakAryase vimukha kara dete haiN| zloka-rUpaM adhikAraM dRSTrA, rAgaM vardhanti ye narAH / te ajJAnamaye mUDhAH, saMsAre duHkhadAruNaM // 147 // anvayArtha-(rUpaM) sundara rUpako tathA (adhikAra) apane adhikArako (dRSTvA ) dekhakara (ye narAH) * jo mAnava (rAgaM) rAgako (vardhanti) baDhA lete haiN| (te) ve ( ajJAnamaye ) ajJAnamaI padArtha meM yA bhAvameM (mUDhA) mUrchita hote hue (saMsAre) isa saMsArameM (duHkhadAruNaM) bhayAnaka duHkhako uThAte haiN| vizeSArtha-mohI prANI apane zarIrakA sundara rUpa dekhakara baDA hI rAga baDhA lete haiN| rAgake sAtha ahaMkAra bhI bar3hA lete haiN| ve isa bAtako bhUla jAte haiM ki jisa zarIrakI UparakI camar3I sundara dekhakara va AMkha nAka mukhakA AkAra suDaula dekhakara rAga yA ahaMkAra kiyA jAtA hai vaha zarIra to mahAna apavitra ghRNAke yogya va kSaNabhaMgura hai| bhItara isake kRmikula, rAdha Adi bharA hai| yadi camar3Iko alaga kara diyA jAya to makkhiyoMse bhinabhinAne lagegA va apanese bhI apanA zarIra dekhA nahIM jaaygaa| jisake nava dvAroMse niraMtara mala bahatA hai, jo zarIra acAnaka bhUkha pyAsakI adhika bAdhA honeme va rogAdi Anese va jarA AjAnese bigaDa jAtA hai-surUpase kurUpa hojAtA hai, aise mAyAjAlake samAna athira rUpakA rAga karanA va ahaMkAra karanA mAtra mithyAjJAna va mUrkhatA hai| isI taraha yadi usakA kisI kAraNase adhikAra hai usakI AjJA calatI hai vaha rAjA, V mahArAjA, maMtrI, pradhAna, koTavAla, nagaraseTha, caudharI, hAkima, jaja, majiSTreTa hai to usako bar3A OM ahaMkAra hojAtA hai| vaha madameM kaThora pariNAma rakhatA hai| kaThora vANIse choToMke sAtha vyavahAra karatA hai| apane AdhInoM ke sukhakA, zarIra svAsthyakA khyAla choDake usako apanI manamAnI AjJAmeM calAkara unase khUba kAma letA hai, kahIM ve bhUlase kucha kAma bigAr3a dete haiM to vinA soce samajhe krodha kara letA hai, mAra baiThatA hai, va daMDita kara detA hai, namratA va miSTavAditA va vinayarUpa // 15 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa va dayArUpa vartAva usake pAsase vidA hojAtA hai| yaha adhikAra bhI kSaNika hai, jarAsI bhUla hone zrAvakAcAra para rAjya calA jAtA hai va maraNa AjAtA hai taba saba adhikAra calA jAtA hai| bar3e ra rAjA // 15 // mahArAjA thor3e hI kAla apanA adhikAra rakha sake haiM, pApakA udaya Ane para zIghra hI rAjAse raMka hojAtA hai-bar3e se choTA hojAtA hai| isaliye ajJAnI prANI hI isa ajJAnameM phaMsakara mada karatA hai aura mar3ha mithyAtI hotA huA tIna karma bAMdhakara saMsArameM bhayAnaka duHkha uThAtA hai| isa taraha rUpakA va adhikArakA mAna karanA mUrkhatA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahate haiM nIti nirasyati vinItimupAkaroti-kIrti zazAMkadhavalAM malinIkaroti / mAnyAnna mAnayati mAnavazena hInaH, prANIti mAnamapahanti mahAnubhAvaH / / 44 // bhAvArtha-ha mAna nIti mArgase ghaTA detA hai, vinayase chaTA detA hai, candra sama nirmala kIrtiko 4 mailI kara detA hai| hIna puruSa mAnake bhItara phaMsa karake mAnanIya puruSoMkA bhI nahIM mAnatA hai aisA 4 jAnakara jo mahAna udAra prANI hai vaha mAna nahIM karatA hai| zloka-kujJAnaM tapa taptAnAM, rAgaM vardhanti te tpaaH| gAni mUDha sadbhAvaM, ajJAnaM tapa zrutaM kriyaa|| 148 // anvayArtha (kujJAnaM ) mithyA jJAna sahita (tapa saptAnA ) tapa karanevAloMkA (rAga) rAga (te tapAH) Vve mithyA tapa (varSanti ) bar3hA dete haiM unhoMne (mUDhasadabhAvaM ) mithyAtva bhAvakA ( ajJAnaM tapa zrutaM kiyA ) vaY ajJAnaI tapa va ajJAnamaI zAstra va ajJAnamaI kriyAkA hI (tatAni) tapa kiyA hai| vizeSArtha-jo loga AtmajJAna va AtmAnubhava na pAkara, Atma sabake rasika na hokara kiMta iMdriya janya sukhakI lAlasA rakhakara isa AzAse tapa karate haiM ki isake phalase svagAdimeM jAkara bahuta sukha pAeMge, aisA ajJAna tapa rAga bhAva ghaTAnekI apekSA bar3hA detA hai| kyoMki ve vItarAga bhAvakI sevA nahIM kara rahe haiM, veto rAgabhAva hIkI sevA kara rahe haiN| jitanA adhika tapa karate haiM utanA vizeSa rAga par3hatA jAtA hai ki adhika sukha milegA, hama indrAdi hojaayge| vAstava meM aise ajJAnI prANI dhArmika tapa nahIM karate kiMtu apane maDha bhAvako adhika tapAkara dRDha kara rahe // 15 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bAraNavaraNa haiN| tathA ajJAna tapako bar3hA rahe haiN| unakA kuzAstra jJAna aura majabUta ho rahA hai| unakA mithyA AcaraNa aura bhI jaDa pakaDa rahA hai| vAstava meM jo Atmonnatike liye tapa kiyA jAve vahI tapa hai| zeSa to mAtra eka tarahakA vyAyAra hai| jaise vyApArI dhanake lobhase aneka kaSTa sahakara bhUkha, pyAsa, garmI, zardI sahakara, kaThina sthAnoM meM jAkara baDA bhArI parizrama karatA hai vaise yaha kutapI zarIrako bahuta bhArI kaSTa detA hai, parISada sahatA hai, kaThina ra sthAnoM meM jAkara dhyAna lagAtA hai| prayojana-viSayabhoga pAnekA hai, saMsAra baDhAnekA hai, aise mithyA tapake tapanevAloMko hI tapakA ahaMkAra hojAtA hai| ve mAna va lobhake kaSAyoMko hI baDhAte hue apanA ahita kara rahe haiN| umakA tapa guNakArI nahIM hotA hai| subhASita meM kahA haidayAdamadhyAnatapovratAdayo guNAH samastA na bhavanti sarvathA / durantamithyAtvarajohatAtmano rajoyutAlAbugataM yathA payaH // 17 // bhAvArtha-jaise raja sahita tuMbImeM bharA huA dUdha malIna hojAtA hai, pIne yogya nahIM rahatA hai vaise mahA mithyAtvakI rajase malIna AtmAkebArA pAlA gayA dayA, dharma, saMyama, dhyAna, tapa, bratAdi sarva hI guNakArI nahIM hote haiN| zloka-ajJAnaM tapa taptAnAM, janma koTi koTi bhava / zrutaM aneka jAnate, rAgaM mUr3hamayaM sadA // 149 // anvayArtha (ajJAnaM tapa taptAnAM) jo prANI mithyAjJAna sahita tapa karate haiM unako (koTi koTi bhava janma) karor3oM bhavoM meM janma lenA par3atA hai ve (aneka zrata) bahuta zAstrako (jAnate) jAnate haiM taubhI (sadA) nirantara ( madamayaM rAga) mithyAtva sahita rAgabhAva hImeM lipta haiN| vizeSArtha-samyakta rahita jaina zAstrAnusAra vyavahArameM anazanAdi bAraha prakArakA tapa bhale. prakAra sAdhana kiyA huA bhI saMsArako chedanakI apekSA saMsArako bar3hA detA hai| unako mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI kaSAyake udvegase koTAnukoTa bhava le lekara janma maraNake apAra kaSTa sahane paDate haiN| adhika kAla tiryaMca gatimeM, usameM bhI ekeMdriya paryAyameM, usameM bhI sAdhAraNa vanaspatirUpI nigoda meM janma lenA par3atA hai| unako samyaktakI prAptikA punaH avasara bar3I kaThinatAse AtA hai| 1444444 // 15 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakarAya maraNataraNaY ve itanA adhika zAstra jAnate hoM ki gyAraha aMga aura nau pUrvake pAThI hoM, unake paDhAe hue anya Y sAdhu yathArtha mArgako pAleveM parantu ve mithyAtva bhAvase vAsita hote hue vItarAgatA maya kabhI na // 157 // hote hue, aMtaraMga viSayAnurAgakI bhAvanA hImeM rahate haiN| cAhe ve mokSake liye yala kara rahe hoM aisA mAna rahe hoM tathApi ve mokSako nahIM pahacAnate haiN| mokSameM bhI iMdriyajanya sukhakI anaMtatA prApta hogI aisI AzA bhItara banI rahatI hai| kyoMki unako AtmAnubhava nahIM ho pAyA hai| unako atIndriya AnandakA svAda nahIM milA hai| isIse ve viSaya svAike lolupI hI bhItara vAsanAmeM 4 horahe haiM, mithyAtvako hI puSTa kara rahe haiN| nau graiyika kadAci cale jAte haiM to bhI saMsAra hImeM rulate haiN| zloka-mAnaM rAgasambandhaM, tapa dAruNaM bahukRtaM / __ zuddhatatvaM na pazyaMti, mamatA durgatibhAjanaM // 15 // ___ anvayArtha-(rAgasambandhaM mAnaM ) aise mithyA tapa karanevAloMke aise tapameM morake kAraNa yaha ahaM. kAra hojAtA hai ki (tapa dAruNaM bahurutaM ) hamane bahuta kaThina 2 tapa bahuta kAla taka kiyA hai| ve (zuddhatatva ) zuddha AtmIka tatvako ( na pazyati ) nahIM anubhava karate haiN| (mamatA ) unake bhItara jo moha hai vahI (durgatibhAjana ) unakI kugatikA kAraNa hai| vizeSArtha-lobha kaSAyakI vAsanAko rakhate hue jo dIrghakAla taka bahuta kaThina tapa karate haiM unake bhItara tapakA mada sahajameM hojAtA hai ki hama baDe tapasvI haiN| unakA bahuta parISaha sahana kaSAyako meTane ke sthAnameM mAna kaSAyakI tIvratA kara detA hai| kheda hai ve zuddha AtmIka tatvakA anubhava na pAkara usa amRtake svAdase zUnya hai| isIse vItarAgatA sahita nirvikalpa samAdhiko ye nahIM pAte haiN| yadyapi ye vikalpoMko meTakara dhyAna lagAte haiM, parantu bhItara rAgakI Aga jalA karatI hai, isIliye yaha tapa mithyA tapa kahA jAtA hai| unake bhItara jo saMsArakA mamatva hai vaha unake liye mokSake viparIta bahutasI gatiyoM meM bhramaNa karAtA hai| yadyapi zukla, padma yA pItalezyAke kAraNa ve usa zarIrase svargAdi cale jAte haiM, vahAMpara jAkara ve viSaya-sukhameM ati Asakta hojAte haiM, samyakta na pAte hue yadi jinendrakI bhakti karate haiM va jina akRtrima caityAlayoMkA darzana karate // 15 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAraNataraNa 158 // haiM tathApi viSayakI lolupatAko na choDate hue, anya apanese adhika vibhUtivAle devoMkI sampa-4 dAko dekhakara IrSAvAna rahate hue, devAMganAke viyogase zoka bhAva karate hue, Ayu pUrNa hote hue bhArI ArtadhyAna karate hue, yadi saudharma IzAna svargameM hue to marakara ekeMdriya vRkSa AdimeM Akara janma pAlete haiM, dIrgha saMsArake bhAgI hote haiN| isa taraha mithyA tapa va usakA mada jIvakA bhArI ahita karatA hai| isI taraha aura bhI mada prANIkA ahita kAraka hai| AThoM madoMko viSa tulya samajhakara inakA saMsarga karanA ucita nahIM hai| mAna kaSAyako jItakara vinaya va nabhratAko rakhate hue zuddha tatvako jAnanese hI svahita hogA, yaha tAtparya hai| cAra karAyakA svruup| zloka-kaSAyaM yena anaMtAnaM, rAgaM ca anRtaM kRtaM / citte kubuddhi vizvAsaM, narayaM durgatibhAjanaM // 15 // ___ anvayArtha-- yena ) jisane ( anantAnaM ) anantAnuvandhI ( kaSAya ) kaSAya (ca) tathA ( anRtaM rAgaM) mithyAtvase rAga (kRta) kiyA hai unake (citte) cittameM ( kubuddhi vizvAsaM ) mithyAjJAna va mithyA vizvAsa rahatA hai jisase ( naraya durgatibhAjanaM ) ve narakAdi durgatike bhAjana hote haiN| vizeSArtha-Upara likhita sAta vyasanoM meM Asakti tathA ATha madoMmeM lInatA unahI prANiyoMko hotI hai jo anantAnubandhI kaSAyoMke udayake AdhIna hai| tathA mithyAtyake udayase paryAya buddhi horahe haiM, jinako apane svarUpakI kucha bhI khabara nahIM hai| mithyAtvakI sahakArI kaSAyako anantAnubandhI kahate haiN| isakI vAsanA dIrgha kAla taka calI jAtI hai| anantAnubandhI bhI krodha, mAna, mAyA, lobhake cAra dRSTAMta haiN| jaise pASANa meM rekhA banAI jAve va bahuta dIrghakAlameM miTe aisA krodha jo bahuta kAla meM miTe so anaMtAnubaMdhI krodha hai| pASANakA khaMbhA jaise name nahIM khaMDa hojAya tobhI name nahIM aisA mAna jisake ho vaha ahaMkArameM rahe va kabhI vinayarUpa na pravarta, dIrghakAla taka bhI namra na ho so anaMtAnupandhI mAna hai| vAMsakA vIDA jaisA kuTila hotA hai
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcA vAraNataraNa vaisA kuTila va mAyAcAra jisakA dIrghakAla taka chiga rahe usake anaMtAnubandhI mAyA hai| jaise kiramicakA raMga dIrghakAlameM na miTe aisA dIrghakAla taka na miTanevAlA lobha anaMtAnubaMdhI // 159 // hai| ina kaSAyoMke kAraNa va mAta tatvoMkI yathArtha zraddhA na hone ke kAraNa va AtmA va anAtmAkA bheda na jAnaneke kAraNa mithyAjJAna va midhA vizvApsameM ramatA hA prANI prAyaH narakagati va naraka Ayuko pAMdhakara naraka jAkara bahata kaSToMmeM par3a jAtA hai| ye cAra kaSAya va mithyAtva ye pAMcoM anAdikAlase jIvake vairI horahe haiN| ina hoke vaza aneka paMca parAvartana isa jIvane isa anaMta saMsArameM kiye haiM, vicAravAnako inake kSayake liye udyama karanA yogya hai| ___ zloka-lobhaM anRta sadbhAva, utsAhaM anRtaM kRtaM / tasya lobhaM na zamitaM ca, taM lobha narayaM pataM / / 152 // anvayArtha (anRta sadabhAvaM) mithyAtvake sAthameM rahanevAlA (lo) anannAnubandhI lobha ( anRtaM utsAhaM kRtaM ) mithyAtva sevanakA utsAha karatA rahatA hai / (tasya ) aise jIvakA (lobha ) lobhabhAva (na zamitaM ca ) ThaDA nahIM hotA hai| ( ta lobha) vaha lobha ( narayaM pataM ) narakameM DAla detA hai| vizeSArtha-anantAnubandhI lobhakA svarUpa yahAM batAyA hai ki aise lobhake vazIbhUta prANI ra dhanakI, putra pautrAdikI tRSNAmeM phaMsA huA rAta dina inahIkI prAptimeM, inahIke rakSaNa meM utsAha dikhalAtA hai / dhanAdi kamAnemeM aisA tatpara hojAtA hai ki dharmasevanake liye samaya nahIM nikAlatA hai na nIti anItikA khayAla rakhatA hai| usakA mithyAtva bhAva jo anAdikAlakA agrahIta hai OM vaha dRr3ha hotA jAtA hai tathA gRhIta mithyAtva bhI jaDa pakar3a letA hai| vaha apane svArtha sAdhanake liye kudevoMkI mAnyatA kiyA karatA hai| yadi kisI samaya koI mAnyatA usake pUrvakRta puNya karmake udayase saphala hojAtI hai, to vaha kisI kudevane hI aisA kara diyA aisI kalpanA karake kudevoM meM aura adhika zraddhAlu va bhaktivAna hojAtA hai| usako jisa kisI padArthakA lobha paidA hojAtA hai yaha dIrghakAlataka miTatA nhiiN| jaise rAvaNako sItAjIkA gAr3ha lobha paidA hogyaa| vaha vAravAra samajhAnepara bhI parastrI ramaNake bhAvoMse virakta nahIM huaa| isIliye mAnI bana gayA, yuddha meM apanA W
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 130 // A sarva khokara narakakA pAtra hogayA / lobha manakI pavitratAkA nAza kara detA hai / lobha na karane yogya hiMsA, anRta, corI, kuzIla va parigrahameM vartana kara detA hai| subhASitaratna saMdoha meM kahate haiMzIto ravirbhavati zItaruciH pratApI- stabdhaM namo jalanidhiH saridambutRptaH / sthAyI marudvidahano dahano'pi jAtu / lobhanalastu na kadAcidadAhakaH syAt // 63 // bhAvArtha -- kadAcit sUrya to ThaNDA hojAve aura candramA tApakArI hojAve, AkAza jaMDa hove, samudra nadiyoM se tRpta hojAve, pavana sthira hojAve, agni zotala hojAve tathApi lobhakI Aga kabhI zAta nahIM hotI hai / fre strI rAgameM, rAjyake rAga meM, bar3e2 yuddha hojAte haiN| sarvasva nAza karanevAlA lobha hai jo aMtameM naraka meM DAlanevAlA hai / zloka - lobhaM kujJAna sadbhAvaM, anAdI bhramate bhave / - asatye lobha ciMtaMte, lobhaM durgatikAraNaM / / 153 // anvayArtha--(kujJAna sadbhAvaM) mithyA jJAna sahita lobhake kAraNa yaha prANI (anAdI) anAdikAla se (bhave) saMsAra meM (bhramate ) bhramaNa karatA calA AyA hai : ( asatye ) mithyA padArthoM meM (lobha) rAga ( ciMtate ) kA vicAra kiyA karatA hai (lobha) yaha lobha ( durgatikAraNaM ) khoDI gatikA kAraNa hai / vizeSArtha - jahAMtaka anaMtAnubaMdhI lobha mithyAdarzana ke sAtha meM hai vahAMtaka samyagdarzana aura samyagjJAna aura svarUpAcaraNa cAritra ina tInoMkI aikatArUpa mokSamArgakA lAbha nahIM hotA hai| vahAMtaka yaha mithyAjJAnI prANI saMsArAkSakta, paryAya buddhi, viSayoMkA lolupI banA rahatA hai isako atIndriya sukhake rasakA bhAna nahIM AtA hai / isa deha, vacana, manameM ApA mAna lenese yaha anAdikAlase saMsAra meM bhramatA AyA hai va jabataka samyagdarzana nahIM hogA bhramaNa karatA rahegA / aisA ajJAnI jIva niraMtara roga ke kAraNoMkI hI ciMtA karatA rahatA hai| dhanake saMgrahakI, zarIra bane rahanekI, strI putrAdike saMyogakI, manojJa padArthoMke lobhakI, aniSTa padArthoMke viyogakI, zatruoM ke nAzakI, viSaya meM sahAyI mitroMke bane rahane kI, AgAmI uttamottama bhoga pAnekI, ityAdi rAgase zrAvakAcAra 1128-12
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 12 // MEGRALEGEGREGEEK RELEGELEGREAkkkk sanI huI cintAoMke jAloMmeM aTakA rahatA hai / apanI baDhatI parakI hAni cAhatA hai| aneka prakAra 4zrAvakAcAra apadhyAna karatA hai, paradhana va parastrIkI cAha kiyA karatA hai, mAna puSTa karane kI aneka bAteM vicArA karatA hai| kheda hai isa apadhyAnase nirarthaka bahuta pApa bAMdha letA hai| jaise taMdula maccha mahAmacchake udarameMse jIvita macchoMko nikAlate dekhakara yaha bhAva kiyA karatA hai ki yadi maiM hotA to kisIko nahIM choDatA / vaha isa nirarthaka apadhyAnake kAraNa sAtaveM narakakI Ayu bAMdhakara sAtaveM narka calA jAtA hai. vaise hI yaha ajJAnI mAnava vRthA rAgake jAlameM ulajhA huA anaMtAnubaMdhI lomake kAraNa naraka va tiryacakI Ayu bAMdhakara kugatimeM gira jAtA hai| ataeva isa mithyAjJAnakA saMhAra karanA ucita hai / aura samyagdarzanakA prApta karanA ucita hai jisake hote hI bhAvanA badala jAtI hai, para padArthake svAgatakI bhAvanA nahIM rahatI hai| zloka-azAzvate bhAvanaM kRtvA, anekakaSTa kRtaM sadA / cetanA lakSaNo hInaH, lobhaM durgatibandhanaM // 154 // anvayArtha--(AzAzvate ) anitya jagatake padArthoM meM (bhAvanaM ) bhAvanA ( kRtvA ) karate karate isa jIvane ( sadA ) sadA hI ( aneka kaSTaM kRtaM ) aneka kaSTa pAe haiN| (cetanA lakSaNo hInAH) cetanA lakSaNadhArI hokara bhI hIna horahA hai| jisake kAraNa yaha dazA hai aisA (lomaM ) yaha lobha (durgatibandhanaM ) durgatikA baMdha karanevAlA hai| . vizeSArtha-anaMtAnubaMdhI lobhake kAraNa yaha jIva jisa jisa zarIrameM prApta huA vahAM usa zarIrameM prApta iMdriyoMke bhogakI cAhakI dAhameM hI jalA kiyaa| yahI AzA lagAte hue bhAvanA karatA rahA ki AgAmI sukha milegaa| eka to isa cAhake kaSTameM duHkhI huaa| dUsare jaba mile hue iSTa padArthakA viyoga hogayA taba duHkhI huaa| tIsare viSayAnurAgase yA viSayoM kI prAptike liye kiye gae hiMsAdi pApoMse jo azubha karma bAMdhe unake udaya Anepara aneka naraka nigoda va tiryacagatike duHkha bhoge / isataraha cAhakI dAhase sadA hI isa jagatameM duHkhI rahA / ye jagatake padArtha ekasI sthitimeM nahIM rahate, inakI avasthA bigar3a jAtI hai| taba yaha ajJAnI jinako sadA banAe
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ tANataraNa zrAvakAcAra 4 rakhanA cAhatA thA unako naSTa huA dekhakara mahAna kleza bhogatA hai| graMthakatI kahate haiM ki yaha jIva cetanA lakSaNako rakhanegalA hokara phira aceta va dIna hIna dukhI horahA hai yaha baDe kheda kI bAta hai| isakA svabhAva to sarvako sAkSIbhUta hokara dekhanA jAnanA tathA apane svabhAvameM tanmaya rahanA hai| apane atIndriya AnandakA bhoga karanA hai paraMtu yaha mohake madameM aceta hokara apane svarUpase bAhara rahatA huA bar3A hI hIna va tuccha horahA hai| dhikkAra ho lobhako jo isa jIvana meM bhI duHkha detA hai aura Age bhI duHkhakA dAtA hojAtA hai| lobha kaSAya vAstava meM anya sarva kaSAyoMkI unnatikA nimitta kAraNa hai / tathA isakA nAza bhI sarva kaSAyoMke pIche hotA hai isaliye sabase pAle graMthakartAne anaMtAnubaMdhI lobhako hI dhikkArA hai| subhASitaratnasaMdohameM kahate haiM tiSThatu bAvadhanadhAnyapura.sarArthAH / saMvarSitAH pracuralobhavazena puMsA // kAyo'pi nazyati nino'yamiti pracinsya / lobhArimunamupahanti viruddhatattvaM // 2 // bhAvArtha-adhika lobhake vazase jo bAharI dhanadhAnya Adi padArtha bar3hA liye jAte haiM unakI to bAta hI kyA hai, ve to naSTa ho hI jAte haiM kiMtu jisako apanA khAsa mAnate haiM aisA zarIra bhI naSTa hojAtA hai-saba chor3akara jAnA hotA hai| aisA vicAra kara buddhimAna isa AtmAke virodhI svabhA. cako rakhanevAle bhayAnaka lobharUpI zatrukA nAza hI karate haiN| lobhake nAzakA upAya jinavANIkA puna: puna: manana kara AtmA aura AtmAse bhinna padAdhokA bhedajJAna hai yahI upAdeya hai| zloka-mAnaM asatya rAgaM ca, hiMsAnaMdI ca dAruNaM / parapaMcaM ciMtyate yena, zuddhatatvaM na pazyate // 155 // anvayArtha-(mAnaM ) anaMtAnubandhI mAna (ca asatya rAgaM ) bhI mithyA padArthoM meM rAgase hotA hai| 4 isa mAna kaSAyase (dAruNaM hiMsAnaMdI) bhayAnaka hiMsAnaMdI dhyAna rahatA hai| (yena ) jisa dhyAnake kAraNa (sarapaMca) prANI nAnAprakAra jhagar3e va mAyAcArako (ciMtyate) citavana karatA rahatA hai aura (zuddhatatvaM) zuddha AtmIka tatvako (na pazyate) avalokana nahIM karatA hai|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa vizeSArtha-jisako saMsArake anitya padArtho meM-strI, putra, mitra, dhana, rAjya, bhogavilAsameM tIva anurAga hogA vaha ina padAthoMko thoDe yA bahuta hote hue apane manameM ahaMkAra kara legaa| tathA sadA hI yaha cintavana karegA ki merese adhika kisIkA nAma na ho / vaha dUsaroMkI baDhatI na cAhegA kintu dUsaroMkI hAni vicaaregaa| merese dUsareke pAsa adhika dhana va kuTumba Adi na ho aisA socate hue dUsaroMkI hAni karake bhI apanA lAbha caahegaa| yadi kadAcit kisIkI akasmAt dhanakI va kuTumbakI hAni hojAve va kahIM 2 apamAna hojAve to yaha sunakara bahuta prasabatA mAnatA hai| yadi kisIne kucha bhI apamAna kiyA to usakA badalA lenekA vicAra karake usako hAni pahuMcAnekA prapaMca racatA rahatA hai| rAta dina jagatakI vibhUtike mohameM Asakta ho 'maiM aisA maiM aisA aisA mAna bhAva rakhatA huAvyavahArake jhaMjhaTameM hI phaMsA huA dharmakI tarapha nigAha nahIM karatA hai / tatvajJAnIkI saMgati nahIM karatA hai na tatvajJAnIke mukha se kucha upadeza sunatA hai| na usapara vicAra karatA hai / usako zuddha AtmasvarUpakA aDAna honA ati durlabha ho jAtA hai| vAstavameM mAna kaSAyase prANI andhA hojAtA hai| zrI kulabhadrAcArya sArasamuccaya meM kahate haiM mahaMkAro hi lokAnAM vinAzAya na vRddhaye / yathA vinAzakAle syAt pradIpasya zikhojvalA // 19 // ____ bhAvArtha-ahaMkAra lobhoMkI vRddhi kucha nahIM karatA hai kiMtu hAni hI karatA hai jaise dIpakakI zikhA vinAzakAlameM hI UMcI hojAtI hai| loka-mAnaM azAzvataM dRSTa, anRtaM rAganaMditaM / asatye AnaMda mUDhasya, raudadhyAnaM ca saMyutaM // 156 // anvayArtha-(mAnaM) mAnako (aJcAvataM) anitya (u) dekhA gayA hai| (anRtaM) yaha jhUThA hai| (rAganaMditaM) mAtra rAgameM magana hotA hai| (asatye AnaMda mUDhasya) jo mUDha mithyA vAtoMmeM AnaMda mAnatA vaha (raudraSyAnaM ca saMyutaM) raudadhyAna sahita hotA hai| vizeSArtha-mAnIkA mAna sadA banA nahIM rahatA hai, zIghra hI naSTa hojAtA hai| jina padArthoM ke Azrayase vaha mAna karatA hai ve padArtha pira rahanevAle nahIM haiN| yadi dhana naSTa hogayA, putrakA viyoga
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa // 16 // hogayA, rogagrasita hogayA, vRddhAvasthA honepara azaka hogayA, koI bhArI apamAna hogayA to zrAvakAcAra OM usakA mAna svayaM naSTa hojAtA hai taba usake cittameM baDI hI lajjA ghara kara letI hai| vaha apane kA~ke udayakI ora na khayAla karake kisI mAnava vizeSake Upara krodha kara letA hai ki inake burA vicAranese yA inake bure upAyase hI merA nukazAna hogayA hai| inakI IrSAse hI merA putra mara gayA hai| inake SaDyaMtrase merA apamAna hogayA hai| isa taraha apanI kalpanAse dUsaroMko doSI mAnakara unake sAtha hiMsAnaMdI raudradhyAna kara letA hai| yaha mAna vAstava meM jhUThA hai, kyoMki una padArthoMko lekara mAna kiyA jAtA hai ve padArtha ekase nahIM rahate haiN| tathA mAna karanA ye bhI jhUThA hai ki jagatameM usase adhika dhanavAna, putravAna, rUpavAna, vidvAna loka par3e haiN| phira maiM baDA hUM aura choTe haiM yaha mAnanA mithyA hai| mAnameM mAtra kSaNika padArthoka mamatvameM mRLavAna hokara dUsaroMko nIcA dekhA jAtA hai| yaha vAstavameM mithyA rAga hai| isa mithyA AnandameM mUDha prANI nirantara parigrahAnaMda va hiMsAnanda raudradhyAnameM phaMsA rahatA hai aura tIvra pApa karmakA pandha karatA hai| zloka-mAnI puna utpAdaMte, kumate ajJAnaM zrutaM / mithyA mAyA muDhadRSTIca, ajJAnarUpI na saMzayaH // 157 // anvayArtha-(mAnI) jJAnake ahaMkArase pUrNa mAnI vidvAna (puna) phira (kumate) apanI khoTI buddhise ( ajJAnaM zrutaM ) mithyA jJAnamaI zAstrako (utpAdate ) racatA hai| usakA racA zAstra (mithyA mAyA * 4 mRDhadRSTI ca) mithyA hotA hai, mAyAcArase pUrNa hotA hai, mUDha zraddhAnase bharA huA hotA hai / (ajJAnarUpI) ajJAnamaI hotA hai, (na saMzayaH) isameM koI saMzaya nahIM karanA caahiye| vizeSArtha-mAnakI puSTi karaneko, rAjA mahArAjAoMse va janatAse mAna pratiSThA cAha karake vidyAke abhimAnameM cUra mAnI jIva parako raMjAyamAnakArI racanA gadya meM yA padyameM karate haiN| 7 apanI mithyAsva vAsita buddhise mithyAtva garbhita jJAnako puSTa karanevAle zAstrakI racanA karate 4 haiN| usa zAstra meM bahatase mithyA kathana milA dete haiN| usameM parako viSayakaSAyoM meM lagAne ke liye // 14 // 4 kapaTarUpa kathana hotA hai tathA vaha zAstra samyak dharmase virodhI mithyA dharmakI yA saMsArakI viSaya-Y
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa // 16 // vAsanAko puSTa karanevAlA hotA hai| vaha mithyA jJAnako hI vistAratA hai| jo jo usako paDhate haiM va Age par3heMge ve saba dharmase ruci haTAkara adharma, va saMsArameM va jagatake mohameM phaMsa jAyaMge / usa azrAvakAcAra mAnIko isakA kucha bhI dhyAna nahIM hotA hai| vaha kAvya chaMda alaMkAra AdimeM vAhavAha karAkara, abhimAnako baDhAkara apaneko kRtArtha mAna letA hai| usakA zAstrajJAna usake liye viSavat ghAta. kakA kAma karatA hai| malIna bhAvoMse azubha karmako bAMdhakara vaha durgatikA pAtra hojAtA hai| jo AtmajJAnase vimukha karanevAlA va sasArake jhUThe mohameM lipta karAnevAlA zAstra ho vaha zAstra nahIM hai zastra hai| aise ghAtaka zAstrako racakara jo vidvAnapanekA abhimAna puSTa karate haiM ve apanA saMsAra anaMtakAlake liye baDhA lete haiN| zloka-mAnasya ciMtanaM durbuddhiA, buddhihIno na sNshyH| anRtaM Rta jAnate, durgati pazyaMti te narA // 15 // anvayArtha--(mAnasya ) mAnakA (ciMtanaM ) citavana karanA (durbuddhiH) mithyA buddhi hai| jo mAnI hai vaha (buddhihIno) buddhi rahita hai (na saMzayaH ) isameM koI saMzayakI bAta nahIM hai| (anRtaM ) mithyAko (Rta) OM saccA ( jAnate ) jo mAnate haiM (te narA) ve mAnada (durgati) kugati ( pazyati ) ko dekhate haiN| vizeSArtha-jinakI buddhi nirmala hotI hai ve yaha samajhate haiM ki saMsArake sarva padArtha nAzavaMta haiM, chuTa jAnevAle haiM, inake saMyoga honepara abhimAna karanA vyartha hai| parantu jo buddhi rahita, vicAra rahita haiM ve mAna kaSAyameM phaMse hue apanI kubuddhikA phala bhogate haiN| ve yahI rAtadina socate rahate haiM ki merA kisI taraha mAna khaMDana na ho, maiM bar3A mAnA jAU~, merI khUba pratiSTA ho, dUsare loga merI sevA kreN| sarva mere sAthI kuTumbI mere anukUla vartana kreN| vaha yaha dhyAna nahIM rakhatA hai ki haraeka jIvakA pariNamana usa usake AdhIna hai| koI jIva sadA hI kisIke anukUla nahIM cala saktA hai| isa bAtako bhUlakara vaha sadA hI strIko, putrako, sevakako apanI icchAke anusAra calAnA cAhatA hai| yadi kadAcit ve na cale to mAna khaMDana samajhakara unapara bahuta krodha kara letA hai va unako bahuta kaSTa detA hai| graMthakartA kahate haiM ki aisA mAnI jIva mithyAko satya mAna letA hai| jitanI paryAyeM haiM yA avasthAeM haiM ve saba kSaNika haiM-nAzavaMta haiM, vastukA mUla rUpa nahIM hai|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNacaraNa // 136 // yaha ajJAnI una athira paryAyoMko thira mAna letA hai / unake bigaDanepara yA viyoga honepara yaha mahA kheda karatA hai / punaH saMyoga pAnekI lAlasA karatA hai - ArtadhyAnameM phaMsa jAtA hai| isataraha yaha apanI kubuddhise anaMtAnubaMdhI kaSAyake kAraNa kugatiko bAMdhakara naraka yA titheca gatimeM janmalekara dIrghakAla taka mAnake phala se nIca, dIna, duHkhI hokara apamAna pAtA hai phira nara janmakA milanA ati kaThina hojAtA hai / zloka - mAnabaMdha va rAgaM ca, artha viciMtanaM paraM / hiMsAnaMdI ca doSaM ca steyaM durgatibaMdhanaM / / 159 // anvayArtha - ( mAnabaMdhaM ca rAgaM ca ) mAnake baMdhameM phaMsA huA rAgI jIva ( paraM artha ) dUsare ke dhanakI (viciMtana) khoTI ciMtA kiyA karatA hai / vaha ( hiMsAnaMdI ca doSaM ca ) hi~sAnaMdI doSakA bhAgI hotA hai va (steyaM ) cauryAnaMdI raudradhyAnI hokara ( durgatibaMdhanaM ) kugatikA baMdha kara letA hai / vizeSArtha - abhimAnI mAnavako apane mAnako baDhAnekA itanA bhArI rAga hotA hai ki vaha apane se dUsaroMko choTA dekhanA cAhatA hai / yadi kisI ke pAsa dhana hai, yA milanevAlA hai, yA rAjyasampadA yA anya sonA, cAMdI, javAharAta Adi padArtha haiM yaha cAhatA hai ki ve ghaTa jAve, unakI hAni hojAve, unakI corI ho jAve to ThIka hai| aisA hiMmAnaMdI aura cauryAnaMdI raudradhyAna vRthA ho kara karake khoTI gati bAMdha letA hai / dhikkAra ho isa mAna kaSAyako jisake kAraNa dhanAdi padArthoMke saMcaya karanemeM mahAna tRSNA hojAtI hai| maiM sabase bar3A mAnA jAU~ yaha mAna usa ajJAnI jIvako nyAya va anyAyake vivekame zUnya kara detA hai / yaha dhanakA lobhI asatya bolakara vizvA saghAta karake ghora hiMsA karake anAtha bAlaka va vidhavAoMkA dhana chala balase haraNa kara va bar3I caturAI se unako apane vaza karake apane abhimAnako puSTi karatA hai / yaha mAnI jIva dhanavAna vidhavAoMko phusalAkara unake zIlako bhI khaMDana karatA hai aura unase ghana bhI lUTatA hai / tathA yahI apanI samAja meM mukhiyA banakara bar3A abhimAna dikhalAtA hai aura yaha batAnA cAhatA hai ki yaha baDA jAtihitaiSI, nyAyavAna va dharmAtmA hai| mAnake puSTa karaneko yaha dUsaroMke prANa lekara bhI zrAvakAcAra // 166 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 167 // unakA sarvasva haraNa karake bhI rAjya dhanAdikA svAmI honA cAhatA / yadi kahIM mAna khaMDana huA to yaha mahAna krodhake vazIbhUta ho yuddhAdi ThAna letA hai, jisase ghora hiMsA hojAtI hai / mAnIko mAnake sAmane itanA aMdherA hojAtA hai ki use dharma, nyAya, tathA ahiMsAdi bhAvoMkI kucha paravAha nahIM rahatI hai| vaha ghora svArthI bana jAtA hai| usakA hRdaya mahAna kRSNa hojAtA hai, jisapara dharmakA upadeza raMcamAtra bhI asara nahIM karatA hai / zloka-mAnaM rAgasambadhaM, tapa dAruNaM bahuzrutaM / anRtaM aceta sadbhAvaM, kujJAnaM saMsArabhAjanaM // 160 // anvayArtha - (rAgasambandhaM mAnaM ) saMsArake rAgase baMdhA huA mAnI jIva ( tapa dAruNaM ) ghora tapasyAko tathA (bahuzrutaM ) bahuta zAstrajJAnako karatA huA bhI (anRtaM) mithyAtva ( aceta ) va ajJAna (sadbhAva ) kI sattA rakhatA hai| vaha ( kujJAnaM ) mithyAjJAna ( saMsArabhAjanaM ) use saMsArakA hI pAtra rakhatA hai / vizeSArtha - jisake manameM vairAgya va AtmajJAna nahIM hotA hai vaha prANI paralokameM svargAdike sukhoM ke rAmase baMdhA huA yA mokSameM bhI anaMta iMdriya sukha milegA isa bhAvanA se ghora tapa karatA hai / jinakA jainadharmakA sambandha nahIM hai ve paMca agni tapanA hAtha uThAe rakhanA, jaTA baDhAnA, zIta sahanA, uSNa sahanA, Adi bhayAnaka tapa tapate haiN| jinako jaina zAstrakA sambandha hai ve jaina zAstra cAritra ke anusAra yathArtha bAraha prakArake tapa pAlate haiM, cAritrameM koI doSa yA atIcAra nahIM lagAte haiM, vyavahAra cAritra pAlate hue mithyAtva va anaMtAnubaMdhI kaSAyake udayase usa tapakA hI ghamaMDa kara lete haiM ki hama bar3e tapasvI haiM / koI 2 bahutasI vidyAoMko paDhakara abhimAna kara lete haiM, koI jainake zAstroMko par3hakara hama zAstrI haiM aisA mAna kara lete haiM, koI tapasvI mithyAtvI muni gyAraha aMga aura nau pUrva taka jJAnake dhArI hojAte haiM, bahu zrutI hokara mAna kara lete haiM / jisa kaSAyake nAzake liye tapa karanA va zAstra jJAna prApta karanA ucita thA usI kaSAyako aura bar3hA lete haiM / mithyAtva aura ajJAnake hone ke kAraNase ve apanA saccA hita nahIM kara pAte haiM / ve mokSamArgako na pAkara saMsArake hI mArga meM calate rahakara saMsAra meM hI janma maraNa karate rahate haiM / DDDDDODO. zrAvakAcAra // 167
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa 4 zrAvakAcAra hama jJAnI, hama tapasvI, hama dharmAtmA hama baDe yogI, yaha ahaMbhAva mAna kaSAyakA hI rUpaka hai| yaha mAna kaSAya unako zuddhAtmIka tatvameM anubhavake ayogya banA detA hai| ve mAnake viSako pIye hue mAna kaSAya kAraka karmakA vizeSa pandha kara lete haiM aura nIca gotrako bAMdhakara ananta nIca yoniyoM meM janma le lekara kaSTa pAte haiM / sArasamuccaya meM kahA hai hInayoniSu baMbhramya cirakAlamanekadhA / uccagotre sakRtpAte ko'nyo mAnaM samudhet // 295 // bhAvArtha-yaha prANI dIrghakAla taka aneka prakAra kI hIna yoniyoM meM bhramaNa karatA hai taba kahIM ise eka daphe ucca gotrakA lAbha hotA hai| kauna buddhimAna isakA abhimAna karegA, kyoMki yaha bhI chUTa jAnevAlA hai aura phira ananta hIna yoniyoM meM paTaka denevAlA hai| isaliye jJAnIko kSaNa4 bhaMgura paryAyakI prAptikA mAna na karake samabhAva rakhanA caahiye| mAna pariNAmoMko kaThora banAkara isa janmameM bhI burA karatA hai aura paralokameM bhI burA karatA hai| zloka-mAyA asatya rAgaM ca, azAzvataM jalaviMduvat / yauvanaM abhrapaTalasya, mAyA baMdhana kiM kRtaM // 161 // anvayArtha-( mAyA ) mAyA kaSAya ( asatya rAgaM ca ) asatya jagatake padArthoM meM rAga karanese hotI hai| jagatake padArthoMkI avasthA (jalaviMduvat ) jalakI bUMdake samAna ( azAzvataM ) kSaNabhaMgura hai / (yauvana) yuvAnI ( abhrapaTalasya) maicoM ke samAna vilA jAnevAlI hai ( mAyAbandhana ) terI mAyAke baMdhanane (kiM kRtaM) kyA kiyA arthAt kucha nahIM kiyaa| vizeSArtha-aba anantAnuSandhI mAyA kaSAyakA varNana karate haiN| lobha kaSAya va mAna kaSAya va krodha kaSAya vaza yaha prANI mAyA kaSAya kara letA hai| rAjya, dhana, saMpadA, bhUmi, gAya, bhaiMsa, ghoDA ratha Adi padArthoMke saMgrahakI icchAse yaha prANI mAyAcAra yA kapaTa karake bahutoMko ThagatA hai| kabhI mAnake baDhAneko mAyAcAra karake apanA mahatva dikhAtA hai, dUsaroMkA hI mahatva ghaTAtA hai| kabhI kisIpara dveSa hotA hai to usako hAni pahuMcAneke liye mAyAcAra racatA hai| mUla hetu viSayoM meM apanA rAga hai| jisa jIvanakI AzAse lakSmI saMcaya karatA hai vaha jIvana usI // 16 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 169 // -- taraha naSTa ho jAyagA jaise pAnIkA budabudA naSTa hojAtA hai va ghAsakI nokapara rakkhI huI pAnIkI baMda gira jAtI hai| jisa yuvAnI ke madako banAe rakhanA cAhatA hai vaha bhI megha paTalake samAna vilA jAne vAlI cIja hai| dhanAdi sampadA bhI meghake samAna dekhate 1 cala detI hai / taba yaha mAyAkA baMdhana hamArA kucha hita nahIM karatA hai / ima mAyAcArake tIvra pApa bAMdhakara tiryeca hojAte haiM / subhASitaratnasaMdoha meM kahate haiM yAM chedabhedadamanAMkanadAhadoha vAtAtapAnnajalazeSavadhAdidoSAm / mAyAvazena manujo jananindanIyAM, tiryaggatiM vranati tAmatiduHkhapUrNAm // 54 // bhAvArtha- mAyA ke adhIna hokara mAnava ati duHkhoMse bharI huI aura niMdanIka tiryaca gatiko prApta ho jAtA hai, jahAM chedana, bhedana, nirodha, dAgA jAnA, duhA jAnA, havA, garamI, anna jala niroSa Adi doSoMko bhoganA par3atA hai| zloka - mAyA azuddha pariNAmaM, azAzvataM saMga saMgateH / duSTaM naSTaM ca sadbhAvaM, mAyA durgatikAraNaM // 162 // anvayArtha - ( mAyA ) mAyAcArakA bhAva (azuddha pariNAmaM ) AtmAkA azuddha malIna bhAva / jo (mazAzvataM saMga saMgateH ) vinAzIka parigrahako saMgatile paidA hotA hai (duSTaM) yaha doSa pUrNa hai (naSTaM ca sadabhAva) jahAM satya bhAvakA nAza hai ( mAyA durgatikAraNaM) aisI mAyA durgatikA kAraNa hai / vizeSArtha - AtmAkA svabhAva kaSAya rahita vItarAga va zuddhopayoga rUpa hai / bhAva kaSAyake udayase paMcaka bhAva va malIna bhAva hojAtA hai / jagata ke jo 2 padArtha vinAzIka haiM aise dhana, suvarNa, rAjya Adike nimittase unameM tIvra lobha hone se unakI prAptike liye mAyAcAra ke bhAva uThAe jAte haiM / yaha mAyAcArakA bhAva atyanta duSTa hai / ati duSTatA liye huye hai / dUsaroMko ThaganekA vikarAla bhAva jahAM prApta hojAtA hai / isa mAyAcAra ke honese svAbhAvika zAMta bhAva naSTa hojAtA hai / yaha mAyA durgatikA hI kAraNa hai / asatya va corIkA jitanA kukarma hai vaha mAyAke dvArA hI kiyA jAtA hai / mAyAcArI jhUThA sikkA calAtA hai va jhUThe noTa banA letA hai, jhUThe dastAveja likha letA 22 / / 169 / /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 190 // hai, jhUThe mukaddameM calAtA hai, sacako jhUTha kara detA hai, jhUThako saca kara detA hai| mitra banake prIti zrI va vizvAsakA bhAjana banatA hai parantu bhItarase Thaganeke bhAva hote haiM jisase yaha mitrako bhI Thaga letA hai| mAyA cArIko jarA bhI dayA nahIM hotI hai| dharmake nAmase alaga kiye hue paiseko apane kAmameM lene lagatA hai| jaba koI mAMgatA hai to mAyAcArIse aisI bAteM banAtA hai mAno dharma dravya isake pAsa surakSita hI hai| mAyAcArI bar3e 2 mahanta banakara bhole bhaktoMko Thagate haiN| unase dravya 4 saMcaya karake manamAne viSayabhoga karate haiN| mAyA prANIke manako mahA nIca banA detI hai isIse 4 mAyAcArI bahudhA tiryaca AyukA baMdha kara letA hai| zloka-mAyA anaMtAnaM kRtvA, asatye rAgasto sadA / manavacanakAya kartavye, mAyAnaMdI cuto jar3aH // 163 // anvayArtha-(anaMtAnaM mAyA kRtvA) anaMtAnubaMdhI mAyAke kAraNa (sadA) sadA hI (asatye rAgarataH) mithyA padArthoka rAgameM Asakta rahatA huA (mAyAnaMdI) mAyAcAra karane meM AnaMda mAnatA humA (manavacanakAya kartavye ) mana, vacana, kAya dvArA kyA ucita karane yogya hai usameM (cutaH) haTA huA (jahaH) ajJAnI banA rahatA hai| vizeSArtha-anantAnubandhI mAyA kaSAya samyaktakI va zuddha svarUpake bhItara AcaraNa karAne kI virodhI hai| isa kaSAyake udayase prANIke bhItara aisA gAr3ha aMdherA rahatA hai ki vaha zuddha AtmAko OM na pahacAnakara usameM to prema nahIM karatA kiMtu jo zarIra, dhana, strI, putra, mitra Adi miNa mAne hue va nAzavaMta padArtha haiM una hImeM tanmaya rahatA huA, mana vacana kAyake ucita vyavahArako nahIM karatA dubhA dharmake jJAnase rahita mUrkha banA rahatA hai| vaha rAtadina apane svArthakI siddhike liye manameM kuTilatA va kapAcA vicAra karatA hai, vacanoMse kapaTabharI bAteM karatA hai, kAyase kapaTayukta kriyA karatA hai, manameM kucha aura hI hotA hai, vacanase kucha aura hI kahatA hai, kAyase kucha aura hI kriyA karatA hai| saralatA va Ava dharmake viruddha usakA vyavahAra ho jAtA hai| usako mAyAcAra karane meM hI Ananda AtA hai| yadi vaha kapaTase kisIko Thaga karake kucha sampatti paidA kara letA hai to vaha apaneko baDA catura mAnatA hai aura adhika mAyAkA jAla phailAneke liye kariyarahojAtA hai| OM // 17 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 171 // usakA jIvana hI mAyAcArIke vikalpoMmeM vItatA hai| rAtadina yahI vicAra kiyA karatA hai| aisA mUrkha prANI yaha nahIM dekhatA hai ki jisa dhanake liye maiM dUsaroMko ThagatA hUM vaha dhana choDakara calA jAnA paDegA / tathA isase jo ghora pApa karma bAMdhA jArahA hai usakA kaTuka phala prApta hogaa| jaise ulUka sUryako nahIM dekhatA hai, dinako rAtri samajhatA hai vaise hI ajJAnI mAyAcArI dharma va paralo. kakI ora rahinahIM karatA hai| mAtra kSaNika svArthameM hI lipta ho mAyA hI prasanna huA karatA hai| zloka-mAyA AnaMda saMyuktaM, anRtaM aceta bhAvanaM / manavacanakAya kartavye, kubuddhI vizvAsa dAruNaM // 164 // manvayArtha-(mAyA Ananda saMyukta ) mAyAcArake AnaMdameM bharapUra vaha ajJAnI ( anRtaM ) mithyAta va (pareta) ajJAnakI (bhAvanaM ) bhAvanA kiyA karatA hai| (manavacanakAya kartavye ) mana, vacana, kAyake karane yogya vyavahArameM (kubuddhI) khoTI buddhi rakhatA huA ( dArugaM vizvAsa ) tIvra vizvAsa rakhatA hai| vizeSArtha-mAyAnaMdI jIva midhyAdarzana va mithyAjJAnakI nirantara bhAvanA rakhatA hai| AtmIka tasvasa viruddha jo saMsAra tatva hai usI meM tanmaya rahatA hai, viSayoMkI lampaTanA va mithyAtva vardhaka deva, kuguru, kudharmakI sevA va mithyAjJAna varddhaka granthoMkA ArAdhana kiyA karatA hai| usakI bhAvanA yahI rahA karatI hai ki kisI taraha apanA matalaba siddha kruuN| kadAcit vaha jineMdra praNIta deva, guru, dharmakI bhI bhAkti karatA hai va jinavANIkA bhI mana lagAkara abhyAsa karatA hai, parantu mAyA zalyake kAraNa usa mithyAtvIkA uddezya AtmakalyANa na hokara svArtha sAdhana hotA hai, vaha isa taraha ki maiM apane bAharI dharma sAdhanakA prabhAva, dekhanevAlI janatApara DAlakara unakI pratItimeM yaha vizvAsa jamAdaM ki ve mujhe dharmAtmA mAnane lageM phira maiM unase apanA laukika svArtha siddha kruuN| aisI mithyA vAsanAse apanA sarva dhArmika kRtya adhArmika banA detA hai| tathA vaha apane mAyAcArake phailAne meM tIna vizvAsa rakhatA hai, baDI zraddhAse mAyAkI jAla phailAtA hai aura mana, vacana, kAyakA kuTila vyavahAra karatA hai| unake mana meM yaha zraddhA mizyAjJAnake kAraNase jama jAtI hai ki merI kuTilatAko koI jAna nahIM sakA hai, maiM aisA caturahU~ ki sarvakI AMkhoM meM dhUla DAlakara, apanA 1 svArtha siddha kara sakA huuN| isa taraha apane kapaTake vyavahArameM ghora arAna rakhatA huA rAtadina // 7 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa // 10 // kapaTake phaMdemeM phaMsA rahatA hai| usakA bhAva bAMsake ber3eke samAna adRzya mAyAcArakI gaharI pAsanAse pAsita hotA hai| zloka-mAyA aceta punyArtha, pApa karma ca vardhate / zuddha tatva na yasyaMte, mAyAvI narayaM pataM // 16 // anvayArtha-(mAyA aceta ) mAyAmeM lipta ajJAnI jIva ( puNyArtha) puNyarUpa kiye hue kAryoMse bhI OM (pApa karma ca vardhate) pApa kamo kA hI bandha bar3hA letA hai (zuddha tatva na yasyate ) vaha zuddha Atmatatvako nahIM anubhava karatA hai aisA (mAyAvI) mAyAcArI (nasya pataM) narakameM calA jAtA hai| vizeSArtha-mAyAke aMdhakArase jisakI buddhi malIna horahI hai aisA mithyAjJAnI jIva apanI mAyA phailAneke liye una kAmoMko baDI hI bAharI bhaktise karatA hai| jina kAryoMke saralatAse va 4 kapaTa rahita karanese puNya kamAkA bandha hotA hai, parantu vaha bicArA unhIM kAryoMse ghora pApa karmakA bandha kara letA hai| devapUjA, gurubhakti, svAdhyAya, saMyama, tapa, va dAna-ye chaH gRhasthake kArya puNyabaMdha karAnevAle haiN| parantu mAyA zalyake sAtha kiye hue inahIse pApakA ghora pandha hojAtA hai| kAkA bandha bhItarI pAsanAse hotA hai| vItarAgatAkA jisakA abhiprAya hogA usake to bahutase pApoMkA kSaya hogaa| nidAna rUpa viSayabhogoMkA abhiprAya hogA to vaha alpa puNya bandha kregaa| yadi mAyAcArakA abhiprAya hogA to vaha mAyA kaSASake kAraNa tIba pApakA baMdha kregaa| mAyAvIke mAtra chala kapaTakI bhAvanA rahatI hai| vaha to usa ThagiyAke samAna hai jo vizvAsapAtra mitra banakara mitratA karatA huA bhI ThaganekA hI bhAva rakhatA hai| jaise billI cUheke lobhameM rahatI hai vaise vaha ra svArtha sAdhanake lobhameM rahatA hai| ataeva puNyake sthAnameM pApoMkA hI bandha karatA hai| vaha mithyASTI jIva zukha tatvako nahIM pahacAnatA hai, na usakI kaci karatA hai, na usakA anubhava hI kara sakkA hai|vh kRSNAdi azubha lezyAke kAraNa narakagati bAMdha letA hai| mAyA kaSAya isa jIvakA bar3A hI barA karanevAlA hai, aisA jAnakara jo apanA hita karanA cAheM unako mAyA kaSAyakA tyAga karake saralatAsehI vyavahAra karanA cAhiye aura isa mAnavajanmako Arjavadharmako pAlakara saphala // 11 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 173 // karanA caahiye| thoDIsI Ayuke liye mAyAcArakarake dhanakA ekatra karanA AgAmI pApake udayase tIvra duHkhakA kAraNa ho jAyagA / subhASitaratna saMdoha meM kahate haiM zIlavratodyamatapaH zamasaMyuto'pi na cAznute nikRtizasyadharo manuSyaH / mAtyaMtika niyamabAdhasukhasvarUpAM zalyAnvito vividhadhAnyadhanezvaro vA / 18 // bhAvArtha - jo koI mAnava zIla, vrata, udyama, tapa, zAMta bhAvale vibhUSita hai parantu mAyA- zalyase pIDita hai vaha bAdhA rahita sukhamaI mokSa kI lakSmIko nahIM pAsaktA hai| jaise nAnAprakAra dhanakA svAmI honepara bhI kAMTA laga jAnepara vaha duHkhahIko bhogatA hai / zloka --- kohAgniH azAzvate poSitaM, zarIre mAnabaMdhanaM / azAzvataM tasya utpAda, kohAgniH dharmalopanaM // 166 // anvayArtha - ( kohAniH ) krodha kI agni ( azAzvate ) kSaNabhaMgura padArthake nimittase ( poSitaM ) bhar3aka uThatI hai / (zarIre mAnabaMdhanaM ) zarIra meM ahaMkAra honese isakA baMdhana hai / (tasya ) isa krodha se (azAzvataM ) vinAzIka saMsArakA ( utpAda ) janma hotA hai / (kohAniH ) yaha krodha kI agni (dharmalopanaM ) dharmakA lopa karanevAlI hai / vizeSArtha - jina prANiyoMkA mamatva zarIra meM va zarIra ke sukhake sahakArI strI putroM meM va anya viSayake padArthoM meM hotA hai, jo apanI paryAyake mamatvameM baMdhe hue hote haiM, unako vinAzaka padAthake nimittase krodha hojAtA hai| jaba koI unako bigADatA hai yA ve bigaDate to svayaM haiM parantu yaha ajJAna se kisIko usameM kAraNa mAnakara unapara bahuta krodha karatA hai| jisake anaMtAnubandhI krodha hotA hai vaha jarAsA bhI nimitta milatA hai ki krodhameM Aga bhanukA hojAtA hai, apane AdhIna nirbala, strI, putra, putrI, sevaka Adiko bahuta kaSTa detA hai| mAna va lobhake tIvra udayase yadi kisIke dvArA mAnameM va lobhake sAdhana meM bAdhA pahuMcatI hai to yaha krodhita ho usa vyaktile ati dveSa yA vairabhAva bAMdha letA hai tathA usako kaSTa pahuMcAe vinA caina nahIM pAtA hai / isa krodha kaSAyase vaha karma bAMdhakara isa vinAzIka saMsArako aura bar3hA letA hai / krodhake kAraNa dharmakA bhI zrAvakA H2OPIE
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcI bAraNataraNa lauMpa kara diyA jAtA hai| yadi kisI dharmAtmAne koI hitakI bAta kahI hai tathA isataraha para kahI // 14 // hai ki jisase isake dilameM kucha asara hove| yaha usa bAtase itanA burA mAna letA hai ki jAne jo kucha dharma sevatA thA usako bhI chor3a baiThatA hai| krodhako yadi vaza nahIM kara sake to baDe 2 tapasvI bhraSTa ho durgatike pAtra hojAte haiN| kSamA jahAM hai vahIM dharmakI unnati hai| jahAM krodha hai vahAM dharmakA nAza hai| krodha kaSAya pariNAmoMko ati malIna va hiMsaka banA detA hai| subhASita. meM kahate haiM dhairya dhunAti vidhunoti mati kSaNena, rAga karoti zithilIkurute zarIraM / dharma hinAsti bacana vidadhAtyavAcyaM, kopo graho ratipatirmadirAmadazca // 16 // bhAvArtha-yaha krodharUpI rAkSasa kAmake samAna yA madirAke nazeke samAna dhairyako nAza kara detA hai, kSaNamAtrameM buddhiko bigADa detA hai, rAgako yA haThako baDhA detA hai, zarIrako zithila kara detA hai, dharmako nAza kara detA hai, vana kahane yogya vacanoMko kahalAne lagatA hai| vAstava meM yaha krodha isa loka va paralokameM mahAna pAdhAkArI hai| zloka-etanu bhAvanaM kRtvA, adharma tasya pasyate / rAgAdi mala saMjuktaM, adharma tatu gIyate // 167 // anvayArtha (etattu bhAvanaM kRtvA ) jahAM Upara likhita sAta vyasana, ATha mada va cAra anantAnubandhI kaSAyoMkI bhAvanAeM kI jAtI haiM (tasya ) vahAM usa prANIke bhItara (adharma ) adharma hI (pasyate) 4 dekhA jAtA hai / (rAgAdi mala saMjukta ) jo kucha bhAva yA vacana yA kriyA rAgaveSAdi malake sAtha meM hai (tattu adharma gIyate ) usako to adharma hI kahA jAtA hai| vizeSArtha-graMthakAne dharmakA svarUpa Upara bahuta vistArase kahA hai, tathA spaSTa kara diyA hai ki bhAvanA hI adharma hai va bhAvanA hI dharma hai| jahAM apane zuddha svarUpakI bhAvanA nahIM hai vahAM saMsArakI bhAvanA hogii| jahAM saMsArakI bhAvanA hogI vahAM pAMca iMdriyoMke bhogakI va lobha va mAna kaSAyakI puSTikI hI vizeSa bhAvanA hogii| isa azubha bhAvanAse pIDita hokara vaha prANI avazya hI sAta vyasanoMkI bhAvanAmeM phaMsa jAyagA, ATha prakArakA mada karegA, tIna krodhAdi 4644444444444444444AMAKAAR44444444444446 // 104
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra kaSAyakA bhAgI hogaa| usake bhAvoM meM adharma hI adharma hara samaya pAyA jAyagA / vAstavameM vItadhAraNataraNa rAga vijJAna to dharma hai| usake viruddha jo kucha bhI rAgadveSa Adi mailase mailA bhava hai vaha saba // 19 // adharma hai, kudharma hai, saMsArakA kAraNa hai| mithyAtva sAhana sarva bhAva bAharameM dharma sarIkhe dikhate haiM parantu ve adharma haiN| isa adharmako dharma mAnanA yaha gaharA mithyAtva hai| yahAM graMthakartAkA bhAva prANi. yoMko dharmameM sAvAna karanekA hai isaliye ve preraNA karake kahate haiM ki jo isa narabhavako saphala karanA cAheM aura sukhase vartamAna jIvana va bhaviSyakA jIvana vitAnA cAheM unako ucita hai ki V yathArtha dharmako samajheM, kudharmako dharma na jAne / jisa dharmameM viSayakaSAyakI kisI bhI taraha puSTi hai vaha adharma hai va jahAM vairAgya aura zuddhAtma tatvakI puSTi hai vaha dharma hai| subhASita meM kahate haiMvirAgasarvajJapadAmbujadvaye yatau nirastAkhilasaGgasaGgatI, vRSe ca hiMsA rahite mahAphale karoti harSa jinavAkyamavitaH // 158 // bhAvArtha-zrI jinavANIke anusAra bhAvanA karanevAlA vItarAga sarvajJake caraNakamaloM meM, saI parigraha rahita sAdhumeM va hiMsA rahita mahA phaladAI dharmameM Ananda mAnatA hai| dharmakA svruup| zloka-zuddhadharma ca proktaM ca, cetanAlakSaNo sadA / zuddha dravyArthika nayena, dharma karmavimuktayaM / / 168 // anvayArtha-(zuddhadharma ca proktaM ca ) zuddha dharma aisA kahA gayA hai ki vaha ( sadA) sadA (cetanAlakSaNaH) * AtmAkA cetanA lakSaNa hai / (zuddha dravyArthika nayena) zuddha dravya kI dRSTise (dharma) vaha dharma (karmavimuktaya) 4 sarva prakAra karmase rahita hai| vizeSArtha-aba yahAM nizcaya dharma yA zuddha dharmako kahate haiN| yaha sAkSAt mokSamArga hai| nizcaya dharmakA ArAdhana kare vinA na koI mokSa gayA hai na jAvegA na aba kisI kSetrase jAsaktA hai| yaha asalI dharma AsmAkA yA apanA svarUpa hai| AtmAkA lakSaNa cetanA hai arthAt svabhAvase AtmA jJAnacetanA svarUpa hai, apane hI yathArtha jJAnamaya zuddha svarUpakA anubhava yA svAda lenevAlA hai| yaha // 17 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra bAraNataraNa karma cetanA va karmaphalacetanAke svAdase rahita hai|raagdvessruup hokara kArya karate hue yahaanubhavanA ki // 17 // maiM kAma karatA hai yaha karma cetanA hai| kA~kA phala hote hue yaha anubhavanAki maiM sukhI hUM,yA dukhI hUM karmaphala cetanA hai| yaha azuddha AtmAmeM kabhI pAI jAtI haiM / AtmA svabhAvase jJAna cetanAmaI hai| zuddha dravyArthika naya usa naya yA apekSA yA dRSTiko kahate haiM jo zuddha dravyako dekhatI hai| eka hI dravyako parase bhinna dekhatA hai| isa nayake dvArA dekhate hue AtmA bhI karmoMse rahita dIkhatA hai va usakA svabhAva yA dharma bhI kamA~se rahita dIkhatA hai| karma tIna prakAra haiN| bhAva karma-rAgadveSAdi malIna bhAva hai| dravya karma-jJAnAvaraNAdi ATha karma hai| nokarma zarIrAdi haiN| ye saba hI AtmAke svabhAvameM nahIM haiM, isaliye zuddha dharma AtmArUpa hI hai, AtmakA nijasvabhAva hai, yaha abheda ratnatraya svarUpa hai| apane AtmAko zuddha dravyakI apekSA zuddha hai aisA nizcaya karanA samyagdarzana hai aisA saMzayAdi doSa rahita jAnanA samyagjJAna hai tathA isI meM thira hokara svAda lenA sammagcAritra hai arthAt eka zuDAmmAnubhA yA svAnubhava, yA svasamaya yA AtmadhyAna hI zura dharma hai-mokSakA sAkSAt upAya hai| zrI devasenAcArya tatvasArameM kahate haiM ko khala suddho bhAvo sA appaNitaM ca daMsaNaM gANaM | caraNapi taM ca bhANayaM sA suddhA ceyaNA ahavA // 8 // abiyapaM tacca taM sAraM mokkhakAraNaM taM ca / ta NAUga visuddhaM zAyaha hoUga jiggaMtho // 9 // bhAvArtha-monizvayase zuddha AtmAkA bhAva hai vaha AtmarUpa hai vahI samyagdarzana, samyagjJAna ra va samyakcAritra kahA gayA hai-usIko zuddha cetanA kahate haiN| vahI nirvikalpa tasva hai, vahI sAra hai, vahI mokSakA kAraNa hai usIko jAnakarake va usIke zuddha svarUpako nigraMtha hokarake, sarvase mamatA tyAga karake dhyaao| zloka-dharma ca Atmadharma ca, ratnatrayamayaM sadA / cetanA lakSaNo yasya, tat dharma karma vivarjita // 169 // anvayArtha (dharma ca ) dharma to ( Atma dharma ca ) AtmAkA svabhAva hI hai| vaha ( sadA ) tInoM kAloMmeM (ratnatrayamaya ) ratnatrayamaI hai ( yasya lakSaNaH ) jisakA lakSaNa (cetanA) cetanA yA svAnubhava hai (tat dharma ) vaha dharma ( karmavivarjita) sarva karmakI upAdhise rahita hai| // 20 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 177 // vizeSArtha-yahAM phira daha kiyA hai ki dharma kahIM bAhara nahIM hai na kisI caityAlaya meM haina zrAvakAcAra mAna kisI tIrthameM hai na kisI guruke pAsase milatA hai na kriyAkAMDameM hai|dhrm to haraeka AtmAke bhItara hai| haraeka AtmAkA apanA nija svabhAva hai| meda dRSTise dekheM yA kaheM to use samyagdarzana jJAma cAritramaya kaheMge parantu abheda nayase dekheM yA kaheM to yaha mAtra eka svAnubhavarUpa yA jJAnacetanA mAtra hai| usa dharmameM rAga dveSAdikI va saMkalpa vikalpakI koI upAdhi nahIM haiN| . jo koI tatvajJAnI nizcinta hokara sarva cintAoMko tyAgakara eka apane zuddha AtmAko zuddha dravyArthika nayase dekhatA hai, jAnatA hai, anubhavatA hai, tadurUpa hotA hai, tanmaya hojAtA hai, atIndriya Anandake svAdameM magna hojAtA hai vahI apane bhItara apane dharmako pAtA hai| yaha dharma vAstavameM vacana agocara hai / manase bhI agocara hai| jaba kArya bhI thira rahatA hai, vacana bhI baMda rahatA hai, manakI caMcalatA bha miTa jAtI hai taba vaha Atmadharma ina mana, vacana, kAyakI pravRtti se bAhara honepara hI anubhavameM AtA hai| caityAlayakA sambandha va bhakti, zAstrakA paDhanA, tIrthameM jAnA, gurukI saMgati, vyavahAra zrAvaka va munikI kriyA mAtra manako bAharI prapaMcajAlase bacAneko nimitta 4 hai| isaliye unakA saMyoga hitakArI hai / paraMtu jo koI inahIko asalI dharma mAnale aura zuddha AtmAke tatvako na pahacAne usake liye yahAM kahA gayA hai ki asalI dharma to AtmAkA apanA svabhAva hai| isatarapha lakSya denese hI mumukSuko saccA mArga hAtha lagegA aura vaha vAstavika dharmaratna ko pAkara kRtArtha hojAyagA / usakA janma jarA maraNarUpI rogako meTane ke liye va karmakA maila dhone ke liye yahI eka adbhuta guNakArI auSadhi hai / isIkA pAna yA sevana sadA sukhakArI hai| zloka-dharmadhyAnaM ya ArAdhyaM, OMkAre ca susthitaM / hrIMkAre zrIMkAre ca, tri OMkAre ca sasthitaM // 170 // anvayArtha (dharmadhyAnaM ca ) dharmadhyAnakA hI ( ArAdhya ) ArAdhana karane yogya hai (OMkAre ca ) , 4 vaha OMkArake bhItara (hIMkAre ) hrIMkArake bhItara (zrIMkAre gha) tathA zrIkArake bhItara ( susthitaM ) bhale. prakAra sthita hai (tri) ye tInoM (OMvakAre ca) OMkArameM hI ( susthitaM ) bhaleprakAra prApta haiN| // 17 // 2. 23
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra dhAraNataraNaY : vizeSArtha-yahAM dharmadhyAnake sevanakI preraNA kI hai, yadyapi dharmadhvAna vAstava meM apo ho zuddha // 14 // 9. AtmAmeM sthiti svarUpa hai, apane AtmAkA nirvikalpa bhAva hai tathApi ziSyako usakA abhyAsa karane ke liye nihIM zabdoMkA Alambana lenA paDatA hai| usake liye yahAM kahA hai ki ve tIna pada haiM / OM hI, shrii| pahale batAyA jAcukA hai ki-OM maiM araiMtAdi pAMca parameSThI garbhita haiM, hameM cauvIsa tAryakara garbhita haiM tathA zrIM meM paramaizvarya yukta arahaMta va siddha parameSThI garbhita haiM yA kisI apekSA anya tIna parameSThI garbhita haiN| ina tInoM padoMkA jo bhAva hai vaha eka meM bhaleprakAra garbhita hai| arthAt cAhe tInoM padoMkA alaga 2 dhyAna karo yA tInoMko milAkara karo yA mAtra eka OM hIkA karo sarva ekahIbhAvako jhalakAnevAle haiM / nizcayase zuddha AtmAhI arahaMta hai| zuddha AtmA hI siddha hai, zuddha AtmA hI AcArya hai, zuddha AtmA hI upAdhyAya hai, zuddha AtmA hI sAdhu hai, zuddha AtmA hI zrI RSabhAdi mahAvIra paryaMta cauvIsa tIrthakara haiN| dhyAtAko apanA lakSya zuddha AtmAkItarapharakhake manakI caMcalatAko meTane ke liye, ina padoMkA Alambana lekara inako yA to japanA cAhiye yA hRdayasthAnameM yA do bhauMhoMke madhya meM yA nAbhikamalameM yA mastakapara yA nAzikAkI nokapara virAjamAna karake inako jyoti-svarUpa camakatA huA dekhanA caahiye| phira usake dvArA zuddha AttA para pahuMca jAnA caahiye| vahAMse upayoga haTe taba phira isI padako dekhanA caahiye| kabhI kabhI pAMca parameSThIke * 24 tIrthaMkaroMke guNoMko vicArate rahanA cAhiye / zuddhAtmAmeM jaba upayoga na rame taba ye saba kArya AlaMbanarUpa haiN| puna: puna: Alambana lete hue punaH punaH zukhAtmAmeM pahuMca jAnA cAhiye / isI 4 rItise AtmAkA dhyAna karanA caahiye| yahI dharmadhyAna hai| zloka-dharmadhyAnaM trilokaM ca, lokAlokaM ca zAzvataM / kujJAnaM trivinirmuktaM, mithyA mAyA na diSTate // 171 // anvayArtha-(dharmadhyAnaM ) dharma dhyAna (trilokaM ca ) tIna lokakA svarUpa vicAranA hai (lokAlokaM ca zAzvata va avinAzI lokAlokakA svarUpa vicAranA hai (kujJAnaM trivinimukta) tIna mithyAjJAnase rahita hai (mithyA mAyA na viSTate) vahAM mithyAtva va mAyAcAra nahIM dikhalAI par3ate haiN|
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 179 // vizeSArtha - dharmakA kyA svarUpa hai so Upara kahA hai, zuddha AtmAke svarUpakA dhyAna karanI yaha asalI dharmadhyAna hai / jaba dhyAnameM upayoga na lage taba tIna lokake svarUpakA vicAranA bhI dharmadhyAna hai / jaise yaha socanA ki adholoka meM sAta naraka haiM jahAM tIvra pApake phalase upajatA hai / pahalI ratnaprabhA pRthvI ke khara bhAga va paMka bhAgameM bhavanavAsI tathA vyaMtaroMke nivAsasthAna haiM / madhyalokameM asaMkhyAta dvIpa samudra eka dUsareko veDhe hue haiM va vistAra meM eka dUsarese dUne 2 haiM / inameM se jaMbUdvIpa, dhAtuka khaMDa tathA puSkarArddha ina DhAI dvIpako mAnavaloga kahate haiM, yahIM se mAnava dharma sAdhana kara mokSa yA svarga jAte haiM / asaMkhyAta dvIpa samudroMmeM yugaliye pazu paidA hote haiM, vahIM jaghanya bhogabhUmi hai | videha kSetroM meM sadA hI cauthA kAla rahatA hai| vahAM mokSa honA sadA calatA rahatA hai / jyotiSa paTala madhyaloka kI hI hRddameM hai / bhUmise 790 yojana Upara jAkara hai| Urdhva loka meM 16 svarga, nau graiveyaka, nau anudiza, pAMca anuttara vimAna phira siddhakSetra hai, jahAM kamase mukta hokara zarIra rahita paramAtmA virAjamAna rahate haiM / sarvatra lokameM sthAvara jIva bhare haiN| trasa jIva loka ke madhya trasa nAr3ImeM hI hai / isa catura gatimaya saMsArameM jIva pApa puNyake dvArA duHkha va sukha uThAte haiM jo zuddha hote haiM ve mukti meM virAjate haiM, isa taraha tIna lokakA svarUpa vicAranA dharmadhyAna hai / lokAM lokake svarUpa meM jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kAla aura AkAza ina chaH avinAzI mUla dravyoMkA vicAra karanA cAhiye jinase yaha lokAkAza alokAkAza, nAma par3A hai| lokA kI, zameM chahoM dravya haiM, bAhara mAtra AkAza hai| chaH dravyoMkI paryAyeM svAbhAvika yA jIva pudgaloM kI vaibha vika paryAyeM bhI huA karatI haiN| paryAyoM kI apekSA yaha vizva anitya hai parantu dravyakI apekSA nitya hai / ise na kisIne banAyA na isakA sarvathA nAza hogaa| yaha anAdi anaMta hai| mithyA mati, zruta avadhipanA jahAM nahIM hai vahIM dharma hai kyoMki vahIM samyagdarzana hai| vAstava meM samyagdarzana hI dharmakA mukhya aMga hai| jahAM pariNAmameM na midhyAtva ho aura na mAyA zalya ho, mAtra j Atmonnati ke liye saralabhAvase zuddhAtmatatva kA anubhava ho va usake anukUla dravyoMkA, tatvoMkA, padArthoMkA vicAra ho, karmake udaya va baMdhakA vicAra ho, vaha saba dharmadhyAna hai yahI karane yogya hai / zrAvakAcAra // 109
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 180 // 199999 zloka - uttamakSamA utpAdyaMte, uttama tatva prakAzakaM / amalaM appa sadbhAvaM, uttamadharmaM ca nizvayaM // 172 // anvayArtha -- ( uttama kSamA utpArthate ) jahAM uttama kSamA paidA ho, jo ( uttama tatva prakAzakaM ) utkRSTa AtmatatvakA prakAzaka ho, jo (amalaM) rAgAdi mala rahita ho ( appasadbhAvaM ) jo AtmAkA svabhAva ho vahI (nizvayaM ca uttama dharma ) nizcayase uttama dharma hai / vizeSArtha - yahAM uttama dharma yA nizcaya dharmakA svarUpa kahate haiN| jahAM pariNAmoM meM aisI AtmatallInatA ho va aisA upekSA bhAva ho ki pariNAmoMkI bhUmikA uttama kSamAmayI bana gaI ho / krodhake kAraNa milanepara bhI krodha na upaje / koI sahasroM durvacana kaheM koI mAre pIche apamAna kare, taubhI vajrake samAna sthira rahe, parama samatAbhAva ghArI hoM, jahAM kaMcana loSTa samAna ho, zatru mitra samAna ho, jIvana maraNa samAna ho, jahAM zrutajJAnake balase bhAvazrutajJAnako samajha liyA ho / sarva dvAdazAMgakA sAra zuddhAtmA hai, usake anubhavakA prakAza hogayA ho, rAga dveSAdi malIna bhAvoMkA rAga chUTa gayA ho arthAt AtmAkA jJAna darzana sukha vIryamaya svabhAvameM ekatAnatA ho, zrutajJAnake dvArA svasaMvedana pratyakSapane jJAta ho vahI nizcaya uttama dharma hai| zrI yogendrAcArya yogasAra meM kahate haiMrAyarosa ve pariharaI jo appA zivasei / so dhammu vi jiNuutiyaDa jo paMcama gai dei // 47 // bhAvArtha - rAga dveSa donoMko chor3akara jo AtmAmeM nivAsa karatA hai vahI dharmako sevana karatA aisA jinendrane kahA hai / tathA vahI paMcamagati mokSako pAsaktA hai / zloka - mithyAsamaya mithyAtva, rAgAdimalavarjitaH / asatyaM anRta na diSTaMte, amalaM dharma sadA budhaiH // 173 // anvayArtha - ( mithyA samaya ) mithyA Agama va mithyA padArtha ( mithyAtva ) mithyAdarzana va ( rAgAdi mala varjitaH) rAgAdi mala se rahita jahAM (asatyaM anRta na diSTate) asatya va midhyAtva nahIM dikhalAI paDe aisA (amalaM dharma ) nirmala dharma ( sadA ) sadA hI ( budhaiH) buddhimAnoMse mAnA gayA hai / vizeSArtha- zuddha dharma vahI hai jisa mama satya padArthoMkA kathana ho, mithyA ekAMta padArthoMkA AbakAz2Ara // 180 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvaka // 11 // OM kathana na ho va jisakA Agama mithyA kathanase rahita ho, yathArtha anekAMtakA prarUpaka ho va jisa dharma meM kisI mithyAtvakI puSTi na ho, na agRhItako na gRhItakI, na jisameM rAgadveSa krodhAdi kaSAyakI tarapha jhukAva ho, kintu jahAM vItarAga bhAvakI dRDhatA ho, jisameM asatya na ho va jahAM anityako anitya va nityako nitya jaisAkA taisA batAyA gayA ho, aisA nirmala dharma hI yathArtha dharma hai| samyagjJAnakI puSTi karanevAlA hI dharma honA cAhiye / jisakA lakSaNa ratnakaraNDameM kahA hai anyUnamanatirikta yAthAtathyaM vinA ca viparItAt / niHsaMdehaM veda yadAhustajjJAnamAgaminaH // 12 // bhAvArtha-Agamake jJAtA use samparajJAna kahate haiM jo jJAna padArthako na kama kahe na adhika V kahe na viparIta kahe na saMdehayukta kahe kiMtu jaisA usakA svarUpa kahe vaisA hI khe| aisA samyagjJAnase pUrNa dharma hI saccA dharma hai| zloka-dharma uttama dharmasya, mithyArAgAdi khaMritaM / cetanA cetanaM dravyaM, zuddhatattvaprakAzakaM // 17 // __ anvayArtha-(dharma) dharma vahI hai jo (uttama dharmasya ) uttama zreSTha ratnatraya dharmakA SoSaka ho (mithyArAgAdi khaMDitaM ) jisameM mithyAtva va rAga dveSAdi vibhAva bhAvoMkA khaMDana ho (cetanA cetanaM dravya) jo cetana tathA acetana dravyoMko yathArtha jhalakAtA ho (zuddhatatvaprakAzakaM ) tathA jo zuddha tatvakA prakAza karanevAlA ho| vizeSArtha-mokSa zuddha AtmIka pariNatiko kahate haiN| unakI pragaTatAkA mArga zukhAtmAnubhava hai| yahI nizcaya uttama dharma hai / jisa dharmakA uddezya svAtmAnubhava ho vahI mAnanIya dharma hai| jisa dharmameM samyagdarzanakI puSTi ho tathA mithyAtvakA khaMDana ho, vItarAgabhAvakI dRDhatA ho va rAga dveSAdi vibhAvoMkA niSedha ho, bahuta akATya yuktiyoMse jahAM mithyAtvakA va kaSAyakA khaMDana kiyA gayA ho tathA jahAM cetanAko acetana pAMca dravyoMse bhinna dikhalAyA gayA ho| AtmAko dravyakarma jJAnAvaraNAdi, bhAvakarma rAgadveSAdi va nokarma zarIrAdise bhinna batAyA ho, tathA pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kAla tathA AkAzase bhinna lakSaNavAlA batAyA ho| AtmAke zuddha tatvake prakAzakA upAya batAnevAlA ho, atIndriya AnandakI kuMjI denevAlA ho vahI saccA dharma hai| yaha
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa // 18 // lakSaNa sarvajJa vItarAga arahaMta kathita jinadharmameM bhaleprakAra gaThita hote haiN| buddhimAnako parIkSA karake dharma va kudharmakA nirNaya kara lenA cAhiye / jinakI parIkSAkI zakti na ho vaha parIkSAvAnake bacanAnusAra dharmapara zraddhA laaveN| hamArA bhaMDAra gupta hai, hamArA ananta darzana, jJAna, sukha svabhAva saba hamAre hI pAsa hai| isakI pragaTatAkI jo kuMjI hai vahI saccA dharma hai| saMsArakA mamatva iTAnevAlA hI saccA dharma hai| kulabhadra AcArya sArasamuccayameM kahate haiM mamatvAnjAyate lobho, lobhAdrAgazca jAyate / rAgAcca jAyate dveSo, dveSAduHkhaparamparA // 211 // nirmamatvaM paraM tatvaM nirmamatvaM paraM sukhaM / nirmamatvaM paraM bIjaM, mokSasya kathitaM budhaiH // 14 // bhAvArtha-mamatAse lobha paidA hotA hai, lobhase rAga utpanna hotA hai, rAgase dveSa hotA hai, veSase duHkhakI saMtAna calatI hai| mamatA rahita parama tatva hai,mamatA rahita panA parama sukha hai, mamatA rahita panA mokSakA zreSTa upAya hai, aisA buddhimAnoMne kahA hai| jinhoMko AtmIka AnandakI prAptikI bhAvanA hai unake zuddhopayogamaI bhAvako asalI dharma samajhanA caahiye| dharmadhyAnakA svruup| zloka-dharma arthati artha ca, tIartha vedanaM yutaM / SaTkamalaM tri OMkAraM, dharmadhyAnaM ca saMyutaM // 175 // anvayArya-(dharma) dharma (artha ca arthati ) prayojanakA uddezyako liye hue hotA hai (tIartha) tIna artha jo ratnatraya hai usakI (vedanaM ) anubhUti (yutaM ) sahita hai| (SaTkamalaM ) chaH akSararUpa OM hrAM hrIM hUM hrauM : kamala sahita va (tri OMkAraM ) tIna OM sahita ratnatrayarUpa aise (dharmadhyAnaM ca saMyutaM ) dharmadhyAna anubhUti (yuta ) sAhita sahita hai| sahita va (tri vizeSArtha-dharma vahI hai jo apane prayojanake liye hue ho, vaha prayojana yaha hai ki nizcaya samyagdarzana, nizcaya samyagjJAna va nizcaya samparacAritramaI tInoM bhAvoMkA eka sAtha anubhava kiyA jAve, isa anubhavakA sahakArI kAraNa dharmadhyAna hai| // 28 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa 1126311 - usa dharma dhyAnake aneka upAya hai| eka upAya yaha hai ki eka kamala hRdayasthAna meM chaH pattoMkA vicArA jaave| aura usake haraeka pattepara kramazaH - OM hA~, hI, hU, hauM, hA~, sthApita karake athavA arahaMta siddha ina chaH akSaroMko virAjamAna karake ina maMtra padoMke dvArA zuddhAtmAkA dhyAna kiyA jAve athavA tIna patrakA kamala vicAra karake haraeka pattepara OM samyagdarzanAya namaH, jJAnAya namaH, OM samyaJcAritrAya namaH, aise tIna pada rakhakara inake dvArA dhyAna kareM / isa zloka kA jo bhAva samajhameM AyA so likhA gayA hai, vizeSa jJAnI adhika vicAra kara leveM / sampa zloka - dharma appasadbhAvaM mithyA mAyA nikandanaM / my zuddha tatvaM ca ArAdhyaM, hrIMkAraM jJAnamayaM dhruvaM // 176 // anvayArtha - ( dharmaM ) dharma (appa sadbhAvaM ) AtmAkA yathArtha svabhAva hai ( mithyA mAyA nikandanaM ) jahAM na mithyAtva hai na mAyAcAra hai (zuddha tatvaM ca ArAdhyaM) jahAM zuddha AtmIka tatvakI ArAdhanA hai va (hrIMkAraM) jahAM hrIMkA dhyAna hai jisa hoMmeM (dhruvaM ) avinAzI ( jJAnamayaM ) jJAnamaI tatva sthApita hai / vizeSArtha -- haraeka AtmAkA apanA jo yathArtha dravyakA svabhAva hai vahI dharma hai / arthAt yaha AtmA svabhAvase zuddha sahaja jJAna darzana sukha vIryamaI avinAzI amUrtaka karma kalaMka se rahita parama nirmala hai| isI zuddha svabhAvakA zraddhAna samyagdarzana hai / isIkA jJAna samyagjJAna hai va isIkA AcaraNa samyak cAritra hai, yahI yathArtha dharma hai, isapara lakSya rakhate hue jisa upAyase isakA dhyAna ho sake vaha saba upAya bhI kartavya haiM / usIko dharmadhyAna kahate haiM / isa zuddha AtmasvabhAvamaI dharma meM mithyAtvakA va mAyAcArakA nAma nahIM hai| jahAM abhiprAya saMsAra sambandho rAgadveSa ho, viSaya kaSAyakI puSTi ho, zuddha AtmAnanda ke lAbha ke sivAya anya koI svargAdika sukhakA pAnA ho vahIM mithyAtvako gandha kahI jAtI hai, athavA jahAM koI mAyAcAra hI ho, mAtra kisI laukika prayojanake liye dUsaroMpara asara DAlane ke liye, dharmakA AcaraNa bhI pAlA jAtA ho va dharmadhyAnakA abhyAsa kiyA jAtA ho, vaha bhI saccA dharma nahIM hai / dharma vahIM hai jahAM ArAdhana karane yogya eka zuddha AtmIka tatva ho / lakSya biMdU yahI ho / isI lakSyako rakhakara vrata, upavAsa, japa, tapa, dhyAna, dhAraNA, samAdhi AdikA sAdhana kiyA jAtA ho / dharmadhyAnake upaya zrAvakAcAra // 183 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa 4. dhyAna bhI hai| isakA dhyAna zrI jJAnArNava grandhake AdhArase isa prakAra kare ki mukha meM eka kamalakA zrAvakAcAra // 18 // vicAra kare jo ATha pattoMkA ho, usakI kaNikAke madhya meM hrIMko ujvalaM camakatA huA vicAre phira usIko kamalake haraeka pattepara ghUmatA huA vicAre, phira use AkAzameM calatA huA vicAre phira tAluke chidra dvArA amRta siMcana karatA huA bhauMhoMke madhya meM tiSThatA dhyAve / isa taraha isa mAyA varNake citavana kare parantu apanA lakSA isake vAcaka jJAnamaI avinAzo AtmAke hI Upara rakkhe / 4isa maMtrake dvArA apane zuddha AtmAkA hI dhyAna kare, manako rokaneke liye hrIMkA sahArA upayogI hai|4 zloka-padasthaM piMDasthaM yena, rUpasthaM tyakta rUpayaM / caturthyAnaM ca ArAdhyaM, zuddha samyakadarzanaM // 177 // anvayArtha--(yena) jisake ( padasthaM piMDasthaM ) padastha Distha (rUpasthaM ) rUpastha (tyakta rUpayaM) rUpAtIta (caturthyAnaM ) ye cAra prakArakA dhyAna (ArAdhyaM ) ArAdhana karane yogya hai| vahI (zuddha samyagdarzanaM ) zuddha samyagdarzanakA dhArI hai| vizeSArtha-zuddha samyagdarzanakA dhArI bhavya jIva AtmakalyANake liye, manakI caMcalatAko rokane ke liye, apanA zuddha tatvakA bhAva rakhake cAra prakArake dharmadhyAnakA abhyAsa karatA hai (1) padastha dharmadhyAna vaha hai jahAM padoMko kisI sthAnapara virAjamAna karake usake Upara manako rokA jAye aura vahIM zuddhAsmAkI bhAvanA kI jaave| (2) piMDastha dhyAna vaha hai jahAM apane zarIrake bhItara apane hI AtmAko sarva karma kalaMka rahita va zarIrAdi rahita ghyAyA jAve / (3) rUpastha dhyAna vaha hai jahAM arahaMtakA svarUpa picAra kiyA jaave| (4) rUpAtIta dhyAna vaha hai jahAM siddha bhagavAnakA svarUpa dhyAyA jAye / arahaMta va siddhake svarUpake dvArA apanA hI svabhAva dhyAnameM liyA jAve / zuddha samyagdRSTA jIva sarva kAmanAoMse rahita hokara zAMta svabhAvamaI AtmAkI pariNatiko karaneke liye isa taraha dharmadhyAnakA abhyAsa karate haiN| samyakta hone ke pIche yathAkhyAta cAritra va kevalajJAnakI prAptike liye dhyAnakA abhyAsa jarUrI hai| yadyapi isa paMcamakAlameM isa bharatakSetra meM zakladhyAna va AThavAM guNasthAna nahIM homaktA hai tathApi dharmadhyAna va sAtavAM guNasthAna hosaktA hai| jaisA zrI nAgasena muni tattvAnuzAsana meM kahate haiM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra ye'vAharna hi kAlo'yaM dhyAnasya dhyAyatAmiti / te'InmatAnabhijJatvaM khyAparyatyAtmanaH svayaM // 8 // dharaNavaraNa atredAnI niSeti zuklathyAnaM minottamAH / dharmadhyAnaM punaH prAhuH zreNIbhyAM prAvivartinAM // 83 // // 185 // bhAvArtha-jo koI kahate haiM ki isa kAlameM dhyAna nahIM hosakA ve aItake matake jJAtA nahIM hai, ve apane ajJAnako pragaTa karate haiN| tIrthakaroMne isa kAlameM mAtra zukladhyAnakA niSedha kiyA hai| zreNIke pahale rahanevAloMke liye dharmadhyAna kahA gayA hai| mumukSuko udyama karake dharmadhyAnakA abhyAsa karanA caahiye| zloka-padasthaM pada viMdaMte, artha sarvArtha zAzvataM / vyaMjanaM tatvasAtha ca, padAtha tatra saMjutaM // 178 // anvayArtha-(padasthaM) padastha dharmadhyAna (pada) padoMko (vidate) dhyAnameM letA hai| (artha) usake bhAvako tathA ( sarvArtha zAzvataM) avinAzI sarva padArthako vicAratA hai| (vyaMjanaM ) zabdako (tatvasArtha ca) tatva aura arthake sAtha dhyAtA hai (tatra ) vahAM (padArtha saMjutaM ) padArthakA saMyoga milAtA hai| vizeSArtha-akSaroMke samUhako zabda va zabdake samUhako pada kahate haiN| jahAM padoMko athavA zabdako sthApita karake usake Upara citta rokA jAve, una padoMkA va zabdoMkA kyA artha hai usako vicArA jAve, usa arthase jina 2 avinAzI dravyoMkA bodha hotA ho to unako dhyAnameM liyA jAve, unameMse tyAgane yogyako tyAgA jAve va grahaNa karane yogya eka AtmIya padArthako grahaNa kiyA jaave| padoM yA zabdoMke Alambanako lekara jahAM AtmAkA dhyAna kiyA jAve vaha padastha dhyAna hai| zrI jJAnArNavameM kahA hai: padAnyAlambya puNyAni yogibhiryadvidhIyate / tatpadastha mataM dhyAnaM vicitranayapAraigaH // 1-19 // bhAvArtha-yogIjana pavitra padoMkA Alambana lekara jo dhyAna karate haiM usako aneka nayoMke 4 jJAtA AcAryoMne padastha dhyAna kahA hai| jaise maMtrarAja I zabda hai| isakA yogI kuMbhaka prANAyAmase arthAt pavanako va manako sthira karake pahale donoM bhauMhoM ke bIca camakatA huA candramAkI jyotike samAna dhyAve phira mukhakamala meM // 18 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 186 // 64444444444444444448444KANP4444444444446 praveza karatA huA tAluoMke chedase gamana karatA huA amRtamaya jala varSAtA huA netrakI palakopara OM camakatA huA phira mastakake vAloMpara AtA huA phira jyotiSacakrake bhItara bhramaNa huA phira candramAke pAsase nikalatA huA, dizAoM meM saMcaratA huA, AkAzameM uchalatA huA, mokSa. sthAnako sparza karatA huA dhyAve, phira kramase lAkara usako bhauMhoMke bIca meM yA nAzikAke agray bhAgameM virAjamAna karake dhyAve / yaha maMtrarAja zrI jinendra bhagavAnakA ca unakI zuddha AtmAkA bodha karAnevAlA hai| jaisA jJAnArNavameM kahA hai maMtramUrti samAdAya devadevaH svayaM jinaH / sarvajJaH sarvagaH zAntaH so'yaM sAkSAda vyavasthitaH // 12 // mAvArtha-yaha maMtrarAja I sarvajJa, sarvavyApI, zAMta, devAdhideva jinendrako svayaM sAkSAt batAnevAlA hai, isake dhyAnake balase arahaMtako dhyAve phira arahaMtake zuddha AtmAko dhyAve, unake zarI rAdise lakSya haTA leve phira apane zuddhAtmApara lakSya deve, isI taraha aura bhI padoMkA dhyAna kre| zloka-kujJAnaM tri na pazyaMte, mAyA mithyA vikhaMDitaM / vyaMjanaM ca padArtha ca, sArthaM jJAnamayaM dhruvaM // 179 // anvayArtha (tri kujJAnaM ) tIna mithyAjJAna kumati kuzruta va vibhaMga avadhi ( na pazyaMte ) jahAM na OM dikhalAI par3e (mAyA mithyA vikhaMDita) mApAcAra va mithyAtvakA jahAM khaMDana hogayA ho vahAM (vyaMjanaM ca) zabdako hI ( padArtha ca) va padake arthako hI (sArtha jJAnamayaM dhruvaM ) jJAnamayI avinAzI AtmIka padArthake 4 sAtha dhyaavai| vizeSArtha-padastha dhyAnake dhyAtAko samyagdRSTI honA yogya hai taba hI vaha dhyAna mokSamArga hai va tava hI vaha dharmadhyAna hai| usa dhyAna karanevAle meM kumati kuzruta va kuavadhi na ho aura na usameM koI zalya ho na mAyAcAra ho na mithyAtva ho aura na nidAna bhAva ho| nirmala sarala bhAva karake dhyAna kiyA jAve / jisa zabdakA va jisa padakA Alambana liyA jAvai usase jisa padArthakA bodha ho usako vicArA jAve / mukhyatAse avinAzI jJAnamaya AtmApara lakSya rakkhA jaave| jaise Namo. kAra maMtrakA dhyAna isaprakAra kiyA jAce-eka kamala ATha patroMkA hRdaya meM yA nAbhimeM yA mukhameM // 18 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa zrAvakAcAra vicAra kiyA jAve jo caMdramAke samAna camakatA huA sapheda ho, usakI bIcakI karNikApara sAta akSarakA pada " Namo araiMtANaM" dhyAve phira cAra dizAoMke cAra patroMpara " Namo siddhANaM" Uparako, phira bagaloMmeM " Namo AiriyANaM, Namo uvajhAyANaM", nIce " Namoloe savyasAhUNaM" phira cAra vidizAoMke patroMpara samyagdarzanAya namaH, samyagjJAnAya namaH, sampacAritrAya namaH, samyaktapase namaH, ina cAra padoMko dhyaave| pahale ina nau padoMko pattoMpara likhA huA vicAra le phira. kramase eka ekako dhyAve-eka eka para cittako roke, usa padake arthako vicAre, phira usake bhAvako vicAre / jaise " Namo arahatANaM" meM aItoMkA va tIrthakaroMkA svarUpa vicAre, vicArate hue unake zarIra va pudgala parase citta haTAkara unake zuddhAtmApara citta lejAve phira apane AtmApara AjAve / manako jamAtA huA dhyAve / isI taraha "samyagdarzanAya namaH" meM vyavahAranayase deva, zAstra, gurukA va sAta tatvoMkA svarUpa vicAra jAve phira nizcayanayase pugala karmase bhinna zuddha AtmApara lakSya de, phira apanI hI AtmApara AjAve, isa taraha dhIre 2 nau padoMke dvArA apane AtmAko hI dhyAnameM lekara zuddha bhAvanA sahita dhyAve yaha padastha dhyAnakA eka prakAra hai| zloka-padasthaM zuddhapada sAtha, zuddhatattva prkaashkN| zalyatrayaM nirodhaM ca, mAyA mithyA na diSTate // 10 // anvayArtha-(padasthaM) padastha dhyAna (zuddhapada sAtha) zuddha pada artha sahitakA hotA hai| (zuddhatatva prakAzakaM) yaha zuddha AtmatatvakA prakAzaka hotA hai| (zalyatrayaM nirodha ca) tIna zalya jahAM nahIM hotI hai (mAyA mithyA na diSTate) vahAM mAyA va mithyAtva dRSTigocara nahIM hotA hai| vizeSArtha-zuddha zabda jisakA artha ho aise zabda va zabdoMke samUha rUpa padoMko virAjamAna karake padastha dhyAna kiyA jAtA hai / isa dhyAnakA hetu yahI hotA hai ki zuddha AsmatatvakA anubhava hojAve / aise dhyAnIke bhAvoM meM mAyA mithyA nidAna ye tIna zalya nahIM hotI haiN| vaha sarva prakAra mAyAcAra va mithyA vAsanAse rahita hokara mAtra zuddhopayogake liye padastha dhyAna karatA hai| jaise eka kamala hRdayasthAnameM virAjamAna kiyA jAve usake 16 patra hoM unapara 16 akSarI maMtra eka eka akSarake kramase likhA ho vaha hai "ahatsiddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhubhyo namaH" isakA dhyAna kare
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha vicAre phira pAMcoM paramezvIkA svAvA isa taraha aura meM zrAvakAcAra Rec0 phira isakA artha vicAre phira pAMcoM parameSThIkA svarUpa alaga 2 vicAra jAve phira unameM nizcayanayaMse eka suDAtmAko dekhe, phira apane zuddha tatvako dhyAve / isI taraha aura bhI padoMkA dhyAna kreN| ___ zloka-padasthaM loka lokAMtaM, lokAloka prakAzakaM / / _vyaMjanaM zAzvataM sArtha, OMkAraM ca viMdate // 181 // anvayArtha-(padasthaM ) yaha padastha dhyAna (OMkAraM vyaMjanaM sArtha) OM zabdako artha sahita (loka lokAMtaM) lokake aMtataka jhalakanevAlA va (lokAloka prakAzakaM) lokAlokakA prakAza karanevAlA va (zAzvataM) avinAzI rUpa va avinAzI padArthako prakAzaka (viMdate) dhyAtA hai| vizeSArtha-isa zlokameM OM ke dhyAna karanepara lakSya diyA hai| OM ko praNava maMtra kahate haiN| OM zabdako dhyAna karanevAlA hRdayakamalake madhyameM yA nAzikAkI nokapara yA bhauhoMke madhya meM parama OM tejasvI, caMdramAke samAna gaura varNa camakatA huA dhyaave| jisakI dIpti lokake aMta taka sarvatra phaila rahI hai aisA vicAre / phira isakA artha vicAre ki isameM arahaMta Adi pAMca parameSThI gabhita haiN| phira unameM se nizcayanayase lokAloka prakAzaka eka zuddha Atmatatvako grahaNa krle| phira apane AtmApara lakSya deve| isa taraha OM kA dhyAna kare / OM ke dvArA avinAzI apane AtmApara aajaave| , isI taraha anya padoMkA bhI dhyAna kre| yaha OM zabda paramparAse calA AyA huA eka avi. nAzI pada hai| zloka-aMgapUrvaM ca jAnate, padasthaM zAzvataM padaM / anRtaaceta tyakaM ca, dharmadhyAnamayaM dhruvaM // 182 // anvayArtha (padasthaM zAzvataM padaM) padastha dhyAnameM nitya cale Ae hue padoMko virAjamAna karanese va dhyAna karanese (maMgapUrva ca jAnate ) 11 aMga 14 pUrvakA jJAna hojAtA hai| parantu vaha vicAra (anRta aceta tyakaM ca) mithyAtva va ajJAnase zUnya ho tathA (dhruvaM dharmadhyAnamayaM ) nizcala dharmadhyAnamaI ho| vizeSArtha-isa zlokameM varNamAtRkAkA dhyAna karanekA saMketa kiyA gayA hai| zrI jJAnArNavake anusAra usakI vidhi yaha hai ki apanI nAbhimeM 16 patroMkA kamala sapheda varNakA vicAra kare aura 4 // 10 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvakAcAra unake Upara eka eka akSara pItavarNakA ina solaha svaroMmeM saMkramaNase likha le / a A i I u vAraNataraNa la la e ai o au aM aH| ina akSaroMko kramase pattoMpara phiratA huA vicAre / dasarA kamalA // 19 // apane hRdayasthAnameM sapheda raMgakA cauvIsa patroMkA vicAra kare / karNikAko lekara 25 sthAnoMpara pIle raMgake 25 akSara likhe hue vicAre / ka kha ga gha Ga ca cha ja jha Ja Ta Tha Da Dha Na ta tha da dhana, paka ba bha ma / phira tIsarA kamala mukha sthAnapara ATha pattoMkA sapheda raMgakA vicaare| inake haraeka pattepara kramase pIta raMgakA likhA huA ya ra la va za Sa sa ha ina ATha akSaroMko kramase ghUmatA huA vicaare| 4 ye saba akSara zrutajJAnake mUla haiN| inameM sarva zrutajJAna garbhita hai aisA aDAna rakhatA huA inako ghyAve / phira vicAra kare ki bAdazAMga vANIkA sAra eka zuddhAtmA hai| isa taraha zuddhAtmApara lakSya lejAkara phira apane AtmApara aajaave| isa taraha lagAtAra nitya kucha derataka dhyAna kare / isakA lagAtAra abhyAsa karanese zAstrajJAnameM buddhikI prabalatA hotI hai| zrutajJAnAvaraNa karmakA kSayopazama hotA hai aura dhIre dhIre dravya, kSetra, kAla bhAvAnusAra vaha sarva bAdazAMgakA jAnanevAlA hojAtA hai| isa dhyAnase pariNAmoMkI bahuta ujvalatA hotI hai| isa padastha dhyAnako karate hue yAtAko pUrNa zraddhA va nirmala jJAnako rakhanA cAhiye / lakSya zuddhAtmAkA hI rakhanA caahiye| isataraha yaha padastha dhyAna bahuta kAryakArI hai| inahI maMtroMkA japa bhI kiyA jAtA hai OM dhyAna bhI kiyA jAtA hai| dravyasaMgrahameM kahA hai: paNatIsa sola cha paNa cadu dugamegaM ca javaha jhAeha / parameTThi vAcayANaM aNNaM ca guruvaeseNa // bhAvArtha-parameSTI ke svarUpako batAnevAle 35 Adi sAta prakArake maMtroko japo aura dhyaavii| aura bhI maMtroMko guruse jAnakara japo aura dhyaao| ve sAta prakAra maMtra haiM (1) 35 akSara-Namo arahaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo AhariyANaM, namo uvamAyANe, 4 Namo loe sbysaahuurnn| 16 akSara-"ahatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyo nmH| 6 akSara-arahata siddha / // 189
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 19 // 5 akSara-a si A u sA / 4 akSara-arahaMta / 2 akSara-sikha athavA OM hiiN| 1 akssr-AUM| japa karane meM bahudhA 108 daphe japanA cAhiye / mAlAmeM 108 dAne to maMtrake jApake liye hote OM haiM va tIna dAne Uparake samyagdarzanAya namaH, samparajJAnAya namaH, samyakcAritrAya namaH, isa ratnatra-2 yadharmake vAcaka hote haiN| inako japa lenA cAhiye / isa taraha padastha dhyAnakA kucha svarUpa kahA hai| zloka-piMDasthaM jJAna piMDasya, svAtmacintA sadA budhaiH / nirodhaM asatyabhAvasya, utpAyaM zAzvataM padaM // 183 // AtmA sadabhAva AraktaM, paradravyaM na ciMtaye / jJAnamayo jJAnapiMDasya, ciMtayaMti sadA budhaiH // 184 // anvayArtha-(piMDasthaM ) piMDastha dhyAna (jJAna piMDasya ) jJAna samUharUpa AtmAkA dhyAna hai (budhaiH) buddhimAnoMke dvArA (sadA) niraMtara (svAtmaciMtA) apane AtmAkA dhyAna karanA yogya hai ( asatyabhAvasya 4 nirodha) asatya bhAvoMko rokanA yogya hai (zAzvataM padaM utpAdyaM) avinAzI mokSapada pAnA yogya hai| (AtmA) yaha AtmA (sadabhAva AraktaM) apane hI satsva bhAvameM lavalIna hojAve (paradravyaM na ciMtaye) para dravyakI ciMtA na kI jAve / (budhaiH) paMDitoMke dvArA (jJAnamayo jJAnapiMDasya ciMtayaMti) jJAnamaI jJAna dhana AtmAkA hI citavana hai| vizeSArtha-piMDastha dhyAna apane piMDa arthAt zarIrameM virAjita AtmAkA dhyAna kahA jAtA hai, jahAM apane AtmAkA dravya dRSTise satarUpa zuddha svabhAvakA dhyAna kiyA jAya, kSaNabhaMgura karmajanita sarva paryAyoMse dhyAna haTA liyA jAve na paradravyakI ciMtA kI jaave| apane hI AtmAko choDakara anya AtmAoMkI va pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAlakI ciMtA na kI jaave| jJAna dhana apane AtmAmeM tanmaya huA jAve / yaha piMDastha dhyAna avinAzI mokSapadakA kAraNa hai| 4 // 19 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ V.zrAvakAcAra zrI jJAnArNava va anya graMthoM ke anusAra isa piMDastha dhyAnakI pAMca dhAraNAeM haiM jinakA kramase tAraNataraNa ra dhyAnA yogya hai| eka ekakA abhyAsa kucha kAla taka karatA rhe| ve dhAraNAeM haiM (1) pArthivI, (2) AgneyI, (3) mArutI, (4) vAruNI, (5) tattvarUpavatI / mArutIko pavana va vAruNIko jaladhAraNa bhI kahate haiN| (1) pArthivI dhAraNA-dhyAna karanevAlA isa sarva madhyalokako nirmala kSIrasamudra sapheda jalase bharA vicAre / isake madhya meM tAe hue soneke samAna eka hajAra patravAlA kamala eka lAkha yojana cauDA jambuddhIpake samAna vicAra kare, phira isa kamalake madhyakI kArNikAmeM pIta raMgakA sumeruparvata citavana kre| phira usa parvatake Upara pAMDaka zilApara eka sphaTikamaNikA sapheda siMhAsana vicAre tathA usake Upara dekhe ki Apa svayaM padmAsana sukharUpa, zAMtasvarUpa, kSobha rahita karmoMko dagdha karane ke liye baiThA hai tathA yaha addhAna va utsAha rakkhe ki yaha AtmA rAgadveSAdi sarva kalaMkoMko tathA koMko nAza kara saktA hai itanA dhyAna jamAnA so pArthivI dhAraNA hai| (1) AgneyI dhAraNA-yaha dhyAnI vahIM siMhAsanapara baiThA huA apane nAbhi maNDala meM Uparako uThA huA solaha vratoMkA eka sapheda kamala vicAra kare / isake haraeka patrapara pIta raMgake solaha svara akSaroMko likhA huA soceM "a A i I u U R Rla lU e ai o au aM a" aura kamalake bIcameM karNikAke sthAnameM mahAmantrako sthApana krle| phira dUsarA eka kamala hRdayameM ATha pattoMkA adhomukha pahale kamala ke Upara ciMtavana, kre| ina ATha pattoMmeM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, * mohanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya ina ATha karmoMko sthApita kare / phira yaha soce ki nAbhi kamalake madhya meM sthita hai ke rephase maMda maMda dhuMA nikalA phira jvAlA pragaTI, lapaka baDhI aura vaha hRdaya meM sthita ATha karmarUpI kamalako jalAne lgaa| isa agnikI zikhA isa hRdayakamalake madhyameMse Upara mastakapara AgaI tathA usakI zikhA zarIrake donoM tarapha calI gaI phira nIce jAkara mila gii| zarIrake cAroM tarapha agnimaya trikoNa bana gayA aisA vicaare| isa trikoNakI tInoM lakIroMko ra ra ra ra se vyApta vicAre / ra agnikA bIjAkSara hai phira soce ki isa trikoNake tIna bAharI konoM. REGREENSEKAKKARKRREFERE // 19 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa // 19 // LAGAKARMAGARMAKAL para agnimaya tIna sAthiyeM bane haiM tathA bhItarI konoMpara tInoM jagaha OM agnimaya sthApita haiN| ina agnimeM lapake uThatI II vicAre parantu dhuMA nahIM hai| aisA agnikA maMDala bAhara zarIrako, bhItara ATha karmako jalAtA jalAtA donoMko bhasma rUpameM karatA huA dhIre 2 zamana hotA hai aura agnikI zikhA haike rephase uThI thI usImeM samA jAtI hai aisA vAravAra dhyAna karanA AgneyI dhAraNA hai|| (ka)mAratI dhAraNA-vahI dhyAnI aisA citavana kare ki AkAzameM pUrNa eka pracaNDa pavana cala rahI hai jo meghoMko vakhera rahI hai, samudrako kSobhita kara rahI hai, dazoM dizAoM meM phaila rahI hai tathA mere cArAtarapha eka gola maNDala banAkara ghUma rahI hai| usa gola maNDala meM saba ora pavanakA bIjAkSara svAya svAya likhA huA vicAre / phira yaha soce ki yaha pavana jo karmakI tathA zarIrakI bhasma thI usako uDA rahI hai aisA vAravAra ciMtavana karanA so pavana dhAraNA hai| (4) vAruNI dhAraNA-vahI dhyAnI vicAre ki AkAzameM kAle 2 meghoMke samUha chAgae haiM, bAdala garja rahe haiM, vijalI camaka rahI hai, unase motI samAna ujvala jalakI dhArA varaSa rahI hai, lagAtAra jalakI varSAse yaha ardhacandrAkAra jalakA maMDala apane Upara bana gayA hai usapara hara jagaha jalakA bIjAkSara pa pa pa pa likhA huA hai| yaha dhArA AtmAko gho rahI hai| jo kucha karmakI va zarIrakI raja zeSa raha gaI thI usako yaha jaladhArA vahA rahI hai aisA vAravAra ciMtavana kreN| (5) tatva rUpavatI dhAraNA-phira vahI dhyAnI apaneko sarva zarIra va karma va rAga doSa rahita puruSAkAra amUrtIka zukha niraMjana siddha samAna citavana kare aura nizcala rUpameM apane ApameM tanmaya ho AtmAnubhava kare, yahI asala meM piMDastha dhyAna hai| cAra jo dhAraNAeM haiM ve isa hI bhAtmAkAra pariNati karane ke liye sahAyaka haiN|" yaha dhyAna mokSake avinAzI sukhako jhalakAnevAlA hai| zloka-rUpasthaM sarva cidrUpaM, adho UrdhvaM ca madhyayaM / zuddhatattve sthirI bhUtvA, hrIMkArena joitaM // 185 // 4 // 19 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 19 // cidrUpaM suya cidarUpaM, dharmadhyAnaM ca nizcayaM / mithyAtva rAgamuktasya, amalaM nirmalaM dhruvaM // 186 // rUpasthaM arhat rUpeNa, hrIMkAreNa dissttte| OMkArasya Urdhvasya, zuddhaM UrdhvamayaM dhruvaM // 187 // anvayArtha-(rUpasthaM ) rUpastha dhyAnameM yaha vicAre ki (sarva cidrUpaM ) sarva caitanyakA svabhAva arhat 4 bhagavAnakI AtmAmeM (aSo UdhvaM ca madhyayaM) nIce Upara madhya sarva Thaura hai (zuddhatatve sthitImatvA) ve aIta bhagavAna zuddha AtmadharmameM lIna haiM (hIMkArena) hI bIjAkSarase (joitaM ) dekhane yogya haiN| (cipaM) caitanyakA svabhAva (suya cidrUpa) zrutajJAnake dvArA jAnA huA caitanyakA rUpa hai| (ca nizcayaM dharmadhyAnaM ) va yahI nizcaya dharmadhyAna hai| (mithyAtva rAgamuktasya) jisake aisA dhyAna hotA hai vaha mithyAtva va rAgAdi bhAvoMse mukta hojAtA hai usake dhyAnameM (amalaM) mala rahita (nirmala) nirmala zuddha (dhruvaM) avinAzI 4 Atmatatva hai| (rUpasthaM) yaha rUpastha dhyAna (mahaMta rUpeNa ) aIt bhagavAnake svarUpake dvArA hotA hai| (hIMkAreNa ) hI bIjAkSarake dvArA (diSTate) dikhalAI paDatA hai (OMkArasya Urca ) OM ke Upara jo virA-4 jita hai vaha (zuddha) zuddha AtmA (UdhrvamayaM) sabase zreSTha va (dhruva) avinAzI hai aisA dhyAnameM jhalakatA hai| vizeSArtha-yahAM tIsare rUpastha dhyAnakA svarUpa hai| rUpastha dhyAnameM zrI arahaMta bhagavAnakA svarUpa dhyAnameM lekara zuddhAtmAkI tarapha lakSya denA caahiye| pahale to arahaMta bhagavAnako samavasaraNa meM bAraha sabhAoM ke sAtha vicAra kre| zrI maMDapake bhItara 12 samAoM meM cAra prakArakI deviyAM cAra sabhAoM meM, cAra prakArake deva cAra sabhAoMmeM, eka sabhAmeM muni, eka sabhAmeM ArjikA, eka sabhAmeM mAnava, eka sabhAmeM pazu isa taraha bhagavAnako zAMtarUpa baiThe hue soce / indrAdi deva va baDe cakravartI Adika bhagavAnakI pUjA va stuti kara rahe haiM aisA dekhe, phira yaha dekhe ki arahaMta bhagavAna parama zuddha sapta dhAtuse rahita aMtarIkSa padamAsana dhyAnAkAra virAjamAna haiM, parama gaMbhIra haiM, iMdriyoMke OM vijayI haiM, adyAnmIlita netroMse aMtaraMga tatvako dekha rahe haiM, parama vItarAga haiM, sarvajJa haiM, jinake , jJAna darpaNameM sarva lokAloka prakAzamAna hai, jo paramAnandameM magna haiN| sarva icchAse zUnya haiM, kRtakRtya
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 194 // DDDDyy haiM, jo ratnamaya siMhAsanapara cAra aMgula UMce zobhAyamAna haiM, jinakI divyadhvani se dharmAmRtakI varSA hotI hai / jinake zarIrakI AbhAkA maMDala tAroM tarapha chAyA huA hai, jisakI doti sUrya caMdramAko jItanevAlI hai, ratnatraya svarUpa tIna chatra jinake Upara zobhAyamAna haiN| isakI paMkti ke samAna ujvala camaroMke samUha donoM tarapha dura rahe haiM, divya puSpoMkI vRSTi horahI hai, devoM dvArA duMdubhi bAje baja rahe haiM, bhagavAnake pIche azoka vRkSa zobhAyamAna hai / isa taraha ATha prAtihAyoMke dvArA bhagavAna zobhanIka haiM / jinakI AtmAmeM nau kevala labdhiyAM virAjita haiM / arthAt 1 anaMtajJAna, 2 anaMtadarzana, 3 anaMtadAna 4 anaMtalAbha, 5 anaMta bhoga, 6 anaMta upabhoga, 7 anaMta vIrya, 8 kSAdhika sampakta, 9 kSAyika cAritra / jo arhata bhagavAna samatArasameM yA parama advaitabhAva meM magna haiM, parama yogIzvara haiM, parama vIra haiM, kSudhA, tRSA Adi aThAraha doSoMse rahita haiM, parama dayAlu, sarva prANImAtra ke rakSaka, parama zAMta, zuddhAtmIka pariNatimeM tallIna haiM / zrI kundakundAcArya niyamasArameM arhatakA svarUpa kahate haiM kSutaNDabhIruroso, rAgo moho ciMtA jarA rujA middhU / svedaM kheda mado rai vihniyaNiddA jaNuvvego // 6 // Nissesa dosara hilo, kevalaNANAiparama vibhavajudo / paramappA uccara, tavvivarIo Na paramappA // 7 // bhAvArtha- jo aIta bhagavAna kSudhA, tRSA, bhaya, krodha, rAga, moha, ciMtA, jarA, roga, maraNa, pasInA, kheda, mada, rati, Azcarya, nidrA, janma, AkulatA aise aThArahako lekara anya sarva doSoMse rahita haiM, kevalajJAnAdi vibhava sahita haiM, yahI pUjane yogya aIt paramAtmA haiM, isake viparIta koI deva paramAtmA nahIM hai / aise arhatako sarvAMga zuddha cidrUpamaya zuddha AtmatatvameM sthita hI maMtra dvArA vicAranA cAhiye arthAt hrIMmeM 24 tIrthaMkara garbhita haiM, hrIM maMtra ko kahate hue bhI hama arahaMtakA svarUpa vicAra sake haiM jisase upayoga aura tarapha nahIM jAve, tathA ke maMtra ko bhI kahate hue vicAra sate haiM / OM ke Upara jo ardhacaMdrAkAra hai vaha siddhakSetrakA namUnA hai / vahAM utkRSTa siddha bhagavAna nizcala virAjate haiM / vaisA hI zuddha AtmA atake bhItara hai| cAra aghAtiyA karma mAtra pudgalamadha rajatulya haiM / unake bhItara siddhavat zuddhAtmA virAjita haiM, dhyAna karanevAlA mithyAtvabhAva va sAMsArika bhogAdikA sarva rAga syAgakara dhruva va nirmala aInakI zuddhAtmA para lakSya deve / phira apane hI zrAvakAcAra // 194 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvana cara kAraNavaraNa // 195 // AsmAke svAbhAvika zuddha svarUpa para AjAve / isataraha rUpastha dhyAnake dvArA nizcaya dharmadhyAna kre| V arthAta AtmAnubhavakA Ananda leve| zrutajJAnake bhAdhArase araiMtakA va arahaMtakI zuddha AtmAkA svarUpa vicAra kre| zloka-rUpAtIta vyakta rUpena, niraMjana jJAnamayaM dhruvaM / matizrutaavadhiM diSTaM, manapaye kevalaM dhruvaM / / 188 // anaMta darzanaM jJAnaM, vIryAnaMta saukhyayaM / sarvajJa zuddha dravyAtha, zuddhaM samyak darzanaM // 189 // anvayArtha-rUpAtIta ) rUpAtIta dhyAna (vyaktarUpaNa) pragaTa rUpase (niraMjana ) karma mailase rahita (jJAnamayaM dhruvaM ) jJAna svarUpa avinAzI AtmA hotA hai jahAM (matizrata avavi manaparye kevalaM dhruvaM diSTaM) mati, zruta, avadhi, manAparyaya tathA kevalajJAna ye pAMcoM hI eka rUpa nitya dikhalAI par3ate haiM (anaMta darzanaM jJAnaM vIryAnaMta saukhyaya) anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya va anaMta sukhamaI hai (sarvasa~) sarvajJa haiM (zuddha dravyA) zuddha bhAsma padArtha hai (zuddhaM samyak darzanaM ) yahI zuddha samyagdarzana hai| vizeSArtha-rUpAtIta dhyAnameM pahale to mUrtIka rUpa rahita siddha bhagavAnake guNoMkA vicAra karake dhyAna kare phira sira samAna apane AtmAkA yathArtha svarUpa nizcaya nayase dhyAnameM lekara dhyAve arthAt paramAtmA aura apane AtmAkA bhedabhAva miTAkara apane AtmAmeM eka hojaave| zrI siddha bhagavAna rUpAtIta haiM, pragaTa rUpase ATha karmarUpI aMjanase rahita hai, jJAnAkAra haiM, avinAzI haiM, unameM matizcata Adi pAMca jJAnoMka vikalpa nahIM haiN| eka zuddha jJAnaI haiM jo jJAna sadA dhruva rahatA hai| anaMtadarzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya ina cAra anaMta catuSTaya sahita haiN| ve hI sarvajJa hai, zuddha Atmadravya haiM, zuddha samyagdarzana svarUpa hai| arthAt jahAM kSAyika samyagdarzana parama zuddha prakAzamAna hai| ve siddha lokAgra puruSAkAra dhyAnamaya AtmAnandameM magana paramAnaMda svarUpa svAtmA. mRtakA pAna karate hue nizcala sphaTikakI mUrtike samAna zobhAyamAna haiM, aisA dhyAnameM lekara unakA citavana karatA huA apane AtmAmeM AjAve va zuddha nizcayanayase apane Apako siravat dhyaave| V // 195 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 196 // jaisA jJAnArNavameM adhyAya 40 meM kahA hai so'haM sakalavitsArvaH siddhaH sAdhyo bhavacyutaH / paramAtmA paraMjyotirvizvadarzI niraMjanaH // 28 // tadAsau nizcalo'murttI niSkalaMko jagadguruH / cinmAtro visphuratyuccairdhyAnadhyAtRvivarjitaH // 19 // bhAvArtha -- jaise siddha bhagavAna haiM vaise maiM huuN| maiM hI sarvajJa hUM, jJAnApekSA sarva vyApaka haiM, siddha svarUpa hUM, maiM hI sAdhya hUM, saMsAra se rahita hUM, paramAtmA hUM, paraM jyotimaya hUM, sakaladarzIIM hUM, maiM hI sarva aMjanase rahita niraMjana zuddha hUM, aisA dhyAna kare taba apanA svarUpa nizcala, amUrtIka, kalaMka rahita, jagat meM zreSTha, caitanya mAtra, dhyAna dhyAtAke bheda rahita aisA atizayarUpa prakAzamAna hotA hai / TathagbhAvamatikramya tathaikyaM paramAtmani / prApnoti sa muniH sAkSAdyathAnyatvaM na budhyate // 10 // bhAvArtha-taba vaha muni paramAtmA se apane AtmAkA bhinnabhAva ullaMghana karake ekapaneko sAkSAt prApta hojAtA hai, aisA ki vahAM bhinnapanekA bilakula bhAna nahIM rahatA hai / arthAt svayaM paramAtmabhAva meM tanmaya hojAtA hai| maiM eka kevala zuddha AtmA hUM, aisA dhyAna karate hue parama advaita svAnubhavameM sthira hojAtA hai / yaha paramAnandamaI rUpAtIta dhyAnakA svarUpa hai / samyagdarzana mahAtmya | zloka - pratipUrNa zuddha dharmasya, azuddha mithyAtiktayaM / zuddha samyak saMzuddhaM, sArthaM samyagdRSTitaM // 190 // anvayArtha - (zuddha dharmasya pratipUrNa ) zuddha dharma se jo bharA huA hai / (azuddha mithyAtikayaM ) azuddha va mithyAbhAva se jo rahita hai ( sArtha samyagdaSTitaM ) jahAM Atma padArthako yathArtha svarUpa sahita bhaleprakAra anubhava kiyA jAtA hai vahI ( saMzuddhaM zuddha samyakta ) parama zuddha kSAyika samyagdarzana hai / vizeSArtha - yahAM bhAva nikSepase samyagdarzanakA svarUpa hai| jahAM zuddha AtmAke zuddha va pUrNa svabhAvakA anubhava kiyA jAtA hai| jahAM na to kisI prakArakI azuddhatA hai na koI mithyAtvakA bhAva hai / zuddha AtmAkA sampak prakAra mAno darzana jahAM horahA hai, parama ruci sahita AtmAmeM zrAvakAcAra 12021
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNavaraNa zrAvakA // 197 // bhApa tanmaya hai| yahI bhAva zuddha va kSAyika samyagdarzana hai| nizcayase vicArA jAve to yaha AtmA svayaM java sarva vikalpoMse rahita hotA hai, Apa ApameM thira hotA hai, svasaMvedana jJAnamaya yA svAnubhava rUpa hotA hai taba vahAM ratnatrayakI ekatArUpa sAkSAt mokSamArga hai / vahA zuddhAtmAkI rUci bhI hai, usIkA jJAna bhI hai, usIkA cAritra bhI hai| usIko zuddha samyagdarzana, usIko zuddha samyagjJAna va usIko zuddha samyagcAritra kaha sakate haiN| vAstava meM vaha tInoMkA akhaNDa piMDa ekIbhAvarUpa mokSamArga hai| aisA hI amRtacandrAcArya tatvArthasArameM kahate haiM AtmA jJAtRtathA jJAnaM samyaktaM caritaM hi saH / svasyo dazanacAritramohAbhyAmanupaplataH // 7 // pazyati svasvarUpaM yo mAnAti ca caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva sa smRtaH // 8-8 // bhAvArtha-AtmA hI jAnA gayA jJAna hai, vahI jaba darzanamoha aura cAritramohake mailase pravAdhita hai taba samyagdarzana hai aura samyakcAritra hai / jo apane hI svarUpakA aDAna, jJAna va caraNa karatA hai aisA AtmA hI darzana jJAna cAritramaI kahA gayA hai| vAstavameM zuddha samyakta AtmAkA hI eka amiTa akhaMDa guNa hai| zloka-devagurudharmazuddhasya, sArtha jJAnamayaM dhruvaM / mithyA triti vinirmuktaM samyaktaM sArtha dhruvaM // 191 // anvayArtha-(deva guru dharmazuddhasya) zuddha deva, zuddha guru, va zuddha dharmakA (sArya) artha sahita (jJAnamaya) jJAnamaya (dhruva) nizcala aDAna (mithyA triti vinirmukta) tIna mithyAvase rahita (sArtha dhruvaM samyakta) artha sahita nizcala samyagdarzana hai| vizeSArtha-yahAM batAyA hai ki jisako zuddhAsmAkA anubhava samyagdarzana prApta hai use nidoSa deva, guru, dharmakI bhI zraddhA hai| vaha zrakhA jJAnamaI aTala hai| isakA bhAva yaha hai ki vaha sampattI vyavahAranayase to zrI arahaMta va siddha bhagavAnako apanA pUjya deva va nigraMtha AcArya, upAdhyAya va sAdhuko apanA pUjya guru va ratnatrayamaI dharmako pUjya dharma mAnatA hai, nizcayase apane hI zuddhAtmAko deva, khasIko guru va usIkI pariNatiko dharma jAnatA hai| athavA araIta miDameM jo jJAna svarUpa nizcala Atmadravya hai usIko zuddha deva mAnatA hai tathA AcArya upAdhyAya sAdhumeM jo unakA zuddhAtmA // 19 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa * hai use hI zuddha guru jAnatA hai tathA ratnatrayameM eka abheda ratnatrayamaI svAtmAnubhUtiko hI zuddha dharmazrAvakAcAra mAnatA hai| jisako yathArtha deva, gurU, dharmakA vyavahAranaya va nizcayanayase yathArtha aDAna hai vahI Y samyagdarzana hai| jahAM mithyAdarzanakA, samyakta mithyAtva prakRtikA tathA samyakta prakRtikA ina tInoM kSAyika samyaktakI ghAtaka darzana mohanIyakI prakRtiyoMkA udaya nahIM hai, kiMtu ina tInoMkA sattAmeM se nAza ho, sAthameM anantAnubandhI cAra kaSAyakA bhI nAza hogayA hai| yahI nizcaya yathArtha samyagdarzana hai| vAstavameM jise nizcaya samyagdarzana prApta hai vahI sace deva, guru, dharmako pahacAnatA hai tathA vahI apane AtmAko jAnatA hai| usakI rUci meM eka svAramAnumati hai| vahI use deva, guru va dharmake bhItara bhI jhalaka rahI hai| ___ zloka-devaM devAdhidevaM ca, guru graMthasya muktayaM / dharmasya zuddha caitanyaM, sAtha sabhyaktaM dhruvaM // 192 / / anvayArtha-(devAdhidevaM ca devaM) devoM ke deva zrI arahaMta siddha bhagavAna to deva haiM (graMthasya muktayaM guru) graMtha arthAta parigraha rahita guru haiM (zuddha caitanyaM dharmasya) zuddha cetanAkA bhAva dharma hai ina tInoMkA zraddhAna karanA (sAyaM samyaktaM dhruva) yathArtha nizcala samyagdarzana hai| . vizeSArtha-iMdrAdika deva jinake caraNoMko namana karate haiM, jo sarvase mahAna tInalokameM zreSTha haiM ve hI pUjyanIya deva zrI arahaMta aura siddha bhagavAna haiN| unameM na to koI ajJAna hai aura na koI kaSAya hai, jo saMsArI jIvoM ke bhItara kama va adhika pAe jAte haiN| aise hI devake bhItara samyakIkI dRDha zraddhA rahatI hai| guru ve hI haiM jo nigraMtha hoN| jinake grantha arthAt mamatAkA kAraNa cauvIsa prakArakA parigraha na ho| mithyAdarzana, krodha, mAna, mAyA, loma, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda,napuMsakaveda ye caudaha prakAra antaraMga aura kSetra, vAstu, dhana, dhAnya, hiraNya, suvarNa, dAsI, dAsa, kapaDe, vartana yaha 10 prakArake bAharI parigraha hote haiN| inase sAdhukI mamatA nahIM hotI hai| inameM bAharI parigraha to choDane yogya hai, buddhipUrvaka dUra kiyA jAsakatA hai| aMtaraMga parigrahameM jina kaSAyoMkA udaya nahIM hai ve to nahIM honA saMbhava hai, paraMtu jinakA udaya sAdhu ava. sthA meM honA saMbhava hai una kaSAyoMse bhI sAdhu nirmamatva hai| parigraha poTakI corako bacAkara jo V // 19 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakAcAra // 199 // nitya AtmadhyAnakI agniko jalAkara karmAke dagdha karane meM utsAha sahita udyamavAna haiM ve hI sace makSamArga pradarzaka muru haiN| zuddha cetanAkA svabhAva hI dharma hai| AtmAkA svabhAva jo zuddha jJAna darzana sukha vIryamaya hai usI svabhAvameM zraddhA jJAna sahita tanmaya hojAnA dharma hai| aise deva, guru, va dharmakA zraddhAna karanA vahI yathArtha samyakta hai| inameM se eka zuddhAtmAkI nirvikalpa pariNati hI grahaNa karane yogya hai aisI zraddhA so nizcaya samyaka hai| zloka-samyaktaM yasya jIvasya, doSaM tasya na pazyate / tatva samyakta hInasya, saMsAre bhramanaM sadA // 193 // anvayArtha-yasya jIvasya samyakta) jisa jIvake pAsa samyagdarzana hai (tasya ) usake pAsa (doSa na pazyate) koI doSa nahIM dekhA jAtA hai (tasya samyakta hanisya) jisake pAsa yathArtha samyagdarzana nahIM hai (sadA saMsAre bhramanaM ) usakA isa saMsArameM sadA hI bhramaNa rahane vAlA hai| vizeSArtha--samyagdarzanakA mahAtmya apUrva hai| yathArtha nizcaya samyagdarzana jisake hogA vaha zuddhAtmAnubhavakI zaktiko prApta kara legaa| usako AtmAkA svAda mila aaygaa| Atmika AnaMda amRtake tulya hai, viSayasukha viSa tulya hai, aisA anubhava usakI zraddhA hojAtA hai| vaha jJAna vairAgyase paripUrNa hotA hai| usakA haraeka kArya vireka pUrvaka hotA hai| vaha samyaktI pacIsa doSoMko TAlatA huA vartana karatA hai, isaliye nidoSa vyavahAra karatA hai / vaha baDA dayAvAna, paropakArI, miSTavAdI, zAMta prakRti dhArI, dharmapremI, nAstikatA rahita hotA hai| yathArtha tatvako vaha svayaM anubhava karatA hai tathA dUsaroMko vaha tatvajJAnake mArgameM preraka hotA hai / vaha saMsArakI mAyAko nAzavaMta samajhakara isake liye anyAya nahIM karatA hai| parantu jisake yaha AtmAnubhava rUpa yathArtha tatva jJAnamaya samyagdarzana nahIM hotA hai vaha viSayavAsanA sahita jIva vyavahAra dharma va tapa Adiko pAlana karatA hai taubhI saMsArase kabhI pAra nahIM hosaktA, svargAdi jAkara bhI phira ekendriya va pazu paryAyameM janma leletA hai| vaha zarIrakA mohI zarIrako vAravAra dhAraNa kiyA karatA hai| zloka-samyaktaM yasya hRdaye, vrata tapa kriyA saMyutaM / 299 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa +H // 20 // IN.. zuddhatatvaM ca ArAdhyaM, muktigamanaM na sNshyH|| 194 // 4zrAvAsa anvayArtha (yasya hRdaye ) jisake hRdaya meM (samyakta) samyagdarzana hai tathA vaha (vrata tapa kriyA saMyutaM) bata, tapa, kriyA sahita hai (ca) aura (zuddha tatvaM ArAdhyaM) zuddha AtmIka tatvakA ArAdhana karatA hai to vaha (muktigamanaM) mukti avazya pAyagA (na saMzayaH ) isameM koI saMzaya nahIM hai| vizeSArtha-samyagdarzanake samAna koI upakArI nahIM hai| jo zrAvaka tathA munike cAritrako samyagdarzana sahita yathAyogya pAlegA aura niraMtara jisakA udyoga AtmadhyAnakI tarapha rahegA arthAt jo AtmAnubhavake hI liye yogya nimittoMko milAne ke liye va ayogya nimittoMke haTAneke liye vyavahAra cAritra pAlegA vaha mahAtmA yadi kAlalabdhi huI va zarIra saMhanana yogya huA to usI janmase nirvANa lAbha kregaa| anyathA do cAra daza bhavake bhItara mokSa calA jaaygaa| samyagdarzana vAstavameM khevaTiyA hai| jaisA ratnakaraNDa zrAvakAcArameM kahA hai darzanaM jJAnacAritrAtsAdhimAnamupAznute / darzana karNadhAraM tanmokSamArge pracakSate // 1 // bhAvArtha-mokSake mArgameM samyagdarzanako khevaTiyA kahA jAtA hai| jJAna cAritrakedvArA samyagdarzanakI upAsanA kI jAtI hai arthAt zuddha AtmIka anubhava kiyA jAtA hai| sArasamuccayameM kahate haiM atItenApikAlena yanna prAptaM kadAcana / tadidAnIM tvayA prAptaM samyagdarzanamuttamam // 46 // bhAvArtha-gata kAla meM jisako kabhI nahIM pAyA thA aisA uttama samyagdarzana aba prApta huA hai| 4 yaha bar3A hI durlabha lAbha hai / isaliye isakI rakSA karake isake sahAre saMsAra-sAgarase pAra ho 4 jAnA caahiye| samyagdRSTIkA aacrnn| zloka-liGgaM ca jinaM proktaM, tritaya liGgaM jinAgame / uttama madhyama jaghanyaM ca, kriyAtrepaNa saMyutaM // 175 // // 2.00
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAranavaraNa 12.1 // uttamaM jinarUpI ka, madhyamaM ca mataM shrutau| jaghanyaM tatva sAdhaM ca, avirata samyak dRSTitaM // 196 // liGga trividhi proktaM, caturthalika na ucyate / jinazAsane proktaM ca, samyagdRSTi vizeSataH // 197 // anvayArtha (minAgame) jina AgamameM (mimaM proka) jinendra bhagavAnake kahe gae (kiMga pritama niMga) liMga tIna (uttama madhyama japanya ca) uttama liMga, madhyama liMga, va jaghanya liMga (kriyAtreyaNa saMyutaM) yaha yathAyogya trepana kriyAse saMyukta hote haiM (uttama minarUpI ca) uttama liMga jinendrakA svarUpa nagna digaMbara vastrAdi parigraha rahita hai (madhyamaM ca zrutI mataM) madhyama liMga zAstrameM kahA huA zrAvakakA liMga hai| (mapanya tu) jaghanya liMga (tatva sArSa) tatvabodha sahita (avirata samyagdRSTitaM ) avirata samyagdRSTikA liMga hai| (nivirSi liMga proktaM ) tIna prakAra hI liMga kahA gayA hai (caturva kiMga na ucyate) cauthA liMga nahIM kahA gayA hai(vizeSataH ) vizeSa karake (ninazAsane) jina zAsanameM (samyagdRSTi) samyagdRSTiko (proktaM ca) kahA gayA hai| vizeSArtha-mokSamArgameM ratnatrayake sAdhamakI apekSA tIna zreNI hai-eka mahAvatI sAdhukI dasare zrAvakakI tIsare mata rahita samyakpaSTIkI, cauthI zreNI nahIM hai| inameM samyagdarzanakI vizeSatA isaliye hai ki isake vinA prAvaka va sAdhu sakhA zrAvaka va sAdhu nAma nahIM pAtA hai| avirata samyagdarzana cauthA guNasthAna hai, yahAMse svarUpAcaraNa cAritra yA svAnubhava prArambha hojAtA hai| phira * apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake upazamase zrAvaka paMcama guNasthAnI hotA hai| isakI darzana pratimA Adi gyAraha zreNiyAM haiN| jitanA jitanA-pratyAkhyAnAcaraNa kavAyakA kSayopazama adhika 2 bar3hatA OM jAtA hai utanA utanAcArika pratimA rUpase yA zreNI rUpase bahatA calA jAyagA / jaya pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA bhI upazama hojAtA hai taba vaha zrAvaka sAdhu hojAtA hai, pUrNa vratI hojAtA hai aura sarva parigraha rahita nigraMtha hojAtA hai| yahI uttama liMga hai, madhyama zrAvakakA hai, jaghanya vrata * rahita sampagdarzanakA hai| inameM bhI haraekake bhItara tIna 2 bheda uttama madhyama jaghanyake bhedase kiye Vm 26
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNaY jAsake haiN| avirata samyagdarzanameM kSAyika samyagdarzanake dhArI uttama haiN| upazama samyaktakA dhArI 4 zrAvakAcAra // 20 // OM madhyama hai| kSayopazama samyaktakA dhArI jaghanya hai| madhyama liMga zrAvako pahilI pratimAse chaThI taka jaghanya hai, sAtavIMse 9mI taka madhyama hai va 10 mI va 11 mI pratimA dhArI uttama hai| unameMse zreSTha ailaka mAtra eka laMgoradhArI hai, kSullaka eka laMgoTa va eka caddaradhArI usase nIce haiN| jinarupadhArI uttama liMgameM tIrthakara uttama haiM, RddhidhArI RSi madhyama haiM, sAmAnya sAdhu jaghanya haiN| zrepana kriyaaeN| guNavaya tava sama paDimA, dANaM naka gAlaNaM ca aNatyamiyaM / dasaNa NANa carita, kiriyA tevaNNa sAkyA bhaNiyA // (daulatarAmakRta kriyAkoSa ) ATha mUlaguNa+bAraha bata+bAraha tapa+samatAbhAva+gyAraha matimA+cAra prakArakA dAna+jala gAlanA+rAtriko na khAnA+ratnatraya dharma tIna samyagdarzana jJAna cAritra=53 trepaNa kriyAeM isa taraha jaannii| inameM ratnatraya dharma tathA cAraha tapa va samatAbhAva uttama liMga sAdhukI mukhya kriyAe~ haiM zrAvakakI gauNa haiM / doSa sarva zrAvakoM ke liye mukhya haiN| (1) ATha mUlaguNa-madirA, mAMsa, madhu va pAMca phala jinameM asa hote haiM va honekI saMbhAvanA hai jaise baDa phala, pIpala phala, gUlara phala, pAkara phala, aMjIra phala / . (2) bAraha vrata-(zrAvakake) 1-ahiMsA aNuvrata (saMkalpI ghasa hiMsAkA tyAga), 2satya aNuvrata, 3-acaurya aNuvrata, 4-brahmacarya aNuvrata (svastrImeM saMtoSa), 5-parigrahakA pramANa (sampattikA Ajanma pramANa kara lenA), 6-digvirati (janma paryata laukika kAryoM ke liye 10 dizAOM oMmeM jAnekI maryAdA karanA ), 7-dezavirati (jo maryAdA janma paryaMtake liye dizAoMkI kI ho usameMse ghaTAkara eka dina Adike liye karanA), 8-anarthadaMDa virati (vyarthake pApa karanA jaise pApakA upadeza, apadhyAna (khoTA vicAra), hiMsAkArI vastukA dAna, duHzruti (khoTI kathAoMko paDhanA sunanA) pramAdacaryA (Alasyase vyavahAra, adhika jala Adi pheMkanA), 9-sAmAyika (savere va // 19 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 203 // sAMjha va dopahara zakti ekAMta meM baiTha 48 minaTa ke liye yA kama yathA samaya dhyAnakA abhyAsa karanA ), 10 - proSadhopavAla (aSTamI va caudalako upavAsa karanA ), 11-bhogopabhoga parimANa ( pAMca iMdriyoMkI bhogya vastuoMkA nitya pramANa karanA ), 12 - atithi saMvibhAga (pAtroMkI dAna dekara bhojana karanA ) | (3) bAraha tapa - 1 - upavAsa, 2- kanodara, bhUkha se kama khAnA, 3-vRtti parisaMkhdhAna (koI pratijJA lekara sAdhu AhArako jAte haiM, pUrI honepara lete haiM) 4-rasa parizyAga (dUdha, dahI, ghI, tela, namaka mIThA inameM se eka yA aneka rasoMkA tyAganA ) 5 - vivika zayyAsana - ( ekAMta meM sonA baiThanA ), 6- kAyakleza ( zarIrakA sukhiyApana meTaneko kaThina sthAnoMpara tapa karanA, 7 - prAyazcitta (koI doSa lagane para daMDa lekara zuddha honA), 8 - vinaya (dharma va dharmAtmAoMkA Adara karanA), 9 - vaiyAvRtya (rogI, duHkhI, mAMde, dharmAtmA bhAiyoM va bahinoM kI sevA karanI), 10 - svAdhyAya (zAstroM ko paDhanA va vicAranA), 11 - vyutsarga (zarIrAdi se mamatva tyAganA), 12-dhyAna (AtmadhyAnakA abhyAsa karanA) / ( 4 ) samatAbhAva - rAga dveSa choDakara samatAbhAva rakhanekA abhyAsa karanA / (5) gyAraha pratimA-ye 11 zrAvakakI zreNiyAM haiN| 1-darzana, 2- vrata, 3 - sAmAyika, 4proSadhopavAsa, 5- sacitta tyAga, 6 - rAtri bhojana tyAga, 7 - brahmacarya, 8- Arambha tyAga, 9 - parigraha tyAga, 10 - anumati tyAga, 11 uddiSTa tyAga, inakA kathana Age ApagA / (6) cAra prakArakA dAna - AhAra, auSadhi, abhaya, vidyA / (7) jala gAlana - pAnI chAnakara pInA va vyavahAra karanA / (8) aNatthamiya-rAtriko bhojana na karanA / ( 9 ) tIna samyagdarzana jJAnacAritra - cAritra meM 13 prakAra munikA cAritra isa bhAMti pAMca mahAvrata -- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya va parigrahakA syAga / pAMca samiti - IrSyA (cAra hAtha bhUmi Age dekhakara calanA), 2-bhASA-(zuddha vANI bolanA ) 3- eSaNA (zuddha bhojana zrAvaka datta lenA ) 4-AdAna nikSepaNa ( dekhakara rakhanA uThAnA ) 5-pratichApanA (mala mUtra dekhakara nirjaMtu bhUmipara karanA ) / zrAvakAcAra **** // 103 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna guti-manako, bacanako va kAyako vaza rakhanA, madhyama liMgavAle zrAvaka ina 53 kriyAoMko bhaleprakAra pAlate haiM, muni sambandhI kriyAoMkA yathAzakti abhyAsa karate haiN| zloka-jaghanyaM avrataM nAma, jina uktaM jinAgamaM / sAdha jJAnamayaM zuddhaM, kiyA dasa aSTa saMjutaM // 198 // anvayArtha-(apanya ) jaghanya liMga yA pAtra (abataM nAma) avirata samyagdaSTI hai jo (nina uktaM) . jinendra ke ko hue (minAgamaM jaina Agamake ( sAdhu ) anusAra (jJAnamayaM zuddha) jJAnamaya zura AtmAkA anubhava karatA hai (kiyA dasa aSTa saMjutaM ) tathA aThAraha kriyA sahita hotA hai| vizeSArtha-yahAM cauthe guNasthAnavartI pAtrakA kathana karate haiM ki vaha jaina zAkhAkA va jaina zAsameM kahe hue jIvAdi tatvoMkA haDha zraddhAlu hotA hai va usIke anusAra apane AsmAkA zuddha nizvayanayase siDavat zukha anubhava karatA hai, jJAna vairAgyameM tanmaya rahatA hai| yadyapi vaha avirati tathApi pA pravAmeM parama sAdhu hai| isaliye ATha bAharI lakSaNoMse vibhUSita hai| jaisA kahA hai sakyo jimveo niMdA garahA utsamo bhalI / aNukammA vacchalAM guNaTu sampatta juttassa // bhAvArtha-usameM saMvega guNa hotA hai jisase vaha jainadharmase gAra prIti rakhatA hai| dhArmika kAyoMko baDe utsAhase karatA hai| nirveda guNake kAraNa saMsAra zarIra bhogoMse parama udAsIna hotA hai, bilakula vItarAga rahanA cAhatA hai tathApi pUrvapara kaSAyake udayase raha nahIM sakkA ke kapAya. yuko saMsArIka kAma karatA hai| isa apanI nirmalatAkI nindA dUsaroM ke sAmane karatA rahatA hai tathA apane mana meM bhI karatA rahatA hai yaha gardA hai| upazama guNake dvArA zAMta cittotA hai| Aku. batAmaya ghabaDAyA huA parezAna nahIM rahatA hai, bhakti guNake kAraNa deva zAstra gurukI sabI bhakti karatA hai, guNavAmoMkI sevA karatA hai, anukampA guNase baDA dayAvAna hotA hai, sarva jIvamAtrake sAtha prema karatA hubhA unakI rakSA cAhatA hai| vAtsalya guNase sAdharmI bhAI va bahanoMse govatsake samAna prema karatA hai, unake liye apanA sarvasva nyauchAvara kara DAlatA hai| aisA guNavAna samyaktI pacapi bhatIcAra rahita batoMko pAlanahIM saktA hai tathApi ina vepana kriyAoM se aThAraha kriyAoMko pAkhatA hai, yA pAlanekA yathAzakti udyogIrAtA hai| Ageke do lokoMse ve pragaTa kahI gii|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrA // .5 // ATha mUlaguNa+cAra prakArakA dAna+samyagdarzana jJAnacAritrakI sevA+rAtri bhojana tyAga+nAmA y pAnI pInA+samatAbhAvake liye jinAgamakA manana karanA / yaha 18 kriyAeM pAlatA hai| zloka-samyaktaM zuddha dharmasya, mUlaM guNaM ca ucyate / dAnaM catvAri pAtraM ca, sAdhaM jJAnamayaM dhruvaM / / 199 // darzana jJAna cAritrai, vizeSitaM guNapUjayaM / anastamitaM zuddha bhAvasya, phAsUjala jinAgamaM // 20 // anvayArtha--(zuddha dharmasva samyaktaM) zuddha AsmIka dharmakI zraddhA rakhanevAle jIvake (mUlaM guNaM ca ucyate) ra ATha mUla guNa kahe jAte haiM (pAtraM ca catvAri dAnaM ) pAtroMko vaha cAra prakAra dAna detA hai| usa dAnako vaha (dhruvaM jJAnamayaM sApha) nizcala jJAnamaya bhAvase viveka sahita detA hai| (darzana jJAna cAritraiH vizeSitaM ) vaha samyagdarzana jJAna cAritrase vibhUSita hotA hai, (guNapUmaya) ratnatrayapArI mahAtmAbhoMkI pUjA karatA hai, (zuddha bhAvasya ) nirmala bhAvase zraddhA pUrvaka (anastamitaM ) rAtriko bhojana nahIM karatA hai (jinAgama phAsUjaka ) jinAgamake anusAra chamA pAnI kAmameM letA hai| vizeSArtha-avirata samyagraSTIke apratyAkhyAna kaSAyakA udaya hotA hai jisase atIcAra rahita syAga nahIM kara sakatA hai tathApi jitanA jitanA kaSAya maMda hotA jAtA hai vaha cAritrako aMgIkAra karatA jAtA hai| zuja samyagdarzanakA dhArI to vaha hotA hI hai| ATha mUlaguNoM meM pAMca badambara phala va madirA, mAMsa, madhukA vaha sevana nahIM karatA hai| tIna prakAra pAtroMko bhaktipUrvaka AhAra, auSadhi, abhaya va jJAna dAna detA hai, dayAbhAvase prANI mAtrako cAra prakArakA dAna detA hai| dAnameM vivekase kAma letA hai tathA badale meM puNyakI va koI laukika lAbhakI icchA nahIM karatA hai, kevala paropakAra bhAvase dAna karatA hai| samyagdarzanakA AcaraNa va samyagjJAnakA AcaraNa yaha hai ki vaha nitya jina bhakti, guru sevA, svAdhyAya, sAmASikameM lIna rahatA hai| jo ramainapake pArI unakI bhakti karatA hai| guNavAnoMkI pUjA karatA hai, rAtriko bhojana hiMsAkArI samajhakara apanI sthitike anusAra choDanekA udyama karatA hai| khAca (jisase peTa bhare), svAtha (pAna ilAyacI), lekha (cATanekI ROR
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.6 // auSadhi Adi), peya (pInekA pAnI Adi) ina cAroMko cakamako yathAzakti choDanekA abhyAsI hotA hai| yadi zakya hotA hai to rAtriko jala bhI tyAga detA hai, azakya hotA hai to jisa taraha nirAkulatA rahe vaisA vartana karatA hai| abhI isake avirata bhAva hai|yaas mAtra hai| niyamase rAtri bhojanakA tyAga vratI avasthAmeM chaThI pratimA takameM pUrNa hojAtA hai, chaThI pratimAke nIce yathAzakti udyama hai, svacchaMdatA nahIM hai, lAcArI hImeM isa kriyA meM kamI rakhatA hai| pAnI bhaleprakAra chAna karake pItA hai| chAnane kI kriyA ThIka karAtA hai yA karatA hai, jAnatA hai ki pAnI meM bahuta prasa jIpa hote haiN| apanI zaktike anusAra bacAnekA upAya yahI hai ki jalako chAnakara kAmameM lAyA jAve va jIvAnI jala sthAnaka meM pahuMcAI jAve / isa kriyAkA bhI yaha abhyAsI mAtra hotA hai| kisI deza kAla meM ThIka nahIM pAla sake to manameM mlAni rakhatA hai| aThArahavIM kriyA 53 kriyAoMmeMse eka samatAbhAva hai usakA pAlaka hotA hai| samyakcAritrameM yaha pAMca aNuvratoMkA sthUla abhyAsa karatA hai, saMkalpa karake vRthA hiMsA nahIM karatA hai, asatya nahIM bolatA hai, corI nahIM karatA hai, parastrI sevana nahIM karatA hai, parigrahakI adhika lAlasA nahIM rakhatA hai| ina pAMca aNuvratoMkA bhI abhyAsa mAtra rakhatA hai| eka zraddhAlu jainIko kaisA honA cAhiye yaha bAta ina aThAraha kriyAoMmeM samAveza hojAtI hai| yadi koI sAdhAraNa jainI ina bAtoMko pAle to vaha namUnedAra zrAvaka cauthe darajekA hojaaygaa| zloka-etattu kriyA saMjuktaM, zuddha samyagdarzanaM / pratimA vrata tapazcava, bhAvanA kRta sArdhayaM // 201 // anvayArtha (zuddha samyagdarzanaM ) nirmala samyagdarzanakA dhArI (etattu kriyA saMjuktaM) ina aThAraha kriyA. oMko pAlatA huA (sAyaM) inake sAtha (pratimA vrata tapazcaiva bhAvanA kRta ) gyAraha pratimA, bAraha vrata aura bAraha tapakI bhAvanA karatA rahatA hai| vizeSArtha-ukta trepana kriyAoMmeMse Upara likhI aThAraha kriyAoMko pAlatA huA zeSa paiMtIsa kriyAoMkI bhAvanA bhAtA hai| yaha vicAra rahatA hai ki mere kaSAya kaba maMda hoM, jo maiM unako VIRON
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 207 // bhaleprakAra pAlaneko samartha hojaauuN| una paiMtIsameM bAraha vrata, bAraha tapa tathA gyAraha pratimAe~ haiN| inako choDakara zeSa aThAraha kriyAoMko zaktike anusAra pAlatA hai| zrAvakAcAra aisA samyaktI jIva sarva laukika kAmoMko kara sakatA hai, garIba-amIra saba koI aisA jainadharma pAla saktA hai| asi (sipAhIkA kAma), mAsi (likhanekA kAma), kRSI, vANijya, zilpakarma, vidyAkarma (gAnA bajAnAdi) ina cha: kAmeM se apanI sthitike anusAra haraeka jainI AjIvi. kAkA udyama bhaleprakAra karatA rahakara saccA janI raha saktA hai| vaha dezakI rakSA kara sakA hai| dRSToMkA damana kara sakatA hai, pracura anna khetIse paidA kara sakatA hai, deza paradeza bhramaNa karake vyApAra kara sakatA hai| nAnAprakAra kArIgarI, lakaDI, kapaDA, lohA, patthara Adike kAma kara sakatA hai, makAna banA saktA hai, citrakalA, gAnA, bajAnA Adi kAma kara saktA hai| buddhi kama honepara nAnA prakAra sevA kArya kara sakA hai| jisa kSetrameM sarva hI mAnava jainI hojAveM usa kSetrameM sArA kAma jo gRhasthiyoMke liye Avazyaka hai karate hue bhI jainadharmakA pAlana hosaktA hai| jainadharma pariNAmoMke AdhIna hai| bAharI cAritra avirata samyaktI yathAsaMbhava hI pAlatA hai| ___zloka-AjJA samyakta saMyuktaM bhAvaM vedaka upasamaM / kSAyikaM zuddha bhAvasya, samyaktaM zuddhaM dhruvaM // 202 // anvayArtha (bhAjJA samyakta saMyuktaM bhAvaM) zrI jinendra bhagavAnakI AjJAnusAra tatvoMkA zraddhAnarUpa jo bhAva hai vahI (vedaka ) vedaka samyakta hai va (upasamaM) upazama samyakta hai vahI (kSAyika) kSAyika V samyakta hai| yaha kSAyika (zuddha bhAvasya zuddhaM dhruvaM samyaktaM ) zuddha AtmIka tatvakA zuddha nizcala amiTa 4 zraddhAna hai| vizeSArtha-jina zAstroM meM chaH dravya sAta tatvoMkA jo svarUpa kathana kiyA gayA hai usako bhaleprakAra samajhakara jisane zraddhAna kara liyA hai vahI AjJA samyakta hai / isa karake sahita jisakA bheda bhAvajJAnase pUrNa hotA huA apane AtmAko rAgAdi bhAva karma, jJAnAvaraNAdi dravyakarma va rAgadveSAdi bhAvakoMse bhinna anubhava karatA hai vahI bhAva samyakta hai isIke tIna bheda hai-upazama, vedaka, kssaayik| mithyAdRSTI jIvako cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya aura mithyAtva prakRti athavA mithyAtva, sampara , sambara 207 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ CT IR. // mithyAtva va samyakta prakRti sahita arthAt pAMca prakRti yA sAta prakRtike upazamase jo samyagdarzana hotAIpA upazama samyaka hai| jahAM samyakta prakRtikA udaya ho aura zeSa chAkA upazama ho yA kSaya ho usako vedaka samyaka kahate haiN| yaha samyakta kucha malInatA liye hue hai| isameM cala, mala, agAr3ha doSa lagate haiN| upazamase vedaka yA kSayopazama samyakta hotA hai| phira vedakase sAtoM kamAke kSaya karaDAlane para OM kSAyika samyakta hotA hai| yaha phira kabhI chUTanevAlA nahIM hai, yaha dhruva hai, zuddha bhAvarUpa hai| isakA dhArI yA to usI bhavase yA tIsarese yA cauthese avazya mukti pAsaktA hai| samyaktakI mahimA apAra hai| zloka-upAyo guNa padavI ca, zuddha samyakta bhAvanA / padavI catvAdi sAdhaM ca, jina uktaM sAtha dhruvaM // 203 / / anvayArtha- guNa padavI ca upAyo) apane AtmIka guNoMkI padavI arthAt sira padavI prApta karanI pogya hai ( catvAri padavI sA ca ) cAra padavIke sAtha arthAt arahaMta, AcArya, upAdhyAya, sAdhu padavIke sAtha 2 sira padavI prApta karanA hai jo ki ( sArtha dhruvaM ) yathArtha meM avinAzI hai(mina uka) aisA jinendra ne kahA hai| (zuddha samyakta bhAvanA ) isaliye zura samyagdarzanakI bhAvanA karanI yogya hai| vizeSArtha-zuSa samyagdarzanakI bhAvanAkA kyA phala hotA hai so yahAM batAyA hai| jagata meM jo pAMca uttama pada sahI bhAvanAke pratApase prApta hote haiN| zuddhAtmAkI bhAvanA karate hI karate eka avirata samyagdRSTI apratyArUpAnAvaraNa kaSAyAkA upazama karake dezacirati paMcama guNasthAmI ho. jAtA hai, vahAM zrAvakakI kriyAoMko pAlatA huA va zukhAtmAkI bhAvanA karatA huA pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMkA bhI upazama kara detA hai taba apramattavirata saptama guNasthAnI sAdhu hojAtA hai| yahAM antarmuhUrta Thaharakara pramattIvarata sAdhu hojAtA hai| yahAM chaThA sAtavAM vAravAra hubhA karatA hai| jo sAdhu bahuta anubhavI hojAte haiM aura isa yogya hote haiM ki ve samyagdarzana, samyagjJAma, samyagcAritra, samyagvIrya va samyaktapa ina pAMca tarahake AcAroMko svayaM pAle aura dUsaroMko pakhavA sake unako AcArya pada hotA hai| jo sAdhu vizeSa zAkhajJAtA hote haiM va paThana pAThanakA kAma R.1
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra uttama prakArase kara sake haiM unako upAdhyAya pada hotA hai| AcArya va upAdhyAyake kArya pramattapirata bharaNataraNa chaThe guNasthAnameM hI hote haiN| jaba ye hI dhyAnamagna hote haiM taba 7meM car3ha jAte haiN| 8 se 123 guNasthAna // 20 // taka sAdhu dhyAnamagna hI rahate haiM isaliye ve sAdhu hI haiM, sAdhana karanevAle haiN| jaba cAra ghAtIya kokA nAza hojAtA hai taba terahaveM guNasthAnameM arahaMta paramAtmA hojAte haiN| zukladhyAna sambandhI zuddhAsmAkI bhAvanAkA hI pratApa hai jo sAdhu AThaveMse bArahaveM meM va phira terahaveMmeM AjAte haiN| vahAM Ayu paryaMta rahate haiM / antarmuharta pahale do zeSa zukladhyAnoMko dhyAte haiN| caudahaveM guNasthAnameM cauthe zukadhyAna dvArA cAra zeSa aghAnIya karmoM kA bhI vidhvaMza karake miDa paramAtmA hojAte haiN| pAMcoM kahI parama pada zuddha samyaktakI bhAvanAke phala haiN| inameM cAra pada anuva haiM, kevala eka siddha pada hI dhruva hai va yathArtha AtmAkA svabhAvarUpa hai / samyaktI usako upAdeya samajhakara usIpara apanA lakSyabiMdu rakhakara zuddhAtmAkI ArAdhanA karatA rahatA hai| zloka-matijJAnaM ca utpAdya, kamalAsane kaMTha sthite / OM vaMkAraM ca UrdhvaM ca, tiya artha sAdhaM dhruvaM // 204 // anvayArtha-(kaMThasthite kamalAsane) kaMThake sthAnapara eka kamala banAkara usapara (OM vakAraM ca Urdhva ca) zreSThako virAjamAna karake jo (tiya artha ) tInoM tatvoMse pUrNa hai arthAt samyagdarzana, samyagjJAna va samyakcAritramaI hai (dhruvaM ) aura paramparAse calA AyA avinAzI para hai| isa dhyAnake dvArA (matijJAnaM ca utpA) matijJAnako vizeSa utpanna karanA caahiye| vizeSArtha-yahAM pAMca iMdriya va manadvArA jo sIdhA padArthoM kA jJAna hotA hai usa matijJAnakI OM zaktiko baDhAnekA upAya batAyA hai jisase adhika dUra takakA viSaya sparzana, rasanA, ghANa, cakSu va zrotrameM Asake tathA manakI nizcalatA AtmatatvameM hoske| vaha yaha hai ki eka kamala ATha patroMkA kaMThasthAna para vicAre, usake madhya meM zreSTa maMtra OM ko virAjamAna kare / isameM pAMca parameSThI garbhita haiN| jinameM ratnatraya dharmakA nivAsa hai| isa OM ko camakatA huA dhyAve / kabhI kabhI pAMcoM parameDIke guNoMpara lakSya dekara vicAra jAve, kabhI kabhI ratnatrayakA svarUpa vyavahAranayase va kabhI nizcayanayase vicAra jaave| isIke dvArA zuddha AtmAkA vicAra kre| zuddhAtmAke dhyAnase Atmazakti // 30 // * .
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa Katteller&GRGGEECREGEGELEGREGERMIK baDhatI calI jAtI hai| jJAna to AtmAmeM paripUrNa hai parantu jJAnAvaraNa karmakA AvaraNa par3A hai zrAvakAcAra * jisase pragaTa nahIM hai| dhyAnake balase jitanA jitanA AvaraNa haTatA jAtA hai utanA utanA jJAnakA prakAza SaDhatA jAtA hai| zloka-kujJAnaM tri vinirmuktaM, mithyA chAyA ca tyaktayaM / OM vaM hriyaM zriyaM zuddhaM, zuddha jJAnaM ca paMcamaM // 205 // ____ anvayArtha(kujJAnaM tri vinirmuktaM ) tIna kujJAnako choDakara (mithyA chAyA ca tyaktayaM) mithyAtvakI 4 chAyA bhI na rakhate hue (OM hiya zriyaM zuddha) OM hrIM zrIM ina tIna maMtroMke dvArA jo zuddha AtmAkA anubhava hai vahI (zuddha paMcama jJAnaM ca) zuddha paMcama kevalajJAnako utpanna karAnevAlA hai| vizeSArtha-kevalajJAna kSAyikajJA kabhI na chUTanevAlA jJAna AtmAkA svabhAva hai| vaha jJAnAvaraNIya karmake udayase prakAzamAna nahIM hai| jaba sarva jJAnAvaraNIya karmakA kSaya hojAtA hai taba kevalajJAna prakAzamAna hotA hai| isakA upAya eka zuddha AtmAkA nizcala dhyAna hai, jisako pahale OM guNasthAnoM meM dharmadhyAna phira zreNIke Upara zukladhvAna kahate haiN| zuddhAtmAke smaraNa karAnevAle tIna 4 maMtra pada prasiddha haiN| OM hIM zrIM inake dvArA dharmadhyAnake samaya pAMca parameSThI va cauvIsa tIrthakara va janake parama jJAnAdi aizvaryakA citavana kiyA jAtA hai| isa citavanake dvArA jaba sarUpa dhiratA hotI hai taba dharmadhyAna kahA jAtA hai| jahAM buddhipUrvaka svarUpa magnatA yA zuddhopayoga hai, parantu jahAM abuddhipUrvaka upayogakI palaTana ho jAtI hai vaha zukladhdhAna hai| OM zrI maMtroMke Alambana se jaise dharmadhyAnameM dhyAna kiyA jAtA thA vaise zukladhyAnameM inakA Alambana hai, parantu pUrva abhyAsase mAtra palaTana hotI hai| jaise OM se hI meM vahAM se zrI meM buddhipUki nhiiN| jahAM dharmadhyAna va zukladhyAnako mithyAsva zalyakI chAyAse rahita dhyAyA jAtA hai va jahAM kumati, kuzruta, va kubhavadhi ina miyAjJAnoMse mukti hai aisA bhAva zrutajJAna hI kevalajJAnakA kAraNa hai| loka-devaM guruM dharma zuddhaM ca, zuddha tatva sArtha dhruvaM / samyagdRSTi zuddhaM ca, samyaktaM samyaka dRSTitaM / / 206 // // 21 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 21 // anvayArtha (deva guruM dharma zuddha ca) jahAM yathArtha deva guru va zuddha dharmakI aMDA ho va (zuddha tatva sArtha zrAvakAcAra dhubaM) zuddha yathArtha avinAzI AtmatatvakI zraddhA ho vahI (samyagdRSTi zuddhaM ca)zuddha samyagdarzana hai| vAstavameM (samyakaM) samyagdarzanakA artha hI yaha hai ki jahAM (samyak dRSTitaM ) padArthako jaisAkA netA OM yathArtha jAnA jaave| vizeSArtha-jaisA sAdhya hotA hai vaisA sAdhana hotA hai| jaba sAdhya zuddha AtmAkA lAbha hai taba usakA sAdhana bhI zuddha AsmAkA lakSya hai| vAstavameM zuddhAsmAkA anubhava hI mokSamArga hai, yahI sacA samyagdarzana hai| zuddhAtmAnubhavake sahakArI cItarAga sarvajJa arAMtadeva va siddha bhagavAna hai tathA zuddha ratnatrayamaI nizcaya dharma hai tathA isa nizcayadharmakA upakAraka AvazyakIya vyavahAra dharma hai| zuddha tatvakA pahacAnanevAlA zuddha tatvake smaraNake liye hI deva guru dharmakI bhakti karatA hai| isa bhaktimeM bhI zuddha svarUpapara lakSya rakhatA hai| zarIra sambandhI kriyApara dhyAna nahIM hai| asala meM bhAsmAkA svabhAva hI mokSamArga hai| yA usI meM ramaNatA mokSamArga hai| devasenAcArya tatvasArameM kahate haiMsayala viyappe thake unvantraha kovi sAsao bhAvo / no apaNo sahAvo mokvassa ya kAragaM sohu // 61 // bhAvArtha-sarva vikalpoMke ruka jAnepara koI avinAzI bhAva aisA jhaTaka jAtA hai jisako 4 AtmAkA svabhAva kahate haiM tathA yaha mokSakA kAraNa hai| aura bhI kahA hai jo appA taM gANaM gANaM taM ca dasaNaM caraNaM / sA muddhaceyaNAvi ya NicchayagaMyamatira nAve // 5 // bhAvArtha-jo mAramA, hai vahI jJAna hai, jo jJAna hai vahI samyagdarzana va samyakcAritra hai, vahI zuddha cetanA hai| jo nizcayanayakA Azraya karate haiM unake liye ratnatraya svarUpa OM bhAsmA hI hai| zloka-samyaktaM yasya zuddhasya, vrataM tapa saMjamaM sadA / aneka guNa tiSThate, sabhyaktaM sAdhaM dhruvaM // 207 / / anvayArtha ( yasya zuddhasya sabhya ) jisa zaba bhAvanA karanevAle jIvake pAsa samyagdarzana hai vaha 4 // 21 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa // 212 // (sadA ) sadA hI (sA) samyagdarzana ke sAtha ( vrataM tapa saMyamaM aneka guNa dhruvaM tiSThaMte ) vrata, tapa, saMyama aneka guNa sadA nizcaya rUpa se raha sake haiN| vizeSArtha - yahAM samyagdarzanakA mahAtmya batAyA hai ki zuddha nizcaya samyagdarzana hI dharmakI jaDa hai / bujhakI jaDake vinA vRkSapara patte zAkhA phUla phala kucha nahIM laga sake haiM usa hI taraha samyagdanike vinA dharmakA koI bhI anya aMga nahIM homakA hai / jisakI AtmA meM zuddhAtmA anubhava hai vahI saccA samprarzana hai tathA vahI zrAvaka va munike vrata vrata kahalAte haiM anyathA mithyA vrata haiN| samyagdarzana ke sAtha hI bAraha prakArakA tapa tapa hai anyathA mithyA tapa hai| samyagdarzanake sAtha hI iMdriya va prANa saMyama saMyama hai anyathA asaMyama hai / inake liye jitane bhI uttama guNa haiM unakA guNapanA samyagdarzana ke hI sAtha hai / dAnIkA dAna va pAtrakA pAtrapanA samyakta sahita hI prazaMsanIya / samyagdarzanako gADha, atigADha, paramAvagADha karanevAle ho AtmajJAna cAritrAdi guNa hote haiN| yogasAra meM zrI yogendrAcArya deva kahate haiM jaya tapa saMgama sIlaniya e sabbe aka iccha / jAmana jANai ikka paru suddhaubhAva pavittu // 117 // bhAvArtha- jabataka koI zuddha pavitra AtmIka bhAvako nahIM jAnegA tabataka usakA brana, tapa, saMyama, zIla ye saba nirarthaka haiN| zuddha AtmIka anubhava ke sAtha vrata tapa saMyama zIla Adi saba hI saphala hai| zloka - yasya samyakta hInasya, uyaM tava vrata saMjamaM / sarvA kriyA akAryA ca, mUlavinA vRkSaM yathA // 208 // anvayArtha - ( yasya samyakta hInasya ) jo sambara: rzana rahita hai usakA (umra taba ) kaThina tapa tapanA (vrata) vrata pAlanA (saMjamaM ) saMyama dhAraNA (sarvA kriyA ) ityAdi sarva vyavahAra AcaraNa ( akAryAca ) partha hai yA mokSamArga nahIM hai (mUlavinA vRkSaM ) mUlake vinA vRkSa nahIM hosaktA hai / vizeSArtha - koI aisA mAnale ki mUla vinA vRkSa hojAyagA to usakI pUrI ajJAnatA hai| mUla yA jaDa jaba hogA taba hI vRkSa aMkurita hogA, phUTegA, baDhegA, patra zAkhAvAlA hogA, puSpa phalase bhAra // 222 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ vana phlegaa| yadi jar3a nahIM hai to vRkSa kabhI laga nahIM skaa| kyoMki jar3ake bArA vRkSakA poSaNa hotA bhAraNataraNa hai| isI taraha yadi samyagdarzana nahIM hai to kaThina tapa karate hue upavAsa karanA, kama khAnA, rasa choDanA, aTapaTI AkhaDI lekara bhojanako jAnA, rakhA sUkhA khAnA, mAsopavAsI, pakSopavAsI rahanA, kaThina 2 sthAnoMpara jAkara tapa karanA, ekAMta sevanA, ghaMToM dhyAna lagAnA ityAdi sarva tapasyA sAra rahita hai|n to AtmAnaMda dAtA hai na svAnubhava rUpa haina karmanAzaka haina mokSamArga hai, mAtra kAyakleza rUpa hai| bhale hI puNya karmakA pandha hojAve parantu saMsArake jAlako yaha tapa kATa nahIM y skaa| isI taraha munike mahAvrata, zrAvakake aNuvrata va iMdriyadamana va prANirakSA Adi sarva hI , vyavahAra dharma pUjA, pATha, japa, sAmAyika, svAdhyAya, zuddhAhAra, nItise vartana, satyavAdIpanA, corI na karanA, brahmacarya pAlana, karuNAkA vyavahAra, cAra prakAra dAnakA denA, sAdhu sevA, janatAkA upakAra Adi kriyA mAtra puNya baMdhakAraka hai| samyagdarzanake vinA mokSamArga nahIM hai| jahAM samyakta hotA hai vahAM mAtra Atmonnatike hetuse, vairAgyabhASase, pariNAmoMkI zuddhatAke liye hI sarva vyavahAra kriyA tapa Adi kiyA jAtA hai taba ye tapAdi pariNAmoMko zuddhAsmAnubhavameM lagAne ke liye vizeSa mahakAsI hojAtA hai| jahAM prAtmAke anubhavakI kalA nahIM AI hai vahAM ye saba tapAdi kisI aMtaraMgameM chipI huI kaSAyake detume hI kiyA jAtA hai| cAhe vaha mAna baDAIkI cAha ho, cAhe viSA bhogAMkI cAha ho, cAhe gharake kaSToMse dukhita hokara kiyA jAtA ho, cAhe kisI mAyAcArase ho| krodha, mAna, mAyA, lobha inameM se kisI kaSAyakI puSTike hetuse kiyA gayA tapAdi usa kaSAgako kaise nAza kara sakA hai jisake nAzake liye tapAdi karanekA prayojana hai| isaliye prathama samyagdarzanakI jaDa honI cAhiye nava hI dharmakA vRkSa laga skegaa| ____ zloka-samyaktaM yasya mUlasya, sAhA vrata nntnNtaaii| avare vi guNA hoti, samyaktaM hRdaye yasya // 209 // anvayArtha-(samyaktaM yasya mUlasya ) jisake samyagdarzanarUpI jaDa hai(mAhA) zAkhAeM (vrata nantanantAI) batarUpI anantAnanta hosakI hai (avare vi guNA hoti) aura bhI bahuta guNa hote haiM (yasya hRdaye samyakta) jisake antaraMgameM samyaka hai| R
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra vAraNataraNa // 21 // vizeSArtha-jahAM samyagdarzana hai vahAM pariNAmoMkI anantaguNI vizuddhatA bar3hatI jAtI hai| kaSAyakI maMdatAke sAtha sAtha vizuddhatA ca vItarAgatAke ananta aMza baDhate jAte haiN| ve hI vratoMkI zAkhAeM phUTanA hai| samyaktIke bhAva jahAM car3hate jAte haiM vaha svayaM ahiMsaka hotA jAtA hai| satyapAdI, nyAya mArgI, brahmacarya rakSaka, saMtoSI, saMyamI hotA huA calA jAtA hai| samyaktake prabhAvase sarva bAharI AcaraNa svayaM hI uttama prakArase hotA jAtA hai| rasa sahita AnandarUpa sarva vrata tapa Adi hone lagatA hai| jahAM bhItara zuddha AtmAke anubhavakI caturAI maujUda hai vahAM aneka guNa hote haiM / vaha kamAkA phala sukha tathA duHkha atyanta samatA bhAvase bhogatA hai| usake karmaphala dekara jhar3a jAte haina ghora baMdha atyanta alpa karatA hai jo bhI zIghra chuTa jAnevAlA hai| samyaktIke karmakI nirjarA adhika hotI hai baMdha thoDA hotA hai| isIliye vaha mokSamArgI hai| samyaktI sadA saMtoSI yA sukhI rahatA hai| yadi ApattiyeM AjAveM to ghabaDAtA nhiiN| yadi sampatti hoto unmatta nahIM honA hai| vaha jJAtA dRSTA samadarzI rahatA hai| usakA lakSya eka AtmAkI tarapha rahatA hai, usake vyavahArase kisIko pIDA nahIM hotI hai, vaha jagatakA mahAna upakArI hotA hai, vaha jagatako apanA kuTumba samajhatA hai| samyaktake prabhAvase kyA kyA guNa pragaTa hote haiM yaha kathana meM nahIM / AsaktA hai| samyaktakI jar3a apUrva vRkSako phalatI hai, jisakA aMtima phala paramAtmA hojAnA hai| zloka-samyakta vinA jIvo jAne, zrutyaMga bahubhedaM / anye yaM vratacaraNaM, mithyAtapa vATikAjAlaM // 210 // anvayArtha-(samyakta vinA jIvo ) samyagdarzanake vinA jIva (zrutyaMga bahubhedaM jAnai ) gyAraha aMga nau pUrvataka bahu prakAra zAstrako jAne athavA (anye yaM vAcaraNaM) anya jo koI bahuta vratAdikA AcaraNa kare so saba (mithyA tapa vATikA mAla) mithyA tapakA nivAsa rUpI jAla hai| vizeSArtha-samyagdarzana eka ati sUkSma AtmAkA zuddha anubhavana rUpI bhAva hai| jisako isa sukSma tatvakA lAbha nahIM huA vaha muni hokara gyAraha aMga nau pUrva taka paDha leve athavA anya koI sAdhu bahuta prakAra vyavahAra cAritra pAle vaha saba jJAna tathA cAritra aisA bagIcA lagAnA nahIM hai jo saccA ho va jo mokSarUpI phala ko deve| kintu vaha mithyA upavanakA jAla hai| vaha mithyA tapa // 21
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra // 115 // hai,kunapa hai| ajJAnI usI jAlameM mohita ho apanA saMsAra baDhAne ke liye hI prayatna karatA hai na ki saMsAra haTAne ke liye| usakA jJAna va cAritrakA bAga mithyAstake AtApase dUSita hai jaise vanameM OM agni laga jAye to saba vRkSa bhasma hojAve isI taraha migasakI agrise jJAna va cAritrakA bAga paDhane kI apekSA bhasva hI hojaaygaa| isaliye samyagdarzana ke sivAya aura koI AtmopakArI nahIM hai| zloka-zuddhaM samyakta uktaM ca, ratnatraya saMjutaM / zuddha tatvaM ca sAdhaM ca, samyaktaM mukti gaamino||211|| manvayArtha-(zuddhaM samyakta / zuddha samyagdarzana (ratnatraya saMjutaM) satnatraya sahita (ca zuddhatakhaM sArtha ca) aura zuddha AtmIka tatva sahita ( uktaM ca) kahA gayA hai| aisA samyakta (mukti gAmino) mokSagAmI jIvake hotA hai| vizeSArtha-samyagdarzana jahAM hai vahAM ratnatraya tInoM haiM kyoMki samyagdarzanakI utpatti hote hI jitanA jJAna hai vaha samyagjJAna hojAtA hai aura samyagdarzanake sAtha hI anaMtAnubaMdhI kaSAyoMke upazama honese svarUpAcaraNa cAritra paidA ho jAtA hai| yadi samyagdarzanake sAtha tInoM hI na ho to samyagdarzanako mokSamArga nahIM kaha skte| aisA samyagdarzana vAstava meM zuddha AtmIka tatvake anubhavake sAtha sAtha hotA hai| jisako yaha nizcaya samyakta hojAtA hai vaha avazya mokSa pahuMca jAtA hai| samyagdarzanameM AtmAnubhavameM koI aMtara nahIM hai| labdhirUpa samyagdarzana to anya kAryakI tarapha upayoga rakhate hue bhI rahatA hai parantu upayogAtmaka samyakta taba hI hotA hai jaba AtmAnubhUti jAgRta hotI hai taba vahAM koI saMkalpa vikalpa nahIM rahatA hai| aisI dazAmeM hI ratnatrayakI ekatA kahI jAtI hai| aisA hI devasenAcArya tatvasArameM kahate haiM sayala viyappe thakkai unvajjai kovi sAsao mAvo / jo appaNo sahAvo mokkhassaya kAraNaM sohe // 86 // bhAvArtha-sarva vikalpoMke baMda hojAnepara aisA koI avinAzI nizcala bhAva paidA hotA hai jo * vAstavameM AtmAkA svabhAva hai tathA vahI mokSakA kAraNa hai / vahAM ratnatraya tInoM maujUda haiN| zloka-samyaktaM yasya tyaktaM ca, aneka vibhrama ye ratAH / V // 215 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa zrAvakAra // 21 // mithyAtvI mUDha dRSTI ca, saMsAre bhramaNaM sadA // 212 // anvayArtha-(yasya samyaktaM tyaktaM ca) jisake samyagdarzana nahIM hai (ye aneka vibhrama ratAH) va jo aneka prakAra saMkalpa vikalpoMmeM lIna haiM ve (mithyAtvI mUDha dRSTI ca) mithyAtvI bahirAtmA haiM (sadA saMsAre bhramaNa ) unakA sadA hI saMsArameM bhramaNa hogaa| vizeSArtha-samyagdarzanakA lAbha jinako nahIM huA hai ve rAtadina paryAya buddhi hI rahate haiN| zarIrameM hI apanApanA kalpanA karate haiM, unake hara samaya parameM mamatA rUpa va deSarUpa bhAva rahatA hai| unakA upayoga rAga dveSa bhaya sadA caMcala rahatA hai / ve AtmajJAnako na pAte hue AramAMka Anandake svAdase vimukha, mUDhabuddhi va mithyA zraddhAna sahita hote haiN| ve anaMtAnubaMdhI kaSAyake sambandhase nIcI gati bAMdhakara saMsArameM hI bhramaNa karate haiN| jo jisakA svAgata karatA hai vahI usako prApta hotA hai| saMsArakA svAgata karanevAlA saMsAra baDhAtA hai, mokSakA svAgata karanevAlA 4 saMsArako haTAtA hai / iSTopadezameM pUjyapAdasvAmI kahate haiM karma karmahitAbandhi jIvo jIvahitaspRhaH / svasyaprabhAvabhyastve, svArtha ko vA na vAMchati // bhAvArtha-karma apane karmake hitako dekhatA hai| jIva apane jIvake hitako dekhatA hai jisakA * prabhAva jama jAtA hai vaha apane svArthako cAhatA hai| matalaba yaha hai ki jaba upayoga AtmAkI tarapha premI hotA hai taba AtmAkA hita hotA hai| jaba upayoga karmake udayase prApta saMsAra, zarIra bhogoMmeM nurakta hotA hai taba saMsAra bar3hatA hai| samyaktIke pariNAmoM meM saMsArase udAsI hai mokSakI tarapha utsAha hai| isase vaha saMsArase pAra hojAtA hai| mithyAtvI saMsArase premI hai, mokSase udAsIna hai, isase apane saMsArako baDhA letA hai| zloka-samyaktaM ye utpAdaMte, zuddha dharmaratA sadA / doSaM tasya na pazyaMte, rajanI udaya bhAskaraM // 213 // anvayArtha (ye samyakta utpAdate) jo samyagdarzanako utpanna kara lete haiM (sadA zuddha dharmaratAH) va niraMtara zuddha dharmameM lIna rahate haiM (doSaM tasya na pazyate) unake bhItara koI doSa nahIM dikhalAI par3ate haiM jaise (bhAskara udaya rajanI) sUryake udayase rAtrikA aMdhakAra nahIM dikhatA hai|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 217 // vizeSArtha-isakA bhAva yaha hai ki jahAMtaka mithyAdarzana aura anantAnubandhI kaSAyoMkA udaya pAyAkA udayazrAvakAcAra rahatA hai vahAMtaka AtmAke Upara ajJAna aMdhakAra chAyA rahatA hai va aneka doSa dIkha par3ate haiN| eka daphe samyagdarzana rUpI sUryakA udaya huA ki sarva ajJAnakA aMdherA va aMdheremeM honevAle sarva doSa usI taraha miTa jAte haiM jisa taraha sUryake udaya hote hI rAtrikA aMdherA va rAtri sambandhI sarva doSa miTa jAte haiN| samyagdarzana vAstava meM bAla sUryavat hai, yahI baDhate2 madhyAhnakA pratApazAlI kevalajJAnarUpI sUrya hojAtA hai / jaise sUryake udaya honese sumArga kumArga va sarva jagatake padArtha pragaTa rUpase alaga 2 dIkhate haiM una padArthoM ke sAtha kaisA vyavahAra karanA yaha saba vidhi samajhameM A * jAtI hai| usI taraha samyagdarzanake pragaTa hote hI aisA samyagjJAna jhalaka jAtA hai jisase lokA lokake chahoM dravyoMke dravya guNa paryAya alaga2 jhalaka jAte haiN| AtmA aura anAtmA anAdikAlase mile hue haiM, dUdha va pAnIke samAna ekatra horahe haiM tathApi apane 2 lakSaNa bhedase jude 5 dikhalAI paDate haiN| samyaktIko zuddha nizcayanayase padArthoM ke avalokanakI zakti paidA hojAtI hai, jisase vaha vRkSAdimeM va pazu pakSI AdimeM sarva prANI mAtrake bhItara Atmadravyako ekarUpa zuddha jJAnadarzana sukha vIryamaya dekhatA hai| pahale jo use vikArarUpa hI apanA va parakA AtmA dIkhatA thA aba vikAra rahita apanA va parakA AtmA dIkhatA hai| mithyAtvake andhere meM rAgadveSakI tIvratA thii| saMsArAsaktapanA thA, svArtha siddhike liye anyAyase vartana thA, pAMca iMdriyoMkI lampaTatA thii| samyakta hote hI aMtaraMgameM vairAgya va sAmdhabhAvakI jAgRti hojAtI hai| saMsArakI Asakti miTa jAtI hai| viSayabhogakI tRSNA vidA hojAtI hai / jagatake vyavahArameM ahiMsAtatva sAmane Ake khaDA rahatA hai, jisase vaha anyAyake sAtha vartAva na karatA huA nyAya, dayA, sabhyatA, paropakArake sAtha vyavahAra karatA hai| pahale para padArthake saMyogameM AbhimAna karatA thA, viyogameM ghora viSAda karatA thaa| samyaktake hote hI kamauke kAryakA jJAnI mAtra jJAtA dRSTA rahatA hai| acche va bure udayameM tanmaya nahIM hotA hai / saMsArake kAraNIbhUta sarva bhAvoMke doSa samyakta hote hI miTa jAte haiN| zloka-samyaktaM ye na pazyaMti, aMdhA iva mRDhatrayaM / kujJAnaM paTalaM yasya, kozI udaya bhAskaraM // 214 // // 21 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 21 // anvayArtha-(ye samyaktaM na pazyati) jo koI samyagdarzanakA anubhava nahIM karate haiM ve ( aMdhA iva) Y.zrAvakAcAra aMdhoMke samAna haiN| ( yasya paTalaM mUDhatraya kujJAna ) jinakI jJAna cakSuke Upara tIna mUDhatA va tIna kujJAnakA paTala yA paradA horahA hai| jaise (kozI) eka kisI baMda koTharI meM baiThA huA yA paradeke bhItara chipA huA prANI (bhAskaraM udaya) sUryake udayako nahIM dekha sakatA hai| vizeSArtha-samyagdarzanarUpI sUryakA darzana usIko hogA jo ajJAnake paradeko haTAegA / jaise para yA baMda koTharImeM baiThA huA mAnava sUryake udayako nahIM dekha sakatA hai yadyapi sUrya prakaTa hai tathApi usako no aMdherA hI dikha par3atA hai, usI taraha jisake jJAna netra devamUr3hatA, pAkhaMDa mUDhatA va loka mUDhatAme mudrita haiM va jo kumati, kuzruta va kuavadhike mithyAjJAnameM varta rahA hai usake samyagdarzanarUpI sUrya jo apane hI AtmAmeM prakAzamAna hai nahIM dIkhatA hai| vaha apane AtmAko rAgI, dveSI, mohI hI anubhava karatA hai| abhiprAya yaha hai ki jo samyagdarzanakA prakAza karanA cAheM sanako pacita hai ki tIna mUDhatAoMko pahale tyAge, kisI laukika mithyA abhilASAmeM par3akara mithyAdevoMkA, mithyA pAkhaNDI sAdhuoMkA va mithyA laukika kriyAoMkI pratiSThA na kreN| isa bAtakA nizcaya rakkheM ki jagatameM sukha dukha aMtaraMgameM puNya pApake udayase hotA hai, bAharI kAraNa yathAyogya nimitta hai| koI kudevakI pUjA bhakti puNyako nahIM utpanna kara sakI hai na pApako kATa satI prathama yaha nizcaya honA jarUrI hai ki pariNAmoMse yaha jIva pApa yA puNyakA baMdha karatA aAbha bhAva pApa va zubha bhAva puNyake baMdhake kAraNa haiN| isaliye jisa prakArakI pUjA va ra bhaktise bhAvoM meM maMda kaSAyapanA jhalake, rAgadveSakI kamI ho, vItarAgatAkA aMza pragaTe the to kArya, kArI haiN| parantu jinase kaSAya baDhe, rAga bar3he, veM akAryakArI haiN| ataeva sarvajJa vItarAga bhaga vAnakI bhakti vAstavameM pariNAmoM ko vizuddha karanevAlI hai| isaliye jo samyaktake sUryako dekhanA cAheM unako sacce deva, gurU, dharmakI bhakti karanI cAhiye / mUDhatAImeM paDakara andhakArakA bala aura adhika na baDhAnA cAhiye / ina tIna mUDhatAoMko tyAga denese va jinavANIkA premapUrvaka bhAkaranese kumati va kuzruta jJAnakA andherA haTatA calA jAyagA-abhyAsa karate 2 eka samaya aisA AjAyagA jo yakAyaka samyagdarzana sUryakA udaya hojaave| // 2100
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ R19 // zloka-samyaktaM yasya khUvante, zrutajJAnaM vicakSaNaM / zrAvakAcAra jJAnena jJAna utpAdya, lokAlokasya pazyate // 215 // anvayArtha-(yasya) jisa AtmAke bhItara (samyaktaM) samyagdarzana tathA (vicakSaNaM zrutajJAna) yathArtha " zrutajJAna (khUbante ) pariNamana kara rahA hai vahAM hI (jJAnena ) isa bhAva zrutajJAnake dvArA (jJAna utpAcaM) 4 aisA jJAna utpanna hotA hai jisase (lokAlokasya pazyate) lokAloka dikhalAI par3ate haiN| vizeSArtha-yahAM yaha batAyA hai ki samyagdarzana sahita jisako zAstrakA yathArtha jJAna hai vahI apane AtmAke zuddha svarUpako ThIka 2 anubhava kara saktA hai| sarva bAdazAMga vANIkA sAra svAnu. bhava hai| yahI svAnubhava dharmadhyAna hai va yahI svAnubhava zukladhyAna hai| isa hIke pratApase ghAtiyA kAkA kSaya hokara kevalajJAnakA lAbha hotA hai| kevalajJAnakA kAraNa yathArtha svasaMvedana jJAna hai| isI jJAnase sarva AvaraNa dura hojAtA hai aura kevalajJAnakA prakAza hojAtA hai| isa kathana se yaha bAta dikhalAI hai ki jisako apanA paramAtma pada prApta karanA ho usako ucita hai ki samyagdarzanakA lAbha kare aura zAstroMko bhaleprakAra manana kre| jinavANIke abhyAsa va mananase hI ghAtiyA koMkI sthiti ghaTatI hai, samyagdarzanake ghAtaka kAkA bala kSINa hotA hai| samyagdarzana honeke pIche bhI cAritrakI zakti baDhAneke liye va ananta jJAnakA prakAza honeke liye zAstrakA vicAra va AtmAnubhavakA abhyAsa barAbara rakhanA jarUrI hai| zloka-samyaktaM yasya na sAdhate, asAdhyaM vrata saMjamaM / te narA mithyAbhAvena, jIvaMto'pi mRtA iva // 216 // anvayArtha (yasya samyaktaM na sAdhate) jisase samyagdarzanakA sAdhana nahIM hosaktA hai usase (vrata Y saMgama masAdhyaM) brata va saMyamakA palanA asAdhya hai| (te narA) ve mAnava (mithyAbhAvena) mithyAtvakI ra bhAvanA sahita honese ( jIvaMto'pi ) jIvate hue bhI (mRtA iva) mRtakake samAna hI haiN| vizeSArtha-yahAM yaha batalAyA hai ki mAnava janmakI saphalatA samyagdarzanake lAbha va samyakta sahita brata va saMyamake pAlane meM hai| jina mAnavoMne mithyAtvakA hI sevana kiyA unakA jInA na
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNavaraNa // 120 // >>>> jInA samAna hai / ve mRtakake tulya hI haiM kyoMki unhoMne atyanta durlabhaM mAnava janma pAnekA koi sAra nahIM paayaa| jisa mithyAtvake kAraNa ekendriya paryAya meM anantakAla vitAnA paDatA hai va beMdiyAdi kIToM meM va pazu pakSiyoMmeM va narakameM ghora kaSTa uThAnA paDatA hai, usa midhyAtvako dUra karanekA va sampatake lAbha honekA avasara mana rahita paMceMdriyoM taka meM nahIM hai / jisa sampaktakA lAbha sugamatA se isa mAnava paryAya meM hosaktA hai / yadi kisIne aise amUlya avasarako pAkara samyagdarzanakA lAbha na kiyA, usakA sAdhana na kiyA va samyagdarzanake vinA vrata saMyama bhI yathArtha na pAlA to sarva tarahakA subhItA jo samyakta ke lAbhakA milA thA vaha nirarthaka gayA, isake sivAya jisake pariNAmoM meM samyakta hai, bhedavijJAna hai, vaha mAnava janmako saMtoSa va sukha pUrvaka vitA saktA hai / vaha tRSNAkA dAsa na hokara jalameM kamala ke samAna gRhI jIvana meM raha saktA hai, zuddhAtmAkI bhAvanA se paramAnandarUpI amRtakA pAna kara saktA hai| vahI muni yA zrAvakakA cAritra yathArtha va zuddha bhAvase pAla saktA hai / samyagdarzana ke vinA mahAna cAritra bhI ekake aMka binA zUnyake samAna niSphala hai| jo sampaktI hai, vahI jIvita mAnava haiM, mithyAtva sahita to vaha mRtaka ke samAna hai / zloka - udayaM samyaktaM yasya, trilokaM udayaM sadA / kujJAnaM rAgavyaktaM ca mithyA mAyA vilIyate // 217 // byanvayArtha - (yasya ) jisakI AtmA meM ( samyaktaM udayaM ) samyagdarzanakA prakAza hogayA hai usake ( sadA ) sadA hI ( trilokaM udayaM ) tIna lokakA prakAza hai| usane ( kujJAnaM rAgatyaktaM ca ) kujJAna aura riko choDa diyA hai ( mithyA mAyA vilIyate ) aura vahAM mithyAtva va mAyAkA abhAva hai / vizeSArtha -- samyagdarzanakA prakAza hote hI tIna lokameM bhare hue jIva pudgala dharma adharma AkAza kAla ina chaH dravyoMkA yathArtha svarUpa jhalaka jAtA hai / merA AtmA sarva anAtmAoMse va anya AtmAoM se bhinna hai, eka jJAnAnaMda svabhAvamaI hai aisA prakAza hojAtA hai| yadi zAstrakA jJAtA hai to apaneko sarva jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAgAdi bhAva karma va zarIrAdi nokarmase bhinna anubhava karatA hai / jo zAstrakA jJAtA nahIM va antaraGga virodhI karma prakRtiyoMke upazamase jisako sampagdarzana hojAtA hai vaha bhI apaneko yathArtha anubhava kara letA hai| samyaktake hote hI jJAna thoDA ho zrAvakAcAra / / / 220 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAraNataraNa // 22 // yA bahuta saba samyagjJAna hojAtA hai, rAgadeSakA gADhA maila kaTa jAtA hai| yadi cAritra mohake OM zrAvasakara udayase kucha rAga bhAva hotA bhI hai to use vaha karmakRta vikAra jAnatA hai, apanA svabhAva nahIM jAnatA hai va usake meTane ke liye bhI apanA Atmavala pragaTa karatA rahatA hai| usake bhAvoM meM na to saMsAramaI ahaMkAra mamakAra rUpa mithyAbhAva hai aura na kisI prakArakA mAyAcAra hai| vaha sarala bhAvoM se mokSamArgI hokara calatA hai va jIvanako saphala banAtA hai| samyagdarzanakA lAbha parama lAbha hai, sabhyaktIkA jIvana prazaMsanIya jIvana hai / samyaktI sadA sukhI raha saktA hai| zloka-samyaktayuta narayammi, samyaktahIno na ca kriyaa| samyaktaM mukti mArgasya, hIno samyak nigodayaM // 218 // ___ anvayArtha-(samyakta yuta narayammi) samyagdarzana sahita narakameM rahanA acchA hai ( samyakta hono na ca 4 kriyA) samyagdarzanase jo zUnya hai usake koI bhI kriyA yathArtha nahIM hai ( samyaktaM mukti mArgasya) mokSamArgameM samyagdarzana mukhya hai (samyak hIno nigodaya) jo samyagdarzanase hIna hai vaha nigodameM calA jAtA hai| vizeSArtha-yahAM bhI samyagdarzanakA mahAtmya batAyA hai ki samyagdarzana sahita ho aura yadi * narakameM bhI karmAnusAra rahanA paDe to koI harja nahIM hai| vahAMpara bhI samyaktI AtmIka AnandakA anubhava kabhI kabhI karatA hI rahatA hai tathA samyagdarzanake prabhAvase narakake kaSToMko kodaya jAnakara samatAbhAva rakhatA hai| sAtoM narakoM meM samyakta paidA hojAtA hai tathA pahale narkameM samyagdarzanako sAtha lekara bhI jAsakatA hai| yadi samyagdarzana honese pahale naraka Ayu bAMdhalI ho / samyagdarzanake vinA muni dharma va zrAvaka dharmakI koI bhI kriyA mokSamArga nahIM hai, mAtra puNya bandha karAnevAlI hai| samyagdarzana mokSamArgameM prathama isIliye kahA gayA hai ki isake vinA jJAna kujJAna hai, cAritra kucAritra hai| jo samyaktI nahIM haiM ve ajJAna bhAvase jagatameM AcaraNa karate hue paryAya buddhike gADha mamatvake kAraNa ekendriya sAdhAraNa vanaspati kAya nAma karmako yAMdhakara nigodameM cale jAte haiN| vahAM dIrghakAla taka ghora kaSTa pAte haiN| vahAMse unnati karake phira mAnava gati pAnA atizaya kaThina hojAtA hai| ataeva isa mAnava janmameM jisa taraha bane udyama karake samyagdarzanakA lAbha kara lenA caahiye| yahI bhava samudrase tAranevAlA khevaTiyA hai| yahI isa loka paraloka donoMko sudhAranevAlA hai|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa // 222 // zloka - samyakta yutapAmasya, te uttama sadA budhai / no samyak kulInasya, akulI apAna ucyate // 219 // anvayArtha - (samyakta yuta pAnasya ) samyagdarzana sahita jo koI bhI pAtra ho, cAhe hIna bhI ho (te budhaiH sadA uttama ) usako paMDitoMne sadA uttama kahA hai / (samyakta hIno kulInasya ) jo uttama kulavAlA parantu samyagdarzana se rahita hai use ( akulI apAna ucyate ) nIca kulI va nIca pAtra kahA jAtA hai / vizeSArtha - yahAM pAna zabda pIneke vartanako kahate haiN| matalaba koI bhI pAtra ho cAhe hIna mAnava bhI kyoM na ho yA koI pazu pakSI bhI kyoM na ho jisake pAsa samyagdarzanarUpI ratna hai vaha uttama hai, mAnanIya hai, kyoMki vaha mokSamArgI hai| bhale hI usakI mAnyatA usake zarIra va usakI AjIvikAkI apekSA hIna ho parantu samyagdarzana ke prabhAvase vaha devoMke dvArA bhI mAnanIya hojAtA hai| bar3e 2 AcArya bhI usakI prazaMsA karate haiM / isake viruddha jo koI uttama kulameM paidA huA ho, jagatameM mAnanIya ho parantu yadi vaha samyagdarzana se zUnya hai, mithyAdRSTI saMsArAzakta paryAyabuddhi hai to AcAryagaNa va vivekI mAnava use hIna kulI va hIna pAtra hI kahate haiN| kyoMki usakI AtmA hIna hai, durgatimeM jAnevAlI hai / eka gRhastha jo samyaktI hai vaha usa munise bahuta acchA hai jo ghora tapa karatA huA bhI mithyAdRSTI hai / jaise aMdhakAra aura prakAzakA antara hai vaise mithyAtvakA aura samyaktakA antara hai / jaise viSa aura amRtakA antara hai vaise mithyAtva aura samyaktakA aMtara hai / zrI ratnakaraNDa zrAvakAcAra meM svAmI samantabhadrAcArya kahate haiMsamyagdarzanasampannamapi mAtaMgadeha naM / devA devaM vidurbhasmagUDhAMgArAntaraujasam // 280 // bhAvArtha - yadi cAMDAla kI dehase utpanna huA hai parantu samyagdarzana sahita hai to use bhagavAnane devavat kahA hai, vaha jalate hue aMgArake samAna hai jisake Upara bhasma paDI hai| bhasmake kAraNa usakA prakAza gupta hai parantu bhItara vaha pathArtha agni hai / usI taraha cAMDAlakA zarIra bhale hI hIna mAnA jAtA ho parantu usakI AtmAmeM samyagdarzana hogayA hai isaliye vaha hIna nahIM hai kiMtu devoMke samAna ucca hai, mAnanIya hai, mokSamArgI hai| vaha eka ati kulIna mithyAdRSTIkI apekSA bahuta kama pApakarma bAMdhatA hai va adhika puNyakarma bAMdhatA hai| usakI bhAtmA meM AtmIka AnandAmRtakA svAda **** // 223 // 4
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4zrAvakAcara // 22 // ArahA hai jaba ki kulIna mithyAdRSTI mAtra viSayake svAdakA hI lolupI horahA hai| aura bhI kahA hai gRhastho mokSamArgastho nirmoho naiva mohavAn / anagAro gRhI zreyAn nirmoho mohino muneH // 33 // bhAvArtha-jo gRhastha mithyAdRSTI nahIM hai vaha mokSamArgapara calanevAlA hai aura jo sAdhu mohavAn mithyAdRSTI hai vaha saMsAramArgapara calanevAlA hai| isaliye eka mithyAdRSTI munise eka samyaktI gRhastha zreSTha hai| zloka-tIrtha samyaktaM sAdhaM, tIrthakara nAma zuddhae / karma kSipati trividhiM vA, muktipathaM sArthaMdhruvaM // 220 // anvayArtha (samyaktaM sArtha) jo jIva samyagdarzana sahita hai vahI (tIrthakara nAma) tIrthakara nAmakarmako OM bAMdhakara ( tIrtha) tIrthakara janma letA hai| vaha janma (zuddhae) AtmAkI zuDike liye hotA hai| vahAM (trividhi vA karma kSipati) tIna prakArake karmoMkA kSaya kara DAlatA hai (muktipathaM sAthai dhruvaM ) usake yathArtha va nizcala mokSakA mArga vidyamAna hai| vizeSArtha-jo samyaktI hotA hai usako hI tIrthakara nAma karmakA baMdha hotA hai| usa samyakta va tIrthakara nAma karmake prabhAvase vaha jIva yAto usI bhavase tIrthakara hokara dharmakA pracAra karatA hai jaisA videhoMmeM hosakA hai athavA eka bhava aura lekara manuSya ho tIrthakara padadhArI hotA hai jisake indrAdideva pAMcoM hI kalyANaka karate haiN| bharata va airAvatameM pAMcoM hI kalyANaka dhArI janmase hI tIrthakara hote haiN| tIrthakaroMke aisA yathArtha AtmAnubhava hotA hai ki ve apanA lakSya niraMtara AtmAkI zuddhipara hI rakhate haiM / kiMcit bhI vairAgyakA bAharI nimitta pAte hI ve dIkSA lelete haiN| aura thoDe hI parizramase ghAtiyA kA~kA nAza kara kevalajJAnI hojAte haiN| phira jabataka Ayu zeSa hai yatra tatra AryakhaMDameM vihAra karake dharmakA upadeza dete haiN| phira sarva kamAse rahita ho arthAt tInoM hI prakArake kamose chUTa karake arthAt bhAvakarma rAga dveSAdi, dravyakarma jJAnAvaraNAdi va nokarma zarIrAdi una sabase mukta ho zuddha siddha hojAte haiN| yaha paramopakArI nizcala samyagdarzana sAtha sAtha rahatA hai, vahI tIrthakara karmake baMdhakA nimitta milAtA hai| vahI tIrthakarake janmakA nimitta // 22 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa milAtA hai| usIke prabhAva se tIrthakA pracAra hotA hai| vahI mokSameM pahuMcA detA hai / vahApaira bhI yaha nirmala kSAyika samyakta sadAkAla banA rahatA hai| isIke mahAtmyase vahAM bhI siddhabhagavAna svomAnaMdakA bhoga karate rahate haiN| ratnakaraMDameM kahA hai amarAsuranarapatibhiryamadharapatibhizca nUtapAdAMbhonAH / DhaSTyA sunizcitArthA vRSacakradharA bhavanti lokazaraNyAH // 39 // bhAvArtha -- samyagdarzana ke prabhAva se dharmacakra ke dhArI tIrthakara hote haiM jinake caraNakamaloMko indrAdi, cakravartI va gaNadharAdi AcArya namana karate haiM, jinako bhale prakAra padArthoMkA nizcaya hai va jinakI zaraNa meM tIna lokake prANI Ate haiM / zloka - samyaktaM yasya TUAZION citaMti, vAraM vArena sArthayaM / doSaM tasya na pazyaMte, siMgha mAtaMga jUthayaM // 221 // anvayArtha -(yasya ) jo koI ( samyaktaM ) samyagdarzanako (sArthayaM ) yathArtha rUpa se ( vAraMvArena) vAraMvAra (citi) citavana karate haiM ( tasya doSaM na pazyaMte ) usako doSa nahIM dekhate haiN| jaise ( mAtaMga jUthayaM) hastI ke jhuMDa (saMgha) siMhako nahIM dekhate haiM / vizeSArtha -- jaise siMhakA aisA pratApa hotA hai ki usase bhaya khAkara hAthiyoMke samUha siMhakA sAmanA nahIM karate haiM, usakI garjanA sunakara dUrase hI bhAga jAte haiM usI taraha jisa bhavyajIvake aMtaraMga meM samyagdarzanakA vAravAra citavana rahatA hai arthAta jo apane zuddha AtmIka tatvako sarva anAtmIka tatvase pRthak karake ekAgra mana ho anubhava karate haiM unake Upara rAgadveSAdi doSoMkA AkramaNa nahIM hotA hai| ve samatAbhAva meM lIna rahate haiN| ve apane AtmIka dhanake sivAya kisI bhI para vastuko paramANu mAtra bhI apanAte nahIM haiN| unake bhAvoMmeM apane zuddhAtmAkA mAno citraNa hojAtA hai| usake premake ve Asakta hojAte haiN| ve kaSAyake mailako mohanIya karmakA vikAra samajhate haiM / ve yahI bhAvanA karate haiM ki hamAre upayoga meM kaSAyakA maila na jhalake tauhI uttama hai / yadi kadAcit cAritra mohake udayase rAga dveSakA bhAva AjAtA hai to usase bhI udAsIna rahate haiM / doSako doSa pahacAnate rahate haiN| ve sadA jAgRta rahate haiN| kabhI bhI mithyAjJAnake dhokhe meM nahIM Ate zrAvakAcAra IIRRYKE
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 225 // 1meM haiM / unake pAsa guNasthAnakI paripATIke anusAra bahutasA kaSAyoMkA doSa to AtA hI nahIM, jo kucha AtA bhI hai usako ve sadA jItanekA udyama rakhate haiN| vAstava meM samyagdRSTI eka siMhake samAna hai, vaha baDA sAhasI hai, AtmabalI hai| usake pAsa AtmajJAnarUpI teja baDA pratApazAlI hai usa tejake sAmane rAgAdi doSarUpI hAthI Ate hue avazya kAMpate haiM / zloka - samyaktaM zuddha padaM sArthaM, zuddha tatva prakAzakaM / ti artha zuddha saMpUrNa, samyaktaM zAzvataM padaM // 122 // anvayArtha--(samyaktaM sArtha zuddha padaM ) samyagdarzana yathArtha zuddha para hai (zuddha tatva prakAzakaM zuddha AtmIka tatvako prakAza karanevAlA hai (ti artha zuddha sampUrNa ) zuddha tInoM bhAvoMse pUrNa hai ( samyaktaM zAzvataM padaM ) samyagdarzana hI avinAzI svarUpa hai / vizeSArtha - samyagdarzana nizcayase isa AtmAkA eka zuddha nirvikalpa guNa hai / isIke pratApase zuddha AtmAkA anubhava hotA hai| jahAM sampagdarzana upayogAtmaka hai vahAM samyagdarzana, samya jJAna va samyak cAritra tInoM hI pUrNatAko liye virAjamAna rahate haiM arthAt jaba zuddha nizcayanayake bala se zuddhAtmA kI bhAvanA karate zuddha AtmAkA anubhava kiyA jAtA hai taba vahAM tInoMkI pUrNatA hI svasaMvedana jJAnake balase anubhavameM AtI hai / yathArtha AtmA parokSarUpase jAnA jAtA hai / kevalajJAnakI apekSA vaha parokSa hai paraMtu svasaMvedana jJAnakI apekSA pratyakSa hai / samvagdarzana AtmAkA eka avinAzI guNa hai / saMsArI jIvoMke mithyAtvake udayase Dhaka rahA hai| jaba mithyAsvakA aMdherA haTa jAtA hai taba yathArtha prakAza hojAtA hai / samyagdarzanakI mahimA apAra hai / AtmAko yahI paramAtmA jhalakAnevAlA hai / yahI dhyAnakI agni prakaTAnevAlA hai / jisase karmoM ke samUha bhasma hojAte haiM / zloka -yasya hRdaye samyaktaM, udayaM zAzvataM sthiraM / zrAvakAcAra 99% tasya guNa zeSa nAthasya, AsaktaM guNa anaMtayaM // 223 // anvayArtha - (yasya hRdaye ) jisake aMtaraMga meM ( zAzvataM sthiraM samyaktaM udayaM ) avinAzI nizcala kSAyika // / 125 / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra samyagdarzanakA prakAza hojAtA hai (tasya zeSa guNa nAthasya) usa anantaguNake svAmIke bhItara ( anaMtaya * guNa AsaktaM ) anaMta guNa pAe jAte haiN| vizeSArtha-kSAdhika samyagdarzanake prakAza hote hI isa AtmAke bhItara guNoMkA vikAza hone lagatA hai| yaha AtmA svabhAvase anaMtaguNoMkA svAmI hai| ghAtiyA karmoM ke AvaraNake kAraNa ve guNa pragaTa nahIM haiN| kSAyika samyagdarzanake honepara vaha mahAtmA adhika kAla taka chamastha nahIM rahatA hai| yAto usI hI janmameM kevala jJAnI hojAtA hai yA bIcameM eka bhava deva yA nArakIkA lekara manuSya ho kevalajJAnI hojAtA hai yA yadi samyagdarzanakI utpattise pahale tiryaca Ayu yA manuSya Ayu bAMdhalI ho to bhogabhUmimeM jAkara phira vahAMse deva hokara phira manuSya ho niyamase kevalajJAnI hojAtA hai| jaise sUryake Upara meghoMkA AvaraNa yA isase usakI kiraNeM nahIM phailatI thiiN| sarva AvaraNa haTa jAnese pUrNapane kiraNoMkA prakAza hojAtA hai usI taraha jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya ina cAra ghAtiyA koMke udayase AsmAke anaMtaguNa pracchanna the, apragaTa the| jaba ina cAroMkAkSaya hojAtA hai taba anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, yathAkhyAtacAritra,kSAyika samyakta, ananta sukha Adi prakAzamAna hojAte haiN| ina sabameM prathama kSAyika samyakta hotA hai / jabataka kSAyika samyagdarzana pragaTa na ho tabataka koI mahAtmA kSapaka zreNIpara nahIM car3ha sakatA hai| kSapaka zreNIpara jAnese hI dasaveM sUkSmasAMparAya guNasthAnake aMtameM cAritra mohakA pUrNa kSaya hojAtA hai| taba hI kSINa moha bArahavAM guNasthAnavartI hojAtA hai aura vahAM yathAkhyAta cAritra prakAzamAna hojAtA hai| phira isa guNasthAnake antameM zeSa tIna ghAtIya karmoMkA kSaya hotA hai, taba terahaveM guNasthAnameM sarvAga kevalI hokara arahaMta nAma pAtA hai| pUrNa guNa vikAzI paramAtmA ho jAtA hai| bhAvArtha yaha hai ki samyagdarzana hI vAstavameM paramAtma padakA kAraNa hai| isaliye jo apanA saccA hita cAheM unako udyama karake sambagdazenako apane bhItara avazya prakAza karanA cAhiye / yahI mokSakI sIDhI hai| zloka-samyaktaM yena diSTaMte, udayaM bhuvanatrayaM / lokAlokavilokaMca, AlavAle mukhaM yathA // 224 // anvayArtha-(yena samyaktaM diSTate) jisane samyagdarzanakA anubhava kara liyA hai usako (bhuvanatrayaM V // 22 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArababaraNa // 22 // udaya) tIna lokakA jJAna hogayA hai (kokAlokavilokaM ca ) usane loka alokako usI taraha dekha liyA hai (yathA mAlavAle mukha) jaise nirmala jalake kuMDameM mukha dikha jAtA hai| vizeSArtha-samyagdarzana taba hI hotA hai jaba svaparakA bheda vijJAna ho, AtmA va anAtmAkA bhinna 2 lakSaNa pragaTa hojaave| yaha tIna loka inahI do padArthoM kA samudAya hai| tathA alokAkAza bhI anAsmAmeM garbhita hai| samyagdarzanakI prAptikA rAjamArga yaha hai ki cha. dravya, pAMca astikAya, sAta tatva, nau padArthoMkA jJAna, vyavahAra naya tathA nizcaya nayase yathArtha prApta kiyA jaave| jisane ina sabako samajha liyA usane tIna loka va alokako vAstava meM usI taraha dekha liyA jaise nirmala jalasthAnameM apanA mukha dikha jAtA hai| sampattIkA AtmA nirmala hotA hai| usameM koI vastu AzcaryakArI nahIM bhAsatI hai| zAstrajJAnaka balase vaha sarva jagatake dravyoMke tatvoMkA jAnakAra hojAtA hai| yaha to parokSa lokAlokakA jJAna honA hai| phira yahI samyaktI jIva jaba unnati karatA hai taba sAkSAt aInta paramAtmA hojAtA hai| usa samaya to pratyakSa jJAna bhI sarva lokAloka apane ananta guNa paryAya sahita eka sAtha spaSTa jhalaka jAte haiN| vAstava meM samyakta eka apUrva darpaNa hai, jisase apanA zuraAtmA karmamela se milA huA honepara bhI karmase pRthakjhalakatA hai, svAnubhavameM AtA hai, usake AnandakA svAda AtA hai| samyaktIko jIvanmuka kaheM to kucha anucita nahIM hai| vaha sadA sukhI rahatA hai, vaha sIdhA mokSanagarako calA jArahA hai| aise samyaktako jisa taraha bane prApta karanA caahiye| ATha mUla gunn| zloka-mUlaguNaM utpAdyate, phala paMca na diSTate / baDa pIpala kaThumbara, pAkara udaMbaraMstathA // 225 // anvayArtha-(mUlaguNaM utpAdyate ) samyagdaSTIko mulaguNa pAlane cAhiye (phala paMca na diSTate ) use pAMca ra phala na lene cAhiye (baDha pIpala kaTumbara pAkara udavaraMstathA ) vaDakA phala, pIpalakA phala, aMjIrakA phala, / pAkara phala tathA udambara yA gUlara / MR9 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 228 // vizeSArtha -- baMDa Adi pAMca phaloMmeM trasa jIva hote haiM / isaliye dayAvAna prAMNI aise phaloMko nahIM letA hai jinake khAnese trasa jaMtuoMkA ghAta ho / ina phaloMko na gIlA arthAt harA khAnA cAhiye aura na sUkhA khAnA cAhiye / kyoMki khanepara ve basa jaMtu sUkha jAMyage / unakA kalevara mAMsa hotA hai| sUkhe mAMsake khAnekA doSa AtA hai / sAgAradharmAmRta meM bhI kahA hai: pippaloduMbaraplakSavaTaphalagu phalAnyadan / haMtyArdrANi trasAn zuSkANyapi svaM rAgayogataH // 13-2 // bhAvArtha - pIpala, gUlara, pAkara, vaDa aura kaThUmara yA aMjIra ina pAMca vRkSoMke hare phala yA sukhe phala jo khAtA hai vaha rAga bhAvakI adhikatAse aneka sa jaMtuoMkA ghAta karanevAlA hai / sampadRSTI vivekI hojAtA hai / vaha khAnapAna aisA rakhanA cAhatA hai jisase zarIra svAsthya ThIka rahe, dharmadhyAna meM bAdhA na par3e, tathA asa va sthAvara donoM prakArake prANiyoMkI hiMsA jitanI hosake utanI kama hovai / vaha jihvAkA lampaTI nahIM rahatA hai / isaliye jina phaloM meM pratyakSa kIDe uDate dIkhate haiM athavA kIDoMkI utpattikI bahuta saMbhAvanA hai una phaloMko dayAvAna samyagdRSTI nahIM khAtA hai| aise aneka phala haiM jinameM brasa jaMtu hote haiM, unameM yahAM pAMca mukhya ginAe haiN| isI taraha ke aura bhI jo phala hoM jinameM trasa jaMtu pAe jAveM unako dayAvAna nahIM khAtA hai| zuddhAhAra zarIra va mana donoMkA rakSaka hai| zloka - phalAni paMca tyaktaMti, trasasya rakSaNArthaM ca / atIcArA utpAdate, tasya doSa nirodhanaM // 226 // anvayArtha -- ( trasasya rakSaNArthaM ca ) zrasa jaMtuoMkI rakSA karaneke hetuse hI (paMca phalAni tyakkaMti ) pAva phaloMkA tyAga kiyA jAtA hai / (atIcArA utpAdate) inake atIcAra jo jo paidA hote haiM (tasya doSa nirodhana) una doSoM ko bhI rokanA ucita hai / vizeSArtha -- dayAvAna gRhastha ko yaha vicAra rakhanA cAhiye ki usake khAnapAna ke nimitta se sajIvoMkA ghAta na ho tauhI ThIka hai / isaliye jaise baDa, pIpala Adi phaloMko trasa jIvoMkI rakSArtha tyAgA jAtA hai vaise hI aura bhI phaloMko jinameM kIDoMke paidA honekI sambhAvanA hai unako zrAvakA kAra // 228 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ t vAraNataraNa // 229 // ra nahIM lenA cAhiye / tathA haraeka phalako yA baMda bAdAma, supArI, ilAyacI, chuhArA Adiko toDakara zrAvakAcAra va bhale prakAra dekhakara khAnA caahiye| zaradI garamI Adi kaI nimittoMse unake bhItara trasa jaMtuoMkA 4 paidA honA saMbhava hai| bahudhA phaloMke bhItara kIDe calate hue dikhalAI par3ate haiN| zloka-annaM yathA phalaM puhuvaM, vIyaM sammUrchanaM yathA / tathA hi doSa tyaktaMte, aneke utpAdyate yathA // 227 // anvayArtha-(annaM yathA ) isI tarahakA jo anna ho ghuna gayA ho (phalaM puhuvaM) phala tathA phUla, (vIrya) 1 bIja, (sampUrchanaM yathA ) ghAsa zAka Adi (tathA hi doSa tyaktaMte ) vaisA hI doSa dekhakara chor3a denA cAhiye (aneke yathA utpAbate ) usI samAna aneka trasa jaMtu jahAM utpanna ho| vizeSArtha-anna jo purAnA ho ghuna gayA hai kAlI phullI par3a gaI ho vaha bhI trasa jIvoMkA sthAna jAnakara tyAga denA cAhiye / phala jo saDa gayA ho usameM trasa jIva utpanna hogae haiM aisA jAnakara na khAnA caahiye| phUla jAtiko na khAnA cAhiye / phUloMke Azraya bahutase asa jaMtu paidA hote haiM aura unameM vizrAma karate haiN| gobhIkA phUla bahutase trasa jaMtuoMkA sthAna hai| jina pIjoMke bhItara brasa jaMtukI saMbhAvanA ho unako bhI na khAnA cAhiye / zAka pattiyAM jinameM brasa jaMtuoMke * baiThanekI saMbhAvanA ho na lenA cAhiye / jahAM trasa jaMtu paidA hote ho una una vastuoMko na khAnA & cAhiye / busI huI miThAI Adi tathA pahale batA cuke haiM, kaunasA bhojana kitanI dera takakA banA* khAnA cAhiye, pIche isa jaMtu paidA hojaayNge| dayAvAnoMko niraMtara tAjA zuddha bhojana karanA cAhiye va acche tAje phaloMko toDakara dekhakara khAnA caahiye| ajAna phaloMko bhI vinA jAne na khAnA cAhiye / jisameM trasa jaMtuoMkI rakSA ho vaha kArya karanA cAhiye / dayAvAna gRhastha apane jIvanake samAna kSudra jaMtuoMke bhI jIvanako samajhatA hai| tathA jaba koI prANI apanA maraNa nahIM cAhatA hai taba hamArA kartavya hai ki unake prANoMkI rakSA karate hue hama apanA khAnapAnAdi kreN| zloka-madyaM ca mAnasaMbaMdha, mamatA rAgapUritaM / azuddha alApa vAkya, madyadoSa saMgIyate // 228 // // 215
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ narama 4Avara // 20 // anvayArtha-(ma) madirA (ca) aura (mAnasambandhaM ) mAna sambandhI mada (mamatA rAgapUritaM ) mamatA va rAgase bharA huA (azuddha AlApaM vAkyaM) mithyAvAda rUpI vacana ( madyadoSa saMgIyate ) madirAkA doSa kahA jAtA hai| vizeSArtha-ATha mUlaguNoM meM pAMca udambara phaloMke sivAya tIna prakAra madirA, mAMsa va madhumI haiN| yahAM madirApAnakA niSedha karate hue madirA sambandhI doSa bhI na lagAnekI preraNA kI gaI hai| mAna kaSAyake tIna vegase mada car3ha jAtA hai| dhana mada, adhikAra mada, tapa mada, vidyA mada, rUpa mada, bala mada, kula mada, jAti mada, yaha mada bhI madirAke samAna bAdhA karanevAlA hai| jaise madirAke nazemeM prANI kuchakA kucha bakatA hai vaise isa tarahake madameM bhI yaha dhanAdikI mamatA va rAgake kAraNa mAna poSaka mithyA bAteM kiyA karatA hai| dUsarekA apamAna ho apanI bar3AI ho aisI bakapaka karake apanA unmattapanA pragaTa karatA hai| kisI prakArakA bhI nazA grahaNa karanA yogya nahIM hai| jisa kisI vastuke khAne pInese va jisa kisI bhAvanAke bhAnese va jisa kisI kriyAke karanese apanI yathArtha smRti, buddhi va prajJA va viveka na rahe, sAvadhAnI bigar3a jAve usa sarva khAnapAna, bhAvanA va kriyAkA tyAga kara denA ucita hai| bhAMga, carasa, gAMjA, tambAkU Adi nazoMko bhI nahIM pInA cAhiye / bAharI sAmagrIke hote hue anitya bhAvanAkA vicAra karate hue unake bhItara tIbra mamatva bhAva na lAnA cAhiye / zekhI mAranekI Adata choDa denI caahiye| mAnake vazIbhUta ho apanI AmadanI va kharcakA vicAra na karake maryAdAse adhika vivAhAdimeM kharca karake unmatta hokara apanA ra jhUThA mAna puSTa nahIM karanA cAhiye / AkulatAko bar3hAnevAle kArya vinA sAvadhAnIse kara lenA yaha sarva unmatta vicArakA phala hai| zloka-saMdhAnaM sanmUrchanaM yena, tyaktaMte te vicakSaNAH / anaMtama zuddhadRSTitaM // 229 // anvayArtha-(yena ) jisame ( saMdhAnaM ) saMdhAnakA doSa ho (sanmUrchana ) jahAM sanmUrchana jaMta paidA ho unako (tyaktaMte) choDa dete haiM (te vicakSaNAH) ve hI catura haiM (zaddhadRSTitaM ) zuddha samyagdRSTI (anaMtabhAvanA doSa) anaMtAnubaMdhI kaSAyakI bhAvanA sambandhI doSako nahIM lagAtA hai|
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa 4231 / / vizeSArtha - acAra murabbA Adi tAjA khAnA cAhiye / maryAdAke bhItarakA bhojana choDakara maryAdAke bAharakA bhojana khAne meM vaha padArtha rasa calita ho jAtA hai isase usameM madirAkA atIvAra AtA hai / kisa padArthakI kyA maryAdA hai yaha kathana pahale kiyA jAcukA hai| jisa kisImeM sammUrchana trasa jaMtu paidA hojAveM vaha saba padArtha madirA ke doSako rakhanevAlA hai / sAgAradharmAmRta meM madirAke atIcAra meM kahA hai saMdhAnakaM tyajetsarvaM daSitakaM dvayoSitaM / kAMjikaM puSpitamapi madyavratamalo'nyathA // 3-11 // bhAvArtha -- sarva prakArakA saMdhAna na khAve, do dinakA dahI chAcha na khAve, dahIke vaDe kAMjI na khAve, jisapara phaphUdI va phUllI AgaI ho so na khAve, yaha saba mahAvratake atIcAra haiN| vahIM likhA haijAyaMte'nantazo yatra prANino rasakAyikAH / saMdhAnAni na varamyaMte tAni sarvANi bhAktikAH // bhAvArtha - jisa vastu rasake sambandhI anaMta jaMtu utpanna hojAve una sabako saMghAnA jAnake jina bhakta nahIM khAte haiM / samyagdRSTI jIva jihvAkA lampaTI nahIM hotA hai / isaliye vaha vivekapUrvaka hI khAnapAna rakhatA hai| zuddha bhojana karanese pariNAma nirmala rahate haiM, Alasya nahIM satAtA hai, roga nahIM hote haiM, anantAnubandhI kaSAya anyAya va abhakSya meM prerita kara detI hai / samyagdRSTI ke aisI kaSAyakI bhAvanA nahIM hotI hai isase vaha vicArapUrvaka vartatA hai / zloka -mAMsa bhakSyate yena lonI muhurta gatastathA / na ca bhoktaM na ca uktaM ca vyApAraM na ca kriyate // 230 // anvayArtha - (ye mAMsaM na bhakSyate ) jo koI mAMsa nahIM khAte haiM ( tathA ) vaise hI ( muhUrtaM gataH lonI ) do ghaDI pIche kI lonI ( na ca bhoktaM ) nahIM khAnI cAhiye / ( na ca uktaM) aura na khAneko kahanI cAhiye ( vyApAraM na ca kriyate ) aura na vyApAra hI karanA cAhiye / vizeSArtha - dUsarA makAra mAMsa hai| mAMsakA bhI tyAga bhale prakAra karanA cAhiye / mAMsake doSoM ko bhI bacAnA cAhiye / lonI makkhanako do ghaDIke bhItara garma karake ghI banA lenA cAhiye / usI ghIko khAnA cAhiye / va dUsareko khAneko kahanA cAhiye va usI ghIkA vyApAra karanA caahiye| jo lonIko do ghaDIse adhika rakha chor3A jAyagA to usameM ana ginatI trasa jaMtu sammUrchana zrAvakAcAra // 131 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 232 // paidA ho jAyage phira unako garma karanese mAMsakA doSa AyagA / do ghaDIke bhItara 2 basa jaMtu nahIM paidA hote haiM tabataka ghI banAnekA rivAja deza meM pracalita karanA cAhiye / grAmINoM ko samajhA denA cAhiye / vahI ghI khAnelAyaka hai va usIkA hI vyApAra karanA ucita hai / sAgAradharmAmRta meM mAMsa ke atIcAra kahe haiM carmasthamaH snehazva hiMgvasaMhRtacama ca / sarva ca bhojyaM vyApannaM doSaH syAdAbhiSavrate / / 3-12 // bhAvArtha - camar3e ke vartanameM rakkhA huA jala, ghI, tela Adi- camar3emeM rakkhI huI hIMga tathA rasa calita sarva bhojana mAMsakA atIcAra hai| maryAdAke bhItarake padArtha khAnA pInA cAhiye jo maryAdA pahale kahI jA cukI hai| usake bAharake padArthoMmeM trasa jaMtu paidA hojAMyage / ataeva una padArthoM ke khAnese mAMsakA bhI atIcAra hogA va madirAkA bhI doSa hogA / dayAvAna gRhastha svapara upakArI hotA / azuddha va abhakSya bhojana karanese rAgakI lampaTatA hotI hai, pariNAma bigar3ate haiM va zarIra bhI rogI hotA hai / samyagdRSTI jIva jihnAkA vaza karanevAlA rahakara zuddha khAnapAna karanemeM ho saMtoSa mAnatA hai / zloka - dodAri yA mahidugdhaM ca, je narA bhuktabhojanaM / svAdaM vicalitaM yena bhuktaM, mAMsasya doSanaM // 231 // anvayArtha - ( dodAriyA ) jinakI do dAla hotI hoM / unako (mahi ) dahI chAcha (ca dukha ) aura dUdha inake sAtha milAkara (je narA mukta bhojanaM ) jo manuSya bhojana karate haiM athavA ( yena svAdaM vicalita bhuktaM ) jisane svAda calita padArthako khAyA usako ( mAMsasya doSanaM ) mAMsakA dUSaNa lagatA hai / vizeSArtha - dvidalla anna mevAko dahI chAcha ke sAtha khAnekA niSedha pahale kara cuke haiN| aiseko khAne ke sAtha hI muMhakI rAya ke saMyogase trasa jaMtu paidA ho jAte haiM / sAgAradharmAmRta meM 5-18 meMAmagorasasaMpRktaM dvidala aisA vAkya diyA hai jisakA sIdhA artha yaha hotA hai ki kacce gorasa (dUdha, dahI yA chAcha ) ke sAtha do dAla vAlI vastu milAnese dvidalakA doSa hotA hai| yadi dUdha, yA dahI yA chAchako pakA liyA jAye to doSa nahIM rahatA hai aisA samajha meM AtA hai| jisakA svAda vicalita ho jAye aisI vastuko khAne meM bhI mAMsakA doSa AtA hai kyoMki vaha saDane lagatA meM zrAvakAcAra HRARIE
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa IR33 // hai, basa jaMtu paidA hone lagate haiN| maryAdAkA bhojana lenA basa rakSAkA upAya hai| rasoI sApha zuddha prakAzavAle sthAnapara banavAnI caahiye| tathA jo sAmagrI rasoI meM kAmameM lIjAve vaha jaMtu rahita zuddha honI cAhiye / cAra bAtoMkI zuddhiko caukA kahate haiN| dravya zuddhi-pAnI, anna, ATA, ghI, dUdha Adi sarva maryAdAkA nityakA dekhA huA lenA cAhiye / lakaDI ghunI na ho, jaMtu rahita ho| kSetra zuddhi-rasoIkA sthAna sApha jaMtu rahita ho, bhIteM sApha kI jAMya, chatapara yA to caMdoU ho yA roja sApha kI jaave| bhUmiko nitya sApha kreN| pakkI ho to pAnIse dhove, kaccI ho to mihIse liipe| kAla zuddhi-dinameM munidAnake samayake pahale rasoI taiyAra krle| bhAvazuddhi-rasoI banAnevAleke bhAvoMkI zuddhi yaha ho ki vaha dayAvAna ho, jaMtuoMkI rakSA OM karatA huA rasoI banAve va premAla ho| aisI bhaktise ghanAve ki bhojana pAnevAle svAsthya lAbha kare tathA zarIra zuddha vastra sahita ho / aisI zuddha rasoI zuddha sthAnameM hI jImanA hitakArI hai| jitanA trasa ghAta bacegA utanA mAMsa doSa ttlegaa| zloka-madhuraM madhurazcaiva, vyApAraM na ca dRzyate / madhuraM mizrite yena, di muhUrta sammUrchanaM // 232 // manvayArtha-(madhuraM ) zahata (madhurazcaiva ) aura dUsarA mIThA inakA (vyApAraM na ca dRzyate ) vyApAra nahIM karanA yogya hai (yena madhuraM mizrite) jisa vastumeM gIlA, mIThA yA madhu milAveMge usameM (dvi muhUrta sammUrchana) cAra ghaDIke pIche sammUrchana trasa jaMtu paidA hojAyaMge / vizeSArtha-tIna makAroM meM madhuko bhI nahIM khAnA cAhiye, yaha makkhiyoMkA ugAla hai tathA gIle rasameM cAra ghar3I pIche trasa jaMtu sammUrchana paidA hojAte haiM aisA Uparake zlokase jhalakatA hai| madhukA vyApAra bhI nahIM karanA cAhiye tathA gIlA mIThA arthAt guDakA vyApAra bhI na kre| gIle mIThe yA guDameM bhI cAra ghaDImeM trasa jaMtu paidA hoMge va jisake sAtha madhu yA gIlA mIThA milAyA jAyagA, usameM isa jaMtu cAra ghaDI pIche paidA hojAyaMge isase usa rAvake khAnekI manAI //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa mAlUma hotI hai jisa ghar3emeM Dhakakara bahuta dinoM taka rakha choDate haiN| madhuke atIcAroMko bacAneke zrAvakAra // 234 // liye phUloMko nahIM khAnA cAhiye aisA sAgAradharmAmRtameM kahA hai, kyoMki vahIMse rasa makkhiyAM le AtI haiN| zloka-sanmUrchanaM yathA jAnate, sAkaM puhavAdi patrayaM / tyaktaMte na ca bhuktaM ca, vyApAraM na ca kriyate // 233 // kaMdaM bIyaM yathA neyaM, sammUrchanaM vidalastathA / vyApAraM na ca bhuktaM ca, mUlaguNaM pratipAlae // 234 // manvayArtha--(sammurchanaM yathA) sammUrchanake barAbara (sAkaM puhavAdi patrayaM jAnate) zAka, puSpa Adi patroM ko jAnanA cAhiye (tyaktaMte na ca bhuktaM ca) inakA bhI bhojana tyAganA cAhiye ( vyApAra na ca kriyate) V aura na inakA vyApAra karanA cAhiye / (yathA sammUrchanaM vidalaH ) jaise sammUrchana vidala hai (tathA kaMda vInaM / OM neyaM) taise kaMda mUlako jAnanA cAhiye (vyApAraM na ca bhuktaM ca ) inako bhI na khAnA cAhiye na vyApAra karanA cAhiye (mUlaguNaM pratipAlae) taba ATha mUla guNa atIcAra rahita pAle jAte haiN| vizeSArtha-yahAM graMthakartA atIcAra rahita ATha mUlaguNoMko pAlanekA upadeza derahe haiM jaisA ki darzanapratimAmeM pAlaneke liye paMDita AzAdharajIne sAgAradharmAmRtameM kahA hai| * yadyapi zrI samantabhadrAcAryane kaMdamUla puSpAdi khAnekA tyAga bhogopabhoga parimANabratameM dUsarI vrata pratimAmeM likhA hai tathApi yahAM graMthakartAne unakA tyAga niraticAra ATha mUlaguNa pAlanevAleke liye bhI batAyA hai| jaise saDe buse padArtha meM va dvidalameM sanmUrchana trasa jaMtu utpanna hote haiM, vaise zAka, phUla, patroM tathA kandamUla meM sAdhAraNa anantakAyakA doSa AtA hai jisase ananta ekeMdriya 4jIvoMkA ghAta hotA hai| ananta ekeMdrighoMkA ghAta bhI bahutase trasa jantuoMke ghAtake barAbara hai| aisA jAnakara dayAvAnoMko unakA tyAga hI karanA ucita hai| patroM va phUloMmeM, zAkameM bahudhA trasa jaMtuoM kA bhI Azraya rahatA hai / jaise gobhIke phUlameM-AlU, ghuiyA, zakarakaMdI Adi jo jo kaMda.1 mUla haiM jo jaDake vahAM phalarUpa hote haiM unameM sAdhAraNakA ciha bahuta aMzameM milatA hai ve sIdhI // 24 // 44444
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra TUTa jAtI hai isaliye inako na khAnA hI cAhiye aura na inakA vyApAra hI karanA cAhiye kyoMki bAraNataraNa vyApArameM khilAnekA va anumodanA karanekA doSa avazya AtA hai| jisa vastuko hama abhakSya // 23 // samajhate haiM unako dRsaroMko bhI khilAnA na caahiye| ratnakaraNDa zrAvakAcArameM bhogopabhoga parimANa vratameM likhA hai alpaphaLabahuvidhAtAnmUlakamANi zRMgaverANi / navanItanimbakusumaM ketakamityevamabaheyam // 85 // bhAvArtha-jisameM phala to alpa ho mAtra kucha jIbhakA svAda sadhe aura bahutase ekeMdriya 4. jIvoMkI hiMsA karanI paDe aise mUlI, gIle adaraka Adi va makkhana va nIma va ketakIke phala Adi nahIM khAnA cAhiye / puruSArthasiddhyupAyameM bhI bhogopabhoga parimANavratameM kahA hai ekamapi pranighAMsuH nihantyanantAnyatastato'vazyaM / karaNIyamazeSANAM pariharaNamanantakAyAnAM // 16 // bhAvArtha-jisa eka vanaspatike ghAta karanese ananta jIvoMkI kAyoMkA nAza hotA ho una sarva anantakAyavAlI vastuoMkA tyAga karanA yogya hai| sAgAradharmAmRtameM bhI bhogopabhoga parimANa vratameM nIceke zloka diye haiM nAlIsUraNakAlindadroNapuSpAdi varSayet / Ananma tadabhunA baspaM phalaM ghAtazca mUDhasAM // 16 // anaMtakAyAH sarvepi sadA heyA dayAparaiH / yadekamapi taM hantuM pravRtto hantyanantakAn // 17 // AmagorasasaMyuktaM dvidalaM prAyazo'navaM / varSAsvadalitaM cAtra patrazAkaM ca nAharet // 18 // bhAvArtha-dharmAtmA puruSoMko nAlI (kamalakI DaMDI), sUraNa, kAliMda, droNapuSpa, mUlI, adaraka, nImake phUla, ketakI Adi padArthIkA maraNa paryaMta tyAga karanA cAhiye / inake khAnese alpaphala paraMtu bahuta prANiyoMkI hiMsA hai| dayAvAnoMko anaMtakAya vanaspatiyoM ko sadA tyAga karanA caahiye| isameM ekake khAnese anaMtakA ghAta hotA hai| jamInake bhItara utpanna honevAlI mUlI, gAjara Adi prAyaH anaMtakAya haiN| pyAja, suraNa Adi kaMdaja bhI prAya: anaMtakAya haiN| jaise vidalako dahIke sAtha nahIM khAnA ucita hai vaise purAnai anAjako na khAve va varSAmeM vinA dale mUMga canA Adi na khAve va pattoMvAle zAka bhI na khAve / daulatarAmajIne kahA hai:* tyAgo kandamUla buddhivanta, kandamUhameM jIva ananta / phUla jAti saba hI doSIka, jIva ananta bhare tahakIka / 4 // 29 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa // 23 // sAka patra saba niMda bakhAna, tyagi karo jina AjJA mAna / kaMda zAka phala phUla ju tyAgi, sAdhAraNa phalateM dUra bhaag|| isI kAraNase isa zrAvakAcArake kartAne bhI adhika sthAvarakI bhI hiMsA jinase ho unake khAnekA tyAga ATha mUlaguNa dhArIke liye kahA hai| ataeva kandamUla, zAka, patte, phUla jAti ye saba nahIM lenA caahiye| javAnako vaza karake saMyamI hoke rahanA hI parama hita hai| RECECEMERGREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEKLike ratnatrayakA svarUpa / zloka-darzanaM jJAna cAritraM, sAdhaM zuddhAtmA guNaM / va nitya prakAzena, sArtha jJAnamayaM dhruvaM // 235 // anvayArtha-( darzanaM jJAna cAritraM ) samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra (sArtha ) ke sAtha (zuddhAsmA guNa) zuddhAtmAke guNoM ke dvArA (tatva nitya prakAzena ) avinAzI tatvakA prakAza hotA hai| yahI tatva (sArtha jJAnamayaM dhruvaM ) yathArtha jJAnamaI nizcala hai|| vizeSArtha-samyagdRSTI zrAvakako ratnatraya dharmakA pAlana bhale prakAra karanA caahiye| yahAM batAyA hai ki ye samyagdarzana, samyagjJAna va samyakcAritra AtmAke guNa haiN| AtmAmeM hI pAe jAte haiN| isaliye jahAM zuddha AtmAkA tatva jJAnamaI nizcala anubhavameM ArahA hai vahIM mokSakA mArga hai|" iraeka zrAvakako isa nizcaya mokSamArgapara apanA lakSya-biMdu rakhanA cAhiye / tathA zuddhAtmAke mananakI niraMtara bhAvanA bhAnI caahiye| jaisI bhAvanA bhAI jAtI hai vaisA bhAva U~cA caDhatA calA jAtA hai| isa nizcaya ratnatrayamaI bhAvakA ArAdhaka avirati samyagdRSTIse lekara haraeka jainI hotA hai| isake liye anya bAharI sAdhana milAe jAte haiN| ratnatrayase hI merI zobhA hai, merA hita hai, merA uddhAra hai,ratnatraya hI merA krIDAvana hai, aisI bhAvanA bhAnI cAhiye / tatvArthasArameM kahA hai ye svamAvAdadRzijJapticaryArUpakriyAtmakAH / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 15 // syAtsamyaktajJAnacAritrarUpaH paryAyArthAdezato muktimArgaH |eko jJAtA sarvadevAdvitIyaH syAdravyAdezato muktimArgaH // 11 // bhAvArtha-jo svabhAvase honevAlI samyagdarzana, samyagjJAna va samparacAritra rUpI kriyA hai una hI rUpa ina tInoM ratnatrayameM tanmaya AtmA hI mokSamArga hai| paryAya yA bhedanayase mokSamArga
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraNavaraNa // 237 // tInarUpa hai-samyaka jJAna cAritra, parantu dravya dRSThise eka hI jJAtA dRSTA anupama AtmA hI sadA mokSamArga hai| zloka-darzanaM tatvArthazraddhAnaM, tIrtha zuddhaM dRSTitaM / jJAnamUrtiH saMpUrNa, svAtma darzana ciMtanaM // 236 // anvayArtha-(tatvArthazraddhAnaM darzana) tatvArthakA zraddhAna karanA samyagdarzana hai| (tIrtha) yaha bhavasAga4 rase tAranekA tIrtha yA jahAja hai ( zuddha dRSTitaM ) yahI zuddha dRSTimaI hai jahAM (jJAnamUrtiH ) jJAnamUrti (saMpUrNa) apane sarva guNoMse pUrNa (svAtma darzana ciMtanaM ) apane hI AtmAkA darzana hai aura cintavana hai| vizeSArtha--sAta tatvoMkA vyavahAra aura nizcaya nayase yathArtha zraddhAna karanA samyagdarzana hai| yahI vAstavameM bhavasAgarase pAra karanevAlA tIrtha yA jahAja hai| jahAM samyagdarzana hojAtA hai vahAM azuddha, malIna, mithyAdRSTi nahIM rahatI hai| kiMtu zuddha, nirmala, samyagdRSTi paidA hojAtI hai| vAsta4 vameM apane hI AtmAkA zraddhAna va manana hI samyagdarzana hai| zuddha dravyArthika nayase apane hI 4 AtmAko sarva karmakalaMkase rahita, jJAnAkAra, amUrtIka, apane darzana, jJAna, cAritra, vIrya, Ananda, Adi guNoMse pUrNa ekAkAra zraddhAnameM lAkara anubhava karanA cAhiye yahI samyagdarzana hai| puruSArthasiddhyupAyameM kahA hai: jIvAbhIvAdInAM tattvArthAnAM sadaiva kartavyam / zraddhAnaM viparItA'bhinivezaviviktamAtmarUpaM tat // 22 // bhAvArtha-jIva ajIvAdi tatvoMkA sadA hI zraddhAna karanA cAhiye / usameM koI viparIta abhiprAya na ho| kevala Atmazuddhike prayojanase hI bhaleprakAra jIva ajIvAdi tatvoMkA dRDha vizvAsa karanA vyavahAra samyakta hai| nizcayase yaha samyagdarzana sarva AtmAse bhinna zuddha AtmAkA eka svabhAva hai| samyagdarzana eka ratna hai jo apane hI pAsa hai, mithyAtvakI kIcameM phaMsA huA hai| mithyAtvake aMdhakArake dUra hojAne para yaha svayaM prakAzamAna hojAtA hai| . zloka-darzanaM saptatatvAnAM, dravya kAya padArthakaM / jIvadravyaM ca zuddhaM ca, sArtha zuddhaM darzanaM // 237 // VMROK
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra // 21 // anvayArtha (saptatattvAnAM dravya kAya padArthakaM darzanaM) sAta tatva, chaH dravya, pAMca astikAya aura nau padArthIkA aDAna karanA vyavahAra samyagdarzana hai (jIvadravyaM ca zuddhaM ca sArtha zuddha darzanaM) tathA zuddha jIva dravyakA zraddhAna karanA yathArtha nizcaya samyagdarzana hai| vizeSArtha-vyavahAra samyagdarzana nizcaya samyagdarzanake liye nimitta kAraNa hai| vyavahAra samyatake viSaya chaH dravya, pAMca astikAya, sAta tatva aura nau padArtha haiN| chaH dravya-2-jIva cetanA svarUpa hai| isake tIna bheda bahirAtmA, aMtarAtmA, paramAtmAkA svarUpa kahA jAcukA hai| 2-pudgala-sparza, rasa, gaMdha, varNa maya jaDa paramANu va skaMghako kahate haiN| hamAre AtmAke sAtha lage taijasa, kArmANa va audArika tInoM zarIra pudgalake bane haiN| ye do dravya anaMtAnaMta haiN| yehI kriyAvAna haiM, halana calana karate haiM va inahImeM vibhAva paryAyeM hotI haiN| yadyapi zuddha AtmA nizcala hai va svabhAvarUpa hai| -dharma dravya-loka vyApI asaMkhyAta pradezI amUrtIka dravya hai jo jIva pudgalake gamanameM udAsIna nimitta kAraNa hai|4-adhrm dravya-lokavyApI amUrtIka dravya hai jo jIva pudgalakI sthitimeM udAsIna nimitta kAraNa hai| 5-AkAza-jo sabase bar3A anaMta hai yaha sabako avakAza detA hai| 6-kAla dravya-jo amUrtIka hai| isake nimittase saba dravyoMkI avasthAe~ naese purAnI huA karatI haiN| ye chaH dravya anAdi ananta akRtrima, sadAse haiN| zuddha dravyoM meM svabhASa paryAyeM hotI haiM, azuddha dravyoM meM azuddha paryAyeM hotI haiN| yaha jagata inahIkA samudAya hai| pAMca astikAya-chaH dravyoMmeMse kAlako choDakara pAMcako astikAya kahate haiN| kyoMki jIvAdi pAMca dravya bahu pradezI haiN| parantu kAla dravya asaMkhyAta saMkhyAmeM haiM aura ratnarAzike samAna lokAkAzake asaMkhyAta pradezoMpara alaga 2 phaile haiM ve kabhI milate nahIM isase kAyarUpa nahIM haiN| jitane AkAzako eka pudgala paramANu rokatA hai use pradeza kahate haiN| isa pradezarUpI gajase mApa kiye jAnepara kAla sivAya pAMca dravya bahupradeza rakhanevAle haiN| isaliye pAMcako astikAya kahate haiN| sAta tatva-jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA, mokSa / jIva aura ajIva tatvameM Upara likhita chaH dravya gabhita haiN| Astrava-kA~ke Aneko Anava kahate haiN| mana, vacana, kAyakI kriyAse va mithyAdarzana, V // 25 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa hiMsAdi pAMca pApa, pramAda va kaSAyake sambandhase ATha karma yogya pudgala vargaNA AtI haiN| zubha mana, 4zrAvakAcAra 4 vacana, kAyakI kriyAse mukhyatAse puNya karmakA, azubha mana, vacana, kAyakI kriyAse pApa karmakA // 29 // Asrava hotA hai| baMdha-Ae hue karma pudgaloM meM turta cAra prakArakA baMdha paDa jAtA hai| prakRti-jJAnAvaraNAdi * karmarUpa svabhAva paDanA / 2 pradeza-kitanI saMkhyA kisa kisa karmakI pNdhii| 3 sthiti-kA~meM maryAdA.* kAlakA paDanA / 4 anubhAga-karma tIna yA maMda phala deMge aisA rasa phnaa| saMvara-karmoM ke Aneko rokanA-mithyAtvake rokaneko sampagdarzana prApta karanA, pAMca pApoMko ra choDakara ahiMsAdi pAMca vratoMko pAlanA, pramAdako rokaneko apramAdabhAva rakhanA, kaSAyako jIta.. neke liye vItarAgakA abhyAsa karanA, mana vacanakAyako thira rakhanA ye saba kAraNa karmoMke rokaneke haiN| nirjarA-karma apane samayapara pakate haiM taba jhaDate haiM, yaha savipAka nirjarA hai| AramadhyAnAdi vItarAga bhAvase karmako udayakAlake pahale jhADa DAlanA avipAka nirjarA hai| mokSa-sarva kamose chUTakara zuddha AtmA hokara lokazikharapara siddhakSetroM meM apane svarUpa meM sadAke liye virAjamAna rhnaa|| nau padArtha-sAta tatvoM meM puNya karma va pApa karma milAnese nau padArtha hojAte haiN| ye donoM padArtha Asrava va baMdhameM garbhita haiM tathApi vizeSatAke liye pRthak ginAyA hai| ina sabameM vyavahAranayase jIva, saMvara, nirjarA, mokSa cAra grahaNa karane yogya haiM jaba ki nizca-4 yanayase eka apanA zuddha AtmA hI grahaNa karane yogya hai| isa taraha zraddhAna karake jaba AtmAkA OM manana kiyA jAtA hai taba kucha kAlake abhyAsase anantAnuvandhI cAra kaSAya aura mithyAtva upazama , honese upazama samyagdarzana paidA hojAtA hai| yahI zuddha AtmAnubhava karAnevAlA dharmatIrtha hai| zloka-darzanaM Urva adhaM ca, madhyalokaM ca dRSThate / / SaD kamalaM ti artha ca, joyaM samyadarzanaM / / 238 // anvayArtha (darzanaM ) samyagdarzanake prabhAvase ( Urdhva atha ca madhyalokaM dRSTate ) Urva loka aboloka va M // 239 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 240 // madhyaloka spaSTa dikhalAI paDatA hai / ( SaTkamala) chaH patte ke kamalake bhItara ( ti artha ) tIna tatvoMke bhItara ( samyagdarzanaM joyaM ) samyagdarzana dikhalAI paDatA hai / vizeSArtha ---- samyagdRSTI chaH dravyoMke svarUpako yathArtha zrutajJAnake balase jAnatA hai aura isa lokakI sarva racanA chaH dravyoMse banI huI hai / isaliye vaha isa lokako bhI jAnatA hai athavA vaha zrutajJAna dvArA nArakI, tiryaMca, mAnava tathA deva ina cAra gatiyoMke sthAnoMko jAnatA hai / kahAM 2 narka va svarga hai, kahAM 2 jambudvIpa Adi hai, kahAM 2 akRtrima caityAlaya hai, kahAM ahamiMdra loka hai, kahA lokAMtika deva rahate haiM / lokake Upara siddhakSetra hai jahAM ananta siddha rahate haiM / saMsthAna vicaya dharmadhyAnake dvArA tIna lokakA svarUpa jAnatA hai / vairAgyabhAvase kisIse rAgadveSa nahIM karatA hai / usakA anurAga apane zuddha svabhAvase hai / kamala va ti arthakA bhAvArtha spaSTa nahIM hai, jo samajha meM AyA vaha likhA gayA hai / hRdayasthAna meM chaH pattoMkA kamala banAkara unake Upara OM hrAM hrIM hU~ hauM hA ina chaH bIjAkSaroMke Alambanase vicArate hue samyagdarzana ke prabhAva se zuddhAtmAkA anubhava hotA hai| samyagdarzana, samyagjJAna va sampaJcAritra ina tIna tatvoMke bhItara mukhyatA samyagdarzanakI jhalakatI hai kyoMki jJAna aura cAritrako samyakpanA samyagdarzana ke prabhAvase hI prApta huA hai / vAstavameM samyagdarzana aisI jJAna cakSu hai jisake dvArA dekhate hue sarva padArtha ThIka 2 jaise haiM vaise dikhalAI par3ate haiM / samyagdRSTiko chaH dravyoMke guNaparyAyake kAryoM meM pUrNa vizvAsa hai / usako kisI bhI kriyAmeM Azcarya nahIM mAlUma hotA hai / vaha samyagjJAnako rakhatA huA parama saMtoSI hai / aneka prakArake dharmadhyAnake dvArA jinakA kathana pahale kiyA jAcukA hai samyagdRSTi apane AtmAke avalokanakA abhyAsa rakhatA hai / vaha AtmarasakA pipAsu horahA hai / jisa taraha bane AtmAnandakA svAda letA hai / zloka - darzana yatra utpAdate, tatra mithyA na dRSTate / kujJAnaM malazcaiva tyaktaM yogaM samAcarati // 239 // " anvayArtha - (yatra darzana utpAdante ) jahAM samyagdarzana utpanna hojAtA hai ( tatra mithyA na dRSTate ) vahAM zrAvakAcAra // 140 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ R41 // midhyAvanI dikhalAI paDatA hai (kujJAnaM malazcaiva syakta) kujJAna va sarva mala bhI chaTa jAte haiM (yoga zrAvakAcAra samAcarati) dharmadhyAnakA AcaraNa hone lagatA hai| vizeSArtha-jaise jahAM prakAzakA udaya hotA hai vahAM andhakAra nahIM dikhalAI paDatA hai vaise jahAM AtmAmeM samyagdarzana nAmaka guNakA prakAza huA vahAM mithyAdarzanakI chAyA bilakula nahIM dikhalAI paDatI hai, kyoMki anantAnuvandhI cAra kaSAya va mithyAtvake upazamake binA samyagdarzana hotAdI nahIM hai| pahale jo saMsArAzakti thI so miTa jAtI hai| zukhAtmasvarUpakI prIti paidA hojAtI hai| samyagdarzanake utpanna hone ke pahale jo mithyAjJAna thA so samyagdarzanake hote hI samyagjJAna hojAtA hai| kumati kuzruta kuavadhi, sumati suzruta suavadhi hojAte haiN| mithyAtvake hote hue jo pacIsa mala hote the ve saba mala bhI dUra hojAte haiN| jaba bhAvoM meM AtmAkA tathA paramAtmAkA yathArtha svarUpa jhalaka jAtA hai taba zaMkA Adi doSa va kudeva kuguru kudharmakI mAnyatA kisataraha Thahara saktI hai| tathA vaha samyaktI sarva jagatakI AtmAoMko pahacAnanevAlA hojAtA hai, isase usakI maitrI sarva prANImAtrase rahatI hai| dukhiyoMko dekhakara unapara karuNA buddhi rakhakara unakA duHkha nivAraNa karanA cAhatA hai| dharmakA saccA pAlaka, nItikA saccA namUnA bana jAtA hai| aise hI samyagdRSTIke bhItara yathArtha yogAbhyAsa hotA hai vahI yathArtha dharmadhyAnake palase nija zuddhAtmAke tatvako sarvase pRthak anubhava karatA hai| vinA samyaktake mithyAdRSTIkA sarva yogAbhyAsa AtmAnubhava karane meM samartha nahIM hai| ___ zloka-malaM vimukta mur3hAdI, paMcaviMzati na dRSTate / AzA sneha lobhaM ca, gAkha trividhi bhuktayaM / / 240 // anvayArtha-(mUDhAdI malaM vimukta) tIna mUr3hatA Adi maloMse chUTe hue samyaktIke bhItara (paMcaviMzati OM na dRSTate) pacIsa doSa nahIM dikhalAI par3ate haiN| (AzA leha lomaM ca gArava trividhi mukta) AzA, sneha, lobha, tIna prakAra ahaMkAra Adi kubhAvoMse mukta hojAtA hai| vizeSArtha-samyaktIke bhItara pahale kahe hue mRr3hatA Adi pacIsa doSa nahIM dikhalAI par3ate haiN| zuddha samyagdarzanako jo pAlanevAlA hai usake mAtra eka zuddhAtmAnubhavakA hI uddezya hai| isI Vyn
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa uddezyase vaha dharmadhvAna karatA hai| devapUjA, gurubhakti, zAstrasvAdhyAya, saMyama, tapa va dAna ina nitya zrAcAra // 142 // 4 gRhasthoMke chaH karmoMko bhale prakAra pAlatA hai, jisakA phala mAgha pariNAmoMkI zuDi vAhanA hai|* samyaktIko kSaNabhaMgura viSayabhogoMkI koI icchA nahIM hotI hai, isaliye vaha indra nAgendra ahamiMdra cakravartI, nArAyaNa, pratinArAyaNa, tIrthakara Adi baDe 2 aizvaryazAlI mahatvazAlI padoMkI AzA bilakula nahIM rakhatA hai aura na jagatake vinAzIka cetana acetana padArthoMse sneha rakhatA hai| strI putra mitra sevakAdise yathAyogya vyavahAra karatA huA va jagatake prANiyoM ke sAtha sabhyatA va nItise vartAva karatA huA vaha bhItarase usI taraha alipta rahatA hai, jaise kamala jalase alipta rahatA hai| jJAnI samyaktI lobha ati aMda hotA hai| apane 2 padake anusAra saMtoSapUrvaka AjIvikAkA sAdhana karatA hai| dUsaroMko bahuta lobha hote dekhakara pariNAmoM meM lobhapanA nahIM jagAtA hai| kisI tarahakA gArava yA abhimAna nahIM rakhatA hai| rasa gArava, Rddhi gArava, buddhi gArava ye tIna gArava prasiddha haiN| so samyaktIke nahIM hote haiN| rasAyana vidyAse rasa banAnekA gArava yA miSTa rasIle padArthoke milanekA gArava rasa gArava hai| Rddhi Adi koI camatkAra tapake balase paidA hojAve to usakA ahaMkAra karanA yaha Rddhi gArava hai| buddhi prabala honese padArthoM ke samajhanekI adhika zakti hote hue buddhikA ghamaMDa karanA buddhi gArava hai| jJAnI samyaktI ina lAbhoMko kSaNika samajhatA hai| inakI zakti honepara bhI koI prakArakA mada nahIM karatA hai| zloka-darzanaM zuddha tatvArtha, loka mUDhaM na dRssttte| yasya lokaM ca sArtha ca, tyaktate zuddha dRSTitaM // 241 / / anvayArtha-(darzanaM zuddha tatvArtha) zuddha AtmatatvameM dRDha pratItiko samyagdarzana kahate haiN| vahA~ (lokamUdaM na dRSTate) lokamUDhatA nahIM dikhalAI par3atI hai| (yaspa lokaM ca sArtha ca syako ) jisane sarva lokako va usake sarva pakSAyoMko para jAnakara unase moha choDa diyA hai (zuddha dRSTita) mAtra zuddha * dRSTiko dhAraNa kara liyA hai| vizeSArtha-jisake pUjanIya, mAnanIya, darzanIya, mananIya, anubhavanIya eka mAtra apanA zuddha AtmA hai, jo sikha bhagavAnako bhI para jAnatA hai, unakI pUjA va bhakti bhI Alambana jAnakara // 34 // KAKIRALEKALEGAKAREKARSA
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 243 // karatA huA bhI unase vairAgI hai, jAnatA hai jahAMtaka svAtmAnubhava nahIM hogA vahAMtaka mokSakA mArga nahIM hai| aisA samyaktI jIva loka mUDhatAmeM kaise phaMsa saktA hai| logoM kI dekhAdekhI mUDha prANI ghana, putra, jaya, yaza Adike lobhase loka mUDhatA meM phaMsa jAte haiM / samyaktI ko ina bAtoMkI tarapha Asakti nahIM hai / yaha jAnatA hai ki ve saba puNya vRkSake phala haiN| yadi maiM gRhastha hUM to merA kartavya samatAbhAva se nItipUrvaka udyama karanA hai / puNyakI sahAyatA hogI to ye padArtha mila skeNge| samyaktI lokake padArthoM kA svabhAva zAstra dvArA jAnatA huA bhI kisImeM mamatA bhAva nahIM rakhatA hai / paramANu mAtra bhI merA nahIM hai, mere zuddha guNa va paryAya haiM ve meremeM sadA virAjita hai, isa prakArake jJAna vairAgya se pUrNa samyagdRSTI jIva rahatA huA sadA Ananda bhogatA hai / zloka -- devamUDhaM ca proktaM ca kriyate yena mUDhayaM / durbuddhi utpAdyate jAva, tAvadiSTi na zuddhae // 242 // anvayArtha - (deva mUDhaM ca proktaM ca ) deva mUr3hatAkA svarUpa kaha cuke haiM (yena mUDhathaM kriyate) jisase aisI mUDhatA kI jAtI hai ( jAva durbuddhi utpAdyate ) va usake deva mUDhatAkI khoTI buddhi paidA hotI rahatI hai| (tAba) tabataka (diSTi na zuddhara ) zraddhA nirmala nahIM hai / vizeSArtha-deva sUr3hatAkA svarUpa kahA jAcukA hai ki saMsArIka prayojanakI icchA se jo rAgI dveSI devoMko pUjanA hai so deva mUr3hatA hai / jo koI apaneko zraddhAlu mAnakara bhI rAgI dveSI devoMkI pUjArUpI mUDhatAko nahIM chor3atA hai, usake sadA kAla khoTI buddhi utpanna huA karatI hai / amuka devako mAnUMgA to yaha lAbha hogA, amuka devIko mAnUMgA to yaha lAbha hogA, amukako mAnUMgA to yaha hAni hogI / jAnatA huA bhI ki kudevoMkI bhakti vyartha hai phira bhI pUrva saMskAra se putrakI bImArI acchI karaneko, kisI ghanake lAbhako cAha karake kudevoMkI bhakti svayaM karatA hai, karAtA hai va anumodanA karatA rahatA hai| yaha mithyA zalya jabataka usake bhAvoM meM gaDI rahatI hai vaha kabhI bhI niHzaMka nirbhaya va zuddha zraddhAvAna nahIM hone pAtA hai / vaha isa bAtako bhUla jAtA hai ki ina kudevoMkI bhakti se vRthA hI zraddhAnako malIna karanA hai / haraeka prANI apane 2 kiye hue puNyakarma va pApakarma ke AdhIna hai usako koI meTa nahIM saktA hai| vItarAga jinendra bhagavAnakI zrAvakAcAra // 242 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 24 // bhaktise to pariNAmoMkI ujvalatA hokara bhale hI pApakarma kama hojAve yA Tala jAve aura puNyakarmakA vizeSa lAbha hojAve parantu kudevoMkI bhaktise to sivAya pApa dRr3ha na honeke pApakA zamana nahIM hosaktA hai| aisA jAna kara jo samyaktako dRDha rakhanA cAhatA hai vaha bhUlakara bhI kudevoMkI bhakti va pUjA nahIM karatA hai, apane aDAna bhAvako ati dRDha rakhatA hai| ___ zloka-adevaM deva utaca, muDha dRSTiH prakIrtitaM / acetaM azAzvataM yena, tyaktaye zuddha dRSTitaM // 243 // manvayArtha-(adevaM deva uktaM ca ) jinameM devapanA kucha bhI nahIM aise adevako jo deva kahate haiM so (mUDhadRSTiH prakIrtitaM ) mUDha zraddhA kahI gaI hai (yena) kyoMki (acetaM azAzvataM) yaha mAne hue adava ajJAnI haiva vinAzIka hai (tyaktaye zuddhaddISTaMta) zuddha samyagdRSTI inakI bhakti nahIM karatA hai| vizeSArtha-pahale adevakA svarUpa kaha cuke haiN| cAra prakAra bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI aura kalpavAsI jo saMsArI rAgI beSI deva haiM inameM se kisIko deva mAnakara ajA rakhanI sokadeva prajA hai| inake sivAya gAya, ghoDA, hAthI, baila, garuDa, mora, pIpala, tulasI, paragata, Ama, Adi tiryaca gativAle ajJAnI vinAzIka paryAyadhArI jIvoMko athavA kumhArakA cAka, dukAnakI dahalI, miTThIkA hera, pASANakA khaNDa Adi ajIva vinAzIka vastuko jibase saccA devapanA arthAt sarvajJa vItarAgapanA yA arahaMta siddhapanA kucha bhI na jhalake, koI dhyAnamaya bhAva nahIM pragaTa ho deva mAnanA adeva arA hai mUDhatA hai / yaha bhI deva mUDhatAmeM garbhita hai| zuddha samyagdRSTI to zuddhAtmAke padako prApta jo arahaMta aura siddha bhagavAna haiM unahIko sudeva mAnegA aura unahIkI bhakti karegA so bhaki bhI * isIliye ki jisase pariNAmoMmeM nirmalatA prApta ho tathA apane hI zuddhAtmAkI smRti hojaave| samyagdRSTI vyavahAramayase sakala aura nikala paramAtmA joarahaMta aura siddha haiM unakI gAr3ha zraddhAva 9 bhakti rakhatA hai anya kisI kudeva yA adevakI nhiiN| zloka-pApaDI mRDha jAnate, pApaDaM bhrama ye rtaaH| parapaMcaM pudgalAtha ca, pASaMDimUDha na saMzayaH // 244 // // 24 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ manvayArtha (pASaMr3I mAnate) je mUr3ha ajJAnI AtmajJAna rahita sAghu jAne jAte haiM (ye pASaMDa bhramaratAH) kAraNavaraNa jo mithyAtva bhrama jAla meM Asakta haiM (pudgAlArtha parapaMcaM ca) jo isa zarIrake liye hI sarva prapaMcajAla // 24 // karate rahate haiM unako guru mAnanA (pArSaDamar3ha na saMzayaH) pASaMDa mUDhatA hai, isameM koI saMzaya nahIM hai| vizeSAthe-suguru kuguruke svarUpa meM pASaMDa mudatAkA kathana AcukA hai| phira bhI graMthakartAne yahA ziSyoMko samajhAyA hai ki parigraha rahita nigraMtha sAdhuoMke sivAya aura kisI sAdhuko apanA 4 saccA pUjyanIka guru na mAnanA cAhiye / jagatameM aneka sAdhu sAdhuke bheSameM rahate haiN| na unakI kriyA hI mokSamArga rUpa hai aura na unako zuddhAtmAkA jJAna hI hai| jo svayaM mithyAtvabhAva sahita haiM, jinake saMsArakI lAlasA chUTI nahIM hai, jo parigraha va dhanake lobhI, iMdriyake viSayoMke lampaTI haiM, svayaM kudevoMke va pradevoMke upAsaka haiM aura vaisA hI upadeza anyoMko dete haiM, jinakA japa tapa bhajana Adi va anya upadezAdi, vihArAdi sarva kriyAoMkA hetu jagatakA prapaMca hai, ve isa zarIrake lie aura AgAmI zobhanIka viSaya bhogane yogya zarIra pAneke lie hI manamAnA sAdhana karate rahate haiN| jinake diloM meM hiMsA va ahiMsAkA vicAra bhI nahIM hai| gAMjA, carasa Adi mazeke pInese jinako glAni nahIM hai / ityAdi mokSamArgase viparIta AtmAnubhavase zUnya sAdhu nAmadhArI sAdhuoMko sAdhu mAnakarake bhakti karanA, unameM sAdhupanekI zraddhA rakhanI, pAkhaNDa mUr3hatA hai| samyagdRSTIko prathama hI syAjya hai| zloka-anRtaM aceta utpAdaM, mithyA mAyA loka raMjanaM / pASaMDi mUDha vizvAsaM, naraye pataMti te narA // 245 // anvayArtha (anRtaM aceta utpAda) mithyAtva va ajJAnako hI ve utpanna karanevAle haiN| ve svayaM (mithyA 4 mAyA loka raMjana) mithyAtva, mAyAcAra va logoMke raMjAyamAna karane meM lage rahate haiN| jo koI (pAkhaMDi mUda vizvAsaM ) aise mUDha sAdhuoMkA vizvAsa karate haiM (te narA naraye pataMti ) ve mAnava naraka paDate haiN| . vizeSArtha-kuguruoMkI sevA karanese sevakoMkA mithyAtva aura ajJAna aura adhika baDha jAtA OMhai, ve samyagdarzana aura samyagjJAnakI prAptise bahuta dUra hote jAte haiM kyoMki ve sAdhu svayaM mithyAtva vAsita hai, saMsArAnurAgI hai, viSayabhogoMmeM Asakta haiN| jaise svargAdimeM kAmabhogakI cAhako
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAraNataraNa 1246 // rakhake sAdhupanA pAlate haiM vaisA hI ve dUsaroMko upadeza dete haiN| unake diloM meM kAma bhogakA lobha svarga sampadAkA moha utpanna kara dete haiN| ye pAkhaMDI sAdhu mAyAcArameM phaMse rahate haiN| apanA sAdhupanA batAkara aMtaraMgameM mAdhu na rahate hue bhI logoMse pUjA karavAte haiM aura apanA khAnapAna AdikA svArtha siddha karate haiN| unakI prati samaya yahI ceSThA rahatI hai ki hama logoMko khuza rkheN| unake diloMko rAjI rakhaneke liye nAnA prakAra rasIlI kathAeM raca racakara sunAte haiN| mUDhatAse bharA gAnA karAte haiN| aise sAdhu jinake pAsa na vairAgya hai na saMyama haina AtmajJAna hai na mokSakI bhAvanA hai, mAtra saMsArake baDhAnevAle pASANake nAvake samAna haiM, jo Apa bhI DUbeMge va dUsaroM ko bhI ddubaaaiNge| hai jo ajJAnI aise pAkhaMDI sAdhuoMko sacA guru mAnake unake vizvAsa meM phaMsa jAte haiM ve svayaM mithyA sva poSaka da viSayalampaTI va parigrahake pipAsu banakara naraka Ayuko bAMdhakara naraka cala jAte haiN| - zloka-pASaMDi vacana vizvAsa, samaya mithyA prakAzanaM / jinadrohI durbuddhi ye, sthAnaM tasya na jAyate // 246 // anvayArtha--(pASaMDI vacana vizvAsaM) pASaMDI sAdhuoMke vacanoMkA vizvAsa karanA (samaya mithyA prakAzana) mithyA Agama yA matakA prakAza karanA hai (ye ninadrohI durbuddhI) jo pASaMDI sAdhu jinendra ke anekAMta matake zatru haiM va mithyA duSTa buddhiko rakhanevAle haiM (tasya sthAnaM na bhAyate) aise pASaMDI sAdhuke sthAnameM bhI jAnA ucita nahIM hai| vizeSArtha-pASaMDI sAdhuoMne bahutase mithyA zAstra banA diye haiM jinameM mithyAtvako va rAga deSako va hiMsAko poSaNa kiyA hai, unake vacanoMpara vizvAsa karanA kabhI ucita nahIM hai| jinendrakA Agama sthAbAdi nabase jaisA padArtha anekAMta svarUpa hai vaisA hI jhalakAnevAlA hai tathA jJAna vairAgyakA prakAza karanevAlA hai, AtmAko sukha zAMtike mArgameM lagAnevAlA hai| saMyamakI dRDhatA karAnavAlA hai| aise AgamakA virodhI vacana pAkhaMDI sAdhuokA hotA hai, ve ekAMtako puSTa karate haiM, AtmIka Anandake upavana meM jAnese rokate haiM, viSaya kaSAyameM lagA dete haiM isaliye ve jinadrohI haiM tathA unakI buddhi bhI sarala maMgalakArI nahIM hai, ve duSTa buddhi rakhate hue Apa bhI kumArgameM calate haiM aura apane bhaktoMko bhI kumArgapara calAte haiN| aise pAkhaMDI sAdhuoMke sthAnoMpara // 24 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa 1128011 hI jAnA na cAhiye, unakI saMgati na karanI caahiye| saMgatikA bhI bar3A asara hotA hai / sace sAdhuoMkI saMgati maMgalakArI hai, Atmonnati ke mArga meM prerita karanevAlI hai taba svayaM AtmajJAnazUnya iMdriya sukhake lolupI sAdhuoMkI saMgati saMsArake hI mArgako dRDhatA karAnevAlI hai va isa mAnava janmako nirarthaka va pApakA bhAra banAnevAlI hai ataeva khoTe sAdhu ke saMga se bacanA hI zreSTha hai / zloka - pAkhaMDi kumati ajJAnI, kuliMgI jina lopanaM / jina liMgI mizreNa yaH, jinadrohI jJAnalopanaM // 247 // anvayArtha ---( pAkhaMDI ) pAkhaMDI sAdhu ( kumati ajJAnI ) kumati va kuzrutakA dhArI hai ( kuliMgI) mithyA bheSI hai (jina lopanaM ) jinake svarUpako lopanevAlA hai (yaH) jo ( jina liMgI mizreNa ) jina liMgI ke sAtha apaneko milAke arthAt jina liMgI dikhAke (jinadrohI) jina bhagavAnakA drohI hotA huA (jJAnalopanaM samyagjJAnako chipAnevAlA hai / DDDDDDDDDDDDDOD zrAvasyaSNara vizeSArthaM - yahAMpara yaha dikhalAyA hai ki jo jina bheSI nahIM haiM arthAt parigraha dhArI sAdhu haiM unake kumati kuzruta jJAna hotA hI hai / ve to jinendra bhagavAnake matako lopanevAle haiM hI parantu jo apaneko jina bheSI sarIkhA mAnate haiM, parigraha kucha rakha karake bhI apaneko jaina sAdhu mAnate haiN| yA parigraha tyAga nagna hokarake bhI apaneko jaina sAdhu mAnate haiM paraMtu jinendrakI AjJAnusAra tatvoMkA na anubhava karate haiM na yathArtha tatvoMkA upadeza karate haiM ve bhI jinadrohI haiM / ve samyagjJAnako lAbha karanevAle haiN| koI 2 jainakA bheSa dhAra karake bhI tatvajJAna se zUnya hote hue va kisI khyAti pUjA lAbhAdike hetuse munikA cAritra pAlate hue mAtra bhakti karAne meM lIna haiM, gRhasthoMko ruce aisA hI upadeza denevAle haiM / unako vyavahAra pUjA pAThameM hI ulajhAe rakhate haiM, AdhyAtmika jJAnakI tarapha nahIM jAte haiM kintu manA karate haiM ki AtmAkI kathanI gRhasthako paDhanI yogya nahIM hai / ve svayaM bhI AtmAnubhava karate hue kaSAyakA hI poSaNa karate haiM aura dUsaroM ko bhI kaSAya poSaNakA mArga dikhAte haiM / nizcaya samyagdarzana ke nidhana se svayaM bhI dUra haiM aura dUsaroMko bhI dUra rakhate haiM, aise jinabheSI sAdhu bhI hitakArI nahIM haiM / ve jina liMgI bana karake bhI zrI jinendra ke mArgakA lopa karanevAle haiM, aisoMkI saMgati bhI hitakArI nahIM hai / >>>>>>>>>> // 247 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 248 // Dyyyyyyy zloka- pAkhaMDI ukta mithyAtvaM, vacanaM vizvAsa krIyate / tyaktate zuddha dRSTI ca; darzanaM mala vimuktayaM // 248 // anvayArtha--( pAkhaMDI ukta mithyAtvaM ) pAkhaMDI bheSI sAdhuoMke dvArA kahe hue mithyAtva poSaka (vacanaM ) vacanoMkA ( vizvAsaM krIyate ) vizvAsa kiye jAnepara (zuddha dRSTi ca tyakate ) zuddha AtmIka dRSTikA tyAga hojAtA hai (mala vimuktayaM darzanaM ) mala rahita samyagdarzana nahIM rahatA hai / vizeSArtha - jina zAstroMke racanevAle nirgratha vItarAgI sAdhu na hoM; kintu sarAgI bheSI ekAMtI sAdhu hoM una zAstroM meM jo upadeza hogA vaha mokSamArga se viparIta rAga poSaka AtmAnubhava se viparIta hogA / una zAstroMko paDhanese zithila zraddhAvAlekA zrAna bigaDa saktA hai tathA aise pAkhaMDI sAdhuoMkA upadeza bhI sunanA ucita nahIM hai kyoMki vaha bhI samyak zraddhAnako jo pakkA nahIM hai girA satA hai| zuddha AtmIka dRSTi ho samyagdarzana hai| jahAM eka AtmIka AnandakI gADha ruci pAI jAve, saMsAra zarIra bhogoM se pUrNatayA vairAgya ho aisI ruci jina vacanoMke sunane se jAtI rahe unako na sunanA hI na paDhanA hI hitakara hai / samyagdarzanake atIcAroMmeM yaha bAta batA cuke haiM ki kuguru aura unake bhaktoMkI saMgati karanAanAyatana hai, dharmakI prAptikA ThikAnA na hokara dharmase zithila karanevAlA hai| jaise apane pAsa ratna ho to usakI rakSA bhaleprakAra karanA ucita hai usI taraha baDI kaThinatA se prApta jo samyagdarzana usako rakSA bhaleprakAra kartavya hai / saMgatikA baDA bhArI asara hotA hai| isaliye samyagdRSTI AtmajJAnI vItarAgI sAdhuoM kI saMgati hI karanA ucita hai / isI se samyaktako majabUtI prApta hogI va AtmabhAvanA dRDha hogI va saMsArase vairAgya banA rahegA / zloka-madASTaM mAna sambaMdhaM, zaMkAdi aSTa vimuktayaM / darzane mala nadiSTaMte, zuddha dRSTiM samAcaratu // 249 // anvayArtha - ( mAna sambaMdha madASTaM ) mAna kaSAya sambandhI ATha prakArakA mada va ( zaMkAdi aSTa vimuktayaM ) va ATha zaMkAdi doSase rahita ( darzane mala na diSTaMte ) samyagdarzana meM koI bhI maila na dikhalAI paDe aise (zuddha dRSTiM samAcaratu ) zuddha samyagdarzanako AcaraNa karanA ucita hai / zrAvakAca / / 248 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa 1249 // vizeSArthaM gRhastha zrAvakako ratnazrayake AcaraNa meM prathama samyagdarzana ke AcaraNakA upadeza hai / isa darzanAcAra meM yahI ucita hai ki 25 doSoMko na lagAtA huA sampaktakI dRDhatA jisa taraha rahe usa taraha vartana kareM / zraddhAna kabhI zithila na hone pAve kintu dinapara dina dRDha hotA calA jAve, aisA udyama rakhanA yogya hai / 25 doSoMkA varNana pahale kara Ae haiN| jAti, kula, dhana, adhikAra, rUpa, tapa, bala va vidyA ina ATha prakArakI zaktiyoMke hote hue kabhI bhI abhimAna nahIM karanA cAhiye / jo para vastuko yA kSaNabhaMgura padArthako apanI mAnegA vahI mAna kregaa| samyaktI to sivAya apanI zuddha AtmAke aura kisIko apanI nahIM mAnatA, isase usake dhanAdikA kabhI bhI mAna nahIM hotA hai| vaha sadA anitya bhAvanA bhAtA huA inakI taraphase udAsIna bhAva hI rakhatA hai / isI taraha ATha zaMkAdi doSa bhI nahIM lagAtA hai| vaha nirbhaya hokara va niHzaMka dRDha zraddhAlu hokara dhArmika kriyAoMko pAlatA hai| viSayabhogoMkI abhilASA karake kAMkSA doSa nahIM lagAtA hai| rogI duHkhI mAnavoM va pazuoM ko dekhakara ghRNA nahIM karatA hai / mUDhatAse koI dharmakriyAko nahIM karatA hai / dharmAtmAoM ke karma udaya se lage hue doSoMko DhUMDha DhUMDhakara unakI niMdA nahIM karatA hai, Apako va parako dharmameM sthira rakhatA hai| dharmAtmAoMse govatsa sama prIti rakhatA hai| dharmakI unnati meM sadA utsAhI rahatA hai| loka mUDhatA, deva mUDhatA va pAkhaNDa mRDhatA se bacatA hai| kudeva, kuguru, kudharma unake bhaktoM kI gADha saMgati nahIM karatA hai| isa taraha 25 doSoMko bacAkara nirmala sampaktakA AcaraNa pAlatA hai / vyavahAra dharmakI aisI kriyAoMko pAlanA jinase zraddhAna dRDha rahe yahI sampaktakA AcaraNa hai| jaise zrI jinendra bhagavAnakI pUjA, bhakti, stuti, vaMdanA, gurubhoMke dvArA upadeza zravaNa, zAstroMkA bhaleprakAra svAdhyAya karanA, savere sAMjha AtmAke mananake liye sAmAyikakA abhyAsa rakhanA / ityAdi kArya karate rahanA cAhiye taba hI sampakta dRDha raha sakegA / zloka - jJAnaM tatvAni vedaMte, zuddha samaya prakAzakaM / zuddhAtmAnaM tIrthaM zuddhaM, jJAnaM jJAna prayojanaM // 250 // anvayArtha - ( jJAnaM tatvAni vedaMte ) jJAna vahI hai jo jIvAdi sAta tatvoMko anubhava karAve ( zuddha samaya prakAzakaM ) jo zuddha nirdoSa padArthoMkA va zAstra sambandhI viSayoMkA prakAzaka ho (zuddhAtmAnaM zuddhaM tIrthaM 12 zrAvakAcAra 11288 #
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa tathA zuddha tIrthasvarUpa zuddhAtmAkA jhalakAnevAlA ho (jJAnaM jJAna prayojanaM ) jJAnase jJAnakI unnatikA hI // 15 // prayojana ho hI jJAnAcAra hai| vizeSArtha-aya samyagjJAnAcArako kahate haiN| samyagjJAna vahI hai jo jIvAdi sAta tatvoMko yathArtha batAve tathA nirdoSa vastu svabhAva batAve va muni zrAvakakA yathArtha AcaraNa batAve, lokAlokakA ThIka svarUpa samajhAve, mahAna puruSoM ke jIvanacaritroMko yathArtha batAve / arthAt jo yathArtha rUpase prathamAnuyoga, karaNAnuyoga, caraNAnuyoga va dravyAnuyoga rUpa ho| ina cAra anuyogoMke prakAzaka yathArtha jJAnake dAtA zAstroMkA paDhanA sunanA samyagjJAnakA AcaraNa hai| mukhya abhiprAya zAstra jJAnakA yahI hai ki saMsAra tAraka zuddha AtmAkA anubhava prApta ho / svAtmAnubhava hI mokSamArga hai V yA tIrtha hai| samyagjJAnakA yA svasaMvedana jJAnakA AcaraNa hI jJAnakI vRddhikA kAraNa hai, yahI kevalajJAnakA dyotaka hai| ataeva atizaya prema karake AtmajJAnakI vRddhikAraka zAstroMkA paThana pAThana rakhate hue jJAnAcArakA pAlana karanA ucita hai| zloka-jJAnena jJAnamAlambyaM, paMca dIpti parasthitaM / ___ utpannaM kevalajJAnaM, sAdhaM zuddhaM diSTitaM // 251 // manvayArtha (jJAnena ) samyagjJAna yA zrutajJAnake dvArA (jJAnaM ) AtmajJAnako (lambyaM ) dRDha karanA cAhiye, jisase (paMca dIpti parasthitaM) paMca prakAra jJAnoM ke bhItara zreSTha rUpase sthita jo (kevalajJAnaM ) kevalajJAna so (utpanna) paidA hojAve / aura (sAgha) sAtha hI (zuddhaM dRSTitaM) zuddha AtmIka pratyakSa darzana hojAve / vizeSArtha-zAstra jJAnakA bhaleprakAra abhyAsa aisA karanA cAhiye jisase AtmA va anAtmAkA dRDha jJAna saMzaya rahita hojAve, bhedavijJAna paidA hojaave| bhItarase aisA jhalaka jAve ki merA AtmA vAstava meM sarva rAga dveSAdi vikAroMse va jJAnAvaraNAdi karma maloMse va zarIrAdise rahita hai| aisA bheda jJAna honepara jaba isIkI bhAvanA vAravAra kI jAtI hai aura AtmAkA anubhava kiyA jAtA hai taba jitanA 2 AtmadhyAna bar3hatA hai utanA 2 jJAnAvaraNIya karmakA kSayo. pazama hotA hai| matijJAna, zrutajJAnakI zakti baDhatI jAtI hai| isI AtmadhyAnakI yogyatAse saMpUrNa bAdazAMgakA jJAna hojAtA hai, AtmA zrutakevalI hojAtA hai, aneka RddhiyeM siddha hojAtI haiM,
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaNavaraNa zrAvasakara // 25 // zuddha AtmIka jJAnakI bhAvanA karate rahanese avadhijJAnakI dIpti va mana:paryaya jJAnakI dIpti bhI camaka jAtI hai| jina jJAnoM ke prabhAvase sUkSma rUpI padArthoMkA jJAna hone lagatA hai tathA usI AtmadhyAnase unnati karate 2 jaba vaha dhyAna zukladhyAnake rUpameM hojAtA hai-ekAgra zuddhopayoga hojAtA hai taba vahI jJAna kevalajJAnake rUpameM pariNata hojAtA hai| arthAt pAMca prakArake jJAnAvaraNIya karmakA nAza hojAtA hai aura kevalajJAna prakAzamAna hojAtA hai| yaha kevalajJAna sarva jJAnoM meM zreSTha hai| isake pragaTa hote hue anya cAra jJAnoMkI jarUrata nahIM rahatI hai| yaha kevalajJAna sarva dravyoMko aura sarva dravyoMkI sarva paryAyauMko eka sAtha jAna letA hai| sAtha hI nijAtmAkA pratyakSa darzana jo OM avataka na thA so hojAtA hai| zrutajJAnase zuddhAtmAkA anubhava yadyapi svasaMvedanarUpa pratyakSa hai tathApi zAstra balapara khaDA huA parokSa hI hai| jaba kevalajJAnakA prakAza hojAtA hai taba pratyakSa zuddha AtmAkA yathArtha anubhava hojAtA hai| nirAlamba kevala Atmabodha hojAtA hai| isaliye y upAsakako nitya hI samyagjJAnakI ArAdhanA karate rahanA caahiye| zloka-jJAnaM locana bhavyasya, jinoktaM sArthaM dhruvaM / suye tatvAni vijJAnaM, zuddha dRSTiH samAcaratu // 252 // anvayArtha-(bhavyasya ) bhavya jIvakI (locana ) AMkha (jJAnaM ) jJAna hai| jo (sAthai bhuvaM ) yathArtha hai nizcala hai (ninoktaM) aisA jinendra ne kahA hai| (zuddha dRSTiH) samyagdRSTI jIva (sUye ) zrutajJAnake dvArA (tatvAni vijJAnaM samAcaratu) tatvoMkA vizeSa jJAna prApta kreN| vizeSArtha-bhavyajIva jagatake padArthoMko jJAnarUpI AMkhase dekhatA hai jo aMtaraMgameM prakAzamAna rahatI hai| donoM akheM to mAtra rUpI sthUla padArthoM ko hI jo vartamAnameM sAmane haiM unahIMko dekha satI haiM / parantu zAstra jJAnase prApta huI samyagjJAnakI AMkha sarva padArthIko yathArtha dekha letI hai| jaise padArtha jagatameM yathArtha haiM unako vaisA hI ThIkara jAna lenA hI jJAna locanakA kArya hai aisA zrI jinendra bhagavAnane kahA hai| jahAMtaka kevalajJAnakA lAbha na ho vahAMtaka samyagdRSTIko ucita hai ki zAstroMkA abhyAsa karate hue tatvoMkA vizeSa jJAna baDhAtA rhe| zAstra samudra agAdha hai, . nitya abhyAsa karate hue bhI 100 varSakA jIvanavAlA mAnava bahuta thoDA hI pAra pAsakA hai| // 25 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 25 // VtaubhI eka zrAvakakA mukhya kartavya hai ki zAstroMkA manana karatA huA jJAnakA AcaraNa karatA rhe| jJAnAcArahI AtmAkI bhAvanA dRDha rakhaneko baDA bhArI Alambana hai| zrI mUlAcArameM jJAnAcArakA svarUpa kahA hai meNa tacaM vi vujhejna neNa citaM Nirujjhadi / jeNa attA vimajhena taM gANaM miNasAsaNe // 7 // jeNa rAgA virajeja jeNa saesu rajjadi / jeNa mitI prabhAveja taM gANaM niNasAsaNe // 1 // bhAvArtha-jisake dvArA tatvoMkA yathArtha jJAna ho, jisake dvArA manake vyApArakA nirodha ho, jisase AtmA rAgAdi rahita vItarAga ho vahI jinazAsanameM jJAnAcAra kahA gayA hai| jisase yaha jIva rAgAdi vikAroMse vairAgI ho, jisase apane nirvANake bhItara anurAgI ho, jisase prANI mAtrameM maitrIbhAva bar3ha jAye vahI jinazAsanameM jJAnAcAra hai| isa prakAra jJAnakA mahAtmya jAnakara bhavya jIvako ucita hai ki yogya kAlameM vinaya pUrvaka cittako samAdhAna karake jJAnakI ArAdhanA kre| jJAnApAsa jIvanako sadA Ananda pradAna karane vAlA pa ciMtAoMko meTanevAlA hai| zloka-AcaraNaM sthirImRtaM, zuddha tatva ti arthakaM / OMvakAraM ca vidaMte, tiSThate zAzvataM padaM // 253 / / anvayArtha zuddha tatva ti arthaka sthirIbhUtaM ) zuddha AtmIka tatvameM jo tIna guNoMkA arthAt rasna ayakA sthira hojAnA so (AcaraNa) sampakacAritra hai| jahAM (OM vakAraM ca viMdante ) OM garbhita paramAtmAkA anubhava hotA hai jo (zAzvataM padaM tiSThate) avinAzI padameM vidyamAna hai| vizeSArtha-pahale darzanAcAra va jJAnAcArako kaha cuke haiM, aba cAritrAcArako kahate haiN| nizcaya samyagcAritrakA vahI svarUpa hai jo apane hI zuddha AtmasvarUpa meM upayogako jamA diyA jaay| yaha AtmA samyagdarzana, samyagjJAna va samyakcAritra svarUpa hai| AtmAkA anubhava karate hue tInoM guNoMkI ekatAmeM pariNati jama jAtI hai vahI sAkSAt mokSamArga hai| OMkArako namaskAra kiyA jAtA hai kyoMki usase pAMca parameSThImeM garmita zuddhAsmAkA saMketa hotA hai| usI zuddhAtmAkA anubhava svAnubhavameM hotA hai| zuDAtmAkA zukhAtmA rUpa rahanA yahI avinAzI pada hai| yahAM yaha dikhalAyA hai ki zrAvakako // 25 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArabhataraNa // 253 // bhI isa nizcaya samyagvAritrakA abhyAsa karanA cAhiye / samyagdRSTIkA mukhya kartavya hai ki nija AtmAkI bhAvanA kare / yadyapi yaha AtmA karmoMse lipta azuddha hai tathApi isako zuddha nizcaya nayakI dRSTise kamase alaga karake dekha lenA caahiye| jaise vivekI mAnava raMgase mile pAnI meM pAnIko raMgase bhinna dekhatA hai | telI tiloMmeM bhUsIse bhinna tailako dekhatA hai| dhAnyameM cAvala aura chilakA milA hai taubhI pahacAnanevAlA cAvalako chilakoM se bhinna dekhatA hai| sthAna meM talavAra hai use cAMdIkI talavAra cAMdI kI myAna honeke kAraNase kahate haiM tathApi samajhadAra cAMdIkI myAnako alaga aura talavArako alaga dekhatA hai / usI taraha bheda vijJAnI samyagdRSTI mahAtmA AtmAko alaga aura karma prapaMcako alaga dekhatA hai| isa zuddha nayakI dRSTise buddhibalase apane AtmAko zuddha rUpa ThaharAkarake usameM thiratA karanA hI nizcaya samyaJcAritra hai, isIkA abhyAsa hitakArI hai / zloka - AcaraNaM trividhaM proktaM samyaktaM saMyamaM dhruvaM / prathamaM samyak caraNasya, asthirIbhUtasya saMyamaM // 254 // cAritraM saMyamaM caraNaM, zuddha tattva nirIkSaNaM / AcaraNaM avadhyaM diSTaM, sArtha zuddha dRSTitaM // 255 // anvayArtha - ( AcaraNaM dvividhaM proktaM ) AcaraNa do prakArakA kahA gayA hai ( samyaktaM saMyamaM dhruvaM ) eka samyakta AcaraNa, dUsarA nizcala saMyama AcaraNa ( prathamaM asthirIbhUtasya samyaktacaraNasya saMyamaM ) prathama jo samyakta AcaraNa hai vaha zraddhAnameM sthira hokara ke bhI cAritra apekSA caMcala rUpa hai| usa caMcalapane ko meTakara sthira honA so saMyama hai ( saMyamaM caraNaM cAritraM) aise saMyama bhAvameM caryA karanA so dUsarA saMyama AvaraNa yA samyagcAritra | jahAM (zuddha tattva nirIkSaNaM ) zuddha AtmIka tatvakA hI anubhava hotA hai vahI (mAcaraNaM abaMdhyaM diSTaM ) AcaraNa saphala dekhA jAtA hai vahI ( sArtha zuddha dRSTitaM ) yathArtha zuddhAtmAkA darzana hai / vizeSArtha - yahAM nizcayanayakI apekSA lekarake bhI vyavahAranayase cAritra ke do bheda batAye haiMeka darzanAcaraNa, dUsarA saMghamAcaraNa / maiM zuddha jJAtA dRSTA AnandamaI eka padArtha hUM, rAgadveSAdise zrAvakAcAra // 253 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 // bhinna hUM aisA jo aDAna usameM sthira honA so samyakadarzanakA AcaraNa hai, arthAt apane AtmAke svarUpako yathArtha nizcaya, jisameM koI zaMkA na rahe, vahI darzanAcAra hai| vaha samyakI isa bAtako jAnatA hai ki merA Atmadravya paryAyakI dRSTise vartamAnameM azuddha horahA hai karma bandha sahita hai to bhI yaha AtmA apane dravya svabhAvakI apekSAse zuddha hai| isakA svabhAva anAdikAlase koke 9 sAtha rahate hue bhI calA nahIM gayA hai| jaise sonA dIrghakAlase pASANase milA hai, taubhI suvarNane se apanA suvarNapanA nahIM tyAgA vaise nigoda paryAyase lekara isa manuSya paryAya meM Ate hue anaMtabhava dhAraNa karate hue bhI isa AtmAne apanA AtmapanA kabhI hI nahIM tyAgA / aise apane sacce Atma-svarUpakA dRDha nizcaya rakhanA so samyakta AcaraNa hai| yaha svarUpa sthiratArUpa nahIM hai, mAtra zraddhArUpa hai| jaba upayoga aneka padArthoMse haTakara isa nizcaya kiye hue apane hI AtmAke zuddha svarUpameM ekAgra hojAtA hai taba saMyamAcaraNa prApta hojAtA hai| taya upayoga manake saMkalpa vikalpoMse va iMdriya dvArA jAnaneke kAryase chUTakara apane hI svAmI upayogavAna AtmAmeM usI taraha laya hojAtA hai jaise nimakakI DalI khAre pAnI meM laya hojAtI hai| zuddhAtmAke anubhava meM sthiratA pAnA hI saMyamAcaraNa hai| yahIM zuddhAtmAkA darzana hotA hai| yahIM AcaraNakI saphalatA prApta hotI hai| yadi koI bAharI pAMca aNuvrata yA mahAvrata pAlatA hai-upavAsa, vrata, japa, tapa karatA hai, ghaMToM Asana lagAtA hai, unodara Adi rasa parityAgAdi tapa karatA hai paraMtu zuDAtmAmeM thiratA nahIM pAtA hai to usakA AcaraNa saphala nahIM hai| paraMtu yadi apane zuddha AtmAke anubhava meM Thahara jAve to vaha cAritra saphala hai| jahAM svarUpAcaraNa cAritra hai vahIM zuddhAtmIka dRSTi hai / yahI parama maMgalakArI hai| yahI kA~ke baMdhako saMhAra karanevAlI hai| yahI vAravAra ArAdhane yogya hai| yahI dharmadhyAna hai va yahI zukladhyAnakA nAma pAnI hai| tatvAnuzAsanameM kahA hai na hIndriyadhiyA dRzyaM rUpAdi rahitatvataH / vitastinna pazyati te avispaSTatarkaNAH // 166 // ubhayasminniruddhe tu syAdvispaSTama tIndriyaM / svasaMvedanaM hi tadrU svasaMvittyaiva dRzyatAM // 16 // bhAvArtha-yaha zuddhAtmA iMdriya jJAnase nahIM dekhA jAsaktA hai kyoMki iMdriyeM rUpI padArthako y dekhatI haiM parantu yaha AtmA rUpAdise rahita amRrtIka hai| aura na manake vitarka yA vicAra AtmAko ||25thaa
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa zrAvakAcAra dekha ske| kyoMki ve sarva tarkanAeM spaSTa va sthira nahIM haiN| jaba indriya jJAna va manake saMkalpa vikalpa donoM roka diye jAte haiM tava vizeSa spaSTa sApha sApha iMdriya rahita atIndriya apanA svarUpa jo apanese hI anubhava karane yogya hai anubhava meM AtA hai| usIko svAnubhavake dvArA hI anubhava karanA cAhiye, dekhanA cAhiye, yahI yathArtha samyakcAritra hai, iraeka gRhastha zrAvakako abhyAsa karanA yogya hai| zloka-pAtraM trividhi jAnate, dAnaM tasya subhAvanA / jinarUpI utkRSTaM ca, avrataM jaghanaM bhavet // 256 // anvayArtha (trividhi pAtraM jAnate) pAtra tIna prakAra jAnane cAhiye (subhAvanA tasya dAnaM ) zubha bhAvoMse OM unako dAna karanA cAhiye (utkRSTaM ca minarUpI) jo tIrthakarake samAna nagna digambara rUpake dhArI nigraMtha muni haiM ve utkRSTa pAza haiM (avrataM jaghanaM bhavet ) jo vrata rahita samyagdRSTI haiM ve jaghanya pAtra haiN| vizeSArtha-aba yahAM yaha batAte haiM ki gRhasthoMko dAna karanA bahuta jarUrI hai| gRhasthoMkA dAna dharma mArgakA calAnevAlA hai / dAnakA lakSaNa kahA hai-" anugrahArtha svasyAtisargo dAnaM " apanA aura dUsarekA upakAra ho isaliye apane dhanAdikA tyAga karanA so dAna hai| apanA upakAra to lobhakA tyAga honA va maMda kaSAyase puNyakA lAbha honA hai| va dAna lenevAle pAtrakA dharma sAdhana va dharmameM anurAga baDhatA hai| dharmakI unnati gRhasthoMke AdhIna hai| samyagdarzana jJAnacAritrake sAdhaka tIna prakArake pAtra hote haiM, unako bhaktipUrvaka dAna karanA ucita hai| uttama pAtra jinarUpI haiM, arthAt 1 nigraMtha sAdhu parigraha tyAgI haiN| jaghanya pAtra bAharI pratijJArUpa bArahavata rahita samyagdRSTI haiN| madhyama pAtra vrata pAlanevAle zrAvaka haiN| inakI yathAyogya bhakti karake bahuta hI zraddhA va utsAha pUrNa bhAvoMse AhArAdikA dAna karanA cAhiye / dAna dete hue apaneko dhanya mAnanA cAhiye / dAtArakA yaha bhAva rahanA cAhiye ki mere nimittase yadi dharmAtmAoMke dharmasAdhanameM sthiratA na huI to merA dhana nirarthaka hai| mere gRhasthapanekI zobhA hI dAnase hai| nitya mujhe dAna kiye vinA anna nahIM khAnA caahiye|
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra // 25 // zloka-uttamaM jinarUvaM ca, jina uktaM samAcarati / ti artha joyate yena, Urdha adhaM ca madhyamaM // 257 // anvayArtha (uttama minarUvaM ca) uttama pAtra jinarUpI nigraMtha sAdhu haiM jo (mina uktaM samAcarati) jinendra bhagavAnakI AjJA pramANa cAritrako pAlate haiM (yena) jisane (ti artha moyate) tInoM tatva samyagdarzana jJAnacAritrako anubhava kiyA hai tathA jo (urgha argha ca madhyama ) Urdhva loka, adholoka va madhyama lokakA svarUpa jAnate haiN| vizeSArtha-yahAM uttama pAtrakA svarUpa kahate haiN| muni mahArAja uttama pAtra haiN| ve jina Agamake anusAra apanA cAritra bhaleprakAra pAlate haiN| pAMca mahAvrata, pAMca samati va tIna guptike pAlaka haiM tathA jo nizcaya vyavahAra ratnatrayake svarUpako yathArtha jAna karake vyavahAra ratnatrayako yathAyogya sAdhana karate hue nizcaya ratnatraya maI AtmAnubhavake abhyAsI haiN| jinhoMne zrutajJAnake dvArA tIna lokakA svarUpa jAnA hai, chaH dravyoMke guNaparyAyoMko pahacAnA hai| sArasamuccayameM kahA hai saMgAdirAhitA dhIrA rAgAdimalavarjitAH / zAMtA dAMtAstapobhUSA muktikAMkSaNatatparAH // 196 // manovAkAyayogeSu praNidhAnaparAyaNAH / vRttAbyA dhyAnasampannAste pAtraM krunnaapraaH|| 197 // dhRtibhAvanayA yuktA zubhabhAvanayAnvitAH / tatvArthAhitacetaskAste pAtraM dAturuttamAH // 198 // bhAvArtha-jo parigrahAdise rahita hai, dhIra haiM, rAgAdi maloMse varjita hai, zAMta haiM, iMdriyadamanazIla haiM, tapa AbhUSaNake dhArI haiM, mokSakI bhAvanAmeM tatpara haiM, mana vacana kAyakI ekatAmeM lIna haiM, cAritravAna haiM. dhyAnI haiM, dayAvAna haiM, dhairyavAna haiM, zubha bhAvanAke kartA haiM. tatvoMke bhItara jinakA citta lIna haiM ve hI uttama pAtra dAtArake liye dAnayogya haiN| zloka-paT kamalaM tri OMkAraM, dhyAnaM dhyAyati sadA budhaiH / paMcadIptiM ca vidaMte, svAtmAdarzana darzanaM // 258 // anvayArtha-(budhaiH sadA SaT kamalaM tri OMkAra dhyAnaM dhyAyati) vidvAna uttama pAtra sAghuoMke dvArA sadA ch| bIjAkSara aura tIna OMko kamalameM sthApita karake dhyAna kA abhyAsa kiyA jAtA hai| (paMcadIpti
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra // 257 // 4 ca vidaMte ) isIse ve pAcoM jJAnoMkA prakAza karate haiM tathA (svAtmAdarzana darzanaM ) apane AtmAkA darzana- rUpI darzanako prApta karate haiN| vizeSArtha-yahAM Sad kamala vikArakA koI khulAsA nahIM hai isameM jaisA samajhA vaisA hama pahale hI likha cuke haiM ki eka kamala hRdayasthAnameM ATha pattekA vicAra kiyA jAya / bIcameM OM likhake phira hara pAMca pattepara hAM hI hU~ hA~ hA likhe| tIna pattoMpara OM samyagdarzanAya namaH OM samyarajJAnAya namaH OM samyakcAritrAya namaH likhe aura kramazaH nau sthAnoMpara dhyAna jamAve aura haraekake dvArA zurAtmAkA svarUpa vicAra jAve va apane AtmAkI tarapha AjAve athavA aisA bhI dhyAna kiyA jAsaktA hai ki isI ATha patteke kamalake Upara bIcameM OM virAjamAna karake pAMca pattoM para Namo arahaMtANaM, Namo siDANaM, Namo AiriyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savva sAhaNaM likheN| phira tInoM pattopara OM samyagdarzanAya namaH OM samyagjJAnAya namaH OM sampazcAritrAya namaH likheN| aura haraekako bhinnarakara svarUpa vicAra jaave| yaha padastha dhyAnakA eka prakAra hai| isase cittakI ekAgratA hotI hai, saMkalpa-vikalpa haTate haiM, taba jJAnAvaraNIya karmakA kSayopazama vizeSa hotA hai, matijJAna, zrutajJAna baDhatA jAtA hai| isI dhyAnake balase zuddhAtmAkA anubhava rUpa Atmadarzana hone lagatA hai| usake pratApase sAdhuke avAdhijJAna mana:paryaya jJAna tathA aMtameM kevalajJAnakA bhI ra prakAza hojAtA hai / arahaMta pada pAnekA upAya mAtra AtmadhyAna hai jise zrI munigaNa dhyAte haiM ve hI uttama pAtra haiN| -avadhi yena saMpUrNa, riju vipulaMca dissttte| manaparyaya kevalajJAna jinarUpaM uttamaM budhaiH // 259 // anvayArtha--(yena) jisa uttama muni caritra ke dvArA (saMpUrNa avadhi) paramAvadhi sarvAvadhi jJAna (riju vipulaM ca manaparyaya ) riju va vipula manaHparyaya jJAna (kevalajJAnaM diSTate) aura kevalajJAna prakAzita hotA hai vahI (minarUpaM) jinendrakA nigraMtha rUpa (budhaiH) AcAryoMke dvArA (uttama) uttama kahA gayA hai| vizeSArtha-yahAM uttama pAtra sAdhu mahArAjakI mahimA batAI hai ki yathArtha ratnatrayake sAdhaka AsmadhyAnI sAdhu AtmadhyAnake balase paramAvadhi sarvAvadhi pUrNa avadhijJAnako pA lete haiN| donoM // 25 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvadhAna // 25 // hI prakArake rijumati, vipulamati mana:paryaya jJAnakA prakAza kara lete haiM aura vahI sAdhu sarva jJAnAvaraNIya karmakA kSaya karake kevala jJAnako jagA lete haiN| aise hI parama sAdhu gaNadhara devAdi AcAryoM ke dvArA uttama pAtra kahe gae haiN| uttama pAtra sAdhuoM ke bhI tIna bheda haiM-uttama, madhyama, jaghanya / jo tIrthakara bhagavAna sAghu avasthAmeM haiM ve uttamameM uttama haiN| jo RddhidhArI sAdhuse lekara cAra jJAnake dhArI taka haiM ve uttamameM madhyama pAtra haiN| jo isake sivAya mAtra sAdhana karanevAle, nizcaya AtmAnandake vilAsI paramAtmatatvake ramaNakartA haiM ve uttamameM jaghanya haiN| ina uttama pAtroMko gRhasthoMke dvArA dAna diyA jAnA mokSaprAptimeM unake liye parama sahAyaka hai| sAdhugaNa na svayaM bhojanapAnakA prabandha karate na karAte haiM na aisI bhAvanA bhI karate haiM ki koI hamAre liye prabandha kreN| ve usa AhArako bhI nahIM lete haiM jo kisIne muniko deneke nimitta hI banAyA ho| isameM uddiSTakA doSa hai| gRhasthane jo apane liye banAyA ho usImeMse bhaktipUrvaka diye hue AhArako jo lete haiM ve nahIM 4 cAhate ki unake nimittase koI Arambha ho| kyoMki ArambhameM hiMsA thoDI bahuta avazya hotI hai| ve svanimitta hiMsA karAkara ahiMsA vratameM kamI karanA nahIM cAhate haiN| isIliye vinA saMketa kiye bhikSArUpa kahIM bhI nikala jAte haiN| vahAM gRhasthane yadi bhaktipUrvaka lejAkara kucha bhAga hAthoM meM rakha diyA to use bhI baDe hI saMtoSa va samatAbhAvase lekara saMyamakI rakSA vicAra kara dharma bhAvanAmeM nirata rahate haiM / mUlAcAra anagAra bhAvanAmeM kahA hai gavi te abhitthugaMti ya piMDatthaM Na vi ya kiMci nAyati / moNabadeNa muNiNo caraMti mikkhaM abhAsaMtA // 1 // bhAvArtha-muni mahArAja na to bhojanake liye kisIkI stuti karate haiM na yAcanA karate haiN| maunavratase bhikSAko jAte haiM, vinA bole hue jo zuddha mila gayA use hI lelete haiN| yadi lAbha nahIM huA to lauTa Ate haiN| aura bhI likhA hai payaNaM va pAyaNaM vA Na kareMti a Neva te karAveti / payaNAraMbhaNiyattA saMtuTThAM bhikkhameteNa // 5 // bhAvArtha-ve sAdhu na svayaM bhojana pacAte haiM na pacana karAte haiM, ve bhojana kriyAke Arambhase virakta haiM, bhikSAmAtrase saMtoSI rahate haiN| aise saMtoSI sAdhuoMko bhikSA denA parama dharmakI rakSA karanA hai, sAdhuoMko mokSa pahuMcAnekA sAdhana karadenA hai| isalie dAtAra gRhastha bar3A bhArI dharmakA // 258 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra sahAyaka hai| ina uttama pAtroMko navadhAbhakise dAna karanA cAhie / puruSArthasiddhayugAyameM kahAbAraNataraNa saMgrahamuccasthAnaM pAdodakamarcanaM praNAmaM ca / vAkkAyamanaHzuddhireSaNazuddhizca vidhimAhuH // 168 // bhAvArtha-1-saMgraha arthAt atra tiSTha tiSThatiSTha, AhAra pAnI zuddha hai aisA tInavAra kahakara yadi muni udhara bhAva kareM to unako Apa Age jAtA huA bhItara le jaave| 1-phira ucca Asanapara pATa Adipara virAjamAna kare, phira zura jalase kisI vartanameM unake paga pracchAlana kare, 4 phira ATha dravyoMse pUrNa pUjA yA argha deve jaisA samaya ho, 5 phira unako tIna pradakSiNA dekara namaskAra kare, 6 manakI zuddhi, 7 vacanakI zudhi, 8 kAyakI zuddhi, 9 va AhArakI zuddhi rkkhe| isa nau prakAra vidhise muni dAna karanA cAhiye / dAtArameM sAta guNa honA cAhiye aihikaphalAnapekSA kSAntiniSkapaTatAnasUyatvaM / aviSAditvamuditve nirahaMkAritvamiti hi dAtR guNAH // 12 // bhAvArtha-dAtArake ye guNa haiM-1 isa lokake kisI phala kI icchA na kare, 2kSamAbhAva rakkheOM usa samaya kisIpara krodha na kare, 1 kapaTa rahita ho, 4 irSIbhAva na kare, 5 viSAda na kare, 6 prasanna OM rahe, ahaMkAra na kre| gRhasthI svayaM bhI dharmasAdhaka bhojana khAtA hai va vaisA hI nirogI AhAra muniko detA hai| * vahIM batAyA hai ki aisA dravya denA cAhiye rAgadveSAsaMyamamaduHkhabhayAdikaM na yatkurute / dravyaM tadeva deyaM mutapaHsvAdhyAyavRddhikaram // 17 // bhAvArtha-aisA padArtha dAnameM denA cAhiye jo rAgadeSa, asaMyama duHkha, bhaya Adiko nahIM utpanna kare tathA uttama tapa va svAdhyAyakI vRddhi sahakArI ho| Rtuke anusAra sAdA va pauSTika bhojana muniko denA ucita hai| zuddha dUdha, dAlamoDI, cAvala bahuta hitakArI hai| prAsura phala bhI yogya haiN| gariSTa miThAI Adi va pakavAnAdi na denA hI acchA hai| zloka-utkRSThaM zrAvakaM yena, madhyapAtraM ca ucyate / matizrutajJAna saMpUrNa, avadhI bhAvanA kRtaM // 26 // anvayArtha (mena zrAvakaM utkRSTaM) jo bhAI utkRSTa zrAvaka haiM unako (madhyapAtraM ca ucyate) madhyama ingen
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa // 260 // meM pAtra kahA jAtA hai ve (matizratajJAna saMpUrNa ) ve mati va zrutajJAnase pUrNa hosake haiM (avadhI bhAvanA kRtaM ) tathA avadhijJAnakI bhAvanA hotI hai / vizeSArtha - utkRSTa zrAvaka dasamI va gyAramI pratimAdhArI hote haiM / dasamI pratimAvAleko anumati tyAgI zrAvaka kahate haiM, gyAramI pratimAvAleko uddiSTa tyAgI kahate haiN| yaha bhI apane uddezya se kiyA huA AhAra munike samAna nahIM lete haiN| isa 11 mI pratimAke do bheda prasiddha haiM-eka kSullaka, dUsare ailaka / kSullaka eka khaNDa vastra va laMgoTadhArI hote haiM / mora picchikA va kamaNDala rakhate haiM / pAtra meM baiThakara bhojana karate haiN| kaI eka hI ghara se bhikSA yA bhojana karate haiN| koI apane bhikSA ke pAtra meM kaI ghara se thoDA 2 lekara aMtima gharameM baiTha bhojana karate haiN| ailakameM vizeSatA yaha hai ki ve mAtra eka laMgoTa rakhate haiM, hAthoMse kezakA loMca karate haiM va baiThakara eka hI ghara bhikSAse apane hAthoM meM diyA huA bhojana karate haiN| madhyama pAtra darzana pratimAse lekara uddiSTa tyAga pratimA taka 11 pratimAvAle hote haiN| inameM uttama 10mI va 11mI pratimAdhArI haiN| madhyama sAtamIse naumI taka hote haiN| pahalI se chaThI taka madhyama meM jaghanya haiN| koI koI tIrthaMkara janmase mati zruna avadhijJAnI hokara bhAvakake vrata dhArate haiM, anya koI matizrutajJAnI hote haiN| yahAM pUrNase bhAva pUrNa dvAdazAMga vANIse nahIM hai kyoMki pUrNa dvAdazAMgake jJAtA zrutakevalI sAdhu hote haiM, paraMtu zrAvaka bhI yathArtha mati va zrutajJAnake dhArI hote haiM va zAstroMke vizeSa marmajJa hote haiM / prayojana yaha hai ki zAstrakA ver jJAna hue binA zrAvakakA cAritra ThIka 2 nahIM pala saktA hai isaliye zrAvakako matijJAnI aura zrutajJAnI honA cAhiye / tathA utkRSTa Avakako yathAyogya bhaktipUrvaka dAna denA cAhiye / unameM se 11 mI pratimAvAleko to AhAra pAnI zuddha kaha karake paDagAhanA cAhiye va ucca Asanapara biThA paga prachAlana karanA cAhiye va yathAyogya vandanA karanI cAhiye, pUjana va ardha car3hAnekI jarUrata nahIM hai / pUjana mAtra deva, guru, zAstrakI hotI hai| jo kSullaka aneka ghara AhArI haiM unako khaMDa khaMDa hI pAtra meM bhojana diyA jAyagA / bhojana va mana, vacana, kAyakI zuddhi to honI hI cAhie / 10 mI pratimASAleko bhojana ke samaya bulAkara jimAnA cAhie, zeSa pahalese nimaMtraNa mAnasake haiN| zrAvakAcAra // 260
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 262 // zloka - AjJAvedaka samyaktaM, upazamaM sAdheM bhuvaM / padavI dvitIya Acarya, madhyapAtraM sadA budhaiH || 261 // anvayArtha --- ( AjJAvedaka samyaktaM upazamaM dhruvaM sArdhaM ) AjJA sampakta, vedaka samyakta, upazama sampaka tathA dhruva arthAt kSAyika samyakta sahita ( padavI dvitIya Acarya ) jo dUsarI zrAvakakI padavIkA AcaraNa karate haiM unako (budhaiH sadA madhyapAtra) AcApane sadA hI madhyamapAtra kahA hai / vizeSArtha - yahAM aisA abhiprAya jhalakatA hai ki madhyama pAtrako samyagdarzana sahita zrAvaka vratoMkA AcaraNa karanA cAhiye / yadi vaha ekadama mithyAtva se pAMcaveM guNasthAnameM anaMtAnubaMdhI kaSAya aura apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke upazamake va mithyAtva ke upazamase Ae to vaha zrAvaka upazama samyakta sahita hogA athavA dvitIyopazama samyaktI upazama zreNI se girakara pAMcaveMmeM Ave taubhI upazama samyakta sahita zrAvaka hogA / yadi vedaka samyakta cauthe yA pAMcaveM meM prApta kare yA vedaka sahita chaThese pIche Ave to vedaka samyakta sahita zrAvaka hogA / yadi kSAyika samyakta cauthe yA pAMcaveM meM prApta kare yA kSAyika samyaktavAlA chaThese pIche Ave to kSAdhika samyakta sahita zrAvaka hogA / yadi koI jinendrakI AjJAke anusAra tatvoMkA zraddhAna karake zrAvakake vrata pAlane lage to usako AjJAsamyakta sahita zrAvaka kaheMge parantu vaha yadi upazama yA vedaka yA kSAyika sampata sahita nahIM hai to vaha nizcayase na sampadRSTI hai aura na zrAvaka paMcama guNasthAnavartI hai| kiMtu usako zrAvaka cAritravAna nizcaya samyakta rahita mAneMge aura vyavahAra samyaktakA dhanI va vyavahAra cAritrakA dhanI mAnate hue use kupAtroM meM gineMge, parantu vaha bhI dAnakA pAtra hogaa| jaina siddhAMta meM kahA hai ki jo samyakta sahita cAritravAna haiM ve supAtra jo nizcaya samyakta rahita yathArtha cAritravAna haiM ve kupAtra haiN| ye donoM hI dAna deneke yogya haiN| jisakA vyavahAra cAritra donoM hI ThIka na hoMge vaha apAtra haiM, dAna denekA pAtra nahIM hai| supAtra aura kupAtra meM vyavahAra cAritrakI apekSA koI aMtara nahIM hai, mAtra nizcaya samyakta pAtra meM nahIM hotaa| aisA hI amitagati zrAvakAcAra meM kahA hai carati yazcaraNaM paraduzvaraM, vikaTaghorakudarzanavasitaH / sakalasasvahitodyatacetano vitayakarkazzavAkya parAM sukhaH // a0 10-34 // NE zrAvakAcAra // 262 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahate haiN| ye dAna | gurukaSAyamujagatizIla guNa 44444444444444444444444444444444444444444 dhanakalatraparimahanissaho niyamasaMyamazIlavibhUSitaH / kRtakaSAvahaSIkavinirjayaH praNigadaMti kupAtrAmimaM budhAH // 35 // bhAvArtha-jo kaThina cAritrako pAlate haiM, parantu vikaTa va bhayAnaka mithyAdarzana sahita haiM, sarva prANI mAtrake hitameM udyamI haiM, jhUTha aura kaThora vacanake tyAgI , dhana, strI parigrahase mamatA rahita haiM, niyama saMyama zIlase vibhUSita haiM, kaSAyako ghaTAnevAle va iMdriyoMke vijayI haiM aisoMko paMDitajana kupAtra kahate haiN| ye dAnake pAtra haiM / apAtrakA svarUpa isaprakAra haidRr3hakuTumbapari mahapaJjaraH, prazamazIlaguNavratavarjitaH / gurukaSAyamujaMgamasevitaM, viSayakolamapAtramuzaMti tam // 38 // bhAvArtha-jo isa kuTumba yA parigrahake pIjare meM baMda hai, zAMti zIla guNa va vratase rahita hai, tIna kaSAyarUpI sarpase sevita hai, viSayoMkA lolupI hai, usako apAtra kahate haiN| supAtra yA kupAtrako dAna pAtrebhyo yaH prakRSTemyo mithyASTiH prayacchati / sa yAti bhogabhUmISu prakaSTAsu mahodayaH // 62-11 // kupAtradAnato yAti kutsitAM mogamedinIm / upte kaH kutsite kSetre sukSetraphalamaznate // 8 // ye'taradvIpajAH saMti ye narA mlecchakhaMDajAH / kupAtradAnataH sarve te bhavaMti yathAyayam // 85 // varyamadhyajaghanyAsu tiryacaH saMti bhUmiSu / kupAtradAnavRkSotthaM muMjate te'khikAH phalam // 86 // dAsIdAsadvipamlecchasArameyAdayo'tra ye / kupAtradAnato bhogasteSAM bhogavatAM sphuTam // 87-11 // bhAvArtha-mithyAdRSTI yadi uttama supAtroMko dAna de to uttama bhogabhUmimeM mAnava hoveN| kupAtra dAnase kubhoga bhUmimeM paidA ho| jaise khoTe kSetrameM poe bIjakA phala sukSetra meM yoai bIjake samAna kaise hosaktA hai ? kupAtra dAnase uttama madhyama jaghanya bhogabhUmimeM tiryaMca paidA hotA hai| apAtrako dAna denA ThIka nahIM, nirphala hai| kahA hai apAtrAya dhanaM datte vyartha saMpadyate'khilaM / jvalite pAvake kSiptaM bInaM kutrAMkurIyati // 9 // bhAvArtha-apAtrako diyA dhanAdi so saba vyartha jAtA hai jaise jalatI AgameM DAlA huA hudhA bIja kabhI uga nahIM saktA hai| zloka-OM vaMkAraM ca vedaMte, hrIMkAraM zruta ucyate / acakSudarzana joyaMte, madhyapAtraM sadA budhaiH // 262 / / IRENE
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa __ anvayArtha (OM vakAraM ca vedaMte ) jo zrAvaka OMkArakA anubhava karate haiM ( hrIMkAraM zruta ucyate ) va hI bIjAkSarakA uccAraNa karate haiM (acakSudarzana jayaMte) acakSudarzanadvArA AtmAko dekhate haiM (sadA budhaiH zrAvamA 4 madhyapAtraM ) unako hI AcAryoMne sadA madhyama pAtra kahA hai| vizeSArtha-madhyama pAtra zrAvaka bhI OMkA dhyAna karake pAMca parameSThIke svarUpakA citavana karake 5 sake dvArA apane zukhAtmApara upayoga lejAte haiM tathA ve hrIMkA bhI aMtaraMgameM japa karate haiM va usakA 1 dhyAna karate haiM va isake dvArA cauvIsa tIrthaMkaroMkA svarUpa vicArate haiM, phira unake dvArA apane zuddhA. tmApara upayoga lejAte haiN| tathA mana dvArA acakSu darzanakA prayoga karake nirvikalpa AtmAkA darzana karate haiN| manakA viSaya AtmA hai, mana dvArA acakSu darzana amUrtIka AtmApara upayoga lejAsattA hai| isa taraha jo AtmAke premI, AtmadhyAnI va zuddhAtmAke anubhavazAla hote haiM ve hI madhyama pAtra kahe gae haiN| zloka-pratimA ekAdazaM yena, vrataM paMca aNuvrataM / sAddhaM zuddhatatvArtha, dharmadhyAnaM ca joitaM // 263 // ____anvayArtha-(yena ekAdazaM pratimA) jo gyAraha pratimAoMko pAlate haiM (paMca aNuvrataM vrata) pAMca aNuH bata va unake sahakArI tIna guNa vrata va cAra zikSAvatoMko pAlate haiM (zuddha tatvArtha sAI) zuddha tatvake anubhava karanevAle haiM (dharmadhyAnaM ca joitaM ) aura dharmadhyAnakA abhyAsa karate haiM, ve madhyama pAtra haiN| vizeSArtha-darzana, vrata, sAmAyika, proSadhopavAsa, sacitta tyAga, rAtri bhukti tyAga, brahmacarya, Arambha tyAga, parigraha tyAga, anumati tyAga, uddiSTa tyAga ye gyAraha pratimAe~ haiN| inakA svarUpa isa granthameM Age kahA hai| madhyama zrAvaka isa zreNiyoMke dvArA cAritrakI unnati karate haiN| tathA bAraha vratoMko uttarottara baDhAte jAte haiN| ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya va parigraha pramANa ina pAMca aNuvratoMko pAlate haiN| digbata, dezavrata, anarthadaMDa tyAga vrata ina tIna guNa vratoMko pAlate haiN| sAmAyika, proSadhopavAsa, bhogopabhoga parimANa tathA atithisaMvibhAga ina cAra zikSAvatoMko pAlate haiN| bAharI cAritra isataraha pAlate hue zuddha Atmaki tatvakA anubhava kiyA karate haiN| unakI mukhya dRSTi apane AtmIka vicArapara rahatI hai| isI hetu ye saba zrAvaka dharmadhyAnakA abhyAsa bhale
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 26 // prakAra karate rahate haiN| zrAvakoMkI aMtaraMga bhAvanA mokSa prAptikI rahatI hai, isase yahI cAhate haiM ki kaSa ima muni bratake yogya hojAveM jo dhyAnakI vizeSa vRddhi kara skeN| ina gyAraha pratimAoMmeM Agera cAritrakI vRddhi hotI jAtI hai| dUsarI pratimAvAlA pahalIke niyamoMko va tIsarIvAlA dusarIke niyamoMko pAlatA rahatA hai| Age2 unnati karatA jAtA hai| ye 11 zreNiyA zrAvakAcArakI kramazaH vRddhike liye bahuta hI upayogI haiN| zloka-avrataM tritiyaM pAtraM, devazAstra guru mAnyate / sadahati zuddha samyaktaM, sAtha jJAnamayaM dhruvaM // 264 // anvayArtha (tritiyaM pAtraM avrataM) tIsarA jaghanya pAtra avirata samyagdRSTI hai jo ( deva zAstra guru mAnyate) yathArtha deva zAstra gurumeM dRDha zraddhA rakhatA hai / va (zuddha samyaktaM jJAnamayaM dhruvaM sArtha saddati ) jo jJAnamaya nizcala yathArtha tattvake sAtha zuddha samyagdarzanakI zraddhA rakhatA hai| vizeSArtha-jaghanya pAtra vaha hai jisake niyamase aNuvrata to nahIM hai parantu vratoMke dhAraNakI tIna bhAvanA hai| apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake udayase atIcAra rahita brata nahIM pAla saktA hai tathApi prazama, saMvega, anukampA va Astikya sahita hotA hai| arthAt isake pariNAmoMmeM AkulatA va andha kaSAyapanA nahIM rahatA hai| AtmAkA pakkA aDAna honese usake bhItara zAti jhalakA karatI hai| jisake bhItara saMvega bhAva hotA hai arthAt jo saMsAra zarIra bhogoMse dRDha vairAgyavAna hotA hubhA dharmase parama prIti rakhatA hai-anukampA bhAvake kAraNa vaha sarva prANI mAtrapara dayA rakhatA hai| dukhiyoMko du:khI dekhakara usakA hRdaya kampAyamAna hojAtA hai| yathAzakti vaha duHkha OM dUra karanekA prayatna karatA hai, karAtA hai, va duHkhIkA duHkha miTa jAnepara harSa mAnatA hai / Astikya-4 bhAva to aisA hai ki use apane AtmAke Upara pUrNa vizvAsa hotA hai, paralokakA aDAna hotA hai, karmake baMdha va usakI muktike Upara vizvAsa rakhatA hai, sacce vItarAga sarvajJa bhagavAna aIta sira bhagavAnako deva mAnatA hai, parigraha tyAgI nigraMtha sAdhuko guru mAnatA hai tathA jinapraNIta ahiMsA dharmako dharma mAnatA hai va jinavANIko anekAMta vastu svarUpa prakAzaka zAstra mAnatA hai| usakA // 294 KAKKAGAR
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 26 // 7 samyaktabhAva nirmala hotA hai| vaha zuddhAtmAko pahacAnatA hai tathA zurAtmAkA anubhava karatA hai| zrAvakAra 4 yaha tIsarA pAtra bhI mokSamArgI hai va dAna dene yogya hai| zloka-zuddhadRSTi ca sampUrNa, malamukkaM zuddha bhaavnaa| mati kamalAsane kaMThe, kujJAnaM trividhi muktayaM // 265 // anvayArtha (sampUrNa zuddhaSTI ca) yaha avirata sambagdaSTa pUrNa zuddha AtmAkA zraddhAvAna hotA hai ra (malamukta ) atIcAra rahita hotA hai (zuddha bhAvanA) zuddha AtmAkI bhAvanA karatA rahatA hai (kaNThe kamalAsana ) kaNThameM kamalako virAjamAna karake (mati) buddhi svarUpa OMko dhyAtA hai (trividhi kujJAnaM muktayaM) tIna kujJAna rahita hotA hai| vizeSArtha-yaha jaghanya pAtra zuddhAtmApara pUrNa vizvAsa rakhatA huA usI zuddha AtmAke svarUpakI bhAvanA bhAtA hai| apane kaNThameM kamala virAjamAna karake usameM OM sthApita karake OMke dvArA paramAtmAkA dhyAna karatA hai| isake kumati, kuzruta, kuavAdhijJAna nahIM hote haiM / yaha pAMca atIcAroMko bacAkara nirmala samyakta pAlatA hai| ve pAMca atIcAra haiM-zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anyadRSTiprazaMsA, abhyadRSTisaMstava / zaMkA-jinadharmake prayojanabhUta sAta tatvoMmeM dRr3ha zraddhA rakhatA huA unameM zaMkA nahIM lAtA hai / yadi zAstroMmeM kahI huI koI bAta samajha meM nahIM AtI hai to apanI samajhakI kamI samajhatA hai va vizeSa jJAniyoMse samajhanekI ceSTA karatA hai| usake Upara mithyA zraddhA nahIM rakhatA hai| tathA vaha sAta prakArakA bhaya nahIM rakhatA hai| isaloka bhaya-ye jagatake loga merA bigAr3a kareMge va mujhe iMsege, 2-paraloka bhaya-paralokameM burI gatimeM jAUMgA to kyA hogA, -roga bhaya-roga hojAyagA to maiM kyA karUMgA, 4-anarakSA bhaya-merA koI rakSaka nahIM hai, kaise mere prANa baceMge,5-agupta bhayaV merA mAla koI curA legA to maiM kyA kruuNgaa| 6-maraNa bhaya-yadi mara jAUMgA to saba kucha chUTa jAyagA isase na marUM to ThIka, 7-akasmAt bhaya-kahIM makAna na gira par3e, bhUcAla na AjAve, aisA / hogA to kyA kruuNgaa| isa taraha sAta tarahakA bhaya samyaktI nahIM rakhatA hai| yathAyogya hara RKeketreeke // 365 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA raNataraNa ||266 // prakArakI samhAla rakhatA huA nirbhaya sipAhIke samAna saMsArake yuddhakSetra meM kamase lar3AI karatA hai, zaMkA doSase dUra rahatA hai| kAMkSA - saMsArake kSaNika viSayabhogoMkI icchA nahIM rakhatA hai| ina bhogoMko atRptikArI vinAzIka va deva samajhatA hai, inakI icchA karake dharmakA sevana nahIM karatA hai, kevala sukhakA abhilASI hotA hai / vicikitsA - kisI ko rogI, duHkhI, dalidrI, garIba dekhakara ghRNA nahIM karatA hai, vastusvarUpa vicArakara - dayA lAkara unakI sahAyatA karatA hai / anyadRSTi prazaMsA - mithyAdRSTI ajJAnI adharmako dharma jAnakara jo kriyA kareM-pUjA, bhakti, japa, tapa, dAna kareM usakI manameM prazaMsA nahIM karatA hai kyoMki unameM mithyAtvakA Azaya hai, jisa Azayako tyAganA cAhiye / isa Azaya se kiyA huA dharma karma prazaMsanIya nahIM ho sakA hai / anyadRSTi saMstava - apane vacanoMse bhI samyaktI mithyAtva dharmakriyAko prazaMsA nahIM karatA hai kyoMki vaha mithyA abhiprAyako puSTa karanevAlI hojAegI / isa taraha pAMca atIcAroMko TAlakara samyakta bhAvako nirmala rakhatA hai / noTa- yahAM 'mati kamalAsane' kA jo artha samajha meM AyA so likhA hai| zloka - mithyA trividhi na diSTaMte, zalyatraya nirodhanaM / suyaM ca zuddha dravyArthaM, avirata samyagdRSTitaM // / 266 / / anvayArtha - ( mithyA trividhi na diSTaMte) usa Avarata sampakkI meM tIna prakAra mithyAtvabhAva nahIM dikhalAI paDatA hai / (zalyatraya nirodhanaM ) usane tIna prakAra zalyako nikAla DAlA hai / (suyaM ca zuddha dravyArtha ) zrutajJAnI hai va zuddha dravyArthika nayako samajhatA hai aisA (avirata samyagdRSTita ) yaha avirata samyagdRSTi hotA hai / vizeSArtha -- isa samyaktIke bhItara tIna prakArakA mithyAtva nahIM hotA hai- midhyAtva, sampagmithyAtva va sampakta prakRti midhyAtva, kyoMki isane ina tIna karmako prakRtiyoMkA upazama yA kSaya kara DAlA hai / zrAvakAcAra // 266 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNavaraNaY tatvoMko aurakA aura samajhanA mithyAtva hai-mithyA aura satya donoM tatvoMpara mizra zrAvasAcAra zraddhA rakhanA samyagmithyAtva hai| samyagdarzana rakhate hue bhI usameM cala, mala, agADha tIna prakAra // 27 // doSa lagAnA nirmala samyaktakA na honA so samyakta prakRtikA bhAva hai| ye tInoM doSa isa jaghanya pAtrameM nahIM hote na usameM mAyA, mithyA, nidAna tIna zalya hotI haiN| vaha samyaktI kapaTa rahita, aNDA sahita va AgAmI bhogAbhilASa rahita dharma pAlatA hai, zAstrajJAnakA premI hotA hai-zAstroM ke marmako samajhatA hai tathA zuddha dravyArthika nayapara vizeSa lakSya rakhatA hai kyoMki isa nayase haraeka 4. zarIrameM AsmAkA pavitra zuddha darzana hotA hai| aisA avirata sampatI mokSakA pAtra hai| zloka-trividhi pAtraM ca dAnaM ca, bhAvanA ciMtyate budhaiH| zuddhadRSTirato jIvara, ahAvana lakSa tyaktayaM // 267 // nIca itara apa teja ca, vAyu pRSi vanaspatI / vikalatrayaM ca yonI ca, ahAvana lakSa tyaktayaM // 268 // anvayArtha-(budhaiH) buddhimAna loga (trividhi pAtraM ca dAnaM ca bhAvanA ciMtyate) tIna prakArake pAtroMko dAnakI bhAvanA vicArate rahate haiN| aisA dAnI (zuddhaSTirataH jIvaH) jo jIva zuddha AtmIka zraddhAmeM lavalIna hai, samyagdRSTI hai, vaha ( aTThAvana lakSa tyaktayaM) 84 lAkhameMse 58 lAkha yoniyoM meM janma letA hai| (nIca) nitya nigoda (itara) itara nigoda, (apatenaM ca vAyu prathvi vanaspati ) jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika, pRthvIkAyika tathA vanaspatI kAyikakI tathA (vikalatraya ca yonI ca) dendriya, teMdriya, caundriyakI yoni / (aTThAvana lakSa tyaktayaM) isa taraha aTThAvana lAkha yoniyoMse bacA rahatA hai| vizeSArtha-jo samyagdRSTI zuddha AtmAkA anubhavI buddhivAna prANI hai vaha ati bhaktipUrvaka baDI zraddhAse utsama, madhyama, jaghanya ina tIna prakArake pAtroMko dAna detA hai| nirantara bhAvanA bhAtA hai ki maiM dAna huuN| jaba avasara pAtA hai dAna denese cUkatA nahIM hai| zraddhAvAna jainiyoMko jo gRhastha haiM va avirati haiM unako bhI mokSanArgI samajhakara Adarase bulAkara dAna karatA hai| dAna karanA zrAvakakA mukhya kartavya hai| dAnase dAtAra va pAtra donoMke bhAva praphullina hojAte haiN| dAna
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 168 // dharma bhAvako baDhAnevAlA hai / vAstavameM pAtroMko dAna denA hai vaha ratnatraya dharmakI pratiSThA karanA hai / jo gRhastha samyaktI hai va dAnI hai vaha kabhI 84 lAkhameMse 58 lAkha yoniyoM meM paidA nahIM hotA hai / 58 lAkhakA varNana isa bhAMti hai ....7 lAkha ....7 " nitya nigoda sAdhAraNa vanAspatikAdhika itara nigoda sAdhAraNa vanAspatikAyika pRthvI kAyika 7 lAkha jala kAyika vAyu kAyika pratyeka vanaspatikAyika 10 " tendriya prANI 2 caundriya prANI 7 lAkha 7 " 99 agni kAyika 7 "" bendriya prANI 2 " kula 58 lAkha isase siddha huA ki sampattI kabhI ekendriyase caundriya takakI kisI paryAya meM janma nahIM letA hai / parAdhIna va ajJAnamaI paryAyoMse to chUTa jAtA hai| samyakta avasthA meM yadi Ayu bAdhe to manuSya yA yadi pazu ho to deva Ayu bAMdhegA va deva yA nArakI hogA to mAnava Ayu bAMdhegA, paraMtu jo samyakta honeke pahale naraka, tiryeca, mAnava Ayu bAMdha lI ho to mAnava yA tirthacako bhI nAraka, tiryaca yA mAnava paMceMdriya janmanA hotA hai / isaliye 84 lAkhameMse paMceMdriya kI yoniyAM jo 26 lAkha haiM unako yahAM nahIM ginAyA hai / ve 26 lAkha haiM paMceMdriya tiryaca 4 lAkha deva 4 lAkha .... .... .... **** Ad e .... .... .... www. nArakI 4 lAkha mAnava 14 lAkha zloka - zuddhasamyakka saMyuktAH, zuddha tatva prakAzakAH / kula 26 lAkha kula 58+26=84 lAkha yoniyAM hotI haiM / vAstavameM samyaktakI bar3I apUrva mahimA hai / te narA duHkhahInA syuH, pAtradAnaratA sadA // 269 // anvayArtha - (zuddha samyakta saMyuktAH) jo zuddha samyakkake dhArI haiM (zuddha tatva prakAzakAH) va zuddha AtmIka tatvake prakAzaka haiM / va (sadA pAtradAnaratAH ) sadA pAtrako dAna denemeM rata haiM (te narA duHkhahInA syuH ) ve mAnava duHkhoM se chUTa jAte haiM / ca ||RECH
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 29 // "ratnakaraDA nArakatirmana sAvabhavasanAthAH / mahAkA, pazu, napuMsaka vizeSArtha-samyagdarzanake dhArI jo vrata rahita bhI haiM, parantu zukhAtmIka tatvake anubhava karane zrAvakAcAra vAle haiM tathA nitya hI pAtroMko dAna dete rahate haiM ve puNyako bAMdhakara uttama gatimeM jAte haiM-ve kabhI duHkhoMse bharI gatiyoM meM nahIM jAte haiN| mithyAdRSTI yadi pAtra dAna kare to bhogabhUmimeM jAtA hai taba yadi samyagdRSTI dAna kare to vaha to svarga hIko prApta hogaa| vahAMpara bhI nIca jAtikA deva nahIM hogaa| samyakta dhArI jIvoMke sadA hI pariNAmoM meM vizuddhatA rahatI hai| aMtaraMgameM kisIse * ati dveSapUrNa bhAva nahIM karatA hai / yadi kadAcit vairabhAva hotA bhI hai to vaha usa vairIke kRtya , mAtrase hotA hai| samyaktI usakI AtmAkA to hita hI cAhatA hai| ratnakaraMDazrAvakAcArameM kahA haisamyagdarzanazuddhA nArakatiyaGnapuMsakatrItvAni / duSkulavikRtAlpAyurdaridratAM ca bramanti nApyavratikAH // 5 // ojastejo vidyAvIryayazovRddhivinayavibhavasanAthAH / mahAkulAH mahA mAnavatilakA bhavanti drshnpuutaaH|| 16 // ___ bhAvArtha-jinake samyagdarzana zuddha hai ve nArakI, pazu, napuMsaka, strI, nIca kula, vikalAMgI, alpAya, dalidrI nahIM hote haiN| bata rahita haiM taubhI khoTI avasthA nahIM pAte haiN| ve dIptavAna, tejasvI, vidvAna, vIryavAna, yazasvI, vijayI, sampattike dhArI, unnatizIla, mahA kulavAna, mahAna kArya karanevAle puruSazreSTha hote haiN| samyagdarzanakI zuddhatA paramopakAriNI hai| zloka-pAtradAnaM ca catvAri, jJAnaM AhAra bheSajaM / abhayaM ca bhayaM nAsti, dAnaM pAtra sadA budhaiH // 27 // anvayArtha--(pAtradAnaM ca catvAri) pAtra dAna cAra prakArakA hotA hai (jJAnaM mAhAra bheSajaM abhayaM ca) jJAna dAna, AhAra dAna, auSadhi dAna, tathA abhaya dAna (sadA vudhaiH pAtradAnaM ) buddhimAna sadA pAtroMko 4 4 dAna diyA karate haiM imase unako (bhayaM nAsti) bhaya nahIM hotA hai, ve nirbhaya rahate haiN| vizeSArtha-pAtroMke do bheda kahe gae haiM jo dAna dene yogya haiM-eka supAtra va kupAtra | yadi kupAtroMko bhI dAna hojAve to kubhogabhUmikA phala hotA hai taba pAtradAnakI to mAhamA hI kyA kahI jAsaktI hai| jJAnI gRhastha nirantara dharmake tIna prakAra pAtroko dAna diyA karate haiN| jaina siddhAtameM cAra hI dAna mukhya haiN| ye hI sacce dAna haiN| jJAna dAna arthAt jJAna sikhAnA, zAstroMko denA, zAstra bhAnAsAnAzAkhAkAnA, shaal||19||
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 // prakAza karanA, vidyAlaya sthApana karanA, chAtroMko sahAya karanA, vidvatApUrNa bhASaNa denA, mithyAsvabhAva iTAkara samyaktakI prApti karAnA, uttama pAtroMko zAstra bheTa karanA, madhyama pAtroMko bhI zAstra denA / yadi vidyAkI kamI ho to vidyA sAdhana joDa denA / jaghanya pAtroMko bhI zAstra denaa| va unakI jJAna vRddhikA upAya kara denaa| -AhAradAna-tInoM pAtroMko gathAyogya bhakti karake bhojana kraanaa| yaha dharmakI vRddhi va zarIrakI sthiratAkA kAraNa hai| 3-auSadhidAna-pAtroMko rogagrasta jAnakara roga meTaneke liye auSadhikA dAna karanA, auSadhAlaya khulavAnA, zuddha prAmuka davA baMTavAnA, rogiyoMkI Tahala cAkarI karanA / 4-abhayadAna-pAtroMko Azraya denA, nirbhaya karanA, yogya sthAna batAnA, unake Upara saMkaTa paheM to nivAraNa karanA / ratnakaraNDa zrAvakAcArameM bhI cAra dAna yahI kahe haiM AhArauSadhayorapyupakaraNAvAsayozca dAnena / vaiyyAvRttyaM bruvate caturAtmatatvena caturasrAH // 11 // bhAvArtha-arahaMta bhagavAnane cAra tarahase pAtroMkI sevA karaneko kahA hai| AhAra dekara, auSadhi dekara, upakaraNa arthAt zAkhA dekara pa AvAsa arthAt nirbhaya Azraya sthAna dekara / zrI amitagati zrAvakAcArameM navama paricchedameM kahA hai abhayAnnauSadhijJAnabhedazcaturvidham / dAnaM nigadyate sadbhiH prANinAmupakArakam // 8 // bhAvArtha-jJAniyoMne prANiyoM ke upakAra karanevAle cAra hI dAna kahe haiM-abhayadAna, annadAna, auSadhidAna tathA jJAnadAna / na suvarNAdikaM deyaM na dAtA tasya dAyakaH / na ca pAtraM gRhItA'sya ninAnAmiti zAsanaM // 79 // bhAvArtha-pluvarNa Adika nahIM denA cAhiye / na dAtA sacA dAtAra hai na lenevAlA sacA pAtra hai aisI zrI jinendroMkI AjJA hai| kanyAdAna bhI dAna nahIM hai| vahIM kahA hai yA dharmavanakuThArI pAtakavasatistapodayA caurI / vairAyAsAsUyA, viSAdazoka zramakSoNI // 17 // yasyAM saktA jIvA duHkhatamAnnottaraMti bhavanalaH / kaH kanyAyAM tasyAM davAyAM vidyate dharmaH // 18 // bhAvArtha-jo kanyA dharmavana kATaneko kulhArI samAna, pApakI vasatI, tapa va dayAkI co vaira, udyama, irSA, viSAda, zoka, khedakI bhUmikA jananI hai jisa kanyAmeM Asakta jIva duHkhamaI // 270
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNavaraNa saMsArasAgarase pAra nahIM hosakte haiM, una kanyAke dene meM kaunasA dharma hotA hai ! arthAt kanyAdAna 4. dharma nahIM hai| // 27 // dayApUrvaka prANImAtrako cAra prakArakA dAna karanA yaha karuNAdAna hai / samyaktI gRhastha sadA kRpAlu hotA hai, jagata mAtrako upakArI hotA hai, dukhita, bhukhita, rogI, avidyAgrasita va Azraya * rahitako niraMtara cAra dAnoMse saMtoSita karatA hai, pazu pakSI AdikI bhI dAnase sevA karatA hai| zloka-jJAnadAnaM ca jJAnaM ca, AhAraM dAna AhArayaM / abAdhyaM bheSajazcaiva, abhayaM abhayadAnayaM // 271 // manvayArtha (jJAnadAnaM ca jJAnaM ca ) jJAna dAna karanese jJAnakI vRddhi hotI hai (bhAhAraM dAna AhArayaM) AhAradAnase AhArakI kamI nahIM rahatI hai (bheSanazcaiva abAdhyaM) tathA auSadhi dAnase zarIrameM vyAdhi nahIM hotI hai (abhayadAnayaM mabhayaM) abhayadAnase bhaya nahIM prApta hotA hai| vizeSArtha-yahAM cAroM dAnoMke phala batAe hue haiN| jo jJAna dAna dete haiM, pAtroMke jJAnakI vRddhi cAhate haiM unako svayaM jJAnAvarAya karmakA vizeSa kSayopazama hotA hai| ve yahAM bhI tathA paralokameM bhI jJAnI hote haiN| va thoDe hI prayAsa meM jJAnavAna vidvAna hojAte haiN| jo AhAradAna dete haiM ve aTUTa puNya bAMdhate haiM, yahAM bhI annase dukhI nahIM rahate haiM va paralokameM RddhidhArI deva va dhanazAlI mAnava hote haiM, auSadhidAna karanese aise puNya bAMdhate haiM jisase bhaviSyameM niroga sundara zarIra hotA hai| va abhayadAna karanese sadA nirbhayatAkA sAdhana milatA hai, AzrayahIna kabhI nahIM hote haiM, ve sundara AvAsa va rakSakoMke madhya meM rahate haiN| ye cAra dAna aTUTa puNyako bAMdha dete haiN| amitagati zrAvakAcArameM ekAdaza paricchedameM kahA hai yatkicitsundaraM vastu dRzyate bhuvanatraye / tadannadAyinA kSipraM labhyate lIlayA'khilam // 30 // vAtapittakaphotyAne rogaireSa na pADyate / dAvairiva jalasthAyI bheSanaM yena dAyate // 4 // zAstradAyI satAM pUjyaH sevanIyo manISiNAm / vAdI vAgmI kavirmAnyaH khyAtazikSaH manAyate // 10 // vicitraratnanirmANaH prottuMgo bahubhUmikaH / labhyate vAsadAnena vAsazcaMdrakarojjvalaH // 51 // bhAvArtha-jo tIna lokameM sundara vastu hai so saSa AhAradAnIko zIghra prApti hotI hai| jo // 271 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa // 272 // auSadhi dAna karatA hai vaha vAta, pitta, kaphase honevAle rogoMse pIDita nahIM hotA hai, jaise jalameM rahanevAlA agnise pIDita nahIM hotaa| jo zAstra detA hai vaha sajjanoMmeM pUjya, paMDitoMse sevanIya, vAdIko jItanevAlA, vaktA, kavi, mAnya aura prasiddha zikSaka hotA hai| jo vastikA detA hai vaha vicitra ratnoMse banA huA UMcA bahuta khaNavAlA candramAke samAna ujvala mahala pAte haiN| zloka-pAtradAnaM ca zuddhaM ca, karma kSipati sadA budhaiH| je narA dAna ciMtate, avirata samyagdRSTitaM // 272 // anvayArtha (sadA budhaiH zuddhaM ca pAtra dAnaM ) sadA buddhimAnoMke dvArA diyA huA zuddha pAtra dAna (kama kSipati) kA~ko kSaya karatA hai (dhe narA dAna ciMtate) jo mAnava dAnakI bhAvanA bhAte haiM ve hI (avirata samyagdRSTitaM) avirata samyagdRSTI sAmAnya gRhastha zrAvaka haiN| vizeSArtha-jo jJAnI vItarAgabhAvase mAtra dAna karate haiM, pAtroMke AtmIka guNoM meM prIti rakhate haiN| unake zuddhAtmIka bhAvanArUpa nizcaya ratnatrayakI bhAvanA dRDha rahe aisI bhAvanA manameM rakhakara dAna karate haiM va dAna dete hue va dekhate hue pAtrake aMtaraMga guNoM ke premAlu hote hue saMsAra zarIra bhogoMse vairAgyakI bhAvanA bhAte haiM, unake pariNAmoMkI bahuta nirmalatA hojAtI hai| una bhAvAse ve apane bahutase pApakarma kSaya kara DAlate haiM va jitanA aMza una bhAvoMmeM maMda kapAyarUpa zubha rAga hotA hai unase ve atizayakArI puNyakarma bAMdha lete haiN| dAna yadyapi zubha kArya hai parantu samyagdRSTI jJAnI gRhasthake liye mokSamArga rUpa hojAtA hai vaha jJAnI dAnake dvArA bhI zuddhAtmAkI bhAvanA kara letA hai| pAtroMko dAna denA ratnatrayake pAlanameM utsAha baDhAnevAlA hai| isIliye samyagdRSTI niraMtara 4 pAtra dAna karanekI cintA karatA rahatA hai aura jaba avasara pAtA hai, dAna karake apane janmako saphala mAnatA hai| zloka-pAtradAnaM vaTa bIjaM, dharaNI varddhati jetavA / jJAnaM varddhati dAnaM ca, dAna ciMtA sadA budhaiH // 273 // anvayArtha-(pAtradAnaM ) pAtroM ko diyA huA dAna (dharaNI vaTa vI betavA varddhati) pRthvImeM boe hue // 27 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 27 // vargatake bIjake samAna bahuta bhArI phalatA hai (dAnaM ca jJAnaM baddhati) jJAna dAna jJAnako bar3hAtA hai (budhaH zrAvakAcAra sadA dAna ciMtA) buddhimAnoMko sadA dAna karaneko utsAha rakhanA caahiye| vizeSArtha-jaise bargatakA bIja bahuta choTA hotA hai, parantu pRthvImeM boe jAnepara baDA bhArI vRkSa hokara phalatA hai, taise pAtroMko diyA huA dAna bahuta bhArI phala detA hai| jo jJAna dAna karate haiM unakA jJAna baDhate2 kevalajJAnarUpa hosaktA hai| jo AhAradAna karate haiM ve bhaviSya meM vipula dhanazAlI hote haiM, jo auSadhi dAna karate haiM ve baDe balira, vIryavAna, sAhasI mAnava hote haiN| jo abhayadAna karate haiM ve kabhI kisI zatru dvArA bhayako prApta nahIM hote haiN| kevalajJAnake samAna aura koI phala nahIM hai| jo dAna araIta padameM sahakArI hai usa dAna denekI bhAvanA buddhimAna sadA karate rahate haiN| gRhasthoMke gharakI zobhA hI pAtra dAnase hai| jo lakSmI kamAI jAtI hai vaha lobha aura mAna kaSAyako baDhA detI hai| yadi use dAnameM na lagAI jAve to vaha kugatimeM paTakane kA kAraNa hojAtI hai| aura yadi niraMtara dAna va paropakArameM vyaya kI jAve to lakSmI ke kAraNa na to lobha baDhane pAtA aura na mAna bhAva hI baDhatA hai| lakSmI apanI nahIM hai, para vastu hai, caMcala hai / jabataka isakA svAmIpanA mere pAsa hai mujhe yahI yogya hai ki ise dAna meM lagAkara saphala karaleM, aisA vicAra 4 dAnI udAracitta maMdakaSAI va saMtoSI rahatA hai isIse vaha dhana dvArA dharma kamAtA hai| kRpaNa dAna na 4 karatA huvA kaThora bhAvoMse pApa kamAtA hai| zloka-pAtradAnaM mokSamArgasya, kupAtraM durgatikAraNaM / vicAranaM bhavyajIvAnAM, pAtradAnaratA sadA // 274 // anvayArtha-(pAtradAnaM mokSamArgasya) pAtra dAna mokSamArgakI siddhikA upAya hai ( kupAtraM durgAtakAraNaM) parantu apAtra dAna durgatikA kAraNa hai| (bhavyatrIvAnAM vicAranaM ) bhavya jIvoMkA kartavya hai ki ve bhale. prakAra vicAra karake (pAtradAnaratA sadA) pAtra dAnameM sadA rata hoN| vizeSArtha-yahAM kupAtrakA artha kutsita pAtra arthAt apAtra hai| apAtrakA bhAva yahI hai ki jisameM na vyavahAra samyaka hai na vyavahAra cAritra hai| jo jina mArgase viruddha AcaraNa karate haiM, mithyAtvameM lIna haiM, mithyA mArgake poSaka hai, unako apAtra kahate haiN| pAtra dAna arthAt sugAtra dAna
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa prAvadhAna // 27 // janya pAtra avirata mahAna puNyayaMdha karanevAla jaisA eka meM jaya mokSamArgako dRDha karanevAlA hai taba apAtra dAna durgatikA kAraNa hai| apAtroMko bhakti pUrvaka diyA huA dAna mithyA zraddhAna va mithyA cAritrakA poSaka hai, midhvAtvarUpI pApakA pracAraka hai 4 isaliye pApa dhakAraka hai| pApakI anumodanA avazya pApa lAnevAlI hai kyoMki dAtAkI vinaya mithyAmArgase hogaI / isaliye bhavya jIva samyagdRSTI bhalepakAra vicAra karake apAtroMko dAna nahIM dekara supAtroMko dAna dete haiM aura mokSamArgakA pracAra karAte haiN| uttama pAtra muni, madhyama pAtra zrAvaka, jaghanya pAtra avirata samyagdRSTI tInoMko bhakti pUrvaka diyA huA dAna mokSamArgakI bhakti karanA hai ataya kartavya hai va mahAna puNyabaMdha karanevAlA hai| jinake nizcaya samyagdarzana nahIM hai paraMtu vyavahAra samyakta va vyavahAra cAritra vaisA hI hai jaisA eka mokSamArgIko honA cAhiye ve kupAtra haiM, unako bhI dharmAtmA puruSa dAna dete haiM kyoMki dAna denA bhI vyavahAra hai tathA vyavahAra meM vyavahAra hI dekhA jAtA hai va vyavahArakI hI pratiSThA kI jAtI hai| nizcaya vacana agocara hai tathA nizcaya samyaka aMtarmuhUrtameM hosaktA hai va chUTa sakatA hai| ataeva dAtAra to jisakA vyavahAra cAritra zAstrokta pAegA usako pAtra jAnakara dAna degaa| yadi usa pAtrake aMtaraMgameM nizcaya samyakta hogA to dAtArake bhAva adhika nirmala hoNge| yadi vaha samyakta rahita hogA to bhAva kama nirmala hoMge kyoMki jaisA nimitta hotA hai vaisA pariNAma hojAtA hai| pariNAmoM ke anusAra adhika va kama puNyakA dhaMdha hogaa| apAtroMko bhaktipUrvaka dAnakA niSedha hai| paraMtu yadi koI apAtra karuNAkA pAtra dIkhe, bhUkhA pyAsA ho, rogI ho, Azraya rahita ho va vidyA va jJAnakI jarUrata rakhatA ho to dharmAtmA zrAvaka usako dayA buddhise vinA bhakti kiye usakA kleza meTa saktA hai| karuNA dAnameM 4 pAtra apAtrakA vicAra nahIM hai, mAtra paropakAra bhAva hai| zloka-kuguru kudeva uktaM ca, kudharma proktaM sdaa| kuliMgI jinadrohI ca, mithyA durgatibhAjanaM // 275 // tasya dAnaM ca vinayaM ca, kujJAna mRDha dRSTitaM / tasya dAnaM ciMtanaM yena, saMsAre duHkhadAruNaM // 276 // // 374 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ / anvayArtha-(kuguru ) apAtra jo kuguru haiM ve (kudeva uktaM ca ) kudevoMkI bhaktikA upadeza dete haiM pAraNavaraNa: (kudharma sadA proktaM ) sadA hI kudharmakA vyAkhyAna karate haiM (kuliMgI ninadrohI ca) ve mithyAtvake dhArI haiM // 27 // va jinendra ke anekAMta matase deSa karanevAle haiM (mithyA durgati bhAjana) mithyAtvake kAraNa durgatike * pAtra haiN| (tasya dAnaM ca vinayaM ca) aise kuguruko dAna denA va usakI vinaya karanA (kujJAna muDha dRSTitaM): mithyA jJAna va mUDha zraddhA hai (yena tasya dAna ciMtanaM ) kyoMki unake dAna denekI ciMtA (saMsAre duHkhadAruNaM) saMsArameM bhayAnaka duHkhoMkA kAraNa hai| vizeSArtha-yahAM yaha batAyA hai ki jo kuguru haiM ve hI apAtra haiM jinakI kathA pahale bhI bahuta kara cuke haiN| ye kuguru svayaM bhI rAgI deSI devoMkI ArAdhanA karate haiM va rAgadveSa pUrNa dharmakI sevaa| karate haiM va dusaroMko bhI mithyA deva va mithyA dharmakI sevAkA upadeza karate haiM unakA bheSa yathArtha jinendra ke mArgake bheSase viparIta hai tathA ve jinadharmakA svarUpa ThIka na samajhakara apane ajJAnase jinamatase dveSa rakhate haiN| ekAMtakI pakSa lekara mithyAtvake yogase svayaM durgati jAte haiM taba jo unakI bhakti kareMge, vinayapUrvaka dAna deMge unhoMne vAstava meM mithyAtvakI bhakti kI, mithyAdarzana va mithyA jJAnako hI puSTa kiyaa| isaliye unako dAna denekI ciMtAse jo bhAvoMkI pariNati hotI hai vaha azubha hI hai tathA pApako bAMdhanevAlI hai, narka nigodake bhItara paTakanevAlI hai| bhakti vAstava meM usIkI hI karanI yogya hai jisameM bhaktiyogya guNa hoN| bhaktiyoga to ratnatraya dharma hai| jahAM ye pAe jAveMge ve pAtra hI bhakti karane yogya haiN| jaba ratnatrayase viruddha dharma amA. nanIya hai taba usa viruddha dharmake dhArI mAnanIya kaise hosakte haiN| isaliye zrAvakako vivekapUrvaka dAna karanA cAhiye / jo jina-zAstrokta sAdhukA va zrAvakakA AcaraNa pAlanevAle haiM va jina zAstrokta zraddhA rakhanevAle haiM unako hI pAtra mAnakara unako yathAyogya bhakti sahita dAna karanA yogya hai| unakI bhakti vAstavameM ratnatrayakI hI bhakti hai ataeva hitakArI hai| apAtroMkI bhakti adharmakI bhakti hai ataeva pApa baMdhakArI va mithyA mArgakI anumodanA karAnevAlI hai| bhaktipUrvaka yathArtha cAritravAnako hI dAna denA yogya hai yaha tAtparya hai| vinaya yogya ve hI pAtra haiN|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAraNavaraNa 276 // zloka-pAtra apAtra vizeSatvaM, pannaga gavaM ca ucyate / zrAvakAcAra tRNabhuktaM ca dugdhaM ca, dugdhaM bhuktaM viSaM punaH // 277 // anvayArtha-(pAtra apAtra vizeSatvaM ) pAtra apAtrakA vizeSapanA (gavaM ca pannaga ucyate) gAya aura OM sarpiNIke samAna kahA gayA hai (tRNabhuktaM ca dugdhaM ca ) gAya tRNa khAtI hai parantu dRdha detI hai (dugdhaM mukaM viSaM punaH ) parantu sarpiNI dUdha pItI hai va viSa ugalatI hai|| vizeSArtha-yahAM graMthakartAne svayaM batA diyA hai ki kupAtrase prayojana apAtrase hai kyoMki zlokameM apAtra zabda hai| pAtra to hitakArI hai jaba ki apAtra hAnikArI hai| isakA dRSTAMta diyA hai| jaise gAya tRNa cArA khAtI hai parantu dUdha pradAna karatI hai vaise dharmake pAtra alpa zuddha AhAra saMtoSa pUrvaka karate haiM parantu svayaM ratnatraya dharmakA sAdhana karate haiM aura dUsare aneka prANiyoMko sat 5 dharmameM lagAte haiM / unako alpa bhI dAna svapara maMgalakArI hai| una pAtroMkA bhI hita hotA hai aura 4 no dAna karate haiM unakI ruci mokSamArgameM baDhatI hai tathA mahAna puNyakA baMdha hotA hai, yadi sarpiNIko dUdha pilAyA jAve to vaha viSarUpa hojAtA hai jo viSa hAnikAraka hai usI taraha apAtroMko poSanA, unakI bhakti karanA, vinaya karanA, mithyAtvakA mArga pracAra karAnevAlA hai| jisa kudharmase prANiyoMke jIvanakA vigAha ho, mAnava janma kugatikA denevAlA hojaave| aise kudharmakA pracAra ucita nahIM hai| ve apAtra yadi isa kudharmako choDa deM to ve pAtra hojAnepara bhakti va dAnake yogya haiM / abhipAya yahAM yahI hai ki dAna bhaktipte pAtroMko hI denA yogya hai apAtroM ko 4 kadApi nahIM denA yogya hai / tathApi yadi koI jainadharmake zraddhAna va cAritrase bAhara hai va bhUkhA hai rogI hai tathA unake bhakta aura unake rakSaka nahIM hai to dayAvAna zrAvakoMkA yaha kartavya nahIM hai ki unapara karuNAbhAva na lAveM / dayAbhAvase jaba zrAvakoMkA dharma prANI mAtrake sAtha upakAra karanA hai to apAtra honepara bhI ve karuNAke pAtra haiN| unakA kaSTa nivAraNa karanA hI yogya hai, sAtha hI unako samyak dharmakA upadeza bhI denA yogya hai, yadi ve sudhara jAve to uttama hai, aisA prema bhAva zrAvakako rakhanA yogya hai, veSabhAva to kisIse karanA na cAhiye / mAtra bhakti karanekA niSedha hai kyoMki vaha bhakti mithyA dharmakI poSaka hai| IR73
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa zloka-pAtradAnaM ca bhAvena, mithyAdRSTI ca zuddhae / zrAvAvara bhAvanAzuddha sampUrNa, dAnaM phalaM svargagAminaM // 278 // // 27 // anvayArtha-(pAtradAna bhAvena ) pAtradAna karane se va usakI bhAvanA karanese (mithyAdRSTI ca zuddhae) mithyAdRSTIkI zuddhi hosaktI hai| (zuddhabhAvanaM saMpUrNa ) jo zuddha AtmAkI bhAvanAse paripUrNa samyagdRSTI hai usako ( dAnaM phalaM svargagAminaM) pAtradAnakA phala svargagamana hai| vizeSArtha-pAtradAnakA yaha mahAtmya hai ki yadi koI zuddha AtmAkI bhAvanA karanevAlA samyagdRSTI jIva pAtroMko dAna kare to svargameM jAkara deva hone yogya puNya baaNdhegaa| yahAM bhAva yaha hai ki samyaktI gRhastha svabhAvase pAtra bhakta hojAtA hai va vaha pAtroMko dAna detA hai| samyaktI to svargameM deva avazya hI hotA hai| yadi samyaktake pahale aura Ayu bAMdhI hogI to anyatra paidA hogaa| jo koI mithyAdRSTI jIva hai arthAt nizcaya samyaktI to nahIM hai kiMtu vyavahArameM deva, zAstra, gurukA aDAvAna hai aura pAtroMko dAna detA hai to usakA vaha pAtradAna va ratnatrayadhAriyoMkI bhakti nizcaya samyaktake liye kAraNarUpa hai| aise hI nimittoMke milAnese vaha samyaktake bAdhaka kauMkA upazama karake nizcaya samyaktI hojAtA hai| tathA pAtradAnake phalase mithyAdRSTI bhogabhUmimeM jAnelAyaka puNya bAMdha letA hai| yahAM prayojana yaha hai ki pAtradAna haraeka zraddhAvAnako karate rahanA caahiye| apanA gRhasthakA 4 ghara dAna vinA pavitra nahIM hosaktA hai / dAna karanese pariNAma udAra rahate haiN| lakSmIke saMcayakA moha kama hojAtA hai| zloka-pAtradAnarato jIvaH, saMsAraduHkhaM nipAtae / kupAtradAnarato jIvaH, narayaM patitaM te narA // 279 // manvayArtha--(pAtradAnarato jIvaH) jo jIva pAtroMko dAna dene meM lavalIna haiM vaha ( saMsAraduHkhaM nipAtae) saMsArake du:khoMko dUra kara detA hai (kupAtradAnarato jIvaH) parantu jo apAtroMke dAnameM rata haiM (te narA * narayaM patitaM) ve mAnava narakameM jAte haiN| V200
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 278 // Dyyy vizeSArtha -- pAtradAna dharmakA poSaka hai taba apAtra dAna adharmakA poSaka hai / pAtradAnase ratna - apakA lAbha hotA hai kyoMki dAtAra ratnatraya svarUpa muni, Avaka, va zrAvAnoMkI bhakti karatA hai east saMgati hI pariNAmoM meM vairAgyabhAva lA detI hai, unakA upadeza bhI bhAvoMko zAMta kara detA hai / dharma meM gADha ruci paidA kara detA hai| jo kucha mithyAtvakI va mAyAkI va nidAnakI zalya aMtaraMgameM ho usako nikAla DAlatA hai / chipA huA samyagdarzana rUpI ratna prakAzamAna hojAtA hai / vItarAgake aMzoMke baDhanese mithyAdRSTI jIva pAtroMke saMparka se samyagdRSTI hojAtA hai / va dharmake pAtra sAdhu va zrAvaka baDe dayAlu hote haiN| unake niraMtara apAyavicaya dharmadhyAna hotA hai ki hama kisI taraha saMsArI prANiyoMke mithyAtva aMdhakArake miTAne meM kAraNIbhUta ho| jaise hamako AtmIka sukhazAMtikA lAbha hai vaisA hI lAbha jagatake prANiyoMko ho| aise mahAtmAoMkA sanmAna- unako dAna denA apane parama kalyANakA upAya hai / dharmake icchAvAnoMko nirantara pAtra dAna karanA cAhiye / dAna kiye vinA AhAra hI na karanA cAhiye / nitya pAtra dAna karanA mAnoM nitya sukha zAMtike sAgara pAtroMkI saMgatise Atma-dharmakA lAbha karanA / isaliye jaise madhumakkhI, madhuke ekatra karanemeM Asakta rahatI hai usI taraha vivekI mAnavako pAtroMkI sevA meM tallIna rahanA cAhiye / isIse dharmakA saMgraha hogA / pApoM kA nAza hogA taba saMsArake duHkhoMse rakSA rahegI / isake viruddha jo apAtroMko mAna yA lobhake vazIbhUta ho dAna karate rahate haiM ve kudharmakI zikSA lete hue saMsArAsakta bana jAte haiM jagatakI mAyAjAla meM pha~se hue ve narakAyu bAMdhakara naraka meM cale jAte haiM / ataeva apAtroMkI bhakti se bacakara pAtroMkI bhaktise svahita karanA cAhiye / zloka - pAtradAnaM ca prati pUrNa, prAptaM ca paramaM padaM / zuddhatatvaM ca sAdhaM ca, jJAnamayaM sArthaM dhruvaM // 280 // anvayArtha - ( pAtradAnaM ca prati pUrNa ) pAtradAnakA pUrNa phala yaha hai ki ( paramaM padaM prAptaM ) paramapada jo mokSa usakI prApti hotI hai (zuddhatatvaM ca sArdhaM ca ) jo zuddha AtmIka tatva sahita hai ( jJAnamayaM sArtha bhuvaM ) va jJAnamaya yathArtha nizcala hai / vizeSArtha - pAvadAnakA phala aMtameM mokSakI prApti hai| jo pAtroMko bhaktipUrvaka dAna dete haiM zrAvakAcAra // 278 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ janake bhItara ratnatraya dhArakoMse AjA baDhatI jAtI hai jisakA asara unakI buddhimeM yaha paDatA hai.zrAvAsa bharaNataraNa ki ve samyaktI hojAte haiN| samyaktI honA hI mokSamArgako prApta kara lenA hai / eka daphe samyaka hogayA to vaha prANI avazya mokSako phuNcegaa| jahAM jJAnamaI zuddha AtmIka tatva nizcala apane svarUpameM kallola kiyA karatA hai| gRhastha zrAvakoMko aura koI icchA mana meM na rakhake mAtra zuddha AtmIka tatvake lAbhake liye hI pAtra dAna karanA caahiye| pAtroMkI sace bhAvase bhakti karanA cAhiye / muni uttama pAtra haiM, unakA samAgama kaThina hai, parantu zrAvaka padake dhArI madhyama pAtra pahalIse gyArahamI pratimA taka sugamatAse mila sakke haiM unako AhAra, auSadhi, Azraya dAna va jJAna dAna karanA cAhiye-unako zAstra bAMTanA cAhiye, kisI vidvAna zAstrIkA nimitta milAkara unake jJAnakI vRddhi karanI cAhiye / jaghanya pAtra to bahutase strI, puruSa, bAlaka, bAlikAe~ mila sakta haiN| jinake yahAM kudevoMkI bhakti nahIM hai, unako cAra prakAra dAnase santuSTa karanA caahiye| jJAnakI vRddhike liye dharma zikSA denA cAhiye, pustakoMko bAMTanA cAhiye, svayaM dharmopadeza denA cAhiye, anAthoM kI rakSAke hetu anAthAlaya kholanA cAhiye, brahmacaryAzrama kholanA cAhiye, jisase bAlaka brahmacArI rUpameM rahakara vidyAkA abhyAsa kreN| zrAvikAzrama va kanyAzAlA Adi kholanA cAhiye yaha saba pAtra dAnakA aMga hai, dharmakI vRddhikA kAraNa hai| zloka-pAtraM pramodanaM kRtvA, trilokaM mudA ucyate / yatra tatra utpAdyate, pramodaM tatra jAyate // 281 // anvayArtha-(pAtraM pramodanaM kRtvA) jo pAtroMko dekhakara mana meM prasannatA lAte haiM unake liye (trilokaM mudA ucyate) tIna lokake prANI prasannatA denevAle kahe gae haiM (yatra tatra utpAdyate ) jahAM tahAM pAtradAnI paidA hotA hai ( tatra pramodaM jAyate ) vahAM vahAM usako pramodabhAva prApta hotA hai| vizeSArtha-- uttama, madhyama, jaghanya tInoM hI prakArake pAtroMkA darzana karake jinakA citta pramoda bhAvase bharakara prasanna hojAtA hai unake aisA apUrva puNyakA baMdha hotA hai| aisA sAtavedanIya, subhaga nAmakarma, Adeya nAmakama, yazAkIrti, ucca gotra Adi puNya prakRtiyoM kA baMdha paDatA hai, OM jisase ve tIna lokameM jahAM kahIM bhI utpanna hote haiM unako harajagaha prasannatA prApta hotI hai| 4 // 27 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAra dhAraNataraNa // 28 // ve du:khI, mlAnita va khadita nahIM hote haiN| pAtradAnake phalase bhogabhUmimeM yadi jAve to vahAM tIna palya, do palya, eka palpa taka koI zArIrika bAdhA nahIM hotI hai na mAnasika tIvra duHkha hotA hai kintu janma paryaMta taka saMtoSa va sukha banA rahatA hai| yadi svargameM deva hojAve to vahAM bhI vaha ucca deva hotA hai usako dekhakara aneka devI deva prasanna hote haiN| usake manakI prasannatAke kAraNa hI upalabdha hote haiN| bhogabhUmise bhI deva hI hotA hai| devagatimeM bhI pUrva saMskArase vahAM pAtroMkI bhakti karatA hai| munigaNoMko dharmakA ArAdhana karate dekhakara va AvakoMko dharma pAlate dekhakara vaha bhakti karatA hai, upadeza sunatA hai, kabhI sAdhu saMtoMpara paDanevAle upasargoMko dUra karatA hai| isase puNyako bAMdhakara phira uttama tejasvI mAnava hotA hai jise dekhakara sabako pramAda hove| vAstavameM pAtroMkI bhakti va pratiSThAkA apUrva phala prApta hotA hai| zloka-pAtraM abhyAgataM kRtvA, trilokaM abhyAgataM bhave / __ yatra tatra utpAdyate, tatra abhyAgataM bhavet // 282 // anvayArtha-(pAtraM abhyAgataM kRtvA ) jo pAtroMkA svAgata karatA hai-unako dAna detA hai usake liye (trilokaM abhyAgataM bhave) tIna lokameM svAgata prApta hotA hai ( yatra tatra utpAdyate ) jahAM jahAM vaha paidA hotA hai (tatra abhyAgataM bhavet ) vahAM vahAM usakA svAgata va sanmAna hotA hai| vizeSArtha-pAtroM ko dekhakara prasanna honA usase adhika kriyA yaha hai ki pAtroMkA bhaktipUrvaka svAgata karake unako dAna denA / isa kriyAse aura bhI aTUTa puNyabaMdha hotA hai| tIna lokake pANI usakA svAgata karate haiM, usakI pratiSThA karate haiN| vaha dAnI durgatise bacatA hai,mAnava va devagatike aise UMce pada pAtA hai ki usakA anya deva tathA mAnava bar3I pratiSThAse svAgata karate haiN| unakA kabhI apamAna nahIM karate haiM, unako dekhate hI prabhAvita hojAte haiN| unakI AtmAmeM baMdhA huA puNyakarmabaMdha unake teja va mahAtmyako aisA baDhA detA hai ki sarva koI usake vazIbhUta hojAte haiN| aise jJAnI prANI yadi kahIM nirjana vana meM bhI cale jAte haiM to unako saba prakArakA zArIrika ArAma denevAle vahAM bhI mila jAte haiN| jinhoMne puNyAtmA jIvoMke pravAsa par3he haiM ve jAnate haiM ki aise mAnavoMko jaMgalameM maMgala milate hai| zrI rAmacandra, sItA, lakSmaNa apane vanake pravAsameM jahAM
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ para R82 // bhI jAte the apUrva svAgata pAte the| dhanyakumAra seTha putra akelA ujjainIse rAjagrahI meM jAtA hai aura vahAM puNyake balase dhanakA lAbha, strIkA lAbha va rAjyakA lAbha taka kara letA hai| pUrva janma meM dhanyakumArake jIvane pAtradAna bhakti pUrvaka kiyA thA, aisA jAnakara gRhastha zrAvakoMko niraMtara pAtradAna karanA caahiye| zloka-pAtrasya ciMtanaM kRtvA, tasya cinaM suciMtaye / cetayati prAptaM vIrya, pAtra ciMtA sadA budhaiH / / 283 // anvayArtha (pAtrasya ciMtanaM kRtvA) jo zrAvaka gRhastha niraMtara cittameM pAtroMke lAbhakI ciMtA kiyA karatA hai (tasya cittaM ciMtaye) usakA mana sadA zubha bhAvoM meM lIna rahatA hai (cetayati prAptaM vIrya) vaha apane Atma vIryakA bhale prakAra upabhoga karatA hai arthAt ciMtita kArya siddha kara letA hai ( sadA budhaiH pAtra ciMtA) isaliye buddhimAnoMko sadA pAtroMkI ciMtA rakhanA cAhiye / vizeSArtha-jo gRhastha niraMtara yaha bhAvanA bhAtA hai ki mujhe pAtroMkA lAbha hojAve to maiM dAna hai| isa pAtradAnakI bhAvanAse vaha apanI kaSAyoMkI zaktiko aisI maMda kara detA hai ki usake cittameM sadA hI zubha kAryoMke karane kI bhAvanA rahA karatI hai / aura jina zubha kAryoM ko vaha karanA cAhatA hai unake karanekA Atmabala vaha apane meM jAgRta kara letA hai / Atmapalake pratApase usake sarva hI zubha kArya siddha hojAte haiM / yahAM graMthakartAne pAtradAnakI bar3I mahimA yatAI hai so bila. kula ThIka hai| dAnake bhAvoMse, pAtroMkI bhaktise apUrva puNyakarmakA baMdha hojAtA hai| jaise hiMsAkarmI ciMtAse, asatya bhASaNakI ciMtAse, corIkI ciMtAse, kuzIlakI ciMtAse, parigrahakI ciMtAse niraMtara pApakarmakA baMdha hotA hai vaise pAtradAnakI ciMtAse jabataka ciMtA rahegI apUrva puNyakarmakA baMdha hotA hai| dAnI gRhasthako pratidina pAtrakI ciMtA karake pa.broMkA samAgama milAkara dAna karake phira bhojana karanA cAhiye / yadi pAtrakA lAbha na mila to du:khita bhukSitako jimAkara Apa 4jImanA cAhiye / vAstavameM pAtradAna va karuNAdAna donoM ke bhAva gRhasthake sadA rahane caahiye| *dAnase hI gRhIkI zobhA hai| VIR1.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra bhavaraNa 1282 // zloka - kupAtraM abhyAgataM tvA, durgati abhyAgataM bhavet / sugatiH tatra na diSTaMte, durgatiM ca bhave bhave // 284 // anvayArtha - (kuppanaM abhyAgataM kRtvA ) jo koI apAtroMkA svAgata karate haiM ve (durgati abhyAgataM bhavet ) apane liye kupatikA svAgata karate haiM ( tatra sugatiH na dRSTate) unako sugatikA darzana nahIM hotA hai ( durgatiM ca bho bho ) unako bhava bhava meM durgatikI prApti hotI hai| vizeSa thaM - jo mithyA darzana, mithyA jJAna va mithyA cAritra se vAsita bheSI kuliMgI haiM unakA jo svAgata karanA hai, unako bhakti pUrvaka dAna denA hai so saMsAra ke kAraNa mithyA darzana AdikA hI poSaNa karanA hai / jisakA phala kugatikA hI baMdha hai / tathA midhyAtvake baMdhako Ate dRDhatA pAnA hai / uma midhyAtvake udayase prANIko anaMta bhavameM durgatikA sAmanA karanA paDegA / vAraMvAra ekendriya paryAya meM janmanA hogA / unako phira unnati karake paMceMdriya sainIkA jIvana pAnA ati kaThina hojAyagA / guNa aura auguNakA hI Adara yA nirAdara hai / midhyAtyAdi durguNa apratiSThA ke yogya hai isaliye unake dhArI vyakti bhI bhakti karane ke yogya nahIM hai / yadi dyUta ramana burI vastu hai to chUtake ramanavAlekA Adara bhI ucita nahIM hai usase jUe khelanevAleko jUeke khelane ko uttejanA milatI hai va svayaM bhI jUrake phaMde meM paDa jAne kI AzaMkA hai| isaliye pratiSThA ke yogya ratnatraya haiM va unake dhArI supAtra | apAtroMko dAna denA kevala nirarthaka hI nahIM hai ulTA pApabaMdha kAraka hai| mithyAdRSTI hI kisI mAna va lobha va AzA ke vazIbhUta ho aise apAtroMkA svAgata karake tIma darzanamohakA baMdha karate haiN| vivekIko aisA karanA ucita nahIM hai / zloka - kupAtraM pramodanaM kRtvA, ekendri thAvare utpAdyaM / tiriyaM naraya pramodaM ca, kupAtradAna phalaM sadA // 285 // anvayArtha -- (kupAtraM pranodanaM kRtvA) jo apAtroMko dekhakara Ananda manAte haiM / ve (ekendra thAvare utpAdyaM) ekendriya sthAvaroM meM janmate haiM (tiriyaM nazya pramodaM ca ) unako naraka va nirdecagati Anandale grahaNa karatI hai (kupAtradAna phalaM sadA ) apAtra dAnakA sadA ho aisA phala hotA hai| AvaNAca IRRIT
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa diye| zrI Amata puSTikAraNa, vinazyAta vinazyati // 16 // vizeSArtha-apAtroMko dekhakara Ananda manAnA, unakI apAtratAkA anumodana karanA hai| vizAvara 4 mithyAtva bhAvoMkI hI unameM pAtratA hai| mithyAtta bhAvoMkI vAsanAse va anantAnuvandhI kaSA pakI tIvratAse ekendriya jAti nAma karma, sAdhAraNa nAma karma, aparyApti nAma karma Adi prakR. tiyoMkA baMdha honese yaha jIva eka mAnavase marakara sIdhA sAdhAraNa vanaspati rUpa nigoda paryAyameM calA jAtA hai, vahAMse phira anaMtakAla meM bhI nikalanA kaThina ho jAtA hai| athavA narakagati bAMdhakara naraka calA jAtA hai yA anya pazu pakSIkI paryAya pAletA hai| mithyAtva samAna koI pApa nahIM hai| mithyAtva sahita vyaktiko dharmAtmA mAnake usake adharmakI pratiSThA karanI use bhI patitaY rakhanA hai Apa bhI patita honA hai| vivekI mAnavako pAtra va apAtrakA vicAra karake hI dAna denA caahiye| zrI amitagati zrAvakAcArameM kahA hai: yathA ranodhAriNi puSTi kAraNa, vinazyati kSIramalAbuni sthitam / prarUdrAmadhyAtvamakAya dehine, tathA pradataM draviga vinazyati // 16 // bhAvArtha-jaise puSTikArI dUdha rajakI rakhanevAlI tUMvameM rakkhA humA nAza ho jAtA hai mithyAtva malarUpI maladhArI prANIko diyA huA dravya nAzako prApta hojAtA hai| ___ zloka-pAtradAnaM ca zuddhaM ca, dAtra zuddhaM sadA bhavet / tatra dAnaM ca mukaM ca, zuddha dRSTi yathA mataM // 26 // anvayArtha--(pAtradAnaM ca zuddha ca) pAtradAna zuddha dAna hai isase (dAtra zuddha sadA mot ) dAtAra nir| tara zura hotA hai| (tatra dAnaM ca mukaM ca) pAtroMko dAna denA mukikA upAya hai (yathA zubATa ma ) jaise zuddha samyagdarzana mokSakA upAya mAnA gayA hai| vizeSArtha-samyagdarzana sahita supAtroMko dAna denA zuddha dAna isaliye hai ki usa dAnake kAraNa dAtArake pariNAma zuddha ho jAte haiN| usako mokSamArgakI gADha ruci paidA hojAtI hai| yadi kadAcit dAtAra zithila zraddhAnI ho to dAnake pIche supAtroM ke dvaar| aisA yogya dhanopadeza milatA hai jisase vaha mokSamArgake sanmukha hojaave| isaliye jahAM pAtroM ko dAna denA hai vahAM mokSamArgapara calanA hai / jisataraha samyagdarzana mokSakA upAya hai vaise pAtradAna mokSakA upAya hai| jaisI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraNavaraNa zrApasAra saMgati hotI hai vaisA prabhAva AtmAke pariNAmoM para par3atA hai| yahI kAraNa hai jo mithyASTI bhI supAko dAna de to bhogabhUmikA puNya bAMdha letA hai aura yadi pAtra samyagdarzana rahita kupAtra ho to unakI saMgatise kubhogabhUmikA puNya baMdha jAtA hai / sugaMdhita vastu saMparka te vastroM meM sugaMdha va dugaMdhita vastuke saMsargase vastroM meM durgadha Ane lagatI hai| bAharI padAthakA baDA bhArI asara prANIke bhAvAma paDatA hai| isaliye vicAravAna gRhasthako ucita hai ki sadA hI pAtradAna ke liye utsAhita rahe, pAtradAna niraMtara kare / pAtradAna mokSake paramparAya sAdhanoM meM eka prabala kAraNa hai| ratnatraya. dhArIkI bhakti ratnatrayakI bhakti hI hai| ___ zloka-pAtrazikSA ca dAtrasya, dAtradAnaM ca pAtraye / dAtra pAtaM ca zuddhaM ca, dAnaM nirmalita dhruvaM // 287 // anvayArtha--(dAtrasya) dAtArako (pAtrazikSA ca) pAtradvArA yogya zikSA prApta hotI hai (dAtra pAtraye dAnaM ca) dAtAra dvArA pAtrako dAna hotA hai (dAtra pAtraM ca zuddhaM ca) jahAM dAtAra tathA pAtra donoM hI zura haiM (dAna nirmalitaM dhruvaM ) vahAM niraMtara dAna nirmala hotA hai| vizeSArtha-yahAM batAyA hai ki supAtra dAnakA baDA bhArI mahAtmya hai| dAtAra aura pAtra donoMkA upakAra pAtradAnase hotA hai| dharmake pAtra dharmake sAdhaka haiM, unako dAna denese unake pari. NAmoMkI thiratA hotI hai| unake saMbamakA sAdhana hotA hai| unakI ruci dharmake sammAna hone se vizeSa baDha jAtI hai| yaha upakAra to dAtA dvArA pAtrakA hotA hai| pAtra dvArA dAtAkA upakAra yaha hai ki pAtra utsama dharmApadeza dete haiN| uttama zikSAke milanese dAtArake bhItara jo kucha malInatA hotI ra hai vaha dUra hojAtI hai| vaha dharmakA vizeSa anurAgI hojAtA hai| bahudhA dharmake pAtra muni pA zrAvaka dAna le cukaneke pazcAt kisI tarahake saMyama dhAranekA upadeza dete haiN| dAtAra yathAyogya niyama lekara dharmakAryameM vizeSa AcaraNa karane laga jAtA hai| vAstavameM supAtra dAtArake liye baDhehI upakArI haiN| apAtroMko dAna denese jaba mithyAtvakI zikSA milatI hai taba supAtroko dAna dene se samyagdarzanakI zikSA milatI hai| jahAM dAtArakA bhAva zuddha hai, samyagdarzanase pUrNa hai va pAtra bhI zukha bhAva dhArI samyagdRSTI hai vahAM apUrva nirmala dAna hotA hai| donoMke bhAva ati pavitra hojAte // 2 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAraNataraNa WREGII hai / yaha dAna sadA hI bhAvoMkI ati vizuddhatA karanevAlA hai| pAtradAna dharmakA mukhya sAdhaka hai / zloka - dAtraM zuddhasamyaktaM, pAtraM tatra pramodanaM / dAtra pAtraM ca zuddhaM ca dAnaM nirmalitaM sadA // 288 // anvayArtha - ( dAtraM zuddhasamyaktaM ) dAtAra zuddha samyagdarzanakA ghArI hotA hai ( tatra pAtra pramodanaM ) taba vaha pAtroMke liye pramoda bhAva rakhatA hai (dAtra pAtraM ca zuddhaM ca ) jahAM dAtAra aura pAtra zuddha hoM (dAnaM nirmalitaM sadA ) vahAM niraMtara dAnakI nirmalatA hai / vizeSArtha - jisa dAtAke bhItara zuddha sampakta hai, jo nija zuddhAtmAkA anubhava karanevAlA hai, jo dharmakA parama anurAgI hai, jo dharmAtmAoMko sevAmeM nitya bhAva rakhatA hai / aisA dAtAra nitya mana meM aisA cAhatA hai ki mujhe pAtradAnakA avasara mile| jaba kabhI vaha kisI uttama pAtra muniko, madhyama pAtra zrAvakako va jaghanya pAtra avirata sampadRSTIko dekhatA hai, unakA mana praphullita hojAtA hai vaha unakI sevAke liye ati anurAgI hojAtA hai aura bhaktipUrvaka unako yathAyogya dAna detA hai / isa samyagdRSTI dAtArakA bhAva zuddha AtmIka bhAvakI tarapha jhukA huA hai| vaha yahI cAhatA hai ki jo jo mokSamArga para AruDha hai ve vaMdanIya, AdaraNIya va pratiTAke yogya haiN| usakA ratnatrayakA anurAga apUrva rahatA hai| samyagdRSTI pAtroMkA bhI bhAva ratnatraya ke premase pUrNa hotA hai / dAtA aura pAtra donoMkI dRSTi jahAM svAtmAnubhava para ho aura ve donoM dAnake samaya paraspara mileM taba paraspara bhAvoMkI ujvalatA meM baDA hI prabhAva paDatA hai / sampaNDaSTI dvArA samyagdRSTIko dAna hojAnA hI saccA pavitra dAna hai / yaha dAna atizayakArI puNyabaMdhakA kAraNa hai| yaha bAMdhA huA puNya jIvako saMsAra meM Asakta karanevAlA nahIM hotA hai / kintu aise uttama nimitta milA detA hai jisase saMyama pAlanekI yogyatA hojAtI hai tathA mokSa prApta karane yogya vajraRSabhanArAca saMhanana AdikA lAbha hojAtA hai / samyaktI dAtA va pAtra donoM dAnake samaya AnaMda pAte haiM / dAtra pramoda kAraNaM / ukta dAna jinAgame // 289 // zloka - pAtraM yatra zuddhaM ca pAtra dAtra zuddhaM ca, // 245 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha (yatra pAtraM zuddha ca) jahAM pAtra zuddha samyagdRSTI hotA hai (dAtra pramoda kAraNaM ) vaha dAtAprAvakA Inau rako pramoda utpanna karanekA kAraNa hotA hai (pAtra dAtra zuddhaM ca) jahAM pAtra aura dAtAra donoM zuddha samyagdRSTI ho (minAgame dAna uktaM ) vahI dAna jinAgamameM ucita kahA gayA hai| vizeSArtha-samyagdarzanakA aisA mahAtmya hai ki jisake kAraNa mukhapara eka apUrva zAMtikA jhalakAva hotA hai| samyaktI pAtrake darzana karate hI dAtA zAMta rasa meM pahuMca jAtA hai| samyaktI pAtrake dvArA koI aisI kriyA nahIM hotI hai jisase dAtArako kucha bhI kaSTa ho, vaha paDAhIsaMtoSI hotA hai| jo uddiSTa AhArake tyAgI haiM vetorasa nIrama jo milA use lekara apane Atma kArya meM laga jAte haiN| gheto yahAMtaka samhAla rakhate haiM ki unake nimitta koI Arambha nahIM kiyA jAve / jo gRhasthake Y. svakuTumbake liye bhojana tarapAra kiyA ho usImeMse munigaNa AhAra lete haiN| jisase unake nimi-Y ttase na to hiMsA ho aura na kucha bhI kaSTa ho / anya madhyama yA jaghanya pAtra bhI baDe hI utsAhI va dharmake premI hote haiN| kisI tarahakA abhimAna nahIM rakhate haiN| yadi koI bhaktipUrvaka nimaMtraNa kare to ve kabhI mAnase jamakA niSedha nahIM karate haiN| jaina AgamameM usahIko uttama dAna kahA gayA hai jahAM pAtra aura dAna donoM yogya ho| samyagdRSTI dvArA samyagdRSTAko dAna hojAnA hI prazaMsanIya dAna hai| jahAM samyagdRSTI mokSagAmI dAtAra ho aura tIrthakara sarIkhe mokSagAmI mahAtmA pAtra hoM vaha dAna mahAna hai| rAjA zreyAMsa dvArA zrI riSabhadeva bhagavAnako dAna hojAnA va candanA satIdvArA zrI mahAvIra bhagavAnako dAna hojAnA aise suyogya dAnake udAharaNa hai| samyagdarzanakI apUrva sugandha hai| . zloka-mithyAdRSTI ca dAnaM ca, pAtra na gRhite punH| yadi pAtra gRhite dAnaM, pAtraM apAtra ucyate // 29 // anvayArtha-(mithyAdRSTI ca dAnaM ca) mithyAdRSTIke dvArA diye hue dAnako (pAtra na gRhite punaH) pAtra nahIM grahaNa karate haiM (yadi pAtradAna gRhite) yadi pAtradAnako grahaNa karale to (pAtraM apAtra ucyate ) vaha pAtra apAtra kahA jAtA hai| vizeSArtha-yahAM yaha batAyA hai ki jo samyagdRSTI pAtra hote haiM ve zraddhAvAna bhAI yAna dAtArake 2 .
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraNavaraNa IRCl hI hAthase bhojana lete haiN| jo mithyAdRSTI haiM, sace deva, gurU, zAstrake aDAnI nahIM haiM. unake saccI bhakti supAtroMse nahIM hosatI hai| yadi kadAcit ve kisI kAraNavaza pAtroMko dAna deneke liye tayyAra bhI hojAveM to pAtra jo sampagdRSTI haiM ve unako upadeza dekara pahale samyagdRSTI arthAt vyavahAra aDAna banA leMge taba unako dAtAra mAnake unake yahAM bhojana kareMge / jo sacce deva, guru, zAstrake aDAnI hai ve hI zuddha bhojana tayyAra kara sake haiM, chanA pAnI vyavahAra kara sakke haiN| zuddha anna, ghI, dUdhAdi kAmameM leMge, jIvadayA pUrvaka rasoI bnaayeNge| mithyASTIkI bhojanakI kriyA jana zAstrokta nahIM hogii| isaliye jo zraddhAvAna tIna prakAra ke pAtra haiM ve aisI azuddha rasoIko svIkAra nahIM kara skt| na to vaha vastu ho lene yogya hai na dAtAra mizyAdRSTIkI bhakti usa ratnatraya dharma meM hai jisake dhArI ve pAtra haiN| bhakti vinA pAtradAna nahIM hotA hai| yadi koI pAtra aisI azuddha rasoIko mithyAdRSTIke dvArA diye jAne para leleke tau vaha svayaM apAtrahojAtA hai arthAt svayaM mithyA dRSTI vanAcArake viruddha hojAtA hai, aisA AvAoMne kahA hai| jaba taka aDAna ho tabataka dAtApanA nhiiN| jahAM anDA bigaDI vahAM pAtrapanA nhiiN| pAtrako vahI dAna lenA yogya hai jo usako dAtAra dvArA dharmapAtra samajhakara zuddhatAke sAtha diyA jaave| jo pAtra isake viruDa AhAra karatA hai vaha svayaM apAtra hojAtA hai| zloka-mithyAdAna viSaM protaM, ghRtaM dugdha vinAzae / nIcasaMgena pAtraM ca, guNaM nAzanti yatpunaH // 291 // anvayArtha-mithyAdAna viSaM proktaM) mithyAtvIkA dAna viSarUpa kahA gayA hai (ghRtaM dugdha vinAzae) jaise viSake sapogase ghI aura dubake guNa naSTa hojAte hai vaise (nIvasaMgana pAtraM ca guga naHzAMti yattunaH) mithyAdRSTIkI saMgatitepAtrake guNa bhI nAza hojaayge| vizeSArtha-dAna zraddhAvAnakA hI guNakArI hai| jo annAdi grahaNa kiyA jAtA hai usameM dAtArake bhAvoMkA bhI asara hojAtA hai| mithyAtta bhAvase milA huA vaha dAna hai| ataepa aisA dAna grahaNa karanevAle pAtrakI buddhiko malIna kara letA hai| jaise viSa ke saMyogase ghI va dUdha naSTa hojAte haiM vaise mithyAdAnake saMyogase pAtrake samyakAdi guNa naSTa hojAte haiN| yadi koI pAtra na ho parantu 2073
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1444444444646 kAraNavaraNa 4 apaneko pAtra mAnakara mithyAdRSTI dAtArase dAna lenekA abhyAsa banAle to usa pAtrakA prema usa zrAvAsa 28 // mithyAdRSTIse hojAyagA arthAt mithyAtvakI anumodanA usake hojaaygii| vaha dAtAra bhI samajhegA ki mujhe ina pAtroMne yogya hI samajhA taya hI to merA dAna liyaa| vaha aura bhI mithyAtva graMthiko dRDha kara legaa| ataeva aisA dAna upakAraka na hokara apakAraka hogaa| yahA tAtparya yaha hai ki supAtra vahI hai jo dharmakA dRDha zraddhAvAna ho va dharmameM dRDha zraddhAniyoMke hI bhakti dvArA diye hue dAnako grahaNa kare taya ho vaha zuddha dAna dAtAra va pAtra donoMko mokSa. mArga meM preraka hai| mithyAtvIke pAtroMmeM saccI bhakti nahIM hotI hai| ataeva unakA diyA huA dAna pAtra ke liye ucita nahIM hai| yadi koI le le to vaha apAtra ho jaaygaa| dAtArake azuddha dravyakA va dAtArake kubhAvoMkA bhojana karanevAleke pariNAmoM meM asara hotA hai vaha vikArakA hetu hai| eka vezyAne mAyAcArase zrAvikA banakara dhokhe se eka jaina sAdhuko AhAra karA diyaa| AhAra karate hue unakI dRSTi Upara gii| unhoMne eka motiyoMkA hAra TaMgA huA dekhaa| unake pariNAma aise hue ki hama hArako curA lejAveM taba usa sAdhune apane guruse yaha hAla kahA / gurune kahA ki tumane azuddha dAtArakA azuddha bhojana khAyA hai| prAyazcitta lekara doSase mukta honA caahiye| ataeva zraddhAvAna ke dvArA zuddha bhojana hI pAtroMko grahaNa karanA caahiye| zloka-mithyAdRSTI ca saMgena, guNaM nirguNaM bhavet / mithyAdRSTI jIvasya, saMgaM tajati ye budhAH // 292 // anvayArtha (mithyAdRSTI ca saMgena ) mithyAdRSTIkI saMgatise (guNaM nirguNaM bhavet ) pAtrake guNa auguNa V rUpa hojAte haiM ataeva (ye budhAH) jo buddhimAna haiM ve ( mithyAdRSTI jIvasya saMgaM tati ) mithyAdRSTI jiivkii| saMgati choDa dete haiN| vizeSArtha-jo sacce tatvake zraddhAvAna nahIM hai unakI saMgatise lAbha honeke badale meM hAni honA bahuta saMbhava hai| unake prabhAvameM Akara sace zraddhAvAnoMkI zraddhA bahudhA bigaDa jAtI hai| tathA guNoMkA nAza hokara auguNoM kI utpatti hojAtI hai| bahudhA kusaMgatise hI loga juArI, zikArI, 1 nazeSAja, vezyAgAmI, mAMsAhArI, parastrIrata, cora hojAyA karate haiN| kusaMgatise viSayAsakti ho- Rc
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAraNataraNa #Reell, jAtI hai| jina dAtAroMkI saMgati se samyakta dRDha ho una hIke dvArA dAna lenese samyakkAdi guNoM kI vRddhi hogI / yadi dAtAra samyakta rahita hai, mithyA deva zAstra gurukA zraddhAnI hai to pAtra ke bhItara usake bhAvoMkA asara paDanese samyakta bhAvameM bAdhA hojAyagI / ataeva samyaktI sarva hI pAtra una anApatanoMkI saMgati nahIM karate haiM jinase zraddhAna, jJAna, cAritra meM antara paDa jaave| isI liye midhyAdRSTI dAnako ve grahaNa nahIM karate / zraddhAvAna zrAvaka gRhasthake hI dvArA diyA huA dAna lete haiN| zloka - mithyAtI saMgate yena, durgati bhavati te narA / mithyAsaMga vinirmuktaM, zuddhadharma ratA sadA // 293 // manvayArtha - (yena) kyoMki ( mithyAtI saMgate durgati bhavati ) mithyAtI saMsArAsakta mAnavoMkI saMgati se khoTI gati hotI hai ataeva (te narA mithyAsa~ga vinirmuktaM ) ve mAnava mithyAtvIkI saMgatiko choDakara (zuddha dharma ratA sadA ) sadA hI zuddha ratnatraya dharmameM lIna rahate haiM / vizeSArtha - saMgatikA baDA bhArI asara hotA hai / kusaMgati se yaha prANI mithyAdRSTI hokara kudeva, kuzAstra va kugurukA bhakta bana jAtA hai va iMdriyoMke viSayoMkA lampaTI hokara viSayAMdha hojAtA hai / yA khyAti pUjA lAbhAdike lobha meM paDa jAtA hai, AtmAnubhava ke hetu rUpa sacce dharmakA zravAna kho baiThatA hai / ataeva naraka va pazugati bAMdhakara nArakI yA tica hojAtA hai / isIliye jo paMDita pAtra haiM, cAhe muni hoM yA zrAvaka hoM yA vrata rahita sampatI hoM ve kusaMgati se sadA bacate haiM / mithyAdRSTokI saMgati nahIM karate haiM taba ve midhyAtvI dvArA diyA huA dAna bhI nahIM lete| kyoMki bhojanakI saMgati va mithyAtvI dAtArakI saMgati pariNAmoM meM vikAra utpanna kara degI / jJAnI pAtra sadA hI zuddha AtmIka tatvameM ramaNa kiyA karate haiM / va usake sAdhaka pAMca parameSThIko bhakti karate haiM / dharmAtmA gRhasthoMkI hI saMgati rakhate haiM va dharmAtmA gRhasthoMke hI dvArA diyA huA dAna lete haiM / unake isa bAtakI baDI samhAla rahatI hai ki hamArA ratnatraya dharma kisI taraha bhI malIna na ho| vaha pUrNapane surakSita rahe, isaliye ve zraddhAvAna zrAvaka gRhasthoMke dvArA diyA huA dAna hI lete haiM / mithyAtiyoMko samyaktI banAkara phira unakA AhAra vastra lesakte haiM / 37 kAna // 289 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaNataraNa zrAvakAcAra // 29 // zloka-mithyA saMgaM na kartavyaM, mithyA vAsanA vAsitaM / dUre tyati mithyAttvaM, deza ityAdi tyaktayaM // 294 // sambayArtha-(mithyAsaMgaM na kartavyaM) mithyAtvakA saMga na karanA cAhiye (mithyA vAsanA vAsitaM) mithyAsvakI vAsanAse vAsita (deza ityAdi tyataya) kSetra AdikA tyAga karanA cAhiye / jJAnIjana (mithyAtvaM dUre tyamaMti) mithyAdarzanako darase hI tyAga dete| vizeSArtha-mithyAdarzanake samAna koI pApa nahIM hai| samyagdarzanake samAna koI guNa nahIM hai| vyavahAra mithyAtvakA sevana aMtaraMga mithyAtvakI vAsanAko dRDha karanevAlA hai, jaise vyavahAra sampagdarzanakA sevana aMtaraMga samyagdarzanako dRDha karanevAlA hai isaliye dharmAtmA zrAvaka gRhasthAko mithyAtvake poSaka apAtroMkA saMga nahIM karanA cAhiye / unako usa kSetra meM bhI nahIM jAnA cAhiye jahAM mithyAtvakI puSTi ho va samyagdarzanakI virAdhanAkI zaMkA ho / mithyAdarzanase usItaraha bacanA cAhiye jaise durgaMdha vAyu, jala, bhUmise bacA jAtA hai| kuzeva, kuguru, kudharmakI saMgati mithyAtvakI vAsanAko paidA karanevAlI hai| isaliye unakI saMgati na karanA hI ucita hai / jisa dezameM mithyAtvakA hI pracAra hai, vyavahAra samyagdarzanake sAdhana nahIM hai usa deza meM prathama to jAnA hI ucita nahIM hai| yadi laukika kAryavaza jAnA paDe to samyagdarzanakI sAdhaka kriyAoMko karatA rhe| japa, pATha, sAmAyika dhyAnAdiko kabhI na choDe tathA mithyAtva kriyAoMkI saMgatimeM Apa na baitthe| dharmayuDise mithyA dharmake dhArakoMkA sanmAna Adi na kre| jaise zuddha zveta vastrakA dhArI isa bAtakI samhAla rakhatA hai ki kahIM koI kIcaDakA dhabyA mere kapaDaoNpara na laga jAve, paise 3 vivekIko samhAla rakhanA cAhiye ki mere zraddhAnameM koI malInatA na AnI cAhiye / isIliye OM apAtroMkI bhakti karanI ucita nahIM hai| loka-mithyA dare hi vAcaMti. mithyA saMga na diSTate / mithyA mAyA kuTuMbasya, saMgaM virace sadA budhaiH|| 295 // anvayArtha (mithyA dure hi vAcaMti) mithyAtvase darase hI bacanA cAhiye (mithyA saMga na diSTate). 29 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvakA saMga na dikhanA cAhiye (mithyA mAyA kuTubasya saMgaM) mithyAtva va mAyAmeM phaMse hue kuTuMbakA dharaNavaraNa zrAvakAcAra saMga (budhaiH sadA virace) buddhimAna sadA hI bacAve / // 29 // vizeSArtha-yahAMpara bhI mithyAtvakI saMgatikA niSeva kiyA hai| graMthakartAkA abhipAya yahI hai ki gRhasthajana zuddha samyakameM paripakka rheN| kyoMki samyagdarzana hI mokSamArgakI prathama sIDhI hai| isake vinA bata, japa, tapa saba asAra hai / AtmAnuzAsanameM kahA hai zamaboSavRttatapasAM pASANasyeva gauravaM puMsaH / pUjyaM mahAmageriva tadeva samyaka saMyuktam // 15 // bhAvArtha-mabhAva, jJAna, cAritra, tapakA mUlya samyagdarzanake vinA pASANa khaNDake samAna hai parantu yadi ve samyagdarzanake samAna ho to unakA mUlya va Adara mahAmaNike samAna hotA hai| isIliye mithyAtvase bhale prakArase bacanekA upadeza hai| jJAnI gRhasthako ucita hai ki sadA hI samyagdarzanakI dRDhatAke kAraka AyatanoMkI saMgati rkhe| jinacaityAlaya, jinazAstra, jaina gurU, jaina dharmAtmA jJAnI puruSa, jinendra bhakti, sadgaruko dAna, sadgaru dvArA upadeza zravaNa Adi nimittoMko milAtA rahe, inake viruddha nimittoMkI saMgati na kare, unase mAdhyastha bhAva rakkhe, laukika vyavahAra na bigar3e utanA mAtra sahayoga deve parantu apanI aDAmeM kisI taraha malInatA bhAjAve aisA sahaOM yoga na kre| jo gRhastha kuTumbI mithyAtvake poSaka haiM va jo mAyAcArake poSaka haiM, Thaga, anyAyI haiM unakI saMgatise bacanA hI ucita hai| jisataraha bane samyagdarzanakI rakSA kare yaha abhipAya hai| ___ zloka-mithyAtvaM paramaM duHkhaM, samyaktaM paramaM sukhaM / / tatra mithyAmataM tyaktaM, zuddha samyaka sArddhayaM // 296 // anvayArtha (mithyAtvaM paramaM duHkhaM ) mithyAdarzana parama duHkhakA kAraNa hai (samyakaM paramaM sukhaM ) samya- 5 gdarzana parama sukhakA kAraNa hai (tatra mithyAmataM tyakaM) isIliye mithyAdarzanakA tyAga kare (zuddha samyaka sAI) zukha samyagdarzanako apanA sAthI banAe rkkhe| vizeSArya-saMsArameM naraka, nigoda, ekeMdriya, vikalatraya, pazu Adike ghorase ghora duHkhoM meM 4 paTakanevAle kokA baMdha mithyAdarzanase hotA hai isaliye mithyAdarzana hI parama dukharUpa he athavA // 29 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ EM nAkyAvara R9 // mithyAtvI jIva saMsArameM tIna rAgI hotA hai, vaha niraMtara iSTakA samAgama cAhatA hai| jaba iSTakA viyoga hojAtA hai yA koI usake anukUla nahIM calatA hai to use mahA du:kha hotA hai| vaha rAta dina tRSNAkI vyAdhise pIDita rahatA hai, viSayoM ke kAraNa Akulita rahatA hai| icchA va ciMtA ye hI mahAna dukha haiN| icchita vastuoMko milanepara bhI vaha tRSNAko baDhAkara adhika cAhakI dAhameM jalA karatA hai| mithyAtvIkA jIvana sadA duHkharUpa rahatA hai| vaha paralokameM bhI kaSTa pAtA hai| samyagdarzana parama sukhakA kAraNa hai| samyaktI jIva mokSa pAtA hai| samyakI isa loka va paraloka donoM meM sukhI rahatA hai| yahAM yadi kamauke udayase duHkhake sAmAna milate haiM taubhI samabhAva rakhatA hai| yadi puNyake udayase sukhake sAmAna milate haiM to unase vairAgI rahatA huA unameM raMjAyamAna nahIM hotA hai| isIliye isa bAtakI baDI AvazyaktA hai ki zuddha samyaktakI rakSA kI jAve, samyakameM koI doSa na lagAyA jAve / mithyAdarzanako bhaleprakAra tyAga diyA jaave| jinakI saMgati se viSaya kaSAyoM meM 7 lInatA ho, mithyA pUjApATha va rUDhiyoM meM bhI jakaDanA paDe unakI saMgati vivekI na kreN| isI tuse bhaktipUrvaka apAtroMko dAna na kare / vyavahAra samyagdarzanake dhArI pAtroM ko hI bhaktise dAna kare cAhe ve supAtra hoM yA kupAtra arthAt nizcaya samyakta rahita ho / parantu vyavahAra samyaktase zunya mithyAdRSTIko bhaktipUrvaka dAna karanA ucita nahIM hai kyoMki vahAM dharmakI pAtratA nahIM hai| dayA puriseharaeka prANIko AhAra, auSadhi, abhaya va vidyAdAna karanA ucita hai, usameM pAtra apAtrakA vicAra nahIM hai| dharmabuSise mithyAtvakI bhakti hAnikAraka hai jise karanA ucita nahIM hai| samyagdarzanarUpI ratnakI rakSA karanA vivekIkA kartavya hai| rAtri bhojana tyaag| zloka-anastamitaM beghaDiyaM ca, zuddha dharma prakAzaye / sAdhaM zuddha tatvaM ca, anastamita rato narAH // 297 // anvayArtha (anastamitaM beghaDiyaM ) do ghaDI sUryake asta pahale bhojana kara lenA cAhiye (zuddha dharma
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra prakAzaye) aisA ahiMsAdharma prakAzita karatA hai (zuddhatatvaM ca sAI) jo dharma zuddha vastusvarUpako batAnekAraNavaraNa VvAlA hai isa taraha (narAH anastamitaM ratAH) mAnavoMko rAtribhojana tyAgameM rata honA yogya hai| // 29 // vizeSArtha-aba granthakartA rAtri bhojana tyAgake sambandhameM kahate haiM ki dharmAtmA zrAvakoMko jo ahiMsAdharmake premI haiM, jo cAhate haiM ki vRthA hI jaMtuoMkA vadha na ho, yaha ucita hai ki rAtriko bhojana na kreN| do ghaDI arthAt 48 minaTa sUryake astameM zeSa rahe taba bhojanapAna samApta karaleM va do ghaDI dina nikale vinA bhojanapAna prArambha na kre| zuddha vastu svarUpako batAnevAlA yaha jainadharma hiMsAse bacane ke liye aisA upadeza karatA hai| rAtriko aMdherA rahatA hai / yadi dIpaka jalAyA jAve va usa prakAzameM rasoI banAI jAve va khAI jAve to usameM aneka cauiMdriya prANiyoMkA vadha hogA, jo dinameM vizrAma karate haiM va rAtriko uDA karate haiN| ahiMsA vratakI pUrNatAke liye rAtriko pUrNa upavAsa pAlanA cAhiye / puruSArthasijayupAyameM kahA hai rAtrau muMjAnAnAM yasmAdanivAritA bhavati hiNsaa| hiMsAviratastasmAttyaktavyA rAtrimuktirapi // 129 // arkAlokena vinA bhunAnaH pariharet kathaM hiMsAM / api bodhitaH pradIpa bhojyajuSAM sUkSmajaMtUnAM // 13 // bhAvArtha-jo rAtriko bhojana karate haiM unako niyamase hiMsA karanI paDatI hai isaliye jo hiMsAse bacanA cAhate haiM unako rAtriko bhojana bhI na karanA cAhiye / sUryake prakAza vinA khAte hue hiMsA kaise choDI jAsaktI hai| kyoMki pradIpake jalAnepara aneka choTe 2 jantu AjAveMge va unakA bhojanameM sambandha honese unakI hiMsA hogI va unakA kalevara bhojanake sAtha khAyA jaaygaa| vivekI gRhastha rAtriko jala bhI nahIM lete haiMtathApi gRhasthoMkorAtribhojana tyAgakA yana karanA ucita hai / khAdya, svAdya, lehya, peya, cAra prakArakA AhAra hai-abhyAsa karanevAlA yathAzakti tyAga kare / udyama isa bAtakA kare ki rAtriko jala bhI na lenA paDe to uttama hai|raatriko pUrNa khAnapAnake tyAga karanese varSa meM cha mAsake upavAsakA phala hotA hai| zloka-anastamitaM kRtaM yena, mana vaca kAya yogabhiH / ___ zuddha bhAvaM ca bhAvaM ca, anastamitaM pratipAlae // 298 // anvayArtha-(yena) jisane (mana vaMca kAya yogabhiH) mana vacana kAya tInoM yogoMke dvArA (anasvAmita // 29 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAraNavaraNa R9 // kRta) rAtri bhojanakA tyAga kara diyA (zuddha bhAvaM ca bhAvaM ca) usIne za bhAvoMkI bhAvanA bhA (manastamitaM pratipAlae) aura rAtribhojana tyAga vrata pratipAlana kiyA hai vizeSArtha-rAtriko bhojanakI icchA manase bhI na kare, na rAtribhojana sambandhI vacana bole na kAyase rAtribhojana kare / mana vacana kAyasai jisane rAtribhojanakA tyAga kiyA usane ahiMsA-1 dharmako yathArtha pAlana kiyA hai| dharmAtmA zrAvakoMko ucita hai ki rAtriko bhojanakA sarva vikalpa meTakara parama santoSa rakkheM, aura dharmadhyAnameM samaya lgaaveN| zuddha bhAvakI bhAvanA kareM, AtmatatvakA citavana kreN| bhojanAdi kukathAko bhI tyAge / pUrNapane isa rAtribhojana tyAga vratako paaleN| jaina gRhasthoMke ahiMsAdharma va vItarAga dharmakI yahI zobhA hai jo sUryaprakAzameM hI bhojanapAna kara liyA jaave| bhojana sambandhI Arambha bhI dinameM kiyA jaave| dina meM hI rasoI taiyAra kI 4 jAve / dinameM hI khAyA khilAyA jAye / samyakI svabhAvase hI dayAlu hotA hai| vaha yaha udyama rakhatA hai ki jitanA adhika hiMsAse bacA jAve utanA dharma hai| zloka-anastamitvaM pAlaMte, vAsI bhojana tyaktaye / rAtri bhojanaM kRtaM yena, bhuktaM tasya na zuddhae // 299 // anvayArtha-(manastamitvaM pAlate ) jo rAtribhojana tyAga vrata pAlate haiM ve (vAsI bhojana tyaktaye) rAtri vAsI bhojana chor3a dete haiN| (yena rAtri bhojanaM kRtaM ) jisane rAtri bhojana kiyA (tasya bhuktaM na zuddhae) usakA bhojana zuddhike liye nahIM hai| vizeSArtha-rAtri bhojanake tyAgIko na to rAtakA banAyA khAnA cAhiye na roTI purI Adi jisakI maryAdA mAtra dinabharakI hai rAtri vAsI sabere khAnA cAhiye / bhojanakI zuddhi bhI ati| * Avazyaka vastu hai| zuddha bhojana vahI hai jisameM hiMsAkA doSa jitanA bacAyA jAsake bacatA ho| rAtrikA pIsA ATA va masAlA Adi na khAnA caahiye| hiMsA brasa jaMtuoMkI bacAnA bahuta jarUrI hai| trasa jaMtuke kalevarako mAMsa kahate haiN| aisA mAMsa apane khAne meM na Ave isaliye rAtriko banAnA varAtriko khAnA ucita nahIM hai| pariNAmoMkI ujvalatAke liye zuddha bhojana bahuta upakArI hai| // 194
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakAra 295 // gRhasthI zrAvakako ucita hai ki apane yahAM bhojana aisA zuddha taiyAra kare jo muni Adi OM pAtroMko dAna bhI kiyA jAmake va apaneko bhI zuddhatApUrNa bhojana prApta ho| zloka-khAda svAda pIvaM ca, leyaM AhAra kriiyte| vAsI svAda vicalaMte, tyaktaM anastamitaM kRtaM // 300 // anvayArtha-(khAda svAda pIvaM ca leya AhAra kriyate) khAda, svAda, peya, lekha aise cAra prakAra AhAra hotA hai inako rAtrimeM tathA (vAsI svAda vicalate) vAsI bhojanako, jinakA svAda calAyamAna hogayA hai (tyakta) choDa diyA jAya taba hI (anastamitaM kRtaM) rAtri bhojana tyAga vrata pUrNa hubhA samajhanA caahiye| vizeSArtha-bhojanake cAra bheda haiN| jisase peTa bhare aise annAdi khAdya hai| ilAyacI tAmbala Adi svAdya hai / dUdha, pAnI Adi peya hai tathA cAMTanekI cIja caTanI Adi lehya hai| rAtribhojana tyAgIko ina cAroM hI prakArakA bhojana nahIM lenA yogya hai| na rAtrikA banAyA huA na rAtrikA vAsI bhojana jisakA svAda aurakA aura hogayA hai lenA yogya hai| vAstavameM santoSa va iMdriyavijayakA bhAva zrAvaka gRhasthameM honA caahiye| jo sacce dharmake zraddhAvAna haiM unako isa vratake pAlanameM koI kaThinAI nahIM hotI hai| ve baDe dayAvAna hote haiN| jitanA bace utanA hiMsAko bacAte haiM, unako vizvAsa hotA hai ki dinakI apekSA rAtriko khAnapAnakA Arambha karane meM vA khAnemeM bahuta prasa jantuoMkA ghAta hotA hai| yadi hamako koI lAcArI nahIM hai to hameM avazya khAnapAna dina hImeM kara lenA caahiye| yadyapi jo gRhastha aisI sthiti ho ki ekadama rAtribhojana nahIM tyAga sakke ve chaThI pratimAmeM pahuMcakara avazya rAtribhojanakA pUrNa tyAga kara dete haiN| zloka-anastamitaM pAlitaM yena, rAgadoSaM na ciMtaye / zuddha tattvaM ca bhAvaM ca,samyagdRSTI ca pazyate // 301 // anvayArtha-(yena anastamitaM pAkitaM) jisane rAtribhojana tyAga vrata pAlA hai vaha (rAgadopaM na ciMtaye) rAgadveSa bhAvoMkI ciMtA nahIM karatA hai kiMtu (zuddhatatvaM ca bhAvaM ca) zuddha AsmIka tatvakI bhAvanA karatA hai ( samyagdRSTI ca pazyate ) vahI samyagdRSTI dekhA jAtA hai| // 29 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ R9 // vizeSAyaM-yahAMpara anyakartA rAtri bhojana tyAgIke bhAvoMkI tasabIra batAte haiM ki usameM zrAvakAra bahAhI santoSa va dayAbhAva hotA hai| vaha nispRhI samyagdRSTI jIva apane aMtaraMgase rAga va deSa OM baDhAnevAlI carcA yA ciMtA nahIM karatA hai, nirantara zuddha nizcaya nayakA Azraya letA huA zuddha AtmAkA vicAra kiyA karatA hai| yadyapi apanI sthitike anusAra samyagdRSTI laukika kriyA karatA hai tathApi usakI bhAvanA AtmIka tatvakI hI rahatI hai| rAgadveSa karanA bhAva hiMsA hai| isase vaha apaneko bacAtA hai| koI aisA mAnate haiM ki dina meM bhojana na karake rAtriko kare to kyA doSa hai| samyaktI aisA tarka nahIM karatA hai kyoMki dinakI apekSA rAtriko ghora hiMsA hotI hai| zrAvakAcArameM amitagati mahArAja kahate haiMye brati dinarAtribhogayostulyatA racitapuNyapApayoH / te prakAzatamasoH samAnatAM darzayati sukhaduHkhakAriNoH // 53-5 // bhAvArtha-jo aisA kahate haiM ki dina rAta donoM meM bhojana samAna hai, ve puNya va pApako samAna OM kahate haiM, ve prakAza va andhakArako samAna batAte haiM va sukha va duHkhake kAraNako samAna kahate haiN| yaha ThIka nahIM hai, kyoMki dinameM bhojana dayAkA aMga hai, dharmarUpa hai, puNyarUpa hai, jaba ki rAtriko bhojana pAparUpa hai, adharma hai| zloka-zuddha tatvaM na jAnate, na samyaktaM zuddha bhAvanA / zrAvakaM tatra na utpAdya, anastamitaM na zuddhae // 304 // anvayArtha (zuddha tatvaM na jAnate) jo koI gRhastha zuddha AtmIka tatvako nahIM samajhate haiM (na samyakta zuddha bhAvanA ) na unake samyagdarzana hai na zuddha AtmIka tatvakI bhAvanA hai (tatra zrAvakaM na utpAcaM ) vahAM zrAvakapanA nahIM utpanna hosaktA (anastamitaM na zuddhae) unako rAtrikA AhAra tyAga kara denA unakI AtmAkI zuddhike liye kAraNabhUta nahIM hai| . vizeSArtha--yahAM yaha dikhalAyA hai ki samyakta sahita hI vaha rAtribhojana tyAga brata upakArI* hai va mokSakA sAdhaka hai| yadi koI samyaktI nahIM hai aura vaha zuddha tatvakI bhAvanA nahIM karatA hai to usakA tyAga va niyama va vrata sarva puNya pandhakAraka nahIM hogaa| vinA samyaktake zrAvakapanA nahIM hosaktA hai| isaliye zrAvakako mAtra hiMsAke bacAvake liye hI rAtri bhojana nahIM karanA Real
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAhiye / va usa vratake badale meM mujhe puNya hogA aisA nidAna na karanA caahiye| zraddhApUrvaka zAkha vAraNataraNa zrAvakAcAra bhAvase rAtribhojana tyAga vrata pAlanA cAhiye / samyaktIke rAtribhojanake tyAgakA phala vizeSa hotA // 29 // hai| vaha rAtrike bahuta samayako dharmadhyAnameM lagAkara saphala karatA hai| .. amitagati zrAvakAcArameM phala batAyA hai jJAnadarzanacaritrabhUtayaH sarvayAcitavidhAnapaNDitAH / sarvalokapatipUjanIyatA, rAtribhuktivimukhasva jAyate // 64-5 // - bhAvArtha sarva vAMchita kArya karane meM samartha aisI samyagdarzana, samparajJAna, sampakacAritrakI vibhUtiyeM va sarva indrAdise pUjyanIyapanA rAtribhojana tyAgI ke prApta hotA hai| vAstava meM aisA vratI baDA hI saMtoSI dayAvAna AtmAnubhavI hotA huA uttama kala pAtA hai| zloka-je narA zuddhadRSTI ca, mithyA mAyA na diSTate / devaM guruM zrutaM zuddhaM, taM anastamitaM vrataM // 303 // manvayArtha (je narA zuddhadRSTI ca) jo mAnava zuddha samyagdRSTI haiM (mithyA mAyA na diSTate) jinameM mithyAtva va mAyAcAra nahIM dikhalAI paDatA hai, jo (zuddhaM devaM guruM zrutaM) zuddha vItarAga deva, vItarAgIra sAdhu va vItarAga vijJAnamaya zAstrako mAnate haiM (taM anastamitaM vrataM ) unahIkA rAtribhojana tyAga 4 brata saphala hai| vizeSArtha-yahAM yaha dikhalAyA hai ki koI rAtribhojana mAtra tyAgakara apane ko dharmAtmA 1 zrAvaka mAna le to vaha saccA zrAvaka gRhastha nahIM hosaktA / haraeka mAnavako jo isa vratako pAle / * zuddha samyagdRSTI honA cAhiye-usake bhItara bhedavijJAnake pratApase AtmA nijasvabhAvarUpa anubhavameM ArahA ho, jinako jIvAdi sAta tatvoMkA yathArtha zraddhAna ho, jinameM na to mithyAtva ho, na koI mUDhatA ho, na koI mAyAcAra ho, sarala zuddha bhAvase jinakI zraddhA jaina dharma ke tatvoMmeM ho tathA jo sarvajJa vItarAga devako hI deva, nigraMtha vItarAgI sAdhuko hI guru, sthAdvAdanaya se vastuke anekAMta svarUpako batAne va AtmAko vItarAga vijJAnake mArgapara calAnekA upadeza denevAle zAstrako na mAnate ho / aisA samyagdRSTI zrAvaka ahiMsA tatvakA premI va AtmadhyAnakA abhyAsI hogaa| diva va // 29 // 10
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNasaraNa // 29 // sameM saMtoSapUrvaka zuddha bhojana karanA zrAvakake AtmadhyAnameM sahAyaka hogA, va usake ahiMsA vratako 4 zrAvadhara dRDha kregaa| rAtriko vaha bhojana sambandhI AraMbhase virakta ho, khAnapAnakI carcAse alaga ho apanA samaya dharmadhyAnameM deskegaa|jo AtmajJAnI hogA usIke saccA rAtribhojana tyAga vrata hogaa| pAnI chaannaa| zloka-pAnI gAlitaM yenApi, ahiMsA citta zaMkae / vilachitaM zuddha bhAvena, phAsU jala nirodhanaM // 304 // anvayArtha (yenApi pAnI gAlita) jisa kisIne bhI pAnIko chAnanekI vidhi kI vaha vahI zrAvaka hogA (ahiMsA citta zaMkara) jisake cittameM ahiMsAke pAlanekA bhaya hogA vaha (zuddha bhAvena vilAchanaM) guDa bhAvase vilachana pahuMcAvegA tathA (phAsU jala nirodhana) prAzuka jalako baMda rakkhegA-DhakA rkkhegaa| vizeSArtha-aba zrAvakakI trepana kriyAoM meM jo pAnI chAnanekI AjJA hai usapara graMthakartAne prakAza DAlA hai ki pAnI chAnanakI vidhi vahI karegA jo ahiMsAvata bhaleprakAra pAlanekA udyogI hogA va sthAvara va prasakI hiMsAse bhayabhIta hogaa| vinA chanA pAnI kAmameM lenese anagi. natI brasa jaMtuoMkA ghAta hotA hai| dayAvAna gRhastha gAdeke dohare channese kUpa, vAvaDI, nadI AdikA pAnI samhAkhakara chAnegA, eka vartanase dasare vartanameM chAnegA / channA itanA baDA honA cAhiye ki doharA karanepara vartanake mukhase tInaguNA cauDA ho tAki vinA chanA pAnI vartanameM na Ave / pAnI chAnakara usakA vilapana yA jIvAnI vahIM samahAlakara pahuMcA denI cAhiye jahAMse pAnI bharA gayA ho / panA pAnI do ghaDI yA 48 minaTase adhika nahIM cala sakA hai isaliye punaH punaH chAnanekI jarUrata pddegii| ucita hai ki saba vilapana eka vartanameM ekatra kara liyA jAve / jaSa phira pAnI bharaneko jAve taba usI vartana meM rakhakara vartanako kUpameM DAla de| nadI va sarovarameM to turta chane pAnIko dhArase unmeko ghodenA cAhiye / isa chane pAnIko sadA DhakA huA rakhanA cAhiye, jisase koI jaMtu usameM paDe nhiiN| 48 minaTa vItanepara phira chAnakara vartanA cAhiye / yadi prAzaka karanA ho to lavaMga, kasAyalA dravya, nimaka, miraca Adi koI padArtha kUTa karake aisA milAyA jAve // 298 // 44444444RGA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaNavaraNa jisase pAnIkA svAda va raMga badala jaave| aisA prAzuka pAnI cha:ghaMTe cala skegaa| yadi usako auTA zrAvaka liyA jAye to yaha cauvIsa ghaMTe clegaa| yadi adhana na ho, mAtra khUba garma ho to 12 ghaMTe clegaa| 299 // pA 12 yA 24 ghaMTeke bhItara 2 usa prAzuka pAnIko varta lenA cAhiye, vaha phira chAnanese kAmake lAyaka nahIM hotA hai| jisameM sthAvara jalakAyika jIva bhI na hoM usa jalako pAzuka kahate haiN| dayAvAna gRhastha anane pAnIkA vartAva nahIM rkkhegaa| loka-jIvarakSA paTU kAyasya, zaMkaye zuddha bhaavnaa| zrAvako zuddhaSThI ca, jalaM phAsa pravartate / / 305 / / mannavArya (zuddha bhAvanA) zura samyagdarzanakI bhAvanA karanevAlA (zrAvako zuSTi ca) zrAvaka zukraSTi rakhanevAlA (padakAyasya jIvarakSA) :kAyake prANiyoMkI rakSA karanA apanA kartavya samajhatA isaliye (phAsu jakaM pravartate) prAsuka jala kAmameM letA hai| vizeSArtha-samyagdRSTI zrAvakake bhItara sarva prANI mAtra para dayAbhAva hotA hai| vaha sarva prANi. yopara maitrIbhAva rakhatA hai| isaliye vaha pRthvI kAyika, jala kAyika, vAyu kAyika, agni kAyika, 4vanaspatikAyika tathA trasakAyika, ina zarIradhArI chahoM jAtike prANiyoMpara parama dayAlu hotA hai| vaha jIvarakSAkatuse pAnI chAnane meM koI pramAda nahIM karatA hai| yahAM granthakartAne likhA hai ki prApaka prAmuka jalakA vyavahAra karatA hai| isase patA calatA hai ki prAcIna kAlameM yahI rIti hogI ki pAnIko chAnakara garma kara lete hoMge isase vAravAra chAnanekA kAma miTa jAtA hai| tathA prAzuka jala bahuta maryAdAkA bahuta derataka vinA ciMtAke vartA jAtA hai| usameM na to asa jaMtu paidA hote haiM na sthAvara / gRhastha zrAvakake yahAM aisA rivAja honA ucita dIkha paDatA hai| isataraha prAzuka jala gahameM rakhanese muni Adi pAtroMko barI sugamatAse dAna hosakatA hai| punaH punaH chAnane meM pramAda honA saMbhava hai| jalako chAnake turta prAzuka kara liyA gayA, aba chAnane meM pramAdako avakAza bhI na rahA, yaha pradAta ucita mAlUma par3atI hai| sarva kAma prAzuka jalase hI karanA ucita hai| yadyapi isameM ekadake jalakAyika jaMtuoMkI hiMsA hotI hai paraMtu maryAdA taka usameM aise jIva utpanna na hoMge na phira unake ghAtakI jarUrata hogii|4||29||
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 100 // zloka--jalaM zuddhaM manaH zuddhaM, ahiMsA dayA nirUpaNaM / zuddha dRSTI pramANaM ca, avrata zrAvaka ucyate // 306 // anvayArtha-( jaLaM zuddhaM manaH zuddhaM ) jalakI zuddhatA se manakI zuddhatA hotI hai (ahiMsA dayA nirUpaNaM ) ahiMsA tathA dayAkA pAlana hotA hai (zuddha dRSTI pramANa ca) jisakA sampakta nirmala hai va jJAna sampak hai vahI (avrata zrAvaka ucyate ) avirata zrAvaka kahA jAtA hai / vizeSArtha- zuddha prAsuka jala pIne se manake vicAroMmeM nirmalatA rahatI / yaha kahAvata prasiddha -" jaisA khA~ve anna vaisA hove mana, jaisA pIve pAnI vaisI bole vANI / " vAstavameM pudgalakA asara jIvake bhAvoM meM aura jIvoMke bhAvoMkA asara pudgalapara paDatA rahatA hai, jahAMtaka AtmA azuddha hai| pudgalake kAraNa usakI zuddha zakti AcchAdita hai / jaba mana yA AtmAkA azuddha upayoga prasanna hotA hai, sarva zarIra sukha dikhatA hai, rudhirakA saMcAra ThIka hotA hai, bhojana ThIka pAcana hotA hai, usI taraha jaba zarIra nirbala, asvastha va khedita hojAtA hai, thaka jAtA hai taba jIvoM ke azuddha bhAva glAnita va DhIle paDa jAte haiM / mAdaka padArthoMke khAne pIne se buddhi unmatta hojAtI hai / AtmadhyAna karane se zarIra praphullita va niroga hojAtA hai, isI taraha zuddha khAnapAna karane se usase rudhira va vIrya zuddha hotA hai / jisakA asara sarva zarIrapara paDatA hai-upayogapara bhI asara paDatA hai / jo mokSamArgakA paMthI hai cAhe vaha avirata samyagdRSTI kA kyoM na ho use zuddha khAnapAna karake apane bhAvoMko zuddha rakhanA cAhiye tathA ahiMsA pAlanA cAhiye / azuddha khAnapAnakA rAga haTane se bhAva ahiMsA va azuddha khAnapAna meM jo prANI ghAta hotA thA vaha nahIM hotA hai isase dravya ahiMsA palatI hai, jIvoMkI rakSA ho yaha zubha rAga hotA hai / isa taraha dayAkA pAlana hotA hai| jo zuddha jala pIve usako samyagdRSTI va samyagjJAnI honA caahiye| taba hI vaha avirata samyagdRSTI hogA / mAtra pAnI chAnakara pInese hI koI jainI nahIM hosakegA, use AtmAnubhavI va saMsAra zarIra bhogoM se vairAgI honA cAhiye / 110001
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakAcAra zrAvakake chaH nitykrm| zloka-avrataM zrAvakaM yena, padakarma pratipAlae / SaTakarma dravidhazcaiva, zuddha azuddha pazyate // 307 // anvayArtha--(avrataM zrAvakaM yena) jo avratI zrAvaka hai usako bhI (SaTakama pratipAlae ) cha: nityakarma pAlane cAhiye (SaTkama dravidhazcaiva ) ve chaH karma do prakArase haiM (zuddha azuddha pazyate) koI zuddha koI azuddha dikhAI paDate haiN| vizeSArtha-zrAvakoMko vratoMkA niyama na hone para bhI samyagdarzanakI dRDhatAke liye tathA samyakacAritrapara ArUDha honekI taiyArI karane ke liye nitya chaH karma pAlane cAhiye-deva pUjA, gurubhakti, svAdhyAya, saMyama, tapa tathA dAna / inake pAlanase pariNAmoM meM nirmalatA va AtmabhAvanA hotI hai, kaSAyoMkI maMdatA hotI hai, pariNAma udAra hote haiM, jagatake mAnava ina karmAko karate hue dikhalAI paDate haiN| koI to zuddha rItise pAlate haiM, koI azuddha rItise pAlate haiN| mithyAtva sahita sarva karma azuddha haiN| samyakta sahita sarva karma zuddha haiN| jahAMpara yaha Azaya yA abhiprAya hai ki mujhe puNyakA lAbha ho jisase dhana, putra, rAjya, svargake bhoga, deviyoMkA samAgama prApta ho vahAMpara bAharameM yathArtha dIkhanevAle cha: karma kiye hue bhI azuddha kahe jAte haiN| kyoMki abhiprAyakI malInatA sAthameM hai| OM jahAM Azaya mAtra AtmazuddhikA hai, nirvANakA hai-vahAM ye SaTkarma zuddha kahe jAte haiN| kyoMki vaha jJAnI ina cha: kamoM meM bhI zuddha AtmIka bhAvakI khoja kara rahA hai| zloka-zuddha SaTkarma jAnIte, bhavyajIva rato sdaa| azuddhaM SaTkarma rata, abhavya jIvana sNshyH|| 308 // anvayArtha ( bhavya jIva ) bhavya jIva jo mokSagAmI hai samyaktI hai vaha (zuddha SaTakarma jAnIte) zuddha cha: kA~ko samajhatA hai aura (sadA rataH) niraMtara unake pAlanameM lIna rahatA hai (azuddha SaTkarma rata) jo 1 azuddha SaTkarmameM lIna hai vaha (mabhavya jIva na saMzayaH) abhavya jIva hai isameM koI saMzaya nahIM hai| vizeSArtha-yahAM bhavya abhavyakA sthUlapane kathana hai, sUkSmadRSTise kathana nahIM hai| yahAM samyaktIko
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNAra // 30 // va samyaktake sanmukhako, vyavahAra samyagdRSTIko bhavya kahA hai| jisako zura AtmAkI baciva AtmAke pavitra karanekA cAva hai tathA jisako zuddha AtmAkI ruci na hokara viSayoMke mogakI ruci hai usako abhavya kahA hai| bhavya jIva devapUjAdi chahoM kAryAkA yathArtha Azaya samajhatA hai ki ye mAtra AlambanarUpa haiM, zubha rAgarUpa haiM, parantu unahIke sahArese zukha bhAvakA lAbha hosakegA aisA jAnatA hai isaliye zuddha bhAvoMkI khoja karatA huA va zura bhAvoMkI tarapha haSTi rakhatA huA vaha jJAnI devapUjAdi chaH kA~ko karatA hai to use inake bhItarase svAtmAnubhava hojAtA hai| devapUjAmeM jinendra guNagAna karate hue jaba upayoga zuddha guNoMke mananameM tanmaya hojAtA hai to turata zuddha bhAva jaga jAtA hai| gurubhakti karate hue AsmadhyAnI gurukI saMgatise bhAvoMmeM AtmadhyAna jaga uThatA hai| zAstra svAdhyAyameM, mukhyatAse adhyAtma graMthoMko paDhanese bhAvoMmeM AsmAnubhava jhalaka jAtA hai| saMyamakA vicAra karate hue, pratidina savere 17niyama lete hue jJAnIko bhAtmasaMyamakA * bhAva AjAtA hai| pratidina sabere va zAma sAmAyika karate hue sAkSAt AsmAnubhava prApta kara liyA jAtA hai| samyagdRSTIke bhAvakA, tIna prakAra pAtroMmeMse kisIko dAna dete hue, unakI sammu. khatAse ratnatrayameM bhakti hote hote abheda ratantraya yA svAtmAnubhUtimeM pahu~ca jAnA hojAtA hai| bhavya jIva puNyakI prAptikA Azaya bilakula nahIM rakhatA hai| kevala zuddhopayogake abhiprAyase ina * cha. koko sAdhatA hai| isI kAraNa usake jitane aMza vItarAgatA hotI hai utane aMza mAvase baMdha na hokara karmakI nirjarA hotI hai va jitane aMza sarAgatA hotI hai utane aMza karmakA baMdha hotA hai| kheda hai mithyAdRSTI jIva isa rahasyako nahIM pahacAnatA hai| vaha lobhake liye lAbha rahita devakI bhakti Adi karatA huA mAno maila lapaTane ke liye mailako jalase dhotA hai, vaha saMsAramArgI hI hai| puNya bAMdhakara phira deva hokara phira ekeMdriyAdi paryAyoMmeM kalanevAlA hai| zrI pUjyapAdasvAmIne iSTopadezameM kahA hai syAgAya zreyase vittamavittaH saMcinoti yaH / svazarIraM sa paMkena snAsyAmati vilaMpati // 16 // bhAvArtha-jo koI dhana rahita puruSa isaliye dhana kamAve ki dhana kamAkara dAna karUMgA va dAnase puNya bAMdhaMgA to vaha aisA hI mUrkha hai jo apane zarIrako isaliye kIcaDase lapaTe ki phira snAna karake rasApha kara luuNgaa| abhavyakI kriyA jaba saMsAravarDakahaitaba bhavyakI saMsAra chedaka hai|
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvara . zloka-azuddhaM azuciM proktaM, azuddha azAzvataM kRtaM / zuddhaM muktimArgasya, azuddha durgati bhAjanaM // 309 // anvayArtha-(azuDhaM azuciM proktaM ) azuddha SaTkarma apavitra kahe gae haiN| (azuddha mazAzvataM kRtaM) azuddha SaTkarma zAzvata nahIM haiM, kalpita haiN| (zuddha muktimArgasya ) zuddha SaTakarma mokSamArgake sAdhaka haiN| (azuddha durgatimAnanaM ) azuddha SaTkarma durgatike kAraNa haiN| vizeSArtha-mithyAtva sahita jo SaTkokA sevana hai vaha azuddha hai, apavitra hai, kalpita hai| vaha anAdikA sanAtana mArga nahIM hai, manokalpanAse calAyA huA hai| azuddha SaTkarmake sevanakA phala kugatimeM bhramaNa hai, jaba ki zuddha SaTkarma sevanakA phala paramparAya mokSa hai| mithyAtva do prakArakA hai-eka antaraMga yA agrahIta, dUsarA bahiraMga yA grahIta / antaraMga mithyAtvake hote hue va vyavahAra mithyAtvake na hote hue yaha prANI kudevAdikI bhakti to nahIM karatA hai na kugurukI sevA karatA hai na kuzAstroMko paDhatA hai na apAtroMko dAna detA hai| jainadharmake anusAra sarva bAharI cAritra pAlatA hai| parantu antaraMgameM zuddhAsmAkI ruci nahIM prApta huI hai, AtmAnubhava nahIM hai kintu viSayavAsanA hI varta rahI hai, aisA prANI yadyapi atizaya rahita puNyakA baMdha kara letA hai va usase devAdi gati pAletA hai, parantu phira vaha ekendriyAdi paryAyoM meM jAkara duHkha uThAtA hai| usakA saMsAra kabhI nAza nahIM hosktaa| antaraMga mithyAdarzana sahita vyavahArase yogya SaTkarmakA sAdhana bhI mokSamArga nahIM hai| yadi zuddhAsmAnubhavakI ruci sahita pavahAra SaTkarmakA sAdhana kare to mokSamArga vyavahAranayase kahA jAsaktA hai| jinake vyavahArameM bhI mithyAtva hai, jo kudevAdikI bhakti karate haiM, apAtroMko dAna dete haiM, kuzAstroMko paDhate haiM, hiMsAsmaka kriyAko dharma mAnate haiM, unake to vyavahArameM bhI azuddha SaTkarma haiN| ye pApako bAMdhanevAle va durgatimeM paTakanevAle haiN| zloka-azuddhaM proktazcaiva, devali devapi jaante| kSetra anaMta hiMDate, adevaM deva ucyate // 310 // anvayArtha-(azuddha proktazcaiva ) azuddha devabhaki yaha kahI gaI hai jo (devaki devapi jAnate) maMdirameM
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 304 // hI devako jAne / jo ( adevaM deva ucyate) adevako deva kahatA hai vaha (anaMta kSetra hiMDate ) anaMta kSetra parAvartana karatA hai / vizeSArtha - aba yahAM azuddha SaTkarmakA vistAra kahate haiN| pahale deva pUjA hai / "azuddha deva pUjA vaha hai jo maMdira meM hI deva birAjita haiM aisA jAne parantu yaha na jAne ki maMdirameM devakI mUrti mAtra sthApanA rUpa hai, devakA svarUpa batAnevAlI hai usameM sAkSAt deva nahIM hai / sAkSAt deva to siddha bhagavAna mokSa kSetra meM hai yA apanA AtmArUpI deva zuddha nizcapanaya se zuddha paramAtama deva hai / jaise kisI bAdazAhakI tasabIra mAtra isaliye hotI hai ki usase bAdazAha ke svarUpakA jJAna ho tathA usakA Adara vaha bAdazAhakA Adara va usakA nirAdara bAdazAhakA nirAdara samajhA jAtA hai / koI mUrkha yaha bhale hI samajhe ki citra meM bAdazAha sAkSAt hai, parantu buddhimAna aisA kabhI nahIM samajhegA / vaha use bAdazAhakI pratimUrti mAtra samajhegA / isI taraha bhagavAna kI mUrtiko sAkSAt bhagavAna samajhanA mUrkhatA hai / vaha bhagavAnakI sthApanA hai jisameM bhagavAna ke dhyAnamaya rUpakI kalpanA kI gaI hai / usa rUpake dekhanese dhyAnamaya svarUpakI yAda AtI hai va usake dvArA kI gaI bhakti bhagavAnakI hI bhakti samajhI jAtI hai / use koI buddhimAna sAkSAt mahAvIra bhagavAna nahIM mAna maktA, mAtra unakI sthApanA unake svarUpakI dyotaka hai| jo koI mokSa prApta AtmAko va apane AtmAke asalI svabhAvako jo sAkSAt deva hai usako na samajhakara mAtra mUrtiko ho bhagavAna mAnake pUje to usakI mUDhatA hI kahI jAyagI / vaha kabhI zuddha tatvapara nahIM pahu~cegA / isI taraha jo adeva haiM jinakA svarUpa pahale kahA jAcukA hai| jaise gau, ghoDA, hAthI, pIpala, vargata Adi, unako deva mAnakara pUjanA azuddha devabhakti hai| to mithyAtvI jIva aisI mUDha bhaktimeM lage haiM ve jJAnAvaraNIya karmakA vizeSa bandha kara anaMta daphe kSetra parivartana meM janma dhAra dhAra karake mareMge aura jIvana ke kaSTa uThAe~ge / zloka - mithyA mAyA mUDhadRSTI ca, adevaM deva mAnate / prapaMcaM yena kRtaM sArddha, mAnyate mithyAdRSTitaM // 311 // anvayArtha-{ mithyA mAyA mRDhaDhaSTI ca ) jA mithyAtvI hai, mAyAcArI hai, mUDha zraddhA sahita haiM vaha zrAvakAcAra // 204
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaNavaraNa rAmAkara 06 // (madevaM deva mAnyate) adevako deva mAna letA hai(sAbai yena prapaMca kRtaM)sAtha vaha prapaMca karatA hai (mAnyate mithyASTitaM) jo aisA mAne yaha mithyaadRssttiihai| vicArya-jinameM devapanA bilakula nahIM hai aise adevoMko jo deva mAnake pUjate haiM ve vAstava meM saMsArakI vAsanAoMmeM lisote haiN| unako padi kisIne kaha diyA ki amuka devakI mAnyatA karanese dhana lAbha hogA, putra lAbha hogA, yaza lAbha hogA, jayakA lAbha hogA to ve ajJAnI isa pAtakA vinA vicAra kiye ki inameM devake lakSaNa sarvajJa vItarAgapanA milate haiM yA nahIM, lobhake vazIbhUta ho cAhe jisa kudevako yA adevako pUjane laga jAte haiM, unakI yaha mUDhabhakti mithyAsvarUpa hai|maayaacaar rUpa yoM hai ki kapaTase bharI huI hai| isa mUDhabhaktike kAraNa usako aneka prapaMca racanA paDate haiM, aneka ADambara karane par3ate haiN| isa prakArakI kudevakI yA adevakI pUjA bhaktise aMtaraMga mithyAtva dRDha hotA hai| mithyAhaSTI aisI azuddha devakI bhakti kiyA karatA hai| isase rAgadeSa mohako baDA hI letA hai, ghora pApa bAMdhakara durgatikA pAtra hotA hai| zloka-granthaM rAga saMyuktaM, kaSAyaM ramate sadA / zuddha tavaM na jAnate, te kuguruM guru mAnyate // 312 // mithyA mAyA proktaM ca, asatyaM satya ucyate / jinadrohI vaca lopaMte, kuguruM durgati bhAjanaM // 313 // __ manvayArtha-(rAgasaMyuktaM manvaM) rAga sahita dhana dhAnyAdi parigrahameM (kaSAya) va krodhAdi kaSAyoM meM jo (sadA ramate) sadA ramate haiM (zuddha tatvaM na jAnate) ve zuddha AtmIka tatvako nahIM pahacAnate haiM (te kuguruM) ve kuguru haiM unako (guru mAnyate) mithyA zraddhAnI mUDhabuddhi guru mAna letA hai| (mithyA mAyA proktaM ca ) ve guru mithyAtva va mAyAcArase pUrNa upadeza dete haiN| (asatyaM satya ucyate ) jo asatya hai use satya 1 karate haiN| (jinadrohI vaca kopate) ve jinendra bhagavAnake matake drohI haiN| tathA jina vacanakA lopa karake kathana karate haiM (kuguruM durgatimAna) ve kuzurU durgatike pAtra haiN| vizeSArSa-yahAM azukhakuguru bhakiko batAyA gayA hai| kugurukA svarUpa pahale bahuta vistArase
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 106 // kahA jA cukA hai| parigraha AraMbha rahita AtmadhyAnI vairAgI anekAMta manake jJAtA nirbaMdha sAdhu dI suguru haiM / inake sivAya jo parigrahadhAte, viSayAnurAgameM va mAna lobhamAnA kAyameM apuraka haiM, jinako zuddha AtmIka tatvakA anubhava nahIM hai na dravyoMkA va tatvoMkA va padArthoM kA yathArtha jJAna hai, jo svayaM mithyAtI haiM va mithyAtvakA hI upadeza dete haiM, jo mAyAcArase paripUrNa hote hue apanA svArtha sAdhana karate haiM, jo asatya hai, ekAMta hai, avastu hai use satya kahate haiM, jaina dharmakA bhItara se droha rakhate haiM, ve jina vacanakA lopa ho aisA upadeza karate vItarAga vijJAnamaya dharmako na to ve svayaM pAlate haiM na dUsaroMko usa mArgapara lejAte haiM, ve kuguru pASANakI nAtra samAna haiM, svayaM saMsAra meM DUbate va dUsaroM ko DubAte haiM / saMsAra meM bahutasI rAgavarddhaka hiMsA poSaka pazuoMkI bali Adi krivAeM va mRDhatAse bharA huA pUjA pATha kuguruoMne aisA calA diyA hai jisake dvArA ve dravyake kamAnekA upAya kara lete / usa dravyase manamAne viSayasevana karate haiM, mahanta banakara rahate haiM, nyAya anyAya, bhakSA abha kSyakA vicAra choDakara vartana karate haiM, apaneko sAdhu, guru, gusAI va mahanta kahate hue bhI rAjAoM se bhI adhika bhogavilAsa karate haiM, bhaktoMko nAnA prakAra laukika lobha dikhAkara unase dhana saMgraha karate haiM / jaise ve kuguru rAga raMgase lipta haiM vaise ve pUjya paramAtmA Izvara ke bhItara bhI rAgabhAvakI kalpanA kara lete haiM / vItarAga vijJAnamaya jaina mArgakA khaNDana karate haiM / anekAMtako saMzayavAda batAte haiM / parama nispRhI jinadeva ke vItarAga svarUpakI niMdA karate haiN| aise kuguruoM kI bhakti azuddha kuguru bhakti hai vaha na karanI cAhiye / athavA jo apaneko jaina guru mAnake parigraha rakhate haiM, Arambha karate haiM, bAharI vyavahArapUjA-pATha karAne meM lIna haiM, kabhI zuddha AtmIka tatvakA na svayaM manana karate haiM na bhaktoMko upadeza dete haiM, mAtra kathAe~ sunAkara manako raMjAyamAna karake apanI mAnyatA karAte haiM, ve bhI kuguru hI haiM, unakI bhakti bhI azuddha gurubhakti hai / athavA jo jainakA sAdhu cAritra pAlate hue nagna digambara rahate hue, spAti lAbha pUjAkI cAha vaza vartana karate haiM, jaina bheSa hokara bhI IrSyA samiti nahIM pAlate haiM bhASA samiti nahIM pAlate haiM, uddiSTa bhojana kara lete haiM, zIta uSNa nagnAdi parISahoMke jItane meM kAyara haiM / na svayaM bhAvAbhAva // 106 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAraNavaraNa // 307 // AtmAkA manana karate na dUsaroMko upadeza dete haiM ve bhI kuguru haiN| unakI bhakti bhI azuddha kuguru bhakti hai / aise kuturuoMkI sevA una kuguruoM kA bhI bigADa karanevAlI hai va unake pUjakoM kA bhI bagADa karanevAlI hai, kyoMki yaha mUDha bhakti saMsAra varddhaka hai / mithyA sAmAyika | zloka - aneka pATha paThanaM ca vaMdanA zruta bhAvanA | - zuddhatva na jAnate, sAmAyika mithyA ucyate // 314 // anvayArtha - ( aneka pATha paThanaM ca ) aneka pAThoMkA paDhanA ( vaMdanA zruta bhAvanA ) vaMdanA karanI, zAstra kI bhAvanA karanI / yadi (zuddha tatvaM na jAnate ) zuddha Atmaki tatvakA jJAna nahIM hai to yaha (sAmAyika mithyA ucyate ) sAmAyika mithyA kahalAtI hai / vizeSArtha-yahAM tIsare azuddha karma svAdhyAyakA kathana hai| zAstra paDhanekA nAma bhI svAdhyAya hai tathA apane AtmAke mananako bhI svAdhyAya kahate haiN| yahAM sAmAyikako bhI svAdhyAyameM garbhita karake kahA hai ki jo koI aneka pAThoMko paDheM, zAstroM ko par3heM, tIrthakaroM kI bandanA kare, stuti kare, pratikramaNa kare, pratyAkhyAna kare, kAyotsarga kare, NamokAra maMtra kA japa kare paraMtu zuddha AtmAkA yathArtha tatva na jAne, na mAne na anubhava kare to vaha sabhI sAmAyika nahIM, azuddha svAdhyAya karma hai / athavA jo koI ekAMta naya poSaka va rAga dveSa varddhaka zAstroM ko par3heM va viSaya bhogoMkI icchA se rAgavarddhaka, ekAMtapoSaka pATha paDheM, va rAgI dveSa devoMkI ArAdhanArUpa japa kare, dhyAna kare so bhI azuddha svAdhyAya karma hai / azuddha svAdhyAya va sAmAyikakA phala pariNAmoM meM zAMti va vairAgya va AtmAnubhavakI ruci utpanna honA na hogaa| kiMtu kaSAyoM kI puSTirUpa bhAva hogA jo jJAnAvaraNAdi karmoMkA tIvra baMdha karanevAlA hogA isaliye azuddha svAdhyAya karma tyAgane yogya hai / zloka-saMyamaM azuddhaM yena, hiMsA jIva virAdhanaM / saMyama zuddha na jAnate, tatsaMyama mithyA saMyamaM // 395 // zrAvakAcA // 107
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaNavaraNa zrAvasAcAra 1308 // anvayArtha (yena hiMsA jIva virAdhana) jisase hiMsA ho, prANiyoMkA ghAta ho vaha (azuddha saMyama) OM azuddha saMyama hai (saMyama zuddha na jAnate ) athavA jo zuddha Atma-saMyamako nahIM jAnate (tatsaMyama mithyA saMjamaM) vaha saMyama bhI mithyA saMyama hai| vizeSArtha-jo saMyamakA nAma to leM parantu asaMyama pAleM vaha sAkSAt mithyA saMyama hai| jaise jina niyama pratoMse iMdriyoMkA svAda adhika puSTa ho va prANiyoMkI adhika hiMsA ho vaha hiMsAkAraka saMyama azuddha asaMyama hai, asaMyama hI hai| jaise dinako anna na khAkara rAtriko svAdiSTa phalAhAra miThAI Adi khAnA aura apaneko vratI saMyamI maannaa| isase asaMyama hI huA kyoMki rAtriko khAnA hiMsAkAraka hai, svAdiSTa bhojana jihvAkI lolupatA parddhaka hai| koI yaha niyama le ki maiM anna na khAU~gA, kaMdamUla khAU~gA / isameM saMyama azuddha hI huA kyoMki kaMdamalake khAne meM adhika hiMsA huii| annameM utanI na hotii| jahAM mana va iMdriya vazameM raheM vahIM saMyama hosaktA hai| jahAM indriyoMkA poSaNa ho vaha azuddha saMyama hI hai| athavA koI jaina zAstrAnusAra zrAvakakA bAharI saMyama pAle, rAtriko anna na khAve, kaMdamala 5 na khAve, rasa calita na khAve, rasa tyAge, upavAsa kare, nitya 17 niyamakA vicAra kare, aneka prakA. rakI pratijJAe~ pAleM / parantu nizcaya saMyama jo AsmAkI sAmAyika hai usako na pahacAne, mana va iMdriyoMke agocara jo AtmArAma hai usake anubhavameM lIna na ho, AtmAnanda rasakA pAna na kareM to vaha saMyama bhI mithyA saMyama hai| kevala kucha puNyakarma baMdhakA kAraNa hai, mokSakA mArga nhiiN| azuddha saMyamase zrAvakako bacanA yogya hai| zloka-azuddhaM tapa taptaM ca, tIvra upasarga sahaM / zuddhatatvaM na pazyaMte, mithyA mAyA tapaM kRtaM // 316 // anvayArtha-(azuddhaM tapa taptaM ca) jo azuSako tapate haiM (tIva upasarga saha) va kaThina kaThina zarIrake kaSToMko sahana karate haiM parantu (zuddhatatvaM na pazyate ) zura AtmatatvakA anubhava nahIM karate haiM ve (mithyA mAyA tapaM kurva) mithyAtva va mAyAcAramaya tapa karate haiN| vipArva-azuddha tapa vaha hai jahAM zuddha tatvakA jJAna va anubhava na ho kintu nAnAprakAra
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECEGEGEKAGEGRECENTRACKAGEGREEKKERAGAR zarIrako kaSTa diyA jAye, kSudhA tRSA daMza mazakAdikA parISada tathA deva, manuSya, pazu acetana zrAvakAra kRta upasarga sahana kiye jaaye| jo koI jaina zAstroM ke anusAra anazana, Unodara AdivArahaprakAra * tapa kare, nagna rahe, zAstrokta zuddha AhAra grahaNa kare, koI kriyA zAkhAke viruddha na ho paraMtu yadi AtmIka dhyAna agnimeM tapanarUpa tapa na ho to vaha azuddhahI mithyA tapa hai| samayasArameM kahA hai badaNiyammANaparantA sIlANi tahA tavaM ca kuvvaMtA / paramavAhirA bheNa teNa te hoMti aNNANI // 16 // bhAvArtha-jo vrata, niyama dhAraNa kare, zIla pAle tathA tapa kare paraMtu zuddhAsmAke anubhava karUna paramArthase zUnya ho to vaha ajJAnI hI hai| samyakta rahita dravyaliMgI munikA tapa azuddha tapa hai| isI taraha koI zrAvaka bata upavAsa kare rasa choDe, kaThina 2 tapa kare, paraMtu samyagdarzana rahita hoto usakA saba tapa mithyA tapa hai| yadi koI bAharase bhI mithyA tapa pAle, paMcAgni tape, bhasma ramAve, kASTa jalAve, zarIra zokhe, vanaphala khAve, eka hAtha U~cA kare, khaDA rahe, alpAhAra kare to vaha bhI mithyA tapa hai athavA koI parako vaza karaneke liye nAnAprakAra tapa karake apanA mahatva dikhAve vaha bhI mithyA va mAyAcAra sahita tapa hai| gRhasthIkA bhI vaha tapa jo zarIra-kaSTarUpa hai, hiMdhArUpa hai va kisI mAyAcArake abhimAyako liye hue hai vaha saba mithyA tapa hai| zloka-dAnaM azuddha dAnaM ca, kupAtraM diti srvdaa| vatabhaMgaM kRtaM mUDhA, dAnaM saMsArakAraNaM // 317 // manvayArtha-(kupAtraM viti sarvadA dAnaM ca ) apAtroMko nirantara diyA huA dAna (azuddha dAnaM) azuddha dAna karma hai (vratamaMga kRtaM mUDhA) isase mithyAdRSTI mUDha puruSAkA sampadarzanakA vrata bhI bhaMga hojAtA hai (dAna) aisA dAna saMsArakA kAraNa hai| vizeSArtha-azuddha dAna bhI do prakAra hai-eka tosamyagdarzana rahita kupAtroMko diyA huA dAna ra yaha bhI saMsAra mUlaka hai, puNya vAMdhakara kubhoga bhUmimeM janma karAtA hai| phira bhavanatrikAdimeM phira anya janmameM saMsArakA bhramaNa karAnevAlA hai| jinakA bAharI cAritra ThIka hai zAstroka hai parantu * antaraMgameM samyagdarzana arthAt AtmAnubhava nahIM hai ve kupAtra haiM, yaha bhI samyakta rahita dAna honese 4 azuddha dAna hai / dUsarA azuddha dAna vaha hai jo unako diyA jAtA hai jo apAtra haiM, jo bAharI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa cAritra jina zAstrase vikara pAlate haiN| jo ekAMta va mithyA matake poSaka haiN| jinako dAna denese mithyAmatakI sarAhanA hotI hai vaha bilakula mithyA dAna hai va pApakA baMdha karanevAlA hai| gRhastha zrAvakako ucita hai ki apAtroMko bhaktipUrvaka dAna na kreN| dAna karuNAbhAvase haraekako kiyA ra jAsaktA hai, usameM bhaktikI jarUrata nahIM hai| jisa dAnameM samyaktakI pratiSThA hI vahI zuddha dAna hai * yaha pahale batA cuke haiM / apAtra dAna saMsAra bhramaNakA hI kAraNa hai| zloka--ye SaTkarma pAlaMte, mithyA ajJAna diSTate / / te narA mithyAdRSTI ca, saMsAre bhramanaM sadA // 318 // manvayArtha-(ye SaTkarma pAlaMte) jo koI ina azuddha cha: koko pAlate haiM (mithyA ajJAna viSTate) unameM mithyAtva va ajJAna dikhalAI paDatA hai (te narA mithyAdRSTI ca) ve mAnava mithyAdRSTo hI haiM (saMsAre bhramaNaM sadA) unakA sadA isa saMsArameM bhramaNa rhegaa| vizeSArtha-jo koI kudeva pUjA karate haiM, kuguru sevA karate haiM, mithyAtva varddhaka zAstroMkA paThana karate haiM, hiMsAkAraka saMyama pAlate haiM, kAyaklezAdi tapa AtmajJAna rahita karate haiM tathA apAtroMko dAna dete haiM isa taraha jo koI ina chaH gRhasthoMke azuddha SaTakarma pAlate haiM ve mithyA jJAnI va mithyA aDAnI haiN| aisA mithyAdRSTI mAnava mithyA dharmakA puruSArtha karate hue mithyA phala hI pAte haiN| pApa hI bAMdhate haiM va durgatimeM jAkara kaSTa pAte haiN| jina gRhasthoMko apanA Atmahita karanA ho unako vivekapUrvaka pahacAnanA cAhiye ki kauna deva sacA hai, kauna guru saccA hai, tathA kauna dharma saccA hai| phira unakI hI bhaktimeM rahakara unakI AjJA pAlana karanA cAhiye / yaha bhaleprakAra samajhanA cAhiye ki rAgadeSa moha saMsAra hai va vItarAgamaya AtmajJAna hI mokSa yA mokSakA upAya hai| yaha prANI kaSAyoMke kAraNa jagata meM anAdikAlase bhramaNa kara rahA hai| jaba jahAM kaSAyoMkI puSTiko dharma poSA 4 jAve to vaha ulTA adharma sevana hI hai, dharma nahIM hosakA hai| jahAM zuddhAsma lAbhapara dRSTi hai vaha to4 pathArtha dharma hai| jahAM sAMsArika sukha prAptikI bhAvanA hai vahIM adharma hai| gRhastha zrAvakako bahuta vicArapUrvaka apanA zraddhAna nirmala karanA cAhiye aura saccI zraddhA sahita dharmAcaraNa karanA caahiye| amitagati zrAvakAcArameM kahA hai // 10
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcA mithyAtvadUSaNamapAsya vicitradoSa, saMrUDhasaMmRtivadhUparitoSakAri / araNavaraNa 4 samyaktaratnamamala hRdi yo vidhatte, muktyaMganAmitagatistamupaiti sadyaH // 98-1 // // 31 // mAvArtha-paDhatI huI saMsAra vadhuke saMtoSa denevAle nAnAprakAra doSase pUrNa mithyAtvake doSako cha dUra karake jo nirmala samyagdarzanarUpI rasa hRdaya meM dharate haiM ve anaMtajJAna sahita mukti strIko zIghra hI pAte haiN| zloka ye SaTkarma jAnate, aneya vibhrama kRte / __ mithyAtva garuve saMte, durgatibhAjana te narA // 319 // anvayArtha (ye) jo koI (aneya vibhrama rute ) aneka prakAra mithyAbhAvako karanevAle (SaTkarma ) cha: * azuddha kauMko (jAnate) jAnate haiM (te narA) ve mAnava (mithyAttva garuve sate) mithyAdarzanase bhArI hote hue (durgatibhAjana ) durgatike pAtra hote haiN| vizeSArtha-jinako zuddha devapUjAdi SaTkarmakA na jJAna hai na aDAna hai na usakA AcaraNa hai ve azuddha SaTakarmako hI karane yogya karma mAna lete haiN| aneka prakArake mithyA bhAvoM meM par3e hue aneka prakArake kudevoMkI va adevoMkI bhakti karate haiM, kuguruoMkI sevA karate haiM, rAgadveSa mohavarDaka graMthoMko paDhate haiM, asaMyama va hiMsAko saMyama mAna lete haiM, mAtra kAyaklezako tapa ThAna lete haiM, apAtroMko dAna dekara saMtoSa mAna lete haiM aise azuddha SaTkarmake sevanevAloMke pariNAmoMmeM kaSAyoMke pokhanekA hI bhItarI abhiprAya rahatA hai / yA to ve putra va sampattike lobhase yA svargAdi sukhoMke lobhase SaTkarma karate haiM yA apanI mAna baDAI puSTa karaneko yA kisI tarahake kapaTa bhAvase karate rahate haiN| jaisA abhiprAya hotA hai vaisA hI phala hotA hai| kaSAya puSTikA abhiprAya saMsArakA hI baDhAnevAlA na hai| ghe durgatimeM rulate hue janma-maraNake mahAna kaSTa pAte haiN| jahAM AtmAkI zuDike prayojanase deva pUjAdi SaTkarma kiye jAte haiM vahIM mokSamArgakA upAya horahA hai, aisA kahA jaaygaa| rAmadeSa moha saMsAra hai, jahAM inakI puSTi hai vahAM saMsArakI puSTi hai| // 29 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAra // 31 // zuddha SaTkarma vicaar| zloka-padkarma zuddha uktaM ca, zuddha samaya zuddhaM dhruvaM / jinotaM SaTkarmasya, kevali dRSTa jinAgame / / 320 // anvayArtha (zuddha SaTakarma ukaM ca) aba zuddha Sadkoko kahA jAtA hai, jahA abhiprAya (zuddha zuddha dhruvaM samaya) rAgAdi bhAvoMse zunya tathA jJAnAvaraNAdise zUnya nizcala zuddhAtmAkA lAbha hai ve hI zuddha SaTkarma haiN| (minoktaM SaTkarmasya ) ye jinendra bhagavAnake kahe hue SaTkarma (kevalI dRSTa ninAgame) kevalIkI paramparAse jinAgamameM pramANika kahe gae haiN| vizeSArya-zuddha SaTkarma hI haiM jahAM AsmAkI zuddhatAkA abhiprAya ho| devapUjAdi haraeka kAryako karate hue bhAvanA pariNAmoMkI zuddhi kI ho, zuddhopayogakI prApti ho, anya koI sAsArika prayojana jahAM na ho| samyagdRSTI jJAnI jIvako yaha nizcaya hogayA hai ki usakA AsmA vAstavameM zuddha hai, mAtra karma-kalaMkase malIna horahA hai| isa karma-mailake dhonekA upAya nizcaya ranatraya OM dharma hI yathArtha hai jahAM zuddhAtmAkA aDAna, jJAna va cAritra hai-jisako AtmAnubhava kahate haiN| isIse kaukA maila kaTatA hai| zrI jinendra bhagavAnakI kahI huI ve hI cha: kriyAeM yathArtha haiM jo zuddhAsmAkI tarapha lejaaveN| jina Agama parama pUjya RSiyoMke dvArA nirmApita hai jinakA mUla zrota tIrthakara bhagavAnakA upadeza hai, usa jinavANI meM jina zuddha SaTkoMke pAlanekI AjJA hai unheM hI haraeka arAvAnako pAlanA caahiye| unameM yahI abhiprAya hai ki rAgadeSa moha jo baMdhake kAraNa bhAva haiM unako dUra kiyA jAve aura vItarAga vijJAnamaya zuddha AtmIka bhAvako jhalakAyA jAve, * jahAM razca mAtra bhI sAMsArika sukhakI bhAvanA na ho| khyAti lAbha pUjAdikI cAha na ho vahIM zuraSadkarma hai| pamanaMdi munine prAvakAcArameM ratnatrayako mokSamArga kahakara zuraSadkarma batAehaiM samyagTagnopacAritratritayaM dharma ucyate / muktaH paMthA sa eva syAtpamANaparinaSThitaH // 6-1 // devapUnA gurUpAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / vAnazceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine // 1-7 // bhAvArya-pramANa nizcaya kiyA gayA samyagdarzana jJAna cAritra hI dharma kahA gayA hai, yahI
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa 4312 / / TETE mokSamArga hai isIliye gRhasthoMko nitya prati deva pUjA, gurubhakti, svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna ina cha kamako nitya karanA cAhiye / zloka - devaM devAdhidevaM ca, guru graMtha mukkaM sadA / svAdhyAya zuddha dhyAyaMte, saMyamaM saMyamaM zrutaM // 321 // tapazva appasad bhAvaM, dAnaM pAtraM ca ciMtanaM / SaT karma jina proktaM, sArdhaM zuddha dRSTitaM // 322 // manvayArthe--(devAdhidevaM ca devaM ) indrAdi devoM karake pUjyanIya vItarAga bhagavAnako deva mAnake pUje (sadA graMtha muktaM guru ) sadA hI parigraha rahita ho guru mAne ( zuddha svAdhyAya dhyAyaMte ) zuddha AtmAkA manana rUpI svAdhyAyako dhyAve ( saMyamaM sayamaM zrutaM ) zAstra ke kahe pramANa mana va iMdriya virodha karake pratijJA le so saMyama hai (tapazya appa sada bhAvaM ) AtmAke svabhAvameM tapanA so hI tapa hai ( dAnaM pAtraM ca ciMtanaM ) pAtroM ko dAna denekA citavana karanA dAna hai (jinaproktaM SaT karma ) yaha jinendra kathita chaH karma haiM (zuddha dRSTitaM sArdhaM ) ina sabake sAtha zuddha samyagdarzana honA ucita hai / vizeSArtha - ina do zlokoM meM chahoM karmako batA diyA hai jo zuddha SaTkarma hai| jahAM zuddhAtmAkI ora dRSTi ho, AtmAnubhavakI tarapha prema ho / jahA~ saccA samyagdarzana ho vahIM hI zuddha SaTkarma hote haiM / vItarAga sarvajJa arahaMta aura siddhakI niraMtara bhakti kareM, jinako sarva hI munigaNa, indragaNa Adi namana karate haiM / inakI bhaktike dvArA zuddhAtmAkA manana karatA rahe, taba hI yaha zuddha devapUjA karma hai / rAgadveSAdi antaraMga 14 prakAra va kSetra dhanAdi 10 prakAra bAhya ina 24 prakArake parigrahase rahita parama jitendriya-saumyadRSTi yathAjAta nagnarUpa sahita, AtmadhvAnI hI jaina guru haiM / unako guru mAnake unakI sevA karake unase jJAnakA lAbha leve yaha zuddha gurubhakti hai / aneka prakA rake zAstroMko paDhatA huA va zuddhAtmA ke manana karAnevAle granthoMko vizeSa rUpa se paDhake AtmAkA manana karanA svAdhyAya hai / zuddhAtmAkI dRSTikI mukhyatA jisa paThanapAThana meM hai vahI zuddha svAdhyAya | AtmA ke dhyAnake hetu manakI ekAgratA prApta karaneko jo jo bhoga upabhoga bAdhaka haiM unako Yo / / 112*
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvara 21 // OM tyAga kareMza upabhogane zegya padArtha kA mitya saMdere pramANa karake va usI taraha cale so zuddha 2. saMyama hai| anazana Uno ra rasa tyAga Adi bAharI tapoMko yathAzakti karatA hubhA savere sAMjha do dapha kucha de ekAMta meM dhairakara apana zuddha AtmAke svabhA meM nanmaya honapa kare, so zuddha tapa hai| uttama, mama, ghIna prakAra pAtroM meM se jo mila make, unako bhakapUrvaka dAna denekA vicAra karake zuddha a harAma auSadhijJAna, abhayadAna va jJAnadAna denA so zuddha pAtradAna hai| isa taraha zuddha TUkamA ko jinendra bhavA-ne kahA hai| inake sAtha zuddha samyagdarzana kA honA atyana Avazyaka hai| gyata mahila ye SaTkarma gRhastha zrAyakako paramparAse mokSake kAraNa haiN| va unI bhavase svarga galike danavAle haiN| zuddhAtmAkI bhAvanA sahitva hI jainake Sadkama eka jina bhakta ke liya Avazyaka hai isase parama kalyANa hai| pAMca paramehIkA svarUpa / zloka-devaM ca jina uktaM ca, jJAna maya appa sada bhAvaM / anaMta catuSTaya juttaM, caudasa prANa saMjudo // 323 // anvayArtha-(deva ca utaM ca jina) deva usako kahA hai jo jina hoM (jJAna maya appa sad bhAvaM) jJAna maya AsmAke svabhAvameM lIna ho ( anaMta catuSTaya jutta ) anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha va anaMta vIrya ina cAra catuSTaya sahita hoM tathA (caudasa prANa saMjudo) cAra prANa yA dasaprANa sahita hoN| vizeSArtha-yahAM arahaMta paramAtmAko pUjyanIya Apta deva kahA hai| jo cAra ghAtiyA koke va rAgAdike jItanevAle jina hoM,jo niraMtara AtmAke rasa meM tanmaya ho, jinako anaMta jJAnAdi catuSTaya prApta ho, jinameM koI prakArakA ajJAna va moha na ho, jo zarIra sahita rahate hue-iMdriya, bala, Ayu va zvAsocchAma ina cAra prANoMko dhArate haiM yA inake bhedarUpa dasa prANoM ko dhArate haiM arthAt 1. pAMca iMdriya, tIna zarIrAdi yala, Ayu va zAsocchAsa ye 10 prANa jinameM hoM ve hI arahaMta deva haiN| yadyapi ye 10 bAharI prANa arahaMta bhagavAna meM hote haiM tathApiinameMse karmake udayase zarIra va vacana
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 4 zrAvakAcAra bala to kAma karatA hai| manameM dravya mana meM halana calana hotA hai kyoMki manovargaNA bhI unake AtI hai| pAMca iMdriyoMse kAma nahIM lete kyoMki matijJAna unake nahIM rhaa| iMdriyoMke AkAra hai paraMtu ve kucha kAma nahIM Ate haiN| Ayu kama samaya samaya khiratA hai| maMda maMda zvAsa AtA hai| isa taraha zarIra sahita paramAtmAko pUjyadeva mAnake bhaleprakAra pUjA va bhAkta karanI yogya hai| unake guNoMmeM ekAgra honA yogya hai| padmanaMdI muninai zrAvakAcArameM kahA hai ye jinendraM na pazyaMti pUnamanti stuvanti na / niSphalaM jIvitaM teSAM teSAM dhik ca gRhAzramam // 15 // bhAvArtha-jo jinendrakA darzana, pUjana, stavana, nahIM karate haiM unakA jIvana niSphala hai, unake gRhAzramako dhikkAra hai| zloka-devo parameDi maio, lokAlokaM vilokitaM / paramappA jJAnamaio, taM appA deha majhami // 324 // anvayArtha--(parameTThi mahao devo) parama padameM tiSTanevAlA deva siddha hai (lokAlokaM vilokita) jisane lokAlokako dekha liyA hai jo (jJAna maio) jJAnamaI (paramappA) paramAtmA hai (deha majjhami ta appA) isa dehake madhyama vahI AtmA hai| vizeSArtha-isake pahale zlokameM arahaMta devakA svarUpa kahA hai vahAM siddha paramAtmAkA svarUpa kahate haiN| siddha bhagavAna sarvotkRSTa padameM virAjita haiM ATha karma rahita honese azarIra paramAtmA haiM jJAnAkAra haiM va jinake jJAnameM lokAloka darpaNameM pratibimbakI taraha jhalaka rahA hai| ve sarva rAgAdi doSa, ATha karma mala va zarIrAdise rahita kevala AtmA hI mAtra haiN| jaisA siddhakA sphaTikamANimaya nirmala svarUpa hai vaisA hI isa zarIrake bhItara jo AtmA hai usakA nizcayanayase svarUpa hai arthAt jaba dravyakI dRSTise dekhA jAve to apane zarIrake bhItara yaha AtmA bhI AtmArUpa siddha sama karmabaMdha rahita dikhalAI paDatA hai| isa AtmA aura paramAtmAmeM koI aMtara nahIM hai|donoNke guNa svabhAva samAna hai| mAtra pradezoMkI apekSA bhinnatA hai| yadyapi pradezoMkI saMkhyA bhI asaMkhyAta pradezI samAna hai| vAstavameM jo apane AtmAko bheda vijJAnake dvArA sarva anAtmAse . ..
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirAlA va sarva karmajanita vikArI bhAvoMse bhinna anubhava karegA vahI siddha paramAtmAko pahacAnA skegaa| yogasArameM yogendrAcArya kahate haiM jo paramappA so ji hauM mo hau so paramappu / iu nANeviNu joiA aNNa ma karahu viyappu // 11 // bhAvArtha-jo paramAtmA hai vaisA hI maiM hU~ aura jaisA maiM vaisA paramAtmA hai| he yogI! aisA jAnakara anubhava kara aura vikalpa na kara / sohaM zabda isI bhAvako jhalakAtA hai| sohaM dvArA apane AtmAkI pUjA vahI nizcayase siddha pUjA hai| zloka-dehaha devali devaM ca, uvaiTo jina vari dehaM / parameSThI saMjuttaM, pUjaM ca zuddha samyaktaM / / 325 // anvayArtha-(dehaha devali) zarIrarUpI maMdira meM (devaM ca) AtmArUpI deva hai aisA (nina variM dehiM uvaTTho) jinendroMne kahA hai (parameSThI saMju ) vahI siddha parameSThIke guNoM sahita hai ( pUnaM ca zuddha samyakta) usakI bhakti pUjA hI zuddha samyagdarzana hai| vizeSArtha-zarIrake bhItara yadi zuddha dravyadRSTise dekhA jAve to AtmA AtmArUpa sikha sama zuddha virAjamAna hai, usako jaba paramAtmA sama dekhA jAtA hai to vahI pUjyanIya deva dikhalAI paDatA hai| taba usa devake tiSThanekA maMdira apanA zarIra hI huaa| ataeva nizcala manake dvArA apane zarIrako devasthAna mAno aura apane AtmAko paramAtmA mAno aura upayogako thira karo arthAt usakI pUjA karo, usIkA ekAgratAse anubhava kro| apane hI AtmAkA svasaMvedana jJAnake dvArA anubhava karanA yahI zuddha samyagdarzanakA anubhava hai va yahI siddha pUjA hai va yahI deva pUjA hai| paM0 thAnatarAya kaha gae haiM-"nija ghaTameM paramAtmA, cinmUrati bhaiyA, tAhi viloki sudRSTi ghara paMDita prkhaiyyaa|" jo zuddhAtmAnubhavI hI sace nija AtmAdevake ArAdhaka haiM, ve hI yathArtha upAsaka haiN| vyavahAra napase siddha kA stavana va pUjana bhI isI hetuse kiyA jAtA hai ki nija bhAsmAmeM pariNati dhame / jaba upayoga sarva vikalpoMko tajakara Atmastha hotA hai taba hI saccI deva. pUjA pA siddhapUjA hai| yahI vAstavika mokSamArga hai| yogasArameM kahA hai no mapyA muddha vi muNai bhamuhasarIravibhiNNu / so nAma sacchaha sayala sAsayasukkhahINa // 9 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakara 1317 // bhAvArtha-jo koI apavitra zarIrase bhinna apane AtmAko zuddha anubhava karatA hai vaha V avinAzI AnandameM lIna hotA huA sarva zAstroMko jAnatA hai| jimavANIkA sAra mAtra eka samayasAra rUpa pariNAma hai| ___ zloka-devaM guruM vizuddhaM, arahantaM siddha AcArya / uvajhAyaM sAdhu guNaM, paMca guNaM paMca parameDI // 326 // anvayArtha-(vizuddha devaM guruM) vItarAga deva va vItarAgI guru (arahaMta siddha AcArya, uvajhAyaM sAdhu guNaM) 1 arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu guNavAna haiM (paMcaguNaM ) ye pAMca guNI AtmAe~ (paMca parameTThI) pAMca parameSThI kahalAtI haiN| vizeSArtha--jainoM meM 35 akSarI NamokAra maMtra prasiddha hai usameM isa lokameM sarva arahaMta, siddha AcArya, upAdhyAya tathA sAdhuko bhAva pUrvaka namaskAra kiyA gayA hai| vahI bhAva yahAMpara bhI batAyA hai ki jagatameM jitane mahAna pada haiM una sabameM zreSTha zuddha guNoMke dhArI ye pAMca hI parama pada haiM unameM araIsa siddha to vItarAga deva haiM tathA zeSa tIna AcArya, upAdhyAya aura sAdhu parama guru haiN| inakI hara bhakti parama padakI paramparAkA kAraNa hai| inake isa kramase karanakA prayoga yaha hai ki jinase sAkSAt vizeSa upakAra hotA hai unakA nAma pahale liyA gayA hai| paramAtmAko pahale namana karanA cAhiye phira aMtarAtmAko, isa hetu arahaMta siddha paramAtmAko namana karake phira tIna aMtarAtmAko namana kiyA hai| yadyapi siddha bhagavAna AThoM karma rahita mahAna haiM unako pahale namana karanA cAhiye tathApi jagata jIvoMkA upakAra unakI apekSA arahaMta paramAtmAse vizeSa hotA hai, arahaMta divyadhvani dvArA dharmopadeza karate haiM kyoMki ve zarIra sahita haiM siDake zarIra na honese upadezakapanekA abhAva hai, arahaMta hIkI vANIse siddhoMkA jJAna hotA hai aisA upakAra vicArakara pahale araiMtoMko phira siddhoMko namaskAra kiyA gayA hai kyoMki AcAryAdi tInoM aMtarAtmA bhI arahata siddhakI bhakti karake hI apanI unnati karate haiM isaliye arahaMta siDake pIche hI unako namana kiyA gayA hai, una tIna aMtarAtmAoMmeMse sarvocapadadhArI va sabase adhika upakAraka AcArya haiM jo saMghake nAyaka, dIkSA zikSA dAtA, saMrakSaka
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ praann va sacAlaka hote haiM isaliye unako pahale namana karake phira upAdhyAyako namana kiyA hai, jo zrApara AcAryakI AjJAnusAra zAstroMkI zikSA denekA kAma mukhyatAse karate haiN| sAdhugaNa mAtra sAdhana karanevAle haiN| sAdhuoMse adhika upakArI upAdhyAya haiM, isaliye aMtameM sAdhuoMko namana kiyA gayA hai| ina sabameM ratnatrayake AtitvakI pradhAnatA hai| ratnatrayakI pUrNatAke nikaTa arahaMta haiM,siddhoMke 4 ratnatrayakI pUrNatA hai| zeSa tInoM raslatrayake abhyAsI haiM, nizcaya ratnazrayarUpa nirvikalpa samAdhi va AtmAnubhavakI pradhAnatAle hI ye sarva tIna lokake prANiyoMse ucca haiM, parama padadhArI hai, ataeva iMdrAdi devoMse namana yogya haiM-bhavanavAsI devoMke 40, vyantara devoMke 12, jyotiSiyoMke candra va sUrya, kalpavAsI devoMke 24, cakravartI rAjA va aSTApada pazu isa taraha 100indra jina caraNoMko puna: puna: namana karate haiM isaliye hI ve parameSThI haiN| zloka-arahaMtaM hviyaM kAraM, jJAnamaya tribhuvanasya / naMta catuSTaya sahio, hrIMkAraM jANa arahaMtaM // 327 // manvayArtha-(arahata) prajane yogya (hiyaM kAraM ) hI maMtrameM cauvIsa tIrthakara garbhita haiM jo (tribhuvanasya ra jJAnamayaM ) tInalokake padAthoMkA jJAtA haiM ( anaMta catuSTaya sahimo) aura anaMta catuSTaya sahita haiM isaliye 4 (hIMkAraM jANa arahaMtaM ) hI meM arahaMtoMko gabhita jAnanA caahiye| vizeSArtha-hIM meM haca ra akSaroMkI pradhAnatAse ra seraha se 4 isaliye bAMI taraphase joDanese 24 tIrthaMkaroMkA bodha hotA hai| paramopakArI dharmopadezaka va dharma pracAraka honeke kAraNa bharata va airAvata kSetrameM haraeka avasarpiNI va utsarpiNI kAlakI kiraNameM cauvIsa cauvIsa tIrthakara hote rahate haiN| jaba dharmakA lopasA va dharmameM aMdhakArasA chA jAtA hai taba eka dUsareke bahu kAla pIche 7 tIrthakara hote haiM jo jIvana paryaMta dharmabodha dete hue vihAra karate haiN| jinake samavasaraNameM bAraha prakArakI sabhAeM hotI hai jinameM pratyeka meM alaga 2 bhavanavAsIkI devI, vyaMtaroMkI devI, jyotiSi1 coMkI devI, svargavAsI devoMkI devI, bhavanavAsI deva, vyaMtara deva, jyotiSI deva, svargavAsI deva,4 munigaNa, ArthikAgaNa, mAnava tathA pazu virAjate haiM jinakA upadeza haraeka mAnava va sainI paMce. driya pazu va hara prakArakA deva suna sakkA hai, jahAM kisIko jAnekI rukAvaTa nahIM hai| jo tIrthakara
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabere, dopahara, sAMjha va madhyarAtri isa taraha 24 ghaMTe meM cAra daphe pratyekameM chaH chaH ghaDI paryaMta dharmopapAhaNavaraNa deza lagAtAra dete haiN| vizeSa puruSake praznavaza anya samaya meM bhI upadeza pradAna karate haiM, jinakI cha zrAvakAra 1319 // vANIko sunakara aneka gRhastha muni, aneka zrAvaka vratadhArI, aneka deva, mAnava, pazu samyagdRSTI hojAte haiM, sukhazAMtikA parama lAbha kara lete haiN| jo svayaM anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha, va anaMta vIryake dhanI haiM aise arahaMtoM ke svarUpakA citavana va manana hI maMtra dvArA karanA.yogya hai| zloka-siddhaM siddha dhruvaM ciMte, OM vaMkAraM ca viNdte| muktiM ca Urddha sadbhAvaM, Uddha ca zAzvataM padaM // 328 // anvayArtha (siddha siddha dhruvaM cite) siddha bhagavAnako aisA vicAre ki ve siddha dhrava haiM (OMvaMkAraM ca viMdate) OM zabdase jinakA anubhava hotA hai (muktiM ca UddhaM samAvaM ) jo muktimeM tIna lokake Upara agrabhAgameM tiSThe haiM (UI ca zAzvataM padaM) jo zreSTha avinAzI padake dhArI haiN| vizeSArtha-yahAM siddha bhagavAna ke svarUpako jhalakAyA hai ki ve sikha haiM kyoMki unhoMne jo sAdhana yogya kArya AtmAkI zuddhi karanekA thA usako sAdha liyA hai, unako aba kucha karanA nahIM rahA, ye kRtakRtya hogae haiM tathA ve dhruva haiM aba unakI svAbhAvika avasthA kabhI vaibhAvikarUpana hogii| ve kabhI bhI saMsArI na hoMge, unakA kabhI AvAgamana na hogaa| ve nizcala apane pradezoM meM bhI puruSAkAra jaise mokSa jAte samaya zarIrameM the vaise virAjamAna rahate haiM isaliye * dhruva haiM, yadyapi dravyake svarUpakI apekSA unameM bhI svAbhAvika pariNamana agurulaghu nAmA guNake dvArA jala meM sUkSma kallolavat prati samaya huA karatA hai paraMtu vaha sadRza svAbhAvika pariNamana koI malInatA paidA nahIM karatA hai| svabhAvakI dhruvatAko nahIM miTAtA hai isaliye siddha bhagavAna dhrura haiN| OM zada dvArA jinakA dhyAna kiyA jAtA hai| yadyapi OM meM pAMcoM parameSThI garmita haiM tathApi zuddha nizcaya nyase unameM zuddha AtmA svarUpake jharakAnekI pradhAnatA hai isaliye dhyAtAgaNa OM ke bhauhoMke bIca, hRdayakamala va mastaka Adipara camajatA huA virAjamAna karake usapara cittako rokakara phira siddha svarUpameM cale jAte haiN| va siddha bhagavAna lokake agrabhAga tanu vAtavalayameM sabase Upara siddhakSetra vinamAna haiN| unakA pada sabase UMcA
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa // 320 // isa apekSAse hai ki vaha avinAzI pada hai| arahaMta Adi anya cAra parameSThI ke pada saba anitya haiM, nAzavanta haiM, zarIra sahita honese patana sahita haiM parantu siddhakA pada sarva karma va sarva zarIra rahita honese sadA ho rahanevAlA avinAzI hai / isa taraha siDoMkA dhyAna karanA cAhiye / zloka- AcArya AcaraNaM zuddhaM, tI artha zuddha bhAvanA / sarvajJe zuddha dhyAnasya, mithyA vyaktaM tribhedayaM // 329 // mantrayArtha - ( AcArya AcaraNa zuddhaM ) AcArya zuddha AcaraNa karate karAte haiM ( tI artha zuddha bhAvanA ) ratnatraya svarUpakI zuddha bhAvanA karate haiM ( sarvajJe zuddha dhyAnamya ) savajJa paramAtmAke zuddha dhyAnameM lage rahate haiM (tribhedayaM mithyA tyaktaM ) tIna prakAra mithyAtvase rahita haiM / yA tIna prakAra mithyAjJAnase rahita haiM / vizepArtha - aba yahAM AcArya parameSThIkA svarUpa batAte haiM / jo nigraMtha muni pAMca mahAvrata, pAMca samiti va tIna gupti aise 13 prakAra cAritrakA va darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcAra ina pAMca prakAra AcArakA nirdoSa pAlana svayaM karate haiM va dUsaroMse pAlana karAte haiMjo samyagdarzana jJAna cAritra kI bhAvanA vyavahAra naya dvArA karate hue usakA anubhava nizcaya nayase zuddhopayogarUpa karate haiN| kyoMki zuddhopayoga meM hI nizcaya ratnatrayakA lAbha hotA hai va vItarAgatA hotI hai| AcArya mahArAjake pramatta va apramatta do guNasthAna hI hote haiN| jaba dhyAnamagna nizcala hote haiM taba sAtavAM apramatta aura jaba dIkSA zikSA AhAra vihAra kAryoM meM nirata hote haiM taba pramatta chaThA guNasthAna hotA hai / ina donoMkA kAla aMtarmuhUrta se adhika nahIM hai isaliye una AcAyA~kA AtmA punaH punaH dhyAnamagna hotA huA AtmAnandakA vilAsa karatA rahatA hai, ve bacana va kAyase bAharI kAryako karate hue bhI manase AtmakArya meM hI lavalIna rahate haiN| jo zuddha dharmadhyAna karate haiM, sarvajJa paramAtmAkA Alambana lete hue kabhI stavana vandanA bhI karate haiN| jo kSayika sampatI yA upazama samyaktI hote haiM unake tInoM darzana moha nahIM hote haiN| ve midhyAtva, samyagramidhyAtva va sampak prakRtise rahita hote haiM / kSayopazama samyaktameM samyak prakRti yA atimaMda udaya hotA hai| athavA jinameM kumati, kuzruta va kuavadhijJAna nahIM hote haiM athavA jo mithyA mAyA va nidAna ina tIna zabda se rahita hote haiN| aise parama muni vItarAgI paramopakArI AcArya haiM unakA dhyAna karanA cAhiye / zrAvakAcAra // 120
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zloka-upAdhyAya upayogena, upayogo lakSaNaM dhruvaM / ___ aMga pUrva ca uktaM ca, sAdhaM jJAnamayaM dhruvaM // 330 // // 321 // anvayArtha-(upAdhyAya ) upAdhyAya (upayogena) jJAnopayogameM lage rahate haiM (upayogo dhruvaM lakSaNaM) upa. yoga jIvakA nizcita lakSaNa hai ( aMga pUrva ca uktaM ca ) jo gyAraha aMga va 14 pUrvako kahate haiM (jJAnamayaM dhruvaM sAdha) sAthameM avinAzI jJAnamaya AtmAkA bhI varNana karate haiN| vizeSArtha-yahAM upAdhyAya parameSThIkA svarUpa kahate haiM ki jo sAdhu niraMtara jJAnopayogameM lage ite hai, paThana pAThanameM dattacitta haiM, dvAdazAMga vANIko bhaleprakAra jAnakara dUsaroMko paDhAte haiM tathA jinavANIkA sAra jo zuddhAtma tatva hai usako bhI batAte haiM ve upAdhyAya haiN| bAraha aMgoMkA svarUpa saMkSepase yaha hai1-AcArAMga-isameM muniyoM ke bAharI AcaraNa haiM, kaise cale, baiThe, uThe aadi| 2-sUtrakRtAMga-isameM sUtrarUpa saMkSepase jJAnakA vinaya Adi dharma kriyAkA varNana hai|| -sthAnAMga-isameM do tIna cAra isataraha yaDhate2 sthAnoMkA kathana hai| jaise saMgraha nayase jIva eka prakAra hai, vyavahAra nayase saMsArI mukta aise do prakAra va utpAda vyaya dhrauvyarUpa tIna prakAra hai| ityaadi| 4-samavAyAMga-jisameM samAnatAse jIvAdi padArtha batAe hoN| jaise dhastikAya adharmAsti" kAya samAna haiM, mukta jIva saba samAna haiM, dravya kSetra kAla bhAvakI apekSA samAnatA tAI hai| 5-vyAkhyAprajJapti-isameM gaNadharake sATha hajAra praznoM ke uttara haiN| jaise jIva asti hai ki nAsti hai, eka hai ki aneka hai, nitya hai ki anitya hai ityAdi / 6-jJAta dharmakathA yA nAthadharmakathA-isameM trezaTha zalAkA puruSoM ke dharmakI kathA hai| 7-upAsakAdhyayana-isameM zrAvakoMkI gyAraha pratimA, kriyA, maMtra AdikA varNana hai| 8-aMtaHkRtadazAMga-isameM haraeka tIrthakarake samaya dasa dasa muni ghora upasarga sahakara mokSa gae unakA kathana hai| zrI vardhamAnasvAmIke samaya aise muni 1 nami, 2 mataMga, 3 somila, rAmaputra, 45 sudarzana, 6 yamalIka, 7 valika, 8 kiSkaMbala, 9 pAlaMghaSTa, 10 putra ye 10 bhae haiN| GEEKKKRGEGECEREST ECREKAR
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ karamavaraNa 4322 // me 9- anuttaropapAdika dazAMga - isameM haraeka tIrthaMkara ke samaya meM daza muni upasarga saha samAdhimaraNa kara vijayAdika anuttaroMmeM janme unakA kathana hai| zrI varDamAnasvAmIke samaya aise 10 muni 1 RjudAsa, 2 dhanva, 3 sunakSatra, 4 kArtikeya, 5 naMda, 6 naMdana, 9 sAlibhadra, 8 abhaya, 9 vAriSeNa, 10 cilAtI putra ye daza bhae / 10- prazna vyAkaraNAMga--isameM atIta anAgata vartamAna kAla sambandhI lAbha alAbha Adi ke uttara kahane kI vidhi tathA cAra prakAra kathAoMkA varNana hai / AkSepiNI - dharma meM dRDha karanevAlI, vikSepaNI, ekAMta mata khaMDanevAlI saMvejinI-dharmAnurAga karAnevAlI nirdejinI-saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya karAnevAlI / 11- vipAkasUtra - karmake udaya baMdha sattA AdikA jisameM varNana hai / 12- dRSTipravAda - isake pAMca adhikAra haiM / 1- parikarma, 2-sUtra, 3- prathamAnuyoga, 4- pUrvagata 5- cUlikA / parikarma vaha hai jisameM gaNitAdike sUtra ho / usake pAMca bheda haiM / candra prajJapti, sUrya prajJapti, jambudvIpa prajJapti, dvIpasAgara prajJapti, vyAkhyA prajJapti / isameM jIvAdi padArthoMkA svarUpa hai / sUtra use kahate haiM jisameM kriyAvAda, akriyAvAda, ajJAnavAda, vinayavAda matoMke 163 bhedakA varNana ho / prathamAnuyoga meM zrezaTha salAkA puruSoMkA jIvanacaritra ho / caudaha pUrva haiM ve isaprakAra haiM 1- utpAda pUrva-padArthoMkA utpAda vyaya dhrauvya kathana hai / 2- agrAyaNIya pUrva-700 sunaya, kunaya va sAta tatvAdikA varNana hai / 3- vIryAnuvAda pUrva - jisameM jIva ajIvAdike dhIryakA va kSetra, kAla, bhAva va tapake vIryAdikA kathana hai / 4- astinAsti pUrva-asti nAsti Adi sAta bhaMgoM kA svarUpa hai| 5-jJAna pravAda pUrva-ATha prakAra ke jJAnakA svarUpa / 6 - satya pravAda pUrva - 10 prakAra satya AdikA varNana I 7 - Atma pravAda pUrva-- AtmA ke svarUpakA kathana hai / zrAvakAcAra >>>>>>> // 121 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 12 // 8-karma pravAda pUrva-kAke baMdhAdikA kathana hai| 9-pratyAkhyAna pUrva-tyAgakA vidhAna kathita hai| 10-vidyAnuvAda pUrva-7.. bhalpaSiyA, 5..mahAvidyA sAdhane maMtra yaMtra va ATha nimitta jJAnakA kathana hai| 11-kalyANavAda pUrva-mahApuruSoM ke kalyANakokA kathana hai| 12-prANavAda pUrva-vaidyakakA kathana hai| 13-kriyA vizAla pUrva-saMgIta, chanda, alaMkAra 72 puruSakI 14 snIkalA bhAdikA kathana hai| 14-triloka biMdusAra-tIna lokakA svarUpa bIja gaNitAdikA kathana hai| cUlikA pAMca prakAra haiM-jalagatA, sthalagatA, mAyAgatA, rUpagatA, aakaashgtaa| isameM jala, thala, AkAzameM calaneke rUpa badalaneke maMtrAdi / ina bAraha aMgoMke apunaruka akSara 18441744071709551515 arthAtma A Adi 14 akSaroMke sababheda utane hote| padi do ke aMkako daphe varga kare aura eka ghaTAdeM to itane akSara aaeNge| jaise 241-4, vxv=16, 164 16 = 251, 2514256 - 1550 isI taraha karanese nikleNge| eka madhyama padameM 197485.7888 apunarukta akSara hote haiM taba kula akSaroMke 1120368005 pada nikaleMge zeSa 8.108175 bhakSara pdd'eNge| bAraha aMgoM meM itane pada nIce prakAra bAMTa diye gae - 1-AcArAMga 18... 2-sUtrakRtAMga 3-sthAnAMga 420.. -samavAyAMga 5-vyAkhyA prati 1280.. -jJAta kathA -upAsakAdhyayana 1170000 8-aMtakRtadaza 2528000 9-anuttaropapAdika 9944.00 10-prabha vyAkaraNa 11-vipAkasUna 184000.. 12-raSTinavAra 1006856006 kula pada 12800hue
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra // 13 // zeSa 80108175 akSaroM meM 14 prakIrNaka haiM, unako aMga bAya kahate haiN| 1-sAmAyika-sAmAyikake bheda / 2-catuviMzatistava-24 tIrthakarakI stuti / 3-vaMdanA-eka tIrthakarakI vaMdanA mukhyatAse / 5-pratikramaNa-gata doSa nivAraNa 7 prakAra / 5-vainayika-pAMca prakAra vinaya / 6-kRti karma-nitya kriyA kathana / 7-dazavakAlika-kAla vikAla kathana / 8-uttarAdhyayana-munikA upasarga parISada sahana kathana / 9-kalpa vyavahAra-muni yogya AcaraNa kathana / 10-kalpAkalpa-munike yogya va ayogya dravya kSetrAdi kathana / 11-mahAkalpa-jinakalpI sthavirakalpI muni kathana / 12-puNDarIka-cAra prakAra devoMmeM upajaneke kAraNa dAna pUjAdi / 13-mahApuNDarIka-indra ahamindrameM upajaneke kAraNa / 14-niSi DakA-prAyazcitta kathana / ye saba aMga prakIrNaka aba milate nahIM haiN| zvetAmbaroMne inhIM nAmake dhAraka grantha vIra bhagapAnake mokSake mauso varSa bAda saMkalana kiye haiN| unameM kucha2 aMzika kathana hai| upAdhyAya zAstra ke vizeSa jJAtA hote haiM / ina sAdhuoMkA kartavya paDhanA paDhAnA hai| zloka-sAMdhazca sarvasAdhyaM ca, lokAlokaM ca sAdhaye / ratnatrayamayaM zuddhaM, ti artha sAdhu joitaM // 331 // anvayArtha--(sAdhuzca ) sAdhu mahArAja bhI (sarvasAdhyaM ca) sarva prakAra sAdhana karanevAle haiM (okAlokaM 4 ca sAdhaye ) jo lokAlokake dikhAnevAle kevalajJAnako sAdhate haiM (ratnatrayamaya zuddha) ratnatrayamaI zuddha bhAtmAko sAdhate haiM (timartha sAdhu moitaM) jinhoMne tInoM padArthoM ko bhaleprakAra jAnA hai| // 32
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvabAra bh625|| KeverekareeseseKEEEEEEEEEGreet vizeSAyaM-sAdhu parameSThIkI mukhyatA mokSakI siddhi karanekI hai| ve niraMtara vyavahAra ratnatrayake dvArA nizcaya ratnatraya maI zuru AtmAko sAdhana karate haiN| unako ina tInoM samyagdarzana, samyagjJAna va samyakcAritra padAthoMkA bhaleprakAra jJAna hotA hai| unakA dhyeya kevalajJAna prApti hai| chahe pramatta. guNasthAnase pArahaveM kSINamoha guNasthAna taka sarva muni sAdhu haiN| sAdhu muni hI terahaveM guNasthAnameM jAkara arahaMta kevalI hojAte haiN| AcArya va upAdhyAya padake dhArI muni chaThe va sAtaveM guNasthAnameM hI hote haiN| jaba AgekA sAdhana karanA hotA hai taba ye muni AcArya va upAdhyAya padako choDa dete haiN| mAtra svayaM sAdhanameM laga jAte haiN| jinako na to saMghakI rakSAkI ciMtA haina paThana pAThanakI ciMtA hai| jo nitya AtmadhyAnameM va vairAgyakI bhAvanAmeM va bAraha prakArake tapake sAdhanameM lage rahate haiM, kaThina 2 tapasyA karate haiM, upasarga parISada sahate haiM, ekAMtavAsa kara dharmadhyAnakI zakti baDhAte haiM, phira upazama zreNI yA kSepakazreNIpara zaktike anusAra ArUDha hote haiM, kA~ke kSayakA niraMtara udyama karate rahate haiN| sAmAnya sAdhuse bArahaveM guNasthAna taka sabahI sAdhu haiN| unhoMmeMse AcArya va upAdhyAya ho jAte haiN| sarvakA bheSa nagna hotA hai| pIchI kamaMDala yA zAna rakhate haiM, anya vigrahase rahita haiN| zloka-devaM paMca guNaM zuddhaM, padavI paMca sNyuto| devaM jinaM paNNataM, sAdhae zuddha dRSTitaM // 332 // anvayArtha-(padavI paMca saMjuto) arahaMta Adi pAMca padavI sahita (paMca guNaM ) pAMca parameSThIko (zuddha dava) zuddha pUjyanIya deva (devaM nina) deva jinendra (paNNataM) kahA gayA hai (zuddha dRSTitaM sAdhae) ye pAMcoM zuddha samyagdarzanako sAdha cuke haiN| vizeSArtha-yadyapi arahaMta siddhako deva aura AcArya, upAdhyAya, sAdhuko guru kahate haiM tathApi ye pAMca parameSThI pada pUjyanIya mahAna kahe jAte haiN| ye sabhI zuddha AtmIka anubhava karanevAle zuddha samyagdRSTI haiM, apanera yathArtha guNoM ke svAmI haiN| vyavahAra nayase ye pAMca pada haiM, nizcayanayase ina sabameM * eka hI jAtikA zuddhAtmA virAjamAna hai| aisA vicAra kara apane zuddhAtmAkA dhyAna mukhyatAse karanA yogya hai|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka-arahaMta bhAvanaM yena, SoDazabhAva bhAvitaM / // 32 // ti artha tIrthakaraM yena, pratipUrNa paMca dItayaM // 313 // mantrayA-(yena ) jisane (poDazabhAva bhAvita) SoDazakAraNa bhAvanA bhAI tathA (paraheta bhAvanaM ) bharAMta padakI bhAvanA bhAI hai(bena) vA (ti arya) tIna padArtha svarUpa (sIkara) tIrthakara (pratipUrNa paMca vAptavaM) pUrNa pAMca jJAna hotA hai| vizeSArtha-bharata padameM pacApa tIrthakara va sAmAnya kevalI donoM garmita tathApi tIrthakarake puNyavaMdha vizeSa hotA hai| unakI indrAdi deva bhakti karate haiN| unase dharmakA pracAra bhI bahuta hotA hai|aisaa tIrthakara vahI mahAna AtmA hotA hai jo 16 kAraNa bhAvanAkA dayase vicAra karatA hai| ina bhAvanAoM ke mAnesepa kevalI zrutakevalIkI nikaTatAse tIrthakara mAmakarmakA baMdha hojAtA hai| tIrthakaroMkI indrAdi deva paMcakalyANaka rUpa bhakti karate haiM jo tIrthakara nAma karma bAMdhe hue utpanna hote haiN| unake garbha, janma, tapa, jJAna, nirvANa pAMcoM kalyANaka hote haiN| jo khasI janmameM tIrthakara nAma karma bAMdhakara tIrthakara hote haiM khanake tapa, jJAna, nirvANa athavA jJAna nirvANa do kalyANaka hote haiN| tIrthakara samyaktI, samyagjJAnI, sampacAritrI hote haiN| tInoM padArtha jo ratnatraya hai unase pUrNa hote haiN| tIrthakara nAmakarmakAdha bhI samyakta hote hue hotA hai| vAstavameM tIrthakara nAma karmakA sadaya kevalajJAna avasthAmeM hotA hai jahAM pAMcoM jJAnoMkI pUrNatA yA jJAnakI pUrNatA hojAtI hai| ye 11kAraNabhAvanA paramopakAra karanevAlI hai| inake bhAvanese pA inapara calanese padi tIrthakara nAma karmakA paMdhana bhI ho taubhI mahAna puNyavaMdha hotA hai| ve bhAvanAeM nIce prakAra hai 1-darzanavizudhibhAvanA-samyagdarzana zurahe usameM pacIsadoSa na lageM aisI bhAvanA krnii| 2-vinayasampannatA-ratnatraya dharma va unake dhArakoMkI vinaya karatA rahU~ aisI bhaavnaa| 3-zIlamateSvanatIcAra-zIla svabhAva va pratoMke pAlanameM koI doSa na lage aisI bhAvanA krnii| 4-abhISaNa jJAnopayoga-niraMtara bhAtmajJAna va zAsanAnake bhItara upayoga lagA rahe paha bhAvanA krnii|
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAramataraNa Kelke&GGEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE 5-saMvega-saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya va dharmameM anurAga bahatA rahe aisI bhASanA krnii| zrAvakA 6-zaktistyAga-zaktike anusAra mAhAra, abhaya, bhauSadha ya jJAna dAna karatA aisI . bhAvanA krnii| 7-zaktistapa-zaktike anusAra bAraha tapa pAlatA rahUM aisI bhAvanA krnii| 8-sAdhusamAdhi-sAdhuoMpara koI upasarga Ave to usako dUra karU~ aisI bhAvanA krnii| 9-vaipAvRtyakaraNa-dharmAtmAoMkI sevA karatA rahU~ yaha bhAvanA krnii| 10-aIta bhakti-ItadevakI bhakti karatA rahUM yaha bhaavnaa| 11-AcArya bhakti-AcAryakI bhakti karatA yaha bhaavnaa| 11-bahuzruta bhakti-upAdhyAyakI bhakti karatA rahUM yaha bhaavnaa| 11-pravacana bhakti-zAstrakI va dharmakI bhakti karatA rahUM yaha bhaavnaa| 14-AvazyakAparihANi-nitya bhAvazyaka dharmakriyAoMko naI phbhaavnaa| 15-mArga prabhAvanA-jina dharmakI unnati karatA rahUM paha bhaavnaa| 15-pravacana vatsalasva-sAdharmiyoM se prema rakhatA rahUM aisI bhAvanA krnii| kyoMki ina bhAvanAoM meM sarva jIvoMke kalyANakI bhAvanA hotI hai isIse tIrthaMkara nAmA karmakA baMdha hojAtA hai| loka-tasyAsti poDazaM bhAvaM, tIrtha tIrthakaraM kRtaM / SoDazabhAva bhAvena, arahaMtaM guNa zAzvataM // 334 // manvayArtha-(vasya poDazamA masti) usIke poraza bhAvanA yathArtha bhAI gaI hotI hai jisake (sI kRtaM tIrthakaraM) tIrtha jo dharmarUpI jahAja usako calAnevAlA tIrthakara karmabaMdha hojAve (poDazabhAva bhAvena ) solahakAraNa bhAvanAke mAnese ( arahaMta guNa zAzvataM ) arahaMta pada guNamaI va avinAzI AramAkA svabhAva prakaTa hotA hai| vizeSArtha-jinake dvArA solahakAraNa bhAvanA sarvahI yA kucha vA eka bhI paripUrNa bhAI jAtI hai sIke tIrthakara nAmakarma baMdhatA hai| tIrthakarake samAna U~cA bharahaMta pada dUsarA nahIM hai| avi // 12 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAzI AtmAkA svabhAva jaya jhalaka jAtA hai tapa tIrthakara deva apanI divyadhvanise upadeza dekara aneka bhavya jIvoMkA uddhAra karate haiN| unake mahAna upakArako smaraNa kara hameM zrI RSabhAdi mahAcIra paryaMta cauvIsa tIrthakaroMkI sacce bhAvase bhakti karanI yogya hai| ___ zloka-siddhaM ca zuddha samyaktaM, jJAna darzana darzitaM / vIrya suhamaM avyAdhi, avagAhanA guru laghU // 335 / / anvayArtha (siddhaM ca zuddha samyakta) siddha bhagavAnake zuddha samyakta hotA hai (jJAna darzana darzita) anaMta jJAna va anaMta darzana pragaTa hotA hai (vIrya suhama avyASi) anaMta vIrya, sUkSmapanA, avyAyAdhapanA. (avagAhanA guru laghU ) avagAhanA va agurulaghUpanA ye ATha guNa pragaTa hojAte haiN| vizeSArya-siddhAtmA pUrNAtmAko kahate haiM / sarva bAdhaka kA~kA abhAva honese AtmAkI pUrNa zaktiyeM vahAM prakAzamAna hojAtI haiN| unameM guNa to anaMta hote haiM paraMtu yahAM ATha karmoM ke nAzase jo ATha guNa prakAzamAna hote haiM unakA kathana kiyA gayA hai| mohanIya karmake nAzase zuddha samyagdarzana va svarUpAcaraNa cAritra sahita pragaTa hojAtA hai| jJAnAvaraNIya karmake nAzase anaMta jJAna va darzanAvaraNIya karmake nAzase anaMta darzana pragaTa hojAtA hai jisase ve sarva dravyoMke guNa paryAyoMko eka samayameM hI dekhate va jAnate haiN| aMtarAya karmake nAzase anaMta bala pragaTa hojAtA hai| jisase unako kabhI bhI AkulatA pa nirbalatA kisI prakArakI nahIM hotI hai| vedanIya karmake nAzase avyAvAdhapanA pragaTa hotA hai| aba koI para vastu unake sukhake bhogameM bAdhaka nahIM rahI hai| gotra karmake nAzase agurulaghu guNa pragaTa hogayA hai| unameM aba yaha kalpanA hI nahIM rahI hai ki hama guru haiM yA laghu haiM, UMca haiM yA nIca haiM, ve svayaM samadarzI haiM, parama sAmyabhAvameM lIna haiM, nAmakarmake nAzase sUkSmapanA pragaTa hogayA hai, zarIrAdi na rahanese ve siddha bhagavAna iMdriyagocara nahIM haiM, jJAnagamya haiM, Ayukarmake nAzase avagAhanA guNa pragaTa hogayA hai, jahAM eka siddha virAjate haiM vahAM anya siddhoMko ThaharanemeM koI bAdhA nahIM hotI hai, siddhoMkA aisA svarUpa vicAra karanA caahiye| zloka-samyaktaM Adi guNa sAI, mithyAtva mala vimuktayaM / siddhaM guNasya saMpUrNa, sAdhyaM bhavya lokayaM // 336 // //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 // anvayA-(samyakaM mAdi guNa sAI) samyagdarzana Adi guNoMke dhArI (mithyAta maLa vimuktayaM) mithyAdarzana rUpI malase rahita (guNasya saMpUrNa) sarva AtmIka guNoMse pUrNa (bhavya lokayaM sAdhya) bhavya jIvoM ke dvArA sAdhane yogya (siddha) aise siddha hote haiN| vizepArtha-siroMmeM karmajanita koI bhI vibhAva mithyAtva Adi nahIM hotA hai kyoMki sarva kose rahita AtmAko hI siddha kahate haiM, unake samyagdarzana Adi anaMta guNa jitane AtmAke bhItara haiM ye sarva pUrNapane vikAsako prApta hojAte haiM, ve Adarza paramAtmA haiM, nirantara AtmIka AnandakA svAda lete rahate haiM, unako hI Izvara, bhagavAna, parabrahma, paramezvara, niraMjana, cidAnaMda prabhu Adi nAmoMse bhavya jIva dhyAte haiN| ve hI sAdhane yogya haiN| tIrthakara bhI jabataka gRhastha va muni * avasthAmeM hote haiM unahI siDakA dhyAna karate haiN| haraeka mumukSuko una siddhoMke guNoMkA smaraNa 5 karake apane AtmAMko miDa sama dhyAnA caahiye| zloka-AcArya AcaraNaM dharma, tI artha zuddha darzanaM / upAdhyAyA upadezaMti, dazalakSaNa dharma dhruvaM // 337 // anvayArtha-(bhAcArya tI artha dharma zuddha darzanaM AcaraNaM) AcArya parameSThI tIna artharUpa arthAta ranatraya svarUpa dharmakA tathA mukhyatAse zuddha samyagdarzanakA AcaraNa Apa karate haiM va karAte haiM ( upAdhyAyA dhruvaM dazalakSaNa dharma upadezaMti ) upAdhyAya parameSThI yathArtha dazalakSaNamaya dharmakA pATha paDhAte haiN| vizeSArtha-jo samyagdarzana, sambarajJAna, samyakcAritra ratnatrayamaya dharmakA vyavahAra naya tathA nizcaya nayase svayaM AcaraNa karate haiM va anya sAdhuoMse AcaraNa karate haiM unako AcArya parameSThI kahate haiN| mukhyatAse zuddha AtmIka anubhavakA abhyAsa karate haiM jahAM zuddha samyakta garmita hai tathA 4. isI svAtmAnubhavakA abhyAsa karAte haiM kyoMki yahI nizcaya ratnatrayakI ekatArUpa mokSakA mArga hai, yahI kAkA vidhvaMza karanevAlA hai| upAdhyAya parameSThI uttama dazalakSaNa dharmako svayaM pAlana karate hue unahIkI zikSA anya sAdhuoM ko dete haiM unakA kAma paDhAnekA hai| vedazalakSaNa dharma nIceprakAra haiM: // 29 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa 1-uttama kSamA-utkRSTa kSamA-dUsaroM ke dvArA pIDita pavadha va AkroSita kiye jAnepara bhI zrAvakAcAra OM kiMcit bhI krodhakA vikAra na paidA karake pUrNa kSamA rakhanA / mAtra apane kargadarako vicaarnaa| kyoMki apa karmake udaya rinA koI kisIko kaSTa nahIM desakA hai| zAMtabhAvase karmanirA vizeSa hotI hai| 2-uttama mArdava-vidyA, tapa, vaktApanA, dhyAnAdimeM ati pravINa honepara bhI yA ajJAniyoM se dvArA apamAnita honepara bhI kiMcita bhI mAna bhAva cittameM na lAkara parapa komala bhAva rakhanA, mAna apamAna rUmatA rakhanA tathA dharma va dharmadhAriyoMkI vinaya karanA / komala AtmAmeM hI dharma vRkSa phalatA hai| 3-uttaH Arjava--aneka kaSTa paDanepara bhI, bhojanakA alAbha honepara bhI lomake vaza yA mAnake vaza kabhI bhI kapaTa bhAva cittameM na lAnA, apanA doSa saralanAse guruse kahate hue zuddha bhAva rakhanA / mAyA cAra rahita zuddha zAstrokta vartanA vaisA hI vartAnA / kuTilatArUpa mana, vacana, kAyako kabhI na vrtaanaa| 4-uttama zauSa-lobha kaSAyako sarva pApoMkA mUla jAnakara parama saMtoSakI bhAvanAse mana ko pavitra rakhanA / paMcendriyake bhogoMkI kucha bhI kAmanA na karanA / iSTa va aniSTa saMyogameM samabhAva rakhanA / AtmAkI pavitratAkA sAdhana krnaa| 5-uttama satya-svayaM satya dharmapara calanA, satya hI vicAranA, satya hI upadeza denA, satyako jIvanakA sAra samajhanA / nirbhaya hokara satyakA anuyAyI rahanA / asatyake mailase bcnaa| 6-uttama saMyama-bhaleprakAra pAMca iMdriya va manake vikalpoMko rokakara iMdriya saMyama paalnaa| tathA pRthvI Adi cha: kAyake prANiyoMkI dayA nimitta unakI rakSA karanA so prANi saMyama paalnaa| * AtmAko AtmAmeM nirodha karanA / munike cAritrako pathArtha sAdhanA / 7-uttama tapa--bhaleprakAra upavAsa Adi bAraha prakAra tapakA sAdhana karanA / tapasyA karate hue upasarga va parISaha AjAve to samatAse sahanA / kiMcit bhI kSobhita na honaa| nirjana sthA. noMpara jAkara tapa karanA / paramAnandakA svAda lete hue tapa sAdhanA /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA raNavaraNa // 319 // 8 - uttama tyAga - svayaM saMkalpa vikalpa tyAgakara nirvikalpa rahanA tathA anya prANiyoMkI rakSA karate hue abhayadAna denA va midhyAtvAdike miTAneko sampajJAnakA upadeza karanA | duHkhI thake rogI sAdhuoM kI sevA karake auSadhi dAna denA / kSudhA tRSAkI bAdhA honepara dharmAmRta pilAkara tRpta karanA yahI AhAradAna denA / 9- uttama AkiMcinya - isa jagatameM paramANu mAtra bhI apanA nahIM hai, AtmAke guNa paryAya hI merI AtmA ke haiM aisI bhAvanA bhAte hue aMtaraMga rAgAdi, bahiraMga kSetrAdi parigrahase nirmamatva rahanA / eka kevala svayaM Apako dhyAnA / 10- uttama brahmacarya - nizcayase apane brahma svabhAvameM thira rahanA, vyavahAra se mana, vacana, kAya va kRtakArita anumodanA se strI mAtra se va kAmake vikArase virakta rahanA, zIlako hI AtmAkA AbhUSaNa samajhanA / ye daza dharma vyavahAra se daza bhedarUpa haiM, nizcayase sarva eka AtmArUpa haiN| jahAM AtmAkI thiratA ApameM huI vahAM krodhAdi kaSAyoMkA vikAra na honese kSamA, mArdava, Arjava, zauca svayaM hojAte haiM / satya padArtha eka AtmA hai usameM thiratA eka uttama satya hai / AtmAmeM saMyamarUpa rahanA saMyama, usImeM tapanA tapa hai / apaneko atIndriya Ananda denA tyAga / parase mamatva na honA AkiMcanya va ApameM ApI jamanA brahmacaya hai / ina 10 dharmoMkA eka deza pAlana gRhastha bhI karate haiM / ve ina dharmoMko itanA pAlana kareMge jisase dharma, artha kAma puruSArtha sAdhe jAsakeM, nIti na bigar3e, duSToMkA damana ho, sajjanoMkI rakSA ho, jagatakA upakAra ho, anyAyakA damana ho, Apa va para saba sukhase nirAbAdha jIvana vitA sakeM, pUrNa sAdhana sAdhu hI kara sake haiM / yadi duSToMpara kSamA kI jAya to gRhastha va sAdhu donoMkA dharma nahIM cala sakA isaliye gRhastha yathAvasara viveka pUrvaka inakA sAdhana karate haiM / zloka - sArddha cetanAbhAvaM AtmadharmaM ca eka yaM / AcArya upAdhyAyena, dharmaM zuddhaM ca dhArinA // 338 // anvayArtha ~(zuddhaM dharmaM ca dhArinA) zuddha nizcaya dharmako pAlanevAle ( AcArya upAdhyAyena ) AcArya va zrAvakAcAra // 131.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaNAraNa 4232 // CL upAdhyAyake dvArA ( cetanAbhAvaM sArddha) cetanA bhAva sahita ( eka ye ca AtmadharmaM ) eka hI AtmadharmakI bhAvanA kI jAtI hai / vizeSArtha - yadyapi vyavahAra nayase bheda rUpa dharmako AcArya va upAdhyAya parameSThI sAdhana karate haiM, parantu nizcayase ve zuddha jJAna cetanAmaI eka Atmagharma kI hI ArAdhanA karate haiM va karAte haiN| yadi kisI AcArya va upAdhyAyakA dhyAna mAtra vyavahAra dharma ke pravartane para ho, nizcayadharmake calAnepara na ho to ve yathArtha AcArya va upAdhyAya parameSThI nahIM hoske| ve parama guru jAnate haiM ki sApa jaisA hotA hai vaisA sAdhana honA cAhiye / sAdhya zuddha Atma-svarUpa hai taba usakA sAdhana bhI zuddha Atma-svarUpameM thiratA hai| isake sivAya jo kucha anya bhedarUpa dharmAcaraNa hai vaha AtmadhyAnake liye nimitta mAtra hai / isa tatvako sadA sAmane rakhate hue jisa taraha sAdhyakI siDi ho usI taraha Apa calate haiM va anya ziSyoMko calAte haiM / antaraMga dharmako vRddhi karanepara hI ina donoM parameSThiyoM kA dhyAna rahatA hai / karmakI nirjarAkA mukhya kAraNa zuddhAtmAkA dhyAna hai / AcArya va upAdhyAya svayaM jabataka apane padoMpara ArUDha haiM tabataka dharmadhyAnako dhyAya sakte haiM, parantu zukladhyAnako nahIM pAsa haiN| jaba zukladhyAna karanA hotA hai taba ve ina padoMkA tyAgakara sAdhu padameM AjAte haiM / zloka - tat dharmaM zuddha dRSTI ca, pUjitaM ca sadA budhaiH / uktaM ca jinadevena, zrUyate bhavyalokayaM // 339 // anvayArtha - (tat dharma ) vaha dharma (zuddhadRSTI ca ) zuddha AtmAkA darzana hI hai (sadA buSaiH ca pUjitaM ) yaha dharma sadA hI buddhimAnoM dvArA AdaraNIya hai ( jinadevena uktaM ca ) jinendradevane usakA upadeza diyA ( bhavyalokayaM zrUyate ) bhavya logoMne isI dharmakA zravaNa kiyA hai / vizeSArtha - vaha nizcaya dharma eka zuddha AtmIka anubhava hai, vacana va manase agocara hai, AtmAkA hI AtmA meM hI thiratA rUpa hai, isIko cAhe zuddha samyagdarzana kaho, cAhe zuddha jJAna kaho, cAhe svarUpAcaraNa cAritra kaho, cAhe saMghama va tapa kho| isI dharmakI jagatameM gaNadharAdi dvArA va saMtoM dvArA pUjA kI jAtI hai tathA jitane tIrthaMkara va anya sAmAnya aIt parameSThI upadeSTA hue haiM unhoMne zrAvakAcAra // 132 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ isI parama dharmakA upadeza diyA hai isIko sunakara bhavya jIva AnandameM magana hojAte haiN| prayojana kahanekA yaha hai ki AcArya parameSThIkA kartavya hai ki isI dharmakA pracAra kraaveN| pAdhyAyoMkA dharma yaha hai ki isI dharmakA pATha pddhaaveN| jahAMtaka AtmajJAna na hogA vahAMtaka anya aneka zAstroMkA jJAna upakArI na hogA, sarva zAstroMkA sAra adhyAtma zAstra hai, sarva vidyAoM meM zreSTha adhyAtmavidyA hai, sarva kalAoMmeM uttama AtmAnubhavakI kalA hai| isIliye jo isa kalAkA pracAra karate haiM hI sacce AcArya va upAdhyAya haiN| zloka-sAdhao sAdhulokena, darzanaM jJAnasaMyutaM / cAritraM AcaraNaM yena, udayaM avazya zuddha yaM / / 340 // anvayArtha-(sAdhulokena ) sAdhuoMke dvArA (darzanaM jJAna saMyutaM sAdhano) jJAna sahita sampagdarzanakA sAdhana kiyA jAtA hai (yena cAritraM AcaraNa) aura jo samyakcAritrakA AcaraNa karate haiM (avazya zuddha yaM udayaM) tathA unake avazya arthAt nirvikalpa svAvalambana rUpa zuddha bhAvakA bhI prakAza hotA hai| . vizeSArtha-aba sAdhu parameSThIkA vizeSa svarUpa kahate haiN| jo ratnatrayakA sAdhana kare usako sAdhu kahate haiN| unameM mukhyatA jJAna sahita samyagdarzanakI hai, unako tatvoMkA yathArtha jJAna hotA hai tathA dRDha vizvAsa padArthoMkA hotA hai| pAMca mahAvrata, pAMca samiti tathA tIna gupti rUpa teraha prakAra yA aThAisa mUla guNa rUpa cAritra sAdhujana bhale bhAvase pAlate haiN| tathA zuddha AtmIka bhAvakA prakAza karate rahate haiM / yadi koI sAdhu mAtra vyavahAra ratnatraya pAle aura nizcaya ratnatrayamaI zukhAtmAnubhava na pAve to vaha sAdhu parameSThI pUjya nahIM hai, vaha mAtra dravyaliMgI sAdhu-mithyAdRSTI hai| OM bhAvaliMga sahita hI dravyaliMgakI zobhA hai| bhAvaliMga vinA dravyaliMga kevala puNyavaMdhakA kAraNa haimokSakA kAraNa nahIM hai| zloka-UdhaM adho madhyaM ca, dRSTi samyagdarzanaM / jJAnamayaM ca saMpUrNa, AcaraNaM saMyutaM dhruvaM // 341 / / anvayArtha (Urdha adho madhyaM ca ) Urdhaloka, adholoka va madhyaloka tInoM lokoM (samyagdarzanaM dRSTi)
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNavaraNa 334 // samyagdarzanake dvArA jo dekhanevAle haiM (saMpUrNa jJAnamayaM ca dhruvaM AcaraNaM saMyutaM ) va sampUrNa jJAnamaya nizcala AcaraNa karanevAle haiM ve sAdhu haiM / vizeSArtha -- samyagdarzana ke prabhAvase sAdhujana tInoM lokoMko yathArtha dekhate va zraddhAna karate haiN| jaba vyavahAra nayase dekhate haiM to vicArate haiM ki adholoka narka meM nArakiyoMko mahAna kaSTa hai / madhyalokameM mAnava va tiryeca aneka mAnasika va zArIrika kaSTa pArahe haiM va bhavanavAsI vyantara jyotiSI tIna prakAra deva tathA Urdhva lokake kalpavAsI deva bhI mAnasika duHkha se pIDita haiM / sarva jIva tIna loka meM ekeMdriya se paMceMdriya paryaMta paryAyoM meM janma le lekara marate haiM / eka siddha loka hI sAra hai jahAM siddha bhagavAna janma jarA maraNa rahita nitya Anandamagna rahate haiM / phira nizcaya dRSTise dekhatA hai to isa jagatako chaH dravyoMkA samudAya jAnakara haraeka dravyakA bhinna 1 svabhAva vicAratA hai / anantAnanta jIvoMko ekAkara zuddha jJAnadarzanamaya dekhatA hai / parama samatAbhAva prApta karatA hai, rAgadveSako miTA detA hai| vItarAgatAko pAkara AtmadhyAna meM nizcinta hojAtA hai / jJAnI sAdhu tatvoMpara yathArtha jJAna sahita vizvAsa rakhate hue mAtra Atma-zuddhike liye vyavahAra AcaraNako pAlate haiM tathA nizcaya zuddha AcaraNa meM ArUr3ha ho jAte haiN| jinake mukhya sAdhana AtmadhyAna hai ve hI sAdhu haiM / zloka - sAdhu guNasya saMpUrNa, ratnatrayAlaMkRtaM / bhavyalokasya jIvasya ratnatrayaM prapUjitaM // 342 // anvayArtha - (sAdhu) sAdhu parameSThI ( guNasya saMpUrNa ) aTThAIsa mUlaguNoM se pUrNa hote haiM (ratnatrayAlaMkRtaM ) ratnatraya se zobhAyamAna hote haiM (bhavyalokasya jIvasya ) bhavya loka jIvoMke dvArA ( ratnatrayaM prapUjitaM ) ratnatraya pUjane yogya haiM / vizeSArtha - sAdhumeM 28 mUlaguNa pUrNa hone cAhiye, ve isa prakAra haiM pAMca mahAvrata ahiMsAdi + pAMca samiti IryA bhASA Adi + pAMca indriyakA damana + chaH Avazyaka - samatA, vaMdanA, stuti, pratikramaNa, pratyAkhyAna, kAyotsarga + kezaloMca + nagnapanA + snAna tyAga + daMta dhAvana tyAga +khaDe bhojana + ekavAra bhojana + bhUmi zayana = 28 / DAY / / / 334 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNavaraNa zrAvakAcAra tathA ve nizcaya gha vyavahAra ratnatra ke sAdhaka hote haiN| vyavahAra samyagdarzana nimitta hai jaba ki nizcaya samyagdarzana sAkSAt mokSamArga hai, vyavahAra samyagjJAna nimitta hai jaba ki nizcaya sampa. rajJAna sAkSAt mokSamArga hai, vyavahAra sampacAritra nimitta hai jaba ki nizcaya samyakacAritra sAkSAt mokSamArga hai| tInoMkI ekatA mokSamArga hai, pRthak pRthaka nhiiN| jahAM suhAtmAnubhavakA abhyAsa hai vahAM svayaM tInoMkI ekatA hai| sAghuoMke isIkA mukhya sAdhana rahatA hai, kyoMki sAdhu jana ratnatrayase vibhUSita hote haiM isaliye bhavya jIva unakI pUjA karate haiM, unake guNoMkA smaraNa karate haiM, unako dAna dete haiM, unase dharmopadeza lekara svayaM usapara calate haiN| zloka-devaM guruM pUja sAdhaM ca, aMga samyakta zuddhaye / sAdha gyAnamaya zuddha, samyagdarzanamuttama // 343 // anvayArtha- (devaM guruM aMga sAdhaM ca pUna) deva, guru aura zAstrakI pUjA (samyakta zuddhaye) samyagdarzanakI zuddhike liye kartavya hai (jJAnamayaM zuddha sArtha) sAtha meM jJAna svarUpa zuddha AtmAkA anubhava karanA (uttama samyagdarzanaM ) uttama samyagdarzana hai| vizeSArtha-yahAM yaha upadeza diyA hai ki pAMca parameSThI jaise pUjya hai vaise unakI aMga pUrvarUpa pANI bhI pUjya hai| devameM araIta siddha.gurumeM AcArya, upAdhyAya, sAdhu garbhita haiN| deva zAstra gurukI pUjA nizcaya samyaktakI prAptike liye tathA yadi nizcaya samyakta ho to usakI dRr3hatA va zuddhike liye nirantara karanA yogya hai / bhakti karanese manapara unake pavitra guNoMke smaraNakA prabhAva par3atA hai| jisase pariNAmoM meM kaSAyakI maMdatA hotI hai| eka vastu AtApamaya horahI hai, uSNatAmeM jAjvalyamAna hai, usako punaH punaH zAMta jala meM DubAnese usakA AtApa dhore 2 zamana hojAtA hai| usI taraha hama saMsArI jIva bharakI AtApase zaMtApita haiM, viSaya kaSAyake doSase dUSita haiM taba hameM ucita hai ki hama apaneko parama vItarAga deva zAstra gurukI bhakti meM ddubaaveN| unakI zAMti hamAre bhavAtApako zAMta karane meM va unakA viSaya-kaSAyoMse vairAgyamaya banAne meM nimitta paDegA, isaliye nitya vratI zrAvakako deva zAstra gurukI pUjA karanI yogya hai, bhaleprakAra bhAva lagAkara karanI yogya hai, jisameM pUjyameM pUjakakA bhAva lavalIna hojaave| isase anaMtAnubandhI kaSAya va mithyAtvako
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 236 // / utpanna karanevAle karmoMkA bala ghaTegA aura yadi samyakta hogA to apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNAdi kaSAyakA bala ghaTegA / isa vyavahAra samyagdarzanakI sevA karate hue zrAvakako yaha bhI yogya hai ki vaha jJAnamaI zuddhAtmAkI bhAvanA bhI kareM / yahI bhAvanA uttama yA nizcaya samyaktakI bhAvanA hai / zloka - jJAnaM ca jJAnazuddhaM ca zuddha tatva prakAzakaM / jJAnamayaM ca saMzuddhaM jJAnaM sarvatra lokitaM // 344 // anvayArtha-- (jJAnaM ca ) vyavahArarUpa aMga pUrvAdikA jJAna ( jJAna zuddhaM ca ) tathA zuddha AtmAkA jJAna (zuddha tattva prakAzakaM ) zuddha AtmAke svarUpako prakAza karanevAle haiM (jJAnamayaM ca saMzuddhaM jJAnaM ) jJAnaM maI parama zuddha kevalajJAna (sarvatra lokita) sarva padArthoM ko dekhanevAlA hai / vizeSArtha - yahAM yaha batAyA hai ki samyagjJAnakI ArAdhanA parama kAryakArI hai| zuddha AtmAke prakAzake liye, AtmA ke raNako kATaneke liye, zuddha AtmajJAnakA anubhava, manana, ciMtavana paramAvazyaka hai / samayasAra kalazameM kahA hai bhAvayed bhedavijJAnamidamacchinnadhArayA / tAvadyAvatparAphacyutvA jJAnaM jJAne pratiSThitaM // bhAvArtha - jabataka para pariNati se chUTakara jJAna jJAnameM sthiratA na pAle arthAt jabataka kevalajJAna na ho barAbara bhedavijJAnakI bhAvanA karate raho arthAt apane AtmAko sarva parabhAva, paradravya va karma jati naimittika bhAvase judA anubhava karate rho| isa AtmIka bhAvanAkI zuddhi va dRDhatAke liye jinavANIkA abhyAsa paramAvazyaka nimitta kAraNa hai| jahAMtaka nirvikalpa samAdhi na ho va zukladhyAnakA prArambha na ho tathA chaThA sAtavAM guNasthAna punaH punaH hotA rahatA ho vahAMtaka zAstrakA paDhanA Avazyaka Alambana hai / samyagjJAna ke ArAdhana se hI samyagjJAnakA prakAza hotA hai, zrutajJAna hI kevalajJAnakA kAraNa hai / aura jaba zuddha kevalajJAna hojAtA hai taba sarva jAnane yogya jAna liyA jAtA hai, kyoMki jJAnakA bAdhaka jJAnAvaraNakA koI aMza udayameM nahIM rahA hai taba sUrya prakAzake samAna pUrNa jJAnakA prakAza kyoM na ho / sarvajJatvapanA sarvadarzIpanA zuddhAtmAkA mukhya guNa hai / ataeva samyagjJAnakI ArAdhanA nitya karanI yogya hai / 9* zrAva 11210
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 337 // zloka - jJAnaM ArAdhyate yena, pUjya tatvaM ca viMdate / zuddhasya pUjyate loke, jJAnamayaM sArthaM dhruvaM // 345 // anvayArtha-(mena jJAnaM mArAdhyate ) jisane jJAnakI ArAdhanA ko ho va (pUjya tatvaM ca viMdate ) va pUjya - nIya AtmatatvakA anubhava kiyA hai aise ( zuddhasya koke pUjyate ) zuddha jJAnadhArIkI hI loka meM pratiSThA hotI hai (jJAnamayaM sArtha dhruvaM ) jJAnamaya rahanA hI nizcala yathArtha tatva hai / bizeSArtha - jJAnArAdhanAkA mahAtmya batAte haiM ki pAMcoM parameSThI jJAnakI ArAdhanA karake hI hue / isa hI ArAdhanAke dvArA pUjyapanA hai| jagatake bhavya jIva pAMca parameSThI mahArAjako jJAnArAdhanake guNake dvArA hI pUjate haiN| siddha bhagavAna siddha avasthA meM zuddha AtmA meM tallIna hote hue jJAnacetanAkA ArAdhana kara rahe haiN| jaba sAdhaka avasthA meM the taba bhI yahI ArAdhanA thI / arahaMta parameSThI bhI niraMtara zuddha jJAnacetanAkA svAda lete rahate haiM / pahale bhI isIkA hI ArAdhana kiyA thA / AcArya, upAdhyAya tathA sAdhu zuddhAtmA kI ArAdhanAke kAraNa ho svayaM mokSamArgI haiM tathA bhavyoMke dvArA pUjyanIya haiN| isaliye jJAnamaI zuddha AtmIka tatva hI yathArtha nizcala tatva hai / isa tatvako jisa jisane dhyAyA vahI yathArtha jJAnakA ArAdhaka hai / isaliye samyagdRSToko deva, zAstra, gurukI pUjA bhakti karate hue usI meM hI saMtoSa mAnake na raha jAnA cAhiye paraMtu ekAMta sthAna meM baiThakara zuddha AtmIka tatvakA zuddha nayake dvArA avalokana karake usIkA manana karanA cAhiye / usIke sivAya sarva para vastuoMse rAga chor3a denA cAhiye / karmaphalacetanA va karmacetanAkA vyavahAra baMda karake jJAna cetanA - maya rahanekA puruSArtha karanA yogya hai / isIse mokSako sIDhIpara caDhanA hogA, yahI parama dRDha AlaMbana hai / zAstra bhakti / zloka - jJAnaguNaM ca catvAri, zruta pUjA sadA budhaiH / dharmadhyAnaM ca saMyuktaM, zrutapUjA vidhIyate / / 346 // zrAvakAcAra // 137 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa anvayArtha-jJAna guNaM ca catvAri ) jJAna guNakai denevAle cAra anuyoga haiM (zrutapUnA sadA budhaiH) una zrAvakAcAra OM zAstroMkI pUjA sadA buddhimAnoMko karanI cAhiye (dharmadhyAnaM ca saMyukta) dharmadhyAna sahita hI (zratapUnA 4 vidhIyate) zrutapUjA karanI yogya hai| vizeSArtha-jinavANIke zAstra cAra anuyogoM meM vaTe haiM-prathamAnuyoga aadi| ina zAstroMko paDhanese jJAnakI prApti hotI hai| ataeva kisI prakArakI laukika kAMkSA na rakhake mAtra AtmakalyANake hetu hI una zAstroMkA paThana pAThana karanA ucita hai| tathA bhaktipUrvaka unakI pUjA karanI ucita hai| jJAnAbhyAsa yaha bahuta hI Avazyaka gRhastha karma hai| zAstrake dhyAna pUrvaka paDhanese manake kubhAva baMda hojAte haiM,ciMtAeM miTa jAtI haiM, ajJAnakA nAza hotA hai, jJAnakA prakAza hotA hai, karmakI nirjarA hotI hai| prAcIna AcAryoMne jo tatvoMkA manana kiyA hai usakA bodha honese jJAna spaSTa hotA hai| yathArtha bhakti zAstrakI yahI hai jo usakA artha bhaleprakAra samajhakara dhAraNAmeM liyA jAve-usako kAlAMtarameM bhUlA na jAve / rAta dina tatvakA vicAra manako prasanna rakhane ke liye vaDA bhArI sAdhana 1 hai| viSaya kaSAyoMke mArgase bacAnevAlA jJAnopayoga hai, AtmA va anAtmAkA bhinnara svarUpa sAmane rakhanevAlA tatvakA abhyAsa hai, eka hI viSayake aneka zAstroMko paDhakara hameM jJAnako nirmala karanA cAhiye / jitanA adhika zAstroMkA vizeSa jJAna hogA utanA hI upayoga adhika dera taka vastuke vicArameM laga sakegA / vyavahAra meM zrutapUjA yaha hai ki hama uccAsanapara zAstroMko virAjamAna karake unakI stuti karake unake bhItara apanI gADha bhakti utpanna kreN| zrutabhakti jJAnakI prAptimeM dRDha nizcaya karAnevAlI hai| Atmahitake hetu zAstra paDhanA va zrutapUjA karanA dharmadhyAna hai| zloka-prathamAnuyoga karaNaM, caraNaM dravyANi viMdaMte / ___ jJAnaM ti artha saMpUrNa, sAdhyaM pUjA sadA budhaiH // 347 // manvayArtha-(prathamAnuyoga karaNaM caraNaM dravyANi videte) prathamAnuyoga, karaNAnuyoga, caraNAnuyoga, dravyAnuyoga aise cAra prakAra zAstra jAnane cAhiye / (jJAnaM ti artha sampUrNa) tIna artha ratnatraya sahita jo jJAna hai usIkI (pUnA sadA budhaiH sAdhyaM ) pUjA sadA paMDitoMko karanI yogya hai| vizeSArtha-anuyogake cAra bheda haiM jinameM prathama avasthAke ziSyoMko dharmameM ruci bar3hAne ke // 118
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 339 // hetuse bhinna 2 mahApuruSoMke va mahAna mahilAoMke jIvanacaritra dikhalAe hoM, karmoMkA baMdha va phala batAyA ho, saMsArakA nATaka kSaNabhaMgura dikhalAyA ho, mithyAtsake sevana se kyA durgati hotI hai, samyaktake ArAdhanase kyA 2 sukha va kaisI sugati hotI hai yaha batAyA ho, kina kinane AtmadhyAna karake mokSa pAI / mokSa prApta AtmAeM kisataraha anaMtakAla taka sukhabhogatI haiM ye saba dRSTAMta batAe hoN| mokSakI sAratA va saMsArakI asAratA kathAoMke dvArA jhalakAI ho, dharma meM ruci baDhAne va ase ruci haTAne kI yuktise kathAeM likhI gaI hoM so prathamAnuyoga bahuta hI upayogI zAstra vibhAga hai| dUsarA karaNAnuyoga hai jisameM tIna lokakI racanA, kahAM2 kauna2 jIva paidA hote haiM unakI kyA vyavasthA hai, jIvoM ke pariNAma kitanI jAtike hote hai, unake kaise 2 kamakA baMdha hotA hai, kamakI mApa udaya Adi va bhAvoMke bheda AdikA guNasthAna va mArgaNAke rUpameM kathana ho, haraeka vastukA sUkSma pariNamana jisase mAlUma ho, haraekakA hisAba samajhameM Ave / jaisI kucha paryAyeM hotI haiM va nAza hotI hai unakI sarva carcAe~ mAlUma paDe so karaNAnuyoga hai / jinase muniyoMke zrAvakoM ke bAharI cAritra pAlaneke niyama mAlUma hoM, kyA2 vrata upavAsa kisataraha karanA cAhiye, kyA kyA atIcAra bacAnA cAhiye, zrAvakake AcaraNakI 11 zreNiyoM meM kyA 2 cAritra pAlanA cAhiye, sAdhuoMkA cAritra kyA hai, unako kaise bhikSA karanA, vihAra karanA, bhASaNa karanA, kisataraha samaya vitAnA yaha saba kathana kiyA ho vaha caraNAnuyoga hai| jina zAstroM meM jIvAdi chaH dravyoMkA va sAta tatvoMkA svarUpa dikhalAte hue AtmA dravyakI vizeSa mahimA batAI ho, zuddha nizcaya naghakI mukhyatAse zuddha AtmAkA vizeSa kathana kiyA ho, AtmAnubhavakI rIti batAI ho, Atmonnati ke mArga jhalakAe hoM, atIndriya Ananda pAnekA upAya samajhAyA ho, vyavahAra naya va nizcaya nayase padArthako batAkara nizcaya nayake viSaya para ArUDha karAyA ho, vItarAgatAkA vizeSa citraNa jisameM ho, dravyoMkI sUkSmatAkA vivecana ho so saba dravyAnuyoga zAstra hai / ina cAroM prakArake zAstrakI pUjA karate hue jJAna lAbha karanA cAhiye / zloka- prathamAnuyoga viMdaMte, vyaJjana pada zabdayaM / tadarthaM padazuddhaM ca jJAnaM AtmAlaM guNaM // 348 // zrAvakAcAra // 139 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAraNataraNa zrAvakAcAra anvayArtha-(prathamAnuyoga videte ) prathamAnuyoga zAstrakA anubhava karanA cAhiye (vyaJjana pada zabdayaM 5 // 34 // Vtadartha pada zuddha ca) unake akSara, zabda, vAkya tathA usake artha va usake bhAvArtha va usase pragaTa padArthako 4 zuddha jAnanA cAhiye (jJAnaM AtmAlaM guNaM) yathArtha jJAna hI AtmAkA guNa hai| vizeSArtha-prathamAnuyogameM mahAna puruSoM ke jIvanacaritra hote haiN| unameM kavitA va alaMkAra chaMda va manoharatA bhI hotI hai jisase prathama avasthAke rAgI ziSyoMkA mana kathAoMke paDhane meM raMjAyamAna hoske| aneka dRSTAMta de karake nagarakI, zarIrakI va anya padArthoM kI zobhA kahI jAtI hai, yuddhAdikA bhI varNana AtA hai| dharma, artha, kAma tInoM puruSArthoMko gRhasthoMne kaisA sAdhA usakA kathana AtA hai| kahIM zRMgAra, kahIM vora, kahIM bhaya, kahIM zoka, kahIM rudana, kahIM raudradhyAna Adi aneka bhAvoMkA kathana AtA hai| kahIM vairAgya va saMsArakI asAratAkA varNana AtA hai| paDhanevAleko ucita hai ki akSaroMko ThIka pahacAne, unake mile hue zabdoMko alaga 1 jAne, una zabdoMke mile hue| vAkyoMko alaga 2 samajheM, vAkyoMke artha ThIka 2 lagAveM, phira unakA bhAvArtha ThIka 2 samo, phira 4 unase kisa padArthakA varNana jhalakatA hai so jAne, nau padArthoM meMse kisakA varNana hai so pahacAne, jIvakA hai ki ajIvakA hai, AzravakA hai ki baMdhakA hai, saMvarakA hai ki nirjarAkA hai, mokSakA hai ki puNya tathA pApakA hai| jahAM Azrava baMdha puNya pApa ajIvakA kathana Ave usako tyAgane yogya jAne, jahAM saMvara, nirjarA va mokSa tathA jIvakA kathana Ave usako vyavahAra nayase grahaNa yogya mAne / prathamAnuyogake kathA-graMthoMko paDhate hue kathAoMke rAga dveSamaI varNanameM raMjAyamAna na hove, kintu unako jAnakara pApa puNya karmakA phala vicAre / kina 2 bhAvoMse kaisA 2 kA~kA Azrava va baMdha kisa jIvane kiyA va kauna 2 dharma pAlA jisase pApoMko rokA va kaisA tapa kiyA jisase karmoM kI nirjarA karake mokSa pAI, isataraha paDhanevAlekI dRSTi dharmadhyAnakI tarapha va tatvake vicArakI tarapha rahanI cAhiye, taba hI AtmAmeM yathArtha jJAnakI prApti hogii| yaha prathamAnuyoga bhI jIvanakA cAritra uttama banAneke liye bahuta upayogI hai| zloka-vyaMjanaM ca padArtha ca, zAzvataM nAma sArthayaM / OM vaMkAraM ca vidaMte, sAdhaM jJAnamayaM dhruvaM // 349 // // 34 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha-(vyaMjanaM ca padArtha ca zAzvataM nAma sArthaya) akSara, zabda va padArtha, nAma va unake artha saba sAraNataraNa sadAse cale Arahe haiM (OM vaMkAraM ca viMdate) OM ke bhAvako anubhava karanA cAhiye (dhruvaM jJAnamayaM sArtha) zrAvakAcAra 1342 // nizcala jJAnamaI AtmAko sAtha 2 jAnanA caahiye| vizeSArtha-yadyapi dezakAlAnusAra bhASAoMkA parivartana hojAtA hai tathApi anAdikAlIna OM jagatameM mAnavoMkI vANI pracalita hai va zAstrakA jJAna pracalita hai, sadA hI tIrthakara hote rahe haiM, ra unakA upadeza hotA rahA hai, usako gaNadharoMne sunA hai| bAdazAMgavANIkI racanA kI hai| padArthoke / / nAma rakkhe haiM, nAmase artha nikalatA hai, arthase nau padArthoM ke bhAva jhalakate haiN| ye saba zrutajJAna va zAstrajJAna pravAhakI apekSA zAzvata hai, calA AyA hai, calA jAyagA / pravAhakI apekSA anAdi va ananta hai| eka vizeSa vyaktikI apekSA sAdi va zAMta hosaktA hai| aise prathamAnuyoga zAstrake bhItara bhI jJAnIko OM kA anubhava karanA cAhiye tathA arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya tathA sAdhukA svarUpa jAnanA cAhiye / paDhanevAlekI dRSTi unake svarUpakI khojapara rahanI cAhiye, 4jahAM kahIM bAraha bhAvanAkA, bratoMke svarUpakA, sAdhuke cAritrakA, unake arahaMta honekA, unake dvArA OM vANIkai prakAzakA va siddha honekA kathana Ave usako vizeSa dhyAnameM lenA cAhiye / cauvIsa tIrtha karoMke jIvanacaritroMmeM yaha saba kathana AtA hI hai| phira inake bhItara zuddha nizcaya nayase jJAnamaI zuddha nizcala AtmAko bhI pahacAne / jitane prANI siddha hue haiM ve svabhAvase vaise hI the, kamauke paTalameM Dhake hue the| paTala iTa gayA prakaTa hoge| isataraha haraeka jIvakA svabhAva nizcayase zuddha 4 buddha avinAzI paramAnaMdamaya hai, aimA samajhakara vastukA Ananda luutte| isa dRSTise prathamAnuyogake ugraMthoMko paDhanese yathArtha zAstrakI bhaktikA phala prApta hoskegaa| zloka-karaNAnuyoga saMpUrNa, svAtmaciMtA sadA budhaiH|| sva svarUpaM ca ArAdhyaM, karaNAnuyoga zAzvataM // 350 // manvayArtha--(karaNAnuyoga sampUrNa) karaNAnuyoga pUrNa paDhanA cAhiye (svAtmaciMtA sadA budhaiH) usake dvArA paMDitoMko apane AtmAkI ciMtA karanI cAhiye (ca svasvarUpaM ArAdhya) phira apane svarUpakA dhyAna karanA cAhiye (karaNAnuyoga zAzvataM) yaha karaNAnuyoga sadAse vastukA svarUpa batAnevAlA hai| // 34 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ -tAraNataraNa vitezcaturgatInAM ca / vibhAgako, yu tIsarI vi vizeSArtha-karaNAnuyoga sUkSma padArthoMkA va unakI sUkSmase sUkSma avasthAkA batAnevAlA hai| zrAvakAcAra ratnakaraMDa zrAvakAcArameM isakA svarUpa hai| lokAlokavibhakteryugaparivRttezcaturgatInAM ca / bhAdamiva tathAmatiravaiti karaNAnuyoga ca // 4 // bhAvArtha-yaha karaNAnuyoga loka aura alokake vibhAgako, yugake parivartanako, cAra gatike jIvoMke svarUpako dapaNake samAna yathArtha batalAnevAlA hai| kAraNa tIsarI vibhaktiko bhI kahate haiM jo kisI vastukA sAdhana ho use karaNa kahate haiN| aMka gaNita, rekhA gaNita, bIja gaNita, kSetra samAsa AdikA jJAna bhalemakAra karake tIna lokakA AkAra, mApa, nArakI, bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI, manuSya, tiryaca, kalpavAsI deva va kalpAtIta ahamiMdra va siDaloka ina sabakA kahAM / kSetra hai, vaha kSetra kitanA baDA hai, kisa taraha sthita hai yaha saba jAnanA cAhiye / abasarpiNI utsarpiNI kAlakA parivartana kahAM hotA hai kaise hotA hai va kahAM nahIM hotA hai yaha jAnanA cAhiye / cAra gatike jIvoMke bhAva kisa tarahake hote haiM unakI kyA 2 avasthAeM hotI haiM, unake pariNAma kaise caDhate haiM, kauna 2 guNasthAna kisa gatimeM hote haiM, kisa gatimeM kisake kitane kA~kA baMdha, udaya va kitane kamaukI sattA rahatI hai, pariNAmoMkA caDhana kisa taraha hotA hai, OM sUkSmase sUkSma hisAba haraeka prANIkI avasthAkA batAnevAlA yaha karaNAnuyoga hai| jina 4 pariNAmoMse samyakta hotA hai una adhaHkaraNa apUrvakaraNa anivRttikaraNa bhAvoMko jhalakAtA hai| samyaktIko baMdhaka kyoM kahate haiM va abaMdhaka kyoM kahate haiM yaha bheda karaNAnuyogake hisAbase mAlUma paDatA hai ki vaha mithyAtva sambandhI prakRtiyoMkA baMdha nahIM karatA hai paraMtu cAritra mohake udaya janita malInatAkI apekSA baMdha karatA hai / karaNAnuyoga batAtA hai ki kisataraha kaSAyoMkA dhIre 2 ghaTAva guNasthAna guNasthAnapara hotA hai va kisataraha kaSAyake yakAyaka udaya AjAnese yaha jIva chaThe 5 guNasthAnase mithyAtvameM va pAMcaveM va cauthese mithyAtvameM calA AtA hai| jo yaha bAharI kriyApara lakSya na detA huA bhAvoMkI taula karanA batAtA hai| eka muni yadi saMsArAsakta hai, AtmAnubhavakI kalAse khAlI hai to yaha karaNAnuyoga usako mithyAdRSTI kahatA hai / tathA eka caMDAla yadi samyaktase vibhUSita hai to yaha usako samyagdRSTI, jJAnI va mokSamArgI kahatA hai| zrI trilokasAra, gomahasAra, // 34 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 343 // labdhisAra, kSapaNAsAra Adi graMthoMse tIna lokakA va cAra gatike jIvoMkA svarUpa bhaleprakAra jhalakatA hai / isataraha jAnakara apane AtmAkI isa anAdi saMsArameM kaisI kaisI durvyavasthA huI hai usako vicAranA cAhiye | yaha kisataraha caturgati meM bhramaNa karake va kinara bhAvoMse kyA karma bAMdhakara duHkha uThA cukA hai, isataraha vicArakara saMsAra se vairAgya va muktipadase ruci karake usake upAya rUpa apane nija zuddha svarUpako dhyAnA cAhiye, yahI isa anAdikAlIna karaNAnuyoga zAstrako par3hanekA prayojana hai| zloka - zuddhAtmA cetanaM yena, OM vaM hriyaM zriyaM padaM / paMcadItimayaM zuddhaM, suyaM zuddhAtmA guNaM // 351 // anvayArtha - (yena ) jisa kAraNa, yogakI sahAyatA se (zuddhAtmA cetanaM ) zuddha AtmAkA anubhava hove tathA ( OM vaM hriyaM zriyaM padaM paMca dIptibhayaM zuddhaM ) OM hrIM zrIM padako va pAMca parameSThIke zuddha svarUpako tathA ( zuddhAtmA guNa) zuddhAtmAke guNoMko jAnA jAye yahI (surya) karaNAnuyoga zruta 1 vizeSArtha -- yahAM isa bAtako spaSTa kiyA hai ki jo koI mAtra tIna lokakA svarUpa jAnale va guNasthAna mArgaNA kA svarUpa jAnale va karmoMke baMdha, udaya sattAkA svarUpa jAnale va cAra gatike jIvoMkA svarUpa jAnale va kAlacakra ke svarUpako jAnale aura vizeSa paMDita hoke jJAnakA mada kare, mAtra paMDitAI prakAza kare, mAna kaSAyako baDhAye, apanA saccA hita na kare unako zikSA dI hai ki karaNAnuyoga ke jAnanekA phala yaha hai ki hama OM hrIM zrIM padoMse prakAzita arahaMta, siDa, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoMke svarUpako guNasthAnakI apekSA va kamauke udapa, baMdha, kSayakI apekSA tAratamya sUkSmatA se jAneM aura inake sacce svarUpako yathArtha pahacAneM, na kama jAne na adhika jAne / tathA yaha bhI jAne ki zuddhAtmAke guNa kyA kyA hai tathA unako AvaraNa karma kisa kisa taraha karate haiM / tathA kamauke kSayakA upAya eka zuddhAtmAnubhava hai aisA samajhakara niraMtara zuddhAtmAkA anubhava va cetanA va dhyAna karanA yogya hai / yadi karaNAnuyogako jAnakara apane pariNAmoMko zAMta, vItarAga va svasvarUpameM ramaNarUpa na banAyA to karaNAnuyogake paDhanekA koI saccA phala na huA / yadi zuddha vItarAga pariNatikA uddezya rakhate hue karaNAnuyogakA jJAna hai to vaha saccA zrutajJAna hai / va avazya mokSakA kAraNa hai / zrAvakAtha / / 242 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 34 // zloka-zalyaM mithyAmayaM tyaktaM, kujJAna trividha tyaktayaM / UdhaM ca Urdha sadbhAva, OMvaM kAraM ca viMdate // 352 // anvayArtha-(mithyAmayaM zalyaM tyaktaM ) mithyArUpa tIna zalyako tyAganA cAhiye (kujJAna trividha tyaktayaM) tIna prakAra kujJAnako tyAganA cAhiye (USaM ca Urdha sadabhAvaM ca OM vaMkAraM viMdate) tathA UrSa arthAt siDa bhagavAnako aura unake svabhAvako tathA OM ko bhaleprakAra jAnanA caahiye| vizeSArtha-karaNAnuyogase sUkSmajJAna karake unakA upayoga mithyAtvakI puSTimeM, mAyAcArake prayogameM va kisI viSayabhogakI prAptikI kAmanArUpa nidAnameM nahIM karanA caahiye| tIna zalyako choDakara dharmadhyAnake hetu usakA upayoga karanA cAhiye, tathA jJAnake tIna doSa bacAne cAhiye / saMzaya, viparIta va anadhyavasAya (beparavAhI) ina tIna doSoMse rahita jJAnako yathArtha spaSTa prApta karanA cAhiye / athavA kumati, kuzruta, kuavadhi tIna kujJAnoMse bacanA cAhiye arthAt mithyAtvake pariNAmako dilase nikAla DAlanA cAhiye / sarvase utkRSTa jo UrdhalokameM virAjamAna aise siDabhagavAnako bhaleprakAra samajhanA caahiye| tathA unake zuddha guNoMkA vAra vAra manana karanA caahiye| OM ke bhItara garbhita pAMca parameSThIkA svarUpa vicAra karake nizcaya nayase unameM zukhAtmAko dekhanA caahiye| zloka-dravyadRSTI ca sampUrNa, zuddhaM samyagdarzanaM / jJAnamayaM sArtha zuddhaM, karaNAnuyoga ciMtanaM // 353 // anvayArtha- dravyadRSTI ca sampUrNa ) dravyadRSTi yA dravyArthika naya pUrNa dravyako dekhanevAlI hai isIke . dvArA (zuddhaM samyagdarzanaM) zuddha samyagdarzanakA lAbha hotA hai (jJAnamayaM sArtha zuddha) jJAnamaI yathArtha zuddha AtmAkA anubhava hotA hai| yahI (karaNAnuyoga ciMtana) karaNAnuyogakI ciMtAkA phala hai| vizeSArtha-karaNAnuyogameM yadyapi mukhyatAse paryAyArthika nayase aneka bheda prabhedakA kathana hai usako bhaleprakAra jAnakarake hI saMtoSa na kara lenA cAhiye, mAtra bhedarUpa azuddha jJAna akelA samyagyadarzanakI prApti nahIM karA saktA hai isaliye zuddha dravyArthika naya yA nizcaya nayase bhI dravyoMkA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 145 // svarUpa dekhanA cAhiye / zuddha naya bhAtmAko zuddha ekAkAra abheda apane zuru guNoMse pUrNa, sira sama zrAvakAcAra paramAtmA rUpa jhalakAtI hai / isa dRSTise jaba bAra bAra vicAra kiyA jAtA hai aura karmajanita bhAvoMko va ATha karmakI racanAko va zarIrAdiko bhinna anubhava kiyA jAtA hai-isI bhedajJAnake abhyAsase hI dhIre dhIre anatAnubandhI kaSAya va mithyAtva karmakA upazama hojAtA hai aura zura samyagdarzana prApta hojAtA hai| jisa samaya yaha nizcaya samyakta paidA hotA hai usa samaya hI mokSa.* mArgakA prAraMbha va taba hI svarUpAcaraNacAritra hotA hai, smAtmAnubhava hotA hai, paramAnandakA lAbha hotA hai| zurajJAnamaI yathArtha AsmIka tatva apanI dRSTike sAmane dravyadRSTi se hI rahatA hai isaliye vyavahAra yA paryAya dRSTise paryAyoMko ThIka ThIka samajhanekA kAma lenA cAhiye tathA svAtmA-y nubhavake liye zukha dravyadRSTikA Alambana lekara puruSArtha karanA cAhiye / jahAM svAnubhava hotA hai * vahAM to naya sambandhI vikalpa rahatA hI nahIM hai| karaNAnuyogake ciMtavanakA yahI phala hai jo zuddha samyagdarzanakA lAbha ho| zloka-caraNAnuyoga cAritraM, cidrUpaM rUpa diSTate / Uddha adho ca madhyaM ca, saMpUrNa jJAnamayaM dhruvaM // 354 // anvayArtha (caraNAnuyoga cAritraM ) caraNAnuyoga cAritrakA varNana karatA hai usake dvArA (cidrUpaM rUpa diSTate) caitanya svabhAva AtmAkA anubhava hotA hai jisase (Urdva avo ca madhyaM ca ) Upara nIce va madhya meM (sampUrNa jJAnamayaM dhruvaM ) sarva tarapha jJAnamaya nizcala AtmAkA darzana hotA hai| vizeSArtha-caraNAnuyogameM muni va gRhasthake vyavahAra cAritrakA varNana hai| yaha vyavahAra cAritra nizcaya cAritrakA nimitta kAraNa hai| mana vacana kAyakI caMcalatA dhyAnameM bAdhaka hai| jitanA adhika hiMsA, asatya, corI, abrahma va parigrahake prapaMca meM anurakta rahA jAyagA utanA hI adhika mana vacana kAyakA vizeSa va avivekarUpa pravartana hogaa| ina pAMcoM pApoMkA tyAga manake saMkalpoMko miTAne. vAlA hai| manake aneka vicAra haTe ki vacana va kAyakI pravRtti thama jAtI hai| manako nizcalatAmeM lAne ke liye ciMtAoMkA abhAva karanA caahiye| ye ciMtAeM gRha, strI, putra, kuTampAdike nimittase hI adhika hotI haiM isaliye inake pUrNa nivAraNake liye sarva parigrahakA tyAga Avazyaka hai, sAdhukA // 3456 44
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 146 // cAritra dhAranA jarUrI hai, sAdhu ho ekAntameM tiSThakara jaba AtmAkA manana kiyA jAyagA taba nizcaya cAritra jo AtmAkA anubhava hai so prApta hogA / vinA vyavahAra cAritrako sahAyatA ke pariNAmoM meM nirAkulatAkA lAbha honA kaThina hai, isaliye caraNAnuyogameM kahe anusAra samyagdRSTI Grant zrAvakakA cAritra gyAraha pratimArUpa va munikA cAritra aTThAIsa mUlaguNa rUpa pAlate hue manako nirvikalpa karate hue nizcaya cAritrako pAnA cAhiye / yadi AtmAnubhava rUpa nizcaya cAritra na milA to vyavahAra cAritra mokSakA sAdhaka na huA / yahAM lokameM nizcaya cAritrakI pradhAnatA karake kahA hai ki vahAM zuddhAtmAkA svabhAva aisI ekAgratA se anubhava kiyA jAtA hai ki tInoM lokameM sarvatra usa dhyAtAko vahI cidAnaMda eka rUpa hI dikhatA hai usake bhItara se anya vicAra nikala jAte haiM / athavA vaha dhyAtA bhAvanA karatA huA tIna lokameM bhare sUkSma tathA sthUla jIvoMko zuddha nizcaya napase dekhatA huA, sarvako paramAtmA dekhatA huA parama samatAmaI eka rasameM magana hojAtA hai. vahI AtmIka cAritra hai / zloka - SaT kamalaM tri OM vaM ca, sAddha zuddhadharma saMyutaM / cidrUpaM rUpa diSTaMte, caraNaM paMca dIptayaM // 355 // anvayArtha -- (SaT kamalaM tri OM vaM ca ) chaH akSarI maMtra vAle va tIna OM sahita kamalake ( sArddha) sAtha yA sahAre se (zuddha dharma saMyutaM ) zuddha dharmadhyAna sahita abhyAsa karane se ( cidrUpaM rUpa diSTaMte) cidAkAra svabhAva anubhava meM AtA hai (caraNaM paMca dIptayaM ) samyak cAritra hI paMca parameSThIkA prakAzaka hai / vizeSArtha - SaTkamalaM Adi vAkya pahale bhI Acuke haiM inakA jo artha pahale kiyA hai vahI hAM kahA jAtA hai / OM hrAM hrIM hUM hrauM hA ina akSaroMko eka ATha patte ke kamalapara jo kamala hRdayasthAnapara ho, isa taraha virAjamAna kareM ki OM ko madhya kamalakI karNikA meM aura pAMca pattoMpara zeSa 5 athavA zeSa tIna pattoMpara OM samyagdarzanAya namaH, OM samyagjJAnAya namaH, OM samyakcAritrAya namaH, isa tarahakA kamala vicAra karake karNikAke va eka eka patte parake eka eka akSara padapara cita roke, phira guNoMkA vicAra karatA jAve / ina sabameM vyavahAra nayase arahaMta, siDa, AcArya, upAdhyAya, sAdhu garbhita haiN| phira nizcaya se unahIke bhItara zuddhAtmAko dekheM / isa taraha vAravAra zrAvakAcAra >>>>>* // 146 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAzara tAraNataraNa abhyAsa karanese zukhAtmAkA anubhava hotA hai| yahI svarUpAcaraNa nizcaya cAritra hai| isIke sAdhaka , sAdhu, upAdhyAya tathA AcArya hote haiN| // 347 arahaMta bhagavAnake pratyakSa AtmAkA sAdhyarUpa svarUpAcaraNa cAritra vidyamAna hai| siddha bhaga. vAnake bhI sAkSAt yahI cAritra hai| pAMcoM hI parameSThiyoM ke bhItara svarUpAcaraNaI nizvara cAri4trakI hI mahimA hai| isake vinA koI bhI parameSThI nahIM hosakA hai| caraNAnuyogakA abhyAsa nizcaya cAritrakA bahuta sahAyI hai| zlokadravyAnuyoga utpAdya, dravyadRSTI ca saMyutaM / anaMtAnaMta diSTaMte, svAtmAnaM vyaktarUpayaM // 356 // anvayArtha-(dravyAnuyoga utpA) dravyAnuyogakA abhyAsa karanA cAhiye (dravyadRSTI ca saMyuta) sAtha meM dravyArthika nayase zukha AtmAkI dRSTI bhI prApta karanI cAhiye jisase (svAtmAnaM anaMtAnaMta vyaktarUpayaM ra viSTate) apane zuddha AtmAke samAna jagatakI anaMtAnaMta AtmAeM pragaTa rUpase dikhalAI pdd'eN| vizeSArtha-cauthA anuyoga dravyAnuyoga hai jisameM chaH dravya, pAMca astikAya, sAta tatva, nau padArthoMkA svarUpa nizcaya tathA vyavahAra nayase dikhalAyA gayA hai| ina zAstroMkA rahasya bhaleprakAra jAnakara baMdha aura mokSakA va saMvara tathA nirjarAkA svarUpa samajhakara chaH dravyoMkA paraspara kArya va sambandha jAkara sarva lokakI vyavasthAko samajha le phira dravyadRSTiko pradhAna karake sAmane lAve aura gahoM dravyoMko jinase yaha jagata bharA hai alaga alaga zuddha apane2 svarUpameM dekhe / taba saba pugala meM paramANu alaga alaga, sarva jIva zuddha alaga alaga, sarva asaMkhpAta kAlANu alagara, dharmAstikAya * alaga, adharmAstikAya alaga, AkAza alaga dikhalAI par3egA / jaisA Apa apaneko dravya dRSTike dvArA zuddha AtmA jAnegA vaisA hI sarva jagatameM bhare hue anaMtAnaMta jIvoMko zukhAtmA jaanegaa| 1. aisA jAnanA hI dravyAnuyogake jAnanekA phala hai| phira vaha abhyAsa karanevAlA sarva vikalpoMko choDakara mAtra eka apane guDAtmAmeM layatA prApta karegA, ssasamayarUpa hojAyagA, svacAritrameM magana hojAyagA yahI dravyAnuyogake zAstroko paDhanakA phala hai|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 348 // zloka- divyaM dravyadRSTI ca naMtAnaMta catuSTaM ca sarvajJaM zAzvataM padaM / kevalaM padmaM dhruvaM // 357 // anvayArtha ~~( dravyadRSTI ca divyaM) dravdhadRSTi apUrva hai, zobhanIka hai ( sarvajJaM zAzvataM padaM ) jo apane AtmAko sarvajJa va avinAzI padameM dikhAtI hai (naMtAnaMta catuSTaM ca ) jo anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMta sukha va anaMta vIryamaya (kevalaM) kevala asahAya para saMga rahita (dhuvaM ) nizcala avinAzI (padma) praphullita kamalake samAna vikasita va nirlepa jhalakAtI hai / vizeSArtha - yahAM zuddha nizcayanaya yA dravyArthika nayakI mahimA batAI hai| jaise bhedavijJAnI vivekIko tiloMmeM tela va bhUsI alagara, dhAnyameM cAvala va bhUsI alagara, sphaTikake mANika meM sphaTika pASANa va lAla DAMka alaga 2, cAMdI soneke gahane meM cAdI sonA alaMga2, mANakase jaDI soneke a~gUThI meM mANaka va sonA alaga 2, khIra meM dUdha, mIThA, cAvala alaga2, raMgIna vastrameM vastra aura raMga alaga 9 dikhatA hai vaise medavijJAnIko zuddha naya yA dravya dRSTike dvArA dekhate hue apanA parakA haraeka AtmA sarva hI AtmAe~ eka rUpa, zuddha, paramAtmA sarvajJake tulya sadA avinAzI, anaMtacatuSTayAdi guNoMse akhaNDa bharapUra, sarva para dravyake saMga rahina, ekAkI kevala svarUpa, apane svarUpa meM nizcala, sarva karmabaMdhakI va zarIrakI va rAgAdi mailakI racanA se jaise jalase kamala alipta hai vaise alipta dikhate haiN| isa dRSTike dvArA dekhanekA abhyAsa samatAbhAvako jAgRta kara detA hai, Treer foot kara detA hai, vItarAgatAkI va AtmAnubhavakI guphA meM pahu~cA jAtA hai, yaha dravyAnuyoga dravyadRSTiko jo saMsArake tamase AcchAdita thI khola detA hai / yaha mokSa mArga meM parama sahAI hai / zloka-caturaguNaM ca jAnaMte, pUjA vedate budhaiH / saMsArabhramaNaM muktasya, suyaM muktigAminoH // 358 // anvayArtha - (budhaiH ) buddhimAna paMDitoMko (caturaguNaM ca jAnate ) ina cAra anuyogoMko jAnanA cAhiye (pUjA vedaMta) va unakI pUjA karanI cAhiye (surya) yaha zrutajJAna (muktigAminoH ) mokSameM jAnevAle prANIko (saMsAre bhramaNaM muktasya ) saMsArake bhramaNa se chuDAnevAlA hai / zrAvakAcAra ||RYCK
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSArtha-jo gRhastha apanA parama kalyANa karanA cAheM va mAnava jIvanako saphala karanA cAheM sAraNataraNa unakA kartavya hai ki ve cAroM anuyogoMke granthoMko bhaleprakAra svAdhyAya kareM, pracalita vartamAna di. zrAvakAcAra jaina graMthoM meM RSipraNIta mAnanIya nIce likhe grantha avazya paDa jAne cAhiye: prathamAnuyoga-padamapurANa, AdipurANa, harivaMzapurANa, pArzvapurANa, mahAvIracaritra, jammUsvAmIcaritra, jIvaMdharacaritra, dhanyakumAracaritra, bhaviSyadatta caritra, sudarzana seTha caritra, suka1 mAla critr| karaNAnuyoga-trilokasAra, gommaTasAra, labdhisAra, kSapaNAsAra, jayadhavala, dhavala, mahAdhavala, trilokaprajJapti / caraNAnuyoga-mUlAcAra, AcArasAra, bhagavatI ArAdhanA, ratnakaraNDa zrAvakAcAra, amitagati zrAvakAcAra, svAmI kaartikeyaanuprekssaa| dravyAnuyoga-dravyasaMgraha, tatvArthasUtra, vRhat dravyasaMgraha, sarvArthasidirAjavArtika, zlokaVvArtika, paMcAstikAya, pravacanasAra, samayasAra, niyamasAra, paramAtmaprakAza, jJAnArNava,samAdhizataka, iSTopadeza, bhAtamImAMsA, prameya rtnmaalaa| cAroM anuyogoMke kucha sugama zAstroMko paDhakara jinavANIkA rahasya jAnanA cAhiye phira svAdhyAyako barAbara baDhAte rahanA caahiye| isa cAra anuyogarUpa zAstrakI bhAva pUjA va dravya pUjA * maleprakAra karanI cAhiye / mukhya bhakti unakA jJAna prApta karanA hai| jo saMsArabhramaNase udAsa haiM aura mukti prApta karanA cAhate haiM unake liye AgamakI sevA bahuta hI jarUrI hai| zAstrajJAnake hI pratApase bhedavijJAna hogaa| bhedajJAnase svAnubhava hogA-svAnubhavase hI kevalajJAna hogA aura yaha saMsArase pAra hojAyagA / zrutabhakti saMsAra uddhAraka hai| zloka-zriyaM samyagdarzana ca, samyagdarzanamudyamaM / samyaktaM sampUrNazuddhaM ca, ti artha paMca dIvayaM // 359 // anvayArtha-(bhiyaM samyagdarzana ca) zrI arthAt kevalajJAnAdi lakSmI usameM vizvAsa arthAt deva, 4 unakI vANI va usake anusAra calanevAle guru ina tInameM bhaleprakAra pradAna karake bhAkta karanA
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 30 // (samyagdarzanamubama) vaha samyagdarzanakI prAptikA udyoga hai (samyaktaM saMpUrNazuddhaM ca) jo nizcaya samyagdarzana zrAvakAcAra zuru hai (ti artha paMcadIptaya) vaha tInoM artha arthAt ratnatraya svarUpa hai aura pAMca parameSThIpadakA prakAzaka hai| vizeSArtha-deva zAstra guru jo paramArtharUpa haiM, jinakA svarUpa kathana isa granthameM bahutase sthaloMpara 3 kiyA hai unakA dRDha aDAna rakhake unakI bhakti karanA yahI nizcaya samyagdarzanakI prAptikA udyoga karanA hai| deva zAstra gurukI bhakti karanese pariNAmoM meM jitanI 2 ujvalatA hogI utanI 2 sampagdarzanake nirodhaka anantAnubandhI cAra kaSAya aura mithyAtva karmakI kamI hogI, unakA bala ghaTatA jaaygaa| isa taraha manana karate karate eka dina pAMcoM prakRtiyoMkA upazama hokara nizcaya zukha samyagdarzana paidA hojAyagA / hameM apanA udyama cAra tarahakA rakhanA caahiye| (1) zrI jinendradevakI stuti, bhakti va guNAnuvAda gAnA, unake svarUpako dekhanA, vicAranA, unakI pUjA karanI / (2) jinavANIkA nitya prati svAdhyAya karake sAta tatvoMko samajhanA / (3) adhyAtma jJAtA parama dhyAnake abhyAsI guruoMkI bhakti karake samyagjJAnakI prApti karanA / (4) prAtaHkAla aura saMdhyAkAla kucha dera ekAMtameM baiThakara sAmAyika karanA, bAraha bhAvanAkA vicAra karanA, AtmA va anAtmAkA bhinnara svarUpa bhaanaa| ina cAra upAyoMke karanese kabhI na kabhI samyakta hojAnA saMbhava hai| jabataka samyakta na hogA tabataka bhI parizrama vRthA nahIM jaaygaa| jitanA puNya bAMdhoge vaha saMsArameM sAtAko paidA karegA, asAtAse bcaaegaa| nizcaya samyagdarzana jaba udaya hogA taba vahAM samyagjJAna va samyagcAritra bhI pragaTa hojAtA hai| aisA hI samyakta ratnatrayamaI svAtmAnubhavameM jaba liyA jAtA hai taba yahI kaSAyako maMda karatA hubhA zrAvakase sAdhu, sAdhuse AcArya va upAdhyAya, AcArya upAdhyAyase phira sAdhu-sAdhuse arahaMta, arahaMtase siddha banA detA hai| ataeva pAMca uttama padoM ke prakAzakA paramparAya kAraNa zrIkI bhakti hai, deva zAstra gurukI ArAdhanA hai| zloka-zriyaM samyagdarzanaM, zriyaM kAraNa utpayate / . sarvaM jJAnamayaM zuddhaM, zriyaM samyagdarzanaM // 360 // anvayArtha-(zriyaM samyagdarzanaM ) parama aizvaryazAlI mahatvapUrNa nizcaya samyagdarzana (zriyaM kAreNa utpadyate) // 15 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa pavitra guNoMmeM isI tarakhate hai unake liye yaha davA mAnazAstra ke maGgalAcaraNama ha KRELEGEGEGRGGLEGEGREGEGALEEKLLEGEGREGe zrI arthAt deva zAstra gurukI bhaktike dvArA utpanna hotA hai (sarva jJAnamayaM zuddha zriyaM samyagdarzanaM) yaha zrAvakAcAra nizcaya samyagdarzana sarva prakArase jJAnamaI zuddha prAsmAkA anubhava karanevAlA hai| vizeSArtha-jaisA pahale kahA gayA hai deva, zAstra, gurukI sevA jo unake guNoMko pahacAna karake karate haiM, sevA karate hue koI viSaya kaSAyakI puSTikI cAhanA nahIM rakhate haiN| mAtra unake pavitra guNoM meM isI taraha raMjAyamAna hote haiM jaise bhramara kamalameM Asakta hotA hai| unake dvArA jo zuddha AtmAkA lakSya rakhate haiM unake liye yaha deva zAstra gurukI bhakti AtmAkA anAsmAse bhedavijJAna karAneke liye nimitta kAraNa hai| jaisA zrI mokSazAstrake maGgalAcaraNameM hai mokSamArgasya netAraM bhettAraM karmamabhRtAM / jJAtAraM vizvatattvAnAM vaMde tadguNalabdhaye // bhAvArtha-maiM saMsArase chaTanekA mArga batAnevAle, karmarUpI parvatoMko toDanevAle va sarva tasvoMke jAnanevAle ina tIna guNa viziSTa devako una hI guNoMkI prAptike hetuse vaMdanA karatA huuN| nizcaya samyagdarzana AtmAkA svabhAva hai| jisake bhItara yaha prakAzamAna hojAtA hai usake zuddhAtmAkA anubhava avazya hotA hai| tathA vaha lokake padArthoMmeM yathArtha jJAnI hojAtA hai, AtmAko AtmA anAtmAko anAtmA dekhatA hai| zloka-jJAnaM ca samyaktaM zuddhaM, saMpUrNa trilokamudyamaM / ___ sarvaM jJAnamayaM zuddhaM, pada vandyaM kevalaM dhruvaM // 361 // manvayArtha (samyaktaM jJAnaM ca zuddha) samyagdarzana sahita jo jJAna hai vahI zuddha hai usIke dvArA hI (saMpUrNa triloka udyama ) sarva tIna lokako dekhanevAle jJAnake lAbhakA udyama hotA hai vaha jJAna (sarva) sarva sampUrNa hai (jJAnamaya zuddha) jJAnamaya hai, sarva AvaraNa rahita zuddha hai ( kevalaM dhruvaM vaidya pada) kevala asahAya hai, nitya hai, vaMdanIka pad usIse hotA hai| vizeSArtha-samyagjJAna vinA samyagdarzanake hue samyak nAma nahIM pAtA hai| yadyapi nyAya zAstra 4 dvArA va yukti balase va gurukI AjJA pramANa yA zAstrake vacana pramANa koI jIvAdi tatvoMko saMzaya viparyaya anadhyavasAya rahita ThIka ThIka jAnale tathApi jabataka mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI kaSAyake upazama honese samyagdarzana nAmI AtmIka guNakA prakAza nahIM hotA hai tabataka jJAnako samyagjJAna Man
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 352 / / yathArtha nahIM kaha sakte haiN| AtmapratIti vinA dravyaliMgI sAdhukA gyAraha aMga nau pUrva takakA jJAna bhI mithyAtva sahita honese mithyAjJAna nAma pAtA hai| jahAM AtmAnubhUti jAgRta hojAtI hai usI jJAnako samyagjJAna kahate haiN| yaha samyagjJAna vAstavameM doyajakA candramA hai / isI jJAnake dvArA jitanA 2 zuddha AtmAkA anubhava kiyA jAyagA, jJAnAvaraNakA kSayopazama hotA jAyagA / isI jJAnake balase sarva zrutajJAnakA lAbha pAkara zrutakevalI muni hojAtA hai jo sarva zrutajJAnake balase apane zuddhAtmAkA anubhava karate haiM / isI jJAnake balase kisIko avadhijJAna yA mana:paryaya jJAna hojAtA hai, yahI zuddhAtmAnubhava rUpa samyagjJAna pUrNamAsIke candramA samAna kevalajJAnako paidA kara detA hai| cAhe kisIko pUrNa zrutajJAna yA avadhi yA mana:paryaya jJAna na bhI ho taubhI zuddhAtmAnubhava meM yaha zakti hai ki vaha kamase kama eka aMtarmuhUrta mAtrake lagAtAra dhyAna se sarva jJAnAvaraNIya karmako kSaya karake kevalajJAnako jagA detA hai / kevalajJAna asahAya hai isako kisI iMdriya yA manakI jarUrata nahIM hai, yaha sarva jAnane yogya padArthoMko eka sAtha jAna saktA hai, yaha phira kabhI AvaraNa nahIM pAtA hai, sadA hI rahatA hai va isIke prakAzase hI AtmA arahaMta kahalAtA hai / sarva hI alpajJAniyoMke dvArA vaMdanIka pada isI se prApta hotA hai / zloka - zriyaM samyakjJAnaM, ca, zriyaM sarvajJa zAzvataM / lokAlokamayaM rUpaM, zrI samyakjJAna ucyate // 362 // anvayArtha - ( zriyaM samyakjJAnaM ca ) parama aizvaryazAlI samyagjJAna ( zriyaM sarvajJa zAzvataM ) atizaya rUpa sarva padArthoM kA jJAtA va avinAzI hai ( lokAlokamayaM rUpaM ) lokAlokake prakAza karaneko darpaNa hai ( zrI samyakjJAna ucyate ) aisA prabhAvazAlI samyagjJAna kahalAtA hai / vizeSArtha--yahAM kevalajJAnakI mahimA batAI hai / yaha kevalajJAna pUrNa zuddha spaSTa jJAna hai jisa jJAnake bala se mUrtI va amUrtIka padArtha sarva pratyakSa dIkha jAte haiM / mati zrutajJAna yadyapi amUrtIka jIva dharma adharma AkAza kAla ina pAMca padArthoMko jAnate the, parantu pratyakSa nahIM jAnate the- parakI sahAyatA se jAnate the / yaha mAtra kevalajJAna meM hI zakti hai jo sabako eka sAtha pratyakSa jAnale / yahI jJAna sarvajJakA jJAna kahalAtA hai, isakA kabhI na kSaya hai, na aMta hai| isa jJAnameM yaha zakti zrAvakAcAra / / 152 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa REKELEGECKGEEK hai ki sarva loka va alokake bhItara bhare hue chaH dravyoMkI ananta guNa paryAyoMko eka kAla jAna zrAvanagara saktA hai|tthaapi mohanIya karmake udaya vinA isa jJAnameM koIrAgadeSa moha nahIM hotA hai| yaha parama zuddha vItarAgI banA rahatA hai| isIko yathArthameM samyajJAna kahate haiN| isIkA prakAzaka AtmAnubhavarUpa samyakajJAna hai| jo samyakadarzana sahita hotA hai usIko upAdeya jAnake usakA lAbha karanA yogya hai| zloka-zriyaM samyakacAritraM, sam utpanna zAzvataM / ___ appA parama payaM zuddhaM, zrI samyak caraNaM bhavet // 363 // anvayArya-(zriyaM samyakcAritraM ) aizvaryazAlI samyakcAritra (samyak zAzvataM utpanna ) bhale prakAra zrI* avinAzI vItarAga yavAkhyAta samyakcAritrako utpanna kara detA hai| taba ( appA parama parva zuddha) AtmA parama padako prApta huA zuddha hojAtA hai (zrIsamyakUcaraNaM bhavet ) yahI parama prabhAvazAlI samyakcAritra hai| vizeSArtha-samyagdarzanake utpanna hote hI jo svarUpAcaraNa cAritra paidA hotA hai vahI samyakUcAritra hai| jitanA2 svarUpakA anubhava bar3hatA jAtA hai utanA utanA kaSAyoMkA upazama hotA jAtA hai| utanA utanA samyabAriza bhI bar3hatA jAtA hai, isI upAya zrAvakakA eka deza saMyama tathA munikA sakala saMyama prApta hotA hai| jaba saMjvalana kaSAyakA ati maMda udaya hotA hai taba zreNI caDhakara cAritra mohako upazama kare to gyArahaveM upazAMta moha guNasthAnameM yathAkhyAta cAritrako pAletA hai| yadi cAritra mohako kSaya kare to bArahaveM kSINa moha guNasthAnameM yathAkhyAta cAritravAna hojAtA hai| phira terahaveM guNasthAnameM jaba kevalajJAna hotA hai taba vaha parama yathAkhyAta cAritravAna hojAtA hai kyoMki taba vaha pratyakSapane AtmAkA dhirapanA pAletA hai| AtmAkI parama zuddhi cAritrake pratApase hI hotI hai| jitanI 2 dhyAnakI zakti baDhatI jAyagI navIna kA~kA saMvara adhika hogA va pUrva baDakarmakI nirjarA vizeSa hogii| svAtmAnubhava karate2 yaha parama ekAgra svacAritrameM pahu~ca jAtA hai vahI yathArtha sampacAritra hai jo arahaMta bhagavAna siddha parameSThIke pAyA jAtA hai| zloka-zriyaM sarvajJa sArthaM ca, svarUpaM vyakta rUpayaM / zriyaM samyak dhruvaM sArtha, zrI samyak caraNaM budhaiH // 364 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa anvayArtha (zriyaM sarvajJa sArtha ca) zrI sarvajJa bhagavAna yathArtha AtmIka guNarUpI lakSmI kara sahitazrAvakAcAra // 35 // 4 haiM (svarUpaM vyakta rUpayaM) jimake bhItara AtmAkA svarUpa vyakta hai, pragaTa prakAzamAna hai ( zriyaM samyak dhruvaM sArtha) vahIM parama prabhAvazAlI nizcaya yathArtha samyagdarzana tathA samyagjJAna hai (zrI samyakcaraNaM budhaiH) tathA vahIM parama samyakcAritra hai aisA buddhimAnoMne mAnA hai| vizeSArtha-vyavahAra samyagdarzana, vyavahAra samyagjJAna tathA vyavahAra samyakcAritrakI sahAyatAse nizcaya samyagdarzana, nizcaya samyagjJAna va nizcaya sampakacAritrakI ekatA jo AtmAkI nirvi kalpa samAdhi usake dvArA abhyAsa karate karate jaba yaha kevalajJAnI aIta hojAtA hai taba vahAM nizcaya rUpase zuddha samyagdarzana bhI hai, zuddha sampajJAna bhI hai tathA zuddha sampacAritra bhI hai| ratnatraya dharmakI apUrNatA sAdhaka hai, ratnatraya dharmakI pUrNatA sAdhya hai| aisA jAnakara buddhimAnoMko ratnatraya dharmakI sevA karanI yogya hai| isIkI prAptike liye yathArtha deva, zAstra, gurukI bhakti sadA karanI caahiye| zloka-pacahattara guNa vedaMte, sArddha ca zuddhaM dhruvaM / / pUjitaM saMstutaM yena, bhavijana zuddha dRSTitaM // 365 // anvayArtha-(pacahattara guNa vedaMte ) jo pichattara guNoMko anubhava karate haiM ( sAddhaM ca zuddhaM dhruvaM ) sAthameM AtmAke zuddha nizcala guNoMkA anubhava karate haiM (yena pUjitaM saMstuta) jisane ina guNoMkI pUjA kI va stuti kI hai ( bhavijana zuddha dRSTitaM) vahI bhavya jIva zuddha samyagdRSTI hai| vizeSArtha-pichattara guNoMko jAnanA, vicAranA, unakI pUjA karanA, unakI stuti karanA, unakA ra anubhava karanA aisA upadeza yahAM bhavya jIva gRhastha samyagdRSTIko diyA gayA hai| ve 75 guNa kaunase haiM unakA yahAM khulAsA nahIM hai| apanI buddhisai vicArate hue eka to pAMca parameSThIke 75 guNa 4 hosakte haiM, dUsare samyagdRSTI gRhasthako 75 guNa pAlane cAhiye / donoM hI artha lekara 75 guNoM kI saMkhyA nIce prakAra jAnanIarahaMta parameSThIke.... anaMtacatuSTaya siddha parameSThIke .... samyakta Adi guNa .... anattacApa
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAraNataraNa .... zrAvakAcAra 1355 // 78 AcArya parameSThIke .... dazalakSaNa dharma upAdhyAya parameSThIke .... 11 aMga 14 pUrva sAdhuke.... ..... ..... mUla guNa 28 pAMca parameSThIke .... .... mukhya khuNa gRhasthako ucita hai ki ina guNoMko citavana karatA huA OM ke dvArA pAMca parameSThIkA manana kare / samyagdRSTI gRhasthake bhItara nIce likhe 75 guNa hone cAhiye25 mala doSa rahita panA 25 guNa 8 saMvegAdi-arthAt 1saMvega yA dharmAnurAga, 2 nirveda-saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya, 3 gA~-apane manameM apanI burAI, 4 nindA-dUsaroMse apanI burAI, 5 upazama yA zAMta bhAva, 6 bhakti-arhatAdikI bhakti, 7 vAtsalya-dharmAtmAoMse prema, 8 anukampA-du:khighoMpara dayA / 8guNa atIcAra na lagAnA-1zaMkA, 2 kAMkSA, 3 vicikitsA, 4 anyadRSTi prazaMsA, 5 anyadRSTi saMstava 5 guNa 7 bhaya rakhanA- isa loka, paraloka, 3 roga, 4 anarakSA, 5 agupti, 6maraNa,7 akasmAt 3 zalya choDanA-mAyA, mithyA, nidAna 8 mUlaguNa-3 makAra, pAMca udambarakA tyAga 7 vyasana-yUtAdikA tyAga 12 bratoMkA abhyAsa-pAMca aNuvrata, tIna guNavata, cAra zikSA vrata 75 guNa yadi yahAM anya tarahase 75 guNoMkA prayojana ho to vidvAna vicAra leveM / gRhasthI samyagdRSTI una guNoMkI pUjA bhaki Adara manana karatA huA zuddha nizcala AtmAkA anubhava avazya karatA rahatA hai kyoMki vahI sAkSAt mokSamArga hai| : :
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra KEKELEGEGELEGECELECRECECAKE zloka-etattu guNa sAI ca, svAtmaciMtA sadA budhaiH| ___ devAzca tasya pUjate, muktigamanaM na saMzayaH // 366 // anvayArtha-(etattu guNa sAI ca) ina guNoMko vicArate hue (budhaiH sadA svAtmaciMtA) buddhimAnoMko sadA apane AsmAkA cintavana karanA cAhiye / (devAzca tasya pUnate) aise samyagdRSTI devatA bhI pUjana karate haiM (muktigamanaM na saMzayaH) tathA vaha mokSameM avazya jAyagA isameM koI saMzaya nahIM hai| vizeSArtha-buddhimAna gRhastha AvakoMko prathama kahe pramANa 75 gugAko jo pAMca parameSThI meM pAe jAte haiM yA jo samyagdRSTI gRhasthameM hone cAhiye bhaleprakAra dhyAnameM rakhanA cAhiye tathA murupatAse apane hI AtmAko bhedavijJAnake dvArA zuddha nizcayanayakI sahAyatAse, rAgAdibhAva kose, jJAnAvaraNAdi dravyakose, zarIrAdi no kamoMse bhinna anubhava karanA cAhiye / yaha apane AtmAkA manana, vicAra va dhyAna sadA hI pratidina prAtaHkAla, sAyaMkAla to avazya kucha dera ekAMtameM baiThakara karanA cAhiye / jo sace zraddhAvAna gRhastha haiM, pAMca parameSThIke bhakta haiM va deva, zAstra, guruke bhakta haiM unakI mahimA iMdrAdi deva gAte haiM tathA kabhI koI saMkaTa paDa jAve to unakI sahAyatA bhI karate haiN| aisA gRhastha avazya mokSakA pAtra hojAtA hai| yadi dravya, kSetra, kAla, bhAva anukUla huA to usI bhavase sAdhu ho dhyAna karake kSapaka zreNI caDhakara kevalajJAnI ho siddha hojAtA hai| yadi anukUla na huA to kucha janmoM ke pIche vaha avazya siddha hojAtA hai| kyoMki jisakI rAtri dina bhAvanA apane AtmAkI tarapha hai vaha kyoM nahIM bhavasAgarase pAra hogA va kyoM nahIM baMdhanase mukta hogA va kyoM nahIM vaha ananta sukhako prApta kregaa| suguru mkti| zloka-gurusya graMthamuktasya, rAgadoSaM na ciMtae / ratnatraya mayaM zuddhaM, mithyA mAyA vimuktayaM // 667 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNavaraNa zrAkkAcAra 357 // guruM triloka vedaMte, dharmadhyAnaM ca saMjutaM / tadguruM sArddha nityaM, ratnatrayAlaMkRtaM // 368 // anvayArtha (granthamuktasya ) parigraha rahita (gurusya ) gurukI sevA karanI cAhiye ve guru ( rAgadoSa na ciMtae) rAgadveSakI ciMtA nahIM karate haiM kiMtu (mithyA mAvA vimuktayaM) mithyAtva va mAyAcArase rahita (zuddha ratnatraya mayaM) zuddha ratnatrayamaI AtmAkA manana karate haiN| (guru triloka vedaMte) aise guru tIna lokake yathArtha svabhAvako jAnate haiM (dharmadhyAnaM ca saMjutaM ) tathA dharmadhyAna sahita vartana karate haiM (ratnatrayAlaMkRta) ve ratnatrayase zobhita rahate haiM (tasya guruM nitya sAI) aise gurukA nitya sAtha karanA caahiye| vizeSArtha-yahAM guru bhaktiko dRDha kiyA hai| gRhastha zrAvakakA murUpa kartavya hai ki sacce guruoMkI sevA kare, unakI saMgati kare, unake sAtha rahe, unakI vaiyAvRtya kare, unake upasarga dUra kare, tathA unase zAstra jJAna va dhyAnakA mArga jaane| guru baDe anubhavI hote haiM, thoDese parizramase hI unake dvArA dharmakA lAbha hojAtA hai| unakI saMgatise bhAvoM meM pairAgya rahatA hai| aise guruoMkA svarUpa yaha hai ki parigrahase rahita nirgrandha hoN| kSetra, makAna, hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, kapaDe, vartana Adi bAharI 10 prakArake parigrahase tathA aMtaraMga mithyAtva, krodha, mAna, mAyA, 4 lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, juguptA, strIveda, puMveda, napuMsaka veda ina 14 prakArake pari grahase bilakula mamatva rahita ho, inake buddhipUrvaka tyAgI ho, nana digambara rUpake dhArI ho, mAtra jIvadayAke liye morapicchikA va zaucake liye kASTha kamaMDala, va jJAnake liye Avazyaka ho to zAstrako pAsa rakhate hoN| jo nirbhaya ho, jAlakavat vihAra karate hoM, jinameM rAga dveSa na ho, parama samatAbhAvake dhArI ho, zatru mitra, kanaka kAMca, lAbha alAbha, mAna apamAna, janma maraNa, roga niroga Adi aneka saMsArakI rAga dveSa mUlaka avasthAoMkI tarapha rAga dveSa na karake samatAbhAvake dhArI ho, mithyA mAyA va nidAna tIna prakArake zalyase rahita hokara vyavahAra samyagdarzana, vyavahAra samyagjJAna va vyavahAra samyakUcAritrakA yathArtha zAstrokta AcaraNa karate hue nizcaya ratnatrayamaI zuddha AtmAkA niraMtara anubhava karanevAle hoM, AtmAnandake svAdI hoM, iMdriya viSayoMke svAdase virakta hoM tathA zAstroMke aise jJAtA ho ki chaH dravyoMkA svarUpa jAnate hue tIna lokakI
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNataraNa bhAvukatAra // 35 // OM vastuoMkA mUla svarUpa, kAraNa va bheda prabheda yathArtha jAnate hoM / svarUpa viparyaya, kAraNa viparyava, bhedAbheda viparyaya ina tIna doSoMse rahita jinakA nirmala jJAna ho tathA jo kabhI ArtadhyAna va raudradhyAna nahIM karate ho kiMtu dharmadhyAnameM Asakta hoN| piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta ina dhyAnoMkA abhyAsa karate hoM, aise guruoMkI sadA hI bhakti karake apane bhAvoMko vairAgyamaya, jJAnamaya banAnA gRhasthakA mukhya kartavya hai / guruoMmeM aura gRhasthoM meM paraspara upakAra hotA hai| guru mahArAja tatvoMkA upadeza karate haiM, sAcA mArga batAte haiM, jAgRta karate haiM, mithyAtvIko samyaktI, abratIko vratI banAte haiM taba gRhastha unakI sevA AhAra auSadhi dAnase va vaiyAvRtya Adise karate haiM / yaha gurubhakti nitya karanI cAhiye, yahI dharmavRSikA sAdhana hai| svAdhyAyakA laam| zloka-svAdhyAya zuddhaM dhruvaM ciMte, zuddha tatva prakAzakaM / zuddha saMpUrNadRSTI ca, jJAnamayaM sAtha dhruvaM // 369 // svAdhyAya zuddha cittasya, manavacanakAya raMdhanaM / vilokaM ti artha zuddhaM, asthiraM zAzvataM dhruvaM // 370 // anvayArtha--(zuddha tatva prakAzakaM) zuddha AtmIka tatvake prakAza karanevAle (zuddha svAdhyAya) zuddha doSa 4. rahita zAstrakA paThana yA manana yA zravanakA (dhruvaM cinte) sadAhI vicAra karatA rhe|(shuddh saMpUrNa dRSTI ca) zuddha dravyArthika dRSTike dvArA (jJAnamayaM sArtha dhruvaM) jJAnayoga yathArya nizcaya AtmadravyakA jJAna hotA hai| (svAdhyAya cittasya zuddha) svAdhyAya karanese manakI zuddhi hotI hai (manavacanakAya raMdhanaM ) mana, vacana, kAya vazameM hojAte haiN| (zuddha artha) zuddha padArthako ( asthiraM) vinAzanIka (zAzvataM ) va avinAzI padArthako (dhruva) nizcayase ThIka 2 jAnatA hai| vizeSArtha-devapUjA gurubhaktiko kaha karake aba tIsarA nityakarma jo svAdhyAya hai usapara kahate haiM ki vAstavika svAdhyAya sva arthAt apane zuddha tatvakA adhyApa arthAta manana hai| jahAM KEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEPAKGEEKRE ||35maa
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zuddhAtmAke prayojanase zAstroMko paDhA jAya, vicArA jAya, dhAraNa kiyA jAya vaha svAdhyAya hai| jinavANImeM kathana do dRSTise hai-paryAyArthika dRSTi aura dravyArthika dRsstti| paryAyArthika dRSTise yA paryAyakI apekSAse chahoM dravyoMkI jo jo avasthAeM jagatameM pragaTa hai una sabakA vyAkhyAna hai| jIva aura pudgalake sambandhase cAra gatiNaM va cAra gati sambaMdhI bhAva haiM, guNasthAna va mArgaNA sthAna hai| sAta tatva va nau padArtha haiM ina sabakA svarUpa bhale prakAra jAnanA cAhiye aura dravyArthika nabase jIva pudgala dharma adharma AkAza kAla ina cha: dravyoMkA zuddha svarUpa jAnanA caahiye| donoM nayoMse jAnakara dravyArthika dRSTiko mukhya dhyAnameM lekara apane AtmAkA dravya svarUpa zuddha jJAnAnandamaya svabhAva anubhava karanA cAhiye / svAdhyAyakA prayojana saMsArase vairAgya tathA nija svarUpakI prAptikA utsAha hai| svAdhyAyake pAMca bheda haiN| usI taraha svAdhyAya kre| pahale paDhe so vAcanA hai| kisI bAtameM zaMkA raha jAve to vizeSa jJAnIse pUchakara nirNaya kare yaha pRcchanA hai| jAnI huI bAtako vAravAra vicAra kara dila meM dhAraNA kare yaha anupekSA hai| zuddha zabda va arthako kaNThastha kare yaha AmnAya hai, phira anya zrotAoMko samajhAve yaha dharmopadeza hai / svAdhyAya karanA baDA hI jarUrI hai| haraeka gRhastha zrAvaka va zrAvikAko ucita hai ki eka zAstra mukhyatAse sthApita karake thoDI dera roja bahuta OM vinayase baiThakara paDhe, jo samajha meM na Ave usako eka alaga pustakapara likhatA jAve, jaba bahu jJAnIkA nimitta mile taba usakA nirNaya karale / svAdhyAya karanese turta lAbha yaha hai ki citta zuddha hojAtA hai| manase zoka, bhaya, krodha, mAna Adi kaSAyakA maila zAMta hojAtA hai| yadi koI tInoM mana, vacana kAyakI guptiko pAlanA cAhe to zAstra svAdhyAya baDA bhArI upAya hai| vinA tInoMke ekatra hue samajhameM nahIM AyagA / yaha tapa isI liye kahA gayA hai ki usake dvArA upayoga jJAnameM tapa jAtA hai jisase karmakI nirjarA hojAtI hai| zAstra svAdhyAyase, paryAyakI dRSTise saba jagata kSaNabhaMgura hai paraMtu dravyakI dRSTise nitya dIkhatA hai| isa paMcamakAlameM gRhasthakA dhyAna sAmAyikakI apekSA svAdhyAyameM vizeSa sugamatAse laga jAtA hai| isaliye dhyAnakA parama sahakArI samajhakara nitya bhAva sahita svAdhyAya karanI yogya hai| jaise zarIrakI zuddhike liye gRhasthako nitya jalakA snAna jarUrI hai, vaise aMtAkaraNake kleza va kubhAvoMko dUra karaneke liye yaha svAdhyAya eka prakArakA
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa 4360 // snAna hai| cAroM anuyogoMke graMthoMko paDhate hue AdhyAtmika sAhitya para vizeSa dhyAna denA cAhiye, zumA manana isahIke dvArA bhale prakAra hotA hai / svAdhyAya ke samAna koI || upakArI upAya nahIM hai / saMyama pAlana | zloka-saMyamaM saMyamaM kRtvA, saMyamaM duvidhaM bhavet / indriyANAM mano nAthaH, rakSaNaM trasa (sthAvaraM // 371 // anvayArtha--( saMyamaM saMyamaM kRtvA ) saMghama apaneko yama niyamameM rakhane ko kahate haiN| (saMyamaM duvidhaM bhavet ) saMghama do prakArakA hotA hai-iMdriya saMyama va prANi saMyama / ( indriyANAM mano nAthaH ) pAMca iMdriyoMko aura unake svAmI manako vaza rakhanA iMdriya saMyama hai tathA ( trasa sthAvaraM rakSaNaM ) trasa aura sthAvara prANiyoMkI rakSA karanA prANi saMyama hai / vizeSArtha -- cauthA karma gRhasthakA saMyama pAlanA / apaneko yama niyamameM calAnA saMyama hai| jo kArya anyAya va pApamaya haiM unakA Ajanma tyAga kara denA caahiye| jaise jUbhA Adi sAta vyasana tathA abhakSya bhojana / aura jo bhoga upabhoga Ajanmake liye choDe na jAsakeM unakA gRhasthako roja pramANa kara lenA cAhiye nIce likhe 17 niyamakA nitya vicAra karanA cAhiye: bhojane SaTUse paune kuMkumadi vilepane / puSpeM tAMbUla gIteSu nRtyadau brahmacaryake // vana bhUSaNa vastrodau vAhane zartenAsaine / sacivastu saMkhyAdau pramANaM bhaja pratyahaM // 1 bhojana kai daphe karU~gA / 2 SaTsa - dUdha, dahI, ghI, namaka, tela, mIThA, inameM se kyA 2 tyAgA / 3 pAna-bhojana ke sivAya pAnI ke daphe pIU~gA / 4 kuMkumAdi vilepana - tela caMdana vilepana kai daphe lagAU~gA yA nahIM / 5 puSpa phUla ghuMgA yA nahIM, yA ke daphe / 6 tAmbula - pAna khAU~gA yA nahIM yadi khAU~gA to kai daphe / 7 gIta-saMsArI gIta sunU~gA yA nhiiN| 8 nRtyAdau - nAca dekhU~gA yA nahIM / 9 brahmacarya - Aja brahmacarya pUrNa pAlUMgA yA nahIM / 10 snAna ke daphe nahAU~gA / 11 bhUSaNa - gahane kauna 2 pahanU~gA / 12 vastra- kapaDe kitane joDa kAmameM lUMgA / 13 vAina - savArI kauna rakkhI yA tyAgI / 1 zrAvakAcAra // 36
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra 14 zayana-sonekI zayyA Adi kauna 2 raklI / 15 Asana-baiThane ke Asana kauna 2rakkhe / 16 sacitta-harI tarakArI phala kauna 2 rkkhe| 17 vastu saMkhyA-kula khAne pInekI vastueM kitanI rkkhiiN| saMyamake do bheda haiM-pAMca indriya va manako apane AdhIna rakhake sadA hI upayogI kAmoM meM lagAe rakhanA / vRthAke kAryoM meM inako ulajhAnA nhiiN| unakA aisA upayoga karanA ki ye svastha rahe aura dharma, artha, kAma, puruSArtha sAdhanameM sahAyaka ho, yaha iMdriya saMyama hai| chaH kAyake prANiyoMkI dayA pAlanI prANi saMyama hai| trasa jaMtuoMkI bhale kAra rakSA karanI, sthAvarakA bhI vRthA ghAta nahIM karanA / miTTI, pAnI, bhAga, havA, vanaspatikA upayoga prayojana se adhika nahIM krnaa| haraeka kAma dekhabhAlake karanA jisase kIDe, makoDe AdikI vRthA jAna na jaaye| pazuoMko satAnA nhiiN| mAnavoMke cittako dukhAnA nhiiN| jo gRhastha ina do prakArake saMyamakA abhyAsa rakhate haiM ve mAnava* janmako saphala karate haiM aura AtmAkI unnati bhaleprakAra kara sake haiM, zrAvakakA dharma uttama prakArase nirvAha kara sake haiN| samayako vRthA na khokara samayakA sadupayoga karanA bhI saMyama hai| zloka-saMyama saMyama zuddhaM, zuddha tatva prkaashkN| najalaM zuddhaM, susnAnaM saMyamavaM // 372 // anvayArtha-(saMyama ) apane AtmAmeM tiSThanA so (zuddha saMyama ) zuddha saMyama yA nizcaya saMyama hai| yaha saMyama (zuddha tatva prakAzakaM ) zuddha AtmIka tatvako prakAza karanevAlA hai| yahI (zuddha jJAnanalaM tIrtha ) zuddha jJAnarupI jalase bharA huA tIrtha hai arthAt samudra hai ( susnAnaM ) isameM bhale prakAra snAna karanA (dhruvaM saMyama ) nizcaya va nizcala saMyama hai| vizeSArtha-indriya saMyama tathA prANi saMyama pAlanA yA nitya prati niyama karanA yA zrAvakakA saMyama pAlanA yaha saba vyavahAra saMyama hai| nizcaya yA zuddha saMyama yaha hai jo mana bacana kAyako saMyamameM lAkara va idriyoMkI sarva icchAoMko nirodha kara apane AtmAke svarUpa meM Apa hI tanmaya hojaanaa| isa taraha saMyamakA abhyAsa karanA zukhAtmAkA anubhava karAnevArA hai tathA AtmAke karma rUpI malako kATanevAlA hai| tathA isI saMyamako tIrthakI upamA dI hai| jisameM tirAjAya so tIrtha hai| tIrtha nadI yA samudrako kahate haiM / jagatake laukikajana gaMgA, yamunA, godAvarI, narmadA,
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa kRSNA, kAverI Adi nadiyoMko tIrtha kahakara inameM snAna krn| dharma mAnate haiN| ye to vAstava meM tIrtha zrAvakAcAra // 36 // nahIM haiM, kyoMki jala snAna hiMsAkA kAraNa honese dharma nahIM hoskaa| zarIra svaccha karake yadi dhyAna svAdhyAra kare to yaha jala-snAna vyavahAra bAharI zaucakA mAtra kAraNa hosaktA hai| vAstavameM pavitrapanA AtmAke bhAvoMkA zuddha honA tathA AsmAke karmamailakA dhulanA hai, usake liye AtmAmeM 4 lavalIna honA hI saccA tIrthasnAna hai| jo nirantara AtmArUpI gaMgAmeM snAna karate haiM unake karmake Dherake Dhera gala jAte haiN| ataeva gRhastha zrAvakako ucita hai ki vyavahAra saMyamake Azrayase AtmIka * dhyAnakA abhyAsa kare / yahI zuddha saMyama parama hitakArI va yahI saccA mokSa mArga hai, yahI parama ra upAdeya hai| yahI niraMtara bhAvane yogya hai| tapakA abhyaas| zloka-tapazca appa sadabhAvaM, zuddha tattva suciMtanaM / ___ zuddha jJAnamayaM zuddhaM, tathA hi nirmalaM tapaH // 373 // anvayArtha-(tapazca ) tapa bhI (appa sadabhAvaM) AtmAke yathArtha svabhAvameM ThaharanA hai (zuddha tatva muciMtanaM ) zuddha AtmIka tatvakA bhaleprakAra ciMtavana karanA hai (zuddha jJAnamayaM zuddhaM ) zuddha jJAna cetanAmaya honA hI zuru tapa hai ( tathA hi nirmalaM tapaH) isIko hI mala rahita nizcaya tapa kahate haiN| vizeSArtha-gRhasthIke chaH kAmeM jaise nitya deva pUjA, guru bhakti, zAstra sthAdhyAya, saMyamakA niyama lenA jarUrI hai vaise tapa karanA jarUrI hai| mukhya tapa AtmadhyAna hai| isaliye gRhasthako prAta:kAla aura sAyaMkAla ekAMta sthAnameM tiSThakara sAmAyikakA abhyAsa karanA caahiye| sUryodaya va sUryAstake karIba dhyAna karanekA abhyAsa kre| ekAMta sthAnameM mana, vacana, kAyako zuddha karake Asana bichAkara baitthe| sAmAyikakI vidhi yaha hai ki pahale pUrva yA uttarakI tarapha mukha karake kAyotsarga hAtha laTakAke khaDA hokara nau daphe NamokAra maMtra paDhe phira bhUmimeM daMDavat karake sAmAyika svIkAra kre| yaha pratijJA kare ki jabataka sAmAyika karatA hU~ jo kucha mere pAsa hai va jitanA kSetra maiMne rokA -
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra haiyA isake cAroM tarapha do do jaja aura bAkI saba kSetra va sarva vastukA mujhako tyAga hai, phira usI tAraNataraNa dizAmeM khaDe ho kAyotsarga tIna yA nau daphe NamokAra maMtra paDhakara hAthajoDake tIna Avarta va zironnati kare / donoM hAtha joDe hue bAeMse dAinI tarapha tIna daphe ghumAve ase Avarta kahate haiN| phira joDe hue hAtha mastaka jhukAkara sparza kare ise zironati kre| phira hAtha joDekara khaDe hI khaDe dAhanI tarapha muDa jaave| idhara bhI usI taraha tIna yA nau daphe NamokAra maMtra paDhakara tIna Avarta OM tathA zironati kre| aisA hI muDate hue zeSa donoM dizAoMmeM karake padamAsana yA arddha padamA. sana baiTha jaave| baiThakara pahale koI saMskRta yA bhASA sAmAyika pATha paDhe, phira jApa deve, phira piMDastha padastha Adi dhyAnakA abhyAsa kare, bAraha bhAvanAoMko vicAre, nija AtmAkA svarUpa dhyAve va usameM ekAna hojAve / antameM khaDe hokara nau daphe NamokAra maMtra paDhakara kAyotsarga karake daMDavat kre| isa vidhi se yadi gRhastha kamasekama donoM saMdhyAoMmeM abhyAsa kare to dhIre dhIre usako dhyAnakI siddhi hone lage / vAstava meM nirmala yA zuddha tapa vahI hai jo AtmA apanI AtmAmeM tape, zuddhAtmA. nubhava ho, vahI tapa karmakI avipAka nirjarA karanevAlA hai, paramAnandakA denevAlA paramopakArI hai| jJAnameM ramaNa karanA hI saccA tapa hai|| dAna nitya karma / zloka-dAnaM pAtra cintasya, zuddha tatva rato sadA / zuddha tatva rato bhAvaH, pAtra ciMtA dAnasaMyutaM // 374 // manvayArtha--(pAtra cintasya dAnaM ) pAtroMkI bhaktikA bhAva karanA so dAna hai ( sadA zuddha tatva rataH) sadA zuddha AtmIka tatva meM ramanA bhI dAna hai| (zuddha tasva rato bhAvaH ) zuddha tatvameM lIna honA zuddha yA nizcaya dAna hai so ( pAtra cintA dAna saMyutaM) pAtroMkI ciMtA yA pAtroMko dAna sahita vyavahAra dAna sahita honA yogya hai| vizeSArtha-chaThA karma gRhasthakA dAna karanA hai| zukhadAna yaha hai ki Apa hI apane AtmAko AtmIka rasakA AhAra diyA jAve / yaha zukha yA nizcaya dAna apane AtmAmeM lavalInatA rUpa hai| saccA pAtra
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra 36 . ratnatraya svarUpa apanI AtmA hai| usako svAtmAnandAmRtakA dAna denA parama zuddha dAna hai| vyavahAra dAna yaha hai ki gRhasthoMko nitya prati pAtroMkA vicAra karake bhojanake pahale dAna karake bhojana kre| niraMtara pAtradAnakI bhAvanA bhAve / uttama pAtra muni, madhyama pAtra zrAvaka, jaghanya pAtra vrata rahita aDAvAna / ina tInoMmeMse jinakA saMyoga mila sake unako pAtradAna karake bar3A harSa maane| nityakA dAna to bhojanake pahale AhAradAna hai,so pAtroMko karake apanA janma saphala mAne, apanA ghara pavitra mAne / gRhasthI zraddhAvAna puruSa yA strIko bhI bhaktipUrvaka nimaMtraNa dekara dAna karanA dharmakA aMga hai| jisako bhakti pUrvaka nimantraNa diyA jAve usako bhI dharmakI pratiSThA karate hue nimantraNa svIkAra kara lenA cAhiye / hama dAna kyoM leM aisA abhimAna nahIM rakhanA cAhiye / paraspara zrAvaka pazrAvikA pAtra dAna kara sakte haiM, isase dharmakI vRddhi hotI hai, dharmaprema bar3hatA hai| yadi bhojanake pahale kisI pAtrakA lAbha na hovai tau du:khita, bubhukSita, dayApAtra, kisIko bhI dAna dekara bhojana kare, yadi na mile to usake liye nikAla de| kamase kama haraeka jImanevAleko bhojana se pahale roTI AdhI roTI alaga nikAlake bhojana karanA caahiye| vaha nikalI roTI kisI mAnava yA pazuko dI jAsatI hai| isake sivAya gRhasthIko apanI kamAI.he cauthAI, chaThA, AThavAMva kamase kama dazA bhAga nikAlanA cAhiye / use AhAra, auSadhi, abhaya va vidyAdAna meM kharca karanA cAhiye / jaina zrAvaka zrAvikAoMko auSadhikA prabandha kara denA / garIba kuTumbAko annAdikI sahAya krnaa| anAtha vidhavA AdikI pAlanA karanI, zAstroMkA prakAza karanA, zAstra va pustakeM bAMTanA, vidyAlaya kholanA, chAtroMko vRttiyeM denA Adi jo cAra dAnake kArya jainadharmake dhArI jaina samAjake liye kiye jAyage ye saba pAtradAnameM aajaayge| karUNAbhAva karake jagatamAtrake mAnava va pazuoMko annAdi denA, unakI auSadhi karanA, unake prANoM ko bacAnA, sarva mAnavoM meM vidyAkA pracAra karanA, yaha karu * NAdAna hai| gRhasthako ucita hai ki niraMtara pAtradAna va karuNAdAna donoM prakArakA dAna bhAvapUrvaka krai| dAnase hI gRhasthakI zobhA hai| dAna karate hue kabhI Akulita nahIM honA caahiye| jitanA dhana dAnameM nikala jAya vaha bo diyA gayA hai aisA samajhanA cAhiye / dAnI gRhastha udAra-citta hote haiN| kaSAya maMda rahatI hai jisase nirantara puNya bAMdhate va asAtAke kAraNoMse bacanekA sAdhana karate haiN|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAra zuddha SaTkarma sNkssep| zloka-ye SaTakarma zuddhaM ca, je sAdhaMti sadA budhaiH / ___ mukti mArga dhruvaM zuddhaM, dharmadhyAnarato sadA // 375 // anvayArtha-(sadA budhaiH) sadA hI buddhimAnoMko ucita hai ki (ye SaT karma zuddhaM ca sAdhanti) ina cha: kauMko zuddhatAke sAtha sAdhana kareM (ne muktimArga dhruvaM zuddha) ve nizcala zuddha mokSamArgapara calanevAle haiM (dharmadhyAnarato sadA) ve sadA hI dharmadhyAnameM lavalIna haiN| vizeSArtha-samyagdarzana yA dRDha zraddhA pUrvaka deva pUjAdi chahoM kamAko vyavahAra va nizcaya donoM nayoMke dvArA jAnakara sevana karanA caahiye| zrI jinendra devakI pUjA karanA vyavahAra devapUjA hai| unake zuru AtmIka guNoMke samAna apane AtmIka guNoMkA anubhava karanA nizcaya deva pUjA hai| zrI nirmatha gurukI bhakti karanA, unase dharmopadeza lenA vyavahAra gurubhakti hai| unakI saMgatise apane zuddha AtmAkA sAdhana karanA nizcaya gurubhakti hai| zAstroMko paDhakara jJAna prApta karanA vyavahAra svAdhyAya hai| tathA apane AtmAke zuddha svabhAvakA ArAdhana nizcaya svAdhyAya hai| pAMca iMdriya va manakA damana va ch| kAyake prANiyoMkI rakSAke hetu yama niyamarUpa saMyama pAlanA vyavahAra saMyama hai| nizcala zuddhAtmAmeM ramaNa karanA nizcaya saMyama hai| upavAsa Adi bAraha prakAra tapakA, zaktike anusAra ArAdhana karanA vyavahAra tapa hai| apane hI zuddha AtmAmeM apane AtmAko tapAnA nizcaya tapa hai| pAtroMko bhaktipUrvaka va du:khiyoMko dayApUrvaka dAna denA, vyavahAra dAna hai| tathA apane hI AtmAko anubhava karake jJAnAmRtakA dAna karanA nizcaya dAna hai| ye chahoM karma gRha* sthoMko mokSamArgameM parama sahAI haiN| inako niraMtara pAlate hue dharmadhyAnameM tanmaya rahanA yogya hai| zloka-SaTkarma ca ArAdhyaM, avrataM zrAvakaM dhruvaM / saMsAra sarani muktasya, mokSagAmI na saMzayaH // 376 // anvayArtha--(avrataM zrAvaka) vrata rahita zrAvakako (dhruvaM) sadA (SaTkarma ca mArAdhyaM) deva pUjAdi chahoM // 315
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa 366 // kamakA ArAdhana karanA cAhiye (saMsAra saranei ) saMsAra ke mArga se (muktasya ) chUTa karake vaha (mokSagAmI ) mokSamArga para calanevAlA hai ( na saMzayaH ) isameM koI saMzaya nahIM 1 vizeSArtha - nizcaya tathA vyavahAra nayase Upara kahe hue chahoM kamako jo koI nitya bhakti va bhAvase sevana karatA hai, apane laukika kAryoMkI bahutAyata honepara bhI bahuta AraMbha kAma ghaMghA honepara bhI, inake liye samaya nikAlatA hai vahI saccA dharmapremI hai / jisa kAma ke liye adhika prema hotA hai usake liye samaya apane Apa nikAla liyA jAtA hai| gRhastha zrAvaka vratoMko pratimArUpase pAlanekA niyama na rakhane para bhI baDA hI dRDha zraddhAvAna hotA hai| jisa AtmAnandakA eka daphe svAda pAcukA hai usIkI vAravAra prAptikI bhAvanAse yaha devapUjAdi chaH vyavahAra kAryoMke Alambana se zuddhAtmAkA manana karake saMsArake mArgase haTA huA hai aura mokSake mArga para jArahA hai| isake jIvanakA dhyeya hI Atmonnati karanA hai / zloka - etatu bhAvanaM kRtvA, zrAvaka samyak dRSTitaM / avrataM zuddha dRSTI ca, sAthaM jJAna mayaM dhruvaM // 377 // anvayArtha - ( etattu bhAvanaM kRtvA ) ina chaH kamauke karanekI bhAvanA karake ( zrAvaka samyagdRSTitaM ) yaha zrAvaka samyaka darzanakA AcaraNa karatA hai / (avrataM zuddhadRSTI ca) yadyapi yaha vrata rahita hai tathApi vizuddha sampaSTa hai / (sArtha jJAna mayaM dhruvaM ) yaha yathArtha jJAnamaI nizcala paramAtmAkA dhyAna karanevAlA hai / vizeSArtha - yahAMtaka graMthakartAne mukhyatA se avirata samyakadRSTIkA cAritra varNana kiyA hai / yaha dharmakA premI va saMsArase vairAgI hokara devapUjAdi chaH kamakI unnatikI bhAvanA rakhatA hai| tathA ATha mUlaguNa pAlatA hai, sAta vyasanoM se bacatA hai, ratnatrayakI bhAvanA bhAtA hai, pAMca parameSThI kI dRDha bhakti rakhatA hai / jala chAnakara pItA hai| rAtrike bhojana tyAgakA abhyAsa karatA hai| kudevAdikI bhakti bhUlakara bhI nahIM karatA hai / inake utsAha AtmonnatikA rahatA hai / apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA jabataka upazama na hojAve tabataka yaha pAMcaveM deza virata guNasthAna meM nahIM jAsaktA hai / tathApi samyaka darzana honeke pIche AtmatatvakI bhAvanA bhAte hue jitanA 2 apratyArUpAnAvaraNa kaSAyakA udaya kamakama hotA jAtA hai utanA utanA isakA cAritra U~cA hotA jAtA hai| cAri zrAvakAcAra // 166 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 367 // ke prabhAvase isakA bhAva komala, vivekI, dharmayukta, nyAyamArgI va dayA dharmase garmita hotA hai| ta hotA hai| yaha vratI na honepara bhI vratIke samAna AcaraNa karatA hai| dharmadhyAna kA prArambha cauthe guNasthAnase hojAtA hai| yaha madA saMsAra zarIra bhogoMse vairAgyayukta hokara AtmAke zuddha svarUpakI bhAvanA karatA hai| jagatameM sukha duHkhakI prAptike nATakake dRSTAke samAna dekhakara na unmatta hotA hai aura na viSAda karatA hai, bhItarase samatA bhAvakA premI hai| gyAraha pratimAoMkA svarUpa / zloka-zrAvakadharma utpAdyate, AcaraNaM utkRSTaM sadA / pratimA ekAdazaM proktaM, paMca anuvvaya zuddhayaM // 378 // manvayArtha--(zrAvakadharma utpAdyate ) zrAvakakA dharma utpanna karanA cAhiye ( sadA utkRSTa AcaraNa) jisase niraMtara AcaraNa baDhatA huA utkRSTa muni hone taka hojaave| zrAvakakI (ekAdazaM pratibhA proktaM ) gyAraha pratimA yA zreNI kahI hai (paMca anuvvaya zuddhayaM ) jinake dvArA pAMcoM aguvanoMkI zuddhatA hotI hai| vizeSArtha-avirata samyagdRSTImeM mAtra yathAzakti AcaraNakA abhyAsa hai| niyamarUpa vratoMkA pAlana nahIM hai| pratimAeM pAMcaveM dezavirata guNasthAnameM prArambha hotI haiN| yahAM jo zreNI hotI hai usameM pratijJAe~ doSa rahita pAlI jAtI haiM va AgekI zreNIkA abhyAsa kiyA jAtA hai, inameM niyama Age 2 baDhate jAte haiM, pichale niyama chUTate nahIM haiN| ye gyAraha zreNiyAM vAharI AcaraNakI unnati rUpa hote hote munipadake cAritrameM baDI sugamatAse ArUDha kara detI haiN| mukhya bAharI AcaraNa pAMca vrata haiM-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, va parigraha tyAga / inako pUrNa pAlanevAle mahAvratI muni hote haiM taba unako eka deza thoDA zaktike anusAra pAlaneSAle zrAvaka hote haiN| pahalI pratimAmeM inakA pAlana prArambha hotA hai so gyArahavIM pratimA taka mahAvratake nikaTa pahuMca jAtA hai| jaise kisI kAryake 100 aMza hoM, prathama 10 aMza kare phira baDhate baDhate 99 aMza taka pahuMce vahAMtaka vaha kArya apUrNa kithA gyaa| jaba 100 aMza hojAve taba vaha pUrNa huaa| jaise bAharI cAritra baDhatA jAtA REGREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEGGLEEKEKe AUM||3670
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa hai vaise antaraMga zukhAtmAnubhavakI zakti bhI baDhatI jAtI hai| vairAgya bhI baDhatA jAtA hai| kaSA- zrAvakAra yakA udaya bhI maMda hotA jAtA hai| pratyAkhyAnAvaraNakA udaya jitanA 2 maMda hotA jAtA hai, pratimAkA darajA baDhatA jAtA hai| jaba vaha vilakula baMda hojAtA hai mAtra saMjvalanakA udaya rahatA hai taba zrAvakase sAdhu hojAtA hai| zrI ratnakaraNDa A. meM kahA haizrAvakapadAni devarekAdaza dezitAni yeSu khalu / svaguNAH pUrvaguNaH saha satiSThate kramavivRddhAH // 136 / / / bhAvArtha-zrI gaNadhara devoMne zrAvakoMke gyAraha pada kahe haiM unameM pahale pahileke guNoMke sAtha Age 1 ke guNa kramase bar3hate hue cale jAte haiN| aMtaraMga Atma zuddhi va bAharI cAritra donoM bar3hate jAte haiN| inakA pAlana gRhastha AvakoMko bhale prakAra kartavya hai| zloka-dasaNa vaya sAmAika, posaha sacitta ciMtanaM / anurAgaM vaM bhavayaM, Arambha parigrahastathA // 379 // anumati udiSTa deza, pratimA ekadazAni ca / vratAni paMca utpAdyate, zrUvate jinaAgamaM // 380 // anvayArtha-dasaNa vaya sAmAika) darzana pratimA, vrata pratimA, sAmAyika pratimA (posaha sacita ciMtana) proSadhopavAsa pratimA, sacitta virata pratimA (anurAgaM vaM bhavayaM ) anurAga bhakti pratimA, brahmacaryavrata pratimA (Arambha parigrahastathA ) Arasma tyAga pratimA tathA parigraha tyAga pratimA ( anumati uddiSTa dezaM ca) anumati tyAga pratimA, uddiSTa tyAga pratimA yahAMtaka eka dezavata hai (pratimA ekadazAni ca ) ye gyAraha OM zreNiyAM haiM (paMcavratAni utpAdyate ) yahAM pAMca bratoMkI zakti paidA kI jAtI hai (minAgama zrUyate) va jina Agamako sunA jAtA hai| vizeSArtha-jo jinavANIko sAdhuoMke mukhArvidase premapUrvaka va bhaktipUrvaka suneM usako zrAvaka kahate haiM yaha zabdArtha hai| jina AgamakA abhyAsI va bhakta ho vaha zrAvaka hai, jo zAstrajJAnase apane bhItara saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya baDhAtA calA jaave| yahAM jo gyAraha pratimAke nAma
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa Ae haiM inameM chaThI pratimAkA nAma anurAga bhakti hai| jaba ki ranakaraMDameM isakA nAma rAtri muktizrAvakAcAra syAga hai va amitagati prAvakAcArameM divAmaithuna tyAga hai| isa bhedakA kAraNa yaha samajha meM AtA ki zrI samaMtabhadrAcArya matameM rAtribhojanakA tyAga chaThI pratimAke pahale taka yathAzakti abhyAsa rUpa thA, koI yadi pUrNatayA tyAga to ucita hI thA, paraMtu yadi na tyAga kara sake to chaThI zreNImeM bhale prakAra tyAganA ucita thA, svayaM kare bhI nahIM,karAve nahIM, anya AcAryoMne yaha vicArA hogA ki rAtri bhojanakA tyAga to darzana va brata pratimAmeM hI hojAnA cAhiye, chaThI taka zeSa na rahanA cAhiye / isaliye divAmaithuna tyAga karAyA hai| tAraNataraNajIne anurAga bhI nAma rakkhA hai ki rAga gRhasthakA iTA denA, AsmAmeM vizeSa bhakti rakhanA jisase Age brahmacarya pAla ske| divA maithuna tyAgameM karIba 2 anurAga tyAga AjAtA hai| jaba rAga ghaTAegA taba divasa meM maithunase pUrNapane virakta rhegaa| zeSa saba nAma zrI samantabhadrAcAryake anukUla haiN| inameM pAMca aguvAko adhika adhika baDhAyA jAtA hai| zloka-ahiMsA anRtaM yena, steyaM paMca parigrahaM / zuddha tatva hRdaye ciMte, sAI jJAnamayaM dhruvaM / 381 // pratimA utpAdyate yena, darzanaM zuddha darzanaM / OM vaMkAraM ca vidaMte, mala paccIsa vimuktayaM / / 382 / / anvayArtha (yena ahiMsA anRtaM) jo ahiMsA, asatya tyAga (steyaM paMca parigrahaM ) corI tyAga, brahmacarya, parigraha tyAga inako aNuvrata rUpase pAle (hRdaye zuddha tatva ciMte) hRdayameM zuddha tatvoMko-yathArtha sAta tatvoMko citavana kare (sAI jJAnamayaM dhruvaM) sAthameM jJAnamaI nizcaya zuddhAsmAkA anubhava kare (yena 4 pratimA utpAdyate) taba vaha pratimAko prArambha karatA hai (darzanaM zuddha darzanaM) darzana pratimAmeM samyagdarzana atIcAra rahita zuddha honA cAhiye (OM vaMkAraM ca viMdate) OM maMtrakA jahAM anubhava kiyA jAve (maka paccIsa vimuktayaM ) jahAM pacIsa doSa choDe jaaveN| vizeSArtha-darzana pratimAkA svarUpa yaha hai ki zrAvaka ahiMsAdi pAMca aNuvratoMkA pAlanA
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 7 // prArambha karade / sthUlapane yathAzakti paale| inake atIcAroMkA vicAra vrata pratimAmeM hosakegA yahAM zrAvakAgara abhyAsa mAtra atIcAra bacAnekI koziza kare tathA svapara tatvako bhinna vicAre tathA mukhyatAse zuddhAtmAnubhavakA vizeSa abhyAsa karai / samyagdarzanako 25 doSa rahita zuddha paale| OM ke bArA pAMca parameSThIkA dhyAna kare / pariNAma sadAkAla mokSamArgameM umaMgarUpa rakkhe / zrI ratnakaraMDa zrAvakAcArameM likhA hai samyagdarzanazuddhaH saMsArazarIrabhoganirviNNaH paMcagurucaraNazaraNo, darzanikastattvapathagRhyaH // 137 // mAvArtha-jo darzana pratimAkA dhArI hai vaha zuddha samyagdarzanako pAle, saMsAra zarIra va bhogoMsa vairAgI ho, paMca parameSThIke caraNoMkA bhakta rahe va mokSamArga para calane lage arthAta pAMca aNuvratoMkA sthUla pane abhyAsa kare / ahiMsA aNuvratameM-saMkalpI hiMsA tyAge, AraMbhIke tyAgakA mAtra abhyAsa kare, vRthA na 4 kre| amitagati zrAvakAcArameM jaisA kahA hai sthAvaracAtI jIvastrasasaMrakSI vizuddhapariNAmaH / yo'kSaviSayAnivRttaH saH saMyatAsaMyato jJeyaH // 5-6 // hiMsADhedhA proktaarNbhaanaarNbhjtvtodkssH| gRhavAsato nivRtto dveSApi trAyate tAM ca // 6-6 // gRhavAsasevanarato maMdakaSAyaH prvRcirmbhaaH| bhArambhamAM sa hi zakroti ca rakSituM niyatam // 7-6 // mAvArtha-jo jIva sthAvaroMkI hiMsAko tyAgane asamartha hai tathA trasa jIvoMkI bhaleprakAra rakSA rahita hai, iMdriyoMke viSayoMse virakta hai, vizuddha pariNAmadhArI hai vaha deza vratakA dhArI prAvaka hotA hai| hiMsA do prakArakI hai-ArambhI dUsarI anArambhI yA sNklpii| jo gRhavAsake tyAgI muni haiM ve donoM prakArakI hiMsAke tyAgI hote haiN| jo gRhavAsameM haiM maMda kaSAyadhArI haiM va ArambhameM pravRtti meM rakhate haiM ve niyama rUpase bhArambha janita hiMsAke choDaneko asamartha hote haiN| ArambhI hiMsA tIna prakArase hosaktI hai| 1-udyamI-asikarma (zabda prayoga dvArA), masikarma (lekhana karma), kRSi karma, vANijya karma, zilpa karma, vidyA karma (kalA nRtya gAnAdi) ina cha: prakAra ke kAryoMke dvArA nyAyapUrvaka gRha* sthIko AjIvikA karanI par3atI hai taba ina udyamoM meM vicAra pUrvaka karate hue bhI jo basa sthAvarakI HROOM hiMsA hotI hai vaha udyamI risA hai|
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-gRhAraMbhI-jo gharake kAmakAjameM, bhojanAdi AraMbhameM, makAna, kUpa, bAvaDI, pAga banA kAraNacaraNa 2 meM hiMsA hotI hai vaha gRhAraMbhI hai| bha3710 -virodhI-jo koI duSTa cora, badamAza yA zatru jAna mAlako kaSTa deneko utArU ho va dezakA nAza kare tathA kisI anya upAyase unakA nirodha na hosake to unase apanI va apane AdhInoMkI rakSA hetu jo zastrakA prayoga karanA usameM jo virodhI mAnavoMkI hiMsA hogI vaha virodhI risA hai| gRhastha zrAvaka ina tIna prakArakI hiMsAko choDa nahIM sakA-yathAzakti kama karatA hai paraMtu saMkalpI hiMsA trasa jaMtuoMkI nahIM karatA hai| vRthA asa ghAta nahIM karatA hai jaise zikAra khelakarake, pazubali karake va mAMsAhArake nimitta vadha nahIM karatA va karAtA hai| jaisA amitagati mahArAja kahate haiM devAtithimaMtrIpavipitrAdinimitatopi saMpannA / hiMsA pate narake punariha nAnyathA vihitA // 29-6 // _ bhAvArtha-deva, gurU, auSadhi, pitara Adike nimita kI gaI hiMsA bhI narakameM DAlatI hai to aura prakAra karI huI narka meM kyoM na haare| risAdi pAMca pApoMse gRhasthIke koTi tyAga hotA hai, 9koTi sAdhaoMke hotA jaisA amitagati kahate haiM trividhA dvividhana matA viravihiMsAdito gRhasthAnAM / trividhA trividhena matA gRhacArakato nivRtAnAM // 19-6 // mAvArya-gRhasyoM ke hisAdi pApoMkA tyAga tIna mana, vacana, kAyake dvArA karanA va karAnA nahIM isa taraha chaHprakAra tyAga hai / muniyoM ke jo gRha tyAgI I-mana, vacana kAyake dvArA karanA, karAnA va anumodanA aise 9 prakAra tyAga hai| gRhasthIke anumodanA tyAga 10vI pratimAmeM hotI hai| 9vIM taka karanA va karAnA mAtrakA tyAga hai| jahAMtaka gRhastha haiM vahAMtaka aneka kAryoM meM anumati denI para jAtI hai| - satya aNuvratameM gRhasthIko Arambha kArya sambandhI vacana jo hiMsAke kAraNa haiM unake sivAya anya prakAra asatya vacanakA tyAga hotA hai| jaisA puruSArthasikyupAyameM kahA hai Getelevecettermeleteccccceleteleteta
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNataraNa phA bhogopabhogasAdhanamAtraM sAvayamakSamA moktuM / ye tepi zeSamanRtaM samastamapi nityameva tu // 101 // bhAvArtha -- gRhasthI bhoga va upabhogake sAghana karaneke liye hiMsAkArI vacana bolanA choDa nahIM sktaa| usake sivAya samasta prakAra asatyako nitya hI chor3atA hai| jaise pramatta bhAva sahita prANIvadha karanA hiMsA hai, vaise pramatta bhAva sahita aprazasta yA prANI pIDAkArI vacana bolanA ajUna hai / pramatta bhAva sahita paravastuko vinA diye lenA corI hai| pramatta bhAva sahita maithuna karanA abrahma hai / parigraha meM mUrchA rakhanA parigraha hai / asasya cAra prakAra hai- 1 -vastu ho kahanA nahI hai / 2stu nahIM hai kahanA hai / 3 stu ho kucha kahanA kucha, 4 - gardina, sAvadya, amiya, kaThora, hAsyamaya, baruvazadamaya, marmachedaka vacana kahanA garhita hai, AraMbha sambandhI vacana kahanA sAvadha hai| arati, bhaya, zoka, vaira kalaha karAnevAlA vacana kahanA apriya hai / ina sabameM mAtra sAvadha vacanoMkA tyAga gRhasthI aNuvanIke nahIM bana sakA haiM, parantu anya sarva prakAra ke asatya vacanoMkA vaha tyAga karatA hai / girI, paDhI, bhUlI huI vinA dI vastuko kaSAya bhAvase uThA denA corI hai, isakA tyAga gRhastha ko jarUrI hai| apanI vivAhitA strIke sivAya parastrIkA tyAga brahmacarya aNuvrata hai / puruSArtha siddhyurAya meM kahA hai asama ye kartuM nipAnatoyAdiharaNavinivRttim / tairapi samastamaparaM nityamadattaM parisyAjyam // 106 // bhAvArtha -- gRhastha bhAvaka kUpAdikA jala vinA diye lenekA tyAga nahIM kara sake, isI taraha anya phala lakaDI miTTI Adiko bhI vinA diye le sake haiM, jinake liye manAI nahIM hai / anya sarva vinA dI huI vastuko lenekA tyAga karanA ucita hai / ImAnadArI va sacAI kA paisA lenA yahI acaurya aNuvrata hai| brahmacarya aNuvratakA svarUpa vahIM kahA hai ye nijakalatramAtraM parihartuM zaknuvaMti na hi mohAt / niHzeSazeSa yoSiniSepaNaM tairapi na kAryam // 110 // bhAvArtha- jo mohake kAraNa apanI vivAhitA strI mAtrakA bhI tyAga nahIM kara sake unako ucita hai ki zeSa sarva prakArakI striyoMke sevanakA tyAga kareM / vezyA, parastrI, dAsI Adile virata rhe| yopi na zaktastyaktuM dhanadhAnyamanuSya vAstuvityAdi / sopi tanUkaraNAyoH nivRtirUpaM matasvatvam // 128 // zrAvakA pAra / / / 279 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 373 // bhAvArtha -- jo dhana dhAnyAdi parigrahako bilakula choDa na sake usako kama karanA yogya hai kyoMki tyAgarUpa hI mokSatatva hai / 10 prakArakA parigrahakA janma paryaMta ke liye niyama karanA cAhiye / 1- kSetra - jagaha kitanI rakkhI, 2- vAstu -- apanI mAlakIke kitane makAna rakkhe, 3- hiraNya-cAMdI yA rupaye kitane rakkhe, 4 - suvarNa - sonA yA javAharAta kyA 2 rakkhe, 5-dhana- gAya bhaiMsAdi kitane rakkhe, 6 - dhAnyaanAja apane kharcakA eka sAtha kitanA rakkhUMgA, 7- dAsI dAsI kitanI rakkhUMgA, 8- dAsa-dAsa kitane rakkhUMgA, 9- krudhya - kapaDe kitane rakkhUMgA, 10- bhAMDa-vartana kitane rakhU~gA / inakA pramANa janma paryaMta karale / kula jAyadAda kitanekI rakhUMgA yaha eka muSTa bhI pramANa karale / jaba utanA pramANa pUrA hojAve taba Apa phira kamAnA choDa de / apanI milakiyata iTAle / putrAdi apanI sampattike liye svayaM uttaradAyI hai / ina pAMca aNuvratoMko saralapane dhAraNa darzana pratimA se hI ho jAnA cAhiye / ina pAMca vratoMko dRDhatAne pAlaneke liye va unakI vRddhi ke liye haraeka vratakI pAMca pAMca bhAvanAeM haiM unako vicArate rahanA cAhiye / ye bhAvanAeM munike liye pUrNa haiM, zrAvakake liye yathAzakti haiM / 1- ahiMsA aNuvratakI pAMca bhAvanAe~ - vAMga mano guptIryAdAnanikSepaNa samityA lokitapAna bhojanAni ca // 1 // arthAt - 1- vacana gupti-vacanakI samhAla ki hiMsAkArI vacana na bolUM, 1- manogupti - mana meM hiMsaka bhAva na lAU~, 3- IrSA samiti - bhAge jamIna dekhakara calU~, 4-AdAna nikSepaNa samitikoI vastu uThAU~ va dharUM to dekhakara, 5-Alokita pAna bhojana - khAnapAna dekhakara banAUM va karUM / 2- satya aNuvratako pAMca bhAvanAeM krodha lobha bhIrutvA / syapratyAkhyAnAnyanubIcI bhASaNaM ca paMca // 9-7 // arthAta - 1 - krodhakA tyAga karUM-vaza rakkhUM, 2-lobhakA tyAga karUM, 3 - bhIrutA yA bhayakA tyAga karUM, 4 - hAsyakA tyAga karUM kyoMki krodha lobha bhaya hAsyake kAraNa asatya bolA jAtA hai, 5- anudhIcI bhASaNa- zAstra ke anusAra vacana bolUM / zrAvakAcAra // 203 // 1
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ tovil -cauryavatakI pAMca bhAvanAeM zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhakSyazuddhisadhAvisaMvAdAH paMca // - // pat-1-zUnya sthAnameM ThaharanA, 2-choDe hue sthAnameM ThaharanA, 5-dUsarA mamA kare pahAMga ThaharanA va Apa dUsareko mAnese manA na karanA, 4-bhojanakI zuci rakhanA, aMtarAyakA kAraNa hone para bhojana na kara lenA, 5-sAdharmI bhAI va bahanAse jhagaDA dharma vastuke nimitta na karanA ki yaha merI yA terI nahIM hai| -strI brahmacarya vratakI pAMca bhAvanAeM hIrAgakathAzravaNatanmanoharAganirIkSaNapUrvaratAnusAraNavRSyaharasakhazarAraMsaskAratyAmA: pNc||7-7|| marthAt-1-striyoM meM rAga baDhAnevAlI kathAoMko paDhanA, 2-unake manohara aMgakA dekhanA, va bhogoM kI smRti, 4-kAmoddIpaka padArtha khAnA, 5-apane zarIrakA zrRMgAra krnaa| parigraha tyAga bratakI pAMca bhAvanAeM manojJAmanAneMdriyaviSayarAgadveSavardhanAni pNc|| 8-7 // arthAt-pAMcoM indriyoMke bhogya padArtha manojJa yA amanojJa hoM unameM rAga meSa nahIM krnaa| pratIko aura bhI bhAvanAeM bhAnI caahiye| hiMsAdiSvihAmutrApAyAvayadarzanaM // 9-7 // bhAvArtha-ye hiMsAdi pAMca pApa isa loka va paraloka nAzakArI va nindAkArI haiN| duHkhameva vaa-||10-7|| ye pAMca pApa duHkharUpa hI hai, duHkhoMke kAraNa haiN| maitrIpramodakAharaNyamAdhyakhAni ca satvaguNAdhikAvizyamAnA vinayeSu // 11-7 // arthAt-sarva prANiyoMpara maitrIbhAva rahe, 2-guNavAnoM para pramodabhAva rahe, -dukhiyoMpara * 4dayAbhAva rahe, 4-vinaya rahitoM para mAdhyasthabhAva rhe| jagatkAyasthamAvau vA sNvegvairaagyaa| . arthAt-jagatakA duHkhamaya svabhAva va kAyakA azuci svabhAva dharmAnurAga va pairAgyake liye vicArate rahanA caahiye|
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ hana bhAvanAoMko dhyAnameM lete hue pahalI pratimAvAleko pAMca aNuvratoMkA abhyAsa karanA 4 cAhiye / deva pUjAdi SaTkarma pAlate rahanA cAhiye / pAMca parameSThImeM dRr3ha bhakti rakhanA cAhiye tathA samyakvako 25 doSa rahita pAlanA caahiye| zloka-mUDhatrayaM na utpAdyate, lokamUDhaM na dissttte| jetAni mRDhadRSTI ca, tetAni dRSTi na dIyate // 383 // anvayArtha-(mUDhatrayaM utpAdyate ) darzana pratimAghArIke tIna mUDhatA nahIM utpanna hotI haiM (lokamUda na 5 diSTate) pahalI lokamUDhatA nahIM dikhalAI paDatI hai (jetAni mUDhadRSTI ca) jitanI jagatameM maDhatAIkI zraddhAe~ haiM (tetAni dRSTi na dIyate ) unapara yaha zrAvaka apanI dRSTi nahIM detA hai| unapara kabhI zraddhA nahIM lAtA hai| vizeSArtha-yadyapi 25 mala doSakA kathana pahale kaha cuke haiM tathApi prakaraNavaza upayogI jAnakara yahAM kahate haiN| tIna mUDhatAmeM yaha zrAvaka nahIM phaMsatA hai| prathama lokamUDhatAmeM jitane prakArakI lokameM mUDhatAeM phailI huI haiM una sabako mUDhatA samajhakara kabhI unapara zraddhA nahIM lAtA hai / jaise nadI meM snAnase va samudra meM snAnase puNya hogA, parvatase giranese va nadImeM paDanese puNya hogA, agnimeM satI honese pativrata dharma palegA, thailI pUjanese rupayA AyagA, talavAra pUjanese vijaya hogI, kalama dAvAta pUjanese khUba vyApAra calegA, dukAnakI dihalI pUjanese bahuta vyApArI AeMge, dinameM bhUkhA rahanese va rAtriko khAnese puNya hogA, divAlI meM jUA khelanese bahuta dhana milegA, holImeM bhAMga pInA dharma hai, holI jalAnA va holImeM bakanA dharma hai ityAdi hajAroM lokasUDhatA hai una sabako vicAravAna dArzanika nahIM mAnatA hai| zloka-lokamUDhaM devamUr3ha ca, anRta aceta diSThate / tyaktaye zuddhadRSTI ca, zuddha samyak rato sadA // 384 // anvayArtha (lokamUDhaM ca devamUr3ha ) lokamUDhatAke samAna devamUhatAko bhI (bhanRta aceta diSTate) mithyArUpa va ajJAnarUpa jJAnI samyagdRSTI dekhatA hai / isaliye (zuSTi ca tya kaye) zuddha samyagdRSTI ina
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra kAraNavaraNa mUDhatAoMko choDa detA hai (zuddha samyak rataH sadA) vaha sadA hI zuddha AtmAnubhava rUpa samyagdarzanameM tanmaya rahatA hai| vizeSArtha-jaise lokamUDhatA mithyAtva va ajJAna hai vaise devamUDhatA bhI mithyAtva va ajJAna hai| rAgI deSI deva to svayaM saMsArAsata haiM, unakI pUjA karanA vItarAgatAkA kAraNa nahIM hosakA hai| ataeva kisI laukika prayojanavaza ina deva jAtike jIvoMkI bhakti karanA bilakula mUrkhatA hai athavA jinameM devapanA bilakula nahIM hai aise, gau, mora, ghoDA Adiko deva mAnakara pUjanA yA kisI pattharake khaMDako rAgI deSI devakI sthApanAmeM pUjanA so saba devamUDhatA hai| samyagdRSTI samyagjJAnI hotA hai| vaha jAnatA hai ki pariNAmoMko ujvala karanA caahiye| usakA upAya mAtra sarvajJa vItarAga devakA ArAdhana hai| tathA kisI viSayakI cAha karake kisI devako pUjanA mithyAtvakA aMga hai, ni:kAMkSita aMgase viruDa hai| isa taraha vaha jJAnI kabhI bhI mithyA aDAna va mithyAjJAnake vaza ho mUDhatAse dekhAdekhI kisI kudevako yA kisI adevako pUjyanIya deva nahIM mAna baiThatA hai| vaha to zuddha samyakta bhAva meM premI bana rahA hai| harasamaya AtmAnubhavakA khojI hai| AtmAnandakA * vilAsI hai, vaha saMsAra zarIra bhogoMse udAsa hai, vaha kSaNabhaMgura bhogoMkI kAmanAse kabhI bhI deva maDhatA nahIM krtaa| zloka-pAkhaNDI mUDha uktaM ca, azAzvataM asatya ucyate / adharma ca proktaM yena, kuliMgI pAkhaNDa tyatayaM // 385 // anvayArtha-(pAkhaMDI mUDha uktaM ca) pAkhaMDI yA guru mRDhatAko kahate haiN| jo (azAzvataM masatya ucyate) kSaNika padArthoko kSaNika na kaha karake cirasthAyI khe| (yena ca adharma proktaM) adharmakA bhASaNa kare so (kuliMgI pAkhaNDa ) kubheSadhArI sAdhu haiM unakI bhakti (tyaktayaM) choDanI yogya hai| vizeSArtha-jo nigraMtha Arambha parigraha rahita vItarAgI tatvajJAnI sAdhu haiM ve mokSamArgI hai unakI bhakti mokSamArgameM preraka hai, parantu jo sAdhu bheSa dhArakarake Arambha parigrahameM lIna haiM, hiMsA hote hue ahiMsA mAnate haiM, saMsArake prapaMcase bAhara nahIM haiM, aise sAdhuoMkI koI bAharI mahimA yA unakA camatkAra dekhakara yA jAnakara unapara mohita hojAnA va unakI bhakti karane laga jAnA
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 377 // so pAkhaMDa yA guru mUDhatA hai / samyaktI kabhI bhI zAstra ke mArga se viruddha calanevAloMkI bhakti nahIM karatA hai / bahudhA koI laukika AzAse zithila zraddhAvAna kumeSI sAdhuoM kI sevA karane laga jAtA hai jo usake sampata bhAvako malIna karanevAlI hai / samyaktI bhaleprakAra guru mUDhatAke doSa se bacatA hai| zloka - ajJAna SaTkazcaiva tyaktate ye vicakSaNAH / kudeva kudeva dhArI ca, kuliMgI kuliMga mAnyate // 386 // kuzAstraM vikahA rAgaM ca, vyaktate zuddha dRSTitaM / kazAstraM rAga varddhate, abhavyaM narayaM pataM // 387 // anvayArtha - ( ajJAna SaTkazcaiva ) ajJAna svarUpa chaH anAyatana sevA bhI hai| (ye vicakSaNaH tyaktate ) jo catura haiM ve inakI saMgati tyAga dete haiM ( kudeva kudeva dhArI ca ) eka to kudeva, dUsare kudevoMke bhakta, ( kuliMgI kuliMga mAnyate) kubheSI sAdhu aura unake mAnane vAle (kuzAstra vikahA rAgaM ca ) khoTe zAstra jinameM vikathAeM hoM va rAga varddhaka hoM va unake paDhane va mAnane vAle (zuddha dRSTitaM tyaktate ) ina chaH hI saMgati samyagdRSTI choDa detA hai (kuzAstraM rAga varddhate ) khoTe zAstra rAga baDhAnevAle hote haiM (abhavyaM narayaM pataM ) abhavya jIvakA patana narakameM hojAtA hai| vizeSArtha -- samyagdarzana pAlaneke liye jaise tIna mUDhatAse bacanA cAhiye vaise chaH anAyatana se bhI bacanA cAhiye / saMgatikA baDA bhArI asara buddhipara paDatA hai isaliye samyagdarzanakI rakSA ke hetu yaha samhAla batAI hai ki vaha aisI saMgati na rakkhe va isa taraha saMgati koI na kare jisase vyavahAra va nizcaya samyaktameM koI prakArakI bAdhA hojAve / dharmakI vRddhike sthAnoMko Ayatana kahate haiN| jo inake pratikUla hoM ve anAyatana haiN| sarvajJa vItarAga devakI saMgati jaba dharmAyatana hai taba rAgI dveSI devoMkI saMgati adharmAyatana hai| kyoMki unakI saMgati karane se unakI bhaktikI anumo danA honA va buddhimeM viparIta bhAva hojAnA saMbhava hai / isItaraha rAgI dveSI devoMke jo bhakta haiM ve bhI dharmAyatana nahIM haiN| jo vItarAga sarvajJa bhagavAna ke bhakta haiM unakI saMgatise saccA zravAna Dha 48 AvakAcAra // 177 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa hogA paraMtu jo unase viparIta devake zraddhAnI hoM unakI saMgati zithilatA karanevAlI haiM isase zrAvakAcAra aisIna kare jisase apane dhArmika jJAna va AcaraNameM va zraddhAmeM kamI AjAve / bahudhA rAgI deSI devoMke ArAdhakoMkI saMgatise unake mokSamArgaviparIta sevAbhaktikI anumodanA karanI paDatI hai tathA davAbameM Anakara icchA na rahate hue bhI unake samAna bhakti karane meM bAdhya honA paDatA hai| ve hai yadi anachanA pAnI pIte haiM to kabhIra apaneko bhI ve lAcAra kara sake haiN| ve yadi abhakSya bhakSaNaY karate haiM to saMgati karanevAleko bhI aise abhakSya khAnemeM jhuka jAnA paDatA hai| isI taraha kuliMgI rAgI deSI sAdhuoM kI bhI sevA na karanI cAhiye / ve yadi mokSamArgase viparIta jArahe haiM to unakI saMgatikA aisA asara manameM par3egA ki Apa bhI sumArgase kumArgapara AjAyagA va unake yathArtha na prava. vinevAle upadezoMko sunakara buddhimeM burA asara paDanese yaha vyavahAra sampagdarzanase gira jAyagA isI taraha jo kuguruoMke bhakta naranArI haiM unakI bhI saMgati manA hai kyoMki ve apanI bAtoMse isa zraddhAlukA mana kugurukI bhaktimeM prerita karake isI taraha strI kathA, AhAra kathA, deza kathA va rAjA kathA, aisI cAra vikathAko puSTa karanevAle, saMsArase rAga baDhAnevAle zAstroMko paDhane sunanekI saMgati bhI na karanI cAhiye, na inake paDhane va sunanevAloMkI saMgati karanI caahiye| pariNAmoM meM zuddha samyagdarzana banA rahe isaliye Upara likhita chahoM anAyatanoMse bacanA caahiye| aura jo sudeva, suguru va suzAstra haiM va unake sevaka haiM unakI saMgati rakhanI cAhiye, jisase jJAna va zraddhAna va cAritrakI dRr3hatA ho| yahAM itanA hI prayojana hai ki dhArmika bhAvoM meM zithilatA Ave aisA vyavahAra nahIM rakhanA cAhiye / kiMtu laukika lena dena vyavahArakI yahAM koI manAI nahIM hai| prema va ekatA rakhanekI koI manAI nahIM hai| jaise eka hI gharameM cAra bhAI hoM / do to zuddha maryAdAkA bhojana khAte haiM va doko isakA koI paraheja na ho to ve jo zuddha bhojana kara4 nevAle haiM ve apane dUsare donoM bhAiyoMke sAtha rahate hue bhI aisI samhAla jarUra rakhate haiM ki unake zuddha khAnapAnake niyamameM bAdhA nahIM Ave / isI taraha samyagdRSTI jagatake mAnavoM ke sAtha bhAIpanekA vyavahAra rakhatA hai| taubhI apane aDAna jJAna cAritrako malIna nahIM hone detA hai| apane ratnadhya dharmakI bhaleprakAra rakSA rahe isa taraha vartana karatA hai| yahI prayojana chaH anAyatanase bacanekA hai| jo // 37 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra abhavya jIva aisI samhAla nahIM rakhatA hai vaha dhIre2 zithila aDAnI hotA huA kumArgI bana jAtA sAranavara aura mithyAtvakI koca meM phaMsakara narka calA jAtA hai| // 379 // zloka-ajJAnI mithyAsaMyutaM, tyaktate zuddha dRSTitaM / zuddhAtmA cetanA rUpaM, sAtha jJAnamayaM dhruvaM / / 388 // anvayArtha (ajJAnI) ajJAnI jIva yA zithilajJAnI jIva (mithyAsaMyutaM) mithyAtva poSaka saMgatike kAraNa (zuddha dRSTitaM tyaktate ) zuddha samyagdarzanako chor3a baiThatA hai tathA ( sArtha jJAnamayaM dhruvaM zuddhAtmA cetanA rUpa) yathArtha jJAnamaI nizcala zuddhAsmAke caitanyamaI svabhAvako bhI chor3a baiThatA hai| vizeSArtha-jJAnI jIva kusaMgatike prabhAvase jarA bhI zithila huA ki zraddhAnako malIna kara saktA hai| taba jahAM vyavahAra samyakta bigar3A taba nizcaya samyakta bhI bigar3anekA avasara AjAtA hai| rAgabhAvakI adhikakatA honese zukhAtmAnubhavakI ruci ghaTatI jAtI hai aura yaha upazama yA kSayopazama samyakI jIva anantAnuSandhI tathA mithyAtyake udayase midhAtvI hojAtA hai| pariNAmoMkI vicitra gati hai| isase bodhidurlabha bhAvanA bhAnI cAhiye ki jisa ranatrayakA lAbha bar3e hI bhAgyase va bar3I hI kaThinatAse milA hai| usa ratnatrayakA sambandha banA rahe, vaha hAthase na nikala jAve aisI bhAvanA bhAte hue sadAhI sampata bhAva varDaka saMgati meM rahanA caahiye| jaise madirA va * mAMsatyAgIko va yUta ramaNa tyAgIko madirA va mAMsakI va dyUtakI va inake sevanavAloMkI aisI saMgati bacAnA ucita hai jisase vaha una vyasanoM meM na ulajha jAve / samyaktakA milanA bar3A hI durlabha hai isase bhale prakAra rakSita rakhanA caahiye| ___ zloka-madASTaM saMzaya aSTaM ca, tyaktate bhavya AtmanA / zuddha padaM dhruvaM sArtha, darzanaM mala muktayaM // 389 // anvayArtha (madASTaM) ATha mada (saMzaya bhaSTaM ca) ATha zaMkAdi doSa inheM ( bhavya AtmanA tyatate) bhavya mAtmA choDadeM kyoMki (zuddha padaM dhruvaM sArtha darzanaM mala muktayaM) zukha pada maya nizcala yathArtha samyagdarzana mala rahitahI zobhatA hai|
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNavaraNa // 380 // vizeSArtha-tIna mUDhatA chaH anAyatanake tyAgake sAtha ATha prakArakA mada na kare / jAti, kula, dhana, adhikAra, rUpa, bala, vidyA va tapa ina bAtoMkI uttamatA va adhikatA hone para bhI sampatI inakA sambandha kSaNika va karmajanita jAnakara inake saMyogase abhimAna nahIM karatA hai| ina AThoM madoM se bacakara mArdava bhAva va namratA se vyavahAra karatA hai tathA ATha zaMkAdi doSa se bacatA hai / jinamata meM zaMkA nahIM rakhatA hai va koI bhaya manameM lAkara jinadharmakI sevA nahIM chor3atA hai| koI prakAra saMsArake viSayabhogoM kI icchA karake dharma sevana nahIM karatA hai| kisIko duHkhI, rogI, dalidI dekhakara glAni_bhAva nahIM lAtA hai| mUDhatAIse koI dharmakriyA nahIM karatA hai, apane AtmIka dharmako bar3hAtA hai, dUsaroMke auguNoM ko pragaTa karanekI Adata nahIM rakhatA hai, dharma meM apaneko va dUsaroMko dRr3ha rakhatA hai / sAdharmI bhAiyoMse gauvatsa sama prema rakhatA hai tathA dharmakI prabhAvanA karatA hai / hara prakAra se unnatikA sAdhana milAtA hai / isa taraha jo ATha aMga na pAleM to ye ATha doSa hojAte haiM / samyaktI 25 doSoMko bhaleprakAra TAlakara sampaktako nirmala rakhatA hai, yahI darzanika zrAvaka pahalI pratimAke dhArIkA kartavya hai / zloka - je ke vimala saMpUrNa, kujJAnaM trirato sadA / etAni saMga tyaktaMti, na kiMcidavi ciMtae // 390 // anvayArtha - ( je ke vimala saMpUrNa ) jo koI bhI ina pacIsa doSoMse pUrNa haiM ( sadA kujJAnaM trirataH ) ca hamezA kumati Adi tIna kujJAnameM rata haiM ( etAni saMga tyaktaMti ) inakI bhI saMgati nahIM karanI cAhiye (kiMcidapi na ciMtae) kucha bhI ciMtavana na karanA cAhiye / vizeSArtha -- jaise mala lipta kapaDA zobhatA nahIM vaise mala lipta sampakta zobhatA nahIM / mala lipta vavAle bheTa karanA, usase milanA julanA, milanevAleko bhI mala lipta karanevAlA hai usI taraha haraeka samyaktake rakSakako ucita hai ki vaha ina Upara kathita 25 doSoMko svayaM apane meM na lagAve, nirmala sampata rakkhe tathA jo koI anya strI yA puruSa mala sahita haiM, zaMkAzIla haiM, viSayoMkI AkAMkSAvAna hai, mAnI haiM, mUDhatAIse kudharmako sete haiM, parama niMdaka haiM, dharmaprema rahita haiM, kusaMgatike dhArI haiM tathA mithyAtvakI buddhi rakhate haiM va mithyA zAstroMke va rAgavarddhaka pustakoM ke pAThI haiM va rAga zrAvakAcAra // 180 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNataraNa // 18 // deSa lipta adharmakA upadeza denevAle haiM va kuavadhijJAna dhArI haiM una sabakI bhI saMgati nahIM karanI cAhiye na umakI saMgatikA vicAra karanA cAhiye / mana, vacana, kAyase mithyAtvameM va tIna rAgameM paTakanevAlI saMgatise bacakara rahanA caahiye| anantAnubandhI va mithyAtva karmake udaya honevAle nimitta kAraNoMko bacAnA caahiye| kyoMki bahutase kA~kA udaya bAharI nimittake AdhIna hotA hai| jina nimittoMse samyakta bhAva dRDha hotA jAve una hIkA prasaMga sadA mana, vacana, kAyase karanA caahiye| samyaktameM bAdhAkAraka prasaMgoMse mAdhyastha bhAva rakhanA caahiye| samyagdarzanakI nirmalatAkA upAya darzanapratimAghArIko bhaleprakAra karanA caahiye| zloka-malamuktaM darzanaM zuddhaM, ArAdhyate budhajanaiH / samyagdarzana zuddhaM ca, jJAnaM cAritrasaMjutaM // 391 // manvayArtha--(malamuktaM darzanaM zuddha) mala rahita zuddha samyagdarzana hotA hai usIko (budhajanaiH mArAdhyate) buddhimAnoM ko ArAdhana karanA yogya hai ( samyagdarzana zuddha ca) jahAM samyagdarzana zuddha hai vahAM (jJAnaM cAritra saMjutaM) jJAna aura cAritra bhI zuddha hai| vizeSArtha-jJAna kitanA bhI ho yadi samyakta zuddha nahIM hai to jJAna bhI zuddha nahIM hai| cAritra kitanA bhI pAle, yadi samyagdarzana zuddha nahIM hai to cAritra zuddha nahIM hai| samyagdarzanake hote hue hI jJAna samyagjJAna aura cAritra samyagcAritra nAma pAtA hai| nahIM to gyAraha aMga nau pUrva takakA jJAna tathA zrApakakA aneka prakArakA cAritra va muniyoMkA AcaraNa va tapa sarva hI mithyAjJAna va mithyA cAritra hai| jahAM aMtaraMgameM mithyAtvakI vAsanA hogI-viSayAkAMkSA hogI, khyAti lAbha pUjAdikI cAha hogI vahIM sarva jJAna va cAritra mithyA khlaaygaa| isaliye yaha bahuta Avazyaka hai ki samyagdarzanakI zuddhatAko dRr3hatAse rkhe| usake dRDha rahanakA upAya yaha hai jaisA ki zAMtipAThameM kahA hai zAstrAmyAso ninapadanatiH saMgatiH sarvadAyya, savratAnAM guNaguNakathA doSavAde ca maunaM / sarvasyApi priyahitavaco bhAvanA cAsmatattve / saMpadyatAM mama bhavabhave yaavdete'pvrgH|| bhAvArtha-dharmapremI samyagdarzanake rakSakako niraMtara yaha bhAvanA bhAnI cAhiye va aisA hI vartAva
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAra rakhanA cAhiye ki jabataka mokSa na ho maiM haraeka janmameM ina sAta bAtoMkA abhyAsa karatA rahU~- (1) nitya prati samyakta vaIka zAstroMko paDhatA rhuuN| (2) jinendra bhagavAnake caraNoMkI bhakti karatA rhuuN| (1) sadA hI sAdhu puruSoMkI saMgati karatA rhuuN| (4) uttama cAritravAna strI puruSoMkI kathA karatA rhuuN| (5) parake doSoMko kahane meM mauna rhuuN| (6) sarvase pyAre hitakArI vacana boluuN| (7) tathA AtmAke svarUpakI bhAvanA karatA rhuuN| ina sAta bAtoMkA abhyAsa samyaktakI dRDhatA karanevAlA hai| yadi inake viruDa vartA jAyagA tau samyaktake chUTanekA avasara AsaktA hai yA samyakta malIna rhegaa| merA zraddhAna pattharake khaMbhake samAna aTala banA rahe aisI samhAla zrAvakako rakhanI yogya hai| zloka-darzanaM yasya hRdaye zuddhaM, doSaM tasya na pshyte| vinAzaM sakalaM jAnate, svapnaM tasya na diSTate // 392 // anvayArtha (yasya hRdaye darzanaM zuddha) jisake hRdaya meM samyagdarzana zuddha hai (tasya doSaM na pazyate) usake bhItara koI doSa nahIM dikhalAI paDatA hai ( sakalaM vinAzaM jAnate ) vaha sarva jagatakI dhana vakhAdi parigrahako vinAzIka jAnatA hai (svapnaM tasya na diSTate) usako svapna meM bhI nAzavaMta vastukA rAga paidA nahIM hotA hai| vizeSArtha-jahAM zuddhatA hogI vahAM maila nahIM va jahAM maila hogA vahAM zuddhatA nhiiN| donoMkA virodha hai| isaliye jo koI samyamdarzanako rakhate hue 25maloM meM se eka bhI malako nahIM lagAtA hai, sadA hI mUDhatAse bacatA hai, kisI tarahakA AbhamAna nahIM karatA hai, parama dRDhatAse AtmAkI bhAvanA bhAtA hai, dharmAtmAoMse prema rakhatA hai, dharmakI vRddhikA yathAzakti upAya karatA hai, usake bhItara koI doSa praveza nahIM karasakke haiN| samyagdRSTI jIva, jitanI saMsArakI parasaMyogajanita avasthAeM haiM unako nAzavaMta jAnatA rahatA hai isIliye unameM rAga dveSa moha nahIM karatA hai| vaha jAnatA hai ki zarIra, dhana, yauvana, bala, pustakoMke Azraya vidyA, kuTumba, sevakoMkA samAgama tathA yaha jIvana sarva jalake budabudavat caMcala haiN| dekhate 2 naSTa hojAte haiM isakAraNa ina kSaNika padArthose sadA hI udAsIna rahatA hai| samyagdRSTI cakravartI bhI ho taubhI bAharase chaH khaNDakA rAjya karatA dikhalAI paDatA hai, aMtaraMgameM mAtra apane AtmIka rAjyako hI samhAlatA hai| merA paramANu mAtra bhI // 38 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAvakAra ra nahIM hai aisI dRDha bhAvanA samyaktIke aMtaraMgameM hotI hai| jaise koI nyAyavAna gRhastha dusarekI vastuoMko kabhI bhI apanI nahIM mAnatA hai, usI taraha samyaktI zarIrAdi paravastuoMko kabhI bhI apanI nahIM mAnatA hai| kabhI svapnameM bhI usakA vicAra nahIM hotA hai| jisa pAtakA saMkalpa vikalpa svapna rahita avasthAmeM huA karatA hai prAyaH svamameM ve hI saba bAteM AyA karatI haiN| athavA yahAM yaha batAyA hai ki usako svapna nahIM dIkha paDate haiN| isakA bhAva yaha bhI jhalakatA hai ki vaha aisA nizcita hokara zayana karatA hai ki use gADha nidrA AjAtI hai| gADha nidrAmeM svapna nahIM dikhatA hai| jaba nidrA DhIlI hotI hai taba hI svapna Ate haiN| samyaktI zuddhAtmAkI bhAvanA karatA huA hI zayana karatA hai va jaba nIMda khula jAtI hai taba usI zuddhAtmAkI bhAvanAmeM lagatA hai| jJAna vairAgya va zuddha svarUpakI bhAvanAke pratApase usakA zayanAdi baDA hI zAMta va kSobha rahita hotA hai isase yadi abhyAsake balase samyaktIko svapna na Ave to isameM koI Azcarya nahIM hai| ___ zloka-samyagdarzanaM zuddhaM, mithyA jJAnaM vilIyate / zuddha samayaM utpAdaMte, rajanI udaya bhAskaraM // 393 // anvayArtha-(zuddhaM samyagdarzanaM ) jahAM mala rahita zuddha samyagdarzana hai (mithyAjJAnaM vilIyate ) vahAM mithyAjJAnakA vilaya hojAtA hai (zuddha samaya utpAdaMte) zuddha AtmIka bhAva paidA hojAtA hai athavA zuddha cAritra jhalaka jAtA hai ( rajanI udaya bhAskaraM ) jaise sUryake udaya honese rAtrikA aMdhakAra vilA jAtA hai aura prabhAtakA suhAvanA prakAza phaila jAtA hai| vizeSArtha-zuddha samyagdarzanake prakAzake sAmane mithyAjJAna usI taraha nahIM Thahara saktA hai jaise sUryake udaya honese rAtri nahIM Thahara saktI hai| samyaktIke bhItara kumati, kuzruti, kuavadhi kabhI nahIM hote haiN| nArakIke bhItara samyagdarzanakA prakAza hote hue sarva tIna jJAna sundara mokSa prAptike abhiprAyako liye hue honese sujJAna rUpa hI rahate haiN| sambagdarzanake hote hue svarUpAcaraNa cArizrakA udaya hojAtA hai yA zuddhAtmAkA anubhava prakaTa hojAtA hai| AtmajJAnarUpI sUryake kAzameM phira saMsArakA mohatama kaise raha saktA hai| vaha jJAnI zuddha napakI dRSTikA vizeSa abhyAsa rakhatA hai| usako haraeka saMsArI AtmAke bhItara bhI pudgala se bhinna AtmAkA darzana hotA hai| jaise jJAnI // 183
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNataraNa zrAvakAcAra // 38 // kisAna dhAnyake DherameM cAvaloMko alaga va bhUsIko alaga dekhatA hai va telI tiloMke Dhera meM telako bhUsIse bhinna dekhatA hai va jauharI khAnase nikale hue mANika-panneke pASANameM ranako alaga mailako alaga dekhatA hai catura dhobI vastrameM vastrako alaga va mailako alaga dekhatA hai vaise hI samyagdarzanadhArI mahAtmA AtmAse anAsmAko bhinna dekhatA hai, sadA hI zukhAtmAkI bhAvanAmeM dRDha rahatA hai| sUryasama tatvajJAnameM camakatA rahatA hai| zloka-darzanaM tatva sardhAnaM, tatva nitya prakAzakaM / jJAnaM tatva na vedaMte, darzanaM tatva sArdhayaM // 394 // manvayArtha (tatva sardhAnaM darzanaM ) tatvoMkA zraddhAna karanA samyagdarzana hai (nitya tacca prakAzaka ) avi* nAzI zuddha tatvakA prakAza karanevAlA hai| (jJAnaM tattva na vedaMte ) samyagdarzana rahita jJAna tatvako anubhava nahIM kara saktA hai (darzanaM tatva sAyaM) parantu samyagdarzana Atmatatvake anubhavake sAtha hI hotA hai| vizeSArtha-yadyapi vyavahAranayase jIva Adi sAta tatvoMkA zraddhAna karanA samyagdarzana hai parantu nizcayanayase zuddha AtmAkA zraddhAna karanA samyagdarzana hai| jahAMtaka zuddha Atma tatvakA prakAza nahIM hotA hai vahAMtaka jJAna mAtra to hai parantu samyakta nahIM hai| samyaktake vinA jJAnakA kucha bhI mUlya nahIM hai| vinA samyaktake jJAna jAna to sakA hai parantu svAnubhava nahIM kara sakatA hai| jabataka svAtmAmeM ciratAnaho tabataka svAda nahIM AsakA hai| anaMtAnubaMdhI kaSAyake upazama honese svarUpAcaraNa cAritrakA prakAza hotA hai, taba hI mithyAtvake upazamase zuddha svarUpakI saccI kaci hotI hai| yadi samyaktake vAdhaka karmaprakRtiyoMkA udaya ho to kadApi zuddha AtmAkA anubhava nahIM hosakA hai| isIliye samyagdarzanake liye prayatna kartavya hai| nitya tatvakA vicAra parama upayogI hai| AtmA rAgAdise, ATha karmAdise, zarIrAdi nau kose bhinna hai aisA vAravAra vicAra karanA 4 cAhiye / samyaktakI jyotimeM hI AtmIka tatvakA anubhava hotA hai| zloka-samyagdarzanaM zuddhaM, OM vaM kAraM ca viMdate / dharmadhyAnaM utpAdyate, hriyaM kAraNa diSTate // 395 // // 38.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAraNavaraNa anvayArtha (zuddhaM samyagdarzanaM ) jaba zuddha AtmAkA anubhava karAnevAlA nizcaya samyagdarzana pragaTa zrAvakAca hojAtA hai taba hI (OMvaM kAraM ca vidate ) OM kA anubhava hotA hai (dharmadhyAnaM utpAdyate ) dharmadhyAna paidA hotA hai (hiyaM kAreNa diSTate) va hrIM maMtrakI sahAyatAse AtmAkA darzana hotA hai| vizeSArtha-OM maMtrameM arahaMtAdi pAMca parameSThI garbhita haiM unakA sthUlapane vicAra to mithyAdRSTIke bhI hosaktA hai parantu unakA vyavahAranayase phira nizcayanayase vicAra va unake bhItarase zuddha AtmAko pahacAnakara usake anubhavakI zakti samyagdarzanake dvArA hI hosaktI hai| yadyapi samyaktake vinA bhI munigaNa dhyAna lagAte, tapasyA karate, upavAsa karate, IryAsamiti pAlate, jIvoMkI rakSAkA , dhyAna rakhate, kaThora vacana nahIM kahate, zAstrAnusAra sarva AcaraNa pAlate haiM tathA gRhasthagaNa devapUjA, svAdhyAya, sAmAyika, saMyama, gurubhakti va dAnAdi dharmake kArya karate haiM tathApi ina sarva muni va zrAvakalI kriyAko dharmadhyAna samyagdarzanake vinA nahIM kahA jAsakA / kyoMki samyaktake udaya vinA sAdhaka muni ca gRhasthake bhItara kisI kaSAyakA abhiprAya rahatA hai / yA to mAnavaza yA mAyAvaza yA iMdriya sukhake lobhavaza yA saMsAra bhramaNake bhayase dharmakA sAdhana hai-zukhAtmAke anubhavake liye nahIM hai| isaliye usa saSa sAdhanako dharmadhyAna nahIM kaha skte| jahAM zuddhAtmAnubhavake abhivAyase dharma sAdhana hotA hai vahIM dharmadhyAna kahA jAtA hai| hameM cauvIsa tIrthakara garmita haiN| isa maMtra dvArA bhI tIrthakaroMke guNoMkA vicAra hotA hai| parantu zuddhAtmAkA anubhava taba hI hogA jaba samyakta hogaa| isa hetu saMsAra tAraka paramopakAraka samyagdarzanako baDI ceSThAke sAtha zuddha rakhanA cAhiye, usameM koI doSa nahIM lagAnA caahiye| zloka-OM vaM kAraM hrIMkAraM ca, zrIMkAraM pratipUrNayaM / dhyAnaM ca zuddha dhyAnaM ca, anuvrataM sAdhaM dhruvaM / / 396 / / __ anvayArtha-OM vaM kAraM hrIMkAraM ca) OM maMtra, hI maMtra tathA (zrIMkAraM pratipUrNaya) zrI maMtra ina tIna maMtroMkI pUrNatA sahita arthAt OM hrIM zrIM dvArA (dhyAnaM ca ) dhyAna karanA cAhiye tathA phira (zuddha dhyAnaM ca ) zuddha AtmAke dhyAna meM lavalIna honA cAhiye (anuvrataM sArdai dhruvaM ) aisA dhyAna pAMca aNuvratoMke sAtha nizcalatAse karanA yogya hai| // 28 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 386 // vizeSArtha - yahAM yaha batAyA hai ki darzana pratimAghArI zrAvakakA kartavya hai ki 25 doSa sahita samyaktako pAlate hue va sthUlapane pAMca aNuvratoMkA sAdhana karate hue OM hrIM zrIM maMtrake dvArA pAMca parameSThIkA va cauvIsa tIrthakaroMkA svarUpa vicAra kare / darzana pratimAdhArIko unake svarUpako phira apane AtmAke svarUpase milAna karanA cAhiye / zuddha nizcayanaya se apaneko siddharUpa zuddha anubhava karanA cAhiye / kevala mAtra vyavahAra cAritra meM hI lIna hokara va mAtra jJAnase saMtoSa mAnakara na baiTha rahanA cAhiye kiMtu prAtaHkAla aura saMdhyAkAla avazya ekAMta meM baiThakara sAmAyikakA abhyAsa karanA cAhiye | zAMta citta ho aneka maMtroMke dvArA padastha dhyAnakA va pRthvI Adi pAMca dhAraNAoMke dvArA piMDastha dhyAnakA abhyAsa karanA cAhiye / zuddhAtmAkA anubhava ho yathArtha meM dharmakA saccA anubhava hai / isake abhyAsake liye anya saba cAritra kiyA jAtA hai / aisA nizcaya rakhake AtmadhyAnakA abhyAsa karanA cAhiye / zloka - AjJA vedakazcaivaM, padavI dutiya AcAryaM / jJAnaM mati zrutaM ciMte, dharmadhyAnarato sadA // 397 // manvayArtha - ( AjJA vedakazcaivaM ) AjJA samyakta tathA vedaka samyaktako isa taraha pAlate hue (padavI dutiya bhAcArya) dUsare padakA AcaraNa karanA yogya hai ( jJAnaM mati zrutaM ciMte ) matijJAna zrutajJAnako ciMta vana karanA yogya hai ( dharmadhyAnarato sadA ) aisA darzana pratimAdhArI sadA dharmadhyAna meM rata rahatA hai| 1 vizeSArtha -- pahalI padavI avirata samyakta kI hai usake Age dUsarI padavI darzana pratimAkI hai| yadyapi darzana pratimAvAleke sAmAnyase vyavahAra sampakta tathA nizcaya sampakta tInoM hI prakAra saMbhava hai-upazama, vedaka va kSAyika | parantu usa paMcamakAlakI apekSA vicArate hue granthakartAkA aisA Azaya sUcita hotA hai ki kSAyika samyakta to aba saMbhava nahIM hai tathA upazama samyakta kI sthiti hI antarmuhUrta hai, adhika kAla Thahara nahIM sakatA hai taba vyavahAra sampakta tathA vedaka samyakta ye hI donoM dIrghakAla taka isa samaya isa bharatakSetra meM Thahara sakate haiN| jinendra bhagavAnakI AjJA pramANa deva, zAstra, gurukA zraddhAna tathA jIvAdi sAta tatvoMkA zraddhAna rakhanA vyavahAra samyakta hai / isIko yahAM AjJA samyakta kahA hai / kSayopazama samyaktako ho vedaka samyakta kahate haiM vahAM anaMtAnubandhI zrAvakAca // 186
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArAvaraNa zrAvakAca cAra kaSAya tathA mithyAtva va samyaka mithyAtvakA to udaya nahIM rahatA hai kiMtu samyaka prakRtikA udaya hotA hai jisake udayase samyakameM kucha malInatA rahatI hai, samyakta banA rahatA hai| isa sampa1 kakA kAla bahuta hai| darzana pratimAvAleko isa prakArake AjJA sampata va vedaka samyaktakI dRDhatA rakhate hue darzana pratimAkA AcaraNa bhaleprakAra pAlanA caahiye| mAtijJAna va zrutajJAnake dvArA zAstrakA vicAra, manana, ciMtavana karate rahanA cAhiye tathA vivekase jagatameM vyavahAra karanA cAhiye kabhI vicittameM na lAnA cAhiye na mithyAtva poSaka zAstroMkI saMgati karanI cAhiye / kiMtu tava vicArake sahakArI zAstroMkA manana karake dharmadhyAna zakti baDhAnI cAhiye tathA dharmadhyAnameM sadA lIna rahanA caahiye| zloka-aneyavrata kartavyaM, tapa saMjamaM ca dhAraNaM / darzanaM zuddha na jAnate, vRthA sakala vibhramaH // 390 // anvayArtha (aneyatrata kartavya ) jo aneka vratoMkA kartavya kare ( tapa saMjamaM ca dhAraNa ) tara tathA saMyamako bhI dhAraNa kare parantu (zuddha darzanaM na jAnate ) zuddha nizcaya samyagdarzanako na jAne na anumave (vRthA ) to usakA bratAdi vRthA hai (sakala vibhramaH) sarva hI viparIta hai, mokSamArga nahIM hai| vizeSArtha-yahAM yaha jora dekara kahA hai ki zuddhAsmAkA anubhava karAnevAlA yadi zuddha sampaka na ho to sarvahI cAritra mithyA va saMsAra varDaka hai, mokSakA mArga nahIM hai| koI zrAvaka apaneko vyavahArameM bavAna samajhakara kudeva, kugurU, kudharmakA sevana na kara jaina tatvoM ko manana kare, jinendrakI bhakti kare, vyavahArameM pAMca aNuvratoMko pAle, upavAsa, anodara, rasatyAga Adi nAnA * prakAra tapa kare tathA iMdriyasaMyama va ch| kAyakI dayArUpa prANisaMyama pAle, vyavahAra cAritrameM koI kabhI na kare taubhI yadi usake nizcaya samyaka nahIM hai, jisake zuddhAramAke anubhavakA lakSya nahIM hai to usakA yaha saba AcaraNa mokSamArga nahIM hosakA hai| vaha mokSamArgakI apekSA mithyA hai yA viparIta hai-kucAritra hai| jahAM sarva hI vyavahAra cAritrake pAlanakA hetu aMtaraMga AtmAnubhavarUpa 4 cAritrakI prApti hai, vahAM yaha sarva mokSamArgameM nimitta sahakArI honese vyavahAranayase mokSa mArga kahe jAsakta haiN| samyaktIko yaha dRDha nizcaya hai ki zubAsmAkA anubhava hI vAstavameM samdhaka hai,
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna hai va cAritra hai| vyavahAra dharma to vAstava meM nimitta kAraNa hai| jahA zukhAtmAke lAbhakIrazrAvakAca dRSTisa bratAdi pAlana ho vahI saphala hai vamokSamArgameM sahakArI hai| jahA yaha dRSTi na ho vahA mAtra puNya baMdha hotA hai, usa puNyase sugati va susAmagrIkI prApti hosakI hai, parantu saMsArakA bhramaNa dUra nahIM hosaktA hai| zloka-anekapATha paThanaM ca, aneka kriyA saMjutaM / darzanaM zuddha na jAnate, vRthA dAna anekadhA // 399 // anvayArtha (anekapATha paThanaM ca) aneka pAThoMkA paDhanA (aneka kriyA saMjutaM) aneka prakAra vyavahAra cAritrakA pAlanA (anekathA dAna ) aneka prakArakA dAna denA (vRthA) nirarthaka hai, yadi (zuddha darzanaM na jAnate) zukha samyagdarzanako anubhava nahIM kiyA jAya / vizeSArtha-yahAMpara bhI yahI dRDha kiyA hai ki samyagdRSTI jJAnIkI dRSTi sadA hI zuddhAtmApara rahanI cAhiye / kevala pariNAmoMkI zuddhike liye, kaSAyoMko ghaTAneke liye vaha zAstroko paDhatA hai, pUjA vrata upavAsAdi kriyA sAdhatA hai tathA cAra prakArakA dAna detA hai, taba ye saba bAharI sAdhana usake liye zuddhAtmApara lakSya rakhaneke liye nimitta hojAte haiN| jJAnI samyaktI kisI viSayavAsanAke abhiprAyase yA kisI mAna baDAI prasiddhike liye yA kisI mAyAcArase koI dharmakI kriyA nahIM karatA hai| yadi zuddhAtmAkI tarapha lakSya na rakhake mAtra gRhasthakA bAharI cAritra pAlA jAve, dAnAdi diyA jAve, aneka zAstroMkA paThana pAThana kiyA jAve to vaha puNyabaMdha kAraka to hogA, parantu mokSamArga na hogaa| mokSamArga to nizcayanayaseM eka abheda zukhAtmAkA anubhava svarUpa hai| yahI paramAnandakA kAraNa hai| jabataka samyaktIkA upayoga AtmAke dhyAnameM lagatA hai tabataka vaha AtmAkA dhyAna hI karatA rahatA hai| jaba upayogameM nirbalatA hojAtI hai taba viSaya kaSAyoMse bacane ke liye tathA puna: phira zuddhAtmadhyAnameM pahuMcaneke liye maMda-kaSAyake kAraNarUpa kAryoM meM pravRtti karatA hai| arthAt pUjA, dAna, vratAdi karatA hai / tathApi unako baMdhakA kAraNa jAnatA hai, nizcaya mokSamArga nahIM mAnatA hai|
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 389 // zloka - darzanaM yasya hRdi dRSTaM, suyaM jJAna utpAdyate / kamI dRSTi yathA aMDaM, svayaM vardhati yaM budhaiH // 400 // anvayArtha -- ( yasya hRdi darzanaM dRSTaM ) jisake mana meM samyagdarzana vidyamAna hai (suyaM jJAna utpA) vahAM hI zrutajJAna baDhatA jAtA hai (yathA kamaThI dRSTi aMDaM svayaM varSati yaM budhaiH ) jaise kachavIkI dRSTine hI aMDA svayaM baDhatA hai isI taraha buddhimAnoMkA zAstrajJAna baDhatA hai / vizeSArtha -- samyagdarzanake hote hI jitanA zAstra jJAna hotA hai vaha samyakjJAna nAma pAtA hai / tathA thoDese hI abhyAsase va zuddhAtmAke anubhava ke pratApase usakA zAstra jJAna dinapara dina baDhatA jAtA hai yahIM para dRSTAMta diyA hai jaise kachuvIkA aMDA hotA hai vaha aMDA kachuvIkI dRSTise hI baDhatA jAtA hai| isakA kAraNa yaha hai ki kachuvIkA nirantara dhyAna aMDekI tarapha rahatA hai| usake imra saMkalpake nimitta se hI aMDA baDhatA jAtA hai| usI taraha samyaktIkA dhyAna niraMtara tatva ke abhyAsameM rahatA hai / usakI gADha ruci AtmIka carcApara rahatI hai isase usakA zAstra jJAna dinapara dina unnati karatA jAtA hai / vaha ati rucipUrvaka zAstroMko dekhatA bhI hai paDhatA bhI hai| usakA mana ekAgra ho zAstrarUpI vanameM krIr3A karatA hai isase usako zAstra bodha bahuta jaldI hotA hai| yahAM yaha bhI abhiprAya hai ki samyaktIkA zrutajJAna AtmadhyAnake pratApase isaliye baDha jAtA hai ki usake zrunajJAna jJAnAvaraNIya karmakA kSayopazama hojAtA hai| samyaktI sAdhu vinA abhyAsake hI bAdazAMgakA pAThI hojAtA hai / yaha saba samyakkakI mahimA hai / jaba samyaktake prabhAva se kevalajJAna hojAtA hai taba zrutajJAnake lAbhameM koI vizeSa kaThinAI nahIM hai / zAstrakA sevana jaise samyakka hone meM sahAI hai vaise samyakta hone ke pIche sampaktakI dRDhatA va jJAnakI vRddhike liye bhI sahakArI hai| sampakakI bhale prakAra rakSA kartavya hai / zloka - darzanaM yasya hRdi zuddhaM, suyaM jJAnaM ca saMbhavaM / macchikA aMDa jathA rete, svayaM vardhati yaM budhaiH // 401 // anvayArtha - (yasya hRdi zuddhaM darzanaM ) jisake manameM zuddha samyagdarzana hai ( suyaM jJAnaM ca saMbhayaM ) vahAM hI zrAvakAcA // 2-90
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 39 // 5. zrutajJAnakI vRddhi hotI hai (jathA rete macchikA aNDa) jaise retI meM malIkA aMDA (svayaM varSeti yaM budhaiH) 4 zrAvanA pAra 3. svayaM baDhatA jAtA hai vaise jJAniyoMkA jJAna baDhatA jAtA hai| vizeSArtha-yahAM dUsarA dRSTAMta diyA hai| jaise retImeM baDI rakSAke sAtha rakhA huA machalIkA aNDA svayaM baDhatA jAtA hai, kyoMki usa machalIko nirantara aNDekA dhyAna hai, usI taraha jahAM zuddha va doSa rahita samyagdarzana hotA hai, zAstrajJAna baDhatA jAtA hai| yoM to haraeka AtmA sahaja zuru pUrNa jJAnamaya hai usapara jJAnAvaraNa karmakA AvaraNa honese vaha bahuta kama jAnatA hai| jitanAra AvaraNa iTatA jAyagA utanA2 jJAnakA prakAza hotA jAtA hai| AvaraNake honekA mUla kAraNa kaSAya hai| kaSAya bhAvoMse hI jJAnAvaraNAdi karmakA baMdha aMtarmuhUrta yA usase adhika sthitirUpa paDatA hai| taba ni:kaSAya yA vItarAga bhASase avazya jJAnAvaraNa karmakA kSayopazama hotA hai, arthAt jJAna bar3hatA hai| nizcaya zuddha samyagdarzanakA anubhava pariNAmoM meM apUrva vItarAga bhAva paidA kara detA hai| basa yahI bhAvoMkI zuddhatA jJAnAvaraNakA kSayopazama karAnevAlI hai, zrutajJAnako baDhAnera pAlI hai / ataeva zuddha samyagdarzana sadA banA rahe aisA yatna karanA yogya hai| ____ zloka-darzanahIna tapaM kRtvA, vrata saMjama paDhaM kiyaa| capalatA hiMDi saMsAre, jala saraNi tAlu kiTakA // 402 // anvayArtha (darzanahIna tapaM kRtvA vrata saMtrama padaM kriyA) jo samyagdarzanake binA tapa karate haiM, bata saMyama pAlate haiM, paThana pAThana karate haiM (capalatA) tathA capalatA yA kaSAyabhAvakA vikAra aMtaraMgameM rakhate haiM ye (saMsAre hiMDi) saMsArameM bhramaNa karate haiM jaise ( jala saraNi tAla kiTTakA) tADa vRkSakA maila nAlA AdimeM bahatA hai| vizeSArtha-jaise tADa vRkSakA maila nadI, nAle Adi jalake mArgameM dUrataka vahakara bhramaNa karatA hai vaise hI jo koI muni yA zrAvakakA cAritra ThIka pAleM parantu aMtaraMgameM capala ho mAyA, mithyA, nidAna kisI zalya sahita ho, samyagdarzanase zUnya ho, AtmAnubhavake abhyAsase rahita ho, AtmAnandakI ruci rahita ho, aMtaraMgameM iMdriya sukhakI vAsanA sahita ho to usakA vaha bAharI cAritra mokSakA kAraNa nahIM sktaa| vaha maMda kaSAyase puNya karma bAMdha legA, devagatimeM calA
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 392 // jAyagA, vahAM viSayoMmeM lIna hojAyagA / vahAMse cayakara dUsare svargatakakA ekeMdriya va bArahaveM svarga takakA pazu va AgekA atizaya rahita manuSya janma kara sampakta rahita anya gatiyoM meM jAjAkara kaSTa hI bhogegA, janma jarA maraNase rahita nahIM hosaktA hai / zloka - darzanaM susthiraM yasya, jJAnaM cAritra susthiraM / saMsAre vyakta mohaM yaM, mukti susthira sadA bhavet // 402 // anvayArtha - (yasya darzanaM susthiraM ) jisakA samdhagdarzana bhaleprakAra sthira ( jJAnaM cAritra susthiraM ) jisakA jJAna va cAritra bhaleprakAra sthira hai ( saMsAre tyakta mohaM yaM ) jisane saMsArase moha tyAga diyA hai (mukti susthire sadA bhavet ) usako bhale prakAra sthira mokSa avazya hogI / vizeSArtha - mokSakA sAdhana nizcaya ratnatrayamaI AtmAkA anubhava hai / jisake zuddhAtmAkI ruci dRDha hai, zuddhAtmAkA jJAna dRDha hai, zuddhAtmAmeM thiratA dRDha hai vaha avazya mokSamArgakA anuyAyI hai, vahI zrAvaka hai| darzana pratimAdhArI zrAvakako vyavahAra va nizcaya samyagdarzana dRDhatApUrvaka zuddhatApUrvaka pAlanA cAhiye / tathA zAstra jJAna dvArA AtmajJAnakI zakti baDhAnI cAhiye tathA apane yogya cAritra ke dvArA mana, vacanakAyakI thiratAko pAkara AtmadhyAnako yogyatA baDhAnI cAhiye / isataraha jo bhedavijJAnI uttama prakArase ratnatrayakI ArAdhanA karatA hai usake baMdha thoDA hotA hai va nirjr| adhika hotI hai / samyagdRSTI udAsIna bhAvoMse karmake udayako bhoga letA hai, sukhameM unmatta nahIM hotA hai, duHkha meM ghabaDAtA nahIM hai / isase karma phala dekara jhaDa to jAte haiM paraMtu baMdha bahuta hI alpa hotA hai| isake sivAya AtmAnubhavake pratApase bahuta adhika avipAka nirjarA hotI hai / vaza vaha ghore 2 mukti ke mArga meM calatA rahatA hai / zloka - etattu darzanaM diSTaM jJAnAcaraNa zuddhae / utkRSTaM vrataM zuddhaM, mokSagAmI na saMzayaH // 404 // anvayArtha--(etattu darzanaM diSTaM ) isataraha samyagdarzanakA mahAtmya vicAranA cAhiye (jJAnAcaraNa zuddhae) jisase jJAna aura cAritra kI zuddhatA hojAve (utkRSTaM trataM zuddhaM ) jisase vrata utkRSTa va zuddha hotA zrAvakAcAra // 1 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 39 // calA jAve (mokSagAmI na saMzayaH) aisA prAvaka mokSagAmI hai, isameM saMzaya nahIM karanA caahiye| zrAvakAcAra vizeSArtha-jisane darzana pratimAke niyama pAlane prAraMbha kiye hoM usako murupatAse samyagdarzanakI bhale prakAra dRDhatA rakhanI yogya hai| 25 doSa rahita samyakta pAlanA yogya hai| aMtaraMga zukhAtmAkA ciMtavana va dhyAna karanA yogya hai| isIke pratApase usakA zAstrajJAna va cAritra baDhanA calA jAyagA va zuddha hotA jAyagA / jitanI 2 kaSAya maMda hogI utanA utanA hI jJAna va cAritra ujvala hogaa| darzana pratimAvAleke anantAnubandhI va apratyAkhyAna kaSAyoMkA udaya to nahIM hai| pratyAkhyAna saMjvalana kaSAyoMkA udaya hai mo isake AtmAbhyAsase maMda maMda hotA jAtA hai| imI prayogase isakA cAritra baDhate 2 gyAraha pratimA taka pahuMca jAyagA phira yaha sAdhuke a riNako, utkRSTa mahAvratoMko pAlane laga jaaygaa| avazya kabhI na kabhI mokSa prApta kara legaa|smyktt ahitake mokSalAbhameM koI zaMkA nhiiN| zloka-darzanaM sArddha yasya, vrataM tasya yaducyate / vrata tapa niyama saMyuktaM, sArddha svAtmadarzanaM // 405 // anvayArtha-(yasya darzanaM sArddha) jisake sAtha samyagdarzana hai (tasya yat vrataM ucyate) usIke vratoMkA honA hai yA brata pratimA kahI jAtI hai| vaha dUsarI pratimA dhArI vratI (vrata tapa niyama saMyukta) aparna zreNIke yogya bana tapa va niyama sahita hotA hai tathA (svAtmadarzanaM sAI) apane AtmAke anubhavako karanevAlA hotA hai| vizeSArtha-isa zlokameM bahuta saMkSepameM vrata pratimAkA svarUpa kahA hai| usakA svarUpa ratnakaraMDa zrAvakAcArameM isa bhAMti hai niratikramaNamaNuvratapaMcakamapi zIlasaptakaM cApi / dhArayate niHzalyo yo'sau vatinAM mato vratikaH // 138 / bhAvArtha-jo pAMca aNuvratoMko atIcAra rahita pAle tathA sAta zIloMko bhI pAle, jo zalpa 4 rahita hokara unako pAlatA hai vaha zrAvaka vrata dhAriyoM meM vrata pratimAvAlA hai| pAMca aNuvratakA svarUpa pahale kaha cuke haiN| sAta zIla jo aNuvatake upakArI haiM unakA svarUpa yaha hai
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNasaraNa tIna guNa vrata-jo pAMca aNuvratoMke mUlyako baDhA dete haiM isaliye guNavata kahalAte haiN| (1) digvirati-dazadizAoM meM janma paryaMtake liye laukika kAryake hetu itanI itanI darase Age na jAU~gAna cIja magAU~gA na bhejUMgA, aisI pratijJA icchAko miTAnevAlI hai| (6) dezavirati-jo pratijJA gamanAgamanakI digviratimeM janma bharake liye kI thI, usameMse prayojanabhara maryAdA roja savere 24 ghaNTeke liye rakhale, zeSa sthAnakA rAga choDa de so dezavirati hai| (3) anarthadaNDa virati-rakhe hue kSetrake bhItara bhI vinA prayojana mana, vacana, kAyakI pravRttiko na kareM, ve matalaba pApa na kareM ve pAMca tarahake hote haiM (1) pApopadeza-dUsaroMko pApa karanekA upadeza denaa| (1) apadhyAna-dasarokA ahita manameM bhaavnaa| (3) hiMsAdAna-hiMsAkArI barDI, DhAla, talavAra Adi kisIko mAMge denaa| (4) du:zruti-dharmamArgase haTAnevAlI strI, bhojana, AdikI va zRMgArarasakI kamI karanI va aisI pustakoMkA paDhanA va sunanA Adi / (1) pramAdacaryA-pramAdase vicArase vyavahAra karanA, vRthA pAnI pheMkanA, vRkSa kATanA aadi| cAra zikSAbata haiN| ye munipadakI zikSA dete haiN| (1) sAmAyika-zAMtabhAva cittameM lAkara saMghare va zAma 48miniTa yA thor3I dera bhI AramadhyAna va samatAbhAva karanA-rAgadveSa choDakara sama rahanA / (2) proSadhopavAsa-proSadha jo aSTamI caudasa pavAkA dina usa roja upavAsa karanA yA ekamukta karanA, dharmadhyAnameM mana lgaanaa| (3) bhogopabhoga parimANa-satraha niyama vicAra lenA jinakA kathana pahale kara cuke haiN| (4) atithi saMvibhAga-apane liye bane hue bhojanameM se atithi jo muni unakoyAmAyikA, 1 brahmacArI, kSullaka Adiko AhAradAna dekara phira bhojana krnaa| sAta zIla aura pAMca aNuvrata bArahavata kahalAte haiM inako jo pAle vaha batI prAvaka hai| OM pAMca aNuvratake pacIsa atIcAra pUrNapane bacAve, sAta zIloMke atIcAroMke bacAnekA yathAzakti 5.
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa kAcAra abhyAsa kre| tathA merA maraNa samAdhibhASasenike sAtha ho aisI bhAvanA so sallekhaNA hai| 12 vrata va samAdhimaraNa haraekake pAMca pAMca atIcara haiN| ahiMsA aNubatake-1 kaSAyavaza hoke mAnava vA pazuko baMdhana meM DAla denA sobaMdha hai,2kaSAyake vaza ho, lAThI cAbukase mAranA so vadha hai,-kaSAyake vaza ho kisIke aMga va apaMga cheda bAlanA sa cheda hai, 4-pazu, mAnava Adipara maryAdA rahita adhika bojhA tyAga denA so bhI atibhArAropA hai, 5-apane AdhIna mAnava va pazuoMke annapAnako roka denA annapAna nirodha hai| matya aNuvranake * atIcAra1-dUkA mizyA upadeza denA so mithyopadeza hai| 2-traM Sake ekAMtakI bAta kahanA so rahobhyAkhyAna hai| 3-jhUhAlekha kAgaja hiMmpAdi likhAnA so kUTalekha kiyA hai| 4-kimAke amAnata asatya bolakara lenA, usake bhUlese kama mAMganepara itanA hI terekI hai, aisA kahakara denA, hisAva ThIka na batAnA sonyAsApahAra hai| 5-kimIkI salAhako aMgake AkArase jAna kaha denA sAkAra maMtrabheda hai| -acaurya aNuvratake 5 atIcAra1-corIkA upAya batAnA-cora prayoga hai| 2-corIkA lAyA huA mAla lenA-tadAnAdAna hai| -viruddha jaya hAnapara-rAjya prabandha ThIka na honepara maryAdA ullaMghana karake lenadena karanA, ra nItise na calanA viruddha rAjyAtikama hai| 4-kamatI taulanApa karake denA-adhika taula nApa karake lenA hInAdhika mAnonmAna hai| 5-jhUThA mikA calAnA va kharImeM khoTI vastu milAkara kharI kahakara vikraya karanA, pratirU* paka vyavahAra hai| brahmacarya aNuvanake 5 pratIcAra1-apana sambandhI santAnoMke sivAya anyakI santAnoMkI sagAI dNddhnaa-praavivaahkrnn|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa 195 / / 1 - vivAhitA vyabhicAriNI strI se hAsyAdi va lenadena vyavahAra rakhanA - itvarikA paribhrahotA gamana hai / 3-vinA vivAhI vezyAdi vyabhicAriNI striyoMse hAsyAdise lenadena rakhanA so / izvarikA aparigrahItA gamana hai / 4 - kAma sevana ke aMgoMko choDakara anya aMgoMse kAma sevana karanA anaMga krIr3A hai / 5 - kAma sevanakI tIvra lAlasA rakhanI kAmatItrAbhiniveza hai / parigraha pramANa aNuvrata ke pAMca atIcAra 1-kSetra makAna - 2 cAMdI sonA, 2 ghana dhAnya, 4 dAsI dAsa, 5 kapar3e vartana, ina do domeM jo pramANa kiyA ho unameM se ekake pramANako ghaTAkara dUsare ke pramANako baDhA lenA aise 5 aticAra hoNge| digviratike 5 atIcAra 1 - UparakI maryAdAko bhUlase ulaMgha jAnA kaI vyatikrama hai / 1- nIcekI maryAdAko bhUlale ulaMgha jAnA adho vyatikrama hai / 1-ATha dizAoM kI maryAdAko ulaMgha jAnA tiryak vyatikrama hai / 4- kisI tarapha kSetrakI maryAdAko baDhAkara isI tarapha ghaTA denA kSetravRddhi hai| 5- maryAdAko yAda na rakhanA, bhramameM cale jAnA smRtantarAdhAna hai| dezaviratike 5 atIbAra 1- maryAdAke kSetra se bAhara se maMgAnA Anayana hai / 2- maryAdAse bAhara bhejanA preSya prayoga hai / 3- maryAdA se bAhara bAta karanA va zabda bhejanA zabdAnupAta hai / 4 - maryAdA se bAhara rUpa dikhAkara kAma nikAlanA rUpAnupAta hai / 5- maryAdA se bAhara pudgala pheMkakara kAma nikAlanA pudgala kSepa 1 anarthadaMDa viratike 5 atIvAra 1- bhAMDa vacana bolanA kaMdarpa hai| zrAvakAcAra // 196 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ basnavaraNa zrAvasakara 5-mAMDa vacanoMke sAtha kApakI kuceSTA bhI karanI kautkucya hai| 3-vRthA bakabaka karanA maukhryhai| . -vinA vicAre kAma karanA asamIkSya adhikaraNa hai| 5-bhogopayoga vRSA saMgraha karanA bhogopayoga anrthky| sAmAyikake atIcAra1-manameM duSTa vicAra karanA manaH durapaNidhAna hai| 2-vacanoMko saMsArika kAmoM meM lagAnA vacana paNidhAna hai| 3-kAyako AlasyarUpa rakhamA kAya praNidhAna hai| 4-sAmAyika Adarase na karanA anAdara hai| . 5-sAmAyika karanA va usakA pAThAdi bhUla jAnA smRtyanupasthAna hai| proSadhopavAsake 5 atIcAra1-vinA dekhe vinA zAre malamantra karanA va rakhanA apratyavekSita apramArjita utsarga hai| 2-vinA dekhe vinA jhADe kucha uThAnA so a0bha0 bhAdAna hai| -vinA dekhe vinA jhADe caDhAI Adi bichAnA so a0 a0 saMstaropakramaNa hai| 4-upavAsameM prema na rakhanA anAdara hai| 5-upavAsa karanA va dharmakI vidhiko bhUla jAnA smRtyanupasthAna hai| bhogopayoga parimANake pAMca atIcAraye sacitta vastu tyAgakI apekSAse1-sacitta yA parI tarakArI phalAdi jo choDA ho bhUlase khAlenA sacitta hai| 1-sacittapara rakhI huI va sacittase DhakI huI cIjeM khAnA sacitta sambandha hai| 3-sacittako acitta meM milAkara khAnA sacitta smmishr| 4-kAmAhIpaka gariSTa padArtha khAnA abhiSava hai| 5-kharAba pakA dubhA va jo na pace use khAnA pakAhAra hai| // 19
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ atithi saMvibhAgake 5 atIcArasacitta tyAgI zrAvaka va muniko AhAra dete hue1-sacittapara rakkhA huA denA sacitta nikSepa hai| 2-sacittase DhakA denA sacitta abhidhAna hai| 3-dUsareko dAna deneko kahakara Apana denA paravyapadeza hai| 4-varSA bhAvase dAna denA mAtsarya hai| 5-kAla ullaMghakarake denA kAlAtikama hai| samAdhimaraNake 5 atIcAra1-adhika jInekI lAlasA rakhanI jIvitAzaMsA hai| 2-jaldI marane kI icchA karanI maraNAzaMsA hai| 1-mitroMse prema batAnA mitrAnurAga hai| 4-pichale sukhoMko yAda karanA sukhAnubaMdha hai| 5-Age bhoga mile aisA cAhanA nidAna hai| yaha vratI zrAvaka dharma sAdhanameM baDA sAvadhAna hotA hai saMtoSI hotA hai, zukha bhojana maryAdAkA mauna sahita jImatA hai jisase zAMta bhAva rhe| lAlasA na ho va bhojana para dhyAna rakhe tathA aMtarAyoMko TAlakara bhojana karatA hai| jJAnAnaMda nijarasa nimira zrAvakAcArake anusAra aMtarAya isa bhAMti haiM 1-madirA 2-mAMsa 3-gIlA hADa 4-kAcA camaDA 5-cAra aMgula lohakI dhArA 1-paDA paMceDI marA huA 7-bhiSTA mUtra 8-cAMDAlAdi / isako AMkhoMse dekha leve to bhojana karate hue 1-sUkhA camar3A, 2-nakha, 3-keza, 4-Una, 5-paMkha, 6-asaMyamI strI yA puruSa, 7-bar3A paMceMdrI OM tiryaMca, 4-rituvaMtI strI, inakA sparza ho to aMtarAya, 9-choDI huI cIjakA bhojana, 10-malamU.4 prakI zaMkA, 11-saradAkA sparzana, .12-thAlImeM basa jaMtu marA nikale, 13-thAlImeM bAla nikale, mew
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa 15-apanese bendriyAdikA ghAta hojAve to aMtarAya paale| maraNAdika va bhayAnaka duHkhaI madanake zrAvakAcAra zanda sune, ani lagI sune, nagarAdimeM mAranekA lUTanekA, dharmAtmAke upasargakA, mRtaka manuSyakA, kAna nAka chedanekA, corAdise mAre jAnekA, lUTa jAnekA, cAMDAlake bolanakA, jinavimba jinamadirakI adhinayakA, dharmAtmAke avinayakA zabda sune to aMtarAya / manameM yaha zaMkA ho ki yaha bhojana mAMsa tulya hai va glAnirUpa hai to aMtarAya, isa taraha aMtarAya paale| yaha vrata pratimAdhArI bahA saMtoSI hotA hai| apane zukhAtmAkA manana sAmAyika dvArA bhale prakAra karatA hai| zloka-sAmAyika kRtaM yena, samasampUrNa sAIyaM / UdhaM ca adho madhyaM ca, manarodho svAsmaciMtanaM // 406 // anvayArtha-(yena sAmAyikaM kRtaM) jo sAmAyika tIna kAla kare so sAmAyika pratimAdhArI hai (sama sampUrNa sAyaM ) jo samatAbhAvase pUrNa sAmAyika kare ( UdhaM ca adho madhyaM ca manaroSo) jo Urdhvaloka, adholoka va madhya loka sabase manako roka leve (svAtma ciMtanaM ) tathA apane AtmAkA citavana kare / vizeSArtha-yahAM tIsarI sAmAyika pratimAkA kathana hai| sAmAyika dusarI pratimAmeM bhI thI, paraMtu vahAM abhyAsa rUpa thI, kabhI koI kAraNavaza nahIM bhI kre| yahAM niyamase prAta:madhyAha va sAyaMkAla sAmAyika karanI cAhiye sobhI 48 minTa yA do ghaDI prati samayase kama nhiiN| yadi koI vizeSa lAcArI ho to 48 minaTase kama aMtarmuharta bhI kara sakatA hai| isa pratimAmeM atIcAra rahita dhira. tAse sAmAyika karanI cAhiye / tInoM lokameM kisI padArthase rAga nahIM karanA caahiye| nizcayanayase sarva dravyoMko apane svabhAvameM dekhanA cAhiye / vyavahAra dRSTiko baMda kara denA cAhiye / taba apanA AtmA bhI zuddha hI dIkhegA va rAgadveSakA abhAva ho jAyagA va paramasamatA bhAva prApta ho jaaygaa| sAmAyikake samaya sAdhuke samAna gRhastha zrAvakako bhI nirmohI rahanA cAhiye va dhyAnakA abhyAsa karanA cAhiye / ratnakaraMDameM kahA hai caturAvartatritayazcatuHpraNAmasthito yathAprAtaH sAmayiko hiniSidyastriyogazuddhavisaMdhyamamivandI // 139 // bhAvArtha-jo cAra Avartake haiM tritaya jisake arthAt eka dizAmeM tIna AvarnamA karane' vAlA isa taraha 19 hai| arthAta jisake cAra hai praNAma jisake, kAyotsarga sahita bAhyAbhyaMtara pari- //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNasaraNa grahakI ciMtAse rahita, do haiM Asana jimake, (khaDgAsana va padmAsana) tInoM yoga haiM, zuddha jipake zrAvakAcAra tInoM kAloMkI saMdhyAoM meM abhivaMdana karanevAlA aimA vratI sAmAyika pratimAdhArI zrAvaka hai|" sAmAyikakI vidhi yaha hai ki pUrva yA uttarako mukha karake kAyotsarga khaDA ho 9 daphe NamokAra maMtra paDha daMDavat kare phira sarva tyAgakI pratijJA jahAMtaka sAmAyika karatA ho lele / phira usI dizAmeM khaDA ho tIna yA 9 daphe namokAra maMtra paDhakara hAtha joDa tIna Avarta eka zironati kare / joDe hue hAtha bAeMse dAhane lAve yaha Avarta hai, usapara mastaka jhukA yaha zironati hai| aimAhI anya tIna dizAmeM tIna Avarta va eka zironati kare, phira bhAsanase baiThakara sAmAyikapATha pddh'eN| jApa de, dhyAna kare, aMtameM kAyotsarga khaDA ho, nau daphe maMtra paDhakara daMDavat kre| vAstava meM sAmAyika hI mokSamArga hai| zrAvakako baDe premase tInoM kAla AtmadhyAna karanA cAhiye va pahalI do pratimAoMke saba niyama pAlane caahiye| ____ zloka-AlApaM bhojanaM gacchaM, zrutaM zokaM ca vibhramaM / mano vacana kAyaM zuddhaM, sAmAI svAtmaciMtanaM // 407 // anvayArtha (sAmAI ) sAmAyika karanevAlA (mAlA5) vArtAlApa, (bhojana) bhojana, (gacchaM) gamana (zrataM) sunanA, (zokaM) zoka (ca vibhramaM ) tathA saMdeha (mano vacana kArya) va mana vacana kAyakA halanacalana inase (zuddha) rahita ho (svAtma ciMtanaM ) mAtra apane zuddha AtmAkA citavana kare / vizeSA-sAmAyikakA artha hI AtmA sambandhI bhAva hai| samaya AtmAko kahate haiN| isaliye sAmAyikake samaya zAMta citta homAtra eka apane AtmAkA hI citavana kare, aura koI ciMtA na kare, na kisIse bAtacItakA vicAra kare aura na pAta kare na bhojanakI ciMtA kare, na kahIM jAne AnekA vicAra kare,na kisIkI bAta sunane meM upayukta ho, na zoka kare na koI saMdehakI bAta manameM lAve / mana, vacana, kAyako nizcala rakhakara kevala nijAtmAmeM upayoga joDe / usa samaya apaneko zarIrAdise rahita parama zuddha nirvikAra anubhava kre| jaise samudra yA nadI meM snAna karate hue usane gotA lagAte haiM vaise hI apane AtmAke yathArtha svarUpako dhyAna meM lekara use nadIke samAna samajhakara
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 4.0 // Keerteketakettle RELClerktetkleke usImeM apane Apako mana kare / saccI sukha zAMti pAnekA upAya yaha sAmAyika hai jisako sarvazrAvakAcAra kAmoM kI ciMtA choDakara kare / zloka-poSaha proSadhazcaiva, upavAsaM yena krIyate / samyaktaM yasya zuddhaMca, upavAsaM tasya ucyate // 408 // anvayArtha (poSaha proSapazcaiva ) poSaha rUpa proSadha yA parvake dina (yena upavAsa krIyate) jo upavAsa kiyA jAve tathA ( yasya zuddhaM samyakaM ca) jisakA samyagdarzana bhI zuraho (tasya upavAsa ucyate) usako proSadhopavAsa pratimA kahate haiN| vizeSArtha-dUmarI pratimA aSTamI va caudasako upavAsakA niyama nahIM thA, kabhI koI vizeSa kAraNase nahIM bhI karatA thA, yA ekAsana karatA thA va atIcAra bhI nahIM bacAtA thA, va AraMbha tyAga nahIM bhI karatA thaa| yahAM cauthI proSadhopacAsa pratimAmeM vaha mAsameM do daphe haraeka aSTamI va caudasako utkRSTa 6 praharakA upavAsa karegA va dharmadhyAnameM samaya vitAegA, atIcAra rahita pAlegA / jaisA ratnakaraNDameM kahA hai caturAhAravisarjanamupavAsaH proSadhaH sadbhuktiH / sa proSadhopavAsoM yadupoSyArambhamAcarati // 1.9 // parvadineSu caturvapi mAse mAse svazaktimaniguNa proSadhaniyamavidhAyI praNadhiparaH proSadhAnazanaH // 10 // bhAvArtha-khAya svAya, lekha (cATane yogya) peya cAra tarahake AhArakA tyAga upavAsa hai, eka daphe bhojana proSadha hai, Arambha tyAge so proSadhopavAma hai| eka mAsameM cAra parvI meM apanI zaktiko na chipAkara proSadhakA niyama lekara dharmadhyAna kare so proSadhopacAsa pratimA hai| pahale dina eka bhukta tIsare dina bhukta kare, 16 pahara dharmadhyAna kare, gamanAgamana choDe so utkRSTa hai, yadi pahale dina saMdhyAko AhArAdi tyAga kara tIsare dina sabere pAraNA kare, 12 pahara upavAsa kare Arambha choDe so madhyama hai| yadi Arambha pahale dina rAtako na choDa sake va aSTamI caudasake sabere choDe to8 paharakA proSadhopavAsa hai| vasunaMdi prAvakIcArake anusAra yaha bhI vidhi hai ki madhyamameM 10pahara utkRSTake samAna dharmadhyAna kare parantu jala rakhale, AvazyaktApara leve| jaghanya yaha hai ki jalake sivAya bIca meM eka mukta bhI kare, 16 pahara dharmadhyAna kre| inameMse jaisI apanI 7 .0 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa *4.1 // zakti ho sake anusAra upavAsa kre| yaha upavAsa mana, vacana, kAya tathA aticAroMko zukhazrAvakAcAra karanevAlA hai va AtmadhyAnakI zakti baDhAnevAlA hai| sampagdarzanakI zuddhatA sahita tIna pahalI pratimAoMke sarva niyama pAlanevAlA hI cauthI pratimAdhArI zrAvaka kahalAtA hai| zloka-saMsAra viracitaM yena, zuddha tattvaM ca sArdhayaM / zuddha dRSTI sthirIbhRtaM, upavAsaM tasya ucyate // 409 // - anvayArtha-(yena saMsAra viracitaM ) jisane saMsArase rAga choDa diyA hai (zuddha tattvaM ca sAyaM) zuddha AtmIka tatvarUpa hogayA hai.(zuddha dRSTI sthirIbhUtaM) zuddha dRSTI sthira hogaI hai (upavAsaM tasya ucyate) usIke upavAsa kahA jAtA hai| vizeSArtha-vAstavameM jahAM mana va iMdriyoMke sarva viSayoMse udAsIna hokara AtmAke anubhava meM va vicArameM tallIna rahA jAve vaha upavAsa hai| jJAnI dhIra vIra zrAvaka proSadhake dina jitanI derako upavAsa karate haiM utanI derake liye 16 yA 12 yA 8paharake liye bahuta hI ekAMta sthAna vana, upavana, jinamaMdira, parvata Adipara mAdhuke samAna tiSThate haiM, zaucako jala va bhUmi jhADaneko mulAyama kapaDA va kamase kama zarIrapara vastra va eka caTAI yA Asana rakhakara AtmadhyAnakA abhyAsa karate haiM, dhyAna meM mana na lage to zAstrakA svAdhyAya karate haiN| pAMcoM doSoMko bacAte hue sAdhuke samAna vairAgyavAna va upasarga parISaha sahate hue apanA upavAsakA kAla vitAte haiN| yadi svAdhyAyameM mana kama lage to jinamaMdira meM prAzuka dravyoMse pUjA bhakti karate haiM, bhajana bhAva gAte haiM, dharmacarcA karate OM haiM-jisataraha upayoga dharmadhyAnameM lIna rahe vaisA sAdhana banAte haiN| saMsAra zarIra bhogoMse vairAgya baDhAneko bAraha bhAvanAkA ciMtavana karate haiN| zloka-upavAsaM icchanaM kRtvA, jina uktaM icchanaM yathA / bhakti pUrva ca icchaMte, tasya hRdaye sa mAnyate // 410 // - anvayArtha ( upavAsaM icchanaM kRtvA) upavAsa karanekI baDI ruci rakhanA yogya hai (yathA mina uktaM icchana) jaisA jinendra ne kahA hai vaisA tatvakA svarUpa vicAra kare (bhakti pUrva ca icchete ) bhaktipUrvaka jahAM kaci ho (tasya hRdaye sa mAnyate) usIke manameM upavAsakI mAnyatA hai| 14.1 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 40 // vizeSArtha-upavAsa baDe Adara va premase kare, jinendra ke kahe anusAra saba kare, tatvoM meM prema kare, zrAvakAcAra AtmAkI vizeSa ruci rakkhe, bhakti sahita upavAsa kare, apane janmako saphala maane| Aja maiMne AraMbha tyAga karake dharmadhyAnameM apanA samaya lagAkara saphala kiyA hai aisA samajhe / sarva ciMtAoMko choDa karake upavAsa kre| yadi adhika parigrahavAna rAjA maMtrI vyApArI hoto apanA sarva kAmakAja upavAsake dina dUsareke AdhIna karade va kahade ki maiMne ciMtA choDa dI hai tuma sarva prakArase gRhI kartavya pAlanA, prajAkI rakSA karanA, merese kucha pUchanekI jarUrata nahIM hai| maiMne to sarvase upavAsake samaya taka moha tyAga diyA hai| mere to isa samaya arahaMta siddha Adi pAMca parameSThI hI zaraNa haiM, maiM to inahIkA dhyAna karUMgA, inahIke guNa gAUMgA, apane AtmAke vicArameM magana rahUMgA, AtmadhyAnakA abhyAsa kruuNgaa| aisA dRDha nizcaya karake eka niyata sthAnapara rahakara baDe hI zAMta bhAvase upavAsa kare, zuddhAtmAmeM pariNAma jamAve, AtmAnubhava kare / isa upavAsake kAraNa jo AtmadhyAnakI thiratA ho to bahuta adhika kAkI nirjarA hojAtI hai| isIse upavAsako tapameM ginA gayA hai| baDe hI premase karanA yogya hai| zloka-upavAsaM vrataM zuddhaM, zeSa saMsAra tyaktayaM / pazcAt tyakta AhAra, upavAsaM tasya ucyate // 411 // anvayArtha--(upavAsaM vrataM zuddha) upavAsameM paMca pApake tyAga rUpa vratakI zuddhatA karanA hai (zeSa * saMsAra tyaktayaM) sarva saMsArakA tyAga karanA hai (pazcAt tyakta thAhAraM ) phira AhArako tyAganA hai (tasya5 upavAsa ucyate ) usIkehI upavAsa kahA jAtA hai| vizeSArtha-upavAsa karanevAlA pahale apane manameM yaha dRDha saMkalpa kare ki mujhe hiMsA, asatya, steya, abrahma va parigrahakA Aja bhuktike samAma tyAga karanA hai, ina sambandhI sarva vikalpoMko iTAnA hai, use saMsArake sarva kAmoMse virakta rahanA hai, mujhe nizciMta ho mAtra eka zuddhAtmAkA hI zaraNa lenA hai, aisA nizcaya karake phira jitane kAlake liye thiratA jAne utane kAlake liye cAra tarahakA AhAra yA tIna tarahakA AhAra yA yathAzaki vidhipUrvaka tyAga kreN| Alasya pramAda // 40 // se jItaneke liye va dharmadhyAnameM Asaka honeke liye upavAsa kre| jisa zrAvakako aisI ucca bhAvanA
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 4030 RECEREGre hai usIke proSadhopavAsa kahA jAtA hai| jitanA adhika AraMbha parigrahakA nimitta hotA hai utanA zrAvakAcAra adhika mana unameM phaMsA rahatA hai| taba dhyAnake karate samaya bhI vaise hI vicAra manameM AjAte haiN| isaliye manakI nizcalatAke liye yahI ucita hai ki AraMbha va parigrahakA tyAga kiyA jaave| samyagdRSTI jJAnI to niraMtara sAdhu rUpameM rahanekI AkAMkSA rakhatA hai paraMtu kaSAyake zamana na honese gRhakA tyAga nahIM kara sakatA hai taba vaha proSadhopavAsa dhAra karake niyamita kAlake liye sAdhuke samAna AcaraNa karatA hai, paramAnandake lAbhameM Asakta rahatA hai, mokSamArgameM sAkSAt calakara janmake samayako saphala karatA hai| ___zloka-upavAsa phalaM proktaM, muktimArgaM ca nizcayaM / saMsAraduHkha nAsate, upavAsaM zuddhaM phalaM // 412 // anvayArtha-(upavAsa phalaM proktaM) upavAsa karanekA phala yaha kahA gayA hai ki (nizcayaM ca muktimArga) nizcaya mokSamArgakI prApti ho / ( saMsAra duHkhanAsante) saMsArake duHkhoMkA nAza ho (upavAsa zuddha pharka) u va upavAsase zuddhabhAvakI prApti ho yaha phala hai|| vizeSArtha-yadyapi upavAsa karanA, AhAra na karanA, bhArambha tyAganA, ekAMtameM rahanA yaha saba vyavahAra cAritra hai parantu yaha taba saphala hai jaba ki nizcaya ratnatrayarUpa zuddhAtmAke zraddhAna jJAna cAritrarUpa nizcaya mokSamArgakA lAbha ho| zuddha bhAvoMkI prAptise kA~kI vizeSa nirjarA hotI hai jisase saMsArake duHkhoMkA nAza hotA hai| va AtmAke zuddhabhAvakI vRddhi hotI jAtI hai| upavAsa karanA baDA bhArI tapa hai, parantu jisa upavAsameM ArtadhyAna hojAve, Adara na rahe, yaha upavAsa saphala nahIM hogaa| jahAM dharmadhyAnakA dRDha utsAha rahe, pariNAma pairAgyameM ArUDha hote rahe, adhyA. OM tmIka-tatvakA dhyAna ho, asalI mokSamArga mile, vahI upavAsa saphala hai| zrAvakoMko ghaDe hI prasanna manase pariNAmoMkI ujvalatAke hetuse hI proSadhopavAsa karake AtmAkA karma maila chuDAnA caahiye| zloka-samyakta vinA vrataM yena, tapaM anAdi kAlayaM / upavAsaM mAsa pASaM ca, saMsAre duHkhadAruNaM // 413 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 404 // anvayArtha -- ( samyakta binA ) samyagdarzana ke vinA ( yena anAdi kAlayaM vrataM tapaM ) jisane anAdikAlase vrata pAle hoM, tapa kiyA ho (mAsa pAkhaM ca upavAsa) eka mAsa yA paMdraha dinakA upavAsa kiyA ho ( saMsAre duHkhadAruNaM ) vaha saba saMsAra meM bhayAnaka duHkhakA hI kAraNa hai / vizeSArtha - samyagdarzana mokSake mArgakA bIja hai / samyagdarzanake vinA jitanA bhI jJAna hai vaha kujJAna hai, jitanA bhI cAritra hai, kucAritra hai isakA kAraNa yahI hai ki mithyAtva va anaMtAnubaMdhI kaSAyakI vAsanA nahIM chUTatI hai| isaliye yadi muni yA zrAvakakA cAritra bhI pAlatA hai, mAsa mAsa bharake yA paMdraha paMdraha dina ke upavAsa bhI karatA hai tau bhI koI na koI kaSAyaka abhiprAya bhItara jamA rahatA hai / pAto mAnavaza, yA mAyAvaza, yA lobhavaza, cAritra pAlA jAtA hai| uttama gatiyoMmeM sukha mile, durgatimeM duHkha na mile aisI bhAvanA midhyAdRSTIke bhItara banI rahatI hai / isaliye kaThora vrata va tapazcaraNa bhI saccI vItarAgatAko nahIM baDhA saktA hai kyoMki bIja vinA vRkSa kaise baDhe / zuddhAtmAkI zrArUpa samyagdarzana bIja hai / isake hote hue vrata cAritra tapa Adi vItarAgatAke vRkSako baDhAte haiM / yadi saMsArase vairAgyakI zraddhAko jamAnevAlA sampadarzana nahIM hai to vrata tapAdi kucha maMda kaSAyase puNyakA baMdha kara detA hai jisase devagatimeM yA sAtAkArI mAnava gatimeM janma letA hai vahAM viSayabhogoM meM raMjAyamAna hokara naraka yA pazu gati meM calA jAtA hai yA nigoda meM calA jAtA hai jahAMse nikalanA dIrghakAlameM bhI durlabha hai / saMsArake bhayAnaka duHkhoM ko sahanA paDatA hai / isaliye yaha upadeza hai ki zrAvakakI zreNiyoMko sampata mahita pAlana kro| samyaktake vinA vrata upavAsa bhUsIko pelanA hai / samyakta sahita cAritra hI dhAnya meM se cAvala alaga karanA hai / zloka - upavAsaM eka zuddhaM ca mana zuddhaM tatva sArddhayaM / mukti zriyaM pathaM yena, prAptaM nAtra saMzayaH // 414 // anvayArtha - (yena ) jisane (eka upavAsaM zuddhaM ca ) eka bhI upavAsa zuddhatAse kiyA ho ( mana zuddhaM ) manameM maila na ho (tatva sArddhayaM ) AtmatatvakI bhAvanA sahita ho (mukti zriyaM pathaM prAptaM ) usane mokSalakSmI mArgako pAliyA ( nAtra saMzayaH ) isameM koI saMzaya nahIM hai / 1990 zrAvakAcAra // 404 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraNataraNa zrAvakAra // 406 // vizeSArtha-yahAM kahate haiM ki upavAsa cAhe jitane kro| haraeka upavAsameM zuddhatA honI caahiye| manameM ArtadhyAna, raudradhyAna na honA caahiye| tatvoMkI bhAvanA kI jAnI caahiye| AtmAkA anubhava kiyA jAnA cAhiye / aisA hI upavAsa yathArtha hai| mokSalakSmIkI prAptikA eka mArga hai isameM koI zaMkA nahIM hai| jahAM zAMtabhAva, jJAnabhAva, AnandabhAva samaya samaya baDhatA rahe vahI upavAsa hai| eka bhI upavAsa vidhipUrvaka va bhAvapUrvaka kiyA jAya to adhika phaladAI hai| parantu jI aneka upavAsa kiye jAve va Atma zAMti va Atma vicAra na ho to ve mokSamArga nahIM hai| prayojana yaha hai ki cauthI pratimAghArIko eka mAsameM cAra upavAsa to zuddha bhAvase avazya hI karanA yogya hai| jo sAmAyika prati dina tIna kAla vaha karatA thA, upavAsake dina use bahuta adhika kAlataka sAmyabhAva rakhanekA avasara milatA hai| upavAsa dharmadhyAnakA eka acchA avasara prApta kara detA hai| upavAsa ke dina paramAtma prakAza, samapasAra, samAdhizataka Adi adhyAtma graMthoMkA vizeSa manana 1 karanA caahiye| dhyAnakA abhyAsa jitanA adhika hosake kiyA jAnA cAhiye / yaha upavAsa AtmonnatikA vizeSa upakArI hai| zloka-sacittaM ciMtanaM kRtvA, cetayaMti sadA budhaiH| acetaM asatya tyaktaMte, sacitta pratimA ucyate // 15 // manvayArtha-(sacittaM ciMtanaM kRtvA) sacitta arthAt zuddhAtmAkA citavana karake (cetayaMti sadA budhaiH) OM sadA buddhivAna anubhava karate haiM (acetaM asatya tyaktaMte ) ajJAna va mithyA vastuko tyAga dete haiM (sacitta pratimA ucyate ) use sacitta pratimA kahate haiN| vizeSArtha-pAMcamI sacitta pratimA yA sacitta tyAga pratimA hai| isa zlokameM nizcayanayakI OM mukhyatAse kathana hai ki cetanA sahita jo zukhAtmA usake guNoMkA citavana karake usakA anubhava buddhimAnajana karate haiN| kisI mUDha bhaktikA va asatya tatvakA citavana nahIM karate haiM aura na ajJAna svarUpa pudgalAdikA ciMtavana karate haiM na nAzavaMta asatya jagatakI kSaNabhaMgura paryAyoMkA citavana karate haiN| Arta va raudradhyAnake saba viSaya choDakara dharmadhyAnameM bhI eka AtmAko hI viSaya karake jo // 40
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 406 // OM anubhava karate haiM nirantara svarUpameM sAvadhAna haipenizcayase sacitta pratimAdhArI bhASaka haiN| AtmadhyAnake abhyAsakI unnati hI vAstava meM pratimAkI unnati hai| zloka-sacinaM haritaM yena, tyakte na virodhanaM / sacitta sanmUrchanaM ca, tyakte sadA budhaiH // 416 // sacitta haritaM tyaktaM ca, acitta sAddhaM ca tyatayaM / sacetaM cetanA bhAvaM, sacitta pratimA sadA / / 417 // anvayArtha-(yena) jo (sacittaM haritaM tyaktaMte na virodhana) sacitta vanaspatikA tyAga kare unako (vRthA) toDe va nAza na kre| (budhaiH sadA sacitta sanmUrchanaM ca tyakte) buddhimAna jana sadA haraeka sacitta ekendriya sanmUrchanakA tyAga kare (sacittaM haritaM tyaktaM ca) sacitta vanaspatikA tyAga karake (acitta sAddhaM ca tyaktaya) acittake sAtha milI huI sacittakA bhI tyAga kre| (cetanAbhAvaM sacetaM) caitanya bhAvakA anubhava kare ( sadA sacitta pratimA ) usake sadA sacitta pratimA hotI hai| OM vizeSArtha-isa pAMcamI pratimAmeM jIva sahita vastuko khAnekA tyAga hai| isaliye ekadriya jala, * pRthvI, vanaspati AdikA sacitta avasthAmeM yaha AhAra nahIM karegA, unako acitta avasthAmeM legA, kaccA pAnI na pIkara prAsuka yA garma pAnI piivegaa| tarakArI phala Adi pacAkara va sUkhe va prAsuka dazAmeM khAegA, sacitta avasthAmeM na khaaegaa| abhI isake ArambhakA tyAga nahIM hai isaliye inako sacittake vyavahArakA va virAdhanAkA sarvathA tyAga nahIM hai| yaha pAnIko prAsuka va garma kara sakatA hai va vanaspatiko sacittase acitta kara sakA hai| yaha sacitta jala va vanaspatiko kabhI khAegA nahIM, taubhI vRthA jala va vanaspatikA virAdhana nahIM kregaa| dayAvAna hokara jitanA kama Arambha saci. takA hosake utanA kregaa| ratnakaraNDameM kahA hai mUlaphalazAkazAkhAkarIrakandaprasUnavImAni / nAmAni yo'tti so'yaM sacittavirato dayAmUrtiH // 141 // bhAvArtha-jo kacce yA aprAzuka mUla, phala, zAka, zAkhA,gAMThava kera, kaMda, phala va vIja nahIM khAtA hai sodayAvAna sacitta pratimAdhArI hai|praashuk karanekIrIti yaha hai yAprAzuru kise kahate haiM to likhA hai- 444444444444ECEKCARKAKAK44646444444 // 4 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa 4407 // sukaM pakaM tattaM balilavaNehi missiya davvaM / naM naMte Na hi chaNNaM taM savvaM pAsurya mANayaM // zrAvakAcAra bhAvArtha-jo vastu sUkhI hai-paka gaI ho jaise phalakA gadA, garma kI huI yA khaTTI lavaNAdi / kasAyalI vastuse milI huI ho va yaMtrase chinna bhinna kI gaI ho vaha saba prAsuka kahI gaI hai| sUkhI vaha vanaspati jo ugane lAyaka hai vaha bhI yonibhUta sacitta hai, use bhI sacitta pratimAdhArI nahIM khAtA hai jaise-sUkhA canA, gehuuN| bahuta karake yaha sUkhI vastuoMko jarUrata par3ane para kAma meM letA hai jinakA Upara nAma liyA gayA hai| apane hAthase yadi acitta karanA ho to jihvA iMdriyako vaza karake jisameM kama hiMsA ho unahI vastuoMko prAzuka karake khAtA hai| jihvAke svAda vaza ananta kAya sAdhAraNa vanaspatikA ghAta nahIM karatA hai| jaise yaha sya sacitta khAtA nahIM hai, pItA nahIM hai vaise yaha dUsaroMko bhI nahIM detA hai| ekeMdriyake AraMbhase va jihvA iMdriyake svAda donoMse virakta hai| tathApi isa pratimA mAtra sacittake khAne pInekA hI tyAga hai, vyavahArakA nhiiN| tathA yaha zrAvaka AtmAkA dhyAna vizeSa karatA hai isaliye bhI ise sacitta pratimA kahate haiN| yaha bhogo. pabhoga vratake pAMca atIcAroMko bacAvegA, sacitta yA hare patte para rakkhA va usase DhakA va usase milI koI acitta vastu bhI nahIM khAegA / niraMtara prANIsaMyama va iMdriya maMyamakA sAdhaka rhegaa| zloka-anurAga bhaktiM diSTaM ca, rAga doSa na diSTate / mithyA kujJAna tiktaM ca, anurAgaM tatra ucyate // 418 // zuddha tatvaM ca ArAdhyaM, asatyaM tasya tyaktayaM / mithyA zalyaM tyaktaM ca, anurAga bhakti sArthayaM // 119 / / anvayArtha-(anurAga bhakti diSTaM ca ) anurAga bhaktiko vicAranA cAhiye jahAM (rAga doSa na diSTate) rAga dveSa na dikhalAI paDeM (mithyA kujJAna tiktaM ca) jahAM mithyAtva va mithyAjJAna chUTa gae hoM (tatra anurAgaM uccate) vahAM anurAga kahA jAtA hai (zuddha tatvaM ca ArAdhyaM ) zuddha tatvakI bhakti karanA cAhiye (masatyaM tasya tyaktayaM) asatya tatvakA tyAga karanA cAhiye (mithyA zasya tyaktaM ca) mithyA zalyako choDanA cAhiye (anurAga bhakti sArthaya) taba yathocita anurAga bhakti chaThI pratimA hai| // 40 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcAra // 50 // RECErect&tke&EEKEN gatitiyAvarAtrimAlAbAlArA vizeSArtha-yahAM graMthakArane chaThI pratimAkA nAma anurAga bhakti liyA hai| kinahI AcAryoMne divA maithuna tyAga liyA hai| prAcIna AcAryoMne rAtri mukti tyAga liyA hai| kAraNa yahI hai ki rAtriko bhojana tyAga graMthakartAke matameM pahalI pratimAmeM yA usase pahale hI hojAtA hai taba yahAMpara rakhanA unake pariNAmoMmeM ThIka nahIM dIkhA hogA, isase isakA nAma anurAga bhakti rakha karake kahA hai| jahAM zuddha AtmIka tatvakA anurAga vizeSa baDha jAve, saMsArake karmoM meM rAga dveSa Sahuna ghaTa jAve, sva strI prasaMga bhI na suhAve, gRhasthake kAryoMse bahuta udAsInatA AjAve, sivAya zuddha AtmIka tatvakI prAptike aura bAta saba asatya dIkhatI ho, saMsArase vairAgya baDha gayA ho, mokSameM tIna bhakti hogaI ho vaha anurAga bhakti pratimA hai| zrI samantabhadrAcAryane rAtri mukti tyAga chaThI pratimAkA svarUpa aisA kahA haiannaM pAnaM khAdyaM lehya nAnAti yo vibhAvaryAm / sa ca rAtrimuktivirataH satteSvanukampamAnamanAH // 142 // bhAvArtha-jo sarva mANiyoMke Upara dayAbhAvako rakhanevAlA rAtriko anna, pAna, khAdya va lehya (cATane yogya) aise cAroM prakArake sarva AhArako nahIM khAtA hai vaha rAtri-bhojana tyAgI zrAvaka hai| yahAMpara bhAva yahI hai ki isa zreNI meM gRhasthake aisI udAsI AjAtI hai ki vaha rAtriko na to svayaM khAtA hai na khilAtA hai na bhojana sambandhI Arambha kriyA karatA va karAtA hai na vArtAlApa karatA hai| bhojanake sarva vicAroMse chuTakara adhikatara dharmadhyAnameM rakta rahatA hai| isake pahale yathAzakti rAtri-bhAjanakA tyAga thaa| yahAMpara atIcAra rahita pUrNa tyAga hojAtA hai| isake pahale rAtriko yadi svayaM na khAtA thA taubhI dUsaroMko khilAtA thaa| samyaktI dayAvAna hotA hai| avirata samyaktI bhI rAtriko khAnA pasanda nahIM karatA hai| yadi usase bane to vaha dina hImeM khAtA hai, parantu gRhasthI aneka prakArake vyavasAyavAle hote haiM, kisIko kAmase chuTTI hI na mila sake, dUra jAtA AtA hova aura lAcArI ho isase AcAryAne chaThI pratimAse pahale abhyAsa batAyA hai jitanA zakya ho utanA choDe, chaThI pratimAmeM pUrNa tyAga honA hI caahiye| samyagdRSTI zrAvaka apanI zaktike anusAra jIvadayAko pAlatA huA rAtri bhojana pahale bhI nahIM karegA paraMtu yadi koIke koI lAcArI ho to aura vratoM va pratimAoMko pAlatA huA rahakara vaha rAtri bhojanakA pUrNa tyAgI chaThI zreNImeM hogaa| aisA abhiprAya AcAryokA dikhatA hai| // 4.41
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa zrAvakAcAra 4.9 // zloka-baMbhaM abaMbha tyaktaM ca, zuddha diSTi rato sadA / zuddha dazana samaM zuddhaM, abaMbha tyakta nizcayaM // 420 // anvayArtha-(pamaM) brahmacarya pratimA sAtamI hai jahAM (avama tyaktaM ca ) abrahma yA kuzIlakA tyAga 1 kiyA jAve (sadA zuddha viSTi rataH) sadA zuSa samyagdarzanameM lavalIna raha jAve (zuddha darzana samaM zuddha) zukhasamyagdarzanake samAna zuddhatA bhAvoMkI rakkhI jAve (aba tyaktaM nizcayaM) brahmake sivAya abrahma OM dhyAna choDA jAve so nizcaya brahmacarya pratimA hai| vizeSArtha-brahmacarya pratimAko dhArate hue prAvaka svastrIkA bhI rAga choDa detA hai| mana, vacana, kAyase zIla dharma pAlatA hai| zIla dharmake virodhI nimittoMko bacAtA hai| brahmacarya vratakI pAMcoM bhAvanAoMpara pUrA dhyAna rakhatA hai| yaha gRhasthake rAga yogya vastrAbhUSaNa tyAga detA hai, udAsIna , kapaDe vairAgya varDaka pahanatA hai, sAdA vastra, sAdA zuddha bhojana jahAMtaka sambhava ho eka daphe karatA hai, ekAMtameM zayana karatA hai, yadi gharameM rahe to alaga kamare meM sotA baiThatA hai, jahAM striyoMkA Agamana va kolAhala na suna paDe, anyathA ghara choDakara vairAgyabhAva dhAra dezATana karatA hai| vyavahAra brahmacaryako bhaleprakAra pAlatA hubhA nizcaya brahmacaryako bhI acchI taraha pAlatA hai| zuddha AtmIka tatva jo Apa svayaM brahma svarUpa hai unakA dhyAna karatA hai| AtmIka tatvake sivAya aura tatvakA rAga choDa detA hai| aMtaraMga bAhara zAMta bhAva va vairAgyakI chaTAko prakAza karatA hai| brahmarasakA pyAsA hotA hai| ratnakaraNDameM kahA hai ___ malabI malayoni galanmakaM pUtagandhibIbhatsam / pazyannaMgamanaMgAdviramati yo brahmacArI saH // 143 // bhAvArtha-jo prAvaka apane zarIrako va strIke zarIrako malase utpanna, malako utpanna karanevAlA, maloMko bahAnevAlA, durgaMdha va azucise bharA huA, glAni yogya vicAratA hai aura kAma bhAvase virakta hotA hai vaha brahmacArI hai| isa pratimAmeM abhI AraMbhakA tyAga nahIM hai| sAtavI pratimAkA dhArI zrAvaka pahaleke sarva niyama pAlatA huA dezATana karatA huA, dharmakA pracAra sugamatAse kara sakA hai| ise vAhanakA tyAga nahIM hai| yaha madhyama pAtra meM bhI madhyama pAtra hai| padi gRhastha bhaktipUrvaka nimaMtraNa kareM to
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra vAraNataraNa OM zAMta bhAvase jo kucha mile AhAra karake saMtoSa mAnatA hai| svayaM bhI bhojanakA prabandha kara saktA // 410 // 4hai va apane ghara meM bhI jIma saktA hai| zloka-yasya cittaM dhruvaM nizcaya, Urdha adho ca madhyayaM / yasya vittaM na rAgAdiH, prapaMcaM tasya na pazyate // 421 // anvayArtha-(yasya cittaM dhruvaM nizcaya) jisa brahmacarya pratimAke dhArIke cittameM nizcayatAse apane svarUpakA nizcaya hotA hai (yasya cittaM urva adho ca madhyayaM rAgAdiH na) jisakA citta Upara nIce madhyaloka tInoM lokomeM rAga deSa mohako prApta nahIM hotA hai (tasya prapaMcaM na pazyate ) usake mana meM prapaMca nahIM dikhalAI paDA hai| vizeSArtha-sasama pratimA ghArIkA citta vairAgya meM bahuta adhika lavalIna rahatA hai, usako indra, mahamiMdra, dharaNeMdra, cakravartI, nArAyaNa, tinArAyaNa Adika sarva hI bhoga rogake samAna dIkhate haiM jo tIna lokame kisI bhI padArthakI icchA nahIM rakhatA hai| kevala apane zuddha AtmIka svabhAvakA pahI premI hai, vahI maiM hUM aisA usake dRDha ajAna hai, vaha aMtaraMgase rAgadeSa moha nahIM rakhatA hai, bahuta hI saralatAse yA moha rahitapanAse yadi gharameM rahe to gharameM, yadi paradaMza ghUmeM to lokameM vyavahAra karatA hai, brahmacaryakI dRDhatA rakhatA hai| zloka-vikahA vyasana uktaM ca, cakra dharNendra iMdra yaM / narendra vibhramaM rUpaM, varNatva vikahA ucyate // 422 // anvayArtha-vyasana uktaM ca vikahA ) mAta vyasanoMke sambandha rAgavaIka carcA vikathA hai(cakra SaNendra iMdrayaM narendra vibhrama rUpa varNatva vikahA ucyate) tathA cakravartI, dharaNeMdra.iMdra,mahArAjA Adike mohako utpanna karane vAle bhegAdikA varNana karanA vikathA kI jAtI hai| vizeSArtha-brahmavArI khoTI kathAoMse virata rahatA hai|juaa khelana, mAMsa bhakSaNa, madirA sevana, vezyA sevana, corI, zikAra khelanA, paratI sevana, ina sAta vyasanoMmeM rAga baDhAnevAlI kathAoMko yaha na to karatA hai aura na sunatA hai| tathA indra, dhaNendra, cakravartI, nArAyaNa, prati. mo1
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNavaraNa 0411 // CHETE nArAyaNa mahAmaMDalIka, maMDalIka, mahArAjA, rAjA, dhanavAna AdikI mohavarddhaka kathAoMko bhI vikathA kahate haiM unase virakta hotA hai / na kahatA hai, na sunatA hai, aise nATaka khela tamAze nahIM dekhatA hai, na karatA hai, jinase rAga baDhe / pariNAmoMmeM vairAgya baDhe aise nimittoM ko milAtA hai / strI, bhojana, deza va rAjAoM kI aisI kathAeM jinase strI meM rAga baDhe, bhojana meM rAga baDhe, jagata ke AraMbha parigraha meM rAga baDhe, rAjyalakSmIkA lobha utpanna ho, unako na sunanA hai aura na karatA hai / pramAdavarddhaka vArtAlApa AtmavicAra meM bAdhaka hai, aisA jAna unase virata rahatA hai / zloka - vratabhaMgaM rAga ciMtate, vikahA mithyAtaraMjitaM / abhaM vyakta baMbhaM ca, baMbha pratimA sa ucyate // 423 || anvayArtha - ( vratabhaMgaM rAga ciMte) brahmacarya vratako bhaMga karanevAle rAga bhAvakI ciMtAoMko (vikahA) cAroM vikathAoM ko ( mithyAta raMjita) midhyAstra meM raMjAyamAna honeko (avaMdha) va abrahmako (svataM ca ) syAga karake (maM) jahAM brahmacarya pAlA jAve (baMma pratimA sa ucyate ) vahI brahmacarya pratimA kahalAtI hai| vizeSArtha - brahmacArI zrAvakako kAma bhoga AdikI aisI ciMtAeM pichale bhogoMkI va Age ke bhogoMkI bilakula na karanI cAhiye jisase pariNAma brahmavarSale DiMga jAve va brahmavarSakA bhaMga hone lage aura na cAra vikathAoMko karanA cAhiye aura na saMsAra zarIra bhogoM ke mohameM va midhyA vAsanA vAsita dharma kriyAmeM raMjAyamAna honA cAhiye tathA mana, vacana, kAyase kuzIlako tyAga denA cAhiye / niraMtara nirvikAra bhAvoMko rakhate hue vairAgya bhAvanA bhAte hue brahmacartha pratimA pAlanI caahiye| pahalI pratimAoMke sarva niyama yatheSTa pAlanA cAhiye / zloka - yadi baMbhacArino jIvo, bhAvazuddhaM na diSTate / rAga raMjate, pratimA baMbhagataM punaH // 424 // vikahA anvayArtha - (yadi gaMbhacArino dikhalAI paDe (vikahA rAga raMnaMte ) pratimA bhaMga ho gaI aisA samajhanA cAhiye / vo ) yadi brahmacArI jIva meM ( bhAvazuddhaM na diSTate) bhAvakI zuddhatA nahIM vikathAke rAgameM raMjAyamAna ho ( punaH pratimA baMbhaga) to usako zrAvakAcAra // 4114
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa vizeSArtha-brahmacArI prAvakako vairAgyavAna va AtmAnubhavI va nirmala bhAvadhArI honA yogya hai|aNtrNg va bahiraMga donoM prakArase brahmacarya pAlanA yogya hai|aNtrNg brahmacarya, Atma samAdhi va zukAma rahita zIla bhAva tathA bahiraMga zuddhi vacanoMse va kAyase kuzIlakI ceSTAkA sarvathA tyAga, rAga varddhaka kathAoMko na kabhI karatA hai aura na kabhI sunatA hai| yadi koI brahmacArI hokara bhI zura bhAva na rakkhe, pariNAmoM meM iMdriya viSayoMkA rAga rakkhai, rAga sahita bAta kahe, OM rAgakI bAteM sune, jagatake prapaMcoMmeM apaneko ulajhAve, striyoMse rAgavarDaka vArtAlApa kare, ekAMtameM strIkA saMgama kare, kAma vikAra honekA nimitta lAve, AtmAkI zuddhikA dhyAna na rakkhe to vaha brahmacarya pratimAkA khaMDana karanevAlA hogayA aisA samajhanA caahiye| zloka-cittaM nirodhitaM yena, zuddha tatvaM ca sArthayaM / tasya dhyAnaM sthirIbhRtaM, baMbha pratimA sa ucyate // 425 // anvayArtha (yena cittaM sArthaya zuddha tatvaM niroSitaM ) jisane manako yathArtha zuddha Atma tatvake bhItara rokA ho (tasya dhyAna khirIbha) va jisakA dhyAna sthira rahatA ho usIke (babha pratimA sa ucyate) brahmavarSa pratimA kahI jAtI hai| vizeSA-sArAMza yaha hai ki brahmacarya pratimAmeM aMtaraMga zuddhikI mukhyatA hai| aMtaraMga pariNAma 4 yadinirmala hoMge to bAharI kriyA usake viruDanahIM hosakI hai| vaha brahma svarUpa zuddha AtmIka tatvameM apane manako rokanekA abhyAsa karake AtmadhyAnakI vizeSa thiratA karatA hai| niraMtara jisakI lI yA lagana zukha AtmAke svAtmAnandake pAne meM lagI rahe va jo jagata mAtrakI AtmAoMko nizcaya nayake dvArA samabhAvase samAna dekhe, rAga dveSakA tyAga kare, sarvakA baMdhutvabhAva rakkhe, jisako paramAtmAkA darzana haraeka saMsArI prANIke bhItara zuddha nayake pratApase hotA ho, brahmamaya jisakA bhAva horahA ho, brahmavicArameM hI jo raMjAyamAna ho, jisakI vacana va kAyakI caSTAse bhI brahmarasa TapakatA ho, jo pAMca iMdriyoMkA vijayI hokara vairAgyavAna ho, rasa nIrasa jo AhAra prAso basameM saMtoSI ho, alpAhArI ho, AraMbha padyapi kucha karatA hai paraMtu tyAgake sammukha ho, niraMtara mokSakI bhAvanAmeM vartatA ho, prANI mAtrakA hitaiSI ho, paropakArameM lIna ho, Atmadharma va // 1 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArajavaraNa zrAvakAcAra // 41 // zIla dharmakI prabhAvanA karanevAlA ho, pairAgyamaya vastroMkA dhArI ho, alpase alpa vana dhAratA ho vahI brahmacarya pratimAkA dhArI zrAvaka kahA jAtA hai| ____ zloka-AraMbhe mana pasarasya, diSTa adiSTa saMjute / nirodhanaM ca kRtaM yena, zuddha bhAvaM ca saMjutaM // 426 // anvayArtha ((yena) jisane (diSTa adiSTa saMjute AraMbhe) dekhe hue va sune hue va saMyoga prApta ArabhoM meM (mana pasarasya nirodhanaM ca kRtaM ) phaMse hue manako nirodha kiyA ho (zuddha bhAvaM ca saMjutaM) tathA zuddha 7 bhAvoMkA dhArI ho vaha Arambha tyAga pratimA dhArI prAvaka hai| vizeSArtha-aba yahAM AThamI Arambha tyAga pratimAko kahate haiN| yadyapi abhI parigrahakA tyAgI nahIM hai to bhI aba yaha apane saMyogameM jo kucha laukika Arambha karatA thA, vyApAra khetI lenadena, gRhAraMbha Adi una sabako tyAga karake saMtoSI hojAtA hai| manase pairAgyavAna hokara dekhe sune va anubhava kiye hue ArambhoM meM bhI manako nahIM ulajhAtA hai| padi gharameM rahe to ekAMta meM rahatA hai| apane liye koI Arambha nahIM karAtA hai| jaba bhojana ke samaya usakA kuTumbI putra Adi koI bulAtA hai taSa bhojana saMtoSase kara letA hai / vaha svayaM na banAtA hai, na banavAtA hai| dUsare umake kuTumbI usakI AvazyaktAoMpara dhyAna rakhakara usako prAzuka pAnI Adi dete rahate haiN| yadi vaha gRhatyAgI hotA hai to dUsare prAvakagaNa usakI samhAla rakhate haiN| vaha pahalese nimaMtraNa to mAnatA hai paraMtu mere liye amuka vastu banAI jAya aisA jo sAtamI pratimA taka kaha sakA thA so aba nahIM kahatA hai| yadi koI pUche kyA tyAga hai to jisa kisI rasa yA vastukA tyAga hotA hai usako batA detA hai| saMtoSase jo mile usako alpAhAra karake zarIra rakSA karatA hai tathA niraMtara ekAMtameM baiThakara zuddha bhAvoMke liye sAmAbika, dhyAna, AdhyAtmika graMthoMkA vicAra va dharma: dhyAna va dharmopadeza karatA rahatA hai| parama vairAgyavAna ho AtmIka unnatikA AraMbha karatA rahatA hai| dharma prabhAvanAkA AraMbha karatA hai paraMtu sAMsArika Arambhase pUrNatayA virakahojAtA hai| zrI rakhakaraMDa zrAvakAcArameM isakA svarUpa hai sevAkRSivANijyapramukhAdAramato vyupAramati / prANAtipAtahetoryosAvAraMbhavinivRttaH // 14 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 41 // bhAvArtha-jo sevA khetI vyApArAdi AraMbhoMse virakta hojAtA hai kyoMki ina sabase prANoMkA zrAvakAcAra ghAta hotA hai vaha AraMbhatyAgI zrAvaka hai| yahAM vaha usa sthAvara donoMkI hiMsAse viraka hojAtA hai| sAtamI pratimA taka AraMbhI hiMsAkA pUrNa tyAga na thA mAtra abhyAsa thA, pahI pUrNa tyAga kara detA hai| yahAM sacitta jala va vanaspatiko svayaM acitta bhI na karegA, yahAM vaha hiMsAkArI vAhanoMpara nahIM cddhegaa| apane na jAnate hue gADI ghoDe, paila Adi dvArA bahutase trasa prANiyoMkI jo mArgameM calate haiM hiMsA hojAtI hai isaliye vaha hiMsAkArI vAhanoMpara nahIM caDhake paidala hI bhUmi nirakhakara calatA hai| AraMbhI hiMsAke tyAgakI apekSA hI yaha AThamI zreNI hai| yahI gRha tyAgI zrAvaka saMtoSase dezATana karatA hai| jahAM AsapAsa grAmoM meM prAvakoMke ghara hoMge usI pradezameM bhramaNa kregaa| AraMbha karAnevAlI yAtrAoMko svayaM na kregaa| yadi koI saMgha apaneApa kisI tIrthayAtrAko jAtA ho va saMghale sAtha le jAnekI prArthanA kareM to sAtha ho letA hai va paidala hI gamana karatA hai| AtmarasakA magana rahanavAlA parama saMtoSI yaha Avaka hotA hai| yadi gharameM parigrahake bhItara hai, putrAdi saba kAma karate haiM, unako vaha kisI kAmakI preraNA nahIM karatA hai| jaba vaha kisI laukika kAmakI salAha pUche to udAsIna bhAvase batA detA hai| zloka-anRta aceta asatyaM, AraMbhaM yena kriiyte| jina uktaMcana TiTate. jinadrohI mithyA tatparA // 427 // ___ anvayArtha-(thena) jisake dvArA (anRta aceta asattyaM bhArabha krIyate) mithyA, ajJAnamaya va pIDAkArI prArambha kiyA jAtA hai (ca mina ukta na diSTate) va jo jinendrakI AjJAkA bhI vizvAsa nahIM rakhatA hai vaha (ninadrohI mithyA tatparA ) jina AjJAkA lopI va mithyAstake AdhIna hai| vizeSArtha-yahAM AraMbhakA svarUpa kahate haiN| jo dravya kamAnemeM ati Azakta hojAte haiM ve isa vAtakA vinAra choDa dete haiM ki kaunasA AraMbha ThIka hai yA ayogya hai, kaunasA mithyA vacanoMse hotA hai, kaunasA satya vacanAma hotA hai| jJAnamaya va ajJAnamayakA vicAra nahIM rakhanA hai| prati pIDAkArI Arabha bhI kara letA hai jaise lakaDI kaTavAnA, mAdaka vastu panavAnA, pazuoM kA vikraya, zAstra vikraya AditathA AraMbhameM savAIse nahIM vartatA hai| dUsaroMko Thaga karake dhana kamAtA hai| 414
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraNavaraNa 4 zrAvakAcAra jinendrakI AjJA to yaha hai ki satyatAke mAtha parako duHkha na pahuMce isa taraha prAjIvikAkA sAdhana karake gRhasthakA kartavya paalo| yaha AraMbhAsakta hokara nyAya anyAyako bhUlakara jisataraha adhika dhana saMcaya ho vaiNa karatA rahatA hai, vizvAsaghAta bhI kara letA hai, bholoMko samajhAkara lUTa 1 letA hai| aisA AraMbhI miyAdRSTI hai, jina bhagavAnakI 'jJAko na pAlanevAlA hiMsaka va pApI hai vanarakAdi kugatikA bAMdhanevAlA hai| ataeva AraMbhakA moha tyAganA hI hitakara hai| zloka-adevaM aguraM yasya, adharma kriyate sA / vizvAsaM yena jIvasya, durgatiM duHkhabhAjanaM // 428 // anvayArtha (yasya sadA bhadevaM aguraM avarma kriyate ) jo sadA hI mithyA deva, miyA guru, miyA * dharmakI sevA kiyA karatA hai (yena jIvasya vizvAsa ) jisa jIvakA vizvAsa ho aisA hotA hai (durgati duHkhabhAnanaM ) vaha kugatimeM jAkara duHkhoMkA bhAjana ho jAtA hai| vizeSArtha-AraMbha parigrahameM jo gRhastha Asakta hojAtA hai, dhanakA lolurI ho jAtA hai vaha vairAgyavarddhaka jinadeva, jinaguru va jinadharmakI zraddhA nahIM karatA huA rAgI deSI deva, parigrahadhArI guru, va hiMsAI dharmakI bharA kara letA hai| usako jaba aisA upadeza milatA hai ki amuka deva devIkI pUjA karanese dhanalAbha putralAbha hogA, rAjyalAbha hogaa| amuka sAdhukI bhakti karanese dhana, putra, rAjyakA saMrakSaNa rahegA / amuka pUjA pATha, japa tapa, yAtrA karanese dhanAdikA samAgama hogaa| taba yaha AraMbhI mohI jIva unameM vizvAsa karake unahIkI bhakti kiyA karatA hai tathA bahudhA mAnyatA mAnatA hai ki merA amuka kAma siddha hojAyagA to maiM aisI bhakti karUMgA, yaha dAna dUMgA ityAdi / aisI mAnyatA kara lenepara kadAcit kAma siddha hogayA to yaha aisA mAna letA hai ki amuka kudeva, kuguru, va kudharmake pratApase hI siddha huA hai| yadyapi vaha kArya to puNya ke udayase huA hai paraMtu mithyAtvIko mithyA mAnane meM kucha saMkoca nahIM hotA hai| aisA mAnakara vaha aura 7 adhika mithyA zraddhAnI hojAtA hai| isataraha dhanakA lolupI AraMbhI hokara tIvra pApa yAMdhakara narakAdimeM jAkara ghora duHkha uThAtA hai| AraMbhakA moha saMsAra duHkhoMkA hetu hai| // 415 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa GENEVEGEEGGREEMEGECREVEGElectEGEGLEC44 zloka-AraMbhaM parigrahaM dilaM, anaMtAnaMta ciMtae / zrAvakAcara te narA jJAna hInasya, durgatigamanaM na sNshyH|| 429 // anvayArtha (AraMbha parigrahaM diSTaM) bhAraMbha va parigrahako dekhakara (anaMtAnaMta ciMtae) vaha anaMtAnaMta parigrahakI prAptikI ciMtA kiyA karatA hai (te narA jJAna hInasya) ve mAnava samyagjJAnase zUnya haiM (durgati gamanaM na saMzayaH) unakA kugatimeM gamana hogA isameM koI saMzaya nahIM hai| vizeSArtha-ajJAnI dekhI sunI parigrahako vicAra kara va dekhe sune Arambhako jAnakara niraMtara adhikAdhika dhanakI prAptikI ciMtA kiyA karatA hai / kathAoM meM cakravartIkI sampadA paDhakara va iMdrakI vibhUti jAnakara va unakI amogha zaktiko sunakara tathA paradeza yA svadezameM baDe 2 koTyAdhIza, mAnavoMkI sampatti sunakara va unakA bar3A bhArI vyApAra jAnakara yaha ciMtA kiyA karatA hai ki kaba maiM aisA Arambha karU~, kaba maiM itanA baDA dhanI hojAU~, kyA maiM aisA kAma karU~ jisase cakravartI nArAyaNa, pratinArAyaNa, ra jA, mahArAjA, indra, dharNendra Adike bhoga mAmagrIko prApta kara sakU~, isa taraha anaMtAnubaMdhI kaSAyake udayase AraMbha parigrahakI ghora ciMtA karake kubhAvoMke anusAra dhana alpa rahate hue va alpArambha karate hue bhI tIvra karma bAMdha letA hai| bahudhA narka Ayu bAMdhakara narka calA jAtA hai| ataeva Arambha mahAna dukhadAI hai| zloka-AraMbha zuddha diSTaM ca, samyaktaM zuddhaM dhruvaM / darzanaM jJAna cAritraM, AraMbha zuddha zAzvataM // 430 // anvayArtha-jJAnIke (zuddha AraMbha diSTaM ca) zuddha bhAvake pAnekA AraMbha dekhA jAtA hai usake (zuddhaM dhruvaM samyaktaM) zuddha nizcaya samyagdarzana hotA hai (darzana jJAna cAritraM ) usake sampagdarzana, samyagjJAna va samyakcAritra ratnatrayakA (bhAraMbha zuddha zAzvataM) AraMbha zuddha nitya hotA hai| vizeSArtha-AraMbhatyAgI zrAvaka samyagdRSTI hotA hai vaha sarva laukika AraMbhako mahA pApakA kAraNa samajhakara tyAga detA hai, mAtra zuddhAtmIka bhAyoMkI prAptikA AraMbha arthAt dharmadhyAnakA AraMbha karatA rahatA hai| apane nirmala samyakta bhAva ke kAraNa vaha ratnatrayakI zuddhikA pasna karatA
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa // 417 // rahatA hai / vaha jAnatA hai ki nizcaya ratnatraya svAtmAnubhavako kahate haiN| usake niraMtara svAtmAnubhavakA abhyAsa rahatA hai| jaba AtmAke mananameM upayoga nahIM lagAtA hai taba jinavANIkA abhyAsa karatA hai - usameM AdhyAtmIka zAstroMpara vizeSa lakSya detA hai, jo jo niyama pahale se haiM unako bhale prakAra pAlatA hai / vyavahAra samyagdarzanake dvArA nizcaya samyagdarzanako vyavacAra sampajJAna ke dvArA nizcaya samyagjJAnako va vyavahAra samyakcAritra ke dvArA nizcaya samyakcAritrako dRDhatA se sAdhana karatA hai| zuddha nitya AtmAke anubhava meM upayogako jamAnekA mukhya AraMbha karatA hai, hiMsAmaI AraMbhase bacatA hai, ahiMsA ke AraMbha meM pravartatA hai / zloka - AraMbhaM zuddha tatvaM ca saMsAra duHkha vyaktayaM / mokSamArga ca diSTaMte, prAptaM zAzvataM padaM // 431 // anvayArtha - ( zuddha tatvaM ca AraMbha ) zuddha AtmIka tatvakA vicAra ( saMsAra duHkha vyakta ) saMsArake duHkhoM se chur3AnevAlA hai (mokSamArga ca diSTaMte ) mokSakA mArga dikhAnevAlA hai (zAzvataM padaM prAptaM ) va avinAzI padako prApta karAne vAlA hai / vizeSArtha - saMsArIka kAryoMkA Arambha saMsArake bhramaNakA kAraNa hai taba Atma kAryakA AraMbha saMmrArake duHkhoMko chuDAnevAlA hai tathA mokSa prApta karAnevAlA hai| avinAzI nirvANa padakA sAdhana svAtma dhyAna hai, jahAM zuddha AtmAkA anubhava hai vahIM ratnatraya svarUpa nizcaya mokSamArga hai, AraMbha tyAgI zrAvaka sarva saMkalpa vikalpa tyAgakara nizciMta hokara dinarAta AtmA ke uddhAra meM hI dattacitta rahatA hai| dhArmika aMtaraMgakA isake tyAga nahIM hai isaliye dharmonnatike kAryoMko karatA rahatA hai, pUjA pATha stuti karatA rahatA hai| dAnadharma karatA va karAtA rahatA hai| abhI yaha parigrahakA svAmI hai, ghanako zubha kAryoM meM lagAkara saphala karatA hai| jJAnakI unnatimeM vizeSa lakSya detA hai / yaha baDA dayAlu hai, duHkhI prANiyoMke duHkha meTatA hai, jagatameM jIvadayAkA pracAra karatA hai, sarvase prema bhAva rakhatA huA dharmakI prabhAvanA karatA hai / 53 zloka - parigrahaM pudgalArthaM ca parigrahaM na ciMtae / grahaNaM darzanaM zuddhaM, parigraha na vidiSTate // 432 // zrAvakAcAra // 417 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa // 418 // anvayA_pirima padalAcA pariNAma Adi paddhala jo zarIra usake liye hotI hai| zrAva yaha zrAvaka (parigraha na ciMtae) parigrahakI ciMtA choDa detA hai (zuddha darzanaM grahaNa) isake zuddha sampagdarzanakA grahaNa hai (parigraha na vidiSTate) aura parigraha nahIM dikhalAI paDatA hai| vizeSArtha-aba naumI parigraha tyAga pratimAko kahate haiM / isa zreNI meM Akara vaha zrAvaka apane pAsa sarva sampattiko jise denA ho dedetA hai| dharmakAryoM meM va dAna dharmameM lagA detA hai| aba avazya niyamase gharako tyAga kara dharmazAlAmeM va upavanameM, sarvasAdhAraNake upayoga yogya sthAnameM jahAM apanA svAmIpanA nahIM hai vahAM rahatA hai| zarIrase mamatA choDa dI hai| mAtra zarIra rakSAke hetu kucha vastra va vartana rakhatA hai| rupayA paisA kucha nahIM rakhatA hai| nimaMtraNa kiye jAnepara jo AhAra karAve use saMtoSase kara letA hai| yaha apanA svAmIpanA apane jJAna darzana AtmAke svabhAvameM hI rakhatA hai| aura sarva tarahase mamatA dUra kara detA hai| isake niraMtara bhAvanA munipada dhAranekI rahatI hai| ratnakaraMDa zrAvakAcArameM kahA hai bAseSu dazasu vastuSu mamatvamutsRjya nirmmtvrtH| svasthaH saMtoSaparaH paricitaparigrahAdvirataH // 145 // bhAvArtha-yaha parigraha tyAgI zrAvaka bAharI 10 prakArakI vastuoMse mamatA choDa detA hai, unakA tyAga kara detA hai, kSetra, makAna, cAMdI, sonA, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, kapaDe, vartana, ina sabase svAmIpanA haTA letA hai| parama vairAgyameM lIna hokara AtmAke dhyAnameM tiSThatA hai| parama saMtoSa rakhatA hai| tatvavicArameM lagA rahatA hai va dharmake svAmI sAdhuoMkI saMgati rakhatA hai| grAmAdimeM vihAra karatA huA svapara kalyANa karatA hai| ___ zloka-anumati na dAtavyaM, mithyArAgAdidezanaM / ahiMsA bhAvazuddhaM ca, anumati na ciMtae // 433 // anvayArtha-(mithyArAgAdidezana anumati na dAtavyaM) mithyA rAga dveSa sambandhI bhAvako upadeza karane vAlI sammati na denA cAhiye (anumatiM na ciMtae) na aisI sammati denekI ciMtA hI karanI cAhiye (mahiMsA bhAvazuddha ca) ahiMsAbhAva va zuddha AtmIka bhAva sadA rakhanA cAhiye so anumati tyAga Vin bhAvaka hai|
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 419 // vizeSArtha-dasamI pratimA anumati tyAga hai| isa zreNImeM zrAvaka dharma sambandhI carcA zrAvakAcAra sivAya aura koI laukika carcA nahIM karatA hai| koIlaukika sammati gRhasthake kSaNabhaMgura mithyA kArya sambandhI va vyApAra sambandhI va vivAhAdi sambandhI pUche to kucha nahIM kahatA hai aura na 1 manameM hI usa sambandhI acchA yA burA ciMtavana karatA hai| naumI pratimA taka to yadi koI sammati sAMsArika kArya sambandhI pUchatA to yaha udAsIna bhAvase mAtra usake lAbha va hAni batA detA.preraka rUpase kucha nahIM kahatA / isa zreNI meM vaha ina bAtoMse bhI virakta hojAtA hai| bhAtmakalyANa sambandhI va dharmakI unnatikAraka bAta hI kahatA hai va isImeM sammati detA hai| isake paripAnI meM hiMsA bhAva bahuta adhika hai| kiMcit bhI usake nimittase hiMsA ho yaha ise pasaMda nahIM hai| isIliye yaha zrAvaka pahale se nimaMtraNa nahIM mAnatA hai| bhojana ke samaya koI balAve calA jAtA hai, sadA zuddha AtmAke dhyAnakA lakSya rakhatA hai| ratnakaraMDameM kahA hai anumatirAramye vA parigrahe vaihikeSu pharmasu vaa| nAsti khalu yasya samadhIranumativirataH sa mantavyaH // 16 // bhAvArtha-jo samabhAva dhAraka jJAnI zrAvaka bAharI kAryoMke sambandhameM Arambha karane va dhanAdi parigraha ekatra karanekI sammati nahIM detA hai vaha anumati tyAga zrAvaka hai aisA jAnanA caahiye| yaha madhyama pAtrameM uttama ginA gayA hai| zloka-udiSThaM utkRSTa bhAvena, darzana jJAna saMyutaM / caraNaM zuddha bhAvasya, udiSThaM AhAra zuddhaye // 434 // aMtarAya manaM kRtvA, vacanaM kAya ucyate / manazuddhaM vaca zuddhaM ca, uddiSTaM AhAra zuddhaye // 435 // anvayArtha (utkRSTa mAvena) zreSTha bhAvoMke sAtha (darzana jJAna saMyutaM caraNaM uddiSTaM ) sampadarzana samya. jAna sahita cAritra pAlanekA jisake uddezya ho aise (zuddha bhAvasya ) zura bhAva dhArIke (udiSTa AhAra zuddhaye) uriSTAhArakA tyAga hotA hai| (manaM vacanaM kAya kRtvA aMtarAya ucyate) mana, vacana, kAya sambandhI aMtarAyako bacAnA isake liye kahA gayA hai (manazuddha va zuddhaMca) isakA mana ra va vacana zara hotA hai so (udiSTaM AhAra zuddhaye) ariSTa AhArakA tyAgI Avaka hai| // 19 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa zrAvakAcAra // 42 // vizeSArtha-gyArahavIM pratimA udiSTAhAra tyAga hai, isa zreNImeM yaha utkRSTa Avaka hojAtA hai, sAdhu samAna vairAgyake bhAva rakhatA hai| yaha nahIM cAhatA hai ki isake uddezyase va isako lakSya meM lekara koI AhAra banAyA gayA ho use yaha leve| jisa AhArako kuTumdhI prAvakane apane hI kaTambake liye banAyA ho usImeMse jo vibhAga bhikSAvRttise jAte hue mile use hI lekara yaha saMtaSTa rahatA hai| yaha manameM bhojanakI lAlamA nahIM rakhatA hai na pacana aisA kahatA hai jisase bhojanakI lAlasA va yAcanA pragaTa ho| isakA uddezya yA prayojana ratnatraya dharmako parama samatA. bhAvase pAlanA hai| bhojanake aMtarAyoMko mana, vacana, kAyase TAlakara bhojana karatA hai| ratnakaraNDameM kahA hai gRhato munivanamitvA gurUpakaMThe vratAni parigRhya / maikssyaashnstpsynutkRssttshcekkhnndddhrH||17|| bhAvArtha-jo gRhavAsase udAsa ho munirAjake pAsa jAkara vana meM unake samIpa banoko lekara ra unake pAsa tapasyA kare va bhikSAse bhojana kare va khaMDa vastra rakhe so utkRSTa pratimAdhArI hai| anumati tyAga pratimA taka dharmazAlAmeM va ekAMta gharameM va nasiyA AdimeM Thaharakara dharma sAdhana kara saktA thaa| gyArahavIM pratimAvAlA munirAjakI saMgatimeM rahegA kyoMki yaha muni dharma pAlanakA abhyAsa karanevAlA hojAtA hai| jaise muni varSAke cAra mAsa sivAya vihAra karate haiM, zeSa nagarake pAsa pAMca dina va grAmake pAsa eka dina hI Thaharate haiM, pagase vihAra karate haiM, vaise hI yA zrAvaka kregaa| kSullaka zrAvaka eka khaMDa vastra jisase pagaDhake to mastaka khulA rahe, mastaka DhakA ho to paga khulA rahe va eka laMgoTa rakhatA hai| zaradI garmI dasa mahAdikI vAghA sahanekA abhyAsa karatA hai| jIvadayAke liye mora picchI va kamaMDala meM zauca ke liye jala rakhanA hai va koI2 bhikSA lenekA pAtra bhI rakhate haiM, munivat bhikSAko jAte haiN| jahAMtaka manAI nahIM hai vahAMtaka gRhasthIke ghara jAte haiN| bhikSA lenekA jo pAtra rakhate haiM ve pAtra meM bhojana thoDAsAlekara anya nikara gharameM jAte haiN| isataraha paMktibaMdha 5-7 gharoMse bhojana ekatra karake aMtima gharameM baiThakara bhojanapAna karake pAtrako zuddha karake banameM cale jAte haiN| jo eka ghara lenevAle hote haiM ve ekahI gharameM baiThakara thAlI meM saMtoSase bhojana kara lete haiN| 24 ghaMTe meM eka hI daphe bhojana pAna karate haiM, ye kezoMko kata.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAra // 42 // ra rAte haiN| inameM eka bheda ailakoMkA hai, ye ailaka eka laMgoTa mAtra rakhate haiN| ye munike samAna kezoMkA loMca karate haiM, kASTakA kamaMDala rakhate haiM, bhikSAse eka ghara baiThakara apane hAtha meM hI bhojana grAsa rUpa lekara karate haiM, munidharmakA abhyAsa karate haiN| ye donoM kSullaka ailaka gyAraha pratimAoMke niya. moko jo utkRSTa cAritra meM bAdhaka nahIM haiM saba pAlate haiM, munirAja honekI bhAvanA bhAte haiM, AtmadhyAnakA vizeSa anurAga rakhate haiN| ailaka vizeSa virakta haiM, rAtriko mauna rakhakara dhyAna karate haiM, uddiSTAhArake tyAgI isIliye hote haiM ki unake Azayase zrAvaka koI Arambha na kare / svayaMke liye Arambha kare usImeMse dAna rUpa jo mile usI meM yaha saMtoSa kre| yahAMtaka pratyArUpAnAvaraNa kaSAyakA jitanA jitanA maMda udaya hotA jAtA hai utanA utanA bAharI va aMtaraMga cAritra baDhatA , jAtA hai| zloka-pratimA ekAdazaM yena, jina uktaM jinAgame / pAlaMti bhavyajIvAnAM, mana zuddhaM svAtmaciMtanaM // 436 // anvayArtha-(mina bhAgame nina ukta) jinAgamameM jinendra bhagavAnake kathana pramANa (yena ekAdazaM pratimA) jo yaha gyAraha pratimA (bhavya jIvAnAM pArkati) bhavya jIva pAlate haiM (mana zuddha) manako zuddha rakhate haiM (svAtmaciMtana) va apane AtmAkA dhyAna karate haiN| vizeSArga-ina gyAraha pratimAoMkA rUpa jinendra bhagavAna dvArA upadezita va RSi praNIta jinAgamameM jaisA kahA gayA hai vaisA jAnakara zrAvakoMko ucita hai ki zuddha bhAvoMke sAtha mAyA, mithyA, nidAna tIna zalya choDakara pAleM, mukhyatAse zuDAtmAke citavanakI bhAvanA rakkheM / nizcayadharma AsmAkA anubhava hai usakI unnati karate jAveM,mAtra bAharI cAritra kAryakArI nahIM hai| bAharI cAritra sahAyakArI hai, nizcaya cAritra hI paropakArI hai| zloka-anuvrataM paMca utpAdaMte, ahiMsAnRta ucyate / asteyaM brahma vrataM zuddha, aparigrahaM sa ucyate // 437 // anvayArtha-(anuvrataM paMca utpAdate) ye gyAraha pratimAghArI prAvaka pAMca aNuvratoMko paDhAte jAte KElele
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI // 42 // OM haiM ve (ahiMsAnRta ucyate) ahiMsA vrata hai, anRta tyAga brata kahA jAtA hai (asteyaM ) corIkA tyAga hai (zuddhaM brama vrataM ) zukha brahmacarya vrata hai (aparigrahaM sa ucyate ) vaha parigraha tyAga vrata kahA jAtA hai| vizeSArtha-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, parigraha tyAga ina pAMca vratoMko eka deza pAlanekA abhyAsa pahalI darzanapratimAse prAraMbha hotA hai phira baDhatA huA calA jAtA hai| mahAvatoMmeM kucha hI kamI raha jAtI hai vahAMtaka utkRSTa prAvaka gyAraha pratimAdhArI hotA hai| ye pAMca bratahI OM saMvarake kAraNa haiN| avirata bhAvase jo kokA Asrava baMdha hotA hai vaha ina bratoMke pAlanese baMda. hotA jAtA hai, vItarAgatA baDhatI jAtI hai| zloka-hiMsA asatya sahitasya, rAgadoSa pApAdikaM / thAvaraM trasa AraMbha, tyaktate ye vicakSanAH // 438 // anvayArtha-(ye vicakSanAH) jo catura zrAvaka ve (hiMsA asatya sahitasya ) hiMsA va asatya ina prayojanoMko lekara (rAgadoSa pApAdikaM ) rAga dveSako va pApa Adiko (thAvaraM trasa AraMbha ) sthAvara va usake Arambhako (tyaktate) choDa dete haiN| vizeSArtha-ahiMsAvata yaha batAtA hai ki para pIDAkArI bhAva va mithyA vacanoMke dvArA parako ThaganekA bhAva dilase nikAla DAlA jAne tathA bhAva hiMsA va dravya hiMsA donoMse bacA jAve / rAga dveSa krodhAdi bhAva va pApa karaneke pariNAma bhAva hiMsA hai, kyoMki unase AtmAke zuddha jJAnAdikA va zAMta bhAvakA ghAta hotA hai| tathA sthAvara va trasa chaHkAyake prANiyoMkA ghAta dravyahiMsA hai| zrAvakoMke bhAva ye hI rahane cAhiye ki hama bhAva hiMsA va dravya hiMsA donoMse bace / isa pUrNa ahiMsAvratakI bhAvanAko dRDhatAse rakhate hue ye zrAvakagaNa gyAraha zreNiyoMke dvArA isa ahiMsAvatako yathAzakti prAraMbha karate hue aMtameM pUrNatAke nikaTa pahuMcA dete haiM, sAdhu hone taka pUrNa ahiMsAke abhyAsI hojAte haiN| aMtaraMgameM vItarAga bhAva bAharameM AraMbhakI kamI, ye hI upAya ahiMsAke pAlaneke haiN| dharma ahiMsAmaya hai, mere bhAva bhI nirAkula rahe va dUsare bhI prANI mere dvArA kaSTa na pAve aisA dayAbhAva zrAvakoMke bhItara rahanA yogya hai| GGEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEElektreese // 12 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraNataraNa // 42 // CHECKGRestaGEGHACKERAGGetcGCGLEGEGGC zloka-anRtaM anRtaM vAkyaM, anRta aceta diSTate / zrAvakAcAra azAzvataM vacana ghokaM ca,anRtaM tasya ucyate // 439 // anvayArtha--(anRtaM) amRta tyAgameM (anRtaM vAkyaM) mithyA vAkyoMkA tyAga hotA hai| (anRta, " aceta diSTate) jo vacana mithyA hai ve ajJAnarUpa kahe jAte haiN| (azAzvataM vacana proktaM ca) jo nAzavaMta padArthoko thira rakhanekA vacana kahatA hai (tasya anRtaM ucyate ) usake bhI asatya vacana kahA jAtA hai| vizeSArtha-dUsarA vrata asatya tyAga hai va satya vrata hai| isa vratameM zrAvakoMko na to asatya vacana kahanA cAhiye na mithyAtva poSaka bacana kahanA cAhiye na ajJAna bhUlaka vacana kahanA caahiye| mAyA bhAva cittameMse nikAla kara saralatAse vacana kahanA cAhiye jisameM dUsaroMko dhokhA na diyA jAve / jo vastu jaisI hai usako vaisI kahA jAve / vastu aneka dharma svarUpa hai usako eka hI dharmarUpa kahanA asatya hai / jagatakI sarva kriyAe~ nAzavaMta haiM unako thira kahanA asatya hai / saMsArameM rAga baDhAnevAlA vacana va Arambha parigraha meM preraka vacana bhI asatya hai| kaThora marma chedaka apriya va hiMsAkArI satya vacana bhI asatya hai| jinavANIke pratikUla koI vacana kahanA bhI asatya hai| haraeka vacana jina sUtrakI dRDhatA karAnevAlA bolanA hI satyavata hai| ArambhI vacana bhI asatya hai| isa mAtra asatyakA tyAga vahAMtaka nahIM banA saktA hai jahAMtaka ArambhakA tyAga na ho| Arambha sthAgIke Arambha karane karAne sambandhI vacana bhI nahIM nikalatA hai| zrAvakoMko adhikatara mauna rahanA cAhiye / prayojanavaza kucha vacana yogyatAse vicAra pUrvaka bolanA caahiye| zloka-asteyaM steya karmasya, caura bhAvaM na krIyate / jina uktaM vacanaM zuddhaM, asteyaM lopa na kRtaM // 440 // anvayArtha--(asteya) corIkA tyAga asteya vrata yaha hai ki (steya karmasya caura bhAvanaM krIyate) corI karma va corIke bhAvako nahIM kiyA jaave| (mina uktaM vacanaM zuddha lopa na kRtaM aste) jinendra dvArA kathita upadezako zuddhatAse pAle va kare va kabhI usakA lopa na kare so asteya vrata hai| vizeSArtha-tIsarA acauryavrata yaha hai ki vinA diyA hubhA kisIkA girA paDA bhUlA visarA // 423 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa zrAvakAra // 44 // Adi mAlako na liyA jaave| kabhI bhI corIkA bhAva dilameM na lAyA jAye na corI karane karana karAne sambandhI vacana bolanA cAhiye na corIkI anumodanA karanI caahiye| nItise dharmAnukUla dhanAdi grahaNa kiyA jAve va Arambha tyAgIko zuddhatAke sAtha antarAya va doSa TAlakara zuddha AhAra grahaNa karanA cAhiye / jo dharma sAdhanakI vastu hai usameM apanApanA kabhI na mAnanA caahiye| jineMdrakI AjJA pramANa vastukA svarUpa vicAranA cAhiye / vaisA hI kahanA cAhiye va vaisA hI pAlanA cAhiye / jo jinakI AjJAke viruddha socate kahate va karate ve jinAjJAlopI corIke doSake bhAgI hote haiN| zuddha mana, vacana, kAya rakhake kapaTa tyAgake vartana karanA hI acauryavrata hai| zloka-brahmacarya ca zuddhaM ca, abaMbha bhAva tyaktayaM / / vikahA rAga mithyAtvaM. tyaktaM baMbha vrataM dhruvaM // 441 // anvayArtha-( brahmacarya ca zuddha ca) zuddha brahmacarya vrata pAlanA cAhiye ( aba bhAva tyakta) abrahma yA kuzIlake bhAvako tyAga denA caahiye| (vikahA rAga mithyAtvaM tyakta) vikathAkA rAga va mithyAtvako choDanA cAhiye / taba (bama vrata dhruvaM ) brahmacarya vrata nizcala hotA hai| vizeSArtha-cauthA vrata brahmacarya hai| chaThI pratimAtaka zrAvaka ekadeza pAlatA hai,sAtamI pratimAse phira pUrNa pAlatA hai| kuzIlake bhAvakotyAganA brahmacaryavrata hai, sparza iMdriyake viSayakI cAhako rokanA, manako brahma-svarUpa AtmAke mananameM lagAnA brahmacarya vrata hai| strI, bhojana, deza va rAjAkI khoTI rAgavaDaka kathAoMko tyAganA va saMsArAsakti rUpa agrahIta mithyAtvakA bhAva tyAganA va sadA vairAgyakI bhAvanA bhAnA / viSayoMko viSake samAna samajhanA, ye saba sAdhana brahmacaryakI rakSAke haiN| bAharameM sarva strI mAtrako mAtA, vahina, putrIke samAna dekhanA / aMtaraMgameM zuddha svarUpakA manana karanA brahmacaryavrata hai| yaha brahmacaryavata vIryakA parama rakSaka hai| mana, vacana, kAyakI sarva zakiyoMkA rakSA karanevAlA hai| AtmadhyAnakA parama sahAyaka hai| dhyAnakA parama mitra hai| mokSamArgameM baDA upakArI hai| zrAvakoMko ucita hai ki isake pAlana meM dRDhatAse vartana kreN| zloka-manavacana kArya zuddhaM, zuddhasamayaM jinAgamaM / vikahA kAma sadbhAvaM, tyaktate brahmacArinA // 442 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAraNataraNa zrAvakAcAra // 425 // KEEReckerarketEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE anvayArtha-(manavacana kArya zuddhaM ) brahmacArIko mana, vacana, kAyako anajhake saMsargame zara rakhanA 1 cAhiye / (zuddha samayaM jinAgamaM ) zuru AtmA va jinavANIkA manana karanA cAhiye (brahmacArinA) brahma . cArIko (vikahA kAma sadabhAva) khoTI kathA jinameM kAmabhAvakA astitva ho (tyaktate) choDa denA caahiye| vizeSArtha-brahmacaryako rakSAke hetu brahmacArIko manameM bhI kAmabhAvako va rAgabhAvako na lAnA cAhiye / hAsyajanaka, rAgavaIka, kAmotpAdaka vacanoMko bhI nahIM bolanA cAhiye, na zarIrakI koI kuceSTA karanA cAhiye, zuddha samaya jo zuddha AtmA usapara lakSa rakhanA cAhiye, usakA dhyAna karanA cAhiye / jaba AtmAke svarUpameM upayoga sthira na hosake taba jinavANIkA abhyAsa paThana pAThana ra manana karanA cAhiye / zrutakA vicAra manako jJAna vairAgyameM ramAnekA baDA bhArI apUrva Alambana hai| kAma bhAvako jAgRti karanevAlI vikathA va kAma kathA va zRMgAra kathA na kabhI karanI cAhiye aura na kabhI sunanI cAhiye / brahmacaryakI rakSAke sAdhanoMko joDanA caahiye| zloka-parigrahaM pramANaM kRtvA, para dravyaM na diSTate / amRta asatya tyaktaM ca, parigraha pramANaM tathA // 443 // vizeSArtha-(parigrahaM pramANaM kRtvA) isa prakArake parigrahakA pramANa karake (para dravyaM na diSTate) usake sivAya parake dravyapara dRSTi na DAle (amRta asatya tyaktaM ca) mithyA bhAva va mithyA vacana va mithyA AcaraNa choDe (tathA parigraha pramANaM) isa taraha parigraha pramANa vratako paale| vizeSArtha-zrAvakoMkA pAMcavA vrata parigraha pramANa hai| isa vratako prAraMbha karate hue janmapa. yatake liye kSetra makAna Adi parigrahakA pramANa apanI icchAke anusAra krle| phira Age jitanI jitanI icchA ghaTe ghaTAtA jaave| 11vI pratimA taka sarva icchA miTa jAnese eka laMgoTa mAtra parigraha raha jAtI hai| aisA prAvaka apane puNya yogase prApta sampattimeM saMtoSa rakhe, parake dravyakI cAha na kare aura na mithyA saMkalpa dhanake kamAnekA kare na vacana kahakara dhana kamAve na mithyA anyAyarUpa vyavahAra karake dhana kamAye / parigraha pramANa vratI bahuta hI saMtoSase rhe| apane dhanakI maryAdA pUrI karaneke liye anyAyase dhana saMgrahakA vicAra bhI na kare / AvazyaktAnusAra parigraha rakhate hue bhI antaHkaraNase nimohI rhe| V // 25 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa zrAvakAcA // 426 // KAtleteletekstallatelect&ller&GEGE zloka-etA tu kriyA saMyuktaM, samyaktaM sAI dhruvaM / dhyAnaM zuddha samayasya, utkaSTaM zrAvakaM dhruvaM // 444 // anvayArtha (etA tu kriyA saMyukta) ina Upara likhita kriyAoMko jo bhaleprakAra pAlatA huA unnati kare (dhu samyaktaM sAI) nizcala samyagdarzana sAthameM rakkhe (zuddha samayasya dhyAnaM ) tathA zuddha AtmAkA OM dhyAna kare (bhu utkaSTaM zrAvakaM ) vahI nizcayase utkaSTa zrAvaka hotA hai| vizeSArtha,-gyAraha pratimAoMkI kriyA batAI haiM una sabako yathAyogya sAdhana karatA huA 2 tathA pAMca hiMsAdi aNuvratoMkI bhaleprakAra unnati karatA huA jo zrAvaka zuddha samyagdarzana sahita vrte| na samyaka atIcAra lagAve, na bAraha vratoMmeM atIcAra lgaave| mukhya lakSya zuddhAtmAke dhyAna para rakkhe / vazI utkRSTa zrAvaka hai| yahI aDA rakkhe ki bAharI cAritra mokSamArga nahIM hai kiMtu 4 aMtaraMga nizcaya mokSamArgakA nimitta sAdhaka honese use bhI vyavahAra mokSamArga kaha dete haiN| vaha zrAvaka zubhopayoga rUpa vyavahAra cAritrako heya samajhatA huA upAdeya na samajhatA huA mAtra Alambana jAlake sevatA hai paraMtu jo nizcaya ratnatraya svarUpa AtmadhyAnako hI mokSamArga samajha usIkA hI niraMtara abhyAsa rakhatA hai| pariNAmoMmeM vItarAgatA Ave zudvAtmAnubhava ho usIko samajhatA hai ki maiMne jo kucha mokSa mArga vAstavameM sAdhana kiyA hai| AtmajJAna va Agama jJAnakI nirmalatAse hI uskRSTa zrAvakakI mahimA hai| yaha utkRSTa zrAvaka dezATana karatA huA apane jIvanameM aneka jIvoMko mokSamArgakA upadeza detA huA mokSamArgI banAtA hai, dharma rasa Apa pItA hai tathA auroMko pilAtA hai, muni tulya bhAvanA bhAtA hai| sAdhukA caaritr| zloka-sAdhuo sAdhayaM loke, ratnatrayaM ca saMyutaM / dhyAnaM tiartha zuddhaM ca, abaddhaM te na diSTate // 445 // // 26 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNavaraNa zrAvakAcAra 427 // anvayArtha--(sAdhuNo) sAdhu mahArAja (loke) isa lokameM (ratnatrayaM ca saMyuktaM ) vyavahAra ratnatraya ra sahita (ti artha zuddhaM ca vyAnaM ) nizcaya ratnatrayamaI zuddha dhyAnako (sAdhaya ) sAdhana karate haiM (tena ) isa kAraNase ve (abar3ha) baMdha rahita va vItarAgI (diSTate) dikhAI par3ate haiN|| vizeSArtha-jo vyavahAra samyagdarzana, samyakjJAna va samyakcAritrake dvArA nizcaya ratnatrayamaI zuddha AtmadhyAnakA sAdhana karate haiM ve sAdhu haiN| ye sAdhu sarva parigraha rahita hote haiM mAtra pIchI kamaNDala rakhate haiN| vItarAgamaya hI unakI sarva ceSTA dikhalAI paDatI hai| ve samatAbhAvase vartana karate haiN| niMdA va prazaMsAma sama bhAva rakhate haiN| upasarga va parISahoMko zAMtabhAvase sahate haiN| jagatake prapaMcase bilakula udAsIna haiN| khyAtilAbha pUjAdikI cAha rahina zuddha dharma pAlate haiN| avasara pAkara dharmApadeza dekara bhavya jIvoMko sumArga para ArUDha karate haiN| zloka-jJAna cAritra saMpUrNa, kriyA trepana saMjutaM / paMcavrata paMca samati, guti traya pratipAlakaM // 446 // anvayArtha (jJAna cAritra saMpUrNa) sAdhu samyagjJAna aura samyakUcArikhase paripUrNa haiM (pana kiyA saMyutaM) trepana zrAvakakI kriyA sahita haiM (paMcavata paMca samati) pAMca mahAvata pAMca samiti (gupti traya pratipAlaka) aura tIna guptike pAlanevAle haiN| vizeSArtha-nigraMtha jaina sAdhu zAstra jJAtA va AtmajJAnI hote haiN| pUrNa cAritrake abhyAsI hote haiN| jahAMtaka zrAvaka the cAritra apUrNa thA / zrAvakakI zrepana kriyA sAdha cuke haiM, munipada meM bhI jo jo yogya haiM, unako aba bhI sAdhate haiN| ve 53 kriyAe~ 38 mUlaguNa + 12 vrata + 12 tapa + samatAbhAva+11 pratimA+4 dAna+jala gAlana+rAtri bhojana tyAga+ ratnatraya dharma tIna kula 53 // inameM 12tapa, samatAbhAva, rAtribhukti tyAga, ratnatraya inakA abhyAsa sAdhupadameM bhI rahatA hai| dAnameM jJAnadAna va abhayadAna sAdhu dete haiN| zeSa niyama Arambha tyAga honese Avazyaka nahIM haiN| unase jo Avazyaka hai, ve terahaprakAra sAdhuke cAritrameM garmita haiN| pAMca mahAvrata-ahiMsAsthAvara va sa sarva jantuoMkI pUrNapane rakSA krnaa| koI prArambhI kriyA bhI nahIM krnaa| 2satyaM sadA zAstrokta vacana svapara hitakArI kahanA / prANa jAnepara bhI asatya na kahanA / 3- 4
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNavaraNa 4428|| acaurya - vinA dI huI vastu jala Adi bhI va vRkSakA pattA Adi bhI kabhI nahIM lenA / 4- brahmacarya - mana, vacana, kAya kRtakArita, anumodanAse 9 prakAra zIlavrata pAlanA / devI, tirthacanI, manuSyaNI va kASTa citrAmakI striyoMse pUrNapane cairAgI rhnaa| unakI saMgatise bacanA jisase kAmavikAra ho / 5- parigraha tyAga -- kSetra, makAna, vastrAdi parigrahakA tyAga kara nagna hokara tapa karanA, mAtra dharma sAdhaka upakaraNa rakhanA / jaise jIva rakSA hetu morapicchikA, zauca ke liye kASTake kamaNDala meM jala va jJAnake liye zAstra / pAMca samiti - IrSyA - cAra hAtha bhUmi nirakhakara dinameM rauMde hue mArga meM samabhAvase gamana karanA / 2- bhASA-zuddha miSTha alpa vacana kahanA / 3 - eSaNA- zuddha bhojana jo unake uddezya se na banAyA ho, gRhasthane apane liye banAyA ho usameMse bhikSAvidhipUrvaka diye jAnepara saMtoSa se dina meM ekavAra lenA, hAthameM hI grAsa lenA / 4 - AdAnanikSepaNa - apanA zarIra, pIcho, kamaNDala, zAstrAdi dekhakara uThAnA va dharanA / 5- pratiSThApanA mala mUtrAdi zarIrakA mala nirjaMtu bhUmipara kSepaNa karanA / tIna gupti- mana- meM dharmadhyAna rakhanA, Arta va raudradhyAnase va sAMsArika ciMtA se bacAnA / vacana - mauna rahanA, yadi kahanA par3e to dharma sAdhaka vacana kahanA / kAya-zarIrakA nizcala rakhanA, dekha karake va jhADa karake Asana badalanA, AlasyarUpa na rahanA, do ghaDIse adhika lagAtAra na sonA ina 11 prakAra cAritrako sAdhugaNa bhaleprakAra pAlate haiM / zloka - cAritraM caraNaM zuddhaM, samaya zuddhaM ca ucyate / saMpUrNa dhyAna yogena, sAdhao sAdhu lokayaM / / 447 // manvayArtha - (sAdhu lokamaM) sAdhu mahArAja ( zuddhaM cAritraM caraNaM ) zuddha nirdoSa vyavahAra va nizcaya cAritrako pAlate haiM (samaya zuddhaM ca ucyate ) nizcaya cAritra zuddha AtmA rUpa kahA jAtA hai (saMpUrNa dhyAna yogena sAdhayo) use pUrNapane dhyAna samAdhi dvArA sAdhana karate haiN| vizeSArtha - nirbhatha sAdhugaNa teraha prakAra cAritrako nirdoSa pAlate hue mukhya zuddha AtmA ke anubhava rUpa svarUpAzcaraNa yA mizcapa cAritrapara dhyAna rakhate haiN| piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta sulah abhyAsa se nAnA prakAra kaThina sthAnoMmeM tiSThakara parama vairAjyake sAtha nija AtmAkA anu // 428 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra pAraNavaraNa 1429 // ACKGEGEGREECH GEECREENCELEGRAcette bhava karate haiN| upasarga parISahoMko zAMta bhAvase sahana karate haiN| dhyAnake dvArA nizcaya cAritrakI 4 pUrNatA karate haiM aisA sAdhana karate haiN| dharmadhyAnako pUrNa karake phira zreNI caDhanekI yogyatA honepara upazama thA kSapaka zreNI para caDhake zukladhyAnakA abhyAsa karate haiN| arahaMta padapara jAkara siddha honekI bhAvanA sAdhugaNa sadA rakhate haiN| zloka-samyagdarzanaM jJAnaM, cAritraM zuddha saMyamaM / jinarUpaM zuddha dravyAtha, sAdhao sAdhu ucyate // 448 // anvayArtha-jo (samyagdarzanaM jJAnaM cAritraM ) samyagdarzana, samyakjJAna, samyagcAritrako (zuddha saMyama ) zuddha saMyamako (jinarUpaM) jinendra ke svarUpako (zuddha dravyArtha) zuddha Atma dravyake bhAvako (sAdhao) sAdhana karate haiM ve (sAdhu ucyate) sAdhu kahalAte haiN| vizeSArtha--jo sAdhana karai vaha mAdhu hai| mokSakIpiddhike liye jo mokSamArga sAdhai vaha sAdhu hai| jisake aura koI tIna lokake kimI paryAyakI siddhikI bhAvanA nahIM hai| indra ahamiMdra cakravartI Adi kSaNabhaMgura padoMse jo udAsa hai| siddha honeke liye ve sAdhu dRDhatAse apane zraddhAnako zuddha * doSa rahita rakhate haiM yaha samyagdarzanakA sAdhana hai| zAstroMkA rahasya baDe bhAvase vicArate rahate haiN| jJAnakI unnati karate rahate haiN| vaha samyagjJAnakA sAdhana hai| teraha pakAra cAritrako doSa rahita pAlate haiM yaha samyakcAritrakA sAdhana hai| pAMca iMdriya va manakA damanarUpa iMdriya saMyama tathA SaTra kAyake jIvoMkI rakSArUpa prANi saMyama ina do prakAra saMyamako athavA sAmAyika, dopasthApanA Adi saMyamako zuddhatAke sAtha sAdhana karate haiN| jinendrakA svarUpa dhyAnameM lekara usI taraha Apa vartana karate hue araIta hone kI bhAvanA karate haiM tathA zuddha dravyArthikanayake Alambanase zukha AtmAkA manana karate karate zuddhopayogameM jamanekA sAdhana karate haiN| jo itanI kriyA sAve vaha sAdhu hai| zloka-Urddha adho madhyaM ca, lokAloka vilokita / / AtmAnaM zuddhAtmAnaM, mahAtmA mahAvrataM // 449 // anvayArtha-Urddha bhayo madhyaM ca) Upara nIce va madhyameM sapatIna lokameM (lokAloka vilokita) lokA"
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ va alokako dekhanevAle (vAtmAnaM) AtmAko (zudAtmAnaM ) arthAta guDAtmAko jo dhyAve yahI (mahAtmA~ mahAvrata) mahAna AtmA sAdhukA mahAvata hai| vizeSArtha-bata nAma pratijJAkA hai| sAdhuoMke yahI dRDha pratijJA hai ki ve zukhAtmAko dhyaave| jo sarvajJa vItarAga prabhu haiM, usa rUpa apane AtmAko dravya dRSTise jAnakara nija AtmAkI ekAgra ho dhyAna kre| tIna loka bhare hue sarva AtmAoMko zuddha nayake palase jo zukhAtmA dekheM / sarva jagatake jIvoMko eka AtmAmaya dekheM / parama samatAbhAvameM laya hojAve yahI paramasAmAyika haiva * yahI nizcaya mahAvata hai| yadi yaha mahAbrata na hubhA aura mAtra bAharI pAMca mahAvrata pAle gae to mokSakA sAdhana nahIM huaa| vAstavameM zuddhAtmAke anubhavako hI mokSakA sAdhana kahate haiM yahI sAdhukA cAritra hai| isako jo sAdhe vahI sAdhu hai| zloka-dharmadhyAnaM ca saMyuktaM, prakAzanaM dharma zuddhayaM / jina uktaM yasya sarvajJa, vacanaM tasya prakAzanaM // 450 // anvayArtha-(dharmadhyAnaM ca saMyuktaM) ve sAdhu dharmadhyAna sahita rahate haiM (zuddhayaM dharma prakAzanaM ) zuddha doSa rahita dharmakA prakAza karate haiN| ( sarvajJaM vacana) sarvajJa bhagavAnakA kathana (yasya jina uktaM ) jisako jite. ndriya sAdhuoMne kahA ho, gaNadharoMne batAyA ho (tasya prakAzanaM ) usIkA hI prakAza karate haiN| vizeSArtha-jainake sAdhu baDe vinayavAna haiM, ve jinendrakI AjJAnusAra calanevAle hote haiN| Apa meM svayaM cAra prakAra dharmadhyAna dhyAte haiN| -AjJA vicaya-jinendrakI AjJAke anusAra chaH dravya pAMca, astikAya, sAta tatva, nau padArthakA vicaya karanA / 2-apAya vicaya-apane rAgAdi doSoMkA va jagatake prANiyoMke mithyAsvAdi doSoMkA kisa taraha nAza ho yaha vicaarnaa| -vipAka vicaya-apanemeM va dUsaroMmeM sAtA va asAtAkArI avasthAoM ko dekhakara kaunase karmakA vipAka hai yA phala hai aisA vicAranA / 4saMsthAna vicaya-tIna lokakA svarUpa, siddha lokakA svarUpa va apane hI AtmAkA dhyAna krnaa| piMDasthAdi cAra dhyAna isa saMsthAnavicaya dharmadhyAnameM garbhita haiN| jaise ve sAdhu svayaM nirdoSa dharmakA sAdhana karate haiM vaise hI ve jagatake prANiyoMko prakAza karate haiN| jina vacanoMpara unakA vizvAsa hai // 30 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 4317 ki yaha zrI sarvajJa vItarAga aIna bhagavAnakI paramparAse kahA huA yathArtha hai usI hIkA ve upadeza dete haiM / parama sAmyabhAvase va mAyAcAra na karake jo jinendrakI AjJA hai usIke anusAra kathana karate haiM ve hI jaina ke sAdhu haiN| zloka - mithyAtvaM traya zavyaM ca, kujJAnaM triti ucyate / rAgadoSAdi yetAni, vyaktaMte zuddha sAdhavaH // 451 // anvayArtha - ( mithyAtvaM ) mithyAdarzanako (traya zalyaM ca ) tIna zalya, mAyA mithyA nidAnako ( kujJAnaM triti ucyate) tIna kujJAna kahe jAte haiM unako ( rAgadoSAdi) rAgadveSAdi vibhAvoMko (yetAni ) ina sabako (zuddha sAdhavaH) zuddha sAdhu mahArAja (tyacaMte ) choDa dete haiM / vizeSArtha - nirdoSa sAdhukA cAritra pAlane vAle ke bhItara na to bahiraMga na aMtaraMga mithyAtva hai na vahAM koI mAyAcAra va nidAnakA bhAva hotA hai| vaha kapaTa rahita va bhogoMkI icchA rahita hokara sAdhu dharma pAlatA hai / kumati, kuzruta, kuavadhi tIna kujJAna nahIM hote haiM / samyakta ke prabhAva se usakA saba jJAna sujJAna rUpa hotA haiM, rAgadveSAdi bhAvoMko jItatA huA sAdhu jinadharmako pAlakara AtmAkI unnati karatA hai| zloka - appaM ca tAraNaM zuddhaM, bhavyalokai katAraNaM / zuddhaM ca loka lokAMtaM, dhyAnArUDhaM ca sAdhavaH // 452 // anvayArtha--( appaM ca tAraNaM zuddhaM ) apane Apako zuddhatAse jo tAranevAle haiM ( bhavyalokai katAraNaM ) tathA bhavya jIvoMke bhI ve tAranevAle haiM (lokAMtaM zuddhaM ca lokaM ) loka paryaMta zuddha dravyako hI dekhanevAle haiM (dhyAnArUDhaM ca sAghavaH ) aise sAdhu dhyAna meM ArUDha rahate haiM / vizeSArtha - nirbaMdha sAdhu tAraNataraNa hote haiN| jaise jahAja Apa tairatA hai va baiThane vAleko tAra lejAtA hai vaise hI sAdhu svayaM apane AtmAkA sAdhana karate haiM aura apane upadeza va zikSAse aneka bhavyoMko mArgameM lagA dete haiM, jo parama samatAbhAvake dhArI haiM, sarva ho lokameM bharo AtmAko zuddha rUpase ekAkAra dekhanevAle haiM tathA jo dhyAnakA abhyAsa uttama prakArase kahate rahate haiM / zrAvakAcAra LETETE // 431
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa // 43 // zoka-mananaM zuddha bhAvasya, zuddha tatvaM ca diSyate / zrAvakAra samyagdarzanaM zuddhaM, zuddha tiartha saMyutaM // 453 / / anvayArtha (zuddha bhAvasya mananaM ) ve sAdhu zuddha AtmIka bhAvakA manana karate haiM (zuddha tatvaM ca viSTate) zuddha Atma tatvakA anubhava karate haiM (samyagdarzanaM zuddha) jinake nirdoSa vItarAga samyagdarzana hotA hai| 4. (zuddha tiartha saMyutaM ) ve tInoM ratnatraya sahita zuddha bhAvake dhArI hote haiN| vizeSArtha-nigraMtha sAdhukA mukhya dhyAna AtmAkI tarapha rahatA hai, ve adhyAtmIka granthoMkA vizeSa manana karate rahate haiM tathA zukhAtmAke dhyAnako bhaleprakAra anubhavameM lAte haiN| zuddha samyaktako rakhate hue zuddha ratnatraya svarUpa AtmIka bhAvako dhyAte haiN| jainake sAdhu parama nispRhI va parama vItarAgI hote haiN| zuDAtmAkI carcA sivAya aura carcA jinako nahIM suhAtI hai| ve Atmarasake rasIle hote haiN| ve bhaleprakAra mokSamArgapara calate haiN| zloka-ratnatraya zuddha saMpUrNa, saMpUrNa dhyAnArUDhayaM / riju vipulaM utpAdaMte, manaHparyayajJAnaM dhruvaM // 454 // anvayArtha (ratnatraya zuddhaM saMpUrNa) ve sAdhu zuddhatAme ratnatraya dharmakI pUrti karate haiN| (saMpUrNa dhyAnArUDhayaM) 4 pUrNa prakArase dhyAnameM lage rahate haiN| jisake pratApase (riju manaHparyaya jJAnaM dhruvaM vipulaM utpAdate ) sAdhu riju manAparyaya jJAnako va nizcala vipula mati manAparyaya jJAnako pAlete haiN| vizeSArtha-AtmadhyAnake pratApase sAdhuko baDI baDI RDiyAM siddha hojAtI haiN| zuddha dhyAna jahAM hotA hai vahAM kisI mAdhuko Rjumati manAparyaya jJAna paidA hojAtA hai jisake pratApase sAdhu * pratyakSa rUpase dUsaroM ke mana meM tiSThe hue vartamAna ke sUkSma viSayako jAna letA hai| yaha manaHparyaya jJAna 4 chUTa bhI saktA hai| kisI sAdhuke dhyAnake balase vipulamati manaHparyaya jJAna hojAtA hai yaha chUTatA nahIM hai| kevalajJAnako avazya utpanna karatA hai| tadbhava mokSagAmIke hI yaha vipulamati manAparyaya jJAna hotA hai| yaha dUsareke manameM tiSTe hue vartamAna kAlake va bhUta va bhaviSya kAlake bhI pradArthoko 4 jAna saktA hai|
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNataraNa 1417 zloka - vairAgyaM tritayaM zuddhaM, saMsAraM tyaktayaM tRNaM / bhUSaNa ratnatrayaM zuddhaM, dhyAnArUDha svAtmadarzanaM // 455 // anvayArtha - (vairAgyaM tritayaM zuddhaM ) jina sAdhuoMke vairAgya saMsAra zarIra bhogoM se tIna tarahakA nirmala hai (saMsAraM tRNaM tyaktayaM ) saMsArakA moha tRNake samAna jAnake jinhoMne choDa diyA hai (bhUSaNa zuddhaM ratnatrayaM ) jinakA AbhUSaNa nirdoSa ratnatrayakA sevana hai (dhyAnArUDha svAtmadarzanaM) aise sAdhu dhyAnameM ArUDha rahate hue apane AtmAkA anubhava karate haiM / vizeSArtha - saMsAra asAra hai duHkhoMkA ghara hai, janma jarA roga se pIDita hai / zarIra azuci hai / nAzavaMta hai, rAga yogya nahIM hai, bhoga rogake samAna AtApake baDhAnevAle hai kabhI tRpti denevAle nahIM haiN| aisA samajhakara jinake bhAvoMmeM ina tInoMse pUrNa vairAgya hai tathA jo saMmArake padArthoM kA sambandha tRNake samAna tuccha samajhate haiM, akiMcitkara jAnate haiM / samyagdarzana, samyagjJAna va sampakucAritrako jinhoMne apane AtmAkA AbhUSaNa banAyA hai jo nirantara dhyAnameM ArUDha hokara AtmAkA Ananda lete haiM ve hI sacce sAdhu / zloka - kevalaM bhAvanaM kRtvA, padavI arhat sArthayaM / caraNaM zuddha samayaM ca, bhAvanAnaMta catuSTayaM // 456 // anvayArtha -- ( kevaLaM bhAvanaM kRtvA ) sAdhu mahArAja kevalajJAnakI prAptikI bhAvanA bhAte haiM (bhAvanAnanta catuSTayaM ) tathA ananta catuSTayako bhAvanA karate haiM ( padavI arhat sArthayaM ) yathArtha atpadakA uddezya rakhate haiM isIliye (zuddha samayaM ca caraNaM ) zuddha AtmAkA anubhava karate haiM / vizeSArtha - sAdhuoMke mAtra yahI bhAvanA hai ki hama arhat paramAtmAkA pada prApta kreN| jisase anaMta darzana, anaMtajJAna, anaMta sukha, anaMta vIrya ina cAra anaMta catuSTayakA prakAza hojAvai / isIliye ve zuddha AtmAkA nizcaya cAritra pAlate haiM / arthAt zuddhopayogameM tallIna rahate haiM, dharmadhyAna karate haiM, phira zukladhyAna dhyAte haiM jisase cAra ghAtIya kamaukA nAza kara sakeM / 55 HETETHE // 433 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraNavaraNa // 14 // zloka-sAdhao sAdhulokena, tava vrata kriyAsaMjutaM / / zrAvakAcAra sAdhao zuddha jJAnasya, sAdhao muktigAmino // 457 // anvayArtha-(sAdhulokena) sAdhu mahArAja (kriyA saMjutaM tava vrata sAdhao) kriyA sahita tapa va bratako sAdhanevAle haiM va (zuddha jJAnasya sAdhao) zura jJAnake mAdhanevAle haiN|(saagho muktigAmino) aise sAdhu mokSagAmI haiN| vizeSArtha-nirgaya sAdhu zAstrokta mArgase vidhi sahita anazanAdi bAraha vratoMkA tathA paMca mahAvatoMkA sAdhana karate haiN| vyavahAra cAritrake balame zukhAtmAkA dhyAna baDhAte haiN| dhyAnake balase jJAnakI khannati karate cale jAte haiN| aise hI madhu avazya mokSakA lAbha karate haiN| zloka-ahaMtaM ahaM devaM, sarvajJaM kevalaM dhruvaM / naMtAnaMta diSTaM ca, kevala darzana darzanaM // 458 // anvayArtha (arhataM ahaM devaM) agana bhagavAna hI pUjane yogya deva haiM (sarvajJa kevalaM dhruva) sarvajJa haiM spadhIna haiM, nizcala haiM ( nantAnanta viSTaM ca ) anantAna lAkAlokake sarva padArthoM ko jAnanevAle haiN| (kevala darzana varzanaM ) kevala darzana va samyakta dhArI haiN| vizeSA-mAdhu mahArAja jisa padakI bhAvana bhAte haiM vaha zarIra sahina jIvanmukta paramA. sAkA pada anapada hai| jahAM nirmala jJAna svAdhIna lokAloka prakAzaka va nirmala darzana svAdhIna 1 lokAloka darzaka gaTa jAtA hai| mINaghara va, munirAja va cakravartI. mahArAjA, rAjA indra dharaNendra una hI kI bhakti karane haiM una mAmAka guNa anaMtakAla ke liye pragaTa hogae napara puna: AraNa na aanehai| AyugmANa zarIrameM hai phira avazya siddha hojaayeNge| zloka-middhaM middhi saMyuktaM, aSTa guNaM ca saMyutaM / anAhataM tyaktarUpeNa, siddhaM zAzvataM dhruvaM // 459 // anvayArva-(siddha) miDa bhagavAna (siddha saMyukaAtmAkI siddhi prApta kara cuke haiM (aSTa guNaM ca saMyutaM) ATha guNoM kAke bhUSita anAhata) avyAvAdha (tyaktarUpeNa siddhaM) tyakta rUpasepagaTapane sikha haiM (zAzvataM) avinAzI (dhruvaM nibala haiN| // 424
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Reccccckerelerk ELECRELEGEGEGEGarekkerse vizeSArtha-ahita bhagavAnake cAra aghAtIya karma, nAma, gotra, vedanI. Ayu zeSa rahate haiM ve ina karmAko nAza karake sarva dehAdirahita mAtra zuddha AtmA rUpa raha jAte haiN| unake ATha prasiddha zrAvasAcAra guNa pragaTa hojAte haiN| samyagdarzana, anantajJAna, ananta darzana, ananta vIrya, anyAyAdha panA, sUkSmatva, avagAinA. guruladhu / imake sivAya vacanAtIta ananlaguNa dhArI siddha hai| koI prakAskI pAdhA jinako nahIM hosakI hai| jinakI AtmA prakAzamAna hogaI hai| phira kabhI unakI AtmApara paradA nahIM aaegaa| ve sadA hI zuddha rheNge| va AvAgamana rahita siddhAlayameM lokake agrabhAgameM virAjamAna rheNge| sAdhu mahArAja hI dhyAnake balase aise sira padako pAsakke haiN| zloka-parameSThI zaraNaM kRtvA, zuddha samyakta dhaarinH| te narA karma kSapayaMti, muktigAmI na saMzayaH // 16 // bandhayArtha--(parameSThI zaraNaM kRtvA ) jo pAMca parameSThIkA zaraNa grahaNa karake (zuddha samyakta dhAgniH). zura samyagdarzanake dhArI haiM (te narA) ve mAnava (karma kSapayaMti) kA~kA nAza karate haiN| (muktigAmI na saMzayaH) va mokSa jAnevAle haiM isameM saMzaya nahIM hai| vizeSA-mokSa prAptikA mukhya mUla sAdhana yaha hai ki ati siddha AcArya upAdhyAya tathA sAdhu ina pAMca parameSThIkI bhakti pUjA vaMdanA stuti va unake guNoMkA manana bhaleprakAra kiyA jAve tathA zukhAtmAkA pakkA rAna karake zura sampata prApta kiyA jaave| zuddha samyakta hI AsmadhyAnako baDhAnevAlA hai aura zanaiH zanaiH guNasthAnoMke kramase zuddha karatA huA siddha paramAtmA banA detA hai, yaha ni:saMdeha hai| loka-trividhi graMthaM ca proktaM ca, sAtha gyAnamayaM dhruvaM / dharmArtha kAma mokSaM ca, prAptaM parameSThinaM namaH // 461 // janvavA-(triviSi graMthaM ca proktaM ca) tIna prakAra graMtha kahA gayA hai ( sAthai gyAnamayaM dhruvaM) zabda rUpa artharUpavajJAnamaya so dhruva hai (dharmArtha kAma mokSaM tra) dharma, artha, kAma, mokSa cAroM puruSArthokI sirikA batAnevAlA(prAptaM parameSThina) va pAMca parameSThI padako prApta karAnevAlA hai (namaH) usako namaskAra ho| // 5 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNavaraNa 4436 / / vizeSArya-pranthakartA pravAharUpase anAdise cale Ae hue jina Agamako namaskAra karate haiM / jina Agama tIna prakAra hai-zabdAgama, arthAgama, jJAnAgama / akSaroMkA samUha jinameM padArthoMkA svarUpa likhA gayA ho vaha zabdAgama hai| inameM jo padArtha samUha varNita hai vaha arthAgama hai| una padAcaukA jo jJAna hai vaha jJAnAgama hai| aise jina Agamake dvArA dharmakA upAya mAlUma hotA hai jisa dharmakI sahAyatA se hI dharma, artha, kAma, mokSa cAroM puruSArthoMkI siddhi hotI hai tathA arahaMta, sikha, AcArya, upAdhyAya, sAdhuke pada bhI isI Agamake anusAra calane se prApta hote haiN| yaha jinAgama parama kalyANakArI hai| jinako sukha kI icchA ho va mAnava janmako saphala karanA ho unake liye ucita hai ki ve citta lagAkara jinAgamakA bhaleprakAra abhyAsa kareM / zloka - paramAnaMda AnaMdaM, jina uktaM zAzvataM padaM / ekodeza upadeza ca, jinatAraNa paMthaM zrutaM // 462 // manvayArtha (jina uktaM zAzvataM padaM ) jinendra bhagavAna kathita avinAzI miDa pada ( paramAnaMda AnaMda ) paramAnandase bharapUra hai (ekodeza upadeza ca) usako ekadeza kiMcit upadeza karanevAlA (nivAraNa paMtha zrutaM) yaha saMsArakhe tAranevAlA jina mArga rUpI zAstra hai athavA jina bhakta tAraNataraNa racita yaha zAstra hai| vizeSArtha - zAstra ke kahanekA uddezya yahI hai ki prANiyoM ko avinAzI siddha padakI prApti ho, usIkA jisameM upadeza ho vahI zAstra hai| jina tAraNataraNa svAmI racita yaha zAstra hai isameM thoDAsA upadeza mokSaprAptikA kahA gayA hai| jo koI bhavya jIva isa zAstrako paDheMge, manana kareMge unako saMsArase uddhAraka mokSamArgakA jJAna hogA / isa graMtha meM mukhyatA se zrAvakAcArakA kathana hai isI kAraNa isameM ekodeza mArgakA yA aNuvratoMkA upadeza hai| mokSakA pUrNa sAdhaka sAdhudharmakA upadeza hai usakI isameM gauNatA hai / * iti zrAvakAcAra graMthakI jina tAraNataraNa ra saM0 2498 vikrama saM0 biracita hindI TIkA pUrNa kI, mitI Azvina sudI 10 ravivAra 1988 vA 9 akTUbara 1932 sAgara (sI0 pI0) brahmacArI sItalaprasAda | **** zrAvakAcAra // 436 //
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAvasAcAra 3n TIkAkArakA pricy| agravAla kula vaizyameM, goyala gotra mahAna / lakSmaNapura avadhahi vase, nagara sumRta dhana dhaan||1|| lAlA makkhanalAlajI, putra tRtIya jinadAsa / vikrama misa painisA, janma sukArtika mAsa // 2 // sItala nAma dharai subhaga, karai suvidyaabhyaas| battisa vaya anumAnameM, taja grahaho vRSadAsa // 3 // bhramata dharata mAvaka subata,pAlata cita khamaNAya / jaina zAsako paDhata nita, dharma dhyAna para dhyAya // 4 // vikrama sanisa zataka para, mamvAsI zubha jAna / varSAkAla vitAiyo, sAgara nagara mahAna // 5 // madhya prAnta vica rAja hI, giri maMDala daramyAna / / sAgara sama sara zobhatA, tA taTa pura pahajAna // 6 // jainI jana bahuvasata kara vANijya pradhAna / jina maMdira zomaiM mahA, ziSaravaMda bahu jAna // 7 // ATha bakhe bAjArameM, kaTarAmeM traya jAna / kAkA gaMja zanIcarI, nilI mAhiMjaya mAna // 8 // sAraNataraNa samAja kRta, caityAlaya sukhadAya / dharata zAstra vedIna para, pUjata paDhata svAdhyAya // 9 // morAjI para rAjatI, saMskRta zAlA ek| . paradezI bahu chAtra taI, paMDita banata aneka // 10 // I
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4438 // varNI nyAyAcArya haiM, nAma .. gaNezamasAda / dayAcanda paMDita pravara, deta jJAna apramAda // 11 // molApUrava tInaso, paravAroMke saatth| jAti samaiyA tIsa ghara, golAlAre ATha // 12 // pandraha vinaikavAlake, jaina digambara dhrm|| sevata zakti pramANa jAnata dharma adharma // 16 // siMghaI kundanalAlajI, ratanalAla suvkiil| paNDita munnAlAlajI, hukamacanda banavIra // 14 // dharmacanda modI lasai, munzI bhyaalaas| .. pUraNacanda bajAja haiM, siMghaI jhunnIlAla // 15 // nAthUlAla vizAkhiyA, mUlacanda sukhavAna / nanheMlAla bajAja haiM, mohanalAla sujAna // 17 // hukamacanda haiM jauharI, paNDita haiM mUlacanda / DAlacanda siMrghA khasa, zikSaka haiM mUlacanda // 17 // paropakAra vrata dhArate, haiM mathurAH parasAda / bAlacanda kochala baseM, aura gaNezaprasAda // 18 // bhajanAnandI Atma-priya, nAthUrAma gRhsth| ' vRSadhArIke saMgameM, rahA sadA ho svastha // 19 // bhavijina tAraNataraNa kRta, zrAvakAcAra mhaan| tAkI bhASA bacAnakA, likhI dharma kaci Ana // 20 // paDho vicAro jainagaNa, zura kathana sukhakAra / jaina digambara dharmadhara, munivara paca anusAra // 21 // Ivaca
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAcAra // 9 // adhyAtama rasa pUrNa hai, mithyAtva kRpAna / jo bAMceM mana lAyake, pAvai AtamadhyAna // 22 // buddhi nahIM para dharma ruci, tAvaza TIkA kIna / bhUlacuka jo ho sudhI, karau zuddha ruSahIna // 23 // maMgala zrI arahanta hai, maMgala mira mahAna / maMgala zrI prAcArya haiM, maMgala uvajJAna // 4 // maMgala sAdhu mahaMta haiM, maMgala hai jinadharma / - mana paca tana sevA karata, bhAgata hai saba bharma // 25 // maGgala ho yA nagarako, sukhI raheM saba loka / Atma jJAnako pAyake, kareM svahita paraloka // 26 // saba sAdhI jananI, yAdai ma apAra / dharma ahiMsA jagamagai, ho prabhAvanA sAra // 27 // vidyAkA vistAra ho, artha kAma vRSa paal| "sukhasAgara" meM lIna hoM, kareM dusa-jaMjAla // 28 // Azvina suda dazamI dinA, hai ravivAra mahAna / grantha pUrNa tAdina kiyo, zrI jinavara kara dhyAna // 29 // smaapt|
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ DOHOOARDONOGAMONDON - zrI tAraNataraNa zrAvakAcAra /
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ :bhaSaSaSaSaSaSa aSaA : INKEF HAPPY svargIya paNDita ziromaNi ToDaramalla jI viracita / ENTERarkarMartaTPRAY KEYPREY REPRO zrI mokSa mArga prkaashk| zrI vIra nirvANa saMvat 2451 / REPPPYRY nyauchAvara-pA~ca rupyaa| prakAzaka-pannAlAla caudharI / ENEVERYhmarhathorshiperhit paM0 jAnakI zaraNa tripAThI dvArA, "sUrya' presa, kAzI meM mudrita /
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka kA nivedana / zrI mokSamArga prakAzaka graMtha kA prathama saMskaraNa vIra nirvANa sambat 2424 ke lagabhaga zrIyuta bobU jJAnacanda jI jainI lAhaura ne aura dUsarA saMskaraNa vIra nirvANa samvat 2438 meM bambaI ke suprasiddha jaina graMtha ratnAkara kAryAlaya se zrIyut paM0 nAthUrAma jI premI ne prakAzita kiyA thaa| grantha kI mahatI upayogitA ke kAraNa saba pratiyAM zIghra hI samApta hogii| aura samAja meM isakI mAMga bahuta huii| ataH isa graMtha kA prakAzana prArambha kiyA gyaa| aura yaha graMtha aba taiyAra hokara Apake sanmukha hai| yaha merA prathama prayAsa hai| isaliye isameM truTiyeM honA avazyaMbhAvI hai| vidvajjana kRpayA sudhAra le| aura mujhe bhI sUcita kareM tAki yadi cauthA saMskaraNa ho to usameM ve azuddhiyAM na rhe| - graMthakartA svargIya vidvadvara paM0 ToDaramala jI kA jIvanacaritra isa graMtha ke sAtha prakAzita karane kA prayatna hamane bhI bahuta kiyA parantu bahuta khoja karane para bhI prApta nahIM ho sakA / jo mahAnubhAva bhejeMge unakA hama AbhAra maaneNge| aura prathaka pustakAkAra prakAzita kreNge| to bhI graMtha par3hane se pAThakoM ko vidita hogA ki graMthakartA ne aneka graMthoM ke svAdhyAya aura manana karane ke pazcAta saba graMthoM kA sAra khIMca kara isa graMtha meM rakhane kA udyoga kiyA hai| hara eka viSaya para zaMkA-prazaMkAe~ svayaM hI uThAkara choTI se choTI zaMkA kA bhI vistAra pUrvaka samAdhAna isa rIti se isa graMtha meM kiyA hai ki vaha sarvasAdhAraNa kI samajhameM bhalI bhAMti utara jAtA hai| jo pAThaka isa gantha kA svAdhyAya kareMge unheM jaina dharma kA yathArtha rahasya jJAta hogA aura ve ganthakartA kI mukta kaMTha se prazaMsA kiye binA nahIM rheNge| parantu zoka hai ki granthakartA isa grantha ko pUrNa nahIM kara ske| aura kAkAla meM kAla ke kopa bhAjana hue| yadi yaha gantha pUrNa hotA to parama-pAvana jaina dharma ke rahasya ko pUrNa rIti se spaSTa karane meM apane DhaMga kA eka hI gantha hotaa| aise sarvasAdhAraNopayogI ganthoM kA prakAzita honA Avazyaka samajha kara hamane aba isI koTi ke sarvAGgapUrNa gantha paMDita pravara Tekacanda jI kRta "zrI sudRSTi taraMgaNI" ke prakAzita karane kA vicAra kiyA hai| yadi zrI jI kI kRpA huI to yaha gantha bhI zIghra hI pAThakoM ke sammukha upasthita hogaa| isa gantha ke prakAzana meM hamAre parama priya bhAgneya paM0Ananda kumAra jI nAyaka ne hamArI bar3I sahAyatA kI hai| ataeva maiM unakA AbhArI huuN| bhdainiighaatt-kaashii|| nivedakazrutapazcamI vI0 saM0 2451 / / pmnaalaal-caudhrii|
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. mokSamArgaprakAzaka grandhakI viSaya suucii| | rom - prathama adhikAra-- saMyoga kaise kara sakate haiM / ... ... ... 30 1 maMgalAcaraNa . ... ... ... ... 1 navIna baMdha kaise hotA hai zAna hIna jar3a paramANu yathAyogya prakRtirUpa hokara arahaMtadevakA svarUpa pariNamana kaise karate hai ... ... ... 42 siddhoMkA svarUpa karmoM kI baMdha udaya sattA rUpa avasthA ... zrAcArya upAdhyAya aura sAdhuokA svarUpa dravyakarma aura bhAvakarma ... ... vartamAna kAlake cauvIsa tIrthaMkaroMko, videha kSetrake tI nokarmakA svarUpa aura usakI pravRtti ... thaMkaroko, kRtrimAkRtrima jinavimboM ko aura jainagranthoM nityanigoda aura itaranigoda ... ... ... 47 ko namaskAra = karmavandhanarUparogake nimittase jIvakI avasthA... 48 zrarahaMtAdi iSTa kyoM haiM? unase jIva kA kalyANa kis| zAjAvaraNa darzanAvaraNa karma nimittaka avasthA, matiprakArahotA hai? ... ... ... ... zAnakI parAdhIna pravRtti, zrutajJAna avadhijJAna cakSudarzamaMgalAcaraNa karane kA kAraNa ... na, acakSudarzanakI pravRtti, jJAnopayoga darzanopayoga 2 yaha grantha pramANa kyoM hai? ... AdikI pravRtti ... ... ... ... 46 3 kaise zAstra yAMcane sunane yogya haiM ? darzanamohake udayase jIvakI avasthA ... ... 4 yatAkA svarUpa ... ... ... cAritramohake tathA antarAyake udayase jodhakI avasthA 55 5 zrotakA svarUpa ... 4: vedanIyAdi aghAti karmajanita avasthA... ... 62 6 mokSamArgaprakAzaka granthakI sArthakatA ... tIsarA adhikAradvitIya adhikAra 1 saMsAra avasthAke nAnAprakArake duHkhokA varNana 67 7,karmabandhana rogakA nidAna ... ... ... 32 duHkhake kAraNa mithyAvarzana ajJAna chAsaMyama ... karmakA sambandha anAdikAlase hai ... ... duHkha dUra karane ke liye jIva kyA upAya karatA hai rAgAdi nimittaka karmoM ke anAdipanekI siddhi ..... ve upAya bhUThe kyoM haiM ? sAMce upAya ... amUrtIka AtmAse mUrtIka kokA bandha kaise hotA hai 35 ekendriya paryAyake duHkha ... ghAtiyA aghAtiyA karma aura unake kArya ... dvIndriyAdi paryAyoM ke duHkha ... jar3apharma jIvake svabhAvakA ghAta aura bAhya sAmagrI kA narakagatike du.kha ... ... ...
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ... ... 104 166 203 216 tiyaMcagatike duHkha ... naiyAyikamata nirAkaraNa 161 manuSyagatike duHkha ... ... ... ... 100 vaizeSikamata nirAkaraNa 164 devagatike duHkha ... ... ... ... 102 mImAMsakamata nirAkaraNa duHkhakA sAsAsyasvarUpa jaiminIyamata nirAkaraNa siddha avasthAmai du.khoM ke kAraNoM kA abhAva honase vauddhamata nirAkaraNa 200 duHkhaukA abhAva ... ... ... ... 107 cArvAkamata nirAkaraNa cauthA adhikAra anyamatake granthoMse jainamatakI samIcInatA 206 10 mithyAdarzana mithyAzAna aura mithyAcAritrakA svarUpa 113 / zvetAmbaramata nirAkaraNa mithyAdarzanakA svarUpa ... ... ... 113 DhUMDhakamata nirAkaraNa ... ... 240 mithyAzAna kA svarUpa ... ... ... 126 | chaThA adhikAramithyAcAritrakA svarUpa ... ... ... 162 12 kudevAdikakA nirUpaNa aura niSedha 255 rAgadveSakA vidhAna zrIra vistAra ... ... 133 13 kuguruke zraddhAtAdikA niSedha ... ... 266 pAMcaThA adhikAra 24 kudharmakA nirUpaNa 11 gRhIta mithyAtvakA nirUpaNa 143 sAtA adhikAraadvaita brahmavAdI ke sarvavyApakatva kA nirAkaraNa 143 | 15 jainamatAnuyAyI mithyAtiyokA svarUpa ... 263 saSTikartRtvavAdakA nirAkaraNa ... ... 14% kevala nizcaya nayAvalambI jainAbhAsoMkA nirUpaNa 264 brahmAke sRSTikartRtva, viSNu ke rakSakatva aura mahezake kevala vyavahArAvalambI jainAbhAsoMkA nirUpaNa ... 324 saMhArakartRtvakA nirAkaraNa 157 kulapravRtti zrAdisa jainadharmako dhAraNa karanevAle mi. lokake anAdi nidhanapane kI puSTi ... . thyAdRSTiyokI dharmasAdhanA gurubhakti zAstrabhakti tatvAavatAra mImAMsA ....... rtha zraddhA cAritradhAraNA Adi ... 334 yajJa sambandhI pazuhiMsAkA vicAra .......... nizcaya aura vyavahAra donoMkA avalambana karanevAle niguNa aura saguNa bhaktikI mImAMsA.... 173 mithyAdRSTiyoMkA nirUpaNa ... ... 377 zAnayogase mukti mAnanekA vicAra .... samyaktvake sammukha mithyASTiyoMkA nirUpaNa 312 anyamatakalpita mokSamArgakI mImAMsA .... 184 pAThamAM adhikAra-- musalamAnoMke mata viSayaka vicAra ... 16 upadezakA svarUpa ... 407 sAMkhyamata nirAkaraNa 18 prathamAnuyogakA prayojana 40E 166 172 178 186
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNAnuyogakA prayojana 404 / rAkaraNa apekSAdikA zAna na honese zAstroM meM jo paracaraNAnuyogakA prayojana 411 spara ghisaddhatA dikhatI hai, usakA nirAkaraNa ... " dravyAnuyogakA prayojana 412 nA ghadhikAra-- prathamAnuyogake vyAkhyAnakI paddhati 412, 18 mokSamArgakA svarUpa ... 46 karaNAnuyogake vyAkhyAnakI paddhati '41% mAtmAkA hita mokSa hI hai, isakA nizcaya 467 caraNAnuyogake vyAkhyAnakI paddhati .. ...... 422 | sAMsArika sukha duHkha hI hai dravyAnuyogake vyAkhyAnakI paddhati ........ 433 mokSasAdhanameM puruSArthakI mukhyatA ... 474 anuthogoMmeM kisa paddhatikI mukhyatA hai .... 437 mokSamArgakA kharUpa : 481 27 anuyogoMmeM jo doSa kalpanA kI jAtI hai, unakA ni- samyagdarzanakA lakSya 484 471
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUla sudhAra / isa grantha meM nimnalikhita mAnoMmeM nimnalikhita paMktiyAM chUra gaI haiN| pAThaka mahAzayoko cAhie ki, svAdhyAya karane ke pahile ina paMktiyoM ko apanI praviyoMmeM yathAsthAna.bar3hA leveMpRSTha. paMkti. jisake mAgechUTA hai, vahavAkya.. chUTe hue vAkya. 2. 1 citavanA kIjie hai- jAse svarUpa jAne binA graha jANyA nahIM jAya jo maiM kaunakI nama sakAra karU taba uttama phala kI prApti kaise hoy| / 2 jinake darzanAdikatai- svaparabheda vijJAna ho hai, kayAyamaMda hoya zAnta bhAva ho hai| 15 . 13 thore aMganike pAThI rahe- tinane yaha jAnakari jo bhaviSyata kAlamaiM hama sArikhebhI zAnI na raheMge, tAtai gandharacanA zAraMbha karI bharadvAdazAMgAnukUla prthmaanuyo| ga, karaNAmuyoga, caraNAmuyoga, dravyAnuyogake aneka gUntha race / 237 mokauM dhAna nAhI- kisI vizeSa hAnI sau pUchakara maiM tihAratAI uttara dUMgA / athavA koI samaya pAya vizeSa mAnI tumasauM milai, tau pUchakara apanA saMveda dUra karanA para mokI havalaya denA / jAteM aisA na hoya to abhiH mAnake vazateM apanI paMDitAI janAvanekauM prakaraNa viruddha artha upadezai / tAtai zrotAnikA viruddha zraddhAna karameta ghurAhoya jainadharma kI niMdA hoya / maiM kauna hauM para kahAMta pAkara vahAM janme dhArayA hai aura marakari kahAM jaauuNgaa| paramANu bhinna ho haiM- bhara keI maye mile haiN| ApahI mile haiM- ' ara sUryAstakA nimitta pAya bApahI bicharai hai| manarUpa paramANani- ke pariNamanikai para matizAnakai nimisa naimittika sambandha hai. so tinakai
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. manakai bho yathAsaMbhava- nimitta naimittikapaNA ... parantu tAkA mUla kAraNa jAna nAhIM / yAkA vadha duHkhakA mUla kAraH *Na catAI, duHkhakA svarUpa batAI, yAke kie upAyanikI jhUThA dikhA taba sAMcA upAya karanekI ruci hoya, taise hI yaha saMsArI saMsAramaiM tuHkhI kheya rahyA hai, parantu tisakA mUla kAraNa jAna nAhI para sAMcA upAya jAne nAhI para dukha bhI sahyA jAya mAhI tava ApakI bhAsai sohI upAya kara hai / tAtai duskha dUra hoya naahii| taba tar3api tar3api paravaza humA duHkhanikI sahai hai| dukhamiTe sukhIhoya-- tAta. samyagdarzana hI dukha meTanaikAbhara sukha karanekA sAMcA upAya hai| utkRSTaHrahanekA kAla- / asaMkhyAta pudgala parAvartana mAtra hai para pudgala parAvartana kAla AtrakA tau saMvara karai ara tini anya padArtha nikI dukhadAyaka mAna hai| tinihIkai na hone nAhI kA upAya karai hai so apane AdhIna naahii| tAmai kaDU vizeSa nAhI- ra yaha zAna kevala zArIviSai bhI jAya mile hai,jaise nadI samudravi mile hai / yAmaiM kachU doSa maahiiN| cAritramohake udayateM kaSAyabhAva hoya, tisakA nAma mithyAcAritra hai| yahAM apanI svabhAvarUpa pravRtti naahii| yaha sukhI hai, aisI mithyA cAritra kahie hai- ara kaSAyabhAva ho haiM, so padArthanikai iSTa aniSTa mAnanete ho haiM. lo . iSTa aniSTa mAnanA mithyA hai| . se so kahie hai-...jo bhApako sukhadAyaka upakArI hoya tAkata kahie, ara jo kartavya nAhI- karmakA kartavya hai| rAgadveSa karanA mithyA hai- jo paradravya iSTa aniSTa hotA bhara tahAM rAgadveSa karatA, to mithyA nAma na pAvatA / vaha taura aniSTa naahiiN| 12 132 5 133 , 134. . 135 6 14
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 5 marA hai| kaisaisaMhAra karai hai| jo apane aMganikari saMhAra karai hai, to apane aMgabhikari saMhAra karai hai ki icchA hote svayameva hI saMhAra 220 taiseM yaha kArya bhayA / yaha sAMcA to taba hotA, jaise digambara AcAryanine aneka grantha race, so sarva gaNadharakari bhASita aMgaprakIrNaka tAke anusAra race bhara tini savanimeM grantha kartAkA nAma sargha AcAryanine apanA bhinna bhinna rakkhA ra tini granthanike nAmahU bhinna bhinna rakkhe kisI ganthakAbhI nAma aMgAdika nahIM rakkhA para na yaha likhyA, jo ye gaNadhara devane race haiN| pariziSTa / mokSamArgaprakAzakake pAMcaveM adhyAyameM jo vedAdi granthoMke pramANa uddhRta karake jainadharmakI prAcInatA pragaTa kI hai, usIke sambandhameM jainasamAjake suparicita vidvAn kuMvara digvijayasiMhajI dvArA nimnalikhita pramANa aura bhI saMgraha kiye gaye haiM, jo yahAM prakAzita kiye jAte haiM ahandhimarSi sAyakAni dhanvAhabhikaM yajataMvizvarUpam / ahamidaM dayase vizpaM bhavabhuSaM na vA projIyo rudra tvadasti // [Rgveda aSTaka 2 aM07 varga 17] vyAkhyA-(arhan ) he arahaMtadeva Apa ajJAnanAzArtha (sAyakAni) vastusvarUpa dharmarUpIvANIko tathA (dhanya) upa. dezarUpa dhanuSako tathA (niSka) AtmacatuSTaya arthAt anantazAna amaMtadarzana anaMtavIrya aura anantasukharUpa AbhUSaNoMko (bibharSi) dhAraNa kiye ho, tathA (arhan ) he arahaMtadeva zrApa (vizvarUpaM)vizvakharUpa arthAt jisameM samastavizva pratibhAsita hotA hai (taM) usa kevalajJAnako (yaja) yajana kiye arthAt prApta kiyeho| (arhan) he arhantadeva zrApa (idaM) isa (vizvaM) saMsArake (bhavabhuvaM) samastajIvoM kI (dayase rakSA karateho (rudra)he kAma krodhAdi bar3e bar3e prabala zatruoMko rulAnevAle (svada) Apake samAna bhIra koI bhI (bhojIyo) balavAna (naSA asti) nahIM hai|
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAjyastu prasavaM AvabhUSemAcaM vizva bhavAni srvtH| sa nemi rAjA pariyAti vidvAn prajA puSTi vrdhymaano| . . .:(asmesvAhA yajurveda adhyAya maMtra 25]. vyAkhyA-(vAjasya ) bhAvayajJa arthAt AtmakharUpako (prasavaH ) pragaTa karadenevAle dhyAnako (imA ) isa (vizva ) saMsArake (bhuvanAni) sarvabhUtajIvoMko (sarvataH) sarva prakArase (zrIvabhUSa) yathArtharUpa kathanakarake (sa)jo (nemi) zrIneminAthajI bAIsaveM tIrthakara (rAjA) apane phevala jJAnAdi Atma catuSTayake khAmI (ca) aura (vidvAn ) sarvaza (pariyAti) pragaTa karate haiM jinake dayAmaya upadezase (prajAM ) jIvoMko (puSTi) aAtmasvarUpakI puSTatA (nu) zIghra (vardhayamAnI) bar3hatIhai (asmai) usa zrIneminAthajIko (svAhA) Ahuti pradAna hoN| pAtikamAsaraM mahAvIrasya nagna rUpamupAsadAmetattisro rAtrI muraasutaa| [yajurveda, zradhyAya 16 maMtra 14] vyAkhyA-(AtithyarUpa) atithi svarUpa pUjya (mAkara) mahinA Adike upavAsa karanevAle (mahAvIrasya) kAmAdika prabala zatruoMke jItanevAle vIra arthAt mahAvIra tIrthaMkara devake (nagnahuH) nagna (rUpam ) svarUpakI (upAsadAm ) upAsanA karo kisase ( etat )ye (tisro)tInoM (rAtroH) ajJAna arthAt saMzaya viparyaya aura anadhyavasAya aura (surAH) mada arthAt dhanamada zarIramada aura vidyAmadakI (asutA) utpatti nahIM hotI hai|
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaH siddhebhyaH / mokSamArgaprakAza | dohA / maMgalamaya maMgalakaraNa, vItarAgavijJAna / namIM tAhi jAteM bhaye, arahaMtAdi mahAna // 1 // kari maMgala karihauM mahA, graMthakaranako kAja / jAteM mile samAja saba, pAvai nijapadarAja // 2 // atha mokSamArgaprakAzanAma zAstrakA udaya ho hai / tahAM maMgala kariye hai, -- Namo arahaMtANaM / Namo siddhANaM / rAmo AiriyANaM / Namo uvjjhaayaannN| Namo loe savva sAhUNaM / yaha prAkRtabhASAmaya namaskAramaMtra hai, so mahAmaMgalasvarUpa hai| bahuri yAkA saMskRta aisA ho hainmo'rhdbhyH| namaH siddhebhyaH / namaH AcAryebhyaH / namaH upAdhyAyebhyaH / namoloke sarva | sAdhubhyaH / bahuri yAkA artha aisA hai, namaskAra arahaMtanike artha, namaskAra siddhanike artha, | namaskAra AcAryanike artha, namaskAra upAdhyAyanike artha, namaskAra lokaviSai sarvasAdhuni ke artha, aise yAviSai namaskAra kiyA, tAtaiM yAkA nAma namaskAra maMtra hai / atha ihAM jinakUM nama
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. skAra kiyA tigakA svarUpa ciMtavana kIjiye hai / sahA~ prathama arahaMtanikA svarUpa vicAriye hai,prakAza je gRhasthapanau tyAgi munidharma aMgIkAra kari nijasvabhAva sAdhanateM cyAri ghAtiyA karmanikoM khipAya anantacatuSTaya virAjamAna bhaye / tahAM anantajJAnakari to apane-apane ananta guNaparyAya M sahita samasta jIvAdi dravyanikauM yugapat vizeSapanekari pratyakSa jAne haiN| anantadarzanakari / tinakoM sAmAnyapanai avaloke haiM / anantavIryakari aisI (uparyukta) sAmarthyako dhArai haiM / annt| sukhakari nirAkula paramAnandako anubhava haiN| bahuri je sarvathA sarvarAgadveSAdivikArabhAvanikari | rahita hoi zAntarasarUpa pariNae haiN| bahuri kSudhA, tRSA AdisamastadoSaniteM mukta hoya | devAdhidevapanAkoM prApta bhaye haiN| bahuri Ayudha aMbarAdika vA aMga vikArAdika je kAma | krodhAdika ninyabhAvanike cinha, tinakari rahita jinakA parama audArika zarIra bhayA hai| bahuri jinake vacaniteM laukavirSe dharmatIrtha pravatrte hai, tAkari jIvanikA kalyANa ho hai| bahuri jinakai laukika jIvanikaM prabhutva mAnaneke kAraNa aneka atizaya ara nAnAprakAra vibhava tinakA / saMyuktapaNA pAiye hai / bahuri jinako apanA hitake arthi gaNadhara indrAdika uttama jIva seve haiN| aise sarvaprakAra pUjane yogya zrI arahaMtadeva haiM, tinakoM hamArA namaskAra hohu / aba | siddhanikA svarUpa dhyAiye hai, je gRhasthaavasthA tyAgi munidharma sAdhanateMcyAri ghAtikarmanikA nAza bhaye anantacatuSTaya
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. bhAva pragaTa kari keteka kAla pIche cyAri aghAti karmanikA bhI bhasma hote paramaaudArika prakAza || zarIrakauM bhI chori Urdhvagamana svabhAvate lokake agrabhAgavi jAya virAjamAna bhaye / tahAM || 1 jinakai samasta paradravyanikA saMbaMdha chUTanaiteM mukta avasthAkI siddhi bhaI, bahuri jinake carma-11 zarIrateM kiMcit Una puruSAkAravat AtmapradezanikA AkAra avasthita bhayA, bahuri jinkai| pratipakSI karmanikA nAza bhayA tAteM samasta samyaktva jJAna darzanAdika AtmIka guNa saMpUrNapane / svabhAvakoM prApta bhaye haiM, bahuri jinakai nokarmakA saMbandha dUra bhayA tAteM samasta amUrtatvAdika / AtmIkadharma pragaTa bhaye haiM / bahuri jinakai bhAvakarma kA abhAva bhayA tAteM nirAkula Anandamaya | zuddhasvabhAvarUpa pariNamana ho hai / bahuri jinakA dhyAnakari bhavya jIvanikai svadravya-paradravyakA / ara upAdhika bhAva svabhAvanikA vijJAna ho hai, tAkari siddhanikai samAna Apa honekA sAdhana | ho hai| tAteM sAdhanayogya jo apanA zuddhasvarUpa tAke dikhAvanekauM pratibiMba samAna haiM / bahuri / / je kRtakRtya bhaye haiM tAteM aise hI anaMta kAlaparyaMta raheM haiM aise niSpanna bhaye siddha bhagavAna tinakoM hamArA namaskAra hohu / aba AcArya upAdhyAya sAdhunikA svarUpa avalokiye hai, je virAgI hoya samasta parigrahakoM tyAgi zuddhopayogarUpa munidharma aGgIkAra kari aMtaraMga viSai to tisa zuddhopayogakari ApakoM Apa anubhavai haiM paradravyaviSai ahaMbuddhi nAhIM dhArai haiM / bahuri apane jJAnAdikasvabhAvanihIkoM apane mAna haiN| parabhAvaniviSai mamatva na karai haiN| ORIGMOONMOHIBGookifokECrookEETookDCPROREGAORECRoo-Crookachoroprooo-EcookGOOTXCMONOMICROOMSAtroce
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bahuri je paradravya vA tinake svabhAva jJAnaviSa pratibhAsa he tinakoM jAna to haiM parantu iSTa aniSTa mAni tinavirSe rAgadveSa nAhIM kareM haiN| zarIrakI aneka avasthA ho hai, bAhya nAnA nimitta bane / haiM paraMtu tahAM kichU bhI sukhaduHkha mAnate nAhIM / bahuri apane yogya bAhyakriyA jaiseM bane haiM taiseM / bane haiM, vaMcikari tinikauM karate nAhIM / bahuri apane upayogakauM bahuta nAhIM bhramAve haiN| udAsIna hoya nizcala vRttikauM dhArai haiM / bahuri kadAcit maMdarAgake udayateM zubhopayoga bhI ho hai| tisakari je zuddhopayogake bAhya sAdhana haiM tiniviSai anurAga karai haiM paraMtu tisa rAgabhAvakoM heya jAnikari dUri kIyA cAhai haiM / bahuri tIba kaSAyake udayakA abhAvateM hiMsAdirUpa azubhopayoga pariNatikA tau astitva hI rahyA naahiiN| bahuri aisI aMtaraMga avasthA hote bAhya digambara saumyamudrAke dhArI bhaye haiM / zarIrakA sa~vAranA Adi vikriyAnikari rahita bhaye haiM / banakhaMDAdi viSa base haiN| aThAIsa mUlaguNanikauM akhaMDita pAle haiN| bAIsa parIsahanikauM sahai haiM / bArahaprakAra tapaniko Adarai haiM / kadAcit dhyAnamudrAdhAri pratimAvat nizcala ho haiM / kadAcit adhya| yanAdi bAhya dharmakriyAnivirSe pravarte haiN| kadAcit munidharmakA sahakArI zarIrakI sthitike arthi | yogya AhAra-vihArAdi kriyAniviNe sAvadhAna ho haiM / aise jainI muni haiM tina sabanikI aisI hI avasthA ho hai| tinaviSai je sanya jJAna samyakacAritrakI adhikatA kari pradhAnapadakoM pAya saMghavirSe nAyaka bhaye haiN| bahuri je mukhyapanai tau nirvikalpa svarUpAcaraNa viSa hI magna haiM ara
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza FooH0000000-0080%loo%80/0010010010000050003cxookzcoopcoreogorooparoof0000-200-00-45CAKECHODHEGAO jo kadAcit dharmake lobhI anya jIvAdikanikauM dekhi rAgaaMzake udayateM karuNAbuddhi hoy| to tinikoM dharmopadeza dete haiM / je dIkSAgrAhaka haiM tinakauM dIkSA dete haiM / je apane doSa pragaTa | karaiM haiM tinakauM prAyazcitta vidhikari zuddha karai haiM / aiseM prAcAra acarAvanavAle AcArya, tinakauM hamArA namaskAra hohu / bahuri je bahuta jainazAstranike jJAtA hoya saMghaviSai paThana-pAThanake adhi| kArI bhaye haiM, bahuri je samasta zAstranikA prayojanabhUta artha jAni ekAgra hoya apane svarUpakauM / dhyAve haiM / ara jo kadAcit kaSAya-aMza-udayateM tahAM upayoganAhIM bhai hai tau tina zAstranikoM Apa par3he haiM vA anya dharmabuddhIniko par3hAvai haiM / aiseM samIpavartI bhavyaniko adhyayana karAvanahAre upAdhyAya tinikauM hamArA namaskAra hohu / bahuri ina doya padavIdhAraka binA anya samasta je munipadake dhAraka haiM bahuri je AtmasvabhAvakauM sAdhai haiM / jaiseM apanA upayoga paradravyaniviSai | iSTa aniSTapanauM mAni pha~seM nAhIM vA bhAgai nAhIM taise upayogako sadhAve haiM / bahuri bAhyatAke sAdhanabhUta tapazcaraNa Adi kriyAniviSai pravatrte haiM vA kadAcit bhaktivaMdanAdi kAryanivirSe pravatta | haiN| aise AtmakhabhAvake sAdhaka sAdhu haiM tinakoM hamArA namaskAra hohu / aiseM ina arahaMtAdi kanikA svarUpa hai so bItarAga vijJAnamaya hai| tisahIkariarahaMtAdika stuti yogya mahAna bhaye " haiM tAteM jIva tattvakari tau sarva jIva samAna haiM paraMtu rAgAdika vikAranikari vA jJAnakI hiintaa| kari jIva niMdA yogya ho haiM / bahuri rAgAdikakI hInatAkari vA jJAnakI vizeSatAkari stuti
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza dm mo.mA. / yogya ho haiM / so arahaMta siddhanikai to saMpUrNa rAgAdikakI hInatA ara jJAnako vizeSatA hone| kari saMpUrNa vItarAgavijJAnabhAva saMbha hai| ara AcArya upAdhyAya sAdhUnikai ekodeza rAgA dikakI hInatA ara jJAnakI vizeSatA honekari ekodeza vItarAgavijJAna bhAva saMbhava hai| tAteM te arahaMtAdika stutiyogya mahAna jAnane / vahuri e arahaMtAdika pada haiM tinaviSaM aisA jaannaa| jo mukhyapanai to tIrthaMkarakA ara gauNapanaisarvakevalIkA adhikAra hai| prAkRtabhASAviSai arahaMta, ara saMskRta viSa arhat aisA nAma jaannaa|bhuri caudahavAM guNasthAna kaianaMtara samayateM lagAya siddha | nAma jAnanA / bahuri jinakoM AcAryapada bhayA hoya te saMghaviSa raho vA ekAkI AlmadhyAna | | karo vA ekAvihArI hohu vA AcAryaniviya bhI pradhAnatAkoM pAya gaNadhara padavIke dhAraka hohu | | tina sabanikA nAma AcArya kahiye haiM / bahuri paThanapAThana to anyamuni bhI karai haiM paraMtu ji nakai AcAryanikari upAdhyAyapada bhayA hoya so AtmadhyAnAdika kArya karateM bhI upAdhyAya hI | | nAma pAvai haiM / bahuri je padavIdhAraka nAhI te sarva muni sAdhusaMjJAke dhAraka jAnane / ihAM aisA / / niyama nAhIM hai jo paMcAcAranikari AcAryapada ho hai, paThanapAThanakari upAdhyAyapada ho hai, mUla- | guNa sAdhanakari sAdhupada ho hai / jAteM e to kriyA sarva muninikai sAdhAraNa haiM paraMtu zabda nayakari / tinakA akSarArtha taiseM kariye hai / sAbhirUDhanayakari padavIkI apekSA hI AcAryAdika nAma / jAnane / jaise zabda nayakari gamana kare so gaU kahiye, so gamana tau manuSyAdika bhI karai haiM paraMtu woMOctorkexo07300010#rokaaropofoo9000-8contactofaotacxo0486foot20000GORECORKERO0Eook A
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 000000000 samabhirUdanayakari paryAya apekSA nAma hai / taiseM hI ihAM samajhanA / ihAM siddhanike pahile arahaMtanikoM namaskAra kiyA so kauna kAraNa ? aisA saMdeha upajai hai / tAkA samAdhAna,-- namaskAra kariye hai so apane prayojana sadhanekI apekSAteM kariye hai so arahaMta niteM upadezAdikakA prayojana vizeSa siddha ho hai tAteM pahale namaskAra kiyA hai| yA prakAra arahaMtAdikanikA svarUpa ciMtavana kiyA / jAtai svarUpa ciMtavana kiye vizeSa kAryasiddhi ho hai / bahuri ina arahaMtAdikanika paMcaparameSThI kahiye hai / jAteM jo sarvotkRSTa hoya tAkA nAma parameSThI hai| paM. jo parameSTa tinikA samAhAra samudAyakA nAma paMcaparameSThI jAnanA / bahuri vRSabha, ajita, zaMbhava, abhinandana, sumati, padmaprabha, supArzva, caMdraprabha, puSpadaMta, zItala, zreyAn, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu, ara, malli, munisuvrata, nami, nemi, pArzva, varddhamAna nAmadhAraka caubIsa tIrthaMkara isa bharatakSetraviSai varttamAna dharmatIrtha ke nAyaka bhaye, garbha janma tapa jJAna nirvANa kalyANakaniviSai iMdrAdikanikari vizeSa pUjya hoi aba siddhAlayaviSai virAje haiM tinakoM hamArA namaskAra hohu / bahuri sImaMdhara, yugmaMdhara, bAhu, subAhu, saMjAtaka, svayaMprabha, vRSabhAnana, anaMtavIrya, sUraprabha, vizAlakIrtti, bajradhara, caMdrAnana, caMdravAhu, bhujaMgama, Izvara, nemiprabhu, vIrasena, mahAbhadra, devayaza, ajitavIrya nAmadhAraka bIsa tIrthaMkara paMcameru saMbaMdhI videhakSetraniviSai abAra kevalajJAnasahita virAjamAna haiM tinakoM hamArA namaskAra hohu / yadyapi parameSTI padaviSai inakA garbhita 00000000000000000000000000000
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | panA hai tathApi vidyamAna kAlaviSai inakoM vizeSa jAni judA namaskAra kiyA hai / bahuri triloka-12 viSai je akRtrima jinabiMba birAjai haiM madhyalokavi vidhipUrvaka kRtrima virAjai haiM jinake darza| nAdikateM eka dharmopadeza binA anya apane hitakI siddhi jaiseM tIrthaMkara kevalIke darzanAdikateM | | | | hoya taiseM hI ho hai, tini jinabiMbanikoM hamArA namaskAra hohu / bahuri kevalIkA divyadhvaniA kari diyA upadeza tAke anusAra gaNadharikari racita aMgaprakIrNaka tinake anusAra anya || AcAryAdikanikari race graMthAdika he te sarva jinavacana haiM syAdvAdacinhakari pahacAnane yo ya haiM nyAyamArgate aviruddha haiM tAta pramANIka haiM / jIvanikoM tatvajJAnake kAraNa haiM tAteM upakArI haiM| | tinikoM hamArA namaskAra hohu / bahuri caityAlaya, arjikA, utkRSTa zrAvaka Adi dravya, ara | tIrthakSetrAdi kSetra, ara kalyANakakAla Adi kAla, ratnatraya Adi bhAva, je mujhakari namaskAra | karane yogya haiM tinakoM namaskAra karauM hauM / ara je kiMcit vinaya karane yogya haiM tinikA yathA-|| | yogya vinaya karauM hauN| aiseM apane iSTanikA sanmAna kari maMgala kiyA hai| aba e arahaMtAdika | iSTa kaisai haiM so vicAra karie haiM, jA kari sukha upajai vA duHkhavinasaitisa kAryakA nAma prayojana hai| bahuri tisa prayojanakI jAkari siddhi hoya so hI apanA iSTa hai| so hamAre isa avasaraviSai vItarAgavizeSa jJAnakA honA so hI prayojana hai jAte yAkari nirAkula sAMce sukhakI prApti ho hai| ara sarva
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.. prakAza sAMce sukhakI prApti ho hai / ara sarva AkulatArUpa duHkhakA nArA ho hai / bahuri isa prayojana kI siddhi arahaMtAdikanikari ho hai / kaiseM so vicArie haiM, - AtmA ke pariNAma tIna prakAra haiM, saMkleza, vizuddha, zuddha / tahAM tIvrakaSAyarUpa saMkleza haiM, maMdakaSAyarUpa vizuddha haiM, kaSAyarahita zuddha haiN| tahAM vItarAga vizeSa jJAnarUpa apane svabhAva ke ghAtaka jo haiM jJAnAvaraNAdi ghAtiyAkarma, tinikA saMkleza pariNAmakari tau tIvrabaMdha ho hai ara vizuddha pariNAmakari maMdabaMdha ho hai vA vizuddha pariNAma prabala hoya pUrve jo tIvra baMdha bhayA thA tA bhI maMda kare hai / ara zuddhapariNAmakari baMdha na ho hai / kevala tinakI nirjarA hI ho hai / so arahaMtAdiviSai stavanAdi rUpa bhAva ho hai so kaSAyakI maMdatA liye ho hai tAteM vizuddha pariNAma haiM / bahuri samasta kaSAyabhAva miTAvanaikA sAdhana hai, tAteM zuddhapariNAmakA kAraNa hai so aisA pariNAma kara apanA ghAtaka ghAtikarmakA hInapanAke honeteM sahaja hI vItarAga vizeSajJAna pragaTa ho hai / jitane aMzanikari vaha hIna hoya titane aMzanikara yaha pragaTa ho hai / aiseM arahaMtAdika kAra apanA prayojana siddha ho hai / athavA arahaMtAdikakA AkAra avalokanA vA svarUpa vicAra karanA vA bacana sunanA vA nikaTavarttI honA vA tinakai anusAra pravarttanA ityAdi kArya tatkAla hI nibhibhRta hoya rAgAdikanikoM hIna kare hai / jIva ajIvAdikakA vizeSajJAnako upajAvai hai tAteM aiseM bhI arahaMtAdika kari vItarAga vizeSajJAnarUpa prayojanakI siddhi ho hai / ihAM koU ka
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. ki inikari aise prayojanakI to siddhi aise ho hai paraMtu jAkari iMdriyajanita sukha upajai duHkha | prakAza vinazai aise hu prayojanakI siddhi inikari ho hai ki naahiiN| tAkA samAdhAna, jo arahaMtAdiviSai stavanAdirUpa vizuddha pariNAma ho hai tAkari aghAtiyA karmanikI sAtA Adi puNyaprakRtinikA baMdha ho hai| bahuri jo vaha pariNAma tIvra hoya to pUrve asAtA | Adi pApaprakRti ba~dhI thIM tinikoM bhI maMda karai hai athavA naSTa kari puNyaprakRtirUpa pariNamAve | hai / bahuri tisa puNyakA udaya hoteM khayameva indriyasukhakoM kAraNabhUta sAmagrI mile hai| ara | pApakA udaya dUri hote svayameva duHkhakoM kAraNabhUta sAmagrI dUra ho hai| aiseM isa prayojanakI bhI siddhi tinakari ho hai / athavA jainazAsanake bhaktadevAdika haiM te tisa bhaktapuruSakai aneka 1 iMdriyasukhakoM kAraNabhUta sAmagrInakA saMyoga karAvai haiM / duHkhakoM kAraNabhUta sAmagrInikoM dUri 1 karai haiM / aiseM bhI isa prayojanakI siddhi tina arahatAdikanikari ho hai| parantu isa prayojana te kichu apanA hita hotA nAhIM jAteM yaha AtmA kaSAyabhAvaniteM bAhya sAmagrInaviSe iSTa aniSTapanoM mAni ApahI sukhaduHkhakI kalpanA karai hai / binA kaSAya bAhya sAmagrI kichU sukhaduHkha | kI dAtA nAhIM / bahuri kaSAya haiM so sarva AkulatAmaya he tAteM iMdriyajanitasukhakI icchA karanI duHkhateM DaranA so yaha bhrama hai| bahuri isa prayojanake arthi arahaMtAdikakI bhakti kie| 1 bhI tIvakaSAya honekari pApabaMdha hI ho hai tAteM ApakauM isa prayojanakA arthI honA yogya nAhIM ++000-crosooratoofaceooing eacockoolasamacroriacro010000ragoniciO0198XO0120forecards.
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ + mo.mA. jAteM arahaMtAdika kI bhakti karate aise prayojana to svayameva hI sadhai haiN| aiseM ar-| prakAza / hatAdika parama iSTa mAnane yogya haiN| bahuri e arahaMtAdika hI paramamaMgala haiN| ina virSe bhaktibhAva bhaye paramamaMgala ho hai / jAteM "maMga" kahiye sukha tAhi "lAti" kahiye devai / athavA "maM" kahiye pApa tAhi "gAlayati" kahiye gAle tAkA nAma maMgala hai so tinakari pUvokta prakAra doU kAryanikI siddhi ho hai / tAteM tinakai paramamaMgalapanA saMbhava hai / ihAM kIU || pUche ki prathama graMthakI AdiviSai maMgala kIyA sau kauna kAraNa ? tAkA uttara, jo sukhasyoM graMthakI samAptitA hoi pApakari koU vighna na hoi yA kAraNa ihAM prathama | | maMgala kIyA hai / ihAM tarka-jo anyamatI aiseM maMgala nAhIM karai haiM tinakai bhI graMthakI samAptatA || ari bighnakA nAza honA dekhiye hai tahAM kahA hetu hai / tAkA samAdhAna, jo anyamatI graMtha kareM haiM tisavirSe mohakA tIvra udayakari mithyAtva bhAvanikoM pauSate / | viparIta arthanikoM dharai haiM tAteM tAkI nirvina samAptatA to aise maMgala kiye binA hI hoi / / jo aise maMgalanikari moha maMda hojAya to vaisA viparIta kArya kaise bane ? / bahuri hama yaha graMtha kareM haiM tisaviSai mohakI maMdatA kari vItarAga tatvajJAnakoM pauSate arthanikauM dhareMge tAkI nirvighna || samAptatA aiseM maMgala kIye hI hoya / jo aise maMgala na kareM to mohakA tIvrapanA rahai, taba aisA uttama kArya kaise bane ? bahuri vaha kahai hai jo aise to mAneMge paraMtu aisA maMgala na kare tAkai BWoricoackpooracorticootBoorporacarol00000000001pcroopcoopcorrectoriasaniacott -5000000000000000000000000000
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza survrN poolNpulu vNttivi nirN* bhI sukha dekhie hai pApakA udaya na dekhie hai / bhara koU aisA maMgala kareM hai tAkai bhI sukha na dekhiye hai pApakA udaya dekhiye hai tAteM pUrvokta maMgalapanA kaise bane ? tAkauM kahiye hai, jo jIvanikai saMkleza vizuddhaH pariNAma aneka jAtike haiM sinikari aneka kaalnivissai| pUrve baMdhe karma eka kAlaviSai udaya Avai haiM / tAteM jaiseM jAkai pUrve bahuta dhanakA saMcaya hoi tAkai | binAkumAe bhI dhana dekhiye ara deNA na dekhie hai / ara jAkai pUrve RNa bahuta hoya tAkai dhana | kumAvata bhI deNA dekhiye hai dhana na dekhiye hai parantu vicAra kIeteM kumAvanA dhana honehIkA | kAraNa hai RNakA kAraNa nAhIM / taiseM hI jAkai pUrve bahuta puNya baMdhyA hoi tAkai ihAM aisA maMgala vinA kie bhI sukha dekhiye hai| pApakA udaya na dekhie hai / bahuri jAkai pUrve bahuta pApa baMdhyA hoi tAkai ihAM aisA maMgala kiye bhI sukha na dekhiye hai pApakA udaya dekhiye hai| parantu vicAra kieteM aisA maMgala tauM sukhakA hI kAraNa hai pApaudayakA kAraNa nAhIM / aiseM pUrvokta mN| galakA maMgalapanA bane hai / bahuri vaha kahai hai ki yaha bhI mAnI paraMtu jinazAsanake bhakta devA dika haiM tini tisa maMgala karanevAlekI sahAyatA na karI maMgala na karanevAleko daMDa na dIyA | so kauna kArana ? tAkA samAdhAna, jo jIvanikai sukha-duHkha honekA kAraNa apanA karmakA udaya hai tAhIkai anusAra bAhya nimitta banai hai tAteM pApakA jAkai udaya hoi tAkai sahAyatAkA nimitta na bane hai| ara
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ath yount udaya hoi tAkai daMDakA nimitta na bane hai / yaha nimitta kaiseM bane hai so ka-hiye hai, - je devAdika haiM te kSayopazama jJAnataiM sarvakauM yugapat jAni sakate nAhIM tAteM maMgala karanevAlekA jAnanA kisI devAdikakai kAhU kAlaviSai ho hai tAteM jo tinikA jAnapanA na hoi to kaiseM sahAya kareM vA daMDa deM / ara jAnapanA hoya taba Apakai jo ati maMdakaSAya hoi tau sahAya karaneke vA daMDa deneke pariNAma hI na hoMi / ara tIvrakaSAya hoi tau dharmAnurAga hoi sake nAhIM / bahuri madhya kaSAyarUpa tisa kArya karaneke pariNAma bhaye ara apanI zakti nAhIM kahA kareM ? aiseM sahAya karane vA daMDa denaikA nimitta nAhIM bane hai| jo apanI zakti hoya ara Apake dharmAnurAgarUpa maMda kaSAyakA udayateM taise hI pariNAma hoMi ara tisa samaya jIvikA dharma dharmarUpa karttavya jAnai taba koI devAdika kisI dharmAtmAkI sahAya kareM yA kisI adharmIkauM daNDa de haiM / aiseM kArya honekA kichU niyama to hai nAhIM / aiseM samAdhAna kIyA / ihA~ itanA jAnanA ki sukha honekI duHkha honekI sahAya karAvanekI duHkha dhAvanekI o icchA hai so kaSAyamaya hai tatkAla viSai vA AgAmI kAlaviSai duHkhadAyaka hai / tAteM aisI icchAkU chori hama to eka vItarAga vizeSa jJAna honeke arthI hoi arahaMtAdikakauM namaskArAdirUpa maMgala kIyA hai / aiseM maGgalAcaraNa kari aba sArthaka mokSamArgaprakAza nAma graMthakA u 13
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.|| dyota karai haiM / tahAM yaha graMtha pramANa hai aisI pratIti anAyaneke arthi pUrva anusArakA svarUpa | prakAza nirUpaNa karai haiM, akArAdi akSara he te anAdinidhana haiM kAhUke kie nAhI, inikA AkAra likhanA to apanI icchAke anusAri aneka prakAra hai parantu bolanemaiM Avai haiM te akSara to sarvatra savaMdA aise hI pravarte haiM soI kahyA hai,-siddho varNasamAmnAyaH / yAkA artha yaha jo akSaranikA | saMpradAya hai so svayaMsiddha hai / bahuri jina akSaranikari nipaje satyArthake prakAzaka pada tinake samUhakA nAma zruta hai so bhI anAdinidhana hai |jaise "jIva" aisA anAdinidhana pada hai so | jIvakA janAvanahArA hai / aiseM apane-apane satya arthake prakAzaka aneka pada tinakA jo samudAya so zruta jAnanA / bahuri jaiseM motI to svayaMsiddha haiM tinavirSe kauU thore motInake koU | ghane motInake, koU kisI prakAra koU kisI prakAra gaMthikari gahanA banAvai haiM / taiseM pada to | svayaMsiddha haiM tinavirSe koU thore padanikoM, koU ghane padanikoM koU kisIprakAra koU kisii-| | prakAra guthi graMtha banAvai haiM yahAM meM bhI tini satyArtha padanikoM merI buddhi anusAri graMthi graMtha | | banAU~ hUM so meM merI matikari kalpita jhUThe arthaka sUcaka pada yAviSaM nAhIM gUMthaM hUM / tAteM | | yaha graMtha pramANa jAnanA / ihAM prazna-jo tini padanikI paraMparAya isa graMtha paryaMta kaise pravaH | | hai-tAkA samAdhAna,
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza anAditeM tIrthaMkara kevalI hote Aye haiM tinikai sarvakA jJAna ho hai tAteM tini pada-11 nikA vA tinike arthanikA bhI jJAna ho hai / bahuri tini tIrthaMkara kevalInikA jAkari any| jIvanika padanikA arthanikA jJAna hoya aisA divyadhvanikari upadeza ho hai| tAke anusAra gaNadharadeva aMga prakIrNakarUpa graMtha gUMtheM haiM / bahuri tinikai anusAri anya AcAryAdika nAnA | |prakAra graMthAdikakI racanA kare haiN| tinikU keI abhyAseM haiM keI kahai haiM keI sune haiM aiseM paraM-1 parAya mArga calyA Avai hai / so aba isa bharatakSetra viSai vartamAna avasarpiNI kAla hai| tisa| viSe caubIsa tIrthaMkara bhae tinivirSe zrIvarddhamAna nAmA aMtima tIrthaMkara deva bhayA / so kevalajJAna virAjamAna hoi jIvanikoM divyavanikari upadeza detA bhyaa| tAke sunanekA nimitta pAya gautama nAmA gaNadhara agamya arthanikoM bhI jAni dharmAnurAgake vazateM aMga prakIrNakanikI | | racanA karatA bhayA / bahuri varddhamAna svAmI tau mukta bhae sahAM pIche isa paMcama kAlaviNe tIna | kevalI bhae gotama 1, sudharmAcArya 2, jaMbUsvAmI 3 // tahAM pIche kAladoSateM kevalajJAnI honekA tau abhAva bhayA / bahuri keteka kAla tAMI dvAdazAMgake pAThI zrutakevalI rahe pIche tinikA bhI abhAva bhayA / bahuri ketaka kAla tAMI thore aMganike pAThI rahe pI tinikA bhIabhAva bhyaa| taba AcAryAdikanikari tinike anusAri banAe graMtha vA anusArI graMthanike anusAri banAe graMtha tinihIko pravRtti rhii|tiniviss kAladoSateMduSTanikari kiteka graMthanikI vyucchitti bhaI vA mahAn graMthani
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmA prakAza kA abhyAsAdi na honete vyucchitti bhaI / bahuri kiteka mahAn graMtha pAiye haiM tinikA buddhikii| maMdatAta abhyAsa hotA nAhIM / jaise dakSiNameM gomaTTasvAmIke nikaTi mUlavidrI nagaravirSe dhavala || mahAdhavala jayadhavala pAiye haiM / parantu darzana mAtra hI haiM / bahuri kiteka graMtha apanI buddhikari / / abhyAsa karane yogya pAiye haiM / tini virSe bhI kiteka graMthanikA hI adhyAsa bane hai / aiseM isa nikRSTa kAlavirSe utkRSTa jainamatakA ghaTanA to bhayA paraMtu isa paraMparAyakari aba bhI jaina zAstraviSe satya arthake prakAzanahAre padanikA sadbhAva pravarte hai / bahuri hama isa kAlaviSai ihAM aba manuSyaparyAya pAyA so. isaviSai, hamAre pUrva saMskAra" vA bhalA honahArateM jainazAstraniviSe abhyAsa karanekA udyama hota bhayA / tAtai vyAkaraNa nyAya gaNita Adi upayogI graMthanikA kiMcit / abhyAsa kari TIkAsahita samayasAra paMcAstikAya pravacanasAra niyamasAra gomaTTasAra labdhisAra trilokasAra tattvArthasUtra ityAdi zAstra ara kSapaNAsAra puruSArthasiddhayu pAya aSTapAhur3a AtmAnuzAsana Adi zAstra ara zrAvaka munikA AcArake prarUpaka aneka zAstra ara suSTukathAsahita || purANAdi zAstra ityAdi aneka zAstra haiM tiniviSa hamArai buddhi anusAri abhyAsa varte hai| tisakari hamArai hU kiMcit satyArtha padanikA jJAna bhayA hai / bahuri isa nikRSTa samayaviSai hama sArikhe maMdabuddhIniteM bhI hInabuddhi ke dhAraka ghane jana avalokiye hai / tinikoM tini padanike arthakA jJAna honeke arthi, dharmAnurAgake vaza" dezabhASAmaya graMtha karanekI hamArai icchA bhaI hai /
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza 00-4501000MAHEcookickoola600-HECHARGK001060106ookECTOo/8GMATOGKor - mo.mA.|| tAkari hama yaha graMtha banAve haiM so yAviSai bhI arthasahita tina hI padanikA prakAzana ho hai / | itanA to vizeSa hai jaise prAkRta saMskRta zAstraniviSai prAkRta saMskRta pada likhie hai taisaiM ihAM / | apabhraMza lie vA yathArthapanekUlie dezabhASArUpa pada likhie hai parantu arthaviSai vyabhicAra kichu / nAhIM hai / aiseM isa graMthaparyaMta tini satyArthapadanikI paraMparAya pravarte hai| ihAM koU pUche ki / paramparAya tau hama aise jAnI parantu isa paraMparAyavirSe satyArtha padanihIkI racanA hoto AI | asatyArtha pada na mile, aisI pratIta hamakoM kaise hoya / tAkA samAdhAna- asatyArtha padanikI racanA ati tIvra kaSAya bhae binA bane nAhIM / jAteM jisa asatya racanAkari paraMparAya aneka jIvanikA mahA burA hoya ApakoM aisI mahA hiMsAkA phalakari | narka nigodaviSai gamana karanA hoi so aisA mahAviparIta kArya to krodha, mAna, mAyA, lobha, atyanta tIvra bhaye hI hoya / so jaina dharmaviSai to aisA kaSAyavAna hotA nAhIM / prathama mUla | upadezadAtA tau tIrthaMkara kevalI bhaye so tau sarvathA mohake nAsateM sarva kaSAyani kari rahita hI haiM / bahuri graMthakartA gaNadhara vA AcArya te mohakA manda udayakari sarva bAhya abhyantara parigrahakoM tyAgi mahA maMdakaSAyI bhae haiM, tinikai tisa maMdakaSAyakari kiMcit zubhopayogahIkI pravRtti pAie hai aura kichU prayojana hai naahiiN| bahuri zraddhAnI gRhastha bhI koU graMtha banA hai so bhI tIvakaSAyI nAhIM hai jo vAkai tIvakaSAya hoya tau sarvakaSAyanikA jisa-tisa prakAra - Dcfootoof8cfOOK000-1000-00-00-00-
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza nAza karaNahArA jo jinadharma tisarviSe ruci kaise hoya athavA jo mohake udayateM anya kAryanikara kaSAyapo hai tau poSau parantu jinazrAjJA bhaMgakara apanA kaSAya poSai tau jainIpanA rahatA nAhIM, aiseM jinadharmmaviSai aisA tIvrakaSAyI koU hotA nAhIM jo asatya padanikI racanA - kari parakA ara apanA paryAya paryAyaviSai burA kare / ihAM prazna, jo koU jainAbhAsa tIvra - kaSAyI hoya asatyArtha padanikoM jaina zAstraniviSai milAve pIcheM tAkI paraMparA calI jAya tau kahA kariye / tAkA samAdhAna jaise koU sAMce motInike gahaneviSai jhUThe motI milAbai parantu jhalaka milai nAhIM tAteM parIkSAkari pArakhI ThigAvai bhI nAhIM, koI bholA hoya so hI motI nAmakari ThigAvai hai / | bahuri tAkI paraMparA bhI caleM nAhIM, zIghra hI koU jhUThe motInikA niSedha kareM hai / taiseM koU satyArtha padanike samUharUpa jainazAstraniviSe asatyArtha pada milAve paraMtu jinazAstra ke padaniviSai tau kaSAya miTAvanekA vA laukikakArya ghaTAvanekA prayojana hai aura usa pApInai je asatyArtha pada milAe haiM tiniviSai kaSAya poSanekA vA laukika kArya sAdhanekA prayojana hai aiseM prayojana milatA nAhIM tAtaiM parIkSAkari jJAnI ThigAvate bhI nAhIM, koI mUrkha hoya so hI jainazAstra nAmakari ThigAvai hai bahuri tAkI paraMparA bhI cAle nAhIM, zIghra hI koU tini asatyArtha padanikA niSedha kareM hai / bahuri aise tIvrakaSAyI jainAbhAsa ihAM isa nikRSTa kAlaviSai hI hoya haiM 18
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza utkRSTa kSetra kAla bahuta haiM tisa viSai to aise hote nAhIM / tAteM jainazAstraniviSai satyArtha | padanikI paramparA calai nAhIM aisA nizcaya karanA / bahuri vaha kahai hai ki kaSAyanikari tau | satyArtha pada na milAve parantu graMtha karanevAlekai kSayopazama jJAna hai tAteM koI anyathA artha bhAsai tAkara satyArtha pada milAve tAkI tau paraMparA cale; tAkA samAdhAna, - mUlagraMthakartA tau gaNadharadeva haiM te Apa cyArijJAnake dhAraka haiM aura sAkSAt kevalIkA divyadhvani upadeza sune haiM tAkA atizayakari satyArtha hI bhAse hai / tAhI anusAra graMtha banAveM haiM / so una graMthaniviSai to asatyArtha pada kaise gUMthe jAMya ara anya AcAryAdika graMtha banAveM haiM te bhI yathAyogya samyagjJAnake dhAraka haiM / bahuri te tini mUla graMthanikA paraMparA| kari graMtha banAvai haiM / bahuri jina padanikA ApakauM jJAna na hoi tinakI to Apa racanA kareM nAhIM, ara jina padanikA jJAna hoya tinikoM samyagjJAna pramANateM ThIka graMtha haiM so prathama tau aisI sAvadhAnIviSai asatyArtha pada gUMthe jAya nAhIM, ara kadAcit ApakoM pUrva graMthanike padanikA artha anyathA hI bhAsai ara apane pramANatAmeM bhI taiseM hI prAya jAya to yAkA kichU sArA nahIM / parantu aiseM koIko bhAse, sabahIkoM tau na bhAsai / tAtaiM jinakoM satyArtha bhAsyA | hoya te tAkA niSedhakari paraMparA calane dete nAhIM / bahuri itanA jAnanA, jinakauM anyathA jAne jIvakA burA hoya aisA deva guru dharmAdika vA jIvAdika tattvanikoM tau zraddhAnI jainI anyathA 16
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jAna hI nAhI iAnakA tau jainazAstraniviNe prasiddha kathana hai ara jinikauM bhramakari anyathA / / jaane|bhii jinakI AjJA mAnanete jIvakA burA na hoya aisA koI sUkSma artha ho tiniviprai / / kisIkauM koI artha anyathA pramANatAmeM lyAvai to bhI tAkA vizeSa doSa nAhIM so gomaTTasAra| viSai kahyA hai, sammAiTThI jIvo,uvaiTuM pavayaNaM tu sddhdi| sadahadi asabbhAvaM,ajANamANo guruNiyogA // 1 // ___ yAkA artha-samyagdRSTI jIva upadezyA satya pravacanoM zraddhAna karai hai ara ajANa| mANa guruke niyogaH asatyakoM bhI zraddhAna karai hai aisA kahyA hai| bahuri hamAre bhI vizeSa | jJAna nAhIM hai / ara jinAjJA bhaMga karanekA bahuta bhaya hai parantu isahI vicArake balate graMtha | karanekA sAhasa karate haiM so isa graMthavirSe jaise pUrva graMthanimeM varnana hai taiseM hI varnana kreNge| athavA kahIM pUrva graMthaniviSai sAmAnya gUr3ha varnana hai tAkA vizeSa pragaTakari varnana ihAM kareMge so / | aiseM varnana karaneviSe meM to bahuta sAvadhAnI rAkhaMgA ara sAvadhAnI karate bhI kahIM sUkSma artha-|| kA anyathA varnana hoyaM jAya tau vizeSa buddhimAn hoya so sa~vArikari zuddha kariyo / yaha merI prArthanA hai / aiseM zAstra karanekA nizcaya kiyA hai| aba ihAM kaise zAstra bAMcane sunane yogya Ecordsgoo-cookGROOMGoogcomackoH000-0-0000156doorietor-IGOODCOMEgoodcorracookGOOGCHOOccooker 2
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. je zAstra mokSamArgakA prakAza kareM teI zAstra vAMcane sunane yogya haiM / jAteM jIva saM- | prakAza / sAraviSe nAnA duHkhanikari pIr3ita hai so zAstrarUpI dIpakakari mokSamArgako pAvai to usa | mArgaviSai Apa gamanakari una duHkhaniteM mukta hoi / so mokSamArga eka vItarAgabhAva hai tAteM jina zAstraniviSa kAhUprakAra rAgadveSa moha bhAvanikA niSedha kari vItarAga bhAvakA prayojana pragaTa kiyA hoya tinihI zAstranikA bAMcanA sunanA ucita hai| bahuri jina zAstranivirSe | zrRMgAra bhoga kautUhalAdika poSi rAgabhAvakA, ara hiMsAyuddhAdika poSi dveSabhAvakA ara atasvazraddhAna poSi mohabhAvakA prayojana pragaTa kiyA hoya te zAstra nAhI, zastra haiM / jAteM jina rAga dveSa moha bhAvanikari jIva anAditai duHkhI bhayA tinakI vAsanA jIvakai binA sikhaaii| hI thii| bahuri ina zAstranikari tinahIkA poSaNa kiyA, bhale honekI kahA zikSA dInI ? | jIvakA svabhAva ghAta hI kiyA tAtai aise zAstranikA bAMcanA sunanA ucita nAhIM hai / ihAM | bAMcanA sunanA jaise kahyA taiseM hI jor3anA sIkhanA sikhAvanA vicAranA likhAvanA Adi kArya | bhI upalakSaNakari jAni leneN| aiseM sAkSAt vA paraMparAyakari vItarAgabhAvakoM porSe aise zAstra hI abhyAsa karane yogya haiN| . aba inike vaktAkA svarUpa kahiye hai / prathama to vaktA kaisA cAhiye jo-jaina zraddhA# naviSe dRr3ha hoya, jAte jo Apa azraddhAnI hoya to aurakoM zraddhAnI kaise karai / zrotA to
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ kllu kN100000000000006 mA.mA. ApahIta hInabaddhike dhAraka haiM tinikoM koU yuktikari zraddhAnI kaise karai / ara zraddhAna hI prakAza sarva dharmakA mUla hai / bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkai vidyAbhyAsa karanete zAstra bAMcane yogya || buddhi pragaTa bhaI hoya, jAte aisI zakti binA vaktApanIkA adhikArI kaise hoy| bahuri vaktA | kaisA cAhiye jo samyagjJAnakari sarva prakArake vyavahAra nizcayAdirUpa vyAkhyAnakA abhiprAya pichAnatA hoya, jAte jo aisA na hoya to kahIM anya prayojana lie vyAkhyAna hoya tAkA ||| anya prayojana pragaTakari viparIta pravRtti karAvai / bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkai jinaAjJA || / bhaMga karanekA bahuta bhaya hoy| jAte jo aisA na hoya to koI abhiprAya vicAri sUtraviruddha 1 upadeza deya jIvanikA burA karai / so hI kahyA hai bahuguNavijANilayo, asuttabhAsI tahAvi muttvyo| ___jaha varamaNijutto vi hu vigghayaro visaharo loe // 1 // yAkA artha-jo bahuta kSamAdika guNa ara vyAkaraNa Adi vidyAkA sthAna hai tathApi utsUtrabhASI hai to chor3ane yogya hI hai jaise utkRSTamaNisaMyukta hai to bhI sarpa hai so lokavi vinakA hI karaNahArA hai| bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkai zAstra bAMci AjIvakA Adi laukika kArya sAdhanekI icchA na hoya / jAteM jo AzAvAn hoya tau yathArtha upadeza deya sakai nAhIM, vAkai tau kichu zrotAnikA abhiprAyake anusAri vyAkhyAnakari apane prayojana aaNtrNgN .--
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo. mA prakAza sAdhane kA hI sAdhana rahai ara zrotAniteM vaktAkA pada UMcA hai paraMtu vaktA lobhI hoya tau vaktA AdhIna ho jAya, zrotA UMce hoMya / bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkai tI krodha mAna na hoya jAtai tIvra krodhI mAnIkI niMdA hoya, zrotA tisataiM Darate rahaiM taba tisateM apanA hita kaise kare | bahuri vaktA kaisA cAhie jo Apa hI nAnA prazna uThAya Apa hI uttara karai athavA anya jIva aneka prakArakari bahuta vicAri prazna kareM to bhiSTavacanakari jaise unakA saMdeha dUri hoya taiseM samAdhAna kareM / jAteM jo Apake uttara denekI sAmarthya na hoya tau yA kahai yAkA mokauM jJAna nAhIM jAteM jo aisA na hoya tau zrotAnikA saMdeha dUri na hoya taba kalyANa kaise ho ara jinamatakI prabhAvanA hoya sakai nAhIM / bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkai anItirUpa lokaniMdya kAryanikI pravRtti na hoya jAtai lokaniMdya kAryanikari hAsyakA sthAna hoya jAya taba tAkA vacana kauna pramANa kareM, jinadharmakoM lajAvai / bahuri vaktA kaisA cAhiye jAkA kula hIna na hoya aMgahIna na hoya svarabhaMga na hoya miSTavacana hoya prabhutva hoya tAtaiM lokaviSai mAnya hoya, jAtaiM aisA na hoya to tAka vaktApanAkI mahaMtatA sobhai nAhIM aisA vaktA hoya / vaktAviSai ye guNa tau avazya cAhiye so hI AtmAnuzAsanaviSai kalA hai-- prAjJaH prAptasamastazAstrahRdayaH, pravyaktalokasthitiH 12504002/C00000 23
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza prAstAzaH pratibhAparaHprazamavAn ,prAgeva dRSTottaraH / prAyaH praznasahaH prabhuH paramanohArI paranindayA brUyAddharmakathAM gaNI guNanidhiH, praspaSTamiSTAkSaraH // 1 // yAkA artha-buddhimAna hoya, jAne samasta zAstranikA rahasya pAyA hoya, lokamaryAdA jAkai pragaTa bhaI hoya, AzA jAkai asta bhaI hoya, kAMtimAn hoya, upazamI hoya, || hai prazna kie pahale hI jAne uttara dekhyA hoya, bAhulyapane praznanikA sahanahArA hoya, prabhu hoya, parakI vA parakari ApakI nindArahitapanAkari parake manakA haranahArA hoya, guNanidhAna hoya, | spaSTa miSTa jAke vacana hoMya, aisA sabhAkA nAyaka dharmakathA kahai / bahuri vaktAkA vizeSa lakSaNa | aisA hai jo yAkai vyAkaraNa, nyAyAdika vA bar3e bar3e jainazAstranikA vizeSa jJAna hoya to | vizeSapanai tAkauM vaktApanoM sobhai| bahuri aisA bhI hoya ara adhyAtmarasakari yathArtha apane || | svarUpakA anubhavana jAkai na bhayA hoya so jinadharmakA marma jAneM nAhI,paddhatihIkari vaktA hoya || | hai / adhyAtmarasamaya sAMcA jinadharmakA svarUpa vAkari kaiseM pragaTa kiyA jAya tAteM AtmajJAnI | hoya to sAMcA vaktApanoM hoya jAtai pravacanasAraviSai aisA kahyA hai| AgamajJAna tattvArthazraddhAna saMyamabhAva ye tInoM AtmajJAnakari zUnya kAryakArI nAhIM / bahuri dohApAhuviSai aisA kahyA hai paMDiya paMDiya paMDiya, kaNa chor3i vitusa kNddiyaa|
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza tU tuTTosa, paramastha Na jANai mUdosi // za yAkA artha- he pAMDe he pAMDe he pAMDe ! taiM kaNachor3i tusa hI khoTe hai artha a zabda viSai saMtuSTa hai, paramArtha na jAne hai tAtaiM mUrkha hI hai aisA kayA hai / ara caudaha vidyAniviSai bhI pahale adhyAtmavidyA pradhAna kahI hai tAteM adhyAtmarasakA rasiyA vaktA hai so jinadhake rahasyakA vaktA jAnanA / bahuri je buddhiRddhike dhAraka haiM avadhi manaHparyaya kevalajJAnake dhanI kA haiM te mahAvakA jAnane / aiseM vaktAnike vizeSa guNa jAnane / so ina vizeSa guNanikA dhArI vaktAkA saMyoga milai tau bahuta hI bhalA hai ara na milai tau zraddhAnAdika guNanike dhArI vaktAnihIke mukhatai zAstra sunanA / yAprakAra gunake dhArI muni vA zrAvaka tinike mukhteN| tau zAstra sunanA yogya hai ara paddhatibuddhikari vA zAstra sunaneke lobhakari zraddhAnAdi guNarahita pApI puruSanike mukhatai zAstra sunanA ucita nAhIM / uktaM ca taM jicaNapareNa, dhammo so yacca sugurupAsammi / aha ucio saddhAo, tassuvaesassakahagAo // 1 // yAkA artha -- jo jina AjJA mAnaneviSai sAvadhAna hai tAkari nirgrantha suguruhI ke nikaTi dharma sunanA yogya hai athavA tisa suguruhIke upadezakA kahanahArA ucita zraddhAnI zrAvaka | tAteM dharma sunanA yogya hai / aisA jo vaktA dharmmabuddhikari upadezadAtA hoi so hI apanA 00000 25
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. ara anya jIvanikA bhalA karai hai / ara jo kaSAyabuddhikari upadeza de hai so apanA ara anya jIvanikA burA karai hai aisA jAnanA / aiseM vaktAkA svarUpa kahyA, aba zrotAkA svarUpa prakAza bhalA honahAra hai tAteM jisa jIvakai aisA vicAra Avai maiM kauna hauM merA kahA svarUpa / hai yaha caritra kaise bani rahyA hai e merai bhAva ho haiM tinikA kahA phala lAgaigA jIva duHkhI ho rahA hai so duHkha dUri honekA kahA upAya hai mujhakoM itanI bAtanikA ThIkakari kichu merA hita ho so karanA aisA vicArateM udyamavaMta bhayA hai / bahuri isa kAryakI siddhi zAstra suna nete hotI jAni atiprItikari zAstra suneM hai kichu pUchanA hoi so pUcha hai bahuri gurunikara H kahyA arthakoM apane aMtaraMgaviSai vAraMvAra vicAra hai bahuri apane vicArateM satya arthanikA nizcayakari jo kartavya hoya tAkA udyamI hoya hai aisA to navIna zrotAkA svarUpa jaannaa| bahuri jainadharmake gAr3he zraddhAnI haiM ara nAnA zAstra sunanekari jinakI buddhi nirmala bhaI hai bahuri vyavahAra nizcayAdikakA svarUpa nIkai jAni jisa arthakoM sune haiM tAkoM yathAvat nizcaya | jAni avadhArai haiM / bahuri jaba prazna upajai hai taba ati vinayavAna hoya prazna karai haiM athavA paraspara aneka praznottarakari vastukA nirNaya karai haiM zAstrAbhyAsaviSai ati Asakta haiM dharmabuddhikari niMdyakAryanike tyAgI bhae haiM aise zAstranike zrotA cAhie / bahuri zrotAnike vizeSa M
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakArA 000000000foooooo/0000000004C00-30/0- 026-0026-00-%ECHOOHFGHORoopcookRefooparlootnottonsi lakSaNa aise haiM / jAkai kicha vyAkaraNa nyAyAdikakA vA bar3e jaina zAstranikA jJAna hoi tau zrotApanau vizeSa sobhai hai / bahuri aisA bhI zrotA hai ara jAkai AtmajJAna na bhayA hoya tau | | upadezakA marama samajhi sakai nAhI, tAtai AtmajJAnakari jo svarUpakA AsvAdI bhayA hai so | jinadharmake rahasyakA zrotA hai| bahuri jo atizayavaMta buddhikari vA avadhi manaH paryaya kari | / saMyukta hoya tau vaha mahAn zrotA jAnanA / aiseM zrotAnike vizeSa guNa haiM / aise jinazA stranike zrotA cAhiye / bahuri zAstra sunaneteM hamArA bhalA hogA aisI buddhikari jo zAstra | sunai hai parantu jJAnakI mandatAkari vizeSa samajhe nAhI tinikai puNyabaMdha ho hai , kArya siddha hotA naahiiN| bahuri je kulavRttikari vA sahaja yoga bananekari zAstra sune haiM, vA sune to haiM / parantu kichU avadhAraNa karate nAhI, tinakai pariNAma anusAri kadAcit puNyavandha ho hai | kadAcit pApabandha ho hai / bahuri je mada matsara bhAvakari zAstra suneM hai vAda tarka karaneMhIkA jinakA abhiprAya hai / bahuri je mahaMtatAke arthi vA kisI lobhAdikakA prayojanake arthi | zAstra sunai haiM / bahuri jozAstra to sunai hai .paraMtu suhAvatA nAhIM aise zrotAnike kevala pApa-10 bandha hI ho hai / aisA zrotAnikA svarUpa jAnanA / aise hI yathAsaMbhava sIkhanA sikhAvanA | Adi jinikai pAiye tinikA bhI svarUpa jAnanA / yA prakAra zAstrakA ara vaktA zrotAkA svarUpa kahyA so ucita zAstrako ucita vaktA hoya bAMcanA, ucita zrotA hoya sunanA yogya
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hai| aba yaha mokSamArgaprakAza nAma zAstra racie hai tAkA sArthakapanA dikhAiye hai isa saMsAra aTavIviGga samasta jIva haiM te karmanimittatai nipaje je nAnAprakAra duHkha | tinakari pIr3ita ho rahe haiM / bahuri tahAM mithyA andhakAra vyApta hoya rahA hai| tAkari tahAMteM mukta honekA mArga pAvate nAhI, tar3aphi-tar3aphi tahAM hI dukhakauM saheM haiM / bahuri aise jIvanikA bhalA honekauM kAraNa tIrthaMkara kevalI bhagavAn so hI bhayA sUrya tAkA bhayA udaya tAkI divyadhvanirUpI kiraNanikari tahAMta muktahonekA mArga prakAzita kiyA |jaise sUryakai aisI icchA nAhIM jo maiM mArga prakAzaM parantu sahaja hI vAkI kiraNa phaile haiM tAkari mArgakA prakAzana ho hai taiseM hI kevalI vItarAga haiM tAtai tAkai aisI icchA nAhIM jo hama mokSamArga pragaTa karaiM paraMtu sahaja hI aghAtikarmanikA udayakari tinikA zarIrarUpa pudgala divyadhvanirUpa pariNama hai tA-IN kari mokSamArgakA prakAsana ho hai| bahuri gaNadhara devanikai yaha vicAra AyA jahAM kevalI sUryakA astapanA hoi tahAM jIva mokSamArgakauM kaise pAvai, ara mokSamArga pAe binA jIva duHkha saheMge aisI karuNAbuddhikari aMga prakIrNakAdirUpa grantha teI bhae mahAn dIpaka tinikA udyota | kiyaa| bahuri jaise dIpakari dIpaka jovanete dIpakanikI paraMparA pravatrte taiseM AcAryAdikanikari tina graMthanitai anya graMtha banAe / bahuri tiniharte kinihU anya graMtha banAe aise graMthani graMtha honete graMthanikI paraMparA varte hai / maiM bhI pUrvagraMthaniteM isa graMthakoM banAUM huuN| bahuri jaise 00-08-038-00%a6e0%acooo-acc000000Rooxccook.c-al - Foodaco0-2600-00-00-00-00-00-00-
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. / sUrya vA sarva dIpaka haiM te mAryoM ekarUpa hI prakAroM se taiseM divyadhvani vA sarva graMtha haiM te 1 prakAza / mokSamArgakoM ekarUpa hI prakAzai haiM / so yaha bhI graMtha mokSamArgakauM prakAse hai| bahuri jaiseM / prakAze bhI netrarahita vA netravikAra sahita puruSa haiM tinikU mArga sUjhatA nAhIM to dIpakakai tau mArgaprakAzakapanekA abhAva bhayA nAhI, taisaiM pragaTa kIe bhI je manuSya jJAna rahita haiM vA mithyAtvAdi vikArasahita haiM tinikU mokSamArga sUjhatA nAhIM tau graMthakai tau mokSamArgaprakAzapanekA abhAva bhayA nAhIM / aiseM isa graMthakA mokSamArgaprakAzaka aisA nAma sArthaka jaannaa| ihAM prazna jo mokSamArgake prakAzaka pUrva graMtha to the hI, tuma navIna graMtha kAhekoM banAvo ho / tAkA samAdhAna jaise bar3e dIpakanikA tau udyota bahuta tailAdikakA sAdhanate rahai hai jinikai bahuta | tailAdikakI zakti na hoi tinikoM stoka (choTA) dIpaka joi dIjie to vai usakA sAdhana rAkhi | | tAke udyotate apanA kArya kareM, taiseM bar3e graMthanikA tau prakAza bahuta jJAnAdikakA sAdhanate | rahai hai. jinikai bahuta jJAnAdikakI zakti nAhIM tinika stoka graMtha banAya dIjie tau vai vAkA | sAdhana rAkhi tAke prakAzateM apanA kArya kreN| tAtai yaha stoka sugama graMtha banAiye hai| | bahuri ihAM jo maiM yaha graMtha banAU~ hU~ so kaSAyaniteM apanA mAna badhAvanekauM vA lobha sAdhanekauM vA yaza honekauM vA apanI paddhati rAkhanekoM nAhIM banAvauM hoN| jinikai vyAkaraNa nyAyA porontpcookG00-1000-190fookGROUNeprontackoolacroccoooooo-c000000RECTOocMonacook.com/PCS
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza 0 0000000000000000000000000000 dikakA cA nayapramANAdikakA vA vizeSa arthanikA jJAna nAhIM tAteM tinikai bar3e graMthanikA || abhyAsa to bani sake nAhIM / bahuri koI choTe graMthanikA abhyAsa banai to bhI yathArtha artha | bhAsa nAhIM / aiseM isa samayaviSai maMdajJAnavAn jIva bahuta dekhiye hai tinikA bhalA hone ke arthi dharmabuddhi" yaha bhASAmaya graMtha banAvauM hauM, bahuri jaise bar3e daridrIkauM avalokanamAtra ciMtAmaNikI prApti hoi ara vaha na avalokai bahuri jaise kor3hIkU amRta pAna karAvai ara vaha na karai taiseM saMsArapIr3ita jIvakauM sugama mokSamArgake upadezakA nimitta banai ara vaha abhyAsa ] na karai tau bAke abhAgyakI mahimA kauna kari ske| vAkA honahArahako vicAre apane samatA Avai / uktaM ca __ sAhINe gurujome, je Na suNantIha dhammavayaNAI / te dhiTThaduddacittA, aha suhaDA bhavabhayavihaNA // 1 // - khAdhIna upadezadAtA gurukA yoga jur3eM bhI je jIva dharma vacananikoM nAhIM suneM haiM te dhITha haiM ara unakA duSTacitta hai athavA jisa saMsArabhayateM tIrthakarAdika Dare tisa saMsAra bhayatai rahita haiM te bar3e subhaTa haiM / bahuri pravacanasAraviSai bhI mokSamArgakA adhikAra kiyA tahAM | prathama AgamajJAna hI upAdeya kahyA so isa jIvakA to mukhya karttavya AgamajJAna hai / yAkoM A hote tatvanikA zraddhAna ho hai tatvanikA zraddhAna bhae saMyamabhAva ho hai ara tisa Agamate 00000000 n N uN N N
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza AtmazAmakI bhI prApti ho hai taba sahaja hI mokSakI prApti ho hai / bahuri dharmake aneka aMga he tiniviSai eka dhyAna binA yAteM U~cA aura dharmakA aMga nAhIM hai tAteM jisa-tisa prakAra Agama abhyAsa karanA yogya hai / bahuri isa graMthakA to bAMcanA sunanA vicAranA ghanA sugama hai koU ThyAkaraNAdikakA bhI sAdhana na cAhie tAteM avazya yAkA abhyAsaviSai pravartI | tumhArA kalyAna hoigaa| iti zrImokSamArgaprakAzaka nAma zAstraviSai pIThabaMdhaprarUpaka prathama adhikAra samApta bhayA // 1 // (r) dohA / mithyAbhAva abhAvateM, jo pragaTai nijbhaav| so jayavaMta rahau sadA, yaha hI mokSaupAva // 1 // aba isa zAstraviSai mokSamArgakA prakAza karie hai| tahAM bandhanateM chUTanekA nAma mokSa hai / so isa AtmAkai karmakA bandhana hai tisa bandhanakari AtmA duHkhI hoya rahyA hai| bahuri yAkai duHkha dUri karanehIkA nirantara upAya bhI rahai hai parantu sAMcA upAya pAe binA duHkha dUri hotA nAhIM ara duHkha sahyA bhI jAtA nAhIM tAteM yaha jIva vyAkula hoya rahyA hai
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza aise jIvakoM samasta duHkhakA mUla kArana karmmabandhana hai tAkA abhAvarUpa moca hai soI hita hai / bahuri yAkA sAMcA upAya karanA so hI karttavya hai tAtaiM isahI kA yAka upadeza dIjie hai / tahAM jaiseM vaidya hai so rogasahita manuSyakauM prathama tau rogakA nidAna batAvai aiseM yaha roga bhayA hai / bahuri usa rogake nimittatai vAkai jo jo avasthA hotI hoi so batAvai tAkari vAkai nizcaya hoi jo mere aisA hI roga hai / bahuri tisa rogake dUri karane kA upAya aneka prakAra batAvai ara tisa upAyakI pratIti anAvai / itanA tau vaidyakA batAvanA hai| bahuri jo vaha rogI tAkA sAdhana karai tau roga mukta hoya apanA svabhAvarUpa pravartte so yaha rogIkA karttavya hai / taiseM hI ihAM karmabaMdhanayukta jIvakoM prathama tau karmabaMdhanakA nidAna batAiye hai aiseM yaha karmabaMdhana bhayA hai / bahuri usa karmabaMdhanake nimittatai yAkai jo-jo avasthA hotI hai so batAiye hai / tAkari jIvakai nizcaya hoi jo mere aiseM hI karmabaMdhana hai / bahuri tisa karmabaMdhanake dUri honekA upAya aneka prakAra batAiye hai ara tisa upAyakI yAkauM pratIti anAie hai itanA tau zAstrakA upadeza hai / bahuri yaha jIva tAkA sAdhana karai tau karmabaMdhanate | mukta hoi apanA svabhAvarUpa pravartte so yaha jIvakA karttavya hai so ihAM prathama hI karmabaMdhanakA nidAna batAie hai / bahuri karmabaMdhana honete nAnA upAdhika bhAvaniMviSai paribhramaNapana pAiye hai eka rUpa rahanauM na ho hai tAtai karmabaMdhana sahita avasthAkA nAma saMsAra avasthA hai / so 1000-1000-00-0 32
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 1334 isa saMsAra avasthAviSai anantAnanta jIva haiM te zranAdihI taiM karmabaMdhana sahita haiM aisA nAhIM hai jo jIva pahale nyArA thA ara karma nyArA thA pIche inikA saMyoga bhayA / tau kaiseM hai - jaiseM, | merugiri Adi akRtrima skaMdhaniviSai anaMte pudagala paramANu anAditaiM eka bandhanarUpa haiM / | pIche tinameM keI paramANu bhinna ho haiM keI nae mileM haiM / aiseM milanA bichuranA huA kareM hai / | taiseM isa saMsAraviSai eka jIva dravya ara anaMte karmarUpa pudagalaparamANu tinikA anAditai eka baMdhanarUpa hai pIcheM tinimaiM keI karmaparamANu bhinna ho haiM aiseM milanA viluranA huA karai hai / bahuri ihAM prazna -- jo pudgalaparamANu tau sagAdikake nimittataiM karmarUpa ho haiM anAdi karmarUpa kaise haiM ? tAkA samAdhAna nimitta tau navIna kArya hoya tisaviSai hI saMbhava hai / anAdi avasthAviSai nimittakA kichU prayojana nAhIM / jaiseM navIna pudgalaparamANunikA baMdhAna tau snigdha rUkSa guNakezanakari hI ho hai ara merugiri Adi skandhaniviSai anAdi pudgalaparamANunikA baMdhAna hai taha nimittakA kahA prayojana hai / taiseM navIna paramANunikA karmarUpa honA tau rAgAdika ho hai ra anAdi pudgalaparamANunikI karmarUpa hI avasthA hai| tahAM nimittakA kahA prayojana hai ? bahuri jo anAdiviSai bhI nimitta mAnie tau anAdipanA raha nAhIM / tAteM karmakA sambandha anAdi mAnanA / so tattvapradIpikA pravacanasAra zAstrakI vyAkhyAviSai jo sAmAnya 33
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jJeyAdhikAra hai tahAM kahyA hai| rAgAdikakA kAraNa tau dravya karma hai, ara dravyakarmakA kAraNa rAgAdika hai / taba uhAM tarka karI jo aise itaretarAzrayadoSa lAgai vaha vAkai Azraya vaha vAke Azraya kahIM bhAva nAhIM hai, tava uttara aisA diyA hai naivaM anAdiprasiddhadravyakarmasambandhasya tatra hetutvenopAdAnAt / yAkA artha-aise itaretarAzraya doSa nAhIM hai| jAte anAdikA khayaMsiddha dravya| karmakA saMbaMdha hai tAkA tahAM kAraNapanAkari grahaNa kiyA hai / aiseM AgamameM kahyA hai| bahuri | / yuktite bhI aise hI saMbhava hai jo karmanimitta vinA pahale jIvakai rAgAdika kahie tau rAgAdika jIvakA nija khabhAva hoya jAya jAte paranimitta binA hoi tAhIkA nAma svabhAva hai| tAteM | karmakA saMbaMdha anAdi hI mAnanA / bahuri ihAM prazna jo nyAre-nyAre dravya ara anAdita | tinikA saMbaMdha kaise saMbhavai / tAkA sabhAdhAna, jaise TheThihIsUM jala dUdhakA vA sonA kiTTikakA vA tuSa kaNakA vA taila tilakA saMbaMdha dekhiye hai navIna inikA milApa bhayA nAhIM taiseM anAdihIsauM jIvakarmakA saMbaMdha | jAnanA, navIna inikA milApa nAhIM bhayA / bahuri tuma kahI kaise saMbhavai ? anAditai jaise keI jude dravya hai taiseM keI mile dravya haiM isa saMbhavaneMviNe kicha virodha tau bhAsatA naahiiN| bahuri prazna jo sambandha vA saMyoga kahanA tau taba saMbhavai jaba pahale jude hoi pIche mileM / ihAM
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza anAdi mile jIva karmanikA saMbaMdha kaise kayA hai / tAkA samAdhAna - anAdita to mile the parantu pIche jude bhae taba jAnyA jude the to jude bhaye / tAteM | pahale bhI bhinna hI the| aise anumAnakari vA kevalajJAnakari pratyakSa bhinna bhAse haiM / tisakari | tinikA baMdhAna hote bhinnapaNA pAiye hai / bahuri tisa bhinnatAkI apekSA tinikA sambandha | vA saMyoga kahyA hai jAte nae milo vA mile ho hohu, bhinna dravyanikA milApaviSe aise hI | kahanA saMbhava hai / aiseM ini jIvanikA ara karmakA anAdisambandha hai| tahAM jIva dravya tau / | dekhane jAnanerUpa caitanyaguNakA dhAraka hai / ara iMdriyagamya na hone yogya amUrtIka hai / saGkoca vistArazaktikoM lie asaMkhyAtapradezI ekadravya hai / bahuri karma hai so cetanAguNarahita jar3a hai ara mUrtIka hai ananta pudgala paramANanikA puJja hai| tA eka dravya nAhIM hai| aise e jIva |ara karma haiM so inikA anAdisambandha hai to bhI jIvakA koI pradeza karmarUpa na ho hai ara karmakA koI paramANu jIvarUpa na ho hai / apane-apane lakSaNakoM dhareM jude-jude hI raheM haiM / jaise sonA rUpAkA eka skaMdha hoi tathApi pItAdi guNanikoM dhareM sonA judA rahai hai svetatAdi | guNanikoM dhareM rUpA judA rahai hai, taiseM jude jaanne| ihAM prazna-jo mUrtIka mUrtIkakA to | baMdhAna honA banai amUrtIka-mUrtIkakA baMdhAna kaise bne| tAkA samAdhAna . jaise avyakta iMdriyagamya nAhIM aise sUkSmapudgala ara vyakta iMdriyagamya haiM aise sthUla
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | pudgala tinakA baMdhAna honA mAnie hai taiseM iMdriyagamya hone yogya nAhIM aisA amUrtIka | AtmA ara iMdriyagamya hone yogya mUrtIkakarma inikA bhI baMdhAna honA maannaa| bahuri isa baMdhAnaviSai koU kisIkoM karai tau hai nAhIM / yAvat baMdhAna rahai tAvat sAthi rahai bichurai nAhIM ara kAraNakAryapanA tinikai banyA rahai itanA hI yahAM baMdhAna jAnanA / so mUrtIka amUrtIkakai aiseM baMdhAna honevirSe kichU virodha hai naahiiN| yA prakAra jaiseM eka jIvakai anAdikarmasambandha kahyA taiseM hI judA-judA ananta jIvanikai jAnanA / bahuri so karma jJAnAvaraNAdi bhedanikari ATha prakAra hai tahAM cyAri ghAtiyAkarmanike nimittateM to jIvake svabhAvakA ghAta ho hai| tahAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNakari tau jIvake svabhAva darzana jJAna tinikI vyaktatA nAhIM ho hai| tini karmanikA kSayopazamake anusAri kiMcit jJAna darzanakI vyaktatA rahai hai| bahuri mohanIyakari jIvake svabhAva nAhIM aise mithyAzraddhAna vA krodha mAna mAyA lobhAdika kaSAya || tinikI vyaktatA ho haiM / bahuri aMtarAyakari jIvakA khabhAva dIkSA lenekI samarthatArUpa vIrya || sAkI vyaktatA na ho hai tAkA kSayopazamakai anusAra kiMcit zakti rahai hai aisA ghAtikarmanike nimittatai jIvake svabhAvakA ghAta 'anAdihItai bhayA hai aiseM nAhIM jo pahale to svabhAvarUpa zuddha AtmA thA pIche karmanimittate khabhAva ghAtakari azuddha bhayA / ihAM tarka,--jo ghAta nAma tau abhAvakA hai so jAkA pahalai sadbhAva hoya tAkA abhAva kahanA banaiM ihAM khabhAvakA
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mA. prakAza to sadbhAva hai hI nAhI. ghAta kisakA kiyaa| tAkA samAdhAna jIvavirSe anAdihI teM aisI zakti pAie hai jo karmakA nimitta na hoi tau kevala-11 || jJAnAdi apane svabhAvarUpa pravarte parantu anAdihI te karmakA sambandha pAiye hai| tAtai tisa // zaktikA vyaktapanA na bhayA so zaktiapekSA svabhAva hai tAkA vyakta na hone denekI apekSA | ghAta kiyA kahie hai / bahuri cyAri aghAtiyA karma haiM tinike nimittate isa AtmAkai bAhya sAmagrIkA sambandha bane hai tahAM vedanIyakari to zarIraviSai vA zarIrateM bAhya nAnAprakAra sukha | duHkhakoM kAraNa paradravyanikA saMyoga jurai hai ara Ayukari apanI sthitiparyaMta pAyA zarIrakA | | sambandha nAhIM chuTi sake hai / ara nAmakari gati jAti zarIrAdika nipajeM haiM ara gotrakari / | U~cAnIcA kulakI prApti ho he aise aghAtikarmanikari bAhya sAmagrI bhelI hoya hai tAkari / | mohake udayakA sahakAra hote jIva sukhI duHkhI ho hai| ara zarIrAdikanike sambandhate / jIvakai amUrttatvAdi khabhAva apane svArthakoM nAhIM kareM hai| jaise koU zarIrakauM pakarai tau AtmA | bhI pakarayA jAya / bahuri yAvat karmakA udaya rahe tAvat bAhya sAmagrI taiseM hI banI rahai | anyathA na hoya sakai aisA ini aghAtikarmanikA nimitta jAnanA / ihAM koU prazna karai ki karma to jar3a haiM kichU balavAna nAhIM tinikari jIvake svabhAvakA ghAta honA vA bAhya sAmagrI | kA milanA kaise saMbhava hai / tAkA samAdhAna
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jo karma Apa karttA hoya udyamakari jIvake svabhAvakoM ghAtai bAhya sAmagrIkoM milAvai taba to karmake caitanyapanoM bhI cAhiye ara balavAnapanoM bhI cAhiye so to hai nAhI, sahaja hI nimitta naimittika sambandha hai / jaba una karmanikA udayakAla hoya tisa kAlaviNe Apa hI AtmA svabhAvarUpa na pariNamai vibhAvarUpa pariNamai vA anya dravya haiM se taise hI sambandharUpa hoya pariNameM / jaiseM kAhU puruSakai sirapari mohanadhUli parI hai sisakari so puruSa bAvalA bhayA tahAM / usa mohanadhUlikai jJAna bhI na thA ara balavAnapanA bhI na thA ara bAvalApanA tisa mohanadhUli hI kari bhayA dekhie hai / mohanadhUlikA tau nimitta hai ara puruSa bhApahI ghAvalA huA pariNama hai / aisA hI nimitta naimitika bani rahA hai| bahuri jaise sUryakA udayakA kAlaviNe cakavA cakavInikA saMyoga hoya tahAM rAtriviSai kisIne doSabuddhitai jorAvarIkari jude kiye| nAhIM / divasatri kAhUkaruNAbuddhikari milAe nAhIM sUrya udayakA niminnapAya Apa hI mile haiM aisA hI nimittanaimittika bani rahyA hai / taiseM hI karmakA bhI nimittanaimittikabhAva || jAnanA / aiseM karmakA udayakari avasthA hoya hai| bahuri tahAM navIna baMdha kaise hoya hai so | kahie hai, ' jaise sUryakA prakAza hai so meghapaTalateM jitanA vyakta nAhI titanekA to tisakAla | | viSe abhAva hai bahuri tisa meghapaTalakA maMdapanAte jetA prakAza pragaTai hai so tisa sUryake kha aNgN nuNci nirNtrN surNaa 500090
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA bhAvakA aMza hai meghapaTalajanita nAhI hai / taiseM jIvakA jJAna darzana vIrya svabhAva hai so jJAnAprakAza | | varaNa darzanAvaraNa antarAyake nimittateM jitane vyakta nAhI titaneMkA to tisakAlavirSe a- bhAva hai / bahuri tina karmanikA kSayopazamate jetA jJAna darzana vIrya pragaTa hai so tisa jIvake / / svabhAvakA aMza hI hai karmajanita upAdhika bhAva nAhIM hai / so aise svabhAvake aMzakA anAditeM / lagAya, kabahU~ abhAva na ho hai / yAhIkari jIvakA jIvatvapanA nizcaya kIjie hai| jo yaha / dekhanahAra jAnanahAra zaktikoM dhareM vastu hai so hI AtmA hai| bahuri isa svabhAvakari navIna karmakA baMdha nAhIM hai jAteM nija svabhAva ho baMdhakA kArana hoya to baMdhakA chUTabhA kaise hoya / / | bahuri tina karmanike udayate jetA jJAna darzana vIrya abhAvarUpa hai tAkari bhI baMdha nAhIM hai jAteM ApahIkA abhAva hote anyakoM kArana kaise hoya / tAteM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAya A ke nimitta upaje bhAva navInakarmabaMdhake kArana nAhIM / bahuri mohanIya karmakari jIvakai aya thArthazraddhAnarUpa to mithyAtvabhAva ho hai vA krodha mAna mAyA lobhAdika kaSAya ho haiM te / yadyapi jIvake astitvamaya haiM jIvateM jude nAhIM, jIva hI inikA kartA hai jIvake pariNamanarUpa hI ye kArya meM tathApi inikA honA mohakarmake nimittateM hI hai karmanimisa dUri bhae inikA abhAva hI hai tAteM e jIvake nijasvabhAva nAhI upAdhikabhAva haiN| bahuri ini bhAvanikari navInabaMdha ho hai tAteM mohake udayateM nipaje bhAva baMdhake kArana haiN| bahuri aghAtikarmanike
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | udaya bAhya sAmagrI mile hai tiniviSe zarIrAdika to jIvake pradezanisoM eka kSetrAvagAhI | / hoyaM ekabaMdhAnarUpa hI ho haiM / ara dhana kuTumbAdika AtmAte bhinnarUpaheM so e sarva baMdhake kArana nAhIM haiM jAte paradravya baMdhakA kArana na hoya / iniviSai AtmAkai mamatvAdirUpa mithyAsvAdibhAva ho haiM so isakA kArana jAnanA / bahuri itanA jAnanA jo nAmakarmake udayateM | zarIra vA vacana vA mana nipaje haiM tinikI ceSTAke nimitta AtmAke pradezanikA caMcalapanA ho hai / tAkari AtmAkai pudgalavargaNAsoM eka baMdhAna honekI zakti ho hai tAkA nAma yoga hai| sAke nimittateM samaya-samaya prati karmarUpa honeyogya anaMta paramANanikA grahaNa ho hai| tahAM | alpayoga hoya to thore paramANanikA grahaNa hoya, bahuta yoga hoya to ghaneM paramANanikA grahaNa | hoya / bahuri eka samaya je pudgalaparamANa Ahe tiniviSa jJAnAvaraNAdi mUlaprakRti vA tinikI | uttara prakRtInikA jaise siddhAntaviSai kahyA hai taiseM baTavArA ho hai tisa baTavArA mAphika paramANa tini prakRtInirUpa Apa ho pariNamai haiN| vizeSa itanA ki yoga doya prakAra hai zubhayoga | azubhayoga / tahAM dharmake aMganiviSa manavacanakAyakI pravRtti bhae tau zubhayoga ho hai ara | adharma aMganiviSai tinikI pravRtti bhae azubhayoga ho hai| so zubhayoga hohu vA azubhayoga | hohu samyaktva pAe binA ghAtiyAkarmanikA tau sarva prakRtInikA nirantara baMdha huA hI karai hai| koI samaya kisI bhI prakRtIkA baMdha huA binA rahatA nAhIM / itanA vizeSa hai jo mohanIyako
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hAstha zoka yugalaviSe rati arati yugalaviNe tInoM vedaniviSa ekai kAla eka-eka hI prakRti| kA baMdha ho hai / aghAtiyAnikI prakRtiviSe zubhopayoga hote sAtAvedanIya Adi puNyapraka-|| | tInikA baMdha ho hai / azubhayoga hote asAtAvedanIya Adi pApa prakRtInikA baMdha ho hai| mizrayoga hote kaiI puNyaprakRtInikA kaiI pApaprakRtInikA baMdha ho hai / aiseM yogake nimitta | karmakA Agamana ho hai| tAteM yoga hai so Asrava hai| bahuri yAkari grahe karmaparamANanikA | nAma pradeza hai tinikA baMdha bhayA ara tiniviSai mUla uttaraprakRtInikA vibhAga bhayA tAte yoganikari pradezabaMdha vA prakRtibaMdhakA honA jAnanA / bahuri mohake udayateM mithyAtva krodhA-11 dika bhAva ho haiM, tini sabanikA nAma sAmAnyapanai kaSAya hai / tAkari tini karmaprakRtinikI | sthiti baMdhe hai so jitanI sthiti baMdhai tisaviSai AvAdhA kAla chor3i tahAM pIche yAvat baMdhI sthiti pUrNa hoya tAvat samaya-samaya tisa prakRtikA udaya mAyA hI karai / so deva manuSya | tiryaMcAyu binA anya sarvaghAtiyA-aghAtiyA prakRtInikA alpakaSAya hote thorA sthitibaMdha hoya, bahuta kaSAya hote ghanA sthiti baMdha hoya / ini tIna AyUnikA alpakaSAyateM bahuta,ara bahuta kaSAyateM alpa sthitibaMdha jaannaa| bahuri tisa kaSAyahIkari tini karmaprakRtIniviNe anubhAgazaktikA vizeSa ho hai so jaisA anubhAga ba~dhai taisA hI udayakAlaviSai tini prakRtInikA ghanA vA thorA phala nipajai hai / tahAM ghAti karmanikI sarva prakRtIniviSai vA aghAti ka
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ moHmA. prakAza ForvantaerorosperanecotoopCo03000800-405000000000000001030ORNOHOofaswotoiteo manikI pApa prakRtIniviSai to alpakaSAya hote thorA anubhAga baMdhe hai| bahuta kaSAya hote, ghanA anubhAga baMdhai hai / bahuri puNyaprakRtIniviSe alpakaSAya hote ghanA anubhAga baMdhai hai| | bahuta kaSAya hote thorA anubhAga baMdha hai / aiseM kaSAyanikari karmaprakRtinikai sthiti anubhAga kA vizeSa bhayA tAteM kaSAyanikari sthitibaMdha anubhAgabaMdhakA honA jaannaa| ihAM jaise bahuta / bhI madirA hai ara tAviSai thore kAlaparyaMta thorI unmattatA upajAvanekI zakti hai to vaha madirA hInapanAko prApta hai / bahuri thorI bhI madirA hai tAviSe bahuta kAlaparyaMta ghanI unmattatA upajAvanekI zakti hai to vaha madirA adhikapanAkauM prApta hai / taiseM ghane bhI karmaprakRtInike paramANa haiM ara tiniviNe thore kAlaparyaMta thorA phala denekI zakti hai to te karmaprakRti hInatAkauM prApta | haiN| bahuri thore bhI karmaprakRtinike paramANa haiM ara tiniviSai bahuta kAlaparyaMta bahuta phala denekI zakti hai to te karmaprakRti adhikapanAko prApta haiM tAta yoganikari bhayA prakRtibaMdha pradezabaMdha | | balavAna nAhIM / kaSAyanikari kiyA sthitibaMdha anubhAgabaMdha hI balavAna hai tAteM mukhyapanai kaSAya hI baMdhakA kArana jAnanA / jinikoM baMdha na karanA hoya te kaSAya mati krau| bahuri ihAM koU prazna karai ki pudgalaparamANU to jar3a haiM unakai kichU jJAna nAhIM, kaise yathAyogya prakRtirUpa hoya pariNameM haiM tAkA samAdhAna jaiseM bhUkhA hote mukhadvArakari grahyAhuA bhojanarUpa pudagalapiMDa so mAMsa zukra zo
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ % mo.mA. prakAza Nita Adi thAturUpa pariNamai hai| bahuri tisa bhojanake paramANanidhi yathAyogya koI dhAturUpa thore, koI dhAturUpa ghane paramANU ho haiN| bahuri tiniviSai koI paramANanikA saMbaMdha ghane kAla rahai koInikA mere kAla rahai / bahuri tiniparamANUniviSai koI to apane kArya nipajAbaneko zaktikoM bahuta dhArai haiM koI stokazaktikoM dharai haiM / so aise honeviSa koU bhojanarUpa pug2alapiMDakai jJAna tau nAhIM hai jo maiM aise pariNamauM ara aura bhI koU pariNamAvanahArA, nAhIM hai, aisA hI nimittanaimittika bhAva bani rahyA hai tAkari taiseM hI pariNamana pAiye hai| taiseM hI kaSAya hote yogadvArikari grahyAhuA karmavargaNArUpa pudagalapiMDa so jJAnAvaraNAdi prakRtirUpa pariNamai hai / bahuri tini karmaparamANU nivirSe yathAyogya koI prakRtirUpa thore, koI prakRtirUpa ghane paramANu hoya haiN| bahuri tinidhiSe koI paramANanikA saMbaMdha ghane kAla rahai koInikA thore kAla rahai / bahuri tiniparamANaniviSai koU to apane kArya nipajAvanekI bahuta zakti dharai haiM koU thorI zakti dharai haiM so aise honeviSa koU karmavargaNArUpa pudgalapiMDakai | jJAna tau nAhIM hai jo maiM aise pariNamauM ara aura bhI koI pariNamAvanahArA hai nAhI, aisA hI nimitsanaimittikabhAva bani rahyA hai tAkari taiseM hI pariNamana pAie hai| so aise to lokavirSe nimitta naimittika ghane hI bani rahe haiN| jaise maMtranimittakari jalAdikavi rogAdika dUrikarane kI zakti ho hai vA kAMkarI AdiviSai sarpAdi rokanekI zakti ho hai taise hI jIvabhAvake nimi 43
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. takari pudgalaparamANU niviSai jJAnAvaraNAdirUpa zakti ho hai / ihAM vicArakari apane udyamateM | prakAza kArya karai tau jJAna cAhie ara taisA nimitta bane svayameva taiseM pariNamana hoya tau tahAM jJAnakA | | kichu prayojana nAhIM / yA prakAra navInabaMdha honekA vidhAna jAnanA / aba je paramANu karmarUpa || | pariNamaiM tinakA yAvat udayakAla na Avai tAvat jIvake pradezanisauM eka kSetrAvagAharUpa baMdhAna rahe hai| tahAM jIvabhAvake nimittakari keI prakRtinikI avasthAkA palaTanA bhI hoya | | jAya hai / tahAM keI anya prakRtinike paramANU the te saMkramaNarUpa hoya anya prakRtIke paramANU | ho jAe~ / bahuri keI prakRtInikA sthiti vA anubhAga bahuta thA so apakarSaNa hoyakari thorA ho jAya / bahuri keI prakRtInikA sthiti vA anubhAga thorA thA so utkarSaNa hoyakari bahuta ho jAya so aise pUrve baMdhe paramANUnikI bhI jIvabhAvakA nimitta pAya avasthA palaTe hai ara | nimitta na baneM to na palaTai,jaisaike taise rahaiM / aiseM sattArUpa karma rahai haiM / bahuri jaba karmaprakRtI| nikA udayakAla Avai taba svayameva tini prakRtInikA anubhAgake anusAra kArya bne| karma | | timikA kAryako nipajAvatA naahiiN| yAkA udayakAla Ae vaha kArya bane hai| itanA hI | | nimittanaimittika saMbaMdha jAnanA / bahuri jisa samaya phala nipajyA tisakA anantara samayaviSai / tini karmarUpa pudgalanikai anubhAga zaktikA abhAva honete karmasvapanAkA abhAva ho hai| te pudagala anyaparyAyarUpa pariNamai haiM / yAkA nAma savipAkanirjarA hai / aiseM samaya-samaya prati 44
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza udaya hoya karma khire haiM karmavapanA nAsti bhae pIche te paramANa tisa hI skaMdhaviSai raho vA | jude hoi jAhu kichu prayojana naahiiN| ihAM itanA nAnanA,--isa jIvakai samaya-samaya ||| prati anaMta paramANa baMdhe haiM tahAM eka samayaviNe baMdhe paramANa te AvAdhAkAla chor3i apanI sthitike jete samaya hoMhiM tiniviSai kramateM udaya Avai haiM / bahuri bahuta samayavi baMdhe paramANa je eka samayaviSai udaya Avane yogya haiM te ekaThe hoya udaya prAvai haiN| tini saba paramANa- | nikA anubhAga mile jetA anubhAga hoya titanA phala tisa kAlaviNe nipajai hai / bahuri aneka || | samayaniviNe baMdhe paramANa baMdhasamayateM lagAya udayasamayaparyaMta karmarUpa astitvauM dhare jIva || | sauM saMbaMdharUpa rahaiM / aiseM karmanikI baMdha udaya sattArUpa avasthA jaannii| tahAM samaya-samaya prati eka samaya prabaddha mAtra paramANu baMdhe haiM eka samayaprabaddha mAtra nirjarai haiM / Dyor3haguNahA| nikari guNita samayaprabaddha mAtra sadA kAla sattA rahai hai| so ini sabanikA vizeSa Arge karma adhikAraviSai likheMge tahAM jAnanA / bahuri aise yaha karma haiM so paramANurUpa ananta pudagaladravyanikari nipajAyA kArya hai tAteM yAkA nAma dravyakarma hai| bahuri mohake nimittate mithyAtvakrodhAdirUpa jIvakA pariNAma ho hai so azuddha bhAvakari nipajAyA kArya hai tAteMyAkA nAma bhAvakarma hai / so dravyakarmake nimitta bhAvakarma hoya ara bhAvakarmake nimittatai dravyakarma kA baMdha hoya / bahuri dravyakarma bhAvakarma, bhAvakarmate dravyakarma aise hI paraspara kAraNakArya
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhAvakari saMsAracakraviya paribhramaNa ho haiN| itanA vizeSa jAnanA tIbramaMdabaMdha hone vA saMkramaNAdi hone vA eka kAlaviNe ba~dhyA anekakAlaviSai vA anekakAlaviNe ba~dhe ekakAlaviSe udaya bhAvanete kAhU kAlaviNe tIbraudaya Avai taba tIvakaSAya hoya taba tIvra hI navIna| baMdha hoya ara kAhUkAlaviNe maMda udaya Avai taba maMdakaSAya hoya taba maMda hI navInabaMdha hoya / bahuri tini tIvamaMdakaSAyanihIke anusAra pUrvabaMdhe karmanikA bhI saMkramaNAdika hoya tau hoy| yA prakAra anAditeM lagAya dhArApravAharUpa dravyakarma vA bhAvakarmakI pravRtti jAnanI,bahuri nAma| karmake udayateM zarIra ho hai so dravyakarmavat kiMcit sukha duHkhakoM kAraNa hai| tAtai zarIrakoM | nokarma kahie hai / ihAM no zabda ISatvAcaka jAnanA / so zarIra pudgalaparamANanikA piMDa hai | ara dravyaiMdriya vA dravyamana ara zvAsozvAsa vacana e bhI zarIrahIke aMga haiM so e bhI pudagalaparamANUnike piMDa jAnane / so aise zarIrakai ara dravyakarmasaMbaMdhasahita jIvakai eka kSetrAvagAharUpa baMdhAna ho hai / jo zarIrakA janma samayateM lagAya jetI ApakI sthiti hoya titane kAla paryaMta zarIrakA saMbaMdha rahai hai / bahuri Ayu pUraNa bhae maraNa ho hai| taba tisa zarIrakA | sambandha chUTa hai / zarIra AtmA jude-jude ho jAya haiM / bahuri tAke anantara samayaviSe vaa| dUsarai tIsarai cauthai samaya jIva karmaudayake nimittateM navIna zarIra dhAre hai tahAM bhI apane / AyuparyaMta taiseM hI samba-dha rahai hai / bahuri maraNa ho hai taba tisasauM sambadha chUTa hai| aise hI
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza pUrva zarIrakA chor3anA navIna zarIrakA grahaNa karanA anukramateM huA karai hai / bahuri yaha AtmA / yadyapi asaMkhyAta pradezI hai tathApi saMkocavistArazatti.teM zarIra pramANa hI rahai hai, vizeSa | itanA, samudghAta hote zarIranai bAhya bhI AtmAke pradeza phaile haiN| bahuri aMtarAla samayaviSai pUrve zarIra chor3ayA thA tisa pramANa rahai haiM / bahuri isa zarIrake aMgabhUta dravya iMdriya mana || tinike sahAyatai jIvake jAnapanAkI pravRtti ho hai| bahuri zarIrakI avasthAkai anusAri mohake || udaya sukhI duHkhI ho hai / kabahUM to jIvakI icchAkai anusAra zarIra pravarga hai kabahUM zarIra | | kI avasthAkai anusAra jIva pravate hai kabahUM jIva anyathA icchArUpa pravarte hai pudgala anyathA avasthArUpa pravarte hai aiseM isa nokarmakI pravRtti jaannii| tahAM anAditai lagAya prathama tau | | isa jIvakai nityanigodarUpa zarIrakA sambandha pAiye hai / tahAM nityanigodazarIrakauM dhari Ayu | pUrNa bhae mari bahuri nityanigodazarIrakoM dhArai hai / bahuri Ayu pUrNa kari mari nityanigodazarIrahIkauM dhAra hai / yAhI prakAra anaMtAnaMta pramANa liye jIvarAzi haiM so anAditai tahAM hI janmamaraNa kiyA karai haiM / bahuri tahAMta chai mahInA ara ATha samayaviSe chassai ATha jIva nikasai haiM te nikasi anya paryAyanikauM dhArai he| so pRthvI jala agni pavana pratyekavanaspatIrUpa ekeMdriya paryAyaniviSe vA beMdriya teiMdriya cauiMdriyarUpa paryAyanivirSe vA naraka tiryaMca manuSya | devarUpa paMceMdriya paryAyanivi bhramaNa kareM haiN| bahuri tahAM kiteka kAla bhramaNakari bahuri
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. nigodaparyAyakoM pAvai so vAkA nAma itaranigoda hai| bahuri tahAM kiteka kAla rahai tahAMteM prakAza nikasi anya paryAyaniviSai bhramaNa karai hai| tahAM paribhramaNa karanekA utkRSTa kAla pRthvI Adi | sthAvaranivirSe asaMkhyAta kalpamAtra hai| bahuri dvIMdriyAdi paMceMdriyaparyaMta trasaniviSai sAdhika W doyahajAra sAgara hai / ara itaranigodaviSai ar3hAI pudgalaparivartanamAtra hai so yaha anaMtakAla hai / bahuri itaranigodateM nikasi koI sthAvaraparyAya pAya bahuri nigoda jAya aise ekeMdriyaparyAyaniviSe utkRSTa paribhramaNa kAla asaMkhyAta pudgalaparivartana mAtra hai| bahuri jaghanya | sarvatra eka aMtarmuhUrtakAla hai / aiseM ghanA to ekeMdriyaparyAyanikA hI dharanA hai| anya paryAya pAvanA kAkatAlIya nyAyavat jAnanA / yAprakAra isa jIvakai anAdihI te karmabaMdhanarUpa roga | bhayA hai| iti karmabaMdhananidAna varNanam / aba isa karmabaMdhanarUpa rogake nimittateM jIvakI kaisI avasthA hoya rahI hai so ka|hie hai| prathama isa jIvakA khabhAva caitanya hai so sabanikA sAmAnyavizeSasvarUpakA prakArAna| hArA hai| jo unakA svarUpa hoya so ApakoM pratibhAsai hai / tisahIkA nAma caitanya hai| tahAM sAmAnyasvarUpa pratibhAsanekA nAma darzana hai / vizeSa svarUpa pratibhAsanekA nAma jJAna hai| so
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza aise svabhAvakari trikAlavartI sarvaguNaparyAyasahita sarva padArthanikauM pratyakSa yugapat cinA sahAya dekhe jAne aisI AtmAviSe zakti sadA kAla hai| parantu anAditeM jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA sambandha hai tAke nimittateM isa zaktikA vyaktapanA hotA nAhIM tini karmanikA kSayopazamateM kiMcit matijJAna vA zrutajJAna pAiye hai| bhara kadAcit avadhijJAna bhI pAiye hai / bahuri aca-|| khudarzana pAiye hai ara kadAcit cakSudarzana vA avadhidarzana bhI pAiye hai| so inikI bhii| prati kaise hai lo dikhAiye hai / prathama to matijJAna hai so zarIrake aMgabhUta je jIbha naasikaa|| netra kAna sparzana e dravyaiMdriya ara hRdayasthAnaviSai ATha pA~khaDIkA phulyA kamalakai AkAra dravyamana tinike sahAyahI te jAne hai / jaiseM jAkI dRSTimaMda hoya so apane netrakari hI dekheN| hai paraMtu casamA dIe hI dekheM, binA casamaike dekhi sakai nAhIM / taiseM AtmAkA jJAna maMda hai| so apane jJAmahIkari jAne hai parantu dravyaiMdriya vA manakA sambandha bhae hI jAne, tini binaa| | jAni sake nAhIM / bahuri jaise netra to jaisAkA taisA hai ara casamAvi kichu doSa bhayA hoya / | to dekhi sakai nAhIM athayA thorA dIsai athavA aurakA aura dIse saisaiM apanA kSayopazama tau || nesAkA taisA hai ara dravyaiMdriya manake paramANu anyathA pariName hoMya to jAni sakai nAhIM / athavA thorA jAne athavA aurakA aura jaane| jAte dravyaiMdriya vA manarUpa parimANanikA | pariNamanakai anusAra jJAnakA pariNamana hoya hai / tAkA udAharaNa-jaise manuSyAdikakai bAla - -
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza vRddha avasthAvipa dravyaiMdriya vA mana zithila hoya taba jAnatanA bhI zithila hoy| bahuri / jaise zIta vAyu Adike nimittate sparzanAdi iMdriyanike vA manake paramANu anyathA hoMya taba jAnanA na hoya vA thorA jAnanA hoya vA anyathA jAnanA hoya / bahuri isa jJAnakai ara vAdya dravyanike bhI nimitanaimitika sambandha pAiye hai tAkA udAharaNa-jaise netraiMdrI ke aMdhakAra | ke paramANu vA phUlA Adikake paramANu pApANAdike paramANu Adi Ar3e Aya jAe~ to dekhi na ske| bahuri lAlakAca Ar3A Avai tau saba lAla hI dIsai, haritakAca Ar3A Avai to harita dIkhai aiseM anyathA jAnanA hoya / bahuri dUrINi casamA ityAdi Ar3A Ave to bahuta dIkhane lagi jAya / prakAza jala kAca ityAdikake paramANa Ar3e Ave to bhI jaisAkA | taisA dIkhe aise anya iMdriya vA manakai bhI yathAsaMbhava jaannaa| bahuri maMtrAdika prayogate yA madirApAnAdikatai vA bhUtAdikake nimittate na jAnanA vA thorA jAnanA vA anyathA jAnanA ho hai / aiseM yaha jJAna bAhyadravyake bhI AdhIna jaannaa| bahuri isa jJAnakari jo jAnanA ho| hai so aspaSTa jAnanA ho hai / dUrita kesA hI jAnai, samIpate kaisA hI ane, tatkAla kaisA hI | jAne, jAnate bahuta bAra hojAya tava kaisA hI jAne, kAhUkoM saMzayaliye jAne, kAhUkauM anyathA jAne, kAhUkauM kiMcit jAneM ityAdi rUpakari nirmala jAnanA hoya sakai nAhIM / aiseM yaha matijJAna parAdhInatAliye iMdriyamanadvA kari pravarte hai| tahAM iMdriyanikari tau jitane kSetrakA viSaya
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.. prakAza hoya titane kSetraviSe je vartamAna sthUla apane jAnane yogya pudgalaskaMdha hoya tinahIkoM jaane|| |tinidhiya jude-jude iMdriyanikari jude-jude kAlaviSai koI skaMdhake sparzAdikakA jAnanA ho hai| bahuri manakari apane jAnane yogya kiMcinmAtra trikAlasambandhI dUrikSetravartI vA samIpakSetravartI rUpI arUpI dravya vA paryAya tinikoM atyanta aspaSTapanai jAne hai so bhI iMdriyanikari jAkA jJAna na bhayA hoya vA anumAnAdika jAkA kiyA hoya tisahIkoM jAni sabai hai| bahuri kadAcit apanI kalpanAhIkari asatakoM jAne hai| jaise supaneviSai vA jAgateM bhI je kadAcita kahIM na pAiye aise AkArAdika ciMtavai vA jaiseM nAhIM taisaiM maane| aiseM manakari jAnanA hoya / so yaha iMdriya vA manadvArakari jo jJAna hoya hai tAkA nAma matijJAna hai / tahAM | pRthvI jala asni pacana vanaspatIrUpa ekeMdriyanikai sparzahIkA jJAna hai| laTazaMkha Adi beiMdriya jIvanikai sparza rasakA jJAna hai| kIr3I makor3A Adi teiMdriya jIvanikai sparza rasa gNdhkaa| | jJAna hai| amara makSikA pataMgAdika cauiMdriya jIvanike sparza rasa gaMdha varNakA jJAna hai| maccha | gaU kabUtara ityAdika tiryaMca ara manuSya deva nArakI yaha paMceMdriya haiM tinikai sparza rasa gNdh| varNa zabdanikA jJAna hai / bahuri tiryacanivi keI saMjJI haiM keI asaMjJI haiN| tahAM saMjJInikai manajanita jJAna hai asaMjhInikai nAhIM hai| bahuri manuSya deva nArakI saMjJI haiM tini sabanikai manajanita jJAna pAiye hai aiseM matijJAnakI pravRtti jAnanI / bahuri matijJAnakari jisa arthako
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jAnyA hoya tAke sambandha anya arthako jAkari jAniye so zrutajJAma hai so doya prakAra hai / akSarAtmaka 1 anabarAtmaka 2 / tahAM jaiseM 'ghaTa' e doSa akSara sune vA dekhe so tau matijJAna bhayA tinike sambandha ghaTapadArthakA jAnanA bhayA so zrutajJAna bhayA / aiseM anya bhI jAnanA so yaha to akSarAtmaka zrutajJAna hai / bahuri jaiseM sparzakari zItakA jAnanA bhayA so tau matijJAna hai tAke sambandha yaha hitakArI nAhIM yAtai bhAgi jAnA ityAdirUpa jJAna bhayA so zrutajJAna hai / aiseM anya bhI nAmanA / yaha anakSarAtmaka zrutajJAna hai / tahAM ekeMdriyAdika saMjJI jIvanakai tau anakSarAtmaka hI zrutajJAna hai avazeSa saMjJI paMcedriyakai doU haiM / so yaha bhutajJAna hai, so aneka prakAra parAdhIna jo matijJAna tAkai bhI AdhIna hai / vA anya aneka kArakhanikai cAdhIna hai tAteM mahAparAdhIna jAnanA / bahuri apanI maryAdAkai anusAra kSetrakAla kA pramANa lie rUpI padArthanikoM spaSTapaneM jAkari jAniye so avadhijJAna hai so yaha deva mArakInikai tau sarva kai pAiye hai / ara saMjJI paMceMdriya tiryaMca ara manuSyanikai bhI koI kai pAiye hai / asaMjJIparyaMta jIvanikai yaha hotA hI nAhIM so yaha bhI zarIrAdika pudgalanikai adhIna hai / bahuri avadhi tIna bheda haiM dezAvadhi 1 paramAvadhi 2 sarvAvadhi 3 / so iniviSai thorA kSetrakAlakI maryAdAlie kiMcinmAtra rUpI padArthako jAnanahArA dezAvadhi hai so koI jIvakai hoya | haiM | bahuri paramAvadhi sarvAvadhi ara manaHparyaya e jJAna mokSamArgaviSe pragaTe haiM / kevalajJAna 27010010210000/20/10/201 52
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza %3A | mokSamArgakharUpa hai / tAteM isa anAdisaMsAra avasthAviSe inikA sadbhAva hI nAhIM hai aise jJAnakI pravRtti pAiye hai| bahuri indriya vA manake sparzAdikaviSaya tinikA sambandha hote| prathamaphAlaviSai matijJAnakai pahale jo sattAmAtra avalokanerUpa pratibhAsa ho hai tAkA nAma | cakSudarzana vA acakSudarzana hai| tahAM netra indriyakari darzana hoya tAkA nAma to cakSudarzana, hai so tau cauindriya paMceMdriya jIvanihI ke ho hai / bahuri sparzana rasana ghrANa zrotra ina cyaari| indriya ara manakari darzana hoya tAkA nAma acakSadarzana hai so yathAyogya ekeMdriyAdi jIvanikai ho hai| bahuri avadhi ke viSayanikA sambandha hote avadhijJAnake pahalai jo sattAmAtra avalokanerUpa pratibhAsa hoya tAkA nAma avadhidarzana hai so jinikai avadhijJAna saMbhavai tinihI kai / vaha ho hai / jo yaha canu acanu avadhidarzana hai so matijJAna avadhijJAnavat parAdhIna jAnanA / bahuri kevaladarzana mokSakharUpa hai tAkA yahAM sadbhAva hI naahiiN| aiseM darzanakA sadbhAva pAiye hai| yA prakAra jJAna darzanakA sadbhAva jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSayopazamake anusAra ho hai| jaba kSayopazama thorA ho hai taba jJAnadarzanakI zakti bhI thorI ho hai / jaba bahuta hoya taba bahuta ho hai / bahuri kSayopazamateM zakti to aisI banI rahai ara pariNamanakari eka jIva ke eka kAlaviSai eka viSayahIkA dekhanA vA jAnanA ho hai| isa pariNamanahIkA nAma upayoga hai / tahAM eka jIva eka kAlaviSai tau jJanopayoga ho hai bA darzanopayoga ho hai bahuri eka 10afoojacroniccgoodco-ootagooootagooggoo.300030000000000/-o-opgton1236000-480000015CMODIElectro
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza upayogakI bhI eka hI bhedakI pravRtti ho hai jaise matijJAna hoya taba anyajJAna na hoya / bahuri / eka bhedaviSa bhI eka viSayaviSe hI pravRtti ho hai| jaise sparzakoM jAnai tava rasAdikakoM na jAne bahuri eka viSayaviSai bhI tAke koU eka aMgahIviSai pravRtti ho hai.jaise uSNasparzakoM jaane| taba rUcAdikakauM na jAnai aise eka jIvakai eka kAlaviSai eka jJeya vA dRzyaviSa jJAma vA | darzanakA pariNamana jAnanA / so aise hI dekhie hai| jaba sunanevirSe upayoga lagyA hoya taba | netrake samIpa tiSThatA bhI padArtha na dIse aise hI anya pravRtti dekhiye hai / bahuri pariNamanaviSai zIghratA bahuta hai tAkari kAhU kAlaviSai aisA mAnie hai yugapat bhI aneka viSayanikA jAnanA vA dekhanA ho hai so yugapat hotA nAhIM kramahIkari ho hai saMskAravaza tinikA sAdhana rahai hai / jaise kAgalekai netrake doya golaka haiM phUlarI eka hai so phirai zIghra hai tAkari doU golakanikA sAdhana kara hai / taiseM hI isa jIvakai dvAra to aneka haiM ara upayoga eka hai so phirai zIba hai tAkari sarva dvAranikA sAdhana rahai hai / ihAM prazna-jo eka kAlaviNe eka viSayakA | jAnanA vA dekhanA ho hai tau itanA hI kSayopazama bhayA kahau, bahuta kAhekauM kahau / bahuri tuma kaho hau kSayopazamateM zakti ho hai tau zakti to AtmAviSe kevalajJAnadarzanakI bhI pAiye hai| tAkA samAdhAna jaise kAhU puruSakai bahuta grAmaniviSai gamanakaranekI zakti hai| bahuri tAkauM kAhUnai / / 54
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza rokyA ara yaha kahyA pAMca grAmaniviSai jAvo parantu eka dinavi eka hI grAmoM jAvo / / tahAM usa puruSakai bahuta grAma jAnekI zakti to draSya apekSA pAiye hai anya kAlaviSai sAmarthya hoya, vartamAna sAmarthyarUpa nAhIM hai / parantu vartamAna pAMca grAmaniteM adhika grAmaniviSa gamana / kari sake nAhIM / bahuri pAMca grAmaniviSai jAnekI paryAyaapekSA vartamAna sAmarthyarUpa zakti hai tAte inivi gamana kari sake hai / bahuri vyaktatA eka dinaviSe eka grAmakoM gamana karanehI || kI pAiye hai taiseM isa jIvakai sarvakauM dekhanekI jAnanekI zakti hai / bahuri yAkauM karmane rokyA ara itanA kSayopazama bhayA ki sparzAdika viSayanikoM jAno ghA dekho paraMtu eka kAlaviSe ekahIkauM jAnau vA dekho| vahA~ isa jIvakai sarvake dekhane jAnanekI zakti tau dravyaapekSA | pAiye hai anyakAlaviNe sAmarthya hoya paramtu vartamAna sAmarthyarUpa nAhIM jAteM apaneyogya viSaya- 11 || niteM adhika viSayanikoM dekhi jAnisakai maahiiN| bahuri apane yogya viSayanikoM dekhane jAnanekI // | paryAya apekSA vartamAna sAmarthyarUpa zakti hai sAteM inikauM dekhi jAni sake hai / bahuri vyaktatA | eka kAlaviNe ekahIkoM dekhanekI vA jAnanekI pAiye hai / bahuri ihAM prazna-jo aiseM to jAnyA parantu kSayopazama tau pAiye ara bAhya iMdriyAdikakA anyathA nimitta bhae dekhanA jAnamA na hoya vA thorA hoya vA anyathA hoya so aise hote karmahIkA nimisa tau na rahyA ? tAkA samAdhAna jaise rokanahArAneM yaha kahyA jo pAMca grAmanivive eka grAmakoM eka dinaviSai jAvo
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza S parantu ina kiMkaranikoM sAtha lekeM jAvo tahAM ve kiMkara anyathA pariNameM tau jAnA na hoya vA thorA jAnA hoya vA anyathA jAnA hoya taiseM karmakA aisA hI kSayopazama bhayA hai jo itane viSayaniviSai eka viSayako eka kAlaviSai dekho vA jAnau parantu itane bAhya dravyanikA nimitta bhae dekhau jAnau / tahAM vai bAhya dravya anyathA pariNameM tau dekhanA jAnanA na hoya vA thorA hoya vA anyathA hoya aiseM yaha karmake kSayopazamake vizeSa haiM tAtaiM karmahIkA nimitta jAnanA jaiseM kAhUkai aMdhakArake paramANu Ar3e Ae dekhanA na hoya / ghUghU mArjArAdika nikai tinikoM Ar3e Ae bhI dekhanA hoya so aisA yaha kSayopazamahIkA vizeSa hai| jaise-jaiseM kSayopazama hoya taiseM taiseM hI dekhanA jAnanA hoya / aiseM isa jIvakai kSayopazamajJAnakI pravRtti pAiye hai / bahuri mokSamArga viSe avadhi manaHparyaya ho haiM so bhI kSayopazamajJAna hI haiM tinikI bhI aiseM hI eka kAlaviSai ekaka pratibhAsanA vA paradravyakA AdhInapanA jAnanA / bahuri vizeSa hai| so vizeSa jAnanA / yA prakAra jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA udayake nimittataiM bahuta jJAna darzanake aMzanikA tau abhAva hai ara tinike kSayopazamateM thore zraMzanikA sadbhAva pAiye hai / bahuri isa jIvakai mohake udayatai mithyAtva vA kaSAyabhAva ho haiM tahAM darzanamohake udayatai tau mithyAtvabhAva ho hai tAkari yaha jIva anyathA pratItirUpa zraddhAna kare hai / jaiseM hai taiseM to nAhIM mAne hai ara jaiseM nAhIM hai taiseM mAne hai / amU OM0000 56
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza taka pradezanikA puJja prasiddha jJAnAdiguNanikA dhArI anAdinidhana vastu Apa hai ara mUrtIka pudgaladravyanikA piMDa prasiddha jJAnAdikanikari rahita jinakA navInasaMyoga bhayA aiseM zarIrAdika pula para haiM inikA saMyogarUpa nAnAprakAra manuSya tiryaMcAdi paryAya ho haiM, tina paryAyaniviSai ahaMbuddhidhAre hai, svaparakA bheda nAhIM kari sakai hai jo paryAya pAvai tisahI Apa mA hai / bahuri tisa paryAyaviSai jJAnAMdika haiM te to Apake guNa haiM ara rAgAdika haiM te Apake karmanimittatai upAdhika bhAva bhae haiM ara varNAdika haiM te Apake guNa nAhIM haiM zarIrAdika pudgala guNa haiM ara zarIrAdikaviSai varNAdikanikI vA paramANUnikI nAnAprakAra palaTana ho | hai so pugalakI avasthA hai so ina sabanihIka apanoM svarUpa jAne hai svabhAva parabhAvakA viveka nAhIM hoya sakai hai / bahuri manuSyAdika paryAyaniviSai kuTumba dhanAdikakA sambandha ho hai pratyakSa ApateM bhinna haiM ara te apane AdhIna hoya nAhIM paraNamai haiM tathApi tiniviSai mamakAra karai hai e mere haiM vaiM kAhU prakAra bhI apane hote nAhIM, yaha hI apanI mAniteM apane mAne hai / bahuri manuSyAdi paryAyaniviSai kadAcit devAdikakA tattvanikA anyathA svarUpa jo kalpita kiyA tAkI tau pratIti kare hai aura yathArthasvarUpa jaise haiM taiseM pratIta na kareM hai / aiseM darzanamohake udayakari jIvakai tattvazraddhAnarUpa mithyAtvabhAva ho hai / jahAM tIvra udaya hoya hai tahAM zraddhA se ghanA viparIta zradvAna hoya hai jaba manda udaya hoya hai, taba satyazraddhAnatai thorA 57
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza || viparItazraddhAna ho hai / bahuri cAritramohake udayateM isa jIvakai kaSAyabhAva ho haiM taba yaha | dekhatA jAnatAsaMtA paraphdArthaniviNe iSTa aniSTapanau mAni krodhAdika karai hai| tahAM krodhakA | udaya hote padArthanivirSe aniSTapanau vA tAkA burA honA cAhai, koU maMdirAdi acetana padArtha | burA lAgai taba phoranA toranA ityAdi rUpakari vAkA burA caahai| bahuri zatruAdi acetana sacetana padArtha burA lAge taba vAkoM badha baMdhAdikari vA mAranekari duHkha upajAya tAkA burA cAhai / bahuri zrApa vA anya sacetana acetana padArtha koI prakAra pariNaye, ApakoM so pariNaall mana burA lAgai taba anyathA pariNamAbanekari tisa pariNamanakA burA cAhai, yAprakAra krodhakari / / | burA cAhanekI icchA to hoya, burA honA bhavitavya AdhIna hai| bahuri mAnakA udaya hote| padArthaviNe aniSTapanauM mAni tAkauM nIcA kiyA cAhai Apa U~cA bhayA cAhe, mala dhUliAdi || acetana padArthaniviSa ghRNA vA nirAdarAdikakari tinikI hInatA ApakI uccatA cAhe bahuri | puruSAdika sacetana padArthanikoM namAvanA,apane AdhIna karanA ityAdi rUpakari tinikI hInatA || ApakI uccatA cAhai / bahuri Apa lokavirSe jaise U~cA dIsai taisaiM zrRMgarAdi karanA vA dhana || kharacanA ityAdi rUpakari auranikauM hIna dikhAya Apa U~cA honA cAhai / bahuri anya koI | Apate U~cA kArya karai tAkoM koI upAyakari nIcA dikhAvai ara Apa nIcA kArya karai tAoM U~cA dikhAve yA prakAra sAnakari apanI mahantatAqI icchA to hoya, mahantatA honI bhavitavya
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza prAdhIna hai / bahuri mAyAkA udaya hote koI padArthakoM iSTa mAni nAnAprakAra chalanikari tAkI siddhi kiyA cAhai ratna suvarNAdika acetana padArthanikI vA strI dAsI dAsAdi sacetana | | padApikI siddhi ke arthi aneka chala karai Thiganaike arthi apanI aneka avasthA karai vA / | amya acetana sacetana padArthanikI avasthA palaTAve ityAdirUpa chalakari apanA abhiprAya | siddha kiyA cAhe yA prakAra mAyAkari iSTasiddhike arthi chala to karai ara iSTasiddha honA | bhavitavya prAdhIna hai| bahuri lobhakA udaya hote padArthanikoM iSTa mAni tinakI prApti cAhai | vastrAbharaNa dhanadhAnyAdi acetana padArthanikI tRSNA hoya, bahuri strI putrAdi sacetana padArthanikI tRSNA hoy| bahuri Apakai vA anya sacetana acetana padArtha ke koI pariNamana honA iSTa / mAni tinikoM tisa pariNamanarUpa pariNamAyA cAhai yA prakAra lobhakari iSTaprAptikI icchA to hoya ara iSTaprApti honI bhavitavya AdhIna hai| aise krodhAdikakA udayakari AtmA pariNama hai, tahAM / eka eka kaSAya ghyAra-pyAra prakAra haiM anaMtAnubandhI 1,apratyAkhyAnAvaraNa 2,pratyAkhyAnAdharaNa 3, | saMjvalana 4, tAM jinakA udayateM AtmAkai samyaktva na hoya svarUpAcaraNa cAritra na hoya sakai te anaMtAnubaMdhIkaSAya haiN| jinakA udaya hoteM dezacAritra na hoya tAteM kiMcit tyAga bhI na hoya sake te apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya haiN| bahuri jinikA udaya hote sakalacAritra na hoya tAtai sarvakA tyAga na hoya sakai te pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya haiN| bahuri jinikA udaya hote sakalacA
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ritrauM doSa upajyA karai tAteM yathAkhyAtacaritra na hoya sake te saMjvalana kaSAya haiM / so anAdi | saMsAraavasthAviSai ini cyAsyUM hI kaSAyamikA nirantara udaya pAiye hai| parama kRSNalezyArUpa tIvakaSAya hoya tahAM bhI ara zuklalezyArUpa maMdakaSAya hoya tahAM bhI nirantara cyAtyoMhIkA udaya rahai hai / jAte tIvamaMdakI apekSA anantAnuSandhI bhedaAdi bheda nAhIM haiM samyaktvAdi | ghAtanekI apekSA e bheda haiM inikI prakRtinikA tIna anubhAga udaya hote tIna krodhAdika ho hai maMda anubhAga udaya hote manda udaya ho hai / bahuri mokSamArga bhae ini cyArauM viSai tIna doya ekakA udaya ho hai pIche cyArayoMkA abhAva ho hai bahuri krodhAdi cyAsthoM kaSAyaniviSai ekaikAla ekahIkA udaya ho hai / ini kaSAyanikai paraspara kAraNakAryapano hai / krodhakari mAnAdika ho jAya,mAnakari krodhAdika ho jAya tAte kAhUkAla bhinnatA bhAse, kAhUkAla na bhAsai | hai aise kaSAyarUpa pariNamana jaannaa| bahuri cAritramohahIke udayateM nokaSAya hoya hai tahAM / | hAsyakA udayakari kahIM iSTapano mAni praphullita ho hai harSa mAne hai bahuri ratikA udayakari kAhakoM iSTa mAni prIti karai hai tahAM Asakta ho hai / bahuri aratikA udayakari kAhUkauM aniSTa mAni aprIti kare hai tahAM udvegarUpa ho hai| bahuri zokakA udayakari kahIM aniSTapanau | mAni dilagIra ho hai viSAda mAne hai / bahuri bhayakA udayakari kisIkauM aniSTa mAni tisata Darai hai vAkA saMyoga na cAhai hai / bahuri jugupsAkA udyakari kAhU padArthakoM aniSTa mAni
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza tAkI ghRNA karai hai vAkA viyoga cAhai hai / aiseM e hAsyAdika chaha jAnane / bahuri vedake uda| yateM yAkai kAmapariNAma ho hai tahAM strIvedake udayakari puruSasauM ramanekI icchA ho hai puruSaveda ke udayakari strIsauM ramanekI icchA ho hai napunsakavedake udayakari yugapat doUnisauM ramanekI icchA ho hai aise e nava tau no kaSAya haiN| krodhAdisArikhe balavAna e nAhIM tAteM inauM / | ISatkaSAya kaheM haiN| yahAM nozabda ISatvAcaka jAnanA / inikA udaya tini krodhAdikanikI sAthi yathAsaMbhava ho hai| aise mohake udayateM mithyAtva vA kaSAyabhAva ho haiM so ehI saMsArake | mUla haiM / inihIkari vartamAnakAlaviSai jIva dukhI hai ara agAmI karmabandhanake bhI kArana ehii| | haiM / bahuri inahIkA nAma rAga dveSa moha hai| tahAM mithyAtvakA nAma moha hai jAteM tahAM sAbadhAnIkA abhAva hai| bahuri mAyAlobhakaSAya ara hAsya rati tIna vedanikA nAma rAga hai| jAteM tahAM iSTabuddhikari anurAma pAie hai / bahuri krodhamAnakaSAya ara arati zoka bhaya jugupsAnikA nAma dveSa hai jAteM tahAM aniSTabuddhikari dveSa pAie hai| bahuri sAmAnyapanai sabahIkA nAma moha hai| jAteM iniviSai sarvatra asAvadhAnI pAie hai / bahuri antarAyake udayateM jIva | cAhai so na hoya / dAna diyA cAhai deya na ske| vastukI prApti cAhai so na hoya / bhoga kiyA cAhai so na hoya / upabhoga kiyA cAhai so na hoy| apanI jJAnAdi zaktikauM pragaTa kiyA cAhai so pragaTa na hoya-aiseM antarAyake udayateM cAhai so hoya nAhIM / bahuri tisahI
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza / kA kSayopazamateM kiMcinmAtra cAhyA bhI ho hai / cAhiye to bahuta hai paraMtu kiMcinmAtra cAhyA huA hoya hai| bahuta dAna denA cAhai hai, parantu thor3A hI dAna deya sake hai| bahuta lAbha cAhai hai parantu thor3AhI lAbha ho hai| jJAcAdika zakti pragaTa ho hai tahAM bhI aneka bAhya kArana caahie| yA prakAra ghAtikarmanike udayateM jIvakai avasthA ho hai| bahuri aghAtikarmaniviSai vedanIyake udayakari zarIravi bAhya sukha duHkhakA kArana nipajai hai| zarIraviSai Arogyapanau rogIpanau zaktivAnapanau durbalapanau ityAdi ara kSudhA tRSA roga kheda pIr3A ityAdi sukha duHkhanike kArana ho haiM / vahuri bAhyaviSai suhAvanA Rtu pavanAdika vA iSTastrI putrAdika vA mitra dhanAdika, asuhAvanA Rtu pavanAdika vA aniSTastrIputrAdika vA zatru daridra badha-bandhanAdika sukhaduHkhake kArana ho haiN| e bAhyakArana kahe tiniviSai keI kArana to aise haiM jinike nimi tasauM zarIrakI avasthA hI sukhaduHkhakoM kArana ho hai ara vai hI sukhaduHkhakoM kAraNa ho haiN| | bahuri keI kArana aise haiM je Apa hI sukhaduHkhakauM kArana ho haiM aise kAranakA milanA vedanIya ke udayateM ho hai| tahAM sAtavedanIyateM sukhake kArana ho haiM ara asAtAvedanIyateM dukhake kArana mileM / so yahAM aisA jAnanA-e kArana hI to sukhaduHkhakoM upajAvai nAhIM, AtmA mohakarma | kA udayateM Apa sukhaduHkha mAne hai| tahAM vedanIyakarmakA udayakai ara mohakarmakA udayakai aisA hI saMbaMdha hai| jaba sAtAvedanIyakA nipajAyA bAhya kArana milai tava tau sukhamAnanerUpa
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 1 mohakarmakA udaya hoya ara jaba asAtAvedanIyakA nipajAyA bAhyakArana mile taba duHkhamAnanerUpa mohakarmakA udaya hoya / bahuri eka hI kArana kAhUkoM sukhakA, kAhUkoM duHkhakA kArana ho hai / jaise kADhUkai satAvedanIyakA udaya hoteM milyA jaisA vastra, sukhakA kArana ho hai taisA hI vastra kAhUka asAtAvedanIyakA udaya hoteM milyA so duHkhakA kArana ho hai / tAtai bAhyavastu sukhaduHkhakA nimittamAtra hI hai / sukha duHkha ho hai so mohake nimittateM ho hai / nirmohI muninikai aneka RddhiyAdi parIsahAdi kArana mileM tau bhI sukha duHkha na upajai / mohI jIva ke kArana mile vA vinAkArana mile bhI apane saMkalpahIteM sukhaduHkha huvA hI karai hai / tahAM bhI tIvramohIkai jisa kAranakauM mile tIvra sukhaduHkha hoya tisahI kAranakauM mileM mandamohI kai manda sukhaHdukha hoya / tAteM sukhaduHkhakA mUla balavAna kArana mohakA udaya hai / anyavastu haiM so balavAna kArana nAhIM / parantu anyavastukai ra mohI jIvakai pariNAmanike nimittanaimittikakI mukhyatA pAie hai| tAkari mohIjIva anya bastuhIka sukhadukhakA kArana mAne hai / aiseM vedanIyakari sukhaduHkhakA kArana nipajai hai bahuri Ayukarmake udayakari manuSyAdiparyAyani kI sthiti rahai hai / yAvat prayukA udaya rahe tAvat aneka rogAdika kArana milau zarIrasauM saMbaMdha na chUTai / bahuri jaba AyukA udaya na hoya taba aneka upAya kie bhI zarIrasauM saMbaMdha rahai nAhIM, tisahIkAla AtmA ra zarIra judA hoya / isa saMsAraviSai janma jIvana maranakA 2007-0-0-300 63
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 200003100100 kArana Ayukarma hI hai / jaba navIna AyukA udaya hoya taba navInaparyAyaviSai janma ho hai / bahuri yAvat AyukA udaya rahai tAvat tisa paryAyarUpa prANanike dhAranateM jIvanA ho hai / bahuri AyukA kSaya hoya taba tisa paryAyarUpa prANa chUTaneM maraNa ho hai / sahaja hI aisA AyukarmakA nimitta hai aura koI upajAvanahArA kSapAvanahArA rakSAkaranehArA hai nAhIM aisA nizcaya karanA / bahuri jaiseM navIna vastra paharai kiteka kAla pahareM rahe pIche tAka chor3i anyavastra pahare taiseM jIva navIna zarIra dharai, kiteka kAla dharai rahai pIche tAka chor3i anya zarIra dharai | hai / tAteM zarIrasaMbaMdhApekSA janmAdika haiM, jIva janmAdirahita nitya hI hai / tathApi mohI jIvakai atIta anAgatakA vicAra nAhIM tAteM paryAyaparyAya mAtra hI apanA astitva paryAyasaMbaMdhI kAryaniviSai hI tatpara hoya rahyA hai / aiseM Ayukari paryAyakI sthiti jAnanI / bahuri nAmakarmakari yaha jIva manuSyAdigatiniviSai prApta ho hai tisa paryAyarUpa apanI avasthA ho hai / bahuri tahAM trasa sthAvarAdi vizeSa nipajai haiM / cahuri tahAM ekeMdriyAdi jAtiko dhArai | hai isa jAtikarmakA udayakai ara matijJAnAvaraNakA kSayopazamakai nimittanaimittikapanA jAnanA, jaisA kSayopazama hoya taisI jAti pAvai / bahuri zarIrakA saMbaMdha ho hai tahAM zarIrake paramANU ara AtmA pradezanikA eka bandhAna ho hai ara saMkoca vistArarUpa hoya zarIrapramANa AtmA rahe hai / bahuri nokarmarUpa zarIraviSai aMgopAMgAdikakA yogya sthAna parimANa lie ho hai / 02 200% 64
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | isahIkari sparzana rasana Adi dravyaindriya nipajeM haiM vA hRdayasthAnavirSe ATha pAMkhar3IkA phalyA-| | kamalake AkAra dravyamana ho hai| bahuri tisa zarIrahIviSai AkArAdikakA vizeSa honA ara varNAdika | kA vizeSa honA arasthUlasUkSmavAdikakA honA ityAdi kArya nipajai haiM soe zarIrarUpa paraNae paramA-1 | Nu aise pariNameM haiN| bahuri zvAsocchvAsa vA khara nipajeM haiM soe bhI pudgalake piMDa haiM ara shriirkoN| eka bandhAnarUpa haiM / inaviSai bhI AtmAke pradeza vyApta haiN| tahAM zvAsocchvAsa tau pavana hai so | jaiseM AhArakoM grahai nIhAra ko nikAsai taba hI jIvanau hoya taiseM bAhyapavanakoM grahai ara abhyaMtarapavanako nikAsaitaba hI jIvitavya rhai| taateshvaasocchvaas jIvitavyakA kArana hai isa zarIraviSai jaise hAr3a mAMsAdika haiM taiseM hI pavana jaannaa| bahuri jaise hastAdikasauM kArya karie taiseM hI pavanateM kArya karie hai| mukhamaiM grAsa dharathA tAkauM pavanateM nigalie hai, mlAdika pavanate hI bAhari | | kAr3hie hai taise hI anyajAnanA / bahuri nAr3I vA vAyuroga vA bAyagolA ityAdi e pavanarUpa zarIrake aMga jAnane / bahuri svara hai so zabda hai, so jaiseM bINAkI tAMtikU halAe bhASArUpa hone yogya pudgalaskandha haiM te sAkSara vA anakSara zabdarUpa pariNameM haiM taiseM tAlavA hoTha | | ityAdi aMganikoM hilAeM bhASAparyAptiviSai grahe pudgalaskandha haiM te sAkSara vA anakSara zabdarUpa pariNamai haiM / bahuri zubha azubha gamanAdika ho haiN| ihAM aisA jAnanA jaiseM doyapuruSanike ikadaMDI ber3I hai / tahAM eka puruSa gamanAdi kiyA cAhai ara dUsarA bhI gamanAdi karai tau
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 'prakAza gamanAdi hoya sake / doUniviSai eka baiThi rahe to gamanAdi hoya sakai nAhIM ara doUniviSai eka balavAna hoya tau dUsarekauM bhI ghIsi le jAya taiseM AtmAkai ara zarIrAdikarUpa pudagalakai eka kSetravagAharUpa baMdhAna hai tahAM AtmA halana calanAdi kiyA cAhai ara pudgala tisa zaktikari rahita huvA halana calana na karai vA pudgalaviSe zakti pAie hai ApakI icchA na hoya tau halanacalanAdi na hoya sakai / bahuri iniviSai pudgala balavAna hoya hAle cAle to tAkI sAthi vinA icchA bhI AtmA Adi hAlai cAle / aiseM halana calanAdi hoya sake / bahuri yAkA apajasa Adi (?) bAhya nimitta bane hai / aiseM e kArya nipajai haiM, tinikari mohake anusAra | ArasA sukhI duHkhI bhI ho hai / nAmakarmake udayate svayameva aise nAnAprakAra racanA ho hai aura | koI kara nahArA nAhIM hai / bahuri tIrthaMkarAdi prakRti yahAM hai hI nAhIM / bahuri gotrakarmakari UMcA nIcAkulaviSai upajanA ho hai tahAM apanA adhikahInapanA prApta ho hai mohake nimittateM | tinikari AtmA sukhadukhI bhI ho hai / aiseM aghAtikarmanikA nimitta avasthA ho hai / yA prakAra isa anAdi saMsAraviSai ghAti aghAtika karmanikA udayakai anusAra AtmAkai avasthA ho hai so he bhavya ! apane aMtaraMga viSai vicAri dekhi, aiseM hI hai ki nAhIM so aisA vicAra | kie aisA hI pratibhAsa hai / bahuri jo aiseM hai to tU yaha mAni merai anAdi saMsAra roga pAie hai, tAke nAzakA mokoM upAya karanA / isa vicArateM terA kalyaNa hogA / iti zrImokSamArgaprakAzaka nAma zAstraviSai saMsAra avasthAkA nirUpaka dvitIyA adhikAra sampUrNa bhayA // 2 // 66
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 500-15001085 dohA / so nijabhAva sadA sukhada, apana karo prakAza // jo bahuvidhi bhavadukhanikau, kari hai sattAnAza // 1 // atha isa saMsAraavasthAviSai nAnAprakAra duHkha haiM tinikA varNana karie hai -- jAteM jo saMsAraviSai bhI sukha hoya tau saMsArateM mukta honekA upAya kAhekauM krie| isa saMsAraviSai aneka duHkha haiM, tisahIteM saMsArateM mukta honekA upAya kIjie hai / bahuri jaiseM vaidya hai so | rogakA nidAna ara tAkI avasthAkA varNanakari rogIko saMsArarogakA nizcaya karAya pIche tisakA ilAja karanekI ruci karAve hai taiseM yahAM saMsArakA nidAna vA tAkI avasthAkA varNanakari saMsArIka saMsAra rogakA nizcaya karAya aba tinikA upAya karanekI ruci karAie hai / jaiseM rogI rogateM dukhI hoya rahyA hai parantu tAkA mUlakAraNa jAneM nAhIM, sAMcA upAya jAneM nAhIM ara duHkha bhI sahyA jAya nAhIM taba ApakoM bhAsai hI upAya karai tAteM duHkha dUri hoya nAhIM / taba tar3apha tar3apha paravazahuvA tini duHkhanikoM sahai hai / yAka yahAM duHkhakA mUlakArana batAie ara duHkhakA svarUpa batAie ara tini upAyanikUMkUMThe dikhAie tau sace upAya karanekI ruci hoya tAteM yaha varNana ihAM kariye hai / tahAM sarva duHkhanikA mUlakArana mithyAdarzana ajJAna asaMyama hai / jo darzanamohake udayateM bhayA atattvazraddhAna mithyAdarzana 67
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza tAkari vastusvarUpakI yathArtha pratIti na hoya sakai hai anyathA pratIti ho hai / bahuri tisa mithyAdarzanahI nimittateM kSayopazamarUpajJAna hai so ajJAna ho rahA hai / tAkari yathArtha vastusvarUpakA jAnanA na ho hai anyathA jAnanA ho hai / bahuri caritramohake udayateM bhayA kaSAyabhAva tAkA nAma asaMyama hai tAkari jaisA vastukA svarUpa hai taisA nAhIM pravartte hai / aiseM ye mithyAdarzanAdika haiM teI sarva duHkhanikA mUlakArana haiM / kaiseM so dikhAie hai - mithyAdarzanAdikakara jIvakai svaparaviveka nAhIM hoya sakai hai eka Apa AtmA ra ananta pudgalaparamANumaya zarIra inikA saMyogarUpa manuSyAdiparyAya nipajai hai tisa paryAyahIkoM Apa mAne hai / bahuri AtmAkA jJAnadarzanAdi svabhAva hai tAkari kiMcit jAnanA dekhanA ho hai / akarmaupAdhita bhae krodhAdikabhAva tinirUpa pariNAma pAie hai / bahuri zarIrakA sparza rasa gaMdha va svabhAva hai so pragaTa hai ara sthUla kRSAdika honA vA sparzAdikakA palaTanA ityAdi aneka | avasthA ho haiM / ina sabanikoM apanA svarUpa jAne hai / tahAM jJAnadarzanakI pravRtti indriya manake dvArA ho hai tAteM yaha mAne hai tvacA jIbha nAsikA netra kAna mana e mere aMga haiM / inaka | maiM dekhoM jAnoM hoM aisI mAniteM indriyaniviSai prIti pAie hai / bahuri mohake indriyanikai dvArA viSaya grahaNakaranekI icchA ho hai / bahuri tiniviSai inikA grahaNa bhae ti | icchAke miTaneMteM nirAkula ho hai taba Ananda mAne hai / jaise kUkarA hA cAbai tAkara apanA 0000000000 68
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza lohI nikasai tAkA svAda leya aise mAnai yaha hAr3akA svAda hai| taiseM yaha jIva viSayatiko jAnai tAkari apanA jJAna pravata tAkA svAda leya aisaiM mAnai yaha viSayakA svAda hai so viSaya maiM to svAda hai nAhIM, Apa hI icchAkarI thI Apa hI jAni Apa hI Ananda mAnyA / parantu meM anAdi ananta jJAnasvarUpa AtmA hoM, aisA niHkevalajJAnakA to anubhavana hai| nAhIM / bahuri meM nRtya dekhyA rAga sunyA phUla sUMdhyA padArtha spardhyA khAda jAnyA mokoM yaha jAnanA isa prakAra jJeyamizrita jJAnakA anubhavana hai tAkari viSayanikari hI pradhAnatA bhAsai hai| aise isa jIvakai mohake nimittate viSayanikI icchA pAie hai so icchA to trikAlavartI sarvaviSayanike grahaNa karanekI hai meM sarvakauM sparzoM sarvakoM vAdoM sarvakauM saMghauM sarvakoM | dekhauM sarvakauM sunauM sarvako jAnauM so icchA tau itanI hai ara zakti itanI hI hai jo | iMdriyanikai sanmukha bhayA vartamAna sparza rasa gaMdha varNa zabda tiniviNe kAhUkauM kiMcinmAtra grahai vA smaraNAdikatai manakari kichU jAnai so bhI bAhya aneka kArana mile siddha hoya ! taate| | icchA kabahuM pUrana hoya naahiiN| aisI icchAtau kevalajJAna bhae sampUrNa hoy| kSayopazamarUpa | iMdriyakari to icchA pUrNa hoya nAhIM tAteM mohake nimittate iMdriyanikai apane apane viSaya grahaNakI nirantara icchA rahibo hI karai tAkari Akulita huvA duHkhI ho rahA hai| aisA duHkhI ho rahA hai jo eka koI viSayakA grahaNakai artha apanA maranako bhI nAhIM ginai hai / jaise
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | hAthIkai kapaTakI hathanIkA zarIra sparzanekI ara macchakai bar3asI ke lagyA mAMsa svAdanekI ara bhramarakai kamalasugandha sUMghanekI ara pataMgakai dIpakakA varNa dekhanekI ara hiraNakai rAga sunanekI icchA aisI ho hai jo tatkAla marana bhAsai to bhI maranakoM gine nAhI viSayanikA grahaNa || kare / jAte maraNa honete iMdriyanikari viSayasevanakI pIr3A adhika bhAse hai| ini iMdriya- | nikI pIr3Akari sarva jIva pIDitarUpa nirvicAra hoya jaise koU duHkhI, parvatate giri par3e taiseM | | viSayaniviSe jhapApAta le haiN| nAnAkaSTakari dhanakoM upajAveM tArko viSayake arthi khoveN| bahuri viSayanike arthi jahAM marana hotA jAne tahAM bhI jAya narakAdikakauM kArana je hiMsAdika kArya tinikoM kareM vA krodhAdi kaSAyanikoM upajAge so kahA kareM iMdriyanikI pIr3A sahI na jAya tAtai anyavicAra kichU AvanA nAhIM / isa pIr3AhIkari pIr3ita bhaye iMdrAdika haiM te bhI viSayaniviSai ati Asakta ho rahe haiN| jaise khAji rogakari pIr3ita huvA puruSa Asakta hoya | khujAve hai pIr3A nahoya to kAhekauM khujAne, taiseM iMdriyarogakari pIr3ita bhae iMdrAdika Asakta / | hoya viSaya sevana kare haiN| pIr3A na hoya to kAhekauM viSaya sevana kareM ? aiseM jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSayopazamateM bhayA indriyAdijanita jJAna hai so mithyAdarzanAdikake nimitta | icchAsahita hona duHkhakA kArana bhayA hai| aba isa duHkhadUri honekA upAya yaha jIva kahA kareM hai so kahie hai, 70
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 00-400/00) indriyanika viSayanikA grahaNa bhae merI icchA pUrana hoya aisA jAni prathama tau nAnAprakAra bhojanAdikanikari indriyanikauM prabala kare hai ara aiseM hI jAne hai jo indriya pravala raheM mere viSaya grahaNakI zakti vizeSa ho hai / bahuri tahAM aneka bAhyakArana cAhie hai tinakA nimitta milA hai / bahuri indriya haiM te viSayaka sanmukha bhae grahaiM tAteM aneka bAhya upAyakari viSayanikA ra indriyanikA saMyoga milA hai nAnAprakAra vastrAdikakA vA bhojanAdikakA vA puSpAdikakA vA mandira AbhUSaNAdikakA vA gAyaka vAditrAdikakA saMyoga milAvaneke artha bahuta khedakhinna ho hai / bahuri ina indriyanike sanmukha viSaya rahai tAvat tisa viSayakA kiMcitspaSTa jAnapanA rahai / pIcheM manadvAre smaraNamAtra rahatA jAya / kAlavyatIta hote smaraNa bhI maMda hotA jAya tAteM tiniviSayanikoM apane adhIna rAkhanekA upAya kare / ara zIghra zIghra tinikA grahaNa kiyA karai bahuri indriyanikai tau ekakAlaviSai eka viSayahIkA grahaNa hoya ara yaha bahuta bahuta grahaNa kiyA cAhai, tAteM AkhatA ( utAvalA ) hoya zIghra zIghra eka viSayaka chor3i aura hai / bahuri vAkoM chor3i aurakoM grahai / aiseM hApaTA mArai hai / bahuri jo upAya yAka bhAsai hai so karai hai so yaha upAya jhUThA hai jAteM prathama to ini sabanikA aisaiMhI honA apane AdhIna nAhIM, mahAkaThina hai / bahuri kadAcit udaya anusAri aiseM hI vidhi mile tau indriyanikoM prabala kie kichU viSayagrahaNakI zakti vadhai nAhIM / yaha zakti tau jJAnadarzana badhe (bar3hane para ) badhai (badai) 71
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza *100***120**** so yaha karmakA kSayopazamakai AdhIna hai / kisIkA zarIra puSTa hai tAkeM aisI zakti ghATi dekhie hai / kAhukeM zarIra durbala hai tAkai adhika dekhie hai / tAteM bhojanAdikakari indriya puSTa kie kichU siddhi hai nAhIM / kaSAyAdi ghaTaneMteM karmakA kSayopazama bhae jJAnadarzana badhai taba viSayagrahaNakI zakti badhai hai / bahuri viSayanikA saMyoga milAvai so bahutakAlAI ha nAhIM athavA sarva viSayanikA saMyoga milatA hI nAhIM / tAteM yaha AkulatA rahibo hI karai / bahuri tiniviSayanikoM apane adhIna rAkhi zIghra zIghra grahaNa karai so ve AdhIna rahate nAhIM / tau jur3e dravya apane adhIna pariNamai haiM, vA karmodayake AdhIna haiM / so aisA karmakA bandha yathAyogya zubhabhAva bhae hoya / phira pIche udaya Ave so pratyakSa dekhie hai / aneka pa karateM bhI karmakA nimitta binA sAmagrI mile nAhIM / bahuri eka viSayakoM chor3i anyakA grahaNakauM aiseM hApaTA mArai hai so kahA siddha ho hai / jaise maNakI bhUkhavAlekoM kA milyA ta bhUkha kahA miTai, taiseM sarvakA grahaNakI jAke~ icchA tAkai eka viSayakA grahaNa bhae icchA kaise miTai ? icchA miTe binA sukha hotA nAhIM / tAteM yaha upAya jhUThA hai / koU pUche ki isa upAya keI jI sukhI hote dekhie hai sarvathA jhUTha kaise kaho ho tAkA samAdhAna, sukhI tau na ho hai bhramateM sukha mAne hai / jo sukhI bhayA to anya viSayanikI icchA kaise rhaigii| jaisaiM roga miTe anya auSadha kAhekauM cAhai taiseM duHkhamiTe anya viSayakoM kA kauM cAhe / 1 72
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.|| tAtai viSayakA grahaNakari icchA thubhi jAya to hama sukha mAne, so sau yAvat jo viSaya grahaNa prakAza || na hoya tAvat kAla to tisakI icchA rahai ara jisasamaya tAkA grahaNa bhayA tisa hI samaya anyaviSaya grahaNakI icchA hotI dekhie hai to yaha sukha mAnanA kaise hai jaise koU mahA | kSadhAvAn raMka tAko eka annakA kaNa milyA tAkA bhakSaNakari caina mAneM taiseM yaha mahA tRSNAvAn yAkoM eka viSayakA nimitta milyA tAkA grahaNakari sukha mAne hai| paramArthate || sukha hai nAhIM koU kahai jaise kaNakaNakari apanI bhUkha meTe taiseM eka eka viSayakA grahaNakari | apanI icchA pUraNa kare to doSa kahA ? tAkA samAdhAna, ... jo kaNa bhele hoMya to aise hI mAneM, parantu jaba dUsarA kaNa mile taba tisa kaNakA nirgamana hoya jAya to kaise bhUkha mittai| taise hI jAnaneviSa viSayanikA grahaNa bhele hotA || jAya to icchA pUrana hoya jAya parantu jaba dUsarA viSaya grahaNa kareM taba pUrvaviSaya grahaNa | kiyA thA tAkA jAnanA rahe nAhI, to kaise icchA pUrana hoya ? icchA pUrana bhae binA Aku-| latA miTe nAhI, AkulatA miTe binA sukha kaise kahyA jAya / bahuri eka viSayakA grahaNa bhI | mithyAdarzanAdikakA sadabhAvapUrvaka karai hai / tAtai AgAmI aneka dukhakA kArana karma ba~dhai hai / jAte yaha vartamAnaviNe sukha nAhIM, AgAmI sukhakA kArana nAhIM tAtai duHkha hI hai / soI pravacanasAravirSe kahyA hai, -
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza "saparaM bAdhA sahidaM bucchINaM vaMdhakAraNaM visamaM 1 jaM iMdiehiM laddhaM taM sokkhaM dukkhameva baddhAdhA (?) // 1 // jo iMdriyanikara pAyA sukha so parAdhIna hai bAdhAsahita hai vinAzIka hai bandhakA kAraNa hai, viSama hai so aisA sukha taisA duHkha hI hai / aiseM isa saMsArIkari kiyA upAya jhUThA jAnanA / tau sAMcA upAya kahA ? jaba icchA tau dUri hoya ara sarva viSayanikA yugapat grahaNa rahyA karai taba yaha dukha miTai ! so icchA tau moha gae miTai aura sabakA yugapat grahaNa kevalajJAna bhae hoi / so inakA upAya samyagdarzanAdika hai soI sAMcA upAya jAnanA / aiseM tau mohake nimitta jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSayopazama bhI duHkhadAyaka hai tAkA varNana kriyA / ihAM koU kahai, jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA udayatai jAnamA na bhayA tAkUM duHkhakA kAraNa kahau kSayopazamakauM kAhekauM kahau / tAkA samAdhAna - jo jAnanA na honA duHkhakA kArana hoya tau pudgalakai bhI duHkha Thaharai / tAteM duHkhakA mUlakAraNa tau icchA hai so icchA cayopazamahItai ho hai, tAtai kSayopazamakauM duHkhakA kArana kayA hai paramArtha kSayopazama bhI duHkhakA kArana nAhIM / jo moha viSayagrahaNakI icchA hai| soI duHkhakA kArana jAnanA / bahuri mohakA udaya hai so duHkharUpa hI hai / kaiseM so kahie hai, prathama tau darzanamohake udayateM mithyAdarzana ho hai tAkari jaiseM yAkai zradvAna hai, - 500100001000 74
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza taiseM to padArtha hai nAhIM, jaiseM padArtha hai taiseM yaha mAne nAhIM, tAteM yAke AkulatA hI rahai 1 jaise bAulAkoM kAhUnai vastra paharAyA / vaha bAulA tisa vastrakoM apanA aMga jAni ApakUM ra zarIrako eka mAnai / vaha vastra paharAvanevAlekai AdhIna hai, so vaha kabahU phAre, kabahU jore, kabahU khose, kabahU navA paharAve ityAdi caritra karai / yaha bAulA tisakoM apane adhIna vAkI parAdhIna kriyA hor3a tAteM mahAkhedakhinna hoya taiseM isa jIvaka karmodayaneM zarIrasaMbaMdha karAyA / yaha jIva tisa zarIrakoM apanA aMga jAni ApakoM ara zarIrakoM eka mAneM, so zarIra karmake AdhIna kabahU kRSa hoya kabahU sthUla hoya kabahU naSTa hoya kabahU navIna nipajai ityAdi caritra hoya / yaha jIva tisakoM Apake AdhIna jAne, vAkI parAdhIna kriyA hoya tAteM mahAdakhinna ho hai / bahuri jaiseM jahAM bAulA tiSThe thA tahAM manuSya ani utareM yaha bAlA tinakauM apane jaaneN| ve to unahIke AdhIna koU aneka avasthArUpa pariNamai / yaha bAulA tinakauM apane AdhIna kriyA ho taba khedakhinna hoi / taiseM yaha jIva jahAM paryAya dharai tahAM svayameva putra ghoTaka dhanAdika kahIM na prApta bhae, yaha jIva tinikoM apane jAneM so ve to unhI ke AdhIna koU AveM koU jAveM koU aneka avasthArUpa pariNamaiM / yaha jIva tinakauM apane AdhIna mAna unakI parAdhIna kiyA ho taba khedakhinna hoya / ihAM koU kahai kAhUkAlaviSai zarIrakI vA ghoTaka dhanAdika kahIMteM koU Ave koU jAvai mAneM unakI parAdhIna 75
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 200100/- 2010-2 001001/10000 trAdikakI isa jIvakai zrAdhIna bhI to kiyA hotI dekhie hai taba to sukhI ho hai / tAkA samAdhAna, 7 zarIrAdikakI bhavitavyakI kAra nIvakI icchAkI vidhi milai koI eka prakAra jaise yaha cAhe taiseM pariNameM tAroM kAhU kAlaviSai bAhIkA vicAra hote sukhakI sI AbhAsA hoi parantu sarva hI to sarvaprakAra yaha cAhai taiseM na parimameM / tAteM abhiprAyaviSai to aneka kulatA sadAkAla rahabo hI karai bahuri koI kAlaviSai koI prakAra icchAanusAri pariNamatA dekhikari yaha jIva zarIra putrAdikaviSai ahaMkAra mamakAra karai hai / so isa buddhikari tinike upajAdhanekI vA badhAvanekI vA rakSA karanekI ciMtAkari nirantara vyAkula rahai hai / nAnAprakAra kaSTa sahakari bhI tinikA bhalA cAhe hai / bahuri jo viSayanikI icchA ho hai kaSAya ho hai bAhya sAmagrIviSai iSTa aniSTapanoM mAne hai upAya anyathA kare hai sAMcA upAyakoM na zraddhahai hai anyathA kalpanA kare hai so ini sabanikA mUlakArana eka mithyAdarzana hai / yAkA nAza bhae sabanikA nAza hoi jAya tAtaiM saba dukhanikA mUla yaha mithyAdarzana hai / bahuri isa mithyAdarzanake nAzakA upAya bhI nAhIM kare hai / anyathA zraddhAnakoM satyazraddhAna mAnai upAya kAhekauM karai / bahuri saMjJI paMceMdriya kadAcit tattvanizcaya karanekA upAya vicArai / tahAM abhAgyateM kudeva guru kuzAstrakA nimitta bane to atatvazraddhAna puSTa hoi jAya / yaha to jAne inateM merA bhalA 76
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza yaha aceta hojAya / vastu svarUpakA vicAra karane kA hogA, ve aisA upAya kareM jAkara udyamI bhayA so viparIta vicAra viSai dRr3ha hoi jAya taba viSayakaSAyakI vAsanA baghateM adhika duHkhI hoya / bahuri kadAcit sudeva suguru suzAstrakA bhI nimitta bani jAya tau tahAM tinikA nizcaya upadezakoM tau zraddhahai nAhIM, vyavahArazraddhAnakari atattvazraddhAnI hI rahai / tahAM maMdakaSAya vA viSaya icchA ghaTai tau thorA dukhI hoya pIcheM bahuri jaisAkA taisA hoijAya tAteM yaha saMsArI upAya karai so bhI jhUThA hI hoya / bahuri isa saMsArIkai eka yaha upAya hai jo Apake jaisA zraddhAna hai taiseM padArthanikoM pariNamAyA cAheso vai pariNamai tau yAkA sAMcA zraddhAna hoijAya / paraMtu anAdinidhana vastu jude jude apanI maryAdA liye pariNamai haiM / koU koU kai AdhIna nAhIM | koU kisIkA pariNamAyA pariNamai nAhIM / tinikauM pariNamAyA cAhai so upAya nAhIM / yaha tau mithyAdarzana hI hai / tau sAMcA upAya kahA hai? jaiseM padArthanikA svarUpa hai taise zraddhAna hoi ta sarba duHkha dUri hoi jAya / jaiseM koU mohita hoya muradAkoM jIvatA mAnai vA jivAyA cAhe somyApa hI duHkhI ho hai / bahuri vAkauM muradA mAnanA aura yaha jivAyA jIvaigA nAhIM aisA mAnanA so hI tisa duHkha dUri hone kA upAya hai / taiseM mithyAdRSTI hoi padArthanikoM anyathA mAneM anyathA pariNAmAyA cAhe to Apa hI dukhI ho hai / bahuri unako yathArtha mAnanA, ara e pariNamAe anyathA pariNameMge nAhIM, aisA mAnanA so hI tisa duHkhake dUri hone kA upAya hai / 77
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.pA. prakArA majanita duHkhakAupAya bhrama dUri karanA hI hai / so bhrama dUri honete sAyazaddhAna hoya so hI satya upAya jAnanA / bahuri cAritramohake udayateM krodhAdi kaSAyarUpa vA hAsyAdi nokaSAyarUpa jIvake bhAva ho haiM / taba yaha jIva klezavAn hoi duHkhI holA saMtA vihvala hoi nAnA kukAryaniviSe pravarte hai| soI dikhAie hai-jaba yAkai krodhakaSAya upaje, taba anyakA burA karanekI icchA hoi / bahuri tAkearthi aneka upAya vicaarai| maramaccheda gAlIpradAnAdirUpa vacana bole| apane aMganikari vA zastrapASANAdikari ghAta krai|anek kaSTa sahanekari vA dhanAdi kharcanekari vA maraNAdikari apanA bhI burA kari anyakA burA karanekA udyama karai athavA auranikari burA hotA jAnai tau auranikari burA karAvai / vAkA svayameva burA hoya to anumodanA krai| vAkA burA bhae apanA kichU bhI prayojanasiddhi na hoya to bhI vAkA burA karai / bahuri krodha | hote koI pUjya vA iSTa bhI bIci Avai tau unako bhI burA kahai / mArane lagi jAya,kichU vicAra rahatA nAhIM / bahuri anyakA burA na hoi to apane aMtaraMgaviNe Apa hI bahuta saMtApavAna hoi vA apane hI aMganikA ghAta karai vA viSAdikari mari jAya aisI avasthA krodha hote ho hai| bahuri jaba yAkai mAnakaSAya upajai taba auranikoM nIcA vA ApakoM UMcA dikhAvanekI icchA hoi| bahuri tAke arthi aneka upAya vicArai anyakI niMdA karai ApakI prazaMsA karai / vA aneka prakArakari auranikI mahimA miTAveM ApakI mahimA krai|mhaak Takari dhanAdikakA saMgraha kiyA 78
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakArA tAko vivAhAdi ka.yaniviSe kharacai vA denA kari bhI kharce / mUe pIche hamArA jasa rhegaa| aisA vicAri apanA marana karike bhI apanI mahimA badhAvai / jo apanA sanmAnAdi na kareM tAko bhayAdika dikhAya duHkha upajAya apanA sanmAna karAvai / bahuri mAna hote koI pUjya bar3e | hohiM tinikA bhI sanmAna na karai, kichU vicAra rahatA nAhIM / bahuri anya nIcA Apa UMcA na dIsai to apane aMtaraMgaviNe Apa bahuta saMtApavAn hoya vA apane aMganikA ghAta karai vA | viSAdikari mari jAya aisI avasthA mAna hote ho hai / bahuri jaba yAkai mAyAkaSAya upajai, | taSa chalakari kArya siddha karanekI icchA hoya / bahuri tAke arthi aneka upAya vicAre, nAnAprakAra || kapaTake vacana kahai, kapaTarUpa zarIrakI avasthA kare, bAhya vastunikoM anyathA dikhAvai, bahuri jinaviNe apanA marana jAne aise bhI chala karai bahuri kapaTa pragaTa bhae apanA bahuta burA | hoi maranAdika hoi tinikoM bhI na ginai / bahuri mAyA hote koI pUjya vA iSTakA bhI saMbaMdha | baneM to unasyauM bhI chala karai, kichU bicAra rahatA nahIM / bahuri chalakari kAryasiddhi na hoi to Apa bahuta saMtApavAna hoya, apane aMganikA ghAta karai, vA viSAdikari mari jaay| aisI avasthA mAyA hote ho hai / bahuri jaba yAkai lobha kaSAya upajai taba iSTapadArthakA lAbhakI icchA hoya tAkai arthi aneka upAya vicaarai| tAke sAdhanarUpa vacana bole / zarIrakI aneka ceSTA karai / bahuta kaSTa sahai / sevA karai videzagamana karai jAkari marana hotA jAnai so bhI kArya karai / ghanA
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | duHkha jina viSai upajai aisA prAraMbha karai / bahuri lobha hoteM pUjya vA iSTakA bhI kArya hoya tahAM bhI / apanA prayojana sAthai, kichU vicAra rahatA naahiiN| bahuri tisa iSTavastukI prApti bhaI hai tAkI || anekaprakAra rakSA karai hai| bahuri iSTa vastuko prApti na hoi vA iSTakA viyoga hoi to Apa || bahuta saMtApamAna hoi apane aMganikA ghAta karai vA viSAdikari mari jAya / aisI avasthA lobha | hote ho hai / aiseM kaSAyanikari pIr3ita hUvA ina avasthAniviNe pravarte hai / bahuri ini kaSAyanikI | sAthi nokaSAya ho haiN| jahAM jaba hAsya kaSAya hoi taba Apa vikasita hoi praphullita hoi so yaha aisA jAnanA jaisA bAyavAlekA ha~sanA nAnA rogakari Apa pIr3ita hai, koI kalpanAkari ha~sane lAgi jAya hai| aise hI yaha jIva aneka pIDAsahita hai koI jhUThI kalpanAkari || ApakA suhAvatAkArya mAni harSa mAne hai| paramArthateM duHkhI hI hai| sukhI tau kaSAyaroga miTeM || hogA / bahuri jaba rati upajai hai, taba iSTa vastuviSa atiAsakta ho hai ! jaise billI mUMsAkauM | pakari Asakta ho hai / koU mArai tau bhI na chorai / so ihAM iSTapanA hai| bahuri viyoga honeI kA abhiprAyaliye AsaktatA ho hai tAteM duHkha hI hai| bahuri jaba arati upajai taba aniSTa | vastukA saMyoga pAya mahA vyAkula ho hai / aniSTakA saMyoga bhayA so ApakU suhAvatA nAhIM / / so yaha pIr3A sahI na jAya tAteM tAkA viyoga karaneko tar3aphar3e hai so yaha duHkha hI hai / bahuri jaba zoka upajai hai taba iSTakA viyoga vA aniSTakA saMyoga hote ativyAkula hoi saMtApa Porologeroof000000016footagoodcfootococcoHOCMO-0*86000061-00000001016/001030/001880030food
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza upajAvai rovai pukArai asAvadhAna hoi jAya apanA aMgaghAta karai mari jAya / kichU siddhi nAhIM | to bhI Apa hI mahAduHkhI ho hai| bahuri jaba bhaya upajai hai taba kAhUko iSTaviyoga aniSTa saMyogakA kArana jAni Darai ativihvala hoi bhAgai vA chipai vA sithila hoi jAi kaSTa honeke ThikAne prApta hoi vA mari jAya so yaha duHkharUpa hI hai / bahuri jugupsA upajai hai taba aniSTa vastukauM ghRNA karai / tAkA tau saMyoga bhayA Apa ghRNAkari bhAgyA cAhai khedakhinna hoi mahAduHkhakauM pAtra hai / bahuri tInUM vedanikari jaba kAma upaje hai taba puruSavedakari strIsahita ramane kI ara strIvedakari puruSasahita ramanekI ara napunsakavedakari doUnisyoM ramanekI icchA ho hai / tisakari ati vyAkula ho hai / AtApa upajai hai| nirlajja ho hai dhana kharce hai / apajasakauM na ginai hai / paraMparA duHkha hoi vA daMDAdika hoi tAkauM na ginai hai| kAma pIr3AteM bAulA ho hai / mari jAya hai / so rasagraMthaniviSe kAmakI daza dazA kahI haiM / tahAM bAulA honA marana | honA likhyA hai| vaidyakazAstranimeM jvarake bhedaniviSai kAmajvara maranakA kArana likhyA hai| pratyakSa kAmakari maranaparyanta hote dekhie hai| kAmAndhakai kicha vicAra rahatA nAhIM / pitA, putrI vA manuSya tiryaMcaNI ityAditeM ramane lagi jAya hai / aisI kAmakI pIr3A mahAduHkharUpa hai| yA prakAra kaSAya vA nokaSAyanikari avasthA ho hai / ihAM aisA vicAra Avai hai jo ini avasthAniviSai na pravatta to krodhAdika pI . ara ini azsthAniviSai pravatrte to maranaparyanta kaSTa
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 00000 hoi tahAM maranaparyanta kaSTa tau kabUla karie hai, ara krodhAdikakI pIr3A sahanI kabUla na karie hai / tAteM yaha nizcaya bhayA jo maranAdikateM bhI kaSAyanikI pIr3A adhika hai / bahu jaba yAkai kaSAyakA udaya hoi, taba kaSAya kie binA rahyA jAtA nAhIM / bAhya kaSAyanike kArana Aya mileM tau unakai Azraya kaSAya karai, na mileM to Apa kArana banAveM / jaiseM vyApArAdi kaSAyanikA kArana na hoi tau juA khelanA vA anya kodhAdikake kArana aneka khyAla | khelanA vA duSTakathA kahanI sunanI ityAdika kArana banAye hai / bahuri kAma krodhAdi pIr3eM zarIraviSai tinirUpa kArya karanekI zakti na hoi tau auSadhi banAvai anya aneka upAya karai / bahuri koI kArana bane nahIM to apane upayogaviSai kaSAyanikoM kAraNabhRta padArthanikA ciMtavanikari - Apa hI kaSAyarUpa pariNameM / aiseM yaha jIva kaSAyabhAvanikari pIr3ita huvA mahAn duHkhI ho hai / bahuri jisa prayojanakoM liyeM kaSAyabhAva bhayA hai tisa prayojanakI siddhi hoya to yaha merA duHkha dUri hoya ara mokUM sukha hoi / aiseM vicAri tisa prayojanakI siddhi hone aneka upAya karanA so tisa duHkha dUri honekA upAya mAne hai / so ihAM kaSAyabhAvaniteM jo duHkha ho hai, so to sAMcA hI hai / pratyakSa Apa hI dukhI ho hai / bahuri yaha upAya kare hai so kaMThA hai / kAteM so kahie hai-- krodhaviSai to anyakA burA karanA, mAnaviSai auranikUM nIcA kari Apa UMcA honA, mAyAviSai chalakAra kAryasiddhi karanA, lobhaviSai iSTakA pAvanA, hAsya 82
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. prakArA viSai vikasita honekA kArana banyA rahanA, rativiSai iSTasaMyogakA banyA rahanA, arativiSai aniTakA dUri honA, zokaviSai zokakA kArana miTanA, bhayaviSai bhayakA miTanA, jugupsAviSai jugupsA || kA kArana dUri honA, puruSavedaviSe strIsyoM ramanA, strIvedaviSe puruSasyoM ramanA, napusakaveda| viSe doUnisyoM ramanA, aise prayojana pAie hai / so inikI siddhi hoya to kaSAya upshmnete| duHkha dUri hoi jAi sukhI hoi parantu inikI siddhi inake kie upAyanike AdhIna nAhI, bhavitavyake AdhIna hai| jAte aneka upAya karate dekhiye hai ara siddhi na ho hai| bahuri / upAya bananA bhI apane AdhIna nAhIM, bhavitavyake AdhIna hai| jAte aneka upAya karanA || vicAra aura eka bhI upAya na hotA dekhie hai / bahuri kAkatAlIya nyAyakari bhavitavya aisA hI hoi, jaisA ApakA prayojana hoi taisA hI upAya hoi ara tAteM kAryakI siddhi bhI hoi jAi, tau tisa kAryasaMbaMdhI koI kaSAyakA upazama hoi paraMtu tahAM bhAva hotA nAhIM / yAvat | kAryasiddha na bhayA tAvat tau tisakAryasaMbaMdhI kaSAya' thaa| jisa samaya kAryasiddha bhayA tisa | hI samaya anya kAryasaMbaMdhI kaSAya hoi jAya / eka samayamAtra bhI nirAkula rahai nAhIM / jaise koU krodhakari kAhUkA burA vicArai thA vAkA burA hoya cukyA, taba anyasyoM krodhakari vAkA | burA cAhanai lagyA athavA thorI zakti thI taba choTenikA burA cAhai thA, ghanI zakti bhaI taba bar3enikA burA cAhane lgyaa| aise hI mAnamAyAlobhAdikakari jo kArya vicArai thA so siddha
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 4000010000 ho kyA, taba anyaviSai mAnAdika upajAya tisakI siddhi kiyA cAhai / thorI zakti thI taba choTe kAryakI siddhi kiyA cAhe thA, ghanI zakti bhaI taba bar3e kAryakI siddhi karanekA abhilASa bhayA / kaSAyaniviSai kAryakA pramANa hoi tau tisakAryakI siddhi bhae sukhI hoi jAya, so pramANa hai nAhIM / icchA badhatI hI jAya / soI AtmAnuzAsanaviSai kalA hai"AzAgarttaH pratiprANi, yasminvizvamapamam / kasmin kiM kiyadAyAti, vRthA yo viSayaiSitA // 1 // " yAkA artha -- AzArUpI khAr3A prANI prANI prati pAie hai / anantAnanta jIva bahuri vaha AzArUpI khAr3A kaisA hai, jisa eka / / ara loka Avai / haiM tini sabanikai hI AzA pAiye hai hI khAr3eviSai samastaloka asamAna hai eka hI, so aba ihAM kauna kauna ke kahA kitanA baTavAre ( hisse meM ) tumhAre yaha viSayanikI icchA hai so vRthA hI hai / icchA pUrNa to hotI hI nAhIM / tAteM koI kAryasiddhi bhae bhI duHkha dUra na athavA koI kaSAya miTai tisa hI samaya anya kaSAya hoi jAya / jaiseM kAhUka mAranevAle bahuta hoMya, jaba koI vAkUM na mArai taba anya mArane lagi jAya / taiseM jIvakoM duHkha yAvanevAle aneka kaSAya haiM / jaba krodha na hoya, taba mAnAdika hoi jAMya / jaba mAna na hoi, taba krodhAdika hoi jAMya / aiseM kaSAyakA sadbhAva rahyA hI karai / koI eka samaya bhI kaSAyarahita 84
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hoya nAhIM / tAteM koI kaSAyakA koI kArya siddha bhae bhI duHkha dUra kaise hoi / bahuri yAkai / abhiprAya tau sarvakaSAyanikA sarva prayojana siddha karanekA hai| so hoi tau sukhI hoi / so to kadAcit hoi sakai nAhIM / tAteM abhiprAyavirSe zAsvatA duHkhI hI rahai hai| tAteM kaSAyanikA prayojanakauM sAdhi duHkha dUri kari sukhI bhayA cAhai hai, so yaha upAyaM jhUThA hI hai / tau / sAMcA upAya kahA hai ? samyagdarzanajJAnateM yathAvat zraddhAna vA jAnanA hoi, taba iSTa aniSTa-11 buddhi miTai / bahuri tinahIke balakari cAritramohakA anubhAga hIna hoI / aise hote kssaaynikaa| |abhAva hoI, taba tinikI pIr3A dUri hoya taba prayojana bhI kicha rahe naahiiN| nirAkula honeta | mahAsukhI hoi / tAteM samyagdarzanAdika hI isa duHkha meTanekA sAMcA upAya hai / bahuri aMtarAyakA udayateM jIvake mohakari dAna lAbha bhoga upabhoga vIrya zaktikA utsAha upajai, parantu | hoi sake nAhIM / taba parama AkulatA hoi so yaha duHkharUpa hai hii| yAkA upAya yaha karai hai,| | jo vighnake bAhya kArana sUjhai tinike dUri karanekA udyama karai so yaha jhUThA upAya hai / upAya || | kiye bhI antarAyakA udaya hote vighana hotA dekhie hai| antarAyakA kSayopazama bhaye, binA upAya bhI vighana na ho hai| tAteM vidhanakA mUlakArana antarAya hai| bahuri jaiseM kUkarAkai | puruSakari bAhI huI lAThIko lAgI / vaha kUkarA lAThIsyoM vRthA hI dveSa karai hai| taiseM jIvakai antarAyakari nimittabhUta kiyA bAhya cetana acetana dravyakari vighana bhyaa| yaha jIva tini
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. bAhya dravyanisyoM vRthA kheda kare hai| anya dravya yAkai vighana kiyA cAhai ara yAkai na hoi / prakArA | bahuri anya dravya vighana kiyA na cAhai ara yAkai hoi / tAteM jAnie hai anyadravyakA kichu | vaza nAhI, tinisyoM kAheko lariye / tAteM yaha upAya jhUThA hai| to sAMcA upAya kahA hai ? || mithyAdarzanAdikateM icchAkari utsAha upaje thA so samyagdarzanAdikakari dUri hoya / ara samyagdarzanAdikahIkari aMtarAyakA anubhAga ghaTai taba icchA to miTi jAya zakti badhi jAya taba vaha duHkha dUri hoi nirAkulasukha upajai / tAteM samyagdarzanAdika hI sAMcA upAya hai| bahuri - vedanIyake udayateM dukhasukhake kAranakA saMyoga ho hai| tahAM keI to zarIraviSai hI avasthA ho | hai keI zarIrakI avasthAkoM nimittabhUta bAhya saMyoga ho hai| keI bAhya hI vastUnikA saMyoga ho hai / tahAM asAtAke udayakari zarIraviSai to kSudhA tRSA ucchvAsa pIr3A roga ityAdi ho hai| bahuri zarIrakI aniSTa avasthAko nimittabhUta bAhya atizIta uSNa pavana bandhanAdikakA / saMyoga ho hai| bahuri bAhya zatru kuputrAdika vA kuvarNAdika sahita skandhanikA saMyoga ho hai / / so mohakari inaviSai aniSTabuddhi ho hai| jaba inikA udaya hoya taba mohakA udaya aisA hI | Ave jAkari pariNAmanimeM mahAvyAkula hoi iniko dUra kiyA caahai| yAvat e dUri na hoya tAvat dukhI ho hai so inikoM hoteM tau sarva hI duHkha mAne haiM / bahuri sAtAke udayakari zarIraviSa ArogyavAnapanau balavAnapanau ityAdi ho hai| bahuri zarIrakI iSTa avasthAko nimittabhUta
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bAhya khAnapAnAdika vA suhAvanA pavanAdikakA saMyoga ho hai| bahuri bAhya mitra suputra strI | kiMkara hastI ghoTaka dhana dhAnya mandira vastrAdikakA saMyoga ho hai so mohakari iniviNe iSTa| buddhi ho hai| jaba inikA udaya hoya taba mohakA udaya aisA hI Avai jAkari pariNAmanimeM || | caina mAnai / inikI rakSA cAhai / yAvat rahai tAvat sukha maane| so yaha sukha mAnanA aisA hai | jaise koU ghaneM romanikari bahuta pIr3ita hoya rahyA thA tAkai koI upacArakari koI eka rogakI | kiteka kAla kichU upazAntatA bhaI taba vaha pUrva avasthAkI apekSA ApakoM sukhI kahai, paramA| rthateM sukha hai naahiiN| bahuri yAkoM asAtAkA udaya hoteM jo hoya tAkari to duHkha bhAsai hai / | tAteM tAke dUri karanekA upAya karai hai| ara sAtAkA udaya hote jo hoi tAkari sukha bhAsai | hai tAteM tAoM honekA upAya karai hai| so yaha upAya jhUThA hai| prathama tau yAkA upAya yAkai AdhIna nAhIM vedanIyakarmakA udayakai AdhIna hai / asAtAke meTanaike arthi sAtAkI prAptike arthi to sarvahIkai yatna rahai hai parantu kAhUkai thorA yatna kie bhI vA na kie bhI siddhi hoi jAya, kAhUke bahuta yatna kie bhI siddhi na hoi tAteM jAnie hai yAkA upAya yAkai AdhIna naahiiN| bahuri kadAcit upAya bhI karai ara taisA hI udaya Avai tau thorai kAla kiMcit kAhU prakAra kI asAtAkA kArana miTai ara sAtAkA kArana hoi tahAM bhI mohake sadbhAvateM tinikoM bhoganekI icchAkari Akulita hoi / eka. bhogyavastukoM bhoganekI icchA hoi, vaha yAvat na
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 920010300300-360000000%acrobia:00-1900-00-2600-3600100013000-3600-8000RICORacroacroorgaral | mile tAvat to vAkI icchAkari AkuMla hoii| ara vaha milyA ara usahI samaya anyakoM bhoganekI icchA hoI jAya, taba tAkari Akula hoi / jaisaiM kAhUko svAda lenekI icchA bhaI / thI vAkA AkhAda jisa samaya bhayA tisa hI samaya anya vastukA khAda lenekI vA sparzanAdi | karanekI icchA upajai haiM / athavA eka hI vastuko pahile anya prakAra bhoganekI icchA hoi vaha yAvat na mile tAvat vAkI AkulatA rahai / ara vaha bhoga bhayA ara usa hI samaya anyaprakAra bhoganekI icchA hoi / jaiseM strIko dekhyA cAhai thA jisa samaya avalokana bhayA usahI samaya hai| | ramane kI icchA ho hai| bahuri aiseM bhoga bhogateM bhI tinike anya upAya karanekI AkulatA ho ||| hai to tinikoM chori anya upAya karanekauM lAgai hai| tahAM aneka prakAra AkulatA ho hai / dekho | eka dhanakA upAya karanemeM vyApArAdika karateM bahuri vAkI rakSA karanemeM sAvadhAnI karateM ketI | AkulatA ho haiM / bahuri kSudhA tRSA zIta uSNa mala zleSmAdi asAtAkA udaya AyA hI kreN| | tAkA nirAkaraNakari sukha mAne so kAhekA sukha hai| yaha to rogakA pratIkAra hai| yAvat cudhAdika rahai tAvat tinikA miTAvanekI icchAkari AkulatA hoi, vaha miTai taba koI anya icchA upajai tAkI AkulatA hoi / bahuri kSudhAdika hoi taba unakI AkulatA hoi Avai / / aiseM yAkai upAya karateM kadAcit asAtA miTi sAtA hoi tahAM bhI AkulatA rahyA hI karai tAteM duHkha hI rahai hai / bahuri aise bhI rahanA to hotA nAhIM ApakoM upAya karate karateM hI koii|
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza asAtAkA udaya aisA Avai tAkA kichu upAya bani sakai nAhIM / ara tAkI pIr3A bahuta hoya sahI jAya naahiiN| taba tAkI AkulatAkari vihvala hoi jAi tahAM mahAdukhI hoya / so isa saMsArameM sAtAkA udaya to koI puNyakA udayakari kAhUkai kadAcit hI pAie hai ghaNe jIva| nikai bahuta kAla asAtAhIkA udaya rahe hai / tAteM upAya kare so jhUThA hai| athavA bAhya | sAmagrIta sukha dukha mAnie hai so hI bhrama hai| sukha dukha to sAtA asAtAkA udaya hoteN| mohakA nimittateM ho hai| so pratyakSa dekhiye hai| lakSadhamakA dhanIkai sahasradhanakA vyaya bhayA taba vaha to duHkhI ho hai / ara zata dhanakA dhanIkai sahasradhana bhayA taba vaha sukha mAne hai / bAhya sAmagrI tau vAkai yAteM ninyANaveM guNI hai| athavA lakSadhanakA dhanIkai adhika dhanakI icchA hai to vaha duHkhI hai ara zata dhanakA dhanIkai saMtoSa hai to vaha sukhI hai / bahuri samAna | vastu mile koU sukha mAne hai koU duHkha mAne hai| jaise kAhUkauM moTA vastrakA milanA duHkha| kArI hoi kAhUkauM sukhakArI hoi / bahuri zarIraviNe dudhA Adi pIr3A vA bAhya iSTakA viyoga aniSTakA saMyoga bhae kAhUkai bahuta duHkha hoi kAhUkai thorA hoi kAhUkai na hoi / taateN| sAmagrIkai AdhIna sukha dukha nAhIM / sAtA asAtAkA udaya hote mohapariNAmanake nimitta hI sukha dukha mAnie hai / ihAM prazna--jo bAhya sAmagrIkI to tuma kaho ho, taiseM hI hai paraMtu | zarIraviSai tau pIr3A bhae dukhI hI hoi ara pIr3A na bhae sukhI hoi so yaha to zarIraavasthA
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mA. prakAza dikai AdhIna sukha dukha bhAsai hai / tAkA samAdhAna, ___ AtmAkA tau jJAna indriyAdhIna hai| ara indriya zarIrakA aMga hai so yAmaiM jo avasthA vItai tAkA jAnanairUpa jJAna pariNameM tAkI sAthi hI mohabhAva hoi / tAkari zarIra avasthAkari sukhaduHkha vizeSa jAnie hai| bahuri putradhanAdikasyoM adhika moha hoi to apanA zarIrakA kaSTa sahai tAkA thorA duHkha mAnai unakoM duHkha bhaye vA saMyoga miTeM bahuta duHkha mAne / ara muni haiM so zarIrakA pIr3A hoteM bhI kichu duHkha mAnate nAhIM / tAteM sukha duHkha mAnanA tau | | mohahIkai AdhIna hai / mohakai ara vedanIyakai nimittanaimittika saMbaMdha hai, tAteM sAtA asAvAkA | udayateM sukha duHkhakA honA bhAsa hai| bahuri mukhyapane ketIka sAmagrI sAtAke udayateM ho hai ketIka asAtAkA udayateM ho hai tAteM sAmagrInikari sukha duHkha bhAsa hai| parantu nirdhAra kie | mohahIteM sukha duHkhakA mAnanA ho hai auranikari sukha duHkha honekA niyama nAhIM / kevalIkai | sAtA asAtAkA bhI udaya hai ara sukha duHkhakoM kAraNa sAmagrIkA bhI saMyoga hai / parantu moh| kA abhAvateM kiMcinmAtra bhI sukha duHkha hotA nAhIM tAteM sukha duHkha mohajanita hI mAnanA / | tAteM tU sAmagrIke dUrakaranekA vA honekA upAyakari duHkha meTyA cAhai sukhI bhayA cAhai so yaha upAya jhUThA hai, to sAMcA upAya kahA hai ? samyagdarzanAdikarte bhrama dUri hoya taba sAmagrIta sukha duHkha bhAse nAhIM apane pariNAmahIte bhAsai / bahuri yathArtha vicArakA abhyAsakari apane
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza pariNAma jaise sAmagrIke nimitta sukhI duHkhI na hoi taisaiM sAdhana karai / bahuri samyagdarzanAdi bhAvanAhIta moha manda hoi jAya taba aisI dazA hoi jAya jo aneka kAraNa milo ApakauM / sukhaduHkha hoi naahiiN| jaba eka zAMtadazArUpa nirAkula hoi sAMcA sukhakauM anubhavai taba sarva | duHkha miTai sukhI hoi / yaha sAMcA upAya hai / bahuri Ayukarmake nimitta paryAyakA dhAranA so jIvitavya hai paryAya chUTanA so marana hai / bahuri yaha jIva mithyAdarzanAdikateM paryAyahIkoM Apo | | anubhavai hai| tAteM jIvitavya rahai apanA astitva mAne hai| marana bhaye apanA abhAva honA| mAne hai / isahI kAraNa te sadAkAla yAkai maranakA bhaya rahe hai| tisa bhayakari sadA AkulatA | rahe hai| jinikauM maranakA kArana jAnai tinisyoM bahuta ddrai| kadAcit unakA saMyoga baNe | tau mahAvihvala hoi jAya / aise mahA dukhI rahai hai / tAkA upAya yaha karai hai jo maranake kArananikoM dUra rAkhai hai vA unasyoM Apa bhAgai hai| bahuri auSadhAdikakA sAdhana karai hai gar3ha koTa Adika banAvai hai ityAdi upAya karai hai| so yaha upAya jhUThA haiM jAte Ayu pUrNa bhae tau | aneka upAya karai hai aneka sahAI hoMya to bhI marana hoi hI hoi| eka samayamAtra bhI na | jIva / ara yAvat Ayu pUrNa na hoi tAvat aneka kArana milau sarvathA marana na hoi tAte | upAya kie marana miTatA nAhIM / bahuri AyukI sthiti pUrNa hoi hI hoi| tAteM marana bhI || hoi hI hoi / yAkA upAya karanA jhUThA hI hai| to sAMcA upAya kahA hai ? samyagdarzanA
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | dikateM paryAyavirSe ahaMbuddhi chaTe anAdinidhana Apa caitanyadravya hai tisavirSe ahaMbuddhi Avai / paryAyakoM svAMga samAna jAnai taba maranakA bhaya rahai nAhIM / bahuri samyagdarzanAdikahIta siddhapada | | pAvai saba maranakA abhAva hI hoi / tAtai sambagdarzanAdika hI sAMcA upAya hai| bahuri nAmakarmake udayanai gati jAti zarIrAdika nipaje haiM tini viSai puNyake udayate | je ho haiM te to sukhake kArana ho haiN| pApake udayateM ho haiM te duHkhake kAraNa ho haiM / so ihAM | sukha mAnanA bhrama hai / bahuri yaha duHkhake kArana miTAvanekA sukhake kArana honekA upAya kareM / so jhUThA hai| sAMcA upAya samyagdarzanAdika haiN| so jaise vedanIyakA kathana karateM nirUpaNa | | kiyA taise hI ihAM bhI jaannaa| vedanIya ara nAmakai sukha dukhakA kAranapanAkI samAnatAta | nirUpaNakI samAnatA jAnanI bahuri gotrakarmake udayateM nIca UMca kulaviNe upaje hai| tahAM | UMca kulaviNe upajeM ApakauM UMcA mAnai hai bhara nIca kulaviSa upajeM ApakoM nIcA mAna hai so | / kula palaTanekA upAya to yAka bhAsai naahiiN| tAteM jaisA kula pAyA taisA hI kulaviSai Apo mAne hai / so kula apekSA ApakoM UMcA nIcA mAnanA bhrama hai / UMcA kulakA koI niMdya kArya karai tau vaha nIcA hoi jAya / ara nIcA kulavirSe koI zlAghya kArya karai tau vaha UMcA hoi jAya / lobhAdikateM nIca kulavAlekI uccakulavAlA sevA karane lagi jaay| bahuri kula | kiteka kAla rahai ? paryAya chUTa kulakI palaTani hoi jaay| tAtai UMcA nIcA kulakari ApakaM / / / roccfOOTERTOO1080030000x008cfOHDCOHORORECENSC-00-00-000-00-10000-000000006ECT06/08/0oy
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 1 UMcA nIcA maaneN| UMcAkulavAlAkoM nIcA honeke bhayakA ara nIcAkulavAlAkoM pAehue nIca pane kA dukha hI hai| to yAkA sAMcA upAya kahA hai ? so kahie hai| samyagdarzanAdikatai UMca nIca kulaviSa harSa viSAda na mAne bahuri tinahI jAkI bahuri palaTani na hoya aisA / sarvate UMcA siddha pada pAvai taba sarva dukha miTai sukhI hoi / yA prakAra karmake udayakI apekSA mithyAdarzanAdikake nimitta saMsAraviSai dukha hI dukha pAie hai tAkA varnana kiyaa| aba isa / duHkhakoM paryAya apekSAkari varnana karie hai isa saMsAraviSe bahuta kAla to ekendriya paryAyahIviSe bIte hai| tAteM anAdihI to nityanigodaviSai rahanA, bahuri tahAMteM nikasanA aisA jaiseM bhArabhUnateM caNAkA uchaTi jAnA so| tahAMteM nikasi anya paryAya dharai to trasavirSe to bahuta thore hI kAla rhai| ekendrIhIvirSe bahuta | kAla vyatIta karai hai| tahAM itaranigodaviSai bahuta rahanA hoi / ara kiteka kAla pRthivI apa teja vAyu pratyeka vanaspativiSai rahanA hoy| nityanigodateM nikase pIche trasaviSai to rahanekA | utkRSTa kAla sAdhika dohajAra sAgara hI hai / ekendriyaviSai utkRSTa rahanekA kAla aisA hai jAke | | anantavA~ bhAgaviNe bhI anante sAgara ho haiM / tAteM isa saMsArIka mukhyaparne ekendriya paryAyaviSe hI kAla vyatIta ho hai / tahAM ekendriyakai jJAnadarzanakI zakti to kiMcinmAtra hI rahe hai / eka / sparzana indriyake nimittateM bhayA matijJAna ara tAke nimittateM bhayA zrutajJAna ara sparzanaiMdriya --
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. janita acakSudarzana jinakara zIta uSNAdikako kiMcit jAnai dekhe hai| jJAnAvaraNa darzanAvaraNake tIvra udayakari yAteM adhika jJAnadarzana na pAie hai| ara viSayanikI icchA pAie hai tAteM mahA dukhI hai| bahuri darzanamohake udayateM mithyAdarzana ho hai tAteM paryAyahIMkoM Apo zraddahai hai| anyavicAra karanekI zakti hI naahiiN| bahuri cAritramohake udayatai tIvra krodhAdi kaSAyarUpa pariNamai haiM jAte unakai kevalI bhagavAnane kRSNa nIla kApota e tIna azubha lezyA 18 hI kahI haiN| so e tIvra kaSAya hote hI ho haiM so kaSAya to bahuta ara zakti sarvaprakArakari mahA hIna tAteM bahuta dukhI hoya rahe haiM / kichU upAya kara sakate nAhIM / ihAM koU kahai-jJAna to kiMcit mAtra hI rahyA hai vai kahA kaSAya kareM ? tAkA samAdhAna jo aisA to niyama hai nAhIM jetA jJAna hoi tetA hI kaSAya hoya / jJAna tau kSayopazama jetA hoya tetA ho hai / so jaiseM koU AMdhA baharA puruSakai jJAna thorA hote bhI bahuta kaSAya hote dekhie hai taiseM ekendriyakai jJAna thorA hote bhI bahuta kaSAyakA honA mAnA hai / bahuri bAhya kaSAya pragaTa taba ho hai jaba kaSAyakai anusAra kichu upAya kareM so vai zaktihIna hai tAteM upAya kari sakate naahiiN| tAte unakI kaSAya pragaTa nAhIM ho hai| jaise koU puruSa zaktihIna hai tAkai koI kAraNate tIba kaSAya hoi paraMtu kichU kari sakai naahiiN| tAtai vAkA | kaSAya bAhya pragaTa nAhI hoya yUM hI atiduHkhI hoi / taiseM ekendriya jIva zaktihIna haiN|
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mAnasinikai koI kAraNate kaSAya ho hai parantu kichu kara sakate nAhIM sAtai unakA kaSAya bAhya prakAza pragaTa nAhIM ho hai vai hI Apa duHkhI ho haiN| bahuri aisA jAnanA jahAM kaSAya bahuta hoya ara zaktihIna hoya tahAM ghanA dukha ho hai bahuri jaiseM kaSAya ghaTatA jAya zakti badhatI jAya tairoM duHkha ghaTatA ho hai / so ekendriyanikai kaSAya bahuta ara zaktihIna tAtai ekendriya jIva mahA duHkhI haiN| unake duHkha vai hI bhogavai haiN| ara kevalI jAne haiN| jaiseM sannipAtIkA jJAna ghaTi jAya ara bAhya zaktike hInapanaiH apanA duHkha pragaTa bhI na kari sake parantu vaha mahAdukhI hai, taiseM ekendriyakA jJAna thorA hai ara bAhya zaktihInapanAne apanA dukhakoM pragaTa bhI na kari sake hai parantu mahAdukhI hai| bahuri antarAyake tItra udayakari cAhyA hotA naahiiN| tAte bhI dukhI hI hai / bahuri aghAtikarmaniviSa vizeSapane pApaprakRtikA udaya hai tahAM asAtAvedanIyakA | udaya hote tisake nimittatai mahAdukhI ho hai| pavana TUTai hai| bahuri vanaspatI hai so zIta | | uSNakari sUki jAya hai, jala na milai sUki jAya hai, aganikari bale hai tAkauM koU chedai hai bhedai hai masale hai khAya hai torai hai ityAdi avasthA ho hai| aise hI yathAsaMbhava pRthvI AdiviSe | avasthA ho hai| tini avasthAkoM hote vai mahAdukhI ho haiM jaise manuSyakai zarIraviNe aisI avasthA bhae dukha ho hai taise hI unakai. ho hai| jAte inikA jAnapanA sparzana indriyatai hoi so vAke sparzanaiMdriya hai hI, tAkari unakoM jAni mohake vazate mahAvyAkula ho hai| paraMtu
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhAganekI vA laranekI vA pukAranaikI zakti nAhIM tAteM ajJAnIloka unake dukhakauM jAnate / nAhIM / bahuri kadAcit kiMcit sAtAkA udaya hoi so vaha balavAn hotA nAhIM / bahuri Ayukarma ini ekendriya jIvaniviSa je aparyApta haiM tinakai tau paryAyakI sthiti uzvAsake aThArahaveM bhAga mAtra hI hai / ara paryAtanikI antarmuhurta Adi kitekavarSa paryanta hai / so Ayu thorA tAtai janmamaraNa huvA hI karai tAkari dukhI haiM / bahuri nAmakarmaviSa tiryaMcagati Adi pApaprakRti*nikA hI udaya vizeSapanai pAie hai| koI hI puNyaprakRti kA udaya hoi tAkA balavAnapanA nAhIM tAtai tinikari bhI mohake vazatai dukhI ho hai| bahuri gotrakarmaviSa nIca gotrahIkA | udaya hai tAkari mahaMtatA hoya nAhIM / tAtai bhI dukhI hI hai / aiseM ekendriya jIva mahAduHkhI hai ara isa saMsAravirSe jaise pASANa AdhAravirSe to bahuta kAla rahai hai nirAdhAra AkAzaviSe tau kadAcit kiMcinmAtrakAla rahai, taiseM jIva ekendriya paryAyaviSai bahutakAla rahai hai anya paryAyaviSa | to kadAcit kiMcinmAtra kAla rahe hai / tAtai yaha jIva saMsAraviSai mahAdukhI hai / bahuri vendriya nendriya cauiMdriya asaMgIpaMceMdriya paryAyanikoM jIva dharai tahAM bhI ekeMdriyavat dukha jAnanA / vizeSa itanA-ihAM kramate eka eka iMdriyajanita jJAnadarzanakI vA kichu zaktikI adhikatA | bhaI hai bahuri bolane cAlanekI zakti bhaI hai / tahAM bhI je aparyAta haiM vA paryAta bhI hInazaktike | dhAraka haiM choTe jIva haiM tinikI zakti pragaTa hotI nAhIM / bahuri keI paryApta bahuta zaktike
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | dhAraka bar3e jIva haiM, tinikI zakti pragaTa ho hai| tAte te jIva viSayanikA upAya kareM haiM dukha dUri honaikA upAya karai haiM krodhAdikakari kATanA mAranA laranA chalakaranA annAdikA sNgrh| karanA bhAganA ityAdi kArya kare haiN| dukhakari tar3aphar3ATa karanA pukAranA ityAdi kriyA karai | haiM / tAtai tinikA dukha kichu pragaTa bhI ho hai| so laTa kIr3I Adi jIvanikai zIta uSNa chedana bhedanAdikatai vA bhUkha tRSA Aditai parama dukha dekhie hai| jo pratyakSa dIsai tAkA | | vicAra kari lainA, ihAM vizeSa kahA likheN| aiseM veindriyAdika jIva bhI mahAdukhI hI jAnane / bahuri saMjJIpaMceMdriyaniviSai nArakI jIva haiM te to sarva prakAra ghane dukhI haiN| jJAnAdikI | zakti kichu hai parantu viSayanikI icchA bahuta ara iSTaviSayanikI sAmagrI kiMcit bhI na mile | tAtai tisa zaktike honaikari bhI ghane dukhI haiN| bahuri krodhAdi kaSAyakA ati tIvrapanA pAie | hai| jAteM unakai kRSNAdi azubhalezyA hI haiN| tahAM krodhanAnakari paraspara dukha denekA nirantara | kArya pAie hai| jo paraspara mitratA kareM to yaha dukha miTi jaay| ara anyakoM dukha die | kichU unakA kArya bhI hotA nAhIM parantu krodhamAnakA ati tIbapanA pAie hai tAkari paraspara dukha denehIkI buddhi rahai / vikriyAkari anyakoM dukhadAyaka zarIrake aMga banA3 vA zastrAdi banAveM tinikari anyakoM Apa pIr3eM ara Apako koI anya pIDai / kadAcit kaSAya upazAMta hoya nAhIM / bahuri mAyA lobhakI bhI ati tIvratA hai paraMtu koI iSTasAmagrI tahAM dIkhe nAhIM /
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza tAteM tini kaSAyanikA kArya pragaTa kara sakate nAhIM / tinikari aMtaraMgaviSe mahAdukhI haiM / bahuri kadAcit kiMcit koI prayojana pAi tinikA bhI kArya ho hai / bahuri hAsya rati kaSAya haiM paraMtu bAhyanimitta nAhIM tAtaiM pragaTa hote nAhIM kadAcit kiMcit kiMcit kisI kAraNa ho haiM / bahuri arati zoka bhaya jugupsA inike bAhya kAraNa bani rahe haiM tAteM e kaSAya pragaTa tIvra hoi haiM / bahuri vedanIviSai napunsaka, veda hai / so icchA tau bahuta aura strI puruSasyoM ramanekA nimitta nAhIM tAtaiM mahApIr3ita haiM / aiseM kaSAyanikari zrati dukhI haiM / bahuri vedanIyaviSai sAtAhIkA udaya hai tAkari tahAM aneka vedanAkA nimitta hai | zarIraviSai kor3ha kAsa khAsAdi aneka roga yugapat pAie hai ara kSudhA tRSA aisI hai jo sarvakA bhakSaNa pAna kiyA hai hai / ara tahAMkI mATIkA bhojana mile hai so mATI bhI aisI hai jo ihAM Avai to tAkI durgaMdha keI kozanike manuSya mari jaaeN| ara zIta uSNa tahA~ aisA hai jo lakSayojanakA lohakA golA hoi so bhI tinikari bhasma hoi jAya / kahIM zIta hai kahIM uSNa hai / bahuri pRthivI tahAM zastraniteM bhI mahAtIcNa kaMTakanikari sahita hai / bahuri tisa pRthivIviSai vana haiM so zastrakI dhAra samAna patrAdi sahita haiM / nadI hai so tAkA sparza bhaye zarIra khaMDa khaMDa hoi jAya aise jala sahita hai / pavana aisA pracaMDa hai jAkari zarIra dagdha huvA jAya hai / bahuri nArakI nArakI aneka prakAra pIr3eM ghAraNImeM peleM khaMDa khaMDa kareM hAMDImeM rAMdhe koraDA mAraiM tapta lohAdikakA hada
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza sparza kraaveN| ityAdi vedanA upjaaveN| tIsarI pRthivI paryaMta asurakumAra deva jAeM te Apa pIr3A deM vA paraspara lraaveN| aisI vedanA hote zarIra chUTa nAhIM pArAvat khaMDa khaMDa hoi jAi to bhI mili jaay| aisI mahA pIr3A hai| bahuri sAtAkA nimitta to kicha hai nAhIM / koI aMza kadAcit koIkai apanI mAniteM koI kAraNa apekSA sAtAkA udaya hai so balavAn naahiiN| bahuri Ayu tahAM bahuta, jaghanya dazahajAra varSa utkRSTa tetIsa sAgara / itane kAla aise dukha tahAM sahanai hoy| bahuri nAmakarmakI sarvapApaprakRtinihIkA udaya hai eka bhI punyaprakRtikA | udaya nAhIM tinikari mahAdukhI haiM / bahuri gotraviSa nIca gotrahIkA udaya hai tAkari mahaMtatA na hoi tAtai dukhI hI haiM / aiseM narakagativiSe mahAdukha jaannai| bahuri tiyaMcagativiSai bahuta labdha aparyApta jIva haiM, tinikA tau uzvAsakai aThAraveM bhAga mAtra Ayu hai| bahuri keI paryApta bhI choTe jIva haiN| so inikI zakti pragaTa bhAsai nAhIM / tinikai dukha ekeMdriyavat jAnanA / jJAnAdikakA vizeSa hai so vizeSa jAnanA / bahuri bar3e paryAta jIva keI sammUrchana haiM / keI garbhaja tiniviSai jJAnAdika pragaTa ho hai so viSayanikI | icchAkari Akulita haiN| bahutakoM tau iSTaviSayakI prApti nAhIM hai| kAhUkoM kadAcit kiMcit ho hai| bahuri mithyAtvabhAvakari atattvazraddhAnI hoya rahe haiN| bahuri kaSAya mukhyapanai tIvra hI pAie | hai| krodha mAnakari paraspara larai haiM bhakSaNa karai haiM dukha de haiM mAyA lobhakari chala karai haiM vastukoM
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza curAveM haiM hAsyAdikakari tinikaSAyanikA kAryaniviSai pravarteM haiM / bahuri kAhUkai kadAcit manda| kaSAya ho hai parantu thore jIvanikai ho hai tAteM mukhyatA nAhIM / bahuri vedanIyaviSai mukhya asAtAkA udaya hai tAkari roga pIr3A kSudhA tRSA chedana bhedana bahuta bhAravahana zIta uSNa aMgabhaMgAdi avasthA ho hai tAkari dukhI hote pratyakSa dekhie hai / tAtaiM bahuta na kayA hai / kA kadAcit kiMcit sAtAkA bhI udaya ho hai parantu thore jIvanikai ho hai / mukhyatA nAhIM / bahuri Ayu aMtarmuhUrtta Adi koTivarSa paryaMta hai / tahAM ghane jIva stoka Ayuke dhAraka ho haiM, tAtaiM janma maranakA duHkha pAveM haiM / bahuri bhogabhUmiyAMkI bar3I Ayu hai / ra unakai sAtAkA bhI udaya hai so vai jIva thore haiM / bahuri nAmakarmakI mukhyapanai tau tiyaMcagati Adi pApaprakRtinikA hI udaya hai / kAhUkai kadAcit keI puNyaprakRtinikA bhI udaya ho hai parantu thore jIvanikai thorA ho hai mukhyatA nAhIM / bahuri gotraviSai nIcagotrahIkA udaya hai tAteM hIna hoya rahe haiM / aiseM tiryaMcagativiSai mahAduHkha jAnane / bahuri manuSyagativiSai asaMkhyAte jIva tau labdhiaparyApta haiM te sammUrchana hI haiM tinikI to Ayu uzvAsake aThAraveM bhAgamAtra hai / bahuri keI jIva garbha meM Aya thorai hI kAlameM marana pAvai haiM / tinikI tau zakti pragaTa bhAsai nAhIM hai / tinikai dukha ekendriyavat jAnanA / vizeSa hai so vizeSa jAnanA / bahuri garbhajanike i kAla garbha meM rahanA pIche vAhya nikalanA ho hai / so tinikA dukhakA varnana karmaapekSA pUrve 100
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Day-001000 l sNt - nivaasN uN N N varnana kiyA hai taiseM jAnanA / vaha sarva varnana garbhaja manuSyanikai saMbha hai athavA tiryaMcanikA varNana kiyA hai taiseM jAnanA / vizeSa yaha hai ihAM koI zaktivizeSa pAie hai vA rAjAdikanikai | vizeSa sAtAkA udaya hai vA kSatriyAdikanikai uccagotrakA bhI udaya ho hai / bahuri dhana kuTumbAdikakA nimitta vizeSa pAie hai ityAdi vizeSa jaannaa| athavA garbha Adi avasthAke dukha pratyakSa bhAse haiM / jaise viSTAviSe laTa upajai taiseM garbhameM zukra zoNitakA bindukoM apanA zarIra-2 rUpakari jIva upjai| pIche tahAM kramateM jJAnAdikakI vA zarIrakI vRddhi hoi / garbhakA duHkha | bahuta hai| saMkocarUpa adhomukha tudhAtRSAdisahita tahAM kAla pUraNa krai| bahuri bAhya nikasai || taba bAlyaavasthAmeM mahAdukha ho hai| koU kahai bAlyaavasthA meM dukha thorA hai, so nAhIM hai / / | zakti thorI hai tAte vyakta na hoya sake hai| pIche vyApArAdika vA viSayaicchA Adi dukhanikI pragaTatA ho hai / iSTa aniSTajanita AkulatA rahabo hI krai| pIche vRddha hoi taba zakti- | / hIna hoi jAi / taba paramadukhI ho hai / so e dukha pratyakSa hote dekhie hai| hama bahuta kahA khaiN| pratyakSa jAkauM na bhAsai so kahyA kaisaiM sunai| kAhUkai kadAcit kiMcit sAtAkA udaya ho hai so AkulatAmaya hai / ara tIrthaMkarAdi pada mokSamArga pAe binA hoMya nAhIM / aise manuSya paryAyaviSai dukha hI hai / eka manuSya paryAyavirSe koI apanA bhalA honaikA upAya karai tau hoya sake hai| jaise kANA sAMThAko jar3a vA bAMDa to cUsane yogya ho naahiiN| ara bIci ?
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kI pelI koNI so bhI cUsI jAya naahiiN| koI svAdakA lobhI vAkU vigArau to vigaarau|ar jo kAkoM boi de to vAke bahuta sAMThe hoMi tinikA svAda bahuta mIThA aavai| taiseM manuSyaparyAyakA bAlavRddhapanA to | sukha bhogane yogya naahiiN|ar bIcikI avasthA so roga klezAdikari yukta tahAMsukha hoi sakai naahiiN|| koI viSayasukhakA lobhI yAkauM vigAroM tau vigaaro| ara jo yAkauM dharmasAdhanaviSai lagAvai tau bahuta UMce padakauM pAvai / tahAM sukha bahuta nirAkula pAie / tAtai ihAM apanA hita sAdhanA,sukha / honaikA bhramakari vRthA na khovanA / bahuri devaparyAyaviSai jJAnAdikakI zakti kichu auranite vizeSa hai| mithyAtvakari atattvazraddhAnI hoya rahe haiN| bahuri tinikai kaSAya kichu manda haiN| tahAM bhavanavAsI vyaMtara jyotiSkanikai kaSAya bahuta manda nAhIM ara. upayoga tinikA caMcala bahuta ara kichu zakti bhI hai so kaSAyanike kAryaniviSe pravarte haiN| kutUhala viSayAdi kAryaniviSai lagi rahe haiM so tisa AkulatAkari dukhI hI haiN| bahuri vaimAnikanikai UpariUpari vizeSa mandakaSAya hai ara zakti vizeSa hai tAte AkulatA ghaTanaite dukha bhI ghaTatA hai| ihaaN| devanikai krodhamAna kaSAya hai parantu kArana thorA hai / tAtai tinike kAryakI gauNatA hai / kAhUkA burA karanA kAhUkauM hIna karanA ityAdi kArya nikRSTa devanikai tau kautUhalAdikari ho hai / ara utkRSTa devanikai thorA ho hai mukhyatA naahiiN| bahuri mAyA lobha kaSAyanike kAraNa pAie haiN| tAte tinike kAryakI mukhyatA hai / tAtai chala karanA viSayasAmagrIkI cAhi karanI ityAdi 102
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA.10 kArya vizeSa ho hai / so bhI UMce UMce devanikai ghAATe(kama) hai / bahAra hAsya rAta kaSAyake kArana || | ghane pAie hai / tAte inike kAryanikI mukhyatA hai / bahuri arati zoka bhaya jugupsA inike kArana thore haiM tAte inike kAryanikI gauNatA hai| bahuri strIveda puruSavedakA udaya hai ara ramanekA bhI nimitta hai so kAmasevana karai haiN| e bhI kaSAya Upari Upari manda haiN| ahamiMdra-| | nike vedanikI mandatAkari kAma sevanakA abhAva hai| aiseM devanikai kaSAyabhAva haiM so kaSAya-| hIta dukha hai| ara inikai kaSAya jetA thorA hai titanA dukha bhI thorA hai tAte auranikI | | apekSA inikoM sukhI kahie hai| paramArthate kaSAyabhAva jIve hai tAkari dukhI hI haiM / vahuri | vedanIyaviSa sAtAkA udaya bahuta hai| tahAM bhavanatrikakai thorA hai| vaimAnikanikai Upari Upari vizeSa hai / iSTa zarIrakI avasthA strImandirAdi sAmagrIkA saMyoga pAie hai| bahuri kadAcit | | kiMcit asAtAkA bhI udaya koI kAraNakari ho hai| tahAM nikRSTadevanikai kichu pragaTa bhI hai| ara utkRSTa devanikai vizeSa pragaTa nAhIM hai| bahuri Ayu bar3I hai| jaghanya dazahajAravarSa utkRSTa tetIsa sAgara hai / yAte adhika AyukA dhArI mokSamArga pAe binA hotA nAhIM / so itanA kAla viSayasukhameM magana rahai haiM / bahuri nAmakarmakI devagati Adi sarva puNyaprakRtinihIkA udaya hai / tAtai sukhakA kArana hai| ara gotraviSai uccagotrahIkA udaya hai tAtai mahaMtapadako prApta haiM aiseM inikai puNyaudayakI vizeSatAkari iSTa sAmagrI milI hai / ara kaSAyanikari 103
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza icchA pAie hai| tAte tinike bhogavaneviSai Asakta hoi rahe haiM / parantu icchA adhika hI rahai hai tAteM sukhI hote nAhIM / UMce devanikai utkRSTa puNyakA udaya hai kaSAya bahutamanda hai tathApi tinikai bhI icchAkA abhAva hotA nAhIM tAtai paramArthate dukhI hI haiN| aise sarvatra saMsAravirSe / / | dukha hI dukha pAie hai / aiseM paryAyaapekSA dukha varnana kiyA, aba isa sarva dukhakA sAmAnya rUpa kahie hai-dukhakA lakSaNa AkulatA hai so AkulatA icchA hote ho hai / soI saMsArIke | icchA aneka prakAra pAie hai / eka to icchA viSayagrahaNakI hai so dekhyA jAnyA cAhai / jaise varNa dekhanekI rAga sunanekI avyaktakoM jAnane ityAdikI icchA ho hai so tahAM anya kichu / | pIr3A nAhIM / parantu yAvat dekhai jAne nAhIM tAvat mahAvyAkula hoi| isa icchAkA nAma viSaya hai / bahuri eka icchA kaSAyabhAvanike anusAra kArya karanekI hai so kArya kiyA cAhai / jaise | burA karanekI hIna karanekI ityAdi icchA ho hai| so ihAM bhI anya koI pIr3A nAhIM / parantu | yAvat vaha kArya na hoi tAvat mahA vyAkula hoy| isa icchAkA nAma kaSAya hai / bahuri eka icchA pApake udayatai zarIraviNe vA bAhya aniSTa kAraNa mileM taba unake dUri karanekI ho hai| | jaise roga pIr3A kSudhA AdikA saMyoga bhae unake dUra karanekI icchA ho hai so ihAM yaha hii| | pIr3A mAne hai / yAvat vaha dUri na hoi tAvat mahAvyAkulatA rahai / isa icchAkA nAma pApakA | udaya hai / aiseM ini tInaprakArako icchA hote sarva ho dukha mAneM haiM so dukha hI hai| bahuri eka pm 104
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza icchA bAhya nimittateM bane hai so ini tInaprakAra icchAnike anusAri pravarttanekI icchA ho hai| so tIni prakAra icchAniviSai eka eka prakArakI icchA aneka prakAra hai| tahAM keI prakArakI / icchA pUrana karanekA kArana puNyaudayateM mile / tinikA sAdhana yugapat hoi sake naahiiN| tAte ekako chor3i anyakauM lAgai, AgeM bhI vAkauM chor3i anyakauM lAge / jaise kAhukai aneka sAmagrI milI hai / vaha kAhUkauM dekhai hai vAkauM chor3i rAga sunai hai vAkoM chor3i kAhUkA burA karane lagi jAya bAko chor3i bhojana karai hai athavA dekhaneviSe hI ekakauM dekhi anyakoM dekhe hai / aise hI aneka kAryanikI pravRttiviSai icchA ho hai so isa icchAkA nAma puNyakA udaya hai| yAkauM jagata sukha mAne hai so sukha hai nAhI, dukha hI hai| kAhete-prathama tau sarvaprakAra icchA | pUrana honeke kArana kAhUkai bhI na baneM / ara keI prakAra icchA pUrana karaneke kArana baneM to yugapat tinikA sAdhana na hoi| so ekakA sAdhana jAvat na hoi tAvat vAkI AkulatA rahai vAkA sAdhana bhae usahI samaya anyakA sAdhanakI icchA ho hai taba vAkI AkulatA ho hai / eka samaya bhI nirAkula na rahai, tAteM dukhI hI hai / athavA tInaprakArake icchAroga miTAvanekA kiMcit upAya karai hai tAte kiMcit dukha ghATi ho hai sarva dukhakA tau nAza na hoi tAteM dukha hI hai / aiseM saMsArI jIvanikai sarva prakAra dukha hI hai / bahuri ihAM itanA jAnanA, tInaprakAra icchAnikari sarva jagata pIr3ita hai ara cauthI icchA hai so puNyakA udaya Aye
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.prA. prakAza 4 ho so puNyakA bandha dharmAnurAgataiM hoi ara dharmAnurAgaviSai jIva thorAlAge / jIva tau bahuta pApakriyAniviSai hI pravarteM haiM / tAteM cauthI icchA koI jIvakai kadAcit kAlaviSai ho hai / bahuri itanA jAnanA, jo samAna icchAvAn jIvanikI apekSA to cauthI icchAvAlAkai kichU tInaprakAra icchA ghaTanete sukha kahie hai / bahuri cauthI icchAvAlAkI apekSA mahAn icchAvAlA cauthI icchA hoteM bhI dukhI hI hai / kAhukai bahuta vibhUti hai ara vAkai icchA bahuta hai| tau vaha bahuta AkulatAvAn hai / ara jAkai thorI vibhUti hai ara vAkai icchA thorI hai to vaha thorA cAkulatAvAn hai athavA koUkai aniSTa sAmagrI milI hai vAke~ usake dUra karanekI icchA thorI hai to vaha thorA AkulatAvAn hai / bahuri kAhUkai iSTa sAmagrI milI hai parantu tAkai unake bhoganekI vA anya sAmagrI kI icchA bahuta hai tau vaha jIva ghanA AkulatAvAn hai / tAtaiM sukhI dukhI honA icchA ke anusAra jAnanA bAhya kAranakai prAdhIna nAhIM hai / nArakI dukhI ra deva sukhI kahie hai so bhI icchAhIkI apekSA kahie hai / jAtai nArakInikai tIvrakaSAyatai icchA bahuta hai / devanikai manda kaSAyata icchA thorI hai / bahuri manuSya tiryaMca bhI sukhI dukhI icchAhI kI apekSA jAnanA / tIvrakaSAyateM jAkai icchA bahuta tAkauM dukhI kahiye hai maMdakaSAyateM jAkai icchAthorI tAkauM sukhI kahie hai / paramArtha ghanA vA thorA hai sukha nAhIM hai / devAdikakoM bhI sukhI mAne haiM so bhrama hI hai / dukha hI unake cauthI 106
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza icchAkI mukhyatA hai tAte Akulita haiM / yA prakAra jo icchA hai so mithyAtva ajJAna asaMyamate ho hai| bahuri icchA hai so AkulatAmaya hai ara AkulatA hai so dukha hai| aise sarva || jIva saMsArI nAnAprakArake dukhanikari pIr3ita hI hoi rahe haiN| aba jina jIvanikoM dukhnite| chaTanA hoya so icchA dUri karanekA upAya karo / bahuri icchA dUri taba hI hoi jaba mithyAtvaajJAna asaMjamakA abhAva hoi ara samyagdarzanajJAnacaritrakI prApti hoya / tAte isa hI kArya kA udyama karanA yogya hai / aisA sAdhana karate jetI jetI icchA miTai tetA hI dukha dUri hotA | jAya / bahuri jaba mohake sarvathA abhAvate sarvathA icchAkA abhAva hoi taba sarva dukha miTai |sAMcA sukha prgttai| bahuri jJAnAvaraNa darzanAvaraNa antarAyakA abhAva hoi taba icchAkA kAraNa kSayopazama jJAna darzanakA vA zaktihInapanAkA bhI abhAva hoi, anantajJAnadarzanavIryakI prApti hoi / bahuri keteka kAla pIche aghAti karmanikA bhI abhAva hoi taba icchAke bAhya kArana tinikA bhI abhAva hoi / so moha gae pIche ekai kAla kichU icchA upajAvanekauM samartha the nAhIM, moha hone kAraNa the tAte kArana kahe haiM so inikA bhI abhAva bhyaa| taba siddhapadako prApta ho haiN| tahAM dukhakA vA dukhake kArananikA sarvathA abhAva hone sadAkAla anau| pamya akhaMDita sarvotkRSTa Anandasahita anantakAla virAjamAna rahai haiM / soI dikhAie hai-jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSayopazama hote vA udaya hote mohakari eka eka viSaya dekhane jAnanekI icchA
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza fooreeMO0196MOOMICMOoksIcon-acrook3CMOONOMO018Gova kari mahAvyAkula hotA thA so aba mohakA abhAvateM icchAkA bhI abhAva bhayA / tAtai dukhakA abhAva bhayA hai / bahuri jJAnAvaraNa darzanAvaraNakA kSaya honete sarva indriyanikauM sarvaviSayanikA yugapat grahaNa bhayA tAtai dukhakA kArana bhI dUri bhayA hai soI dikhAie hai--jaise netrakari eka | viSayakoM dekhyA cAhai thA aba trikAlavI trilokake sarva varNanikoM yugapat dekhe hai| koU vinA dekhyA rahyA nAhIM jAke dekhanekI icchA upjai| aise hI sparzanAdikakari eka eka viSayakoM grahyA cAhai thA aba trikAlavartI trilokake sarva sparza rasa gaMdha zabdanikoM yugapat grahai hai koU vinA grahyA rahyA nAhIM jAke grahaNakI icchA upajai / ihAM koU kahai zarIrAdika vinA grahaNa || | kaise hoi ? tAkA samAdhAna indriyajJAna hote to dravyaindriyAdivinA grahaNa na hotA thaa| aba aisA svabhAva pragaTa bhayA jo binA hI indriya grahaNa ho hai| ihAM koU kahai jaiseM manaphari sparzAdikoM jAnie hai taiseM jAnanA hotA hogA tvacA jIbha mAdikari grahaNa ho hai taiseM na hotA hogaa| / so aiseM nAhIM hai / manakari tau smaraNAdi hote aspaSTa jAnanA kichU ho hai| ihAM to sparza-11 // rasAdikakoM jaiseM tvacA jIbha ityAdikari sparza khAdai sUMghe dekhai sunai jaisA spaSTa jAnanA ho hai| tisateM bhI ananta guNA spaSTa jAnanA tinikai ho hai| vizeSa itanA bhayA hai-vahAM indriya| viSayakA saMyoga hote hI jAnanA hotA thA ihAM dUra rahe bhI vaisA hI jAnanA ho hai / so yaha -1000000000128Kooperariactoot360015600kactors
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza zaktikI mahimA hai / bahuri manakari kichU atIta anAgatoM avyaktakoM jAnyA cAhai thA aba sarva hI anAditeM anantakAlaparyanta je sarva padArthanike dravyakSetra kAla bhAva tinikauM yugapat || jAne hai| koU vinA jAnyA rahyA nAhIM jAke jAnane kI icchA upajai / aiseM ina dukha aura / dukhanike kAraNa tinikA abhAva jAnanA / bahuri mohake udayateM mithyAtva vA kaSAyabhAva hote the tinikA sarvathA abhAva bhayA tAtai dukhakA abhAva bhayA / bahuri inike kAraNanikA abhAva / | tAtai dukhake kAraNakA bhI abhAva bhayA / so kAraNakA prabhAva dikhAie hai sarva tasva yathArtha pratibhAseM atattvazraddhAnarUpa mithyAtva kaise hoi / koU aniSTa rahyA || | nAhIM niMdaka svayameva aniSTa pAvai hI haiM Apa krodha kaunasoM kare ? siddhanita UMcA koI hai| nAhIM indrAdika mApahIte namai haiM iSTa pAveM haiM kaunasyoM mAna kare ? sarva bhavitavya bhAsa gayA | kArya rakSA nAhI kAhasyoM prayojana rahyA nAhIM kAhekA lobha karai ? koU anya iSTa rahyA naahiiN| | kauna kAranate hAsya hoi ? koU anya iSTa prItikarane yogya hai naahiiN| ihAM kahA rati karai ? | koU dukhadAyaka saMyoga rahyA nAhIM, kahAM parati kare ? koU iSTaaniSTa saMyogaviyoga hotA nAhIM, kAhekauM zoka karai ? koU aniSTa karanevAlA kArana rahyA nAhIM, kaunakA bhaya kare ? sarva vastu apane khabhAva lie bhAse Apako aniSTa nAhIM kahAM jugupsA kare ? kAmapIr3A dUra | honete strIpuruSa ubhayasyoM ramanekA kichU prayojana rahyA nAhI, kAhekoM puruSa strI napunsakaveda / / / 106
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza rUpa bhAva hoi ? aiseM moha upajanaikA kAraNanikA prabhAva jAnanA / bahuri antarAyake udaya zakti hInapanAkari pUrana na hotI thI / aba tAkA abhAva bhayA tAtai dukhakA abhAva bhayA ! bahuri ananta zakti pragaTa bhaI tAtai duHkhake kAraNakA bhI abhAva bhayA / ihAM koU kahaiM, dAna lAbha bhoga upabhoga karate nAhIM inakI zakti kaiseM pragaTa bhai / tAkA samAdhAna, - e kArya roga upacAra the| jaba roga hI nAhIM taba upacAra kAhekauM kreN| tAtaiM inakAryanikA sadbhAva tau nAhIM / ara inikA rokanahAre karmakA abhAva bhayA tAtai zakti pragaTI kahie hai / jaiseM koU nAhIM gamana kiyA cAhai tAkau kADhUne rokyA thA taba dukhI thaa| jaba vAkai rokanA dUri bhayA ara jiha kArya ke artha gayA cAhe thA so kArya na rahyA taba gamana bhI na kiyaa| taba vAkai gamana na karate bhI zakti pragaTI khie| taiseM hI ihAM jAnanA / bahuri jJAnAdikA zaktirUpa anantIrya pragaTa unakai pAie hai| bahuri adhAti karmaniviSai moha pApaprakRtinikA udaya hotaiM dukha mAnai thA / puNyaprakRtikA udayakauM sukha mAna thA / paramArtha AkulatAkari sarva dukha hI thA / aba mohake nAzarteM sarva zrAkulatA dUri honete sarva duHkhakA nAza bhayA / bahuri jina kArananikari dukha mAnai thA te tau kArana sarva naSTa bhaye / arajinikari kiMcit dukha dUra hone sukha mAnai thA so aba mUlahI meM dukha rahyA nAhIM / tAtai tini dukha ke upacAranikA kichU prayojana rahyA nAhIM jo tinikari kAryakI siddhi kriyA cAhe / tAkI 110
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza svayametra hI siddhi hoi rahI hai / isahIkA vizeSa dikhAie hai--vedaniyaviSai asAtAke uda| yatai dukhake kArana zarIraviSai roga kSudhAdika hote the| aba zarIra hI nAhIM taba kahAM hoya / ara zarIra kI aniSTa avasthAka kArana AtApAdika the so aba zarIra vinA kaunakauM kArana hoya ? ara bAhya aniSTa nimitta banai thA so aba inikai aniSTa rahyA nAhIM / aiseM dukhakA kAranakA tau abhAva bhayA / bahuri sAtAke udayatai kiMcit dukha meTaneke kArana auSadhi bhojanAdika the tinikA prayojana rahyA nAhIM / ara iSTa kArya parAdhIna rahyA nAhIM tAtaiM bAhya bhI mitrAdikakauM iSTa mAnanekA prayojana rahyA nAhIM / inikari dukha meTyA cAhai thA vA iSTa kiyA cAhe thA so aba saMpUrNa dukha naSTa bhayA ara saMpUrNa iSTa pAyA / bahuri Ayuke nimitta maraNa jIvana thA tahAM maraNakari duHkha mAneM thA so avinAzI pada pAyA tAteM dukhakA kArana rahyA nAhIM / bahuri dravya prANanikoM ghareM kiteka kAla jIvane maranete sukha mAnai thA tahAM bhI narakaparyAyaviSai dukhakI vizeSatAkari tahAM jIvanA na cAhai thA so aba isa siddhaparyAyaviSai dravyaprANa binA hI apane caitanya prANakari sadAkAla jIvai hai / ara tahAM dukhakA lavaleza bhI na rahyA hai / bahuri nAmakarmateM azubha gati jAti Adi hoteM dukha mAnai thA so atra tini sabanikA abhAva bhayA, dukha kahAMta hoya ? ara zubhagati jAti Adi hote kiMcit dukha dUri honete sukha mAnai thA, so aba tini vinA hI sarva dUkhakA nAza ara sarvasukhakA prakAza pAI 111
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza e hai / tAtai tinakA bhI kichU prayojana rahyA nAhIM / bahuri gotra ke nimittataiM nIcakula pAe dUkha mAnai thA so tAkA abhAva hone dukhakA kArana rahyA nAhIM / bahuri uccakula pAe sukha mAnai thA so aba uccakula vinA hI trailokyapUjya uccapadakauM prApta hai / yA prakAra siddhani sarva karmake nAza hone sarva dukhakA nAza bhayA hai| dukhakA tau lakSaNa AkulatA hai so AkulatA taba hI ho hai jaba icchA hoi / so icchAkA vA icchAke kAraNanikA sarvathA abhAva bhayA tAteM nirAkula hoya sarva dukharahita ananta sukhako anubhava hai / jAtaiM nirAkulapanA hI sukhakA lakSaNa hai / saMsAraviSai bhI koU prakAra nirAkula hoi taba hI sukha mAnie hai| jahAM sarvathA nirAkula bhayA tahAM sukha saMpUrana kaiseM na mAnie ? yA prakAra samyagdarzanAdi sAdhanateM siddhapada pAe sarva dukhakA abhAva ho hai / sarva sukha pragaTa ho hai / . aba ihAM upadeza dIjie hai - he bhavya he bhAI jo tokUM saMsArakai dukha dikhAe te tujhaviSai bIteM haiM ki nAhIM so vicAri / ara tU upAya kare hai te jhUThe dikhAe so aiseM hI hai ki nAhIM so vicAri / ara siddhapada pAe sukha hoi ki nAhIM so vicAri / jo terai pratIti | jaiseM kahie hai taiseM hI Ave hai to tUM saMsArateM chUTi siddhapada pAvanekA hama upAya kahai haiM so kari / vilamba mati karai / iha upAya kie terA kalyAna hogA / iti zrImokSamArgaprakAzaka nAna zAstraviSai saMsAradukhakA vA mokSasukhakA nirUpaka tRtIya adhikAra sampUrNa bhayA ||3|| 100/15001001300300-1000000 112
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - .. . dohaa| isa bhavake saba dukhanike, kArana mithyAbhAva / tinikI sattA nAza kari, pragaTai mokSaupAva // 1 // aba ihAM saMsAra dukhanike bIjabhUta mithyAdarzana mithyAjJAna mi-yAcAritra haiM tinikA || | svarUpa vizeSa nirUpaNa kIjie hai| jaiseM vaidya hai so rogake kArananikA vizeSa kahai tau rogI / kupathya sevana na karai taba rogarahita hoya, taiseM ihAM saMsArake kArananikA vizeSa nirUpaNa karie hai / jAtai saMsArI mithyAtvAdikakA sevana na kare taba saMsArarahita hoya tAtai mithyAdarzanA| dikanikA vizeSa kahie hai,. yaha jIva anAdita karmasaMbaMdhasahita hai / yAkai darzanamohake udaya bhayA jo ata| tvazraddhAna tAkA nAma mithyAdarzana hai| jAte tadbhAva jo zraddhAna karane yogya artha hai tAkA jo bhAva svarUpa tAkA nAma tatva hai| ara tatva nAhIM tAkA nAma atattva hai| ara atatva hai so| asatya hai tAte isahIkA nAma mithyA hai| bahuri yaha aise hI hai, aisA pratItibhAva tAkA / nAma zraddhAna hai| ihAM zraddhAnahIkA nAma darzana hai / yadyapi darzanazabda kA artha sAmAnya avalokana hai tathApi ihAM prakaraNake vazate isa hI dhAtukA artha zraddhAna jAnanA / so aise hI | sarvArthasiddhinAma sUtrakI TIkAviSai kahyA hai / jAtai sAmAnya avalokana saMsAramokSakoM kAraNa
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hoi nAhIM / zraddhAna hI saMsAra mocakauM kAraNa hai tAtai saMsAramocakA kAraNaviSai darzanakA | artha zraddhAna hI jAnanA / bahuri mithyArUpa jo darzana kahie zraddhAna tAkA nAma mithyAdarzana | hai / jaiseM vastukA svarUpa nAhIM taiseM mAnanA, jaise hai taiseM na mAnanA aisA viparItAbhiniveza | kahie viparIta abhiprAya tAkauM lie mithyAdarzana ho hai / ihAM prazna, -- jo kevalajJAna vinA svarvapadArtha yathArtha bhAseM nAhIM ra yathArtha bhAse vinA yathArtha zraddhAna na hoi / tAtaiM mithyAdanakA tyAga kaise bane ? tAkA samAdhAna - padArthanikA jAnanA na jAnanA anyathA jAnanA tau jJAnAvaraNake anusAri hai / bahuri pratIti ho hai so jAne hI ho hai / vinA jAne pratIti kaiseM Avai ? yaha tau satya hai / paraMtu jaise koU puruSa hai so jinasyauM prayojana nAhIM tinikoM anyathA jAne vA yathArtha jAne bahuri jaiseM jAnai teroM ho mAnai, kichU vAkA bigAra sudhAra hai nAhIM, tAtai bAulA syANA nAma pAvai nAhIM / bahuri jinasya prayojana pAiye hai tinikoM jo anyathA jAnai ara taiseM hI mAne to bigAr3a hoi ta vA bAulA khie| bahuri tinikoM jo yathArtha jAnai ara taiseM hI mAna sudhAra hoi / tA vAkauM syANA kahie / taiseM hI jIva hai so jinasyoM prayojana nAhIM tinikauM anyathA jAnau vA yathArtha jAnau / bahuri jaiseM jAnau taiseM vigAra sudhAra nAhIM / tAtaiM mithyAdRSTI samyagdRSTI nAma pAve nAhIM / 11 zraddhAna karo kichU yAkA bahuri jinisyoM prayojana 114
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.nA. prakArA pAiye hai tinikoM jo anyathA jAnai ara taise hI zraddhAna karai tau bigAr3a hoi tAte yAkoM miyyAdRSTI kahie / bahuri tinikoM jo yathArtha jAnai ara taiseM ho zraddhAna karai tau sudhAra hoi| | tAte yAkoM samyagdRSTI kahie / ihAM itanA jAnanA ki aprayojanabhUta vA prayojanabhUta padA| thanikA na jAnanA vA yathArtha ayathArtha jAnanA jo hoi tAmai jJAnakI hInatA adhikatA honA itanA jIvakA bigAra sudhAra hai / tAkA nimitta tau jJAnAvaraNa karma hai| bahuri tahAM prayojana| bhUta padArthanikoM anyathA vA yathArtha zraddhAna kie jIvakA kichu aura bhI bigAra sudhAra ho hai| tAte yAkA nimitta darzanamoha nAmA karma hai| ihAM koU kahai ki jaisA jAne taisA zraddhAna | karai tAtai jJAnAvaraNahIkai anusAri zraddhAna bhAsai hai ihAM darzanamohakA vizeSa nimitta kaiseM / || bhAsai ? tAkA samAdhAna, prayojanabhUta jIvAdi tattvanikA zraddhAna karaneyogya jJAnAvaraNakA kSayopazama to sarva | || saMjJI paMceMdriyanikai bhayA hai| parantu dravyaliMgI muni gyAraha aMga paryaMta par3heM vA graivera ka deva avadhijJAnAdiyukta haiM tinikai jJAnAvaraNakA kSayopazama bahuta hote bhI prayojanabhUta jIvAdika kA zraddhAna na hoi / ara tiryaMcAdikakai jJAnAvaraNakA kSayopapazama thorA hoteM bhI prayojanabhUta javAdikakA zraddhAna hoi tAtai jAnie hai jJAnAvaraNahIkai anusArI zraddhAna nAhIM / koU judA karma hai so darzanamoha hai / yAkai udayatai jIvakai mithyAdarzana ho hai, taba prayojanabhUta jIvAdi
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. tattvanikA anyathA zraddhAna karai hai| ihAM koU pUche ki prayojanabhUta aprayojanabhUta tattva kauna prakAza haiM ? tAkA samAdhAna, ____ isa jIvake prayojana to eka yaha hI hai ki dukha na hoya sukha hoya / anya kichU bhI / || koI hI jIvakai prayojana hai nAhIM / bahuri dukhakA na honA sukhakA honA eka hI hai jAte dukha | kA abhAva soI sukha hai / so isa prayojanakI siddhi jIvAdikakA satya zraddhAna kie ho hai| P kaise so kahie hai, prathama to dukha duri karaneviSai ApAparakA jJAna avazya cAhie / jo ApAparakA jJAna nAhIM hoya to Apako pahicAne vinA apanA dukha kaise dUri karai / athavA ApAparakauM eka | jAni apanA dukhadUri karanekai arthi parakA upacAra karai to apanA dukha dUri kaise ho / athavA Apate para bhinna ara yaha paravirSe ahaMkAra mamakAra karai tAtai dukha hI hoya / ApAparakA jJAna bhae dukha dUri ho hai / bahuri ApAparakA jJAna jIva ajIvakA jJAna bhae hI hoi| tAteM Apa jIva hai zarIrAdika ajIva haiN| jo lakSaNAdikakari jIva ajIvakI pahicAna hoi to ApA-|| parako bhinnapanau bhAsai / tAta jIva ajIvakoM jAnanA athavA jIva ajIvakA jJAna bhae jina | padArthanikA anyathA zraddhAna" dukha hotA thA tinikA yathArtha jJAna honete dukha dUri hoya / tAtai jIva ajIvakoM jAnanA / bahuri dukhakA kArana tau karmabaMdhana hai / ara tAkA kArana miyA %3
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. vAdika Asrava hai| so inikoM na pahicAne inikauM dukhakA mUlakArana na jAnai tau inikA / | abhAva kaise kareM / ara inikA abhAva na karai taba karmabandha hoi tAtai dukha hI hoi / athavA / / mithyAtvAdika bhAva haiM so e dukhamaya haiN| so inakoM jaiseke taise na jAne, tau inikA abhaav| na karai / taba dukha hI rahai / tAteM AsravakoM jAnanA / bahuri samasta dukhakA kAraNa karmabandhana / / hai so yAko na jAnai taba yAte mukta honekA upAya na kreN| taba tAke nimittatai dukhI hoi / / tAtai bandhakoM jAnanA / bahuri AsravakA abhAva karanA so saMvara hai / yAkA svarUpa na jAnai tau // yAviSe na pravarte taba Astava hI rahai tAtai vartamAna vA AgAmI dukha hI hoi / tAtai saMvarakoM jAnanA / bahuri kathaMcit kiMcitkarmabandhakA abhAva tAkA nAma nirjarA hai so yAkauM na jAne | / taba yAkI pravRttikA udyamI na hoi / taba sarvathA bandha hI rahai tAteM dukha hI hoi / tAtai nirja rAkoM jAnanA / bahuri sarvathA sarva karmabandhakA abhAva honA tAkA nAma mokSa hai / so yAkoM na hai pahicAne to yAkA upAya na kareM taba saMsAraviSai karmabandhata nipaje dukhanihIkoM sahai tAte mokSakoM jaannaa| aiseM jIvAdi sapta tattva jAnane / bahuri zAstrAdikari kadAcit tinikoM || jAnai ara aiseM hI hai aisI pratIti na AI to jAneM kahA hoya tAtai tinikA zraddhAna karanA | kAryakArI hai / aiseM jIvAdi tattvanikA satyazraddhAna kie hI dukha honekA abhAvarUpa prayojanakI siddhi ho hai / tAte jIvAdika padArtha haiM te hI prayojanabhUta jAnane / bahuri inike vizeSabheda orace-136800900OOJGGEO-20000000000000000000000HEcrooroccoot20-00-30001030019801001030001030rajastan
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza puNyapApAdikarUpa tinikA bhI zraddhAna prayojanabhUta hai| jAteM sAmAnyatai vizeSa balavAn hai| aiseM ye padArtha to prayojanabhUta haiM tAtai inakA yathArtha zraddhAna kie to dukha na hoi sukha hoya / ara inikoM yathArtha zraddhAna kie vinA dukha ho hai sukha na ho hai / bahuri ini vinA anya padArtha | he te aprayojanabhUta haiN| jAte tinikoM yathArthazraddhAna karo vA mati karo unakA zraddhAna kichu || sukhadukhakoM kArana naahiiN| ihAM prazna upajai hai, jo pUrva jIva ajIva padArtha kahe tiniviya to sarva padArtha Aya gae tini vinA anya padArtha kauna rahe jinikoM aprayojanabhUta khe| tAkA samAdhAna, padArtha tau sarva jIva ajIvaviSe hI garbhita haiM parantu tina jIva ajIvake vizeSa bahuta haiM / tiniviSai jina vizeSanikari sahita jIva ajIvako yathArtha zraddhAna kie svaparakA zraddhAna | / hoya rAgAdika dUra karanekA zraddhAna hoya tAteM sukha upjai| ayathArtha zraddhAna kie svaparakA / zraddhAna na hoi rAgAdika dUri karanekA zraddhAna na hoi tAtai dukha upjai| tinivizeSanikari / sahita jIva padArtha tau prayojanabhUta jaanne| bahuri tina vizeSanikari sahita jIva ajIvauM / yathArtha zraddhAna kie khaparakA zraddhAna na hoya vA hoya ara rAgAdika dUra karanekA zraddhAna hoi | vA na hoi kicha niyama naahiiN| tinivizeSanikari sahita jIva ajIva padArtha aprayojanabhUta jAnane / jaise jIva ara zarIrakA caitanya mUrtasvAdivizeSanikari zraddhAna karanA to prayojanabhUta
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.lA. prakAza hai| ara manuSyAdi paryAyanikA vA ghaTapaTAdikA avasthA AkArAdivizeSanikari zraddhAna karanA aprayojanabhUta hai| aise hI anya jAnane / yA prakAra kahe je prayojanabhUta jIvAdika tattva | tinikA ayathArtha zraddhAna tAkA nAma mithyAdarzana jaannaa| aba saMsArI jIvanikai mithyAdarzanakI pravRtti kaise pAie hai so kahie hai| ihAM varNana tau zraddhAnakA karanA hai parantu jAnai taba zraddhAna karai tAteM jAnanekI mukhyatAkari varNana karie hai| anAdita jIva hai so karmake nimitta aneka paryAya dharai hai tahAM pUrva paryAyakoM chor3e navIna paryAya dharai / bahuri vaha paryAya hai so eka to Apa AtmA ara ananta pudagalaparamANu-| maya zarIra tinikA eka piMDa baMdhAnarUpa hai / bahuri jIvakai tisaparyAyavirSe yaha maiM hoM aise ahaM- / / buddhi ho hai / bahuri Apa jIva hai tAkA svabhAva tau jJAnAdika hai ara vibhAva krodhAdika haiN| ara pudgala paramANUnike varNa gandha rasa sparzAdi svabhAva haiM tini sabanikoM apanA svarUpa mAne || hai| e mere haiM aise mamabuddhi ho hai / bahuri Apa jIva hai tAkauM jJAnAdikakI vA krodhAdikakI | adhikahInatArUpa avasthA ho hai / ara pudgalaparamANanikI varNAdi palaTanerUpa avasthA ho hai tini sabanikoM apanI avasthA mAne hai / e merI avasthA hai / aiseM mamabuddhi karai hai| bahuri || jIvakai ara zarIrakai nimittanaimittika saMbaMdha hai tAtai jo kriyA ho hai tAkoM apanI mAnai hai| apanA darzanajJAnasvabhAva hai tAkI pravRttiko nimitta mAtra zarIrakA aMgarUpasparzanAdi dravyaiMdriya
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza haiN| yaha tinikoM ekamAni aiseM mAne hai jo hastAdi sparzanakari meM spazaryA, jIbhakari vAkhyA, nAsikAkari saMdhyA, netrakari dekhyA, kAnakari sunyA, aiseM mAne hai / manovargaNArUpa AThapAMkhaDrIkA phUlyA kamalakai AkAri hRdayasthAnaviSai dravya mana hai dRSTigamya nAhIM aisA hai so zarIra kAga hai tAkA nimitta bhae smaraNAdirUpa jJAnakI pravRtti ho hai / yaha dravya manakauM ara | jJAnakoM eka mAni aiseM mAne hai ki maiM manakari jAnyA / bahuri apane bolane kI icchA ho hai apane pradezanikoM jaiseM bolanA banai taise halAve taba ekakSetrAvagAhasaMbaMdha zarIra ke aMga hI tAke nimitta bhASAvargaNArUpa pudumalavacanarUpa pariNamai / yaha sabaka eka mAni aiseM mAne jo maiM boloM hoM / bahuri apane gamanAdika kriyAkI vA bastugrahaNAdikakI IcchA hoya taba apane pradezanikoM jaise kArya bane taiseM halAve taba ekakSetrAvagAhatai zarIrake aMga hAle~ taba vaha kArya bane / athavA apanI icchA vinA zarIra hAlai taba apane pradeza bhI hAle~ / yaha sabaka eka mAni aiseM mAnai, maiM gamanAdikArya karoM hauM vA vastu grahauM hauM / vA meM kiyA hai ityAdirUpa mAne hai / bahuri jIvake kaSAyabhAva hoya taba zarIrakI ceSTA tAkai anusAra hoya jAya / jaiseM krodhAdika bhae rakta netrAdika ho jAMya / hAsyAdi bhae praphullita vadanAdi hoya jAya / puruSavedAdi bhae liMgakAThinyAdi hoya jAya / yaha sabaka eka mAni aisA mAna kI e kArya sarva maiM karauM hauM / bahuri zarIraviSai zItauSNa kSudhA tRSA roga Adi avasthA ho hai tAkai nimitta mohabhAva 120
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza praaNtN raaN kari Apa sukhadukha mAne ina sabanikoM eka jAni zItAdikakoM vA sukhadukhakoM apane hI bhae mAna hai bahuri zarIrakA paramANUnikA milanA vichuranAdi honekari vA tinikI avasthA palaTanekari vA zarIraskandhakA khaMDAdi honekari sthUla kRzAdika vA bAla vRddhAdika vA aMgahInAdika hoya / ara tAkai anusAra apane pradezanikA saMkoca vistAra hoi yaha sabakauM eka mAni meM sthUla hoM meM kRza hoM meM bAlaka hoM meM vRddha hauM mere ini aMganikA bhaMga bhayA hai ityAdi rUpa mAne haiN| yaha zarIrakI apekSA gatikulAdika hoi tinikoM apane mAni meM manuSya hoM meM tiryaca hoM meM kSatriya hoM meM vaizya hoM ityAdirUpa mAna hai| bahuri zarIra saMyoga hone chUTanekI apekSA janma maraNa hoya tinikoM apanA janma maraNa mAni meM upajyA, meM marUMmA aisA mAne hai / bahuri zarIrahIkI apekSA anyavastunisyoM nAtA mAne hai| jinakari zarIra nipajyA tinikoM Apake mAtA pitA mAne hai| jo zarIrakU ramAvai tAkauM apanI ramaNI mAna hai| jo zarIrakari nipajyA tAkoM apanA putra mAne hai / jo zarIrakoM upagArI tAkauM mitra mAne hai| jo zarIrakA burA karai tAkauM zatru mAna hai ityAdirUpa mAni ho hai| bahuta kahA kahie jisatisaprakArakari Apa ara zarIrakoM eka hI mAna hai / indriyAdikakA nAma to ihAM kahyA hai / yAkU to kichu gamya nAhIM / aceta huvA paryAyavirSe ahaMbuddhi dhArai hai / so kArana kahA hai, so kahie hai, isa AtmAkai anAdita indriyajJAna hai tAkari Apa amUrtIka hai so to bhAsai nAhIM ara zarIra - nirNkN pooNgN sripootuNdi rNkutN sNghN
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mUrtIka hai so hI bhAsai / ara AtmA kAhUkoM Apa jAni ahaMbuddhi dhArai ho dhArai so judA na bhAsyA taba tinikA samudAyarUpa paryAyaviSai hI ahaMbuddhi dhArai hai / vahuri Apake a zarIrakai nimitta naimittika saMbaMdha ghanA tAkari bhinnatA bhAse nAhIM / bahuri jisa vicArakari bhinnatA bhAsai so mithyAdarzanake jorataiM hoi sakai nAhIM / tAtai paryAyahI viSai haMbuddhi pAie | hai | bahuri mithyAdarzanakari yaha jIva kadAcit bAhyasAmagrI kA saMyoga hote tinikoM bhI apanI mAne hai / putra strI dhana dhAnya hAthI ghore mandira kiMkarAdi pratyakSa Apa bhinna ara sadAkAla apane AdhIna nAhIM aise ApakoM bhAseM tau bhI tinaviSai mamakAra kare hai / putrAdikaviSai | e haiM, so maiM hI hauM aisI bhI kadAcit bhramabuddhi ho hai / bahuri mithyAdarzana zarIrAdikakA svarUpa anyathA hI bhAsai hai / anityakauM nitya mAne hai bhinnaka abhinna mAnai dukhake kAranakoM sukhake kArana mAne dukhakoM sukha mAne ityAdi viparIta bhAse hai / aiseM jIva jIvatattvanikA yathArtha jJAna hote ayathArtha zraddhAna ho hai / tinikoM apanA svabhAva mAne hai / karma upAdhitai bhae na jA hai| darzana jJAna upayoga ara e Astrava mAtra tinakoM eka mAne hai / jAtaiM inakA AdhArabhUta tau eka AtmA ra inikA pariNamana ekai kAla hoi tAtaiM yAkauM bhinnapanau na bhAsai ara bhinnapanau bhAsanekA kArana jo vicAra hai so mithyAdarzanake balateM hoi sakai nAhIM / bahuri emidhyAtva kaSAyabhAva AkulatAlie haiM, tAteM varttamAna dukhamaya haiM / ra karmabaMdha ke kArana haiM, tA 122
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza AgAmI dukha upajAveMge tinikauM aiseM na mAnai hai Apa bhalA jAni ina bhAvanirUpa hoi pravaH / hai| bahuri yaha dukhi to apane ina mithyAtvakaSAyabhAvanita hoi ara vRthA hI auranikoM dukha upajAvanahAre maanai| jaise dukhI to mithyAtvazraddhAnanai hoi ara apane zraddhAnake anusAra jo padArtha na pravarte tAko dukhadAyaka maane| bahuri dukhI to krodhate ho hai ara jAsoM krodha || kiyA hoya tAko dukhadAyaka maanai| dukhI tau lobhatai hoi ara iSTa vastukI aprAptikoM dukhadAyaka mAnai aise hI anyatra jAnanA / bahuri ini bhAvanikA jaisA phala lAgai taisA na bhAsa hai| inakI tIvratAkari narakAdika ho hai / mandatAkari svargAdika ho hai| tahAM ghanI thorI Aku- | | latA ho hai so bhAse nAhIM tAtai bure na lAge haiN| kArana kahA hai ki e Apake kie bhAse | tinakoM bure kaiseM maane| bahuri aise hI Asrava tattvakA ayathArtha jJAna hote ayathArtha zraddhAna | ho hai / bahuri ini AsravabhAvanikari jJAnAvaraNAdikarmanikA vandha ho hai / tinikA udaya hote jJAnadarzanakA hInapanA honA, mithyAtvakaSAyarUpa pariNamani, cAhya na honA sukhadukhakA kArana milanA, zarIrasaMyoga rahanA, gatijAtizarIrAdikakA nipajanA, nIcA UMcA kula pAvanA hoi / so imike honeviSa mUlakArana karma hai| tAkau tau pahicAna nAhIM jAte vaha sUkSma hai yAkauM | sUjhatA naahiiN| ara ApakauM ini kAryanikA karttA dIsa nAhIM tAtai inike hauneviSa ke tau ApakauM kartA mAne ke kAhU aurakoM kartA maane| sara ApakA vA anyakA karttApanA na bhAsai 123
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | to gahalarUpa hoya bhavitavya mAnai / aise hI bandhatattvakA ayathArtha jJAna hote ayathArtha zraddhAna ho hai / bahuri AsravakA abhAva honA so saMvara hai| jo AsravauM yathArtha na pahicAnai tAke | saMvarakA yathArthazraddhAna kaise hoi ? jaise kAhUkai ahita AcaraNa hai / vAkauM vaha ahita na bhAsai | tau tAke abhAvakoM hitarUpa kaise mAna / taise hI jIvakai AsravakI pravRtti hai| yAkauM yaha a|hita na bhAsai tau tAke abhAvarUpa saMvarakoM kaise hita mAna / bahuri anAdita isa jIvakai prAstravabhAva hI bhayA saMvara kabahU na bhayA tAtai saMvarakA honA bhAsa naahiiN| saMvara hote sukha ho hai| so bhAsai nAhIM / saMvarateM AgAmI dukha na hosI so bhAsai naahiiN| tAtai AsravakA to saMvara | | karai nAhIM, vRthA hI khedakhinna hoya / aiseM saMvaratattvakA ayathArtha jJAna hote ayathArtha zraddhAna ho hai / bahuri baMdhakA ekadeza abhAva honA so nirjarA hai| jo bandhauM yathArtha na pahicAna | tAkai nirjarAkA yathArtha zraddhAna kaise hoya ? jaise bhakSaNa kiyA huvA viSayAdikatai duHkha hotA na jAnai tau tAkai uSAlakA upAyakoM kaiseM bhalA jAnai / taiseM bandhanarUpa kie karmaniteM dukha | honA na jAnai tau tisa nirjarAkA upAyakoM kaise bhalA jaanai| bahuri isa jIvakai indriyanita | sUkSmarUpa karmanikA tau jJAna hotA naahiiN| bahuri tinaviSai dukhakoM kAranabhUta zakti hai tAkA | jJAna nAhIM tAtai anya padArthanihIke nimittakauM dukhadAyaka jAni tinikeI abhAva karanekA | upAya karai hai| so apane AdhIna nAhIM / bahuri kadAcit dukha dUri karaneke nimitta koI iSTa 124
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza saMyogAdi kArya bane hai so vaha bhI karmake anusAra bane hai| tAtai tinikA upAyakari vRthA / hI kheda kare hai| aiseM nirjarAtattvakA ayathArtha zraddhAna ho hai| bahuri sarva karmabandhakA abhAva tAkA nAma mokSa hai| jo bandhakauM vA bandhajanita sarva dukhanikoM nahIM pahicAnai tAkai mokSakA yathArtha zraddhAna kaise hoi| jaise kAhUkai roga hai vaha tisa rogakauM vA rogajanita dukhanikauM na / | jAnai tau sarvathA rogake abhAvakoM kaiseM bhalA jAne ? bahuri isa jIvake karmakA vA tinikI | zaktikA tau jJAna nAhIM tAnai bAhyapadArthanikauM dukhakA kArana jAni tinakai sarvathA abhAva karanekA upAya karai hai| ara yaha to jAnai sarvathA dukha dUri honekA kArana iSTa sAmagrInikauM / milAya sarvathA sukhI honA so kadAcit hoya sakai naahiiN| yaha vRthA hI kheda karai hai / aiseM / mithyAdarzanatai mokSatattvakA ayathArtha jJAna honete ayathArtha zraddhAna ho hai / yA prakAra yaha jIva mithyAdarzana" jIvAdi sapta tattvaprayojanabhUta haiM tinikA ayathArtha zraddhAna karai hai| bahuri puNya| pApa haiM te inike vizeSa haiN| so ina puNya pApanikI eka jAti hai tathApi mithyAdarzana | puNyakauM bhalA jAne hai / pApakoM burA jAne hai / punyakari apanI icchAke anusAra kiMcit kArya bane hai, tArko bhalA jAne hai| pApakari icchAke anusAra kArya na banai tAkoM burA jAne hai so donyauM hI AkulatAke kArana haiM tAtai bure hI haiM / bahuri yaha apanI mAninai tahAM sukhadukha mAna | hai| paramArthateM jahAM AkulatA hai tahAM dukha hI hai / tAtai puNyapApake udayauM bhalA bura jAnanA 125
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhrama hI hai bahuri keI jIva kadAcit puNyapApake kArana je zubha azubha bhAva tinikauM bhale / bure jAne haiM so bhI bhrama hai / jAte doU hI karmabandhake kArana haiM / aiseM puNyapApakA ayathArtha jJAna hote ayathArthazraddhAna ho hai| yA prakAra atattvazraddhAnarUpa mithyAdarzanakA svarUpa kahyA / yaha asatyarUpa hai tAteM yAha.kA nAma mithyAtva hai| bahuri yaha satyazraddhAna rahita hai tAte yAhIkA nAma adarzana hai / aba mithyAjJAnakA svarUpa kahie hai,-- prayojanabhUta jIvAdi tatvanikA ayathArtha jAnanA tAkA nAma mithyAjJAna hai| tAkari tinike jAnanevi saMzaya viparyaya anadhyavasAya ho hai / ' tahAM aise hai ki aise hai| aisA jo paraspara viruddhatA lie doyarUpa jJAna tAkA nAma saMzaya hai| jaiseM 'maiM AtmA hauM ki zarIra hoN| aisA jaannaa| bahuri 'aise hI haiM' aisA vastusvarUpate viruddhatAlie ekarUpa jJAna tAkA nAma viparyaya hai| jaiseM meM zarIra hoM' aisA jAnanA / bahuri 'kachU haiM aisA nirdhArarahita vicAra tAkA nAma anadhyavasAya hai| jaiseM 'maiM koI hauM' aisA jaannaa| yA prakAra prayojanabhUta jIvAdi | tattvaniviSe saMzaya viparyaya anadhyavasAyarUpa jo jAnanA hoya tAkA nAma mithyAjJAna hai / bahuri / aprayojanabhRta padArthanikoM yathArtha jAnai tAkI apekSA mithyAjJAna samyagjJAna nAma nAhIM hai / jaise mithyAdRSTi jevarIkauM jevarI jAnai tau samyagjJAna nAma na hoya / ara samyagdRSTi jevara kauM sAMpa jAne to miyAjJAna nAma na hoya / ihAM prazna,-jo pratyakSa sAMcA jhUThA jJAnakauM samyaga
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jJAna mithyAjJAna kaiseM na kahie ? tAkA samAdhAna, jahAM jAnanehIkA-sAMca jhaMTha nirdhAra karanehI kA prayojana hoya tahAM to koI padArtha / ' tAkA sAMcA jhUThA jAnanekI apekSA hI mithyAjJAna samyagjJAna nAma pAve hai| jaise pratyakSa parokSa-1|| pramANakA varNanaviSai koI padArtha hoya tAkA sAMcA jAnanerUpa samyagjJAnakA grahaNa kiyA hai| saMzayAdirUpa jAnanekauM apramANarUpa mithyAjJAna kahyA hai| bahuri ihAM saMsAra mokSake kAraNabhUta sAMcA jhUThA jAnanekA nirdhAra karanA hai so jevarI sAdikakA yathArtha vA anyathA jJAna saMsAra mokSakA kArana nAhIM / tAtai tinakI apekSA ihAM mithyAjJAna samyagjJAna na kahyA / ihAM prayojanabhUta jIvAdika tatvanihIkA jAnanekI apekSA mithyAjJAna samyagjJAna kahyA hai / isa hI abhiprAyakari siddhAMtaviSai mithyAdRSTIkA tau sarva jAnanA mithyAjJAna hI kahyA ara samyagdRSTIkA sarva jAnanA samyagjJAna kahyA / ihAM prazna,-jo mithyAdRSTIkai jIvAdi tatvanikA ayathArtha / jAnanA hai tAkauM mithyAjJAna khii| jevarI sAdikake yathArtha jAnanekauM tau samyagjJAna kahau / tAkA samAdhAna mithyAdRSTi jAne hai tahAM vAkai sattA asattAkA vizeSa nAhIM hai| tAtai kAraNaviparyaya vA svarUpaviparyaya vA bhedAbhedaviparyayakauM upajAvai hai| tahAM jAkauM jAne hai tAkA mUla kAranakoM | na pahicAna / anyathA kAraNa mAnai so to kAraNaviparyaya hai| bahuri jAkauM jAnai tAkA mUla
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza vastusvarUpa svarUpa tAka na pahicAnai anyathAsvarUpa mAnai so svarUpaviparyaya hai / bahuri jAka ina bhinna haiM e inateM abhinna haiM aisA na pahicAnai anyathA bhinna bhinnapanamA so bhedAbhedaviparyaya hai / aiseM mithyAdRSTI kai jAnaneviSai viparItatA pAie hai / jaiseM matavAlA mAtAkoM Hit bhAryA mAtA mAne taiseM mithyAdRSTI kai anyathA jAnanA hai / bahuri jaiseM kAhUkAlaviSai matavAlA mAtAko mAtA vA bhAryAkauM bhAryA bhI jAnai tau bhI vAkai nizcayarUpa nirddhArakari zraddhAna lie jAnanA na ho hai / tAtai tAkai yathArthajJAna na khie| taiseM mithyAdRSTI kAhUkAlaviSai kisI padArthoM satya bhI jAnai tau bhI vAkai nizcayarUpa niddhArakari zraddhAnalie jAnanA na ho hai / athavA satya bhI jAnai parantu tinakari apanA prayojana jo yathArtha hI sAdhe hai tA vAkai samyagjJAna na khie| aisA mithyAdRSTI kai jJAnakoM mithyAjJAna kahie hai / ihAM prazna, jo | isa mithyAtakA kArana kauna hai ? tAkA samAdhAna, mohake udayatai jo mithyAtvabhAva hoya samyaktva na hoya so isa mithyAjJAnakA kAraNa hai / jaisaiM viSake saMyogatai bhojana bhI viSarUpa kahie taiseM mithyAtvake saMbaMdha jJAna hai so mithyAjJAna nAma pAvai / ihAM koU kahai jJAnAvaraNakA nimitta kyauM na kahau ? tAkA samAdhAna, - jJAnAvaraNa ke udayatai tau jJAnakA abhAvarUpa ajJAnabhAva ho hai / bahuri kSayopazama taiM 12=
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. kiMcit jJAnarUpa matijJAnAdi jJAna ho haiN| jo iniviSai kAikoM mithyAjJAna kAhUkauM samyagprakAza | jJAna kahie toM doUhIkA bhAva mithyAdRSTI vA samyagdRSTIkai pAie hai tAtai tini doUnike mithyAjJAna vA samyagjJAnakA sadbhAva hoya jAya so siddhAMtaviruddha hai| tAtai jJAnAvaraNakA | nimitta banai nAhIM / bahuri ihAM koU pUcha ki jevarI sAdikakA ayathArthajJAnakA kauna kArana hai tisahIkoM jIvAditattvanikA ayathArtha yathArthajJAnakA kArana kahI, tAkA uttr,| jo jAnaneviSa jetA ayathArthapanA ho hai tetA to jJAnAvaraNakA udayatai ho hai / ara1 | yathArthapanA ho hai tetA jJAnAvaraNake kSayopazamate ho hai| jaise jevarIkauM sarpa jAnyA so yathArtha jAnanekI zaktikA kArana udaya hai tAteM ayathArtha jAne hai| bahuri jevarIkauM jevarI jAnI so / yathArtha jAnanekI zaktikA kArana kSayopazama hai tAte yathArtha jAne hai| taiseM hI jIvAdi tattva nikA yathArtha jAnanekI zakti na hone vA honevi jJAnAvaraNahIkA nimitta hai parantu jaise kaahuu| puruSakai kSayopazama dukhakauM vA sukhakoM kAraNabhUta padArthanikoM jAnanekI zakti hoya tahAM jAkai asAtAvedanIkA udaya hoya so dukhakoM kAranabhUta jo hoya tisahIkoM vedai sukhakA kAranabhUta padArthanikoM na vedai ara jo vedai tau sukhI ho jAya / so asAtAkA udaya hote hoya sakai naahiiN| tAtai ihAM dukhakauM kAranabhUta ara sukhakauM kAranabhUta padArtha vedaviSai jJAnAvaraNakA nimitta nAhI asAtA sAtAkA udaya hI kAraNabhUta hai| taise hI jIvakai prayojanabhUta jIvadi 126
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. katattvaM aprayojanabhUta anya tinikai yathArtha jAnanekI zakti hoi / tahAM jAkai mithyAtvakA || udaya hoi so je aprayojanabhUta hoi tinihIkoM vedai jAne prayojanabhUtakauM na jAne / jo prayo janabhUtakoM jAne to samyagjJAna hoya jAya so mithyAtvakA udaya hote hoya sake nAhIM / tAteM ihA~ prayojanabhUta aprayojanabhUta padArtha jAnaneviSa jJAnAvaraNakA nimitta naahiiN| mithyAtvakA / udaya anudaya hI kAranabhUta hai / ihAM aisA jAnanA-jahAM ekeMdriyAdikakai jIvAdi tatvanikA | yathArtha jAnanekI zakti hI na hoya tahAM tau jJAnAvaraNakA udaya ara mithyAtvakA udayateM bhayA mithyAjJAna ara mithyAdarzana ina doUnikA nimitta hai| bahuri jahAM saMjJI manuSyAdikai | kSayopazamAdi labdhi hote zakti hoya ara na jAnai tahAM mithyAtvake udayahIkA nimitta jaannaa| yAhItai mithyAjJAnakA mukhya kAraNa jJAnAvaraNa na kahyA mohakA udayateM bhayA bhAva so hI kArana kahyA hai / bahuri ihAM prazna-jo jJAna bhae zraddhAna ho hai tAte pahilai mithyAjJAna kaho pIche mithyAdarzana kahau ? tAkA samAdhAna, hai to aise hI, jAne vinA zraddhAna kaiseM hoya parantu mithyA ara samyak aisI saMjJA jJAnakai mithyAdarzana samyagdarzanake nimittatai ho hai / jaiseM mithyAdRSTI vA samyagdRSTI suvarNAdi padArthakoM jAnai tau samAna hai paraMtu so ho jAnanA mithyAdRSTIkai mithyAjJAna nAma pAvai samyagdRSTIkai | samyAjJAna nApna pAvai / aise hI sarva niyAjJAna samyagjJAnakoM kArana mithyAdarzana samyagdarzana
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jAnanA / tAtai jahAM sAmAnyapane jJAna zraddhAnakA nirUpaNa hoya tahAM to jJAna kAraNabhUta hai tAko pahile kahanA ara zraddhAna kAryabhUta hai tAkauM piiche| bahuri jahAM mithyA samyagjJAna zraddhAnakA nirUpaNa hoya tahAM zraddhAna kAranabhUta hai tAkauM pahile kahanA, jJAna kAryabhUta hai tAkauM | pIche kahanA / bahuri prazna-jo jJAna zraddhAna to yugapat ho haiM inaviSai kAraNa kAryapanA kaise | kahI hau ? tAkA samAdhAna,-: ... vaha hoya to vaha hoya isa apekSA kAraNakAryapanA ho hai| jaise dIpaka ara prakAza | yugapat ho hai tathApi dIpaka hoya to prakAza hoya tAtai dIpaka kAraNa hai prakAza kArya hai| | taiseM hI jJAna zraddhAna hai vA mithyAdarzana mithyAjJAnakai vA samyagdarzana jJAnakai kAraNakAryapanA jAnanAM / bahuri prazna,-jo mithyAdarzanake saMyogate hI miyAjJAna nAma pAvai hai to eka mithyA| darzana hI saMsArakA kAraNa kahanA ihAM mithyAjJAna judA kAhekoM kahyA ? tAkA samAdhAna,... jJAnahIMkI apekSA to mithyAdRSTI vA samyagdRSTIkai kSayopazamate. bhayA yathArtha jJAna tAmeM kicha vizeSa naahiiN| parantu kSayopazama jJAna jahAM lAgai tahAM eka jJeyaviSai lAgai so yaha mithyAdarzanake nimitai anya jJeyanivipai tau jJAna lAgai ara prayojanabhUta jIvAdi tatvanikA | | yathArtha nirNaya karanevi na lAgai so yaha jJAnaviSai doSa bhyaa| yAkoM mithyAjJAna kahyA / bahuri jIvAditatvanikA yathArtha zraddhAna na hoya so yaha zraddhAnavi doSa bhayA / yAkauM mithyA
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Po000002googOOKacrookegoogegooperoriacooperatozoofaczoooooomperorojeetootacootagfootacooto darzana kahyA / aise lakSaNabhedatai mithyAdarzana mithyAjJAna judA kahyA / yA prakAra mithyAjJAnakA | svarUpa khyaa| isahIkoM tattvajJAnake abhAvateM ajJAna kahie hai| apanA prayojana na sadhai tAte yAhIkoM kujJAna kahie hai / aba mithyAcAritrakA svarUpa kahie hai,| jhUThI parasvabhAvarUpa pravRtti kiyA cAhai so banai nAhIM tAta yAkA nAma mithyAcaritra hai / so dikhAie hai-apanA svabhAva tau dRSTA jJAtA hai so Apa kevala dekhanahArA jAnanahArA to rahe naahiiN| jina padArthanikoM dekhe jAne tinaviSai iSTa aniSTapanoM mAnai tAteM rAgI dveSI hoya kAhUkA sadbhAvakauM cAhai kAhUkA abhAvakoM cAhai / so unakA sadbhAva abhAva yAkA kiyA hotA naahiiN| jAteM koI dravyako karttA hai naahiiN| sarva dravya apane apane svabhAvarUpa pariNamai haiN| yaha vRthA hI kaSAyabhAvakari Akulita ho hai| bahuri kadAcit jaise Apa cAhai taiseM hI | padArtha pariNameM to apanA pariNamAyA to pariNamyA naahiiN| jaisaiM gAr3A cAlai hai ara vAkoM bAlaka dhakoyakari aisA mAne ki yAkoM meM calAUM hUM so vaha asatya mAne hai ! jo vAkA calAyA cAle hai to vaha na cAlai taba kyoM na calAvai ? taise padArtha pariNameM haiM ara unakoM yaha jIva anusAri hoyakari aisA mAnai jo yAkoM meM aise pariNamAvoM hauM so yaha aMsatya mAna hai| | jo yAkA pariNAmAyA pariNamai tau vai taiseM na pariNameM taba kyoM na pariNamAvai ? so jaise Apa cAhai taiseM tau padArthakA pariNamana kadAcit aise hI banAva banai taba ho hai / bahutapariNamana to
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Apa na cAhe taiseM hI hote dekhie hai / tAtaiM yaha nizcaya hai apanA kiyA kAhUkA sadbhAva abhAva | hotA nAhIM / kaSAyabhAva karane kahA hoya ? kevala Apa hI dukhI hoya / jaiseM koU vivAhAdi kAryaviSai jAkA kichU kahyA na hoya ara vaha Apa karttA hoya kaSAya karai tau ApahI dukhI hoya taiseM jAnanA / tAtai kaSAyabhAva karanA aisA hai jaisA jalakA bilovanA kichu kAryakArI nAhIM / taiM ini kaSAyanikI pravRttikoM mithyAcAritra kahie hai / jAteM koI padArtha iSTa aniSTa hai nAhIM / kaiseM so kahie hai ApakoM dukhadAyaka anupakArI hoya tAka aniSTa kahie / so lokameM sarva padArtha apane 2 svabhAvake karttA haiM koU kAhUkoM sukhadAyaka dukhadAyaka upakArI anupakArI hai nAhIM / | yaha jIva apane pariNAmaniviSai tinikoM sukhadAyaka upakArI jAni iSTa jAne athavA dukhadAyaka | anupakArI jAni aniSTa mAne hai / jAtai eka hI padArtha kAhUkoM, iSTa lAge hai kahUka aniSTa lAge hai / jaiseM jAkauM vastra na milai tAkauM moTA vastra iSTa lAgai ara jAkauM mahIna vastra milai tAka aniSTa lAge haiM / sUkarAdikakauM viSThA iSTa lAge hai / devAdikakoM aniSTa lAge hai / kAhUkoM meghavarSA iSTa lAge hai kAhUkoM aniSTa lAge hai / aiseM hI anya janine / bahuri yAhI prakAra eka jIvakoM bhI eka hI padArtha kAhUkAlaviSai iSTa lAge hai kAhUkAlaviSai aniSTa lAge hai | bahu yaha jIva jAka mukhyapane iSTa mAne so bhI aniSTa hotA dekhie hai / ityAdi jAnane / jaise 133
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza rense 00300tagroofacto/2po zarIra iSTa hai so rogAdisahita hoya taba aniSTa hoi jAya / putrAdika iSTa haiM so kAranapAya | aniSTa hote dekhie hai / ityAdi jAnane / bahuri yaha jIva jAkoM mukhyapanai aniSTa mAnai so bhI | iSTa hotA dekhiye hai| jaise gAlI aniSTa lAgai hai so sAsaraimeM iSTa lAgai hai / ityAdi jaanne| aise padArthaniviSai iSTa aniSTapanau hai nAhIM / jo padArthaviSai iSTa aniSTaphnau hoto, tau jo padArtha || | iSTa hotA so sarvako iSTa hI hotaa| jo aniSTa hotA so aniSTa hI hotaa| so hai naahiiN| yaha jIva Apa hI kalpanAkari tinikoM iSTa aniSTa mAne hai / so yaha kalpanA jhUThI hai / bahuri | padArtha hai so sukhadAyaka upakArI vA dukhadAyaka anupakArI ho hai so ApahI nAhIM ho hai puNyapApakA udayake anusAri ho hai / jAkai puNyakA udaya ho hai tAkai padArthanikA saMyoga sukhadAyaka upakArI ho hai / jAkai pApakA udaya ho hai tAkai padArthanikA saMyoga dukhadAyaka / anupakArI ho hai / so pratyakSa dekhiye hai / kAhUkai strIputrAdika sukhadAyaka haiM kAhUkai dukhadAyaka he vyApAra kIe kAhUkai naphA ho hai kAhUkai ToTA ho hai| kAhUkai zatru bhI kiMkara ho hai / / kAhUkai putra bhI ahitakArI ho hai / tAteM jAnie hai padArtha Apa hI iSTa aniSTa hote naahiiN| karma udayake anusAra pravarte haiN| jaise kAhUkai kiMkara apane svAmIke anusAri kisI puruSakoM iSTa aniSTa upajAveM tau kichU kiMkarinikA karttavya nAhIM unake svAmIkA karttavya hai jo kiMkaranihIkoM iSTa aniSTa mAnai sojhaTha hai taiseM karmake udayateM prApta bhae padArtha karmake anusAra jIva o oo-0000000-00-00-2000- 200- 8 Boooooo 134
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza -- ko iSTa aniSTa upajAveM to kichu padArthanikA karttavya nAhIM / jo padArthaniko iSTa aniSTa mAne so jhUTha hai tAteM yaha bAta siddha bhaI ki padArthanikoM iSTa aniSTa mAni tinaviSai rAga dveSa | karanA mithyA hai / ihAM koU kahai ki bAhya vastunikA saMyoga karmanimittatai bane hai to karma| niviSa tau rAga dveSa krnaa| tAkA samAdhAna, karma to jar3a haiM unakai kichU sukhadukha denaikI icchA nAhIM / bahuri vai svayameva karmarUpa pariNameM naahiiN| yAke bhAvanikA nimittateM karmarUpa ho haiN| jaise koU apane hAtha bhATA (patthara) leya. apanA sira phorai tau bhATAkA kahA doSa hai ? taiseM hI jIva apanA rAgAdika bhAvanikari pudgalakoM karmarUpa pariNamAya apanA burA karai tau karmake kahA doSa hai| tAH karmasauM bhI rAgadveSa karanA mithyA hai| yA prakAra paradravyanikauM iSTa aniSTa mAni rAgadveSa karanA mithyA hai| ara || yaha iSTa aniSTa mAni rAgadveSa karai tAtai ini pariNAmanikauM mithyA kahyA hai| mithyArUpa jo pariNamana tAkA nAma mithyAcAritra hai| aba isa jIvakai rAgadveSa hoya hai, tAkA vidhAna vA vistAra dikhAie hai prathama to isa jIvakai paryAyavirSe ahaMbuddhi hai so pApakoM vA zarIrako eka jAni pravaH | hai| bahuri isa zarIraviSai Apako suhAvai aisI iSTa avasthA ho hai, tisaviSai rAga karai hai| ApakauM na suhAvai aisI aniSTa avasthA hai tisaviSai dveSa karai hai| bahuri zarIrakI iSTa avasthAke kAraNa % 3D
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhUta bAhya padArtha niviSai tau roga karai hai ara tAke ghAtaniviSai dveSa kare hai / bahuri zarIrakI aniSTa avasthAke kAraNabhUta bAhya padArthaniviSai tau dveSa karai hai ara tAke ghAtakaniviSai rAga kare hai / bahuri iniviSai jina bAhya padArthanisoM rAga kare hai tinike kAranabhUta anya padArthaniviSai rA kare hai tinike ghAtakaniviSai dveSa kare hai / bahuri jina vAhya padArthanisauM rAga karai hai tinike kAranabhUta anya padArthaniviSai dveSa kare hai tinike ghAtakaniviSai rAga kare hai / bahuri iniviSai bhI jinasa rAga karai hai tinike kAraNa vA ghAtaka anya padArtha niviSai rAga vA dveSa kareM hai / zrara jinasa dveSa hai tinike kAraNa vA ghAtaka anya padArthaniviSai dveSa vA rAga kareM hai / aiseM hI rAga dveSakI paraMparA pravartte hai / bahuri keI bAhyapadArtha zarIrakI avasthAkoM kAraNa nAhIM tiniviSai bhI rAgadveSa karai hai / jaiseM gaU Adike putrAdikataiM kichU zarIrakA iSTa hoya nAhIM tathApi tahAM rAga kare hai / jaiseM kUkarA Adika kai bilAI AvataiM kichU zarIrakA aniSTa hoya nAhIM tathApi tahAM dveSa karai hai / bahuri keI varNa gandha zabdAdikake avalokanAdikataiM zarIrakA iSTa hotA nAhIM tathApi tiniviSai rAga kareM haiN| kaI varNAdikake avalokanAdikataiM zarIrakA aniSTa hotA nAhIM tathApi tiniviSai dveSa karai hai / aisai bhinna bhinna bAhya padArthaniviSai rAgadveSa ho hai / bahuri inaviSai bhI jinasa rAga karai hai tinike kAraNa ara ghAtaka anyapadArthaniviSai rAga vA dveSa kareM hai / ara jinasyoM dveSa karai hai tinike kAraNa vA ghAtaka anyapadArtha tiniviSai dveSa vA rAga kareM hai Sao con de 136
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. aise hI ihA~ prakAza aise hI ihAM bhI rAgadveSakI paraMparA pravahai / ihAM prazna-jo anyapadArthaniviSa tau rAgadveSa / karanekA prayojana jAnyA paraMtu prathama tau mUlabhUta zarIrakI avasthAviSe vA zarIrakI avasthAkoM kAraNa nAhI tina padArthaniviSai iSTa aniSTa mAnanekA prayojana kahA hai ? tAkA samAdhAna, jo prathama mUlabhUta zarIrakI avasthA Adika haiM tiniviSai bhI prayojana vicAri rAga karai hai to mithyAcAritra kAheko nAma pAvai / tinivi vinA hI prayojana rAgadveSa karai hai / ara | tinihIke artha anyasauM rAgadveSa karai tAte sarva rAgadveSapariNatikA nAma mithyAcAritra kahyA hai| ihAM prazna-jo zarIrakI avasthA vA bAhyapadArthaniviNe iSTa aniSTa mAnanekA prayojana to | bhAse nAhIM ara iSTa aniSTa mAnevinA rahyA jAtA nAhIM, so kAraNa kahA hai| tAkA samAdhAna, isa jIvakai cAritramohakA udayate rAgadveSa bhAva hoya so e bhAva koI padArthakA AzrayavinA hoya sakeM nAhIM / jaise rAga hoya so koI padArthaviNe hoya / dveSa hoya so koI | padArthaviSa hI hoya / aiseM tinipadArthanikai ara rAgadveSake nimittanaimittika saMbandha hai / tahAM vizeSa itanA jo keI padArtha to mukhyapanai rAgauM kArana haiN| keI padArtha mukhyapanai dveSakoM kAraNa haiN| keI | padArtha kAhUkoM kAhUkAlaviSairAgake kArana ho haiM kAhukoM kAhUkAlaviSai dveSake kAraNa ho haiN| ihAM itanA jAnanA,-eka kArya honaiviSe aneka kAraNa cAhiesorAgAdika honaiviSaaMtaraMga kAraNa mohakA udaya
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hai, so balavAn hai / ara bAhya kAraNa padArtha hai so balavAn nAhIM hai / mahAmunikai moha manda hote | bAhya padArthanikA nimitta hote bhI rAgadveSa upajate nAhIM / pApI jIvanikai moha tIvra hote bAhyakAraNa na hotaiM bhI tinikA saMkalpahIkari rAgadveSa ho hai / tAtaiM mohakA udaya hotaiM rAgadika ho haiM / tahAM jisa bAhyapadArthakA Azrayakari rAgabhAva honA hoya tisaviSai vinA hI prayojana vA kichU prayojanalie iSTabuddhi ho hai / bahuri jisa padArthakA Azrayakari dveSabhAva honA | hoya tisaviSai vinA hI prayojana vA kichU prayojanalie aniSTabuddhi ho hai / tAtai mohakA udaya padArthanikoM iSTa aniSTa mAne vinA rahyA jAtA nAhIM / aiseM padArthanikai viSai iSTAniSTa| buddhi ho rAgadveSarUpa pariNamana hoya tAkA nAma mithyAcAritra jAnanA / bahuri ini rAgadveSanihIke vizeSa krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, | puruSaveda, napunsakavedarUpa kaSAyabhAva haiM te sarva isa mithyAcAritrake bheda jAnane / inikA barNana pUrve kiyA hI hai / bahuri isa mithyAcAritraviSai svarUpAcaraNarUpa cAritrakA abhAva hai| tA yAkA nAma acAritra bhI kahie / bahuri ihAM pariNAma miTai nAhIM athavA virakta nAhIM tA yAhIkA nAma asaMyama kahie hai vA avirata kahie hai / jAtaiM pAMca iMdriya ra manake viSayaniviSai kaTuri paMcasthAvara sakI hiMsAviSai svacchandapanA ho hai ara inake tyAgarUpa bhAva na hoya to hI asaMyama vA avirata vAraha prakAra kA hai / so kaSAyabhAva bhae aise kArya ho 138
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 1 hai tAte mithyAcAritrakA nAma asaMyama vA avirata jaannaa| bahuri isahIkA nAma atrata | prakAza jAnanA / jAte hiMsA anRta steya abrahma parigraha ini pApakAryaniviSai pravRttikA nAma avata hai| so inikA mUlakAraNa pramattayoga kahyA hai| pramattayoga hai so kaSAyamaya hai tAtai mithyA cAritrakA nAma avrata bhI kahie hai| aiseM mithyAcAritrakA svarUpa khyaa| yA prakAra isa ||| / saMsArI jIvakai mithyAdarzana mithyAjJAna mithyAcAritrarUpa pariNamana anAditai pAie hai| so| || | aisA pariNamana ekeMdriya Adi asaMjJIparyanta tau sarva jIvanikai pAie hai| bahuri saMjJI paceMdriya|| niviSai samyagdRSTI vinA anya sarva jIvanikai aisA hI pariNamana pAie hai| pariNamanaviSai jaisA jahAM saMbhau taisA tahAM jAnanA / jaise ekeMdriyAdikakai indriyAkanikI hInatA adhikatA pAie hai vA dhana putrAdikakA saMbaMdha manuSyAdikakai hI pAie hai so inikai nimittateM mithyAdarzanA| dikakA varNanana kiyA hai| tisavirSe jaisA vizeSa saMbhavai taisA jAnanA / bahuri ekendriyAdika jIva iMdriya zarIrAdikakA nAma jAneM nAhIM hai parantu tisa nAmakA artharUpa jo bhAva hai tisa| viSai pUrvokta prakAra pariNamana pAie hai| jaise meM sparzakari sparasyauM hauM zarIra merA hai aisA nAma na jAne hai tathApi isakA artharUpa jo bhAva hai tisa rUpa pariNama hai| bahuri manuSyAdika keI nAma bhI jAne haiM ara tAke bhAvarUpa pariNama haiN| ityAdi vizeSa saMbhavai so jAna lenA / aise e mithyAdarzanAdikabhAva jIvakai anAditai pAie hai navIna grahe nAhIM / dekho yAkI mahImA ki
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ March mo.mA. prakAza 2010 C jo paryAya dharai hai tahAM vinA hI sikhAe mohake udayatai svayameva aisA hI pariNamana ho hai| bahuri manuSyAdikakai satya vicAra honeke kAraNa mile to bhI samyak pariNamana hoya naahiiN|| | zrIguruke upadezakA nimitta banai vaha vAraMvAra samajhAveM yaha ki vicAra karai nAhIM / bahuri / / ApakauM bhI pratyakSa bhAsai tau na mAnai ara anyathA hI mAne / kaise, so kahie hai--maraNa hote zarIra AtmA pratyakSa judA ho hai| eka zarIrakoM chori AtmA anya zarIra dharai hai so vyaMtarAdika apane pUrva bhavakA saMbaMdha pragaTa karate dekhie hai| paraMtu yAkai zarIra" bhinnabuddhi na hoya || ske| strIputrAdika apane svArthake sage pratyakSa dekhie hai| unakA prayojana na sadhai taba hii| | viparIta hote dekhie hai / yaha tiniviSe mamatva karai hai / ara tinikai arthi narakAdikavi gamanakauM | kAraNa nAnA pApa upajAvai hai| dhanAdika sAmagrI anyakI anyakai hotI dekhie hai yaha tinakauM || | apanI mAnai hai / bahuri zarIrakI avasthA vA bAhyasAmagrI svayameva hotI vinazatI dekhie hai / / || | yaha vRthA Apa kartA ho hai tahAM jo apane manoratha anusArI kArya hoya tAkoM to kahai maiM | | kiyA / ara anyathA hoya tAkauM kahai maiM kahA karauM ? aise hI honA thA vA aise kyoM bhyaa| | aisA mAne, so ke tau sarvakA kartA hI honA thA kai akartA rahanA thaa| so vicAra nAhIM / bahuri maraNa avazya hogA aisA jAnai paraMtu maraNakA nizcakakari kichu karttavya kara nAhIM / isa paryAyasaMbaMdhI hI jatana kareM hai| bahuri maraNa kA nizcayakari kabahU to kahai, meM marUMgA zarIrakauM || 140 O ND COCON niNddu
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. jlaavaige| kabahU kahai mokauM jlaaveNge| kabahU kahai jasa rahyA tau hama jIvate hI haiM / kabahU kahe prakAza || patrAdika raheMge to maiM hI jiivauNgaa| aiseM bAulAkIsI nAI bakai hai kicha sAbadhAnI naahiiN| || bahari ApakauMpa ralokaviNe pratyakSa jAtA jAnai tAkA tau iSTa aniSTakA kicha upAya naahiiN| ara ihAM putra potA Adi merI saMtativiSa ghanekAla tAI iSTa rahyA karai aniSTa na hoya / aiseM aneka | upAya karai hai| kAikA paraloka bhae pIche isa lokakI sAmagrIkari upakAra bhayA dekhyA nAhIM | parantu yAkai paraloka honekA nizcaya bhae bhI isa lokakI sAmagrIhIkA yatana rahe hai / bahuri viSayakaSAyakI pravRttikari vA hiMsAdi kAryakari Apa dukhI hoya, khedakhinna hoya, auranikA vairI hoya, isa lokaviSa niMdya hoya, paralokaviSai burA hoya so pratyakSa Apa jAne tathApi tinihIviSai pravat / ityAdi kaneka prakAra pratyakSa bhAsai tAkauM bhI anyathA zrada hai jAnai Acarai so yaha mohakA mAhAtmya hai| aise yaha mithyAdarzanajJAnacAritrarUpa anAdita jIva pariNamai hai| isa hI pariNamanakari saMsAraviSe aneka prakAra dukha upajAvanahAre karmanikA saMbaMdha pAie hai / eI bhAva duHkhanike bIja haiM anya koI nAhIM / tAte he bhavya jo dukhate mukta bhayA cAhai to ini| mithyAdarzanAdika vibhAvanikA abhAva karanA yaha hI kArya hai isa kAryake kie terA parama kalyANa hogaa| iti zrImokSamArgaprakAzaka nAma zAstraviSa mithyAdarzanajJAnacAratrakA nirUpaNarUpa cauthA adhikAra sampUrNa bhayA // 4 // -
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dohaa| bahuvidhi mithyAgahanakari, malina bhae nija bhAva / ... tAkau hetu abhAva hai, sahajarUpa darasAva // 1 // atha' yaha jIba pUrvokta prakArakari anAdita mithyAdarzanajJAnacAritrarUpa pariNama hai || tAkari saMsAraviSai dukha sahato saMto kadAcit manuSyAdiparyAyaniviSa vizeSa zraddhAnAdi karanekI zaktiko paavai| tahAM vizeSa mithyAzraddhAnAdikake kAraNanikari tini mithyAzraddhAnAdikako porSe to tisa jIvakA dukha mukta honA ati durlabha ho hai| jaise koI puruSa rogI hai kicha / sAvadhAnIkauM pAya kupathya seve to usa rogIkA sulajanA kaThina hI hoya / taiseM yaha jIva mithyAtvAdi sahita hai so kichu jJAnAdi zaktikoM pAya vizeSa viparIta zraddhAnAdikakai kAraNanikA sevana kare to isa jIkkA mukta honA kaThina hI hoya / tAteM jaise vaidya kupathyanikA | vizeSa dikhAya tinike sevanakoM niSedhe, taiseM hI ihAM vizeSa mithyAzraddhAnAdikake kAraNanikA vizeSa dikhAya tinikA niSedha karie hai| ihAM anAdi je mithyAtvAdi bhAva pAie hai te | tau agRhItamithyAtvAdi jAnane / jAte te navIna grahe naahiiN| bahuri inake puSTa karaneke kAraNanikari vizeSa mithyAtvAdi bhAva hoya te gRhItamithyAtvAdi jAnane / tahAM agRhItamithyAtvAdi kakA varNana to pUrva kiyA hai so ho jAnanA ara gRhItamithyAtvAdikakA aba nirUpaNa karie 142
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza AMRAPGRaosaroorkefookGood2cfOOKaraliactor-ack-roiderosierorojectoraliBelooriBeloodbefoaEcooppamooper hai so jAnanA, kudeva kuguru kudharma ara kalpita tattvanikA zraddhAna so to mithyAdarzana hai / bahuri jinivi viparIta nirUpaNakari rAgAdi poSe hoMya aise kuzAstra tiniviSe zraddhAnapUrvaka abhyAsa so mithyAjJAna hai / bahuri jisa AcaraNavirSe kaSAyanikA sevana hoya ara tAkoM dharma-|| rUpa aMgIkAra karai so mithyAcAritra hai| aba inakA vizeSa dikhAie hai, indra lokapAlaityAdi / advaitabrahma rAma kRSNa mahAdeva buddha pIra paigambara ityAdi / bahuri hanumAna bhairUM kSetra| pAla devI dihAr3I satI ityAdi / bahuri zItalA cauthi sAMjhI gaNagori holI ityAdi / bahuri | sUrya candramA graha Uta pitara vyaMtara ityAdi / bahuri gaU sarpa ityAdi / bahuri agni jala vRkSa | | ityAdi / bahuri zAstra davAta bAsaNa ityAdi aneka tinikA anyathA zraddhAnakari tinikoM | pUjai / bahuri tinakari apanA kArya siddha kiyA cAhai so vai kArya siddhi ke kArana nAhIM tAte / / aise zraddhAnakauM gRhItamithyAtva kahie hai| tahAM tinikA anyathA zraddhAna kaise ho hai so kahie hai, advaitabrahmakoM sarvavyApI sarvakA karttA mAnai so koI hai naahiiN| mithyA kalpanA kareM haiN| prathama vAkoM sarvavyApI mAnai so sarva padArtha tau nyAre nyAre pratyakSa haiM vA tinike svabhAva nyAre nyAre dekhie hai inikoM eka kaiseM mAnie hai| eka mAnanA to ini prakAranikari hai
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza fon100foodacrocodoo186004800-4360CReckroacrookGEO-AECHOOTECORPORootagoodcroorgaroofotoost eka prakAra to yaha hai jo sarva nyAre nyAre haiM tinike samudAyakoM kalpanAkari tAkA kicha | nAma dharie / jaiseM ghoTaka hastI ityAdi bhinna minna haiM tinikai samudAyakA nAma senA hai| tiniteM judA koI senA vastu naahiiN| so isa prakAra sarvapadArthanikA nAma brahma hai to brahma / koI judA vastu tau na ThaharayA / bahuri eka prakAra yaha hai jo vyakti apekSA tau nyAre nyAre | haiM tinakoM jAti apekSA kalpanAkari eka kahie hai| jaiseM sau ghoTaka (ghor3A) haiM te vyaktiapekSA tau jude jude sau hI haiM tinike AkArAdikakI samAnatA dekhi kalpanAkari eka jAti kahaiM so vaha jAti tinate judI to koI hai naahiiN| so isa prakArakari jo sabanikI koI eka jAti apekSA eka brahma mAnie hai to brahma judA sau koI na tthhryaa| ihAM bhI kalpanAmAtra hI tthhryaa| bahuri aika prakAra yaha hai jo padArtha nyAre nyAre haiM timike milApate eka skandha / hoya tAkauM eka kahie / jaiseM jalake paramANu nyAre nyAre haiM tinakA milApa bhae samudrAdi kahie athavA jaise pRthivIke paramANunikA milApa bhae ghaTa Adi kahie / so yahAM samudrAdi / vA ghaTAdika haiM te tina paramANanitai bhinna koI judA to vastu nAhIM / so isa prakArakari jo sarva padArtha nyAre nyAre haiM parantu kadAcit mili eka ho jAya haiM so brahma hai, aise mAnie tau / / initeM judA to koI brahma na tthhryaa| bahuri eka prakAra yaha hai ki aMga to nyAre nyAre haiM ara jAke aMga hai so aMgI eka hai| jaise netra hasta pAdAdika bhinna bhinna haiM ara jAkeM e haiM so 144
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza pNcaaNgN ni ni nuNci vNdl 2020010 manuSya eka hai| so isa prakAra jo sarva padArtha tau aMga haiM ara jAkai e haiM so aMgI brahma hai| | yaha sarva loka virATasvarUpa brahmakA aMga hai, aisaiM mAnie tau manuSyakai hastapAdAdika aMganikai paraspara antarAla bhae to ekapanA rahatA nAhIM / jur3e rahe hI eka zarIra nAma pAvai / so lok-| viSai to padArthanikai antarAla paraspara bhAsai hai / yAkA ekatvapanA kaisaiM mAnie ? antarAla bhae / bhI ekatva mAnie tau bhinnapanA kahAM maanie| ihAM koU kahai ki samasta padArthanike madhyaviSa sUkSmarUpa brahmake aMga haiM tinikari sarva padArtha jur3i rahe haiM tAkauM kahie hai, jo aMga jisa aMgate jurathA hai tisahIta jusyA rahai hai ki TUTi TUTi anya anya aMganisauM jurayA karai hai| jo prathama pakSa grahaNa karaigA tau sUryAdika gamana karai haiM, tinike | sAthi jina sUkSma aMganita ve jure raheM te bhI gamana kreN| bahuri tinikauM gamana karate sUkSma aMga anya sthUla aMgani jure rahaiM te bhI gamana kare haiM so aise sarva loka asthira ho jAya / jaise zarIrakA eka aMga khIMce sarva aMga khIMce jAya, taiseM eka padArthakoM gamanAdi karate sarva padArthanikA gamanAdi hoya so bhAsai naahiiN| bahuri jo dvitIya pakSa grahaigA, to aMga TUTanete bhinnapanA hoya jAya taba ekapanA kaise rahyA ? tAtai sarvalokakA ekatvakauM brahma mAnanA bhrama hI hai / bahuri eka prakAra yaha hai jo pahile eka thA pIche aneka bhayA bahuri eka hoya jAya / tAte eka hai / jaiseM jala eka thA so vAsaNanimeM judA bhayA / bahuri mile taba eka hoya jAya 0 0 145 on
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza o-proozc0000000FICRO-GROCERONTRO-Actoniromooooozolesterooshanganese tAteM eka hai / vA jaiseM sonAkA gadA (pAMsA) eka thA so kaMkaNa kuMDalAdirUpa bhayA bahuri milikari / | sonAkA eka gadA hoya jaay| taiseM brahma eka thA pIche anekarUpa bhayA bahuri eka hoyagA| tAte eka hI hai| isa prakAra ekasva mAna hai tau jaba anekarUpa bhayA taba jusyA rahyA ki bhinna bhyaa| jo jusyA kahaigA topUrvokta doSa AvaigA bhinna bhayA kahegA tau tisakAla tau ekatva na | rhyaa| bahuri jala suvarNAdikakauM bhinna bhae bhI eka kahie hai so to ekajAtiapekSA kahie hai| sarva | | padArthanikI eka jAti bhAsai naahiiN| koU cetana hai koU acetana hai ityAdi anekarUpa haiM || tinakI eka jAti kaise kahie / bahuri jAti apekSA ekatva mAnanA kalpanAmAtra pUrvaM kahyA hI hai / bahuri pahile eka thA pIche bhinna bhayA mAnai hai to jaise eka pASANAdi phUTi Tukar3e hoya jAya haiM taiseM brahmake khaNDa hoya gae bahari tinikA ekaThA honA mAne hai tau tahAM tinikA svarUpa || bhinna rahai hai ki eka hoya jAya hai| jo bhinna rahai hai tau tahAM apane apane svarUpakari bhinna hI hai| ara eka hoya jAya to jar3a bhI cetana hoya jAya vA cetana jar3a hoya jAya / tahAM aneka vastUnikA eka vastu bhayA taba kAhU kAlavirSe aneka vastu kAhU kAlaviSai eka vastu aisA kahanA bne| anAdi ananta eka brahma hai aisA kahanA banai naahiiN| bahuri jo kahegA lokaracanA hote vA na hote brahma jaisAkA taisA hI rahai hai tAte brahma anAdi ananta hai / so hama pUche haiM lokaviSai pRthivI jalAdika dekhie hai te jude navIna utpanna bhae haiM ki brahma hI ina - 1VE
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza svarUpa bhayA hai ? jo jude navIna utpanna bhae haiM to e nyAre bhae brahma nyArA rahA sarvavyApI advaitabrahma na ThaharathA / bahuri jo brahma hI ina svarUpa bhayA tau kadAcit loka bhayA kadAcit brahma bhayA to jaisAkA taisA kaise rahyA ? bahuri vai kahaiM haiM jo saba hI brahma tau lokasvarUpa na ho hai vAkA koI aMza hI hai / tAkauM kahie hai, jaiseM samudrakA eka biMdu viSarUpa bhayA tahAM sthUladRSTikari tau gamya nAhIM parantu sUkSmadRSTi die tau ekabinduapekSA samudrakai anyathApanA bhayA / taiseM brahmakA eka aMza bhinna hoya lokarUpa bhayA / tahAM sthUlavicArakari tau kichU gamya nAhIM parantu sUkSmavicAra kiyA to eka aMzaapekSA brahmakai anyathApanA bhayA / yaha anyathApanA aura tau kAhUkai bhayA nAhIM / aiseM svarUpa brahmakoM mAnanA bhrama hI hai / bahuri eka prakAra yaha hai, -- jaiseM AkAza sarvavyApI hai taiseM sarva vyApI hai / so isa prakAra mAne hai to AkAzavat bar3A brahmakauM mAni vA jahAM ghaTapaTAdika haiM tahAM jaise AkAza hai taiseM tahAM brahma bhI hai aisA bhI mAni / parantu jaiseM ghaTapaTAdikakauM ara AkAzakoM eka hI kahie to kaise baneM taiseM lokakauM ra brahmakauM eka mAnanA kaiseM saMbhave ? bahuri AkAzakA tau lakSaNa sarvatra bhAsai hai tA tAkA tau sarvatra sadbhAva mAnie hai / brahmakA tau lakSaNa sarvatra bhAsatA nAhIM tAtai tAkA sarvatra sadbhAva kaiseM mAnie ? aiseM yA prakArakari bhI sarvarUpa brahma nAhIM hai / aiseM hI vicArakara kisI bhI prakArakari eka brahma saMbhave nAhIM / sarva padArtha bhinna 147
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhinna hI bhAseM haiN| ihAM prativAdI kahai hai-jo sarva eka hI hai parantu tumhAre bhrama hai tAte tumakoM eka bhAsai nAhIM / bahuri tuma yukti kahI so brahmakA. svarUpa yuktigamya nAhIM / vacana || agocara hai / eka bhI hai aneka bhI hai hai / judAbhI hai milyA bhI hai| vAkI mahimA aisI hI | hai| tAkauM kahie hai, jo pratyakSa tujakoM vA sabanikoM bhAsai tAkoM tau tU bhrama khai| ara yuktikari anu-/ mAna karie so tU kahai hai ki sAMcA svarUpa yuktigamya hai nAhIM / bahuri kahai sAMcAsvarUpa vacanaH | agocara hai to vacana vinA kaisaiM nirNaya kare ? bahuri tU kahai eka bhI hai aneka bhI hai judA bhI / hai milyA bhI hai so tinakI apekSA batAvai nAhIM bAulekIsI nAIM aise bhI hai aise bhI hai aiptA kahI yAkoM mahimA batAvai so jahAM nyAya na hoya hai tahAM jhUThe aise hI vAcAlapanA karai haiM so karo / nyAya to jaise sAMca hai vaise hI hogaa| bahuri ava tisa brahmakoM lokakA kartA mAna hai| tAko mithyA dikhAie hai, prathama to aisA mAna hai jo brahmakai aisI icchA bhaI ki-'eko'haM bahusyAM, kahie maiM || | eka hauM so bahuta hosyoN| tahAM pUchie hai-pUrva avasthAmeM dukhI hoya, taba anna avasthAkoM cAhai / so brahma ekarUpa avasthAtai bahutarUpa honekI icchA karI so tisa ekarUpa avasthAviSai | kahA dukha thA ? taba vaha kahai hai jo dukha tau na thA aisA hI kautUhala upjyaa| tAkauM kahie hai- 148
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Storicooto-opofootCLOORoopcfOECR002600-2rco%20moFookieMO0-800000marookexo-POOTCO0PAY jo pUrva thorA sukhI hoya ara kutUhala kie ghanA sukhI hoya so kutUhala karanA vicAre / so brahmakai eka avasthAtai bahuta avasthArUpa bhae ghanA sukha honA kaise saMbhavai ? bahuri jo pUrva hI saMpUrNa sukhI hoya, tau avasthA kAhekauM plttai| prayojana vinA to koI kichu karttavya kreN| nAhIM / bahuri pUrva bhI sukhI hoyagA icchA anusAra kArya bhae bhI sukhI hogA parantu icchA bhaI tisakAla tau dukhI hoya / taba vaha kahai hai brahmakeM jisakAla icchA ho hai tisakAla hI kArya ho hai tAtai dukhI na ho hai / tahAM kahie hai, sthUlakAlakI apekSA to aise mAnau parantu sUkSma-! kAlakI apekSA to icchAkA ora kAryakA honA yugapat saMbhava nAhIM / icchA tau taba hI hoya, | jaba kArya na hoya / kArya hoya, taba icchA na hoya / tAte sUkSmakAlamAtra icchA rahI taba to | | dukhI bhayA hogaa| jAte icchA hai so hI duHkha hai ara koI duHkhakA svarUpa hai nAhIM / tAte | brahmakai icchAkI kalpanA karie hai so mithyA hai| bahuri vaha kahai hai icchA hote brahmakI mAyA pragaTa bhaI so brahmakai mAyA bhaI taba brahma bhI mAyAvI bhayA zuddhakharUpa kaise rahyA / bahuri brahmakai aramAyAkai daMDI daMDavat saMyogasaMbaMdha hai| ki agni uSNavat samavAyasaMbaMdha hai| jo saMyogasaMbaMdha hai to brahma bhinna hai mAyA bhinna hai advaita brahma kaise rahyA ? bahuri jaiseM daMDI daMDakoM upakArI jAni grahai hai taiseM brahma mAyAko upakArI jAna hai to grahai hai, nAhIM to kAhekauM grahai ? bahuri jisa mAyAkauM brahma grahai tAkA niSedha
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 305000000 310 35 s karanA kaise saMdhai vaha to upAdeya bhaI / bahuri jo samavAyasaMbaMdha hai to jaiseM ani u svabhAva hai maiM brahmakA mAyAsvabhAva hI bhayA / jo brahmakA svabhAva hai tAkA niSedha karanA kaiseM saMbhavai / yaha tau uttama bhaI / bahuri vaha ka hai hai ki- brahma to caitanya hai mAyA jar3a hai so samavAyasaMbandhaviSai aise doya svabhAva saMbhaveM nAhIM / jaiseM prakAza aura aMdhakAra ekatra kaiseM saMbhaveM ? bahuri vaha ka hai hai, - mAyAkari brahma Apa tau bhramarUpa hotA nAhIM tAkI mAyAkari jIva bhramarUpa ho hai / tAka kahie hai, jaise kapaTI apane kapaTakoM Apa jAnai so Apa bhramarUpaM na hoya vAke kapaTakari anya bhramarUpa hoya jAya / tahAM kapaTI tau vAhIkauM kahie jAnai kapaTa kiyA / tAkai kapaTakari anya bhramarUpa bhae tinikoM tau kapaTI na kahie / taiseM brahma apanI mAyAkoM Apa jAnai so Apa tau bhramarUpa na hoya vAkI mAyAkari anya jIva bhramarUpa hoya haiM / tahAM mAyAvI tau brahmakoM kahie tAkI mAyAkari anya jIva bhramarUpa bhae tinakauM mAyAvI kAhekauM kahie / bahuri pUchie hai ki ve jIva brahmataiM eka haiM ki nyAre haiM / jo eka haiM to jaiseM koU Apa hI apane aMganikoM pIr3A upajAvai tau tAkauM bAulA kahie hai / taiseM brahma Apa hI Apa bhinna nAhIM aise anya jIvanikoM mAyAkari dukhI karai hai tau yArkoM kahA kahoge, bahuri jo nyAre haiM to jaise koU bhUta vinA hI prayojana auranikoM bhrama upajAvai pIr3A devai tau tAkau nikRSTa hI 150
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza khie| taiseM brahma vinA hI prayojana anya jIvanikoM nAyA upajAvai tau vAkoM kahA khoge| | aise mAyA brahmakI kahie hai, so bhI bhrama hI hai| bahuri vai kahai haiM-jude jude bahuta pAtraniviSe jala bharayA hai tina sabaniviSai candramA | kA pratibimba judA judA par3e hai / candramA eka hai| taiseM jude jude bahuta zarIraniviSai brahmakA || | caitanya prakAza judA judA pAie hai / brahma eka hai| tAtai jIvanikai cetanA hai so brahmahIkI hai| | so aisA kahanA bhI bhrama hI hai / jAteM zarIra jar3a hai yAviNe brahakA pratibimbateM cetanA bhaI | to ghaTapaTAdi jar3a hai tinaviSa brahma kA pratibimba kyoM na par3ayA ara cetanA kyoM na bhaI / / | bahuri vai kahai hai zarIrakoM tau caitanya nAhIM karai hai jIvakoM kare hai| taba vAkoM pUchie hai ki / | jIvakA svarUpa cetana hai ki acetana hai| jo cetana hai tau cetanakA cetana kahA kregaa| jo acetana hai to zarIrakI vA ghaTAdikakI vA jIvakI eka jAti bhaI / bahuri vAkauM pUchie haibrahmakI ara jIvanikI cetanA eka hai ki bhinna hai / jo eka hai to jJAnakA adhika hInapanA. | kaiseM dekhie hai / bahuri e jIva paraspara vaha vAkI jAnIkoM na jAnai vaha vAkI jAnIkoM na jAne | so kAraNa kahA ? jo tU kahegA yaha ghaTa upAdhikA bheda hai to cetanA bhinna bhinna tthhrii| ghaTa upAdhi miTe yAkI cetanA brahmameM mileMgI kai nAza ho jAyagI? jo nAza ho jAyagI to yaha jIva acetana raha jAyagA ara tU kahegA jIva hI brahmameM mili jAya hai tau tahAM brahmaviSai
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mileM yAkA astitva rahai hai ki nAhIM rahai hai| jo astitva rahai hai to yaha rahyA yAkI cetanA vAkai rahI brahmaviSe kahA milyA ? ara jo astitva na rahai hai tau yAkA nAza bhayA brahmavirSe | kauna milyA ? bahuri jo tU kahegA brahmakI ara jIvakI cetanA bhinna bhinna hai to brahma ara sarvajIva Apa hI bhinna bhinna tthhre| aiseM jIvanikai cetanA hai so brahmakI hai aisA mAnanA bhrama hai| zarIrAdi mAyAke kaho so mAyA hI hADa mAMsAdirUpa ho hai ki mAyAke nimitta aura koI tinarUpa ho hai| jo mAyA hI hoya hai to mAyAkai varNa gandhAdika pUrva hI the ki navIna bhe| jo pUrvaM the to pUrvai tau mAyA brahmakI thI ara brahma amUrtika hai tahAM varNAdi kaise sNbhveN| bahuri jo navIna bhae tau amUrtIkakA mUrtika bhayA taba amUrtIka svabhAva zAzvatA na tthhryaa| bahuri jo kahaigA mAyAke nimittate aura koI ho hai tau ara padArtha tau tU ThaharAvatA hI nAhIM bhayA kauna / jo tU kahaigA navIna padArtha nipaje / tau te mAyAte bhinna nipaje ki abhinna nipaje / mAyAta bhinna nipaje to mAyAmayI zarIrAdika kAhekoM khau| te to tina| pAdarthamaya bhaye / ara abhinna nipaje tau mAyA hI tadrUpa bhaI navIna padArtha nipaje kAhekauM khii| aise zarIrAdika mAyAsvarUpa haiM aisA kahanA bhrama hai| bahuri vaha kahai hai mAyA tIna guNa nipaje-rAjasa tAmasa sAvika / so yaha bhI / 152
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kahanA mithyA hai / jAtaiM mAnAdi kaSAyarUpa bhAvako rAjasa kahie hai, krodhAdikaSAyarUpa bhAvakoM tAmasa kahie hai, mandakaSAyarUpa bhAvakauM sAtvika kahie hai / so e tau bhAva cetanAmaI pratyakSa dekhie hai / ra mAyAkA svarUpa jar3a kaho hauM, so jar3atai e bhAva kaiseM nipajaiM / jo jar3akeM bhI hoM to pASANAdikake bhI hoMya / so to cetanAsvarUpa jIva tinihIkai e bhAva dIsa haiN| tAtai e bhAva mAyAtaiM nipaje nAhIM / jo mAyAkauM cetana ThaharA vai tau maaneN| so mAyAkoM cetana ThaharAe zarIrAdika mAyAtai bhinna bhinna nipaje kahaigA tau na maaneNge| tAtaiM nirddhAra kara, bhramarUpa mAneM naphA kahA hai / bahuri vaha hai hai tiniguNanitaiM brahmA viSNu maheza e tIna deva pragaTa bhae so yaha bhI mithyA hI hai / jAtaiM guNI taiM to guNa hoya guNa guNI kaiseM nipajai / puruSatai tau krodha hoya krodha puruSa kaiseM nipajai / bahuri ini guNanikI tau nindA karie hai / inikari nipaje brahmAdika tinikoM pUjya kaisaiM mAnie hai / bahuri * guNa tauM mAyAmaya ara inakoM brahmake avatAra kahie hai so etau mAyAke avatAra bhae inako brahmake avatAra kaiseM kahie hai / bahuri e guNa jinameM thore bhI pAie tinikoM lau chur3AbanekA upadeza dIjie ara jo inihIkI mUrti tinikoM pUjya mAnie / yaha to bar3A bhrama hai / bahuri tinikA karttavya bhI inamayI bhAse hai / kutUhalAdika vA yuddhAdika vA strIsevanAdika kArya kareM haiM so tini rAjasAdi guNanikara hI e kriyA 153
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza / ho haiM / so inikai rAjasAdika pAie hai aise kho| unikoM pUjya kahanA paramezvara kahanA to / / bane nAhIM / jaise anya saMsArI haiM taiseM e bhI haiN| bahuri kadAcit tU kahegA saMsArI to mAyA ke AdhIna haiM so vinA jAne tina kAryanikauM kareM haiM / brahmAdikakai mAyA AdhIna hai so e | jAnakara ini kAryanikoM kare haiN| so yaha bhI bhrama hai| jAnai mAyAke AdhIna bhae tau kAma | krodhAdi nipajai haiM aura kahA ho hai| so ina brahmAdikanikai to kAmakrodhAdikakI tIvratA pAie hai / kAmakI tIvratAkari strInike vazIbhUta bhae nRtya gAnAdi karate bhae, vihvala hote bhae, nAnAprakAra kuceSTA karate bhae, bahuri krodhake vazIbhUta bhae aneka yuddhAdi kArya karate / bhae, mAnake vazIbhUta bhae ApakI uccatA pragaTa karaneke arthi aneka upAya karate bhae, mAyAke | vazIbhUta bhae 'aneka chala karate bhae, lobhake vazIbhUta bhae parigrahakA saMga karate bhae ityAdi || / / bahuta kahA kahie / aiseM vazIbhUta bhae cIraharaNadi nirlajjanikI kriyA aura dadhi lUTanAdi | coranikI kriyA ara ruMDamAlA dhAraNAdi bAulenikI kriyA, bahurUpadhAraNAdi bhUtanikI kriyA, gaucarAvaNAdi nIca kulavAloMkI kriyA ityAdi je ninyakriyA tinikoM tau karata bhae, yaate|| adhika mAyAke vazIbhUta bhae kahA kriyA ho hai so jAni na parI / jaiseM koU megha paTalasahita amAvasyAkI rAtakoM aMdhakAra rahita mAne taiseM bAhya kuceSTAsahita tIvra kAma krodhAdikanike dhArI brahmAdikanikoM mAyA rahita mAnanA hai| 154
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza . bahuri vaha kahai ki inako kAmakrodhAdi vyApta nahIM hotA yaha bhI paramezvarako lIlA hai / tAkoM kahie hai-aise kArya karai haiM te icchAkari kareM haiM ki vinA icchA kareM haiM / jo icchA| kari karai haiM to strIsevanakI icchAhIkA nAma kAma hai yuddha karanekI icchAhIkA nAma krodha hai / ityAdi aise hI jAnanA / bahuri jo vinA icchA ho hai to Apa jAkauM na cAhai aisA kArya tau| paravaza bhae hI hoya so parava rApanA kaise saMbhavai / bahuri tU lIlA batAvai hai so paramezvara avatAra dhari ina kAryaniviSe lIlA karai hai tau anya jIvanikoM ini kAryaniteM chur3Aya mukta karanekA upadeza kAhekoM dIjie hai / kSamA saMtoSa zIla saMyamAdikakA upadeza sarva jhUThA bhyaa| - bahuri vai kaheM haiM ki paramezvarakoM tau kichu prayojana naahiiN| lokarItikI pravRttike | arthi vA bhaktanikI rakSA duSTanikA nigraha tinike arthi avatAra dharai hai| yAkoM pUchie haiprayojana vinA ciMvaTI hU kArya na karai paramezvara kAhekauM krai| bahuri prayojana bhI kahA loka- | rItikI pravRttike arthi karai hai| so jaise koI puruSa Apa kuceSTAkari apane putranikoM sikhAvai / bahuri vai tisa ceSTArUpa pravatta taba unako mArai to aise pitAkoM bhalA kaise kahie / taiseM brahmAdika Apa kAmajhaudharUpa ceSTAkari apane nipajAe lokanikai pravRtti kraaveN| bahuri ve loka taiseM | pravarta taba unakoM narakAdikaviSe DAreM / narakAdika inihI bhAvanikA phala zAstraviSa likhyA hai | | so aise prabhukoM bhalA kaisaiM mAnie / bahuri nai yaha prayojana kahyA ki bhaktanikI rakSA duSTanikA 155
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza OOJE0001501000ROOFAfoo/300020800120foolegroo1761-00000000000017100Nanomy-oomnontaceae | nigraha karanA so bhaktanikoM dukhadAyaka je duSTa bhae te paramezvarakI icchAkari bhae ki vinA icchAkari bhae / jo icchAkari bhae to jaise koU apane sevakakoM Apa kI kAhUkoM kahakari marAvai bahuri tisa mAranevAlekoM Apa mArai so aise svAmIkauM bhalA kaisaiM kahie / taiseM hI jo apane bhaktanikoM Apa hI icchAkari duSTanikari pIr3ita kraavai| ara pIche tini duSTanikoM Apa avatAra dhAri mArai tau aise IzvarakoM bhalA kaisaiM mAnie / bahuri jo tU kahaigA ki vinA icchA | duSTa bhae to kai tau paramezvarakai aisA AgAmI jJAna na hogA jo duSTa mere bhaktanikoM dukha deveMge | ke pahale aise zakti na hogI jo inikoM aise na hone detaa| bahuri vAkoM pUchie hai jo aise | | kAryake arthi avatAra dhArathA, sau kahA vinA avatAra dhAre zakti thI ki naahiiN| jo thI to avatAra kAhekoM dhAre ara na thI to pIche sAmarthya honekA kAraNa kahA bhayA / taba vaha kahai hai aise kie vinA paramezvarakI mahimA kaise pragaTa hoya / vA~kauM pUchiye hai ki apanI mahimAke arthi apaneanucaranikA pAlana karai pratipakSInikA nigraha karai so hI rAgadveSa hai / so rAgadveSa to saMsArI jIvakA lakSaNa hai / jo paramezvarakai bhI rogadveSa pAie hai to anya jIvanikauM rAgadveSa chori samatA bhAva karanekA upadeza kAhekoM dIjie / bahuri rAgadveSakai anusAra kArya karanA vicArathA so kArya thore vA bahuta kAla lAge vinA hoya nAhIM tAvat kAla AkulatA bhI parabhezvarakai hotI hosii| bahuri jaiseM jisa kAryakauM choTA AdamI hI kara sakai tisa kAryakoM rAjA o
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Apa karai tau kichU rAjAko mahimA hotI nAhIM nindA hI hoya / taiseM jisa kAryakauM rAjA vA vyantaradevAdika kari sakeM tisa kAryako paramezvara Apa avatAra dhAri kare aisA mAnie tau kicha paramezva kI mahimA hotI nAhIM nindA hI hai| bahuri mahimA to koI aura hoya tAko || dikhAie hai tU to abaita brahma mAne hai kaunakauM mahimA dikhAvai hai| ara mahimA dikhAnekA | phala tau stuti karAdhanA hai to kaunapai stuti karAyA cAhai hai| bahuri tU to kahai hai sarva jIva paramezvarakI icchA anusAra pravate haiM ara Apakai stuti karAvanekI icchA hai. to sabakoM apanI / / stutirUpa pravartAvai to kAhekoM anya kArya karanA pare / tAtai mahinAke arthi bhI kArya karanA | na bne| bahuri ve kahai hai-paramezvara ini kAryanikoM karatA santA bhI akartA hai yAkA nirdhAra hotA naahiiN| yAkoM kahie hai-tU kahegA iha merI mAtA bhI hai ara bAMjha bhI hai to terA kahyA kaiseM mAnege / jo kArya karai tAkoM akartA kaise mAnie / ara tU kahai nirdhAra hotA naahii| so nirdhAra vinA mAna lenA ThaharathA to AkAzake phala gadheke sIMga bhI mAnau so aisA kahanA yukta nAhIM aiseM brahmA viSNu maherAkA honA kahai haiM, so mithyA jAnanA / bahuri vai kahai haiM--brahmA to sRSTikoM upajAvai hai, viSNu rakSA karai hai, maheza saMhAra kre| hai| so aisA kahanA bhI mithyA hai / jAte ini kAryanikoM karate koU kichU kIyA cAhe koU - -
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka mo.mA. prakAza kichu kiyA cAhai taba paraspara virodha hoya / ara jo tU kahegA e to eka paramezvarakA hI svarUpa hai virodha kAhekoM hoya / to Apa hI upajAvai Apa hI kSipAvai aise kArya meM kauna phala hai / jo sRSTi ApakoM aniSTa hai to kAhekauM upajAI / ara iSTa hai to kAheko khapAI / jo pahale iSTa lAgI taSa upajAI pIche aniSTa lAgI taba khapAI aiseM hai to paramezvarakA khabhAva / anyathA bhayA ki sRSTikA svarUpa anyathA bhayA / jo prathama pakSa grahaigA to paramezvarakA eka khabhAva na ThaharathA / so eka svabhAva na rahanekA kAraNa kauna hai so batAya, vinAkaraNa svabhAva kI palaTani kAheko hoya / ara dvitIya pakSa grahaigA to sRSTi to paramezvarake AdhIna thI vAkoM aisI kAhekauM hone dInI jo ApakauM aniSTa laage| __ bahuri hama pUche haiM-bahmA sRSTi upajAvai hai so kaise upajAve hai| eka to prakAra yaha hai jaise mandira cunanevAlA cUnApatthara Adi sAmagrI ekaThI kari AkArAdi banAvai hai / taiseM hI brahmA sAmagrI ekaThIkari sRSTi racanA kareM hai tau e sAmagrI jahAte lyAya ekaTI karI so | ThikAnA batAya / ara eka brahmA hI etI racanA banAI so pahile pIche banAI hogI ke apane zarIrakai hastAdi bahuta kie hoMge so kaise hai so btaay| jo batAvegA tisahI meM vicAra kie| viruddha bhaasNgaa| bahuri ekaprakAra yaha hai jaise rAjA AjJA karai tAke anusAra kArya hoya taiseM brahmAkI
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza AjJAkari sRSTi nipajai hai to AjJA kaunakoM daI / ara jinakoM yaha AjJA daI ve kahAMte / / sAmagrI lyAya kaise racanA karai haiM, so btaay| bahuri eka prakAra yaha hai jaise RddhidhArI icchA karai tAke anusAra kArya svayameva bane / taiseM brahmA icchA karai tAke anusAri sRSTi nipajai hai, to brahmA tau icchAhIkA kartA | bhayA / loka tau khayameva hI nipjyaa| bahuri icchA to paramabrahma kInhI thI brahmAkA karttavya kahA bhayA jAteM brahmAkoM sRSTikA nipajAvanahArA kahyA / bahuri tU kahegA paramabrahma bhI icchA karI ara brahmA bhI icchA karI taba loka nipajyA tau jAnie hai kevala paramabrahmakI icchA | kAryakArI nAhIM / tahAM zaktihInapanA aayaa| bahuri hama pUche haiM jo kevala banAyA huvA loka bane hai to banAvanahArA to sukhake arthi banAvai so iSTa hI racanA karai / isa lokaviSai to iSTa padArtha thore dekhie hai aniSTa ghane dekhie hai| jIvaniviSai devAdika banAe so to ramaneke arthi vA bhakti karAvaneke arthi banAe parantu laTa kIr3I kUkare sUara siMhAdika banAye so kisa arthi banAe / e to ramaNIka naahiiN|| sarva prakAra aniSTa hI haiM / bahuri daridrI dukhI nArakInikauM dekhe ApakoM jugupsA glAni aadi| dukha upajai aise aniSTa kAhekauM banAe / tahAM vaha kahai hai,-e jIva apane pApakari laTa kIr3I daridrI nArakI Adi paryAya bhugatai hai / yAkauM pUchie hai ki pIche to pApahIkA phalate e paryAya 15
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza FoolgdooEROO90ofactorsO080p@footpisoolaGroraccookaarokacookzdooraciooperoofOEMOMEGRAMRCELS bhae kaho parantu pahile lokaracanA karate hI inakoM banAe so kisa arthi banAe / bahuri jIva pIche pAparUpa pariNae to kaiseM pariNae / jo Apa hI pariNae kahoge to jAnie hai brahmA pahilai / | tau nipajAe pIche vAkai AdhIna na rahe isakAraNanai brahmAkauM dukha hI bhayA / bahuri kahoge| brahmAke pariNamAe pariName haiM to tinikoM pAparUpa kAhekauM pariNamAe / ' jIva to Apake nipa jAe the unakA burA kisa arthi kiyaa| tAte aise bhI na bne| bahuri ajIvaniviSe suvarNa | | sugandhAdi sahita vastu banAe, so to ramaNe ke arthi banAe kuvarNa durgandhAdisahita dukhadAyaka vastu banAe so kisa arthi banAe / inikA darzanAdikari brahmAkai kichU sukha to nAhI upajatA hogaa| bahuri tU kahegA, pApI jIvanikoM dukha deneke arthi banAe, to ApahIke nipajAe jIva tinisyoM aisI duSTatA kAheko karI jo tinikoM dukhadAyaka sAmagrI pahile hI bnaaii| | bahuri dhUli parvatAdika ketIka vastu aisI haiM je ramaNIka bhI nAhIM ara dukhadAyaka bhI nAhIM / tinikoM kisa arthi banAe / svayameva to jaise taiseM hI hoya ara banAvanahArA banAve so prayojanalie hI banAvai / tAtai 'brahma sRSTikA kartA hai / ' yaha mithyAvacaya hai| bahuri viSNuko lokakA rakSaka kahai haiM so bhI mithyA hai| jAte rakSaka hoya so tau doya hI kArya kareM / eka to dukha upajAvaneke kAraNa na hone de ara eka vinasanekA kAraNa na hone de / so to lokaviSe dukhahIke upajanake kAraNa jahAM tahAM dekhie hai| ara tinikari 160
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakArA jIvanikoM dukha hI dekhie hai / kSadhA tRSAdika laga rahe haiM / zIta uSNAdika kari dukha ho hai|| jIva paraspara dukha upajAvai haiN| zastrAdi dukhake kAraNa bani rahe haiN| bahuri vinasaneke kAraNa aneka bani rahe haiN| jIvanikai rogAdika vA agni viSa zastrAdika paryAyake nAzake kAraNa || dekhie hai / ara jIvanikai bhI paraspara vinasanekA kAraNa dekhie hai| so aise doya prakArahI / rakSA kI nAhIM to viSNu rakSaka hoya kahA kiyaa| vai kahai haiM-viSNu rakSaka hI hai| dekho kssudhaa| tRSAdikake arthi anna jalAdika kie haiM / kIDIkoM kaNa kuMjaroM maNa pahucAvai hai| saMkaTameM | sahAya kareM hai / maraNake kAraNa bane (1)TITor3IkI nAIM uvAre hai / ityAdi prakArakari viSNu rakSA | kare hai / yAkauM kahie hai, aise hai to jahAM jIvanikoM tudhAtRSAdika bahuta pIr3eM ara anna || jalAdika mile nAhIM saMkaTa par3e sahAya na hoya kiMcit kAraNa pAya maraNa hoya jAya, tahAM | viSNukI zakti hI na bhaI ki vAkoM jJAna na bhayA / lokavirSe bahuta aise hI dukhI ho haiM maraNa | | pAve he viSNu rakSA kAhekauM na krii| taba vai kahai haiM, yaha jIvanike apane karttavyakA phala hai / | taba vAkoM kahie hai ki, jaise zakti hIna lobhI jhUThA vaidya kAhUke kichu bhalA hoi tAkauM tau | kahai merA kiyA bhayA hai| ara jahAM burA hoya maraNa hoya, taba kahai yAkA aisA hI honahAra thaa| taiseM hI tU kahai hai ki, bhalA bhayA tahAM to viSNukA kiyA bhayA ara burA bhayA so (1) noTa-TiTaharI eka prakArakA pakSI eka samudra kimAre rahatI thii| usake aMDe samudra bahA le jAtA thA, so usane dukhI hokara garur3a pakSI kI mAraphata viSNuse arja kI, to unhoMne samudrase aMDe dilavA diye| aisI purANoM meM kathA hai| 161
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jIvanike kartavyakA phala bhyaa| aiseM jhUThI kalpanA kAhekauM kiijie| ke tau burA bhalA doU viSNukA kiyA kahI ke apane karttavyakA phala kaho / jo viSNukA kiyA bhayA tau ghane jIva dukhI ara zIghra marate dekhie hai so aisA karai tAkauM rakSaka kaiseM kahie / bahuri apane karttavyakA || phala hai to kareMgA so pAvaigA viSNu kahA rakSA kregaa| taba vai kahai haiM, je viSNuke bhakta haiM tinikI rakSA karai hai| vAkauM kahie ki jau aisA hai tau kor3I kuMjara Adi bhakta nAhIM unakai annAdika pahuMcAvanaiviSe vA saMkaTameM sahAya honaiviSe vA maraNa honaiviSa viSNukA karttavya mAni sarvakA rakSaka kAhekauM mA / bhakta bhaktahIkA rakSaka mAni / so bhaktanikA bhI rakSaka dIsatA nAhIM / jAte abhakta bhI bhakta puruSanikauM pIr3A upajAvate dekhie hai| taba vaha kahai hai, ghanI hI jAgA (jagaha) prahlAdAdikakI sahAya karI hai / vAkoM kahai hai,,-jahAM sahAya karI tahAM to | tU taiseM hI mAni / paraMtu hama to pratyakSa mleccha musalamAna Adi abhakta puruSanikari bhakta, puruSa pIr3ita hote dekhi vA mandirAdikauM vighna karate dekhi pUche haiM ki ihAM sahAya na karai hai| so viSNukI zakti hI nAhIM ki khabari nAhIM / jo zakti nAhIM tau inateM bhI hInazaktikA dhAraka bhayA / jo khabari nAhIM to jAkauM etI bhI khabara nAhIM, so ajJAna bhayA / ara jo tU. kahaigA, zati bhI hai ara jAna bhI hai icchA aisI hI bhaI, to phira bhaktavatsala kAhekauM kahai / / aise viSNuko lokakA rakSaka mAnanA mi-yA hai / 162
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza " bahuri ka hai hai-- maheza saMhAra kare hai, so bhI mithyA hai| prathama tau maheza saMhAra karai hai so sadA hI kare hai ki mahApralaya ho hai taba hI kareM hai / jo sadA kare hai to jaise | viSNukI rakSA karanekari stuti kInI taiseM yAkI saMhAra karanekari niMdA karo / jAtaiM rakSA ara saMhAra pratipakSI haiM / bahuri yaha saMhAra kaiseM kareM hai / jaiseM puruSa hastAdikakari kAhUkoM mArai vA kAhUkari marAve taiseM maheza apane aMganikari saMhAra karai hai vA kAhUkoM AjJAkari marAve hai / kSaNa kSaNamai saMhAra tau ghane jIvanikA sarva lokamaiM ho hai yaha kaiseM aMganikari vA kauna kaunakauM AjJA deya yugapat kaiseM saMhAra kare hai / jo kahai ki maheza tau icchA hI karai ara yAhIkI icchA svayameva unakA saMhAra ho hai / tau yAkai sadA kAla mAranerUpa duSTapariNAma hI rahyA karate hoNge| ara anekajIvanikoM yugapat mAranekI icchA kaiseM hotI hogI / bahuri jo mahApralaya hote saMhAra kareM hai to paramabrahmakI icchA bhae kare hai ki bAkI binA icchA hI karai hai / jo icchA bhae kareM hai to paramabrahmakai aisA krodha kaiseM bhayA jo sarvakA pralaya karanekI icchA bhaI / taiM koI kAraNa vinA nAza karanekI icchA hoya nAhIM / ara nAza karanekI icchA tAhIkA nAma krodha hai, so kArana batAya / bahuri vinAkAraNa icchA ho hai, tau bAvalekIsI icchA bhaI / bahuri tU kahaigA paramabrahma yaha khyAla (khela) banAyA thA bahuri dUri kiyA kArana kichU bhI nAhIM, to khyAla banAnevAlAkoM bhI khyAla iSTa lAge hai taba banAye hai / aniSTa lAge hai 163
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza || taba dUri karai hai / jo thAkoM yaha loka iSTa aniSTa lAgeM hai, to yAke lokasauM rAgadveSa tau bhyaa|| sAkSIbhUta parabrahmakA svarUpa kAhekoM kaho / sAkSIbhUta tau vAkA nAma hai jo svayameva jaiseM hoya || | taise dekhyA jAnyA karai / jo iSTa aniSTamAni upajAvai naSTa karai tAkoM sAkSIbhUta kaiseM kahie, | jAte sAkSIbhUta rahanA ara kartA hartA honA e doU paraspara virodhI haiN| ekakeM doU saMbhavai / | nAhIM / bahuri paramabrahmakai pahile to icchA yaha bhaI thI ki meM eka hoM so bahuta hosyoM taba hai bahuta bhayA thaa| aba aisI icchA bhaI hogI jo "maiM bahuta hI so eka hosyoM' so jaise koU | | bholapate kAraja kari pIche tisa kAryakoM dUri kiyA cAhai taiseM paramabrahma bhI bahuta hoya eka | honekI icchA karI so jAniye hai ki bahuta honekA kArya kiyA so bholapahIta kiyA thA | | AgAmI jJAnakari kiyA hotA to kAhekauM tAke dUri karanekI icchA hotii| bahuri jo paramabrahmakI icchA binA hI maheza saMhAra karai hai to yaha paramabrahmakA vA | brahmAkA virodhI bhyaa| bahuri pUche haiM ki maheza lokakoM kaise saMhAra karai hai| jo apane aMga- | | nikari saMhAra karai hai to sarvakA yugapat saMhAra kaise kare hai| bahuri yAkI icchA hote svayameva | saMhAra ho hai to icchA to paramabrahma kInhI thI yAneM saMhAra kahA kiyaa| bahuri hama pUche haiM ki saMhAra bhae sarva lokavirSe jIva ajIva the te kahAM gae / taba ve kahai hai-jIvaniviSai bhakta to brahmaviSai mile, anya mAyAviSai mile / aba yAkU pUchie hai ki
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mAyA brahmate judI rahai hai ki pIche eka hoya jAya hai| jo judI rahai to brahmavat mAyA bhii| nitya bhaI / taba advaitabrahma na rahyA / ara mAyA brahma meM eka hoya jAya hai tau je jIva mAyAmeM || mile the te bhI mAyAkI sAthi brahmameM mili ge| jaba mahA pralaya hote sarvakA paramabrahmameM milanA ThaharathA hI to mokSakA upAya kAhekauM karie / bahuri je jIva mAyAmeM mile te bahuri / lokaracanA bhae vai hI jIva lokaviNe AveMge ki vai to brahmameM milagae the nae upjeNge| jo 1 ve hI AveMge to Anie hai jude jude rahe haiM mile kAhekauM kahe / ara nae upajeMge to jIvakA || astitva thorA kAlaparyaMta hI rahai hai kAheko mukta homekA upAya kIjie hai / bahuri vai kahai haiM ki pRthivI Adika haiM te mAyAviSai mileM haiM so mAyA amUrtIka sacetana hai ki mUrtIka acetana / hai| jo amUrtIka sacetana hai to yAmeM mUrtIka acetana kaise mileN| ara mUrtIka acetana hai to yaha brahmameM mile hai ki nAhIM / jo mile hai to yAke milanete brahma bhI mUrtIka acetanakari mizrita bhayA / ara na mile hai to advaitatA na rhii| ara tU kahegA e sarva amUrtIka cetana | hoi jAya haiM to AtmA ara zarIrAdikakI ekatA bhaI so yaha saMsArI ekatA mAne hI hai || | yAkauM ajJAnI kAhekauM kahie / bahuri pUche haiM, lokakA pralaya hote mahezakA pralaya ho hai ki nAhIM / jo ho hai tau yugapat ho hai ki Age pIche ho hai| jo yugapat ho hai to pApa naSTa | | hotA lokakoM naSTa kaise karai / ara AgeM pIche ho hai tau maheza lokakauM naSTakari Apa kahAM rahyA 39100MECTOo201005000128700156002000EoozoalaGoozooozeleo2cHEGifooEENADHECfcolFCloroscont 165
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza *600/10000300 tee Apa bhI to sRSTiviSe hI thA, aise mahezako sRSTikA saMhArakarttA mAne hai so asaMbhava hai / yA prakArakari vA anya anekaprakArakari brahmA viSNu mahezakoM sRSTikA upajAvanahArA, rakSA karanevAlA, saMhAra karanehArA mAnanA mithyA jAni lokakauM anAdinidhana mAnanA / isa lokaviSai jai jIvAdi padArtha haiM te nyAre nyAre anAdinidhana haiM / bahuri tinikI avasthAkI palaTana hUvA | kare hai tisa apekSA upajate vinazane kahie hai / bahuri svarga naraka dvIpAdika haiM te anAditai aiseM hI haiM ara sadAkAla aiseM hI raheMge / kadAcit tU kahaigA binA banAe aise akArAdika kaise saMbhava ho to banAe hI hoMya / so aisA nAhIM hai jAtai anAditaiM hI je pAie tahAM tarka kahA / jaiseM tU parabrahmakA svarUpa anAdinidhana mAne hai taiseM e bhI haiM / tU kahaigA jIvAdika vA svargAdika kaisaiM bhae / hama kaheMge parabrahma kaiseM bhayA / tU kahaigA inakI racanA aisI kauMna karI / hama kaheMge parabrahmakoM aisA kauna banAyA / tU kahaigA paramabrahma svayaMsiddha hai / hama kaheMge jIvAdika vA khargAdika svayaMsiddha hai / tU kahaigA inakI ara parabrahmakI samAnatA kaiseM saMbhave / tau saMbhavaneviSai dUSaNa batAya / lokakauM navA upajAvanA tAkA tau hama aneka doSa dikhaae| lokakauM anAdinidhana mAnanete kahA jo tU paramabrahma mAne hai so judA hI koI hai nAhIM / e saMsAraviSai jJAnakari mokSamArga sAdhanatai sarvajJa vItarAga ho haiM / I nAza karanA tisaviSai doSa hai so tU batAya / jIva haiM te hI yathArtha 166
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ihAM prazna - jo tuma tau nyAre nyAre jIva anAdinidhana kaho hau / mukta bhae pIche to nirAkAra ho haiM tahAM nyAre nyAre kaiseM saMbhaveM / tAkA samAdhAna -- jo mukta bhae pIche sarvajJakauM | dI hai ki nAhIM dI hai / jo dIse hai tau kichU AkAra dIsatA hI hogA / binA AkAra dekheM kahA dekhyA / ara na dIsai hai tau kai tau vastu hI nAhIM, kai sarvajJa nAhIM / tAtai iMdriyagamya AkAra nAhIM tisa apekSA nirAkAra haiM, ara sarvajJa jJAnagamya hai tAtaiM AkAravAn haiM / jaba AkAravAn ThaharathA taba judA judA hoya tau kahA doSa lAge / bahuri jo tU jAti apekSA eka kahai to hama bhI mAneM haiN| jaiseM gehUM bhinnabhinna haiM tinakI jAti eka hai aiseM eka mAneM to kichU doSa hai nAhIM / yA prakAra yathArtha zraddhAnakari lokaviSai sarva padArtha akRtrima jude jude anAdinidhana mAnane, bahuri jo vRthA hI bhramakari sAMca mUMThakA nirNaya na karai tau tU jAne, tere zraddhAnakA phala tU pAvaigA / bahuri vai hI brahmA putrapautrAdikari kulapravRtti kahaiM haiM / bahuri kulaniviSai rAkSasa manuSya deva tiryaMca nikai paraspara prasUtibheda batAvai haiM / tahAM devataiM manuSya vA manuSyatai deva vA tiryaMca manuSya ityAdi koI mAtA koI pitA putraputrIkA upajanA batAveM so kaiseM saMbhave / bahuri manahIkari vA pavanAdikari vA vIrya sUMghane Adikara prasUti honI batAvai haiM, so pratyakSaviruddha bhAsa hai / aiseM hoteM putrapautrAdikakA niyama kaise rahyA / bahuri bar3ebar3enikoM anya anya 167
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mAtApitA bhae kahaiM haiM / so mahaMtapuruSa kuzIlI mAtApitAteM kaiseM upajeM / yaha to lokaviSai gAli hai / aisA kahi~ unakI mahaMtatA kAhekauM kahie hai / bahuri gaNezAdikakI maila Adi kara utpatti batAveM haiM / vA kAhUkA aMga kAhUkai jurai batAve haiM / ityAdi aneka pratyakSa viruddha ka haiM / bahuri caubIsa avatAra bhae kahaiM haiM, tahAM keI avatAranikoM pUrNAvatAra kahe haiN| keInikoM aMzAvatAra kahe haiM / so pUrNAvatAra bhae taba brahma anyatra vyApi rahyA ki na rahyA / jo rahyA tau ini avatAranikoM pUrNAvatAra kAhekauM kahau / jo vyApi na rahyA tau etAvanmAtra hI brahma rahyA / aMza avatAra bhae tahAM brahmakA aMza to sarvatra kahau hau inaviSai kahA adhikatA bhaI / bahuri kArya tau tuccha tisake vAste Apa brahma aMzAvatAra dhArayA kahai so jAmiye hai binA avatAra dhAre brahmakI zakti tisa kAryake karanekI na thI / jAtaiM jo kArya stoka udyamataiM hoi tahAM bahuta udyama kA karie / bahuri avatAraniviSai maccha kacchAdi avatAra bhae so kiMcit karaneke arthahIna tiryaMcaparyAyarUpa bhae so kaise saMbhave / bahuri prahalAda ke artha narasiMha - tAra bhae so hariNAkuzakoM aisA kAhekauM hone diyA / ara kitaneka kAla apane bhaktakau kAhekauM dukha yAyA / bahuri virUpa svAMga kAhekauM dharathA / bahuri nAbhirAjAkai vRSabhAvatAra bhayA batAve haiM soM nAbhikauM putrapanekA sukha upajAvanekauM avatAra dharayA / ghora tapazcaraNa kisa artha kiyA / unako tau kucha sAdhya thA hI nahIM, ara kahaigA jagatake dikhAvanekauM kiyA to koI avatAra tau 168
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ saahaa 3000000000000000000000000000000000000000comkosionastoraganapo086000000000036 tapazcaraNa dikhAvai / koI avatAra bhogAdika dikhAvai / jagata kisakauM bhalA jAni laage| yaha / / to bahurUpiyAkAsA khAMga kiyA / .. ... bahuri vaha kahai hai-eka 'arahaMta nAmakA rAjA bhayA, so dRSabhAvatArakA mata aMgIkAra|| kari jainamata pragaTa kiyA, sojainavirSe koI eka arahaMta bhayA nAhIM / jo sarpajJapada pAya pUjane | yogya hoya tAhIkA nAma arhat hai / bahuri rAma kRSNa ini doya abatAraniko mukhya kahai haiM so rAmAvatAra kahA kiyaa| sItAke arthi vilApakari rAvamasauM lari vAkU mAri rAja kiyaa| ara kRSNAvatAra pahile guvAliyA hoya parastrI gopakAnike arthi nAnA viparIta ceSTAkari pIche jarAsiMdhu AdikoM mAri rAja kiyaa|so aise kArya karanemeM kahA siddhi bhaI / bahuri rAmakRSNAdikakA eka svarUpa kaheM / so bIcamaiM itanekAla kahAM rahai / jo brahmaviSe rahe to jude rahe ki eka rahe, jude rahe sau jAnie hai e brahmate jude rahe / eka rahe to rAma hI kRSNa bhayA, sItAhI. | rukmiNI bhaI ityAdi kaise kahie hai / bahuri rAmAvatAraviSe tausItAko mukhya kahai ara kRSNA| vatAraviSai sItAkauM rukmiNI bhaI kahai tALU tau pradhAna na kaheM rAdhikA kumArI tALU mukhya kaheM / bahuri pUche taba kahai ki rAdhikA bhakta thI, so nijastrIkI chori dAsIkA mukhya karanA kaise bne|| | bahuri kRSNakai tau rAdhikAsahita parastrI sevanake sarva vidhAna bhae / so yaha bhakti kaisI krii|| | aise kArya tau mahAniMdya haiM / bahuri rukmiNIkU chori rAdhAkauM mukhya karI so parastrIsevanakoM bhalA 166
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ - momA / nAni karI hosI / bahuri eka rAdhAhIviya Asakta na bhayA anya gopikA kubjA Adi aneka prakAza parastrIniviSai bhI Asakta bhayA / so yaha avatAra aise hI kAryakA adhikArI bhayo / bahuri / kaheM-- lakSmI thAkI strI hai bahuri dhanAdikako lakSmI kaheM so e to pRthvI AdiviSai jaisaiM| pASANa dhUli hai taiseM hI ratna suvarNAdi dekhie hai| judI hI lakSmI kauna jAkA bhartAra nArA yaNa hai / bahuri sItAdiko mAyAkA svarUpa kaheM so inivirSe Asakta bhae taba mAyAviSai aa|| sakta kaise na bhe| kahAM tAMI kahie jo nirUpasa kareM so viruddha kareM / parantu jIvanikoM bhogA | dikakI vArtA suhAvai tAte tinikA kahanA ballabha lAge hai / aiseM avatAra kahe haiM inikoM brhm| svarUpa kahai haiM / bahuri auranikoM bhI brahmasvarUpa kahai haiM / eka tau mahAdevakoM brahmasvarUpa mAne | haiN| tA* yogI kahai haiM, so yoga kisa arthi grahyA / bahuri mRgachAlA bhasmI dhArai hai so kisa | / athi dhArI hai| bahuri ruMDamAlA pahare hai so hAr3AMkA chIvanA bhI niMdya hai tAkU galemeM kisa arthi | / dhArai hai| sarpAdi sahita hai so yAmaiM kauna bar3AI hai / Aka dhatArU khAya hai so yAmeM kona bhalAI | hai| trizUlAdi rAkhai hai so kaunakA bhaya hai / bahuri pArvatI saMga lie hai so yogI hoya strI | rAkhai hai so aisA viparItapanA kAhekauM kiyaa| kAmAsakta thA to gharahImeM rahyA hotA / bahuri vAnai nAmAprakAra viparIta ceSTA kInhIM tAkA prayojana tau kichU bhAsai nAhIM / bAulekAsA karttavya bhAsa, tAkauM brahmasvarUpa kheN| PROMC000370013800106IONARTOORB800%DoolkylaodoodookaMOORIGI00000000000000RNAAHERAPIESong aaru aaniNsuNkN 10000000000 nuNci nirNtrN 170
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bahuri kRSNa yAkA sevaka kahai haiM kabahUM yAkoM kRSNakA sevaka kahaiM kabahU doUnikoM eka hI kaheM so kichU ThikAnA nAhIM / bahuri sUryyAdikakauM brahmakA svarUpa kaheM / bahuri aisA kahaiM jo viSNu kahyA so dhAtUniviSai suvarNa, vRkSaniviSai kalpavRkSa, jUvAviSai mUMTha ityAdimeM meM hI hauM so kichU pUrvApara vicAra nAhIM / koI eka aMgakari saMsArI jIvakoM mahanta mAnai tAhIkoM brahmakA svarUpa kaheM / so brahma sarvavyApI hai aisA vizeSaNa kAhekauM kiyA / ara sUryAdiviSai vA suvarNAdiviSai hI brahma hai tau sUrya ujAlA karai hai suvarNa dhana hai ityAdi guNanikari brahma mAnyA so sUryavat dIpAdika bhI ujAlA kareM haiM suvarNavat rUpA lohA Adi bhI dhana haiM ityAdi guNa anya padArthaniviSai bhI haiM tinika bhI brahma mAnai / bar3A choTA mAnau paraMtu jAti to eka bhaI / so mUMThI mahantatA ThaharAva ke artha anekaprakAra yukti banAne haiM / bahuri aneka jvAlAmAlinI Adi devInikoM mAyAkA svarUpa kahi hiMsAdika pApa upajAya pUjanA ThaharAve haiM so mAyA tau niMdya hai tAkA pUjanA kaise saMbhavai / ra hiMsAdika karatA kaiseM bhalA hoya / bahuri gaU sarpAdi pazu abhakSyabhakSaNAdisahita tinikoM pUjya kahaiM 1 agni pavana jalAdikakauM deva ThaharAya pUjya kaheM / vRkSAdikakoM yukti banAya pUjya kahaiM / bahuri kahA kahie puruSaliMgI nAma sahita je hoMya tiniviSai kI kalpanA kareM ara strIliMgI nAma sahita hoMya tiniviSai mAyAkI kalpanAkari aneka vastUnikA pUjana ThaharAveM hai / inake pUje 5 171
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA ani 2017 prakAza n 0 kahA hoyagA sA vicAra kichu nAhIM / jhUThe laukika prayojanake kArana ThaharAya jagatakoM bhramAvai| haiN| bahuri kahai haiM-vidhAtA zarIrakoM ghar3e hai, yama mAra hai, marate samaya yamake dUta lainai Avai | haiM, mUe pIche mArgaviSai bahutakAla lAgai hai, tahAM puNya pApakA lekhA ho hai, tahAM daMDAdika devai | haiM / so e kalpita jhUThI yukti haiM / jIva to samaya samaya anante upajeM mareM haiM tinikA yugapat | || kaise isaprakAra saMbhavai ara aise mAnanekA koI kAraNa bhI bhAse nAhIM / bahuri mUe pIche zrAddhA| dikakari vAkA bhalA honA kaheM so jIvatAM to kAhUke puNyapApakari koI sukhI dukhI hotA | dIkhai hI nAhIM, mUe pIche kaise hoya / e yukti manuSyanikoM bhramAya apane lobha sAdhaneke arthi | banAve haiM / kIr3I pataMga siMhAdika jIva bhI to upajai mare haiM so unakauM pralayake jIva ThaharAvai / | tahAM jaiseM manuSyAdikakai janma maraNa hote dekhie hai, vaise hI unake hote dekhie hai| jhUThI kalpanA kie kahA siddhi hai / bahuri vai zAstraniviSai kathAdika nirUpai haiM tahAM vicAra kie viruddha bhAsa hai / bahuri yajJAdika karanA dharma ThaharAvai haiM / tahAM bar3e jIvanikA homa kare haiM, annAdika kA mahA AraMbha karai haiM, tahAM jIvaghAta ho hai so unahIke zAstraviSaivA lokaviSa hiMsAkA niSedha | hai paraMtu aise nirdaya haiM kichu ginai nAhIM / ara kaheM-"yajJArthaM pazavaH sRSTAH" e yajJahIkai arthi | pazu banAe haiN| tahAM ghAtakaranekA doSa nAhIM / bahuri meghAdikakA honA zatru AdikA vinazanA | ityAdi phala dikhAya apane lobhake arthi rAjAdikanikoM bhramAvai / jaise koI viSata jIvanA| 172 091-sNghNtrN anNtN
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kahai so pratyakSa viruddha hai taiseM hiMsA kie dharma ara kAryasiddhi kahanA pratyakSa viruddha hai / parantu jinikI hiMsA karanI kahI, tinikI tau kichU zakti nAhIM, aura unakI kAhUkoM pIri nAhIM / jo kisI zaktivAnakA iSTakA homa karanA ThaharAyA hotA, tau ThIka par3atA / / pApakA bhaya nAhIM, tAteM durbalakA ghAtaka hoya apane lobhake artha apanA vA anyakA burA karaneviSai tatpara bhaye haiM / bahuri mokSamArga bhaktiyoga jJAnayogakari doya prakAra prarUpai haiM / tahA~ prathama hI bhaktiyogakari mokSamArga kahai haiM, tAkA svarUpa kahie hai, - - 1 tahAM bhakti nirguNasaguNa bhedakari doyaprakAra kahe haiM / tahAM advaita parabrahma kI bhakti karanI so nirguNabhakti hai / so aiseM kahaiM haiM, tuma nirAkAra ho, niraMjana ho, mana bacana 'agocara ho, apAra ho, sarvavyApI ho, eka ho, sarvake pratipAlaka ho, adhamaudhAraka ho, sarvake | karttAharttA ho, ityAdi vizeSaspanikari guNa gAvai haiM / so inaviSe keI tau nirAkArAdi vizeSaNa haiN| so abhAvarUpa haiM, tinikauM sarvathA mAneM prabhAva hI bhAse / jAteM AkArAdi vastu binA kaiseM | bhAse / bahuri keI sarvavyApI Adi vizeSaNa asaMbhava haiM so tinikA asaMbhavapanA pUrve dikhAyA hI hai / bahuri aisA kahaiM-- jIvabuddhikari maiM tihArA dAsa hauM, zAstradRSTikari tihArA aMza hauM, | tattvabuddhikari 'tU hI maiM hUM' so e tInoM hI bhrama haiM / yaha bhaktikaranahArA cetana hai ki jar3a hai / tahAM jo cetana hai tau cetanA | brahmakI hai ki isahI kI hai ? jo brahmakI hai to meM dAsa hauM aisA 173
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mAnanA cetanAhI ke ho hai so cetanA brahmakA svarUpa ThahasthA / ara svabhAva svabhAvIkai tAdAtmyasaMbaMdha hai / tahAM dAsa ra svAmIkA saMbaMdha kaise bane ? dAsa svAmIkA saMbaMdha tau bhinnapadArtha hoya taba hI bane / bahuri jo yaha cetanA isIhI kI hai to yaha apanI cetanAkA dhanI judA padArtha ThaharathA to maiM aMza hauM vA 'jo tU hai so maiM hUM' aisA kahanA jhUThA bhayA / bahuri jo bhakti karanahArA jar3a hai, to jar3akai buddhikA honA asaMbhava hai aisI buddhi kaiseM bhaI / tAteM' 'maiM dAsa hauM' aisA kahanA taba hI bane hai jaba judA padArtha hoya || ghara 'terA meM aMza hauM' aisA kahanA bane hI nAhIM / jAtai 'tU' ara / 'maiM' aisA tau bhinna hoya taba hI bane / so aMza aMzI bhinna kaise hoMya / aMzI to koI judA vastu hai nAhIM, aMzanikA samudAya so hI aMzI hai / ara 'tU hai so maiM hUM' aisA vacana hI viruddha hai / eka padArthaviSai Apa bhI mAne ara para bhI mAnai so kaise saMbhave / tAtai bhrama chor3i nirNaya karanA / bahuri keI nAma hI japai haiM / so jAkA nAma jape tAkA svarUpa pahacAne binA kevala nAmahI kA japanA kaiseM kAryakArI hoya / jo tU kahegA nAmahIkA atizaya hai tau jo nAma IzvarakA hai so hI nAma kisI pApIpuruSakA dharayA tahAM doUnikA nAma uccAraNaviSai phalakI samAnatA hoya so kaise bane ? tAtaiM svarUpakA nirNayakari pIcheM bhaktikarane yogya hoya! tAkI bhakti karanI / aiseM nirguNabhaktikA svarUpa dikhAyA / bahuri jahAM kAma krodhAdikari nipaje kAryanikA varNanakari stutyAdi karie tAka m 000000000000000000000 000000000000000015 174
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza shnivaarN raaN raaN ni || saguNabhakti kahai haiM / so tahAM saguNabhaktiviSe laukikazrRMgAra varNana jaise nAyaka nAyikA kA || karie taiseM ThAkura ThakurAnI kA varNana kareM haiN| svakIyA parakIyA strIsaMbaMdhI saMyogaviyogarUpa / / | sarvavyavahAra tahAM nirUpai haiM / bahuri snAna karatI strInikA vastra curAvanA, dadhi lUTanA, strInikai || | pagAM paranA, strInikai bhAge nAcanA ityAdi jina kAryanikoM karate saMsArI jIva lajjita hoya / tini kAryanikA karanA ThaharAvai haiM / so aisA kArya atikAmapIDita bhae hI bane / bahuri yuddhAdika kie kaheM so e krodhake kArya haiM / apanI mahimA dikhAvanake arthi upAya kiye kaheM so / mAnake kArya haiM / aneka chala kie kaheM so mAyAke kArya haiN| viSayasAmagrI kI prAptike arthi | yatna kie kaheM so lobhake kArya haiM / kutUhalAdika kie kaheM so hAsyAdikake kArya haiM / aiseM / | e saba kArya krodhAdikari yukta bhaye hI bneN| yAprakAra kA krodhAdikari nipaje kAryanikoM pragaTakari kahaiM, hama stuti kareM haiN| so kAma krodhAdike kArya hI stutiyogya bhae to niMdya / | kauna ThahareMge ? jinakI lokaviSe zAstravirSe atyanta nindA pAIe tini kAryanikA varNanakari stuti karanA to hastacugalakAsA kArya hai| hamApUkheM haiM koU kisIkA nAma to kahai nAhIM ara aise kAryanihIkA nirUpaNa kari kahai ki kisIne aise kArya kie haiM, taba tuma vAkoM bhalA jAnau, ke burA jAno ? jo bhalA jAnau tau pApI bhale bhae, burA kauna bhayA ? bhara bure jAnau to aise kArya koI karau so hI burA bhayA / pakSapAta rahita nyAya krau| jo pakSapAtakari kahoge *ao100000000000000000croelcc00-3000-6000--360000000000020050005600-3Goog - ni suNkaanivi
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza --000000000000-3800-20:00-36000-00-00-3800-08/018cooked/00105amoolp00000000000000000 ThAkurakA aisA varNana karanA bhI stuti hai to ThAkurane aise kArya kisa arthi kiye ? aise niMdya kArya karane meM kahA siddhi bhaI ? kahoge, pravRtti calAvaneke arthi kie, to parastrI Adi sevana || ninyakAryanikI pravRtti calAvanemeM Apake vA anyakai kahA naphA bhayA ? tAteM ThAkurake aise kArya karanA saMbhaveM nAhIM / bahuri jo ThAkura kArya nAhIM kie, tuma hI kaho ho, to jAmeM doSa | na thA tAko doSa lagAyA tAte aisA varNana karanA to nindA hai, stuti naahiiN| bahuri stuti | karate jina guNanikA varNana karie tisa rUpa hI pariNAma hoya vA tinahIviSai anurAga Avai / / so kAma krodhAdi kAryanikA varNana karateM Apa bhI kAma krodhAdirUpa hoya athavA kAmakrodhAdiviSe anurAgI hoya, to aise bhAva to bhale nAhIM / jo kahoge, bhakta aisA bhAva na kare haiM to pariNAma bhae binA varNana kaise kiyA ? anurAga bhae binA bhakti kaiseM krii| jo e bhAva hI | bhale hoya to brahmacaryakoM vA camAdikakoM bhale kAhekauM kahie ? inake to paraspara pratipakSIpanA hai| bahuri saguNabhakti karane ke arthi rAma kRSNAdikakI mUrti bhI zrRMgArAdi kie vkrtvaadi| sahita strI Adi saMgalie banAveM haiM jAkoM dekhate hI kAmakrodhAdi bhAva pragaTa hoy| bhAveM / bahuri mahAdeva ke liMgahIkA AkAra banAve haiN| dekho viTaMbanA, jAkA nAma lie hI | lAja Ave, jagat jisakauM DhakyA rAkhe, tAkA AkAra kA pUjana karAve haiN| anya aMga kahA vAke na the ? paraMtu ghanI viTaMbanA aise hI kie pragaTa hoy| bahuri saguNabhaktike arthi nAnA- 176
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAra viSayasAmagrI bhelI kareM tahAM nAma to ThAkurakA kareM bhara bhApa bhogave, bhojanAdi banAveM prakAza bahuri ThAkurakoM bhoga lagAyA kaheM pIche ApahI prasAdakI kalpanAkari tAkA bhakSaNAdi kreN| / so yahAM pUchie hai, prathama to ThAkurake kSudhA-tRSAdikakI pIr3A hoygii| jo na hoya to aisI || | kalpanA kaise saMbhavai / bhara cupAdikari pIr3ita hoya so vyAkula hoya taba Izvara dukhI bhayA, | aura kA duHkha dUri kaise kare / bahuri bhojanAdi sAmagrI bhApa to unakai arthi arpaNa karI so || | karI pIche prasAda to ThAkura deve, taba hoya bhApahIkA to kiyA na hoya / jaise koU rAjAkI bheTa kare pIche rAjA bakase to vAkauM prahaNa karanA yogya, bhara rAjA to kichu kahe nAhI, bhaap| hI 'rAjA mokaM bakasI', aiseM kahi vAkoM aMgIkAra kareM to yaha khyAla ( khela ) bhyaa| taiseM // / yahAM bhI aise kie bhakti to bhaI nAhIM hAsyakaranA bhayA / bahuri ThAkura bhara tU doya ho ki eka ho| doya ho to te. bheTa karI pIche ThAkura bakase so grahaNa kiijai| prApahI kAhekauM | grahaNa kare hai / bhara tU kahegA ThAkurakI to mUrti hai tAte meM hI kalpanA karUMhUM to ThAkurake | karanekA kArya te. hI kiyA taba tU hI ThAkura bhayA / bahuri jo eka ho, to bheTa karanI prasAda karanA jhUThA bhyaa| eka bhae yaha vyavahAra saMbhavai nAhIM, tAteM bhojanAsakta puruSanikari aisI kalpanA karie hai / bahuri ThAkurakai arthi nRtya gItAdi karAvanA, zIta grISma vasaMta bhAdi RtuniviSai saMsArika saMbhavatI aisI vipayasAmagrI bhelI karanI ityAdi kArya kreN| tahAM nAma Sinutaaorade-290000000000000000000000000000000000000000000000000000000 organaf0100000000000000olpfotasanlonds00000000000000000019OMEQualcondar
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ -* - mo.mA. prakAza -eeeeeeeeeee- SEveScowo XookGoogo Cook * cesGook oeccookGoo to ThAkurakA lenA ara iMdriyaviSaya apane poSane / so viSayAsakta jIvanikari aisA upAya | | kiyA hai / bahuri janma vivAhAdikakI vA sovanA jAganA ityAdikakI kalpanA tahAM kareM haiN| so jaise lar3akI guDDA guDDIkA khyAla banAyakari kutUhala kareM taiseM yaha bhI kutUhala karanA hai| | kichU paramArtharUpa guNa hai nAhIM / bahuri bAlaka ThAkurakA khAMga banAya ceSTA dikhaaveN| tAkari apane viSaya porSe bhara kaheM yaha bhI bhakti hai / ityAdi kahA kahie, aisI-aisI aneka viparI| tatA saguNa bhaktivirSe pAIe hai / aiseM doya prakAra bhaktikari mokSamArga kahai haiM so tAkA | svarUpa mithyA jAnanA / ava anyamatake jJAnayogakari mokSamArgakA svarUpa dikhAie hai,--1| eka advaita sarvavyApI parabrahmakoM jAnanA tAkauM jJAna kahe haiM so tAkA mithyApanA to pUrva | kahyA hI hai / bahuri bhApakoM sarvathA zuddha brahmasvarUpa mAnanA, kAma krodhAdika vAzarIrAdikako bhrama jAnanA tAkauM jJAna kahai haiM so yaha bhrama hai / jo Apa zuddha hai to mokSakA upAya kAhekoM | karai hai / Apa zuddhabrahma ThaharathA, taba kartavya kahA rahyA / bahuri pratyakSa bhopakai kAma krodhAdika | hote dekhie bhara shriiraadikkaa|sNyog dekhie hai so inikA abhAva hogA taba hogA, vartamAnaviSe inikA sadbhAva mAnanA bhrama kaise bhyaa| bahuri kahe haiM, mokSakA upAya karanA bhI bhrama hai| jaiseM jevarI to jevarI hI hai tAkauM sarpa jAne thA so bhrama thA-bhrama miTe jevarI hI hai / taiseM bhApa | to brahma hI hai ApakauM azuddha mAne thA so bhrama thA, bhrama miTe bhApa brahma hI hai / so aisA -C-HEGAOps090POOGooooooooooooooo190000000000000000000000jooraajoobabloops 178
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kahanA mithyA hai| jo Apa zuddha hoya bhara tAkauM azuddha jAne to bhrama, bhara bhApa kAma krodhAdi sahita azuddha hoya rahyA tAkoM azuddha jAnai to bhrama kAhekA / jhUThA bhramakari bhApakoM |zuddha mAne kahA siddhi hai / bahuri tU kahegA e kAma krodhAdika to manake dharma haiM brahma nyArA hai to pUchie hai--mana hai so terA kharUpa hai ki naahiiN| jo hai, to kAma krodhAdi bhI tere hI bhae, ara nAhIM hai to pUchiye hai jo tU jJAnakharUpa hai ki jar3a hai| jo jJAnakharUpa hai to terai / / to jJAna, mana vA iMdriya dvArA hI hotA dIkhe hai / ini binA koI jJAna ghatAve to tAkoM judA / | terA varUpa mAnai so bhAsatA nAhIM / bahuri 'mana jJAne' dhAtute mana zabdanipajai hai so mana to jJAnasvarUpa hai / yaha jJAna kisakA hai tAkauM batAya / so judA koU bhAsa naahiiN| bahuri jo tU | jar3a hai to jJAna binA apane svarUpa kA vicAra kaise kareM hai| yaha bane nAhIM / bahuri kahai hai | | brahma nyArA hai so vaha nyArA brahma tU hI hai ki aura hai / jo tU hI hai to tere meM brahma hoM aisA | mAnane vAlA jJAna hai so to manakharUpa hI hai manate judA naahiiN| ApA mAnanA ApahIviSe | hoy| jAkauM nyorA jAne tisaviSe ApA mAnyA jAya nAhIM / so manate nyArA brahma hai to | manarUpa jJAna brahmaviNe ApAkAhekauM mAna hai / bahuri jo brahma aura hI hai to tU brahmaviSamApA | kAheko mAne / tAtai bhrama chor3i aisA mAni ki jaise sparzanAdi iMdriya to zarIra kA kharUpa hai so jar3a hai yAkai dvAri jo jAnapanau ho hai so AtmAkA svarUpa hai| taiseM hI mana bhI sUkSma | || 976 25--00-0000ratolasabasrasadore-000000000000000000cdacseasoi
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza F-00-16--00000000000000000000000000pcookeGoooooooopcordGOO90000-00 | paramANUnikA puJja hai so zarIrahIkA aMga hai| tAke dvAri jAnapanA ho hai vA kAmakrodhAdi bhAva ho haiM so sarvamAtmA kA svarUpa hai| vizeSa itanA jo jAnapanA to nija svabhAva hai kAma || krodhAdika upAdhika bhAva he tisakari bhAtmo azuddha hai / bahuri jaba kAlapAya krodhAdika | miTeMge bhara nAnapanAkai mana iMdriyakA AdhInapanA miTaigA, taba kevalajJAnasvarUpa prAtmA zuddha hogaa| aise hI buddhi ahaMkArAdika bhI jAni lene| jAte mana bhara buddhAdika ekArtha haiN| ara ahaMkArAdika haiM te kAma krodhAdikavat upAdhika bhAva haiM / inakoM bhApata bhinna jAnanA bhrama hai / inakoM apane jAni upAdhika bhAvanikA prabhAva karane kA udyama karanA yogya hai / bahuri jiniteM inikA prabhAva na hoya sake para apanI mahaMtatA cAheM te jIva apane ina bhAvani kauM na ThaharAya svacchaMda pravate haiN| kAma krodhAdika bhAvani ko badhAya viSayasAmagrIviSe vA hiMsAdikAryaniviNe tatpara ho haiN| bahuri ahaMkArAdikakA tyAgakoM bhI anyathA mAne haiM / sarvakoM parabrahma mAnanA kahIM pApA na mAnanA tAkauM ahaMkAra kA tyAga batAve so mithyA hai| jAteM koI pApa hai ki nAhIM / jo hai to ApavirSe ApA kaise na mAnie, ara na hai to sako brahma kauna mAne hai / tAteM zarIrAdi paraviSa mahabuddhi na karanI / tahAM karatA na honA sau ahaMkAra kA tyAga hai / bhApavirSe ahaMbuddhi karane kA doSa nAhIM / bahuri sarvako samAna jAnanA // koI viSa bheda na karanA tAko rAga dveSa kA tyAga patA haiM so bhI mithyA hai| jAte sarva OM00000000000sroopdeoccoodacontacoopsoopGOOGoodasoo-80008003clopolorproofac-go 180
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakArA padArtha samAna nAhIM haiN| koI cetana haiM koI acetana haiM koI kaisA hai koI kaisA haiM / tinikoM samAna kaisai mAnie / tAteM paradravyanikauM iSTa aniSTa na mAnanA so rAgadveSakA tyAga hai| padArthanikA vizeSa jAnane meM to kichu doSa hai nAhIM / aise hI anya mokSamArga rUpa bhAvanikI anyathA kalpanA karai haiM / bahuri aisI kalpanAkari kuzIla sevai haiM abhakSya bhakhai haiM varNAdi bheda nAhIM karai haiM hIna kriyA Acarai haiM ityAdi viparItarUpa pravatrte haiM / jaba koU pachai taba kahai haiM; | yaha to zarIrakA dharma hai athavA jaisI prAlabdhi hai taiseM hoya hai athavA jaise IzvarakI icchA ho hai taiseM ho- || hai| hamako to vikalpa na karanA / so dekho Apa jAni jAni prabarte tAkoM tau zarIrakA dharma btvai| Apa udyamI hoya kArya karai tAkauM prAlabdhi khai| Apa icchAkari sevai tAkauM IzvarakI icchA batAvai / | vikalpa karai ara kahai hamakoM to vikalpa na karanA / so dharmakA Azraya leya viSayakaSAya sevane | tAteM aisI jhUThIyukti banAvai haiM / jo apane pariNAma kichU bhI na milAvai to hama yAkA karttavya || na mAne / jaiseM Apa dhyAna dharai tiSThai ara koU apane Upari vastra geri Avai tahAM pApa kichu / sukhI na bhayA, tahAM tau tAkA karttavya nAhIM so sAMca, bhara Apa vastrakoM aMgIkArakari paharai apanI zItAdika vedanA miTAya sukhI hoya tahAM jo apanA karttavya na mAnai so kaise bane / bahuri kuzIla sevanA abhakSya bhakSaNA ityAdi kArya tau pariNAma mile vinA hote hI nAhIM / tahAM apanA karttavya kaisaiM na mAnie / tAteM jo kAma krodhAdikA abhAva hI bhayA hoya tau tahAM POS-00-00049GOopoleokosiO0E6--0004500000000000000000000000rporcare
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 2000CGOOOGir-Oct kisI kriyAnivi pravRtti saMbhava hI nAhIM / ara jo kAmakrodhAdi pAie hai to jaise e bhAva thore hoMya taise pravRti karanI / svacchaMda hoya inikauM badhAvanA yukta nAhIM / vahuri keI jIva | pavanAdikakA sAdhanakari ApakauM jJAnI mAnai haiM / tahAM iDA piMgalA, suSumNa,rUpa nAsikAdvArakari pavana nikasai, tahAM varNAdika bhedaniteM pavanahIMkoM pRthvI tattvAdikarUpa kalpanA karai haiN| tAko vijJAnakari kicha sAdhanateM nimittakA jJAna hoya tAteM jagatakoM iSTa aniSTa batAvai Apa mahaMta kahAvai so yaha to laukika kArya hai kichu mokSamArga nAhIM / jIvanikoM iSTa aniSTa batAya unake / rAga dveSa badhAvai ara apane mAna lobhAdika nipajAvai yAmeM kahAsiddhi hai bahuri prANAyAmAdikA || sAdhanakari pavanakoM caDhAya samAdhi lagAI kaheM, so yaha to jaise naTa sAdhanateM hastAdika kriyA / kare taiseM yahAM bhI sAdhanateM pavanakari kriyA kari / hastAdika ara pavana yaha to zarIrahIke aMga haiM / inike sAdhanateM Atmahita kaise sadhai / bahuri tU kahegA-tahAM manakA vikalpa miTa hai| sukha | upaje hai yamake vazIbhUtapanA na ho hai so yaha mithyA hai / jaiseM nidrAvi cetanAkI pravRtti miTe. hai taiseM pavana sAdhaneteM yahAM cetanAkI pravRtti miTe hai / tahAM manakoM roki rAkhyA hai kichU vAsanA to miTI nAhIM ||taateN manakA vikalpa miTyA na khie| bhara vetanAvinA sukha kauna bhogave hai| | tAte sukha upajyA na kahie / ara isa sAdhanavAle to isa kSetraviSa bhae haiM tiniviSe koI || amara dIkhatA nAhIM / agnI lagAe tAkA maraNa hotA dIkheM hai tAte yamake vazIbhUta nAhIM yaha --000-colooc0000000ccoccercsnesiroccargondia -- -
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 30-00-07 jhUThI kalpanA hai / bahuri jahAM sAdhanaviSai kichu cetanA rahe kAra tahAM sAdhanateM zabda sune, tAka anahada zabda batAveM / so jaiseM bINAdikake zabda sunaneteM sukha mAnanA taiseM tisake sunanete sukha mAnanA hai / yaha to viSaya poSaNa bhayA paramArtha to kichU nAhI ThaharayA / bahuri | pavana ke nikasane paiThane viSe 'soha' aise zabda kI kalpanAkari tAka 'ajapA jApa' kahe haiM / so jaise tItara ke zabdaviSai 'tU hI' zabdakI kalpanA kareM haiM kichU tItara artha avadhAri aisA zabda kahatA nAhIM / taiseM yahAM 'sohaM' zabdakI kalpanA hai / kichU pavana artha avadhAri aisA zabda kahatA nAhIM / bahurizabda ke japane sunaneteM hI tau kichU phalaprApti nAhIM / artha avadhAre phalaprAsi ho hai / so 'sohaM' zabdakA to yaha artha hai 'so hUM hUM' yahAM aisI apekSA cAhie hai, 'so' kauna ? taba tAkA nirNaya kiyA cAhie / jAtaiM tat zabdakai ara yata zabda kaiMnitya saMbaMdha hai| tA vastu kA nirNayakari tAviSai ahaMbuddhi dhArane viSe 'sohaM' zabda bane / tahAM bhI ApakoM Apa anubhaveM tahAM to 'sohaM' zabda saMbhava nAhIM / parakauM apane svarUpa batAvaneviSai 'sohaM' zabda saMbhave | hai / jaiseM puruSa ApakoM Apa jAne, tahAM 'so hUM hUM' aisA kAhekauM vicArai / koI anyajIva Apaka na pahacAnatA hoya para koI apanA lacaNa na pahacAnatA hoya, taba vAkoM kahie 'jo aisA hai so maiM hUM' taiseM hI yahAM jAnanA / bahuri keI lalATa bhaMvArA nAsikA ke agrabhAga dekhanekA | sAdhanakari trikuTI AdikA dhyAna bhayA kahi paramArtha mAne, so netrakI pUtarI phire mUrtIka vastu 183
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | dekhI, yAmeM kahA siddhi hai / bahuri aise sAdhananite kiMcit atIta anAgatAdikakA jJAna hoya vA vacanasiddhi hoya vA pRthvI AkAzAdivi gamanAdikakI zakti hoya vA zarIravirSe ArogyAdika hoya tau e to sarva laukika kArya hai| devAdikakai svayameva aisI hI zakti pAie hai / inita kichu apanA bhalA to hotA nAhIM, bhalA to viSayakaSAyakI vAsanA miTe hoya / | so e to viSaya kaSAya poSane ke upAya haiN| tAtai e sarva sAdhana kichU hitakArI hai nAhIM / | inivirSe kaSTa bahuta hai maraNAdi paryaMta hoya ara hita sadhai nAhIM / tAtai jJAnI aisA kheda na kraihai| kaSAyI jIva hI aise sAdhanaviSai lAge haiM / bahuri kAhUkauM bahuta tapazcaraNAdikakari mokSakA sAdhana kaThina batAvai haiM kAhUkauM sugamapane hI mokSa bhayA kheN| uddhavAdikauM parama bhakta kaheM tinakoM tau tapakA upadeza diyA kaheM ara vezyAdikakai vinA pariNAma kevala nAmAdikahIta tiranA batAve kichu thala hai naahiiN| aiseM mokSamArgako anyathA prarUpa haiN| bahuri mokSasvarUpakoM bhI anyathA prarUpa haiM / tahAM mokSa aneka prakAra batAvai heM / eka to || mokSa aisA kahai haiM -jo baikuMThadhAmaviSe ThAkura ThakurAnIsahita nAnAbhogavilAsa kareM haiM tahAM | jAya prApta hoya ara tinikI Tahala kiyA karai so mokSa hai / so yaha tau viru ddha hai / prathama to ThAkura bhI saMsArIvat viSayAsakta hoya rahA hai / to jaisA rAjAdika haiM taisA hI ThAkura bhayA / bahuri anya pAsi Tahala karAvanI huI tava ThAku rakai parAdhInatApanA bhayA / bahuri yaha mokSakoM CEO-900-00-aomrodai+-00-10000foogoloradorc0000000000rkafonsonasooasirrork
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ +Kalonjakilo+HOG++13conote-9602 mo.mA. pAyA tahAM Tahala kiyA kare to jaise rAjAkI cAkarI karanI tesa yaha bhI cAkarI bhaI / tahAM | prakAza parAdhIna bhae sukha kaise hoya / yaha bhI bane nAhIM / bahuri eka mokSa aisA kahai haiM--Izvara samAna Apa ho hai so bhI mithyA hai / jo unakai samAna aura bhI judA ho hai to bahuta Izvara bhae | lokakA kartAhattA kauna Thaharai / bhinna 2 icchA bhae paraspara virodha hoya / eka hI hai tau samAnatA na bhaI / nyUna hai tAkai nIcApanekari uccatA honekI AkulatA rahI taba sukhI kaise hoya / jaise || choTA rApAr3A rAjA saMsAraviSe ho haiM taiseM choTA bar3A Izvara bhI muktiviSai bhayA so bane naahiiN| bahuri eka mokSa aisA kahai haiM jo vaikuMThaviSai dIpakakIsI jyoti hai| tahAM jyotiviSai jyoti jAya mile hai / so yaha bhI mithyA hai dIpakakI jyoti tau mUrtIka acetana hai, aisI jyoti tahAM kaise saMbhavai / bahuri jyotimeM jyoti mile yaha jyoti rahai hai ki vinasi jAya hai| jo rahai. hai to jyoti badhatI jaaygii| taba jyotiviSai hInAdhikapanA hogA / ara vinasi jAya hai to ApakI sattA nAza hoya aisA kArya upAdeya kaisaiM mAnie / tAteM aise bhI bane nAhIM / bahuri / eka mokSa aisA kahai haiM jo AtmA brahma hI hai mAyAkA AvaraNa miTe mukti hI hai / so / yaha bhI mithyA hai / yaha mAyAkA AvaraNasahita thA taba brahmasoM eka thA ki judA thA / jo # eka thA to brahma hI mAyArUpa bhayA ara judA thA to mAyA dUri bhae brahmaviSai mile hai taba hai yAkA astitva rahai hai, jo rahai hai to sarvajJakoM tau yAkA astitva judA bhAsai taba saMyoga hone PHSGRAMMEGloraciporarboorboorpaloopcorrecrorecorpora 185
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza |milyA kaho paraMtu paramArthate to milyA nAhIM / bahuri astitva nAhIM rahai hai to ApakA abhAva honA kauna cAhai tAteM yaha bhI na bane / bahuri eka prakAra mokSakA svarUpa aisA bhI keI kahai haiM --jo budhAdikakA nAza bhae mokSa ho hai / so zarIrake aMgabhUta mana iMdriya tinikai AdhIna | jJAna na rahyA / aise kahanA to kAma krodhAdika dUri bhae bane hai ara tahAM cetanatAkA bhI abhAva | bhayA mAnie tau pASANAdi samAna jar3a avasthAkoM kaise bhalI mAnie / bahuri bhalA sAdhana / kie jAnapanekA abhAva honA kaiseM mAnie / bahuri lokaviSa jJAnakI mahaMtatAteM jar3apanAkI | | mahaMtatA nAhI tAtai yaha bhI banai nAhIM / aise hI anekaprakAra kalpanAkari mokSakoM batAve so | kichU yathArtha to jAne nAhIM saMsAra avasthAviSa kalpanAkari apanI icchA anusAri bakai haiM / | yA prakAra vedAMtAdi prataniviSe anyAya nirUpaNa karai haiM / bahuri aise hI musalamAnoMke mataviSai anyathA nirUpaNa karie hai| jaise ve brahmakauM sarvavyApI niraMjana sarvakA kartA hartA mAne haiM taiseM | e khudAkoM mAne haiM / vahuri jaise vai avatAra bhae mAne hai taiseM e paigaMbara bhae mAneM haiN| jaiseM vai | puNya pApakA lekhA lenA yathAyogya daMDAdika denA ThaharAvai haiM taiseM e khudAkai ThaharAdhe haiM / bahuri | jaise vai gau Adiko pUjya kahai haiM, taiseM e sUkara AdikoM kahai haiM / e saba tiryaMcAdika haiN| | bahuri jaiseM vai IzvarakI bhaktite mukti kahai haiM taiseM e khudAkI bhaktiteM kahai haiN| bahuri ve khiiN| dayA porSe kahIM hiMsApo, taise e bhI kahIM rahama karanA po kahIM jibahakaranA porSe haiM / bahari /
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza nerjerao-Ecricinominoprofelmgeomonacio-o-20:00100100106Morado049600186/0010010083 jaise ve kahIM tapazcaraNa karanA poSa kahIM viSayasevanA popeM taiseM hI e bhI porSe haiM / vahari jaise vai kahIM mAMsa madirA zikAra AdikA niSedha kareM, kahIM uttama puruSanikari tilikA aMgIkAra karanA vatAveM taiseM e bhI tinikA niSedha vA aMgIkAra karanA batAveM haiM / aiseM anekaprakArakari | samAnatA pAie hai / yadyapi nAmAdika aura aura haiM tathApi prayojanabhUta arthakI ekatA pAIe hai| bahuri Izvara khudA Adi mUlazraddhAnako to ekatA hai ara uttarazraddhAnaviSa ghane hI vizeSa haiM / tahAM unake bhI viparItarUpa viSayakaSAya hiMsAdi pApake poSaka pratyanAdi pramANate viruddha nirUpaNa kareM haiM / tAteM musalamAnoMkA mata mahAviparItarUpa jAnanA / yAtraka ra isa kSetra kAlaviNe | jinikI pracura pravRtti hai tAkA mi yApanA dikhaayaa| yahAM koU kahai jo e mata mithyA haiM to bar3e rAjAdika vA bar3e vidyAvAn ini matanivi kaise pravarte haiM, tAkA samAdhAna,-jIvanike mithyAvAsanA Anadita haiM so iniviSa mithyAtvahIkA poSaNa hai vahuri jIvanikai viSayakavAyarUpa kAryanikI cAhi bte hai so inimeM viSayakaSAyarUpa kAryanihIkA poSaNa hai / bahuri rAjAdikoMkA vidyAvAnoM aise dharmaviSai viSayakaSAyarUpa prayojana siddha hoya hai / bahuri jIva to lokaniyapanAkoM | bhI ulaMghi vA pApa bhI jAni jina kAryanikoM kiyA vAhai tini kAryanikoM karateM dharma batAvai tau / / | aise dharmaviSa kauna na lAge / tAte ini dharmanikI vizeSa pravRtti hai| bahuri kadAcit tU / / kahaigA,-ini dharmaniviSai virAgatA dayA ityAdi bhI to kahai haiM, so jaiseM jhola die vinA
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza khoTA dravya cAle nAhIM taiseM sAMca milAe vinA jhUTha cAle nAhIM / paraMtu sarvake hita prayojanavirSe | viSayakavAyakA hI poSaNa kiyA hai| jaise gItAviSai upadeza deya rArI (yuddha) karAvanekA hI prayojana pragaTa kiyaa| vedAntaviSai zuddha nirUpaNakari svachaMda honekA prayojana dikhAyA / aiseM hI jAnanA / bahuri yaha kAla tau nikRSTa hai so isavirSe to nikRSTa dharmahIkI pravRtti vizeSa ho hai| dekho, isa kAlaviNe musalamAna bahupradhAna ho ge| hiMdU ghaTi ge| hiMdUniviSe aura bar3hi gae,jainI ghaTi gae so yaha kAlakA doSa hai / aiseM yahAM avAra mithyAdharmakI pravRtti bahuta pAIe hai / aba paMDitapanAke balakari kalpitayuktikari nAnA mata sthApita bhae haiM tiniviSe je tattvAdika mAnie hai tinikA nirUpaNa kIjie hai| tahAM sAMkhyamataviSai paccIsa tattva mAne haiM so kahie hai,satva,raja,tamaH yaha tInaguNa kahai haiM / tahAM-satkAraprasAda ho hai rajoguNakari cittakI caMcalatAho hai tamoguNakari mUr3hatA ho hai ityAdi lakSaNa kahai haiN| inirUpa avasthA tAkA nAma prakRti hai| bahuri tisate buddhi upajai hai yAha kA / / nAma mahattatvahai / bahuri tisate ahaMkAra nipaje hai| bahuri tisate solahamAtrA ho haiN| tahAM pAMca tau / jJAnaiMdriyaho haiM-sparzana, rasana, prANa, cakSu, zrAtra / bahuri eka mana ho hai| bahuri pAMca karmeMdriya ho haiM -cana, carana, hasta, gudA, liMga / bahuri pAMca tanmAtrA ho hai-rUpa, rasa,gaMdha, sparza, zabda / bahuri rUpate agni, rasate jala, gaMdhate pRthvA, sparzate pavana, zabdateM AkAza,aisa bhayA kahai haiN| aise cauIsa tatva tau prakRtisvarUpa haiN| inita bhinna nirguNa kartA bhoktA eka puruSa hai| aise
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza -NOMICCOOLaccoraco-o-Ocroo-5010000000000000 C00000000000niNcuni niN00000000000 pacIsa tatva kahai haiM / so e kalpita haiM / jAte rAjasAdika guNa AzrayavinA kaise hoya / inikA Azraya tau cetanadravya hI saMbhava hai| bahuri buddhi initai bhaI kahai so buddhi nAma to| jJAna kA hai| koI jJAnaguNakA dhArI padArthaviSai e hote dekhie hai| initeM jJAna bhayA kaise mAnie / koI kahai, buddhi judI hai jJAna judA hai to mana to AgeM SoDazamAtrAviSai kahyA ara jJAna judA kahoge to buddhi kisakA nAma tthhregaa| bahuri tisate ahaMkAra bhayA kahyA, so paravastuviSai 'maiM karUM hUM' aisa mAnanekA nAma ahaMkAra hai| sAkSIbhUta jAnanekari tau ahaM|kAra hotA nAhIM / jJAnakari upajyA kaise kahie hai| bahuri ahaMkArakari Sor3aza mAtrA upajI khiiN| tiniviSe pAMca jJAnaiMdriya khiiN| so zarIraviSai netrAdi AkArarUpa dravyendriya haiM so | to pRthvI Adivat dekhie hai| anya varNAdikake jAnanerUpa bhAvaiMdriya haiM so jJAnarUpa haiN| ahaMkArakA kahA prayojana hai / ahaMkAra buddhi rahita koU kAhUMkU dIkhe hai| tahAM ahaMkArakari nipajanA kaise saMbhavai / bahuri mana kahyA, so iMdriyavat hI mana hai| jAte dravyamana zarIrarUpa hai, bhAvamana jJAnarUpa hai / bahuri pAMca karmeMdriya kahIM, so e to zarIrake aMga haiN| mUrtIka haiN| | ahaMkAra amUrtIkatai inikA upajanA kaisaiM mAnie / bahuri karmaindriya pAMca hI tau naahiiN| zarIrake sarva aMga kAryakArI haiM / bahuri varNana to sarva jIvAzrita hai, manuSyAzrita hI to nAhI, | tAtai sU ipUMcha ityAdi aMga bhI karmaindriya haiN| pAMcahIkI saMkhyA kaise kahie hai| bahuri 186 PROORDcfootackootocfoo-acroof00oo-acoo-26-06GGrow-to-of
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mNdrN nirNtrN nirNtrNgN sparzAdika pAMca tanmAtrA kahIM, so rUvAdi kichU jude vastu nAhIM e to paramANUnisauM tanmaya guNa haiM e jude kaise nipajai / bahuri ahaMkAra tau amUrtaka jIvakA pariNAma hai / tAtai e mUrtIkaguNa kaise nipaje mAnie bahuri ili pAMcanine agni Adi nipaje kaheM, so pratyakSa jhUTha hai / rUpAdika agnAdikakai tau sahabhUta guNaguNI saMbaMdha hai / kahane mAtra bhinna haiM vastuviSai bheda naahiiN| kisI prakAra koU bhinna hotA bhAsai nAhI, kahane mAtrakari bheda upAjAIe hai| tAtai rUpAdikari agnAdi kaise upaje maanie| kahaneviSai bhI guNIviSai guNa haiN| guNate guNI nipajyA / kaisaiM mAnie / bahuri inita bhinna eka puruSa kahai haiM, so vAkA kharUpa avaktavya kahi pratyu|ttara nAhIM karate / jo pUchie ki kaisA hai, kahA hai, kaise kartA hartA hai, so batAvate nAhIM / jo | batA3 tau tAhImeM vicAra kie anyathApanau bhAseM / aiseM sAMkhyamatakari kalpita tattva mithyA jAnane / bahuri puruSakoM prakRtitai bhinna jAnane kA nAma mokSamArga kahai haiN| so prathama tau prakRtipuruSa koI hai hI nAhIM / bahuri kevala jAnehIta tau siddhi hoto naahiiN| jAnikari rAgAdika miTAe siddhi hoya, so aiseM jAne kichU rAgAdika ghaTai nAhIM / prakRtikA karttavya mAne || Apa akartA rahai, taba kAheko Apa rAgAdika ghaTAvai / tAteM yaha mokSamArga nAhIM hai / bahAre / prakRti puruSakA judA honA mokSa kahai haiM / so paJcIsa tatvaniviSai cauIsa tatva tau prakRtisaMbaMdhI | kahyA, eka puruSa bhinna kahyA / so e tau jude hI haiM ara jIva koI padArtha paccIsa tatvaniviSai
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | kahyA hI nAhIM / ara puruSahIkoM prakRtisaMyoga bhae jIvasaMjJA ho hai, to puruSa nyAre nyAre || prakRtisahita haiM pIche sAdhanakari koI puruSa rahita ho haiM, aisA siddha bhayA-puruSa eka na ThaharAtha / bahuri prakRti puruSakI bhUli hai, ki koI vyaMtarIvat judI hI hai so jIvakoM pAni lAge hai / jo yAkI bhUli hai, tau prakRtite indriyAdika tattva upaje kairauM mAnie / ara judI hai to vai bhI eka vastu hai sarva karttavya vAkA tthhrth|| puruSakA kichu karttavya rahyA hI nAhI | kAheko upadeza dIjie hai| aiseM yaha mokSamArgapanA mAnanA mithyA hai| bahuri tahAM pratyakSa || anumAna Agama e tIna pramANa kahai haiM, so tinikA satya asatyakA nirNaya jainake nyAya graMthaniteM jAnanA / bahuri isa sAMkhyamataviSai koI IzvarakoM na mAne haiN| koI eka puruSakoM Izvara mAne haiN| koI zivakoM deva mAnai haiM / koI nArAyaNakoM mAne haiM / apanI icchA anusAra kalpanA karai haiM kicha nizcaya hai nAhIM / bahuri isa mataviSa keI jaTA dhArai haiM, keI coTI rAkheM / haiM, keI muMDita ho haiM, keI kAthe vastra pahareM haiM ityAdi aneka prakAra bheSadhAri tatvajJAnakA AzrayakAra mahanta kahAveM haiM aise sAMkhyamatakA nirUpaNa kiyaa| bahuri zivamatavirSe doya bheda haiM-naiyAyika vaishessik| tahAM naiyAyikaviSe solaha tatva kahai haiM / | pramANa, prameya, saMzaya, prayojana, dRSTAnta, siddhAnta, avayava, tarka, nirNaya, vAda, jalpa, vitaMDA, | hevAbhAsa, chala, jAti, nigrahasthAna / tahAM pramANa cyAra prakAra kahai haiM / pratyakSa, anumAna, aadhaaNtN nirNkush nNdnN 12 gNttl muNdu 1
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza zabda, upamA | bahuri amA atha buddhi ityAdi prameya kahe haiM / bahuri 'yaha kahA hai ' tAkA nAma zaMsaya hai / jAkai artha pravRtti hoya, sau prayojana hai / jAkauM vAdI prativAdI mAneM so dRSTAMta hai / dRSTAMtakari jAkoM ThaharAIe so siddhAnta hai / bahuri anumAnake pratijJA Adi paMcAMga te avayava haiM / saMzaya dUri bhae kisI vicAra ThIka hoya, so tarka hai / pIche pratitirUpa jAnanA soM nirNaya hai / AcArya ziSyakai pakSa pratipakSakari abhyAsa so vAda hai / jAnane kI icchArUpa kathAviSai jo chala jAti Adi dUSaNa so jalpa hai / pratipakSa rahita vAda so vitaMDA hai / sAMce hetu nAhIM, te prasiddha Adi bheda liye hetvAbhAsa haiM / chalalie vacana so chala hai / sAMce dUSaNa nAhIM aise dUSaNAbhAsa so jAti hai / jAkari paravAdIkA nigraha hoya so nigrahasthAna hai / yA prakAra saMzayAdi tattva kahe, so e koI vastusvarUpa tau tattva haiM nAhIM / jJAnake nirNaya karanekauM vA vAdakari pAMDitya pragaTa karanekoM kAraNabhUta vicArarUpa tatra kahe, paramArtha kArya kaiseM hoya / kAma krodhAdi bhAvakoM meTi nirAkula honA so kArya hai / sotoM yahAM prayojana kichU dikhAyA hI nAhIM / paMDitAI kI nAnA yukti banAI so yaha bhI eka cAturyya hai, tAteM ye tatvabhUta nAhIM / bahuri kahoge inakoM jAne binA prayojanabhUta tatvakA nirNaya na kari sarphe, tAtaiM e tattva kahe haiM / so aiseM paraMparA tauM vyAkaraNa vAle bhI kahai haiM / vyAkaraNa par3heM artha nirNaya hoya, vA bhojanAdikake adhikArI bhI kahai haiM ki bhojana kie 162
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza zarIra kI sthiratA bhae tatvanirNaya karanekoM samartha hoya, so aisI yukti kAryakArI nAhIM / bahuri jo kahoge, vyAkaraNa bhojanAdika tau avazya tattvajJAnakauM kAraNa nAhIM, laukika kAryasAdhanekauM kAraNa haiM / so jaiseM e haiM taiseM hI tuma tattva kahe, so bhI laukika kArya sAdhanekoM kAraNa haiM / jaiseM iMdriyAdikake jAnanekauM pratyakSAdi pramANa kahe vA sthANu puruSAdiviSai saMzaareer free kiyA / sAtaiM jinikoM jAne avazya kAma krodhAdi dUri hoMya nirAkulatA upajai, ve hI tatva kAryakArI haiM / bahuri kahoMge, jo prameya tatvaviSai zrAtmAdikakA nirNaya ho hai so kAryakArI hai / so prameya tau sarva hI vastu haiM / pramiti kA viSaya nAhIM aisA koI bhI nAhIM, tAtaiM prameya tatva kAhekauM kathA / AtmA Adi tatva kahane the / bahuri AtmAdikakA bhI svarUpa anyathA prarUpaNa kiyA, so pakSapAta rahita vicAra kie bhAse hai| jaiseM AtmAke bheda doya kahaiM haiM-- paramAtmA jIvAtmA / tahAM paramAtmAkoM sarvakA kartta batAye haiN| tahAM aisA anumAna kareM haiM jo yaha jagat kartAkari nipajyA hai, jAte yaha kArya hai / jo kArya hai so karttAri nipajyA hai | jaiseM ghaTAdika / so yaha anumAnAbhAsa hai / jAtaiM yahAM anumAnAntara saMbhava hai / yaha jagat sarva karttAkari nipajyA nAhIM / jAtai yAviSai keI kAryarUpa padArtha bhI haiN| jo kArya hai, so karttAkari nipajyA nAhIM / jaiseM sUryyabiMbAMdika / jAtai aneka padArthanikA samudAyarUpa jagat tisaviSai koI padArtha kRtrima haiM so manuSyAdikakari kie hoMya haiM / 163.
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza koI akRtrima haiM so tAkA karttA naahiiN| yaha pratyakSAdi pramANake agocara hai tAte IzvarakoM / kartA mAnanA mithyA hai| bahuri jIvAtmAko pratizarIra bhinna kahai haiM / so yaha satya hai| paraMtu mukta bhae pIcha bhI bhinna hI mAnanA yogya hai / vizeSa pUrva kahyA hI hai| aise hI anya tatvanikoM mithyA prarUpe haiM vahuri pramANAdikakA bhI svarUpa anyathA kalpai haiM, so jainagraMthaniteM parIkSA kie bhAsai haiM / aiseM naiyAyikamataviSai kahe tatva kalpita jAnane / bahuri vaizeSikamataviSa chaha tatva kahe haiN| dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya / tahAM dravya navaprakAra, pRthvI, jala, agni, pavana, AkAza, kAla, dizA, AtmA, mana / tahAM pRthvI jala agnike paramANu bhinna bhinna haiN| te paramANU nitya haiM / tinikari kAryarUpa pRSI / ho hai so anitya hai / so aisA kahanA pratyanAdita viruddha hai| IdhanarUpa pR vI Adike para mAA agnirUpa hote dekhie hai / agnike paramAgA rAkharUpa pRthvI hotI dekhie hai / jalake paramANu muktAphala ( motI ) rUpa pRthvI hote dekhie hai / bahuri jo | tU kahegA, vai paramANu jAte rahe haiM aura hI paramANu tinirUpa ho haiM so pratyakSakoM asatya ThaharAvai hai| koI aisI prabalayukti kahai to aise hI mAne, parantu kevala kahe hI to aiseM Thaharai naahiiN| jAte saba paramANanikI eka pudagalarUpa jAti hai, so pRthvI aadi| aneka avasthArUpa pariNama hai / bahuri ina pRthvI AdikakA kahIM judA zarIra ThaharA hai, so
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 00000 mithyA hI hai / jAtai vAkA koI pramANa nAhIM / ara pRthvI Adi tau paramANupiMDa haiM / inakA zarIra anyatra e anyatra aisA saMbhave nAhIM / tAtaiM yaha mithyA hai| bahuri jahAM padArtha aTaka nAhIM, aisI jo poli tAkoM AkAza kahaiM haiM / kSaNa pala AdikoM kAla kahaiM haiM / so e do yUM hI vastu haiM / sattArUpa e padArtha nAhIM / padArthanikA kSetrapariNamanAdikakA pUrvAparavicAra karane ke inakI kalpanA kIjie hai / bahuri dizA kichU haiM nAhIM / AkAzavi khaMDa kalpanAkari dizA mAnie hai / bahuri AtmA doya prakAra kahaiM haiM, so pUrvai nirUpaNa kiyA hI haiM / bahuri mana koI judA padArtha nAhIM / bhAvamana to jJAnarUpa hai, so AtmAkA svarUpa hai / dravyamana para - | mANUnikA piMDa hai, so zarIra kA aMga hai / aiseM ye dravya kalpita jAnane / bahuri guNa coIsa kahai haiM-- sparza, rasa, gandha, varNa, zabda, saMkhyA, vibhAga, saMyoga, parimANa, pRthaktva, paratva, aparatva, buddhi, sukha, duHkha, icchA, dharma, adharmaM, prayatna, saMskAra, dveSa, sneha, gurutva, dravyatva / so iniviSe sparzAdika guNa to paramANaniviSai pAIe hai / parantu pRthvIkoM gaMdhavatI hI kahanI, jalakoM zItasparzavAn kahanA ityAdi mithyA hai / jAteM koI pRthvIviSai gaMdhakI mukhyatA na bhA hai / koI jala uSNa dekhie hai / ityAdi pratyakSAditai viruddha hai / bahuri zabdakauM AkAzakA guNa haiM, so bhI mithyA hai / zabda bhAMti ityAditai ruke hai, tAtai mUrtIka hai| AkAza amUsarvavyApI hai / bhItiviSai AkAza rahe, zabdaguNa na pravezakari sakai, yaha kaise bane | bahuri 0000000 165
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza saMkhyAdika haiM so vastuviSai to kichu hai nAhIM, anya padArtha apekSA anya padArthake hInAdhika jAnanekauM apane jJAnaviSai saMkhyAdikakI kalpanAkari vicAra kIjie hai| bahuri buddhiAdi haiM, | so AtmA kA pariNamana hai / tahAM buddhi nAma jJAnakA hai to AtmAkA guNa hai ara manakA | nAma hai tau dravyaniviSe kahyA hI thA, yahAM guNa kAhekauM khyaa| bahuri sukhAdika haiM, so AtmA| viSe kadAcit pAIe hai tAteM AtmAke lakSaNabhUta to ye guNa haiM nAhIM, avyAptapanete lakSaNA| bhAsa haiM / bahuri snehAdi pudagala paramANuviSai pAIe hai, so snigdhagurutva ityAdi tau sparzana indriyakari jAnie, tAtai sparzaguNaviSe garbhita bhaya jude kAhekauM khe| bahuri dravyatvaguNa jalaviSai kahyA, so aiseM tau agniprAdiviSai Urdhvagamanatva Adi pAIe hai| ke tau sarva khne| the, ke sAmAnyaviNe garmita kahane the| aisaiM e guNa kahe te bhI kalpita hai| bahuri karma pAMca prakAra kaheM haiM-utkSepaNa, avakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa, gamana / so e to zarIra kI ceSTA haiN| inikoM judA karanekA artha kahA / bahuri etI hI ceSTA tau hotI nahIM, ceSTA to dhanI hI prakArakI ho haiM / bahuri judI hI inikoM tattvasaMjJA kahI, so ke tau judA padArtha hoya to tAkauM judA | tattva kahanA thA, ke kAma krodhAdi meTanekauM vizeSa prayojanabhUta hoya to tatva kahanA thA, so doU hI nAhIM / ara aise hI kahi denA to pASANAdikakI aneka avasthA ho haiM so kahyA | karau kichu sAdhya nAhIM / bahuri sAmAnya doya prakAra hai-para, apara / so para tau sattArUpa hai
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 350010813500202900100 paradravyarUpa hai / bahuri nityadravyaviSai pravRtti jinikI hoya te vizeSa haiM / bahuri ayuta| siddhasaMmbandha kA nAma samavAya hai / so sAmAnyAdika to bahutanikoM ekaprakArakari vA eka vastuviSa bhedakalpanAkari vA bhedakalpanA apekSA saMbaMdha mAnanekari apane vicArahIviSai ho hai koI jude padArtha tau nAhIM / bahuri inike jAne kAmakrodhAdi meTanerUpa bizeSa prayojana kI bhI siddhi nAhIM, tAtaiM inikoM tatra kAhe kahe / ara aiseM hI tattva kahane the, tau prameyatvAdi vastu anantadharma vA saMbaMdha dhArAdika kArakani ke aneka prakAra vastuviSe saMbhava haiM / kai tau sarva kahane the, kai prayojana jAni kahane the / tAtai e sAmAnyAdika tattva bhI vRdhA hI kahe / aiseM vaizeSikanikari kahe kalpita tattva jAnane / bahuri vaizeSika doya hI pramANa mAna hai-- pratyakSa, anumAna / so inikA satya asatyakA nirNaya jainanyAyagraMthaniteM jAnanA / bahuri naiyAyika to kahai haiM- viSaya, indriya, buddhi, zarIra, sukha, duHkha, inikA prabhAva AtmAkI sthiti so mukti hai / ara vaizeSika kahaiM haiM-- cauIsa guNaniviSai buddhi Adi navaguNanikA prabhAva so mukti hai / so yahAM buddhikA abhAva kalA so buddhi nAma jJAnakA hai tau jJAna kA adhikaraNapanA AtmA kA lakSaNa kahyA thA, aba jJAnakA abhAva bhae lakSaNakA abhAva hote lakSyakA bhI abhAva hoya, taba AtmAkI sthiti kaiseM rahI ara jo buddhi nAma manakA hai, tau bhAvamana to jJAnarUpa hai hI, ara dravyamana zarIrarUpa hai so mukta bhae dravyamanakA saMbandha 167
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ - chaTai hI chuutt| so dravyamana jar3a tAkA nAma buddhi kaise hoya / bahuri manavat hI indriya jaanne| prakAza bahuri viSayakA prabhAva hoya / so sparzAdi viSayanikA jAnanA miTai hai, to jJAna kAhekA nAma ThaharaigA / ara tini viSayanikA hI abhAva hoyagA, to lokakA abhAva hoygaa| bahuri sukha kA abhAva kahyA so sukhahIkai artha upAya kIjie hai tAkA jahAM abhAva hoya so upAdeya | kaise hoya / basuri jo AkulatAmaya indriyajanita sukhakA tahAM abhAva bhayA kaheM, to yaha / satya hai| nirAkulatA lakSaNa atIMdriya sukha tau tahAM saMpUrNa saMbhavai hai tAtai sukhakA abhAva naahiiN| bahuri zarIra duHkha dveSAdikakA tahAM abhAva kaheM so satya hI hai / bahuri zivamataviSai kartA nirguNa Izvara ziva hai tAkauM deva mAne haiN| so yAke svarUpakA anyathApanA pUrvokta prakAra jAnanA bahuri yahAM bhasmI, kopina, jaTA, janeU ityAdi cinha sahita bheSa ho haiM so AcArAdi bhedate cyAra prakAra haiM-zaiva, pAzupata, mahAvratI, kaalmukh| so e rAgAdi sahita haiM tAte suliMga nAhIM / aiseM zivamatakA nirUpaNa kiyaa| aba mImAMsaka matakA svarUpa kahie hai mImAMsaka doya prakAra haiM-brahmavAdI krmvaadii| tahAM brahmavAdI tau sarva yaha brahma hai dUsarA koU nAhIM aisA vedAntavirSe advaita brahmako nirUpai hai / bahuri AtmAviSai laya honA so | mukti kahai haiN| so inikA mithyApanA pUrve dikhAyA hai, so vicaarnaa| ara karmavAdI kriyA AvAra yajJAdika kAryanikA kartavyapanA prarUpai haiM, so ina kriyAnivi rAgAdikakA sadbhAva Masoom1800-25000000000zooo-Co0-0070-800001000%20foodFOf000000000000003cfoo-5000000000000 1
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ D mo.mA. prakAza rNgN 2010-000000 9000000000000000daaN raaN raaN raaN | pAie hai, tAtai e kArya kichu kAryakArI nAhIM / bahuri tahAM 'bhaTTa' ara 'prabhAkara' kari, karI | huI doya paddhati haiM / tahAM bhaTTa tau chaha pramANa mAne hai-pratyakSa,anumAna, veda, upamA, arthA patti, abhAva / bahuri prabhAkara abhAvavinA pAMca hI pramANa mAne hai / so inikA satyAsatya| panA jainazAstraniteM jAnanA / bahuri tahAM SaTkarma sahita brahmasUtrake dhAraka zUdraannAdikake | tyAgI, te gRhasthAzrama hai nAma jinikA aise bhaTTa haiM / bahuri vedAntaviSai yajJopavIta rahita vipra annAdikake grAhI, bhAgavat hai nAma jinikA aise cyAri prakAra haiM--kuTicara, bahUdaka, haMsa, paramahaMsa / so e kichU tyAgakari saMtuSTa bhae haiM, paraMtu jJAna zraddhAna kA mithyApanA ara rAgAdikakA sadbhAva inikai pAie hai| tAtai e bheSa kAryakArI naahiiN| bahuri yahA~ jaiminIyamata hai, so aisaiM kahai hai,___ sarvajJadeva koI hai nAhIM / vedavacana nitya haiM, tinita yathArtha nirNaya ho hai / tAtai pahaleM | vedapAThakari kriyAprati pravarttanA so tau codanA, soI hai lakSaNa jAkA aisA dharma tAkA sAdhana | karanA / jaiseM kahai haiM "svaHkAmo'gniM yajeta" svargAbhilASI agnikoM pUjai, ityAdi nirUpaNa karai haiN| yahAM pUchie hai, zaiva, sAMkhya, naiyAyikAdika sarva hI vedakoM mAneM haiM tuma bhI mAno ho / tumhAre ara una sabanikai tattvAdinirUpaNaviSai paraspara viruddhatA pAIe hai so kahA hai| jo | vedahIviSai kahIM kichu kahIM, kichu nirUpaNa kiyA hai, to vAkI pramANatA kaisI rahI / ara jo 400000000000000000000 WN raaNcNdiNciNdni viniyN ninu
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 000000000000000000000000000 matavAle hI aise nirUpaNa kareM haiM to tuma paraspara jhapari nirNayakari ekakoM vedakA anusArI anyakoM vedatai parAGmukha ThaharAvo / so hamakoM tau yaha bhAsai hai vedahIviSai pUrvApara viruddhatA | lie nirUpaNa hai| tisate tAkA apanI apanI icchA anusAra artha grahaNakari jude jude / matake adhikArI bhae haiN| so aise vedakauM pramANa kaise kiijie| bahuri agni pUje svarga hoya. | | so agni manuSyatai uttama kaisaiM mAnie pratyakSaviruddha hai| bahuri vaha svargadAtA kaise hoya / aise hI anya vedavacana pramANa viruddha haiN| bahuri vedavi brahma kahyA hai, sarvajJa kaise na mAneM haiN| ityAdi prakArakari jaiminIyamata kalpita jaannaa| - aba bauddhamatakA svarUpa kahie hai, bauddhamatavirSe cyAritatva prarUpai haiM / duHkha, Ayatana, samudAya, maarg| tahAM saMsArIkai | baMdharUpa so duHkha hai so pAMca prakAra hai-vijJAna, vedanA, saMjJA, saMskAra, rUpa / tahAM ruupaadik| ko jAnanA so vijJAna hai, sukha duHkhakA anubhavanA so vedanA hai, manakA jAnanA so saMjJA hai, paDhyA thA tAkA jAnanA so saMskAra hai, rUpakA dhAranA so rUpa hai| so yahAM vijJAnAdikoM | duHkha kahyA so mithyA hai / duHkha to kAma krodhAdika haiN| jJAna duHkha naahiiN| yaha to pratyakSa | dekhie hai| kArakai jJAna thorA hai ara krodha lobhAdika bahuta haiM so dukhI hai| kAhUkai jJAna bahuta hai kAma krodhAdi stoka haiM vA nAhI haiM so sukhI hai / tAtai vijJAnAdika duHkha nAhIM haiN| 0 02- (aaNni aNtN
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ klaaN mnN mo.mA. prakAza raaN raaN 12 900000000000ruupN viNdraaN bahuri Ayatana bAraha kahe haiN| pAMca tau indriya ara tinike zabdAdika pAMca viSaya, eka mana, eka dharmAyatana / so ye Ayatana kisa arthi kahai / kSaNika saboM kahai, inikA kahA prayojana hai| bahuri jAte rAgAdikakA kAraNa nipajai aisA AtmA ara AtmIya yaha hai nAma | jAkA so samudAya hai| tahAM ahaMrUpa AtmA ara manarUpa AtmIya jAnanA, so kSaNika mAne inikA bhI kahane kA kicha prayojana nAhIM / bahuri sarva saMskAra caNika haiM, aisI vAsanA | so mArga hai / so pratyakSa bahutakAlasthAyI keI vastu avalokie hai| tU kahaigA eka avasthA na rahai hai, to yaha hama bhI mAne haiN| sUkSmaparyAya kSaNasthAyI haiN| bahuri tisa vastuhI kA nAza | mAne to yaha hotA na dIse hai hama kaise mAna / bahuri bAla vRddhAdi avasthAviSai eka AtmAkA | | astitva bhAse hai| jo eka nAhIM hai to pUrva uttara kAryakA eka kartA kaisaiM mAne haiM / jo tU || | kahaigA saMskArateM haiM, to saMskAra kaunakai hai / jAkai hai so nitya hai ki kSaNika hai| nitya hai || tau sarva kSaNika kaise kahai hai / kSaNika hai to jAkA AdhAra hI kSaNika tisa saMskAra kI paraMparA | kaise kahai hai / bahuri sarvakSaNika bhayA, taba Apa bhI kSaNika bhyaa| tU aisI vAsanA ko mArga | kahai hai so isa mArgakA phalakoM Apa to pAvai hI nAhI kAhekauM isa mArgaviSai pravatrte / bahuri tere mataviSai nirarthaka zAstra kAhekoM kie| upadeza tau kichu karttavyakari phalapAvai tisakai artha || dIjie hai| aise yaha mArga mithyA hai / bahuri rAgAdika jJAnasaMtAnavAsanAkA uccheda jo nirodha || 201 raaN raaN raaN 0000000000000000000000 0000000
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mA. prakAza atan00000000000000000000000000 tAkoM mokSa kahai hai / so kSaNika bhayA taba mokSa kaunakai kahai hai / ara rAMgAdika kA abhAva honA to hama bhI mAne haiM / ara jJAnAdika apane svarUpakA abhAva bhae to ApakA abhAva hoya tAkA upAya karanA kaise hitakArI hoya / hitAhitakA vicAra karanevAlA tau jJAnahI hai| so ApakA abhAvakoM jJAnI hita kaisaiM mAneM / bahuri bauddhamataviSa doya pramANa mAna hai-pratyakSa, anumAna / so inike satyAsatyakA nirUpaNa jaina zAstraniteM jAnanA / bahuri jo yaha doya hI pramANa haiM, to inike zAstra apramANa bhae tinikA nirUpaNa kisa arthi kiyA / pratyakSa anu- ||| mAna to jIva Apa hI kari leMge, tuma zAstra kAhekauM kie / bahuri tahAM sugatakoM deva mAne haiM | so tAkA svarUpa nagna vA vikriyArUpa sthApai haiM so viTaMbanArUpa hai / bahuri kamaMDalu raktAMbara ke dhArI pUrvAhavirSe bhojana kareM ityAdi liMgarUpa bauddhamata ke bhikSukakauM so kSaNikakauM bheSa dharanaikA kahAprayojanA paraMtu mahaMtatAkai arthi kalpita nirUpaNa karanA vA bheSa dharanA ho hai / aise bauddha haiM,te. cyAri prakAra haiM-vaibhASika,sautrAMtika, yogAcAra, madhyama |thaaN vaibhASika tau jJAnasahita padArthoM mAne haiM / sautrAMtika pratyakSa yaha dekhie hai so hI hai pareM kichU nAhIM aise mAna hai / yogAcAranikai acArasahita buddhi pAIe hai| madhyama haiM te padArthakA AzrayavinA jJAnahIko mAna haiM / so apanI kalpanA karai haiN| vicAra kie kichu ThikANAkI bAta nAhIM / aise bauddhamatakA nirUpaNa kiyaa| aba cArvAka mata kahie hai, . aNdN aNdN 202
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza koI sarvajJadeva dharma adharma mokSa hai naahiiN| ara paraloka nAhI vA puNyagapakA phala naahiiN| yaha iMdriyagocara jitanA hai so hI loka hai / aiseM cArvAka kaheM haiM / tahAM vAkauM pUchie haisarvajJadeva isa kAla kSatraviSa nAhI ki sarvadA sarvatra nAhIM / isa kAlatravirSe to hama bhI nAhIM mAne haiM / ara sarva kAlatraviSa nAhIM aisA sarvajJavinA jAnanA kisakai bhayA / jo sarva kAlakSetrakI jAnai so hI sarvajJa ara na jAne hai to niSedha kaise kare hai| bahuri dharma adharma lokaviSe prasiddha haiM / jo e kalpita hoya to sarvajana prasiddha kaise hoya / bahuri dharma adharma || rUpa paraNita hotI dekhie hai, tAkari bartamAnahImeM sukhI dukhI hote dekhie haiM / inikauM / kaiseM na mAnie / ara mokSakA honA anumAnaviNe Avai hai / krodhAdika doSa kAhakai hIna haiM kAhUkai adhika haiM so jAnie hai kAikai inikI nAsti bhI hotI hogI / ara jJAnAdika guNa kAhUkai hIna kAhUkai adhika bhAseM haiM, so jAnie hai kAhUkai saMpUrNa bhI hote hoMyage / aiseM jAkai samastadoSanikI hAni guNanikI prApti hoya so hI mokSa avasthA hai / bahuri puNya pApakA phala | bhI dekhie hai| koU udyama karai to bhI daridrI rahai koUkai svayameva lakSmI hoya / koU zarIra | kA yatna karai, to bhI rogI rahai / kAhUke vinAhI yatna nIrogatA rahai / ityAdi pratyakSa dekhie hai / so yAkA kAraNa koI to hogA / jo yAkA kAraNa so hI puNya pApa hai / bahuri paraloka bhI pratyakSa anumAnateM bhAse hai| vyaMtarAdika haiM te avalokie hai| maiM amuka thA so deva
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | bhayA hUM / bahuri tU kahegA yaha to pavana haiM tAteM hama tau meM hoM' ityAdi cetanAbhAva jAke Azraya pAIe tAhIkoM AtmA kahai haiM, so tU vAkA nAma pavana kahi paraMtu pavana to bhIti | Adikari aTakai hai prAtmA mUMdyA banda kiyA huvA bhI aTakai nAhI, tAteM pavana kaisaiM mAnie / bahuri jitanA iMdriyagocara hai titanA hI loka kahai hai / so terI iMdriyagocara to thorese bhI | yojanakA dUrivartI kSetra ara thorAsA atIta anAgata kAla aisA kSetrakAlavartI bhI padArtha | | nAhI hoya sakai / ara dUri dezakI vA bahutakAlakI bAteM paraMparAteM sunie hI hai, tAtai sabakA jAnanA terai nAhIM tU itanA hI loka kaisaiM kahai hai / bahuri cArvAkamataviSai kahai haiM / pRthvI | apa, teja, vAyu, AkAzamile cetanA hoya Avai hai / so marateM pRthvI Adi yahAM rahI cetanAvAn | padArtha gayA so vyaMtarAdi bhayA pratyakSa jude jude dekhie hai| bahuri eka zarIravirSe pRthvI | Adi tau bhinna bhinna bhAse haiM cetanA eka bhAsai hai| jo pRthvI Adikai AdhAra cetanA hoya to lohI uskhAsAdikakai judI judI hI cetanA hoya ara hastAdika kATe jaiseM varNAdi rahai hai| taiseM cetanA bhI rahai hai / bahuri ahaMkAra buddhi tau cetanAkai hai so pRthviI Adi rUpa zarIra to yahAM kI rahyA vyaMtarAdi payAyaviSe pUrvaparyAya kA ahaMpanA mAnanA dekhiye haiM so kaise ho hai| bahuri pUrvaparyAyakA guhya samAcAra pragaTa karai so yaha jAnanA kisakI sAthi gayA, jAkI sAthi jAnanA mayA so hI AtmA hai / bahuri cArvAkamataviSa khAna pAna bhoga vilAsa ityAdi 204
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kaolicfootaco-TOI000000000000TEGOOOGroopcfoojadooacoodafoojEGfootaTo0280001006/001-02GookiloPER svacchaMda vRttikA upadeza hai so aise to jagat khayameva hI pravatrte hai| tahAM zAstrAdi banAya / kahA bhalA hone kA upadeza diyA / bahuri tU kahegA tapazcaraNa zIla saMyamAdi chur3Avanekai arthi upadeza diyA tau ini kAryaniviSa tau kaSAya ghaTanete AkulatA ghaTe hai tAtai yahAM hI sukhI honA ho hai yaza Adi ho hai tU inikauM chur3Aya kahA bhalA karai hai| viSayAsakta jIvanikoM | suhAvatI vAtai kahi, apanA vA auranikA burA karane kA bhaya naahiiN| svacchanda hoya viSaya | sevana ke arthi aisI jhUThI yukti vatAva hai| aise cArvAkamatakA nirUpaNa kiyaa| ___ isa hI prakAra anya aneka mata haiM te jhUThI yukti banAya viSayakaSAyAsakta pApI jIvani| kari pragaTa kie haiN| tinikA zraddhAnAdikari jIvanikA burA ho hai| bahuri eka jinamata hai| | so hI satyArthakA prarUpaka hai / sarvajJa vItarAga devakari bhASita hai| tisakA zraddhAnAdika kari hI jIvanikA bhalA ho hai| so jinamata viSa jIvAdi tattva nirUpaNa kie haiN| pratyakSa, parokSa | doya pramANa kie haiN| sarvajJa vItarAga arhanta deva haiN| bAhya abhyantara parigraha rahita nimrantha guru haiM / so inikA varNana isa graMthaviSe AgeM vizeSa likheMge, so jAnanA / yahAM koU kahai| tumhAre rAgadveSa hai, tAtai tuma anya mata kA niSedhakari apane matakoM sthApo ho, tAkauM | kahie hai__ yathArtha vastuke prarUpaNa karaneviSai rAgadveSa nAhIM / kichU apanA prayojana vicAri anyathA
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ uNdni momA zakApra nivaasN nirNtrN nirNtrN pooraaN raaN raaN raaN sNsthlu prarUpaNa kare, to rAgadveSa nAma pAvai / bahuri vaha kahai hai jo rAgadveSanAhIM hai, to anyamata bure, jainamata bhalA, aisA kaise kaho ho / sAmyabhAva hoya, tau sarvako samAna jAnauM, matapakSa kAhe koM karo ho / tAkoM kahie hai--curAkauM burA kaheM haiM bhalAkauM bhalA kaheM haiM, yAmeM rAgadveSa kahA || || kiyaa| bahuri burA bhalAkauM samAna jAnanA to ajJAnabhAva hai, sAmyabhAva nAhIM / bahuri vaha kahai hai jo sarva matanikA prayojana to eka hI hai, tAtai sarvakauM samAna jAnanA / tAkoM kahie hai-prayojana eka hI hoya tau nAnAmata kAhekauM khie| eka mataviSai to eka prayojana lie anekaprakAra vyakhyAna ho hai, tAkauM judA mata kauna kahai hai / parantu prayojana hI bhinna bhinna ho hai so hI dikhAIe hai--jainamataviSai eka vItarAgabhAva poSanekA prayojana hai, so kathAniviSai, | vA lokAdikA nirUpaNaviSai vA AcaraNaviSai vA tattvaniviSai jahAM tahAM vItarAgatA hIkoM puSTatA karI hai / bahuri anya mataniviSa sarAgabhAva poSanekA prayojana hai| jAte kalpita racanA to kaSAyI jIva kareM, so aneka yukti banAya kaSAyabhAva hIkoM poe~ / jaisaiM advaita brahmavAdI sarvakoM brahma mAnanekari, ara sAMkhyamatI sarva kArya prakRti kA mAMni ApakauM zuddha akartA mAnanekari, ara zivamatI tattva jAnanehI siddhi honA mAnanekari, mImAMsaka kaSAyajanita AcAraNakoM dharma mAnanekari, bauddha kSaNika mAnanekari, cArvAka paralokAdi na mAnanekari viSayabhogAdirUpa kaSAyakAryaniviSai svacchanda honA hI poSe haiN| yadyapi koI ThikAne koI kaSAya ghaTAvanekA bhI 206 -
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza raaN raaN rNgulu nirUpaNa kareM, to usa chalakari anya kaSAyakauM poSaNa karaiM haiN| jaise gRhakArya chori paramezvarakA | bhajana karanA ThaharAyA, ara paramezvara kA svarUpa sarAgI ThaharAya unakai Azraya apane viSaya || kaSAya porSe haiM / bahuri jainadharmaviSa deva guru dharmAdikakA svarUpa vItarAga hI nirUpaNakari kevala | vItarAgatAhI koM poSe haiM, so yaha pragaTa hai / hama kahA kaheM, anyamatI bhatRhari tAneM vairAgyaprakaraNaviSai aisA kahyA hai eko rAgiSu rAjate priyatamAdehArddhadhArI haro, nIrAgeSu jino vimuktalalanAsaGgo na yasmAtparaH / durvArasmarabANapannagaviSavyAsaktamugdho janaH, zeSaH kAmaviDaMbito hi viSayAn bhoktuM na moktuNkssmH||1|| 1vairAgyaprakaraNameM nahIM kintu zRMgAraprakaraNa (zataka ) meM yaha 67 naM0 kA zloka hai| na jAne vairAgyaprakaraNa kaise likha gayA hai| __2 rAgI puruSoM meM to Saka mahAdeva zobhita hotA hai, jisane apanI priyatamA pArvatIko Adhe zarIra meM dhAraNa kara rakkhA hai aura virogiyoM meM jina deva zobhita hote haiM jinake samAna striyoM kA saMga chor3anebAlA dUsarA koI nhiiN| zeSa loga to durnivAra kAmadevake vANarUpa savoM ke viSase mUcchita hue haiM, jo kAmakI viDambanAse na to viSayoMko bhalIbhAMti bhoga hI sakate haiM aura na chor3a hIsakate haiN| DoroopcfOORECOOKSCHOOpolpopco-043000-36001p60048001016loopero-oporoDOTO015080012000150Moopchootkar nirNtrN aNdrN
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza yAviSai sarAgIniviSe mahAdevakauM pradhAna kA ara vItarAgIniviSai jinadevakauM pradhAna kayA hai / bahuri sarAgabhAva vItarAgabhAvaniviSai paraspara pratipakSIpanA hai, so yaha doU bhale viSai eka hI hitakArI hai, so vItarAga hI hitakArI haiM jAke hote tatkAla AkulatA miTe, stutiyogya hoya ! AgAmI bhalA honA sarva kaheM / ara sarAgabhAva hote tatkAla AkulatA hoya, nindanIka hoya, AgAmI burA honA bhAsai, tAtai jAmaiM vItarAgabhAva kA prayojana aisA jaina mata so hI iSTa hai / jinameM sarAgabhAvake prayojana pragaTa kie haiM aise anyamata aniSTa haiM / inika samAna kaise mAnie / taba vaha kahai hai- -yaha tau sAMca, parantu anyamata kI niMdA kie anyamatI duHkha pAveM, auranisoM virodha upajai, tAteM kAhekauM nindA karie / tahAM kahie hai- jo hama kaSAyakari nindA kareM vA auranikoM duHkha upajAvaiM tau hama pApI hI haiM / anyamatake zraddhAnAdikakari jIvanikai tatvazradvAna dRr3ha hoya, tAkari saMsAraviSai jIva dukhI hoya, tAtaiM karuNAbhAvakari yathArtha nirUpaNa kiyA hai / koI vinAdoSa hI duHkha pAvai, virodha upajAvai, to hama kahA kreN| jaiseM madirAkI bAta kie kalAla duHkha pAvai, kuzIlakI nindA kie vezyAdika duHkha pAveM, khoTA kharA pahicAnanekI parIkSA batAvataiM Thiga duHkha pAvai, to kahA karie / aiseM jo pApInike bhayakari dharmopadeza na dIjie, tau jIvanikA bhalA kaiseM hoya / aisA to koI upadeza nAMhIM, jA kari sarva hI caina pAveM / bahuri vaha virodha upajAvai, so virodha tau paraspara ho hai / hama lareM nAhIM, ve Apa hI upazAMta ho jAyage / hamako to hamAre pariNA 208
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mauM kA phala hogA / bahuri koU kahai-prayojanabhRta jIvAdika tattvanikA anyathA zraddhAna kie mithyAdarzanAdika ho haiM, anyamatanikA zraddhAna kie kaise mithyAdarzanAdika hoya, tAkA samAdhAna anyamataniviSai viparIti yukti batAya jIvAdika tatvanikA svarUpa yathArtha na bhAsai yaha | upAya kiyA hai, so kisa arthi kiyA hai / jIvAdi tattvanikA yathArtha svarUpa bhAsai, to vItarAga| bhAva bhaehI mahaMtapanau bhAsai / bahurije jIva vItarAgI nAhI,ara apanai mahaMtatA cAheM, tini sarAga | bhAva hote mahaMtatA manAvaneke arthi kalpita yuktikari anyathA nirUpaNa kiyA hai / so advaitabrahmAdikakA nirUpaNakari jIva ajIvakA ara svacchandavRtti poSanekari Asrava saMvarAdikakA ara sakaSAyIvat vAavetanavat mokSakahanaikari mokSakA ayathArtha zraddhAnakauM pauSe haiM / jAteM anya| matanikA anyathApanA pragaTa kiyA haiM / inakA anyathApanA bhAse, to tatvazraddhAnaviSai rucivaMta hoya unakI yuktikari bhrama na upajai / aiseM anyamatani kA nirUpaNa kiyaa| . . . __ aba anyamatanike zAstranihIkI sAkSIkari jinamatakI samIcInatA vA prAcInatA pragaTa | kIjie hai, ---- ___ bar3A yogavAziSTha chattIsa hajAra zloka pramANa, tAkA prathama vairAgyaprakaraNa tahAM ahaMkAra | niSedhAdhyAyaviSa vaziSTha ara rAmakA saMvAdaviSai aisA kayA hai,
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ momA zakApra rAmovAca -- " nAhaM rAmo name vAMchA bhAveSu ca na me manaH / zAMtimAsthAtumicchAmi svAtmanyeva jino yathA // 1 // " yA viSai rAmajI jina samAna honekI icchA karI, tAteM rAmajIteM jinadevakA uttamapanA pragaTa bhayA, ara samIcInapanA pragaTa bhayA / bahuri 'dakSiNAmUrti - sahasranAma' viSai kayA hai, - zivovAca " jainamArgarato jaino jitikrodho jitAmayaH; // " yahAM bhagavatakA nAma jainamArgaviSai rata ara jaina kahyA, so yAmaiM jainamArgakI pradhAnatA vA prAcInatA pragaTa bhaI / bahuri 'vaizaMpAyana sahasranAma' viSai kayA hai, - "kAlaneminihA vIraHzUraH zaurirjinezvaraH / " yahAM bhagavAnakA nAma jinezvara kahyA tAteM jinezvara bhagavAn haiM / bahuri durvAsA RSikRta 'mahimnastotra' viSai aisA kahA hai, - "tattadarzanamukhyazaktiriti ca tvaM brahmakarmezvarI / karttAn puruSo harizca savitA buddha: zivastvaM guruH" // 1 // 1 arthAt-- maiM rAma nahIM hUM, merI kucha icchA nahIM hai aura bhAvo vA padArthoMmeM merA mana nahIM hai| maiM to apanI jinadeva ke samAna AtmAmeM hI zAnti sthApana karanA cAhatA huuN| 210
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. ___ yahAM arahaMta tuma ho' aise bhagavaMtakI stuti karI, tAteM arahaMtake bhagavaMtapanau pragaTa bhyo| prakAza / bahuri hanumannATakaviSai aise kayA hai, 1 "yaM zaivAH samupAsate ziva iti brahmeti vedAntinaH bauddhA buddha iti pramANapaTavaH katteti naiyaayikaaH| arhannityatha jainazAsanaratAH karmeti mImAMsakAH so'yaM vo vidadhAtu vAMchitaphalaM trailokyanAthaH prbhuH||1||" ____yahAM chahoM mativiSa Izvara eka kahyA, tahAM arahaMtadevakai bhI IzvarapanA pragaTa kiyaa| yahAM koU kahai, jaiseM yahAM sarvamati viSe eka Izvara kahyA taiseM tuma bhI mAnau tAkauM kahie hai-tumneN| yaha kahyA hai, hama tau na kahyA / tAtai tumhAre mataviSai arahaMtakoM IzvarapanA siddha bhyaa| hamAre | | mativiSai bhI aise hI kahaiM, to hama bhI zivAdikakauM Izvara maaneN| jaise koI byApArI sAMcA ratna | dikhAve, koI jhUThA ratna dikhAvai / tahAM jhUThA ratna vAlA tau sarva ratnoMkA samAna mola lenekai arthi samAna kahai / sAMcA ratna vAlA kaise samAna maane| taiseM jainI sAMcA devAdikauM nirUpaiM, anyamatI jhUThA nirUpeM, tahAM anyamatI apanI mahimAMka arthi sarvako samAna kahaiM-jainI kaise 1 yaha hanumannATake maMgalAcaraNakA zloka hai isakA abhiprAya yaha hai ki, jisako zaiva loga ziva kahakara, vedAntI brahma kahakara, bauddha buddhadeva kahakara, naiyAyika kartA kahakara, jainI arhan kahakara aura mImAMsaka karma kahakara upAsanA karate haiM, vaha trailokyanAtha prabhu tumhAre manorathoMko saphala kre|
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000 mo.mA. prakAza 0 ECC:00-00-0000 200 nirNtrN 10000000000000000000000000000000000 kaheM / bahuri 'rudrayAmalataMtra' viSai bhavAnIsahasranAmaviSai aiseM kahyA hai, "kuMDAsanA jagaddhAtrI buddhamAtA jineshvrii| jinamAtA jinendrA ca zAradA haMsavAhinI // 1 // " ___ yahAM bhavAnIke nAma jinezvarI ityAdi kahe tAteM jinakA uttamapanA pragaTa bhayA / bahuri 'gaNezapurANa' viSai aise kahya hai,- . "jainaM pAzupataM sAMkhyaM / " / bahuri vyAsakRta sUtraviSai aisA kahyA hai "jainA ekasminneva vastuni ubhaye prarUpayanti / " . ityAdi tinike zAstraniviSa jaina nirUpaNa hai, tAteM jainamatakA prAcInapanA bhAsa hai| | bahuri bhAgavatakA paMcamaskaMdhaviSai RSabhAvatArakA varNana hai / tahAM inikoM karUNAmaya tRSNAdirahita dhyAnamudrAdhArI sarvAzramakari pUjita kahyA hai,tAkai anusAri arahaMta rAjA pravRttikarI aisA kahai haiM / so jaise rAmakRSNAdi avatAranikai anusAra anyamata, taiseM RSabhAvatArake anusAra jainamata, aise tuhmAre matahIkari jaina pramANa bhayA / yahAM itanA vicAra aura kiyA cahie-kRSNAdi avatAranikai anusAri viSayakaSAyanikI pravRtti ho hai / bhASabhAvatArakai anusAra vItarAga samyabhAva kI pravRti hI hai| yahAM doU pravRtti samAna mAne, dharma adharmakA vizeSa na rahai ara vizeSa mAne bhalI hoya jo aMgIkAra krnii| bahuri dazAvatAracaritraviSai-"baddha padmAsanaM 0406010010000000000000000000000 phirN
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kaani nirmaannN guNddN | yo nayanayugamidaM nyasya nAsAgradeze" ityAdi buddhAvatArakA svarUpa arahaMta deva saarikhaa| likhyA hai, so aisA svarUpa pUjya hai tau arahaMtadeva pUjya sahaja hI bhyaa| ___ bahuri kAzIkhaMDavirSe divodAsa rAjA. saMbodhi rAjya chudd'aayo| tahA~ nArAyaNa tau vinayakIrti jatI bhayA, lakSmI koM vinayazrI arjikA karI garur3akauM zrAvaka kiyA, aisA kathana hai / so jahAM saMbodhana karanA bhayA, tahAM jainI bheSa banAyA / tAteM jaina hitakArI prAcIna pratibhAse hai / bahuri 'prabhAsapurANa' viSe aisA kahyA hai "bhavasya pazcime bhAge vAmanena tapaH kRtam / tenaiva tapasAkRSTaH zivaH pratyakSatAM gataH // 1 // " "padmAsasanasamAsInaH zyAmamUrtidigambaraH / neminAthaH zivothaivaM nAma cakre'sya vAmanaH // 2 // " "kalikAle mahAghore sarvapApapraNAzakaH / _ darzanAtsparzanAdeva koTiyajJaphalapradaH // 3 // " yahAM vAmanauM padmAsana digambara neminAthakA darzana bhayA kahyA / dhAhIkA nAma ziva khyaa| | bahuri tAke darzanAdikarte koTiyajJakA phala kahyA so aisA neminAthakA svarUpa to jainI pratyakSa | mAne haiM, so pramANa ThaharathA / bahuri prabhAsapuraNaviSe kahyA hai, praarNbhN kaanuNdi.
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza "raivatAdrau jino nemiyugAdirvimalAcale / RSINAmAzramAdeva muktimArgasya kAraNam // 1 // " yahAM neminAthakoM jinasaMjJA kahI, tAke sthAnakoM RSikA prAzrama muktikA kA kAraNa kahyA bhara yugAdike sthAnauM bhI aisA hI kahyA, tAte uttama pUjya tthhre| bahuri 'nagarapurANa' viSai bhavAvatArarahasyaviSai aisA kahyA hai, "akArAdihakArantaM mU'dhorephasaMyutam / nAdabindukalAkAntaM candramaNDalasannibham // 1 // etadavi paraM tatvaM yo vijAnAti tattvataH / / saMsArabandhanaM chitvA sa gacchetparamA gatim // 2 // yahAM 'ahaM' aise padakoM paramatatva khyaa| yAke jAne paramagatikI prApti kahI, so 'maha' || pada jainamataukta hai / bahuri nagarapuNaviSai kahyA hai, "dazabhi jittairvipraiH yasphalaM jAyate kRte| munerarhatsubhaktasya tatphalaM jAyate kalo // 1 // | yahAM kRtayugaviSe daza brAhmaNoM ko bhojana karAnekA jetA phaja kahyA, tetAphala kaliyugaviSe ahaMtabhaktamunike bhojana karAekA kahyA / tAte jainI muni uttama Thahare / bahuri 'manusmRti' viSa 114
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - sNsthnu 1000000000000000000000000000000000000000 aisA kahyA hai, "kulAdivIjaM sarveSAM prathamo vimalavAhanaH / cakSuSmAn yazasvI vAbhicaMdro'tha prasenajit // 2 // marudevIca nAbhizca bharate kulsttmaaH| bhaSTamo marudebyAM tu nAbherjAta urukamaH // 2 // darzayan vartma bIrANAM suraasurnmskRtH| nItitritayakartA yo yugAdau prathamo jinaH // 3 // yahAM vimalavAhanAdika manu kahe, so jainaviSa kulakaranike e nAma kahe haiM bhara yahAM prathama || | jina yugakI prAdiviSai mArgako darzaka bhara surAsurakari pUjita kahyA, so aise hI hai to jainamata yugakI bhAdihIteM hai ara pramANabhUta kaiseM na kahie / bahuri prAgvedaviSai aisA kahyA hai,___ "oM trailokyapratiSThitAn caturvizatitIrthaMkarAn RSabhAdyAvarddhamAnAntAn siddhAn zaraNaM prapadye |oM pavitraM nagnamupavi prasAmahe eSAM nagnA ( nagnaye ) jAtiryeSAM vIrA / " ityAdi bahuri yajurvedavirSe aisA kahyA hai, oM namo mahato praSabho oM RSabha paktriM puruhUtamadhvaraM yajJeSu nagna paramaM mAhasaMstutaM varaM zatru jayaMtaM pazuriMdramAhutiriti svAhA / oM trAtAramiMdra praSabhaM vadanti amRtAramindraM have sugataM / 215
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dNcuNttuNdni muNduNcinNdNgaa rNddi supArzvamiMdra have zakramajitaM tadvarddhamAnapuruhUtamiMdramAhuriti svAhA / oM nagna sudhIraM digvAsasaM | brahmagarbha sanAtanaM upaimi vIraM puruSamahatamAdityavarNaM tamasaH parastAt svAhA / oM khastina iMdro vRddhazravA khastinaH pUSA vizvavedA svastinastAkSyo ariSTanemiH svastinaH pUSA vizvavedAH khastinastAkSyo ariSTanemiH svastino bRhsptirddhaatu| dIrghAyustvAyuvamAyurvA zubhajAtAyu oM rakSa rakSa mariSTanemiH svAhA / vAmadeva zAntyarthamanuvidhIyate so'smAkaM ariSTanemiH svaahaa|| ___yahAM jainatIrthaMkaranike je nAma haiM tinikA pUjana kahyA / bahuri yahAM yaha bhAsyA, jo inakai | | pI vedacaranA bhaI hai| aise anyamatanikI sAciteM bhI jinamatakI uttamatA ara|prAcInatA dRDha bhaI / bhara jinamatakoM dekheM vai mata kalpita hI bhaarauN| tAteM apanA hitakA icchaka hoya, | so pakSapAta chori sAMcA jainadharmakauM aMgIkAra kro| bahuri anya matanivirSe pUrvAparavirodha | bhArauM hai / pahale bhavatAra vedakA uddhAra kiyaa| tahAM yajJAdikavi hiMsAdika poSe / bhara buddhA| vatAra yajJakA niMdaka hoya, hiMsAdika nissedhe| bRSabhAvatAra vItarAga saMyamakA mArga dikhAyA | kRSNAvatAra/parastrIramaNAdi viSaya kaSAyAdikanikA mArga dikhaayaa| so aba yaha saMsArI kaunakA kahyA kare, kauMnakai anusAri pravatta, ara ina saba avatAranikoM eka batAvai so eka hI kadAcit kaisaiM kadAcit kaise kahe vA pravata to yAkai unake kahanekI vA pravarttanekI pratIti kaisaiM aavai| bahuri kahI krodhAdikaSAyanikA vA viSayanikA niSedha kareM, kahI laranekA vA 6|| 216
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. viSayAdi sevane kA upadeza deM / tahAM prAlabdhi batAveM, so binA krodhAdi bhae ApahI laranA Adi kArya hoMya, to yaha bhI mAnie so to hoMya nAhIM / bahuri laranA Adi kArya hote. krodhAdi bhae mAnie tau jude hI krodhAdi kauna haiM, tinakA niSedha kiyaa| tAtai bane nAhIM, pUrvvA para virodha hai / gItAviSai vItarAgatA dikhAya larane kA upadeza diyA, so yaha pratyakSa virodha bhAse hai / bahuri RSIzvarAdikanikari zrApa diyA batAveM, so aisA krodha kie nindyapanA kaiseM na bhayA / ityAdi jAnanA / bahuri "aputrasya gatirnAsti" aisA bhI kahaiM ara bhArataviSai aisA bhI kahA hai, - anekAni sahasrANi kumArabrahmacAriNAm / divaM gatAni rAjendra akRtvA kulasantatim // 1 // yahAM kumArabrahmacArInikauM svarga gae batAe, so; yaha paraspara virodha hai / bahuri RSIzvara bhArataviSai tau aisA kahyA, madyamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kandabhadaNam / kurvanti vRthAsteSAM tIrthayAtrA japastapaH // 1 // vRthA ekAdazI proktA vRthA jAgaraNaM hareH / vRthA ca pauSkarI yAtrA kRtsnaM cAndrAyaNaM vRthA // 2 // 217
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. cAturmAsye tu samprApte rAtribhojyaM karoti yaH / tasya zuddhirna vidyuta cAndrAyaNazatairapi // 3 // inavirSe madyamAMsAdikakA vA rAtribhojanakA vA caumAse meM vizeSaparne rAtribhojanakA vA || | kaMdabhakSaNakA niSedha kiyA / bahuri bar3e puruSanikai madyamAMsAdikakA sevana karanA kaheM, vratAdi-|| viSai rAtribhojana thA vA kandAdibhakSaNa thA, aise biruddha nirUpai haiN| aise hI aneka pUrvApara viruddha vacana anyamatake zAstranivirSe haiN| so kareM kahA, kahIM to pUrvaparaMparA jAni vizvAsa anAvaneke arthi yathArtha kahyA bhara kahIM viSayakaSAya poSaneke arthi anyathA khyaa| so jahAM | pUrvAparavirodha hoya, tinakA vacana pramANa kaise krie| tahAM jo anyamatanivirSe kSamA zIla saMtoSAdikakoM poSate vacana haiM, so to jaina mataviSai pAie haiM bhara viparIta vacana haiM, so unake / kalpita haiM / jinamata anusAra vacanakA vizvAsateM unakA viparItavacanakA zraddhAnAdika hoya | jA, tAteM anyamatakA koU aMga bhalA dekhikara bhI tahAM zraddhAnAdika na karanA / jaiseM | viSamilita bhojana hitakArI nAhIM taiseM jAnanA / bahuri jo koI uttamadharmakA aMga jinmt| virSe na pAIe bhara anyamatavirSe pAIe, athavA koI niSiddha dharmakA aMga jainamataviSai pAIe / ara anyatra na pAIe, to anyamatako Adaro so sarvathA hoya nAhIM / jAte sarvajJakA jJAnate kicha chipA nAhIM hai / tAtai anyamatanikA zraddhAnAdika chori jinamata kA dRr3ha zraddhAnAdika karanA /
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. bahuri kAladoSateM kaSAyI jIvanikari jinamataviSai bhI kalpita racanA karI hai, sohI dikhAIe hai,prakAza zvetAMvaramatavAre kAhune sUtra banAe, tinakoM gaNadharake kie kahai haiN| so unako pUchie / hai-gaNadharaneM AcArAMgAdika banAe haiM so tumhAre avAra pAIe hai so itane pramANa lie hI | kie the| jo itane pramANa lie hI kie the, to tumhAre zAstraniviSai AcArAMgAdikanike | padanikA pramANa aThAraha hajArAdi kahyA hai, so tinakI vidhi milAya dyo| padakA pramANa | khaa| jo vibhaktikA aMtakauM pada kahoge, to kahe pramANate bahuta pada hoya jAyage ara jo | pramANa pada kahoge, to tisa eka padakai sAdhika ikyAvana koDi zloka haiM / so yaha to bahuta | choTe zAstra haiM, so bane nAhIM / bahuri AcArAMgAdikatai dazavakAlikAdikakA pramANa ghATi | kahyA hai| tumhAre badhatA hai so kaise banai / bahuri kahoge, prAcArAMgAdika bar3e the, kAladoSa | jAni tinahI meMsoM keteka sUtra kAr3hi yaha zAstra banAe haiM / to prathama to TUTakagraMtha pramANa nAhIM / bahuri yaha prabaMdha hai, jo bar3A graMtha banAvai tau vA viSa sarva varNana vistAra | lie karai ara choTA graMtha vanAvai tau tahAM saMkSepavarNana karai, parantu saMbaMdha TUTai naahiiN| ara koI || bar3A graMthameM thorAsA kathana kAr3hi lIjie, to tahAM saMbaMdha mile nAhI-kathanakA anukrama | || TUTi jAya / so tumhAre sUtraniviSe to kathAdikakA bhI saMbaMdha milatA bhAse hai-TUTakapanA na bhAsai || hai / bahuri anya kavIniteM gaNadharakI to buddhi adhika hogI, tAke kie graMthanimeM thore zabdameM
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mo.mA. prakAza || bahuta artha cAhiye so tau anya kavInikIsI bhI gaMbhIratA naahiiN| bahuri jo graMtha banAveM, so | apanA nAma aise dharai nAMhIM, 'jo amuka kahai haiN'| maiM kahA~ hauM' aisA khai| tumhAre sUtrani| virSe ' he gotama' vA 'gotama kahe hai' aise vacana haiN| so aise bacana to taba hI saMbhaveM, jaba aura koI kartA hoya / tAteM yaha sUtra gaNadharakRta nAhIM, aurake kie haiM / gaNadharakA nAmakari | kalpitaracanAkauM pramANa karAyA cAhai haiN| so vivekI to parIkSAkari mAne, kahyA hI to na maaneN| | bahuri vaha aisA bhI kahai haiM--jo gaNadharasUtranike anusAra koI dazapUrvadhArI bhayA hai, tAne e | sUtra banAe haiM / tahAM pUchiye hai--jo nae graMtha banAe the, to navA nAma dharanA thA, aMgAdikake | nAma kAhekauM dhre| jaise koI bar3A sAhUkArakI koThIkA nAmakari apanA sAhUkArA pragaTa kare, | taise yaha kArya bhyaa| sAMcekoM to jaise digaMbaraviSa graMthanike nAma dhare bhara anusArI pUrvagraMthanikA kahyA, taiseM kahanA yogya thaa| aMgAdikakA nAma dhari gaNadharadevakA bhrama kAhekauM upa| jAyA / tAteM gaNadharake vA pUrvadhArIke bacana nAhIM / bahuri ina sUtraniviSai jo vizvAsa anAva ke arthi jinamataanusAra kathana hai, so to sAMca hai hii| digaMbara bhI taiseM hI kahe haiM / bahuri jo kalpitaracanA karI hai, tAmeM pUrvAparaviruddhapanau vA pratyakSAdi pramANameM viruddhapanau bhAse hai, | so hI dikhAIe hai, __ anya liMgIke vA gRhasthake vA strI ke vA cAMDAlAdi zUdranikai sAkSAt mukti kI prApti NOGROOPOLXOOK96700706/0000000000000000ccto0-2600-00-001016/0-07800001501000000000000000000000
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza honI mAne haiM, so bane nAhIM / samyagdarzana jJAna cAritrakI ekatA mokSamArga hai / so ve samyahai darzanakA svarUpa to aisA kahai haiM, arahaMto mahAdevo jAvajjIvaM susAhaNo guruNo / jiNapaNNattaM tattaM e sammattaM mae gahieM // 1 // ___ so anyaliMgIkai arahaMta deva, sAdhu guru, jinapraNIta tatvakA mAnanA kaise saMbhavai / taba / samyakta bhI na hoya, to mokSa kaise hoya / jo kahoge antaraMgake zraddhAna honateM samyakta tinake ho hai, so viparIta liMgadhArakakI prazaMsAdika kie bhI samyaktakoM atIcAra kahyA hai to sAMcA zraddhAna bhae pIche bhApa viparItaliMgakA dhAraka kaise rheN| zraddhAna bhae pIche mahAvratAdi aMgIkAra kie samyakacAritra anyaliMgavi kaise bne| jo anya liMgaviSe bhI samyakacaritra ho hai, to jainaliMga anyaliMga samAna bhyaa| tAteM anyaliMgIkoM mokSa kahanA mithyA hai / bahuri gRhasthakoM mokSa kaheM, so| | hiMsAdika sarva sAvayakA tyAga kie samyakacAritra hoya, so sarva sAvadyayogakA tyAga kie gRhastha / panau kasai saMbhavai / jo kahoge-maMtaraMgakA tyAga bhayA hai, to yahAM to tInUM yoga kA tyAga karai hai kAyakari tyAga kaise bhyaa| bahuri bAhyaparigrahAdika rAkhe bhI mahAvrata ho hai, so mahAvrataniviSai to bAhyatyAga karanekI hI pratijJA karie hai, tyAga kie binA mahAvrata na hoya / mahAvrata binA chaThAAdi guNasthAna na hoya sake, to mokSa kaise hoya / tAtai gRhasthakoM mokSa || 221
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - KarineKBCMDOHOCKOOPERAKHP-croreco-Roornoxila-KOCHOOMICROOKEMOR00100aclotadoot kahanA mithyA vacana hai| ___ bahuri srIkoM mokSa kaheM, so jAteM saptamanarakagamanayogya pApa na hoya sake, tAkari mokSa / kA kAraNa zuddhabhAva kaise hoya ske| jAte jAke bhAva dRr3ha hoya, so hI utkRSTa pApa vA dharma || | upajAya sake hai / bahuri strIke nizaMka ekAMtaviSa dhyAna dharanA, sarvaparigrahAdikakA tyAga karanA | saMbhave naahiiN| jo kahoge, ekasamayaviSe puruSavedI vA strIvedI vA napuMsakavedIkoM siddhi honI siddhAMtavirSe kahI hai, tAteM strIkoM mokSa mAnie hai| so yahAM bhAvavedI hai ki dravyavedI hai| || jo bhAvavedI hai to hama mAne hI haiM / dravyavedI hai, to puruSastrIvedI to lokavi pracura dIkhe / he napuMsaka to koI biralA dIkhe hai / eka samayaviSai mokSa jAnevAle itane napuMsaka keseM / saMbhavai / tAtai dravyaveda apekSA kathana baneM nAhIM / bahuri jo kahoge, navamaguNasthAnatAI veda kahe hai, so bhI bhAvaveda apekSA hI kathana hai / dravyavedaapekSA hoya to caudahavAM guNasthAnaparyaMta bedakA sadabhAva saMbhavai / tAteM strIkai mokSakA kahanA mithyA hai| bahuri zUdranikoM mokSa kheN| so cAMDAlAdikakoM gRhastha sanmAnAdikakari dAnAdika kaise // deM, lokaviruddha hoya / bahuri nIcakulavAloMke uttama pariNAma na hoya skeN| bahuri nIcagotrakarmakA udaya to paMcama guNasthAnaparyaMta hI hai / UparikeguNasthAna car3he binA mokSa kaise hoya / jo kahoge / saMyama dhAre pIche yAkai uccagotrakA udaya kahie, to saMyama dhAranekI vA na dhAranekI apekSA / 221
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza se nIca uccagotrakA udaya ThaharA / aise hote asaMyamI manuSya tIrthakara kSatriyAdikake bhI nIca-|| gotrakA udaya Thaharai / jo unake kula apekSA uccagotrakA udaya kahoge to cAMDAlAdikakai bhI kula apekSA hI nIcagotrakA udaya kaho / tAkA sadbhAva tumhAre sUtraniviSai bhI paMcama guNasthAnaparyata hI kayA hai / so kalpita kahanemeM pUrvAparaviruddha hoya hI hoya / tAteM zUdranikai mokSakA kahanA mithyA hai| | aiseM tinahuneM sarvakai mokSakI prApti kahI, so tAkA prayojana yaha hai jo sarvakA bhalA manAvanA mokSakA lAlaca denA para apanA kalpitamatakI pravRtti karanI / paraMtu vicAra kie mithyA / / bhAse hai| bahuri tinake zAstraniviSai 'acherA' kahai haiM / so kaheM haiM-huDAvasarpiNIke nimitate bhae haiM, inakoM cher3ane nAhIM / so kAladoSate keI bAta hoya paraMtu pramANaviruddha to na hoya || jo pramANaviruddha bhI hoya, to AkAzake phUla gadheke sIMga ityAdikA honA bhI baneM so saMbhavai / nAhIM / tAteM ve jo acherA kahai haiM so pramANaviruddha haiN| kAhete, mo kahie hai,- ... varddhamAnajina ketekakAla brAhmaNIke garbhavirSe rahi pIche kSatriyANIke garbhaviSe badhe aisA || kahai haiM / so kAikA garbha kAhakai dharayA pratyakSa bhAse nAhI, anumAnAdikameM Avai naahiiN|| bahuri tIrtha karake bhayA kahie, to garbhakalyANaka kAhUkai ghara bhayA, janmakalyANaka kArakai || bhayA / kateka dina ratnavRSTyiAdika kAhUkai ghara bhaI, keteka dina kAhUkai bhaI / solaha svapna / 223 TadkaB000000108700000000000000WOOKasoorado00000000000000000000000000000028MORE
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ momA CHEMOMore mjaay' kisIkoM Ae, putra kisIke bhayA, ityAdi asaMbhava bhAsai / bahuri mAtA to doya bhaI bhara pitA to eka brAhmaNahI rahyA / janmakalyANAdiviSe vAkA sanmAna kiyA, ke anya kalpita pitA kA kiyA / so tIrthakarake doya pitAkA kahanA, mahAviparIta bhAse hai| sarvotkRSTapadake dhArakakai aise bacana sunane bhI yogya nAhIM / bahuri tIrthaMkarakebhI aisI avasthA bhaI, to sarvatra hI anyastrIkA garbha anyastrIke dhari denA ThahareM, to vaiSNava jaise aneka prakAra putra putrIkA | / upajanA batAve haiM, taiseM yaha kArya bhayA / so aise nikRSTa kAlavirSe to aise hoya hI nAhI, / tahAM honA kaise saMbhavai / tAta yaha mithyA hai| bahuri mallitIrtha krkauN| kanyA kahai haiM / so muni devAdikakI sabhA viSai strIkA sthiti karanA upadeza denA na saMbhavai, vA strIparyAya hIna hai so utkRSTa tIrtha karapadadhArakakai na bane / bahuri tIrthaMkarake nagnaliMga hI kahai haiM, so strIke nagnapano na saMbhavai / ityAdi vicAra kie asaMbhava bhAsa hai| // bahuri harikSetrakA bhogabhUmiyAMkoM naraki gayA kaheM / so baMdhavarNanaviSai to bhogabhUmiyAMke devagati devAyuhIkA baMdha kaheM, naraki kaise bhayA / siddhAMtaviNe to anaMtakAlavirSe jo bAta hoya, so bhI kaheM / jaiseM tIsare naraka tIrthaMkara prakRtikA satva kahyA, bhogabhUmiyAMkai naraka mAyu matikA baMdha na kayA, so kevalI bhUleM tau nAhIM / tAteM yaha mithyA hai| aiseM sarva achere asaM Sures-0080010330000000000000010010-8000-00040MOOsiaopm000000000000000000000000
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza al bhava jAnane / bahuri vai kahai haiM, inako cher3ane nAhIM / so jhUTha kahane vAlA aise hI kahai / bahuri | || jo kahoge -digambaravi jaiseM tIrthaMkarake putrI, cakravartikA mAnabhaMga ityAdi kArya kAlado|pata bhayA kahai haiM, taiseM e bhI bhae / so 3 kArya to pramANaviruddha nAhIM / anyake hote the so | | mahaMtanikai bhae, tAteM kAladoSa bhayA kahe haiM / garbhaharaNAdi kArya pratyakSa anumAnAditeM viruddha, | tinake honA kaise saMbhavai / vahuri anya bhI ghane hI kathana pramANaviruddha kahe haiN| jaise kahe haiM, sarvArthasiddhike deva manahI prazna kareM haiM, kevalI manahIta uttara de haiN| so sAmAnya hI jIvakai manakIvAta manaHparyayajJAnIvinA jAni sake naahiiN| kevalIke manakI sarvArthasiddhike deva kaiseM jaane| bahuri kevalIke bhAvamanakA to abhAva hai, dravyamana jar3a AkAramAtra hai, uttara kauna diyaa| tAteM mithyA hai| aise aneka pramANaviruddha kathana kie haiM, tAteM tinake Agama kalpita hI jaanne| bahuri zvetAMbaramatavAle devagurudharmakA svarUpa anyathA nirUpai haiM / tahAM kevalIke kSudhAdika || doSa kheN| so yaha devakA svarUpa anyathA hai / kAhete kSudhAdika doSa hote pAkulatA hoya, taba anaMtasukha kaise bneN| bahuri jo kahoge, zarIrakoM kSudhA lAgai hai AtmA tadrUpa na ho hai, to | kSudhAdikakA upAya AhArAdika kAherko grahaNa kiyA kaho ho / kSudhAdikari pIr3ita hoya, taba hI AhAra grahaNa karai / bahuri kahoge, jaise karmodayateM vihAra ho hai, taiseM hI mAhAra grahaNa ho ladikirasoor-genOKalaformaatimesire-38
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hai| so bihAra to vihAyogati udayateM ho hai, ara pIDAkA upAya nAhI, ara vinA icchA bhI | || | kisI jIvakai hotA dekhie hai / bahuri AhAra hai, so prakRtikA udayateM nAhIM kSudhAkari pIr3ita bhae hI grahaNa karai hai / bahuri AtmA pavanAdikakoM prerai taba hI nigalanA ho hai, tAteM vihAravat / AhAra nAhIM / jo kahoge-sAtAvedanIyakai udayateM AhAra grahaNa ho hai, so bane naahiiN| jo | jIva kSudhAdikari pIr3ita hoya, pIche AhArAdika grahaNateM sukha mAneM tAke AhArAdika | sAtAke udayateM kahie / AhArAdika sAtAvedanIyake udayateM svayameva hoya / | aise to hai naahiiN| jo aiseM hoya, to sAtAvedanIya kA mukhya udaya || | devanikai hai, te niraMtara AhAra kyoM na kareM / bahuri mahAmuni upavAsAdi kareM, tinake | sAtAkA bhI udaya ara niraMtara bhojana karanevAloM ke bhasAtAkA bhI udaya sNbhvai| tAteM jaise | vinA icchA vihAyogatike udayate vihAra saMbhavai, taiseM vinA icchA kevala sAtAvedanIyahIke | udayateM AhArakA grahaNa saMbhavai naahiiN| bahuri vaha kahe haiM, siddhAMtaviSai kevalI ke kSudhAdika gyAraha parISaha kahe haiM, tAtai tinakai kSudhAkA sadabhAva saMbhave hai| bahuri pAhArAdika binA tinakI! upazAMtatA kaise hoya, tAtai tinakai AhArAdika mAne haiN| tAkA samAdhAna, karmaprakRtIniko udaya tIvramaMda bheda lie ho hai| tahAM atimaMda hote, tisakA udayajanita | kAryakI vyaktataH bhAse nAhIM / tAte mukhyapana abhAva kahie, tAratamyaviSai sadbhAva khie| jaiseM / / / ESincerapieoxcxo0IMootocto30-4000-3000MgXooooooooo05000000000000saloosa
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza navama guNasthAnaviNe vedAdikakA udaya maMda hai, tahAM maithunAdi kriyA vyakta nAhIM tAtai tahAM brahmacarya hI kahyA / tAratamyaviNe maithunAdikakA sadbhAva kahie hai| taiseM kevalI ke asAtAkA udaya atimaMda hai / jAteM eka eka kAMDakaviNe anaMtaveM bhAga anubhAga rahai aise bahuta anubhAgakAMDakani | kari vA guNasaMkramaNAdikakari sattAviNe asA tAvedanIyakA anubhAga atyaMtamaMda bhayA, tAkA udayaviSai kSudhA aisI vyakta hotI nAhIM,jo zarIrakoM kSINa karai / ara mohake abhAvateM | kSadhAjanita duHkha bhI nAhIM tAteM kSudhAdikakA abhAva kahie hai / tAratamyaviSe / tinakA sadbhAva kahie hai / bahuri teM kahyA-AhArAdika binA tinakI upazAMtatA kaise hoya, so AhArAdikari upazAMtatA hone yogya kSudhA lAge to maMda udaya kAhekA rahA / / deva bhogabhUmiyAM Adi ke kiMcita maMda udaya hote hI bahuta kAla pIche kiMcita mhaar| grahaNa hohai to inakai to atimaMda udaya bhayA hai, tAte inake AhAra kA prabhAva saMbhava hai| bahuri vai kahai haiM deva bhogabhUmiyAMkA to zarIra hI aisA hai, jAkauM dharnekAlApIche thorI bhUkha lAgai, inakA to zarIra karmabhUmikA audArika hai / tAteM inakA zarIra AhAra binA dezonakar3i pUrvaparyaMta utkRSTaparne kaiseMra hai, tAkA samAdhAna devAdikakA bhI zarIra vaisA hai, so karma kehI nimittateM hai| yahAM kevalajJAna bhae aisA hI karma udaya bhayA jAkari zarIra aisA bhayA, jAkoM bhUkha pragaTa hotI hI nAhIM / jaiseM kevala
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza HOMOKado-as-00-00-00-000-000- 0 0-KOSION-DECONadantastersarka-10 jJAna bhae pahale keza nakha badhai the, so badhaiM (ba) nAhIM / chAyA hotI thI, so hotI nAhIM / zarIraviSai nigodI thI, tAkA abhAva bhayA / bahuta prakArakari jaise zarIrakI avasthA anyathA bhaI, taiseM AhArabinA bhI zarIra jaisAkA taisA rahai aisI bhI avasthA bhaI / pratyakSa dekhau, au3 ranikoM jarA vyApai taba zarIra zithila hoya jAya, inakA AyukA aMtaparyaMta zarIra zithila na hoya / tAteM anya manuSyanikA zarIra para inkaa|shriir kI samAnatA saMbhavai nAhIM / bahuri jo tU kahegA- devAdikake AhAra hI aisA hai, jAkari bahutakAlakI bhUkha inake bhUkha miTai;kAheteM miTI ara zarIra puSTa kaise rhyaa| tAkauM kahie hai-jo asAtAkA udaya maMda honete miTI| ara samaya samaya paramodArika zarIra vargaNAkA grahaNa ho hai so aba to karma prahAra hai so / aisI vargaNAkA prahaNa ho hai jAkari kSudhAdika vyApe nAhI vA zarIra zithila hoya nAhIM / / siddhAMtaviNe yAhIkI apekSA kevalIkauM AhAra kahyA hai / para annAdikakA AhAra to zarIrakI / puSTatAkA mukhya kAraNa naahiiN| pratyakSa dekho, koU thorA AhAra karai zarIra puSTa bahuta hoya, koU bahuta prahAra kareM zarIra kSINa rahai / bahuri pavanAdi sAdhane vAle bahutakAlatAI AhAra na leM sh| rIra puSTa rahyA kareM, vA RddhidhArI muni upavAsAdi kareM zarIra puSTa banyA rahai so kevalIke tau sarvotkRSTapamA hai / unake annAdika binA zarIra puSTa banA rahai, to kahA Azcarya bhyaa| vahuri 1 kevalI kaise AhArakoM jAya, kaise jAceM / bahuri vai prahArakoM jAya, tava samavasaraNa khAlI vorporoop00000000008@o2oMODroscopcorncodorkarnado-compso0OS.COMSO 228
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ PATI kaise rahai / athavA anyakA lyAya denA ThaharAvoge, sau kauna lyAya de, unake manakI kauna jAne / mo0mA prakAza pUrva upavAsAdikakI pratIjJA karI thI, tAkA kaise nirvAha hoya / jIvaaMtarAya sarva pratibhAse, ke se AhAra graheM ityAdi viruddha bhAse hai / bahuri vaha kahai hai-AhAra grahai haiM, paraMtu kAhUko dIse | nAhIM / so AhAra grahaNako niMdya jAnyA, taba ghAkA na dekhanA atizayaviSai likhyaa| so | unakai niMdyapanA rahyA ara aura na dekhe haiM, to kahA bhyaa| aise aneka prakAra viruddha upaje hai| | bahuri anya aviveka kahai haiM--kevaloke nIhAra kahai haiM, rogAdika bhayA kahai haiM, ara | kaheM, kAhU. tejolezyA chorI tAkari varddhamAna svAmIkai peDhuMgAkA (pecisa kA) roga bhayA | tAkari bahuta bAra nIhAra hone laagaa| so tIrthaMkara kevalIkai bhI aisA karma kA udaya rahyA, / ara atizaya na bhayA to iMdrAdikari pUjyapanA kaiseM sobhai / bahuri nIhAra kaise kareM, kahA | kareM koU saMbhavatI bAta nAhIM / bahuri jaise rAgAdikari yukta chadamasthaka kriyA hoya, taise / kevalIke kriyA ThaharAvai haiM / varddhamAnakhAmI kA upadeza vi he gautama' aisA bAraMbAra kahanA | ThaharAve haiM / so unakai to apanA kAlaviNe sahaja divyadhvani ho hai, tahAM sarvauM upadeza ho hai gautamakoM sambodhana kaise bane / bahuri kevalIkai namaskArAdika kriyA ThaharAve haiM, so anurAga vinA dhaMdanA sambhavai nAhIM / bahuri guNAdhikakauM paMdanA sambhavai, so unasauM koI guNAdhika rahyA 226
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0000000 0 mo.mA. || naahiiN| so kaise bane / bahuri hATivirSe samavasaraNa utArayA kahaiM, so iMdrakRta samavasaraNa prakAza hATiviSai kaise rahai ? itanI racanA tahAM kaise samAvai / bahuri hATiviNe kAhekauM rahai, kahA iMdra hATi sArikhI racanA karanekauM bhI samartha nAhI, jAte hATikA Azraya liijiye| bahuri kahaiM, 1 kevalI upadeza dene kauM gae / so ghari jAya upadeza denA atirAgatA hoya, so muni ke bhI | / sambhavai nAhIM / kevalI ke kaise banai / aise hI aneka viparItitA tahAM prarUpeM haiN| kevalI || zuddhajJAnadarzanamaya rAgAdirahita bhae haiM, tinakai aghAtinike udayateM sambhavatIkriyA koI ho hai, ara mohAdikakA abhAva bhayA hai / tAtai upayogamile jo kriyA hoya sake, so sambhavai nAhIM / pApaprakRtikA anubhAga atyaMta maMda bhayA hai / aisA maMda anubhAga anya koI kai naahiiN| / tAte' anyajIvanikai pApaudayateM jo kriyA hotI dekhie hai, so kevalIke na hoy| aise / kevalI bhagavAna ke sAmAnya manuSya kIsI kriyA kA sadbhAva kahi deva kA kharUpakauM anyathA 900020 raaN raaN koNdiNcin __ bahuri gurU kA kharUpakoM anyathA prarUpai haiM / munikai vastrAdika caudaha upakaraNa kahai haiN| / so hama pUche haiM ki, munikoM nigraMtha kaheM ara munipada lete navaprakAra sarvaparigraha kA tyAgakari mahAbata aGgIkAra kareM, so e vastrAdika parigraha haiM ki naahiiN| jo haiM to tyAgakie pIche kAhekauM rAkheM, ara nAhIM haiM, to vastrAdika gRhastha rAkhai tAkauM bhI parigraha mati khii| su.
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- mo.mA. prakAza - varNAdikakoM hI parigraha kahau / bahuri jo kahoge, jaisaiM kSudhAke arthi AhAra grahaNa kIjie | hai, taise zItauSNAdika ke arthi vastrAdika grahaNa kIjie hai / so munipada aGgIkAra karate | AhAra kA tyAga kiyA nAhI, parigraha kA tyAga kiyA hai| vahuri annAdikakA to saMgraha / | karanA parigraha hai, bhojana karane, jAya so parigraha nAhIM / ara vastrAdikakA saMgraha karanA vA| | pahiranA sarva parigraha hai so lokaviSe prasiddha hai| bahuri kahoge zarIrakI sthiti ke arthi va-11 strAdika rAkhie hai-mamattva nAhIM tAteM inakoM parigraha na kahie / so zraddhAnaviNe to jaba || | samyagdRSTI bhayA taba hI samasta paradravyaviSai mamatvakA abhAva bhayA / tisa apekSA tau cauthA | guNasthAna hI parigraharahita kaho / ara pravRttivirSe mamatva nAhIM to kaisaiM grahaNa karai haiM / tAte / / vastrAdika grahaNa dhAraNa chUTegA taba hI niHparigraha hogaa| bahuri kahoge-vastrAdikakauM koI / | le jAya to krodha na karai vA kSudhAdika lAgai to baiMca nAhI, vA vastrAdikapahari prasAda karai / / nAhIM / pariNAmanikI sthiratAkari dharma hI sAdhe hai, tAteM mamatva nAhIM / so bAhya krodha mati | " karau, parantu jAkA grahaNaviNe iSTa buddhi hoya, tAkA viyogaviNe aniSTabuddhi hoya hI jAya / jo aniSTa buddhi na bhaI, to bahuri tAke arthi yAcanA kAhekauM karie hai| bahuri becate nAhIM | so dhAtu rAkhanete apanI hInatA jAni nAhIM becie hai / jaise dhanAdi rAkhane taiseM hI vastrAdi rAkhane / lokavi parigrahake cAhaka jIvanikai doUniko icchA hai / tAte caurAdika ke bhayA-|| -
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dikake kArana doU samAna haiM / bahuri pariNAmanikI sthiratAkari dharmasAdhanete' hI parigrahapanA na hoya to kAhU ko bahuta zIta lAge so soDi rAkhi pariNAmanikI sthiratA kareMgA ara dharma sAdhegA to vAkoM bhI niHparigraha kahau / aise gRhasthadharma munidharmaviSai vizeSa kahA rhegaa| jAke parIpaha sahane kI zakti na hoya, so parigraha rAkhidharma saadhai| tAkA nAma gRhasthadharma, ara jAkai / pariNAma nirmala bhae parISahakari vyAkula na hoya so parigraha na rAkhai ara dharma sAdhe, tAkA nAma munidharma, itanA vizeSa hai| bahuri kahoge, zItAdikI pariSahakari vyAkula kaise na hoya so vyAkulatA tau | mohake udayake nimittateM hai / so munike SaSThAdi guNasthAnanivi tIna caukar3I kA udaya naahiiN| ara saMjvalanakai sarvaghAtI sparddhakanikA udaya nAhIM / dezaghAtI sparddhakanikA udaya hai, so kichu / tinakA ghala nAhIM / jaise vedaka samyagdRSTIkai sampaGmohanIyakA udaya hai, so samyaktvoM ghAta na kari sake; te saiMdezaghAtI saMjvalanakA udaya pariNAmanikoM vyAkula kari sakai naahiiN| munikai ara auranike pariNAmanikI samAnatA hai naahiiN| aura sabanikai sarvaghAtikA udaya hai, inakai dezaghAtIkA || | udaya hai / tAte auranikai jaise pariNAma hoya, taise unakai kadAcita na hoya tAteM jinake srvghaatii| kaSAyanikA udaya hoya, te gRhastha hI raheM ara jinakai dezaghAtIkA udaya hoya te munidharma aMgI-18 kAra kreN| tAkai zItAdikakari pariNAma vyAkula na hoya, tAteM, vastrAdika rAkheM naahiiN| bahuri / kahoge---jaina zAstraniviSe caudaha upakaraNa muni rAkheM, aisA kahA hai / so tumhAre hI zAstra 232
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza niviSe kayA hai, digaMbara jainazAstraniviSai to kahyA nAhIM / tahAMtau laMgoTamAtra parigraha rahe bhI gyArahIM pratimAkA dhAraka zrAvaka hI kahyA / so aba yahAM vicArau, doUnimaiM kalpita vacana kauna hai prathama tau kalpita racanA, kaSAyI hoya so karai / bahuri kaSAyI hoya, sohI nIcApadatriSai uccapanoM pragaTa karai so yahAM digaMbaraviSe vastrAdi rAkhe dharma hoya hI nAhIM, aisA tau na kA parantu tahAM zrAvakadharma kahyA / zvetAMbara viSai munidharma kahyA / so yahAM jAnai nIcI kriyA hoteM, uccatva pada pragaTa kiyA, so hI kaSAyI hai / isa kalpita kahanekari ApakoM vastrAdi rAkhateM bhI loka muni mAnane lageM, tAteM mAnakaSAya poSyA gayA / ara auranikoM sugamakriyA| viSai uccapadakA honA dikhAyA, tAtaiM ghane loka lagi gae / je kalpita mata bhae haiM, te aise hI bhae haiN| tAtai zvetAMbaramataviSe vastrAdi hotaiM munipanA kayA hai, so pUrvokta yuktikari viruddha bhAsa hai / tAteM e kalpitavacana haiM, aisA jAnanA / bahuri kahoge -- digaMbaraviSe bhI zAstra, pIkI Adi munikai upakaraNa kahe haiM, taiseM hamAre caudaha upakaraNa kahe haiN|| tAkA samAdhAna jAkara upakAra hoya, tAkA nAma upakaraNa hai / so yahAM zItAdikakI vedanA dUra karataiM upakaraNa ThaharAie, tau sarvaparigraha sAmagrI upakaraNa nAma pAvai / so dharmaviSai inakA kahA prayojana ? e to pApakA kAraNa haiM / dharmaviSai tau dharmakA upakArI je hoMya, tinakA nAma upakaraNa hai / so zAstra jJAnikoM kAraNa, pIchI dayAkauM, kamaNDalu zaucakauM kAraNa, soe tau 201501001428004 20010050010010 233
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ ni venu mo0mA0 prakAza dharmake upakArI bhae, vastrAdika kaiseM dharmake upakArI hoy| vai tau zarIrakA sukhahIke arthi dhArie hai| bahuri jo zAstra rAkhi mahaMtatA dikhAveM, pIchI kari buhArI deM, kamaNDalukari jaladika pIveM vA maila utAreM, to zAstrAdika bhI parigraha hI haiN| so muni aise kArya kareM naahiiN| / tAteM dharmake sAdhanakoM parigraha saMjJA nAhIM / bhogake sAdhanakauM parigraha saMjJA ho hai, aisA jAnanA bhuri| kahoge-kamaNDaluteM to zarIrahI kA mala dUri karie hai so muni mala dUri karanekI | icchAkari kamaNDalu nAhIM rAkhai haiN| zAstra bAMcanA Adi kArya kareM, ara malalita hoMya, tau / / tinakA avinaya hoya, lokaniMdya hoMya, tAteM isa dharmake arthi kamaNDalu rAkhie hai / aiseM pIchI | Adi upakaraNa saMbhaveM, vastrAdikakauM upakaraNa saMjJA saMbhavai naahiiN| kAma aratiAdi mohakA | udayateM vikAra bAhya pragaTa hoya, ara zItAdika sahe na jA~ya, tAteM vikAra DhAMkanekauM, vA // zItAdi ghaTAvanekoM, vA vastrAdika rAkhi mAnake udayateM apanI mahantatA bhI cAheM tAteM, / kalpitayuktikari upakaraNa ThaharAIe hai / bahuri gharaghara yAcanAkari AhAra lyAvanA ThaharAyA hai|| / so prathama to yaha pUchie hai, jo yAcanA dharmakA aMga hai / ki pApakA aMga hai / jo dharmakA aMga / / hai, to mAMganevAle saba dharmAtmA bhae / ara pApakA aMga hai, to munikai kaise saMbhavai / bahuri jo | tU kahegA, lobhakari kichu dhanAdika yAce, tau pApa hoya; yaha to dharma sAdhana ke arthi zarIrakI sthiratA kiyA cAhai haiM / tAkA samAdhAna, o oooooku oke on Contecon ooo 234 Po
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mo.mA. prakAza 1 / AhArAdikakara dharma hotA nAhIM; zarIrakA sukha ho hai| zarIrakA sukhakairtha atilobha bhae yAcanA karie hai / jo ati lobha na hotA, to Apa kAhekauM maaNgtaa| ve hI dete to dete, na dete tau na dete bahuri atilobha bhae yahAM hI pApa bhayA, taba munidharma naSTa bhayA aura dharma kahA sAdhaigA / aba vaha kahai hai-- manaviSai tau prahArakI icchA hoya ara yAce nAhIM, tau mAyAkaSAya bhayA ara yAcanemeM hInatA Avai hai, so garvakari yAce nAhIM, tau mAnakaSAya bhayA / AhAra lenA thA, so mAMgi liyA / yAmaiM atilobha kahA bhayA ara yAteM munidharma | kaiseM naSTa bhayA, so kahau / tAkauM kahie hai-- jaisa kADhU vyApArIkai kumAvanekI icchA maMda hai, so hATi ( dUkAna ) Upari tau baiThe ara | manaviSai vyApAra karanekI icchA bhI hai parantu kAhUkoM vastu lenedenerUpa vyApArakai artha prArthanA nahIM kara hai / svayameva koI Ava ara apanI vidhi mila, tau vyApAra kara hai / tautAkai lobhakI mandatA hai, mAyA vA mAna nAhIM haiM / mAyA vA mAnakaSAya tau taba hoya, jaba chalakaraneke arthi vA apanI mahantatAkai Atha aisA svAMga kareM / so bhale vyApArIkai aisA prayojana nAhIM / tAteM vAkai mAyA mAna na khie| taisa muninakai AhArAdikakI icchA manda hai, so AhAra lenekauM Apa ara manaviSa AhAralene kI icchA bhI hai, parantu AhArakai artha prAthanA nAhIM kareM haiN| svayameva koI de, to apanI bidhi mile AhAra le haiM / tau unakai lobhakIma ndatA hai, mAyA 235
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ doc mo.mA. prakAza vA mAna nAhIM hai| mAyA mAna to taba hoya, jaba chala karanekai arthi vA mahaMtatAkai arthi aisA | svAMga kreN| so bhuninakai aise prayojana haiM naahiiN| tAteM inakai mAyA mAna nAhIM hai| jo aise | hI mAyA mAna hoya, to je manahIkari pApa kareM bacanakAyakari na kareM, tina sabanikai mAyA / || tthhrai| ara je uccapadake dhAraka nIcavRtti nAhIM aMgIkAra karai haiM, tina sabanikai mAna tthhre|| / aise anartha hoya / bahuri teM kahyA-"AhAra mAMganemeM atilobha kahA bhayA" so atikaSAya hoya, taba lokaniMdya kArya aMgIkArakarike bhI manoratha pUrNa kiyA cAhai, so mAMganA lokaniMdya | hai, tAkauM bhI aMgIkArakari zrAhArakI icchA pUrNa karanekI cAhi bhii| tAteM yahAM atilobha | bhyaa| bahuri teM kahyA-"munidharma kaise naSTa bhayA," so munidharmaviSai aisI tIbrakaSAya saMbhavai | nAhIM / bahuri kAhUkA AhAradenekA pariNAma na thA, yAnai vAkA gharameM jAya yAcanA karI / tahAM vAkai sakucanA bhayA vA na die lokaniMdyahonekA bhaya bhyaa| tAte vAkauM AhAra diyA, | | so vAkA aMtaraMga prANa pIr3aneMteM hiMsAkA sadbhAva AyA / jo Apa vAkA gharamaiM na jAte, usa hIkai denekA upAya hotA, to detA / vAkai harSa hotaa| yaha tau dabAyakari kArya karAvanA bhayA | bahuri apanA kAryakai arthi yAcanArUpa bacana hai, so pAparUpa hai| so yahAM asatyabavana bhI bhayA / bahuri vAkai denekI icchA na thI, yAneM jAcyA, taba vAne apanI icchAteM diyA nAhIM--- sakucikari diyaa| tAteM adattagrahaNa bhI bhayA / bahuri gRhasthake gharamaiM strI jaisaiM tiSTai thI, yaha -
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mA. prakAza calyA gyaa| tahAM brahmacaryakI bADikA bhaMga bhayA |bhuri AhAra lyAya, ke teka kAla raakhyaa| / AhArAdika rAkhanekoM pAtrAdika rAkhe, so parivaha bhayA / aiseM pAMca mahAvratanikA bhaMga honete| munedharma naSTa ho hai tAte yAcanAkari AhAra lenA munikoM yukta naahiiN| bahuri vai kahai haiMmumikai bAIsa parISahaniviNe yAcanAparISaha kahI hai, so mAMgevinA tisa parISahakA sahanA kaiseM / | hoya ? tAkA samAdhAna____ yAcanA karanekA nAma yAcanAparISaha nAhIM hai| yAcanA na karanI, tAkA nAma yAcanAparISaha hai| jAte arati karanekA nAma aratiparIpaha nAhIM, arati na karanekA nAma aratiparISaha hai taiseM jaannaa| jo yAcanA karanA, parISaha Thaharai, to raMkAdi ghanI yAcanA karai haiM, tinakai ghanA dharma hoya / ara kahoge, mAna ghaTAvaneMte yAkauM parISaha kahai haiM, to koI kaSAyI kAryake arthi koI kaSAya chore bhI pApI hI hoya / jaise koI lobhakai arthi apanA apamAnakoM bhI na girne, tau tAkai lobhakI tIvratA hai| usa apamAna karAvanete bhI mahApApa ho hai| ara Apakai icchA kichu nAhIM, koI svayameva apamAna kareM hai, to vAkai mahAdharma ho hai| so yahAM to bhojanakA lobhakai arthi yAcAnAkari apamAna karAyA, tAtai pApa hI hai, dharma nAhIM / bahuri vastrAdikake bhI arthi yAcanA karai haiM, so vastrAdika koI dharmakA aMga nAhIM hai / zarIrasukhakA kAraNa hai| tAtai pUrvoktaprakAra tAkA niSedha jAnanA / apanA dharmarUpa uccapadako yAcanAkAra
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo0mA0 prakAza 130010300 nIcA kare haiM, so yAmaiM dharmakI hInatA ho hai / ityAdi anekaprakArakari munidharmaviSai yAcanAAdi nahIM saMbhava hai / so aisI asaMbhavatI kriyAke dhAraka sAdhu guru kahaiM haiM / tAtaiM gurukA svarUpa anyathA kahai haiM / bahuri dharmakA svarUpa anyathA kahaiM haiM / samyagdarzana jJAna cAritra inakI ekatA mokSamArga hai, so hI dharma hai so inikA svarUpa anyathA prarUpai haiM / so hI kahie hai tatvArthazraddhAna samyagdarzana hai, tAkI tau pradhAnatA nAhIM / Apa jaiseM arahaMta deva sAdhu guru dayA dharmakoM nirUpai hai, tinakA zraddhAnakoM samyagdarzana kahaiM haiM / so prathama tau arahaMtAdikakA svarUpa anyathA kahaiM / bahuri itane hI zraddhAnatai tattvazraddhAna bhae binA samyaktva kaiseM hoya, tAtai mithyA kahaiM haiM / bahuri tattvanikAzraddhAnakoM samyaktva kahaiM haiM / prayojanalie tattvaniko zraddhAna nAhIM kahaiM haiM / guNasthAna mArgaNAdirUpa jIvakA, aNuskaMdhAdirUpa jIvakA, puNyapApake sthAnanikA, aviratiAdi AzravanikA, vratAdirUpa saMvarakA, tapazcaraNAdirUpa nirjarAkA, siddha honeke liMgAdike bhedanikari mokSakA svarUpa jaiseM unake zAstraviSai kayA hai, taiseM sIkha lIjie / ra kevalIkA bacana pramANa hai, aiseM tattvArthazraddhAnakari samyaktva bhayA mAne haiM / so hama pUcheM haiM, vethika jAnevAlA dravyaliMgI munikai aisA zradvAna ho hai ki nAhIM / jo ho hai, toM vAka mithyAdRSTI kAhekauM kahau / ara na ho hai, to vAneM to jainaliMga dharmabuddhikara dhArayA hai, tAkai devAdikI pratIti kaiseM nAhIM bhaI / prara vAkai bahuta zAstrAbhyApta hai, so vAna 238
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza sNhaarN ceNdiNdkNdNbrNdN nirNtrN jIvAdike bheda kaise na jAne / ara anyamatakA lavaleza bhI abhiprAyameM nAhIM tAkai arahaMtavacamakI kaise pratIti nAhIM bhaI / tAtai vAkai aisA zraddhAna tau hoya, parantu samyaktva na bhayA / bahuri nArakI bhogabhUmiyAM tiryaMcaAdikai aisA zraddhAnahonekA nimitta nAhIM ara tinakai bahutakAlaparyaMta samyaktva rahe hai / tAte vAkai aisA zraddhAna nAhIM ho hai, to bhI samyaktva bhyaa| sAtai samyazraddhAnakA yaha svarUpa nAhIM / sAMcA kharUpa hai, so AgeM varNana kareMge, so jAnanA / bahuri jo unake zAstranikA abhyAsa karanA, tAkauM samyagjJAna kahai haiM / so dravyaliMgI munikai zAstrAbhyAsa hote bhI mithyAjJAna khyaa| asaMyata samyagdRSTIkai viSayAdirUpa jAnanA tAkauM samya| jJAna khyaa| tAte yaha svarUpa nAhI, sAMcA svarUpa ANa kaheMge so jaannaa| bahuri unakari nirUpita aNuvrata mahAvratAdirUpa zrAvaka yatIkA dharma dhAranekari samyakcAritra bhayA mAnai / so prathama tau vratAdikA svarUpa anyathA kahaiM, so kichu pUrvaM guruvarNanaviSai kahyA hai / bahuri dravyaligIkai mahAvrata hote bhI samyakcAritra na ho hai| ara unakA matake anusAri gRhasthAdikakai mahAvrataAdi binA aMgIkAra kie bhI samyakcAritra ho hai, tAtai yaha svarUpa naahiiN| sAMcAkharUpa anya hai, so Age kheNge| yahAM vaha kahai haiM-dravyaliMgIkai aMtaraMgavirSe pUrvokta zraddhAnAdika bhae, so vAhya hI bhae, tAte samyaktvAdi na bhe| tAkA uttara-jo aMtaraMga nAhIM ara bAhya dhArai, so tau kapaTakari dhArai / so vAkai kapaTa hoya, to graiveyika kaise jAya, narakAdi.
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza viSa jAya / baMdha to aMtaraMga pariNAmaniteM hoya hai / so antaraMga jinadharmarUpa pariNAma bhae vinA graiveyaka jAnA saMbhavainAhIM / bahuri vratAdirUpa zubhopayogahI | devakA baMdha mAne, ara yAhIkoM mokSamArga mAne, so baMdhamArga mokSamArgakoM eka | kiyA, so yaha mithyA hai| bahuri vyavahAradharmaviSa aneka viparIti nirUpai haiM / | niMdakauM mArane meM pApa nAhIM, aisA kahai haiN| so anyamatI niMdaka tIrthaMkarAdikake hote bhii| / bhae, tinakoM indrAdika mAre nAhIM / so pApa na hotA, to indrAdika kyoM na mAraM / bahuri prati| mAkai AbharaNAdi banAvai haiM, so pratibiMba tau vItarAgabhAva vadhAvanekoM kAraNa sthApana kiyA thaa| AbharaNAdi banAe, anyamatakI mUrtivat yaha bhI bhe| ityAdi kahAM tAMI kahie, aneka | anyathA nirUpaNa karai haiM / yA prakArazvetAMbaramata kalpita jaannaa| yahAM samyagdarzanakA anyathA nirUpaNate mithyAdarzanAdikahIkauM puSTatA ho hai / tAte yAkA zraddhAnAdi na krnaa| bahuri ina zvetAMbaraniviSa hI DhUMDhiyA pragaTa bhae haiM, te ApoM sAMce dharmAtmA mAne haiM, / so bhrama hai / kAheta so kahie hai, keI tau bheSa dhAri sAdhu kahAvai haiM, so unake graMthanikai anusAra bhI brata samiti guptiAdikA sAdhana nAhIM bhAsai hai| bahuri mana bacana kAya kRta kArita anumodanAkari sarva sAvadyayoga tyAga karanekI pratijJA kareM, pIche pAla naahiiN| pAlakakoM vA bholAkauM vA zUdrAdikako 240
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza 600-1000 mNdiki mA0 hI dIkSA deN| so aise tyAga kareM ara tyAga karate hI kichu vicAra na kareM, jo kahA tyAga karo ho / pIche pAleM bhI nAhIM araM tAkauM sarva sAdhu maane| bahuri yaha kaheM,-pIche dharmabuddhi | | hoya jAya, taba to yAkA bhalA ho hai / so pahale hI dIkSA denevAlene pratijJAbhaMga hotI jANi pratijJAbhaMga karAI, ara yAne pratijJA aMgIkArakari bhaMga karI, so yaha pApa kaunakauM lAgyA / / | pIche dharmAtmA honekA nizcaya khaa| bahuri jo sAdhukA dharma aMgIkArakari yathArtha na pAle, | tAkauM sAdhu mAnie ke na mAnie / jo mAnie, to je sAdhu muni nAma dharAvai haiM, ara bhraSTa haiM, | tina saMbanikoM sAdhu maanauN| na mAnie, tau inakai sAdhupanA na rahyA / tuma jaise AcaraNateM sAdhu mAnau hau, tAkA bhI pAlanA koU viralA pAIe hai| sabanikoM sAdhu kAhekauM mAnau ho yahAM koU kaheM-hamato jAkai yathArtha AcaraNa dekheMge, tAkauM sAdhu mAneMge aurakoM na maaneNge| tAkau pUchie hai--ekasaMghavirSe bahuta bheSI haiN| tahA~ jAkai yathArtha AcaraNa mAnau ho, so yaha || auranikauM sAdhumAna hai ki na mAne hai, jo mAne hai to tumateM bhI azraddhAnI bhayA, tAkauM pUjya kaiseM mAnau hauN| ara na mAne hai, to unasetI sAdhukA vyavahAra kAhekauM varte hai| bahuri Apa tau unakoM | sAdhu na mAneM ara apane saMghavirSe rAkhi aurani pAsi sAdhu manAya auranikoM azraddhAnI kare, || aisA kapaTa kAhekauM krai| bahuri tuma jAkoM sAdhu na mAnoge, taba anya jIvanikauM bhI aisA || hI upadeza devoge inakauM sAdhu mati mAnauM, aiseM dharmapaddhativiSai viruddha hoya / ara jAkoM tuma 20vgpshNlooni KavN nirNtrN 24
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ nama prakAza mA.mA.|| sAdhu mAno ho, tisateM bhI tumhArA viruddha bhayA / jAte vaha vAkoM sAdhu mAne hai| bahuri tum| jAke yathArtha AcaraNa mAnau ho, so vicArakari dekhau, vaha bhI yathArtha munidharma nAhIM pAle | hai| koU kahe-anya bheSadhArIniteM tau ghane Ache haiM-tAte hama mAna haiN| so anyamatIniviSai tau nAnAprakAra bheSa saMbhaveM, jAteM tahAM rAgabhAvakA niSedha naahiiN| isa jainamataviSai to jaisA kahyA, taisA hI bhae sAdhu saMjJA hoya / yahAM koU kahai-zIla saMyamAdi pAle haiM, tpshc| raNAdi kare haiM, so jetA kareM titanA hI bhalA hai / tAkA samAdhAna,-- yaha satya hai, dharma thorA bhI pAlyAhuvA bhalA hai| parantu pratijJA to bar3e dharmakI karie ara pAlie thorA, to tahAM pratijJAbhaMgate mahApApa ho hai| jaiseM koU upavAsakI pratijJAkari eka| bAra bhojana kare, to bahutabAra bhojanakA saMyama hote bhI pratijJAbhaMgatai pApI kahie / taiseM munidharmakI pratijJA kari koI kiMcit dharma na pAle, tau vAkauM zIlasaMyamAdi hote bhI pApI hI khie| ara jaiseM ekaMtakI ( ekAsanakI ) pratijJAkari ekabAra bhojana kareM, to dharmAtmA hI hai / taiseM apanA zrAvakapada dhAri thorA bhI dharma sAdhana kara, tau dharmAtmA hI hai| yahAM to UMcA nAma dharAya nIcI kriyA karanete pApIpanA saMbhava hai| yathAyogya nAma dharAya dharmakriyA karateM tau pApIpanA hotA nAhIM / jetA dharma sAdhe, tetA hI bhalA hai| yahAM koU kahai-paMcamakAlakA aMtaparyaMta caturvidhi saMghakA sadbhAva kahyA hai / inakauM sAdhu na mAnie, to kisako maanie| Food100%8cfookGOOGHOOpavocerooracioofo0OOOGookGO00000019500000000000000sfoofaldiocom
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. prakAza tAkA uttara jaise isa kAlaviNe haMsakA sadbhAva kahyA hai ara gamyakSetraviSa haMsa nAhIM dIse haiM, to auranikoM tau haMsa mAne jAte nAhI, haMsakAsA lakSaNamile hI haMsa mAne jaay| taiseM isa kAla-11 | viSai sAdhukA sadbhAva hai, ara gamyakSetraviSa sAdhu na dIse haiM, to auranikoM to sAdhu mAne jAte naahiiN| sAdhuke lakSaNabhile hI sAdhu mAne jAya / bahuri inakA bhI abAra thore hI kSetraviNe / | sadbhAva dIse hai, tahAMta parai kSetravirSe sAdhukA sadbhAva kaisaiM maane| jo lakSaNa mile mAnau, to / yahAM bhI aise hI mAnauM / ara vinAlakSNa mile hI mAnoM, to tahAM anya kuliMgI haiM tinahIkoM || / sAdhu maanau| aiseM mAnaiH viparIti hoya, tAtai baneM naahiiN| koU kahai-isa paMcamakAlameM hai| aiseM bhI sAdhupada ho hai, to aisA siddhAMtakA bacana btaavau| binA hI siddhAMta tuma mAno ho, | to pApI hovoge| aise aneka yuktikari inakai sAdhupanA baneM nAhIM hai| ara sAdhupanA binA | sAdhu mAne guru mAne mithyAdarzana ho hai| jAteM bhale sAdhukoM hI guru mAneM samyagdarzana ho hai| bahuri zrAvakakA dharmakI anyathA pravRtti karAve haiN| trasakI hiMsA sthUla mRSAdi hote| bhI jAkA kichu prayojana nAhIM, aisA kiMcit tyAga karAya vAkauM dezavratI bhayA kahaiM / sau ve trasaghAtAdi jAmeM hoya aisA kArya kareM / so dezavrata guNasthAnaviSai tau gyAraha avirita kahe haiM, | tahAM trasaghAta kaise saMbhavai / bahuri gyAraha pratimAbheda zrAvakake haiM, tinaviSa dazamI gyaarmii|| ROOSEX8001016MOOB000000000gooozdoot200010000000000000000000000000000-80000000000 HBPopkhA04030050005@oposagood-garooperatm200100100000000000000000RPORROR
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. pratimAdhAraka zrAvaka to koI hotA nAhIM, ara sAdhu hoya / pUrcha, taba kahaiM--patimAdhArI zrIprakAza vaka avAra hoyaM sakatA naahiiN| so|dekho, zrAvakadharma to kaThina ara munidharma sugama aisA viruddha bhASe haiN| bahuri gyAramI pratimAdhArakakai thorA parigraha munikai bahutaparigraha batAveM, so | saMbhavatA bacana naahiiN| bahuri kahaiM, e pratimA tau thore hI kAla pAli chor3i dIjie hai / so | kArya uttama hai, to dharmabuddhi UMcI kriyAoM kAhekoM chora / ara nIce kArya haiM, to kAhekauM || aMgIkAra karai / yaha saMbhava hI naahiiN| bahuri krudeva kugurukoM namaskArAdi karate bhI zrAvakapanA / batAvai / kaheM, dharmabuddhikari to nAhIM baMda haiM, lau kika vyavahAra hai / so siddhAntaviSa tau tina kI prazaMsA stavanakoM bhI samyaktvakA aticAra kaheM ara gRhasthanikA bhalA manAva. ke arthi / vandanA karate bhI kichu na kheN| bahuri kahoMge-bhaya lajjA kutuhalAdikari baMde haiM, to ina | | kAraNanikari kuzIlAdi sevateM bhI pApa mati kho| aMtaraMgaviNe pApa jAnyA caahie| aise sarva AcaranavirSe viruddha hogaa| mithyAvasArikhe mahApApakI pravRtti chur3AvaneM kI to mukhyatA | nAhI, ara pavanakAyakI hiMsA ThaharAya ughAre mukha bolanA chur3AvanekI mukhyatA pAie / so kramabhaMga upadeza hai / bahuri dharmake aMga bahuta haiM, tinaviSai eka parajIvakI dayA tAko mukhya kahai haiM / tAkA bhI viveka naahiiN| jalakA chAnanA, annakA zodhanA, sadoSa vastukA bhakSaNa na karanA hiMsAdikarUpa vyApAra na karanA, ityAdi yAke aMganikI to mukhyatA naahiiN| baTuri pATIkA 244 pofoodacoopcor-80000800-1450footacotacoolgicrococoopcroooo-10-0-0-18380010840iadeokasfooperated
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA' bAMdhanA, zaucAdika thorA karanA, ityAdi kAryanikI mukhyatA kareM haiN| so melayukta pATIke thUkaprakAza kA saMbandhata jIva upajeM, tinakA tau yatna nAhIM ara pavanakI hiMsAkA yala batAveM / so nAsi-|| | kAkari bahuta pavana nikasai, tAkA to yatna karate hI nAhIM bahuri jo unake zAstrake anusAri | | bolanehIkA yatna kiyA, to sarvadA kAhekauM rAkhie / bolie, taba yala kara lIjiye / bahuri jo kaheM-bhUli jAyaM / to itanI bhI yAda na rahai, to anya dharmasAdhana kaise hogA / bahuri zaucA- ||| | dika thore karie, so saMbhavatA zauca to muni bhI karai haiN| tAte gRhasthakoM apane yogya zauca | || karanA / strIsaMgamAdikari zauca kie binA sAmAyikAdi kriyAkaranete avinaya vikSiptatAdhA|| dikari pApa upjeN| aiseM jinakI mukhyatA kareM, tinakA bhI ThikAnA naahiiN| ara keI dayAke I| aMga yogya pAle haiN| haritakAyatyAga Adi kareM, jala thorA nAkheM, inakA hama niSedha karate | nAhIM / bahuri isa ahiMsAkA ekAMta pakar3i pratimA caityAlayapUjanAdi kriyAkA utthApana karai haiN| | so unahIke zAstrAniviSai pratimAAdikA nirUpaNa hai, tArko Agrahakari lopai haiN| bhagavanIsUtra | viSai RddhiMdhArI munikA nirUpaNa hai| tahAM merugiriAdiviSe jAya "tattha ceyayAI baMdaI" aisA pATha hai| yAkA artha yaha-tahAM caityanikoM baMda hai| so caitya nAma pratimAkA prasiddha hai| bahuri vai haThakari kahe haiM--caitya zabdake jJAnAdika aneka artha nipajai haiM, so anya artha hai pratimAkA artha naahiiN| yAkoM pUchie hai--merugiri naMdIzvaradvIpaviSe jAya tahAM caityabaMdanA karI, so tahAM / / 245 createstayN00150100100000DivoRDoo85700-800000000000000000KG/000000010CROIGAgoatsawesome foooooooooootc000000000000000000000000000000000000000103300000000
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo0mA0 prakAza jJAnAdika kI vaMdanA karanekA artha kaise saMbhave / jJAnAdikakoM baMdanA to savatra saMbhave / jo baMdane yogya caitya tahAM hI saMbhavai ara sarvatra na saMbhavai, tAka tahAM baMdanAkaranekA vizeSa saMbhava, so aisA saMbhavatA artha pratimA hI hai| ara caityAzabdakA mukhya artha pratimA hI hai, so prasiddha hai| isa hI arthakAra caityAlaya nAma saMbhava hai / yAkauM haThakari kAhekauM lopie / bahuri naMdIzvara dvIpAdikaviSai jAya, devAdika pUjanAdi kriyA kare haiM, tAkA vyAkhyAna unakai jahAM-tahAM pAIe hai| bahuri lokaviSai jahAM-tahAM akRtrima pratimAkA nirUpaNa hai / so yA racanA anAdi hai / yaha bhoga kutUhalAdikakai artha to hai nAhIM / bhara iMdrAdikanike sthAnaniviSai niHprayojana racanA saMbhava nAhIM / so iMdrAdika tinakoM dekhi kahA kareM haiN| kai tau apane maMdiraniviSai niHprayojana racanA dekhi, usatai udAsIna hote hoMge tahAM duHkha hotA hogA, so saMbhave nAhIM / ke ThI racanA dekhi viSaya poSate hoMge, so ahaMta mUrtikari samyagdRSTI apanA viSaya poSai, yaha bhI saMbhava nAhIM / tAtaiM tahAM tinakI bhaktyAdika hI kareM haiM, yaha hI saMbhava hai / so unakai sUryAbhadevakA vyAkhyAna hai / tahAM pratimAjIke pUjanekA vizeSa varNana kiyA hai / yArkoM gopaneke artha kahe haiM, devanikA aisA hI karttavya hai / so sAMca, parantu karttavyakA tau phala hoya hI hoya / so tahAM dharma ho hai ki pApa ho hai jo dharma ho hai, tau anyatra pApa hotA thA yahAM dharma bhayA / yAkoM auranikai sadRza kaise khie| yaha tau yogya kArya bhayA / zrara pApa ho hai tau tahAM 'rAmotthuNaM' kA pATha par3hA, 1 3000-4000-49634 10000-10000000000000000 1000906100100400 246
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. so pApakai ThikAneM aisA pATha kAhekoM par3hayA / vahuri eka vicAra yahAM yaha AyA, jo prakAza NamotthuNaM' ke pAThaviSai to arahaMtakI bhakti hai / so pratimAjIkai AgeM jAya yaha pATha par3hayA tAte pratimAjIke Age jo arahaMta bhaktikI kriyA hai, so karanI yukta bhaI / bahuri jo vaha, | aisA kahai--devanikai aisA kArya hai manuSyanikainAhIM;jAte manuSyanikai pratimAAdi banAvanevirSe hiMsA hohai| to unahIke zAstraviSeaisA kathana hai, dropadI rANIpratimAjIkA pUjanAdika jaise sUryAbhadeva | kiyA, taise karate bhaI / tAteM manuSyanikai bhI aisA kArya karttavya hai| yahAM eka yaha vicAra prAyA-caityAlaya pratimA banAvanekI pravRtti na thI, to dropadI kaise pratimAkA pUjana kiyaa| bahuri pravRtti thI,to banAvanevAle dharmAtmAthe ki pApI the|jo dharmAtmA the to gRhasthanikoM aisA kArya karAnA yogya bhyaa|ar pApI the, tau tahAM bhogAdikakA prayojana to thA nAhI, kAhekoM bnaayaa| bahuri dropadI || tahAM NamotyurNa'kA pATha kiyA vA pUjanAdi kiyA, so kutUhala kiyA ki dharma kiyaa| jo kutU| hala kiyA, tau mahApApinI bhaI / dharmaviNe kutuhala kahA / ara dharma kiyA, to auranikoM bhI pratimAjIkI stuti pUjA karanI yukta hai / bahuri ve aisI mithyAyukti banAvai haiM jaise iMdrakI sthApanAte iMdrakI kAryasiddhi nAhI,taiseM arahaMtapratimAkari kAryasiddhi naahiiN| so a rahaMta kAhUkauM bhakta mAni bhalA karate hoMya, to aise bhI mAne / so to ve bhI vItarAga haiN| | yaha jIva bhaktirUpa apane bhAvaniteM zubhaphala pAvai hai / jaiseM strIkA AkArarUpa kASTha pASA 247
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kI mUrti dekhi, tahAM vikArarUpa hoya anurAga kare, to tAkai pApabaMdha hoya / taiseM arahaMtakA | AkArarUpa dhAtu kASTha pASANakI mUrti dekha, dharmma buddhita tahAM anurAga kare, tau zubhakI prApti kaiseM na hoya / tahAM vaha kahai hai, vinApratimA hI hama arahaMtaviSaiH anurAga upajAveMge / to unakauM kahie hai -- AkAra dekhe jaisA bhAMva hoya, taisA parokSa smaraNa kiehoya nAhIM / yAhI taiM lokaviSai bhI strIkA anurAgI strIkA citra banAvai hai / tAteM pratimAkA avalaMbanakara vizeSa bhakti honete vizeSa zubhakI prApti ho hai / koU kahai - pratimAkoM dekho, paraMtu pUjanAdika karanekA kahA prayojana hai / tAkA uttara, - jaise koU kisI jIvakA AkAra banAya, rudrabhAvaniteM ghAta kareM, to vAkai usa jIvakI hiMsA kiekAsA pApa lAge, vA koU kAhUkA AkAra banAya dveSabuddhiteM vAkI burI avasthA kareM, to jAkA AkAra banAyA, vAkI burI avasthA kiekAsA phala nipajai / taiseM arahaMtakA | AkAra banAya rAgabuddhi pUjanAdi kareM, to arahaMtake pUjanAdi kiekAsA zubha phala nipajai / atianurAga bhae pratyakSa darzana na hoteM AkAra banAya pUjanAdi karie hai / isa dharmAnurAga teM mahApuNya upajai hai / bahuri aisI kutarka kareM haiM, - jo jAkai jisa vastukA tyAga hoya, tAke Age tisa vastukA dharanA hAsya karanA hai / tAteM bandanAdikari arahaMtakA pUjana yukta mAhIM / tAkA samAdhAna, 248
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ munipada lete hI sarva parigrahakA tyAga kiyA thA, pIche kevalajJAna bhae tIrthaMkaradevakai mo.mA. prakAza samavasaraNAdi banAe, chatra cAmarAdi kie, so hAsya karI ki bhakti karI / hAsya karI to | | iMdra mahApApI bhayA, so baneM naahiiN| bhakti kari, tau pUjanAdikavi bhakti hI kariehai / chamastha || | ke Age, tyAga karI vastukA dhAranA hAsya hai / jAte vAkai vikSiptatA hoya Aye hai| kevalIke| vA pratimAkai AgeM anurAgakari uttama vastu dharanekA doSa naahiiN| unakai vikSiptatA hotI nAhIM / dharmAnurAgateM jIvakA bhalA hoya / bahuri vaha kahai haiM-pratimA banAvaneviSe, caityAlayAdi karA-|| 15 vaneviNe, pUjanAdi karAvaneviSai, pUjanAdi karAvanevi hiMsA hoya, ara dharma ahiMsA hai / taateN| hiMsAkari dharma mAnanete mahApApa ho hai, tAteM hama ina kAryaniko niSedhe haiN| tAkA uttaraunahIke zAstravi aisA vacana hai,___succA jANai kallANaM succA jANai paavrg| ubhayaM pi jANaye succA jaM seyaM taM samAyara // 1 // yahAM kalyANa pApa ubhaya e tIna, zAstra sunikari jANe, aisA kahyA / so ubhaya tau / pApa ara kalyANa mileM hoya, aisA kAryakA bhI honA tthhryaa| tahAM pUchie hai kevala dhrmt| to ubhaya ghATi hai hI, ara kevala pApateM ubhaya burA hai ki bhalA hai| jo burA hai, to yAmeM to kichu kalyANakA aMza milyA, pApata burA kaiseM kahie / bhalA hai, to kevala pApa chor3i aisA || intentGooks@okOMORRCOMSIGNOREGIONatograpcomorangorodiooooootastroconscio-GOOKGookcciary
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kArya karanA ThaharayA / bahuri yuktikari bhI aise hI saMbhava hai| koU tyAgI hoya, maMdirAdika M nAhIM karAveM hai, vA sAmAyikAdi niravadya kAryanivirSe pravarte hai| tAoM to chori pratimAdi || || karAvanA pUjanAdi karanA ucita naahiiN| parantu koI apane rahanekai vAstai maMdira Adi bnaavai,| tisate to caityAlayAdi karAvanevAlA hIna naahiiN| hiMsA to bhaI, paraMtu vAkai tau lobha pApAnurAgakI vRddhi bhaI, yAkai lobha chuTyA, dharmAnurAga bhyaa| bahuri koI vyApArAdi kArya kareM, tisate pUjanAdi kArya karanA hIna naahiiN| vahAM to hiMsAdi bahuta ho hai, lobhAdi badhai hai, pApahIkI pravRtti hai / yahAM hiMsAdika bhI kiMcit ho hai, lobhAdi ghaTai hai, dharmAnurAga badhai hai| aise je tyAgI na hoya, apane dhanakoM pApavirSe kharacate hoMya; tinakoM caityAlayAdi karAvanA / ara niravadya sAmAyikAdi kAryaniviNe upayogakoM nAhIM lagAya sake, tinakoM pUjanAdi karanA | niSedha nAhIM / bahuri tuma kahoge, niravadya sAmAyika kAryahI kyoM na kare, dharmavirSe kAla gamAvanA tahAM aise kArya kAhekauM karai / tAkA uttara, jo zarIrakari pApa choreM hI niravadyapanA hoya, to aise hI kreN| so to hai nAhIM / pariNAmanite' pApa chUTeM niravadyapanA ho hai / so vinA avalambana sAmAyikAdivirSe jAkA pariNAma lAge nAhIM, so pUjanAdikari tahAM upayoga lagAveM hai| tahAM nAnA prakAra Alambanakari upayoga lagi jAya hai / jo tahAM upayogakauM na lagAye, to pApakAryaniviSa upayoga bhaTakai taba burA hoy|| 250 ASHOKargoaacroojaprontacrooccookichopro000ooxacoot200000000196/o0Octo0000000000000000 -
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 28005000/80/0036000%20vo8810028000456700-000-0-8COOCOOJECTo00000000000000000036/000000 tAteM tahAM pravRtti karanI yukta hai| bahuri tuma kaho ho-dharma ke artha hiMsA kie to mahA pApa ho hai, anyatra hiMsA kie thorA pApa ho hai, so yaha prathama to siddhAntakA vacana nAhIM / ara yuktite bhI mile nAhIM / jAteM aiseM mAneM indra janmakalyANaviSe bahuta jalakari abhiSeka karai / hai| samavasaraNaviSai deva puSpavRSTi camaraDhAranA ityAdi kArya karai haiM, so ye mahApApI hoMya / jo tuma kahoge, unakA aisA hI vyavahAra hai, to kriyAkA phala to bhae vinA rahatA nAhIM / jo| pApa hai, to iMdrAdika to samyagdRSTI haiM, aisA kArya kAhekoM kreN| ara dharma hai, to kAhekauM / niSedha karo ho / bahuri tumakoM hI pUche haiM-tIrthakara vaMdanAkoM rAjAdika gae, vA sAdhuvaMdanAkoM dUri jAIye hai, siddhAMta sunane Adi kAryanikoM gamanAdi karie hai| tahAM mArgaviSai hiMsA | bhaI / bahuri sAdhI jimAIye hai, sAdhukA maraNa bhae tAkA saMskAra karie hai, sAdhu hote| utsava karie hai, ityAdi pravRtti aba bhI dIse hai / so yahAM bhI hiMsA ho hai, so ye kArya tau / / dharmahI ke artha haiM anya koI prayojana nAhIM / jo yahAM mahApApa upaje hai, to pUrva aise kArya kie tinikA niSedha krau| ara aba bhI gRhastha aisA kArya kare haiM, tinikA tyAga kho|| bahuri jo dharma upajai hai, to dharma ke arthi hiMsAviSe mahApApa batAya, kAheko bhramAvo ho| tAteM aisaiM mAnanA yukta hai| jaiseM thorA dhana ThigAe, bahuta dhanakA lAbha hoya, to vaha kArya | karanA, taiseM thorA hiMsAdika pApa bhae bahuta dharma nipaje, to vaha kArya krnaa| jo thorA RooporooracioopeopeMOHRCook2800-3000-00-00kgrooperooketo-deo90000000%20foopadfooparoo
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza pardofamoofacdonaloo9000pconsoopcoopcfOOcfoolcIO00000seokacfoot20fookGOOKECHOODCHODAY dhanakA lobhakari kArya vigAre, to mUrkha hai| taise thorI hiMsAkA bhayateM bar3A dharma chore, to pApI hI hoya / bahuri koU bahuta dhana ThigAvai, ara stoka dhana nipajAvai vA na upajAvai, to vaha mUrkha hai / taiseM bahuta hiMsAdikakari bahuta pApa upajAvai ara bhakti Adi dharmavirSe stok| pravarte vA na pravarte, to vaha pApI hI hoya hai / bahuri jaise vinA ThigAe hI dhanakA lAbha hote | ThigAvai, to mUrkha hai / taiseM niravaya dharmarUpa upayoga hote sAvadya dharmaviSai upayoga lagAvanA hai| yukta naahiiN| aise aneka pariNAmanikari avasthA dekhi bhalA hoya, sau krnaa| ekAMtapakSa kAryakArI naahiiN| bahuri ahiMsA hI kevala dharmakA aMga nAhIM hai| rAgAdikanikA ghaTanA |dharmakA mukhya aMga hai / tAteM jaisaiM pariNAmanivi rAgAdi ghaTe, so kArya karanA / bahuri gRhasthanikoM aNuvratAdikakA sAdhana bhaevinA hI sAmAyika, paDikamaNo, posaha Adi kriyAnikA mukhya Acarana karAve haiN| so sAmAyika tau gagadveSarahita sAmyabhAva bhae hoya, pAThamAtra par3he vA uThanA baiThanA kie hI to hotA naahiiN| bahuri kahoge, anya kArya karatA, tAteM to bhalA hai| so satya, parantu sAmAyikapAThaviNe pratijJA tau aisI kare, jo manavacanakAyakari sAvadyakoM na karUMgA, na karAUMgA ara manavirSe to vikalpa huvA hI kre| ara vacanakAyaviSe bhI kadAcit anyathA pravRtti hoya, tahAM pratijJAbhaMga hoya / so pratijJAbhaMga karane teM na karanA bhalA / jAte pratijJAbhaMgakA mahApApa hai / bahuri hama pUche haiM---koU pratijJA bhI
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAzana kare hai, para bhASApATha par3he hai| tAkA artha jAni tisaviSai uprayoga rAkhe hai| bhara koU | pratijJA kare, tAkoM to nIkai pAle nAhI, ara prAkRtAdikakA pATha par3he, tAke arthakA ApakauM / jJAna nahIM, vinA artha jAne tahAM upayoga rahe nAhIM, taba upayoga anyatra bhaTakai / aiseM in| HW doUnivirSe vizeSa dharmAtmA kauna / jo pahalekauM kahoge, to aisA hI upadeza kyoM na kiijiye| | dUsareko kahoge, to pratijJAbhaMgakA pApa na bhayA vA pariNAmanike anusAra dharmAtmApanA nA / ThaharathA / pAThAdikaraneke anusAra tthhtyaa| tAteM apanA upayoga jaise nirmala hoya, so kArya karanA / sadhai so pratijJA karanI / jAkA artha jAnie, so pATha pddh'naa| paddhatikari nAma || dharAvanemeM naphA naahiiN| bahuri paDikamaNo nAma pUrvadoSa nirAkaraNa karane kA hai| so 'micchAmi | dukaDaM itanA kahe hI to duSkRta mithyA na hoya; mithyA hone yogya pariNAma bhae duSkRta mithyA hoya / tAteM pATha hI kAryakArI nAhIM / bahuri paDikamaNAkA pAThaviNe aisA artha hai, jo bAraha vratAdikavi jo duSkRta lAgyo hoya, so mithyA hoya / so pratadhAre vinAhI tinakA paDikamaNA karanA kaise saMbhave / jAkai upavAsa na hoya, so upavAsavirSe lAgyA doSakA nirAkaraNapanA kare, to asaMbhavapanA hoya / tAteM yaha pATha par3hanA kauIprakAra ghane naahiiN| bahuri / posahaviSa bhI sAmAyikavat pratijJAkari nAhIM pAle haiN| tAta pUrvokta hI doSa hai / bahuri / posaha nAma to parvakA hai / so parvake dina bhI ketAyaka kAlaparyaMta pApakriyA kare, pIche posa 253 kamasom80003onggoooooooooooooopclo0000000000000000000000100lonackeroticfootagram
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ romA. kAza B000-00-O-ORGorprookpoooglroad-00000000000000000OOKE00000ooksOOKOLokactor hadhArI hoya / so jete kAla baneM, tete kAla sAdhana karanekA tau doSa naahiiN| paraMtu posahakA nAma karie, so yukta naahiiN| saMpUrNa parvaviyu niravadha raheM hI posaha hoya / jo thorA bhI kAlateM posaha nAma hoya, to sAmAyikakoM bhI posaha kahI, nAhIM, zAstraviSe pramANa btaavo| | jo jaghanya posahakA itanA kAla hai, so bar3A nAma dharAya loganikoM bhramAvanA, yaha prayojana | bhAsai hai / bahuri Akhar3I lenekA pATha to aura par3he, aMgIkAra aura karai / so pAThavirSe tau| | "merai tyAga haiM aisA vacana haiM, tAteM jo tyAga karai so hI pATha par3he, yaha cAhie / jo pATha na Avai, to bhASAhIteM khai| parantu paddhatikai artha yaha rIti hai| bahuri pratijJA grahaNa karane karAvanekI mukhyatA hai, ara yathAvidhi pAlanekI zithilatA hai, bhAvanirmala honekA viveka naahiiN| ArtapariNAmanikari vA lobhAdikakari bhI upavAsAdika kare, tahAM dharma mAne / so phala tau pariNAmanite ho hai / ityAdi bhaneka kalpita bAteM kahe haiM, so jainadharmaviSa saMbhavai naahii| | aiseM yaha jenavirSe zvetAMbaramata hai, so bhI devAdikakA vA tatvanikA vA mokSamArgAdikakA | anyathA nirUpaNa karai hai| tAteM mithyAdarzanAdikakA poSaka hai, so tyAjya hai / sAMcA jina-11 dharmakA svarUpa AgeM kaheM haiN| tAkari mokSamArgaviSe pravarttanA yogya hai| tahAM pravarte tumhArA | kalyANa hogaa| iti zrImokSamArgaprakAzaka zAstravi anyamatanirUpaka ... pAMcA adhikAra samApta bhayA // 5 // HOCA0rpoxo008-000ropanoracooooooooopcom800-00000000ccomcc/oo000000x0kIdood
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dohA | mithyA devAdika bhaje, ho hai mithyAbhAva / taja tinakoM sAMce bhajau, yaha hitaheta upAva // 1 // kahIM tau mokSakA prayojana hai / so ye prayojana tau siddha hoMya artha -- anAditaiM jIvanikai mithyAdarzanAdika bhAva pAiye hai, tinakI puSTatAko kAraNa kudeva kuguru kudharmma sevana hai / tAkAtyAga bhae mokSamArgaviSai pravRtti hoya / tAteM inakA nirUpaNa kIjie hai| tahAM je hitakA karttA nAhIM bhara tinakauM bhramatai hitakA karttA jAni seve, so kudeva hai / tinakA sevana tInaprakAra prayojanalie karie hai / kahIM paralokakA prayojana hai / kahIM isalokakA prayojana hai / nAhIM / kichU vizeSahAni hoya / tAteM tinakA sevana mithyAbhAva hai / so hI dikhAIye haianyamataviSai jinake sevanateM mukti honI kahI hai, tinakoM keI jIva mocakai artha sevana kareM haiM, so moca hoya nAhIM / tinakA varNana pUrvai anyamata adhikAraviSai kalA hI hai / bahuri anyamataviSai kahe deva, tinakauM keI paralokaviSai sukha hoya duHkha na hoya, aise prayojana lie seva haiM / so aisI sidhi tau puNya upajAe ara pApa na upajAe ho hai / so Apa toM pApa 00000000000 255
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ upajAve hai, ara kahai Izvara hamArA bhalA kregaa| to tahAM anyAya tthhrthaa| kAhUkauM pApakA prakAza phala de, kAhUko na de, aisA to hai naahiiN| jaisA apanA pariNAma karegA, taisA hI phala pAvaigA / kAhUkA burA bhalA karanevAlA Izvara hai naahiiN| bahuri tina devanikA sevana karate tina devanikA to nAma kareM, ara anya jIvanikI hiMsA kareM, vA bhojana nRtyAdikakari apanI iMdriyanikA viSaya poSe, so pApapariNAmanikAM phala taulAge vinA rahanekA nAhIM / hiMsA viSaya kaSAyanikauM sarva pApa kahai haiM / ara pApakA phala bhI khoTA hI sarva mAne haiM / bahuri kudevanakA sevanaviNe hiMsA viSayAdikahIkA adhikAra hai / tAte kudevanake sevana" paralokaviSai bhalA na ho hai / bahuri ghane jIva isa paryAyasambandhI zatrunAzAdika vA rogAdi miTAvanA dhanAdikakI prApti vA putrAdikakI prApti ityAdi duHkha meTanekA vA sukha pAvanekA aneka prayojana lie / kudevanikA sevana karai haiM / bahuri hanumAnAdikauM pUje haiN| bahuri devInikoM pUje haiN| bahuri / gaNagaura sAMjhI Adi vanAya pUje haiN| cauthi zItalA dihAr3I AdiauM pUje haiN| bahuri aUta pitara vyaMtarAdikauM pUje haiN| bahuri sUrya caMdramA zanaizcarAdi jyotiSInikoM pUje haiN| bahuri / pIra paigaMbarAdikanikoM pUje haiM / bahuri gaU ghoTakAdi tiryaMcanikoM pUje haiN| agni jalAdikako / pUje haiN| zAstrAdikoM pUje haiN| bahuta kahA kahie, ror3I ityAdikakoM bhI pUje haiN| so aise || / kudevanikA sevana mithyAdRSTite ho hai| kAheta, prathama to jAkA sevana kareM, so keI to ee GeoGo Soobao ve vs Sevilvo *es - Geseok * Soo * * * * * * 43800-GOOKSoamacadoopcookGOOpeogoo45000186000000000000000000000000000x0 %D -
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kalpanAmAtra hI deva haiN| so tinikA sevana kAryakArI keseM hoya / bahari keI vyaMtarAdika , | so e kAhUkA bhalA burA karanekauM samartha nAhIM / jo vai hI samartha hoya, to ve hI kartA tthhreN|| so to unakA kiyA kichU hotA dIsatA naahiiN| prasanna hoya, dhanAdika deya sakeM naahiiN| | dveSI hoya burA kara sakate nAhIM / ihAM koU kahai--duHna to dete dekhie hai, mAnete duHkha dete | rahi jAya haiM / sAkA uttara,___ yA pApakA udaya hoya, taba aisI hI unake kutUhala budhi hoya tAkari ceSTA kreN|| ceSTA karateM yaha duHkhI hoya / bahuri kutUhalate vai kicha kaheM ara yaha unakA kahyA na kare, tatra yaha ceSTA karanete rahi jAya / bahuri yAkoM zithila jAni kutUhala kiyA kareM / bahuri / jo yAkai puNyakA udaya hoya, to kichU kara sakate naahiiN| so dikhAiye hai-koU jIva | unakoM pUje nAhI vA unakI niMdA kare, to vai bhI usate dveSa kreN| parantu tAkoM duHkha dei / sakeM nAhIM / vA aise bhI kahate dekhie hai, jo hamakoM phalAnA mAne nAhIM, so usate hamArA vaza nAhIM / tAte vyaMtarAdika kichU karaNekoM samartha nAhIM / yAkA puNyapApahI duHkha ho hai| / unake mAne pUje ulaTA roga lAge hai / kichU kAryasiddhi naahiiN| bahuri aisA jAnanA-je ka-14 Ilpita deva haiM, tinakA bhI kahIM atizaya camatkAra hotA dekhie hai, so dhyaMtarAdikakari kriyA ho hai| koI pUrva paryAyaviSe inakA sevaka thA, pIche mari vyaMtarAdi bhayA, tahAM hI koI nimita! HOCAVORoofaceOfRG/001060036100100-0010840000000000000000000000012900-496700-xaxclOOKISHISION -
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza te aisI buddhi bhaI, taba vaha lokaviSai tinike sevane kI pravRtti karAvaneke arthi koI cama|tkAra dekhi tisa kAryavirSe laga jAya hai / jaise jina pratimAdikakA bhI atizaya hotA sunie | vA dekhie hai / so jinakRta nAhIM jainI vyaMtarAdikRta ho hai / taiseM kudevanikA koI camatkAra | hoya, so unake anucari vyaMtarAdikanikari kiyA ho hai| bahuri anyamataviSai bhaktanikI sa-1 hAya paramezvara karI vA pratyakSa darzana die ityAdi kahe haiN| tahAMkoI to kalpita bAteM kahai haiN|| / koI unake anucara vyaMtarAdikakari kie kAryanikoM paramezvarake kie kahai haiM / jo paramezvarake / kie hoMya, to paramezvara to trikAlajJa hai / sarva prakAra samartha hai| bhaktoM duHkha kAyekoM hone || hai de| bahuri aba hU bhI dekhie hai / mleccha Aya bhaktanakoM upadrava karai haiM, dharmavidhvaMsa karai haiM, | mUrtiko vighna kare haiM, so paramezvarakoM aise kAryakA jJAna na hoya, to sarvajJapanoM rahe naahiiN| jAne pIche sahAya na kare, to bhaktavatsalatA gaI vA sAmarthyahIna bhyaa| bahuri sAkSIbhUta rahai | hai, to Age bhaktanakI sahAya karI kahie hai so jhUTha hai / unakI to ekasI vRtti hai / bahuri / jo kahoge vaisI bhakti nAhIM hai / to mlecchaniteM to bhale haiM, vA mUrtiAdi to unhiiNkii| / sthApana thI, tinakA vighna to na hone denA thA / bahuri mlecchapApInikA udaya ho hai, so para| mezvarakA kiyA hai ki nAhIM / jo paramezvarakA kiyA hai, to niMdakanikoM sukhI kare, bhaktanakoM duHkhI kare, tahAM bhaktavatsalapanA kaise rhaa| ara paramezvarakA kiyA na ho hai, to paramezvara ||258 ...Mooradooj2600Magarkot00000003cdooxcfoodc00000000000000000-0compefo0126002001876000far
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakArA orgapoMacroecoopsialogudtOOMMONDOOKarginf00000xadiGOK0330000000000000000000 sAmarthyahIna bhayA / tAtai paramezvarakRta kArya naahiiN| koI anucara vyaMtarAdika hI camatkAra dikhAve hai| aisA hI nizcaya karanA / bahuri koU pUcha ki, koI vyaMtara apanA prabhuttva kahai, vA apratyakSakoM batAya de, koU kusthAnavAsAdika vatAya apanI hInatA kahai, pUchie so na batAvai, bhramarUpavacana kahai vA auranikoM anyathA pariNamAvai, auranikoM duHkha de, ityAdi vici-1 tratA phairoM hai, tAkA uttara___vyaMtaranivirSe prabhutvakI adhikatA hInatA to hai, parantu jo kusthAnaviSai vAsAdika batAya || kA hInatA dikhAvai hai so to kutUhalate vacana kahai hai / vyaMtara bAlakavat kutUhala kiyA karai / so| jaise bAlaka kutUhalakari Apako hIna dikhAve,cir3Ave,gAlI suneM,bAra pADe, (UMce svarase rove) pIche / / haMsane lagijAya,taiseMhI byaMtara ceSTA karai haiN|jo kusthAnahIke vAsI hoya,to uttamasthAnaviNe Ave haiM | tahAM koMnake lyAe Ave haiN| ApahIta Ave haiM, to apanI zakti hote kusthAnaviSa kAhekoM raheM / tAteM inakA ThikAnA to jahAM upajai haiM, tahAM isa pRthvIke nIce vA Upari hai so manojJa hai| kutUhalake lie cAhai so kahe haiN| bahuri jo unakoM pIr3A hotI hoya, to rovate rovate ha~sane kaise lagi jAya / itanA hai, maMtrAdikakI aciMtyazakti hai, so koI sAMcA maMtrake nimitta naimicika saMbandha hoya, tau vAkai kiMcit gamanAdi na hoya sakai vA kiMcit duHkha upajai vA keI prabala vAkauM maneM kare, taba rahi jAya / vA Apa hI rahi jAya / ityAdi maMtrakI zakti hai|
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza parantu jastAvanA Adi na ho hai| maMtravAlA jalAyA kahai / so vikriyaka zarIrakA jalAvanA Adi saMbhave nAhIM / apragaTa ho jAya sake hai / bahuri vyaMtaranikai avadhijJAnaM kADhUkai stokaM cetrakAla jAnanekA hai, kAhUkai bahuta hai| tahAM vAkai icchA hoya ara Apake bahuta jJAna hoya to | apratyakSako pUche tAkA uttara de, vA Apake stokajJAna hoya to anya mahatjJAnIka pUchi Ayakari juvAba de / bahuri Apake stoka jJAna hoya vA icchA na hoya, sau pUche tAkA uttara na de, aisA jAnanA / bahuri stokajJAnavAlA vyaMtarAdikakai upajatA keteka kAla hI pUrva janmakA jJAna hoya sakai, pIche smaraNa mAtra rahe hai / tAteM tahAM koI icchAkara Apa kichU ceSTA kare to karai / bahuri pUrva janmakI bAteM kahai / koU anya vArtA pUche, tau avadhi tau thorA, vinAjAne kaiseM kahai / bahuri tokA uttara bhApa na deya sakai, vA icchA na hoya, tahAM mAna kutUhalAdikatai uttara na de, vA mUMTha bole / aisA jAnanA / ghahuri devanimeM aisI zakti hai, jo apane vA anya ke zarIrakoM yA pudgalaskaMdhakoM icchA hoya taiseM prinnmaave| tAtaiM nAnA prakArAdirUpa prApa hoya, vA anya nAnAcaritra dikhAve / bahuri anya jIvake zarIrakoM rogAdiyukta kareM / yahAM itanA hai--apane zarIrakoM vA anya pudgalaskaMdhanikoM tau jetI zakti hoya titaneM hI pariNAmAya sake / jAteM sarva kArya karanekI zakti nAhIM / bahuri anya jIvanike zarIrAdikakoM vAkA puNya pApake anusAra pariNamAya sakeM / vAke puNyaudaya hoya, to Apa rogAdirUpa na pariNamAya 260
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza sakai / para pApaudaya hoya, tau vAkA iSTakArya na kari sake / aiseM tryaMtarAdikanikI zakti jA| nanI | yahAM koU kahai-- itanI jinakI zakti pAIe tinake mAnane pUjanemeM doSa kahA, tAkA uttara - Apake pApaudaya hote sukha na deya sake, puNyaudaya hote duHkha na deya sakai, vA tinake pUjane koI puNyabaMdha hoya nAhIM, rAgAdikakI vRddhi hote pApa hI hoya hai / tAtai tinikA mAnanA pUjanA kAryakArI nAhIM - burA karanevAlA hai / bahuri vyaMtarAdika manAve haiM, pujAve haiM, so kutUhalAdika kareM haiM, kichU vizeSa prayojana nAhIM rAkhe haiN| jo unako mAne pUje, tisasetI kutUhala kiyA kreN| jo na mAneM pUje tAsu kichu na kheN| jo unake prayojana hI hoya, tau na mAnane pUjanevAleka ghanA duHkhI kreN| so sau jinake na mAnane pUjanekA avagAr3ha hai, tinikoM kichU bhI kahate dIsate nAhIM / bahuriM prayojana sau khudhAdikakI pIr3A hoya tau hoya, so unake vyakta hoya nAha / jo hoya, tau unake artha naivedyAdika dIjie hai tAkoM grahaNa kyoM na kareM, vA auranike jimAvane zrAdi karanehIkoM kAhekoM kheN| tAtai / unake kutUhalamAtra kriyA hai / so ApakoM unake kutUhalakA ThikAnA bhae duHkha hoya, hInatA hoya tAtaiM unako mAnanA pUjanA yogya nAhIM / bahuri koU pUche ki vyaMtara aiseM kahai haiM - gayA Adi piMDapradAna karo, tau hamArI gati hoya, hama bahuri na jhAveM, so kahA hai| tAkA uttara 261
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jIvanike pUrvabhavakA saMskAra tau rahai hI hai / vyaMtarani pUrvabhavakA smaraNAdikatai vizeSa saMskAra hai / tAtai pUrvabhavaviSa aisI hI vAsanA thI, jo gayAdikaviSai piMDapradAnAdi kie gati ho hai| tAte aise kArya karanekauM kaheM haiN| musalamAnAdi mari vyaMtara ho haiM, te aiseM kahai | naahiiN| ve apane saMskArarUpa hI vacana kahaiM / tAtai sarva vyaMtaranikI gati taiseM hI hotI hoya, | to saba hI samAna prArthanA kreN| so hai nAhIM, aisA jaannaa| aise vyaMtarAdikanikA kharUpa jaannaa| yahuri sUrya caMdramA grahAdika jyotiSI haiM, tinakoM pUje haiM so bhI bhrama hai| sUryAdikako bhI paramezvarakA aMza mAni pUje haiN| so vAkai to eka prakAzakA hI Adhikya bhAsai hai / so prakAzamAn anya ratnAdika bhI ho haiM / anya koI aisA lakSaNa nAhIM, jAte vAkoM paramezvarakA aMza mAnie / bahuri caMdramAdikakoM dhanAdikakI prAptike artha pUje haiN| so usake pUjane hI dhana hotA hoya, to sarvadaridrI isa kAryakoM kreN| tAtai e mithyAbhAva hai| bahuri jyotiSake vicArate khoTe grahAdika Ae, tinikA pUjanAdi karai haiM, tAkai artha |dAnAdika de haiN| so jaise hiraNAdika khayameva gamanAdi kareM haiM, puruSakai dAhiNe vAveM Ae sukha duHkha honekA AgAnI jJAnako kAraNa ho haiM; kichU sukha dukha denekoM samartha nAhIM / taiseM grahAdika khayameva gamanAdi kare haiN| prANIke yathAsaMbhava yogako prApta hote sukha dukha honekA AgAmI jJAnakoM kA Fo00000MaokacoolOMP0000000000RoopcookOC0-058800000000000000000000010840040000*30% - - - - m mmmm
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza raNa ho haiN| kichU sukhadukha denekoM samartha nAhIM / koUto unakA pUjanAdikareM, tAkaibhI iSTa na hoya, koU na karai, tAke bhI iSTa hoya / tAtai tinikA pUjanAdi karanA mithyAbhAva hai / yahAM koU kahe de to puNya haiM, so bhalA hI hai| tAkA uttara, dharma denA puNya hai / yaha to duHkhakA bhayakari vA sukhakA lobhakari de hai, so pApa hI hai / ityAdi anekaprakAra kari jyotiSI devanikoM pUje haiM, so mithyA hai / bahuri devI dihAr3I Adi haiM, te keI to vyaMtarI vA jyotiSiNI haiM, tinakA tvarUpa mAni pUjanAdi kareM haiN| keI kalpita haiM, so tinakI kalpanAkari pUjanAdi kareM haiM / | aise vyaMtarAdikake pUjanekA niSedha kiyaa| yahAM koU kahai - kSetrapAla dihAr3I padmAvatI Adi | devI pakSa yakSiNI Adi je jinamatakoM anusare haiM, tinake pUjanAdi karanemeM tau doSa nAhIM / tAkA uttara- 1 janamata saMyama dhAre pUjyapanau ho hai / so devanikai saMyama hotA hI nAhIM / bahuri ina samyak mAna pUjie hai, to bhavanatrika meM samyaktvakI bhI mukhyatA nAhIM / jo samyakvakara hI pUjie, tau sarvArthasiddhike deva laukAMtikadeva tinakauM hI kyoM na pUjie / bahuri kahoge -- inake jinabhakti vizeSa hai / to bhaktikI vizeSatA bhI saudharma iMdrakai hai, vA samyadRSTI bhI hai / vAka chori inakoM kAhekoM pUjie / bahuri jo kahoge, jaise rAjAkai pratIhArA 263
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ F ookGar momAdika hai, taiseM tIrthakarake kSetrapAlAdika haiN| so samavasaraNAdivirSe inakA adhikAra nAhIM / yaha prakAzajhaThI mAni hai / ghari jaise pratIhArAdikakA milAyA rAjAsoM milie, taiseM ye tIrthakarakoM milAvate nAhIM / vahAM to nAke bhakti hoya, so hI tIrthakarakA darzanAdika karo / kichu kisI ke bhAdhIna nAhIM / bahuri dekho ajJAnatA, bhAyudhAdika lie raudrakharUpa jinakA tinakI mAya gAya bhakti kareM / so jinamatavirSe bhIraudrarUpa pUjya bhayA, to yaha bhI anyamatakai hI samAna / / bhyaa| tIvra mithyAvabhAvakari jinamatavirSe aisI viparIta pravRttikA mAnanA ho hai / aiseM kSetrapAlAdikako bhI pUjanA yogya naahiiN|| bahuri gaU sarpAdi tithaMca haiM, te pratyakSa hI bhApate hIna bhAse haiN| inakA tiraskArAdika kari sakie hai| inakI niMdyadazA pratyakSa dekhiye hai| bahuri vRkSa agni jalAdika sthAvara haiM, te tiryacanihate atyanta hInaavasthAko prApta dekhiye hai / bahuri zastra davAta Adi bhacetana haiM, so sarvazaktikari hIna pratyakSa dekhie hai ! pUjyapanekA upacAra bhI saMbhavai naahiiN| tAteM inakA pUjanA mahA mithyAbhAva hai / inakoM pUje pratyakSa vA anumAnakari bhI kichU phalaprApti nAhI bhAse hai| tAte inakoM pUjanA yogya nAhIM / yA prakAra sarva hI kudevanikA pUjanA mAnanA mithyA hai / dekhe mithyAlakI mahimA, lokaviSApate nIyekauM namateM ApakauM | niMdya mAne, bhara mohita hoya roDIparyaMtakoM pUjanA bhI niMdya na maane| bahuri lokaviSe tau AMRAPE0-00rpoMODOMEGirota+re8+000/7000+oparota+093 - 4000000000 00000000rpmootaofoolalimac000000186/OHOGANKalantationGOTOSleep000-TO 264
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAte prayojana siddha hotA jAne, tAhIkI sevA kareM / ara mohita hoya kudevaniteM merA prayo-|| mo.mA: prakAzana ana kaise siddha hogA, aisA binA vicAre hI kudevanikA sevana kareM / bahuri kudevanikA sevana / karate hajAroM vighna hoya, sAkoM to gine nAhIM / koI puNyake udayateM iSTakArya hoya jAya, 1 sAkoM kaheM, isake sevanateM yaha kArya bhyaa| bahuri kudevAdikakA sevana kie binA je iSTa / / kArya hoya, tinakoM to gineM nAhIM, para koI aniSTa hoya, tAkau kaheM, yAkA sevana na kiyA, / sAte aniSTa mayA / itanA nAhI vicAreM haiM, jo inahIkai AdhIna iSTa-aniSTa karanA hoya, to| je pUjai tinakai iSTa hoya, na pU. tinakai aniSTa hoya / so to dIsatA naahiiN| jaisaiM kAhUkai zItalAkoM bahuta mAne bhI putrAdi marate dekhiye hai / kAhUkai binA mAne bhI jIvate dekhiye hai|| sAteM zItalAkA mAnanA kichu kAryakArI naahiiN| aise hI sarva kudevanikA mAnanA kichu kAryakArI nAhIM / ihAM koU kahe-kAryakArI nAhI, to mati hochu, tinake mAnanete kichU bimAra bhI hotA nAhIM / tAkA uttr,|| jo bigAra ma hoya, to hama kAhekoM niSedha kareM / parantu eka to mithyAtvAdi rada hone te mokSakA mArga durlabha hoya jAya hai / so yaha ghar3A bigAra hai| bahuri imateM pApabaMdha ho hai, / ara pApabaMdha honete AgAmI duHkha pAiye hai, yaha vigAra hai / yahAM pUche-mithyAtvAdibhAva to| matatvAdhAnAThi bhae hoya haiN| pAra pApabandha khoTe kArya liye hoya hai, so tinake maannete||265 PHONESIANResorta0-NIROEMORECanadfeminaOforasoongsfoteofokistaTOMOf000sodase
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 045420 mithyAtvAdi kaise hoya / tAkA uttara, prathama to paradravyanikoM iSTa aniSTa mAnanA hI mithyA hai / jAte koU dravya kADUkA mitra zatru hai nAhIM / bahuri jo iSTa aniSTa buddhi pAIne hai, so tAkA kAraNa puNya pApa hai / tAteM jaise puNyabandha hoya, pApabaMdha na hoya, so kareM / bahuri jo puNyaudayakA bhI nizcaya na hoya, kevala iSTa aniSTake bAhya kAraNa tinake saMyoga vA viyogakA upAya kareM / so sau kudeva ke mAnane iSTa aniSTa buddhi vRri hotI nAhIM / kevala vRddhikoM prApta ho hai / bahuri puNyabandha bhI nAhIM hotA, pApabaMdha ho hai / bahuri kudeva kAhUkoM dhanAdika dete khosate dekhe nAhIM / eM bAhya kAraNa bhI nAhIM / inakA mAnanA kisa chArtha kIjie hai / jaba atyanta mabuddhi hoya, jIvAdika sattvanikA zraddhAna jJAnakA aMza bhI na hoya, jhara rAgadveSakI yati tIvratA hoya, tava je kAraNa nAhIM tinakoM bhI iSTa aniSTakA kAraNa mAne / taba kudevanikA mAnanA ho hai / aiseM tIvra mithyAtvAdi bhae mokSamArga ati durlabha ho hai / zrAgeM kuguruke bhavAnAdikakauM niSedhie hai, -- tate farespAyAdi rUpa to pariNameM mara mAnAdikateM ApakoM dharmAtmA manAveM, dhammAtmA yogya namaskArAdi kriyA karAveM, athavA kiMcit dharmmakA koI aMga dhAri Sar3e dharmAtmA kuhAveM, bar3e dharmAtmAyogya kriyA karAveM, aiseM dharmmakA Azrayakari ApakoM bar3A manA x 266
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo. , te sarva kuguru jAnane / jAte dhanapaddhativiSe to viSayakaSAyAdi chUTeM jaisA dharmako dhAre / prakAza / taisA hI apanA pada mAnanA yogya hai / tahAM koI to kulakari Apako guru mAne hai / tinaviSe / keI brAhANAdika to kahe haiM, hamArA kula hI U~cA hai, tAte hama sarva kula ke guru haiM / so usa kulakI uccatA to dharmasAdhanateM hai / jo uccakulaviNe upaji hIna AcaraNa kareM, to vAkoM ucca kaise maanie| jo kulaviSa upajanehI uccapanA rahai, to mAMsabhakSaNAdi kie bhI vAkI ucca ho mAnau / so banai nAhIM / bhArataviSa bhI aneka prakAra brAhmaNa kahe haiN| tahAM "jo brAhmaNa - hoya cAMDAlakArya kareM, tAkauM cAMDAla brAhmaNa kahie" aisA kahA hai| so kulahIte uccapanA || hoya, to aisI hInasaMjJA kAhekauM daI hai| bahuri vaiSNavazAstranivirSe aisA bhI kahai haiM-vedavyA-1 sAdika machalI Adikate upaje / tahAM kulakA anukrama kaise rayA / dhanuri mUla utpatti to brahmAteM kahe haiN| tAtai sarvakA eka kula hai, bhinnakula kaise rahyA / bahuri uccakulakI strIke nIcakulake puruSate ara nIcakulakI strIkai uccakulake puruSate saMgama hote saMtati hotI dekhie hai| tahAM kulakA pramANa kaise rahyA / jo kadAcit kahoge, aiseM hai, to ucca nIcakulakA vibhAga kAhekoM mAno ho / so laukika kAryaviSai to asatya bhI pravarti saMbhavai, dharmakAryavirSa to prasatyatA saMbhave nAhIM / lAte dharmapaddhativiSa kulaapekSA mahaMtrapanA nAhIM saMbhave hai / dharmasApAnahI mahaMtapanA hoya / brAhmaNAdi kulaniviNe mahaMtatA hai, so dharma pravRttite hai / so dhana - - - - - - - -- CHOLECOMBAKIC-GrekitcourselOOKFCHOOMSCHORice roadsGOOKGlokaakaalookGanfooliceKOIDream reme 267 mes
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kI pravRttiko chori hiMsAdika pApapravRttiviSai pravarteM mahaMtapanA kaise rahe / bahuri kaI 3 haiM jo hamAre bar3e bhakta bhae haiM, vA siddha bhae haiM, vArnAmA bhae haiM / hama unakI saMtativiSe haiM, tAte | hama guru haiM / so una ghar3enike bar3e to aise the nAhIM / tinakI saMtativiSai uttamakArya kie uttama mAno ho, tau uttamapuruSako saMtativiSe jo uttamakArya na kareM, tAka ucama kAhekauM mAno ho / bahuri zAstraniviSai vA lokaviSe yaha prasidudha hai| pitA zubhakAryakari uccapadako pAvai, putra azubha kAryakari nIcapadakoM pAye / vA pitA zubhakAryakari nIcapadakoM pAve, putra zubhakArya kari uccapadakoM pAyeM / tAteM bar3enikI apekSA mahaMta mAnanA yogya nAhIM / aiseM kulakari gurupanA mAnanA mithyAbhAva jAnanA / bahuri keI paTTakari gurupanoM mAneM haiN| kho koI pUrva mahaMtapuruSa bhayA hoya, tAkai pATi je ziSya pratiziSya hote bhAe, tahAM tinaviSai tisa mahaMtapuruSakaise guNa na hoya, tau bhI gurupoM mAnie, so aiseM hI hoya sau usa pATaviSai koI parastrIgamanAdi mahApApakArya karegA, so bhI dharmAtmA homA, sumatikoM prApta hogA, so saMbhave nAhIM / zrara vaha mahApApI hai, tau pATakA adhikAra kahAM rahyA / jo gurupadayogya kArya kare, so hI guru hai / bahuri keI. paheleM to strI Adike tyAgI the, pIche bhraSTa hoya vivAhAdi kAryakari gRhastha bhae, tinakI saMtati Apako guru mAne hai / so bhraSTa bhae pIche gurupanA kaiseM rahyA / ara gRhasthavat e bhI bhae / itanA vizeSa bhayA, jo e bhraSTa hAya gRhasya bhae / inikoM mUla gRhasthadharmI guru kaiseM maaneN| 268
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI. maha prakAza *100/10000/ bahuri kaI anya to sarva pApakArya kareM, eka strA para nAhIM, isa hI aMgakari gurupo haiN| so eka bhabrahma hI tau pApa nAhIM, hiMsA parigrahAdika bhI pApa haiM, tinakauM karate dharmAtmA guru kaiseM maanie| bahuri Saha dharmmabuddhiteM vivAhAdikakA tyAgI nAhIM bhayA hai| koI A| jIvikA vA khajjA Adi prayojanakoM lie vivAha na kare hai / jo dharmmabuddhihotI, to hiMsAdikakauM kAheka vadhaHvatA / bahuri jAkai dharmmabuddhi nAhIM, tArke zIlakI bhI dRr3hatA rahai nahIM / dhara vivAha kareM nAhIM, taba parastrIgamanAdi mahApApakoM upajAvai / aisI kriyA hoteM gurupanA mAnanA mahAbhramabuddhi hai / bahuri keI kADhU prakArakA bheSadhAranete gurupanau mAne haiM / so bheSa dhAreM kauna dharmma bhayA, jAtai dharmAtmA guru maaneN| tahAM keI TopI de haiM, keI gUdarI rAkhe haiM, keI colA pahareM haiM, keI cAdara or3he haiM, keI lAlavastra rAkheM haiM, keI svetavastra rAkhe haiM, keI bhagavAM rAkhe haiM, keI TATa pahare haiM, keI sRgachAlA pahareM haiM, keI rAkha lagAve haiM, ityAdi keI svAMga banAveM haiM / so jo zIta uSNAdika sahe na jAte the, lajjA na chuTai thI, to pAga, jAmA ityAdi pravRttirUpa vastrAdikakA tyAga kAhekoM kiyA / unakoM chori aise svAMga banAvane meM kauna dharmakA aMga bhayA / gRhasthAnika Thiganekai artha aise bheSa jAnane / 'jo gRhasthasArisA | apanA svAMga rAkhe, to gRhastha kaiseM ThigAvai / para inakoM unakari AjIvikA vA dhanAdikakA yA mAnAdikakA prayojana sAdhanA, tAtai tesA svAMga banAve haiM / jagata bholA tisa svAMgakoM 266
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.sa kAjAsAmAna amerecan dekhi ThigAdhe, ara dharma bhayA mAne, so yaha bhrama hai / soI kahyA hai, . jaha kuvi stArattomusijjamANo vimaeNae harisaM / .' vaha micchavesamuhiyA gayaM piNa muNaMti dhammaNihiM // 1 // ___ yAkA artha-jaise koI vezyAsaka puruSa dhanAdikakoM musAvatA huvA bhI haSa mAne hai, taiseM mithyAbheSakari Thige gae jIna te naSTa hotA dharma dhanakoM nAhIM jAne haiN| bhAvArtha, yaha mithyAbheSa vAle jIvanikI zuzrUSA AditeM apanA dharma dhana naSTa hoya, tAkA viSAda nAhIM, mithyAbujhadhite harSa kare haiN| tahAM keI to mithyA zAstraniviSa bheSa nirUpaNa kie haiM, tinako dhAreM haiM / so una zAstranikA karaNahArA pApI suganakriyAte uccapada prarUpaNate merI mAni ho / ho hai, yA anya jIva isa mArgaviSe bahuta lAgeM, isa abhiprAyateM mithyAupadeza diyaa| tAkI paraMparAkari vicArarahita je jIva te itanA to vicAreM nAhIM, jo sugamakiyAte uccapada honA batAye haiM, so yahAM kichU dagA hai| bhara bhramakari tinakA kahyA mArgaviSe pravatrte haiM / bahuri keii| zAstraniviSai to mArma kaThina nirUpaNa kiyA, so to sadhe nAhI, ara apanA U~cA nAma dha.. rAe binA loka mAne nAhIM, isa abhiprAyate yati muni prAcArya upAdhyAya sAdhu bhaTTAraka / sanyAsI yogI tapasvI nagna ityAdi nAma to UMcA dharAve haiM, ara inikA mAcaranikoM nAhIM sAdhi sake haiM, tAte icchAnusAra nAnAbheSa banAye haiN| bahuri keI apanI icchA anusAra hI EesariKKEXRAILERTISEMERIENamac 270
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mo.mA. prakAza to navIna nAma dharAve haiM,ara icchA anusAra hI bheSa banAve haiM / aiseM aneka bheSa dhAranete gurupano mAne haiM, so yaha mithyA hai| ihAM koU pUche bheSa to bahuta prakArake dIse, tinaviSe / sAMce jhUThe bheSako phesa pahacAna hoya / tAkA samAdhAna, jina bheSanivipe viSayakaSAyakA kichu khagAva nAhI, te bheSa sAMce haiN| so sAMce bheSa tIna prakAra hai, anya sarva bheSa mithyA haiM / so hI SaTpAhuuviSai kundakundAcAryakari kahA hai-- __egaM jiNasta svaM vidiyaM ukviTThAvayANaM stu| ___ abaraTThiyANa tidayaM cauddhaM puNa liMga daMsaNe Nasthi // 1 // ___ yAkA artha-eka to jinakA svarUpa nirmaya digaMbara munirsima, ara dUsarA utkRSTa bhAva kanikA rUpa dasaI myAraI pratimAkA dhAraka bhAvakakA liMga, bhara tIsarA AryikAnikA rUpa MB yaha strInikA liMga, aise e tIna liMga to zraddhAnapUrvaka haiN| bahuri cothA liMma samyagdarzana-1 svarUpa nAhIM hai / bhAvArtha, yaha ina tInaliMga vinA anyaliMgoM mAne, so pradhAnI nAhI, mithyAdRSTI haiN| bahuri ina bheSanivi keI bheSI apane bheSakI pratIti karAvaneke arthi kiMcit || dharmakA aMgakauM bhI pAle haiN| jaiseM khoTA rupaiyA calAvanevAlA tisavirSe kichu rUpAkA bhI aMza / rAkhe hai, saiseM dharmakA koU aMga dikhAya apanA uccapada manAve haiN| ihAM koU kahe-dharma || sAdhana kiyA, tAkA to phala hogA / tAkA uttara oolta076/kEGORI#0010Sectioniciprookinjalorferomoooo0000000mrogras-20 271
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. HOMoroclockasmootaceofaKHOOKGoodn036000crorceraokalaonkaroondlorOKNOOKISHOROGeogSjoonr saan jaise upavAsakA nAma dharAya kaNamAtrakA bhI bhakSaNa kare, to pApI hai| ara ekaMtakA ( ekAsanakA ) nAma dharAya kiMcit Una bhojana kare, to bhI dharmAtmA hai / taiseM uccapadavI | kA nAma dharAya tAmeM kiMcit bhI anyathA pravarce to mahApApI hai| ,ara nIcI padavIkA nAma dharAya, kichU bhI dharma sAdhana kare, to dharmAtmA hai / tAteM dharmasAdhana to jetA ghanai, setA kIjie / yAmeM kichu doSa nAhIM / parantu U~cA dharmAtmA nAma dharAya nIcI kriyA kie mahApApI hI ho hai / soI SaTpAhar3aviSa kundakundAcAryakari kahA hai jaha mAyarUbasariso tilatusamicaM Na gahadi bhatthesu / jai lei appa bahulaya tatto puNa jAi NiggoyaM // 1 // ___ yAkA artha-munipada hai, so yathAjAtarUpa sadRza hai / jaisA janma hote thA, taisA nagna hai| so vaha muni artha je dhana vastrAdika vastu tinaviSe tilatuSamAtra bhI grahaNa na karai / b| huri kadAcit alpa pA pahusva prahai, to tisateM nigoda jAya / so dekho, gRhasthapanemeM bahuta parigraha rAkhi kichu pramANa kare, to bhI svargamokSakA adhikArI ho hai para munipanemeM kiMcit parigraha aMgIkAra kie bhI nigoda jAnevAsA ho hai| tAve U~cA nAma dharAya nIcI pravRtti yukta nAhIM / dekho, TuMDAvasarpiNI kAlaviSe yaha kalikAla prapatre hai| tAkA doSakari jina- 272 matavirSe bhI munikA svarUpa to aisA jaisA pAya abhyantara parimahakAyAya nAhI, kevala apane CrocracoofaxaVERNOOR200049000otasoolaadootadorkasootiGOOTOS000000012GHOOT0001pclooratoofadartarior -
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. AtmAkoM Apo anubhakte zubhAzubhabhAvaniteM udAsIna ho hai / ara aba viSaya kaSAyAzakta / / prakAzajIva munipada dhAreM, tahAM sarvasAvadhakA tyAgI hoya paMca mahAvratAdi aMgIkAra kreN| bahuri sveta / raktAdi vastraniko graheM, vA bhojanAdivi lolupI hoya, vA apanI apanI paddhati badhAvanekoM udyamI hoya, vA keI dhanAdika bhI rAkheM, vA hiMsAdika kareM, nAnA prArambha kreN| so stok| parigraha grahaNekA phala nigoda kahyA hai, to aise pApanikA phalatau anantasaMsAra hoya hI hoy| / bahuri lokanikI ajJAnatA dekho, koI eka choTI pratijJA bhaMga kareM, tAkoM to pApI kaheM, ara aisI ghar3I pratijJA bhaMga karate dekheM, tinakoM guru mAneM, munivat tinakA sanmAnAdi kareM / so || zAstraviSa kRtakArita anumodanAkA phala kahyA hai / tAtai vaisA hI phala inakoM bhI lAge haiN| munipada lenekA to krama yaha hai-pahaleM tatvajJAna hoya, pIche udAsIna pariNAma hoya, pariSahAdi sahanekI zakti hoya, taba vaha svayameva muni bhayA cAhe / taba zrIguru munidharma aMgIkAra karAveM / yaha kauna viparIta je tattvajJAnarahita viSayakaSAyAsa jIva tinakoM mAyAkari vaa|| lobha dikhAya munipada denA,pIche anyathA pravRtti karAvanI;so yaha bar3A anyAya hai / aiseM kuguru kA vA tinake sevanakA niSedha kiyA / aba isa kathanake dRr3hakaranekoM zAstranikI sAkSI dIjie hai / tahAM upadezasiddhAMtaratnamAlAviSai aisA kayA hai,-- guruNo bhaTTA jAyA sade thuNiUliti dANAI /
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - doSaNavi anuNiasArA dUsamisanayammi buDdati // 1 // kAladoSate guru je haiM, te bhATa bhae / bhATavat zabdakari dAtArakIstutipharikai dAnAdi prahai haiM / so isa dukhamA kAlavirSe dAtAra vA pAtra doka hI saMsAravirSe DUbe haiN| bahuri tahAM / / / kahyA hai, sappe diThe NAsai loo Nahi kovi kiMpi aneI / jo cayai kuguru sappaM hA mUDhA bhaNai taM duDheM // 2 // ___sarpakoM dekhi koI bhAge, tAkI to loka kichu bhI kahai nAhIM / hAya hAya dekho, jo kugurusarpako chore, tAhi mUr3ha duSTa kaheM, burA boleN| sappo ikkaM maraNaM kuguru arthatAi dei mrnnaaii| to vara sappaM gahiyaM mA kugurusevaNaM bhava // 1 // aho sarpakari to eka hI bAra maraNa hoya para kusuru anaMtamaraNa de hai, anantadAra janma / maraNa karAve hai| tAte he bhadra, sAMpakA grahaNa to bhalA ara kugurukA grahaNa malA nAhIM / va. huri saMghapaSTavirSe aisA kahyA hai, surakSAmaH kila koopa raMkazizukaH prayujya caitye kacit kRtvA kiMca va pakSamakSatakaliH prAptastadAcAryakam / Trandocracarooroorproof880000000000019880010200+OMotodontaciolarsionkickrokickook00/+ok - -- 274 -
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mara bhakAza Asstainment - - citraM cetyagRhe gRhIyati nije gacche kuTumbIyati svaM zakrIyati bAlizIyati budhAn vizvaM varAkIyati // yAkA artha--dekho kSudhAkari kRza koI raMkakA pAlaka so kahIM caityAlayAdiviSa dIkSA dhAri koI pakSakari pAparahita na hotAsaMtA prAcAryapadoM prApta bhyaa| bahuri vaha caityAlayavirSe || apane gRhavat praparse haiM, nijagacchaviNe kuTumbavat pravarte hai, ApakoM iMdrabat mahAn mAna hai, jJAnInikauM bAlakavata ajJAnI mAne hai, sarvagRhasthanikoM raMkavat mAne hai / so yaha bar3A Azcarya bhayA hai / vahuri 'parahiu na ca varddhito na ca na ca krIto' ityAdi kAvya hai| jinakari janma bhayA nAhIM, badhyA thorA pola liyA nAhI, deNadAra bhayA nAhI, ityAdi koI prakAra sambandha nAhIM, ara gRhasthAne managabhavat bahAvai, jorAvarI dAnAdika le, so hAya hAya yaha jagat rAjAkari rahita hai / keNiyAya pUchanevAlA naahiiN| yahAM koU kahai, e to zvetAmbaraviracita | upadeza hai tinako sAkSI kAhekoM daI / tAkA uttara jaiseM nIcApuruSa jAkA niSedha kare, tAkA uttamapuruSake to sahaja hI niSedha kiyA / jaise jinake vastrAdi upakaraNa kahe, ve hU jAkari niSedha kareM, to digambaradharmaviSai to aisI vipa-1 rItikA sahaja hI niSedha bhayA / bahuri digambaragraMthaniviSe bhI isa zraddhAnake poSaka vacana haiN| tahAM zrIkundakundAcAryakRta SaTAviva ( darzanapAhur3ameM ) aisA kahA hai, 275
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ m aee dasaNasUlo dhammo uvaiTTha jiNavarehiM sissANaM / taM soUNa sakaraNe dasaNahINo Na vaMdivyo // 2 // jinavarakari samyagdarzana hai mUla jAkA aisA dharma upadezyA hai| tAkI sunakari he karNasahita ho, yaha mAnau-samyaktvarahita jIva baMdaneyogya nAhIM / je Apa kuguru te kugurukA zraddhAnasahita samyakI kaise hoya / vinA samyakta anya dharma bhI na hoy| dharma vinA baMdaneyogya kese hoya / bari je nAI bhAbhaTTA NANe bhaTTA carittabhaTTAya / pardo mA bhaTTA sesaMpi jaNaM viNAsaMti // 8 // je darzanavikAra haiM, jJAnavirSe bhraSTa haiM, cAritrabhraSTa haiM, te jIva bhraSTatai bhraSTa haiN| aura bhI jIva jo unakA upadeza mAneM haiM, tina jIvanikA nAza kareM haiM-burA kare haiN| bahuri anArakarAvAsAjabhara samanawrenewaanema je daMsaNesu mahA pAe pADaMti dasaNadharANaM / te iMti lullamUyA vohI puNa dullahA tesi // 12 // je zrApa to samyaktate bhraSTa haiM, ara samyaktadhArakanikoM apane pagAM par3AyA cAhai haiM, te | lale gaMge ho haiM vA sthAvara ho haiM / bahuri tinakai bodhakI prApti mahAdurlabha ho hai|
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mA.mA. prakAza ---do-parogy+HOMonomorpi+030tes-00-0080PORTornacscronioremoderage jevi paDaMti ca tesiM jANaMtA lajjagAravabhaeNa / tesipi Natthi vohI pAvaM aNumoyamANANaM // 13 // jo jANatA huvA bhI lajjAgArava bhayakari tinakai pagoM par3e haiM, tinakai bhI bodhI jo sa-1 myakta so nAhIM hai / kaise haiM e jIva, pApakI anumodanA karate haiN| pApInikA sanmAnAdi kie| tisa pApakI anumodanAkA phala lAge hai / bahuri ( sUtrapAhur3ameM ) kahai haiM, jassa pariggahagahaNaM appaM bahuyaM ca havada liNgss| so garahiu jiNavayaNe pariMgaharahimao NirAyAro // 16 // jisa liMgakai thorA vA bahuta parigrahakA aMgIkAra hoya, so jinavacanaviSai nidAyogya hai| pariyaharahita hI anagAra ho hai / bahuri (bhAvapAhur3ameM ) kahai haiM dhammammi NippivAso dosAvAso ya ikhuphullsmo| NipphalaNigguNayAro NaDasavaNo NaggarUveNa // 71 // jo dharmaviSa nirudyamI hai, doSanikA ghara hai, ikSuphUla samAna niSphala hai, guNakA Aca raNakari rahita hai, so nagnarUpakari naTa zramaNa hai / bhAMDavat bheSadhArI hai / so nagna bhae bhaaNdd| kA dRSTAMta saMbhava hai / parigraha rAkheM, to yaha bhI dRSTAMta bane naahiiN| bahurimodapAhur3ameM kahA hai Postrologmoorackoopclopa600200090footo3600k2Cookierciacoop:00130003cdo-Ecoopera-OME 277 -
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ / +Kactretboxo000-00-00-mendorf90/+of++kti ma je pAvamohiyamaI liMgaM dhataNa jiNavariMdANaM / pAvaM kuNaMti pAvA te cattA mokkhamaggammi // 78 // pApakari mohita bhaI hai buddhi jinakI aise je jIva jinavaranikA liMga dhAri pApa kareM haiM, te pApamUrti mokSamArgavi bhraSTa jAnane / bahuri aisA kahA hai je paMcacelasattA gaMthaggAhIya jaaynnaasiilaa| AdhAkammammirayA te cattA moknamaggammi // 7 // je paMcaprakAra vastravirSe prAsakta , parigrahake grahaNahAre haiM, yAcanAsahita haiM, adhaHkarma Adi dopaniviSai rata haiM, te mokSamArgaviSai bhraSTa jAnane / SaDDari kundakundAcAryakRta liMgapAhur3a hai, tAviSe muniliMgadhAri jo hiMsA prArambha yaMtramaMtrAdi kareM haiM, tAkA niSedha bahuta kiyA hai| bahuri guNabhadrAcAryakRtAtmAnuzAsanavirSe aisA kahyA hai,- . itastatazca prasyanto vibhAvA yathA mRgAH / vanAdvasantyupagrAma kalau kaSTaM tapasvinaH // 17 // kalikAlaviSai tapasvI mRgavatU idhara udharatai bhayavAn hoya vanate nagarakai samIpa base haiM, / yaha mahAkhedakArI kArya bhayA hai| yahAM nagarasamIpa hI rahanA niSedhyA, to nagaraviSai rahanA to / niSiddha bhayA hii| oksei0010300380+05roesExrasi+ 278
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mAH prakAza varaM mAhartyamevAdya sapaso mAvijanmanaH / sustrIkaTAcaluNTAkaluptavairAgyasampadaH // 20 // prabAra honahAra hai anantasaMsAra jAte aise tapate gRhasthapanA hI bhalA hai / kaisA hai vaha || tapa prabhAta hI strInike kaTAkSarUpI luTerenikari lUTI hai vairAgya saMpadA jAkI aisA hai / bahuri | | yogIndradevakRta paramAtmAprakArAvirSe aisA kahA hai dohaa| cillA cillI putthayahi, tUsai mRr3ha nnibhNtu| eyahiM lajjai NANiyau, baMdhahaheu muNaMtu // 214 // celA celI pustakanikari mUr3ha saMtuSTa ho hai / bhrAMtirahita aise hI hai / bahuri jJAnI inako | baMdhakA kAraNa jAnatA saMtA inakari lajjAyamAna ho hai| kezavi appA vaMciyau, sira luJcivi chAreNa / sayalavi saMga ta parihariya, jiNavaraliMgadhareNa // 216 // kisI jIvakari apanA prAtmA ThigyA / so kauna, jiha jIva jinavarakA liMma dhArayA a rAvakari mAthAkA locakari samastaparigraha chAMDyA naahiiN| je jiliMga dharevi muNi iTThapariggaha liMti / MINSawane opitrokestricterracio-groscopORIERRIOCHOOT00080+okMalKetonkothevasio86 276 - o
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ Roopsieutarnadousewindoorangoosindinatorpadossionerotestandorkartanat9-10.109o chadikarevi Nu tevi jiya, so puNa chadadi gilanti // 217 // ____ he jIva ! je muni liMgadhAri iSTa parigrahako graheM haiM, te chardi kari tisa hI chardikU bahuri bhale haiN| bhAvArtha yaha niMdanIya hai / ityAdi tahAM kahai haiN| aise zAstraniviSa kugurUkA vA tinake AcaranakA vA tinakI suzrUSAkA niSedha kiyA hai, so jaannaa| bahuri jahAM munikai dhAtrIdUtAdi chIyAlIsa doSa AhArAdiviSe kahe haiM, tahAM gRhasthanike bAlakanikoM prasanna ka ranA, samAcAra kahanA, maMtra auSadhi jyotipAdi kArya ghatAvanA ityAdi, bahuri kiyA karAyA hai| anumodyA bhojana lenA ityAdi kriyAkA niSedha kiyA hai / so aba kAladoSate inahI doSa nikoM lagAya AhArAdi grahai haiM / bahuri pArzvastha kuzIlAdi bhraSTAcArImuninikA niSedha kiyA hai, tinahIkA lakSaNanikoM dharai haiN| itanA vizeSa-ve dravyAM to nagna rahe haiM, e nAnAparigraha rAkhe haiM / bahuri tahAM muninikai bhramarI Adi AhAra lenekI vidhi kahI hai| e Asakta hoy| dAtArake prANa pIDi mAhArAdi prahai haiM / bahuri gRhasthadharmavirSe bhI ucita nAhI vA anyAya lokaniMdya pAparUpa kArya tinakaM karate dekhie hai| bahuri jinabimba zAstrAdika sarvotkRSTa pUjya tinakA to avinaya kareM haiM / bahuri zrApa tinase bhI mahaMtatA rAkhi UcA baiThanA Adi pravatiko dhAre haiM / ityAdi aneka viparItitA pratyakSa bhAsai ara Apako muni mAne, mUSaguNAdikake dhAraka kahAveM / aiseM hI apanI mahimA karAveM / bahuri gRhastha bhole unakari prazaMsAdika 380pzHORRORIGYOOKOctropirefo+180NOKGOOKacroorcoacroopsiookG10018010010ccootoskoolackoncernment
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kari Thige hue dharmakA vicAra kareM naahiiN| unakI bhaktiviSa tatpara ho haiN| so bar3e pApakoM bar3A dharma mAnanA, isa mithyAtvakA phala kaise anantasaMsAra na hoya / eka jinavacanakoM a-1 nyathA mAne mahApApI honA, zAstraviSe kahA hai| yahAM to jinavacanakI kichu bAta rAkhI hii| | nAhIM / isa samAna aura pApa kauna hai| aba yahAM kuyuktikari je tina kugurunikA sthApana hai| | kare haiM, tinakA nirAkaraNa kIjie hai| tahAM vaha kahai haiM, gurUvinA to nigurA hoya, ara vaise || | guru pravAra dIse nAhIM / tAte inahIkoM guru mAnanA / tAkA uttara, nigurA tau vAkA nAma hai, jo guru mAne hI nAhIM / bahuri jo guruko to mAna ara isa || kSetraviSe gurukA lakSaNa nAdekhi kAhUkoM guru na mAne, to isa zraddhAnate to nigurA hotA naahiiN|| / jaiseM nAstikya to vAkA nAma hai, jo paramezvarakoM mAne hI naahii| (bahuri jo paramezvarakoM to mAnai ara isa kSetravi paramezvarakA lakSaNa na dekhi. kAhUko paramezvara na mAne, tau naastiky| hotA nAhIM / taile hI yaha jAnanA / bahuri vaha kahai haiM, jainazAstraniviSe abAra kevalIkA tau / abhAva kayA hai, munikA to abhAva kayA nAhIM / tAkA uttara, aisA to kahyA nAhIM, ina dezanivi sadbhAva rahegA / bharata kSatriya kahai haiM, so bharatabatra to bahuta bar3A hai / kahIM sadbhAva hogA, tAtai abhAva na kayA hai / jo tuma raho ho, jisahI kSetraviSa sadbhAva mAnoge, to.jahAM aise bhI muni na pAvoge, tahAM jAvoge taba kisakoM 122 poracterta00016footadoot20-00809001058001000000000000HRIGforopaikaragurmerits
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ II guru mAnoge / jaise haMsanikA sadbhAva avAra kahA hai bhara haMsa dIsate nAhI, to aura pakSInikoM / / kAza || to haMsapanA mAnyA jAtA nAhIM / taiseM muninikA sadbhAva abAra kahyA hai| ara muni dIsate | nAhIM, to auranikoM to muni mAnyA jAya nAhIM / bahuri vaha kahai haiM, eka akSarakA dAtAkoM / / guru mAne haiN| je zAstra sikhAveM vA sunAveM, tinakauM guru kaise na mAnie, tAkA uttara, guru nAma bar3ekA hai / so jisa prakArakI mahaMtatA jAkai saMbhavai, tisa prakAra tAkauM guru| saMjJA saMbhave / jaiseM kula apekSA mAtApitAkauM gurusaMjJA hai, taiseM hI vidyA par3hAvanevAlekoM vidyA apekSA gurusaMjJA hai / yahAM to dharmakA adhikAra hai| tAteM jAkai dharmaapekSA mahaMtatA saMbhave, / / | so hI guru jAnanA / so dharma nAma cAritrakA hai / 'cArittaM khalu dhammo' aisA zAstravirSe kahyA / / hai / tAteM cAritrakA dhArakahIkoM gurusaMjJA hai| bahuri jaise bhUtAdikakA nAma bhI deva hai, tathApi yahAM devakA zraddhAnavirSe arahaMtadevahIkA grahaNa hai / taiseM auranikA bhI nAma guru hai, tathApi zraddhAnaviSe nirmathahIkA grahaNa hai / so jinadharmavirSe arahaMta deva niragraMtha guru aisA prasiddha| vacana hai| yahAM prazna-jo nigraMthavinA aura guru na mAnie, so kAraNa khaa| tAkA uttara nigraMthavinA anya jIva sarvaprakArakari mahaMtatA nAhI dharai haiM / jaiseM lobhI zAstravyAkhyAna | / kare, tahAM vaha vAkauM zAstra sunAvaneMteM mahaMta bhayA / vaha vAkoM dhanavastrAdi denete mahaMta bhayA / / yadyapi vAhya zAstra sunAdhanevAlA mahaMta rahai, tathApi aMtaraMga lobhI hoya, so dAtAko ucca maane| 282
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ K momA prakAza ara dAtAra lobhIkoM nIcA mAne, tAte vAkai sarvathA mahaMtatA na bhaI / yahAM koU kahai, nigraMtha bhI to AhAra le he tAkA uttara lobhI hoya dAtArakI suzrUSAkari dInatAte AhAra na le hai / tAteM mahaMtatA ghaTai nAhIM / jo lobhI hoya, so hI hInatA pAvai hai| aise hI anya jIva jaanne| tAteM nigraMdha hI sarvaprakAra mahaMtatAyukta haiN| bahuri nigraMthavinA anya jIva sarvaprakAra guNavAn naahiiN| tAte guNa nikI apekSA mahantatA ara doSanikI apekSA hInatA bhAse, taba niHzaMka stuti karI jaay| IM naahiiN| bahuri nigraMthavinA anya jIva jaisA dharma sAdhana kareM, taisA vA tisate adhikA gRha stha bhI dharmasAdhana kari sake / tahAM gurusaMjJA kisakoM hoya / tAteM bAhyaabhyantaraparigraharahita nipa~thamuni haiM, so hI guru haiN| yahAM koU kahai, aise guru to avAra yahAM nAhI, tAtai jaise | arahantakI sthApanA pratimA hai, taiseM gurunikI sthApanA e bheSadhArI haiM-tAkA uttara jaise rAjAkI sthApanA citrAmAdikakari kie to pratipakSI naahiiN| bhara koI sAmAnya || manuSya ApakauM rAjA manAvai, to tisakA pratipakSI ho hai / taiseM arahaMtAdikakI paassaannaadi| viSe sthApanA banAve, to tinakA pratipakSI nAhIM ara koI sAmAnya manuSya ApakoM muni manAvai, to vaha muninikA pratipakSI bhayA / aise hI sthApanA hotI hoya, to arahaMta bhI ApakoM | manAyo / bahuri unakI sthApanA hoya, to bAhya to aise hI bhae caahiye| ve nigraMtha e bahuta 0 0000000-00-00agonadosiOTOGoaasion-actonizeio G4 PRICE 30-00000000000
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAza kahacrookaar-oKORE0%20ootpcMOOGeojpcroofacHoomdoogacroofactootagoodDHOO-HAGMOORDEMORROMoroacroofacRONDS | parigrahake dhArI, yaha kaise bneN| bahuri koI kahai-aba zrAvaka bhI to jaise saMbhaveM, taise nAhIM / tAte' jaise zrAvaka taiseM muni / tokA uttara zrAvakasaMjJA to zAstraviSai sarvagRhastha jainIkoM hai / zreNika bhI asaMyamI thA, tAko uttara| purANaviSa zrAvakoptama khyaa| bAraha sabhAviSezrAvaka kahe, tahAM sarva vratadhArI na the| jo sarva vratadhArI hote, to asaMvata manuSyanikI judI saMkhyA kahate, so kahI naahiiN| tAtai gRhastha jainI || // zrAvakanAma pAve haiM / ara munisaMjJA to nigraMtha vinA kahIM kahI nAhIM / bahuri zrAvakake to ATha mUlaguNa kahe haiM / so madya mAMsa madhu paMcaudaMbarAdi phalanikA bhakSaNa zrAvakanika hai nAhIM, taat|| kAhU prakArakari zrAvakapanA to saMbhavai bhI hai / ara munike aTThAIsa mUlaguNa haiM, so bheSInikai | | dIsate hI nAhIM / tAteM munipanI kAhaprakArakari saMbhave nAhIM / bahari gRhasthaavasthAviSe to pUrve / / | jaMbUkumArAdika bahuta hiMsAdikakArya kie sunie hai| muni hoyakari tau kAhUne hiMsAdika | kArya kie nAhIM, parigraha rAkhe nAhI, tAtai aisI yukti kArijakArI nAhIM / bahuri dekho, A| dinAthajIkI sAtha cyAri hajAra rAjA dIkSA leya bahuri bhraSTa bhae, taba deva unakoM kahate bhae, || | jinaliMgI hoya anyathA prvttoge to hama daMDa deNge| jinaliMga chori tumhArI icchA hoya, so / hI kro| tAteM jinaliMgI kahAya anyathA pravatte, to daMDa yogya hai / baMdanAdiyogya kaise hoya / aba bahuta kahA kahie, je jinamataviSa kubheSa dhAreM haiM, te mahApApa upajAveM haiN| anya jIva u Tre-pokoolaakootakooRROREGOROORPHOORCMOOHORO00300-008001860048fnotato-0-180000000001033000
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza oofaceOfRGYouTEMPAPEYOOTECHNORREFROHINOORIGINEERClonaceopogeoscieo2cinercolooksRE GAREKOSIOMore nakI suzrUSA Adi kareM haiM, te bhI pApI ho haiM / padmapurANaviSe yaha kathA hai-jI zreSThI dharmAmA cAraNa muninikoM bhramate bhraSTa jAni AhAra na diyA, to pratyakSa bhraSTa tinakauM dAnAdika denA kaise saMbhavai / yahAM koU kahai, hamAre aMtaraMgavirSe zraddhAna to satya hai, parantu bAhya lajjAdikari ziSTAcAra kareM haiM, so phala to aMtaraMgakA hogA ? tAkA uttr| SaTpAhuiviSai lajjAdikari vaMdanAdikakA niSedha dikhAyA thA, so pUrvai hI kahyA thaa| bahuri koU jorAvarI mastaka namAya hAtha jur3Avai, taba to yaha saMbhavai, jo hamArA aMtaraMga na / thaa| ara ApahI mAnAdikatai namaskArAdi kara, tahA~ aMtaraMga kaiseM na kahie / jaiseM koI aMtaraMgaviSe to mAMsakoM burA jAnai ara rAjAdikakA bhalA manAvanekauM mAMsa bhakSaNa kare, to vAkoM | batI kaise mAnie / taiseM antaraMgaviNe to kugurusevanakoM burA jAne ara tinakA vA lokanikA || | bhalA manAvanekoM sevana kareM, te zraddhAnI kaise kahie / tAte bAhyatyAga kie hI antaraMga tyAga / / saMbhava hai| tAta je zraddhAnI jIva haiM, tinakoM kAhaprakArakari bhI kuguruniko suzrUSAAdi ka-M ranI yogya nAhIM / yAprakAra kugurusevanakA niSedha kiyaa| yahAM koU kahai-kAhU tattvazraddhAnIkoM || kugurusevanateM mithyAtva kaisaiM bhayA / tAkA uttara___ jaise zIlavatI strI parapuruSasahita bharivat ramaNakriyA sarvathA kare nAhI, taiseM tattvazraddhAnI puruSa kugurusahita suguruvat namaskArAdikriyA sarvathA karai nAhIM / kAhete, yaha to jIvA- 285 ro-EcfoomerONatoreetOMEGMOREOVO1800001983-96408009000180100106foneGlo+100012graatpatanipsfoolaGa
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0800excxoparooraldhooracio5000010080010303030 ditattvanikA zraddhAnI bhayA hai| tahAM rAgAMdikauM niSiddha zraddhai hai, vItarAgabhAva zreSTha mAne | hai, tAte tinakai vItarAgatA pAIye / vaise hI gurukoM uttama jAni namaskArAdi kare haiM / jinakai | rAgAdika pAie, tinako niSiddha jAni namaskArAdi kadAcit kare naahiiN| koU kahai, jaise | rAjAdikauM kare, taiseM inakoM bhI kare hai / tAkA uttara___rAjAdika dharmapaddhativiSa nAhIM / gurUkA sevana dharmapaddhativiSa hai| so rAjAdikakA | sevana to lobhAdikate ho hai / tahAM cAritramohahIkA udaya saMbhavai hai / ara gurunikI jAyagA || kugurunikoM see / satvazraddhAnake kAraNa gurU the, tinateM pratikUlI bhyaa| so ljjaadikte| | jAne kAraNaviSa viparItitA upajAI, tAkai kAryabhUta tatvazraddhAnaviSai dRr3hatA kaise saMbhavai / tAte tahAM darzanamohakA udaya saMbhavai hai / aiseM kugurunikA nirUpaNa kiyaa| aba kudharmakA nirUpaNa kIjie hai jahAM hiMsAdikAya upaje vA viSayakaSAyanikI vRddhi hoya, tahAM dharma mAnie, so kudharma jAnanA / tahAM yajJAdikakriyAniviNe mahA hiMsAdika upajAveM, bar3e jIvanikA ghAta kreN| bhara tahAM indriyanike viSaya poNe / tina jIvaniviNe duSTabuddhi kari raudradhyAnI hoya tIvralobhate / / auranikA curAkara apanA koI prayojana sAdhyA cAhai, aisA kAryakari tahAM dharmamAneM, so kudharma hai / bahuri tIrthaniviNe cA anyatra snAnAdikArya kareM, tahAM bar3e choTe ghane jIvanikI / oroopcropcooxcxopcoOGHORMOOOcrometeo200-36003coopamory26OrgoolasacOOTB600 o 08000RORE OroxeoxeroxE60- 0 286 Paro
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ | hiMsA hoya, zarIrakoM caina upaje, tAtai viSayapoSaNa hoya, tAte kAmAdaka badhe, kutUhalAdikaprakAza ri tahAM kaSAyabhAva vadhAvai, bahuri tahAM dharma mAnai so kudharma hai / bahuri saMkrAMti, grahaNa, vyatIpAsAdikaviNe dAna de, vA khoTA grahAdikakai arthi dAna de, bahuri pAtra jAni lobhIpuruSa|nikoM dAna de, bahuri dAnaviSe suvarNa hastI ghor3A tilaAdi vastunikoM de, so saMkrAnti aadi| parva dharmarUpa nAhoM / jyotiSI saMcArAdikakari saMkrAMtiyAdi ho hai| bahuri duSTaprahAdikakai artha || diyA, tahAM bhaya lobhAdikakA Adhikya bhayA / tAtai tahAM dAna denemeM dharma naahiiN| bahuri / lobhIpuruSa deneyogya pAtra nAhIM / jAte lobhI nAnA asatyayukti kari Thige haiN| kichU bhalA karate nAhIM / bhalA to laba hoya, jaba yAkA dAnakA sahAyakari vaha dharma sAdhai / so vaha to | ulaTA pAparUpa pravarte / pApakA sahAIkA. bhalA kaise hoya / so hI rayaNasAra zAstra viSe / | kahyA hai-- sappurisANaM dANaM kappatarUNAM phalANa sohaM vaa|| lohINaM dANaM jai vimANasohA savassa jANeha // 1 // satpuruSanikoM dAna denA, kalpavRkSanike phalanikI zobhA samAna hai ara sukhadAyaka hai| bahuri lobhIpuruSanikoM dAna denA jo hoya, so zaba jo masyA tAkA vimANa jo cakraDola || 287 / tAkI zobhAsamAna jAnahu / zobhA to hoya, parantu dhanIko paramadukhadAyaka ho hai| tAte lo OHORomadivoticoniacroprotococcorrecorreco108001060010dostosook600-300036MookRROHOK
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAza mA. bhIpuruSanikoM dAna denemeM dharma nAhIM / bahuri dravya to aisA dIjie, jAkari vAkai dharma vadhai / / sudharNa hastIAdi dIjie, tinakari hiMsAdika upaje vA mAna lobhAdika vdhai| tAkari mahApApa hoya / aisI vastunikA denevAlAko puNya kaise hoya / bahuri viSayAsakta jIva ratidAnAdikavirSe puNya ThaharAvai haiM / so pratyakSa kuzIlAdi pApa jahAM hoya, tahAM puNya kaise hoya / ara yukti milAvanekauM kaheM, jo vaha strI sukha pAvai hai| to strI to viSayasevana kie sukha pAve hI pAvai, zIlakA upadeza kAhekauM diyaa| ratisamayavinA bhI vAkA manoratha anusAra na pravarte duHkha pAvai / so aisI asat yukti banAya viSayapoSanekA upadeza dehaiN| aise hI dayA-- / dAna vA pAtradAnavinA anya dAna deya dharma mAnanA sarva kudharma hai| vahuri vratAdikakarike tahAM hiMsAdika vA viSayAdika badhAvai hai / so bratAdrika tau tinakA ghaTAvaneke arthi kIjie hai / bahuri jahAM annakA to tyAga karai ara kandamUlAdikanikA || bhakSaNa kare, tahAM hiMsA vizeSa bhaI-svAdAdikaviSaya vizeSa bhae / bahuri divasaviSai tau bhojana kareM nAhIM, ara rAtriviSe kareM / so pratyakSa divasabhojanateM rAtribhojanaviNe hiMsA vizeSa bhAse, pramAda vizeSa hoya / bahuri bratAdikari nAnA zrRMgAra banAveM kutUhala kareM juvAmAdirUpa pravate, ityAdi pApakriyA kareM, bahuri bratAdikakA phala laukika iSTa kI prApti aniSTakA nAzakoM cAheM, tahAM kaSAyanikI tIvratA vizeSa bhaI / aiseM batAdikari dharma mAne haiM, so kudharma hai| 288 rooceroof000000000000380010200106MOONREMONYzerontackootacleo10800102800-1000 RO-H3000128Moojacx. naraat e me
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuri bhaktyAdikAbhivipa hilAdika pAra badhAveM, vA gIta nRtyAdika vA iSTa bhojanAprakAzadika vA anya sAmagrInikari viSayanikoM porSe, kutUhala pramAdAdirUpa prvH| tahAM pApa tau / / hai bahuta upajAve, ara dharmakA kichU sAdhana nAhIM / tahAM dharma mAne, so sarva kudharma hai| bahuri / / keI zarIrakoM tau kleza upajAveM ara tahAM hiMsAdika nipajAveM, kaSAyAdirUpa prvrt| jaisaiM / paMcAgni. tA, so agnikari bar3e choTe jIva jaleM, hiMsAdika vadhai; yAmai dharma kahA bhayA / vahuri adhomukha mUleM, UrdhvabAhu rAkheM, ityAdi sAdhanakari tahAM kleza hI hoya / kichU e dhanake aMga nAhIM / bahuri paknasAdhana kareM, tahAM netI dhotI Adi kAryaniviSai jalAdikakari hilAdika upaja, camatkAra koI upaje tAtai mAnAdika badhai, kichU tahAM dharmasAdhana nAhIM / ityaadi| laiza kareM, viSayakaSAya ghaTAvanekA koI sAdhana kareM nAhIM / aMtaraMgaviSai krodha mAna mAyA lobhakA abhiprAya hai, kRthA klezakari dharma mAne haiM, so kudharma hai| bahuri keI isa lokvissai| duHkha sahyA na jAya, vA paralokaviSai iSTa kI icchA vA apanI pUjA bar3hAvanekai arthi vA koii| | krodhAdikakAra apaghAta kreN| jaiseM pativiyogate agniviSe jalakari satI kahAvai hai, vA himA| laya gale hai, kAzIkarota le hai, jodita mArI le hai, ityAdi kAryakari dharma mAne haiM / so athaghAtakA to bar3A pApa hai / zarIrAdikatai anurAga ghaTyA thA, to tapazcaraNAdi kiyA hotA / mari jANemeM kauna dharmakA aMga bhayA / jAte apaghAta karanA dharma hai| aise hI anya bhI ghane | 286 PoojapugeniadoorprooEGoogcompoteoropoocleakrkonkactookacinoloxairol05 HINCE OFCOMFUN00320000000000THom-600xC0on%Excp010cpomotorasoorceHEGARH - - -
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma.pA. prakAza kudharmake aMga haiN| kahAM tAI kahie jahAM viSaya kaSAya vadhe, ara dharma mAnie, so sarva ku-11 dharma jAnane / dekho kAlakA doSa, jainadharmaviSai bhI kudharmakI pravRtti bhii| jainamataviSai je / dharmaparva kahe haiM, tahAM to viSayakaSAya chori saMyama pa pravarttanA yogya hai| tAkauM tau Adarai naahiiN|| ara vratAdikakA nAma dharAya tahAM nAnA zrRMgAra banAveM, vA gariSThabhojanAdi kareM, vA kutuuhlaadi| kareM, vA kaSAyabadhAvaneke kArya kareM, jUvA ityAdi mahA pAparUpa pravatta ! bahuri pUjanAdi kAryaviSai upadeza to yaha thA,-"sAvadyalezo bahupuNyarAzau doSAya nAlaM / " pApakA aMza, bahuta puNyasamUhaviSe doSake artha naahiiN| isa chalakari pUjAprabhAvanAdi kAryaniviSai| rAtriviSe dIpakAdikari vA anaMtakAyAdikakA saMgraha kari vA ayatnAcAra pravRttikari hiMsAdikarUpa pApa to bahuta upajAveM, ara stuti bhaktiAdi zubhapariNAmaniviSai pravarte nAhI, vA thore / pravatta, so ToTA ghanA naphA thorA, vA naphA kichu naahiiN| aisA kAryakaranemeM tau burA hI dIkhanA hoya / bahuri jinamaMdira to dharmakA ThikAnA hai / tahAM nAnA kukathA karanI, sovanA ityAdika pramAdarUpa pravatta, vA tahAM bAga vAr3I ityAdi banAya viSayakaSAya porSe, bahuri lobhI puruSanikoM dAnAdika deM, vA tinakI asalyastutikari mahaMtapano mAne, ityAdi prakArakari viSayakaSAyanikoM tau vadhAveM, ara dharma mAne, so jinadharma tau vItarAgabhAvarUpa hai / tisavirSe aisI pravRtti kAladoSate hI dekhie hai / yA prakAra kudharmasevanakA niSedhakiyA / ava isaviSai mithyAtvabhAva | 2072800500000000128800/YOO8000010crooka000-Goatmeo- ORNOOR00000000120400700000RRORIGE09. 1260
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. kaisai bhayA, so kahie haiprakAza tatvazraddhAnaviSe prayojanabhUta eka yaha hai rAgAdika chor3anA / isa hI bhAvakA nAma dharma // hai| jo rAgAdika bhAvanikoM badhAya dharma mAneM, tahAM tattvazraddhAna kaisaiM rahA / bahuri jinAjJAtai pratikUlahI bhayA / bahuri rAgAdibhAva tau pApa haiM / tinakauM dharma mAnyA, so yaha jhUThazrakhAna bhyaa| tAtai kudharma sevanavirSe mithyAttvabhAva hai| aise kudeva kuguru ku zAstralevanaviNe / mithyAtvabhAvakI puSTatA hotI jAni, yAkA nirUpaNa kiyaa| so hI SaTpAhuvicai kahyA hai-- kucchiyadevaM dhamma kucchiyaliMgaM ca baMdae joi / lajjAbhayagAravado micchAdiTTI have so du // 1 // jo lajAtai bhayateM bar3AIte bhI kutsit devakoM vA kutsit dharmakoM vA kutsit liMgakoM, baMda haiM, so mithyAdRSTI ho haiM / tAte jo mithyAtvakA tyAga kiyA cAhai, so pahale kudeva kuguru kudharmakA tyAgI hoya / samyaktvake pacIsa malanike tyAgaviSai bhI amUr3hadRSTi vA SaDAyatanavirSe bhI inahIMkA tyAga karAyA hai / tAtai inakA avazya tyAga karanA / bahuri kudevAdikake sevana te jo mithyAtvabhAva ho hai, so yaha hiMsAdikapApanita mahApApa hai / yAke phalate nigoda nr| kAdiparyAya pAIye hai| tahAM anaMtakAlaparyaMta mahAsaMkaTa pAIye hai / samyagjJAnakI prApti mahA durlabha hoya jAya hai / so hI SaTpAhuDaviNe ( bhAva pAhur3ameM ) kayA hai
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kucchiyadhammammi ratro, kucchiyapAsaMDibhantisaMjutto / kucchiyatavaM kuto kucchiya gaibhAyaNo hoI // 140 // jo kutsitadharmmaviSe rata hai, kuMtsita pAkhaMDInikI bhaktikari saMyukta haiM, kutsita tapakoM karatA hai, so jIva kutsita jo khoTIgati tArkoM bhoganahArA ho hai / so he bhavya ho, kiMcimAtra lobha' vA bhayatai kudevAdikakA sevanakari jAteM anaMtakAlaparyaMta mahAduHkha sahanA hoya aisA mithyAtvabhAva karanA yogya nAhIM | jinadharmaviSe yaha ta AmnAya hai / pahale bar3A pApa chur3Aya pIcheM choTApApa chur3AyA / so isa mithyAtvakoM saptavyasanAdikata bhI bar3ApApajAni pahale chur3AyA hai / tAteM je pApake phalate DareM haiM, apane AtmAkoM dukhasamudra meM na DubAyA cAheM haiM, te jIva isa mithyAtvaka avazya chor3o / niMdA prasaMsAdikake vicArata zithila honA yogya nAhIM / jAte' nItiviSe bhI aisA kahA hai nindantu nItinipuNA yadi vA stutratu lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / va vAstu maraNaM tu yugAntare vA nyAyAtpathaH pravilanti padaM na dhIrAH // 1 // jainiMde haiM to niMdo ra stave haiM to stavo, bahuri lakSmI Abo vA jAvo, bahuri ava 262
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo:mA. amesessmon n prakAza! hI maraNa hohu yA yugAMtaraviSai hohu parantu nItiviSa nipuNapuruSa nyAyamArgate peMr3ahU caleM naahiiN|| | aisA nyAya vicAri niMdAprazaMsAdikakA bhayatai lobhAdikatai anyAyarUpa mithyAtvapravRtti karanI / yukta nAhIM / maho, deva guru dharma to sarvotkRSTa padArtha haiN| inake AdhAra dharma hai| inaviSai || zithilatA rAkheM anyadharma kaise hoya tAteM bahuta kahanekari kahA, sarvathAprakAra kudeva kuguru kudharma | kA tyAgI honA yogya hai| kudevAdikakA tyAga na kie mithyAtvabhAva bahuta puSTa ho hai| ara / abAra yahAM inakI pravRtti vizeSa pAIye hai / tAte inakA niSedharUpa nirUpaNa kiyA hai| tAkoM jAni mithyAtvabhAva chor3i apanA kalyANa kro| iti mokSamArgaprakAzakanAma zAstravirSe kudevakugurukudharmaniSedhaSarNanarUpa chaThA adhikAra samApta bhayA // 6 // wwecommee 40000200.03%00103300195003commerootacootacrocc0000000000000RIORKOCHORRHOID10000@ookORY dohaa| isa bhavataruko mUla ika, jAnahu mithyAbhAva / tAkoM kari nirmula aba, karie mokSa upAva // 1 // artha, je jIva jainI haiM, jina AjJAoM mAneM haiM, ara tinakai bhI mithyAtva rahai hai tAkA varNana kIjie haiM-jAte isa mithyAtvabairIkA aMza bhI burA hai, tAte sUkSmamithyAtva bhI tyA 26
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza gane yogya hai / tahAM jina AgamaviSa nizcaya vyavahArarUpa varNana hai / tinaviSe yathArthakA nAma | nizcaya hai / upacArakA nAma vyavahAra hai so inake svarUpakoM na jAnate anyathA pravatta haiM, soI kahie hai keI jIva nizcayakoM na jAnate nizcayAbhAsake zraddhAnI hoya ApakoM mokSamArgI mAne haiN| apane AtmAkoM siddhasamAna anubhavai haiN| so Apa pratyakSasaMsArI haiM / bhramakari A-18 |poM siddha mAneM soI mithyAdRSTI haiM / zAstraniviSai jo siddha samAna AtmAkoM kahyA hai, so dravyadRSTikari kahyA hai, paryAya apekSA samAna nAhIM haiN| jaise rAjA ara raMka manuSyapanekI apekSA samAna haiM, rAjApanA raMkapanAkI apekSA to samAna naahiiN| taiseM siddha ara saMsArI jIvattvapanekI apekSA samAna haiM, siddha panA saMsArIpanAkI apekSA to samAna nAhIM / yaha jaise siddha zuddha haiM, / taise hI ApakauM zuddha mAne / so zuddha azuddha avasthA paryAya hai / isa paryAyaapekSA samAnatA / * mAnie, so yaha mithyAdRSTI hai| bahuri Apakai kevalajJAnAdikakA sadbhAva mAne, so Apakai tau || kSayopazamarUpa matizrutAdi jJAnakA sadbhAva hai / kSAyikabhAva tau karmakA kSaya bhae ho hai / yaha bhramateM karmakA kSaya bhae binA hI kSAyikabhAva mAne / so yaha mithyAdRSTI hai| zAstraniviSai / sarva jIvanikA kevalajJAnasvabhAva kahyA hai, so zaktiapekSA kahyA hai| sarvajIvaniviSa kevalajJAnAdirUpa honekI zakti hai| vartamAna vyaktatA tau vyakta bhae hI khii| koU aisA mAna hai, AtmAke pradezanivirSe to kevalajJAna hI hai, Upari AvaraNate pragaTa na ho hai / so yaha bhrama hai|| 264
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA jo kevalajJAna hoya, to vajapaTalAdi bhAr3e hote bhI vastukoM jAne / karmako Ar3e Ae kaise / aTakai / tAteM karmake nimittate kevalajJAnakA abhAva hI hai / jo yAkA sarvadA sadbhAva rahai hai, to yAkoM pAriNAmika bhAva kahate, so yaha tau kSAyikabhAva hai| sarvabheda jAmeM garbhita aisA || caitanyabhAva so pAriNAmika bhAva hai / yAkI aneka avasthA matijJAnAdirUpa vA kevalajJAnAdi || II rUpa haiM, so e pAriNAmikabhAva nAhIM / tAtai kevalajJAnakA sarvadA sadbhAva na maannaa| bahuri | jo zAstranivirSe sUryakA dRSTAMta diyA hai, tAkA itanA hI bhAva lenA, jaiseM meghapaTala hote sUrya | prakAza pragaTa na ho hai, taiseM karmaudaya hote kevalajJAna na ho hai / bahuri aisA bhAva na lenA, | jaiseM sUryavirSe prakAza rahai hai, taiseM AtmAviSai kevalajJAna rahai hai / jAte dRSTAnta sarva prakAra | mile nAhIM / jaise pudgalaviNe varNaguNa hai, tAkI harita pItAdi avasthA haiN| so vartamAnaviSai| koI avasthA hote anya avasthAkA abhAva hI hai / taiseM AtmAviSe caitanya guNa hai, tAkI | / matijJAnAdirUpa avasthA haiM / so vartamAna koI avasthA hote anya avasthA kA abhAva hI | hai| bahuri koU kahai ki, AvaraNa nAma to vastukauM AcchAdanekA hai, kevalajJAnakA sadbhAva / / nAhIM hai, to kevalajJAnAvaraNa kAhekauM kaho ho / tAkA uttara| yahAM zakti hai tAkauM vyakta na hone de, tAkI apekSA AvaraNa kahyA hai| jaise deshcaaritr| kA abhAva hote zakti ghAtanekI apekSA apratyAkhyAnAvaraNa kahyA, taiseM jaannaa| bahuri aiseM ||295 Yeo156000000000202000000000000000000000000000000000199081810000oradoopla0016
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. jAnovastuviSai jo paranimitta bhAva hoya, tAkA nAma aupAdhikabhAva hai / ara paranimiprakAza tavinA jo bhAva hoya, so tAkA nAma khabhAvabhAva hai / so jaise jalakai agnikA nimitta hote, uNapano bhayo, tahAM zItalapanAkA abhAva hI hai / parantu agnikA nimitta miTe zItalatA hii| hoya jAya / tAteM sadAkAla jalakA svabhAva zItala kahie / jAteM aisI zakti sadA pAiye hai| / bahuri vyakta bhae svabhAva vyakta bhayA khie| kadAcit vyaktarUpa ho hai / taiseM AtmAkai karma / kA nimitta hote anyarUpa bhayA, tahAM kevalajJAnakA abhAva hI hai / parantu karmakA nimitta miTe | . sarvadA kevalajJAna hoya jAya / tAteM sadAkAla AtmAkA svabhAva kevalajJAna kahie hai| jAte aisI zakti sadA pAIye hai / vyakta bhae svabhAva vyakta jhayA kahie / bahuri jaise zItalakhabhAvakari uSNa jalakoM zItala mAni pAnAdi kare to dAjhanA hI hoya / taiseM kevalajJAnasvabhAvakari azuddha AtmAkoM kevalajJAnI mAni anubhave, to duHkhI hI hoya / aiseM je kevalajJAnAdika rUpa pAlAkoM anubhaveM he, te mithyAdRSTI haiN| baTuri rAgAdika bhAva Apake pratyakSa hote bhramaH kari AtmAkoM rAgAdirahita mAne, so pUchie hai-e rAgAdika to hote dekhie hai, e kis| dravyake astitvaviSa hai| jo zarIra vA karmapudgalake astitvavirSe hoya, tau e bhAva acetana | vA mUrgIka hoMya / sA to e rAgAdika pratyakSa cetanatA lie amUrtIkabhAva bhAse haiN| tAte e. bhAva AtmAhoke haiN| so hI samayasArake kala rAviSe kayA hai 266
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza POTOOTRICHOOTOOGogaroodmoonames kAryasvAdakRtaM na karma na ca tajjIvaprakRtyordvayorajJAyAH prakRteH svakAryanubhavAbhAvAnna ceyaM kRtiH / nekasyAH prakRteracitvalasanAjIvasya karttA tato jIvasyaiva ca karma taccidanugaM jJAtA na vai pudgalaH // 1 // __yaha rAgAdirUpa bhAvakarma hai, so kAhUkari kiyA nAhIM hai / tAte yaha kAryabhUta hai| bapari jIva ara karmaprakRti ina doUnikA bhI karttavya nAhIM / jAteM aiseM hoya, to acetanakarma | prakRtikai bhI tisa bhAvakarmakA phala sukha dukha tAkoM bhoganA hoya, so asaMbhava hai / vahuri e| kalI karmaprakRtikA bhI yaha kartavya nAhIM / jAte vAkai acetanapano pragaTahai / tAtai isa rAgAdikakA jIva hI kartA hai / ara so gagAdika jIvahIkA karma hai / jAtai bhAvakarma tau cetana kA anusArI hai, cetanA binA na hoya / ara pudgala jJAtA hai nAhIM / aiseM rAgAdikabhAva jIva / IN ke astitvavirSe haiN| jo rAgAdika bhAvanikA nimitta karmahIko mAni ApakoM rAgAdikakA akartA mAne haiM, so karttA to Apa ara ApakauM nirudyamI hoya pramAdI rahanA, tAteM karmahIkA || doSa ThaharAvai haiM / so yaha dukhadAyaka bhrama hai / soI samayasArakA kalazAviSai kahyA hai rAgajanmani nimittatAM paradravyameva kalayanti ye tu te / uttaranti na hi mohavAhinoM shudbhvodhvidhuraandhbuddhyH|| Poorp6004960000000000000cMoojpfootacoodacootpagoodccroorgotaojpoor080018000000000000000000 EGloori.c0000000 moolaN0043/5ook:001000 26
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ je jIva rAgAdikakI utpattiviSe paradravyahIko nimittapano mAne haiM, te jIva bhI zuddhazA-10 nakari rahita haiM aMdhabuddhi jinakI aise hote te mohanadIkoM nAhIM utare haiN| bahuri samayasAra kA "sarvavizuddhi adhikAra" viSe jo, AtmAko akartA mAne hai, ara yaha kahai hai-karma ho / jagAvai suvAvai hai, paraghAta karmatai hiMsA hai, vedakanete brahma hai, tAteM karma hI kartA hai, tis| jainIko sAMkhyamatI kahyA hai / jaiseM sAMkhyamatI AlmAkoM zuddha mAni svacchaMda ho hai, taiseM hI / / yaha bhayA / bahuri isa zraddhAnateM yaha doSa bhayA, jo rAgAdika apane na jAne, Apako akartA mAnyA, taba rAgAdika honekA bhaya rahyA nAhI, vA rAgAdika meTanekA upAya rahyA nAhI, taba svacchaMda hoya khoTe karma bAMdhi anaMtasaMsAravirSe rule hai / yahAM prazna-jo samayasAraviSai hii| aisA kahyA hai varNAdyA vA rAgamohAdatho vA, bhinnA bhAvAH sarva evAsya punsaH / artha-varNAdika vA rAgAdikabhAva haiM, te sarva hI isa AtmAte bhinna haiM / bahuri tahAM hI rAgAdikakauM pudgalamaya kahe haiM / bahuri anya zAstranivirSe bhI rAgAdikatai bhinna AmAko | kahA hai, so kaise hai| tAkA uttara rAgAdikabhAva paradravyake nimittate upAdhikabhAva ho haiN| ara yaha jIva tinikoM khabhAva oooooooooooo/06/o0X2009contakinotuwaloniampaindakooraloNKHonounil+o/06foodolootice
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 0014500000000000 1 jAneM hai / jAkoM svabhAva jAne hai, tAka burA kaiseM mAne, vA nAke nAzakA udyama kAheka kara / so yaha zraddhAna bhI viparIta hai / tAke chur3AvanekoM svabhAvakI apekSA rAgAdikakoM bhinna kahe haiM / ara nimittakI mukhyatAkari pudgalamaya kahe haiN| jaiseM vaidya roga mevyA cAhe hai / jo zIta kA adhikAra dekhe, tau uSNa auSadhi batAvai ara AtApakA Adhikya dekhe, tau zItala auSadhi batAve / taileM zrIguru rAgAdika chur3AyA cAheM haiN| jo rAgAdika parakA mAni svacchaMda hoya, nirudyamI hoya, tAkoM upAdAnakAraNakI mukhyatAkari rAgAdika AtmAkA hai aisA zraddhAna karAyA / bahuri jo rAgAdika ApakA svabhAva mAni tinikA nAzakA udyama nAhIM tAka nimitta kAraNakI mukhyatAkari rAgAdika parabhAva haiM, aisA zraddhAna karAyA hai| viparIta zraddhAnate rahita bhae satyazraddhAna hoya, taba aisA mAneM- - e rAgAdika bhAva AtmAkA svabhAva tau nAhIM, karmake nimittataiM AtmA ke astitvaviSai vibhAvaparyAya nipaje haiM / nimitta miTe inakA nAza hotaiM svabhAva bhAva rahi jAya hai / tAtaiM inake nAzakA udyama karanA / yahAM prazna- jo karmakA nimitta e ho haiM, tau karmakA udaya rahai tAvat vibhAva dUri kaira hoya / tA yAkA udyama karanA tau nirarthaka hai / tAkA uttara kare hai, doU eka kArya honeviSai aneka kAraNa cAhie hai / tinaviSai je kAraNa nako to uthama kari milAce ghara zatruddhi pUrvaka kAraNa svayameva mileM - taba buddhipUrvaka hoMya, tikAryasiddhi hoya / // Ches 266
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza jaise' putrahonekA kAraNa buddhipUrvaka tau vivAhAdika karanA hai, ara abuddhipUrvaka bhavitavya hai / tAM putrArthI vivAhAdikakA tau udyama karai, ara bhavitavya svayametra hoya, taba putra hoya / taiseM vibhAva dUra karaneke kAraNa buddhipUrvaka tau tattvavicArAdika haiM ara abuddhipUrvaka mohakarma kA upazamAdika haiM ! so tAkA arthI tattvavicArAdikakA tau udyama kare, ghara mohakarmakA uparAmAdika svayameva hoya, taMtra rAgAdika dRri hoMya / yahAM aisA kahai ki - jaise vivAhAdikabhI vitavya AdhIna haiM, taise tattvavicArAdika bhI karmakA kSayopazamAdikakai AdhIna haiM, tAte |udyama karanA nirarthaka hai / tAkA uttara-- jJAnAvaraNakA tau kSayopazama tattvavicArAdi karane yogya terai bhayA hai / yAhoteM upayogaka yahAM lagAvanekA udyama karAie hai| asaMjJI jIvanikai kSayopazama nAhIM hai, to unako kAheko upadeza dIjie hai / bahuri vaha kahai hai-- honahAra hoya, tau tahAM upayoga lAge, binA honahAra kaiseM lAge / tAkA uttara jo aisA zraddhAna hai, tau sarvatra koI hI kAyakA udyama mati kre| tU khAna pAna vyApArAdikakA to udyama karai, ara yahAM honahAra batAvai / so jAnie hai, terA anurAga yahAM nAhIM / mAnAdikakari aisI jhUThI bAteM banAve hai| yA prakAra je rAgAdika hotaiM tinakari rahita mAneM haiM, te mithyAdRSTI jAnane / 300
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bahuri karma nokarmakA sambandha hote mAtmAkoM nibaMdha mAne, so pratyakSa inakA baMdhana | dekhie hai / jJAnAdharaNAdikate jJAnAdikakA ghAta dekhie hai / zarIrakari tAkai anusAra ava|sthA hotI dekhie hai / bandhana kaise nAhIM / jo bandhana na hoya, to mokSamArgI inake nAzakA | udyama kAhekoM kreN| yahAM koU kahai-zAstraniviSe AtmAkoM karma nokarmate bhinna avaddhaspRSTa kaiseM kahA hai / tAkA uttr| sambadha aneka prakAra haiN| tahAM tAdAtmyasambandhaapekSA AtmAkoM karma nokarmate bhinna kahA hai / tahAM dravya palaTakari eka nAhIM hoya jAya he ara isa hI apekSA avaddhaspaSTa kahyA hai| bahuri nimittanaimittika sambandha apekSA baMdhana hai hI / unake nimittateM AtmA aneka avasthA dharai hI hai| tAte sarvathA nibaMdha bhApakoM mAnamA mithyAdRSTi hai| yahAM koU kahai-hamako to baMdha muktikA vikalpa karanA nAhI, jAte zAstraviNe aisA kahyA hai "jo baMdhau mukkau muNai, so baMdhaI Na bhaMti / " | yAkA artha-jo jIva baMdhyA para mukta bhayA mAne hai, so niHsandeha baMdhe hai / tAkoM ka / je jIva kevala paryAyadRSTi hoya, baMdhamukta avasthAhIkoM mAne haiM, dravya khabhAvakA grahaNa | nAhIM karai haiM, tinakoM aise upadeza diyA hai, jo dravyakhabhAvakoM na jAnatA jIva baMdhyA mukta 301
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ momA. mAne, so baMdha hai / bahuri jo sarvathA hI baMdhamukti na hoya, to so jova baMdha hai, aisA kAheko kahaiM / arabaMdhake nAzakA mukta honekA udyama kAhekauM karie hai / tAte dravyadRSTikari ekadazA hai| paryAyadRSTikari aneka avasthA ho haiM, aisA mAnanA yogya hai| aise hI aneka prakArakari / kevala nizcayanayakA abhiprAyate viruddha bhadhAnAdika kare hai| jinavAnIviSai tau nAnA nayaapekSA khiiN| kaisA kahi kaisA nirUpaNa kiyA hai| yaha apane abhiprAyateM nizcayanayakI mukhyatAkari jo kathana kiyA hoya, tAhIko prahikari mithyAdRSTikoM dhAre hai / bahuri jinavAnI| viSa tau samyagdarzana jJAna cAritrakI ekatA bhae mokSamArga kahyA hai| so yAkai samyagdarzana jJAnaviSe saptatattvanikA zraddhAna vA jAnanA bhayA cAhie / so tinakA vicAra naahiiN| ara cAritraviSe rAgAdika dUri kiyA cAhie, tAkA udyama naahiiN| eka apane AtmAkoM zuddha anubhavanA isahIko mokSamArga mAni santuSTa bhayA hai / tAkA abhyAsa karanekoM aMtaraMgaviNe , | aisA citavana kiyA cAhai hai-meM siddhasamAna zuddha hoM, kevalajJAnAdi sahita hoM, dravyakarma no karma rahita hoM, paramAnandamaya hoM, janmamaraNAdi duHkha merai nAhI, ityAdi citavana kare hai| |so yahAM pUchie hai-yaha citavana jo dravyadRSTi kari karo ho, to dravya tau zuddha azuddha sarvaparyAyanikA samudAya hai / tuma zuddha hI anubhava kAhekoM karau ho / ara paryAyadRSTikari karo ho, to tumhAre to vartamAna azuddha paryAya hai / tuma ApAkoM zuddha kaise mAno ho / bahuri jo zakti 302
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. ME - apekSA zuddha mAno ho, to meM aisA honeyogya hauM, aisA mAnau / aiseM kAheko mAnoM ho / tAteM ApakoM zuddha rUpa citavana karanA bhrama hai| kAheta-tuma ApakoM siddha samAna mAnyA, to yaha | saMsAra avasthA kaunakI hai / ara tumhAre kevala jJAnAdika haiM, to ye matijJAnAdika kaunake haiN| ghara dravyakarma nokarahita ho, to jJAnAdikakI vyaktatA kyoM nhiiN| paramAnandamaya ho, to aba karttavya kahA rhaa| janma maraNAdi duHkha hI nAhI, to dukhI kaise hota ho / tAtai anya avasthAviSai anya avasthA mAnanA bhrama hai| yahAM koU kahai-zAstraviNe zuddha citavana karanekA upadeza kAheko diyA hai / tAkA uttara____eka to dravyaapekSA zuddhapanA hai, eka paryAya apekSA zuddha panA hai| tahAM dravyaapekSA tau / paradravyate bhinnapanau vA apane bhAvanita abhinnapanau tAkA nAma zuddha panA hai / ara paryAya apekSAAupAdhikabhAvanikA abhAva honA, tAkA nAma zuddhapanA hai / so zuddhacitavanaviSa dravya | apekSA zuddhapanA grahaNa kiyA hai / soI samayasAravyAkhyAvirSe kahyA hai ___ eSa evAzeSadravyAntarabhAvebhyo bhinnatvenopAsyamAnaH zuddha ityabhidhIyate / yAkA artha-jo AtmA pramatta apramata nAhIM hai / so yaha hI samasta paradravyanike bhAvanitai bhinnapanekari seyA huvA zuddha aisA kahie hai / bahuri tahAM hI aisA kahyA __ smstkaarkckrprkriyottiirnnnirmlaanubhuutimaatrtvaacchuddhH| - -
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza yAkA artha- -samasta hI karttA karma Adi kArakanikA samUhakI prakriyA pAraMgata aisI | jo nirmala anubhUti jo abhedajJAna tanmAtra hai, tAteM zuddha hai / tAteM aiseM zuddha zabdakA artha jAnanA / bahuri aiseM hI kevalazabdakA artha jAnanA / jo parabhAvateM bhinna niHkevalapahI tAkA nAma kevala hai / aiseM hI anya yathAtha artha avadhAranA / paryAyaapekSA zuddhadhapano mAneM, trA kevalI Apa mAneM mahAviparIti hoya / tAteM ApakoM dravyaparyAyarUpa avalokanA / dravyakari sAmAnyasvarUpa abalokanA, paryAyakari avasthAvizeSa avadhAranA / aiseM hI citavana kie samyagdRSTI ho hai / jAte sAMcA avaloke binA samyagdRSTI kaise nAma pAvai / bahuri mocamArgaviSai to rAgAdika meTanekA zraddhadhAna jJAna AcaraNa karanA hai / so tau vicAra hI nAhIM / ApakA zuddha anubhavateM hI ApakoM samyagdRSTI mAni anya sarva sAdhanikA niSedha kare hai, zAstrAbhyAsa karanA nirarthaka batAve hai, dravyAdikakA guNasthAna mAgaMNA trilokAdikA vicAraka vikalpa ThaharA hai, tapazcaraNa karanA vRthA kleza karanA mAne hai, vratAvikakA karanA baMdhana meM paranA ThaharAve hai, pUjanA ityAdi sarvakAryanikoM zubhAstravaM jAni heya prarUpai hai, ityAdi sarva sAnika uThAya pramAdI hoya pariNamai hai / so zAstrAbhyAsa nirarthaka hoya, tau muninakai bhIto dhyAna adhyayana doya hI kArya mukhya haiM / dhyAnaviSai upayoga na lAge, tava adhyayanahIbiSai upayogakUM lagAve haiM, anya ThikAnA bIcameM upayoga lagAvane yogya hai nAhIM / bahuri 304
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. zAstrakAra tatvanikA vizeSa jAnanete sampAdana jJAna nirmala hoya hai| bahuri tahAM yAvat || prakAza upayoga rahai, tAvat kaSAya maMda rahai / bahuri AgAmI vItarAgabhAvanikI vRddhi hoya / aise kA yako nirarthaka kaiseM.mAnie / bahuri vaha kahai--jo jinazAstravirSe adhyAtmaupadeza hai, tinikA / / / abhyAsa karanA, anya zAstranikA abhyAsakari kichu siddhi nAhIM / tAkauM kahie hai__jo tere sAMcI dRSTi bhaI hai, to sarva hI jainazAstra kAryakArI haiN| tahAM bhI mukhyapane a| dhyAtmazAstraniviSe to AtmasvarUpakA mukhya kathana hai| sAM samyagdRSTI bhae AlasvarUpakA to / nirNaya hoya cukai, taba to jJAnakI nirmalatAkai artha vA upayogakoM maMdakaSAyarUpa rAkhaneke || / arthi anya. zAstranikA abhyAsa mukhya cAhie / ara AtmakharUpakA nirNaya bhayA hai, tAkA | N spaSTa rAkhaneke Artha adhyAtmazAstranikA bhI abhyAsa cAhie / paraMtu anya zAstraniviSai a| ruci na cAhie / jAkai anyazAstranikI aruci hai, tAke adhyAtmakI ruci sAMcI nAhIM / jaise jAke viSayAsaktapanA hoya, so viSayAsata puruSanikI kathA bhI ruciteM sune, vA viSayake vizeSa / kauM bhI jAne, vA viSayake Acarananivi jo sAdhana hoya, tAkauM bhI hitarUpa jAne, vA viSaya kA svarUpako bhI pahicAnai / taiseM jAkai Atmaruci bhaI hoya, so Atmarucike dhAraka tIrthakarAdika tinakA purANa bhI jAne, bahuri AtmAke vizeSa jAnanakA guNasthAnAdikakoM bhI jAne, bahuri AtmAcaraNAvi je vatAdika sAdhana haiM, tinakoM bhI hitarUpa mAne, bahuri AtmAkekha-305
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. rUpakoM bhI pahicAne / tAte cyArayo hI anuyoga kAryakArI haiM / bahuri tinakA nIkA jJAna honeke arthi zabdanyAyazAstrAdika bhI jAnanA cAhie / so apanI zaktike anusAra thorA vA bahuta abhyAsakaranA yogya hai / bahuri vaha kahai hai, "padmanandipaccIsI" viSa aisA kahA haijo AtmakharUpate nikasi bAhya zAstraniviSa buddhi vivarai hai, so vaha buddhi vyabhicAriNI hai| tAkA uttara yaha satya kahyA hai / buddhi to AtmAkI hai, tAkoM chori paradravya zAstraniviNe anurAgiNI || bhaI, tAkoM vyabhicAriNI hI khie| paraMtu jaise strI zIlavatI hai, to yogya hI hai| ara na || rayA jAya, to uttamapuruSakoM chor3i cAMDAlAdikakA sevana kie to atyanta niMdanIka hoya / taiseM buddhi AtmakharUpaviSe pravarte, to yogya hI hai / bhara na rahyA jAya, to prazasta zAstrAdi | | paradravyakauM chori aprazasta viSayAdivirSe lage to mahAniMdanIka hI hoy| so muninike bhI / | bahuta kAla svarUpaviSai budhi rahai nAhIM, to terI kaise rahyA karai / tAte zAstrAbhyAsaviSa buddhi || lagAvanA yukta hai| bahuri jo dravyAdikakA vA guNasthAnAdikakA vicArako vikalpa ThaharAvai / 1. hai, so vikalpa to hai, paraMtu nirvikalpa upayoga na rahai, taba ina vikalpanikoM na kare to anya vikalpa hoya, te bahuta rAgAdigarbhita hoya haiN| bahuri nirvikalpadazA sadA rahai naahiiN| jaate| chadmasthakA upayoga ekarUpa utkRSTa rahai, to aMtarmuhurta rhai| bahuri tU kahegA-meM AtmakharUpahI
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kA citavana aneka prakAra kiyA karU~gA, so sAmAnya ciMtavanaviSai to aneka prakAra baneM naahiiN| ara vizeSa karegA, taba dravya guNa paryAya guNasthAna mArgaNA zuddha azaddha avasthA ityaadi| vicAra hoyagA / bahuri kevala AtmajJAnahI to mokSamArga hoya naahiiN| saptatatvanikA shrddhaan| jJAna bhae, vA rAgAdika dUri kie mokSamArga hogA / so saptatattvanikA vizeSa jAnanekoM jIva ajIvake vizeSa vA karmake Asrava baMdhAdikakA vizeSa avazya jAnanA yogya hai, jAte samya-| gdarzana jJAnakI prApti hoya / bahuri tahAM pIche rAgAdika dUri karanesoM je rAgAdika vadhAvaneke kAraNa tinako chor3i je rAgAdika ghaTAvaneke kAraNa hoya, tahAM upayogakoM lagAvanA so dravyA| dikakA vA guNasthAnAdikakA vicAra rAgAdika ghaTAvanekoM kAraNa hai / inavirSe koI rAgAdika / kA nimitta nAhI, tAte samyagdRSTI bhae pIche bhI yahAM hI upayoga lmaavnaa| bahuri vaha khai| hai-rAgAdi miTAvanekoM kAraNa hoya tinavirSe to upayoga lagAvanA, paraMtu trilokavI jIvani / kI gati Adi vicAra karanA, vA karmakA baMdha udayasattAdikakA ghaNA vizeSa jAnanA, vA trilokakA AkAra pramANAdika jAnanA ityAdi vicAra kauna kAryakArI hai| tAkA uttara-- - inakoM bhI vicArateM rAgAdika badhate naahiiN| jAte e jJeya yAkai iSTa aniSTarUpa haiM nAhI tAte vartamAna rAgAdikakoM kAraNa nAhIM / bahuri inako vizeSa jAne tattvajJAna nirmala hoya, SPOETROORoloodporoopcVO108100-1204 OROCMO0%000000000000000000000000000fxYOOTECHOOGook60-009 307
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. prakAza tate AgAmI rAgAdika ghaTAknekoM hI kAraNa haiN| tati kAryakArI haiN| bahuri 'vara' kahai haisvarga narakAdikoM jAneM tahAM rAga dveSa ho hai| tAkA samAdhAna jJAnIkai tau aisI buddhi hoya nAhI, ajJAnIkai hoya / jahAM pApa chor3i puNyakAryaviSai lAgai, tahAM kichU rAgAdi ghaMTe hI hai / bahuri vaha kahai hai-zAstraviyaH aisA upadenA hai, pryojnbhuutH|| thorA hI jAnanA kAryakArI hai| tAte vikalA kahiko kIjie tAkA uttara-- je jIva anya bahuta jAne, bhara prayojana bhUto na jAne, athavA jinako bahuta jAnanekI zakti nAhI, tinako yaha upadeza diyA hai| bahuri jAkI bahuta jAnaneko zakti hoya, tAko to yaha kayA nAhIM jo bahuta jAne burA hogaa| jaitA bahuta jAnegA, tetA hI prayojanabhUta jA-1 ninA nirmala hogaa| jAte zAstrAviSe aisA kayA hai sAmAnyazAstrato nUnaM vizepo balavAn bhavet / yAkA artha yaha sAmAnya zAstra vizeSa balavAn hai / vizeSahI nIkai nirNaya ho hai| tAte vizeSa jAnanA yogya hai / bahuri vaha tapazcaraNako vRthAza ThaharAvai hai| so mokSamArga bhAe to saMsArI jovarmAte ulaTo paraNati cAhie / saMsArI jIvanokai iSTa aniSTa sAmagrI rAgadvepa ho hai, yAke rAgadveSa na cAhie / tahAM rAga chor3aneke arthi iSTa sAmagrI bhojanAdikakA tyAgI ho hai / ara dveSa chor3aneke arthi aniSTasAmagrI anazanAdikauM aMgIkAra kare hai| Amcinamaniisanilaonetachmemasikamasumerasac - 308 eAERE
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.|| khAdhInapane aisA sAdhana hoya, tau parAdhIna iSTa aniSTa sAmagrI mile bhI rAga dveSa na hoya / / prakAza so cAhie to aiMseM, rai anazanAdikate dveSa bhayo / tAteM tAko kleza ThaharAve hai| jaba yaha kleza bhayA, taba bhojana karanA svayameva hI sukha Thaharayo / tahAM rAga AyA, so aisI pariNati / / to saMsArInike pAIeM hI hai / teM mokSamArgI hoya, kahA kiyaa| bahuri jo tU kahegA, keii| samyagdRSTI bhI tapazcaraNa nAhIM kare haiN| tAkA uttara-- yaha kAraNavizeSate tapa na hoya saMke hai| parantu zraddhAnaviSai tau sapakoM bhalA jAne hai| tAke sAdhanakA udyama rAkhe hai / terai to zraddhAna yaha tapa karanA kleza hai ! bahuri tapakA terai / udyama nAhIM / tAte terai samyagdRSTi kaise hoya / bahuri vaha kahai hai-zAstraviSe aisA kahyA hai, tapa Adika kleza kara hai, to karo jJAnevinA siddhi naahiiN| tAkA uttara jejIva tattvajJAnate to parAGmukha haiM aura tapahIta mokSa mAne haiM, tinakoM aisA upadeza diyA hai / tatvajJAnavimA kevala tapahItai mokSa na hoya / bahuri tatvajJAna bhae rAgAdika meTane se ke arthi tapakaranekA to 'niSedha hai mAhIM / jo niSepa hoya, to gaNadharAdika tapa kAhekauM kreN| | tAteM apanI zaktianusAra tapa karamA yogya hai| bahari vaha tapAdikakoM baMdhana mAna hai / so svacchandavRtti to bhajJAnaavasthAhIvirSa thii| zAma pAeM to pariNasikauM roke hI hai| badhuri / Htisa pariNati rokaneke arthi ghAya hiMsAdika kAraNanikA tyAgI bhavasya bhayA caahie| bahuri / -ad-as-codais-in-200-202P01016003-2000... oofreaojpegoopcroorproozoroscopeeckooncodekisod x e Boorrea0000xx 1051
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaha kahai hai hamAre pariNAma to zuddha haiM vAhya tyAga na kiyA, to na kiyA / tAkA uttara je e hiMsAdikArya tere pariNAmabinA khayameva hote hoMya, to hama aisaiM maane| ara tU apanA pariNAmakari kArya kare, tahAM tere pariNAma zuddha kaise khie| viSayasevanAdi kriyA | | vA pramAdagamanAdi kriyA pariNAmavinA kaise hoya / so kriyA to Apa udyamI hoya tU karai, ara tahAM hiMsAdika hoya tAkoM tU ginai nAhIM, pariNAma zuddha mAne / so aiseM mAne to tere | pariNAma azuddha hI rheNge| bahuri vaha kahai hai-pariNAmaniko rokai ha e bAhya hiMsAdika ghaTAIe / paraMtu pratijJAkaranemeM baMdha ho hai, tAte pratijJArUpa vrata nAhIM aMgIkAra karanA tAkA | samAdhAna jisa kAryake karanekI AzA rahai, tAkI pratijJA na lIjie hai| ara AzA rahe tiste| rAga rahe hai / tisa rAgabhAvateM binA kArya kie bhI aviratikA baMdha huvA kareM / tAtai pratijJA avazya karanI yukta hai / bahuri kAryakaranekoM baMdhana bhae binA pariNAma kaise rukeNge| prayojana par3e tadrUpapariNAma hoMya hI hoMya / vA vinA prayojana par3eM bhI tAkI AzA rhai| tAte pratijJA karanI hI yukta hai / bahuri vaha kahai hai--na jAnie kaisA udaya Ave, pIche pratijJAbhaMga hoya tau mahApApa lAge / tAtai prArabdha anusAra kArya baneM, so banau, pratijJAkA vikalpa na krnaa| tAkA samAdhAna
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. - - prakAza pratijJA hasa karateM jAkA nirvAha hotA na jAne, tisa pratijJAkoM to kareM naahiiN| pratijJA lete hI yaha abhiprAya rahe, prayojana par3e chor3i dyoMgA vaha pratijJA-kauna kAryakArI bhii| ara pratijJA grahaNa karate to yaha pariNAma hai, maraNAMta bhae bhI na chor3oMgA aisI pratijJAkaranI || ! yukta hI hai| binA pratijJA kie avirata sambandhI baMdha miTe nAhIM / bahuri AgAmI udayakari / / pratijJA na lIjie so udayakoM vicAreM sarva hI karttavyakA nAza hoya / jaiseM Apako pctaa| jAne, titanA bhojana kare / kadAcit kAhUkai bhojanateM ajIrNa bhayA hoya, tisa bhayateM bhojana ! chAMDe to maraNa hI hoya / tesaiM Apake nirvAha hotA jAne, titanI pratijJA kre| kadAcit |, kAhUke pratijJAteM bhraSTapanA bhayA hoya, to tisa bhayate pratijJA karanI chAMI to asaMyama hI hoy| / tAtai vanai so pratijJA lenI yukta hai| bahuri prArabdha anusAra to kArya bane hI hai, tU udyamI || / hoya bhojanAdi kAhekoM kare hai / jo tahAM udyama kareM hai, to tyAga karanekA bhI udyama karanA | yukta hI hai / jaba pratimAvat terI dazA hoya jAyagI, taba hama prArabdha hI mAnege-terA kartta vya na maaneNge| tAta kAhekoM khacchanda honekI yukti banAvai hai| bane so pratijJAkari vrata dhAranA yogya hai / bahuri vaha pUjanAdi kAryanikauM zubhAstrava jAna heya mAne hai / so yaha satya hai| paraMtu jo ina kAryanikoM chor3i zuddhopayogarUpa hoya to bhale hI hai |ar viSaya kaSAyarUpa, azubharUpa pravatte, to apanA burA hI kiyaa| zubhopayogate svargAdi hoya vA bhalI vAsanAte||311 mAra
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza agorgeouTEGORHCCC00-9000mac00000.00 vA bhalA nimittate karmakA sthiti anubhAga ghaTi. jAya, to samyaktAdikakI bhI prApti hoya jAya / bahuri arAbhopayogate naraka nigodAdi hoya, yA burI vAsanAte vA burA nimittate karmakA. sthiti anubhAga badhi jAya, to samyaktAdika mahA durlabha hoya jAya / bahuri zubhopayogahIta. kaSAya manda ho hai| azubhopayoga tIvra ho hai| so maMdakaSAyakA kAraNa chori tInakaSAyakA. kAraNa to, aisA hai, jaise kar3avI vastu na khAnI ara viSa khonA / so yaha ajJAnatA hai / bahuri vaha.kahai. hai-zAstraviSe zubha azubhakoM samAna kahyA hai, tAte hamako tau| | vizeSa jAnanA yukta naahiiN| tAkA samAdhAna je jIva zubhopayogakoM mocakA kAraNa mAni upAdeya mAne haiM, zuddhopayogakoM nAhIM pahicAne haiM, tinakoM zubha azubha doUnikoM azuddhatAkI apekSA vA baMdhakAraNakI apekSA sa-|| mAna dikhAIye hai / bahuri zubha azubhaniko paraspara vicAra kIjie, to zubhabhAvanikai viSai | kaSAyamanda ho hai, tAteM baMdha hIna ho hai / azubhabhAvanivi kaSAyatIva ho hai, tAteM baMdha bahuta | ho hai / aiseM vicAra kie azubhakI apekSA siddhAMtaviSa zubhako bhalA bhI kahie / jaise roga | to thorA vA bahuta burA hI hai| paraMtu bahuta rogakI apekSA thorA rogakU bhalA bhI kahie / taat| zubhopayoga nAhI hoya, taba azubhate chuTi zubhaviSe pravartanA yukta hai| zubhakoM chori prazubhaviSe / / 312 pravartanAH yukta nAhIM / bahuri, vaha kahai hai jo kAmAdika vA kSudhAdika miTAvanekauM azubharUpa waxeKKrodamagonporonfersonacredaco
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti to bhae vinA rahatI nAhI, para zubhapravRtti cAhikari karanI pare hai / jJAnIke cAhi cAprA. rAhie nAhIM / tAteM zubhakA udyama nAhIM karanA / tAkA samAdhAna zubhapravRttiviSe upayoga lAganekari vA tAke nimittate virAgatA vadhanekari kAmAdika hIna ho haiM / bhara cudhAdikavi bhI saMkaleza thorA ho hai / tAteM zubhopayogakA abhyAsa krnaa|| / udyama kie bhI jo kAmAdika vA kSudhAdika rahai, tau tAkai arthi jaiseM thorA pApa lAgai, so|| karanA / bahuri zubhopayogakoM chor3i niHzaMka pAparUpa pravarttanA to yukta nAhIM / bahuri tU kahai | / hai-jJAnIkai cAhi nAhIM ara zubhopayoga cAhi kie hoya, so jaise puruSa kiMciMmAtra bhI a-11 panA dhana diyA bAhai nAhI, paraMtu jahAM bahuta dravya jAtA jAne, tahAM cAhikari stoka dravya denekA upAya kareM hai / taiseM jJAnI kiMciMmAtra bhI kaSAyarUpa kArya kiyA cAhai nAhIM / paraMtu jahAM bahuta kaSAyarUpa azubhakArya hotA jAne, tahAM cAhikari stoka kaSAyarUpa zubhakArya karane / kA udyama karai / aiseM yaha bAta siddha maI-jahAM zuddhopayoga hotA jAne, tahAM to zubhakAryakA / niSedha hI hai bhara jahAM azubhopayoga hotA jAne, tahAM zubhakarko upAyakari aMgIkAra karanA yukt| hai| yA prakAra aneka vyavahArakAryakoM uthApi svacchaMdapanAko sthApai hai, tAkA niSedha kiyAava / tisa hI kevala nizcayAvalaMbI jIvako prakRti dikhAie hai___eka zuddhAtmAkoM jAne jJAnI hoya hai-anya kichu cAhie nArI. aisA jAni kabahU e
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. #kAMta tiSTakari dhyAnamudrA dhArimeM sarvakarmaupAdhirahita siddhasamAna AtmA hoM, ityAdi vicAra prakAza // kari saMtuSTa ho hai / so e vizeSaNa kesaiM sNbhveN| asaMbhava haiM, aisA vicAra nAhI athavA a cala akhaMDita anupama Adi vizeSaNanikari AtmAkoM dhyAvai haiM, so e vizeSaNa anya dravya| niviSai bhI saMbhavai haiM / bahuri e vizeSaNa kisa apekSA haiM, so vicAra nAhIM / bahuri kadAcit / / sUtA baivyA jisa tisa avasthAviSai aisA vicAra rAkhi ApakoM jJAnI mAnai hai / bahuri jJAnIke Azrava baMdha nAhIM, aisA AgamavirSe kahyA hai / tAte kadAcit viSayakaSAyarUpa ho hai| tahAM / / | baMdha honekA bhaya nAhIM hai / svacchaMda bhayA rAgAdikarUpa pravarte hai / so ApA parako jAnanekA | to cinha vairAgyabhAva hai, so samayasAravirSe kahyA hai samyagdRSTerbhavati niyataM jJAnavairAgyazaktiH / yAkA artha yaha samyagdRSTIke nizcayoM jJAnavairAgyazakti hoya / bahuri kahyA hai samyagdRSTiH khayamayamahaM jAtu bandho na me syAdityuttAnotpulakavadanA rAgiNopyAcarantu / AlambyantAM samitiparatAM te yatodyApi pApAH AtmAnAmAvagamavirahAtsanti smyktvshuunyaaH||1|| yAkA artha-svayameva yaha meM samyagdRSTI ho, mere kadAcita baMdha nAhIM, aise UMcA phulA +aaroopdoodFO0-8000261001ERNORMONE-EG-10 *Ferragonagorgeograporeogoog.6or
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho.mA. prakAza | yA hai mukha jina. aise rAgI vairAgyaktirahita bhI AcaraNa kare haiM, to karau, bahuri paMcasami| tikI sAvadhAnIkoM avalaMbe haiM, to avalaMbI, jJAnazakti binA ajahU pApI hI haiN| e doU | AlmA anAtmAkA jJAnarahitapanAte samyakvarahita hI haiN| - bahuri pUchie hai-parakoM para jAnyA, to paradravya virSe rAgAdi karanekA kahA prayojana rahyA / tahAM vaha kahai hai-mohake udayate rAgAdi ho haiM / pUrva bharatAdi jJAnI bhae, tinakai bhI | viSayakaSAyarUpa kArya bhayA sunie hai / tAkA uttara__jJAnIke bhI mohake udayate rAgAdika ho haiM yaha satya, paraMtu buddhipUrvaka rAgAdika hote nAhIM / so vizeSa varNana Age kareMge / bahuri jAkai rAgAdi honekA kichu viSAda nAhIM, tinake / nAzakA upAya nAhI, tAkai rAgAdika bure haiM aisA zraddhAna bhI nAhIM saMbhava hai / aise zraddhAnabinA samyagdRSTI kaise hoya / jIvAjIvAdi tattvanike zraddhAna karanekA prayojana to itanA hI | / zraddhAna hai / bahuri bharatAdi samyagdRSTInikai viSaya kaSAyanikI pravRtti jaise ho hai, so bhI / vizeSa AgeM kaheMge / tU unakA udAharaNakari khacchanda hogA, to tera tIvra pAstrava baMdha hogaa| so hI kahyA hai magnAH jJAnanayaiSiNopi yadi te khachandamandodyamAH / yAkA artha yaha jJAnanayake avalokanahAre bhI je svachanda mandaudyamI ho haiM, te saMsAra 315
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAya viSa bur3e / aura bhI tahAM "jJAninaH karma na jAtu kartumucitaM" ityAdi kalazAviSa vA "ta thApi na nirargalaM caritumiSyate jJAninaH" ityAdi kalazAviSe khachanda honA niSedhyA hai| vinA cAhi jo kArya hoya, so karmabandhakA kAraNa nAhIM / abhiprAyateM kartA hoya karai ara jJAtA rahai, yaha to baneM nAhIM, ityAdi nirUpaNa kiyA hai / tAte rAgAdika bure ahitakArI jAni tinakA nAzake artha udyama rAkhanA / tahAM anukramavirSe pahale tIvrarAgAdi chor3aneke aneka a-1 zubha kArya chor3i zubhakAryaviSe lAga nA, pIche mandarAgAdi bhI chor3aneke artha zubhakoM chor3i zuddhopayogarUpa honA / bahuri keI jIva vyApArAdi kArya vA strIsevanAdi kAryanikoM bhI ghaTAve haiN| bahuri zubhakoM heya jAni zAstrAbhyAsAdi kAryanivi nAhIM pravatteM haiM / vItarAgabhAvarUpa zuddho payogakoM prApta bhae nAhI, te jIva artha kAma dharma mokSarUpa puruSArtha te rahita hotesate aa| lasI nirudyamI ho haiM / tinakI niMdA paMcAstikAyakI vyAkhyAviSai kInI hai| tinakoM dRSTAnta diyA hai jaise bahuta khIra khAMr3a khAya puruSa AlasI ho hai, vA jaiseM vRkSa nirudyamI haiM, taise te jIva bhAlasI nirudyamI bhae haiN| aba inako pUchie hai-tuma bAhya to zubha azubha kArya-10 nikoM ghaTAyA, paraMtu upayoga to AlambanabinA rahatA nAhI, so tumhArA upayoga kahAM rhai| hai, so kaho / jo vaha kahe-mAtmAkA citavana kareM haiM, to zAstrAdikari aneka prakArakA AtmAkA vicArakoM to tuma vikala ThaharAyA para koI vizeSaNa mAramAke jAnanemeM bahuta kAla
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bAge nAhI, bArambAra ekarUpa citavanaviSe chadmasthakA upayoga khAvatA nAhIM / maNadharAdikakA | bhI upayoga aiseM na rahisake, tAte tehU zAstrAdi kAryaniviSe pravatta haiM / serA upayoga gaNadharAdikateM bhI zuddha bhayA kaiseM mAnie / tAte terA kahanA pramANa nAhIM / jaise koUvyApArAdi viSa nirudyamI hoya ThAlA jaise taiseM kAla gamAve, taiseM tU dharmaviSa niruyamI hoya pramAdI / ma yoM hI kAla gabhAve hai / kabahU kichu citavanasA kare, kabahU bAteM vanAve, kabahU bhojanAdi || karai, apanA upayoga nirmala karanekauM zAstrAbhyAsa tapazcaraNa bhaktimAdi kAryaniviSe pravarttatA naahiiN| sunAsA hoya pramAdI honekA nAma zuddhopayoga ThaharAya, tahAM kleza thorA honete jaise koI bhAlasI hoya pasthA rahane meM sukha mAne, taiseM mAnanda mAne hai / athavA jaise supaneviSe / mApakoM rAjA mAni sukhI hoya, taiseM bhApakoM bhramate siddha samAna zuddha mAni bhApa hI mA: nandita ho hai / athavA jaise kahIM rati mAni sukhI ho hai, taiseM kichu vicAra karaneviSe rati mAni sukhI hoya, tAko anubhavajanita bhAnanda kahai hai / vahari jaise kahIM bharati mAni udAsa / hoya, taiseM vyApArAdika putrAdikakoM khedakA kAraNa jAni tinate udAsa rahe hai, tAko vairA gya mAne hai| so aisA jJAna vairAgya to kaSAyagarmita hai| jo vItarAgarUpa udAsIna dshaa| viSa nirAkukhatA hoya, so sAMcA AnaMda jJAna vairAgya jJAnI jIvanikai cAritramohakI hInatA | bhae pragaTa ho hai / bahuri vaha vyApArAdi le chor3i yatheSTa bhojanAdikari sukhI duvA pravarte hai
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. prakAza ApakoM tahA~ kaSAyarahita mAneM hai, so aise AnandarUpa bhae tau raudradhyAna ho hai / jahA~ sukhasAmagrI chor3i dukhasAmagrIkA saMyoga bhae saMkleza na hoya, rAgadveSa na upaje, tahAM niHkaSAyabhAva ho hai / aiseM bhramarUpa tinakI pravRtti pAIye haiN| yA prakAra je jIva kevala nizcayAbhAsake avakhambI haiM, te mithyAdRSTI jAnane / jaiseM vedAMtI vA sAMkhyamatavAle jIvakevala zachAtmAke zradvAnI haiM, taiseM e bhI jAnane / jAte zraddhAnakI samAnatAkari unakA upadeza inako iSTa lAge hai. inakA upadeza unako iSTa lAge hai| bahuri tina jIvanikai aisA zraddhAna hai jo kevl| zuddhAmAkA citavanate to saMvara nirjarA ho hai, vA muktAtmAkA sutrakA aMza tahAM pragaTa ho hai| pahuri jIvake guNasthAnAdi azuddha bhAvanikA vA bhApa binA anya jIva pudgalAdikakA citavana kie mAnava baMdha ho hai / tAtai anya vicArateM parAGmukha rahe haiN| so yaha bhI satya ! zraddhAna nAhIM / jAte zuddha svadravyakA ciMtazna karo, vA anya citavana karau / jo vItarAgatA || lie bhAva hoya, to tahAM saMvara nijarA hI hai , aura jahAM rAgAdirUpa bhAva hoya, tahAM Asrava / / baMdha hai / jo paradravyake jAnanehati bhAsrava baMdha hoya to kevalI to samasta paradravyakoM jAne haiM, tinake bhI mAnava baMdha hoya / bahuri vaha kahe hai-jo chadmasthakai paradravya citavana hote Asrava baMdha ho hai / so bhI nAhI, jAte zukradhyAnavirSe bhI muninikai chahoM dravyanikA dravyaguNaparyAya- 318 nikA citavana honA nirUpaNa kiyA hai vA avadhimanaHparyAyAdivi paradravyake jAnanekI vize
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mAH prakAza SatA ho hai / bahuri cauthA guNasthAnaviSe koI apane svarUpakA citavana kareM hai, tAke bhI A-11 lava baMdha adhika hai, vA guNazreNI nijaMga nAhI hai / paMcama SaSThama guNasthAnavirSe mAhAra vihArAdi kriyA hote paradravya citavanate bhI prAsrava baMdha thorA ho hai vA guNazreNI nirjarA huvA kareM hai / vAte khadravya paradravyakA citavanateM nirjarA baMdha naahiiN| rAgAdika ghaTe nirjarA hai, rAgAdika bhae baMdha hai / tAkoM rAgAdikake kharUpakA yathArtha jJAna nAhIM, tAtai anyathA mAne hai| tahAM vaha pUche hai ki, aise hai to nirvikalpadazAviSe napapramANa nipAdikakA vA darzana jJAnAdikakA bhI vikalpakaranekA niSedha kiyA hai, soM kaiseM hai tAkA uttara je jIva inahI vikalpaniviSai lagi rahe haiM, abhedarUpa eka ApAkoM nAhIM anubhava haiM, tinoM aisA upadeza diyA hai, jo e sarva vikalpa vastukA nizcayakaranekoM kArana haiN| vastukA nizcaya bhae inakA prayojana kichU rahatA naahiiN| tAte ina vikalpanikoM bhI chor3i abhedarUpa eka zrAtmAkA anubhava krnaa| inake vicArarUpa vikalpanihIviSa phaisi rahanA yogya nAhIM / bahuri vastukA nizcaya bhae pI aisA nAhIM, jo sAmAnyarUpa khadravyahIkA citavana / rahyA kareM / khadravyakA vA paradravyakA sAmAnyarUpa vA vizeSarUpa jAnanA hoya, paraMtu vItarAgatA lie hoya, tisahIkA nAma nirvikalpadazA hai / tahAM vaha pUche hai-yahA to bahuta vikalpa bhae, nirvikalpadazA se saMbhave / tAkA uttara
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza - nirvicAra honekA nAma nirvikalpa nAhIM hai| tAte chanasthakai jAnanA vicAra lie hai| tAkA prabhAva mAne jJAnakA prabhAva hoya, tava jar3apanA bhyaa| so |AtmAkai hotA naahiiN| tAte vicAra to rahai / bahuri no kahie, eka sAmAnyakA hI vicAra rahatA hai, vizeSakA nAhIM / to sAmAnyakA vicAra to bahutakAla rahatA nAhI vA vizeSakI apekSA vinA sAmAnyakA kharUpa bhAsatA nAhIM / bahuri kahie-ApahIkA vicAra rahatA hai, parakA nAhI, to paravirSe parabuddhi | bhae binA bhApaviNe nijabuddhi kaise Ave / tahAM vaha kahai hai, samayasAraviSe aisA kahyA hai bhAvaye dvijnyaanmidmaacchnndhaaryaa| sAvaddhacAyanparaM dhutvA jJAnaM jJAne pratiSThite // 1 // - yAkA artha-yaha bhedavijJAna tAvat niraMtara bhAvanA, yAvat parateM chUTe jJAna hai so jJAna| viSe sthiti hoya / tAte bhedavijJAna chUTe parakA nAnanA miTi jAya hai| kevala ApahIkoM Apa jAnyA kareM hai| . so yahAM to yaha kahyA hai-pUrve pApA parakoM eka jAnai thA, pIche judA jAnanekoM-bhedavijJAnakoM tAvat bhAvanA hI yogya hai, yAvat jJAna pararUpakauM bhinna jAni apane jJAnasvarUpahI viSe nizcita hoya / pIche bhedavijJAna karanekA prayojana rahyA naahiiN| svayameva parakoM pararUpa | bhApakoM AparUpa jAnyA kare hai / aisA nAhIM, jo paradravyakA mAnanA hI miTi bAya hai / Ate FoniparooastersGogaraatopator000000000000001861460042000000000000000000000006 320
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo-lA. prakAza -280426/-kceforaduat @018cfoog/-10 paradravyakA jAnanA vA svadavyakA vizeSa jAnanekA nAma vikalpa nAhIM hai / to kaise hai, so kahie hai-rAga dveSake vazate kisI jJeyake jAnaneviSe upayoga lagAvanA / aiseM bAraMbAra upayogakauM bhramAvanA, tAkA nAma vikalpa hai| bahuri jahAM vItarAga hoya jAkauM jAneM hai, tAko yathArtha nAne hai / anya anya jJeyake jAnaneke arthi upayogakoM nAhIM bhramAve hai| tahAM nirvikalpadazA jAnanI / yahAM koU kahai-chamasthakA upayoga tau nAnA zeyaviSe bhrame hI bhrmai| tahAM nirvikalpatA kaise saMbhava hai / tAkA uttara. jetai kAla eka jAnanerUpa rahai, tetai nirvikalpa nAma pAvai / siddhAMtaviSa dhyAnakA lakSaNa aisA hI kiyA hai "ekAgracintAnirodho dhyAnam / ' ekakA mukhya ciMtavana hoya ara anya ciMtA sake, tAkA nAma dhyAna hai| sarvArthasiddhi sUtrAMkI TIkAviSai yaha vizeSa kahyA hai jo sarva ciMtA rukanekA nAma dhyAna hoya, to acetanapano hoya jAya / bahuri aisI bhI vivikSA hai-jo saMtAnaapekSA nAnA zeyakA bhI jAnanA hoya / paraMtu yAvat vItarAgatA rahai, gagAdika- | kari Apa upayogakauM bhramAvai nAhIM, tAvat nirvikalpadazA kahie hai / bahuri vaha kahai-aise hai, tau paradravyatai chur3Aya svarUpaviSe upayoga lagAvanekA upadeza kAhekoM diyA hai| tAkA || samAdhAna jo zubha azubha bhAvanikoM kAraNa paradravya haiM, tinaviSa upayoga lage jinakai rAga dveSa |321 KapoornoceroojacfooEGIOOKBCY009-Dogdookgro
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza hoya ve hai, ara svarUpacitavana kare to rAga dveSa ghaTe hai, aise nIcalI avasthAvAre jIvanikoM pUrvokta upadeza hai / jaise koU strI, vikArabhAvakari kAhUkai ghara jAya thI, tAka maneM karI-paraghara mati jAya, gharameM baiThi raho / bahuri jo strI nirvikAra bhAvakari kAhUkai ghara jAya, yathAyogya pravarteM, to kichu doSa hai nAhIM / taiseM upayogarUpa paraNati rAgadveSabhAvakari paradravyaniviSai pravarteM thI, tAka maneM karI - paradravyaniviSai mati pravarte, svarUpaviSai magna rahau / bahuri jo upayogarUpa paraNati vItarAgabhAvakari paradravyakoM jAni yathAyogya pravarte, tau kichU doSa hai nAhIM / bahuri vaha kahai hai -- aise hai, to mahAmuni parigrahAdika citavanakA tyAga kAheko kareM haiM / tAkA samAdhAna jaise vikArarahita strI kuzIlake kAraNa paragharanikA tyAga kareM, taiseM vItarAgaparaNati rAga dveSake kAraNa paradravyanikA tyAga kareM hai / bahuri je vyabhicArake kAraNa nAhIM, aise paraghara jAnekA tyAga haiM nAhIM / taiseM je rAga dvegake kAraNa nAhIM, aise paradravya jAnanekA tyAga hai nAhIM / bahuri vaha kahai hai - jo jaiseM strI, prayojana jAni pitAdikakai ghara jAya tau jAtro, binA prayojana jisa tisakai ghara jAnA tau yogya nAhIM / taiseM parapatikoM prayojana jAni saptatatvani kA vicAra karanA / binA prayojana guNasthAnAdikakA vicAra karanA yogya nAhIM / tAkA samAdhAna 3.22
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA: prakAza - E.COPE0000+100+PORocci.gai+xadonkanokraKEENo9X80MMEGHOKHO jaiseM strI prayojana jAni pitAdika vA mitrAdikakai bhI ghara jAya, taiseM paragati tatvanikA vizeSa jAnanekoM kAraNa guNasthAnAdika kAdikakoM bhI jAnai / bahuri yahAM aisA jAnanA-jaise zIlavatI strI udyamakari tau viTapuruSanikai sthAna na jAya, ara paravaza jAnA bani / jAya, tau tahAM kuzIla na seve, to strI zIlavatI hI hai / taiseM vItarAgaparaNati upAyakari tau| rAgAdikake kAraNa paradravyaniviSa na lAgai / jo svayameva tinakA jAnanA hoya jAya, ara tahAM rAgAdi na kareM to paraNati zuddha hI hai / taiseM strI AdikI parISaha muninakai hoya, tinakoM jAne hI nAhIM, apane svarUpahIkA jAnanA rahe hai, aisA mAnanA mithyA hai| unakauM jAnai tau hai, paraMtu rAgAdika nAhIM kareM hai| yA prakAra paradravyanikauM jAnateM bhI vItarAgabhAva ho hai, aisA bhaddhAna karanA / bahuri vaha kahai hai-aise kaise kahyA hai, jo AtmAkA zraddhAna jJAna AcaraNa samyagdarzana jJAna cAritra hai| tAkA samAdhAna| anAdiH paradravyaviSe Apako zraddhAna jJAna AcaraNa thA,tAkauM chur3AvanekauM yaha updeshhai|| ApahIviSe ApakA zraddhAna jJAna AcaraNa bhae paradravyaviSairAgadveSAdiparaNati kA zraddhAna va jJAna vA AcaraNa miTi jAya, taba samyagdarzanAdi ho hai| jo paradravyakA paradravyarUpa zradadhAnAdi karanete samyagdarzanAdi na hote hoMtha, to kevalIke bhI tinakA abhAva hoy| jahAM paradravyakoM burA jAnanA, nijadravyoM bhalA jAnanA, tahAM tau rAga dveSa sahaja.hI bhyaa| tahAM MOTORRO-ORD
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza *17C+Ko+Ch 20*0*220***** ApakoM AparUpa parakoM pararUpa yathArtha jAnyA kare, teseM hI zraddhAnAdirUpa pravartte, taba hI samyagdarzanAdi ho hai / aiseM jAnanA / tAteM bahuta kahA kahie, jaiseM rAgAdi miTAvanekA zraddhadhAna hoya, so hI zraddhAna samyagdarzana hai / bahuri jaise rAgAdi miTAvanekA jAnanA hoya, | so hI jAnanA samyagjJAna hai / bahuri jaiseM rAgAdi miTeM, so hI AcaraNa samyakcAritra hai / aisA hI mokSamArga mAnanA yogya hai / yA prakAra nizcayanayako AbhAsa lie ekAMtapakSake dhArI jainAbhAsa tinakai mithyAtvakA nirUpaNa kiyA / aba vyavahArAbhAsa pakSake jainAbhAsanikai mithyAtvakA nirUpaNa kIjie hai-jinazrAgamaviSai jahAM vyavahArakI mukhyatAkari upadeza hai, tAka mAni bAhyasAdhanAdikahIkA zraddhAnAdika kare hai, tinake sarva dharmake aMga anyathArUpa hoya mithyAbhAvakauM prApta hoMya haiN| yahAM aisA jAni lenA - vyavahAradharmakI pravRttitai puNyabaMdha hoya hai, tAteM pApapravRtti apekSA tau yAkA niSedha hai| nAhIM / paraMtu ihAM jo jIva vyavahAra pravRttihIkari santuSTa hoi, sAMcA mokSamArgaviSai udyamI na hoya hai, tAka mokSamArgaviSe sanmukha karanekauM tisa zubharUpa mithyApravRttikA bhI niSedharUpa nirUpaNa kIjie hai| jo yahu kathana kIjie hai, tAkauM suni jo zubhapravRtti chor3i azubhaviSai pravRtti karoge, tau tumhArA burA hogA, aura jo yathArtha zraddhAbakari mokSamArgaviSai pravRtta hovoge, to tumhArA bhalA hogA / jaise koU rogI nirguNa auSadhikA niSedha sutni auSadhi sAdhana 324
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza choDi kupathya karegA, to maregA, vaidyakA kachU doSa hai nAhIM / taiseM hI kou saMsArI puNyarUpa dharmakA niSedha suni dharmasAdhana chor3i viSaya kaSAyarUpa prakrsegA, to vaha hI narakAdiviSai duHkha | pAvegA / upadeza dAtAkA to doSa nAhIM / upadeza denevAlekA abhiprAya zraya zraddhAnAdi chur3Aya mocamArgaciSai lagAvanekA jAnanA / so aisA abhiprAyate ihAM nirUpaNa kIjie hai / ihAM koI jIva to sakramakari hI jainI haiM, jainadharmakA svarUpa jAnate nAhIM / parantu kulaviSai jaisI pravRtti calI jhAI, taileM pradha haiN| so jaise anyamatI apane kuladharmaviSai pravRtte haiM, taiseM hI yahu pravRttai haiM / jo kulakamahI dharma hoya, tau musalamAna Adi sarva hI dharmAtmA hoMi / jainadharmakA vizeSa kakSA rahyA / soI kA hai loyammi rAyaNII gAyaM yA kulakamma kazyAvi / kiM purA tiloyapahuNo jidA mAdigArammi // 1 // lokaviSai yaha rAjanIti hai - kadAcit kulakramakari nyAya nAhIM hoya hai / jAkA kula cora hoya, tAkorakari pakarai, tau vAkA kutakrama jAni chor3e nAhIM, daMDa hI de / tau trilokaprabhu jinendra devake dharmakA adhikAraviSai kahA kulakrama anusAri nyAya saMbhave / bahuri jo pitA daridrI hoya Apa dhanavAn hoya, tahAM tau kulakrama vicAri Apa daridrI rahatA hI nAhIM / dharmaviSai kutA kahA prayojana hai / bahuri pitA naraki nAtha, putra moca jAya / tahAM 325
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ po.mA. prakAza kulakrama kaise rahyA / jo kula Upari dRSTi hoya, tau putra bhI narakagAmI hoya / tAtai dharmaviSa kichU kulakamakA prayojana nAhIM / zAstranikA artha vicAri jo kAladoSate jinadharmaviSe bhI pApI puruSanikara kudeva kuguru kudharma sevanAdirUpa vA viSayakaSAyapoSaNAdirUpa viparIta pravRtti calAI hoi, tAkA tyAga kari jinayAjJA anusAri pravartanA yogya hai / ihAM koU ka paraMparA chor3i navIna mArgaviSai pravartanA yogya nAhIM / tAkauM kahie hai-- jo apanI buddhikara navIna mArga pravartte, to thukta nAhIM / jo paraMparA anAdinidhana jainadharmakA svarUpa zAstrani viSai likhyA hai, tAkI pravRtti meTi pApIpuruSAM anyathA pravRtti calAI, to tAka paraMparAyamArga kaise khie| bahuri tAka chor3i purAtana jainazAstraniviSai jaisA dharma vikhyA thA, taise pravarte, to tAkoM navIna mArga kaiseM kahie / bahuri jo kulaviSai jaise jinadevakI AjJA hai, taiseM hI dharmakI pravRtti hai, to Apako bhI taiseM hI pravartanA yogya hai / paraMtu tAkA kulAcaraNa jAnanA, dharma jAni tAke svarUpa phalAdikakA nizcaya kari aMgIkAra karanAH / jo sAMcA bhI dharmako kulAcAra jani pravarte hai, tau tAMkoM dharmAtmA na kahie / jAtai sarva kulake usa AcaraNako chor3eM, to Apa bhI chor3i de / bahuri jo vaha AcaraNa kare hai, so kula kA bhayakari kare hai / kichu dharmabuddhi taiM mAhIM karai hai / tAtaiM vaha dharmAtmA nAhIM / aise vivA - hAdi kulasambandhI kAryaniviSe to kulakramakA vicAra karanA aura dharmasambandhI kAryaviSai kulakA 326
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza vicAra na karanA / jaise dharmamArga sAMcA hai, saise pravartanA yogya hai| bahuri koI AjJA anusAri jainI haiM / jaise zAstraviSa AjJA hai, taiseM mAne haiM / parantu AjJAkI parIkSA kareM naahiiN|| so AjJA hI mAnanA dharma hoya, to sarva matavAre apane 2 zAstrakI AjJAmAni dharmAtmA hoi|| tAte parIkSAkari jinavacanako satyapano pahicAni jina AjJA mAnanI yogya hai| binA parIkSA kie satya asatyakA nirNaya kaise hoya / aura binA nirNaya kie jaise anyamatI apane 2 || zAstranikI AjJA mAne haiM, taise yAne jainazAstrakI AjJA maanii| yaha to pakSakari AjJA mAnanA hai / kou kahai-zAstravirSe daza prakAra samyaktvaviSai AjJAsamyaktva kahyA hai, vA AjJAvicayadharmadhyAnakA bheda kahyA hai, vA niHzaMkitaaMgaviSai jinavacanaviSai saMzaya karanA niSecyA hai, so kaise hai / tAkA samAdhAna zAstraviSe keI kathana to aise haiM, jinakA pratyakSa anumAna kari sakie hai| bahuri / keI kathana aise haiM, jo pratyakSa anumAnAdigocara nAhIM / sAtai AjJAhIkari pramANa hoya hai| tahAM nAnA zAstraniviSai jo kathana samAna hoya, tinako to parIkSA karanekA prayojana hI naahii| bahuri jo kathana parasparaviruddha hoi, tiniviSai jo kathana pratyakSa anumAnAdigocara hoya, tinakI to parIkSA karanI / tahAM jina zAstrake kathanakI pramANatA Thahare, tini zAstraviSai jo pratyakSa anumAnagocara nAhIM, aise kathana kie hoMya, tinakI bhI pramANatA karanI / bahuri jina | 0 0000000000000000000000000000000000000000Morar fo00003200000mlackool0000000 327
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza zAstranike kathanakI pramANatA na Thaharai, tinake sarva ha kathanakI apramANatA mAnanI / ihAM | koU kahai-parIkSA kie koI kathana koI zAstravirSe pramANa bhAse, koI kathana koI zAstraviSai / | apramANa bhAse to kahA kariye / tAkA samAdhAna___ jo Aptake bhAse zAstra haiM, tiniviSe koI hI kathana pramANaviruddha na hoi / jAte ke tau| jAnapanA hI na hoi, ke rAga dveSa hoya, te asatya kaheM / so Apta aisA hoya nAhIM, tAtai parIkSA nIkI nAhIM kInI hai, bAteM bhrama hai| bahuri vaha kahai hai-chadmasthakai anyathA parIkSA hoya jAya, to kahA karai / tAkA samAdhAna___sAMcI jhUThI doU vastunikoM mIr3e ara pramAda choDi parIkSA kie to sAMcI hI parIkSA hoi / jahAM pakSapAtakari nIke parIkSA na kare, tahAM hI anyathA parIkSA hoya hai| bahuri vaha kahai hai, jo zAstraniviSe paraspara viruddha kathana to ghano,-kauna 2 ko parIkSA krie| tAkA samAdhAna mokSamArgaviSai deva guru dharma vA jIvAdi tatva bo baMdhamokSamArga prayojanabhUta haiM, so inakI parIkSA kari lenI / jina zAstraniviNe e sAMce kahe, tinakI sarva AjJA mAnanI / jivinssai| e anyathA prarUpe, linakI AjJA na maannii| jaise lokaviNe jo puruSa prayojanabhUta kAryanivi kuTha na bole, lo prayojanarahitavipa kese jhUTha bobaigA / taiseM jina zAstranivirSe prayo 32
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 1000000 janabhUta devAdika kharUpa anyathA na kahyA, tinivirSe prayojana rahita dvIpa samudrAdikakA / prakAza kathana anyathA kaise hogaa| jAte devAdikakA kathana anyathA kie vaktAke viSaya kaSAya | pokhe jAMya haiM / ihAM prazna-jo devAdikakA kathana to anyathA viSayakaSAyateM kiyA, tinahI zAstraniviSai anya kathana anyathA kAhekauM kiyaa| tAkA samAdhAna ___ jo eka hI kathana anyathA kahai, vAkA anyathApanA zIghra hI pragaTa hoya jaai| judii| paddhatI Thaharai nAhIM / tAtai ghane kathana anyathA karanete jurdA paddhati tthhre| tahAM tucchabuddhI / bhramameM paDijAya-yaha bhI mata hai / tAtai prayojanabhUtakA anyathApanAkA bhelaneke arthi apr| yojanabhUta bhI anyathA kathana ghane kie| bahuri pratIti anAvaneke arthi koI 2 sAMcA bhI / kathana kiyaa| paraMtu syAmA hoya, so bhramameM parai maahiiN| prayojanabhUta kathanakI parIkSAkari jahAM sAMca bhAse, tisa matakI sarva AjJA mAne, so parIkSA kie jainamata hI sAMcA bhAle hai| jAte yAkA vaktA sarvajJa vItarAga hai, so jhUThA kAhekauM kahai / aiseM jina zAjJA mAne, so / / sAMcA zraddhAna hoi, tAkA nAma AjJAsamyaktva hai / bahuri jahAM ekAgra cintavana hoya, tAkA || nAma AjJAvicaya dharmadhyAna haiN| jo aise na mAnie zara vinA parIkSA kie AjJA mAne / samyaktva vA dharmadhyAna hoya jAya, to dravyaliMgI AzA mAni muni bhayA, zrAjJAanusAra sAdhanakari praveyika paryaMta prApta hoya, tAkai mithyATaSTipanA kaise rahyA / tAte kichu parIkSA- 326 1000000000000 vNdnN
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza momA. kari AjJA mAne hI samyaktva vA dharmadhyAna hoya hai / lokavi bhI koI prakAra parIkSA kie| hI puruSakI pratIti kIjie hai / bahuri teM kahyA-jinavacanaviSa saMzaya karanete samyaktvako zaMkA nAma doSa hoya; so 'na nAnie yaha kaise haiM' aisA mAni nirNaya na kIjie to tahAM |zaMkA nAma doSa hoya / bahuri jahAM nirNaya karaneko vicAra karate hI samyaktvako doSa lAgai, to aSTasahasrIviSai AjJApradhAnateM parIkSApradhAnako uttama kAhekauM kahyA / pRcchanA Adi khaa| dhyAyake aMga kaise kahe / pramANa nayateM padArthanikA nirNaya karanekA upadeza kAhekauM diyA / tAte parIkSAkari AjJA mAnavI yogya hai / bahuri keI pApI puruSAM apanA kalpita kathana kiyA hai para tinakoM jinavacana ThaharAMve haiM, timakoM jainamatakA zAstra nAni pramANa na krnaa| tahAM bhI pramANAdikateM parIkSAkari vA paraspara zAstranate vidhi milAya vo aise saMbhava hai ki nAhI, II aisA vicArakari viruddha arthako mithyA hI jAnanA / jaise Thiga Apa patra likhi tAmeM likha-|| | navArekA nAma kisI sAhUkArakA dhasthA, nAmake bhramate dhanako ThigAve, tau daridrI hI hoya / / / taiseM pApI Apa graMthAdi banAya, tahAM kartAkA nAma jina gaNadhara AcAryanikA dharayA, tisa nAmake bhramate jhaMThA zraddhAna karai, to mithyAdRSTI hI hoya / vahuri yaha kahai hai-gommarasAra viSai aisA kahA hai-samyagdRSTI jIva ajJAnagurukai nimittatai jhUThA bhI zraddhAna kare, to mAjJA mAnanete samyagdRSTI hoya hai / so yaha kathana kaise kiyA hai / tAkA uttara-jo pratyakSa anumA-11 Haorojiofooja6/0GOctoOTOSoorageofoo03800-1000rporate mana 1330
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. nAdigocara nAhI, sukSmaparne te jinakA nirNaya na hoi sake, tinakI apekSA yaha kathana hai| prakAza / / mUlabhUta deva guru dharmAdi vA tatvAdikakA anyathA zraddhAna bhae, to sarvathA samyaktva rahai nAhI, yahu nizcaya karanA / tAteM binA parIkSA kie~ kevala AjJAhIkari jainI haiM, te bhI mithyAdRSTI jAnane / bahuri keI parIkSA bhI kari jenI hoya haiM, paraMtu mUla parIkSA nAhIM kareM haiN| dayA zIla tapa saMyamAdi kriyAnikari vA pUjA prabhAvanAdi kAryanikari vA atizaya camatkArAdikari vA jinadharmate iSTa prApti honekari jinamatakoM uttama jAni prItavaMta hoya jainI hoya haiN| anyamatavirSe hue kArya to hoya haiM, sAteM ina lakSaNaniviSa prativyApti pAie hai| koU kahai-jaise jinadharmaviSe e kArya haiM, taiseM anyamatavirSe na pAie haiN| tAte prativyApti naahiiN| tAkA samAdhAna yaha to satya hai, aiseM hI hai| paraMtu jaise tU dayAdika mAne hai taiseM to ve bhI nirUpai haiN| parajIvanikI rakSAkoM dayA tU kahai; sohI ve kahe haiN| aise hI anya jaanne|| ___bahuri vaha kahe hai unake ThIka nAhIM / kabahU~ dayA prarUmaiM kabahUM hiMsA prarUpeM / tAkA. uttara-tahAM dayAdikakA aMzamAtra to AyA / tAte prativyAptipanA ini lakSaNanikari pAna ie hai / inikari sAMcI parIkSA hoya naahiiN| to kairoM hoya / jinadharmaviSai sambanda nacAritra mokSamArga kahyA hai / sahI sAMce devAdikakA vA jIvAdikakA zraddhAna kie samyaktva hoya, ovoccoo-8000%20oopicrocorr10000000000000ral r saralag | 331
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ SMore mo:mA. vA tinikauM jAne samyagjJAna hoi, vA sAMcA rAgAdika miTai samyakcAritra hoi, so inikA prakAza varUpa jaise jinamataviSai nirUpaNa kiyA hai, taiseM kahIM nirUpaNa kiyA naahiiN| vA jainIvinA anyamatI aisA kArya kari sakate nAhIM / tAtai yahu jinamatakA sAMcA lanA hai| isa lakSa- | NNako pahacAni je parIkSA kareM, teI zraddhAnI haiM / isa vinA anya prakArakari parIkSA karai haiM, te / mithyAdRSTI hI rahai haiN| bahuri keI saMgatikari jainadharma dhAre haiN| koI mahAn puruSako jinadharmaviSai pravartatA dekhi | Apa bhI pravatrte haiM / keI dekhA dekhI jinadharmakI zuddha vA azuddha kriyAniviSai pravatrte haiM / ityAdi anekaprakArake jIva Apa vicArakari jinadharmakA rahasya nAhI pahicAnai haiM ara jainI / nAma dharAvai haiM, te sarva mithyAdRSTI hI jAnane / itanA tau hai, jinamataviSai pApakI pravRtti vizeSa nAhIM hoya sake hai ara puNyake nimitta ghane haiM / ara sAMcA mokSamArgake bhI kAraNa tahAM bani / rahe haiN| tAta je kulAdikari bhI jainI haiM, te bhI auraniteM to bhale hI haiN| bahuri je jIva kapaTakari AjIvakAke arthi vA bar3AIke arthi vA kichu viSakaSAyasambandhI prayojanavicAra / jainI ho haiM, te pApI hI haiM / ati tIvakaSAya bhae aisI buddhi Avai hai / unakA sulajhanA bhI kaThina hai / jainadharma to saMsArakA nozike arthi sevai hai / tAkari jo saMsArake prayojana sAdhyA |cAhai, so bar3A anyAya kareM hai / tAte te to mithyAdRSTi haiM hii| a to9000-8000012040072 2019MROPERIODog meenames fotoOMORROOOGY00130fooccorticookiskool
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4800 mo.mA. prakAza .. ihAM koU kahai-hiMsAdikakari jina kAryanikoM karie, te kArya dharmasAdhanakari siddha 29 kA kIjie, to burA kahA bhayA / doU prayojana sadhai tAkauM kahie hai-pApakArya ara dharmakArya kA eka sAdhana kie pApa.hI hoy| jaise koU dharmakA sAdhana caityAlaya banAya, nisahIko / strIsevanAdi pApanikA bhI sAdhana kara, to pApa hI hoi / hiMsAdikakari bhogAdikake arthi judA maMdira banAvai, to bnaavau.| parantu caityAlayaviSai bhogAdi karanA yukta naahiiN| taiseM dharmakA sAdhana pUjA zAstrAdi kArya haiM, tinihIkoM AjIvikA Adi pApakA bhI sAdhana kare, to pApI hI hoya / hiMsAdikari AjIvikAdikake arthi vyApArAdi kare, to karau / parantu pUjAdi kAryaniviSai to AjIvikA AdikA prayojana vicAranA yukta nAhIM / ihAM prazna-jo aise hai to muni bhI dharmasAdhi paraghara bhojana kareM haiM vA sAdharmI sAdharmIkA upakAra kareM karAveM haiM, so kaise bane / tAkA uttara jo Apa kichu AjIvikA AdikA prayojana vicAri dharma nAhIM sAdhai hai, ApakauM dharmAsmA jAni keI svayameva bhojana upakArAdi karai hai, to kichu doSa hai naahiiN| bahuri jo ApahI bhojanAdikakA prayojana vicAri dharma sAdhe hai, to pApI hai hii| je virAgI hoya munipano aMgIkAra kareM haiM, tinikai bhojanAdikakA prayojana naahiiN| zarIrakI sthitike arthi svayameva bhojanAdika koI de to leM, nAhI to samatA raakheN| saMkalezarUpa hoya nAhIM / bahari Apa hitakai 333 / 0 01560100030030No3cootac00706003cook-00-00000-00-00-00-00-3300500000000000000 ITSmatammacamwasnaxemaanm uneSATE
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.||| arthi dharma sAdhe haiM / upakAra karAvanekA abhiprAya nAhIM hai / Apakai jAkA tyAga nAhIM, aisA prakAza || upakAra kraaveN| koI sAdharmI khayameva upakAra kare, to karau ara na karai to Apakai kichu || saMkalleza hotA nAhIM / so aiseM to yogya hai| ara Apa hI AjIvikA AdikA prayojana / vicAri bAhya dharmakA sAdhana kare, tahAM bhojanAdika upakAra koI na kare, tahAM saMkleza kare, | yAcanA kare, upAya kare, vA dharmasAdhanavirSe zithila hoya jAya, so pApI hI jaannaa| aise | saMsArIka prayojana lie dharma sAdhai he, te pApI bhI haiM ara mithyAdRSTI haiM hii| yAprakAra jina|| matavAle bhI mithyAdRSTi jAnane / aba inake dharmakA sAdhana kaise pAiye hai, so vizeSa dikhA / -BKOrgiarriorracoirvardenia0000+30amaar-kala pGIRameborou rease-on +Mao+0196/000000000000128GokaookGookaa00-8000000000000106003016/001061001300-00180G00180106fol // tahAM jIva kulapravRttikari vA dekhyAM dekhI lobhAdikakA abhiprAyakari dharma sAdhe haiM, ti nikai to dharmadRSTi nAhIM / jo bhakti kare hai to citta to kahIM hai, dRSTi phirayA karai hai| ara / mukhate pAThAdi karai hai vA namaskArAdi kare hai / parantu yaha ThIka nAhI meM kauna hauM, kisakI / stuti karU~ hU~, kisa prayojanake arthi stuti karauM hoM; pAThavi kahA artha hai, so kichU ThIka nAhI bahuri kadAcit kudevAdikakI bhI sevA karane lagi jAya / tahAM sudeva guruzAstrAdivirSe | / vizeSa pahicAne naahiiN| bahuri jo dAna de hai, to pAtra apAtrakA vicArarahita jaise apanI prazaMsA hoya, tesaiM dAna de hai / bahuri tapa kare haiM, to bhUkhA rahanekari mahaMtapano hoya so kArya 334
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza || karai hai| pariNAminakI pahicAna nAhIM / bahuri pratAdika dhAre hai, tahAM bAhyakriyA Upari dRSTi hai, so bhI koI sAMcI kriyA kareM hai, koI jhUThI kare hai / ara aMtaraGga rAnAdika bhAva pAiye hai, tinikA vicAra hI naahiiN| vA bAhya bhI rAgAdi poSanekA sAdhana karai hai| bahuri pUjA prabhAvanA Adi kArya kare hai / tahAM jaise lokabiSe bar3AI hoya vA viSaya-kaSAya poSe jAya, taiseM kArya kare hai / bahuri vahuta hiMsAdika nipajAvai hai| so e kArya tau apanA vA anya | jIvanikA pariNAma sudhAraneke bharthi kahe haiN| bahuri tahAM kiMcit hiMsAdika bhI nipajai hai, tau thorA aparAdha hoya guNa bahuta hoya, so kArya karanA kahyA hai / so pariNAmanikI pahacAni / nAhIM / ara yahAM aparAdha ketA lAge hai, guNa ketA ho hai, so naphA ToTAkA jJAna nAhI, vA vidhi avidhikA jJAna nAhIM / bahuri zAstrAbhyAsa karai hai / tahAM paddhatirUpa pravate hai| jo vaaNce| hai, to auranikoM sunAya de hai / jo par3he hai, to Apa par3hi jAya hai| sunai hai, to kahai hai so / suni le hai / no zAstrAbhyAsakA prayojana hai, tAkauM Apa nAhI avadhAre hai| ityAdi dharma kAryanikA dharmakoM nAhIM pahicAne / keI to kulaviSai jaise bar3e pravarte, taiseM hamakoM bhI karanA, athavA aura kareM haiM, tesaiM hamakoM bhI karanA, vA aise kie hamArA lobhAdikakI siddhi hogii| ityAdi vicAra lie abhUtArtha dharmoM sAdhe haiN| bahuri keI jIva aise haiM, jinake kichu tau kulAdirUpa buddhi hai, kichu dharmabuddhi bhI hai, tAtai pUrvektaprakAra bhI dharmakA sAdhana kareM haiM para BOORM00000000000GOODOORIGOROrac00HRSHIRORISOORONICOOKIAURKONKARVein kAma -
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ki AgeM kahie hai, tisa prakAra apane pariNAmanikoM bhI sudhAre haiM / mizrapano pAIye hai| // bahuri keI dharmabuddhikari dharma sAdhe haiM, parantu nizcayadharmakoM na jAne haiN| tAtai abhRtArtha dharmoM sAdhai haiM / tahAM vyavahAra samyagdarzana jJAna cAritrakoM mokSamArga jAni tinikA sAdhana karai haiM / tahAM zAstravi deva guru dharmakI pratIti lie samyaktva honA kahyA hai| aisI AjJA mAni arahaMta deva nigraMtha guru jainazAstra vinA auranikoM namaskArAdi karanekA tyAga | kiyA hai / parantu tinakA guNa avaguNakI parIkSA nAhIM kreN| he / athavA parIkSA bhI kareM, to tattvajJAnaTUrvaka sAMcI parIkSA nAhIM kareM haiM / bAhyalakSaNanikari parIkSA kareM haiN| aise pratItikari / sudeva guru zAstranikI bhakti viSa pravatrte haiM / tahAM arahaMta deva hai, so iMdrAdikari pUjya hai, aneka / atizayasahita hai, kSudhAdidoSarahita hai, zarIrakI sundaratAko dharai hai, strIsaMgamAdi rahita hai, divyadhvanikari upadeza de hai, kevalajJAnakari lokAloka jAne hai, kAma krodhAdika naSTa kie | hai ityAdi vizeSaNa kahai hai / tahAM inaviSai keI vizeSaNa pudgalake Azraya haiM, keI jIvake Azraya haiM / tinakoM bhinna bhinna nAhI pahicAna hai| jaiseM asamAnanAtIya manuSyAdi paryAyanivi bhinna na nAni mithyAdRSTi dharai hai, taiseM yaha asamAna jAtIya arahaMtaparyAyaviSa jIva pudgalake vizeSaNaniko bhinna na jAni mithyAdRSTitA dharai hai / bahuri jo bAhya vizeSaNa hai. tinakoM to jAni tinakari arahaMtadevako mahantapano vizeSa mAne hai / ara je jIvake vizeSaNa / 336 SonaCOM/+05300/-OHDXVerpr0015600rankaroceaniacentation2001aidroidGfaokalueATGTONatootaos GOOGOOT000-0-0- 16foot00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000018cio-TOS.
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza haiM, tinakoM yathAvat na jAni tinakari arahaMtadevako mahaMtapano AjJA anusAra mAne hai| athavA anyathA mAne hai / jAtai yathAvat jIvakA vizeSaNa jAne mithyAdRSTI rahai nAhIM / bahuri tina arahaMtanikauM svargamokSakA dAtA dInadayAla adhamaudhAraka patitapAvana mAne hai / so anyanatI kartRtvabuddhi IzvarakoM jaiseM mAne hai, taiseM yaha arahanta koM mAne hai / aisA nAhIM jAne hai - phala to apane pariNAmanikA lAge hai, arahaMtanikoM nimitta mAne haiM, tAtai upacArakari vai vizeSaNa saMbhava haiN| apane pariNAma zuddha bhae vinA arahaMta hU svargamonAdikA dAtA nAhIM / bahuri arahaMtAdikake nAmAdikataiM zvAnAdika svarga pAyA / tahAM nAmAdikakA hI atizaya mAne haiM / vinA pariNAma nAma lenevAloM ke bhI svargakI prApti na hoya, to sunanevAlekai kaiseM hoya / zvAnAdikakai nAma sunane ke nimitta maMdakaSAyarUpa bhAva bhae haiM / tinakA phala svarga bhayA hai / upacArakari nAmahIkI mukhyatA karI hai / bahuri arahaMtAdikake nAma pUjanAdikataiM aniSTa sAmagrIkA nAza iSTa sAmagrIkI prApti mAni rogAdi meTaneke artha vA dhanAdikI prAptike nAma le hai vA pUjanAdi kare hai / so iSTa aniSTake to kAraNa pUrvakarmakA udaya hai / arahantatau karttA hai nAhIM / arahaMtAdikakI bhaktirUpa zubhopayoga pariNAmaniteM pUrva pApakA saMkramaNAdika hoya jAya hai / tatai upacArakari aniSTakA nAzakoM iSTakI prAptikoM kAraNa tharahantAdikakI bhakti kahie hai / ara jo jIva pahale hI saMsArI prayojana lie bhakti karai, tAkai 337
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ momAH | to pApahIkA abhiprAya rahyA / kAMkSArUpa bhAva bhae tinakari pUrvapApakA saMkramaNAdi kaise hoy||| prakAza bahuri tinakA kAryasiddha na bhayA / bahuri keI jIva bhaktikoM muktikA kAraNa jAni tahAM ati anurAgI hoya pravatteM haiM / so anyamatI jaiseM bhaktite mukti mAne haiM, taise yAkai bhI zraddhAna || | bhayA / so bhakti tau rAgarUpa hai / rAga baMdha hai / tAteM mokSakA kAraNa naahiiN| jaba rAgakA | udaya Ave, taba bhakti na kare, to pApAnurAga hoya / tAte azubha rAga chor3anekauM jJAnI bhakti viSai pravarte haiM / vA mokSamArgakoM bAhya nimittamAtra bhI jAne haiN| parantu yahAM hI upAdeyapanA mAni santuSTa na ho haiN| zuddhopayogakA udyamI rahe haiN| sohI paMcAstikAyavyAkhyAvirSe kahyA hai iyaM bhaktiH kevalabhaktipradhAnasyAjJAnino bhavati / tIvrarAgadveSavinodArthamasthAnarAganiSedhArtha kvacit jJAninopi bhavati // yAkA artha yaha bhakti kevalabhakti hI hai pradhAta jAkai aisA ajJAnIjIvakai ho hai| bahari tIvra rAgajvara meTaneke artha vA kuThikAneM rAganiSedhaneke arthi kadAcit jJAnIka bhI ho hai| tahAM vaha pUcha hai-aiseM hai, to jJAnIta ajJAnIke bhaktikI vizeSatA hotI hogii| tAkA || uttara yathArthapanekI apekSA to jJAnIkai sAMcI bhakti hai-ajJAnIke nAhIM hai / ara rAgabhAvakI ploredoofarctrokestroKIGHOOMARKonkodarokakakakootadookatookcefankachook80/10129-MECOmerax Tagctorjas04960003clook6+000000000000000000000000000002010010010062000000-00-06/06/049300 ED
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. / apekSA ajJAnIke zraddhAnaviSa bhI muktikAraNa jAnanete ati anurAga hai| jJAnIke zraddhAnavipe || prakAza zubhabaMdhakAraNa jAnanete taisA anurAga nAhIM hai / bAhya kadAcit jJAnIkai anurAga ghanA hI hai, | kadAcit ajJAnIke ho hai aisA jAnanA / aiseM devabhaktikA svarUpa dikhAyA / aba gurubhakti || vAkai kaisaiM ho hai, so kahie hai keI jIva AjJAnusArI haiM / te to e jainake sAdhu haiM, hamAre guru haiM, tAte inakI bhakti | karanI, aise vicAri tinakI bhakti kare haiM / bahuri keI jIva parIkSA bhI karai haiM ! tahAM e muni dayA pAle hai, zIla pAleM hai, dhanAdi nAhI rAkhe haiM, upavAsAdi tapa karai haiM, kSudhAdi parISaha sahai haiM, kisIsauM krodhAdi nAhIM kareM haiM, upadeza deya auranikoM dharmaviSa lagAvai haiM, ityAdi guNa vicAri tinaviSai bhaktibhAva kare haiM / so aise guNa to paramahaMsAdika paramatI haiM, tinavirSe vA jainI mithyAdRSTInivi bhI pAIe / tAteM inaviSai ativyAptapano hai| inakari sAMcI parIkSA * hoya nAhIM / bahuri jina guNanikoM vicArai hai, tinaviSai keI jIvAzrita haiM, keI pudgalAzrita hai, tinakA vizeSa na jAnanA, asamAnajAtIya muniparyAyaviSai ekatva buddhi teM mithyAdRSTi hii| rahai hai / bahuri samyagdarzanajJAnacAritrakI ekatArUpa mokSamArga soI muninakA sAMcA lakSaNa hai| | tAko pahicAna naahiiN| jAte yaha pahicAni bhae mithyAdRSTI rahatA nAhIM / aiseM muninakA sAMcA kharUpa hI na jAne, to sAMcI bhakti kaise hoya / puNyabaMdhakauM kAraNabhUta zubhakriyArUpa guNanikoM / 336 - 10810010610010oksfeoki/8100-1000000000001001001061001050013800-4300HICHOOTOCHOOBGOOf0vojpornvoyay eye
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. D pahacAni tinakI sevAte apanA bhalA honA jAni tinavirSa anurAgI hoya bhakti kare hai / aisA / / gurubhaktikA svarUpa kahyA / aba zAstrabhaktikA kharUpa kahie hai keI jIva to yaha kevalI bhagavAnako vAnI hai, tAtai kevalIke pUjyapanAte yaha bhI pUjya hai, aisA jAni bhakti karai haiM / bahuri keI aiseM parIkSA kareM haiM-ina zAstranivi virAgatA dayA kSamA zIla saMtoSAdikakA nirUpaNa hai, tAtai utkRSTa haiM, aisA jAni bhakti kareM haiN| so aisA kathana to anya zAstra vedAntAdika tinaviSa bhI pAIe hai| bahuri ina zAstraniviSai trilokAdikakA gaMbhIra nirUpaNa hai / tAtai utkRSTatA jAni bhakti kare haiM / so yahAM anumAnA| dikakA to praveza naahiiN| yahAM anekAMtarUpa sAMcA jIvAditattvanikA nirUpaNa hai / ara sAMcA ratnatrayarUpa mokSamArga dikhAyA hai / tAkari jainazAstraniko utkRSTatA hai| tAkoM nAhIM pahicAna hai| Ate yaha pahacAni bhae mithyA STi rahe nAhIM / aise zAstrabhakti kA svarUpa khyaa| ___ yA prakAra yAkai deva guru zAstrakI pratIti bhaI, tAtai vyavahArasamyaktva bhayA mAne hai / parantu unakA sAMcAkharUpa bhAsyA nAhIM / tAtai pratIti bhI sAMcI bhaI nAhoM / sAMcI pratItivinA samyaktakI prApti naahiiN| tAtai mithyAdRSTI rahai hai| bahuri zAstraviSai "tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam" aisA vacana kahyA hai / tAteM jaise zAstraniviSa jIvAdi tattva likhe haiM, taise Apa sIkhi ne hai| tahAM ho upayoga lagAve hai / auranikoM upadeza de hai, parantu tinakA bhAva sNtsNprNdN nirNtrN nirNtrN -
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza " bhAsatA nAhIM / ara yahAM tisa vastukA bhAvahIkA nAma tatva khyaa| so bhAva bhAse vinA| // tatvArthazraddhAna kaise hoya / bhAvabhAsanA kahA, so kahie hai _ jaise koU puruSa catura honeke arthi zAstrakari svara grAma mUrchanA rAganikA svarUpa tAla | tAnake bheda tinako sIkhe hai / parantu svarAdikakA kharUpa nAhI pahicAna hai| svarUpapahicAni / bhaye binA anya svarAdikakoM anya svarAdikarUpa mAne hai / vA satya bhI mAna hai, to nirNaya kari nAhIM mAne hai / tAte vAkai caturapano hoya naahiiN| taiseM koU jIva samyaktI honekai / arthi zAstrakari jIvAdi tatvanikA svarUpoM sIkhe hai / paraMtu tinakA kharUpako nAhIM pahicAna hai| svarUpa pahicAne vinA anya tatvanikauM anya tatvarUpa mAni le hai| vA satya bhI mAna hai, to nirNayakari nAhIM mAne hai / tAte vAkai samyaktva hoya naahiiN| bahuri jaiseM koI zAstrAdi par3hayA hai, vA na par3hayA hai, jo kharAdikakA svarUpako pahicAna hai, to vaha catura hI hai| taiseM zAstra par3hayA hai vA na par3hayA hai, jo jIvAdikakA svarUpa pahicAne hai, to vaha samya dRSTI hI hai| jaiseM hiraNa rAgAdikakA nAma na jAne hai, ara tAkA svarUpako pahicAna hai / | tesai tucchabuddhi jIvAdikakA nAma na jAne hai, para tinakA svarUpako pahicAna hai| yaha maiM || hU~, yaha para hai, e bhASa bure haiM, e bhale haiM, aise svarUpa pahicAna tAkA nAma bhAvabhAsanA hai| zivabhUti muni jIvAdikakA nAma na jAne thA, mara "tuSamASabhinna" aisA ghokhane lAgA, so 331 201005001030+6000Groofasiuorasooaaloopsisodel+K60000081000800raduate Moantosnafoojacolook:0100100000000001060010000-00-00+EWook80100000000000000000000000000000
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA maakh Bi+Ka+Pasjo08/0-380000-00MoopcMOOcroopc+0000000000000000dolalsoakaSloadikarnal yaha siddhAMtakA zabda thA nAhIM / parantu ApAparakA bhAvarUpa dhyAna kiyA, tAteM kevalI bhayA / ara gyAraha aMgakA pAThI jIvAditattvanikA vizeSabheda jAne, parantu bhAse nAhI, tAtai mithyA-1 dRSTI hI rahai hai / aba yAkai tatvazraddhAna kisa prakAra ho hai, so kahie hai jinazAstraniviSa kahe jIvake trasa sthAvarAdirUpa vA guNasthAna mArgaNAdirUpa bhedaniko / jAne hai ara jIvake pudgalAdi bhedanikoM vA tinake varNAdi vizeSa tinakoM jAne hai / parantu / adhyAtmazAstraniviSa bhedavijJAnako kAraNabhUta vA vItarAgadazA honekauM kAraNabhUta jaise nirUpaNa | kiyA hai, taiseM na jAne hai| bahuri kisI prasaMgate taiseM bhI jAnanA hoya, to zAstra anusAra jAni le hai| paraMtu ApoM Apa jAni parakA aMza bhI na milAvanA ara ApakA aMza bhii| paraviSa na milAvanA, aisA sAMcA zraddhAna nAhIM karai hai| jaise anya mithyAdRSTI nirdhAravinA / / paryAyabuddhikari jAnapanAvirSe vA varNAdivi ahaMbuddhi dhAre haiM, taiseM yaha bhI AtmAzrita jJAnAdiviSe vA zarIrAzrita upadeza upavAsAdi kriyAnivirSe Apo mAne hai| bahuri zAstrakai anu|sAra kabahU sAMcI bAta bhI banAve, parantu aMtaraMga nirdhArarUpa zraddhAna naahiiN| tAte jaise mata vAlA mAtAkoM mAtA bhI kahai, to syAnA nAhIM / taiseM yAkauM samyaktI na kahie / bahuri jaise | koI aurahIkI bAteM karatA hoya, taiseM AtmAkA kathana kare / parantu yaha AtmA meM hUM, aisA | bhAva nAhIM bhAse / bahuri jaise koI aurakU aurateM bhinna batAvatA hoya, taiseM AtmA zarIrako occ001080Prokacio-ecocc00-3600-3000308-optioox300000000000000000000rackoooorael
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.sA. bhinnatA prruupai| paraMtu meM isa zarIrAdikateM bhinna hUM, aisA bhAva bhAse naahiiN| bahuri paryAyaprakAza | viSe jIva pudgalakai paraspara nimittate aneka kriyA ho haiM, tinakoM doya dravyakA milApakari nipajI jAne / yaha jIvakI kriyA hai, tAkA pudamala nimitta hai, yaha pudgalakI kriyA hai, tAkA || jIva nimitta hai, aisA bhinna bhinna bhAva bhAse naahiiN| ityAdi bhAva bhAse binA jIva ajIvakA sAMcA zraddhAnI na kahie / tAtai jIva ajIva jAnanekA tau yaha hI prayojana thA, so bhayA naahiiN| bahuri AzravatatvaviSa je hiMsAdirUpa pApAsrava haiM, tinakoM heya jAne hai / ahiMsAdi| rUpa puNyAsrava hai, tinako upAdeya mAne hai / so e to doU hI karmabaMdhake kAraNa inaviSai / / | upAdeyapanA mAnanA soI mithyAdRSTi hai / soI samayasArakA baMdhAdhikAraviSe kahyA hai-- sarva jIvanikai jIvana maraNa sukha duHkha apane karmake nimitta taiM ho hai| jahAM any| jIva anya jIvakai ina kAryanikA kartA hoya, soI mithyAdhyavasAya baMdhakA kAraNa hai| tahAM anya jIvako jivAvanekA vA sukhI karanekA adhyavasAya hoya, so tau puNyabaMdhakA kAraNa hai,| |ara mAranekA vA duHkhI karanekA adhyavasAya hoya so pApabandhakA kAraNa hai / aiseM ahiMsAvat / | satyAdika tau puNyabandhako kAraNa haiM, ara hiMsAvat asatyAdika pApabandhoM kAraNa haiN| e | sarva mithyAdhyavasAya haiM, te tyAjya haiM / tAtai hiMsAdivat ArhatAdikako bhI baMdhakA kAraNa | jAni heya hI mAnanA / hiMsAvirSe mAranekI buddhi hoya, so vAkA Ayu pUrA huvA vinA marai HOO10000-002048670008400-ackOTOCOMasoocraco-800008-TOOOOOOHOROOOcxvorpor060 ERE %
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 mo.mA. nAhIM / apanI dveSaparaNatikari Apa hI pApa bAMdhe hai / ahiMsAvirSe skSAkaranekI buddhi hoya, so vAkA Ayu avazeSavinA jIve nAhIM, apanI prazasta rAgaparaNatikari Apa hI puNya bAMdhe hai / / aise e doU hoya haiM / jahAM vItarAga hoya dRSTA jJAtA pravatte, tahAM nibaMdha hai / so upAdeya hai| so aisI dazA na hoya, tAvat prazasta rAgarUpa prvtrtoN| parannu zraddhAna to aisA rAkho-yaha / bhI baMdhakA kAraNa hai-heya hai| zraddhAnaviSa yAkauM mokSamArga jAne mithyA dRSTI hI hai| / bahuri mithyAtva avirata kaSAya yoga e Asravake bheda haiM, tinakoM vAhyarUpa to mAne, a-01 |ntaraGga ina bhAvanikI jAtiko pahicAne naahiiN| tahAM anya devAdikasevanerUpa gRhItamithyA| tvako mithyAtva jAne, ara anAdi agRhItamithyAtva hai, tAkauM na pahicAne / bahuri bAhya trasa || sthAvarakI hiMsA bA indriya manake viSayaniviSa pravRtti tAko avirata jAnai / hiMsAvirSe pr| mAdaparaNati mUla hai, ara viSayasevanaviSai abhilASa mUla hai, tAkoM na avalokai / bahuri bAhya / / krodhAdi karanA, tAoM kaSAya jAne, abhiprAyaviSe rAgadveSa rahai, tAkoM na pahicAnai / vahuri bAhya / ceSTA hoya, tArko yoga jAne, zaktibhUta yoganikoM na jAne aiseM AsravanikA svarUpa anyathA | jAne / bahuri rAga dveSa moharUpa je AsravavabhAva haiM, tinakA to nAza karanekI ciMtA naahii| ara bAhyakriyA vA bAhya nimitta meTanekA upAya rAkhe, so tinake meMTe Azraya miTatA naahiiN|| | dravyaliMgImuni anya devAdikakI senA na karai haiM, hiMsA vA viSayaniviSa na pravarte haiM, krodhAdi / 344 sardaaividi002-02AESOME00-
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza na kareM haiM, mana vacana kAyakoM rokeM hai; to bhI bAke mithyAsAdi cyAroM AsUva pAIe haiM / bahuri kapaTakara bhI e kArya na kareM haiN| kapaTakari kareM to caiveyakapayata kaise pahuM vai / tAteM jo aMtaraMga abhiprAyaviSai mithyAtvAdirUpa rAgAdibhAva haiM, soI AsUva haiM / tAka na pahicA, tAteM yA sUktatvakA bhI satya zraddhAna nAhIM / bahuri baMdhatatvaviSai je azubha bhAvanikari narakAdirUpa pApakA baMdha hoya, tArkoM tau burA jAnai ara zubhabhAvanirUpa puNyakA baMdha hoya, tAko bhalA jAne / so sarva hI jIvanikeM dukhasAmagrIviSai dveSa sukhasAmagrIviSai rAga pAIye, sohI yAkai rAga dveSa karanekA zraddhAna bhayA / jaisA isa paryAyasambandhI sukhadukhasAmagrIviSa rAga dveSa karanA, taisA hI AgAmI paryAyasambandhI sukhadukha sAmagrIviSai rAga dveSa karanA / bahuri zubha azubha bhAvanikari puNyapApakA vizeSa to adhAti karmaniviSai ho hai / so zraghAtikarma zrA tmAke ke ghAtaka nAhIM / bahuri zubha azubha bhAvaniviSai ghAtikarmanikA tau nirantarabandha | hoya / te sarva pAparUpa hI haiM / Rra teI AtmaguNake ghAtaka haiM / tAtai azuddha bhAvanikari karmmabaMdha hoya, tisaviSai bhalA burA jAnanA soI. mithyA zraddhAna hai / so aise zraddhAnatai baMdhakA bhI yAkai satyaznadhAna nAhIM / bahuri saMvaratatvaviSai ahiMsAdirUpa zubhAsUna bhAva tinakoM saMvara jAne hai / so eka kAraNa puNyabandha bhI mArne ra saMbara bhI mAne, so bane nAhIM / yahAM prazna - jo muninikai ekai kAla e bhAva ho haiM / tahAM unake bandha bhI ho hai ara saMvara 345
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. nirjarA bhI ho hai, so kaise hai| tAkA samAdhAnaprakAza . vaha bhAva mizrarUpa hai / kichu vItarAga bhayA hai, kichU sarAga bhayA hai / je aMza vItarAga // bhae tinakari saMvara hai hI bhara je aMza sarAga rahe, tinakari baMdha hai| so ekabhAvateM to do || / kArya vanai parantu eka prazastarAgahIte puNyAsava bhI mAnanA ara saMvaranirjarA bhI mAnanA so bhrama hai / mizrabhAvaviSa bhI yaha sarAgato hai, yaha virAgatA hai, aisI pahacAni samyagdRSTIhIke hoya / tAte avazeSa sarAga tAoM heya zradahai hai / mithyAdRSTIkai aisI pahacAni naahiiN| tAte sarAga bhAvaviSa saMvarakA bhramaphari prazasta rAgarUpa kAryanikoM upAdeya zrada hai / bahuri siddhAMtaviSe gupti samiti dharma anuprekSA parISaha-jaya cAritra inakari saMvara ho hai, aisA kahyA hai / so | | inako bhI yathArtha na zrada hai hai / keseM, so kahie hai bAhya mana vacana kAyakI ceSTA meTe, pApaciMtavana na kare, mauna dharai, gamanAdi na kare, so | gupti mAne hai / so yahAM to manaviSe bhaktiAdirUpa prazastarAgAdi nAnAvikalpa ho haiM, vacana || kAyakI ceSTA Apa roki rAkhe hai, tahAM zubhapravRtti hai, ara pravRttivirSe guptipano bane nAhIM / tAte / / vItarAgabhAva bhae, jahAM mana vacanakAyakI ceSTA na hoya, so hI sAMcI gupti hai / bahuri parajIvanikI rakSAkai artha yatnAcArapravRtti tAkauM samiti mAna hai| so hiMsAke pariNAmaniteM to pApa ho hai, bhara rakSAke pariNAmaniteM saMvara kahoge, to puNyabandhakA kAraNa kauna tthhregaa||||346 10000000000000000000000000000000000000foops/0080010CroasaraGEO-ORIGH-03
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - bahuri eSaNAsamitiviSai doSa TArle hai| tahAM racAkA prayojana hai nAhIM / tAtai racAhI artha samiti nAhIM hai / tau samiti kaise ho hai -- muninakai kiMcit rAga bhae gamanAdikriyA ho hai| tahAM tina kriyAniviSai ati AsatA ke abhAva pramAdarUpa pravRtti na ho hai / bahuri aura jIvanikoM dukhI kara apanA gamanAdi prayojana na sAdhai hai / tAteM svayameva hI dayA palai hai / aiseM sAMcI samiti hai / bahuri baMdhAdikake bhayatai vA svargamocakI cAhite krodhAdi na kareM hai, so yahAM krodhAdikaranekA abhiprAya tau gayA nAhIM / jaise koI rAjAdikakA bhayateM vA mahaMta|panAkA lobhatai parastrI na sevai hai, tau bAka tyAgI na khie| taiseM hI yaha kodhAdikA tyAgI. nAhIM / tau kaiseM tyAgI hoya / padArtha aniSTa iSTa bhAsaiM krodhAdi ho haiN| jaba tattvajJAnake abhyAsateM koI iSTa aniSTa na bhAsai, taba svayameva hI krodhAdika na upajai, taba sAMcA dharma ho hai / bahuri anityAdi citavanate zarIrAdikakoM burA jAni hitakArI na jAni tinateM udAsa honA tAkA nAma anuprekSA kahai haiM / so yaha to jaise koU mitra thA, taba usatai rAga thA, pIche bAkA avaguNa dekhi udAsIna bhayA, taiseM zarIrAdikataiM rAga thA pIche anityatvAdi - vaguNa avaloki udAsIna bhayA / so aisI udAsInatA tau dveSarUpa hai| jahAM jaisA apanA vA zarIrAdikakA svabhAva hai, taisA pahacAni bhramakauM meTi bhalA jAni rAga na karanA, burA jAni | dveSa na karanA, aisI sAMcI udAsInatAkai arthi yathArtha nityatvAdikakA citavana so hI sAMcI 347
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. anuprekSA hai / bahuri kSu dhAdika bhae tinake nAzakA upAya na karanA, bAkoM parISaha sahanA / prakAza / kahai haiM / so upAya to na kiyA, ara aMtaraMga kSudhAdi aniSTha sAmagrI mile dukhI bhayA, rati AdikA kAraNa mile sukhI bhayA, so to dukhasukharUpa pariNAma hai, soI ArtadhyAna raudradhyAna hai| aise bhAvaniteM saMvara kaise hoya / tAtai dukhakA kAraNa mile dukhI na hoya, sukhakA kAraNa mile sukhI na hoya, jJeyarUpakari tinakA jAnanahArA hI rahai, soI sAMcI parISahakA sahanA hai| bahuri hiMsAdi sAvadya yogakA tyAgakauM cAritra mAne haiN| tahAM mahAvatAdirUpa zubhayogakauM upAdeyapane kari grahaNa mAne hai / so tatvArthasUtraviSai prAstravapadArthakA nirUpaNa karate mahAbata aNubata bhI prAstravarUpa kahe haiM / e upAdeya kaise hoya, / ara Asrava tau baMdhakA sAdhaka hai, cAritra mokSakA sAdhaka hai / tAtai mahAvratAdirUpa prAsravabhAvanikai cAritrapano saMbhavai naahiiN|| sakala kaSAyarahita jo udAsInabhAva tAhIkA nAma cAritra hai| jo cAritramohake dezaghAtI sparddhakanike udayatai mahAmaMda prazasta rAga ho hai, so cAritrakA mala hai| yAkauM chUTatA na jAni yAkA tyAga na karai hai / sAvadyayoga hI tyAga karai hai| paraMtu jaise koI puruSa kNdmuulaadi| bahuta doSIka haritakAyakA tyAga karai hai, ara kaI haritakAyanikoM bhakhai hai / parantu tAkauM dharma na mAne hai / taiseM muni hiMsAdi tInakaSAyarUpa bhAvanikA tyAga kare hai, ara keI maMdakaSAya-11 rUpa. mahAvatAdikoM pAle hai| paraMtu tAkoM mokSamArga ma mAne hai| yahAM prazna-jo aise hai, - 348
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza tau cAritrake teraha bhedaniviSai mahAbalAdi kaileM kahe haiN| tAkA samAdhAna' yaha vyavahAracAritra kalA hai / vyavahAra nAma upacArakA hai / so mahAvratAdika bhae hI vItarAgacAritra ho hai / aisA sambandha jAni mahAtratAdiviSai cAritrakA upacAra kiyA hai / nizcayakari niHkaSAyabhAva hai, so hI sAMcA cAritra hai / yA prakAra saMvarakA kAraNanikoM anyathA | jAnatA santA sAMcA zraddhAnI na ho hai / bahuri yaha anazanAdi tapataiM nirjarA mAne hai / so kevala bAhyatapa hI lau kie nirjarA hoya nAhIM / bAhyatapa to zuddhopayoga badhAvane ke artha kI| jie hai| zuddhopayoga nirjarAkA kAraNa hai / tAtai upacArakari tapakoM bhI nirjarAkA kAraNa kayA hai / jo bAhya dukha sahanA hI nirjarAkA kAraNa hoya, tau tiyaMtrAdi bhI bhUkha tuSAdi saha | haiM | taba vaha kaheM hai - svAdhInaparne dharmabuddhitai upavAsAdirUpa tapa karai, tAkai nirjarA ho hai / tAkA samAdhAna - dharmabuddhi bAhya upavAsAdika to kie, bahuri tahAM upayoga azubha zubha zuddharUpa jaise pariNamai taiseM pariNamo / ghane upavAsAdi kie ghanI nirjarA hoya, thore kie thorI nirjarA hoya / jo aiseM niyama Thaharai tau upavAsAdika hI mukhya nirjarAkA kAraNa Thaharai / so tau bane nAhIM / pariNAma duSTa bhae upavAsAdikataiM nirjarA honI kaise saMbhatrai / bahuri jo kahie- jaisA azubha zubha zuddharUpa upayoga pariNamai tAke anusAra baMdhanirjarA hai / to upavA 346
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ 't mo.mA. sAdi tara mukhya nirjarAkA kAraNa kaise rahyA / azubha zubha pariNAma baMdhake kAraNa Thahare, zuddha prakAza pariNAma nirjarAke kAraNa tthhre| yahAM prazna-jo tatvArthasUtraviSai "tapasA nirjarA ca" aisA I kaise kayA hai / tAkA samAdhAna zAstravirSe "icchAnirodhastapaH" aisA kayA hai / icchAkA rokanA tAkA nAma tapa hai / so | zubha azubha icchA miTe upayoga zuddha hoya, tahAM nirjarA ho hai / tAtai tapakari nirjarA kahI / / hai / yahAM koU kahai, AhArAdirUpa azubhakI tau icchA dUri bhae hI tapa hoy| paraMtu upavA| sAdikAMvA prAyazcittAdi zubhakArya haiM, tinakI icchA to rhai| tAkA samAdhAna__jJAnI jananike upavAsAdikakI icchA nAhIM hai| eka zuddhopayogakI icchA hai / / | upavAsAdi kie zuddhopayoga badhai hai, tAteM upavAsAdi kare haiN| bahuri jo upavAsAdikateM | zarIrakI vA pariNAmanikI zithilatAkari zuddhopayoga zithila hotA jAnai, tahAM AhArAdika yaha haiM / jo upavAsAdikahI siddhi hoya, to ajitanAthAdika teIsa tIrthakara dIkSA leya doya upavAsa hI kaise dharate / unakI tau zakti bhI bahuta thii| paraMtu jaise pariNAma bhae taiseM bAhyasAdhanakari eka vItarAga zuddhopayogakA abhyAsa kiyaa| yahAM prazna-jo aise hai, to | anazanAdikakoM tapasaMjJA kaise bhaI / tAkA samAdhAna inakoM bAhyatapa kahai haiM / so bAhyakA artha yaha hai, jo bAhya auranikoM dokhe, yaha tApasI 350 SPOOG-ORGookxiaoxaci00180600:09/2000rokgeREmolkomalan003-013-akaalotodon
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza bho.mA.|| hai| bahuri Apa to phala jaisA antaraMga pariNAma hogA, taisA hI pAvegA / jAteM pariNAma-|| zUnya zarIrakI kriyA phaladAtA nAhIM / bahuri yahAM prazna-jo zAstravirSe to akAmanirjarA kahI hai| tahAM vinA cAhi bhUkha tRSAdi sahe nirjarA ho hai| to upavAsAdikari kaSTa sahe kaise nirjarA na hoya / tAkA samAdhAna akAmanirjarAvirSe bhI bAhya nimitta to vinA cAhi bhUkha tRSAkA sahanA bhayA hai / ara tahAM mandakaSAyarUpa bhAva hoya, to pApakI nirjarA hoya, devAdi puNyakA baMdha hoya / bhara jo | tInakaSAya bhae bhI kaSTa sahe puNyabaMdha hoya, to sarva tiryaMcAdika deva hI hoMya / so bane | nAhIM / taiseM hI cAhikari upavAsAdi kie tahAM bhUkha tRSAdi kaSTa sahie hai / so yaha bAhyanimitta hai |yhaaN jaisA pariNAma hoya, taisA phala pAvai hai / jaise annoM prANa kahyA / aiseM / bAhyasAdhana bhae antaraMgatapakI vRddhi ho hai / tAte upacArakari inakauM tapa kahe haiM / jo bAhya / tapa to kareM bhara antaraMgatapa na hoya, to upacArateM bhI vAkoM tapasaMjJA nhiiN| soI kahyA hai kaSAyaviSayAhAro tyAgo patra vidhIyate / upavAsaH sa vijJeya zeSaM laMghanakaM viduH|| __jahAM kaSAya viSaya AhArakA tyAga kIjie, so upavAsa jAnanA / zeSakoM laMghana zrIguru kahai haiM / yahAM kahegA, jo aise hai, to hama upavAsAdi na kreNge| tAkoM kahie hai -Motorol80-8000pcodeo10000ccion- capsoocu0RGookpdoodoodaopofoolpadmin
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza upadeza tau U~cA car3hanekauM dIjie hai| tU ulaTA nIcA par3egA, tau hama kahA kareMge / jo tU mAnAdika upavAsAdi kare hai, tau kari vA mati kareM, kichU siddhi nAhIM / ara jo dharmabudhitai AhArAdikakA anurAga chor3e hai, to jetA rAga chUvyA tetA hI chUTyA / parantu isahIkoM tapa jAni isateM nirjarA mAni saMtuSTa mati hohu / bahuri antaraMga tapaniviSai prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, tyAga, dhyAnarUpa jo kriyA tAviSai bAhyapravarttana so tau bAhya tapavat hI jAnanA / jaiseM anazanAdi bAhyakriyA haiM, taiseM e bhI bAhyakriyA haiN| tAtaiM prAyazcittAdi bAhyasAdhana antaraMgatapa nAhIM haiM / aisA brAhma pravarttana hote, jo antaraMga pariNAmanakI zuddhatA homa, tahAM to nirjarA hI hai, baMdha nAhIM ho hai / ara stoka zuddhatAkA bhI aMza rahe, to jetI zuddhatA bhaI tAkari to nirjarA hai / ara jetA zubhabhAva hai tAkari baMdha hai / aisA mizrabhAva yugapat ho hai, tahAM baMdha vA nirjarA doU ho haiN| yahAM koU kahai, zubhabhAva pApakI nirjarA ho hai, puNyakA bandha ho hai, zuddhadhabhAvaniteM doUnikI nirjarA ho hai, aisA kyoM na kahI tAkA uttara Harihar sthitikA to ghaTanA sarva hI prakRtInikA hoya / tahAM puNyapApakA vizeSa hai hI nAhIM / ghara anubhAgakA ghaTanA puNyaprakRtIni kA zuddhadhopayogarteM bhI hotA nAhIM / Upara Upari puNya prakRtItikai anubhAgakA tIvraudaya ho hai, ara pApama kRtike paramANu palaTi zubha 352
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza prakRtirUpa hoya aisA saMkramaNa zubha zuddha doU bhAva hote hoya / tAtai pUrvokta niyama saMbhaveM || | naahiiN| vizuddhatAhIkai anusAra niyama saMbhava hai / dekho, caturthaguNasthAnavAlA zAstrAbhyAsa AtmaciMtavanAdi kArya kare, tahAM bhI nirjarA nAhIM, baMdha bhI ghanA hoya / bahuri paMcamaguNasthAnavAlA upavAsAdi vA prAyazcitAdi tapa karai, tisa kAlavirSa bhI vAkai nirjarA thorI, ara chaThAguNasthAnavAlA AhAra vihArAdi kriyA kare, tisa kAlaviNe bhI vAkai nirjarA ghnii| uste|| bhI baMdha thorA hoya / tAteM bAhma pravRttike anusAra nirjarA nAhIM hai| antaraMga kaSAMyazakti ghaTeM vizuddhatA bhae nirjarA ho hai / so isakA prakaTakharUpa AgeM nirUpaNa kareMge, tahAM jaannaa|||| aiseM anazanAdi kriyAkauM tapasaMjJA upacArateM jAnanI / yAhIteM inako vyavahAra tapa kayA hai| | vyavahAra upacArakA aika artha hai ! bahuri aisA sAdhanate jo vItarAgabhAvarUpa vizuddhatA hoya, || so sAMcA tapa nirjarAkA kAraNa jAnanA / yahAM dRSTAMta-jaise dhanakauM vA annakoM prANa kahyA / / | so dhanate anna lyAya bhakSaNa kie prANa poSe jAMya, tAtai dhana annakoM prANa khyaaN| koI | iMdriyAdika prANanikoM na jAne, ara inahIkoM prANa jAni saMgraha kare, to maraNa hI paaveN| taiseM anazanAdikauM vA prAyazcittAdikoM tapa kahyA, so anazanAdi sAdhanate prAyazcittAdirUpa pravarte bItarAgabhAvarUpa satya tapa pokhyA jAya / tAte upacArakari anazanAdikoM vA prAyazcitAdikoM tapa khaa| koI vItarAgabhAvarUpa tapakoM na jAnai ara inahIkoM tapa jAni saMgraha kareM,
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza vrN 20 X 100000000 MYRatosonakacoccoooobasuk:0010500-50000-00-000-00-00odacoomero0%97+0000 - - tau saMsArahImeM bhramai / bahuta kahA, itanA samajhi lenA-nizcaya dharma tau vItarAgabhAva hai / anya | nAnA vizeSa bAhyasAdhana apekSA upacAra kie haiM, tinako vyavahAramAtra dharma saMjJA jaannii|| isa rahasyakauM na jAne, tAteM vAkai nirjarAkA bhI sAMcA zraddhAna nAhoM hai| bahuri siddha honA tAkauM mokSa.mAna hai| bahuri janma jarA maraNa roga klezAdi dukhadUri / bhae anantajJAnakari lokAlokakA jAnanA bhayA, trilokapUjyapanA bhayA, ityAdi rUpakari / tAkI mahimA jAne hai / so sarva jIvanikai dukha dUra karanekI vA jJeya jAnanekI vA pUjya hone kI cAhi hai / inahIkai artha mokSakI cAhi kInI, tau yAkai aura jIvanikA zradhAnateM kahA vizeSatA bhaI / bahuri yAkai aisA bhI abhiprAya hai-svargaviSai sukha hai, tAteM anaMtaguNA mokSaviSa sukha hai / so isa guNakAraviSai svarga mokSa sukhakI eka jAti jAne hai| tahAM vrgvissai| tau viSayAdi sAmagrIjanita sukha ho hai, tAkI jAti yAkauM bhAsa hai ara mokSa viSai viSayAdi | | sAmagrI hai nAhIM, so vahAMkA sukhakI jAti yAkauM bhAsai tau nAhI, paraMtu varga taiM bhI uttama mokSa kauM mahApuruSa kahai haiM, tAteM yaha bhI uttama hI mAne hai| jaise koU gAnakA svarUpa na pahicAne, paraMtu sarva sabhAke sarAheM, tAteM Apa bhI sarAhe hai| taiseM yaha mokSa ko uttama mAne / hai| yahAM vaha kahai hai-zAstraviSai bhI to iMdrAdikatai anantaguNA sukha siddhanikai prarUpa haiN| tAkA uttara 1000000 hiNcinaa nirNkush 352
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.nA. jaise tIrthaMkarake zarIrakI prabhAkoM sUryaprabhAte koThyA guNI kahI / tahAM tinakI eka jAti prakAza naahiiN| parantu lokavi sUryaprabhAkI mahimA hai, tAteM bhI bahuta mahimA janAvanekoM upamAlaMkAra kIjie hai / taiseM siddhasukhakoM iMdrAdisukhanai anantaguNA kahyA / tahAM tinakI ekajAti nAhI / parantu lokaviSa iMdrAdisukha kI mahimA hai, tAteM bhI bahuta mahimA janAvanekoM upamAlaMkAra kI jie hai / bahuri prazna-jo siddhasukha ara indrAdisukha kI ekajAti vaha jAne hai, aisA nizcaya | / tuma kaise kiyaa| tAkA samAdhAna jisa dharmasAdhanakA phala svarga mAna hai, tisa dharmasAdhanahIkA phala mokSa mAna hai| koI jIva indrAdipada pAvai, koI mokSa pAve, tahAM tina doUnikai ekajAti dharmakA phala bhayA maane| aisA to mAne, jo jAkai sAdhana thorA ho hai, so iMdrAdipada pAvai hai, jAke saMpUrNa sAdhana hoya, so mona pAvai hai / parantu tahAM dharmakI jAti eka jAne hai / so jo kAraNako eka jAti jAne, tAko kAryakI bhI eka jAtikA zraddhAna avazya hoya / jAte kAraNa vizeSa bhae hI kaary| vizeSa ho hai / tAtai hama yaha nizcaya kiyA, vAkai abhiprAyaviSa iMdrAdisukha ara siddhasukha kI jAtikA eka jAtikA zraddhAna hai / bahuri karmanimittateM AtmAkai aupAdhika bhAva the, tinakA abhAva hote zuddhakhabhAvarUpa kevala AtmA Apa bhayA / jaiseM paramANu skaMdhate bichure zuddha / ho haiM, taiseM yaha karmAdikatai bhinna bhae zuddha ho hai / vizeSa itanA-vaha doU avasthAviSai / CREENNEPAPEECeokicroriteroccorticorg.cooconadroo500CrookP80010300930 vyatamammymaamerememe 3
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dukhI sukhI nAhI, AtmA azaddha avasthAviSe dukhI thA, aba tAke abhAva honete nirAkulalakSaNa anaMtasukhakI prApti bhaI / bahuri indrAdikanikai jo sukha hai, so kaSAya bhAvanikari / AkulatArUpa hai / so vaha paramArtha se dukhI hI hai / tAte vAko yAkI eka jAti nAhIM / bahuri svargasukhakA kAraNa prazastarAga hai, mokSasukhakA kAraNa vItarAgabhAva hai, tAtai kAraNaviSai bhii| vizeSa hai / so aisA bhAva yAauM bhArI naahiiN| tAteM mokSakA bhI yAkai sAMcA zraddhAna nAhI! hai| yA prakAra yAkai sAMcA tatvazraddhAna nAhIM hai / pAhaM teM samayasAraviSai kahyA hai-"abhavyakai tattvazraddhAna bhae bhI mithyAdarzana hI rahai hai|" vA pravacanasAravirSe kahyA hai "AtmajJAnazUnya tatvArthazradhAna kAryakArI nAhIM / " bahuri yaha vyavahAradRSTikari samyagdarzanake ATha aMga kahe | haiM, tinakoM pAle hai / pacIsa doSa kahe haiM, tinako TAle hai / saMvegAdika guNa kahe haiM, tinkoN| dhArai hai / parantu jaise bIja boe vinA khetakI sAvadhAnI kie bhI anna hotA nAhI, terauM sAMcA tatvazradhAna bhae vinA samyakta hotA naahiiN| so paMcAstikAyavyAkhyAviSai jahAM antaviSe vyavahArAbhAsavAlekA varNana kiyA, tahAM aisA hI kathana kiyA hai| yA prakAra yAkai sanyagdarzanake arthi sAdhana karate bhI samyagdarzana na ho hai| ___ aba yaha samyagjJAnake arthi zAstraviSe zAstrabhyAsa kie samyagjJAna honA kayA hai, tAte / / je zAstrAbhyAsaviSai tatpara rahe haiM, tahAM sIkhanA sikhAvanA yAdi karanA vAMcanA par3hanA Adi
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. kriyAviSe to upayogauM ramAve hai| paraMtu vAkai prayojana Upari dRSTi nAhIM hai| isa upadezavirSe / mujhakoM kArijakArI kahyA, so abhiprAya naahiiN| Apa zAstrAbhyAsakari auranikoM upadeza / denekA abhiprAya rAkhai hai / ghane jIva upadeza mAne tahAM saMtuSTa ho hai| so jJAnAbhyAsa tau Apakai artha kIjie hai aura prasaMga pAya parakA bhI bhalA kre| bahuri koI upadeza na sune, tau / / mati sunau, Apa kAhekauM viSAda kIjie / zAstrArthakA bhAva jAni ApakA bhalA karanA / ba huri zAstrAbhyAsaviSe bhI keI to vyAkaraNa nyAya kAvya Adi zAstranikoM bahuta abhyAse / haiN| so e to lokavirSe paMDitatA pragaTa karaneke kAraNa haiM / inaviSa AtmahitanirUpaNa to hai || nAhIM / inako tau prayojana itanA hI hai / apanI buddhi bahuta hoya, to thorA bahuta inakA a| bhyAsakari pIche Atmahitake sAdhaka zAstra tinakA abhyAsa karanA / jo buddhi thorI hoya, to Atmahitake sAdhaka sugama zAstra tinahIkA abhyAsa karai / aisA na karanA, jo vyAkaraNAdikakA hI abhyAsa karate karate Ayu pUrA ho jAya, ara tattvajJAnakI prApti na bane / yhaaN| koU kahai--aise haiM to vyAkaraNAdikakA abhyAsa na karanA / tAko kahie hai--tinakA abhyAsavinA mahAn graMthanikA artha khule naahiiN| taase| / tinakA bhI abhyAsa karanA yogya hai / bahuri yahAM prazna-mahAn graMtha aise kyoM kie, jinakA artha vyAkaraNAdiH vinA na khule| bhASAkari sugama rUpa hitopadeza kyoM na likhyaa| unakai ||357
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. meM kicha prayojana to thA nAhIM / tAkA samAdhAnakAza / bhASAviSai bhI prAkRta saMskRtAdikake hI zabda haiM / paraMtu apabhraMza lie haiN| bahuri dezaniviSai bhASA anya anya prakAra hai / so mahaMta puruSa zAstraniviSai apabhraMza zabda kaise likheN| bAlaka totalA bolai, to bar3e to na boleM / bahuri ekadezakI bhASArUpa zAstra dUsare dezavirSe jAya, to tahAM tAkA artha kaise bhAse / nyAyavinA lakSaNa parIkSA Adi yathAvat na hoya ske| | ityAdi vacanadvAri vastukA svarUpanirNaya vyAkaraNA de vinA nIkai na hotA jAni tinakI AmnAya anusAra kathana kiyA / bhASAviSe bhI tinako thorI bahuta AmnAya Apa hI upadeza | hoya sake hai / tinakI bahuta AmnAyatai nIkai nirNaya hoya sake hai / bahuri jo kahoge-aise hai, tau aba bhASArUpa graMtha kAhekoM banAIe hai / taHkA samAdhAna ___ kAladoSate jIvanikI maMdabuddhi jAni keI jIvanikai jetA jJAna hogA, tetA hI hogA, | aisA abhiprAya vivAri bhASAgraMtha kIjie hai / so je jIva vyAkaraNAdikakA abhyAsa na kari sake, tinakoM aise graMthanikari hI abhyAsa karanA / bahuri je jIva zabdanikI nAnA yukti lie| artha karanekoM hI vyAkaraNa avagAhai haiM, vAdAdiko mahaMta honeko nyAya avagAhai haiM, caturapanA pragaTa karaneke arthi kAvya avagAhai haiM, ityAdi laukika prayojana lie| inakA abhyAsa kara hai, te dharmAtmA nAhIM / vanai jetA thorA bahuta abhyAsa inakA ka ri Atmahitakai arthi 358
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. tatvAdikakA nirNaya kareM haiM, soI dharmAtmA paMDita jAnanA / bahuri koI jIva puNya pApAdika prakAza phalake nirUpaka purANAdi zAstra vA puNya pApakriyAke nirUpaka AcArAdi zAstra vA guNa-1 sthAna mArgaNA karmaprakRti trilokAdikake nirUpaka karaNAnuyogake zAstra tinakA abhyAsa karai / haiN| so jo inakA prayojana Apa na vicAre, taba to sUvAkAsA hI par3hanA bhayA / bahuri jo | inakA prayojana vicArai hai, tahAM pApakoM burA jAnanA, puNyakoM bhalA jAnanA, guNasthAnAdikakA kharUpa jAni lenA, inakA abhyAsa kareMge titanA hamArA bhalA hai ityAdi prayojana vicArayA, so isate itanA to hogA-narakAdikA cheda svargAdikI prApti, parantu mokSamArgakI to prApti A hoya nAhIM pahale sAMcA tatvajJAna hoya, tahAM pIche puNyapApakA phalakoM saMsAra jAne, zuddhopa yoga mokSa mAne, guNasthAnAdirUpa jIvakA vyavahAra nirUpaNa jAne, ityAdi jaisAkA taisA zraddhAna karatA saMtA inakA abhyAsa kare, to samyagjJAna hoya / so tatvajJAnakoM kAraNa adhyA| marUpa dravyAnuyogake zAstra haiM / bahuri keI jIva tina zAstranikA bhI abhyAsa kareM hai / paraMtu jahAM jaise likhyA hai, taiseM Apa nirNayakari ApakoM AparUpa, parako pararUpa, AsravAdikako AsravAdirUpa na zraddhAna karai haiM / mukhate to yathAvat nirUpaNa aisA bhI kareM, jAke upadezate / / aura jIva samyagdRSTI hoya jAya / paraMtu jaiseM lar3akA strIkA khAMgakari aisA gAna kare, jaakauN| I sunate anya puruSa strI kAmarUpa hoya jAya / paraMtu vaha jaise sIkhyA taiseM kahai hai, vAkauM 356
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kichu bhAva bhAse nAhI, tAte Apa kAmAsakta na ho hai / taiseM yaha jaise likhyA, taiseM upadaza de, paraMtu Apa anubhava nAhIM karai hai / jo Apake zraddhAna bhayA hotA, to aura tatvakA aMza aura tatvaviSa na milAvatA, so yAkai thala nAhIM, tAte samyagjJAna hotA naahiiN| aise yaha || gyAraha aMgaparyaMta par3he, to bhI siddhi hotI nAhIM / so sanayasArAdivi mithyAdRSTIkai gyAraha aGgakA jJAna honA likhyA hai| yahAM koU kahai-jJAna tau itanA ho hai, paraMtu jaisaiM abhavyasenake zraddhAnarahita jJAna bhayA, taisaiM ho hai / tAkA samAdhAna vaha to pApI thA, jAkai hiMsAdikI pravRttikA bhaya nAhIM / paraMtu jo jIva graiveyikAdiviSe jAya hai, tAkai aisA jJAna ho hai, so tau zraddhAnarahita nAhIM / vAke to aisA hI shrddhaan| hai, e graMtha sAMce haiM parantu tatvazraddhAna sAMcA na bhayA / samayasAravirSe eka hI jIvakai dharma1 kA zraddhAna ekAdazAMgakA jJAna mahAvratodikakA pAlanA likhyA hai| pravacanasAraviSe aisA li khyA hai--AgamajJAna aisA bhayA jAkari sarvapadArthaniko hastAmalakavat jAne hai| yaha bhI jAne hai inakA jAnanahArA meM huuN| parantu meM jJAnasvarUpa hauM aisA opakoM paradravyatai bhinna kevala caitanyadravya nAhI anubhavai hai / tAteM AtmajJAnazUnya AgamajJAna bhii| kAryakArI naahiiN| yA prakAra samyagjJAnake artha jainazAstranikA abhyAsa kareM hai, to bhI yAkai samyagjJAna naahiiN| 3 aaviriNciNdni vaaruNci mNci rNgu rNgul rNku mNci 360
Page #825
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ******* bahuri inikai samyak cAritrake artha kaise pravRtti hai, so kahie hai - bAhyakriyAUpara tau inake dRSTi hai, ra pariNAma sudharane bigaranekA vicAra nAhIM / jo pariNAmanikA bhI vicAra hoya, to jaisA apanA pariNAma hotA dIsai, tinahIkai Upari dRSTi rahe hai / parantu una pariNAmani kI paraMparA vicAreM abhiprAyaviSai jo vAsanA hai, tAka na vicAre hai / ra phala lAge hai, so abhiprAya vAsanA hai, tAkA phala lAge hai / so isakA vizeSa vyAkhyAna Age kareMge / tahAM svarUpa nIke bhaagaa| aisI pahicAni vinA vAhya AcaraNakA hI udyama hai| tahAM keI jIva to kulakramakari vA dekhAdekhI vA krodha, mAna, mAyA, lobhAdikataiM AcaraNa Acare haiM / so inake tau dharmabuddhihI nAhIM / samyakcAritra kAhe hoya / e jIva koI tau bhole haiM vA kavAyI haiM, so ajJAnabhAva kaSAya hotaiM samyakcAritra hotA nAhIM / bahuri keI jIva aisA mAna haiM, jo jAnanemeM kahA hai, ghara mAnanemeM kahA hai, kichU karegA tau phala lAgegA / aiseM vicAri vrata tapa Adi kriyAhIkA udyamI raheM haiM ara tattvajJAnakA upAya na kareM haiM / so tatvajJAna vinA mahAtratAdikA AcaraNa bhI mithyAcAritra hI nAma pAve hai / ara tatvajJAna bhae kichU bhI vratAdika nAhIM hai, to bhI asaMyata samyagdRSTI nAma pAvai hai / tAteM pahaleM tatvajJAna kA upAya karanA, pIche kaSAya ghaTAvanekauM bAhya sAdhana karanA / so hI yogIMdra devakRta zrAvakocAraviSai kathA hai- 361
Page #826
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mo.mA. prakAza ____ "dasaNabhUmiha bAhirA, jiya vayarukkha Na hoti / " yAkA artha yaha samyagdarzanabhUmikA vinA he jIva ! tarUpI vRkSa na hoya / bhAvArthajina jIvanikai tatvajJAna nAhI te yathArtha AcaraNa na Acarai haiN| soI vizeSa dikhA - LateokaitoofOCTOK3C00403200-00018Coopezoopcom-06:00- 9OOKacrookCORICROBICTORRECTO0%E0food DET keI jIva pahale to bar3I pratijJA dhari baiThe ara aMtaraMgaviSai kaSAyavAsanA miTI naahiiN|| taba jaise taise pratijJA pUrI kiyA cAhaiM, tahAM tisa pratijJAkari pariNAma dukhI hoya haiN| jaise bahuta upavAsakari baiThe, pIche pIr3Ate dukhI huvA rogIvat kAla gamAvai, dharmasAdhana na karai / so pahale hI sadhatI jAnie titanI hI pratijJA kyoM na lIjie / dukhI honemeM ArtadhyAna hoya, tAkA phala bhalA kaise lAgegA / athavA usa pratijJAkA dukha sahyA na jAya, taba tAkI evaja viSayapoSanekauM anya upAya karai / jaiseM tRSA lAgai, taba pAnI to na pIvai ara anya zItala upacAra aneka prakAra karai / vA ghRta tau chor3e, ara anya snigdhavastukauM upAyakari bhakhai / aise hI anya jAnanA / lo parISaha na sahyA jAya thA, viSayavAsanA na chUTai thI, to aisI pratijJA kAhekauM karI / sugamaviSaya chor3i viSamaviSayanikA upAya karanA par3e, aisA kArya kAheko / kIjie / yahAM to ulaTA rAgabhAva tIna ho hai / athavA pratijJAviSai dukha hoya, taba pariNAma | 362 lagAknekauM koI Alambana vicArai / jaise upavAsakari pIche kIr3A kareM / keI pApI juSA overest001033000000000000000156/00NOM-0800a0ook88003000-36000000000000000000000
Page #827
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.nA. prakAza LATED Adi kuvisanavirSe lage haiN| athavA soya rahyA caaheN| yaha jAneM, kisI prakArakari kAla pUrA karanA / aise hI anya pratijJAviSe jAnanA / athavA keI pApI aise bhI haiM, pahale pratijJA | kareM pIche tisatai dukhI hoya,taba pratijJA chor3a deN| pratijJA lenA chor3anAtinakai khyAla mAtra hai| so pratijJA bhaMga karane kA mahApAra hai| isa tau pratijJA na lenI hI bhalI hai / yA prakAra pahale to nirvicAra hoya; pratijJA kareM, pIche aisI icchA hoy|so jainadharmaviSa pratijJA na lenekA | daMDa to hai nAhIM / jaina dharmavipai to yaha upadeza hai,pahale to tatvajJAnI hoya / pIche jAkA tyAga kare, tAkAdoSa pahicAne / tyAga kie guNa hoya,tAkauM jaane| bahuri apane pariNAmanikAThIka karai / varttamAna pariNAmanihIkai bharosai pratijJA na kari baiThe AgAmI nirvAha hotA jAne, tau pratijJA kreN| bahuri / zarIrakI zakti vA dravyakSetra kAla bhAvAdikakA vicAra karai / aiseM vicAreM pIche pratijJA karanI, so bhI aisI karanI jisa pratijJAtai nirAdarapanA na hoya,pariNAma car3hate rheN| aisI jainadharmako AmnAya / hai| yahAM koU kahai, cAMDAlAdikoMne pratijJA karI, tinakai itanA vicAra kahAM ho hai / / tAkA samAdhAna maraNaparyaMta kaSTa hoya, to hohu paraMtu pratijJA na chor3anI, aisA vicArakari pratijJA kareM / / haiN| pratijJAvi nirAdarapanA nAhIM / ara samyagdRSTI pratijJA karai hai, so tatvajJAnAdipUrvaka hI kare hai / bahuri jinake aMtaraMga viraktatA na bhaI ara bAhya pratijJo dharai haiM, te pratijJAke pahaleM / / 363 roacao-Coopaa%ORockroMootakafooparroracio-30fooxccfoogetoox89MOOCCHONECToo-coccoolgexe mA
Page #828
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bo prakAza mo.mA.1 vA pIche jAkI pratijJA kareM, tAviSai ati Asakta hoya lAge haiM / jaise upavAsake dhArane pArane / bhojanaviSa atilobhI hoya gariSThAdi bhojana kareM, zIghratA ghanI kareM / so jaise jalakoM / maMdi, rAkhyA thA, chuvyA taba hI bahuta pravAha calane laagaa| taiseM pratijJAkari viSayapravRtti maMdi, / antaraMga AsaktatA baMdhatI gaI / pratijJA pUrI hote hI atyanta viSayapravRtti honai lAgI / so pratijJAkA kAlavidhai viSayavAsanA miTI nAhIM / Age pIche tisakI evaja adhikArAgakiyA, to phala to rAgabhAva miTe hogA / tAtai jetI viraktatA bhaI hoya, titanI hI pratijJA karanI / mahAmuni bhI thorI pratijJA kareM pIche pAhArAdivi uchaTi kareM / ara bar3I pratijJA karai haiM, so apanI zakti dekhi kara haiM / jaiseM pariNAma car3hate rahaiM, lo karai haiM / pramAda bhI na hoya | ara bAjatA bhI na upajai / aisI pravRtti kArijakArI jaannii| bahuri jinake dharmaUpari dRSTi | nAhI, te kabahU to bar3A dharma Acarai, kavaha adhika svacchanda hoya pravatta / jaiseM koI dharmaparvaviSe to / bahuta upavAsAdi karai, koI dharmaparvaviSai bAraMbAra bhojanAdi karai so dharmabuddhi hoya, tau sarva dharmaparvaniviSa yathAyogya saMyamAdi dharai / bahuri kabahU to koI dharmakAryanivirSe bahuta dhana kharacai, kbhuuN| koI dharmakArya Ani prApta bhayA hoya, to bhI tahAM thorA bhI dhana na kharacai / so dharmabuddhi hoya, to yathAzakti yathAyogya sarva hI dharmakAryaniviSai dhana kharacyA kreN| aise hI anya jaannaa| bahuri || / jinake sAMcA dharmasAdhana nAhI, te koI kriyA to bahuta bar3I aGgIkAra kareM ara koI hIna okcao50000001230030319600000000000Kistooractoor.BE//08/NODeloo-861001064 tara
Page #829
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. kriyA kiyA kareM jaise dhanAdikakA to tyAga kiyA, ara cokhA bhojana cokhA vastra ityAdi prakAza viSayanivirSe vizeSa pravaH / bahuri koI jAmA paharanA, strIsevana karanA, ityAdi kAryanikA to tyAgakari dharmAtmApanA prakaTa kareM, ara pIche khoTe vyApArAdi kArya kreN| tahAM lokaniMdya pApakriyAviSai pravatta / aise hI koI kriyA ati U~cI, koI kriyA ati nIcI kreN| tahAM lokaniMdya hoya, dharmako hAsya karAveM / dekho amuka dharmAtmA aise kArya kare haiM / jaiseM koI puruSa / eka vastra to ati uttama pahare, eka vastra ati hIna paharai, to hAsya hI hoya / tesaiM yaha hAsya pAvai haiM / sAMcA dharmakI to yaha AmnAya hai, jetA apanA rAgAdi dUri bhayA hoya, tAkai anusAra jisa padaviSe jo dharmakriyA saMbhavai, so sarva aGgIkAra kare / jo thorA rAgAdi mivyA hoya, to nIcA hI padaviNe pravatta / paraMtu U~cA pada dharAya, nIcI kriyA na krai| yahAM prazna-jo strIsevanAdikakA tyAga UparikI pratimAviSai kahyA hai, so nIcalI avasthAvAlA tinakA tyAga karai ki na karai / tAkA samAdhAna sarvathA tinakA tyAga nIcalI avasthAvAlA kara sakatA nAhIM / koI doSa lAgai hai, taateN| UparikI pratimAviSai tyAga kayA hai| nIcalI avasthAviSai jisa prakAra tyAga saMbhavai, taisA, nIcalI avasthAvAlA bhI krai| paraMtu jisa nIcalI avasthAviSai jo kArya saMbhave nAhI, tAkA karanA to kaSAyabhAvanihIta ho hai / jaise koU saptavyasana seve, vastrIkA tyAga kare, to kaiseM / 365
Page #830
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - kuuddaa niraaN 40 raaN yaphaHOROLA ENGINEES vanai / yadyapi svastrIkA tyAga karanA dharma hai, tathApi pahale satavyasanakA tyAga hoya, taba hI khastrIkA tyAga karanA yogya hai| aise hI anya jAnane / bahuri sarva prakAra dharmakoM na jAne, aisA jIva koI dharnakA aGgako mukhyakari anya dharmanikauM gauNa kare hai / jaiseM keI jIva dayA / dharmako mukhyakari pUjA prabhAvanAdi kAryakauM uthApai haiM, keI pUjA prabhAvanAdi dharmakauM mukhyakari / hiMsAdikakA bhaya na rAkheM haiM, keI tapakI mukhyatAkari ArtadhyAnAdikarike bhI upavAsAdi kreN| bo ApakoM tapasvI mAni niHzaMka krodhAdi kareM, keI dAnako mukhyatAkari bahuta pApa krke| bhI dhana upajAya dAna de haiM, keI AraMbhatyAgakI mukhyatAkari yAcanA karane lagi jAMya haiM, keI / jIva hiMsA mukhya kari snAnazaucAdi nAhIM karai haiM vA laukika kArya Ae~ dharma chor3i tahAM lAgi jAnA ityAdi kare haiM / ityAdi prakArakari koI dharmako mukhyakari anya dharmakoM na girne / he, vA vAkai Asare pApa Acarai haiN| so jaisaiM avivekI vyApArIkoM kAhU vyApArake napheke arthi anya prakArakari ghanA ToTA hoya hai, taiseM yaha kArya bhayA / so jaise vivekI vyApArIkA prayojana naphA hai, sarva vicArakari jaise naphA ghanA hoya taise krai| taiseM jJAnIkA prayojana vItarAgabhAva hai / sarva vicArakari jaiseM vItarAgabhAva ghanA hoya, taiseM karai / jAte mUladharma vItarAga-1 bhAva hai / yAhI prakAra avivekI jIva anyathA dharma aGgIkAra kara haiM, tinakai tau samyakcAritra kA AbhAsa bhI na hoya / bahuri keI jIva aNuvrata mahAvratAdirUpa yathArtha AcaraNa kare haiN| raaNtN raaN raaN rNgNloo
Page #831
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza -00-00000000000000ROORCENotacom500 1000000000000+ g uNdi apoooooper04800-2002218004800xC0 bahuri AcaraNakai anusAra hI pariNAma haiN| koI mAyA lobhAdikakA abhiprAya nAhIM hai / i| nakoM dharma jAni mokSakai arthi inakA sAdhana kareM haiN| koI svargAdika bhoganikI icchA na rAkheM, | paraMtu tattvajJAna pahalai na bhayA tAteM Apa to jAnai mokSakA sAdhana karoM hauM, ara mokSakA sA-1 dhana jo hai, tAkauM jAne bhI nAhIM / kevala khargAdikahIkA sAdhana kareM / so mizrIkauM amRta | jAni bhakhai haiM, amRtakA guNa to na hoya / ApakI pratItikai anusAra naphA phala hotA naahiiN|| | phala jaisA sAdhana kara, taisA hI lAgeM hai| zAstraviSai aisA kahyA hai-cAritraviSai 'samyaka' pada hai, so ajJAnapUrvaka prAcaraNakI nivRttikai arthi hai / tAtai pahale tatvajJAna hoya, tahAM pIche / cAritra hoya, sosamyakacAritra nAma pAvai hai / jaise koI khetIvAlA bIja to bove nAhoM ara a-18 nya sAdhana kara, tau annaprApti kaise hoya / ghAsa phUsa hI hoya / taiseM ajJAnI tattvajJAnakA to abhyAsa kare nAhI, ara anya sAdhana kara, tau mokSaprApti kaise hoya devapadAdika hI hoya / | tahAM keI jIva to aise haiM, tatvAdikakA nIkai nAma bhI na jAne, kevala bratAdikavi hI pravaH / haiM / keI jIva aise haiM, pUrvoktaprakAra samyagdarzana jJAnakA ayathArtha sAdhanakari vratAdiviSai pravarsa haiM / so yadyapi vratAdika yathArtha AcareM tathApi yathArtha zraddhAna jJAnabinA sarva AcaraNa mithyAcAritra hI hai / sohI samayasArakA kalazAviSe kahA hai klizyantAM khayameva durdharatarairmokSonmukhaiH karmabhiH / ani aNttee rNgu 60000000000000000000nu A
Page #832
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho.mA. prakAza klizyantAM ca pare mahAvratatapo bhAreNa bhagnAzciram / sAkSAnmokSa idaM nirAmayapadaM saMvedyamAnaM svayaM jJAnaM jJAnaguNaM vinA kathamapi prAptaM kSamante na hi // 1 // yAkA artha-monata parAMmukha aise atidustara paMcAgni tapanAdi kArya tinakari Apa hI ||| kleza kare hai, to karau / bahuri anya keI jIva mahAvrata ara tapakA bhArakari cirakAlaparyaMta kssiinn| hote kleza kare haiM, to karau / paraMtu yaha sAkSAt mokSasvarUpa sarvarogarahita jo pada Apai Apa anubhavameM Avai, aisA jJAna svabhAva so tau jJAnaguNavinA anya koI bhI prakArakari pAvanekauM / samartha nAhIM hai / bahuri paMcAstikAyaviSai jahAM antaviNe vyavahArAbhAsavAloMkA kathana kiyA hai, tahAM terahaprakAra cAritra hote bhI tAkA mokSamArgaviSai niSedha kiyA hai / bahuri pravacanasAraviSai AtmajJAnazUnya saMyamabhAva akAryakArI kahyA hai / bahuri inahIM graMthanivirSe vA anya paramAtmAprakAzAdi zAstraniviSai isa prayojana lie jahAM tahAM nirUpaNa hai| tAteM pahale tatvajJAna bhae hI AcaraNa kAryakArI hai| yahAM koU jAnaigA, bAhya tau aNuvrata mahAvratAdi sAdhe hai, antagaMga pariNAma nAhIM, vA svargAdikakI vAMchAkari sAdhai hai, so aise sAdhe to pApabandha hoya / dravyaliMgI muni UparimeM greveyakaparyaMta jAya hai / parAvartaniviNe ikatIsasAgara paryaMta devAyukI prApti ananta bAra honI likhI hai| so aise U~cepada to taba hI pAve, jaba antaraGga pariNAmapUrvaka
Page #833
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza mahAvrata pAle, mahAmandakavAyI hoya, isale ke paralokakA bhogAdikaphI cAhi na hoya, kevala dharmabuddhi mocAbhilASI huvA sAdhana sAdhe / tAtai dravyaliMgIkai sthUla tau anyathApano hai nAhIM, sUkSma anyathApana hai, so samyagdRSTIkoM bhAse hai / aba inake dharmasAdhana kaiseM hai, ara tAmaiM anyathApano kaise hai, so kahie hai ---- prathama tau saMsAraviSai narakAdikakA dukha jAni khargAdiviSai bhI janma maraNAdikA dukha jAni saMsArata udAsa hoya, monakoM cAhe hai / so ina dukhanikoM tau dukha saba hI jAne haiM / indra ahamiMdrAdika viSayAnurAgatai indriyajanita sukha bhogave haiM, tAka bhI dukha jAni nirAkula sukhaavasthAkoM prahavAni moba jAne haiM, soI samyagdRSTi jAnanA / bahuri viSayasukhAdika kA phala narakAdika hai, zarIra suci vinAzIka hai, poSaneyogya nAhIM, kuTumbAdika svArtha ke sage haiM, ityAdi paradravyanikA doSa vicAri tinakA to tyAga kareM hai / pratAdikakA phala svargamokSa hai, tapazcarakhAdi pavitraphalake dAtA hai, tinakari zarIra sokhane yogya hai, deva guru zAstrAdi hitakArI haiM, ityAdi paradravyanikA guru vizvAri tinahIkA aMgIkAra kare hai / ityAdi prakArakari koI paradravyakoM burA jAni zramiSTa zrada hai hai / koI paradravyakoM bhalA jAni iSTa hai hai, so paradravyaSTi aniSTarUpa zraddhAna ko mithyA hai / bahuri isahI zraddhAnate yA udAsI - matA bhI dveSarUpa ho hai / jAtai kaTukoM kurA jAnanA, tAhIkA nAma dveSa hai / koU kahaigA / 366
Page #834
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArA gooparosagroomoapoHEROofavoMOOTEOMO0000000000-860048/6foodafooradookmarkafook0000000000014 - samyagdRSTI bhI to burA jAni paradravyako tyAgeM hai| tAkA samAdhAna____ samyagdRSTI paradravyanikoM burA na jAne hai / apanA rAgabhAvakoM burA jAne hai / Apa saga-11 gabhAvakoM chorai, tAta tAkA kAraNakA bhI tyAga ho hai / vastu vicAreM koI paradravya to bhlaa|| | burA hai nAhIM / koU kahegA, nimittamAtra to hai / tAkA uttara paradravya jorAvarI to kyoMI vigAratA naahiiN| apane bhAva bigarai taba vaha bhI bAhyanimitta / hai / bahuri vAkA mimittavinA bhI bhAva bigarai haiM / tAtai niyamarUpa nimitta bhI naahiiN| aise paradravyakA to doSa dekhanA mithyAbhAva hai / rAgAdibhAva hI bure haiN| so yAkai aisI samajhi nAhIM / yaha paradravyanikA doSa dekhi tinaviSai dveSarUpa udAsInatA karai hai| sAMcI udAsInatA | | tau vAkA nAma hai, jo koI hI paradravyakA guNa vA doSa na bhAsa, tAta kAhUkauM burA bhalA na jAne / ApakoM Apa jAne , parakauM para jAneM, paratai kichU bhI prayojana merA nAhIM, aisA mAni | sAkSIbhUta rahai / so aisI udAsInatA jJAnIhI kai hoya / bahuri yaha udAsIna hoya zAstraviSai vyavahAracAritra aNuvrata mahAvratarUpa kahyA hai, tAko aMgIkAra karai hai, ekadeza vA sarvadeza | | hiMsAdipApakoM chAI hai, tinakI jAyagA ahiMsAdi puNyarUpa kAryaniviSai pravatrte hai| bahuri jaise paryAyAzrita pApakAryaniviSai karttApanA mAne thA taiseM hI aba paryAyAzrita punnykaarynivissai| karttApanA apanA mAnane lagA, aiseM paryAyAzrita kAryaniviNe ahaMbuddhi mAnanekI samAnatA bhii| 370 9001000000croopcroopcfoof06/008cfOOf8cfoopcoop200050000000000000000000906ookickoaashookarte
Page #835
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza HEMOGloriMookGOOOGoog6YOOKECHOOf20000-rackoogcx004200-00%2000RICHORDonzoleolrofe04C0000googer jaiseM meM jIva mAroM hauM, meM parigrahadhArI hauM, ityAdirUpa mAni thI, tairoMhI meM jIvanikI rakSA karauM hoM, meM nagna parigraharahita hoM, aisI mAni bhaI / so paryAyAzrita kAryaviSe ahaMbuddhi hai, so hI mithyAdRSTi hai / soI samayasAraviSai kahyA hai-- ye tu kartAramAtmAnaM pazyanti tamasAvRtAH / sAmAnyajanavatteSAM na mokSopi mumukSutAM // 1 // yAkA artha-je jIva mithyAaMdhakAravyApta hota saMtai ApakoM paryAyAzrita kriyAkA krtaa| |mAna haiM, te jIva mokSAbhilASI haiM, toU tinakai jaise anyamatI sAmAnya manuSyanikai mokSa na hoya taise mokSa na ho hai / jAte karttApanAkA zraddhAnakI samAnatA hai / bahuri aise Apa kartA | hoya zrAvakadharma vA munidharmakI kriyAviNai mana vacana kAyako pravRtti niraMtara rAkhe hai| jaise una | kriyAniviSai bhaMga na hoya, taiseM prvte hai| so aise bhAvatau sarAgahaiM / cAritra hai, so vItarAgabhAva rUpa hai| tAtai aise sAdhanoM mokSamArga mAnanA mithyAdhuddhi hai / yahAM prazna-jo sarAga vItarAga bhedakari doyaprakAra cAritra kahyA hai, so kaiseM hai / tAkA uttara--- / jaiseM taMdula doya prakAra haiM-eka tuSarahita haiM,eka tuSasahita haiM / tahAM aisA jAnanA-tuSa / hai so taMdulakA svarUpa nAhIM / taMdulaviSai doSa hai / para koI syAnA tuSasahita vaMdulakA saMgraha karai thA, tAkauM dekhi koI bholA tuSanihIko taMdula mAni saMgraha kare, to vRthA khedakhinna hI 371
Page #836
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo. mAhoya / taiseM cAstri dogya prakAra hai-eka sarAga hai eka vItarAga hai| tahAM aisA jAnanA rAga prakAza hai, so cAritrakA svarUpa nAhIM / cAritraviSai doSa hai / mara keI jJAnI prazastarAgasahita cAritra dhAre he / tinakoM dekhi koI ajJAnI prazastarAgahIkoM cAritra mAni saMgraha kare, to vR-14 thA khedakhinna hI hoya / yahAM koU kahaigA-pApakriyA karasai tIghrarAgAdika hote the, aba ina | kriyAnikoM karate maMdarAga bhayo / tAtai jetAaMza rAgabhAva ghaTyA titanA aMzAM to cAritra kahau / jetA aMza rAga rahyA, tetA aMza rAga kahau / aiseM yAkai sarAgacAritra saMbhava hai / tAkA samAdhAna. jo tattvajJAnapUrvaka aise hoya, to kaho hI jaise hI hai / tattvajJAnavinA utkRSTa AcaraNa | hote bhI asaMyama hI nAna pAvai hai |jaate rAgabhAva karanekA abhiprAya nAhIM miTe hai| soI / dikhAIe hai dravyaliMgI muni rAjyAdikakoM chor3i niryatha ho hai,aThAIsa mUlaguNaniko pAle hai, ugrogra anazanAdi ghanAtapakara hai, nudhAdika bAIsa parISahasahai hai,zarIrakA khaMDarabhaebhI vyatra na ho | hai,batabhaMgake kAraNa aneka mileM,taubhI dRr3ha rahai hai, koIsetI krodha na karai hai, aisAsAdhanakAmAnana | karai hai / aise sdhaanvissai|koii kapaTAI nAhIM hai,isasAdhanakari isalokaparalokake viSayasukhakoM na cAhai hai / aisI yAkI dazA bhaI hai / jo aisI dazAna hoya, to aveyakaparyaMta kaise phuNce|
Page #837
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100002 mo.mA. IN paraMtu yAkauM mithyAdRSTI asaMyamI hI zAstraviSe kahyA / so tAkA kAraNa yaha hai- yAkai tatyaprakAza nikA zraddhAna jJAna sAMcA bhayA nhiiN| pUrva varNana kiyA, vaise tatvanikA zraddhAna bhAna bhayA hai| tisa hI abhiprAyate sarva sAdhana kara hai / so ina sAdhanikA abhiprAyakI paraMparAko vi. cAreM kaSAyanikA abhiprAya Avai hai / so kaise, so subahu___ yaha pApake kAraNa rAgAdikoM to heya jAni chora hai, parantu puNyakA kAraNa prazastarAgoM upAdeya mAnai hai / tAke vadhanekA upAya kareM hai| so prazastarAga bhI to kaSAya hai| kaSAyakoM upAdeya mAnyA, taba kaSAya karanekA hI zraddhAna rahyA / aprazasta paradravyanisauM dveSa-|| kari prazasta paradravyaniviSe rAga karanekA abhiprAya bhyaa| kichu paradravyaniviSe sAmyabhAva-11 rUpa abhiprAya na bhayA / yahAM prazna-jo samyamdRSTI bhI tau prazastarAgakA upAya rAva hai| tAkA uttara jaise kAhUkai bahuta daMDa hotAthA, sovaha thorA daMDa denekA upAya rAkhai hai / ara thorA daMDa diye harSa bhI mAne hai / paraMtu zraddhAnaviNe daMDa denA, aniSTa hI mAsai hai / vaise samyadRSTIkai pAparUpa bahuta kaSAya hotA thA, so yaha puNyarUpa thorA kaSAyakaranekA upAya sakhe hai / ara thorA kapAya bhae harSa bhI mAnne hai / paraMtu zraddhAnavi kaSAyakoM heya hI mAnai hai / bahuri jaise koU kumAIkA kAraNa jAni vyApArAdikakA upAya rAkhai hai / upAya bani Ae harSa mamme hai / pNddN-10000000000000000000nijaaN nirNghN niNddaa
Page #838
--------------------------------------------------------------------------
________________ | taiseM dravyaliMgI mokSakA kAraNa jAni prazastarAgakA upAya rAkhai hai| upAya bani Ae harSa | kAya mAne hai / aiseM prazastarAgakA upAyavi vA harSaviSa samAnatA hote bhI samyagdRSTI kai tau daMDa samAna mithyAdRSTIkai vyApArasamAna zraddhAna pAie hai / tAteM abhiprAyaviSai vizeSa bhayA / bahuriyAkai parISaha tapazcaraNAdikake nimitsatai dukha hoya, tAkA ilAja tau na karai hai, paraMtu dukha ! | / vaidai hai / sodukhakA bedanA kaSAyahA hai / jahAMvItarAgatAho hai,tahAMto jaiseM anya jJeyakoM jAne hai | | taisehI dukhakAkAraNa jJeyakauMjAna hai / soaisI dazAyAkI na ho hai / bahuri unakauMsahai hai, sobhI | kaSAyakA abhiprAyarUpa vicArateM sahai hai / sovicAra aisAho hai--jo paravezaparne narakAdigati- | | viSe bahuta dukha sahe, ye parISahAdikakA dukha to thorA hai / yAkoM svavaza saheM svarga mokSasukha kI prAti ho hai / jo inakoM na sahie ara viSayasukha seIe,to to narakAdikakI prApti ho hai,| tahAM bahutadukha hogA / ityAdi vicAravirSe parISahani viSai aniSTabuddhi rhaihai| kevala narakAdikake | bhayatai vA sukhake lobhate tinakoM sahai hai / so e sarva kaSAyabhAva hI haiM / bahuri aisA vicAra || ho hai-je karma vAMdhe, te bhogevinA chUTate nAhIM / tAtai maukoM sahane Ae / so aise vicArateM karmaphala cetanArUpa pravarte hai / bahuri paryAyadRSTite jo parISahAdikarUpa avasthA ho hai, tAkauM / Apake bhaI mAne hai / dravyadRSTitai apanI vA zarIrAdikakI avasthAkauM bhinna na pahicAne hai / / aise hI nAnAprakAra vyavahAra vicArate parISahAdika sahai hai / bahuri yAne rAjyAdi viSayasA- 374
Page #839
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza magrIkA tyAga kiyA hai, vA iSTa bhojanAdikakA tyAga kiyA kare hai / so jaiseM koU dAhajva| ravAlA vAyu honeke bhayate zItalavastu sevanakA tyAga karai hai, paraMtu yAvat zItala bastukA | sevana ruce, tAvat vAkai dAhakA abhAva na kahiye / taiseM rAgasahita jIva narakAdikake bhayate / / | viSayasevanakA tyAga karai hai, paraMtu yAvat viSayasevana ruce, tAvat rAgakA abhAva na khie| vahuri jaise amRtakA AkhAdI devakoM anya bhojana svayameva na rucai, taisaiM svarasakA AsvAda| kari viSayasevanakI ruci yAkai na ho hai / yA prakAra phalAdikakI apekSA parISahasahanAdikauM / | sukhakA kAraNa jAnai hai / ara viSayasevanAdikoM dukhakA kAraNa jAnai hai / bahuri ttkaalvissai| parISaha sahanAdikatai dukha honA mAne hai / viSayasevanAdikatai sukha mAne hai| bahuri jinate sukha dukha honA mAnie, tinaviNe iSTa aniSTa vRddhirAga dveSarUpa abhiprAyakA abhAva hoy|| nAhIM / bahuri jahAM rAgadveSa haiM, tahAM cAritra hoya nAhIM / tAteM yaha dravyaliMgI viSayasevana | | chori tapazcaraNAdi kare hai, tathApi asaMyamI hai / siddhAMtaviSa asaMyata dezasaMyata smygdRssttiite| bhI yAkoM hIna kahyA hai / tAtai unakai cauthA pAMcavA~ guNasthAna hai, yAkai pahalA hI guNasthAna / / hai, yahAM koU kahai-asaMyata dezasaMyata samyagdRSTIkai kaSAyani kI pravRtti vizeSa hai, ara dravyaliMgI munikai thorI hai, yAte asaMyata dezasaMyata samyagdRSTI tau | solahavAM svargaparyaMta hI jAya ara dravyaliMgI UparimeM aveyakaparyaMta jAya / tAtai bhAvaliMgI ||375
Page #840
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza sunita to dravyaliMgIkoM hIna kaho, asaMyata dezasaMyata samyagdRSTI yAkoM hIna kaise kahi e / tAkA samAdhAna asaMyata dezasaMyata samyagdRSTikai kaSAyanikoM pravRtti to hai, parantu zraddhAnaviSai kisI hI kaSAyake karanekA abhiprAya nAhIM / bahuri drdhyaliMgIkai zubhakapataya karanekA abhiprAya pAIe hai | zraddhAnaviSai tinakoM bhale jAne hai / tAtai' zraddhAnaapekSA asaMyata samyagdRSTItaiM bhI yAkai adhika kaSAya hai / bahuri dravyaliMgIkai yoganikI pravRtti zubhrarUpa ghanI ho hai / ara aghAtikarmaniviSe puNya pApabaMdhakA vizeSa zubha azubha yoganikai anusAra hai / tAtai uparima graiveyakaparyaMta pahuMce haiM, so kichU kAryakArI nAhIM / jAtai zraghAtiyA karma zrAtmaguNake ghAtaka nA hrIM / inake udayateM UMce nIvepada pAe to kahA bhayA / e tau bAhya saMyogamAtra saMsAradaza ke svAMga haiN| Apa to AtmA hai, tAtai' zrAtmaguNake ghAtaka e karma haiM tinakA hInapanA kAryakArI hai / so ghAtiyA kampanikA baMdha bAhya pravRtti ke anusAra nAhIM / aMtaraMga kaSAyazaktikai anusAra hai / yAhI dravyaliMgIta asaMyata dezasaMyata samyagdRSTikai ghAtikarmanikA baMdha thorA hai / dravyaliMgIkai tau sarva ghAtikarmanikA baMdha bahuta sthiti anubhAga lie hoya / ara asaMta deza saMyata samyagdRSTikai miyAla amaMtAnubaMdhI Adi karmanikA to baMdha hai hI nAhIM / avazeSanikA baMdha ha hai, so stoka sthiti anubhAga lie ho hai / bahuri dravyaliMgIkai kadAcit 376
Page #841
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza " insuran 0000000000-3600156087800: 00508001030059530003800-800000000000000000000 guNazreNInirjarA na hoya, samyagdRSTikai kadAcit ho hai| dezasakalasaMyama bhae niraMtara ho / hai| yAhIte yaha mokSamArga bhayA hai / tAte drabyaliMgI muni asaMyata dezasaMyata samyagdRSTIse hIna kahyA hai / so samayasArabiSe drabyaliMgI munikA hInapanA gAthA vA TIkA kalazAnivi pragaTa kiyA hai| bahuri paMcAstikAyakI TIkAviSai jahAM kevala vyavahArAvalaMbIkA kathana kiyA hai, tahAM vyavahAra paMcAcAra hote bhI tAkA hInapanA hI pragaTa kiyA hai / bahuri pravacana| sAraviSe saMsAratatva drabyaliMgIkoM kayA / bahuri paramAtmAprakAzAdi anya zAstraniviSai bhii| isa vyAkhyAnako spaSTa kiyA hai| vahari dravyAleMgIkai jo japa tapa zIla saMyamAdi kriyA haiM, tinakoM bhI akAryakArI ina zAstraniviSai jahAM dikhAye haiM, so tahAM dekhi lenA / yahAM graMtha vadhaneke bhaya nAhI likhie hai / aiseM kevala vyavahArAbhAsake avalaMbI mithyAdRSTI tinakA nirUpaNa kiyaa| aba nizcaya vyavahAra doU nayanike AbhAsakauM avalaMbai haiM, aise mithyAdRSTI tinikA nirUpaNa kIjie hai je jIva aisA mAne haiM-jinamataviSai nizcaya vyavahAra doya naya kahe haiM, tAte hamakauM tini doUnikA aGgIkAra karanA / aiseM vicAri jaise kevala nizcayAbhAsake avalaMbonikA kathana kiyA thA, taiseM to nizcayakA aGgIkAra karai haiM ara jaiseM kevala vyavahAra bhAsake avalaMbInikA
Page #842
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza SHOOTEEROOOGroofanfoolpoojadoojORfootBefoolcodaeioalacfootacoolad004960015600200 kathana kiyA thA, taise vyavahArakA aGgIkAra kara haiN| yadyapi aise aGgIkAra karanevirSe doU / nayanivi paraspara virodha hai, tathApi kareM kahA, sAMcA to doU nayanikA kharUpa bhAsyA nAhI, || ara jinamatavirSe doya naya kahe, tinivirSe kAhUkoM chor3I bhI jAtI naahiiN| tAtai bhrama lie / | doUnikA sAdhana sAdhai haiM, te bhI jIva mithyAdRSTI jAnane / aba inikI pravRttikA vizeSa dikhAIe hai-antaraMgavirSe Apa to nirdhAra kari yathAvat / / nizcaya vyavahAra mokSamArgako pahicAnyA naahiiN| jinaAjJA mAni nizcaya vyavahArarUpa mokSamArga doya prakAra mAne hai / so mokSamArga doya mAhIM / mokSamArgakA nirUpaNa doya prakAra hai| | jahAM sAMcA mokSamArgako mokSamArga nirUpaNa so nizcaya mokSamArga hai / ara jahAM jo moca mArga to hai nAhIM, parantu mokSa mArgakA nimitta hai, bA sahacArI hai, tAko upacArakari mokSamArga | | kahie, so vyavahAra mokSamArga hai / jAte nizcaya vyavahArakA sarvatra aisA hI lakSaNa hai| sAMcA nirUpaNa so nizcaya, upacAra nirUpaNa so vyavahAra, tAtai nirUpaNa apekSA doya prakAra mokSamArga jaannaa| eka nizcayamokSamArga hai, eka vyavahAramokSamArga hai| aiseM doya mokSamArga mAnanA mithyA hai / bahuri nizcaya vyavahAra doUniLU upAdeya mAne haiM, so bhI bhrama hai| jAte nizcaya vyavahArakA svarUpa tau paraspara virodha lie hai / jAte samayasAravirSe aisA kahyA hai "vyavahAro bhUdattho bhUdattho desiUraNa suddhnno|" foolaptoooo/dGfoopcfooggagalaGoodoosMeamwoolpoolSongBlogrozOPIC ar
Page #843
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ADS-- 2000 lNcN tN sNpNdiNcin 1000-00 yAkA artha-vyavahAra abhUtArtha hai| satya svarUpakoM na nirUpai hai| kisI apekSA upacArakari anyathA nirUpai hai / bahuri zuddha naya jo nizcaya hai, so bhUtArtha hai| jaisA vastukA 1 kharUpa hai, taisA nirUpa hai| aise ini donikA kharUpa to viruddhatA lie hai| bahuri tU aiseM | | mAne hai, jo siddhasamAna zuddha AtmAkA anubhavana so nizcaya ara vrata zIla saMyamAdirUpa | pravRtti so vyavahAra, so aisA terai mAnanA ThIka nAhIM / jAte koIdravyabhAvakA nAma nizcaya koIkA nAma vyavahAra, aise hai nAhIM / eka hI dravya ke bhAvakoM tisa varUpa hI nirUpaNa karanA, so nizcaya naya hai / upacAskari tisa drabyake bhAvakoM anya dravyake bhAvasvarUpa nirUpaNa karanA, so vyavahAra hai / jaiseM mATIke ghar3e koM mATIkA ghar3A nirUpie so nizcaya, ara ghRlasaMyogakA upacArakari vAkauM hI ghRtakA ghar3A kahie, so byavahAra / aise hI anyatra jAnanA / tAte tU kisIko nizcaya mAne, kisIko byavahAra mAne, so bhrama hai / bahuri tere mAnane viSai bhI nizcaya vyavahArakai paraspara virodha aayaa| jo tU ApakoM siddha mAna zuddha mAne hai, to bratAdika kAhekauM karai hai / jo vratAdikakA sAdhanakari siddha bhayA cAhai hai, to vartamAnavirSe zuddha| AtmAkA anubhavana mithyA bhayA / aiseM doU nayanikai paraspara virodha hai / tAtai doU nayani-11 kA upAdeyapanA bane nAhIM / yahAM prazna-jo samayasArAdivirSe zuddha AtmAkA anubhavakoM || nizcaya kama hai / vrata tapa saMyamAdikako vyavahAra kahA hai, taise hI hama mAne haiM / tAkA 376 - Galodgo puruN vNpulku vainNpstuNcuNcuNci /
Page #844
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza eMPARANTRA roatianagar90/9appreposf00000-00-orapfootomfa040000200-80000-00fotox001380010AExof+0000 samAdhAna ... zuddha AtmAkA anubhava sAMcA mokSamArga hai / tAte vAkoM nizcaya karA / yahAM khbhaav| abhinna parabhAva bhinna aisA zuddhazabdakA artha jaanmaa| saMsArIkoM siddha mAnanA, aisA | bhramarUpa artha zuddhazabdakA na jananA / bahuri vrata tapa Adi mokSamArga hai nAhIM, nimittA-1 dikakI apekSA upacArateM inakoM mokSamArga kahie hai, tAtai inakoM byavahAra kahyA / aise bhUtArtha abhUtArtha mokSamArgapanAkAra inakoM nizcaya byavahAra kahe haiM / so aise hI mAnanA / / bahuri e doU hI sAMce mokSamArga haiM / ina doUnikoM upAdeya mAnanA, so to mithyA|| buddhi hI hai / tahAM vaha kahai hai-zraddhAna to nizcayakA rAkhai haiM, ara pravRtti byavahArarUpa rAkhe haiM, aise hama doUnikoM aMgIkAra karai haiM / so bhI vana nAhIM / jAteM nizcayakA nizcayarUpa vyavahArakA vyavahArarUpa zraddhAna karanA yukta hai / eka hI nayakA zraddhAna bhae / ekAMtamithyAtya ho hai / bahuri pravRttivirSe nayakA prayojana hI nAhIM / pravRtti to drbykii| paraNati hai / tahAM jisa drabyakI paraNati hoya, tAkauM tisahIkI prarUpie so nizcayanaya / ara tisahIko anya drabyako prarUpie, so byavahAranaya; aise abhiprAya anusAra prarUpaNate tisa pravRttiviSai doU naya baneM haiM / kichU pravRtti hI to nayarUpa hai nAhIM / tAta yA prakAra bhI doU nayakA grahaNa mAnanA mithyA hai / to kahA karie, so kahie hai--nizcayanayakari / 38 /
Page #845
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000000000000 mojo nirUpaNa kiyA hoya, tAoM to satyArtha mAni tAkA zraddhAna aGgIkAra karanA ara vyavahAraprakAzaM nayakari jo nirUpaNa kiyA hoya, tAkauM asatyArtha mAni tAkA zraddhAna chodd'naa| so hI || / samayasAraviSai kahyA hai sarvatrAdhyavasAyamevamakhilaM tyAjyaM yaduktaM jinai-~stanmanye vyavahAra eva nikhilo'pyanyAzrayastyAjitaH / samyagnizcayamekameva paramaM niSkampyamAkramya kiM zuddhajJAnaghane mahimni na nije badhnanti santo dhRtim // 1 // yAkA artha-jAte sarva hI hiMsAdi vA ahiMsAdiviSai adhyavasAya haiM so samasta hI chor3anA, aisA jinadevanikari kahyA hai / tAtai' meM aiseM mAnau hauM, jo parAzrita vyavahAra hai, so|| sarva hI chur3AyA hai / santapuruSa eka nizcayahIkoM bhalai prakAra nizcayapanai aMgIkArakari zuddhajJAnaghanarUpa nijamahimAvi sthiti kyoM na kareM haiN| bhAvArtha-yahAM vyavahArakA tau tyAga karAyA, tAtai nizcayakauM aGgIkArakari nijamahimArUpa pravartanA yukta hai / bahuri SaTpAhuvirSe kahyA hai-- . jo sutto vavahAre so joI jAgade skjjmmi| jo jAgAdi vavahAre so sutto appaNe kajje // 1 // 381 *643600Comorrogcocococc0000-00-004600206000000000*goo-c1000%ackropde Eco-go-000019Coometookcetoorprookaacooperaokacokacao-000000000
Page #846
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza yAkA artha -- jo vyavahAraviSai sutA hai, so jogI apane kAryaviSai jAge hai / bahuri jo vyavahAraviSai jAge hai, so apane kAryaviSai sUtA hai / tAtaiM vyavahAranayako zraddhAna chor3i nizacayanayakA zraddhAna karanA yogya hai / vyavahAranaya svadravya paradravyakauM vA tinake bhAvanikoM vA kAraNa kAryAdikakoM kAhUkoM kAhUviSai milAya nirUpaNa kare hai / so aise hI zraddhAnateM mithyAtva hai / tAtai yAkA tyAga karanA / bahuri nizcayanaya tinahIkoM yathAvat nirUpai hai, kAhUkoM | kAhUviSe na milAve hai / aise hI zraddhAnataiM samyakta ho hai / tAteM yAkA zradAna krnaa| yahAM prazna -jo aiseM hai, tau jinamArgaviSai doU nayanikA grahaNa karanA kayA hai, so kaiseM tAkA samAdhAna jinamArgaviSai kahIM to nizcayanayakI mukhyatA lie vyAkhyAna hai tAkauM tau 'satyArtha aiseM hI hai' aisA jAnanA / bahuri kahIM vyavahAranayakI mukhyatA lie vyAkhyAna hai, tAka 'aiseM hai nAhIM - nimittAdi apekSA upacAra kiyA hai' aisA jAnanA / isa prakAra jAnanekA nAma hI doU nayanikA grahaNa hai / bahuri doU nayanike vyAkhyAnakoM samAna satyArtha jAni aiseM bhI hai, aise bhI hai, aisA bhramarUpa pravarttanekari tau doU nayanikA grahaNa karanA kalA hai nAhIM / ba| huriprazna - jo vyavahAranaya asatyArtha hai, tau yAkA upadeza jinamArgaviSai kAhekauM diyA- eka nizcayanayahIkA virUpaNa karanA thA / tAkA samAdhAna -: 282
Page #847
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza 00004 raaN raaN raaN mo.mA. aisA hI tarka samayasAraviSai kiyA hai / tahAM yaha usara diyA hai jaha Navi sakamaNajjo amajjabhAsaM viNA ugAheu~ / taha vavahAreNa viNA paramatthuvaesamasakaM // 1 // / yAkA artha-jaise anArya jo mlecha so tAhi mlechabhASA vinA artha grahaNa kraavnekoN|| / samartha na hUje / taise vyavahAra vinA paramArthakA upadeza azakya hai / tAtai vyavahArakA upadeza / hai / bahuri isahI sUtrakI vyAkhyAviSai aisA kahyA hai--vyavahAranayo naanustvyH| yaha niz cayake aMgIkAra karAvanekoM vyavahArakari upadeza dIjie hai / bahuri vyavahAranaya hai, so aMgIkAra karane yogya naahiiN| yahAM prazna-vyavahAra vinA nizcayakA upadeza kaise na hoya / bahuri / vyavahAranaya kaise aMgIkAra karanA, so kaho / tAkA samAdhAna nizcayanayakari tau AtmA paradravyatai bhinna khabhAvaniteM abhinna svayaMsiddha vastu hai / / tAkA je na pahicAna, tinakoM aise hI kahyA karie to vaha samajha naahiiN| taba unakauM vyavahAranayakari zarIrAdika paradravyanikI sApekSakari nara nAraka pRthvIkAyAdirUpa jIvake vizeSa kie / tava manuSya jIva hai, nArakI jIva hai, ityAdi prakAra lie vAkai jIvakI pahacAni bhii| athavA abhedavastuviSai bheda upajAya jJAnadarzanAdi guNaparyAyarUpa jIvake vizeSa kie, taba jAnanevAlA jIva hai, dekhanevAlA jIva hai, ityAdi prakAra lie vAkai jIvako pahicAni bhii| ba-383 JadooprofootpatOOKacoopcorp00-3000-00-00100000156000000000000000000000000088/oo0IMere+ raaN k9 -0000 1010 raaN raaN raaN
Page #848
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. huri nizcayakari vItarAgabhAva mokSamArga hai / tAkauM je na pahicAneM, tAkoM aise hI kahyA kaprakAza rie, to vaha samajhe nAhIM / taba unako vyavahAranayakari tatvazraddhAnajJAnapUrvaka paradravyakA ni-11 mitta meTanekI sApekSakAre vrata zIla saMyamAdikarUpa vItarAgabhAvake vizeSa dikhAe, taba vAkai vItarAgabhAvakI pahacAni bhaI / yAhI prakAra anyatra bhI vyavahAravinA nizcayakA upadezakA na honA jAnanA / vahuri yahAM vyavahArakari nara nArakAdiparyAyahIkoM jIva kahyA, so paryAyahI kauM jIva na mAni lenaa| paryAya to jIva pudgalakA saMyogarUpa hai| tahAM nizcayakari jIvadravya judA hai, tAhIkoM jIva mAnanA / jIvakA saMyoga zarIrAdikauM bhI upacArakari jIva kahyA, so kahane mAtra hI hai| paramArtha te zarIrAdika jIva hote naahiiN| aisA hI zraddhAna krnaa| bahuri abhedaAtmAviSai jJAnadarzanAdi bheda kie, so tinakoM bhedarUpa hI na mAni lene| bheda to samajhAvaneke artha haiM / nizcayakari AtmA abheda hI hai / tisahIkoM jIvavastu mAnanA / * saMjJA saMkhyAdikari bheda kahe, so kahane mAtra hI haiM / paramArthateM jude jude haiM nAhIM / aisA hI zraddhAna karanA / bahuri paradravyakA nimitta meTanekIapekSA vrata zIla saMyamAdikoM mokSamArga khaa| | so inahIkoM mokSamArga na mAni lenA / jAtai paradravyakA grahaNa tyAga AtmAkai hoya, tau - | tmA paradravyakA kartA hartA hoya / so koI dravya koI drabyakai AdhIna hai nAhIM / tAteM AtmA | apane bhAvarAgAdika haiM, tinoM chor3i vItarAga ho hai / so nizcayakari vItarAgabhAva hI mokSa PAGE0010600-100000000000000000000000000000000000oCoorg/x00-360006/000%20k06009
Page #849
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kNci viNdaaN raaN nirNtraayN niNpulu mArga hai| vItarAga bhAvanika ara prastAdikanikai kadAcit kAryakAraNapano hai / tAteM vratAdi-11 kakoM monamArga kahe, so kahane mAna hI haiM / paramArtha bAhyakriyA mokSamArga nAhIM, aisA hI zraddhAna karanA / aise hI anyatra bhI byabahAranayakA aMgIkAra karanA jAni lemA / yahAM / / prazna--jo vyavahAranaya parakoM upadezaviNe hI kAryakArI hai ki, apanA bhI prayojana sAdhe hai / tAkA samAdhAna__Apa bhI yAvat nizcayanayakari prarUpita vastuko ma pahicAmai, tAvat vyavahAramArgakavara vastukA nizcaya karai / tAte nIcalI dazAviSai Apako bhI vyavahAranaya kAryakArI hai / paraMtu vyavahArako upacAra mAtra mAni vAkai dvAri vastukA ThIka karai, to kAryakArI hoya / bahuri jo | nizcayavat vyavahAra bhI satyabhUta mAni vastu aise hI hai, aisA zraddhAna kare, to ulaTA akAryakArI hoya jAya / so hI puruSarthasidadhyupAyaviSe kahyA hai abudhasya bodhanArthaM munIzvarA dezagransyabhUtArtham / vyavahArameva kevalamavaiti yastasya dezanA nAsti // 6 // mANaSaka eva siMho yathA avsthnvgiitsiNhsy| .. vyavahAra eva hi tathA nizcayatAM yAtvanizcayajJasyaH // 7 // inakA artha-munirAja ajJArmA ke sAmabhamAnamokkoM asalyArtha jo vyavahAramA lAkauM apadezo / -nNgaa nirNtrN - mNtrN anumaanaalnu *
Page #850
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 1000 raaNraaN 00002 sNhaarN haiN| jo kevala vyavahArahIkoM jAne hai, tAkauM upadeza hI denA yogya nAhIM hai| bahuri jaise jo |sAMcA siMhakoM na jAne, tAkai bilAva hI siMha hai, taiseM jo nizcayakauM na jAne, tAkai vyavahAra hI nizcayapaNAkoM prApta ho hai| yahAM koI nirvicAra puruSa aiseM kahai--tuma byavahArako a| satyArtha heya kaho ho, to hama vrata zIla saMyamAdikA vyavahAra kArya kAhekauM kareM-sarva | chor3i deveNge| tAkauM kahie hai-kichu vratazIla saMyamAdikakA nAma byavahAra nAhIM hai / / | inako mokSamArga mAnanA vyavahAra hai, so chor3i de| bahuri aisA zraddhAnakari jo inakauM to | bAhya sahakArI jAni upacAratai mokSamArga kahyA hai / e to paradrabyAzrita haiM / bahuri sAMcA | mokSamArga vItarAgabhAva hai, so svadrabyAzrita hai / aise byavahArakauM asatyArtha heya jAnanA / bratAdikako chor3anete to vyavahArakA heyapanA hotA hai nAhIM / bahuri hama pUche haiM-vratAdika| kauM chor3i kahA karegA / jo hiMsAdirUpa pravattegA, tau tahAM to mokSamArgakA upacAra bhI | saMbhavai nAhIM / tahAM pravananete kahA bhalA hoyagA, narakAdika pAvaigA / tAteM aise karanA tau nirvicArapanA hai| vahuri vratAdikarUpa paraNati meTi kevala vItarAga udAsIna bhAvarUpa honA bane, tau bhale hI hai / so nIcalI dazAviSai hoya sake nAhIM / tAtai pratAdisAdhana chor3i svacchaMda honA yogya nAhIM / yA prakAra zraddhAnaviyu nizcayakoM, pravRttiviSai vyavahArako upAdeya mAnanA, so bhI mithyAbhAva hI hai| gaaoratoo900.00000000000000000000000000000000000106800180fpotoofook360015600-00000000001501000 6000000 6
Page #851
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bahuri yaha jIva doU nayanikA aMgIkAra karane ke prathiM kadAcit Apako zuddha siddha| samAna rAgAdirahita kevalajJAnAdisahita zrAtmA anubhava hai, dhyAnamudrA dhAri aise vicAraviSai lAge hai / so aisA Apa nAhIM, paraMtu bhramakari maiM aisA hI hoM, aisA mAni saMtuSTa ho hai / kadAcit vacanadvAri nirUpaNa aisA hI kare hai / so nizcaya tau yathAvat vastukoM prarUpai, pratyakSa jaisA Apa nAhIM taisA Apako mAnanA, so nizvaya nAma kaise pAye / jaiseM kevala nizcayAbhAsavAlA jIva ke pUrva ayathArthapanA kayA thA, taiseM hI yAke jAnanA / athavA yaha aiseM mAnai | haiM, jo isa nayakari AtmA aisA hai, isa nayakari aisA hai, so AtmA to jaisA hai taisA hai hI, tiviSai nayakari nirUpaNa karanekA jo abhiprAya hai, tAkauM na pahicAna hai / jaiseM AtmA nizcayakari tau siddhasamAna kevalajJAnA desahita dravyakarma-nokarma-bhAvakarmarahita hai, vyavahAranayakari saMsArI matijJAnAdisahita vA dravya karma- nokarma-bhAvakarmasahita hai, aisA mAne hai / so eka AtmAke aise doya svarUpa tau hoMya nAhIM / jisa bhAvahIkA sahitapanA tisa bhAvahIkA rahitapanA ekavastuviSai kaise saMbhave / tAtaiM aisA mAnanA bhrama hai / tau kaise hai - jaise rAjA raMka manuSya kI apekSA samAna haiM, taiseM siddha saMsArI jIvatvapanekI apekSA samAna kahe haiM / | kevalajJAnAdi apekSA samAnatA mAnie, so hai nAhIM / saMsArIkai nizcayakari matijJAnAdika hI haiN| siddhakai kevalajJAna hai / itanA vizeSa hai-- saMsArIkai matijJAnAdika karmakA nimittatai 387
Page #852
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza hai, tAtai svabhAvaapekSA saMsArIkai kevalajJAnako zakti kahie, to doSa nAhIM / jaise kimanuyake rAjA honekI zakti pAIthe, taiseM yaha zakti jAmamI / bahuri drabyakarma nokarma pudgalakari nipaje haiM, tAtai nizcayakari saMsArIkai bhI inakA bhinnapanA hai| paraMtu siddhavat inakA kAraNa H! kAryasaMbaMdha bhI na mAne, tau bhrama hI hai / bahuri bhAvakarma AtmAkA bhAva hai, so nishcykri|| AtmAhIkA hai| karmake nimittata ho hai, tAtai vyavahArakari karmakA kahie hai / bahuri siddhabat saMsArIke bhI rAgAdika na mAnanA, karmahIkA mAnanA yaha bhI bhrama hI hai| yAhI prakArakari nayakari eka hI vastukoM ekabhAvaapekSA vaisA bhI mAnanA, vaisA bhI mAnanA, so tau mithyAbuddhi hai / bahuri jude bhAvanikI apekSA nayanikI prarUpaNA hai, aise mAni yathAsaMbhava vstu| ko mAnanA so sAMcA zraddhAna hai / tAtai mithyAdRSTI anekAMtarUpa vastukoM mAne, paraMtu yathArtha bhAvakoM pahicAni mAni sake nAhIM, aisA jAnanA / bahuri isa jIvakai brata zIla saMyamAdikakA aMgIkAra pAIe hai, so byavahArakari 'e bhI mokSake kAraNa haiM, aisA mAni tinako upAdeya mAne hai| so jaiseM kevala vyavahArAvalambI | jIvakai pUrva ayathArthapanA kahyA thA, taiseM hI yAkai bhI ayathArthapanA jaannaa| bahuri yaha aise| bhI mAneM hai---jo yathAyogya vratAdi kriyA to karanI yogya hai, paraMtu inaviNe mamatva na krnaa| so jAkA. Apa kartA hyeya tisavirSe mamatva keseM na karie / bhara Apa kartA na hai, to mujhako ||388 0000-000000000000000280onalovincoom&00000000000000000000000000000000000000
Page #853
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza karanI yogya hai, aisA bhAva kaise kiyA / ara jo kartA hai, to vaha apanA karma bhayA, taba kartAkarmasaMbaMdha svayameva hI bhayA / so aisI mAmi tau bhrama hai / to kaise hai bAhya vratAdika haiM, so to zarIrAdi paradravyakai Azraya haiN| paradravyakA Apa kartA hai nAhIM / tAte tisavirSe / || kartRtvabuddhi bhI na karanI / ara tahAM mamatva bhI ma karanA / bahuri pratAdikaviNe grahaNa tyAga rUpa apanA zubhopayoga hoya, so apane Azraya hai / tAkA Apa kartA hai, tAte tisaviSai Mi kartRtvabuddhi bhI mAnanI / ara tahAM mamatva bhI karanA / bahuri isa zubhopayogako baMdhakA hI kAraNa jAnanA, mokSakA kAraNa ma jAnanA / jAteM baMdha ara mocaka tau pratipakSIpanA hai| tAteM eka hI bhAva puNyabaMdhakoM bhI kAraNa hoya, ara mokSakoM bhI kAraNa hoya, aisA mAnanA bhrama hai / tAteM vrata avrata doU vikalparahita jahA~ paradrabyake grahaNa tyAgakA kichu prayojana nAhIM, aisA udAsIna vItarAga zuddhopayoga soI mokSamArga hai / bahuri nIcalI dazAviSai keI jIvanikai zubhopayoga ara zuddhopayogakA yuktarpanA pAIe hai / tAteM upacArakari vratAdika zubhopayogakoM mokSamArga kahyA hai / vastuvicArateM zubhopayoga mokSakA ghAtaka | hI hai / jAte mokSoM kAraNa soI mokSakA ghAtaka hai, aisA zraddhAna karanA / / / / bahuri zuddhopayogahIko upAdeya mAni tAkA upAya karanA / zubhopayoga azubhopayogoM heya nAni tinake tyAmakA upAya karanA / jahAM zubhopayoga na hoya sake, tahA~ azubhopayogakoM sonhotooxacteoporoscopofoooooooooozCOOKE0000000000000FOOOOGYe ozolodeg
Page #854
--------------------------------------------------------------------------
________________ . mo.mA. chor3i zubhahIviSe pravarttanA / jAte zubhopayogate azubhopayogaviNe azuddhatAkI adhikatA hai| prakAza bahuri zuddhopayoga hoya, taba to paradravyakA sAkSIbhUta hI rahe hai / tahAM to kichU paradravyakA prayojana hI nAhIM / bahuri zubhopayoga hoya, tahAM bAhya vratAdikakI pravRtti hoya, ara azubhopayoga hoya, tahAM bAhya atratAdikakI pravRtti hoya / jAte azubhopayogakai ara paradravyakI pravRttikai nimita naimittika saMbaMdha pAIe hai / bahuri. pahalai azubhopayoga chuTi zubhopayoga hoya, pIche zubhopayoga chUTi zuddhopayoga hoya / aisI kramaparipATI hai / bahuri keI aisaiM mAneM / ki zubhopayoga hai, so zuddhopayogakauM kAraNa hai / so jaiseM azubhopayoga chuTi zubhopayoga ho hai, taiseM zubhopayoga Ti zuddhopayoga ho hai / aise hI kArya kAraNapanA hoya, tau shubhopyo| gakA kAraNa azubhopayoga Thaharai / athavA dravyaliMgIkai zabhopayoga to utkRSTa ho hai, zuddho payoga hotA hI nAhIM / tAtai paramArthatai inakai kAraNakAryapanA hai nAhIM / jaise rogIke bahuta roga thA, pIche stoka roga bhayA, to vaha stoka roga to niroga honekA kAraNa hai nAhIM / itanA hai stoka roga raheM niroga honekA upAya karai, to hoya jAya / bahuri jo stoka rogahIko bhalA jAni tAkA rAkhanekA yatna kare, to niroga kese hoya / taiseM kaSApIke tIvrakaSAyarUpa azubhopayoga thA, pIche maMdakaSAyarUpa zubhopayoga bhayA, to vaha zubhopayoga to niHkaSAya zaddhopayoga honeko kAraNa hai nAhIM / itanA hai-zubhopayoga bhae zuddhopayogakA yatna kare, mAnAmAmAmAnammmmmmma emomonas OF 2000000000000000000000ss m
Page #855
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.|| to hoya jAya / vahuri jo zubhopayogahIkI bhalA jAni tAkA sAdhana kiyA kare, to zakhoprakAza || payoga kaise hoya / tAtai mithyAdRSTIkA zabhopayoga to zuddhopayogako kAraNa hai nAhIM / samya | dRSTIkai zabhopayoga bhae nikaTa zuddhopayoga prApti hoya, aisA mukhyapanAkari kahIM zubhopayoga| ko zuddhopayogakA kAraNa bhI kahie hai / aisA jAnanA / bahuri yaha jIva ApoM nizcaya vya|vahArarUpa mokSamArgakA sAdhaka mAnai hai / tahAM pUrvokta prakAra AtmAkoM zuddha mAnyA, | | so to samyagdarzana bhayA / taiseM hI jAnyA so samyagjJAna bhayA / taiseM hI vicAravirSe | pravA so samyakcAritra bhayA / aise to Apakai nizcaya ratnatraya bhayA mAne / so meM pratyakSa | azuddha so zuddha kaisaiM mAnauM jAnauM vicAroM hoM, ityAdi vivekarahita bhramateM saMtuSTa ho hai / / bahuri arahaMtAdi vinA anya devAdikakoM naHmAna. hai, vA jainazAstra anusAra jiivaadikke| bheda sIkha lie haiM, tinahIkoM mAne hai aurakoM na mAne, so to samyagdarzana bhayA / bahuri / jainazAstranikA abhyAsaviSai bahuta pravatte hai, so samyagjJAna bhayA / bahuri vratAdirUpa kriyAniviSai pravatrta hai; so samyakcAritra bhayA / aiseM Apake vyavahAra ratnatraya bhayA. maane| so || vyavahAra to upacArakA nAma hai / so upacAra bhI to taba banai, jaba satyabhUta nizcaya ratnatrayakA | | kAraNAdika hoya / jaiseM nizcaya ratnatraya sadhai, tesaiM inakauM sAdhe, to vyavahArapano bhI sNbhvai|| so yAkai tau satyabhUta ratnatrayakI pahacAni hI bhaI nAhIM / yaha aise kaise sAdhi sake / FORComgorporoopcooperporaciooperaogoxccoopcoopc/o0-80000-00-00-0010600-000080p@roce du
Page #856
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza AjJAanusArI huvA dekhyAMdekhI sAdhana kau hai / tAta yAkai nizcaya vyavahAra mokSamArga na bhayA / AgeM nizcaya vyavahAra mokSamArgakA nirUpaNa kareMge, tAkA sAdhana bhae hI mokSamArga hogaa| aise yaha jIva nizcayAbhAsakauM jAne mAne hai| parantu vyavahAra sAdhanakauM bhI bhalA | jAnai hai, tAtai khacchaMda hoya azubharUpa na pravat hai / vratAdika zubhopayogarUpa prakrte hai, tAte atima aveyaka paryaMta padako pAvai hai / bahuri jo nizcayAbhAsakI prabalatAte azubharUpa pravRtti hoya jAya, to kugativiSa bhI gamana hoya pariNAmanikai anusAra phala pAvai hai / paraMtu saMsArakA hI bhoktA rahai hai / sAMcA mokSamarga pAe binA siddhapadakauM na pA hai / aiseM nizcayAbhAsa vyavahArAbhAsa doUnike apalaMbI mithyAdRSTI tinikA nirUpaNa kiyaa| aba samyaktvake sanmukha se mithyAdRSTI tinakA nirUpaNa kIjie hai koI maMdakaSAyAdikakA kAraNa pAya jJAnovaraNAdi karmanikA kSayopazama bhayA, tAte | tattvavicAra karanekI zakti bhaI / ara moha maMda bhayo / tAta tattvAdivicAraviSai udyama bhayA / bahuri bAhyanimitta deva guru zAstrAdikakA bhayA, tinakari sAMcA upadezakA lAbha bhyaa| tahAM apane prayojamabhUta mokSamArgakA, vA devagurudharmAdikakA vA jIvAdi tattvamikA, vA yA parakA, vA Apako ahitakArI hitakArI bhAvamikA, ityAdikakA upadezate sAvadhAna hoya, aisA vicAra kiyA-aho mujhako to isa bAtanikI khapari mAhIM, meM bhramateM bhUli paryAya-1||362 MalakaMO0%00800100800180/OOKGoodoc-POHORMO090fookGlongedeope Sonformatiomoooo-scoo
Page #857
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho.mA. | hIviSe tanmaya bhayA / so isa paryAyakI to thore hI kAlakI sthiti hai / bahuri yahAM moko / | sarva nimitta mile haiN| tAte mokauM isa bAtanikA ThIka karanA / jAte inaviSe to merA hI prakAza prayojana bhAse hai| aise vicAra jo upadeza sunyA tAkA nirdhAra karanekA udyama kiyA / tahAM / udeza, lavaNa, nirdeza, parIkSA dvArakari tinakA nirdhAra hoya / tAte pahale to tinake nAma sIkhe, bahuri tinake lakSaNa jAne, bahuri aise saMbhava hai ki nAhIM, aisA vicAraliye parIkSA # karane lage / tahAM nAma sIkha lenA ara lakSaNa Ani lenA ye doU to upadezakai anusaar| ho hai / jaise upadeza diyA taiseM yAda kari lenA / bahuri parIkSAkaraneviSai apanA viveka cAhiye hai / so vivekakari ekAMta apanA upayogavi vicArai-jaise upadeza diyA taise hI hai ki anyathA hai / tahAM anumAnAdi pramANikari ThIka kare, vA upadeza to aise hai ara, | aiseM na mAnie to aise hoya / so inaviSa prabala yukti kauna hai ara nirbala yukti kauna hai / | jo pravala bhAse, tAko sAMcA jAne / bahuri jo upadezate anyathA sAMca bhAsai vA saMdeha | rahai niAra na hoya, to bahuri vizeSa jJAnI homa tinakoM pUcha / bahuri vaha uttara de, vAkauM / vicArai / aise hI yAvat nirdhAra na hoya, tAvat prazna uttara kre| athavA samAna buddhi ke dhAraka hoya, tinakoM Apakai jaisA vicAra bhayA hoya taisA kahai / prazna uttara paraspara carcA karai / bahuri jo praznottaraviSai nirUpaNa bhayA hoya, tAkauM ekAMtaviNe vicArai / yAhI prakAra 3
Page #858
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza nokGoo9000/8CGProH08/091foTEGORAECOOHORMA-2000100800109 apane aMtaraMgaviSe jaise upadeza diyA thA, taiseM hI nirNaya hoya bhAva na bhAse, tAvat aise hI udyama kiyA karai / vahuri anyamatInikari kalpita tattvanikA upadeza diyA hai, tAkari | jaina upadeza anyathA bhAse, sandeha hoya, to bhI pUrvokta prakArakari udyama karai aise udyama | kie jaise jinadevakA upadeza hai, taise hI sAMca hai / mujhakoM bhI aise hI bhAse hai, aisA / nirNaya hoy| jAte jinadeva anyathAvAdI haiM naahiiN| yahAM koU kahai jinadeva anyathAvAdInAhIM haiM, to jaise unakA upadeza hai, taiseM zraddhAna kari lIjie, parIkSA kAhekauM kIjie,tAkA smaadhaan| parIkSA kie vinA yaha to mAnanAhoya,jo jinadeva aiseM kahyAhai, so satya hai| paraMtuunakA || | bhAva Apako bhAse nAhIM / bahuri bhAva bhAse vinA nirmala zraddhAna na hoya / jAkI kaahuukaa| vacanahIkari pratIti karie, tAkI anyakA vacanakari anyathAbhI pratIti hoya jAya, to shktimpekssaa| vacanakari kInhIM pratIti apratItivat hai / bahuri jAkA bhAva bhAsyA hoya, tAkauM aneka prakArakari bhI anyathA na mAne / tAtai bhAva bhAseM pratIta hoya soI sAMcI pratIta hai| bahuri | jo kahoge, puruSapramANate vacana pramANakIjie hai, to puruSakI bhI pramANatA khayameva na hoy| vAke keI vacananikI parIkSA pahale kara lIjie, taba puruSakI pramANatA hoy| yahAM praznaupadeza to aneka prakAra, kisakisakI parIkSA karie, tAkA samAdhAna upadezavipa keI upAdeya keI heya tatva nirUpie hai| tahAM upAdeya heya tattvanikI to DaroojORNOOpcoojacroooo/2oA70000100/ookGookOcfooHORMONEEMOoH0G/oneGOGHEG001060008001010 ProfiKacrocotaetona
Page #859
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza 00000000000000Befootkicka000-28001064-15/Cookierocroozoick parIkSA kara lenI / jAte inaviSai anyathAmnoM bhae apanA burA ho hai / upAdeyakoM heya mAni | le, to burA hoya, heyakoM upAdeya mAni le, to burA hoya / bahuri jo kahoge, Apa parIkSA na karI, ara jinavacanahItai upAdeyakoM upAdeya jAne, heyakoM heya jAne, to kaise burA hoya / tAkA samAdhAna.. arthakA bhAva bhAse vinA vacanakA abhiprAya na pahicAne / yaha to mAni le, jo meM jina-1 vacana anusAra mAnoM hI paraMtu bhAva bhAle binA anyathApano hoya jaay| lokavirSe bhI kiMkarakauM kisI kAryako bhejie, so vaha usa kAryakA bhAva jAnai, to kAryako sudhAra, jo bhAva na bhAse, to kahIM cUki hI jAya / tAtai bhAva bhAsaneke arthi heya upAdeya tatvanikI parIkSA avazya karanI / bahuri vaha kahe hai jo parIkSA anyathA hoya jAya, to kahA krie| tAkA oG00-goodasoojacobaccordaroopofoooooo30002010088001000000 Mancannion samAdhAna-- ... . jinabacana ara apanI parIcA inakI samAnatA hoya, taba to jAnie satya parIkSA bhii|| yAvat aise na hoya tAvat jaise koI lekhA karai hai, tAkI vidhi na mile tAvat apanI cUkakoM / / hai / taise yaha apanI parIkSAviSai vicAra kiyA karai / bahuri so jJeyatatva haiM, tinakI parIkSAH hoya sake, khau parIkSA karai / nAhIM, yaha anumAna kareM, jo heya upAdeya tatva hI anyathA ma kahai, to jJeyatatva anyathA kisa artha kaheM / jaise koU prayojanarUpa kAryaniviSe jhUTha na boccai, . - TORGARoopP- - / aay000
Page #860
--------------------------------------------------------------------------
________________ momAH / so aprayojanavirSe jhUTha kAhekoM bole / tAteM jJeyatatvanikA parIkSAkari bhI vA AjJAkari svaprakAza rUpa jAnie / tinakA yathArtha svarUpa na bhAse, to bhI doSa nAhIM / yAhIse jainazAstraniviSe tatvAdikakA nirUpaNa kiyA, tahAM to hetuyukti Adikari jaiseM yAkai anumAnAdikari pratIti / / Avai, taiseM kathana kiyaa| bahuri triloka guNasthAna mArgaNA purANAdikakA kathana AjJA anusAra kiyA / tAteM heyopAdeya tatvanikI parIkSA karanI yogya hai| tahAM jIvAdika drabya vA / tatva tinako pahacAnanA / bahuri tyAgane yogya mithyAtva rAgAdika ara grahaNe yogya samyagda-/ rzanAdika tinakA svarUpa phcaannaa| bahuri nimitta naimittAdika jaise haiM, taiseM pahacAnanA / / // ityAdi mokSamArgaviSai jinake jAne pravRtti hoya, tinakoM avazya jAnanai / so inakI to parIkSA karanI / sAmAnyaparne hetuyuktikari inakauM jAnane, vA pramANa nayanikari jAnane, vA nirdeza khAmyatvAdikari, vA sat saMkhyAdikari inakA vizeSa jAnanA / jaisI buddhi hoya jaisA nimitta vane, taiseM inakoM sAmAnya vizeSarUpa pahacAnanai / bahuri isa jAnanaikA upakArI guNasthAnamArgaNAdika vA purANAdika vA vratAdika kriyAdikakA bhI jAnanA yogya hai / yahAM parIkSA hoya sake, tinakI parIkSA karanI, na hoya sakai tAkA AjJA anusAri jAnapanA karanA / aiseM isa jAnaneke artha kabahU ApahI vicAra kareM hai, kabahU zAstra bAMce hai, kabahU sune hai, kabahU abhyAsa kareM hai, kabahU praznottara phare hai / ityAdirUpa pravarte hai / apanA
Page #861
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. kArya karanekA jAke harSa bahuta hai, tAteM aMtaraMga pratIte tAkA samAdhAna kareM / yA prakAra sA-1 prakAza dhanakarate yAvat sAMcA tatvazraddhAna na hoya, 'yaha aise hI hai, aisI pratIti lie jIvAdi ta svanikA svarUpa ApakoM na bhAsai, jaise paryAyavirSe ahaMbuddhi hai, taiseM kevala AtmaviSe ahaMbuddhi IM na Avai, hita ahitarUpa apane bhAva na pahicAna, tAvat samyakta ke sanmukha mithyAdRSTI hai| yaha jIva thore hI kAlameM samyaktakauM prApta hogaa| isa hI bhavameM vA anya paryAyaviSai samyakta / ko pAvaigA / isa bhavameM abhyAsakari paralokaviSai tiryacAdigativiSa bhI jAya-tau tahAM saMskArake balate deva guru zAstrakA nimittabinA bhI samyakta hoya jAya / jAte aise abhyaaske| balate mithyAtvakarmakA anubhAga hIna ho hai / jahAM vAkA udaya na hoya, tahAM hI samyakta hoya || jAya / mUlakAraNa yaha hI hai / devAdikakA tau bAhya nimitta hai, so mukhyatAkari to inake nimittahItai samyakta ho hai / tAratamyate pUrva abhyAsa saMskArate vartamAna inakA nimitta na hoya, to bhI samyakta hoya sake hai / siddhAMtaviNe aisA sUtra kahA hai-... - "tannisargAdadhigamAdvA" - yaha so samyagdarzana nisarga vA adhigamata ho hai| tahAM devAdika bAhya nimitta vinA hoya, so nisarga te bhayA kahiye / devAdikakA nimitta hoya, so adhigama bhayA kahie / dekho tatvavicArakI mahimA, tatvavicArarahita devAdikakI pratIti kareM, bahuta. zAstra abhyAse, pratA-1||397 grosc000/8062ropcros@005cfoo10Gook86000000000oodookactuotect-000-80000@+0000 - NewAAEEarnmenAma
Page #862
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza dika tapazcaraNAdi kare, tAkai tau samyakta honekA adhikAra naahiiN| ara tattvavicAravAlA ina vinA bhI samyaktakA adhikArI ho hai / bahuri koI jIvake tatvavicArakai hone pahale kisI kA. | raNa pAya devAdikakI pratIti hoya, vA vrata tapakA aMgIkAra hoya, pIcha tatvavicAra kre| pa. raMtu samyaktakA adhikArI tatvavicAra bhae hI ho hai / bahuri kAhUkai tatvavicAra bhae pIche tatvapratIti na honete samyakta to na bhayo / ara vyavahAradharmakI pratIti ruci hoya gaI tAteM devaadikkii| pratIti kareM hai, vA vrata tapakoM aMgIkAra karai hai| kAhukai devAdikakI pratIti para samyakta yuga-11 pat hoya, ara vrata tapa samyaktakI sAthi bhI hoya, vA na bhI hoya, devAdikakI pratItikA tau| niyama hai / isa vinA samyakta na hoy| bratAdikakA niyama hai naahiiN| ghane jIva to phle| samyakta hoya pIche hI bratAdikauM dhAre haiN| kAhUkai yugapat bhI hoya jAya hai / aiseM yaha tatva-11 | vicAravAlA jIva samyaktakA adhikArI hai| paraMtu yAkai samyakta hoya hI hoya, aisA niyama | naahiiN| jAte zAstraviSa samyakta honete pahale paMcalabdhikA honA kahyA hai----kSayopazama, vi-12 zaddhi, dezanA, prAyogya, karaNa / tahAM jisakoM hotasaMta tattvavicAra hoya sakai, aisA jJAnAvara| NAdi karmanikA kSayopazama hoya / udayakAlakoM prApta sarvaghAtI sparddhakanike niSekanikA udaya kA abhAva so kSaya, ara anAgatakAlaviSa udaya Avane yogya tinahIkA sattArUpa rahanA so upazama, aisI dezaghAtI sparddhakanikA udaya sahita karmanikI avasthA tAkA nAma kSayopazama hai| tAkI prApti so cayopazamalabdhi hai / bahuri mohakA maMda udaya zrAvanete maMdakaSAyarUpa
Page #863
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. bhAva hoya, tahAM tatvavicAra hoya sake, so vizuddhalabdhi hai / bahuri jinadevakA upadezyA tatva kA dhAraNa hoya, vicAra hoya, so dezanAlandhi hai / jahAM narakAdiviSai upadezakA nimitta na / hoya, tahAM pUrvasaMskArate hoya / bahuri karmanikI pUrvasattA ghaTakari antaHkoTAkoTI sAgara pra. mANa rahi jAya, ara navInabaMdha aMta:koTAkoTI pramANa tAkai saMkhyAtaveM bhAgamAtra hoya, | so bhI tisa labdhikAlate lagAya kramate ghaTatA hoya, ketIka pApaprakRtinikA baMdha kramate mi-11 TatA jAya, ityAdi yogya avasthAkA honA, so prAyogyalabdhi hai / so e cyAroM labdhi bhavya || vA abhavyakai hoya haiM, ina cyAralabdhi bhae pIche samyakta hoya to hoya, na hoya to nahIM bhii| hoya / aiseM labdhilAravirSe kayA hai| tAte tisa tatvavicAravAlAkai samyakta hone kA niyama nAhIM / jese kAhUko hitakI zikSA daI, tAkauM vaha jAni vicAra kare, yaha sIkha daI so| / kaise hai| pIche vicAratAM vAkai aise hI hai, aisI pratIti hoya jAya / athavA anyathA vicAra | hoya, vA anya vicAraviSe lAgi tisa sIkhakA nirdhAra na kare, to pratIta nAhIM bhI hoya / taise| zrIgurAM tatvopadeza diyA, tArko jAni vicAra kare, yaha upadeza diyA, so kese hai| pIche vicAra karanete vAkai 'aiseM hI haiM' aisI pratIti hoya jaay| athavA anyathA vicAra hoya, vA anya vicAraviSai lAgi tisa upadezakA nirdhAra na kare, to pratIti nAhIM hoya / aisA niyama || hai / yAkA udyama to tatvavicArakA karane mAtra hI hai / bahuri pAMcaI karaNalabdhi bhae samyakta -RAHIROWEBARODY ORRNORF EXP0260020200.00 mismaAAMARA BOORoomsioH0-000-150.YO.1013-10 366 -
Page #864
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mAprakAza hoya hI hoya, aisA niyama hai / so jAkai pUrva kahI thIM cyAri labdhi te to bhaI hoya ara a. tarmuhUrta pIche jAkai samyakta hono hoya, tisahI jIvake karaNalabdhi ho hai / so isa karaNalaH / / bdhivAlAkai buddhipUrvaka tau itanA hI udyama ho hai-jisa tatvavicAravirSe upayogakoM tadrUpa hoya / lagAyeM, tAkari samaya samaya pariNAma nirmala hote jAya haiM / jaiseM kAhUkai sIkhakA vicAra aisA nirmala hone lagyA, jAkari yAkai zIghra hI tAkI pratIti hoya jaasii| taiseM tatvaupadeza aisA nirmala hone lagyA, jAkari yAkai zIghra hI tAkA zraddhAna hosii| bahuri ina pariNAmanikA, | tAratamya kevalajJAnakari dekhyA, tAkari nirUpaNa karaNAnuyogavirSe kiyA hai / so isa karaNalabdhike tIna bheda haiM-adhaHkaraNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa / inakA vizeSa vyAkhyAna to labdhilAra zAstravi kiyA hai, tisateM jAnanA / yahAM saMkSepasoM kahie hai trikAlavI sargha karaNalabdhivAle jIva tinake pariNAmanikI apekSA e tIna nAma haiN| | tahAM karaNa nAma to pariNAmakA hai / bahuri jahAM pahale pichale samayanike pariNAma samAna | hoya, so adhaHkaraNa hai / jaise koI jIvakA pariNAma tisa karaNake pahile samaya stoka vizuddhatA lie bhae, pIche samaya samaya anaMtaguNI vizuddhatAkari vadhate bhae / bahuri vAkai jaise dvitIya tRtIyAdi sanayaniviSe pariNAma hoya, taiseM keI anya jIvanikai prathama samayavirSe ho| hotha / tAke tisate samaya samaya anaMtI vizuddhatAkari padhate. hoya / aiseM adhaHpravRttakaraNa / 100
Page #865
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mo.ma. jAnanA / bahuri jisavirSe pahale pichale samayanike pariNAma samAna na hoya, apUrva hI hoya, | bahuri jaise yahAM adhaHkaraNavat pahale samaya hoya taiseM koI hI jIvakai dvitIyAdi samayaniviSai / na hoMya badhate hI hoya / tisa karaNake pariNAma jaiseM jina jIvanikai karaNakA pahalA samaya / hI hoya, tina aneka jIvanikai paraspara pariNAma samAna bhI hoMya, ara adhika hIna vizuddhatA || lie bhI hoya / parantu yahAM itanA vizeSa bhayA, jo isakI utkRSTatAte bhI dvitIyAdi samayavAlekA jaghanya pariNAma bhI anaMtaguNI vizuddhatA lie hI hoya / aise hI jinakauM karaNa || mAMDe dvitIyAdi samaya bhayA hoya, tinakai tisa samayabAloMke to paraspara pariNAma samAna vA / asamAna hoya / paraMtu Uparale samayavAloMkai tisa samaya samAna sarvathA na hoMya apUrva hI hoya, | aiseM apUrvakaraNa jAnanA / bahuri jisaviSai samAna samayavartI jIvanikai pariNAma samAna hI | hoya, nivRtti kahie paraspara bheda tAkari rahita hoya / jaise tisa karaNakA pahalai samayaviSe | sarvajIvanikA parasparasamAnahI hoya,aise hI dvitIyAdi samayaniviSa samAnatA paraspara jaannii|bhuri prathamAdi samayavAloMte dvitIyAdisamayavAloMkai anaMtaguNI vizuddhatAlieM hoMya,aiseM anivRttikaraNa | jAnanA / aiseM e tIna karaNa jAnane / tahAM pahale aMtarmuharta kAlaparyaMta adhaHkaraNa hoya, tahAM cyAri Avazyaka ho haiM / samaya samaya anaMtaguNI vizuddhatA hoya, bahuri eka aMtarmuhUrttakari navInabaMdhakI sthiti ghaTatI hoya so sthiti baMdhApasaraNa hoya, bahuri samaya samaya prazasta NO.100000001ECOOPERHOOTING:001000000000000000000000000000000000000amokatokkon age000000000000000 000000+DOONtNgaa tni
Page #866
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. / prakRtinikA anaMta guNA anubhAva badhai, bahuri samaya samaya aprazasta prakRtinikA anubhAga-1 / baMdha anaMta bhAga hoya, aise cyAri Avazyaka hoMya / tahAM pIche apUrvakaraNa hoya / tAkA kAla adhaHkaraNake kAlakai saMkhyAtaveM bhAga hai / tAvi e Avazyaka aura hoMya / eka eka aMtarmuhUrttakari sattAmRta pUrvakarmakI sthiti thI, tAoM ghaTAvai so sthitikAMDaka ghAta hoya / / bahuri tisata stoka eka eka aMtarmuhUrttakari pUrvakarmakA anubhAgauM ghaTAvai, so anubhAgakAM-|| Daka ghAta hoya / bahuri guNazreNikA kAlaviSa kramateM asaMkhyAtaguNA pramANa lie karma nijarane yogya karie, so guNazreNInirjarA hoya / bahuri guNasaMkramaNa yahAM nAhIM ho hai / anyatra apUrvakaraNa ho hai, tahAM ho hai / aiseM apUrvakaraNa bhae pIche anivRttikaraNa hoya / tAkA / kAla apUrvakaraNakai bhI saMkhyAtarphe bhAga hai / tisaviNe pUrvokta Avazyaka sahita ketA kAla gae pIche anivRttikaraNa kare hai / anivRttikaraNake kAla pI. udaya Avane yogya aise mi| thyAtvakarma muhUrttamAtra niSekanikA abhAva kareM hai, tina pariNAmanikoM anya sthitirUpa pariNa mAvai hai / bahuri aMtaHkaraNakari pIche upazamakaraNa karai hai| aMtaHkaraNakari abhAvarUpa kie niSekanike Upari jo mithyAtvake niSeka tinakoM udaya AvanekauM ayogya kare hai / ityAdika kriyAkari anivRttikaraNakA aMtasamayakai anaMtara jina niSekanikA / abhAva kiyA thA, * tinakA udayakAla AyA, taba niSekani vinA ||402 08/Oohddonloo3GRO01001008cootockOORCHOOL000000+odacroorpcfootoxciterotocookeronkoldfoopadlooka 3300000000000000000000000000000MAHacroofOCMOoHEROOKEcoopcfookicfO0120Makalaolaganak
Page #867
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho.mA. prakAza udaya kaunakA bhAve / tAtai mithyAtvako udaya na honete prathamopazama samyaktakI prApti ho | hai | anAdi mithyAdRSTIkai samyaktamohanIya mizramohanIyakI sattA nAhIM hai / tAteM eka mithyAsvakarmahIko upazamAya upazamasamyagdRSTI ho hai / bahuri koI jIva samyakta pAya pIcheM bhraSTa ho hai, tAkI bhI dazA anAdi mithyAdRSTIkI sI hI hoya jAya hai / yahAM prazna - jo parIkSAkari tatvAna kiyA thA, tAkA abhAva kaise hoya / tAkA samAdhAna jai kisI puruSa zikSA daI, tAkI parIkSAkari vAkai 'aisehI hai' aisI pratItibhI AIthI, pIche anyathA koI prakArakari vicArabhayA, tAtaiM usazikSAviSai saMdehabhayA / 'aise haiM ki aise haiM' athavA 'na jAnoM kaise hai' athavA tisazikSAko jhUThajAni tisatai viparIta bhaI / tabavAkai pratIta na bhaI taba vAkai tisa zikSAkI pratItikA abhAva hoya, athavA pUrvai tau anyathA pratIti thI hI, bIcimeM zikSAkA vicArateM yathArtha pratIti bhaI thI, bahuri tisa zikSAkA vicAra kie bahutakAla hoya gayA, taba tAka bhUli jaiseM pUrvai anyathA pratIta thI, taiseM hI svameva hoya gaI / taba |tisa zikSAkI pratItikA abhAva hoya jAya / athavA yathArtha pratIti pahaleM tau kInhIM, pIche na tau kichU anyathA vicAra kiyA, na bahuta kAla bhayA / paraMtu taisA hI karma udayateM honahAra ke anusAra svayamevahI tisa pratItikA abhAva hoya, anyathApanA bhayA / aiseM aneka prakAra tisa zikSAkI yathArtha pratItikA abhAva ho hai / taiseM jIvakai jinadevakA tattvAdirUpa upadeza ***** 403
Page #868
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza bhayA, tAkI parIkSAkari vAkai 'aise' hI hai' aisA zraddhAna bhayA, pIche pUrva jaise kahe taiseM aneka | prakAra tisa padArthazraddhAnakA abhAva ho hai / so yaha kathana sthUlaparne dikhAyA hai / tAratamyakari kevalajJAnaviSe bhArI hai-- isa samaya zraddhAna hai ki isa samaya nAhIM haiM / jAteM yahAM mUla kAraNa mithyAtvakarma hai / tAkA udaya hoya, tabatau anya vicArAdika kAraNamilau vA mati | milau / svayamevasamyakddhAnakA bhAvaho hai / bahuri tAkAudaya na hoyaM, taba anyakAraNamilo vA mati milo svayameva samyak zraddhAna hoyajAya hai / soaiseM aMtaraMga samayasaMbandhI sUkSma dazAkA | jAnanA chadmastha hotAnAhIM / tAtaiM apanI mithyAsamyakrUpa avasthAkA tAratamyaMyAka nizcaya hoya sakai nAhIM / kevalajJAnaviSai bhAsai haiM / tisa apekSA guNasthAnanikI palaTani zAstraviSai kahI hai| yA prakAra jo samyaktatai bhraSTa hoya, so sAdi mithyAdRSTI kahie / tAkai bhI bahuri samyaktakI prApti viSai pUrvokta pAMca labdhi ho haiM / vizeSa itanA yahAM koI jIvakai darzanamohakI tIna prakRtikIsattA ho hai / so tinakauM uSazamAya prathamopazamasamyaktI ho hai / athavA kAha samyaktamohanIyakA udaya Ave hai, doya prakRtinikA udaya na ho hai, so kSayopazamasamyaktI ho hai / thAkai guNazreNI Adi kriyA na ho hai / vA anivRttikaraNa na ho hai / bahuri kAhU ke mizramohanIyakA udaya zrave hai, doya prakRtinikA udaya na ho hai / so mizra guNasthAnaka prAta ho hai / yAkai karaNa na ho hai / aiseM sAdimithyAdRSTIkai mithyAtva chUTai dazA ho hai / cAyikasa vara
Page #869
--------------------------------------------------------------------------
________________ - myaktakoM vedakasamyakadRSTIhI pAve hai / tAte yAkA kathana yahAM na kiyA hai / aiseM sAdi miprakAza thyAdRSTIkA jaghanya to madhya aMtarmuharttamAtra utkRSTa kiMcidUna arddhapudagala parivartanamAtra kAla jaannaa| dekho, pariNAmanikI vicitratA koI jIva to gyAraveM guNasthAna yathAkhyAtacAritra pAya bahuri mithyAdRSTI hoya, kiMcit Una arddhapudgala parivartana kAlaparyaMta saMsArameM rulai, ara koI nitya nigodamaiMsauM nikasi manuSya hoya, mithyAtva chUTe pIche antarmuhUrta meM kevalajJAna pAvai / aiseM jAni apane pariNAma bigar3aneko bhaya rAkhanA / ara tinake sudhAranekA upAya karanA / bahuri isa sAdimithyAdRSTIkai thore kAla mithyAtvakA udaya rahai, to bAhya jainIpanA | mAhI naSTa ho hai / vA tattvanikA azraddhAna vyakta na ho hai / vA vinA vicAra kie hI vA / stoka vicArahIte bahuri samyaktakI prApti hoya jAya hai / bahuri bahuta kAla mithyAtvakA udaya rahai, to jaisI anAdi mithyAdRSTIkI dazA taisI yAkI dazA ho hai / gRhIta mithyAtvakoM bhI gRhai hai / nigodAdiviSai bhI rulai hai / yAkA kichu pramANa nAhIM / bahuri koI jIva smyktte| // bhraSTa hoya sAsAdana ho hai / so tahAM jaghanya eka samaya utkRSTa chaha bhAvalI pramANa kAla || rahai hai, so yAkA pariNAmakI dazA vacanakari kahanemeM AvatI nAhIM / sUkSmamAtra kAla koI jAtike kevalajJAnagamya pariNAma ho haiM / tahAM anaMtAnubaMdhIkA to udaya ho hai, mithyAtvakA udaya na ho hai / so Agama pramANate yAkA svarUpa jAnanA / bahuri koI jIva samyaktate naSTa 40
Page #870
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - prakAza -- - - hoya, mizraguNasthAnako prApta ho hai / tahAM mizramohinIyakA udaya ho hai / yAkA kAla madhya aMtarmuhartamAtra hai / so yAkA bhI kAla thorA hai, so yAkai bhI pariNAma kevalajJAnagamya haiN| yahAM itanA bhAsa hai jaise kAhUkauM sIkha daI, tisakauM vaha kichu satya kiMchu asatya ekai / kAla mAna / taiseM tattvanikA zraddhAna azraddhAna ekai kAla hoya, so midaMzA hai| kaiI kahai | haiM-hamakoM to jinadeva vA anya deva sarva hI baMdane yogya haiM / ityAdi mizrazraddhAnakoM mizraguNasthAna kahai haiM, so nAhIM / yaha to pratyakSa mithyAtvadazA hai / vyavahArarUpa devAdikakA | zraddhAna bhae bhI mithyAtva rahai hai, to yAkai tau deva kudevakA kichu ThIka hI naahiiN| yAkai tau yaha vinayamithyAtva pragaTa hai / aiseM jAnanA / aiseM samyaktake sanmukha mithyAdRSTInikA kathana / |kiyA / prasaMga pAya anya bhI kathana kiyA hai / yA prakAra jainamatavAle mithyAdRSTInikA kharUpa nirUpaNa kiyaa| yahAM nAnAprakAra mithyAdRSTInikA kathana kiyA hai, tAkA prayojana yaha jAna nA, jo ina prakAranikoM pahacAni ApaviSa aisA doSa hoya, tau tAkauM dUrikari smykshrddhaanii| | honA / auranihIkai aise doSa dekhi kaSAyI na honA / jAte apanA bhalA burA to apane pariNAmanite ho hai / auranikoM rucivAn dekhe, to kachu upadeza deya tinakA bhI bhalA | karai / jAte apane pariNAma sudhAranekA upAya karanA yogya hai / sarvaprakArake mithyAtvabhAva chor3i samyagdRSTI honA yogya hai / jAte saMsArakA mula mithyAtva hai / mithyAtva samAna anya 106 Ngoc vest veget=oSEXe keybo- oo- eee9eb6e8e309939569 Go * G+ -
Page #871
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza pApa nAhIM hai / eka mithyAtva ara tAke sAtha anaMtAnubaMdhIkA abhAva bhae ikatAlIsa pravatinikA to baMdha hI miTa jAya / sthiti antakoTAkoTI sAgarakI raha jAya / anubhAga thorA hI raha jAya / zIghra hI mokSapadakoM pAvai / bahuri mithyAtvakA sadbhAva raheM anya aneka || | upAya kie bhI mokSa na hoya / tAte jisa tisa upAyakari sarva prakAra mithyAtvakA nAzaH | karanA yogya hai| iti mokSamArgaprakAzanAma zAstravi jainamatavAle mithyAdRSTInikA nirUpaNa jAmeM aisA sAtavA~ adhikAra sampUrNa bhayA // 7 // *BIOMEGENROOO0120100500000000000000000000000000000000000106leokMOHIRONOMETRokay . atha mithyAdRSTI jIvanikoM mokSamArgakA upadeza deya tinako upakAra karanA yaha hii| uttama upakAra hai / tIrthaMkara gaNadharAdika bhI aisA hI upAya kareM haiN| tAte isa zAstraviNe bhI unahIkA upadezakai anusAri upadeza dIjie hai| tahAM upadezakA svarUpa jAnaneke artha | kichu byAkhyAna kIjie hai / jAteM upadezakauM yathAvat na pahicAne, tau anyathA mAni viparIta pravatte, tAteM upadezakA kharUpa kahie hai| jinamataviSa upadeza cyAraanuyogakA diyA hai / so prathamAnuyoga karaNAnuyoga caraNAnuyoga dravyAnuyoga e cyAra anuyoga haiN| tahAM tIrthaMkara cakravartI Adi mahAn puruSanike ca 07
Page #872
--------------------------------------------------------------------------
________________ ge.mA kAza ritra jisaviSai nirUpaNa kie hoya, so prathamAnuyoga hai / bahuri guNasthAna mArgaNAdikarUpa jIvakA vA karmanikA vA trilokAdikA jAviSai nirUpaNa hoya, so karaNAnuyoga hai| bahuri gRhastha munike dharma AcaraNa karanekA jAvirSe nirUpaNa hoya, so caraNAnuyoga hai / bahuri SaT dravya sapta tatvAdikakA vA svaparabheda vijJAnAdikakA jAviSai nirUpaNa hoya, so dravyAnuyoga hai| aba | inakA prayojana kahiye hai prathamAnuyogaviNe to saMsArakI vicitratA, puNya pApakA phala, mahaMtapuruSanikI pravRtti i. tyAdi nirUpaNakari jIvanikoM dharmaviSe lagAe haiM / je jIva tucchabuddhi hoMya, te bhI tisakari dharmasanmukha ho haiM / jAte vai jIva sUkSmanirUpaNako pahicAneM naahiiN| laukika vArtAnikoM jaane|| / tahAM tinakA upayoga lAge / bahuri prathamAnuyogaviSai laukika pravRttirUpa nirUpaNa hoya, tAkoM te nIkeM samajhi jAMya / bahuri lokaviSai tau rAjAdikakI kathAniviSai pApakA vA puNyakA poASaNa hai, tahAM mahaMta puruSa rAjAdika tinakI kathA sunai haiM / parantu prayojana jahAM tahAM pApakoM chAMDi dharmaviSai lagAvanekA pragaTa kahai haiM / tAte te jIva kathAnike lAlacakari tau tinakoM bAMce | suneM, pIche pApakoM burA dharmakoM bhalA jAni dharmaviSai rucivanta ho haiM / aiseM tuccha buddhInike sa| majhAvanekoM yaha anuyogate 'prathama' kahie 'avyutpanna mithyAdRSTI' tinake artha jo anuyoga so prathamAnuyoga hai / aisA artha gomasArako TIkAviSe kiyA hai| bahuri jina jIvaniketa
Page #873
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 000000000000000000HOToofactorooooooo80eHackoogleoltakrote ttvajJAna bhayA hoya, pIche isa prathamAnuyogakoM vAM, sumeM, to tinoM yaha tinakA udAharaNarUpa bhAsai hai / jaise jIva anAdinidhana hai, zarIrAdika saMyogI padArtha haiM, aiseM yaha jAne thaa| bahuri purANaviSai jIvanike bhavAMtara nirUpaNa kie, te tisa jAnaneke udAharaNa bhe| bahuri zubha azubha zuddhopayogakoM jAnai thA, vA tinake phalakauM AneM thaa| bahuri purANaniviSai tina upayoganikI pravRtti ara tinakA phala jIvanikai bhayA, so nirUpaNa kiyaa| lo hI tisa jAnanekA udAharaNa bhayA / aiseM hI anya jAnanA / yahAM udAharaNakA artha yaha jo jaise jAne / thA, taiseM hI koI jIvakai avasthA bhaI, tAtai tisa jAnanekI sAkhi bhaI / bahuri jaise koI subhaTa hai, so subhaTanikI prazaMsA ara kAyaranikI niMdA jAviSai hoya, aisI koI purANa puruSanikI kathAsunanekari subhaTapanAviSai ati utsAhavAn ho hai, taisai dharmAtmA hai, so dharmInikI prazaMsA ara pApInikI niMdA jAviSai hoya, aise koI purANa puruSanikI kathA sunabhekari atiusAhavAn ho hai / aiseM yaha prathamAnuyogakA prayojana jaannaa| ... bahuri karaNAnuyogaviSai jIvanikI vA karmanikI vizeSatA vA trilokAdikakI racanA nirUpaNakari jIvanikauM dharmaviSai lagAe haiM / je jIva dharmaviSai upayoga lagAyA cAhaiM, te jIvanikA guNasthAna mArgaNAAdi vizeSa ara karmanikA kAraNa avasthA phala kauna kaunakai kaise kaise pAiye, ityAdi vizeSa ara trilokavirSe naraka svargAdikake ThikAne pahacAni pApatai vimukha hoya dharma-11140 mAjagAyakamonasamaALNERABADRMANAS Pato00000000000000000ooki.dfool/0000000000000000000000000000000000004 L I Lamsin
Page #874
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. viSe lAge haiN| bahari aise vicAraviSe upayoga sami jAya, tava pApapravRtti chaTi khayameva tatkAprakAzala dharma upaje hai / tisa abhyAsakari tatvajJAnakI prApti ho hai / bahuri aisA sUkSma yathArtha ka thana jinamatavidhai hI hai, anyatra nAhIM, aise mahimA jAni jinamatakA zraddhAnI ho hai| bahuri / je jIva tatvajJAnI hoya isa karaNAnuyogako abhyAse haiM, tinakoM yaha tisakA vizeSaNarUpa bhAsai hai / jo jIvAdika tatva Apa jAnai hai, tinahIke vizeSa karaNAnuyogaviSai kie haiN| thaaN| | keI vizeSaNa to yathAvat nizcayarUpa haiM, keI upacAra lie byavahArarUpa haiN| keI drabya kSetra | kAla bhAvAdikakA kharUpa pramANAdirUpa haiM, keI nimitta AzrayAdi apekSA lie haiM / ityAdi aneka prakArake vizeSaNa nirUpaNa kie haiM, tinakoM jaisAkA taisA mAnatA, tisa karaNAnuyoga kauM abhyAse hai / isa abhyAsateM tatvajJAna nirmala ho hai / jaise koU yaha to jAnai thA, yaha | ratna hai| paraMtu usa ratnake vizeSa ghane jAne nirmala ratnakA pArakhI hoya, taiseM tatvanikoM jAne | thA, e jIvAdika he, paraMtu tina tatvanike ghane vizeSa jAne, tau nirmala tatvajJAna hoya / tatva| jJAna nirmala bhae Apa hI vizeSa dharmAtmA ho hai / bahuri anya ThikAne upayogakauM lagAIe, | to rAgAdikakI vRddhi hoya, chadmasthakA ekAgra nirantara upayoga rahai naahiiN| tAteM jJAnI isa karaNAnuyogakA abhyAsaviSai upayogako lagAveM haiN| tisakari kevalajJAnakari dekhe padArthani kA jAnapanA yAke ho hai / pratyakSa apratyakSahIkA bheda hai / bhAsaneviSe viruddha hai naahiiN| aiseM ||410 mA--000-%ES00000088loopwapkoot000-Setoooooodacroachelore/0Cooooper goooooooooooooooooozMOofaetootacom100500018600200-000000000
Page #875
--------------------------------------------------------------------------
________________ pro.mA. prakAza yaha karaNAnuyogakA prayojana jAnanA / 'karanA' kahie gaNitakAryakauM kAraNa 'sUtra' tinakA jAviSai 'anuyoga' adhikAra hoya, so karaNAnuyoga hai / isaviSe gaNitavarNanakI mukhyatA hai, aisA jAnanA / bahuri caranuyogaviSai nAnAprakAra dharmake sAdhana nirUpaNakari jIvanikoM dharmaviSai lagAIye hai / je jIva hita ahitakoM jAneM nAhIM, hiMsAdi kaSAya kAryaniviSai tatpara hoya rahe haiM, tinakoM jaise vai pApakArbanikoM chor3i dharmakAryaviSai lAgeM, taiseM upadeza diyaa| tAkauM jinadharma AcaraNa karanekoM sanmukha bhae, te jIva gRhasthadharmakA vidhAna suni Apa jaisA dharma sadhai, taisA dharmasAdhanavidhai lAge haiM / aiseM sAdhanatai kaSAya maMda ho hai / tAke phalateM itanA to ho hai, jo bu. gativiSai du.kha na pAMve ara sugativiSai sukha pAve / bahuri aise sAdhanataiM jinamata kA nimitta banyA rahe / tahAM tavajJAnakI prApti honI hoya, tau hoya jAvai / bahuri jIvatatvake | jJAnI hoyakari caraNAnuyogako abhyAse haiM, tinakoM e sarva AcaraNa apane vItarAgabhAvake chA nusArI bhAte haiM / ekodeza vA sarvadeza vItarAgatA bhae aisI zrAvakadazA aisI munidazA ho hai / jAtaiM inake nimitta naimittikapano pAIe haiM / aiseM jAni zrAvaka munidharmake vizeSa pahacAni jaisA apanA vItarAgabhAva bhayA hoya, taisA apane yogya dharmakoM sAdhe hai| tahAM jetA aMzAM vItarAgatA ho hai, tArkoM kAryakArI jAne hai, jetA aMzAM rAga rahe hai, tAka heya jAne hai / 411
Page #876
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - saMpUrNa vItarAgatAko paramadharma mAne hai| aiseM caraNAnuyogakA prayojana haiN| bahuri dravyAnuyogavirSe dravyanikA vA tattvanikA nirUpaNakari jIvanikoM dharmaviSai lagAIe hai| je jIvAdika dravyanikauM pahicAneM nAhIM, ApA parakoM bhinna jAne nAhI, tinakoM hetu dRSTAMta yuktikari vA pramANanayAdikakari tinakA svarUpa aise dikhAyA, jaiseM yAkai prtiiti| hoya jAya / tAke abhyAsateM anAdi ajJAnatAdUri hoya, anyamata kalpita tatvAdika jhUTha bhAse, taba jinamatakI pratIti hoya / ara unake bhAvakA abhyAsa rAkhai, to zIghra hI tatvajJAnakI prApti hoya, jAya / bahuri jinakai tattvajJAna bhayA hoya, te jIva dravyAnuyogakoM abhyAsaiM / tinakoM apane zraddhAnake anusAra so sarva kathana pratibhAse hai| jaise kAhUneM kisI vidyAkoM sIkha laI / paraMtu jo tAkA abhyAsa kiyA karai to vaha yAdi rahai, na karai tau bhuuli| jAya / taiseM yAkai tattvajJAna bhayA, paraMtu jo dravyAnuyogakA abhyAsa kiyA karai, to vaha tattvajJAna rahai, na karai tau bhUli jAya / athavA saMkSepaparne tattvajJAna bhayA thA, so nAnAyukti hetu dRSTAMtAdikakari spaSTa hoya jAya, to tisavirSe zithilatA na hoya sake / bahuri isa abhyAsate rAgAdi ghaTanete zIgha mokSa sadhai / aiseM dravyAnuyogakA prayojana jaannaa| aba ina anuyoganiviSai kisa prakAra vyAkhyAna hai, so kahie haiprathamAnuyogavirSe je mUlakathA haiM, te to jaisI haiM taisI hI nirUpita haiM / para tinaviSe MAMAKAWAIIMap
Page #877
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prasaMga pAya vyAkhyAna ho hai, so koI to jaisAkA taisA ho hai, koI graMthakartAkA vicArakai aprakAza nusAra hoya, paraMtu prayojana anyathA na ho hai| _____ tAkA udAharaNa-jaiseM tIrthaMkara devanike kalyANakaniviSe iMdra AyA, yaha kathA to satya hai / bahuri iMdra stuti karI, tAkA byAkhyAna kiyA, so iMdra to aura hI prakAra stuti kInI thI, ara yahAM graMthakartA aura hI prakAra stuti kInI likhI / paraMtu stutirUpa prayojana anyathA na bhayA / bahuri paraspara kinihUkai vacanAlApa bhayA / tahAM unake aura prakAra akSara nikase the, yahAM graMthakartA anya prakAra kahe / paraMtu prayojana eka hI dikhAvai hai / vahuri nagara | 1 vana saMgrAmAdikakA nAmAdika tau yathAvat hI likhe, ara varNana hInAdhika bhI prayojanakoM | poSatA nirUpai hai / ityAdi aise hI jAnanA / bahuri prasaMgarUpa kathA bhI graMthakartA apanA vicA1 ra anusAra kahai / jaiseM dharmaparIkSAviSe mUrkhanikI kathA likhI, so e hI kathA manovega kahI thI, aisA niyama naahiiN| paraMtu mUrkhapanAkoM hI poSatI koI vArtA kahI, aisA abhiprAya poSe hai / aiseM hI anyatra jAnanA / yahAM koU kahai-ayathArtha kahanA to. jaina zAstranivirSe saMbhava nAhIM / tAkA uttara ___ anyathA to vAkA nAma hai, jo prayojana aurakA aura pragaTa karai / jaise kAhakoM / kahyA-tU peseM kahiyo, vAna ve hI akSara. to. na kahe, paraMtu tisahI prayojana lie kahyA /
Page #878
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza konsootroopercossrooooooooooooooooooKEKOREONESo0%foom8088oopareena tAko mithyAvAdI na kahie / aiseM jAnanA-jo jaisAkA taisA likhanekI saMpradAya hoya, to / kAhUnai gahuta prakAra vairAgya ciMsavana kiyA thA, tAkA varNana saba likhe graMtha badhi jAya, bhara | | kichu na likhe, to bhAva bhAse nAhIM / tAtai vairAgyakai ThikAneM thorA bahuta apanA vicArakai / anusAra verAgya poSatA hI kathana karai sarAga poSatA na karai / tahAM prayojana anyathA na bhayA, | tAte yAkoM ayathArtha na kahie / aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri prathamAnuyogaviSe jAkI | mukhyatA' hoya, tAkoM hI poSe haiN| jaise kAhane upavAsa kiyA, tAkA to phala stoka thA bahuri / bAke ayadharma pariNatikI vizeSatA bhaI, tAteM vizeSa uccapadakI prAti bhaI / tahAM tisakoM | upavAsako phala nirUpaNa kareM / aise hI anyatra jAnanA / bahuri jaise kAhaneM zIlahIkI pratijJA dRr3ha rAkhI, vA namaskAra maMtra smaraNa kiyA, vA anyadharma sAdhana kiyA, tAkai kaSTa dUri bhae atizaya pragaTa bhae, tahAM tinahIkA taisA phala na bhayA ara anya koI karma | | udayatai vaise kArya bhae to bhI tinako tina zIlAdikakA hI phala nirUpaNa karai / aiseM hii|| | koI pArakArya kiyA, tAke tisahIkA to taisA phala na bhayA bhara anya karma udayateM nIcagati ko prApta bhayA, vA kaSTAdika bhae, tAko tisa hI pApakA phala nirUpaNa kare / ityaadi| aise hI jAnanA / yahAM koU kahai-aisA jhUThA phala dikhAvanA to yogya nAhIM / aise kathanako pramANa kaise kIjie / tAkA samAdhAna 41
Page #879
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza je ajJAnI jIva bahuta phala dikhAe binA dharmaviNe na lAgeM, vA pApate na DareM, tinakA || bhalA karaneke artha aise varNana karie hai / bahuri jhUTha to taba hoya, javadharmakA phalakoM pApakA phala banAveM, pApakA phalakoM dharmako phala batAvai / so to hai naahiiN| jaiseM daza puruSa mili | koI kArya kareM, tahAM upacArakari eka puruSa bhI kiyA kahie, to doSa naahiiN| athavA jAke pitAdika. koI kArya kiyA hoya, tArko eka jAti apekSA upacArakari putrAdika kiyA kahie, to doSa naahiiN| taiseM bahuta zubha vA azubhakAryanikA phala bhayA, tAkauM upacArakari eka | zubha vA azubhakAryakA phala kahie, to doSa nAhIM / athavA aura zubha vA azubhakAryakA phala | bhayA hoya, tAko ekajAti apekSA upacArakari koI aura hI zubha vA azubhakAryakA phala kahie, to doSa nAhIM / upadezavirSe kahIM vyavahAra varNana hai, kahIM nizcaya varNana hai| yahAM upacArarUpa vyavahAra varNana kiyA hai, aiseM yAkoM pramANa kIjie hai| yAkoM tAratamya na mAni, | lenA ! tAratamya karaNAnuyogaviSa nirUpaNa kiyA hai, so jAnanA / bahuri prathamAnuyogaviSai 1 upacArarUpa koI dharmakA aGga bhae sampUrNa dharma bhayA kahie hai / jaiseM jIvanikai zaMkA kAMkSAdika na bhae, tinakai samyakta bhayA kahie / so eka koI kArya viSe zaMkA kAMkSA na kie hI | to samyakta na hoya, samyakta to tatvazraddhAna bhae ho hai / paraMtu nizcaya samyaktakA to vyavahAraviSe upacAra kiyA, bahuri vyavahAra samyaktakA koI eka aMga viSaya saMpUrsa vyavahAra sa *HoneymookdoorpRMOOOODRoop018T00088600000000000000000000000000000000 415
Page #880
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mA. prakAza gyatakA upacAra kiyA, aiseM upacArakari samyakta bhayA khie| bahuri koI jainazAstrakA eka aMga jAne samyagjJAna bhayA kahie hai, so saMzayAdirahita tatvajJAna bhae samyagjJAna hoya, paraMtu pUrvavat upacArakAre khie| vahuri koI bhalA AcaraNa bhae samyakcAritra bhayA kahie hai| tahAM | jAne jainadharma aMgIkAra kiyA hoya, yA koI choTI moTI pratijJA gRhI hoya, tAko zrAvaka kahie, sau zrAvaka tau paMcamaguNasthAnavartI bhae ho haiM / paraMtu pUrvavat upacArakari yAkauM zrAvaka kayA hai / uttarapurANaviSa zreNikakoM zrAvakottama kahyA, so vaha to asaMyata thA / parantu jainI thA, tAte kahyA / aise hI anyatra jAnanA / vahuri jo samyaktarahita muniliMga dhAre, vA koI dravyAM bhI atIcAra lagAvatA hoya, tAkI muni kahie / so muni tau SaSThAdi guNasthAna- | vartI bhae ho hai / paraMtu pUrvavat upacArakari muni kahyA hai / samavasaraNasabhAvi muninikI | saMkhyA kahI, tahAM sarva hI bhAvaliMgI muni na the, paraMtu muniliMga dhAranete sabanikauM muni | kahe / aise hI sarvatra jAnanA / bahuri prathamAnuyogaviNe koI dharmabuddhitai anucita kArya kare, | tAkI bhI prazaMsA karie hai / jaise viNukumAra muninikA upasarga duri kiyA, so dharnAnurA gate kiyA, paraMtu munipada choDi yaha kArya karanA yogya na thaa| jAte aisA kArya to | gRhasthadharmaviSai saMbhavai ara gRhasthadharmate munidharma UMcA hai / so UMcA dharmakoM chor3i nIcA dharma aMgIkAra kiyA, so ayogya hai / paraMtu vAtsalya aMgako pradhAnatAkari viSNukumArajIkI
Page #881
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza prazaMsAkari isa chalakari auranikoM UMcA dharma chor3i nIcA dharma aMgIkAra karanA yogya nAhIM / bahuri jaise guvAliyAneM munikoM agnikari tapAyA, so karuNAteM yaha kArya kiyaa| paraMtu AyA upasargakI to dUri kareM sahajaavasthAvirSe jo zItAdikakI parISaha hoya hai, tisakoM / dUra bhae rati mAna lenekA kAraNa ho hai, so tine rati karanI nAhIM, tAte ulaTA upasarga hoya / yAtai vivekI tinakai upacAra karate naahiiN| guvAliyA avivekI thA, karuNAkari yaha | kArya kiyA, tAte vAkI prazaMsA karI / aurakauM dharmapaddhativirSe jo viruddha hoya, so kArya karanA yogya nAhIM / bahuri jaiseM vajrakaraNa rAjA siMhodara rAjAko namyA nAhIM, mudrikAviSai / pratimA rAkhI, so bar3e bar3e samyagdRSTI rAjAdikoM nameM, yAkA doSa nAhIM, ara mudrikAviSai / / pratimA rAkhanemeM avinaya hoya, yathAvat vidhitai aisI pratimA na hoya, tAte isa kAryaviSai| doSa hai / paraMtu vAkai aisA jJAna na thA, dharmAnurAgate maiM yaurako namoM nAhIM, aisI buddhi bhaI, tAte vAkI prazaMsA karI / isa chalakari auranikoM aise kArya karane yukta nAhIM / bahuri keI puruSoMne putrAdikakI prAptike artha vA roga kaSTAdi dUri karaneke artha caityAlaya pUjanAdi kArya / |kie, namaskAra maMtra smaraNa kiyaa| so aise kie to nikAMkSita guNakA abhAva hoya nidAnabaMdhanAmA ArtadhyAna hoya / pApahIkA prayojana aMtaraMgaviSa hai, tAtai pApahIkA baMdha || 417 hoya / paraMtu mohita hoyakAra bhI bahuta pApabaMdhakA kAraNa kudevAdikakA to pUjanAdi na / PARAMOGHOopixeopofooH00+01068000/800:0%onnecomasooisenozoooz@oocono45698
Page #882
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza kiyA, itanA guNa grahaNakara vAkI prazaMsA karie hai / isa chalakara auranikoM laukika kAryanike artha dharmasAdhana karanA yukta nAhIM / aiseM hI anyatra jAnanA / aiseM hI prathamAnuyogaviSai anya kathana bhI hoya, tArkoM yathAsaMbhava jAni bhramarUpa na honA / karaNAnuyogaviSai kisa prakAra vyAkhyAna hai, so kahie hai - jaiseM kevalajJAnakari jAnyA taiseM karaNAnuyogaviSai vyAkhyAna hai / bahuri kevalajJAnakari tau bahuta jAnyA, paraMtu jIvakoM | kAryakArI jIva karmAdikakA vA trilokAdikakA hI yAviSai nirUpaNa ho hai / bahuri tinakA bhI svarUpa sarva nirUpaNa na hoya sakai, tAtai vacanagocara hoya chadmasthake jJAnaviSai unakA ki bhAva bhAsa, taiseM saMkocana kari nirUpaNa karie hai / yahAM udAharaNa -- jIvake bhAvanikI apekSA guNasthAnaka kahe, te bhAva ananta svarUpa lie vacanagocara nAhIM / tahAM bahuta bhAvanikI eka jAtikari caudaha guNasthAna kahe / bahuri jIva jAnane ke aneka prakAra haiM / tahAM mukhya caudaha mArgaNAkA nirUpaNa kiyA / bahuri karmaparamANU anantaprakAra zaktiyukta haiM, tinaMviSai bahutanikI eka jAti kari ATha vA ekasau ar3atAlIsa prakRti kahIM / bahuri trilokaviSai aneka racanA haiM, tahAM mukhya ketIka racanA nirUpaNa karie hai / bahuri pramANake ananta bheda tahAM saMkhyAtAdi tIna bheda vA inake ikaIsa bheda nirUpaNa kie, aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri karaNAnuyogaviSai yadyapi vastuke dravya kSetra kAla bhAvA 418
Page #883
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. dika akhaMDita haiM, tathApi chadmasthakoM hInAdhika jJAna honeke artha pradeza samaya avibhAgapratiprakAza // cchedAdikakI kalpanAkari tinakA pramANa nirUpie hai / bahuri eka vastuvirSe jude-jude guNa nikA vA paryAyanikA bhedakari nirUpaNa kIjie hai| bahuri jIva pudgalAdika yadyapi bhinna / bhinna haiM, tathApi sambandhAdikakari vA dravyakari nipajyA gati jAti Adi bheda tinakoM eka jIvake nirUpe haiM, ityAdi vyavahAra nayako pradhAnatA lie vyAkhyAna jAnanA / jAte vyavahAra | vinA vizeSa jAni sake naahiiN| bahuri kahIM nizcayavarNana bhI pAIe hai / jaiseM jIvAdika dravya- 11 nikA pramANa nirUpaNa kiyA, so jude jude itane hI dravya haiM / so yathAsaMbhava jAni lenA / / bahuri karaNAnuyogaviSai kathana hai, te keI to chaznasthakai pratyakSa anumAnAdigocara hoMya, bahuri je na hoMya tinakoM AjJA pramANakari hI mAnane / jaise jIva pudgalake sthUla bahutakAlasthAyI manuSyAdi paryAya vA ghaTAdi paryAya nirUpaNa kie, tinakA to pratyakSa anumAnAdi hoya sakai, bahuri samaya samayaprati sUkSma pariNamana apekSA jJAnAdikake vA snigdha sUkSmAdikake aMza nirUpaNa kie, te AjJAhIte pramANa ho haiN| aise hI anyatra jaannaa| bahuri karaNAnuyogaviNe chadmasthanikI pravRttikai anusAra varNana nAhIM / kevalajJAnagamya padArthanikA nirUpaNa hai| jaise 1 keI jIva tau dravyAdikakA vicAra kareM haiM, vA vratAdika pAle haiM, paraMtu antaraMga samyakta cAri trazakti nAhI, tAte unako mithyAdRSTi, avatI kahie hai / bahuri keI jIva dravyAdikakA kA *0311010050000-38000000000000000000000000000000000000+oracioogleo00000000006ional
Page #884
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA.vatAdikakA vicAra rahita haiM, anya kAryaniviSe pravatta haiM, vA nidrAdikari nirvicAra hoya rhe| haiM, paraMtu unake samyaktAdi zaktikA sadbhAva hai, tAte unako samyaktI vA vratI kahie hai| ba-11 / huri koI jIvake kaSAyanikI pravRtti to dhanI hai, ara vAkai antaraMga kaSAyazakti thorI hai, to vAkoM maMdakaSAI kahie hai / ara koI jIvakai kaSAyanikI pravRtti to thorI hai, ara vAkai antaraMga kaSAyazakti ghanI hai, to vAkoM tIbrakaSAyI kahie hai / jaiseM vyantarAdika deva kaSAyaniteM nagaranAzAdi kAryakareM, to bhI tinakai thorI kaSAyazaktite pItalezyA kahI / bahuri ekeMdriyAdi jIva kaSAyakArya karate dIkheM nAhI, tinakai ghanIzaktite kRSNAdi lezyA khiiN| bahuri sarvArthasiddhi ke deva kaSAyarUpa thore pravarte, tinakai bahuta kaSAyazaktite asaMyama kahyA, ara paMcama / guNasthAnI vyApAra abrahmAdi kaSAyakAryarUpa bahuta pravarte, tAkai maMdakaSAyazaktitai dezasaMyama| kahyA / aise hI anyatra jAnanA / bahuri koI jIvakai mana vacana kAyakI ceSTA thorI hotI dIse, / / to bhI karmAkarSaNa zaktikI apekSA bahuta yoga kahA / kAhuke ceSTA bahuta dIkheM, to bhI zakti kI hInatAH stokayoga kahyA / jaiseM kevalI gamanAdikriyArahita bhayA, tahAM bhI tAke yoga bahuta kahyA / beMdriyAdika jIva gamanAdi kareM haiM, to bhI tinake yoga stoka kahe, aise hI anyatra jAnanA / bahuri kahIM jAkI vyakta to kichu na bhAse, to bhI sUkSmazaktike sadbhAvateM tAkA tahAM astitva kahyA / jaiseM munikai abrahmakArya kichU nAhIM, to bhI navama guNasthAnaparyaMta DSPostroloor260000000000020-2800100cogo 6000000000000000000000000001 1630001000sorrhotoof00878000-4388003800-306800496001000000000000000000
Page #885
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.11 methunasaMjJA kahI / mahamiMdranike dukhakA kAraNa vyakta nAhI, to bhI kadAcit asAtAkA u. | prakAza / daya kahyA / nArakInikai sukhakA kAraNa vyakta nAhIM, to bhI kadAcit sAtAkA udaya kahA / / aise hI anyatra jAnanA / bahuri karaNAnuyoga samyagdarzana jJAna cAritrAdika dharmakA nirUpaNa || | karmaprakRtInikA upazamAdikakI apekSA lie sUkSmazakti jaiseM pAIe tesai guNasthAnAdiviSai / / | nirUpaNa kare hai, vA samyagdarzanAdikake viSayabhUta jIvAdika tinakAbhI nirUpaNa sUkSmabhedAdi lie kareM hai| yahAM koI karaNAnuyogakai anusAri Apa udyama kare, to hoya sakai naahiiN| karaNAnuyogavirSe to yathArtha padArtha janAvanekA mukhya prayojana hai / AcaraNa karAvanekI mukhyatA nAhIM / tAtai yaha to caraNAnuyogake anusAra pravatte, tisata jo kArya honA hoya so khaya| meva hI ho hai / jaise Apa karmanikA upazamAdi kiyA cAhai, to kaise hoya / Apa to tatvAdikakA nizcaya karanekA udyama kare, tAtai svayameva hI upazamAdika samyakta hoy| aise hI / anyatra jAnanA / eka antarmuhUrtaviNe gyAravAM gaNasthAnasauM par3i kramate mithyAdRSTI hoya bahuri / cadikari kevalajJAna upajAvai / so aise samyaktAdikake sUkSmabhAva buddhigocara Avate nAhI, tAte karaNAnuyogakai anusAri jaisAkA taisA jAni to le, ara pravRtti buddhigocara jaise bhalA || | hoya, taiseM karai / bahuri karaNAnuyogavirSe bhI kahIM upadezakI mukhyatA lie vyAkhyAna ho hai, tAko sarvathA taiseM hI na mAnanA / jaise hiMsAdikakA upAyakoM kumatijJAna kahyA, anya matA-||421 /
Page #886
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. dikake zAstrAbhyAsakauM kuzrutajJAna kahyA, burA dIsai bhalA na dIse tokauM vibhaMgajJAna kahyA / prakAza so inako chor3aneMkai artha upadezakari aiseM kahA / tAratamyate mithyAdRSTIke sarva hI jJAna ke jJAna haiM, samyagdRSTIkai sarva hI jJAna sujJAna haiM / aise hI anyatra jaannaa| bahuri kahIM sthUlakathana kiyA hoya, tAkauM tAratamyarUpa na jaannaa| jaise vyAsate tiguNI paridhi kahie, sUkSmaparne kichu adhika tiguNI ho hai| aise hI anyatra jaannaa| bahuri kahIM mukhyatAkI apekSA / vyAkhyAna hoya, tAkI sarva prakAra na jAnanA / jaise mithyAdRSTI sAsAdana guNasthAnavAloM ko pApajIva kahe, asaMyatAdika guNasthAnavAlauM kauM puNyajIva kahe, so mukhyaparne aise kahe, tAratamyate doUnikai pApa puNya yathA saMbhava pAIye hai| aise hI anyatra jAnanA / aise hI aura / / bhI nAnA prakAra pAIye hai, te yathAsaMbhava jAnane / aise karaNAnuyogaviSa vyAkhyAnakA vidhAna dikhaayaa| ava caraNAnuyogavirSe kisa prakAra byAkhyAna hai, so dikhAIe hai caraNAnuyogavirSe jaiseM jIvanike apanI buddhigocara dharmakA AcaraNa hoya, so upadeza | diyA hai / tahAM dharma to nizcayarUpa mokSamArga hai, soI hai / tAkai sAdhanAdika upacArateM dharma hai, so vyavahAranayakI pradhAnatAkari nAnA prakAra upacAradharmake bhedAdikakA yAviSa nirUpaNa | karie hai / jAte nizcaya dharmaviSe to kichu grahaNa tyAMgakA vikalpa nAhIM bhara yAkai nIcalI Karaokari+Masootpropcgotastoorproofantasoniadaoracontacrorecorrachookaorrorpillariasir Bgorygoo.1000000000000HCOOMoops0MBERO-20donaldootadookGOREGA 122
Page #887
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza / - avasthAvirSe vikalpa chUTatA nAhI, tAte isa jIvakoM dharmavirodhI kAryanikoM chur3AvanekA dharma| sAdhanAdi kAryanike grahaNa karAvanekA upadeza yAvirSe hai / so upadeza doya prakAra karie hai|| eka to byavahArahIkA upadeza dIjiye hai, eka nizcayasahita vyavahArakA upadeza dIjiye hai| | tahAM jina jIvanikai nizcayakA jJAna nAhIM hai, vA upadeza die bhI hotA na dIsai, aise mithyAdRSTI jIva kichu dharmakoM sanmukha bhae tinako vyavahArahIkA upadeza dIjie hai| bahuri jina | jIvanikai nizcaya vyavahArakA jJAna hai, vA upadeza die tinakA jJAna hotA dIsai hai, aise samyagdRSTI jIva vA samyaktakauM sanmukha mithyAdRSTI jIva tinakauM nizcayasahita byavahArakA upa| deza dIjie hai / jAte zrIguru sarva jIvanike upakArI haiM / so asaMjJI jIva tau upadeza | grahaNe yogya nAhI, tinakA to upakAra itanA hI kiyA aura jIvanikoM tinakI dayAkA | upadeza diyA / bahuri je jIva karmaprabalatAte nizcayamArgakoM prApta hoya sakeM nAhIM, tinakA | itanA hI upakAra kiyA, jo unako byavahAra dharmakA upadeza deya kugatike duHkhanikA kAraNa pApakArya chur3Aya sugatike iMdriyanike sukhakA kAraNa puNyakArya tisavirSe lagAyA / jetA dukha miTyA, tetA hI upakAra bhayA / bahuri pApIkai tau pApavAsanA hI rahai, ara kugtivissai| jAya tahAM dharmakA nimitta nAhIM / tAtai paraMparAya dukhahIkoM pAvau kre| ara puNyavAnakai dharmavAsanA rahai ara sugati viSai jAya, tahAM dharmake nimitta pAIe, tAH paraMparAya sukhakoM pAvai / / 23 280000100800106000000000000000000000000000000pcoraccoopc/oo06oRCHECO008-096
Page #888
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. athavA karmazakti hIna hoya jAya, to mokSamArgauM bhI prApta hoya jAya / tAte vyavahAra / upadezakari pApate chur3Aya puNyakAryaniviSe lagAIe hai / bahuri je jIva mokSamArgakoM prApta / bhae vA prApta hone yogya haiM, tinakA aisA upakAra kiyA jo unakoM nizcayasahita vyavahArakA upadeza deya mokSamArgaviSai pravartAe / zrIguru to sarvakA aisA hI upakAra kareM / paraMtu jina jIvanikA aisA upakAra na baneM, to zrIguru kahA kreN| jaisA banyA taisA hI upakAra kiyA / tAte doya prakAra upadeza dIjiye hai| tahAM vyavahAraviSai to bAhya kriyAnihIkI pradhAnatA || hai| tinakA tau upadezanai jIva pApakriyA chor3i puNyakriyAnivirSe pravarte / tahAM kriyAnikai anusAra pariNAma bhI tIvakaSAya chor3i kichu maMdakaSAyI hoya jAMya / so mukhyaparne to aise | hai / bahuri kAhUkeM na hoya, to mati hohu / zrIguru to pariNAma sudhAraneke artha bAhyakriyAni kauM upadezai haiM / bahuri nizcayasahita vyavahArakA upadezaviau pariNAmanihIMkI pradhAnatA hai| | tAkA upadezate tatvajJAnakA abhyAsakari vA vairAgya bhAvanAkari pariNAma sudhAre, tahAM pari| NAmakai anusAra bAhyakriyA bhI sudhari jAya / pariNAma sudhare vAhyakriyA bhI sudhare hI sudharai / tAta zrIguru pariNAma sudhAranekoM mukhya upadezaiM haiM / aiseM doya prakAra upadezavirSe vyavahA-|| rahIkA upadeza hoya / tahAM samyagdarzanake artha arahaMta deva, nigraMtha guru, dayA dharmakoM hI mA- 424 nanA / bahuri jIvAdika tatvanikA vyavahArasvarUpa kahyA hai, tAkA zraddhAna karanA, zaMkAdi pa..
Page #889
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - mo.mA. cIsa doSa na lagAvane, niHzaMkitAdrika aMga athavA saMvegAdika guNa pAlane, ityAdika upadeza prakAza dIjie hai / bahuri samyagjJAnake artha jinamatake zAstranikA abhyAsa karanA, artha vyaMjanAdi aMganikA sAdhana karanA, ityAdi upadeza dIjie hai / bahuri samyakcAritrakai artha ekodesh| saboMdeza hiMsAdi pApanikA tyAga karanA, vratAdi aMganikoM pAlane ityAdi upadeza diijie| hai| bahuri koI jIvakoM vizeSa dharnakA sAdhana na hotA jAni, eka zrAkhaDI AdikakA hI | upadeza dIjie hai / jaise bhIlakoM kAgalAkA mAMsa chur3AyA, guvAliyAkoM namaskAra maMtra japanekA upadeza diyA, gRhasthakoM caityAlaya pUjA prabhAvanAdi kAryakA upadeza diyA, ityAdi | jaisA jIva hoya, tAkauM taisA upadeza dIjie hai / bahuri jahAM nizcayasahita vyavahArakA upa# desa hoya, tahAM samyagdarzanake artha yathArtha tatvanikA zraddhAna karAIye hai| tinakA jo niHzcaya svarUpa hai, so bhUtArtha hai| vyavahArasvarUpa hai, so upacAra hai / aisA zraddhAna lie vA khaparakA bhedavijJAnakari paradravyaniSai rAgAdi chor3anekA prayojana lie tina tatvanikA zraddhAna karanekA upadeza dIjie hai / aise zraddhAnatai arahaMtAdivinA anya devAdika jhUTha bhAse, taba svayameva tinakA mAnanA chUTa hai, tAkA bhI nirUpaNa karie hai / bahuri samyagjJAnake artha saMzayAdirahita tinahI tasvanikA taise hI jAnanekA upadeza dIjie hai, tisa jAnanekoM kAraNa / jinazAstraniko abhyAsa hai / tAte tisa prayojanakai artha jinazAstranikA bhI abhyAsa svaya- 425 o licio-orderdcool1000 ROMoroc00-183f00KGooctor YMOOOofasroopcrookacgooECHNO38001ECrookecook005MOONACOOMBHOofacROORCFootpatroDEMORRIGroora * 180 000000000005300030
Page #890
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 00 ECMMolasinokran n 0 erama m meva ho hai, tAkA nirUpaNa karie hai / bahuri samyakcAritrake artha rAgAdi dUri karanekA upadeza dIjie hai| tahAM ekadeza vA sarvadeza vItarAgAdikakA abhAva bhae tinake nimitta hotI je ekadeza sarvadeza pApakriyA, tAtai chuTai hai| bahuri maMdarAgate zrAvakamuninikai vratani / kI pravRtti ho hai / bahuri maMdarAgAdikanikA bhI abhAva bhaeM zuddhopayogakI pravRtti ho hai, tAkA nirUpaNa karie hai / vahuri yathArtha zraddhAna lie samyagdRSTInikai jaise yathArtha koI Akhar3I ho hai, vA bhakti ho hai, vA pUjA prabhAvanAdi kArya ho hai, vA dhyAnAdika ho hai, tinakA upadeza dIjie hai / jaisA jinamataviSe sAMcA paraMparAya mArga hai, taisA upadeza dIjie hai| / aise doya prakAra upadeza caraNAnuyogaviSe jAnanA / bahuri caraNAnuyogavi tInakaSAyanikA kArya chur3Aya maMdakayAyarUpa kArya karanekA upadena dIjie hai / yadyapi kayAya karanA burA hI hai, tathApi sarvakaSAya na chUTate jAni jetA kApa ghaTe vitanA hI bhalA hogA, aisA prayojana tahAM jAnanA / jaise jini jIvanikai AraMbhAdi karanekI vA saMdirAdi banAvarekI vA viSaya sevanekI vA krodhAdi karanekI icchA sarvathA dUri na hotI jAne, tinako pUjA prabhAvanAdika karanekA vA caityAlayAdi banAvanekA vA jinadevAdikakai Age zobhAdika nRtya gAnAdikaranekA vA dharmAtmA puruSanikI shaayaadi| karanekA upadeza dIjiye hai| jAtai inaviSa paraMparAya kaSAyanikA poSaNa na ho hai / pApakA Namasssmasaamaanaamanamania cookSCO0F8C050001pEROOOCTOoEcropofooxcook-00
Page #891
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza moma || nivirSe paraMparAya kAyapoSaNA ho hai, tA. pApakAryaniteM chur3Aya ina kAryaniviSe lgaaiie| hai / bahuri thorA bahuta jetA chUTatA jAne, titanA pApakArya chur3Aya samyakta vA aNuvratAdi | pAlanekA tinakoM upadeza dIjie hai| bahuri jina jIvanikai sarvathA AraMbhAdikakI icchA dUri / bhaI, tinakoM pUrvokta pUjanAdika kArya vA sarva pApakArya chur3Aya mahAvatAdi kAryanikA upadeza dIjie hai| bahari jinake kiMcit rAgAdika chUTatA na jAne, tinakoM dayA dharmopadeza pratika maNAdi kArya karanekA upadeza dIjie hai| jahAM sarvarAga dUri hoya, tahAM kichu karanekA kArya hI rahyA nAhIM / tAtai tinakoM kichU upadeza hI nAhIM / aisA kama jaannaa| bahuri caraNAnuyogaviNe kaSAyI jIvanikoM kaSAya upajAyakari bhI pApakoM chur3AIe hai, ara dharmaviSa lagAIe hai| jaise pApakA phala narakAdikake dukha dikhAya tinakoM bhaya kaSAya / upajAya pApakArya chur3AIe hai| bahuri puNyakA phala svargAdikake sukha dikhAya tinakoM lobhakaSAya upajAya dharmakAryaniviSai lagAIe hai| bahuri yaha jIva iMdriyaviSaya zarIra putra dhanAdika ke anurAgatai pApa karai hai, dharma parAGmukha rahai hai, tAtai indriyaviSayanikauM maraNa kalezAdikake kAraNa dikhAvanekari tinaviSe aratikathAya karAIye hai / zarIrAdikakoM azuci dikhAvanekari tahAM jugupsAkaSAya karAIe hai, putrAdikakoM dhanAdikake grAhaka dikhAya tahAM dveSa karAIe hai, vahuri dhanAdikakoM maraNa kalezAdikakA kAraNa dikhAya, tahAM aniSTacuddhi karAIe hai / ityA 427
Page #892
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza di upAya viSayAdiviSai tIvrarAga dUri honekAra tinakai pApakriyA chUTi dharmaviSai pravRtti ho | hai / bahuri nAmasmaraNa stutikaraNa pUjA dAna zIlAdikata isa lokaviSai daridrakaSTa dUra ho hai, putra dhanAdikakI prApti ho hai, aiseM nirUpaNakari tinakai lobha upajAya tina dharma kAryaniviSailagAIe hai / aiseM hI anya udAhaNa jaanne| yahAM prazna - jo koI kaSAya chur3Aya koI kaSAya karAvanekA prayojana kahA ? tAkA samAdhAna -- jaise roga to zItAMga bhI haiM ara jvara bhI hai| paraMtu koIke zItAMgate maraNa hotA jAne, sahAM vaidya hai so vAkai jvara honekA upAya karai / jvara bhae pIche vAkai jIvanekI AzA hoya, taba pIche jvarake bhI meTanekA upAya kareM / taiseM kaSAya tau sarva hI heya haiM, parantu koI jIvanakai kaSAyati pApakArya hotA jAnai, tahAM zrIguru haiM so unakai puNyakAryakoM kAraNabhUta kaSAya honekA upAya kareM, pIche vAke sAMcI dharmabuddhi jAne, taba pIche tisa kaMSAya meTanekA upAya kareM, aisA prayojana jAnanA / bahuri caraNAnuyogaviSai jaise jIvaM pApakoM chor3i dharmaviSaila, taise abhiprAya liye aneka yuktikari varNana karie haiM / tahAM laukika dRSTAnta yuktikari nyAyapaddhatike dvArA samajhAie hai / bahuri kahIM anyamata ke bhI udAharaNAdi dIjie hai / jaise sUktamuktAvalIviSai lakSmIkauM kamalavAsinI kahI, vA samudraviSai viSa aura lakSmI upajai haiM, tisa apekSA viSakI bhaginI kahI / aiseM hI anyatra kahie haiN| tahA~ koI 428
Page #893
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza udAharaNa jhUThe hU haiM, parantu sAMca prayojanakoM poSa haiM / tahA~ doSa nAhIM / yahA~ koU ka hai, kUMThakA tau doSa lAge hai / tAkA samAdhAna - jo mUMTha hai aura sAMce prayojanaka poSai hai, to usako jhUTha na kahie haiM aura jo sAMce bhI haiM aura jhUThe prayojanakoM poSa to vaha jhUTha hI haiM / aiseM alaMkArayukta nAmAdikaviSai vacana apekSA jhUTa sAMca nAhIM, prayojana apekSA ThasAMca hai| jaiseM tucchazobhAsahita nagarIko iMdrapurIkai samAna kahie hai, so jhUTha hai| paraMtu zobhAkA prayojanakoM poSai hai, tAtaiM jhUTha nAhIM / bahuri "isa nagarIviSai chatrahIkai daMDa hai anyatra nAhIM" aisA kahyA, so kUM hai / anyatra bhI daMDa denA pAIe hai, paraMtu tahAM zranyAyavAn thore haiM nyAyavAnakoM DhaMDa na dIjie haiM, aisA prayojanakoM poSai hai, tAtai jhUTha nAhIM / bahuri bRhaspati kA nAma 'suraguru' likheM vA maMgalakA nAma 'kuja' likheM, so aise nAma anyamata apekSA haiM / inakA akSarArtha hai, so jhUThA hai / paraMtu vaha nAma tisa padArthakoM pragaTa kare hai, tAtai jhUThA nAhIM / aiseM anya matAdikake udAharaNAdi dIjie haiM, so jhUTha haiM, paraMtu udAharaNAdikakA tau zraddhAna karAvanA hai nAhIM, zraddhAna tau prayojanakA karAvanA hai, so prayojana sAMcA hai, doSa hai nAhIM / bahuri caraNAnuyogaviSai chadmasthakI buddhigocara sthUlapanAkI |pekSA lokapravRttikI mukhyatA lie upadeza dIjie hai / bahuri kevalajJAnagocara sUkSmapanAkI apekSA na dIjie hai / jAtai tisakA AcaraNa na hoya sakai hai / aura yahAM AcaraNa karAvane v 426
Page #894
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kA prayojana hai / jaise aNuvratIkai trasahiMsAkA tyAga kahyA, ara vAkai strIsevanAdi kAryavirSe asahiMsA ho hai| yaha bhI jAne hai-jinavAnI viSe yahAM trasa kahe haiN| paraMtu yAkai trasa mAranekA / abhiprAya nAhI, ara lokavi jAkA nAma trasaghAta hai, tAkoM karai nAhIM / tAtai tisa apekSA / | vAkai trasahiMsA kA tyAga hai| bahuri munikai sthAvarahiMsAkA bhI tyAga kahyA, so muni pRthvI jalAdiviSai gamanAdi karai haiM, tahAM sarvathA trasakA bhI abhAva naahiiN| jAte trasajIvakI bhI / avagAhanA aisI choTI ho hai, jo dRSTigocara na hove / ara tinakI sthiti pRthvI jalAdi vissai| hI hai, so muni jinavAnIta jAne haiM, vA kadAcit avadhijJAnAdikAra bhI jAne haiN| paraMtu yAkai pramAdatai sthAvara trasahiMsAkA abhiprAya nAhIM / bahuri lokaviSai bhUmi khodanA aprAsuka jalate kriyA karanI ityAdi pravRttikA nAma sthAvarahiMsA hai, ara sthUla trasanike piidd'nekaa| nAma trasahiMsA hai, tAkI na karai / tAteM munikai sarvathA hiMsAkA tyAga kahie hai / bahuri aise| hI anRta steya abrahma parigrahakA tyAga kahyA / ara kevalajJAnakA jAnanekI apekSA asatyavacanayoga vAravAM guNasthAna paryaMta kahyA / adatta karmaparamANu Adi paradravyakA grahaNa teravAM | guNasthAna paryaMta hai| vedakA udaya navamaguNasthAnaparyaMta hai / aMtaraMgaparigraha dazamaguNasthAnaparyaMta hai| vAhyaparigraha samavasaraNAdi kevalIke bhI ho hai| paraMtu pramAdatai pAparUpa abhiprAya nAhI, ara lokapravRttivirSe tina kriyAnikari yaha jhUTha bole hai, corI karai hai, kuzIla seve hai, parigraha SAROOHOREOGoogle-0093YOOOOMEGROcr800-3800-360048600-260000000RRORECRoygoookECR650
Page #895
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza jAya, rAkhe hai, aisA nAma pAveM, ve kriyA inake haiM nAhIM / tAtai anRtAdikakA inake tyAga kahiye hai / bahuri jaiseM munike mUlaguganiviSai paMcaiMdriyanike viSayakA tyAga kayA / so jAnanA iMdriyani kA miTai nAhIM, ara viSayaniviSai rAgadveSa sarvathA dUri bhayA hoya, tau yathAkhyAta cAritra hoya , so bhayA nAhIM / paraMtu sthUlaparne viSayaicchAkA abhAva bhayA ra bAhya viSaya sAmagrI milane kI pravRtti dUri bhaI, tAtai yAkai iMdriyaviSaikA tyAga kayA / aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri vratI jIva tyAga vA AcaraNa karai hai, so caraNAnuyogakI paddhati anusAri vA lokapravRsike anusAra kareM hai / jaise kADhUneM prasahiMsAkA tyAga kiyA hai, tahAM caraNAnuyogaviSai vA lokaviSai jAko sahiMsA kahiye hai, tAkA tyAga kiyA, kevalajJAnakari jo trasa dekhie hai, tinakA tyAga bane nAhIM / tahAM trasahiMsAkA tyAga kiyA, tisarUpa manakA vikalpa na karanA manakari tyAga hai, vacana na bolanA so vacanakari tyAga hai, kAyakari na pravarttanA, so kAyakarityAga hai / aiseM anya tyAga vA grahaNa ho hai, so aisI paddhati lie hI ho hai, aisA jAnanA / yahAM prazna - jo karaNAnuyogaviSai kevalajJAna apekSA tAratamya kathana hai, tahAM chaThe | guNasthAnavAlekai sarvathA bAraha aviratinikA abhAva kalA, so kaise kayA / tAkA uttaraavirati bhI yogakaSAyaviSai garbhita the, paraMtu tahAM bhI caraNAnuyoga apekSA tyAgakA abhAva tisahIkA nAma avirati kayA hai / tAtaiM vahAM tinakA abhAva hai / manazca viratikA 431
Page #896
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza r goolerodereolz6/06COMEN abhAva kahyA, so munikai manake vikalpa ho haiM, paraMtu svecchacArI manakA pAparUpa pravRttikA abhAvateM manaaviratikA abhAva kahyA, aisA jAnanA / bahuri caraNAnuyogaviNe vyavahAra lokapravRtti apekSA hI nAmAdika kahie hai / jaiseM samyaktIko pAtra kahyA, mithyaatiiko| | apAtra kahyA / so yahAM jAkai jinadevAdikakA zraddhAna pAIe, so tau samyaktI, jAkai tinakA / zraddhAna nAhIM, so mithyAtI jAnanA / jAtai dAna denA caraNAnuyogaviSe kahyA hai, so caraNAnuyogahIko apekSA samyakta mithyAtva grahaNa karie hai / karaNAnuyoga apekSA samyakta mithyAtva graheM vo hI jIva gyAraveM guNasthAna ara vo hI aMtarmuhUrta meM pahile guNasthAna Avai, tahAM dAtAra pAtra apAtrakA kaise nirNaya kari sake / bahuri dradhyAnuyoga apekSA samyakta mithyAtva / graheM muni saMghavirSe dravyaliMgI bhI haiM, bhAvaliMgI bhI haiM / so prathama to tinakA ThIka honA | kaThina hai / jAte bAhyapravRtti samAna hai / ara jo kadAcit samyaktIkoM koI cihakari ThIka par3e ara vaha vAkI bhakti na kare, taba auranikai saMzaya hoya, jo yAkI bhakti kyoM na karI / aise vAkA mithyAdRSTIpanA pragaTa hoya, taba saMghavirSe viroSa upajai / tAtai yahAM vyavahAra samyakta mithyAtvakI apekSA kathana jAnaneM / yahAM koI prazna kare--samyaktI to dravyaliMgIkauM Apa hInaguNayukta mAne hai, tAkI bhakti kaise kare / tAkA samAdhAna- vyavahAradharmakA sAdhana dravyaliMgIle bahuta hai bhara bhakti karanI so bhI vyavahAra hI hai / ASSPOROOMSRTOOTGion-3600-3rocorticooterozcoopero 3800-90000000pcoodaco-0000000003COOTOSooracookcc00-80003600%a6000000002800
Page #897
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 1001 1300100 sAtai jaise koI dhanavAn hoya, parantu jo kulaviSai bar3A hoya tAka kula apekSA bar3A jAni tAkA satkAra kareM, taiseM Apa samyakkaguNasahita hai, paraMtu jo vyavahAradharmaviSai pradhAna hoya, tAka vyavahAradharmaM apekSA guNAdhika mAni tAkI bhakti karai hai / aisA jAnanA / bahuri aiseM hI jo jIva bahuta upavAsAdi kareM, tAqa tapakhI kahie hai / yadyapi jo koI dhyAna adhyayanAdi vizeSa kareM hai, so utkRSTa tapasvI hai / tathApi caraNAnuyogaviSai bAhyatapahIkI pradhAnatA hai / tAtaiM tisahIkoM tapasvI kahie hai / yAhI prakAra anya nAmAdika jAnaneM / aiseM hI anya aneka prakAra lie caraNAnuyogaviSai vyAkhyAnakA vidhAna jAnanA / aba dravyAnuyogaviSai kahie hai jIvanikai jIvAdi dravyanikA yathArtha zraddhAna jaise hoya, taiseM vizeSa yukti hetu dRSTAntAdikakA yahAM nirUpaNa kIjie hai / jAtai yAviSai yathArtha zraddhAna karAvanekA prayojana hai / tahAM yadyapi jIvAdi vastu abheda haiM, tathApi tinaviSai bhedakalpanAkari vyavahAratai dravya guNa paryAyAdikakA bheda nirUpaNa kIjie hai / so bhI yukta hai / bahuri pratIti dhanAvanekai artha aneka yuktiri upadeza dIjiye hai, athavA pramANanayakari upadeza dIjie haiM, bahuri vastukA anumAna pratyabhijJAnAdika karanekoM hetu dRSTAMtatAdika dIjie haiM / aiseM tahA~ vastukI pratIti karAvanekA upadeza dIjie hai / bahuri yahA~ mokSamArgakA zraddhAna karAvanekai artha 433
Page #898
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. hai| jIvAdi tatvanikA vizeSa yukti dRSTAMtAdikari nirUpaNa kIjie hai| tahAM khaparabhedavijJAnAprakAza dika jaise hoya, taiseM jIva ajIvakA nirNaya kIjie hai / bahuri vItarAgabhAva jaise hoya, taiseM zrAsravAdikakA svarUpa dikhAIe hai / bahuri tahAM mukhyaparne jJAna vairAgyakoM kAraNa AtmAnubhavanAdika tAkI mahimA gAIe hai| vahuri dravyAnuyogaviSai nizcaya adhyAtma upadezakI | pradhAnatA hoya, tahAM vyavahAradharmakA bhI niSedha kIjie hai / je jIva AtmAnubhavanake upAyako na kare haiM, ara vAhya kriyAkAMDaviSe magna haiM, tinakoM tahAMte udAsakari AtmAnubhavanAdiviSai lagAvanekauM vrata zIla saMyamAdikakA hInapanA pragaTa kIjie hai / tahAM aisA na jAni lenA, jo inakoM chor3i pApaviSe laganA / jAte tisa upadezakA prayojana azubhaviSai lagAvanekA nAhIM hai / zuddhopayogaviSa lagAvanekoM zubhopayogakA niSedha kIjie hai / yahAM koU kahai ki-adhyAtmazAstraniviSai puNya pApa samAna kahe haiM, tAteM zuddhopayoga hoya tau bhalA hI hai, na hoya to puNyaviSai lago vA pApaviSe lgo| tAkA uttr| jaise zUdrajAtiapekSA jATa cAMDAla samAna kahe, paraMtu cAMDAlate jATa kichu uttama hai| yaha aspRzya hai, vaha spRzya hai / taiseM baMdhakAraNa apekSA puNya pApa samAna haiM, paraMtu pApate / puNya kichu bhalA hai| vaha tInakaSAyarUpa hai, yaha maMdakaSAyarUpa hai| tAtai puNya chor3i pApaviSe laganA yukta nAhIM, aisA jAnanA / bahuri je jIva jinavimbabhaktyAdi kAryaniviNe hI || 434 aaNdhr-gov-00 ani nirNtrN pai raaN raaNNNNNNduku aanNttloo aNdN
Page #899
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 mo.mA. prakAza . GoBOHEco@oozcoopcropicfooERMOOccoodaevokpcoocc0000-00-456fook3Cookiefookccoot00000426/o0 magna haiM, tinakauM aAtmazrandrAnAdi karAvanekoM "dehavirSe deva hai, dehurAvi nAhIM" ityAdi u. |padeza dIjie hai| tahAM aisA na jAni lenA, jo bhakti chur3Aya bhojanAdikatai Apako sukhI karanA / jAte tisa upadezakA prayojana aisA nAhIM hai| aise ho anya vyavahArakA niSedha / tahAM kiyA hoya, tAkauM jAni pramAdI na honA / aisA jAnanA,-je kevala vyavahAraviSai hI , | magna haiM, tinakoM nizcayaruci karAvanekai artha vyavahArakoM hIna dikhAyA hai| bahuri tina hii| |zAstraniviSai samyagdRSTIke viSaya bhogAdikakoM baMdhakAraNa na kahyA, nirjarAkA kAraNa khyaa| so yahAM bhoganikA upAdeyapanA na jAni lenaa| tahAM samyAdRSTIkI mahimA dikhAbanekauM je tIbrabaMdhake kAraNa bhogAdika prasiddha the, tina bhogAdikauM hotasata bhI zraddhAnazaktike | balate maMdabaMdha hone lagA, tAkauM to ginyA nAhIM ara tisahI valatai nirjarA vizeSa hone | lagI, tAtai upacAratai bhoganikoM bhI baMdhakA kAraNa na kahyA, nirjarAkA kAraNa kahyA / vicAra kie bhoga nirjarAke kAraNa hoya, tau tinakauM chor3i samyagdRSTI munipadakA grahaNa, kAhekauM karai / yahAM isa kathanakA itanA hI prayojana hai-dekho, samyatvakI mahimA jAke balatai bhoga bhI apane guNakauM na kari sake haiM / yA prakAra aura bhI kathana hoya, tau tAkA yathArthapanA jAni lenA / bahuri dravyAnuyogaviSe bhI caraNAnuyogavat grahaNa tyAga karavAnekA prayojana hai / tAteM chadmasthake buddhigocara pariNAmanikI apekSA hI tahAM kathana kIjie hai| 435 nagopcorporaROPORoopcoomce-crop
Page #900
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ockonkacootosrooprocer-Raceracookicsooksonaconcroporoscope itanA vizeSa hai, jo caraNAnuyogavirSe to bAdhakriyAko mukhyatAkari varNana karie hai, ara dravyAnuyogaviSe AtmapariNAmanikI mukhyatAkari nirUpaNa kIjie hai-karaNAnuyogavat sUkSmavarNana na kIjie hai / tAke udAharaNa kahie hai____upayogake zubha azubha zuddha aise tIna bheda kahe / tahAM dharmAnurAgarUpaM pariNAma so |zubhopayoga, pApAnugaga vA dveSarUpa pariNAma so azubhopayoga, ara rAgadveSarahita pariNAma so zuddhopayoga, aise kahyA / so isa chadmasthake pariNAmanikI apekSA yaha kathana hai / karaNInu| yogaviSai kaSAyazakti guNasthAnAdiviSe saMkraza vizuddha pariNAma nirUpaNaM kiyA hai, so vivakSA yahAM nAhIM hai / karaNAnuyogavirSe to rAgAdirahita zuddhopayoga, yathAkhyAtacAritra bhae hoya, so mohakA nAza bhae svayameva hogA / nIcalI avasthAvAlA zuddhopayoga sAdhana kese kareM / ara dravyAnuyogavirSe zuddhopayoga karanehIkA mukhya upadeza hai, tAtai yahAM chanastha jisa kAlaviSa buddhigocara bhakti Adi vA hiMsA Adi kAryarUpa pariNAmanikoM chur3Aya AtmAnubhavanAdi kAryaniviSe pravatte, tisa kAla tAko zuddhopayogI kahie / yadyapi yahAM kevalajJAnagocara sUkSma | rAgAdika haiM, tathApi tAkI vivakSA yahAM na kahI, apanI buddhigocara rAgAdika chor3i tis| apekSA yAkauM zuddhopayogI kahyA hai / aise hI svaparazraddhAnAdika bhae samyaktAdika kahe, so| buddhigocara apekSA nirUpaNa hai| sUkSma bhAvanikI apekSA guNasthAnAdiviSa samyaktAdikakA BEGeopcloo080pcrookGOOJORMOOracto000000000000000000000000000000otapakti+0a8001nde RECOR
Page #901
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza aaniNci nNduni shni nirUpaNa karaNAnuyogavi pAIe hai| aise hI anyatra jAnaneM / tAte dravyAnuyogake kathanakI karaNAnuyogate vidhi milAyA cAhie, so kahIM to mile kahIM na mile / jaise yathAkhyAtacAritra bhae, to doU apekSA zuddhopayoga hai, bahuri nIcalI dazAviSa dravyAnuyoga apekSA to kadAcit zuddhopayoga hoya ara karaNAnuyoga apekSA sadA kAla kaSAyaaMzake sadbhAvateM zuddhopayoga nAhIM / aiseM hI anya kathana jAni lenA / bahuri ,vyAnuyogavi paramataviSe / / kahe tattvAdika tinakoM asatya dikhAvaneke artha tinakA niSedha kIjie hai, tahAM dveSabuddhi na jAnanI / tinako asatya dikhAya satya zraddhAna karAvanekA prayojana jAnanA / aise hI aura / / bhI aneka prakArakari dravyAmuyogavirSe vyAkhyAnakA vidhAna kiyA hai| yA prakAra cyAroM anuyogake vyAkhyAnakA vidhAna kahyA, so koI graMthaviSai eka anuyogakI, koI virSe doyakI koI viSe tInakI, koI viSe cyAroMkI pradhAnatA lie vyAkhyAna ho hai / so jahAM jaisA saMbhaba, tahAM taisA samajha lenaa| aba ina anuyoganiviSa kaisI paddhatikI mukhyatA pAIe hai, so kahie 00060000/- 40040100000000000005 aaph prathamAnuyogaviSai to alaMkArazAstranikI vA kAvyAdi zAstranikI paddhati mukhya hai / / jAte alaMkArAdita mana raMjAyamAna hoya / sUbhI bAta kaheM aisA upayoga lAge nAhIM, jaisA / 437
Page #902
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | alaMkArAdi yuktisahita kathanate upayoga lAgai / bahuri parokSa vAtakoM kichU adhikatAkari nirUpaNa karie, to vAkA svarUpa nIkeM bhAsai / bahuri karaNAnuyogaviNe gaNita Adi zAstra| niko paddhati mukhya hai / jAte tahAM dravya kSetra kAla bhAvakA pramANAdika nirUpaNa kIjie hai / so gaNita graMthanikI Amnayata tAkA sugama jAnapanA ho hai / bahuri caraNAnuyogavirSe subhASita nItizAstranikI paddhati mukhya hai / jAte yahAM acaraNa karAvanA hai, so lokapravRttike anusAra nItimArga dikhAe vaha Acarana karai / bahuri dravyAnuyogavirSe nyAyazAstranikI | paddhati sukhya hai / jAte yahAM nirNaya karanakA prayojana hai ara nyAyazAstraniviSai nirNaya kara| nekA mArga dikhAyA hai| aiseM ina anuyoganiviSa paddhati mukhya hai| aura bhI aneka | | paddhati lie vyAkhyAna inaviSai pAIe hai / yahAM koU kahai-alaMkAra gaNita nIti nyAyakA to jJAna paMDitatanike hoya, tucchabuddhi samajheM nAhIM, tAte sUdhA kathana kyoM na kiyaa| | tAkA uttara1. zAstra hai so mukhyate paMDita ara caturanike abhyAsa karane yogya hai / so alaMkArAdi | AmnAya lieM kathana hoya, to tinakA mana lAge / bahuri je tucchatruddhi haiM, tinakoM paMDita | samajhAya deN| ara je na samajhi sake, tau tinakoM mukhateM sUdhA hI kathana kaheM / paraMtu graMtha|nimeM sUdhA kathana likheM vizeSabuddhi tinakA abhyAsaviSe na pravatta / tAteM alaMkArAdi AmnAya ||438
Page #903
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 000 000 lie kathana kIjie hai / aiseM ina cyAri anuyoganikA nirUpaNa kiyA / bahuri janamataviSai ghane zAstra tau ina cyArau anuyoganiviSe garbhita haiM / bahuri vyAkaraNa nyAya chaMda koSAdika zAstra vA vaidyaka jyotiSa vA maMtrAdi zAstra bhI jinamataviSai pAIe hai / tinakA kahA prayojana hai, so sunahu - vyAkaraNa nyAyAyAdikakA abhyAsa bhae anuyogarUpa zAstranikA abhyAsa hoya sakai hai / tAteM vyAkaraNAdika zAstra kahe haiM / koU kahai, - bhASArUpa sUdhA nirUpaNa karate tau vyAkaraNAdikakA kahA prayojana thA / tAkA uttara bhASA tau apabhraMzarUpa azuddha vANI hai| deza dezaviSai aura aura hai so mahaMtapuruSa zAstranivi aisI racanA kaise kareM / bahuri vyAkaraNa nyAyAdikakari jaisA yathArtha sUkSma artha nirUpaNa ho hai, taisA sUdhI bhASAviSai hoya sakai nAhIM / tAtaiM vyAkaraNAdi AmnAyakari varNana kiyA hai / so apanI buddhianusAra thorA bahuta inakA abhyAsakari anuyogarUpa prayojanabhUta zAstranikA abhyAsa karanA / bahuri vaidyakAdi camatkArateM jinamatakI prabhAvanA hoya vA auSadhAdikateM upakAra bhI bane, athavA je jIva laukika kAryaciSai anurakta haiM, te vaidyakAdika camatkArateM jainI hoya pIche sAMcA dharma pAya apanA kalyANa kareM / ityAdi prayojana lie vaidyakAdi zAstra kahe haiN| yahAM itanA hai--e bhI jinazAstra hai, aisA jAni inakA abhyAsa 436
Page #904
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza viSe bahuta laganA nAhIM / jo bahuta buddhi" inakA sahaja mAnanA hoya, ara inakauM jaane| Apake rAgAdika vikAra vadhate na jAne, to inakA bhI jAnanA hohu / anuyoga zAstravat e zAstra bahuta kAryakArI naahiiN| tAteM inakA abhyAsakA vizeSa udyama karanA yukta || naahiiN| yahAM prazna-jo aise hai, to gaNadharAdika inakI racanA kAhekoM karI / tAkA anNcin uNgrN praarNbhN kaanuNdaaN anuraagN - pUrvokta kiMcitprayojana jAniinakI racanA karI / jaise bahuta dhanavAn kadAcitstokakAryakArI vastukA bhI saMcaya karai / bahuri thorA dhanavAn una vastunikA saMcaya kareM, toM dhana to tahAM lagi jAya, bahutakAryakArI vastukA saMgraha kAhata karai / taiseM bahuta buddhimAn gaNadharAdika kathaMcit stokakAryakArI vaidyakAdi zAstranikA bhI saMcaya kareM / thorA buddhimAn unakA || abhyAsavirSe lAgai, to buddhi tI tahAM lagi jAya, bhara utkatkRSTa kAryakArI zAstranikA / abhyAsa kaise karai / bahuri jaise maMdarAgI tau purANAdiviSe zrRMgArAdi nirUpaNa kare, to bhI / vikArI na hoya / tIbarAgI taiseM zrRMgArAdinirUpe, to pApa hI bAMdhe / taiseM maMdarAgI gaNadharAdika haiM, te vaidyakAdi zAstra nirUpaiM, to bhI vikArI na hoya, ara tInarAgI tinakA abhyAsa| viSai lagi jAya, to rAgAdika vadhAya pApakarmakoM baaNdhe| aiseM jAnanA / yA prakAra jainamatake | upadezakA svarUpa jAnanA / - aNdulooni siNpulu
Page #905
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 992200100 sa inaviSai doSakalpanA koI kareM hai, tAkA nirAkaraNa karie hai ---- koI jIva kahai hai - prathamAnuyoga viSe zrRMgArAdikakA vA saMgrAmAdikaka bahuta kathana kareM, tinake nimitta rAgAdika badhi jAya, tAtaiM aisA kathana na karanA thA / aisA kathana sunanA nAhIM / tAkauM kahie hai -- kathA kahanI hoya, taba tau sarva hI avasthAkA kathana kiyA cAhie | bahuri jo alaMkArAdikari badhAya kathana kareM haiM, so paMDitanike vacana yukti lieM hI nikasaiM / ara jo tU kahegA, saMbaMdha milAvaneMkoM sAmAnya kathana kiyA hotA, vadhAya kari kathana kAkauM kiyA / tAkA uttara jo parokSakathanakoM badhAya kahe binA vAkA svarUpa bhAsai nAhIM / bahuri pahale to bhoga saMgrAmAdi aiseM kie, pIche sarvakA tyAgakara muni bhae, ityAdi camatkAra taba hI bhAse, jaba vadhAya kathana kIjie / bahuri tU kahai hai, tAke nimittateM rAgAdika badhi jAMya, so jaise koU caityAlaya banAvai, so vAkA tau prayojana tahAM dharmakArya karAvanekA hai| ara koI pApI tahAM pApakArya karai, tau caityAlaya banAvanevAlAkA tau doSa nAhIM / taiseM zrIguru purANAdiviSai zrRMgArAdi varNana kie, tahAM unakA prayojana rAgAdi karAvanekA tau hai nAhIM--dharmaviSailagAvanekA prayojana hai / arakoI pApI dharma na kare, ara rAgAdika hI vadhAtre, tau zrIgurukA kahA dona hai / bahuri jo tU kahai - jo rAgAdikakakA nimitta hoya, so kathana hI na 441
Page #906
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. prakAza -- karanA thaa| tAkA uttara--- . sarAgI jIvanikA mana kevala vairAgyakathAnaviSe lAge nAhI, tAteM jaise bAlakoM batAsAkai Azraya auSadhi dIjie, taise sarAgIko bhogAdikathanakai Azraya dharmavirSe ruci| karAIe hai / bahuri tU kahegA--aise hai, to virAmI puruSanikoM to aise graMthanikA abhyAsa | karanA yukta nAhIM / tAkA uttara-- jinakai aMtaraMgaviSai rAgabhAva nAhI, tinake zrRMgArAdi kathana suneM rAgAdi upaje ho nAhIM / yaha jAnai, aise hI yahAM kathana karaneko paddhati hai| bahuri tU kahaigA-jinakai zrRMgArAdi kathana suneM rAgAdi hoya Avai, tinakoM to vaitA kathana sunanA yogya naahiiN|| tAkA uttara jahAM dhanahIkA to prayojana ara jahAM tahAM dharmako poSai, aise jainapurANAdika tinavirSe prasaMga pAya zrRMgArAdikakA kathana kiyA, tAko sune bhI jo bahuta rAgI bhayA, to vaha anytr| kahAM virAgI hogA, purANa sunanA chor3i aura kArya bhI aisA hI karegA, jahAM bahuta rAgAdi hoya / tAte vAkai bhI purANa suneM thorA bahuta dharmabuddhi hoya to hoya aura kAryaniteM yaha kArya bhalA hI hai| bahuri koI kahai-prathamAnuyogaviSai anya jIvaniko kahAnI hai, vAne nA kahA prayojana sadhai hai / tAko kahira hai -6000pcfoo8000080pcomicrookaooooooooo-00000196/oREC100-3600kgeOpteokalsdoog samasAmAnya nAma
Page #907
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 1000010 * jaise kAmI puruSanikI kathA suneM Apake bhI kAmakA prema badhe haiM, taiseM dharmAtmA puruSanikI prakAza kathA suneM Apake dharmakI prIti vizeSa badhe hai / tAteM prathamAnuyoga kA abhyAsa karanA yogya hai / bahuri keI jIva kaheM haiM--karaNAnuyoga viSe guNasthAna mArgaNAdikakA vA karmaprakRtinikA kathana kiyA, vA trilokAdikakA kathana kiyA, so tinakoM jAni liyA 'yaha aiseM hai' 'yaha aiseM haiM' vAmeM apanA kArya kahA siddha bhayA / ke sau bhakti karie, ke vrata dAnAdi karie, kai AtmAnubhavana karie, inateM apanA bhalA hoya / tAkauM kahie hai paramezvara tau vIratAga haiM / bhakti kieM prasanna hoyakari kichU karate nAhIM / bhakti karate maMdakapAya ho hai, tAkA svayameva uttama phala ho hai / so karaNAnuyogakai abhyAsaviSai tisateM bhI adhika maMda kaSAya hoya sake hai, tAtai yAkA phala uttama ho hai / bahuri batadAnAdika tau kaSAya ghaTAvaneke bAhya nimittakA sAdhana hai, kAra caraNAnuyogakA abhyAsa kieM tahAM upayoga lagi jAya, taba rAgAdika dUri hoMya, so yaha aMtaraMga nimittakA sAdhana hai / tAteM yaha vizeSa kAryakArI hai / vratAdika dhAri adhyayanAdi kIjie hai / bahuri AtmAnubhava sarvottama kArya hai / paraMtu sAmAnya anubhavaviSai upayoga bhai nAhIM, para na bhai taba anya vikalpa hoya / tahAM karaNAnuyogakA abhyAsa hoya, tau tisa vicAraviSai upayogako lagAveM / yaha vicAra. varttamAna bhI rAgAdika ghaTAve hai / ara AgAmI rAgAdika ghaTAvanekA kAraNa hai / tAtai yahAM (la ra
Page #908
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 400002001081-3800101000ROHORRORORisdom anNtN-X000 100000 upayoga lagAvanA / jIva karmAdikake nAnA prakAra bheda jAneM, tinavirSe rAgAdikaranekA prayojana nAhIM, tAtai rAgAdi badhai nAhIM / vItarAga honekA prayojana jahAM tahAM pragaTa hai, tAtai rAMgAdi / | miTAvanerko kAraNa hai| yahAM koU kahai-koI to kathana aisA hI hai, paraMtu dvIpa smudraadikke| yojanAdi nirUpe, tinameM kahA siddhi hai / tAkA uttara tinakoM jAneM kicha tinaviSa iSTa aniSTa buddhi na hoya, tAteM pUrvokta siddhi ho hai| bahuri vaha kahai hai, aise hai, to jisate kichU prayojana nAhIM, aisA pASANAdikoM bhii| jAneM tahAM iSTa aniSTapano na mAnie hai, so bhI kAryakArI zyA / tAkA uttara____ sarAgI jIva rAgAdi prayojanavinA kAhUkoM jAnanekA udyama na karai / jo svayameva unkaa| jAnanA hoya, to aMtaraMga rAgAdikakA abhiprAyake bazakari tahAMte upayogakoM char3AyA hI cAhai hai / yahA~ udyamakari dvIpa samudrAdikauM jAne hai, tahAM upayoga lagAvai hai / so rAgAdi, ghaTeM aisA kArya hoya / bahuri pASANAdikaviNe Ine lokakA koI prayojana bhAsi jAya, toM rAgAdika hoya Avai / ara dvIpAdikaviSa isa loka sambandhI kArya kichu nAhIM / tAte rAgAdikakA kAraNa nAhIM / jo svargAdikakI racanA suni tahAM rAga hoya, to paralokasaMbaMdhI hoya / / tAkA kAraNa puNyakauM jAne, taba pApa chor3i puNyaviSai pravarDa / itanA hI naphA hoya / bahuri dvIpAdikake jAne yathAvat racanA bhAse, ta, anyamatAdikakA kahyA jhUTha bhAse, satya zraddhAnI OloH0051800981008/OampoojalooHOTEcool 00000/- aarNaaNjnN
Page #909
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza | hoya / bahuri yathAvat racanA jAna kari bhrama miTeM upayogakI nirmltaa|hoy, tAtai yh| abhyAsa kAryakArI hai / bahuri keI kahai haiM--karaNAnuyogaviSa kaThinatA dhanI, tAteM tAkA abhyAsaviSa kheda hoya / tAkauM kahie hai jo vastu zIghra jAnane meM Ave, tahAM upayoga ulajhe nAhI, ara jAnI vastuko vAraMvAra jAnanekA utsAha hoya nAhIM, taba pApakAryaniviSa upayoga lagi jAya / tAteM apanI buddhi / anusAra kaThinatAkari bhI jAkA abhyAsa hotA jAne, tAkA abhyAsa karanA / ara jAkA | abhyAsa hoya hI sakai nAhI, tAkA kaise kareM / bahuri tU kahai hai-kheda hoya, so pramAdI rahane meM to dharma hai nAhI / pramAdateM sukhiyA rahie, tahAM to pApa hoya / tAtai dharmakai artha udyama karanA hI mukta hai / yA vicAra karaNAnuyogakA abhyAsa krnaa| , a bahuri keI jIva kahai haiM--caraNAnuyogaviSa bAhya vratAdi sAdhanakA upadeza hai, so inateM #kicha siddhi nAhIM / apane pariNAma nirmala cAhie, bAhya cAho jaise pravattau / tAte yA upa-11 dezate parAGmukha rahe haiM / tinakoM kahie hai-mAtmapariNAmanikai aura bAhya pravRttikai nimitta / naimittika sambandha hai / kyoMki chadmasthake kriyA pariNAmapUrvaka ho hai / kadAcit vinA pariNAma || hai koI kriyA ho hai, so paravazate ho hai / apane udyamakari kArya karie ara kahie pariNAma isarUpa nAhIM hai, so yaha bhrama hai / athavA bAhya padArthanikA Azraya pAya pariNAma hoya sake / 415
Page #910
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza haiM / tAtai pariNAma meTanekai artha bAhyavastukA niSedha karanA samayasArAdiviSai kayA hai / isa hI vAstai rAgAdibhAva ghaTe bAhya aise anukamateM zrAvaka munidharma hoya haiM / athavA aiseM zrAvaka munidharma aMgIkAra kieM paMcama SaSTama guNasthAnaniviSe rAgAdi ghaTAvanerUpa pariNAmanikI prApti hoya hai / aisA nirUpaNa caraNAnuyogaviSai kiyA / bahuri jo vAhya saMyamateM kichU siddhi na hoya, sau sarvArthasiddhike vAsI deva samyagdRSTI bahutajJAnI tinakai tau cauthA guNasthAna hoya, ara gRhastha zrAtraka manuSyakai paMcama guNasthAna hoya, so kAraNa kahA / bahuri taurthaMkarAdika gRhasthapada chor3i kAheko sayama graheM / tAteM yaha niyama hai -- bAhya saMyama sAdhanavinA pariNAma nirmala na hoya sake haiN| tAtai vAhya sAdhanakA vidhAna jAnanekauM caraNAnuyogakA abhyAsa avazya kiyA cAhie / bahuri keI jIva kaheM -- jo dravyAnuyogaviSai vratasaMyamAdi vyavahAradharmakA hInapanA pragaTa kiyA hai / samyagdRSTIke viSaya bhogAdikakauM nirjarAkA kAraNa kayA hai / ityAdi kathana suni jIva haiM, so svacchanda hoya puNya chor3i pApaviSai pravateMge, tAtai inakA bAMcanA sunanA yukta nAhIM / tAkauM kahie hai-- jaiseM gardabha mizrI khAeM marai, to manuSya tau mizrI khAnA na chor3eM / taiseM viparItabuddhi adhyAtmagraMtha suni svacchanda hoya, tau vivekI tau adhyAtmagraMthanikA abhyAsa na chodd'e| itanA kareM -jAqoM svacchaMda hotA jAne, tAkoM jaise vaha svacchaMda na hoya taiseM upadeza de / goo 446
Page #911
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. vahuri adhyAtmagraMthaniviSa bhI svacchaMda honekA jahAM tahAM niSedha kIjie hai. tAte jo niike| | tinako sunai, so to svacchaMda hotA nAhIM / bhara eka bAta suni apane abhiprAyate koU svacchaMda hoya, to graMthakA to doSa hai nAhIM, usa jIvahIMkA doSa hai / bahuri jo jhUThA | doSakI kalpanAkari adhyAtmazAstrakA bAMcanA sunanA niSedhiye to mokSamArgakA mUla | upadeza tau tahAM hI hai| tAkA nivedha kieM modamArgakA niSedha hoya / jaiseM meghavarSA bhae vahuta jIvanikA kalyANa hoya, ara kAhakai ulaTA ToTA par3e to tisakI mukhyatAkari meghakA | to niSedha na karanA / taiseM sabhAviSai adhyAtma upadeza bhaeM bahuta jIvanikoM monamArgakI prApti hoya ara kAike ulaTA pApa pravatta, tau tisakI mukhyatAkari adhyAtmazAstranikA | to niSedha na karanA / bahuri adhyAtmagraMthanite' koU khacchaMda hoya, so to pahale bhI mithyA| dRSTI thA, aba bhI miyAdRSTI hI rahyA / itanA hI ToTA par3e, jo sugati na hoya kugati | hoya / ara adhyAtma upadeza nahIM bhaeM bahuta jIvanikai mokSamArgakI prAptikA abhAva hoya, so yAmeM ghane jIvanikA ghanA burA hoya / tAteM adhyAtma upadezakA niSedha na krnaa| bahuri koU kahai hai-jo dravyAnuyogarUpa adhyAtma upadeza hai, so utkRSTa hai / so UMcI dazAkoM prAta hoMya, tinako kAryakArI hai, nIcalI dazAvAlokoM to vrata saMyamAdikakA hI | upadeza denA yogya hai / tAko kahie hai-jinamatavirSe to yaha paripATI haiM, jo phle| 447 -
Page #912
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza fonMAGAROOMorronser/mangrera-BHOOADxoodoopcreoserongero+Ho+tBROOKaskoolatakarana samyakta hoya pIche vrata hoya / so samyakta svaparakA zraddhAna bhae hoya, ara so zraddhAna dravyAnuyogakA abhyAsa kie hoya / tAteM pahale dravyAnuyogakai anusAra zraddhAnakari samyadRSTI hoya, pIche caraNAnuyogakai anusAra vratAdika dhAri vratI hoya / aiseM mukhyapane to nIcalI dazAviSe hI dravyAnuyoga kAryakArI hai, gauNapanai jAkoM mokSamArgakI prApti hotI || na jAnie, tAkoM pahale koI vratAdikakA upadeza dIjie hai / jAte UMcI dayAvAloMkoM adhyAtma upadeza abhyAsa yogya hai, aisA jAni nIcalIdazAvAloMkoM thaaNte| parAGmukha honA yogya nAhIM / bahuri jo kahoge, UMcA upadezakA svarUpa nIcalI dazAvAloMkauM bhAsai naahiiN| tAkA uttara-- aura to aneka prakAra caturAI jA. ara yahAM murkhapanA pragaTa kIjie, so yukta nAhIM / abhyAsa kieM svarUpa nIke' bhAsa hai / apanI buddhi anusAra thorA bahuta bhAse, paraMtu sarvathA nirudyamI honekoM poSie, so tau jinamArgakA dveSI honA hai| bahuri jo kahoge, abAra kAma nikRSTa hai, tAteM utkRSTa adhyAtmakA upadezakI mukhyatA na karI / tAkauM kahie / hai, abAra kAla sAkSAt mokSa honekI apekSA nikRSTa hai, AtmAnubhavanAdikakari samyaktAdikakA honA abAra manaiM nAhIM / tAte' ArajAnubhavanAdikakai artha dravyAnuyogakA avazya abhyAsa karanA / soI pAhuiviSa ( mokSapADuGameM ) kahyA hai 448
Page #913
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ajavi tirayaNasuddhA appAjjhAUNa jaMti surloye| loyaMte devattaM taccha cuyA NibbudiM jaMti // 77 // yAkA artha-abahU trikaraNakari zuddha jIva AtmAkoM dhyAyakari svargalokavi prApta ho haiM, vA lokAMtikaviSai devapaNo pAvai haiM / tahAMte cyuta hoya mokSa jAya haiM / tAteM isa | kAlaviSe bhI dravyAnuyogakA upadeza mukhya cAhie / bahuri kAI kahai hai-drvyaanuyogvissai| | adhyAtmazAstra haiM, tahAM khaparabheda vijJAnAdikakA upadeza diyA, so to kAryakArI bhii| ghanA aura samajhimeM bhI zIghra Avai / paraMtu dravyaguNaparyAyAdikakA vA anyamatake kahe tattvAdikakA nirAkaraNakari kathana kiyA, so tinakA abhyAsate vikalpa vizeSa hoya / bahuta prayAsa kie jAnanemeM Avai / tAteM inakA abhyAsa na karanA / tinakauM khie| Octoo-0000000200090foo%20fooECHROTEClockoo360HSMOOHS600186100660626002coortooretoot samma sAmAnya jAnanete vizeSa jAnanA balavAn hai / jyoM jyauM vizeSa jAne tyoM tyoM vastukhabhAva nirmala bhAse, zraddhAna dRr3ha hoya, rAgAdi ghaTe, tAtai tisa abhyA-1 savirSe pravarttanA yogya hai / aiseM cyAsyoM anuyoganivirSe doSakalpanAkari abhyAsate praang-1| mukha honA yogya naahiiN| bahuri byAkaraNa nyAyAdika zAstra haiM, tinakA bhI thorA bahuta abhyAsa karanA / jAta 446
Page #914
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA mo.maa.|| inakA jJAnavinA bar3e zAstranikA artha bhAse nAhIM / bahuri vastukA bhI svarUpa inakI paddhati prakAza || jAne jaisA bhAse, taisA bhASAdikakari bhAse nAhIM / tAte paraMparA kAryakArI jAni inakA bhI abhyAsa karanA / paraMtu inahIviSai phasi na jAnA / kichu inakA abhyAsakari prayojanabhRta zAstranikA abhyAsaviSai pravartanA / bahuri vaidyakAdi zAstra haiM, tinateM mokSamArgaviNe kichu / prayojana hI nAhIM / tAteM koI byavahAra dharmakA abhiprAyateM binAkheda inakA abhyAsa hoy| M] jAya, to upakArAdi karanA, pAparUpa na pravarttanA / ara inakA abhyAsa na hoy|| to mati hohu, vigAra kichU naahiiN| aiseM jinamatake zAstra nirdoSa jAni tinakA upadeza mAnanA / / aba zAstraniviNe apekSAdikakoM na jAne paraspara virodha bhAse, nAkA nirAkaraNa kI-10 jie hai / prathamAdi anuyoganikI AmnAyakai anusAri jahAM jaise kathana kiyA hoya, thaaN| se jAni lenA ara anuyogakA kathanateM anyathA Ani saMdeha na krnaa| vaise kahIM tau nirmala / samyagdRSTIhIke zaMkA kAMkSA vicikitsAkA prabhAva kahyA, kahIM bhayakA AThavAM guNasthAna paryaMta, lobhakA dazamA paryaMta, jugupsAkA AThavAM paryaMta udaya kahyA / tahAM viruddha na jAnanA / zraddhA-11 napUrvaka tIba zaMkAdikakA samyagdRSTIke abhAva bhayA, athavA mukhyaparne samyagdRSTI zaMkAdi na karai, tisa apekSA caraNAnuyogaviSe zaMkAdikakA samyagdRSTIke abhAva kasA / bahuri sUkSmazakti / 0000000000002oogcpmac00000000000-00-00-000-acrookado0000000000000-Ordost BISROo@ookGMOOTHoroaddookaconiadiosoredoo-80003coopcMOOHEcoopc00000000000038lodig
Page #915
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- mo.mA. apekSA bhayAdikakA udaya aSTamAdi guNasthAna paryaMta pAIe haiN| tAtakaraNAnuyogavirSe tahAM prakAza paryaMta tinakA sadbhAva khyaaH| aise hI anyatra jAnanA / pUrva anuyoganikA upadezavidhAnaviSe / kaI udAharaNa kahe haiM, te jAnane, athavA apanI buddhite samajhi lenA / bahuri eka hI anuyogavirSe vivinAke vazate anekarUpa kathana karie hai / jaiseM karaNAnuyogaviSe pramAdanikA saptama | guNasthAnaviSai prabhAva kahyA, tahAM kaSAya pramAdake bheda kahe / bahuri tahAM hI kaSAyAdikakA / sadbhAva dazamadi guNasthAna paryaMta kahyA, tahAM viruddha na jAnanA / jAteM yahAM pramAdaniviSe to| je zubha azubha bhAvanikA abhiprAya lieM kaSAyAdika hoya, tinakA grahaNa hai / so saptama | guNasthAnaviya aisA abhiprAya dUri bhayA, tAtai tinakA tahAM abhAva kahyA / bahuri sUkSmAdi bhAvanikI apekSA tinahIkA dazamAdi guNasthAna paryaMta sadbhAva kahyA hai / bahuri caraNAnuyoga| viSai corI parastrI Adi saptavyasanakA tyAga prathama pratimAvi kahyA, bahuri tahAM hI tinkaa|| / tyAga dvitIya pratimAviSe kahyA / tahAM viruddha na jAnanA / jAte saptavyasanaviSai to corI Adi kArya aiseM grahe haiM, jinakari daMDAdika pAve, lokavirSe atiniMdA hoya / bahuri pratanivirSe / |corI Adi tyAga karaneyogya aise kahe haiM, je gRhasthadharmavirSe viruddha hoya, vA kiMcit lokaniya | hoya / aisA artha jAnanA / aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri nAnA bhAvanikI sApekSate eka hai| hI bhAvakoM anya anya prakAra nirUpaNa kIjie hai| jaise kahIM tau mahAtratAdika caaritrke| 151
Page #916
--------------------------------------------------------------------------
________________ Souncer prakAza s onscio-para mo.mA. bheda kahe, kahIM mahAvatAdi hote bhI dravyaliMgIkauM asaMyamI kahyA, tahAM viruddha na jAnanA / jAte samyagjJAnasahita mahAvatAdika tau cAritra hai, ara ajJAnapUrvaka vratAdika bhaeM bhI asaMyamI hI hai / bahuri jaise paMca mithyAtvaniviSe bhI vinaya kahyA, ara bAraha prakAra tapaniviSa bhI vinaya kahyA, tahAM biruddha na jAnanA / jAte vinaya karane yogya nAhI, tinako bhI | vinayakari dharma mAnanA, so to vinaya mithyAtva hai ara dharmapaddhatikari je vinaya karane yogya | haiM, tinakA yathAyogya vinaya karanA, so vinaya tapa hai / bahuri jaise kahIM to abhimAnakI / / / niMdA karI, kahIM prazaMsA karI, tahAM viruddha na jAnanA / jAte mAnakaSAyateM ApakoM UMcA / | manAvanekai artha vinayAdi na kareM, so abhimAna tauM niMdya hI hai, ara nirlobhapanAte dInatA / / Adi na karai, so abhimAna prazaMsA yogya hai / bahuri jaise kahIM caturAIkI niMdA karI, khiiN|| prazaMsA karI, tahAM viruddha na jAnanA / jAte mAyAkaSAyatai kAhakA Thiganeka artha caturAI hai| | kIjie, so to niMdya hI hai ara viveka lieM yathAsaMbhava kArya karaneviSai jo caturAI hoya, so | zlAghya hI hai / aise hI anyatra jAnanA / bahuri eka hI bhAvakI kahIM to usateM utkRSTabhAvakI apekSAkari niMdA karI hoya, ara kahIM tisate hInabhAvakI apekSAkari prazaMsA karI hoya, tahAM / viruddha na jAnanA / jaise kisI zubhakriyAko jahAM niMdA karI hoya, tahAM to tisate uMcI || zubhakriyA vA zuddhabhAva tinakI apekSA jAnanI, bhara jahAM prazaMsA karI hoya, tahAM tisate | Disaa0-80010000000000000000000000000002EXoolatfoodscoolgado0000000000000003 -00000000000000niNg 2
Page #917
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA. prakAza - -200458600cmoms.croscgoogleoopcroMEGYOOO%800x2000pSORRECOMMooccoomcoorcom nIcI kriyA vA azubhadiyA tinakI apekSA jAnanI / aise hI anyatra jAnanA / bahuri aise hI kAhU jIvakI uMce jIvakI apekSA niMdA karI hoya, tahAM sarvathA niMdA na jAnanI / kAhUkI / / nIce jIvakI apekSA prazaMsA karI hoya, to sarvathA prazaMsA na jAnanI / yathAsaMbhava vAkA guNa doSa jAni lainA / aise hI anya vyAkhyAna jisa apekSA lieM kiyA hoya, tisa apekSA / vAkA artha samajhanA / bahuri eka hI zabdakA kahIM to koI artha ho hai, kahIM koI artha ho hai, tahAM prakaraNa pahicAni pAkA saMbhavatA artha jAnanA / jaise mokSamArgaviSa samyagdarzana kahyA / tahAM darzana zabdakA artha zraddhAna hai, ara upayogavarNanaviSai darzana zabda kA artha sAmAnya grahaNa mAtra hai, ara indriyavarNanaviSa darzana zabda kA artha netrakari dekhane mAtra hai| bahuri / jaise sUkSmavAdarakA artha vastunikA pramANAdika kathanavirSe choTA pramANa lieM hoya, tAkA nAma sUkSma ara bar3A pramANa lieM hoya, tAkA nAma vAdara, aisA artha hoya / ara pudgalaskadhAdikA kathanaviNe iMdriyagamya na hoya, so sUkSma, iMdriyagamya hoya so vAdara, aisA artha hai|| jIvAdikakA kathanaviSe Rddhi AdikA nimittavinA svayameva rukai nAhI, tAkA nAma sUkSma, rukai|| tAkA nAma vAdara, aisA artha hai / vastrAdika kathanaviSe mahInatAkA nAma sUkSma, moTAkA nAma bAdara, aisA artha hai / karaNAnuyogake kathanavirSe pudgalaskaMdhake nimittate rukai nAhI, nAhI, tAkanAma sUkSma hai ara ruka jAya tAkA nAma vAvara hai / bahuri pratyakSa zabdakA artha loka- 453 HONORGOOEM+okamsformsteoaco04930008600-008001806ookDef000000000000MMMONICTIO010084001806000 /
Page #918
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza | vyavahAravirSe tau iMdriyanikari jAnanekA nAma pratyana hai, pramANabhedanniviSai spaSTa byavahAra pratibhAsakAnAma pratyakSa hai, AtmAnubhavanAdiviSa ApaviSai avasthA hoya,, tAkA nAma pratyakSa hai| bahuri jaise mithyAdRSTIkai ajJAna kahyA, tahAM sarvathA jJAnakA abhAva na jAnanA, samyagjJAnake abhAvate ajJAna kahyA / bahuri jaise udIraNA zabda kA artha jahAM devAdikakai udIraNA na kahI, | tahAM tau anya nimittatteM maraNa hoya, tAkA nAma udIraNA hai / ara daza karaNanikA kathanavirSe / udIraNA karaNa devAyukai bhI khyaa| tahAM to Uparike niSekanikA dravya udayAvalIvirSe dIjie, | tAkA nAma udIraNA hai| aise hI anyatra yathAsaMbhava artha jaannaa| bahuri eka hI zabda kA pUrva | / zabda jor3eM aneka prakAra artha ho hai / // usa hI zabdake aneka artha haiM / tahAM jaisA saMbhave, taisA artha jAnanA / jaiseM jIte' tAkA nAma 'jina" hai / paraMtu dharmapaddhativiSe karma| zatruko jIte, tAkA nAma 'jina' jaannaa| yahAM karmazatru zabda kI pUrva jor3eM jo artha hoya, | so grahaNa kiyA anya na kiyaa| bahuri jaise 'prANa dhAreM' tAkA nAma 'jIva' hai| jahAM / jIvana maraNakA vyavahAra apekSA kathana hoya, tahAM to indriyAdi prANa dhAre, so jIva haiN| bahuri dravyAdikakA nizcaya apekSA nirUpaNa hoya, tahAM caitanyaprANako dhArai, so jIva hai / / bahuri jaise samaya zabda ke aneka artha haiM / tajhaM mAtmAkA nAma samaya hai, sarva padArthanikA nAma samaya hai, kAlakA nAma samaya hai, samayamAtra kAlakA nAma samaya hai, zAstrakA nAma .ORGERRESOPPEookier0g--galorOOTBropdo-138001030003003430
Page #919
--------------------------------------------------------------------------
________________ 01 0 prakAza **groxo0x20001000%avacao-doorchooccooxCOOKEDO080000000000 samaya hai, matakA nAma samaya hai| aise aneka arthaniviSe jaisA jahAM saMbhave, taisA tahAM artha || jAna lenA / bahuri kahIM to artha apekSA nAmAdika kahie hai, kahIM rudinapekSA nAmAdika khie| hai| jahAM rUr3hiapekSA nAma likhyA hoya, tahAM vAkA zabdArtha na grahaNa karanA / vAkA rUdirUpa / artha hoya, so hI grahaNa karanA / jaise samyaktAdikakauM dharma khyaa| tahAM to yaha jIvakoM uttama-1 sthAnaviSa dhAra hai, tAte yAkA nAma sArthaka hai / bahuri dharmadravyakA nAma dharma kahyA, thaaN| rUr3hi nAma hai / yAkA akSarArtha na grahaNA / isa nAma dhAraka eka vastu hai, aisA artha grahaNa karanA / aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri kahIM jo zabdakA artha hotA ho, so tau na grahaNa | karanA ara jahA~ jo prayojagabhUta artha hoya, so grahaNa karanA / jaise kahI kisIkA || abhAva kahyA hoya, ara tahAM kiMcit sadbhAva pAIe, tau tahAM sarvathA abhAva na grahaNa karanA / kiMcit sadbhAvakoM na giNi prabhAva kahA hai, aisA artha jAnanA / samyagdRSTIkai rAgA-| dikakA abhAva kahyA, tahAM esaiM artha jAnanA / bahuri nokaSAyakA artha to yaha,-'kaSAyakA / viSedha' so to artha na grahaNa karanA, para yahAM krodhAdi sArikhe e kaSAya nAhI, kiMcit kaSAya haiM, tAtai nokaSAya haiN| aisA artha grahaNa karanA / aiseM hI anyatra jAnanA / bahuri jaise khiiN| koI yuktikari kathana kiyA hoya, tahAM prayojana grahaNa karanA / samayasArakA kalazAviSe yaha kahyA-"dhobIkA dRSTAntavat parabhAvakA tyAgakI dRSTi yAvat pravRttiko na prApta bhaI, tAvat yh|| 455
Page #920
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. / prakAza anubhUti pragaTa bhaI" / so yahAM yaha prayojana hai-parabhAvakA tyAga hote hI anubhUti pragaTa ho / hai| lokavirSe kAhUko zrAvate hI koI kArya bhayA hoya, tahAM aise kahie,-"jo yaha AyA hii| nAhI, ara yaha kArya hoya gyaa|" aisA hI yahAM prayojana grahaNa karanA / aiseM hI anyatra jAnanA / vahuri jaise pramANAdika kichu kahyA hoya, soI tahAM na mAni lenA, tahAM prayojana hoya so jAnanA / jJAnArNavaviSai aisA kahyA hai-"avAra doya tIna satpuruSa haiN|" so niyamateM itane hI nAhIM / yahAM 'thore haiM' aisA prayojana jAnanA / aise hI anyatra jAnanA / isa hii| rIti lieM aura bhI aneka prakAra zabTranike artha ho haiM, tinakoM yathAsaMbhava jAnane / viparIta artha na jAnanA / bahuri jo upadeza hoya, tAkauM yathArtha pahicAni jo apane yogya upadeza hoya, tAkA aMgIkAra karanA / jaise vaidyakazAstraniviSe aneka auSadi kahI haiM, tinakoM jAne, ara grahaNa tisahIkA karai, jAkari apanA roga dUri hoya / Apake zItakA roga hoya, to uSNa || auSadhikA hI grahaNa kare, zItala auSadhikA grahaNa na karai / yaha bhauranikoM kAryakArI hai, aisA / / jAnai / taiseM jainazAstraniviSai aneka upadeza haiM tinakauM jAne, ara grahaNa tisahIkA kare, jAkari apanA vikAra dUri hoya / Apake jo vikAra hoya, tAkA niSedha karanahArA upadezakoM * duHprazAvalaluptavastunicayA vijJAnazUnyAzayAH vidyante pratimandiraM nijanijasvArthodyatA dehinH| AnandAmRtasindhuzIkaraca nirdhApya janmajvaraM ye muktarSada tuSIkSaNapapaste santi vitrA yadi // 24 // [zAnArNava, pRSTha-] Aacoparoojaa0008-no-acfOO10000090610018CMOOGrowpicrot081008860048600Media1060035610010Crook / |456
Page #921
--------------------------------------------------------------------------
________________ pro.mA. aphArA graha, tisakA poSaka upadezakoM na grahai / yaha upadeza auranikoM kAryakArI hai, aisA jAne / yahAM udAharaNa kahie hai - jaise zAstraviSai kahIM nizzrayapoSaka upadeza hai, kahIM vyavahArapoSaka upadeza hai| tahAM Apake vyavahArakA Adhikya hoya, tau nizcayapoSaka upadezakA grahaNa kari yathAvat pravarte, ara Apake nizcayakA adhidaya hoya, to vyavahArapoSaka upadezakA grahaNakari yathAvat / bahuri pUrve to vyavahArazraddhAnatai zramajJAntai bhraSTa hoya rahyA thA, pIche vyava hAraupadezahI kI mukhyatAkari AtmajJAnakA uddama na kareM, athavA pUrve to nizcayazraddhAna vairAgyatai bhraSTa hoya svaccha da hoya rahyA thA, pIche nizcaya upadezahI kI mukhyatAkari viSayakaSAya poSai / aise viparIta upadeza heM burA hI hoya / bahuri jaiseM zrAtmAnuzAsana viSai aisA kalA - "jo 'tU guNavAn hoSa, doSa kyoM cha.ga. ve hai| doSavAn honA thA, to doSamaya hI kyoM na bhayA / " so jo jIva Apa to guNavAn hoya ara koI doSa lagatA hoya, tahAM doSa dUra karane ke artha tisa upadeza ko aMgIkAra karanA / bahuri Apa tau doSavAn hoya, ara isa upadezakA grahaNakari guNavAn puruSanikoM nIcA dikhAvai, to burA hI hoya / sarva doSamaya hote to kiMcit doSarUpa honA burA nAhIM hai / tAtai tuma to bhalA hai / bahuri yahAM yaha 1 he candramaH kimiti nAnabhUratvaM tadvAn bhoH kimiti tanmaya eA nAbhUH / kiM nAma tava ghoSayantyA svarbhAnu na tathA saninAdayaH // 141 // 457
Page #922
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. raNa-jaise pApa meTaneka artha pratikramaNAdi dharmakArya kahe, bahuri AtmAnubhava hote pratikramaprakAza NAdikakA vikalpa karai, to ulaTA vikAra badhai, yAhIte samayasAraviSai pratikramaNAdikauM viSa kiyA hai / yahuri jaise avatIke karane yogya prabhAvanAdi dharmakArya kahe, tinakoM pratI hoyakari 12 kare, to pApa hI bAMdhe / vyApArAdi AraMbha chor3i caityAlayAdi kAryanikA adhikArI hoya, so 1 kaise bane / aise hI anyatra jaannaa| bahuri jaise pAkAdika auSadhi puSTakArI haiM, parantu | 6. jvaravAn grahaNa kareM, to mahAdoSa upaje / taiseM UMcA dharma bahuta bhalA hai, paraMtu apane vikAra-18 bhAva dUri na hoya,ara UMcA dharma grahai, tau mahAdoSa upajai / yahAM udAharaNa-jai apanA azubhavikAra na chaTyA, ara nirvikalpaM deza kI aMgIkAra kareM, to ulaTA vikAra vadhai / jaiseM dhyApArAdi karanekA vikAra to na chuTyA ara tyAgakAbheSarUpa dharma aMgIkAra kareM, to mahAdoSa upje| bahuri jaise bhojanAdi viSayaniviSai Asakta hoya ara AraMbhatyAgAdi dharmakoM aMgIkAra kare, to ghurAI hI hoya / aise hI anyatra jAnanA / yAhI prakAra aura bhI sAMcA vicArate upadezakoM yathArtha jAni aMgIkAra karanA / bahuri vistAra kahAMtAI karie / apanaiM sampajJAna bhae zrApahIkoM yathArtha bhAsai / upadeza to vacanAtmaka hai / bahure vacanakari aneka artha yugapat kahe jAte haiM nAhIM / tAte upadeza to eka hI arbhakI mukhyatA lieM ho hai / bahuri jisa arthakA jahAM varNana hai, tahAM tisaha kI mukhyatA hai / dUsare arthakI tahAM hI mukhyatA kareM, to doU upadeza dRr3ha na - rssaram
Page #923
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mo.mA hoya / tAte upadezavirSe eka arthako mur3a kreN| paraMtu sarva jinamatakA ciMha sthAdvAda hai| prakAza so 'syAt' padakA artha 'kathaMcit' hai / tAte upadeza hoya tAko sarvathA na jAni lenaa| upa-10 dezakA arthakoM jAni tahAM itanA vicAra karanA, yaha upadeza kisa prakAra hai,kisa prayojana lieM hai, kisa jIvako kAryakArI hai / ityAdi vicAra kari tisa arthakA grahaNa kare, pIche apanI dazAviSe jo upadeza jaise Apako kAryakArI hoya, tisako tese Apa aMgIkAra kareM / ara jo upadeza Anane yogya hI hoya, tau tAkI yathArtha nAni le / aiseM upadezakI phalako pAve / yahAM koI kahe--jo tucchabuddhi itanA vicAra na kari sake, so kahA karai / HtAkA uttarama jaise vyApArI apanI buddhi ke anusAra jisameM samajha, so thorA vA bahuta vyApAra ko| paraMtu naphA ToTAkA jJAna to avazya caahie| taise vivekI apanI buddhike anusAri / jipsameM samajhe, so thorA vA bahuta upadezakoM hai, paraMtu mujhakI yaha kAryakArI hai, yaha kAryakArI nAhI, itanA to jJAna avazya cAhie / so kArya to isanA hai-yathArya zraddhAnajJAnakari rAgAdi ghaTAvanA / so yaha kArya apane sadhe, soI upadezakA prayojana / hai / vizeSa jJAna na hoya, to prayojanakoM, to bhUle nAhIM / yaha to sAvadhAnI avazya / cAhee / jisameM apanA hitakI - hAni hoya, te upadezakA artha samajhAnA
Page #924
--------------------------------------------------------------------------
________________ mininew mA.mA. yogya nAhIM / yA prakAra syAdvAdadRSTi lieM jaimazAstranikA abhyAsa kie~ apanA kalyAprakAza ho - yahAM koI prazna kare-jahAM anya anya prakAra na saMbhave, tahAM to syAdvAda saMbhave / bahuri eka hI prakArakari zAstraniviNe viruddha bhAsa, tahAM kahA karie / jaiseM prathamAnuyoga virSe eka tIrthakarakI sAthi hajAroM mukti gae batAe, karaNAnuyogavirSe chaha mahInA AThasa: mayaviSai chasai pATha jIva mukti jAya, aisA niyama kiyA / prathamAnuyogavirSe aisA kathana kiyA-deva devAMganA upaji pIche mari sAthi hI manuSyAdi paryAyaviSe upaje / karaNA nuyogaviSa devakA sAgaroM pramANa devAMganAkA palyoM pramANa Ayu kahyA / ityAdi vidhi / kaise mile| tAkA uttara karaNAnuyogaviNe kathana hai, so to tAratamya lieM hai / anya anuyoganiviNe kathana | prayojana anusAri hai / tAteM karaNAnuyogakA kathana to jaise kiyA hai, taiseM hI hai / auranikA kathanakI jaise vidhi mile, taiseM milAya lenI / hajAroM muni tIrthaMkarakI sAthi mukti| gae batAe, tahAM yaha jAnanA-eka hI kAla itane mukti gae nAhIM ! jahAM tIrthakara gamanAdi kriyA meTi sthira bhae, tahAM tinakI sAtha itane muni tiSThe, bahuri mukti Age pIche gae / aiseM prathamAnuyoma karaNAnuyogakA virodha dUri ho hai / bahuri deva devAMganA sAthi
Page #925
--------------------------------------------------------------------------
________________ momA. prakAza upaje, pIche devAMganA cayakari bIcameM anya paryAya dharai, tinakA prayojana na jAni kathana kiyaa| pIche vaha sAthi manuSya paryAyaviSa upaje, aise vidhi milAeM virodha dUri ho hai / aiseM hI anyatra vidhi milAya lenI / bahuri prazna--jo aise kathananivirSe bhA koI prakAra vidhi nilai / paraMtu kahIM neninAtha khAmIkA saurIpuraviSe kahI dvArAvatIviSe janma kahyA, | rAmacaMdrAdikakI kathA anya anya prakAra likhii| ekendriyAdikoM kahIM sAsAdana guNasthAna likhyA, kahIM na likhyA, ityAdi ina kathananikI vidhi kaise mile / tAkA uttara aise virodha lieM kathana kAladoSate bhae haiN| isa kAlaviNe pratyakSa jJAnI vA bahuzruta|nikA to abhAva bhayA, ara stokabuddhi graMtha karaneke adhikArI bhe| tinake bhramateM koI artha anyathA bhAse, tAkauM taiseM likheM, athavA isa kAlavirSe kaI jainamataviSa bhI kaSAyI bhae haiM, so tinane koI kAraNa pAya anyathA kathana likhyA hai / aiseM anyathA kathana bhayA, tAte jaina zAstraniviNe virodha bhAsane laagaa| so jahAM virodha bhAse, tahAM itanA karanA ki, isa kathana karanevAle bahuta pramANIka haiM ki, isa kathana karanevAle bahuta pramANIka haiM / aisA vicArakari bar3e AcAryAdikanikA kahyA kathana pramANa karanA / bahuri jinamatake | bahuta zAstra haiM, tinahIkI AmnAya milAvanI / jo paraMparAAmnAyateM mile, so kathana pramANa karanA / aiseM vicAra kieM bhI satya asatyakA nirNaya na hoya sa+, to jaiseM kevalIkoM bhAsyA
Page #926
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArA , teleM pramANa hai, aise mAna lenA / jAte devAdikakA vA tatvanikA nirdhAra bhae vinA to mobamArga hoya na ho / tinikA to nirdhAra bhI hoya sakai hai, so koI inikA svarUpa viruddha kahai, to ApahIkoM bhAsi jAya / bahuri anya kathanakA nirdhAra na hoya, vA saMzayAdi rahai, vA anyathA jAnapanA hoya jAya, ara kevala kA kahyA pramANa hai, aisA zraddhAna rahai, to | mobanArga veSai vina nAhI, aitA jAnanA / ihAM koI tarka kare-jaisaiM nAnA prakAra kathana jinamataviSe kayA, taiseM anyamana ve bhI kathana pAIe hai, so tumhAre matake kathanakA to tume tisa jisa prakAra sthApana kiyA, anyamataviSa aise kathanakoM tuma doSa lagAvo ho, so yaha tumhArai rAgadveSa hai / tAkA samAdhAna kathana to nAnA prakAra hoya aura prayojana ekahI hauM poSa, to koI doSa hai naahiiN| |ara kahIM koI prayojana poSa, kahIM koI prayojana poSe, to doSa hI hai / so jinamataviSa | to eka prayojana rAgAdi meTanekA hai, so kahIM bahuta rAMgAdi chur3Aya thorA rAgAdi karAbanekA prayojana poyA hai, kahoM sarva rAgAdi chAvanekA prayojana popyA hai| paraMtu rAgAdi | badhAvanekA prayojana kahIM bhI nAhIM / tAtai jinamatakA kathana sarva nirdoSa hai / ara atyamataviSe kahIM rAgAdi miTAvaneke prayojana lieM kathana kareM, kahIM rAgAdi badhAdhanekA prayomana lieM kathana kareM / aise hI aura bhI prayojanakI viruddhatA lie kayana kareM haiM / tAte 464
Page #927
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza ammata kA kathana sadoSa hai / lokaviSai bhI eka prayojanako popate nAnA vacana kahai, tAka pramANIka kahie hai| ara prayojana aura aura popatI bAta kareM, tAka bAghalA kahie hai / bahuri jinamataviSai nAnA prakAra kathana haiM, so judI judI apekSA lie hai, tahAM doSa nAhIM / anyamataviSe eka hI apekSA lie anya kathana kareM, tahAM doSa hai / jaiseM jinadevake vItarAgabhAva haiM, ara samavasaraNAdi vibhUti pAie hai, tahAM virodha nAhIM / samavasaraNAdi vibhUtikI racanA iMdrAdika kare haiM, inake tisaviSai rAgAdika nAhIM, tAtai doU bAteM saMbhava haiM / ara anyamativiSai IzvarakoM sAkSIbhUta vItarAga bhI kahaiM, ara tisahIkara kie kAma krodhAdi bhAva nirUpaNa kareM, so eka hI AtmA ke vItarAgapanau ara kAma krodhAdi bhAva kaiseM saMbhaveM / aiseM hI anya jAnanA / bahuri kAladoSataiM jinamataviSai eka hI prakArakari koI kathana viruddha likhyA hai, so yaha tuccha buddhInikI bhUli hai, kichU mataviSai doSa nAhIM / so bhI jinamatakA atizaya itanA hai ki, pramANaviruddha koI kathana kara sakai nAhIM / kahIM saurIpuraviSai kahIM dvArAvatIviSai neminAtha svAmIkA janama likhyA hai, so koThe hI hohu, paraMtu nagaraviSai janama honA pramANaviruddha nAhIM / aba bhI hotA dIsaiM hai / " bahuri anyamataviSai sarvajJAdi yathArtha jJAnIke kie graMtha batAveM, bahuri tiniviSai paraspara biruddha bhAse / kahIM tau bAlabrahmacArIkI prazaMsA kareM, kahIM kaheM " putravinA gati hI hoya nAhIM" so doU sAMcA kaise hoya / so aise kathana tahAM bahuta pAie haiM / bahuri pramANaviruddha kathana tinaviSai pAie hai| jaise vIrya mukhaviSai par3anete machalIkai putra hUvo, so aiseM avAra 13040/10 465
Page #928
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza -1000000000000fpoorngojpootoojpor-googcooteorolevogetsofinsfook CardGiroutela.0000 kAhakai honA dIse nAhIM / anumAnateM mile nAhIM / so aise bhI kathana bahuta pAie hai| yahAM sarvajJAdikakI bhUli mAnie, so to kaise bhUlai / ara viruddha kathana mAnane meM Avai naahiiN| tAtai tinike mataviSai doSa ThaharAie hai / aisA jAni eka jinamatakA hI upadeza grahaNa karane yogya hai| tahAM prathamAnayogAdikakA abhyAsa krnaa| tahAM pahile yAkA abhyAsa karanA, pIche yAkA karanA, aisA niyama naahiiN| apane pariNAmanikI avasthA dekhi jisake abhyAsateM apane dharmaviSai pravRtti hoya, tisahIkA abhyAsa karanA / athavA kadAcit kisI zAstrakA abhyAsa kare, kadAcit kisI zAstrakA abhyAsa karai / bahuri jaise rojanAmAviSai tau | aneka rakama jahAM tahAM likhI hai, tinakoM khAtemeM ThIka khatAvai, to lainA dainAkA nizcaya hoya / taise zAstraniviSai tau aneka prakArakA upadeza jahAM tahAM diyA hai, tAkauM samyagjJAnaviSai yathArtha prayojana lieM pahicAna, tau hita ahitakA nizcaya hoya / tAtai syAtpadakI sApekSa lieM samyagjJAnakari je jIva jinavacanaviSai ramai haiM, te jIva zIghra hI zuddha AtmasvarUpoM prApta ho haiM / mokSamArgavirSa pahilA upAya AgamajJAna kahyA hai| AgamajJAna binA aura dharmakA sAdhana hoya sakai nAhIM / tAteM tumakauM bhI yathArthabuddhikari Agama abhyAsa karanA / tumhArA kalyANa hogaa| iti zrImokSamArgaprakAzaka nAma zAstramadhye upadezakharUpa pratipAdaka nAmA AThavAM adhikAra pUraNa bhayA /
Page #929
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. . atha mokSamArgakA svarUpa kahie haiprakAza dohaa| zivaupAya karateM prathama, kArana maMgalarUpa / vighanavinAzaka sukhakarana, nauM zuddha zibabhUpa // 1 // pahile mocamArgake pratipakSI mithyAdarzanAdika tinikA kharUpa dikhAyA / tinikoM / / to duHkharUpa duHkhakA kArana jAni heya mAni tinikA tyAga karanA / bahuri bIcameM upadezakA svarUpa dikhAyA / tAko jAni upadezako yathArtha samajhanA / aba mokSake mAraga samyagdarzanAdika tinikA svarUpa dikhAie hai / inikoM sukharUpa sukhakA kAraNa jAni upAdeya mAni | aMgIkAra karanA / jAte AtmAkA hita mokSa hI hai / tisahIkA upAya AtmAkoM kartavya | hai| tAteM isahIkA upadeza ihAM dIjie hai / tahAM AtmAkA hita mokSa hI hai aura nAhIM / aisA nizcaya kaise hoya, so kahie hai-- ___AtmAke nAnA prakAra guNaparyAyarUpa avasthA pAie hai / tinaviSai aura to koI ava sthA hohU, kichU AtmAkA vigAr3a sudhAra naahiiN| eka dukhasukhaavasthAteM bigAr3a sudhAra hai| / so ihAM kichU hetu dRSTAMta cAhie nAhIM / pratyakSa aise hI pratibhAsa hai / lokavirSe jete | AtmA haiM, tinikai eka upAya yaha pAie hai-dukha na hoya sukha hI hoya / bahuri anya upAya ||167
Page #930
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA.|| jete kareM haiM, sete eka isa hI prayojana lieM kareM haiM, dUsarA prayojana nAhIM / jinake nimittate / / prakAza | 1 dukha hotA jAne, tinikoM dUrakaranekA upAya karai / ara jinake nimittateM sukha hotA jAne, tinike honekA upAya karai hai| bahuri saMkoca vistAra Adika avasthA bhI AtmAke ho haiM, vA aneka paradravyakA bhI saMyoga mile hai| paraMtu jinate sukha dukha hotA na jAne, tinake dUra karaneko vA honekA kucha bhI upAya koU karai nAhIM / so ihAM AtmadravyakA / aisA ho svabhAva jAnanA / aura to sarva avasthAkoM sahi sake, eka dukhakoM saha sktaa| nAhIM / paravarA dukha hoya to yaha kahA kare, tAko bhogavai, parantu svavazapanai tau kiMcita bhii| / duHkhakoM na sahai / ara saMkoca vistArAdi avasthA jaiso hoya, tesI hoya, tisakoM khava zapane bhI bhogave, so khabhAvaviSai tarka nAhIM / AtmAkA aisA hI khabhAva jAnanA / dekho, duHkhI hoya taba sUtA cAhai, so sovanemeM jJAnAdika maMda ho jAya haiM, parantu jar3asArikhA bhI hoyaM dukhakoM dUra kiyA cAhai hai, vA mUtrA cAhai / so maranemeM apanA nAza mAna hai, | parantu apanA astitva khokara bhI duHkha dUra kiyA cAhai hai / tAte eka dukharUpa paryAyakA abhAva karanA hI thAkA kartavya hai / bahuri duHkha na hoya, so hI sukha hai / so yaha bhI pratyakSa bhAse hai| bAhya koI sAmagrIkA saMyoga mileM jAke aMtaraMgaviNe AkulatA hai, so dukhI hI hai| jAkai AkulatA nAhIM, so sukhI hai / bahuri mAkulatA ho hai, so rAgAdika *OSMOREK00- 2oodc06120000-00000&amacro-cropdoorrooparnolanakoooofac000000000 -
Page #931
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza kapAyabhAva bhaeM ho hai| jAte rAgAdi bhAvanikari yaha to dravyanakoM aura bhAMti pariNamAyA / / cAhai, ara vai dravya aura bhAMti pariNameM, taba yAkai AkulatA hoya / tahAM ke to Apake | rAgAdika dUra hoMya, ke Apa cAhai taiseM hI sarvadravya pariNameM tau AkulatA miTai / so sarva dravya to yAkai AdhIma nAhIM / kadAcit koI dravya jaisI yAkI icchA hoya, taiseM hI pariNameM, | to bhI yAkI sarvathA AkulatA duri na hoya / sarva kArya yAka cAhyA hI hoya, anyathA na hoya, taba yaha nirAkula rahai / so yaha to hoya hI sake nAhI / jAteM koI drabyakA pariNamana koI drabyake AdhIna nAhIM / tAtai apane rAgAdi bhAva dUri bhaeM nirAkulatA hoya, so] | / yaha kArya bani sake hai / jAte rAgAdika bhAva AtmAkA svabhAva bhAva to hai nAhIM / upAdhika | bhAva haiM, paranimittateM bhaeM haiM, so nimitta mohakarmakA udaya hai / tAkA abhAva bhaeM sarva | rAgAdika vilaya hoya jAMya, taba AkulatAkA nAza bhaeM dukha dUri hoya, sukhakI prApti hoya / tAtai mohakarmakA nAza hitakArI hai / bahuri tisa AkulatAko sahakArI kAraNa jJAnAvara- | NAdikakA udaya hai / jJAnAvaraNa darzanAvaraNake udayatai jJAnadarzana saMpUrNa na pragaTai hai, tAte | yAkai dekhane jAnanekI AkulatA hoya, athavA yathArtha saMpUrNa vastukA svabhAva na jAne, taba rAmAdirUpa hoya pravarte, tahAM AkulatA hoya / bahuri aMtaraMgake udayate icchAnusAra dAnAdi kArya na bane, taba AkulatA hoya / inakA udaya hai, so mohakA udaya hote AkulatAko || 466
Page #932
--------------------------------------------------------------------------
________________ .mA. kAza goo-8000000000000Gloodachootd:00:00pgooo000000000000000000000000000000 sahakArI kAraNa hai / mohake udayakA nAza bhaeM inikA bala nAhIM / aMtarmuhUrttakari bhApo | Apa nAzakauM prApti hoMya / paraMtu sahakArI kAraNa bhI dUri hoi jAya, tava pragaTarUpa nirAkula / dazA bhAse / tahAM kevalajJAnI bhagavAn anaMtasukharUpa dazAkoM Ama kahie / bahuri aghAti karmanikA udayake nimitta zarIrAdikakA saMyoga ho hai, so mohakarmakA udaya hote| zarIrAdikakA saMyoga AkulatAkauM bAhya sahakArI kAraNa hai / aMtaraMga mohakA udayate rAgA-| dika hoya bhara bAhya aghAti karmanike udayate rAgAdikakauM kAraNa zarIrAdikakA saMyoya hoya, taba AkulatA upajai hai / bahuri mohakA udaya nAza bhae bhI aghAtikarmakA udaya rahai hai, so kichU bhI AkulatA upajAya sakai nAhIM / paraMtu pUrva AkulatAkA sahakAri kAraNa | thA, tAtai aghAti karmanikA bhI nAza AtmAkoM iSTa hI hai / so kevalIkai inike hote kicha dukha nAhIM / tAtai inakA nAzakA udyama bhI nAhI paraMtu mohakA nAza bhae e karma A | Apa thore hI kAlameM sarva nAzakoM prApta hoya jApa haiM / aiseM sarva karmakA nAza honA | AtmAkA hita hai / bahuri sarva karmakA nAzahIkA nAma mokSa hai / tAteM AtmAkA hita eka mokSa hI hai-aura kichu nAhIM, aisA nizcaya karanA / ihAM koU kahai-saMsAra dazAviSai puNyakarmakA udaya hote bhI jIva sukhI ho hai, tAteM kevala mokSa hI hita hai, aisA kAheko kahie / tAkA samAdhAna-. 10 &0000000ROMGAOKIGroopooookGOOsciorpoeorg/O900AMOckoop Tools00000000000000 - -
Page #933
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. 1. saMsAradazAviSai sukha to sarvathA hai hI nAhI, dukha hI hai / paraMtu kAhUkai kabahU bahuta dukha prakAza || ho hai, kAhUkai kabahU thorA dukha ho hai / so pUrva bahuta dukha thA, vA anya jIvanikai bahuta dukha pAie hai, tisa apekSA thore dukhavAlekauM sukhI kahie / bahuri tisa hI abhiprAyatai thore | dukhavAlA ApakauM sukhI mAne hai / paramArthateM sukha hai nAhIM / bahuri jo thorA bhI dukha sadA | kAla rahe hai, to vAkoM bhI hita ThaharAie, so bhI nAhIM / thore kAla hI puNyakA udaya rahai,M tahAM thorA du - ho hai, pIche bahuta dukha ho jAya / tAteM saMsAra avasthA hitarUpa nAhIM / jaiseM || kAhUkai viSama jvara hai, tAkai kabahU asAtA bahuta ho hai, kabahU thorI ho hai / thorI asAtA || hoya, taba vaha bhApakoM nIkA mAne / loka bhI kaheM-nIkA hai / paraMtu paramArthateM yAvat jvarakA || sadbhAva hai, tAvat nIkA nAhIM hai / taiseM saMsArIkai mohakA udaya hai / tAke kabahU bhAkulatA, bahuta ho hai, kabahU thorI ho hai / thorI AkulatA hoya, taba vaha ApakoM sukhI mAne, loka bhii| kaheM-sukhI hai / paramArtha yAvat mohakA sadbhAva haiM, tAvat sukhI nAhIM / bahuri saMsAra dazAviSai bhI AkulatA ghaTe sukhI nAma pAvai hai / AkulatA badhe dukhI nAma pAvai hai / kichU bAhya / sAmagrIta sukha dukha naahiiN| jaiseM kAhU daridrIkai kiMcit dhanakI prApti bhaI / tahAM kichu | AkulatA ghaTanete vAkoM sukhI kahie ara vaha bhI ApakauM sukhI mAne / bahuri kAhU bahuta | dhanavAnkai kiMcit dhanakI hAni bhaI, tahAM kichU AkulatA badhanete vAkauM dukhI kahie / ara 471
Page #934
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza | vaha bhI ApakoM dukhI mAne hai / aise hI sarvatra jAnanA / bahuri AkulatA ghaTanA badhanA bhI bAhya sAmagrIke anusAra nAhIM / kaSAya bhAvanikai ghaTane vadhaneke anusAra hai / jaise kAhUke thorA dhana hai ara vAkai saMtoSa hai, to vAkai bhAkulatA thorI hai / bahuri kAhUkai bahuta dhana hai, ara vAkai tRSNA hai, to vAke AkulatA ghanI hai / bahuAre kAhakoM kAhUnai bahuta burA kahyA, ara vAkai thorA krodha na bhayA, to AkulatA na ho hai / ara thorI bAteM kahe hI krodha hoya aavai,| | to vAkai akulatA ghanI ho hai / bahuri jaiseM gaUkai bachar3e kichu bhI prayojana nAhIM / paraMtu / / | moha bahuta, tAte vAkI rakSA karanekI bahuta AkulatA ho hai / bahuri subhaTakai zarIrAdikate / / | ghane kArya sadhai haiM, paraMtu raNaviSe mAnAdikakari zarIrAdikateM moha ghaTi jAya, taba maranekI bhI thorI AkulatA ho hai / tAteM aisA jAnanA-saMsAra avasthAvirSe bhI AkulatA. ghaTane. vadhane-11 hIte sukhadukha mAnie hai / bahuri AkulatAkA ghaTanA badhanA rAgAdi kaSAya ghaTane badhaneke || anusAra hai| bahuri paradravyarUpa bAhya sAmagrIke anusAra sukha dukha naahiiN| kaSAya yAkai / / icchA upajai, ara yAkI icchA anusAri bAhya sAmagrI mile, taba yAkA kichU kaSAya upaza| mane pAkulatA ghaTai, taba sukha mAna / ara icchAnusAra sAmagrI na mile, tava kaSAya vadhanete AkulatA badhe, taba dakha mAne / so hai to aise, ara yaha jAne-mokU paradravyake nimittate 1] sukha dukha ho hai / so aisA jAnamA bhrama hI hai / tAte' ihAM aisA vicAra karanA, jo saMsAra 472 forfokECfookicrorgIROOTOcroacEOHDcomporoorprooraccootacoolpacrookacfooxicfoozdootectoragon
Page #935
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza avasthAvirSe kiMcit kaSAya ghaTeM sukha mAnie, tAko hita jAnie, to jahAM sarvathA kaSAya || dUra bhaeM vA kaSAyake kAraNa dUri bhaeM parama nirAkulatA hone kari anaMta sukha pAie, aisI monamavasthAkoM kaiseM hita na mAnie / bahuri saMsAra avasthAvirSe ucca padakoM pAvai, to bhI ke tau viSayasAmagrI milAvanekI AkulatA hoya, ke viSayasevanakI AkulatA hoya, kai aura koI / / krodhAdi kaSAtai icchA upaje, tAkauM pUraNa karanekI AkulatA hoya, kadAcit sarvathA nirAkula hoya sakai nAhIM / abhiprAyaviSe to anekaprakAra AcalatA banI hI rahai / ara bAhya koI AkulatA meTaneke upAya kare, so prathama to kArya siddha hoya nAhIM / ara jo bhavitavya yogate yaha kArya siddha hoya jAya, to satkAla aura AkunatA meTanekA upAyaviSai lAge / aiseM Aku| latA meTanakI AkulatA niraMtara rahyA karai / jo aisI AkulatA na rahai, to naye naye viSaya| sevanAdi kAryanivirSe kAhekoM pravarte hai / tAtai saMsAra avasthAviSe puNyakA udayate iMdra / ahamiMdrAdi padako pAvai, to bhI nirAkulatA na hoya, duHkhI hI rahai / tAte' saMsAraavasthA | hitakArI naahiiN| bahuri mokSa avasthAviSai koI prakArakI AkulatA rahIM nAhIM, tAtai AkulatA meTanekA / | upAya karanekA bhI prayojana nAhIM / sadA kAla zAMtarasakari sukhI rahe hai / tAtai mokSaavasthA ho hitakArI hai / pUrva bhI saMsAra avasthAkA dukhakA ara moca avasthAkA sukhakA vizeSa 473 -
Page #936
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. A varNana kiyA hai, so isahI prayojanake arthi kiyA hai| tArko bhI vicAri mokSakA upAya / / praamaa karanA / sarva upadezakA tAtparya itanA hai / ihAM prazna-jo mokSakA upAya kAlalabdhi Ae bhavitavyAnusAri bane hai, ki mohAdikakA upazamAdi bhae bane hai, athavA apane puruSArtha udyama kie vanai hai, so kaho / jo pahile doya kAraNa mile bane hai, to hamakoM upadeza kAheko dIjie hai / ara puruSArtha bane hai, to upadeza sarva sune, tinavirSe koI upAya kara sake, koI na kari sakai, so kAraNa khaa| tAkA samAdhAna____ eka kArya honeviSe aneka kAraNa mile haiM / so mokSakA upAya bane hai, tahAM to pUrvokta tInoM hI kAraNa mile haiM / ara na bane hai, tahAM tInoM hI kAraNa na mile haiN| pUrvokta tIna kAraNa kahe, tinaviSai kAlalabdhi vA honahAra tau kichu vastu nAhIM / jisa kAlavirSe kArya vanai, soI kAlalabdhi aura jo kArya bhayA soI honahAra / bahuri karmakA upazamAdika hai, so pudgalakI / zakti hai / tAkA AtmA kartA harttA naahiiN| bahuri puruSArthata udyama karie hai, so yaha AtmAkA kArya hai / tAteM AtmAko puruSArthakari udyama karanekA upadeza dIjie hai / tahAM yaha AtmA jisa kAraNanai kAryasiddhi avazya hoya, tisakAraNarUpa udyama kare, tahAM toM anya kAraNa mile hI mileM, ara kAryakI bhI siddhi hoya hI hoy| bahuri jisa kAraNate kAryasiddhihoya, ||athvaa nAhIM bhI hoya, jisa kAraNarUpa udyama karai, tahAM anya kAraNa mileM to karyasiddhi hoya,
Page #937
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. prakAza na mile to siddhi na hoya / so jinamataviSai jo mokSakA. upAya kahyA hai, so isate mokSa hoya ho hoya / tAteM jo jIva puruSArthakari jinezvarakA upadeza anusAra monakA upAya kreN| hai, tAke kAlalabdhi vA honahAra bhI bhayA / ara karmakA upazamAdi bhayA hai, to yaha aisA / / | upAya karai hai / tAtai jo puruSArthakari mokSakA upAya karai hai, tAkai sarva kAraNa mile haiM, aisA nizcaya karanA / ara vAkai avazya mokSakI prApti ho hai / bahuri jo jIva puruSArthakari mokSakA upAya na kare, tAkai kAlalabdhi honahAra bhI nAhIM / ara karmakA upazamAdi na bhayA hai, to bhI yaha upAya na kare hai / tAtai jo puruSArthakari mokSakA upAya na kareM hai, tAke koI kAraNa mile nAha', aisA nizcaya karanA / ara vAkai mokSa kI prApti na ho hai / bahuri tU kahai haiupadeza to sarva sune haiM, koI mokSakA upAya kara sakai, koI na kari sake so kAraNa kahA / | so kAraNa yaha hai ki jo upadeza sunikari puruSArtha karai hai, so vo mokSakA upAya kari sake hai ara puruSArtha na karai, so mokSakA upAya na kara sake hai| upadeza to zikSAmAtra hai, phala jaisA puruSArtha karai taisA lAge / bahuri prazna-jo dravyaliMgI muni mokSake arthi gRhasthapanau chor3i tapazcaraNAdi karai haiM, tahAM puruSArtha to kiyA kArya siddha na bhayA, tAte puruSArtha / kieM to kichU siddhi nAhIM / tAkA samAdhAna,-. anyathA puruSArthakari phala cAhai, to kaiseM siddhi hoya / tapazcaraNAdi byavahAra sAdhanaviSa 475
Page #938
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza anurAgI hoya pravartte, tAkA phala zAstraviSai tau zubhabaMdha kayA hai, ara yaha tisateM mokSa cAha hai, to kaiseM siddhi hoya / yaha tau bhrama hai / bahuri prazna- jo bhramakA bhI tau kAraNa karma hI hai, puruSArtha kahA kreN| tAkA uttara sAMcA upadezatai' nirNaya kieM bhrama dUri ho hai / so aisA puruSArtha na kareM hai, tisahIteM bhrama rahe haiM / nirNaya karanekA puruSArtha kare, tau bhramakA kAraNa mohakarma tAkoM bhI upazamAdi hoya, taba bhrama dUra ho jAya / jAtai nirNaya karatAM pariNAmanikI vizuddhatA hIya, tisata mohakA sthiti anubhAga ghaTe haiM / bahuri prazna - jo nirNaya karaneviSai upayoga ma lagAva hai, tAkA bhI tau kAraNa karma haiN| tAMkA samAdhAna, ekeMdriyAdikakai vicAra karanekI zakti nAhIM, tinakai to karmahIkA kAraNa hai / yA to jJAnAvaraNAdikakA kSayopazamateM nirNaya karanekI zakti pragaTa bhaI hai| jahAM upayoga lagAve, tisahIkA nirNaya hoya sakai hai / paraMtu yaha anya nirNaya karaneviSai upayoga lagAvai, yahAM upayoga na lagAve / so yaha tau yAhIkA doSa hai, karmakA tau kichU prayojana nAhIM / bahuri prazna - jo samyaktvacAritrakA tau ghAtaka moha hai / tAkA abhAva bhae vinA mokSakA upAya kaise bane / tAkA samAdhAna -- tatvanirNaya karaneviSai upayoga na lAgAvai, so to yAhIkA doSa haiM / bahuri puruSArthakari 476
Page #939
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza aNt uNci n 200 sN tn aNdN n 20 -1000000 aNdN tniNku lNk tattvanirNayaviSe upayoga lagAvai, taba svayameva hI mohakA abhAva bhaeM samyaktvAdirUpa mokSake upAyakA puruSArtha bane hai| so mukhyapanai tau tatvanirNayaviSa upayoga lagAvanekA puruSArtha | karanA / bahuri upadeza bhI dIjie hai, so isa hI puruSArtha karAbaneke arthi dIjie hai| bahuri isa puruSArthate mokSake upAyakA puraSArtha ApahIte siddha hoyagA / ara tatvanirNaya karaneviSe koI karmakA doSa hai nAhIM / ara tU Apa to mahaMta rahyA cAhai, para apanA doSa karmAdikakai lagAve, sau jinaAjJA mAneM to aisI anIti saMbhave nAhIM / toko viSaya kaSA-1 / yarUpa hI rahanA hai, tAte jhUTha bola hai| mokSakI sAMcI abhilASA hoya, to aisI yukti kAhekoM banAye / saMsArake kAryaniviSa apanA puruSArthate siddha na hotI jAne, to bhI puruSA-1 rthakari udyama kiyA kare, yahAM puruSArtha khoi baiThe / so jAnie hai, mokSakoM dekhAdekhI utkRSTa kahai hai / yAkA kharUpa pahacAni tAko hitarUpa na jAne hai| hita jAni jAkA udyama bane, so na kare, yaha asaMbhava hai / ihAM prazna-jo tuma kahA so satya, parantu drvy-|| / karmake udayate bhAvakarma hoya, bhAvakarma dravyakarmakA baMdha hoya, bahuri tAke udyte| bhAvakarma hoya, aise hI anAdita paraMparAya hai, taba moca kA upAya kaise ho ske| sAkA samAdhAna,-- karmakA baMdha vA udaya sadAkAla samAna hI huvA kare, to aisA hI hai / paraMtu pariNAma nuNci niNpunistuNdni pNci pNdi :
Page #940
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mo.mA. nike nimittate pUrva baMdhe karmakA bhI utkarSaNa akarSaNa saMkramaNAdi hote tinakI zakti hIna skssaangk adhika ho hai / karmaudayake nimittakari tinakA udaya bhI tIna maMda ho hai / tinake nimittate navIna baMdha bhI tIna maMda ho hai / tAteM saMsArI jIvanikai kabahU jJAnAdika ghane pragaTa ho || hai, kabahU thore pragaTa ho haiN| kabahU rAgAdi maMda ho hai, kabahU tIvra ho hai / aise hI palaTani / hUvA kare hai / tahAM kadAcit saMjJI paMceMdriya paryApta paryAya pAyA, taba manakari vicAra karanekI / zakti bhaI / bahuri yAkai kabahU tIna rAgAdika hoya, kabahU maMda hoya / tahAM rAgAdikakA | tIvra udaya hote to viSayakaSAyadikake kAryAniviNe hI pravRti hoya / bahuri rAgAdikakA | maMda udaya hote bAhya upadezAdikakA nimitta bane ara Apa puruSArthakari tina upadezAdi-11 kaviNe upayogakauM lagAvai, to dharmakAryaviSe pravRtti hoya / ara nimitta bane, vA Apa puruSArtha / na kare, koI anya kAryaniviSe pravatte, paraMtu maMdarAgAdi lieM pravaceM, aise avasaraviNe upadeza | kAryakArI hai / vicArazaktirahita ekedriyAdika haiM, tinikai tau upadeza samajhanekA jJAna hii| naahii| ara tIvrarAgAdisahita nIvanakA upadezavirSe upayoga lAgai naahiiN| tAte jo jIva / vicArazaktisahita hoMya, ara jinake rAgAdi maMda hoya, tinakoM upadezakA nimittate dharmakI prApti hoya jAya, to tAkA bhalA hoya / bahuri isa hI avasaravirSe puruSArtha kAryakArI hai| ekedriyAdika to dharmakArya karanekoM samartha hI nAhI, kese puruSArtha kareM / ara tInakaSAyI 78
Page #941
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mA. ejaah puruSArtha kare, so pApahIko kare, dharma kAryakA puruSArtha hoya sake nAhIM / tAtai vicArazakti| sahita hoya, ara jisakai rAgAdika maMda hoMya, so jIva puruSArthakari upadezAdikake nimittteN| tattvanirNayAdiviSai upayoga lagAve, to yAkA upayoga tahAM lAgai, taba yAkA bhalA hoya / jo isa avasaraviNe bhI tattvanirNaya karanekA purApArtha na kare, pramAdata kAla gamAvai / ke tau| maMdarAgAdi lieM viSayakaSAyanike kAryAnihIviSa pravatte, ke vyavahAra dharmakAryaniviSe pravatrte, taba avasara to jAtA rahai, saMsAraviSa hI bhramaNa hoya / bahuri isa avasaraviSe je jIva puruSArthakari tattvanirNayakaraneviSa upayoga lagAvanekA abhyAsa rAkheM, tinikai vizuddhatA badhai, tAkari karmanakI zakti hIna hoya / kiteka kAlaviNe ApoApa darzanamohakA upazama hoya, | taba yA tatvaniviNe yathAvat pratIti Avai / so yAkA to kartavya tattvanirNayakA abhyAsa hI hai| isahIte darzanamohakA upazama to svayameva hI hoya / yAma jIvakA kartavya kicha nAhIM / bahuri tAkoM hote jIvakai svayameva samyagdarzana hoya / bahuri samyagdarzana hote zraddhAna to yaha bhayA-meM AtmA hoM, mujhako rAgAdika na karane / parantu cAritramohake udayate rAgAdika ho haiM / tahAM tItra udaya hoya, taba to viSayAdiviSai pravarte hai, ara maMda udaya hoya, taba apane puruSArthate dharmakAryanivirSe vA vairAgyAdibhAvanAviSai upayogakarko lagAvai hai / tAke nimittateM cAritramoha maMda hotA jAya / aiseM hote dezacAritra vA sakalacAritra FoorakOloH08001033000000000000000000000gooladooparoo9000000000000000000000000000004 47
Page #942
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.sA. prakAza aMgIkAra karanekA puruSArtha pragaTa hoya / bahuri cAritrako dhAri apanA puruSArthakari dharmaviSe pariNatikoM badhAvai, tahAM vizuddhatAkari karmakI hIna zakti hoya, tAtai trizuddhatA badhai, ta.kari adhika karmI zakti hona hoya / aiseM kramateM mohakA nArA karai, taba sarvathA pariNAma vizuddha hoMya, tinakari jJAnAvaraNAdikA nAza hoMya, taba kevalajJAna pragaTa hoya / tahAM pIche vinA upAya aghAtiyA karmakA nArAkari zuddha siddhapadakoM pAvai / aiseM upadezakA tau nimitta bane, ra apana puruSArtha karai, tau karmakA nArA hoya / bahuri jaba karmakA udaya tIvra hoya, taba puruSArtha na hoya sake hai / Uparale guNasthAnaniteM bhI gira jAya hai / tahAM tau jaisA honahAra taisA hI hoya / paraMtu jahAM maMda udaya hoya, ara puruSArtha hoya, sakai, tahAM tau pramAdI na honA- sAvadhAna hoya apanA kArya karanA / jaisaiM koU puruSa nadIkA pravAhaviSai par3A hai hai| tahAM pAnIkA jora hoya, taba tau kakA puruSArtha kichU nAhIM / upadeza bhI kAryakArI nAhIM / aura pAnIkA jora thorA hoya, taba to puruSArthakari nikasanA cAhai, tau nikasi vai / tisahIkoM nika saneko zikSA dIjie hai| aura na nikasai tau holai 2 bahai, pIche pAnIkA jora bhaeM hyAcalyA jAya / taiseM hI yaha jIrasaMsAraviSai bhramai hai / tahAM karmanikA tIvra udaya hoya, tatra to yAkA puruzArtha kichU nAhIM / tAka upadeza bhI kucha kAryakArI nAhIM / ra karmakA maMda udaya hoya, tatra puruSArthakari mokSamArgavidhai pravattai tau mokSa pAve / tisahIkoM mokSamArgakA 480
Page #943
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza 9 tarakooksforcarriolata s vivraalu ilaaNtti vaatN 2010 ote kadheen- upadeza dIjie hai / para kaha mokSamArgaviSa na pravarte, to kiMcit vizuddhatA pAya pIche tIna udaya pAeM nigodAdi paryAyako pAvai / tAtai avasara cUkanA yogya nAhIM / aba sarva prakAra avasara AyA hai, aisA avasara pAvanA kaThina hai| tAtai zrIguru dayAla hoya mokSamArgako | upaderoM, tisaviSai bhavya jIvanikoM pravRtti karanI / aba mokSamArgakA svarUpa kahie haiM jinake nimittate AtmA azuddha dazAkoM dhAri dukhI bhayA, aise jo mohAdika karma tinikA sarvathA nAza hote kevala AtmAkI jo sarva prakAra zuddha avasthAkA honA, so mokss| hai / tAkA jo upAya-kAraNa, so mokSamArga jaannaa| so kAraNa to aneka prakAra ho haiN| | koI kAraNa to aise ho haiM, jAke bhaeM vinA to kArya na hoya, ara jAke bhaeM kArya hoya vA na bhI hoya / jaiseM nuni liMga dhAre vinA to mokSa na hoya, paraMtu muniliMga dhAre mokSa hoya | bhI, ara nAhIM bhI hoya / bahuri kaI kAraNa aise haiM, jo mukhyapane to jAke bhaeM kArya hoya, ara kAhUke vinA bhaeM bhI kArya siddha hoya / jaise anazanAdi bAhya tapakA sAdhana kie | mukhyapanai mokSa pAie hai, paraMtu bharatAdikake bAhya tapa kie binA hI mokSa kI prApti bhaI / bahuri kaiI kAraNa aise haiM; jAke bhae kArya siddha hoya hI hoya, aura jAke na bhae kArya siddhi sarvathA na hoya / jaiseM samyagdarzata jJAna cAritrakI ekatA bhae tau mokSa hoya hI |||181 2040200406500661000000000000006ookiefoaminople niNci mNcN vini 1900
Page #944
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA - - hoya, ara tinake na bhae sarvathA mokSa na hoya / aiseM e kAraNa kahe, tinavirSe atizayakari || niyamate mokSakA sAdhaka jo samyagdarzanajJAnacAritrakA ekIbhAva, so mokSamArga jaannaa| ini samyagdarzana samyagjJAna samyakcAstriniviSai eka bhI na hoya, lo mokSamArga na hoya / / soI tattvArthasUtravirSe kahyA hai samyagdarzanajJAnacAritrANi molamArgaH // 1 // isa sUtrako TIkAvirSe kA hai-jo yahAM mokSamArgaH aisA eka vacana kahyA hai, || tAkA artha yaha hai-jo tInoM mile eka mokSamArga hai / jude jude tIna mArga nAhIM hai / | yahAM prazna-jo asaMyata samyagdRSTikai tau cAritra nAhI, vAkai mokSamArga bhayA hai ki na bhayA / hai / tAkA samAdhAna mokSamArga vAkai hosI, yaha to niyama bhyaa| tAteM upacArate vAkai mokSamArga bhayA bhii| kahie / paramArthate samyakcAritra bhae hI mokSamArga ho hai / jaise koI puruSakai kisI nagara cAlanekA nizcaya bhyaa| tAte vAkai vyavahArateM aisA bhI kahie jo "yaha tisa nagarauM calyA hai| paramArthate mArgaviSe gamana kieM hI calanA hosI / taise asaMyata samyamdRSTIke vItarAgabhAvarUpa mokSamArgakA zraddhAna bhayA, tAte vArko upacArateM mokSamArgI kahie, paramArthahaiM bItarAgabhAvarUpa pariNamai hI mokSamArga hosI / bahuri pravacanasAraviSa bhI tInoMkI ekA- 482 suNdNgaa uNdni nirNtrNgNgNgNgN 00010
Page #945
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. pratA bhae hI mokSamArga kahA hai| tAte yaha jAnanA-tattvazcaddhAna vinA to rAgAdi ghaTAe | prakAza mokSamArga nAhIM ara rAgAdi ghaTAe vinA tatvazraddhAnajJAnateM bhI mokSamArga nyahIM / bInauM / | mile sAkSAt mokSamArga ho hai| ___aba inakA nirdeza ara lakSaNa nirdeza ara parIkSAdvArA nirUpaNa kIjie hai| tI | "samyagdarzana samyagjJAna samyakcAritra mokSamArga hai," aisA nAma mAtra kathana so to 'nirdeza jAnanA / bahuri ativyApti avyApti asaMbhavapanAkari rahita hoya, jAkari inako pahacAniye, so lakSaNa' jaannaa| tAkA jo nirdeza kahie, nirUpaNa so 'lakSaNa nirdeza jAnanA / tahA~ / | jAko pahacAnanA hoya, tAkA nAma lakSya hai / usa vinAaurakA nAma alakSya hai / so lakSya / / yA alakSya doUviSai pAie, aisA lakSaNa jahAM kahie tahAM atibyAtipanI jAnanA / jaiseM // AtmAkA lakSaNa 'amUrtatva' kallA / so amUrtatva lakSaNa hai, so lakSya jo hai AtmA tisavire bhI pAie hai ara alakSya jo haiM AkAzAdika tinaviSai bhI pAie / tA yaha 'atrivyA lakSaNa hai / yAkari AtmA pahacAneM AkAzAdika bhI AtmA hoya jAya, yaha doSa lAge / / bahuri jo koI vakSyavirSe tyo hoya ara koIviSai na hoya, aisA lakSyakA ekadezaviSai pAie, aisA lakSaNa jahAM kahie, tahAM adhyAptipanA jaannaa| jaise--AtmAkA lakSaNa kevalajJAna | kahie, so kevalajJAna koI yAtmAvidhai ta pAie, koIvidha na pAie, tAte yaha 'avyA - - gdoorcobacoodakuokarook.cFOOOcroopsootropcook0cook00REC-0010001003/6fookKo-04880018000-360 RA
Page #946
--------------------------------------------------------------------------
________________ po.mA asuomaamchintamusalteen koTI NtrN 1000 niNgiNdNni nirN, m Panasa lakSaNa hai / yAkari AtmA pahacAna, stokajJAnI AtmA na hoya, yaha doSa lAge / bahari jo | lakSyavirSe pAie hI nAhIM, aisA lakSaNa jahAM kahie, tahAM asaMbhavapaNA nAnanA / jaiseM mA | tmAkA lakSaNa jar3apanA kahie / so pratyakSAdi pramANakara yaha viruddha hai tAte yaha asaMbhava, lanala hai / yAkari AtmA mAne pudgalAdika bhI AtmA hoya jAya / ara AtmA hai; so anAtmA hoya jAya, yaha doSa lAgeM / aiseM aMtivyApta avyApta asaMbhavI lakSaNa hoya, so lakSaNAbhAsa hai / bahuri lakSyaviSe sarvatra pAie, ara alakSyaviSai kahIM na pAie, so sAMcA lakSaNa hai / jaisaiM AtmAkA lakSaNa caitanya hai / so yaha lakSaNa sarva hI AtmAviSai to pAie hai, anAtmAviSai kahIM na pAie / tAtai yaha sAMcA lakSaNa hai / yAkari AmA mAneM AtmA anAtmAkA yathArtha jJAna hoye, kichU dorSe lAge nAhIM / aimeM lakSaNakA svarUpa udAharaNamAtra khyaa| // ava samyagdarzanAdikakA sAMcA lakSaNa kahie hai, viparItAbhinivezarahita jIvAdi / tattvArthazraddhAna so samyagdarzanakA lakSaNa hai / jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirbarA, mokSa, e sAta tatvArtha haiN| inakA jo zraddhAna aise hI hai anyathA nAhIM aisA pratIti bhAva, so khatvArthazraddhAna hai / bahuri viparItAbhiniveza jo anyathA abhiprAya tAkeri rahita so samyagdarzana hai / yahA~ viparItAbhinivezakA nirAkaraNake arthi 'samyaka' pada kahyA hai / jAte BE rainAlaya % tN N N 100raaNtN t
Page #947
--------------------------------------------------------------------------
________________ so prakAza 200100000000000000000 samyak aisA zabda prazaMsAvAcaka hai / so zraddhAnavirSe viparItAbhinivezakA prabhAva bhae ho / prazaMsA saMbhava hai, aisA jAnanA / yahAM prazna-jo 'tatva' ara 'artha' e doya pada kahe, tinikA | prayojana kahA tAkA samAdhAna,-- taba' zabda hai so 'yat zabdakI apekSA lie hai / tAteM jAkA prakarama hoya, so tat / || kahie, ara jAkA jo bhAva kahie kharUpa so tattva jAnanA / jAte tasya bhAvastatvaM' aisA / / tattva zabdakA samAsa hoya hai / bahuri jo jAnanemeM Avai aisA 'dravya' vA 'guNa, paryAya' tAkA nAma artha hai / bahuri 'tattvena arthastattvArthaH' tatva kahie apanA svarUpa, tAkari sahita padArtha || tinikA zraddhAna so samyagdarzana hai / yahAM jo 'tatvazraddhAna' hI kahate, tau jAkA yaha bhAva / | ( tatva ) hai, tAkA zraddhAna vinA kevala bhAvahIkA zraddhAna kAryakArI nAhIM / bahuri jo 'arthazraddhAna' hI kahate, to bhAvakA zraddhAna vinA padArthakA zraddhAna bhI kAryakArI nAhI / jaiseM / koI ke jJAna darzanAdika vA varNAdikakA tau zraddhAna hoya-yaha jAnapanA hai, yaha zvetavarNa hai, | ityAdi / paraMtu jJAna darzana AtmAkA khabhAva hai, so meM AtmA hauM / bahuri varNAdi pudgalakA | svabhAva hai / pula mote bhinna judA padArtha hai / aisA padArthakA zraddhAna na hoya, to bhAvakA zraddhAna mAtra kAryakArI nAhIM / bahuri jaise meM AtmA hoM' aise zraddhAna kiyA, paraMtu AtmAkA kharUpa jaisA hai, vaisA zraddhAna na kiyA / nau bhAvakA zraddhAna vinA padArthakA bhI zraddhAna 0 0000 N uN N N N
Page #948
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA.kAryakArI nAhIM / lAte tatvakAarthakA zraddhAna ho hai, so hI kAryakArI hai / athavA jIvAdi ko tatva saMjJA bhI hai, artha saMjJA bhI hai tAte 'tatvamevArthastatvArthaH' jo tatva so hI artha, tinakA zraddhAna so samyagdarzana hai / isa arthakari kahIM tatvazraddhAnakoM samyagdarzana kahai, kA | kahIM padArthazraddhAnakoM samyagdarzana kahai, tahAM virodha na jAnamA / aiseM 'tatva' aura 'artha' doya | pada kahanekA prayojana hai| yahAM prazna-jo tatvArtha tau anaMte haiM / te sAmAnya apekSAkari jIva ajIvaviSai saba garbhita bhae, tAte doya hI kahane the / AsravAdika tau jIva aMjIvahIke vizeSa haiM inako judA judA kahanekA prayojana kahA / tAkA samAdhAna jo yahAM padArthazraddhAnakA hI prayojana hotA, to sAmAnyakari vA vizeSakara jaise padAnikA jAnanA hoya, taiseM hI kathana karate / so to yahAM prayojana hai naahiiN| yahAM tau mokSakA prayojana hai / so jina sAmAnya cA vizeSa bhAvanikA zraddhAna kie mokSa hoya, ara jinakA zraddhAna kie vinA mokSa na hoya, tinahIkA yahAM nirUpaNa kiyA / so jIva ajIva e doya | to bahuva dravyanakI eka jAti apekSA sAmAnyarUpa tastra kahe / soe doya jAti jAneM bIvake ApAparakA zraddhAna hoya / taba parateM bhinna ApakauM jAne, apanA hitake arthi mokSakA upAya kare, ara Apatai bhinna parakauM jAne, taba paradravyatai udAsIna hoya rAgAdika tyAni mokSamArga-1 viSe pravarte / tA ina doU jAtikA zraddhAna bhae hI mona hoya / ara doU jAti jAne raaN raaN raaN raaNnrNtNrN raaNraaN raaNcNdrN raatN aa traabhrnnN raaN
Page #949
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. / vinA thApAparakA zraddhAna na hoya, taba paryAya buddhite saMsArIka prayojanahI kA upAya karai / / prakAza paradravyaviSe rAgadveSarUpa hoya pravarte, taba mokSamArgaviSe kaiseM pravatrte / tAte ina doya jAtInikA zraddhAna na bhae mokSa na hoya / aiseM e doya to sAmAnya tatva avazya zraddhAna karane yogya | kahe / bahuri AsravAdika pAMca kahe, te jIva pudgalake paryAya haiM / tAtai e vizeSarUpa tatva haiN| so ina pAMca paryAyanikauM jAneM mokSakA upAya karanekA zraddhAna hoya / tahAM mokSako pahicAna, / / to tAko hita mAni tAkA upAya karai / tAtai mokSakA zraddhAna karanA / bahuri mokSakA upAya | saMvara nirjarAhai / soinako pahicAna to jaise saMvaranirjarA hoya,tesai pravItAta saMvara nirjarAkA | zraddhAna karanA / bahuri saMbara mirjarA to abhAva lakSaNa lie hai, so jinakA abhAva kiyA cAhie, tinako pahacAnanA cAhie / jaise krodhakA abhAva bhae kSamA hoya / so krodhoM paha|cAne, to tAkA abhAva kari kSamA rUpa pravatta / taise hI AsravakA abhAva bhae saMvara hoya ara baMdhakA ekadeza abhAva bhae nirjarA hoya / so Asrava baMdhakauM pahicAna, sau tinikA / nAzakari saMghara nirjarArUpa pravat / tAte Asrava baMdhakA zraddhAna karanA / aiseM ini pAMca pI-| yanikA zraddhAna bhae hI mokSamArga hoya / inikoM na pahacAne, tau mokSakI pahacAna vinA tAkA upAya kAhekauM karai / saMkara nirjarAkI pahacAna vinA tiniviSa kaise pravatta / Asrava baMdhakA pahacAna vinA tinikari nAza kaise karai / aiseM ina pAMca paryAyanikA zraddhAna na bhae mokSa na 487 ii nirNtrN nNdu raaN raaN raaN raaN anNtpurN nuNci aNdNvln niNddaa raaN nraani niNdiNpulu
Page #950
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mA. prakAza jrN ii vidhNgaa 1000 hoya / yA prakAra yadyapi tatvArtha anaMte haiM, tinikA sAmAnya vizeSakari aneka prakAra prarUpaNa / hoya / paraMtu yahAM mokSakA prayojana hai, tAtai doya to jAtiapekSA sAmAnya tatva ara pAMca paryAyarUpa vizeSa tatva milAya sAta hI tatva kahe / inikA yathArtha zraddhAnake AdhIna mokSamArga hai / ini vinA auranikA zraddhAna hohu vA mati hohu, vA anyathA zraddhAna hohu, kisIke AdhIna mokSamArga nAhIM / aisA jAnanA / bahuri kahIM puNya pApa sahita nava padArtha kahe haiN| mo puNya pApa AsravAdikake hI vizeSa haiM / tAtai sAtatatvaviSe garbhita bhae / athavA puNyapApakA zraddhAna bhae puNyakoM mokSamArga na mAne, vA svacchaMda hoya pAparUpa na pravatrte, tAtai mokSamArgaviSa inikA zraddhAna bhI upakArI jAni doya tatva vizeSa milAya nava tala kahe / vA samaya sArAdiviSai inakoM nava tatva bhI kahe haiM / bahuri prazna-inikA zraddhAna samyagdarzana kahyA, | so darzana to sAmAnya avalokana mAtra ara addhAna pratIti mAtra, inikai ekArthapano kaise | saMbhavai / tAkA uttara| prakaraNake vazate dhAtukA artha anyathA hoya hai / so yahAM prakaraNa mokSamArgakA hai, tisaviSa 'darzana' zabda kA artha sAmAnya avalokana mAtra grahaNa na karanA / jAteM cakSu acakSu / darzanakari sAmAnya avalokana samyagdRSTi mithyAdRSTike samAna hoya hai / kucha yAkari mokSamA kI pravRtti hotI nAhIM / bahuri zraddhAna ho hai, so samyagdRSTIhIkai ho hai / yAkari mokSamA- 488 D 0 eli 0000000000
Page #951
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza arthN kaaniNciNdi. daaNtN vNshnini viraamN trN aph rgakI pravRtti ho hai / tAtai 'darzana' zabdakA artha bhI yahAM zraddhAna mAtra hI grahaNa krnaa| bahuri prazna-yahAM viparItAbhinivezarahita zraddhAna karanA kahyA, so prayojana kahA / tAkA samAdhAna___ abhinivezanAma abhiprAyakA hai / so jaisA tatvArthazraddhAnakA abhiprAya hai, taisA na hoya anyathA abhiprAya hoya, tAkA nAma viparItAbhiniveza hai / so tatvArthazraddhAna karanekA abhi-10 prAya kevala tinikA nizcaya karanA mAtrahI nAhIM hai / tahAM abhiprAya aisAhai-jIva ajIvakoM pahacAni ApakoM vA parakoM jaisAkA taisA mAnai / bahuri AsravakauM pahacAni tAkauM heya mAne / bahuri baMdhakoM pahacAni tAkauM ahita mAnai / vahuri saMvarakoM pahacAni tAkauM upAdeya mAne / bahuri nirjarAko pahacAni tAko hitakA kAraNa mAne / bahuri mokSakoM pahacAni tAkauM apanA paramahita maanai| aise tatvArthazraddhAnakA abhiprAya hai / tisatai ulaTA abhiprAyakA nAma vipa rItAbhiniveza hai / so sAMcA tatvArthazraddhAna bhae yAkA abhAva hoya / tAtai tatvArthazraddhAna | hai, so viparItAbhinivezarahita hai / aisA yahAM kahyA hai / athavA kAhUkai abhyAsa mAtra tatvArtha zraddhAna ho hai| paraMtu abhiprAyaviSai viparItapano nahIM chUTe hai / koI prakArakari pUrvokta abhiprAyate anyathA abhiprAya aMtaraMgaviSai pAie hai, to vAkai samyagdarzana na hoya / jaise dravyaliMgI muni jinavacanate tatvanikI pratIti krai| paraMtu zarIrAzrita kriyAniviSa ahaMkAra vA puNyA
Page #952
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. sravaviSa upAdeyapanA Adi viparIta abhiprAya mithyAdRSTIhI rahai hai / tAteM jo ttvaarthshrddhaan| || viparItAbhinivezarahita hai, soI samyagdarzana hai / aiseM viparItAbhiniveSarahita jIvAdi tatvanikA || zraddhAnapanA tau samyagdarzanakA lakSaNa hai / samyagdarzana lakSya hai soI tatvArthasUtraviSai kahyA / hai,-'tatvArthazraddhAneM samyagdarzanam' // 2 // tatvArthanikA zraddhAna soi samyagdarzana hai / bahuri / | sarvArthasiddhi nAmA sUtranikI TIkA hai, tisavirSe tatvAdika padanikA artha pragaTa likhyA hai, vA sAta hI tatva kaise kahe so prayojana likhyA hai, tAke anusAranai ihA~ kichU kathana kiyA hai, aisA jaannaa| bahuri puruSArthasiddhyupAyake viSai aise hI kahyA hai jIvAjIvAdInAM tattvArthAnAM sadaiva karttavyam / 'zraddhAnaM viparItAbhinivezaviviktamAtmarUpaM tat // 22 // yAkA artha-viparItAbhinivezakari rahita jIvaajIva Adi tattvArthanikA zraddhAna | sadAkAla karanA yogya hai / so yaha zraddhAna AtmAkA svarUpa hai / darzanamoha upAdhi dUra bhae pragaTa ho hai, tAteM AtmAkA svabhAva hai / caturthAdi guNasthAnavirSe pragaTa ho hai / pIche siddha | avasthAvirSe bhI sadA kAla yAkA sadbhAva rahe hai, aisA jAnanA / yahAM prazna upaje hai-jo, | tiyaMcAdi tucchajJAnI keI jIva sAta tasvanikA nAma bhI na jAni sake, tinikai bhI samyagda - Pooclaogaao-00000000000CTOOGoogfooraME086MO018cfoosiOOKacrookaaroorkicfootoslokatondar
Page #953
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza rzanakI prApti zAstravirSe kahIM hai / tAse tatvArthazraddhAnapanA tuma samyaktvakA lakSaNa kahyA, tisavirSe avyAptidRSaNa lAge haiN| tAkA samAdhAna,- . jIva ajIvAdikakA nAmAdika jAnau vA mati jAnauM, vA anyathA jAnau, unakA svarUpa yathArtha pahacAni zraddhAna kie samyaktva ho hai| tahA~ koI sAmAnyapane svarUpa pahacAni zraddhAna / kareM, koI vizeSapane svarUpa pahacAni zraddhAna karai / tAteM tucchajJAnI tiryaMcAdika samyagdRSTI haiM, so jIvAdikakA nAma bhI na jAne haiM, tathApi unakA sAmAnyapane svarUpa pahacAni zraddhAna kare || haiN| tAte unakauM samyaktvakI prApti ho hai| jaise koI tiryaMca apanA kA auranikA nAmAdika tau nAhIM jAne,paraMtu ApahIviSai ApomAne hai|taiseN tucchajJAnI jIva ajIvakAnAma na jAne,paraMtu jJAnAdikakharUpa AtmA hai, tisaviSe Apo mAna hai |ar jo zarIrAdika haiM,tinakoM para mAna hai| aisA zraddhAna vAkai ho hai sohI jIva ajIvakA shrddhaanhai| bahurijaisaiMsoI tiryaca sukhAdikakA nAmAdika na jAne hai, tathApi sukha avasthAko pahacAni tAkearthi AgAmI duHkhakA kAraNako pahi-1 cAni tAkA tyAgakoM kiyAcAhai hai / bahuri jo duHkhakAkAraNa banirahyA haiM,tAke abhAvakAupAya karai hai / tAtai tucchajJAnI mokSAdikakA nAma na jAne,tathApi sarvathA sukharUpa mokSa avasthAkoM zraddhAna kari tAke arthiM AgAmI baMdhakA kAraNa rAgAdika Asrava tAke tyAgarUpa saMvarako / kiyA cAhai hai / bahuri jo saMsAraduHkhakA kAraNa hai, tAkI zuddhabhAvakari nirjarA kiyA cAhai 461
Page #954
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. hai| aise prAsravAdikakA vAkai zraddhAna hai / yA prakAra vAkai bhI saptatatvakA zraddhAna pAie hai| prakAza jo aisA zraddhAna na hoya, tau rAgAdi tyAgi zuddha bhAva karanekI cAha na hoya / soI khie| hai-jo jIvakI jAti na jAne, ApAparakoM na pahecAne, tau paravirSe rAgAdika kaiseM na kreN| 1 rAgAdikakauM na pahacAne, to tinakA tyAga kaise kiyA cAhai / so rAgAdika hI Asrava haiM / rAgAdikakA phala burA na jAne, tau kAhekauM rAgAdika choDyA caahai| so rAgAdikakA phalaM soI baMdha hai| bahuri rAgAdika rahita pariNAmako pahicAna hai, to tisarUpa huvA cAhai hai / so rAgAdikarahita pariNAmakA hI nAma saMvara hai / bahuri pUrvaM saMsAra avasthAkA kAraNa karma hai, tAkI hAnikoM pahicAna hai, to tAkai arthi tapazcaraNAdikari zuddhabhAva kiyA cAhai haiN| so| pUrva saMsAraavasthAkA kAraNa karma hai, tAkI hAni soI nirjarA hai| bahuri saMsAra avasthAkA abhAvakoM na pahicAne, tau saMvara nirjarArUpa kAhekauM pravattai / saMsAra avasthAkA abhAva so hI mokSa hai / tAtai sAtauM tattvanikA zraddhAnaM bhae hI rAgAdika chor3i zuddha bhAva honekI icchA | upajai hai / jo iniviSai eka bhI tattvakA zradhAna na hoya, to aisI cAha na upjai| bahuri || | aisI cAha tucchajJAnI tiryaMcAdi samyagdRSTIkai hoya hI hai, tAte vAkai saptatatvanikA aMdhAna | pAie hai / aisA nizcaya karanA / jJAnAvaraNakA kSayopazama thorA hote vizeSapanai tatvanikA | jJAna na hove, tathApi darzanamohakA upazamAdikatai sAmAnyapane tatvazradudhAnako zakti pragaTa 462 J00186/Goprmanasonacrorealoradook9000000000000000000pcieosdoka6fonikBefotochodadoo >>of016foochootacook3CTOROG/00130000000000000000000000000000000004561000005600000000008001
Page #955
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho hai / aiseM isa lakSaNavirSe avyApti dUSaNa nAhIM hai / bari prazna-jisakAlaviSai samyagdRSTI || prakAza viSayakaSAyanike kAryaniviSai pravarte hai, tisakAlavirSe sapta tatvanikA vicAra hI nAhI, tahA~ / zraddhAna kaise saMbhave / ara samyaktva rahai hI hai, tAta tisa lakSaNaviSe avyApti dUSaNa Avai / hai| tAkA samAdhAna, vicAra hai, so to upayogake AdhIna haiN| jahAM upayoga lAge, tisahIkA vicAra hai| bahuri zraddhAna hai, so pratItirUpa hai| tAtai anya jJeyakA vicAra hote vA sovanA aadi| | kriyA hote tatvanikA vicAra nAhI, tathApi tinakI pratIti banI rahai hai, naSTa na ho hai / tAte / / vAkai samyaktvakA sadbhAva haiM / jaise koI rogI puruSakai aisI pratIti hai-meM manuSya hauM, tithaMca | nahIM hauM / mere isa kAraNate rogabhayA hai / so aba kAraNa meTi rogakauM ghaTAya niroga honaa| # bahuri vo hI manuSya prazna vicArAdirUpa pravatta hai, taba vAkai aisA vicAra na ho hai / / parantu | zraddhAna aise hI rahyA karai haiM / taiseM isa AtmAkai aisI pratIti hai meM AtmA hoM, ghugalAdi / nahIM hoM, mere AsravateM baMdha bhayA hai, so aba saMgharakAra nirjarA kari mokSarUpa honA / bahuri || soI AtmA anya vicArAdirUpa pravate hai, taba vAkai aisA vicAra na ho hai / parantu zraddhAna / | aisA hI rahyA kareM hai / bahuri prazna-jo aisA zraddhAna rahai hai, to baMdha honeke kaarnnnivissai| kese pravatrte haiM / tAkA uttara 463
Page #956
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. jaiseM koi manuSya koI kAraNake vazate roga badhaneke kAraNanivirSe bhI pravaH / vyApArA-1 prakAzadika kArya vA krodhAdika kArya kare hai, tathApi tima zraddhAnakA vAkai nAza na ho hai / taiseM so hI AtmA karma udaya nimittake vazate baMdha honeke kAraNanivi bhI pravatta hai / viSayasevanAdi kArya vA krodhAdi kArya karai hai, tathApi tisa zraddhAnakA vAkai nAza na ho hai| yAkA vizeSa nirNaya AgeM kareMge / aisA saptatatvakA vicAra na hote bhI zraddhAnakA sadbhAva | pAie hai / tAteM tahAM avyAptipanA nahIM hai / bahuri prazna-UMcI dazAviSe jahAM nirvikalpa AtmAnubhava ho hai, tahAM to sapta tattvAdikakA vikalpa bhI niSedha kiyA hai / so samyaktvaka | lakSaNakA niSedha karanA, kaise saMbhave / ara tahAM niSedha saMbhava hai, to avyApti dUSaNa paayaa| | tAkA uttara-- nIcalI dazAviNe sapta tatvanike vikalpaniviSai upayoga lagAyA, tAkari pratItikauM dRr3ha | kInhIM, ara viSayAdikatai upayoga chur3Aya rAgAdi.ghaTAyA, bahuri kArya siddha bhae kAraNanikA | bhI niSedha kIjie hai / tAteM jahAM pratIti bhI dRr3ha bhaI ara rAgAdika dUra bhae, tahAM upayoga bhramAvanekA kheda kAhekauM kariye / tAteM tahAM tini vikalpanikA niSedha kiyA hai / bahuri samyaktvakA lakSaNa to pratIti hI hai / so pratItikA to niSedha na kiyaa| jo pratIti chur3AI hoyA, vo isa lakSaNakA niSedha kiyA kahie / so to haiM nAhIM / so to tatvanikI - nuNci nirNciNdi kaani ruNci maaNci mNci mNcin ii DOctokacopdeoac00000000000000000000000000010 MookdoOKENAMOokifootassooa600k1800 - sNdruuN
Page #957
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. pratIti tahAM bhI banI rahe hai / tAte yahAM avyAptipanA nAhIM hai / vahuri prazna-jo chadmasthakai / prakAza to pratIti apratIti kahanA saMbhavai hai, tAteM tahAM sapta tatvanikI pratIti samyaktvakA lakSaNa kahyA so hama mAnyA, paraMtu kevalI siddha bhagavAnakai tau sarvakA jAnapanA samAna rUpa hai / tahAM saptatatvanikI pratIti kahanA, saMbhave naahiiN| ara tinake samyaktva guNa pAie hI hai, tAte | tahAM tisa lakSaNakA abyAptipanA AyA / sAkA samAdhAna jaise chadmasthake zrutajJAnake anusAra pratIti pAie hai, taiseM kevalI siddhabhagavAnake 1 kevalajJAnake anusAra hI pratIti pAie hai / jo sapta tatvanikA svarUpa pahile ThIka kiyA thA, | so hI kevalajJAnakari jaanyaa| tahAM pratItiko parama avagAr3hapano bhayo / yAhIta paramaavagADha samyaktva kahyA / jo pUrva zraddhAna kiyA thA, tAkoM jhUTha jAnyA hotA, toM tahAM apratIti hotI / so to jaisA sapta tatvanikA zraddhAna chadmasthake bhayA thA, taisA hI kevalI siddhabhagavAnake pAie hai / tAtai jJAnAdikakI hInatA adhikatA hote bhI tiryaMcAdika vA kevalI siddha bhagavAnakai samyaktva guNa samAna hI kahyA / bahuri pUrva avasthAvirSe yaha mAne thA, saMvara nirjarAkari mokSakA upAya karanA / pIche mukti avasthA bhae aiseM mAnane lagai, jo saMvara nirjarAkari hamAre mokSa bhaI / bahuri pUrvaM jJAnakI hInatAkari jIvAdikake thor3e vizeSa | jAne thA, pIche kevalajJAna bhae tinake sarva vizeSa jAnai / paranta mUlabhUta jIvAdikake * 6- 1000 mNd kaaNdd sNdraaNpttN 100 guNddaalni aaku 465
Page #958
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza *****+0-10010 svarUpakA zraddhAna jaisA chadmasthake pAie hai, taisA hI kevalIke pAie hai / bahuri yadyapi kevalI siddha bhagavAn anyapadArthanikoM bhI pratIti lie jAne haiM, tathApi te padArtha prayojanabhUta nahIM / taiM samyaktvaguNaviSai sapta tattvanihIkA zraddhAna grahaNa kiyA hai / kevalI siddhabhagavAn rAgAdirUpa na pariNameM haiN| saMsAra avasthAkoM na cAheM haiM / so yaha isa zraddhAnakA bala jAnanA / bahuri prazna - jo samyagdarzana to mokSamArga kahyA thA, modaviSai yAkA sadbhAva kaise kahie hai / tAkA uttara- koI kAraNa aisA bhI ho hai, jo kArya siddha bhae bhI naSTa na ho hai / jaise kADhU vRkSakai koI eka zAkhAkari aneka zAkhAyukta avasthA bhaI, tisakoM hote vaha eka zAkhA naSTa na ho hai / taiseM kAhU AtmAkai samyaktva guNakari anekaguNayukta mukta avasthA bhaI, tAkoM ho samyaktva guNa naSTa na ho hai / aiseM kevalI siddhabhagavAna ke bhI tattvArthazraddhAna lakSaNa hI samyaktva pAie hai / tAtaiM tahAM avyAptipanau nAhIM hai / bahuri prazna - mithyAdRSTI ke bhI tattvazraddhAna ho hai, aisA zAstraviSai nirUpaNa hai / pravacanasAraviSai AtmajJAnazUnya tattvArthazraddhAna kAryakArI kA hai / tAtaiM samyakvakA lakSaNa tattvArthazraddhAna kayA hai, tisaviSai prativyApti dUSaNa lAge hai / tAkA samAdhAna, mithyAdRSTIkai jo tattvazraddhAna kayA hai, so nAmanikSepakari kayA hai / jAmaiM tattvazraddhAnakA guNa nAhIM, ara vyavahAraviSai jAkA nAma tattvazraddhAna kahie, so mithyAdRSTIkai ho hai / athavA 466
Page #959
--------------------------------------------------------------------------
________________ so.mA. prakAza prAMga madravyanikSepakari ho hai / tattvArthazraddhAnake pratipAdaka zAstranikoM abhyAsa hai, tinikA svarUpa nizcaya karaneviSai upayoga nAhIM lagAvai hai, aisA jAnanA / bahuri yahAM samyaktvakA lakSaNa tatvArthazraddhAna kalA hai, so bhAvanikSepakari kalA hai / so guNasahita sAMcA tattvArthazraddhAna mithyAdRSTIke kadAcit na hoya / bahuri AtmajJAnazUnya tatvArthazraddhAna kayA hai / tahAM bhI soI artha jAnanA | sAMcA jIva ajIvAdikakA jAkai zraddhAna hoya, tAkai AtmajJAna kaiseM na hoya / hoya hI hoya / aiseM koI mithyAdRSTIkai sAMcA tatvArthazraddhAna sarvathA na pAie hai, tAtai ti lakSaNaviSai prativyApti dUSaNa na lAge hai / bahuri jo yaha tatvArthazraddhAna lakSaNa kahyA, so asaMbhavI bhI nAhIM hai / jAtai samyaktvakA pratipakSI mithyAtva hI hai / yAkA lakSaNa isase viparItatA lie hai / aiseM avyApti ativyApti saMbhavIpanAkari rahita sarva samyagdRSTIniviSai tau pAie, ara koI mithyAdRSTIviSai na pAie, | aisA samyagdarzanakA sAMcA lakSaNa tatvArthazraddhAna hai| bahuri prazna upaje hai - jo vahAM sAtoM tatvanike zraddhAnakA niyama kaho ho, so banai nAhIM / jAte kahIM, parateM bhinna ApakA zraddhAnahI samyaktva ka haiM / samayasAra viSai "ekatve niyatasya' ityAdi kalazA likhA hai, tisaviSai (1) ekatve niyatasya zuddhanayato vyApturyadasyAtmanaH pUrNajJAnaghanasya darzanamiha dravyAntarebhyaH pRthak / samyagnametadeva niyamAdAtmA ca tAvAnayam tanmukkAnavatatva santatimimAmAtmAyameko'stu naH // 6 // 000000000/12/ 2010-10 00X00X90X000 467
Page #960
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza aisA kahA hai, jo isakA AtmAkA paradravyatai bhitra avalokana so hI niyamateM samyagdarzana hai / tAtai nava tatvanikI saMtatiko chor3a hamAre yaha eka AtmA hI hohu / bahuri kahIM eka AtmA nizcayahI samyaktva kahaiM haiM / puruSArthasiddhyupAyaviSai "darzanamAtmavinizcitaH' aisA pada hai| soyAkA yaha hI artha hai / tAtai jIva aMjIvahIkA vA kevala jIvahIkA zraddhAna bhae bhI samyaktva ho hai / sAtauM tattvanikA zraddhAnakA niyama hotA, tau aisA kAhekauM likhate / tAkA samAdhAna, parateM bhinna ApakA zraddhAna ho hai, so AsravAdikakA zraddhAnakari rahita ho hai ki sahita ho hai / jo rahita ho hai, tau mokSakA zraddhAna binA kisa prayojanake artha aisA upAya kara hai| saMvara nirjarAkA zraddhAna binA rAgAdikarahita hoya svarUpaviSai upayoga lagAvanekA kAheka udyama rAkhe hai / Asrava baMdhakA zraddhAna binA pUrva avasthAkoM chor3e hai / tAtai avAdikakA zraddhAnarahita ApAparakA zraddhAna karanA saMbhavai nAhIM / bahuri jo AsravAdikakA zraddhAnasahita ho hai, to svayameva sAtoM tattvanike zraddhAnakA niyama bhayA / bahuri kevala AtmAkA nizcaya hai, so parakA pararUpa zraddhAna bhae binA AtmAkA zraddhAna na hoya, tAtaiM ajIvakA zraddhAna bhae hI jIvakA zraddhAna hoya / bahuri pUrvavat zrastravAdikakA bhI zraddhAna hoya hI hoya / ( 1 ) darzanamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate zedhaH / sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati vandhaH // 216 // 468
Page #961
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.mA. prakAza 202001000000000000000000 2004 I tAteM yAM bhI sAtoM tattvanike hI zraddhAnakA niyama jAnanA / bahuri prAstravAdikakA zraddhAna binA ApAparakA zraddhAna' vA kevala AtmAkA zraddhAna sAMcA hotA nAhIM / jAte AtmA dravya hai, so to zuddha azuddha paryAya lie haiN| jaise taMtu avalokana vinA paTakA abalokana na hoya, taiseM zuddha azuddha paryAya pahacAne binA AtmadravyakA zraddhAna' na hoya / so zuddha azuddha, avana sthAkI pahacAni AtravAdikakI pahacAnate ho haiN| bahAra AsravAdikakA zraddhAna vinA ApAparakA zraddhAna vA kevala AtmAkA zraddhAna kAryakArI bhI nAhIM / jAte zraddhAna karo vA | mati karo, Apa hai so Apa hI hai, para hai so para hI hai / bahuri AsravAdikakA zraddhAna hoya, | tau AsravabaMdhakA abhAvakari saMvara nirjarArUpa upAyateM mokSapadakoM pAvai / bahuri jo ApAparakA bhI zraddhAna karAie hai, so tisa hI prayojanake arthi karAie hai / tAteM AsravAdikakA zraddhA | nasahita ApAparakA jAnanA kA ApakA jAnanA kAryakArI haiN| yahAM prazna jo aise hai, tau / / |zAstraniviSai ApAparakA zraddhAna vA kevala AsmAkA zraddhAnahIkauM samyaktva kahyA, vA kAryakArI || kahyA / bahuri nava tattvakI saMtati choDi hamAre eka AtmA hI hohu, aisA kahyA / so. kaise| kahyA,-tAkA samAdhAna, jAkA sAMcA ApAparakA zraddhAna vA AtmAkA zraddhAna hoya, tAkai sAtau~ tattvanikA zraddhAna hoya hI hoya / bahuri jAkai sAMcA sAta tatvanikA zraddhAna hoya, tAke ApAparakA vA EGF004300000000000000000000000000000000000000000000000000002ckooperaokeGlookickook uNci iitN na gj
Page #962
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza *.3005000000000010005oREMEMORo012000000000000196%e0%2FOOD0000-1800180200coomGE+ AtmAkA zraddhAna hoya hI hoya / aisA paraspara avinAbhAvIpanA jAni ApAparakA zraddhAnakoM ll vA AtmazraddhAna honekoM samyaktva kahyA hai / bahuri isa chalakari koI sAmAnyapane ApAparakoM || jAni vA AtmAkoM jAni kRtakRtyapanau mAne, tau vAkai bhrama hai| jAte aisA kahyA hai-'nirvi |zeSo hi sAmAnyo bhavetkharaviSANavat' yAkA artha yaha, jo vizeSarahita sAmAnya hai so gadheke | sIMgakI samAna hai / tAte prayojanabhUta AsravAdika vizeSamisahita ApAparakA vA AtmAkA || zraddhAna karanA yogya hai / athavA sAtauM tattvArthanikA zraddhAnakari rAgAdika meTaneke artha paradravyanikoM bhinna bhAva hai, vA apane AtmAhIkoM bhAvai hai| tAkai prayojanakI siddhi ho hai / tAteM mukhyatAkari bhedavijJAnakoM vA AtmajJAnakoM kAryakArI kahyAhai / bahuri tatvArthazraddhAna kie binA || sarva jAnanA kAryakArI nAhIM / jAte prayojana tau rAgAdika meTanekA hai / so AsravAdikakA zraddhAnavinA yaha prayojana bhAse naahiiN| taba kevala jAnanehIte mAnakoM vadhAvai, rAgAdika chodd'eN| nAhIM, taba vAkA kArya kaise siddha hoya / bahuri navatatvasaMtatikA chor3anA kahyA hai| so pUrve navatatvake vicAra kari samyagdarzana bhayA, pIche nirvikalpadazA honeke arthi navatatvanikA bhI | | | vikalpa chor3anekI cAhi karI / bahuri jAka. pahale hI navatatvanikA vicAra nAhI, tAke tisa || vikalpa chor3anekA kahA prayojana hai / anya aneka vikalpa Apakai pAie hai, tinahIkA tyAga karau / aiseM ApAparakA zraddhAnaviSe vA AtmazradhAnaviSa saptatatvanikA zraddhAnakI sApekSA JoicoopcoracfootococooxcxoogckoopcoHEco-o-3GF00-3600000000000000000000000012280
Page #963
--------------------------------------------------------------------------
________________ momA. prakAza 2023400 pAipa hai / tAteM tatvArthazradhAna samyaktvakA lakSaNa hai / bahuri prazna -- jo kahIM zAstraniviSai arahaMtadeva nirbaMtha guru hiMsArahita dharmakA zraddhadhAnakoM samyaktva kA hai, so kaiseM hai / tAkA samAdhAna,-- arahaMta devAdikA zraddhAna hone vA kudevAdikakA zraddhAna dUra honekari gRhIta mithyAtvakA abhAva ho hai / tisa apekSA yAkauM samyaktvI kayA hai / sarvathA samyaktvakA lakSaNa yaha nAhIM / jAtai dravyaliMgI muni Adi vyavahAra dharmake dhAraka mithyAdRSTI tinikai bhI aisA zraddhAna ho hai / athavA jaise aNuvrata mahAvrata hoteM dezacAritra sakalacAritra hoya, kAna hoya / paraMtu aNuvrata bhae binA dezacAritra kadAcit na hoya ara mahAtrata dhAre binA sakalacAritra kadAcit na hoya / tAteM ini vratanikoM anvayarUpa kAraNa jAni kAraNaviSai kAryakA upacArakari inkauM cAritra kahyA / taiseM arahaMta devAdikakA zraddhAna hote, myaktva hoya vA na hoya / paraMtu arahaMtAdikakA zraddhAna bhae binA tatvArthazraddhAnarUpa samyakva kadAcita hoya / tAtaiM arahaMtAdikake zraddhAnako anvayarUpa kAraNa jAni kAraNaviSai kAryakA upacArakari isa zraddhAnakoM samyaktva kA hai| yAhI yAkA nAma vyavahArasamyaktva haiM / athavA jAkai tattvArthazraddhAna hoya, tAkai sAMcA ahaMtAdikake svarUpakA zraddhAna hoya hI | hoya / tatrArtha zraddhA vinA pacakari arahaMtAdikakA zraddhAna kareM, paraMtu yathAvat svarUpakI sa 100000*20001000-10000 000000000 501
Page #964
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza C pahacAnaliye zraddhAna hoya nAhIM / bahuri jAkai sAMcA ahaMtAdikake svarUpakA zraddhAna hoya, tAkai tattvArtha zraddhAna hoya hI hoya / jAteM arahaMtAdikakA svarUpa pahacAneM jIva ajIva | vAdikakI pahacAna ho hai / aiseM inakoM paraspara avinAbhAvI jAni, kahIM arahaMtAdikake zraddhAnauM samyaktva kA hai| yahAM prazna --jo nArakAdika jIvanikai devakudevAdikakA vyavahAra nAhIM, ara tinike samyaktva pAie hai, tAtai samyaktva hotaiM arahaMtAdikakA zraddhAna hoya hI hoya, aisA niyama saMbhavai nAhIM / tAkA samAdhAna, sapta tatsvanikA zraddhAnaviSai arahaMtAdikakA zraddhAna garbhita hai / jAte tattvazraddhAnaviSai: mokSa tattvako sarvotkRSTa mAne hai / so mocatattva to arahaMta siddhakA lakSaNa hai / jo lakSaNakoM utkRSTa mArne, so tAkai lakSyako utkRSTa mAne hI mAne / tAtai unako bhI sarvotkRSTa mAnyA aurakauM na mAnyA so hI devakA zraddhAna bhayA / bahuri mokSakA kAraNa saMvara nirjarA hai, tAteM inako bhI utkRSTa mAne hai / so saMvara nirjarAke dhAraka mukhyapanai muni haiM / tAteM munikoM uttama mArke haiM aura na mAne haiM, soI guskA zraddhAna bhayA / aura rAgAdikarahita bhAvakA nAma ahiMsA hai, tAhIko upAdeya mAne hai aurakoM na mAne hai soI dharmakA zraddhAna bhayA / aise tattvArthazraddhAviSai arahaMtadevAdikakA bhI zraddhAna garbhita haiM. athavA tisa nimittatai inake tatvArtha zraddhAna ho hai, tiptaH nimitta arahaMtadevAdikakA bhI zraddhAna ho hai / tAteM: 502:
Page #965
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - prakAza saha mo.mA. samyaktvaviSa devAdikake zraddhAnakA niyama hai / bahuri prazna-jo keI jIva arahaMtAdikakA / zraddhAna kareM haiM, tinake guNa pahacAna haiM, ara unake tatvazraddhAnarUpa samyaktva na ho hai / tAte ja ke sAMcA arahaMtAdikakA zraddhAna hoya, tAkai tatvazraddhAna hoya hI hoya, aisA niyama saMbhave naahiiN| tAkA samAdhAna,___ tatvazraddhAna vinA arahaMtAdikake chiyAlIsaAdi guNa jAne, hai, so payAzrita guNa || jAnanA bhI na ho hai / jAte jIva ajIvakI jAti pahacAne binA arahaMtAdikake AtmAzrita guNanikoM vA zarIrAzrita guNanikoM bhinna bhinna na jAnai / jo jAnai, to apane AtmAkoM paradravyatve bhinna kaiseM na maane| tAtai pravacanasAraviSa aisA kahyA hai,-- jo jANadi arahaMtaM davvattaguNattapanjayattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // 1 // yAkA artha--yaha jo arahaMtakoM dravyatva guNatva paryAyatvakari jAne hai, so AtmAkoM jAne hai / tAkA moha vilayako prApta ho hai / tAteM jAkai jIvAdika tatvanikA zraddhAna nAhI, tAkai arahaMtAdikakA bhI sAMcAzraddhAna nAhIM / bahuri mocAdika tatvanikA zraddhAnabinA arahaMtAdikakA mAhA:mya yathArtha na jaane| laukika atizayAdikakari arahaMtakA tapazcaraNAdikari guNakA ara parajIvanikI ahiMsAdikari dharmakI mahimA jAne, so ye paryAyAzrata bhAva haiN| bahuri AtmAzra +HOICE000-2000-800000000%adioopacfoojpoooooozagonackpotocoacOCATGook0600-00000pe 503
Page #966
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza C sa bhAvanikariarahaMtAdikakA svarUpa tatvazraddhAna bhae hI jAnie hai / " tAtai jAkai sAMcA arahaMtAdikakA zraddhAna hoya, tAkai tatvazraddhAna hoya hI hoya, aisA niyama jAnanA / yA prakAra samyaktvakA lakSaNa nirdeza kiyaa| yahAM prazna --jo sAMcA tatvArthadudhAna vA ApAparakA zraddhAna vA AtmazraddhAna vA devadharmagurukA zraddhAna samyaktvakA lakSaNa kA / bahuri ina sarva lakSanikI paraspara ekatA bhI dikhAI, so jAnI / paraMtu anya anya prakAra lakSaNa karanekA prayojana kahA, tAkA uttara-- ye cAra lakSaNa kahe, tinaviSai sAMcI dRSTikari eka lakSaNa grahaNa kie cAroM lakSaNoMkA grahaNa ho hai / tathApi mukhya prayojana judA judA vicAri anya anya prakAra lakSaNa kahe haiN| jahAM tatvArthazraddhAna lakSaNa kayA hai, tahAM tau yaha prayojana hai jo ina tatvaniko pahicAna, to | yathArtha vastuke svarUpa vA apane hita ahitakA zraddhadhAna kare taba mokSamArga viSai pravarte / bahuri jahAM Apa parakA bhinna zradhAna lakSaNa kahyA hai, tahAM tatvArthazraddhAnakA prayojana jAkara siddha hoya, tisa zradhAnako mukhya lakSaNa kayA hai / jIva ajIvake zraddhadhAnakA prayojana ApAparakA | bhinna zraddhadhAna karanA hai / bahuri AzravAdikake zraddhadhAnakA prayojana rAgAdi chor3anA hai / so ApAparakA bhinna zraddhadhAna bhae paradravyaviSai rAgAdi na karanekA zraddhAna ho hai / aise tatvArthazradadhAnakA prayojana ApAparakebhinna zraddhAnatai siddha honA jAni isa lakSaNakoM kahA hai / 504
Page #967
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mA bahuri jahAM AtmazraddhAna lakSaNa kahyA hai, tahAM apAparakA bhinnazraddhAnakA prayojana itanA prakAza hI hai-Apako Apa jAnanA / ApakoM Apa jAne parakA bhI vikalpa kAryakArI nAhIM / aisA mUlabhUta prayojanakI pradhAnatA jAni AtmazraddhAnako mukhya lakSaNa kahyA hai / bahuri jahAM devagurudharmakA zraddhAna lakSaNa kahyA hai, tahAM bAhya sAdhanakI pradhAnatA karI hai / jAte arhNt| devAdikakA zraddhAna sAMcA tatvArthapradhAnako kAraNa hai / ara kudevAdikakA zraddhAna kalpita atatvazraddhAnakA kAraNa hai / so bAhya kAraNakI pradhAnatAkari kudevAdikakA zraddhAna na ! karAvaneke arthi devagurudharmakA zraddhAnakoM mukhya lakSaNa kahyA hai / aiseM jude jude prayojananika|ri mukhyatA kari jude jude lakSaNa kahe haiN| ihAM prazna--jo e cAra lakSaNa kahe, tinaviNe / / yaha jIva kisa lakSaNakoM aMgIkAra karai / tAkA samAdhAna,-- mithyAtvakarmakA upazamAdi hote viparItAbhinivezakA abhAva ho hai| tahAM cyA / / lakSaNa yugapat pAie hai| bahuri vicAra apekSA mukhyapane tatvArthaniko vicAra hai / ke ApA parakA bheda vijJAna karai hai| ke AtmasvarUpahIko saMbhAre hai| ke devAdikakA kharUpa vicArai / // hai / aiseM jJAnaviSai to nAnA prakAra vicAra hoya, paraMtu zraddhAnaviNe sarvatra paraspara sApekSapano | pAie hai / tattvavicAra kare hai, to bhedavijJAnAdikakA abhiprAya lie kareM hai / aiseM hI anya-IN tra bhI paraspara sApekSapaNau hai / tAteM samyagdRSTIkai zraddhAnaviSai cyA" hI lakSaNanikA aMgI-505
Page #968
--------------------------------------------------------------------------
________________ vos * XE =essokage goods * google mo.mA.IN kAra hai / bahari jAkai mithyAtvako udaya haiM, tAke virItAbhiniveza pAie hai / tAkai e lakSaprakAza Na AbhAsa mAtra hoya, sAMce na hoya / jinamata jIvAdikatatvanikoM mAne, aurakoM na mAna, tinake nAma bhedAdikauM sIkhe haiM, aise tatvArthazraddhAna hoya hai / paraMtu tinakA yathArtha / bhAvakA zraddhAna na hoya / bahuri ApAparakA bhinnapanIkI bAteM karai, ara vastrAdikavi parabu|ddhikauM ciMtavana karai parantu jaiseM paryAyavirSe ahaMbuddhi hai, para vastrAdikavi parabuddhi hai, taiseM / / AtmAvirSe ahaMbuddhi zarIraviSai parabuddhi na ho hai / bahuri AtmAkoM jinavacanAnusAra vitave, parantu pratItirUpa ApakauM Apa zraddhAna na kare hai / bahuri arahaMtAdika vinA aura kudevAdikakauM na mAna hai| parantu tinake svarUpako yathArtha pahacAni zraddhAna na kareM hai| aise e| lakSaNAbhAsa mithyAdRSTIke ho haiM / inavi] koI hoya, koI na hoya / yahAM inakai bhinnapanI bhii| na saMbhavai hai / bahari ina lakSaNAbhAsanivirSe itanA vizeSa hai-jo pahile to devaadikkaa| zraddhAna hoya, pIche tatvanikA vicAra hoya, pIche ApAparakA citavana kare, pIche kevala AtmAko citavai / isa anukramateM sAdhana kareM, to paraMparAya sAMcA mokSamArgakoM pAya koI jIva siddhapadakoM bhI pAvai / bahuri isa anukramakA ullaMghana kareM, vAkai devAdika mAnanekA kachu, ThIka nAhIM / ara buddhikI tIvratAteM tattvAtatvavicArAdivirSe pravarte haiN| tAteM Apako jnyaanii| jAne hai / athavA tattvavicAraviSe bhI upayoga na lagA hai / bhara ApAparakA bhedavijJAnI huvA 3: ve Cook * * * - nAma So-es ooo
Page #969
--------------------------------------------------------------------------
________________ . PREM.. yleojadoresouTOopsroopareprooka/R0000000000000000001006100100100506100500loodeodood vicAre hai / athavA ApAparakA bhI ThIka na kare hai para ApakauM prAtmajJAnI mAne haiN| so sarva caturAIkI bAteM haiN| mAnAdika kapAyanike sAdhana haiM / kicha bhI kAryakArI nAhIM / tAte jo jIva apanA bhalA karayA gahai, tisakauM yathAvat sAMcA zraddhAnaH darzanakI prApti na hoya, tAvat inakauM bhI anukramate aMgIkAra karanA / so hI kahie hai---- ___pahale to AjJAdikakari vA koI parIkSAkari kudevAdikakA mAnanA chor3i arahaMtadevAdikakA zraddhAna karanA / jAte aisA zraddhAna bhae gRhItamithyAtvakA to abhAva ho hai / bahuri | mokSamArgake vighna karanahAre kudevAdikakA nimitta dUra ho hai / mokSamArgakA sahAI. arahaMtade vAdikakA nimitta mile hai, tAtai pahile devAdikakA zraddhAna karanA / bahuri pIche jinamataviSai kahe jIvAdika tatvanikA vicAra karanA / nAma lakSaNAdika sIkhane / jAte isa abhyAsate tatvArthazraddhAnakI prApti hoya / pIche ApAparakA bhinnapanA jaimai bhAse taiseM vicAra kiyA karai / jAte isa abhyAsatai bhedavijJAna hoya / bahuri pIche ApaviSa Apo mAnaneke arthi kharUpakA vicAra kiyA karai / jAte isa abhyAsate AtmAnubhavakI prApti ho hai / bahuri aise hai anumateM inakauM aMgIkAra kari pIche inahIviSe kabaDU devAdikakA vicAraviSe, kabahU tatvavi cAraviSai, kabahU ApAparakA vicAraviSe, kabahU AtmavicAraviSe upayoga lagAvai / aise abhyAsa te darzanamoha maMda hotA jAya, taba kadAcita sAMce samyagdarzanakI prApti ho hai| jAte aisA 6000000kacocooooooooooooooooooooooo / 000000000kadaacom1080* 507
Page #970
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mo.mA. prakAza niyama to hai nAhIM / koI jIvakai koI viparIta kAraNa prabala bInimeM hoya jAya, tau sanyagda-1 rzanakI prApti nAhIM bhI hoya / paraMtu mukhyapane ghane jIvanikai to isa hI anukramate kAryasiddhi || ho hai / tAte inakoM aise hI aMgIkAra karanA / jaise putrakA prarthI vivAhAdi kAraNanikoM milAvai, pIche ghane puruSanikai tau putrakI prApti hoya hI hai| kAikai na hoya, to nAhI bhI hoya / / paraMtu yAkoM to upAya karanA hii| taiseM samyaktvakA arthI ina kAraNanikoM milAve, pIche / ghane jIvanikai tau samyaktvakI prApti hoi hI hai / kAhUkai na hoya, tau nAhIM bhI hoya / paraMtu / yAkoM tau jAte kArya bane, soI upAya karanA / aiseM samyaktvakA lakSaNa nirdeza kiyaa| yahAM / / prazna-jo samyaktvake lakSaNa to aneka prakAra kahe, tinavirSe tuma tattvArthazraddhAna lakSaNoM || mukhya kahyA, so kAraNa kahA / tAkA samAdhAna, tucchabuddhInako anya lakSaNaniviSe prayojana pragaTa bhAse nAhI, vA bhrama upajai / ara isa tattvArthazraddhAna lakSaNavirSe pragaTa prayojana bhAse hai, kichU bhrama upajai naahiiN| tAte isa lakSaNa ko mukhya kiyA hai / soI dikhAie hai-devagurudharmakA zraddhAnaviNe tucchabuddhInikoM yaha bhAsai arahaMtadevAdikakoM mAnanA, aurakoM na mAnanA / itanA hI samyaktva hai| tahAM jIva ajIvakA A baMdhamokSake kAraNakAryakA svarUpa na bhAsai, taba mokSamArga prayojanakI siddhi na hoya / vA jI-11 vAdikakA zraddhAna bhae vinA isa hI zraddhAnaviNe saMtuSTa hoya ApakauM samyaktvI maane| eka 500
Page #971
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mA. prakAza kudevAdikate dveSa tau rAkhe, anya rAgAdi chor3anekA udyama na kare, aisA bhrama upjai| bahuri ApAparakA zraddhAnavirSe tucchabuddhInakoM yaha bhAsai ki, ApAparakA hI jAnanA kAryakArI hai| isate hI samyaktva ho hai| tahAM AsravAdikakA kharUpa na bhaase| taba mokSamArga prayojanakI || siddhi na hoya / vA AstravAdika zraddhAna bhae binA itanA hI jAnanevirSe saMtuSTa hoya, ApakoM || samyaktI mAna svacchaMda hoya rAgAdi chor3anekA udyama na karai / aisA bhrama upajai / bahuri AtmazraddhAna lakSaNaviSai tucchabuddhInikoM yaha bhAsai ki, AtmAhIkA vicAra kAryakArI hai| isahIta samyaktva ho haiM / tahAM jIva ajIvAdikakA vizeSa vA AsravAdikakA svarUpa na bhAse, taba mokSamArga prayojanakI siddhi na hoya / vA jIvAdikakA vizeSa vA AsravAdikake svarUpakA zraddhAna bhae binA itane hI vicArate ApakauM samyaktI mAni svacchanda hoya rAgAdi chor3anekA udyama na kare hai / yAke aisA bhrama upaje hai / aisA jAna ina lakSaNanikoM mukhya na kie / bahuri tattvArthazraddhAna lakSaNaviSa jIva ajIvAdikakA vA AsravAdikakA zraddhAna hoyaM / tahAM || sarvakA svarUpa nIke bhAse, taba mokSamArgakA prayojanakI siddhi hoya / bahuri isa zraddhAnake bhae samyakta hoya / paraMtu yaha saMtuSTa na ho hai / AtravAdikakA zraddhAna honete rAgAdi chor3a mokSakA udyama rAkhe hai| yAke bhrama na upaje hai / tAte tatvArthazradadhAna lakSaNako mukhya kiyA hai| athavA tatvArtha zraddhAna lakSaNaviSai to devAdikakA zraddhAna vA ApAparakAzraddhAna vA Atma-11 506
Page #972
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. kAza zraddhAna garbhita ho hai| so to tucchabuddhInikoM bhI bhAse / bahuri anya khacaNagativiSe tattvArthazraddhAnakA garbhitapanI vizeSa buddhimAna hoMga, tinahIMkoM bhAse / tuccha buddhInikoM na bhAse / tAteM tatvArtha pradhAna lakSaNoM mukhya kiyA hai / athavA mithyAdRSTIke AbhAsa mAtra e hoy| tAM tatvArthanikA vicAra to zIghrapanai viparItAbhiniveza dUra karanekauM kAraNa ho hai| anya lakSaNa zIghra kAraNa nAhIM hoMya / vA kirItAbhinivezakA bhI kAraNa hoya jAya / tAte yahAM sarva prakAra prasiddha jAni viparItAbhiniveza rahita jIvAdi tastrArthanikA zraddhAna so hI samvaktvakA lakSaNa hai, aisA nirdeza kiyaa| aise lakSaNanirdezakA nirUpaNa kiyA / aisA lakSaNa jisa AtmAkA svabhAvaviSai pAiye hai| so. hii| samyaktvI jaannaa| aba isa samyaktvake bheda dikhAie hai, tahAM prathama nizcaya vyavahArakA bheda dikhaaiye| hai,-viparItAbhinivezarahita zraddhAnarUpa AtmapariNAma so to nizcaya samyaktva hai| jAte yaha ! satyArtha samyaktvakA svarUpa hai / satyArthahIkA nAma nizcaya hai / bahuri viparItAbhinivezarahita zraddhAnako kAraNabhUta zradhAna so vyavahAra samyaktva hai / jAte kAraNaviSa kAryakA upacAra kiyA hai / so upacArahIkA nAma byavahAra hai| tahAM samyagdRSTI jIvakai devagurudharmAdikakA sAMcA. zraddhAna hai. / tisahI nimittate yAke zraddhAnavirSe viparItAbhinivezakA abhAva Youo&00MMEN0ROSorresfood100000000015600KOROPO8000@madrasRG0000
Page #973
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00003 kAza mo.mA.1 hai / so yahAM viparItAbhinivezarahita zraddhAna so to nizcaya samyaktva hai, ara devagurudharmAdikakA zraddhAna hai, so vyavahAra samyaktva hai / aiseM eka hI kAlavirSe doU kAlaviSai doU samyaktva pAie hai / bahuri mithyAdRSTI jIvakai devagurudharmAdikakA zraddhAna AbhAsa mAtra ho hai / ara yAkai zraddhAnaviSe viparItAbhinivezakA abhAva na ho hai| jaate| yahAM nizcaya samyaktva to hai nAhIM, ara vyavahAra samyaktva bhI AbhAsamAnahai / jAte yAkai devagurudharmAdikakA zraddhAna hai, so viparItAbhinivezake abhAvakoM sAkSAt kAraNa bhayA naahiiN|| kAraNa bhae vinA upacAra saMbhave naahii,| tAteM sAkSAt kAraNa apekSA vyavahAra samyaktva bhI yAna saMbhava hai| athavA yAkai devagurudharmAdikakAzraddhAna niyamarUpa ho hai / so viparItAbhinivezarahita zraddhAnakoM paraMparA kAraNabhUta hai / yadyapi niyamarUpa kAraNa nAhI, tathApi mukhyapane kAraNa haiN| bahuri kAraNavirSe kAryakA upacAra saMbhava hai / tAteM mukhyarUpa paraMparA kAraNa apekSA mithyAdRSTIke bhI vyavahAra samyaktva kahie hai / yahAM prazna-jo keI zAstraniviSe devgurudhrmkaa| zraddhAnakauM vA tatvazraddhAnakoM tau vyavahAra samyaktva / kahyA hai, ara ApAparakA zraddhAnakauM vA / kevala AtmAke zraddhAnakoM nizcaya samyaktva kahyA hai 'so kaise haiM, / tAkA samAdhAna,___ devagurudharmakA zraddhAnaviNe pravRttiko mukhyatA hai| jo pravRttiviSe bharahaMtAdikoM devAdika mAne, aurakoM na mAneM, so devAdikakA zraddhAnI kahie haiN| ara tattvazraddhAnavirSe tinake / 511 &0000000E6Ordasoopcorgeoggeoloradoorccoomikoolasorrowoooooooooo
Page #974
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza vicArakI mukhyatA hai / jo jJAnaviSai jIvAditattvanika vicArai, tAkau tatvazraddhAnI kahie / aiseM mukhyatA pAie hai| so e doU kAhU jIvake samyaktvako kAraNa tau hoMya, parantu inakA sadbhAva mithyAdRSTIkai bhI saMbhave hai / tAte inako vyavahAra samyaktva kalA hai / bahuri ApaparakA zraddhAnaviSai vA AtmazraddhAnaviSai biparItAbhinivezarahitapanA kI mukhyatA hai / jo ApAparakA bhedavijJAna karai vA apane AtmAko anubhave, tAkai mukhyapanai viparItAbhiniveza na hoya / tAtai bhedavijJAnIkauM vA AtmajJAnIko samyagdRSTI kahie hai / aiseM mukhyatAkari ApAparakA zraddhAna vA AtmazraddhAna samyagdRSTIhIke pAie hai / tAtaiM inako nizcaya samyaktva kA, so aisA kathana mukhyatAkI apekSA hai / tAratamyapanai e cyAroM AbhAsa mAtra mithyAdRSTIkai hoMya, sAMce samyagdRSTIkai hoMya, / tahAM AbhAsamAtra haiM, so niyama vinA paraMparA kAraNa haiM / ara e sAMce haiM, so niyamarUpa sAkSAt kAraNa haiM / tAtaiM inako vyavahArarUpa kahie / inake nimittataiM jo viparItAbhinivezarahita zraddhAna bhayA, so nizcaya samyaktva hai, aisA jAnanA / bahuri prazna - - keI zAstraniviSai likheM haiM- - AtmA hai, so hI nizcaya samyaktva hai, aura sarva vyavahAra hai| so kaise hai / tAkA samAdhAna, - viparItAbhinivezarahita zraddhAna bhayA, so AtmAhIkA svarUpa hai / tahAM abhedabuddhikara AtmA ra samyaktvaviSai bhinnatA nAhIM / tAteM nizcayakari AtmAhIkoM samyaktva kahyA 1 *100/1500-1000-1200-13 512
Page #975
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - SORN000200506.00000000000000000000ccootcoRCHOOH3COOkpooooooopGOGHORoolackoolackoola6000 aura sarva samyaktva tau nimittamAtra haiN| vA bhedakalpanA kie AtmA ara samyaktvakai bhinnatA | kahie hai / tAteM aura sarva vyavahAra kahyA / aiseM jAnanA / yA prakAra nizcaya samyaktva ara vyavahAra samyaktvakari samyaktvake doya bheda ho haiM / ara anya nimittAdikakI apekSA AjJAsamyaktvAdi samyaktvake daza bheda kahe haiM, so AtmAnuzAsanavirSe kahA hai, AjJAmArgasamudbhavamupadezApsUtrabIjasaMkSepAt / / _ vistArAbhyAM bhavamavagAr3haparamAvagAr3he ca // 11 // yAkA artha-jinaAjJAte tatvazraddhAna bhayA hoya, so AjJA samyaktva hai| yahAM itanA jAnanA-"mokauM jinaAjJA pramANa hai" itanA hI zraddhAna samyaktva nAhIM hai / AjJA mAnanA / / tau kAraNabhUta hai| yAhIte yahAM AjJAta upajyA kahyA hai| tAtai pUrva jinaAjJA mAnanete pIche jo || tatvazraddhAna bhayA, so AjJAsamyaktva hai| aisahI nirgranthamArgake avalokana tatvazraddhAna bhayA hoya, somArga samyaktva hai|bhuri utkRSTa puruSa tIrthakarAdika tinake purANanikA upadezajo upajyA s-| myagjJAna tAkari utpanna AgamasamudravirSe pravINapuruSanikari upadeza Aditai bhaI jo upadezakadRSTi so updeshsmyktvhai|munike AcaraNakAvidhAnako pratipAdanakaratA jo AcArasUtra nAhi | sunakarizraddhAnakaranA jo hoya,so sUtradRSTi maleprakAra kahIM hai| yaha suutrsmyktvhai| bahuri bIja je gaNitajJAnako kAraNa tinakari anupamA darzanamohakA upazabhake calate duSkara hai jAnanekI SHORDaolarstoodacoornata0193700186/oojacroopwoodpoot0200406/o olaxTHOKIGToolsexo0OGookDorado0506104 - 513 -
Page #976
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza - - w gati jAkI, aisA padArthanikA samUha tAkI bhaI hai upalabdhi zraddhAnarUpa paraNati jAkai, aisA / / | karaNAnuyogakA jJAnI bhayA, tAke bIjadRSTI ho hai / yaha bIjasamyaktva jAnanA / bahuri padArthanikoM saMkSepapanete jAnakari jo zraddhAna bhayA, so bhalI saMkSepadRSTi hai| yaha saMkSepasamyakta jAnanA / jo dvAdazAMgavAnIkoM suna kInhIM jo ruci zraddhAna, tAhi vistAradRSTI he bhavya tuu|| | jAni / yaha vistArasamyaktva hai / bahuri jainazAstrake vacanavinA koI arthakA nimittatai bhaI / / so arthadRSTI hai / yaha arthasamyaktva jAnanA / bahuri aMga para aMgabAhyasahita jainazAstra / / | tAkauM avagAha kari jo nipajI, so avagAr3hadRSTi hai / yaha avagAr3hasamyaktva jAnanA / aiseM / / ATha bheda to kAraNa apekSA kie haiM / bahuri zrutakevalIke jo tanvazraddhAna hai, tAko avagAr3hasamyaktva kahie haiM kevalajJAnIke jo tatvazraddhAna hai, tAkauM paramAvagADhasamyaktva kahipa hai| aiseM Toya bheda jJAnakA sahakArIpanAkI apekSA kie haiM / yA prakAra dazabheda samyaktvake kie| tahAM sarvatra samyaktvakA svarUpa tatvArtha zraddhAna hI jAnanA / bahuri samyaktvake tIna bheda kie haiM / 1 aupazamika, 2 kSAyopazamika, 3 kSAyika / e tIna bheda darzanamohakI apekSA kie haiN| tahAM upazamasamyaktvake doya bheda haiM / eka prathamopazama samyaktva, dUsarA dvitI- | | yopazama samyaksva / tahAM mithyAtvaguNasthAnaviNe karaNakari darzanamohakoM upazamAya samyaktva upajai, tAkauM prathamopazama samyaktva kahie hai| tahAM itanA vizeSa hai-anAdi mithyAdRSTIke / / 514 Bee Geescoopee.vn va vo sho
Page #977
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza Re0%20foooooo +0530680010330000010600/SHOOctoral+200-36000-100000*360 to eka mithyAtvaprakRtihIMkA upazama hoya haiN| jAte. yAkai mizramohinI ara samyaktvamohinIkI sattA hai naahiiN| jaba jIva upazamasamyaktvako prApta hoya, tisa samyaktvake kAlaviSai mithyAtvake paramANanikoM mizramohinIrUpa vA samyaktvamohinIrUpa pariNamAtrai hai, taba tIna prakRtInakI sattA ho hai / tAtai anAdi mithyAdRSTIkai eka mithyAtvaprakRtiko hI sattA hai| ti- | sahIkA upazama ho hai / bahuri sAdimithyAdRSTIkai kArakai tIna prakRtInikI sattA hai, kAhUkai / / ekahIkI sattA hai / jAkai samyaktvakAlaviSai tInakI sattA bhaI thI, so sattA pAie tAke tInakI sattA hai / ara jAkai mizramohinI samyaktvamohinIkI udvelanA hoya gaI hoya, unake paramANu mithyAtvarUpa pariNama gae hoya, tAkai eka mithyAtvakI sattA hai / tAtai sAdi mithyAdRSTIkai tIna prakRtInikA vA eka prakRtIkA upazama ho hai / upazamakahA ? so kahiehaiM-anivRttikaraNavirSe kiyA aMtarakaraNavidhAnate je samyaktvakAlaviNe udaya Avaneyogya niSeka the, tinikA to abhAva kiyA, tinike paramANu anyakAlaviSai. udaya bhAvane- 1 yogya niSekarUpa kie / bahuri anivRttakaraNahIviyu kiyA upazamavidhAnate je tisakAlaviSa udaya Avaneyogya niSeka, te udIraNArUpa hoya isa kAlaviSai udaya na A sake, aise kie / aiseM jahAM sattA tau pAie, ara udaya na. pAie, tAkA nAma upazama hai / so yaha mithyAtvatai bhayA prathamopazama samyaktva, so caturthAdi saptamaguNasthAnaparyaMta pAie 1. 000000000000foogopAIB800000002onpcircadoph00to%20aorado-OF06800ctok080010000-00ora 515
Page #978
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA hai| bahuri upazama zreNIkoM sanmukha hote sasaguNasthAnaviSai kSayopazamasamyavatvateM jo upazama prakAzA samyaktva hoya, tAkA nAma dvitIyopazamasamyaktva hai| yahAM karaNakari tIna hI prakRtInikA upazama ho hai / jAte yAta tInahIkI sattA pAie yahAM bhI aMtaHkaraNavidhAnate vA upazamavidhAnate tinike udayakA abhAva karai hai / so hI upazama hai / so yaha dvitIyopazama samya kva saptamAdi gyAravAM guNasthAnaparyaMta ho hai| par3atA huvA koI chaThe pAMcaveM cauthai guNasthAna | bhI rahai hai, aisA jAnanA / aiseM upazama samyaktva doya prakAra hai / so yaha samyaktva vartamAnakAlaviSai kSAyikavat nirmala hai| yAkA pratipakSI karmakI sattA pAie hai, tAtai antarmuhUrta kAlamAtra yaha samyaktva rahai hai / pIche darzanamohakA udaya Avai hai, aisA jAnanA / aisaiM upazama samyaktvakA svarUpa kahyA / bahuri jahAM darzanamohakI tIna prakRtiniviSai samyaktavamohanIkA udaya pAie hai,aisI dazA jahAM hoya, so kSayopazama hai / jAte samala tatvArtha zraddhAna hoya, so kSayopazama samyakta hai / anya doya prakArakA udaya na hoya, tahAM kSayopazama samyaktva ho hai, so upazama samyaktvakA kAla pUrNa bhae yaha samyaktva ho hai / vA sAdi | mithyAdRSTIkai mithyAtvaguNasthAnate vA mizraguNasthAmateM bhI yAkI prApti ho hai / kSayopazama || kahA-so kahie hai, darzanamohakI tIna prakRtIniviSai jo mithyAtvakA anubhAga hai, tAke anaMta bhAga || 516 foooooooooogcoosyoserotoo accootoof00000000001516/0HOGook0000000000000 Foomroorgaoo90000193003870014363000Movide0-8000499000000000000001030093010000000000000
Page #979
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza mo.mA. mizramohinIkA hai / tAke anaMtavai bhAga samyakatvamohinIkA hai| so inaviSa samyaktvamohinI prakRti dezaghAtika hai / yAkA udaya hote bhI samyaktvakA ghAta na hoya / kiMcit malInatA kare, mUlaghAta na kara ske| tAhIkA nAma dezaghAti hai / so jahAM mithyAtva vA mizramithyAsvakA vartamAnakAlavive udaya bhAvaneyogya niSeka tinakA udaya hue binA hI nirjarA honA, so to kSaya jAnanA / aura inahIkA AgAmikAlaviSa udaya Avane yogya niSekanikI sattA pAie hai, so hI upazama hai / aura samyaktvamohinIkA udaya pAie hai, aisI dazA jahAM hoya | so kSayopazama hai tAte samalatattvArthazraddhAna hoya, so kSayopazama samyaktva hai| yahAM jo mala lAgai hai, tAkA tAratamya svarUpa to kevalI jAneM hai, udAharaNa dikhAne ke arthi calamalinaagAr3hapanA kahyA hai / tahAM vyavahAramAtra devAdikakI pratIti lau hoya, paraMtu arhNtdevaadvivi.| pai yaha merA hai, yaha anyakA hai, ityAdi bhAva so calapanA hai / zaMkAdi mala lAgai hai, so malinapanA hai / yaha zAMtinAtha zAMtikA kartA hai, ityAdi bhAva so agAr3hapanA hai / so aisA / udAharaNa vyavahAramAtra dikhAe / paraMtu niyamarUpa nAhIM / kSayopazama samyaktvaviSai jo niyamarUpa koI mala lAgai hai, so kevalI jAne hai / itanA jAnanA-yAke tatvArthazraddhAnaviSe koii|| prakAra kari samalapano ho hai / tAteM yaha samyaktva nirmala nAhIM hai| isa kSayopazama samyaktvakA eka hI prakAra hai / yAviSai kachu bheda nAhIM hai| itanA vizeSa hai-jo kSAyika samya-111517 10@ogopogogodeoroopcfOOHORMOolcfOOOG00196/oo0000000000000sGlantati00422800186foolDEookG
Page #980
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza nirNtrN sNcln kaaNddN idi vrNgNloo ktvakoM sanmukha hote, aMtarmuharttakAla mAtra jahAM mithyAtvakI prakRtikA lopa karai hai, tahAM doya : hI prakRtInikI sattA rahai hai| pIche mizramohinIkA bhI kSaya kare hai| tahAM samyaktvamohinI | kI hI sattA rahai hai / pIche samyaktvamohinIkI kAMDakaghAtAdi kriyA na kare hai / tahAM kRtakRtya vedakasamyagdRSTI nAma pAvai hai, aisA jAnanA / bahuri isa kSayopazamasamyaktvahIkA nAma vedakasamyaktva hai / jahAM mithyAtvamizramohinIkI mukhyatA kari kahie, tahAM kSayopazamasamyaktva | nAma pAvai hai / samyaktva mohinIkI mukhyatAkari kahie, tahAM vedaka nAma pAvai hai / so kahane ! mAtra doya nAma haiM, svarUpavirSe bheda hai nAhIM / bahuri yaha kSayopazama samyaktva caturthAdi saptama guNasthAna paryaMta pAie hai / aiseM kSayopazama samyaktvakA svarUpa khyaa| ___bahuri tInoM prakRtInike sarvathA sarva niSekanikA nAza bhae atyaMta nirmala tatvArthazraddhAna | hoya, so kSAyika samyaktva hai / so caturthAdi cAra guNasthAnaviSe kahIM kSAyopazama samyagdRSTI / / ke yAkI prApti ho hai / kaise ho hai, so kahie hai--prathama tIna karaNakari mithyAtvake paramANUnikoM mizramohinIrUpa pariNamAvai vA samyaktva mohinIrUpa pariNamAve, vA nirjarA kare, aiseM mithyAtvakI sattA nAza karai / bahuri mizra Adi mohinIke paramANUnikoM samyaktvamohinIrUpa pariNamAvai vA nirjarA kare, aise mizramohinIkA nAza karai / bahuri samyaktvamohinIkA niSeka udaya Aya khire, vAkI bahuta sthiti hoya, tau tAkauM sthitikAMDAdikari ghaTAvai / jahAM ||518 okGOOpcfootproofacfoogGOOGloocoo18cfOOKacroonarraR0015600KGMO01000000dowanlooledio2sxe
Page #981
--------------------------------------------------------------------------
________________ >>-30 prakAza nuNci 60 vNtti mo.mA. aMtarmuhUrttasthiti rahai, taba kRtakRtya vedakasamyagdRSTI hoy| bahuri anukramate ina niSekanikA nAza kari kSAyika samyagdRSTI ho hai / so yaha pratipakSI karmake prabhAvate' nirmala hai, vA mithyAtvarUpa raja tAke abhAvate vItarAga hai / yAkA nAza na hoya / jahAMta upajai, tahAMte siddha | avasthA paryaMta yAkA sadbhAva hai / aiseM kSAyika samyaktvakA svarUpa khyaa| aise tIna bheda samyaktva ke kahai / bahuri anantAnubandhI kaSAya hote samyaktvakI doya avasthA ho haiN| ke to aprazasta upazama ho hai, ke visaMyojana ho hai / tahAM jo karaNakari upazama vidhAnate upazama ho hai, tAkA nAma prazasta upazama hai / udayakA abhAva tAkA nAma aprazasta upazama hai / so| 1 anantAnubandhIkA prazasta to upazama hoya nAhI, anya mohakI prakRtinakA ho hai| baTuri i-17 | sakA aprazasta upazama ho hai / bahuri jo tIna karaNakari * anantAnubandhInike paramAsyUnikoM || anya cAritramohinIkI prakRtirUpa pariNamAI, tisakA sattA nAza karie, tAkA nAma visaMyojana hai / jo inaviSai prathamopazana samyaktvaviyu to anantAnubaMdhIkA aprazasta upazama hI hai| bahuri dvitIyopazama samyaktvakI prApti pahile anantAnubandhIkA visaMyojana bhae hI hoya, aisA niyama koI AcArya likhe haiM / koI niyama nAhIM likhe haiM / bahure kSayopazama samyaktva | viSa koI jIvakai aprazasta upazama ho hai, vA koIkai visaMyojana ho hai / bahuri kSAyaka samya| ktva hai, so pahalai anantAnubandhIkA visaMyojana bhae hI ho hai, aisA jaannaa| yahAM yaha vi Geo-Opeo201000670004F00000050002cfoot-6100%EGloocofoodFoo036lacefookino-CMOo2ogo citrN - 1000 mNdu rNgu tn
Page #982
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza // zeSa hai-jo upazama kSAyopazama samyaktvIkai anantAnubandhIke visaMyojanate sattA nAza bhayA / thA / bahuri vaha mithyAtvavirSe Aye, to anantAnubandhIkA baMdhako ara tahAM vAkI sattAkA sadbhAva ho hai / bahuri kSAyikasamyagdRSTI mithyAtvaviSai Avai nAhIM / tAte vAkai anantAnubandhI kI sattA kadAcit na hoya / yahAM prazna--jo anantAnubandhI to cAritramohakI prakRti hai| so sarva nimitta cAritrahIkoM ghAte hai / yAkari samyaktva ghAta phaise sNbhdhai| tAkA samAdhAna___anaMtAnubaMdhIke udayate krodhAdikarUpa pariNAma ho hai / kucha pratattvazraddhAna hotA naahiiN|| 1 tAtai anantAnubaMdhI cAritrahIkoM ghAte hai| samyaktvakoM nAhIM pAte hai / so paramArthate hai tau | aise hI paraMtu anaMtAnubaMdhIke udayatai jaise krodhAdika hI haiM, taiseM krodhAdika samyaktva hote| na hoya / aisA nimitta naimittakapanA pAie hai / jaiseM prasapanAkI ghAtaka to sthAvaraprakRti hI hai / parantu sapanA hote ekendriya jAti prakRtikA bhI udaya na hoya, tAte upacArakari / ekendriya prakRtikoM bhI asapanAkI ghAtaka kahie,tau doSa nAhIM / taiseM samyaktvakA ghAtaka to darzanamoha hai| paraMtu samyaktva hote anaMtAnubaMdhI kapAyanikA bhI udaya na hoya, tAtai upacA-1 rakari anaMtAnubaMdhIkai bhI samyaktvakA ghAtakaSanA kahie, to doSa nAhIM / bahuri yahAM prazna-jo anaMtAnubaMdhI cAritrakoM ghAte hai, to yAkai gae kichU cAritra bhayA / asaMyata guNasthAnaviSai 1 asaMyama kAhekauM kaho ho / tAkA samAdhAna-..
Page #983
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA prakAza anaMtAnubaMdhI Adi bheda haiM, te tIna maMdakaSAyakI apekSA nAhIM haiM / jAte mithyAdRSTIke tIvakaSAya hote vA maMdakaSAya hote anaMtAnubaMdhI' Adi cyAroMkA udaya yugapat ho hai| tahAM cyA ke utkRSTa sparddhaka samAna kahe haiM / itanA vizeSa hai-jo anaMtAnubaMdhIke sAtha jaisA tIvra | udaya apratyAkhyAnAdikakA hoya, taisA tAke gae na hoya / aise hI apratyAkhyAnakI sAtha pratyAkhyAna saMjvalanakA udaya hoya, taisA tAke gae na hoya / bahuri jaisA pratyAkhyAnakI sAthi | saMjvalanakA udaya hoya, taisA kevala saMjvalana udaya na hoya / tAtai anaMtAnubaMdhIke gae kichu kaSAyanikI maMdatA to ho hai, paraMtu aisI maMdatA na hoya jAkari koI cAritra nAma pAvai / jAte kaSAyanike asaMkhyAta lokapramANa sthAna haiM / tinaviNe sarvatra pUrvasthAnate uttarasthAnavirSe maMdatA pAie / paraMtu vyavahArakari tini sthAnanivirSe tIna maryAdA karI / Adike bahuta sthAna |to asaMyamarUpa kahe, pIcha keteka dezasaMyamarUpa kahe, pIche kateka sakalasaMyamarUpa kahe / tinavirSe prathama guNasthAnateM lagAya caturtha guNasthAna paryaMta je kaSAyake sthAna ho haiM, sarva asaMyama hIke ho haiM / tAtai kaSAyanikI maMdatA hote bhI cAritra nAma na pAve haiN| yadyapi paramArthate | kaSAyakA ghaTanA cAritrakA aMza hai, tathApi vyavahArateM jahAM aisA kaSAyanikA ghaTanA hoya, |jAkari zrAvakadharma vA munidharmakA aMgIkAra hoya tahAM hI cAritra nAma pAvai hai / so asaMyamavirSe aise kaSAya ghaTeM nAhIM / tAteM yahAM asaMyama kahA hai| kaSAyanikA adhika hInapanA | hote bhI jaise pramattAdiguNasthAnaniviSai sarvatra sakalasaMyama hI nAma pAvai haiM, taiseM mithyAtvAdi | 521 Fo0150800188890150100126/OORIoToofacfO0103poojacoolooj200020100ASIMoo/220100286togredia200
Page #984
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza proop0810004030093fo1080010840000480000-00000000000103800100800180380000800103300008) asaMyataparyaMta guNasthAnaniviSa asaMyama nAma pAvai hai / sarvatra asaMyamakI samAnatA na jAnanI / bahuri yahAM prazna-jo anaMtAnubaMdhI samyaktavakoM na ghAte hai, to yAkai udaya hote smyktvt| bhraSTa hoya sAsAdana guNasthAnakauM kaise pAvai hai / tAko samAdhAna,| jaise koI manuSyakai manuSyaparyAya nAzakAkAraNa tIvraroga pragaTa bhayAhoya, tAkauM manuSyaparyA-12 yakA chor3anahArA kahie / bahuri manuSyapanA dUra bhae devAdiparyAya hoya, so to roga avasthA| viSai na bhayA / vahAM tau manuSyahIkA Ayu hai / taiseM samyaktavIkai samyaktvakA nAzakA kAraNa anaMtAnubaMdhIkA udaya pragaTa bhayA, tAkauM samyaktvakA virodhaka sAsAdana kahyA / bahuri samyatvakA abhAva bhae mithyAtva hopa so to sAsAdanaviSai na bhyaa| yahAM upazamasambakatvakA hI kAla hai, aisA jAnanA / aiseM anaMtAnubaMdhI catuSkako samyaktva hote avasthA ho haiN| taate| | sAtaprakRtinikai upazamAdikateM bhI samyaktvakI prApti kahie hai / bahuri prazna-samyamatvamArgaNAke chaha bheda kie haiM, so kerauM haiM / tAkA samAdhAna samyaktvake to bheda tIna hI haiM / bahuri samyaktavakA abhAvarUva mithyAtva hai / doUnikA mizrabhAva so mizra hai / samyaktvakA ghAtakabhAva so sAsAdana hai / aiseM samyaktva mArgaNAkari jIvakA vicAra kie chaha bheda kahai haiM / yahAM koI kahai ki, samyaktvateM bhraSTa hoya mithyAtvaviSe AyA hoya, tAkauM mithyAtvasamyaksva kahie / so yaha asatya hai| jAte abhavyakai bhI tisakA sadbhAva pAie hai / bahuri mithyAtvasamyaktva kahanA hI azudra hai / jaise saMgamamArgaNA-522
Page #985
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. // | virSe asaMyama kahyA, bhavyamArgaNAviSe abhavya kahyA. taise hI samyaktvamArgaNAvirSa mithyAtva prakAza kahyA hai / mithyAtvauM samyaktvakA bheda na jAnanA / samyaktva apekSA vicAra karate keI jI | vanikai samyaktvakA abhAva hI mithyAtva pAie hai| aisA artha prakaTa karaneke arthi smy|| ktvamArgaNAviSai mithyAtva kahyA hai / aiseM hI sAsAdana mizra bhI sambaktvake bheda nAhIM haiN| | samyaktva ke bheda tIna hI haiM, aisA jaannaa| yahAM karmake upazamAdikatai upazamAdika samya| ktva kahe, so karmakA upazamAdika yAkA kiyA hotA naahiiN| yaha to tatvazraddhAna karanekA | udyama karai, tAke nimittate svayameva karmakA upazamAdika ho hai| taba yAkai tatvazraddhAnakI prApti ho hai| aisA jaannaa| yAprakAra samyaksvake bheda jaanne| aiseM samyagdarzanakA svarUpa khyaa| bahuri samyagdarzanake ATha aMga kahe haiM / niHzAMkitva, niHkAMkSitva, nirvicikitsitva, | amUDhadRSTitva, upabRMhaNa, sthitikaraNa, prabhAvanA, vAtsalya / tahAM bhayakA abhAva athavA tattva|| niviSai saMzayakA abhAva, so nizzAMkitva hai| bahuri paradravyAdiviSai rAgarUpa bAMchAkA abhAva, / so niHkAMkSitva hai / bahuri paradravyAdiviSa dveSarUpa glAnikA abhAva so nirvicikitsitva hai| bahuri tatvaniviSa devAdikavirSe anyathA pratItirUpa mohakA abhAva, so amUDhadRSTitva hai / bahuri Atmadharma vA jinadharmakA badhAvanA, tAkA nAma upabRMhaNa hai / isahI aMgakA nAma upagRhana bhI kahie hai / tahAM dharmAtmA jIvanikA doSa DhAMkanA, aisA tAkA artha jAnanA / bahuri apane khabhAvaviSai vA jinadharmaviSai ApakauM vA parakoM sthApana karanA, so sthitikaraNa || * | aMga hai / bahuri apane kharUpakI kA jinadharmakI mahimA pragaTa karanI, so prabhAvanA hai / bahuri / / 523 sNvtsrN nuNci 100000000000000ku pNpNg
Page #986
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo.mA. prakAza svarUpaviSai vA jinadharmaviSai vA dharmAtmA jIvaniviSai prItibhAva so vAtsalya hai / aiseM e ATha zraga jAnane / jaiseM manuSyazarIrake hastapAdAdika aGga haiM, taiseM e samyaktvake addha haiM / yahAM prazna -- jo keI samyaktvI jIvanikai bhI bhaya icchA glAni Adi pAie hai, ara keI mithyAdRSTIke na pAie hai / tAteM niHzaMkitAdi zraGga samyaktvake kaise kaho ho / tAkA samAdhAna, jaiseM manuSya zarIra ke hastapAdAdi aMga kahiye hai / tahAM koI manuSya aisA bhI hoya hai, jAkai hastapAdAdiviSe koI aMga na hoya / tahAM yAkai manuSyazarIra tau kahiye hai, paraMtu tini aMgani binA vaha zobhAyamAna sakala kAryakArI na hoya / taiseM sakyaktvake niHzaMkitAdi aMga kahie hai| tahAM koI samyaktI aisA bhI hoya, jAkai niHzaMkitAdiviSai koI aMga na hoya // tAkai samyaktva tau kahie / paraMtu tinikA chAMganibinA yaha nirmala sakala kAryakArI na hoya / bahuri jaisa bAMdarekai bhI hastapAdAdi aMga ho haiM / paraMtu jaise manuSyakai hoya, taiseM na ho haiM / taiseM mithyAdRSTInikai bhI vyavahArarUpa niHzaMkitAdika aMga ho haiM / parantu jaiseM / nizcayakI sApekSA lie samyaktvIkai hoya, taiseM na ho haiM / bahuri samyaktvaviSai pacIsa |mala kahe haiM, - -ATha zaMkAdika, ATha mada, tIna mUr3hatA, SaT anAyatana, so e samyaktvI ke na hoMya / kadAcit kAhUkai mala lAgeM samyaktvakA nAza na ho hai, tahAM samyaktva malina hI ho hai, aisA jAnanA / * iti mokSamArga prakAzaka samAMta / 1502 524