Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 03 Stahanakvasi
Author(s): Madhukarmuni, Rajendramuni, Shobhachad Bharilla
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090435/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThidevacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH ||ahm // zrIcaturdazapUrvadharazrutasthaviravihitaM / zrImanmalayagiryAcAryapraNItavivRttiyutaM / zrIjIvAjIvAbhigamasUtram (tRtIyamupAGgam) praNamata padanasateja:pratiittaniHzeSanamrajanatimiram / vIraM paratIrthiyazodviradaghaTAdhvaMsakesariNam // 1 // praNipatya gurUn jIvAjIvAbhigamasya vivRttimahamanapAm / vidadhe gurupadezAtprabodhamAdhAtumalpadhiyAm // 2 // / __iha rAgadveSAdyabhibhUtena sAMsArikeNa sattvenAviSAzArIramAnasikaduHkhopanipAtapIDitena tadapanodAya' heyopAdeyapadArthaparijhAne | prayatna AstheyaH, sa ca viziSTavivekapratipattimantareNa na bhavati, viziSTazca viveko na prAsAzeSAtizayakalApAptopadezamRte, Aptazca rAga Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . . % L AE dveSamohAdidoSANAmAtyantikaprakSayAt , sa cAtyantikaH prakSyo doSANAmaIta eva, ata: prArabhyate'IvacanAnuyogaH, tatrAcArAdizAtrAmaNAmanuyogaH pUrvasUribhirvyAsAdiprakArairanekadhA kRtastato na tadanvAkhyAne samasti tathAvidha prayAsasAphalyam, ato yadasti tRtIyAGgasya / sthAnanAmno rAgaviSaparamamatrarUpaM dveSAnalA vinaropamaM lini dilabhutaM mahAzimazelumahAprayatnagamyaM niHzreyasAvAsyavandhyazaktikaM jIvAjIvAbhigamanAmakamupAnaM pUrvaTIkAkRtA'tigambhIramalpAkSaraivyAkhyAtam, ata eva mandamedhasamupakArAyAprabhaviSNu,tasya teSAmanugrahAya savistaramanvAkhyAnamAtanyate / tatra jIvAjInAbhigamAdhyayanaprArambhaprayAso'yuktaH, prapojanAdirahitalAta, kaNTakazAkhAmarda|nAdivat , ityAzakA'panodAya prayojanAdikamAdAvupanyasanIyam, uktaM ca prekSAvatA pravRttyathai, phalAditritayaM sphuTam / maGgalaM caiva zAkhAdI, vAcyamiSTArthasiddhaye // 1 // " iti, tatra prayojanaM dvidhA-paramaparaM ca, punarekai dvividhaM-kartRgataM zrotRgataM ca, tatra dravyAstikanayamataparyAlocanAyAmAgamasya nityatvAtkarabhAva eva, tathA coktam-"naiSA dvAdazAhI kadAcinAsIt na kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati, dhruvA nityA zAzvatI"tyAdi, paryAyAstikanayamataparvAlocanAyAM cAnityatvAvazyaMbhAvI tatsadbhAvaH, tattvaparyAloghanAyAM tu sUtrArthobhayarUpalAdAgamasyArthApekSayA nityakhAt sUtrApekSayA cAnityatvAtkathaJcitkartRsiddhiH, tatra sUtrakartuH paramapavargaprAptiH aparaM sasvAnugrahaH, tadarthapratipAdakasthAhataH kiM prayojanamiti ced , ucyate, na kiJcit , kRtakRyatnAdbhagavataH, prayojanamantareNArthapratipAdanaprayAso nirarthaka iti cet, na, tasya tIrthakaranAmakarmavipAkodayaprabhavatvAt, uktaM ca-"taM ca kahaM veijjai?, agilAe dhammadesaNAe u" iti, otaNAmanantaraM prayojanaM vivakSitAdhyayanArthaparijJAnaM, paraM niHzreyasapada, vivakSitAdhyayanasamyagAvagamata: 1 taca kathaM vaidyate ! aglAnyA dharmadezanayaiva (nAdibhiH) %ACRACK Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%%* SANGACASTARAHASKARMACANAM saMyamapravRttyA sakalakarmakSayopapatteH, tataH prayojanavAn adhikRtAdhyayanaprArambhaprayAsaH, abhidheyaM jIvAjIvasvarUpaM, tAdhikRtAdhyaya-IN nanAmro yathArthatvamAtrAdapyavagataM ?, sambandhazca dvidhA-upAyopedabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca, tatrAyastarkAnusAriNaH prati, tadyathA-18 vacanarUpApannaM prakaraNamupAyastatparijJAna copeyaM, guruparvakramalakSaNaH kevalazraddhAnusAriNaH prati, sa caivam-arthato bhagavatA barddhamAnakhAminA jIvAjIvAbhigama uktaH, sUtrato dvAdazasvaGgeSu gaNadharaiH, tato'pi mandamedhasAmanupahAyAtizAyibhizcaturdazapUrvadharaistRtIyasmA-* daGgAdAkRSya pRthagadhyayanatvena vyavasthApitaH, amumeva sambandhamanuvicintya sthavirA bhagavantaH prajJApitavanta iti pratipAdayiSyati 2, idaM |ca jIvAjIvAbhigamAkhyamadhyayanaM samyagjJAnahetutvAn ata eva (ca) paramparayA muktipadaprApakatvAcchreyobhUtam ato mA bhUdatra | vighna iti vinavinAyakopazAntaye ziSyANAM maGgalabuddhipariprahAya svato maGgalabhUte'pyasmin maGgalamupanyasyate, tacAdimadhyAvasAmabhedAnidhA, tatrAdimaGgalam iha khalu jiNamaya' mityAdi, atra jinanAmotkIrtanaM maGgalaM, maGgalaM ca nAmAdibhedAcaturdhA, vatre noAga-IN mato bhAvamaGgalam, etazcAdhikRtAdhyayanArthapAragamanakAraNaM, madhyamaGgalaMdvIpasamudrakharUpakathanaM, nimittazAstre hi dvIpasamudranAmagrahaNaM paramamaGgalamiti niveditaM, tathA ca dvIpasamudrAdinAmagrahaNAdhikAre tatroktam--"jo' pasasthamatthaM pucchaha tassa'tthasaMpattI" ityAdi, etaccAdhikRtAdhyayanArthasthirIkaraNahetuH, avasAnamaGgalaM "dasavihA sabvajIvA" ityAdirUpaM, sarvajIvaparijhAnahetutvena mAGgalikatvAn, | tacca ziSyapraziyasantAnAvyavacchedArtham, uktaMca-"taM maMgalamAIe majne pajaMtae ya satthassa / paDhamaM sucathAvigdhapAragamaNAya niriha 1yo yaM prazastamartha pRcchati tasyArthasaMprAptiH. 2 tanmajaLamAdau madhye paryante ca zAstrasya / prathama sUtrArthasvAvinena pAragamanAya nirdiSTam // 1 // *KHAKASH Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. [||1||ssev u thijjatthaM majjhimayaM aMtimaMpi tasseva / abbocchittinimitvaM sissapasissAivaMsassa // 2 // " atha kathaM sakalamevedamadhyayanaM svato maGgalabhUtam ?, ucyate, nirjarArthalAttapovan , nirjarArthatA ca samyagajJAnarUpatvAta , uktaM ca-ja aNNANI kamma | khavei bahuthAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihi~ gutto khavei UsAsameteNaM // 1 // " maGgalazabdavyutpattizceyam-Takha Nakha basa makheityAdi daNDakathAtuH, maGgayate'dhigamyate hitamaneneti maGgalam, athavA maGga iti dharmasthAkhyA taM lAti-Adatte iti maGgalaM, tathA cAsminnadhyayane manasi bhAvataH pariNamani samapajAyate saviDasamyagdarzanAdiko bhAvadharma:, uktaM ca-maMgijara'dhigammai jeNa hiyaM | veNa maMgalaM hoi / ahavA maMgo dhammo taM lAti tayaM samAdatte // 1 // " iti, yadivA mAM gAlayati-apanayati bhavAditi maGgalaM, mA bhUd galo-vighno gAlo vA-nAzaH zAstrasyAsmAditi maGgalaM, pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH 3 // tadevaM prayojanAditritayaM maGgalaM copadarzi- | tam, adhunA'nuyoga: prArabhyate, athAnuyoga iti kaH zabdArthaH?, ucyate, sUtrapAThAnantaramanu-pazcAt sUtrasyArthena saha yogo-ghaTanAnuyogaH, sUtrAdhyayanAtpazcAdarthakathanamiti bhAvanA, yadvA'nukUla:-avirodhI sUtrasyArthena saha yogo'nuyogaH, tatredamAdisUtram // aiM namaH // iha skhalu jiNamayaM jiNANumayaM jiNANulomaM jiNappaNItaM jiNaparUviyaM jiNakkhAyaM jiNANucinnaM jiNapaNNasaM jiNadesiyaM jiNapasatdhaM aNubbIie taM sadahamANA taM patsiyamANAta roemANA gherA bhagavaMto jIvAjIvAbhigamaNAmamajjhayaNaM paNNavaiMsu (sU01) 1 tasyaiva tu sthairyArtha madhyamamanvamapi tanyeva / abyugchittinimittaM ziSyapraviSyAdivaMze // 2 // 2 yadajJAnI karma kSpayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI vibhiptaH kSapayatyucyAsamAtreNa // 1 // 3 mamate'dhitamyave yena hitaM tena naGgalaM bhavati / athavA ma dharmala lAti taka samAdate // 1 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'iha' asmin pravacane khaluzabdo'vadhAraNe ihaiva pravacane na zeSeSu zAkyAdipravacaneSu, athavA 'iheti manuSyaloke, khaluzabdo 4 vAkyAlaGkAre, 'jinamata'miti rAgAdizatrUn jayati sma (iti) jinaH, sa ca yadyapi chanasthavItarAgo'pi bhavati tathA'pi tasya tIrtha pravartakatvAyogAdutpannakevalajJAnastIrthakudabhigRhyate, so'pi ca varddhamAnasvAmI, tasya vartamAnatIrthAdhipatitvAt , tasya jinasya-varddhamAnakhAmino matam-arthatastenaiva praNItatvAdAcArAdi dRSTivAdaparyantaM dvAdazAGgaM gaNipidaka, kathambhUtaM varddhamAnasvAmijinamatamityAha-jinAnumataM jinAnAm-atItAnAgatavartamAnAnAmRpabhapadmanAbhasImandharasvAmiprabhRtInAmanumatam-AnukUlyena saMmataM vastutattvamapavargamArgaca prati manAgapi visaMvAdAbhAvAriti z2inAnumatam , etena sarveSAmapi tIrthakRtAM parasparamavisaMvAdivacanatA praveditA, punaH kathambhUtamityAha-'jinAnuloma jinAnAm-avadhyAdijinAnAmanulomam-anukUlamanuguNAmiti bhAvaH, etazAdavadhyAdijinavaprAH, tathAhi| yathoktamidaM jinamatamAsevamAnAH sAdhayo'vadhimanaHparyAyakevalalAbhamAsAdayantyeveti, tathA 'jinapraNIta' jinena-bhagavatA barddhamAna-2 svAminA praNItaM samatArthasaGgrahAtmakamAtRkApadavayapraNayanAjinapraNItaM, bhagavAna hi varddhamAnasvAmI kevalajJAnAvAtAvAdI bIjabuddhikhAdiparamaguNakalitAn gautamAdIna gaNadhAriNaH pratyetanmAtRkApadatrayamuktavAn "uppanne i vA vigame i vA dhuve i vA" iti, etacca padatrayamupajIvya gautamAiyo dvAdazAGgaM viracitavantastato bhavatyetajinamataM jinapraNItamiti, etenAgamasya sutrataH pauruSeyatvamAveditaM, puruSavyApAramantareNa vacanAnAmasaMbhavAt , na khalu puruSavyApAramantareNa nabhasi dhvanantaH zabdA upalabhyanta iti, tena yadavAdi paraiH -vacanAjinasaMbuddhistannararthakyamanyathA / apauruSeyamevedaM, dharmAdharmanibandhanam / / 1 // iti tadapAstamakseyamiti, tatra mA bhUkasyApyevamAzavA-yathedamavijJAtArthameva tattvata: sAkSAtsarvajJAdapi zravaNe sarvajJavivakSAyA atyakSalena grahaNAbhAve viSakSiptazabdArthapari Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 . jJAnAyogAt kevalaM mlecchasyevA''ryoktAnubhASaNamAtramidamiti, tathA coktamaparaiH-"AryAbhiprAyamajJAtvA, mlecchavAgayogatulyatA / // sarvajJAdapi hi zrotustadanyasyArthadarzane // 1 ||"tt Aha-jinaprarUpita' jinena-bhagavatA barddhamAnasvAminA yathA zrotRNAmadhigamo bhavati tathA samyapraNayanakriyApravartanena prarUpita, kimuktaM bhavati ?-yadyapi nAma zrotA na bhagavadvivakSA sAkSAdadhigacchati tathA. pyanAdira zAndo vyavahAraH sAkSAdvivakSAmahaNamantareNApi bhavati yathAsakretaM zabdArthAvagamo, bAlAdInAM tathA darzanA sakalazAbdavyavahArocchedaprasakteH, citrA api. zabdA bhagavataiva saGketitAH asAvIcityAdinA ca niyatamadhe pratipAdayanti, tatacitrArthazabdazravaNe'pi bhavati yathA'vasthitArthAvagamo, na cAnyathA'vabudhyamAnAMstAnna niSedhati, avipratArakatvAt, na copekSate, tIrthapravartanAya pravRttavAt , tato gaNabhRtAM sAkSAt paramparayA zepasUrINAmApe yathA'vasthitArthAvagama iti nedamavijJAtArthamiti, anye vAhu:bhagavAnna pravacanaprayAsamAdhatte, kevalaM tatpuNyaprAgbhAravazAdeva zrotRgAM pratibhAsa upajAyate yathA-isthamityaM bhagavAn tattvamAcaSTe, uktaM ca tadAdhipasyAdAbhAsaH, sattvAnAmupajAyate / svayaM tu yanarahitazcintAmaNiriva sthitaH / / 2 // " iti, tanmatavikuTTanArthamAha-'jinAkhyAta' jinena-bhagavatA varddhamAnAminA prakRSTapuNyasaMbhAravipAkodayatastathA vyApArayogena AkhyAtaM-kathitaM jinAkhyAta, sAkSAtkathanavyApAropalambhe'pi yadi tadAdhipatyamAtrAttathApratibhAsaH zrotaNAmityabhyupagamyate tato'nyatrApi tathAkalpanAprasanaH, tathA ca pratyakSavirodha iti yatkiJcideva, bhagavAMzcAkhyAtavAn samyaga yogyebhyaH zrotRbhyo nAyogyebhyaH, amUDhalakSatvAt , samyagayogyazca zrotA zrotRlakSaNopetaH, zrotRlaNAni cAmani-madhyastho buddhimAnIM, jAtyAdiguNasaMgataH / zrutakRca yathAzakti, zrotA pAtramiti smRtaH // 1 // " tataH phalavadevedaM jinAkhyAtamityAvedayAha-'jinAnacIrNa jinA iha hitAptyanivarttakayogasiddhA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadhAriNaH parigRhyante, vicitrArthatvAtsUtrANAM, tato'yamarthaH-jinaiH-hitAtyanivarttakayogasiddhairgaNadhAribhiranucIrNa-samyak tadarthAva-NE gamAsaGgazaktiga nivarttakasamabhAvaprAptyA dharmameghanAmakasamAdhirUpeNa pariNamitaM jinAnucIrNam , ata eva tathArUpasamAdhibhAvataH samubasivAtivizeSagAve yA mAktiriti darzayannAha 'jinaprajJapta' jina:-hitAtyanivartakayogibhiH prajJapta-tadanyasasvAnupahAya sUtrata AcArAdyaGgopAGgAdibhedena racitaM jinaprajJAptam , uktaM ca-atthaM bhAsai arihA suttaM gaMthati gaNaharA nighaNaM / sAsaNassa hiyahAe tao suttaM pvttii|| 1 // " iti, idaM ca hitapravRttAdirUpebhyo jinebhyo dezanIyaM, teSAmeva sabhyagvineyayoga| bhAvato hitAvighAtakaraNAt , ityetadupadarzayannAha-jinadezitaM' jinA iha hitagravRttagotravizuddhopAyAbhimukhApAyavimukhAdayaH parigRhyante, tathA mUlaTIkAkRtA vyAkhyAnAt , jinebhyo-hitapravRttAdirUpebhya: zuzruSAdibhirvyaktabhAvebhyo dezitaM-kathitaM gaNadharairapi |jinadezitaM, tathA ca jambUsvAmiprabhRtaya evaMvidhA eveti nirUpaNIyametat , atha prakRtisundaramidamiti kasmAdajinebhyo'pi copadizyate ?, ucyate, teSAM svato'sundaratvenAnarthopanipAtasambhavAt , dRSTaM ca pAtrAsundaratayA svataH sundaramapi ravikarAyulakAdInAmana ya, Aha ca-"paMjiyabvaM dhIreNa hiyaM jaM jassa savvahA / AhArovi hu maccharasa na pasattho galo muvi // 1 // " asmArthasya saMdarzanAyAha-'jinaprazastai' jinAnAM-gotravizuddhopAyAbhimukhApAyavimukhahitapravRttAdibhedAnAM prazastaM-nirujapathyAnnavat ucitasevanayA hitaM jinaprazastam , evaMbhUtaM jinamatam 'anavicintya autpattikyAdibhedabhinnayA buddhyA polocya 'tata jinamataM 'zraddadhAnAH' 1artha bhASate'In sUtraM praznanti gaNadharA nipuNam / zAsanasya hitArtha tataH sUtraM pravartate // 1 // 2 prayoktavyaM dhIreNa hitaM yadyasya sarvathA / AhAro'pi ca matsyasya na prazasto garo bhuvi // 1 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - yadyapi nAma kAlavaiguNyato medhAdiguNahInA: prANinastathA'pyataH svalpamapyadhigataM bhavacchedAyetyAIcittatayA manyamAnAH, tathA 'tat li jinamatameva 'prIyamANA' asaGgazaktiprItyA pazyantaH, tathA 'tat jimamatameva rocayantaH' sAlIbhAvenAnubhavantaH, ke ete ityAha-'stha-15 virA bhagavantaH' tatra dharmapariNatyA nivRttAsamaJjasakriyAmatayaH sthavirA itra sthavirAH, pariNatasAdhubhAvA AcAryA iti garbhaH, 'bhaga| vantaH' zrutaizvaryAdiyogAd bhagnavantaH kaSAyAdIniti bhagavantaH pRSodarAditvAnakAralopaH, 'jIvAjIvAbhigamaM nAma' nAmnA jIvAjIvAbhigama, nAmanazabdasyAtrAvyayatvAttata; parasya sRtIyekavacanasya lopaH, jIvAnAm-ekendriyAdInAm ajIvAnAM-dharmAstikAyAdInAmabhigamaH-paricchedo yasmin tat jIvAjIvAbhigamam , idaM cAnvarthapradhAnaM nAma yathA jvalatIti jvalana ityAdi, kiM tadityAha-adhI| yata iti 'adhyayana viziSTArthadhvanisaMdarbharUpaM 'prajJApitavantaH' arUpitavantaH, etena guruparvakramalakSaNaH sambandhaH sAkSAdupadarzitaH, etadupadarzanAdabhidheyAdikamapi siddhaM yathokamanantaramiti kRtaM prasaGgena / se kiM taM jIvAjIvAbhigame ?, jIvAjIvAbhigame duvihe pannatte, taMjahA-jIvAbhigame ya ajIvAbhigame ya // (sU02) athAsya sUtrasya kimaidamparyam ?, ucyate, praznamUtramidam, etaccAdAvupanyasyannidaM jhApayati-pRcchato madhyasthasya buddhimato bhagavadahadupaviSTatatvasya tattvaprarUpaNA kAryA nAnyasyeti, akSaragamanikA vevam-sezabdo magadhadezaprasiddho nipAto'thazabdArthe, athazabdazca prakriyAyarthAbhidhAyI, uktaM ca-"atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamucayezvi"ti, iha tUpanyAse, kiMzabdaH paraprabhe, sa cAbhidheyayathAvatsvarUpAni te napuMsakaliGgAtayA nirdizyate, tathA coktam-"avyakte guNasandohe napuMsakaliGgaM prayujyate" tataH puna FASNAXXNAHATE + Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KACHARAKAR rApekSayA yathAbhidheyamamisaMbadhyate iti, atha 'kiM tajjIvAjIvAbhigama' iti, athavA prAkRtazailyA 'abhidheyavaliGgavacanAni bhavantIti nyAyAt kiM taditi-ko'sAvityasminnarthe draSTavyaM, tato'yamartha:-ko'sau jIvAjIvAbhigama: ? iti, evaM sAmAnyena kenacitprame kRte sati bhagavAn guruH ziSyavacanAnurodhenAdarAdhAnArtha kizcitpratyuJcAryAha-'jIvAjIvAbhigamaH' anantaroditazabdArthaH 'dvividhaH' dviprakAra: prajJaptastIrthakaragaNadharaiH, anena cAgRhItaziSyAbhidhAnena nirvacanasUtreNaitadAha-ja sarvameva sUtraM gaNadharaprabhatIrthakaranirvacanarUpaM kintu kiJcidanyathApi, kevalaM sUtraM bAhulyena gaNadharaiIbdhaM stokaM zeSaiH, yata uktam-'atthaM bhAsai arihA" ityAdi, 'tadyatheti vakSyamANabhedakathanopanyAsArthaH, sa jIvAjIvAbhigamo yathA dvividho bhavati tathopanyasyata iti bhAvaH, jIvAbhigamazcAjIvAbhigamazca, cazabdo vastutattvamaGgIkRtya dvayorapi tulyakakSatodbhAvanAe~, Aha-jIvAjIvAbhigama: praznasUtre saMvalita upanyastastaM tathaivobhAryAsaMvalitanivecanAbhidhAnamayataM. asaMvaline saMvanhita vibhAgAnopAta, naipa doSaH, prabhasUtre'pyasaMvalitasyaivopanyAsAt , bhinajAtIyayorekalAyogAt / / tatra yadyapi 'yathodezastathA nirdeza' iti nyAyo'sti, tathA'pyalpataravaktavyatvAt prathamato'jIvAbhigamamabhidhisustatpraznasUtramAha se kiM taM ajIvAbhigame?, ajIvAbhigame duvihe pannatte, taMjahA-rUviajIvAbhigame ya arUviajIvAbhigame ya // (sU03) se kiM taM arUviajIvAbhigame ?, arUviajIyAbhigame dasavihe pa0, taMjahA-dhammatthikAe evaM jahA papaNavaNAe jAva settaM arUviajIvAbhigame (suu04)| se kiM taM ruciajIvAbhigame ?, rUviajIvAbhigame caubihe paNNatte, taMjahA-khaMghA khaMdhadesA ********* Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - -- khaMdhappaesA paramANupoggalA, te samAsato paMcavihA paNNattA, taMjahA-vaNNapariNayA gaMdha rasa phAsa saMTANapariNayA, evaM te 5 jahA paNNavaNAe, settaM rUviajIvAbhigame, settaM ajIcAbhigame (sU05) atha ko'sau ajIvAbhigamaH1, surirAha-ajIvAbhigamo dvividhaH prAptaH, tadyathA-rUpyajIvAbhigamo'rUpyajIvAbhigamazca, rUpamepAmastIti rUpiNaH, rUpagrahNa gandhAdInAmupalakSaNaM, navyatirekeNa tasyAsambhavAt , tathAhi-pratiparamAtu rUparasagandhasparzAH, uktaM ca -"kAraNameva tadanyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasagandhavoM dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " etena yaducyave kaizcit |bhinnA eva rUpaparamANabo bhinnAzca pRthak pRthag rasAdiparamANava' iti, tadapAstamavaseyaM, pratyakSavAdhitatvAt , tathAhi-ya eva nairantayeNa kucakalazopariniviSTA rUpaparamANava upalabdhigocarAsteSvevAvyavacchedena sakaleSvapi spo'pyupalabhyate, ya eva ca ghRtAdirasaparamANavaH karpUrAdigandhaparamANavo vA teSveva nairantaryeNa rUpaM sparzazcopalabdhi viSayaH, anyathA sAntarA rUpAdayaH pratItipathaminiyuH, na ca / sAntarA: pratIyante, tasmAdabyatireka: parasparaM rUpAdInAmiti, rUpiNazca te'jIvAzca rUpyajIvAsteSAmabhigamo rUpyajIvAbhigamaH pugalarUpAjIvAbhigama itiyAvat , puralAnAmeva rUpAdimatvAt , rUpavyatirikA arUpiNo-dharmAstikAyAdayaste ca te'jiivaashvaaruupyjiivaastessaambhigmo'ruupyjiivaabhigmH||shaavtraaruupinn: pratyakSAdhaviSayA: kevalamAgamapramANagamyAstattvata iti prathamatasadviSayaM prabhasUtramAhasugama, sUrirAha-'aruvI tyAdi / arUpyajIvAbhigamaH 'dazavidhaH' dazaprakAra: prajJaptaH, tadeva dazavidhatvamAha-vaMjaityAdi, 'tadyatheti vaztyamANabhedakathanopanyAsArthaH, dharmAstikAyaH, 'evaM jahA paNNavaNAe' iti 'evam' uktena prakArega yathA prajJApanAyAM tathA KAR Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaktavyaM tAvad yAvat 'settaM asaMsArasamApannajIvAbhigameM' iti, tavaivam-'dhammatthikAe dhammasthikAyassa dese dhammasthikAyassa pa. esA adhammasthikAe adhammasthikAyassa dese adhammatthikAyassa paesA AgAsasthikAe AgAsatthikAyassa dese AgAsatthikAyassa paesA addhAsamaye" iti, tatra jIvAnAM pudgalAnAM ca svabhAvata eva gatipariNAmapariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAtyoSaNAddharmaH astayaH-pradezAteSAM kAya:-sakAta: "gaNa kAe ya nikAe khaMdhe vagge taheva rAsI ya" iti vacanAt astikAya:-pradezasavAta ityarthaH, dharmazcAsAvastikAyazca dharmAstikAyaH, anena sakaladharmAstikAyarUpamavayavidravyamAha, avayavI ca nAma avayavAnAM tathArUpa: saGghAtapariNAmavizeSa eSa, na punarakyavadravyebhyaH pRthagarthAntaradravyaM, tasyAnupalambhAt , tantaka eva hi AtAnavitAnarUpasAtapariNAmavizeSamApanA loke paTavyapadezabhAja upalabhyante, na tadatiriktaM paTAkhyaM nAma dravyam, uktaM cAnyairapi-tanvAdivyatirekeNa, na paTAyupalambhanam / tankhAdayo'viziSTA hi, paTAdivyapadezinaH // 1 // " kRtaM prasaGgena, anyatra dharmasaGgrahaNiTIkAdAnetadvAdasya carcitatvAt , / tathA tasyaiva buddhiparikalpito vyAdipradezAsako vibhAgo dharmAstikAyasya dezaH, dharmAstikAyasya pradezA:-prakRSTA dezAH pradezAH, pradezA nirvibhAgA bhAgA iti, te cAsayeyAH, lokAnAzapradezapramANatvAtteSAm , ata eva bahuvacanaM, dharmAstikAyapratipakSabhUto'dharmAstikAyaH, Poll kimuktaM bhavati ?-jIvAnAM pudgalAnAM ca sthitipariNAmapariNatAnAM tatpariNAmopaSTambhako'mUttoM'saGkhyAtapradezAlako'dharmAstikAyaH, adha mAstikAyasya deza ityAdi pUrvavat, tathA A-samantAtsarvANyapi dravyANi kAzante-dIpyante'tra vyavasthitAnItyAkAzam , astayaHpradezAsteSAM kAyo'stikAyaH, AkAzaM ca tadastikAyazcAkAzAstikAyaH, AkAzAstikAyasya deza ityAdi prAgvat, navaramasya pradezA, anantAH, alokasyAnantalAtU, 'addhAsamaya' iti, addhati kAlasyAkhyA, addhA cAsau samayazcAddhAsamayaH, athavA'ddhAyAH samayo Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- " :- nirvibhAgo bhAgo'ddhAsamayaH, ayaM caika eva vartamAnaH paramArthataH san nAtItAnAgatAH, teSAM yathAkramaM vinaSTAnutpannatvAt , tata: kAyavAbhAvAddezapradezakalpanAvirahaH, athAkAzakAlau loke'pi pratItAviti to zraddhAtuM zakyate, dharmAdharmAstikAyau tu kathaM pratyetatryau yena tadviSayA zraddhA bhavet , ucyate, gatisthitikAryadarzanAt, tathAhi-yad yadanvayavyatirekAnuvidhAyi tattachetukamiti vyavaharttavyaM yathA cakSurindriyAnvayavyatirekAnuvidhAyi cAkSupaM vijJAnaM, tathA ca jIvAnAM pudgalAnAM ca gatisthitipariNAmapariNatAnAmapi gatisthitI yathAkramaM dharmAdharmAstikAyAnvayavyatirekAnuvidhAyinyau, tasmAtte taddhetuke. na ghAyamasiddho hetuH, tathAhi-jIvAnAM pudgalAnAM ca gatisthitipariNAmapariNatAnAmapi gatisthitI na ratpariNamanamAnahetuke, tanmAtrahetukatAyAmaloke'pi tatprasakteH, atha na tatpariNamanamAnaM hetuH kintu viziSTaH pariNAmaH, sa cetthaMbhUto yathA lokamAtrakSetrasyAntare'tra gatisthitibhyAM bhavitavyaM na bahiH pradezamAtramapyadhikaM, nanu sa evesthambhUto viziSTapariNAma AkAlaM jIvAnAM pudgalAnAM cotkarSato'pyetAvatpramANa evAbhUd bhavati bhaviSyati vA na tu kadAcanApyadhikatara ityatra kiM niyAmakaM?, yathA hi kila paramANorjaghanyata: paramANumAtrakSetrAtikramamAdi kulotkarSatazcaturdazarabbAsakamapi |kSetraM yAvad gatirupajAyate tathA parato'pi pradezamAtramapyadhikA kiM na bhavati ?, tasmAdavazyamatra kiJcinniyAmakamaparaM vaktavyaM, tacca | dharmAdharmAstikAyAveva nAkAzamAtram, AkAzamAtrasyAloke'pi sambhavAt , nApi lokaparimitamAkAzam , itaretarAzrayadoSaprasaGgAt , tathAhi-jIvAnAM pudalAnAM cAnyatra gatisthityorabhAve siddhe sati vivakSitasya parimitasyAkAzasya lokalasiddhiH, tatsiddhau cAnyatra jIvapudgalAnAM gatisthityabhAvasiddhirityekAbhAve'nyatarasyApyabhAvaH, atha kimidamasaMvaddhanucyate ?, yat lokalena samprati vyavahiyate khaNDasya gatisthityupaSTambhakantrabhAvo na parasya pradezamAtrasyApi tato na kazcihoSaH, nanu tAvanmAtrasyaivAkAza 5. ASEACADERSHA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa svabhAvo na parasya pradezamAtrasyApItyatrApi sudhiyaH kAraNAntaraM mRgayante, AkAzalamAtrasyobhayatrApi tulyatlAt , vizeSaNamantareNa ca vaiziSTyAyogAt, kAraNAntaraM dharmAdharmAstikAyabhAvAbhAvAveva nAparamiti sthitam, anyacca-tAvanmAtrasyAkAzakhaNDasya sa svabhAvo na parasyetyapi kutaH pramANAtparikalyate?, AgamapramANAditi cet tathAhi-tAvatyevAkAzakhaNDe jIvAnAM ca puTralAnAM ca gatisthitimatAM gatisthitI ta tantra pANyAne sarala iti, yadyevaM tAMgamaprAmANyavalAdeva dharmAdharmAstiphAyAvapi gatisthitinibandhanamiSyeyAtA | kimAkAzakhaNDasya nirmUlasvabhAvAntaraparikalpanA''yAseneti kRtaM prasaGgena / athAmISAmitthaM kramopanyAse kiM prayojanam ?, ucyate, iha dharmAstikAya iti padaM maGgalabhUtam , AdI dharmazabdAnvitatvAt , padArthaprarUpaNA ca sampratyutkSimA varttate, tato maGgalArthamAdau dharmAstikAyasyopAdAnaM, dharmAstikAyapratipakSabhUtazcAdharmAstikAya iti tadanantaramadharmAstikAyasya, dvayorapi cAnayorAdhArabhUtamAkAzamiti tadanantaramAkAzAstikAyasya, tataH punarajIvasAdhAdaddhAsamayasya, athavA iha dharmAdharmAstikAyau vibhU na bhavataH, tadvibhulena tassAmarthyato jIvapudgalAnAmaskhalitapracArapravRtterlokavyavasthA'nupapatteH, asti ca lokAlokavyavasthA, tata etAvavibhU santau yatra kSetre samavagADhau tAsAvatpramANo lokaH, zeSastyaloka iti siddham , uktaM ca-"dharmAdharmavibhulAtsarvatra ca jIvapudgalavicArAt / nAlokaH kazcitsyAnna ca saMmatametadAryANAm // 1 // tasmAddharmAdharmAvaragADhI vyApya lokaskhaM sarvama / evaM hi paricchinnaH siddhyati lokastadavibhutvAt // ", tata evaM lokAlokavyavasthAhetU dharmAdharmAstikAyAvityanayorAdAvupAdAnaM, tatrApi mAGgalikatvAt prathamato dharmAstikAyasya, tatpratipa-1 khAt tato'dharmAstikAyasya, tato lokAlokavyApitvAdAkAzAstikAyasya, tadanantaraM loke samayAsamayakSetravyavasthAkArikhAdadvAsamaINIyastha, evamAgamAnusAreNAnyapi yuktyanupAti vaktavyamityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, atropasaMhAravAkyaM-settaM arUviajIvAmi -- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G - game / ata UrddhamidaM sUtram -- 'se kiM taM ruviajIvAbhigame 1, rUviajIvAbhigame cavvihe paNNatte, taM0-khaMdhA khaMdhadesA saMghapaesA paramANupuggalA' iha skandhA ityatra bahuvacanaM pudgalaskandhAnAmanantatvakhyApanArtha tathA ghoktam -- "davvato NaM puggalatthikAe anante" ityAdi, 'skandhadezAH ' skanyAnAmeva skandhavapariNAma majahatAM buddhiparikalpitA TryAdipradezAtmakA vibhAgAH, atrApi bahuvacanamanantapradezikeSu skandheSu skandhadezAnantatvasaMbhAvanArtha, 'skandhapradezAH skandhAnAM skandhavapariNAmamajatAM prakRSTra dezA :-nivibhAgA bhAgAH paramANava ityarthaH, 'paramANupudrA:' skandhavapariNAmarahitAH kevalAH paramANavaH // ata UM sUtramidam -- te samAsato paMcavidhA pattA, taMjAvaSNapariNayA gaMdhapariNatA rasapariNatA phAsapariNatA saMThANapariNatA, tattha NaM je vaNNapariNayA te | paMcavihA pannattA, taMjaddA - kAlavaNNapariNatA nIlavaNNapariNatA ityAdi tAvad yAvat 'settaM ruviatIvAbhigame, settaM ajIvAbhigame / / se kiM taM jIvAbhigame ?, jIvAbhigame duvihe paNNate, taMjahA- saMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya asaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya ( sU0 6 ) se kiM taM asaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame 1, 2 duvihe paNNatte, taMjA -- aNaMtarasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya paraMparasiddhAsaMsAra samAaurajIvAbhigame ya se kiM taM atarasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame 1, 2 paNNarasavihe paNNatte, taMjA - titthasiddhA jAva aNegasiddhA, settaM atarasiddhA / se kiM taM paraMparasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame 1, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA - paDhamasamayasiddhA dusamaya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhA jAva aNaMtasamayasiddhA, se taM paraMparasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame, settaM asaM sArasamAvaNNagajIvAbhigame (sU07) saMsaraNaM saMsAro-nAraphatiryajanarAmarabhavabhramaNalazraNastaM samyag-ekIbhAvenApannA:-yAptAH saMsArasamApannAH-saMsAravartinaste ca te jIvAzca teSAmabhigamaH saMsArasamApanajIvAbhigamaH, tathA na saMsAro'saMsAra:-saMsArapratipakSabhUto mokSa ityarthaH taM samApannA asaMsArasamApamAste ca te jIvAzca teSAmabhigamo'saMsArasamApajIvAbhigamaH, cazabdau ubhayeSAmapi jIvAnAM jIvatvaM prati tulyakakSatAsUcako, tena ye vidhyAtapradIpakalpaM nirvANamabhyupagatavanta: ye ca navAnAmAlaguNAnAmatyantocchedena te nirastA draSTavyAH, tathAbhUtamokSAbhyupagame | tadartha prekSAvatAM pravRttyanupapatteH, na khalu sacetanaH svavadhAya kaNThe kuThArikA vyApArayati, duHkhito'pi hi jIvan kadAcid bhadramAmuyAt mRtena tu nirmUlamapi hastitAH sampad iti, iha kevalAn ajIvAna jIvAMzcAnucAryAbhigamazabdasaMvalitaprazno'bhigamavyatirekeNa pratipatterasambhavatasteSAmabhigamagabhyasAdharmakhyApanArthaH tena 'sadeveda'mityAdi sadvaitAdyapoha ukko beditavyaH, sadadvaitAdyabhyupagame'bhigamagamyatArUpadharmAyogataH pratipatterevAsambhavAt / tatrAlpavaktavyatvAtprathamato'saMsArasamApannajIvAbhigamasUtram-'se kiM taM asaMsArasamA majIvAbhigame, 2 duvihe paM0, taM0-anaMtarasiddhaasaMsArasamAvannajIvAbhigame paraMparasiddhaasaMsArasamAvannajIvAni *tAnadvAcyaM yAvadupasaMhAravAkyaM sattaM asaMsArasamApannajIvAbhigameM asya vyAkhyAnaM prajJApanATIkAto veditavyaM, tatra savistaramuktakhAta || samprati saMsArasamApannajIvAbhigamamabhidhitsustatprasUtramAha se kiM taM saMsArasamAvannajIvAbhigame?, saMsArasamAvaNNaesu NaM jIvesu imAo Nava paDivattIo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSamAhilaMti, taM0-ege eghamAhaMsu-duvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege evamAhaMsu-tivihA / saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege evamAhaMsu-cauzvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege| evamAhaMsu-paMcavihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, eteNaM abhilAveNaM jAva dasavihA saMsAra samAvaNNagA jIvA paNNatA (sU08) sUrirAha-saMsArasamApanneSu Namiti vAkyAlaGkAre jIveSu 'imAH' vakSyamANalakSaNA 'nava pratipattoM' dvipratyavatAramAdau kRtvA dazapratyavatAraM yAvad ye nava pratyavatArAstadrUpANi pratipAdanAni saMvittaya itiyAvat 'eka' vakSyamANayA rItyA''khyAyante pUrvasUribhiH, iha pratipasyAkhyAnena praNAlikayA'rthAkhyAnaM draSTavyaM, pratipattibhAve'pi dAdAdarthe pravRttikaraNAt , tena yaducyate zabbAdvaitavAdibhiHzabdamAnaM vizva'miti, tadapAstaM draSTavyaM, tadapAsane ceyamupapatti:-ekAntakasvarUpe vastunyabhidhAnadvayAsambhavAt bhinnapravRttinimittAbhAvAt , tatazca zabdamAtramityeva syAt na vizvamiti, praNAlikayA'rthAbhidhAnanevopadarzayati, tadyathA-eke AcAryA evamAkhyAtavantaHdvividhAH saMsArasamApannA jIvA: prajJAmA:, eke AcAryA patramAkhyAtavanta:-trividhA: saMsArasamApanA jIvAH, evaM yAbaddazavidhA iti, iha eke iti na pRthagmatAvalambino darzanAnnarIyA iva kecidanye AtrAryA:, kintu ya evaM pUrva dvipratyavatAravivakSAyAM vartamAnA evamuktavantaH yathA dvividhAH saMsArasamApannA jIvA ini ta eva vipratyavatAravivakSAyAM vartamAnAH, dvignatyavatAravivakSAmapekSya tripratyavatAravivakSAyA anyalAt , vivakSAvatAM tu kathaJcid bhedAdanya iti veditavyAH, ata evaM pratipattaya iti paramArthato'nuyogadvArANI.te pratipattavyam, iha ya evaM dvividhAsta eva vividhAsta evaM caturvidhA yAvadazavidhA iti teSAmanekakhabhAvatAyAM tattaddharmabhedena tathA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA'bhidhAnatA yujyate, nAnyathA, ekAntakasvabhAvatAyAM teSAM vaicitryAyogatastathA tathA'bhidhAnapravRtterasambhavAt , evaM sati "aSTavikalpaM devaM tiryagyonaM ca pazcadhA bhavati / mAnuSyaM caikavidhaM samAsato bhautikaH sargaH // 1 // " iti vAmAtrameva, adhiSThAtRjIvAnAmekarUpatvAbhyupagamena tathArUpabaicicyAsambhavAditi, evamanye'pi pravAdAstathA tathA vastuvaicitryapratipAdanaparA nirastA draSTavyAH, sarvathaikaskhabhAvavAbhyupagatau vaicitryAyogAt // sampratyetA evaM pratipattI: krameNa vyAcikhyAsuH prathamata AdyAM pratipatti vibhAvayipuridamAha tastha(Na) je eghamAhaMsu 'duvihA saMsArasamAvaNNagA jIyA paM0' te evamAhaMsu-saM0-tasA ceva / thAcarA ceva // (sU09) 'tatra' teSu navasu pratipattiSu madhye ye dvipratyaktAravivakSAyAM vartamAnA evaM vyAkhyAtavanta:-dvividhAH saMsArasamApanakA jIvAH | pranatA iti te "Nam' iti vAkyAladvAre 'evaM vakSyamANarItyA dvividhatvabhAvanArthamAkhyAtavantaH, 'tadhathe tyupanyasadvaividhyopadarzanArthaH, trasAzcaiva sthAvarAzcaiva, tatra trasanti-uSNAghabhitaptAH santo vivakSitasthAnAdudvijanti gacchanti ca chAyAdyAsevanAthai sthAnAntaramiti trasAH, anayA ca vyutpattyA trasAstrasanAmakarmodayavartina eva parigRhyante, na zeSAH, atha zeSairapIha prayojanaM, teSAmapyane vakSyamANatvAt , vata evaM vyutpattiH-trasanti-abhisandhipUrvakamanabhisandhipUrvakaM vA Urca taryaka calantIti. prasA:-tejovAyavo dvIndriyAdayazca, uruNAghabhitApe'pi tatsthAnaparihArAsamarthAH santastiSThantIsevaMzIlA: sthAvarA:-pRthivyAdayaH, cazabdo svagatAnekabhedasamuccayArthI, evakArAvavadhAraNAoM, ata eva saMsArasamApanakA jIvAH, etavyatirekeA saMsAriNAmabhAvAt // tatrAlpavaktavyatvAtprathamataH sthAvarAnabhidhisustatprasUtramAha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * se kiM taM thAvarA?, 2 tivihA pannattA, saMjahA-puDhavikAiyA 1 AukAiyA 2 vaNassaikAiyA 3 // (sU010) atha ke te sthAvarA:?, sUrirAha-syAdharAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-pRthivIkAyA evaM pRthivIkAyikAH, ArSatvAtsvArthe ikapratyayaH, Apo-vAstAca pratItAH tA eva kAya:-zarIraM yeSAM te apkAyA: apkAyA evApkAyikAH, vanaspati:-latAdirUpaH pratItaH sa eva kAya:-zarIraM yeSAM te vanaspatikAyA: vanaspatikAyA eva vanaspatikAyikAH, sarvatra bahuvacanaM bahuvakhyApanArtha, tena 'pRthivI devateyAdinA yatsadekajIvalamAtrapratipAdanaM tadupAstamavaseyaM, yadi punastadadhiSThAtrI kAcanApi devatA parikalpyate tadAnImekale'pyavirodhaH / / iha sarvabhUtAdhAraH pRthivIti prathamaM pRthivIkAyikAnAmupAdAnaM, tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAM, tadanantaraM "jastha jalaM tatya varNa" iti saiddhAntikavastuprasipAdanAthai banaspatikAyikAnAmiti, iha trividhalaM sthAvarANAM tejovAyUnAM labdhyA sthAvarANAmapi satA gatitraseSvantabhAvavivakSaNAt, tathA ca tattvArthasUtramapyevaM vyavasthitaM "pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH // tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH" (tattvA0 a0 2 sU0 13-14) iti, tatra 'yathorezaM nirdeza' iti prathamataH pRthivIkAyikapratibadanArthamAha se kiMtaM puDhavikAiyA?, 2duvihA paM0,0-suhamapuDhavikAjhyA ya vAyarapuDavikAiyA ya // (mU011) atha ke te pRthivIkAyikA: 1, sUrirAha-pRthivIkAyikA dvividhAH prahaptAH, tadyathA-sUkSmapRthivIkAyikAzca badarapRthivIkAyikAzca, tatra sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA bAdaranAmakarmodayAttu bAdarA:, karmodayajanita khalvete sUkSmabAdarale, nApekSike badarAmalakayo Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rikha, sUkSmAzca te pRthivIkAyikAzca sUkSmapRthivIkAyikAH, AdarAzca te pRthivIkAyikAzca bAdarapRthivIkAyikAH, cazabdau svagatAnekabhedasUcakau, sUkSmAH sakalalokavartino bAdarAH pratiniyarokazadhAriNaH // satra sUviyokAyikArisadanArthamAha se kiM taM muhumapuDhavikkAiyA ?, 2 duvihA paM0, taM0-pajattagA ya apajattagA ya // (sU0 12) atha ke te sUkSmapRthivIkAyikA: ?, sUrirAha-sUkSmapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-paryAptakAzcAparyAptakAca, tatra paryApti mAhArAdipudgalagrahNapariNamanaheturAmanaH zaktivizeSaH, sa ca pudgalopacayAdupajAyate, kimuktaM bhavati |-utpttideshmaagten prathamaM ye gRhItAH pudalAsteSAM tathA'nyeSAmapi pratisamayaM gRhyamANAnAM tatsaMparkatastadrUpatayA jAtAnAM yaH zaktivizeSa AhArAdipudgalakhalarasarUpatApAdanaheturyathodarAntargatAnAM pudgalavizeSANAmAhArapudgalavizeSANAmAhArapudgalakhalarasarUpatApariNamanahetuH sA paryAptiH, sA ca SoDhA, tadyathA-AhAraparyAptiH 1 zarIraparyAptiH 2 indriyaparyAptiH 3 prANApAnaparyAptiH 4 bhASAparyAptiH 5 manaHparyAptizca 6, tatra yayA bAhyamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyAptiH 1, yayA rasIbhUtamAhAraM rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukalakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH 2, yayA dhAturUpatayA pariNamitamAhAramindriyarUpatayA pariNamayati sA indriyaparyAptiH 3, yayA punarucchAsaprAyogyavargaNApudgalAnAdAyocchAsarUpatayA pariNamathyAlambya ca muJcati sA ucchAsaparyAptiH 4, yayA tu bhASAmAyogyAn pudgalAnAdAya bhASAtvena pariNamayyAlamya ca muvati sA bhASAparyAptiH 5, yayA punarmana:prAyogyavargaNAlikamAdAya mana|stvena pariNamayyAlamcya ca muzcati sA manaHparyAptiH 6, etAzca yathAkramamekendriyANAM sabjivarjAnAM dvIndriyAdInAM saMjJinAM ca catupaJcaSaTsakhyA bhavanti, utpattiprathamasamaye eva ca etA yathAyathaM sarvA api yugapaniSpAdayitumArabhyante krameNa ca niSThAmupayAnti, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadyathA-prathamamAhAraparyAptistataH zarIraparyAptistata indriyaparyAptirityAdi, AhAraparyAptizca prathamasamaya eva niSpattimupagacchati, zeSAstu pratyekamantarmuhUna kAlena, athAhAraparyAptiH prathamasamaya eva niSpadyata iti kathamavasIyate ?, ucyate, Draha bhagavatA''ryazyAmena prajJApanAyAmAhArapade dvitIyoddezake sUtramidamapAThi-"AhArapajjattIe apajattae NaM bhaMte! kiM AhArae aNAhArae?, goyamA! no AhArae aNAhArae" iti, tata AhAraparyAptyA aparyApto vigrahagatAvevopapadyate nopapAtakSetramAgato'pi, upapAtakSetrasamAgatasya samaya evAhArakatvAt , tata ekasAmAyikI AhAraparyAprinirvRttiH, yadi punarupapAtakSetrasamAgato'pyAhAraparyAptyA aparyApta sthAtata evaM vyAkaraNasUtraM paThet -"siya AhArae siya aNAhArae" yathA zarIrAdiparyAptiSu "siya AhArae siya aNAhArae" iti, sarvAsAmapi ca paryAptInAM paryAptiparisamAptikA moTarnuhahayA, yio nitAnteSAM ne paryAptAH, abhrAdibhya' iti matvarthIyo'pratyayaH, paryAptA eva paryAptakAH, ye punaH khayogyaparyAptiparisamAptivikalAmte'paryAptAH aparyAptA evAparyAtakAH, te dvidhA-labdhyA karaNaizca, tatra ye'paryAptakA eva mriyante te labdhyA'paryAprakAH, ye punaH karaNAni-zarIrendriyAdIni na tAvanivarsayanti athavAvazyaM nirvartayiSyanti te karaNAparyAptAH saMprAptAH / / samprati pineyajamAnupahAya zeSavaktavyatAsaGgrahArthamidaM sasahaNigAthAdvayamAha-sarIrogANasaMghayaNa saMThANakasAya taha ya hu~ti snnaao| lesidiyasamugghAe sanI vee ya pajattI // 1 // diTTI dasaNanANe joguvaoge |tahA kimAhAre / uvavAyaThiI samugghAya cavaNagairAgaI ceva // 2 // asya vyAkhyA-prathamataH sUkSmapRthivIkAyikAnAM zarIrANi vaktavyAni, tadanantaramavagAhanA, tataH saMhananaM, tadanantaraM saMsthAna, tataH kaSAyAH, tataH kati bhavanti saJjJA:? iti vaktavyaM, tato lezyAH, tadanantaramindriyANi, tataH samudghAtAH, tataH kiM sajjJino'samjhino vA? iti vaktavyaM, tadanantaraM vedo vaktavyaH, tataH paryAprayo XXX Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyathA kati paryAptayaH sUkSmapRthivIkAyikAnAm ? ityAdi, paryAptigrahaNamupalakSaNaM tena tatpratipakSabhUtA aparyAptayo'pi vaktavyA iti draSTavyaM, tadanantaraM dRSTivaktavyA, tato darzanaM, tadanantaraM jJAnaM, tato yogaH, tata upayogaH, tathA kimAhAramAhArayanti sUkSmapRthivIkA-14 yikAH' ityAdi vaktavyaM, tadanantaramupapAtaH, tata: sthitiH, tataH samudghAvaH samudghAtamadhikRtya maraNaM baktavyamityarthaH, tadanantaraM cyavanaM, tato gatyAgIti, iti sarvasAmAnaviMzavirAli, tara prathamadvAravyAkhyAnArthamAha tesi NaM bhaMte! jIyANaM katisarIrayA paNNattA, goyamA! tao sarIragA paM0, taM0-orAlie teyae kmme|tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0,go jahanneNaM aMgulAsaMkhejatibhAgaM ukkoseNavi aMgulAsaMkhenatibhAgaMtesi NaM bhaMte! jIvANaM sarIrA kiMsaMghayaNA paNNatA?, goyamA! chevasaMghayaNA paNattA // tesi NaM bhate! sarIrA kiMsaMThiyA paM01, goyamA! masUracaMdasaMThitA pnnnnttaa|| tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati kasAyA paNNattA ?, goyamA! capsAri kasAyA paNNasA, taMjahA-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lohksaae||tesinnN bhaMte! jIvANaM kati sapaNA - paNattA ?, goyamA ! cattAri paNNattA, taMjahA-AhArasaNNA jAva pariggahasannA / / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati lesAo paNNatAo?, goyamA! tinni lessA pannattA, saMjahA-kiNhalessA nIlalesA kAulesA / / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati iMdiyAiM paNNattAiM?, goyamA ! ege phAsidie paNNase / / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati samugghAyA paNNatA?, goyamA! tao samugghAyA papaNatA, taMjahA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veNAsamugdhAte kasAyasamugdhAe mAraNaMtiyasamugdhAe // te NaM bhaMte! jIvA kiM sannI asannI ?, gomA / no sannI asannI // te NaM bhaMte ! jIvA kiM itthaveyA purisavedhA NapuMsagaveyA ?, goyamA ! No itdhiveyA No purisaveyA NapuMsagaveyA // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati pajjattIo paNNatAo ?, goyamA ! cattAri pajattIo paNNattAo, taMjahA - AhArapajjattI marIrapajjattI iMdi yapattI ANapANupajjantI / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati apattIo paNNattAo ?, goyamA ! tAri apajasIo paNNattAo, taMjahA AhAra apajantI jAva ANApANuapajattI // te NaM bhaMte! jIvA kiM sammadiDI micchAdiTTI sammAmicchAdiTThI ?, goyamA ! No sammadiTThI micchAdiTThI no sammamicchAdiTThI // te NaM bhaMte! jIvA kiM cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI ohidaMsaNI harisaNI, gomA ! no kkhudaMsaNI acaRkhudaMsaNI no ohidaMsaNI no kevaladaMsaNI // te NaM bhaMte! jIvA kiM nANI aNNANI ?, goyamA ! no nANI aNNANI, niyamA duaNNANI, taMjA-matiannANI suyaaNNANI ya // te NaM bhaMte! jIvA kiM maNajogI vathajogI kAyajogI ?, goyamA ! no maNajogI no vayajogI kAyajogI // te NaM bhaMte! jIvA kiM sAgArovaupasA aNAgAroutA ?, goyamA ! sAgArovauttAvi aNAgArotrauntAvi // te paNaM bhaMte! jIvA kimAhAramAhAreMti ?, goyamA ! danyato anaMtapadesiyAI vettao asaMkheApadesogADhAI kAlao annayara Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *** samayadvitIyAI bhAvato ghaNNava(ma)tAI gaMdhava(ma)tAI rasavaM(ma)tAI phAsava(ma)yAI // jAI bhAvao vapaNamaMtAI A0, tAI ki egavaNNAI A0 duvaNNAI A0 tivapaNAI A. cauvaNNAI A0 paMcavaNNAI A0?, goyamA! ThANamaggaNaM paDucca egavapaNAIpi duvaNNApi tivaNNAipi cauvaNAIpi paMcavaNNAIpi A0, vihANamaggaNaM paDaca kAlAIpi A0 jAva sukilAiMpi A0, jAI vaNNao kAlAI A0 tAI kiM egaguNakAlAI A. jAva aNaMtaguNakAlAI A01, goyamA! egaguNakAlAIpi A0 jAva aNaMtaguNakAlAIpi A0 evaM jAva sukilAI // jAI bhAvato gaMdhamaMtAI A0 tAI kiM egagaMdhAI A0 dugaMdhAiM A0?, goyamA! ThANamaggaNaM pahucca egagaMdhAiMpi A0 dugaMdhAipi A0, vihANamaggaNaM paDucca sunbhigaMdhAiMpi A0 dubmigaMdhAiMpi A0, jAI gaMdhato sunbhigaMdhAI A0 tAI ki egaguNamubhigaMdhAiM A. jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhAI A0?, goyamA ! egaguNasunbhigaMdhAipi A0 jAva aNaMtaguNasunbhigaMdhAIpi, A0 evaM dunbhigaMdhAIpi // rasA jahA vaNNA // jAI bhAvato phAsayaM(ma)tAI A0 tAI kiM egaphAsAiM A0 jAva ahaphAsAiM A0 ?, goyamA! ThANamamgaNaM paDucca no egaphAsAI Aono duphAsAI A0 no tiphAsAI A0 cauphAsAI A0 paMcaphAsAipi jAva aTThaphAsAiMpi A0, vihANamaggaNaM paDucca kakkhaDAiMpi A0 jAva lukkhAipi A0, jAiM phAsato kakkhaDAiM A0 * * * * Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAI ki egaguNakakkhaDAI A jAva aNaMtaguNakakkhaDAI A01, goyamA ! egaguNakakkhaDAiMpi A0 jASa aNaMtaguNakakkhaDAIpi A0 evaM jAca lukkhA NeyacyA / / tAI bhaMte ! kiM puTThAI A0 apuTThAI A01, goyamA ! puTThAI A0 no apuTThAI A0, tAI bhaMte! ogADhAI A0 aNogADhAiM A01, goyamA! ogADhAI A0 no aNogADhAI A0, tAI bhaMte! kimatarogADhAI A0 paraMparogADhAI A01, goyamA! aNaMtarogADhAiM A0 no paraMparogADhAI A0, tAI bhaMte ! kiM aNUI A0 bAyarAI A0?, goyamA! aNUiMpi A0 bAyarAiMpi AhAreti, tAI bhaMte ! urdu Aahe A0 tiriya AhAreMti ?, goyamA! uhRpi A. aheci A0 tiriyaMpi A0, tAI bhaMte ! ki AI A. majhe A0 pajatrasANe AhAreMti ?, goyamA! Adipi A0 majavi A0 pajavasANevi A0, tAiM bhaMte! kiM savisae A. avisae A01, goyamA! savisae A0 no avisae A0, sAI bhaMte! kiM ANapuci A0 aNANupubdhi AhAreMti? goyamA! ANupubdhi AhAraiti no aNANupubdhi AhAraiti, tAI bhte| kiM tidisiM AhArati paudisi AhArati paMcadisiM AhAraeNti chadisiM AhAraiti ?, goyamA ! nivvAghAeNaM disiM, vAghAtaM paDacca siya tidisiM siya padisiM siya paMcadisiM, ussannakAraNaM paDaca vaNNato kAlA nIlA jAva sukilAI, gaMdhato sugbhigaMdhAI dunbhigaMdhAI, rasato jAva tittamahurAI, phAsato Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakkhaDamaupajAva niddhalukskhAI, tesiM porANe vaNNaguNe vippariNAmahattA paripAlaittA parisADahattA parividdhaMsattA aNNe apuvve vaNNaguNe gaMdhaguNe jAtra phAsaguNe uppAhasA AtasarIogADhA poggale savappaNyA AhAramAhAreMti // te NaM bhaMte / jIvA katohiMto uvavajvaMti ? kiM neraiehiMto uvati tirikkhamaNustadeverhito uvavajvaMti ?, goyamA ! no neraiehiMto uthavajraMti, tirikkhajoNierhito uvavajjati maNussehiMto ubavajaMti, no devehiMto uvavajjaMti, tiriklosihiMto asaMkhelavAsAugravajjehiMto uvavajjati, maNussehiMto akasma bhUmigaasaMkhejjavAsAjyavajjehiMto uvavajaMti, vakaMtIjvavAo bhANiyavvo / tesi NaM bhaMte ! jIvA ke tiyaM kAlaM kitI paNNattA ?, gopamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukoseNavi aMtomuhuttaM // te NaM bhaMte! jIvA mAraNaMtiyasamugdhAteNaM kiM samohayA maraMti asamohayA maraMti ?, goyamA ! samohayAvi maraMti asamohayAvi marati // te NaM bhaMte! jIvA anaMtaraM ucvahittA kahiM gacchati ? kahi~ vavajaMti ?- kiM neraiesa vavavaMti tirikkhajogiesu u0 maNussesu u0 devesu uvaca0 1, gomA / no neraiesa uvavajjaMti tirikkhajogiesu u0 maNussesu u0 No devesu uvatra0 / kiM egidie uvavajjati jAna paMciMdie u0 1, goyamA ! egidiesa uvavajraMti jAva paMcedipatirikkhajogiesu uvavajaMti, asaMkhejjavAsAjyavajjesu pakhasApajattaesu uva0, maNusse a Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / kammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhenavAsAuyavajesu pajattApajattaesu uv0|| te NaM bhNte| jIvA katigatikA katiAgatikA paNNatA ?, goyamA ! dugatiyA duAgatiyA, parisA asaMkhejA paNNasA samaNAuso!, se ttaM suhumapuDhavikkAiyA // (sU013) teSAM sUkSmapRthivIkAyikAnAM Namiti vAkyAlaGkAre 'bhadantI paramakalyANayogin ! kati zarIrANi ajJAsAni?, atha kA kamevamAha ?, ucyate, bhagavAn gautamo bhagavantaM zrImanmahAvIraM, kathametad vinizcIyate iti ced, ucyate, nirvacanasUtrAt , nanu gautamo'pi bhagavAna upacitakuzalamUlo gaNadharastIrthakarabhASitamAtRkApatrayazravaNamAtrAvAtaprakRSTazrutajJAnAvaraNakSayopazamazcaturdazapUrvavid vivakSitAKArthaparijJAnasamanvita eva tataH kimartha pRcchati ?, tathAhima caturdazapUrvavidaH prajJApanIyaM kizcidaviditamasti, vizeSataH sarvAkSarasaM-16 nipAtinaH saMbhinnazrotaso bhagavato gaNabhRta: sarvotkRSTazrutalabdhisamanvitasya gautamassa, uktaM ca-sakhAtIte vibhave sAhada jaMvA |paro u pucchenA / na ya NaM aNAisesI biyANaI esa chaumastho // 1 // " ucyate, ziSyasaMpratyayArtha, tathAhi-jAnaneva bhagavAn anyatra vineyebhyaH pratipAdya tatsaMpratyayanimittaM bhUyo'pi bhagavantaM pRcchatIti, athavA gaNadharamamatIrthakaranirvacanarUpaM kizcitsUtramitIsthamadhikRtasUtrakAraH sUtraM racitavAn , yadivA saMbhavati bhagavato'ni svalpo'nAbhogaH chagrasthalAditi pRcchati, uktaM ca-"na hi nAmAnAbhogarachasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAbaraNIyaM hi jJAnAvaraNaprakRti karma // 1 // " iti kRtaM prasaGgena, prastutamucyate, bhagabAnAhagoyametyAdi, anena lokaprathitamahAgotraviziSTAbhidhAyakanAmaNadhvaninA''matrayannidaM jJApayati-pradhAnAsAdhAraNaguNenotsAhya saMkhyAvItAnapi bhavAn sAdhayati yadvA paraH pRcchet / na cAnatizAyI vijJAnAtyeSa chamasthaH (iti) // 1 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vineyasya dharmaH kathanIyaH, itthameva samyakapratipattiyogAditi, trINi zarIrANi prajJaplAni, iha zarIrANi paJca bhavanti, tadyathA-audArika vaikriyamAhArakaM taijasaM kArmaNaM ca, tatrodAraM-pradhAna, prAdhAnyaM cAstra tIrthakaragaNadharazarIrANyadhikRtya, tato'nyasyAnuttarasurazarIrasthApi anantaguNahInalAt , yadvA udAraM sAtirekyojanasahanamAnatvAt zeSazarIrApekSayA bRhapradhAnaM, vRhattA cAsya vaikriya prati bhavadhAramaNIyasahajazarIrApekSayA draSTavyA, anyathottarakriyaM yojanalakSamAnamapi labhyate, udArameva audArika, vinayAdipAThAdikaNa 1, tathA vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriya, tathAhi-tadekaM bhUtvA'neka bhavati aneka bhUtvA ekaM tathA'Nu bhUtyA mahadbhavati mahA bhUtvA'Nu tathA khacaraM bhUskhA bhUmicaraM bhavati bhUmicaraM bhUtvA khacaraM tathA dRzyaM bhUtvA'dRzyaM bhavati adRzyaM bhUkhA razyamiti, |taca dvividham-aupapAtikaM labdhipratyayaM ca, tatraupapAtikamupapAtajanmanimittaM, taca devanArakANAM, labdhipratyayaM tiryagmanuSyANAM 2, tathA citurdazapUrvavidardA tIrthakarasphAtidarzanAdikatathAvidhaprayojanotpattau satyAM viziSTalabdhivazAdAhiyate-nirvaya'te ityAhArakaM, 'kRddhahulaka'miti vacanAtpharmaNi vun , yathA pAdahAraka ityatra, uktaM ca-"jami samuppanne suyakevaliNA visiTThaladdhIe / jaM ettha Aharijai [bhagaMti AhAragaM taM tu // 1 // " kArya cedampa NiyariddhidasaNa suhamapayatthAvagAha vA / saMsayavoccheyatvaM gamaNaM jiNapAyamUlaMmi // 1 // " etaccAhArakaM kadAcanApi loke sarvathA'pi na bhavati, tanAbhavanaM jaghanyata eka samayamutkarSataH SaNmAsAn yAvat , vaktaMca-"AhAragAha loge chammAsA jA na hotithi kyaaii| ukkoseNaM niyamA eka samayaM jahAneNaM // 1 // " AhArakaM pa zarIraM RAAT kArya samupane zrutakevalinA vishissttlaabhyaa| yadatrAhiyate bhaNanyAhArakaM tatta // 1 // 2 prApidayARddhidarzanasUkmapadArthAvamAhahetave pA / saMzaya-11 yucchedArtha gamanaM jinapAdamUle // 1 // 3 AhArakAdayo niyamAloke SaNmAsAna yAva bhavanaapi kadAcit / utkRSTato niyamAt ekaM samaya jaghanyena // 1 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikriyazarIrApekSayA'tyantazubhaM svacchasphaTika zileva zubhapugalasamUhAtmakaM 3, tathA tejasAM - tejaH pudgalAnAM vikArastaijase 'vikAra' ityaN, tat auSmaliGgaM bhuktAhArapariNamanakAraNaM, tatazca viziSTatapaH samutthalabdhivizeSasya puMsastejolezyAvinirgamaH uktaM ca "sevssa umha siddhaM rasAiAhArapAkajaNagaM ca / teyagaladdhinimittaM ca teyagaM hoi nAyavvaM // 1 // " 4, tathA karmaNo jAtaM karmajaM, kinuktaM bhavati ? - karmaparamANava evAsapradezaiH saha kSIranIravadanyo'nyAnugatAH santaH zarIrarUpatayA pariNatAH karmajaM zarIramiti, ata evaitadanyatra kA rmaNamityuktaM, karmaNo vikAraH kArmaNamiti, tathA coktam -- "kaimmavikAro kammaNamaha vihavicittakammaniSkanaM / sabversi sarIrANaM kAraNabhUyaM suNe // 1 // " atra 'savvesi' miti sarveSAmaudArikAdInAM zarIrANAM kAraNabhUtaM - bIjabhUtaM kArmaNaM zarIraM, na khalvAmUlamucchi bhamarohI phArma va zeSazarIraprAdurbhAvaH, idaM ca karmajaM zarIraM jantorgatyantarasaGkAntau sAdhakatamaM kAraNaM, tathAhi -- karmajenaiva vapuSA taijasasahitena parikarito janturmaraNadezamapahAyotpatidezamabhisarpati, nanu yadi taijasasahitakArmaNavapuH parikarito gatyantaraM saMkrAmati tarhi sa gacchAgacchan kasmAnna dRSTipathamavatarati ?, ucyate, karmapuGgalAnAM taijasaputralAnAM cAtisUkSmatayA cakSurAdIndriyAgocaratvAt tathA ca paratIrthikairapyuktam - " antarA bhavadeho'pi, sUkSmatvAnnopalabhyate / niSkrAman pravizan vA'pi nAbhAvo'nIkSaNAdapi // 1 // eteSAM pazvAnAM zarIrANAM madhye yAni trINi zarIrANi sUkSmapRthivIkAyikAnAM tarani nAmaprAhamupadarzayati -- taMjahA - orAlie teyae kammae, vaikriyAhArake tu teSAM na saMbhavato, bhavasvabhAvata eva talabdhizUnyatvAt / 1 sarvasyoSNya siddhaM rasAyAhArapAkajanakaM ca / tejonimittaM ca taijasaM bhavati jJAtavyam // 1 // 2 karmavikAraH kArmaNamaSTavizvavicitraka meM niSpanam / sa vaiSAM zarIrANAM kAraNabhUtaM suNitavyaM // 1 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhunA'vagAhanAdvAramAha-tesiNaM bhaMte / ityAdi sugama, navaraM jaghanyapadotkRSTapadayostulyazrutAvapi jaghanyapadAdutkRSTapadamadhikamava| sAtavyam // saMhananadvAramAha tesiNamityAdi, teSAM bhadanta ! jIvAnAM zarIrakANi kiMsaMhananAni prazatAni?, saMhananaM nAmAthinicayarUpaM, taca SoDhA, tadyathA-vaRSabhanArAcaM RSabhanArAcaM nArAcamaddhanAcaM kAlikA chadArI ca, satra varma-kalikA RSabhaH-pariveSTanapaTTaH nArAcastUbhayato markaTabandhaH tatazca dvayorasbhorubhayato markaTabandhena baddhayoH paTTAkRtiM gacchatA sRtIyenAramA pariveSTitayo-* rupari tadasthitrayabhedi kIlikAkhyaM vajanAmakamasthi yatra bhavati tadvalakRSabhanArAcasajhaM prathamaM saMhananaM 1, yatpunaH kIlikArahitaM, | saMhananaM tat RSabhanArAcaM dvitIyaM saMhananaM 2, tathA yatrAsbhomarkaTabandha eva kevalastanArAcasamjhaM tRtIyaM saMhananaM 3, yatra punareka|pAce markaTabandho dvitIye gha pArce kIliphA tadarddhanArAcaM caturtha saMhananaM 4, tathA patrAsthIni kIlikAmAtrabaddhAni tatkIlikAkhyaM pa|zcamaM saMhananaM 5, tathA yatrAstrIni parasparaM chedena vartante na kIlikAmAtreNApi bandhastat SaSThaM chedavarti, tazca prAyo manuSyAdInAM nityaM / snehAbhyaGgAdirUpAM parizIlanAmapekSate 6, itthaM SoDhA saMhananasambhave saMzaya:-teSAM zarIrANi kiMsaMhananAni prajJaptAni ? iti, bhagavAnAha -autama! chevartisaMhananAni prazAni, ayamatrAbhiprAyaH yadyapi sUkSma pRthivIkAyikAnAmasthyamAvastathA'pyaudArikazarIriNAmasthyAsakena saMhananena ya: zaktivizeSa upajAyate so'pyupacArAtsaMhananamiti vyavahiyate, zaktivizeSazcAtyantamalpIyAn sUkSmapRthivIkAyikAnAmapyatyaudArikazarIritvAt , jaghanyazca zaktivizeSazchedavattisaMhanana viSaya iti teSAmapi chedavartisaMhananamuktam // gata saMhananadvAra, samprati saMsthAnadvAramAha-'tesiNaM bhaMte!' ityAdi sugama, navaraM 'masUragacaMdasaMThiyA' iti, masUrakAkhyasya-dhAnyavizeSasya yacandrAkRti dalaM sa bhasUrakacandrastabadanusaMsthitAni masUrakacaMdrasaMsthitAni, atrAyaM bhAvArtha:-iha jIvAnAM para saMsthAnAni, tAni ca samacaturasAdIni * * Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ON va vakSyamANalakSaNAni, teSAmAdyAni pazca saMsthAnAni masUracandrakAkAre na saMbhavanti, tallakSaNAyogAt , tata idaM masUracandrakAkAraM saMsthAna huNDaM pratipattavyaM, sarvatrAsaMsthita svarUpasya tallakSaNasya cogAt , jIvAnAM saMsthAnAntarAbhAvAca, Ai ca mUlaTIkAkAra:-"saMsthAnaM masUracandrakasaMsthitamapi huNDa, sarvatrAsaMsthitakhena tallakSaNayogAt, jIvAnAM saMsthAnAntarAbhAvAce"ti / gataM saMsthAnadvAramadhunA kaSAyadvAramAha-tesiNaM bhaMte !' ityAdi, teSAM bhadanta ! sukSmapRthvIkAyikAnAM kati kaSAyAH prajJatAH, natra kaSAyA nAna kaSyante-hiMsyante / parasaramasmin prANina iti kaSa:-saMsArastamayante-gacchantyebhirjantava iti kaSAyA:-krodhAdayaH pariNAmavizepAH, tathA cAha-goyameM syAdi sugama, navaraM krodhaH-aprItipariNAmaH mAno-garvapariNAnaH mAyA-nikRtirUpA lomo-gArzvalakSaNa:, ete ca krodhAdayo'mISI mandapariNAmatayA'nupadarzitabAzazarIravikArA evAnAbhogatastathA tathA vaicitryeNa bhavantaH pratipattavyAH / / gataM karAyadvAraM, saccAdvAramAha-'tesiNa mityAdi sugama, navaraM sajJAna saJjhA, sA ca dvidhA-jJAnarUpA'nubhavarUpA ca, tatra jJAnarUpA matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAtpazcaprakArA, tatra kevalasajJA kSAyikI zeSAstu kSAyopazamisthaH, anubhavasajhA-vakatAsAtavedanIyAdikarmavipAkodayasamutthA, iha prayojanamanubhavasaGghayA, jJAnasajJAyAstahAreNa parigRhItavAn , tatrAhArasajJA nAma AhArAbhilASaH bhuDhebanIyaprabhavaH khalvAtmapariNAmavizeSaH, eSA cAsAtavedanIyodayAdupajAyate, 'bhayasamjhA' bhayavedanIyodayajanitatrAsapariNAmarUpA, 'parigrahasajjJA' lobhavipAkodayasamutthamU pariNAmarUpA, 'maithunasamjhA' vedodayajanitA maidhunAbhilASaH, etAzcatasro'pi mohanIyodayaprabhavAH, etA api sUkSmapRthvInAyikAnAmavyaktarUpAH pratipattavyAH // gataM sabjJAdvAramadhunA lezyAdvAramAha-'tesiNa'mityAdi sugarma, navaraM lizyati-ziSyate AmA karmaNA sahAnayeti lezyA-kRSNAdidravyasAcicyAdAsanaH zubhAzubhapariNAmaH, ukta ca-"kRSNAdi-| KISAACARKARSEX Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasAthivyAtpariNAmo ya AsanaH / sphaTikasyeva tatrArya, lezyAzabdaH pravartate // 1 // " sA ca SoDhA, tadyathA-kuSNalezyA nIlalezyA kApotalezyA tejolezyA panalezyA zukkulezyA ca, AsAM ca svarUpaM jambUphalakhAdakaSaTpuruSadRSTAntenaivAvasAtavyam-"paMcAo paribhaTThA chappurisA aDavimajhayAraMmi / jaMbUtarussa hevA paropparaM te vidhiseti // 1 // nimmUlakhaMdhasAlA gocche pake ya paTiyasaliyAI / jaha paersi bhAvA taha lesAovi nAyavvA / / 2 / / " amISAM ca sUkSmapRthivIkAyikAnAmatisaMzliSTapariNAmatvAddevebhyaH sUkSmaSyAnusAcA eka tikSAH syApotarU lezyAH, na zeSA iti // gataM lezyAdvAramivAnImindriyadvAramAha-'tesiNa'miyAMdi, indriyaM nAma 'vRddha paramaizvarya uditaH' iti nam, indanAbindraH-AmA sarvopalabdhirUpaparamaizvaryayogAt tasya liGga-ciDamavinAmAvi indriyam , 'indriya miti nipAtanasUtrAdUpaniSpattiH, tatpazcadhA, tadyathA-zrotrendriyaM cakSurindriyaM jihvendriyaM brANendriyaM sparzanendriyaM ca, ekaikamapi viSA-dravyendriyaM bhAvendriyaM ca, dravyendriyaM dvidhA-nirvRttirUpamupakaraNarUpaM ca, tatra nirvRttirnAma prativi-II |ziSTaH saMsthAnavizeSa:, sA'pi dvidhA-bAhyAbhyantarA ca, tatra bAdhA karNaparpaTikAdirUpA, sA ca vicitrA na pratiniyatarUpatayA niSa zakyate, tathAhi-manuSyasya zrotre netrayorubhayapArzvatobhAvinI dhruvAvuparitanazravaNabandhApekSayA same, vAjino netrayorupari tIkSNe cAprabhAge ityAdi, abhyantarA tu nirvRttiH sarveSAmapyekarUpA, tAmevAdhikRsa cAmUni sUtrANi prAvartiSata-"soiMdie NaM bhaMte ! kira piNyAce?, goyamA kalabuyAsaMThANasaMThie pannatte, cakkhidie NaM bhaMte ! kiMsaMThANasaMThie patte, goyamA! masUracaMdasaMThANasaMThie pAte, 1 pathaH parizrayaH SaT puruSA aTavImadhyabhAge / jambUtaroradhastAt parasparaM te vicintayanti // 1 // nirmUlaM skandhaM zAkhA prazAkhAM gucchAn (chiyA) pakAni patitazaTitAni ( bhakSayAmaH ) / yathaiteSAM bhAvAstathA lezyA api jhAtavyAH // 2 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghANidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie panate 1, goyamA ! aimuttasaMThANasaMThie panase, jimbhidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie patra 1, goyamA ! khurappasaMThANasaMThi pate, phAridie paMTha paNNatte ?, goyamA ! nANAsaMThANasaMThie pannatte // " iti iha | sparzanendriyanirvRtteH prAyo na bAhyAbhyantarabhedaH, tasvArthamUlaTIkAyAmanabhyupagamAt upakaraNaM nAma khannasthAnIyAyA bAhyanirvRtteryA khana dhArAsthAnIyA svacchatarapudgalasamUhAtmikA'bhyantarA nirvRttistasyAH zaktivizeSaH, idaM copakaraNarUpaM dravyendriyamAntaranirvRtteH kathavidarthAntaraM, zaktizaktimatoH kathacidbhedAt kathazcidbhedazca satyAmapi tasyAmAntaranirvRttau dravyAdinopakaraNasyopaghAtasambhavAt, tathAhi -satyAmapi kadambapuSpAdyAkRtirUpAyAmAntarAyAM nirvRttau mahAkaThorataraghanagarjitAdinA zasyupaghAte sati na paricchettumIzate jantavaH zabdAdikamiti bhAvendriyamapi dvidhA - labdhirupayogazca tatra labdhiH zrotrendriyAdiviSayastadAvaraNakSayopazamaH, upayogaH svasvaviSaye labbhyanusAreNAsanaH parichedavyApAraH, tatra yadyapi dravyarUpaM bhAvarUpaM cetyamindriyamanekaprakAraM tathA'pIha bAhyanirvRttirUpamindriyaM pRSTamadagantavyaM, tadevAdhikRtya vyavahArapravRtteH tathAhi - jakulAdayaH pacendriyA iva bhAvendriyapaJcakavijJAnasamanvitA anumAnataH pratIyante tathA'pi na te pazvendriyA iti vyavahiyante, brAhmendriyapadhyakAsambhavAt uktaM ca-paMceMdio va calo naro vva sabvavisa ovalaMbhAo / tahavi na bhaNNai paMcidiu ti basidiyAbhAvA // 1 // " tato dravyendriyamadhikRtya nirvacanasUtramAha - 'goyame' tyAdi sugamam // gatamindriyadvAramadhunA samudghAtadvAraM tatra samudUdhAtAH sapta tadyathA-vedanAsamudghAtaH 1 kaSAyasamudvAtaH 2 mAraNasamudghAtaH 3. vaikriyasamudghAtaH 4 taijasasamudghAtaH 5 AhArakasamudghAtaH 6 kevalisamudghAtazca 7, tatra vedanAyAH samudghAto vedanAsasudghAtaH, 1 pacendriya eva bakulo nara iva sarvaviSayopalambhAt / tathApi na bhavyate paJcendriya iti bAdhendriyAbhAvAt // 1 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ghAsAtavedanIyakarmAzrayaH 1, kaSAyeNa-kapAyodayena samudghAta: kaSAyasamudghAta:, sa ca kaSAyacAritramohanIyakarmAzrayaH 2, maraNe bhavo mAraNa:, sa cAso samudghAtazca mAraNasabhAra: 3, baikiye gAnA samundhAso kriyasamudghAta:, sa ca vaikriyazarI-18 ranAmakarmAzrayaH 4, (taijasena hetubhUtena samudughAtastaijasasamudghAtaH tejasazarIranAmakarmAzrayaH) 5, AhArake prArabhyamANe samudghAta AhArakasamudghAtaH, sa cAhArakazarIranAmakarmAzrayaH 6, kevalini antarmuhUrttabhAviparamapade samudghAta: kevalisamudghAta: | | atha samudghAta iti kaH zabdArtha: 1, ucyate-samiti-ekIbhAve ut-prAbalye ekIbhAvena prAbalyena ekIbhAvagamanam ? iti ced, ucyate, arthAdvenAdibhiH, tathAhi-yadA AtmA vedanAvisamudghAtagato bhavati tadA vedanAdyanubhavajJAnapariNata eva bhavati nAnyajJAnapariNataH, prAbalyena ghAtaH katham? iti ced, ucyate, iha vedanAdisamudghAtapariNato bahUn vedanIyAvi-5 karmapudgalAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodayAvalikAyAM prakSiSyAnubhUyAnubhUya nirjarayati, AsapradezebhyaH zAtayatIti bhAvaH, tatra vedanAsamudghAtagata AmA vedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti, tathAhi bedanAkarAlito jIvaH svapradezAnanantAnantakarmaparamANuveSTitAn zarIrAvahirapi vikSipati, naizca pradezairvadanajaghanAdirandhrANi karNaskandhAdyantarAlAni cApUryAyAmato vistaratazca zarIramAtraM kSetramabhivyApyAntarmuhUrta yAvadvatiSThate, tasmiMzcAntarmuhUrte prabhUtAsAtavedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti , kaSAyasamudghAtasamuddhataH / kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmapudalaparizAtaM karoti, tathAhi kaSAyodayasamAkulo jIvaH svapradezAn bahirvikSipya taivedanodarAdirandhrANi karNaskandhAdhantarAlAni cApUryAyAmavistarAbhyAM dehamAnaM kSetramabhivyApya vartate, tathAbhUtazca prabhUtakaSAyakarmapudgalaparizAta ka-1 roti, evaM maraNasamudghAtagata AyuHkarmapudalaparizAtaM karoti, vaikriyasamudghAtagata: punarjIkaH skhapradezAn zarIrAdahiniSkAzya zarIrapi Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CLASS kambhavAilyamAnamAyAmataH sahayeyayojanapramANaM daNDa nisRjati, nimRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudralAn prAgbaddhAn zAtayati, tathA coktam-veDalivayasamugyAe paM samohaNai 2 tA saMkhinnAI joyaNAI daMDaM nisiraha, nisirittA ahAbAyare puggale parisADei " iti, taijasAhArakasamudghAto vaikriyasamudghAtabadavasAtavyau, kevalaM taijasasamudghAtagatastaijasazarIranAmakarmapudgalaparizAta karoti, AhArakasamudghAtagata AhArakazarIranAmakarma pudgalaparizAtaM karoti, kevalisamudghAtasamuddhatastu kevalI sadasaveMdanIyazubhAzubhanAmocanIcegotrakarmapudgalaparizAtaM (karoni), kevalisamudghAtavAHzeSA: SaDapi samudghAtA: pratyekamAntamauhUrtikAH, kevalisamudghAta: puna raSTasAmayikaH, uktaM ca prajJApanAyAma-'veyAsamugyAeNaM kaisamaie paNNate?, goyamA! asaMkhejasamaie aMtamuhutte, evaM jAva AhAra|| gasamugdhAe // kevalisamugghAe NaM bhaMte ! kaisamahara paNNate ?, goyamA ! aTThasamaie paNNate // " iti, tadevamanekasamudghAtasambhave sUkSma-15 pRthivIkAyikAnAM tAn pRcchati-'tesiNaM bhaMte' ityAdi sugama, navaraM vaikriyAhArakataijasakevalisamudghAtAbhAvo vaikriyAdilabdhyabhAvAt / / gataM samudghAtadvAraM, samprati sajjJidvAramAha-te NaM bhaMte' ityAdi, 'te' sUkSmapRthivIkAyikA: Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! kiM sajhino'sajhino bA?, sajJAnaM sajJA-bhUtabhavadbhAvibhAvaskhabhAvaparyAlocanaM sA vidyate yeSAM te saJjina:-viziSTasmaraNAdirUpamanovihAnabhAja ityarthaH, yathoktamanovijJAnavikalA asajinaH ?, atra bhagavAnirvacanamAha-gautama! no samjhinaH, kinvasaJjinaH, viziSTamanolabdhyabhAvAt , hetuvAdopadezenApi na sajhinaH, abhisaMdhAraNapUrvikAyAH karaNazakterabhAvAt , ihAsabjhina ityeva siddhe no saJcina iti pratiSedhaH pratiSedhapradhAno vidhirayamiti jhApanArthaH, pratipAdyasya prakRtisAvamatvAditi / gata saGgidvAraM, bedanAdvAramAha -'te NaM bhaMte!' ityAdi / isthiveyagA' iti triyA: vedo yeSAM te strIvedakAH, evaM puruSavedakA napuMsakavedakA ityapi bhAvanIyaM, tatra Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triyAH puMsyabhilASaH strIvedaH, puMsaH khiyAmabhilASaH puvedaH, ubhayorapyabhilASo napuMsakavedaH, bhagavAnAha-gautama! na strIvedakA na puruSavedakAH, napuMsakavedakA: saMmUchimatvAt , 'nArakasaMmUchimA napuMsakA' iti bhagavadvacanam // paryAmidvAramAha-"tesiNaM bhaMte' | ityAdi, sugama, paryAptipratipakSA aparyAptistanirUpaNArthamAha-'tesi NaM bhaMte!' ityAdi pAThasiddhaM, navaraM catasro'pyaparyAptayaH karaNApekSayA draSTavyA:, lamadhyapekSayA tvekaiva prANApAnAparyAptiH, yasmAdevamAgamaH-iha labdhyaparyAptakA api niyamAdAhArazarIrendriyaparyAptiparisamAmAveca mriyante nArvAka , yata AgAmibhavAyurvaddhA mriyante sarva evaM dehinaH, tacAhArazarIrendriyaparyAptAnAmeva bandhamAyAtIti // samprati dRSTidvAramAha-'te NaM bhaMte!' ityAdi sugama, navaraM samyaga -aviparItA dRSTi:-jinapraNItavastutasvapratipattiryeSAM te samyagdRSTayaH, mithyA-viparyastA dRSTiyapAM bhakSitahatpUrapuruSasya site pItapratipattivat mithyAdRSTayaH, ekAntasamyapamithyArUpapratipattivikalAH samyagmidhyAdRSTayaH, nirvacanasUtraM-'goyame tyAdi, sugama, navaraM samyagdRSTitvapratiSedha: sAsAdanasamyaktvasyApi teSAmasambhavAn , sAsAdanasamyaktvaSatAM tanmadhye utpAdAbhAvAt , te yatisaMzliSTapariNAmAH, sAsvAdanasamyaktvapariNAmastu manAk zubha iti tanmadhye sAsAdanasamyaktvavatAmutpAdAbhAvaH, ata eva sadA saMkliSTapariNAmasvAtteSAM samyagmidhyAhaSThitvapariNAmo'pi na bhavati, nApi samyagmidhyAdRSTiH san tanmadhye utpadyate, "na sammamiccho kuNai kAlaM" iti vacanAt // gataM dRSTidvAramadhunA darzanadvAramAha-darzanaM nAma sAmAnyavizeSAsake vastuni sAmAnyAvabodhaH, taccaturdhA, tadyathA-cakSudarzanamacakSudarzanamavadhidarzanaM kevaladarzanaM ca, tatra sAmAnyavizeSAlake vastuni cakSuSA darzana--rUpasAmAnyaparicchedazcakSurdarzanam , acakSuSA-cakSurvarjazeSendriyamanobhirdarzanamacakSurdarzanam, avadhireva darzanarupisAmAgyamahaNamavadhidarzanaM, kevalameva darzana--sakalajagadAvivastasAmAnyaparicchittirUpaM kevaladarzanaM, tatra phimeSAM darzana miti Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - na jijJAsuH pRSachati-te Na bhaMte' ityAdi pAThasiddhaM, navaramacakSurparzanivaM sparzanendriyApekSayA, zeSadarzanapratiSedhaH suzAnaH / / gataM darzanadvAra, zAnadvAramAha-'teNe bhaMte jIvA' ityAdi, azAnala midhyAraSTitvAt , tadapi cAjJAnatvaM matvajJAna tAjJAnApekSayA, tathA pAha -niyamA duaNNANI'tyAdi pAThasiddhaM, navaraM tadapi matyajJAnaM zrutAjhAnaM ca zeSajIvabAdarAdirAzyapekSayA'tyantamalpIya: pratipattavyaM, yata uktam-"sarvanikRSTo jIvasya dRSTa upayoga eSa vIreNa / sUkSma nigodAparyApnAnAM sa ca bhavati vijJeyaH // 1 // tasmAtprabhRti zAnavivRddhirdaSTA jinena jIvAnAm / labdhinimittaiH karaNaiH kAyendriyavAgmanohagbhiH // 2 // " yogadvAramAha-'te NaM bhaite' ityAdi pAThasiddham / / gataM yogadvAramadhunopayogadvAraM, tatropayogo dvividha:-sAkAro'nAkArazca, tathAkAra:-prativastu pratiniyato grahaNapariNAma: "AgAro u viseso" iti vacanAta, saha AkAro yasya yena vA sa sAkAro-zAmapaJcakamajJAnatrika, yathoktAkAravikalo'nAkAraH, sa |cakSurdarzanAdiko darzanacatuSTayAtmakaH, ukta ca--"jJAnAjJAne pazca trivikalpa so'STadhA tu sAkAraH / ckssurckssurvdhikevlhvissystvnaakaarH||1||" tatra ka eSAmupayogaH? iti jijJAsaH pRcchati-'te Na bhNte| ityAdi nigadasiddhaM, navaraM sAkAropayogopayuktA | matyajJAnazrutAjJAnopayogApekSayA, anAkAropayogopayuktA acakSurdarzanopayogApekSayeti / / sAmpratamAhAradvAramAha-te NaM bhaMte ityAdi, 'te' sUkSmapRthivIkAyikAH Namiti vAkyAladvAre bhadanta ! jIvAH kimAhAramAhArayanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'dravyato' dravyasvarUpaparyAlocanAyAmanantaprAdezikAni dravyANi, anyathA grahaNAsammavAta, na hi sAyAtapradezAsakA asahapAtapradezAsakA vA skandhA| jIvasya grahaNaprAyogyA bhavanti, kSetrato'sAyAtapradezAvagADhAni, kAlato'nyatarasthitikAni-jaghanyasthitikAni madhyamasthitikAni uskRSTasthitikAni ceti bhAvArtha:, sthitiriti cAhArayogyaskandhapariNAmatve'vasthAna pratyetavyam, Aha ca mUlaTIkAkAra:-kAla Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so'nyatarasthitIni tadbhAvAvasthAnena jaghanyAdirUpAM sthitimadhikRtyai"ti, bhAvato varNavanti gandhavanti rasavanti sparzavanti ca, pratiparamANvekaikavarNagandharasadvisparzabhAvAt , "evaM jahA paNNavaNAe" ityAdi, ' "evam' uktena prakAreNa yathA prajJApanAyAmaSTAviMzatitame AhArapade prathamoddezake sAvandvaktavyaM yAvat "siya tidisiM siya caudisi siya paMcadisi"miti, tacaivam-"jAI bhAvato vapaNamaMtAI AhAreMti tAI ki egavaNNAI AhArati jAva paMcavaNNAI AhAraiti?, goyamA! ThANamaggaNaM paDusa egavaNNAiMpi AhAraiti jAva paMcavaNNAI pi AhAreMti, vihANamaggaNaM paDucca kAlavaNNAipi AhArati jAva sukkilavaNNAiMpi AhAreMti, jAI kAlavaNNAiMpi AhAreti tAI ki egaguNakAlAI AhAreMti jAva dasaguNakAlAI AhArati saMkhijaguNakAlAI AhAreMti asaMkhenaguNakAlAI AhAreMti | aNataguNakAlAI AhAreMti ?, goyamA! egaguNakAlAiMpi AhArati jAva aNaMtaguNakAlAiMpi AhAreMti evaM jAva sukillAIpi AhAreMti, evaM gaMdhatovi rasatovi / / AI bhAvato phAsamaMtAI AhAreti tAI ki egaphAsAI AhAreMti duphAsAI AhAreMti jAva aTTha-12 phAsAI AhAreMti!, goyamA! ThANamaggaNaM paDuca no egaphAsAI AhAraeNti no duphAsAI AhAreMti no tiphAsAiMpi AhArati cauMphAsAiMpi AhAreMti jAva aTTaphAsAiMpi AhAraiti, vihANamaggaNaM paDucca kakkhaDAiMpi AhAreMti jAva lukkhAiMpi AhAreti // jAI phAsato kakkhaDAIpi AhArati tAI ki egaguNakakkhaDAiM AhAreMti jAva aNaMtaguNakakkhaDAipi AhAraiti ?, goyamA! egaguNakakvaDAipi AhArati jAva aNaMtaguNakakkhaDAipi AhAreMti, evaM aTThavi phAsA bhANiyabvA jAva arNataguNalukkhAipi AhAreMti // jAI mate ! aNaMtaguNalukkhAI AhAreti tAI bhate! kiM puTThAI AhArati apuTThAI AhAreMti ?, goyamA! puTThAI AhAreti no apuDhAI mAhAreMvi, jAI puTThAI AhAraiti tAI bhaMte ! ki ogADhAI AhAraiti aNogADhAI AhAreti ?, goyamA! ogADhAI AhAraiti no Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNogADhAI AhAresi, jaI bhaMte! ogADhAI bhAhAreMti tAI ki anaMtarogADhAI AhAraiti paraMparegADhAI AhAreti ?, goyamA ! anaMtarogADhAI AhAreti no paraMparogADhAI AhAta, sAImaMte ki aNUI AhArati bAyarAI AhAreMti ?, goyamA ! aNUiMpi AhAraiti bAyarAIpi AhAreti, jAI bhaMte! aNUI AhAreti tAI bhaMte! ki u AhAreti ahe AhAreti tiriyaM AhAraiti 1, goyamA ! upi AhAreti aheva AhAreti tiriyaMpi AhAraiti, jAI bhaMte! upi AhAreMti aheva AhAreti tiriyaMpi AhAraiti tAI ki AI AhAreti majhe AhAreMti pajjavasANe AhAta ? goyanA ! Apa AhAraiti majjhevi AhAraiti pajjavasANe (vi) AhAreMti, jAI bhaMte! AIpi AhAreMti jAva pajjavasANevi AhAraiti tAI kiM savisae AhArati avisae AhAreti ?, goyamA ! savisae AhAreMti no avisae AhAreMti, jaI bhaMte! savisae AhAraiti tAI kiM ANupurvitra AhAraiti amANupurvika AhAreMti ?, goyamA ! ANupuvi AhAreti no aNANupuvi AhAreti, jAtraM bhaMte! ANuputryi AhAreti tAI kiM sidisi AhAreti cacadisiM AhAreMti paMcadisiM AhAreti chaddisi AhAreti ?, goyamA ! nivvAghApUrNa chaddiliM, vAghAyaM pahuca siya tiddisi liya cadisiM (siya) paMcadisimiti // " asya vyAkhyA - " jAI bhAvato vaNNatAI" ityAdi pranasUtraM sugam, bhagavAnAha - gautama ! 'ThANamaggaNaM paDuce' ti tiSThanti vizeSA asminniti sthAnaM - sAmAnyamekavarNa dvivarNa trivarNamityAdirUpaM tasya mArgaNam - anveSaNaM tatpratItya, sAmAnyacintAmAzrityeti bhAvArtha:, ekavarNAnyapi dvivarNAnyapItyAdi sugamaM, navaraM teSAmanantapradezikAnAM skandhAnAmekavarNatvaM dvivarNatvamityAdi vyavahAranayamatApakSayA, nizcayanayamatApekSayA tvanantaprAdezika skandho'lpIyAnapi paJcavarNa eva pratipattavyaH, 'vihANabhaggaNaM paDale tyAdi yAdava [vidhAnaM - vizeSa:,] viviktam- itaravyavaccha dhAnaM-poSaNaM svarUpasya yattarapratItya sAmAnyacintAmAzrityeti zeSaH kRSNo mIla ityAdi prati Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * niyaso varNavizeSa itiyAvat , tassa mArgaNaM satpratItya kAlavarNAnyAyAhArayantItyAdi sugama, mavarametadapi vyavahArasaH pratipattavyaM, nizvayataH punaravazya zAni paJcavarNAnyeva / / 'jAI ghaNNato kAlavaNNAI' ityAdi sugama yAvavanntaguNasukkilAIpi AhArayanti, evaM gandharasasparzaviSayANyapi sUtrANi bhASanIyAni // 'jAI bhate! arNataguNalukkhAI ityAdi, yAni bhadanta ! anantaguNarUmANi, upakSaNametas-ekaguNakAlAdInyapyAhArayanti tAni spRSTAmi-AmapradezasparzaviSayANyAhArayanti utAspaSTAni !, bhagavAnAha-spRSTAni 3 no aspRSTAni, satrAsapradezaiH saMsparzanamAsapradezAvagADakSetrAhirapi saMbhavati tataH prabhayati-'jAI bhaMte ityAdi, yAmi bhavanta ! spRSTAnthAhArayanti tAni kimavagADhAni-AsapradezaH sahakakSetrAyasthAyIni utAnavagADhAni-AbhapradezAvagAikSetrAhirabasthitAni !, bhagavAnAi-gautama ! avagADhAnyAhArayanti nAnavagADhAni / yAni bhavanta ! avagADhAnyAhArayanti tAni kimanantarAvagADAni ?, ki|muktaM bhavati ?-vAlapradezeSu yAnyavyavadhAnenAvagAdvAni tairAmapradezaitAnyeSAhArayanti uta paramparASagAhAni--ephadvitrAyAsmanadezai rvyavahitAni!, bhagavAnAha-gautama! ananyarAvagADhAni na paramparAvagADhAni / yAni bhadanta ! anantarAvagADhAnyAhArayanti tAni bhadanta ! anantaprAdezikAni dravyANi kimaNUni stokAnyAhArayanti uta bAdarANi-abhUtapradezopacitAni ?, bhagavAnAha-aNUnyapyA-5 lAhArayanti bAdarANyapyAhArayanti, hANulabAdarakhe teSAmevAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezastokakhapAhalyApekSayA prajJApanAmUlaTIkA-16 kAreNApi vyAkhyAte ityasmAbhirapi tthaivaabhihite| yAni bhadanta ! aNUnyapi AhArayanti tAni kimUrvapradezasthitAnyAhArayanti adhassiyagyA?, hodhistiryaktvaM yAvati kSetre sUkSmapRthivIkAyiko'pragADhastAvatyeva kSetre tadapekSayA paribhAvanIyaM, bhagavAnAha-lamavyAhArayanti-UrdhvapradezAvagADhAnyapyAhArayanti, evamadho'pi tiryagapi / yAni bhadanta ! arvamAyAhArayanti agho'pyAhArayanti tirya * **** * * Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gapyAhArayanti tAni kimAdAvAhArayanti madhye AhArayanti paryavasAne AhArayanti?, ayamatrAbhiprAya:-sUkSmapRthivIkAyikA pranantaprAdezikAni dravyANyantarmuhUrta kAlaM yAvadupabhogocitAni gRhanti, tataH saMzaya:-kimupabhogocitasya kAlasthAntarmuhUrtapramANasyAdauprathamasamaye AhArayanti uta madhye-madhyasamayepu Ahozvit paryavasAne-paryavasAnasamaye!, bhagavAnAha-gautama! AdAvapi madhye'pi paryavasAne'nyAhArayanti, kimuktaM bhavati ?-upayogocitakAlasyAntargadarnapramANamyAdimadhyAvasAnasamaye'pyAhArayantIti / yAni bhadanta! AdAvapi madhye'pi paryavasAne'pyAhArayanti tAni bhadanta ! ki khaviSayAni-vocitAhArayogyAnyAhArayanti utAviSayAni-vocitA-1 hArAyogyAnyAhArayanti !, bhagavAnAha-gautama! khaviSayANyAhArayanti no aviSayANi / yAni bhadanta ! khaviSayANyAhArayanti tAni bhadanta ! kimAnupUrtA''hArayanti anAnupUrlA ?, bhAnupUrvI nAma yathA''sanaM, tadviparItA'nAnupUrvI, bhagavAnAha-gautama ! AnupUA, sUtre dvitIyA tRtIyAthai veditavyA prAkRtavAn , yathA''cArAne "agaNi puTThA" ityatra, AhArayanti, no anAnupUrdhyA UrdhvamastiryagvA, yathA''sannaM nAtikramyAhArayantIti bhAvaH / yAni bhadanta ! AnupUrvyA''hArayanti tAni bhadanta ! kiM tidisati tisro dizaH samA tAnidik tasmin vyavasthitAnyAhArayanti caturdizi paJcadizi SaDdizi vA, iha lokaniSkuTaparyante jaghanyapade'pi [-jIvAvagAhakSetratridigvyavasthitameva prApyate na dvidigvyavasthitamekadigvyavasthitaM vA, atanidizyArabhya pramaH kRtaH, bhagavAnAha-gautama! 'nivAghAeNaM chahisi'mityAdi, vyAghAto nAmAlokAkAzena pratiskhalanaM vyAghAvasyAbhAvo nirvyAdhAtaM 'zabdaprathAdAvavyayaM pUrvapadArthe nityamavyayIbhAva' ityadhyayIbhAvaH 'tena vA tRtIyAyA' iti vikalpenAmbhAvavidhAnAt pakSe'vAmbhAvaH, niyamAd-avazyatayA padizi vyavasthitAni, SaDbhyo digbhya AgatAnIti bhAvaH, dravyANyAhArayanti, vyAdhAtaM punaH pratItya lokaniSkuTAdau svAtkadAcitridizi-tisRbhyo digbhya kaTaka Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgatAni, kadAcit catasRbhyaH kadAcitpazvabhyaH, kAtra bhAvanA ? iti ceducyate-iha lokaniSkuTe paryante'vastyapratarAneyakoNAvasthito yadA sUkSmapRthivIkAyiko varttate tadA tasyAdhastAdalokena vyAptatvAt adhodilAbhAva: AgneyakoNAvasthitatvAt pUrvadiputralAbhAvo dakSiNadikupudgalAbhAvazca, evamadhaH pUrvadakSiNarUpANAM tisRNAM dizAmalokena vyApanAt tA apAsya yA pariziSTA UrdhvA'parotarA ca digavyAhatA varcate tatra AgatAn pudgalAnAhArayanti yadA punaH sa eva pRthivIkAyikaH pazcimAM dizamanusRtya varttate tadA pUrvA diga bhyadhikA jAtA, dve ca dizau dakSiNAdhastyarUpe alokena vyAite iti sa caturdigAgatAn pugalAnAhArayati yadA punaru dvitIyAdiprataragata pazcima dizamavalambya tiSThati tadA'vasyApi digabhyadhikA labhyate, kevalA dakSiNaivaikA paryantavarttinI alokena vyAhateti pacadigAgatAn mugalAnAhArayati / 'vaNNato' ityAdi varNataH kAlanIlalohitaddAridrazuddhAni gandhataH surabhigandhAni durabhigandhAni vA, rasavastikAni yAvanmadhurANi sparzata: karkazAni yAvadrkSANi tathA teSAmAhAryamANAnAM pugalAnAM 'purANAn' apretanAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn 'vipariNAmahattA paripAlaittA parisAuitA parividdhasaittA' etAni catvAryapi padAnyekArthikAni vinAzArthapratipAdakAni nAnAdezaja vineyAnugrahArthamupAttAni, vinAzaH kimityAha - anyAn apUrvAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn utpAdyAtmazarIrakSetrAvagADhA pugalAn 'sanvappaNayAe' sarvAsanA - sarvairevAtmapradeaurAhA ramAhArarUpAn pugalAnAhArayanti / / gatamAddAradvAraM, sAmpratamupapAtadvAramAha - 'te NaM bhaMte' ityAdi, te bhadanta ! sUkSmapRthivI kAyikA jIvAH 'kutaH' kebhyo jIvebhya uddhRtyotpadyante ?, kiM nairayikebhyaH ? ityAdi pratItaM, bhagavAnAha - gautama! to nairayikebhya ityAdi pAThasiddhaM, navaraM devanairayikebhya utpAdapratibedho devanairayikANAM tathAbhavasvabhAvatayA tanmadhye utpAdAsambhavAt 'jahA vatIe' iti, yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade tathA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaktavyaM, tazcaivam-tiryagyonebhyo'pyutpAdaH paryAptebhyo'paryAptebhyo vA kevalamasayAtavarSAyuSkavarjitebhyaH, manuSyebhyo'pyakarmabhUmiAntara-3 dvIpajAsaGkhyAsavarSAyuSkakarmabhUmijavyatiriktebhya: paryAptebhyo'paryAptebhyo veti / / gatamupapAtadvAramadhunA sthitidvAramAha-'tesi NaM bhNte| ityAdi sugama, navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadamadhikamavaseyam // gataM sthitidvAramadhunA samudghAtamadhikRtya maraNaM vicintayiSuridamAha-'te Na bhaMte jIvA' ityAdi sugamam , ubhayathA'pi maraNasambhavAt / / cyavanadvAramAha-te NaM bhaMte jISA' ityAdi, 'te' sUkSmapRthvIkAyikA bhadanta! jIvA anantaramudvaya sUkSmavRthivIkAyikamAdAnantaNAvRtyAta bhAvaH ka gacchanti-kotpadyante !, etenAsano gamanadharmakatA paryAyAntaramadhikRtyotpattidharmakatA 'pa pratipAditA, tena ye sarvagatamanutpattidharmakaM cAlAnaM pratipannAmne nirastA draSTavyAH, athArUpe satyAtmani yathoktapraznArthAsambhavAt, 'kiM neraiesu gacchanti' ? ityAdi supratItaM, bhagavAnAha-'no neraiesu gacchanti' ityAdi pAThasiddhaM 'jahA vakatIe' iti, yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade cyavanamuktaM tathA''trApi vaktavyaM, tacotpAdavad bhAvanIyamiti / / gataM cyavanadvAramadhunA gatyAgatidvAramAha-te bhaMte jIvA' ityAdi, te bhadanta ! jIvA: 'ktigtikaaH| kati gavayo yeSAM - te katigatikAH, 'katyAgatikAH Rtibhyo gatibhya AgatiyeSAM te kalyAgatikAH, bhagavAnAha-gautama! yAgatikA narakagatedevagatezca | sUkSmeSUtpAdAbhAvAt , dvigatikA narakagatI devagatau ca tata udRttAnAmutpAdAbhAvAt , 'parIttA' pratyekazarIriNaH, asoyA asoyalokAkAzapradezapramANatvAt prajJaptA mayA zepaizca tIrthakRdriH, manena sarvatIrthakRtAmavisaMvAdivacanatAmAha, he zramaNa ! he AyuSman ! |'seca suhumapuDavikAiyA' ta ete sUkSmapRthivIkAyikA uktAH / / uttAH sUkSmapRthivIkAyikAH, adhunA bAdarapRthivIkAyikAnabhidhittharAi Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM bAyarapucikAiyA 1, 2 dubihA paNNattA, saMjahA- saNhavAyara puDhavikAiyA tha kharabAyarapuDhavikAiyA ya ( sU0 14 // 'se kiM tamityAdi, atha ke te bAdaraSTuthivIkAyikA: 1, sUrirAha - bAdarapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA - RNabATa thivIkAyikAzca kharavAdarapRthivI kAyikAzca-lakSNA nAma cUrNitaloSTakalpA mRduSpRthavI tadAtmakA jIvA apyupacArata: te ca te bAdarapRthivIkAyikAzca lakSNabAdarapRthivIkAyikAH, athavA lakSNA cAsau bAdarapRthivI ca sA kAya:- zarIraM yeSAM te la kSaNavAdarapRthvIkAyAH ta eva svArthike kapratyaya vidhAnAt lakSNavAvara pRthivIkAyikAH, kharA nAma pRthivI saGghAtavizeSaM kAThinyavizeSaM vA''panA tadAtmakA jIvA api kharAH te ca te bAdarapRthivIkAryikA kharabAdarapRthivIkArthikAH, athavA pUrvavatprakArAntareNa sa mAsaH cazabdau svagatAnekabhedasUcakau // se kiM taM sahabAyarapuDhavivAhayA ?, 2 saptavihA paNNattA, taMjA - kaNhamantiyA, bheo jahA paNNavaNAe jAva te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattagA ya apajattagA ya / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ? godhamA / tao sarIragA paM0, taMjahA - orAlie teyae kammae, taM caiva savvaM navaraM cattAri lesAo, avasesaM jahA sumapuDhavikAzyANaM AhAro jAva NiyamA chaddisi, uvavAto tirikkhajoNiyamaNussadevehiMto, devehiM jAva soghammesANehiMto, ThitI jahantreNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAbIsaM vAsasahassAI / te NaM bhaMte! jIvA mAraNaMtiyasammu Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghANaM kiM samohayA maraMti asamohatA maraMti ?, goyamA ! samohatAvi marati asamohatAvi maraMti / te NaM bhaMte! jIvA anaMtaraM uyavittA kahiM gacchati ? kahiM uvavajaMti ? - kiM neraiesa vanaMti 10, pucchA, no neraiesa uvavajvaMti tirikkhajogiesu utravavaMti maNussesu uva0 no desu uva0 taM caiva jAva asaMkhejjavAsAjjjehiM / te NaM bhaMte / jIvA katigatiyA katiAgatiyA paNatA ?, gomA ! dugatiyA tiAgatiyA parittA asaMkhejjA ya samaNAuso !, se taM bAyarapuDhavikkAdayA / settaM puDhavikAiyA || ( sU0 15 ) 'se kiM tamityAdi, atha ke te kSaNavAdarapRthivIkAyikA: ?, sUrirAha - lakSNavAdarapRthivIkAyikAH saptavidhA: prazaptAH, tadeva saptavidhatvaM darzayanti, tadyathA - kRSNamRttikA ityAdi 'bhedo bhANiyantro jahA paNNavaNAe jAva tattha niyamA asaMkhijA' iti, bhedo yA darapRthivIkAyikAnAM dvividhAnAmapi tathA bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM sa ca tAvad yAvat "tattha niyamA asaMkhejjA" iti parva, sa caivam kiNDamaciyA nIlamattiyA loddiyamattiyA hAmittiyA sukilamatiyA paMDumattiyA paNagamattiyA, sentraM sahavAyara puDhavi kAiyA / se kiM taM kharabAyarapuDhavikAiyA ?, 2 aNegavihA paNNattaH, jahA puDhavI ca sakarA vAluyA ya unale silA ya loNU se / taMbA ya tathya sIsaya ruppa suvaNNe ya bahare ya / / 1 / / hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNa patrAle / ambhapaDalambhavAluya vAyarakAye maNivihANA // 2 // gomeva ya rupae aMke phaliche ya lohiyakhe ya / maragayamasAragale bhuyamoyagaIdanIle ya // 3 // caMdaNageruyahaMse pulae sogaMdhie ya boje / caMdappabhaverulie jalakaMte lUrakaMte ya // 4 // je yAvaSNe tahasyagArA te samAsato dubihA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AR *% paNNattA, taMjahA-paJcattagA ya apajjacagA ya, tattha NaM je te apajattagA te NaM asaMpannA, tattha NaM je te pajacagA eesiNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAeseNaM rasAeseNaM phAsAeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijAI joNippamuhasayasahassAI pajattaganissAe apajattagA vakamaMti, jattha ego tastha niyamA asaMkhejA" iti, asya vyAkhyA-RSyAmRttikA-kRSNamanikArUNA, evaM nIlalohitahArivazubhedA api vAcyAH, pANDumRttikA nAma dezavizeSe yA dhUlIrUpA satI pANDU iti prasiddhA tadAsakA jIvA apyabhedopacArAtpANDumRttiketyuktAH, 'paNagamattiyA' iti nadyAdipUraplAvite deze nadyAdi pUre'pagate yo bhUmau zlakSNamRdurUpo jalamalo'paraparyAyapaGkaH sa panakamRttikA tadAsakA jIvA apyabhedopacArAtpanakamRttikAH, settamityAdinigamanaM sugamam ||'se kiM tamityAdi / atha ke ve kharabAvarapRthivIkAyikA: ?, sUrirAha-kharabAdarapRthivIkAyikA anekavidhAH prajJaptAH, catvAriMzadvedA mukhyataH prajJaptA ityarthaH, tAneva catvAriMzadvedA-| nAha, taMjahA-'puDhavI'tyAdigAthAcatuSTayam / pRthivIti 'bhAmA satyabhAmAvat' zuddhapUthivI nadItaTabhittyAdirUpA 1, cazabda uttarApekSayA samuccaye, zarkarA-laghUpalazakalarUpA 2, vAlukA-sikatA 3, upala:-TavAyupakaraNaparikarmaNAyogyaH pASANa: 4, zilAghaTanayogyA devakulapIThAdyapayogI mahAn pASANavizeSa: 5, lavaNaM-sAmudrAdi 6, Upo yazAdUparaM kSetram 7, ayastAmrapusIsaka(rUpyasuvarNAni pratItAni 13, vaso-hIraka: 14, haritAlahi kulamanaHzilAH pratItAH 17, sAsagaM-pAradaH 18, azanaM sauvIrA| anAdi 19, pravAlaM-viThThamaH 20, abhrapaTalaM-prasiddham 21, abhravAlukA-abhrapaTalamizrA vAlukA 22, 'bAyarakAe' iti bAdarapRthivIkAye'mI bhedA iti zeSaH, 'maNivihANA' iti cazabdasya gamyamAnatvAt maNividhAnAni ca-maNibhedAzca bAdarapRthivIkAyabhedakhena jJAtavyAH, tAnyeva maNividhAnAni darzayati-gomejae ya' ityAdi, gomejakaH 23, 'ca: samuccaye, rucaka: 24 a: 25 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5-24* sphaTika: 26 'caH' pUrvavat, lohitAkSaH 27 marakata: 28 masAragallaH 29 bhujamocaka: 30 indranIlazca 31 candana 32 rikaH 33 haMsagarbhaH 34 pulaka: 35 saugandhikazca 36 candraprabha; 37 vaiDUryaH 38 jalakAntaH 39 sUryakAntazca 40, tadevamAyayA gAbhayA pRthivyAyazcaturdaza bhedA uktAH dvitIyagAthayA'STI hAratAlAdayaH tRtIyagAthayA gomeja kAdayo vaza turyagAthayA'yAviti, sa vaisaGkhyayA catvAriMzat , 'je yAvaNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye tathApnakArA maNibhedA:-pArAgAdayaste'pi kharabAdarapRthivIkAdAyikalena beditavyAH / te samAsato ityAdi, te bAdarapRthivIkAyikAH 'samAsatA" saGkepega dvividhAH prajJAsAH, tadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca, tatra ye'paryAptakAste vayogyA: paryAptIH sAkalyenAsaMprAptAH athavA'saMprAptA iti viziSThAna varNAdInanupagatAH, tathAhi -varNAdibhedavivakSAyAmete na zakyante kRSNAdinA bhedena vyapadeSTu, kiM kAraNamiti-ced, ucyate, iha zarIrAdiparyAptiSu paripUrNAsu satISu bAvarANAM varNAdibhedaH saMprakaTo bhavati nAparipUrNAlu, te yAparyAptA ucchrAsapAtyA aparyAptA eva niyante, tato na spaSTo vamodivibhAga ityasaMprAptA ityuktam , anye tu vyAcazte-sAmAnyato varNAdInasaMprAptA iti, tacca na yukta, yataH zarIramAtrabhAvino varNAdayaH, zarIraM ca zarIraparyAdhyA saMjAtamiti / 'tattha NamityAdi, tatra yete paryAptakA:-parisamApta samastaskhayogyaparyAptayaste varNAdezena-varNabhedavivakSayA evaM gandhAdezena rasAdezena sparzAdezena sahasrApraza-sahasrasamyayA vidhAnAni-bhedAH, tadyathA-varNAH kRSNAdibhedAtpazca gandhau surabhItarabhedAhI rasAstikAdayaH paJca sparzA mRdukarkazAdayo'To, ekaikasiMga varNAdau tAratamyabhedenAneke'vAntarabhevAH, tathAhi-bhramarakokilakajalAdiSu taratamabhAvAt kRSNaH kRSNataraH kRSNatama ityAdirUpatayA'neke kRSNabhedAH, evaM nIla diSvapyAyo'yaM, tathA gandharasasparzeSvapi, tathA parasparaM varNAnAM saMyogato dhusarakarSarakhAdayo'nekasAbhedAH, evaM gandhAdInAmapi parasparaM gandhAdibhiH Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAyogAt , sato bhavanti varNAdyAdezaiH sahasrAprazo bhedAH, 'saMkhijAI joNiSpamuisayasahassAIti soyAni yonipramukhANi-yonidvArANi zatasahasrANi, tathAhi-ekakasmin varNe gandhe rase sparza ca saMvRtA yoniH pRthivIkAyikAnAM, sA punanidhAsacittA'cittA mizrA gha, punarelenA vidhA-sImA kA zItomA, zItAdInAmapi pratyeka tAratamyabhedAdanekabhedakhaM, kevalamekaviziSTavarNAdiyuktAH saGkhyAtItA api svasthAne vyaktibhedena yonijAtimadhikRtyaikaiva yonirgaNyate, tata: soyAni pRthvIkAyikAnAM yonizatasahasrANi bhavanti, tAni ca sUkSmabAdaragatasarvasaGkhyayA sapta, 'pajattaganissAe' ityAdi, paryAptakanimayA'paryAptakA vyutkAmanti| utpadyante, kiyantaH ? ityAha-yatraikaH paryAptakastatra niyamAttannizrayA asoyA:-samayAtItA aparyAptakA: / 'eesika bhaMte ! jIvANa | zarIrAvagAhanAdidvArakalApacintAM karoti, sA ca pUrvavat , tathA cAha evaM jo caitra suhamapuDhavikAiyANaM gamo so va bhANiyanvo iti, 'navara' mityAdi, navaramidaM nAnAvaM lezyAdvAre catasro lezyA vaktavyAH, tejolezyAyA api sambhavAt , tathAhi / -dhyantarAdaya IzAnAntA devA bhavanavimAnAdAvatimUrcchayA''sIyarajakuNDalAdAtrapyutpadyante,teca vejolezyAvanto'pi bhavanti, yallezyazca mriyate agre'pi tallezya evopajAyate "jallese marai tallase uvavajaI" iti vacanAt , tataH kiyatkAlamaparyAptAvasthAyAM tejolezyAvanto'pyavApyante iti catasro vaktavyAH, AhAro niyamAt paDdizi, bAdarANAM lokamadhya evopapAtabhAvAt , upapAto devebhyo'pi, bAdareSu tadutpAdavidhAnAt , sthitirjaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dvAviMzativarSasahasrANi, devebhyo'pyutpAdAt dhyAgatayo, dvigatayaH | pUrvavat , ene'pi ca 'parIttA' pratyekazarIriNo'saGkhyeyAH prajJAptAH he zramaNa ! he AyuSman !, 'setta'mityAdyupasaMhAravAkyam // uktAH / pRthvIkAyikAH, adhunA'kAyikAnabhidhisuridamAi CARRA%22%** Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM AukkAiyA 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-muhumaAukkAiyA ya yAyaraAukAhayA ya, suhamaA mukhiA FIGHT,jahA.malA va apajasA ya |tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIrayA paNNattA, goymaa| tao sarIrayA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, jaheva suhumapuDhavikAiyANaM, NavaraM thibugasaMThitA paNNattA, sesaM taM gheya jAya dugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejA papaNattA / se taM muTumaAukAyA // (sva016) atha ke te'rakAyikA:?, sUrirAha-apkAyikA dvividhAH prajJAptAH, tadyathA-sUkSmApkAyikAzca bArAkAyikAca, tatra sUkSmAH sarvalo dirA ghanodadhyAdibhAvinaH, cazabdo svgtaanekbhedsuucko| 'sa kiM taM suhama AukkAiyA?' ityAdi sUkSmapRthivIkAyikava-1 niravazeSa bhAvanIya, cavaramidaM saMsthAnadvAre nAnAlaM, tadevopadarzayati-te siNaM bhaMte jIvANaM sarIrayA ki saMThiyA' ityAdi paatthsiddhm|| se kiM taM vAyaraAukkAiyA?, 2 aNegavihA papaNattA, taMjahA-osA hime jAva je yAvanne tahappagArA, te samAsato duthihA paNNattA, taMjahA-paJcattAya apajattA ya, taM ceva savvaM NavaraM vidhugasaMThitA, cattAri lesAo, AhAro niyamA chahisiM, uvAto tirikkhajoNiyamaNussadevehi, ThitI jahaneNaM aMtomuhattaM ukosaM sattavAsasahassAI, sesaM taM caiva jahA thAyarapuDhavikAiyA jAva dugatiyA tiAgatiyA parittA asaMkhenA pannattA samaNAuso!, settaM bAyaraAU, setaM AukAjhyA // (muu017||) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __'se ki tamityAdi, atha ke te bAdarAkAyikAH?, surirAha-vAdarApkAyikA anekavidhAH prajJaptA:, tayathA-"osA hime mahiyA jAva tattha niyamA asaMkhejA" iti, yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATho draSTavyaH-"karage harataNU suddhodae sIodae khaTTodae khArodae!* aMbilodae lavaNodae varuNodae khIrodae khoodae rasodae je yAvanne tahappagArA, te samAsato duvihA paNNatA, taMjahA-paJcattagA ya apajatagA ya, tattha NaM je te apajattagA eesiNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAeseNaM phAsAeseNaM sahassamgaso vihANAI saMkhijAI joNippamuhasayasahassAI pacattaganirasAe apajatagA vakkamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhejA" iti, asya vyAkhyA-avazyAya:trehaH, himaM-styAnodaka, mahikA-garbhamAseSu sUkSmavarSa, karako-panopala:, haratanuH yo bhuvamuddhi godhUmAkuravRNAmAdiSu baddho bindurupajAyate, zuddhodakam-antarikSasamudbhavaM nadyAdigataM vA, taca sparzarasAdibhedAdanekabhedaM, tadevAnekabhedakhaM darzayati-zItodaka-nadItaDAgAvaTavApIpuSkariNyAdiSu zItapariNAmam , uSNodaka-svabhAvata evaM kvacinijharAdAvuSNapariNAma, kSIrodakam-IpallavaNapariNAma || yathA lATadezAdI ke citkTeSu, khaTTodakam ISavamlapariNAmam , Amlodakam atIva svabhAvata evAmlapariNAma kAzikavat , lavaNodakaM lavaNasamudre, vAruNodakaM vAruNasamudre, kSIrodakaM kSIrasamudre, kSododakamikSurasasamudre, rasodakaM puSkaravarasamudrAdiSu, ye'pi cAnye vayAprakArA rasasparzAdibhedAd dhRtodakAdayo bAdApkAyikAste sarve cAdarApkAyikatayA pratipattavyAH, 'te samAsaoM ityAdi prazvAt nabaraM saksyeyAni yonipramukhANi zatasahasrANItyatrApi sapta veditavyAni | 'tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kaI sarIragA' ? ityAdisarakApabhivAyAmapi bAdarapRthivIkAyikagamo'nugantavyo, navaraM saMsthAnadvAre zarIrakANi stibukasaMsthAnasaMsthitAni vaktavyAni, +AR Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrttamutkarSataH sapta varSasahasrANi, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha - 'seta' mityAdi / uktA apkAcikA:, samprati vanaspatikAyikAnAha - se kiM taM vaNassaikAiyA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-- sudumavaNassaikAiyA ya bAyaravaNassaikAiyA // ( sU0 17 ) / se kiM taM sumavaNassakAyA 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA - pajjagAya apajasa gAya taheva NavaraM aNitthaMstha ( saMThANa ) saMThiyA, dugatiyA duAgatiyA aparitA anaMtA, avasesaM jahA puDhavikAiyANaM, se taM muhamavaNassaikAiyA || ( sU0 18 ) / atha ke patikAyikA: 1. surigaDa - vanaspatikArikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA sUkSmavanaspatikAyikAzca bAdaravanaspatikAyikAca cazabdau svagatAnekabhedasUcakau // ' se kiM tamityAdi, atha ke te sUkSmavanaspatikAyikA ?, sUrirAha-sUkSmavanaspatikAyikA dvividhAH pracaptAH paryAptA aparyAptAca, 'tesi NaM bhaMte! kati sarIragA' ityAdidvAra kalApacintanaM sUkSmaSTathivIkAyikavadrAvanIyaM, navaraM saMsthAnadvAre 'sarIragA aNityaMtthasaMANasaMThiyA paNNattA' iti ityaM tiSThatIti itthaMsthaM na itthaMsthamanitthaMstham, ani - yatA kAramityarthaH taca tatsaMsthAnaM tena saMsthitAni-aniyata saMsthAnasaMsthitAni, gatyAgatidvArasUtraparyante 'aparittA anaMtA padmattA' iti vaktavyam, 'aparIsA' apratyekazarIriNaH anantakAyikA ityarthaH, ata evAnantA: prajJaptAH zramaNa ! he AyuSman ! 'setta' mityAdi upasaMhAravAkyam // se kiM taM bAyaravaNassaikAiyA 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA - patteyasarIrabAgharavaNassatikAiyA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya sAdhAraNasarIrayAyaravaNassaikAiyA ya // (sU0 19) / se kiM taM patteyasarIrabAdaravaNassatikAiyA ?, 2 duvAlasavihA paNNattA, taMjahA-rukkhA gucchA gummA latA ya vallI ya pavvagA ceva / lagakaravaritagokhadijalAhakSNA ya boddhavvA ||1||se kiM taM rukkhA, 2 duvihA paNNatA, taMjahA-egaDiyA ya bahuvIyA yAse kiM taM egahiyA?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-niyaMvajaMbujAva puNNAgaNAgarukkhe sIvaSiNa tathA asoge ya,je yAvapaNe tahappagArA, etesiNaM mUlAvi a. saMkhejajIviyA, evaM kaMdA khaMdhA tayA sAlA pavAlA pattA patteyajIyA pupphAI aNegajIvAI phalA egaTTiyA, settaM egar3hiyA se kiM taM bahubIyA ?, 2 aNegavidhA paNNatA, taMjahA-atthiyateMduyauMgharakavi? AmalakaphaNasadADimaNaggodhakAuMbarIyatilayalauyaloddhe dhave, je yArapaNe tahappagArA, etesiNaM mUlAvi asaMkhejajIviyA jAva phalA bahuyIyagA, settaM pahubIyagA, settaM rukkhA, evaM jahA paNNavaNAe tahA bhANiyavvaM, jAva je yAvanne tahappagArA, setaM kuhaNA-nANAvidhasaMThANA rukkhANaM egajIviyA pttaa| khaMdhovi egajIvo tAlasaralanAlierINaM // 1 // 'jaha sagalasarisavANaM patteyasarIrANa' gAhA // 2 // 'jaha vA tilasakuliyA' gAhA // 3 // sesaM patteyasarI. ravAyaravaNassaikAiyA / / (sU. 20) se ki tamityAdi, atha ke te bAdaravanaspatikAyikAH !, sUrirAha yAdaravanaspatikAyikA dvividhAH prAptAH, tabathA pratyeka Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrabAdaravanaspatikAyikAzca sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatiphAyikAca, yazabdo pUrvavat / / 'se ki tamityAdi, atha ke te pratyekazarIravAdaravanaspatikAyikAH 1, sUrirAha-pratyekazarIrabAdaravanaspatikAyikA dvAdazavidhA: prajJaptAH, tadyathA-rukkhA'ityAdi, vRkSA:cUtAdayaH gucchA-vRntAkIprabhRtayaH gulmAni-navamAlikApramRtIni latA:-bampakalatAdayaH, iha yeSAM skandhapradeze vivakSitovaMzAkhAvyatirekeNAnyat zAkhAntaraM tathAvidhaM paristhUraM na nirgacchati te latA iti vyavaDhiyante, te ca campakAvya iti, vaya:-kUSmANDItrapuSIprabhRtayaH parvagA-ikSvAdayaH tRNAni-kuzajukhakArjunAdIni valayAniketakIkadalyAdIni teSAM hi tvaga valayAkAraNa vyavasthiteti haritAni-tandulIyakavantulaprabhRtIni aupacaya:-phalapAkAntAH tAtha zAlyAdayaH jale ruhantIti jalaruhA:-udakAbakapanakAdayaH kuNA-bhUmisphoTAbhidhAnAste cAyakAyaprabhRtayaH, evaM bhedo bhANiyabyo jahA pannavaNAe' ityAdi, 'evam uktana prakAreNa pAdarapratyekazarIravanaspatikAyikAnAM bhedo vaktavyo yathA prajJApanAyAm , iha tu granthagauravabhayAna likhyate, sa ca kiM yA-3 vad vaktavyaH' ityAha-jaha vA tilasakuliyA' ityAdi, asyAzca gAthAyA ayaM sambandhaH-ihaM yadi vRkSAdInAM mUlAdavaH pratyekamanekapratyekazarIrajIvAdhiSThitAstataH kathamekakhaNDazarIrAkArA upalabhyante ?, tatreyamuttaragAthA-"jaha sagalasarisavANaM silesamissANa | vaDiyA vaTTI / patteyasarIrANaM taha hoMti sarIrasaMghAyA / / 1 // " asyA vyAkhyA-yathA sakalasarpapAgAM zleSamigrANAM-padravyavimi| zritAnAM balitA vatirekarUpA bhavati, atha ca ne sakalasarpapAH paripUrNa zarIrAH santaH pRthak pRthaka svasvAvagAhanayA'vatiSTante, 'tathA' anayaivopamayA pratyekazarIriNAM jIvAnAM zarIrasaGghAtAH pRthakpRthakvasvAvagAhanA bhavanti, iha zleSadravyasthAnIya rAmadveSopacitaM tathAvidhaM svakarma sakalasarSapasthAnIyAH pratyekazarIrAH, sakalasarSapagrahaNaM vaivisyapratipacyA pRthakapRthakasvasvAvagAipratyekazarIrabai Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapratipattyartham atraiva dRSTAnyAntaramAha - "jaha vA tilasakuliyA" ityAdiradhikRtagAthA, vAzabdo dRSTAntAntarasucane, yathA 'tilasakulikA' tilapradhAnA piSTamayI apUpikA bahubhistilairmizritA satI yathA pRthakpRthaksvasvAvagAhavilAsikA bhavati kathavideka 'tA' pratyekazarIriNAM jIvAnAM zarIrasaGghAtAH kathaccidekarUpAH pRthakpRthaksvasvAvagAhanAzca bhavanti, upasaMhAramAha-- 'setta 'mityAdi sugamam // samprati sAdhAraNa vanaspatikAyikapratipAdanArthamAha--- se kiM taM sAhAraNasarIrabAdaravaNassaikAiyA 1, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-Alae mUlae siMgabera hirili sirili sissiriTi kiTTiyA chiriyA chiriyavirAliyA kaNhakaMde vajjakaMde sUrakaMde khaDe kimirAsi bhadde motthApiMDe haliyA lohArI gI[Thiha]thibhu assakapaNI sIhakannI sIuMDhI mUsaMDhI je yAvaNNe tahampagArA te samAsao duvihA paNNattA, taMjA - paJcattagA ya apajattagA ya / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA ! tao sarIraMgA pantratA, taMjA - orAlie teyae kammae, taheva jahA bAyarapuDhavikAiyANaM, NavaraM sarIrogAhaNA jahasreNa aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM ukkoseNaM sAtiregajoyaNasahassaM, sarIragA aNitthaMtyasaMThitA, hitI jahaneNaM aMtomuttaM ukoseNaM dasavAsasahassAIM, jAba dugatiyA tiAgatiyA parittA anaMtA se vAyaravaNassaikAiyA, setaM thAvarA // ( sU0 21 ) paNNattA, 'se kiM tamityAdi, atha ke ve sAdhAraNazarIradAdaravanaspatikAyikA: 1, sUrirAha - sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatikAyikA aneka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSAH prajJaptAH, tathathA - 'Alue' ityAdi, ete AlukamUlakazRGgaveraddirilisirilisissirilika TTikAkSIrikAkSIraviDAlikAkRSNakandavatra kandasUraNakandakha lUTa ( kRmirAzi ) bhadramukhApiNDaddaridrA lauhI stuhistibhuazvakarNIsiMhakarNIsi kuMDhI muSaNThaunAmAnaH sAdhAraNavanaspatikAyikabhedAH kecidatiprasiddhatvAtkecidezavizeSAtsvayamavagantavyAH, 'je yAvaNNe tappagArA' iti ye'pi cAnye tathAprakArA:evaMprakArAkasenAse'pi khAmArInaspatikAyikAH pratipattavyAH, 'te samAsato' ityAdi, 'te' bAdaravanaspatikAyikAH samAsato dvividhAH pramAH tadyathA-paryAtakA aparyAptakAJca, 'jAtra siya saMkhejA' iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavyaH - "tastha NaM je te apaJcacagA te NaM asaMpattA, tattha NaM je te pacattagA teliNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAeseNaM phAsAeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijAI joNippamuhasayasahassAI pajjattaganissAe apajattagA vakSamaMti, jattha ego tattha siya saMkhinA siya asaMkhejA siya anaMtA" iti etatprAgvat, nadaraM yatraiko bAdaraparyAptastatra tannizrayA'paryAptAH kadAcitsayeyAH kadAcidasaveyAH kadAcidanantAH, pratyekataravaH saGkhyeyA asatyA za, sAdhAraNAstu niyamAdanantA iti bhAva: / 'tesi NaM bhaMte ! kaha| sarIragA / " ityAdidvArakalApacintanaM bAdarapRthivIkAyikavat, navaraM saMsthAnadvAre nAnAsaMsthAna saMsthitAnIti vaktavyam / avagAhanAdvAre 'ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassa' miti, taca sAtirekaM yojanasahasramavagAhanAmAnamekasya jIvasya vAsadvIpeSu vastyAdInAM samudragotIrtheSu ca padmanAlAdInAM tadadhikocchrayamAnAni padmAni pRthivIkAya pariNAma iti vRddhAH / sthitidvAre utkarSato daza varSasahasrANi vaktavyAni gatyAgatisUtrAnantaraM 'aparIttA anaMtA' iti vaktavyaM, tatra 'parIkSA:' pratyekazarIriNo'sayeyA: 'aparItAH' apratyekazarIri Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KNo'nantAH prAptAH he zramaNa ! 2 gAmman !, 45saMdhArA.... 'sataM vAdasyagassaikAiyA, secaM thAvarA' iti sugamam // utAH sthAvarAH, samprati trasapratipAdanArthamAi sekiMtaMtasA?,2tivihA paNNattA,taMjahA-teukAiyA vAukAiyA orAlA tasA pANA // (suu022)| atha ke te trasA:, sUrirAha-trasAstri vidhAH prAptAH, tadyathA-tejaskAyikA vAyukAyikA audArikatrasAH, tatra teja:-amiH kAya:-zarIraM yeSAM te tejaskAyAsta eva svArthikekapratyayavidhAnAttejaskAyikAH, vAyuH-pavanaH sa kAyo yeSAM te vAyukAyAsta eva vAyukAyikAH, udArA:-sphArA udArA evaM audArikAH pratyakSata eva spaSTavasalanibandhanAbhisandhipUrvakagatiliGgatayopalabhyamAnakhAt, tatra sA dvIndriyAdayaH 'audArikatrasAH' sthUratrasA ityarthaH / tatra tejaskAyikapratipAdanArthamAha se kitaM teukAiyA?,2duvihA paNattA,taMjahA-suhamateukAiyA ythaadrteukaaiyaay|| (sU023) se kiM taM suhumateukAiyA ?, 2 jahA suhumapuDhavikkAiyA navaraM sarIragA sUikalAvasaMThiyA, egagajhyA duAgaiA parittA asaMkhebA paNNattA, sesaM taM ceva, setaM suhumateukAiyA // (sU0 24) se kiM taM pAdarateukkAiyA ?, 2 aNegavihA paNNattA, saMjahA iMgAle jAle mummure jAva sUrakatamaNinissite, je yAvanne tahappagArA, te samAsato duvihA paNNatA, taMjahA-pajjattA ya apaasA ya / tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNatA?, goyamA! tao sarIragA paNNasA, taMjahA-orAlie teyae kammae, sesaM taM ceva, sarIragA sUikalAvasaMThitA, tinni lessA, ThitI %%EC%A669 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahannaNaM aMtImuhattaM ukoseNaM tinni rAiMdiyAI tiriyamaNussehiMto uvavAo, sesaM taM ceSa ega___ gatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejA paNNatA, sesaM teukAiyA // (sU0 25) ___ atha ke te tejaskAyikAH ?, tejaskAyikA dvividhAH prAptAH, nadyathA-sUkSmatejaskAyikAzca bAdaratejaskAyikAzca, pazabdau pU vat // atha ke te sUkSmatejaskAyikA: ?, sUrirAha-sUkSmagegAyikA sarasAdi evaM kArya maNagatapitIkAtikavad vaktavyaM, navaraM ra saMsthAnadvAre zarIrANi sUcIkalApasaMsthitAni vaktavyAni, dhyayanadvAre'nantaramuddhRtya tiryaggatAvevotpadyante, na manuSyagato, tejovAyu bhyo'nantarotAnAM manuSyagatAvutpAdapratiSedhAt , tathA dhoktam-'sattamimahineracyA teU vAU aNaMsaraThavaTTA | navi pAve mAgussaM taheva'saMkhAuyA savve // 1 // " gatyAgatidvAre dvayAgatayaH, tiryaggatermanuSyagatezca teSUtpAdAt, ephagatayo'nantaramuvRttAnAM siryaggatAveva gamanAt, zeSaM tathaiva, upasaMhAravAkyaM 'settaM suhumateukAiyA' // pAdaratejaskAyikAnAha-atha ke te bAdaratejaskAyikAH ?, hai sUrirAha-vAdaratejaskAyikA anekavidhAH prAptAH, tadyathA-"iMgAle jAva tattha niyame yAdi yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATha:--"-12 gAle jAlA mummure azcI alAe suddhAgaNI ukA vijJa asaNi nigdhAe saMgharisasamuTTie sUrakaMtamaNinissipa, je yAvaNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNatA, saMjahA-pajjatagA ya apajjattagA ya, tattha NaM je te apajjattagA te NaM asaMpattA, tattha NaM je te pajattayA eesiNaM vagNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAiseNaM phAsAdeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijAI joNippamuhasayasahassAI pajjacaganissAe apajjatagAvakamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhenA" iti, aspa vyAkhyA-'aGgAra' 1 saptamImahInarayikAH tejo vAyuH anantarotsAH / naiva prApnuvanti mAnuSyaM tathaivAsaMkhyAyuSaH sarve // 1 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigatadhUmajvAlo jAjvalyamAnaH khadirAdiH, 'jvAlA' analasaMbaddhA dIpazikhetyanye, 'murmuraH' phumphukAnau bhasmAmizrito'mi-14 kaNarUpa: 'arthiH' analApratibaddhA jvAlA, 'achAtam' ulmukaM, 'zuddhAgniH' ayApiNDAdau, 'ulkA' cuDulI 'vidyut pratItA, 'a-| zaniH' AkAze pasanagnimayaH kaNaH, 'nighotaH vaikriyAzaniprapAtaH 'saMghaSasamutthitaH' araNyAdikASThanirmathanasamutthaH, 'sUryakAntamaNinizrita:' sUryakharakiraNasaMparke sUryakAntamaNeryaH samupajAyate, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti, ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' evaMprakArAstejaskAyikAste'pi bAdarasejaskAyikatayA veditavyAH, 'te samAsato' ityAdi prAgvat , zarIrAdidvArakalApacintA'pi sUkSmatejaskAyikavat , navaraM sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUmutkarSatastrINi rAtrindivAni, AhAro yathA bAdarapRthvIkAyikAnAM tathA vaktavyA, upasaMhAramAi--'settaM teukkAiyA' // uktAstejaskAyikAH, samprati vAyukAyikAnAha se kiM taM vAukAiyA?, 2 duvihA paNNasA, taMjahA-suhamabAukAiyA ya bAdaravAukAiyA ya, suSTumavAukkAiyA jahA teukAiyA NavaraM sarIrA paDAgasaMThitA egagatiyA duAgatiyA parittA asaMkhijA, settaM suhamavAukAiyA / se kiM taM bAdaravAjakAiyA?, 2 aNegavidhA paNNasA, taMahA-pAINavAe paDINavAe, evaM je yAvapaNe tahappagArA, te samAsato duSihA paNNatA, taMjahA-pannattA ya apajjattA ya / te siNaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNasA?, goyamA ! - sAri sarIragA paNNattA, taMjahA-orAlie vevie teyae kammae, sarIragA paDAgasaMThitA, cattAri samugdhAtA-veyaNAsamugdhAe kasAyasamugdhAe mAraNaMtiyasamugghAe bebviyasamugghAe, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAro NivvAdhAteNaM chadhisiM vAghAyaM paDaca siya tidisi siya caudisiM siya paMcadisiM, svavAto devamaNuyanerahaemu Natthi, ThitI jahanneNaM aMtomuttaM ukoseNaM tini vAsasahassAI, sesaM taM ceva egagatiyA duAgaiyA parittA asaMkhejA paNNasA samaNAuso, settaM bAyaravAU, sersa thAukAiyA / / (sU026) atha ke te vAyukAyikAH ?, sUrirAha-vAyukAyikA dvividhA: prajJatAH, tadyathA-sUkSAvAyukApikAzca bAdaravAyukAyikAzca, caEN zabda prAgvat, tatra sUkSmavAyukAyikAH sUkSmatejaskAyikatradvaktavyAH, navaraM saMsthAnadvAre teSAM zarIrANi ptaakaasNsthaansNsthitaa| vaktavyAni, zeSaM tathaiva, bAdaravAyukAyikA api evaM caiva-sUkSmatejaskAyikavadeva, navaraM bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa caivam-"se kiM taM bAyaravAumAiyA ?, bAyaravAucAiyA aNegavihA paNNattA, taMjahA-pAINavAe paDINavAe dAhiNavAe udINavAe uDavAe ahevAe tiriyavAe vidisivAe vAsabhAme bAukaliyA maMDaliyAvAe ukaliyAvAe guMjAvAe jhaMjhAvAe saMvagavAe SaNavAe taNuvAe suddhavAe, je yAvaNNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNatA, taMjahA-pajjatagA ya apjttg| ya, tattha gaMje te apajjattayA te paM asaMpattA, tattha NaM je te pajjatagA eesi vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM ramAdeseNaM phAsAraseNaM sahassaggaso vihAgAI saMkhejjAI joNippamuhasayasahassAI, pajattaganissAe apajjattagA vakamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhejA" iti, asya vyAkhyA -pAINabAe' iti, ya: prAcyA diza: samAgacchati ghAta: sa prAcInakAtaH, evamapAcIno dakSiNavAta udIcInavAtazca vaktavyaH, Urdhvamudgacchan yo vAti vAta: sa UrcavAta:, evamadhovAtatiryagvAtAvapi paribhAknIyo, vidigvAto yo vidigbhyo vAti, vAto Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma:- anavasthito vAtaH, vAtotkalikA samudrasyeva vAtasyotkalikA vAtamaNDalIvAda utkalikAbhi: pracuratarAbhiH sammizro yo vAtaH, maNDalikAvAto maNDalikAbhirmUlata Arabhya pracuratarAbhiH sammizro yo bAtaH, guJjAvAto yo guJjan zabdaM kurvan jAti, jhaJjhAvAta : sadRSTi:, azubhaniThura ityanye, saMvarttakavAtastRNAdisaMvarttanasvabhAvaH, ghamavAto dhanapariNAmo vAto ratnaprabhA pRthivyAdyadhovarttI, tanuvAto - viralapariNAmo dhanavAtasyAdhaH sthAyI, zuddhavAto mandastimito, bastiratyAdigata ityanye, 'te samAsato' ityAdi prAgvat, tathA zarIrAdidvAra kalApacintAyAM zarIradvAre cakhAri zarIrANi audArikavaikriyataijasakArmaNAni catvAraH samudghAtAH - vaikiyavedanA kathAyamAraNAntikarUpAH, sthitidvAre jaghanyato'ntarmuhUrtta vaktavyamutkarSatastrINi varSasahasrANi AhAro nirvyAghAtena Sadizi vyAghAtaM pratItya smAtridizi svAcaturdiza syAtpazya dizi, loka niSkuTAdAvapi bAdaravAtakAyasya sambhavAt zeSaM sUkSmavAtakAyavat, upasaM hAramAha - 'settaM vADakAiyA' iti // uktA vAtakAyikAH, sampratyaudArikatrasAnAha * se kiM taM orAlA tasA pANA 1, 2 caDavhiA paNNattA, taMjahA - beiMdiyA teiMdiyA cariMDiyA paMceMdiyA || ( sU0 27 ) atha kete audArikarasAH 1, sUrirAha - audArikatrasAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA - dvIndriyAtrIndriyAzcaturindriyAH pazvendriyAH, tatra dve sparzanarasanarUpe indriye yeSAM te dvIndriyAH, trINi sparzanarasanatrANarUpANi indriyANi yeSAM ve trIndriyAH, catvAri sparzanarasanaprANacakSUrUpANi indriyANi yeSAM te caturindriyAH, paca sparzanarasanaprANacakSuH zrotrarUpANi indriyANi yeSAM te pazcendriyAH // tatra dvIndriyapratipAdanArthamAha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM taM iMDiyA ?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA - pulAkimiyA jAva samuhalikkhA, je pAvaNe pagArA, te samAsato dutrihA paNNattA, taMjA-palatA ya apajjantA ya / tesinaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA ! tao sarIragA paNNattA, saMjahA-orAlie teyae kammae / tesi NaM bhaMte! jIvANaM ke mahAliyA sarIraogAhaNA paNNattA ?, jahaneNaM aMgulAsaMsvejjabhAgaM ukoseNaM zrAraNAeM chedanA vasaMgitA casAri kasAyA, cattAri saNNAo, tiSNi lesAo, do iMdiyA, tao samugdhAtA - vepaNA kasAyA mAraNaMtiyA, nosannI asannI, NapuMsaka vedagA, paMca pajattIo, paMca apajattIo, sammaddidvIvi micchadiTTIbi no sammamicchadiTThI, No ohidaMsaNI No cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI no kevalasaNI / te NaM bhaMte ! jIvA kiM NANI aNNANI ?, goyamA ! NANIci aNNANIvi, je pANI te niyamA duNNANI, taMjahA - AbhiNiyohipaNANI suvaNANI ya, je amnANI te niyamA duaNNANI - matiaNNANI ya suaNNANI ya, no maNajogI vahajogI kAyajogI, sAgArovauttAvi aNAgArovatsAvi, AhAro niyama chaddisiM, uvavAto tiriyamaNussesu nerazyadeva asaMkhejavAsAjyavajjesu, kitI jaha neNaM aMtomuhantaM ukkoseNaM vArasa saMghaccharANi, samohatAvi maraMti asamohatAvi maraMti, karhi Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * galita, arazyareSasaMyojavAsAuavajesu gacchaMti, dugatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhenA, se beiMdiyA / (sU0 28) 'se ki ta' mityAdi, atha ke te dvIndriyAH 1, sUrirASTra-dvIndriyA anekavidhAH prajJaptAH, tadyathA-'pulAkimiyA jAva samudalikhA' iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATho draSTavya:--"pulAkimiyA kucchikimiyA gaMDUyalagA golomA neurA somamalagAvaM sImuddA sUImuhA gojaloyA jaloyA jAlAyusA saMkhA saMkhaNagA dhullA khulA varADA sottiyA motiyA kalayAvAsA egatovattA duhatovattA maMdiyAvattA saMbujhA mAivAhA sippisaMpuDA caMdaNA samuralikkhA iti" asya vyAkhyA-pulAkimiyA' nAma pAyupradezotpannAH kRmayaH 'kujhikRmaya:' kubhipradezospanAH 'gaNDoyalakAH' pratItA: 'zaGkA: samudrodbhavAste'pi pratItA: 'zaGkhanakAH' ta] eva laghavaH 'ghullAH' ghullikAH 'khullAH' laghavaH zatAH sAmudrazalAkArAH 'barATAH' kapardAH 'mAtRvAhAH' kodravAkAratayA ye kodravA iti pratItAH 'sippisaMpuDA' saMpuTarUpAH zuktayaH 'candanakAH' akSAH, zeSAstu yathAsampradAya vAcyAH, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye tathAprakArA:-evaMprakArAH mRtakakalevarasambhUtakRmyAdayaste saveM dvIndriyA bAtamyAH, te samAsatoM ityAdi, te dvIndriyAH 'samAsataH' sajhepeNa dvividhAH prajJaptAH, taNyA-aparyAptAH paryAptAzca / zarIradvAre'mISAM trINi zarIrANi-audArikaM saijasaM kArmaNaM ca, avagAhanA jaghanyatozAlAsamsyeyabhAgamAtrA utkRSTA dvAdaza yojanAni, saMhananadvAre chedavatisaMhananinaH, atra saMhananaM mukhyameka draSTavyam , asthiniyabhAvAt , saMsthAnadvAre huNDasaMsthAnAH, kaSAyadvAre casvAraH kapAyAH, samjhAdvAre vatana AhArAdikAH samjhAH, lezyAdvAre bhAvAstisro lezyAH, indriyadvAre indriye, tayathA-sparzanaM rasanaM ca, samudghAtadvAre trayaH samupAdAH, - ** Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - yathA-vedanAsamudrAtaH kapAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAtaca, sajJAdvAre no sabjino'sajjhinaH, vedadvAre napuMsakavedAH, saMmacchimatvAt, paryAptidvAre pazva paryAptayaH pazcAparyAptayaH, dRSTidvAre samyagdRSTayo mithyAdRSTayo vA, na samyagmidhyAdRSTayaH, katham / iti cet ucyate, iha ghaNTAyA vAditAyAM mahAn zabda upajAyate, tata uttarakAlaM hIyamAno'vasAne lAlAmAtraM bhavati, evamamunA ghaNTAlAlAnyAyena kizcitsAsvAdanasamyaktvazeSAH kecid dvIndriyeSu madhye utpadyante, tato'paryAptAvasthAyAM kiyatkAlaM sAsvAdanasamyakkhasambhavAt samyagdRSTitvaM, zeSakAlaM mithyAdRSTitA, yattu samyagmidhyAdRSTitvaM tana saMbhavati, tathAbhavasvabhAvatayA tathArUpapariNAmAyogAt, nApi samyagmithyASTiH san tatrotpadyate 'na sammamiccho kuNa kAla' iti vacanAt , darzanadvAraM prAgvana, jJA nadvAre zAnino'pyajJAnino'pi, tatra zAnilaM sAsvAdanasamyaktvApekSayA, te ca jJAnino niyamAd dvizAnino, matizrutahAnamAtrabhAbhAvAt , ammAnino'pi niyamAd dvadhajJAnino, mayajJAnazrutAjJAnamAtrabhAvAt , yogadvAre na manoyogino vAgyogino'pi kAyayogi-14 no'pi, upayogadvAraM pUrvavat, AhAro niyamAt SaDdizi, basanADyA evAntandriyAdInAM bhAvAt , upapAto devanArakAsakhyAtavarSAyuSkavarjebhyaH zeSatiryagmanuSyebhyaH, thitirjaghanyato'nsamuhartamutkarSato dvAdaza varSANi, samabahatadvAraM Agiva, cyavanadvAre devanArakAsayAtavarSAyuSkavarjiteSu zeSeSu tiryagmanuSyeSvanantaramuddhRtya gamanam , ata eva gatyAgatidvAre yAgatikA dvigatikA: tiryagmanuSyagatyapekSayA, 'parIttA:' pratyekazarIriNaH, asaGkhyA ghanIkRtasya lokasya yA ardhvAdha AyatA ekaprAdezikyaH zreNayo'sayeyayojanakoTAkoTIpramANAkAzasUcigatapradezarAzipramANAH tAvatpramANatvAt , prajJaptA: he zramaNa ! he AyuSman !, upasaMhAramAha-settaM beiNdiyaa| |ukkA dvIndriyAH, adhunA trIndriyAnAha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se ki taM teiMdiyA ?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA ovaiyA rohiNIyA hatyisoMDA, je yAvaNNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjAhA---pajjattA ya apajjattA ya, taheva jahA beIdiyANaM, navaraM sarIrogAhaNA ukoseNaM tini gAuyAI, tinni iMdiyA, ThiI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM egaNapaNNarAiMdiyA, sesaM taheva, dugatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhenA paNNattA, se taM teiMdiyA // (sU0 29) atha ke te trIndriyAH, sUrirAha-trIndriyA anekavidhAH prajJAnAH, tadyathA-'bhedojahA paNNavaNAe' bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyA, sa caivam-'ubayiyA rohiNiyA kuMthUpivIliyA uddesagA uddehiyA uliyA taNahArA kaTThahArA pattahArA mAluyA pattahArA taNaveTakA pattaveMTayA phalaTayA temburumijiyA tausamiMjiyA kappAsahimiMjiyA jhilliyA jhiMgirA zigiriDA vAhuyA, [pranthAnam 1000 muragA sovatthiyA suyabeTA iMdakAiyA iMdagovayA kotthalabAhagA hAlAhalA pisuyA tasavAiyA gonhI hathisoMDA // " iti, ete ca kecidatipratItA: keciddezavizeSato'jagantavyAH, navaraM gomhI kaNhasiyAlI, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye 'tathAprakArA:' evaMprakArAste sarve trIndriyA bAtavyAH, 'te samAsato' ityAdi samastamapi sUtra dvIndriyavatparibhAvanIyaM, navaramavagAhanAdvAre utkarSato'vagAhanA trINi gavyUtAni / indriyadvAre trINi indriyANi / sthitirjadhanyenAntarmuhUrtamutkarSata ekonapaJcAzad rAtrindivAni, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha-'settaM teiMdiyA // ' uktAstrIndriyAH, samprati caturindriyapratipAdanArthamAha se kiM taM cauridiyA ?, 2 aNegavidhA paNNasA, taMjahA-aMdhiyA puttiyA jASa gomayakIDA, je Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvaNe lahapagArA te samAsato dubihA paNNattA, taMjA-pajjattA ya apaJcasAya, tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNatsA ?, goyamA ! tao sarIragA paNNattA taM ceva, NavaraM sarIcannAri gAuyAI, iMdiyA calAri, cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI, ThitI ukoseNaM chammAsA, sesaM jahA teiMdiyANaM jAva asaMkhejA paNNatsA, se taM cauriMdiyA // (sU0 30 ) atha kete caturindriyAH 1, sUrirAha - caturindriyA anekavidhAH prajJaptAH, tadyathA - "aMdhiyA puttiyA macchiyA magasirA kIDA payaMgA TeMkaNA kukuhA kukuDA naMdAvattA siMgiriDA kiNhapattA nIlapattA lohiyapattA hAlipattA sukilapattA cittapakkhA vicitapakkhA ohaMjaliyA jalacAriyA gaMbhIrA nINiyA taMtavA acchiroDA adhivehA sAraMgA neurA DolA bhamarA bharili jaralA viruddhayA pattavicchuyA chANavicchuyA jalavicchuyA meiMgAlA kaNagA gomayakIDagA" ete lokataH pratyetatryAH, 'je yAvaraNaM tahappagArA' iti, yespi cAnye ' tathAprakArA:' evaMprakArAste sarve caturindriyA vijJeyAH, 'te samAsato' ityAdi sakalamapi sUtraM dvIndriyavadbhAvanIyaM, navaramavagAhanAdvAre utkarSato'vagAhanA catvAri gabyUtAni / indriyadvAre sparzanarasanatrANacakSurlakSaNAni catvArIndriyANi / sthitidvAre utkarSata: sthitiH SaNmAsAH zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha- 'senaM cariMdiyA' / samprati pazvendriyAn pratipipAdayiSurAha - se kiM taM paMkhediyA, 2 cauvivahA paNNattA, taMjA--NeratiyA tirizvajoNiyA maNussA devA // (sU0 31) atha te pondriyaH ?, sUrirAha-pavendriyAJcaturvidhAH prajJatAH, tadyathA - nairathikAstiryagyonikA manuSyA devAH, tatra ayam Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SE%ARAN iSTaphalaM karbha nirgatamayaM yebhyaste nirayAnarakAvAsAsteSu bhavA nairayikAH, adhyAmAderAkRtigaNavAdikaNapratyayaH / tiryagiti prAya-1 [stiryagaloke yonayastiryagyonayastatra jAtAstiryagyonijAH, yadivA tiryamyonikA iti zabdasaMskAraH, tatra tiryagiti prAyastiryagloke yonaya:-utpattisthAnAni yeSo te tiryagyonikAH / manuriti manuSyasya samjhA, manorapatyAni manuSyAH, jAtizabdo'yaM rAjanyAdizabdavat / dIvyanvIti devAH // tatra naiyikapratipAdanArthamAna se ki ta neraiyA ?, 2 sattavihA paNNatA, taMjahA-rayaNappabhApudavinerajhyA jAva ahe sattamapuDhapinerahayA, te samAsao duvihA paNNattA, taM0-pajattA ya apanattA ya / tesi rNa bhNte| jIvANaM kati sarIragA paNNatA?, goyamA! tao sarIrayA paNNatA, taMjahAunvie teyae ka. mmae / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNatA ?, goyamA ! duvihA sarIrogAhaNA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNiyA ya utsaraveviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNivA sA jahaNaNeNaM aMgulassa asaMkhejo bhAgo ukoseNaM paMcadhaNusayAI, satya NaM jA sA uttarauciyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejatibhAgaM ukoseNaM dhaNusahassaM / tesiNaM bhaMte ! jIvANaM sarIrA kisaMghayaNI paNNatA ?, goyamA! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI, SaTThI va chirA va pahAru Neva saMghayaNamasthi, je poggalA aNihA akaMtA appiyA asubhA amaNuNNA amaNAmA te tersi saMghAtasAe pariNati / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM sarIrA kiMsaMThitA paNNatA ?, goyamA duvihA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNattA, saMjahA - bhavadhAraNijA ya uttaravevvidyA ya, tattha NaM je te bhavadhAraNijjA te iMDasaMThiyA, tattha NaM je te uttarayeucciyA tevi DasaMThitA paNNalA, cattAri kasAyA cattAri saNNAo tiNi lesAo paMneMdiyA cattAri samugdhAtA AillA, sannIvi asannIvi, napuMsaka vedA, chappabattIo cha apattIo, tividhA diTThI, tini daMsaNA NANIvi aNNANIvi, je gANI ne niyamAtinnANI, taMjA - AbhiNiyohiyaNANI sutaNANI ohinANI, je aNNANI te atgatiyA duaNNANI atthegatiyA tiaNNANI, je ya duaNNANI te ziyamA mahaaNNANI suyaaNNANI ya, je tiaNNANI te niyamA matiaNNANI ya suyaaNNANI ya vibhaMgaNANI ya, tividhe joge, duvihe javaoge, chahisiM AhAro, osaNNaM kAraNaM paDaca vaSNato kAlAI jaba AhAramAhAreMti, ubavAo tiriyamaNussesu, ThinI jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM tittIsaM sAgaromAI, duvihA maraMti, ucvaTTaNA bhANiyatrvA jato AgatA, Navari saMmucchimesu paDisiddho, dugatiyA AgatiyA parisA asaMkhejjA paNNattA samaNAuso, se taM neraiyA || (sU0 32 ) atha ke te nairayikA: ?, sUrirAha - nairayikAH saptavidhAH prajJaptAH, tadyathA - ratnaprabha / pRthivInairayikA yAvatkaraNAt zarkarAprabhApRthivI - nairayikAH vAlukAprabhAnuthivInairayikAH paGkaprabhApRthivInairayikAH dhUmaprabhAnuthivInairayikA : tamaH prabhASTathivInairayikA iti parigrahaH, adhaH saptama pRthivInairayikAH, 'te samAsato' ityAdiparyAptAparyAptasUtraM sugamam // zarIrAdidvArapratipAdanArthamAha - 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sugama navaraM bhavapratyayAdeva teSAM zarIraM vaikriya naudArikamiti vaikriyataijasakArmaNAni trINi zarIrANyuktAni / avagAhanA teSAM dvidhAbhavadhAraNIyA uttaravaikurvikI ca, tatra yayA bhavo dhAryate sA bhavadhAraNIyA, bahulavacanAtkaraNe'nIyapratyayaH, aparA bhavAntaravairinArakapratighAtanArthamuttarakAlaM yA vicitrarUpA vaikrayikI avagAhanA sA uttaravaikurvikI, tatra yA sA bhavadhAraNIyA sA jaghanyatozalAsahaveyabhAgaH, sacopapAtakAle veditavyaH, tathAprayatnabhAvAt , utkarSata: paJcadhanuHzatAni, idaM cotkarSataH pramANa saptamapRthivImadhikRtya vedi|tavyaM, pani pRzivi tUtkarSataH pramANaM sAhaNiTIkAto bhAvanIyaM, tatra savistaramuktatvAt , uttaravekurvikI jaghanyato'GgalasoyabhAgo na vasAhayeyabhAgaH, tathAprayanAbhAvAt, utkarSato dhanu:sahasamiti, idamapyutkarSaparimANa saptamagarakapRthivImadhikRtya veditavyaM, pratipathivi tu saGgrahaNiTIkAtaH paribhAvanIyaM, saMhananadvAre 'tesiNaM bhaMte!' ityAdi prazrasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! paNNAM saMhananAnAmanyatamenApi saMhananena teSAM zarIrANyasaMhananAni, sUtre puMstvanirdeza: prAkRtatvAt, kasmAdasaMhananAni ? iti ced ata Aha-nevaTThI' ityAdi, naiva teSAM zarIrANAmasthIni, naiva zirA-dhamaninADyo, nApi snAyUni-zeSazirA:, asthinicayAlakaM ca saMhananamato'| radhyAdyabhAvAdasaMhananAni zarIrANi, iyamatra bhAvanA-iha tattvavRttyA saMhananamasthinicayAmaka, yattu prAgekendriyANAM sevArtasaMhananamabhyadhAyi tadaudArikazarIrasambandhamAtramapekSyaupacArikaM, devA api yadanyatra prajJApanAdau vasaMhananina ucyante te'pi gauNavRttyA, tathAhi-iha yAdRzI manuSyaloke cakravAdeviziSTabarSabhanArAcasaMhananina: sakalazeSamanuSyajanAsAdhAraNA zakti: "dosolA battIsA savvabaleNaM tu saMkalaniSaddha"mityAdikA, tato'dhikatarA devAnAM parvatotpAdanAdiviSayA zaktiH zrUyate na ca zarIraparikleza iti te'pi vajasaMDnanina iva vajhasaMhananina uktA na puna: paramArthataste saMhananinaH, tato nArakANAmasthyabhAvAtsaMhananAbhAvaH, etena yo'pariNatamaga Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsidvAntasAro vAvadUkaH siddhAntabAhulyamAlana: chyApayannevaM pralalApa---"sutte sattiviseso saMghayaNamiha'TTinicayo"tti, iti so'pAkIrNo draSTavyaH, sAkSAdatraiva sUtre asthi nicayAsakamya saMhananasyAbhidhAnAt, asthyabhAve saMhananapratiSedhAiiti / aparasvAha-nairayikANAmadhyabhAve kathaM zarIrabandhopapattiH?, naiSa doSaH, tathAvidhapudgalaskandhavat zarIrabandhopapatteH, ata evAha--'je poggalA aNihA' ityAdi, ye pudalA: 'aniSTAH' manasa icchAmavikAntAH, tatra kicitkamanIyamapi keSAzcidaniSTaM bhavati sata Aha-na kAntA: akAntA-akamanIyAH, atyantAzubhavarNopatasvAt , ata eva na priyA:, darzanApAtakAle'pi na priyabuddhimAsanyutpAdayansIti bhAva:, 'azubhAH' azubharasagandhasparzAsakatvAt , 'amanojJAH' na mana:pravAdahetado, vipAkato. duHkhajanakalAt , amanaApA:- jAtucidapi mojyatayA jantUno manAsyApnuvantIti bhAvaH, te teSAM 'saDyAtakhena' tathArUpazarIraparigatibhAdena pariNamanti / saMsthAnadvAre teSAM 5 zarIrANi bhavadhAraNIyAni uttaravairvikANi ca huNDasaMsthAnAni vakaJyAni, tathAhi-bhavadhAraNIyAni teSAM zarIrANi bhavasvabhAvata eva nirmUlaviluptapakSotpATitasakalaprIvAdiromapakSizarIrakavadativIbhatsahuNThasaMsthAnopetAni, yAnyapyuttaravaikriyANi tAni yadyapi zumAmi vayaM vikurvidhyAma ityabhisandhinA vikRrvitumArabhante tathA'pi tAni teSAmatsantAzubhatathAvidhanAmakoyato'tIvAzubhatarANyupajAyante iti vAnyapi huNDasaMsthAnAni / kaSAyadvAraM samjhAdvAraM ca prAgvat, lezyAdvAre AcAstisro lezyAH, tatrAthayoyoH pRthinyoH / kApovaLezyA, tRtIyasyAM pRthivyAM keSucicarakAvAseSu kApotalezyA zeSeSu nIlalezyA, catuyA nIlalezyA, pacamyAM kedhucikArakAvAseSu nIlamezyA, zeSeSu kRSNalezyA, SaSTayAM kRSNaLezyA, saptamyAM paramakRSNalezyA, ukta vyAkhyAprajJaptau-"kAU ya dosu vaha 1 kApotI ca dvayostutIyasyo mizrA nIlA catubhyo / paJcamyA mizrA kRSNA nataH paramakRSNA // 1 // * CALATASARAY Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAeN mIsiyA nIliyA cautthIe paMcamiyAe / mIsA kaNchA tatso paramakaNhA // 1 // " indriyadvAre paca indriyANi sparzanarasanamrANacakSuH zrotralakSaNAni / samudghAtadvAre catvAraH samudghAtAH - vedanAsamudghAtaH kapAyasamudghAto baiMkiyasamudghAto mAraNAntikasamududhAvA | sabjidvAre saJjJino'sacinazca tatra ye garbhavyutkrAntikebhya utpannAle sannina iti vyapadizyante, ye tu saMmUrcchana jebhyaste'saJjJinaH, te ca ratraprabhAyAmevotpadyante na parataH, anAzayAzubhakriyAyA dAruNAyA apyanantaravipAkinyA etAvanmAtraphalatvAt, ata evAhuvRddhA: - "assannI khalu paDhamaM doghaM va sirIsavA taiya pkkhii| sIhA jaMti cautthi uragA puNa paMcamiM puDhaviM / / 1 / / chaTThi ya isthivAo macchA mayA ca sA / eso paramovAo boddhavvo narayapuDhavIsu // 2 // " vedadvAre napuMsaka vedA: / paryAptidvAre patha paryAptayaH pathyAparyAptayaH / dRSTidvAre trividhaddaSTayo'pi tadyathA - midhyAdRSTayaH samyagdRSTayaH samyagmidhyASTaSTayazva darzanadvAre zrINi darzanAni tadyathA-cakSurdarzanamacakSurdarzanamavadhidarzanaM ca / jJAnadvAre jJAnino'pi ajJAnino'pi tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninaH, tadyathA - AbhinibodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazca ye'trAjJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca, eSa cAtra bhAvArtha:-ye nArakA asaJjJinaste'paryAprAvasthAyAM dvyajJAninaH paryAptAvasthAyAM tu tryajJAninaH sanistUbhayyAmapyavasthAyAM yajJAninaH, asambhyio sutpadyamAnAstathAbodhamAnyAdaparyAptAvasthAyAM nAvyaktamapyavadhimA nuvantIti / yogopayogAhAradvArANi pratI - tAni / upapAto yathA vyutkrAntipade prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, paryAptapacendriyatiryagmanuSyebhyo 'saGkhyAtavarSAyukavarjebhyo vaktavyo 1 asaMzinaH khalu prathamAM dvitIyAM ca sarIsRpAstRtIyAM pakSiNaH / siMhA yAnti caturthI uragAH punaH paJcamIM pRthvIm // 1 // SaSThIM ca zriyaH matsyA manuSyAtha saptamI pRthvIm / eSa parama utpAdo thoddhavyo narakapRthvISu // 2 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na zeSebhya iti bhAvaH / sthitirjaghanyato daza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi / samudvAtamadhikRtya maraNacintA prAgvat / udvarttanAcintA yathA vyutkrAntipade prajJApanAyAM kRtA tathA vaktavyA, anantaramuddhRtya sabjJipazcendriyatiryacyanuSyeSvayAttavarSAyuSkavarjiteSvAgacchantIti bhAva:, ata eva gatyAgatidvAre vyAgatikA dvigatikAH, 'patA' pratyekazarIriNo'sayAH prajJaptAH, he zramaNa ! he AyuSman !, upasaMhAramAha - 'settaM neraiyA' // uktA nairayikAH, samprati tiryakUpaJcendriyAnAha-- se kiM taM paMceMdriyatirikkhajogiyA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA - saMmucchimapaMceMdriyatiriktrajoNiyA ya ganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyA ya // ( sU0 33 ) atha ke te pazvendriyatiryagyonikA ?, sUrirAha-paJcendriyatiryagyonikA dvividhAH prajJatAH tayathA-saMmUchinapacendriya tiryagyonikA garbhavyutkrAntikapacendriyatiryagyonikAca, tatra saMmUrcchanaM saMmU-garbhopapAtavyatirekeNaiva yaH prANinAmutpAdastena nirvRttA: saMmUrhimA:, 'bhAvAdima' iti imapratyayaH, te ca te pazyendriyatiryagyonikAca saMmUcchimapacendriya tiryagyonikAH, garbhe vyutkrAntiH - utpatiryeSAM yadivA garbhAd-garbhavazAd vyutkrAntiH - niSkramaNaM yeSAM te garbhavyutkrAntikAH, te ca te paJcendriyatiryagyonikAceti vizeSasamAsaH, cazabdau svagatAnekabhedasUcakau // se kiM taM samucchimapaMceMdipatiriksvajoNiyA 1, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - jaladharA thalaparA khayarA // ( sU0 34 ) / se kiM taM jalayarA 1, 2 paMcavidhA paNNattA, taMjahA-macchagA kacchabhA magarA gAhA sumArA / se kiM taM macchA ?, evaM jahA paNNavaNAe jAva je yAvaNNe tapagArA, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattA ya apajattA ya / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA! tao sarIrayA paNNattA, taMjahA-orAlie tethae kammae, sarIrogAhaNA jahaNNaNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM chevaTThasaMghayaNI huMDasaMThitA, cattAri kasAyA, saNNAovi 4, lesAo 5, iMdiyA paMca, samugghAtA tiNNi No saNNI asaNNI, NapuMsakavedA, paLattIo apanattIo ya paMca, do diDio, do dasaNA, do nANA do zamAlA, duvidhe joge, bunice ughaoge, AhAro chadisiM, uvayAto tiriyamaNussahiMto no devahito no neraiehito, tiriehito asaMkhejavAsAuvajesu, akammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhejavAsAuavajjesu maNussesu, ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM pubvakoDI, mAraNaMtiyasamugdhAteNaM duvihAvi marati, aNaMtaraM unvadvittA kahiM 1, neraiesuvi tirikkhajoNiesuvi maNussesuvi devesuvi, neraiesa rayaNappahAe, sesesu paDisedho, tiriesu sabbesu uvavajaMti saMkhenavAsAuesuvi asaMkhejvavAsAuesuvi cauppaesu pakkhIsuvi maNussesu sabvesu kammabhUmIsu no akammabhUmIesu aMtaradIvaesuvisaMkhijavAsAuesudhi asaMkhijavAsAuesuvi devesu jAva vANamaMtarA, caugaiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejjA paNNattA / se taM jalayarasamucchimapaMcediyatirikkhA // (sU0 35) atha ke se saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikA: 1, sUrirAha-saMmUchimapazcendriyatiryagyonikAnividhAH prajJaptAH, tadyathA-jalacarAH Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthalacarA: khacarA:, taba jale carantIti jalacarAH, evaM sthalacarA khacarA api bhaavniiyaaH|| atha ke te jalacarA:, surirAha-jalacarAH paJcavidhAH ajJaptAH, tadyathA-matsyAH kacchapA makarA pAhA: zizumArA:, 'evaM bheo bhANiyo jahA paNNavaNAe jAva sulumArA egAgArA pamattA' iti, 'evam uktena prakAreNa matsyAdInAM bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa ca tAbad yAvat 'sisumArA' egAgArA itipadaM, sa caivama-"se kiM taM macchA!, macchA aNegavihA paNNatA, taMjahA-sahamachA khavallamacchA jugamAchA bhibhiyamacchA heliyamacchA maMjariyAmacchA rohiyamacchA halIsAgArA mogarAvaDA vaDagarA timItimi gilAmacchA taMdulamacchA kaNikamacchA silesiyAmacchA bhaNamacchA paDAgA paDAgAipaDAgA, je yAvaNNe tahapagArA, se taM macchA se kiM taM kacchabhA?, kacchamA dubihA paNNatA, taMjahA-advikacchamA ya maMsalakanchamA ya, se taM kacchabhA / se kiM taM gAhA!, gAhA paMcavihA paNNatA, taMjahA-dilI veDhagA | mudgA pulagA sImAgArA, settaM gAhA 1 se kiM taM magarA1, magarA duvihA paNNattA, taMjahA-soMDamagarA ya mahamagarA ya, setaM mgraa| se kiM taM susumArA?, 2 egAgArA paNNacA, settaM susumArA" iti, ete matsyAdibhedA lokato'jagantavyAH, 'je yAvaNge tahappagArA' iti, ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' uktaprakArA matsyAdirUpAH, te sarve jalacarasaMmUchimapaJcendriyatiyaMgyonikA draSTavyAH / te samAsato' ityAdi paryApsAparyAptasUtraM sugama, zarIrAdidvArakadambakamapi caTurindriyavadbhAvanIyaM, navaramavagAhanAdvAre jaghanyato'vagAhanA aGgulAsa yeyabhAgamAtrA, utkarSato yojanasahasram / indriyadvAre paJcendriyANi / saJcidvAre no sajJino'sajJinaH, saMmUchimatayA smnsklaayo| gAt / upapAto yathA vyutkrAntipade tathA vaktavyaH, tiryagmanuSyebhyo'saGkhyAtavarSAyuSkavaryebhyo vAcya iti bhAva: / sthitirjaghanyato' varmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI / cyavanadvAre'nantaramuvRttya catasRSvapi gatighUtpadante, tatra narakeSu ratnaprabhAyAmeva, tiryakSu narveSveva, manu Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyeSu karmabhUmijepu, deveSu vyantaragananAsiSu, upandelasamyAukAmAvA, ata eva gatyAganidvAre caturgatikA ghyAgatikAH, 'pa-|| rItA' pratyekazarIriNo'soyAH prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajo-||| paNiyA' / uktAH saMmUchimajalacarapaJcendriyatiryagyonikAH, samprati saMmUchimasthalacarapaJcendriyaviryagyonikapratipAdanArthamAha se kiM taM thalayarasamucchimapaMceMdriyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-cauppayathalayarasamucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA parisappasaMmu0 // se kiM taM thalayaracauppayasamucchima01, 2 caubvihA paNNattA, taMjahA-egakhurA dukhurA gaMDIpayA saNaphayA jAva je yAyaNNe tahappakArA te samAsato duvihA papaNattA, saMjahA-pajattA ya apajattA ya, tao sarIgA ogAhaNA jahapaNeNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukoseNaM gAuyapuluttaM ThitI jahaNaNaM aMtomuhUttaM ukkoseNaM caurAsItivAsasahassAI, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejA paNNattA, settaM ghlyrcupdsNmu0|se kiM taM thalayaraparisappasamucchimA?,2 duvihA paNNattA, taMjahA uragaparisappasaMmucchimA bhuyagaparisappasaMmucchimA / se kiM taM uragaparisappasaMmucchimA?, 2 cavihA paNNattA, taMjahA-ahI ayagarA AsAliyA mahoragA / saM kiMta ahI?, ahI davihA paNNattA, taMjahA-davcIkarA mauliNo ya / se kitaM davcIkarA, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA--AsIvisA jAva se taM dadhIkarA / se kiM taM mau Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- - - - liNo?, 2 aNegavihA paNNattA, saMjahA-digvA goNasA jAva se taM maliNo, sesaM ahii| se kiM taM ayamarA, 2 egAgArA paNNattA, se taM ayagarA / se kiM taM AsAliyA?, 2 jahA paNNavaNAe, se taM aasaaliyaa| se kiM taM mahoragA?, 2 jahA paNNavaNAe, setaM mahoragA / je yAvaNe tahappagArA te samAsato duvihA paNNattA,taMjahA-pajjattA ya apajattA ya taM ceva, Navari sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulassa'saMkheja ukkoseNaM joyaNapurataM, ThiI jahannaNaM aMtomuTuttaM ukkoseNaM tevaNaM yAsasahassAI, sesaM jahA jalayarANaM, jAva caugatiyA duAganiyA parittA asaMkhejA, setaM urgprisppaa||se kiM taM bhuyagaparisappasamucchimathalayarA 1, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-gohA NaulA jAva je yAvanne tahappakArA te samAsato cihA papaNattA, - jahA-pajattA ya apalattA ya, sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulAsaMkhenaM ukkoseNaM ghaNupuhatta, ThitI ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAiMsesaM jahA jalaparANaM jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhenA paNNattA, se taM bhuyaparisappasamucchimA, se taM thalayarA ||se kiM taM khahayarA 1, 2 ghauvivahA paNNattA, taMjahA-cammapakkhI lomapakSI samuggapakkhI vitatapakkhI / se kiM taM cammapakkhI 1,2aNegavidhA paNNattA, taMjahA-bangulI jAva je yAvanne tahappagArA, se taM cmmpkkhii| se kiM taM lomapakkhI 1, 2 aNegavihA paNNatA, taMjahA-DhaMkA kaMkA je yAvane tahappakArA, se - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM lomapakkhI / se kiM taM samupavI, 2 emAmArA patA jahA paNNavaNAeM, evaM vitatapakkhI jAya je yAvanne tahamyagArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA - pakhantA ya apajattA ya, NANattaM sarIrogAhaNA jaha0 aMgu0 asaM0 ukoseNaM dhaNupuhutaM ThitI ukkoseNaM bAvasariM vAsasahassAI, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA huAgatiyA parittA asaMkhejA paNNattA, setaM khayarasaMmucchimatirikkhajoNiyA, setaM saMmucchimapadiyatirikkhajoNiyA // ( sU0 36 ) atha ke te saMmUmisthalacarapazvendriyatiryagyonikAH ?, sUrirAha-sthalacarapacendriyatiryagyonikA dvividhAH prazaptAH, tadyathA-catuSpadasthalacarasaMmUrhichamapadhcendriya tiryagyonikAzca parisarpasthalacarasaMmUrcchima pazcendriyatiryagyonikAzca tatra catvAri padAni yeSAM te catuSpadAHazvAdayaH te ca te sthalacarapa vendriyatiryagyonikAJcatuSpadasthalacarasaMmUchimapazvendriyatiryagyonikAH, urasA bhujAbhyAM vA parisarpantIti parisarpAH - ahinakulAdayastataH pUrvavatsamAsaH, dhazabdau khasvagatAnekabhedasUcakau, tadevAnekavidhatvaM krameNa pratipipAdayiSurAha - atha ke te catuSpadasthalacara saMmUrcchimapaJcendriyatiryagyonikAH 1, sUrirAha-catuSpadasthalacarasaMmUcchimapacendriyatiryagyonikAzcaturvidhAH prazaptAH, tadyathA - 'jahA paNNavaNAe' iti, yathA prajJApanAyAM prajJApanAkhye prathame pade bhedAstathA vaktavyA yAvat 'te samAsato duvidyA paNNattA' ityAdi, te caivam -- "egakhurA dukhurA gaMDIpayA saNaSphayA se kiM taM egakhurA ?, egakhurA aNegavihA paNNattA, vaMjahA - assA assatarA ghoDA gaddabhA gorakhurA kaMdalagA sirikaMdalagA AvattA je thAvaNNe tahatpagArA, settaM pagakhurA / se kiM taM dukhurA ?, dukhurA aNegavidyA paNNattA, jahA udyA goNA gavayA mahisA saMvarA varAdA ajA echgA rurU sarabhA camarI phuraMgA goka Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNamAI, settaM dukhurA | se kiM taM gaMDIpayA ?, gaMDIpayA aNegavihA paNattA, taMjahAthI hatdhipUyaNA makuNahatthI vaggA gaMDA, je yAvaNNe tahappagArA, secaM gNddiipthaa| se kiM taM saNaphayA!, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-sIhA vagghA dIbiyA acchA taracchA parassarA sIyAlA muNagA koketiyA sasagA cittagA cittalagA, je yAvaNNe tahappakArA // " iti, tatra pratipadabhekaH khuro yeSAM te ekakhurA:-azvAdayaH, pratipAdaM dvau khurau-zaphau yeSAM te dvikhurA-uSTrAdayaH, tathA ca teSAmekaikasmin pAde dvau dvau zaphI zvete, gaNDIva padaM yeSAM te gaNDIpadAH-hastyAdayaH, sanakhAni-dIrghanakhaparikalitAni padAni yeSAM te sanakhapadA:-dhAdayaH, prAkRtatvAca 'saNaphayA' iti sUtre nirdeza:, azvAdayasvetadrevAH kecidaviprasiddharakhAskhayamanye ca lokato beditavyAH, navaraM sanakhapadAdhikAre dvIpakA:-citrakA *acchA:-kakSA: parAsarA:-sarabhAH kokantikA-lomaThikAH cicA cittalagA AraNyajIvavizeSAH, zeSAstu siMhavyAghrataramazRgAlazuna kakolazunazazakAH pratItAH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM zarIrAdidvArakalApasUtraM ca jalacaravadbhAvanIya, navaramavagAhanAdvAre jaghanyato'vagAhanA aGgulAsaGkhyayabhAgapramANA utkRSTA gavyUtapRthakvaM sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarSatazcaturazIti varSasahasrANi, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha-'sesa cuppythlyrsmucchimpNciNdiytirikkhjonniyaa'|| atha ke te parisarpasthalacarasaMmUchimapazcendriyaviryagyonikAH!, 2dvividhA: prajJaptAH, tadyathA-evaM bhedo bhANiyanyo iti, 'evam uktena prakAreNa yathA prajJApanAyAM tathA bhedo vaktavyo yAvat 'pajasA ya apajjatA ya sa caivama-taMjahA-uraparisappathalayarasamucchimapazcendiyatirikkhajoNiyA ya muyaparisappathalayarasamucchimapazcidiyatirikkhajoNiyA / " sugama, navaram urasA parisarpantItyuraHparisI:-sapAdayaH, [bhujAbhyAM parisapentIti bhujaparisa-nakulAdayaH, zeSapadasamAsaH prAgvat, "se kiM taM uraparisappathalayarasamucchimapazcidiyaviri-| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhajoNiyA, uraparisappathalayarasamucchimapazcidiyatirikkhajoNiyA caubvihA pannattA, taMjahA-ahI ayagarA AsAliyA mahoragA / se kiM taM ahI ?, aho duvihA paNNatA, taMjahA-dancokarA ya majAleNo ya / se ki taM davvIkarA !, dabbIkarA annegvihaa| pannattA, taMjahA-AsIvisA diTThIvisA uggavisA bhogavisA tayAvisA lAlAvisA nissAsavisA kaNhasappA seyasappA kAkodarAdubbhapupphA kolAhA selesiMdA, je yAvaNNe tahappagArA, secaM ahI / se kiM taM ayagarA?, ayagarA egAgArA pannattA, setaM ayagarA / se kiM taM AsAliyA ?, kahiNaM bhaMte ! AsAligA saMmucchaha ?, goyamA ! aMto maNussakhece aDDAijesu dIvesu nivvApAraNaM | pannarasasu kammabhUmIsu, vAghAyaM paDuzca paMcasu mahAvidehesu ghazavahikhaMdhAbAresu baladevakhaMdhAvAresu vAsudevakhaMdhAvAresu maMbaliyakhaMghAvArasu mahAmaNDaliyakhaMghAvAresu gAmanivesesu nagaranivesesu kheDanivesesu kabbaDa0 maDaMbanivesesu doNamuddanivesesu paTTaNanivesesu Agara-| |nivesesu Asamanivesesu rAyahANinivesesu, eesi NaM ceva viNAsesu, ettha NaM AsAliyA saMmucchaG, jahaneNaM aMgulassa asaMkhejar3a-| bhAgamittAe ogAhaNAe, ekoseNaM bArasa joyaNAI. tANarUvaM ca NaM vikkhaMbhavAhalleNaM bhUmi dAlittA saMmucchaDU, asaNNI miccha[vihI annANI aMtomuhuttaddhAuyA ceva kAlaM karei, settaM aasaaliyaa| se kitaM mahoragA 1, mahoragA aNegavihA paNNatA, taMjahAatthegaiyA aMgalaMpi aMgalapahattiyAvi visthipi vihatviSahattiyAvi rayaNipi rayaNipudattiyAvi kuJcipi kucchipuhatiyAdi| ghaNuhapi dhaNupuhatiyAvi gAuyapi gAuyapuhattiyAvi joyaNapi joyaNapattiyAvi joyaNasayaMpi joyaNasayapuhattiyAdhi, te NaM thale jAyA jale'vi carati thale'vi caraMti, te Natdhi ihaM bAhiraesu dIvasamuddesu havaMti, je yAvaNNe tahappagArA, setaM mhorgaa|" iti / asya viSamapadavyAkhyA-"vIkarA ya mauliNo ya' iti, dIva dI-phaNA tatkaraNazIlA dIkarAH, mukulaM-phaNAvirahayogyAra % Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CERITAMARRIA zarIrAvayava vizeSAkRtiH sA vidyate yeSAM te mukulina:-sphaTAkaraNazakti vikalA ityarthaH, atrApi pazabdo svagatAnekabhedasUcako sIvisA' ityAdi, Asyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AsIviSAH, urpha ca-"AsI dAdA tamgayavisA''sIvisA muNeyavyA" iti, dRSTau viyaM yeSAM te dRSTiviSA:, ugraM viSaM yeSAM te upaviSAH, bhogaH-zarIraM tatra sarvatra viSa yeSAM te bhogaviSAH, tvaci viSa yeSAM se khagviSAH, prAkRtalAca 'tayAvisA' itipATaH, lAlA-mukhAt zrAvastatra viSaM yeSAM te lAlAviSAH, nizvAse viSa peSAM te | nizvAsaviSAH kRSNasAdayo jAtibhedA lokata: pratyetavyAH! kiM taM bhAmAligA sAdi, zratha kA sA AsAligA?, evaM ziSyeNa prabhe kRte sati sUtrakRd yadevAsAlikApratipAdaka gautamaprabhagavanirvacanarUpaM sUtramasti vadevAgamabahumAnataH paThati-kahi bhaMte | ityAdi, ka Namiti vAkyAlaGkAre bhavanta ! paramakalyANayogin ! AsAligA saMmUrchati, eSA hi garbhajA na bhavati kintu saMmUchimaiva sata ukta saMmUrchati, bhagavAnAha-gautama ! antaH-madhye manuSyakSetrasya na bahiH, esAvatA manuSyakSetrAvahirasyA utpAdo na bhavatIti ! pratipAditaM, tatrApi manuSyakSetre sarvatra na bhavati kintu arddhatRtIyeSu dvIpeSu, arddha tRtIyaM yeSAM te' tRtIyAH, akyavena vigrahaH samudAya: samAsArthaH teSu, etAvasA lavaNasamudre kAlasamudre yA na bhavatItyAveditaM, 'nirvyAghAtena' vyAghAtasyAbhAvo niyAghAta sena, yadi paJcasu bharateSu paJcaskhairAvateSu suSamasuSanAdirUpo'tiduruSamAdirUpazca kAlo vyAvAtahetutvAd vyAghAto na bhavati sadA paJcadazamuja karmabhUmiSu saMmUrchati, vyAghAtaM pratItya, kimuktaM bhavati ?-yadi paJcasu bharateSu pazcakhairAvateSu yathoktarUpo vyAghAto bhavati tataH paJcasu mahAvideheSu saMmUrcchati, etAvatA triMzatyapyakarmabhUmiSu nopajAyata iti pratipAditaM, paJcadazasu karmabhUmiSu paJcasu mahAvideheSu sarvatra na saMmUrcchati kintu cakravartiskandhAvAreSu baladevaskandhAvAreSu vAsudevaskandhAvAreSu mANDalika:-sAmAntharAjAlpalikA, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmANDalikaH sa evAnekadezAdhipatistatskandhAbAreSu, grAmanivezeSu ityAdi, prasati cukhyAdIna guNAniti yadivA gamya: zAsanasiddhAnAmaSTAdazAnAM karANAmiti prAmaH, nigamaH-prabhUtataravaNigvargAvAsaH, pAMsupAkAranibaddhaM kheTa, kSulaprAkAraveSTitaM karbaTam , arddhatRtIyagavyUtAntarghAmarahitaM mahamba 'paNa'tti paTTanaM pattanaM vA, ubhayatrApi prAkRtatvena nirdezasya samAnatvAt , tatra yannaubhireva gamyaM tatpaTTanaM yatpunaH zakadaioTakainoMbhirvA gamyaM tatpattanaM yathA bharukaccham, uktaM ca pittanaM zakadairgamyaM, ghoTakainaubhireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, par3anaM tatpracakSate // 1 // " droNamukhaM-prAyeNa jalanirgamapravezam , Akaro-hiraNyAkarAdiH AzramaH-tApasAvasatho. palakSita AzrayaH, saMbAdho-yAtrAsamAgataprabhUtajananivezaH, rAjadhAnI-rAjAviSThAnaM nagaram, 'eesi Na mityAdi, eteSAM cakravartiskandhAcArAdInAmeva vinAzeSUpasthiteSu 'estha gIti eteSu cakrartiskandhAvArAdiSu sthAneSvAsAlikA saMmUrchati, sA ca jaghanyato'kulAsayabhAgamAtrayA'vagAhanayA samuttiSThatIti yogaH, etaccotpAdaprathamasamaye veditavyam , utkarSato dvAdaza yojanAni-dvAdazayojanapramANayA'vagAhanayA 'tadanurUpaM dvAdazayojanapramANadeyAnurUpaM 'vikvaMbhabAhAlleNaM ti viSkambhazva bAhalyaM ca viSkammabAhyaM, sa| mAhAro dvandvaH, tena, viSkambho-vistAro bAhatyaM ca sthUlatA, bhUmi dAlittA meM vidArya samuttiSThati, cakravartiskandhAbArAdInAmadhastAd bhUmerantarutpadyata iti bhAvaH, sA cAsaJjinI-amanaskA saMmUcchimalAt , mithyAdRSTiH sAsAdanasamyaktvasyApi tasyA asambhavAt , ata evAjJAninI, antarmuhUrtAddhAyureva kAlaM karoti / atthegajhyA aMgulaMpI'tyAdi, astIti nipAto'tra bahuvacanAmidhAyI, tato'yamartha:-santyekakAH kecana mahoragA yelamapi zarIrAvagAhanayA bhavanti, ihAGgalamucchyAGgAlamavasAtavyaM, zarIrapramANasya dhinsamAnatvAt , santyekakA yelapRthakvikA api-pRthaktvaM viprabhRtirAnavabhya iti paribhASA aGgalapRthakavaM zarIrAvagAhanamAname Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmastItyAlapRthaktvikAH, 'ato'nekakharAdi' tIkapratyayaH, evaM zeSasUtrAgyapi bhAvanIyAni, navaraM dvAdazAGkalapramANA vitastiH, dvi-| vitastipramANA ranihastaH, kukSihisamAnA, dhanurhastacatuSTayapramANaM, gabyUtaM dvidhanuHsahasrapramANaM, catvAri gabyUtAni yojanam , etacApi vitastyAdikamucchyAGgulApekSayA pratipattavyaM, 'te NamityAdi, 'te' anantaroditasvarUpA mahoragA: sthalacaravizeSatvAt sthale jAyante svale ca jAtAH santo jale'pi sthala iva caranti sthale'pi caranti, tathAsvAbhAvyAt, yadyevaM te kasmAdiha na dRzyante / ityAzaGkAyAmAha-'te natthi iha' ityAdi, 'te' yathoditasvarUpA mahoragA: 'iha' mAnuSakSetre 'nasthiti na santi, kintu bAyeSu dvIpasamudreSu bhavanti, samudreSvapi ca parvatadevanagaryAdiSu sthaleSutpadyante na jaleSu, tata iha na dRzyante / 'je yAvagNe tahappagArA' iti, ye'pi dhAnye tathAprakArA akuladazakAdizarIrAvagAimAnAste'pi mahoragA jJAtavyAH, upasaMhAramAha-'settaM mahoragA, 'je yAvaNNe 8 tahappagArA' iti, ye'pi cAnye tathAprakArAH uktarUpAhyAdirUpAste sarve'pi ura:parisarpasthalacarasamUcchimapaJcendriyatiryagyonikA draSTavyAH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtra zarIrAdidvArakadambakaM ca jalacaravadbhAvanIyaM, navaramavagAhanA jaghanyato'halAsayeyabhAgapramANA utkarSato yojanapRthaktvaM, sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarSatanipazcAzadvarSasahasrANi, zeSaM tathaiva // bhujapa-5 risarpapratipAdanArthamAha-'se ki tamityAdi, atha ke te bhujaparisarpasaMmUchimasthalacarapaJcendriyatiryagyonikAH ?, sUrirAi-bhujaparisarpasaMmUchimasthalacarapaJcendriyatiryagyonikA anekavidhAH prajJaptAH, 'taha ceva bheo bhANiyabyo' iti, yathA prajJApanAyAM tayaiva bhedo vaktavyaH, sa caivam-"taMjahA-gohA naulA saraDA sammA saraMDA sArA khArA gharoliyA vissaMbharA maMsA maMgusA payalAyA chIravirAliyA jAhA cauppAiyA" ete dezavizeSato veditavyAH, 'jeyAvaNe tahappagArA' ye'pi cAnye 'vathAprakArA:' uktaprakArA godhA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 %% * disvarUpAste sarve bhujaparisA avasAtavyAH, 'te samAsato' ityAdi sUtrakadambakaM prAgvadbhAvanIyaM, navaramavagAhanA jaghanyato'GgalAsa-1 yeyabhAgamANA utkaH pa vatvaM, litirjadhanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dvAcatvAriMzadvarSasahasrANi, zeSaM jalacaravadraSTavyam , upa|saMhAramAha--'setta'mityAdi sugamam / / khavarapratipAdanArthamAha-atha ke te saMmUcchimakhacarapaJcendriyatiryagyonikAH ?, rAiha-saMmUchimakhacarapaJcendriyatirthagyonikAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-'bhedo jahA paNNavaNAe' iti, bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa caivam-cammapakkhI lomapakkhI samuggapakkhI vittpkkhii| se kiM taM cammapatrI!, 2 aNegavihA paNNatA, taMjahA-bagulI jaloyA aDilA bhAraMDapakkhI jIvaMjIvA samuhavAyasA kaNNasiyA pakSivirAlI, je thAvaNNe tahappagArA, se taM cammapakkhI / se kiM taM lomapakkhI?, lomapakkhI aNegavihA paNNacA, taMjahAndavA kaMkA kuralA vAyasA cakavAgA iMsA kalahaMsA poyahaMsA rAyahiMsA aDA seDIvaDA velAgayA koMcA sArasA mesarA mayUrA seyavagA gaharA poMDarIyA kAmA kAmeyagA vaMjulAgA tittirA vaTTagA lA vagA kapoyA kapiMjalA pArevayA ciGagA bIsA kukuDA sugA varahigA mayaNasalAgA kokilA saNDAvaraNagamAdI, se ttaM lomapakkhI / se ki taM samuggapakkhI ?, samuggapakkhI egAgArA paNattA, te NaM nasthi ihaM, bAhiraesu dIvasamuddesu havaMti, se taM samumagapakkhI / se kiM taM vitatapakSI ?, vitatapasvI emAgArA paNNattA, te NaM navi iha, bAhiraesu dIvasamuddesu bhavaMti, se caM tatapakkhI" iti pAThasiddhaM navaraM 'cammapakkhI' ityAdi, carmarUpI pakSI carmapI to vidyate yeSAM te carmapakSiNaH, lomAsako pakSI lomapakSI to vidyate yeSAM te lomapakSiNaH, tathA gacchatAmapi samudbhavasthitau pakSI samudrakapakSI tanta: samudkapakSiNaH, vitatau-nityamanAkucitau pakSI vitatapakSau tadvanto vitatapakSiNa: 'te samAsato' ityAdi sUtrakadambakaM jalacaravadrAvanIya, navaramavagAhanA utka Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I to dhanuH pRthaktvaM sthitirutkarSato dvAsaptativarSasahakhANi tathA vA kadhikAre 'mAnasthiyoryathAkramaM sahaNigAthe" joyaNasahassagAuyaputta tatto ya joyaNapuhattaM / dopi dhaNupRhattaM saMmucchrimabiyagapakkhINaM // 1 // saMmuruddha puJjakoDI caparAsI bhave | sahassAI / tevaNNA bAyAlA dhAvantarimetra pakkhINaM // 2 // vyAkhyA - saMmUcchimAnAM jalacarANAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasraM, catupadAnAM gavyUtapRthaktvam, uraH parisarpANAM yojanapRthaktvaM / 'dohaM tu ityAdi, dvayAnAM saMmUrcidyamabhujagapakSiNAM-saMmUcchimabhujagaparisarpapakSirUpANAM pratyekaM dhanuH prathattavaM, tathA saMmUcchrimAnAM jalacarANAmutkRSTA sthitiH pUrvakoTI catuSpadAnAM caturazItirvarSasahasrANi, ura: parisarpANAM tripazvAzadvarSasahasrANi bhujaparisarpANAM dvAcatvAriMzadvarSasahasrANi pakSiNAM dvAsaptativarSasahasrANi upasaMhAramAha-- 'settaM saMmucchimatra haya ra pazcidiyatirikkhajoNiyA ' // uktAH saMmUhimapacendriyatiryagyonayaH samprati garbhavyutkrAntikAn paJcendriyatiryagyonikA nAha-- se kiM taM ganbhavatiya paMceMdriyatirikkhajoNiyA 1, 2 tithiSTA paNNattA, taMjahA - jalayarA thalaparA khayarA // (sU0 37 ) 'se kiM tamityAdi, atha ke te garbhavyutkrAntipazcendriyatiryagyonikA : ?, sUrirAha-garbhanyutkrAntikapazcendriyatiryagyonikA strividhA: prazaptAH, tayathA - jalacarAH sthalacarAH khacarAzca / tatra jalacarapratipAdanArthamAha se kiM taM jalayarA, jalayarA paMcavidhA paNNattA, saMjahA--macchA kacchabhA magarA gAhA suMsumArA, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvesiM bhedo bhANitavyo taheva jahA paNNavaNAe, jAva je yAvapaNe tahappakArA te samAsato duvihA paNNatA, taMjahA-paJjasA ya apanattA ya, tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA papaNattA?, goyamA! cattAri sarIragA pannatA, taMjahA-orAlie vecie teyae kammae, sarIrogAhaNA jahaneNa aMgulassa asaMkheja0 ukkoseNaM joyaNasahassaM chavihasaMghayaNI paNNattA, taMjahA -vairosabhanArAyasaMghayaNI usabhanArAyasaMghayaNI nArAyasaMghayaNI addhanArAyasaMghayaNI kIliyAsaMghayaNI sevasaMghayaNI, chavihA saMThitA paNNattA, taMjahA-samacauraMsasaMThitA garagodhaparimaMDala. sAti. khuna vAmaNa huMDa0, kasAyA savve sapaNAo4 lesAo 6 paMca iMdiyA paMca samugyAtA AdillA sapaNI no asaNNI tividhavedA chappajattIo chaapajasIo diTThI tividhAvi siNNi dasaNA NANIvi aNNANIvi je pANI te atgatiyA duNANI atyaMgatiyA tinnANI, je dunnANI te niyamA AbhiNivohiyaNANI ya sutaNANI ya, je tinnANI ne niyamA AbhiNiyohiyaNANI suta. ohiNANI, evaM apaNANIvi, joge tivihe uvaoge davidhe AhAro chadisi uyavAto neraiehiM jAva ahe sattamA tirikkhajoNiesu savvesu asaMkhejavAsAuyavajesu maNussesu akammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhejjavAsAuyavajesu devesu jAva sahassAro, ThitI jahapaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puccakoDI, duvidhAvi maraMti, aNaMtaraM unnahitA neraiesu jAva ahe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacyA tirikvajoNiemta maNussesa madhesu devesu jAva sahassAro, caugatiyA cauAgatiyA parittA asaMkhejJA paNNattA, se taM jalayarA // (sU0 38) 'bhedo bhANiyanyo tahetra jahA paNNavaNAe' iti bhedastayaiva matsyAdInAM vaktavyo yathA prajApanAyAM, sa va prAgevopadarzitaH, 'te ||5 ras samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM pAThasiddhaM, zarIrAdidvArakadambakasUtraM saMmUchimajalacaravadbhAvanIya, navaramatra zarIradvAre pakhAri za-|| rIrANi vaktavyAni, garbhaJyutkrAntikAnAM teSAM vaikriyasyApi sambhavAt , avagAhanAdvAre utkarSato'vagAhanA yojanasahanam / saMhananacintAyAM SaDapi saMhananAni, tatsvarUpapratipAdakaM cedaM nAthAdvayam-"vajarisahanArAyaM par3hamaM bIyaM ca risahanArAyaM / nArAyamaddhanArAya kIliyA taha ya chekTuM // 1 // risaho ya hoi paTTo vajaM puga kIliyA muNeyavvA / ubhayo makAubaMdho nArAyaM taM biyANAhi // 2 // " saMsthAnacintAyAM paDapi saMsthAnAni, tAnyamUni-samacaturasaM nyagrodhaparimaNDalaM sAdi vAmanaM kujaM huNDamiti, tatra samA:-sAmudrikazAsroktapramANAvisaMvAdinyazcatamro'kSaya:-caturdigvibhAgophlakSitAH zarIrAvayavA yatra tatsamacaturasraM, samAsAnto'tpratyayaH, ata|| evaitadanyatra tulyamiti vyavayite, tathA nyagrodhavaparimaNDalaM yasya, yathA nyagrodha upari saMpUrNapramANo'vastu hInaH tathA yatsaMsthAna nAbherupari saMpUrNamadhastu na tathA tanyagrodhaparimaNDalam, upari vistArabahalamiti bhAvaH, tathA''dirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate, tataH saha AdinA-nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena varcata iti sAdi, utsedhabahulamiti bhAvaH, iha yadyapi, 1 SarSabhanArA prathama dvitIyaM ca RSabhanArAcam / nArAcamarthanArAca kIlikA tathA ca sevArtam // 1 // RSabhazca bhavati paraH vanaM punaH kIlikA sAtavyA / ubhayatto markaTabanyo nArAcaM tat vijAnIhi // 2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FARNAGAR sarva zarIramAdinA saha varcate tathA'pi sAdikhavizeSaNAnyathA'nupapattyA viziSTa evaM pramANalakSaNopapanna Adiriha labhyate, tata uktam-utsedhabahulamiti, idamuktaM bhavati-yatsaMsthAnaM nAbheradhaH pramANopapannamupari ca hInaM tatsAdIti, apare tu sAcIti paThanti, tatra sAcIti pravacanavedinaH zAlmalItarumAcakSate, taptaH sAcIva yatsaMsthAnaM, yathA zAlmalItaroH skandhakANDamatipuSTamupari ca na tadanurUpA mahAvizAlatA tadvadasyApi saMsthAnasyAdhobhAgaH paripUrNo bhavati uparitanabhAgastu neti, tathA yatra ziromIvaM hastapAdAdikaM ca yadhoktapramANalakSaNopetaM uraudarAdi ca maNDalaM tatkujaM saMsthAna, yatra punarudarAdi pramANalakSaNopetaM hastapAdAdikaM ca hInaM tadvAmana, yatra sarve'pyavayavAH pramANalakSaNaparibhraSTAstat huNDam , uktazca- samacauraMse nagamohamaMDale sAi khuja vAmaNae / iMDevi ya saMThANe jIvANaM chammuNeyabbA // 1 // tulaM visthADabahulaM uslehabahuM ca maDahakohaM ca / heTillakAyamaDahaM samvatthAsaMThiyaM huMDa / / 2 // " lezyAdvAre paDapi lezyAH, zudhalezyAyA api sambhavAt , samudghAtAH paJca, vaikriyasamudghAtasyApi sambhavAn , saJjidvAre samjhino no a. sabjinaH, vedadvAre trividhavedA api, strIpuruSayodayorapyamIyAM bhAvAt , paryAptidvAre paJca paryAptayo, bhASAmana:paryApsyorekatvena vivakSaNAt , aparyApticintAyAM pazcAparyAptayaH, dRSTidvAre trividhadRSTayo'pi, tadyathA-mithyAdRSTayaH samyagdRSTayaH samyagmidhyAdRSTayazva, darzanadvAre trividhadarzanA api, avadhidarzanasyApi keSAzcidbhAvAt , jJAnadvAre trijJAnimo'pi, avadhijJAnasyApi keSAzcidbhAvAt , a. jJAnacintAyAmazAnino'pi, vibhaGgasyApi keSAzcitsambhavAt , avadhivibhADo ca samyagmithyASTribhedena pratipattavyo, uktazca-"sa 1 samacaturastraM nyagrodhaparimaNDalaM sAdi kuna vAmanam / huNDamapi ca saMsthAnaM jIvAnAM SaD mAtavyAni // 5 // tulyaM bahubistAraM utsedhabahulaM ca maDamakoSThaM ca / aSasanakAyamaDamaM sarvatrAsaMsthita huNDam // 2 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myagdRSTerjJAnaM midhyAdRSTerviparyAsaH" iti, upapAtadvAre upadAto nairayikebhyaH saptapRthvIbhAvibhyo'ni, tiryagyonikebhyo'nyasaGkhyAtavarSAyuSkavarjebhyaH sarvebhyo'pi manuSyebhyo'karmabhUmijAntaradvIpajAsa yAtavarSAyuSka varja karmabhUmibhyo devebhyo'pi yAvatsahasrArAt, parataH pratiSedhaH sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, cyavanadvAre'nantaramuddhRtya sahasrArAtpare ye devAstAn varjayilA zeSeSu sarveSvapi jIvasthAneSu gacchanti, ata eva gatyAgatidvAre caturAgatikAzcaturgatikAH, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'sayeyAH prazaptAH, he zramaNa ! he AyuSman !, upasaMhAramAha - 'settaM jalayarA gavbhavatiyapasiMdiyatirikkhajoNiyA ' // samprati sthalacarapratipAdanArthamAha- se kiM taM thalayarA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjA - caupadA ya parisappA ya se kiM taM cappayA ?, 2 vighA paNNattA, tajahA - pagakkhurA so ceca bhedo jAva je yAvanne tahaSyakArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA - palattA ya apajattA ya, cattAri sarIrA ogAhaNA jahaNa aMgulassa asaMkhejja0 ukkoseNaM cha gAuyAI, ThitI ukkoseNaM tinni paliomAiM navaraM uSvahitA neraiesa utthapudaviM gacchati, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA caDaAgatiyA parittA asaMkhijA paNNattA se taM cauppayA se kiM taM parisappA 1, 2 dubihA paNNattA, taMjahA - uraparisappA ya bhuyagaparisappA ya, se kiM taM uraparisappA 1, 2 taheba AsAliyavajjo bhedo bhANiyantro, (tiNi) sarIrA, ogAhaNA japaNeNaM aMgulassa asaMkhe ukkoseNaM joyaNasahassaM, ThitI jahanneNaM O Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtomuThuttaM ukoseNaM puvakoDI uvvahitA neraiesu jAya paMcamaM puDhadi tAva gacchati, tirikkhamagussesu savvesu, devesu jAva sahassArA, sesaM jahA jalaparANaM jAva caugatiyA cauAgaDyA parittA asaMkhejA se taM urprisppaa|se kiM saM bhuyagaparisappA?, 2 bhedo taheva, cattArisarIragA ogAhaNA jahanneNaM aMgulAsaMkhe0 ukkoseNaM gAuyapuhusaM ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM pubvakoDI, sesesu ThANesu jahA uraparisappA, NavaraM docaM puDhaviM gacchaMti, se taM bhuyaparisappA paNNatA, se taM thalayarA // (sU0 31)le visyamA, racanavidA paNNatA, taMjahA-cammapakkhI taheva bhedo, ogAhaNA jahanneNaM aMgulassa asaMkhe0 ukkoseNaM dhaNuputtaM, ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaMukoseNaM paliovamassa asaMkhejatibhAgo, sesaM jahA jalayarANa, navaraM jAva tacaM puDhadhi gacchaMti jAva se taM khahayaraganbhavatiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyA, se taM tirikkhajoNiyA // (sU040) / sthalacaragarbhavyutkrAntikAnAM bhedopadarzaka sUtraM yathA saMmUcchimasthalagharANAM, navaramatrAsAlikA na vaktavyA, sA hi saMmUrcilamaiva na garbhavyutkrAntikA, tathA mahoragasUtre "joyaNasayaMpi joyaNasayapuhuttiyAvi joyaNasahassapi" ityetadadhikaM vaktavyaM, zarIrAdidvArakadamyakasUtraM tu sarvatrApi garbhavyutkrAntikajalacarANAmiva, navaramavagAhanAsthityudvartanAsu nAnAvaM, tatra catuSpadAnAmutkRSTA'vagAhanA par3a gabyUtAni, sthitirutkarSatastrINi pasyopamAni, udvartanA caturthapRthivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, eteSu sarveSvapi jIvasthAneSvanantaramuvRttyotpadhante, ura:parisaNAmutkRSTAvagAhanA yojanasahana, sthitirutkarpataH pUrvakoTI, udvartanA pazcamapRthivyA Arabhya yAvatsaha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - sAraH, atrAntare sarveSu jIvasthAneSvanantaramudruttyotpadyante | bhajaparisaNAmutA'vagAhanA gavyUtapRthakatvaM sitirutkarSata: pUrvakoTI, udvartanAcintAyAM dvitIyapRthivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, atrAntare sarveSu jIvasthAneSutpAdaH // sacaragarbhavyutkrAntikapacendriyamedo yathA saMmUchimakhacarANAM, zarIrAdidvArakalApacintanaM garbhavyutkrAntikajalacaravat , navaramavagAhanAsthityudvartanAsu nAnAtvaM, tatrotkarSa-18 to'vagAhanA dhanuSpRthakvaM, jaghanyataH sarvatrApyanulAsayeyabhAgapramANA, sthitirapi jaghanyata: sarvatrApyantarmuhUrtamutkarSato'tra palyopamAsaGkhyayabhAgaH, udvartanA tRtIyapRdhivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, atrAntare sarveSu jIvasthAneSUtpAdaH, kacitpustakAntare'vagAinAsthityoyathAkrama samhaNigAthe-"joyaNasahassa chammAuyAi tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapudatta bhuyage dhAyaguhutaM ca pakkhIsu // 1 // gambhami puvakoDI tinni ya paliovamAI paramAuM / urabhuyA pucakoDI paliyaasaMkhejabhAgo ya // 2 // " anayoAkhyA-vyaskrAntikAnAmeva jalacarANAmutkRSThAvagAhanA yojanasahasraM, catuSpadAnAM SaD ganyUtAni, ura:parisapaNAM yojanasahana, bhujaparisarpANAM gavyUtapRthaktvaM, pakSiNAM dhanuSpRthaktvaM / tathA garbhavyutkrAntikAnAmeva jalacarANAmutkRSTA sthitiH pUrvakoTI, catupadAnAM trINi palyopamAni, uragANAM bhujagAnAM ca pUrvakoTI, pakSiNA palyopamAsayeyabhAga iti // utpAdavidhistu narakeSvasmAdAthAdvayAdavaseyaH- assaNI khalu paDhamaM do ca sarIsavA tazya pakkhI / sIhA jaMti cautthi uragA puNa paMcami puDhaviM // 1||chtttti ca irithayAu manchA maNuyA |ya sattami puDharvi / eso paramuvavAo boddhavyo narayapuDhacIsu / / 2 / / " uktAH paJcendriyatiryadhaH, samprati manuSyapratipAdanArthamAi| 1 asaMkSinaH khalu prathamA dvitIyAM ca sarIsRpAstuvIyAM pakSiNaH / siMhA yAnti caturthI muragAH punaH paJcamI pRthvIm // 1 / pachI ca triyaH marasyA manuSyAzca * saptamI pRthvI yAvat / eSa parama utpAto bodavyo nArakapRthvISu // 3 // *** Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM maNussA?, 2 duyihA paNNattA, taMjahA-samucchimamaNussA ya ganbhavatiyamaNussA y|| kahi NaM bhaMte! samucchimamaNussA saMbhucchaMti?, goyamA! aMto maNussakhette jAva kareMti / tesiNaM bhNte| jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! tinni sarIragA pannattA, saMjahA-orAlie seyae kammae, setaM saMmucchimamaNussA / se kiM taM ganbhavatiyamaNussA, 2 tithihA paNNattA, taMjahA-kammabhUmayA akammabhUmagA aMtaradIvajA, evaM mANussabhedo bhANiyabvo jahA paNNavaNAe tahA NirabasesaM bhANiyabvaM jAva chaumatthA ya kevalI ya, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA -pajattA ya apajattA ya / tesi gaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIrA pa01, goyamA! paMca sarIrayA, taMjahA-orAlie jAva kammae / sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulaasaMkheja0 ukkoseNaM tiNNi gAuyAI chacceva saMghayaNA chassaMTANA / te NaM bhaMte! jIvA kiM kohakasAI jAca lobhakasAI akasAI, goyamA!sabvevi / te NaM bhaMte ! jIvA kiM AhArasannovauttA lobhasannovauttA nosannovauttA. goyamA! savvevi / te NaM bhNte| jIvA kiM kaNhalasA ya jAva alasA, savvevi / sohaMdiyovauttA jAva noiMdiyovauttAvi, sabbe samugghAtA, taMjahA-veyaNAsamugghAte jAva kevalisamugyAe, sannIvi nosannI asannIvi, itthiyAvi jAva avedAvi, paMca pajattI, tivihAvi diTThI, cattAri dasaNA, gANIvi aNNANIvi, je NANI te atthegatiyA duNANI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOM atthegatiyA tiNANI atthegaiyA cauNANI atthegatiyA egaNANI, je duNNANI te niyamA A. bhiNiyohiyaNANI sutaNAra, je dizASIne sAniliyohiyagANI sutaNANI ohiNANI ya, ahavA AbhiNiyohiyaNANI suyanANI maNapajavaNANI ya, je cauNANI te NiyamA AbhiNiyohiyaNANI suta. ohi maNapajavaNANI ya, je egaNANI te niyamA kevalanANI, evaM anANIvi duannANI tiaNNANI, maNajogIvi vaikAyajogIvi ajogIvi, duvihauyaoge, AhAro chadisiM, uvavAto neraiehiM ahe sattamavalbehiM tirikkhajoNiehito, uvavAo asaMkhejavAsAuyavajehiM maNuehiM akammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhejavAsAuyava hiM, devehiM savvehiM, ThitI jahanne] atomuhataMukoseNaM tiSiNa paliovamA, davidhAvi marati, ujvahitA naraiyAdisu jAva aNuttarovavAiesu, atthegatiyA sijhaMti jAva aMtaM kreNti| te NaM bhaMte! jIvA katigatiyA kaiAgaiyA paNNattA?, goyamA! paMcagatiyA cauAgatiyA parittA saMkhijA paNNatA, settaM maNussA // (sU0 41) atha ke te manuSyAH?, sUrirAha-manuSyA dvividhAH prasaptA:, tadyathA-saMmUchimamanuSyAzca garmavyutkrAntikamanuSyAzca, cazabdI khagatAnekabhedasUcakau / tatra saMmUcchimamanuSyapratipAdanArthamAha-'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! saMmUchimamanuSyA: saMmUrcchanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'aMto maNussakhese jAva kareMti' iti, atra yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pAThaH-"aMto massote paNayAlI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sAe joyaNasayasahassesu aDAijesu dIvasamudasu pannarasasu kammabhUmIsu tIsAe akammabhUmIsu chappaNNAe aMtaradIvesuda gambhavatiyamaNussANaM ceva ucAresu vA pAsavaNesu kA khelesu vA siMghANaesu vA vaMtesu vA pittesu vA soNiesu vA palA mukkesu vA sucapoggalaparisADesu vA kagayajIvakalevaresu vA thIpurisasaMjogesu vA nagaraniddhamaNesu vA sabvesu ceva asu-15 MdANesu, ettha gaM samucchimamaNussA saMmugchaMti aMgularasa asaMkhejahabhAgamettAe ogAhaNAe asabhI micchAdihI savvAhi pajattIhiM apajjattagA aMtomuhuttAuyA caiva kAlaM kareMti " etacca nigasiddham // samprati zarIrAdidvArapratipAdanArthamAha-'tesi | bhaMte! zarIrANi trINi audArikataijasaphArmaNAni, avagAhanA jaghanyata utkarSatazcAGgalAsayabhAgapramANA, saMhananasaMsthAnakaSAyalezyAdvArANi yathA dvIndriyANAM, indriyadvAre paJcendriyANi, samjidvAraSedvAre api dvIndriyavat , paryAptidvAre paryAptayaH paJca, dRSTidarzanazAnayogopayogadvArANi (yathA) pRthivIkAyikAnAM, AhAro yathA dvIndriyANAM, upapAto nairayikadevatejovAyvasanayAtavarSAyuSkavarjebhyaH, sthivirjaghanyata utkarSato'pyantarmuhUrttapramANA, navaraM jaghanyapadAdutkRSTamadhikaM veditavyaM, mAraNAntikasamudghAtena samavahatA api niyante a-18 samavahatAzca, anantaramutya nairayikadevAsayavarSAyuSkavarjeSu zeSeSu sthAneputpadAnte, ata eva gatyAgatidvAre vyAgatikA dvigatikAstiryagmanuSyagatyapekSayA, 'parItAH' pratyekazarIriNo'soyAH prajJatA:, he zramaNa ! he AyuSmam !, upasaMhAramAha-'setaM smucchimmnnussaa'|| ukA: saMmUchimamanuSyAH, adhunA garbhavyutkrAntikamanuSyAnAha-atha ke te garbhavyutkrAntikamanuSyAH ?, sUrirAha-garbhavyutkA|ntikamanuSyAkhi vidhAH prajJaptAH, tadyathA-karmabhUmakA akarmabhUmakA antaradvIpajAH, tatra karma-kRSivANijyAdi mobhAnuSThAnaM vA karmapradhAnA bhUmiryeSI te karmabhUmAH ArSatvAtsamAsAnto'pratyayaH, karmabhUmA eva karmabhUmakAH, evamakarmA-yathoktakarmavikalA bhUmiryeSAM tes-12 A % Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - BHARASHTRA karmabhUmAsta evAkarmabhUmakAH, antarazabdo madhyavAcI, antare-lavaNasamudrasya madhye dvIpA antaradvIpAstadgatA antaradvIpagAH, 'evaM mANussabheyo bhANiyanvo jahA paNNavaNAe' iti, evam' uktena prakAreNa manuSyabhedo bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM, sa cAtibahuprandha iti tasa eva paribhAvanIyaH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM pAThasiddhaM, zarIrAdidvArakalApacintAyo zarIradvAre paJca zarIrANi, tadyathA-audArika vaikriyamAhArakaM tejasaM kArmaNaM ca, manuSyeNu gabhArasambhavAta bhadANAdanAdane japanyatohagAhanA akulAsAyeyabhAgamAtrA utkarSatatINi gavyUtAni, saMhananadvAre SaDapi saMhananAni, saMsthAnadvAre SaDapi saMsthAnAni, kaSAyadvAre krodhakadhAyiNo'pi 8 mAnakaSAmiNo'pi mAyAkapAyiNo'pi lobhakaSAyiNo'pi akaSAyiNo'pi, vItarAgamanuSyANAmakaSAyitvAt , saJjJAdvAre AhArasa. jJopayuktA bhayasajhopayuktA maithunasajhopayuktA lobhasaJopayuktAH, nosaMjJopayuktAzca nizcayato vItarAgananuSyAH, vyavahArataH sarva eva cAritriNo, lokottaracittalAbhAttasya samjhAdazakenApi viprayuktatvAt , uktazca-nirvANasAdhakaM sarva, jJeyaM lokottarAzrayam / samjhA lokAzrayA sarvAH, bhavAkurajalaM param // 1 // " lezyAdvAre kRSNalezyA nIlaleiyA: kApotalezyAstejolezyA: pAlezyAH zuSThalezyA alezyAzca, tatrAlezyA: paramazuknudhyAyino'yogikevalinaH / indripadvAre zrotrendriyopayuktA yAvatparzanendriyopayuktA noindriyopayu4.ktAca, tatra noindriyopayuktA: kevalinaH, samudyAtadvAre saptApi samudghAtAH, manuSyeSu sarvabhAvasambhavAt , samudghAtasamAhikA cemA gAthA-"yaNakasAyamaraNatie ya veucie ya AhAre / kevaliyasamugyAe satta samugdhA ime bhaNiyA // 1 // " sajhidvAre samjhino'pi nosajhinoasamjhino'pi, tatra nosajJinoasajJinaH kevalinaH / vedavAre strIvedA api puruSavedA api napuMsakadedA 1vedanaH kaSAyaH mAraNAntikaca vaikayikazcA hArakaH / kaivalikaH samudghAtaH sapta samudghAtA ime bhaNitAH // 1 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * **** * api avedA:-sUkSmasamparAyAdayaH, payoptidvAre pazca paryAptayaH pazcApayAlayaH, bhASAmanaHparyAsyorekavena vivakSaNAta, dRSTidvAre trivighadRSTayaH, tadyathA-kecinmithyAdRSTayaH kecitsamyagdRSTayaH kecitsamyagmithyAdRSTayaH, darzanadvAre caturvidhadarzanAH, tadyathA-cakSurdarzanA acakSurdarzanA avadhidarzanA: kevaladarzanA:, zAnadvAre jJAnino'jJAninazca, tatra mithyAdRSTayo'jAninaH samyagdRSTayo jJAninaH, 'nANADi |paMca tiSNi aNNANANi bhayaNAte' iti, jJAnAni paJca matijJAnAdIni, ajJAnAni trINi matyajJAnAdIni, tAni bhajanayA vaktavyAni, sA ca bhajanA evam kecihijJAninaH kecitrijJAninaH keciccatu ninaH kecidekajJAninaH, tatra ye dvizAninaste niyamAdAbhinicodhikajJAninaH zrutajJAninazca, ye trijJAninaste matijJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazva, athavA''bhiniyodhikajJAninaH zrutajJAnino mana:paryavazAninazca, avadhijJAnamantareNApi manaHparyavajJAnasya sambhavAt , siddhaprAbhRtAdau tathA'nekazo'bhidhAnAt , ye caturzAninaste AbhinikhodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyavajJAninazca, ye ekajAninaste kevalajJAninaH, kevalajJAnasadbhAve zepajJAnApa|gamAt , naTuMmi u chAumathie nANe" iti vacanAt , nanu kevalajJAnaprAdurbhAve kathaM zeSajJAnApagama: ?, yAvatA yAni zeSANi matyA dIni jJAnAni svasthAvaraNakSayopazamena jAyante tato nirmulasvasvAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaveyudhAritrapariNAmavat , uktazca-"A-14 5 varaNasavigame jAI vijaMti maisuyAINi / AvaraNasamvavigame kaha tAI na hoti jIvassa! / / 1 / " ucyate, iha yathA jAtyasya marakatAdimaNermalopadigdhasya yAvannAdyApi samUlamalApagamatAvad yathA yathA dezato malavilayastathA tathA dezato'bhivyaktirupajAyate, nasA ca kacitkadAcitkazcidbhavatItyanekaprakArA, tathA''mano'pi sakalakAlakalAkalApAvalambinikhilapadArthasArthaparicchedakaraNakapAra naTe tu chAnasthita jhAne. 2 AvaraNadezavigabhe yadi tAni bhavanti matizrutAdIni / sarvAvaraNavigame kathaM tAni na bhavanti jIvasya // 1 // ** Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArthikasvarUpasyApyAvaraNamalapaTalatirohitasya yAvannAdyApi nikhilakarmamalApagamastAbad yathA yathA dezataH karmamalocchedastathA tathA tasya vijJaptirajambhate, sA ca kacitkadAcitkaJcidanekaprakArA, uktaJca-"malaviddhamaNeyakiryathA'nekaprakArataH / karmaviddhAtmavizaptistathA'nekaprakArataH // 1" sA cAnekaprakAratA matizrutAdibhedenAvaseyA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagamasambhave samastAspaSTadezavyaktivyavacchedena parimaTarUpakAbhivyaktihapajAyate tadAtmano'pi jJAnadarzanacAritraprabhAvato ni:zeSAvaraNaprahANAvazeSadezajJAnavyavacchedenaikarUpA'tiparisphuTA sarvavastuparyAyaprapaJcasAkSAtkAriNI vijJaptirullasati, uktaJca-"yathA jAtyasya ranasya, niHzeSamalahAnitaH / sphuTakarUpA'bhivyaktivijJaptistadvadAlanaH // 1 // " iti, yejJAninate yajJAninanyajJAnino vA, tatra ye vyajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAninaH, ye tryajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhajJAninazca / yogadAre manoyogino vAgyoginaH kAyayogino'yoginazca, tatrAyoginaH zailezImavasthA pratipannAH, upayogadvAramAhAradvAraM ca dvIndriyavat , upapAta eteSvadhaHsaptamanarakAdivajebhyaH, uktazca---"sattamamahineraiyA teU vAU arthataruvvaTTA / navi pAve mANussaM taheva'saMkhAuyA sabve // 1 // " iti, sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarpatastrINi palyopamAni, samupAtamadhikRtya maraNacintAyAM samavahatA api mriyante asamavahatA api, cyavanadvAre'nantaramudrA sarveSu nairayikeSu sarveSu ca tiryagyoniSu sarveSu manuSyeSu sarveSu deveSvanuttaropapAtikaparyavasAneSu gacchanti, 'asthegaiyA sijhati jAva aMtaM kareMti iti, astIti nipAto'tra bahuvacanArthaH, santyekakA ye niSThitArthAH bhavanti yAvarakaraNAt "bu. jjhaMti mucaMti parinivvAyaMti sambadukkhANamaMtaM kareMnI"ti draSTavyaM, tatrANimAyaizvaryAtyA tathAvidhamanuSyakRtyApekSyA niSThitArthA iti, a 1 saptamamahInairayikAH tejaskAyikA vAyukAyikA anantarodattAH / naiva prApnuvanti mAnuSyaM tathaivAsaMkhyeyabaSIyuSkAH sarve // 1 // ALSA925A4 % Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AR % sarvavido'pi kaizcitsiddhA iSyante tato mA bhUtteSu saMpratyaya iti tadapohAyAha--'budhyanta' nirAvaraNatvAtkevalAvodhana samastaM vastujAtam , ete cAsiddhA api bhavasthakevalina evaMbhUtA vartante tatra mA bhUdeteSveva pratItirityAha-'mucyante' puNyApuNyarUpeNa kRcchreNa kamaiNA, ete'pi cAparinirvRttA eva parairiSyante-'muktipade prAptA api tIrthanikAradarzanAdihAgacchantIti vacanAt, tato mA bhUttadgocarA mandamatInAM dhIrityAha-parinirvAnti' vidhyAtasamastakamahutavahaparamANavo bhavantIti, kimuktaM bhavati ?-sarvaduHkhAnAM zArIramAnasa bhedAnAmanta-vinAzaM kurvanti, ata eva gatyAgatidvAre caturAgatikAH paJcagatikA:, siddhagatAvapi gamanAt, 'parIttAH' pratyekazarIpariNaH 'saGkhyeyAH' saspeyakoTIpramANatvAt prAptAH, he zramaNa! he AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM maNussA' // adhunA devAnAha se kiM taM devA?, devA caravivahA paNNattA, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA bemaanniyaa| se kiM taM bhavaNavAsI ?, 2 vasavidhA paNNatA, taMjahA asurA jAva thaNiyA, se taM bhavaNavAsI / se kiM taM vANamaMtarA?, 2 devabhedo sabvo bhANiyavyo jAya te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattA ya apajasA.ya, tao sarIraMgA-veuvie teyae kammae / ogAhaNA duvidhAbhavadhAraNijA ya uttaraveubviyA ya, tattha paMjA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejabhAgaM ukkoseNaM satta rayaNIo, uttaraveubviyA jahanneNaM aMgulasaMkhejati. ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, sarIragA chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI vaTThI va chirA va pahArU neva saMghayaNamasthi, je poggalA iTTA kaMtA jAva te tesiM saMghAyattAe pariNamaMti, kiMsaMThitA?, goyamA! duvihA pa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNanA, gaMjA -- bhavadhAraNijA ya uttaraveubviyA ya, tattha NaM je te bhavadhAraNijA se pAM samacauraMsasaMThiyA paNNattA, tattha NaM je te uttaraveucciyA te NaM nANAsaMThANasaMThiyA paNNattA, catAri kasAyA cattAri saNNA cha lessAo paMca iMdiyA paMca samugdhAtA sannIvi asannIvi itthavedAvi purisavedAvi no napuMsagavedA, pajjasI apabattIo paMca, diTThI tinni tiSNi vaMruNA, ANIca aNNANIva, je nANI te niyamA tiSNANI aNNANI bhayaNAe, dubihe ubaoge tivihe joge AhAro NiyamA chadisiM, osannakAraNaM paDuca vaNNato hAliddasukillAI jAva A hAramAhAreMti, ubavAto tiriyamaNussesu, vitI jahazeNaM dasa vAsasahassAiM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamA duvidhAci maraMti, uccahitA no neraiesa gacchati tiriyamaNusse jahAsaMbhavaM, no devesu gaccheti, dugatiyA duAgatiyA paritA asaMkhejjA paNNattA, se taM devA, se naM paMceM diyA, setaM orAlA tasA pANA // ( sU0 42 ) atha ke te devA: ?, sUrirAha devAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA bhavannavAsino vyantarA jyotiSkA vaimAnikAca, 'evaM bhedo bhANiyavvo jahA pacavaNAe' iti, 'evam uktena prakAreNa bhedo bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM sa caivam" se kiM taM bhavaNavAsI 1, bhavaNavAsI dasavihA pattA " ityAdirUpastata eva savyAkhyAna: paribhAvanIyaH, 'te samAsato duvihA paNNattA-pajjattagA va Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apajjattagAya' eSAmaparyAptalamutpattikAla eva draSTavyaM na laparyAtinAmakarmodayataH, uktazca nArayadevA tiriyamaNuyagabbhajA je asNkhvaasaauu| ee u apajattA uvavAe ceva boddhavvA // 1 // " iti, zarIrAdidvAracintAyAM zarIradvAre trINi zarIrANi vaikriyaM taijasaM kArmaNaM ca, avagAhanA bhavadhAraNIyA jayanyato'jalAsayayabhAgamAtrA utkarSata: saptahasta pramANA, uttaravaikriyA jaghanyato'nulasaGkhyeyabhAgapramANA utkarSato yojanazatasahasra, saMhananadvAre SaNNAM saMhananAnAmanyatamenApi saMhananenAsaMhananinaH, kutaH1 ityAi-nevaTThI' ityAdi, yato naiva tepAM devAnAM zarIrezvasthIni naiva zirA nApi snAyUni saMhananaM cAsthiniyAmakamato'dhyAdInAmabhAvAtsaMhananA-4 bhAvaH, kintu 'je poggalA' ityAdi, ye pudralA iSTA:-manasa icchAmApannAH, tatra kizcidakAntamapi keSAzcidiSTaM bhavati tata Aha'kAntAH' kamanIyAH zubhavarNopetatvAt , yAvatkaraNAt 'piyA maNunA maNAmA' iti draSTavyaM, tatra yata eva kAntA ata eva priyAH-sadaivAlani priyabuddhimutpAdayanti, sathA zubhAH' zubharasagandhapazIlakalA manomA' vipAke'pi sukhajanakatayA manaHprahAdahetutvAt 'manApAH' sadaiva bhojyatayA jantUnAM manAMsi Apravanti, itthambhUtAH pudalAsteSAM zarIrasasAtAya pariNamanti / saMsthAnadvAre bhavadhAraNIyA tanuH sarveSAmapi samacaturasrasaMsthAnA uttaravaikriyA nAnAsaMsthAnasaMsthitA, tasyA icchAvazata: prAdurbhAvAt , kaSAyAzcatvAraH, sabjAzcatasro, lezyAH SaDa, indriyANi paJca, samudghAtAH paJca, vedanAkaSAyamAraNAntikakriyataijasasamudghAtasambhavAt / sajidvAre sabjino'pi asajhino'pi, te ca nairayikavadbhAvanIyAH, vedadvAre strIvedA api puruSavedA api no napuMsakavedAH, paryAptidvAraM dRSTikAraM darzanadvAraM ca nairayikavat / zAnadvAre jJAnino'pi ajJAnino'pi ceti vikalpo'sabjimadhyaH, tatra ye jJAninaste niyamAnijhA 1nArakA devAH tiryAmujA garbhanyukAntA ye'sayeyavarSAyuSakAH / ete tu aparyAptA upapAta eva boddhavyAH // 1 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ninaH, tadyathA-AminibodhikajhAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazva, tatra ye'zAninakhe sanyekakA ye pajJAninaH santyekakA ye yazAjinaH, tatra ye vyajJAninaste nimamA sayajJAnika tathAni, nyazAliga niyamAnmatyajJAninaH zrutAzAnino vibhaGgajJAninazca, ayaM ca yajJAninavajJAnino veti vikalpaH asajJimabhyAi ye utpadyante jJAna prati draSTavyaH, sa ca nairayikavadbhAvanIyaH / upayogAhAradvArANi nairapikavat , upapAtaH samjhyasamjhipaJcendriyatiryaggarbhajamanuSyebhyo na zeSebhyaH / sthitighamyato daza varSasahasrANi utkapaitanayariMzatsAgaropamANi, samudghAtamadhikRtya maraNacintAyAM samavahatA api niyante'samavahatA api / cyavanadvAre'nantaramuvRtya pRthivyambuvanaspattikAyikagarbhavyutkrAntikasakhyAtavarSAyuSkatiryapazcendriyamanuSyadhu gacchanti na zeSajIvasthAneSu, ata eva gatyAgatidvAre nyAgatikA dvigatikAH, tiryagmanuSyagatyapezyA, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'saloyA: prajJAptAH he zramaNa: he AyuSman !, upasaMhAramAha-sattaM devA,' sarvopasaMhAramAha-'setaM paMceMdiyA, settaM orAlA tasA pANA' sugamam / / samprati sthAvarabhAvastha prasabhAvasya ca bhavasthitikAlamAnapratipAdanArthamAha dhAvarassaNaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNasA? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhurA ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI ThitI paNNattA / / tasassa NaMbhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI eNNatA ? goyamA! jahaNNerNa aMtomuhuttaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA thAvare NaM bhaMte! thAvarattikAlato kevaciraM hoti ?, jahanneNaM aMtomuhuttaM ujhoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussapiNio (avasappiNIo) kAlato khettato aNaMtA loyA asaMkhejA puggalapariyA, te NaM puggalapariyahA AvalipAe asaM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khejatibhAgo // tase Na bhaMte ! tasasi kAlato kevaciraM hoti ?, jahameNaM aMtomuttaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIo (avasappiNIo) kAlatokhettato asaMkhejjA logA / / thAvarassa NaM bhaMte! kevatikAlaM aMtaraM hoti?, jahA tssNcitttthnnaae|| tasassa NaM bhaMte ! kevatikAlaM aMtaraM hoti ?, aMtomuhuttaM ukkoseNaM vaNassatikAle // eesi NaM bhaMte ! tasANaM thAvarANa ya katare katarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA tasA thAvarA arNataguNA, setaM duvidhA saMsArasamA jINa pAnA !! viparivattI samattA (sU043) jaghanyato'ntarmuhartamutkarpato dvAviMzativarSasahasrANi, etacca pRthivIkAyamadhikRtyAvasAtavyam, anyasya sthAvarakAyasyotkarSata evAvatyA bhavasthiterabhAvAt / / trasakAyasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, etazca devanArakApekSayA draSTavyam , anyasya trasakAyasyotkarpata etAvatpramANAyA bhavasthiterasambhavAt // sampratyetayoreva kAyasthitikAlamAnamAha-sthAvare 'Nam' iti vAkyAlakAre 'sthAvara iti' sthAvara ityanena rUpeNa sthAvaratveneti bhAvaH, kAlataH kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama! japanyenAntarmuhUrttamutkarSato'nantaM kAlaM, tamevAnantaM kAlaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-anantA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'nantA lokAH, kimuktaM bhavati!-anantalokeSu yAvanta AkAzapradezAsteSAM pratisamayamekaikApahAreNa yAvatyo'nantA avasarpiNyutsarpiNyo bhavanti tAvatya iti, etAsAmeva pudgalaparAvarttato mAnamAha-asaGkhyeyAH pudgalaparAvartAH, asahyeyeSu pudgalaparAvarteSu kSetrata iti padasAMnidhyAtkSetrapudgalaparA / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *4 %A vatteSu yAvatyaH saMbhavanti anantA utsarpiNyavasarpiNyastAvatya iti bhAvaH, ihAsatapeyamasaGkhyeyabhedAsamataH pudgalaparAvartagatamasalayeyatvaM nirdhArayati-te NamityAdi, te Namiti vAkyAlaGkAre pugalaparAvarttA AvalikAyA asaGkhyeyo bhAgaH, AvalikAyA asaGkhyeyavame bhAge yAvantaH samayAstAvapramANA ityarthaH, etaca vanaspatikAyasthitimaGgIkRtya veditavyaM, na pRthivyambukAyasthitivyapekSayA, tayoH kAyasthitehakarSato'pyasaGkhyeyotsarpiNIpramANatvAt , tathA coktaM prajJApanAyAm-"puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyatti kAlao kebadhira hoi ?, goyamA! jahanneNaM aMtomaharA seNaM asajinaM kArDa jilhA padApiNiavasapiNIo kAlao, khettao asaMkhijA logA, evaM AukAevi" iti, cA tu vanaspatikAyasthitiH sA yathoktapramANA tathoktA "vaNassaikAie NaM bhaMte! bAssaikAyati kAlao kiyacciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussa ppiNIosadipaNIo kAlo, khittao aNaMtA logA asaMkhijjA puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhijayabhAgo" iti / eSo'pi ca vanaspatikAyasthitikAlaH sAMvyavahArikajIvAnadhikRtya procyate, asAMvyavahArikajIvAnAM tu kAyasthitiranAdiravaseyA, tathA coktaM vizeSaNavatyAm--"asthi aNaMtA jIvA jehiM na patto tasAipariNAmo / devi aNatANatA nigoyavAsaM aNuvasaMti // 1 // ' sA'pi tepAmasAMvyavahArikajIvAnAmanAdiH kAyasthiti: keSAdinAdiraparyavasAnA, ye na jAtucidasAMvyavahArikarAzerukRtya sAMvyavahArikarAzau nipatiSyanti, keSA-14 zvidanAdiH saparyavasAnA, ye asAMvyavahArikarAzeruddhatya sAMvyavahArikarAzau nipatiSyanti / atha kimasAMvyavahArikarAzervinirgatya | sAMvyavahArikarAzAvAgacchanti ? yenaivaM prarUpaNA kriyate, ucyate, Agacchanti, kathamavasIyate / iti ceducyte--puurvaacaaryopdeshaat| 1.santvanantA jIvA yarna prAptabAsAdipariNAmaH / ve'pyanantAnantA nigodavAsamanuvasanti // 1 / AAA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA cAha duHSamAndhakAranima prajanapravacanapradIpo bhagavAn jinabhadragaNiH kSamAzramaNo vizeSaNavatyAm -- "sijyaMti jattiyA kira 36 saMvavahArajIvarAsimajhAo / iMti aNAivaNassairAsIo taciyA taMmi // 1 // " iti kRtaM prasaGgena | samprati trasakAyasya kAyasthitimAnamAha - ' tase NaM bhaMte ityAdi, vase'Na' miti pUrvavat 'trasa iti' trasa ityanena paryAyeNa kAlataH 'kiyazvira' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati 1, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSato'saGkhyeyaM kAlam enamevAsatyeyaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati' asaMkhiAo' ityAdi, asaGkhyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'satyA lokA asaGkhyeyeSu lokeSu yAvanta AkAzapradezAsteSAM pratisamayamekaikA pahAre yAvatyo'saGkhyA utsarpivyavasarpiNyo bhavanti tAvatya iti bhAvaH, iyaM caitAvatI kAyasthitirgatitrasaM tejaskAyikaM cAyukAyikaM cAdhikRtyAvaseyA na tu labdhitrasaM, labdhitrasasya kAyasthiterutkarSato'pi katipayacarSAdhikasAgaropamasahasradvayapramANatvAt, tathA coktaM prajJApanAyAm -- "tasakAe NaM bhaMte! tasakAyatti kAlato kiyaciraM hoi ?, goyamA ! jambheNaM aMtomuddattaM ukoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejjavAsamambhaddiyAI" tathA "tekAie NaM bhaMte! tejakAieti kAlato kevazciraM hoti ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuddattaM ukoseNaM asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA logA, evaM vAukAiyAvi" iti // samprati sthAvaratvasyAntaraM vicintayipurAhU - 'thAvarassa NaM bhaMte! aMtara' mityAdi sugamaM navaramasa yA utsarpiNyava sarpiNyaH kAlataH, kSetrato'saGkhyA lokAH, ityetAvatpramANamantaraM tejaskAyikavAyukAyika madhyagamanenAvasAtavyam, anyatra gatAvetAvatpramANasyAntarasyAsambhavAt // 'tasassa NaM bhaMte! aMtara' mityAdi sugamaM navaram 'ukkoseNaM vaNarasaikAlo' iti, utkarSato vanaspatikAlo vaktavyaH, sa cai 1 vidhyanti yAvantaH kileha saMvyavahAra rAzimadhyAt / AyAnti anAdivanaspatirAzeH tAvantastasmin // 1 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vam -" ukkoseNaM anaMtamatAo utsarpiNIosappiNIo kAlao, khettao anaMtA logA, asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM pongalapariyaTTA AvaliyAe asaMto" iti eAgAntaraM vasatikAyamadhyagamanena pratipattavyam, anyatra gatAvetAvato| antarasyAlabhyamAnatvAt // sampratyalpabahutvamAha - eteSAM bhadanta ! jIvAndAM trasAnAM sthAvarANAM ca madhye katare katamebhyo'lpA vA bahavo A katare kanavaistulyA vA?, atra sUtre vibhaktipariNAmena tRtIyA vyAkhyeyA, tathA katare katarebhyo 'lpA bahukAstulyA) vizeSAdhikA vA?, bhagavAnAha - gautama! sarvastokAlasAH, asaGkhyAtatvamAtrapramANatvAt, sthAvarA anantaguNAH, ajaghanyotkRSTAnantAnantasaGkhyA parimANatvAt upasaMhAramAha -- 'setaM duvihA saMsArasamAvannA jIvA' iti // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAjIdAbhigamaTIkAyAM dvividhA pratipattiH samAptaH // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha trividhAkhyA dvitIyA pratipattiH tadevamukkA dvividhA pratipattiH samprati trividhA pratipattirArabhyate, tatra cedamAdisUtram - koI tattha je te evamAhaMsu tividhA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjahA - itthi purisA napuMsakA // ( sU0 44 ) / se kiM taM itthIo ?, 2 tividhAoM paNNattA, saMjA - tiri joNiyAo maNussityIo devitthiio| se kiM taM tirikkhajoNiNitthIo, 2 tiviSAo paNNattA, saMjahA- jalaparIo dhalaparIo, khayarIo se kiM taM jalayarIo 1, 2 paMcavidhAo paNNattAo, saMjahA-- macchIo jAva suMsumArIo se kiM taM dhalaparIo 1, 2 duvidhAo paNNatA, taMjA - cauppadIo ya parisappIo ya / se kiM taM cappadIo ?, 2 caucvidhAo paNNattA, taMjA - egakhurIo jAva saNaphaIo se kiM taM parisappIo ?, 2 dubihA paNNattA, taMjahA-- uraparisappIo ya bhujaparisappIo ya / se kiM taM uragaparisappIo ?, 2 tividhAo paNNattA, jahA - ahIo ahigarIo mahoragAo, settaM uraparisappIo / se kiM taM bhuyaparisapIo ?, 2 aNegavidhAo paNNattA, taMjahA-- seraDIo seraMghIo gohIo NajalIo sevAo Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "." - saNNAo saraDIo seraMdhIo bhAcAo khArAo pavaNNAiyAo cauppaiyAo musiyAo mugusio gharoliyAo govhiyAo, jovhiyAo viracirAliyAo, setaM bhuygprisppiio| se kiM taM khahayarIo?, 2 canidhAo paNNatA, jahA-cammapakkhIo, jAva sesaM khahayarI o, settaM tirikkhjonnio|| se kiM taM maNussio?, 2 tividhAo paNNasA, taMjahA- kammabhUmiyAo akammabhUmiyAo aNtrdiiviyaao| se kiM taM aMtaradIviyAo!, 2 aTThAvIsatividhAo paNNattA, taMjahA-egUrUiyAo AbhAsiyAo jAva suddhadaMtIo, sesaM aMtaradI0 // se ki taM akammabhUmiyAo?, 2 tIsavidhAo paNNattA, taMjahA--paMcasu hemavaesu paMcasu eraNNavarasu paMcasu harivaMsesu paMcasu rammagavAsesu paMcasu devakurAsu paMcasu uttarakurAsu, sesaM akammA / se kiM taM kammabhUmiyA 1, 2 paNNarasavidhAo paNNattAo, taMjahA-paMcasu bharahesu paMcama eravaesu paMcasu mahAvidehesu, setsa kammabhUmagamaNussIo, settaM maNussitthIo // se kiM taM devitthiyAo?, 2 cauvidhA papaNattA, taMjahA-bhavaNavAsidevidhiyAo vANamaMtaradevityiyAo jotisiyadevitthiyAo vemANiyadevitthiyAo / se kiM taM bhavaNavAsidevitthiyAo ?, 2 dasavihA paNNatA, taMjahA-asurakumArabhavaNavAsidevitthiyAo jAva thaNitakumArabhavaNavAsidevitthiyAo, se taM bhvnnvaasidevitthiyaao| se kiM taM pANamaMtaradevisthiyAo ?, 2 aTTa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAo paNNattA, jahA -- pisAya vANamaMta radevitthiyAo jAva se taM vANamaMtara devitthiyAo / se kiM taM jotisiyadevitthiyAo ?, 2 paMcavidhAo paNNattA, taMjahA - caMda vimANajotisidevitthiyAo sUra0ga0 nakkhatta0 tArAvimANajotisiyadevitthiyAo se taM jotisiyAo / se kiM taM vaimANiyadevitthiyAo ?, 2 duniyA pAgA, jahA sotskappavemANiyadecitthiyAo IsANakapavemANiyadevitthigAo, settaM vemANitthIo // ( sU0 45) 'tatra' teSu navasu pratipattiSu madhye ye AcAryA evamAkhyAtavanta:--trividhAH saMsArasamApannA jIvAH prazaptAsta evamAkhyAtavantaH, tayathA - striyaH puruSA napuMsakAni, iha rUyAdivedodayAd yonyAdisaGgatAH khyAdayo gRhyante, tathA cokam -- " yonirmRdutvamasthairya, mugdhatA''balatA stanau / puMskAmiteti liGgAni sapta strItve pracakSate || 1 || mehanaM kharatA dAdaye, zauNDIrya zmazru dhRSTatA | zrIkAmiteti liGgAni sapta puMstve pracakSate // 2 // svanAdizmadhukezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhAH prAhumahAnalasudIpitam || 3 || " tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti zrIvavyatAmAha - 'se kiM tamityAdi, atha kAstAH khiyaH ?, sUrirAha - striyastrividhAH praptAH, tayathA - tiryagyonistriyo manuSya striyo devastriyazca / 'se kiM tamityAdi, tiryagyonistriyatrividhAH, tadyathA - jalacaryaH sthalacaryaH khacaryazca / 'se kiM tamityAdi / manuSya striyo'pi trividhAstadyathA - karmabhUmikA akarmabhUmikA antaradvIpikAca / 'se kiM tamityAdi, devastriyazcaturvidhAstathA bhavanavAsinyo vyantaryo jyotiSkyo vaimAnikyazca // samprati striyA bhavasthitimAnapratipAdanArthamAha itthI NaM bhaMte! kevaliyaM kAlaM ThitI paNNattA, goyamA ! egeNaM AeseNaM jahantreNaM aMtomuhuttaM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ useNaM paNNapannaM paliovamA ekkeNaM AdeseNaM jahameNaM aMtomuddattaM ukkoseNaM Nava paliodamAI egeNaM AdeseNaM jahasreNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM satta paliocamAI egeNaM AdeseNaM jahaNaM atomuukoNapannAsaM paleobamA // ( sU0 46 ) 'itthI NaM te' ityAdi, striyA bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJatA ?, bhagavAnAha - gautama ! 'ekenAdezena' Adezazabda iha prakAvAcI "Adeso tti pagAro" iti vacanAt ekrena prakAreNa, ekaM prakAramadhikRtyeti bhAvArthaH, jaghanyenAntarmuhUrtam, etattiryagmanuvyakhyapekSayA draSTavyam, anyatraitAvato jaghanyasyAsambhavAt utkarSataH paJcapaJcAzatpalyo pramAni, etadIjJAnakalyAparigRhItadevyapekSam | tathaikenAdezena jaghanyato'ntarmuhUrttam etacathaivotkarSato nava palyopamAni, etadIzAnakalpa eva parigRhIta devyapekSam / tathA ekenAdezena jaghanyato'ntarmuhUrttam etatprAgvat, utkarSataH sapta pasyopamAni etatsaudharmako parigRhItadevIradhikRtya / tathA ekenAdezena jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pazcAzatpalyopamA ni, etatsaudharmakalpa evAparigRhItadevyapekSam uktaJca saGgrahaNyAm -- "pariMgavarANaM soimmIsANa paliyasAhIyaM / ukkosa saca pannA nava paNapanA ya devINaM || 1 ||" tadevaM sAmAnyataH khINAM javanyata utkarSatazca sthitimAnamuktaM, samprati tiryakkSyA dibhedAnadhikRtyAha - tirikkhajoNitthINaM bhaMte! kevaliyaM kAlaM ThitI paNNattAra, go0 jahantreNaM aMtomuhu kosegaM niviNa palio mAI / jalayara tirikkhajoNitthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA / jahazeNaM 1 parigRhItetarANAM saudharmezAnAn palyopamaM sAbikam / utkRSTataH sapta pazcAzat nava pacavArA patyopamAni devInAm // 1 // 2 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMto0 ukko0 putryakoDI / cauppalayaratirikkhajoNitthINaM bhaMte! keyatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, go0 jahA tirikkhajoNitthIo / uragaparisappathalayaratirikkhajoNitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM fart paNNattA ! goyamA ! jahantreNaM aMtomuttaM ukkosaM puvyakoDI / evaM bhuyaparisappa0 / evaM khayaratirikkhitthINaM jahaneNaM aMtomuSTutaM ukko0 paliovamassa asaMkhejati bhAgo // manussitthINaM kevaliyaM kAlaM ThisItA?, goyamA ! khettaM pahuca jaha0 aMto0 ko tiNi paliovamAI, dhammacaraNaM paTTaca jaha0 aMto0 ukkoseNaM deNA pucvakoDI | kammabhUmayamaNussitthIrNa bhaMte! hari kAlaM ditI paNNattA?, goymaa| svintaM paDuba jahaneNaM aMtomuSTutaM ukkoseNaM tinni paliovamAhvaM dhammacaraNaM paDuca jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dekhaNA puSvakoDI / bharaheravayakammabhUmamassitthINaM maMte / kevaliyaM kAlaM ThitI paNNattA, goyamA ! khesaM paDuca jahaneNaM aMtomuttaM ukoseNaM tinni palio mAI, dhammacaraNaM paDanca jahaneNaM aMtomu0 ukkoseNaM deNA puvvakoDI | goafvideha avaravidehakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyA ! svettaM pahuca janeNaM aMto0 uzoseNaM puvyakoDI, dhammacaraNaM paTuca jahoNaM aMtomulutaM use desUNA pucakoDI / akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM kitI paNNattA ?, goyamA ! jammaNaM paDuca jahaneNaM debhrUNaM palioyamaM paliovamassa asaMkhejjati bhAgaUNagaM ukko Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seNaM tinni paliovamAI, saMharaNaM paDucca jahanneNaM aMnomuhuttaM ukkoseNaM desUNA punvakoDI / hemavaeraNNavae jammaNaM pahuca jahanneNaM desUrNa paliovamaM paliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNagaM paliovamaM saMharaNaM paDDAca jahanneNaM aMtomulutta ukkoseNaM dekhaNA puncakoDI / hariyAsarammayavAsaakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte ! kevaiyaM kAla liI paNattA?, goyamA! jammaNaM paDuca jahanneNaM desUNAI do paliovamAI paliovamasma asaMkhejatibhAgeNa jaNayAI uko do palioyamAI, saMharaNaM par3acca jaha, aMto0 ukko. desUNA puvakoDI / devakRruuttarakuruakammabhUmagamaNussitthINaM maMte! kevatiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA! jammagaM paDuca jahanneNaM desUNAI tipiNa paliokmAI paliovamassa asaMkhejjatibhAgeNa UNayAI uklo. tinni paliovamAI, saMharaNaM pahuMca jahanneNaM aMtomuhu. uko0 desUNA puvakoDI / aMtaradIvagaakammabhUmagamaNussitthINaM maMte! kevatikAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDaca jahanneNaM desaNaM paliovamassa khejahabhAgaM paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNayaM upho0 paliovamassa asaMkhejaibhAgaM saM. haraNaM paDacca jahaneNaM aMtomu0 uko0 desUNA pubdhakoDI // devitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, goyamA! jahanneNaM dasavAsamahassAI ukoseNaM paNapannaM paliovamAI / bhavaNavAsidevitthINaM bhaMte!, jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM addhapaMcamAI paliovamAI / evaM asuraku Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mArabhavaNavAsidevitthiyAe, nAgakumArabhavaNavAsidevindhiyAevi jahaneNaM dasavAsasahassAI ukoseNaM desuNAI palioSamAI, evaM semANavi jAva thaNiyakumArANaM / vANamaMtarINaM jahaneNaM dasavAsa sahassAiM ukkosaM addhapaliovamaM / joisiyadevisthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA / jahaNeNaM paliotramaM aTTabhAgaM ukkoseNaM addhapalioSamaM paNNAsAe vAsasahassehiM amahiyaM, caMdravimANajotisiyadevitthiyAe jahaneNaM ubhAgapaliovamaM ukoseNa saMveSa, suravimANajotisiyadethitthiyAe jahaneNaM ubhAgapatiovamaM ukoseNaM addhapaliovamaM paMcahi vAsasaehimambhahiyaM, gahavimANajotisiyadevisthINaM jahaNeNaM ca bhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM NakvattavimANajotisiyadeSitthINaM jahaNaNeNaM ubhAgapalioai koseNaM bhAgapaliovamaM sAiregaM, tArAvimANajotisiyadevitthiyAe jahanneNaM aTThabhAgaM palio ukko0 sAtiregaM aTTabhAgapaliovamaM / vaimANiyadevitthiyAe jahaNeNaM paTiovamaM use papannaM palio mAI, sohammakappavemANiyadevitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI 501, jahaNeNaM palioSamaM ukkoseNaM satta palioyamAI, IsANadevitthINaM jahaNeNaM sAtiregaM palio koseNaM Nava palio mAI || (sU 47 ) 'tirikkhajoNiitthiyANaM bhaMte!' ityAdi, utkarSatastrINi pasyopamAni devakurbAdiSu catuSpada strIradhikRtya, jalacarastrI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 NAmutkarSataH pUrvakoTI, sthalacarastrINAM yathA AdhikI, trANe palyopamAnItyarthaH / khabarINAmutkarmataH patyopamAsAkhyeyabhAgaH,IFI manuSyatrISu kSetraM pratItya-kSetrAzrayaNenetibhAvaH, jaghanyato'ntarmuhUrnamutkarSato devakurvAdiSu bharatAdiSvapi ekAntasuSamAdikAle trINi palyopamAni, 'dharmacaraNaM' gharaNadharmasevanaM pratIya jaghanyenAntarmuhUrtam, etaca tadvasthitAyA eva pariNAmavazataH pratipAtApekSayA | draSTavyaM, caraNadharmasya maraNamantareNa sarvatokatayA'dhyetAvanmAtrakAlAvasyAnabhAvAn, tathAhi kAcittrI tathAvidhakSayopazamabhAvataH sarvaviratiM pratipadya tAvanmAtraznayopazamabhAvAdantarmuhattAnantaraM bhUyo'pi aviratasamyagdRSTivaM mithyAtvaM vA pratipadyate iti, athavA dharmacaraNamiha dezacaraNaM pratipattavyaM na sarvacaraNaM, dezavaraNapratipacistu jaghanyato'pyAntarmuhUrtikI, vasyA bhaGgabahulatvAta, athobhayacaraNasambhave kimarthamiha deza caraNaM parigRhyate ?, ucyate, dezacaraNapUrvaka prAya: sarvacaraNamiti khyApanArtham, ata evoktaM vRddhaH-sanma- cami uladdhe paliyapuhutteNa sAvao hoi| caraNotrasamakhayANaM sAgarasaMkhaMtarA hati / / 1 // " evaM "appariva Die"ityAdi, utkarSato dezonA pUrvakoTI, aSTasAMvatsarikyAzcaragadharmaprAptestadUrdhva paramAntarmuhUrta yAvadapratipatitapariNAmabhAvAta, pUrvaparimANaM cevam-"puvassa u parimANaM sayariM khalu hoti koDilakkhAo / chappaNaM ca sahassA boddhavvA vAsakoDINaM // 1 // (70560000000000) samprati karmabhUmikAdivizeSatrINAM vaktavyatAmAha-akSaragamanikA sugamA, mAvArthastvayam-karmabhUmikamanuSyatrINAM kSetraM karmabhUmikAsAmAnyalakSaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatatrINi palyopamAni, tAni ca bharatairAvateSu suSamasuSamAlakSaNe'rake veditavyAni, ||5|| dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, bhAvanA cAtra prAgiva draSTavyA, evamuttarasUtradvaye'pi / / atraiva vize samyaktave tu labdhe palyopamapRthaktvena zrAvako bhavati / cAritramohopadyamakSayANAM sAgarAH saMkhyAtA antaraM bhavati // 1 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacintAM cikIrSurAha - yugamaM, navaraM bharatairAvateSu trINi palyopamAni suSamasuSamAya, pUrvavideheSu kSetrataH pUrvakoTI, tata UrdhvaM tatra tathAkSetra svAbhAvyAdAyuSo'sambhavAt, akammabhUmigetyAdi, janma pratItyeti-akarma bhUmipUtpatimAzritya jaghanyato dezonaM palyopamaM tathASTabhAgAdyUnamapi dezonaM bhavati tato vizeSasthApanAyAha--palyopamasyAsaGghayeya bhAgenonaM, etacca haimavata hairaNyavata kSetrApekSayA draSTavyaM tatra jaghanyataH sthiterevAcyamANAyAH prApatkaNi patyopamAni tAni ca devakurUttarakurvapekSayA, 'saMharaNaM paDuce 'tyAdi, saMharaNaM nAma karmabhUmijAyAH striyo'karmabhUmiSu nayanaM 'tatpratItya' tadAzritya jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, iyamatra bhAvanA - iha karmabhUmikA'pyakarmabhUmiSu saMhRtA akarmabhUmiketi vyavahiyate, tatkSetra sambandhabhAvAt yathA loke kazcinmagadhAdidezAtsurASTrAn prati prasthito girinagareSu nivAsaM kalpayitukAmaH surASTra paryantagrAmaprAptaH san samutpadyamAneSu tathAvidheSu prayojaneSu saurASTra iti vyavahiyate, tadadhikRtA'pi tatra ca saMhatA satI kAcidantarmuhUrtta jIvati tato'pi vA bhUyo'pi saMhiyate kAcitpUrvakoTyAyuSkA yAvajjIvamapi tatrAvatiSThate tato javanyato'ntarmuhUrttamuktamutkarSato dezonA pUrvakoTIti, Aha - bharatairAvatAnyapi karmabhUmI varttante tatra caiikAntasuSamAdau trINyapi patyopamAni sthitirasyA bhavati saMharaNaM ca saMbhavati tatkathaM dezonA pUrvakoTI bhaNyate ? iti atrocyate, karmakALavivakSayA'bhidhAnAt tasya caitAvanmAtratvAditi / haimavata hairaNyavatAkarmabhUmikamanuSyastrINAM janmato jaghanyena dezonaM palyopamaM palyopamAsaGgha beyabhAgena nyUnamutkarSata: paripUrNa palyopamaM, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, bhAvanA prAgiva / evaM 'harivAsarammae' ityAdyapi sUtratrayaM bhAvanIyaM, navaraM harivarSaramyakayorjanmato jaghanyena dve pasyopame palyopamAsaGghayeyabhAganyUne utkarSataH paripUrNe dve palyopame / devakurUttarakuruSu janmato jaghanyena trINi pasyopamAni patyopamAsaGghayeya bhAgahInAni u 3 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skarSata: paripUrNAni trINi patyopamAni, antaradvIpeSu janmato jaghanyena dezonaH pasyopamAsaGghayeyabhAgaH kiyatA dezenona: palyopamAsamayabhAga ? iti ceta Aha- palyopamAsaGkhyeyabhAgenonaH kimuktaM bhavati 1 - utkRSTapalyopamAsamayeya bhAgapramANAdAyuSo jaghanyamAyuH pasyopamAsamuSeyabhAganyUnaM, navarabhUnatA hetuH palyopamAsaGkhyeyo bhAgo'tIva stoko draSTavyaH saMharaNamadhikRtya sarvatrApi jaghanyata utkataJca tAvadeva pramANam // samprati devastraviktavyatAmAha-akSaragamanikA sugamA tAtparthamAtramucyate - devakhINAM sAmAnyato jaghanyataH sthitirdaza varSasahasrANi tAni ca bhavanapativyantarIradhikRtya veditavyAni utkarSataH paJcapaJcAzatpalyopamAni etAni cezAna devIradhikRtya pratipattavyAni / vizeSacintAyAM bhavanavAsidevyaH sAmAnyato daza varSasahasrANi utkarSato'rddhapazvamAni - sAni cakhAri pasyopamAni, etAni ca bhavanavAsivizeSAsura kumAradevIradhikRtya, atrApi vizeSacintAyAmasurakumAradebInAM sAmAnyato jaghanyena daza varSasahasrANi utkarSato'rddhapacamAni patyopanAni, nAgakumArabhavanavAsideva strINAM jaghanvato daza varSasahasrANi utkarSato dezonaM pasyopamam evaM zeSANAM yAvatstanitakumArINAM vyantarIgAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSato'rddha palyopamaM jyotiSastrINAM jaghanyenASTabhAga pasyopamamutkarSato' patyopamaM pazcAzatA varSasahasrairabhyadhikam atrApi vizeSacintAyAM candravimAnavAsijyotiSINAM jadhanyatazcaturbhAgamAtraM palyopamamutkarSato'rddhapasyopamaM pazcAzatA varSasahasrairadhikaM sUryavibhAnavAsijyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturbhAgamAtraM pasyopamamutkarSato'rddhapalyopamaM varSazatapathvakAbhyadhikaM mahavimAnavAsijyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturbhAgamAtraM palyopamaM utkarSato'rddhapalyopamaM, nakSatravimAnajyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturthabhAgamAtraM palpopamamutkarSataH sAtirekaM caturthabhAgamAtraM pasyopamaM tArAvimAnajyotiSkadevInAM jaghanyato'STabhAgamAtraM palyopamamutkarSatastadevASTabhAgamAtraM palyopamaM sAtirekaM / sAmAnyato vaimAnikadevastrINAM jaghanyataH Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** * palyopamamutkarSataH pacapazcAzatpalyopamAni, vizeSacintAyAM saudharmakalpavaimAnikadevInAM jaghanyata: palyopamamutkarSataH sapta patyopamAni, atrApIdaM sthitiparimANaM parigRhItadevInAmavagantavyaM, aparigRhItadevInAM jaghanyata: palyopamamutkarSataH pazcAzatpalyopamAni, IzAnakalpavaimAnikadevInAM jaghanyataH sAtireka palyopamamutkarSato nava palyopamAni, atrApIdaM sthitiparimANaM parigRhItadevInAmavagantavyaM, aparigRhItadevInAM jaghanyataH sAtireka palyopamamutkarSataH pazcapaJcAzatpalyopamAni, etaca sUtraM samastamapi kApi sAkSAdU dRzyate kacicaitramavidezaH -"evaM devINaM ThiI bhANiyanvA jahA paNNavaNAe jAva IsANadevINa"miti / / samprati strI narantaryeNa zrIkhamamuzcantI kiyantaM kAlamavatiSThate ? iti jijJAsAyaryA sUtrakRttatkAlApekSayA ye pazcAdezAH pravarttante tAnupadarzayitumAha itthI NaM bhane sthiti kAlano kena niraM cheda ? goyamA! ekkeNAdeseNaM jahanneNaM evaM samayaM ukosaM damuttaraM paliovamasayaM puvvakoDipuhuttamambhAhiyaM / ekeNAdeseNaM jahaleNaM eka samaya ukoseNaM aTThArasa paliovamAI puScakoDIpuhuttamanbhahiyAI / epheNAdeseNaM jahANeNaM eka samayaM ukkoseNaM cauddasa paliovamAI puvkoddiputtmnmhiyaaii| ekkeNAdeseNaM jahaH eka samaya uko paliovamasayaM puzcakoDIpuhuttamabhahiyaM / ekeNAdeseNaM jahaNNaM evaM samayaM uko paliovamapuluttaM punyakoDIpuSTuttamambhahiyaM / / tirikkhajoNitthI NaM bhaMte ! tirikkhajoNisthitti kAlao kevadhiraM hoti?, goyamA! jahaneNaM aMtomuttaM ukkoseNaM tinni paliovamAI puvakoDI pudusamanbhahiyAI, jalayarIe jAhaNNeNaM aMtomuluttaM ukkoseNaM pubdhakoDipuSTusaM / cauppadadhalayaratirikkhajo0 jahA ohitA ti * *** * Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rikkha0, uragaparisappI bhuyagaparisapitthI NaM jadhA jalayarIgaM, khahayari0 japaNeNaM aMtomuhusaM ahto palio massa asaMkhejatibhAgaM puJcakoDi puhuttamanbhahiyaM // maNussitthI NaM bhaMte! kAlao haciraM hoti ?, goyamA ! khettaM paDucca jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukko tini palio mAI pugvakoDiputtamambhahiyAI, dhammacaraNaM paDuncha jaha0 ekaM samayaM udyo0 deNA putrvakoDI, evaM kamma - bhUmiyAvi bharaheravAvi, NavaraM khettaM pahuca jaha0 aMto udyo0 tinni pali ovabhAI desRNapucvakoDIamahiyAI, dhammacaraNaM paDuca jaha0 evaM samayaM ukko0 desRRNA puJjakoDI / putrvavideha avaravihitthI NaM taM paDukha jaha0 aMto0 udyo0 puSvakoDIpuhuttaM, dhammacaraNaM paDuba jaha0 evaM samayaM koseNaM deNA putrvakoDI | akammabhUmikamaNussitthI NaM bhaMte! akammabhUma0 kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jammaNaM pahuca jaha0 desUNaM paliovamaM palio massa asaMkhejatibhAgeNaM UNaM ukko tiSiNa paliovamAI / saMharaNaM paDaca jaha0 aMto0 ukkoseNaM ninni palio mAI dekhUNAe goakoDie amahiyAI / himavateraNNavate akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! hema0 kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jammaNaM paDaca jaha0 desUNaM paliovamaM palio massa asaMkhaMjjatibhAgeNaM UNagaM, ukko0 palioyamaM / sAharaNaM pahuca jaha0 aMtomu0 ukko0 paliovamaM desUNAe goakoDIe amahiyaM / harivAsarammayaa kammabhUmagamaNussitthI NaM bhaMte!, jammaNaM paDuca jaha Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deNAraM do palio mAI palio massa asaMkhejati bhAgeNa UNagAI, ukko0 do palio mAI | saMharaNaM pahuca jaha0 aMtosu0 ko do palio mAI desUNaputrvakoDimanbhahiyAI / uttarakurudecakurUNaM0, jammaNaM paDuca jaNaM deNAhaM tinni palio mAI palitoyamassa asaMkhejabhAgeNaM gAIko tini paliovamAhaM / saMharaNaM pahuca jaha0 aMtomu0 uko tinni palioyamAI desUNA puvyakoDie anbhahiyAI / aMtaradIvA kammabhUmakamaNussitthI 1, 2 jammaNaM paDuca jaha0 desUrNa palio massa asaMkhejjatibhAgaM palioyamassa asaMkhejatibhAgeNa UNaM udyo0 paliovamassa asaMkhejatibhAgaM / sAharaNaM pahuMca jaha0 aMtosu0 uko palioSamassa asaMkhejjatibhAgaM desUNAe pugbakoDIe anmahiyaM // devitthI NaM bhaMte! devitthitti kAla0, jazcaiva saMciNA // ( sU0 48 ) ekenAdezena jaghanyata ekaM samayaM yAvadavasthAnamutkarSato dazottaraM pasyopamazataM pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikam, ekasamayaM katham ? iti ceducyate-kAcid yuvatirupazamazreNyAM vedatrayopazamanAvedakatvamanubhUya tataH zreNeH pratipatantI strIvedodayamekaM samayamanubhavati, tato dvitIye samaye kAlaM kRlA deveSUtpadyate tatra ca tasyAH puMstvameva na strItvaM tata evaM jaghanyataH strIvaM samayamAtraM, samprati pUrvakoTiSTathaktvAbhyadhikadRzo sarapalyopamazatabhAvanA kriyate kazcijjanturnArISu tiracISu vA pUrvakodryAyuSkAsu madhye papAn bhavAnanubhUya IzAne kalpe paJcapaJcAzatpalyopamapramANotkRSTrAyuSkA svaparigRhItadevISu madhye detrIlenotpadyate tataH svAyuH - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaye tasmAtsthAnAd bhUyo'pi nArISu tiraztrISu vA madhye pUrvakoTyAyupurutpannastato bhUyo dvitIyaM vAramIzAnadevaloke pacapacyApratpatyopamapramANotkRSTAyukAsvaparigRhItadevIyu madhye devIvenopajAtastataH paramavazyaM vedAntaramavagacchati, evaM dazottaraM palyopamazataM pUrvakodipRthaktvAbhyadhikaM prApyate, atra para Aha-nanu yadi devakurUttarakurvAdiSu palyopamatrayasthitikAsu strISu madhye samutpadyate tato'dhikA'pi strIvedasyAvasthitilabhyate, vrataH kiniyetAvadevopadiSTA?, tadyuktam , abhiprAyAparinAnAtU, tathAhi-na tAvadevIbhyazyukhA'saha - yavarSAyuSkAsu strISu madhye strIlenotparate, devayonebhyatAnAmasakhyeyavarNayaSkaSu madhye utpAdapratiSedhAt , nApyasayavarSAyuSkA satI utkRSTAyuSkAsu devISu jAyate, yata uktaM prajJApanAmUlaTIkAyAm-"jato asaMkhejavAsAuyA uccosiyaM ThiI na pAvei" iti, tato yathokapramANaiva strIvedasyotkRSTA'vasthitiravApyate / dvitIyenAdezena jaghanyata eka samayamutkRSTato'STAdaza pasyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatra samayabhAvanA sarvatrApi prAgvat , aSTAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni evaM-nArISu tirazcIpu vA pUrva koTIpramANAyuSkAsu madhye kazcijantuH paJcaSAn bhavAnanubhUya pUrvaprakAreNezAnadevaloke vAradvayamutkRSTasthitikAsu devISu madhye samutpa-1 dhamAno niyamataH parigRhItAsyevotpadyate nAparigRhItAsu, tata evaM dvitIyAdezavAdimatena strIvedasyotkRSTamavasthAnamaSTAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthakvaM ca / tRtIyenAdezena adhanyata eka samayamutkarpatazcaturdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, hAni -pUrva-IN prakAreNa saudharmadevaloke parigRhItadevISu saptapalyopamapranANotkRSTAyuSkAsu madhye vAradvayaM samutpadyate tatra(ta) evaM sRtIyAdezavAdimatena / khIvedasyotkRSTamavasthAnaM caturdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvaM ca caturthenAdezena jaghanyata eka samayamutkarSata: pasyopamazataM pUrvako. TipRthaktvAbhyadhikaM, katham / iti ceducyate, nArIH tirazvIpu vA pUrvakoTyAyuSkAsu paJcaSAn bhavAnanubhUya pUrvaprakAreNa saudharmadevaloke Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAzatpalyopamapramANotkRSTAyuSkAvaparigRhItadevIpu madhye devIvenotpadyate, tata evaM caturthAdezavAdimatena palyopamazataM pUrvakoTipRtha lAbhyadhikaM bhavati / paJcamenAdezena jayanyata eka samayamutkarSataH pasyopamapRthaktvaM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikaM, tazcaivaM-mArISu tirazvISu / vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye sapta bhavAnanubhUyASTamabhave devakurvAdiSu tripalyopamasthitikAsu strISu madhye strItlena samutpadyate, tato mRtvA saudharmadevaloke jaghanyasthitikAsu devIyu madhye devIvenopajAyate, tadanantaraM cAvazyaM vedAntaramadhigacchati, tataH pacamAdezavAdimatena bIvedasyAvasthAnaM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikaM palyopamapRthaklaM, te hovamATurnAnAbhavapramANadvAre-yadi strIvedasyotkRSTamavasyAnaM cintyate tata itthametAvadeva labhyate, nAdhikamanyathA ceti / abhISAM ca paJcAnAmAdezAnAmanyatamAdezasamIcInatAnirNayo'tizayajJAnimiH sarvotkaSTazrutalabdhisaMpanna; kartuM zakyate, te ca sUtrakRtpratipattikAle nAsIraniti sUtrakRnna nirNaya kRtavAniti / tadevaM sAmAnyataH strI strIvaM |narantaryeNAmuzcantI yAvantaM kAlamavatiSThate tAvatkAlapramANamuktam // idAnI tiryakastriyAstiryakatrItvamajahatyAH kAlamAna vicintayiSuridamAha-'tirikkhajoNiithie NaM bhaMte !, ityAdi, siryakatrI Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! tiryakatrIti kAlataH kiyaviraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSatanINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatrAntarmuhUrta kasyAzcittAvatpramANAyuekatayA tadanantaraM mRtvA vedAntarAdhigamAdvilakSaNamanuSyabhavAntarAgimAdvA, kathamutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakATIpRthaktvAbhyadhikAni? iti ceducyate-iha narANAM tirazcA cotkarSato'STI bhavAH prApyante nAdhikA:, "naratiriyANaM sattadvabhavA" iti vacanAt , tatra sapta bhavAH sayeyavarSAyuSo'STamastyasayavarSAyureva, tathAhi-paryAptamanuSyAH paryAptasajJipaJcendriyatiryabho vA nirantaraM yathAsA sapta paryAptamanuSyabhavAn sAta paryAptasabsipazcendriyatiryagbhavAn bA'nubhUya yathaSTame bhave bhUyaH paryAptamanuSyAH paryAptasajJipadhendriyati Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo vA samutpadyante tato niyamAdasatoyavarSAyuSa eva na saGkhyeyavarSAyuSaH, asoyavarSAyuSazca mRtvA niyamatro devalokepUtpadyante, tato ra navamo'pi manuSyabhavaH sajJipaJcendriyatiryagbhavo vA nirantaraM na labhyate, ata eva ca pAzcAtyAH sapta bhavA nirantaraM bhavantaH sAhayeya evopapadyante naiko'pyasatyeyavarSAyuH, asoyavarSAyurbhavAnantaraM bhUyo manuSyabhavasya tiryagbhavasya vA'sambhavAt , tatra yadA u-3 tkarSatastiryaklIvedasahitAH pAzcAtyA: saptApi bhavA pUrvakoTyAyuSo labhyante aSTamastu bhavo devakurvAdiSu tadA bhavantyutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni tiryakatrItvasyAvasthAnam / atraiva vizeSacintAM cikIrSurAha-'jalayarIe' ityAdi, jalacaryA: striyA jalacarastrItvena nirantaraM bhavantyA jaghanyato'vasthAnamantarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM, saptapUrvakoTyAyurbhavAnantaraM jalacarastrIgAmavazyaM aparastrIlaprativAda, sAlabharIga jahA ohiyAe' iti, catuSpadasthalacarastriyA yathA audhikyAstiryakaniyA | uktaM tathA draSTavyaM, taJcaivam-jaghanyato'ntarmuhUrta tata Urdhva tadbhAvaparityAgasambhavAt , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tAni ca prAgika bhAvanIyAni / ura:parisarpasthalacarastriyA mujaparisarpasthala caratriyAzca yathA jalacaraniyAstathA vaktavyaM, tazcaiva-jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSata: pUrvakoTipRthaktvaM taca pUrvavadbhAvanIyam / khacarastriyA jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSata: palyopamAsako yabhAga: pUrvakoTipRthaktvAbhyadhika utkarSato'vasthAnamiti / vadevamuktaM tisniyAH sAmAnyato vizeSataca avasthAnamAnaM, samprati manuSyatriyA Aha-'maNussitthiyAe' ityAvi, manuSyasliyA: sAmAnyato yathA audhikyAstiryakatriyAH, tathaiva-jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatatrINi pasyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tAni ca sAmAnyatastiryasIvanAvanIyAni / karmabhUmakamanuSyazciyaH kSetraM pratItya sAmAnyataH karmakSetramadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrta, tata U tadbhAvaparityAgasambhavAt , utkarSatastrINi pasyopamAni pUrvakoTipRthaktvA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyadhikAni tatra sapta bhavA mahAvideheSu aSTamo bhavo bharatairAvateSvekAnvasuSamAdau tripalyopamapramANa iti 'dharmacaraNaM pratItya' cAritrAsevanamAzritya jaghanyetaikaM samayaM sarvaviratipariNAmasya tadAvaraNakarmakSayopazamavaicitryataH samayamekaM sambhavAt tata UrdhvaM maraNataH pratipAttabhAvAt utkarSato dezonA pUrvakoTI, samapracaraNakAlasyotkarSato 'pyetAvanmAtrapramANatvAt / bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyastriyAH strItvaM 'kSetraM pratIya' bharatAdyevAzritya jadhanyenAntarmuhUrtta tacca prAgvadbhAvanIyam, utkarSatastrINi palyopamAni dezonayA pUrvakovyA'bhyadhikAni tAni caivaM pUrvavidehamanuSyastrI aparavidehamanuSyastrI vA pUrvakozyA yukA kenApi bharatAdAvekAntasuSamAdau saMhRtA, sA ca yadyapi mahAvidehakSetrotpannA tathA'pi prAguktamAgadhapuruSadRSTAntabalena bhAratyairAvatIyA veti vyapadizyate, tataH sA bhAratyAdivyapadezaM prAptA pUrvakoTiM jIvitvA svAyuHkSayatastatraiva bharatAdAvekAntasuSamAprArambhe samutpannA, tata evaM dezonapUrvakoTyabhyadhikaM patyopamatrayamiti / dharmacaraNaM pratItya karmabhUmijaliyA iva bhAvanIyaM jaghanyata eka samayamutkarSato dezonAM pUrvakorTI yAvat, pUrvavidehApara| videhakarmabhUmijamanuSya striyAmtu kSetramadhikRtya javanyato'ntarmuhUrtta taca supratItaM prAgbhAvitatvAt utkarSataH pUrvakoTipRthaklaM, tatraiva bhUya utpattyA dharmacaraNaM pratItya samAgatakarmabhUmijastriyA iva vaktavyaM jaghanyata ekaM samayamutkarSato dezonAM pUrvakoTiM yAvaditi | bhAvArthaH / uktA sAmAnyato vizeSatA karmabhUmikamanuSyastrIva kavyatA, sAmpratamakarma bhUmakamanuSya strI vaktavyatAM cikIrSuH prathamataH sAmAnyenAha - 'akammabhUmigamaNussitthI NaM bhaMte!" ityAdi, akarmabhUmakamanuSyastrI, Namiti vAkyAlaGkAre, akarmabhUmikamanuSyastrIti kAlata: kiyaciraM bhavati ?, bhagavAnAha - gautama ! 'janma' tatraiva sambhUtilakSaNaM 'pratItya' Azritya jaghanyena palyopamaM dezonaM, aSTabhAgAdyUnamapi dezonaM bhavati tato vizeSasthApanAyAi - palyopamasyA sadhyeya bhAgonaM jaghanyataH utkarSatakSINi palyopamAni saMharaNaM pratItya Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaghanyato'ntarmuhartamantarmuharttAyuHzeSAyAH sahanibhAvAt , utkarSeNa zrINi pasyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, katham ! iti || calucyate-kAcitpUrva videhamanuSyastrI aparavidehamanuSyalo vA dezonapUrvakoTyAyuHsamanvitA devakuvAdI saMhRtA, sA pa pUrvadRSTAntaSalena / devakurvAdikA jAtA, tataH sA dezonA pUrvakoTi jIvikhA mRtvA ca tatraiva nipalyopamAyuSkA samajani, tana evaM dezonapUrvakoTyadhikaM || 2 rApalyopamatrayamiti, anena saMharaNato jaghanyotkRSTAvasthAnakAlamAnapradarzanena nyUnAntarmuhUrtAyuHzeSAyA garbhaliyA vA pratipAditama, anyathA jaghanyato'ntarmuhattamutkarSacintAyAM pUrvakoTyA dezonatA na syAditi / akarmabhUmikamanuSyastrIviSayAmeva vizeSacintAM karoti-hamavayetyAdi, haimavatairaNyavataharivarSaramyakavarSadevakurUttarakurvantaradvIpikANAM janma pratIya yA yasyAH sthitisttstsyaa| avasthAnaM vAcyaM, saharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhartamutkarSato yA yasyA utkaSTA sthitiH sA tasyA dezonayA pUrvakozyA'bhyadhikA va-1 tavyA, sA caiva-haimavatairaNyavatayormanuSyastrI janma pratItya jaghanyena palyopamaM pasyopamAsayeyabhAganyUnam , utkarSataH paripUrNa palyopamaM, saMharaNamadhikRtya jaghanyenAntarmuhUrttam , antarmuhU yuHzeSAyA eva saMharaNabhAvAt , utkarSata: palyopamaM dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikaM, tacca dezonapUrvakoTyAyuHsamanvitAyAstatra saMharaNe tatraiva ca mRlotpannAyA bhAvanIyam / harivarSaramyakayorjanma pratItya jaghanyena palyopamAsalayeyabhAganyUne dve palyopame, utkarSataH paripUrNe ve pasyopame / saMharaNaM pratItya jayanyenAntarmuhUrttamutkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhike dve palyopame, bhAvanA prAgiva / devakurUttarakuruSu janma pratItya japanyataH palyopamAsaMkhyeyabhAganyUnAni zrINi palyopamAni, utkarSatastrINi pasyopamAni / saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni / antaradvIpeSu janma pratIya jaghanyataH pasyopamAsaGkhayeyabhAganyUna pasyopamAsamayayabhAgaM yAvat utkarSataH palyopamAsayeyabhAgam , Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAvatpramANasya tatra jaghanyata utkarSatazca manuSyANAmAyuSaH sambhavAt , maraNAnantaraM ca devayonAvutpAdAt / saMharaNamadhikRtya jghnye-|| nAntarmuhUrtamutkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhika palyopamAsaGkatheyabhAgaM yAvat , bhAvanA'tra prAgiva / / uktA sAmasyena manuSyastrIvaktavyatA, samprati devastrIvaktavyatAmAha-'devitthINa mityAdi, devInAM tathAbhavasvabhAvatayA kAyasthiterasambhavAt yaiva prAk sAmAnyato vizeSatazca bhavasthitiruktA 'seva saMcihaNA bhANiyavvA' tadevAtrasthAnaM vaktavyam , abhilApazca devitthI NaM bhaMte ! devisthIti, kAlato kevaccira hoi?' ityAdirUpaH sudhiyA pribhaavniiyH|| tadevamuktaM sAmAnyato vizeSatazca strIvasyAvasthAnakAlamAnam , idAnImantaradvAramAha itthINaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoti?, goyamA! jaha* aMtomu. uco aNataM kAlaM, vaNassatikAlo, evaM savvAsiM tirikkhitthINaM / maNussitthIe khettaM paDucca jaha, aMto0 uko. vaNassatikAlo, dhammacaraNaM pahuMca jaha0 ekaM samayaM uko aNataM kAlaM jAva avahupoggalapariyaha desUrNa, evaM jAva puzvavidehaavaravidehiyAo, akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoti?, goyamA! jammaNaM paDucca jahannaM dasavAsasahassAI aMtomuhuttamanbhahiyAI, ukko0 vaNassatikAlo, saMharaNaM paDucca jaha. aMtomu0 ukko0 vaNassatikAlo, evaM jAva aMtaradIviyAo / devitthiyANa savvAsiM jaha0 aMto unko0 vnnsstikaalo|| (sU0 49) niyA bhadanta ! antaraM kAlataH kiyazciraM bhavati ?, zrI bhUtvA strItvAd bhraSTA satI puna: kiyatA kAlena strI bhavatItyarthaH, evaM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. . gautamema prabhe kRte sati bhagavAnAha-gautama! adhanyenAntarmuhUrta, kathamiti ceducyate-iha kAcitkhI strIlAnmaraNena cyuktvA bhavAntare puruSavedaM napuMsakavedaM vA'ntarmuhUrtamanubhUya tato mRtlA bhUyaH strIkhenotpadyate tata eva jaghanyato'ntaramantarmuhUrta bhavati, utkarSato vanaspa|tikAla:-asaGkhyeyapudgalaparAvartAkhyo vaktavyaH, tAvatA kAlenAmuktau satyAM niyogata: strItvayogAt , sa ca vanaspatikAla evaM vaktavyaH | -"aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM poggalapariyaTTA Ava|liyAe asaMkhejaibhAgoM" iti, evamaudhikatiryakatrINAM jalacarasthalagharakhacarakhINAmaudhikamanubhyastrINAM ca jaghanyata utkarpatazcAntaraM | vaktavyam , abhilApo'pi sugamatvAtsvayaM paribhAvanIya: / karmabhUmikamanuSyastriyAH kSetra-karmabhUmikSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato'nantaM kAlaM vanaspatikAlapramANaM yAvat , dharmacaraNaM pratItya jaghanyenai samayaM, sarvajaghanyasya samayakhAt , utkarSeNAnantaM kAlaM, dezonama-1 pArddha pudgalaparAvarta yAvat , nAto hyadhikatarazcaraNalabdhipAtakAlaH, saMpUrNasyApyapArddhapudgalaparAvarttasya darzanalabdhipAtakAlasya tatra tatra pradeze pratiSedhAt / evaM bharatairAvatamanuSyastriyAH pUrvavidehAparavidehastriyAzca kSetrato dharmacaraNaM cAzritya vaktavyam / akarmabhUmakamanuSyaritriyA janma pratItyAntaraM jaghanyena daza varSasahasrANyamtamahAbhyadhikAni, kathamiti ceducyate-iha kAcidakarmabhUmikA strI mRtvA jaghanyasthitiSu deveSatpannA, tatra daza varSasahasrANyAyuH paripAlya tatkSaye cyulA karmabhUmiSu manuSyapuruSatvena manuSyastrItvena botpadyate, | devebhyo'nantaramakarmabhUmipUtpAdAbhAvAt , antarmuhUrtena mRkhA bhUyo'pyakarmabhUmijastrIkhena jAyata iti bhavanti jaghanyato daza varSasa-, hasrANyantarmuhUrtAbhyadhikAni, utkarSato vanaspatikAlo'ntaraM, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtam , akarmabhUmijastriyA: karmabhUmiSu saMhatya tAvatA kAlena tathAvidhapuddhiparAvRttyA bhUyastatraiva nayanAt , utkarSato vanaspatikAlo'ntaraM, tAvatA kAlena karmabhUmyu 44 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tpattivat saMharaNasyApi niyogato bhAvAt , tathAhi-kAcidakarmabhUmikA karmabhUmau saMhRtA, sA ca vAyuHzyAnantaramanantakAlaM vana(satyAdiSu saMsRtya bhUyo'pyakarmabhUmau samutpannA tataH kenApi sahateti yathoktaM saMharaNasyotkRSTakAlamAnam / evaM haimavataheraNyavataharivarSaramyakavarSadevakurUttarakurvantarabhUmikAnAmapi janmataH saMharaNatazca pratyekaM jaghanyamutkRSTaM cAntaraM vaktavyam, sUtrapATho'pi sugamatvAsvayaM paribhAvanIya: // samprati devastrINAmantarapratipAdanArthamAha-'devitthiyANaM bhaMte !' ityAdi, devastriyA bhadanta ! antaraM kAlata: kiyazciraM bhavati !, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhatta, kasyAzridevastriyA devIbhavAbhyutAyA garbhavyutkrAntikamanuSyeSattya paryA[sirisamAtisamanantaraM sthA'dhyavasAyamaraNene punardevIlenotpattisambhavAt , utkarpato vanaspatikAlaH, sa ca supratIta eva / evamasurakumAradevyA Arabhya yAvadIzAnadeva striyAmutkRSTamantaraM vaktavyaM, pATho'pi mugamatvAtsvayaM paribhAvanIyaH / / sampratyalpabahulaM vaktavyaM, tAni ca paJca, tadyathA-prathamaM sAmAnyenAspabahutvaM vizeSacintAyAM dvitIyaM trividhatiryakatrINAM tRtIyaM trividhamanuSyatrINAM caturtha caturvidhadevastrINAM paJcamaM mizrastrINAM, tatra prathamamalpabahutvamabhidhisurAha etAsi NaM bhaMte ! tirikvajoNitthiyANaM maNustitthiyANaM devitthiyANaM katarA 2 hito appA vA bAhuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA maNussisthiyAo tirikkhajoNitthiyAo asaMkhenaguNAo devitthiyAo asNkhivgunnaao|| etAsi NaM bhaMte! tirikkhajoNisthiyANaM jalayarINaM palaparINaM khahayarINa pa katarA 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA, goyamA! savyasthovAo khahayaratirikkhajoNisthiyAo thalayaratirikkha. cha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406440 joNitthiyAo saMkhejaguNAo jalayaratirikkha sNkhejgunnaao||etaasinnNbhNte ! maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM aMtaradIviyANa ya katarA 2 hito appA vA 41,goyamA ! sabvatyovAo aMtaradIvagaakammabhUnagamaNussinthiyAodevakurUttarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi tullAo saMkhejaguru, hArevAsarammayavAsaakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi tullAo saMkhejagu0, hemavaterapaNavAsaakammabhUmigamaNussitthiyAo dovi tullAo saMkhinagu0, bharateravatavAsakammabhUmagamaNussi0 dovi tullAo saMkhijaguNAo, puccavidehaavaravidehakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi tullAo sNkhengunnaao|| etAsika bhata! devidhiyANaM bhavaNavAsINaM cANamaMtarINaM joisiNINaM vemANiNINa ya kayarA 2 hiMto appA vA bahuyA vA tulA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savayovAo dhemANiyadevitthiyAo bhavaNavAsidevitthiyAo asaMkhejaguNAo vANamaMtaradevIyAo asaMkhejaguNAo jotisiyadevitthiyAo saMkhejaguNAo / etAsi NaM bhaMte ! tirikvajoNitthiyANaM jalaparINaM thalayarINaM khahayarINaM maNussisthIyANaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM aMtaradIviyANaM devisthIrNa bhavaNavAsiyANaM vANamaMtarINaM jotisiyANaM vemANiNINa ya kayarAo2 hiMtoappA vA yahuA vA tullA yA vise01, goyamA! savvatthovA aMtaradIvagaakammabhUmagamaNussisthiyAo devakuruusarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi saMkhe %A4%A* Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaguNAo, harivAsarammagavAsaakammabhUmagamaNussisthiyAo do'pi saMkhejaguru, hemavateraNNavayavAsaakammabhUmaga. do'vi saMkhenagu0, bharaheravatavAsakammabhUmagamaNussitthIo do'pi tullAo saMkhenaga0, puvvavidehaavaravidehavAsakammabhUmagamaNussisthi0 dovi saMkhejagu0, bemA. NiyadevitthiyAo asaMkhejaguru, bhavaNavAsidevitthiyAo asaMkhebagu0, khahayaratirikvajoNitthiyAo asaMkhenagu0, thalayaratirikkhajoNitthiyAu saMkhijaguru, jalayaratirikkhajoNitthiyAo saMkhejaguNAo, vANamaMtaradevitthiyAo saMkhenaguNAo joisiyadevitthiyAo saMkhejagu nnaao|| (sU050) sarvastokA manuSyastriyaH, saGkhyAtakoTAkoTIpramANatvAt , tAbhyastiryagyonikamniyo'saGkhyeyaguNAH, pratidvIpaM pratisamudra tiryaklI-1 NAmatibahutayA sambhavAt , dvIpasamudrANAM cAsoyatvAt , tAbhyo'pi devaSiyo'soyaguNAH, bhavanavAsinyantarajyotiSkasaudharmezAnadevInAM pratyekamasaGkhyeyazreNyAkAzapradezarAzipramANatvAt / dvitIyamalpabahutvamAha-sarvatokAH khacaratiryagyonikastriyaH, tAbhyaH sthalacaratiryagyonikaliyaH sadhyeyaguNAH, khacarebhyaH sthalacarANAM svabhAvata eva prAcuryeNa bhAvAt , tAbhyo jala lavaNe kAlode svayambhUramaNe ca samudre matsyAnAmatiprAcuryeNa bhAvAt , svayambhUramaNasamudrasya ca zeSasamastadvIpasamudrApezzyA'tiprabhUtavAt // ukta dvitIyamalpabahutvam , adhunA tRtIyamAha-sarvastokA antaradvIpakAkarmabhUmikamanuSyakhiyaH, kSetrasyAspatvAt , tAbhyo devakuruttarakurutriyaH soyaguNA:, kSetrasya soyaguNatvAt , svasthAne tu dvayyo'pi parasparaM tulyAH, samAnapramANakSetratvAt , tAbhyo Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harivarSaramyakavarSAkarmabhUmakamanuSyaniyaH soyaguNAH, devakurUttarakurukSetrApekSayA irivarSaramyakakSetrasyAtipracuralAn, khasthAne'pi | dvayyo'pi parasparaM tulyAH, kSetrasya samAnatvAt , tAbhyo'pi haimavatairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, kSetrasyAlpatve'pyalpasthitikatayA bahUnAM tatra tAsAM sambhavAt , svasthAne tu duyyo'pi parasparaM tulyA:, tAbhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmikamanuSyaniyaH sayevaguNAH, karmabhUmitayA svabhAvata etra tatra prAcuryeNa sambhavAt , svasthAne tu dvayyo'pi parasparaM tulyAH, tAbhyo'pi pUrdavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyastriyaH sakhyeyaguNAH, kSetrabAhulyAdalitakhAmikAla iva na svabhAvata eva tatra prAcuryeNa bhAvAt , svasthAne tu dvayyo'pi parasparaM tusyAH / / ukaM tRtIyamalpabahutvam , adhunA caturdhamAha-sarvasokA vaimAnikadevakhiyaH, aGgulamAtrakSetrapradezarAzeryad / dvitIya vargamUlaM tasmin tRtIyena vargamUlena guNite yAvatpra(vAna prodezarAzistAvatpramANAsu panIkRtasya lokassaikaprAvezikIpu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezA vAtriMzattamabhAgahInAstAvatpramANatvAtpratyekaM saudharmezAnadevastrINAM, tAbhyo bhavanavAsideva striyo'satyeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradezArAzerpatyadharma dhargamUlaM tasmin dvitIyena vargamUlena guNite thASAm pradezarAzistAvatpramANAsu zreNiSu yAvAn pradezarAzibhatrizattamabhAgahInatApatpramANasvAt , tAbhyo vyantaradevastriyo'sakhyeyaguNAH, salyeyayojanapramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvanyekasmin pratare bhavanti tebhyo'pi dvAtriMzattame mAge'panIte caccheSamavatiSThate tAvatpramANatvAttAsAM, tAbhyaH sakhyeyaguNA jyo-2 tiSkadevatiyaH, SaTpaJcAzadadhikazatadvayAlapramANekaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAcantyekasmin pratare bhavanti tebhyo dvAtriMzattame / bhAge'pasArita yAvAna pradezarAzirbhavati tAvatpramANasvAt // uktaM ghasurthamalpayasvan , idAnI samastakSIviSayaM paJcamamalpabadduttvamAha-15 sarvastokA antaradvIpakAkarmabhUmakamanuSyakhiyaH, tAbhyo devakuruttarakurvakarmabhUmakamanuSyamiyaH saGkhyeyaguNAH tAbhyo'pi irivarSara-1 SARsana Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myakastriyaH sakhyeyaguNAH tAbhyo'pi haimavata hairaNyavatastriyaH sakhyeyaguNAH tAbhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyatriyaH sakhye - yaguNAH tAbhyo'pi pUrvavidehApara videhamanuSya striyaH sakhyeyaguNAH atra bhAvanA prAgvat, tAbhyo vaimAnikadevastriyo 'saGkhyeyaguNAH, asakhyeyazreNyAkAzapradezarAzipramANazvAttAsAM tAbhyo bhavanavAsi devastriyo'sakhyAtaguNAH, atra yuktiH prAgevoktA, tAbhyaH khacarati ryagyonika striyo 'saya guNAH, pratarAsaGkhyeyabhAgavatya saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAttAsAM tAbhyaH sthalacaratiryagyonikastriyaH, saveyaguNa bRhattarapratarAsaveya bhAga varcya saGkhveya zreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tAbhyo jalacaratiryagyonikastriyaH sakhyeyaguNAH, bRhattamapratarAsa bhUkhyeya bhAgavasalyeyazreNigatAkAzapradezarAzizramANatvAt, tAbhyo vyantaraddevastriyaH saGkhyeyaguNAH saGkhyeyayojanakoTAkoTIpramANaikaprAdezika zreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti tebhyo dvAtriMzadame bhAge'pahRte yAvAn rAziravatiSThate tAvatpramANatvAt tAbhyo'pi jyotiSkadevastriyaH sakhyeyaguNAH, etacca prAgeva bhAvitam // iha strIlAnubhAvaH strIvedakarmodaya iti zrIvedakarmaNo jaghanyata utkarSatazca sthitimAnamAda itthavedassa NaM bhaMte! kammassa kevaiyaM kAlaM baMghaTitI paNNattA ?, goyamA ! jahaneNaM sAgarovamassa vivo sattabhAgo [3] palio massa asaMkhejjatibhAgeNa UNo ukko0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIo, paNNarasa vAsasayAI abAdhA, abAhUniyA kammaditI kammaNiseo // itthavede NaM pagAre paNate?, goyamA ! phuMphuangisamANe paNNatte, settaM itthiyAo || ( su051 ) 'zrIvedasya' strIvedanAno Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! karmaNaH kiyantaM kAlaM bandhasthitiH prajJatA ?, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyena Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W ANP + sAgaropamasya sArddhaH saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnaH, kayamiti ceTucyate-iha khIvedAdInAM karmaNAM khasmAt 2 utkRSTa sthitibandhAt mithyAtvasatkayA utkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakodAkoTIpramANayA bhAge kRte yallabhyate tatpalyopamAsaGkhyeyabhAganyUna jaghanya sthiti: "sesANukosAo micchattukosaeNa jaMladdha"mityAdivacanaprAmANyAt , tatra strIvedasyotkRSTaH sthitibandha; paJcadazasAgaropamakoTIkoTyaH, tAsAM mithyAtvasthityA bhAgo hiyate, zUnyaM zUnyena pAtayet jAtA upari paJcadaza adhastArasaptatiH, anayozca chedyacchedakarAzyordazabhirapavartanA jAta uparyekaH sArddha: adhastAtsapta AgatamekasAgaropamasya sArddhaH saptabhAgaH, patyopanAsAkhyeyamAganyUnaH kriyate, iyaM ca vyAkhyA mUlaTIkA'nusAreNa kRtA, paJcasaGgrahamatenApIdameva jaghanyasthitiparimANaM kevalaM palyopamAsa khyeyabhAgahIna (na) vaktavyaM, tanmatena "sesANukosAo micchattaThiIe~ jaM laddha" ityetAvanmAtrasyaiva jaghanyasthityAnayanasya karaNasya vidya-3 mAnatvAt , karmaprakRtisaJcahaNIkArastvitthaM jaghanyasthityAnayanAya karaNasUtramAha-vaggukosaThiINaM micchattukosageNa jaM laddhaM / sesANaM tu jahaNNaM paliyAsaMkhejageNUNaM // 1 // " asyAnaragamanikA-iha jhAnAvaraNIyaprakRtisamudAyo jJAnAvaraNIyavarga ityucyate, darzanAvaraNIyaprakRtisamudAyo darzanAvaraNIyavargaH, vedanIyaprakRtisamudAyo vedanIyavargaH, darzanamohanIyaprakRtisamudAyo darzanamohanIyavarga:, cAritramohanIyaprakRtisamudAyazcAritramohanIyavargaH, nokapAyamohanIyaprakRtisamudAyo nokaSAyamohanIyavargaH, nAmaprakRtisamudAyo nAmavargaH, gotraprakRtisamudAyo gotravargaH, antarAyaprakRtisamudAyo'ntarAyavargaH, eteSAM (ca) vargANAM yA AsIyA AsIyA utkRSTA sthiti-2 triMzatsAgaropamakoTIkoTyAdikA tasyA mithyAtvasatkayA utkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge hate sati yavabhyate tatpasyopamAsaGkhyeyabhAgamyUnaM sat uktazeSANAM nidrAdInAM prakRtInAM japanyasthiteH parimANamiti, tatastanmavena strIvevasya ja-15 / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** ** ghanyA sthitidvauM sAgaropamasya saptabhAgI palyopamAsakhyeyabhAgahInI, tathAhi-nokapAyamohanIyasyotkRSTA sthitiviMzatisAgaropama-1 | koTIkoTyaH, tAsAM midhyAvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge hiyamANe zUnyaM zUnyena pAtayet labdhau dvau sAga-1 ropamasya saptabhAgau tau palyopamAsayeyabhAgahIno kriyete iti / utkRSTA sthiti: paJcadazasAgaropamakoTIkoTyaH, iha sthitirvidhAkarmarUpatA'vasthAnalakSaNA anubhavayogyA ca, tatreyaM karmarUpatA'vasthAnalakSaNA draSTavyA, anubhavayogyA punaravAdhAhInA, (sA) ca yeSAM karmaNAM yAvatyaH sAgaropamakoTIkoTyasteSAM dAvanti varSazatAnyabAdhA, strIvedasya cAdhikRtasyotkRSTA sthitiH paJcadaza sAgaropamakoTIkoTyastataH paJcadaza varSazatAnyabAdhA, tathA sAha..."paNyAsa pAsavAna mahAdA"iti, nigutaM bhavati-strIvedakarma utkRSThasthitikaM baddhaM satsvarUpeNa pazcadaza varSazatAni yAvanna jIvasya skhavipAkodayamAdarzayati tAvatkAlamadhye dalikaniSekasyAbhAvAt , tathA cAha-'abAhUNiyA" ityAdi, 'abAdhonA' avAdhAkAlaparihInA karmasthitiranubhavayogyeti gamyate, yataH 'abAdhona: abAdhAkAlaparihInaH | karmaniSeka:-karmadalikaracaneti // samprati strIvedakarmodayajanito yaH strIvedaH sa kiMsvarUpaH / ityAvedayannAha-isthivee NaM bhaMte| ityAdi, strIvedo gamiti pUrvavat madanta ! kiMprakAraH' kiMsvarUpaH prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama ! phumphukAmisamAnaH, phumphukazabdo dezIlAtkArISavacanastataH kArIpAgnisamAnaH parimalanamadanadAharUpa ityarthaH, prajJaptaH, upasaMhAramAha-'settaM itthiyAo' / / tadevamuktAH khiyaH, samprati puruSapratipAdanArthamAha se kiM taM purisA?, purisA tivihA paNNattA, taMjahA-tirikkhajoNiyapurisA maNussapurisA devpurisaa|| se kiMtaM tirikkhajoNiyapurisA 1,2tivihA paNNattA, taMjahA-jalayarA thalayarA khayarA, * * * Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ART t isthibhedo bhANitavyo, jAva khahayarA, settaM svahayarA sesaM khhyrtirikkhjonniypurisaa|se ki maratapurilA, 2 nividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvagA, sesaM maNussarisA // se kiM taM devapurisA?, devapurisA cAvihA paNNattA, itthIbhedo bhANitabbo jAva sabaTTasiddhA (sU052) 'se kiM taM purisA' ityAdi, atha ke te puruSAH ?, puruSAsividhAH prajJaptAH, tadyathA-siryagyonikapuruSA manuSyapuruSA devapuruSAzca // se kiM tamityAdi, atha ke te tiryagyoniphapuruSAH 1, tiryagyonikapuruSAstrividhAH prabanAsadyathA-jalacarapuruSAH sthalacarapuruSA: khacarapuruSAzca / manuSyapuruSA api trividhAstadyathA-karmabhUmakA akarmabhUmakA antaradvIpakAzca // devasUtramAha-se ki tamityAdi, atha ke te devapuruSAH, devapuruSAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-bhavanavAsino bAnamantarA jyotiSakA vaimAnikAca, bhavanapatayo'surAdibhedena dazavidhA vaktavyAH, vAnamantarA: pizAcAdibhedenASTavidhAH, jyotiSkAzcandrAdibhedena paJcavidhAH, vaimAnikAH kalpopapaprakalpAtItabhedena dvividhAH, kalpopapannAH saudharmAdibhedena dvAdazavidhA:, kalpAtItA aveyakAnucaropapAtikabhedena dvividhAH, tathA cAha-"jAva aNusarovavAiyA" iti // ukto bhedaH, samprati sthitipratipAdanArthamAha purisassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA! jaha. aMtomu0 uko0 tettIsaM saagrovmaaii| tirikkhajoNiyapurisANaM maNussANaM jA ceva itthINaM ThitI sA ceva bhaNiyabdhA / devapurisANavi jAva sabaddasiddhANaM ti|taav ThitI jahA papaNavaNAe tahA bhANiyadhyA // (sU053) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'purisassa NaM bhaMte' ityAdi, puruSasya svasvabhavamajahato bhadanta ! kiyanta kAlaM yAvasthitiH prajJAtA ?, bhagavAnAha-jaghanyato'ntarmuhUrta, tata Urva maraNabhAvAna, 'utkarSamayAM zatAlAgi, tapasuparasurApekSayA draSTavyAni, anyasyaitAvatyAH sthiverabhAvAt / / tiryagyonikAnAmaudhikAnAM jalacarANAM sthalacarANAM khacarANAM striyA yA sthitiruktA tathA vaktavyA, manuSyapuruSasyApyaudhikasya karmabhUmikasa sAmAnyato vizeSato bharatairAvatakasya pUrva videhAparavidehakasya akarmabhUmassa sAmAnyato vizeSato haimabaraNyavatakasya harivarSaramyakasya / | devakurUttarakurukasyAntaradvIpakasya yaivAlIye AlIye sthAne striyAH sthiti: saiva puruSasyApi vaktavyA, tadyathA-sAmAnikatiryagyonika| puruSANAM jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSatanINi palyopamAni, jalacarapuruSANAM jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSata: pUrvakoTI, catuSpadasthalacarapuraSANAM japanyenAntarmuhUrtamutkarSatastrINi pasyopamAni, ura:parisarpasthalacarapuruSANAM jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTI, evaM bhujaparisarpasthalacarapuruSANAM khacarapuruSANAmapi jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH palyopamAsaGkhyayabhAgaH, sAmAnyato manuSyapuruSANAM jaghanyato'-4 ntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrta, etaca bAhyaliGgapravrajyApratipattimaGgIkRtya veditavyaM, anyathA caraNapariNAmasyaikasAmAyikasyApi sambhavAdekaM samayamiti brUyAt , athavA dezacaraNamadhikRtyedaM vaktavyaM, dezacaraNapratipatterbahulabhaGgatayA jaghanyato'pyantarmuhUrtasambhavAt , tatra sarvacaraNasambhave'pi yadidaM dezacaraNamadhikRtyoktaM taddezacaraNapUrvakaM prAya: sarvacaraNamiti 3 pratipattyartha, tathA coktam-'sammattami u laddhe paliyaputteNa saavohoh| caraNovasamakhayANaM sAgara saMkhaMtarA hoti // 1 // " iti, atra yadAdhaM vyAkhyAnaM tatstrIvedacintAyAmapi draSTavyaM, yacca khIvedacintAyAM vyAkhyAtaM tadanApIti, utkarSato dezonA pUrvakoTI samyaktve tu lambe pakSyopamapRthatvenaiva zrAvako bhavati / caraNopazamakSayANAM sAgaropamANi saMkhyAtAni antaraM bhavanti // 1 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FF varSASTakAdUrdhvamutkarSato'pi pUrvakozyAyuSa eva caraNapratipattisambhavAt , karnabhUmakamanuSyapuruSANAM jayanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrINi 4-JM tyopamAni, gharaNapratipattimaGgIkRtya jyanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSANAM kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarpatastrINi pasyopamAni, tAni ca suSamasuSamArake veditavyAni, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato ma dezonA pUrvakoTI, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSANAM kSetraM pratIya jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, dharmacaraNaM | pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratItya jaghanyena pasyopamAsadheyabhAganyUnamekaM palyopamamutkarSatastrINi palyopamAni, saMharaNanadhila jaghanyato'ntarmuhUrtamuskaja dezonA pUrvakoTI, pUrva videhakasyAparavidehakasya vA'karmabhUmau saMhRtasya jaghanyenotkarSata etAvadAyuHpramANasambhavAt , haimavataheraNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratItya jaghanyena palyopamaM palyopamAsakhyeyabhAganyUnamutkarSataH paripUrNa palyopama, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato de. zonA pUrvakoTI, bhAvanA prAgiva, harivarSarabhyakavarSAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pranItya jaghanyato dve palyopame pasyopamAsasyeya-15 bhAganyUne utkarSataH paripUrNe dve pasyopame, saMharaNaM pratItya javanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, devakurUttarakurvakarmabhUmakamanupyapuruSANAM janma pratItya japanyataH palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAni trINi palyopamAni utkarSata: paripUrNAni trINi palyopamAni, |saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, antaradvIpakAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratItya jaghanyena dezonapasyopamAsamkhyeyabhAga utkarSataH paripUrNapatyopamAsayeyabhAgaH, saMharaNamadhikRtya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTIti // devapurisANamityAdi, devapuruSANAM sAmAnyato jaghanyata: thitirdaza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, vizeSacintAyAma Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surakumArapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH sAtirekamekaM sAgaropamaM, nAgakumArAdipuruSANAM sarveSAmapi jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSato dezone dve palyopame, vyantarapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSata: palyopama, jyotiSkadevapuruSANAM | jaghanyata: palyopamasyASTamo bhAga utkarSataH paripUrNa: jyopa, zivahadi samApadevapuruSANAM jayanyata: pasyopamamutkata: dve sAgaropame IzAna-[granthAmam 2000] kalpadevapuruSANAM jaghanyataH sAdhikaM palyopamamutkarSato ve sAgaropame sAtireke sanakamArakalpadevapuruSANAM ca jaghanyato ve sAgaropame utkarSata: sapta sAgaropamANi mAhendrakalpadevapuruSANAM jaghanyataH sAtireke va sAga- ropame utkarSataH sAtirekANi sapta sAgaropamANi brahmalokadevAnAM jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarSato daza lAntakakalpadevAnAM jaghanyato daza sAgaropamANi utkarSatazcaturdaza mahAzukrakalpadevapuruSANAM jaghanyatazcaturdaza sAgaropamANi utkarSata: saptadaza sahasrArakapadevAnAM jaghanyena saptadaza sAgaropamANi utkarSato'STAdaza AnatakalpadevAnAM jaghanyato'STAdaza sAgaropamANi utkarSata ekonavizatiH prANatakalpadevAnAM jaghanyata ekonaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato viMzatiH AraNakalpadevAnAM jaghanyato viMzatiH sAgaropamANi utkarSata ekaviMzatiH acyutakalpadevAnAM jaghanyata ekaviMzatiH sAgaropamANi utkarpato dvAviMzatiH adhastanApasanamaveyakadevAnAM jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarSavastrayoviMzatiH adhastanamadhyamaveyakadevAnAM jaghanyatanayoviMzatiH sAgaropamANi utkarSatacaturviMzatiH adhastanoparitanapraiveyakadevAnAM jaghanyatacaturviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH paJcaviMzatiH madhyamAdhastanapraiveyakadevAnAM jaghanyena paJcaviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH SaDviMzatiH madhyamamadhyamaveyakadevAnAM jaghanyataH paviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH saptaviMzatiH madhyamoparitanapreveyakadevAnAM jaghanyena saptaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato'STAviMzatiH uparitanAdhastanapraiveyakadevAnAM japa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyenASTAviMzatiH sAgaropamANi utkarSata ekonanidAna, laparitamAyanauzeyakalecA jannopazatsAgaropamANi utkarSataviMzam upa-19 ritanoparivanapraiveyakadevAnAM jaghanyataviMzatsAgaropamANi utkarSata ekatriMzat sAgaropamANi vijayavaijayantajayantAparAjitarimAnadevAnAM jaghanyenaikatriMzatsAgaropamANi utkarSatastrayastriMzat sAgaropamANi sarvArthasiddhamahAvimAnadevAnAmajaghanyotkRSTaM trayastriMzatsAga-5 ropamANi / kacidevaM sUtrapAThaH---"devapurisANa ThiI jahA paNNatraNAe Thiipae tahA bhANiyavyA" iti, tantra sthitipade'pyevamevoktA thitiriti / / uktaM puruSasya bhavasthitimAnamadhunA puruSaH puruSatvamamuzcan kiyantaM kAlaM nirantaranavatiSThate iti nirUpaNArthamAha-- purise gaM bhaMte ! purise tti kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM aMto0 ukko sAgarovamasatapuhattaM sAtiregaM / tirikkhajoNiyapurise NaM bhaMte ! kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! jaha- . neNaM aMto. uko tinni palioghamAI puvakoDipuhuttamabhahiyAI, evaM taM ceva, saMciTaNA jahA itthINaM jAva khahayaratirikkhajoNiyapurisassa sNcittnnaa| maNussapurisANaM bhaMte ! kAlato kevaciraM ho ?, goyamA ! khettaM paDucca jahanne aMto0 ukko tinni paliobamAI pucakoDipu. huttamanbhaShiyAI, dhammacaraNaM paDuca jaha* aMto0 ukkoseNaM desUNA pubdhakoDI evaM savvattha jAva pubvavidehaavaravideha, akammabhUmagamaNussapurisANa jahA akammabhUmakamaNussitthINaM jAva aMtaradIvagANaM jacceva ThitI saceva saMciTThaNA jAva savvaTTasiddhagANaM // (sU054) puruSo Namiti vAkyAlakAre bhadanta ! puruSa iti puruSabhAvAparityAgena 'kiyazira' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati ?, bhagavAnAi-gautama ! | Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** * *% * A5* jaghanyato'ntarmuhUrta, tApataH kAlAdUrva sUkhA khyAdibhAvagamanAd, utkarSataH sAtireka sAgaropamazatapRthaktvaM, sAmAnyena tiryanarAma-11 rabhaveSvetAvantaM kAlaM puruSeSveva bhAvasambhavAt , sAtirekasA katipayamanuSyabhavaiveditavyA, ata Uce puruSanAmakodayAbhAvato niyamata eva sayAdibhAvagamanAt / tiryagyonikapuruSANAM yathA tirthagyonikatrINAM tathA vaktavyaM, tazcaivam-tiryagyonikapuruSastiryagyonikapuruSatvamajAhata jaghanyatoSsiM , sadanantaraM bhUkhA bhayantare vakSantara vA saMkramAta , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthakkhAbhyadhikAni, tatra pUrvakoTipRthaktvaM sapta bhavA: pUrvakozyAyuSa: pUrva videhAdau (yataH) trINi pasyopamAnyaSTane bhave devakuruttarakurudhu, (yataH) vizeSacintAyAM jalaparapuruSo jaghanyenAntarmuhUrta, tata urva maraNabhAvena tirthagyonyantare gatyantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM, pUrvakoTyAyuHsamanvitasya bhUyo bhUyastatraiva vyAdivArotpattisambhavAt / catuSpadasthalavarapuruSo jaghanyenAntarmuhUrtamuskarSatamrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tAni sAmAnyatiryakpuruSasyaiva bhAvanIyAni | ura:parisarpasthalacarapuruSo bhujaparisarpasthalacarapuruSazca jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTipRthakvaM, tacca jalacarapuruSasyeva bhAvanIyaM / khacarapuruSo jaghanyato'ntarmuhUrta, antarmuhUrta bhAvanA sarvatrApi prAgiva, utkarSata: pUrvakoTipRthakkhAbhyadhikaH palyopamAsamzeyabhAgaH, sa ca sapta vArAn pUrvakoTisthitiSUtpadyASTamadavAramantaradvIpAdikhacarapuruSeSu palyopamAsaGgyeyabhAgasthititpadyamAnasya veditavyaH / 'maNassaparisANaM jaha sya veditavyaH / 'maNussapurisANaM jahA maNussitthINamiti, I. manuSyapuruSANAM yathA manuSyatrINAM tathA vaktavyaM, tazcaivaM-sAmAnyato manudhyapuruSasya kSetraM pratIya jaghanyato'ntarmuhUrta, tata UrdU mRtvA / rayantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni, tatra sapta bhavAH pUrvakoTyAyuSo mahAvideheSu | aSTamastu devakurvAdiSu, dharmacaraNaM pratItya samayamekaM, dvitIyasamaye maraNabhAvAt , utkarSaso dezonA pUrvakoTI, utkarSato'pi pUrvakoTyAyuSa KCREA * Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva varSASTakAdUddha caraNapratipattibhAvAta , vizeSacintAyAM sAmAnyataH pharmabhUmakamanuSyapuruSaH karmabhUmirUpaM kSetraM pratItya jghnyto'| ntarmuhUrtamutkarSatamnINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatrAntarmuhUrtabhAvanA prAgiva, trINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvA-115 bhyadhikAni sapta vArAna pUrvakoTyAyuHsamanvitetRtpadyASTamaM vAramekAntasuSamAyAM bharatairAvatacolipalyopamasthitiSUtpadyamAnasya veditanyAni, dharmacaraNaM pratItya jaghanyata eka samaya, sarvaviratipariNAmasyaikasAmayikasyApi sambhavAt , utkarpato dezonA pUrvakoTI, samapracaraNakAlasyApyatAvasa eva bhAvAt / bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSo'pi bharavairAktakSetra pratItya jaghanyato'ntarmuhUmutkarSatastrINi palyopamAni dezonapUrvakoTyabhyadhikAni, tAni ca pUrvakoTyAyu:samanvitasya videhapuruSasya maravAdI saMhatyAnIvasya bharatAdivAsayogAd * bharatAdipravRttavyapadezasya bhavAyuHzye ekAntasuSamAprArambhe samutpannasya veditavyAni, dharmAcaraNaM pratItva jaghanyata eka samayamutkarSato || PI dezonA pUrvakoTI, etatra dvayamapi prAgiva bhAvanIya, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSaH kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH |3|| pUrvakoTipRthaktvaM, tara bhUyo bhUyastatraiva saptavArAnutpattyA bhAvanIya, ata Urddha vavazyaM gatyantare yonyantare vA saMkramabhAvAt, dharmagharaNaM pratItya jaghanyata eka samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI / tathA sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapuruSastadbhAvamaparityajan janma pratIla jagha-1101 nyata eka palyopamaM palyopamAsaloyabhAganyUnamutkarSatastrINi palyopamAni, saharaNaM pratIya jaghanyenAntarmuhUrta, tazcAntarmuhUrcAyuHzeSasyAkarmabhUmiSu saMhatasya veditavyaM, utkarSatanINi palyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, tAni ca dezonapUrvakoTyAyuHsamavivasyottarakurvAdI saMhatasya tatraiva mRkhotpannasya veditavyAni, dezonatA ca pUrvakoTyA garbhakAlena nyUnakhATU, garbhasthitasya saMharaNapraniSedhAt / haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSo janma pratItya jaghanyataH palyopamAsayabhAganyUnaM palyopamamutkarSataH paripUrNa | Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X % 6 -% %% pasyopama, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikamekaM pasyopama, atra bhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM / karjavyA / harivarSaramyakavarSAkarmabhUmakamanuSyapuruSo janma pratItya jaghanyato ve palyopame palyopamAsayeyabhAganyUne, utkarSata: paripUrNa ve palyopame, jaghanyasa utkarSatazca tatraitAvata AyuSaH sambhavAt , saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrta nyUnAntarmuhUrtAyuSaH saMharaNA'sa-1 mbhavAt , utkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhike dve palyopame, bhAvanA'tra prAgvat / devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyapuruSa: kSetraM pratItya / jadhanyata: palyopamAsayeyabhAganyUnAni trINi palyopamAni utkarSataH paripUrNAni trINi pasyopamAni, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'-18 ntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni dezonapUrvakoTyadhikAni / antaradvIpakamanuSyapuruSo janma pratItya dezonaM palyopamAsaloyabhAgamuskarSataH paripUrNa palyopabhAsaGghayeyabhAga, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrcamutkarSataH pUrvakoTisamabhyadhika: palyopamAsaGkhyeyabhAgaH / 'devANaM jA ceva ThiI sA ceva saMghiTTaNA mANiyabvA' devAnAM yaiva sthitiH prAgabhihitA saiva 'saMciDhaNA' iti kAyasthiti NitavyA, nanvanekabhavabhAvAzrayA kAyasthitiH sA kathamekasmin bhave bhavati?, naiSa dopaH, devapuruSo devapuruSatvAparityAgena kiyantaM kAlaM yAvanirantaraM bhavati? ityetAvadevAtra vivakSita, tatra devo mRtvA''nantaryeNa bhUyo devo na bhavati tataH 'devANaM jA ThiI sA ceva saMciTThaNA mANiyabvA' ityatidezaH kRtaH / / tadevamuktaM sAtayenAvasthAnabhidAnIbhantaramAha purisassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi ?, goyamA ! jaha0 eka samayaM ukko. vaNassatikAlo tirikkhajoNiyapurisANaM jaharU aMtomu0 uko. caNassatikAlo evaM jAva khahayaratirikkhajoNiyapurisANaM // maNussapurisANaM bhaMte / kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi ?, goyamA! khesaM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HTRA pahuca jaha0 aMtomu0 uko SaNassatikAlo, dhammacaraNaM paDuca jaha. ekaM samayaM ako. aNataM kAlaM aNaMtAo ussa jAva aghaDDhapoggalapariyaha desUNaM, kammabhUmakANaM jAva videho jAva dhammadharaNe eko samao sesaM jahitthINaM jAva aMtaradIvakANaM // devapurisANaM jaha* aMto0 uko caNassatikAlo, bhavaNavAsidevapurisANaM tAca jAva sahassAro, jaha0 aMto unko0 vaNassatikAlo / ANatadevapurisANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoi ?, goyamA ! jaha* vAsapuTusa uko ghaNassatikAlo, evaM jAva gebejadevapurisassapi / aNuttarovavAtiyadevapurisassa jaha vAsapuTusaM ukko saMkhelAI sAgaroSamAI sAharegAI // (sU055) _ 'purisarasaNaM ityAdi, puruSasya Namiti vAkyAlakAre pUrvavat bhadanta ! antaraM kAlataH kiyaziraM bhavati?, puruSaH puruSatvAtparibhraSTaH san punaH kiyatA kAlena tadvAnotItyarthaH, satra bhagavAnAi-gautama! jaghanyenaikaM samaya-samayAdanantaraM bhUyo'pi puruSakhamavAnotIti bhASaH, iyamatra bhAvanA-yadA kazcitpuruSa upazamazreNigata upazAnte puruSavede samayamekaM jIvitvA tadanantaraM niyace tadA'sau niyamAhebapuruviSeSutpadyate iti samayamekamansaraM puruSatvasya, nanu strInapuMsakayorapi zreNilAmo bhavati tatkasmAranayorapyevamekaH samayo'ntaraM na bhavati ?, ucyate, siyA napuMsakasya ca zreNyArUDhAvabedakamAnAnantaraM maraNena tathAvidhakSubhAdhyavasAyato niyamena devapuraSakhenotpAdAtH, utkarSato vanaspatikAla:, sa caivamabhilapanIya: aNavAo ussappiNIo osappiNIo kAlato khetato arNatA hogA asojA poggalapariyaTTA, te NaM pugalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhenaha bhAvo"iti / tadeSaM sAmAnyataH puruSalasAntaramabhidhAya samprati tiryaphapuruSaviSa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + camasidezamAha-aMtirikkhajoNitthINamaMtara mityAdi, yattiryagyonikastrINAmantaraM prAgabhihitaM tadeva tiryagyonikapuruSANAmapyavizepitaM baktavyaM, tacaivam-sAmAnyatastiryapuruSasya jaghanyato'ntaramantarmuhUrta tAvatkAlasthitinA manuSyAdibhavena vyavadhAnAt , utkarSato banasvatikAlo'saJjayapudgalaparAvakhyiH , sAvatA kAlenAmuktau satyAM niyogataH puruSalayogAs , evaM vizeSacintAyAM jalacarapuruSasya sthalaparapuruSasya khacarapuruSasthApi pratyeka jaghanyasa utkarSatazcAntaraM vaktavyaM / / samprati manuSyapuruSatvaviSayAnsarapratipAdanArthamatidezamAha 1. -jaM maNussaitthINamaMtaraM taM maNussapurisANa miti, yanmanuSyatrINAmantaraM prAgabhihitaM tadeva manuSyapuruSANAmapi varUlyaM, vacaivamsAmAnyato manuSyapuruSasya jaghanyataH kSetramadhikRtyAntaramantarmuhUrta, tacca prAgiva bhAvanIyaM, utkarSato vanaspatikAlaH, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyata eka samayaM, caraNapariNAmAtparibhraSTasya samayAnantaraM bhUyo'pi kasyacizcaraNapratipattisambhavAt , utkarSato dezonApApudralaparAvataH, evaM bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSasya pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSasya janma pratIya caraNamadhikRtya ca pratyeka japanyata utkarSatazcAnsaraM vaktavyaM / sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapuruSasya janma pratIya jaghanyato'ntaraM daza varSasahasrANi antarmuhUrtAbhyadhikAni, akarmabhUmakamanuSyapuruSatvena mRtasya jayanyasthitiSu devepUtpadyate], tato'pi cyulA karmabhUmiSu strItvena puruSalena botpadya kassAbhyakarmabhUmikhena bhUyo'pyutpAdAt , devabhavAzyutvA'nantaramakarmabhUmiSu manuSyakhena tiryasamipaJcendriyalena vA utpAdAbhAvA-2 mAnyarALe karmabhUmikeSu mRlotpAdAbhidhAnaM, utkarSato bamaspatikAlo'ntaraM, saMharaNa pratItya jaghanyato'ntaramantarmuhUrsa, akarmabhUmeH | karmabhUmiSu saMhRtyAntarmunintaraM tathAvidhabuddhiparAvartAdibhAvato bhUyastatraiva nayanasambhavAt , utkarSato banaspatikAlaH, etAvataH makarmabhUmiSUspativat saMharaNasyApi niyogato bhAvAt / evaM haimavatairaNyavatAdiSyapyakarmabhUmiSu janmataH saMharaNataca japanyava + + + S+ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGAR utkarSatazcAntaraM vaktavyaM yAvadantaradvIpakAkarmabhUnakamanuSyapuruSavaktavyatA / / samprati devapuruSANAmantarapratipAdanArthamAha-devapurisassa3 rANaM bhaMte!' ityAdi, devapuruSasya bhadanta ! kAlataH kiyadhiramantaraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyenAntarmuhUrta, devabhavANyutvA garbha vyutkrAntikamanuSyeSUtpadya paryAptisamAtyanantaraM tathAvidhAdhyavasAyamaraNena bhUyo'pi kasyApi devatvenotpAdasambhavAt , utkarSato vanaspatikAlaH, evamasurakumArAdArabhya nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvatsahasrArakalpadevapuruSasyAntaraM, AnatakalpadevasyAntaraM jaghanyena varSapRthakatvaM, kasmAdetAvadihAntaramiti ceducyate iha yo garbhasthaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptaH sa zubhAdhyavasAyopeto mRtaH san AnatakalpAdArato ye devAsteSUtpadyate nAnatAdiSu, tAvanmAtrakAlasya tayogyAdhyavasAyavizuddhyabhAvAt , tato ya AnatAdibhyayutaH san bhUyo yAnatAdiSUtpatsyate sa niyamAcAritramavApya, cAritraM cASTame varSe, tata uktaM jaghanyato varSapRthaktvam, 'utkarSato vanaspatikAlaH, evaM prANatAraNAcyutakalpapraiveyakadevapuruSANAmapi pratyekamantaraM jaghanyata utkarSatazca vaktavyam , anupsaropapAsikAspAtItadevapuruSasya jaghabhyato'ntaraM varSapRthaktvamutkarSataH saGghayAni sAgaropamANi sAtirekANi, tatra sajayeyAni sAgaropamANi tadanyavaimAnikeSu sakyeyavArotpattyA, sAtirekANi manuSyabhavaH, tatra sAmAnyAbhidhAne'pyetadaparAjitAntamavagantavyaM, sarvArthasiddhe sakadevotpAdatastatrAntarAsambhavAt , anye tvabhidadhati-bhavanavAsina Arabhya AIzAnAdamaraspa jaghanyato'ntaramantarmuhUrta, sanatkumArAdArabhyAsahasrArAnava dinAni, AnatakalpAdArabhyAcyutakalpa rAvannava mAsAH, navasu praiveyakeSu sarvArthasiddhamahAvimAnavarjeSvanuttaravimAneSu ca nava varSANi, naiveyakAn yAvat sarvatrApyuskarSaso vanaspatikAlaH, vijayAdiSu caturpu mahAvimAneSu ve sAgaropame, uktazca-bhAIsANAdamarassa 1 AIzAnAdantaramamarANAM hInaM muddAntaH / mA sahasrArAt acyutAt anuttarAt dinamAsavarSanavakam // 1 // sthAvarakAla utkRSTaH sarvArthe dvitIyo notpaadH| ve sAgaropane vijayAdiSu. BASGANAGAR Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMhINayaM muhattayo / AsahasAre acuyaNuttaradiNamAsavAsanava // 1 // thAvarakAlukoso sabaDhe bIyaona uvvaao| vo a-17 yarA vijayAdisu" iti // sadevamuktamantara, sAmpratamalpabaDulaM vaktavyaM, tAni ca paJca, tadyathA-prathamaM sAmAnyAlpabahukhaM, dvitIya trividhatiryakapuruSaviSaya, tRtIyaM trividhamanuSyapuruSaviSaya, caturtha caturvidhadevapuruSaviSayaM, paJcamaM mizrapuruSaviSayaM, tatra prathama sAvadamidhitsurAha appAbahuyANi jahevitthINaM jAva etesiNaM bhaMte ! devapurisANaM bhavaNavAsIrNa vANamaMtarANaM jotisiyANaM vemANiyANa ya katarezahito appA vA bahuyA vA tullA yA visesAhiyA vA!, goyamA ! samvatthocA vemANiyadeyapurisA bhavaNavaidevapurisA asaMkhe. vANamaMtaradevapurisA asaMkha0 jotisiyA devaparisA saMkhenaguNA // etesi NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM thalayarANaM vahayarANaM maNussapurisANaM kammabhUmakANaM akammabhUmakANaM aMtaradiva. devapurisANaM bhavaNavAsINaM vANamantarANaM joisiyANaM vemANiyANaM sodhammANaM jAva sabvaTThasiddhagANa ya katarezahito appA vA bahugA vA jAva visesAhiyA vA ?, goyamA! savvatthovA aMtaradIvagamaNussapurisA devakurUstarakuruakammabhUmagamaNussapurisA doci saMkheja. harivAsarammagavAsaaka0 tovi saMkhenaguNA hemavataherapaNavatapAsaakamma0 dovi saMkhi0 bharaheravatavAsakammabhUmagamaNu0 dovi saMkhe0 punvayidehaavaravidehakammabhU0 doSi saMkhe0 aNuttarovavA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rt - 1 - - - - tiyavebapurisA asaMkhi0 uvarimagevijadevArisA saMkheza majjhimagevinAdevapurisA saMkheja heSTi maMgavijadevapuresA saMkhe0 accuyakappe veSapurisA saMkhe, jAva ANatakappe devapurisA saMkhejA sahassAre kappe devapurisA asaMkhe0 mahAsukke kappe devapurisA asaMkhe jAva mAhiMde kappe deva resA asaMkhe0 saNakumArakappe devapurisA asaM0 IsANakappe devapurisA asaMkhe0 sodhamme kappe devapurisA saMkhe0 bhavaNavAsidevapurisA asaMkhe0 khayaratirikkhajoNiyapurisA asaMkhe0 thalayaratirikkhajoNiyapurisA saMkhe. jalayaratirikkhajoNiyapurisA asaMve0 vANamaMtaradeva purisA saMkhe0, jotisiyadevapurisA saMkhejvaguNA // (sU053) purisANaM bhaMte !' ityAdi, sarvastokA manuSyapuruSAH saJjayeyakoTIkoTIpramANasvAt , tebhyastiyanyonikapuruSA asakSyeyaguNAH pratarAsalyeyabhAgavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAtteSAM, tebhyo devapuruSAH sakhyeyaguNAH, -bRhattarapratarAsaLyeyabhA4 gavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tiryagyonikapuruSANAM yathA tiryagyonikaSINAM manuSyapuruSANAM yathA manuSyastrINA-15 maspabahulaM (tathA) vaktavyaM / samprati devapuruSANAmalpabahutvamAi-sarvastokA anuttaropapAtikadevapuruSAH, kSetrapalyopamAsakhyeyabhAgavA-| kAzapradezarAzipramANakhAt, tebhya uparitanamaivebakadevapuruSAH sakhyeyaguNAH, vRhattarakSetrapalyopamAsakhyeyabhAgavardhinabha:pradezarAzimAnalAt , kathametadamaseyamiti ceducyate-vimAnabAhulyAta, tathAhi-anuttaradevAnAM paJca vimAnAni, vimAnazataM tUparitanapraivekaprasAde, prativimAnaM cAsakhyeyA devAH, yathA cAdho'dhovIni vimAnAni tathA tathA devA api prAdhuryeNa sabhyante, tato'vasI +%AR Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yate anuttaravimAnavAsidevapuruSApekSayA vRhattarakSetrapalyopamAsaLyeyabhAgavartinabhaHpradezarAzipramANA uparitanauveyakaprastaTe devapuruSAH / (saMkhyeyaguNA) pavamuttarASi bhAvanA vidhaMyA, vebhyo madhyamabhaveyaprasATadevapuruSAH soyaguNAH, tebhyo'pyadhastanauveyakaprastaTadeva-15 puruSAH soyaguNAH, vebhyo'yacyutaphalpadevapuruSAH saddhyeyaguNAH, tebhyo'pyAraNakalpadevapuruSAH samyeyaguNAH, yadyapyAraNAcyutakaspo samazreNIko samavimAnasaGkhyAko ca tathA'pi kRSNapAkSikAstathAkhAbhAvyAtprAcuryeNa dakSiNasyAM dizi samutpadyante / atha hai ke te kRSNapAkSikA: ?, ucyate, iha dvaye jIvAH, tadyathA-kRSNapAkSikAH zulapAkSikAca, natra yeSAM kizcidUno'pApudgalaparAvartaH saMsAraste zulapAkSikAH, itare dIrghasaMsArabhAjinaH kRSNapAkSikAH, uktazca--"jesimabaddho puggalapariyaTTo sesao ya saMsAro / surupakkhiyA khalu ahie puNa kaNhapakkhIyA // 1 // " ata eva stokAH zuklapAkSikAta, alpasaMsArANAM stokAnAmeva sambhavAt , bahavaH kRSNapAkSikAra, dIrghasaMsArANAmanantAnantAnAM bhAvAt , atha kathametadavasAtabyaM yathA kRSNapAkSikAH prAcuryeNa dakSiNasyAM vizi samutpadyante, ucyate, tathAsvAbhAvyAta, taca tathAsvAbhAvyamevaM pUrvAcAryayuktibhirupabRMhitaM-kRSNapAkSikAH khalu dIrghasaMsArabhAjina ucyante, dIrghasaMsAramAjinazca bahupApodayAta, bahapApodayAsa karakarmANaH, krUrakarmANazca prAyastathAsvAbhAcyAd tadbhavasiddhikA api dakSiNasyAM vizi samutpadyante, yata uktam-pAyamiha karakammA bhavasiddhIyAvi dAhiNilesu / neraiyatiriyamaNuyA surAiThANesu gacchati // 1 // " tato dakSiNasyAM dizi prAngreNa kRSNapAkSikANAM sambhavAdupapadyate-acyutakalpadevapuruSApekSayA''ra ACCECR | yeSAmapArthaH pudralaparAvarsaH zeSa eva sNsaarH| te zulapAkSikAH khalu adhika punaH kRssnnpaakssikaaH||1||2 prAya iha krUrakarmANo bhavasiddhikA api dAkSigAmechu / narayikaviryakamanulAsaradisthAneSu Acchanti // 1 // EXC Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -.. kalpadevapuruSA: saGkhayeyaguNAH, tebhyo'pi prANatakalpadevapuruSAH saGreyaguNAH, tebhyo'pyAnavakalpadevapuruSAH soyaguNAH, anApi prANataphalpApekSayA sahayaguNavaM kRSNapAkSikANAM dakSiNasyAM dizi prAdhuryeNa bhAvAn , ete ca sarve'pyanuttarakmiAnavAssAdaya AnatakalpavAsiparyantadevapuruSAH pratyeka kSetrapalyopamAsayayabhAgavartinamaHpradezarAzipramANA draSTavyAH, "ANayapANayamAI pallarasAsaMkhabhAgo u" iti vacanAt , kevalamasoyo bhAgo vicitra iti parasparaM yathoktaM saGghaSeyaguNalaM na virudhyate, AnatakalpadevapurupebhyaH sahasrArakalpavAsidevapuruSA asahayaguNAH, dhanIkRtasya lokasyaikaprAdezikyAH zreNerasaGkhyatame bhAge yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAtteSAM, tebhyo'pi mahAzukrakalpavAsidevapuruSA asaJjayaguNAH, bRhattarazreNyasalayeyamAgAkAzapradezarAzipramANatvAt , kathametatpratyeyamiti ceducyate-vimAnabAhulyAta, tathAhi-paTa sahasrANi vimAnAnAM mahanArakalpe catvAriMzatsahasrANi mahAzukre, anyathAdhovimAnavAsino devA bahubahutarAH stokastokatarA parisanoparitanavimAnavAsinastata upapadyante sahasrAraphalpadevapuruSebhyo mahAzukrakalpavAsidevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi lAntakakalpadevapuruSA asaJjayeyaguNAH, bRhattamazreNyasAdheya-18 bhAgavartinabhaHpradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi brahmalokakalpavAsidevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, bhUyobRhattamazreNyasamadheyabhAgaval- | kAzapradevarAzipramANatvAt, tebhyo'pi mAhendrakalpadevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, bhUyastarabRhattamanabhaHzreNyasaladheyabhAgagavAkAzapradezamAnatvAt , tebhyaH sanatkumArakalpAdevA asahayaguNAH, vimAnabAhulyAta, tathAhi-dvAdaza zatasahasrANi sanatkumArakalpe vimAna nAmaSTau zatasahasrANi mAhendrakalpe anyaca dakSiNadigbhAgavI sanatkumArakalpo mAhendrakalpazcottaradigvI dakSiNasyAM ca dizi bahavaH 1AnataprANatAdayaH pasmopamasyAsaMkhyo bhAgastu, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samutpadyante kRSNapAkSikAH, tata upapadyante mAhendrakalpAtsanatkumArakalpe devA asaGkhyeyaguNAH, ete ca sarve'pi sahasrArakalpavAsidevAdayaH sanatkumArakalpavAsidevaparyantAH pratyekaM svasthAne cintyamAnA canIkRtalokaikaneNyasaGkhtheyabhAgagatAkAzapradezarAzipramANA dra zyAH, kevala zreNyasahayabhAgo'soyabhedabhinnastata itthamasalayeyaguNatayA'lpabahalamabhidhIyamAnaM na virodhabhAka, sanatkumArakalpadevapurupebhya IzAnakarUpadevapuruza asaGkhayeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradezarAzisambandhini dvitIye vargamUle tRtIyena vargamUlena * guNite yAvAn pradezarAzistAvatsaGkhyAkAsu ghanIkRtasya lokasyaikaprAdezikISu zreNiSu yAvanto namaHpradezAteSAM yAvAn dvAtriMzattamo | bhAgasAvatpramANatvAt , tebhyaH saudharmakalpavAsidevapuruSAH saGkhadheyaguNAH, vimAnamAhulyAt , tathAhi-aSTAviMzatiH zatasahasrANi | vimAnAnAmIzAnakalpe dvAtriMzacchatasahasrANi saudharmakalpe, api ca dakSiNadigvartI saudharmakalpa IzAnakalpazcottaradigvI, dakSiNasyAM ca dizi bahavaH kRSNayAzila ityAna, nAzanAyAsadevapugataH saudharmakalpavAsidevapuruSAH soyaguNAH, naMnviyaM | yuktiH sanatkumAramAhendrakalpayorapyuktA, paraM tatra mAhendrakalpApekSayA sanatkumArakalpe devA asoyaguNA uktA iha tu saudharme kalpe | soyaguNAstadetatkatham ?, ucyate, tathAvastusvAbhAvyAta, etanAvasIyate prajJApanAdau sarvatra tathAbhaNanAn , tebhyo'pi bhavanavAsi-| devapuruSA asAhayeyaguNA:, aGgAlamAtrakSetrapradezarAze: sambandhini prathame vargamUle dvitIyena vargamUlena guNite yAvAn pradezarAzirupajAyate tAvatsaGkhyAkAsu dhanIkRtasya lokasyaikaprAdezikIpu zreNipu yAvanto nabha:pradezAsteSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANalAn , tebhyo vyantaradevapuruSA asoyaguNA:, mahayeyayojanakoTIkoTIpramANakaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti teSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAta, tebhyaH sAdheyaguNA jyotiSkadevapuruSAH, SaTpazcAzadadhikazatadayA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) svabhAvata eva bharatairAvateSu alapramANekaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti teSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt / / samprati paJcamamalpabahutvamAha-eesiNaM bhNte|' ityAdi, sarvastokA antaradvIpakamanuSyapuruSAH, kSetrasya stokatvAt , tebhyo'pi devakurUttarakurumanuSyapuruSAH soyaguNAH, kSetrasya bahutvAt , svastrAne tu daye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo'pi harivarSaramyakavarSAka mabhUmakamanuSyapuruSAH saGgyeyaguNAH, kSetrasyAtivaddutvAta , svasthAne tu daye'pi parasparaM tulyAH, kSetrasya samAnatvAt , tebhyo'pi haimavata* hairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGkhadheyaguNAH, kSetrasyAlpatve'pyalpasthitikatayA prAcuryeNa labhyamAnatvAt , svasthAne tu dvaye'pi para sparaM tulyAH, tebhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGkhyevagaNAH, ajitasvAnikAle utkRSThapade / [[ca] manuSyapuruSANAmatiprAcuryeNa sammAna, rUpAne ca dvo'pi parasparaM turUvAH, kSetrasma tusthatvAt , tebhyo'pi pUrvavidehAtaravide-) hakarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGkhyeyaguNAH, kSetrabAhulyAdajitasvAmikAle iva svabhAvata eva manuSyapuruSANAM prAcuryeNa sambhavAn, kha-IN sthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyA:, tebhyo'nuttaropapAtikadevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, kSetrapalyopamAsayabhAgavalkAzapradezapra-115 mANatvAt , tadanantaramuparitanapraiveyakaprastaTadevapuruSA madhyamaveyakaprastadevapuruSA adhastanauveyakatrastaTadevapuruSA acyutakalpadevapuruSA AraNakalpadevapuruSAH prANatakalpadevapuruSA AnatakalpadevapuruSA yathottaraM saGkhayeyaguNAH, bhAvanA prAgiva, tadanantaraM sahasrArakalpadevapuruSA lAntakakalpadevapuruSA brahmalokakalpadevapuruSA mAhendrakalpadevapuruSAH sanatkumArakalpadevapuruSA IzAnakalpadevapuruSA yatho-13 ttaramasaGkhameyaguNAH, saudharmakalpadevapuruSAH saGkhyeyaguNAH, saudharmakalpadevapurupebhyo bhavanavAsidevapurupA asaGkhtheyaguNAH, bhAvanA sarvatrApi prAgiva, tebhyaH khacaratiryagyonikapuruSA asaGghayeya guNAH, pratarAsalaceyabhAgavarcasaGkhayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAn , Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** tebhyaH sthalacaratiryagyonikayurupA: saGkhayeyaguNAH, tabhyo'pi jalacaratiryagyonikapuruSAH saGkhyeyaguNAH, yuktiratrApi prAgiva, tebhyo'pi / 6 vAnamantaradevapuruSA: saddhayeyaguNAH, samayeyayojanakoTIpramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti teSAM: | yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt , tebhyo jyotiSkadevapuruSAH saGyeyaguNAH, yuktiH prAgevoktA / / purisavedassa NaM bhaMte ! kammarasa kevatiyaM kAlaM baMdhahitI paNNattA ?, goyamA ! jaha* aTTa saMghaccharANi, uko dasa sAgarovamakoDAkoDIo, dUsavAsasayAI abAhA, abAhUNiyA kammaThitI kammaNiseo // purisavede NaM bhaMte ! kiMpakAre papaNatte?, goyamA! vaNadavaggijAlasa mANe paNNase, settaM purisA // (sU057) puruSavedasthitirjadhanyato'STau saMvatsarANi, etanyUnasya tannibandhanaviziSTAdhyavasAyAbhAvato jaghanyatvenAsambhavAt , utkarSato daza8 sAgaropamakoTIkoTayaH, daza varSazatAnyavAdhA, abAdhomA karmAsthitiH karmaniSekaH, asya vyAkhyA prAgvat // tathA puruSavedo bhadanta ! kiMprakAraH ajJapta: ?, bhagavAnAha-gautama! vAgnijvAlAsamAnaH, prArambhe tInamadanadAha iti bhAvaH, prajJAptaH / / vyAkhyAtaH puruSA(dhikAraH, samprati napuMsakAdhikAraprastAvaH, tatremAdisUtram se kiM taM NapuMsakA 1, NapuMsakA tivihA papaNattA, taMjahA-neraiyanapuMsakA tirikkhajoNiyanapuMsakA maNussajoNiyaNapuMsakA // se kiM taM neraiyanapuMsakA?, neraiyanapuMsakA sattavidhA paNNattA, taMjahArayaNappabhApuDhavineraiyanapuMsakA sakarappabhApuDhatrimeraiyanapuMsakA jAva adhesattamapuDhavineraiyaNapuM. * * ** Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hk - - --- - sakA, se saM neraiyanapuMsakA // se kiM taM tirikvajoNiyaNapuMsakA ?,2 paMcavidhA paNNattA, saMjahAegidiyatiriksajoNiyanapuMsakA, yeiMdi0 teiMdi0 cau0 pNcediytirikkhjonniynnpuNskaa| se kiM taM egiMdiyatirikvajoNiyanapuMsakA 1, 2 paJcavidhA paNNattA, taM0 pu0 A0 te vA va0 se taM egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA // se kiM taM yeiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA 1, 2 aNegavidhA paNNattA, se taM veiMdiyatirikvajoNiyA, evaM teIdiyAvi, cariMdiyAvi // se kiM taM paMceMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA?, 2 lividhA paNNattA, taMjahA-jalayarA ghalayarA khayarA / se kiMta jalayarA?, 2 so ceva puccuttabhedo AsAliyavalito bhANiyabbo, se taM paMceMdiyatirikvajoNi. ynnpuNskaa| so kiM taM maNussanapuMsakA 1,2tividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvakA, bhedo jAya bhA0 // (sU058) se ki ta napuMsagA' ityAdi, atha ke te napuMsakAH ?, napuMsakAstrividhA: prajJaptAH, tathA nairapikanapuMsakAstiryagyonikanapuMsakA manuSyanapuMsakAzca / / nairayikanapuMsakapratipAdanArthamAha-se kiM tamityAdi, atha ke te nairayikanapuMsakA: ?, pRthvIbhedena saptavidhAH prajJaptAH, tadyathA-ratnaprabhApRthvInairayikanapuMsakAH zarkarAprabhApRthvInairathikanapuMsakA: yAvadhaHsamamapRthivInarayikanapuMsakAH, | upasaMhAramAha--'se taM neraDyanapuMsakA' // samprati tiryagyonikanapuMsakapratipAdanArthamAha-se ki tamityAdi prabhasUtraM suganam , bhagavAnAha-tiryagyonikanapuMsakAH paJcavidhAH prajJamAH, tadyathA-ekendriyatiryagyonikanapuMsakA yaavtpnycendriyvirygyoniknpuNskaaH| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyanapuMsakapraznasUtra sugama, bhagavAnAha-ekendriyatiryagyonikanapuMsakAH paJcavidhA: prajJaptAH, sadyathA-pRthivIkAyi kaikendriyatiryagyonikanapuMsakA akAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakAstejaskAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vAyukAyikaikendriyatiryagyoni| kanapuMsakA vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakAH, upasaMhAramAha-'settaM egidiyatirikSajoNiyanapuMsakA' // dvIndriyanapuMsakapratipAdanArthamAha--'iMdie'tyAdi, dvIndriyatiryagyonikanapuMsakA bhadanta ! katividhAH pralamA?, bhagavAnAha-gautama ! anekavidhA: prajJaptAstadyathA--pulAkimiyA" ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvaccaturindriyabhedaparisamAptiH // paJcendriyatiryagyonikanapuMsakA bhadanta ! katividhAH prajJaptA:?, gautama! zikSikA prazama:, saMthayA : sthapadarA: khacarAtra, ete ca prAgvatsaprabhedA vaktavyAH, upasaMhAramAha-se taM pNciNdiytirikkhjonniynnpuNsgaa'| 'se ki tamityAdi, atha ke te manuSyanapuMsakAH', manu-11 dhyanapuMsakA strividhAH prajJaptAH, tadyathA-karmabhUmakA akarmabhUmakA antaradvIpakAca, ete'pi prAgvatsaprabhedA vaktavyAH / / ukto bhedaH, sa-1 |mprati sthitipratipAdanArthamAha NapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA! jaha0 aMso0 uko tettIsaM sAgarovamAI // nerAyanapuMsagassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA! jaha0 dasavAsasahassAiM ukko0 tettIsaM sAgarovamAI, savvesiM ThitI bhANiyanvA jAva adhesasamApuDhavinerajhyA / tirikkhajoNiyaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevayaM kAlaM ThitI pa0, goyamA !, jaha* aMto0 uko pucakoDI / egidiyatirikagvajoNiyaNapuMsaka jaha. aMto. ukko. bAvIsaM vAsasaha ** * Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssAI, puDhavikAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakassa bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI pannatA ?, jaha aMto0 ukko yAvIsaM vAsasahassAI, savvesi egidiyaNapuMsakANaM ThitI bhANiyavvA, beiMdiyateiMdiyacauridiyaNapuMsakANaM ThitI bhANitavyA / paMciMdriyatirikkhajoNiyaNapuMsakarasa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI pANNattA ?, goyamA! jaha0 aMto0 ukko pucakoDI, evaM jalayaratirikkhacauppadadhalayarauragaparisappabhuyagaparisappakhahyaratirikkha0 sanvesiM jaha, aMto0 ukko0 pubyakoDI / maNussaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA ?, goyamA! vettaM paDaca jaha* aMto0 ukko puvakoDI, dhammacaraNaM paDucca jaha0 aMto0 ukko0 desUNA puvakoDI / kammabhUmagabharaheravayapubyacidehaavaravidezamaNussaNapuMmakassavi taheca, akammabhUmagamaNusmaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA ?, goyamA! jammaNaM paDuca jaha0 aMto0 ukko aMtomu0 sAharaNaM paDaca jaha* aMto0 ukko0 desUNA pucakoDI, evaM jAva aMtaradIvakANaM // gapuMsae NaM bhaMte! NapuMsae tti kAlato kevaJciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM eka samayaM ukko tarukAlo / NeraiyaNapuMsae NaM bhaMte, 2 goyamA! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko tettIsaM sAgarovamAI, evaM puDhavIe ThitI bhANiyacyA / tirikkhajoNiyaNapuMsae NaM bhaMte ! ti01, 2 goyamA! jaha* aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, evaM egidiyaNapuMsakassa pa, SaNassatikAiyassavi evameva, - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesANaM jaha0 aMto. udo0 asaMkhijaM kAlaM asaMkhenAo ussappiNiosappiNIo kA. lato, janajao aranejA hogA / ghediyateiMdiyacauridiyanapuMsakANa ya jaha* aMto0 uko saMkhe kAlaM / paMciMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsae NaM bhaMte ! ?, goyamA! jaha* aMto0 udyo0 puvvakoDipuhattaM / evaM jlyrtirikkhcuppdaalcrurgprisppbhuygprisppmhorgaannvi|mgussnnpuNskrs NaM bhaMte ! khettaM paDucca jaha. aMto0 uko pucakoDipahusaM, dhammacaraNaM paDaca jaha eka samayaM ucho0 dekhaNA puvakoDI / evaM kammabhUmagabharaheravayapubvavidehaavaravidehesuvi bhANiyabvaM / akammabhUmakamaNussaNaghusae NaM maMte ! jammaNaM (paDucca)jaha aMto0 ukko muhuttapurataM, sAharaNaM paDDacca jaha* aMto ukko0 desUNA punyakoDI | evaM sanvesiM jAva aMtaradIvagANaM ||nnpuNskrs NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoi?, goyamA! jaha0 aMto ukko0 sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM / NeraiyaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoi ?, jaha ato. uko0 tarukAlo, rayaNappamApuDhavIneraiyaNapuMsakassa jaha0 aMto0 ukko0 tarukAlo, evaM savyasiM jAva adhesattamA / tirikvajoNiyaNapuMsakassa jaha* aMto0 ukko0 sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM / egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakarasa jaha0 aMto0 ukko do sAgarovamasahassAI saMkhenavAsamabhahiyAI, puDhaviAuteubAUNaM jaha. aMto0 ukko0 vaNastaikAlo / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vraNassatikAiyANaM jaha0 aMto0 uko0 asaMkheja phAlaM jAya asaMkhelA loyA, sesANaM iMdiyAdINaM jAva svagarANaM jaha0 aMto0 ukko0 vaNamsatikAlo / maNussaNapuMsakassa khettaM paDuca jaha0 aMto0 uko0 vaNassatikAlo, dhammacaraNaM pahuca jaha0 evaM samayaM ko anaMtaM kAlaM jAvaatrapoggala pariyahaM deNaM, evaM kamma bhUmakassavi bharateraktassa pucvavideha avara videhakassavi / akammabhUmaka maNussaNapuMsakassa NaM naMte! kevatiyaM kAlaM0 1, jammaNaM paDuba jaha0 aMto* ukko0 vaNassatikAlo, saMharaNaM paDuca jaha0 aMto0 ukko0 vaNaspatikAlo evaM jAva aMtaravIvaganti // ( sU0 59 ) 'napuMsagassa NaM bhaMte!" ityAdi sugamaM, navaramantarmuhUrtta niryagsanuSyApekSayA draSTavyaM trayastriMzatsAgaropamANi saptamaprathivInArakApekSayA // tadevaM sAmAnyataH sthitiruktA, samprati vizeSatastAM vicicintayiSuH prathamataH sAmAnyato vizeSataJca nairayikanapuMsaka viSayA mAha - 'neraiyanapuMsagassa NabhiyAdi, sAmAnyato nairayikanapuMsakasya jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, vizeSacintAyAM ratnaprabhA pRthivInairayikanapuMsakasya jaghanyataH sthitirdaza varSasahasrANi utkarSata evaM sAgaropamaM zarkarApRthivInairacikanapuMkasasya jaghanyata ekaM sAgaropamamutkarSatastrINi sAgaropamANi vAlukApramApRthivInairayi kanapuMsakasya jaghanyatastrINi sAgaropamANi utkarSataH sapta pakuprabhA pRthavInaira cikanapuMsakasya jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarSato daza dhUmaprabhAprathivI nairathikanapuMsakasya jadhanyato daza sAgaropamANi utkarSataH saptadaza vama: prabhAprathivInairayikanapuMsakasya jaghanyataH saptadaza sAgaropamANi utkarSato dvAviM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazaviH adhaH saptamapRthivInairayikanapuMsakasya jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarSatastrayastriMzat kvacidatidezasUtraM 'jahA pa NNavaNAe Thiipade vahe' tyAdi, tatrApyevamevAtidezavyAkhyA'pi karttavyA / sAmAnyatastiryagyonikanapuMsakasya sthitirjaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSata: pUrvakoTI, sAmAnyata ekendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dvAviMzatirvarSasahasrANi vizeSacintAyAM pRthivIkAyikai kendriya tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato dvAviMzatirvarSasahasrANi apkAcikai kendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkaryetaH sapta varSasahasrANi tejaH kAyikai kendriya tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyavo'ntarmuhUrttamutkarpatastrINi rAtrindivAni vAtakAyikai kendriya tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuharttamutkarSatastrINi varSasahasrANi vanaspatikAyikai kekendriya tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato daza varSasahasrANi / dvIndriya tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dvAdaza varSANi / trIndriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSata ekonapaJcAzad rAtrindivAni / caturindriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH paNmAsAH / sAmAnyataH pazcendriyatiryagyonikanapuMsakasya jayanyato'ntarmuhUrttamukarpataH pUrvakoTI, vizeSacintAyAM jalacarasya svalacarasya khacarasyApi paJcendriyatiryagyonikanapuMsakasya aghanyato 'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI | sAmAnyato manuSyanapuMsakasyApi jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, karmabhUmakamanuSyanapuMsakasya kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSata: pUrva koTI, 'dharmacaraNaM' bAhyavepaparika ritapravrajyA pratipattimaGgIkRtya jaghanyenAntarmuhUrtta tava Urddha maraNAdibhAbAlU, utkarSato dezonA pUrvakoTI, saMvatsarASTrakAdUrddha pratipadyAjanmapAlanAt bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya pUrvavidehAparavideha karmmabhUmaka manuSya napuMsakasya ca kSetraM dharmmacaraNaM ca pratItya jaghanyata utkarSatazcaivameva vaktavyam / akarma bhUmaka manuSyanapuMsakasya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 janma pratItya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSeNApyantarmuhUrtapa.. karmabhUmau hi manuSyA napuMsakAH samRddhimA eva bhavanti, na garbhavyutkrAntikAH, yugaladharmiNAM napuMsakatvAbhAvAt , saMmUchimAzca jaghanyata utkarSato vA'ntarmuhUrtAyuSaH, kevalaM jaghanyAdutkRSTamantarmuhUrta vRhattaramavaseyaM, saMharaNaM pratItya jaghanya to'ntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, saMharaNAdUrdhvamAmaraNAntamavasthAnasambhavAt , utkarSato dezonatA, |ca pUrvakoTyA garbhAnnirgatasya saMharaNasambhavAt , evaM vizeSacintAyAM haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakasma harivarSaramyakava-18 karmabhUmakamanuSyanapuMsakasya devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya antaradvIpakamanuSyanapuMsakasya ca janma saMharaNaM ca pratItyaivameva vaktavyam // samprati kAya sthitimAha--'NapuMsage NaM bhaMte !' ityAdi, napuMsako bhadanta ! napuMsaka ityAdi, sAmAnyatastadvedA-12 parityAgena kAlataH kiyaciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyata eka samayamutkarpatto banaspatikAlaM, tatraikasamayatA upazamazre-18 |NisamAptau satyAmavedakale sati upazamazreNItaH pratipatato napuMsakavedodayasamayAnantaraM kasyacinmaraNAt , tathA mRtasya cAvazyaM devotpAde vedodayabhAvAt , vanaspatikAla:-AvalikAsayayabhAgagatasamayarAzipramANAsayeyapudgalaparAvarttapramANaH / nairayikanapuMsakakAyasthiticintAyAM yadeva sAmAnyato vizeSataca sthitimAnaM jaghanyata utkarSatazvoktaM tadevAvasAtavyaM, bhavasthitivyatirekeNa tatrAnyasyAH kAyasthiterasambhavAt / sAmAnyatastiryagyonikanapuMsakakAcasthiticintAzaM jaghanyato'ntarmuhUrta, tadanantaraM mRtvA gatyantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSato vanaspatikAla:, vizeSacintAyAmekendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitAvapi jaghanyato'ntarmuhUrta bhAvanA prAgvat, utkarSato vanaspatikAlo yathoditarUpaH, tatrApi vizeSacintAyAM pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitau jaghanyato'ntarmuhurtamutkarSato'sayeyakAlo'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIpramANaH, tathA cAha- "ukoseNamasaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappi OM** Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * % -% jIosappiNIo kAlato, khettato asaMkhijjA logA" evamaSkAyiRteja:kAyikavAyukAyikakAyasthitiSvapi vaktavyaM, vanaspatikAyikakAyasthitau tathA vaktavyaM yathA sAmAnyata ekendriyakAyasthitau / dvIndriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitI jaghanyato'ntarmuhUrtamutkapataH saGkhyeyaH kAlaH, sa ca saGkhyeyAni varSasahasrANi pratipattavyaH / evaM trIndriyacaturindriyattiryagyonikanapuMsakakAyasthityorapi vaktavyam / paJcendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitau jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarpataH pUrvakoTipRthaktvaM, tacca nirantaraM saptabhavAn pUrvakoTavAyupo. napuMsakatvenAnubhavato veditavyaM, tata urva vavazyaM vedAntare vilakSaNabhavAntare vA saMkramAta , evaM jalacarasthalacarakhacarasAmAnyato manupyanapuMsakakAyasthitiSvapi veditavyaM, karmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthitI kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrta utkarSata: pUrvakoTIpRthaktvaM bhAvanA prAgiva, dharmacaraNaM pratItya jaghanyata eka samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI, atrApi ApanA bhUSavat / zyaM bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthitau pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthitI ca vAcyaM, sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthiticintAyAM janma pratItya jaghanyato'ntarmuhUrta, etAvatyapi kAle'sakRdutpAdAt , utkarpato'ntarmuhUrtapRthaktvaM, tata Urddha tatra tathotpAdAmAvAt , saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntaharta tata UI maraNAdibhAvAta utkarSato dezonA pUrvakoTI / evaM hemavataharaNyavataharivarSaramya| kavarSadevakurutarakurvantaradvIpakamanuSyanapuMsakakAyasthitidhvapi vaktavyam / tadevamuktA kAyasthitiH, sAmpratamantaramabhidhitsuridamAha'napuMsagassa Na'mityAdi, napuMsakasya gamiti vAkyAlaGkAre madanta ! antaraM kAlataH kiyazciraM bhavati , napuMsako bhUtvA napuMsakatvAtparibhraSTaH puna: kiyatA kAlena napuMsako bhavatItyarthaH, bhagavAnAhagautama! jaghanyato'ntarmuhUrta, etAvatA puruSAdikAlena vyavadhAnAt , utkarSataH sAgaropamazatapRthakvaM sAtirekaM, puruSAvikAlasyaitAvata eva sambhavAt , tathA cAtra saGgrahaNigAthA-"isthinapuMsA saMci Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in haNesu purisaMtare ya samao u / purisanapuMsA saMciTThaNaMtare sAgara puhuttaM / / 1 // " asyA akSaragamanikA-saMciTThaNA nAma sAtatyenAva ca sAtanAvasthAne purupAntare ca jaghanyata ekaH samayaH tathA yadhA prAgabhihitam-itthIe NaM bhaMte! itthIsi kAlato kiyazciraM hoha, goyamA ! egaNaM AdeseNaM jaha, egaM samaya" ityAdi, tathA-napuMsage NaM bhaMte ! napuMsagatti kAlato kiyazciraM hoi?, goyamA ! jaha0 eka samaya" ityAdi, tathA-"purisassa gaM bhaMte ! aMtaraM kAlato kiyazciraM hoi?, goyamA ! jahaneNaM eka samaya" ityAdi / tathA puruSasya napuMsakasya yathAkrama saMcihaNA-sAtatyenAvasthAnamantaraM cotkarSanaH 'sAgarapRthaktvaM' padekadeze padasamudAyopacArAt sAgaropamazatapRthakvaM, tathA ca prAgabhihitam-"purise bhaMte ! purisetti kAlato kiyazciraM hoi?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM sAgarIvabhasayapuhuttaM sAtiraMga" napuMsakAntarIkapapratipAdaka cedamevAdhikRtaM tatsUtramiti / tathA sAmAnyato nairayikanapuMsakasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta, saptamanarakapRthivyA uddhRtya tandulamatsyAdibhaveSvantarmuhUrta sthitvA bhUyaH saptamanarakapRthivIgamanasya zravaNAt , utkarSato vanaspatikAlA, narakabhavAdudvaya pAramparyeNa nigodeSu madhye gavA'nantaM kAlamavasthAnAt, evaM vizeSacintAyAM pratipRthivyapi baktavyaM / tathA sAmAnyacintAyAM tiryagyonikanapuMsakasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhurcamutkarSa garopamazatapRthakvaM, sAtirekattvabhAvanA prAgiva, vizeSacintAyAM sAmAnyata ekendriyatiryagyonikanapuMsakasyAntaramandarmuhUttai tA-12 haiN| batA dvIndriyAdikAlena vyavadhAnAn , utkarSato ve sAgaropamasahasre, savayeyavANi trasakAyasthitikAlasya ekendriyatvavyavadhAyaka-2 syotkarSato'pyetAvata eva sambhavAt / pRthivIkAyikaikendriyatircagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuharca mutkarSato vanaspatikAlaH / evamapkAyikatejaHkAyikavAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakAnAmapi vaktavyaM / vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanya taH sA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to'ntarmuhUrtamutkarSato'soyaM kAlaM yAvat , sa cAsahadheyaH kAlo'soyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'soyA lokAH, kimuktaM bhavati ?-asakyeyalokAkAzapradezAnAM pratisamayamekaikApahAre yAvatya utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatya ityarthaH, vanaspatibhavAtmakayutasyAnyatrotkarSata etAvantaM kAlamavasthAnasambhavAt , sadanantaraM saMsAriNo nidhana bhUyo nadApanikAyikalenotpAdabhAvAt / / dvIndriyatrIndriyacaturindriyapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakAnAM jalacarasthalacarakhacarapazcendriyatiryagyonikanapuMsakAnAM sAmAnyato manupyanapuMsakasya ca jaghanyato'ntaramantarmuhUrtamutkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnanta: kAlo vanaspatikAlo yathoktasvarUpaH pratipattavyaH, karma-IN bhUmakamanuSyanapuMsakasyAntaraM kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato vanaspatikAla:, dharmacaraNaM pratIya jaghanyava ekaM samayaM yAvat , labdhipAtasya sarvajaghanyasyaikasAmayikatvAt , utkarSato'nantaM kAlaM, tamevAnantaM kAle nirdhArayati-"aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khesao aNaMtA logA avaDU puggalapariyaTuM desUNa"mitti, evaM bharatairAvatapUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAnAmapi kSetraM dharmAcaraNaM ca pratItya jaghanyamutkRSTaM cAntaraM pratyekaM vaktavyam / akarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya janma pratItya 4 javanyato'ntarmuhUrta, etAvatA gatyantarAdikAlena vyavadhAnabhAvAt , utkarSato vanaspatikAlaH, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhatta, tazcaivaM-ko'pi karmabhUmakamanuSyanapuMsakaH kenApyakarmabhUmI saMhRtaH, sa ca mAgadhapuruSadRSTAntabalAdakarmabhUmaka iti dhyapadizyate, tataH / / kiyatkAlAnantaraM tathAvidhabuddhiparAvarttanabhAvato bhUyo'pi karmabhUmau saMhRtaH, tatra cAntarmuhUrta dhRtvA punarapyakarmabhUmAvAnItaH, utkarSato vnsptikaalH| evaM vizeSacintAyAM haimavataharaNyavataharivarSaramyakadevakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAnAmantaradvIpakamanuSyanapuMsakasya OMAca janma saMharaNaM ca pratIsa jaghanyata utkarSatazcAntaraM vaktavyam / tadevamuktamantaramadhunA'lpabahukhamAha-- Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etesi NaM bhaMte! NeraiyaNapuMsakANaM tirikkhajoNiyanapuMsakANaM maNussaNapuMsakANa ya kayare kayarehinto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA / savvadhovA manussaNapuMsakA neraiyanapuMsagA asaMkhejjaguNA tirikmvajoNiyaNapuMsakA anaMtaguNA // etesi NaM bhaMte / rayaNappApuDhaviNerahmaNapuMsakANaM jAva ahesattamapuDhaviNeraiyaNapuMsakANa va kamare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA ?, godhamA ! savvatthovA Ahesa tamapuDhavineraiyaNapuMsakA chapuDhaviNerayaNapuMsakA asaMjjaguNA jAva doghapuDhaviNerapuMsakA asaMkhejjaguNA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyaNapuMsakA asaMkhejjaguNA || etesi NaM bhaMte! tirikkhajoNiyaNapuMsakANaM egiMdriyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM puDhavikAiya jAva vasatikAyagidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM beiMdiyateiMdriyacaDa riMdriya paMceMdriyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jalayarANaM dhalayarANaM khayarANa ya katarera hinto jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savvadhovA khahayara tirikkhajoNiyaNapuMsakA, thalayaratirikkhajoNiyanapuMsakA saMkhela * jalayaratirikkhajoNiya napuMsakA saMkhekha0 caturidiyatiri0 visesAhiyA teiMdriyati0 visesAhiyA iMdriyatiH visesA0 teukAzyaergidiyatirikkhA asaMkhekhaguNA puDhavikAegiMdiyatiriktroNiyA visesAhiyA, evaM AuvA uvaNassatikAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA anaMtaguNA / etesi NaM bhaMte! maNussaNapuMsakANaM kammabhUmiNapuMsakANaM akammabhUmiNapuMsakANaM aMta Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **6*36 radIvANa ya katare kayarehiMto appA vA 41, goyamA ! savvatthovA aMtaradIvaga akrammabhUmagamaNussaNapuMsakA devakuruuttarakuru akammabhUmagA dovi saMkhejaguNA evaM jAya puNtravideha avaravidehakamma0 dovi saMkhejjaguNA / etesi NaM bhaMte! NeraiyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhavinerayanapuMsakANaM jAva adhesasamApuDhaviNeraiyaNapuMsakANaM tirikkhajoNiyaNapuMsakANaM ergidiyatirikkhajoNiyANaM puDhavikAzyaegiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jAva vaNassatikAiya0 beiMdiyateIdviyacaturiMdiyapaMciMdiyatirikkhajoNiSaNapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM khayarANaM maNussaNapuMsakArNa kammabhUmikANaM akammabhUmikANaM aMtaradIvakANa ya katare 2 hiMto appA 4, goyamA ! saccatyovA ardhasattamapuDhaviNerahayaNapuMsakA chuTTapuDhavinerayanapuMsakA asaMkhejja0 jAba docapuDhaviNeraddayaNapuM0 asaMmbe0 aMtaradIvagamaNussaNapuMsakA asaMkhejjaguNA, devakuruuttarakuruakammabhUmika0 dovi saMjaguNA jAva putrvavidehaavaravidehakammabhUmagamaNussaNapuMsakA dovi saMkhejaguNA, rayaNappabhApuDhaviNeraiyaNapuMsakA asaMkhe0 khahayarapaMceMdriyatirikkhajoNiya napuMsakA asaM0 thalayara0 saMkhijja0 jalayara0 saMkhijjaguNA caturiM diyatirikkhajoNiya0 visesAhiyA teiMdiya0 vise0 iMdiya0 vise0 teukkAzyaegiMdiya0 asaM0 puDhavikAyaegiMdiya0 visesAhiyA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / AukAiya. vise0 vAukAiya. visesA. vaNassaikAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA aNaMtaguNA // (sU060) 'eesi Na'mityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvasokA nanuSyanapuMsakAH, zreNyasaGkhyeyabhAgavartipradezarAzipramANakhAt , tebhyo'pi nairayikanapuMsakA asatyeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradezarAzI tadgataprathamavargamUle dvitIyavargamUlena guNite yAvAna pradezarAzivati tAvatpramANAsu dhanIkRtasya lokassaikaprAdezikISu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAtAvatpramANatvAtteSAM, tebhyastiryagyonikanapuMsakA anantaguNA:, nigodajIvAnAmanantatvAt // samprati nairayikanapuMsakaviSayamalpabahulamAha-eesimityAdi, sarvastokA adhaH* saptamapRthivInairayikanapuMsakAH, abhyantaragheNyasayeyabhAgavattinabhaHpradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi SaSThapRthivInairayikanapuMsakA a-11 soyaguNAH, tebhyo'pi paJcamapRthvInairayikanapuMsakA asoyaguNAH, tebhyo'pi caturthapRthivInairayikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tRtIyapRthivInarayikanapuMsakA asoyaguNAH, tebhyo'pi dvitIyapRthivInairayikanapuMsakA asaGkhyayaguNAH, sarveSAmapyeteSAM pUrva pUrvanairayikaparimANahetuzreNyasaveyabhAgApekSayA'sadheyaguNAsamaveyaguNazreNyasayeyabhAgavartinabhaHpradezarAzipramANalAt, dvitIyapRthivI3. nairayikanapuMsakebhyo'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asa yeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradezarAzau tadgataprathamavargamUle dvitIya-14 vargamana gaNite yAvAna pradezarAzisAvapramANa pratIkatasya lokasyaikaprAdezikISa zreNiSa yA pratipUthivi ca pUrvottarapazcimadigbhAvino nairathikAH sarvastokAH, tebhyo dakSiNadigbhAvinoisoyaguNAH, pUrvapUrvapRthivIgatadakSiNadi4 gbhAvibhyo'pyuttarasyAmuttarasyAM pRthivyAmasaGkhyeyaguNAH pUrvottarapazcimadigbhAvinaH, tathA coktaM prajJApadAyAma-"disANuvAeNaM sabva Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAKSARAN thovA ahesattamapuDhavinerajhyA purathamapaJcasthimaucaraNaM, dAhiNaNaM asaMkhejaguNA / dAhiNohito ahesattamapuDhavineraiehito chahAe | tamAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhejaguNA, dAhiNeNaM asaMkhenaguNA / dAhiNillehito tamApuDhavineraiehito paMca-] mAe puDhavIe neraiyA purasthimapazcasthimaucareNaM asaMkhejaguNA, vAhiNeNaM asaMkhejaguNA / dAhiNillehito dhUmappabhApuDhavineraiehito | cautthIe paMkappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhenaguNA, dAhiNaNaM asaMkhenaguNA / dAhiNillehito paMkappabhApuDhavineraiehiMto taiyAe vAluyappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcasthimauttareNaM asaMkhejaguNA,dAhiNeNaM asaMkhejaguNA / dAhiNille hiMto vAluyappabhApuDhavineraiehiMto duiyAe sakarappabhAe puDhavIe nerajhyA purathimapaJcasthimauttareNaM asaMkhenaguNA, dAhiNaNaM asaMkhe* jaguNA / dAhiNillehiMto sakkarappabhApuDhavIneraiehito imIse rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhejaguNA, dAhiNeNaM asNkhengunnaa"| samprati tiryagyonikanapuMsakaviSayamalpabahutvamAha-eesi 'mityAdi, sarvastokAH khacarapaJcendriyati-2 | yegyonikanapuMsakAH, pratarAsayeyabhAgavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tebhyaH sthalacaratiryagyonikanapuMsakAH saGkhayeyaguNAH, vRhattarapratarAsayayabhAgavartya saGgyeyazreNigatanabhaHpradezarAzipramANalAta, tebhyo'pi jalacaratiryagyonikanapuMsakA: sadhyeyaguNA:, bRhattamapratarAsayabhAgavartyasalayeya zreNigatAkAzapradezarAzimAnatvAta, tebhyo'pi caturindriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSA-8 dhikA:, asAyeyayojanakoTIkoTIpramANAkAzapradezarAzipramANAsu dhanIkRtasya lokasya ekaprAdezikISu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAstAvatpramANatvAt , tebhyastrIndriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatarazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi dvIndriya-2 tiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatamazreNigatAkAzapradezarAzimAnatvAt , tebhyastejaskAthikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA asa. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeyaguNAH, sUkSmavAdarabhedaminnAnAM teSAmasaleyalokAkAzapradezaparimANatvAt , tebhyaH pRthivIkAyikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtAsahayeyalokAkAzapradezapramANatvAt , tebhyo'kAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatarAsaye| yalokAkAzapradezamAnatvAt , tebhyo'pi vAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatamAsalayeyalokAkAdApradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, anantalokAkAzapradezarAzipramANakhAt / / adhunA manuSyanapuMsakaviSayamalpaRhutvamAha-'eesi NamityAdi, sarvastokA antaradvIpajamanuSyanapuMsakAH, ete ca saMmUrchanajA draSTavyA:, garbhavyutkrAntikamanuSyanapuMsakAnAM tatrAsambhavAt , saMhRtAstu karmabhUmijAstatra bhaveyurapi, tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA: saGkhyayaguNAH, tadgatagarbhajamanuSyANAmantaradvIpajagarbhajamanuSyebhyaH soyaguNatvAt , garbhajamanuSyoccArAdyAzrayeNa ca saMmUchimamanuSyANAmutpAdAt , svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, evaM tebhyo harivarSaramyakavokarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH saveyaguNAH svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH tebhyo'pi haimavataharaNyavattavarSAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA: soyaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo bharasairAvatavarSakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA: saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyA:, tebhyaH / pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi paratparaM tulyAH, yuktiH sarvatrApi tathaivAnusataivyA / samprati nairayikatiryagmanuSyaviSayamalpabahukhamAha-eesiNaM bhaMte!' ityAdi, sarvastokA adhaHsaptamapRthivInairayikanapuMsakAH, tebhyaH SaSThapaJcamacaturthatRtIyadvitIyapRthivInairayikanapuMsakA yathottaramasoyaguNAH, dvitIyapRthivInairayikanapuMsakebhyo'ntaradvI-3 pajamanuSyanapuMsakA asahayeyaguNAH, etadasayeyaguNavaM saMmUrcchanajamanuSyApekSaM, teSAM napuMsakatvAdetAvadAM ca tatra saMmUrchanasambhavAt , Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SNASENA tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA harivarSaramyakavarSAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA haimavatahairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA hai| bhArairATanakarmabhamakamAyanasakA: pUrvanidezAparatidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA yathottaraM samayeyaguNAH, svasthAnacintAyAM tu ye'pi parasparaM tulyAH, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakebhyo'syAM pratyakSata upalabhyamAnAyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asoyaguNAH, tebhyaH khacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA asoyaguNAH, tebhyaH sthalacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA jalacarapacchendriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM soyaguNAH, jalacarapaJcendriyanapuMsakebhyazcaturindriya trIndriyadvIndriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, dvIndriyatiryagyonikanapuMsakebhyastejaskAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA asahayeyaguNAH, tebhyaH pRthivyambuvAyutiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, vAyavekendriyatiryagyonikanapuMsakebhyo banaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, yuktiH sarvatrApi prAguktAnusAreNa svayaM bhAvanIyA // samprati napuMsakavedakarmaNo bandhasthiti napuMsakavedasya prakAraM cAha NapuMsakavedassa NaM bhaMte! kammassa kevaiyaM kAlaM yaMdhaThiI pannattA?, goyamA! jaha. sAgarovamassa doni sattabhAgA paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNagA ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, doNi ya yAsasahassAiM abAdhA, abANiyA kammaThitI kammaNisego / NapuMsakavede NaM bhaMte! kiMpagAre paNNase , goyamA! mahANagaradAhasamANe paNNatte samaNAuso, se taM NapuMsakA // (sU061) 'napuMsakaveyassa NaM bhate! kammarasa' ityAdi, prAgvadbhAvanIya, navaraM mahAnagaradAhasamAnamiti sarvAvasthAsu sarvaprakAraM, madanadAha (samAna) sa SR Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityarthaH // sampratyaSTAvalpabahuvAni vaktavyAni, tarAdhA-prathamaM sAmAnyena tiryakatrIpuruSanapuMsakapratibaddham , evameva manudhyapratipaddhaM dvitIyaM, devatrIpuruSanArakanapuMsakapratibaddhaM tRtIyaM, sakalasammina caturtha, jalacaryAdivibhAgataH paJcama, karmabhUmijAdimanuSyasyAdi|vibhAgataH SaSThaM, bhavanavAsyAdidevyAdivibhAgataH saptama, jalacaryAdivijAtIyavyaktivyApakamaSTamaM, tatra prathamamabhidhitsurAha etesi NaM bhaMte! itthINaM purisApAM napuMsakANa ya katarerahiMto appA vA 41, goyamA! sabbasthovA purisA isthIo saMkhi0 NapuMsakA annNtH| etesi NaM bhaMte! tirikkhajoNiitthI tirikkhajoNiyapurisANaM tirikvajaziyasakAyarera hiM to zalpA vA 41, goyamA! sambatyovA tirikkhajoNiyapurisA tirikkhajoNiitthIo asaMkhe0 tirikkhajo0 NapuMsagA aNaMtaguNA // etesiNaM bhaMte ! maNussitthINaM maNussapurisANaM maNussaNapuMsakANa ya kayare rahinto appA yA 41, goyamA! savva0 maNussapurisA maNussitthIo saMkhe. maNussaNapuMsakA asaMkhenaguNA // etesiNaM bhaMte! devisthINaM devapurisANaM NeraDyaNapuMsakANa ya kayare 2 hiMto appA vA41, goyamA! savayovA rAyaNapuMsakA devapurisA asaM0 devitthIo saMkhejaguNAo / / etesi NaM bhaMte! tirikkhajoNisthINaM tirikkhajoNiyapurisANaM tirikkhajo gapuMsakANaM maNussitthINa maNussapurisANaM maNussanapuMsakANaM devisthINaM devapurisANaM NeraiyaNapuMsakANa ya katare 2 hiMto appA vA 41, goyamA! savvatthovA maNussapurisA maNussitthIo saMkhe0 maNussaNapuMsakA asaM0 NeraiyaNapuMsakA asaM0 tiri Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhajoNiyapurisA asaM tirikkhajo pitthiyAoM saMkhejjara devapurisA asaM0 devitthiyAo saMkhi0 tirikkhajoNiyaNapuMsakA anaMtaguNA // etesi NaM bhaMte! tirikkhajoNitthINaM jalayarINaM thalayarINaM harINaM tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM dhalayarANaM khahagharANaM tirikkhajo0 NapuMsakANaM egidiyatiriktroNiyaNapuMsakANaM puDhavikAiyaegidiyatiriktrajo0 NapuMsakANaM jAva vaNassatikAiya0 beIdiyatirikkhajoNiNapuMsakANaM teiMdiya. cauriMdiya0 paMceMdriyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM khayarANaM katare 2 hito jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savvatthovA khahamaratirikkhajoNiyapurisA khamaratirikkhajoNitthiyAo saMkhejja0 thalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyapurisA saMkhe0 thalayara paMciMdiyatirikkhajoNisthiyAo saMkhe0 jalayaratirikkhajo0 purisA saMkhi0 jalagharatirikkhajoNitthIyAo saMtre jagu0 khayarapaMciMdiyatirikkhajo0 NapuMsakA asaMkhe0 thalayara paMciMdiyatirikkhajoNi0 napuMsagA saMkhi0 jalayarapaMceMdriyatirikkhajoNiyanapuMsakA saMkhe0 cariMdiyatiri0 visesAhiyA teiMdiyaNapuMsakA visesAhiyA bediyanapuMsakA visesA0 neukkAie giMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA asaM0 puDhavi0 NapuMsakA0 visesAhiyA Au0 visesAhiyA vAu0 visesA0 vaNaSphati egindiyaNapuMsakA anaMtaguNA / etesi NaM bhaMte! maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmagANaM aMtaradIviyANaM maNustapurisANaM kamma bhUmakANaM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akammabhUmakANaM aMtaradIvakANaM maNussaNapuMsakArNa kammabhUmANaM akamma0 aMtaradIvikANa ya kayare 2 hinto appA vA 41, goyamA! aMtaradIvA maNussisthiyA o mAgurupurikSaNa] ya ete NaM dunni ya tullAvi samvatthovA devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo maNussapurisA ete NaM donivi tullA saMkhe harivAsarammavAsaakammabhUmakamaNussitthiyAu maNussapurisA ya ete[si] NaM donnivi tullA saMkhe0 hemavataheraNNavataakammabhUmakamaNussisthiyAo maNussapurisA[ga] ya doSi tullA saMkhe0 bharaheravatakammabhUmagamaNussapurisA dovi saMkhe0 bharaheravatakammamaNussitthiyAo doSi saMkhe0 / puvavivehaavaravidehakammabhUmagamaNussapurisA doSi saMkhe0 puccavidehaavaravidehakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi saMkhe0 / aMtaradIvagamaNussaNapuMsakA asaMkhe0 devakuruuttarakuruakammabhUmakamaNussaNapuMsakA dovi saMkhenaguNA [e] taheva jAva pumvavidehakammabhUmakamaNussaNapuMsakA dovi saMrojaguNA // etAsi NaM bhaMte ! devisthINaM bhavaNavAlININaM vANamantarININaM joisiNINaM vemANiNINaM devapurisANaM bhavaNavAsiNaM jAva vemANiyANaM sodhammakANaM jAva, gevejakANaM aNusarovavAtiyANaM NeraiyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhaviNeraiyaNapuMsagANaM jAya ahesasamapadavinerahaya0 katare 2hino appA yA 41. goyamA! savvasthovA aNattarovA bAtiyadevapurisA uparimagevejadevapurisA saMkhejaguNA te ceSa jAva ANate kappe devapurisA saMkhenaguNA, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asasamAe puDhavIe rayaNapuMsakA asaMkhejjaguNA, chaTTIe puDhayIe nerahaya0 asaMkhejaguNA sahassAre kappe deSapurisA asaMkhejjaguNA mahAsuke kappe devA asaMkhejjaguNA paMcamAe puravIe neraiyaNapuMsakA asaMkhejjaguNA laMtae kappe devA asaMkhejaguNA cautthIe puDhavIe nerajhyA asaMkhejjaguNA bhaloe kappe devapurisA asaMkhejjaguNA tabAe puDhavIe neraiya0 asaMkhejaguNA mAhiMde kappe devapurisA asaMkhejjaguNA saNakumArakappe devapurisA asaMkhejjaguNA dothAe puDhavIe neraiyA asaMkheguNA, hasANe kappe devapurisA asaMkhejjaguNA IsANe kappe devindhiyAo saMkhekhaguNAo, sodhamme (kappe ) devapurisA saMkhejja0 sodhamme kappe devitthiyAo saMkhe0 bhavaNavAsidevapurisA asaMkhejaguNA bhavaNavAsidevitthiyAo saMsvejjaguNAo imIse rayaNappabhApuDhavIe neraiyA asaMkhejaguNA vANamaMtaradevapurisA asaMkhejjaguNA vANamaMtaradevisthiyAo saMkhenaguNAo jotisiyadevapurisA saMveguNA jotisiyadevisthiyAo saMkhejaguNA // etAsi NaM bhaMte! tirikkhajoNitthINaM jalayarINaM layarINaM khayarINaM tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANaM tirijoNiyaNapuMsakA egiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM puDhavikAiya egiMdiyati0 jo0 NapuMsakArNa AkAegaMdiya0 jo0 NapuMsakANaM jAva vaNassatikAiyaegiMdiyati0 jo0 NapuMsakANaM behaMdi - yati0 jo0 NapuMsakANaM teiMdiyati0 jo0 NapuMsakANaM cauridiyati0 jo0 napuMsakANaM paMceMdriyati0 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAKSGARCANAS jo0 NapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM svAhayarANaM maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM tarakIthiyANaM gustArizaraNaM kamariyANaM akamma0 aMtaradIvayANaM maNussaNaghusakANaM kammabhUmikANaM akammabhUmikANaM aMtaradIvakANaM devitthINaM bhavaNavAsiNINaM vANamaMtarININaM jotisiNINaM vemANiNINaM devapurisANaM bhavaNavAsiNINaM vANamaMtarANaM jotisiyANaM vemANiyANaM sodhammakANaM jAva gevejakANaM aNuttarovavAtiyANaM nerAyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhavineraiyanapuMsakANaM jAva ahesattamapuraviNeraDyaNapuMsakANa ya kayare 2 hinto appA vA 41, goyamA! aMtaradIyaakammabhUmakamaNussitthIo maNussapurisA ya, ete NaM dovi tullA sadhvasthovA, devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussaitthIo purisA ya ete NaM dovi tullA saMkhe evaM hariyAsarammagavAsa0 evaM hemavataherapaNavayabharaheravayakammabhUmagamaNusmapurisA dovi saMkhe bharaheravatakamma0 massitthIo dovi saMkhe0 puvvavideha avaravidehakammabhUmakamaNussapurisAdoci saMstre, puSvavidehaavaravihehakamma0 maNussitthiyAo doSi saMkhe0 aNuttarovavAtiyadevapurisA asaMkhenaguNA uvarimagevelA saMkhe0 jAva ANate kappe devararisA saMkhe. adhesattamAe puDhavIe nerAyaNapuMsakA asaMkhe0 chaTThIe puDhadhIe neraDyanapuMsakA asaM0 sahassAre kappe devapurisA asaMkhe0 mahAsuke kappe deva. asaM0 paMcamAe puDhavIe neraiyanapuMsakA asaM0 laMtae kappe devapu0 asaM0 cautthIe puDhavIe neraha Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanapuMsakA asaM0 yaMbhaloe kappe devapurisA asaM0 tacAe puDhavIe neracyaNa0 asaM0 mAhiMde kappe devapu0 asaMkhe0 saNaMkumAre kappe devapurisA asaM0 docAe puDhavIe neraiyanapuMsakA asaM0 aMtaradIvagaakammabhUmagamaNussaNapuMsakA asaMkhe0 devakuruuttarakurUakammabhUmagamaNussaNapuMsakA dovi saMkhe0 evaM jAva videhatti, IsANe kappe devapurisA asaM0 IsANakappe devitthiyAo saMkhe0 sodhamme kappe devapurisA saMkhe. sohamme kappe devitthiyAo saMkheja. bhavaNavAsidevapurisA asaMkhe0 bhavaNavAsidevitthiyAo saMsvinaguNAo imIse rayaNappabhAe puDhavIe neraiyaNapuMsakA asaM nahayaranirivala joNiyapurisA marabejaguNA grahayaratirikvajoNitthiyAo saMkhe0 thalayaratiriktrajoNiyapurisA saMgve. thalayaratirikkhajoNitthiyAo saMkhe. jalayaratirikvapurisA saMgve0 jalayaratirikkhajoNitthiyAu saMkhe0, ghANamaMtaradevapurisA saMtre vANamaMtaradevitthiyAo saMskhe0 jotisiyadevapurisA saMkhe0 jotisiyadevitthiyAo saMkhe. vahayarapaMcediyatirikkhajoNiyaNapuMsA saMkhe0 thalayaraNapuMsakA saMkhe0 jalayaraNapuMsakA saMkhe0 caturiMdiyaNapuMsakA visesAhiyA teiMdiya0 visesA beiMdiya0 visesA0 teukAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA asaM0 puDhavI visesA. AU visesA vAU. visesA vaNapphatikAiyaegidriyatiriktajo NapuMsakA aNaMtaguNA // (sU0 62) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'emAsi NaM bhaMte! tirikkhajomiyaitbINaM' ityAdi, sarvastokAstiryakpuruSAH tebhyastiryastriyaH satyaguNAstriguNatvAt, tAbhyastiryagnapuMsakA anantaguNAH nijIvanAta dvitIyalpabahulamAi' evAsi evaM bhatte !' ityAdi, sarvastokA manuSyapuruSAH sayakoTIkoTIpramANatvAt, tebhyo manuSyastriyaH sakhyaguNAH saptaviMzaviguNatvAt, vAbhyo manuSyanapuMsakA asoyaguNAH zreNyameyabhAgagatapradezarAzipramANatvAt // samprati tRtIyamalpabahutvamAha - 'evAsi NaM bhaMte! devitthINa' mityAdi, sarvakhokA nairayikanapuMsakA aGgulamAtrakSetra pradezarAzau svaprathamavargamUlena guNite yAbAra pradezarAzirbhavati tAvatpramApAsu dhanIkRtasya lokasya ekaprAdezikISu zreNiSu yAvanto nabhaH pradezAstAvatpramANatvAt, tebhyo devapuruSA asobaguNA asahyeyayojanakoTIkoTIpramANatyAM sUcI yAvanto nabhaH pradezAstAvatpramANAsu ghanIkRtasya lokasya ekaprAdezikISu zreNiSu yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAt tebhyo devastriyaH sakhyaguNA dvAtriMzadguNatvAt // samprati sakalasanmizraM caturthaM malpabahulamAha - 'eyAsi Na' mityAdi, sarvastokA manuSyapuruSAstebhyo manuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, tAbhyo manuSyanapuMsakA asoyaguNAH atra yukti: prAguktA, tebhyo | nairayikanapuMsakA asoyaguNA asaGkhya zreNyAkAzapradezarAzipramANatvAt tebhyastiryagyonikarupA asadevaguNA: pratarAsaGkhyeya| bhAgavarttya saGkhyeyazreNigatAkAzapradeza rAzipramANakhAt, tebhyastiryagyonikastriyaH sakhyaguNAstriguNatvAt, tAbhyo devapuruSAH satyaguNAH | prabhUtatara pratarAsaGkhya bhAgavayesa ye vaNigatAkAzapradeza zipramANatvAt, tebhyo devastriyaH saGkhyeyaguNA dvAtriMzadguNatvAt, tAbhyastiryagyonikanapuMsakA anantaguNA nigodajIvAnAmanantAnantatvAt // samprati jalacaryAdivibhAgataH paJcamamalpabahutvamAi - 'eyAsi NaM bhaMte / ' ityAdi, sarvastokAH khacarapazvendriya tiryagyonikapuruSAH, tebhyaH khacaratiryagyonikastriyaH saGkhyeyaguNAstriguNatvAt, tAbhyaH sthala Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharatiryagyonikapuruSAH saGkhyeyaguNAH tebhyastattriyaH saGkhyeyaguNAstriguNatvAt, tAbhyo jalacara tiryagyonikapuruSAH saGkhyaguNAH, tebhyo jalambaratiryagyonika striya: soyaguNAstriguNatvAt tAbhyaH khacarapazcendriya tiryagyonikanapuMsakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyaH stha lacarajalacara tiryagyonikanapuMsakA yathAkramaM sayaguNAH, tataJcaturindriyatrIndriyadvIndriyA yathottaraM vizeSAdhikAH, tatastejaH kAyikaikendriyatiryagyonikannapuMsakA asahyeyaguNAH, tataH pRthivyambubAyukAyikai kendriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, tato vanaspatikAyikai kendriya tiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH // samprati karmmabhUmijAdimanuSyarUyAdivibhAgataH SaSThamalpabahutvamAha--'e| yAsi NaM bhaMte / " ityAdi, sarvastokA antaradvIpakramanuSya striyo'ntaradvIpakamanuSyapuruSAzya, ete ca dvaye'pi parasparaM tukhyAH, tatratyastrIpuMsAnAM yugaladharmopetatvAt, tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmaka manuSya striyo manuSyapuruSAzca saGghayeyaguNAH, yuktiratra prAgevoktA, svasthAne tu parasparaM tulyAH, evaM harivarSaramyakapuruSastriyoM haimavatahairaNyavata manuSya puruSastriyazca yathottaraM satyaguNAH svasthAne tu parasparaM tulyAH, tato bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyA dvaye'pi soyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyastriyo dvayyo'pi saGkhyeyaguNAH, saptaviMzatiguNatvAt svasthAne tu parasparaM tulyAH, tAbhyaH pUrvavidehAparavideha karmabhUmakamanuSya puruSA dvaye'pi soyaguNAH, svasthAne parasparaM tulyAH, tebhyaH pUrvavidehAparavideha karmma bhUmaka manuSya striyo dvayyo'pi sayeyaguNAH, saptaviMzatiguNatvAt, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo'ntaradvIpaka manuSyanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH zreNyasaya bhAgagatAkAzapradezarAzima[mANatvAt, tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tato harivarSaramyaka| varSAkammai bhUmakamanuSyanapuMsakA dvaye'pi sayeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo haimavata hairaNyavatA karma bhUmakamanuSyanapuMsakA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " dvaye'pi samupeyaguNAH svasthAne tu parasparaM tulyAH tebhyo bharatairAvatakarmmabhUmaka manuSya napuMsakA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, rUsthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo'pi pUrvavidehA para videhakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA dvave'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH // samprati bhavanavAsyAdidevyAdivibhAgataH samamamalpabahutvamAha - 'eyAsi NaM bhaMte! devitthINaM bhavaNavAsiNI 'bhityAdi, sarvastokA anutaropapAtikA devapuruSAH, tata uparitanamaitreyakamadhya mamaitreya kAdha stanamai ve ya ka / cyutAraNaprANatAnata kalpa devapuruSA yathottaraM yeyaguNAH, tato'dhaH saptamapaSThapRthivInairathikanapuMsaka sahasrAra mahAzuka kalpa deva puruSapaJcamathivI nairayi kanapuMsakalAntakakalpa devapuruSacaturtha pRthivInairayikanapuMsakabrahma lokakalpa devapuruSa tRtIya pRthivI nairacikanapuMsakama / hendrasanatkumA rakalpa deva puruSadvitIya pRthivInairayi kanapuMsakA yathottaramasayeyaguNAH, tata IzAnakalpadevapuruSA asavaguNAH tebhya IzAnakalpadevastriyaH sayaguNAH, dvAtriMzadguNatvAt tataH saudharmakalpadeva - puruSAH seyaguNAH, tebhyo'pi saudharmakalpadevastriyaH soyaguNAH, dvAtriMzadguNatvAt, tebhyo bhavanavAsidevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo bhavanavAsidevyaH saGkhyeyaguNAH, dvAtriMzadguNatvAt, tAbhyo ratnaprabhAyAM pRthitrayAM nairayikanapuMsakA asakhyeyaguNAH, tebhyo vAnamantaradevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo bAnamantaradevyaH saGkhyeyaguNAH, tAbhyo jyotikAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo jyotiSka| devastriyaH saMkhye yaguNAH, dvAtriMzaGguNatvAt // samprati vijAtIyavyaktitryApakamaSTamamalpabahutvamAha - 'eyAsi NaM bhaMte!" ityAdi, sarva| stokA antaradvIpakA manuSyastriyo manuSya puruSAzca svasthAne tu dvaye'pi tulyAH, yugaladharmopetatvAt evaM deva kurUttarakurvaka bhUmaka. irivarSaramyaka varSA karma bhUmaka hai ma va ta hairaNyavatA karma bhUmaka manuSya strIpuruSA yathottaraM soyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH tebhyo'pibharasairAvatakarmabhUmakamanuSya puruSA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyatriyo dvayyo'pi 1 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** **** soyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tAbhyaH pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo pUrvavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyastriyo duyyo'pi soyaguNAH, saptaviMzatiguNakhAt, svasthAne tu parasparaM tulyA:, tAbhyo'nuttaropapAtikoparitanavayakamadhyamaveyakAdhastanapraidheyakAcyutAraNaprANatAnatakalpadevapuruSA yathottaraM sakhyeyaguNAH, tato'dhaHsaptamaSaSThapRthivInairayika(na0) sahasrArakalpadevapuruSamahAzukrakalpadevapurupapaJcamapRthivInairayika( na0) lAntakakalpadevapuruSacaturthapRthavInairayikanapuMsakabrahmalokakalpadeva puruSatRtIyapRthivInarayikanapuMsakamAhendrakalpasanatkumArakalpadevapuruSadvitIyapRthivInairayikanapuMsakAntara dvIpakamanuSyanapuMsakA yathottaramasoyaguNAH, tato devakurUttarakurvakarmabhUmakaharivarSaramyakavarSAkarmabhUmakahaimavatahairaNyavatAkarmabhUmakameM bharatairAvatakarmabhUmakapUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA yathottaraM soyaguNAH, svasvasthAneSu tu dvaye parasparaM tulyA:, tt| IzAnakalpadevapuruSA asoyaguNAH, tata IzAnakalpadeva striyaH saudharmakalpadevapuruSAH saudharmakalpadevatriyo yathottaraM soyaguNAH, tato bhavanavAsidevapuruSA asalyeya guNAH, tebhyo bhavanavAsidevakhiyaH soyaguNAH, tebhyo'syAM ramaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asatyeyaguNAH, tataH khacaratiryagyonikapuruSAH khacaratiryagyonikastriyaH sthalacaratiryagyonikapurupA: sthalacaratiryagyonikatriyo jalacaratiryagyonikapuruSA jalacaratiryagyonikastriyo bAnamantarA devapuruSA vAnamantaradevakhiyo jyotiSkadevapurupA jyotiSkadevastriyo yathottaraM soyaguNAH, tataH khacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA asoyaguNAH, tataH sthalacarajalacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakAH krameNa soyaguNAH, tatazcaturindriyatrIndriyadvIndriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, tatasteja:kAyikaikemandriyatiryagyonikanapuMsakA asoyaguNAH, tata: pRthivyabavAyukAyikatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, tato vanaspati * * Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyikai kendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, nigodajIvAnAmanantatvAt / sati zrIpuruSa napusakAnAM bhavasthitimAnaM kAryasthitimAnaM ca krameNAbhidhAtukAma Aha itthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThilI paNNattA?, goyamA ! egeNaM AeseNaM jahA puvviM bhaNiyaM, evaM purisassavi napuMsakassavi, saMciNA punaravi sipahaMpi jahApuvi bhaNiyA, aMtaraMpi tipi jahApuvviM bhaNiyaM tahA neyavvaM // ( sU0 63 ) ' itthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ?, ityAdi, etatsarvaM prAguktabAvanIyam, apunarukatA ca prAk khyAdInAM pRthak svasvAdhikAre sthityAdi pratipAditamidAnIM tu samudAyeneti // samprati strIpuruSa napuMsakAnAmasna bahutvamAha-- ( eyAsi NaM bhaMte! itthINaM | purisANaM napuMsakANa ya kayare kacarehiMto appA vA 4 1, sabbayoSA purisA itthIo saMkhejaguNA napuMsakA anaMtaguNA ) 'eyAsi NaM bhaMte / itthINamityAdi, sarvastokAH puruSAH khyAdibhyo hInasaGkhyAkatvAt, tebhyaH striyaH satyeyaguNAH, tAbhyo napuMsakA anantaguNAH, ekendriyANAmanantAnantasaGkhyopavatvAt / idda puruSebhyaH striyaH sakhyeyaguNA ityuktaM, tatra kAH striyaH svajAtipuruSApekSayA katiguNA iti prabhAvakAzamAzaya tannirUpaNArthamAha tirikkhajoNitthiyAo tirikkhajoNiyapurisehiMto tiguNAU tirUvAdhiyAo manussitdhiyAo maslapurisehiMto sattAvIsatiguNAo sattAvIsayarUvAhiyAo devisthiyAo devapuriseto saguNAo battIsaharUyAhiyAo settaM vividhA saMsArasamAcapaNagA jIvA paNNattA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||sivitu hoza meyo ziva saMcitarappabahuM / ghevANa ya baMdhaThiI veo saha kiMpagAro u // 1 // se taM tivihA saMsArasamAvanagA jIvA paNNattA // (sU064) / 'tirikkhajoNitthIo tirikkhajoNiyapurisehitoM ityAdi, tiryagyonikastriyastiryagyonikapurupebhyastriguNAnirUpAdhikA:, manuSyastriyo manuSyapuruSebhyaH saptaviMzatiguNAH saptaviMzatirUpAdhikAH, devapuruSebhyo devastriyo dvAtriMzaddaNA dvAtriMzadrUpAdhikAH, uktaM ca vRddhAcArapi-"tiguNA tirUvaahiyA tiriyANaM itthiyA muNeyavvA / sattAvIsaguNA puNa maNuyANaM tadahiyA ceva / / 1 // battIsaguNA battIsarUvaahiyA u hoMti devANaM / devIo papaNattA jiNehiM jimarAgadosehiM / / 2 // " pravipattyupasaMhAramAha-'settaM tivihA saMsArasamAvannagA jIvA paNNattA' iti // sampratyadhikRtapratipattyarthAdhikArasaMgrahagAthAmAha-'tivihesu hoi bhe ityAdi, trividheSu vedeSu vaktavyeSu bhavati prathamo'dhikAro bhedaH tataH sthitiH tadanantaraM 'saMciTTharNa ti sAtatyenAvasthAnaM tadanantaramantaraM tato'lpabahuvaM tato bedAnAM bandhasthitiH tadanantaraM kiMgrakAro veda iti / iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAjIvAbhigamaTIkAyAM dvitIyA pratipattiH samAptA // 2 // iti vedatraividhyanirUpikA dvitIyA pratipattiH / / C Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I tadevamuktA dvitIyA pratipattiH, samprati tRtIyapratipattyavasaraH, natredamAdisUtram - tattha je te evamAhaM cauvvidhA saMsArasamAvaNNamA jIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjA-neraiyA tirikvajoNiyA maNussA devA || ( sU0 65 ) / se kiM taM neraiyA 1, 2 sasavidhA paNNattA, taMjA - paDhamApuDhavineraiyA docApuDhavineraDyA tavApuDhavinera0 cautthApuDhavInera0 paMcamApuH neraha0 chaTTApu0 nera0 sattamApu0 neraiyA // ( sU0 66 ) / padamA NaM bhaMte! puDhavI kiMnAmA kiMgottA roNasA ?, goyamA ! NAmerNa dhammA gonterNa rayaNappabhA / docA NaM bhaMte! puDhavI kiMnAmA kiMgottA paNNattA ?, goyamA ! NAmeNaM vaMsA goseNaM sakarappabhA, evaM eteNaM abhilAveNaM savvAsiM pucchA, NAmANi imANi se lAtavvA (Ni), (selA taIyA) aMjaNA cautthI rihA paMcamI maghA baTTI mAghavatI saptamA, (jAba) tamatamAgotteNaM paNNattA / (sU0 67) / imANaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavI kevatiyA bAha paNatA ?, goyamA ! imA NaM rayaNaSpabhApuDavI asiutara jodhaNasaya sahassaM bAhalleNaM paNNattA, evaM eteNaM abhilASeNaM imA gAhA aNugaMtavvA- AsItaM yattIsaM aTThAvIsaM taheSa vIsaM ca / aTThArasa solasagaM attarameva hiDimiyA // 1 // ( sU0 68 ) 'tattha je te evamAhaMsu cavvihA' ityAdi, 'tatra' teSu dazasu pratipattimatsu madhye ye te AcAryA evamAkhyAtavantazcaturvidhAH saMsArasamApannA jIvAH prajJaptAste evamAkhyAtavantastadyathA-nairayikAstiryagyonikA manuSyA devAH || 'se kiM tamityAdi, atha ke te Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nairayikA: ?, sUrirAha - nairayikAH saptavidhAH prajJaptaH, tadyathA - prathamAyAM pRthivyAM nairayikAH prathamapRthivInairayikA ityarthaH, evaM sarvatra bhAvanIyam // samprati pratipRthivi nAmagotraM cakkayaM tatra nAmagotrayorayaM vizeSa:- anAdikAla siddhamanvartharahitaM nAma sAnvartha tu nAma gotramiti, tatra nAmagotrapratipAdanArthamAha - 'imA NaM ( paDhamA NaM) bhaMte !" ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhApRthivI 'kiMnAmA' kimanAdikAla prasiddhAnvartharahitanAmA ? 'kiMgotrA ?' kimantrarthayuktanAmA ?, bhagavAnAha - gautama ! nAnA camrmeti prajJaptA gotreNa rana - prabhA, tathA cAnvarthamupadarzayanti pUrvasUrayaH - ratnAnAM prabhA - bAhulyaM yatra sA ratnaprabhA ranabahuleti bhAvaH evaM zeSasUtrANyapi pratiSThathivi prananirvacanarUpANi bhAvanIyAni, navaraM zarkarAprabhAdInAmi yamanvarthabhAvanA - zarkarANAM prabhA - bAhulyaM yatra sA zarkarAprabhA, evaM vAlukA prabhA padmaprabhA ityapi bhAvanIyaM tathA dUseva prathA rAkhAH prAtaH prabhA - bAhulyaM yatra sA tamaH prabhA | tamastamasya - prakRSTatamasaH prabhA - bAhulyaM yatra sA tamastamaprabhA atra keSucitpustakeSu saGgraha gigAthe-- "ghammA vaMsara selA aMjaNa riTThA maghA ya mAdhavatI / sattaNDaM puDhavINaM ee nAmA u nAyavvA || 1 || rayaNA sakara bAluya paMkA ghUmA tamA [ya] tamatamAya / satta 2 // " adhunA pratiprathivi bAhulyamabhidhitsurAha - 'imA NaM bhaMte / " ityAdi, iyaM bhadanta ! ratraprabhA atra gotreNa prazno nAmno gotraM pradhAnataraM pradhAnena ca praznAyupapannamiti nyAyapradarzanArthaH uktabhya bhagavAnAha - 'azItyuttaram' azItiyojanasahasrAbhyadhikaM yojanazatasahasraM bAhulyena praptA / atra saGgrahaNigAthA - "AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM ca hoi vIsaM ca / aTThArasa solasagaM aTTho puDhavINaM ee gottA muNeyavvA // pRthivI kiyabAhulyena prazaptA ?, - "na hInA vAk sadA satA" miti, evaM sarvANyapi sUtrANi bhAvanIyAni carameva hiDimiyA // 1 // " Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI katividhA paNNatA?, goyamA! tivihA paNNattA, taMjahA-kharakaMDe paMkaSAle kaMDe Ayabahule kaMDe / / imIse NaM bhaMte! raya0 puDha0 kharakaMDe katividhe paNNase?, goyamA ! solasavidhe paNNate, taMjahArayaNakaMDe 1 Sahare 2 verulie 3 lohitakkhe 4 masAragalle 5 haMsagambhe6 pulae 7 soyaMdhie 8 jotirase 9 aMjaNe 10 aMjaNapulae 11 rayate 12 jAtarUve 13 aMke 14 phaliha 15 riTTe 16 kaMDe / imIsa mata! rayaNappabhApuDhavIe rayaNakaMDe katividhe paNNatte, goyamA! egAgAre paNNate, evaM jAva ritte| imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavIe paMkabahule kaMDe katiSidhe paNNase ?, goyamA! ekAgAre pnnnntte| evaM Avayale kaMDe katividhe paNNate?, goyamA! ekAgAre paNNatte / sakarappabhAe NaM bhaMte! puDhavI katividhA paNNattA?, goyamA! ekAgArA paNNattA, evaM jAya ahesattamA / / (sU069) 'imA NaM bhaMte' ityAdi iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI 'katividhA' katiprakArA kativibhAgA prazaptA, bhagavAnAhagautama! 'trividhA' trivibhAgA prajJatA, tadyathA-'kharakANDa'mityAdi, kANDaM nAma viziSTho bhUbhAgaH, kharaM-kaThinaM, paGkabahulaM taso'vabahulaM cAnvaprArthataH pratipattavyaM, kramazveteSAmevameva, tadyathA-prathamaM kharakANDaM tadanantaraM papahalaM tato'bahulamiti // 'imIse NaM bhaMte ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM kharakANmu katividhaM prajJaptaM , bhagavAnAha-gautama! 'SoDazavidha SoDazavibhAgaM ajJAta, tadyathA -rayaNe' iti, padaikadeze padasamudAyopacArAdU ratnakANkhaM tacca prathama, dvitIyaM vanakANDa, tRtIyaM vaiDUryakApaDaM, caturtha lohitakAraDaM, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaM masAragallakANDaM, SaSThaM haMsagarbhakANDa, saptamaM pulakakANDam , aSTamaM saugandhikakANDa, navamaM jyotIrasakANDaM, dazamamacanakANDam , ekAdazamakhanapulakakANDa, dvAdazaM rajatakANDa, trayodazaM jAtarUpakANDaM, caturdazamaGkakANDa, paJcadazaM sphaTikakANDa podazaM | riSTaramakANDaM, tatra ratnAni-karketanAdIni tatpradhAna kANDa ratnakANDaM, varanapradhAnaM kANDaM vannakANDam , evaM zeSANyapi, ekaikaM ca / tyam || 'DamIse gaMbhaMte ityAdi. asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM ratnakANDa 'katividha katiprakAra kativibhAgamiti bhAvaH prazataM ?, bhagavAnAha-ekAkAraM asaM / evaM zeSakANDaviSayANyapi praznanirvacanasUtrANi krameNa mAvanIyAni / / evaM paGkabahulA-bahula viSayANyapi / 'doccA NaM bhaMte' ityAdi, dvitIyAdipRthivIvipayANi sUtrANi pAThasiddhAni // samprati pratipRthivi IM narakAvAsasa yApratipAdanAthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe kevaDyA nirayAvAsasayasahassA paNNasA?, goyamA! tIsaM NirayAvAsasayasahassA paNNatA, evaM eteNaM abhilAvaNaM savAsiM pucchA, imA gAhA aNugaMtavvA-tIsA ya paNNavIsA papaNarasa daseya tiSiNa ya havaMti / paMcUNasayasahassaM paMceva aNuttarA NaragA // 1 // jAca ahesattamAe paMca aNuttarA mahatimahAlayA mahANaragA paNNattA, taMjahAkAle mahAkAle rorue mahArorue aptihaanne|| (sU070) / asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhabIe ahe ghaNodadhIti vA ghaNavAteti vA taNupAteti vA ovAsaMtareti thA?, haMtA asthi, evaM jAya ahe ssmaae| (sU071) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'imIse gaM bhaMte' ityAdi, sugama, navaramiyamatra saGgrahaNiyAthA-'tIsA ya pANavIsA paNarasa dasa ceva sayasahassAI / tiNNega paMcUrNa paMceva aNuttarA nirayA // 1 // " ATTRyAriyAMkAlAnago mahAdaralA apratiSTAnAbhidhasya narakasya pU. vadikrameNa, uktaJca-"puveNa hoi kAlo avareNaM appaiTTha mahakAlo / rorU dAhiNapAse uttarapAse mahArorU // 1 // " rasaprabhAdiSu |ca tama:prabhAparyantAsu pasu pRthivIpu pratyeka narakAvAsA dvividhAH, tadyathA-AvalikApraviSTA: prakIrNakarUpAzca, tatra ratnabhAyAM - thivyAM trayodaza prastaTA:, prastaTA nAma vezmabhUmikAkalpAH, tatra prathamaprastaTe pUrvAdiSu catasRSu dikSu pratyekamekonapaJcAzat narakAvAsAH, catasRSu vidikSu pratyekamaSTacatvAriMzat , madhye ca sImantakAkhyo narakendrakA, sarvasaGkhyayA prathamaprastade narakAvAsAnAmAvalikApraviSTAnAmekonanavatyadhikAni trINi zatAni 389, zeSeSu ca dvAdazamu prastaTeSu pratyekaM yathottaraM dinu vidinu cakaikanarakAvAsahAnibhAvAd' aSTakASTakahInA narakAvAsA draSTavyAH, tataH sarvasatyayA ratnaprabhAyAM pRthivyAmAvalikApraviSTA narakAvAsAzratuzcatvAriMzaccha- II tAni trayastriMzadadhikAni 4433, zeSArakhekonazilhANi pazcanavatisahasrANi pazca zatAni saptapazyadhikAni 2995567 prakINakAH, tathA coktam-"sattaTTI paMcasayA papanauisahassa lakkhagupatIsaM / rayaNAe se digayA coyAlasayA u tittIsaM // 1 // " ubhayamIlane trizalakSA narakAvAsAnAM bhavanti 3000000 / zarkarAprabhAyAmekAdaza prastadAH, "narakapaTa lAnyadho'dho dvandvahInAnI"vi vacanAt, tatra prathame prastade catasRSu dikSu SatriMzad AvalikApraviSTA narakAvAsAH, vidikSu paJcatriMzat , madhye caiko narakendrakaH, sarvasaGkhyayA dve zate paJcAzItvazike 285, zeSeSu tu dazasu prastaTeSu pratyeka krameNAdho'dho'STakASTakahAni:, pratidipratividikSu(k ca) ekaikamarakAvAsahAne, tatastatra sarvasaGkhyayA''varikApraviSTA narakAvAsAH paviMzatizatAni paJcanavatyadhikAni 2655, zeSAzcaturviza Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > | vilakSAH saptanavatiH sahasrANi trINi zatAni pazcottarANi 2497305 puSpAvakIrNakAH uktabhthya - "sattANa sahassA cauvIsaM lakkha tisaya paMcahiyA / bIyAe seDigayA chabbIsasakA u paNanauyA // 1 // " ubhayamIlane paJcaviMzatilekSA narakAvAsAnAm 20000 kAnavAH pradaze ca prastaTe ekaikasyAM dizi AvalikApraviSTA narakAvAsAH paJcaviMzatiH vidizi caturviMzatiH madhye caiko narakendraka iti sarvasaGkhyA saptanavataM zataM 197, zeSeSu cASTasu prastaTeSu pratyekaM krameNAdho'dho'STakahAniH, tatra ca kAraNaM prAgevoktaM, tataH sarvasaGkhyayA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsAzcaturdaza zatAni paJcAzItyadhikAni 1485, zeSAstu puSpAva| kIrNakAJcaturdaza lakSA aSTanavatiH sahasrANi paJca zatAni paJcadazAdhikAni 1498515, uktava - "paMcasayA paNArA aDanamai sahassa dakkha coTsa ya / taiyAe seDigayA paNasIyA cohasasayA u / / 1 / / " ubhaya mIlane paJcadaza lakSA narakAvAsAnAm 1500000 / prabhAyAM sapta prastaTAH prathame ca prastaTe pratyekaM dizi SoDaza SoDaza AvalikApraviSTA narakAvAsAH vidizi paJcadaza pazvaza madhye caiko narakendrakaH sarvasaGkhyA paJcaviMzatizataM 125, zeSeSu SaTsu prastaTeSu pUrvavat pratyekaM krameNAdho'dho'STakASTakadA niH, tataH sarvasakAyA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsAH sapta zatAni saptottarANi 707, zeSAstu puSpAvakIrNakA nava lakSA navanavatiH sahasrANi dve ise trinavatyadhike 999293, uktacha - "teNaDayA doNi sayA navanauisahassa nava ya lakkhA ya / paMkAe seDigayA satta satrA haMsi sacahiyA // 1 // " ubhayamIlane narakAvAsAnAM vaza lakSAH 1000000 / dhUmaprabhAyAM pava prastaTAH prathame ca prastaTe ekaikasyAM dizi nava nava AvalikApraviSTA narakAvAsAH, vidizi aSTau ajhai madhye caiko narakendraka iti sarvasayA ekonasaptatiH 69, zeSeSu caturSu prastaTeSu pUrvavatmatyekaM krameNAdho'yo'STakASTakAni:, tataH sarvasayA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsA dve zate pabhASA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - **** CANAKARSA dhike 265, zeSAH puSpAvakIrNakA dve lazkSe navanavatiH sahasrANi sapta zatAni pazcatriMzadadhikAni 299735, uktazca-"sattasayA paNatIsA navanavai [ya] sahassa do ya lakkhA ya / dhUmAe seDigayA paNasaTTA do sayA hoti / / 1 // " sarvasamayA tisro lakSAH 300000 narakAvAsAnAm | tamaHprabhAyAM traya: prastaTAH, tatra prathame prastaTe pratyekaM dizi catvArazcatvAra AvalikApraviSTA narakAvAsA vidizi trayasrayo madhye caiko narakendraka iti sarvasaGkhyayA ekonatriMzat 29, zeSayostu prastaTayoH pratyeka krameNAdho'dhoDaSTakASTakahAniH, tara vAyA''mAlita prapichA makasadaralAzapazi 63, zeSAstu navanavatiH sahasrANi nava zatAni dvAtriMzadadhikAni puSpAvakIrNakAH 99532, aktaca-'navanauI ya sahassA nava ceva sayA havaMti battIsA / puDhavIe chaTThIe paiNNagANesa saMskhevo // 1 // " ubhayamIlane payonaM narakAbAsAnAM lakSam 99995 // samprati pratipRthivi ghanodaNyAdyastitvapratipAdanArthamAha |-'asthi NaM bhaMte!" ityAdi, asti bhadanta ! asyAH pratyakSata upalabhyamAnAyA rajaprabhAyA: pRthivyA adho dhanaH-styAnIbhUdodaka udadhidhanodadhiriti vA dhana:-piNDIbhUto bAta: ghanavAta iti kA tanuvAta iti yA avakAzAntaramiti vA ?, avakAzAntaraM nAma zuddha|mAkAzaM, bhagavAnAha-hanta ! asti, evaM pratithivi tAvadvAcyaM yAvadadhaHsaptamyA: / / imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe kharakaMDe kevatiyaM yAhalleNaM paNNate?, goyamA! solasa joyaNasahassAI bAhalleNaM pannate // imIse NaM bhNte| rayaNappabhAe puDhavIe rayaNakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! eka joyaNasahassaM bAhalleNaM paNNate, evaM jAva riTTe / imIse NaM bhaMte! rayaH pu0 paMkabahule kaMDe kevatiyaM yAhalleNaM pannatte?, goyamA! caturasItijoyaNasahassAI bAhalleNaM pa *** * Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNatte / imIse NaM bhaMte! raya0 pu0 Avabahule kaMDe kevatiyaM pAhalleNaM pannatte, goyamA! asItijoyaNasahassAI bAhalleNaM pannatte / imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe pu0 ghaNodahI kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! vIsaMjoyaNasahassAI bAhalleNaM pnnnntte|imiise NaM bhaMte! raya0 pu0 ghaNavAe kevaliyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! asaMkhajAI joyaNasahassAI pAhalleNaM paNNate, evaM saNuvAte'pi ovAsaMtare'vi / sakarappa bhaMte! pu0 ghaNodahI kevatiyaM pAhalleNaM paNNate?, goyamA! vIsaM joyaNasahassAI cAhalleNaM paNNatte / sakarappa0 pu0 ghaNavAte kevaie bAhalleNaM paNNate?, goyamA! asaMkhe jAyaNasahassAI thAhalaNaM pAte, e taNuvAtevi, ovAsaMtarevi jahA sakarappa0 pu0 evaM jAva adhesattamA / / (sU0 72) mIse NaM bhNte|' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyAH sambandhi yatprathamaM kharaM-kharAbhidhAnaM kANDaM tat kiyadAhalyena prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! SoDaza yojanasahasrANi || 'imIse NamityAdi, asthA bhadanta ! ramaprabhAyAH pRthivyA - rakhAbhidhAnaM kANDaM tat kiyavAhalyena prajJatam !, bhagavAnAha-gautama! eka yojanasahasraM / evaM zeSANyapi kANDAni vaktavyAni yA-| |vad ripa-ripAbhidhAnaM kANDam / evaM paGkabahulAbahulakANDasUtre api vyAkhyeye, paGkabahulaM kANDaM caturazItiyojanasahasrANi | bAhalyena, ababahulaM kANDamazItiyojanasahasrANi, sarvasaGkhyayA rajaprabhAyA bAhalyamazItisahasrAdhikaM lakSaM, tasyA agho ghanodadhi: |viMzatiryojanasahasrANi bAhalyena, tasyApyadho ghanavAto'soyAni yojanasahasrANi yAhalyena, tasyApyadho'sayeyAni yojanasahasrANi Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanunAto bAhulyena tasyApyadho'sayeyAni yojanasahasrANi bAhalyenAvakAzAntaram / evaM zeSANAmapi pRthivInAM ghanodadhyAdayaH pratyekaM tAvadvaktavyA yAvadadhaH saptamyAH || imIserNa bhaMte! rayaNapa0 pu0 asIuttarajoyaNa ( saya ) sahassabAhallAe khetaccheeNaM brijamANIe jati davAI kAla nIlalohitahAlihasukillAI gaMdhato surabhigaMdhAI dubhigaMdhAI rasato tittakaDuka sAya aMbilamahurAI phAsato kakkhaDama uyagaruyalahu sItausiNaNilukhAI saMtrANato parimaMDalavataMsaca uraMsaAyamasaMThANapariNayAI annamannabaddhAI || aNNamaNNapuTTAI aNNamaNNaogADhAI aNNamaNNasiNe hapaDibaddhAI aNNamaNNaghaDattAe cirhati ?, haMtA asthi / imIseNaM bhaMte! rayaNappa bhae pu0 kharakaMDassa solasajoyaNasahassavAhalassa khettaccheeNaM chijamANassa asthi vAI vaNNao kAla jAva pariNayAI ?, haMtA anthi / imIse NaM syaNappa0 pu0 rayaNanAmassa kaMDassa joyaNasahassabAhalassa khettaccheeNaM chija0 taM caiva jAva haMtA atthi evaM jAva riTThassa, imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 paMkabahulassa kaMDassa urAsItijoyaNasahassabAhallarasa se taM ce, evaM Avabahulassavi asItijoyaNasahassAhassa / imIse gaM bhaMte / rayaNappa0 pu0 ghaNoafare vIsaM joyaNasahassavAhalassa kheptacchedreNa taheva / evaM ghaNavAtassa aMsakhe joyaNasahassabAhallassa taheva, ovAsaMtarassavi taM caiva // sakarapabhAe NaM bhaMte / pu0 battIsuttarajoyaNasatasa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hassabAhallassa khettaccheeNa dvijamANIe asthi davvAI vaNNato jAva ghaTAe cidvaMti ?, haMtA atthi, evaM ghaNodahissa vIsajoyaNasahassabAhalassa ghaNavAtassa asaMkhejjajoyaNasahassabAhallassa, evaM jAva obAsaMtarassa, jahA sakarappabhAe evaM jAva asattamAe // (073 ) 'imIse NaM bhaMte' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAmazItyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyAM kSetracchedena-buddhyA pratarakANDavibhAgena chidyamAnAyAm, astIti nipAto'tra bahulavacanArthagarbhaH, santi dravyANi varNata: kAlAni nIlAni chohitAni hAridrANi zuddhAni, gandhataH surabhigandhIni durabhigandhIni ca rasatastiktarasAni kaTukAni kaSAyANi amlAni madhurANi sparzataH karkazAni mRdUni gurukANi laghUni zItAni uSNAni snigdhAni rUkSANi, saMsthAnataH parimaNDalAni vRttAni tryastrANi caturasrANi AyadAni kathambhUtAnyetAni sarvANyapi ? ityata Aha- 'annamannapuDAI' ityAdi, anyo'nyaM - parasparaM spRSTAni - sparzamAtropetAni, tathA'nyo'nyaM - parasparamavagADhAni yatraikaM dravyamavagADhaM tatrAnyadapi dezataH kacitsarvato'vagADhamityarthaH, tathA'nyo'nyaM - parasparaM snehena pratibaddhAni yenaikasmin nAsyamAne gRhyamANe vA'paramapi calanAdidharmopetaM bhavati, evam 'annonnaghaDattAe cirhati' iti, anyo'nyaM - parasparaM ghaTate - saMbadhantIti anyo'nyaghaTAstadbhAvo 'nyo'nyaghaTatA tathA parasparasaMbaddhatayA tiSThanti bhagavAnAha - 'haMtA asthi' ' inta !' iti pratyavadhAraNe santyevetyarthaH / evamasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM kharakANDasya poDhazayojanasahastrapramANabAhasyastra, tadanantaraM ratnakANDasya yojana sahasrabAhalyasya, tato vajrakANDasya yAvadviSTakANDasya, tadanantaramasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM paGkabahulakANDasya caturazItiyojanasahasrabAhalyasya, tadanantaramavUnaDulakANDasyAzI tiyojanasahasratrAddatyasya vadanantaramasyA evaM ramaprabhAyA dha Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 4 A nodadheryojanaviMzatisahasrapramANaSAhalyanya, tato'saGkhyAtayojanasahalapramANAhalyasya dhanavAtasya, tapta etAvatpramANabAilyasya tanunAvAtasya, tato'vakAzAntarasya sAvatpramANasya / tataH zarkarAprabhAyAH pRthivyA dvAtriMzatsahasropsarayojanazatasahasrabAhalyaparimANAyA:, tasyA evAdhastAdyathoktapramANanAhulyAnAM ghanodadhiSanavAtatanuvAtAvakAzAntarANAm , evaM yAvaddhaHsaptamyAH pRthivyA aSTasahasrAdhikayojanazatasahasraparimANabAhalyAyAH, tatastasyA evAdhaHsaptamapRthivyA adhastAkrameNa ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANAM prazna| nirvacanasUtrANi yathoktadravyavipayANi bhAvanIyAni // samprani saMsthAnapratipAdanArthamAha imA bhaMte ! rayaNapa0 pu0 kiMsaMhitA paNNatA?, goyamA! jhallarisaMhitA paNNattA / imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu. kharakaDe kiMsaMThite paNNatte, goyamA! jhallarisaMhite paNNatte / imIseNaM bhaMte ! rayaNapa0 pu. rayaNakaMDe kiMsaMThite paNNase?, goyamA! jhallarisaMThie pnnnnte| evaM jaavritte| evaM paMkaSahulevi, evaM AvaSahulevi ghaNodadhIci ghaNavAevi taNuvAevi ovasaMtarevi, savve jhallarisaMThite paNNatte / sakarappamA NaM bhaMte! puDhavI kiMsaMThitA paNNatA?, goyamA! jhallarisaMThitA paNNasA, sakarappabhApuDhavIe ghaNodadhI kiMsaMThite paNNate?, goyamA! mallarisaMThite paNNatte, evaM jAva ovAsaMtare, jahA sakarappabhAe vattavyayA evaM jAca ahesattamAevi // (sU074) // 'imA NaM bhaMte' ityAdi, 'iyaM pratyakSata upalabhyamAnA Namiti vAkyAlakutau ratnaprabhApUthivI kiniva saMsthitA kiMsaMsthitA prajJaptA, bhagavAnAha-gautama! jhallarIva saMsthitA jhallarIsaMsthitA prazamA, vistiirnnvlyaakaarsvaat| evamasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM kharakANDaM, tatrApi Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratrakANDaM, tato vanakANDaM, tato yAvad riSThakANDaM, tadanantaraM paGkabahulakANDaM, tato jalakANDaM, tadanantaramasyA eva ratnaprabhAyAH pRthivyA adhastArakameNa ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANi yAvadhaHsaptamIprathivI, tasyAzvAdhastAkrameNa ghanodadhidhanavAtatanu vAtAvakAzAntarANi jhallarIsaMsthAnAni vaktavyAni // nanu caitA: saptApi pRthivyaH sarvAsu dikSu kimalokasparzinya uta na? iti, 1 ucyate, neti zrUmaH, yo tataH imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 puDhavIe purathimillAlo uparimaMtAjI pheriyaM bAdhA loyaMte papaNatte?, goyamA! duvAlasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM dAhiNillAto paJcasthimillAto uttarillAto / sakarappa0 pu0 purathimillAto carimaMtAto kevatiyaM abAdhAe loyaMte papaNatte?, goyamA! tibhAgaNehiM terasahiM joyaNehi abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM cauhisipi / vAlayappa0 pu0 purathimillAto pucchA, goyamA! satibhAgehi terasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM cauddisipi, evaM sanyAsiM caumuvi disAmu pucchitavvaM / paMkappa. codasahi joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte / paMcamAe tibhAgUNehiM pannarasahiM joyaNahiM abAdhAe lAyaMte paNNate / chaTThIe satibhAgehiM pannarasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNase / sattamIe solasahi joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM jAva uttarillAto / / imIse NaM bhaMte! rayaNa. pu0 purathimille carimaMte katividhe paNNatte?, goyamA tivihe paNNatte, taMjahA ghaNodadhivalae Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4G ghaNaghAyabalae taNuvAyavalae / imIseNaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 dAhiNille carimaMte katividhe paNNase, goyamA! tividhe paNNate, taMjahA,-evaM jAva uttarille, evaM sanyAsi jAva adhesattamAe utta rille // (mU072) 'imI se NaM bhaMte' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyAH 'purathimillAo' iti pUrvadigbhAvinazcaramAntAt 'kevaiyAera iti kiyatyA'bAdhayA-apAntarAlarUpayA lokAnto'lokAvadhiparicchinnaH prAptaH , bhagavAnAha-dvAdaza yojanAni, dvAdazayojanapramApayetyarthaH, abAdhayA lokAntaH prajJaptaH, kimuktaM bhavati ?-rasaprabhAyAH pRthivyAH pUrvasyAM dizi caramaparyantAtparato'lokAdarvAg apAntarAlaM dvAdaza yojanAni, evaM dakSiNasthAnaparasthAmuttarasyA cApAntarAlaM vaktavya, diggrahaNaM copalakSaNaM tena sarvAsu vidikSvapi yathoktamapAntarAlamavasAtavyaM, zeSANAM tu pRthivInAM sarvAsu dikSu vidikSa ca caramaparyantAdalokaH kameNAdho'dhanibhAgonena yojanenAdhikai. dvAdazabhiyojanairavagantavyaH, tadyathA-dazarkarAprabhAyAH pRthivyAH sarvAsu dikSa vidikSu ca caramaparyantAdalokAdAgapAntarAlaM tribhAgonAni prayodaza yojanAni, bAlukAmabhAyAH satribhAgAni trayodaza yojanAni, paGkaprabhAyAH paripUrNAni caturdaza yojanAni, dhUmaprabhAyAtribhAgonAni paJcadaza yojanAni, tamaHprabhAyAH satribhAgAni paJcadaza yojanAni, adhaHsaptamapRthivyAH paripUrNAni SoDaza yojanAni, sUtrAkSarANi pUrvavadyojanIyAni || athAmUni ratnaprabhAdInAM dvAdazayojanapramANAdIni apAntarAlAni kimAkAzarUpANi uta ghanodadhyAdivyAptAni?, ucyate, ghanodadhyAdivyAptAni, tatra kasminnapAntarAle kiyAn dhanodhyAdiH / iti pratipAdanArthamAha-mIse bhaMte' ityAdi, asyA bhadanta! rajaprabhAyAH pRthivyAH pUrva digbhAvI 'caramAntaH' apAntarAlalakSaNa: 'katividhaH katiprakAra: Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASE%E%% kativibhAga ityarthaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama ! trividhaH prajJaptaH, tadyathA--'dhanodadhivalayaH' valayAkAraghanodadhirUpa ityarthaH, evaM ghanavAtavalayastanuvAtavaLyazca, iyamatra bhAvanA-savAMsAM pRthivInAmadho yatprAga vAhalyena ghanodadhyAdInAM parimANamuktaM tanmadhyabhAge draSTavyaM, te hi madhyabhAge yathoktapramANabAhalyAstataH pradezahAnyA pradezahAnyA hIyamAnA: svasvapRthivIparyanteSu tanuvarA bhUtvA svAM svA pRthivIM valayAkAreNa veSTayitvA sthitAH, ata evAmuni valayAnyuzyante, teSAM ca valayAnAmubairatvaM sarvatra vaskhapRthivyanusAreNa paribhAvanIya, tiryagbAhalyaM punarame vakSyate, idAnI tu vibhAgamAtramevApAntarAlasya pratipAdayitumiSTamiti tadevoktaM, evamasyA raaprabhAyAH pRthivyAH zeSAsu dina, evaM zeSANAmapi pRthivInAM catasRSvapi dikSa pratyekaM 2 vibhAgasUtraM bhaNitavyam / / samprati ghanodadhivalayasya tiryagbAilyamAnamAha imIse NaM bhaMte rayaNappa0 puDhavIe ghaNodadhivalae kevatiyaM thAhalleNaM paNNate?, goyamA ! cha joyaNANi bAhalleNaM paNNatte / sakkarappa0 pu0 ghaNodadhivalae kevatiyaM thAhalleNaM paNNatte?, goyamA! satibhAgAiM chajoyaNAI bAhalleNaM paNNase / vAluyappabhAe pucchA goyamA tibhAgUNAI sasa joyaNAI bAhalleNaM pa0 / evaM eteNaM abhilAvaNaM paMkappabhAe satta joyaNAI bAhalleNaM paNNate / dhUmappabhAe satibhAgAI satta joyaNAI pnnnnse| tamappabhAe tibhAgUNAI aTTa joynnaaii| tamatamappabhAe aTTa joynnaaii||imiise karayaNappa0 pu0 ghaNavAyavalae kevatiyaM vAhalleNaM paNNate,goyamA! addhapaMcamAI joyaNAI thAhalleNaM / sakarappabhAe pucchA, goyamA! kosUNAI paMca joyaNAI bAhalleNaM paNNattAI, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM eteNaM abhilAveNaM vAluyappabhAe paMca joyaNAI bAhalleNaM paNNasAI, paMkappabhAe sakosAI paMca joyaNAI bAhalleNaM pnnnnttaaii| dhUmappabhAe addhachaTAI joyaNAI bAhalleNaM pannattAI, tamappabhAe kokhUNAI chajoyaNAhaM bAhalleNaM paNNate, ahesattamAe chajoyaNAI bAhalleNaM paNNatte // imIse rNa bhaMte! rayaNappa0 pu0 taNuvAyavalae kevatiyaM bAhalleNaM paNNate?, goyamA chakkoseNaM pAhalleNaM paNNatte, evaM eteNaM abhilAveNaM sakarappabhAe satibhAge chakkose thAhalleNaM paNNase / bAluyappabhAe tibhAgUNe sattakosaM pAhalleNaM paNNatte / paMkappabhAe puDhavIe sattakosaM pAhalleNaM paNNatte / dhUmappabhAe satibhAge saptakose / tamappabhAe tibhAgUNe aTThakose thAhalleNaM pannatte / adhesattamAe puDhavIe aTThakose bAhalleNaM paNNatte // imIse gaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ghaNodadhivalayassa chajjoyaNayAhallassa khettaccheeNaM chijjamANassa asthi davvAI vaNNato kAla jAtha haMtA asthi / sakarappamAeNaM bhaMte! pu0 ghaNodadhicalayassa satibhAgachajoyaNayAhasssa svettacchedeNaM chijamANassa jAva haMtA asthi, evaM jAva adhesattamAe jaM jassa bAhalaM / imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ghaNavAtavalayassa addhapaMcamajoyaNavAhallassa khettachedeNaM chi0 jAva haMtA asthi, evaM jAva AhesattamAe jaM jassa thAhallaM / evaM taNuvAyavalayassavi jAva adhesattamA jaM jassa bAhalaM // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhacIe ghaNodadhiyalae kiMsaMThite papaNate?, goyamA ! vahe valayAgArasaMThANasaMThite Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNatte // je NaM imaM rayaNappabhaM puDhaviM samvato saMparikticittA NaM ciTThati, evaM jAva adhesattamAe pu0 ghaNodadhivalae, NavaraM appaNappaNaM puDhaviM saMparikkhivittA ciTThati / imIse NaM rayaNappa0 pu0 ghaNavAtavalae kiMsaMThite paNNate?, goyamA! bahe ghalayAgAre taheva jAva je NaM imIse NaM rayaNappa0 pu0 ghaNodadhiyalayaM sabbato samaMtA saMparikkhivittANaM ciTThai evaM jAva ahesatsamAe ghaNavAtavalae / imIse gaM rayaNappa. pu. taNuvAtavalae kiMsaMThite paNNate?, goyamA! vaDhe balayAgArasaMThAgAha die jAna pA hAnIyo sapaNA pu0 ghaNavAtavalayaM savvato samaMtA saMparikkhivittA NaM ciTThai, evaM jAva adhesattamAe taNuvAtavalae // imANaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ke. vatiAyAmavikkhaMbheNaM? paM0 goyamA! asaMkhebAI joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejAI joyaNasahassAI parikkheveNaM paNNatte, evaM jAva adhesattamA // imANaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 aMte ya majjhe ya savyastha samA bAhalleNaM paNNattA, haMtA goyamA! imA NaM rayaNa pu0 aMte ya majjhe ya samvatya samA bAhaleNaM, evaM jAva adhesattamA // (076) 'imIse Na' mityAdi, asyA bhadanta ! rabaprabhAyAH pRthivyAH sarvAsu dikSu vidikSu ca caramAnte dhanodadhivalayaH kiyadAhalyenatiryagbAhatyena prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama ! Sar3a yojanAni vAilyena-tiryagbAhalyena prajJaptaH, tata Urva pratipRthivi yojanasya tribhAgo vaktavyaH, tadyathA-zarkarAprabhAyAH satribhAgAni SaDa yojanAni vAlukAprabhAyAvibhAgonAni sapta yojanAni pakkaprabhAyAH pari RX Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 . . - pUrNAni sapta yojanAni dhUmapramAyAH satribhAgAni sapta yojanAni tamaHprabhAyAmibhAgonAnyaSTau yojanAni adhaHsAtamadhuvicyA paripUrNAnyaSTI yojanAni, sUtrAzayapi tu sarvatra pUrvavadhAjanIyAni || samprati dhanavatavalayasya tigbAhasyaparimANapratipAdanArthamAha-mIse bhaMte!' ityAdi, asyA rasaprabhAyAH pRthivyA ghanavAtavalayastiryagbAhatyenArbapaJcamAni-sArvAmi palAri yojanAni prajAtaH, ata arva tu pratipRthivi gavyUtaM barddhanIyaM, tathA cAha-dvitIyasthAH pRthivyAH krozonAni paJca yojanAni, kRtIyasthAH pRthivyAH paripUrNAni paJca yojanAni, caduAH pRthivyAH sanozAni patra yojanAni, paJcamyAH pRthivyA arddhaSaSThAni-sArddhAni paJca yojanAni, SaSThayA: pRthivyAH krozonAni SaD yojanAni, saptamyAH pRthivyAH paripUrNAni SaD yojanAni / / samprati tanuvAtavalayasya tiryagabAilyaparimANapratipAdanArthamAi-'imIse NaM bhaMte !' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyAsAnudAtavalayaH / kiyat kiMpramANaM 'bAhalyena' tiryagbAhalyena prAptaH ?, bhagavAnAha-paTakrozavAhalyena prajJaptaH, ata Urdhva tu pratithibi krozasya tribhAgo varddhanIyaH, tathA cAha-dvitIyasyAH pRthivyAH satribhAgAna SaTa krozAn bAhalyena prasaptaH, tRtIyasyAH pRthivyAnibhAyonAn sapta krozAn caturyoH pRthivyAH paripUrNAn saptakozAm paJcamyAH pRthivyAH satribhAgAn saptakozAn SaSTayAH pRthivyAtribhAgonAn aSTau kozAn , adhaHsaptamyA: paripUrNAn aSTau kozAn , uktazca-"chacceva adbhapaMcamajoyaNasaIca hoi rayaNAe / udahI ghaNataNubAyA (u)jahAsaMkheNa nividyA // 1 // satibhAgagAugAuyaM ca tibhAgo gAuyassa boddhanvo Aithudhe pakkhevo aho aho jAva sattamiyA // 2 // " eteSAM ca trayANAmapi dhanodadhyAdivibhAgAnAmekana mIlane pratiputhivi yathoktamapAntarAlamAnaM bhavati // sampratyeteSveva ghanodadhyAdivalayeSu kSetracchedena kRSNavarNAdyupetadravyAstitvapratipAdanArthamAha-'imIse gaM bhNte|' ityAdi, pUrvavadAyanIya, | Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhulyaparimANamapi canodadhyAdInAM pratipRthivi prAguktamupayujya vaktavyam // samprati ghanodadhyAdisaMsthAnapratipAdanArthamAha--' imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asthA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ghanodadhivalayaH kimitra saMsthitaH kiMsaMsthitaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha - gautama ! 'vRtta:' cakravAlatayA parivarcukho valayasya - madhyazupirasya vRttavizeSasyAkAraH -AkRtirvalayAkAraH sa iva saMsthAnaM valayAkArasaMsthAnaM tena saMsthito valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH // sadamevamanyase katrAkArasaMsthAnasaMsthita iti ?, tata Aha-- 'jeNa' mityAdi, yena kAraNenemAM ratnaprabhAM pRthivIM 'sarvataH sarvAsu dikSu vivikSu ca 'saMparikSipya' sAmastyena veSTayitvA 'tiSThati' varttate tena kAraNena valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH / evaM ghanavAtavalayasUtraM tanuvAtavalayasUtraM ca paribhAvanIyaM, navaraM ghanavAtavalyo dhanoddhivalayaM saMparikSipyeti vaktavyaH, tanuvAtavaDhyo ghanavAtavalayaM saMparikSipyeti / evaM zepAsvapi pRthivISu pratyekaM trINi trINi sUtrANi bhAvanIyAni // 'imA NaM bhaMte!" ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI kiyad 'AyAmaviSkambhena' samAhAro dvandvaH, AyAmaviSkambhAbhyAM | ajJaptA ?, bhagavAnAha - ayAni yojana sahasrANi AyAmaviSkambhena, kimuktaM bhavati ? - asaGkhyeyAni yojanasahasrANi AyAmena, asaGkhyeyAni yojana sahasrANi viSkambhena ca, AyAmaviSkambhayostu parasparamalpabahutvacintane tulyatvaM tathA'saGkhyeyAni yojanasahasrANi 'parikSepeNa' paridhinA prajJaptA, etramekaikA pRthivI tAvadvaktavyA yAvadadhaH saptamI pRthivI / 'imA NaM bhaMte " ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI ante madhye ca sarvatra samA 'bAisyena' piNDabhAvena prajJaptA bhagavAnAha - gautametyAdi sugamam / evaM krameNaikaikA pRthivI tAvadvaktavyA yAvatsaptamI // isIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 savvajIvA ubavaNNapuvvA ? savvajIvA ubavaNNA ?, goyamA / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imIse NaM ra0 pu0 savyajIvA ubavaNNapunvA no ceva NaM savvajIvA ubavaNNA, evaM jAva asattamA puDhavIe // imA NaM bhaMte / rayaNa0 pu0 savvajIvehiM vijaDhapucyA? savajIvehiM SijaDhA ?, goyamA ! imA NaM rayaNa0 pu0 savvajIvehiM vijaDhaputryA no veva NaM savvajIvavijaDhA, evaM jAva apesasamA / imI meM maMca savvapoggalA pavipuvvA ! savvamoggalA pavidvA ? goyamA ! hamIse NaM rayaNaH puDhavIe savyapoggalA paSidvapubvA no ceva NaM savvapoggalA paviTThA, evaM jAba adhesattamAe puDhavIe // imA NaM bhaMte! rayaNappabhA puDhacI savyapoggalehiM vijapubvA / sabvapoggalA vijadA ?, goyamA ! hamA NaM rayaNappabhA pu0 savyapoggaleohiM vijaDhapuvvA no ceva NaM savvamoggalehiM vijaDhA, evaM jAba adhesattamA // ( sU0 77 ) 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM prathitryAM sarvajIvAH sAmAnyena upapannapUrvA iti utpannapUrvAH kAlakrameNa, tathA sarvajIvAH 'upapannAH' utpannA yugapad ?, bhagavAnAha - gautama ! asyAM ratraprabhAyAM prathivyAM sarvajIvAH sAMvyavahArikajIvarAzyantargatA: prAyovRttimAzritya sAmAnyena 'upapannapUrvA:' utpannapUrvAH kAlakrameNa, saMsArasyAnAditvAt na punaH sarvajIvAH 'uparA' ulpanA yugapat sakalajIvAnAmekakAlaM ratnaprabhApRthivItvenotpAde sakaladevanArakA dibhedAbhAvaprasakteH na caitadasti, tathAjagatkhAbhAyyAt evamekaikasyAH pRthivyAstAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAH // 'imA NaM bhaMte " ityAdi, iyaM ca bhadanta ! ratnaprabhApRthivI 'sa vyajIvehiM vijaDhapuvvA' iti sarvajI : kAlakrameNa parityaktapUrvA, tathA sarvajIvairyugapad 'vijaDhA' parityaktA ?, bhagavAnAha - gautama ! 7 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAiyaM ratnaprabhA pRthivI prAyovRttimAzritya sarvajIvaiH sAMvyavahArikaiH kAlakrameNa parityaktapUrvA, na tu yugapatparityaktA, sarvajIvaiH ekakA laparityAgasyAsambhavAt tathAnimittAbhAvAt , evaM tAvadvaktavyaM yAvadhaHsaptamI pRthvI / / 'imIse Na' mityAdi, asyAM bhadanta ! ranaprabhAyAM pRthivyAM sarve pudgalA lokodaravivaravartinaH kAlakrameNa 'praviSTapUrvAH' tadbhAvena pariNatapUrvAH, tathA sarve pudgalAH 'praviSTA' ekakAlaM tadbhAvena pariNatAH 1, bhagavAnAha-gautama ! asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM sarve pudgalA: lokavartinaH 'praviSTapUrvAH' tadbhAvena pariNatapUrvAH, saMsArasyAnAditvAt , na punarekakAlaM sarvapudgalA: 'praviSTAH' tadbhAvena pariNatAH, sarvapudgalAnAM tadbhAvena pariNatI ramaprabhA-15 vyatirekeNAnyatra sarvatrApi pudgalAbhAvaprasakteH, na caitadasti, tathAjagatsvAbhAvyAt / evaM sarvAsu pRthivIpu krameNa vaktavyaM yAvadadhaH || saptamyAM pRthivyAmiti ||'imaannN bhaMte ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI sarvapudgalaiH kAlakrameNa vijapavvA' iti parityaktapUrvA tathaiva sarvaiH pudgalairekakAlaM parityaktA ?, bhagavAnAha-gautama! iyaM ratnaprabhA pRthivI sarvapulaiH kAlakrameNa parityaktapUrvA, saMsArasthAnAvitvAt , na puna: sarvapudgalairekakAlaM parityaktA, sarvapudgalairekakAlaparityAge tasyAH sarvathA svarUpAbhAvaprasakteH, na caitadasti, tathAjagatsvAbhAvyataH zAzvatatvAt, etaccAnantarameva vakSyati / evamekaikA pRthivI krameNa tAvadvAcyA yAvaddhaHsaptamI pRthivI / / imA NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavI kiM sAsayA asAsayA ?, goyamA! siya sAsatA siya asAsayA // se keNadveNaM bhaMte! evaM bucada-siya sAsayA siya asAsayA?, goyamA! davaTTayAe sAsatA, vaNNapajavehiM gaMdhapatravehiM rasapajjavehiM phAsapajjavahiM asAsatA, se teNadveNaM goyamA! evaM khucati-taM ceva jAva siya asAsatA,evaM jAva adhesttmaa||imaa NaM bhNte| rayaNappabhApu0 kAlato GEET Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haciraM hoi ?, goyamA ! na kayAiNa Asi Na kayAha Natthi Na kayAha NaM bhavissati // fi ca bhavaya bhavissati ya dhuvA NiyamA sAsayA akkhayA abyayA avadvitA NicA evaM jAva adhesattamA / ( sU0 78 ) 'imA NaM bhaMte!' ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI ki zAzvatI azAzvatI 1, bhagavAnAha - gautama ! syAt kathaJcitkasyApi nayasyAbhiprAyeNetyarthaH zAzvatI, syAt - kathaccidazAvatI // etadeva savizeSaM jijJAsuH pRcchati' se keNadveNamityAdi, sezabdo'zabdArthaH sa ca prane, krena 'arthena' kAraNena mahanta ! evamucyate yathA syAt zAzvatI syAdazAzvatIti ?, bhagavAnAha - gautama ! 'davtrahayAe' ityAdi, dravyArthatayA zAzvatIti tatra dravyaM sarvatrApi sAmAnyamucyate, dravati-gacchati tAn tAn paryAyAn vizeSAniti vA dravyamitivyutpatterdravyamevArtha:- tAttvikaH padArthoM yasya na tu paryAyAH sa dravyArtha :- dravyamAtrAstitvapratipAdako nayavizeSastadbhAvo [ dravyArthatA tayA dravyamAtrAstitvapratipAdaka nayAbhiprAyeNetiyAvat zAzvatI, dravyArthika nayamataparyAlocanAyAmevaMvidhasya ratnaprabhAyAH pRthivyA AkArasya sadA bhAvAt, 'varNaparyAyaiH' kRSNAdibhiH 'gandhaparyAyaiH' surabhyAdibhiH 'rasaparyAyaiH' tiktAdibhiH 'sparzaparyAyaiH' ka ThinatvAdibhi: 'azAzvatI' anityA, teSAM varNAdInAM pratikSaNaM kiyatkAlAnantaraM vA'nyathAbhavanAt atAvavasthyasya cAnityatvAt, na caivamapi bhinnAdhikaraNe nityatvAnityatve, dravyaparyAyayorbhedAbhedopagamAt anyadho bhayorapyasa svApatteH tathAhi zakyate vakuM paraparikalpitaM dravyamasat paryAyavyatiriktatvAt, bAlatvAdiparyAyazUnyavandhyA sutavat, tathA paraparikalpitAH paryAyA asantaH dravyavyatiriktatvAt vandhyAsutagata bAlatvAdiparyAyavat uktabhva -- " dravyaM paryAyaviyuddhaM, paryAyA dravyavarjitAH / ka kadA kena kiMrUpA ?, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dRSTA mAnena kena vA ? // 1 // " iti kRtaM prasaGgena, vistarArthinA ca dharmasaGgrahaNidIkA nirUpaNIyA / 'se teNaDeNa'mityAyupasaMhAramAha, sezabdo'thazabdArthaH sa cAtra vAkyopanyAse atha 'etena' anantarovitena kAraNena gautama! evamucyate-syAt zAzvatI syAdazAzvatI, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI pRthivI, iha yad yAvatsambhavAspadaM taccattAvantaM kALaM zazvadbhavati tadA tadapira zAzvatamucyate yathA tAntareSu 'AkappaDhAI puDhavI sAsayA' ityAdi, tataH saMzaya:-kimeSA ratnaprabhA pRthavI sakalakAlAvasthAyitayA / zAzvatI utAnyathA yathA taprAntarIyairucyata iti ?, tatastadapanodArtha pRcchati-'imA NaM bhaMte' ityAdi, iyaM bhadanta ! ramaprabhA - thivI kAlata: 'kiyacciraM kiyantaM kAlaM yAvadbhavati?, bhagavAnAha-gautama! na kadAcinnAsIt , sadaivAsIditi bhAvaH, anAdilAt , tathA na kadAcinna bhavati, sarvadeva vartamAnakAla cintAyAM bhavatIti bhAvaH, anApi sa ela hetuH, sadA bhAvAditi, tathA na kadAcinna kA bhaviSyati, bhaviSyacintAyAM sarvadaiva bhaviSyatIti bhAvaH, aparyavasitatvAt / tadevaM kAlatrayacintAyAM nAstitvapratiSedhaM vidhAya sampra tyastitvaM pratipAdayati-bhuti cetyAdi, abhUs bhavati bhaviSyati ca, evaM trikAlabhAvitvena 'dhruvA' dhruvasvAdeva 'niyatA' niyatAvasthAnA, dharmAstikAyAdivat, niyatatvAdeva ca zAzvatI, zazvadbhAvaH pralayAbhAvAt , zAzvatatvAdeva ca satatagaGgAsindhupravAhapravRttAbapi panapauNDarIkaida ivAnyatarapudgalavicaTane'pyanyatarapudgalopacayabhAvAt , azyA azyatvAdeva ca avyayA, mAnuSottarAdvahiH samudravat , avyayalAdeva 'apasthitA' svapramANAvasthitA, sUryamaNDalAdivat , evaM sadA'vasthAnena cintyamAnA nityA jIvasvarUpavat , yadi vA dhruvAvayaH zabdA indrazamAdivatparyAyazabdA nAnAdezajavineyAnugrahArthamupanyatA ityadoSaH, evamekaikA pRthivI krameNa tAvadvaktavyA - yAvadhaHsaptamI // samprati pratipRthivIpu(vi)vibhAgato'ntaraM vicintayipuridamAha Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAva puDhavIe uvarillAto carimaMtAto heTThille carimaMte esa NaM kevatiyaM retary aMtare paNNatte ?, goyamA ! asiuttaraM joyaNasatasahassaM abAdhAeM aMtare paNNatte / kSmI se NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 uvarillAto carimaMtAo kharassa kaMDalsa heTThille parimaMte esa gaM kevatiyaM abAdhAeM aMtare paNNatte ?, godhamA ! solasa joyaNasahassAiM abAdhAe aMtare paNNatte ] hamase NaM bhaMte! rayaNappabhASa puDhayIpa uvarillAto caramaMtAo rayaNassa kaMDassa heDille carimaMte esa NaM kevaliyaM abAdhAeM aMtare paNNase ?, goyamA ! eka joyaNasahassaM abAdhAe aMtare paNNatte // imIse NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 ugharillAto carimaMtAto baharassa kaNDassa uvarille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAeM aMtare paNNatte, ?, goyamA eka joyaNasahassaM abAdhAe aMtare pa0 // imIse rayaNa0 pu0 uvarillAo carimaMtAo bairassa kaMDassa heTTile gharimaMte esa NaM bhaMte! kevatiya abAdhAe aMtare pa0, goyamA ! do joyaNasahassAI imIse NaM abAdhAe aMtare paNNatte, evaM jAva riate varile pannarasa joyaNasaharasAI, heDile carimaMte solasa joyaNasahassA // imIse NaM bhaMte! raNapa0 pu0 uvarillAo carimaMtAo paMkabahulassa kaMDassa uvarille carimaMte esa NaM aerary vatiyaM aMtare paNNatte ?, goyamA ! solasa joyaNasahassAI abAdhAe aMtare pnnnnse| hehile gharimaMte evaM joyaNasyasahassaM Avabahulssa ubari evaM joyaNasayasahassaM hehile Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carimaMte asIuttaraM joyaNasyasahassaM / ghaNodahi uvarille asiuttara joyaNasayasa hastaM heDile carimaMte do joyaNasayasahassAI / imIse NaM bhaMte! rayaNa0 puDha0 ghaNavAtassa uvarille carimaMte do joyasasahassAI dvile carite asaMkhejAI jogaNamayamahassA / imIse NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 taNuvAtassa uvarille carimaMte asaMkhejvAiM joyaNasayasahassA abAdhAra aMtare heDilevi asaMkhejAI joyaNasaya sahassAI, evaM ovAsaMtareSi // docAe NaM bhaMte! puDhavIe ubarilAto carimaMtAo heTThille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte ?, goyamA ! bansIsuttaraM joyaNasayasahassaM avAhAe aMtare paNNatte / sakarappa0 pu0 ucari ghaNodaghissa heTThille carimaMte bAvaNNuttaraM joyaNasayasahassaM abAdhAe / ghaNavAtassa asaMkhe jAeM joyaNasaya sahasAI paNNattAI | evaM jAva uvAsaMtarassavi jAbadhesansamAe, NavaraM jIse jaM bAhalaM teNa ghaNodadhI saMbaMdha buddhIe / sakarappabhAe aNusAreNa ghaNodahisahitANaM imaM pamANaM // taccAeNaM bhaMte! aDayAlI suttaraM joSaNasatasahassaM / paMkappabhAe puravIe cattAlIsusaraM joyaNasayasahassaM / dhUmappabhAe pu0 ahatIsuttaraM joyaNasatasahassaM / samAe pu0 chattIsuttaraM joyaNasatasahassaM / adhesatamAe pu0 aTThAvIsusaraM joyaNasatasahassaM jAva adhesantamAe / esa NaM bhaMte! Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDhavIe uvarillAto carimaMtAto uvAsaMtarassa hehille carimaMte kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA! asaMkhebAI joyaNasayasahassAI abAdhAe aMtare paNNatte / / (sU0 79) 'imIse Na bhaMte!' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasya prathamasya kharakANDasya vibhAgasya 'urillAt' iti | uparitanAcaramAntAtparato yo'dhastana: 'caramAntaH' caramaparyanta: 'esa Namiti etat, sUtre puMstvanirdeza: prAkRtatvAt , antaraM 'kiyat kiyadyojanapramANam 'apAmA anya dalahamabhAvAnAha-gautama! 'ekaM yojanasahasram' eka yojanasahasapramANamantaraM prajJaptam / / 'imIse NamityAdi, asyA bhadanta ! ratraprabhAyAH pRthinyA ratnakANDasyoparitanAcaramAntAtparato yo vanakANDasyoparitanazcaramAnta etadantaraM 'kiyat' kiMpramANamabAdhayA prajJatam ?, bhagavAnAha-gautama! eka yojanasahanamatrAdhayA'ntaraM prajJAna, ratnakANDAdhastanacaramAntasya vanakANDoparitanacaramAntasya ca parasparasaMlagnatayA ubhayatrApi tulyapramANatvabhAvAt / / 'imIse Na'mityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ranakANDasyoparitanAJcaramAntAd vanakANDasya yo'dhastanazcaramAntaH etadantaraM kiyad abAdhayA prajJAptam ?, bhagavAnAha-gautama ! dve yojanasahasra abAdhayA'ntaraM prajJaptaM, evaM kANDe kANDe dvau dvAvAlApako vaktavyo, kANDasya cAdhastane caramAnte cinyamAne yojanasahasraparivRddhiH kartavyA yAvad riSThasya kAlusyAdhastane caramAnte cinyamAne SoDaza 1 yojanasahasrANi abAdhayA'ntaraM prasaptamiti vaktavyam ||'imiise 'mityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA rakhakANDasyoparitanAcaramAntAtparado ya: pabahulasya kANDasyoparitanazcaramAntaH etat 'kiyat' kiMpramANamabAdhayA'ntaraM prajaptam !, bhagavAnAhangaunama! SoDaza yojanasahasrANi abAdhayA'ntaraM prAptam / 'imIse NamityAdi, tasyaiva paGkabahulasya kANDasvAdhakSanazcaramAntra eka yo Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptaM / imIse 'mityAdi, asya bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthicyA ratrakANDasyoparitanAcaramAntAtparato'cabahulasya kANDasya ya uparitanazvaramAnta etadantaraM kiyad avAdhayA prajJAnam ?, bhagavAnAi-gautama! ekaM yojanazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptaM | 'imIsa 'mityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA rakANDasyoparitanAzcaramAntAsparato'bahulasya kANDasya yo'dhastanazcaramAnta etadantaraM kiyad abAdhayA prAptam ?, bhagavAnAha-gautama! azItyuttaraM yojanazatasahasram / ghanodadherUparitane gharamAnte pRSTe etadeva nirvacanamazItyuttarayojanazatasahasram , adhastane pRSTe idaM nirvacana-ve yojanazatasahasra abAdhayA'nvaraM praptam / ghanavAtasyoparitane gharamAnte pRSTe idameva nirvacanaM, ghanodadhyadhassanacaramAntasya ghanavAtoparitanacaramAntasya ca parasparaM saMlagnatvAt / ghanavAtastrAdhastane gharamAnte pRSTe etanirvacanam-asaGkhyeyAni yojanazatasahasrANyavAdhayA'ntaraM prajJaptam / evaM tanuvAvasyoparitane gharamAnte adhastane caramAnte avakAzAntarasyApyuparitane'dhastane ca caramAnte ityameva nirvacanaM vaktavyam , asAveyAni yojanazatasahasrANyavAdhayA'ntaraM prajJaptamiti, sUtrapAThastu pratyekaM sarvatrApi pUrvAnusAreNa svayaM paribhAvanIya: sugamatvAt // 'docAe the' ityAdi, dvitIyasthA bhadanta ! pRthivyA uparitanAcaramAntAtparato yo'dhastanazcaramAnta etat 'kiyat' kiMpramANamabAdhayA'ndaraM prajJAptam !, bhaga|vAnAha-gautama! 'dvAtriMzaduttara' dvAtriMzatsahasrAdhika yojanazatasahasramavAdhayA'ntaraM prajJaptam / ghanodadheruparitane gharamAnne pRSThe esa. deva nirvacanaM dvAviMzaduttaraM yojanazatasahasram , aghasane gharamAnte pRSTe idaM nirvacanaM-dvipazcAzaduptaraM yojanazatasahasram / etadeva ghanavAtasyoparitanacaramAntapRcchAyAmapi, ghanavAtasyAdhasvanacaramAntapRcchAyAM tanuvAtAvakAzAntarayoruparitanAdhaskhanacaramAntapRcchAma ca yathA ratnaprabhAyAM tathA vaktavyam , asalyayAni yojanazatasahasrANyavAghayA'ntaraM prajJaptamiti vaktavyamiti bhAvaH // taccAe paM. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte! ityAdi tRtIyasyA bhadanta ! ethivyA uparitanAJcaramAntAd adhastanaJcaramAnta etadantaraM kiyad avAdhayA prazaptam ?, bhagavAnAha - gautama ! aSTAviMzatyuttaraM zata (sahasra ) m - aSTAviMzatisahasrAdhikaM yojanazatasahasramabadhayA'ntaraM prajJatam / etadeva dhanoddheruparitanacaramAntapracchAyAmapi nirvacanam / adhastanacaramAntapRcchrAyAmaSTAcatvAriMzaduttaraM yojanazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptamiti va vyam / etadeva ghanavAtasyoparitanazcaramAntapRcchAyAnapi / adhastanacaramAntaSTucchAyAM tanu vAtAvakAzAntarayoruparitanAdhastanacaramA - ntapRcchAsu ca yathA ratnaprabhAyAM tathA vaktavyam / evaM caturthapaJcamaSaSThatamapRthivIviSayANi sUtrANyapi bhAvanIyAni / / imA NaM bhaMte! rayaNappabhA puDhavI drocaM puDhaviM paNihAya bAhalleNaM kiM tullA visesAhiyA saMkheguNA 1 citreNaM kiM tullA bisesahINA saMkhejjaguNahINA ?, goyamA ! imANaM raNa0 pu0 docaM puvIM paNihAya bAle no tullA visesAhiyA no saMkhejjaguNA, vitthAreNaM no tullA visesahINA o saMkhenaguNahINA / docA NaM bhaMte! puDhavI tacaM puDhaviM paNihAya bAhalleNaM kiM tulA ? evaM gheva bhANitavyaM / evaM tacA utthI paMcamI chaDI / uTTI NaM bhaMte! puDhacI sattamaM puDhavi paNihAya bAha leNaM kiM tullA visesAhiyA saMkhejjaguNA ?, evaM caiva bhANiyavyaM / seyaM bhaMte / 2 / neraiyauddesao paTamI || (sU080 ) 'imA rNa bhaMte!' ityAdi, iyaM bhavanta ! ratnaprabhApRthivI dvitIyAM pRthivIM zarkarAprabhAM 'praNidhAya ' Azritya ' bAhalyena' piNDabhAvena kiM tujhyA vizepAdhikA saGkhyeyaguNA ?, bAhalyamadhikRtyevaM pramatrayam nanu ekA azItyuttarayojanalakSamAnA aparA dvAtriMzadu Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttarayojanalakSamAnetyuktaM tatastadarthAvagarbha satyuktalakSaNa praznatrayabhayukta, vizeSAdhiketi svayamevArthaparijJAnAt , satyametat , kevalaM jJapra hArthaH, etadapi kathamatrasIyate ? iti cetsvAvabodhAya pramAntaropanyAsAta, tathA cAha-vistareNa-viSkambhena | ki ? tulyA vizeSahInA soyaguNahInA ? iti, bhagavAnAha-gautama! iyaM ratnaprabhA pRthivI dvitIyAM zarkarAprabhApRthivIM praNidhAya bAhulyena na [ca tulyA kintu vizeSAdhikA nApi soyaguNA, kathametadevam ? iti ceducyate-iha ratnaprabhA pRthivI azItyuttarayojanalajhamAnA, zarkarAprabhA dvAtriMzaduttarayojanalakSamAnA, tadanAntaramaSTAcatvAriMzad yojanasahasrANi tato vizeSAdhikA ghaTate na tulyA nApi saGkhyeyaguNA, vistareNa na tulyA kintu vizeSaddInA nApi sahayeyaguNahInA, pradezAdivRddhyA pravarddhamAne tAvati kSetre zarkarAprabhAyA evaM [1] vRddhisambhavAt , evaM sarvatra bhAvanIyam // tRtIyapratipacI samAptaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH prArabhyate, tasya vedamAdisUtram--] samprati kasyAM pRthivyAM kasimana pradeze narakAvAsAH' ityetatpratipAdanArtha prathamaM tAvadidamAha kai NaM bhaMte! puDhavIo paNNattAo?, goyamA! satta puDhavIo paNNattAo, taMjahA-rayaNappabhA jAva ahesattamA / imIse gaM rayaNappa. pu. asIuttarajoyaNasayasahassapAhallAe uvari kevatiyaM ogAhittA hehA kevaiyaM vallittA majjhe kevatie kevatiyA nirayAvAsasayasahassA pa. paNattA?, goyamA! imIse NaM rayaNa0 pu. asIuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhittA heTThAvi ega joyaNasahassaM bajjettA majjhe aDasattarI joyaNasayasahassA, ettha NaM rayaNappabhAe pu0 neraiyANaM tIsaM nirayAvAsasayasahassAI bhavaMtittimakkhAyA / / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNaM NaragA aMto vA bAhiM cauraMsA jAva asubhA Naraesu veyaNA, evaM eeNaM abhilAvaNaM uva. juMjiUNa bhANiyabvaM ThANappayANusAreNaM, jattha jaM bAhallaM jattha jattiyA vA narayAvAsasayasahassA jAva ahesattamAe puDhavIe, ahesattamAe majjhima kevatie kati aNuttarA mahaha mahA latA mahANirayA paNNatA evaM pucchitanvaM vAgareyavyaMpi taheva / / (sU0 81) ___ 'kai NaM bhaMte!' ityAdi, kati bhadanta ! vRthivyaH prajJaptA: ? iti, vizeSAbhidhAnArthametadabhihitam , uktazca-yuvamaNiyapi ja puNa bhannaI tattha kAraNaM asthi / paDiseho ya aNuNyA kAraNa heuvisesovalaMbho vA // 1 // " bhagavAnAha-gautama! sAta pRthivya: pra-18 jJaptAH, tadyathA-ratnaprabhA yAvattamastamaprabhA // 'imIse NamityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA upari 'kiyat' kiMpramaraNamabagAhma-uparitanabhAgAt kiyad atikramyetyarthaH adhastAt 'kiyat' kiMpramANaM varjayitvA madhye 'kiyati' kiMpramANe kiyanti narakAvAsazatasahasrANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama ! asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA azIyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyA uparyekaM yo-4 janasahasramavagAhyAdhastAdekaM yojanasahannaM varjavilA 'madhye' madhyabhAge 'aSTasaptatyuttare' aSTasaptatisahasrAdhike yojanazatasahasre 'atra' etasmin ratnaprabhApRthivInarayikANAM yogyAni triMzannarakAvAsazatasahasrANi prajJaptAni bhavantItyAkhyAtaM mayA zeSazca tIrthakRdbhiH, anena sarvatIrthakRtAmavisaMvAdivacanatA praveditA // teNaM naragA' ityAdi, te narakA 'antaH' madhyabhAge 'vRttAH' vRttAkArAH 'vahiH' bahirbhAge 'caturasrAH caturasrAkArAH, idaM ca pIThoparivarcinaM madhyabhAgamadhikRtya procyate, sakalapIThAdyapezyA tu AvalikApraviSThA pRttavyasraca 1 pUrvabhaNitamapi yat punarbhayate tatra kAraNamasti / pratiSedho'nannA kAraNavizeSopalambhazca // 1 // 5*** *** Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surasasaMsthAnAH puSpAvakIrNAstu nAnAsaMsthAnA: pratipattavyAH, etaccAne svayameva vakSyati, "ahe khurappasaMThANasaMThiyA" iti, 'adhaH || bhUmitale kSuraprasyeva-praharaNavizeSasya(iva) yat saMsthAnam-AkAravizeSastIkSNatAlakSaNastena saMsthitAH kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, tathAhi-teSu / narakAvAseSu bhUmitale masRNattvAbhAvataH zarkarile pAdeSu nyasyamAneSu zarkarAmAtrasaMsparze'pi kSurapreNeva pAdA: kRtyante, tathA "nibaMdhayAra-15 tamasA" nityAndhakArA: uyotAbhAvato yattamastena-tamasA nityaM-sarvakAlamandhakAro yeSu ve nityAndhakArAH, tatrApavarakAdiSvapi tamo'ndhakAro'sti kevalaM sa bahiH sUryaprakAza mandatamo bhavati narakeSu tu tIrthakarajanmadIkSAdikAlavyatirekeNAnvadA sarvakAlamapyudyotalezasthApyabhAvato jAtyandhasyeva meghacchannakAlArddharAtra ivAtIla bahalataro bhavati, tata uktaM tamasAnityAndhakArAH, tamazca tatra sadA'vasthitamudghotakAriNAmabhAvAt , tathA cAha-"vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisapahA" vyapagata:-paribhraSTo prahacandrasUryanakSatragaNAm upalakSaNametattArArUpANAM ca jyotiSkANAM panthA-mArgo yatra te vyapagatagraha candrasUryanakSatrajyotiSkapathAH, tathA "meyavasAyaruhiramaMsacikkhillalitANalevaNatalA" iti svabhAvataH saMpannadovasApUtirudhiramAMsaiyazcikkhilla:-kardamastena liptam-upadigdham anulepanena-sakRlliptasya punaH punarupalepaneca talaM-bhUmikA yeSAM te medokzApUtirudhiramAMsacikkhillalitAnulepanatalA ata evAzudhayaH-apavitrA bIbhatsA darzane'pyatijugupsotpatteH paramadurabhigandhA:-mRtagavAdikaDevarebhyo'pyatIvAniSTadurabhigandhAH, "kAallagaNivannAbhA" iti lohe dhamyamAne yAhA kapreto-bahukRSNarUpo'gnavarNaH, kimuktaM bhavati ?-yAzI bahukRSNavarNarUpA'gnijvAlA vinirgacchattIsi, vArazI AbhA-varNasvarUpaM yeSAM te kaposAgnivarNAbhAH, tathA karkaza:-atidussaho'sipatrasyeva sparzo yeSAM tela kazasvIH , ata eva 'durahiyAsA' iti duHkhenAthyAsyante-sahAn iti duradhyAsA azumA darzanato narakAH, tathA gandha Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | rasasparzazabdairazubhA - atIvAsAtarUpA narakeSu vedanA | evaM sarvAsvapi pRthivISvAlApako vaktavyaH, sa caivam --'' sakarappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe battIsuttarajoyaNasaya sahassabAhulAe uvariM kevaiyaM ogAhittA dehA kevaiyaM vajjettA majhe ceka kevaira kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA ?, goyamA ! sakarappabhAe NaM puDhavIe battIsuttarajoyaNasaya sahastabAddallAe ubariM evaM joyaNasahasvamogAhittA haTThA evaM joyaNasahassaM vajjettA najjhe tIsutarajoyaNasyasahasse ettha NaM sakarappabhApuDhavineraiyANaM paNavIsA narayAvAsa sayasahassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM paragA aMto vaTTA jAtra asubhA narapasu veyaNA / bAluyappabhAe paM bhaMte! puDhavIe aTThAvIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM kevaiyaM ogAhittA heTThA kevaiyaM vajittA majjhe kevaie kevaiyA nirayAvAsasyasahassA paNNattA goyamA ! vAlupabhAra puDhavIe aTThAvIsuttarajoyaNasayasahassabAhalAe uvariM evaM joyaNasahassaM ogAhitA he evaM joyaNasahassaM vacittA, majjhe chabbIsuttare joyaNasayasahasse ettha NaM vAluyappabhApuDhavinerayANaM paNNarasa nirayAvAsasayasahassA bhavantIti makkhAyeM, te paM naragA jAba asubhA naragesu veyaNA | paMkalpabhAe NaM bhaMte! puDhavIe vIsuttarajoyaNasaya sahasAhalAe uvariM kevaiyaM ogAhitA heTThA kevaiyaM bajjittA majjhe kevaie kevaiyA nirayAvAsasaya sahassA paNNattA ?, goyamA ! yaMkappa bhAe NaM puDhavIe vIsuttarajoyaNasaya sadassa bAhallAe uvariM evaM joyaNasahassaM ogAhittA hidvAvi evaM joyaNasahassaM valettA majjhe ahArasuttare joyaNasayasahasse, ettha NaM paMkaSpabhA puDhaviNerayANaM dasa nirayAzrAsasyasahastA nirayAvAsA bhavatIti saSakhAvaM, te NaM garagA jAna asubhA naragesu beyaNA / dhUmappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe aTThArasuttarajoyaNasaya sahansabAhlAe uvariM kevaiyaM ogAhettA, heTThA kevaiyaM vajjittA majjhe kevaie kevaiyA nirayAvAsasayasaharasA paNNattA ?, goyamA ! dhUmappabhAe NaM puDhavIe aTThArasuttarajoyaNasagrasaha Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * ** ssabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassamogAhettA hehA ega joyaNasahassaM vajettA majjhe solasuttare joyaNasayasahasse, ettha NaM dhUmappa-11 bhApuDhavineraiyANaM tini nerajhyAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM NaragA aMto vaTTA jAva asubhA naragesu veyaNA iti, [manthA-|| prama 30001 / tamappabhAe gaM bhaMte ! puDhavIe solamuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevatiyaM ogAhettA hehA kevatiyaM bajesA majhe kevatie kevatiyA naragAvAsasayasahassA paNNatA?, goyamA! tamappabhAe NaM puDhavIe solasuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassamogAhettA hevA ega joyaNasayasahassaM vajettA majjhe coisuttare joyaNasayasahasse estha NaM tamApuDhavineraiyANaM ege paMcUNe naragAvAsasayasahasse bhavantIti makkhAyaM, se NaM garagA aMto baTTA jAva asubhA naragesu veyaNA / ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe aTThottarajoyaNasayasahassavAhalAe uvari kevaiyaM ogAhettA hedA kevaiyaM vajettA majhe kevaie. kevaiyA aNusarA mahaimahAlayA mahA-16 naragAvAsA paNNatA ?, goyamA! ahesaptamAe puDhabIe aTusarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari addhatevaNNaM joyaNasahassAI ogAhettA heTAvi addhatevaNNaM joyaNasahassAI vajittA majjhe tisu joyaNasahassesu ettha NaM ahesattamapuDhavineraiyANaM paMca aNuttarA mahahamahA|layA mahAnirayA paNNattA, taMjahA-kAle mahAkAle rorue mahArorue majjhe appaiTTANe, te NaM mahAnaragA aMto vaTTA jAca asubhA mahAnaragesu veyaNA" iti / idaM ca sakalamapi sUtraM sugama, tatra bAhalyaparimANanarakAvAsayogyamadhyabhAgaparimANanarakAvAsasayAnAmimAH saGgrahaNigAthA:--"AsIyaM yattIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca | aTThArasa solasagaM adbhuttarameva heTThimayA // 1 // aduttaraM ca tIsaMda chabbIsaM ceva sayasahassaM tu / aTThArasa solasagaM coisamahiyaM tu chaTThIe // 2 // addhativaNNasahassA uvarimahe vajiUNa to bhnniyaa| ** * * * Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | majhe tisu sahassesu hoti nirayA tamatamAe / / 3 / / tIsA 8 paNNavIsA paNpArasa dasa ceva sayasahassAI / timi ya paMcUgerga paMmAnama aNusata nigA / bAlikA samprati narakAvAsasaMsthAnapratipAdanArthamAi imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe NarakA kisaThiyA paNNatA ?, goyamA ! duvihA paNNatA, taMjahA-AvaliyapaviTA ya AvaliyabAhirA ya, tattha NaM je te AvaliyapaviTTA te tivihA paNNattA, taMjahA-vahA taMsA cauraMsA, tatva NaM je te AvaliyabAhirA te NANAsaMThANasaMThiyA paNNattA, taMjahA-ayakoDhasaMThitA piDhapayaNagasaMThitA kaMDUsaMhitA lohIsaMThitA kaDAhasaMThitA thAlIsaMThitA pihaDagasaMThitA krimiyaDasaMThitA kinnapuDagasaMThiA uDavasaMThiyA muravasaMThitA muyaMgasaMThiyA naMdimuyaMgasaMThiyA AliMgakasaMThitA sughosasaMThiyA dadarayasaMThitA paNavasaMThiyA paDahasaMThiyA bherisaMThiA jhallarIsaMThiyA kutuMbakasaMThiyA nAlisaMThiyA, evaM jAva tamAe // ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe NarakA kiMsaMThitA paNNasA !, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA- vaTTe ya saMsA ya // imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe pudavIe narakA kevatiyaM bAhaleNaM paeNasA?, goyamA ! tiNi joyaNamahassAI bAhalleNaM paNNasA, taMjahA-hA ghaNA sahassaM majjhe musirA sahassaM uppi saMkuiyA sahassaM, evaM jAva ahesattamAe // imIseNaM bhaMte ! rayaNappa0 pu. naragA kevatiyaM AyAmayikkhaMbheNaM kevaDyaM parikveveNaM paNNattA ?, goyamA ! duvihA paNNattA, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMjA -- saMkhejavitthaDA ya asaMkhejavitthaDA ya, tattha NaM je te saMkhejjavitthaDA te NaM saMkhejAI joyasahassA AyAmavivastraM bheNaM saMkhejAI joyaNasahassAiM parikrakheveNaM paNNattA tattha NaM jete asaMkhejjavitthaDA te NaM asaMkhejAI joyaNasahassAI AyAmavivakhaMbheNaM asaMkhejlAiM joyaNasahassAI pariksveveNaM paNNattA, evaM jAva tamAe, ahesattamAe NaM bhaMte! pucchA, gopamA ! dubihA paNNattA, taMjA - saMkhejja vitthaDe ya asaMkhejavitthaDA ya, tattha NaM je te saMkhejjabitthaDe se NaM evaM joyaNasaha AdhAnavikaNaM tithi oSaNasaya sahassAI solasa sahassAI donni ya sattAvIse joyaNasae tinni kose ya aTThAvIsaM ca dhaNusataM terasa ya aMgulAI arddhagulayaM va kiMvivise sAdhie parikveveNaM paNNattA, tattha NaM je te asaMkhejyavitthaDA te NaM asaMkhejvAiM joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejAI jAva parikkheveNaM paNNattA ( sU0 82 ) 'mI bhaMte' 1 ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kimiva saMsthitAH kiMsaMsthitAH praptA: ?, bhagavAnAha - gautama ! narakA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA AvalikApraviSTAca AvalikAvAhyAca cazabdAvubhayeSAmapyazubhatAtulyatAsUcakau, AbalikApraviSTA nAmASTAsu dikSu samazreNyavasthitAH, AvalikAsu-zreNiSu praviSTA-vyavasthitA AvalikApraviSTAH, te saMsthAnamadhikRtya trividhA: prakSaptAH, tadyathA-vRdhAkhyasAcaturasrAH, tatra ye te AvalikAcA hAste nAnAsaMsthAnasaMsthitAH prakhatAH, tadyathA - aya: koSTholohamayaH koSThastadvatsaMsthitA ayaH koSThasaMsthitAH, 'pipayaNagasaMThiyA' iti yatra surAsaMdhAnAya piSTaM pacyate tapiSTapacana ke ta Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthitAH 'piDapayaNagasaMThiyA' atra saGkaNigAthe-'ayakoTupiTThapayaNagakaMDUlohIkaDAhasaMThAgA / thAlI piDDaga kiNDa (ga) uDae Mall murace muyaMge ya // 1 // naMdimuiMge AliMga sughose dahare ya paNave ya / paDahagajhalaribherIkuttuMbaganADisaMThANA // 2 // " kaNDa: pAkasthAnaM lohIkaTAhI pratIto tadvatsaMsthAnAH sthAlI-uSA piDhe-yatra prabhUtajanayogyaM dhAnya pacyate uTaja:-tApasAzramo murajomaIlavizeSa: nandImRdaGgo-dvAdazavidhatUryAntargato mRdaGgaH, sa ca dvidhA, tadyathA-mukundo mardalazca, tatropari saGkacito'dho vistIrNo makundaH uparyadhazca samo maIla: AliGgo-mRnmayo murajaH sughoSo-devalokaprasiddho ghaNTA vizeSa AtoSavizeSo vA dardaro bAyavizeSaH paNavo-bhANDAnAM paTahaH paTahaH-pratIta:, bherI-dAmA jhalarI-carmAvanaddhA vismIvilayAkAga, kustumbaka:-saMpradAyagamyaH, nADI-ghaTikA, evaM zeSAsvapi pRthivISu tAvadvaktavyaM yAvatyaSTayAM, sUtrapATho'pyevam-"sakarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe narakA kiMsa-15 ThiyA pannattA !, goyamA! duvihA pannattA, taMjahA-ApalikApaviThThA ya AvaliyAbAhirA ya" ityAdi // adhaHsaptamIviSayaM sUtra sAkSAdupadarzayati-'ahesattamAe NaM bhaMte!! ityAdi, adhaHsaptamyAM bhadanta! pRthivyAM narakAH 'kiMsaMsthitAH' kimiva saMsthitAH prajhaptAH ?, bhagavAnAha-gautama ! dvividhAH prajJaptAH, tadyathA--'vaTTe ya tasA ya' iti, adhaHsaptamyAM hi pRthivyAM narakA AvalikApraviSTA eva na AvalikAbAdyAH, AvalikApraviSTA api pazca, nAdhikAH, tatra madhye'pratiSThAnAbhidhAno narakendro vRttaH, sarveSAmapi narakendrANAM vRttavAt , zeSAstu catvAraH pUrvAdiSu dikSu, te ca vyasrAH, tata uktaM vRttazca tryamrAzca // samprati narakAvAsAnAM bAhalyapratipAdanArthamAha-imIse 'mityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kiyabAhalyena-bahalasya bhAvo vAilya-piNDabhAva utsedha ityarthaH tena prasaptAH?, bhagavAnAi-gautama! trINi yojanasahasrANi bAhalyena prajJaptAH, tadyathA-adhastane pAdapIThe ghanA-nicitAH CASTARSONAGACASSA * * %*** *% Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasraM - yojanasaddatraM, madhye - pIThasyopari madhyabhAge subirAH sahasraM - yojanasahasraM tata 'uppiM'ti upari saGkucitAH zikharakRtyA sa kocamupagatA yojanasahasraM tata evaM sarvasaGkhyA narakAvAsAnAM zrINi yojanasahasrANi bAhalyato bhavanti, evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAM tathA cokamanyatrApi - heTThA ghaNA sahassaM upi saMkocato sahassaM tu / majjhe sahassa susirA tinni sahastUsiyA narayA // 1 // samprati narakAtrAsAnAmAyAmaviSkambhapratipAdanArthamAha-' imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kiMpramANamAyAmaviSkambhena, samAhAro dvandvastenAyAmaviSkambhAbhyAmityarthaH kiyat 'parikSepeNa' parirayeNa prazaptAH 1, bhagavAnAha - gautama ! dvividhAH prazaptAH, tadyathA - saGkhyeya vistRtAzca asoyavistRtAzca saGkhyeyayojanapramANaM vistRtaM - vistaro yeSAM te satyeyavistRtAH, evamasaloyaM vistRtaM yeSAM te asaGkhya vistRtAH cazabdau svagatAne kasaGkhyAbhedaprakAzanaparau, tatra ye te saGkhya vistRtAste saGkhyAni yojanasahasrANi AyAmaviSkambhena saGkhyeyAni yojanasahasrANi parikSepeNa, tatra ye te'saGkhyeyavistRtAste'sayeyAni yojanasahasrANyAyAmaviSkambhena asaGkhyeyAni yojanasahasrANi parikSepeNa prajJaptAni evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAva tvaSThI prathitrI, sUtrapAThastvevam- sakarappabhAe NaM bhante ! puDhavIe naragA kevaiyaM AyAmaviksaMbheNaM kevaiyaM parirayeNaM paNNattA ?, goyamA ! duvihA paNNattA, saMjA - saMkhejja vitthaDA ya, asaMkhena vitthaDA ya" ityAdi || 'asattamAe NaM bhaMte!" ityAdi, adhaH saptamyAM bhadanta ! pRthivyAM narakAH kiyadAyAmaviSkambhena kiyatparikSepeNa prajJaptAH 1, bhagavAnAha - gautama ! dvividhAH prajJamAH, tadyathA-satyeyavistRta eka:, sa cApratiSThAnAbhidhAno narakendrako'vasAvatryaH, asoya vistRtAH zeSAzcatvAraH, tatra yo'sau satyeyavistRto'pratiSThAnAbhivAno narakendrakaH sa ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena trINi yojanazatasahasrANi SoDaza sahasrANi dve yojanazate saptaviMzatyadhike trayaH Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... .. - kozA aSTAviMzaM dhanuHzataM trayodaza aGgulAni ardhAGgalaM gha kiJcidvizeSAdhika parikSepeNa prAptam , idaM ca parikSepaparimANaM gaNitamAvanayA jambUdvIpaparikSepaparimANabadbhAvanIyaM, tatra ye te doSAzcatvAro'saGkhyeyavistRtAste'saGkhyeyAni yojanasahanANyAvAmaviSkambhenAsoyAni yojanasahasrANi parikSepeNa prajJaptAni / samprati narakAvAsAnAM varNapratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe nerayA kerisayA vapaNeNaM paNNattA ?, goyamA! kAlA kAlAvabhAsA gaMbhIralomaharisA bhImA utsAsaNayA paramakipahA vapaNeNaM paNNattA, evaM jAva adhesattamAe / imIse NaM maMte ! rayaNappabhAe puDhavIe garakA kerisakA gaMdheNaM paNNatA ?, goyamA! se jahANAmae ahimaDeti vA gomaDeti vA suNagamaDeti vA majjAramaDeti vA maNussamaDeti vA mahisamajheti vA mUsagamaDeti vA AsamaDeti yA hathimaDeti vA sIhamaDeti vA vagghamati thA vigamaDesi vA dIviyamaDeti vA mayakuhiyaciraviNakuNimavAvaNNadunbhigaMdhe asuivilINavigayayIbhatthadarisaNije kimijAlAulasaMsatte, bhaveyArUve siyA?, No iNaDhe samajhe, goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe garagA etto aNitarakA ceca akaMtatarakA va jAva amaNAmatarA ceva gaMdheNaM paNNattA, evaM jAva adhesattamAe puTavIe // imIse gaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 NarayA kerisayA phAseNaM paNNatA ?, goyamA ! se jahAnAmae asiMpattei vA khurapattei vA kalaMyacIriyApattei vA sasaggeha vA kuMtaggei vA tomaraggeti vA nArAyaggeti vA sUlaggeti pA lasa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laggeti vA bhiDimAlagati kA sUcikalApati yA kaviyacchati vA viMcupakaMTaeti vA iMgAleti vA jAleti vA mummureti vA, aJciti vA alAeti vA suddhAgaNIi vA, bhave etArUSe siyA ?, jo tiNaDhe samahe, goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe NaragA etto aNir3hatarA ceva jAva ama NAmatarakA ceva phAse NaM papaNasA, evaM jAva adhesattamAe puDhavIe // (sU083) 'imIse NaM bhaMte !' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kIdRzA varNena prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama ! kAlAH, tatra ko'pi niSpratibhatayA mandakAlo'pyAzajhota tatastadAzaGkAvyavacchedAthai vizeSaNAntaramAha-kAlAvabhAsAH kAlaH-kRSNo vabhAsa:-pratibhAvinirgamo yebhyaste kAlAvabhAsAH, kRSNaprabhApaTalopacitA iti bhAvaH, ata eva 'gambhIraromaho' gambhIra:-adI votkaTo romaharSo-romoddhoM bhayavazAd yebhyaste gambhIraromaharSAH, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma te kRSNAvabhAsA yadarzanamAtreNApi *nArakajantUnAM bhayasampAdanena anargalaM romaharSamutpAdayantIti, ata eva bhImA-bhayAnakA bhImalAdeva unAsanakAH, utrAsyante nArakA jantaka ebhiriti upAsanA utrAsanA eva utrAsanakAH, kiM bahunA?-varNana' varNamadhikRtya paramakRSNA: prajJaptAH, yata urva na kimapi bhayAnakaM kRSNamastIti bhAvaH, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddha:saptabhyAm / / gandhamadhikRtyAha-'imIse NaM bhNte| ityAdi, praznasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! tadyathA nAma-'ahimRta iti vA' ahimRto nAma mRtAdidehaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, gomRta iti vA azvamRta iti vA mArjAramRta iti vA hastimRta iti vA siMhamRta iti vA vyAghramRta iti vA dvIpa:-citrakA, sarvama ahizvAsI mRtazca ahimRta ityevaM vizeSaNasamAsaH, iha mRtakaM sadyaHsaMpannaM na vigandhi bhavati tata Aha-mayakahiyaviNaTTa Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNimavAvaNNetyAdi, mRtaH san kuthitaH - pUtibhAvamupagato mRtakuthitaH sa cohUnAvasthAmAtragato'pi bhavati, na ca sa tathA viga ndhastata Aha- vinaSTa:- ucchUnAvasthAM prApya sphuTita iti bhAvaH so'pi tathA durabhigandho na bhavati tama Aha-- 'kuNimavAvaNNa'tti vyApanaM - vizarArubhUtaM kuNimaM -mAMsaM yasya sa tathA tato vizeSaNasamAsa:, 'durabhigandhaH' iti durabhi:- sarveSAmAbhimukhyena duSTo gandho yasyAsau durabhigandhaH, azucizva vilIno-manasaH kalimalapariNAmahetuH 'vijaya' iti vigataM pranaSTaM yadabhimukhatayA prANinAM gataM gamanaM yasmin tathA bIbhatsayA - nindayA darzanIyo bIbhatsAdarzanIyaH tato vizeSaNasamAsaH azucivigatabIbhatsAdarzanIyaH 'kimijAlA ulasaMsatte' iti saMsaktaH san kRmijAlAkulo jAtaH kRnijAlAkulalaMsaktaH, maravyaMsakAdilAtsamAsaH saMsaktazabdasya ca paranipAtaH, etAvatyukte gautama Aha- 'bhave eyArUve siyA ?" iti syAd bhavedbhaveyuretadrUpAH - yathoktavizeSaNaviziSTA ahimRtAdirUpA gandhenAdhikRtA narakAH, sUtre ca bahuvacane'pyekavacanaM prAkRtasvAt, bhagavAnAha - gautama ! 'nAyamarthaH samartho' nAyamartha upapanno, yato'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakA ito-yathoktavizeSaNaviziSTA himRtAderaniSTatarA eva tatra kiJcidramyamapi kasyApyaniSTataraM bhavati tata Aha-akAntatarA eva-svarUpato'pyakamanIyatarA eva, abhavyA eveti bhAvaH, tatrAkAntamapi kasyApi priyaM bhavati yathA garNAzukarasyAzuci:, tata Aha-apriyatarA eva na kasyApi priyA iti bhAvaH ata evAmanojJatarA eva, amana ApatarA eva gandhamadhikRtya prajJaptAH, tatra manozaM mano'nukUlamAtraM yatpunaH svaviSaye mano'tyantamAsaktaM karoti tanmanaApam, ekArthikA vA ete sarve zabdAH zakendrapurandarAdivat nAnAdezajavineyajanAnugrahArthamupAttAH evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvaddhaH saptamyAm // sparzamadhikRtyAha - 'imIse NamityAdi, praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gauttama ! tadyathA nAma -- 'asipatramiti vA asiH - khaGgaM tasya patramasipatraM kSurapramiti vA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AACRETARA6*13 kadambacIrikApatramiti vA, kadambacIrikA-tRNavizeSaH, sa ca durbhAdapyatIva chedakaH, zakti:-praharaNavizeSastadapramiti vA, kuntApramitti vA, tomarAmamiti vA, bhiNDimAla:-praharaNavizeSastadapramiti vA, sUcIkalApa iti vA, vRzcikadaMza iti vA, kapikacchUriti vA, kapikacchu:-kaNDUvijanako vallIvizeSaH, aGgAra iti vA, aGgAro-nidhUmAgniH, jvAleti vA, jvAlA-analasaMbaddhA, murmura iti vA, murmura:-phumphukAdau masRNo'gniH, arciriti vA, adhi:-analavicchinnA jyAlA, alAtam-ulmukaM, zuddhAgni:-ayaspiNDAdyanugato'nirvizudAdirvA, itizabdaH sarvatrApi upamAbhUtavastusvarUpaparisamAptidyotakaH, vAzabdaH parassarasamuccaye, iha kasyApi narakasya sparzaH zarIrAvayavacchedako'parasya bhedako'nyAya athAjAnorA vAhana mAdi taraH mAnyapratipattyarthamasipatrAdInAM nAnAvidhAnAmupamAnAnAmupAdAnaM, 'bhave eyArUve siyA?' ityAdi prAgvat / / samprati narakAvAsAnAM mahattvamabhidhitsurAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe narakA kemahAliyA paNNatA?, goyamA! ayaNNaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamuddANaM saccabhatarae sabakhaDAe va telApUdhasaMThANasaMThite vaha rathacakavAlasaMThANasaM Thite vaDhe pukkharakaNiyAsaMThANasaMThite baDhe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThite eka joyaNasatasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM jAva kiMcivisesAhie parikkheveNaM, deve NaM mahiDDIe jAva mahANubhAge jAya iNAmeva iNAmevattika? imaM kevalakappaM jaMbUddIva 2 tihiM accharAnivAehiM tisattakkhutto aNupariyahittA NaM havyamAgacchejjA, se NaM deve tAe ukiTAe turitAe cavalAe caMDAe sigyAe uddhayAe jayaNAe [chegAe divAe divvagatIe vItivayamANe 2 jahaNNaNaM egAhaM vA duyAhaM vA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -. ... tiAhe vA ukoseNaM chammAseNaM vItiyaekhA, asthegatie vIivaemA atthegatie no pItivaejjA, emahAlatA gaM goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe NaragA paNNattA, evaM jApa adhesattamAe, NavaraM adhesattamAe atthegatiyaM naragaM vIivahajjA, atthegaie narage no vItivaenA // (sU084) 'imIse NamityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH 'kiMmahAntaH' kiMpramANA mahAntaH prajJaptAH :, pUrva asalyeyavistutA iti kathitaM, tacAsaveyatvaM nAvagamyata iti bhUyaH praznaH, ata evAtra nirvacanaM bhagavAnupamayA'bhidhatte, gautama! ayamiti yatra saMsthitA vayaM Namiti vAkyAlaGkAre aprayojanocchrivayA ratnamayyA jambvA upalabhito dvIpo jambUdvIpaH sarvadvIpasamudrANAM-dhAtakIkha-5 NDalavaNAdInAM saryAbhyantara:-AdibhUta: 'sarvakSalakaH sarvebhyo dvIpasamudrebhyaH kSullako-havaH sarvakSallakaH, tathAhi-sarve lavaNAdayaH samudrAH sarve dhAtakIkhaNDAdayo dvIpA asmAjambUdvIpAdArabhya pravacanoktena krameNa dviguNadviguNAyAmaviSkambhaparidhayaH tato'yaM zeSasarva. dvIpasamudrApekSayA sarvalaghuriti, tathA vRtto yataH 'tailApUpasaMsthAnasaMsthitaH' tailena pako'pUpastailApUpaH, tailena hi pako'pUpaH prAyaH pari-3 pUrNavRtto bhavati na ghRtena paka iti tailavizeSaNaM, tasyeva saMsthAna tailApUpasaMsthAnaM tena saMsthitastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRso yataH puSkarakaNikAsaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto yato rathacakravAlasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto yata: paripUrNacandrasaMsthAnasaMsthitaH, anekaghopamAnopameyabhAvo nAnAdezajavineyapratipattyarthaH, eka yojanazatasahanamAyAmaviSkambhena trINi yojanazatasahasrANi poDaza sahasrANi he yojanazate saptaviMze trayaH kozA aSTAviMzaM dhanuHzataM trayodaza aGgulAni ardhAGgulaM ca kiJcidvizeSAdhika parikSepeNa prazantaH, parizepaparimANagaNitabhAvanA kSetrasamAsaTIkAto jambUdvIpaprajJaptiTIkAto vA veditavyA / 'deva NamityAdi, devazca Namiti vAkyAla Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GkAre, 'maharddhikaH' mahatI RddhivimAnaparivArAdikA yasya sa maharddhikaH, mahatI gutiH zarIrAbharaNaviSayA yasya sa mahAzrutikaH, mahadU balaM - zArIraH prANo yasya sa mahAbalaH, mahada yazaH - khyAtiryasya sa mahAyazA:, tathA 'mahesakkhe' iti maheza iti mahAna Izvara i| vyAkhyA yasya sa mahezAkhyaH, athavA IzanamIzo bhAtre ghapratyaya aizvaryamityarthaH, 'IzaM aizvarye' iti vacanAt tata Izam aizvaryamAtmanaH khyAti - antarbhUtaNyarthatayA khyApayati-prathayati IzAkhyaH, mahAMzcAsAvIzAkhyazca mahezAkhyaH kacit 'mahAsrokkhe' iti pAThaH, tatra mahat laukhyaM yasya prabhUtasadvedodayavazAtsa mahAsaukhyaH, anye paThanti - 'mahAsakkhe' iti tatrAyaM zabdasaMskAro - mahAzvAkSaH, iyaM cAtra pUrvAcAryapradarzitA vyutpattiH - AzugamanAdazvo - manaH akSANi - indriyANi svaviSayavyApakatvAt azvazvAkSANi ca azvAzrANi mahAnti aANi yasAsI mahatvAraH, zabhA 'mahANubhAge' iti anubhAgo - viziSTavaikriyAdikaraNaviSayA'cintyA zakti: 'bhAgo'ciMtA sattI' iti vacanAt mahAn anubhAgo yasya sa mahAnubhAgaH, amUni maharddhika ityAdIni vizeSaNAni tatsAmarthyAtiza| yapratipAdakAni yAvaditi cappuTikAtraya karaNakAlAvadhipradarzanaparam 'iNAmeva iNAmevetikaTTu' evametra mudhikayA evameva ' morakullA "muhAya muddiyatti nAyakavA' iti vacanAd avajJayeti bhAvaH, ukta mUlaTIkAyAm "iNAmeva iNAmeveti kaTTu evameva mudhikayA'vajJayeti" 'itikRtve 'ti hastadarzitacappuTikAtraya karaNa sUcakaM kevalakalpaM paripUrNa jambUdvIpaM tribhirapsaronipAtaiH, apsaronipAto nAma cappuTikA, tatra tisRbhizcappuTikAbhiriti draSTavyaM cappuTikAzca kAlopalakSaNaM, tato yAvatA kAlena tisraznappuTikA: pUryante tAvakAlamadhya ityarthaH, trisaptakRtvaH - eka viMzativArAn anuparivartya - sAmastyena paribhramya 'havaM' zIghramAgacchet sa itthambhUtagamanazaktiyogyo devaH tathA devajanaprasiddhayA utkRSTayA prazasta vihAyogatinAmodayAtprazastayA zIghrasaMcaraNAttvaritayA tvarA saMjAtA'syAmiti Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvaritA tathA tvaritayA zIghratarameva tathA pradezAntarAkramaNamiti, capaleva capalA tayA krodhAviSTasyeva zramAsaMvedanAt caNDeva caNDA tayA, nirantaraM zIghratvaguNayogAt zIghrA tayA zIghrayA paramotkRSTa vegapariNAmopetA javanA tayA anye tu jitayA vipakSajetRtvenesi vyAcakSate, 'chekayA' nipuNayA, vAtoddhRtastha digantavyApino rajasa iva yA gatiH sA uddhRtA tayA, anye lAhu: - uddhatayA darpAtizayeneti, 'divyayA' divi - devaloke bhavA divyA tayA devagatyA vyatitrajan jaghanyataH 'ekAhaM vA' ekasayatrat, evaM drya tryahamuraka|rSata: paNmAsAn yAvad vyatitrajet tannAstyetad yaduta ekakAn kAMcana narakAn 'vyativrajet' ullasya parato gacchet, tathA'styetad yaduta itthaMbhUtayApi gatyA paNmAsAnapi yAvannirantaraM gacchan ekakAn kazvina narakAn 'na vyatitrajet' noharu parato gacchet, atiprabhUsA''yAmatayA teSAmantasya prAptumazakyatvAt etAvando mahAnto gautama ! asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH praptA, evamekaikasyAM pRthivyAM tAvadvakatryaM yAvadadhaH saptamyAM navarabhavaH saptamyAmevaM vaktavyam - "atthegazyaM naragaM bIivaejjA atyegaie narage no bIejjA" apratiSThAnAbhidhasyaikasya narakasya lakSayojanAyAmaviSkambhatayA'ntasya prAptuM zakyasvAt zeSANAM ca caturNAmatiprabhUvAsayeyayojanakoTIkoTIpramANatvenAntasya prAptumazakyatvAt // samprati kimayA narakA iti nirUpaNArthamAha imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhabIe NaragA kiMmayA paNNasA, goyamA ! satravaharAmayA paNNalA, tastha NaM naraesu yahave jIvA ya poggalA ya avazamaMti vijakarmati cayaMti uvavajyaMti, sAsatA NaM 'ragA dabalyAe yaNNapaJcavehiM gaMdhapajjavehiM rasapajjavehiM phAsapajjayeohaM asAsayA, evaM jAca Ahesa samAe || (sU085 ) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'imIse NaM bhaMte!" ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakA: 'kiMmayA:' kiMvikArAH prazaptAH ?, bhagavAnAha - gautama !! 'saJcavarAmayA' iti sarvAtmanA vajramayAH prajJaptAH, vajrazabdasya sUtre dIrghAntatA prAkRtatvAt 'tatra 'ca' teSu narakeSu Namiti vA kyAlaGkAre baDyo jIvA kharabAvara pRthivIkArikarUpAH purA 'apakrAmanti' vyavante 'vyutkrAmanti' utpadyante, evadeva zabdadvayaM yathAkramaM paryAvadvayena vyAcaSTe -'cayaMti uvavajjaMti' vyavaste utpadyante, kimuktaM bhavati 1-eke jIvAH pulAzca yathAyogaM gacchanti apare vAgacchanti yastu pratiniyatasaMsthAnAdirUpa AkAraH sa tadavastha eveti, ata evAha - zAzvatA Namiti pUrvavat ve narakA dravyAtayA tathAvidhapratiniyata saMsthAnAdirUpatayA varNaparyAyairgandhaparyAyai rasaparyAyaiH sparzaparyAyaiH punarazAzvatAH, varNAdInAmanyathA'nyathAbhavanAt evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaH saptamI pRthivI / sAmpratamupapAtaM vicicintayiSurAha hamase NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhabIe neraiyA kasohiMto uvavajjaMti kiM asaNNIhiMto ubavaaMti sarIsivehiMto ubavavaMti pakkhIhiMto uvavajraMti cauppaehiMto ubavaaMti uragehiMto ubavajaMti itthiyAhiMto vavajjati macchamaNuehiMto uvavajvaMti ?, godhamA ! asaNNIhiMto upathajaMti jAba macchamaNurahitoci uvavajjaMti, - asaNNI khalu padamaM dokhaM ca sarIsivA tatiya pakkhI / sIhA jaMti utthI uragA puNa paMcamIM jaMti // 1 // chaddhiM ca itthiyAo macchA maNuyA ya sattamiM jaMti / jAba adhesaptamAe puDhabIe nerahayA jo asaNNIhiMto uvavajraMti jAva No itthiyAhiMto uvaya1 (sasAsu imAe gAiAe aNugaMtabbA, evaM eterNa abhilASerNa imA gAthA poseyanvA ). Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMti macchamaNussahiMto uvavavati // imIse NaM bhaMte ! rayaNappa. pu. ratiyA ekasamaeNaM kevatiyA uvavajjati ?, goyamA! jahaNNaNaM eko vA do vA sinni vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhilA vA uvacAMti, evaM jAva adhesattamAe // imIme NaM bhaMte ! rayaNappa0 puDhavIe ratiyA samae samae avahIramANA avahIramANA kecatikAleNaM avahitA sitA?, goyamA! te NaM asaMgvejA samae samae abahIramANA abahIramANA asaMvevAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti no ceva gaM avahitA sitA jAya adhesattamA / imose bhaMta! syAppa. pu. ratiyANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNatA?, goyamA! duvihA sarIrogAhaNA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNivA sA jahaneNaM aMgulassa asaMgvejatibhAgaM ukkoseNaM satsa dhaNUI tiNNi ya rayaNIo chacca aMgulAI, tatya NaM je se uttaravecie se jaha* aMgulassa saMkhejatibhAgaM ukko. paNNarasa dhaNUI aTThAijAo rayaNIo, dobAe bhavadhAraNije jahapaNao aMgulAsaMkhenabhAgaM ukko. paNNarasa ghaNU aTThAijAto rayaNIo utsaraveviyA jaha aMgulassa saMkhejabhAgaM unko0 ekatIsaM dhaNUI ekA rayaNI, tacAe bhavadhAraNijje ekatIsaM dhaNU ekA rayaNI, uttaraveviyA bAsahi ghaNUhaM voNNi rayaNIo, cautthIe bhayadhAraNijne bAsaha dhagRhaM doNNi ya rayaNIo, uttaraubbiyA paNavIsaM dhaNusayaM, paMcamIe bhavadhAraNije paNavIsaM gha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nusa, uttarave0 aDDAhalAI bhaNusagAI, chIpanArA aDDhAilAI dhaNusayAI, uttaraveubviyA paMcadhaNusayAI, sasamAe bhavadhAraNijA paMcadhaNusayAI uttaraveubvie dhaNusahassaM // ( sU0 86 ) 'imIse Na' mityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikAH kuta utpadyante ?, kimasazibhya utpadyante sarIsRpebhya utpa yante pakSibhya utpadyante catuSpadebhya utpadyante uragebhya utpadyante strIbhya utpadyante matsya manuSyebhya utpadyante 1, bhagavAnAha - gautama ! asabhyo'pyutpadyante yAvanmatsya manuSyebhyo 'pyutpadyante, 'sesAsu imAe gAhAe aNugaMtavvA' iti, 'zeSAsu' zarkarAprabhAdiSu pRthivISvanayA gAdhayA, jAtAvekavacanaM gAthAdvikenetyarthaH, utpadyamAnA anugantavyAH, tadeva gAthAdvikamAha - 'assaNNI khalu paDhama' mityAdi, asaJjJinaH saMmUcchimapaJcendriyAH khalu prathamAM narakapRthivIM gacchanti, khaluzabdo'vadhAraNe, tathA avadhAraNamevam--asavzinaH prathamAmeva yAvad gacchanti na parata iti natu ta eka prathamAmiti garbhajasarIsRpAdInAmapi uttarapRthivISahUgAminAM tatra gamanAt evamuttaratrApyavadhAraNaM bhAvanIyam / 'doccaM ca sarIsivA' iti dvitIyAmeva zarkarAprabhAkhyAM pRthivIM yAvacchanti sarIsRpAH- godhAnakulAdayo garbhavyutkrAntA na parataH, tRtIyAmeva garbhajAH pakSiNo gRdhrAdayaH, caturthImeva siMhAH, paJcamImeva garbhajA uragAH, SaSThImeva striyaH strIratnAdyA mahAkrUrAdhyavasAyinyaH, saptamIM yAvad garbhajA matsyA manujA atikrUrAvyavasAyino mahApApakAriNaH, AlApakazca pratipRthivi evam - " sakarappabhASa NaM bhaMte! puDhavIe neraiyA kiM asaNNIhiMto ubavajaMti jAva maccha maNuparhito ubavajvaMti ?, goyamA ! no asannIhiMto uvavajaMti sarIsivehiMto uvavajaMti jAba macchamaNussehiMto uvavarjati / vAluyappabhAe NaM bhaMte ! Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDhaSIya narazyA kiM asaNNIhiMto uSavajati jAva macchamaNurahito upavanaMti ?, goyamA ! to asaNNIhiMto ubavati no sarIsivehiMto uvavajjati pakvahito evabajIte jAba madhyamaNussehiMto uvavajjaMti" evamuttarottarapRthivyAM pUrvapUrva pratiSedhasahitottarapratiSedhastAdvaktavyo yAvadadhaH saptamyAM strIbhyo'pi pratiSedhaH, vatsUtraM caivam -"ahesattamAe NaM bhaMte! puDhabIe neraiyA kiM asaNNIhiMto ubavajaMti jAba macchemaNusserddito uvavajjaMti ?, goyamA ! no asaNNIrhito uvavajrjati jAna no itthIhiMto uvatralaMvi, macchamaNussehiMto uvaSyaMti" // sampratyekasmin samaye kriyanto'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nArakA utpadyante ? iti nirUpaNArthamAha / (imIse NaM) 'rayaNappabhApuDhavie neraiyA NaM bhaMte!" ityAdi, ratnaprabhA pRthivInairayikA bhadanta ! ekasamayena kiyanta utpadyante ?, bhagavAnAha - gautama ! a dhanya eko dvau vA trayo vA utkarSaH saGkhyA asaleyA vA, evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAm // samprati pratisama yamekaikanArakApahAre sakalanArakApahArakAlamAnaM vicicintaviSuridamAha - 'rayaNappabhApuDhavinerahayA NaM bhaMte!' ityAdi, ratna| prabhAvibInairathikA bhadanta ! samaye samaye ekaikasaGkhyayA apahiyamANAH 2 kiyatA kAlena sarvotmanA'pahiyante !, bhagavAnAha - gauvama 'te NaM asaMkhejjA samae 2 avahIramANA' ityAdi, te ratnaprabhApRthivInairayikA asaleyAstataH samaye samaye ekaikasayayA apahiyamANA ameyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapazyante iyaM ca nArakaparimANapratipattyarthaM kalpanAmAtraM, 'no veva NaM avahiyA siyA' iti na punarapar3atAH syuH, kimuktaM bhavati ? - punarevaM kadAcanApyapahRtA abhavan nApyapanhiyante nApyapahariSyanta iti, evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadbhayaM yAvadadhaH saptamyAm // samprati zarIraparimANapratipAdanArthamAha - rayaNappabhApuDhavI' ityAdi, ratnapramApRthivImairakANAM yadanta! 'kiMmahatI' kiMpramANA mahatI zarIrAvagAhanA prazamA ?, 'ahA paNNavaNAya ogAhaNasaMThANapade' Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti, yathA prajJApanAyAmavagAhanAsaMkhAnAkhyapade vadhA vaktavyA, sA caivaM-dvividhA rajaprabhAtRthivInarayikANAM zarIrAbagAinara-bhavadhAraNAyA uttaravaikriyA ca, patra yA sA bhavadhAraNIyA mA jaghanyato'jalAsayabhAga utkarSataH sapta dhanUMSi prayo hallAH SaT paripUrNA-12 nyakulAni, uttaravaikriyA apanyasomalasaramA utkarSataH paJcadaza dhaSi ko hastAvekA vitaritaH, zarkarAprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyatozAlAsAhayabhAga utkarSata: paJcadaza dhaSi hI hasbAvekA zivastiH, pacaravaikiyA jaghamyato'jhulasAyabhAga utkarSata ekatriMzaddhapi eko ilaH, ghAlukAprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgalAsapeyabhAga utkarSasa ekatriMzaddhapi eko hasaH, uttaravaikiyA 2 jaghanyato'lasakoSamAga utkarSataH sA ni dvApaSTidhaSi, paGkaprabhAyo avadhAraNIyA jaghanyato'nulAsayayabhAga utkarSasa: sArbAni | | vASTidhanUMpi, attarakriyA jaghanyato'GgalasayeyabhAga utkarSataH paJcavizaM dhanuHzataM, dhUlaprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyasozalAsaha yabhAga utkarSataH paJcaviMzaM dhanuHzataM, untaravaikriyA jaghanyato'lisaGkhyeyabhAga utkarSato'tRtIyAni dhanuHzavAni, tama:prabhAgAM bhara-12 dhAraNIyA jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtrA utkarSato'rddhatRtIyAni dhAtuHzatAni, uttaravaikriyA javanyato'GgulasahayeyabhAga satkarSata: paJcadhanu zatAni, tamastama:bhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyatolAsaGkhyeyamAga utkaryataH paJca dhanuHzatAni, uttaravaikriyA jaghanyato'Alasa-11 yabhAga, parpayo dhanu:sahasamiti / yadi punaH prasiprastaTe cinyA kriyate tadaivamavagantavyA-satra jayanyA bhavadhAraNIyA sarvatrApyAlAsayabhAgaH, uttaravaikriyA su aDalasahayeyamAm:, ekkaM ca mUlaTIkAkAreNAnyatra-"uttarakriyA tu tathAvidhaprayatnAbhAvAdAcasama-5 sahayabhAgamAtraive"ti, utkRSTA tu bhavadhAraNIyAyA samabhAyAH prathame prassaTe prayohatA ava sarva krameNa pratiprasvarTa sAyani SaTpanArAkAni prakSipyante, tana evaM parimANaM bhavati, dvitIce asvaTe dhanurekameko havaH sArbAni cASTrAvalAni, tRtIye dhanure / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo hastAH saptadazAGgulAni, caturthe dve dhanuSI dvau hastau sArddhamekamaGgulaM, paJcame trINi dhanUMSi dazAkulAni SaSThe trINi dhanUMSi dvau hastau sAnyaSTAdazAGgulAni, saptame catvAri dhanUMSi eko hastastrINi cAkulAni, aSTame catvAri dhanUMSi trayo hastAH sArddhAnyekAdazAGgulAni, navame pazca dhanUMSi eko halo viMzatirakulAni dazame SaD dhanUMSi sArddhAni catvAryaGgulAni, ekAdaze SaD dhanUMSi dvau hastau trayodazAGgulAni, dvAdaze sapta dhanUMSi sArddhAnyekaviMzatiraGgulAni trayodaze sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT ca paripUrNAnyaGgulAni, uktabhva -- "rayaNAe padamapayare hatthatiyaM deha ussae bhaNiyaM / chappanaMgulasar3A payare payare ivai buDDI // 1 // " |9 5 6 6 7 | 10 11 12 13 78 4 4 1 3 1 0 pra. 1 2 3 4 5 6 gha. 0 1 1 2 3 3 6. 3 1 3 2 0 2 a. 0 8 / 17 1 / / 1018 / / 3 11 // 20 4 // daza ghanUMSi paJcadazAGgulAni pazvame daza dhanUMSi trayo hastA aSTAdazAGgulAni SaSThe ekAdaza dhanUMSi dvau hastAvekaviMzatirakulAni, saptame dvAdaza dhanUMSi dvau istau, aSTame trayodaza dhanUMSi eko hastastrINi dhAkulAni navame caturdaza dhanUMSi SaT cAGgulAni, dazame caturdaza dhanUMSi trayo hastA natra cAGgulAni, ekAdaze paJcadaza dhanUMSi dvau hastau ekA vitasiH uktabhya - "so ceka ya zrIyAe paDhame payaraMbhi doi jasseho / hRttha tiya tini akula payare pathare ya buDI ya / / 1 / / ekkArasame payare pannarasa dhaNUNi doNi rayaNIo / bArasa ya aMgulAI dehapamANaM tu vineyaM // 2 // ' atra 'so caiva ya bIyAe' iti ya eva prathamapRthivyAM trayodaze prastade utsedho bhaNito zarkarAprabhAyAM prathame prastaTe sapta dhanUMSi trayo hastA: paTa cAGgalAni ana UrdhvaM tu pratiprastaTaM trayo hastAstrINi cAGgulAni krameNa prakSesavyAni tata evaM parimANaM bhavati - dvitIye prastaTe'STa banUMSi dvau hastau nava cAkulAni tRtIye nava dhanUMSi eko hasto dvAdaza cAGgulAni, caturthe 7 20 3 13,21 // 6 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** A yathA sapta dhaSi trayo hasAH SaTa cAGgulAnIti sa eva dvitIyasyAM zarkarAprabhAyAM pRthivyAM prathame prastaTe utsedho bhavati, zeSaM sugamam || 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10/11/pra. | vAlukAprabhAyAH prathame prastaTe pazcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdaza ghAgulAni, ata 1010111213141415/. UrdhvaM tu pratigrastaTaM sapta hastA: sArddhAni caikonaviMzatiralAni krameNa prakSe3 2 1 3 2 2 1 0 3 2 ha. | vyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe saptadaza dhanUMSi dvau | 6 5 2 15/18:210 3 6 9 |12|aM. hastI sArddhAni saptAGgulAni, tRtIye ekonaviMzatirdhanUMSi dvau hastau trINyAlAni, caturthe ekaviMzatirthanUMSi eko hasta: sArddhAni ca dvAviMzatirakulAni, paJcame trayoviMzatirdhaSi eko isto'STAdaza cAkulAni, SaSThe paJcaviMzatidhaSi eko hastaH sA ni trayodazAkulAni, saptame saptaviMzatirdhaSi eko hato nava cAkalAni, aSTame ekonatriMzad dhanUMSi eko hastaH sArbAni catvAryagulAni, navame ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, uktacA-"so | ceva ya taiyAe paDhame payaraMmi hoi ussaho / satta ya rayaNI aMgula guNavIsaM sar3a vuddhI ya // 1 // payare payare ya tahA navame payaraMmi hoi usseho| dhaNuyANi egatIsaM ekA rayaNI ya nAyavvA // 2 // " atrApi 'so ceva ya taiyAe paDhame payaraMmi hoi usseho' iti ya eva dvitIyasyAM zarkarAprabhAyAmekAdaze prastaTe utsedhaH sa eva tRtIyasyAM vAlukAprabhAyAM prathame prastaTe bhavati, shessN| / sugamaM / paGkaprabhAyAH prathame prastaTe ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, tata UdhrvaM tu pratiprastaTa pazca dhanUMSi viMzatirakulAni krameNa prakSepta vyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe SatriMzabUpi eko hasto vizatirAlAni, tRtIye ekacatvAriMzaddhanUMSi dvo isa SoDazAkulAni, caturthe SaTcatvAriMzaddhanUMSi yo hastA dvAdazAkulAni, paJcame dvipazcAzaddhanUMSi aSTAvAlAni, SaSThe saprapaJcAzaddhanUMSi RANA Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eko istvArthakulAni saptame dvASaSTiH dhanUMSi hastI, uktabhya-"so ce bhI hame paraMgi hoi yaha seho / pazvA dhaNu zrIsa aMgula pathare payare ya buTTI a // 1 // jA sakSama pathare neradrayANaM tu hoha usseho / bAsaDI aNubAI doNi ramaNIya - dhvA // 1 // " atrApi 'so ceve' tyasvArthaH pUrvAnusAreNa bhAvanIyaH / dhUnaprabhAyAH prathame prastaTe dvASaSTirzvabhUmi hI hastI, tada ka tu pratibhasta pazcadaza dhanUMSi sAhasAdvayAdhikrAni krameNa prakSeptavyAni tenedaM parimANaM bhavati dvitIye prastaTe'STapratirdhanUMSi ekA vitastiH, tRtIye trinavasirdhanUMSi trayo hastAH, caturthe nottaraM dhanuH zatameko hasta ekA vivastiH pavase paJcaviMzaM dhanuH zataM, ucca - "so ceva paMcamIe paDhame patharaMbhi hoi usseho / panarasa ghaNUNi do hattha saGgha pavaresu DuDI ya // 1 // taha paMcamae payare usseho asayaM tu paNavIsaM / " 'so cetra ya' ityasyArtho'trApi pUrvavat / tamaH prabhAyAH prathame prastaTe pacaviMzaM dhanuH zataM tataH paratare tu prastaTadvaye krameNa pratyekaM sArddhAni dvASaSTirdhanUMSi prakSepravyAni tata evaM parimANaM bhavati - dvitIye sArddhasaptAzItyadhikaM dhanuHzataM tRtIye'rddhavRtIyAni dhanuH zatAni uktabhya - "so cena ya chaTTIe maDhame payaraMgi hoi usseho / bAsaTTi dhaNu va sahA pakare payare va buddhI ma ||1 (saDDA ya sattasIha bIe payaraMmi ho bhraNuyasa) khaTTI tayapayare do svaya paNNAstrayA hoti // 2 // " saptamapRthivyAM paJca dhanuHzAni, uttarakriyA tu sarvatrApi manavAraNIyApekSayA dviguNapramANA'vasAtavyA // samprati saMhananapratipAdanArthamAha I hamase NaM bhaMte! 0 pu0 razyAcAM sarIrayA kiMsaMghayaNI paNNalA?, gopamA ! chaha saMghayaNANaM asaMghayaNA, baTTI va hirA gA~va pahArU zeSa saMghayaNamatthi, je poggalA aNiTThA jAva amaNAmA se lesiM sarIrasaMbhAvanAe pariNamaMti, evaM jApa asattamAe / imIse NaM bhaMte / rayaNa 0 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * AAAAC%ER pu0 neratiyANa sarIrA kiMsaMThitA paNNatA?,goSamA duvihA paNmattAtaMjahA-bhavadhAraNitA yajasaraubviyA ya, tasyaNaM jese bhavadhAraNijAte huMDasaMThiyA paNNatA, tattha NaM je te uttaraveubbiyA tevi jhuMDasaMhitA paNNatA, evaM jAva aahesttmaae| imIseNaM bhaMte ! rayaNa pu0 ratiyANaM sarIragA kerisatA vaNNeNaM paNNasA?, goyamA! kAlA kAlobhAsA jAva paramakiNhA vaNNaNaM paNNasA, evaM jAba AhesasamAe // imIse NaM bhaMte rayaNa pu0 neraiyANaM sarIrayA kerisayA gaMdheNaM paNNasA?, goyamA se jahAnAmae ahimaDe i vA taM yeva jAva ahesattamA // imIse zaM rayaNa pu0 nerahayANaM sarIrayA kerisayA phAseNaM paNNasA?, goyamA! phuddhitacchavivicchaviyA kharapharusamAmAsirA phAseNaM paNNatA, evaM jAba adhesAsamA // (5087) "rayaNappabhetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta ! kiMsaMhananinaH' kena saMhananena saMhananavantaH prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama 'chaha saMdhyaNANa' mityAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadathaHsaptamI / samprati saMsthAnapratipAdanArthamAha-rayaNappame'sAhi, ramaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! zarIrakANi "kiMsaMsthitAni kena saMsthAnena saMsthAnabanti pra sama! rasaprabhAvRthivInarayikANAM zarIrANi dvividhAni prajJaptAni, tadyathA-bhavadhAraNIyAni uttara kriyANi ca, satra yAni bhavadhAraNIyAni sAni tathAbhavasyAbhAbyAvazyaM huNDanAmakarmodayato eNDasaMsthAnAni, yAnyapi cotaravaikriyarUpANi tAnyapi yadyapi zubhamahaM vai. vivayaM kariSyAmIti cintayati tathA'pi tathAbhavasvAbhAdhyato huNDasaMsthAnanAmakoyata utpATitasakalaromapicchakapotapakSiNa iva hu-1 * Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - RRANGAL NDasaMsthAnAni bhavanti, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // samprati bhArakANAM dArIreSu varNapratipAdanArthamAha-rayaNappabhetyAdi, ratnaprabhApUthivInairayikANAM bhadanta ! zarIrakANi kIdRzAni varNena prajJaptAni?, bhagabAnAha-gautama! 'kAlA kAlobhAsA' ityAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamapRthivyAm // adhunA gandhapratipAdanArthamAha-ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! zarIrakANi kIdRzAni gandhena prAptAni ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahAnAmae ahimaDe i vA ityAdi prAgyan, evaM pR[thivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // samprati sparzapratipAdanArthamAha-zyaNappabhApadavineraiyANaM bhaMte!' ityAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! zarIrakANi kIdRzAni sparzena di, patA-gIta ! kAliyA nivicchavayaH, ihaikatra chavizabdaskhagvAcI aparatra chAyAvAcI, tato'yamarthaHsphaTitayA-rAjizatasaGkalayA bacA vicchavayo-vigatacchAyAH sphaTilacchaviki. kachavayaH, tathA kharam(rANi)-atizayena paruSANi kharaparuSANi dhyAmAni-dagdhacchAyAni suSirANi-guSirazatakalitAni, tataH padatrayasyApi padadvayapadadvayamIlanena vizeSaNasamAsaH, supakkeSTakAdhyAmatulyAnItimAtraH, sparzana prAptAni, evaM pratipRthivi tAvad yAvadaHsaptamyAm / / sampratyucchAsapratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe ratiyANaM kerisayA poggalA UsAsattAe pariNamaMti?, goymaa| je poggalA aNiTThA jAva amaNAmA te tesiM UsAsattAe pariNamaMti, evaM jAva ahe. satsamAe, evaM AhArassavi sasasuvi // imIse gaM bhaMte! rayaNa pu. neratiyANaM phati lesAo paNNattAo?, goyamA! ekA kAulesA paNNattA, evaM sakarappabhAe'vi, vAluyappabhAe pucchA, do XXHX-- Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lesAo paNNattAo taM nIlalesA kApotalesA ya, tattha je kAulesA te bahutarA je nIlalessA paNNattA te thobA, paMkappabhAe pucchA, ekkA nIlalesA paNNattA, dhUmappabhAe pucchA, goyamA ! do lessAo paNNattAo, taMjahA - kiNhalessA ya nIlalessA ya, te bahutarakA je nIlalessA, te thoktarakA je kihalesA, tamAe pucchA, goyamA ! ekkA kiNhalessA, adhesattamAe ekkA paramakipahalessA // imIse NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 neraiyA kiM sammadiTTI micchadiTThI sammAmicchadiTThI ?, goyamA sammadiTThIci micchadiTThIvi sammAmicchadiTThIci, evaM jAva asattamAe // imIse NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 ratiyA kiM nANI aNpANI, godhamA ! gANIvi aNNANIvi, je gANI te niyamA tiNANI, taMjA - AbhiNibodhitaNANI suyaNANI avadhiNANI, je aNNANI te atthegatiyA aNNANI atthegaiyA tiannANI, je duannANI te NiyamA matiannANI ya suyaaNNANI ya tinANI te niyamA matiaNNANI suyaaNNANI vibhaMgaNANIvi, sesA NaM NANIva aNNANIva tiNi jAva adhesasamAe | hamIse NaM bhaMte! rayaNa0 kiM maNajogI vahajogI kAyajogI ?, tiNivi, evaM jAca asattamAe // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhApu0 neraiyA kiM sAgArovauttA aNA 1 TIkAkRdbhiH atra 'sakarapabhApuDhavIneraiyA kiM nANI annANI ?, goyamA nANIva annANIti, je nANI te niyamA titrANI Abhi0 gu0 ohi annANI te niyamA viatrANI matiannANI suaa vibhaMganANI, evaM' iti pATha itaH prAk vAcanAntararaMgato'numataH je Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAvA?, goyamA ! sAgArovantAvi aNAgAroSausAvi, evaM Ava ahaMsasamA puDhacI // [ imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 neraiyA ohiNA kevaliyaM khettaM jANaMti pAsaMti, goyamA ! ja. hoNaM aDuGagAulAI ukoseNaM cattAri gAuyAI / sakarappabhApu0 jaha0 tinni gAuyAI ukko0 aTThAI, evaM addhaddhagAuyaM parihAyati jAba adhesattamAe jaha0 addhagAuyaM ukkoseNaM gAuyaM ] // hamase NaM bhaMte! rayaNappabhAe pudavIe neratiyANaM kati samugdhAtA paNattA?, goyamA ! cattAri samugdhAtA paNNattA, taMjahA - vedraNAsamugdhAe kasAyasamugdhAe mAraNaMtiyasamugdhAe vetriyasamugdhAe, evaM jAva asattamAe // ( sU0 88 ) 'rayaNe 'tyAdi, ratnaprabhA pRthivInairayikANAM bhavanta ! kIdRzA: pudgalA ucchrAsatayA pariNamanti ?, bhagavAnAha - gautama ! ye pudgalA aniSTA akAntA apriyA azumA amanojJA amanapA, amISAM padAnAM vyAkhyAnaM prAgvat, te teSAM ratnaprabhA pRthivIcaira vikANNAmucchAsatayA pariNamanti evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAm // sAmpranamAhArapratipAdanArthamAha - ' rayaNetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! kIdRzAH pudgalA AhAratayA pariNamanti ?, bhagavAnAha - gautama ! ye pulA aniSTA akAntA abhiyA azubhA amanohA amana ApAste teSAmAhAratayA pariNamanti evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAm / iha pustakeSu bahudhA - 'nyathApATho dRzyate, ata eva vAcanAbhedo'pi samatro darzayituM na zakyate, kevalaM bahuSu pustakeSu yo'visaMvAdI pAThastatpratipattyarthaM sugamAnyapyakSarANi saMskAramAtreNa vitriyante'nyathA sarvametadunAnArtha sUtramiti // samprati lezyApratipAdanArthamAha - 'svaNe'tyAdi, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaprabhA pRthivInairayikANAM bhadanta ! kati lezyAH prajJaptA: ?, bhagavAnAha - gautama! kApotalezyA prajJaptA, evaM zarkarAprabhAnairayikANAmapi, navaraM teSAM kApotalezyA saSTitarA veditavyA, vAlukAprabhAnairayikANAM dve lezye, tadyathA-nIlalezyA ca kApotalezyA ca tatra te bahutarA ye kApotalezyAH uparitanaprastaTavarttinAM nArakANAM kApotalezyAkatvAt teSAM cAtibhUyaskatvAt, te stokatarA ye nIlalezyAkAH paGkaprabhA pRthivInairacikANAmekA nIlalezyA, sA ca tRtIyapRthivIgata nIla lezyA'pekSayA'vizuddha tarA, dhUmaprabhApRthivInairayikANAM he lezye, tadyathA - kRSNalezyA ca nIlalezyA ca tatra te bahutarA ye nIlalezyAkAH, te stokattarA ye kRSNalezyAkAH, bhAvanA'trApi prAgvat tamaH pramApRthivAnairacikANAM kRSNalezyA, sA ca paJcamapRthivIgata kRSNalezyA'pekSayA'vizuddhatarA, adhaH saptamapRthivInai| rayikANAmekA paramakRSNalezyA, uktaM ca vyAkhyAprajJaptI - "kAU dosu tajhyAe~ mIsiyA nIliyA cautthIe / paMcamiyAe mIsA kaNhA tatto paramakaNhA / / 1 / / " samprati samyagdRSTitvAdivizeSapratipAdanArthamAha - ' rayaNe 'tyAdi, ratnaprabhA pRthivInairayikA bhadanta ! kiM samyagdRSTayo midhyAdRSTayaH samyagmidhyAdRSTyo vA ?, bhagavAnAda - gautama ! samyagdRSTayo'pi midhyAdRSTayo'pi samyagmithyAdRSTayo'pi evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvAcyaM yAvattamatamAyAm // samprati jJAnyajJAnicintAM kurvannAha - ' rayaNe 'tyAdi, ratnaprabhA pRthivInerathikA bhadanta ! kiM jJAnino'jJAninaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jJAnino'pi ajJAnino'pi, samyagdazAM jJAnitvAnmithyAdRzAmajJAni khAt, tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAdinaH, aparyAptAvasthAyAmapi teSAmavadhijJAnasambhavAt sanjipa bhayendriyebhyasteSAmutpAdAt, trizAnitvameva bhAvayati, tadyathA - abhinibodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninaH, ye'jJAninaste 'atthegaiyA' iti astItinipAtoitra bahuvacanagarbhaH santyekakA pajJAninaH santyeka kAruyajJAninaH, tatra ye'satripacendriyebhya utpadyante teSAmaparyAptAvasthAyAM vibhaGgA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambhavAd yajJAnina:, zeSakAlaM tu teSAmapi tryajJAnitA, sabjJipaJcendriyebhya utpannAnAM tu sarvakAlamapi tryajJAniva, aparyAptAvasthA. yAmapi teSAM vibhaGgabhAvAt , tatra ye yajJAnidaste matyajJAninaH zrutAnAninaH, ye vyajJAninaste matyajJAnina: zrutAjJAnino vibhgshaaninshc| 'sakarappabhApuDhavI sAdi, zarkarAprabhApRthivInairayikA bhadanta ! kiM jJAnino'jJAnina: ?, bhagavAnAha-gautama ! jJAnino'nyajJAnino'pi, tatrApi samyagdRzAM mithyAzAM ca bhAvAt , tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninaH, tadyathA-AbhinivodhikajJAnina: zrutajJAnino'vadhijJAninazca, ye'jJAninaste niyamAttyanAninaH, sabjJipazcendriyebhya eva tatrotpAdAna , vyajJAnityameva darzayatIti, tadyathA-matsyannAninaH | | zrutAzAnino vibhaGgajJAninazca, evaM zeSAkhapi pRthivIpu baktavyaM, tatrApi sajJipaJcendriyebhya evotpAdAt // sampali yogapratipAdanA mAha-rayaNappabhe'lAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta ! ki manoyogino vAgyoginaH kAyayoginaH ?, bhagavAnAha-gautama! trividhA api, evaM pratithivi tAvad yAbaddhaHsatamyAma // adhunA sAkArAnAkAropayogacintAM kurvannAha-'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhAtathivInairayikA bhadanta! kiM sAkAropayuktA anAkAropayuktAH?, bhagavAnAha-sAkAropayuktA api anAkAropayuktA api, evaM tAbad yAvadadhaHsaptamyAm / / adhunA samudghAtacintAM karoti-'rayaNe tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadantaH kati samudghAvA: prasaptA: ?, bhagavAnAha-gautama! catvAraH samudghAtA: prajJaptAH, tadyathA-vedanAsamudghAta: kaSAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAto vaikriyasamudghAtazca, evaM pratipRthivi tAbadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm / / samprati kSutpipAse cintayati imIseNaM bhaMte! rayaNappabhA0 pu0 meratiyA kerisayaM khuppivAsaM paccaNubhavamANA viharaMti, goyamA ! egamegassa NaM rayaNappabhApuDhathineratiyassa asambhAvapaTThavaNAe sabbodadhI vA savvapoggale vA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TXTRACTORES FESTES Asagasi pakkhivejjA No ceva NaM se rayaNappa0 pu0 Neratie titte vA sitA vitaNhe vA sitA, erisayA NaM goyamA! rayaNappabhAe ratiyA khudhappivAsaM pacaNubbhayamANA viharaMti, evaM jAva adhesattamAe // imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe pu0 neratiyA kiM ekattaM pabhU viuvittae puhuttapi pabhU viuvittae ?, goyamA ! egattaMpi pabhU puhuttapi pabhU viuncittae, egasaM viuvvemANA egaM mahaM moggararUvaM vA evaM musuMDhikaravAtaasisattIhalagatAmusalacakkaNArAyakuMtatomarasUlalauDabhiMDamAlA ya jAva bhiMDamAlakhvaM vA puhuttaM viubvemANA moggararUvANi vA jAva bhiMDamAlarUvANi vA tAI saMkhez2AI No asaMkhejAI saMbadghAI no asaMbaddhAiM sarisAI no asarisAI vi. uThvaMti, viuvvittA aNNamaNNassa kAyaM abhihaNamANA abhihaNamANA veyarNa udIreMti ujjalaM viulaM pagADhaM kakasaM kaDDayaM pharusaM niTTharaM caMDaM tivvaM dukkhaM duggaM durahiyAsaM, evaM jAva dhUmappabhAe puDhavIe / chaTThasattamAsu NaM puDhavIsu nerajhyA bahU mahaMtAI lohiyakuMthUrUvAiM baharAmaituMDAI gomayakIDasamANAI viunvaMti, viuvyittA annamannassa kArya samaturaMgemANA khAyamANA khAyamANA sayaporAgakimiyA viva cAlemANA 2 aMto aMto aNuppavisamANA 2 vedaNaM udIrati ujalaM jAva durahiyAsaM // imIse NaM bhaMte ! rayaNapa. pu. neraiyA ki sItavedaNaM veiMti usiNavedaNaM veiMti sIusiNavedaNaM vedeti ?, goyamA! No sIyaM vedaNaM vedeti usiNaM vedaNaM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - ---- -- - - yeveti ko sokhima se jhAraNArA upahajoNiyA vedeti,] evaM jAva cAluyapabhAe, paMkappabhAe pucchA, goyamA! sIyaMpi ghedaNaM vedeti, usiNaMpi veyaNaM veyaMti, no sIosiNaveyaNaM vayaMti, te bahataragA je usiNaM vevaNaM vedeti, te thovaparagA je sItaM vedaNaM veiMti / dhUmappabhAe pucchA, gorAmA! sItaMpi vedaNaM vedeti usiNaMpi vevarNa vedeti jo sIto, te yahutaragA je sIyavedaNaM vedeti te.thovayaskA je usiNavevaNaM veda'ti / tamAe pucchA, goyamA sIyaM vedaNaM vedeti no usiNaM (vedaNaM) veti no sItosiNaM cedaNaM vedeti, evaM ahasattamAe NavaraM paramasIyaM // imIse gaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 NeraDyA kerisayaM NirayabhavaM pacaNubhavamANA viharaMti, goyamA! te NaM tattha jivaM bhItA NicaM tasilA NicaM chuhiyAH NicaM ubivaggA nica upappuSA NicaM cahiyA nighaM paramamasubhamAlamaNubaI nirayabhaSaM pacaNubhavamANA viharaMti, evaM jAba adhesasamAe NaM puDhavIe paMca aNusarA mahatimahAlayA mahANaragA papaNAsA, jahA-kAle mahAkAle rorue mahArogae patilaNe, tatthaH ime paMca mahApurisA aNuttarehiM iMDasamAdANohi kAlamAse kAlaM kicA appativANe garae rati(ya)sAe uvaNNA , taMjahArame 1, jamadaggiputte, dahAu 2, lacchatipuse, basu 3, jabaricare, subhUme korabve 4, baMbha.5, dase culaNisute 6 te NaM tattha neratiyA jAyA kAlAkAlo jAva paramakiNhA tvAmeNaM paNNattA, taMjahA-teNaM tatva vedaNaM ghedeti unalaM vijalaM jAva durahi - - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .yAsaM // dakSiNa vedamitresu NaM bhaMte! NeratiesuH NeratiyA kerisayaM uNivecaNaM paJca zunbhavamANA vihati ? goyamA ! se jahANAmae kammAradArae sitA taruNe balavaM jugavaM appAyaMke: dhirahasthe pANipAdapAsa pitaroru [saMghAya ] pariNae laMghaNapavaNajavaNavaggaNapamaNasamatthe talajama-lajulabahuphalihaNibhavAha vaNaNicitavalipavahaNaMdhe zrameNa muTThiya samAyaNivitAtatte varassabala samaNNAgae chee dakkhe paDhe kasale NiuNe mehAvI NiuNasippoSamae evaM mahaM agrapiMDaM udagabArasamANaM gahAya taM tAviya tAviya kohita kohita bhidiya ubhi diya cupiNaya cuNNiya jAva pagAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM addhamAsaM saMhaNejA, se NaM taM sItaM sItIbhUtaM aomaraNaM saMdasaNaM gahAya asambhAvapaTTaNAe uNivedaNizresu raesa patrikelA, se NaM taM ummisiyaNimisiyaMtareNaM puNaravi pacuddharissAmitikahu pacirAyameva pAkhA pAvilINameva pAsejA pavidvatthameva pAsejjA No ceva NaM saMcArati avirAmaM vA avilINaM vA aSiddhasthaM vA puNaravi pakSuddhassie | se jahA vA masamAtaMge [pAe] kuMjare sahihApaNe paDhamasarayakAlasamataMsi vA caramanidAghakAlasamayaMsi vA upahAbhihae taNhAbhihae daba: mijAlAbhie Aure susie pivAsie dubdhale kilate eka mahaM pukkhariNiM pAselA bAukoNa: samatIraM aNupubva sRjAyavappagaMbhIra sItalajalaM saMchaSNapamattabhisamuNAlaM bahuuppalakumuda Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N RC NaliNaNugAloganiyatuMDIya mahAmuMDanIya sayapattasahassapattakesaraphullovaciyaM chappayaparibhujamANakamalaM acchavimalasalilapuNNaM parihatyabhamaMtamacchakacchabhaM aNegasajaNagaNamihuNayavirahayasakunnaiyamaharasaranAiyaM taM pAsai, taM pAsittA taM ogAhai, ogAhittA se NaM tattha upahaMpi paviNejA tiNhaMpi pathiNenA khuhaMpi paviNijA jaraMpi pavi0 dApi pavi0 NihAena vA payalAeja vA satiM vA ratiM vA dhiti vA mati vA uvalabhemA, sIe sIyabhUe saMkasamANe saMkasamANe sAyAsokkhabahale yAvi viharijA, evAmetra goyamA! asambhAvapaTThavaNAe usiNa seNaveyapiNahiMto NaraehiMto kuMbhArAmaNI i vA rahae uvahie samANe jAI imAI maNussaloyaMsi bhavaMti (goliyAliMgANi vA soMDiyAliMgANi vA bhiMDiyAliMgANi vA) ayAgarANi vA tayAgarANi vA tavyAgarA0 sIsAga0 ruppAgarA. suvannAgarANi vA hiraNNAgarA kuMbhArAgaNI i vA musAgaNI vA iTyAgaNI vA kayelluyAgaNI vA lohAraMparise i vA jaMtavADacullI vA haMDiyalisthANi vA soMDiyali0 palAgaNI ni vA, tilAgaNI vA tusAgaNI ti vA, tattAI samanotIbhUyAI phullakiMsuyasamANAI ukkAsahassAI viNimmuyamANAI jAlAsahassAI pamucamANAI iMgAlasahassAI pavikkharamANAiM aMto 2 huyamANAI ciTThati tAI pAsaha, tAI pAsittA tAI ogAhai tAI ogAhittA se NaM tastha upahaMpi paviNelA taNhapi paviNejA khuhaMpi paviNejA -* * * Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * jaraMpi paviNejA dAhaMpi paviNejA NihAeja vA payalAeja vA satiM vA ratiM vA dhiI vA matiM vA uklabhejA, sIe sIyabhUyae saMsAmANe saMkasamANe sAgAmokvabahale yAvi viharajA, matheyAkhve siyA?, No iNaDhe samahe, goyamA ! usiNavedaNijjesu Naraesu neratiyA etto aNitariyaM ceya usiNavedaNaM pacaNubhavamANA vihrNti||siiyvednnijjesu NaM bhaMte Niraema ratiyA kerisayaM sIyayedaNaM paccaNubhavamANA viharaMti?, goyamA ! se jahANAmae kammAradArae siyA taruNe jugavaM balavaM jAva sippovagate egaM mahaM ayapiMDa dagavArasamANaM gahAya tAviya tAviya kohiya kohiya jaha0 ekAhaM vA duAI vA tiyAhaM vA ukkose NaM mAsaM haNejjA, se NaM taM usiNaM usiNabhUtaM ayomaeNaM saMdaMsaeNaM gahAya asambhAvapaTTavaNAe sIyavedaNijjesu Naraemu pakkhivenA, se taM [umisiyanimisiyaMtareNa puNaravi pabuddharissAmItikaTTu pavirAyameva pAsejA, taM ceva NaM jAva go ceva NaM saMcAejA puNaravi pakSuddharittae, se NaM se jahANAmae mattamAyaMge taheba jAva sokkhabahule yAvi viharejA] evAmeva goyamA! asambhAvapaTTavaNAe sItavedaNehiMto NaraehiMto neratie uvyahie samANe jAI imAI iha mANussaloe havaMti, taMjahA-himANi vA himapuMjANi vA himapaDalANi vA himapaDalapuMjANi vA tusArANi vA tusArapuMjANi vA himakuMDANi vA himakuMDapuMjANi yA sItANi ghA tAI pAsati pAsittA tAI ogAhati ogAhittA nA se tattha * ******* Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33-AADOR sItapi paviNejA tahapi pa0 khuhapi 50 jarapi 10 dAhaMpi pa0 nihAena vA payalAeja vA jAva isiNe usinamUe saMgharamANe saMkasamANe sAdhAsokkhabahule yAci viharejA, moyamA! sIyaveyaNijbesu naraesu neratiyA etto aNiyariyaM ceva sItavedaNaM pacaNubhavamANA viharati / (sU089) 'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhAthivInarayikA bhadanta ! kIdRzI kSudhaM pipAsA (ca) pratyanubhavantaH pratyekaM vedayamAnAH 'viharanti' avatiSThanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'egamegassa 'mityAdi, ekaikasya :ranapramApRthivInarayikasya 'asAva(prosthApanayA' asadbhAvakalpaR nayA ye kecana pudgalA udadhayazceti zeSaH tAn 'Asyake' mukhe sarvapudgalAna sarvodadhIna prakSipet , tathA'pi 'no ceva NamityAdi, naiva || ratnaprabhApRthivInairayikaH tRpto vA vitRSNo cA syAt lezataH atra prabalabhasmakanyAdhyupeta: puruSo dRSTAntaH / 'erisiyA NanityAdi, IdRzI Namiti vAkyAlakRtau gautama ! ranabhApRthivInairayikAH kSudhaM pipAsAM pratyanubhavanto viharanti, evaM pratipRthive tAvadvaktavyaM yA-IN vddhHsptmii||smprti baiMkriyazakti vicicintayipuridamAharayaNappabhetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta! pratyeka kim 'ekatvam ekaM rUpaM vikurvituM prabhavaH uta 'pRthaktvaM pRthaktvazabdo bahuvAcI, Aha ca kamrmaprakRtisaGgrahaNicarNikAro'pika-"puhattazabdo bahuttavAI" iti, prabhUtAni rUpANi vikurvituM prabhavaH ?, 'vikurva vikriyAyAm' ityAgamaprasiddho dhAturasti yasya vikurvANa isi prayogastato vikurvitumityuktaM, bhagavAnAha-ekatvamapi prabhavo vikurvituM pRthaktvamapi prabhavo vikurvituM, tatraikaM rUpaM vikurvato mudrarUpaM |vA mudgaraH-pratItaH muSaNDirUpaM vA muSaNDi:-praharaNavizeSaH, karapatrarUpaM vA asirUpaM vA zaktirUpaM vA halarUpaM vA gadArU vA muzalarUpaM kA cakrarUpaM vA nArAcarUpaM yA kuntarUpaM kA tomararUpaM dA zUlarUpaM vA lakuTarUpaM vA bhiNDamAlarUpaM vA cikurvanti, karapatrAdayaH **56 * Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratItA:, bhiNDamAla:-zastrajAtivizeSaH, atra savANigAthA kacitpustakeSu-"muggaramusuMDhikarakayaasisattihalaM gayAmusalacakA nArAyakuMtatomarasUlala uDabhiMDimAlA ya // 1 // " gatArthA, navaraM 'karakaya'tti kakacaM karapatramityarthaH, pRthakvaM vikurvanto mudrarUpANi vA yAvat bhiNDamAlarUpANi vA, tAnyapi sadRzAni, (samAnarUpAni kosadazAdima) samaraNi, tara satyevAni' parimitAni na 'asa-ID huyevAni' saGkhyAtItAni, visadRzakaraNe'saGkhayeyakaraNe vA zaktyabhAvAt , tathA 'saMbaddhAni' vAsanaH zarIrasaMlamAni 'nAsaMbaddhAni' na svazarIrAtpRthagbhUtAni, svazarIrAtpRthagbhUtakaraNe zaktyabhAvAt , vikurvanti, vikurvivA'nyo'nyasya kAyamabhinnanto vedanAmudIrayanti, kiMviziSTAmityAha-'ujvalAM' duHkharUpatayA jAjvalyamAnAM sukhalezenApyakalaGkitAmiti bhAvaH, 'vipulo' sakalazarIravyApitayA | vistINI 'pragADhA' prakarSeNa marmapradezavyApitavA'tIvasamavagADhA karkazAmiva karkazAM, kimuktaM bhavati? yathA karkaza: pApANasaMgharSa: zarIrasya khaNDAni troTayati evamAlapradezAna troTayantIva yA vedanopajAyate sA karkazA tAM, kaTukAmiva kaTuko pittaprakopaparikalitavapuSo rohiNIM-kaTudrabyamiopabhujyamAnamatizayenAprItijanikAmiti bhAvaH, tathA 'paruSAM manaso'tIva raukSyajanika 'niSThurAm' azakyapratIkAratayA durbhadA 'caNDA' rudrAM raudrAdhyavasAyahetutvAta 'tInAm' atizAyinI 'duHkhAM' duHkharUpAM 'durgA' durlasvAmata eva ||RI duradhisahyAm , evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvatpaJcamyAm / 'chaDasattamIsu Na'mityAdi, SaSThasaptamyoH punaH pRthivyonAyikA: bahUni mahAnti gomayakITapramANatvAt , 'lohitakunthurUpANi' Arakta kunthurUpANi vanamayatuNDAni, gomayakITasamAnAni vikurvanti, vikurvilA 'anyo'tyasya' parasparasya 'kArya' zarIraM samaturaGgA ivAcaranta: samaturaGgAyamANA:, azvA ivAnyo'nyamAruhanta ityarthaH, 'khAmamANA khAyamANA' bhakSayanto bhayanto'ntaranta: 'anapravezayantaH' anugravizanta: 'sayaporAgakimiyA iva' zataparvakRmaya k Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ho iva parvakamaya iva 'cAlemANA cAlemANA' zarIrasya madhyabhAgena saMcarantaH saMcaranto vedanAmudIrayantyujjvalA mityAdi prAgvat // samprati kSetrasvabhAvajAM vedanAM pratipAdayati- 'rayaNetyAdi, ratnaprabhA pRthivInairacikA bhadanta ! kiM zItAM vedanAM vedayante uSNAM vedanAM vedayante zItoSNAM vA ?, bhagavAnAha - gautama! na zItAM vedanAM vedayante kintu uSNAM vedanAM vedayante, te hi zotayonikA yonisthAnAnAM kevala himAnI prasyazIta pradezAsaphatvAt yonisthAnavyatirekeNa cAnyat sarvamapi bhUmyAdi khAdirAGgArAdapi mahAprataptamatastre u SNavedanA manubhavanti, nApi zItoSNAM vedanAM vedayante, zItoSNasvabhAvatayA vedanAyA narakeSu mUlato'pyasambhavAt evaM zarkarAprabhA vAlukAprabhAnairayikA api vaktavyAH paGkaprabhApRthivInairathikapRcchAyAm bhagavAnAha - gautama ! zItAnapi vedanAM vedayante narakAvAsa bhedenoSNAmapi vedanAM vedayante narakAcA sabhedenaiva na tu zItoSNa, tatra te bahutarA ye uSNAM vedanAM vedayante prabhUtatarANAM zItayonitvAt, te stokatarA ye zItAM vedanAM vedayante, alpatarANAmuSNayonikhAt evaM dhUmaprabhAyAmapi vaktavyaM, navaraM te bahudarA ye zIvadanAM vedayante, bahUnAmuSNayonitvAt, te stokatarA ye uSNavedanAM vedayante, alpatarANAM zItayonitvAt tamaH prabhASTathivInairathikapRcchAyAM bhagavAnAha - gautama ! zItAM vedanAM vedayante noSNAM nApi zItoSNAM, tatratyAnAM sarveSAmuSNayonitvAt yonisthAnavyatirekeNa cAnyasya sarvasyApi narakabhUmyAdermahA himAnIprakhyatyAt, evaM tamastamApramApRthivInairathikA api vaktavyA; navaraM paramAM zItavedanAM vedayante iti vaktavyaM tamaH prabhA pRthivItaH tamastamapramAprathivyAM zItavedanAyA atipracalatvAt // samprati bhavAnubhavapratipAdanArthamAha'racaNe' tyAdi, ratnaprabhA pRthivInairayikA bhadanta ! kIdRzaM narakabhavaM pratyanubhavantaH pratyekaM vedayamAnAH 'viharanti' avatiSThante ?, bhagavAnAi - gautama! ratnaprabhApRthivI nairavikA 'nityaM sarvakAlaM kSetrasvabhAvajamahAniviDAndhakAradarzanato bhItAH sarvata upajAtazaGkakhAt, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 'nitya sarvakAlaM svata evApre'pi trastAH' paramAdhArmikadevaparasparodIritaduHkhasaMpAtabhayAtrAsamupapannAH, vathA nitya' sarvakAlaM paramAdhArmikaiH parasparaM vA 'trAsitAH' trAsaM prAhitAH, tathA 'nityamudvignAH' yathoktarUpaduHkhAnubhavatastadgatAvAsaparAakhacisAH, tathA 'nityaM sarvakAlam 'upaplutAH' upalakenopetA na tu manAgapi ratimAsAdayanti, evaM 'nitye' sarvakAlaM paramamazubham 'atulam azubhakhenAnanyasahazam 'anubaddham' azubhalena nirantaramupacitaM nirayabhavaM 'pratyanubhavantaH pratyeka vedayamAnA viharansi, evaM pR[thivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI, asyAM cAdhaHsaptamyAM karakarmANaH puruSA utpagante nAnye, tathA cAsyaivArthasya pradarzanArtha paJca puruSAn upanyasyati-'ahesattamAe NamityAdi, adhaHsaptamyAM pRthivyAmapratiSThAne narake 'ime' anantaraM vakSyamANasvarUpAH pazca mahApuruSA: 'anuttaraiH' sarvottamaprakarSaprApta: 'daNDasamAdAnaH' samAdIyate karma ebhiriti samAdAnAni-kopAdAnahetavaH daNDA eva-manodaNDAdayaH prAgamyaparopaNAcapasAyarUpAH sanApAnAni iNDasanAdAnAni taiH kAlamAse kAlaM kulotpannAH, tadyathA-rAmo jAmadagnisuta: pazurAma ityarthaH, dADhAdAlaH chAtIsutaH, vasU rAjA uparicara:, sa hi devatA'dhiSThitAkAzasphaTikasiMhAsanopaviSTaH samnAkAzasphaTikamayasya siMhAsanasyAdarzanato lokeSvevaM prasiddhimagamata-satyavAdI kilaiSa vasurAjA na prANAtyaye'pyalIka bhASate tataH satvAvarjitadevatAkRtaprAtihArya evamuparyAkAze caratIti, sa cAnyadA hiMsravedArthaprarUpakasya parvatasya pazmabhigRhya samyagdRSTenAravasya pakSamanabhigRhannalIkavAdilAtprakupitadevatAcapeTAhataH siMhAsanAtparibhraSTo raudradhyAnamabhirUDhaH saptamapRthivyAmapratiSThAnanarakamayAsIt, subhUmoaSTamazcakravartI kauravyaH kauravyagotrI brahmadattazcalanIsutaH teNaMtattha veyarNa veyaMtI sAdi, 'te' parazurAmAdayastatra-apratiSThAne narake vedanAM vedayante ujjvalA yAvad duradhyAsAmiti prAgvat / / samprati narakeSUSNavedanAyAH svarUpamabhidhitsurAi-'usiNavedaNijjesu NaM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte !" ityAdi, uSNavedaneSu Namiti pUrvavat bhadanta ! narakeSu nairayikAH kIdRzImuSNavedanAM pratyanubhavantaH - pratyekaM vedayamAnA viha ranti ?, bhagavAnAha - gautama ! sa ' yadhAnAmakaH' anirdiSTanAmakaH kazcit 'kammaridArakaH' lohakAradArakaH syAt, kiMviziSTa: ? ityAha- 'taruNaH' pravarddhamAnavayAH, AzAkaH mAera ati minena vizeSaNena ?, na, AsanamRtyoH pravarddhamA. navayastvAbhAvAt na hyAsannamRtyuH prabarddhamAnatrayA bhavati na ca tasya viziSTasAmarthyasambhavaH, AsanamRtyutvAdeva, viziSTasAmarthyapratipAdanArthacaiSa Arambhastato'rthavadvizeSaNam, anye tu vyAcakSate - iha yatryaM viziSTavarNAdiguNopetamabhinavaM va tattaruNamiti loke prasiddhaM yathA taruNamidamazvatthapatramiti, tataH sa karmAradArakastaruNa iti kimuktaM bhavati ? - abhinavo viziSTavarNAdiguNopetazceti, dhalaM - sAmarthya tadasyAstIti balavAn, tathA yugaM - suSamaduSpamAdikAlaH sa khena rUpeNa yasyAsti na doSaduSTaH sa yugavAn kimuktaM bhavati ? - kAlopadravo'pi sAmarthyavighnahetuH sa cAsya nAstIti pratipatyarthametadvizeSaNaM, yuvA-yauvanasthaH, yuvAvasthAyAM hi balAtizaya ityetadupAdAnam, 'appArthake' iti alpazabdo'bhAvavAcI alpaH - sarvathA'vidyamAna Avako jvarAdirthasyAsAvalpAtaGkaH, 'thiragahatthe ' sthirau aprahastau yasya sa sthirAmahastaH, 'daDhapANipAyapAsapitarorupariNae' iti dRDhAni - atiniviDacayApannAni pANipAdapArzvapRSThAntarorUNi pariNatAni yasya sa dRDhapANipAdapArzvapRSThAntarorupariNataH, sukhAdidarzanAtpAkSiko nidhAntasya paranipAtaH, tathA dha nam-atizayena nicitau - niviDataracayamApannoM valitAviva vahitI vRttI skandhau yasya sa dhananicitavativRttaskandhaH, 'cammeGagadughaNamuTThiyasamAhaya niciyagAya gatte' carmeSTakena duSaNena muSTikayA ca muTyA ca samAhatya ye nicitIkRtagAtrAste carmeSTakadrupaNamuSTikasamAhatanicitagAtrAsteSAmiva gAtraM yasya sa dharmeSTakadruvaNamuSTikasamAhata nicitagAtragAtraH, 'urassabala samannAgae' iti urasi Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | %A4%AIRSSCRos bhavabhurasyaM tatra tadalaM gha urasyabalaM taca samanvAgata:-samanuprApta urasyabalasamanvAgataH, AntarotsAhavIryayukta isi bhASaH, 'talajamalajuyalabAI' iti, talau-tAlavRkSau tayoryamalayugalaM-samazreNIka yugalaM talayamalayugalaM, tadvatisaralau pIvarau ca bAhU yasya sa talayamalayugalabAhuH, 'laMghaNapavaNajavaNapamahaNasamatthe' iti, laGghane-atikramaNe plavane-manAk pRthutaravikramagatigamane javaneatizIghragatau pramardane-kaThinasyApi vastunazcarNanakaraNe samarthaH lAnaplavanajavanapramardanasamarthaH, kacit 'laMghaNapavaNajavaNavAyAmaNasamatthe' iti pAThastana vyAyAmane-vyAyAmakaraNe iti vyAkhyeyaM, 'chekaH' dvAsaptatikalApaNDitaH 'dakSaH' kAryANAmavilambitakArI, 'praSThaH' vAgmI 'kuzala' samyakriyAparijJAnavAn 'medhAvI' parasparAvyAhatapUrvAparAnusandhAnadakSaH, ata etra 'nipuNasippovagae iti nipuNaM yathA bhavati evaM zilpa-kriyAmu kauzalamupagataH-yApto nipuNazilpopagataH, eka mahAntamayaspiNDam 'udakavArakasamAna' laghupAnIyaghaTasamAnaM gRhIlA 'tam' ayaspiNDaM tApayitvA tApayitvA tato ghanena kuTTayiskhA kuTTayiskhA yAvadekAhaM vA dvaSaI vA yAvadutkarSato'rddhamAsaM saMhanyAta , tatoNamiti vAkyAlabAre 'tama ayaspiNDaM zIrta, sa ca zIto bahirmanAmmAtreNApi syAdata Aha'zItIbhUta' sarvAsanA zItalena pariNataM ayomayena saMdaMzakena gRhItvA 'asadbhAvasthApanayA' asadbhAvakalpanayA naivadabhUt na bhavati / bhaviSyati vA kevalamasadbhUtamidaM kalpyata iti, uSNavedaneSu narakeSu prakSipet , prakSipya ca sa puruSo Namiti vAkyAlakAre 'ummi-5 siyanimisiyaMtareNa' unmiSitanimiSitAntareNa yAvatA'ntareNa-yAvatA vyavadhAnena unmeSanimeSI kriyeve tAvadantarapramANena kAlenAtikAntena punarapi pratyaddhariSyAmItikakhA yAvada draSTa pravartate tAvata 'pravitarameva prasphaTitameva, yadivA 'pravilInameva' navanIta| miva sarvathA galitameva, yaditrA 'pravidhvastameva sarvathA bhasmasAtameva pazyet, na punaH zaknuyAd acirAtra aprasphuTitaM avilIna P4CCX Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA avidhvastaM vA punarapi pratyuddhartum , evarUpA nAma tatroSNavedanA // asyaivArthasya spaSTatarabhAvanArtha dRSTAntAntaramAi-se jahA-17 nAmae' ityAdi, 'se' sakalajanaprasiddho yatheti dRSTAntatvopadarzane vAzabdo vikalpane, ayaM yA dRSTAnto vivakSitArthapratipattaye boddhavya | iti vikalpanabhAvanA, 'mattaH' madakalitaH 'mAtaGgaH hastI, iha mAtaGgo'nyajo'pi saMbhavati tatastadAzaGkAvyudAsAthai nAnAdezajavineyajanAnuprahAya (vA) paryAyadvayamAha--'dvipaH' dvAbhyAM mukhena kareNa cetyarthaH pibatIti dvipaH, 'mUlavibhujAdaya' iti kAtyayaH, ko jIryatIti kuJcaraH, yadivA kuo-vanagahane ramati-ratimAbadhnAtIti kukSara: 'kaciditi upratyayaH, SaSTiAyanA:-saMvatsarA yasya sa SaSTihAyanaH 'prathamazaratkAlasamaye kArttikamAsasamaye, iha prAya RtatraH sUryartavo gRhyante te cASADhAyo dvidvimAsapramANAH, pravacane ca krameNairvanAmAnaH, tadyathA-prathamaH prAvRd dvitIyo varSArAnaH tRtIyaH zarat caturthoM hemanta: paJcamo basantaH paSTho prISmaH, tathA cAha pAdaliptasUriH-"pAusa vAsAraso, sarao hemaMta vasanta gimho ya / ee khalu chapi riU, jiNavaradivA mae siTTA // 1 // " tata: prathamazaratkAlasamayaH kArtikasamaya iti vivRttam , Aha ca mUlaTIkAkRt-"prathamazarat-kArtikamAsaH" tasmin vAzabdo vikalpane 'caramanidAghakAlasamaye vA' gharamanidAghakAlasamayo-jyeptamAsaparyantastasmin , vAzabdo vikalpane, 'uSNAbhihataH sUryakharakiraNapratApAbhibhUtaH, ata evoSNaH sUryakiraNaiH sarvataH pratAmAGgatayA zoSabhAvatastRSAbhihataH, tatrApi pAnIyagaveSaNArthamitastataH khecchayA paribhramataH kathaJciddavAgnipratyAsattau gamanato vAgnijvAlAbhihanaH ata eva 'AturaH' kacidapi svAsthyamalabhamAnaH san (AkulaH, sarvAGgaparitApasambhavena galatAluzopabhAvAt zuSitaH, kacit 'jhijie' iti pAThastatra 'kSita' kSaNazarIra iti vyAsyeyam , asAdhAraNatRDvedanAsamucchalamAtpipAsitaH, ata eva durbala: zArIramAnasAvaSTambharahitasvAt , 'klAntaH' glAnimupagataH -re -* * % % Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** I'lamU glAnA' iti vacanAt , ekA mahatI 'puSkariNI" puSkarANyasyAM vidyante iti puSkariNI tA, kiMviziSTAmityAha--'catu koNAM' catvAraH koNA-azrayo yasyAH sA tathA tAM, sama...nigamolativartitaM nusAvata kI padaM yAtrA, sA samatIrA tAm, Anu pUryeNa-nIcairnIcaistarabhAvarUpeNa na kahelayaiva kvacid rUpA kacidunnatirUpA iti bhAvaH, suSTu-atizayena yo jAto vara:-kevAro jalasthAnaM tatra gambhIram-alabdhastAcaM zItalaM jalaM yasyAM sA AnupUrvyasujAtavapragambhIrazItalajalA tAm, 'saMchaNNapattabhisamuNAla'miti saMchannAni-jalenAntaritAni patrabisamRNAlAni yasyAM sA saMchanapatrabisamUNAlA tAm, iha bisamRNAlasAhacaryAt patrANi --paminIpatrANi draSTavyAni, bisAni-kandA: mRNAlAni-padmanAlAH, tathA bahubhirutpalakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApu|NDarIkazatapatrasahasrapatraiH kesaraiH kesarapradhAnaiH phuldai:-vikasitairupacitA bahUtpalakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarI kazattapatrasahasrapatrakesaraphullopacitA tAM, tathA paTpadaiH-bhramaraiH paribhujyamAnAni kamalAni upalakSaNametat kumudAdIni yasyAH sA | daSaTapadaparibhujyamAnakamalA tAM, tathA'nchena-svarUpataH sphaTikavacchaddhana vimalena-Agantukamalarahitena salilena pUrNa acchavimala salilapUrNA tAM, tathA paDihatthA-atirekatA (ta:) atiprabhUtA ityarthaH bhramantare matsyakacchapA yasyAM sA paDihasthabhramanmatsyakacchapA, tathA anekaiH zakunigaNamithunakai gaNazabdasya prAkRtavAdasthAne'pyupanipAtaH, zakunimithunakairvicarita:-itastataH khecchayA pravRttaiH zabdoatikam-unnatazabdaM madhurakharaM nAditaM yasyAM sA anekazakunigaNamithunakavicarisazabdonnatikamadhurakharanAditA, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tAM dRSTvA'vagAheta, avagAhya ca 'uSNamapi paridAhamapi zarIrasya tatra 'pravinayeta' prakarSeNa sarvAsanA sphoTayet, tathA kSudhAmapi pravinayet pratyAsannataTavartizalakyAdikisalayabhakSaNAta, tRSamapi pravinayet jalapAnAta, paramapi parisaMtApasamutthaM pravi *KARANASIC Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C nayet paridAdhakSutpipAsA'pagamAt , evaM sakalakSudAdidoSApagamataH sukhAsikAbhAvena nidrAyeta pracalAyeta, tatra anidrAvAn nidrAvAn bhavatIti cyarthavivakSAyAM nidrAdibhyo dharmiNi kyaviti karmaNi kyapapratyayaH, evaM pracalAzabdApi nidrAderAkRtigaNavAna , ni-13 drApracalayostvayaM vizeSa:-sukhaprayodhA svApAvasthA nidrA, UrddhasthitasyApi yA punazcaitanyamasphuTIkurvatI samupajAyate nidrA sA pracalA, evaM gha kSaNamAtranidrAlAbhato'tisvasthIbhUtaH 'smRti vA' pUrvAnubhUtammaraNaM 'rati yA tavasthA''saktirUpAM 'dhRti vA' cittasvAsthya 'mati vA samyagIhApoharUpAm 'upalabheta' prApnuyAt , tataH 'zItaH' bAhyazarIrapradezazItIbhAvAt , 'zItIbhUtaH' zarIrAntarapi 4 nirvRtIbhUtaH san 'saMkasamANe' iti sam-ekIbhAvena kasan-Acchan 'sAtasaukhyabahulazcApi' sAtam-AhAdastatpradhAnaM saukhyaM | sAtasaukhyaM na khabhimAnamAtrajanitamAhAdadhirAhata sAtasaukhyaMna bahulI-nyAptaH sAtasaukhyatrahulazcApi 'viharet khecchayA paribhra-2 |met , 'evameva' anenaivAnantaroditadRSTAntaprakAreNa he gautama ! 'asadbhAvaprasthApanayA' asadbhAvakalpanayA nedaM vakSyamANamabhUt kevalaM narakagatoSNavedanAyAthAtmyapratipattaye'satkallyata iti bhAvaH, uSNavedanebhyo narakebhyo nairayiko'nantaramuvartito vinirgataH san 'yAni imAni pratyakSata upalabhyamAnAni 'iha' manuSyaloke nyAnAni bhavanti, tadyathA-"goliyAliMgANi vA, soDiyAliMgANi vA. bhiMDiyAliMgANi vA, ete anerAzrayavizeSAH, anye tu dezabhedanItyA piSTapAcanakAmyAdibhedeneteSAM svarUpa kathayanti, sadayaviraddhameveti, tailAniriti vA tuSAniriti vA busAgniriti cA naDAgniriti vA, naDa:-tRNavizeSa:, 'ayAgarANIti vA' ApatvAnapuMsakanirdeza: ayaAkarA iti vA, yeSu nirantaraM mahAmUSAskhayodalaM prakSipyA'ya utpAdayate te ayaAkarAH, evaM tAmrAkarA iti vA trapvAkarA iti vA sIsakAkarA iti vA sapyAkarA iti vA suvarNAkarA iti vA hiraNyAkarA iti vA, suvarNahiraNyayoratra vizeSo varNA ASS Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikRto veditavyaH, iSTakApAka iti vA kumbhakArApAka iti vA kaveSTuphApAka iti vA lohakArAmbarISa iti vA, ambarISa:-ko TakaH, yazravAicullI iveti, yatram-ikSupIunayatraM tatpradhAnaH pATako yatrapATakaH tatra cullI yatrecarasaH pacyate, isthambhUtAni yAni 4 manuSyaloke sthAmAni taptAni pahilaparatAtIbhUtAni, sAni ca kAnicid ayaAkaraprabhRtIni kadAciduSNasparzamAtrANyapi saMbha-18/ vanti tato vizeSapratipAdanArthamAha-'samajoIbhUyAI' prAkRtatvAtsamazabdasya pUrvanipAtaH, 'jyotiHsamabhUtAni' sAkSAdagnivarNAni jAtAnIti bhAvaH, etadevopamayA spaSTayati-'phullakiMzukasamAnAni' praphullapalAzakusumakalpAni 'ukkAsahassAI' iti ye mUlA|gnito-vitruTya vizruTyAgnikaNA: prasarpanti te ulkA ityucyante tAsAM sahasrANi uskAsahasrANi muJcanti jvAlAsahasrANi vinirmu-8 dhvanti aGgArasahasrANi pravikSaranti 'antarantaIhUyamAnAni' atizayena jAjvalyamAnAni, kacit 'aMto aMto suhuyahuyAsaNA' iti pAThaH, 'antarantaH suhRtahutAzanAni' suSTu huto hutAzano yeSu tAni tathA tiSThanti tAni pazyet dRSTvA cAvagAheta, avagAha 'ca 'uSNamapi' narakoSNavedanAjanitaM pahiHzarIrasya paritApamapi pravinayet , narakagatAduSNasparzAyaAkarAdipUSNasparzasyAtIva mandatvAt , evaM ca sukhAsikAbhAvatastRSAmapi kSudhamapi dAhamapi antaHzarIrasamutthaM pravinayet , tathA ca sati tRDAdidoSApagamato nidrAyeta vA pracalAyeta vA smRti vA ratiM vA dhRti vA upalabheta, tata: zIta: zItIbhUta: san 'saMkasan saMkasan' saMkrAman saMkrAman sAtasaukhyabahulo viharet , amISAM padAnAmarthaH prAgvadbhAvanIyaH / etAvatyukte bhagavAn gautamaH pRcchati-'bhave eyArUve siyA?' 'syAt' saMbhAvyate etad yathA bhaved uSNavedanIyeSu narakeSu etadrUpA uSNavedanA ?, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samartho yaduSNavedanIyeSu narakeSu narayikA iti, anantaraM pratipAditasvarUpAyA uSNavedanAyA: aniSTatarikAmeva apriyatarikAmeva amanoita Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmeva samajAparikAmeDa vedanA pratyanubhavantaH' pratyeka vedayamAnA viharanti // samprati zItavedanIyeSu narakeSu zItavedanA-18 svarUpaM pratipAdayati-'sIyaveyaNijjesu NamityAdi, zItavedanIyeSu bhadanta ! nirayeSu nairayikAH kIdazI zItabedanA pratyanubhavanto viharansi ?, sa yathAnAmaka: karmakaradAraka: syAt taruNa ityAdivizeSaNakadambakaM prAgvattAbad yAvatsaMhanyAta navaramutkarSato mAsamityatra brUyAt , tataH 'sA' karmakaradArakaH 'tam' ayaspiNunuSNaM sa coSNo bAhyapradezamAtrApekSayA'pi syAdata Aha-'uSNIbhUta' sa minA'bhivarNIbhUtamiti bhAvaH, ayomayena saMdaMzakena gRhIlA'sadbhAvaprasthApanayA zItavedanIyeSu narakepu prakSipet , tataH 'sa' puruSaH |'tama ayasiNDamityAdi prAgvattAvadvaktavyaM yAvaviharati, tazcaivam-'seNaM taM ummisiyanimisiyaMtarega puNaravi paddharissAmittika pavirAyameva pAsejA pavilINameva pAsejA paviddhatthameva pAsajjA no ceva NaM saMcAe avirAya aviloNaM avidvatthaM puNaraSi paddharittA se jahAnAmae mattamAyaMge jAva sAyAsokkhabahuleyAvi bihara itti' 'ebAmeve'yAdi, anenaivAdhikRtadRSTAntotena prakAreNa gautama ! asadbhAvaprasthApanayA zItavedanIyebhyo narakebhyo'nantaramuttaH sana yAnImAni manuSyaloke sthAnAni bhavanti, tadyathA-himAniyA himapurakhAni vA, sUtre napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt , himapaTalAni vA himakUTAniza, etAnyeva padAni nAnAderAjavineyAnugrahAya paryAyaiAcaSTe--'sIyANi vA sIyapuMjANi vA' ityAdi, tAni pazyet , dRSTvA tAnyavagAheta, avagAya 'zItamapi narakajanitaM zItalamapi pravinayeta, tataH sukhAsikAbhAvatastRSamapi lavamapi jvaramapi narakavedanIyanarakasaMparkasamutthaM jAvyamapi pravinayet , tataH zItasvAdidoSApagamato'nuttaraM svAsthyaM labhamAno nidrAyeta vA pracalAyeta vA smRti vA ratiM vA dhRtiM vA labheta, tato narakagatajADyApagamAd uSNaH, sa ca bahiHpradezamAtrato'pe syAttata Aha-'uSNIbhUtaH' antarapi narakagatajA RA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +446 %* vyApagamAn jAtotsAha ityarthaH, sa evaMbhUtaH san yathAsvasukhaM (saMkasana ) saMkrAman sAtasaukhyabahulo viharet , evamukte gautama Aha-bhatrayArUve siyA" ityAdi prAgvat / / samprati nairayikANAM sthitipratipAdanArthamAha--- imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu. ratiyANaM kevattiyaM kAlaM ThitI paNNasA?, goyamA! jaharaNeNavi ukoseNavi ThitI bhANisavvA jAva adhesasamAe // (suu090)|| imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe ratiyA aNaMtaraM uvahiya kahiM gacchaMti? kahiM uvavanaMti? kiM neratiemu uvavanaMti kiM ti. rikkhajoNiemu uvavayaMti ?, evaM uccadRNA bhANitanvA jahA vaLatIe tahA ihavi jAva ahesattamAe // (mU091) 'rayaNappabhetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! jayatyena daza varSasahasrANi utkarSataH sAgaropamaM, evaM zarkarAprabhApRthivInairayikANAM jaghanyata eka sAgaropamamutkarpatastrINi sAgaropamANi, cAlukAprabhApRthivInairapikANAM jaghanyatastrINi sAgaropamANi utkarSataH sapta, paGkaprabhApRthivInairayikANAM jaghanyata: sAta sAgaropamANi utkapato deza, dhUmaprabhApRthivInarayikANAM jaghanyato daza sAgaropamANi utkarSata: saptadaza, tama:prabhApRthivInairathikANAM jaghanyataH saptadaza sAgaropamANi utkarSato dvAviMzatiH, samastamaHprabhAyAM jaghanyato dvAviMzatisAgaropamANi utkarSatastrayastriMzat , kacin 'jahA paNNavaNAe Thiipade' ityatideza: so'pyevamevArdhato bhAvanIyaH, tadevaM pratipRthivi sthitiparimANamuktaM, yadA tu pratiprastaTaM sthitihA parimANaM cinyate tadaivamatragantavyam-ratnaprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitirdazavarSasahasrANi 10000 utkRSThA navatiH 50000, % +44- -- Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye prastaTe evaMva zataguNitA jaghanyA utkRSTA ca cedirAcyA tadyathA-jabanyA dazavarSalakSA 1000000 utkRSTA navativarSa lakSAH 9000000, tRtIye prastaTe jaghanyato navativarSalakSA utkRSTA pUrvakoTI, caturthe jaghanyA pUrvakoTI utkRSTa sAgaropamasya dazamo bhAgaH: paJcame jaghanyA sAgaropamasyaiko dazabhAga utkRSTA dvau dazabhAgau, SaSThe jaghanyA sAgaropamasya dvau dazabhAgAdutkRSTA trayaH, saptame javanyA trayaH sAgaropamasya dazabhAgA vA me apanyA pAsa garopamasya dazabhAgA utkRSTA pacca, navame jaghanyA pava sAgaropamasya dRzabhAgA utkRSTA paT, dazame jaghanyA SaT sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA sapta, ekAdaze jaghanyA satra utkR STA'STau dvAdaze jaghanyA'STau utkRSTA nava, trayodaze jaghanyA nava sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA daza paripUrNamekaM sAgaropamamiti bhAvaH / zarkarAprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA ekaM sAgaropamaM utkRSTa ekaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgI, dvitIye prastaTe jaghanyA ekaM sAgaropamaM dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau utkRSTA ekaM sAgaropamaM catvAraH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, tRtIye jabanyA ekaM sAgaropamaM catvAraH sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRprA ekaM sAgaropamaM paTa sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, caturthe jaghanyA eka sAgaropamaM paT sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRSTA eka sAgaropamam aSTau sAgaropamasyaikAdaza bhAgAH pazvame jaghanyA ekaM sAgaropamaM aSTau sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTa evaM sAgaropamaM daza sAgaropamasyaikAdaza bhAgAH, pache jaghanyA ekaM sAgaropamaM daza sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRSTA dve sAgaropame ekaH sAgaropamasyaikAdazabhAgaH, saptame jaghanyA dve sAgaropame eka: sAgaropamasyaikAdazabhAga utkRSTA dve sAgaropame trayaH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, aSTame jaghanyA ke sAgaropame trayaH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH dve sAgautkRSTA dve sAgaropame paJca sAgaropamasyaikAdazabhAgA navame javanyA dve sAgaropame paJca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ropame sapta sAgaropamastraikAdazabhAgAH, dazame jaghanyA ve sAgaropame sapta sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTA dve sAgaropame nava sAga-1 ropamasyaikAdazabhAgA:, ekAdaze jaghanyA dve sAgaropame nava sAgaropamasyaikAdazabhAgA: utkRSTAti paripUrNAni trINi sAgaropamANi / cAlukAprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitistrINi sAgaropamANi utkRSTA trINi sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya navabhAgA;, dvisIye jaghanyA trINi sAgarodhamANi catAra sAgarASamasva navabhAga utkRSTA trINi sAgaropamANi aSTo sAgaropamasya navabhAgAH, tRtIye jaghanyA trINi sAgaropamANi aSTau sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTa catvAraH sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya navabhAgAH, caturthe jaghanyA patvAri sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya navabhAgA: utkRSTA catvAri sAgaropamANi sapta sAgaropamasya navabhAgA:, paJcame jaghanyA catvAri sAgaropamANi sapta sAgaropamasya navabhAgA: utkRSTA paJca sAgaropamANi dvau sAgaropamasya navabhAgau, SaSThe jaghanyena paJca sAgaropamANi dvau sAgaropamasya navabhAgau utkRSTa paJca sAgaropamANi SaT sAgaropamasya navabhAgAH, saptame jaghanyA paJca sAgaropamANi paT sAgaropamasya navabhAgA: utkRSTA SaT sAgaropamANi eka: sAgaropamasya navabhAgaH, aSTame jaghanyA SaT sAgaropamANi eka: sAMgaropamasya navabhAga: utkRSTA pada sAgaropamANi paJca sAgaropamasya navabhAgAH, navame jaghanyA pada sAgaropamANi pazca sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA paripUrNAni sapta sAgaropamANi, eSo'tra tAtparyArtha:-sAgaropamatrayasyopari pratiprastaTa krameNa ghasvAraH sA. garopamasya navabhAgA varddhayittatryAstato yathoktaparimANaM bhavati / paGkaprabhAyAM prathame prassaTe jaghanyA sthitiH sapta sAgaropamANi utkRSTA | sA sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya saptabhAga:, dvitIye jaghanyA sapta sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya samabhAgA: utkRSTA sapta sAgaropamANi SaT sAgaropamasya saprabhAgAH, tRtIye jaghanyA sapna sAgaropamANi pada sAgaropamasya samabhAgAH utkRSTA'STI sAgaropa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANi dvau sAgaropamassa saptabhAgau, caturthe jaghanyA'SThA sAgaropamANi dvau sAgaropamasya saptabhAgau utkRSTA'STau sAgaropamANi pazca sAgaropamasya saptabhAgAH, paJcame jaghanyA'Thau sAgaropamANi pazca sAgaropamasya saptabhAgAH utkRSTA nava sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya saptabhAgaH, paSThe jaghanyA naba sAgaropamANi ekaH sAgaropamastha saptabhAgaH utkRSTA naba sAgaropamAgi catvAraH sAgaropamastra saptabhAgAH saptame jaghanyA nava sAgaropamANi calAra: sAgaropamasya sAmAgA: utkRSTA paripUrNAni daza sAgaropamANi, anApIyaM bhAvanA-sAgaropamasaptakasyopari trayakhyaH sAgaropamasya saptabhAgAH pratiprastadaM krameNa varddhayittavyAstato bhavati yathokta parimANamiti / dhUmaprabhAyAH prathame prastaTe jaghanyA sthitirdaza sAgaropamANi utkRSTA ekAdaza sAgaropamANi dvau sAgaropamasya paJcabhAgau, dvitIye jaghanyA ekAdaza sAgaropamANi dvau sAgaropamasya paJcabhAgo utkRSTA dvAdaza sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya paJcabhAgAH, tRtIye jaghanyA dvAdaza sAgaropamANi casvAraH sAgaropamasya paJcabhAgAH utkRSTA caturdaza sAgaropamANi eka: sAgaropamasya paJcabhAgaH, caturthe / jaghanyA caturdaza sAgaropamANi ekaH sAgaropamasta paJcabhAgaH utkRSTA paJcadaza sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya paJcabhAgAH, paJcame jaghanyA paJcadaza sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya paJcabhAgAH utkRSTA paripUrNAni saptadaza sAgaropamANi, epa cAtra bhAvArtha:-sAgaropamadazakasyopari pratiprastaTaM krameNai sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasya paJcabhAgAviti barddhayitavyaM tado yathoktaM parimANaM bhavati / tamaHprabhAyAM prathame prasaTe jaghanyA sthiti: saptadaza sAgaropamANi utkRSTA'STAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya tribhAgau, dvitIye jaghanyA'yAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamassa vibhAgo utkRSTA viMzatiH sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya vibhAgaH, tRtIye jabanyA viMzatiH sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya vibhAga: utkRSTA dvAviMzatiH sAgaropamANi, atrApyeSa tAtparyArtha:-saptadaza sAga Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANAmupari pratiprastaTaM krameNaikaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasya tribhAgAviti varddhayitavyaM, tato yathokta parimANaM bhavati / saptamyAM tura pRthivyAmeka eva prastaTa iti tatra pUrvoktameva parimANaM draSTavyam // samprati nairayikANAmurcanAmAha-rayaNappabhApuDhavi'ityAdi, rasaprabhAtathivInarayikA bhadanta ! anantaramudvRttya ka gacchanti ?, etadeva byAcaSTe-kotpadyante ityAdi, yathA prajJApanAyAM [ yathA | vyutkrAntipade tathA vaktavyaM yAvattamastamAyA, taccAtiprabhUtamiti tata evAvadhAryam , eSa ca saGkepArthaH ratnaprabhApRthivInairayikA yAvattamaH-| prabhApRthivInayikA anantara bhadvattA nairayikadevakandriyavikalendriyasaMmacchimapaJcendriyAsalyeyavayaSkavarjeSu zeSeSu tiryakAnuSyeSatpadyante, saptamapRthivInairayikAstu garbhajatiryapaJcendriyeSveva na zeSeSu / / samprati narakeSu pRthivyAdisparzasvarUpamAha imIse NaM bhaMte! rayaNa pu. neratiyA kerisayaM puDhaviphAsaM pacaNubhavamANA viharati?, goyamA! aNiDhe jAva amaNAmaM, evaM jAva ahesattamAe, imIse NaM bhaMte ! rayaNa. pu. neraiyA kerisayaM AuphAsaM pacaNubbhavamANA ciharaMti?, goyamA! aNiDhe jAva amaNAmaM, evaM jAgha ahesattamAe, evaM jAva yaNapphatiphAsaM adhesattamAe puDhavIe / imA NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavI docaM puDharSi paNihAya savvamahaMtiyA bAhalleNaM savyakkhuDiyA sarvatesu?, hatA! goyamA! imA NaM rayaNappabhApuDhavI docaM puDhaviM paNihAya jAca savvakkhuDDiyA savvaMtenu, docA gaM bhaMte ! puDhavI tacaM puDhaviM paNihAya savvamahaliyA bAhalleNaM pucchA, haMtA goyamA! docA NaM puDhavI jAya savvakhuDDiyA sabvaMtesu, evaM eeNaM abhilAveNaM jApa chahitA puDhavI ahesattamaM puDhaviM paNihAya savvakkhuDDiyA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabbatesu (sU. 92) imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 sIsAe narayAvAsasayasahassesu ikamikasi nirayAvAsaMsi sabve pANA sance bhUyA sabve jIvA sabce sattA puDhavIkAjhyatsAe jAva SaNassahakAiyatsAe neraiyattAe uvavannapuvA?, haMtA goyamA! asati aduvA aNaMtakhuso, evaM jAva ahesasamAe yuSThavIe NavaraM jattha jattiyA NarakA |[imiise NaM bhaMte! rayaNappabhAe pu0 nirayaparisAmaMtesu je puravikAiyA jAva yaNapphatikAhayA te Na bhaMte ! jIvA mahAkammatarA ceva mahAkiriyatarA ceva mahAAsavatarA ceva mahAveyaNatarA cevI, haMtA goyamA ! imIse NaM [bhaMte! rayaNappabhAe ghuTavIe nirayaparisAmaMtesutaM ceva jAgha mahAvedaNatarakA ceca, evaM jAba adhesattamA] (suu093)| puravIM ogAhittA, naragA saMThANameva pAhallaM / vikhaMbhaparikkheve vaNNo gaMdho ya phAsoya // 1 // tesiM mahAlayAe uvamA deveNa hoi kAyayA / jIvA ya poggalA bakkamati taha sAsayA nirayA // 2 // uvavAyaparImANaM apahAruccattameva saMghayaNaM / saMThANavaNNagaMdhA phAsA UsAsamAhAre // 3 // lesA diTTI mANe joguvaoge tahA smugghaayaa| tatto khuhApivAsA viuThavaNA veyaNA ya bhae // 4 // uvavAo purisANaM ovammaM veyaNAe~ duvihAe / ubaNapuDhavI u, uvavAo savvajIvANaM // 5 // eyAo sNmhnnigaahaao|| (sU094) |bIo uddesao smto|| 'zyaNappabhe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta ! kIrazaM pRthivItparze pratyanubhavanto viharanti !, bhagavAmAha-gautama ! 'aNiDaM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataM appiyaM amaNunnaM amaNAma' asyArthaH prAgvat, evaM pratithivi tAvadvaktavyaM sAvattamastamAyAm , evamaptejovAyujanaspatisparzasutrAgyapi bhAvanIyAni, navaraM teja:sparza:-uSNarUpatApariNatanarakakuDyAdisparzaH parodIritavaikriyarUpo vA veditavyo na tu sA. zAda bAdarAnikAyasparzaH, tatrAsambhavAt / / 'imIse 'mityAdi, asyAM bhadanta ! ratraprabhAyAM pRthivyAM viMzati nrkaavaasshtshsrp| ekaikasmin narakAvAse 'sarve prANA' dvIndriyA 'sarva bhUtAH' vanaspatikAyikAH 'sarve sattvAH' pRthivyAyaH 'sarve jIvA' pace|ndriyAH, ukta-prANA dvitricatuH proktA, bhUtAzca taravaH smRtAH / jIvA: parendriyA zeyA:, zeSAH sasvA udIritAH // 1 // "| pRthivIkAyikaptayA akAminamA bAyukAgivatayA vanAtikAyikatayA nairayikatayA utpannAH utpannapUrvA:, bhagavAnAha-hate'tyAdi, hanteti pratyayadhAraNe gautama ! 'asakRt' anekavAram , athavA 'anantakRtvaH' anantAn vArAn , saMsArasthAnAditvAt , evaM pratipRthivi | tAtradvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI, navaraM yatra yAvanto narakAstatra tAvanta upayuSya vaktavyA: / kacididamapi sUtraM dRzyate-"imIse gaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe nirayaparisAmatesu NaM je bAyarapuDhavikAiyA jAba baNassaikAiyA te NaM bhaMte ! jIvA! mahAkammatarA va mahAkiriyatarA cetra mahAsavatarA ceva mahAveyaNatarA cetra, haMtA goyamA! jAva mahAveyaNatarA cetra, evaM jAva ahesattamA // " asmA bhadanta! ranamabhAyAM pRthivyAM narakaparisamanteSundarakAvAsaparyantavartiSu pradezeSu bAdarapRthivIkAyikAH 'jAva vaNaphaikAiyasi *bAdarApkAyikA bAdaravAyukAyikA bAdaravanaspatikAyikAste bhadanta! jIvA: 'mahAkammatarA ceva mahata-prabhUtamasAtavedanIyaM karma / yeSAM te mahAkarmANaH, atizayena mahAkANo mahAkarmatarA:, 'ceve' tyavadhAraNe, mahAkarmatarA eva kuta:? ityAha-'mahAkiriyatarA ceva mahatI kiyA-bhAgAtipAtAdikA''sIt prAg janmani tadbhaveSu taddhyabasAyAnivRtyA yeSAM te mahAkriyA:, atizayena mahAkiyA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mahAkriyatarAH, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsA vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAddhetAvana prathamA, tato'yamartha:-yato mahAkriyatarA hai eva tato mahAkarmatarA eva, mahAkriyataratnamapi kutaH / ityAha-mahAzravatarA evaM' mahAnta AzravAH-pApopAdAnahetava ArambhA-IR dayo yeSAmAsIrana te mahAzravAH, atizayena mahAzravA mahAzravatarAH, 'ceti pUrvavat , tadevaM yato mahAkarmatarA eba tato mahAvedanatarA eka, narakeSu kSetrasvabhAvajAyA api vedanAyA atiduHsahatvAt , bhagavAnAha-haMtA gautama! 'te NaM jIvA mahAkammatarA ghevetyAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI / sampratyudezakArthasaGgrahaNigAthA: prAha-AsAmakSaramAtragamanikA-prathamaM 'puDhavIo' iti pRthivyo'bhidheyAstadyathA-"kai rNa bhaMte ! puDhacIo paNNattAo?" ityAdi / tadanantaram 'ogAhittA naragA' iti, yasyAM pRthivyAM yavagAhya yAzAca narakAstadabhidheyaM, yathA-'imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevaiyaM ogAhittA" ityAdi / tato narakANAM saMsthAnaM tato bAhalyaM tadanantaraM viSkammaparikSepo tato varNastato gandha-81 stadantaraM sparzastatasteSAM narakANAM mahattAyAmupamA devena bhavati kartavyA, tato jIvAH puralAzca teSu narakeSu vyuktAmantIti, tathA zAzvatAzAzvatA narakA iti vaktavyaM, tata upapAto vaktavyaH, tadyathA-dimIse NaM bhaMte! rayagappabhAe puDhavIe kato uvavajaMti?" i-11 4. tyAdi, tata ekasamayenotpadyamAnAnAM parimANaM tato'pahArasata uccatvaM tadanantaraM saMhananaM tataH saMsthAnaM tato varNastadanantaraM gandhassataH / / sparzastata ucchAsavaktavyatA tadanantaramAhArastato lezyA tato dRSTitadanantaraM jJAna deto yogastato'pyupayogastadanantaraM samudghAtastataH kSutpipAse tato vikurvaNA, tadyathA--"rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte! kiM egattaM pabhU viuvittae puhun pahU viuvittae" ityAdi, tato vedanA tato bhayaM tadanantaraM pacAnAM puruSANAmadhaHsaptamyAmupapAtastata aupamyaM vedanAyA dvividhAyAH, uSNavedanAyAH zItavedanA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * S yAzcetyarthaH, tataH sthitirvaktavyA tadanantaramudvartanA tataH sparzaH pRthivyAdispazoM vaktavyaH, tataH sarvajIvAnAmupapAta:, tadyathA--"imIme of bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe vIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegasi nirayAvAsaMsi sambe pANA savve bhUyA" ityaadi|| tRtIyapratipattau samApto dvitIyo narakodezakaH // samprati tRtIya Arabhyate, tatra cedamAdisUtram imIse NaM maMte! rayaNappabhAe puDhacIe neratiyA kerisayaM poggalapariNAma paJcaNubhavamANA viharaMti?, goyamA! aNiDhe jAva amaNAma, evaM jAva ahesattamAe evaM neyavyaM / / ettha kira ativayaMtI naravasabhA kesavA jalacarA ya / maMDaliyA rAyANo je ya mahAraMbhakoDaMyI // 1 // bhinnamuhutto naraesa hoti tiriyamaNuesu cattAri / devesu addhamAso ukkosa viuvaNA bhaNiyA // 2 // je poggalA aNiTTA niyamA so tesi hoi AhAro / saMtANaM ta jahaNaM niyamA TuhaM tu nAyabvaM // 3 // asubhA viuvvaNA svalu neraiyANaM tu hoi savvesi / vecviyaM sarIraM asaMghayaNa huMDasaMThANaM // 4 // assAo uvavaNNo assAo ceva cayai nirayabhavaM / sancapuDhavIsu jIvo savvesu ThiivisesesuM // 5 // uvavAeNa va sAyaM neraio devakammuNA vAvi / ajjhavasAnimisaM ahavA kammANubhAveNaM // 6 // nerayANuppAo ukkosaM paMcajoyaNasayAI / dukkhaNabhiSTuyANaM veyaNasayasaMpagADhANaM // 7 // acchinimIliyamettaM natthi suhaM dukkhameva paDibaddhaM / narae neraiyANaM ahonisaM paJcamANANaM ||8||yaakmmsriiraa sahamasarIrAya je apnttaa| jI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % vati sahassaso bheyaM // 9 // atisItaM atiuNhaM atitaNhA atikhuhA atibhayaM vA / mirae meraiyANaM dukkhasayAI avissAmaM // 10 // ettha ya bhinnamuTupto poggala asuhAna ho jaslA o| uvavAo uppAo acchi sarIrA u boddhavvA // 11 // nArayauddesao saio // se taM nera* tiyA // (sU0 95) 'rayaNappabhe'tyAdi, rabapramApRthivInairayikA bhadanta! kIdRzaM 'pudgalapariNAma' AhArAdipulavipArka 'pratyanubhavantaH' pratyeka vedayamAnA viharanti ?, bhagavAnAha-gautama! aniSTamityAdi prAgbat , evaM pratipUthivi tAvandvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI, evaM bedanAlezyAnAmagotrArasibhayazokakSutpipAsAvyAdhiucchrAsAnusApakrodhamAnamAyAlobhAhArabhayamaithunapariprahasabjJAsUtrANi vaktavyAni, atra saGgha-16 haNigAthe-"poggalapariNAme veyaNA ya lesA ya nAma goe ya / araI bhae ya soge khuhA pivAsA ya vAhI ca // 1 // utsAse aNutAve kohe mANe ya mAyalobhe ya / pattAri ya saNNAo neraiyANaM tu pariNAme // 2 // " samprati saptamanarakapRthivyAM gacchanti tAn pratipAdayati-iha parimahasajJApariNAmavaktavyatAyAM caramasUrya saptamanarakapRthvIviSayaM tadanantaraM ceyaM gAthA tata: 'etthe sanantaramuktA'dhaHsaptamI pRthivI parAmRzyate, 'atra' adhaHsaptamanarakapRthivyAM 'kila' ityAptavAdasUcane Aptavacanametaditi bhAvaH, 'asinajanti' atizayena-bAhulyena gacchanti naravRSabhAH 'kezavA bAsudevAH 'jalacarAca' tandulamatsyaprabhRtayaH 'mANDalikAH' vasuprabhUtaya iva 'rAjAnaH' cakravartinaH subhUmAdaya isa ye ca mahArambhAH kuTumbinaH-kAlasaukarikAdaya iva / / samprati narakeSu prasAbA HERE Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttiryagAdiSu cottaravaikriyAvasthAnakAlamAnamAha-bhitraH-khaNDo muhUtI bhinnamuhUrtaH anta hUrtamityarthaH, narakeSakarSato vikurvaNAsthitikAlaH, tiryamamudhyeSu vastrAryantarmuhUrtAni, deveSvarddhamAsa utkarSato vikurvaNA'vasthAnakAlaH bhaNitaH eSa utkarSato vikurvaNA'vasthAnakAlo bhaNi4 sastIrthapharagaNadharaiH // samprati narakeSvAhArAdisvarUpamAha-ye pudgalA aniSTA niyamAtsa teSAM bhavatyAhAraH, 'saMsthAnaM tu' saMsvAnaM puna teSAM huNDa huNDamapi jaghanyamatinikRSTamaniSTaM veditavyaM, etaca bhavadhAraNIyazarIramadhikRtya veditavyam , uttaravaikriyasaMsthAnasyAgre vakSyamANatvAt , iyaM ca prAguktArthasaGgrahagAthA tato na punaruktadoSaH // samprati vikurbaNAkharUpamAha-sarveSAM nairayikANAM vikurvaNA 'kha' mizcitamazubhA bhavati, yadyapi zubhaM vikurviSyAma iti te cintayanti tathA'pi tathAvidhapratikUlakodyatasteSAmazubhaiva vikurbaNA bhavati, tadapi ca vaikithaM-uttaravaikriyazarIramasaMhananam , asthyabhAvAt , upalakSaNametat bhavadhAraNIyaM ca vaikriyazarIramasaMhananaM, tathA huNDasaMsthAnaM tat untaravaikriyazarIraM, huNDasaMsthAnanAmna eva bhavapratyayata udayabhAvAt // kazcit jIva: 'sarvAsvapi pRthivISu' ratnaprabhAdiSu tamastamAparyantAsu sarveSvapi ca "sthitivizeSeSu' jaghanyAdirUpeSu 'asAtaH' asAtodayakalita upapannaH, utpattikAle'pi prAgbhavamaraNakAlAnubhUtamahAduHkhAnuvRttibhAvAt , utpattyanantaramapi 'asAta eva' asAtodayakalita eva sakalamapi nirayabhavaM 'tyajati kSapa yati, na tu jAtucidapi sukhalezamapyAsvAdayati / / Aha-kiM tatra kadAcitsAtodayo'pi bhavati yenedamucyate ?, ucyate, bhavati, tathA| 4 cAha-'uvavAeNa' ityatra saptabhyarthe tRtIyA, upapAtakAle sAta' sAtavedanIyakarmodayaM kazcidvedyate, yaH prAgbhave dApacchedAdivyatirekeNa maraNamupagato'natisajiSTAdhyavasAyI samutpadyate, tadAnI hi na tasya prAgbhavAnubaddhamAdhirUpaM duHkhaM nApi kSetrakhabhAvajaM nApi paramAdhAmikakRtaM nApi parasparodIritaM tata evaMvidhaduHkhAbhAvAdasau sAtaM kazcit vedayate ityucyate, 'devakammaNA vAvi' iti devakarmaNA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%% %96- -04- all pUrvasAitikadevaprayuktayA kriyayA, tathAhi-pachani pUrvasAGgatiko devaH pUrvaparicitasya nairayikasya vedanopazamanArtha yathA baladevaH kR-15 SNavAsudevasya, sa ca vedanopazamI devakRto manAkAlamAtra eva bhavati, tata Urdhva niyamAtkSetrasvabhAvajA'nyo'nyA vA vedanA pravartate, tathAsvAbhAbyAt , 'ajjhavasAnimitta miti adhyavasAnimittaM samyaktvotpAdakAle tata Urca kadAcittathAvidhaviziSTazubhAdhyakasAyapratyayaM kazcid nairayiko bAhyakSetrasvabhAvajavedanAsadbhAve'pi sAtodayamevAnubhavati, samyaktvotpAdakAle hi jAtyandhasya cakSurlAbha iva mahAn pramoda upajAyate, taduttarakAlamapi kadAcittIrthakaraguNAnumodanAdyanugatAM viziSTAM bhAvanoM bhAvayataH, tato bAhyakSetrastabhAvajavedanAsadbhAve'pyantaH sAtodayo bijambhamANo na virudhyate, 'ahavA kammANubhAveNa miti athavA 'karmAnubhAvana' bAyatIrthaMkaraja|nmadIkSAjJAnApavargakalyANasaMbhUtilakSaNabAhyanimittamadhikRtya tathAvidhasya ca sAtavedanIyasya karmaNo'nubhAbena--vipAkodayena ka[zvitsAta vedayate, na caitadvyAkhyAnamanArSa yata uktaM vasudevacarite, iha nairayikAH kumbhyAdiSu pacyamAnAH kuntAdibhirbhiyamAnA| vA bhayobastAstathAvidhaprayatnazAmuguvante, satastadutpAtaparimANapratipAdanArthamAha-nairayikANAM duHkhenAbhidrutAnA-sarvAtmanA vyAsAnAM 'vedanAzatasaMpragADhAnAM' vedanAzatAni-aparimitA vedanAH saMpragADharani-avagADhAni yeSAM te bedanAzatatapragADhAH sukhAdidarza| nAt niSThAntasya paranipAtaH, teSAM hetuhetumadbhAvazcAtra, yato vedanAzatasaMpragADhAstato duHkhenAbhiThThatAH, teSAM jayanyata utpAto gabyUtamAtram , etaca saMpradAyAdavasIyate, tathA ca dRzyate kacidevamapi pAThaH-"nerajhyAguppAo gAuya ukkosa paMcajoyaNasayAI" iti, utkarSataH paJca yojanazatAni iti / duHkhenAbhihatAnAminyuktaM tato duHkhameva nirUpayati-narake nairayikANAmuSNavedanayA zItavedanayA vA'harnizaM pacyamAnAnAM na 'akSinimIlanamAtramapi akSinikocakAlamAtramapi asti sukhaM, kintu duHkhameva kevalaM 'pratibaddham 06 SARA%A9%8A -%-- Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * * zabaddhaM sadA gatamiti sAna: / / atha yazeSAM vaikriyazarIraM tatteSAM maraNakAle kathaM bhavati ? iti tannirUpaNArthamAha-taijasakArmaNazarIrANi yAni 'sUkSmazarIrANi (ca) sUkSmanAmakammodayavatAM paryAptAnAmaparyAptAnAM caudArikazarIrANi vaikriyAhArakazarIrANi ca tepAmapi prAyo mAMsacakSuragrAhyatayA sUkSmatvAt tathA yAni 'aparyAptAni' aparyAptazarIrANi tAni jIvena muktamAtrANi santi / janti visakalitAstatparamANusakAtA bhavantItyarthaH // etAsAmeva gAthAnAM saMgrAhikAM gAthAmAha-ettha' iti padopalakSitA prathamA dvitIyA 'bhinnamuhatto' iti tRtIyA 'poggalA' iti 'je poggalA aNihA' ityAdi caturthI 'azubhA' iti (ja) 'asubhA vizvaNA khalu ityAdi, evaM zeSapadAnyapi bhAvanIyAni // tRtIyapratipattau tRtIyo narakodezakaH samAptaH // tadevamukto / nArakAdhikAraH, samprati tiryagadhikAro vaktavyaH, tatra cedamAdisUtram se kiM taM tirikkhajoNiyA?, tirikkhajoNiyA paMcavidhA paNNattA, taMjahA-egidiyatiriktajoNiyA beiMdiyatirikkhajoNiyA tediyatirikkhajoNiyA cauridiyatirikkhajoNiyA pNciNdiytirikvjonniyaay| se kiM taM egidiyatirikkhajoNiyA?, 2 paMcavihA paNNatA, taMjahApuDhavikAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyA jAva vaNassaikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA / se kiM taM puDhavikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-suhumapuDhavikAiyaergidiyatirikkhajoNiyA bAdarapuDhavikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA ya / se kiM taM suhumapuDhavikAiyaegiMdriyatiri0, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-paJjasasuSTuma0 apajattasuhuma se taM suhumA / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 taH se kiM taM bAdarapuDhacikAiya0 1, 2 dubihA paNNattA, saMjA-pajantabAdarapu0 apakhasabAdarapu0, se taM pAyarapuDhavikAzyaegidiya0 / se saM puDhavIkAiyaegidiyA / se kiM taM ArakAzyaegiMdiya01, 2 bidA paNNattA evaM saba paDhavikAyANaM taheva, bAukAya bhedo evaM jAva gaNassasikAiyA se taM vaNasahakAegiMdiyatirikkha0 / se kiM taM iMdriyatirikkha01, 2 duvidhA paNNattA, taMjA - pajjanttakavediya ti0 apajattapediyati se taM behaMdiyatiri0 evaM jAtha baDariMdiyA / se kiM taM paMceMdriyatirikkhajogiyA ?, 2 tithihA paNNasA, taMjahA- jalayarapaMceMdriyatirikkhajoNiyA dhalaparapaMceMdriyatiriktrajo0 khayara paMceMdriyatirikkhajoNiyA / se kiM taM jalapara paMceditirikkhajoNiyA ?, 2 dubihA paNNattA, saMjahA-- saMmucchimajala yarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya ga bhavatiyajalayarapaMceMdriyatirikkhajoNiyA ya / se kiM taM saMmucchimajala para paMciMdriyatirikkhajo - NitA?, 2 duvihA paNNasA, taMjA-pakhattagasaMmucchima0 apajatta gasaMmucchima0 jalayarA, se saMmucchima0 paMcidiyatirikkha0 / se kiM taM ganbhavatiyajalayarapaMceMdriyatirikkhajo - NiyA ?, 2 duvidhA paNNasA, taMjA-paja sagaganbhavatiya0 apAttagabha0 se taM ganbhavatiyajalayara, se taM jalayarapaMdiyatiri0 / se kiM taM thalayarapaMceMdriyatirikkhajoNitA 1, 2 duvidhA paNNattA, saMjA - Sauppayathalayara paMceMdiya0 parisappathalayarapaMceMdriyatirikkhajoNitA / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM ghauppadayalayarapaMciMdriya0? cauppaya0 duvihA paNNasA, taMjahA-samucchimacauppayathalayarapaMcediya0 gambhavatiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA ya, jaheva jalayarANaM taheva caukato bhedo, settaM cauppadathalayarapaMceMdiyaH / se kiM taM parisappathalayarapaMceMdiyatirikkha01, 2 duSihA paNNattA, saMjahA--uragaparisappadhalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA bhuyagaparisappadhalaya. rapaMcediyatirikkhajoNitA / se kiM taM uragaparisappadhalayarapaMceMdriyatirikkhajoNitA?, uragapari0 duvihA paNNatA, taMjalA----jaheva jalayara savi upAyahe bhedo, evaM bhuyagaparisappANavi bhANitavaM, se taM bhuyagaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA, se taM thlyrpNceNdiytirikkhjonnitaa| se kiM taM khahayarapaMcediyatirikkhajoNiyA?, khaha. 2 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimakhahayarapaMcediyatirikkhajoNitA ganbhavatiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA ya / se kiM taM saMmucchimakhahayarapaMcediyatirikkhajoNitA?, saMmu. 2 duvihA papaNattA, taMjahA-pajasagasaMmucchimakhahayarapaMcediyatirikSajoNiyA apajjattagasamucchimakhayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya, evaM ganbhavaSaMtiyAvi jAva pacattagaganbhavatiyAvi jAva apajattagagambhavatiyAvi khahayarapaMthediyatirikkhajoNiyANa bhaMte! katividhe joNisaMgahe paNNate?, goyamA tivihe joNisaMgahe Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNatte, taMjahA - aMDayA poyayA saMmucchimA, aMDaghA tividhA paNNattA, taMjahA- itthI purisA puMsA, polA vividhA pattA, taMjahA- itthI purisA NapuMsayA, tattha NaM je te saMmucchimA se sacce NapuMsakA // ( sU0 16 ) I 'se kiM ta' mityAdi, atha ke te tiryagyonikAH ?, sUrirAha - tiryagyonikAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA - ekendriyA ityAdi sUtraM prAyaH sugamaM kevalaM bhUyAn pustakeSu vAcanAbheda iti yathA'vasthita vAcanAkramapradarzanArthamazra saMskAramAtraM kriyate ekendriyA yAvatpavendriyAH / atha ke ne ekendriyAH ?, ekendriyAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA- pRthivIkAyikA yAvadvanaspatikAyikAH / atha ke te pRthivIkAyikA: ?, pRthivIkAyikA dvividhAH pramAH, tadyathA - sUkSma prathivIkAyikAJca bAdarapRthivIkAyikAJca / atha ke te sUkSmapRthi vIkAyikA: ?, sUkSmapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca / atha ke te bAdarapRthivIkAyikA: ?, bAdarapRthi vIkAyikA dvividhAH prajJatAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAma evaM tAvadvaktatryaM yAvadvanaspatikAyikAH / atha ke te dvIndriyAH 1, hrIndriyA dvividhAH prajJaptAH - paryAprakA aparyAptakAzca, evaM trIndriyacaturindriyA api vaktavyAH / atha ke te pazvendriyatiryagyonikAH, paJcendriya tiryagyonikAstrividhAH prajJaptAstadyathA - jalacarAH sthalacarAH khacarAzca / atha ke te jaLacarA: ?, jalacarA dvividhAH prajJaptAstayathA-saMmUrkichamA garbhavyutkrAntikA / atha ke te saMmUcchinA: 1, saMmUrtimA dvividhAH prajJaptAstadyathA - paryAptakA aparyAptakAla / atha ^ 1 aNDajavyatirikAH sarve'pi jarAyujA ajarAyujA vA garbhavyutkrAntikAH pravendriyA atraivAntarbhAvanIyA iti na caturvidhA, samAdhAstrati caivamame, kevalamantra jarAyujatayA pakSiNAmaprasiddheH na samAdhairAdRtiH. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke te garbhavyutkrAntikAH 1, garbhavyutkrAntikA dvividhAH prajJaptAstadyathA - paryAptakA aparyAptakAzra, evaM catuSpadA uraH parisarpA bhujapari sI. pakSiNam yekaM catuSprakArA varuNyaH // samprati pakSiNAM prakArAntareNa bhedapratipAdanArthamAha- 'pakSi NaM ( khayara paMciMdiyatiri0 ) bhaMte !" ityAdi, pakSiNAM bhadanta 'katividhaH ' katiprakAraH 'yonisaGgrahaH' yonyA saGgrahaNaM yonisaGghaho yonyupalakSitaM grahaNamityarthaH ( prajJaptaH ? ), bhagavAnAha gautama ! trividho yonisaGgrahaH prajJaptastavadhA - aNDajA - mayUrAdayaH potajA - vAgulyAdayaH saMmUcchimA: khaJjarITAdayaH, aNDajA strividhA: praptAstadyathA - striyaH puruSA napuMsakAca, potajAstrividhAH prajJaptAstadyathA - striyaH puruSA napuMsakAca, tatra ye se saMmUcchimAste sarve napuMsakAH, saMmUcchimAnAmavazyaM napuMsaka vedodyabhAvAt // elesi NaM bhaMte! jIvANaM kati lesAo paNNasAo?, goyamA ! challesAo paNNattAo, taMjA - kaNhalesA jAba sukkalesA // te NaM bhaMte! jIvA kiM sammadiTThI micchaviTThI sammAmicchaviTThI 1, goyamA sammavidvISi micchadidvISi sammAmicchadiTThIbi // te NaM bhaMte! jIvA kiM NANI apANI, goyamA! paNANIyi aNNANISi tipiNa NANAI tiviNa aNNANAI bhayaNAe // te NaM bhaMte! jIvA kiM maNajogI vahajogI kAyajogI ?, godhamA / tividhAvi // te NaM bhaMte / jIvA kiM sAgAro uttA aNAgArovatA ?, goyamA ! sAgArovauttAvi aNAgArovauttAvi / te NaM jIvA kao upavajjaMti kiM neratiehiMto upa0 tirikkhajoNiehiMto uva0 1, pucchA, goyamA! asaMkhejjacAsAuya akammabhUmaga aMtaradIvagayajjehiMto uvaSajaMti // tesi NaM bhaMte! jIvANaM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - kevatiyaM kAlaM ThitI paNNasA?, goyamA! jahaNNeNaM aMtomuTuttaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjatibhAgaM ||tesinnN bhaMte! jIvANaM kati samugdhAtA paNNattA?, goyamA! paMca samugdhAtA paNNattA, taMjahA-vedaNArAgyAe jA lerAsvAga bhale ! jIvA mAraNAMtiyasamugghAeNaM kiM samohatA maraMti asamohatA maraMti?, goyamA! samohatAvi ma0 asamohayAvi mrNti||te bhaMte ! jIvA aNaMtaraM ubvahittA kahiM gacchati ? kahiM ubavajjati ?-kiM neratiesu uvavavati ? - tirikva0 pucchA, goyamA! evaM ubvaNA bhANiyathA jahA varatIe taheva // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati jAtIkulakoDijoNIpamuhasayasahassA paNNattA?, goyamA! vArasa jAtIkulakoDIjoNIpamuhasayasahassA // bhuyagaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! katividhe joNIsaMgahe paNNate?, goyamA! tivihe joNIsaMgahe paNNatte, taMjahA-aMDagA poyagA samucchimA, evaM jahA khahayarANaM taheba, gANasaM jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM pubbakoDI, jabahittA docaM puDhaviM gacchaMti, Nava jAtIkulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavatIti makkhAyaM, sesaM taheva // uragaparisappathalayarapaMceviyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! pucchA, jaheva bhuyagaparisappANaM taheva, NavaraM ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM puvakoDI, udhvahitA jAya paMcami puDhaviM gacchaMti, dasa jAtIkulakoDI // cauppayathalayarapaMceMdiyatirikva0 pucchA, goyamA! duvidhe paNNate, taMjahA EMADE EADARARIA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarAjyA (poyayA) ya saMmucchimA ya, (se kiM taM ) jarAuyA (poyayA ) 1, 2 tividhA paNNattA, taMjahA- itthI purisA NaeMsakA, tattha paMje te saMmacchimA te savve NapuMsayA / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati lessAo paNNattAo?, sesaM jahA pakkhINaM, NANattaM ThitI jahanneNaM aMtomuhattaM u. kosaNaM tinni paliovamAI, udhvahitA cautyi puDhaviM gacchati, dasa jAtIkulakoDI ||jlyrpNvediytirikkhjonniyaannN pucchA, jahA bhuyagaparisappANaM NavaraM unvahittA jAva adhesaptamaM puiviM addhaterasa jAtIkulakoDIjoNIpamuha jAva p0||curidiyaannN bhaMte! kati jAtIkulakoDIjoNIpamuhasatasahassA paNNattA?, goyamA! nava jAIkulakoDIjoNIpamuhasayasahassA [jAva smkkhaayaa| tehaMdiyANaM pucchA, goyamA! ahajAIkula jaavmkkhaayaa| yeiMdriyANaM bhaMte! kai jAI01, pucchA. goyamA! satta jaaiiklkoddiijonniipmuh0|| (sU097) "eesi Na'mityAdi, eteSAM' pakSiNAM bhadanta ! jIvAnAM kati lezyAH prajJAtAH 1, bhagavAnAha-gautama ! par3a lezyAH prajJaptAH, tadyathA-15 | kRSNalezyA yAvat zukchalezyA, teSAM dravyato bhAvato vA sarvA lezyAH, pariNAmasambhavAt // teNaM bhaMte !' ityAdi, te bhadanta ! - kSiNo jIvAH kiM samyagdRSTayo mithyAdRSTayaH samyagmithyAdRSTayazca ?, bhagavAnAha-gautama ! trividhA api // teNaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta ! jIvAH kiM jJAnino'jJAnina: ?, bhagabAnAha-gautama! dvaye'pi, jJAnino'jJAnino'pItyarthaH, tatra ye jJAninaste dvijJAninanibAnino vA ye'pyajJAnimaste'pi yajJAninaruyajJAnino vA ||'te NamityAdi, te bhadanta! jIvAH kiM manoyogino vAgyoginaH kAyayo karaka Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - ginaH 1, bhagavAnAha-gautama! trayo'pi // te Na bhaMte!' ityAdi, te bhavanta ! jIvAH kiM sAkAropayuktA anAkAropayuktAH ?, bhagavAnAha-dvaSe'pi, sAkAropayuktA anAkAropayuktAzcetyarthaH // teNaM bhaMte' ityAdi, te nadanta ! pakSiNo jIvAH kuta utpacante ? nairayikebhya ityAdi yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade tathA draSTavyam // 'tesi NamityAdi, teSAM bhadanta ! pakSiNAM kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhartamutkarSataH palyopamAsAhayeyabhAgaH // tasiNamityAdi, teSAM bhadanta ! jIvAnAM kati samudghAtAH annaptAH ?, bhagavAnAha-gautama! paJca samudghAtAH prajJAptAH, tadyathA-vedanAsamudghAtaH kaSAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAto vaikriyasamudghAtastaijasasamudghAtazca ||'te NaM bhNte|' ityAdi, te bhadanta ! jIvA mAraNAntikasamudghAni ki samavahatA mriyante asamacahatA niyante ?, bhagavAnAha-gautama! samavahatA api niyante asamabahatA api mriyante // 'te NaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta ! jIvA anantaramuvRttya ka gacchanti ?, etadeva cyAca --'evaM uvvadRNA' ityAdi, yathA dvividhapratipattau tathA draSTavyam / / 'tesiNamityAdi, | teSAM bhadanta ! jIvAnAM 'kati' kiMpramANAni jAtikulakoTInAM yonipramukhANi-yonipravAhAni zatasahasrANi yonipramukhazatasahasrANi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavanti 1, bhagavAnAha-dvAdaza jAtikulakoTIyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, tatra jAtikulayo-15 nInAmidaM paristhUramudAharaNaM pUrvAcAryairupAdArza-jAtiriti kila tiryagjAtistasyAH kulAni kRmikITavRzcikAdIni, imAni ca kulAni yonipramukhANi, tathAvi-ekasyAmeva yonau anekAni kulAni bhavanti, tathAhi-chagaNayonau kRmiphulaM kITakulaM vRzcikakulamityAdi, athavA jAtikulamityeka parva, jAtikulayonyodha parasparaM vizepaH ekasyAmeva yonAcanekajAtikulasambhavAn, tadyathA-ekasyAmeva chaga 1 vyutkAntipadavattA maNitatvAt vRttau yathAyathaM, mUle tu prajJApanAyAM vyutkAntipada eva yathAyathaM sUtramiti vavattIeti sUtra. OM Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nayonau kRmijAtikulaM kITAtikula vRzcikajAtikulamityAdi, evaM caikasyAmeva yonAvavAntarajAtibhedabhAvAdanekAni yonipravAhANi jAtikulAni saMbhavantItyupapadyate, khacarapaJcendriyatiryagyonijAnAM dvAdaza jAtikulakoTizatasahasrANi, atra saGghahaNigAthA-"joNIsaMgahalessAdiSThI nANe ya joga uvaoge : navavAyadiIsa mAya dagaNa jAI ilavihI u // 1 // " asyA akSaragamanikA-prathamaM yonisaGkaidvAraM tato lezyAdvAraM tato dRSTidvAramityAdi // 'bhayagANaM bhaMte!' ityAdi, bhujagAnAM bhadanta ! katividho yonisakahaH prajJaptaH, ityAdi pakSivat sarva-niravazeSa vaktavyaM, navaraM sthiticyavanakulakodiSu nAnAlaM, tadyathA-sthitirjadhanyenAntarmuhartamutkarSataH pUrvakoTI, cyavanam-udvartanA, tatra narakagaticintAyAmadho yAvadvitIyA pRthivI upari yAvatsahasrAraH kalpastAvadutpadyate, nava teSAM jAtikulakodiyocipramukhazatasahasrANi prajJaptAni / evamura:parisarpANAmapi vaktavyaM, navaraM tatra cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatpaJcamI pRthivIti vaktavyaM, kulakoTicintAyAM daza jAtiphulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni // 'cauppayANa'mityAdi, catuSpadAnAM bhavanta: 3 kasividho yonisajahaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha-gautama! dvividho yonisaGgrahaH prajJaptaH, tadyathA-potajAH saMbhUJchimAzca, iha ye'nnddjvytihai| riktA garbhadhyutkAntAste sarve jarAyujA ajarAyujA vA potajA iti [ pUrvamapi vivakSitAH paramatra tu sarve'pi garbhavyutkrAntikAH pota jatayA ] vivakSitamato'tra dvividho yathoktasvarUpo yonisaGgraha uktaH, anyathA gavAdInAM jarAyujalAt (sAdInAmaNbujavAt ) tRtIyo'pi jarAyu(aNDajalakSaNo yonisaGgraho vaktavyaH syAditi, tatra ye te potajAste trividhAH prajJaptAH, tadyathA-triyaH puruSA napuMsakAca, tatra yete saMmUcchimAste sarve napuMsakAH, zeSadvArakalApaH pUrvavat , navaraM sthiti dhanyenAntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni, cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvazcaturthI pRthivI Urzva yAvatsahasrAraH, jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANyatrApi daza || 'jalacarANA'mityAdi, jala ** 265-* Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carANAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha - gautama ! trividho yonisaGgrahaH prajJaptaH, tadyathA aNDajAH potajA: saMmUcchi mAtra, aNDajA strividhAH prajJaptAH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAzca potajAstrividhAH prazaptAH, tadyathA - striyaH puruSA napuMsakAca, tatra ye te saMmUrkichamAste sarve napuMsakAH, zeSadvArakalApacintA prAgvat, navaraM sthiticyavanajAtikulakoTiSu nAnAcaM, sthitirjaghanyenAntarmuhUrttamutkarSata: pUrva koTI, cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatsaptamI UrdhvaM yAvatsahasrAraH, kulakoTiyonipramukhazatasahasrANi arddha trayodaza sArddhAni dvAdazetyarthaH // 'careiMdiyANa' mityAdi, caturindriyANAM bhadanta ! kati jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJatAni 1, bhagavAnAha -nava jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni evaM trIndriyANAnaSTau jAtikulakoTiyonipramukha zatasahasrANi dvIndriyANAM sapta jAtikula koTiyonipramukha zatasahasrANi prajJatAni / iha jAtikulakoTyo yonijAtIyAstato bhinnajAtIyAbhidhAnaprasaGgato gandhAGgAni bhinnajAtIyatvAt prarUpayati kaNaM bhaMte! gaMdhA paNNattA ? kai NaM bhaMte! gaMdhasayA paNNattA?, goyamA / santa gaMdhA satta gaMdhasayA paNNattA || kai NaM bhaMte! puSkajAI kulakoDI joNipamuhasayasahassA paNNattA ?, goyamA ! solasapupphajAtI kulakoDIjo NIpamuhasayasahassA paNNattA, taMjahA - cantAri jalayarANaM cattAri layarANaM cattAri mahArukkhiyANaM cattAri mahAgusmitANaM // kati NaM bhaMte! vallIo kati vasitA paNNattA ?, goyamA / cattAri ballIo cannAri vallIsatA paNNattA // kati NaM bhaMte! latAo kati latAsatA paNNattA ?, goyamA ! aTTha layAo aTTha latAsatA paNNattA | kati NaM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte ! hariyakAyA hariyakAyasayA paNattA ?, goyamA ! tao hariyakAyA tao hariyakAyasayA paNNattA, phalasahassaM ca biTabaddhANaM phalasahassaM ca NAlabaddhANaM, te sabce haritakAyameva samoyaraMti, te evaM samaNugammamANA 2 evaM samaNugAhijamANA2 evaM samaNupehi jamANA 2 evaM samaNuciM tijamANA 2 eesu ceva dosu kApasu samoyaraMti, taMjahA-tasakAe ceva thAvarakAe ceva, evameva sapuvAvareNaM AjIviyadiTuMteNaM caurAsIti jAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavaMtIti ma kkhAyA // (sU0 98) 'kaha Na'mityAdi, kati bhadanta ! gandhAGgAni, kvacid gandhA iti pAThastatra padaikadeze padasamudAyopacArAd gandhA iti gandhAGgAnIti | draSTavyaM prajJAptAni ?, tathA kati gandhAGgazatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! sapta gandhAGgAni sapta gandhAnazatAni prajJaptAni, iha sapta gandhAGgAni paristhUrajAtibhedAdamUni, tazathA-mUlaM tvak kASThaM niryAsa: patraM puSpaM phalaM ca, tatra mUlaM mustAvAlukozIrAdi, tvak suvarNa-18 challItvacAprabhRti, kASThaM candanAguruprabhRti, niryAsaH karpUrAdiH, patraM jAtipatratamAlapatrAdi, puSpaM priyaGgunAgarapuSpAdi, phalaM jAtiphalakarkolakailAlavaGgaprabhRti, ete ca varNamadhikRtya pratyeka kRSNAdibhedAtpaJcapaJcabhedA iti varNapaJcakena guNyante jAtAH paJcatriMzat , gandhacintAyAmete surabhigandhaya evetyekena guNitAH paJcatriMzat jAtAH paJcatriMzadeva 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti nyAyAt , tatrApyekakasmin varNabhede rasapaJcakaM dravyabhedena viviktaM prApyate iti sA paJcatriMzat rasapaJcakena guNyate jAtA: paJcasaptatizataM, sparzAzca | yadyapyaSTau bhavanti tathA'pi gandhAleSu yathoktarUpeSu prazasyA vyavahAratazcatvAra evaM mRdulaghuzItoSNarUpAtataH pazcasaptataM zataM sparzacatu / - Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nayonau kRmijAtikulaM kITajAtikulaM vRzcikajAptikulamityAdi, evaM caikasyAmeva yonAvavAntarajAtibhedabhAvAdanekAni yonipravAhANi jAtikulAni saMbhavantItyupapadyate, khaparapazcendriyatiryagyonijAnAM dvAdaza jAtikulakoTizatasahasrANi, atra savANigAthA-"joNIsaMgahalessAdiTThI nANe ya joga uvaone / uvavAyaThiIsamugdhAya cayaNaM jAI kulavihI 7 // 1 // " asyA akSaragamanikA-prathamaM yoni saGgrahadvAraM tato lezyAdvAraM tato dRSTidvAramityAdi / 'bhuvagANaM bhaMte !' ityAdi, bhujagAnAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJA IV ityAdi pakSivat sarva-niravazeSaM vaktavyaM, navaraM sthiticyavanakulakoTiSu nAnAlaM, tadyathA-sthitirjaghanyenAntarmuhartamutkarSataH pUrvakoTI,4 cyavanam-udarzanA, satra narakagaticintAyAmadho yAvahitIyA pRthivI upari yAvatsahasrAra: kalpastAvadupayate, nava teSAM jAvikulakodiyonipramukhazatasahasrANi prazatAni / evamuraHparisarpANAmapi vaktavyaM, navaraM tatra cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatpazcamI pRthivIti vaktavyaM, kulakoTicintAyAM daza jAtikulakodiyonimukhazatasahamANe prajJatAni / / upavAmityAdi, catuSpadAnAM bhavanta ! katividho yonisaTmahaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha-gautama! dvividho yonisavahaH ajJaptaH, tadyathA-potajAH saMmUchimAzca, iha ye'NDajavyati[riktA garbhavyutkrAntAste sarve jarAyujA ajarAyujA vA potajA iti [ pUrvamapi vivakSitAH paramana tu sarve'pi garbhavyutkrAntikAH pota-| jatayA ] vivakSitamato'tra dvividho yathoktasvarUpo yonisAda uktaH, anyathA gavAdInAM jarAyujatvAt (sAdInAmaNDajasvAt ) tRtI-ra yo'pi jarAyu(aNDaja)lakSaNo yonisaho vaktavyaH svAditi, tatra ye te potajAste vividhAH prasaptAH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAca, |tatra ve te saMmUcchimAste sarve napuMsakAH, zepadvArakalApaH pUrvavat , navaraM sthitirjaghanyenAntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni, cyavanadAredhazcintAyAM yAvazcaturthI pRthivI UvaM yAvatsahasrAraH, jAtikulakoTiyonipranukhazatasahasrANyatrApi daza / / 'jalacarANA'mityAdi, jala Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vena svata eva sUtrataH, tathA samanuprAhyamANAH samanumAjhamANAH pareNa sUtrata eva, tathA samanuprekSyamANAH samanuprekSyamANA anuprekSayA arthAlocanarUpayA, tathA samanucintyamAnAH samanucinyamAnAstathA tathA tanayuktibhiH, etayoreva dvayoH kAyayoH samavataranti, tadyathA-trasakAye ca sthAvarakAye ca, 'evAmeva' ityAdi, 'evameva uktenaiva prakAreNa 'sapuvvAvaraNaM' pUrva cAparaM ca pUrvAparaM saha pU. rvApara yena sa sapUrvAparaH uktapakArastena, uktaviSayapaurvAparyAlocanayeti bhAvArthaH, 'AjIvagadiDateNaM ti aa-skljgdmissyaatyaa| jIyAnAM yo dRSTAntaH-paricchedaH sa AjIbadRSTAntasena sakalajIvadarzanenetyarthaH, Ah ca mUlaTIkAkAra:-"AjIvadRSTAntena saka-17 lajIvanidarzanene"ti, caturazItijAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavantIyAkhyAtaM mayA'nyaizca pabhAdibhiriti, atra caturazItisallayopAdAnamupalakSaNaM, tenAnyAnyapi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi veditavyAni, tathAhi-pakSiNAM dvAdaza jAtikulakoTi-18 prA yonipramukhazatasahasrANi bhujagaparisaNAM nava uragaparisaNAM daza catuSpadAnAM daza jalacarANAmarddha trayodazAni caturindriyANAM bhava trIndriyANAmaSTau dvIndriyANAM sapta puSpajAtInAM poDaza, eteSAM caikatra mIlane vinavatijAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi sArdAni bhavanti, tatazcaturazItisaGkhyopAdAnamupalakSaNamavaseyaM, na caitad vyAkhyAnaM svamanISikAvijRmbhitaM, yata uktaM cUNA-'AjIvagadiTTha-18 teNaM'ti azeSajIvanidarzanena caurAsIjAtikulakoDi yonipramukhazatasahasA etatpramukhA anye'pi vidyante iti // kulakoTivicAraNe vizeSAdhikArAdvimAnAnyapyadhikRtya vizeSaprabhamAha asthi NaM bhaMte! vimANAI sosthIyANi sotthiyAvattAI sotthiyapabhAI sosthiyakantAI so. 1 TIkAkRdabhiprAyeNa adhiyAI azciyAvattAI ityAdi pAThasaMbhavaH. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiyavannAI sosthiyalesAI sodhiyajjhayAI sosthisiMgArAiM sosthikUDAI sothisiTThAI sotthuttaravaLisagAI ?, haMtA asthi / te NaM bhaMte! vimANA kemahAlatA pa0? goyamA! jAvatie NaM sUrie udeti jAvaieNaM ca sUrie asthamati evatiyA tiNNovAsaMtarAI atthegatiyassa devassa ege vikkame sitA, seNaM deve tAe unihAe turiyAe jAva dikhAe devagatIe vItIvayamANe 2 jAva ekAhaM vA duyAhaM vA ukoseNaM chammAsA vitIvaejjA, atthegatiyA vimANaM vitIvaijjA atthegatiyA vimANaM no vItIyaemA, emahAlatA NaM goyamA! te vimANA paNNattA, asthi NaM bhNte| vimANAI aMcINi acirAvattAiM taheva jAya acuttaravarDisagAti?, haMtA atthi, te vimANA kemahAlatApaNNatA?, goyamA! evaM jahAsothI(yAI)Ni NavaraM evatiyAI paMca uvAsaMtarAiM atthegatiyassa devassa ege vikkame sitA sesaM taM ceva // atthi NaM bhaMte! ghimANAI kAmAI kAmAvattAI jAva kAmuttaravaDiMsayAI, haMtA asthi, te gaMbhaMte! vimANA kemahAlayA papaNasA!, goyamA! jahA sotthINi NavaraM satta uvAsaMtarAI vikame sesaM taheva || asthi NaM bhaMte ! vimANAI vijayAI bejayaMtAI jayaMtAI aparAjitAI?, haMtA asthi, te NaM bhaMte ! vimANA ke01, goyamA ! jAva1 sotthiyAI ityAdi TIkAdabhiprAyeNa pATho'nna. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tie sUrie udei evaiyAI nava ovAsaMtarAI, sesaM taM ceva, no veva NaM te vimANe bIIvaejA emahAlayA NaM vimANA paNNattA, samaNAuso ! / / (sU0 99 ) tirikkhajoNiyauddesao paDhamo // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, astIti nipAto bahnarthe 'santi' vidyante Namiti vAkyAlaGkAre 'vimAnAni' vizeSataH puNyaprANibhirmanyante tadgatasaukhyAnubhavanenAnubhUyante iti vimAnAni tAnyeva nAmagrAhamAha-acaSi-arcirnAmAni evamarcirAvarttAni arciHprabhANi arciH kAntAni arcirvarNAni arcirlezyAni arcirzvajAni arciH zRGgA (rANi) arci: sR ( ziSTAni arciH kUdAni arciruttarAvataMsakAni sarvasayA ekAdaza nAmAni bhagavAnAha - 'haMtA asthi' iMteti pratyavadhAraNe astIti nipAto bahnarthe santyevaidAni vimAnAnIti bhAvaH / 'kemahAlayA Na'mityAdi, kiMmahAnti kiyatpramANamahattvAni Namiti pUrvavat bhadanta ! tAni vimAnAni praptAni ?, bhagavAnAha - gautama ! 'jAva ya uei sUro' ityAdi, jambUdvIpe sarvotkRSTe divase sarvAbhyantare maNDale varttamAnaH sUryo yAvati kSetre u| deti yAvati ca kSetre sUryo'stamupayAti etAvanti trINi avakAzAntarANi udayAstamitapramitamadhikRtaM kSetraM triguNamityarthaH, astyetad- buSA paribhAvanIyametad yathaikasya vivakSitasya devasyaiko vikramaH syAt, tatra jambUdvIpe sarvotkRSThe divase sUrya udeti saptacatvAriMzatsahasrANi dve zate triSaSTyadhike yojanAnAmekasva ca yojanasyaikaviMzatiH SaSTibhAgA etAvati kSetre, uktava - "sIyAlIsa saharasA, doNi saMyA joyaNANa tevaTTI / igavIsa saTTibhAgA kakkaDamAImi peccha narA // 1 // 472636, etAvatyeva kSetre tasmin sarvokuSTe divase'stamupayAti tata etatkSetraM dviguNIkRtamudayAstApAntarApramANaM bhavati, tathaitAvat-caturnavatiH sahasrANi paJca zatAni SazityadhikAni yojanAnAmekasya ca yojanasya [ca] dvAcatvAriMzatpaSTibhAgAH 945266 etAvatriguNIkRtaM yathoktavimAnaparimANaka Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNAya devasyaiko vikramaH parikalpyate, sa caivaMpramANa:-dvelale jyazItiH sahasrANi pazca zatAni azItyadhikAni yojanAnAm ekasya va yojanasyaH SaSTibhAgAH SaT 283580 16. iti / / 'se NaM deve' ityAdi, 'sa'vivakSito devaH 'tayA' sakaladevajanaprasiddhacA utkR TayA tvaritayA capalayA caNDayA zIghrayA uddhatayA javanayA chekayA divyayA devagayA, amISA padAnAmarthaH prAgvadbhAvanIyaH, vyatitrajina vyasimajA japandhata ekA vA baI vA yAvaduskayataH SaNmAsAn yAvad 'vyatibrajet' gacchet , tatraivaM gamane a [anthAnamA 400.] styetad yathaikaM kizcana vimAnaM pUrvoktAnAM vimAnAnAM madhye 'vyatibrajet' atikrAmet, tasya pAraM labhedeti bhAvaH, tathAsstyetad yathaikakaM vimAnaM na vyatinajet , na tasya pAraM labheta, ubhayatrApi jAtAvekavacanaM, tato'yaM bhAvArthaH-uktapramANenApi krameNa yathoktarUpayA'pi ca gatyA paNmAsAnapi yAvadadhikRto devo gacchati tathApi keSAzcidvimAnAnAM pAraM labhate kepAzcitpAra na labhate iti, etAvanmahAnti tAni vimAnAni prajJAptAni he zramaNa! he AyuSman ! / / 'asthi NaM bhaMte !' ityAdi, santi bhadanta ! vimAnAni svastikAni svastikAvarSAni svastikapramANi svastikakAntAni svastikavarNAni svastikalezyAni svastikadhvajAni svastikazRGgArANi svastikaziSTAni svastikakUTAni svastikottarAvataMsakAni', 'haMtA asthi' ityAdi. samasta prAmvat , navaramatra 'evaDyAI paMca ovAsaMtarAI' iti kaNThyaM, udayAstApAntarAlakSetraM pazcaguNaM kriyata iti bhAvaH // 'asthi NaM bhaMte! ityAdi, santi bhadanta ! vimAnAni kAmAmi kAmAvarvAni kAmaprabhANi kAmakAntAni kAmavarNAni kAmalezyAni kAmadhvajAni kAmazRGgArANi kAmaziSTAni kAmakUTAni kAmottarAvataMsakrAniI, "iMtA atthi' ityAdi sarva pUrvavata nabaramatrodayAstApAntarAlakSetra saptaguNaM kartavyaM, zeSaM tathaiva / / 'asthi NaM bhNte|' ityAdi, santi bhadanta ! vijayavejayantajayantAparAjitAni binAnAni, 'haMtA asthI'tyAdi prAgvat, nabaramatra 'evaiyAI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava ovAsaMtarAI' iti vaktavyaM zeSaM tathaiva, uktana--"jAvai udeha sUro jAvai so asthamei avareNaM / tiyapaNasattanavaguNaM kAuM patteya patteyaM // 1 // sIvAlIsa sahassA do ya sayA joyaNANa tevadA / igavIsa sahibhAgA kakkhaDamAiMmi peccha narA // 2 // evaM duguNaM kAuM guNijae tipaNasattamAIhiM / AgayaphalaM ca jaM taM kamaparimANaM viyANAhi // 3 // catsArivi sakamehiM caMDAdigaIhiM jati chammAsaM / tavi ya na jaMti pAraM kesiMci surA vimANANaM // 4 // " asyAM tRtIyapratipacau tiryanyonyadhikAre prathamoddezakaH // ukta: prathamodezakaH, idAnI dvitIyasyAvasaraH, tatredamAdisUtram kativihA NaM bhaMte ! saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA?, goyamA ! chavvihA paNNAsA, saMjahA-pu. davikAiyA jAva tasakAiyA / se kiM taM puDhavikAiyA?, puDhadhikAiyA duthihA paNattA, taMjahAmuTumapudavikAiyA yAdarapuDhavikAjhyA ya / se kitaM suramadhikAiyA , 2 yudhihA paNNatA, taMjahA--pajattagA ya apanattagA ya, sesaM suhamapuDhavikAiyA / se kiM taM cAdarapuDhavidhAiyA?, 2 duvihA paNNattA, saMjahA-palattagA ya apajattagA ya, evaM jahA paNNavaNApade, saNhA satsavidhA paNNattA, kharA aNegavihA pannattA, jAva asaMkhenA.settaM bAdara pddhvisskaaiyaa| / bAdara puDhavikAiyA / settaM pudavikAiyA / evaM ceva jahA paNNavaNApade taheva niravasesaM bhANitavvaM jAva vaNapphatikAiyA, evaM jAya jattheko tattha sitA saMkhejA siya asaMkhejA sitA aNaMtA, settaM yAdaravaNapphatikAiyA, se taM vaNassaikAiyA / se kiM taM tasakAiyA ?, 2 caubihA paNNattA, taMjahA--yeiMdiyA teiMdiyA ca Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uridiyA paM.diyA / se kiM taM beiMdiyA?, 2 aNegavidhA paNNattA, evaM jaM va paNNavaNApade taM ceva niracasesaM bhANitavvaM jAya savvaTTasiddhagadevA, setaM aNusarovavAiyA, setaM devA, setaM paMceMdiyA, se taM tasakAiyA // (sU0100) 'kavitA 'mityAdi, katividhA bhadanta ! saMsArasamApanakA jIvA: prajJaptA:1, bhagavAnAha-gautama! SaDavidhAH prazasAstadyathApRthivIkAyikA apakAthikA yAvatrasakAyikAH / atha ke te pRthivIkAyikAH, ityAdi prajJApanAgataM prathama prazApanApadaM niravazeSa vaktavyaM yAvadantima 'setaM devA' iti padam || samprati vizeSAbhidhAnAya bhUyo'pi pRthivIkAyaviSayaM sUtramAha katividhA NaM bhaMte ! puDhacI paNNatA?, goyamA! chavvihA puDhavI paNNatA, taMjahA-sahApuDhavI suddhapuDhavI vAluyApuDhavI maNosilApu0 sakarApu0 kharapuDhavI // sahApuDhavINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA, goyamA! jaha0 aMtomu0 ukoseNaM egaM vAsasahassaM / suddhapuddhabIe pucchA, goyamA! jaha. aMtomu0 ukko bArasa yAsasahassAI / vAluyApuDhavIpucchA, goyamA! jaha* aMtomu0 ukko coddasa vaasshssaaii| maNosilApuDhavINaM pucchA, goyamA! jaha aMtomu0 uko solasa vAsasahassAI / sakarApuDhavIe pucchA, goyamA! jaha0 aMtomu0 uko aTThArasa vAsasahassAhaM / kharapuDhavipucchA, goyamA! jaha0 aMtomu unko0 bAvIsa vAsasahassAI // neraiyANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNasA?, goyamA! jaha0 dasa vAsasahassAI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukko0 tettIsa sAgaroSamAI ThitI, eyaM savvaM bhANiyavvaM jAva savaTTasiddhadevanti // jIve NaM bhaMte! jIvetti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! sambaDa, puDhavikAie NaM bhaMte! puDhavikAienti kAlato ke ciraM hoti ?, goyamA / savvarddha, evaM jAva tasakAie // ( sU0 101 ) / pappannapuDhaSikAiyA NaM bhaMte! kevatikAlassa pillevA sitA ?, goyamA ! jahaNapade asaMkhejjAhiM ussappijiosappiNIhiM ukosapara asaMkhejAhiM ussappiNI osappiNIhiM, jahannapadAto ukko para asaMkhekhaguNA, evaM jAgha pappannavAukkAzyA / pappanayaNapphakAiyANaM bhaMte! kevatikAlassa nilevA silA?, goyamA ! pappannavaNa0 jaNapade apadA ukkosapade apanA, pappannavaNaSphatikAhaari urf nilleSaNA | pakAhA punhA jahaNa bhAvamasatapuTussa uosapade sAgarovamasataputtassa, jahaSNapadA ukkosapade visesAhiyA // ( sU0 102 ) 'kavihA NamityAdi, katividhA Namiti pUrvavat bhadanta ! pRthivI prajJaptA ?, bhagavAnAha - gautama ! SaDidhA prazaptA, tadyathA- 'RNapRthivI mRdvI cUrNitaloSTakalpA, 'zuddhapRthivI' parvatAdimadhye, manaHzilA - lokapratItA, bAlukA-sikatArUpA, zarkarA - guruNDaprathivI, 'kharApRthivI' pASANAdirUpA // adhunA etAsAmetra sthitinirUpaNArthamAha - 'saha puDhavIkAiyANa' mityAdi, lakSNapRthivIkAyikAnAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH praptA 1, bhagavAnAha gautama ! jayanyenAntarmuhUrttamutkarSata eka varSasahasraM / evamanenAbhilApena zeSANAmapi pRthivInAmanayA gAthayA utkRSTamanugantavyaM, tAmeva gAthAmAha - 'sahA ya' ityAdi, ( saNhA ya suvAlua maNosilA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakkarA ya kharapuDhavI / igavAra coisasoladvArabAvIsasama sahasA || 1 | ) RNapRthivyA ekaM varSasahasramutkarSata: sthitiH, zuddhathivyA dvAdaza varSasahasrANi vAlukApRthivyAcaturdaza sahasrANi manaHzilApRthivyAH SoDaza varSasahasrANi zarkarApRthivyA aSTAdaza varSasahastrANi, kharapRthivyA dvAviMzativarSasahasrANi sarvAsAmapi cAmISAM pRthivInAM jaghanyena sthitirantarmuhUrtta vaktavyA // samprati sthitinirUpaNAprastAvA aura vikAdInAM caturviMzatidaNDakakrameNa sthiti nirUpayitukAma Ai - 'neraiyANaM bhaMte !" ityAdi nairacikANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prazaptA ?, ityevaM prajJApanAgatasthitipadAnusAreNa catuvaiizavidaNDakakrameNa tAvadvaktavyaM yAvatsarvArthasiddhavimAnadevAnAM sthitinirUpaNA, iha tu granthagauravabhayAnna likhyate // tadevaM bhavasthitinirUpaNA kRtA, samprati kAya - sthitinirUpaNArthamAha jINaM ityAdi, atha kAyasthitiriti kaH zabdArthaH ?, ucyate, kAyo nAma jIvasya vivakSitaH sAmAnyarUpI vizeSarUpo vA paryAyavizeSastasmina sthitiH kAyasthitiH kimuktaM bhavati ? -yasya vastuno yena paryAyeNa - jIvakha lakSNena prathivIkAyAditvalakSaNena vA''dizyate vyavacchedena yadbhavanaM sa kAyasthitiH, tatra jIva iti "jIva prANadhAraNe" jIvati - prANAn dhArayatIti jIvaH prANAzca dvidhA - dravyamANA bhAvaprANAzra, taMtra dravyamANA AyuH prabhUtayaH, uktazva - "pazyendriyANi trividhaM balaM ca, uccAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " bhAvaprANA jJAnAdayaH yairmukto'pi jIvatIti vyapadizyate, utathya - "jJAnAdayastu bhAvaprANA mukto'pi jIvati sa tehI "ti, iha ca vizeSAnupAdAnAdubhayeSAmapi pra hRNaM Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! jIva iti - jIvanaparyAyaviziSTa: kAlataH - kAmadhikRtya kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha - sarvAddhAM saMsArthavasthAyAM dravyabhAvaprANAnadhikRtya muktayavasthAyAM bhAvaprANAnadhikRtya sarvatrApi jIvanasya vidyamAnatvAt, athavA jIva ivi na eka: Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSARK pratiniyato jIvo vivakSyate kintu jIvasAmAnyaM, tataH prANadhAraNalakSaNajIvanAbhyupagame'pi na kazcidoSaH, tathAhi-jIve NaM bhaMta ityAdi, jIvo Namiti pUrvapad bhadanta! jIva iti-jIvanniti prANAn dhArayannityarthaH kAlata: kiyaciraM bhavati?, bhagavAnAha-gautama! |sarvAddhAM, jIvasAmAnyasyAnAdyanantatvAt , na caitad vyAkhyAnaM svamanIpikAviz2ambhita, yata uktaM mUlaTIkAyAM-"jIve gaM bhaMte | ityAdi, eSA odhakAyasthitiH sAmAnyajIvApekSiNIti sarvAddhayA nirvacanam" / evaM ca pRthivIkAyAdiSvapyadoSa:, etatsAmAnyasya savedeva bhAvAditi / evaM gatIndriyakAyAdidvArairyathA prajJApanAyAmaSTAdaze kAyasthitinAmake pade kAyasthitiruktA tathA'tra sarva nira bazeSa baktavyaM yathA upari tatpadagataM na kimapi tiSThati, gatIndriyakAyAdidvArasAhake ceme gAthe- gai iMdie ya kAe joge vee * kasAya lesA ya / sammattanANadasaNasaMjayauvaogaAhAre // 1 // bhAsagaparittapaJcattasuhuma saNNI bhava'sthi carime ya / eesiM tu payANaM kAyaThiI hoi nAyavvA // 2 // " sUtrapAThastu lezato dayate-neraiyA NaM bhaMte ! meraiyatti kAlato kevaJciraM hoi ?, goyamA! jahaneNaM dasa vAsasahassAI ukoseNaM tettIsaM saagrovmaaii| tirikkhajoNie NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyatti kAlato kevaciraM hoi !, goyamA! jahanneNaM aMtomuhattamukoseNamaNaMtaM kAlaM aNaMtA ussapiNIosappiNIo kAlato khettato aNaMtA logA asaMkhejA puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjAbhAgo" ityAdi // samprati sAmAnyapRthivIkAyAdigatakAyasthitinirUpaNArthamAha-'puDhavikAie Na bhNte|' ityAdi, pRthivIkAyiko bhadanta !, sAmAnyarUpo'ta eva jAtAvekavacanaM na vyatyekatve, pRthivIkAya iti kAlata: kiyaviraM mavati?, bhagavAnAha-gautama! sarvAddhA, pRthivIkAyasAmAnyasya sarvadeva bhAvAt / evamaplejovAyuvanaspatitrasakAyasUtrANyapi bhAvanIyAni / samprati vivakSite kAle jaghanyapade utkRSTapade vA kiyanto'bhinavA utpadyamAnAH puthivIkAyikAdayaH? ityetanirUpaNArthamAha Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -paDapyannapuDhavikAiyA NaM bhaMte ! kevaikAlassa millevA siyA' ityAdi, pratyutpatrapRthivIkAyikAH-tatkAlamutpayamAnAH pRthivIkAyikA bhavanta! kevaikAlassa' ti tRtIyArthe SaSThI kiyatA kAlena nipAH syuH !, pratisamayamekaikApahAreNApar3iyamANAH kriyatA kAlena sarva eva niSThAmupayAntIti bhAvaH, bhagavAnAhagautama! jaghanyapade yadA sarvastokA bhavanti tavetyarthaH, asahayeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirutkRSTapade'pi yadA sarvabahavo bhavanti tadA'pIti bhAvaH asoyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirnavaraM jaghanyapadAdutkaSTapadino'soyaguNAH / evamaplejobAyusUtrANyapi bhAvanIyAni // vanaspatisUtramAha-paDuppapaNe tyAdi, pratyutpannavanaspatikAyikA bhavanta! kiyatA kAlena nirlepAH syuH 1, bhagavAna gautama pratyutpAvanaspatikAyikA jaghanyapare'padA-iyatA kAlenApaDiyante ityetatpadavirahitA anantAnantalAt , utkRSTapane'pyapadA, anantAnantatayA nirlepanA'sambhavAt , tathA cAha.--'paDappannavaNassaikAjhyANa natthi | nillevaNA' iti sugama, navaramanantAnantalAditi hetupadaM svayamabhyUkham // "paDuppaNNatasakAiyA Na'mityAdi, pratyutpamatrasakAyikA bhadanta ! kiyatA kAlena nilepAH syuH?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyapade sAgaropamazatapRthaktvasma-tRtIyA SaSThI prAkRtakhAt sAgaropamazatapRthaktvena, utkRSTapade'pi sAgaropamazatagRthakvena nabaraM jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizeSAdhikamabaseyaM / idaM ca sarvamucyamAnaM vizuralezyasattvamabhi prAptaM yathA'vasthitatayA samyagavabhAsate nAnyathetyavizuddhavizuddhalezyaviparya kizcidvivakSurAha avisuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre asamohateNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNamAraM jANai pAsAi!, goyamA! no iNaTTe samaTe / adhisuddhalesse NaM bhNte| aNagAre asamohaeNaM appANaeNaM visuddhalessaM devaM deSi aNagAraM jANai pAsai ?, goyamA! no iNadve samajhe / adhisuddhalesse aNa Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAre samohaeNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati?, goyamA! no iNahe smjhe| avisuddhalesse aNagAre samohateNaM appANeNaM visuddhalessaM devaM devi aNagAraM jANati pAsati ?, no tiNaDhe samahe / avisuddhalesse NaM bhaMte ! aNagAre samohayAsamohateNaM appANeNaM avimuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati?, notiNaDhe samaDhe / avisuddhalesse aNagAre samohatAsamohateNaM appANeNaM visuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati !, no tigaDhe samajhe / pisuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre asamohateNaM apANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, haMtA jANati pAsati jahA avisuddhalesseNaM AlAvagA evaM visuddhalessaNavi cha AlAvagA bhANitavyA, jAva visuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre samohatAsamohateNaM appANeNaM visuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, haMtA jANati pAsati // (sU0103) 'avisuddhalesse 'mityAdi, 'avisuddhalezyaH' kRSNAdilezyo bhavanta ! 'anagAra' na vidyate agAraM-gRhaM yasyAsau anagAra:sAdhu: 'asamavahataH' vedanAdisamudghAtarahita: 'samavahataH' vedanAdisamudghAte gataH / evamime ve sUtre asamavahatasamavahatAbhyAmAlabhyAmavizuddhalezyaparaviSaye pratipAdite evaM samavahatAsamavahaptAbhyAmAmabhyAM vizuddhalezyaparaviSaye dve sUtre bhAvayitavye / tathA'nye avimuddhalezyavizuddhalezyaparavipaye dve sUtre samavahatAsamavahatenAlaneti padena, samaghahatAsamavahato nAma vedanAdisamudghAtakriyAviSTo na tu paripUrNa samavahato nApyasamavahataH sarvadhA / vadevamavizuddhalezye jhAtari sAdhau SaT sUtrANi pravRtsAni, evameva vizuddhalezya'pi * ** Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhau zAtari SaT sUtrANi bhAvanIyAni, navaraM sarvatra jAnAti pazyatIti vaktavya, vizuddhalezyAkatayA yathA'vasthitajhAnadarzanabhAvAt , Aha ca mUlaTIkAkAra:-"zobhanamazobhanaM vA vastu yathAvadvizuddhaleiyo jAnAtI"ti, samudghAto'pi ca tasyApratibandhaka eva, na ca tasya samudghAto'tyantAzobhano bhavati, uktaM ca mUlaTIkAyAm-"samudghAto'pi tasyApratibandhaka eve" tyAdIti // tadevaM yato'vizuddhalezyo na jAnAti vizuddhalezyo jAnAti tataH samyagmidhyAkriyayorekadA niSedhanamidhisurAha aNNautthiyA NaM bhaMte! evamAikkhaMti evaM bhAsenti evaM paNNaveMti evaM parUveMti evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakareti, taMjahA-sammattakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, jaM samayaM saMmattakiriyaM pakareti taM samaya micchatsakiriyaM pakareti, jaM samaya micchatakiriyaM pakarei taM samayaM saMmattakiriyaM pakarei, samattakiriyApakaraNatAe micchatikiriyaM pakareti micchattakiriyApakaraNatAe saMmattakiriyaM pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiritAto pakareti, taMjahA-saMmattakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, se kahametaM bhaMte! evaM?, goyamA! jannaM te annautthiyA evamAikkhaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveti evaM paruti evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM vo kiriyAo pakareMti, taheva jAva sammatsakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, je te eSamAiMsu taM NaM micchA, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva paruvemi-evaM khalu ege jIve egeNaM samaraNaM egaM kiriyaM pakareti, saMjahAsammasakiriyaM yA micchattakiriyaM vA, jaM samayaM saMmattakiriyaM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R56 pakareti No taM samayaM micchattakiriyaM pakareti, taM ghegha jaM samaya micchasakiriyaM pakareti motaM samayaM saMmattakiriyaM pakareti, saMmattakiriyApakaraNayAe no micchattakiriyaM pakareti micchasakiriyApakaraNayAe No saMmattakiriyaM pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM kiriyaM pakareti, taMjahA-sammatta kAreyaM vA micchattakirithaM thaa|| (sU0 104) / se taM tirikkhajoNiya uddesao bIo smtto|| 'annautthiyA NaM bhaMte !' ityAdi, 'anyayUthikA anyatIrthikA bhadanta ! carakAdya evamAcakSate sAmAnyena 'evaM bhaassnte| khaziSyAn zravaNaM pratyabhimukhAnavabudhya vistareNa vyaktaM kathayanti, evaM 'prajJApayanti' prakarSeNa jJApayanti yathA svAmani vyavasthitaM jJAnaM tathA parezvavyApAdayantIti, evaM 'prarUpayanti' tattvacintAyAmasaMdigdhametaditi nirUpayanti, iha khatveko jIva ekena samayena yugapa? kriye prakaroti, tadyathA-'samyaktvakriyA ca sundarAdhyavasAyAtmikAM 'mithyAtvakriyA ca' asundarAdhyavasAyAmikA, 'jaM samayamiti prAkRvatvAtsaptamyarthe dvitIyA yasmin samaye samyaktvakriyAM prakaroti 'taM samaya miti tasmin samaye midhyAvakiyAM prakaroti, yasmin samaye mithyAkhakriyAM prakaroti tasmin samaye samyaktvakiyAM prakaroti, anyo'nyasaMvalitobhayaniyamapradarzanArthamAha-samya(ksakriyAprakaraNena midhyAtvakriyA prakaroti mithyAtvakriyAprakaraNena samyaktrakriyA prakaroti, tadubhayakaraNasvabhAvasya tattakriyAkaraNAsayotsanA pravRtteH, anyathA kriyA'yogAditi, 'evaM khalvi'tyAdi nigamana pratItArtha, 'se kahameya bhaMte! ityAdi, tat kathametad bhadanta ! evam , tadevaM gautamena prazne kRte sati bhagavAnAha-gautama! yat Namiti vAkyAlaGkAre 'anyayUthikA anyatIthikA evamAcakSave ba Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi prAgvas yAvattat mithyA te eSamAkhyAtavantaH, ahaM punargautama! evamAcakSe evaM bhASe evaM prazApayAmi evaM prarUpavAmi, iha sabeko jIva ekena samayenaikAM kriyA prakaroti, tadyathA-samyaktvakiyAM vA midhyAvaniyAM vA, ata evaM yaslim samaye samyakvatriyoM prakaroti na tasmin samaye mithyAtvakriyA prakaroti yasmin samaye mithyAvakiyAM prakaroti na tasmin samaye samyaktrakriyA prakaroti, parasparavisyaniyamapradarzanArthamAha-samyaktvakriyAprakaraNena na midhyAvakriyAM prakaroti mithyAkhakriyAprakaraNena na samyaktrakriyAM prakaroti, samyakravaniyAmithyAtvakriyayoH parasparaparihArAvasthAnAlakatayA jIvasya tadubhayakaraNasvabhAvatvAyogAt, anyathA sarvadhA mokSAbhAvaprasaktaH, kadAcidapi mithyAvAnivartanAt / / asyAM tRtIyapratipattI niyaMgyonyadhikAre dvitIyodezakaH samAptaH / / vyAkhyAtastiryagyonijAdhikAraH, samprati nanuSyAdhikArabyAkhyAvasaraH, tatredamAvisUtrama se kiM 2 maNussA?, maNussA duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimamaNussA ya ganbhavatiyamagussA ya // (sU0 105)|se kiM taM samucchimamaNussA ?, 2 egAgArA paNNasA // kahi NaM bhate! samucchimamaNussA saMmucchati?, goyamA! aMtomaNussasse jahA paNNavaNAe jAva settaM saMmucchimamaNussA / / (sU0106) 'se kiM ta'mityAdi, atha ke te manuSyAH ?, sUrirAha-manuSyA dvividhAH prajJaptAstadyathA-saMmUchimamanuSyAzca garmavyutkrAntikamanudhyAzca, cazabdau dvayAnAmapi manuSyatvajAtitulyatAsUcako // 'se kiM tamiyAdi, atha ke te saMmRcchimamanuSyAH, sUrirAha-saMmUchimamanuSyAH 'ekAkArAH' ekakharUpAH prshtaaH| atha ka teSAM sambhavaH? iti jijJAsighugautamaH pRcchati-kahi bhNte|' HOUSINGEET Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi, ka bhadanta ! saMmUchimamanuSyAH saMmUrchanti ?, bhagavAnAha-antarmanuSyakSetre ityAdi sUtraM prAgvadbhAvanIyaM yAvat aMtomuhuttaddhA-18 uyA ceva kAlaM pakareMti, upasaMhAramAha--'settaM samucchimamaNussA' / samprati garbhavyutkrAntiphamanuSyapratipAdanArthamAha se kiM taM ganbhavatiyamaNussA, 2 tividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvagA // (sU0107) se kiM taM aMtaradIvagA?, 2 aTThAvIsatividhA paNNattA, taMjahA-eguruyA AbhAsitA vesANiyA NAMgolI hayakaNNagA0 AyaMsamuhA0 AsamuhA0 AsakaNNA ukAmuhA0 ghaNadaMtA jAva suddhadaMtA // (sU0 108) 'se kiM tamityAdi, atha ke te garbhavyutkrAntikamanuSyAH ?, sUrirAha-garbhavyutkrAntikamanuSyAtrividhAH prajJaptAratadyathA-karmabhUmakA akarmabhUmakA AntaradvIpakAH, tatra 'astyanAnupULapIti nyAyapradarzanArthamAntaradvIpakapratipAdanArdhamAha-se kiM tamityAdi, atha ke te AntaradvIpakAH , lavaNasamudramadhye antare antare dvIpA antaradvIpA antaradvIpeSu bhavA AntaradvIpakAH, 'rASTrebhyaH' iti || bun, sUrirAha-AntaradvIpakA aSTAviMzatividhA: prAptAH, tAneva tadyathetyAdinA nAmamAhamupadarzayati-ekorukA: 1 AbhASikA: 2 vaiSANikAH 3 nAGgolikAH 4 hayakarNAH 5 gajakarNAH 6 gokarNAH 7 zakulIkarNA: 8 AdarzamukhAH 9 meNTamukhAH 10 ayomukhAH 11 gomukhA: 12 azvamukhAH 13 hastimukhAH 14 siMhamukhAH 15 vyAghramukhAH 16 azvakarNAH 17 siMhakarNAH 18 akarNAH 19 karNaprAvaraNA: 20 ulkAmukhA: 21 meghamukhAH 22 vidyudantAH 23 vidyujihvAH 24 ghanadantAH 25 laSpadantAH 26 gUDhadantAH 27 GACASSES Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nata *****%ASAXCREAK zuddhadantA: 28, iha ekorukAdinAmAno dvIpA: paraM 'tAtsdhyAtavyapadeza' iti nyAyAnmanuSyA apyekorakAdaya uttA yathA pacAladezanivAsinaH puruSAH pazcAlA iti // tathA caikorukamanuSyANAmekorukadvIpaM pipRcchiSurAha kahiNaM bhaMte bAhiNilANaM egorUma sANaM pAgodIve NAma dIve paNNase?, goyamA! javuddIdhe 2 maMdarassa panvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsadharapabdhayassa uttarapuracchimillAo carimatAo lavaNasamuI tini joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM egoruyamaNussANaM eguruyadIveNAma hIve papaNatte tinni joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM Nava ekaNapaNajoyaNasae kiMci viseseNa parikkheveNaM egAe paumavaraveviyAe egeNaM ca vaNasaMDeNaM savvao samaMtA saMparikkhitte / sA NaM paumavaravediyA aTTa joyaNAI uhuM uccatteNaM paMca dhaNusayAI vikkhaMbheNaM egUruyadIvaM samaMtA parikkheveNaM pnnnnttaa| tIseNaM paumavaravediyAe ayameyAkhyevaNNAvAse paNNate, taMjahA-yairAmayA nimmA evaM vetiyAvaNNAo jahA rAyapaseNaIe tahA bhANiyaco ||(suu0109) | 'kahi NaM bhaMte' ityAdi, ka bhadanta ! dAkSiNAtyAnAM iha ekorakAdayo manuSyAH zikhariNyapi parvate vidyante te ca meroruttaradivartina iti tadvyavacchedArtha dAkSiNAtyAnAmityuktaM, ekorukamanuSyANAmekorukandvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! jambUdvIpe dvIpe / nandaraparvatasyAnyatrAsambhavAt asmin jambUdvIpe dvIpe iti pratipattavyaM, 'mandaraparvatasya' merodakSiNena-dakSiNasyAM dizi kSullahimavavarSadharaparvatasya, kSullagrahaNaM mahAhimavadvarSadharaparvatasya vyavacchedArtha, pUrvasmAt pUrvarUpAcaramAntAd uttarapUrveNa-uttarapUrvasyAM dizi lavaNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudraM trINi yojanazatAnyavagAhyAzrAntare jhulahimavaraMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAmekohaka manuSyANAmekorukadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, sa ca trINi yojanazatAnyAyAmaviSkambheNa samAhAro dvandvaH AyAmena viSkambhena cetyarthaH, nava 'ekonapaJcAzAni' ekonapazcAzadadhikAni yojanazatAni 949 parikSepeNa, parimANagaNitabhAvanA -- "SikkhabhavaggagadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoI" iti karaNavazAtsvayaM karttavyA sugamatvAt // sANaM paramavaravetiyA egeNaM vaNasaMga saccao samatA saMparikkhitA / se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNA cakavAlavikkhaMbheNaM ghetiyAsameNaM parikkheveNaM paNNatte, se NaM vaNasaMDe kiNDe kinhIbhAse, evaM jahA rAyapaseNayavaNasaMDavaNNao taheva niravasesaM bhANiyavvaM, taNANa ya vaNNagaMdhaphAso so tANaM ghAtrIo uppApapaccayA puDhavisilApaTTagA ya bhANitavvA jAya tattha NaM bahave vANamaMta devAya devIo ya AsamaMni jAya viharati / (sU0 110) ' se 'mityAdi, sa ekorukanAmA dvIpa ekayA pacavaravedikathA ekena vanapaNDena 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena parikSiptaH, tatra padmavarabedikAvarNako vanapaNDavarNakA vakSyamANajambUdvIpa jagatyuparipadmatraravedikAnanapaNDavarNakravad bhAvanIyaH, sa ca tAvadyAvazvaramaM 'AsayaMtI 'ti padam / / godIvasa NaM dIvasa aMto bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte se jahANAmae AliMgapukkhareti vA, evaM syaNije bhANitatrve jAva puDhavisilApaTTAMsi tattha NaM bahave egurUpadIvayA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - maNussA ya maNussIo ya AsayaMti jAva viharaMti, egurUyadIveNaM dIve tattha tattha dese tahiM 2 vahave uddAlakA kohAlakA katamAlA NayamAlA NamAlA siMgamAlA saMgkhamAlA daMtamAlA selamAlagA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso1 kusavikusavisuddhamakkhamUlA mUlamaMto kaMdamaMto jAva bIyamaMto pattehi ya pupphehi ya acchapaNapaDicchaNNA sirIe atIva 2 upasobhemANA svasohemANA ciTThati, ekoruyadIle NaM dIve rukkhA bahave herugAlavaNA bheruyAlavaNA meruyAlavaNA caNA sAlavaNA saralavaNA sattavaNNavaNA pUtaphAlivaNA khajUriyaNA NAlierivaNA kusavikusavi0 jAva cidaMti, egurUdIve NaM tattha 2 vahave tilayA lavayA naggodhA jAva rAyarukkhA NaMdirukkhA kusavikusavi0 jAva ciTThati, egurUpadIve NaM tattha pahao paumalayAo jASa sAmalayAo nicaM kusumitAo evaM layAyapaNao jahA uvavAie jAva paDirUvAo, ekokhyadIve NaM tattha 2 bahave seriyAgummA jAva mahAjAtigummA te NaM gummA dasavaNaM kusumaM kusumaMti vidhUyaggasAhA jeNa vAyavidhUyaggasAlA eguruyadIvassa yahUsamaramaNijabhUmibhAga muphapupphapuMjovayArakaliyaM kareMti, ekokhyadIveNaM tattha 2 bahUo vaNarAtIo paNNatAo, tAo NaM vaNarAtIto kiNhAto kiNhobhAsAo jAva rammAo mahAmehaNiguruvabhUtAo jAtra mahatIM gaMdhaddhaNiM muyaMtIo pAsAdItAo 4 / egurUyadIve tattha 2 bahave masaMgA NAma dubhagaNA paNNattA samaNA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so ! jahA se caMdrapabhamaNisilAgavarasIdhupavaravAruNisujAtaphalapattapupphacoyaNijA saMsArabahudavcajuttasaMbhArakAlasaMdhyAsavA mahumeragariThThA bhavuDa jAtI pasanna mellagasatAu khajUramuddiyAsArakAvisAyaNa supakakhoyarasavarasurAvaNNarasagaMdhapharisa juttabalabIriyapariNAmA majjavihitthavahuppagArA tadevaM te matsaMgayAvi dumagaNA aNegabahuvivihvIsasA pariNayAe majavihIe upavedA phalehiM puNNA vIsaMdati kusavikusavisuddharukkhamUlA jAva cihnati 1 / ekorue dIve tattha 2 bahavo bhiMgaMgayA NAma dumagaNA paNNattA samAuso, jahA se bAragaghaDakaragakalasakakaripAyakaM caNiuMkavadbhaNisupaviTThara pArIcasakabhiMgArakaroDimaragadharagapattIthAlaNatthagavavaliyaavapadagacArakavicittavakamaNivahaka sutticArupiNayAkaM caNamaNirayaNa bhattivicittA bhAyaNavidhIe yahuppagArA taheva te bhiMgaMgamAvi dumagaNA aNegabahugavivihvIsasAe pariNatAeM bhAjaNavidhIe vayA phalehiM punnAvica visati kusatrikusa0 jAtra citi 2 / egorugadI ve paNaM dIve tattha 2 bahave tuDiyaMgA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso !, jahA se AliMgamumaMgapaNavapaDahRdaddara - karaDiDiMDimabhaMbhAhoraM bhakaNiyAravaramuhimuguMda saMstriya pari lIvabvagaparivAiNivaMsAveNuvINAsughosavitracimattikacchabhiragasagAtalatAlakaMsatAlasusaMpattI AtojjavitrINiuNagaMdhabvasamayakusalehiM phaMdiyA tidvANasuddhA taheva te tuDiyaMgayAvi dumagaNA aNegabahuvividhavIsasApari Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakka A NAmAe tatavitataghaNasusirAe cauvihAe AtojavihIe ucakyA phalehiM puNNA visahanti kusavikusavisuddharukkhamUlA jAva ciTThati 3 / egoruyadI tattha 2 vahave dIvasihA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se saMjhAvirAgasamae navaNihipatiNo dIviyA cavAlaviMTe pabhUpaghaTipalisANehiM dhaNiujAliyatimiramadae kaNagaNigarakusumitapAliyAtayayaNappagAso kaMcaNamaNirayaNavimalamahArahatavaNija lAvAvettadaMDA idIviyAhiM sahasA pallaliUsaviyaNiddhateyadippaMtavimalagahagaNasamappahAhi vitimirakarasUrapasariulloyacilliyAhiM jAvujalapahasiyAbhirAmAhiM sobhemANA taheva te dIvasihAyi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNAmAe ujjoyavidhIe uvavedA phalehiM puNNA ghisadati kusavikusavi0 jAva ciTThati / / egurUyadIve tattha 2 bahave jotisihA NAma mumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se adhirUgayasarayasUramaMDalapaDataukAsahassadippaMtavilujAlahuyavahanimajaliyaniddhaMtadhoyatasatabaNijjakimuyAsoyajAvAsuyaNakusumavimAliyapuMjamaNirayaNakiraNajaccahiMguluyaNigararUvAiregakhvA taheva te jotisihAvi dumagaNA aNegabahuvivihvIsasApariNayAe ulloyavihIe upavedA muhalessA maMdalessA maMdAyavalessA kaDAya va ThANaThiyA annamanasamogAcAhiM lessAhiM e pabhAe sapar3hese savvao samaMtA obhAsaMti ujoti pabhAseMti kusavikusavi0 jAva ciTThati ARA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 / eguru tattha 2 bahave vilaMgA pAsa huA paSNAlA samaNAuso !, jahA se pecchAghare vicite ramme varakusumadAmamAlujjale bhAsatamukkapuSphapuMjovayArakalie billi vicittamallasiridAmamalasirisamudayapagame gaMdhimavedimarimasaMghAimeNa malleNa cheyasippiyaM vibhAtieNa to ceva samaNuvadve paviralalavaMtavippadehiM paMcabaNNehiM kusumadAmehiM sobhamANehiM somamANe vaNamAlataragae caiva dippamANe taheva te cittaMgayAvi dumagaNA agabahuvifararesApariNayAe mallavihIe udyaveyA kusavikusavi0 jAva cihnaMti 6 / egurUyadvIve tattha 2 bahave cittarasA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso !, jahA se sugaMdhagharakalamasAlibasiNirutaddharaDe sArayaghayaguDakhaMDamahumelie atirase paramaNNe hoA uttamavaNNagaMdhamaMte raNNo jahA vA cakavahissa hoja NiuNehiM sUnapurisehiM sajjiehiM vAkappase asitte iva odaNe kalamasAliNijjattievi ekke savvapphamiuvasagasagasitthe aNegasAlaNagasaMjutte ahavA paripuSNadavvakhaDesu sakkae vaNNagaMdharasapharisa juttabalayiriyapariNAme iMdiyayapuDiSaNe khu pivAsamahaNe pahANe gulakaTiyakhaMDamacchaMDiyajavaNIe pamoyage sahasamiyagarbha havena paramaiDuMgasaMjutte tadeva te cittarasAvi dumagaNA aNegabahuvivihavI sasApariNayAe bhojaNavihIe uvavedA kusavikusavi0 jAva cihnaMti 7 / egurUe dIbe NaM tattha 2 bahave maNiyaMgA nAma dumagaNA pa Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNattA samaNAuso !, jahA se hAraddhahAravaddaNagamauDa kuMDalavA suttagahemajAlamaNijAlakaNagajAlagamuttagaDa cipakaDagAkhuDiyaekA valikaMThasu samaMgarimauratthagevejjasoNimuttagacUlAmaNikaNagatila phulla siddhattraNNavAlisasisUra usa bhacakkagatala maMgatuDiyahasthimAlagavalakkhINAramAlitA caMdasUramAlitA harisayakeyUravalayapAlaMba aMgulejagakaMcI me halAkalAvapayaragapAyajAla ghaMTiyakhikhiNirayaNorujAlatthigiyavaraNeDaracalaNamAliyA kaNagaNigaramAliyA kaMcaNamaNirayaNabhaticittA bhUsaNavidhI bahuSpagArA saheba te maNidhaMgAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNatAe bhUsaNavihIe uvaveyA kusavi0 jAva ciTThati 8 / eguruyae dIve tattha 2 bahave gehAgArA nAma dumagaNA paNNattA samaNAuso !, jahA se pAgArahAlagacariyadAragopurapAsAyAkAsatalamaMDavayuga sAlavisAlagati sAlagacauraMsaca sAlaganbhaghara mohNagharavalabhigharacittasAlamAlayabhaktigharavaddataMsa caturaMsaNaMdiyAvattasaMThiyAyatapaMDutalamuMDamAlahammiyaM ahava NaM dhavalahara addhamAgahavinbhamaseladdha sela saMTiyakUDAgAra suvihikoDaga aNegaghara saraNaleNaAvaNaviDaMgajAlacaMdraNijUhaapavarakadovAlicaMda sAliyarUyavibhattikalitA bhavaNavihI bahuvikappA taheva te gehAgArAvi tumagaNA aNegabahuvividhavIsasApariNayAe suhAruhaNe suhotsArAeM suhanikkhamaNappavesAe daddaropaNapaMnikalitAe paharikAe suhavihArAe maNo'NukUlAe bhavaNavihIe ubaveyA kusavi0 jAva Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciTThati 9 / egoLyadIve tattha 2 SahaSe aNigaNA NAmaM dumagaNA paNNattA samaNAuso! jahA se aNegaso maMtaNutaM kayaladugullakosejakAlamigapaTTacINaMsuyadharaNAtabAravaNigayatuAbharaNacittasahiNagakallANagabhiMgiNIlakamalapahuvapaNarattapItasuphilamakkhayamigalomahemappharuNNagaavasarattagasiMdhuosabhadAmilavaMgakaliMganeliNataMtumayabhatticisA catyavihI bahuppakArA haveja varapaTTaNuggatA vaNNarAgakalitA taheva te aNiyaNAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNatAe bathavidhIe uSaveyA kusavikusavi0 jAva ciTThati 1 / egoruyaddIve gaM bhaMte ! dIye maNuyANaM kerisae AgArabhAvapaDoyAre paNNatte?, goyamA! te NaM maNuyA aNuvamatarasomacArurUvA bhoguttamagayalasA mogasassirIdhA sumAyasayaMgasuMdaraMgA supatihiyakummacArucalaNA rattuppalapatsamauyasukumAlakomalatalA naganagarasAgaramagaracarkakavaraMkalakkhaNaMkiyaghalaNA aNupuvvasusAhataMgulIyA aNNayataNutaMbaNiddhaNakhA saMThiyamusiliTThagUDhagupphA eNIkuruviMdAvattavANupuvvajaMghA samuggaNimaggagUDhajANU gatasasaNasujAtasaNNibhorU varavAraNamattatullavikamavilAsitagatI sujAtavaraturagagujjhadesA AipaNahatova NiruvalevA pamuiyavaraturiyasIhaatiregavaSTiyakaDI sAhayaso. jiMdamusaladappANigaritavarakaNagacchaka(ka)sarisavarayairapalitamamA ujuyasamasahitasujAtajabataNukasiNaNiddhaAdejalaDahasukumAlamauyaramaNIjaromarAtI gaMgAvattaphyAhiNAvasataraMgabhaMgurara 6 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNa taruNoSita ako sAyaM tapaumagaMbhIra viyaDaNAbhI jhasavihagasujAtapINakucchI zasodarA karaNA pahavigraDaNAbhA saNNayapAsA saMgatapAsA suMdarapAsA sujAtapAsA mitamAiyapINaratiyapAsA akaruDakaNagaruyaganimmala sujAyaniruva hayadehadhArI pasatthayattI salakkhaNadharA kaNagasilAtalujalapasatthasamayalovaciyavicchinnapihulavacchI siriSacchaMkiyavacchA puravaraphalihavafter bhugIsara vipula bhoga AyANaphalihaucchUDhadIhavAha jUyasannibhapINaratiyapIvarapaTTasaMThisusiDivisiddhaghaNadhirasuvanDa sunigUDhapavvasaMdhI rasata lova itamauyamaMsalapa satthalakstvasujAya acchidajAlapANI pIvara vahiyasujAyakomalavaraMgulIyA taMbana liNasuciruharaNidaNakkhA caMdapANihA sUrapANilehA saMkhapANilehA cakkapANilehA disAsotthiyapANilehA caMdasUra saMkhacakAdisAso asthiyapANilehA aNegavaralakhatamapasatyasuciratiyapANilehA varamahisavarAhasIha saddala usa bhaNAgavara paDipuna vi ulaunnata mahaMdakhaMdhA cauraMgula suppamANakaMbuvarasarisagISA abadvitasuvibhatsujAta cittamaM sUmaMsala saMTiyapa satthasaddUlavipulahRNuyAo tavitasilappavAlabiMbapha samAharodvA paMDurasasisagalavimalanimmala saMkhagosvIra pheNadagara yamuNAliyA dhavaladaMtasehI akhaMDatA aphuDiyaMnA aviralatA sujAtadaMtA egadaMta seDivva aNegatA hutavahaniddhaMtaghotatattatavaNijjarasatalatAlujIhA garulAyayaujjutuMgaNAsA avadAliyapoMDarIyAyaNA kokAsita - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ talatalacchA ANAmiyanyAva rui lakiNDa pUrAiyasaMdigrasaMgataAyatasujAtataNuka siNaniddhabhumayA allIpamANajuttasavaNA susvaNA pINamaMsalakavola desa bhAgA aciruggayabAlacaMda saMThiyapasatthavicchinnasamaNiDAlA uDavatipaDipuNNasomavadaNA chattAgAruttamaMgadesA ghaNaNiciyasubaddhalaklaguNNayakUDAgAraNibhapiMDiyasisse dADimapuSpagAsatavaNijjasarisanimmalasRjAya ke saMta kesa bhUmI sAmaliboTa ghaNaNiciyachoDiyamiDavisayapa satya sumalakkhaNa sugaMdha suMdara bhuyamoyagarbhigiNI laka jalapaTTabhamaragaNaNiddhaNikurUMba niciya kuMtriyaciyapadAhiNAttamuddhasirayA lakkhaNarvajaNaguNoka yA sujAyasuvibhAsurUvagA pAsAiyA darisaNijA abhiruvA paDirUvA, te NaM maNuyA haMsassarA kasarA dvidhosA sIhassarA sIhaghosA maMjussarA maMjughosA sussarA sussaraNigghosA chAyAjotiyaMgamaMgA bajjarasabhanArAyasaMghayaNA samacaraM saMThANasaMThiyA siddhichavI NirAryakA uttamapasattha aisesaniruvamataNU jalamalakalaMka seyara dosa vajjiyasarIrA niruvamalevA aNulomavAvegA kaMkaragahaNI kavotapariNAmA sauNivya posapitarorupariNatA viggahiyannayakucchI paramuppalasarisagaMdhaNissAsa surabhivadaNA aTThadhaNusa UsiyA, tesiM manuyANaM causadvi piTTikaraMgA paNNattA samaNAuso !, te NaM maNuyA pagatibhaddagA pagativiNItagA pagatijavasaMtA pagatipayako hamANamAyAlomA miumaddavasaMpaNNA allINA bhaddagA viNItA apicchA asaMnihisaM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA acaMDA viDimaMtaraparivasaNA jahicchriyakAmagAmiNo ya te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! | teliNaM bhaMte! maNuyANaM kevatikAlassa AhAraTThe samuppajjati ?, goyamA ! cautthabhattassa AhArake samupajjati, egoruyamaguNaM bhaMte / kerisae AgArabhAva paDoyAre paNNatte ?, goyamA! tAo rNa maIo sujAyasavvaMgasuMdarIo pahANamahilAguNehiM juttA accatavisappamANapa umasUmAlakummasaMThitavisiddhacalaNAo jummio pIvaraniraMtarapuTTasAhitaMgulItA uNNayaratiyanaliNaMva suiNidvaNakhA romara hilaTThasaMThiyaajahaNNapasatthalakkhaNaakoppajaMghajuyalA suNimmiyasugUDhajANumaMDalasubaddhasaMdhI kalikvaM bhAtiregasaMThigraNivvaNasukumAlamauyakomala aviralasamasahitasujAtayapIvaraNiraMtarU advAvayavIcI pasaMhiyapasatthavicchinnapihulasoNI vadaNAyAmappamANaduguNitavisAla maMsalasubaddhajahaNavaradhAraNIto vajavirAzyapasatthalakkhaNaNirodarA tivalivalIyataguNamiyamajjhitAto ujjuyasamasahitajazcataNuka siNaNiddha AvejalaDaha suvibhatsujAta kaMtasobhaMtarahalaramaNijaromarAI gaMgAvattapadAhizAvattataraMga bhaMguraravikiraNataruNabodhita ako sAyaMtapajamavaNagaMbhIravaDaNAbhI aNubbhaDapasatthapINakucchI suNNayapAsA saMgayapAsA sujAyapAsA mitamAtithapI rahayapAsA akaraMDuyakaNagarupaganimmala sujAgraNiruvahyagAtalaTThI kaMcaNakalasasamapamANasamasahitasujAta laTThacUcuyaAmelagajamalajugalabahiya avabhuNNayaratiyasaMtriyapayodharAo bhuyaMgaNu Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruvataNuyagopucchavahasamasahiyaNamiyaAejalaliyavAhAo taMSaNahA maMsalagnahatthA pIvarakomalavaraMgulIo giddhapANilehA ravisasisaMkhacakrAsotthiyasuvibhasasuviratiyapANilehA pINugNayakakkhavasthidesA paDipuNNagalakavolA cauraMgulamuppamANakaMvavarasarisagIvA maMsalasaMThiyapasatyahaNuyA dADimapuSphappagAsapIvarakuMciyavarAdharA suMdarottarohA dadhidgarayacaMdakuMdavAsaMtimaulaacchivimaladasaNA rattuppalapattamauyasukumAlatAlujIhA kaNaya(va)ramuulaakuDilaabhuggatauatuMgaNAsA sAraNakAlamukupalapaSimukadalaNigarasarisalakkhaNaaMkiyakaMtaNayaNA pattalacavalAyatasaMghaloyaNAo ANAmitacAdharuGlakiNhanbharAisaMThiyasaMgataAyayasujAtakasiNaNiddhabhamuyA allINapamANajuttasavaNA pINamaTTharamaNinagaMDalehA cauraMsapasatthasamaNiDAlA komutirayaNikaravimalapaDipunnasomavayaNA chattunnayauttimaMgA kuDilasusiNiddhadIhasirayA chattajjhayajugathUbhadAmiNikamaMDalukalasavAvisotthiyapaDAgajavamacchakummarahavaramagaramukathAlaaMkusaahAvayavIisupaiTTakamayUrasiridAmAbhiseyatoraNameiNiudadhivarabhavaNagirivaraAyaMsalaliyagatausabhasIhacamarauttamapasatthayattIsalakkhaNadharAto haMsasarisagatIto kotilamadhuragirasussarAo kaMtA sabyassa aNunatAto vaSagatavalipaliyA ghaMgaduvaNNavAhIdobhaggasogamukkAo uccasteNa ya narANa thovUNamUsiyAo sabhAvasiMgArAcAracAravesA saMgatagatahasitabhaNiyaceTTiyavilA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ It ' sasaMlAyaNiuNajusoyayArakusalA suMdarathaNajahaNavadaNakaracalaNaNayaNamAlA paNNalAvaNyAjoka NavilAsakaliyAnaMdaNavaNavidharacAriNIuvya accharAo accheragapecchaNijApAsAItAto tarimaNijjAto abhiruvAo paDirUvAo / tAsi NaM bhaMte ! maNuINaM kevatikAlassa AhAraSTe samuppajAti, goyamA! cautthabhatsassa AhAraTTe samuppajati / te NaM bhaMte! maNuyA kimAhAramAhAreti ?, goyamA! puDhatripuSphaphalAhArA te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso! / tIse NaM bhaMte ! puDhavIe kerisae AsAe papaNate?, goyamA! se jahANAmae guleti vA khaMDeti vA sakarAti vA macchaDiyAti vA bhisakaMdeti vA pappaDamoyaeti vA pupphauttarAi vA paumuttarAi vA akositAti vA vijasAti vA mahASijayAha vA AyaMsovasAti vA aNIvasAti vA cAurake gokhIre cauThANapariNae guDakhaMDamacchaMDiuvaNIe maMdaggikaDIe vaNNaNaM uvavee jAca phAseNaM, bhavetAruve sitA?, no iNaDhe samaDhe, tIse gaM puDhadhIe etto iTTayarAe ceva jAva maNAmatarAe ceva AsAe NaM paNNate, tesi NaM bhaMte / puSphaphalANaM kerisae AsAe paNNatte?, goyamA! se jahAnAmae cAuraMtacakavahissa kallANe pavarabhoyaNe satasahassaniSphanne vapaNeNaM ukvete gaMdheNaM uyayete raseNaM ubavele phAse uvavete AsAiNijje vIsAiNije dIvaNije vihaNije dappaNije mayaNine samvidiyagAtapalhAra Nije, bhavetArUve sitA?, NotiNadde samaDhe, tesiNaM puSphaphalANaM etto itarAe ceSa jAva AssAe NaM / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNatte / te NaM bhaMte! maNuyA tamAhAramAhAritA kahiM vasahiM uveMti ?, goyamA ! rukkhagehAlatA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / te rNa bhane ! rakta kiMmaMThiyA paNNattA?, goyamA ! kUDAgArasaMhitA pecchAgharasaMhitA sattAgArasaMThiyA jhayasaMThiyA dhUmasaMThiyA toraNasaMThiyA gopuracetiyapA (yA) lagasaMThiyA aTTAlagasaMThiyA pAsAdasaMThiyA hammatalasaMThiyA gavakkhasaMThiyA vAlaggapotiyasaMhitA valabhIsaMThitA aNNe tattha yahave varabhavaNasaghaNAsaNavisiddhasaMThANa saMhitA suhasIyalacchAyA NaM te dumagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egorUyaddIve dIve gehANi vA geAvaNANi vA?, No tiNaTTe samahe, rukkhagehAlayA NaM te maNuyagaNA paNNasA samaNAuso ! | asthi NaM bhaMte! egurUpadIve 2 gAmAti vA nagarAti vA jAva sannivesAti vA?, No tiNaTTe samahe, jahicchikAmagAmiNo te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egurupadIve asIti vA masIha vA kasI vA paNIti vA vaNijAti vA?, no tiNaTTe samaTThe, vavagayaasima sikisipaNiyavANijA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egurupadItre hiraNNeti vA suvanneti vA kaMseti vA dUseti vA maNIti yA muttieti vA vipulaghaNakaNagarayaNamaNimottiya saMkhasilappabAlasaMtasArasAvaeveti vA?, haMtA asthi, No ceva NaM tersi maNuyANaM tibve mama bhAve samupajjati / asthi NaM bhaMte! egorupadIve rAyAti vA juvarAyAti vA Isareti Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA talavarei vA mADabiyAti vA kohuMbiyAti vA inbhAti yA seTTIti vA seNAvatIti vA satyavA hAti vA?, No tiNaTThe samaTTe, bavagayaihIsakkArA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi bhaMte! egurUdIce 2 dAsAni vA pesAi vA sissAti vA bhayagAti vA bhAilagAi vA kammagarapurisAti vA?, bo tiNadve samaTThe, vavagataAbhiogitA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAso ! / atthi NaM bhaMte / emorupadIce dIve mAtAti vA piyAti kA nAyAti vA mahaNIti vA bhajjAti yA putAti vA dhUyAha vA sumahAti vA?, haMtA anthi, no ceva NaM tesi NaM maNuyANaM tatrve pemabaMdhaNe samupajjati, payaNupejjabaMdhaNA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso / asthi NaM bhaMte! eguruyadIve arIti vA verieti vA ghAtakAti vA vahakAti vA paDiNItAti vA paJcamisAti vA?, No tihe samahe, vavagatayerANubaMdhA NaM te maNuyagaNA paNNatsA samaNAuso ! asthi NaM bhaMte / egorUpa dIve mittAti vA vataMsAti vA ghaDitAti yA sahIti vA suhiyAti vA mahAbhAgAti vA saMgatiyAti vA?, No tiTThe samaTThe, vavagatapemmA se maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egorUpadIye AvAhAti vA vIvAhAti vA jaNNAti vA sahAti vA dhAlipAkAti vA celoSaNataNAti vA sImaMtuNNayaNA vA piti (mata) piMDa nivedaNAti vA?, No tiNaTThe samaTTe, vavagataAvAhaviSA - hajaNa thAlipAgabolovaNataNa sImaMtuSNaghaNamatapiMDanivedaNA NaM te maNuyagaNA paNNattA sama Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSATTA NAuso! / asthi NaM bhaMte ! egokhyadIve iMtamahAtimA khaMdamahAni vA kadamahAti vA sivamahAti vA vesamaNamahAi vA muguMdamahAti vA NAgamahAti vA jakkhamahAti vA bhUtamahAti vA kUvamahAti vA talAyaNadimahAti vA vahamahAti vA pacayamahAti vA rukkharovaNamahAti vA ceyamahAi vA thUbhamahAti vA?, No tiNaDhe samaDhe, yayagatamahamahimA NaM te maNuyagaNA paNNasA samaNAuso! / asthi NaM bhaMte! egoruyadIve dIve NaDapecchAti vA NadRpecchAti vA mallapecchAti vA muTThiyapecchAi vA viDaMbagapecchAi vA kahagapecchAti vA pavagapecchAti vA akkhAyagapecchAti vA lAsagapecchAti vA laMkhape0 maMkhape0 tUNaillape0 tuMbavINape0 kAvaNape0 mAgahape0 jallape01, No tiNaDhe samaDhe, vavagatakouhallA temaNuyagaNA paNNatA smnnaauso!| atthiNaM bhaMte! egurUyadIve sagaDAti cA rahAti vA jANAti vA juggAti vA gillIti vA cillIti vA pipillIi vA pavahaNANi vA siviyAti vA saMdamANiyAti vA?, No tiNadve samaDhe, pAdacAravihAriNo NaM te maNussagaNA paNNattA samaNAuso! / asthi NaM bhaMte! egUruyadIve AsAti vA hatthIti vA uhAti vA goNAti vA mahisAti vA kharAti vA ghoDAti vA ajAti vA elAti vA?, haMtA asthi, no ceva NaM tersi maNuyANaM paribhogasAe havamAgacchati / asthi NaM bhaMte! egUruyagadIve dIve sIhAti vA bagghAti vA vigAti vA dIviyAi vA acchAti yA paracchAti vA parassarAti vA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taracchAti vA viDAlAi vA suNagAti yA kolamuNagAti vA kokaMtiyAsi vA sasagAti vA cittalAti vA cillalagAti vA?, haMtA asthi, no cetra NaM te aNNamaNNassa tesiM vA maNuyANaM kiMci AbA vA pavAhaM nA utpAyati vA chavicchedaM yA kareMti, pragatibhahakA paNaM te sAvayaMgaNA paNNattA samAuso ! | asthi NaM bhaMte! egurUpadIve dIve sAlIti vA vIhIti godhUmAti vA javAti vA tilAti vA ikkhuti vA?, haMtA asthi, no ceva NaM tesiM maNuyANaM paribhogattAe mAgacchati / asthi NaM bhaMte! egurupadIve dIne gaptAi vA darIti vA dhaMsAni vA bhigRti vA vApata vA visameti vA vijjaleti vA dhUlIti vA reNUti vA paMkei vA calaNIti vA?, No tiNaTTe sama, egurupadI NaM dIve bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNa se samaNAso ! / asthi NaM bhaMte! edI dIve khANUti vA kaMTarati vA hIraeti vA sakkarAni vA taNakayavarAti vA pattakayanarAi vA asutIti vA pUtighAti vA dugbhigaMdhAi vA acokskhAti vA?, No tiNaTTe samaTTe, vavagayavANukaMTakahI rasakaraNakayavarapattakayavara asutipratiyad vibhagaMdhama cokkhaparivajjie NaM egurupadIve paNNase samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egurupadIve dIve iMsAni vA masagAti vA pinuyAti vA jUnAti vA likkhAti vA DhaMkuNAti vA?, No tiTTe samaTTe, vavagataMsama sagapisutajUna likkhaDhaMkuNaparivajjie NaM eguruyadIve paNNatte samaNAuso ! | asthi NaM bhaMte! egurupadIve ahIha vA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayagarAta kA hogA? va NaM te annamannassa tesiM vA maNuyANaM kiMci bAhaM vA cAhaM yA chaviccheyaM vA kareMti, pagaha bhaddagA NaM te vAlagagaNA paNNattA samaNAuso ! | asthi bhaMte! gurudIce gahadaMDAti vA gahamusalAti vA gahagajitAti vA gahajuddhAti vA gahasaMghADagAti vA gahaavasavyAti vA agbhAti vA agbharukkhAti vA saMjJAti vA gaMdhavvanagarAti vA gajitAti vA vitAti vA ukkApAtAti vA disAdAhAti vA NigghAtAti vA paMsuviTThIti vA juvagAti vA jakkhAlittAti vA dhUmitAti vA mahitAti vA raugghAtAti vA caMdovarAgAti vA surovarAgAti yA caMdaparivesAi vA sUra parivesAti vA paDicaMdAti vA paDisUrAti vA iMdaghaNUti yA udagamacchAti vA amohAi vA kavihasiyAha vA pAINavAyAi vA paMDINavAyAi vA jAva suddhavAtAta vA gAmadAhAti yA nagaradAhAti vA jAva saNNivesadAhAti vA pANakkhatajaNakkhayakulakkhayadhaNakkhayavasaNabhUtamaNAritAti vA?, No tiNaTTe samahe / asthi NaM bhaMte! eguruyadI dIve DiMyAti vA DamarAti vA kalahAti vA bolAti vA khArAti vA verAti vA viruddharajAti vA?, No tiNadve samahe, cavagataDiyaDa marakalahabolakhAra ceraviruddharajjavivajitA NaM te ma yagaNA paNNattA samaNAuso ! / asthi NaM bhaMte! egurupadIce dIve mahAjuddhAti vA mahAsaMgrAmAti vA mahAsatthanivayaNAti vA mahApurisavANAti vA mahArudhiravANAti vA nAgavANAti vA kheNa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANAd vA tAmasavANAi vA kumbhUtiyAha vA kularogAti vA gAmarogAti vA nagararogAti vA maMDalarogAti vA sirovedAti vA acchivedaNAti vA kaNNavedaNAti yA NakkavedaNAdda vA daMtavedaNA vA nakhaveNA vA kAsAti vA sAsAti vA jarati vA dAhAti vA kacchUti yA khasarAtivA kuddhAti vA kuDAta yA dagarAtri kA parivAditi vA bhagaMdarAi vA iMdaggahAti vA khaMdaggahAti vA kumAraggahAti vA NAgaragahAti vA jakkhaggahAti vA bhUtaggahAti vA ubveyahAti yA dhaNuggahAni vA egAhiyaggahAti vA beghAhiyamahitAni vA teyAhiyagahiyA vA sthagAhiyAti vA hiyayasthAti vA matthagasUlAti vA pAsasUlAi vA kucchaslAi vA joNislAi ghA gAmamArIti vA jAba sannivesamArIti vA pANakkhaya jAva vasaNabhUtamaNAritAti vA?, Noti sama, vavagatarogAyaMkA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! | atthi NaM bhaMte! egurUyadIye dIve ativAsAti vA maMdavAsAti vA subuTTIda vA maMdabuddhIti vA uddavAhAti vA pavAhAti yA dagubbheyAi vA daguppIlAi vA gAmavAhAti vA jAba sannibesavAhAti yA pANakkhaya0 jAva vasaNabhUtamaNAritAti vA?, No tiNaTTe samaTTe, vavagatadgovaddavA NaM te maNuyagaNA paNNattA samapAuso ! / atthi NaM bhaMte / egurUyadIye dIve ayAgarAti vA tambAgarAha vA sIsAgarAti vA suvaNNAgarAti vA rataNAgarAti vA vaharAgarAi vA vasuhArAta vA hiraNNavAsAti yA suvaNNa Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsAti vA rayaNavAsAti thA baharathAsAti vA zrAbharaNavAsAti vA paptavAsAti vA pupphavAsAti thA phalavAsAti pA vIyavAsA mallavAsA. gaMdhayAsA. vaNNavAsA0 cuNNavAsA0 khIravuTThIti yA rayaNayuTTIti vA hiraNNavuTThIti vA suSaNNa taheva jAva cuNNavuTThIti vA sukAlAti vA dukAlAti vA subhikkhAtivApubhikkhAti yA appagdhAti vA mahagyAti vA kayAi vA mahAvijhayAi thA saNNihIi vA sacayAi vA nidhIi vA nihANAti vA ciraporANAti vA pahINasAmiyAti yA pahINaseuyAi vA pahINagottAgArAI vA jAI imAI gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasacivesesu siMghADagatigacaukkacabaracaumuhamahApahapahesu NagaraNiDamaNasusANagirikaMdarasantiselovaThThANabhavaNagihesu sannikkhittAI ciTThati, no tiNadve samaDhe / eguruyadIve NaM bhaMte! dIve maNuyANaM kevatiyaM kAlaM ThisI paNNattA ?, goyamA! jahanneNaM paliovamassa asaMkhejahabhAgaM asaMkhejatibhAgeNa UNagaM ukoseNa paliovamassa asaMkhejatibhAgaM / te NaM bhaMte! maNuyA kAlamAse kAlaM kicA kahiM gacchaMti kahiM uvavarjati ?, goyamA / te NaM maNuyA chammAsAbasesAuyA mihuNatAI pamayati auNAsII rAiMdiyAI mihuNAI sArakkhaMti saMgoviMti ya, sAraviyattA 2 ussasittA nissasittA kAsittA chItisA akiTThA avvahitA apariyAviyA [paliovamassa asaMkhijaimAgaM pariyASiya] suhaMsuheNaM kAlamAse kAlaM kicA anayaresu devaloesu Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *SANETARANA devattAe upavasAro bhavanti, devaloyapariggahA NaM te maNuyagaNA paNattA smnnaauso!|| kahi gaM bhaMte! dAhiNillANaM AbhAsiyamaNussANaM AbhAsiyadIve NAma dIve paNNate?, goyamA! jaMvUna dIve dIve cullahimavatassa vAsagharapabbatassa dAhiNapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamuI tinni joyaNa sesaM jahA egurUyANaM NiravasesaM savvaM // kahi NaM bhaMte !! dAhiNillANaM gaMgolimaNussANaM pucchA, goyamA! jaMbUddIve dIve maMdarassa phavayassa dAhiNaNaM ghullahimavaMtassa vAsadharapabvayassa uttarapuracchinila caritAmosanAsa liNi joyaNasatAI sesaM jahA e aNussANaM // kahiNaM bhNte| dAhipillANaM vesANiyamaNussANaM pucchA, goyamA! jaMbUhIve dIve maMdarassa pavyayassa dAhiNaNaM cumlahimavaMtassa vAsagharapavvayassa dAhiNapazcathimillAo ca rimaMtAo lavaNasamudaM tiNi joyaNa sesaM jahA eguruyANaM // (mU0 111) 'egoruyadIvassa NaM bhaMte' ityAdi, ekorukadvIpasya Namiti pUrvavat bhadanta ! 'kIdRzaH' ka iba dRzya: 'AkArabhAvapratyavatAra bhUmyAdisvarUpasambhavaH prAptaH ?, bhagavAnAha-gautama! ekorukadvIpe 'bahusamaramaNIyaH' prabhUtasamaH san ramyo bhUmibhAgaH prajJaptaH / 'se jahAnAmae AliMgapukkharei vA' ityAdiruttarakurugamastAvadanusarcavyo yAvadanusa janAsUtra, navaramanna nAnAlamidaM-manuSyA aSTau dhanuHzatAnyuSTritA vaktavyAzcatuHSaSTiH pRSThakaraNDakA:-pRSThavaMzAH, bRhatpramANAnAM hi ve bahavo bhavanti, ekonAzItiM ca rAtrindivAni svApatyAnyanupAlayanti, thitisteSAM jaghanyena dezonaH palyopamAsa dhyeyabhAgaH, etadeva jyAcaSTe-palyopamAsayeyabhAganyUnaH, utkarSataH Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripUrNaH patyopamAsaSeyabhAgaH // 'kahi NaM bhaMte! ityAdi ka bhadanta ! dAkSiNAtyAnAmAbhASikamanuSyANAmA bhASikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena - dakSiNasyAM dizi lahimavato varSadharaparvatasya pUrva - smAramAntAt 'dakSiNapUrveNa' dakSiNapUrva divasa upari cINi yojanazatAnyavagAyAtrAntare daMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAmAbhASika manuSyANAmAbhASikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, zeSavaktavyatA ekorukabadvaktavyA yAvatsthitisUtram // 'kahi rNa bhaMte!" ityAdi ke bhadanta ! dAkSiNAtyAnAM nAGgolikamanuSyANAM nAGgolikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jambudvIpe dvIpe maMdarasya parvatasya 'dakSiNena' dakSiNasyAM dizi kSuddhahimavato varSavaraparvatasya pAzcAtyAzcaramAntAd 'dakSiNapazcimena' dakSiNapazcimAyAM | dizi lavaNasamudraM trINi] yojanazatAnyavagAhyAtrAntare daMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAM nAGgolikamanuSyANAM nAGgolikadvIpo nAma dvIpaH prajJataH, | zeSaM yathaiko DhakANAM tathA vaktavyaM yAvassthitisUtram // 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! vaizAlikamanuSyANAM vaizAlikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'dakSiNena' dakSiNasyAM dizi kSuddhahimavato varSadharaparvatasya pA vAtyAvara mAntAd 'uttarapazcimena' uttarapazcimAyAM dizi lavaNasamudraM zrINi yojanazatAnyavagAhyAtrAntare daMSTrAyA upari vaizAlikamanuvyANAM vaizAlikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, zeSamekorukavad vaktavyaM yAvatsthitisUtram // aft i bhaMte! vAhiNillANaM hayakaNNamaNussANaM hayakaSNadIve NAmaM dIve paNNa se 1, gopamA ! egurUpadIvassa uttarapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamudaM cattAri jogaNasayAI ogAhitA ettha NaM dAhiNillANaM hayakaNNamaNussANaM hathakaNNadIve NAmaM dIve paNNatte, cAri joyaNasayAI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyAmavisaMbheNaM pArasa joyaNasayA pannahI kiMthivisesUNA parikkheveNaM, se NaM egAe paumavaravetiyAe avasesaM jahA egurUyANaM / kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM gajakaNNamaNussANaM pucchA, goyamA! AbhAsipadIvassa dAhiNapurachimillAto carimaMtAto lavaNasamuI cattAri joyaNasatAI sesaM jahA hayakaNNANaM / evaM gokapaNamaNussANaM pucchaa| vesANitaDhIvassa dAhiNapacatthimillAto carimaMtAto lavaNasamuI cattAri joyaNasatAI sesaM jahA hayakapaNANaM / sakulikaNNANaM pucchA, goyamA gaMgoliyadIvassa uttarapaJcatthimillAto carimaMtAto lavaNasamuI cattAri joyapAsatAI sesaM jahA hayaphaNNANaM / / AtaMsamuhANaM pucchA, hatakaNNayadIvassa uttarapuracchimillAto carimaMtAto paMca joyaNasatAiM ogAhisA etya NaM dAhiNillANaM AyaMsamuhamaNussANaM AyaMsamuhadIve NAma dIve paNNatte, paMca joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM, AsamuhAINaM cha sayA, AsakanAINaM satta, ukAmuhAINaM aTTa, ghaNadatAiNaM jAva nava joyaNasayAI,-egUruyaparikvevo nava va sayAI aunnpnnaaii| vArasapanahAiMhayakapaNAINaM parikvevo // 1 // AyaMsamuhAINaM pannarasekAsIe joyaNasate kiMciSisesAdhie parikkheveNaM, evaM etteNaM kameNaM avAJiUNa tavyA cattAri cattAri egapamANA, NANataM ogAhe, vikkhaMbhe parikkheve paDhamabItatatiyacaukANaM uggaho vikkhaMbho parikkheyo bhaNito, cautthacauke chajoyaNasayAI AyAmavikhaMbheNaM aTThArasattANaute joyaNasate bikkhaMbheNaM / paMcama Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kesansa joyasalAI AyAmavikrabheNaM bAbIsaM terasosare joyaNasae parikveveNaM / chacake ajogaNasatAeM AyAmaviSakhaMbheNaM paNuvIsaM guNatI sajoyaNasae parikkheveNaM / sattamacake navajoya satAI AyAma bikkhaMbheNaM do joyaNasahassAI aTTa paNayAle joyaNasae pariksveveNaM / jasla ya jo vikkhaMbho uggaho tassa tattio ceva / paDhamAiyANa parirato jANa sesANa ahio // 1 // sesA jahA egurUyadIvassa jAva suddhadaMtadIye devalokapariggahA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! // kahi NaM bhaMte! uptarilA egurugamammANaM ekahIye NAmaM dIve paore ?, goyamA ! jaMbUddIne dIve maMdarassa phavvayassa uttareNaM siharissa vAsadharapavvayassa uttarapuracchimilAo parimaMtAo lavaNasamuhaM tiSNi jopaNasatAI ogAhittA evaM jahA dAhiNilANa tahA uttarillANa bhANitavvaM, NavaraM siharissa vAsaharapavvayassa vidisAsu, evaM jAva suddhavaMdIvetti jAva sesaM aMtaradIvakA // ( sU0 112 ) / se kiM taM akammabhUmagamaNussA 1, 2 tIsavidhA paNNatsA, taMjA--paMcahiM hemabaehiM evaM jahA paNNavaNApade jAtha paMcahi uttarakurUhiM, sentaM kammabhUmagA / se kiM taM kammabhUmagA ?, 2 paNNarasavidhA paNNattA, taMjahA--paMcahiM bhara dehiM paMcahiM eravaehiM paMcahiM mahAvidehehiM, te samAsato dubihA paNNattA, taMjahA - AyariyA milecchA, evaM jahA paNNavaNApatre jAva sentaM AyariyA, settaM ganbhavatiyA, setaM maNussA // (0 113 ) Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! hyakarNamanuSyANAM hayakadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha - gautama ! ekorukadvIpasya pUrvasmAccaramAntAd uttarapUrvasyAM dizi lavaNasamudraM catvAri yojanazatAnyavagAyAtrAntare himavaTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAdapi caturyojanazatAntare dAkSiNAtyAnAM hayakarNamanuSyANAM hayakarNadvopA nAma dvIpaH prajJaptaH, sa ca catvAri yojanazatAnyAyAmaviSkambhena dvAdaza paJcaSaSThAni yojanazatAni kizvidvizeSAdhikAni parikSepeNa, zeSaM yathaikorukamanuSyANAM / evamAbhASika dvIpasya pUrvezmAcaramAntAdakSiNapUrvasyAM dizi catvAri yojanazatAni lavaNasamudramavagAhyAtrAntare himavadaMSTrAnA upari jambUdvIpavedikAntAccaturyojanazatAntare gajakarNa manuSyANAM gajakarNo dvIpo nAma dvIpaH prazaptaH AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hyakarNadvIpavat / nAGgolikadvIpasya pazcimAcaramAtA dakSiNapazcimena catvAri yojanazatAni lavaNasamudramavagAhyAtrAntare himavadaMSTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAzcaturyojanazatAntare gokarNa manuSyANAM gokarNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hyakarNadvIpavat / vaizAlikadvIpasya pazcimAzcaramAntAd uttarapazcimAyAM dizi lavaNasamudramavagAhya catvAri yojanazatAni atrAntare jhulahiMmavAyA upari jambUdvIpavedikAntAcaturyojanazatAntare dAkSiNAtyAnAM zaSkulI karNa manuSyANAM zaSkulI karNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hyakarNadvIpavat, padma varacedikAvana SaNDamanuSyAdisvarUpaM ca samastamekorukadvIpavat / evametenAbhilApenAmISAM hayakarNAdInAM caturthI dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu paJca yojanazatAni lavagasamudramavagAhya paJcayojanazatAyAmaviSkambhA ekAzItyadhikapaJcadazayojanazataparikSepAH padmavavedikAvana SaNDamaNDitabAhyapradezA jambUdvIpavedikAntAtpayojanazatapramANAntarA AdarzamukhameNDamukhAyomukhagomukhanAmAnazcatvAro dvIpA vaktavyAH, tadyathA-hRyakarNasya parata Adarzamukha gajakarNasya parato meNDhamukho gokarNasya parato'yomukhaH zaSkulIkarNasya parato gomukhaH / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI eteSAmapyAdarzamukhAdInAM caturNA dvIpAnAM parato bhUyo'pi yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM laSaNasamudraM SaT SaD yojanazatAnyavagA SayojanazatAyAmaviSkambhAH saptanavatyadhikASTAdazayojanazataparikSepAH padmavaravedikAvanaSaNDamaNDitaparisarA jambUdvIpavedikAntAt Sar3ayojanazatapramANAntarA azvamukhahastimukhasiMhamukhavyAghramukhanAmAnazcalAro dvIpA vaktavyAH, tadyathA-Adarzamukhasya parato'zvamukhaH, meNDamukhasya parato hastimukhaH, ayomukhasya parataH siMhamukhaH, gomukhasya parato byAghramukhaH / eteSAmazvamukhAdInAM caturNA dvIpAnAM paraso ya-1 thAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyeka gA rAha yojanAlAni lavaDAyadamatagAna saprayojanazatAyAmaviSkammAtrayodazAdhikahAviMzatiyojanazataparirayAH pAvaravedikAvanaSaNDasamavagUDhAH janyUdvIpavedikAntAtsaptayojanazatapramANAntarA azvakarNaharikarNAkarNakarNaprAvaraNanAmA-18 nazcatvAro dvIpA codhyAH, tadyathA-azvamukhasya parato'zvakarNaH hastimukhasya parato harikarNaH siMhamukhasya parato'karNaH vyApramukhasva parataH karNaprAvaraNaH, tata eteSAmapyazvakarNAdInAM caturNA dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekamaSTau aSTau yojanazatAni rUSaNa-IN samudramavagAyASTayojanazatAyAmaviSkambhA ekonatriMzavadhikapaJcaviMzatiyojanazataparikSepAH pazcAvaravedikAvanakhaNDamaNDitaparisarA jambUbIpavedikAntAdRSTayojanazatapramANAntarA ulkAmukhameghamukhavidyunmukhaviSudantAbhidhAnAzcatvAro dvIpA vaktavyAH, tadyathA-azvakarNasya / parata ulkAmukhaH harikarNasya parato mepamukhaH akarNasya parato vidyunmukhaH karNaprAvaraNasya parato vidyudantaH, eteSAmapyulkAmukhAdInAM || | caturNI dvIpAnanaM parato yathAkramaM pUrvottarAdividinu pratyeka nava nava yojanazatAni lavaNasamudramavagAha navanavayojanazatAyAmaviSkambhAH pabhacatvAriMzadadhikASTAviMzatiyojanazataparikSepAH pAvaravedikAvanakhaNDasamavagUDhA jambadvIpavedikAntAta navayojanazatA panavantalaSTavantagUDhadantazuddhadantanAmAnazvakhAro dvIpAH, tadyathA-ulkAmukhasya parato ghanadantaH meghamukhasya parato laSTadantaH vidhunmu Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tn. OMOMOM khasya parato gUDhadantaH vidyudantasya parataH shuddhdntH| eteSAmeva dIpAnAmavagAhAyAmaviSkambhaparirayaparimANasaGgrahagAthASaTamAha-"-18 DhamaMmi tinni u sayA sesANa sauttarA naba u jAva | ogAha vikkhaMbhaM dIvANaM parirayaM vocchaM // 1 // paDhamacaukaparityA bIyaca-14 ukassa parirao ahio / solehiM tihi u joyaNasaehiM emeva sesANaM / / 2 / / egoruyaparikhevo nava ceva sayAI aDaNapaNNAI / CA rasa paNNadAI harAkara dikhege|| 3 // paNarasa ekkAsIyA AyasamahANa parirao ho| advAra satanauyA AsamahANaM pariklevo // 4 // bAvIsaM terAI parikhevo hoi AsakannANaM / paNuvIsa auNatIsA ukAmuhaparirao hoi||5|| do peva sahassAI aTeva sayA havaMti paNayAlAghaNadaMtahIvANaM visesama hio prikkhebo||6||" vyAkhyA-prathame dvIpacatuSke cinyamAne trINi yojanazatAnyavagAhanAM-lavaNasamudrAgAha viSkambhaM gha, viSkambhagrahaNAdAyAmo'pi gRhyate tulyaparimANatvAt , jAnIhi iti kriyAzeSa:, zeSANAM dvIpacatuSkAnAM zatottarANi trINi trINi zatAni avagAhanAviSkambha nAvajAnIyAdyAvannava zatAni, tadyathA-dvitIyacatuSke catvAri zatAni, tRtIye paJca zatAni, caturthe paTa zAtAni, paJcame sapta zatAni, SaSThe'STau zatAni, saptame nava zatAni, ata U dvIpAnAmekorukapramRtInAM 'parirayaM' parirayapramANaM vakSye / pratijhAtameva nirvAhyati-paDhamacaukke yAdi, 'prathamacataSke parirayAta prathamadvIpaca-11x tuke parirayaparimANAt dvitIyacatuSkasya-dvitIyadvIpacatuSTayasya parirayaH-parirayaparimANamadhikaH SoDazaiH SoDazottaraikhibhiyojanazataiH, |'evameva' anenaiva prakAreNa zeSANAM 'dvIpAnAM' dvIparatuSkAnAM parirayaparimANamadhikaM pUrvapUrvacatuSkaparirayaparimANAdavasAtavyam , etadeva caitena darzayati-"ekoruye'tyAdi "ekorukaparikSepe' ekorukopalakSitaprathamadvIpacatuSkaparikSepe nava zatAni ekonapazcAzAni-ekonapazcAzadadhikAni / tatatriSu yojanazateSu SoDazocareSu prakSipteSu 'hayakaNNANa'miti vacanAt hayakarNapramukhANAM dvitIyAnAM catuNI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvIpAnAM parikSepo bhavati, sa ca dvAdaza yojanazatAni paJcaSaSTAni-pazcaSaSTyadhikAni / tatrApi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipleSu 'AryasamuhANaM ti AdarzamukhapramukhANAM tRtIyAnAM caturNI dIyAnAM parimAdigANaM bhavadimaca pazcadaza yojanasatAnyekAzItyadhikAni / tato bhUyo'pi tripu yojanazateSu SoDazottareSu prakSimeSu 'AsamuhANaM ti azvamukhaprabhRtInAM caturthAnAM caturNA | dvIpAnAM parikSepaH, tadyathA-aSTAdaza yojanazatAni sapTanavatAni-saptanavatyadhikAni / teSvapi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipteSu / 'AsakaNNANa'ti azvakarNapramukhANAM paJcAnAM catuNI dvIpAnAM parikSepo bhavati, tadyathA-dvAviMzatiyojanazatAni trayodazAni-trayocazAdhikAni / tato bhUyo'pi triSu yojanazaveSu SoDazosareSu prakSipteSu 'ulkAmukhaparirayaH' ulkAmukhaSaSTadvIpacatuSkaparirayaparimANaM bhavati, tadyathA-paJcaviMzatiyojanazatAni ekonatriMzAni-ekonatriMzadadhikAni / tata: punarapi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSi|preSu 'ghanadantadvIpasya' (pAnAM) ghanadantapramukhasaptamadvIpacatuSkasya parikSepaH, tadyathA-dve sahane aSTau zatAni pazcacatvAriMzAni-paJcaca-18 lAriMzadadhikAni 'visesamahio' iti kicidvizeSAdhika: adhikRtaH parikSepaH, paJcacatvAriMzAni kiJcidvizeSAdhikAnIti bhAvArthaH, idaM ca padamante'bhihitakhAtsarvatrApyabhisambandhanIya, tena sarvatrApi kizcidvizeSAdhikamuktarUpaM parirayaparimANamavasAtavyaM / tadevamete himavati parvate catasRSu vivikSu vyavasthitAH sarvasaGkhyayA'STAviMzatiH, evaM himavattulyavarNapramANapagrahadapramANAyAmaviSkambhAvagAhapuNDarIka dopazobhite zikhariNyapi parvate lavaNodArNavajalasaMsparzAdArabhya yathoktapramANAntarAzcatasRSu vidikSu ekorukAdinAmAno'kSaNApAntarAlAyAmaviSkambhA aSTAviMzatisaGkhyA dvIpA ceditavyAH, tathA cAha-'kahi NaM bhaMte ! uttarillANaM egoruyamaNussANaM | egoruyadIce NAma dIve paNNate ?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pabbayassa uttareNaM siharipavvayassa puracchimillAo carimaMtAo Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - lavaNasamuI tini joyaNasayAI ogAhittA tattha NaM uttarilANaM egorughamaNussANaM egoruyadIve nAma dIye paNNa" ityAdi saI nibhAmA kanyA sarvasammamA paTapaJcAzadantaradvIpAH, upasaMhAramAha settamaMtaradIvagAte ete'nsarazIpa * akarmabhUmakAH kammabhUmakAzca yathA prajJApanAyAM prathame prajJApanAkhye pade tathaiva vaktacyA yAvat 'settaM caricAriyA semaNussA iti padam , iha tu pranthagauramabhayAna likhyata iti, upasaMhAramAha-'settaM maNussA' ta ete manuSyAH // tadevamuktA manuSyAH, samprati / devAnabhidhitsurAha se kiM taM devA ?, devA caumvihA paNNattA, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA yemANiyA (sU0114) se kiM taM bhavaNavAsI?, 2 dasavihA paNNatA, taMjahA-asurakumArA jahA paNNavaNApade devANa bheo tahA bhANitabdho jAva aNuttarovavAiyA paMcavidhA papaNatA, taMjahA-vijayavejavaMta jAva sandhaTTasiddhagA, settaM annuttrovvaatiyaa||(suu0115) kahiNaM bhaMte! bhavaNavAsidevANaM bhavaNA pannatA ?, kahi NaM bhaMte ! bhaSaNavAsI devA parivasaMti ?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe, evaM jahA paNNavaNAe jAva bhavaNavAsAitA, sa(e)tthaNaM bhava. NavAsINaM devANaM sasa bhaghaNakoDIo vAvattari bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtittimakkhAtA, tasthaNaM yahave bhavaNavAsI devA parivasaMti-asurA nAga sucanA ya jahA paNNavaNAe jAba viharati / / (sU0116) kahi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM bhavaNA pa01, pucchA, evaM jahA paNNaSaNAThANapade Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAva viharati / kahi meM bhaMte! dAhiNilaNaM asurakumAradevANaM bhaSaNA pucchA, evaM jahA utta pade jASa camare, satya asurakumAriTe asarakumArarAyA parivasati jAba viharati // (sU0 197) 'se kiM te mityAdi, atha ke te devAH 1, sUriMrAha-devAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-bhavanavAsino bAnamantarA jyotiSkA vaimA-8 nikAH, abhISAM ca zabdAnAM vyutpattiryadhA prajJApanATIkAyAM tathA beditavyA // 'se ki tamityAdi, atha ke te bhavanamAsinaH / , sUrirAha-mavanavAsino dazavighAH prAptAH, evaM devAnAM prajJApanAgataprathamaprajJApanAkhyapada iva tAvado vaktavyo yAvatsarvArthadevA iti / samprati bhavanavAsinAM devAnAM bhavanavasanapratipAdanArthamAha-kahiNa bhaMte' ityAdi, va bhadanta ! bhavanavAsinasa devAnAM bhavanAni prazaptAni ?, ka bhadanta ! bhavanavAsino devAH parivasanti ?, bhagavAnAha-gautama ! 'imIse Na'mityAdi, 'asvAH' pratyakSAta upalabhyamAnAyA yatra vayamAsmahe, ratnapramAyA: pRthivyA: 'azItyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyAH' azItyuttaram-azItisahasrAdhikAra yojanazatasahasraM bAhalyaM-piNDabhAvo yasyAH sA tathA, tasthA uparyeka yojanasaharamavagAhAdhastAdekaM yojanasahasraM varjayitvA madhye | 'aSTasaptate' aSTasaptatisahasrAdhike yojanazatasahane, 'atra' etasmin sthAne bhavanavAsinAM devAnAM sapta bhavanakoTayo dvisaptatibhavanAvAsazatasahasrANi bhavantIti AkhyAtAni mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, tatra sapakoTyAdibhAvanaiva-catuHSaSTiH zatasahasrANi bhavanAnAmasurakumArANAM caturazItiH zasasahasrANi nAgakumArANAM dvisaptatiH zatasahasrANi suvarNakumArANAM SaNNavadiH zatasahasrANi vAyukumArANoM, bIpakumArAdInAM SaNNAM pratyekaM SaTsaptatiH zatasahasrANi bhavanAnAM, tataH sarvasamapayA yathoktaM bhavanasalyAnaM bhavati / te bhavaNA' ityAdi, tAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , Namiti vAkyAlaGkAra bhavanAni bahiH 'vRttAni' vRttAkArANi antaHsa Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *A*SEXUASIATRIE samacaturasrANi adhastalabhAgeSu puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitAni, 'bhavaNavaNNao bhANiyaco jahA ThANapade jAva paDirUvA iti, uttaprakAreNa bhavanavarNako bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM dvitIye sthAnAkhye pade, saca tAvad yAvat 'paDirUvA' iti padaM sa caivam-'ikviNNaMtaraviulagaMbhIrakhAyaparikhA pAgAraTTAlayakabADatoraNapatiduvAradesabhAgA jaMtasayagghimusalamusaMDhiparivAriyA ajojjhA | | sayAjayA sayAguttA aDayAlakoTTaracyA aDayAlakayavaNamAlA khemA sivA kiMkaraamaradaMDovarakkhiyA lAulloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadaradiNNapaMgaMlisAlA niyandakalA naMdAmupAgatoraNapaDidubAradesabhAgA AsattosattaviulabaTTabagghAriyamaladAmakalAvA paMcavaNNasarasamukkapuSphapuMjovayArakaliyA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvamajhamarcetagaMdhuddhayAbhirAmA sugandhavaragaMdhagaMdhiyA gaMdhavadvibhUyA accharagaNasaMghasaMvikiNNA divvatuDiyasahasaMpaNa diyA sabvarayaNAmayA acchA sahA laNhA ghadrA madA nIrayA nimmalA nippaMkA nikaMkalacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAIyA darasagijjA abhirUvA paDikavA" iti, asya vyAkhyA-utkINamiva utkIrNa atIva vyaktamiti bhAvaH, utkIrNamantaraM yAsAM khAtaparikhAnAM tA utkIrNAntarAH kimuktaM bhavati?-khAtAnAM parikhANAM ca spaSTavaivikyonmIlanArthamapAntarAle mahattI pAlI samastIte, khAtAni ca parikhAca khAtaparikhAH utkIrNAntarA vipulA[ vistIrNA gambhIrA-alabdhamadhyabhAgAH khAtaparikhA yeSAM bhavanAnAM paritastAni utkIrNAntaravipulagambhIrakhAtaparikhAni, khAtaparikhANAM| cArya prativizeSa:-parikhA upari vizAlA'dha: saGkacitA, khAtaM sUbhayatrApi samamiti, 'pAgArahAlakakavADapaDiduvAradesabhAgA' iti pratibhavanaM prAkAreSu aTTAlakakapAdatoraNapratidvArANi-aTTAlakakapATatoraNapratidvArarUpA dezabhAgA-yezavizeSA yeSu tAni prAkArAhAlakakapATasoraNapratidvAradezabhAgAni, tatrATTAlakA:-prAkArasyopari bhRtyAzrayavizeSAH kapATAni-mayolIdvArasatkAni, etena pravolyaH Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatra sUcitA anyathA kapATAnAmasambhavAt, toraNAni pratItAni tAni ca pratolIdvAreSu, pratidvArANi - mUladvArApAntarAlavarttIni laghudvArANi / tathA 'jaMta sayagdhimusala musaMDhi parivAriyA' iti yatrANi - nAnAprakArANi zatanayo - mahArASTrayo mahAzilA vA yAH pAtitAH satyaH puruSANAM zatAni nanti muzalAni - pratItAni muSaNDaya: - zastravizeSAstaiH parivAritAni - samantato veSTitAni ata evAyodhyA niparairyoddhumazakyAni ayodhyatvAdeva 'sadAjayAni' savA - sarvakAlaM jayo yeSu tAni sadAjayAni sarvakAlaM jayavantIti bhAva:, tathA sadA sarvakAlaM guptAni praharaNaiH puruSaizca yoddhRbhiH sarvataH samantato nirantaraM parivAritatayA pareSAmasahamAnAnAM manAgapi pravezAsambhavAt ' aDayAlakoharaDyA' iti aSTAcatvAriMzadbhedabhinnavicchicikalitAH koTakA - apavarakA racitAH svayameva racanAM prAptA yeSu tAnyaSTAcatvAriMzatkoSThakara citAni sukhAdidarzanAtpAkSiko niSThAntasya paranipAtaH, tathA'STAcatvAriMzadbhedabhinnavicchittayaH kRtA vanamAlA yeSu tAni aSTacatvAriMzatkRtavanamAlAni, anye labhidadhati - aDayAlazabdo dezIvacanAt prazaMsAvAcI, tato'yamarthaH - 'prazasta koSThakaracitAni prazastakRtavanamAlAnI'ti tathA 'kSemANi' parakRtopadravarahitAni, 'zivAni' sadA maGgalopetAni, tathA kiGkarAH kiGkarabhUtA ye'marAstairdaNDaiH kRtvA uparakSitAni - sarvataH samantato rakSitAni kiGkarAmaradaNDo para kSitAni, 'lAulozyamahiyA' iti lAiyaM nAma yadbhUmergomayAdinA upalepanam 'ulloiyaM' kuDyAnAM mAlasya seTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaM lAiyoloiyAbhyAM mahitAni - pUjitAni chAiyoloiyamahitAni tathA gozIrSeNa-gozIrSanAmakena candanena sarasaratacandanena ca dardareNa - bahalena capeTAprakAreNa vA dattAH paJcAGgulayastalA - hastakA yeSu tAni gozIrSasarasara candana dardaradattapazvAGgulitalAni tathA upacitA- nivezitAH candanakalazA - maGgalyakalazA yeSu tAni upacitacandanakalazAni, 'baMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAra de sabhAgA' Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti candanapaTai:-candanakalazaiH sukRtAni zobhitAnIti tAtparyArthaH yAni toraNAni tAni candanaghaTasukRtAni voraNAni pratidvAra-15 dezabhAga-dvAradezabhAge yeSu tAni candanaghaTasukatatoraNapratidvAradezabhAgAni, tathA 'AsasosattavipulayaSTavagdhAriyamalladAmakalAvA' iti A-abAGa adhobhUmau sakta-Asakto bhUmau lagna ityarthaH UI sakta utsakta: ullocatale upari saMbaddha ityarthaH vipulo-vistINoM vRtto-vartula: 'vagdhAriya' iti pralambito mAlyadAmakalApaH-puSpamAlAsamUho yeSu tAmi AsamotsatavipulavRttapralambitamAlyadAmakalApAni, tathA paJcavarNena surabhiNA-surabhigandhena mukkena-kSiptena puSpapujalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitAni paJcavarNasurabhimuktapuSpapulopacArakalitAni, tathA kAlAguru:-prasiddhaH pravara:-pradhAnaH kunduruSka:-cIDA turukaM-silhakaM kAlAguruzca || pravarakundu ruSkaturuSke ca kAlAgurupracarakunduraSkaturuSkANi teSAM dhUpasya yo mapamapAyamAno gandha usta-tastato viprasRtasenAbhiG. rAmANi-ramaNIyAni kAlAgurupravarakunduruSkaturukadhUpamaghamaghAyamAnagandhoddhatAbhirAmANi, tathA zobhano gandho yeSAM te sugandhAH te |ca ve varagandhAzca-vAsAH sugandhavaragandhAsteSAM gandhaH sa edhvastIti sugandhavaragandhagandhikAni 'ato'nekasvarA'ditIkapratyayaH, ata 8 zva gandhavarcibhUtAni, saurabhvAtizayAd gandhadravyaguTikAkaspAnIti bhASaH, tathA'psarogaNAnAM saGkaH-samudAyastena samyag-ramaNIyatathA vikIrNAni-dhyAnAni apsarogaNasaGkavikIrNAni, tathA divyAnAmAvodyAnAMveNuvINAmRdaGgAnAM ye zabdAstai: saMpraNaditAni-samya zrotramanohAritayA prakarSeNa sarvakAlaM naditAni-zabdavanti divyatruTitazabdasaMpraNaditAni sarvaratramayAni-sarvAlanA sAmastyena rakhamayAni ma tvekadezena sarvarasamavAni-samastarabamayAni acchAni-AkAzasphaTikavatisvacchAni salamAni lakSyyadalaskandhaniSpamAni zladaNadalaniSpatrapaTavat laNhAni-masUNAni dhuNTitapaTavan 'SaDA' isi pRSTAnIya bhraSTAni kharazAnayA pApANapratimAvara, 'mahAna Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti sRSTAnITa hAla sukumAyanamA pApapratibhAvadeva, ata eva nIrajAMsi svAbhAvikarajorahitatvAt 'nirmalAni' AgantukamalAsambhavAt 'niSpAni' phalakRvikalAni kardamarahitAni vA 'nikaMkaDacchAyA' iti niSkaGkaTA-niSkavacA nirAparaNA niru paghAtati bhAvArthaH chAyA-dIptiryeSAM tAni niSkAkaTacchAyAni 'saprabhANi svarUpataH prabhAvanti 'samarIcIni' bahirvinirgavakiraNakAjAlAni 'sodyotAni' pahirvyavasthitavastustomaprakAzakarANi 'prAsAdIyAni prasAdAyanmanaHprasattaye hidAmi mana:prasasikAdArINIti bhAvaH, tathA 'darzanIyAni' darzanayogyAni yAni pazyatacakSuSI na zramaM gacchata iti bhAvaH, 'abhiruvA' iti ami-sapecAM draSTuNAM manaHprasAdAnukUlatayA'mimukha rUpaM yeSAM tAni abhirUpANi-atyantakamanIyAnItyarthaH ata eva 'paDirUSA' idi prativiziSTaM rUpaM yeSAM tAni pratirUpANi, athavA pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yeSAM tAni pratirUpANi / / tadevaM bhavanasvarUpamuktamidhAmI yatpRSTaM 'ka bhaDanta ! bhavanavAsino devAH parighasantIti tanottaramAha-tattha NaM bahadhe bhavaNavAsI devA parivasaMti asurA nAgA bhedo bhANi-Ill yavyo jAba viharaMti evaM jA ThANapade pattavvayA sA bhANiyavyA jAya camareNaM asurakumAriMde asurakumArarAyA parivasa ' isi, 'tatra devanantaroditasvarUpeSu bhavaneSu bahavo bhavanavAsino devA: parivasanti, tAneka jAtimedata Aha-'asurA nAgA'. datyAdi yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pAThaH-"asurA nAga suvaNNA viz2a amgI va dIva udahI ya disipamaNathaNiyanAmA dasahA ee bhavaNavA sii|| 1 // cUDAmaNimaukharayaNA 1 bhUsaNanAgaphaNa 2 garula 3 vadara 4 puNNakalasaaMkasaraphesa 5 sIha 6 hayavara 7 gaya 8 magaraMka69 varabaddhamANa 10 nijuttacittaciMdhagayA surUvA mahiDIyA mahajaiyA mahAyasA mahAbalA mahANubhAgA mahAsokkhA hAravirAiyavacchA Mi kaDagatuDhiyamiyabhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDatalakaNNA pIDhadhArI vicittahatyAbharaNA vicitcamAlAmAlI (maudA) kallANagapavarabatthapa 3-45%E5%85%25% Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rihiyA kahANagapavaramANudevaNavarA bhAsurakhoMdI palaMbavaNamAladharA divveNaM vappeNa divyeNa divve phAseNaM divveNaM saMghaya NaM divvAe iDIe divvAe juIe divvAe pahAe divvAe chAyAe divvAe abhI divveNaM teSaNaM divvApa lessAe dasa disAo ujjovemANaH, te NaM tattha sANaM 2 bhavaNAvAsasaya sahassANaM sANaM sANaM sAmANiyasAhastrINaM sANaM sANaM tAyasIsagANaM sANaM sANaM logapAlANaM sANaM 2 aggamahisINaM sANaM 2 aNIyANaM sANaM sANaM aNiyAhivaINaM sANaM 2 Ayarakkhadeva sAhastrINaM aNNasiM ca bahUNaM bhavaNavAsINaM devArNa devINa ya AhevacaM porevacaM sAmittaM bhaTTittaM mahayaragattaM ANAIsaraseNAvacaM kAremANA pAlemANA mahayA''yanaTTanIyavAzyataMtItalatAlaghaNamugapaduppavAiyaraveNaM divvAI bhoga bhogAI bhuMjamANA viharaMti" asya vyAkhyA- 'asurAH' asurakumArAH, evaM nAgakumArAH suvarNakumArA vidyutkumArA abhikumArA dvIpakumArA udadhikumArA dikumArAH pavanakumArAH stanitakumArAH, 'dazadhA' dazaprakArA: 'ete' anantarohitA asurakumArAdayo bhavanavAsino yathAkramaM cUDAmaNimukuTaratnabhUSaNaniyuktanAgasphaTA divicitracihnagatAca, tathAhi - asurakumArA bhavanavAsinacUDAmaNimukuTa ratnAH, cUDAmaNirnAma mukuTe ratnaM citrabhUtaM yeSAM te tathA. nAgakumArA bhUSaNaniyuktanAgasphaTArUpacihnagharAH, suvarNakumArAH bhUSaNaniyukta garuDarUpacihnadharAH, vidyutkumArAH bhUSaNaniyuktavatrarUpacihradharAH, vajraM nAma zakrasyAyudhaM, agnikumArA bhUSaNaniyuktapUrNakalazarUpacihnadharAH, dvIpakumArA bhUSaNaniyuktasiMharUpacihnadharAH, udadhika| mArA bhUSaNa niyuktahyavararUpacidhAriNaH dikkunArA bhUSaNa niyuktagajarUpacihnadhAriNaH vAyukumArA bhUSaNaniyuktamakararUpacihnadharAH | stanitakumArA bhUSaNaniyuktabarddhamAnakarUpacihnadhAriNaH bhUSaNamatra mukuTo draSTavyo'nyatra 'mauDavaravaddhamANanijuttacitrAciMdhagayA' iti pAThadarzanAdU, barddhamAnakaM - zarAva saMpuTaM punaH sarve kathambhUtAH ? ityAha- 'surUpAH' zobhanaM rUpaM yeSAM te tathA, atyantakamanIya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpA ityarthaH, 'mahiDDiyA mahajjuiyA mahAyasA mahAbalA mahANubhAgA mahAsokkhA' iti prAgvat , 'hAravirAiyavacchA' iti hAraivirAjitaM vakSo yeSAM te hAravirAjitahasaH, 'kAgaDiyAdhamiyAgugA' kAyani-kalAcikAbharaNAni truTitAniyAhurakSakAstaiH stambhitAviva stambhitI bhujI yeSAM te kaTakavuTitastambhitabhujAH, tathA'GgadAni-bAhuzIrSAbharaNavizeSarUpANi kuNDale karNAbhAraNavizeSarUpe, tathA sRSTI-mRSTIkRtau gaNDau-kapolo yaistAni mRSTagaNDAni karNapIThAni-AbharaNavizeSarUpANi dhArayantItyevaMzIlA aGgadakuNDalamRSTagaNDakarNapIThadhAriNaH, tathA vicitrANi-mAnArUpANi hastAbharaNAni yeSAM te vicitrahastAbharaNAH, tathA 'vicittamAlAmaulimauDA' iti, vicitrA mAlA-kusumAga maulau-mastake mukuTaM ca yeSAM te vicitramAlAmaulimukuTAH, tathA kalyANakaM kalyANakAri pravaraM vastraM parihitaM yaiste kalyANakavastraparihitAH, sukhAdidarzanAmiSThAntasyAtra pAkSikaH paranipAtaH, tathA kalyANaka-kalyANakAri yat pravaraM mAlyaM-puSpadAma yaccAnulepanaM taddharantIti kalyANakAvaramAlyAnulepanadharAH, tathA bhAsvarA-dedIpyamAnA bondi:zarIraM yeSAM te bhAsvarabonyaH, tathA pralambata iti pralambA yA vanamAlA tAM dharantIti pralambavanamAlAdharAH, divyena 'varNana' kRSNA dinA 'divyena gandhena' surabhiNA 'divyena parsena' mRdunigdhAdirUpeNa divyena zaktivizeSamapekSya saMhananeneva saMhananena na tu sA-18 lakSAtsaMhananena, devAnAM saMhananAsambhavAt , saMhananaM hi asthiracanAtmakaM, na ca devAnAmasthIni santi, tathA coktaM prAgeva-"devA asaM ghayaNI tesi neva sirA" ityAdi, "divyena saMsthAnena' samacaturasrarUpeNa bhavadhAraNIyazarIrasya, veSAmanyasaMsthAnAsambhavAt , "divyayA | RyA' parivArAdikayA 'divyayA dyutyA' iSTArthasaMprayogalakSaNayA, 'dhu abhigamane itivacanAt 'divyayA prabhayA' bhavanAvAsaga-8 tayA 'divyayA chAyayA' samudAyazobhayA 'divyenArciSA' svazarIragataranAditejovAlayA 'divyena tejasA' zarIraprabhavena 'divyayA Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAlezyayA dehavarNasundaratayA daza diza: 'uddyotayantaH zavantaH pAromAni zobhayAno bhavanavAsimo devA Namiti vAkyAlakAre 'tatra' svasthAne 'sANa sANaM ti sveSAM speSAmAmIyAsmIyAnAM bhavanAvAsazatasahasrANAM kheSAM skheSAM sAmAnikasahasANAM kheSAMka kheSAM trAyaviMzakAnAM sveSAM kheSAM lokapAlAnAM vAsAM svAsAm 'agramahiSINA' paTTarAdInAM kheSAM sveSAmanIkAnAM teSAM kheSAmanIkAdhipa-5 mAtInAM skheSAM teSAmAlarakSadevasahasrANAm , anyeSAM ca bahUnAM svaskhamayanAvAsanagarIvAstavyAnAM bhavanavAsinAM devAnAM devInAM ca 'Ahe. vaJca'mityAdi, adhipate: karma AdhipatyaM rakSetyarthaH, sA ca rakSA sAmAnyenApi (A)rakSakeNeva kriyate tada Ai-puraSa patiH purama-|| tistasya karma paurapatyaM, sarveSAmAsIyAnAmapresaratvamiti bhAvaH, tacApresaratvaM nAyakavamantareNApi nAyakaniyuktatathAvidhagRhacintakasammAnyapuruSasya bhavati tato nAyakalapratipattyarthamAi-'svAmitva' svamasyAstIti svAmI tadbhAvo nAyakatvamityarthaH, tadapi ca mAyakalaM kathaJcitpoSakatvamantareNApi bhavati yathA hariNayUthAdhipaterhariNastha, tata Aha-'bhartRtva' poSakatvamata eva mahattarakalaM, tadapi bahasarakavaM phasyacidAzAvikalasyApi saMbhavati yathA kasyacidvaNijaH svadAsadAsIvarga prati, sata Aha-ANAIsaraseNAraca' mAnayA 81 Izvara AzezvaraH senAyAH patiH senApatiH AjJezvarazcAsau senApatizca AzezvarasenApatistasya karma AjJezvarasenApatyaM khakhasainyaM pratyadrutamAzAprAdhAnyamiti bhAvaH kArayanto'nyainiyuktakaiH puruSaiH pAlayantaH svayameva, mahatA raSeNeti yogaH, 'Aya' iti AkhyAnakaratibaddhAni yadiSA 'ahatAni' avyAhRtAni nityAnubandhInIti bhASaH ye nATyagIte nATya-nRtyaM gIta-gAnaM yAni ca cAditAni rAtrIsalatAlazruTitAni tabhI-bINA talau-hastatalI tAla:-kaMsikA suTitAni-yAditrANi, tathA yazca dhanasUpAH pahanA puruSeNa prakA| diptaH, tatra dhanasadako nAma ghanasamAnadhvaniyoM mubahaH, tata eteSAM dvandvastapAM raveNa 'dicyAna divi bhavAn pradhAmAniti bhASa:, mo Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gArdA bhogA :- zabdAdayo bhoga bhogAstAn mukhamAnAH 'viharanti' jalate | bhite atukumArANaM devANaM bhavaNA pattA ?, kahi NaM bhaMte! asurakumArA devA paritrasaMti ?, evaM jA ThANapae vaktavayA sA bhANiyanvA jAba camare ettha asurakumAriMde asuraku mArarAyA parivasati jAva viharati" ka bhadanta ! asurakumArANAM devAnAM bhavanAni prajJaptAni ?, tathA ka bhadanta ! asurakumArA devAH parivasanti 'evam' uktena prakAreNa yA sthAnapade vaktavyatA sA bhaNitavyA yAvacAmaraH asurakumArendraH asurakumArarAjA pariva sati yAvadviharatIti sA caivam - "goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassA hallAe uvariM evaM joyaNasahassamogAhetA hiTThA cegaM joyaNasahastaM vajjettA manche aTThahattare joyaNasaya sahasse, ettha NaM asurakumArANaM devANaM ghosaTThI bhavaNAvAsasyasahassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM baTTA aMto cauraMsA ahe pukkharakariNayAsaMThANasaMThitA ukkinaMtara viDala gambhIrakhAyaparihA jAva paDivA, ettha NaM asurakumArANaM devarANaM bhavaNA paNNattA, ettha NaM bahave asurakumArA devA parivartati kAlA lohiyakkhanitrohA dhavalapuSpadaMtA asiyakesA vAmeyakuMDaladharA addacaMdaNANulittagattA IsisilidhapupphapagAsAI asakiliTTAI suhumAI basthAI pavaraparihiyA paDhamaM vayaM ca samajhatA viiyaM ca asaMpattA bhadde jovaNe vaTTamANA talabhaMgayatuDiyAvara bhUsaNanimmalamaNirayaNamaMDiyabhuyA dasamuddAmaMDiyaggahasthA cUDAmaNicittacidhagayA surUvA mahiDDiyA mahajjujhyA mahAjasA mahabbalA mahANubhAgA mahAsokkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyarthabhiyabhuyA jAva dasa disAo jovaimANA prabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM bhavaNAvAsasayasassANaM jAva divvAI bhoga bhogAI muMjamANA viharaMti, camaravaliNo ya ettha duve asurakumAriMdA asurakumArarAyANo parivartati kAlA mahAnIlasarisA nIlaguliyagavalapagAsA viyasiyasyavattanimmalaI sisiyarattataMbanayaNA garulAyayavajjutuMganAsA uvaciyasilappavAla Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaphalasabhibhAdharohA paMDurasasisagalavimalanimmala (dahiyaNa) saMkhagokhIrakuMdaghavalamuNAliyAdataseDhI huyavahanitadhoyatattatavaNiratatakatAlujIhA aMjaNaghaNamasiNasyagaramaNijaniddhakesA vAmeyakuMDaladharA jAva pabhAsemANA, teNaM tattha sANaM sANaM bhavaNAvAsasayasahassANaM | jAva bhujamANA viharaMti // kahi NaM bhaMte ! dAhiNillANaM asurakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA 1, kahi Na bhaMte! dAhiNilA asurakumArA devA parivasaMti ?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pabbayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhalAe uvari eNaM joyaNasahassamogAhacA hehA cegaM joyaNasahassaM bajecA majhe adRhattare joyasayasahasse, estha NaM dAhiNilANaM asurakumArANaM devANaM cottIsaM bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA taheva jAra paDirUvA, tatya vahaye dAhiNillA asurakumArA devA parivasate kAlA lohiyakkhA taheva muMjamANA biharaMti, camare ya etva asurakumAriMde asurakumArarAyA parivasai kAle mahAnIlasarise jAva pabhAsemANe, se NaM tattha cosIsAe bhavaNAbAsasayasahassANaM carasaTThIe sAmANiyasAhassINaM vAyattIsAe tAyattIsagANaM caNhaM logapAlA paMcaNhaM amAmahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaI aNiyANaM sacaNhaM aNiyAdivaINaM cauNhaM ghausaTThINaM AdarakkhadevasAhassINaM, aNNesiM ca bahUrNa dAhiNilANaM devANaM devINa ya AhevacaM poreva jAva viharaI" / / iti, idaM prAyaH samastamapi sugamaM navaraM 'kAlA lohiyakkha' ityAdi, 'kAlA' kRSNavarNAH 'lohiyakkhabiMbohA' lo. 4 hitAkSaranavad bimbara-bimbIphalavad oSThau yeSAM te lohitAkSavibauSThAH AraktoSTA iti bhAvaH, dhavalA: puSpavata sAmarthyAtkundaka-1 likA iva dantA yeSAM te dhavalapuSpadantAH, asitA:-kRSNA: kezA yeSAM te asitakezAH, dantAH kezAzvAmISA vaikriyA draSTacyA na zvAbhAvikAH, vaikriyazarIrakhAt, 'cAmeyakuNDaladharA' ekakarNAvasaktakuNDaladhAriNaH, tathA''Na-sarasena candanenAnulitaM gAtraM yaiste Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AIcandanAnuliptagAtrAH, tathA ISat-manAka 'zilindhrapuSpaprakAzAni' zilindhrapuSpasadRzavarNAni 'asaMkliSTazani' atyantasukhajanakatayA manAgapi samkezAnutpAdakatvAt 'sUkSmANi mRduladhusparzAni acchAni ceti bhAvaH vastrANi pravaraM suzobhaM yathA bhavati evaM parihitA:-parihitavantaH pravaravanaparihitAH, tathA vayaH prathama-kumAratvalakSaNamatikAntAstatparyantavartina ityarthaH, yata Aha-dvitIyaM ca-madhyalakSaNaM vayo'saMprAptAH, esadeva vyaktIkaroti-'bhadre' atiprazasye yauvana vartamAnA: 'talabhaMgayatuDiyavarabhUsaNanimmalamaNirayaNamaMDiyabhuyA talabhaGgakA-bAhAbharaNavizeSAH gruTitAni-bAharakSakAH, anyAni ca yAni barANi bhUSaNAni bAhyAbharaNAni teSu ye nimmailA maNayaH candrakAntAdyA yAni ramAni-indranIlAdIni tairmaNDitau bhujau yeSAM te tathA, tathA dazabhirmudrAmirmaNDitau apra-| hastau yeSAM te (dazamudrA) maNDitAmahastAH, 'cUDAmaNicittaciMdhagayA' cUDAmaNiH-cUDAmaNinAmaka citram-adbhutaM vihaM gataM-sthitaM yeSAMka te cUDAmaNicitracitagatAH, camarabalisAmAnyasUtre 'kAlA' kRSNavarNAH, etadevopamAnata: pratipAdayati-mahAnIlasarisA' mahAnIlaM | yatkimapi vastujAtaM loke prasiddhaM tena sadRzAH, etadeva vyAcaSTe-nIlaguTikA-nIlyA guTikA gavala-mAhirSa zRGgaM tayoriva prakAza:pratibhA yeSAM te nIlaguTikAgavalaprakAzAH, tathA vikasitazatapatramiva nirmale ISaddezavibhAgena site rakte tAne ca nayane yeSAM te vikasitazatapatranirmaleSatsitaraktatAmranayanAH, tathA garuDasyevAyatA-dIrghA RjcI-akuTilA suGgA-unmatA nAsA-nAsikA yeSAM te garuDAyatarjutuGganAsAH, tathA oyaviyaM-tejitaM yat zilApravAha-viTThamaM ratnaM yazca bindhaphalaM tatsannibho'dhara:-oSTho yeSAM te tathA, tathA pANDuraM na tu sandhyAkAlabhAvi AraktaM zazizakala-candrakhaNDa, tadapi ca kathambhUtamityAha-vimala-rajasA rahitaM kalaGkavikalaM vA tathA nirmalo yo dadhidhanaH zalo gokSIraM yAni kundAni-kundakusumAni dakarajaH-pAnIyakaNA bhRNAlikA ca tadvad dhavalA danta Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giryeSAM te tathA, vimalazabdasya vizeSyAtparanipAtaH prAkRtatvAta , tathA hutavahena-vaizvAnareNa nirmAtaM sat yad jAyate dhauta-nirmalaMcaptam-uttaptaM tapanIyam AraktaM suvarNa tadvadraktAni talAni-hastapAdatalAni tAlujihve ca yeSAM te dutavahanirmAtadhautasatatapanIyaraktatalatAlujihvAH, tathA'anaM-sauvIrAjanaM ghana:-prAvRTkAlabhAvI meghastadvat kRSNAH rucakavad-rucakaranavad ramaNIyAH nigdhAzca kezA yeSAM te azvanaghanakRSNarucakaramaNIyasnigdhakezAH, zeSaM prAgvat // camarasUtre 'tihaM parisANa'mityuktaM tataH parSadvizeSaparijJAnAya sUtramAha camarassa NaM bhaMte! asuriMdasta asuraranno kati parisAto paM01, go0! tao parisAto paM0, taM.-samitA caMDA jAtA, abhitaritA samitA majjhe caMDA bAhiM ca jAyA // camarassa NaM bhNte| asuriMdassa asuraranno abhitaraparisAe kati devasAhassIto paNNattAo?, majjhimaparisAe kati devasAhassIo papaNasAo?, cAhiriyAe parisAe kati devasAhassIo paNNasAo, goyamA! camarassa NaM asuriMdassa 2 ambhitaraparisAe cauvIsaM devasAhassIto paNNatAo, majjhimitAe parisAe aTThAvIsaM deva0,bAhiritAe parisAe battIsaM devsaa||cmrssnnN bhNte| asuriMdassa asurarapaNo abhitaritAe kati devisatA paNNattA ?, majjhimiyAe parisAe kati decisayA paNNattA, bAhiriyAe parisAe kati devisatA paNatA ?, goyamA! camarassaNaM asuriMdassa asuraraNNo abhitariyAe parisAe abuTTA devisatA paM0 majjhimiyAe parisAe tinni Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devi0 bAhiriyAe addddaaijaadNvi0| camarassa NaM bhaMte asuriMdassa asuraraNNo abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe parisAe. bAhiriyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA? abhitariyAe pari0 devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe pari0 devINaM kevatiyaM vAhiriyAe pari0 devINaM ke0?, goyamA! camarassaNaM asuriMdassara abhitariyAe pari0 devANaM aTThAijAI paliovamAiM ThiI paM0 majjhimAe parisAe devANaM do paliovamAI ThiI paNNattA bAhiriyAe parisAe devANaM divaI pali. abhitariyAe parisAe devINaM divaI paliovamaM ThitI paNNattA majjhimiyAe parisAe devINa paliovarma ThitI paNNattA bAhiriyAe pari0 devINaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA // se keNaTeNaM bhaMte! evaM bucati?-camarassa asuriMdassa tao parisAto paNNattAo, taMjahA-samiyA caMDA jAyA, abhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA bAhiriyA jAyA?, goyamA! camarassa NaM asuriMdassa asuraratno abhitaraparisA devA vAhitA havvamAgacchaMti No avyAhitA, majisamaparisAe devA vAhitA habvamAgacchaMti avvAhitAvi, bAhiraparisA devA avvAhitA havvamAgacchaMti, aduttaraM ca NaM goyamA! camare asuriMde asurarAyA annayaresu ucAvaesu kanakoDaMbesu samuppalesu abhitariyAe parisAe saddhiM saMmaisaMpucchaNAbahule viharaha majjhimaparisAe sari parya evaM pavaMcemANe 2 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *** viharati bAhiriyAe parisAe saddhiM paryaDamANe 2 viharati, se teNaTeNaM goyamA! evaM ghuIcamarassa NaM asuriMdassa asurakumArarapaNo tao parisAo paNNatAo samiyA ghaMTA jAtA, abhitariyA samiyA majjhimiyA baMDA bAhiriyA jAtA (sU0 118) // 'dhamarassa ||'mityaadi, camarasya bhavansa ! asurendrasya asurakumArarAjasya 'kati' kiyatsaGkhyAkAH parSadaH prasamA ?, bhagavAnAhagautama ! timraH paraH khaptAH, sAdhA-saminA cahA jAtA. tatrAbhyantarikA parSat "samitA' samitAbhidhAnA, evaM madhyamikA caNDA bAjhA jAtA // 'camarassa NamityAdi, camarasya bhadanta ! asurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi kati devasaha prajJaptAni !, madhyamikAyAM parpadi kati devasahasrANi prAptAni !, bAhAyaryA parSadi kati devasahasrANi prasaptAni, bhagavAnAha-12 gautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi caturviMzatirdevasahasrANi ajJaptAni, madhyamikAyAmaSTAviMzavirdevasahasANi, bAlAyAM vAtriMzaddevasahasrANi prajJamAni / / 'camarassa NaM bhaMte'! ityAdi, camarasya bhadamta ! asurekhasmAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi kati devIzatAni prajJaptAni | madhyamikAyAM parSadi kati devIzatAni prajJaptAni ? bAbAyAM parSadi pati devIzatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAi-gautama! abhyantarikAyA parSadi arddhanRtIyAni devIzatAni prazatAni, mabhyamikAyAM parSadi trINi devIzatAni prazaptAni, bAhyAyAM parSadi arddhacaturthAni devIzatAni prajJaptAni / / 'camarassa NaM bhaMte!" ityAdi, camarasa bhadanta ! asurendramAsurakumArarAjasyAbhyanta rikAyAM parSadi devAnAM kiyansa kAlaM sthitiH prajJaptA? madhyamikAyAM parSadi devAnAM kiyantaM kAlaM sthiti: prazatA!, evaM bAhyaparSadviSayamapi prabhasatraM vaktavyaM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM kiyantaM kAlaM sthiti: prajJAsA!, evaM madhyamiphAbAjhaparSa ****** ** * * ** Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviSaye api prabhasUtre vaktavye, bhagavAnAha-gautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi devAnAmarddhatRvIyAmi palyopamAni thitiH prajJamA. madhyamikAyAM parSadi devAnAM va pasyopame sthitiH prajJAptA, vAsAyAM parSadi devAnAM yarddha pasyopamaM sthiti prAptA, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM vyarddhapasyopamaM sitiH prajJaptA, madhyamikAyAM parSadi devInAM pasyopasa thitiH, prazaptA, bAbAyAM parSadi devInAmarddhapalyoparma sthiptiH prajJaptA, iha bhUyAn vAcanAbheda iti yathA'vasthitasUtre pAThanirNayArtha sugamamapi sUkhamakSarasaMskAramAtreNa vi-1 triyate / sampatyabhyantarikAdivyapadezakAraNa picchiSuridamAha-se keNaveNa'mityAdi, atha phenArthena bhadanta ! evamucyate ? camarasya amurakumArarAjasya tiSaH parSadaH prAptAH, tadyathA samitA caNDA jAnA, abhyantarA samitA madhyamikA baNDA bAyA jAtA bhagavAnAha-gautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantaraparSakA devAH 'vAhitA' AhUtAH 'havaM' zIghamAgacchanti no abvAhitA' anAhUtAH, anena gauravamAha, madhyamapadgA devA AhUtAvihIghramAgamhavi kAnAlA namapi, madhyamAtipattiviSayatvAt , nAzaparSadA devA anAhUtAH zIghramAgacchanti, teSAmAkAraNalakSaNagauravAnahatvAt , 'aduttaraM Sa NamityAdi, 'athottaram' athAnyad abhyantaraskhAdiviSaye kAraNa gautama ! camaro'surendro'surakumArarAjo'nyatareSu 'uccAvaceSu' zobhanAzobhaneSu 'kajjakoDaMbesu' iti kauTumbikeSu kAryeSu kuTumce bhavAni kauTumbAni svarASTraviSayANItyarthaH teSu kAryeSu samutpanneSu abhyantarikayA parSadA sArddha saMmattisaMpraznabahulazcApi viharati, sanmasyAuttamayA matyA ya: saMprazna:-paryAlocanaM tadbahulazcApi "viharati Aste, svalpamapi prayojanaM prathamatastayA saha paryAlocya vidadhAtIti | bhAvaH, madhyamikayA parSadA sArdU yadabhyantarikayA parSadA saha paryAlocya karttavyatayA nizcitaM padaM 'tatpazcayan viharati' evamida-12 nAmasmAbhiH paryAlocitamidaM karttavyamanyathA doSa iti vistArayanAste, bAyayA parSadA saha yadabhyantarikayA parSadA saha paryAlocita Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyamikayA saha guNadoSaprapaJcakathanato vistAritaM padaM tat 'pracaNDayan pracaNDayan viharati' AjJApradhAnaH samavazyaM karttavyatayA | nirUpayan tiSThati, yathedaM yuSmAbhiH kartavyamidaM na karttavyamiti, tadevaM yA ekAnte gauravameva kevalamaIti yayA ca sahottamamatitvAsvalpamapi kArya prathamata: paryAlocayati sA gaurava viSaye paryAlocanAyAM cAtyantamabhyantarA varttate ityabhyantarikA, yA tu gauravAhI paryAlocitaM ghAbhyantarikayA parSadA saha avazyakavyatayA nizcitaM na tu prathamata: sA kila gAravaM paryAlocanAyAM ca madhyame bhAge vartata iti madhyamikA, yA tu gauravaM na jAtucidapyarhati na ca yayA saha kArya polocayati kevalamAdevA eva yasmai dIyate sA gaura-1 vAnahIM paryAlocanAyAzya bahirbhAve vartata iti baalaa| tadevamabhyantarikAdivyapadezanibandhanamuktaM, sampratyetadevopasaMharannAi--'se eeNa(teNoNamityAdi pAThasiddha, yAni tu samiyA caMDA jAtA iti nAmAni tAni kAraNAntaranibandhanAni, kAraNAntaraM ca granthAntarAdavasAtavyaM, atra saGkaNigAthe-cavIsa aTThavIsA battIsasahassa deva camarassa / aTThA tinni tahA adbhAijA ya devisayA // 1 // aTTAijA ya domi ya divaDapaliyaM kameNa devaThiI / paliyaM divaDamagaM addho devINa parisAsu // 2 // " kahi NaM bhaMte! utsarillANaM asurakumArANaM bhavaNA paNNattA ?, jahA ThANapade jAva balI, ettha yaharoyaNiMde ghairoyaNarAyA parivasati jAva viharati // balissa NaM bhaMte ! vayaroyarNidassa vAroyaNaranno kati parisAo paNNatAo?, goyamA tipiNa parisA, taMjahA-samiyA caMDA jAyA, anbhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA yAhiriyA jAyA / balissa NaM vairoyarNidassa baharoyaNarano abhitariyAe parisAe kati devasahassA? majjhimiyAe parisAe kati devasahassA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAva bAhiriyAe parisAra kati deviyA pakvatAH, yoyacA ! balissa NaM vairoyaNiMdassa 2 abhitariyAe parisAe vIsaM devasahassA paNNattA, majjhimiyAe parisAe caDavIsaM deva sahassA paNNattA, bAhiriyAe parisAe aTThAvIsaM devasahassA paNNasA, abhitariyAe parisAe addhapaMcamA devisatA, majjhamiyAe parisAe casAri devisayA paNNattA, bAhiriyAe parisAe anuTThA devisatA paNNattA, balissa ThitIe pucchA jAva bAhiriyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, gopamA / balissa NaM vairoyadissa 2 abhitariyAe parisAe devANaM aTThapaliomA ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe tinni palio mAI ThilI paNNattA, bAhiriyA parisAe devANaM aDDAhajAI palio mAI ThiI pattA, abhitariyAe parisAe devINaM aDDAijjAhUM palio mAI ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devINaM do paliovamAhaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devINaM divaGkaM palioSamaM ThitI paNNattA, sesaM jahA camarassa asuriMdarasa asurakumAraraNNo // ( sU0 119 ) 'kahi NaM bhaMte! uttarillANaM asurakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA' ityAdi, ka bhadanta ! uttarANAmasurakumArANAM bhavanAni praptAni ? ityevaM yathA prajJApanAyAM dvitIye sthAnAkhye pade tathA tAvadvaktavyaM yAvadbaliH, atra vairocanendro vairocanarAjaH parivasati, tata Urddhamapi tAvadvaktryaM yAvadviharati, tathaivam -- "kahi NaM bhaMte! uttarilA asurakumArA devA parivasaMti ?, goyamA ! jaMbu Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIve dIve maMdarassa pabvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe guTabIe asIgnare jogArAmasAhassalAmalAe pari ega jovaNasahassaM ogAhettA heDA cega joyaNasahassaM vajettA mo ahahattare joyaNasayasahasse etya uttarilANaM asurakumArANaM vecANaM tIsaM bhavapavAsasayasahassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhi vaTTA aMto cauraMsA sesaM jahA dAhiNilANaM jAva biharaMti, baLIratva yaha royaNide vairoyaNarAyA parivasai kAle mahAnIlasarise jAva pabhAsemANe, se NaM tattha tIsAe matraNavAsasayasahassANaM saTThIe sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM caDaNhaM logapAlANaM paMcaNhaM agamahisINaM saparivArANaM tipaI parisAmaM sacaNDamaNiyANaM sasahamaNiyAhivaINaM caNha ya saTThINaM AyarakkhadevasAhassINaM agnesi ca bahUrNa uttarillANaM asurakumArArNa devANaM de. vINa ya AhevayaM jAva viharai" samastamidaM prAgvat // samprati parSanirUpaNArthamAha-'balissa Na bhaMte!' ityAdi mAnan , navara|midamatra devadevIsaGkhyA sthitinAnAsam---vIsa u cavIsa aTThAvIsa sahassANa (hoti) devANaM / baddhapaNacaTThA devilaya balissa parisAsu // 1 // adbhuTTa tiNNi aDAijAI (hoti ) paliyadevaThiI / adAijA doNi ya divaDa devINa ThiMI kmso||3||" kahiNaM bhaMte! nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNattA!, jahA ThANapade jAva dAhiNilAvi puchiyathyA jAva dharaNe istha nAgakumAride nAgakumArarAyA parivasati jAva vihrti||dhrnnss NaM bhaMte! NAgakumAridassa nAgakumArarapaNo kati parisAo? paM0, goyamA! tipiNa parisAo, tAo gheca jahA camarassAdharaNassa NaM bhaMte ! NAgakumAriMvassa NAgakumAraranno ambhitariyAe parisAe kati devasahassA pannattA ?, jAva bAhiriyAe parisAe kati devIsatA paNNattA, goyamA! dharaNassa rNa Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4 NAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo abhitariyAe parisAe sahi devasahassAI majjhimiyAe parisAe sattari devasahassAI bAhiriyAe asItidevasahassAI abhitaraparisAe paNNasaraM devisataM paNa majjhimiyAe parisAe paNNAsaM devisataM paNNattaM bAhiriyAe parisAe paNavIsaM debisaptaM paNNattaM / dharaNassa NaM ranno abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA? majjhimiyAe parisAe yA kevasidha kAlaM viso pAsA! pAhiriyAe parisAe devANaM keSatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? ambhitariyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA? majinamiyAe parisAe devINaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNasA? vAhiriyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAle ThitI paNNattA, goyamA! dharaNassa raNNo abhisariyAe parisAe devANaM sAtiregaM addhapaliovamaM ThitI paNNatA, majjhimiyAe parisAe devANaM addhapaliovama ThitI paNNasA, bAhiriyAe parisAe deSANaM desUrNa addhapalioghamaM ThitI paNNatA, abhitariyAe parisAe devINa sUrNa addhapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devINaM sAtiregaM 'ghaumbhAgapaliovarma ThitI paNNattA, vAhiriyAe parisAe devANaM caubhAgapaliovamaM ThitI papaNatA, aho jahA ghamarassa // kahi NaM bhaMte ! uttarillANaM NAgakumArANaM jahA ThANapade jAva viharati // bhUyANaMdassaNaM bhNte| NAgakumAriMdassa NAgakumArarapaNo ambhitariyAe parisAe kati deghasAhassIo paNNa SANSAR Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - L . SAHARAS tAo?, majjhimiyAe parisAe kati devasAhassIo paNNattAo?, vAhiriyAe parisAe kai devasAhassIo paNNattAo? abhitariyAe parisAe kai devisayA paNNattA? majjhimiyAe parisAe kai devisayA paNNattA? bAhiriyAe parisAe kai devisayA paNNatA?, goyamA ! bhUyANaMdassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno ambhitariyAe parisAe pannAsaM devasahassA paNNattA, majjhimiyAe parisAe sahi devasAhassIo paNNasAo, thAhAreyAe parisAe satsari devasAhassIo paNNattAo, abhitariyAe parisAe do paNavIsaM devisayANaM paNNattA, majjhimiyAe parisAe do devIsayA paNNattA, bAhiriyAe parisAe paNNattaraM devisayaM paNNasaM bhUyANaMdassa NaM bhaMte! nAgakumAridassa nAgakumArarapaNo abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? jAca bAhiriyAe parisAe devINaM kevAiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA! bhUtANaMdassa NaM abhitariyAe parisAe devANaM desUrNa paliovamaM ThitI paNNatA, majjhimiyAe parisAe devANaM sAiregaM addhapaliocamaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devANaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, abhitariyAe parisAe addhapaliovamaM ThitI paNNatA, majhimiyAe parisAe devINaM desUrNa addhapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devINaM sAiregaM caumbhAgapaliovarma ThitI paNNasA, attho jahA camarassa, avasesANaM veNu Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 devAdINaM mahAghosa pajjavasANANaM ThANapadava savvayA NiravayavA bhANiyanvA, parisAto jahA dharaNabhUtANaMdANaM (sesANaM bhavaNaghaNaM) dAhiNillANaM jahA dharaNassa uttarillANaM jahA bhUtArNavassa, parimANapiThitIci // ( sU0 120 ) 'kahi NaM bhaMte! nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA ?" ityAdi ka bhadanta ! nAgakumArANAM devAnAM bhavanAni praptAni 1, evaM yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye dvitIyapade tathA vaktavyaM yAvad dAkSiNAtyA api praSTavyA yAvaddharaNo'tra nAgakumArendro nAgakumArarAjaH parivasati yAvadviharati, tacaivam hi paM bhaMte! nAgakulArA deta ? gomA ! isIse rayaNappabhAe puDhacIe asIuttara joyaNasayasa hassabAhallAe uvariM evaM joyaNasahassaM ogAhitA hiTTAtri egaM joyaNasahassaM vajjettA sajjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM nAgakumArANaM devANaM culasI bhavaNAvAsa saya sahassA bhavatItimavakhAyaM, te NaM bhavaNA vAhiM baTTA jAva paDhiruvA, ettha NaM nAgakumArANaM devAnaM bhavaNA paNNattA, tattha gaM bahave nAgakumArA devA parivasaMti mahiDIyA mahajjutiyA, sesaM jahA ohiyANaM jAva viharaMti, gharaNabhUyANaMdA ettha dube nAgakumAriMdA nAgakumArarAyANo parivasaMti mahiDDIyA sesaM jahA ohiyANaM jAva viharaMti kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA ? kahi NaM bhaMte! dAhiNillA nAgakumArA devA parivasaMti ?, goyamA ! jaMbuddIce dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIle rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasaya saharasabAhallAe unariM egaM joyasahassaM ogAIttA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThahattare joyaNasayasa hasse, ettha NaM dAhiNihANaM nAgakumArANaM devANaM coyAlIsa bhavaNAvAsasaya sadassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhi~ baTTA jAna paDiruvA, ettha NaM dAhiNiljhANaM nAgakumArANaM devANaM 1 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavaNA pannattA, etya gaM bahave dAhiNilA nAgakumArA parivasaMti mahiDDIyA jAva biharaMti, dharaNe etva nAgakumAriMde nAgakumArarAyA parivasai mahiDIra jAna pabhAsemANe, se tattha copAlIsAe bhavaNAvAsalayasahasANaM chaha sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM cauNiM logapAlANaM chaNhaM amAmahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNDa aNiyANaM sattaNhaM aNiyA hivaINa caracI|sAe AyaraksadevasAistINaM aNNesiM ca bahUrNa dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva viharaMti" pAThasiddha / samprati parvanirUpaNArthamAha-'dharaNassa NaM bhNte|' ityAdi, prAgvat , navaramatrAbhyantaraparSadi SaSTidevasahasrANi madhyamikAyAM saptatidevasahasrANi bAhyAyAmazItidevasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parSadi paJcasaptataM devIzata, 'majjhimiyAe parisAe paNNAsaM devisataM paNNatta' madhyamikAyAM parSadi paJcAzaM devIzataM mAhyAyAM paJcaviMzaM devIzataM, tathA'bhyantarikAyAM parpadi devAnAM sthitiH sAtirekama chapalyopamaM madhya mikAyAmarddhapalyopamaM bAhyAyAM dezonamarddhapalyopamaM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM sthitirdezonamarddhapalyopamaM / 4 madhyamikAyAM sAtirekaM caturbhAgapalyopamaM bAhyAyAM caturbhAgapalyopamaM zeSaM prAgvat // 'kahiNaM bhNte| uttarillANaM nAgakumArArNa bhavaNA paNattA jahA ThANapade jAva viharaitti, ka bhadanta ! uttarANAM nAgakumArANAM bhavanAni prAptAni? ityAdi yathA prajJApanAryA sthAnAkhye pade tathA vaktavyaM yAvadviharatIti parda, tazcaivam-'kahiNaM bhaMte! uttarillA nAgakumArA parivasanti ?, goyamA! jaM. buddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNasahassaM ogAhittA heTThA cegaM joyaNasaharasaM bajettA majhe aTTahttare joyaNasyasahaste, ettha NaM uttarillANaM nAgakumArANaM cattAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA havaMtItimakkhAya, te paM bhavaNA bAdi baTTA sesaM jahA dAhiNillANaM jAva viharati, bhUyANaMde ettha nAgakumAriMde nAga Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -% 10 e ES * * kumArarAyA parivasati mahiDIe jAva pabhAsemANe, se NaM cattAlIsAe bhavaNAbAsasayasahassANaM sesaM taM ceva jAva viharaI' iti niga-|| dasiddhaM // parSanirUpaNArthamAha-'bhUyANaMdassa NamityAdi prAgvat navaramatrAbhyantarikAyAM parSadi paJcAzaddevasahasrANi madhyamikAyAM ||3|| paSTidevasahasrANi bArAyAM saptatirdevasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parpadi paJcaviMze dve devIzate madhyamikAyAM paripUrNe dve devIzate bA.| mAyAM pacAsaptataM devIzataM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devAnAM sthitirdezonaM pasyopamaM madhyamikAyAM sAtirekamarddhapalyopamaM bAjhAyAmarddhapasyopasa, tathA'bhyantarikAyAM padi devInAM sthitira palyApamaM madhyamikAyAM dezonamarddhapalyopamaM bAhyAyAM sAtireka caturbhAgapalyopamaM, zeSaM prAgvat / "avasesANaM veNudevAINaM mahAghosapajjavasANANaM ThANapayavattabbayA bhANiyanyA' iti, 'avazeSANAM nAgakumArarAjavyatiriktAnAM veNudevAdInAM mahAghoSaparyavasAnAnAM sthAnAkhyaprajJApanAgatadvitIyapavaktavyatA bhaNitavyA, sA caivam-'kahi NaM bhaMte ! suvanakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA? kahi NaM bhaMte ! suvaNNakumArA devA parivasaMti, goyamA!zmIse rayaNappabhAe puDhavIeasIuttarajoyaNasayasahassabAhalAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA hedrAvi ega joyaNasahassaM vajjettA majhe adRhattare joyaNasayasa hasse, etva Ne suvaNNakumArANaM devANaM bAvacarI bhavaNAvAsasayasahassA bhavatItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA jAba paDirUvA, ettha NaM suvaNNakumArANaM devANaM bhavaNA paNNatA, tattha gaM bahave suvaNNakumArA devA parivasaMti mahiDiyA sesaM jahA ohiyANaM jAva viharaMti, veNudeve veNudAlI ettha duve suvaNNakumAridA suvaNNakumArarAyANo parivati mahir3iyA jAba viharati / kahi NaM bhaMte ! dAhijillANaM suvaNNakumArANaM bhavaNA paNNattA? kahi Na maMte! dAhiNillA suvaNNakumArA devA parivasaMti?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhullAe uri egaM joyaNasayasahassaM ogAhitA hehA cege joyaNasahassaM vajecA majase aTThahasare * % 94% % - 8-* Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyaNasaya sahasse, ettha NaM dAhiNillANaM suvaNNakumArANaM aTThattIsaM bhavaNAvAsasaya sahassA bhavatItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vahA jAva paDhiruvA, ettha NaM dAhiM jillANa sukumArArNa bhavana gNatA, ettha gaM bahave dAhiNilA suvaNNakumArA parivasaMti, veNudeve estha suvaNNakumAriMde suvaNNakumArarAyA parivasati mahiDie jAna pabhAsemANe, se NaM tattha ahantIsAe bhavaNAvAsa saya sadassANaM jAva viharati / " parSadvaktavyatA'pi dharaNavaniravazeSA vaktavyA / 'kahi NaM bhaMte! uttarihANaM suvaNNakumArANaM bhavaNA pannatA ? kahi NaM bhaMte! uttarillA suvaNNakumArA devA parivasaMti ?, goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavI jAva majhe aTThahattare joSaNasayasa hasse, ettha NaM uttarilANaM sutraSNakumArANaM devANaM cottIsaM bhavaNAvAsasyasahassA bhavatItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA vAdi vA jAva paTiruvA, ettha NaM bahave uttarilA suvaNNakumArA devA parivartati maddiDDiyA jAva viharati, veNudAlI ya ettha sutraSNakumAriMde suvaNNakumArarAyA parivasati mahiDie jAva pabhAse 0, ( se NaM) tattha cottIsAra bhavaNAvAsasya sahastANaM sesaM jahA nAgakumArANaM / " parSadvaktavyatA'pi bhUtAnandavaniravazeSA vaktavyA / yathA suvarNakumArANAM vaktavyatA bhaNitA tathA zeSANAmapi vaktatryA, navaraM bhavananAnAtvamindranAnAtvaM parimANanAnAtvaM caitAbhirgAthAbhiranugantavyam - "dha usaTThI asurANaM culasII caiva hoi nAgANaM / bAvantariM suvaNNe vAkumArANa uI // 1 // dIvadisAuddINaM vijjukumArithamiyamamgIgaM / chaNDaMpi juyalayANaM vAcattarimo sayasahassA // 2 // cottIsA 1 coyAlA 2 a. ittIsaM 3 ca sayasahassAI / paNNA 4 cattAlIsA 10 dAhiNato hoMti bhavaNAI || 3 || tIsA 1 cacAlIsA 2 cottIsaM 3 neva saya sadassAI | chAyAlA 4 chattIsA 10 uttarato hoMti bhavaNAI // 4 // camare 1 dharaNe 2 taha veNudeva 3 harikaMta 4 aggisIdde 5 y| puNNe 6 jalakaMte yA anie 8 laMbe ya 9 ghose ya 10 // 5 // bali 1 bhUyAnaMde 2 veNudAli 3 harissaha 4 aggimANaka Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5-4 5 visiTTe 6 | jalappabha amiyavAhaNa 8 pabhaMjaNe 9gheva mahayose 10 // 6 // causahI saTThI khalu usa sahassA e asuravajANaM / sAmANiyA 5 ee cauraguNA AyarakkhA // 7 // " parSadvaktavyatA'pi dAkSiNAtyAnAM dharaNavana, uttarANAM bhUtAnandavat , tathA cAha"parisAo sesANaM bhavaNavaINaM dAhiNillANaM jahA dharaNassa, uttarillANaM jahA bhUyANaMdasse"ti // tadevaM bhavana(pati vaktavyatoktA, samprati vAnamantaravaktavyatAmabhidhitsurAi.. kahi NaM bhaMte! vANamaMtarANaM devANaM bhavaNA (bhomejA gagarA) paNNattA?, jahA ThANapatre jAva viharaMti // kahi NaM bhaMte! pisAyANaM devANaM bhavaNA paNNattA?, jahA ThANapade jAva viharati kAlamahAkAlA ya tattha duve pisAyakumArarAyANo parivasaMti jAva viharaiti, kahi NaM bhaMte! dAhiNilANa pisAyakubhArANaM mA vihati kAle ya ettha pisAyakumAriMde pisAyakumArarAyA parivasati mahaTie jAva viharati // kAlassa NaM sAyakumArarapaNo kati parisAo paNNasAo?, goyamA! tiNNi parisAo paNNasAo, taMjahA-IsA tuDiyA baDharahA, ambhitariyA IsA majjhimiyA tuDiyA yAhiriyA daDharahA / kAlassa gaM bhaMte ! pisAyakumAriMdassa pisAyakumArarapaNo abhitaraparisAe kati deSasAhassIo paNNasAo? jAva bAhiriyAe parisAe kai devisayA paNNatA?, go0 kAlassa NaM pisAyakumAridassa pisAyakumArarAyassa abhitariyaparisAe aTTa devasAhassIo paNNatAo majjhimapari Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAe dasa devasAhassIo paNNattAo pAhiriyaparisAe pArasa devasAhassIo paNNattAo abhitariyAe parisAe egaM devisataM paNNattaM majjhimiyAe parisAe egaM devisataM paNNattaM bAhiriyAe parisAe egaM devisataM paNNattaM / kAlassa NaM bhaMte! pisAyakumAriMdasta pisAyakumAraraNo ambhitariyAe parisAra devANaM kevatiyaM mAra hitI patA? majjhimiyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNasA? bAhiriyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI papaNattA? jAva bAhiriyAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA! kAlassa NaM pisAyakumArivassa pisAyakumAraraNo amitaraparisAe devANaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe pari0 devANaM desUNaM addhapaliovamaMThitI paNNattA, bAhiriyAe pari0 devANaM sAtirega ghAubbhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, abhaMtarapari0 devINaM sAtiregaM caunbhAgapaliovamaM ThitI paNNatA, majjhimapari0 devINaM caunbhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiraparisAe devINaM desUNaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimaparisAe devINaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiraparisAe devINaM desUNaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNazA, aho jo ceva camarassa, evaM uttarassavi, evaM NiraMtaraM jAva gIyajasassa // (sU0 121) 'kahi NaM bhaMte ! vANamaMtarANaM devANaM bhomejA nagarA paNNacA?' ka bhadanta ! vAnamantarANAM devAnAM bhaumeyAni nagarANi prajJa Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAni?, 'jahA ThANapade jAva viharaMti' iti, yathA sthAnAkhye prajJApanAyAM dvitIye pade tathA vaktavyaM yAvadviharantIti, tathaivaM-"goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassabAlassa uvari egaM joyaNasayaM ogAhettA hehAvi ega joyaNasayaM bajecA majhe aTThasu joyaNasaesu, ettha NaM vANamantarANaM tiriyamasaMkhejA bhomejA nagarAbAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhomejA nagarA bAhiM vaTTA aMto cauraMsA ahe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThiyA ukkiNNaMtaraviulagaMbhIrakhAyaparihA pAgAradyAlayakavADatoraNapaDiduvAradesabhAgA jaMtasayagghimusalamusuMDhipariyariyA ayojjhA sayAjayA sayAguttA aDayAlakoharaiyA aDayAlakavaNamAlA semA sivA kiMkarAmaradaMDovarakkhiyA lAralloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadaharadinapaMcaMgulitalA uvaciyacaMdaNakalasA caMdaNaghaDasu. kayatoraNapaDiduvAradesabhAgA AsattosattaviulavaTTavagdhAriyamalladAmakalAvA paMcavaSNasarasasurabhimuphapupphapuMjovayArakaliyA kAlAgurupavarakundurukaturukadhUvamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAmA sabvarayaNAmayA acchA saNDA laNhA paTTA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikaMkar3acchAyA sappamA samirIyA saujoyA pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA, ettha NaM vANamaMtarANaM devANaM bhomejA nagarA papaNa ttA, tattha gaM bahave vANamaMtarA devA parivasaMti, taMjahA-pisAyA bhUyA jakkhA rakkhasA kiMnarA kiMpurisA bhuyagapatiNo mahAkAyA gaMdhavagaNA ya niuNagaMdhavvagIyaramaNA aNapaniyapaNapatriya isivAiya bhUyavAiya kaMdiya mahAdiyA ya kuhaMDapayaMgadevA caMcalacavalacidattakIlaNappiyA gahirahasiyagIyaNacaNaraI vaNamAlAmelamauDakuMDalasacchaMdaviuvviyAbharaNacArubhUsaNadharA samvo'yasurahikusumaraiyapalaM sohaMtakaMtaviyasaMtacittavaNamAlaraiyavacchA kAmakAmA kAmarUvadehadhArI nANAvihacaNNarAmavaravatthacillalaganiyaMsaNA vivihadesanevasthaga-1 M[hiyavesA pamuiyakaMdappakalahakelikolAhalappiyA hAsabolabahulA asimoggarasattihatthA aNegamaNirayaNavivih (nijutta) cittaciMdhagayA| Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taH n surUvA mahiDDiyA mahAyasA jAva mahAsokkhA hArabirAiyavaddhA jAva dasa disAo jovemANA pabhAsemANA, te NaM sattha sANaM sANaM bhojanagarAvAsa saya sahassANaM sANaM sANaM sAmANiyasAhastINaM sANaM sANaM aggamaddisINaM sANaM sANaM parimANaM sANaM sANaM aNIyANaM | sANaM 2 aNIyA hivaINaM sAsaM sANaM AyarakkhadevasAhassINaM, annesiM ca bahUNaM vANamaMtarANaM devANa ya devINa ya AhevacaM jAva bhuMja - | mANA viharaMti" prAyaH sugamaM, navaraM 'bhuyagavaiNo mahAkAyA' iti, mahAkAyA - mahoragAH, kiMviziSTA: ? ityAha- bhujagapataya:, 'gandharvagaNAH ' gandharvasamudAyAH, kiMviziSTA: ? ityAha- 'nipuNagandharva gItaratayaH' nipuNAH - parama kauzalopetA evaM gandharvA gandharvajAtIyA | devAsteSAM yad gItaM tatra ratiryeSAM te tathA, ete vyantarANAmau mUlabhevAH, ime dhAnyevAntarabhedA aSTau - 'aNapakSiya' ityAdi, kathambhUtA ete SoDazApItyata mAha - ' caMcala calacittakIlaNadatrappiyA' calA- anavasthitacittAstathA calacapalam - atizayena capalaM | yacitraM nAnAprakAraM krIDanaM yazca citro - nAnAprakAro dravaH -parihAsastau priyau yeSAM te calacapalacitrakrIDana dravapriyAH, tataJcabhalazabdena vizeSaNasamAsaH, tathA 'gahiraha siyagIyanaccaNaraI' iti gambhIreSu hasitagIta narttaneSu ratiryeSAM te tathA, tathA 'vaNamAlA meDama jalakuMDalasacchaMda viDavviyAbharaNabhUsaNadharA' iti vanamAlA - vanamAlAmayA ne AmelamukuTakuNDalAni, Amela:- ApIDazabdasya prAkRtalakSa. NavazAdU ApIDa:- zekharakaH, tathA svacchandaM vikurvitAni yAni AbharaNAni tairyacAru bhUSaNaM maNDanaM taddharantIti vanamAlA''pIDamukuTakuNDalasvacchanda vikurvitAbharaNacArubhUSaNadharAH, lihAditvAdac, tathA sarvartukaiH - sarvartubhAvibhiH surabhikusumaiH suracitAH -zobhanaM nirvarttitAH tathA pralambata iti pralambA zobhata iti zobhamAnA kAntA - kamanIyA vikasantI - amukulitA amlAnapuSpamayI citrAnAnAprakArA banamAlA racitA vakSasi yainte sarvartukasura bhikusumaracitapralambazobhamAnakAnta vikasacitravanamAlAracitavakSasaH, tathA kAmaM Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - svecchayA gamo yeSAM te kAmagamA:- svecchAcAriNaH, kacit 'kAmakAmAH' iti pAThaH, kAmena - svecchayA kAmo-maithunasevA yeSAM te kAmakAmA aniyatakAmA ityarthaH tathA kAmaM - svecchayA rUpaM yeSAM te kAmarUpAste ca te dehAca kAmarUpadehAstAn dharantItyevaMzIlAH kAmarUpadehadhAriNaH svecchAvikurvitanAnArUpadehadhAriNa ityarthaH tathA nAnAvidhairvaNai rAgo-raktatA yeSAM tAni nAnAvidhavarNarAgANi varANi - pradhAnAni citrANi - nAnAvidhAni adbhutAni vA (vastrANi cellakAni - dezIvacanAd dedIpyamAnAni niyaMsaNaM- paridhAnaM yeSAM te | nAnAvidhavarNarAgavaravastra ce laTaka nivasanAH tathA vividhairdezanepathyairgRhIto veSo yaiste vividhadezanepathyagRhItaveSAH, 'pamuiyakaMdaSpakalahakelikolAhalappiyA' kandarpaH - kAmoddIpanaM vacanaM ceSTA ca kalaho-rATiH keli:- krIDA kolAhalo- trolaH kandarpakala ikeliko lAhalA: priyA yeSAM te kandarpa kalaha ke li kolAhala priyAH, tataH pramuditazabdena saha vizeSaNasamAsaH, 'hAsabolabahulA' iti hAsabolo bahulI -- atiprabhUtau yeSAM te hAsabolabahulAH, tathA'simuharazakti kuntA haste yeSAM te asimudrazaktikuntahastAH, 'praharaNAt saptamI ve 'ti saptamyantasya pAkSika: paranipAtaH, 'aNegamaNirayaNavivihanijuttacittavidhagayA' iti, maNaya: - candrakAntAthA ratnAni - karketanAdIni anekairmaNiratrairvividhaM - nAnAprakAraM niyuktAni vicitrANi - nAnAprakArANi cihnAni gatAni sthitAni yeSAM te tathA, zeSaM prAgvat // 'kahi NaM bhaMte! pisAyANaM devANaM bhomejjA nagarA paNNattA ?' ka bhadanta ! pizAcAnAM devAnAM bhaumeyAni nagarANi | prajJaptAni ? ityAdi, 'jahA ThANapade jAva viharati yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye pade tathA vaktavyaM yAvadviharantIti padaM tacaivaM"kahi NaM bhaMte! pisAyA devA parivasaMti ? goyamA ! isIse rayaNappabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassAhassa uvariM evaM joyaNasayaM ogAhetA heTThA cegaM joyaNasyaM vajjetA majjhe aTThasu joyaNasaesu, ettha NaM pisAyANaM devANaM tiriyamasaMkhejjA bhomejjana Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garAvAsa sayasahassA bhavatItimavakhAyaM, te NaM bhojanagarA bAhiM baTTA jo ohio bhomejjanagaravaNNato so bhANiyabyo jAva paDi rUvA, ettha NaM pisAyANaM bhAMmejanagarA paNNattA, tattha NaM bahuve pisAyA devA parivasaMti mahiDiyA jahA ohiyA jAba bihati" sugarma, "kAlamahAkAlA ya ettha dube pisAIdA pisAyarAyANo parivasaMti mahiDDiyA jAba viharati kahi NaM bhaMte! dAhiNiyANaM pisAyANaM bhomejA nagarA0 bAhi vaTTA jo ohio bhomejanagaravaNNato so bhANiyanno jAba paDhiruvA, ettha NaM pisAyANaM bhomejjanagarA paNNattA / kahi NaM bhaMte! dAhiNillA pisAyA devA parivasaMti ?, goyamA ! jaMbuDIve dIye maMdarassa pabvayasta dAhiNeNaM imI se rayaNasabhAe puDhavIe rayaNAmayarasa kaMDassa joyaNasahassabAdalassa uvariM evaM joyaNasayaM ogAtA hedvAvi evaM joyaNamayaM vajjettA majjhe aTThasu joyaNasaesa ettha NaM dAhiNillANaM pisAyANaM devANaM bhomejjA nagarA paNNattA, tattha NaM bahave dAhipillA pisAyA devA parivasaMti mahiDDiyA jAva vihati, kAle ya tattha pisAiMde pisAyarAyA parivasati mahiDie jAba prabhAsemANe, se NaM tattha tiriyamasaM| khejjANaM bhomejjanagarAvAsasayasa hastANaM caunheM sAmANiyasAhassINaM unhaM aggamaddisINaM saparivArANaM tihUM parimANaM satta aNiyANaM sattaNDaM aNiyAhivaINaM solasaNDaM AyarakkhadevasAhassINaM aliM ca bahU dAhiNilaNaM vANamantarANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva viharati" pATasiddhaM // samprati parvannirUpaNArthamAha - 'kAlassa NaM bhaMte! pisAyaiMdassa pisAyarano kati parisAo paNNattAo ?, goyamA ! tiSNi parisAo paNNattAo, taMjahA - IsA tuDiyA daDharahA abhitariyA IsA' ityAdi sarve prAgvat, navaramatrAbhyanta rikAyAmaSTo devasahasrANi madhyamikAyAM daza devasahasrANi vAhyAyAM dvAdaza devasahasrANi tathA'bhyantarikAyAM parSadi ekaM devIzataM madhyamikAyAmapyekaM devIzataM bAhyAyAmapyekaM devIzataM, abhyantarikAyAM parSadi devAnAM sthitirarddhapalyopamaM madhyamikAyAM dezonamarddha Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palyopamaM bAhyAyAM sAtirekacaturbhAgapalyopamaM tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM sAtirekaM caturbhAgapasyopasaM madhyamikAyAM caturbhAgapalyopamaM bAhyAyAM dezonaM caturbhAgapalyopamaM zeSaM prAgvat / "kahi NaM bhaMte! uttarihANaM pisAyANaM bhomejjA nagarA paNNattA ?, kahi NaM bhaMte! uttarillA pisAyA devA parivasaMti ?, goyamA ! jaMbuddIve dIve jaheva dAhigilANaM vaktavvayA tadeva uttarilANaMpi, navaraM mandarassa uttareNaM, mahAkAle ittha pisAIde pisAyarAyA parivasati jAba viharati" pAThasiddhaM, parSadvaktavyatA'pi kAlavat, "evaM jahA pisAyANaM tahA zUdrAjavi Apa saMghavyA navarI nAva bhANiyavvaM, imeNa vihiNA - bhUyANaM surUvapaDhiruvA, jakkhANaM puNNabhaddamANibhaddA, riksANaM bhImamahAbhImA, kiMnarANaM kiMnarakiMpurisA, kiMpurisANaM sampurisa mahApurisA, mahoragANaM aikAyamahAkAyA, gaMdhavvANaM gIyaraIgIyajasA - 'kAle ya mahAkAle suruvapaDivapuNNabha ya | amaravaimANibhadde bhIme ya tahA mahAbhIme // 1 // kiMnarakiMpurise khalu sappurise khalu tahA mahApurise / aikAyamahAkAe gIyaraI caiva gIyajase || 2 ||" sugamam, parSadvaktavyatA'pi kAlavannirantaraM vaktavyA yAvagItayazasaH || tadevamuktA vAnamantaravaktavyatA samprati jyotiSkANAmAha kahi NaM bhaMte! joisiyANaM devANaM vimANA paNNattA ? kahi NaM bhaMte! jotisiyA devA parivasaMti ?, gomA ! u dIvasamuddANaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto sattau jogaNasate uppatittA dasuttarasayA joghaNavAhaNaM, tattha NaM joisiyANaM devANaM tiriyamasaMkhejA jotisiyavimANAvAsasatasahassA bhavatItimakvAyaM, te NaM vimANA addhakavikaThANasaMThiyA evaM jahA ThANapatre jAva caMdamasUriyA ya tattha NaM jotisiMdA jotisarAyANo Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivasaMti mahiDiyA jAva viharati // sarassa NaM bhaMte ! jotisiMdassa jotisaraNNo kati parisAo paNNatAo?, gogamA! tipitA parimAlo gaNAsAo, jahA-tuMyA tuDiyA pecA, ambhitarayA tuMbA majjhimiyA tuDiyA bAhiriyA paMJcA, sesaM jahA kAlassa parimANaM, ThitIvi / aTTho jahA camarassa / caMdassavi evaM ceva // (su. 122) 'kahiNaM bhaMte! joisiyANa'mityAdi, ka bhadanta ! jyotiSakAnAM devAnAM vimAnAni prajJAptAni? ka bhadanta! jyotiSkA devAH parivasanti !, bhagavAnAha-gautama! asyA rasamabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAdu bhUmibhAgAd rucakopalakSitAt 'saptanavati zatAni' saptanavatyadhikAni yojanazatAnyUImutplutya-buddhyA'tikramya dazottarayojanazatabAhalye tiryagasaGkhyeye'salyeyayojanakoTIkoTIpramANe jyotirviSaye 'atra' etasmin pradeze jyotiSkANAM devAnA tiryagasaGkhyeyAni jyotiSkavimAnazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM mayA zeSaizca / tIrthakadbhiH, tAni ca vimAnAnyarddhakapitthasaMsthAnasaMsthitAni, atrAkSepaparihArau candraprajJaptiTIkAyAM sUryaprajJaptiIkAyAM sahaNiTIkAyAM cAbhihitAviti tato'vadhAyau~, 'savaphAliyAmayA sarvAtmanA sphaTikamayAni sarvasphaTikamayAni 'jahA ThANapade jAva caMdamasUriyA estha dube joisiMdA joisarAyANo parivasaMti mahiDiyA jAva viharaMvi' yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye dvitIye pade tathA vaktavyaM yAvaJcandrasUryo, dvAvatra jyotiSkendrau jyotiSkarAjAnau parivasatastato'pyUddha yAvadviharantIti, evathaivaM-"anjhuggayamUsiyapahasiyA iva vivihamaNikaNagarayaNabhatticittA vAuyavijayavejayaMtIpaDAgachattAtichattakaliyA tuMgA gagaNatalamabhilaMghamANasiharA jAlaMtararayaNA | paMjarummiliyavya maNikaNagathUbhiyAgA viyasiyasayavacapoMDarIyA tilagarayaNaddhacaMdacittA nANAmaNimayadAmAlaMkiyA aMdo bahiM ca Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 sahA taraNijarui lavAluyApatthaDA suhaphAsA sassirIyA surUvA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA, ettha NaM joisiyANaM vimANA paNNattA, estha NaM joisikA ye parivadi, saMjaya vidarAtI baMdara sukkasaNiccharA rAhU dhUmake buhA aMgArakA tacatavaNikhakaNAgavaNNA jayA tahA joisaMmi cAraM caraMti keU ya gairatIyA aThThAvIsa viddA ya nakkha sadevagaNA nANAsaMThatNasaMThiyA ya paMcavaNNA ya tAragAo ThiyalesAcAriNo avissAma maMDalAI patteyanAmaMkapAyaDiyaciyamauDA mahiDDiyA jAba prabhAsemANA, se NaM tattha khANaM sANaM vimANAvAsasya sahastANaM sANaM sANaM sAmANiyasAhassINaM sANaM sANaM aggamahisINaM saparivArANaM sANaM sANaM parimANaM khArNa sAmaM aNiyANaM sANaM sANaM aNiyAddivaINaM sANaM sANaM AyarakkhadevasAdassINaM, anesi ca bahUNaM joisiyANaM devArtha demINa meM maheva jAva viharati, caMdimasUriyA ya ettha dube joirsidA joisiyarAyANo parivasaMti mahiDiyA jAva pabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM joisiyavimANAvAsa saya sahassANaM cauNDaM caunheM sAmANiyasAhassINaM cauNDaM caunhaM aggamahisINaM saparivArANaM tihUM parimANaM sattahaM aNiyANaM sattaM aNiyAhivaINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM joisiyANaM devANaM vevINa ya Aheva "jAba viharati" iti, abhyudgatA - Abhimukhyena sarvato gatA utsRtA - prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA dIptistayA sitAnidhavalAni abhyudbhatotsRtaprabhAsitAni tathA vividhAnAM maNikanakaratnAnAM yA bhaktayo - viddhittivizeSAstAbhizcitrANi - AzcarzvabhUtAni vividhamaNikanakabhakticitrANi, 'vAuyavijayavejayaMtIpa DAgacchattAticchatta kaliyA' vAtoddhUtA - trAyukampitA vijaya: - abhyudayasvatsaMsUcikA vaijayantyabhidhAnA thI: patAkA, athavA vijaya iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayantyo vijayajayantya:- patAkAstA eva vijayavarjitA vaijayantyaH chatrAticchatrANi uparyupari sthitAni chatrANi taiH kalitAni vAtoddhUtavi jayavaijavandhI Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . patAkAchatrAsicchatraphalitAni 'tuGgAni' uccAni, tathA gaganatalam-ambaratalamanulikhana-abhilavayana zivaraM yeSAM tarani gaganatalAnulikhacchiMkharANi, tathA jAlAni-jAlakAni tAni ca bhavanabhitriSu lokapratItAni, tadantareSu viziSTazobhAnimitta ratnAni yatra tAni jAlAntararatnAni, tathA pajarAd unmIlitavad yathA hi kila kimapi vastu pArAd-vaMzAdimayapracchAdanavizeSAd bahiSkRtamatyantamanaSTacchAyatvAt zobhate tathA tAnyapi vimAnAnIti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stRpikA-zikharaM yeSAM tAni maNikanakastUpikAni, vata: pUrvapadAbhyAM saha vizeSaNasamAsaH, tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdiSu pratikRtilena |sthitAni tilakAzca-mittyAdiSu puNDANi ranamayAzcArddhacandrA dvArAdiSu taizcitrANi vikasitazatapatrapuNDarIkatilakaratrArddhacandracitrANi, | tathA nAnAmaNimayIbhirdAmabhiralakRtAni nAnAmaNimayadAmAlamRtAni, tayA'ntarbahizca zlakSNAni-mamRNAni, tathA tapanIyaM-suvarNavize-IK pastanmavyA rucirAyA vAlukAyAH-sikatAyAH prastaTaH-prataro yeSu tAni tapanIyaruciravAlukAprasaTAni, tathA sukhasparzAni zumaspa-| Ani vA zeSaM prAgvad yAvad 'bahassaicaMdA' ityAdi, vRhaspaticandrasUryazukrazanaizcararAhudhUmaketubudhAGgArakAH taptatapanIyakanakavarNAHISatkanakavarNAH, tathA ye mahA jyotiSke-jyotizcakre cAraM caranti ketavaH ye ca bAhyadvIpasamudreSvagatiratikA: ye cASTAviMzatividhA nakSatradevagaNAste sarve'pi nAnAvighasaMsthAnasaMsthitAH cazabdAttaptatapanIyakanakavarNAzca, tArakAH paJcavarNAH, ete ca sarve'pi sthitalezyA | avasthitatejolezyAkAH, tathA ye cAriNa:-cAraratAste'vizrAmamaNDalagatikAH, tathA sarve'pi pratyeka nAbhAlena-svaskhanAmAGkapAtena prakaTitaM cihaM mukuTo yeSAM te pratyeka svanAmAprakaTitamukuTacihAH, kimuktaM bhavati?-candrasya svamukuTe caNdramaNDalaM lAJchanaM svanAmAGkaprakaTitaM sUryasya sUryamaNDalaM grahasya brahmaNDalaM nakSatrasa nakSatramaNDalaM tArakasya tArakAkAramiti, zeSa prAgvat // parSanirUpaNArthamAha - KAMACHAR " Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --'sUrassa NaM bhaMte ! joisiMdassa joisaraNNo kai parisAo paNNattAo?, goyamA ! tinni parisAo pannacAo, taMjahA-suMbA tuDiyA hA pazcA, abhitariyA taMbA majjhimiyA suDiyA bAhiriyA peccA, sesaM jahA kAlassa, aTTho jahA ghamarassa, candassavi evaM ceva' pAThasiddhaM || jyotiSkAstiryagloka iti tiryagalokaprastAvAdvIpasamudravaktavyatAmAha kahi NaM bhaMte! dIvasamudA? kevaiyA NaM bhaMte! dIvasamuddA ? kemahAlayA NaM bhaMte! dIvasamuhA? kiMsaMThiyA NaM bhaMte ! dIvasamuThA? kimAkArabhAvapaDoyArA NaM bhaMte! dIvasamudA NaM pannatA?, goyamA! jaMbuddIvAiyA dIvA lavaNAdIyA samuddA saMThANato ekavihavidhANA vitthArato aNegavidhavidhANA daguNAdRgaNe paTuppAemANA 2 pavittharamANA 2 obhAsamANavIcIyA bahuuppalapaumakumudaliNasubhagasogaMdhiyapoMDarIyamahApoMDarIyasatapattasahassapasapapphullakesarovacitA patteyaM paseyaM paumavaravejhyAparikkhittA patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittA assi tiritaloe asaMkhejA dIvasamudA sayaMbhuramaNapajjavasANA paNNattA samaNAuso! // (sU0 123) 'kahi NaM bhaMte ! dIvasamuddA' ityAdi, 'ka' kasmin gamiti vAkyAlaGkAre 'bhadanta!' paramakalyANayogin ! dvIpasamudrAH prajJaptA:?, anena dvIpasamudrANAmavasthAnaM pRSTa, 'kevaiyA Ne bhaMte! dIvasamUhA' iti 'kiyantaH' kiyatsayAkA Namiti vAkyAlaGkAraH bhadanta ! dvIpasamudrAH prajJaptA: ?, anena dvIpasamudrANAM sayAnaM pRSTaM, 'kemahAliyA NaM bhaMte ! dIvasamuhA' iti kiM mahAnAlaya-Azrayo / vyApyakSetrarUpo yeSAM te mahAlayA: kiMpramANamahAlayA Namiti prAgvada dvIpasamudrAH prajJaptA:, kiMpramANaM dvIpasamudrANAM mahattvamiti, Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaH, etena dvIpasamudrANAmAyAmAdiparimANaM pRSTaM tathA 'kiMsaMThiyA NaM bhaMte! diiysmudd|' iti kiM saMsthita saMsthAnaM yeSAM te kiMsaMsthitA miti pUrvanadn ! dIesamA prazaptAH 1, anena saMsthAnaM papraccha, 'kimAgArabhAva paDIyArA NaM te! dIvasamuddA | paNNattA' iti AkArabhAvaH - svarUpavizeSaH kasyAkAra bhAvasya pratyavatAro yeSAM te kimAkAra bhAva pratyavadhArAH, bahulagrahaNAdvaiyadhikaraNye'pi samAsaH, Namiti pUrvavad, dvIpasamudrAH prajJaptA: ?, kiM svarUpaM dvIpasamudrANAmiti bhAvaH anena svarUpavizeSaviSayaH praznaH kRtaH, bhagavAnAha - 'goyame' tyAdi, gautama! jambUdvIpAdayo dvIpA 'lavaNAdikAH' lavaNasamudrAdikAH samudrAH anena dvIpAnAM samudrANAM cAdiruktaH, etacApRSTamapi bhagavatA kathitamuttaratropayogitvAt guNavatte ziSyAcApRSTamapi kathanIyamiti khyApanArtha 'da, 'saiMThANato' ityAdi, 'saMsthAnataH' saMsthAnamAzritya 'egavihivihANA" iti ekavidhi - ekaprakAraM vidhAnaM yeSAM te eka vizvividhAnAH, eka varUpA iti bhAvaH sarveSAM vRttasaMsthAnasaMsthitatvAd, 'vistArataH' vistAramadhikRtya punaraneka vidhividhAnAH anekavidhAni - anekaprakArANi vidhAnAni yeSAM te tathA, vistAramadhikRtya nAnAkharUpA ityarthaH, tadeva nAnAsvarUpatvamupadarzayati-- 'duguNAdguNe pappAemANA 2 pa | vittharamANA' ivi dviguNaM dviguNaM yathA bhavati evaM pratyutpadyamAnA guNyamAnA ityarthaH, 'pravistarantaH' prakarSeNa vistAraM gacchantaH, tathAhi - jambUdvIpa ekaM lakSaM lavaNasamudro dve lakSe dhAtakIkhaNDazcatvAri lakSANItyAdi, 'obhAsamANavIcIyA' iti bhavamAsamAnA vIcaya:- kallolA beSAM te avabhAsamAnavIcayaH, idaM vizeSaNaM samudrANAM pratItameva, dvIpAnAmapi ca veditavyaM teSvapi idanadItaDAgAdiSu kallolasambhavAt tathA bahubhirutpalapadmakumudana lina subhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatra: 'papphulla' si praphulai: - vika sitaiH 'kesare' ti kesaropalakSitairupacitAH - upacitazobhAkA bahUtpalapadmakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIka mahApauNDarIka patra saha Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapatrapraphullakesaropacitAH, tatrotpala gardabhaka padma-sUryavikAsi kumudaM-candravikAsi nalinam-IvadraktaM pana subhaga-panavizeSa: sauga|ndhikaM kalhAraM pauNDarIka-sitAmbujaM tadeva bRhat mahApauNDarIka zatapatrasahasrapatre-padmavizeSau patrasaGkhyAkRtabhedo, 'patteyaM / iti pratizabdo'trAbhimukhya lakSaNenAbhipradI Abhimukhye' iti ca samAsastato vIpsAvivakSAyAM pratyekazabdasya dvivacanaM pAvaravedikApari-2 kSiptAH pratyekaM vanakhaNDaparikSiptAzca 'sayaMbhUramaNapajjavasANA' iti jambUdvIpAdayo dvIpA: svayambhUramaNadvIpaparyavasAnA lavaNasamudrAdayaH samudrAH svayambhUramaNasamudraparyavasAnA asmin tiryagloke yatra vayaM sthitA asoyA dvIpasamudrAH prazaptA he zramaNa! he AyuSman ! iha 'assi tiriyaloe' ityanena sthAnamuktam , 'asA ityanela sabA, 'buguNAduguNamivAdinA mahattvaM 'saMThANato' ityAdinA IN saMsthAnam // sampratyAkArabhAvapratyavatAraM vivakSuridamAi tattha NaM ayaM jaMbuddIce NAmaM dIve dIvasamuhANaM ambhitarie savyakhuDDAe yA telApUpasaMThANasaMThite vahe rahacakavAlasaMThANasaMThite vaDhe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThite va paDipunnacaMdasaMgaNasaMThite, eka joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiSiNa joyaNasayasahassAI solasa ya sahassAI doNNi ya sattAdhIse joyaNasate tiNi ya kose aTThAvIsaM ca dhaNusayaM terasa aMgulAI addhaMgulaka ca kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM pnnnntte||se NaM ekAe jagatIe savvato samatA sNprikkhitte|| sA NaM jagatI aha joyaNAI uI uccatteNaM mUle vArasa joyaNAI vikkhaMbheNaM majjhe aha joyaNAI vikhaMbheNaM upi cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM mUle vicchiNNA majajhe saMkhittA api taNuyA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gopucchasaMThANasaMThitA sacvavaharAmaI acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA NIrayA NimmalA NiSyaMkA zikaM kaDacchAyA sappabhA samirIyA sajjoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhiruvA paDiruvA || sANaM jagatI ekkeNaM jAlakaDaNaM savvato samatA saMparikkhittA // se NaM jAlakaDae NaM addhajoyaNaM u uccateNaM paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM savvarayaNAmae acche saNhe lahe (jAva) [ghaDhe maTThe NIrae Nimmale pike NikkaMkaDacchAe sappabhe [sassirIe] samarIe saujjoe pAsAdIe darisaNije abhirU] parUiye // ( sU0 124 ) 'tattha Na' milAdi, 'tatra' teSu dvIpasamudreSu madhye 'artha' yatra vayaM vasAmo jambUdvIpo nAma dvIpaH kathambhUtaH 1 ityAha- sarvadvIpasamu drANAM 'sarvAbhyantarakaH' sarvAtmanA - sAmastyenAbhyantaraH sarvAbhyantara eva sarvAbhyantarakaH, prAkRtalakSaNAtsvArthe kapratyayaH keSAM sarvAtmanA'bhyantaraka: ?, ucyate, sarvadvIpasamudrANAM tathAhi--sarve'pi zeSA dvIpasamudrA jambUdvIpAdArabhyAgamAbhihitena krameNa dviguNadviguNavistArAstato bhavati sarvedvIpasamudrANAM sarvAbhyantarakaH, anena jambUdvIpasyAvasthAnamuktaM, 'savvakhuDDAga' iti sarvebhyo'pi zeSadvIpasamudrebhyaH kSullako laghuH sarvakSukaH, tathAhi sarve lavaNAdayaH samudrAH sarve ca dhAtakIkhaNDAdayo dvIpA jambUdvIpAdArabhya dviguNadviguNAyAmavikambhaparidhayastataH zeSadvIpasamudrApekSayA'yaM laghuriti etena sAmAnyataH parimANamuktaM, vizeSatastvAyAmAdigataM parimANamathe vakSyati, tathA vRtto'yaM jambUdvIpo yatastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tailena pakko'pUpastailApUpaH, tailena hi pakro'pUpaH prAyaH paripUrNa vRtto bhavati na ghRtapaka iti tailavizeSaNaM, tasyeva yatsaMsthAnaM tena saMsthita sailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto'yaM jambUdvIpo yato 'rathacakravAlasaMsthAnasaMsthitaH' Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - rathasya-rathAGgasya cakrasthAvayave samudAyopacArAcakavAlaM-maNDalaM tasyeva yat saMsthAnaM tena saMsthito rathacakravAlasaMsthAnasaM sthitaH, evaM vRttaH puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthita: puSkarakarNikA-panabIjakozaH vRttaH paripUrNacandrasaMsthAnasaMsthitaH padadvayaM bhAvanIyam, etena jamyUdvIpasya saMsthAnamuktam / / sampratyAyAmAdiparimANamAha-'eka Na'mityAdi, ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena, AyAmazca viSkambhazca AyAmaviSkambha, samAhAro dvandvaH, tena, AyAmena viSkambhena cetyarthaH, trINi yojanazatasahasrANi SoDaza sahasrANi dve yojanazate saptaviMzatyadhika trayaH krozA aSTAviMzam-aSTAviMzatyadhika dhanuHzataM trayodazAGgalAni anilaM ca kicidvizeSAdhikamityetAvAn parikSepeNa prAptaH, idaM ca parikSepaparimANaM 'vikkhaMbhavamgadahaguNakaraNI vahassa parirao hoi|' iti karaNavazArakhayamAnevavyaM kSetrasamAsaTIkA vA paribhAvanIyA, tAra gaNitamAlAyAH sakhi hAtamAt / / sampratyAkArabhAvapratyavatArapratipAdanArthamAha-'se Na'mi| tyAdi, 'saH' anantaroktAyAmaviSkambhaparikSepaparimANo jambUdvIpo Namiti vAkyAlakAre ekayA jagatyA sunagaraprAphArakalpayA 'sa ta:' sarvAmu dikSu 'samantataH' sAmastyena 'saMparikSipta' samyagveSTitaH // 'sA NaM jagaI ityAdi, sA ca jagatI Urddham-uccastvenASTau yojanAni mUle dvAdaza yojanAni viSkambhena madhye'STau upari catvAri, ata eva mUle viSkambhamadhikRtya vistIrNA, madhye saMkSiptA tribhAgonatvAt , upari tanukA, mUlApekSayA tribhAgamAtravistArabhAvAt , etadevopamayA prakaTayati--'gopucchasaMThANasaMThiyA' gopucchasyaiva saMsthAna gopucchasaMsthAnaM tena saMsthitA gopacchasaMsthAnasaMsthitA UkRtagopucchAkArA iti bhA manA-sAmastyena banamayI-vatraratnAsikA 'acchA' AkAzasphaTikavadatikhacchA 'saNhA laNhA' akSNA-lakSNapudgalaskandhaniSpannA zlakSNadalaniSpannapaTavat 'lapahA' masRNA ghuNTitapadavat 'cahA' pRSTA iva ghRSTA kharazAnayA pASANapratimAvat 'mahA' mRSTA iva mRSTA suku Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A5% % | mArazAnayA pASANapratimAvat 'nIrajA' khAbhAvikarajorahitatvAt 'nirmalA' AgantukamalAbhAvAta niSpakA kalavikalA karvamarahitA vA nikaMkaDacchAyA' iti niSkaGkaTA niSkavatrA nirAvaraNA nirUpayatiti bhASA: chAyA-dItiryasyAH sA niSkaTacchAyA 'saprabhA' svarUpAta: prabhAvatI 'samarIcA' bahirvinirgatakiraNajAlA, ata evaM 'sodyotA' bahirvyavasthitavastustomaprakAzakarI 'prAsAdIyA prasAdAya-manaHsattaye hitA tatkAritvAt prAsAdIyA manaHpravattikAriNIti bhAvaH 'darzanIyA' darzanayogyA yAM pazyatazcakSuSI dharma na gacchata iti 'abhirUvA' iti abhi-sarvezaM draSTaNAM manaHprasAdAnukUlatayA'bhimukhaM rUpaM yasyAH sA abhirUpA, atyantakamanIyapti bhAvaH, ata eva 'pratirUpA' prativiziSTam-asAdhAraNaM rUpaM yasyAH sA pratirUpA, athavA pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yasyAH sA pratirUpA // 'sANaM jagatI' ityAdi, 'sA' anantaroditasvarUpA Namiti vAkyAlakAre jagatI eke na 'jAlakaTakena' jAlAnijAlakAni yAni bhavanabhittiSu loke'pi prasiddhAni teSAM kaTaka:-samUho jAlakaTako jAlakAkINI ramyasaMsthAnapradezavizeSapatiriti / bhAvaH, tena jAlakaTakena 'sarvatA' sarvAsu dinu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptA / / 'se NaM jAlakaDae' ityAdi, 'sa' jAlakaTaka paratvenAIyojana-dve gabyUte viSkambhena pazca dhanu:zatAni, kimuktaM bhavati?-jagatyA prAyo bahumadhyabhAge sarvatra mAlakAni tAni ca pratyekamUrkhamustvena dve gavyUte viSkambhataH pazcadhanuHzavAnIti, sa pa jAlakaTaka: 'savvaravaNAmae' iti sarvAsanA ramamayaH 'acche saNhe laNhe jAva paDirUbe' iti yAvacchabdakaraNAt 'ghaTe maDhe naurapa nimmale nippake nikarachAye sappabhe samarIera saujjoe pAsAie darisaNijne abhiruceM' iti pariprahaH, eteSAM [anyAmam 5000 ] padAnAmayaH prAgvat / / tIse NaM jagatIe umpi bahumajjhadesabhAe estha NaM egAmahaI paGamavaravediyA paM0, sANaM paSamavarave Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyA addhajoyaNaM u8 uccatteNaM paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM savvarayaNAmae jagatIsamiyA parikkheveNaM savvarayaNAmaI0 // tIse NaM pajanavarayAda' ayameyAhaye vaNNAyAse paNNatte, taMjahA-baharAmayA nemA ridvAmayA paihANA veruliyAmayA khaMbhA suvaNNaruppamayA phalagA baharAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA kalebarA kalevarasaMghADA NANAmaNimayA rUvA nANAmaNimayA rUvasaM. ghADA aMkAmayA pakkhA pakkhayAhAojotirasAmayA baMsA vaMsakabelluyA ya rayayAmaIo paTiyAo jAtarUvamayIo ohADaNIo vairAmayIo uvari puJchaNIo sabvasee rayayAmate sANaM chAdaNe sA NaM pau~mavaratheiyA egamegeNaM hemajAleNaM (egamegeNaM gavakkhajAleNaM) egamegeNaM khiMkhiNijAleNaM jAyamaNijAleNaM (kaNayajAleNaM rayaNajAleNaM) egamegeNaM paumavarajAleNaM savvarayaNAmaeNaM sadhyato samaMtA saMparikkhittA // te NaM jAlA tavaNijalaMbUsagA suvaNNapayaragamaMDiyA NANAmaNirayaNadivihahAraddhahArauvasobhitasamudayA isi aNNamaNNamasaMpattA pubvAvaradAhiNautsarAgatehiM vAehiM maMdAgaM 2 ejamANA 2 kaMpijamANA 2 laMSamANA 2 pajhaMjhamANA 2 sadAyamANA 2 teNaM orAlerNa maNuNNeNaM kaNNamaNaNecutikaraNaM saddeNaM savvato samaMtAApUremANA sirIe atIva uvakhobhemANA uva0 ciTThati / / tIse NaM paumayaraveiyAe tattha tattha dese tahiM tahiM bahave hayasaMghADA gayasaMghADA narasaMghADA kiNNarasaMghADA kiMpurisasaMghADA mahoragasaMghADA gaMdhazvasaMghADA vasahasaMghADA savvara 2-26 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 0 . yaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA NIrayA NimmalA NippaMkA NizaMkaDacchAyA sappabhA samiriyA saujjoyA pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA / tIse NaM paumavaraveiyAe tattha tattha dese tahiM tahiM bahave hayapatIo taheva jAva paDirUvAo / evaM hayavIhIo jApa pddiruuyaao| evaM kRyamihaNArDa jAva paDirUvAtIse NaM paumavaraveyAe tattha tattha dese tahiM sahi yahave paumalayAo nAgalatAo, evaM asoga. caMpaga yUyavaNa vAsaMti0 atimutsaga kuMda. sAmalayAo NicaM kusumiyAA jAba suvihattapiMDamaMjariyaDiMsakadharIo sabbarayaNAmaIo saNhAo laNhAo ghaTAo maTThAo NIrayAo NimmalAo NippaMkAo NikaMkaDacchAyAo sappabhAo samirIyAo saujjoyAo pAsAIyAo darisaNijjAo abhiruvAo paDihavAo // [tIse NaM paumavaraveiyAe tatya tattha ise tahiM tahiM bahave akkhayasotthiyA paNNattA savvarayaNAmayA acchA] // se keNadveNaM (bhaMte!) evaM cucai-paumavaravaDyA paumavaraveiyA?, goyamA! paumavaraveiyAe tattha tatya dese tahiM tahiM vediyAsu vetiyAyAhAsu vediyAsIsaphalaesu vediyApuDaMtaresu khaMbhesu khaMbhayAhAsu khaMbhasIsesu khaMbhapuDataresu sUI su suImuhesu sUIphalaesa sUIpuDaMtaresu pakkhesu pakkhathAhAsu pakkhaperaMtaresu badahaM uppalAI paumAI jAva satasahassapattAI savvarayaNAmayAI acchAI saNhAI laNhAI ghaTAI maTThAI NIrayAI NimmalAI nippakAI nikaMkar3a Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cchAyAI sappabhAI samirIyAI sajjogAI pAsAdIyAI darisaNijAI abhiruvAI paDhiruvAI mahatA 2 vAsikacchantasamayAI paNNattAI samaNAuso !, se teNadveNaM godhamA / evaM bubai paumavaracediyA 2 || paumacaravezyA NaM bhaMte! kiM sAsayA asAsayA ?, goyamA / siya sAsayA sipa asAsayA // sekeNa evaM sAmAdi asAsayA ?, goyamA ! davyajhyAe sAsatA vaNNapajjayehiM gaMdhapajjavehiM rasapajjavehiM phAsapajjayehiM asAsatA se teNadveNaM goyamA ! evaM bucai-liya sAsatA siya asAsatA || paumacaraveyA NaM bhaMte! kAlao kevazviraM hoti ?, goyamA ! paNa kayAviNAsi Na kayAci Natthi Na kayAvi na bhavissati // zruviM ca bhavati ya bhavisati ya dhuvA niyayA sAsatA akkhayA avyayA avadviyA NivA paDamavaravediyA // (sU0 125 ) 'tIse NaM jagatIe' ityAdi, 'tasyAH' yathoktarUpAyA jagatyA: 'upari' uparitane tale yo bahumadhyadezabhAgaH, sUtre ekArAntatA mAgadhadezabhASALakSaNAnurodhAt yathA 'kayare Agacchai dittarutre ?" ityatra 'ettha Na' miti 'atra' etasmin bahumadhyadeza bhAge Namiti pUrvavat mahatI ekA padmavara vedikA prajJaptA mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH sA corddhamucaistvenArddhayojanaM - dve gavyUte paJca dhanuHzatAni viSkambhena 'jagatIsamiyA' iti jagatyA: samA-samAnA jagatIsabhA saiva jagatI samikA 'parikSepeNa' parirayeNa yAvAn jagatyA madhyabhAge parirayastAvAn tasyA api pariratha iti bhAvaH, 'sarvaratnamayI' sAmastyena ratnAlikA 'acchA sapahA' ityAdi vizeSaNakadambakaM pAThato'rthataJca prAgvat // 'tIse Na' mityAdi, tasyA Namiti pUrvavat padmavaravedikAyAH 'artha' vakSyamANaH 'etadrUpa : ' evaMsvarUpa : 'varNA Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsaH varNaH zlAghA yathAvasthitasvarUpakIrttanaM tasyAvAso - nivAso manthapaddhatirUpo varNAvAso varNaka niveza ityarthaH ' prazaThaH prarUpitaH, tadyathetyAdinA tadeva darzayati - 'bairAmayA nemA' iti nemA nAma padmavaravedikAyA bhUmibhAgAdU niSkrAmantaH pradezA sarve 'bajramayAH' varNaratramayAH, vajrazabdasya dIrghalaM prAkRtatvAt evamanyatrApi draSTavyaM riSThamayAni pratiSThAnAni - mUlapAdAH 'veruliyamayA khaMbhA' iti vaiDUryarAmayAH stambhAH suvarNarUpyamayAni phalakAni lohitAkSaratnAtmikAH sUcayaH phalakadvayasambandhavighaTanAbhAva| hetupAdukAsthAnIyAste sarve 'vairAmayA saMdhI' vajramayAH sandhayaH - sandhimelA phalakAnAM, kimuktaM bhavati ? - bajAranApUritAH phalakAnAM sandhayaH 'nANAmaNimayA kalevarA' iti nAnAmaNimayAni kalevarANi - manuSyazarIrANi nAnAmaNimayAH kalevarasaGghATA - manuSyazarIrayugmAni nAnAmaNimayAni rUpANi-rUpakANi nAnAmaNimayA rUpasaGghATAH-rUpayugmAni 'aGkAmayA pakkhA pakkhabAhAto ya' iti aGko - ratnavizeSastanmayAH pakSAstadekadezAH pakSabAhavo'pi tadekadezabhUtA evAkamayAH, Aha ca mUlaTIkAkAraH- "aGkumayAH pazAstadekadezabhUtAH, evaM pakSabAhavo'pi draSTavyA" iti, 'joIrasAmayA vaMsA vaMsakavelyA ya' iti jyotIrasaM nAma ranaM tanmayA vaMzAH - mahAntaH pRSThavaMzAH 'vaMzakavelhuyA ya' iti mahatAM pRSThavaMzAnAmubhayatastiryak sthApyamAnA vaMzAH kabelukAti-pratItAni 'yayAmaIo paTTiyAo' iti rajatamayyaH paTTikA vaMzAnAmupari kambAsthAnIyA: 'jAyarUvamaIo ohADaNIo' jAtarUpaM - subarNavi | zeSasvanmayya: 'ohAuNIo' avaghAdinyaH AcchAdana hetu kamboparisthApyamAnamaddApramANakilibhvasthAnIyAH, 'vairAmaIo uvariM puMchaNIo' iti 'vajramayyo' vajraratnAmikA avaghATanInAmupari pugchanya:- niviDataracchAdana hetu zlakSNataramRNavizeSasthAnIyAH, uktaM ca mUlaTIkAkAreNa - "ohADaNI hIraragahaNaM mahat kSullakaM tu puJchanI iti, 'savvasee rayayAmae sANaM chANe' idhi, sarvazvevaM rajata mayaM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puJchanInAmupari kavellakAnAmadha AcchAdanam // 'sA NamityAdi, 'sA' evaMvarUpA Namiti vAkyAlayAre panavaravedikA tatra tatra pradeze ekaikena 'hemajAlena' sarvAsanA hemamayema lambamAnena dAmasamUhena ekaikena 'gavAkSajAlena' gavAkSAkRtiratnavizeSavAmasamhena / ekaikena "kiGkiNIjAlena' kiGkiNya:-kSudraghaNTikAH ekaikena ghaNTAjAlena, kiGkiNyapezzyA kizcinmahatyo ghaNTA ghaNTAH, tathA eka kena 'mukkAjAlena' muktAphalamayena dAmasamUhena ekaikena 'maNijAlena' maNimayena dAmasamhena ekaikena 'kanakajAlema' kanakaMpItarUpaH suvarNavizeSastanmayena dAmasamUhena ekaikena ramajAlena ekaikena (vara) padmajAlena-sarvaratnamayapAsakena dAmasamUhena 'sarvata / sarvAsu dikSu 'samantataH' sarvAsu vidikSu parikSiptA, etAni ca dAmasamUharUpANi hemajAlAdIni jAlAni lambamAnAni veditamyAni, * tathA pAha-'te NaM jAlA' ityAdi, tAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , prAkRte hi liGgamaniyatamiti, Namiti pUrvavat hemanAmalAdIni kvacit dAmA iti pAThaH tatra tA hemajAlAdirUpA dAmAna iti vyAkhyeyaM, "tavaNijalaMbUsagA' tapanIyam-Arakta suvarNa / tanmayo lambUsago-dAnAmaprimabhAge maNDanavizeSo yeSAM tAni tapanIyalambUsakAni 'suvaNNapayaragamaMDiyA' iti pArzvata: sAmastyena suvarNapratarakeNa-suvarNapatrakeNa maNDitAni suvarNapratarakamaNDitAni, 'nANAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhiyasamudayA' iti nAnArUpANAM maNInAM ramAnAM ca ye vividhA-vicitravarNA hArA-aSTAdazasarikA arddhahArA-navasarikAstarupazobhitaH samudAyo yeSAM sAni, tathA 'IsimakSamannamasaMpattA' iti Ipat-manAga anyo'nya-parasparamasaMprAptAni-asaMkhanAni pUrvAparadakSiNosarAgate vaiH | 'maMdAyaM maMdArya iti manda mandama ejyamAnAni kampyamAnAni 'zAbhIkSNyAvicchede dviH prAktamabAdeH' ityavicchede vipana yathA pacati pacatItyatra, evamuttaratrApi, ISatkampanavazAdeva ca prakarSata itastato manAka calanema lambamAnAni pralambamAnAni, tavaH | Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pararapaTasaMparkavAna: pahAtA yajJamAyA' iti zabdAyamAnAni zabdAyamAnAni 'udAraNa' sphAreNa zabdeneti yogaH, saca sphArazabdo manaHpratikUlo'pi bhavati tata Aha--'manojJena' mano'nukUlena, tazca mano'nukUlatvaM lezato'pi sAdata Aha-'manoharaNa' manAMsi zrotRNAM harati-AmavazaM nayatIti manoharaH, "lihAde'rAkRtigaNavAdacpratyayaH, sena, tadapi manoharalaM kutaH / ityAhakarNamanonivRtikareNa-'nimittakAraNahetupu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti vacanAd hetau tRtIyA, tato'yamarthaH-yataH zrosRkarNayormanasazca nivRtikara:-sukhotpAdakastato manoharastena, itthambhUtena zabdena tAna pratyAsanAn pradezAn 'sarvataH' dinu 'sama-1 ntataH vivikSu ApUrayanti zatrantasya zAbidaM rUpaM, tata eva zriyA' zobhayA'tIva upazobhamAnAni upazobhamAnAni tiSThanti / 'tIse Na'mityAdi, tasyAH panavaravedikAyAstatra tatra deze 2 'tahiM tarhi' iti tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze, etAvatA kimuktaM bhavati ?-yatra deze ekastatrAnye'pi vivanta iti, bahave 'hayasaMghADA' hyayugmAni saGghATazabdo vugmavAcI yathA sAdhusaGgATa ityatra, evaM gajanarakiMnarakiMpuruSamahoragagandharvavRSabhasaGgATA api vAcyA:, ete ca kathambhUtAH? ityAha-'sabbaravaNAmayA' sarvAsanA ratnaC.mayA: 'acchA' AkAzasphaTikavati svacchA: 'jAva paDirUvA' iti yAvatkaraNAt 'saNhA uNhA paThThA maThA' ityAdivizeSaNaka-1 dambakaparigrahastaJca prAgvat / ete ca sarve'pi yasavATAdacaH savATAH puSpAvakIrNakA uktAH, sampratyeteSAmeva yAdInAM patayAdipratipAdanArthamAha-evaM paMtIo vIhIo evaM mihuNagA' iti yathA'mISAM yAdInAmaSTAnAM sabATA uktAstathA patayo'pi vaktavyA vIthayo'pi mithunakAni ca, tAni caivam-tIse NaM paumavaravezyAe tattha tattha dese dese tahi tahiM bahuyAo hayapatIo gypNtiio| ityAdi, navaramekasyAM diziyA zreNiH sA paGkirabhidhIyate, ubhavorapi pAzvayorekaikazreNibhAvena yaccheNidvayaM sA vIdhI, ete ca vIthI AAG Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhApatisaJcATA hayAdInAM puruSANAmuktAH, sAmpratameteSAmeva hayAdInAM zrIpuruSayugmapratipAdanArtha 'mihuNAI' ityuktam , uktenaiva prakAreNa hayAdInAM mithunakAni strIpuruSayugmarUpANi vAcyAni, yathA 'tattha tattha tahiM 2 dese dese garama hayamihANa gamihuNAI ityAdi / 'tIse Na'mityAdi, tasyAM Namiti pUrvavat pAvaravedikAyAM tatra tatra deze 2 'tahiM 2' iti tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze, atrApi 'tattha 2 dese 2 tahiM 2' iti vadatA yatraikA latA tatrAnyA api baDhyo latAH santIti pratipAditaM draSTavyaM, 'bahuyAo paramala-| yAo' ityAdi, baDyaH 'padmalatA' pagrinya: 'nAgalatA' nAgA-dumavizeSAH ta eva latAstiryakazAkhAprasarAbhAvAt naagltaa|, evamazokalatAzcampakalatA vaNalatAH, vaNA:-taruvizeSAH, vAsantikalatA atimuktakalatA: kundalatA: zyAmalatAH, kathambhUtA etAH? ityAha-'nityaM' sarvakAlaM SaTsvapi RtuSviyarthaH 'kusumitAH' kusumAni-puSpANi saMjAtAnyAkhiti kusumitAH, tArakAdidarzanA|ditapratyayaH, evaM nityaM mukulitAH, mukulAni nAma kuDmalAni kalikA ityarthaH nilaM 'lavaiyAo' iti pallavitAH, nityaM 'thavaiyAo' hai iti stabakitA;, nityaM 'gummiyAo' iti gulmitAH, stavakagulmau go(gu)cchavizeSau, nityaM gucchAH, nityaM yamalaM nAma samAnajAtIyayo letayoryugmaM tatsaMjAtamAsviti yamalitAH, nityaM 'yugalitAH' yugalaM sajAtIyavijAtIyayolatayordvandvaM, tathA 'nityaM sarvakAlaM phalabhAreNa natA-ISamatA nityaM praNatA-mahatA phalabhAreNa duraM natAH, tathA nityaM 'sacibhakte'yAdi suvibhaktika:-suvicchittikaH pratiki. [ziSTo maJjarIrUpo yo'vataMsakastaddharA:-tAriNyaH / epa sarvo'pi kusumitatvAdiko dharma ekaikasyA ekaikasyA latAyA uktaH, sAmprataM kAsAccillatAnAM sakalakusumitatvAdidharmapratipAdanArthamAha--'niccaM kusumiyamauliyalavaiyathavaiyagulaiyagocchiyaviNamiyapa-IN haNamiyasuvibhattapaDimaMjarivaDaMsagadharIu' etAzca sarvA api latA evaMrUpAH, kiMrUpA ? ityAha-savarayaNAmaIo' sarvAtmanA * Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnamayyaH, 'acchA saNDA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgbat // aghunA pazcAvaravedikAzabdapravRtti nimittaM jijJAsA pracchasimAja keNaDeNaM bhaMte !' ityAdi, sezabdo'thazabdAH , atha kanArthena bhaya kAraNena bhadanta ravamucyate-panavarayedikA pAvaraSedhiveti 1,6 kimuktaM bhavati ?-padmavarapediketyevarUpasya zabdasya tatra pravRttI kiM nimittamiti ?, evamukta bhagavAnAha-gautama! panavaravedikAyo tatra tatra pradeze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze 'vedikAsu' upavezanayogyamattavAraNarUpAsu 'vedikAvAhAnu' vedikApAzceSu 'beddyaapurtresu|| iti ve vedike vedikApuTaM teSAmantarANi-apAntarAlAni vedikApuTAnnarANi teSu, tathA stambheSu sAmAnyataH sathA 'stambhabAhAsu' stambhapArtheSu 'khabhasIsesa' iti stambhazIrSeSu 'khaMbhapaDataresa' iti dvau stambhau stambhapuTa teSAmantarANi teSu 'sI' phalakasamba vighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAsu tAsAmuparIti tAtparyArthaH, 'sUimuhesu' iti yatra pradeze sUcI phalakaM bhisvA madhye pravizati / tatpratyAsanno dezaH sUcImukhaM teSu, tathA sUcIphalakeSu-sUcIbhiH saMvandhitA ye phalakapradezAste'pyupacArAtsUcIphalakAni teSu sUcImAmadha upari ca dhartamAneSu, tathA 'suIpuDataresu' iti dve sUnyau sUcIpuTaM teSAmantareSu, pakSAH pakSavAhA-vedikaikadezAstreSu pani 'utsalakAni' gardabhakAni bahUni 'padmAni' sUryavikAsIni bahUni 'kumudAni pandravikAsIni, evaM nalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatrANyapi vAcyAni, eteSAM ca vizeSaH prAgevopadarzitaH, etAni kathambhUtAni ? ityAha--'sarvarasamavAni' sarvAlanA ranamayAni, 'acchA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat 'mahayAvAsikachatsasamANA' iti 'mahAnti' mahApramANAni vArSikANi-varSAkAle yAni pAnIyarakSaNArtha kRtAni tAni vArSikANi sAni ca tAni chatrANi ca vatsamAnAni ca prAptAni zramaNa! he AyuSman !, 'se eeNacheNa mityAdi, cavatenArthena gautama! evamucyate pAvaravedikA pAvaravediketi teSu teSu yathotarUpeSu Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezeSu yathoktarUpANi panAni panavaravedikAzabdasya pravRttinimittamitibhAvaH, vyutpattizcaivaM-panavarA pacapradhAnA vedikA pAvarave-12 dikA panavaravedipheni / jamavaradagANaM bhaMte ! siM sAsyA" ityAdi, padmavaravedikA Namiti pUrvavat kiM zAzvatI utarazAzvatI ?, : prAktatvAta ki nityA utAniyeti bhAvaH, bhagavAnA-gautama! syAt zAzvatI svAdazAzvatI-kathabhimityA kazcidaniyetyarthaH, syAcchabdo nipAtaH kathazcidiyetadarthavAcI // 'se keNaDeNaM bhaMte !' ityAdi prabhasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! 'dravyArthatayA dravyAstikanayamatena zAzvatI, dravyAstikanayo hiM dravyameva tAttvikamabhimanyate na paryAyAn, dravyaM pAndhaSi pariNAmitvAd, anyathA dravyatvAyogAd, anvayikhAca sakalakAlabhAvIti bhavati dravyArthatayA zAzvatI, 'varNaparyAyaiH' tadanyasamutpayamAnavavizeSarUpairevaM gandhaparyAyai rasaparyAyaiH sparzaparyAyaiH, upalakSaNamesansadanyapudgalavicaTanIcaTanaizcAzAndhavI, kimuktaM bhavati -paryAyA-2 stikanayamatena paryAyaprAdhAnyaviSakSAyAmazAzvatI, paryAyANAM pratikSaNabhAvitayA kiyatkAlabhAvitayA vA vinAzikhAt , 'se eeNaveNa-5 mityAdi upasaMhAravAkyaM sugama, iha dradhyAstikadayavAdI svamatapratisthApanArthamevamAha-nAtyantAsata utpAdo nApi satto vinAzo, . bhAvo. nAbhAvo vidyate sata' iti vacanAta, yauna dRzyete prativastu utpAdavinAzau tadAvirbhAvatirobhAvamAtra yathA / sarpasyotphaNatvaviphagave, tasmAtsabai bastu nityamiti / evaM ca tanmatacintAyAM saMzayaH-kiM ghaTAdivadravyArthatayA zAzvatI pakSa sakalakAlamevarUpA? iti, tataH saMzayApanodArtha bhagavantaM bhUyaH pRcchati-paumavaraveiyA NamityAdi, panavaravedikA pamiti pUrvavad 'bhadanta !' paramakalyANayogin ! "kiyazcira' kiyanta kAlaM yAvadbhavati?, evarUpA kiyantaM kAlamavatiSThate / iti, bhagavAnAhagautama! ma kadAcinnAsIt, sarvadevAsIditi bhAvaH, anAditvAt , tathA na kadAcina bhavati, sarvadeva vartamAnakAlacintAyAM bhavatIti Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva:, sadaiva bhAvAt tathA na kadAcinna bhaviSyati, kintu bhaviSyaccintAyAM sarvadaiva bhaviSyatIti pratipattavyaM, aparyavasitasthAt. tadevaM kAlatrayacintAyAM nAstitvapratiSedhaM vidhAya sampratyastitvaM pratipAdayati-- 'bhutriM ce' tyAdi, abhUva bhavati ca bhaviSyati ceti, evaM trikAlAvasthAvivAda 'dhuvA' mervAdivad dhrubakhAdeva sadaiva svasvarUpe niyatA niyatatvAdeva va 'zAzvatI' zazvadbhavanasvabhAvA, zAzvatatvAdeva ca satatagaGgAsindhupravAha pravRttAvapi pauNDarIkada ivAnekapudgalavighaTane'pi tAvanmAtrAnyamudralobhanasambhavAd 'akSayA' na vidyate kSayo yathoktasvarUpAkAraparibhraMzo yasyAH sA'kSayA, akSayatvAdeva 'avyayA' avyayAdavAcyA manAgapi svarUpacalanasya jAtucidapyasambhavAt, anyayatvAdeva rUpramANe'vasthitA mAnuSottaraparvatAd bahiH samudravat evaM svasvapramANe sadA'vasthAnena cintyamAnA dityA dharmAstikAyAdivat // tIse NaM jagatIe upiM cAhiM paumavaraveDyAe ettha NaM ege mahaM vaNasaMDe paNNatte deNAhaM do joyaNAI cakkavAla vikkhaMbheNaM jagatIsamae parikkheveNaM, kiNhe kinhobhAse jAva aNegasaga DarahajANajuggaparimoyaNe suramme pAsAtIe saNhe laNDe ghaTTe mahe nIrae niSpake nimmale nikaMkar3acchA sappane samirIe saujjoe pAsAdIe darisaNije abhirUve paruive || tassa NaM vaNasaMisa aMto bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte se jahAnAmae-AliMgapukkhareti vA muhaMgapukkhareti vA saratalei vA karatalei vA AsamaMDaleti vA caMdamaMDaleti vA sUramaMDaleti ubha cammeti vA usa bhacammeti vA varAhacammeti vA sIhacammeti vA vagghacammeti vA vigacammeti vA dI Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitacammeti vA aNegasaMkukIlagasahassavitate AvaDapaJcAyaDaseDhIpaseDhIsosthiyasovatthiyapUsamANavaddhamANamacchaMDakamakaraMDakajAramAraphullAbalipaumapattasAgarasaraMgavAsaMtilayapaumalayabhatticittehiM sacchAehiM samirIehiM saujjoehiM nANAvihapaMcavaNNehiM taNehi ya maNihi ya uvasohie taMjahA-kiNhehiM jAva sukillehiM // tattha NaM je te kiNhA taNA ya maNI ya tesi NaM ayametArUve nagagaNAlAse gAte, hAlAmajImUteti vA aMjaNeti vA khaMjaNeti vA kajaleti vA masIi vA guliyAi vA gavalei vA gavalaguliyAti vA bhamareti vA bhamarAvaliyAti vA bhamarapattagayasAreti vAjaMbuphaleti vA adAriTeti vA puripuTThae (ti) yA gaeti vA gayakalabheti vA kaNhasappeha vA kaNhakesarei vA AgAsathiggaleti vA kaNhAsoeti vA kiNhakaNavIrei vA kaNhayaMdhujIvaeti vA, bhave eyArUve siyA?, goyamA! No tiNaDhe samaDhe, tesi NaM kAhANaM taNANaM maNINa ya itto iyarAe ceva kaMtatarAe ceva piyayarAe ceva maNuNNatarAe ceva maNAmatarAe ceva vaNNeNaM paNNatte // tattha NaM je te NIlagA taNA ya maNI ya tesi NaM imetArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahAnAmae-bhiMgei vA bhiMgapatteti vA cAseti vA cAsapiccheti vA sueti vA suyapiccheti vA NIlIti vA pIlIbheeti vA NIlIguliyAti vA sAmAeti vA ucaMtaepti vA vaNarAIi vA halaharavasaNei vA moraggIvAti vA pArevayagIvAti vA ayasikusumeti vA aMjaNakesigA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 %ACANGANAGAR kumumeti vA NIluppaleti vA NIlAsoeti vA NIlakaNavIreti vA NIlabaMdhujIpati vA, bhave eyArUve sitA, No iNahe samaDhe, tesiNaM NIlagANaM taNANaM maNINa ya etto itarAe ceva kaMtasarAe gheSa jAva vaNNeNaM paNate // tattha je te lohitagA taNA ya maNI ya tesi NaM ayamedhArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahANAmaesasakaruhireti vA urabharuhireti vA Nararuhireti vA varAhAhareti vA mAhesaharota vA yAlidagoSaeti vA bAladiyAgareti vA saMjhambharAgeti vA guMjaddharAeti vA jAtihiMgula eti vA silappavAleti vA pavAlaMkureti vA lohitavamaNIti vA lakkhArasaeti vA kimirAgei vA rattakaMbalei vA cINapiTTarAsIi vA jAsuyaNakusumeha vA kiMmuakusumeha vA pAliyAikusumei ghA rattuppaleti vA rattAsogeti vA rattakaNayAreti vA rattavaMdhujIvei vA, bhave eyArave siyA?, no tiNahe samaThe, tesi NaM lohiyagANaM taNANa ya maNINa ya etto itarAe ceva jAya vapaNeNaM paNNaro // tattha pAMje te hAligA saNA ya maNI ya tesi NaM ayameyArUve vapaNAvAse paNNatte, se jahANAmae-caMpae vA caMpagacchallIhavA caMpayabheei vA hAlihAti vA hAliddabheeti vA hAliguliyAti vA hariyAleti vA hariyAlabheeti vA hariyAlagaliyAti vA ciureti vA ciuraMgarAgeti vA barakaNapati yA parakaNaNanighaseti vA suvaNasippieti vA parapurisavasaNeti vA sallAkusumeti vA caMpakakusumeha kA ACCASH Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuDiyAkusumeti vA ( koraMTakadA meha vA) taDauDAkusumeti vA ghosADiyAkusumeti vA suSaNNajUhiyA kusumeti vA suharizayAkusumeha vA [ koriMTavara maladAmeti vA ] bIyagakusumeti vA pIvAsoti vA pIyakaNavIreti vA pIyabaMdhujIeti vA, bhave eyArUye siyA ?, no iNaTTe samaTThe, te NaM hAliyA saNA ya maNI ya eto iTThayarA caiva jAva vaNNeNaM paNNatsA | tattha NaM je te sukillagA taNA yA mI yasi meM apameyAce vaNNAvAse paNNatte se jahAnAmaeaMketi vA saMkheti vA caMdeti vA kuMdeti vA kusume (mue)ti vA dayarapati vA (dahighaNeha vA vIreha vA vIrapUreha vA ) haMsAvalIti vA koMcAvalIti yA hArAvalIti vA balAghAvalIti yA caMdrAvalIti vA sAratiyabalAhaeti vA dhaMtadhoyaruppapaTTe vA sAlipiTTharAsIti vA kuMdapu pharAsIti vA kumurAsIti vA sukkachivADIti vA peNamiMjAti kA viseti vA miNAliyAti yA gayateti yA lavaMgadleti vA poMDarIyadaleti vA siMduvAra malladAmeti vA setAsoeti vA sekaNavIreti vA seyabaMdhujIe vA bhave eyArUve siyA ?, No tiTThe samahe, tesi NaM sukillA taNANaM maNINa ya etto iTTatarAe ceva jAya vaNNeNaM paNNatte // tesi NaM bhaMte! taNANa tha maNINa va kerisae gaMdhe paNNatte ?, se jahANAmae - kopuDANa vA pattapuDANa vA coyapuDANa vA tamarapuDANa vA elApuDANa yA [ kirimeripuDANa vA ] caMdaNapuDANa vA kuMkumapuDANa vA Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R . .. .. sIrapuDANa vA caMpagapuDANa yA maruyagapuDANa vA damaNagapuDANa vA jAtipuDANa vA jUhiyApuDANa vA malliyapuDANa vA NomAliyapuDANa vA vAsaMtiyapuDANa vA keyatipuDANa vA kappUrapuDANa vA aNuvAyasi ubhijamANANa ya NibhijamANANa ya koTejamANANa vA ruvijamANANa vA ukirijamANANa vA vikirijamANANa vA paribhujamANANa vA bhaMDAo vA bhaMDa sAharivamANANaM orAlA maNuNNA ghANamaNaNincutikarA savvato samaMtA gaMdhA abhiNissarvati, bhave eyArUve siyA?, No tiNa samahe, tesi NaM taNANaM maNINa ya etto u itarAe ceva jAva maNAmatarAe ceva gaMdhe paNNatte / tesi NaM bhNte| taNANa ya maNINa ya kerisae phAse paNNate?, se jahANAmae-AINeti yA rUeti vA bUreti yA NavaNIteti vA haMsaganmatUlIti vA sirIsakusumaNicateti vA bAlakumudapattarAsIti vA, bhave etArUce siyA?, No tiNadve samahe, tesi NaM taNANa yamaNINa ya etto itarAe ceva jAva phAseNaM pnnnntte||tesi NaM bhaMte ! taNANaM puvyAvaradAhiNauttarAgatehiM vAehiM maMdAyaM maMdAyaM eiyArNa veDyANaM kaMpiyANaM khomiyANaMcAliyANaM phadiyArNa ghaTiyANaM udIriyANaM kerisae sadde paNNatte?, se jahANAmae-siviyAe vA saMdamANIyAe (vA) rahabarassa vA sachattassa sajjhayassa sarghaTayassa satoraNavarassa saNaMdighosassa sarkhikhiNihemajAlaperaMtaparikhissassa hemavayakhetta (cittavicitta) tiNisakaNaganijhuttadAruyAgassa supiNiddhArakarma OCK-CA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REGA% A haladhurAgarasa kAlAyasasakayaNemijatakammarasa AiNNayaraturagasusaMpauttassa kusalaNaracheyasArahisusaMparigahitassa sarasatayattIsatoraNa(parimaMDitassa sakaMkaDavaDiMsagassa sacAvasarapaharaNAvaraNahariyassa johajuddhassa rAyaMgaNaMsi vA aMtepuraMsi vArambhasi vA maNikohimatalaMsi abhikkhaNaM 2 abhighaTijamANassa yA NiyaTijamANassa yA [parUDhavaraturaMgassa caMDavegAihassa] orAlA maNupaNA kaNNamaNaNivutikarA savvato samaMtA sahA abhiNissavaMti, bhave etArUve siyA?, No tiNaTTe samajhe, se jahANAmae-veyAliyAe vINAe uttaramaMdAmucchitAe aMke sapadriyAe vaMdaNasArakANapaDipaTTiyAe kusalaNaraNArisaMpagahitAe padosapacUsakAlasamayaMsi maMda maMdaM ejhyAe veiyAe khobhiyAe udIriyAe orAlA maNuNNA kaNNamaNaNijyutikarA sabbato samaMtA sahA abhiNissavaMti, bhave eyArUpe siyA?, No tiNaDhe samajhe, se jahANAmae-kiNNarANa vA kipurisANa yA mahoragANa vA gaMdhabyANa yA bha6sAlavaNagayANa vA naMdaNavaNagayANa vA somaNasavaNagayANa vA paMDagavaNagayANa vA himavaMtamalayamaMdaragiriguhasamaNNAgayANa vA egato sahitANaM saMmuhAgayANaM samuviTThANaM saMniviTThANaM pamudiyapakkIliyANaM gIyaratigaMdhavaharisiyamaNANaM gelaM pajjaM katthaM geyaM payaviddhaM pAyaviddhaM ukkhittayaM pavattayaM maMdAyaM rociyAvasANaM sasasarasamaNNAgayaM aTTarasasusaMpauttaM chadosavippamukaM ekArasaguNAlaMkAraM advaguNokveyaM guMjaMtavaMsakuharovagUr3ha NCE Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da rattaM titthANakaraNasuddhaM madhuraM samaM sulaliya sakuharaguMjaMtavasatatIsusaMpauttaM tAlasusaMpatAlasamaM (rayasusaMpausaM gahasusaMpauttaM) maNoharaM mauyaribhiyapayasaMcAraM surabhi muNati gharacArurUpa divyaM naI saja geyaM pagIyANaM, bhave eyArUce siyA?, haMsA goyamA! evaMbhUe siyaa|| (sU0126) 'tIse NaM jagatIe' ityAdi, tasyA Namiti pUrvavat jagatyA upari panavaravedikAyA bahirvartI pradeza: "tatra' tasmin Namiti pUrvavat, mahAneko vanaSaNDaH prAptaH, anekajAtIyAnAmuttamAnAM mahIrahANAM samUho vanapaNDaH, Ah ca mUlaTIkAkAra:--'egajAIehiM rukkhehi varNa aNegajAIpahiM uttamehi rukkhehi vaNasaMDe' iti, sa caikeko dezone dve yojane viSkambhato jagatIsamaka: 'parikSepaNa parirayeNa / kathambhUtaH ityAha'kiNhe' ityAdi, iha prAyo vRkSANAM madhvame vayasi varcamAnAni patrANi nIlA (kRSNA)ni tadyogAd vanakhaNDo'pi kRSNaH, na ghopacAramAtrAtkRSNa iti vyapadeza: kintu tathApratibhAsanAt, tathA cAha- kRSNAvabhAsa' yAvati bhAge kRSNAni patrANi santi tAvati bhAge sa banakhaNDaH kRSNo'vabhAsate'tA kRSNo'vabhAso yasyAsI kRSNAvabhAsaH, tathA hariNaslamati-18 krAntAni kRSNasvamasaMprAptAni patrANi nIlAni tadyogAd banakhaNDo'pi nIlaH, na caitadapyupacAramAtreNocyate kintu tathA'vabhAsAt, tathA cAha-nIlAvabhAsaH, samAsa: prAgvata , yauvane tAnyeva patrANi kizalayatvaM raktatvaM cAtikrAntAni ISadAritAlAbhAni pAni santi haritAnItyupadizyante, tatastadyogAdvanaSaNDo'pi haritaH, na caitadupacAramAtraM, kintu sthApratibhAso'pyasti tathA pAi-iritAbhAsaH, tathA mAlyAdatikrAntAni vRkSANAM patrANi zItAni bhavanti tatastadyogAd vanaSaNDo'pi zItaH, na ghAsau na guNataH kintu guNata eva, tathA pAha-zItAvabhAsaH' adhobhAgavartinAM vyantarANAM devAnAM devInAM ca tadyoge zItavAsasaMsparzaH tataH sa zIto Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %ARArakara vanaSaNDo'vabhAsate iti, tathA ete kRSNanIlaharitavarNA yathA (taH) svaslina rUpe'tyarthamutkaTA: snigdhA bhaNyante tIghrAzca tatastadyogAinakhaNDo'pi snigdhastItrazcoktaH, na caitadupacAramAtraM, kintu tathA pratibhAso'pi tata uktaM nigdhAvabhAsastIvAvabhAsa iti, ihAvabhAso bhrAnto'pi bhavati yathA marumarIcikAsu jalAvabhAsaH tato nAvabhAsamAtropadarzanena yathA'vasthitaM vastusvarUpamuktaM varNitaM bhavati kintu | yathAsvarUpapratipAdanena tataH kRSNatvAdInAM tathAsvarUpapratipAdanArthamanuvAdapurassaraM vizeSaNAntaramAha-kiNhe kiNhacchAye' ityAdi, kRSNo banakhaNDaH, kuta: 1 ityAha-kRSNacchAyaH, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana mitivacanAddhetau prathamA, tato'yamartha:-yasmAt kRSNA chAyA-AkAraH sarvAvisaMvAditayA tasya tasmAtkRSNaH, etaduktaM bhavati--sarvAvisaMvAditayA tatra chaSNa AkAra: upalabhyate, na sAvamAlasaMpAdivasabhAkA savisaMvAdI bhavati, tatastaravavRttyA sa kRSNo na bhrAntAvabhAsamAtravyavasthApita iti, evaM nIlo nIlakachAya ityAdyapi bhAvanIyaM, navaraM zIta: zItacchAya ityatra chAyAzabda AtapapratipakSavastuvAcI draSTavyaH, 'ghaNakaDiyaucchAe' iti iha zarIrasya madhyabhAge kaTistato'nyasyApi madhyabhAgaH kATirikha kaTirityucyate, kaTitaTamiva kaTitaTaM panA-anyAnyazAkhAmazAstrAnupravezato nividA kaTitaTe-madhyabhAge chAyA yasya sa dhanakaTitaTacchAyaH, madhyabhAge nibiDataracchAya ityarthaH, kaci. tpAThaH "ghanakaDiyakaDacchAe' iti, tatrAyamartha:-kaTa: sajAto'syeti kaTitaH kaTAntareNopari AvRta ityarthaH kaTitazcAsau kaTazca kaditakaTaH ghanA-niviDA kaTitakaTasyevAdhobhUmau chAyA yasya sa ghanakaTitakaTacchAyaH ata eva ramyo-ramaNIyaH, tathA mahAn-jalamArAvanataH prAyUTakAlabhAvI meghanikurambo-meghasamhastaM bhUto-guNaiH prApto mahAmedhanikurambabhUtaH mahAmeghavRndopama ityarthaH / 'te the| pAyavA' ityAdi, 'te' vanapaNDAntargatA: pAdapA 'mUlavantaH' mUlAni prabhUtAni dUrAvagADhAni ca sanyeSAmiti mUlavantaH, kanda eSA-1 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . CAMERAKSex mastIti kandavanta:, evaM skandhavansastvamvantaH zAlAvantaH pravAlavantaH patravantaH puSpavantaH phAlavanto bIjavanta ityapi bhAvanIya, tatra mulAni-prasiddhAni yAni kandasyAdhaH prasaranti kandAstepAM mUlAnAmuparivartinaste'pi pratItAH, skandhaH-sthuGa yato mUlazAkhAH prabhavanti, vak-challI zAlA-zAkhA pravAla:-pallavAkura: patrapuSpaphalabIjAni suprasiddhAni, sarvatrAtizAyane kacidbhani vA matupapratyayaH, 'azupadhvasujAiruilavahabhAvapariNayA' iti AnupUA-mUlAdiparipATyA suSTu jAtA AnupUrvIsujAtA rucilA:-nigdhatayA dedIpyamAnacchavimantaH, tathA vRttabhAvena pariNatA vRttabhAvapariNatA:, kimuktaM bhavati? evaM nAma sarvAsu dikSu vidikSu ca zAsvAbhiH prazAkhAbhizca prasRtA yathA vartulA: saMjAtA iti, AnupUrvIsujAtAca te rucirAzca te ca te vRttabhAvapariNatAzca AnupUrvAsujAtahaciravRttabhAvapariNatAH, tathA te pAdapAH pratyekamekaskandhA:, (samAsAntain ) prAkRte vA'sya strItvamiti 'egakhaMdhI' iti pAThaH, tathA'mekAbhiH zAkhAbhiH prazAkhAbhizca madhyabhAge viTapo-vistAro yeSAM te'nekazAkhAprazAkhAviTapA;, tathA tiryagyAhudvayaprasAraNapramANo cyAmaH anekairnaravyAmaiH-puruSa vyAmaiH suprasAritairagrAhyaH-aprameyo ghano-niviDo vipulo-vistIrNaH skandho yeSAM te aneknrvyaamsuprsaaritaapaayghnvipulvRtthai| skandhAH, tathA'cchidrANi patrANi yeSAM te acchidrapayAH, kimuktaM bhavati ?-na teSAM patreSu vAtadoSataH kAladoSato vA gaharikAdirI tirupajAyate, na teSu patreSu chidrANi bhavantItyacchidra pantrAH, athavA evaM nAnAnyo'nya zAkhAprazAkhAnupravezAtpatrANi patrANAmupari jA-|| tAni yena manAgapyapAntarAlarUpa chidraM nopalakSyata itei, tathA cAha-'aviralapattA' iti, atra hatau prathamA tato'yamarthaH-yato'viharalapatrA ato'cchidrapatrAH, aviralapatrA api kusa:? ityAha-'avAtInapatrA' bAtInAni-bAtopahatAni vAtena pAtitAnItyarthaH na vAtInAni avAtInAni patrANi yeSAM te tathA, vimuktaM bhavati ?-na tatra prabalo vAtaH kharaparuSo vAti yena patrANi' truTitvA bhUmI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** * +5+CASSACROSAROSAX nipatanti, tato'vAtInapatratvAdaviralapatrA iti, acchidrapatrA ityatra prathamavyAkhyAnapakSamadhikRtya hetumAha-'aNaIipattA na vidyate / | Iti:-gaDarikAdirUpA yeSAM tAnyanItIni anItIni patrANi yepAM te anItipatrAH, anItipatralAcAcchidrapatrAH, niDuyajaraDhapaMDarapattA' iti nirdUtAni apanItAni jaraThAni pANDUni patrANi yebhyaste ni tajaraThapANDupatrAH, kimuktaM bhavati ?-yAni vRkSasthAni* jaraThAni pANDUni patrANi tAni vAtena niya nirdUya bhUmau pAtyante bhUmerapi ca prAyo nirdvaya ni yAnyatrApasAryanta iti, 'navaha-15 ta riyabhisaMtapattaMdhayAragaMbhIradarasaNijjA' iti navena pratyagreNa haritena-nIlena bhAsamAnena-snigdhalacA dIpyamAnena patrabhAreNa-dala-4 saJcayena yo jAto'ndhakArastena gambhIrA-alabdhamadhyabhAgAH santo darzanIyA navaharitabhAsamAnapatrAndhakAragambhIradarzanIyA:, sthA* upavinirgataiH-nirantaravinirgatairnavataruNapallavaiH tathA komalai:-manorujvalai:-zubaimbaladbhiH-ISatkampamAnaiH kiMzalayaiH-avasthAvizeSopetaH - pallavavizeSaiH tathA sukumAraiH pravAlaiH-pallavAGkaraiH zobhitAni varAGkarANi-rAGkuropetAni aprazikharANi yeSAM te upavinirgatanavataruNapatrapallavakomalojvalacalakizalayasukumArapravAlazobhitavarAtarAnazivarAH, ihAGkarapravAlayoH kAlakRtAvasthAvizeSAdvizepo bhAvanIyaH, nicca / kusumiyA nicaM mauliyA nicaM lavaiyA niccaM thavaiyA niccaM gocchiyA nicaM jamaliyA niccaM juyaliyA nicca viNamiyA 5 niccaM paNamiyA niccaM kusumiyamauliyalavaiyathavazyagulaiyagocchiyajamaliyajugaliyaviNamiyapaNamiyasuvibhattapa(pi)DimaMjarivarDasagadharA' iti pUrvavat, tathA zukabahiNamadanazalAkAkokilakorakabhiGgArakakoMDalajIvaMjIvakanandImukhakapilapiGgalAkSakAraNDavacakravAkakalahaMsasArasAkhyAnAmanekepA zakunagaNAnAM mithuna:-strIpuMsayugmarvicarita-itastato gataM yaca zabdonnatikam-unnatazabdaka | madhurasvaraM ca nAdita-lapitaM yeSu te tathA, ata eva suramyA:-suSTa ramaNIyAH, atra zukA:-kIrAH bahiNo-mayUrA madanazalAkA * Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAA%* zArikA kokilA'pi cakravAkakalahaMsasArasA:-pratItAH, zeSAstu jIvavizeSA lokato veditavyAH, tathA saMpiNDitAH-ekatra piNDIbhUtA dRptA-madonmattatayA darpAdhmAtA bhramaramadhukarINAM pahakarA:-sajAtAH, 'pahakaraorohasaMghAyA' iti dezInAmamAlAvadhanAt , yatra te saMpiNDitahaptamadhukarabhramaramadhukarIpahakarAH, tathA parilIyamAnA:-anyata AgatyAgatya zrayanto mattA: SaTpadAH kusubhAsavalolA:kiJcakapAnalampaTA madhuraM gumagumAyamAnA: guJjantazca-zabdavizeSaM ca vidadhAnA dezamAgeSu tasmin tasmin dezabhAge yeSAM te parilIyamAnamattaSaTpadakusumAsabalolamadhuragumagumAyamAnagujantadezabhAgAH, gamakatvAdevamapi samAsaH, tato bhUyaH pUrvapadena saha vizeSaNasamAsaH, tathA'bhyantarANi-abhyantaravAni puSpANi phalAni ca puSpaphalAni yeSAM te tayA, 'vAhirapattacchannA' iti bahiHpazchannA-vyAptA yahiHpatrachanAH, tathA patraizca puSpaizca 'avacchannaparicchannA' atyantamAcchAditAH, tathA 'nIrogAH' rogarjitAH 'akaNTakAH' kaNTakarahitAH, naiteSu madhye bayUlakAIdevRkSAH santIti bhAvaH, tathA svAdUni phalAni yeSAM te svAduphalAH, tathA mi-18 gdhAni phalAni yeSAM te snigdhaphalAH, tathA pratyAsatrairnAnAvidhaiH-nAnAprakArairguccheH-vRntAkIprabhRtibhirgulnaiH-navamAlikAvibhirmaNDapaiHdrAkSAmaNDapakairupazobhitA nAnAvidhagucchagulmamaNDapakazobhitA:, vadhA vicitra:-nAnAprakAraiH zubhaiH-maGgalabhUtaiH ketumi:-dhvajairbahulAvyAtA vicitrazubhaketubahulAH, tathA 'vAvipukkhariNIdIhiyAsu ya nivesiyarammajAlagharagA' vApya:-caturasrAkArAkhA evaM vRttAH puSkariNyaH yadivA puSkarANi vidyante yAmu tAH puSkariNyaH dIpikA-jusAriNyaH vApIpuSkariNISu dIrghikAsu ca muTu nivezitAni ramyANi jAlagRhakANi yeSu te vApIpuSkariNIdIpikAtunivezitaramyajAlagRhakAni, tathA piNDitA satI nihorimA-12 dare vinirgacchantI piNDimanIhArimA tAM sugandhi-sadandhiko zubhasarabhibhyo gandhAntarebhyaH sakAzAnmanoharA zubhasurabhinanoharA tAM| * * *** * Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca 'mahayA' iti prAkRtatvAdvitIyAyeM tRtIyA mahatImityarthaH, gandhadhANiM yAvadbhirgandhapudgalairgandhaviSaye prANirupajAyate tAvatI gandhapu saMhatirupacArAd gandhadhANirityucyate tAM nirantaraM subhvantaH, tathA 'suhaseja ke jabahulA' iti zubhAH - pradhAnAH seto mArga AlavAlapAlyo vA ketavo-dhvajA bahulA - anekarUpA yeSAM te tathA, 'aNegaraha jANajuggasibiyasaMdamA NipaDimoyaNA' iti, tathA rathA dvividhA: - kIDArathAH saGgrAmarathAca, yAnAni sAmAnyataH zeSANi vAhanAni, yugyAni - gollaviSayaprasiddhAni dvihastapramANAni vedikopazobhitAni jampAnAni zikSikA : - kUTAkAreNAcchAditA jaMpAnavizeSAH syandumAnikA:- puruSapramANA jampAnavizeSAH, anekeSAM rathAdInAmadhI vistIrNatvAt pratimocanaM yeSu te tathA, 'pAsAiyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'tassa NaM vaNarsa isse' tyAdi, | tasya Namiti pUrvavad vanapaNDasya 'antaH' madhye bahusamaH san ramaNIyo bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, kiMviziSTaH 1 ityAha-'se jahA nAmae' ityAdi, 'tat' sakalalokaprasiddhaM yatheti dRSTAntopadarzane nAmeti ziSyAmazraNe 'e' iti vAkyAlaGkAre 'AliMgapukkharei vA' iti AliGgo-murajo vAdyavizeSastasya puSkaraM capuTakaM tat kilAtyantasamamiti tenopamA kriyate itizabdA: sarve'pi svasvopamAbhUtavastuparisamAptidyotakAH vAzabdAH samuccaye mRdaGgo - lokapratIto mardulastasya puSkaraM mRdaGgapuSkaraM paripUrNa - pAnIyena bhUtaM taDAgaM - sarastasya talaM - uparitano bhAgaH sarastalaM 'karatala' pratItaM, candramaNDalaM ca yadyapi tattvavRttyA uttAnIkRtakapitthAkArapIThaprAsAdApekSayA vRttAlekhamiti tadgato dRzyamAno bhAgo na samatalastathA'pi pratibhAsate samatala iti tadupAdAnam, AdarzamaNDalaM suprasiddham, 'urabbhacammei ve'tyAdi, atra sarvatrApi 'aNegasaMkukIlagasa hastavitate' iti vizeSaNayoga:, uratraH - UraNa: vRSabha| varAisiMhavyAghragalAH pratItAH dvIpI - citrakaH, eteSAM pratyekaM carma anekaiH zaGkapramANaiH kIlakasahasraiH - mahadbhiH kIlakairatADitaM prAyo Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakSAmaM bhavati na samatalaM tathArUpataDAkAsambhavAt ataH zaGkagrahaNa, vitataM-tritatIkRtaM tADitamiti bhAvaH, yathA'tyantaM bahusama, bhavati tathA tasyApi vanaSaNDasyAntarvahusamo bhUmibhAgaH, punaH kathambhUta: ? ityAha-nANAvihapaMcavannehiM maNIhiM taNehi yA * uvasobhie' iti yogaH, nAnAvidhA-jAtibhedAnnAnAprakArA ye paJcavarNA maNayastRNAni ca tairupazobhita:, kathambhUtairmaNibhiH ? ityAha / -'AvaDe'tyAdi, AvartAdIni maNInAM lakSaNAni, tatrAvartaH pratIta ekasyAvatasya pratyabhimukha AvartaH pratyAvarcaH zreNi-tathAvidhA bindujAtAdeH patiH tasyAzca zreNeryA vinirgatA'nyA zreNiH sA prazreNiH svastikaH pratIta: sauvastikapuSpamA gayau-labhaNavizeSau lokAtpratyetavyau barddhamAnaka-zarAvasaMpuTaM matsyakANDakamakarANDake-pratIte 'jAramAre ti lakSaNavizeSau samyagmaNilakSaNadino lokAdveditavyo, puSpAvalipadmapatramAgarataraGgavAsantIlatApamalatAH pratItAstAsAM bhaktyA-vicchityA citram-Alekho yeSu te Avarta pratyAvartazre| NiprazreNisvastikasIvastikapuSpamANavavardhamAnakamatsyANDakamakarANDakajAramArapuSpAvalipanapatrasAgaratarajavAsantIpadmalatAbhakticitrAstaiH, kimuktaM bhavati ?-AvartAdilakSaNopetaiH, tathA sacchAyaiH satI-zobhanA prabhA-kAntiryeSAM te satprabhAtaiH 'samarIehiti samarIcikaiH-bahirvinirgata kiraNajAlasahitaiH 'sodyotaH' bahirvyavasthitapratyAsannavastustomaprakAzakarodyotasahitaiH, evaMbhUtairnAnAjAvIyaiH | pacavaNamaNibhistRNazcopazobhitaH, tAneva paJca varNAnAha-taMjahA kapaDe ityAdi / 'tattha pA'mityAdi, tatra teSAM pazcavarNAnAM ma*NInAM tRNAnAM ca madhye Namiti vAkyAlaGkAre ye te kRSNA maNavastRNAni ca, ye iyeva siddhe ye te iti vacanaM bhArAkramArtha, teSAM Na anantaramuddizyamAnaH 'etadpaH' anantarameva vakSyamANasvarUpaH 'varNAvAsaH' varNakaniveza: prajJaptaH, tpthaa| |-'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma-'jImUta' iti 'jImUta' balAhakaH, sa ceha prAvRprArambhasamaye jalabhRto veditavyaH, CHESE Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - tasyaiva prAyo'tikAlimasambhavAt , itizabda upamAbhUtavaratunAmaparisamAptidyotakaH, vAzabda upamAnAntarApekSayA samuccaye, evaM sarvatretivAzadI draSTavyo, 'aJjana' sauvIrAsanaM ratnavizeSo vA 'khAna' dIpamallikAmala: 'kajjalaM' dIpazikhApatitaM 'maSI' tadeva kajalaM tAmrabhAjanAdiSu sAmagrIvizeSeNa gholitaM mapIpalikA-gholita kajalagaTikA, kacita 'masI iti masIgaliyA iti veti na dRzyate, | gavalaM-mAhiSaM zRGgaM tadapi coparitanakhAbhAgApasAraNena draSTavyaM, tatraiva viziSTasya kAlimnaH sambhavAt , tathA tasyaiva mAhiSazRGgasya nibiDatarasAra nirvartitA guDikA gavalaguDikA 'bhramara' pratItaH 'bhramarAvalI' bhramarapaGkiH 'bhramarapatanAsAraH' bhramarapakSAntargato, viziSTa kAlimopacita: pradeza: 'jamvaphalaM' pratItam 'AAriSTa' komalakAkaH 'parapaSTaH' kokilaH gajo gajakalabhazca pratIta: 'kRSNasarpaH' kRSNavarNasarpajAtivizeSa: 'kRSgakesaraH' kRSNavakula: 'AkAzathiggalaM' zaradi meghavinirmuktamAkAzakhaNDaM tadvatkRSNamatIva, pratibhAtIti tadupAdAnaM, kRSNAzokakRSNakaNavIrakRSNabandhujIvA: azokakaNavIrabandhujIbavRkSabhedAH, azokAdayo hi paJcavarNA bhavanti | tataH zeSavarNavyudAsAthai kRSNagrahaNam , etAvatyukte gautamo bhagavantaM pRcchati-bhave eyArUve' iti bhavenmaNInAM tRNAnAM ca kRSNo | varNaH 'etadrUpaH' jImUtAdirUpaH?, bhagavAnAha-gautama! 'nAyamarthaH samarthaH' nAyamartha upapanno yaduvaMbhUtaH kRSNo varNo maNInAM tRNAnAM ca, kintu te kRSNA maNayastRNAni ca 'itaH' jImUtAdeH 'iTatarakA evaM' kRSNavarNenAbhIpsitatarakA eva, tatra kizcidakAntamapi kepAzcidiSThataraM bhavati tato'kAntatAnyavacchittyarthamAha-kAntatarakA eva' atisnigdhamanohArikAlimopacitatayA jImUtAdeH kamanIyatarakA eva, ata evaM 'manojJatarakAH' manasA jJAyante-anukUlatayA svapravRttiviSayIkriyanta iti manojJA-mano'nukUlAstataH prakarSavivakSAyAM tara papratyayaH, tatra manohataramapi kizcinnadhyamaM bhavati tata: sarvotkarSapratipAdanArthamAha-manApatarakA evaM dra - - - Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zRNAM manAMsi Apnuvanti prApnuvanti AtmavazatAM nayantIti manaApAtataH prakarSavivakSAyAM tarappratyayaH, prAkRtatyAca pakArasya makAre maNAmatarA iti bhavati / tathA 'tattha Na' mityAdi, tatra teSAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye ve nIlA naNavastRNAni ca teSAmayametadrUpaH 'varNAvAsaH' varNaka niveza: prajJaptaH, tadyathA - 'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma - 'bhRGgaH' kodavizeSa: pakSmalaH bhRGgapatra - tasyaitra] bhRGgAbhidhAnasya kITavizeSa kSama' kI 'dhukapinche' patraM 'cASaH pakSivizeSa: 'cApapicchaM' cASapakSa: 'nIlI' pratItA 'nIlIbhedaH' nIlIcchedaH 'nIlIguliyA' nIlIguTikA 'zyAmAkaH' dhAnyavizeSaH 'uccaMtage vA' iti 'ucca[ntagaH' dantarAgaH 'vanarAjI' pratItA halabaro-baladevastasya vasanaM haladharavasanaM tatha kila nIlaM bhavati, sadaiva tathAsvabhAvatayA haladharasya nIlavastraparidhAnAt mayUrabhIvApArApatatrIvAta sIkusumavANakusumAni pratIvAni, ata Urddha kacit 'iMdanIlei vA mahAnIle vA maragate vA' tatra indranIlamahAnIlamarakatA ratnavizevAH pratItAH, aJjanakezikA - vanaspativizeSastasyAH kusumamaJjanakezikA kusumaM 'nIlotpala' kuvalayaM nIlAzokanIlakaNavIra nIlabandhujIvA azokAdivRkSavizeSAH, 'bhave eyArUtre' ityAdi prAgvad vyAkhyeyam / tathA 'tattha paNa' mityAdi, tatra teSAM maNInAM madhye ye te lohitA maNayastRNAni ca teSAmayametadvaSo varSAvAsa: prazataH, tadyathA' se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma zazakarudhiranurana-karaNastasya rudhiraM varAhaH - zUkarastasya rudhiraM manuSyarudhiraM mahiSarudhiraM ca pratItaM, etAni hi kila zeSarudhirebhyo lohitavarNotkaTAni bhavanti tata eteSAmupAdAnaM, 'vAlendragopakaH' sadyojAta indragopakaH, sa hi pravRddhaH sabhISatpANDurako bhavati tato vAlagrahaNam indragopakaH - prathama prAvRTkAlabhAvI kITavizeSa: 'bAladivAkaraH' prathamamudracchan sUrya: 'sandhyAvarAgaH' varSAsu sandhyAsamayabhAvI abhrarAgaH guJjA- lokapratItA tasyA ajhai rAgo gukhArddharAgaH, gujAyA hi maI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matiraktaM bhavati arddhamatikRSNaM tato gujArddhagrahaNaM, japAkusuma kiMzukakusumapArijAtakusumajAtyahikulakA :- pratItAH 'zilApravAla' pravAlanAmA ratnavizeSa: pravAlAGkaraH tasyaiva ratnavizeSasya pratrAlAbhivasyAGkuraH, sa hi prathamodgatatvenAtyantarako bhavati tatastadupAdAnaM, lohitAkSamaNirnAma ratnavizeSaH, lAkSArasakRmirAgarakta kambala cInapiSTa zirakotpalaraktAzoka raktakaNavIra raktabandhujIvAH pratIkSA : 'bhave eyArUtre' ityAdi prAgvat // ' tattha paNa 'mityAdi, tatra teSAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye haridrA maNayastRNAni ca teSAmayametadrUpo 'varNAvAsa : ' varNakavizeSa: prajJaptaH, tadyathA - 'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma - campakaH sAmAnyataH suvarNacampako vRkSa: 'campakacchallI' suvarNacampakatvaka 'campakarmadaH suvarNaccheyaH 'haridrA' pratIka 'haridrAbhedaH' haridrAcchedaH 'haridrAgulikA' haridrAsAranirvarttitA gulikA 'haritAlikA' pRthvIvikArarUpA pratItA 'haritAlikAbhedaH' haritAlikAcchedaH 'haritAlikA gulikA' | haritAlikA sAra nirvarttitA guTikA 'cikuraH' rAgadravyavizeSaH 'cikurAGgarAgaH' cikurasaMyoga nimitto vastrAdau rAgaH, varakanakasya - jAsasuvarNasya yaH kaSapaTTake nidharSaH sa varakanakaniyarSa:, varapuruSI-vAsudevastasya vasanaM varapuruSatrasanaM taddhi kila pItameva bhavatIti tadupAdAnam, a ( sa ) lakI kusumaM lokato'vaseyaM 'campakakusumaM' suvarNacampakakusumaM 'kUSmANDIkusuma' puSpaphalIkusumaM koraNTakaHpuSpajAtivizeSastasya dAma koraNTakadAma taDavaDA AulI tasyAH kusumaM taDavaDhA kusumaM ghoSAtakIkusumaM suvarNayUthikAkusumaM ca pratItaM suhariNyakA - vanaspativizeSastasyAH kusumaM suhariNyakA kusumaM vIyako - vRkSaH pratItastasya kusumaM bIyakakusumaM pItAzokapItakaNavIrapItabandhujIvAH pratItA: 'bhave eyArUve' ityAdi prAgvat // ' tattha Na' mityAdi, tatra teSAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye te zuchA maNayastRNAni ca teSAmayametadrUpo varNAvAsa: prajJaptaH, tadyathA - ' se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma - 'aGkaH' ratna Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - " --- vizeSaH zaGkhacandraphumudodakarajodadhipanIrakSIrapUramozcAvalihArAvalihaMsAvalibalAkAklayaH pratItA: 'candrAvalI taDAkAdiSu / jalamadhyapratibimbitacandrapaGkiH 'sAraiyabalAhagei vA' iti zAradika:-zaratkAlabhAvI balAhako-megha: 'tadhoyaruppapaddei ve' dhmAta:-agnisaMparkeNa nirmalIkRto dhauto-bhUtikharaNTitahastasanmArjanenAtinizitIkRto yo rUpyapaTTo-rajatapatraM samAtadhautarUpyapaTTaH, anye tu vyAcakSate-mAtena-agnisaMyogena yo dhauta:-zodhito rUpyapaTTaH sa dhmAtarupyapaTTaH, zAlipiSTarAzi:-zAlijhopunaH kundapuSparAziH kumudarAzizca pratItaH, 'sukkachevADiyAi vA' iti chevADI nAma-vallAdiphalikA, sA ca kacidezavizepe zuSkA satI zuklA bhavati tatastadupAdAnaM, 'pehaNamijiyAi vA' iti pahuNa-mayUrapicche tanmadhyavartinI mizrA pehuNamiJjikA sA cAnizukketi tadupanyAsa:, ghisaM-padminIkandaH mRNAlaM-pAtantuH, gajadantalavaGgadalapuNDarIkadalazvettakaNavIrazvetabandhujIvAH pratItA:, |'bhaveyArUve ityAdi prAgvat / / tadevamukaM varNakharUpaM, samprati gandhasvarUpapratipAdanArthamAha-'tesiNaM maNIrNa taNANa ya ityAdi, | teSAM maNInAM tRNAnAM ca kIdRzo gandhaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-se jahA nAma e' ityAdi, prAkRtatvAt 'se' iti bahuvacanArthaH, te yathA nAma gandhA abhiniHzravantIti sambandhaH, koSTa-gandhadravyaM tasma puTAH koSTapuTAsteSAM, vAzabdAH sarvatrApi samuccaye, iha kasya / puTasya na sAdRzo gandha AyAti dravyasyAlpatnAt tato bahuvacana, tagaramapi gandhadravyam , 'elA' pratItAH 'coyagaM gandhadravyaM campakadamanakakukumacandanozIramarupakajAtIyUdhikAlikAsnAnamallikAketakIpATalAnavamAlikAvAsakarpUrAgi pratItAni navaramuzIra-cIraNImUlaM mAnamallikA-nAnayogyo mallikAvizeSaH etepAnanuvAte-AghrAyakavivakSitapuruSANAmanukUle vAte vAti sati 'udbhidyamA-1 nAnAma' upAdhyamAnAnAM, cazabdaH sarvatrApilamuccaye, 'nirbhidyamAnAnAM nitarA--atizayena bhidyamAnAnAM 'koTrijamANANa vA' -- -- - - Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti, iha puraiH parimitAni yAni koSThAdigandhadravyANi tAnyapi parimeye parimANopacArAtkoSThapuTAnItyucyante teSAM 'kuTTayamAnA-1 nAm' udUkhale kuTTayamAnAnAM 'rUvijamANANa vA' iti RNakhaNDIkriyamANAnAm , etacca vizeSaNadvayaM koSThAdidravyANAmavaseyaM, teSAmeva prAyaH kuTTanazlakSNakhaNDIkaraNasambhavAt , na tu yUthikAdInAm, 'ukkirijjamANANa vA' iti kSurikAdibhiH koSTAdipuTAnA | koSThAdidrayANAM vA utkIryamANAnAM 'viksarijamANANa vA' iti 'vikIryamANAnAm itastato viprakIryamANAnAM paribhujamANANa vA' paribhogAyopabhujyamAnAnAM, kacitpAThaH paribhAejamANANa vA' iti, tatra 'paribhAjyamAnAnAM' pArzvavartibhyo manAga 2 dIyamAnAnAM 'bhaMDAo bhaMDa sAharijamAgANa vA' iti 'bhANDAt sthAnAdekasmAd anyad bhANDaM-bhAjanAntara saMhiyamANAnAm 'udArAH' phArA:, se cAmanojJA api syurata Aha--'manojJAH' mano'nukUlAH, tatha manojavaM kutaH ? ityAha-'mano-II hraa|' mano haranti-AtmavazaM nayantIti manoharA:, yatastato manoharavaM kutaH ? ityAha-vANamanonivRtikarAH, evaMbhUtAH 'sarvataHlA sarvAsu dikSu 'samantatA' sAmastyena gandhAH 'abhiniHsravanti' jicatAmabhimukhaM nissaranti, evamukte ziSyaH pRcchati-'bhave e-1 yArUve' ityAdi prAgvat // teSAM maNInAM tRNAnAM ca kIdRzaH sparzaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahA nAma e' ityAdi, tadyathA-'ajinaka' carmamayaM vastraM rUtaM ca pratItaM 'bara vanaspativizeSaH 'navanIta' mrakSaNaM haMsagarbhatUlI zirIpakusumanicayazca pratItaH 'bAlakumudapattarAsI veti bAlAni-acirakAlajAtAni yAni kumudapatrANi teSAM rAzirvAlakumudapatrarAziH, kacit bAlakusumapatrarAziriti pAThaH, 'bhave eyArUve' ityAdi prAmbat / / 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi, teSAM bhadanta ! tRNAnAM pUrvAparadakSiNottarAgatAta; 'mandAyaM mandAya'miti manda mandam ejitAnAM kampitAnAM 'vyejitAnAM vizeSataH kampitAnAm , eta Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - deva paryAyazabdena vyAcaSTe-kampitAnAM tathA 'cAlitAnAm' itastato vikSiptAnAm, etadeva paryAyeNa jyAcaSTe-spanditAnAM mayA saMghaTTitAnAM' parasparaM gharSayuktAnAM, kathaM paTTitA:? ityAha-kSobhitAnA' svasthAnAcAlitAnAM, svasthAnAcAlanamapi kutaH ityAha'udIritAnAm utprAbalyeneritAnA-preritAnAM, kITazaH zabdaH prajJaptaH ?, bhagayAnAha-'goyame tyAdi, gautama ! sa yathAnAmaka:zibikAyA vA spandamAnikAyA vA rapasya vA, tatra zibikA-jampAnavizeSarUpA uparicchAditA koSThAkArA, tathA dIrgho-jampAnavizeSaH puruSasa khapramANAvakAzadAyI svandamAnikA, anayozca zabdaH puruSotpATitayoH kSudrahemaghaNTi kAdicalanavazato veditavyaH, rathazveha saGgrAmarathaH pratyeyo, na krIDArathaH, tasyApretanavizeSaNAnAmasaMbhavAt , tasya ca phalakane dekA yasmin kAle (ya:) purupastadapebhayA kadipramANA'vaseyA, tasya ca rathasya vizepaNAnyabhidhatte-'sacchattasse'tyAdi, sacchatrasya savajasya 'saghaNTAkasya' ubhayapAvA|valambimahApramANaghaNTopetasya sapatAkasya saha toraNabaraM-pradhAnaM toraNaM yasya sa satoraNavarastasya saha nandighoSo-dvAdazatUryaninAdo yasya sa sanandighoSastasya, tathA saha. kivaNIbhi:-zudraghaNTAbhirvartanta iti sakihiNIkAni yAni hemajAlAni-hemamayadAmasamUhAstaiH sarvAsu dikSu paryantepu-bahiHpradazepu parikSito-vyAptaH sakiGkiNIkahemajAlaparyantaparikSiptastasya, tathA haimavataM-himavatparvatabhAvi citravicitraM-manohAricitropetaM tainiza-tinizadArusambandhi kanakaniyuktaM-kanakaciccharitaM dAra-kASThaM yasya sa haimavatacitravicitratainizakanakaniyuktadArustasya, sUtre ca dvitIyakakAra: svArthikaH pUrvasya ca dIrgha prAkRtavAt , tathA suSTu-atizayena samyak pina-18 amarakamaNDalaM dhUzca yasya sa supinaddhArakamaNDaladhUSkastasya, tathA kAlAyasena-lohena suSTu-atizayena kRta nemeH-vAjhaparidheryanasya / ca-arakopari phalakapakravAlasya karma yasmin sa kAlAyasasukatanemiyantrakarmA tasya, tathA AkINo-guNaiyoppA ce varA:-pradhA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsturagAste suSThu - atizayena samyak prayuktA - yotritA yasmin sa AkIrNavaraturagasusaMprayuktaH, prAkRtatvAdU bahuvrIhAvapi niSThAntasya paranipAtaH, tathA sArathikarmmaNi ye kuzalA narAsteSAM madhye'tizayena cheko-kSaH sArathistena sudhu samyakparigRhItasya, tathA 'sarasayabattIsa toNamaMDiyassa' iti zarANAM zataM pratyekaM yeSu tAni zarazatAni tAni ca tAni dvAtriMzattoNAni ca-gANAzrayAH zarazatadvAtriMzatoNAni tairmaNDitaH zarazatadvAtriMzattoNamaNDitaH, krimuktaM bhavati ?- evaM nAma tAni dvAtriMzaccharazatadhRtAni tuSNAni rathasma sarvataH paryanteSvavalambitAni yathA tAni tasya saGkrAmAyopakalpitasthAtIva maNDanAya bhavantIti tathA kaGkaTaM-kamacaM saha kaGkaTaM ya 1 sa saGkaTaH sakaTo'vataMsaH - zekharo yasya sa saGkaTAvataMsastasthA tathA saha cApaM yeSAM te sacApA ye zarA yAni va kuntabhalimuSaNDiprabhRtIni nAnAprakArANi yAni nayanaseTapaTukhApi AvarajA tairbhRtaH paripUrNa, tathA yodhAnAM yuddhaM tanimicaM sayaH praguNIbhUto yaH sa yodhayuddhasajja:, tataH pUrvapadena saha vizeSaNasamAsaH, tasyetthaMbhUtasya rAjAGgaNe antaHpure vA ramye vA maNikuTTimatale - maNibaddha bhUmitale abhIkSNamabhIkSNaM maNiko (ku) TTimatapradeze rAjAGgaNapradeze vA 'abhiSaTTiyamANasse' ti abhighaTTadhamAnasya vegena gacchato | ye udArA - manokAH karNamanonirvRtikarAH sarvataH samantAt zabdA abhinismaranti, 'bhave eyArUve siyA' iti 'syAt' kathavid bhaved etadrUpasteSAM maNInAM tRNAnAM ca zabdaH 1, bhagavAnAha - nAyamarthaH samarthaH punarapi gautamaH prAha sa yathA nAmakaH prAtaH sa vyAya devatAyAH purato yA vAdanAyopasthApyate sA fee manapAThikA tAlAbhAve ca vAdyate iti vivAle - tAlAbhAve bhavatIti vaitAlikI tasyA vaitAlikyA vINAyA 'uttarAmandA muchiyAe' iti mUrkhenaM mUrchA sA saMjAtA'syA iti mUrcchitA uttaramandayA-uttaramandAbhidhAnayA mUrcchanayA - gAndhArakharAntargatayA saptamyA mUrcchitA uttaramandAmUhidA, kimuktaM bhavati 1 - gAndhArasvarasya sapta mU Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banA bhavanti tadyathA-"naMdI ya khudimA pUrimA ya cotthI asuddhagaMdhArA | uttaragandhArAvi ya ibaI sA paMcamI mucchA // 1 // sahamuttaraAyAmA chaTThI sA niyamaso u boddhavvA / uttaramaMdA ya tahA chavaI sA sattabhI mumchA / / 2 / / " atha kisvarUpA mUrcchanA: 1, ucyate, gAndhArAdisvarUpAmocanena gAcato'timadhurA anyAnyasvaravizeSA yAn kurvanAstAM zrotana muchitAna karoti kintu svayamapi macchita iva tAn karoti, yadivA svayamapi sAkSAnmUcchau karoti, tathA coktam-- annansaravisese appAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattAvi mucchito ica kuNara muccha va soveti / / 1 // " gAndhArasvarAntargatAnAM ca mUrcchanAnAM madhye saptamI uttaramandAbhidhAnA mUrcchanA kilAtiprakarSaprAptA tatastadutpAdanayA ca mulyavRttyA vAdayitA bhUcchito bhavati, paramabhedopacArAt vINA'pi mUJchitetyuktA, sA'pi yayake supratiSThitA na bhavati tato na mUcrchanAprakarSa vidadhAti tata Aha-ake-striyA: puruSasya vA utsaGga supratiSThitAyAH, tathA kuzalenavAdananipuNena nareNa puruSeNa nAryA vA muSTha-atizayena samyag gRhItAyAH, tathA candanasya sAraH candanasArastena nirmApito yaH koNovAdanadaNDastena parighaTTitAyAH-saMspRSTAyAH 'paJcUsakAlasamayaMsi' iti 'pratyUSakAlasamaye' prabhAtavelAyAM, kacit 'ghuvarattAvarattakAlasamayaMsi' iti pAThastatra pradoSasamaye prAtaHsamaye cetyarthaH, 'mandaM mandaM' zanaiH zanaiH 'ejitAyA candanasArakoNena manAk kampilAyAH vyajitAyA vizeSataH kampitanyAH, etadeva paryAyeNa vyAcaTe-cAlitAyAstathA ghahitAyAH, UrdAdhogacchatA candanasArakoNena gADhataraM vINAdaNDena saha tamAH spRSTAyA ityarthaH, tathA 'spanditAyAH' navANa svaravizeSotpAvanArthamIpaJcAlitAyAH 'kssobhitaayaa| macchI prApitAyA ye 'udArA' manojJAH karNamanonivRtikarAH sarvataH samantAcchandA abhinissaranti, 'syAta' kathaJcita bhadetapasteSAMkSaNAnAM maNInAM ca zabdaH?, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, punarapi gautamaH prAha-sa yathA nAmaka:-kiMnarANAM vA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMpASANAM vA mahogANAM vA gandharvANAM vA, vAzabdAH sarve'pi vikalpArthAH, kiMnarAdayo vyantaravizeSAH, teSAM kathambhatAnAma ? itsAha-'bhadrazAlavanagatAnAM vA' ityAdi, tatra meroH samantato bhUmau bhadrazAlavanaM prathamamekhalAyAM nandanavanaM zirasi cUlikAyAH pA-1 veSu sarvataH paNDakavanaM 'mahAhimavatamalayamandaragiriguhAsamannAgayANaM' iti mahAhimavAn-haimavatakSetrasyottarataH sImAkArI varSa-1 gharaparvataH, upalakSaNaM zeSavarSadharaparvatAnA, malayaparvatasya mandaragirezca-meruparvatasya ca guhA samanvAgatAnA, dhAzabdA vikalpArthAH, eteSu / 4Ahi sthAneSu prAyaH kiMnarAdayaH pramuditA bhavanti tata eteSAmupAdAnam, 'egato sahiyANaM'ti ekasmin sthA 'samuhAgayAti parasparasaMmukhAgavAnI-saMmukha sthitAnA, naiko'pi kasyApi pRSThaM dattvA sthita ityarthaH, pRSThadAne harSavidhAtotpatteH, tathA 'samavidyANaM' samyaka parasparAnAyAghayA upaviSTAH samupaviSTAsteSAM samupaviSTAnAM, tathA 'saMniviDvANa miti samyak svazarIrAnAbAdhayA na tu viSamasaMsthAnena niviSTara: saMniviSTAsteSAM, "pamuiyapakkIliyANa ti pramuditA:-aharSa gatAH prakrIDitA:-krIDitumArabdhavantastato vizepaNasamAsasteSAM, tathA gIte ratiya'pAM te gItaratayo gandharva-nATyAdi tatra harSitamanaso gandharvaharSitamanasastata: pUrvapadena vizeSaNasamAsasteSAM gadyAdibhedAvaSTavidhaM geyaM, tatra gadyaM yatra svarasaJcAreNa gacaM gIyate, yatra tu padyaM-vRttAdi gIyate tatparya, yatra kathikAdi gIyate tatkabhyaM, pabaddhaM yadekAkSarAdi yathA te te ityAdi, pAbaddhaM yad vRttAdicaturbhAgamAtre pade baddham , 'ukkhittAyamiti uniptakaM prathamata: samArabhyamANaM, dIrghatvaM kakArAtpUrva prAkRtalAn , evamuttaratrApi draSTavyaM, "pravRttaka' prathamasamArambhAdUrddhamAze* papUrvakapravartamAnaM 'maMdAya'miti mandakaM madhyabhAge sakalamurchanAdiguNopetaM mandaM mandaM saMcaran , tathA 'roiyAtrasANaM ti rocitaMsamyagbhAvitamavasAnaM yasya tad rocitAvasAnaM, zanaiH zanaiH prakSipyamANakharaM yasya geyasyAvasAnaM tadu rocitAvasAnamiti bhAvaH, tathA * * * A Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - * E * ***** 'sasasvarasamanyAgata saptasvararA: Sar3ajAdayaH, 'uktaca-"saje risaha gaMdhAre, majjhime paMcame sre| dhevae ceva nesAe, sarA satta vi. yAhiyA // 1 // " te gha sapta svarAH puruSasya khiyA vA nAbhItaH samudbhavanti 'satta sarA bhAbhItoM' iti pUrvamaharSivacanAt , tathA'STabhI rasai:-zRGgArAdibhiH samyaka prakarSeNa yuktamaSTarasasaMprayuktaM, tathA ekAdaza alaGkArAH pUrvAntargate svaraprAbhRte samyagabhihitAH, tAni |ca pUrvANi samprati vyavacchinnAni tataH pUrvebhyo lezato vinirgatAni yAni bharatavizAkhilaprabhRtIni tebhyo veditavyAH, 'chahosavippamukaM ti panjiSivipramuktaM padopavipramuktaM, te ca SaD doSA amI-bhIyaM duyamuppicche utsAlaM kAgassaramaNuNAsaM ca / uktazca -"bhIyaM duyamuppicchatthamucAlaM ca kamaso mugyanvaM / kAkassaramaNunAsaM chahosA hoti geyassa // 1 // " satra 'bhItam' utrasta, | kimuktaM bhavati?-yadunnastena manasA gIyate tadrItapuruSanibandhanadhAnuvRttatvAdrItamucyate, 'dutaM' yattvaritaM gIyate, 'uppicchaM' nAma Akulam, ukta-"AhitthaM uppicchaMdha AulaM rosabhariyaM ca" asthAyamartha:-Ahityamuppicche ca pratyekamAkulaM roSabhRtaM vo. cyata iti, AkulatA ca zvAsena bhraSTavyA tathA pUrvasUribhirvyAkhyAnAt , uktazca mUlaTIkAyAm-"upicche zvAsayukta"miti, tathA ut-prAbalyenAtitAlamasthAnatAle vA pattAla, lakSNasvareNa kAkasvara, sAnunAsikamanunAsaM, nAsikAvinirgatasvarAnugAmiti bhAvaH, tathA 'avaguNovaveyamiti aSTabhirguNairupetamaSTaguNopetaM, te cASTAvamI guNA:-pUrNa riktamalataM vyaktamavipu(dha) madhuraM samaM saLalitaM ca, tathA ghoktam-"puNNa ratvaM ca alaMkiyaM gha vataM taheva avipu(| mahuraM samaM salaliyaM aTU guNA hoti geyassa // 1 // " tatra yatsvarakalAbhiH pUrNa gIyate tatpUrNa, geyarAgAnuraktena yad gIyate tadratam , anyo'nyasvaravizeSakaraNena yadala tameva gIyate tadaLaitam , akSarasvarasphuTakaraNato vyaktaM, visvaraM krozatIva vipu(gha)STaM na vighuSTamavipu(gha)STaM, madhurasvareNa gIyamAnaM madhuraM kokilAruta ** Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****SANA |vat , tAlavaMzavarAdisamanugataM samaM, tathA yarasvaragholanAprakAreNa lalatIva tat saha laliteneti salalitaM, yadivA bcchoddendriysy| zabdasparzanamatIva sUkSmamutpAdayati sukumAramiva ca pratibhAsate tat salalitam / idAnImeteSAmevASTAnAM guNAnAM madhye kiyato guNAn / anyacca pratipipAdayipurAha-rattaM tihANakaraNasuddha'mityAdi, 'rakta' pUrvoktasvarUpaM tathA ca 'tristhAnakaraNazuddhaM trINi sthAnAni-k ura:prabhRtIni teSu pharaNena-kriyayA zuddha tristhAnakaraNazuddhaM, tadyathA-ura:zuddhaM kaNThazuddhaM zirovizuddhaM ca, tatra yadi sarasi svaraH svabhUmikAnusAreNa vizAlo bhavati tata urovizuddhaM, sa eva yadi kaNThe vartito bhavati asphuTitazca tataH kaNThavizuddha, yadi punaH ziraH prAptaH san sAnunAsiko bhavati tataH zirovizuddha, yadivA yad ura:kaNThazirobhiH zleSmaNA'vyAkulitavizudghIyate sa cara:kaNTha-14 |zirovizuddhatvAtristhAnakaraNavizuddha, tathA sakuharo gujan yo vaMzo yatra tazrItalatAlalayagrahasusaMprayuktaM bhavati sakuhare vaMze gujati |tacyA ca vAdyamAnAyAM yattaSIvareNAviruddhaM tat sakuharagutazatabIsasaMprayuktaM, tathA parasarAmahastatAlasvarAnuvatiM yad gItaM tattAlasusaMprayuktaM, yat murajakaMsikAdInAmAtodyAnAmAhatAnA yo dhvaniryazca nRtyanyA nartakyAH pAdotkSepastena samaM tacAlasusaMprayuktaM, tathA | zRGgamayo dArumayo vaMzamayo vA'likozastenAitAyAstavyAH svaraprakAro layastamanusarada geyaM layasusaMprayuktaM, tathA yaH prathama vaMzata| kyAdibhiH svarI gRhItastanmArgAnusAri mahasusaMprayuktaM, tathA 'maha'miti madhuraM prAgvat, tathA 'sama'miti tAlavaMzasvarAdisamanugataM sarma salalitaM prArabad ata eva manoharaM, punaH kathambhUtam / ityAha-'mauyaribhiyapayasaMcAraM' tatra mRdu-mRdunA svareNa yuktaM na niSTureNa tathA yatra kharo'kSareSu-bolanAsvaravizeSeSu saMcaran rAge'vIva pratibhAsate sa pavasadhAro ribhitamuruyate mRduribhitapadeSu gevanibaddheSu saJcAro yatra geye tat mRduribhitapadasaJcAra, tathA 'saraI' iti zobhanA ratiyasmin zrotAM tatsurati, tathA zobhanA natira Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V racanAto'vasAne yasmin tatsunati, tathA varaM-pradhAnaM cAru-viziSTapanimopetaM rUpa-svarUpaM yasya tad baracArarUpaM 'divya' pradhAnaM nRtyaM / geyaM pragItAnAM-gAnAnusAradhvaniva(ma)tAM yAdRzaH zabdo'timanoharo bhavati 'syAt' kazcid bhaved etatrUpasteSAM tRNAnAM maNInAM ca | zabdaH 1, evamukte bhagavAnAha-gautama ! syAdevaMbhUtaH zabda isa tassavaNasaMDassa tattha tattha dese 2 tahiM tahiM bahave khuDDAkhuDiyAo vAvIo pukkhariNIo guMjAliyAodIhiyAo (sarasIo) sarapaMtiyAo sarasarapaMtIo bilapaMtIo acchAosaNhAo rayatAmayakUlAo vairAmayapAsANAotavaNijamayatalAo veruliyamaNiphAliyapaDalapaccoyaDAo NavaNIyatalAo sughaNNasumbha(jha) rayayamaNivAluyAo suhoyArAsuuttArAo NANAmaNititthamuyaddhAocAru(cau)koNAo samatIrAo ANupubvasujAyathappagaMbhIrasIyalajalAo saMchaNNapasabhisamuNAlAo bahuuppalakumuyaNaliNasubhagasogaMdhitapoMDarIyasayapattasahassapasaphullaphesaroSAyAochappayaparibhujamANakamalAo acchavimalasalilapuNNAo parihatthabhamatamacchakacchabhaaNegasauNamiNaparicaritAo patteyaM patteyaM paumavaravediyAparikkhittAo patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikhittAo appegatiyAo AsavodAo appegatiyAo vAruNodAo appegatiyAo khIrodAo appegatiyAo ghaodAo appegatiyAo [ikkhu kho(do)dAo (amayarasasamarasodAo) appegatiyAo pagatIe udga(amaya)raseNaM paNNasAo pAsAiyAo4, tAsi NaM khuddhi Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 54 : 5 T yANaM vApINaM jAya bilapatiyANaM tattha 2 dese ratahiM rajAva yahave tisovANapaDirUvagA papaNaptA / tesi NaM tisovANapaDirUvANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNate, saMjahA-dhaharAmayA nemA rihAmayA patidvANA veruliyAmayA khaMbhA mayaNNaruppAmayA phalagA vairAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA avalaMbaNA avalaMbaNayAhAo // tesi NaM tisocANapaDirUvagANaM purato patteyaM 2 toraNA paM0 // te NaM toraNA NANAmaNimayakhaMbhesu uvaNiviTTasapiNaviTThA vivihamuttarovahatA vivihatArAkhvovadhitA IhAmiyausamaturagaNaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayavaharavediyAparigatAbhirAmA vijJAharajamalajugalajaMtajuttAviva accisahassamAlaNIyA bhisamANA bhibhisamANA cakkhulloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAtiyA 4 // tesi NaM toraNANaM upi yahaye aTThamaMgalagA paNNattA-sotthiyasiriyacchaNaMdiyAvattavaddhamANabhaddAsaNakalasamacchadappaNA savarataNAmayA acchA sahA jAva paDirUvA // tesi NaM toraNANaM upi yahave kiNhacAmarajjhayA nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajjhayA hAriddacAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA acchA saNhA ruppapahA bahara daMDA jalayAmalagaMdhIyA suruvA pAsAiyA 4||tesi NaM toraNANaM umpiM yahave chattAichattA paDAgA. ipaDAgA ghaMTAjuyalA cAmarajuyalA uppalahatthayA jAva sayasahassavattahatthagA savvarayaNAmayA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + - acchA jAva paDirUvA // tAsi rNa khuDiyANaM vAvINaM jAva cilapatiyANaM tatya tatva dese 2 tahiM tahiM bahave uppAyapabvayA NiyaipavayA jagatipavyayA dArupaccayagA dagamaMDavagA dagamaMcakA dagamAlakA dagapAsAyagA UsaDA khullA khaDahaGagA aMdolagA pakkhaMdolagA savvarayaNAmayA jaanch| bAla paDiyA setu padayapavvatesu jAva pakkhaMdolaesu bahave haMsAsaNAI koMcAsaNAI garulAsaNAI uNNayAsaNAI paNayAsaNAI dIhAsaNAI bhaddAsaNAI pakkhAsaNAI magarAsaNAI usabhAsaNAI sIhAsaNAI paumAsaNAI disAsovatthiyAsaNAI samvarayaNAmayAiM acchAI sahAI laNhAI ghaTAI maTThAI NIrayAI NimmalAI nippakAI nikaMkaDacchAyAI sappabhAI sammirIyAI saujjoyAI pAsAdIyAI darisaNijAI abhirUvAI paDirUvAI / / tassa NaM vaNasaMDassa tatya tatya dese 2 tahiM tahiM vahave AligharA mAligharA kayaligharA layAgharA acaNagharA pecchaNagharA majaNadharagA pasAhaNagharagA gambhagharagA mohaNagharagA sAlagharagA jAlagharagA kusamagharagA citta dhanvagharagA AyaMsagharagA savvarayaNAmayA acchA sahA laNhA ghaTTA maTThA jIrayA NimmalA NippaMkA niyaMkaDacchAyA sappabhA sammirIyA sajajoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhikhvA paDirUvA // tesu NaM Aligharaesu jAya AyaMsagharaesu bahUI haMsAsaNAI jAva disAsobasthiyAsaNAI savvarayaNAmayAiM jAva paDirUvAI / / tassa NaM vaNasaMDassa tasya tasya dese 2 sahi Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LATLAKC tahiM yahaye jAimaMDavagA jUhiyAmaMDavagA malliyAmaMDavagA gavamAliyAmaMDavagA vAsaMtImaMDavagA dhivAsuyAmaMDabagA sUrillimaMDavagA taMbolImaMDavagA muddiyAmaMDavagA NAgalayAmaMDavagA atimusamaMDavagA apphotAmaMDavagA mAluyAmaMDavagA sAmalayAmaMDavagA NicaM kusumiyA NithaM jAva paDirUvA // tesu NaM jAtImaMDavaesu yahace puDhavisilApaTTagA paNNattA, taMjahA-haMsAsaNasaMThitA kocAsaNasaMThitA garulAsaNasaMThitA uNayAsaNasaMThitA paNayAsaNasaMThitA dIhAsaNasaMThitA bhaddAsaNasaMThitA pakkhAsaNasaMThitA magarAsaNasaMThitA usabhAsaNasaMThitA sIhAsaNasaMThitA paDa. mAsaNasaMThitA disAsoliyAlagasaMhitA magara gatte kAdaragAsaNavisiTThasaMThANasaMThiyA paNNatA samaNAuso! AiNNagarUyabUraNavaNItatulaphAsA mauyA samvarayaNAmayA acchA jAva paDiruvA / tattha NaM yahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTThati NisIdati tupaiMti ramaMti lalaMti kIlaMti mohaMti purAporANANaM sucipaNANaM suparivaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM kallANaM phalavitsivisesaM paJcaNubhayamANA viharati / / tIse NaM jagatIe uppi aMto paumayaravediyAe etya NaM ege mahaM ghaNasaMDe paNNatte desUNAI do joSaNAI vikkhaMbheNaM veDyAsamaeNaM parikkheveNaM kiNhe kiNhobhAse vaNasaMDavaNNao (maNi)taNasavihUNo Neyavvo, tattha NaM yahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sati ciTThati NisIyaMti tuyati ramati Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REC%ACA lalaMti kIDaMti mohaMti purA porANANaM suciNNANaM suparivaMtANaM subhANaM kaMtANaM kammANaM kallANaM phalavittivisesaM pacaNubbhavamANA viharaMti // (sU0 127) 'tassa Na vaNasaMDasse'tyAdi, tasya Namiti vAkyAlaGkAre vanakhaNDasya madhye tatra tatra deze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze 'bahUIo'8 iti bayaH 'khuDDA khuDDiyAo' iti kSullikAH kSulikA laghavo laghava ityarthaH, 'vApyaH' caturasnAkArAH 'puSkariNyaH vRttAkArAH athavA puSkarANi vidyante yAsu tAH puSkariNyaH 'dIrghikAH' sAriNyastA eva vA gusAlikAH, bahUni kevalakevalAni puSpAvakIrNakAni sarAMsi, sUtre strIvaM prAkRtatvAt , bahUni sarAMsi ekapalathA vyavasthitAni sara:paDDistA bahUyaH sara:paGgAyaH, tathA yeSu sarassu paJyA vyavasthiteSu kUpodakaM praNAlikayA saMcarati saH sara:sara:pajistA basapaH sara:saraspayaH, tathA bilAnIva bilAni-kUpA|steSAM patayo bilapaGkSayaH, etAzca sarvA api kathambhUtAH ? ityAha-'acchA' sphaTikavadahirnirmalapradezAH 'lakSNA' zlakSNapudgalani pAditabahiHpradezAH, tathA rajatamayaM-rUpyamayaM kUlaM yAsA tA rajatamayakUlAH, tathA sama-aga sadbhAvato'viSamaM tIraM tIrAvartijalApUritaM sthAnaM yAsa tAH samatIrAH, tathA vanamayA: pASANA yAsa tA bannamayapASANAH, tathA dapanIyaM-hema vizeSatapanIyaM-sapanIyamayaM tala-bhUmitalaM yAsA tAstapanIyatalAH, tathA 'suvaSNasujjharayayavAlayAo' iti suvarNa-pIttakAntihema sujhaM-rUpyavizeSaH | rajataM-pratItaM tanmayyo vAlukA yAsu tAH suvarNamujjharajatavATukAH, 'ruliyamaNiphAlihapaDalapaccoyaDAo yatti vaiDUryamaNima| yAni sphATikapaTalamayAni pratyavataTAni taTasamIpavartino'tyunnatapradezA yAsAM tA vaiDUryamaNikaTiphapaTalapratyavataTAH 'suhoyArAsuuttArA' iti sukhenAvatAro-jalamadhye pravezanaM yAsu tAH svavatArAH tathA su-sukhena uttAro-jalamadhyAvahirvinirgamanaM yAsu tA: Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhottArA: tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH 'nANAmArNatitthasubaddhAo' iti nAnAmaNibhiH - nAnAprakArairmaNibhistIrthAni subaddhAni yAsAM tA nAnAmaNitIrthasubaddhAH atra bahubrIhAvapi ktAntasya paranipAto bhAryAdidarzanAtprAkRtazailIvazAdvA, 'carakkoNAo' iti catvAraH koNA yasyAM sA catuSkoNAH etaca vizeSaNaM vApIH kUpAMzca prati draSTavyaM teSAmeva catuSkoNastvasambhavAt na zeSANAM tathA AnupUrveNa - krameNa nIcairnIcaistarabhAvarUpeNa suSTu-atizayena yo jAto canaH - kedAro jalasthAnaM tatra gambhIraM - alabdhasthAnaM zItalaM jalaM yAsu tA AnupUrvyaM sujAtabapragambhIrazItalajalA : 'saMchaNNapattabhisamuNAlAo' saMchannAni - jaLenAntaritAni patravimRNAlAni yAsu tAH saMbhapatrabisamRNAlA, iha bisamRNAla sAhacaryAtpatrANi - padminIpatrANi draSTavyAni bisAni -kandA mRNAlAni - padmanAlAH, tathA bahubhirutpalakumudana lina subhagasaugandhikapuNDarIkazatapatrasahasrapatra kesaraphullopacitAH, tathA SaTpadaiH - bhramaraiH paribhujyamAnAti kamalAni upalakSaNametat kumudAdIni ca yAsu tAH SaTpadaparibhujyamAna kamalAH, tathA'cchena- svarUpataH sphaTikabanchuddhena vimalena - Agantukamalarahitena salilena pUrNA acchavimalasalilapUrNAH, tathA 'paDihatthA' atirekitA: atiprabhUtA ityarthaH " paDihatthamudumAyaM ahireiyaM ca jANa AuNNaM" iti vacanAt udAharaNaM cAtra- "ghaNapaDihasthaM gayaNaM sarAI navasalilasuha ( u ) mAyAI / ahireiyaM mahaM uNa ciMtAe~ maNaM tuhaM virahe // 1 // " iti bhramanto matsyakacchapA yatra tAH paDhihatthabhramanmatsya kacchapAH, tathA'nekaiH zakunamithunakaiH pravivaritA- itastato gamanena sarvato vyAptA anekazakunamithunakapravicaritAH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, etA vApyAdayaH sarassaraH paGktiparyavasAnAH pratyekaM pratyekamiti, ekamekaM prati pratyekam, antrAbhimukhye pratizabdo na vIpsAvivakSAyAM paJcAtpratyekazabdasya dvirvacanamiti, pAvara bedikayA parikSiptAH pratyekaM vaSaNDaparikSiptAzca 'appegatiyAo' ityAdi, apirvADhArthe bADhamekakA:- kAJcana Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - CARR - vApyAdaya Asavamiva-candrahAsAdiparamAsavamiva udakaM yAsAMtA AsakodakAH, adhyekakA mAraNala vAraNasamudrasyeva udayAsa vA vAruNodakAH, apyekakAH kSIramivodakaM yAsA tA: bhIrodakAH, atyekakA ghRtamivodaka vAsA tA ghRtovakAH, apyekakAH kSoda : iva-ikSurasa va udakaM yAsAM tA: mododakAH, apyekakA amRtarasasamarasamudaka yAsAM vA amRtarasasamarasodakAH, adhyekakA amRtarasena svAbhAvikena pratA:, 'pAsAIyA(o)' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat, tAsAM kSullikAnA yAvadvilapakInAM pratyeka 2 caturdizi catvAri, ekai kasyAM dizi ekaikabhAvAt , "trisopAnapratirUpakANi' prativiziSTaM rUpaM yeSAM tAni pratirUpakANi trayANAM sopAnAnAM samAhAranisopAnaM trisopAnAni ca sAni pratirUpakANi ceti vizeSaNasamAsaH, vizeSaNasya paranipAta: prAkRtatvAt , tAni prAptAni, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAm 'ayaM vakSyamANaH 'etadpA anantaraM vakSyamAgasvarUpaH 'varNAvAsa varNakanivezaH prajJAH, tadyathA -'vAmayAH' varanamayA 'nemA bhUmarUya niSkAmantaH pradezAH 'ridhamayA' riSTharatramayA: 'pratiSThAna' trisopAnamUlapAvA vaibUryamayAH stambhAH suvarNarUpyamayAni phalakAni-trisopAnAGgabhUtAni vanamayAni vajaratnApUritAH sandhayaH-phalakadvayApAntarAlapradezAH lohitAkSamayya: sUcyaH-phalakadayasambandhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAH nAnAmaNinayA avalambhyante iti muttaratAM cAlambane hetubhUtA avalambanabAhAto vinirgavAH kecitavayavAH avalaMbaNAhAo' iti avalambanabAhA api nAnAmaNimayAH, avalambanavAhA nAma bhayoH ubhayoH pArzvayoravalambanAzrayabhUtA bhittayaH, 'pAsAIyAo' ityAdi pavacatuSTayaM prAgvat // 'tesi NamityAdi, teSAM trisopAnapratirUpakANAM pratyeka pratyeka toraNAni prazasAni, teSAM ca toraNAnAmayametadrUpo 'varNAvAsA varNarUniveza: prahaptaH, sadyathA-'teNaM toraNA nANAmaNimayA' ityAdi, tAni soraNAni nAnAmaNimayAni, mapAya:-candrakAntAdayaH, vividhama CAXK Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NimayAni, nAnAmaNimayeSu stambheSu 'upaviSTAni' sAmIpyena sthitAni tAni ca kadAcicalAni athavA padpatitAni vA''zakyeran tata Aha- samyag nizcalattayA'padaparihAreNa ca niviSTAni tato vizeSaNasamAsa: upaviSTasanniviSTAni 'vivihamuttatarociyA' iti vividhA - vividhavicchittikalitA muktA - muktAphalAni 'aMtare 'ti antarAzabdo'gRhItavIpso'pi sAmarthyAdvIpsAM gamayati, antarA 2 'ociyA' AropitA yatra tAni tathA, 'vivihatArArUvovaciyA' iti vividhaistArArUpaiH - tArikarUpairupacitAni toraNeSu hi zomA tArakA nibadhyante iti loke'pi pratItaM iti vividhatArArUpopacitAni, 'IhAmigAusabha turaganaramagara vihagavAlagakiMnararurusarabhavama rakuMjaravaNalaya umalayabhatticittA' iti IhAmRgA - vRkA vyAlA:- zvApadabhujagAH, IhAmRga RSabhaturaganarama karavihagavyAlakina raruru sarabhaku arabanalatApadmalatAnAM bhaktyA vicchittyA vicitraM - Alekho yeSu tAni tathA stambhogatAbhi: - svambhoparivarttinIbhirvAranamabhivaMdikAbhiH parigatAni santi yAne abhiramaNIyAni tAni sambhogatava vedikAparigatAbhirAmANi tathA 'vi - jAharajatajuttA vitra azrIsahassamAliNIyA' iti vidyAdharayoryad yamale - samazreNIkaM yugalaM- dvandvaM vidyAdharayamalayugalaM teSAM yantrANi - pravAstairyuktAnIva, arciSAM sahasairmAlanIyAni - parivAraNIyAni arciH sahasramAlanIyAni, kimuktaM bhavati ? -evaM nAma prabhAsamudAyopetAni yenaivaM saMbhAvanopajAyate yathA nUnametAni na svAbhAvikaprabhA samudayopetAni kintu viziSTavidyAzaktimatpuruSavizeSaprapazvayukAnIti, 'ruvagasahasrakaliyA' iti rUpakANAM sahasrANi rUpakasahasrANi taiH kalitAni rUpakasahasrakalitAni 'bhisamANA' iti dIpyamA nAni 'bhimbhisamANA' iti atizayena dIpyamAnAni 'cakkhulloyaNalesA' iti cakSuH kartR lokane- avalokane lisatIca - darzanIyakhAvizaktaH sidhyatIva yatra tAni cakSurlokanalesAni 'suhaphAsA' iti zubhasparzAni sazobhAkAni rUpANi yatra tAni sazrIkarUpANi 3 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAsAzyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat || 'tersi toraNA uvariM amaMgaletyAdi sugamaM, navaraM 'jAya paDivA' iti yAvatka - raNAt 'ghaTTA maTTA nIrayA' ityAdiparigrahaH // 'taisi pa'mityAdi, teSAM toraNAnAmupari bahavaH 'kRSNacAmaradhvajAH' / kRSNacAmarayuktA dhvajAH kRSNacAmaradhvajAH evaM baddavo nIlacAmaradhvajA lohitacAmaraSvajA hAridracAmaradhvajAH zulacAmaradhvajAH, kathambhUtA ityAha ete sarveipi? iti, ata Aha-- 'acchA' AkAzasphaTikavadatinirmalAH 'kRSNA' kRSNapudgalaskandhanirmArpitA 'rUpyapaTTA' iti rUpyorUpyamayI vajramayasya daNDasyopari paTTo yeSAM te rUpyapaTTA : 'varadaMDA' iti vaco - vajraratnamayo daNDo rUpyapaTTamadhyavartI yeSAM te vajradaNDA:, tathA jalajAnAmiva - jalajakusumAnAM padmAdInAmivAmalo - nilo na tu kudravyagaMdhasammizra yo gandhaH sa vidyate yeSAM te jaujAmalagandhikA 'ata: anekasvarA' ditIkapratyayaH, ata eva suramyA:, 'pAsAdIyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // 'tesi Na' mityAdi, teSAM toraNAnAmupari bahUni 'chatrAticchatrANi' chatrAt - lokaprasiddhAveka saGkhyA kAdatizAcIni dvisaGkhyAni trisaGkhyAni vA chatrAtiSThatrANi, vayaH patAkAbhyo- lokaprasiddhAbhyo'tizAyinyo dIrghatvena vistAreNa ca patAkAH patAkAtipatAkA: bahUni ghaNTAyugalAni bahUni cAmarayugalAni bahavaH 'utpalahastakAH utpalAkhya jalaja kusumasamUha vizeSAH, evaM padmahastakA bahavo nalinahastakA bahavaH subhagahastakA bahavaH saugandhikahastakA bahavaH puNDarIkahastakA bahavaH zatapatrahavakAH bahuvaH sahasrapatrahastakAH, utpalAdIni prAgeva vyAkhyAtAni ete ca chatrAticchatrAdayaH sarve'pi sarvaratnamayA: 'jAna paDiruvA' iti yAvatkaraNAt 'acchA saNhA laNhA' ityAdi vizeSaNa kadambaka parigrahaH // 'tAsi Na' mityAdi, tAsAM kSullikAnAM vApInAM yAvadvilapaGkInAm atra yAvacchandAt puSkariNyAdiparigrahaH, apAntarAleSu tatra tatra deze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze bahava usAsaparvatA - yantrAgatya bahavo vyantaradevA devyazva vicitrakrIDAnimittaM vaikriyazarIramAracayanti Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'niyaipancayA' iti niyatyA - taiyatyena parvatA niyatiparvatAH, kacit 'niyayapavyA' iti pAThastatra niyatAH - sadA bhogyatvenAva - sthitAH parvatA niyataparvatAH, yatra vAnamantarA devA devyatra bhagavAraNIyena vaikriyazarIreNa prAyaH sadA ramamANA avatiSThante iti bhAvaH, 'jagatI parvatakAH' parvatavizeSAH 'dAruparvatakAH' vArunirmApitA iva parvatakA: 'dagamaMDavagA' iti 'dakamaNDapakA : ' sphaTikamaNDapakAH, uktaM ca mUlaTIkAyAM - "kamaNDapakAH sphATikamaNDapakA" iti evaM dakamaJcakA kamAlakA dakaprAsAdAH ete ca dakamaNDapAdayaH kecit 'UsaDA' iti utsRtA uccA ityarthaH kecit 'khuDDA' iti kSullA laghavaH kacit 'khaDakha (ha) DagA' iti laghava AyatAJca tathA andolakA : pakSyandolakAca, tatra yatrAgatya manuSyA AtmAnamandolayanti te andolakA iti loke prasiddhAH, yatra tu pakSiNa AgatyAsAnamandolayanti te pakSyandolakAH, te cAndolakAH pakSyandolakAzca tasmin vanapaNDe tatra tatra pradeze vAnamanta ra devadevIkrIDAyogyA bahavaH santi, te cotpAtaparvatAdayaH kathambhUtA: 1 ityAha---' sarvaratnamayAH sarvAnA ratnamayAH, 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNajAtaM pUrvavat // ' tesu Na' mityAdi teSu utpAtaparvateSu yAvatpayandolakeSu, yAvatkaraNAnniyatiparvatakAdiparigrahaH, bahUni haMsAsanAni tatra yeSAmAsanAnAmadhobhAge haMsA vyavasthitA yathA siMhAsane siMhAH tAni haMsAsanAni, evaM kaucAsanAni garuDAsanAni ca bhAvanIyAni, unnatAsanAni nAma yAni uccAsanAni praNatAsanAni - nimrAsanAni dIrghAsanAni zayyArUpANi bhadrAsanAni yeSAmadhobhAge pIThikA bandhaH pakSyAsanAni yeSAmadhobhAge nAnAsvarUpAH pakSiNaH, evaM makarAsanAni siMhAsanAni ca bhAvanIyAni, padmAsanAni - padmAkArANi AsanAni 'disAsovatyiyAsaNANi yeSAmadhobhAge diksauvastikA AlikhitAH santi, atra yathAkra| mamAsanAnAM saGgrAhikA saGgrahavigAthA - "haMse 1 koMce 2 garuDe 3 daNNaya 4 paNae ya 5 dIha 6 mahe ya 7 / pakkhe 8 saya 9 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A RC usahe 10 sIha 11 disAso vasthi 12 bArasame // 2 // " etAni sarvApayapi kathambhUtAni ? ityata Aha-savvarayaNAmayA' ityAdi prAgvat / / 'tassa NaM vaNasaMDasse'tyAdi, prAgvat tasya vanakhaNDasya madhye tatra tatra pradeze tasyaiva dezastra tatra tatraikadeze bahUni 'AligRhakANi' Ali:-vanaspativizeSastanmayAni gRhakANi mAlirapi-vanaspativizepastanmayAni gRhakANi mAligRhakANi kadalIgRhakANi |' latAgRha kANi pratItAni 'acchaNagharakA' iti avasthAnagRhakANi yeSu yadA tadA vA''gatya bahvaH sukhAsikayA'vatiSThante, prekSaNaka| gRhANi yatrAgasya prekSaNakAni vidadhati nirIkSante ca, majanakagRhakANi yatrAgatya khecchayA majanaM kurvanti prasAdhanagRhakANi yatrAgatya khaM paraM ca maNDayanti garbhagRhakANi-ArbhagRhAkArANi, 'mohaNagharagA' iti mohaNaM-maithunasevA "ramiyamohaNarayAI" iti nAmamAlAvacanAt , taspradhAnAni gRhakANi mohanagRhakANi vAsabhavanAnIti bhAvaH, 'zAlAgRhakANi' paTTazAlApradhAnAni gRhakA Ni 'jAlagahakANi' AlakayuktAni gRhakANi 'kusumagRhakANi' kusumaprakaropacitAni gRhakANi 'citragRhakANi' citrapradhAnAni gRhakANi 'gandharvagRhakANi' gItanRtyAbhyAsayogyAni gRhakANi 'AdarzagraDakANi' AdarzamayAnIva (Adarza) gRhakANi, etAni ca kathambhUtAni ityata Aha.-'savvarayaNAmayA' ityAdivizeSaNakadambakaM prAgvat // tesu NamityAiteSu nAligRhakepu, yAvacchabdAnmAligRhakAdi| parigrahaH, bahUni iMsAsanAni ityAdi prAgvat / / 'tassa NamityAdi, tasya canakhaNDasya madhye tatra deze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze hai baho jAtimaNDapakA yUthikAmaNDapakA mallikAmaNDapakA navamAlikAmaNDapakA vAsantImaNDapakA dadhivAsukA nAma banaspativizeSastanmayA maNDapakA dadhivAsukamaNDapakAH, sarillirapi banaspativizeSastanmayA maNDapakAH sUrillimaNDapakAH, tAmbUlI-nAgavallI manmayA maNDapakAstAmbUlImaNDapakAH, nAgo-tumavizeSaH sa eva latA nAgalatA, iha yasya viryak tathAvidhA zAkhA prazAkhA na prastA %*** Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA latetyabhidhIyate, nAgalatAmayamaNDapakAH, atimuktaka maNDapakAH, 'apphoyA' iti vanaspativizeSastanmayA maNDapakA apphoyAmaNDapakAH, mAlukA-ekAsthikaphalA vRkSavizeSAstadyuktA maNDapakA mAlukAmaNDapakAH, ete ca kathambhUtA: ? ityAha- 'savvarayaNAmayA' ityAdi prAgvat // ' tesu NamityAdi, teSu jAtIyamaNDapeSu yAvanmAlukAmaNDapeSu, yAvatkaraNAd yUthikAmaNDapakAdiparigrahaH, bahuvaH zilApaTTakAH prajJaptAstadyathA - adhyekakA haMsAsanavatsaMsthitA haMsAsanasaMsthitAH yAvadapyekakA diksauvastikAsanasaMsthitAH, yAvatkaraNAt 'appegaiyA koMcA saNasaMThiyA appegaiyA garuDAsaNasaMThiyA appegaiyA unnayAsaNasaMThiyA apegaiyA paNayAsaNasaMThiyA appegaiyA bhaddAsaNasaMThiyA appegaiyA pakkhAsaNasaMThiyA appegajhyA mayarAsaNasaMThiyA appegaiyA usabhAsaNa saMThiyA appegaiyA sIhA saNa saMThiyA appegaiyA paumAsaNasaMThiyA appegaiyA dIhAsaNasaMThiyA' iti parigrahaH, anye ca bahavaH zilApaTTakA yAni viziSTa cihnAni viziSTanAmAni vivAda asanAni ca tadvatsaMsthitA varazayanAsanaviziSTa saMsthAnasaMsthitAH, ka. cit 'mAMsala sughuDavisiddhasaMThANasaMThiyA' iti pAThasatrAnye ca bahavaH zilApaTTa kA mAMsalA iva mAMsalA: akaThinA ityarthaH sughuTA iva sughuSTA atizayena masRNA iti bhAvaH viziSTasaMsthAna saMsthitAca 'AINagarUyabUranavaNIyatUlaphAsA mayA savvarayaNAmayA acchA' ityAdi prAgvat, tatraiteSu utpAtaparvatAdigatahaMsAsanAdiSu yAvanAnArUpasaMsthAna saMsthita pRthivI zilApaTTakeSu Namiti pUrvavad ba yo vAnamantarA devA devyazca yathAsukhamAsate 'zerate' dIrghakAya prasAraNena varttante, na tu nidrAM kurvanti teSu devayonikatayA nidrAyA abhAvAt, 'tiSThanti' UrddhasthAnena varttante 'niSIdanti' upavizanti 'tuyaiMti' iti svagbarttanaM kurvanti vAmapArzvataH parAvRttya dakSipArzvanAvatiSThanti dakSiNapArzvato vA parAvRttya vAmapArzvenAvatiSThanti 'ramante' ratimAnananti 'lalanti' manaIpsitaM yathA bhavati Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA varttanta iti bhAva: 'krIDanti' yathAsukhamitastato gamanavinodena gItanRtyAdivinodena vA tiSThanti 'mohanti' maithuna sevAM kurvanti, ityevaM 'purA porANAja 'mityAdi, 'purA' pUrva prAgbhave iti bhAvaH kRtAnAM karmmaNAmiti yoga:, ata eva paurANAnAM sucIrNAnAM sucaritAnA mitibhAvaH, iha sucaritajanitaM kammapi kArye kAraNopacArAtsucaritamiti vivakSitaM tato'yaM bhAvArtha:- viziSTatathAvidhadharmAnuchAna viSayApramAda karaNAntyAdisucaritAnAmiti, tathA suparAkrAntAnAm, atrApi kAraNe kAryopacArAt suparAkrAntajanitAni karmANyeva suparAkrAntAni ityuktaM bhavati, saphalasattva maitrI satyabhASaNanara dravyAnapahAra suzIlAdirUpamuparAkramajanitAnAmiti, ata eva zubhAnAMzubhaphalAnAm, iha kizcidazubhaphalama pIndriya mativiparyAsAt zubhaphalamAbhAti tatastAnvikazubhatvapratipattyarthamasyaiva paryAyazabdamAha - 'kalyANAnAM' tattvavRttyA tathAvidhaviziSTaphaladAyinAm, athavA kalyANAnAm anarthopazamakAriNAM kalyANaM- kalyANarUpaM phalavipArka 'paccaNubhavamANA' pratyekamanubhavantaH - 'viharanti' Asate / / tadevaM padmavaravedikAyA bahiyoM vanakhaNDastadvaktavyatotA, samprati tasyA eva padmavara vedikAyA arvAg jagatyA upari yo vanakhaNDastadvaktavyatAmabhidhitsurAha - 'tIse NaM jagatIe' ityAdi, tasyA ja gatyA upari padmavaravedikAcA 'antaH' madhyabhAge atra mahAneko vanapaNDaH prajJaptaH 'desoNAI do joyaNAI vikkhaMbheNa' mityAdi sarva bahirvanakhaNDavadavizeSeNa vaktavyaM, navaramatra maNInAM tRNAnAM ca zabdo na vaktavyaH padmavaravedikAntaritatayA tathAvidhavAtAbhAvato ma jInAM tRNAnAM ca calanAbhAvataH parasparasaMgharSAbhAvAt tathA cAha - "vaNasaMDavaNNato saddavajjo jAva viharati" iti // samprati jambUdvIpasya dvArasayApratipAdanArthamAha " igerate NaM bhaMte! dIvassa kati dvArA paNNattA ? goyamA ! cattAri dvArA paNNattA, taMjahA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijaye vejayaMte jayaMte aparAjie ||(suu0 128) kahi NaM bhNte| jaMbuddIvassa dIvassa vijaye nAma dAre paNNatte ?, goyamA! jaMbarIce dIve maMDharassa patrayassa purathimeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI abAdhAe jaMbahIve dIve purachimaparata lavaNasamuhaparachimaddhassa pacatthimeNaM sItAe mahANadIpa uppiM ettha NaM jaMbuddIvasta dIvassa vijaye NAmaM dAre paNNatte aha joyaNAI uhuM ucatteNaM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM sAyatiyaM ceva paveseNaM see varakaNagathUbhiyAge IhAmiyausa bhaturaganaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalatapaumalayabhatticitte khaMbhuggatavaharavediyAparigatAbhirAme vijAharajamalajuyalajaMtajutte iva accIsahassamAliNIe rUvagasahassakalite bhisi. mANe bhinbhisamANe cakkhulloyaNalese suhaphAse sassirIyarUve vaNNo bArassa (tassimo hoi) taM0-vairAmayA jimmA riTThAmayA patidvANA veruliyAmayA khaMbhA jAyarUpovaciyapavarapaMcavaNNamaNirayaNakohimatale haMsagambhamae elue gomejamate iMdakkhIle lohitakkhamaIo dAra ciDAo jotirasAmate uttaraMge veruliyAmayA kabADA vairAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA samuggagA vaIrAmaI aggalAo aggalapAsAyA vairAmaI AvattaNapeDhiyA aMkutsarapAsate NiraMtaritaghaNakavADe bhittIsu ceva bhittIguliyA chappaNNA tiNNi hoti gomANasI tattiyA NANAmaNirayaNavAlarUvagalIlaTThiyasAlibhaMjiyA vairAmae kUDe rayayAmae u. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%A1-%25ART-95-%AA% ssehe sabbatavaNijamae ulloe NANAmaNirayaNajAlapaMjaramaNiyaMsagalohitakkhapaDivaMsagarayatabhomme aMkAmayA pakkhavAhAo jotirasAmayA vaMsA vaMsakavellugA ya rayatAmayI padvitAo jAyasvamatI ohADaNI baharAmayI uvari pucchaNI savvasetarayayabhae zAyaNe aMkamatakaNagakUDatavaNijathAMbhayAe sete saMkhatAvamaNimmaladadhiyaNagokhIrapheNarayayaNigarappagAse tilagarayaNAddhacaMdacise NANAmaNimayadAmAlaMkie aMto ya yahiM va saNhe tavaNijailavAluyApatthaDe suhapphAse sassirIyarUve pAsAtIe 4 // vijayassa NaM dvArassa ubhayo pAsiM duhato NisIhiyAte do do caMdaNakalasaparivADIo paNNattAo, te NaM caMdaNakalasA varakamalapaihANA surabhivaravAripaDipuNNA caMdaNakayacaccAgA AvaddhakaMTeguNA paumuppalapihANA sanvarayaNAmayA acchA saNhA jAva paDirUvA mahatA mahatA mahiMdakuMbhasamANA paNNattA samaNAuso! // vijayassa NaM vArassa ubhao pAsiM vahato NisIhiAe do do NAgadaMtaparivADIo, te NaM NAgadatagA musAjAlaMtarUsitahemajAlagavakkhajAlakhikhiNIghaMTAjAlaparikvittA anbhuggatA abhiNisihA tiriyaM susaMpagahitA ahepaNNagaddharUvA papaNagaddhasaMThANasaMThitA sanvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahatA mahayA gayadaMtasamANA pa0 samaNAuso! // tesu NaM NAgadaMtaesu bahave kiNhasuttaddhavagdhAritamalladAmakalAvA jAva suzillamuttabaddhadhagdhAriyamaldAmakalAyA // te NaM dAmA tavaNivalaMbUsagA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-4 -26 suvaNNapataragamaMDitA NANAmaNirayaNavividhahAraddhahAra (uvasobhitasamudayA) jAva sirIe atIva atIva uvasobhemANA uvasobhemANA ciTThAte // tAMsa NaM NAgadaMtakANaM uvariM aNNAo do do NAgadaMtaparivADIo paNNasAo, tesi NaM NAgadaMtagANaM muttAjAlaMtarUsiyA taheva jAva smnnaauso|| tesu NaM NAgadaMtaesu bahave rayatAmayA sikkayA paNNattA, tesu NaM rayaNAmaesu sikaesu ghahave veruliyAmatIo dhUvaghaDIo paNNattAo, taMjAhA-tAo NaM dhUvaghaDIo kAlAgurupayarakuMdarukaturukkadhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmAo sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyAo gaMdhavahibhUyAo orAleNaM maNuSNeNaM ghANamaNaNivuikareNaM gaMdheNaM tappaese savvato samaMtA ApUremANIo ApUremANIo atIva atIva sirIe jAva ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhayato pAsiM duhato NisIdhiyAe do do sAlibhaMjiyAparivADIo paNNattAo, tAo NaM sAlabhaMjiyAo lIlahitAo supahiyAo sualaMkitAo NANAgAravasaNAo NANAmalapiNahi(dvi)o muTThIgejjhamajjhAo AmelagajamalajuyalavahianbhuSaNayapINaraciyasaMThiyapao harAo rattAvaMgAo asiyakesIo miduvisayapasatthalakkhaNasaMthellitaggasirayAo IsiM aso. gavarapAdavasamudvitAo vAmahatthagahitaggasAlAo IsiM aDacchikaDakvaviddhipahiM lUsemANIto iva cakkhulloyaNalesAhiM aNNamaNNaM khijamANIo iva puDhavipariNAmAo sAsayabhASamuva Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatAo caMdANaNAo caMdavilAsipIo caMddhasamaniDAlAo caMdAhiyasomadasaNAo ukkA iva ujjoemANIo vilbrughaNamarIcisUradipaMtateyaahiyayarasaMnikAsAo siMgArAgAracAravesAo pAsAcyAo4 teyasA atIva atIva sobhemANIo sobhemANIo ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhayato pAsiM duhato NisIhiyAe do do jAlakaDagA paNNattA, te NaM jAlakaDagA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // vijayassa NaM vArassa ubhaopAsiM dahao NisIdhiyAe do do ghaMTAparivADio paNNattAo, tAsi NaM ghaMTANaM ayameyArUve vaNNAvAse papaNatte, taMjahA-jaMbUNatamatIo ghaMTAo vairAmatIo lAlAo gANAmaNimayA ghaMTApAsagA tavaNijamatIo saMkalAo rayatAmatIo rao // tAo NaM ghaMTAo ohassarAo mehassarAo haMsassarAo koMcassarAo maMdissarAo NaMdighosAo sIhassarAo sIhaghosAo maMjussarAo maMjughosAo sussarAo sussaraNigyosAo te padese orAleNaM maNuNeNaM kapaNamaNanivvuikareNa saddeNa jAya ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhaopAsiM duhato NisIdhitAe do do vaNamAlAparivADIo paNNattAo, tAo NaM vaNamAlAo gANAdumalatAkisalayapallavasamAulAo chappayaparibhujamANakamalasobhaMtasassirIyAo pAsAIyAo te paese urAleNaM jAva gaMdheNaM ApUremANIo jAva ciTThati (sU0 129) / / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaMbuddIvarasa NaM bhaMte!" ityAdi, jambUdvIpasya Namiti prAgvat bhadanta ! dvIpasya kaMti dvArANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha - gautama! catvAri dvArANi prAptAni tadyathA - vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM ca || 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi, ka bhadanta ! jambUdvIpasya dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prazamaM 1, bhagavAnAha gautama ! jambUdvIpe mandarasya parvatasya ' puracchimeNaM'ti pUrvasyAM dizi paJcacatvAriMzadbojana sahasrapramANayA 'abAdhayA' apAntarAlena yo jambUdvIpasya 'puracchi me perate' iti pUrvaH paryanto lavaNasamudrapUrvArddhasya 'pattha meNaM' ti pazcime bhAge zItAyA mahAnadyA upari 'atra' etasmin pradeze jambUdvIpasya dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptam, aSTau yojanAni uccaistvena catvAri yojanAni viSkambhena, 'tAvaiyaM ceva paveseNaM'ti tAvantyeva catvArItyarthaH yojanAni pravezena, kathambhUtamityarthaH, 'seTa' ityAdi, 'zvetaM' zvetavarNopetaM bAhulyenAGkaratnamayatvAt 'varakaNagathrubhiyAe' iti gharakanakA - varakanakamayI stUpikA-zikharaM yasya tad varakanakastUpikAkam 'IhA miyavasa bhaturaganara magara vigatrAlaga kinnararuru sarabha camarakuMjaravaNalaya paDamalayabhatticitte saMbhuggagayavaraveiyAparigayAbhirAme vijAharajamalajugala jaMtajutte iva azI sahassamAlaNIe rUbagasahassakalie misamANe bhibhimANe cakkhulloyaNalese suhaphAse sassirIyarUve' iti vizeSaNajAvaM prAgvat / 'vaNNo dArassa tassimo hoi' iti 'varNaH ' varNakanivezo dvArasya 'tasya' vijayAbhidhAnasya 'ayaM' vakSyamANo bhavati, tamevAha - 'taMja' tyAdi, tadyathA-vazamayA nemA - bhUmi - bhAgAdUrddha niSkAmantaH pradezA riSThamayAni pratiSThAnAni - mUlapAdAH 'veruliyaruilakhaMbhe' iti baiDUryA - trairyaratnamayA rucirAH stambhA yasya tad vaihUryarucirastambhaM 'jAyaruyovaciyapavarapaMcavaNNamaNirayaNakuTTimatale' iti jAtarUpeNa - suvarNenopacitaiH--yuktaiH pravaraiH -pradhAnaiH paJcavarNairmaNibhiH- candrakAntAdibhiH rataiH karketanAdibhiH kuTTimatalaM - baddhabhUmitalaM yasya tattathA 'haMsagandhamae eluge' Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti iMsagoM-ranavizeSastanmaya eluko-dehalI 'gomejamayaiMdakIle' iti gomeyakaratnamaya indrakIlo lohitAkSaratnamayyau dvArapiNDau(peTyau) dvArazAkhe 'joirasAmae uttaraMge' iti jyotIrasamayamuttaraGga-dvArasthopari tiryagavyavasthitaM kASThaM vaiDUryamayo kapATo lohitAkSamayyo-lohitAkSaratnAlikAH sUcayaH-phalakadvayasambandhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyA: 'vairAmayA saMdhI' banamayA: 'sandhayaH' sandhimelAH phalakAnAM, kimuktaM bhavati ?-vajaratnApUritA: phalakAnAM sandhayaH, 'nAnAmaNimayA samuggayA' iti samudkA zva samundrakA:-sUtikAgRhANi tAni nAnAmaNimayAni 'vairAmayA aggalA aggalapAsAyA' argalA:-pratItAH argalAprAsAdA yatrArgalA niyabhyantai, Aha ca mUlaTIkAkAra:- agalAprAsAdA yatrArgalA niyamyante" iti, pato dvAvapi vadharajamayo, 'rayayAmayI AvasaNapeDhiyA' iti AvartanapIThikA yavendrakIlikA, uktaM ca mUlaTIkAyAm --"AvartanapIThikA yatrendrakIlako bhavati" 'aMkuttarapAsAe' iti aGkA aGkaranamayA uttarapArthA yasya tad aTottarapArzva 'niraMtariyaghaNakavADe' iti nirgatA antarikA-ladhvantararUpA yayotI nirantariko ata eva dhano kapATau yasya tannirantaraghanakapATa 'bhittisu cetra bhittiguliyA chappaNNA tinni | hoti' iti tasya vArasyobhayoH pArzvayormittipu-bhittigatA bhittigulikA:-pIThakasaMsthAnIyAstisraH SaTpaJcAzataH-SaTpaJcAzatrikanamANA bhavanti, 'gomANasiyA tattiyA' iti gomAnasya:-zayyA: 'tattiyA' iti tAvanmAtrAH paTpaJcAzatrikasaGkhyAkA ityarthaH, 'nAnAmaNirayaNavAlarUvagalIlaDiyasAlabhaMjiyAe' iti idaM dvAravizeSaNa, nAnAmaNiramAni-nAnAmaNiratnamayAni vyAlarUpakANi lIlAsthitazAlamakhikAca-lIlAsthitaputrikAzca yasya tattathA 'vairAmae kUDe' vanamayo-vajaratnamayaH kUTo-mADabhAgaH rajatamaya u. | sedhaH-zikharam , aAi ca mUlaTIkAkAra:-"kUDo-mAubhAga ucchraya:-zikhara"miti, kevalaM zikharamatra tasyaiva mAubhAgasya saM. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhi draSTavyaM na dvArasya, tasya prAgedoktatvAt , 'sabbatavaNijamae ulloe' sarvAsanA tapanIyamaya ulloka:-uparibhAga: 'nAnAmaNiravaNajAlapaMjaramaNivaMsagalohiyakkhapaDivaMsagarayayabhome iti, maNayo-maNimayA vaMzA yeSAM tAni maNimayavaMzakAni lohitAzA | -lohitAkSamayAH pratibaMzA yeSAM tAni lohitAkSasidhazakAni epadA-jaramAna girA ti rajatabhUmAni, prAkRta vAtsamAsAnto makArasya ca dvitvaM, maNivaMzakAni lohitAkSaprativaMzakAni rajatabhUmAni nAnAmaNiratnAni-nAnAmaNiratramayAni jAlapasarANi-vAvAparaparyAyANi yasmin dvAre tattathA, padAnAmanyathopanipAta: prAkRtatvAt , 'aMkamayA parakhA pakz2abAhAo joIrasAmayA vaMsA vaMsakabellugA ya rayayAmaIo paTTiyAojAyarUvasaIo ohADIo baharAmaIo uvaripuMchapIo sabaseyarayayAmae chA(ya)Ne' iti pAvaravedikAbadbhAvanIyam , 'aMkamayakaNagakUDatavANijjathUbhiyAge' iti aGkamayaM-bAhulyenAGkaratnamayaM pakSabAhAdInAmaGkaranAlakakhAn kanaka-kanakamayaM kUTa-zikharaM yasya tat kanakakUTaM tapanIyA-tapanIyamayI stUpikA-laghuzikhararUpA yasya tattapanIyastUpikAkaM, tataH | padatrayasya padadvayamIlanena karmadhArayaH, etena yat prAk sAmAnyata urikSaptaM 'see barakaNagathUbhiyAge' iti tadeva prapazyato bhAvitamiti / samprati tadeva zvetatvamupasaMhAsyAjena bhUya upadarzayati--'see' zvetaM, zvetatvamevopamayA draDhayati-'saMkhatalavimalanimmaladadhidhaNagokhIrapheNarayayanigarapagAse' iti vimalaM-vigatamalaM yat zaGkatalaM zasasyoparitano bhAmare yazca nirmalo dadhidhanocanIbhUtaM dadhigokSIrapheno rajatanikaraca tadvatprakAza:-pratimatA yasya tattathA, 'tilagarayaNacaMdacitte iti tilakarAni-puND| vizeSAsairarddhacandrazca citrANi-nAnArUpANi tilakA--candracitrANi, kacit 'saMkhatalavimalanimmaladadhiSaNagokhIrapheNarayayaniyarapagAsaddhacittA' iti pAThastatra pUrvavat pRthak pRthaga vyutpattiM kRtvA pazcAtpadvayasya 2 karmadhArayaH, 'nANAmaNidAmAlaMkie' nAnA Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra ****5* KARNAGAR maNayo-nAnAmaNimayAni dAmAni-mAlAstaralaGkRtaM nAnAmaNidAmAlakRtam antarvahizca 'zlakSNa' lakSNapugalaskandhanirmApitaM 'tavaNijavAluyApatthaDe' iti tapanIyA:-tapanIyamayyo yA vAlukA:-sikatAstAsA prastadaH-prastAro yasmin tattathA, 'suiphAse sassirIyarUve pAsAIe jAva paDirUveM iti prAgvA / 'vijayA kSArasA sAvi, vijayarasa Amiti prAgvat dvArasya ubhayoH pArzvayorekaika-|| naSedhikIbhAvena 'vuhato' iti dvidhAto dviprakArAyAM naiSadhikyAM, naiSedhikI-niSIdanasthAnam , uktaM ca mUlaTIkAkAreNa-naidhikI ni-16 pIdanasthAna"miti pratyeka dvau dvau candanakalazau prajJaptI, te ca candanakalazAH 'varakamalapaihANA' iti vara-pradhAnaM yatkamalaM tatpratiSThAnaAdhAro yeSAM te varakamalapratiSTAnAH, tathA surabhivaravAripratipUrNAzcandanakRtacarcAkA:-candanakRtoparAgAH 'AviddhakaMTheguNA' iti AviddhaH-AropitaH kaNThe guNo-raktasUtrarUpo yeSu te AviddhakaNTheguNAH, kaNThekAlavatsaptamyA aluk, 'paumuppalapihANA' iti pidhAnaM yeSAM te padmotsalapidhAnAH 'savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat 'mahayAmahayA iti atizayena mahAnto mahendrakumbhasamAnA:, kumbhAnAmindra indrakumbho, rAjadantAdidarzanAdindrazabdasya pUrvanipAtaH, mahAMzcAsau indrakumbhazca tasya samAnA mahendrakumbhasamAnA-mahAkalazapramANA: prAptAH he zramaNa! he AyuSman! / / 'vijayassa 'mityAdi, vijayasya dvArasya ubhayoH pArzvayorekaikanaSedhikIbhAvena vidhAto naiSedhikyAM dvau dvau nAgadantakau'narkuTako aGkaTakAvityarthaH prAptI, te ca nAga| dantakA 'muttAjAlaMtarUsiyahemajAlagavakkhajAlakhikhiNIjAlaparikkhittA' iti muktAjAlAnAmantareSu yAni utsRtAni-lambamAnAni hemajAlAni-hemamayadAmasamUhAH yAni ca gavAkSajAlAni-gavAkSAdiranavizeSadAmasamUhA: yAni ca kiGkiNI-zudraghaNTA kiGkiNIjAlAni-kSudraghaNTA(sakvAtA)staiH parikSiptA:-sarvato vyAptAH 'abbhuggayA' iti abhimukhamudgatA abhyudgatA abhimabhAge manAga unmatA * Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / iti bhAvaH 'abhinisiddhA' iti abhimukhaM-ahi gAbhimukhaM nisRSTAH abhinisRSTAH 'tiriyaM susaMpaggahiyA' iti tiryag-bhittipra deze suSTu atizayena samyag-manAgapyacalanena parigRhItAH susaMparigRhItAH 'ahepannagaddharUvA' iti adhaH-adhastanaM yatpabhagasya-sarpa-1) syAI tasyeva rUpaM-AkAro yeSAM te tathA adhaHpanagAvadatisaralA dIrghAzveti bhAvaH, etadeva jyAcaSTe-'pannagArddhasaMsthAnasaMsthitA adha:pannagArddhasaMsthAnasaMsthitAH 'savvavairAmayA' sarvAtmanA vaJamayA: 'acchA saNhA jAva paDirUvA' iti prAgvat , 'mahayAmahayA' iti atizayena 'gajadantasamAnAH' gajadantAkArAH prAptA he pramaNa ! he AyuSman ! / 'tesaNaM nAgadaMtA dantakeSu bahvaH kRSNasUtre baddhAH 'vagdhAriyA' iti avalambitAH 'mAlyadAmakalApA puSpamAlAsamUhA bahavo nIlasUtrabaddhA mAlyadAmakalApA:, evaM lohitahAridrazuklasUtrabaddhA api vAcyAH // teNaM dAmA' ityAdi, tAni dAmAni 'tavanijjalaMbUsagA' iti tapa-10 nIya:-tapanIyamayo lambUsago-dAnAmaprimabhAge prAGgaNe lambamAno bhaNDanavizeSo golakAkRtiyeSAM tAni tapanIyalambUsakAni 'suvagaNapayaragamaMDiyA'iti pArzvata: sAmastyena suvarNapratareNa-suvarNapatrakeNa maNDitAni suvarNapratarakamaNDitAni 'nAnAmaNirayaNavivihahArajahArauvasobhiyasamudayA' iti nAnArUpANAM maNInAM ravAnAM ca ye vividhA-vicitravarNA hArA-aSTAdazasarikA arddhahArA-navasarikAstairupazobhitaH samudAyo yeSAM tAni tathA 'jAva sirIe atIva ubasobhemANA ciTrati atra yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavya:-IsimaNNamaNNamasaMpattA puvAvaradAhiNuttarAgaehi vArAhi maMdAya maMdAyameijjamANA palaMtramANA palaMbamANA paraMbha(jhaMjha)mANA paraMbha(jhaMjha)mANA orAleNaM maNunnaNaM maNahareNa kaNNamaNanibbuikareNaM sadeNaM te paese sabbato samaMtA ApUremANA ApUremANA sirIe ubasomemANA ubasobhemANA ciTThati / etacca prAgeva paJcavaravedikAvarNane vyAkhyAtamiti bhUyo na vyAkhyAyate // 'tesi NaM nAgada ASTAKA Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tANa'mityAdi, teSAM nAgadantAnAmupari anyau dvau nAgadantako prajJaptI, te ca nAgadantakAH 'mutvAjAlaMtarusipahemajAlagavakhajAla' ityAdi prAguktaM sarva draSTavyaM yAvad gajadantasamAnAH prAptA he zramaNa ! he AyuSman ! // 'tesu NaM NAgadaMtarasu' ityAdi, teyu nAgada-15 ntakeSu bahUni rajatamayAni sikakAni prajJatAni, teSu ca rajatamayepu sikkeSu bahvo 'vaiDUryarAmayyo' vaiDUryaratnAtmikA: 'dhUpaghaTyo dhUpaghaTikAH prAptAH, tAzca dhUpaghaTikAH 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamadhetagaMdhuddhayAbhirAmA' kAlAguruH prasiddhaH pravara:pradhAna; kunduruSkaH--cIDA turuSkaM-silharka kAlAguruzca pravarakunduruSkaturunke ca kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkANi teSAM dhUpatya yo maghamaghAyamAno gandha uddhRta-itastato vipramRtastenAbhirAmAH kAlAgurumavarakunduruSkaturukadhUmamaghamaghAyamAnagandhoddhutAbhirAmAH, tathA || zobhano gandho yeSAM te sugandhAste ca te varagandhAsteSAM gandhaH sa AmbastIti sugandhavaragandhikAH 'ato'nekasvarAdi'tIkAtyayaH, ata | eva gandhavartibhUtA:-saurabhyavartibhUtAH saurabhyAtizayAd gandhadravyaguTikAkaspA: 'udAreNa' sphAreNa 'manojJena' mano'nukUlena, kathaM mano'nukUlatvam / ata Aha-dhANamanonivRtikaraNa henau tRtIyA yato ghAmamanonitikarastato nanojJastena gandhena tAn pratyAsannAn pradezAn ApUrayantya ApUrayantyaH ata eva zriyA'tIva zobhamAnAstiSThanti // 'vijayassa NaM dArasse'tyAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pAzvayorekaikanaSedhikIbhAvena dvidhAto-dviprakArAyAM vaiSedhikyA dveve zAlamajike prajapta, tAzca zAlabhajikA lIlayA lalivAlanivezarUpayA sthitA lIlAsthitAH 'supahiyAo' iti suSTu-manogatayA pratiSThitA; supratiSThitAH 'sualaMkiyAo' iti sudhu-atizayena ramaNIya 'nANAbiharAgavasaNAo' iti nAnAvidho-nAnAprakAro rAgo yeSAM tAni nAnAvidharAmANi vAni vasanAni || -vastrANi saMvRtatayA yAsAM tA nAnAvidharAgasanAH 'ratAvaMgAo' iti rako'pAgo-nayanopAntaM yAsAM tA raktApAlAH 'asiya Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I kesIo' iti asitA:-kRSNA: kezA yAsAM sA asitakezyaH 'miuvisayapasatyalakkhaNasaMvelliyaggasirayAo' mRdava:-komalA | vizadA-nirmalA: prazastAni-zobhanAni asphuTitatvaprabhRtIni lakSaNAni yeSAM te prazasta lakSaNAH saMvelitaM-saMvRtamagraM yeSAM zekharakakaraNAt te saMvellitAmAH zirojA:-kezA yAsAM tA mRduvizadaprazastalakSaNasaMvesitAprazirojAH 'nANAmallapiNaddhAo' iti nAnArUpANi mAlyAni-puSpANi pinaddhAni-AviddhAni yAsAM tA nAnAmAsyapinaddhAH, niSThAntasya paranipAto bhAryAdivarzanAt , 'muhigejjhasumamjhA' iti muSTimAjhaM suSTha-zobhanaM madhyaM-madhyabhAgo yAsAM tA muSTigrAhyasumadhyA: 'AmelagajamalajugalabaTTiyaanbhuNNayapINaraiyasaMThiyapaoharAo' pInaM-pIvaraM racitaM saMsthita-saMsthAnaM yakAbhyAM to pInaracilasaMsthitau Amelaka-ApIDaH zekharaka ityarthaH tasya yamalaM-samazreNIkaM yugalaM tadvat vanitI-baddhakhabhAvAvupacitakaThinabhAvAviti bhAvaH abhyunnatau pInaracitasaMsthitau ca payodharau / yAsAM tAstathA, 'IsiM asogavarapAyavasamuThiyAo' iti ISat-manAk azokavarapAdape samavasthitA-AzritA Ipadazokava-|| rapAdapasamavasthitAH, tathA vAmahastena gRhIsamamaM zAlAyAH-zAkhAyA arthAdazokapAdapasya yakAbhistA vAmahastagRhItAmazAlA:, 'iMsiM aDacchikaDakvaciTThiehiM lUsemANIo viveti ISat-manAga 'aDDe'tiryagvalitam akSi yeSu kaTAkSarUpeSu ceSTiteSu tairmussnnny| iva surajanAnAM manAMsi "cakkhulloyaNalesehi ya aNNamaNNaM vijomANIo iva' annamanaM-parasparaM cakSuSAM lokanena-avalokanena lezA:-saMzleSAstairvidhyamAnA iva, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma tAstiyarabalitAkSikaTAkSaH parasparamabalokamAnA avatiSThante yathA nUnaM parasparasaubhAgyAsahanata stiryagvalitAkSikaTAkSaiH paraspara khidyanta iti 'puDhavipariNAmAoM' iti pRthivIpariNAmarUpAH zAzvatabhAvamupAgatA vijayadvAravat 'caMdANaNAo' iti candravada Anana-mukhaM yAsAM sAzcandrAnanAH 'caMdavilAsiNIo' iti candravanmanohara Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAX vilasantItyevaMzIlAcandravilAsinyaH 'caMdaddhasamaniDAlAoM' iti candrAna-aSTamIcandreNa sama-samAna lalAI yAsAM tAzcandrAI samalalATA: 'caMdAhiyasomadaMsaNAoM' iti candrAdapyadhikaM somaM-subhagaM kAntimadarzanaM-AkAro vAsA tAstathA, ulkA iva dyotamAnA: 'vijughaNamarIcisUradipaMtateyaahiyayarasannikAsAo' iti vidyuto ye ghanA-bahulatarA marIcayastebhyo yacca sUryasya / dIpyamAnamanAvRtaM tejastasmAdapyadhikataraH sannikAza:-prakAzo yAsa tAstathA "siMgArAgAracAruvesAo' iti zRGgAro-maNdunabhUSa-15 NATopastatpradhAna AkAra-AkRttiryAsa tAH zRGgArAkArAH cAru beyo-nepathyaM yAsAM tAzcAruveSAstataH karmadhAraye zRGgArAkAracAraveSAH "pAsAIyAo' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvata / / "vijayassa NaM dArasse'tyAdi, vijayasya dvArasya ubhyo| pArzvayorekaikanaiSedhikIbhAvena 'dvidhAto' dviprakArAyAM naiSedhikyAM dvau dvau jAlakaTako ajJaptI, 'te NaM jAlakaDagA ityAdi, tAte ca jAlakaTakAkIrNA ramyasaMsthAnAH pradeza vizeSAH 'sabarayaNAmayA acchA sahA jAba paDirUvA' iti prAgvat // |'vijayasse'tyAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pArzvayorvidhAto maiSedhikyAM ke dve ghaNTe prasapte, tAsa ca ghaNTAnAmayametadrUpaH 'varNAvAsaH' varNakanivezaH prajJaptaH, tadyathA-jAmbUnadamayyo ghaNTAH va amayyo lAlAH mAnAmaNimayA ghaNTApArdhAH tapanIyamayyaH 1 silA yAsu tA avalambitAstiSThanti rajatamayyo rajjavaH / / 'tAo NaM ghaMTAo' ityAdi, tAzca ghaNTA: 'oghasvarAH' oghena-pravA-15 | heNa svaro yAsAM tA oghasvarAH, mevasyevAtidIrgha: svaro yAsa tA meghakharAH, haMsasyeva madhuraH svaro yAsAM tA haMsambarAH, evaM krozca-IN |kharAH, siMhasyeva prabhUtadezavyApI svaro yAsa tAH siMhasvarAH, evaM dundubhisvarA nandikharA, dvAdAtUryasasAto nandiA, nandivad ghoSo |-ninAdo yAsAM tA nandiyoSAH, maju:-priyaH svaro yAsAM tA masukharAH, evaM madhughoSA:, kiMbahunA, susvarAH susvaraghoSAH [] Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ orAleNa mityAdi prAmbat // 'vijayassa Na'mityAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pAzvayordvidhAto naiSedhikyA dve dve vanamAle prajJapte, sAzca banamAlA nAnAdumaNAM nAnAlatAnAM ca ye kizalayarUpA atikomalA ityarthaH pallavAstaiH samAkulA:-sammizrAH 'chappayaparibha-11 jamANasobhaMtasassirIyA' iti paTpadaiH paribhujyamAnA satI zobhamAnA ghaTpadaparibhujyamAnazobhamAnA ata eva sazrIkA tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat / / vijayassa NaM dArassa ubhao pAsiM duhato NisIhiyAe do do pagaMThagA paNNatA, te NaM pagaMThagA casAri joyaNAI AyAmavikhaMbheNaM do joyaNAI bAhaleNaM savyavaharAmatA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM payaMThagANaM uri patteyaM patteyaM pAsAyavaDeMsagA papaNattA, te NaM pAsAyaDiMsagA cattAri joyaNAI uhUM uccatteNaM do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggayamUsitapahasitAviva vivihamaNirayaNabhatticittA vAuchuvijayavejayaMtIpaDAgacchattAtichaptakaliyA tuMgA gagaNatalamabhilaMghamANa(NulihaMta)siharA jAlaMtararayaNapaMjarummilitavva maNikaNagathUbhiyAgA ciyamiyasayavattapoMDarIyatilakarayaNadvayaMdacisA NANAmaNimayadAmAlaMkiyA aMto ya bAhiM ca sahA tavaNijailavAlayApatthaDagA suddha(ha)phAsA sassirIyasvA pAsAtIyA 4 // tesi NaM pAsAyavaDeMsagANaM ulloyA paumalatA jAva sAmalayAbhatticittA sabbatavaNijamatA acchA jAya paDirUvA // tesi NaM pAsAyaDiMsagANaM patteyaM patteyaM aMto bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte, se jahA Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- * NAmae AliMgapukkhareti vA jAya maNIhiM uksobhie, maNINa gaMdho vaNNo phAso ya neyadho / tesiNaM bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM maNipeDhiyAo paNNasAo, tAo NaM maNipeTiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM ajoyaNaM bAhalleNaM sabvarayaNAmaIo jAva paDirUvAo, tAsi NaM maNipediyANaM uvari patteyaM 2 sIhAsaNe paNNatte, tesiNaM sIhAsaNANaM ayameyArUve vapaNAkAse paNNatte, taMjahA-tavaNijamayA cakkavAlA rayatAmayA sIhA sovapiNayA pAdA NANAmaNimayAI pAyavIDhagAI jaMbaNayamatAI gattAI vatirAmayA saMdhI nANAmaNimae bacce, te NaMsIhAsaNA IhAmiyausabha jAva paumalayabhatticittA sasArasArovaiyavivihamaNirayaNapAyapIdA accharagamiumasUraganavatayakusaMtalicasIhakesarapacutthatAbhirAmA uyaciyakhomadugullayapaDicchayaNA suviracitarayattANA rattaMsuyasaMcayA surammA AINagasyabUraNavanItatUlamauyaphAsA mauyA pAsAIyA 4 // tesi NaM sIhAsaNANaM uppi patteyaM patteyaM vijayadUsaM paNNate, te NaM vijayadUsA setA saMkhakuMdadagarayaamatamAhiyapheNapuMjasannikAsA samvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa|| tesi NaM vijayadUsANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM vairAmayA aMkusA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu aMkusesu paseyaM 2 kuMbhikkA muttAdAmA paNNattA, te NaM kuMbhikkA muttAdAmA annehiM cauhiM cauhiM tadachuccappamANamettehiM addhakuMbhikarhi muttAdAmehiM savato samaMtA saMparikkhittA, - *%A R Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM te NaM vAmA tavaNijjalaMbUsakA suvaNNapayaragamaMDitA jAva ciTThati, tesi NaM pAsAyaDiMsagANaM uppiM yahave aTThamaMgalagA paNNasA sotthiya tadheva jAva chattA / / (sU0 130) "vijayassa 'mityAdi, vijayasya dvArasyobhayo: pArzvayorvidhAto naiSedhikyA dvau dvau prakaNThako prAptau, prakaNThako nAma pIThavizeSaH, Aha ca mUlaTIkAkAra:-"prakaNThau pIThavizeSau," cUrNikArastvevamAha-"AdarzavRttau paryantAvanatapradezau pIThau prakaNThAvi"ti, he ca prakaNThakAH pratyekaM catvAri yojanAni 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkambhAbhyAM ve yojane bAilyena 'savvavArAmayA' iti sarvAlanA te prakaNThakA vanamayA: 'acchA saNhA ya' ityAdi vizeSaNakadambaka prAgvat // 'tesiNaM pakaMThayANamityAdi, teSAM ca / prakaNThakAnAmupari pratyeka prAsAdAvataMsakaH prajJaptaH, prAsAdAvataMsako nAma prAsAdavizeSaH, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"prAsAdAvataMsaka: prAsAdavizeSa" iti, vyutpattizcaivam-prAsAdAnAmavataMsaka ina-zekharaka iva prAsAdAvataMsakaH, te ca prAsAdAvatasaMkAH pratyeka calAri yojanAnyUmustvena ve yojane AyAmaviSkambhAbhyAm , 'anbhuggayamUsiyapahasiyAbiveti abhyudgatA-Abhimukhyena sarvato vini yA sarvAsa dikSa prasUtA yA prabhA tayA sitA iva-baddhA iva tiSThantIti gamyate, anyathA kathamiva te'tyucA, | nirAlambAstiSThantIti bhAvaH, athavA prabalazvetaprabhApadalayA prahasitAviva prakarSeNa hasitAviba, tathA 'vivihamaNirayaNabhatticittA vividhA anekaprakArA ye maNaya:-candrakAntAgrA yAni ca ratnAni-katanAvIni teSAM bhaktibhiH-vicchittibhizcitrA-nAnArUpA Azva-|| yavanto vA nAnAvidhamaNirAbhaktivicitrAH 'vAuchuyavijayavejayaMtIpaDAgachattAtichattakaliyA' vAvovA-bAyukampitrA vijayaH -abhyudayastasaMsUcikA vaijayantInAmAno (nAmyo) yA: patAkAH, athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyanve vatpradhAnA baijynyo| Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayavaijayantyaH patAkAstA eva vijayavarjitA vaijayantyaH, chatrAtichatrANi-uparyuparisthitAnyAtapatrANi taiH kalitA vAtodbhUtavijayavai. abasIpatApAramAriyAnA: ' na zA tastvena caturyojanapramANatvAt , ata eva 'gagaNatalamaNulihantasiharA' iti, |gaganatalam-ambaram anulikhanti-abhilajayanti zikharANi yeSAM te gaganatalAnulikhacchikharAH, tathA jAlAni-jAlakAni yAni | bhavanabhittiSu loke pratItAni tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yeSu te jAlAntararatnAH, sUtre cAtra vibhaktilopaH prAkRtatvAt , tathA pajarAd unmIlitA iva-bahiSkRttA iva, yathA hi kila kimapi vastu vaMzAdimayapracchAdanavizeSAd bahiSkRtamatyantamavinaSTacchAyaM bhavati evaM te'pi prAsAdAvataMsakA iti bhAvaH, tathA maNikanakAdi-maNikanakamavyaH sUpikA:-zikharANi yeSAM te naNikanakastUpikAH, tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdau pratikRtitvena sthitAni tilakaratnAni bhityAdiSu puNDravizeSA arddhacandrAzca dvArAdipu taizvitrA-nAnArUpA AzcaryabhUtA vikasitazatapatrapuNDarIkatilakArddhacandra citrA: antarvadizca (nAnA-anekaprakArA ye candrakAntAdyA maNayastanmayAni-tatprathAnAni yAni dAmAni-puSpamAlAstairalAkRtAH) 'lakSNAH ' mahaNAH, tathA sapanIyaM-suvarNavizeSastanmayyA cAlukAyAH prastaTa-prataro yeSu te tapanIyavAlukAprastadAH 'muhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyA' ityAdi prAgvat / / 'tesi 'mityAdi, teSAM ca prAsAdAvataMsakAnAm 'jallokAH' uparitanamAgA: pAlatAbhakticitrA azokalatAbhakticitrAcampakalatAbhakticitrAbhUtalatAbhakticitrA vanalatAbhakticitrA vAsantikalatAbhakticitrAH sarvAsanA tapanIyamayA: 'acchA saNhA jAva paDirUvA' iti vizeSaNakadambake prAgvat / / 'tesi 'mityAdi, teSAM prAsAdAvataMsakAnAmantabahusamaramapIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, 'se | jahA nAmae AliMgapukkhare vA' ityAdi samastaM bhUmivarNanaM maNInAM varNapaJcakasarabhigandhazubhasparzavarNanaM prAgvat / / 'tesi Na'mityAdi % %% % % Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teSAM prAsAdAvataMsakAnAmantabahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM (maNipIThikAH prasaptA, tAzca maNipIThikAx yojanamAyAmaviSkambhena aSTa yojanAni bAhatyena sarvaratnamayyo yAvatpratirUpAH tAsAM maNipIThikAnAmupari) siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAmayametadrUpo 'varNAvAso' varNakaniveza: praznaptaH, tadyathA-rajatamayAH siMhA tairupazobhitAni siMhAsanAni 'sauvarNikA suvarNamayAH pAdAH tapanIyamayAni vikalAni-pAdAnAmadhaHpradezAH bhavanti [muktAnAnAmaNimayAni pAdAnAmadhaHpradezAH] prayuktA, nAnAmaNimayAni 'pAdazISekANi pAdAnAmuparivanA avayavavizeSA jAmbUnadamayAni gAtrANi iSadacchAH 'vajramayAH vanaramApUritAH 'sandhayaH' gAtrANAM sandhimelA nAnAmaNimayaM 'veccaM' nyUtaM vAnamityarthaH, Aha ca cUrNikRt-"yethe vANaveNa"mityAdi, tAni ca siMhAsanAni IhAmRgaRSamaturaganaramakaravyAlakinnaraharusarabhacamarakusaravanalatApadmaladAbhakticitrANi 'sasArasArobaciyavivihama-18 |NirayaNapAdapIDhA' iti, sArasAraiH-pradhAnapradhAnairvividhairmaNiratnairupacitaiH pAdapIThaH saha yAni tAni tathA, prAkRtalAca upacitazabdasyAntarupanyAsaH, 'accharamauyamasUraganavatayakusantalittakesarapaJcadhuyAbhirAmA' iti, Astaraka-AcchAdanaM mRdu yeSAM masUrakANAM tAni AstarakamRdUni, vizeSaNasya paranipAta: prAkRtalAt, navA tvagu yeSAM te navalacaH kuzAntA-darbhaparyantA:, navatvacazca te kuzAntAca navatvakuzAntAH pratyagratvagadarbhaparyantarUpANi tvatikomalAni littAni-namra(mana)zIlAni ca kesarANi, kacit siMhakesareti pAThastatra siMhakesarANIva kesarANi madhye masUrakANAM tAni navalakazAntacillAlitta)kesarANi, siMha kesareti pAThapakSe ekasya kesara-12 zabdasya zAkapArthivAdidarzanAllopaH, AstarakamRdubhirbhasUrakairnavalakazAntalicca(ta)kesaraiH pratyavastRtAni-AcchAditAni santi yAni abhirAmANi tAni tathA, vizeSaNapUrvAparanipAto yAdRcchikaH prAkRsatyAt, "AINagaruyavUranavaNIyatUlaphAsA' iti Ajinaka Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pamayaM vanaM taca khabhAvAdatikomalaM bhavati rutaM - kapasapakSma bUro- vanaspativizeSaH navanItaM prakSaNaM tulaM- arkatUlaM teSAmiva sparzA yeSAM sAni tathA, tathA suviracitaM rajakhANaM pratyekamupari yeSAM tAni suviracitarajakhANAni 'uvaciya (khoma) dugula paTTa paDicchAyaNe' | iti upacitaM - parikarmitaM yatkSaumaM dukUlaM kArpAsikaM vastraM tatpraticchAdanaM - rajatrANasyopari dvitIyamAcchAdanaM pratyekaM yeSAM tAni tathA, tata upari 'rattaMsuya saMbuyA' iti raktAMzukena- atiramaNIyena raktena vastreNa saMvRtAni - AcchAdivAni raktAMzukasaMvRtAni ata eva suramyANi 'pAsAiyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'tesi Na' mityAdi, teSAM ca siMhAsanAnAmupari pratyekaM pratyekaM vijayadRSyaM - vastravi zeSaH prajJaptaH, Aha ca mUlaTIkAkAraH - "vijaya dUSyaM vastravizeSa" iti / 'te paNa 'mityAdi, tAni ca vijayadUSyANi 'zaGkhakunda| dakarajo'mRtamanipuGgavatikAni vA pratItaH kundeti kundakusumaM dakaraja:- udakakaNAH amRtasma - kSIrodadhijalasya ma thitasya yaH phenapuJjo - DiNDIrotkarastatsa nikAzAni - tatsamaprabhANi punaH kathambhUtAni ! ityata Aha - 'sabbarayaNAmayA' sarvAtmanA rakramayAni 'acchA saNhA jAva paDhiruvA' iti vizeSaNadanyakaM prAgvat // 'tesi Na'mityAdi teSAM siMhAsanoparisthitAnAM vijayadUSyANAM pratyekaM pratyekaM bahumadhyadezabhAge vajramayAH vaJcaratnAlaka : 'aGkuzAH' aGkuzAkArA muktAdAmAvalambanAzrayabhUtAH prakSaptAH, teSu ca vAmayeSvaGkuzeSu pratyekaM pratyekaM 'kumbhArya' magadhadezaprasiddhaM kumbhapramANamuktAmayaM muktAdAma prajJanaM, tAni ca kumbhAprANi muktAdAmAni pratyekaM pratyekamanyaizcaturbhiH kumbhAbhairbhuktAdAmabhistadardhoSapramANamAtrai: 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptAni, 'te NaM dAmA tavaNijalaMbUsagA nANAmaNirayaNa vividhaddAraddhaddArauvasobhiyasamudAyA IsimanamanamasaMpattA puvbAvaradAddiNuttarAga ehiM vApahi Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdAya maMdAyaM eijamANA 2 veijamANA 2 pakaMpamANA pakaMpamANA pajhaMjhamANA pajhaMjhamANA orAleNaM maNuNNeNaM maNahareNaM kaNNamaNani buikareNaM te paese savato samaMtA ApUremANA sirIe uvasAMmabhoNA ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhao pAsiM duhao NisIhiyAe do do toraNA paNNatA, te NaM toraNA NANAmaNimayA taheva jAva amaMgalakA ya chattAtichattA // tesi NaM toraNANaM purato do do sAlabhaMjitAo paNNasAo, jaheva NaM hehA taheva // tesi gaM toraNANaM purato do do NAgadaMtagA paNNattA, taNaM NAgadaMtagA musAjAlaMtarUsiyA tahaba,tasu Na NAgadataesubahave kiNhe suttavaTTavagdhAritamalladAmakalAvA jAva ciTThati // tesi NaM toraNANaM purato do do hayasaMghADagA papaNattA sabbarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA, evaM paMtIo vIhIo mihuNagA, do do paumalayAo jAgha paDirUvAo tesi NaM toraNANaM purato (akkhAasovatthiyA savyarayaNAmayA acchA jAva paDikhvA) tesi NaM toraNANaM purato do do caMdaNakalasA paNNattA, te NaM caMdaNakalasA varakamalapaiTTANA taheva savvarayaNAmayA jAva paDirUvA samaNAuso! // lesiNaM toraNANaM purao do do bhigAragA paNNattA varakamalapaiTThANA jAva savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahatAmahatA ma. sagayamuhAgitisamANA paNNattA samaNAuso! / / tesi NaM toraNANaM purato do do AtaMsagA paNNattA, tesi NaM AtaMsagANaM ayameyArUce vaNNAvAse papaNatte, taMjahA-tayaNijamayA payaMThagA gherU Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyamayA charuhA (thaMbhayA) vairAmayA varaMgANANAmaNimayA valakkhA aMkamayA maMDalA aNoghasiya. nimmalAsAe chAyAe savvatoceva samaNuSaddhAcaMdamaMDalapaDiNikAsA mahatAmahatA addhakAyasamANA paNNasA samaNAuso! // tesi NaM toraNANaM purato do do baharaNAbhe thAle papaNate, te NaM yAlA acchaticchaDiyasAlitaMdulanahasaMdaTThabahupaDipuNNA gheya ciTThati saccajaMbUNatAmatA acchA jAya paDirUvA mahatAmahatA rahacakkasamANA samaNAuso! // tesi NaM toraNANaM purato do do pAtIo paNNasAo, tAo NaM pAtIo acchodayapaDihatyAo NANAvidhapaMcavaNNassa phalaharitagassa bahupaDipuNNAo viva cihrati sanvarayaNAmatIo jAva paDirUvAo mahayAmayA gokaliMjagaghakasamANAo paNNattAo samaNAuso! // tesi NaM toraNANaM purato do do supatihagA papaNattA, te NaM supatihagA NANAvidha(paMcavaNNa)pasAhaNagabhaMDaviraciyA sabbosadhipaDipuNNA savvarayaNAmayA acchA jAva pddihvaa||tesinnN toraNANaM purato do do maNIguliyAo ppnnsaao| tAsa NaM maNoguliyAsu bahave suvaNNaruppAmayA phalagA paNNatA, tesu NaM suvaNNaruppAmaesu phalaesu yahave baharAmayA NAgadaMtagAnusAjAlaMtarusitA hema jAva gayaMdagasamANA paNNattA, tesu NaM vairAma- . emu NAgavaMtaesu bahave rayayAmayA sikayA paNNattA, tesu NaM rayayAmaesu sikkaemu bahave vAyakaragA paNNattA // te NaM vAyakaragA kiNhamuttasikagayatthiyA jAva sukilamuttasikagavatthiyA savye Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * veruliyAmayA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM toraNANaM purao do do cittA rayaNakaraMDagA papaNasA, se jahANAmae-raNNo cAuraMtacakkabahissa cise rayaNakaraMDe beruliyamaNiphAliyapaDalapanogaje sAe pabhAe se par3hese savvato samaMtA obhAsaha ujjoveti tAvei pabhAseti, evAmeva te cittarayaNakaraMDagA paNNattA veruliyapaDalapaccoyaDA sAe pabhAe te padese sabbato samasA obhAseti / tesi NaM toraNANaM purato do do hayakaMThagA jAva do do usabhakaMThagA paNNattA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // tesu NaM yakaMThaesu jAva usabhakaMThaesu do do puSpharcagerIo, evaM mallagaMdhacuNNavasthAbharaNacaMgerIo siddhatthacaMgerIo lomahatthacaMgerIo savvarayaNAmatIo acchAo jAva paDirUvAo // tesi NaM toraNANaM purato do do puSphapaDalAiM jAva lomahatthapaDalAiM savvarayaNAmayAI jAva paDirUvAiM / tesi NaM toraNANaM purato do do sIhAsaNAI paNNasAI, tesi NaM sIhAsaNANaM ayameyArave vaNNAvAse paNNase taheva sASa pAsAtIyA 4 // tesi NaM toraNANaM purato do do ruppachadAchattA paNNasA, te NaM chattA veruliyabhisaMtavimaladaMDA jaMbUNayakannikAvairasaMdhI muttAjAlaparigatA aTThasahassavaracaNasalAgA daddaramalayasugaMdhI sabbouasurabhisIyalacchAyA maMgalabhatticittA caMdrAgArovamA yaSTA // tesi NaM toraNANaM purato do do cAmarAo papaNattAo, tAo NaM cAmarAo (candrappabhavaharaveruliyanAnAmaNi * * * * Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SC - C rayaNakhaciyadaMDA) NANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihatavaNijujalavicittadaMDAo ciliAo saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasapiNakAsAo suhamarayatadIhavAlAo samvarayaNAmatAo acchAo jAva paDirUvAo / / tesi NaM toraNANaM purato do do tillasamuggA koTTasamuggA pattasamuggA coyasamuggA tayarasamuggA elAsamuggA hariyAlasamuggA hiMgulayasamuggA maNosi lAsamuggA aMjaNasamuggA samyarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // (sU0 131) 'vijayassa NamityAdi, vijayA dvArasyobhayoH pArzvayordvidhAto naiSedhikyA dve dve toraNe prajJapne, tAni ca toraNAni nAnAmaNi. mayAnItyAdi toraNavarNanaM niravazeSa prAram / / tasimityAdi, toraNAnAM purato dve dve zAlabhajike prajJApte, zAlabhastrikAvanaM prAgvat // 'tesi 'mityAdi, teSAM toraNAnAM dvau dvau nAgadantako prajJamo, teSAM ca nAgadantakAnAM varNanaM yathA'dhastAdanantaramukta || tathA vaktavyaM, nabaramatropari nAgadantakA na vaktavyA abhAvAt / / 'tesi 'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau vo hayasaMghATako do dvau gajasavATako dvau dvau narasaGghATako dvau dvau kinnarasaGghATako dvau dvau kiMpuruSasaGghATako dvau dvau mahoragasabATako dvau dvau gandharvasaGghATako dvau dvau vRSabhasavATako, ete ca kathambhUtAH ? ityAha-savvarayaNAmayA acchA saNDA ityAdi prAgvan , evaM paDivIthImithunakAnyapi pratyeka vAcyAni ||'tesiN toraNANamityAdi, teSAM toraNAnAM purato ve dve padmalate yAvatkaraNAdU dve dve nAgalate dve dve azokalate dve dve campakalate dve dve cUtalate dve dve vAsantIlate dve dve kundalate dve dve atimuktakalate iti parigrahaH, dve dve zyAmalate, etAzva kathambhUtA:? ityA4 ha-ni sukumiyAo' ityAdi yAvatkaraNAt nimaM mauliyA nizca lavaiyAo nicaM thaiyAo nicaM gocchiyAo nizcaM jamaliyA Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNamiyAo (nicaM paNamiyAo nica suvibhAttapaDimaMjarivauMsagadharIo niSaM kusumiyamauliyala vazyathavaiyanizaMgocchiya viNamiyapaNamiyasuvibhattapaDimaMjarivaDaMsagadharIo' iti parigRhyate, asya vyAkhyAnaM prAgvat / punaH kathambhUtAH 1 ityAha- 'savvarayaNAmayA jAva paDhiruvA' iti, atrApi yAvatkaraNAt 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNa kadambakaparigrahaH sa ca prAgvadbhAvanIyaH || 'tesi Na' mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau candanakalazau prajJaptau varNakazca candanakalazAnAM 'varakamalapaddadvANA' ityAdirUpaH sarvaH prAktano vaktavyaH // 'tesi NamityAdi teSAM toraNAnAM purato dvau dvau bhRGgArakau prahau, teSAmapi candanakalazAnAmiva varNako vaktavyaH, navaraM paryante ' ma gayamahAmuhAgizsamANA paNNacA samaNAuso !' iti vaktavyaM 'mattagayamahAmuhAgiisamANA' iti marAo yo gajasvasya mahad - ativi| zAlaM yenmukhaM tasyAkRtiH - AkArastatsamAnAH- tatsadRzAH praptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'tesi Na'mityAdi teSAM toraNAnAM purato dvau dvAvAdarzako prajJaptau teSAM cAdarzakAnAmayametadrUpaH 'varNAvAsaH' varNaka niveza: prajJaptaH, tadyathA - tapanIyamayA: 'prakaNThakAH pIThakavizeSAH 'vaiDUryamayAthaMbhayA' AdarzakagaNDapratibandhapradezAH, AdarzakagaNDAnAM muSTimhaNayogyAH pradezA iti bhAva:, vajraratnamavA varAGgA gaNDA ityartha:, 'nAnAmaNimayA valakSAH' valakSo nAma zRGkhalAdirUpamavalambanam aGkamayAni - aGkaratnamayAni maNDalAni yatra pratibimyasaMbhUtiH 'aNo hasiyaNimmalAe chAyAe' iti, avagharSaNamavagharSitaM bhAve kapratyayaH, bhUtyAdinA nimajjanamityarthaH, avadharSitasyAbhAvo 'navadharSitaM tena nirmalA anavadyarSita nirmalA dayA chAyayA samanubaddhA: 'caMdamaMDalapaDinikAsA' iti candramaNDausadRzA: 'mahayAmahayA' atizayena mahAntaH 'arddhakAya samAnAH' draSTuH zarIrArddhapramANAH prAptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve vajranAbhe sthAle prajJate, tAni ca sthAlAni [tiSThanti ] ' acchati cchaDiyasAlitaMdula naha saM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *SCR644 dahapaDipuNNA iva cihati acchA-nirmalA: zuddhasphaTikavatrikachaTitA ata eva nakhasaMdaSTAH-nakhAH saMdaSTA musalAdibhizcambitA yeSAM te tathA, bhAryAdidarzanAtparanipAto niSThAntasya, acchetricchaTitaiH zAlitandulainekhasaMdRSTaiH paripUrNAnIva acchatricchaTitazAlitandulanakhasaMdaSTaparipUrNAnIva pRthivIparimANarUpANi tAni tathA sthitAni kevalamevamAkArANItyupamA, tathA cAha-'sabbajaMbUnadamayA' sarvAsanA jambUnadamayAni 'acchA sahA' ityAdi prAgvat "mahayAmahayA' iti atizayena mahAnti rathacakrasamAnAni prasaptAni he zramaNa ! he AyuSman ! // 'tesi Na milAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve 'pAIo' iti pAyI prajJApre, tAzca pAdhya: 'acchodakapaDihatyAo' iti svakachapAnIyaparipUrNAH 'nANAvihassa phalahariyassa bahupaDipuNNAo vive'ti atra SaSThI tRtIyArthe bahuvacane caikavacanaM prAkRtatvAt , nAnAvidhaiH 'phalaharita:' haritaphalairmahu-prabhUtaM pratipUrNA iva tiSThanti, na khalu tAni phalAni jalaM vA kintu | 21. tayArUpAH zAzvatabhAvamupagatAH pRthivIpariNAmAstata upamAnamiti, 'savvarayaNAmaIo' ityAdi prAntrata , 'mahayAmahayA' iti atizayena mahatyo gokalija (ra) cakrasamAnAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman / 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau supratiSThako AdhAravizeSau prAptI, te ca supratiSThakAH [sa]sauSadhipratipUrNA nAnAvidhaiH paJcavarNaiH prasAdhanabhANDaizca bahuparipUrNA iva tiSThanti, a-10 trApi kRtIyArthe SaSThI bahuvacane caikavacanaM prAkRtasvAt , upamAnabhAvanA prAgvat , 'savarayaNAmayA' ityAdi tathaiva / / 'tesi Na'mi-18 tyAvi, seSAM toraNAnAM purato dve manogulike prajJapne, manogulikA nAma pIThikA, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"manogulikA pIThi "ti, sAzca manogulikAH sarvAtmanA 'vaiDUryamayyo' vaiDUryaratnAlikAH 'acchA' ityAdi prAgvat || 'tAsu NaM maNoguliyAsu bahave da ityAdi, tAsu manogulikAsu bahUni suvarNamayAni rUpyamayAni ca phalakAni ajJaptAni, teSu suvarNarUpyamayeSu phalakeSu bahavo basamayAH / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nAgadantakAH' aGguTakAH prAptAH, teSu nAgavantakeSu bahUni 'rajatamayAni' rUpyamayAni simakAni prajJaptAni, teSu ca rajatama yeSu sikkeSu bahavo 'bAtakarakAH' jalazUnyAH karakA ityarthaH prajJaptAH / / 'te 'mityAdi te vAvakarakA: 'kRSNasUtrasikAva4 sthitAH' iti, AcchAdanaM gavasa:) saMjAmA samiti gasthitAH SNa-kRSNasUtramayairgavasvairiti gamyate, sikkeSu gavasthitAH kRSNasUtrasijhagavasthitAH, evaM nIlasUtrasikakagavasthitA ityAdyapi bhAvanIyaM, te ca dhAtakarakAH sarvAtmanA vaiDUryamayA acchA ityAdi prAgvat ||'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau 'citroM citravarNopetAvAzcaryabhUtau vA ratnakaraNDako prAptI, 'se jahA nAmae' ityAdi, sa yathA nAma-rAmazcaturantacakravartinaH, caturyu-pUrvAparadakSiNottararUpeSu pRthvIparyanteSu cakreNa varNituM zIlaM yasya tasya 'citra AzcaryabhUto nAnAmaNimayatvena nAnAvarNo vA 'veruliyamaNiphAliyapaDalapaccoyaDe' iti bAhulyena vaiDUryamaNimayaH, tathA 'sphATikapaTalapratyavataTa' sphATikapaTalamayAcchAvana: 'sAya pabhAe' iti svakIyayA prabhayA 'tAn' pratyAsamAna pradezAn 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAbhastyenAvabhAsayati, etadeva paryAyAyeNa vyAcaSTe-udyotayati tApayati prabhAsati, 'evameve'tyAdi sugamam // 'tesi NaM toraNANa'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau "hayakaNThauM' hayakaNThapramANau ratnavizeSI prajJaptI, evaM gajakinarakiMpuruSamahoragagandharvavRSabhakaNThA api vAcyAH, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"yakaNTau hyakaNThapramAgyau ranavizeSI," evaM sarve'pi kaNThA vAcyA iti, tathA cAha -'savvarayaNAmayA' sarve 'ratnamayAH' ramavizeSarUpA 'acchA' ityAdi prAmyat ||'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve puSpa| caneyau~ prajJaptA, evaM mAlyacUrNagandhavastrAbharaNasiddhArthakalomahastakacaneyo'pi vaktavyAH, etAzca sarvA api sarvAtmanA ratnamayyaH, 'acchaa'| ityAdi prAgvat / / evaM puSpAdInAmaSTAnAM padalakAnyapi dvidvisaGkhyAkAni bAcyAni // 'tesi 'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAsane prajJApte, teSAM ca siMhAsanAnAM varNakaH prAgukto niravazeSo vaktavyo yAvaddAmavarNanam ||'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve 'rUpyacchade' rUpyAcchAdane channe prajJapte, tAni ca chatrAgi vaiDUryaratramayavimaladaNDAni jAmbUnadakarNikAni 'vajrasandhIni varanApUritadaNDazalAkAsandhIni muktAjAlaparigatAni aSTau sahasrANi-asahasrasayAkA varakAJcanazalAkA-varakAJcanamathyaH zalAkA yeSu tAni aSTasahasravarakaJcanazalAkAni 'daharamalayasugandhisambouyasurahisIyalacchAyA' iti dardaraH-cIvarAvanaddhaM kuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitAstatra pakkA vA ye malaya iti-malacodbhavaM zrIkhaNDaM tatsambandhinaH sugandhayo gandhavAsAstadvatsarveSu RtuSu surabhiH zItalA ca chAyA yeSAM tAni, tathA 'maMgalabhatticittA' teSAM aSTAnAM maGgalAnAM bhaktyA-vicchityA citraM-Alekho yeSAM tAni maGgalabhakticitrANi, tathA 'caMdAgArovamA' iti candrAkAra:-candrAkRtiH sa upamA yeSAM dAni tathA candramaNDaladvRttAnIti bhAvaH // 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato ve dve cAmare prajJapte, tAni ca cAmarANi 'caMdappabhavairaveruliyanANAmaNirayaNakhaciyadaMDA' iti candraprabha:-candrakAnto vajaM vaiDUrya ca pratItaM candraprabhavabaiMDUryANi zeSANi ca nAnAmaNiratnAni khacitAni yeSu daNDeSu te tathA, evaMrUpAzcitrA-nAnAkArA daNDA yeSAM cAmarANAM tAni tathA, sUtre strItvaM prAkRtatvAt , tathA 'suhumarayayadIhavAlAo' iti sUkSmA rajatamayA dIrghA vAlA yeSAM tAni tathA, 'saMkhakakuMdadagarayaamayamAhiyapheNapuMjasaMnikAsAo' iti zaGkaH-pratIvo'ho-navizeSaH kundeti-kundapuSpaM dakaraja:-udakakaNAH amRtamathitaphenapukha:-kSIrodajalamathanasamutthaphenapukhasteSAmiva saMnikAza:pramA yeSAM tAni tathA, acchA ityAdi prAgvat // 'tesiNa'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvI dvau 'tailasamudrako sugandhitailAdhAravisaSau, uktaM ca jIvAbhigamamUlaTIkAyAM-tailasamudrako sugandhitalAdhArau evaM krodhAdisamudkA api vAdhyAH, atra Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARKAKARACTREA sahaNigAthA-"tello kohasamuggA pase ghoe ya tagara elA ya / hariyAle hiMgulae maNosilA aMjaNasamumgo // 1 // " 'savva rayaNAmayA' iti ete sarve'pi sarvAtmanA ratnamayA: 'acchA saNhA ityAdi prAgvat / / vijaye NaM dAre ahasatacakaddhayANaM aTThasayaM migaDayANaM aTThasayaM garuDajhayANaM aTThasayaM viMgaddhayANaM (aTThasayaM ruruyajjhayANaM) asataM chasajjhayANaM aTThasayaM picchajjhayANaM aTThasayaM sauNijajhayANaM asataM sIhajjhayANaM aTThasataM usamajhayANaM asataM seyANaM cavisANANaM NAgavaraketUNaM evAmeva sapuvvAvareNaM vijayadAre ya AsIyaM kesahassaM bhavatitti makkhAyaM // vijaye NaM dAre va bhomA papaNattA, tesiNaM bhomANaM aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA jApa maNINaM phAso, tesi NaM bhomANaM uppiM ulloyA paumalayA jAva sAmalatAbhatticittA jAca savvatavaNijjamatA acchA jAva paDirUvA, tesiNaM bhomANaM bahumajjhadesamAe je se paMcame bhomme tassa NaM bhomassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM sIhAsaNe paNNatte, sIhAsaNavaNNato vijayadUse jAva aMkuse jAva dAmA ciTThati, tassa NaM sIhAsaNassa avaruttareNaM uttareNaM uttarapurathimeNaM ettha NaM vijayassa devassa cauNhaM sAmANiyasahassANaM cattAri bhadAsaNasAhassIo paNNattAo, tassa NaM sIhAsaNassa puracchimeNaM ettha NaM vijayassa devasma cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cattAri bhahAsaNA paNNasA, tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNapurathimeNaM ettha NaM vijayassa devassa Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhitariyAe parisAe aTTahaM devasAhassINaM aTThaNhaM bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo, tassa sIhAsaNassa dAhiNeNaM vijayassa devassa majjhimiyAe parisAe dasaNhaM devasAhassINaM dasa bhahAsaNasAhassIo paNNasAo, tasma NaM sIhAsaNassa dAhiNapatthimeNaM ettha NaM vijayarasa devassa bAhiriyAe parisAe vArasaNhaM devasAhassINa bArasa bhahAsaNasAhassIo pnnnnttaao|| tassa NaM sIhAsaNassa pacasthimeNaM estha NaM vijayassa devassa sattaNhaM aNiyAdivatINa satta bhaddAsaNA paNNattA, tarama sImAsaNasma parasthimeNaM dAhiNaNaM pacatthimeNaM uttaraNaM etya gaM vijayassa devassa solasa AyarakkhadevasAhassINaM solasa bhahAsaNasAhassIo paNNatAo, taMjahA-purasthimeNaM cattAri sAhassIo, evaM causuvi jAya uttareNaM cattAri sAhassIo, avasesesa momesa paseyaM paseyaM bhahAsaNA pnnnnsaa||(suu0132) 'vijayeNe dAre' ityAdi, tasmin vijaye dvAre 'aSTazatam' aSTAdhikaM zataM 'cakradhvajAnA' 'pakrAslevarUpacihopetAnAM dhvajAnAm , evaM mRgagaruDarurukachatrapicchazakunisiMhaghRSabhacaturdantahastidhvajAnAmapi pratyekamaSTazatamaSTazata vaktavyam , 'eSAmeva mapujvAvareNaM' evameva / anena prakAreNa sapUrvApareNa saha pUrvairaparaizca vartata iti sapUrvAparaM saGkhyAnaM tena vijayadvAre 'azItam' azIyadhika ketusahasraM bhavatI-14 syAkhyAtaM mayA'nyaizca tiirthkRdbhiH| 'vijayassa NamityAdi, vijayasya dvArasya purato naba 'bhaumAni viziSTAni sthAnAni prajJaplAni, teSAM ca bhaumAnAM bhUmibhAgA ullokAzca pUrvavaddvaktavyAH, teSAM ca bhImAnA bahumadhyadezabhAne yatpazcama bhaumaM tasya bahumadhyadezabhAge vijaya Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArAdhipativijayadevayogyaM siMhAsanaM prajJaptaM, tasya ca siMhAsanasya varNanaM vijayaduSyaM kumbhApramuktAvamavarNanaM prAgvat, tasya ca siMhAsanasya 'aparottarasyAM' vAyavyakoNe uttarasyAmuttarapUrvasyAM ca vijayadevasya saMbandhinAM caturNI sAmAnikasahasrANAM catvAri bhadrAsanasadda - AANi zatAni tasya siMhAsanasya pUrvasyAmatra vijayasya devasya catasRNAmapramahiSINAM catvAri bhadrAsana sahasrANi prAptAni tasya siMhAsanasya dakSiNapUrvasyAmAneyakoNa ityarthaH atra vijayadevasya 'abhyantaraparSadAm' abhyantaraparSadrUpANAmaSTAnAM devasahasrANAM | yogyAni aSTau bhadrAsanasahasrANi prajJatAni tasya siMhAsanasya dakSiNasyAM dizi atra vijayadevasya madhyaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni vaza bhadrAsana sahasrANi pratAni, tasya siMhAsanasya dakSiNAparasyAM dizi nairRtakoNa ityarthaH atra vijayadevasya bAhyaparvavo dvAdazAnAM devasahasrANAM yogyAni dvAdaza bhadrAsanasahasrANi prazaptAni / 'tassa NaM sIhAsaNasse' tyAdi, tasya siMhAsanasya pazcimAyAM dizi atra vijayasya devasya sambandhinAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta bhadrAsanAni prajJaptAni tasya siMhAsanasya 'sarvataH sarvAsu vidhu "samantataH' sAmastyena atra vijayasya devasya saMbandhinAM SoDazAnAmAtmarakSadeva sahasrANAM yogyAni SoDaza bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, avazeSeSu pratyekaM pratyekaM siMhAsanamaparivAraM sAmAnikAdidevayogya bhadrAsanarUpa parivArarahitaM prajJaptam || vijayassa NaM dArassa uvarimAgArA solasavihehiM rataNehiM uvasobhitA, taMjahArayaNehiM vayavijayassa NaM dArassa upi bahave aTTamaMgalagA paNNattA, taMdappaNA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / vijayassa NaM hit doer jAya ridvehiM // jahA- sotthitasirivaccha jAba Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vArassa uppiM bahave kaNhayAmarajnayA jAva savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA vijayassa gaM dArassa upi bahave chattAticchasA taheva // (sU0 133) 'mityAdi, vijayasya dvArasya 'ubarimAkArA' iti uparitana AkAra:-uttarAdirUpaH pokhazavidha rUpazobhitaH, tadyathA-panaiH sAmAnyataH katanAdibhiH 1 varaiH2 vaiDUrya: 3 lohitAkSaHmasAragahai: 5 haMsagauMH6 pulakaiH saugandhikaiH 8 jyotIrasai:9 aH 10 asanaiH 11 rajata: 12 jAtarUpaiH 13 ajanapulakaiH 64 sphaTikaiH 15 riGgaH 16 // 'vijayassa Na' mityAdi, vijayasya / dvArasya upari aSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAni pra0, tadyathetyAdinA tAnyevopadarzayati-sabbarayaNAmayA' ityAdi prAgvat // se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccati ?-vijae NaM dAre 2, goyamA vijae NaM dAre vijae NAma deve mahiDDIe mahajutIe jAva mahANubhAve paliovamahitIe parivasati, se NaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM vijayarasa NaM dvArassa vijayAe rAyahANIe aNNesiM ca ghaDaNaM vijayAe rAyahANIe vatthazvagANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva divyAI bhogabhogAiM muMjamANe viharai, se teNaTeNaM goyamA! evaM cucati-vijaye dAre vijaye dAre, [aduttaraM ca NaM goyamA! vijayassaNaM dArassa sAsae NAmadhene papaNatte jaNNa kayAi Natthi Na kayAi Na bhavissati jAva avahie Nice vijae dAre] // (sU0 134) MAKARAXASARA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-'goyame yAdi, gautama ! vijaye dvAre vijayo nAma, prAkRtalAdu adhyayatvAsa nAmazabdAtparasya TAvacanasya lopastato'yamartha:-pravAhato'nAdikAlasantavipatitena vijaya idi nAMnA devaH 'maharddhika mahatI RddhiA-bhavanaparivArAdikA yasyAsau mahaddhika: 'mahAdyatikaH' mahatI zatiH zarIragatA AbharaNagatA ca yasyAsora mahAdyutikaH, tathA mahad valaM-zArIraH prANo yasya sa mahAbalaH, tathA mahad yaza:-khyAtiryasyAsau mahAyazAH, maheza ityAkhyA-prasiddhiyasya sa mahezAkhyaH, athavA IzanamIzobhAve ghabapratyayaH aizvaryamityarthaH Iza aizvarye' iti vacanAt tata Izanamaizvarya AsanaH khyAti anta ti yaH sa IzAkhyaH mahAMzvAsAvIzAkhyazca mahezAkhyaH, kacit 'mahAsokkheM' iti pAThastatra mahat saukhyaM prabhUtasaGkedyodayabazAd yasya sa mahAsaukhyaH palyopamasthitikaH paritrasati, sa ca tantra caturNA sAmAnikasahasrANAM catasRNAmapramahiSINAM saparivArANAM pratyekamekaikasahasrasalapaparivArasahitAnAM timRNAM abhyantaramadhyamabAhyarUpANAM yathAkramamaSTadazadvAdazadevasahasramAyAkAnAM parSadAM saptAnAmanIkAnAM-yAnIkagajAnIkarathAnIkapadAyanIkamahiSAnIkagandharvAnIkanATyAnIkarUpANAM saptAnAmanIkAdhipatInAM SoDazAnAmAmarakSasahasrANAM vijayasya dvArasya vijayAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vijayarAjadhAnIvAstavyAnAM devAnAM devInAM ca 'Ahevaccati Adhipatyam adhipateH karma AdhipatyaM rakSA ityarthaH, sA ca rakSA sAmAnyenApyArakSakeNeva kriyate tata Aha-purasya patiH purapatistasya karma paurapatyaM sarveSAmapresaratvamiti bhAvaH, tazAgresaratvaM nAyakatvamantareNApi khanAyakaniyuktatathAvidhagRhacintakasAmAnyapuruSasyeva (syAt) tato nAyakalapratipattyarthamAha-'svAmitvaM svamasyAstIti svAmI tadbhAvaH khAmitvaM nAyakatvamityarthaH, tadapi ca nAyakalaM kadAcitpoSakatvamantareNApi bhavati yathA hariNayUthAdhipatehariNasya tata Ai-bhartRtva-poSakatvaM 'DubhRJ dhAraNapoSaNayoH' Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isi vacanAt , ata eva mahattaraphatvaM, tadapi ceha mahattarakavaM kasyacidAjJAvikalasyApi bhavati yathA kasyaciNijaH khadAsadAsIvarga prati tata Ai-ANAIsaraseNAvaccaM' AjJayA Izvara Anezvara: senAyAH patiH senApatiH AjJezvarazcAsau senApatizca Azezvarase-1 nApatistasya karma AzezvarasenApatyaM svasainyaM pratyadbhutamAzAprAdhAnyamiti bhAvaH 'kArayan' anyairniyuktaiH puruSaiH pAlayana svayameva, mahatA raveNeti yoga: 'ahaya'tti AkhyAnakapratibadbhAni yadivA 'ahatAni avyAhatAni nityAni nityAnuvandhInIti bhAvaH, ye nATyagIte nATya-nRtyaM gIta-gAnaM yAni 'gha bAvitAni 'tantrItalatAlatruTitAni' tazrI-vINA talo-hastatalo tAla:-kaMsikA | dinANi, tathA yazca ghanamRdhAH paTunA puruSeNa pravAditaH, tatra ghanamRdaGgo nAma ghanasamAnadhvaniyoM mRdaGgastata eteSAM dvandvastapAM raveNa 'divyAna' pradhAnAm bhogAhI bhogA:-zabdAdayo bhogabhogAstAna bhukhAnaH 'viharati Aste 'se eeNaDeNa'mityAdi, tata etena 'arthena kAraNena gautama! evamucyate-vijayadvAra vijayadvAramiti, vijayAbhidhAnadevasvAmikatvAd vijayaniti bhAvaH // kahiNa bhaMte ! vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI paNNasA?, goyamA! vijayassa NaM dA. rassa purathimeNaM tiriyamasaMkhene dIvasamudde vItivatittA apaNami jaMbuddIve dIve pArasa joyaNasahassAiM ogAhittA estha NaM vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI pa0 pArasa joyaNasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM sattatIsajoyaNasahassAI naya ya aDayAle joyaNasae kiMcivisesAhie parikkhevaNaM paNNatte // sA NaM egeNaM pAgAreNaM savyato samaMtA saMparikvitsA // se NaM pAgAre satsatIsaM joyaNAI addhajoyaNaM ca uI uccatteNaM mUle aDaterasa joyaNAI vikkhaMbheNaM majjhettha **** Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * -*-*- * sakkosAI chajoyaNAI vikvaMbha api ti sadbhakosAI joyaNAI vikkhaMbheNaM mUle vicchiNNe majJa saMkhise upi taNue yAhiM vaDhe aMto cauraMse gopucchasaMThANasaMThite savcakaNagAmae acche jAva pddiruuve||se NaM pAgAre NANAvihapaMcavapaNehiM kavisIsaehiM uyasobhie, taMjahA-kiNhahiM jAva sukillehiM // te NaM kavisIsakA addhakosaM AyAmeNaM paMcadhaNusatAI vikkhaMbheNaM desoNamaddhakosaM urdU uccatteNaM savvamaNimayA acchA jAva paDirUvA // vijayAe NaM rAyahANIe egamegAe bAhAe paNuvIsaM paNuvIsaM dArasataM bhavatIti makkhAyaM // te NaM dArA bAvahiM joyaNAI addhajoyaNaM ca uI uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM gha vikkhaMbheNaM tAvatiyaM theya paveseNaM setA varakaNagathUbhiyAgA IhAmiya taheva japA vijae dAre jAva tavaNijavAlugapatthaDA suhaphAsA sassi(morIe sarUvA pAsAtIyA 4 / tesi gaMdArANaM ubhayapAsiM duhato NisIhiyAe do baMdaNakalasaparivADIo paNNasAo saheva bhANiyabvaM jAya vaNamAlAo // tesi NaM dArANaM ubhao pAsiM duhato NisIhiyAe do do pagaMThagA paNNasA, te NaM pagaMThagA ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmayikkhaMbheNaM pannarasa joyaNAiM ahAhajje kose bAhalleNaM paNNattA savvavaharAmayA acchA jAva paDirUvA // tesiNaM pagaMThagANaM uppiM paseyaM 2 pAsAyavarDisagA paNNasA ||te NaM pAsAyavaDiM saMgA ekatIsaM joyaNAI kosaM ca uDhe uccatteNaM pannarasa joyaNAI aDDhAine ya kose AyAmavi 3 *-* % *-*- -X2 * Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhaMbheNaM sesaM taM caiva jAva samuggayA NavaraM bahuyayaNaM bhANitavvaM / vijayAe NaM rAyavANIe e. gamege dAre aTThasayaM cakkajhayANaM jAva aTThasataM seyANaM caucisANANaM NAgavarakeUNaM, evAmeva sa pubbAvareNaM vijayAe rAyahANIe egamege dAre AsItaM 2 keusahasaM bhavatIti makvAyaM / / ci. jayAe NaM rAyahANIe egamege vAre (tesi NaM dArANaM purao) sattarasa bhomA paNNattA, tesiNaM bhomANaM (bhUmibhAgA) ullAyA (ya) paumalayA bhatticittA // tesi NaM momANaM bahumajmadesabhAe je te navamanavamA bhomA tesi NaM bhomANaM bahumajhadesabhAe patteyaM 2 sIhAsaNA paNNattA, sIhAsaNavaNNao jAva dAmA jahA heTThA, etva NaM avasesesu bhomesu patteyaM patteyaM bhaddAsaNA paNNattA / tesiNaM dArANaM uttimaM (uparimA) gArA solasavidhehiM rayaNehiM uvasobhiyA taM ceva jASa chattAichattA, evAmeva puvAvareNa vijayAe rAyahANIe paMca dArasatA bhavatIti makkhAyA // (sU0135) vijayasetyAdi. bhadanta ! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA, bhagavAnAha-gautama! vijayasya dvArasya pUrvasyAM dizi tiryaga asaGkhyeyAn dvIpasamudrAna 'vyatibajya' atikramya atrAntare yo'nyaH jambUdvIpaH adhikRtadvIpatulyAbhi 1 vRttikArA ati dizanti 'toraNe'tyAdigAthAtrayaM sUtrAdarzagata paraM na kApyAdarze'tra dRzyata idaM, banekeSu ca sthAneSvevaM vRsikAraprAptAnAmAdarzAdA midAnI-| sanaprApyAdInAM ca parasparaM bhinnatamatvAt sUtrakRtyopaicitryaM na va tAdRza upalabhyate Adarza iti nirUpAyA vayaM sarvatra dvayorekatrIkaraNe. sonokatagatoru Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** dhAnaH, anena jambUdvIpAnAmapyasaGkhyeyavaM sUcayati, tasmin dvAdaza yojanasahasrANi avagAma atrAntare vijayasya devasya yogyA vijayA nAma rAjadhAnI prAptA mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, sA ca dvAdaza yojanasahasrANi 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkambhAbhyAM, saptatriMzad yojanasahasrANi nava zatAni 'aSTAcatvAriMzAni' aSTacatvAriMzadadhikAni kicidvizeSAdhikAni parikSepeNa, idaM ca parikSepapa khaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoI pradhikaraNasArakhArA zArivAdi, 'sA' vijayAbhidhAnA* rAjadhAnI Namiti vAkyAlaGkAre ekena mahatA prAkAreNa 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena parikSiptA / / 'se Na'mityAdi, tisa prAkAraH saptatriMzataM yojanAnAmarddhayojanamUrddha mustvena mUle'rddhatrayodaza yojanAni viSkambhena madhye par3a yojanAni sakrozAni-ekena / kozenAdhikAni viSkambhena upari trINi yojanAni sArddhakozAni [yojanAni] sArddhAni dvAdaza arddhakozAdhikAni (dvAdaza) viSkambhena, mUle vistIrNo madhye saMkSipto, mUlaviSkambhato'rddhasya truTitatvAt , upari tanuko, madhyaviSkambhAdapyarddhasya truTitatvAt , mahirvRtto'ntazcaturasro 'gopucchasaMsthAnasaMsthitaH' UkRtagopucchasaMsthAnasaMsthitaH 'sabakaNagamae' sarvAsanA kanakamayaH 'acche' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat // 'se NamityAdi, sa prAkAro nAnAvidhAni ca tAni paJcavarNAni ca nAnAvidhapaJcavarNAni taiH, nAnAvidhatvaM ca paJcavarNApekSayA kRSNAdivarNatAratamyApekSayA vA draSTavyaM, paJcavarNakhamevopadarzayati-'kiNhehiM' ityAdi ||'te NaM kavisIsagA' ityAdi, tAni kapizI. ghakANi pratyekamacakrozaM-dhanu:sahasapramANamAyAmena-daivyeNa paJca dhanuHzatAni 'viSkambhena' vistAreNa, dezonamarddhakrozamUrddhamuraisvena | 'sabvamaNimayA' ityAdi sarvAsanA maNimayA 'acchA' ityAdi vizepaNakadambakaM prAgvat // "vijayAe NaM rAyahANIe' ityAdi, vijayAyA rAjadhAnyA ekakasyAM bAhAyAM paJcaviMzaM-paJcaviMzatyadhikaM dvArazataM 2 prajJaptaM, sarvasalyayA pazca dvArazavAni / / 'te Na dArA 2554994-94 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi, tAni dvArANi pratyekaM dvASaSTiyojanAni arddhayojanaM corddhamucaistvena, ekatriMzataM yojanAni kozaM ca viSkambhataH, 'tAtrayaM |ceva paveseNaM' etAvadeva - ekatriMzad yojanAni kozaM cetyarthaH pravezena, 'seyA varakaNagathubhiyAgA' ityAdi dvAravarNanaM niravazeSaM tAvadvaktavyaM yAvadvanamAlAvarNanam / 'tesi NaM dArANamityAdi, teSAM dvArANAM pratyekamubhayoH pArzvayorekaikanaipedhikIbhAvena 'dvidhAto' dviprakArAyAM naipedhikyAM dvau dvau 'prakaNDakauM' pIThavizeSa prazaptau, te ca prakaNTakAH pratyeka mekatrizataM yojanAni krozamekaM ca AyAmaviSkambhAbhyAM paJcadaza yojanAni atRtIyAMzca krozAn bAdalyena 'savtravairAmayA' iti sarvAtmanA te prakaNThakA vAratnamayA: 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat // ' tesiM pagaMThagANa' nityAdi, teSAM prakaNThakAnAmupari pratyekaM 'prAsAdAvataMsakaH' prAsAdavizeSaH prajJaptaH // 'te jaM pAsAyavarDesagA' ityAdi, te prAsAdAvataMsakA ekatrizataM yojanAni kozaM caikamUrddhamuratvena, paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAm AyAmaviSkambhAbhyAM teSAM ca prAsAdAnAm 'abbhuggayamUsiyara hasiyAviva' ityAdi sAmAnyataH svarUpavarNanam ullokavarNanaM madhyabhUmibhAgavarNanaM siMhAsanavarNanaM vijaya dUSyavarNanaM muktAdAmopavarNanaM ca vijayadvAravatt, zeSamapi toraNAdikaM vijayadvAravadinAbhirvakSyabhASAbhirgAthAbhiranugantavyaM, tA eva gAthA Aha- 'toraNe 'tyAdi gAthAtrayaM, dvAreSu pratyekamekaikasyAM naiSedhikyAM dve dve toraNe vaktavye, tepAMca toraNAnAmupari pratyekamaSTASTau maGgalakAni teSAM toraNAnAmupari kRSNacAmaradhvajAdayo dhvajAH, tadanantaraM toraNAnAM purataH zAlabhakhikAH tadanantaraM nAgadantakAsteSu ca nAgadantakeSu dAmAni tato hayasamrATAvayaH samAdA vaktavyAH tato hayapaGkapAdayaH patayastadanaantaraM hayavIdhyAdayo vIthayastato hyamithunakAdIndi mithunAni tataH padmalatAdayo latAH tataH 'sotthiyA' caturdiksauvastikA bakta vyAstato vandanakalazAstadanantaraM bhRGgArakAstata AdarzakAstataH sthAlAni tataH pAbhyastadanantaraM supratiSThAni tato manogulikAstAsu Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * 'vAtakarakAH vAtamRtA karakA vAtakarakA jalazUnyA ityarthaH, tadanantaraM citrA ratnakaraNDakAvato hayakaNThA gajakaNThA narakaNThAH, upalakSaNametat kiMnarakiMpuruSamahoragagandharvavRSabhakaNThakA: krameNa vakavyAH, tadanantaraM puSpAdicaneyo vaktavyAstataH puSpAdipaTalakAni tataH siMhAsanAni tadanantaraM chatrANi tatazcAmarANi tataulAdisamudgakA vaktavyAstato dhvajAH, teSAM ca dhvajAnAmidaM caramasUtram'evAmeva sapuvAvareNaM vijayAe rAyahANIe egamegasi dAraMsi asIyaM asIyaM keusahassaM bhavatIti makkhAyaM tadanantaraM bhaumAni vaktavyAni, tatsUtraM sAkSAdupadarzayati-tesi NaM dArANa'mityAdi, teSAM dvArANAM purataH saptadaza saptadaza bhaumAni prazatAni, teSAM ca | bhaumAnAM bhUmibhAgA ullokAzca prAgvadvaktavyAH / / 'tesi Na bhomANa mityAdi, teSAM ca bhImAna bahumadhyadezabhAge yAni nava-1 manavamAni bhaumAni teSAM bahumadhyadezabhAgeSu pratyekaM vijayadevayogyaM (siMhAsanaM yathA) vijayadvArapazcamabhaume kintu saparivAra siMhAsanaM vaktavyam , avazepeSu ca bhaumeSu pratyeka saparivAra siMhAsanaM prajJaptaM, tesi NaM dArANaM urimAgArA solasavihehiM rayaNehiM uba-10 sobhitA' ityAdi prAgvat / / vijayAe NaM rAyahANIe cAdisiM paMcajoyaNasatAI abAhAe, ettha NaM cattAri vaNasaMDA papaNattA, taMjahA- asogavaNe satsavaNNavaNe caMpagavaNe cUtavaNe, purathimeNaM asogavaNe dAhijeNaM satsavaNNavaNe pacatthimeNaM caMpagavaNe uttareNaM cUtavaNe // te NaM vaNasaMDA sAiregAI duvAlasa joyaNasahassAI AyAmeNaM paMca joyaNasayAI vikvaMbheNaM paNNattA patteyaM patteyaM pAgAraparikkhittA kiNhA kiNhobhAsA vaNasaMDavaNNao bhANiyabyo jAva bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya ** % 9A- Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsayaMti sayaMti ciTThati milIiti sumati ra ganimIlaMti mohaMti purAporANANaM suciNNANaM suparikaMtANaM subhANaM kammANaM kaDANaM kallANaM phalavittivisesaM pacaNubhavamANA biharaMti // tesi NaM vaNasaMDANaM ghAmajasadesabhAe patteyaM patteyaM pAsAyavaDiMsagA paNNattA, te NaM pAsAyavaDiMsagA pAvahi joyaNAI addhajoyaNaM ca uhUM uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AghAmavikkhaMbheNaM anbhumgatamUsiyA taheva jAva aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA ulloyA paumabhatticittA bhANiyabvA, tesi NaM pAsAyavaDeMsagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM sIhAsaNA paNNatA vaNNAvAso saparivArA, tesi NaM pAsAyavaDiMsagANaM uppiM bahave aTThamaMgalagA jhayA chasAtichattA // tattha NaM cattAri devA mahihIyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA-asoe sattavapaNe caMpae cUte // tattha NaM te sANaM sANaM ghaNasaMDANaM sANe sANaM pAsAyapaDeMsayANaM sANaM sANaM sAmANiyANaM sANaM sANaM aggamahisIgaM sANaM sANaM parisANaM sANaM sANaM AyarakkhadevANaM AheghacaM jAva viharati / vijayAe NaM rAyahANIe aMto bahusamaramaNijne bhUmibhAge paNNatte jAva paMcavapaNahi~ maNIhiM ubasobhie taNasahavihUNe jAva devA ya devIo ya AsayaMti jAba viharati / tassa NaM pahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajhadesabhAe ettha NaM ege mahaM ovariyAleNe paNNatte bArasa joyaNasayAI AyAmakkhiMbheNaM tini joyaNasahassAI / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satta ya paMcANaute joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM addhakosaM pAhalleNaM savvajaMbUNatAmateNaM acche jAva paDirUve // se NaM egAe paumayaraveiyAe egeNaM vaNasaMDeNaM savyato samaMtA saMparikkhitte paumavaravetiyAe vaNNao vaNasaMDavaNNao jAva viharaMti, se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNAI cakavAlavikkhaMbheNaM ovAriyAlayaNasamaparikkheveNaM // tassa NaM ovAriyAlayajasva aDanirmi cattAdi niholANapahirUnagA paNNattA, vaNNao, tesi NaM tisovANapaddhirUvagANaM purato patteyaM patteyaM toraNA paNNattA chattAtichattA / / tassa NaM uvAriyAlayaNassa uppiM bahusamaramaNile bhUmimAge paNNatte jAva maNIhiM ucasobhite maNivaNNao, gaMdharasaphAso, tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe etya NaM ege mahaM mUlapAsAyaDiMsae paNNatte, se NaM pAsAyavaDiMsae pAvaTTi joyaNAI addhajoyaNaM ca uDe uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggayamUsiyappahasite taheva tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva maNiphAse ulloe // tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa yahumajhadesabhAge ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA pannattA, sA ca egaM joyaNamAyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM yAhalleNaM savvamaNimaI acchA sAhA // tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ege mahaM sIhAsaNe pannatte, evaM sIhAsaNavaNNao saparivAro, tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa uppi ghahave amaMga Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagA jhayA chattAtichatA // pAsavarDasa aNNehiM cauhiM tadaducattappamANamettehiM pAsA - sihaM savvato samatA saMpakkhise te NaM pAsAyavarDisagA ekatIsaM joyaNAI korsa ca u uccaNaM asolasajoyaNAI addhakosaM ca AyAma vikakhaMbheNaM abbhuggata0 taheva, tesi NaM pAsAyavasiyANaM aMto bahusamaramaNijA bhUmibhAgA ulloyA / tesi NaM bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhasabhAe patteyaM patteyaM sIhAsaNaM paNNattaM vaNNao, tesiM parivArabhUtA bhAsaNA paNNattA, tesi NaM amaMgalagA zayA chattAtichattA // te NaM pAsAyavaDiMsakA aNNehiM cahiM 'vahiM tadaddhucattappamANamettehiM pAnAgavaDeMsa ehiM savvato samatA saMparisvittA // te NaM pAsA - DeMsakA addhasolasajoyaNAI addhakosaM ca u unnatteNaM debhrUNAI aTTha joyaNAI AyAmavisaMbheNaM ambhuggaya0 taheva, tesi NaM pAsAmavaDeMsagANaM aMto bahusamaramaNijA bhUmibhAgA uloyA, tesi NaM bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patethaM paDamAsaNA pajhattA, tesi NaM pAsAyANaM aTThaTThamaMgalagA zayA chattAtichattA // te NaM pAsAyavaDeMsagA aNNehiM cauhiM taduccattappamANamettehiM pAsAyavaDeMsaehiM savvato samaMtA saMparikkhittA // te NaM pAsAya baDeMsakA deNAhaM aTTha joyaNAI uDUM uccatteNaM deNAI battAri joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM abhuggata0 bhUmibhAgA ulloyA bhaddAsaNAI ubariM maMgalagA zayA chattAtichattA, te NaM pAsAyava Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsagA aNNehi pAhiM tadaDubattappamANamettehiM pAsAyavarDisaehiM sabbato samaMtA saMparikkhittA / te NaM pAsAyavaDiMsagA desUNAI battAri joyaNAI uTTe uccatteNaM desUNAI do joyaNAI AyAmavikhaMbheNa abbhuggayamUsiyA bhUmibhAgA ulloyA paumAsaNAI uvAra maMgalagA jhayA chattAicchattA // (sU0136) 'vijayAe NaM rAyahANIe' ityAdi, vijayAyA rAjadhAnyA: 'caudisimiti catasro diza: samAhRtAzcaturdika tasmina catudizi-catasRSu dikSu paca paca yojanazatAni 'abAhAe' iti bAdhanaM bAdhA-AkramaNaM tasyAmabAdhAyAM kRtleti gamyate, apAntarAleSu mukaneti bhAvaH, lAdo dArUvAlA prasAra, 'nA' yAdi, tAneva vanaSaNDAn nAmato digbhedatazca darzayati, azokavRkSapradhAnaM vanamazokavanam , evaM saptaparNavanaM campakavanaM cUtavanamapi bhAvanIyaM, 'pubeNa asogavaNa mityAdirUpA gAthA pAThasiddhA (atra tu n)| 'te Na vaNasaMDA' ityAdi, te vanakhaNDAH sAtirekANi dvAdaza yojanasahasrANyAyAmena paJca yojanazatAni viSkambhena pratyeka prajJAtA: pratyeka 4 prakAraparikSitAH, punaH kathambhUtAste vanaSaNDA:! ityAdi pAvaravedikAbahirvanapaNDavattAvavizeSeNa vaktavyaM yAvat 'tastha gaM bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti jAva viharaMti' // tasi NamityAdi, teSAM vanaSaNDAnAM bahumadhyadezabhAge pratyeka prAsAdAvasakAH prazalAH, te ca prAsAdAvataMsakA dvApaSTiyojanAnyarddhayojanaM corddhamustvena ekatriMzataM yojanAni kozaM ca viSkambhena 'annagayamUsiyapahasiyAviva' ityAdi prAsAdAvataMsakAnAM varNanaM nirava zeSaM tAvadvaktavyaM yAvattatra pratyeka siMhAsanaM saparivAraM / 'tastha Na' (mityAdi, teSu vanaSaNDeSu pratyekamekaikadevabhAvena catvAro devA mahaddhikA yAvat 'mahajjayA mahAbalA mahAyasA mahAsokkhA mahANu Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvA' itiparigrahaH palyopamasthitikA: parivasanti, tadyathA-'asoe' ityAdi, azokavane'zoka: saptaparNavane saptaparNaH pampakavane || campaka: cUtavane cUtaH // 'tIsa Na mi(tattha Na te 5) tyAdi, te azokAdayo devAstasya vanakhaNDasya svastha prAsAdAvataMsakasya, sUtre bahuvacanaM prAkRtatvAt , prAkRte hi vacanavyatyayo bhavatIti, svaSAM sveSAM sAmAnikasahasrANAM svAsAM svAsAmagramahiSINAM saparivArANo svAsAM svAsAM parSadAM kheSAM sveSAmanIkAnAM (anIkAdhipatInAM) sveSAM teSAmAmarakSakANAm 'AhevaJcaM porevaca'mityAdi prAgvat // "vijayAe Na'mityAdi, vijayAyA rAjadhAnyA antarbahusamaramaNIyobhUmibhAgaH prajJataH, tasya se jahAnAmae AliMgapukkhareda vA' ityAdi varNana prAgvat niravazeSaM tAvadvaktavyaM yAvanmaNInAM sparza:, tasya ca bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahad ekamupakArikA-18 layanaM prajJAna, rAjadhAnIsvAmisaskaprAsAdAvataMsakAdIn upakaroti-upaSTanAtItyupakArikA-rAjadhAnIsvAmisatkaprAsAdAvataMsakAdInAM | pIThikA, anyatra tviyamupakAryoMpakAraketi prasiddhA, uktaJca-gRhasthAnaM smRtaM rAjJAmupakAryopakArakA" iti, upakArikAlayanamiva | upakArikAlayanaM tad dvAdaza yojanazatAni 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkambhAbhyA, trINi yojanasahasrANi sapta yojanazatAni 5 paJcamavatAni-paJcanavatyadhikAni kiccidvizeSAdhikAni parikSepeNa prajJaptAdi, parikSepaparimANaM cedaM prAguktakaraNavazAtsvayamAnetavyam , arddhakrozaM-dhanu:sahasraparimANaM bAhalyena 'savyajaMbUNayAmae' iti sarvAsanA jAmbUnadayam , 'acche' ityAdi vizeSaNajAtaM praagvt|| 'se 'mityAdi, 'tada' upakArikAlayanam ekayA pAvaravedikayA tatpRSThabhAvinyA ekena ca banaSaNDena 'sarvataH sarvAsu dikSu |'samantataH sAmasyena saMparikSiptaM, padmavaravedikAvarNako vanapaNDavarNakaH prAgvanniravazeSo vaktavyo yAvat 'tattha bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti sayaMti jAva viharaMti' iti / 'tassa NamityAdi, tasya upakArikAlayanastha 'caudirsiti caturdizi catasRSu Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikSu ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena cakhAriM trisopAnapratirUpakANi - prativiziSTarUpANi trisopAnAni prajJaptAni trisopAna varNakaH pUrvavadvaktavyaH teSAM ca trisopAnapratirUpakANAM purataH pratyekaM pratyekaM toraNaM prajJaptaM teSAM ca toraNAnAM varNanaM prAgvadvaktavyam // ' tassa Na' mityAdi, 'tasya' upakArikAyanasya upari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, 'se jahAnAmae' ityAdi bhUmibhAgavarNanaM prAgvacAvadvAcyaM yAvanmaNInAM sparzaH, tasya ca bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya vaddhamadhyadeza bhAge'tra mahAneko mUlaprAsAdAvataMsakaH prajJaptaH, sa ca dvASaSTiryojanAni arddha ca yojanamUrddhamucaistvena, ekatriMzataM yojanAni krozaM cAyAmaviSkambhAbhyAm, 'abbhuggayamUsiya pahasiyAvivetyAdi, tasya varNanaM madhye bhUmibhAgavarNanaM siMhAsanavarNanaM zepANi ca bhadrAsanAni tatparivArabhUtAni vijayadvArabahiH sthitaprAsAdacadbhAvanIyAni || 'tassa Na' mityAdi, tasya mULaprAsAdAvataMsakasya vahumadhyadeza bhAge'tra mahatI ekA maNipIThikA praptA, sA baikaM yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM cAhalyena 'sacyamaNimayI' iti sarvAsanA maNimayI 'acchA sahA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tI se Na' mityAdi, tasyA maNipIThikAyAH upari atra mahadekaM siMhAsanaM prajJaptaM, tasya ca siMhAsanasya parivArabhUtAni zeSANi bhadrAsanAni prAgvadvaktavyAni || 'se Na' mityAdi, sa ca mUlaprAsAdAvataMsako'nyaizcaturbhirmUlamAsAdAvataMsa kaistaddhatva pramANa[ mAtrai:- mUlaprAsAdAvataMsakAddhayatvapramANaiH sarvataH samantAtsaMparikSiptaH, tadardozalapramANameva darzayati-- ekatriMzataM yojanAni krozaM caikamUrddhamuslena, paJcadaza yojanAni tRtIyAMzca kozAn AyAmaviSkambhAbhyAM teSAmapi 'ammuggayamUsiya pahasiyAvivetyAdi svarU pavarNanaM madhye bhUmibhAgavarNanamulokavarNanaM ca prAgvat // 'tesi Na'mityAdi teSAM prAsAdAvataMsakAnAM bahumadhyadeza bhAge pratyekaM pratyekaM siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAM varNanaM prAgvat, navaramatra siMhAsanAnAM zeSANi parivArabhUtAni na vaktavyAni / / ' te NaM pAsA - Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *** yavasayA' ityAdi, te prAsAdAvataMsakA anyaizcabhi: prAsAdAvartasakaistadozcatvapramANamAtraiH-mUlaprAsAdAyatasakaparivArabhUnaprAsAdAyataMsakArvocatvapramANamAtrairmUlanAsAdApekSayA caturbhAgamAtrapramANairityarthaH sarvataH samantAllaMparikSiptAH, tadaddhoccalapramANameva darzayati / -te NamityAdi, te prAsAdAvataMsakAH paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAn Urddha mubaistvena dezonAni aSTau yojanAni AyA-18 maviSkambhAbhyAM, sUtre ca 'AyAmavikkhaMbheNaM ti ekavacanaM samAhAravivakSaNAt , evamanyatrApi bhAvanIyam , eteSAmapi 'abbhuggayamU-da siyetyAdi svarUpavarNana madhyebhUmibhAgavarNanamullokavarNanaM siMhAsanavarNanaM ca prAgvat kevalamatrApi siMhAsanamaparivAraM vaktavyam // 'te NamityAdi, te'pi prAsAdAvataMsakA anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaitocapramANamAtrai:-anantaroktaprAsAdAvataMsakAoccatvapramANemUlapAsAdApekSayA'STabhAgamAnapramANairityarthaH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH, tadeva tadoccatvapramAgamAtramupadarzayati-'te Na'mityAdi, te prAsAdAvataMsakA dezonAni aSTau yojanAni U muJcaistvena dezonAni catvAri yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM teSAmapi 'abbhuggayamUsiyapahasiyAvivetyAdi svarUpAdivarNanamanantaraprAsAdAvavaMsakavat / / (etayoH sUtrayormUlapATho na dRzyate) te Na milAdi, se'pi ca prAsAdAvataMsakA anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaistadAMcalanANamAtraiH-anantaroktaprAsAdAvataMsakArdoccatyapramANamAtrairmUlaprAsAdAvataMsakApekSayA SoDazabhAgapramANamAtrarityarthaH sarvataH samantataH saMparikSitAH, toccalapramANameva darzayati-te Na'mityAdi, te prAsAdAvataMsakA dezonAni catvAri yojanAnyUrddha muccaiskhena dezone dve yojane AvAmaviSkambhAbhyAM, teSAmapi svarUpavarNanaM madhye bhUmibhAgavarNanamulloka-13 varNanaM siMhAsanavarNanaM ca parivAravarjitaM prAgvana , tadevaM catasraH prAsAdAvataMsakaparipATavo bhavanti, kacittisra eva dRzyante na caturthI / * * Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%A4%A4%AAAAAA tassa NaM mUlapAsAyavaDeMsagassa uttarapurasthime NaM etya NaM vijayassa devassa sabhA sudhammA paNNatA addhatterasajoyaNAI AyAmeNaM cha sakosAiM joyaNAI vikkhaMbheNaM Nava joyaNAI uhaM uccateNaM, aNegakhaMbhasatasaMniviTThA abbhuggayasukayavaharavediyA toraNavararatiyasAlabhaMjiyA susiliTThavisiTTalaTThasaMThiyapasatyaveruliyavimalakhaMbhA NANAmaNikaNagarayaNakhaDyaujjalava/samasuvibhattacitta(Nithiya)ramaNijakuSmitalA IhAmiyausabhaturagaNaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA dhaMbhuggayavairaveDyAparigayAbhirAmA vijAharajamalajuyalajaMtajuttAviva acisahassamAlaNIyA rUvagasahassakaliyA bhisamANI nimbhisamANI cakkhuloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgA nANAvihapaMcavaNNaghaMTApaDAgapaDimaMDitaggasiharA dhavalA mirIikavacaM viNimmuyaMtI lAulloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadaharadinnapaMcaMgulitalA uvaciyacaMdaNakalasA caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA AsattosattavijalaghavagghAriyamallavAmakalAvA paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjoyayArakalitA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvamaghamatagaMdhuduyAbhirAmA sugaMdhavaragaMdhiyA gaMdhavaSTibhUyA accharagaNasaMghasaMvikinnA dibbatuDiyamadhurasahasaMpaNAiyA surammA savvarayaNAmatI acchA jAva paDirUvA / / tIse NaM sohammAe sabhAe tidisiM tao dArA pnnnnttaa|| te NaM dArA pattaya pattaya Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do do joyaNAI uddhaM uccatteNaM egaM joyaNaM vikkhaMbheNaM tAvaiyaM ceva paMveseNaM seyA gharakaNagathUbhiyAgA jAba vaNamAlAdAravanao // tesiNaM dArANaM purao muhamaMDavA paNNattA, te NaM muhamaMDayA adbhaterasajoyaNAI AyAmeNaM chajoyaNAI sakosAI vikhaMbheNaM sAiregAI do joyaNAI uhuM ucatteNaM muhamaMDavA aNegakhaMbhasayasaMniviTThA jAva ulloyA bhUmibhAgavaNao // tesi gaM muhamaDavANaM uvari patteyaM patteyaM aTTha maMgalA paNNattA sosthiya jAva maccha0 // tesi NaM muhamaMDavANaM purao patteyaM patteyaM pecchAgharamaMDavA papaNattA, te NaM pecchAgharamaMDavA addhatarasajoyagAiM AyAmeNaM jAva do joyaNAI urdU uccatteNaM jAca mANaphAsotisi mazidesabhAra patteyaM patteyaM vairAmaya. akvADagA paNNatA, tesi NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM 2 maNipIDhiyA papaNattA, tAo NaM maNipIDhiyAo joyaNamegaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNa bAhalleNaM sabcamaNimaIo acchAo jAva pddiruuvaao| tAsiNaM maNipIDhiyANaM upi patteyaM patteyaM sIhAsaNA paNNattA, sIhAsaNavaNNao jAva dAmA privaaro|tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM uppi avamaMgalagA jhayA chttaatichtsaa||tesinnN pecchAgharamaMDavANaM purato tidisiM tao maNipeThiyAo paM0 tAo NaM maNipeDhiyAo do joyaNAI AyAmavikhaMbheNaM joyaNaM pAhallaMNaM savvamaNimatIo acchAo jAva paDikhyAo // tAsi NaM maNipebiyANaM upi patteyaM patteyaM cejhyathUbhA paNNattA, te NaM gheiyathUbhA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do jogaNAI AyAmanivaMgAM sAtireNAI dojoyaNAI uThaM uccatteNaM seyA saMkhaMkakuMdadagarayAmayamahitapheNapuMjasapiNakAsA savvarayaNAmayA acchA jAva parirUpA // tesi NaM ceiyathUbhANaM upi adda maMgalagA bahukiNhayAmarajhayA paNNattA chaptAtichattA // tesi NaM cetiyathUbhANaM caudisi patteyaM patteyaM cattAri maNipeDhiyAo pa0, tAo NaM maNipeDiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savyamaNimaIo // tAsi NaM maNipIDhiyANaM uppi patteyaM patteyaM cattAri jiNapaDimAo jiNussehapamANamettAo paliyaMkaNisaNNAo dhUbhAbhimuhIo sannivihAo ciTThati, taMjahAusamA vaddhamANA caMdANaNA vAriseNA // tesi NaM cetiyathUbhANaM purato tidisiM patteyaM patteyaM maNipeDhiyAo pannasAo, tAo NaM maNipeDiyAo do do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhalleNaM savvamaNimaIo acchAo laNhAo sahAo ghaTTAo maTThAo NippaMkAo NIrayAo jAva pddiruuvaao| tAsi NaM maNipeDhiyANaM uppi patteyaM patteyaM ceiyarukkhA paNNasA, te NaM cetiyarukkhA aTThajoyaNAI uhUM uccatteNaM addhajoyarNa ubeheNaM do joyaNAI khaMdhI addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM chajoyaNAI viDimA bahumajasadesabhAe aTThajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAiregAI aTThajoyaNAI samyaggeNaM pnnnnttaaii| tesi NaM ceiyarukkhANaM ayametArUve vapaNAvAse paNNatte, taMjahA-vaharAmayA mUlA rayayasupatihitA viddhimA riTThAmayavipula Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** kaMdaveruliyAtilakhaMdhA sujAtarUvapadamagavisAlasAlI nANAmaNirayaNavividhasAhappasAhaveliyapattatavaNijapattaveMdA jaMvUNayarasamauyasukumAlapavAlapallavasobhaMtavaraMkuraggasiharA vicitsamaNirayaNasurabhikusumaphalabharaNamiyasAlA sacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA amayarasasamarasaphalA adhiyaM NayaNamaNaNincutikarA pAsAtIyA darisaNijjA abhirUvA pddiruuvaa|| te NaM ceiyarukkhA annehiM yahUhiM tilayalavayachattoSagasirIsasattavanadahivannalodhavacaMdaNanIvakuDayakayaMvapaNasatAlatamAlapiyAlapiyaMgupArAvayarAyarUvanaMdirukkhehiM savvao samaMtA saMparikkhittA // te NaM tilayA jASa naMdirukkhA mUlavaMto kandamaMto jAva surammA // te NaM tilayA jAya naMdirukkhA anehiM pahahiM paumalayAhiM jAva sAmalayAhiM savvato samaMtA saMparikkhittA, tAo NaM paumalayAo jAva sAmalayAo nicaM kusumiyAo jAva paDirUvAo // tesi NaM ghetiyarukkhANaM upi yahave aTThamaMgalagA jhayA chattAtiusA // tesiNaM cehayarukkhANaM purato tidisiM tao maNipeDiyAo paNNattAo, tAo NaM maNipeDhiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM sabvamaNimatIo acchA jAva paDirUvAo // tAsi NaM maNipeDhiyANa uppi patteyaM patteyaM mAhiMdamayA ahabhAI joyaNAI uhUM ucatteNaM addhakosaM uvveheNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM baharAmayavahalahasaThiyasusiliTThaparighaTTamahasupatihitA visiTTA aNegavarapaMcava * ***** Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % % paNakuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmA vAuDuyavijayavejayaMtIpaDAgA chattAtichattakaliyA tuMgA gagaNatalamabhilaMghamANasiharA pAsAdIyA jAva paDirUvA // tesi NaM mahiMdajjhayANaM upiM aTThahamaMgalagA jhayA chatsAtichasAtosaNa mAhi dajjhayANaM purato tidisiM tao gaMdAo pakSariNIo paM0 tAo gaM pukkhariNIo addhaterasajoyaNAI AyAmeNaM sakosAI cha joyaNAI vikkhaMbheNaM dasajoyaNAI ubveheNaM acchAo sahAo pukvariNIvapaNao patteyaM patteyaM paumavaraveDyAparikvittAo patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittAo vaNNao jAca pddiruuvaao||tesinnN puSakhariNINaM patteyaM 2 tidisi tisovANapaDirUvagA paM0, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM vaNNao, toraNA bhANiyabdhA, jAva chattAticchattA sabhAe NaM muhammAe cha maNogulisAhassIo papaNasAo, taMjahA-purasthime gaM do sAhassIo pacatthimeNaM do sAhassIo dAhiNeNaM egasAhassI uttareNaM egA sAhassI, tAsu NaM maNoguliyAsu yaha suvaNNaruppAmayA phalagA paNNattA, tesu NaM suvaNNaruppAmaesu phalagesu yaha vairAmayA NAgavaMtagA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtarasu bahave kiNhasusavavagdhAritamalladAmakalAyA jAva sukilabaddavagdhAritamalladAmakalAghA, te NaM dAmA tavaNivalaMbUsagA jAva ciTThati // sabhAe NaM suhammAe chagomANasIsAhassI. o paNNattAo taMjahA-purasthimeNaM do sAhassIo, evaM paJcatyimeNavi dAhiNaNaM sahassaM evaM % % % 82-% -% Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 41 40X15496*XXIGEMAAK uttareNavi, tAsu NaM gomANasIsu bahave suvaNNaruppamayA phalagA paM0 jAva tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtaesu bahaye rayatAmayA sikatA paNNattA, tesu NaM rayatAmaesu sikaesa yahave veruliyAmaio dhUvaghaDitAo paNNattAo, tAo NaM dhUvaghaDiyAo kAlAgurupavarakuMdurukaturuka jAva ghANamaNaNicur3akareNaM gaMdheNaM sabbato samaMtA ApUremANIo ciTThati / sabhAe NaM sudhammAe aMto bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNase jAva maNINaM phAso ulloyA paumalayabhatticittA jAva savya tavaNijamae acche jAva paDirUve // (sU0 137) 'tassa Na'piyAri, tasya mUlapAsAbAdajavasa 'ucArapUrvalam' IzAnakoNa ityarthaH, 'atra' etasmin bhAge vijayasya devasya yonyA | sabhA sudharmA nAma viziSTacchandakopetA sA'rddhatrayodazayojanAnyAyAmena SaTa sakrozAni yojanAni viSkambhena nava yojanAni Udde mujhesvena 'aNege'tyAdi anekeSu stambhazateSu saniviSThA anekastaMbhazatasanniviSTA 'anbhaggayamukayavaravejhyA toraNavararaiyasAlabhaMjiyA susiliDavisiDalahasaMThiyapasatyaveruliyavimalakhaMbhA' abhyuddhatA-atiramaNIyatayA draSTaNAM pratyabhimukhamut-prAbalyena sthitA sukRteva sukRtA nipuNazilpiraciteveti bhAvaH, abhyudgatA cAso sukRtAca abhyudgatasukatA vanavedikA-dvAramuNDakopari vacaranamayI vedikA toraNaM cAbhyudgatasukRtaM yatra sA tathA, tathA carAbhi:-pradhAnAbhiH racitAbhiH-viracitAbhiH ratidAbhirvA sAlamazcikAbhiH suzliSTara-saMbaddhA viziSTa-pradhAnaM laSThaM-manojJaM saMsthitaM-saMsthAnaM yeSAM te viziSTalaSTasaMsthitAH prazastA:-prazaMsArapadIbhUtA vaiDUryastambhAH -vaiDUryaratnamayAH | stambhA yasyAM sA vararacitazAlabhalikAsaniSTaviziSTalaSTasaMsthitaprazastavaidrayastambhA, tataH pUrvapadena karmadhArayaH, tathA nAnAmaNikana Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatnAni khacitAni yatra sa nAnAmaNikanakaratnakhacitaH, niSThAntasya paranipAto bhAryAdidarzanAt, nAnAmaNikanakaratnakhacita: ujyalo - nilo bahusama: - atyantasamaH suvibhakto nicito - nibiDo ramaNIya bhUmibhAgo yasyAM sA nAnAmaNikanakaratnakhacitojjalabahusamasuvibhakta (nicitaramaNIya) bhUmibhAgA 'IhA migaDasaha turaganara magara vigavAlaga kinnaraharu sarabhacamarakuJjaravaNalayapaDa malaya bhaticittA' iti tathA stambhoga tayA - svammIparivarttinyA vajravedikAyAkAramayyA vaidikayA parigatA satI yA'bhirAmA svambhogatavedikAparigatAbhirAmA 'bijjAharajamalajugalajaMtajutAviva azvisadassamAlaNIyA rUvagasahassakaliyA bhimANA bhinbhisamANA | cakkhukoyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA' iti prAgvat 'kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgA' iti kAvanamaNiratnAnAM stUpikA- zikharaM yasyAH sA kAcanamaNirastUpikAkA 'nANAvipaMcavaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharA' nAnAvidhAbhiH - nAnAprakArAbhiH paJcavarNAbhirghaNTAbhiH patAkAbhizca pari-sAmastyena maNDitamamazikharaM yasyAH sA nAnAvidhapaJcavarNaghaNTApatA kA parimaNDitA zikharA 'dhavalA' zvetA marIcikavacaM - kiraNajAlaparikSepaM vinirmuzvantI 'lAuloiyamahiyA' iti lAiyaM nAma yad bhUmergomayAdinA upalepanam udyoithaM ku DyAnAM mAlasya ca seTikAdibhiH saMsRSTIkaraNaM lAuloiyaM tAbhyAmitra mahilA -pUjitA lAulloiyamahitA, tathA gozIrSeNa - gozIrSanAma candanena sarasa raktacandanena dardareNa - bahalena capeTAkAreNa vA dattAH paJcAGgulayatalA - hastakA yatra sA gozIrSakasarasaraktacandanadadaradattapaJcAGgulitalA, tathA upacitA- nivezitA vandanakalazA - maGgalakalazA yasyAM sA upacitavandanakalazA 'caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA' iti candanavadaiH - candanakalazaiH sukRtAni - suSThu kRtAni zobhanAnIti tAtparyArthaH yAni toraNAni tAni candanaghaTasukRtAni toraNAni pratidvAradezabhAge yasyAM sA candanaghaTa sukRta toraNapratidvAradezabhAgA tathA 'Asa sosata vaTTavagdhAriya Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** maladAmakalAvA' iti A-avAl adhobhUmau sakta Asakto bhUmau lagna ityarthaH kaI sakta utsataH-ullocatale uparisaMghaddha ityarthaH, vipulo-vistIrNaH vRtto-barmula: 'bamdhAriya' iti pralambito mAlyadAmakalApa:-puSpamAlAsanUho yasyAM sA asaktosaktavipulavRttavagpAritamAlyadAmakalApA, tathA pazcavarNena sarasena-sacchAyena surabhiNA muktena-kSisena puSpapujalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitA pacavarNasarasasurabhimuktapuSpapujopacArakalitA 'kAlAgurupavarakundurukaturucadhUvamayamavagaMdhuddhayAbhirAmA sugaMdhavaragaMvagaMdhiyA gaMdhapaTTibhUyA' iti prAgvat , 'accharagaNasaMghasaMvikipaNA' iti apsarogaNAnAM sa-samudAyastena samyaga-ramaNIyatayA vikIrNAvyAtA divyamudiyasahasaMpaNAdiyA' iti divyAnAM truTitAnAM-AtodyAnAM veNuvINAmRdanAdInAM ye zabdAstaH samyak-zrotramanohAritayA prakarSaNa nAditA-zabdavatI divyatruTitasaMpraNAditA 'akachA sahA jAba paDirUvA' iti prAgvat // 'tIse gaM sabhAe NamityAdi, sa-* bhAyAH sudharmAyAH 'tridizi' tisRthu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikadvArabhAvena trINi dvArANi prajJatAni, tadyathA-ekaM pUrvasyAmekaM dakSi-3 NasthAmekamuttarasyAm // 'te NaM dArA' ityAdi, tAni dvArANi pratyeka pratyeka ve dve yojane Urddha muJcaistvena yojanamekaM viSkambhena 'tAvaiyaM ceveti yojanamekaM pravezena 'seyA varakaNagathUmiyAgA' ityAdi prAguktaM dvAravarNanaM tadetAvadvaktavyaM yAvadanamAlA iti // "tesi Na'mityAdi, teSAM dvArANAM purataH pratyekaM pratyeka mukhamaNDapa: prajJaptaH, te ca mukhamaNDapA arddhatrayodaza yojanAni AyAmena, SaD yo nAni sakrozAni viSkambhena, sAtireke ve yojane Urdu mustvena, eteSAmapi 'aNegakhaMbhasayasagniviTThA' ityAdi varNanaM sudharmAyA: sabhAyA iva niravazeSaM draSTavyaM, teSAM mukhamaNDapAnAmullokavarNanaM bahusamaramaNIyabhUmibhAgavarNanaM ca yAvanmaNInA sparza: prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM mukhamaNDapAnAmupari aSTAvaSTau mAlakAni svastikAdIni prajAtAni, sAnyebAha-taMjahe'lAdi, etacca vizeSaNaM Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%A5%**** sudharmAsabhAyA api draSTavyam // 'tesi NamityAdi, teSAM mukhamaNDapAnAM purataH pratyekaM 2 prekSAgRhamaNDapaH prajJaptaH, te'pi ca prekSAgRha maNDapA arddhatrayodaza yojanAnyAyAmena, sakrozAni SaD yojanAni viSkambhena, sAtireke dve yojane Urddhamusleina, prekSAgRimaNDapAnAM laya bhUmibhAgavarNanaM pUrvavattAvavAcyaM yAnanmaNInAM sprshH| tesi Na'mityAdi, teSAM ca bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAno bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka vanamaya: 'akSapATaka' caturanAkAraH prajaptaH, teSAM cAkSapATakAnAM bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka maNipIThikAH prajJaptAH, sAzca maNipIThikA yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAilyena 'savvamaNimaIoM' iti sarvAsanA maNimayyaH 'acchA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat ||'taasi NamityAdi, tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAM | varNanaM parivArazca prAgvadvaktavyaH, teSAM ca prekSAgRhamaNDapAnAmupari aSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAni prajJatAni, kRSNacAmaradhvajAdi ca prAgvadvaktavyam // 'tesi NamityAdi, teSAM prekSAgRhamaNDapAnAM purataH pratyeka pratyeka maNipIThikAH prajJaptAH, tAzca maNipIThikA: pra sekaM dve dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM bAhalyena sarvAsanA maNimayyaH acchA ityAdi prAmbat // 'tAsi NamityAdi, 4 tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM caityastUpAH pranatAH, te ca caityastUpAH sAtireke dve yojane arddha muccaistvena dve yojane AyA maviSkambhAbhyAM zaGkhAGkakundabakarajo'mRtamathitaphenapukhasaMnikAzAH sa manA ranamayA acchAH zlakSNA ityAdi prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM caityastUpAnAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi prAgvat // 'taisi NamityAdi, teSAM caityaK stUpAnAM pratyeka pratyeka 'caturdizi catasapu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikamaNipIThikAbhAvena catasro maNipIThikAH prAptAH, tAzca maNipIThikA yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmaddhe yojanaM bAhalyena sarvAtmanA maNimayyaH acchA ityAdi prAgvat // 'tAsi NamityAdi, *** GA * * * Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMNE SEX** dAsAM maNipIThikAnAmupari ekaikasyA maNipIThikAyA upari ekaikapratimAbhAvena catasro jinapratimA jinotsedhaH-utkarSataH paJca dhanu:zatAni jaghanyataH sapta hastA:, iha tu paJca dhanuHzatAni saMbhAvyante, 'paliyaMkanisannAoM' iti paryazvAsananiSaNNA: stUpAbhimukhyastiSThanti, tadyathA-RSabhA barddhamAnA candrAnanA vAriSeNA // 'tesi NamityAdi, teSAM caityastUpAnAM purata: pratyeka pratyeka maNipIThikAH pravatAH, tAzca maNipIThikA dve dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM vAhatyena sarvAsanA maNimayya: acchA ityAdi prAgvat / tAsAM ca maNipIThikAnAmupari pratyeka pratyeka caityavRkSAH prajJaptAH / te caityavRkSA aSTau yojanAnyUrddhamuccaistvena arddhayojanamutsedhena uDatvena dve yojane uccastvena skandhaH sa evArddha yojanaM viSkambhena yAvadbahumadhyavezabhAne Urddha vinirgatA zAkhA sA viDimA sA paD yojanAnyU-18 | muJcaistvena, sA'pi cAI yojanaM viSkambhena, sarvANa sAtirekANyaSTau yojanAni prajJaptaH / teSAM ca caityavRkSANAmayametadrUpo varNAvAsaH prahaptaH, vadyathA-'vaharAmayA mUlA rayavasupaiDiyA viDimA' vANi-vatraratnamayAni mUlAni yeSAM te baamUlAH, tathA rajanA-1 rajatamayI supratiSThitA viDimA-bahumadhyadezabhAge UrddhavinirgatA zAkhA yeSAM te rajatasupratiSThitaviDimA, tataH pUrvapadena karmadhArayasa| mAsaH, 'rihamayakaMdaveruliyarucirakhaMdhI' riSThamayo-riSTharatnamayaH kando yeSAM te riSTharatnamacakandAH, tathA vaiDUryo-vaiDUryaranamayo ruciraH skandho yeSAM te tathA, tataH pUrvapadena karmadhArayasamAsaH, 'sujAyavarajAyarUvapaDhamagabisAlasAlA' sujAtaM-mUladravyazuddhaM varaM-pradhAnaM yajjAtarUpaM tadAsakA prathamakA-mUlabhUtA vizAlA zAlA-zAkhA ceSAM te sujAtavarajAtarUpaprathamakavizAlazAlAH 'nAnAmaNirayaNavivihasAhappasAhaveruliyapasatavaNijapattaveMTA'nAnAmaNiratnAnAM nAnAmagiranAmikA vividhAH zAkhA: prazAkhAzca yeSAM te tathA, vaiDUryANivaiDUryamayAni patrANi yeSAM ve tathA, tathA tapanIyAni-tapanIyamayAni patravRntAni yeSAM te tathA, tata: pUrvavatsadadvayapadadvayamIlanena karma Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArayaH, jAmbUnadA-jAmbUnadanAmakasuvarNavizeSamayA rakA-raktavaNoM mRdabo-manojJAH sukumArA:-sukumAraspo ye pravAlA-ISadunmIlitapatrabhAvAH pallayA:-saMjAtaparipUrNaprathamapatrabhAvarUpA varAGkurA:-prathamamudbhidyamAnA aDarAstAm dharantIti jAmbUnadaraktamRdusukumArapravAlapallavAradharAH, kacitpATha: 'jaMbUNayarasamauyasukumAlakomalapabAlapallavaharagasiharA' tatra jAmyUnadAni rakarani mRdUni-akaThinAni sukumArANi-akarkazaspAni komalAni-manojJAni pravAlapallavAGkarA:-yathoditasvarUpA aprazikharANi ca yeSAM te tathA, vicisamaNirayaNasarabhikasamaphalabhareNa namiyasAlA vicitramaNiramAni-vicitramaNiratnamayAni yAni surabhINi kusamAni|| phalAni ca teSAM bhareNa namitA-nAma prAhitAH zAlA:-zAkhA yeSAM te tathA, satI-zobhanA chAyA yeSAM te sacchAyAH, tathA satIzobhanA prabhA-kAntiryeSAM te satprabhAH, saha udyovena vartante maNiratnAnAmudyotabhASAn soyotAH, adhika-atizayena nayanamanonitikarAH, amRtarasasamarasAni phalAni theSAM te amRtarasasamaphalAH 'pAsAIyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // 'te NaM ghei-| yarukkhA' ityAdi, te caityavRkSA anyabahAbhitilakalavachatropagazirISasaptaparNadadhiparNalodhavacandananIpakuTajakadambapanasattAlatamAlapriyAlapriyaGgapArApavarAjavRkSanandivRkSaiH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH // 'te NaM tilagA' ityAdi, te tilakA yAvAndivRkSA mUla-11 vantaH kandavanta ityAdi vRkSavarNanaM prAgvacAbadvaktavyaM yAvadanekazakaTarathayAnazibikAsyandamAnikApratimocanAsuramyA iti // 'te tilagA' ityAdi, ve tilakA pAvanandivRkSA anmAbhirbahumiH padmalatAbhina galatAbhirazokalatAbhizcampakalatAbhizcatalatAbhirvanalatAbhisantikAlavAbhiratimuktakalatAbhiH kundalatAbhiH zyAmalavAbhiH sarvataH samantAsaMparikSiptAH, 'tAo NaM paumalayAo jApa sAsaLayAo cicaM kusumiyAbhoM' ityAdilalAvarSana vAbadatambaM yAvat 'paDirUdhAo' iti, vyAkhyA cAsya pUrvavat 'sesi nnmityaadi| Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teSAM caityavRkSANAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi pUrvavattAvadvakatryaM yAvadvaddavaH sahasrapatra hastakAH sarvaranamayA yAvatpratirUpakA iti / / 'tesi Na' milAdi teSAM vai putrapIThikAH praptAH tAzca maNipIThikA yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAilyena sarvAsanA maNimayyaH, acchA ityAdi prAgvat || 'tAsi Na' mityAdi, tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM mahendradhvajaH prajJaptaH, te ca mahendradhvajA 'arddhASTamAni' sAni sapta yojanAnyurddhamucaistvena, arddhakrozaM dhanuH sahasrapramANamudveghena, arddhakrozaM - dhanuH sahasrapramANaM 'viSkambhena' vistAreNa, 'vairAmayavalaThiya susiliGaparighaTTama supaiDiyA' iti vajramayA - vaJjaraznamayAH tathA vRttaM vartulaM uSTaM - manojJaM saMsthitaM - saMsthAnaM yeSAM ne vRttalaSTasaMsthitAH, tathA suzriSTA yathA bhavanti evaM paripRSTA iva svarazAnayA pASANapratimeva suzliSTaparighRSTAH sRSTAH sukumArazAnayA pASANapratimeva supratiSThitA manAgamyacalanAt 'aNegavarapaMcamaNNakuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmA' anekairvaraiH - pradhAnaiH paJcavarNaiH kuDabhI sahasraiH - laghupatAkA sahasaiH parimaNDitAH sa nto'bhirAmA anekavarapazvavarNa kuDa bhI sahasraparimaNDitAbhirAmA: 'bAuyavijayavejayaMtIpaDAgA chattAichanta kaliyA luMgA gagaNavaLa - maNulita siharA pAsAIyA jAba paDhiruvA' iti prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM mahendradhvajAnAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi pUrvavat sarve vaktavyaM yAvadvaddavaH sahasrapatra hastakA iti // ' tesi NamityAdi teSAM mahendradhvajAnAM purataH pratyekaM pratyekaM 'nandA' nandAbhidhAnA puSkariNI prazaptA, 'arddhatrayodaza' sArddhAni dvAdaza yojanAni AyAmena, paD yojanAni sakozAni viSkambhena, daza yojanAnyudvedhena -uNDalena, 'acchAo suhAo svayamayakUDAoM' ityAdi varNanaM jagatyuparipuSkariNIva niravazeSaM vaktavyaM yAvat 'pAsAIyAoM udgarasenaM paznattAoM tAzca nandApuSkariNyaH pratyekaM 2 padmavazvedikayA pratyekaM 2 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaSaNDena ca parikSiptAH, tAsAM ca nandApuSkariNInAM tridizi trisopAnapratirUpakANi prajJaptAni teSAM ca varNanaM toraNavarNanaM ca prAgvat / / 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi, sabhAyAM sudharmIyAM SaD (mano) gulikAsahasrANi prajAtAni, tadyathA-2 sahasra pUrvasyA dizi dve pazcimAyAmekaM sahasraM dakSiNasyAmekamuttarasyAmiti, etAsu ca phalakanAgadantakamAlyadAmavarNanaM prAgvat // 'sabhAe NaM suhammAe ityAdi, sabhAyAM sudharmAyAM Sar3a gomAnasikA:-zayyArUpAH sthAnavizeSAstAsAM sahasrANi prajJaptAni, tadyathA-dve sahane pUrvasyAM dizi dve kAmekaM pakSiya: meSaH samiti, sAkhapi phalakavarNanaM nAgadantavarNanaM dhUpaghaTikAvarNanaM ca vijayadvAravat / 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi ullokavarNanaM 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi bhUmibhAgavarNanaM ca prAgvat // sassa NaM pahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipIDhiyA paNNatA, sANaM maNipIDhiyA do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM pAhaleNaM sacamaNimatA // tIse NaM maNipIDhiyAe upi ettha NaM mANavae NAma ceiyakhaMbhe paNNatte aTThamAI joyaNAI uhUM uccatteNaM addhakosaM unheNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM chakoDIe chalase chaviggahite vaharAmayavaddalaTThasaMThite, evaM jahA mahiMdajjhayassa vaNNao jAva pAsAtIe // tassa NaM mANavakassa cetiyakhaMbhassa uvari chakkose ogAhittA heTThAvi chakkose vajettA majjhe addhapaMcamesu joyaNesu ettha NaM yahave suvaNNaruppamayA phalagA paM0, tesu NaM suvaNNarUpamaemu phalaesu yahave vairAmayA NAgavaMtA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtaesu ghahave rayayAmatA sikagA paNNattA // tesu NaM rayayAma Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / yasipaesubahave baharAmayA golabahasamuggakA paNNattA, tesu NaM vaharAmaesu golavasamuggaesu bAhave jimasakahAo saMnikkhittAo ciTThati, jAo NaM vijayassa devassa aNNesiM ca SahUrNa cANamaMtarANaM devANa ya devINa ya abhijAo padANajAo pUNijAo sakAraNijAo sammANaNijAo kallAgaM maMgalaM devayaM cetiyaM pjjuvaasnnijjaao| mANavassa NaM betiyasvaMbhassa uvari aTThamaMgalagA jhayA uttAtichattA / / tassa gaM mAgavakassa cetiyakhaMbhassa puracchimeNaM ettha NaM egA mahAmaNipediyA paM0, sANaM maNipediyA do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhaleNaM savvamaNimaI jAva pddiruuvaa|| tIse NaM maNipeDhiyAe upi ettha NaM ege mahaM sIhAsaNe paNNatte, sIhAsaNavaNNao // tassa NaM mANavagassa cetiyakhaMbhassa paJcatthimeNaM ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paM0 joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM sabvamaNimatI acchA / / tIse NaM maNipeDhiyAe uppiM ettha NaM ege mahaM devasayaNijje paNNate, tassa NaM devasayaNinassa ayameyArUpe vaNNAvAse paNNatte, saMjahA-nANAmaNimayA paDipAdA sovapiNayA pAdA nANAmaNimayA pAyasIsA jaMbUNayamayAiM gattAI vairAmayA saMdhI NANAmaNimate cicce raiyAmatA sUlI lohiyakkhamayA bibboyaNA tavaNijamatI gaMDovahANiyA, seNaM devasayaNijje ubhao vinboyaNe duhao uNNae manoNayagaMbhIre sAliMgaNavaddIe gaMgApuliNavAlumadAlasAlisae otavitakkho Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madugullapaTTapaDicchAyaNe suviracitarayattANe rattaMsuyasaMyute suramme AINagarUtacUraNavaNIyatUlaphAsamaue pAsAIe // tassa NaM devasayaNijassa uttarapuratthimeNaM ettha NaM mahaI egA maNipIThikA paNNattA joyaNamegaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM yAhalleNaM sabvamaNimaI jAva acchA // tIse NaM maNipIDhiyAe upi egaM mahaM khuDDae mahiMdajjhae papaNatte aTTamAI joyaNAI uhUM uccatteNaM addhakosaM uvvedheNaM addhakosaM vikhaMbheNaM gheruliyAmayavaddalahasaMTile taheva jAva maMgalA yA chsaatichttaa|| tassa NaM tumahiMdrapaTa pacanibhoNaM etmA vijayassa devassa cuppAlae nAma paharaNakose paNNatte / tattha NaM vijayassa devassa phaliharayaNapAmokkhA vaha paharaNarayaNA saMnikkhittA ciTuMti, ujjalasuNisiyasutikkhadhArA paasaaiiyaa| tIse NaM sabhAe suhammAe uppiM bahave avamaMgalagA nayA chattAtichattA // (sU0138) 'tassa NaM bahusamaramaNIyassa bhUmibhAgasse'tyAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahatI ekA maNipIThikA prajJaptA, dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAmekaM yojanaM bAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA' ityAdi prAmvat // 'tIse mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari mahAneko mANavakamAmA caityastambhaH prajJaptaH, aSTimAni-sArdAni sapta yojanAnyUrddha muratvena aIkrozaM-dhanuHsahasramAnamudvedhena, arddhakozaM viSkambhena paDamlika:-paTkoTIkaH SaDihika: bArAmayaaTTalahasaMThie' ityAdi mahendradhvajakdU varNamamazeSamasyApi tAbadvaktavyaM yAvada bahano sahassapattahatthagA sayarapaNAmayA acchA jAva pahirUvA' iti // 'tassa 'mi Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdi, tasya mANavakasya caityastambhasyopari pada krozAn avagAya uparitanabhAgAt SaT krozAn varjayitleti bhASaH, adhastAdapi pada | krozAna varjayitvA madhye'rddhapazcameSu yojaneSu bahave 'suvaNNarUppamayA phalagA' ityAdiphalakavarNanaM nAgadantavarNanaM sikkAvarNanaM ca prAgvat // 'tesu NamityAdi, teSu rajatamayeSu sikkakeSu bahvo vajramayA golavRttAH samudkAH , teSu ca casamayeSu samudkeSu bahUni jinasakthIni saMnikSitAni tiSThanti yAni vijayasya devasyAnyeSAM ca bahUnAM vAnamantarANAM devAnAM devInAM cArcanIyAni candanataH vandanIyAni stutyAdinA pUjanIyAni puSpAdinA mAnanIyAni bahumAnakaraNata: satkAraNIyAni vakhAdinA kalyANaM maGgalaM daivataM caityamitibuddhyA paryupAsanIyAni ||'tss Na'mityAdi, tasya mANavakasya caityastambhasya pUrvasyAM dizi atra mahatyekA maNipIThikA prajJatA, yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAma yojanaM bAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA' ityAdi prAgvat / / "tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahadeka siMhAsanaM prajJaptaM tadvarNanaM zeSANi ca bhadrAsanAni tatparivArabhUtAni prAmvat // 'tassa NamityAdi, tasya mAgava-| kanAnnazcaityastambhasya pazcimAyAM dizi atra mahalekA maNipIThikA prajJaptA, ekaM yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena 'sabamaNimayI ityAdi prAgvat // 'tIse 'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra maha dekaM (deva) zayanIya prajJAnaM, tasya ca devazayanIyasyAyametadrUpaH 'varNAvAsA' varNakanivezaH prajJaptaH, tathathA-nAnAmaNimayA: pratipAdA:-mUlapAdAnAM prativiziSTopaSTambhakaraNAya pAdA: pratipAdAH 'sovarNikAH' suvarNamayAH 'pAdAH' mUlapAdAH, jAmbUnadamayAni gAtrANi-ISAdIni vanamayA varatnapUritA: sandhayaH, 'nAnAmaNimaye cicce' iti cicaM nAma cyutaM vAnamityarthaH, nAnAmaNimayaM cyuta-viziSTavAnaM rajatamayI tulI lohitAkSamayAni 'binabo. yaNA' iti upadhAnakAni, Aha ca mUlaTIkAkAra:-viJboyaNA-upadhAnakAni ucyanta" iti, tapanIyamayayo gnnddopdhaankaaH|| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%AKRASTAR |'se NaM devasayaNijje ityAdi, tad devazayanIyaM 'sAliGganavartika' saha AliGganavA -zarIrapramANenopadhAnena yad tattathA 'ubhaoviThayoyaNe' iti ubhayata:-ubhau-ziro'ntapAdAntAvAzritya vivvoyaNe--upadhAne yatra tad ubhayatovinvoyaNaM 'duhato unnate' iti / ubhayata unnataM 'majNayagaMbhIre' iti, madhye ca nataM nimnatvAd gambhIraM ca mahattvAt natagambhIraM gaGgApulinavAlukAyA abadAlo-vida|lanaM pAdAdinyAse'dhogamanamiti bhAvaH tena 'sAlisae' iti sadazaka gaGgApulinavAlukAvadAlasadRzaM, tathA 'oyaviya' iti viziSTaM parikarmitaM kSauma-kAAsikaM dukUla-valaM tadeva paTTa oyaviyakSaumadukUlapaTTaH sa praticchAdanaM-AcchAdanaM yasya tattathA, 'AINagarU-1 yayUranavaNIyatUlaphAse' iti prAgvat , 'rattaMsuyasaMvue' iti raktAMzukena saMvRtaM raktAzukasaMvRtam , ata eva suramya 'pAsAie' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'tassa NamityAdi, tasya devazayanIyasya uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA maNipIThikA prAptA, yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena 'sabamaNimayI acchA' ityAdi prAgvat / / 'tIse 'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari / atra kSullako mahendradhvajaH prajJaptaH, tasya pramANaM ca varNakazca mahendradhvajabadvaktavyaH / 'tassa NamityAdi, tasya kSullakasya mahendradhvajasya pazcimAyAM dizi atra vijayasya devasya sambandhI mahAn ekacoppAlo nAma 'praharaNakozaH' praharaNasthAnaM prajJaptaM, kiMviziSTamityAha'saJcavarAmae acche jAva paDirUve' iti prAgvat / / 'tattha Na'mityAdi, tatra coppAlakAbhidhAne praharaNakoze bahUni parigharamapramu| khANi praharaNaratnAni saMkSimAni tiSThanti, kathambhUtAnItyata Aha-ujvalAni-nirmalAni sunizitAni-atitejitAni ata eva | vIkSNadhArANi prAsAdIyAnItyAdi prAgvat ||'tiise NaM sabhAe' ityAdi, tasyAH sadhAyAH sabhAyA upari bahUnyaSTAvaSTI maGgalakAni, ityAdi sarva prAgvattAvaktavyaM yAvadahavaH sahasrapatrahastakAH sarvaranamayA acchA yAvatpratirUpAH // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAe NaM sudhammAe uttarapurasthimeNaM estha meM ege mahaM siddhAyalaNe paNNatte akhaterasa joyaNAI AyAmaNaMchajoyaNAIsakosAhaM vikkhamemanavajoyaNAI uI usaseNaM jAyagomANasiyA battavyayA jA ceva sahAe suhammAe vatsavyayA sAva niravasesA bhANiyavvA taheva dvAra muhamaMDavA pecchAgharamaMDavA zayA thUbhA gheiyarukkhA mahiMdajjhayA NaMdAo pukkhariNIo, tao ya sudhammAe jahA pamANaM maNaguliyANaM gomANasIyA dhUvayavaDio taheva bhUmibhAge ulloe ya jAva maNiphAse / / sassa NaM siddhAyataNassa bahumajjhadesabhAe etya NaM egA mahaM maNipeDiyA paNNattA do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM jo bAharaNaM sadhyapazisabhI acchA, tIse NaM maNipeDhiyAe upi etva NaM ege mahaM devacchaMdae papaNatte do joSaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAiregAI do joyaNAI urlDa uccatteNaM savvarayaNAmae acche // tattha NaM devacchedae asataM jiNapaDimANaM jiNussehappamANamettANaM saMNikhittaM ciTThaha // tAsi NaM jiNapaDimANaM ayameyArUve vaNNAvAse papaNatte, taMjahAtavaNijamatA hatthatalA aMkAmayAiMNakkhAiM aMtolohiyakkhapariseyAI kaNagamayA pAdAkaNagAmayA gopphA kaNagAmatIo jaMghAo kaNagAmayA jANU kaNagAmayA UrU kaNagAmayAo gAyalaTThIo sayaNijamatIo NAbhIo rihAmatIo romarAtIo tayaNijamayA cuccuyA tapaNijamatA sirivacchA kaNagamayAo pAhAo kagagamaIo pAsAo kaNagamatIo gIvAo rihAmate maMsu Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ silavAlamA uTThA phalihAmayA detA tavaNijamatIo jIhAo tavaNijjamayA tAluyA karAmatIo NAsAo aMtotiparaseyAo aMkAmapAiM acchINi aMtolohitakkhaparisetAI pulagamatIo diTThIo rihAmatIo tAragAo riTThAmayAI acchpitsAI riTThAmatIo muhAo kaNagAmayA kavolA kaNagAmayA saNA kaNagAmapA NiDAlA vahA vaharAmatIo freesto vaNijAmatIo kesaMta ke sabhUmIo rihAmayA ubarimuddhajA / tAsi NaM jiNapaDimANaM pito patteyaM patteyaM sadhArapaDimAo paNNattAo, tAo NaM chattadhArapaDimAo himaratatakuMdeMdusappAsAhaM sakoreMTa malladAmadhavalAI AtapastAtiM salIlaM ohAramANIo citi // tAsi NaM jiNapaDimANaM ubhao pAsiM patteyaM patteyaM cAmaravAraparimAo panantAo, tAo NaM yAmaradhArapaDimAo caMdrapareharaveruliyanANAmaNikaNagarayaNavimalamahitavaNijjunalavicinttadaMDAo ciliyAo saMkhaMkakuM dadagaratha amatamathitapheNapuMjasaNikAsAo suhumarayatadIhavAlAo dhavalAo cAmarAo salIlaM ohAremANIo ciTThati // tAsi NaM jiNaparimANaM purato do do nAgapaDimAo do 2 jakvapaDimAo do 2 bhUtapahimAo do 2 kuMDadhArapaDimAo biNaoNayAo pAyavaDiyAo paMjaliuDAo saMNikkhitAo citi saSvarayaNAmatIo acchAo samhAo laNhAo ghaTTAo maTThAo NIrayAo niSkAo jAba parirUcAo || tAli pAM Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNapaDimANaM purato aTThasataM ghaMTANaM aTThasataM baMdaNakalasANaM evaM aTThasataM bhiMgAragANaM evaM AyaMsagANaM thAlANaM pAtINaM supasiTThakANaM maNaguliyANaM vAtakaragANaM citANaM rayaNakaraMDagANaM hayakaMThagANaM jAva usamakaMThagANaM pupphacaMgezeNa jAca lomahatvagarI puphADalagANaM aTThasayaM tellasamuggANaM jAva dhUvagaDacchuyANaM saMNikhittaM ciTThati // tassa NaM siddhAyataNassa NaM umpi bahave avamaMgalagA jhayA chattAtichattA uttimAgArA solasavihehiM rayaNehiM uvasobhiyA taMjahA-rayaNehiM jAva riTehiM // (sU0 139) 'sabhAe 'mityAvi, sabhAyAH sudharmAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahadekaM siddhAyatanaM prajJaptam , arddhatrayodaza yojanAnyAyAmena ghaTa sakrozAni yojanAni viSkambhato nava yojanAnyamuccaistvenetyAdi sarva sudharmAvadvaktavyaM yAvad gomAnasIvaktavyatA, tathA cAha|'jA ceva sabhAe sudhammAe battavvayA sA ceva niravasesA bhANiyanvA jAba gomApAsiyAo iti, kimuktaM bhavati-yathA sudha mAyA: sabhAyAH pUrvadakSiNottaravartIni zrINi dvArANi, teSAM ca dvArANAM purato mukhamaNDapAH, teSAM ca mukhamaNDapAnA purata: prekSAgRhamaNDapAH, teSAM ca prekSAgRhmaNDapAnAM puratazcaityastUpAH sapratimAH, teSAM ca caityasnupAnAM puratazcaityavRkSAH, teSAM ca caityavRkSANAM purato mahendradhvajAH, teSAM ca mahendradhvajAnAM purato nandApuSkariNya uktAH, tadanantaraM ca sabhAyAM sudharmAyAM Sar3a gulikAsahasrANi ghaDU gomAnasIsahasrANyapyuktAni tathA'trApi sarvamanenaiva krameNa niravazeSa vaktavyam , unlokavarNanaM bahusamaramaNIyabhUmibhAgavarNanamapi tathaiva / / oil'tassa NamityAdi, tasya (siddhAyatanasya ) bahusamaramaNIyatya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahtyekA maNipIThikA prajJaptA dve Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%ERRACANCS yojane AyAmaviSkammAbhyAM yojanamekaM cAhalyena sarvamaNimayI acchA ityAdi prAgvat / tasyAzca maNipIThikAyA upari atra mahAmeko devacchandaka: prajJaptaH sAtireke ve yojane Urddhamuccastvena dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM sarvAsanA ranamayA acchA ityAdi prA. mvat / / 'tattha pa'mityAdi, tatra devacchandake 'aSTazatam' aSTAdhikaM zataM jinapratimAnAM jinotsedhapramANamAtrANAM paJcadhanu:zatapramANAnAmiti bhAvaH sanikSiptaM viSvati / / 'tAsi NaM jiNapaDimANa'mityAdi, tAsAM jinapratimAnAmayametadrUpo 'varNAvAsaH' varNakaniveza: prajJAptaH, tapanIyamayAni hastatalapAdatalAni 'aGkamayA' aGkarannamayA anta:-madhye lohitAkSaratnapratipekA nakhAH, kanakamayyo jabaraH, kanakamayAni jAnani, kanakamayA UravaH, kanakamayyo gAtrayaSTayaH, tapanIyamayA nAbhayaH, riSTharatnamayyo romarAjayaH, tapanIyamayAH 'dhuzudhAH stanamA , mahimanagAH zrImAH (batsAH) 'zilApravAlamayA' vidrumamayA oSThAH, sphaTikamayA dantAH | | tapanIyamayyo jihvAH, tapanIyamayAni tAlukAni, kanakamagyo nAsikA: antaloMhitAkSaratnapratisekAH, aGkamayAni akSINi antalAhitAkSapratisekAni, riSTharatramayyo'kSimadhyagatAstArikAH, riSTharatnamayAni akSipatrANi, riSTharatnamayyo bhravaH, kanakamayAH kapolA:, kanakamayAH zravaNAH, kanakamayyo lalATapaTTikAH, vanamayyaH zIrSabaTikAH, tapanIyamayyaH kezAntakezabhUmayaH, kezAnAmantabhUmaya: kezabhUmayazceti bhAvaH, rivamayA upari mUrddhajA:--kezAH, tAsAM jinapratimAnAM pRSThata ekaikA chatradharapatimA hemarajatakundendu (samAna) prakAzaM / sakoriTamAlyadAmadhavalamAtapatraM gRhItyA salIla dharantI tiSThati / / 'tAsi NaM jiNapaDimANa'mityAdi, tAsAM jinapratimAnAM pratyekamubhayoH pArzvayor3he dve camaracArapratime prajJapte, 'caMdappabhavaharaveruliyanANAmaNirayaNakhacitadaMDAo' iti candraprabha:-candrakAnto va baiDUrya ca pratItaM candraprabhavazravaiDUryANi zepANi ca nAnAmaNiratnAni svacitAni yeSu daNDeSu te tathA, evaMrUpAzcitrA:-nAnApra Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . : - kArA iNDA yeSAM vAni tathA, sUtre strItvaM prAkRtatvAt , 'suhamarayayadIhavAlAo' iti sUzmAH-pakSNA rajatassa-rajatamayA bAlA| yeSAM tAni sathA, 'saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasanikAsAo dhavalAo pAmarAoM' iti pratItaM cAmarANi gRhItvA salIla vIjayanyastiSThanti // 'tAsi NamityAdi, tAsAM jinapratimAnAM purato dve ve mAgapratime dve dve yakSapratime ve bhUtapratime ve dve| kuNDadhArapratime saMnikSipte tiSThataH, tAna savvarayaNAmaIo acchAoM ityAdi prAgvat // 'tatva Na'mityAdi, 'tasmin' devacchandake |jinapratimAnAM purato'STazataM ghaNTAnAmaSTazataM candanakalazAnAmaSTazataM bhRGgArANAmaSTazatamAdarzAnAmaSTazataM sthAlAnAmaSTazataM pAtrINAmaSTazataM supratiSThAnAmaSTazataM manogulikAnA-pIThikAvizeSarUpANAmaSTazataM vAtakarakANAmaSTazavaM citrANAM rakhakaraNDakANAmaSTazavaM hayakaNThAnAmaSThazataM gajakaNThAnAmaSTazataM narakaNThAnAmaSTazataM kiMnarakaNThAnAmaSTazataM kiMpuruSakaNThAnAmaSTazataM mahoragakaNThAnAmaSTasataM gandharvakaNThAnAmaSTazataM vRSabhakaNThAnAmaSTazataM puSpayorINAmaSTazataM mAlyacaGgerINAmaSTazataM cUrNacorINAmaSTazataM gandhacaGgerIgAmaSTazataM kasapaNerINAmaSTazatamAbharaNacaGgerINAmaSTazataM lomahastacaGgerINAM lomahastakA-mayUrapicchapujanikAH aSTazataM puSpapaTalakAnAmaSTazataM mAlyapaTalakAnAM mutkalAni puSpANi prathitAni mAlyAni aSTazataM cUrNapaTalakAnAm , evaM gandhavastrAbharaNasiddhArthalomahatakapaTalakAnAmapi pratyekaM pratyekamaSTazataM vaktavyam , aprazataM siMhAsanAnAmaSTazata chatrANAmaSTazata cAmarANAmaSTazataM tailasamudkAnAmaSTazataM koSThasamu-II dukAnAmaSTazataM coyakasamudrakAnAmaSTadAtaM tagarasamudrakAnAmaSTazasamelAsamudkAnAmaSTazavaM harivAlasamudkAnAmaSTazavaM hiAlakasamunakAnAmaSTazataM manaHzilAsamudkAnAmaSTazavaM aMjanasamudrakAnAM, sarvANyapyetAni tailAdIni paramasuramigandhopetAni draSTavyAni, aSTazavaM dhvajAnAm , ana sAhaNigAthe---"baMdaNakalasA bhiMgAragAya pAyaMsagA yathAlA yApAIo supaTTA saNaguliyA bAyakaragAya // 1 // Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittA rayaNakaraMDA hayagayanarakaMThagA ya caMgerI / paDalA siMhAsaNachattacAmarA samuggayaka(ju)yA ya // 2 // " aSTazataM dhUpakaDucchukAno | | saMnikSiptaM tiSThati // 'tassa NamityAdi, tasya siddhAyatanasya upari aSTAvaSTau maGgalakAni, dhvajacchatrAtichatrAdIni tu prAgvat // tassa NaM siddhAyayaNassa NaM uttarapurathimeNaM ettha NaM egA mahaM uvavAyasabhA paNNatA jahA sudhammA taheca jAya gomANasIouvayAyasabhAevi dvArA muhamaMDavA savvaM bhUmibhAge taheva jApa maNiphAso (suhammAsabhAvattabvayA bhANiyabcA jAva bhUmIe phaaso)|| tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmimA gassa bahumajhadesabhAe etya NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNNattA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savyamaNimatI acchA, tAse NaM maNipehisAe uppiM esya ege mahaM devasayaNije paNNatte, tassa NaM devasayaNimassa vaNNao, uvavAyasabhAe NaM upiM aTThamaMgalagA jhayA chatsAtichattA jAva uttimAgArA, tIse NaM uvavAyasabhAe uttarapuracchimeNaM ettha NaM ege mahaM harae paNNatte, se NaM harae adbhuterasajoyaNAI AyAmeNaM chakosAtiM joyaNAI vikkhabheNaM dasa joyaNAI ubveheNaM acche saNhe vaNNao jahevaNaMdANaM pukkhariNINaMjAva toraNavapaNao, tassa NaM haratassa uttarapurathimeNaM ettha NaM egA mahaM abhiseyasabhA paNNattA jahA sabhAsudhammA taM ceva niravasesaM jAya gomANasIo bhUmibhAe ulloe taheva // tassa gaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe etva NaM egA mahaM maNipeDiyA paNNattA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ addhajoyaNa bAhalleNaM savvamaNimayA acchA // sIse NaM maNipeDiyAe upi ettha meM mahaM puNe sIhAsaNe paNNase, sIhAsaNavaNNao aparivAro / / tastha NaM vijayassa vevarasa subaha abhiseko maMDe saMNikkhite ciTThati, abhiseyasabhAe upi aTTamaMgalae jAva insibhAgArA solasavivehiM rayaNehiM, tIse NaM abhiseyasabhAe uttarapuratthimeNaM ettha NaM egA mahaM alaMkAriyasabhAvantaSvayA bhANiyavvA jAva gomANasIo maNipeDhiyAoM jahA abhiseyasabhAe pi sIhAsa sa (a)parivAraM // tattha NaM vijayassa devassa subahu alaMkArie bhaMDe saMnikkhitte cidvati, uttimAgArA alaMkAriya0 upi maMgalagA jhaghA jAya (upAi // tIle meM AlaMkArikahAe uttarapurasthi meNaM ettha NaM egA mahaM vavasAtasabhA paNNatsA, abhiseyasabhAvantabvayA jAva sIhAsaNaM aparivAraM // ta (e) sthaNaM vijayasta devassa ege mahaM potthayarayaNe saMnikkhise ciThThati, tattha NaM potthayarayaNassa thered aNNAvAse pannase, taMjA-- riTThAmatIo kaMviyAo [rayatAmatAtiM pakAI riTThAmayAtiM akkharAI] tavaNijamae dore NANAmaNimae gaMThI (aMkamayAI pattA) beruliyanae lippAsaNe RafamatI saMkalA riTThamae chAdane riTThAmayA masI ghaharAmayI lehaNI riTThAmayAhaM akkharAI dhammie satye vavasAyasabhAe NaM upi aTTamaMgalagA zayA uttAtichatA uttimAgAreti / tIse jaM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavasA(jyavA)yasabhAe uttarapuracchimeNaMegemahaM balipeDhe paNNatte do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM pAhazleNaM savvarayatAmae acche jASa paDirUve // ettha NaM tassa balipeDhassa uttarapurathimeNaM egA mahaM gaMdApukkhariNI paNNasA jaM ceva mANaM harayassa taM ceva savvaM // (sU0 140) 'tassa 'mityAdi, tasma siddhAyavanasya uttarapUrvasyAmatra mahatlekA upapAtasabhA prasaptA, tasyAzca suSamAsabhAyA iva pramANaM trINi ||6| dvArANi teSAM ca dvArANAM purato mukhamaNDapA ityAdi sarva vAvadvaktavyaM yAvad gomAnasIvarNanaM, tadanantaramullokavarNanaM tato bhUmimAgavarNanaM tAva yAvanmaNInAM sparzaH, tathA cAha-muhammasamAvattabvayA bhANiyanvA jAva bhUmIe phAso' iti // tassa pa'mityAdi tasya ca bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge'tra mahatyekA maNipIThikA prazAlA, yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmaIyojana bAhalyena sarvAtmanA maNimayI acchA ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat , tasyAna maNipIThikAyA upari atra mahadekaM devazayanIyaM prajJaptaM, tasya svarUpavarNanaM yathA sudharmAyAM sabhAyAM devazayanIyasya tasya tathA draSTavyaM, tasthA api upapAtasabhAyA upari aSTAvaSTau maGgalakAnItyAdi prAgvat // 'tIse Na'mityAdi, tasyA upapAtasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahAneko idaH prajJaptaH, arddhatrayodaza yojanAnyAyAmena par3a yojanAni sakrozAni viSkambhena daza yojanAnyudvedhena 'acche saNhe rayayAkUle' ityAdi nandApuSkariNIvatsarvaniravazeSa vAcyaM, tathA cAha-AyAmubvaheNaM vikkhaMbheNaM vannao jo ceva naMdApukyariNINa miti // tIse 'mityAdi, saida 1atra prathamaM jIrNapustake naMdApuSkariNIvivecanaM vartate pazcAt balipIThasya paraM ca TIkAryA prathama balipIThasya pazcAt naMdAyAH, etadanusAreNa mayA'pyatrai kijita (2 asyA vakSyamANavyAkhyAyA mUlapATho na dRzyate pustakeSu. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekayA pAvaravedikayA ekena ca vanakhaNDena sarvataH samantAtsaMparikSiptaH, panavaravedikAyA varNanaM vanapaNDavarNanaM ca tAvad yAvat'tattha NaM bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti jAba viharatI'ti, vasya idasya 'tridizi' tisRSu dinu trisopAnapratirUpakANi prajJaptAni, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAM toraNAnAM ca ( varNanaM pUrvavat ) 'tassa NamityAdi, tasya hRdasya uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA'bhiSekasabhA prajJaptA, sA'pi pramANasvarUpadvAramukhamaNDapaprekSAgRhamaNbupacaityastUpavarNanAdiprakAreNa sudharmAsabhAvattAvadvakanyA yAvad gomAnasIvaktavyatA, tadanantaraM tathaivollokavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM ca tAvad yAvanmagInA sparzaH // 'tassa NamityAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahatyekA maNipIThikA prAptA yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tIse pamityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahadekaM / siMhAsanaM prajJaptaM, siMhAsanavarNakaH prAgvat , navaramatra parivArabhUtAni bhadrAsanAni na vaktavyAni // 'tattha NamityAdi, tasmin siMhAsane vijayasya devasya yogyaM subahu 'abhiSekabhANDam' abhiSekopaskaraH saMnikSiptaH tiSThati, tasyAzcAbhiSekasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekAlaGkArasamA prajJatA, sA ca pramANasvarUpadvAratrayamukhamaNDapaprekSAgRhamaNDapAdivarNanaprakAreNAbhiSekasabhAvattAvadvaktavyA yAvadaparivAraM siMhAsanam / / 'tattha Na'mityAdi, 'tatra' siMhAsane vijayadevasya yogyaM subahu 'AlaGkArikam alaGkArayorya bhANDa saMnikSiptaM tiSThati // 'tIse NamityAdi, tasyA alaGkArasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA vyavasAyasabhA prasaptA, sA cAbhiSekasabhAvatpramANasvarUpadvAratrayamukhamaNDapAdivarNakaprakAreNa vAvadvaktacyA yAvadaparivAra siMhAsanam // ettha 'mityAdi, 'atra' siMhA-1 1 atra saMbaMghaTito dRzyate. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sane mahadekaM pustakaranaM saMnikSiptaM tiSThati, tasya ca pustakaratnasyAyametadrUpaH 'varNAvAsa varNakaniveza: prajJApta:-'riSThamayyau' riSTaramAlike kambike puSTake iti bhAvaH, rajatamayo(tapanIyamayo)davarako yatra patrANi protAni santi, nAnAmaNimayo pranthidavarakasyAdI yena patrANi na nirgacchanti 'aGkamayAni akaratnamayAni patrANi nAnAmaNi (vayomayaM lippAsanaM-maSIbhAjanamityarthaH, tapanIyamayI zRkhalA maSIbhAjanasatkA riSTharamamayamuparitanaM tasya chAdanaM riSTamayI' riSTharatramayI maSI vanamayI lekhinI riSThamayAnyakSarANi dhAmmika lekhyaM, tasyAzca upapAtasabhAyA uttarapUrvasvAM dizi mahadekaM balipIThaM prajaptaM dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM bAhalyaina 'acche saNheM' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat ||'tss 'mityAdi, tastra balipIThasya uttarapUrvasyAM dizi atra mayekA nandApuSkariNI prajJAptA, sA ca idapramANA, idasyeva ca tasyA api trisopAnavarNanaM toraNavarNanaM ca prAgvat / / tadevaM yatra yAgabhUtA ca rAjadhAnI vijayasya devasya tadetad upavarNitaM, samprati bijayo devastatrotpannastadA yadakarod yathA ca tasyAbhiSeko'bhavattadupadarzayati teNaM kAleNaM teNaM sabhaeNaM vijae deve vijayAe rAyahANIe uvadhAtasabhAe devasayaNi si devadUsaMtarite aMgulassa asaMkhejatibhAgamettIe boMdIe vijayadevattAe uvaSaNNe // tae NaM se vijaye deva ahaNonavaNNamettae ceva samANe paMcavihAe pajattIe pajattIbhAvaM gacchati, taMjahA -AhArapajattIe sarIrapajattIe iMdriyapajjattIe ANApANupajjattIe bhAsAmaNapajjattIe / tae NaM tassa vijayassa devassa paMcavihAe pannattIe pajattIbhAvaM gayarasa ime eyArave ajjhathie ciMtie pasthite maNogae saMkappe samuppajjitthA-kiM me puThava seyaM kiM me pacchA seyaM ki me pudhi kara* Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NijjaM ki me pacchA karaNikaM kiM me pubdhi yA pacchA vA hitAe sujhAe khemAe NIssesayAte aNugAmiyattAe bhavissanItikaTTu evaM saMpeheti / tate NaM tassa vijayassa devarasa sAmANiyaparisovavaNNagA devA vijayassa devassa imaM etArUvaM ajjhatthitaM ciMtiyaM patthiyaM maNogayaM saMkarpa samuppaNNaM jANittA jeNAmeva se vijae deve teNAmeva uvAgacchaMti tegAmeva uvAgacchittA kijayaM devaM karatalapariggahiyaM sirasAvasaM matthae aMjali kahajaeNaM vijaerNa vaddhAvati jaeNaM vijaeNaM vaddhAvettA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM vijayAe rAyahANIe siddhAyatapaMsi aTThasataM jiNapaDimANaM jiNussehapamANamettANaM saMnikkhisaM ciTThati sabhAe ya sudhammAe mANavae cetiyakhaMbhe baharAmaesa molavamamuggatesu bahUo jiNasakahAo sannikkhiAtAo ciTThati jAo NaM devANuppiyANaM annesi ya bahaNaM vijayarAghahANivatthabyANaM devANaM vevINa ya azcaNijjAo baMdaNijjAo pUyaNijjAo sakAraNijAo sammANivAo kalyANaM maMgalaM devayaM cetiyaM paJjuSAsaNijjAo etaNaM devANuppiyANaM pubipi seyaM etapaNaM vevANuppiyANaM pacchAvi seyaM etapaNaM devA. pundhi karaNijnaM pacchAkaraNilaM etaNaM devA. puvi vA pacchA vA jAva ANugAmiyattAte bhavissatItikadumahatA mahatA jaya(jaya)sadaM pauMjaMti / / tae NaM se vijae deve tesiM sAmA. NiyaparisovavaNNagANaM devANaM aMtie eyamahU~ socA Nisamma haha tuha jAgha hiyate devasayaNijA Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o anmuDhei 2 sA divvaM devadUsajuyalaM parihei 2 sA vezsaNijjAo pazoruhai 2 hittA upapAtasabhAo purasthimeNaM bAreNa Niggacchada 2 tA jeNeva harate teNeva uvAgacchati uvAgacchisA harayaM aNupadAhiNaM karemANe karemANe purathimeNaM toraNeNaM aNuppavisati 2 tA purathimilleNaM tisovANapaDirUvaeNaM pacoruhati 2 harayaM ogAhati 2 tA jalAvagAhaNaM kareti ra sA jalamajaNaM kareti 2sA jalagihuM hareti rAmAro gogale garamAsUlibhUte haratAto pathutsarati 2 tAjeNAmeva abhisekasabhA teNAmeSa uvAgacchati 2ttA abhiseyasabhaM padAhiNaM karemANe purathimilleNaM pAraNaM aNupakisati rasA jeNeva sae sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate puracchAbhimuhe sapikA spnne||tte gaM tassa vijayassa devassa sAmANiyaparisovavaNNagA devA Abhiogite dece sahAke ti 2tsA evaM vayAsI-khippAmeva bho vevANuppiyA! vijayassa devassa mahatthaM mahandhaM maharihaM vipulaM iMdAbhiseyaM uyavadheha // tate gaM te AbhiogitA devA sAmANiyaparisoyaSaNNehiM evaM dusA samANA hatu jAva hitayA karatalapariggahiyaM sirasAvataM mathae aMjali kaTu evaM devA tahatsi ANAe viNaeNaM vayaNaM paDimuNaMti 2ttA uttarapurathima disIbhArga avakramatiratA veubviyasamugdhAeNaM samohaNaMti 2tsA saMkhejAI joyaNAI daMDa Nisati taM0-rakNANaM jAva rihANaM, ahAbAyare poggale parisADaMti 2 sA ahAmusume poggale pariyAyaMti ra sA dopi veja Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bviyasamugghAeNaM samohaNaMni 2 tA aTThasahassaM sovaNiyANaM kalasANaM aTThasahassaM ruppAmayANaM kalasANaM aTThasahassaM maNimayANaM aTThasahassaM muvapaNaruppAmayANaM asahassaM suvaSNamaNimayANaM aTThasahassa mappAmaNimayArNa asahassaM suvagara pAmatANaM aTThasahassaM bhomejANaM aTThasahassaM bhiMgAragANaM evaM AyaMsagANaM yAlANaM pAtINaM supatiDhakANaM cittANaM rayaNakaraMDagANaM pupphacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINaM puSphapaDalagANaM jAva lomahatvagapaDalagANaM asataM sIhAsaNANaM chattANaM cAmarANaM avapaDagANaM yahakANaM tavasippANaM khorakANaM pINakANaM tellasamuggakANaM aTThasataM dhUvakaDacchuyANaM viuvvaMti te sAbhAdhie viuvyie ya kalase ya jAva dhUvakaDacchue ya gehati gemihattA vijayAto rAyahANIto paDinikkhamaMti 2 sAtAe ukiTAe jAca uddhRtAe divAe devagatIe tiriyamasaMkhenANaM dIyasamuhANaM majha majjheNaM vIyIvayamANA 2 jeNeva khIrode samudde teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchitsA khIrodagaM givhitsA jAti tattha uppalAI jAva satasahassapattAti tAtiM giNhati ra sA jeNeya puphtarode samudde teNeva uvAgacchaMti 2 sA pukkharodagaM geNhati pukkharodagaM gihisA jAti tattha uppalAI jAva satasahassapattAI tAI giNhati 2 sA jeNeva samayakhette jeNeva bharaheravayAti vAsAiM jeNeSa mAgadhavaradAmapabhAsAI titthAI teNeva uSAgacchati teNeva uvAgacchittA titthodagaM giNhaMti 2ttA titthamahiyaM geNhaMti 2ttA jeNeva gaMgAsiM Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAA%%* dhurattArattavatIsalilA teNeva uvAgacchaMtiratA saritodagaM geNhaMti 2ttA ubhao taDamahiyaM gepahaMti gemihattA jeNeva cullahimavaMtasiharivAsadharapavvatA teNeva uvAgacchati, teNeva uvAgacchitsA savvatUvare ya sadhapupphe ya savvagaMdhe ya savyamalle ya savvosahisiddhasthae giNhaMti savvosahisiddhatthae giNhiptA jeNeva paumaihaekarIpatahA negona hiNevara dahodagaM geNhaMti jAtiM tattha uppalAiM jAva satasahassapattAI tAI geNhaMti tAI giNhittA jeNeva hemaSayaheraNNavayAI vAsAI jeNeva rohiyarohitaMsasuvaNNakUlaruppakUlAo teNeva uvAgacchati 2 tA salilodagaM geNhaMti 2 sA ubhao taDamadviyaM giNhaMti geNhittA jeNeva sahAvAtimAlavaMtapariyAgA vahavetahapavatA teNeva uvAgacchati teNeva uvAgacchitsA savvatuvare ya jAva sanyosahisiddhatyae ya geNhaMti, siddhatthae ya geNhittA jeNeya mahAhimavaMtaruppivAsagharapavatA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA savvapupphe taM ceva jeNeva mahApaumaihamahApuMDarIyadahA teNeSa udhAgacchaMti teNeva uvAgacchittA jAI tattha uppalAI taM ceva jeNeva harivAse rammAvAseti jeNeva harakAntaharikaMtaNarakaMtanArikatAo salilAo teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA salilodagaM geNhaMti salilodagaM geNhittA jeNeva viyaDAyaigaMdhAvativaTaveyahapavvayA teNeka uvAgacchati savvapupphe yataM ceva jeNeva NisahanIlavaMtavAsaharapavvatA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvA Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchittA sampatUvare ya taheva jeNeSa timichidahakesaridahA teNeva uvAgacchatirasA jAI tastha uppalAI dheya jeNeva puzvavidehAvaravidehavAsAiM jeNeSa sIyAsIoSAo mahAgAIko ahA paIo jeNeva sabvacAvahivijayA jeNeva sabdhamAgahavaradAmapabhAsAI titthAI taka jAka jeNeva savvakvArapavyatA savvatuvare ya jeNeva savvaMtaraNadIo salilodagaM neNhati 2taMka jeNeSa maMdare pavate jeNegha bhadasAlavaNe teNeva udAgacchaMti maTantunAre ra jAva sambomabrisiddhathae giNhati 2ttA jeNeva gaMdaNavaNe teNeva uvAgacchada 2 sA savvatuvare jAva sabbosahisiddhatthe ya sarasaM gha gosIsacaMdaNaM giNhaMti 2 sA jeNeva somaNasavaNe teNeSa ubAgacchati teNeva uvAmacchittA savvatuvare ya jAva samvosahisiddhatthae ya sarasagosIsacaMdaNaM divaM ca sumaNadAma mehati geNhitAjeNeva paMDagavaNe teNAmeva samuvAgacchaMti teNeva samuvA02 sA savvatUvare jAva samyosahi siddhatthae sarasaM ca gosIsacaMdaNaM divvaM ca sumaNodAmaM dadarayamalayasugaMdhie ya gaMdhe meti ra sA egato milaMti 2 tA jaMbaDIyassa purasthimilleNaM vAreNaM jiggacchati purasthimilleNaM nigmacchitA tAe ukiTThAe jAva vizvAe devagatIe tiriyamasaMkheDyANaM dIvasamudANaM masaMmajoNaM vIyIvayamANA 2 jeNeva vijayA rAyahANI teNeva uvAgachati 2ttA vijayaM rAyahANiM aNuppayAhiNaM karemANA 2 jeNeSa abhiseyasabhA jeNeva vijae. deve teNeka upAgacchati 2 tA karatalapari Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitaM sirasAvataM matthae aMjali kahu jaeNaM vijaeNaM baddhAveti vijayassa devassa taM mahatsthaM mahagdhaM maharihaM vipulaM abhiseyaM ubavaiti // tate NaM taM vijayadevaM pattAriM va sAmANiyasAhaslIo tAri aggamahisIo saparivArAo niNi parisAo satta aNiyA satta aNiyAfeat solasa AyarakkhadevasAhassIo anne ya bahave vijayarAyadhANivasthavvagA vANamaMtarA devAya devIo ya tehiM sAbhAvitehi uttaraveugvitehiM ya varakamalapatidvANehiM surabhivaravAripaTipuNehiM caMdA AlipimANehiM karatalasukumAlakomalapariggahiei avasahastANaM sovaNiyANaM kalasANaM rUppamayANaM tAva asahassANaM bhomeyANaM kalasANaM sa vahiM savvamahiyAhiM savvatuvarehiM savyapuSphehiM jAva savvosahisiddhatyaehiM sabbihIe sadhvajutIe sambaleNaM savvasamudapaNaM savvAyareNaM savvavibhUtie sabSavibhUsAe sanyasaMbhameNaM samvoroheNaM savvADaehiM savvapuSpagaMdha mallAlaMkAravibhUsAe savyavivvatuDiyaNiNAeNaM madhyA iDIe mahayA mahAbale mahatA samudapaNaM mahatA turiyajamagasamaga pappavAditaraveNa saMkhapaNavapaharirivaramuhimurayamuyaMga kuMduhiDukaNigdhosasaMninAditasyeNaM mahatA mahatA iMdAmilegeNaM abhisiti / tae NaM tassa vijayassa devassa mahatA mahatA nisesi basi appetiyA devA NacodagaM NAtimaTTiyaM paciralaphusiyaM divaM surabhi syareNuviNAsa gaMdhodanAsaM Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsaMti, appegatiyA devA hitarayaM NaharayaM bhaTTarayaM pasaMtarayaM uvasaMtarayaM kareMti appegatiyA devA vijayaM rAyahANi tAhira jAtimattaM sittamuhasamma ratthaMtarAvaNavIhiyaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM rAyahANiM maMcAtimaMcakalitaM kareMti appegatiyA devA vijayaM rAyahANiM NANAviharAgaraMjiyaUsiyajayavijayavejayantIpaDAgAtipaDAgamaMDitaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM rAyahANiM lAulloiyamahiyaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM gosIsasarasarattacaMdaNadddaradiSNa paMcaMgulitalaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM uvaciyacaMdraNakalarsa caMdaNaghaDa sukatoraNapaDiduvAradesabhAgaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM AsatosantaviSulavagghAritamaladAmakalAvaM kareMti appegajhyA devA vijayaM rAyahANiM paMcavaNNasarasasurabhimukapuSkapuMjovayArakalita kareMti, adhpegahayA devA vijayaM kAlAgurupavarakuMduruka turuka dhUvaDatamaghama ghetagaMdhuduyAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM karaMti, appegaiyA devA hiraNNavAsaM vAsaMti appegaiyA devA suvaNNavAsaM vAsaMti, appegaiyA devA evaM rayaNavAsaM varavAsaM puSkavAsa mallavAsaM gaMdhavAsaM cuNNavAsaM vatthavAsaM AharaNavAsaM, appegajhyA devA hiraNNavidhi bhAiti, evaM suvaNavidhiM rayaNavidhiM vatiravidhiM puSkavidhiM malavidhiM cuNNavidhiM gaMdhavidhiM vidhiM bhAIti AbharaNavidhiM // appegatiyA devA duyaM NavidhiM uvaseMti appegatiyA Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilaMbitaM NavihiM uvadaMseMti appegaiyA devA dutavilaMbitaM NAma Navidhi uvAIseMti appegatiyA devA aMciyaM Navidhi jayavaMseMti appegatiyA devA ribhitaM Navidhi uvadaMseMti a0 aMci. taribhitaM NAma divvaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA ArabhaI Navidhi uvaIseMti appegatiyA devA bhasolaM Navidhi uvadaMseMti appegaliyA devA ArabhaDabhasolaM NAma dinvaM NadRSidhi uvadaMseMti appegatiyA devA uppAyaNivAyapattaM saMkuciyapasAriyaM riyAriyaM maMtasaM. bhaMtaM NAma divaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA cauThivadha vAtiyaM vAdeti, taMjahAtataM vitataM ghaNaM jhusiraM, appegatiyA devA cauvidhaM geyaM gAtaMti, taMjahA-ukkhisayaM pavasarya maMdAya roidAvasANaM, appegatiyA devA camvidhaM abhiNayaM abhiNayaMti, taMjahA-ditiyaM pADaMtiyaM sAmantovaNivAtiyaM logamajjhAvasANiyaM, appegatiyA devA pIgaMti appegatiyA devA vukAreMti appegatiyA devA taMDaveMti appe0 lAseMti appegatiyA devA pIgaMti bukAreti taMDaveMti lAsaMti appegatiyA devA bukAreMti appegatiyA devA apphoDati appegatiyA devA vagaMti appegatiyA devA tivati chidaMti appegatiyA devA aphorDeti yagati tivati chideti appegatiyA devA hatahesiyaM kareMti appegatiyA devA hathigulagulAiyaM kareMti appegatiyA devA rahaghaNaghaNAtiyaM karati appegatiyA devA hayahesiyaM kareMti hatvigulagulAiyaM kareMti rahaghaNaghaNAiyaM karati * OMAra* Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... 11011mahApANTAkajasa noTa appegatiyA devA uccholeMti appegatiyA devA paccholeMti [appegatiyA devA ukkiTiM kareMti] appegatiyA devA ukviTIo karati apaMgatiyA devA uccholeMti paccholiMti ukkiDio kareMti appegatiyA devA sIhaNAdaM karati appegatiyA devA pAdadadarayaM kareMti appegatiyA devA bhUmicaveDaM dalayaMti appegatiyA devA sIhanAdaM pAbaddarayaM bhUmicaveDaM dalayaMti, appegatiyA devA hakAti appegatiyA devA bakkAraiti appegatiyA devA thakkAsi appe0 pakkArati appegatiyA devA nAmAiM sAveMti appegatiyA devA hakAreMti bukkAreMti thakAreMti pukAreMti NAmAI sAti appegatiyA devA uppataMti appegatiyA devA NivayaMti apegaliyA devA parivayaMti appegatiyA devA uppayaMti NivayaMti parivayaMti appegatiyA devA jaleMti appegatiyA devA tavaMti appegatiyA devA patavaMti appegatiyA devA jalaMti tavaMti patavaMti appegaiyA devA gajeMti appegaiyA devA vijuyAyaMti appegaiyA devA vAsaMti appegaiyA devA gajaMti vijayAyati vAsaMti appegatiyA devA deva sannivAyaM kareMti appegatiyA devA devukkaliyaM kareMti appegaiyA devA devakahakahaM kareMtiappegatiyA devA duhaduhaM kareMti appegatiyA devA devasannivAyaM devaukaliyaM devakahakahaM devaduhaduraM kareMti appegatiyA devA devuz2oyaM kareMti appegatiyA devA vijayAraM kareMti appegatiyA devA ghelukkhevaM kareMti appegatiyA devA devubboyaM vijutAraM celukkhevaM kareMti appegatiyA devA uppa %*6*5-15% 81 -% 2 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahatthagatA jAva sahastrapatta0 ghaMTAhatthagatA kalasahatthagatA jAva dhUvakaDucchahatthagatA haDha tuTThA jAva harisavasavisappamANahiyayA vijayAe rAyahANIe savvato samatA AghAveMti paridhASaiti // tae NaM taM vijayaM devaM cattAri sAmANiyasAhasIo battAri aggamahisIo saparivArAo jAva solasaAyarakkhadevasAhassIo aNNe ya bahave vijayarAyahANIvatthavvA vANamaMtarA devA ya devIo yahiM barakabhalapatiSThANehi mAtra asategaM sovaNiyANaM kalasANaM taM caiva jAva aTThasaraNaM bhomejANaM kalasANaM sabvodagehiM satrvamaTTigrAhiM savvatuvarehiM savvapuSphehiM jAva savosahisiddhastharahiM saviTTIe jAva nigghosanAiyaraveNaM mahayA 2 iMdAbhiseeNaM abhisiMcati 2 patteyaM 2 sirasAvattaM aMjaliM kaTu evaM vyAsi - jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA ! jaya jaya naMda bhaI te ajiyaM jiNehi jiyaM pAlayAhi ajitaM jiNehi sattupakvaM jitaM pAlehi mittapakkhaM jiyamajhe sAhi taM deva ! nisvasaggaM do va devANaM caMdro hava tArANaM camaro iva asurANaM dharaNo iva nAgANaM bharaho iva maNughANaM bahUNi paliovamAI yahUNi sAgarovamANi caNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva AyarakkhadevasAhassINaM vijayassa devassa vijayAe rAyahANIe aNNesiM ca SahUNaM vijayarAyahANivatthanvANaM vANamaMtarANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva ANAIsaraseNA vacaM kAremANe pAlemANe viharAhittikadu mahatA 2 saheNaM jayajayasadaM paraMjaMti // ( sU0 141 ) // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - = 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi, tasmin kAle tasmin samaye vijayo deva upapAtasabhAyAM devazayanIye devadUSyAntarite prathamato'GgulAsayayabhAgamAtrayA'vagAhanayA samutpannaH / / 'tae 'minyAdi, sugamaM navaramiha bhASAmana:paryApyoH samAptikAlAntarasya prAyaH zaMSaparyAptikAlAntarApekSayA stokavAdekatvena vivakSagamiti paMcavihAe pajattIra pajattibhAvaM gacchaI' ityuktam // 'tae Na'mityAdi, tatakhasya vijayasya devasya paJvidhayA paryAptyA paryAptabhAvaM gatasya sato'yam-etadrUpa: saMkalpa: samudapadyata, kathambhUta:? ityAha-'manogataH' manasi gato-vyavasthito mAdyApi vacasA prakAzitasvarUpa iti bhAvaH, puna: kathambhUta: ? ityAha-'AdhyAsmikaH' AsanyAdhi adhyAsaM tatra bhava AdhyAmika AtmaviSaya iti bhAvaH, saGkalpazca dvidhA bhavati-kazcidadhyAliko'parazca cintAsakaH, tatrAyaM cintAtmaka iti pratipAdanArthamAha-'cintitaH' cintA saMjAtA'sminniti cintitazcintAtmaka iti bhAvaH, so'pi | kazcidabhilASAlako bhavati kazcidanyathA, tatrAyamabhilASAlakastathA cAha-prArthanaM prArthI NijantAdaca prArthaH saMjAto'sminniti prArthitoabhilASAtmaka iti bhAvaH, kiMkharUpaH ? ityAha-'kiM meM' ityAdi, kiM 'me' mama pUrva karaNIyaM kiM me pazcAtkaraNIyaM, tathA kiM me pUrva | karnu zreyaH kiM me pazcAtkartuM zreyaH, tathA ki meM pUrvamapi ca pazcAdapi ca hitAya bhAvapradhAno'yaM nirdeza hitatvAya-pariNAmasundaratAyai sukhAya-zarmaNe kSemAyeti ayamapi bhAvapradhAno nirdezaH saMgatavAya, niHzreyasAya-nizcitakalyANAya anugAmikatAyai-parampa|rayA zubhAnubandhasukhAya bhaviSyatIti / / 'tae 'miyAdi, 'tataH' etacintAsamanantarameva divyAnubhAvato vijayasya devasya 'sAmAna NiyaparisovavanagA devA' iti sAmAnikAH parSadupapanna kAca-abhyantarAdiparSadupagatAH 'imam' anantaroktam 'etadUpam' anantaroditasvarUpamAdhyAmika cintitaM prArthitaM manogataM saGkalpa samabhijJAya 'jegeveti yatraiva vijayo devastayopAgacchanti, sAgamya ca K- 8- Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'karayalapariggahiya mityAdi dvayoIstayoranyo'nyAntarivAGgulikayoH saMpuTarUpatayA yadekatra mIlanaM sA analiskhAM karatalAbhyAM pari gRhItA-niSpAditA karatalaparigRhItA tAm , AvarttanamAvarttaH zirasyAvatrto yasyAH sA zirasthAvarcA, kaNThekAla urasilometyAdivada-3 tAlukasamAsaH, tAmata eva mastake kalA jayena vijayena va payanti-jaya vaM deva! vijaya tvaM deva! ityevaM bApayantItyarthaH, tatra jayaH-parairanabhibhUyamAnatA pratApavRddhizca, vijayastu-pareSAmasahamAnAnAmabhibhavotpAdaH, jayena vijayena ca vApayitvA' evamavAdipu:-'evaM khalu devANuppiyANa'mityAdi pAThasiddham // 'tae 'mityAdi, 'tataH etadvacanAnantaraM vijayo devateSAM sAmAnikapa. rSadupapannakAnAM-sAmAnikAnAM parSadupapannakAnAM ca devAnAmantike enamartha 'zrutvA' AkarNya 'nizamya' hRdaye pariNamayya 'hatuhacittamANadie' iti sRSTatuSTo'tIva tuSTa iti bhAvaH, athavA hRSTo nAma vismayamApano yathA zobhanamaho! etairupadiSTamiti, 'tuSTaH' toSa katavAna yathA bhansAramata gariniSTamini, toSavazAdeva cittamAnanditaM-sphItIbhUtaM 'TuNaTu samRddhau' iti vacanAt , yasya || sa cittAnandivaH, bhAryAdidarzanAtpAkSiko niSThAntasya paranipAta: makAraH prAkRtatvAdalAkSaNikastata: padatrayasya padadvaya 2 mIlanena karmadhArayaH, 'pIimaNe' iti prItirmanasi yasyAsau prItimanA jinapratimA'naviSayabahumAnaparAyaNamanA iti bhAvaH, tataH krameNa bahumAnotkarSavazAt 'paramasomaNassie' iti zobhanaM mano yasyAsau sumanAstasya bhAvaH saumanasyaM paramaM ca tat saumanasyaM ca paramasaumanasya tatsaMjAtamasminniti paramasAmanasthitaH, etadeva vyaktIkurvanAha-'harisavasavisappamANahiyae' harSavazena visarpadU-vistArayAyi hRdayaM yasya sa harSavazavisarpadayaH devazayanIyAdabhyuttiSThati, abhyutthAya ca devadUSyaM paridhatte, paridhAya va upapAtasamAta: pUrvadvAreNa | nirgacchati, nirgatya ca yatraiva pradeze hadastatropAgacchati, upAgatya hadamanudakSiNIkRtya pUrveNa voraNena hudamanupravizati, pravizya ca Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 o T // de pratyavarohati madhye pravizatIti bhAvaH pratyavaruhya ca hRdamavagAhate, avagAhya jalamajjanaM karoti, kRtvA ca kSaNamAtraM jalakrIDAM karoti, tata: 'AyaMte' iti navAnAmapi zrotasAM zuddhodakaprakSAlanenA''cAnto- gRhItA camanazcakSaH svalpasyApi zaGkitamalasyApanayanAt, ata eva paramazucibhUto hRdAt pratyuttarati pratyuttIrya yatraiva pradeze'bhiSekasabhA tatraivopAgacchati, upAgatyAbhiSeka sabhAmanupradakSiNIkurvan pUrvadvAreNAnupravizati, anupravizya yatraiva maNipIThikA yatra ca maNipIThikAyAH upari siMhAsanaM tatropAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH saniSaNNaH / / 'tae pa'mityAdi tatastasya vijayasya devasya sAmAnikAH parSadupapannakAJca devA: 'AbhiyogikAn' abhiyojanamabhiyogaH, preSyakarmmaNi vyApAryamANatvamiti bhAvaH, abhiyoge niyuktA AbhiyogikAstAn devAn 'za- // bdAyante' AkArayanti, zabdAyilA ca tAnevamavAdiSuH - 'kSiprameva' zIghrameva bho devAnAM priyAH ! vijayasya devasya 'mahArtha' mahAna artho maNikanakaratnAdika upayujyamAno yasmin sa mahArthastaM mahArtha, tathA mahAn arthaH- pUjA yatra sa mahArdhastaM, mahaM - utsavamarhatIti mahArhastaM 'vipula' vistIrNa zakrAbhiSekavad indrAbhiSekamupasthApayata || ' tae NaM te' ityAdi, tataste AbhiyogikA devAH sAmAniparSadupapannakairdevairevamuktAH 'hatucittamANaMdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisabasa bisappamANahiyyA karayalapariggahirya dasaNa sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu' iti pUrvavat, vinayena vacanaM 'pratizRNvanti' abhyupagacchanti kathambhUtena vinayena ? ityAha-- ' evaM devA tahanti ANAeM' iti he devAH ! evaM yathaiva yUyamAdizata tathaivAjJayA - yuSmadAdezena kurmma ityevaMrUpeNa pratizrutya vacanamuttarapUrva di gbhAgamIzAnakoNamityarthaH tasyAtyantaprazastatvAt 'apakrAmanti' gacchanti apakramya ca vaikriyasamudghAtena - vaikriyakaraNAya prayadbhavizepeNa 'samohaNaMti' samavahanyante samavaddatA bhavantItyarthaH, samavahatAJcAtmapradezAn dUrato vizcipanti tathA cAha-- saMjAla Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaNANi daMDa nisaraMti' daNDa iva daNDa adhiAyataH zarIrabAhalyo jIvapradezasamUhastaM zarIrasya bahiH soyAni yojanAni yAvat + 'nisRjanti' niSkAzayanti, nisRjya ca tathAvidhAna pudgalAnAdadate, etadeva darzayati-tadyathA-ratnAnAM' kakeMdranAdInAM 1 vANAM 2 vaiDUryANAM 3 lohitAkSANAM 4 masAragalAnAM 5 haMsagarbhANAM 6 pulakAnAM 7 saugandhikAnAM 8 jyotIrasAnAm 9 ajanAnAm 10 ajanapulakAnAM 11 rajatAnAM 12 jAtarUpANAm 13 avAnAM 14 sphaTikAnAM 15 riSThAnAM 16, yathAbAdarAn-asArAn pugalAna parizAtayanti yathAsUkSmAn-sArAna pudalAn paryAdadate, paryAdAya ca cikIrSitarUpanirmANArtha dvitIyamapi vAraM vaikriyasamudghAtena samavahanyante samavahatya yathoktAnAM ratnAdInAM yogyAna yathAbAdarAna pudralAn parizAtayanti yathAsUkSmAnAdadate AdAya ca 'aSTasahasram aSTAdhikaM sahasra sauvarNikAnAM kalazAnAM vikurvanti 1 aSTasahasraM rUpyamayAnAm 2 aSTasahasra maNimayAnAm 3 aSTasahasraM suvarNarUpyamayAnAm 4 aSTasahasra suvarNamaNimayAnAm 5 aSTasahasraM rUpyamaNimayAnAm 6 aSTasahastraM suvarNarUpyamaNimayAnAm 7 aSTasahasraM bhaumeyAnAm 8 aSTasahasraM bhRGgArANAm 9, evamAdarzasthAlapAtrIsupratiSTamanogulikAvAtakarakacitraratnakaraNDakapuSpacanerIyAvalomahatacaGgerIpuSpapaTalakayAvallomahastakapaTalakasiMhAsanacchatracAmarasamudrakadhvajadhUpakaDucchakAnAM pratyeka pratyekamaSTasahanaM vikurvanti, vikurvikhA 'tAe ukiTAe' ityAdi pUrva vyAkhyAtArtha yatraiva kSIrodasamudrastatrAgacchanti, Agatya ca kSIrodakaM gRhanti, yAni ca tatra utpalAni pAni kumudAni nalinAni subhagAni saugandhikAni puNDarIkANi mahApuNDarIkANi zatapatrANi sahasrapatrANi zatasahasrapatrANi ca tAni gRhanti, gRhItvA puSkarode samudre samAgatya tatrodakamutpalAdIni ca gRhanti, tadanantaraM yatraiva samayakSetraM yatraiva bharatairAvatAni kSetrANi | yatrava ca teSu bharaterAvateSu varSeSu mAgadhavaradAmaprabhAsAkhyAni tIrthAni tatraivopAgasa tIrthodakaM tIrthamRttikAM ca gRhanti, tato gaGgA --- - 64--0 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sindhuraktAraktavatISu mahAnadISu nasudakamubhayataTamRttikAM ca gRhanti, tataH kSullahimacchikhariSu samAgatva sarvatubarAn-kapAyAn sarvANi jAtibhedena puSpANi sarvAn 'gandhAn gandhavAsAdIn sarvANi mAlyAni-prathitAdibhedabhimAni sauSadhIH siddhArthakAMzca gRhanti, gRhItvA tadanantaraM pAhadapuNDarIkahadeSUpAgatya sadudakamutpalAdIni ca gRhanti, tato haimavatairaNyavateSu varSeSu rohitArohitAzAsuvarNa kUlArUpyakUlAsu mahAnadISu nAdakamubhayataTamRttikAM tadanantaraM zabdApAtivikaTApAnivRttavaitAbyeSu sarvatubarAdIn tato mahAhima-IN vipivarSadharaparvatepu sarvatubarAdIn tato mahApadmamahApauNDarIkahadeSu idodakamutpalAdIni ca tadanantaraM harivarSaramyakavarSeSu harakAntA harikAntArakAsAnArIjJAmsAsu mahAnadIdhusAlalodakam ubhayataTamRttikA gha tato gandhApAtimAlyavatparyAyavRttavaitAnyeSu sarvatubarAdIna 18 tato niSadhanIlavarSadharaparvateSu sarvatubarAdIn tadanantaraM tadgateSu tigicchikesarimahAdeSu hadodakamutpalAdIni ca tataH pUrvavidehAparata videheSu zItAzItodAmahAnadISu nAdakam ubhayataTamRttikAM ca tadanantaraM sarveSu cakravattivijetavyeSu mAgadhavaradAmaprabhAsAkhyadIrtheSu tIrthodakAni tIrthamRttikAzca tataH sarveSu vakSaskAraparvateSu sarvatuvarAdIn tadanantaraM sarvAsvantaranadISu nayudakamubhyataTamRttikAzca tavo: mandaraparvate bhadrazAlavane sarvatuSarAdIna tato nandanavane sarvatubarAdIn sarasaM ca gozIrSacandanaM tataH saumanasabane sarvatubarAdIn sarasaMca gozIrSacandanaM divyaM ca sumanodAma gRhanti, tataH paNDakavane sarvatubarapuSpagandhamAlyasarasagozIpacandanadivyasumanodAmAni 'daharamalae sugaMdhie ya giNhaMti' iti darvara:-cIvarAvanaddhakuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitaM tantra pakaM vA yanmalayodbhavatayA prasiddhatvAnmalayaM-zrIkhaNDaM theSu tAn 'sugamdhAn' paramagandhopedAn gandhAna gRhanti, gRhIlA ekatra milanti, militvA tayA utkRSTayA divyayA devagatyA yatraica vijayA rAjadhAnI yatraiSa Sijayo devatatraivopAgakachanti, upAgatya ca karasalaparigRhItA zirassAvartikAM mastake'saliMkakhA vijayaM devaM jayena Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayena vApayanti, vardhApayitvA mahAtha mahAdhaiM mahAI vipulamindrAbhiSekayogya kSIrodakAdi 'uphnamanti' samarSayanti // 'tae Na'mityAdi, tato Namiti vAkyAlaGkAre saM vijayaM devaM catvAri devasAmAnikasahasrANi catasro'pramahiSyaH saparivArAstinaH parSado yathAkra mamaSTadazadvAdazadevasahasraparimANAH saptAnIkAni saptAnIkAdhipatayaH SoDaza AtmarakSadevasahasrANi, anye ca bahavo vijayarAjadhAnIvA-] 1 vyA vAnamantarA devA devyazca taiH-tadgatadevajanaprasiddhaiH svAbhAvikai kurvikaizca varakamalapratisthAnaiH surabhivaravAripratipUrNaizcandanakRtaca carcAkai; 'AbiddhakaNTheguNaiH' AropitakaNThe raktasUtratantubhiH padmotpalapidhAnaiH sukumArakaratalaparigRhItairanekasahasrasalyaiH kalazairiti gamyate, tAneva vibhAgato darzayati-aSTasahasreNa sauvarNikAnAM kalazAnAm , aSTasahasreNa rUlyamayAnAm , aSTasahasreNa maNimayAnAm, aSTasahasreNa suvarNarUpyamayAnAm , aSTasahasrega suvarNamaNimayAnAm , aSTasahasreNa rUpyamaNimayAnAm , aSTasahasreNa suvarNarUpyamaNimayAnAm , aSTasahasreNa bhaumeyAnA, sarvasaGkhyayA'STabhiH sahasraizca gupikaH, sathA sAdikaH savaMtIdhanadyAAdakaiH sarvatubaraiH sarvapuSpaiH / / sarvagandhaiH sarvamAlyaiH sauSadhisiddhArthakaizca 'sarvo ' parivArAdikayA 'sarvadyutyA yathAzakti visphAritena zarIratejasA 'sarvabalena 15. sAmastyena svasvahastyAdisainthena 'sarvasamudayena' svasvAbhiyogyAdisamastaparivAraNa 'sarvAdareNa' samastayAvacchaktitolanena 'sarvavi- 8 bhUtyA' svasvAbhyanvaravaikriyakaraNAdivAyarabAdisampadA, tathA 'sarvavibhUSayA' yAvacchaktisphArodArazRGgArakaraNena 'savvasaMbhameNaM'ti sarvotkRSTena saMbhrameNa, sarvotkRSTasaMbhramo nAma iha vanAyakaviSayabahumAnakhyApanArthaparA svanAyakakAryasampAdanAya yAvacchakti kharitala ritA pravRttiH, sarvapuSpavastragandhamAlyAlaGkAreNa, atra gandhA-bAsA mAlyAni-puSpadAmAna: ala kArA-AbharaNAni vasa: samAhAro sadvandvaH, tataH sarvadivyatruTitAni teSAM zabdAH sarvadivyatruTitazabdAstaiH saha sarvazabdena vizeSaNasamAsaH, 'sabadinvatuDiyasaini Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 : nAeNa'misi sarvANi ca tAni divyatruTitAni ca-divyatUryANi ca, eSAmekatra mIlanena ya: saMgato nitarAM nAdo-mahAn ghoSa: sarvadivyazruTitazabdasaMninAdastena, iha tulyeSvapi sarvazabdo dRSTo yathA'nena sarva pItaM ghRtamitti, tata Aha -'mahayA iDIe' ityAdi, mahatyA yAvaraktitulitayA RdayA parivArAdikayA 'mahayA juIe' ityAyapi bhAvanIvaM, tathA mahatA-sphUrtimatA varANAM-pradhAnAnAM truTitAnA-AtodyAnAM yamakasamaka-ekakAla paTubhiH puruSaiH pravAditAnAM yo ravastena, etadeva vizeSeNAcaSTe-'saMkhapaNavapar3ahabharijhallarikharamuhihuDukkamuravamuiMgatuMduhinigghosasaMninAditaraveNaM' zaGkhaH pratItaH paNavo-bhANDAnAM paTaha:-pratIta: bherI-ukAra jhallarI-cauvanaddhA vistIrNA valayarUpA kharamuhI-kAhalA huDukA-mahApramANo mardalo surajaH-sa eva laghurmudaGgo dundubhi:-bheryAkArA saGkaTamukhI, tAsa dvandraH, tAsAM nirghoSo-mahAna vAno nAditaM ca ghaNTAyAmiva vAdanottarakAlabhAvI satatadhvanistallakSaNo yo rakastena mahatA mahatA indrAbhiSekeNAbhiSiJcati // 'tae 'mityAdi, tato Namiti pUrvavan tasya vijayasya devasya 'mahayA' iti atizayana mahati indrAbhiSeke vartamAne'pyekakA devA vijayAM rAjadhAnI, saptamyarthe dvitIyA prAkRtalAttato'yamartha:-vijayAya rAjadhAnyAM nAtyudake prabhUtajalasaMgrahamAvato vairasyopapatte: nAtimRttike atimRttikAyA api kardamarUpatAyAM utsAhavRddhijanakavAbhAvAt 'paviralaphasiya'miti aviralAni-dhanabhAve kardamasambhavAt prakarSeNa yAvatA reNavaH sthagitA bhavanti tAvanmAtreNotkarSeNa spRSTAni-sparzanAni, viralaspRSTa 'rayareNaviNAsaNe ti kSaNatarA reNapadalA rajasta eva sthUlA revaH rajAMsi ca reNavazva rajoreNavasteSAM vinAzanaM rajoreNuvinAzanaM 'divyaM pradhAna surabhigandhodakavarSa varSanti, adhyekakA vijayAM rAjadhAnI samastAmapi 'nihatarajasaM nihataM * rajo yasyAM sA nihatarajAtAM, tatra nihatatvaM rajasaH kSaNamAtramutthAnAbhAvenApi saMbhavati tata Aha-'naSTarajasa' na-sarvathA'dRzyI 146 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAbhUtaM rajo yatra [pranthAnaM 7000] sA naSTarajAstA, tathA bhraSTaM-bAtoddhRtatayA rAjadhAnyA dUrataH palAyitaM rajo yasyAH sA bhraSTara jAstAm , etadevaikArthikatayena prakaTayati-prazAntarajasaM upazAntarajasaM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnIm 'AsiyasaMmajiyovalitaM sittaM suisammaha[raya]ratyaMtarAvaNavIhiyaM kareMti' iti AsiktamudakacchaTena saMmArjitaM kacavarazodhanena upaliptamiva gomayAdinopalitaM, tathA siktAni jalenAta eva zucIni-pavitrANi saMmRSTAni-kacarApanayanena rathyAntarANi ApaNavIthaya itha-baTTamArgA iva ApaNavIthayo rathyAvizeSAzca yasyAM sA tathA tAM kurvanti, apyekakA dezA maJcAtimacakalitAM kurvanti, apyekakA devA nAnAvidhA viziSTA rAgA yeSu te nAnAvirAgA nAnAvirAgaihacchataiH-UddhakRtaiyaH patAkAtipatAkAbhizca maNDitAM kurvanti, apyekakA devA lAulloiyamahitAM gozIpasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalAM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnImupacitaca-14 ndanakalazAM kurvanti apyekakA devA candanaghaTasukRsatoraNaprasidhAdezamAga huvati, paramAtrA vijayA rAjadhAnImAsiktosaktavipulavRttavagdhAritamAtyadAmakalApAM kurvanti, anyekakA devA vijayAM rAjadhAnI paJcavarNasurabhimukapuSyapukhopacArakalitAM kurvanti, | apyekakA devA vijayAM rAjadhAnI kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUnamadhamaghAyamAnAM gandhoddhatAbhirAmA sugandhavaragandhagandhiko gandhavatibhUtAM kurvanti, eteSAM ca padAnAM vyAkhyAnaM pUrvavat , apyekakA devA hiraNyavarSa varSanti, apyekakAH suvarNavarSamapyekakA AbharaNavarSa | (ratravarSamapyekakA vanavarSamapyekakA:) puSpavarSamapyekakA mAlyavarSamapyekakAcUrgavarSa vavavarSa (AbharaNavarSa ) varSanti, apyekakA devA hiraNyavidhi-hiraNyarUpaM maGgalaprakAraM 'bhAjayanti' vizrANayanti zepadevebhyo dadatIti bhAvaH, evaM suvarNaratnAbharaNapuSpamAsyagandhacUrNavakhavidhibhAjanamapi bhAvanIyam / / 'appagaiyA devA duyaM navihiM uvadaMseMti' ityAdi, iha dvAtriMzannATyavidhayaH, te ca yena krameNa | * * UCAROKE Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " bhagavato varddhamAnasvAmina: purataH sUryAbhadevena bhAvitA rAjaprazrIyopAne darzitAstena krameNa vineyajanAnugrahArthamupadarthante tatra svastikazrIvatsanandAvarttavarddhamAnaka bhadrAsana kalaza matsya darpaNa rUpATamaGgalAkArAbhinayAtmakaH prathamo nATyavidhiH 1, dvitIya AvarttatratyAvarttame - NipratizreNisvastikapuSpa mANavakavarddhamAnakamatsya NDakamakara rANDakajAra mArapuSpAvalipadmapatra sAgarataraGgavAsantIlatA padmalatA bhakticitrAbhinayAmaka: 2, tRtIya IhAmRga RSabhaturaganarama kara vihagavyAlakinnararuru sarabhaca maraku kharavanalatA padmalatA bhakticitrAsakaH 3, caturtha ekato(ta) RdvidhAtoca (tazcakraekatazcakravAladvighAtazcakravAlacakrArddhacakravAlAbhinayAtmakaH 4, paJcamazJcandrAvadipravibhaktisUryAvalima vibhakti - layAvalipravibhaktihaMsAvalI pravibhaktitArAvalipravibhaktimuktAvalipravibhaktiratnAvalipravibhaktipuSpAvalipravibhaktinAmA 5, paSThacandrodgamavibhaktisUryodgamapravibhaktyabhinayAtmaka udgamanodnanapravibhaktinAmA 6, saptamazcandrAgamanasUryAgamanapravibhaktyabhinayAtmaka AgamanAgamanapra - vibhaktinAmA 7, aSTamazcandrAvaraNamavibhaktisUryAvaraNapravibhaktyabhinayAtmaka AvaraNAvaraNapravibhaktinAmA 8, natramacandrAstamayanapravibhatisUryAstamayanapravibhaktyabhinayAlako'stamayanAstabhayanapravibhaktinAmA 9, dazamazcandramaNDalapravibhaktisUryamaNDalapravibhaktinAgamaNDalapravibhaktiyakSamaNDalapravibhaktibhUtamaNDalapravibhaktyabhinayAtmako maNDalapratribhaktinAmA 10, ekAdaza RSabhamaNDalapravibhaktisiMha maNDalapravibhaktiya vilambitagajavilambita bilasitagajavilasitamacya vilasitamattagajavilasitamattaiyavilambimaca gajavilambitAbhinayo drutavilambitanAmA 11, dvAdaza: sAgarapravibhaktinAgapravibhaktyabhinayAtmakaH sAgaranAga pravibhaktinAmA 12 trayodazo nandApravibha kticampApravibhaktyabhinayAtmako nandAcampApravibhaktyAlaka: 13, caturdazo matsyANDakapravibhaktimakarANDakapravibhaktijArapravibhaktimAramavibhakyabhinayAsako matsyANDakamakarANDakajAramArapravibhaktinAmA 14, pacadRzaH ka iti kakArapravibhaktiH kha iti khakArapravibha Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki iti gakArapravibhakti iti ghakArapravibhakti iti GakArapravibhaktirityevaM kramabhAvikakArAdipravibhaktyabhinayAtmaka: kakArakhakAragakAradhakArakSakArapravibhaktinAmA 15, evaM poDazazca kArachakAra jakA razakAra makArapravibhaktinAmA 16, saptadaza: TakAraThakAravakAraThakAraNakArapravibhaktinAmA 17, aSTAdazastakArathakArakAra kAryakAravibhaktinAmA 18, ekonaviMzatitamaH pakAraphakAravakArabhakAramakArapravibhaktinAmA 19, viMzavitamo'zokapallavapravibhaktyA na pallavapravibhatijambUpalavapravibhaktikozAmvapallavapravibhacayabhinayAmakaH patra 2 pravibhaktinAmA 20, ekaviMzatitamaH padmalatApravibhacayazokalatApravibhakticampakalatApravibhakticUna latApravibhaktibanalatAtravibhaktivAsanvIlatApravibhakyatimuktalatApravibhaktizyAmalasApravibhaktayabhinayAsako latApravibhaktinAmA 21, dvAviMzatitamo dhruvanAmA 22, trayoviMzatitamo vilambitanAmA 22, caturviMzatitamo drutavilambitanAmA 24, paJcaviMzatitamaH atinAmA 25, Sazititamo ribhitanAmA 26, saptaviMzatitamo'vitaribhitanAmA 27, aSTAviMzatitama ArabhaTanAmA 28, ekonatriMzacamo bhasolanAmA 29, triMzattama ArabhaTabhasolanAmA 30, ekatriMza utpAtanipAtaprasaktasaMkucitaprasArita rekaracita bhrAntasaMbhrAntanAmA 31 dvAtriMzattamastu caramacaramanAmAnibaddhanAmA, sa ca sUryAbhadevena bhagavato varddhamAnasvAminaH purato bhagavatazvaramapUrvamanuSyamamacaramadevaloka bhavazvaramacyavana carama garbhasaMharaNaca ramabharata kSetrAvasarpiNItIrthakarajanmAbhiSekacaramabAlabhAvacarama yauvanacara makAmabhoga carama niSkramaNaca ramatapazcaraNa caramajJAnotpAdacaramatIrthapravarttana caramaparinirvANAbhinayAlako bhASitaH 32 / vatraiteSAM dvAtriMzato nAvyavidhInAM madhye kAMcana nATyavidhInupanyasyati--adhyekakA devAH zrutaM zrutanAmakaM dvAviMzatitamaM nATyavidhimupadarzayanti evamapyekakA vilambitaM nATyavidhisupadarzayanti, apyekakA drutavilambitaM nATyavidhi, atyekakA azvitaM nATyavidhi, apyekakA ribhitaM vAyavirSi, apyekakA a Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *- vitarimitaM nATyavidhi, apyekakA ArabhaTa nATyavidhi, apyekakA bhasola nATyavidhi, apyekakA ArabhaTabhasolaM nATyavidhimupadarzayanti, apyekakA devA utpAtanipAtam utpAtapUrvo nipAto yasmin sa utpAtanipAtastaM, evaM nipAtopAta saGkacitaprasArita "ricAriya'miti gamanAgamanaM bhrAntasambhrAnta nAma, nATyavidhi-sAmAnyato nartanavidhi dvAviMzadvidhyuttIrNamupadarzayanti / apyekakA devAzcaturvidhaM vAcaM vAdayanti, tadyathA-'tataM mRdaGgapaTahAdi 'vitataM vINAdikaM 'dhanaM' kasikAdi 'zudhira' kAlAdi, apyekakA devAzcaturvidhaM geyaM gAyanti, tadyathA-'utkSipta prathAnaH sArabhyamA sAmAnamonikAntaM manAgbhareNa pravargamAnaM mandAyamiti-madhyabhAge mUrchanAdiguNopetatayA manda mandaM gholanAtmakaM 'rocitAvasAna'miti rocitaM-yathodhitalakSaNopetatayA tamitiyAvad avasAnaM yasya tad rocitAvasAnaM / apyekakAzcaturvidhamabhinayamabhinayanti, tadyathA-yAAntikaM pratizrutika sAmAnyatovinipAtika lokamadhyAvasAnikamiti, ete'bhinayavidhayo nATyakuzalebhyo veditavyAH, apyekakA devAH 'pInayanti' pInamAtmAnaM kurvanti sthUlA bhavantIti bhAvaH, apyekakA devA: 'tANDavayanti' tANDavarUpaM nRtyaM kurvanti, apyekakA | devAH 'lAsthayanti' lAsyarUpaM nRtyaM kurvanti, apyekakA devA: 'chukAreMti' chUtkAraM kurvanti, apyekakA devA etAni pInatvAdIni patyAyapi kurvanti, apyekakA devA ucchalanti apyekakA devAH procchalanti apyekakA devAtipadikAM chindanti apyekakAkhINya pyetAni kurvanti, apyekakA devA hayadeSitAni kurvanti apyekakA devA hastigaDagaDAyitaM kurvanti apyekakA rathaghaNaghaNAyita -kurvanti apyekakA devAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakA devA AskoTayanti, bhUmyAdikamiti gamyate, apyekakA devA valAnti, apyekakA devAH siMhanAdaM nadanti apyekakA devAH pAdardarakaM kurvanti apyekakA devA bhUmicapeTAM dadati-bhUmi capeTayA''sphAla *6*44 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** cantIti bhAvaH, agyekakA devA mahatA mahatA zabdena 'ravanta zabdaM kurvanti apayakA devAnavApi liinAdAdIni kurvanti, - apyekakA devA 'hakAreMti' hakAraM kurvanti apyekakA devAH 'vakAreMti' mukhena budhArazabdaM kurvanti apyekakA devAH 'thakkAreMti' thaka ityevaM mahatA zabdena kurvanti apyekakAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakA devA avapatanti apyekakA devA utpatanti apyekakA devAH paripatanti-tiryagnipatantItyarthaH apyekakA devAcINyapyetAni kurvanti, apyekakAH 'jvalanti' jvAlAmAlAkulA bhavanti apyekakA devA: 'tapanti' taptA bhavanti apyekakAH pratapanti apyekakA devAstrINyapi kurvanti, apyekakA devA gajeyanti apye*kakAH 'vijjuyAraMti' vidyutaM kurvanti apyekakA devA varSa varSanti apyekakAmnINyapyetAni kurvanti, apyekakA devA devotkalikAM ||* kurvanti-devAnAM vAtasyevotkalikA devotkalikA tAM kurvanti, apyekakA devA devakahakahaM kurvanti-prabhUtAnAM devAnAM pramodabharavazataH svecchAvacanairbola: kolAhalo devakahakahastaM kurvanti, AyekaphA devA devaduhuduhukaM kurvanti-duhRduhukamityanukaraNavacanametat , apyeka-18 kAkhINyadhyetAni kurvanti, apyekakA devAzlotkSepaM kurvanti, anyekakA devA vandanakalazahastagatA: vandanakalazA haste gatA yeSAM te vandanakalazahastagatA:, apyekakA devAH mRGgArakalazahastagatA:, etramAdarzasthAlapAtrIsupratiSThakavAtakarakacitraratnakaraNDakapuSpacakrerIyAvallomahastacaGgerIpuSpapadalakayAvallomahastapaTalakasiMhAsanacAmaratailasamudrakayAbadajanasamudrakadhUpakaDucchukahastagatAH pratyekamabhilApyA:, haDtuhe'tyAdi yAvatkaraNAt 'hatuhacittamANaMdiyA pItimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA' iti parigrahaH, sarvataH samantAd AdhAvanti pradhAvanti // 'tae NaM taM vijayaM devaM cattAri sAmANiyasAhassIo' ityAyabhiSekanigamanasUtramAzIrvAdasUtraM ca pAThasiddham / / *** ** * *** Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tae NaM se vijae deve mahayA 2 iMdrAbhiseeNaM abhisitte samANe sIhAsaNAo ambhu i sIhAsaNAo anbhudvettA abhisepasabhAto purathimeNaM dAreNaM paDinisvamati 2 sA jeNAmeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchati 2 tA AlaMkAriyasabhaM aNuppayAhiNIkaremANe 2 puratthimeNaM dAreNaM aNupavisati purasthimeNaM vAreNaM aNupavisittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate puratyAbhimuha piNasapaNa, tae NaM tassa vijayassa deSassa sAmANiyaparisovavapaNagA devA Amiogie deve sadAti 2 evaM thayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! vijayassa devassa AlaMkAriyaM bhaMDaM uvaNeha, teNeva te AlaMkAriyaM bhaMDaM jAva uvaTThati // sae NaM se vijae deve tappaDhamayAe pamhalasamAlAe divAe surabhIe gaMdhakAsAIe gAtAI lUheti gAtAI guhettA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtAI aNuliMpati saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtAI aNuliMpettA tato'NaMtaraM ca NaM nAsANIsAsavAyavajjhaM cakkhaharaM paNNapharisajutaM hasalAlApelavAtiregaM dhavalaM kaNagakhaiyatakammaM AgAsaphalihasarisappabhaM AhataM divvaM devadUsajuyalaM NiyaMseha NiyaMsettA hAraM piNi i hAraM piNiddhesA evaM ekAvaliM pirNidhati ekAvaliM piNidhettA evaM eteNaM abhilAveNaM muttAvaliM kaNagAvaliM rayaNAvaliM kaDagAiM tuDiyAiM aMgayAI keyUrAI dasamuhitANataka kaDimuttaka asthisuttagaM muraviM kaMThamuravi pAsi Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMDalAI cUDAmaNi cittarayaNulAI mauhaM piNidhei piNidhittA gaMThimaveDhimapUrimasaMghAimeNaM cauvyiheNaM malleNaM kapparukkhayaMpiva appANaM alaMkiyavibhUsita kareti, kapparukSayaMpiva appANaM alaMkiyavibhUsiyaM karetA daIramalayasugaMdhagaMdhitehiM gaMdhehiM gAtAI sukiti 2 tA divaM ca sumaNadAma piNiddhati // tae NaM se vijae deve kesAlaMkAreNaM vatthAlaMkAreNaM mallAlaMkAreNaM AbharaNAlaMkAreNaM cauviheNaM alaMkAreNaM alaMkite vibhUsie samANe paMchipugNAlaMkAre sIhAsaNAo anbhuTTei 2 sA AlaMkAriyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM paDinikkhamati 2 sA jeNeva vavasAyasabhA teNeva uvAgacchati meM to barasA meM mAhita jhAremANe 2 purasthimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2 sA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate purasthAbhimuhe snninnsnnnne| tate NaM tassa vijayassa devassa AhiogiyA devA potthayarayaNaM uvaNeti ||te NaM se vijae deve potthayarayaNaMgeNhati rattA potthayarayaNaM muyati potthayaraNaM muettA potthayarayaNaM vihADeti potthayarayaNaM vihADettA potthayarayaNaM vAeti potthayarayaNaM vAettA dhammiyaM 1 'gaMThime syAdito yAvat 'karettA' ityayaM pATho'pralikhitasUtrasyAdaviva dRzyate vyAkhyAnusAreNa. 2 asya vyAkhyA na dRzyate. 3 'gaMThime'tyAdi yAvat | 'karettA' ityayaM pAThaH vyAkhyA na dRzyate, 'kesAlaMkAreNa' ityAdi yAvat 'vibhUsie samANe' ityetasya vyAkhyA'pi na dRzyate / gaThime' tyAdi yAvara 'karettA' ityetasya 'paDipuSpAlaMkAre' ityetena saha saMbaMdho izmane vyAkhyAnusAreNa, 4 ayaM pustakadvaye'pyatraiva dRzyate'to'haM vyAkhyAnusAreNa mUlapAThe kartuM na zako'bhUvam . Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %E0 %A 4 *%%ARAKHARA % vavasAyaM pageNhati dhammiyaM vavasAyaM pageNhittA potthayarayaNaM paDiNikkhiyei 2 tA sIhAsaNAo abbhuTetirasA vavasAyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM paDiNikkhamai 2ttA jeNeva NaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchati 2 sA gaMdaM pukkhariNi aNuppayAhiNIkaramANe purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2 tA purathimilleNaM tisopANapaDirUvagaeNaM pacoruhati 2 ttA hatthaM pAdaM pakkhAleti 2sA ega mahaM setaM rayatAmayaM vimalasalilapuNaM mattagayamahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM pagiNhati bhiMgAraM pageNihattA jAiM tattha uppalAI paumAI jAva satasahassapattAI tAI giNhati 2ttA gaMdAto pukkhariNIto pacuttarei 2 tA jeNeva siddhAyataNe teNeva pahAretya gamaNAe // tae NaM tassa vijayassa devassa cattAri sAmANiyasAhassIo jAva aNNe ya bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya appegaiyA uppalahatthagayA jAva hatthagayA vijayaM deyaM piTTato piTTato aNugacchaMti // tae NaM tassa vijayassa devassa bahave AmiogiyA devA devIo ya kalasahatyagatA jAva dhUvakaDucchayahatthagatA vijayaM devaM piTThato 2 aNugacchati / tate NaM se vijae deve cAhiM sAmANiyasAhassIhiM jAya aNNehi ya yahiM vANamaMtarehiM devehi ya devIhi ya saddhiM saMparivaDe saviDIe savyAjasIe jAvaNiraghosaNAyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe teNeva uvAgacchati 2 ttA siddhAyataNaM aNuppayAhiNIkaramANe 2 purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati aNu ***40*44 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * +KARANAS pavisisA jeNeva devacchaMdae teNeva uvAgacchati 2ttA Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti 2 sA lomahatthagaM geNhati lomahatthagaM geNhittA jiNapaDimAo lomahattharaNaM pamajati 2 sA surabhiNA gaMdhodaeNaM pahANeti 2sA divvAe surabhigaMdhakAsAie gAtAI lUheti 2ttA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtANi aNuliMpaha aNuliMpettA jiNapaDimANaM ahayAI setAI dibvAiM devadUsajuyalAI NiyaMseha niyaMsettA aggehiM varehi ya gaMdhehi ya mallehi ya aJceti 2 ttA puSphAruharNa gaMdhAruhaNaM gAlA rAhaNaM paramAraNaM mugAhaNaM lAbharaNAruhaNaM kareti karettA AsattosattathiulavabagdhAritamalladAma0 kareti 2 ttA acchehi saNhehiM [ seehiM ] rayayAmaehiM accharasAtaMdulehiM jiNapaDimANaM purato avamaMgalae Alihati sosthiyasiriyaccha jAva vappaNa avamaMgalage Alihati AlihittA kayaggAhaggahitakaratalapanbhavavippamukkeNa dasavanneNaM kusumeNaM mukkapupphapuMjovayArakalitaM kareti 2 sA caMdappabhavaharaveruliyavimaladaMDaM kaMcaNamaNirayaNabhatticittaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvagaMdhuttamANuviddhaM dhUmavaTi viNimmuyaMta veruliyAmayaM kaDucchuyaM paggahittu payatteNa dhUvaM dAUNa jiNavarANaM aTThasayavisuddhagaMthajuttehiM mahAvittehiM asthajuttehiM apuNarattehiM saMthuNai 2 sA sattaTTa payAI osarati sattahapayAI osaritA vAmaM jANuM aMcei 2 tA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi NivADei tikkhutto mudvANaM dharaNi * **** Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yalaMsi Namei namittA isiM pacuNNamati 2 ttA kaDayatuDiya/bhiyAo bhuyAo paDisAharati 2ttA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM dhayAsI-mo'tthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jAva siddhigaiNAmadheyaM ThANaM saMpattANaM tikaTu vaMdati NamaMsati baMdisA NamaMsittA jeNeva sihAyataNassa bahumajjhadesamAe teNeca uvAgacchati 2ttA dincAe udgadhArAe anbhukkhati 2 ttA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulisaleNaM maMDalaM Alihati 2 sA vacae dalayati bacae dalayittA kayaggAhaggahiyakaratalapabhaTThavimupheNaM dasavaNNaNaM kusumeNaM mukapuSkapuMjokyArakaliyaM kareti 2 tA dhUvaM dalayati 2 jeNeva siddhAyataNassa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchati 2 tA lomahatthayaM gehaha 2 dAraceDIo ya sAlibhaMjiyAo pa vAlarUvae ya lomahatthaeNaM pamajati 2 bahumajsadesabhAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitaleNaM aNuliMpati 2 cacae dalayati 2 puSphAruhaNaM jAva AharaNArahaNaM kareti 2 Asatosattavipula jAva malladAmakalAmaM phareti 2 kayaggAhaggahita jAva puMjokyArakalitaM kareti 2 dhUvaM dalayati 2 jeNeva muhamaMDabassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchati 2ttA bahumajjhadesabhAe lomahatyeNaM pamajjati 2 divbAe udgadhArAe abhukkheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitaleNaM maMDalagaM Alihati 2 caccae dalayati 2 kayaggAha jAva pUvaM dalapati 2 jeNeva muhamaMDavagassa parathimille vAre teNeSa Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvA0 lomahatvagaM gehati 2 dAraceDIo ya sAlibhaMjiyAo ya cAlarUvae ya lomahatyageNa pamajjati 2 divyAe udagadhArAe abhukkheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM jAva caccae dalayati 2 Asattosatta: kayaggAha. dhUvaM dalayati 2 jeNeva muhamaMDavagassa uttarillA NaM khaMbhapaMtI teNeva uvAgacchai 2 lomahatvagaM parA0 sAla bhajiyAo divAe udagadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM pupphAruhaNaM jAva Asattosatta0 kayaggAha. dhUvaM dalayati jeNeva muhamaMDavassa purasthimille dAre taM ceva savyaM bhANiyabdhaM jAva dArassa aJcaNiyA jeNetha dAhiNille vAre taM ceva jeNeva pecchAgharamaMDavassa bahumajhadesabhAe jeNeva vairAmae akkhADae jeNeva maNipeDiyA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2 lomahatthagaM giNhati lomahatthagaM giNihattA akvADa ca sIhAsaNaM ca lomahatthageNa pamajati 2ttA divvAe udgadhArAe anbhu0 pupphAruhaNaM jAva dhUvaM dalayati jeNeva pecchAgharamaMDavapaccathimille dAre dAracaNiyA uttarillA khaMbhapaMtI taheva puratthimille dAre taheva jeNeca dAhiNile dAre taheva jeNeva cetiyathUbhe teNeva uvAgacchati 2 sA lomahatthagaM geNhati 2ttA cetiyathUbhaM lomahatthaeNaM pamannati 2 divvAe daga. saraseNa pupphAruhaNaM Asattosatsa jAya dhUvaM dalayati 2 jeNeva pacatthimillA maNipeDhiyA jeNeva jiNapaDimA teNeva uyAgacchati jiNapaDimAe Aloe paNAmaM karei 2ttA lomahatvagaM geNhati 2ttA saM Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veva savvaM jaM jiNaparimANaM jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM vaMdati NamaMsati, evaM uttarillAevi evaM purathimillAevi evaM dAhigillAevi, jeNeva cehayarukhA dAravihI ya maNipeDhiyA jeNeva mahiMdajhae dAravihI, jeNetra vAhiNillA naMdApukkharaNI teNeva uvA0 lomahatthagaM gaNhati cetiyAo ya tisopANapaDirUvae ya toraNe ya sAlabhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatNa majjati 2ttA divAe udgadhArAeM siMcati saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM aNuliMpati 2 puSphAruhaNaM jAva dhUvaM dalayati 2 sitAyataNaM anupama karemANe deNeva uttarillA dApukkhariNI teNeva uvAgacchati 2 tA taheba mahiMdrajjhayA vetiyaruko cetiyathume pacatthi millA maNipeDhiyA jigapaDimA uttarillA purathimillA dakkhiNillA pecchAgharamaMDavassavi tava jahA dakkhiNillamsa pacatthimile dAre jAva dakkhiNillA NaM khaMbhapaMtI muhamaMDavassavi tinhaM dArANaM acaNiyA bhaNiUNaM dakkhiNillA NaM saMbhavaMtI uttare dvAre puracchime dAre sesaM teNeva kameNa jAva puratthimillA maMtrApukkhariNI jeNeva sabhA subhrammA teNeva pahArettha gamagAe // taNaM tassa vijayassa cattAri sAmANiyasAhassIo eyappabhitiM jAva savbiDDIya jAva NAiyaraveNaM jeNeva sabhA suhammA teNeya uvAgacchati 2 sA taM NaM sabhaM sudhammaM aNuppayAhiNIkaremANe 2 purathimilleNaM aNupavisati 2 Aloe jiNasakahANaM paNAmaM kareti 2 jeNeva maNipeDhiyA Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeNeva mANavacetiyakhaMbhe jeNeva baharAmayA golavaddasamuggakA teNeva uvAgacchati 2 lomahatthayaM gehati 2ttA vArAmae golavaddasamuggae lomahatthaeNa pamanjaha 2 sA vairAmae golavAhasamuggae vihADeti 2 tA jiNasakahAo lomahatvaeNaM pamaJcati 2ttA surabhiNA gaMdhodaeNaM lisattakhuso jiNasakahAo parasyAleti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM aNuliMpai 2ttA aggevirehi gaMdhehi malehi ya azciNati 2ttA dhRvaM dalayati 2ttA paharAmaesa golavahasamuggae paDiNivikhavati 2ttA mANavakaM cetiyakhaMbhe lomahatthararNa pamaJjati 2 divyAe udgadhArAe abbhukkhei 2 sA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM pacae dalayati 2 pupphArahaNaM jAva Asattosatta0 kayamsAha yUpaM asamati 2 ropa samAeSammAe bahumajjhadesabhAe taM gheva jeNeva sIhAsaNe teNeva jahA dAracaNitA jeNeva devasayaNije taM ceva jeNeva khuDDAge mahiMdajjhae taM ceva jeNeva paharaNakose coppAle teNeva uvAgacchati 2 patteyaM 2 paharaNAI lomahattharaNaM pamaati pamasisA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM taheva savvaM sesapi dakkhiNadAraM AdikAuM tahevaNeyadhvaM jAva puracchimillA gaMdApukkhariNI savvANaM sabhANaM jahA sudhammAe sabhAe tahA acaNiyA uvavAyasabhAe Navari devasayaNijassa aJcaNiyA sesAsu sIhAsaNANa acaNiyA harayassa jahA gaMdAe pukkhariNIe acaNiyA, vavasAyasamAe potthayarayaNaM loma0 divAe udagadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = mana aNuliMpati aggehiM varohiM gaMdhehi ya mallehi ya aciNati 2ttA [mallehi sIhAsaNe lomahatyaeNaM pamajati jAva dhUvaM dalayati sesaM taM ceva gaMdAe jahA harayassa tahA jeNeva balipIDhaM seNeva uvAgacchati 2ttA abhioge deve sahAveti 2 sA evaM bayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! vijayAe rAyahANIe siMghADagesu yatiemu ya caukkesu ya cacaresu ya catumuhesu ya mahApahapahesu ya pAsAesu ya pAgAresu ya adyAlaesu ya cariyAsu ya dAremu ya gopuresa ya toraNesa ya vAvIsnu ya pukkhariNIsu ya jAva bilapaMtigAsa ya ArAmesu ya ujANesa ya kANaNesu ya vaNesu ya vaNasaMDesa ya vaNarAIsu ya aJcaNiyaM kareha karettA mameyamANattiyaM khippAmeva paJcappiNaha / tae NaM te AbhiogiyA devA vijaeNaM deveNaM evaM vuttA samANA jAya hatuhA viNaeNaM paDisuNeti 2ttA vijayAe rAyahANIe siMghADagesu ya jAva avaNiya karettA jeNeva vijae deve teNeva uvAgacchanti 2ttA eyamANasighaM paJcappiNati ||te se vijae deve tesi NaM AbhiogiyANaM devANaM aMtie eyama8 socA Nisamma hAtahacittamANaMdiya jAva hayahiyae jeNeva gaMdApukvariNI teNeva uvAgacchati 2 sA purasthimilleNaM toraNeNaM jAva hatthapAyaM pakkhAleti 2ttA AyaMte yokkhe paramasuibhUe gaMdApukkhariNIo pacuttarati 2 sA jeNeva samA sudhammA teNeSa pahArettha gamaNAe / tae NaM se vijae deve cAhiM sAmANiyasAha Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssIhiM jAva solasahi AyarakkhadevasAhassIhiM savviDDIe jAba nigyosanAiyaraveNaM jeNeva sabhA sudhammA teNeva uvAgacchati 2 ttA sabhaM sudhamma purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2ttA jeNeva maNipeDiyA teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate puracchAbhimuhe sapiNa sapaNe // (sU0142) 'tae NamityAdi, tataH sa vijayo devo vAnamantaraiH 'mahayA 2' iti atizayena mahatA indrAbhiSekeNAbhiSiktaH san siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAyAbhiaikasabhApta: pUrvadAreNa vinirgatya yatraivAlaGkArasabhA tatraivopAgacchati, upAgatyAlaGkArikasabhAmanu-18 pradakSiNIkurvan pUrvadvAreNAnupravizati, anupravizya ca yatraiva maNipIThikA yatraiva ca siMhAsanaM tatropAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragata: pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH, tatastasya vijayasya devasyAbhiyogyA devA subahu 'AlaGkArikam alaGkArayogyaM bhANDamupanayanti / 'tae 'mityAdi, tata: sa vijayo devatatprathamatayA tasyAmalaGkArasabhAyAM prathamatayA pakSmalA ca sA sukumArA ca pakSmalasukumArA tayA 'surabhigandhakApAthikyA' surabhigandhakaSAyadravyaparikammitayA laghuzATikayeti gamyate gAtrANi rUkSayati rUkSayitvA sarasena gozIrSacandanena gAtrANyanulimpati anulipya devadUSyayugalaM nidhatta iti yogaH, kathambhUtaH ? ityAha-'nAsAnIsAsavAyavajjha nAsikAniHzvAsavAtavAyaM, etena lakSNatAmAi, 'cakSuhara' cakSuharati-AlavazaM nayati viziSTarUpAtizayakalitalAcakSuharaM 5 'gharNasparzayuktam' atizAyinA varNenAptizAyinA sparzena yuktaM 'hayalAlApelavAirega'miti hayalAlA-azvalAlA tasyA api peladhamatirekeNa hayalAlApelavAtireka 'nAma nAmnaikArye samAso bahula'miti samAsaH, ativiziSTamRdukhaladhutvaguNopetamiti bhAvaH, Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%ACASSAGARL dhavalaM-zvetaM kanakakhacitAni-vicchuritAni antakarmANi-aJcalayonilakSaNAni yasya tat kanakakhacitAntakarma AkAza-14 sphaTikaM nAma-atisvacchasphaTikavizeSastatsamaprabhaM divyaM 'devadUSyayugalaM' devavanayugma 'nivaste' paridhace, paridhAya hArAdInyAbharaNAni pinAti, tatra hAra:-aSTAdazasarikaH adbhahAro-navasarika: ekAvalI-vicitramaNikA muktAvalI-muktAphalamayI kanakAvalI-kanakamaNimayI prAlambA-tapanIyamayo vicitramaNiratrabhakticitra AsanaH pramANena svatramANa AbharaNavizeSa: kaTakAni-kalAcikAbharaNAni truTitAni-bAhurakSakAH aGgadAni-bAhAbharaNavizeSA 'dazamudrikA'nantaka' hastAGgulisambandhi mudrikAdazakaM 'kuNDale' karNAbharaNe cUDAmaNimiti-dhUDAnaNi ma sakalapArthivaratnasarvasAro devendramanuSyendramUrddhakRta nivAso niHhai| zeSApamaGgalAzAntirogapramukhadoSApahArakArI pravaralakSaNopetaH paramamaGgalabhUta AbharaNavizeSa: 'cittarayaNasaMkaI mauDa'miti citrANi-nAnAprakArANi yAni ratnAni taiH sabada: citrarajasaGkaTaH prabhUtaratnanicayopeta iti bhAvaH / divya samaNadAma'ti "divyAM' pradhAnAM puSpamAlAm // 'tae NaM se vijae'ityAdi, granthima-graMthanaM anyastena nivRttaM pranthima 'bhAvAdimaH pratyayaH' yat sUtrAdinA pradhyate tad prandhimamiti bhAvaH, bharimaM yad granthitaM sad beyate yathA puSpalambUsako gaNDUka ityarthaH, pUrimaM yena vaMzazalAkAdimayapa jarI pUryate, saGghAtimaM yatparasparato nAlasabAtena saGghAnyate, evaMvidhena caturvidhana mAlyena kalpavRkSamivAsAnamalaGkRtavibhUSitaM karoti kRtvA paripUrNAlaGkAraH siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAyAlaGkAralabhAtaH pUrveNa dvArega nirgaya patraiva vyavasAyasabhA tatraivopAgacchati, upAgatya siMhAsanabaragataH pUrvAbhimukhaH saniSaNNaH / 'tae NamityAdi, tatastasya vijayasya devasyAbhiyogyAH| pustakaranamupanayanti ||'te NamityAdi, tataH sa vijayo devaH pustakaraNaM gRhAti gRhIlA pustakaranamutsaGgAdAviti gamyate muJcati Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktvA vighATayati vidyAyAnuvAcayati anu - paripATyA prakarSeNa - viziSTArthAvagamarUpeNa vAcayati vAcayitvA 'dhArmikaM' dharmAnu gataM vyavasAyaM vyavasyati, kartumabhilaSatIti bhAvaH, vyavasAya sabhAyAH zubhAdhyavasAyanibandhanatvAt kSetrAderapi karmmakSayopazamAdihetutvAt, ukta -- "udayakkhayakhaovasabhovasamA jaM ca kammuNo bhaNiyA / davvaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // 1 // " iti, dhArmikaM ca vyavasAyaM vyavasAya pustakaratnaM pratinikSipati pratinikSipya siMhAsanAdabhyutiSThati, abhyutthAya vyavasAya - sabhAtaH pUrvadvAreNa vinirgacchati vinirgatya yatraiva vyavasAyasabhAyA eva pUrvI nandApuSkariNo tatraivopAgacchati upAgatya nandAM puSkari NImanupradakSiNIkurvan pUrvatoraNenAnupravizati pravizya pUrveNa trisopAnapratirUpakeNa pratyavarohati madhye pravizatIti bhAvaH pratyavarukSa hastapAdau prakSAlayati prazAsyaikaM mahAntaM zvetaM rajatamayaM vimalasalilapUrNa macakarimahAmukhAkRtisamAnaM bhRGgAraM gRhNAti gRhItvA yAni tatrotpalAni padmAni kumudAni nalinAni yAvat zatasahasrapatrANi tAni gRhNAti gRhItvA nandrAtaH puSkariNIta: pratyuttarati pratyuttIrya yatraiva siddhAyatanaM tatraiva pradhAvitavAn gamanAya || 'tara paNa 'mityAdi, tatastasya vijayasya devasya catvAri sAmAnikadeva| sahasrANi catasraH saparivArA ammahiSyaH tisraH parSadaH saptAnIkAni saptAnIkAdhipatayaH SoDazAtmarakSa devasahasrANi anye ca bahavo vijayarAjadhAnIvAstavyA vAnamantarA devAzva devyA apyekakA utpalahastagatA apyekakAH padmahastagatA adhyeSakAH kumudahastagatAH evaM nalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatrazatasahasrapatrahastagatAH krameNa pratyekaM vAcyAH, vijayaM devaM pRSThataH pRSThataH paripATyeti bhAvaH anugacchanti // 'tae Na' mityAdi, tatastasya vijayasya devasya bahana AbhiyogyA devA devyaca apyekakA vandanakalazahastagatAH apyekakA bhRGgArahastagatAH apyekakA AdarzahastagatAH evaM sthAlapAtrIsupratiSThabAta kara kacitraratnakaraNDaka Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpacaGgerIyAvalomahastacaGgerIpuSpapaTalakayAva lomahastapaTalakasiMhAsanacchatracAmara taila samudraka yAvada janasamudrakadhUpakacchuka hastagatAH - meNa pratyeka mAlApyAH, vijayaM devaM pRSThataH pRSThato'nugacchanti / tataH sa vijayo devazcaturbhiH sAmAnikasahasraizcatasRbhiH saparivArAbhirazramahiSIbhistisRbhiH parSadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH SoDazabhirAtmarakSadeva sahasairanyaizca bahubhirvijayarAjadhAnIvAstavyairvAnamantarairdevairdevIbhiva sArddha saMparivRtaH sarva 'jAva nigghosanAditaraveNa' miti yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavyaH - 'sabajuIe sabbabaleNaM savvasamudaNaM savvavibhUISa savvasaMbhrameNaM sambapura phagaMdhamalAlaMkAreNaM savvatuDiyasaninApaNaM mahayA iDDIe madhyA juIe mahayA baleNaM mahayA samudapaNaM mahayA varatubhiH samagamavAcarate saMkhayavanava merijhallarikharamuhika dudubhi nigdhosanAdivaraveNaM' asya vyAkhyA prAgvat / yatraiva siddhAyatanaM tatraivopAgacchati, upAMgatya siddhAyatanamanupradakSiNIkurvan pUrvedvAreNa pravizati pravizyAlokya jinapratimAnAM praNAmaM karoti, kRtvA yatraiva maNipIThikA yatraiva devacchandako yatraiva jinapratimAstatro - pAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati parAmRzya ca jinapratimAH pramArjayati pramArNya divyayodakadhArayA rUpayati napa yitvA sarasenAdreNa gozIrSacandanena gAtrANyanuddhimpati, anulipya 'ahatAni' aparimalitAni divyAni devadrUSyayugalAni 'niyaMsaI' ci paridhApayati paridhApya 'apraiH' aparimuktaiH 'varaiH' pradhAnairgandhairmAsyaizcArcayati / etadeva savistara mupadarzayati- puSpAropaNaM mAlyAropaNaM varNakAropaNaM cUrNAropaNaM gandhAropaNam AbharaNAropaNaM (ca) karoti, kRtvA tAsAM jinapratimAnAM purataH 'acche' svacchaiH 'zlakSNaiH' masRNai rajatamayaiH, accho raso yeSAM te'ccharasAH, pratyAsannavastu prativimbAdhArabhUtA ivAtinirmalA iti bhAvaH, te ca te tandulAzcAccharasatandukhAH, pUrvapadasya dIrghAntatA prAkRtatvAt yathA 'vazrAmayA nemA' ityAdI, tairaSTAvaSTau svastikAdIni maGgala Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kAnyAlikhati, mAlikhya 'kayamgAhagahiya'mityAdi maithunaprathamasaMrambhe mukhacumbanAdyartha yuktyAH paJcAGgulibhiH kezeSu prahaNaM / camAhona kacaprAheNa gRhItaM karatalAdimuktaM sat prabhraSTaM karatalaprabhraSTavimuktaM, prAkRtatvAdevaM padavyatyayaH, tena 'dazAvaNena paJcavarNena 'kusumena' kusumasamUhena 'puSpapujopacArakalita' puSpapula evopacAra:-pUjA puSpapukhopacArastena kali-yuktaM karoti, kRtvA ca 'caMdappabhavaharaveruliyavimaladaMDa' candraprabhavaavaiDUryamayo vimalo daNDo yasya sa tathA taM kAJcanamaNiratnabhakticitraM kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpena gandhosamenAnuvidhA kAlAgurupravarakunyuruSkaturuSkadhUpagandhottamAnuviddhA, prAkRtatvAtpadavyatyayaH, tAM dhUpatti vinirmuzcantaM vaiDUryamayaM ghUpakahucchukaM pragRhya prayato dhUpaM dakvA jinavarebhyaH, sUtre SaSThI prAkRtatvAt , saptASTAni padAni pavAdapasRtya yazALimALa mastake kRtvA prayata: 'ahasayadhisuddhagaMThajuttehiM' iti vizuddho-nirmalo lakSaNoSarahita iti bhAvaH yo mantha:-zabdasaMdarmastena yuktAni vizuddhagrandhayuktAni aSTazasaM ca tAni vizuddhagranthayuktAni ca taiH 'arthayuktaiH' arthasAraiH bhapunarukkaiH mahAcaiH, tathAvidhadevalamdheH prabhAva eSaH, saMstauti saMstutya vAmaM jAnu 'aJcati' utpATayati dakSiNaM jAnuM dharaNitale 'nivADeI' iti | nipAtayati lagayatItyarthaH 'bhikaravA' zrIna vArAn mUrTAnaM dharaNitale 'namei'tti namayati namayitvA ceSatpratyunnamayati, ISatpratyunnamya kaTakaTitastambhitI bhujI 'saMharati sakkocayati, saMhatya karavaLaparigRhItaM zirasyAvarta mastake'JjaliM kRtvaivamavAdIt-'namo'tya|| 'mityAdi, namo'stu Namiti vAkyAladvAre devAdibhyo'tizayapUjAmaIntItyahantastebhyaH, sUtre SaSThI "TTivibhattIeN bhanAi cautthI"iti prAkRtalakSaNAt, te cAInto nAmAdirUpA api santi tato bhAvAtpratipattyarthamAha-- bhagavanya' bhagaH samapraizvaryAdilakSaNaH sa eSAmastIti bhagavantastebhyaH, Adi:-dharmasya prathamA pravRcistakaraNazIlA AdikarAstebhyaH, tIryate saMsArasamudro'neneti Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __-12 - *ARA -15 tIrtha tatkaraNazIlAstIrthakarAstebhyaH, svayaM-aparopadezena samyagvarabodhiprAptyA buddhA mithyAtvanidrApagamasambodhena svayaMsaMbuddhAstebhyaH, tathA puruSANAmuttamAH puruSottamAH, bhagavanto hi saMsAramAyAvasantaH sadA parArdhavyasanina upasarjanIkRtasvArthA ucitakriyAvanto'dInabhAvAH kRtajJatApatayo'nupahatacittA devagurubahumAnina iti bhavanti puruSottamAtebhyaH, tathA puruSAH siMhA iva karmagajAna prati puruSasiMhAstebhyaH, tathA puruSA varapuNDarIkANIva saMsArajalAsaGgAdinA dharmakalApeneti puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, tathA puruSA varagandhastina va paracakradurmikSamAriprabhRtikSadragajanirAkaraNaneti purupavaragandhahasinastebhyaH, tathA loko-bhajyasatvalokavasya kalakalyANakAnevAcanamAyAmAlamA lokottamAstebhyaH tathA lokasya-bhanyalokasya nAthA-yogakSemakRto lokanAthAstebhyaH, tatra yogo-zrIjAdhAnodbhedapoSaNakaraNaM kSema-tadupadravAdyabhAvApAdanaM, tathA lokasya-prANilokasya pazcAstikAyAlakasya vA hitopadezena samyakaprarUpaNayA vA hitA lokahitAstebhyaH, tathA lokasya-dezanAyogyasya viziSTasya pradIpA-dezanAMzubhiryadhA'vasthitavastaprakAzakA lokapradIpAstebhyaH, tathA lokasya-utkRSTamate vyasattvalokakha pradyotanaM pradyotaH pradyotakatva-viziSTajJAnazaktistakaraNazIlA lokapradyotakarAH, tathA ca bhavanti bhagavatprasAdAt tatkSaNameva bhagavanto gapabhRto viziSTamAnasampatsamanvitA yazAd dvAdazAGgamAracayantIti vebhyaH, tathA'bhayaM-viziSTamAsanaH svAsthyaM niHzreyasadharmabhUmikAnibandhanabhUtA paramA dhRtiriti bhAvaH, tad abhayaM dadavItyabhayadAstebhyaH, sUtre ca pratyayaH khArthika: prAkRtalakSaNavazAt, evamanyatrApi, tathA cakSuriva cakSuH-viziSTa AladharmastattvAvabodhanibandhana zraddhAsvabhAvaH, zraddhAvihInasyAcakSuSmata iva tattvadarzanAyogAt , tadAtIti cakSutibhyaH, tathA mAgoM-viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSastaM vadatIti mArgadAstebhyaH, tathA zaraNaM-saMsArakAntAragatAnAmatiprabalarAgAdipIDitAnAM samAzvasanasthAna Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karUpaM tattvacintArUpamadhyavasAnaM tahavatIsi zaraNadAstebhyaH, tathA bodhi:-jinapraNItadharmaprAptistAM tattvArthazraddhAnalakSaNasamyagdarzanarUpAM datIti bAdhidAtebhyaH, tathA dharma-vAremA pani dharmadAstebhyaH kathaM dharmadAH ? ityAha-dharma dizantIti dharmadezakAstabhyaH, tathA dharmasya nAyakA:-svAminastadazIkaraNAtatphalaparibhogAca dharmanAyakAtebhyaH, dharmasya sArathaya iva samyakapravartanayogena dharmasArathayatebhyaH, tathA dharma eva varaM-pradhAnaM caturantahetuyAt caturantaM 2 cakramiva caturantacakraM tena vartituM zIlaM yeSAM te dharmavaracaturantacakravartinastebhyaH, tathA'pratihate-apratiskhalite kSAyikatvAd vare-pradhAne jJAnadarzane dharantIti apratihatavarazAnadarzanavarAstebhyaH, tathA chAdayati-AvarayatIti chadma-ghAtikarmacatuSTayaM vyAvRttaM-apagataM chadma yebhyaste dhyAvRttachayAnastebhyaH, tathA rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargaghAtikarmazatran jitavanto jinAH anyAna jApayantIti jApakAstebhyo jinebhyo jApakebhyaH, tathA bhavA| rNavaM svayaM tIrNA anyAMzca tArayantIti tIrNAstArakAstebhyaH, tathA kevalavedasA avagatatattvA buddhA anyAMzca bodhayantIti bodhakAstebhyaH, muktA:-kRtakRtyA niSThitArthA iti bhAvaH, anyAMzca mocayantIti mocakAstebhyaH, sarvajJebhyaH sarvadarzibhyaH, zivaM-sarvopadavarahitatvAta acala' svAbhAvikaprAyogikacalanakriyAvyapohAt 'aruja' zarIramanasorabhAvenA''dhivyAdhyasambhavAt anantaM-kevalAsanA'nantalAt 'akSaya' vinAzakAraNAbhAvAt 'avyAbAdhaM' kenApi vibAdhayitumazakyatvAt na punarAvRttiryasmAttadapunarAvRtti, sidhyantiniSThitArthA bhavantyasyAmiti siddhiH-lokAntakSetralakSaNA saida gamyamAnalAd gatiH siddhigati: 2 riti nAmadheyaM yasya dasiddhigatinAmadheyaM, tiSThatyasminniti sthAnaM-vyavahArataH siddhakSetraM nizcayato yathA'vasthitaM khaM kharUpaM, sthAnasthAninorabhedopacArAttu siddhigatinAmadheyaM tatsaMprAptebhyaH / evaM praNipAtadaNDakaM paThitvA 'caMdaI namasaI' iti vandate-tAH pratimAzcaityavandanavidhinA prasiddhena, namaskaroti LKOAA Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOM pazcAtANidhAnAdiyogenetyeke, anye babhiddhati-viratimatAmeva prasiddhazcaityavandanavidhiranyeSAM tathA'bhyupagame kAyotsargAsiddheriti vandate sAmAnyena, namaskarotyAzayavRddharutthAnanamaskAreNeti, tattvamazra bhagavantaH paramarSayaH kevalino vidanti, taso vanditvA namasthitvA / | yatraiva sihAyatanasya bahumadhyadezabhAgastatraivopAgacchati upAgasya bahumadhyadezabhAgaM divyayodakadhArayA 'abhyukSati' abhimukhaM siJcati, abhyuzya sarasena gozIrSacandanena paJcAGgulivalaM dadAti, dattvA kacamAigRhItena karatalaprabhraSTavimuktena dazArddhavarNena 'kusumena' kusumasajAtena puSpapujopacArakalitaM karoti kulA dhUpaM dadAti, dasvA ca yatraiva dAkSiNAtyaM dvAraM tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM gRhAti, gRhIsA vena dvArazAkhAzAlabhajikAvyAlarUpakANi ca pramArjayati, pramRjya didhyayodakadhArayA'bhyukSaNaM gopazIrSacandanacaryA puSpAdyA-1 ropaNaM dhUpadAna karoti, tato dakSiNadvAraMNa nirgasya yatraica dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya bahumadhyadezabhAgastatropAgacchati, upAgatya loma-18 hastakaM parAmuzati, parAmRzya ca bahumabhyadezabhAgaM lomahastakena pramArjayati, pramRjya vidhyayodakadhArayA'bhyumaNaM sarasena gozIrSacandanena meM pacAlitalaM maNDalamAlikhati, kacanAhagRhItema karasamaprabhraSTavimuktena dazArddhavarNena kusumena puSpapukhopacArakalitaM karoti, kRkhA dhUpaM dadAti, dattvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya pazcimaM dvAraM tatrogagacchati, upAgatya lomahasaparAmarzanaM, tena pa lomahastra-18 kena dvArazAkhAzAlamaNikAcyAlarUpakapramArjanaM, udakadhArayA'bhyukSaNaM gozIrSacandanacarcA puSpAcAropaNaM dhUpadAnaM karoti, kRtvA yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasyottaradvAraM vatropAgacchati, upAgatya pUrvavad dvArA nikAM karoti, kRtvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya pUrvadvAraM patropAgacchati, upAgala pUrvavattabApyarSaniko karoti, kalA padAkSiNAtyasma mukhamaNDapamma patraiva dAkSiNAtyaM dvAraM vatropAgasaDati, pAgatya pUrvavacana pUjA vidhAya tena dhAreja vinirgasya yatraima vAkSiNAsaH prekSAgRhamaNDapo yatraiva dAkSiNAtsala prekSAgRhamaNDapasma Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahumadhyadezabhAgo yatraiva vajamayo'kSapATako yatraiva ca maNipIThikA yatraitra ca siMhAsanaM tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati, parAmRzyAkSapATakaM maNipIThikAM siMhAsanaM ca pramArjayati, prabhAjyAMdakadhArayA'bhyudaya candanacaca puSpapUjAM dhUpadAnaM ca karoti, kRtvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya prekSAgRha maNDapasyottaradvAraM tatraivopAgacchati, upAgatya pUrvavadvArAcainikAM karoti, kRtvA yatraiva dAkSiNAtyasya prekSAgRha maNDapasya pUrvadvAraM tatropAgacchati, upAgatya pUrvedvArAcainikAM karoti, kRtvA yatraiva tasya dAkSiNAtyasya prekSAgRhamaNDapasya dAkSiNAtyaM dvAraM tatropAgacchati, upAgatya tatrArcanikAM kRtvA yatraiva dAkSiNAtyazcai tyastambhastatropAgacchati, upAgatya stUpaM maNipIThikAM ca lomahastakena prasRjya divyayodakadhArayA'bhyuci sarasagozIrSacandanacarcA puSpAyArohaNadhUpadAnAdi karoti, kRSNA ca yatraiva pAtyA maMNipIThikA yatraiva ca pAzcAtyA jinapratimA tatropAgacchati, upAgatya jinapratimAyA Aloke praNAmaM karotItyAdi pUrvavad yAvannamasthitvA yatraivottarA jinapratimA tatropAgacchati, upAgatya tatrApi yAvannamasthitvA yatraiva pUrvA jinapratimA tatropAgacchati upAgatya pUrvavad yAvanamasthitvA yatraiva dAkSiNAtyA jinapratimA pUrvavat sarva tadeva yAvannamasthitvA yatraiva dAkSiNAtya caityavRkSastatropAgacchati, upAgatya pUrvavadarcanikAM karoti, kRtvA ca yatraiva mahendradhvajastatropAgacchati, upAgatya pUrvavadarcanikAM vidhAya yatraiva dAkSiNAtyA nandApuSkariNI tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati, parAmRzya toraNAni trisopAnapratirUpakANi zAlabhaJjikAnyAlarUpakANi va pramArjayati pramArgya divyayodakadhArayA sidhvadi, siklA sarasagozIrSa candanapazcAGgulitalapradAnapuSpAdyArohaNadhUpadAnAdi karoti, kRtvA va siddhAyatanamanupradakSiNIkRtya yatraiSottarA nandApuSkariNI sa tatropAgacchati, upAgatya pUrvavatsarvaM karoti, kRtvA cauttarAhe mAhendradhvaje sadanantaramaurAhe caityavRkSe tata autarAhe caityastUpe, tataH pazcimottarapUrvadakSiNajinapratimAsu pUrvavatsarvA vaktavyatA vaktavyA, Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadanantaramauttarAhe prekSAgRhamaNDape samAgacchati, tatra dAkSiNAtye prekSAgRhamaNDape pUrvavatsarvaM vaktavyaM, tata uttaradvAreNa vinirgatyauttarAhe mukhamaNDape samAgacchati, tatrApi dAkSiNAtya mukhamaNDapavatsarve kRtvottaradvAreNa vinirgatya siddhAyatanasya pUrvadvAre samAgacchati, tatrAnikAM pUrvavatkRtvA pUrvasya mukhamaNDapasya dakSiNottarapUrvadvAreSu krameNoktarUpAM pUjAM vidhAya pUrvadvAreNa vinirgatya pUrvaprekSAmaNDape samAgatya pUrvavadanikAM karoti, tataH pUrvaprakAreNeva krameNa caityastUpajinapratimAcaityavRkSamAhendradhvajanandApuSkariNInAM tata: sabhAyAM sudharmAyA pUrvadvAreNa pravizati, pravizya yatraiva maNipIThikA tatraivopAgacchati, upAgatyAloke jinasaknAM praNAmaM karoti, kRtvA ca yatra mANavakracaityastambho yatra vaz2amayA golavRkSAH samudrakAstatrAgatya samudrakAn gRhAti, gRhItvA ca vighATayati, vighAzya lomahastakena pramArjayati, pramAryodakadhArayA'bhyukSati, abhyukSya gozIrSacandanenAnulimpati, tataH pradhAnairgandhamAlyairarcayakti, arcayitvA dhUpaM dahati, tadanantaraM bhUyo'pi vanamayeSu golavRttasamudkeSu prakSipati, prabhipya tAna vanamayAna golavRttasamudkAn svasthAne pratinikSipati, pratinikSipya teSu puSpagandhamAlyavastrAbharaNAnyAropayati, tato lomahasakena mANavakacaityastambhaM pramAryodakadhArayA'bhyukSya candanacarcA puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM ca karoti, kRtvA siMhAsanapradeze samAgatya siMhAsanasya lomahstakena pramArjanAdirUpA pUrvavadarca nikAM karoti, kRtvA yatra maNi-11 pIThikA yatra ca devazayanIyaM tatropAgasya maNipIThikAyA devazayanIyasya ca prAgvadarca nikAM karoti, sata uktaprakAreNaiva kSullakendradhvajapUjA karoti, kRlA ca yatra coppAlako nAna praharaNakozastana samAgatya lomahastena parigharatnapramukhANi praharaNaratnAni pramArjayati, kadhArayA'bhyukSaNaM candanacacI puSpAdhAropaNaM dhUpadAnaM karoti, kRtvA sabhAyAH sudhamAyA bahumadhyadezabhAgecenikA pUrvavatkaroti, kRtvA samAyA: sudharmAyA dakSiNadvAre samAgatyArcanikA pUrvavatkaroti, tato dakSiNadvAre vinirgacchati, ina UrddhaH yathaiva siddhAyata Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAKES mAnAniSkAkSiNadvArAdimA kSiAdAkarigIrSakamAnA punarapi pravizata uttaranandApuSkariNIprabhRtikA uttarAntA tato dvitIyaM 4 vAraM niSkAmataH pUrvadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnArcanikA vaktavyA tathaiva sudharmAyAH samAyA apyanyUnAtiriktA draSTavyA, tataH pUrvanandApuSkariNyA anikA kRlopapAtasabhA pUrvadvAreNa pravizati, pravizya ca maNipIThikAyA devazayanIyasya tadanantaraM bahamadhyadezabhAge prAgvadarca niko vidadhAti, saMto dakSiNadvAreNa samAgatya tasyArca nikAM kurute, ata UrddhamatrApi siddhAyatanabaddakSiNadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnA'rcanikA vaktavyA / tataH pUrvanandApuSkariNIto'pakramya hade samAgatya pUrvavattoraNArca nikAM karoti, kulA pUrvadvAreNAbhiSekasabhAyAM pravizati, pravizya maNipIThikAyAH siMhAsanasyAbhiSekabhANDasya bahumadhyadezabhAgasya ca pUrvavadarbanikA krameNa, karoti, badanantaramatrApi siddhAyatanavadakSiNadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnA'rcanikA vaktavyA, tataH pUrvanandApuSkariNIta: pUrva-18 dvAreNa vyavasAyasabhAM pravizati pravizya pustakaranaM lomahastakena pramRjyodakadhArayA'bhyukSya candanena gharcayitvA daragandhamAlyairarcarityA puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM ca karoti, tadanantaraM maNipIThikAyAH siMhAsanasya bahumadhyadezabhAgasya ca krameNArca niko karoti, tadanantaramatrApi siddhAyatanavadakSiNadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnA'rca nikA vaktavyA, tata: pUrvanandApuSkariNIto balipIThe samAgatya tasya bahumadhyadezabhAge pUrvavadarca nikAM karoti, kRtvA cottarapUrvasyAM nandApuSkariNyAM samAgatya tasyAstoraNeSu pUrvavadarca nikAM kRtvA''bhiyogi-IA kAna devAna zabdayati, zabdayitvA evamavAdI-'khippAmeve'yAdi sugamaM yAvat "eyamANattiyaM paJcappiNati' navaraM zRGgATakaMtrikoNaM sthAnaM trikanyatra rathyAtrayaM milati catuSka-catuSpathayuktaM catvaraM-bahuradhyApAtasthAnaM caturmukhaM-yasmAzcatasRSvapi dikSu panthAno | nissaranti mahApatho-rAjapathaH zeSaH sAmAnyaH panthAH prAkAra:-pratIta: aTTAlakA:-prAkArasyopari bhRtyAzrayavizeSAH carikA-aSTaha Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stapramANo nagaraprAkArAntarAlamArgaH dvArANi- prAsAdAdInAM gopurANi-prAkAradvArANi toraNAni-dvArAdisambandhIni Agatya ramante'tra mAdhavIlatAgRhAdiSu dampatya iti sa ArAmaH puSpAdisadvakSamaGkalamutsabAdI bahujanopabhogyamudyAna sAmAnyavRkSavRnda nagarAsanaM kAnana * nagaraviprakRSTaM vanaM ekAnekajAtIyottamavRkSasamUho vanaSaNDaH ekajAtIyocamavRkSasamUho vanarAjI / / 'taeNamityAdi, tataH sa vijayo dAdevI bAlipIThe balivisarjana sejhi, lApasamako taranandApuSkariNI satropAgacchati, upAgatyottarapUrvI nandA puSkariNI pradakSiNIku rvan pUrvatoraNenAnupravizati, anupravizya pUrvatrisopAnapratirUpakeNDa pratyavarohati, pratyavaruhya hastapAdau prakSAlayati, prakSAlya nandApuSkariNItaH pratyuttarati, pratyuttIrya caturmiH sAmAnikasahanazcatamRbhiramanahiSIbhiH saparivArAbhistimRbhiH parSadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH SoDazabhirAmarakSadevasahasrairanyaizca bahubhirvijayarAjadhAnIvAstavyairvAnamantarairdevairdevIbhizca sArddha saMparivRtaH sarvA yAva dundubhinirghoSanAditaraveNa vijayAyA rAjadhAnyA madhyamadhyena yatraiva sabhA sudharmA tatropAgacchati, upAgatya sabhAM sudharmA | pUrvabAreNAnupravizati, anupravizya yatraiva maNipIThikA yatraiva siMhAsanaM tatraivopAgacchati, upAgala siMhAsanabaragataH pUrvAbhimukhaH sanniSaNNaH // tae NaM tassa vijayassa devassa cattAri sAmANiyasAhassIo avaruttareNaM uttareNaM uttarapurachimeNaM patteyaM 2 pubvaNatthesu bhahAsaNesu NisIyaMti / tae NaM tassa vijayassa devassa pattAri aggamAhisIo parasthimeNaM patteyaM pukhvaNatthesa mahAsaNesa NisIyaMtitae NaM tassa vijayassa devassa vAhiNapuratthimeNaM abhitariyAe parisAe aTTha devasAhassIo patteyaM 2 jApa NisI Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I yaMti / evaM dakkhiNeNaM majjhimiyAe parisAe dasa devasAhassIo jAva NisIdati / dAhiNapaJcathimeNaM bAhiriyAe parisAe bArasa devasAhassIo patteyaM 2jAva NisIdaMti / tae NaM tassa vijayassa devassa pacatthimeNaM satta aNiyAhivatI patteyaM 2 jAva nnisiiyNti| nae NaM tassa vijayassa devassa puratthimeNaM dAhiNeNaM pacatthimeNaM uttareNaM solasa Ayara kkhadeva sAhassIo patteyaM 2 puvyaNatthe maddAsasu nisIdaMti, taMjahA -- puratthimeNaM cattAri sAhassIo jAva uttareNaM 4 // ArakkhA sannaddhavadbhavammiyakavayA upIliyasa rAsaNapaTTiyA piSaddhamevejjavimalavaraciMdhapahA gahiyAuhapaharaNA ligAI tisaMdhINi baharAmayA koDINi dhaNUhaM ahigijjha pariyAiyakaMDakalAvA NIlapANiNo pIyapANiNo rattapANiNo cAvapANiNo cArupANiNo cammapANiNo khaggapANiNo daMDapANino pAsapANiNo NIlapIyarattacAcacAra cammakhaggadaMDapAsavaradharA AyarakkhA ra kkhovagA guttA guttapAlitA juttA jutapAlitA paseyaM 2 samagrato viSayato kiMkarabhUtAviva citi // vijayassa NaM bhaMte / devassa kevatiyaM kAlaM kitI paNNattA ?, go0 ! egaM paliocamaM ThitI paNNattA, vijayassa NaM bhaMte! devassa sAmANiyANaM devANaM ketratiyaM kAlaM kitI paNNattA?, egaM palio maMThitI paNNattA, evaMmahiDDIe evaMmahatIe evaM mahajvale evaM mahAyase evaMmahAsukkhe evaM mahANubhAge vijae deve 2 || (sU0 143 ) Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatastasya vijayasya devasyAparottareNa-aparovarasyAM dizi evamuttarasyAmuttarapUrvasyAM dizi ca catvAri 2 sAmAnikadevasahasrANi caturSu bhadrAsana sahasreSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya pUrvasyAM dizi catasro'pramahiSyazcaturSu bhadrAsaneSu niSIdanti tatastasya vijayasya devasya dakSiNapUrvasyAmabhyantarikAyAH parSado'STau devasahasrANi aSTAsu bhadrAsanasahasreSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya dakSiNasyAM dizi madhyamikAyAH parSado daza devasahasrANi dazasu bhadrAsanasahasreSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya pazcimAyAM dizi vA hyAyAH parSado dvAdaza devasahasrANi dvAdazasu bhadrAsana sahasreSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya pazcimAyAM dizi saptAnIkAdhipatayaH saptasu bhadrAsaneSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya sarvataH samantAt sarvAsu dikSu sAmastyena SoDaza AtmarakSakadeva sahasrANi SoDazasu bhadrAsana sahasreSu niSIdanti tadyathA - catvAri sahasrANi caturSu bhadrAsanasahasreSu pUrvasyAM dizi evaM dakSiNasyAM dizi evaM pratyekaM pazcimottarayorapi / te cAmarakSAH sannaddhavaddhavarmiMtakavacAH, kavacaM - tanutrANaM varma - lohamayakutUlikAdirUpaM saMjAtamasminniti va rmitaM sannaddhaM zarIre AropaNAt baddhaM gADhatarabandhanena bandhanAt varmitaM kavacaM yaiskhe sannabaddhavarmiMtakavacAH, 'uppIliyakharAkhaNapar3iyA' iti utpIDitA - gADhIkRtA zarA asyante - kSiSyante'sminniti zarAsanaH - iSudhistasya paTTikA yairutpIDitazarAsanapaTTikAH 'piNaddha gevejjavimalavara ciMdhapaTTA' iti pinaddhaM maiveyaM zrIvAbharaNaM vimalavaracihnapaTTazca yaiste pinaddhabaramaiveyavimalavara cihnapaTTA : 'gahiupaharaNA' iti Ayudhyate'nenetyAyudhaM - kheTakAdi praharaNaM - asikuntAdi, gRhItAni AyudhAni praharaNAni ca yaiste gRhItAyudha| graharaNA: 'trinatAni' AdimadhyAvasAneSu namanabhAvAt 'trisandhIni' AdimadhyAvasAneSu sandhibhAvAt vajramayakoTIti dhanUMSi abhigRpa 'pariyAiyakaMDa kalAvA' iti paryAttakANDakalApA vicitra kANDa kalApayogAt kecit 'nIlapANaya' iti nIlaH kANDakalApa Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isi gamyate pANau yeSAM te nIlapANaya:, evaM pItapANayaH raktapANayaH, cApaM pANI yeSAM te cApapANayaH, cAru:-praharaNavizepaH pANI ma yeSAM te pArupANayaH, carma-aGguSThAchulyorAnchAdanarUpaM pANI yeSAM te carmapANayaH, evaM daNDapANayaH khaGgapANayaH pAzapANayaH, etadeva || vyAcaSTe yathAyogaM nIlapItaraktacApacArucarmadaNDapAzadharA AtmarakSAH, rakSAmupagacchanti-tadekacittatayA tatparAyaNA vartanta iti rakSopagAH 'guptAH' na khAmibhedakAriNa: sakA :-para. pradezA pahi: setupa te pAlikAH, tathA 'yuktAH' sevakaguNopetatayo-|| citAH, tathA yuktA-parasparaM baddhA na tu vRhadantarAlA pAliyepo te yuktapAlikAH, pratyeka pratyeka samayata:-AcArata AcAreNetyarthaH | vinayatazca kiGkarabhUtA iva tiSThanti, na khalu te kiGkarAH, kintu te'pi mAnyAH, teSAmapi pRthagAsananipAtanAt , kevalaM te tadAnIM nijAcAraparipAlanato vinItalena ca tathAbhUtA iva tiSThanti taduktaM kiGkarabhUtA iveti // 'tae NaM se vijae' ityAdi supratItaM yAva| dvijayadevavaktavyatAparisamAptiH // tadevamuktA vijayadvAravaktavyatA, samprati vaijayantadvAravaktavyatAmabhidhitsurAha kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvassa vejayaMte NAma dAre paNNatte?, goyamA! jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa dakSiNeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI abAdhAe jaMbuddISadIvadAhiNaparaMte laghaNasamudAhiNaissa uttareNaM estha gaM aMbuddIvassa 2 vejayaMte NAma dvAre paNNate aha joyaNAI uI uccatteNaM saceva sabyA vattabvatA jAva Nice / kahi NaM bhaMte ! rAyahANI?, dAhiNe NaM jA bejayaMte deve 2 // kahiNaM bhate! jaMbuddIvassa 2 jayaMte NAma dAre paNNate?, goyamA! jaMbuddIve 2 maMdarassa pavyayassa pacatthimeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI jaMbuddIvapaJcatthimaperaMte lavaNasamupacatthimaddhassa pura Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AD chimeNaM sIodAe mahANadIe jaspi etva NaM jaMbuddIvassa jayaMte NAma dvAre papaNatte, taM ceva se pamANaM jayaMte dece paJcasthimeNaM se rAyahANI jAva mahiDDIe / kahiNaM bhaMte! jaMbuddIvassa aparAie NAmaM dAre paNNatte, goyamA! maMdarassa uttareNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAiM abAhAe jaMbuhIve 2 uttaraperaMte lavaNasamudassa uttaradassa dAhiNaNaM estha NaM jaMbuddIve 2 aparAie NAmaM dAre paNNatte taM ceva pamANaM, rAyahANI uttareNaM jAva aparAie deve, cauNhavi aNNami jaMbuddIve // (sU014) jaMbuddhIpara gaM dIdAra hAlassa ya dArassa ya esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNate?, goyamA! auNAsIti joyaNasahassAI bAvaNNaM ca joyaNAI desUNaM ca addhajoyaNaM dArassa ya 2 abAdhAe aMtare paNNatte // (sU0145) 'kahiNaM bhaMte' ityAdi sarva pUrvavat , navaramatra vaijayantastra dvArasya dakSiNatastiryagasadheyAn dvIpasamudrAna vyatikramyeti vaktavyaM, zeSa prAgbat // evaM jayantAparAjitadvAravaktavyatA'pi vAcyA, navaraM jayantadvArasya pazcimAyAM dizi, aparAjitadvArasyottaratastiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAn vyatighrajyeti vAcyam / / samprati vijayAdidvArANAM parasparamantaraM pratipipAdayiSuridamAha-jaMbuddIvassa miti prAgvata bhadanta! dvIpasya sambandhino dvArasya ca dvArasya catata kiyatpramANASAdhayA-antarityA prati-II ghAtenAntaraM prazasam ?, bhagavAnAha-gautama! ekonAzItiyojanasahasrANi dvipaJcAzad yojanAni dezonaM cAIyojanaM dvArasya ca dvArasya cAbAdhayA'ntaraM prajJaptaM, tathAhi-caturNAmapi dvArANAM pratyekamekSakamya kudhyasya dvArazAkhAparaparyAyasya bAhalyaM gavyUtaM dvArANAM ca vi Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *+% sAraH pratyekaM 2 catvAri 2 yojanAni, tatazcaturvapi dvAreSu sarvasaGkhyayA kuDyadvArapramANamaSTAdaza yojanAni, jambUdvIpasya ca paridhistisro lakSAH SoDaza sahasrANi dve zate saptaviMzatyadhike 316227 krozatrayaM 3 aSTAviMzaM dhanuHzavaM 128 trayodazAGgulAni eka-|| gacca jambUdvIpaparidheH sakAzAttAni kuDyadvAraparimANabhUtAnyaSTAdaza yojanAni zodhyante, zodhiseSu ca teSu paridhisatko yojanarAzirevaMrUpo jAtaH-timro lakSAH SoDaza sahasrANi dve zate navottare 316209, zeSaM tathaiva, sato yojanarAzezcatubhirbhAgo hiyate, labdhAni yojanAnAmekonAzItiH sahasrANi dvipaJcAzadadhikAni gavyUtaM caikaM 79052 ko0 1, yAni ca paridhisatkAni trINi gavyUtAni tAni dhanustvena kriyante labdhAni dhanuSAM SaT sahasrANi, yadapi ca paridhisatkamaSTAviMzaM dhanuzataM tadapyeteSu dhanuHSu madhye prakSipyate, tato jAto dhanarAzirekaSaSTiH zatAnyaSTAviMzatyadhikAni 6128, eSAM caturbhirbhAgo hiyate, labdhAni dhanuSAM paJcadaza zatAni dvAtriMzadadhikAni 1530, yAnyapi ca yodazAGgalAni sepAmapi caturbhirbhAgo hiyate, labdhAni trINi aDa dilAni, esadapi sarva dezonamekaM gamyUtamiti labdhaM dezonamarddhayojana, uktaM ca-kuvArapamANaM aTThArasa joyaNAI parihIe / so-18 hiya cauhi vibhattaM iNamo vAraMtara hoi||1|| auNAsIha sahassA bAvaNNA addhajoyaNaM nUrNa / dArassa ya dArassa ya aMtarameyaM viNihi // 2 // " / jaMbuddIvassa NaM bhaMte ! dIvassa paesA lavaNaM samuI puTThA?, haMtA puTThA // te NaM bhaMte! kiM jaMbuddIve 2 1 kujyadvArapramANamaSTAdaza yojanAni paridheH / zodhayitvA caturbhivibhaktaM idaM dvArAntaraM bhavati // 1 // ekonAzItiH sahasrANi dvipaJcAzat ardhayojanamUna, dvArasya dvArasya cAntarameta vinirdiSTaM // 2 // avasarakA AXXX***** Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavaNasamudde ?, goyamA ! jabuddIve dIve no khalu te lavaNasamudde // lavaNassa NaM bhaMte! samuhassa padesA jaMbUddIvaM dIva puTThA ?, haMtA putttthaa| te NaM bhaMte / kiM lavaNasamudde jaMbUdIve dIve?, goyamA ! lavaNe NaM te samudde no khalu te jaMbuddIve dIve // jaMbuddIve NaM bhaMte! dIve jIvA uddAhalA 2 lavaNasamu paJcAyati, goyamA ! atthegatiyA pazcAyaMti asthegatiyA no pazcAyaMti // lavaNe NaM bhaMte! samudde jIvA udAtA 2 jaMbudIne 2 panAti ? goyamA ! atyegatiyA paJcAyaMti atthegatiyA no pacAryati / ( 0 146 ) 'jaMbUddIvarasaNaM bhaMte!" ityAdi, jambUdvIpasya Namiti pUrvavat bhadanta ! dvIpasya 'pradezAH ' khasImAgatacaramarUpA lavaNaM samudra 'spRSTAH ?' kartari kapratyayaH spRSTavantaH kAkkA pATha iti praznArthatvAvagatiH pRcchatazcAyamabhiprAyaH yadi spRSTAstarhi vakSyamANaM pRcchadhate no cettarhi neti bhAvaH, bhagavAnAha - haMtetyAdi, 'hanta' iti pratyavadhAraNe spRSTAH // evamukte bhUyaH pRcchati -- ' te Na 'mityAdi, te bha danta ! svasI mAgataca ramarUpAH pradezAH kiM jambUdvIpa: ? kiMvA lavaNasamudraH ?, iha yad vena saMspRSTuM tatkiJcittadvyapadezamabhuvAnamupalabdhaM yathA surASTrebhyaH saMkrAnto magadhadezaM mAgagha iti, kiJcitpunarna tadvyapadezabhAg yathA tarjanyA saMspRSTA jyeSThA'GgulijrjyeSThaiveti, ihApi ca jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudraM spRSTavantastato vyapadezacintAyAM saMzaya iti praznaH, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpa eva Namiti | nipAtasyAvadhAraNArthatvAt te caramapradezA dvIpo, jambUdvIpasImAvarttitvAt na khalu te jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudra:, (na te) jambUdvIpasImAnamatikramya lavaNasamudrasImAnamupagatAH kintu svasImAgatA eva lavaNasamudraM spRSTavantastena tadasthattavA saMsparzabhAvAt tarjanyA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMspRSTA jyeSThAGguliriva te svavyapadezaM bhajante na vyapadezAntaraM tathA cAha to khalu te jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudraH / evaM 'chavaNassa NaM bhaMte! samuhassa pradesA' ityAdi lavaNaviSayamapi sUtraM bhAvanIyam || 'jaMbuddIve NaM bhaMte / " ityAdi, jambUdvIpe bhadanta ! dvIpe ye jIvAste 'uddAisA' iti 'avadvAya 2' mRtvA 2 lavaNasamudre 'pratyAyAnti' Agacchanti ?, bhagavAnAha - gautama ! astIti nipAto'tra H, santyekakA jIvA ye 'avadrAyAbadrAya' bhRtvA 2 lavaNasamudre pratyAyAnti, santyekakA ye na pratyAyAnti, jIvAnAM tathA tathA svasvakarmmavazatayA gativaicitryasambhavAt / evaM lavaNasUtramapi bhAvanIyaM // samprati jambUdvIpa iti nAno nibandhanaM jijJAsiSuH prabhaM karoti -- sekeNaNaM bhaMte! evaM vucati jaMbUddIve 21, goyamA ! jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa utsareNaM pIlavaMtassa dAhiNeNaM mAlavaMtassa vakkhArapavvayassa pacatthimeNaM gaMdhamAyaNassa vakkhArapatrcayassa puratthimeNaM ettha NaM uttarakurA NAma kurA paNNattA, pAINapaDINAyatA udIrNadrAhiNavicchiNNA addhacaMdasaMThANasaMhitA ekkArasa joyaNasahassAiM aTTha bAyAle joyaNasate doSiNa ya ekoNavIsatibhAge joyaNassa vikkhaMbheNaM // tIse jIvA pAINapaDINAyatA duhao vakkhArapatrvayaM puDhA, purathimilAe koDIe purathimilaM vakkhArapavvataM puTThA pacatthimillAe koDIe pacatthimillaM vaksyArapabSayaM puTThA, sevaNaM joyaNasahassAI AyAmeNaM, tIse ghaNupaGkaM vAhiNeNaM saTThi jogaNasaha Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssAI cattAri ya aTThAramuttare jogaNasate suvAlasa ya ekUNavIsatibhAe joyaNassa parikkheSeNaM paNNatte // uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe kerisae AgArabhAva paDoyAre paNNatte ?, godhamA / bahusamaramaNile bhUmibhAge paNNatte se jahA NAma e AliMgapukkhareti vA jAva evaM ekkoruyadIvava tavayA jAva devalogapariggahA NaM te maNugragaNA paNNattA samaNAuso !, Navari imaM NANasaM - chadhaNusahassamUsitA dochappannA piTTakaraMDasatA aTTamabhasassa AhAraDe samuppajjati tiSNi palio mAI dekhUNAI paliovamassAsaMkhijahabhAgeNa UNagAeM jahanneNaM tinni palio mAI ukkaNaM ekUNapaNa iMdiyAI aNupAlaNA, sesaM jahA eguruSANaM // uttarakurAe NaM kurAe chafont maNussA aNusajjaMti, taMjahA pamhagaMdhA 1 miyagaMdhA 2 ammamA 3 sahA 4 nepAlI se 5 saNavArI 6 ( sU0 147 ) 'sekeNaNaM bhaMte!" ityAdi, atha kena 'arthena' kena kAraNena bhadanta ! evamucyate jambUdvIpo dvIpa: ? iti, bhagavAnAi 1 yadyapi sUtrakAraiH jahA egoyavattamvaneti vAkyenAtidizyate uttarakururUrUpamazeSaM tathApi vyAkhyAtamatrAzeSaM tat na caikoekadvIpa svarUpAvasare tallezo'pi vyAkhyAto varNanasya, vyAkhyAyakasUribhizvAnyatrAtidizyate kalpanumAdivarNane yathottarakurudhviti nAtra dhRtaM mUlasUtraM na ca parAvartitA vyAkhyA, parametadanumIyate yata TIkAkUdbhiH prAptA Adarza atraiva kalpavRkSAdivarNanayuktAH prathamopasthita koThakacarNanasthAne ca tadrahitA matidiSTAH syuH, cintyametAvadevAtra yaha sUtrakAra zailyame varNanIyapadArthAtidezastacaiva sUtre, tatra sAmAnyena varNanaM syAdatra vizeSeti yuktaM vivecanamatra tatrabhavadIyAdarzAnusAreNa jA, ata evAtra pratisUtraM pratIka dhRtirmalayagiripAdAnAm. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jambUdvIpe Namiti vAkyAlaGkAre dvIpe mandaraparvatasya 'usareNa' uttarataH nIlavato varSadharaparvatasya 'dakSiNena' dakSiNato gandhamAdanasya vakSaskAraparvatasya 'puratthimeNaM'ti pUrvasyAM dizi mAlyavato vakSaskAraparvatasya pazcimAyAm ' atra' etasmin pradeze uttarakuravo nAma kuravaH prajJaptAH sUtra ekavacananirdezo'kArAntatAnirdeza prAkRtAt, tAzca kathambhUtAH ? ityAda-- 'pAINe' vyAdi, prAcInApAcInAyatA udagdakSiNavistIrNa arddhacandrasaMsthAnasaMsthitA ekAdaza yojanasahasrANyaSTau yojanazatAni 'dvicatvAriMzAni' dvicatvAriMzadadhikAni dvau caikonaviMzatibhAgI yojanasya " viSkambhena" dakSiNottaratayA vistAreNa, tathAhi - mahAvidedde meroruttarasa uttarakuravo dakSiNato dakSiNakuravaH, tatto yo mahAvidehakSetrasya viSkambhastasmAnmandaraviSkambhe zodhite yadavaziSyate tasyArddhaM yAvatparimANametAvatpratyekaM dakSiNakurUNAmuttarakurUNAM ca viSkambhaH pakkaM ca - "vaidehA trikkhaMbhA maMdaravikkhaMbhasohiyaddhaM jaM / kuruvikkhaMbhaM jANasu" iti, sa ca yathokta pramANa eva, tathAhi - mahAvidehe viSkambhastrayatriMzad yojana sahasrANi SaTU zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAM catasraH kalAH 33684 ka0 4, etasmAnmeruviSkambho daza yojanasahasrANi zodhyante 10000 sthitAni pazcAtrayoviMzatiH sahasrANi SaT zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAM catasraH kalAH 23684 ka0 4, eteSAmarddhe labdhAnyekAdaza sahasrANi aSTau zatAni dvicatvAriMzadadhikAni yojanAnAM dve ca kale 11842 0 2 / / 'tI' ityAdi, tAsAmuttaraku rUNAM jIvara uttarato nIlavarSadharasamIpe prAcInApAcInAyatA ubhayataH pUrvapazcima bhAgAbhyAM vakSaskAraparvataM yathAkramaM mAlyavantaM gandhasAdanaM ca 'spRSTA' spRSTavatI, etadeva bhAvayati - 'puratthimillAe' ityAdi, pUrvayA 'koTyA' agrabhAgena pUrve vakSaskAra parvataM mAlyavadabhidhAnaM 'spRSTA' spRSTavatI 'pazcimayA' pazcimadigavalambinyA koTyA pazcimavakSaskAraparvataM gandhamAdanAkhyaM spRSTA sA ca jIvA Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 7 AyAmena tripaJcAzad yojanasahasrANi kathamiti ceducyate iha meroH pUrvasyAmaparasyAM ca dizi bhadrazAlavanasya yadAyAmena parimAgaM yatha merorviSkambhasya tadekatra mIlitaM gandhamAvanamAlaya vadrakSaskAraparvatamUlapRthukhaparimANarahitaM yAvatpramANaM bhavati tAvaduttarakurUNAM jIvAyA: parimANam, uktaM ca-- "maMdara deNAyaya bAvIsa sahassa bhadasALavaNaM / duguNaM maMdarasahiyaM duselarahiyaM ca kurujIvA // 1 // taca yathoktapramANameva, tathAhi mero: pUrvasyAmaparasyAM ca dizi pratyekaM bhadrazAlavanasya dairghyaparimANaM dvAviMzatiryojanasaha - [srANi tato dvAviMzatiH sahasrANi dvAbhyAM guNyante, jAtAni catuzcatvAriMzat sahasrANi 44000, merozca pRthutvaparimANaM daza yoja| nasahasrANi 10000, sAni pUrvarAzI prakSiSyante, jAtAni catuSpazcAzatsahasrANi 54000, gandhamAdanasya mAtyavatazca vakSaskAraparvatasya pratyekaM mUle pRthutvaM pathya yojanazatAni tataH pazca zatAni dvAbhyAM guNyante, jAtaM yojanasahasraM, tat pUrvarAzerapanIyate, jAtAni tripAzad yojanasahasrANi 53000 / / 'tI se dhaNupaddha' mityAdi, tAsAmuttarakurUNAM dhanuHpRSThaM 'dakSiNena' dakSiNataH taca SaSTiryojana sahasrANi catvAri yojanazatAni aSTAdazottarANi dvAdaza ekonaviMzatibhAgA yojanasya parikSepeNa, dvayorapi hi gandhamAdana mAlyavadvakSaskAra parva tayorAyAmaparimANamekatra mIlitamuttarakurUNAM dhanuH pRSThaparimANaM, "AyAmo selANaM donha va milio kurU dhaNupaTTa" iti vacanAt gandhamAdanasya mAlyavatazca vakSaskAraparvatasya pratyekamAyAmaparimANaM triMzad yojanAsahasrANi dve zate navottare SaT ca kalAH 30209ka0 6, ubhayozca milita AyAmo yathoktaparimANo bhavati 60418 ka0 12 / 'uttarakurAe NaM bhaMte !" | ityAdi, uttarakurUNAM bhadanta ! kurUNAM sUtre ekavacanaM prAkRtatvAt kIdRza AkArabhAvasvarUpasya pratyavatAraH - sambhavaH prajJaptaH 1, bhagabAnAi - gautama ! bahusamaramaNIyo bhUmibhAga uttarakurUNAM prajJaptaH, 'se jahAnA mapa-AliMgapukkhareha vA' ityAdi jagatyupari dhanapa 9 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savarNakavatAvadvaktavyaM yAvattRNAnAM ca maNInAM ca varNo gandhaH sparzaH zabdazca savarNakaH paripUrNa ukto bhavati, paryantasUtraM cedam -- divaM naTuM sajja geyaM pagIyANaM bhave eyArUve?, haMsA siyA' iti|| 'uttarakurAe Ne kurAe' ityAdi, uttarakurupu tatra tatra deze tasya dezasya | | tatra tatra pradeze bahave 'khu 'vAvIo ityAdi, tathA trisopAnapratirUpakANi toraNAni parvatakAH parvatakeSvAsanAni gRhakANi gRheSvAsanAni maNDapakA maNDapeSu pRthivIzilApaTTakAH pUrvavad vaktavyAH, tadanantaraM cedaM vaktavyam-'tattha NaM bave uttarakurA maNussA maNussIo ya AsayaMti sayaMti jAva kallANaM phalavittivisesaM paJcaNubhavamANA viharanti' etadvyAkhyA'pi prAgvat / 'uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe' ityAvi, uttarakuruSu Namiti pUrvavat kurupu tatra tatra deze 'tahiM tahiM' iti tasya tasya dezasya tatra tatra :deze bahavaH sarikAgulmAH navamAlikAgulmAH koraNDagulmA: bandhujIvakagulmA: manovadyagulmAH bIyakagulmA: bANagulmA: (kaNavIragulmAH) kubjakagulmAH sinduvAragulmAH jAtigusmAH mudragulmA yUdhikAgulmAH mallikAgulmA: vAsantikagulmAH bastulagulmA: kastUlagulmAH sevAlagulmAH agastyagulmAH magadantigulmA: campakagulmAH jAtigulmAH navanAtikAgulmAH kundagulmA: mahAkundagulmAH, sarikAdayo lokata: pratyetavyAH, gulmA nAma ikhaskandhabahukANDapatrapuSpaphalopetAH, tataH sarvatra vizeSaNasamAsaH, sarikAdInAM cemAstinaH sanahaNigAthA:-"seriyae nomAliyakoraMTayabandhujIvagamaNojA / bIyayavANayakaNavIrakuja taha siMdubAre ya // 1 // jAImoggara vaha jUhiyA ya taha malliyA ya vAsaMtI / vatthulakarathulasevAlagatthimagadaMtiyA gheva // 2 // ghaMpakajAInavanAiyA ya kuMde tahA mahAkuMdai / / / evamaNegAgArA havaMti gummA muNethavvA ! // 3 // " 'te NaM gummA' ityAdi, 'te' anantaroditA gamiti vAkyAlakAre gulmAH 'dazArddhavarNa pazcavarNa 'kusumaM' jAtAvekavacanaM kusumasamUha 'kusumayanti' utpAdayantIti bhAvaH, yena kusumotpAdanena kurUNAM bahusamarama Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . - NIyo bhUmibhAgo 'vAyavihuyaggasAlehi ti vAtena vidhutA:-kampitA vAtavidhutAstAzca tA aprazAkhAzca vAtavidhutApazAkhAstAbhiH, sUtre puMstvanirdeza: prAkRtatvAt , mukto yaH puSpapujaH sa evopacAra:-pUjA muktapuSpapujopacArastena kalitaH zriyA'tIva upazobhamAnastiSThati // 'uttarakurAe Na kurAe' ityAdi, uttarakuruSu tatra tatra daze tasya 2 daMzasya tatra tatra pradeze bahUni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , harutAlavanAni bherutAlabanAni merutAlavanAni zAlavanAni saralavanAni saptaparNavanAni pUgIphalIvanAni khajUrIvanAni nAlikerIvanAni kuzavikudAvizuddhavRkSamUlAni, te ca vRkSAH mUlamaMto kaMdamaMto ityAdi vizeSaNajAtaM jagatyuparidhanaSaNDakavarNakavattAvatparibhAvanIyaM yAvad 'aNegasaga-1 DarahajANajoggagillithillisIyasaMdamANapaDimoyaNesu rammA pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA' iti, merutAlAdayo vRkSajAtivizeSAH zAlAdayaH pratItAH // "uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurudhu kurupu tatra tatra deze tasya nasya dezasya tatra tatra pradeze baba uhAlAH kohAlA mohAlAH kRtamAlA nRttamAlA vRttamAlA dantamAlAH zRGgamAlAH zaGkhamAlA: zvetamAlA nAma 'dumagaNAH' dvamajAtivizeSasamUhAH prAptAH tIrthakaragaNadharaiH he zramaNa! he AyuSman , te ca kathambhUtA: ityAha-kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA ityAdi prAgvad yAvat 'paDimoyaNA surammA' iti / / 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahuvassilakA lavakAH chatropagA: zirISAH saptaparNA: lubdhA: dhavA: candanA: arjunA: nIpA: kuTajAH kadambAH panasAH zAlAH tamAlAH priyAlA: priyaGgavaH pArApatA rAjavRkSA nandivRkSAH, tilakAdyo lokapratItAH, ete kathambhUtAH ityAha-kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA ityAdi sarva prArabad yAvat 'paDimoyagA surammA' iti // 'uttarakurAe NaM kurAe ityAdi, uttarakuhaSu kurupa tatra tatra deze tasya tasya vezasya tatra tatra pradedo bayaH pAlatA nAgalatA azokalatAzcampakalatAJcataLatA vanalatA vAsanvikalatA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atimuktakalatAH kundalatA: zyAmalatAH, etAH supratItAH, niSaM kusumiyAo' ityAdi vizeSaNajAta prAgvat 'jAva paDirUvAo' iti|| 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, usarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bAyo vanarAjayaH prajJaptA: kAnekajAtIyAnAM vRkSANAM paGkayo vanarAjayastata: pUrvoktasUtrebhyo'sya bhinnArthaveti na paunarutyaM, tAzca vanarAjayaH prazatAH kRSNAH kRSNAvabhAsA ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat tAvadvaktavyaM yAvat aNegarahajANajuggagillithillisIyasaMdamANiyapaddhimoyaNAosurammAo jAba paDirUvAoM' iti // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra praveze bahako mattAnakA nAma ThumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman !, kiMviziSTAste? ityAha-yathA 'se caMdappabhamaNisalAga' ityAdi, yathA candraprabhAdayo madyavidhayo bahuprakArAstatra candrasyeva prabhA-trAkAle yatsAH sA candraprabhA, naNizalAkeva maNizalAkA, varaM ca tat sIdhu ca varasIdhura barA ca sA vAruNI ca varavAruNI 'sujAya punapupphaphalacoyanijAsasArabAhadavyajattisaMbhArakAlasaMdhiyaAsava' iti ihAsavaH-patrAdi-* vAsakadravyabhedAdanekaprakAraH, tathA coktaM prajJApanAyAM lezyApade rasacintAvasare-pattAsavei vA puraphAsaveha vA phalAsavei vA coyAsavei vA tato'tra niryAsasArazabdaH patrAdibhiH saha pratyekamabhisambandhanIyaH, patraniyosasAraH puSpaniryAsasAraH phalaniryAsasArazcoyaniryAsasAraH, tatra patraniryAso-ghAtakIpatrarasastatpradhAna AsavaH patraniryAsasAraH, evaM puSpaniryAsasAraH phalaniryAsasArazca paribhAvanIyaH, coyo gandhadravyaM tanniryAsasArazcoyaniryAsasAraH, sujAtA:-suparipAkAgatAH, 'bahudravyayuktisaMbhArA' iti bahUnAM dravyANAmupavUhakANAM yuktayo-mIlanAni tAsAM saMbhAra:-prAbhUtyaM yeSu te bahadravyayuktisaMbhArA:, punaH kathambhUtAH' ityAha-kAlasadhiya' iti kAlasandhitA: samdhAnaM sandhA kAle-khasvocita sandhA kAlasandhA sA saMjAtaiSAmiti kAlasandhitA, tArakAdidarzanAdi Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapratyayasvataH padadvayaMpadadvayamIlanena vizeSaNasamAsaH, sujAtapatrapuSpaphalacoyaniryAsasArabadravyayuktisambhArakAlasandhinAsavAH, madhumerako-madyavizeSau, 'riSTharatnavarNAbhA' riSThA yA zAstrAntare jambUphalakaliketi prasiddhA, dugdhajAti:-AsvAdataH kSIrasadazI, prasanAsurAvizeSaH, nellako'pi surAvizeSaH, zatAyurnAma yA zatavArAn zodhitA'pi svasvarUpaM na jahAti, 'khajuramudiyAsAra' iti a-3 cApi sArazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, khajUrasAro mRvIkAsAraH, tatra Na(mUladalakharjUrasAraniSpanna AsavavizeSa: sarjUrasAraH, mRdvIkAdrAkSA tatsAraniSpanna AsavavizeSo mRdvIkAsAraH, kApizAyitaM-madyavizeSaH, supakkaH-suparipAkAgato yaH zodarasa-ikSurasasta niSpannA varasurA supakkajhodarasavarasurA, kathambhUtA ete madyavizeSAH? ityAha-'vannagaMdharasaphAsajuttavalaviriyapariNAmA' varNana sAmayAdatisalilA eka goSa, roga loga gha cunaH ...hitA balavIryapariNAmA-balahetavo vIryarariNAmA yeSAM te tathA, kimuktaM bhavati ? paramAtizayasaMpannavarNagandharasaspazairbalahetubhirvIryapariNAmaizcopetA iti, puna: kiMviziSTA: ? ityAha-'yahaprakArAH' bahavaH prakArA yeSAM * 4 jAtibhedena te bahuprakArAH, tathaiva mattAGgakA api drumagaNA madyavidhinopapetA iti yogaH, kiMviziSTena madyavidhinA? ityata Ara. aNegabahuvivihavIsasApariNayAe' iti na ekaH anekaH, tatrAnekaH anekajAtIyo'pi vyaktibhedAdbhavati tava Ai-bahu-prabhUtaM vividho-jAtibhedAnnAnAprakAro bahuvividhaH prabhUtajAtibhedato nAnAvidha iti bhAvaH, sa ca kenApi niSpAdito'pi saMmAnyate tata Aha -vizrasayA-vabhAvena tathAvidhakSetrAdisAmagrIvizeSajanitena pariNato na punarIzvarAdinA niSpAdito vizrasApariNata:, samaH padatrayasya padavyapadadvayamIlanena karmadhArayaH, sUtre ca strIlanirdezaH prAkRtasyAt , ve ca madyavidhinopapetA na tADAdikSA ivAGkarAdiSu kintu phaleSu | tathA cAha-'phalehiM puNNA vIsaMdaMti' atra saptamyarthe tRtIyA vyatyayo'pyAsA'miti vacanAt , phaleSu mAvidhibhiriti gamyate 'pUrNAH Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhRtAH 'viSyandanti' sravanti, sAmarthyAttAnevAnansaroditAn madyavidhIn , kacit 'visati' iti pAThastatra vikasantIti vyAkhyeya, kimuktaM bhavati ? teSAM phalAni paripAkAgatamadyavidhibhiH pUrNAni sphuTitvA tAn madyavidhIna muJcantIti, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA:, 'mUlavanta' ityAdi prAgvad yAvatpratirUpakA iti 1 / 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kurupu tatra tatra deze tasya tasya / dezasya tatra tatra pradeze bahavo bhRGgAGgakA nAma dumagaNA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! 'jahA se ityAdi, yathA te karakapaTakakalazakarkarIpAdakAcanikAudakavA nIsupratiSThakaviSTharapArIcaSakabhRGgArakakaroTikAsarakaparakapAtrIsthAlamallakacapalitadakavArakavicitrapaTTakazukticArupInakA bhAjanaviSayaH, ete prAyaH pratItAH, navaraM pAdakAcanikA-pAdadhAvanayogyA kAJcanamayI pAtrI udako yenodakamucyate vArDAnI-pAlantikA sarako-vaMzamayacchikAH zikkAkRtiH apratItA lokato viziSTasaMpradAyAdvA'vasAtavyAH, kayambhUtAH? ityAha -kAzcanamaNiratnabhakticitrAH, punaH kathambhUtAH? ityAha-bahuprakArAH, ekaikasmin vidhAvavAntarAnekabhedabhAvAn, tathaiva te bhRGgAGgakA api dumagaNAH 'aNegabahuvivivissasApariNayAe' ityasya vyAkhyA pUrvavat mAjanavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhabRkSamUlA mUlabanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpAH 2 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavastuTitAGgakA nAma dumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman !, 'jahA se ityAdi, yathA te Alijaya(mukha)mUdaGgapaNavapadahadardarakakaraTiDiNDimabhambhAhorambhAkraNitAkharamukhImakundazatikApiralIvacakaparivAdinIvaMzaveNuvINAsughoSAvipazcImahatIkacchabhorigasikA, tatrAliya bAdyata iti AliGgavaH muravaH-vAdyavizeSa:, epa yakArAntazabdaH, mRdaGgo-laghumardalaH, paNavo-bhANDapaTaho laghupaTaho vA paTahaH-pratItaH, dardarako'pi tathaiva, karaTI-suprasiddhA, DiNDimaH-prathamaprastAvanAsUcaka: paNavavizeSaH, bhambhA -% Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * DhakA, horambhA-mahADakA, kaNitA-kAcid vINA, kharamukhI-kAhalA, makundo-marujavAdyavizeSo yo'bhilInaM prAyo pAcane, zalikA-laghuzalarUpA tasyAH svaro manAk tIkSNo bhavati natu zasasvAtigambhIraH, piralIvacako tRNarUpavAdyavizeSau, parivAdinIsaptatazrIvINA vaMza:-pratIto veNu:-vaMzavizeSaH sughopA-vINAvizeSaH, vipacI-tatrI vINA mahatI-zaratatrikA, kabhI rigasikA ca lokataH pratyetavyA, etAH kathambhUtAH' ityAha-talatAlakaMsatAlasusaMpauttA' talaM-hastapuTaM tAlA:-pratItAH kAMspatAlA:-kaMsAliyA etaiH 'susaMprayuktAH' suSTu-atizayena samyag-yathoktanItyA prayuktAH-saMbaddhA AtodyavidhayaH-AtoSabhedAH, punaH kathambhUtAH ? ityAha-'niuNagaMdhavvasamayakusalehi phaMdiyA' iti. nipuNaM yathA bhavati evaM gandharvasamaye-nATyasamaye kuzalAstaiH spnditaa| vyApAritA iti bhAvaH, punaH kiMviziSTAH ? ityAha-'tristhAnakaraNazuddhAH' AdimadhyAvasAnarUpeSu triSu sthAneSu karaNena-kriyayA yathoktavAdanakriyayA zuddhA avadAtA na punaravasthAnavyApAraNarUpadoSalezenApi kalaGkitAH, tathaiva te duTitAGgakA api dumagaNA anekabahuvividhavisasApariNatena, asya vyAkhyAnaM prAgvat, 'tatavitatadhanazudhireNa' tataM-bINAdikaM vitataM-paTahAdika dhanaM-kAMsthatAlAdi zuSiraM-vaMzAdi, etadrUpeNa caturvidhenAnodyavidhinopapetA:, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA; mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpakA: 3 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo dIpazikhA nAma drumagaNAH prajAtA hai zramaNa he AyuSman ! yathA tat 'sandhyAvirAgasamaye' sandhyArUpo viruddhastimirarUpatvAdrAgaH sandhyAvirAgastatsamaye-navasare navanidhipateH-cakravartina iva dIpikAcakravAlavRnda-ikho dIpo dIpikA tAsAM cakavAla-sarva parimaNDalarUpaM vRndaM dIpikAcavAlavRnyaM, kathambhUtamityAha-prabhUtavati' prabhUtA-bahusAkA: sthUrA vA varcayo yatra tatsathA, sathA 'palisaneti paryApta:-pratipUrNaH nehaH * * % % Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tailAdirUpo yasya tat paryAptasneha, 'dhaNiujAlie' iti dhaNiyaM-atyarthamuvAlitam , ata eva timiramardakaM-timiranAzaka, puna: | kiMviziSTamityAha--'kaNaganigaraNakusumiyapAriyAtagavaNappagAse' kanakasya nigaraNaM kanakanigaraNaM gAlivaM kanakamiti bhAvaH | kusumitaM ca tatpArijAtakavanaM ca kusumitapArijAtakavanaM tato dvandvasamAsastadvatprakAza:-prabhA AkAro yasya tatkanakanigaraNapArijAtakusumavanaprakAzam , etAvatA samudAyavizeSaNamuktam , idAnI samudAyasamudAyinoH kazcidbhe(da)da iti khyApayan samudAyavizeSaNameca bidAmudAminisodhaNAnyAi.----saMcaNAmiragaNe tyAdi, dIpikAbhiH zobhamAnamiti sambandhaH, kthmbhuutaabhidiipikaabhi:| ata Aha-kAmanamaNiratnAno kAJcanamaNiratnamayA vimalA:-svAbhAvikAgantukamalarahitA mahA:-mahotsavAhI: vicitrA-vicitravarNopetA daNDA yAsAM tAH kAzanamaNiratravimalamahAI vicitradaNDAstAbhiH, tathA sahasA-ekakAlaM jvAlitAzca tA utsarpitAzca vartutsarpaNena sahasAprajvAlitoppitA:, sigdhaM-manoharaM tejo yAsA tAH snigyatejasaH, tathA dIpyamAno-rajanyAM bhAsvAna vimalo'tra dhUlyAdyapagamena prahagaNo-grahasamUhastena samA prabhA yAsAM tA dIpyamAnavimalagrahagaNasamaprabhAH, tataH padayapadadvayamIlanena karmadhArayasamAsaH, sahasApragvAlitotsarpitasnigdhatejodIpyamAnavimalapragaNasamaprabhAstAbhiH, tathA vitimirAH karA yasyAsau vivimirakara: sa cAso sUrazca vitimirakarasUrastasyeva yaH prasarati udghota:-prabhAsamUhastena 'cilliyAhi ti dezIpadametad dIpyamAnAbhirityarthaH, jvAlA evaM yadujvalaM prahasitamiva prahasitaM tenAbhirAmA-abhiramaNIyA jvAlobalaprahasitAbhirAmAstAbhiH, ata evaM zobhamAnAmiH zobhamAnAH, tathaiva dIpazikhA api dumagaNA anekabahuvividhavizrasApariNatoyotavidhinopetAH, kuzavikuza vizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAkhad yAvat pratirUpA iti 4 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra vatra pradeze Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahavo jyotiSikA nAma chamaMgaNA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman! yathA tad acirodgataM zaradi sUryamaNDalaM yadivA yathaitad ulkA-15 sahasraM yathA vA dIpyamAnA vidyut adhavA yathA nirdhUmajvalita ujvala:-udgatA jvAlA yasya sa tathA hutavahaH, sUtre ca padopanyAsavyatyayaH prAkRtavAna, tataH sarveSAmeSAM dvandvaH samAsaH, kathambhUtA ete| ityAha-niddhaMtadhoye'tyAvi, nirmAtena-nitarAmAgnisaMyogena yad dhauta-zodhitaM taptaM ca tapanIyaM ye ca kiMzukAzokajapAkusumAMnAM vimukulitAnAM-vikasitAnAM pujAH ye ca maNiratrakiraNAH yazca jAsahiGgalakanikaratadrUpebhyo'pyatirekeNa-atizayena yathAyoga varNataH prabhayA ca rUpa-svarUpaM yeSAM te nimotadhautaptatapanIyakiMzu* kAzokajapAkamumavimukulitapuamaNiratnakiraNajAtyahiGgulakanikararUpAtirekarUpAH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tathaiva te jyotipikA api dvamagaNA anekabahuvividhavizrasApariNatenodyotavidhinopetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamulA mUlavanta ityAdi prAgvad yAva-8 pratirUpA: 5 / / 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kuruSu tatra tatra deze takha tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavacitrAGgakA nAma drumagaNAH prazappA he zramaNa! he AyuSman ! yathA tat prekSAgRha vicitraM-nAnAvidhacitropetam , ata eva ramyaM-ramayati manAMsi draSNAmiti ramyaM, bAhulakAt kari yapratyayaH, varAzca tAH kusumadAmamAlAzva-prathitakusumamAlA varakusumadAmamAlAstAbhirajvalaM dedIpyamAnakhAT varakusumadAmamAlojvalaM, tathA bhAsvAna-vikasitatayA manoharatayA ca dedIpyamAno mukto yaH puSpapujopacArastena kalitaM bhAvanmuktapuSpapu jopacArakalitaM, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tathA virallitAni-viralIkRtAni vicitrANi yAni mAlyAni || prathitapuSpamAlAsteSAM yaH zrIsamudayastena pragalbhaM atIva paripuSTaM sillitavicitramAlyazrIsamudayapragalbhaM, tathA granthima-yat sUtreNa pra[thitaM ceSTima-yatpuSpamukuTa iva uparyupari zikharAkRtyA mAlAsthApanaM pUrima-yalaghucchidreSu puSpanivezena pUrya se sahAtima yatpuSpaM puSpeNa Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parasparaM nAlapravezena saMyojyate, prandhirma dha veSTimaM ca pUrimaM ca samAtima ceti samAhAro dvantastena mAlyena chekazilpinA-paramadakSeNa zilpinA vibhAgarahitena yada yatra yogya prandhirma veSTimaM pUrimaM sahAtimaM ca tatra tena sarvataH-sarvAsu vizu samanubaddhaM, tathA praviralai: -lambamAnaH, tatra viralatvaM manAgapyasaMhatasvamAtreNa bhavati tato viprakRSTakhapratipAdanArthamAha-viprakRSTaiH-bRhadantarAlaiH paJcavarNaiH kusumadAmabhiH zobhamAnaM 'vaNamAlAkayaggae ceveti banamAlA-candanamAlA kRtAune yasya tad vanamAlAkRtAnaM tathAbhUtaM sad dIpyamAnaM, / tathaiva citrAGgakA api nAma drumagaNA anekabahuvividhavisrasApariNatena pranthimaveSTimapUrimasaGghAtimena caturvidhena mAlyavidhinopapatA:, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi yAvatpratirUpakA: 6 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kurupu tatra tatra deshe| tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze citrarasA nAma dumagaNA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman !, yathA tatparamAnaM-pAyasaM bhaveviti sambandhaH, kiMviziSTamityAha-ye sugandhA:-pravaragandhopetAH, samAsAntavidheranityatvAdatraitapasya samAsAntasyAbhAvo yathA surabhigandhena yAriNA ityatra, varA:-adhAnA doSarahita kSetrakAlAdisAmagrIsaMpAditAlalAbhA iti bhAvaH, kamalazAlitandulAH, yazca viziSTra-viziegavAdisambandhi nirupatamiti-pAkAdibhiravinAzitaM dugdhaM te rAI-pakaM paramakalamazAlibhiH paramadugdhena ca yathocitamAtrApAkena [niSpAditamityarthaH, tathA zAradaM ghRtaM guDaH khaNDaM madhu vA zarkarAparaparyAyaM melitaM yatra tat zAravavRtaguDakhaNDamadhumelitaM, niSThAntasya paranipAtaH prAkRtatvAta sukhAdidarzanAdvA, ata eghAtirasamuttamavarNagandhavat , yathA vA rAjJazcakravartino bhavet kuzalaiH sUpapuruSaiH-sUpakAraiH puruSaiH sajito-niSpAditaH catuSkalpasekasikta ivaudanaH, calArazca kalpAH sekaviSayA rasavatIzAstrAbhi sa caudanaH kiNvishissttH| ityAha-kalamazAlinirvartita:-kalamazAlimayo vipako-viziSTaparipAkamAgataH, 'sabApphamiuvisayasaka Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lasitthe' iti sabAppAni - bASpaM mubhvanti mRdUni - komalAni catuSkalpasekAdinA parikarmitasvAt vizadAni sarvathA tuSAdimalApagamAt sakalAni-paripUrNAni sitthUni yatra sa savASpamRduvizadasakala sitthuH, anekAni yAni zAlanakAni - puSpaphalaprabhRtIni taiH saMyuktaH - samupeto'nekazAlanaka saMyuktaH, tathA cAnodaka iti sambandhaH, kiMviziSTa: ? ityAha- paripUrNAni - samastAni dravyANi - elAprabhRtIni upaskRtAni - niyuktAni yatra sa paripUdravyapa, niSThAmpasa paranipAtaH sukhAdidarzanAt, susaMskRto - yathoktamAtrAgniparitApAdinA paramasaMskAramupanItaH, varNagandharasasparzayuktabalavIryapariNAma iti varNagandharasasparauH sAmarthyAdatizAyibhiryuktAH sahitaH balavIryahetavaH pariNAmA yasya sa tathA atizAyibhirvarNAdibhirbalavIryahetupariNAmaiopapetA iti bhAvaH tatra balaM zArIraM vIrya - AntarotsAhaH, 'iMdiyabalapuDivaDaNe' iti, indriyANAM cakSurAdInAM balaM - khakhaviSayaprahaNapATavamindriyabalaM tasya puSTi:- atizAyI poSa indriyabalapuSTistAM varddhayati, nandyAditvAdana:, indriyabalapuSTivarddhana tathA kSutra pipAsA ca kSutpipAse tayormathanaH kSutpipAsAmadhana:, tathA pradhAnaH kathito yo guDo yadvA kathitaM - pradhAnaM khaNDaM yadivA kathitA pradhAnA matsyaNDI - khaNDazarkarA yatha pradhAnaM ghRtaM tAni upanItAni - yojitAni yasmin sa pradhAnakathitaguDakhaNDa matsyaNDIghRtopanItaH, niSThAntasya paranipAto'trApi sukhAdidarzanAt, sa va modaka lakSaNasamitigarbhaH - aviRkSNakaNikA mUladala: prajJaptaH, tathaiva citrarasA api dumagaNA anekabahuvivizvavissApariNatena bhojanavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlabanto yAvatpratirUpAH 7 // 'uttarakurAe NaM kurAe ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze vasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo maNyaGgakA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman !, yathA te hAro'rddhahAro veSTanaM mukuTaH kuNDalaM vAmocako hemajAlaM maNijAlaM kanakajAlaM sUtrakamucIkaTake khuDakAma (DakA e) kAvaliH kaNThasUtraM makarikA uraska Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRAKA dhauveyakaM zroNIsUtrakaM cUDAmaNiH kanakatilakaM phulakaM siddhArthakaM karNapAlI zazI sUryo vRSabhazcakakaM salabhaGgaka tuditaM hastamAlakaM haka keyUraM valayaM pAlambamaGgalIyakaM balajhaM dInAramAlikA kAJcI mekhalA kalApaH prataraM prAtihAryakaM pAdojvalaM ghaNTikA kiddhiNI ranorujAlaM varanUpuraM caraNamAlikA kanakanigaramAliketi bhUSaNavidhayo bahumakArAH, ete ca lokata: pratyevavyAH, kathambhUtAH' ityAhakAJcanamaNirabhakticitrAH, tathaiva te maNyaGgakA api drumagaNA anekabahuvividhavizrasApariNatena bhUSaNavidhinopapetAH, kuzavikuza-1 vizuddhavRkSamUlA yAvatpratirUpA iti 8 ||'uttrkuraae NaM kurAe' ityAdi, uttarakuru kuruSu tatra tatra deze tasya takha dezasya tatra patra vo gehAkArA nAma chumagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! yathA te prAkArATTAlakacarikAdvAragopuraprAsAdAkAzatalamaNDapaikazAlakavizAlakatrizAlakacatuHzAlakagarbhagRhamohanagRhavalabhIgRhacitrazAlamAlikabhaktigRhavRttavyatracaturanandyAvarttasaMsthitAni pA-1 NDuratalahaye muNDamAlahamyai, athavA dhavalagRhANi arddhamAgadhavibhramANi zailasusthitAni arddhazailasusthitAni kUTAkArAdyAni suvidhikoSTakAni, tathA'nekAni gRhANi zaraNAni layanAni 'appege' iti bhavanavikalpA atra bahuvikalpAH, eteSAM ca parasparaM vizepo vAstuvidyAno'vasAtavyaH, kathambhUtA ete? ityAha--'viDaMge'tyAdi, viTaGka:-kapotapAlI jAlavRnda-gavAkSasamUhaH ni!ho-gRhaikadezavizeSa: apavaraka:-pratItaH candrazAlikA-zirogRhaM, evaMrUpAbhirvibhaktibhiH kalitAH, tathaiva gRhAkArA api dubhagaNA anekabahuvividhaviznasApariNatena bhavanavidhineti sambandhaH, kiMviziSTena ? ityAha--'suhAruhaNasuhottArAe' iti sukhenArohaNaM-Urddha gamana || sukhenocAra:-adhastAdavataraNaM yasya dardarasopAnapatayAdibhiH sa sukhArohasukhottArastena, tathA sukhena niSkamaNaM pravezazca yatra sa sukhaniSkramaNapravezastena, kathaM sukhArohasukhottAraH ? ityAha-dardarasopAnapalikalitena, hetau tRtIyA, tato'yamarthaH-yato vaIrasopAnapatika C OCK OMvA Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa HIMAIlitastataH sukhArohsukhottAraH, 'patirikasuvihArAeM' pratirikta-ekAnte sukhavihAra:-avasthAnazayanAdirUpo yantra pratiriktasukhavi hArassenopapatA, sarvatra strIkhanirdezaH prAkRtatvAt , kuzavikuzavira mUlA gUlana ra ilAmA gANa varipakA: 9 // 'uttarakarAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo'nanakA nAma chamagaNAH prajJaptA hai| zramaNa! Ayamana!, 'jahA se ityAdi, Ajinake nAma-carmamayaM vastraM kSauma-karpAsikaM kambala:-pratItaH dukalaM-vakhajAtivizeSaH kauseyaM-trasaritantuniSpamaM kAlamRgapaTTaH-kAlamRgacarma aMzukacInAMzukAni-dukUlavizeSarUpANi paTTAdi-pratItAni AbharaNacitrANi bharaNaizcitrANi-vicitrANi AbharaNacitrANi 'saNha' iti zlakSNAni kalyANakAni-paramavatralakSaNopetAni gambhIrANi-nipuNazi-Jk lipaniSpAditatayA'labdhakharUpamadhyAni 'nehala'tti snehalAni-snigdhAni 'gayA(ja)lAni'udvelyamAnAni paridhIyamAnAni vA garjayanti, zeSa-sampradAyAvasAtavyaM, tadantareNa samyaka pAThazuddherapi kartumazaktakhAt , vastravidhayo bahuprakArAbhaveyurvarapaTTanodatAH-prasiddhatattatpattanavinirgatA vividhavarNarAgakalitA' vividhairvividhai rAgai:-majiThArAgAdibhiH kalitAH, tathaivAnanakA api tumagaNA anekabahavividhatri. sApariNatena vastravidhinopapetA:, kuzavikuzavizuddhavRzcamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpAH 1. / 'uttarakurAe NaM bhaMte! karAe maNayANa'mityAdi, uttarakuruSu kurupu bhadanta ! 'manujAnAM manuSyANAM kIdRza: kIDaza AkArabhAvaH, pratyaktArasvarUpasambhava iti bhAvaH, prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama! 'te Namiti pUrvavat manuSyA 'atIva' atizayena soma-dRSTisubhagaM cAru rUpaM yeSAM te'tIvaso macArurUpAH 'bhogattamagayalakkhaNA' iti utsamazabdasya vizeSaNasyApi paranipAtaH prAkRtatvAt , uttamAzca te bhogAzca uttamabhogAstadatAni-tatsaMsUcakAni lakSaNAni yeSAM te uttamabhogagatalakSaNAH, tathA bhogaiH sazrIkA:-sazobhAkA bhogasazrIkAH, tathA sujAtAni Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathoktapramANopapannatvena zobhanajanmAni yAni sarvANi uraH ziraH prabhRtInyaGgAni tai: sundarama - samamaM vapuryeSAM te sujAtasarvAGgasundarAGgAH, 'supaiDiyakummacArucaraNa / ' iti suSThu - zobhanaM yathA bhavati evaM pratiSThitAH kUrmmavadunnatatvena cAravAraNAH pAdaH yeSAM te supratiSThita kUrmacArucaraNAH, 'rasuppalapa samaya sukumAlakomalatalA' iti rakaM lohitamutpalapatravat mRdu - mArdavopetamakarkazamiti bhAvaH tacAsukumAramapi saMbhavati yathA ghRSTasRSTapASANa pratimA tata Aha-sukumAraM - zirISakusumavadakaThinaM komalaM - manojJaM caraNatalaM yeSAM te raktotpalapatramRdusukumArakomalatalAH, tathA 'naganagara magarasAgara cakkaM kaharaM kalakkhaNaMkiyacalaNA' nagaH- parvataH nagaramaka| rasAgaracakrANi - pratItAni aGkadharaH- candramA aGkaH tasyaiva lAJchanaM mRgaH evaMrUpANi yAni lakSaNAni tairaGkitau caraNau yeSAM te naganagaramakarasAgaracakrAGkavarAGkakulakSaNA GkitacaraNAH, 'aNuputra susAhayaMgulIyA' iti pUrvasyAH pUrvasyA anu laghava iti gamyate anupUrvAH, kimuktaM bhavati ? - pUrvasyAH pUrvasthA uttarottarA nakhaM nakheda hInAH "nahaM naheNa hINAoM" iti sAmudrikazAstravacanAt susaMhatA:-su aGgulayo yeSAM te anupUrvasusaMhatAJjalIkAH, 'unnayataNutaMbaniddhanakhA' unnatA - UrjAM natAstanavastAmrAH 'snigdhAH ' nigdhacchAyA nakhAH pAdgatA iti sAmarthyalabhyaM tadvarNanAdhikArAd yeSAM te unnatatanutAmrasnigdhanakhAH, 'saMDiya susiliGagUDhagupphA' samyaksvarUpapramANatayA sthitau saMsthitau suSTi-mAMsaThI gulphau - guluko yeSAM te saMsthitasuliSTagUDhagulphA:, 'eNI kuruviMdavattayadvANuputrajaMghA' iti eNyA itra - hariNyA iva kuruvindasyeva varksa - sUtrabalanakaM tasyaiva vRtte - vartuLe AnupUrvyeNa - krameNa Urddha sthUre sthUratare iti gamyaM jave yeSAM te eNIkuruvindavarttavRtAnupUrvajaGghAH 'samugganimaggagUDhajANU' samudrakasyeva - samudrakapakSiNa iva nimame - antaH praviSTe gUDhe - mAMsalatyAdanuddhate jAnunI - adhIyantau yeSAM te samudra nimagnagUDhajAnavaH, 'gayasasaNamujAyasannibhorU' gajo-hastI zvasiti - prANityaneneti Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ... .. . - zvasana:-zuNDAdaNDa; gajasya zvasano gajazvasanastasya sujAtamya-suniSpannasya sannibhI karU yeSAM te gajazvasanasujAtasagnibhoravaH, sujAtazabdasya vizeSaNasyApi sata: paranipAtaH prAkRtatvAt , 'varavAraNamattatullavikkamavilAsiyagaI' atrApi mattazabdasya vizeSyAtparanipAta: prAkRtatvAt , matto-madonmatto yo vara:-pradhAno bhajAtIyo vAraNo-hastI tasya tulyaH-sadRzI vikrama:-parAkramo vilAsitA -vilAsa: saMjAto'syA vilAsitA tArakAdvidarzanAditapratyaya: vilAsabatI gati:-gamanaM yeSAM te varavAraNamattatulyavikramavilAsitamagatayaH, pamaiyavarataragasIhavaravadriyakaDI' pramudito-rogazokAdyapadravAbhAvAta, kvacitsunarevaM pAThaH 'pamuiyavaraturagasiMhaaharerAva TriyakaDI' tatra pramuditayo-rogazokAgrupadravarahitatvenAtipuSTayovarayosturagasiMyo: kaTyAH sakAzAdatizavena vartitA-vRttiH (tA) kaTiyeSAM se pramuditavaraturagasiMhAtirekartitakaTaya:, 'varaturayasujAyagusadesA' varaturagasyeva sujAta:-saMguptatvena suniSpanno gupadezo yeSAM te varaturagasujAtaguhyadezAH, pAThAntaraM 'pasatthayaraturagagunjhadesA' vyaktaM, 'AiNNayaba niruvalevA' AkINoM-guNaiAptaH / 8sa cAsau hayaJca AkIrNahayastadvanirupalepA-leparahitazarIramalAH, yathA jAtyAzvo mUtrapurIpAdyanupaliptagAtro bhavati tathA te'pIti 3 || bhAvaH, 'sAhayasoNaMdamusaladappaNanigariyavarakaNagacharusarisavaravaravaliyamajhA' saMhRtasaunandaM nAma UrtIkRtamudUSalAkRti kASTaM | taba madhye tanu ubhayoH pArzvayo hat , musala-pratItaM, darpaNazabdenehAvayave samudAyopacArAdarpaNagaNDo gRhyate, tayA yanigarita-sArIkRtaM varakanakaM tasya-tanmayaMtsara:-khagAvimuSTinigaritavarakanakarasastaiH sadRzaH teSAmiveyarthaH, tathA varavanasleva kSAmo valito-valayaH / saMjAtA asya valita:-valitrayopeto madhyo-madhyabhAgo yeSAM te saMhRtasonandamusaladarpaNanigaritavarakanakatsarusadRzavaravajavalitamadhyAH / 'jhasavihagasujAyapINakucchI' jhaSo-matsyaH pakSI-pratItastayoriva sujAtI-suniSpannI janmadoSarahitAviti bhAvaH pInA-upacitI Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kukSI yepA te matsyapakSisujAtapInakukSayaH, 'jhapodarA' jhapasyevodaraM yeSAM te jhapodAH, "suikaraNA' iti zucIni-pavitrANi nirupale :karaNAni-cakSurAdInIndriyANi yeSAM te zucikaraNAH, kacideva "pamhaviyaDanAbhA' iti pAThastatra pagravad vikaTA-vistIrNA nAbhiryeSAM te pAvikaTanAmAH, ata eva nirdezAdanAmyapi samAsAntaH, evamuttarapade'pi, 'gaMgAvattayapayAhiNAvattataraMgabhaMgu. raravikiraNataruNabohiyaa(A)kosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDanAbhA' gaGgAvartaka iva dakSiNAvartA tarariva taraGgaistimRbhirvalibhirbharA taraGgabhaGkharA ravikiraNaiH-sUryakaraitaruNaM-navaM tatprathamaM tatkAlamityarthaH yadvodhitaM-ugnidrIkRtamata eva 'AkosAyaMta' ityAkozAyamAna vikacIbhavadityarthaH panaM tadvad gambhIrA ca vikaTA ca nAbhiryeSAM te gaGgAvartakapradakSiNAvarttataraGgabhaGguraravikiraNataruNabodhitAkozAya| mAnapanagambhIravikaTanAmAH, ujjuyasamasahiyasujAyajaccataNukasiNaniddha AijjalaDahsukumAlamiuramaNijjaromarAI kjukA-na vakrA samA-na kApyuhantusasahitA-santatA na lapAyalayapacchimAsujAtA-sujanmA na tu kAlAdivaiguNyAdurjanmA ata eva jAtyApradhAnA tanvI na tu sthUrA kRSNA na tu markaTavarNA, kRSNamapi krizcitridIptikaM bhavati tata Aha-snigdhA AdeyA-darzanapathamupagatA satI upAdeyA subhagA iti bhAvaH, etadeva vizeSaNadvAreNa samarthayate--'laDahA' salavaNimA ata eva AdeyA, tathA sukumArA-akaThinA, tatrAkaThinamapi kiJcitkarkazasparza bhavati tata Aha-mRdrI ata eva ramaNIyA-myA romarAji:-tanUkahapatiryeSAM te RjukasamasahitasujA| tajAsyatanukRSNasnigdhAdeyalaTahasukumAramRduramaNIyaromarAjayaH, 'sannayapAsA' samyaga-adho'dha:krameNa nato pAca yeSAM le sannatapAAH adho'dha:kramAvanatapArdhA ityarthaH, tathA 'saMgayapAsA' iti saMgatau dehapramANocitA pAzvauM yeSAM te sagatapArthA ata eva sundarapAA: |'sujAyapAsA' iti suniSpamapAvaraH 'miyamAiyapINaraiyapAsA' mita-parimitaM yathA bhavati dehAnusAreNetyarthaH Ayatau-dIghauM pInI Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n " : upacitau mAMsalAviti bhAvaH racitI-svasvanAmakarmodayanirvasitau ravidI vA-ramyau pArtho yeSAM te tathA, 'akaraDayakaNaMgaruvaganimmalasujAyaniruvahyadehadhArI' avidyamAna-mAMsalatayA'nupalakSyamANa karaNDaka-pRSThavaMzAsthikaM yasya dehasya so'karaNDakastaM kanakasyeva rucako-ruciryasya sa kanakarucita nirmalaM svAbhAvAvikAgantukasalarahitaM sujAtaM-bIjAdhAnAdArabhya janmadoparahitaM niyapahataM-jvarAdidaMzAdyupadravarahitaM dehaM dhArayantItyevazIlA akaraNbukakanakaracakanimalasujAtanirUpatadehadhAriNaH 'kaNagasilAyalujjalapasatthasamatalobaciyavicchinnapihalavacchA' kanakazilAtalavatujavalaM ca-nirmalaM prazastaM ca-atiprazasya samatalaM-- viSamomana upaSitaM-1 mAMsalaM vistIrNam-adhio'pekSayA pRthulaM dakSiNottarato vakSo yeSAM te kanakazilAtalobalaprazastasamatalopacitavistIrNapRthulavakSasa: 15 'siriyacchakiyavacchA' iti zrIvRkSaNAzitaM-lAbchitaM bakSI yeSAM se zrIvRkSalAJchitavakSasa: 'jugasannibhapINaraiyapIvarapauDasaMThijayasusilivisighaNathirasubaddhasaMdhI puravaraphalihavATTiyabhuyA' yugasagnibhau-vRttatayA AyatatayA ca yUpatulyau pInau-upacitI / ratidI-pazyatAM dRSTisakhado pIvaraprakoSThau azakalAcikau saMsthitI-viziSTasaMsthAnI subhiTAH-saMgatA: viziSTA:-pradhAnAH dhanAnibiDAH sthirA-dAtizlathA: subaddhA:-lAyubhiH suSTa naddhAH sandhayaH-sandhAnAni syostau tathA puravaraparivavat-mahAnagarArgalAvad vartitau ca yAhU yeSAM te yugasanibhapInaratidapIvaraprakoSThasaMsthitamuzliSTaviziSTayanasthirasubaddhasandhipuravaraparivartitamujAH, pAThAntara Poil'jugasannibhapINaraiyapauTThasaMThiyovaciyaSaNathiramabaddhasunigUDhapabvasaMdhI yugasannibhau vartulasena ponau ratido prakoSThau yeSAM te tathA, tathA saMsthitAH-samyakathitA upacitA-mAMsalA panA-nibiDAH sthirA-apAsyAH, kutaH? ityAha-subaddhA-dRDhavandhanabaddhA nigUDhAmAMsalavAdanupalakSyAH parvasandhayo hastAdigatA yeSAM te tathA, tataH pUrvapadena vizeSaNasanAsaH, "bhuyagIsaravipulabhogaAyANaphali Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haucchRhadIhabAhna' bhujagezvaro-nAgarAjastasya' yo vipulo-mahAn bhogo-deho bhujagezvaravipulabhogaH tathA AdIyate-dvArasthaganArtha gRhasa ityAdAnaH sa cAsau paridhazca AdAnapariSaH uddha'pti avakSipta:-argalAsthAnAniSkAsito dvArapRSThabhAge datta ityarthaH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, vizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAtU, bhujagezvaravipulabhogazca AdAnaparighAvakSiptazca tAviya dIpoM bAhU yeSAM tathA, 'rattatalovatiyamAMsalasujAyaacchihajAlapANI' raktatalau-lohitatalau avapatitau-krameNa hIyamAnopacayau sUtuko -komalau mAMsalI sujAtI-janmadoSarahitau acchidrajAlau-atyantarAlasamaharahitau pANI-istI yeSAM te tathA, pAThAntaraM 'racata loSazyamaMsalasujAyapasasthalakSaNaacchiddajAlapANI' tatra prazastalakSaNau-zubhacihnAviti vyAkhyeyaM, zeSa tathaiva, "pIcarakomalavaraMgusosIyA' iti parivArIjAroracayAH komalA-mRdavo varA:-prazastalakSaNopetA agralayo yeSAM te pIvarakomalavarAkulikAH, ID pAThAntaraM pIparavaTTiyasujAyakomalavaraMgulIyA' vyaktam , 'AyaMbataliNasuiruilaniddhanakhA' AtAmrA-ISadraktAH salinA:-pratalAH / / zucaya:-pavitrA rucirA-dIptAH nigdhA-ahakSA nakhA:-kararuhA yeSAM te tathA AtAmratalinazuciruciranigdhanakhAH, 'caMdapANilekhA' candra ica candrAkArA pANI rekhA yepAM te candrapANirekhAH, evaM sUryapANirekhAH zaGkhapANirekhAcakrapANirekhA dikasauvastiko-dimokSako dakSiNAvartaH svastika ityanye sa pANI rekhA yeSAM te dikasauvastikapANirekhAH, etadevAnantaroktaM vizeSaNapazcakaM tatprazastatAprakarSapratipAdanAya saGgavacanenAha-candrasUryazakacakravikasauvastikarekhAH, etadanantaraM vacidevaM pAThaH-ravisasisaMkhavaracakasosthiyavibhinnasuviraiyapANirehA' vyako navaraM vibhakA-vibhAgavatya: suviracitAH-suSTha kRtAH svakIyakarmaNA 'aNegavaralakkhaNuttamapasatthasuirAyapANilehA' anekai:-anekasaverai:-pradhAnalekSaNairuttamAH prazastAH-prazaMsAspadIbhUtAH zucayaH-pavitrA racitAH-khakarmaNA niSpA C AKAR Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ditAH pANirekhA yeSAM te anekavaralakSaNottamaprazastazuciracitapANirekhAH, 'varamahisavarAhasiMhasaGkalausabhanAgavarapaDipuSaNavi-Y jalakhaMdhA' varamahiSa:-pradhAnasaurabheyaH varAhaH-zUkaraH siMhaH kezarI zArdUlo-vyAghraH RSabho-vRSabhaH nAgadhara:-pradhAno gajaH, eSAmiva pratipUrNaH-svapramANelAhIno vipulo-vistIrNa: skandhaH--aMzadezo yeSAM te varamahiSavarAhasiMhazArdUlavRSabhanAgavarapratipUrNavipulaskandhA: 'cauraMgulasuppamANakaMvuvarasarisagIvA' caturaGgulaM-svAGgulApekSayA caturanulapamitaM nuSTu-zobhanaM pramANaM yasyAH sA catura lasupramANA kambuvarasadRzI-unnatatayA baliyogena ca pradhAnazaGkhasannibhA grIvA yeSAM te caturaGgalasupramANakambukarasahazagrIvAH to masalasaMThiyasalavipulahaNuyA' mAMsala-upacitamAMsaM samyaka sthitaM saMsthitaM viziSTasthAnamityarthaH prazastaM prazaskhalakSaNopetatvAt / zArdUlasyeva-vyAghrasyeva vipula-vistIrNa hunukaM yeSAM te tathA, 'avaDiyasavibhattamaMsU' avasthatAni-avaddhiSNUni muvibhaktAniviviktAni citrANi-atiramyatayA'jhutAni imaNi-kurca kezA yeSAM te'vasthita suvibhaktacitrazmazrava: 'oyaviyasilapavAlabivaphalasannibhAdharoDA oyaviyaM-parikarmitaM yat zilArUpaM pravAlaM vidrumamityarthaH bimbaphalaM-golhAphalaM tayoH sannibho raktatayA unnatamadhyatayA'dharaoSThaH-adhastano dantacchado yeSAM te tathA, 'paMDurasasisagalavimalanimmalasaMkhagokhIrapheNakuMdadagarayamuSNAliyA-12 dhavaladaMtaseDhI' pANDuraM-akalaGka yat zazizakalaM-candrakhaNDaM vimala-Agantukamalarahito nirmala:-svabhAvotthamalarahito yaH zamaH gokSIraphenaH pratItaH kundaM-kundakusumaM karaja-udakakaNA: mRNAlikA-vizaM, etadvaddhavalA dantazreNiryeSAM te pANDurazazizakalavimalanirmalagokSIraphenakundadakarajomRNAlikAdhavaladantazreNaya: 'akhaMDadaMtA' iti akhaNDA:-sakalA dantA yeSAM te a ephaDiyadaMtA' asphuTitA-ajarjarA rAjirahitA dantA yeSAM te asphuTitadantAH, tathA sujAtA-janmadoSarahitA dantA yeSAM te sujA OM ** * Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vadantAH, tathA'viralA-panA danvA yeSAM te aviraladantAH, 'egadaMtaseDhIviya aNegadaMtA' ekAkArA dantazreNiryeSAM te tathA te iva parasparAnupalakSyamANadantavibhAgavAd aneke dantA yeSAM te anekadantAH, evaM nAmAviraladantA yathA'nekadantA api santa ekAkAradantapataya iva lakSyanta iti bhAvaH, 'huyavahanitadhoyatattatavaNijjarattatalatAlujIhA' hutavahena-agninA nitiM sad yad dhauta-zodhitamalaM taptaM tapanIyaM-suvarNavizeSastadvad rakke tale-istatale tAlu-kAkudaM jihA ca-rasanA yeSAM te hutavahanirmAtadhautatapta-2 tapanIyaraktatalatAlujilA: 'garulAya ganAsA' garuDasyevAyatA-dIrghA RjvI-abakrA tuGgA-unnatA nAsAnnAsikA yeSAM te garuDAyataRjutuGganAsA: 'kokAsiyadhavalapattalacchA' kokAsite-panavadvikasite dhavale kaciddeze patrale-pakSmavatI akSiNI-locane yeSAM te kokAsitadhavalapatrAkSAH, etadeva spaSTayati-'viSphAliyaDarIyanayaNA' visphArita-ravikiraNairvikAsitaM yatpuNDarIke -sitapagraM tadvannayane yeSAM te visphAritapuNDarIkanayanAH, kacit 'avadAliyapuMDarIyanayaNA' iti pAThastatrApi avadAlitaM-ravi-12kiraNairvikAsitamiti vyAkhyeyaM, 'ANAmiyacAcaruhalataNakasiNanibhyA ' AnAmitaM-IpannAmitamAropitamiti bhAvaH yaccApadhanustadvad rucire-saMsthAnavizeSabhAvato ramaNIye tanU-tanuke lakSNaparimitavAlapaGgyAtmakatvAt kRSNe-paramakAlimopete snigdhe-snigdhacchAye dhruvau yeSAM te AnAmitacAparuciratanukRSNasnigdhabhrakAH, kacitpATha:-'ANAmiyacArurucilakiNhambharAIsaMThiyasaMgayaA-18 yayasujAyabhumayA' tatra AnAmitacApavad rucire kRSNAbhrarAjIva saMsthite saMgate-yathokapramANopapane Ayate-dIrghe sujAte-suniSpane janmadoSarahitatvAd dhruvau yeSAM te tathA, kacitpunarevaM pAThaH-'ANAmiyacAvaruilakiNhanbharAivaNukasiNaniddhabhumayA' tatrAnAmitacApavad rucire-manoje kRSNAbhrarAjIva-kAlamegharekheva tana-tanuke kRSNe-kAle nigdhe-sachAye bhravI yeSAM te tathA, 'AlINapamA Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NajusasavaNA' AlInau na tu Tapparau pramANayukto-pramANopeto zravaNau-kauM yeSAM te AlInapramANayuktazravaNA:, ata eva 'susa vaNA' zobhanazravaNAH 'pINamaMsalakavoladesabhAgA' pInau-akuzau yato mAMsalo-upacitI kapoladezo-gaNDabhAgau mukhasya dezabhAgau 6 / yeSAM te pInamAMsalakapoladezabhAgAH, athavA kapolayordezabhAgAH kapoladezabhAgAH kapolAvayavA ityarthaH pInA-mAMsalA: kapoladezabhAgA yeSAM te pInamAMsalakapoladezabhAgA: "mitraNasamalaDhamaDhacaMdaDUsamaniDAlA' niNaM-visphoTakAdikSatarahitaM sama-aviSama ata eva laSTaM-manozaM sRSTa-mamRNaM candrA sama-zazadharasamapravibhAgasadRzaM lalATa-alakaM yeSAM te nirbaNasamalaSTacandrArddhasamalalATAH, sUtre 'niDAleti prAkRtalakSaNavazAt , 'uDavaipaDipuNNasomavayaNA'prAkRtatvAtpadavyatyayaH, pratipUrNoDupatiriva-sampUrNacandra iva soma-sazrIkaM badanaM yeSAM te pratipUrNoDupatisomavadanAH, "ghaNaniciyasubaddhalakvaNannayakUDAgAranihapiDiyasirA' dhanaM atizayena nicitaM ghananicitaM sudha-atizayena baddhAni-avasthitAni lakSaNAni yatra tat subaddhalabhaNaM, unnataM-madhyabhAge ucvaM yatkUdaM tasyAkAro-mUrtistagnibhamunnatakUTAkArasahazamiti bhAvaH piNDitaM-vakarmaNA saMyojitaM ziro yeSAM te ghananicitasubaddhalakSaNotakUTAkAranibhapiNDitazirasaH 'chattAkAruttamaMgadesA' chatrAkAra uttamAGgarUpo dezo yeSAM te chatrAkArottamAGgarezA: 'dADimapupphApagAsatavaNijasarisanimmalasujAyakesaMtakesabhUmI' dADimapuSpaprakAzA-dADimapuSpapratimAstapanIyasadRzAzva nirmalA-AgantukalvAbhAvikamalarahitAH kezAntAH kezabhUmizca-| kezotpattisthAnabhUtA mastakatlaga yeSAM te dADimapuSpaprakAzatapanIyasadRzanirmalamujAtakezAntakezabhUmayaH 'sAmaliboMDaghaNachoDiyami| uvisayapasasthamuhamalakkhaNasugaMdhasugdarabhuyamoyagabhiMganIlakajalapahahabhamaragaNanivuraMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattamuddhasirayA' zAlmalI-vRkSavizeSaH sa pa prattIta eva tassa boNDaM-phalaM tadvacchoTitA api dhanaM-atizayena nicitAH zAlmalIboNDadhanani CASSC Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (citacchoditAH, sehakezapAzaM na kurvanti parijJAnAbhAvAt , kevalaM choTitA api tathAsvabhAvatayA zAlmalIyoNDAkAravad dhananicitA zinAte tata pArizeNagovAna, jathA sAna:-akarkazA vizadA-nirmalA: prazastAH-prazaMsAspadIbhUtAH sUkSmAH-lakSNA: lakSaNA-lakSaNavantaH sugandhA:-paramagandhakalitA ata eva sundarAH, tathA bhujamocako-ratnavizeSaH bhRGgaH-pratIta nIlo-marakatamaNiH | -pratItaM prahaSTa:-pramudito bhramaragaNaH prahaSTabhramaragaNaH, prahayo hi bhramaragaNastAruNyAvasthAyAM bhavati tadAnI cAtikRSNa iti praha-* egrahaNaM, tarimagdhA bhujamocakAnIlakajjalaprahRSTabhramaragaNasnigdhAH, tathA nikurambA-nikurambIbhUtAH santo nicitA na tu vistRtAH santaH parasparasaMhatA nikurambanicitA ISatkuTilA: pradakSiNAvarttAzca mUrddhani zirojA-vAlA yeSAM te zAlmalIboNDaghananicitacchoditamRduvizavaprazastasUkSmalakSaNasugandhasundarabhujamocakabhRGganIlakajjalaprArabhramaragaNasnigdhanikurambanicitapradakSiNAvarsamajhezi rojAH, 'lakkhaNavaMjaNaguNoSaveyA' lakSaNAni-svastrikAdIni vyakhanAni-mapatilakAdIni guNAH-bhAntyAdayaurupapetA-yuktA - |kSaNanya janaguNopapetAH 'sujAyasuvibhattasurUvagA' sujAtaM-suniSpanaM janmadoSarahitatvAt suvibhakta-aGgapratyaGgopAGgAnAM yathokta-18 [viktyabhAvAt surUpaM-zobhanaM rUpaM samudAyagataM yeSAM te sujAtasuvibhaktasurUpakA: 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'uttarakurAe NaM bhaMte / kurAe' ityAdi, uttarakuruSu madanta ! kuruSu manujInAM kIdRkSa AkArabhAvapratyavatAraH svarUpasambhava iti bhAvaH prajJaptaH 1, bhagavAnAha-gautama ! tA manuSyaH sujAtasarvAGgasundaryaH-sujAtAni-yathoktapramANopetatayA zobhanajanmAni yAni sarvANyajAni-udaraprabhRtIni taiH sundarya:-sundarAkArA: sujAtasarvAGgasundaryaH 'pahANamahelAguNajuttAo' pradhAnA-atizAyino ye mahelAguNA:-priyaMvadatvabhartRcittAnuvartakatvaprabhRtayastairyuktA-upapetAH pradhAnamahelAguNayuktAH 'tavisayamiusukumAlakummasaMThiviyasi 8450% Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K ma calaNA' kAntI-kamanIyau vizadau-nirmalau nRdU-akaThinau sukumArau--akarkazau kUrmasaMsthitau-kUrmavaduznatI viziSTau-viziSTalakSaNopetI caraNau yAsAM tAH kAntavizadamRdusukumArakUrmavadunnatasaMsthitaviziSTacaraNAH 'ujjumauyapIvarapuTTasAhayaMgulIo' Rjava:avakA mRdava:-akaThinAH pIvarA-akuzA: puSTA--mAMsalA: saMhatA:-puzliSTA aGgulayo yAsa tA RjumRdukapIvarapuSTasaMtAgulayaH 'unnayaratiyatalinataMbasainiddhanakhA unnatA-UrddhanatA ratidA-ramaNIyAstalinA:-pratalAstAmrA-devatAH zucaya:-pavitrA: sindhA:snigdhacchAyA nakhA yArasA unnataravivAligamAninidhanAyAH gomarahiyavaddalahasaMThiyaajahannapasatthalakkhaNajaMghAjuyalA' romarahitaM vRttaM-varnulaM laSTasaMsvitaM-manojJasaMsthAne krameNodbhaH sthUrasthUrataramiti bhAvaH, ajaghanyaprazastalakSaNaM-jaghanyapadarahitazeSapraza| stalakSaNAktitaM jagAyugalaM yAsA tA romarahitavRttalaSTasaMsthitAjaghanyaprazastalakSaNajavAyugalA: 'sunimmiyagUDha jANumaMDalasubaddhA' suSTha-16 atizayena nirmitaH sumirmitaH evaM sunUr3ha-mAMsalatayA'nupalakSyamANaM jAnumaNDalaM subarddha-snAyubhiratIva baddhaM yAsa tAH sunirmitasugU numaNDalamubaddhAH, suSazabdasya niSTAntasya paranipAta: suvAdidarzanAt prAkRtalAvA, 'kayalIkhaMbhAtiregasaMThiyaniJcaNasukumAlamauyakomala aivimalasamasaMhatasujAyavaTTapIvaraniraMtarorU' phalIstambhAbhyAmatirekeNa-atizAyitayA saMsthitaM-saMsthAnaM yayosto kadalIstambhAtirekasaMsthitI nirmagau-visphoTakAdikRtakSatarahitau sukumArI-akarkazau mRdU-akaThinau komalau-raSTisubhago | ativimalau-sarvathA svAbhAvikAgantukamalalezenApyakalakhitau samasaMhatI-samapramANau santau saMhato samasaMhatau sujAvI janmadoSara-2 hitI vRttI-vartulau pIvarI-mAMsalo nirantarI-upacitAvayavatayA'pAntarAlavarjitI karU yAsA tAH kadalIstambhAtirekasaMsthita nirvaNasu|kumAramRdukomalAtivimalasamasaMhatasujAtavRttapIvaranirantaroravaH 'paTTasaThiyapasatyavicchiNNapihulasoNIo' paTTavat-zilApaTTakAdi OMOMOMOMOM ARAMAYA ** * Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vat saMsthitA paTTasaMsthitA prazastA prazastalakSaNopetatvAd vistIrNA UrdhvAdhaH pRthulA dakSiNottarataH zroNi:-kaTeraprabhAgo yAsA tA: padRsaMsthitavistIrNapRthulazroNayaH 'dhayaNAyAmappamANaduguNiyavisAlamaMsalasubaddhajahaNavaradhAraNIo' vadanasya-mukhasyAyAmapramANaM-dvAda-15 WITTmA tammAda dviguNita-digaNapamANaM sada vizAlaM vadanAyAmapramANadviguNitavizAlaM mAMsalamapyupacitaM subaddhaM-atIva subaddhAvayavaM na tu zlathamiti bhAvaH jaghanavaraM-barajaghanaM, varazabdasya vizeSaNasyApi sataH paranipAtaH prAkRtatvAt , dhArayantItyevaMzIlA badanAthAmapramANadviguNitavizAlamAMsalasubaddhajaghanavaradhAriNya: 'vajavirAiyapasatyalakkhaNanirodarativalIviNIyataNunamiyamajhiyAo' vajasyeva virAjitaM basavirAjitaM prazastAni lakSaNAni yatra tat prazastalakSaNaM nirudaraM-vikRtodararahitaM trivalIvinItaM-timro valayo cinItA-vizeSata: prApitA yatra tat trivalI vinItaM tanu-kRzaM nataM tanunatamIpatratamityarthaH madhyaM yAsAMtA vajavirAjitaprazastalakSaNanirUvaratrivalIvinItatanunatamadhyakA: 'ujjuyasamasaMhiyajaJcataNukasiNanidbhaAejalaDahasuvibhattasujAyasobhataruilaramaNijaromarAI RjukA-na vakrA samA-na kApyuhanturA saMhitA-santatA na vapAntarALavyavacchinnA jAtyA-pradhAnA tanvI na tu sthUrA kRSNA na | markaTavarNA snigdhA-snigdhacchAyA AdeyA-darzanapathamAtA santI upAdeyA subhageti bhAvaH, etadeva samarthayati-laTahA-salavaNimA'ta eva AdeyA suvibhaktA-muvibhAgA sujAtA-janmadoSarahitA ata eva zobhamAnA rucirA-dIpA ramaNIyA-draSTamanoramaNazIlA romarAjiryAsAM tA ajukasamasahitajAtyatanukRSNasnigdhAdeyalaTahasuvibhaktasujAtazobhamAnaruciraramaNIyaromarAjayaH 'gaMgAvattapayAhiNAvattataraMgabhaMguraravikiraNataruNabohiyaAkosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDanAbhA' iti pUrvavat , 'aNubbhaDapasatthapINakucchIo' anuTA-anu-15 lbaNA prazastA-prazastalakSaNA pInA kubhiryAsAM tA anubhUTaprazastapInakukSayaH 'sannayapAsA saMgatapAsA suMdarapAsA sujAyapAsA miya OMOM Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAiyapINaraiyapAsA akaraMDayakaNagaruyaganimmalasujAyaniruvahayagAyalaTThIo' iti pUrvavat , 'kaMcaNakalasasuppamANasamasahitamA laTThacUcuyaAmelagajamalajugalavaSTiyaanbhukSayaraiyasaMThiyapaoharAoM' kAJcanakalazAdiva kAdhanakalazI supramANo-sAmA rArAnusAripramANopetau samau naiko hIno naiko'dhika iti bhAvaH saMhitau-saMtatI apAntarAlAhitAviti bhAvaH sujA-jammadoksa: hitI laSTau-manozau cUcuka Amelaka:-ApIDakaH zekharI payosau cukApoDako jAmalajuga di balayugaLa-samazreNIkAmanA vartitAviva vartitau kaThinAviti bhAvaH abhyunatI-patyurabhimukhamunnatI rativaM-ratikAri saMsthitaM-saMsthAnaM yayosau rasidasakhita payo / dharau yAsAM tAH kAcanakalazasupramANasamasaMhitasujAtalaSTacUcukApIDayamalayugalavartitAbhyunnataratidasaMsthitapayodharA: 'aNupuravataNuSagopucchayasamasahitanamiyaAejalaliyabAhAo' AnupUrpaNa-krameNa tanucau AnupUrvyatanuko ata eva gopucchapada vRttI-bahu~ko samau samapramANau saMhito-khazarIrasaMzliSTau nato skandhadezasya natatvAta: Ayo-atisubhagatayopAdeyau lalitI-manohaceSTAkaritI / bAhU yAsAM tA AnupUya'tanugopucchavRttasaMhitanatAdeyalalitabAhavaH 'taMbanahA' tAmrA-ISadraktA nakhA:-karamahA yAsAM nAstAnanakhAH 'masalamgahatthA' mAMsalau aprahastau bAhaprabhAgavattino hastau yAsA tA mAMsalAmahastAH 'pIvarakomalavaraMgulIyA' pIvarA-upadhivAH / komalA:-sukumArA varA:-pramANalakSaNopetatayA pradhAnA aGgulayo yAsAM tAH pIvarakomalavarAlikAH "nipANirehA' brigdhAH pANau rekhA yAsAM tA: tathA, 'ravisasisaMkhacakasosthiyavibhattasuvirajhyapANilehA' iti pUrvavat 'pINunayakakkhavaksavAriyappaekhA' pInA-upacittASayavA unnatA-abhyugnatAH kakSAvakSobastirUpA: pravezA yAsAM tAH pInonnatakakSAvanobastipradezA: pIDANapalaka volA' pratipUrNI galakapolau ca yAsAM tAstathA 'caparaMgulasuppamANakaMbuvarasarisagIvA' pUrvavat 'masalasaMThiyapasatthahaNuyA' mAMsalam / Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -upadhitamAMsa saMsthitaM-viziSTasaMsthAnaM prazasta-prazastalakSaNopetaM hanukaM yAsAM tA mAMsalasaMsthitaprazastahanukAH 'dADimapupphappagAsa-18 DIpIvarappavarAharA dADimapuSpaprakAzaH pIvaraH pravA: mo'dho vAsAMnI dipaprakAzIyanavarAdharA: 'suMdarosarohA' vyakaMTe dahidagarayacaMdakuMdavAsaMtiyamauladhavala acchiddavimaladasaNA' dadhi-pratItaM dakaraja-udakakaNAH candraH-pratItaH kundaH-kusumaM vAsastikAmukula vAsantikAkalikA tabadavalA achichadrA:-chidrarahitA vimalA-malarahitA dazanA-dantA yAsAM tA dhikkArajazcandrakundavAsantikAmukuladhavalAcchidravimaladazanAH 'rattuppalapattamauyasUmAlatAlujIhA' rakkotpalaSad raktaM mRdu-akaThinaM sukumAraMakarkazaM tAla jitA ca yAsAM tA raktotpalamRdusukumAratAlujillAH 'kaNairamukulaakuDiyaanbhuggayaujutuMganAsA' kaNayarA(atisigdhatayA lakSNasaNakheraNAkIrNA mukulA-nAsApuTadvayasyApi yathoktapramANatayA saMvRttAkAratayA ca mukulAkArA abhyudtAabhyunatA jukA-saralA sujhA-uvA nAsA yAsAM tAstathA, 'sArayanavakamalakumuyakuvalayavimukadalanigarasarisalakkhaNaMkiyakaMtanayaNAo zArada-zaranmAsabhAvi yannadha-pratyanaM kamalaM-pana kumudaM-kairavaM kuvalayaM nIlotpalaM vairvimukto yo dalanikarastatsaddaze, [kimukkaM bhavati?-evaM nAmAyasadI manohAriNI nayane yat zAradAbhavAt kamalAdvA kumudAdvA kuvalayAdvA utpadya patradvayamivAvasthitamA|bhAtIti, lakSaNAGkite-prazastalakSaNopete nayane yAsa tAH zAradanavakamalakumuvakuvalayavimuktadalanikarasadRzalakSaNAkitanayanAH, etadeva | kizcidvizeSArthamAha-pattalacapalAyaMtataMbaloyaNAo' patrale-pakSyAvatI capalAyamAne tAne-kacitpradeze Ipadrakte locane yAsAM tAH patralacapalAyamAnatAmralocanA: 'ANAmithacAvanailakiNhanbharAisaMThiyarsagayaAgayasujAyabhumayA allINapamAyajuttasavaNA' iti pUrvavata , | "pINamaharamaNigaMDalehA' pInA-upacitA mRSTA-masRNA ramaNIyA-ramyA gaNDarekhA-kapolapAlI yAsAM tAH pInamRSTaramaNIyagaNDa-1 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vat saMsthitA paTTasaMsthitA prazastA prazastalakSaNopetatvAd vistIrNA UjrayaH pRthulA dakSiNottarata: zroNi:-kaTeraprabhAgo yAsAM tA: paTTasasthitavistIrNapRthulazroNaya: 'vayaNAyAmappamANaduguNiyavisAlamasalasubaddhajahaNavaradhAraNAoM vadanasya-mukhasyAyAmapramANaM-dvAda* zAlAni tasmAd dviguNitaM-dviguNapramANaM sadU vizAlaM vadanAyAmapramANadviguNita vizAlaM mAMsalamapyupacitaM suvarddha-atIva suSaddhAvayavaM na tu zlathamiti bhAvaH jaghanavaraM-varajaghanaM, varazabdanya vizeSaNasyApi sata: paranipAtaH prAkRtatvAt , dhArayantIyavaMzIlA badanAyAmarANadvigunirikSAmantakAtuna jayanabarasArizyaH 'vajavirAiyapasatyalakkhaNanirodarativalIviNIyataNunamiyamajhiyAo' vajasva virAjitaM vanavirAjitaM prazastAni lakSagAni yatra tat prazastalakSaNaM nirudaraM-vikRtodararahitaM vivalI vinItaM-tisro valayo vinItA-vizeSataH prApitA yatra tat trivalIvinItaM tanu-kRzaM nataM tanunatamISannatamityarthaH madhyaM yAsA tA vanavirAjitaprazaskhalakSaNanirudaranicalIvinItatanunatamadhyakAH 'ujjuyasamasaMhiyajaccataNukasiNaniddhaAejalaDahasuvibhattasujAyasobhataruilaramaNijaromarAI' RjukAna vakA samAna kApyuranturA saMhitA-santatA na lapAntarAlavyavacchinA jAtyA-pradhAnA tanvI na tu scUrA kRSNA na markaTavarNA snigdhA-snigdhacchAyA AdeyA-darzanapathaprAptA santI upAdeyA subhageti bhAvaH, etadeva samarthayati-ladahA-salavaNimA'ta eva AdethA suvibhakA-suvibhAgA sujAtA-janmadoSarahitA ata eva zobhamAnA rucirA-dIpA ramaNIyA-draSTamanoramagazIlA romarAjiryAsAM tA RjukasamasahitajAtyatanukRSNasnigdhAdeyaladahasuvibhaktasujAtazobhamAnaruciraramaNIyaromarAjayaH 'gaMgAvattapayAhiNAvacataraMgabhaMguraravikiraNataruNabohiyaAkosArthatapaumagaMbhIraviyainAbhA' iti pUrvavat , 'aNubbhaDapasatthapINakucchIo' anudUTA-anulbaNA prazastA-prazastalakSaNA pInA kubhiryAsA tA anuTaprazastapInakukSayaH 'sannayapAsA saMgatapAsA suMdarapAsA sujAyapAsA miya Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSI devarSa zrIjIvAjIvAbhiH malayagirIyAvRttiH dhikAra udezAra sU0147 // 27 // lekhA: 'caraMsapasatyasamaniDAlA' caturasra-catuSkoNaM prazasta-prazastalakSaNopetaM sama-UrdAdhastayA dakSiNottaratayA ra tulyapramANaM | alATa yAsa tAzcaturasaprazasasamalalATAH 'komuIrayaNikaravimalapaDipuSpAsomavayaNA' kaumudI-kArtikI paurNamAsI tasyAM raja- nikara ina vimalaM prasipUrNa somaM ca vadanaM yAsAM tamaH kAmunIrajanikaravimalapratipUrNasomavadanAH, somazanakha paranipAta: prAkRtatvAna, 'chattunnayauttamaMgAo' chatravanmadhye unnatamuttamAnaM yAsAM tAztronnanottamAgA: 'kuDilamusiNidIhasirayAoM' kuTilAH su- | migdhA dIrNa; zirojA gAra naH kuTilayavibhorgapironAH, dhvajayUpastUpadAmanIkamaNDalukalazavApIsauvastikapatAkAyavamatsya kUrmaraghabaramakarazukrasthAlAGkazASTrApadasupratiSThakamayUrazrIdAmAbhiSekatoraNamedinyuvivarabhavanagirivarAdarzalalitagajapRSabhasiMhacAmararUpA| ji uttamAni-pradhAnAni prazastAni-sAmudrikazAkopu prazaMsAspadIbhUtAni atriMzataM lakSapAni dhArayantIti chatracAmarayAvaduttamaprazastadvAtriMzallakSaNadharAH 'iMsasarisagatIno haMsasa sahazI gahiryAsAMtA haMsasadazagatayaH, kokilAbA iva yA madhurA gItayA sukharA: kokiTAmadhuragIHsukharAH, tathA kAntA:-kamanIyAH, tathA sarvastra-tatpratyAsannavarttino lokasyAnumatA:-saMmaThA na manAgapi dvecyA iti bhAvaH, vyapagatavalipalitAH, tathA vyaGgadurvarNavyAdhidaurbhAgyazokamukAH, svo'pi nepAmasambhavAt , svabhAvava evaM zrRMgAra:-gRhArarUpanAra:-pradhAno vepo yAsAM tAH svabhAvakAracAraveSAH, tathA 'saMgayagayahasiyabhaNiyacehiyavilAsasaMlAvaNijajuttovayArakusalA' sakataM-suziSyaM yad garnu-nAmanaM hasaugamanabat hasitaM-TsanaM kapolavikAsi premasaMvazi ca bhaNita-bhaNanaM gambhIra-manmayodIpi ca ceSTitaM-ceSTataM sakAmamanapratyakopadarzanAdi vilAso-netravikAraH saMlApaH-patyA sahAsakAmakhadayapratyarpaNakSama parasarasaMbhASaNaM nipuNa:-paramanaipuNyopeto yuktaca ya: zeSa upacArasatra kuzalAH saMgatagatahasitamaNitaceSTitavilAsasaMlApanipuNayukopacAra-IN // 276 // Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHARE kalitAH, evaMvidhavizepaNAJca svapatiM prati draSTavyA na parapuruSa prati, tathA kSetrasvAbhAvyata: pratanukAmatayA parapuruSa prati tAsAmabhilASAsambhavAt , pUrvoktamevArtha saMpiNDyAha-varastanajaghanavadanakaracaraNanayanalAvaNyavarNayauvanavilAsakalitA nandanavanacAriNya havApsarasaH, 'accherapecchaNijA' iti AzcaryaprekSaNIyAH 'pAsAIyAo' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // samprati khIpuMsavizeSamantareNa sAmAnyatastatratyamanuSyANAM svarUpaM pratipipAdayipuridamAha-'te NaM maNuyA ohassarA' ityAdi, te uttarakurunivAsino manuSyA ogha:pravAhI svaro yeSAM te oghasvarAH, iMsasyena madhuraH saro yeSAM te haMsasvarAH, krauJcasyevAprayAsavinirgato'pi dIrghadezavyApI svaro yeSAM te krauJcasvarAH, evaM siMhasvarA dundubhikharA nandikharAH, nanchA iba ghoSaH-anunAdo yeSAM te nandIghoSAH, manu:-priyaH svaro yeSAM 81 te madhusvarAH, ma arkopo yeSAM te maghoSAH, etadeva padaddhayena vyAcaSTe-sukharAH susvaranirghoSAH 'paumappalagaMdhasarisanIsAsasarabhivayaNA' paca-kamalamutpala-nIlotpala athavA paJa-pAkAbhidhAnaM gandhadravyaM utpalama-utpalakuSThaM tayorgandhena-saurabhyeNa sadaza:samo yo ni:zvAsastena surabhigandhi vadanaM-mukhaM yeSAM te panotpalagandhasazaniHzrAsasurabhivadanAH, tathA chavI chavimanta udAttavarNayA sukumArayA ca tvacA yuktA iti bhAvaH 'nirAyaMkauttamapasatthaaisesaniruvamataNU' nirAtaGkA-nIrogA uttamA-uttamalakSaNopetA atizeSA-karmabhUmakamanuSyApekSayA'tizAyinI ata eva nirUpamA-upamArahitA tamuH-zarIraM yeSAM te nirAtakottamaprazassAtizeSanirupamatanavaH, etadeva savizeSamAha-'jallamalakalaMkaseyarayadosavajjiyasarIraniruvalevA' yAti ca lagati ceti jalla:-apodarAdivAgniSpattiH svalpaprayatnApaneyaH sa cAsau malazca jallamalaH sa ca kala ca-duSTatilakAdikaM citrAdikaM vA svedazca-prasvedaH rajazca-14 reNudoSo-mAlinyakAriNI ceSTA tena varjitaM nirupalepaM ca-mUtraviSTAdhupaleparahitaM zarIraM yeSAM te jamalakalahassedarajodoSavarjina Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirupalepazarIrAH, sUtre ca nirupalepazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt, 'chAyAujjo viyaMgamaMgA' chAyayA - zarIraprabhayA udyotitamaGgamaGgam - aGgapratyaGgaM yeSAM te tathA, 'anulomavADa vegA' anuloma :- anukUlo vAyuvegaH - zarIrAntarvartivAtajavo yerSA te anulomavAyuvegAH, vAyugulmarahitodara madhyapradezA iti bhAvaH, Aha ca mUlaTIkAkAra:- "udara madhyapradeze vAyugulmo veSAM teSAmanulomo | vAyuvego na bhavati, tadabhAvAJca teSAmanulomo bhavati vAyuvego mithunAnA" miti, 'kaGkamaNI' iti kaGkaH-pakSivizeSastasyeva praNi:gudAzayo nIrogavarthaskatayA yeSAM te kaGkapraNayaH, 'kavoyapariNAmA' kapotasyeva - pakSivizeSasya pariNAma AhArapAko yeSAM te kapotapariNAmAH, kapotasya hi jATharAbhiH pApANalavAnapi jarayatIti zrutiH, evaM teSAmapyatyargalAhAragrahaNe'pi na jAtucidanyajIrNadoSA bhavantIti, 'saposa pitarorupariNayA' iti zakuneriva - prakSiNa iva purISotsarge nirlepatayA 'posaM 'ti posa:- apAnadeza: 'pusa - utsarge' purISamutsRjantyaneneti vyutpatteH, tathA laghupariNAmatayA pRSThaM ca pratItaM antare va- pRSTodarayorantarAle pArzvavityarthaH UrU ceti dvandvaH te pariNatA yeSAM te zakunipokhapRSThAntarorupariNatAH, niSThAntasya paranipAtaH sukhAdidarzanAta, 'viggaddiyannayakucchI' viprahitA - muSTiprAyA unnatA ca kukSiryeSAM te vigrahitonnatakukSayaH, vajrarSabhanArAcaM saMhananaM yeSAM te vajrarSabhanArAca saMhananAH, tathA sama caturasraM ca tat saMsthAnaM ca samacaturasrasaMsthAnaM tena saMsthitAH samacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH, paDdhanuHsahasrocchritA:-triganyUtapramANokachrayAH, tathA teSAmuttarakurubAstavyAnAM manuSyANAM dve pRSThakaraNDakazate padmadhvAze - papazcAzadadhike prApte tIrthaMkara gaNadharaiH // 'te NaM maNuyA' ityAdi, te uttarakuruvAtanyA manujAH prakRtyA - svabhAvena bhadrakAH - aparAnupatApahetukAyavAGyanazceSTAH, tathA prakRtyA - svabhAvena na tu paropadezataH parebhyo bhayato bopazAntAH tathA prakRtyA svabhAvena pratanavaH - atimandIbhUtAH krodhamAnamAcAlomA yeSAM te prakR Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ timatanukrodhamAnamAyAlobhAH, ata eva mUdu-manojha pariNAmasukhAvahamiti bhAvaH yanmArdavaM tena saMpannA mRdumAdavasaMpannA na kapaTamArdavo- patA: 'allINA' iti A-samantAtsarvAsu kriyAsu lInA-guptA AlInA novaNaceSvAkAriNa ityarthaH, bhadrakA:-sakalatatkSetrocitakalyA-18 NabhAginaH vinItA-bRhatpuruSavinayakaraNazIlAH alpecchA-maNikanakAdiviSayapratibandharahitA ata evAsamidhisabhyayA-na vidyate sannidhirUpaH saJcayo yeSAM te tathA, "viDimaMtaraparivasaNA' viDimAntareSu-zAkhAntareSu prAsAdAdhAkRtiSu parivasana-AkAlamAvAso yeSAM | te biDimAntaraparivasanAH 'jahicchiyakAmakAmiNo yathepsitAna manovAJchitAn kAmAna-zabdAdIna kAmayanta ityevaMzIlA yathepsi-1 takAmakAminaH, te uttarakuruvAstavyA Namiti pUrvavat manujA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi, teSAM bhadanta ! uttarakulavAstavyAnAM manuSyANAM kavakAlasmati saptabhyartha SaSThI kiyati kAle. gate bhUya AhArArthaH samutpAte ?-AhAralakSaNaM prayojanamupatiSThate ?, bhagavAnAha-gautama ! 'aSTamabhaktasya' atrApi saptamyarthe SaSThI aSTamabhakte'tikrAnte AhArArthaH samutpa-5 yate // 'te Na bhaMte!' ityAdi, se uttarakuruvAtavyA bhadanta! manuSyAH kimAhAramAhArayanti !, bhagavAnAha-gautama! pRthivIpuSpa phalAhArA:-pRthivIpuSpaphalAni ca kalpadrumANAmAhAro yA te tathA te manujA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NaM bhaMte' 6 ityAdi, tasyA bhadanta ! pRthivyAH kIdRza AkhA thevyAH kIdaza AkhAdaH prajJaptaH1. bhagavAnAha-gautama ! 'se jahA nAmae' ityAdi, tat-loke prasiddha INyathA nAma 'ra' iti vAkyAlaGkAre'khaNDamiti vA, itizabda upamAbhUtavastunAmaparisamAptiyotakaH, vAzabdo vikalpane, evaM sarvatra, IIguDa' iti vA zarkarA iti bA, iyaM zarkarA kAzAdiprabhavA draSTavyA, matsyaNDikA iti vA, matsyaNDI-khaNDazarkarA, parpaTamodaka iti vA bisakanda iti vA puSpottareti vA panottareti vA bijayA iti vA mahAvijayA iti vA upamA iti vA anupamA iti vA, pappe Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imodakAdayaH khAdya vizeSA lokataH pratyetanyAH, 'cAurake vA gokhIreM ityAdi kA, cAturakya-catuHsthAnapariNAmaparyantaM, vaSAvAM puNDadezodvekSacAriNInAmanAtavAnAM kRSNAnAM yatjhIraM tadanyAnyAbhyaH kRSNagobhya eva yathoktaguNAbhyaH pAnaM vIyate, tatkSIramapyevaMbhUtAbhyo'nyAyasAkSIrasAyana pani ratu: dhAna vidhAmaparyantaM, evaMbhUtaM yazcAturakyaM gokSIraM khaNDaguDamatsyaNDikopanIta-khaNDaguDamatsyaNDikA upanItA yatra tattathA, sukhAdidarzanAnnidhAntasya paranipAtaH, khaNDAdibhiH surasatA prApitamiti bhAvaH, 'maMdaggikadie' mandamagninA kathitaM mandAmikathitam , atyanikathitaM hi ghirasaM vigandhAdi ca bhavatIni mandamahaNaM, varNAcatizayapratipAdanArthamevAi |varNena-sAmAvatizAyinA anyathA varNopAdAnanararthakyApatteH upapetaM-yukta, evaM gandhena rasena sparzena cAtizAyinopapetaM, evamukke * gautama Aha-bhagavan ! bhavedetadrUpaH pRthivyA AsvAdaH!, bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samarthaH, tasyAH pRthivyA ito-guDakhaNDazarka rAderiSThatara eva, yAvatkaraNAta kaMtatarAe ceva piyatarAe ceva maNAmatarAe ceveti parigrahaH, AsvAdaH prajJaptaH / / puSpaphalAdInAmAsvAdanaM pRcchannAha-tesiNaM bhaMte puSphaphalANa' mityAdi, teSAM kalpapAdapalatkAnAM puSpaphalAnAM kIhaza AkhAdaH prajJataH, bha|gavAnAha-gautama ! 'se jahA nAmae' ityAdi tayathA nAma rAjJaH, sa ca rAjA loke katipayadezAdhipatirapi prApyate tata Ahacaturantacakravarsina:-caturyu anteSu trisamudrahimavatparicchinneSu cakreNa vartituM zIlaM yanyAsau cakravatI tasya kalyANa-ekAntamuvA vaha bhojanaM zatasahasraniSpanna-lakSaniSpanna varNenAtizAyineti gamyate, evaM gandhena rasena sparzanopapetaM, AsvAdanIyaM sAmAnyena visvAnadanIyaM vizeSatastadrasaprakarSamadhikRtya dIpanIyamagnivRddhikaraM, dIpayati hi jATharAgnimiti dIpanIyaM, bAhulakArakartayanIyapratyayaH, evaM darpaNIyamutsAhavRddhihetukhAt, madanIya mannathajananAt , bRhaNIyaM dhAtUpacayakArikhAt, sarvANIndriyANi gAtraM ca prahAdayatIti sa Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ck baiMndriyagAtraprahAdatIya, vaizayena tatprahAdahetu khAt, evamukte gautama Ah-bhagavan ! bhavedevadUpaH puSpaphalAnAmAsvAdaH!, bhagavAnAhagautama! nAyamarthaH samarthaH, teSAM puSpaphalAnAmitazcakravartibhojanAdiSThatarAdirevAsvAdaH prAptaH // te NaM bhaMte' ityAdi, te bhadanta 5 manamA anantaroktisvarUpamAhAramAhArya 'ka vasatI' kassinnapAnaye vipayAnti / ' upagacchanti, bhagakAnAha-gautama! 'vakSagrahAlayA' vRkSarUpANi gRhANi AlayA--AzrayA yeSAM te vRkSagRhAlayAste manujAH pranappA he zramaNa! he AyuSman ! | 'te NaM bhaMte ityAdi, te bhadanta! vRkSAH 'kiMsaMsthitAH kimavasaMsthitAH prajJaptAH, bhagavAnAha-autama! apyekakAH kUdAkArasaMsthitAH zikharA ravisarga: aselakA prekSAgRhamaMsthinAH apyekakAchatrasaMsthitAH apyekakA dhvajasaMsthitAH adhyekakAH stUpasaMsthitAH apayephakAstoraNasaMsthitAH adhyekakA gopurasaMsthitAH, gobhiH pUryata iti gopuraM-puradvAraM, apyekakA vedikAsaMsthAnasaMsthitAH, vedikA-upavezanayogyA bhUmiH, apyekakAzcoppAlasaMsthitA ityarthaH, coppALaM nAma mattavAraNaM, apyekakA aTTAlakasaMsthitAH aTTAlaka:-prAkArasyoparyAzrayavizeSaH, adhyekakA vIthIsaMsthitAH dhIdhI-mArgaH, apyekakAH prAsAdasaMsthitAH, rAjJAM devatAnAM ca bhavanAni prAsAdAH utsedhavakulA vA prAsAdAste ghobhaye'pi paryantazikharAH, hamya-zikhararahitaM dhanavatAM bhavanaM, apyekakA gavAkSasaMsthitAH, gavAkSo vAtAyana, apyekakA vAlAprapotikAsaMsthitAH, vAlAprapotikA nAma taDAgAdiSu jalasyopari prAsAdaH, apyekakA valabhIsaMsthitAH, valabhI-gRhANAmAcchAdanaM, apyekakA varabhavana viziSTasaMsthAnasaMsthitAH, varabhavanaM sAmAnyato viziSTaM yaha tasyeva yad viziSTaM saMsthAna sena saMsthitAH, zubhA zIvalA va chAyA yeSAM te zubhazItalacchAyAste drumagaNAH prajJaptA he bhramaNa! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMte!' ityAdi, santi bhavansa! uttarakuruSu kuruSu gRhANi vA'smakalpAni gRhAyatanAni-teSu gRheSu teSAM manuSyAppAmAyatanAni-manAni gRhAyatanAni, Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAKAAREEK bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samarthoM, vRkSagRhAlayAsa bhAH prakSamA hai amA: hai Ayuman / 'asthi rNa bhaMte !' ityAdi,12 santi bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu prAmA iti vA dhAvatsannivezA iti vA, yAvatkaraNAnnagarAdiparigrahaH, tatra prasanti buddhyAdIna guNAniti yadivA gamyA:-zAkhaprasiddhAnAmaSTAdazAnAM karANAmiti prAmAH, na vidyate karo yeSu tAni nakarANi, nakhAdaya iti nipAtanAnnayo'nAdezAbhAvaH, nigamA:-prabhUtavapigvargAvAsAH, pAMcaprAkAranivaddhAni kheTAni, kSullaprAkAraveSTinAni karpaTAni, arddhatRtIyagavyUtAntAmarahitAni maumbAni, 'paTTaNAi ve'ti paTTanAni pattanAni vA, ubhayatrApi prAkRtatena nirdezasya samAnatvAt , tatra yannau-18 bhireva gamyaM tatpana, yatpunaH zakadairghoTakainAbhizca gamyaM tatpattanaM yathA bharakaccha, uktaM ca pittanaM zaTaigamyaM, ghoTakainaumireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, paTTanaM tatpracakSyate // 1 // " droNamukhAni-bAhulyena jalanirgamapravezAni, AkarA-hiraNyAkarAdayaH, A-] zramA: tApasAvasathopalakSitA AzrayAH, saMbAdhA-yAtrAsamAgataprabhUtajananivezAH, rAjadhAnyo yatra nakare pattane'nyatra vA svayaM rAjA iti-sannivezo yatra sArthAdirAvAsitaH, bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samartho, yad-yasmAnnecchitakAmagAmina:na icchitaM-icchAvipayIkRta necchitaM, nAyaM na kintu nazabda ityatrA(nA)dezAbhAvo yathA 'nake dveSasya paryAyA' ityatra, necchita-icchAyA aviSayIkRtaM kAma-svecchayA gacchantItyevaMzIlA necchitakAmagAminaste manujAH prajJatA he zranaNa! he Ayujman ! || 'asthi paNa bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakurupu kumaSu 'asayA' asyupalakSitAH sevakAH puruSAH, mapIti vA madhyupalajhitA lekhanajIvinaH, kRSiriti kRSikarmopajIvinaH, "paNIti paNitaM paNya miti vA krayavikrayopajIvinaH, vANijyamiti vANijyakalopajIvinaH ?, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samarthoM, vyapagatAsimaSIkRSipaNyavANijyAste manujA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman! // "asthi NaM bhaMte' Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi, asti bhadanta! uttarakuruSu kuruSu hiraNyamiti vA-hiraNyaM-aghaTitaM suvarNa kAMsyaM-kAsthabhAjanajAti: 'dasamiti kA dUdhyaM vanajAtiH, maNimauktikazalazilApravAlasatsArakhApateyAni vA, tatra maNimauktikazaGkazilApravAlAni pratItAni sadu-vidyamAnaM sAraM pradhAnaM vApateyaM-dhanaM satsArakhApateyaM, bhagavAnAha-hantA! asti, 'no ceva 'mityAdi, na punasteSAM manujAnAM tadviSayastIyo, mamatvabhAvaH samutpadyate, mArAmAditathA sikhAsA asthibhaMte !' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakurupu kuruSu rAjeti vA rAjA-cakravartI balavevAsudevo mahAmANDaliko vA yuvarAja iti vA-utthitAzanaH Izvaro-bhogikAdi, aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta / Izvara ityeke, talavara iti vA, talavaro nAma parituSTanarapatipradattaratnAlaGkatasauvarNapaTTavibhUpitazirAH, kauTumbika iti vA, katipayakuTumbaprabhuH kauTumbikaH, mADambika iti vA, yasya pratyAsanaM prAmanagarAdikamaparaM nAsti tatsarvatazchinnaM janAzrayavizeSarUpaM maDamyaM tasthAdhipatirmADambikaH, ibhya iti vA, ibho-hastI tatpramANe dravyamahatItIbhyaH, yatsatkapujIkRttahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate so'dhikataradravyo vA ibhya ityarthaH, zreSThIti vA zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNigvizeSa: zreSThI, senApatiriti vA hastyazvarathapadAtisamudAyalanaNAyAH senAyAH pramaH senApatiH, sArthavAha iti bA, "gaNimaM dharimaM mejaM paaricch|| pAce vajAyaM tu / ghettUrNa lAbhatthaM vaccai jo annadesaM tu // 1 // nivabahumao pasiddho dINANAhANa vacchalo paMthe / so satthavAhadinAma dhaNo vba loe samunvahada // 2 // " etallakSaNayuktaH sArthavAhaH, bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samarthoM, vyapagarddhisatkArA 1 gaNimaM dharima meyaM pariccheyaM caiva dravyajAtaM tu / gRhItvA lAbhArtha jati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAthAnAM vatsalaH pathi / sa sArthavAhanAma dhana iva loke samudahati // 2 // Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-C4 vyapagatA RddhiH-vibhavaizvarya satkArazca-sevyatAlakSaNo yebhyaste tathA uttarakuruvAstavyA manujAH prajJaptA he zramaNa! he aayussmn!| 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu dAsa iti vA, dAsa:-maraNaM krayakrIna:, preSya iti vA, preSya:preSaNayogyaH, ziSya iti vA, ziSya:-upAdhyAyasyopAsakaH, bhRtaka iti vA, bhRtako-niyatakAlamadhikRla vetanena karmakaraNAya dhRtaH, 'bhAgillae'ti vA bhAmika iti vA, bhAgiko nAma dvitIyAMzasya caturthAzasya vA grAhakaH, karmakArapuruSa iti vA, karmakAro lohA-8 rAdiH karmakAraH, bhagavAnAha-nautama! nAyamarthaH samartho, vyapagatAbhiyogyAste manujAH prajJaptA:, abhimukhaM karmasu yujyate vyApAryata iti vA'bhiyogyastasya bhAvaH kamme vA AbhiyogyaM, vyasanAd yapaMcamasa sarUpe vA' ityekasya yakArasya lopaH, vyapagatamAbhiyogya yebhyasse tathA he zramaNa! he AyuSman ! // 'adhiNaM bhNte|' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kurupu mAteti pA piteti bA| bhAteti vA bhaginIci vA bhAryeti vA suta iti vA duhiteti vA nuSeti vA?, tatra mAtA-jananI pitA-janakaH sahodaro-bhrAtA hai sahodarI-bhaginI badhUH-bhAryA sutaH-putraH sutA-duhitA putravadhUH-khaSA, bhagavAnAha-hanta! asti, tathAhi-yA prasUte sA jananI, yo bIjaM niSiktavAn sa pitA vivakSitaH puruSaH, sahajAto yo bhrAtA ekamAtRpitRka khAt , itarA vastra bhaginI, bhogyasvAd bhAryA, svamAtApitroH sa putra itarA duhitA, vaputrabhogyatvAtsapeti, 'no ceva 'mityAdi, na punasteSAM manujAnAM tIvra premarUpaM bandhana samutpadyate, tathA kSetrasvAbhAyyAt prattanupremavandhanAne manujagaNAH prajJatA he zramaNa! he AyuSman / 'asthi bhaMte' ityAdi, asti bhavanta ! uttarakuruSu kurudhu aririti vA-zatruH vairIti vA-jAvinibaddhavairopetaH, vAtaka iti bA, ghAtako yo'nyena / iti kA, aghaka:-svayaM intA, pratyanIka iti kA pratyanIka:-chidrAnveSI, pratyamitra iti vA, pratyamiyo yaH pUrva mitraM bhUtvA pazcAda Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitro jAta: 1, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatacairAnubandhAste manujagaNAH prajJaptA zramaNa ! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMse' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu mitramiti vA mitra-snehaviSayaH, vayasya iti vA - samAnavayA gADhatara sneha viSayaH, sakhA iti vA - samAnakhAdanapAno gAtamasnehasthAnaM, suhRditi vA, suhRt-mitrameva sakalakAlamavyabhicAri hitopadezadAyi cha, sAnatika iti vA, sAGgatikaH - saGgatimAna ghaTitaH 1, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatasnehAnurAgAste manujagaNAH prazaptA de zramaNa ! AyuSman ! | 'asthi NaM bhaMte!" ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu 'AvAhA iti vA' AhUyante svajanAstAmbUladAnAya yatra sa AvAha :- vivAhAtpUrvastAmbUladAnotsavaH, bIbAhA iti vA, bIvAhaH -pariNayanaM yajJA ivi vA yajJAH - pratidivasaM svasveSTadevatApUjA:, zrAddhAnIti vA, zrAddhaM pitRkriyA, sthAlIpAkA iti vA, sthAlIpAkaH - pratItaH, mRtapiNDanivedanAnIti vA mUtebhyaH zmazAne tRtIyanatranAdiSu dineSu piNDanivedanAni mRtapiNDanivedanAni, cUDopanayanAnIti vA 'cUDopanayanaM - ziromuNDanaM, sImantonnayanAnIti vA, sImantonnayanaM - garbhasthApanaM 1, bhagavAnAha - tAyamarthaH samartho, vyapagatAvAhavI vAhayakSa zrAddhasthAlIpAkamRtapiNDanivedanAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu nadaprekSeti vA naTa-nATakAnAM nATa yitArasteSAM prekSA naTaprekSA, nRtyaprekSeti SA, nRtyanti sma nRtyA-nRtya vidhAyinasteSAM prekSA nRtyaprekSA iti vA, jalaprekSeti vA, jallA - varatrAkhelakA rAjastotrapAThakA ityapare teSAM prekSA jalaprekSA, mahabhekSeti vA, mallAH-pratItAH, mauSTika prekSeti vA, mauSTikA : mallavizeSA eva ye muSTibhi: praharanti, viDamnakaprekSeti vA, viDambakA - vidUSakA nAnAveSakAriNa ityarthaH, kathakaprekSeti vA, kathakAH pratItAH, jabaka prekSevi vA, nakA ye uttya garttAdikaM jhampAbhirlakSyanti nathAdikaM vA taranti yeSAM prekSA lanakaprekSA, lAsakaprekSeti vA, lAsakA ye rAtra Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAn gAyanti jayazabdaprayoktAro vA bhANDAsteSAM prekSA lAsakaprekSA, AkhyAyakaprezeti vA ye zubhAzubhamAkhyAnti te AkhyAcakAsteSAM prekSA AkhyAyakaprekSA, laprekSeti vA, latA ye mahAvaMzApramAruhya nRtyanti teSAM prekSA laGkhamekSA, maGgaprekSeti vA, ye citrapaTTikAdi / hastA bhitrAM caranti te maGgAsteSAM prekSA prekSA, 'tUSaNailapecchAi vA' iti tRNaillA - tUNAbhidhAnavAdya vizeSavantasteSAM prekSA tUNaiprekSA, tumbavINAprekSeti vA, tumbayuktA vINA yeSAM te tumbavINAH - tumyavINAvAdakAsteSAM prekSA, 'kAvapicchAi ve' ti kAvA : - kAvaDivAhakA teSAM prekSA mAgadhaprekSeti vA, mAgadhA - vandibhUtAsteSAM prekSA bhAgaghapreti vA ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatakautukAste manujagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuru kuru indramaha iti vA indraH - dazakrastasya mahaH - pratiniyatadivasabhAvI utsavaH, skandamaha iti vA, skandaH - kArttikeyaH, rudramaha iti vA, rudraH pratItaH, zivama iti vA, zivo- devatAvizeSaH, vaizramaNamaha iti vA, vaizramaNaH - uttaradiglokapAlaH, nAgamaha iti vA, nAgo-bhavanapativizeSaH, yakSamaha iti vA bhUtamaha iti vA, yakSabhUtau - vyantaravizeSau makundamaha iti vA, makundo - baladevaH, kUpamaha iti vA taDAkamaha iti vA nadImaha iti vA maha iti vA parvatamaha iti vA vRkSamaha iti vA caityamaha iti vA stUpamaha iti vA ?, kUpAdayaH pratItAH, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatamahamahimAste manujAH prazaptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'asthi NaM bhaMte / " ityAdi, sandri bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu zakaTAnIti vA zakaTAni pratItAni, rathA vA, rathA dvividhA - yAnarathAH saGgrAmarathAzca tatra saGgrAmarathasya prAkArAnukAriNI phalakamayI vedikAiparasya tu na bhavatIti vizeSa:, yAnAnIti vA, yAnaM - gavayAdi, yugyAnIti vA, yugyaM - gollaviSayaprasiddhaM dvihastapramANaM caturasravedikopazobhitaM jampAnaM, gilaya iti vA, gilirhastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIva, thilaya iti vA, Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lATAnAM yad aGgapallANaM rUDhaM tadanyaviSaye thillirityucyate, zibikA iti vA, zibikA - kUTAkArAcchAdito jampAnavizeSa:, sandamAniyA iti vA, sandamAniyA - puruSapramANo jampAnavizeSa: 1, bhagavAnAha - nAyamarthaH samarthaH pAdavihAracAriNaste manujAH prasatA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! azvA iti vA hastina iti vA uSTrA iti vA gAva iti vA mahiSA iti vA kharA iti vA ghoTakA iti vA?, iha jAtyA AzugamanazIlA azvAH zeSA ghoTakAH, kharA-gardabhAH, ajA iti vA eDakA iti vA?, bhagavAnAchahanta ! santi, na punasteSAM manujAnAM paribhogyatayA 'havaM' zIghramAgacchanti // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu gAva iti vA, gAva:- zrIgavyaH, mahiSya iti vA uTraya iti vA ajA iti vA eDakA iti vA ?, hanta ! santi, na punasteSAM manuSyANA - mupabhogyatayA havyaM zIghramAgacchanti // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu siMhA iti vA, siMha:-paJcAnanaH, vyAghrA iti vA vyAghraH zArdUlaH, vRkA iti vA, dvIpikA iti vA dvIpikA :- citrakAH RkSA iti vA parassarA iti vA, parassaro - gaNDaH, zrRgAlA iti vA, biDAlA iti vA, zunakA iti vA, kAlazunakA iti vA, kokantikA iti vA, kokantikAluiDikAH, zazakA iti vA, cillalA iti vA, cihnala - AraNyakaH pazuvizeSa: 1, bhagavAnAha - danta ! santi, na punaste parasparasthA teSAM vA manujAnAM kAcidAbAdhAM vA prabAdhAM vA chavicchedaM vA kurvanti, prakRtibhadrakAste zvApadagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta | uttarakuruSu kuruSu zAlaya iti vA zrIya iti vA godhUmA iti vA yavA iti vA tilA iti vA iSa iti vA ?, hanta ! santi na punasteSAM manuSyANAM paribhogyatayA 'havaM' zIghramAgacchanti || ' asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhavanta ! uttarakuruSu kuruSu sthANuriti vA kaNTaka iti vA dIramiti vA, hIraM laghu kutsitaM tRNaM, zarkareti vA, zarkarA-karka Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakaH, tRNakacavara iti vA patrakacavara iti vA azucIti vA, azudhi-vigandhaM zarIramalAdi, pUtIti vA, pUti-kRthitaM svasvabhAvacalitaM trivAsaravaTakAviSat , durabhigandhamiti vA, durabhigandhaM mRtakalevarAdivat , acobhaM apavitramasthayAdivat !, bhagavAnAha-jAyamarthaH samoM, vyapagatasthANukaNTakahIrazarkarAmaNadhavarapatrakacavarAzucipUtidurabhigandhAcokSaparivarjitA uttarakuravaH prajJaptA: he amaNa! he AyuSman ! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhavanta ! uttarakuruSu kuruSu, gati vA, gartA-mahatI khaDA, darIti vA, darI-mUpikAvikRtA ladhvI khaDDA, ghasIti bA, ghasI-bhUrAjita, bhUgArati vA, : apAsasthAna, viSamamiti vA, viSama-durArohAvaroha sthAnaM, dhUliriti vA paka iti vA, dhUlIpakau pratIvau, calaNIti vA, calanI-caraNamAtrasparzI kardamaH !, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, utta raphuruSu kuruSu bahusamaramaNIyo bhUbhAga: akSapto he zramaNa! he AyuSman / 'asthirNa bhNte|' ityAdi, santi bhadanta ! daMsA iti vA * masakA iti vA takUNA iti vA, kacit pizugA iti ma iti pAThastatra pizukA:-caMcaTAiyaH, yukA iti vA likSA iti vA ?, bhaga-17 vAnA-nAyamarthaH samarthoM, vyapagatopadravAH khalu acarakurava: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi madanta ! uttarakuruSu kuruSu ahaya iti vA ajagarA iti vA mahoragA iti vA?, hanta! santi na punaste'nyo'nyasya teSAM vA manujAnAM AghAM vA chavicchedaM vA kurvanti, pratibhadrakAste byAlakagazaH prannaptA he zramaNa! he AyuSmam ! / / 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi (madanta)! uttarakuruSu kuruSu prahadaNDA iti vA, daNDAkAravyavasthitA prahA grahadaNDA: te cAnarthopanipAtahetutayA pratiyecyA na svarUpataH, evaM prahamuzalAnIti vA, prahagarjitAni-pahacArahetukAni garjitAni, imAni svarUpato'pi pratiSedhyAni, prahayuddhAnIti & vA, prahayuddhaM nAma yadeko graho'nvastha prahasya madhyena yAti, prasAdakA iti vA, ahasAATako nAma prahayugma, prahApasanyAnIti vA SkO4%A8+SC465 ka Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avANIti vA, abhrANi sAmAnyAkAraNa pratItAni amravRkSa iti vA, abhravRkSA- vRkSAkArapariNatAnyabhrANi, sandhyA iSi vA andhyAkAle nIlAbhrapariNatirUpA pratItaiva gandharvanagarANi - surasadanaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabhaH pariNatapuGgalarAzirUpANi, etAnyapi vatra svarUpato'pi na bhavanti, garjitAnIti vA vidyuta iti vA, garjitAni vidyutazca pratItAH, ulkApAtA iti vA, rukApAtA-yoni saMmUcchitajvalana nipatanarUpAH, digdAha iti vA digdAhA - anyatarasyAM dizi TinnamUlajvalana vALA karA liyAmbarapratiAsarUpAH, nirdhAtA iti vA nirghAto - vidyutprapAtaH, pazuvRSTaya iti vA pAMzuvRSTayo- dhUlivarSANi, yUpakA iti vA, yUpakAH 'saMjJAcAvaraNo ca' ityAdinA''vazyakapranthena pratipattavyAH, yakSadIptakAnIti vA, yakSadIptakAni nAma nabhasi dRzyamAnAbhisahitaH pizAcaH, dhUmiketi vA rUkSA praviralA dhUmAbhA dhUmikA, mahiketi vA, snigdhA ghanA ghanatvAdeva bhUmau patitA sAItRNAdidarzanadvAreNopalakSya mANA mahikA, rajaudUdhAtA - rajasvalA dizaH, candroparAgA iti vA sUryoparAgA iti vA, candroparAgaH - candragrahaNaM sUryoparAgaH: -sUryaprahaNaM, iSTa garjitavidyudulkA digdAha nirghAtapavRSTiyUpaka yakSadIptaka dhUmikAmaddikAraja udhAyAH kharUpato'pi pratiSedhyAH, candrasUryagrahaNe vanarthopanipAtahetutayA svarUpatastayoH pratiSeddhumazakyatvAt, ambUdvIpagatau hi candrau sUryo vA tatprakAzayataH, ekasya candrasya grahaNe sakalamanuSyalokavacinAM candrANAmekasya sUryasya grahaNe sakalamanuSyalokavarddhinAM sUryANAM grahaNamata iha kSetra iva tatrApi svarUpa candrasUryoparAgapratiSedhAsambhavaH, candrapariveSA iti vA sUryapariveSA iti vA, candrasUryapariveSAzcandrAdityayoH parito valayAkArapariNatirUpA: pracItA evaM praticandrA iti vA pratisUryA iti vA, praticandra- utpAtAdisUtrako dvitIyazcandraH, evaM dvitIyaH sUbai: pratisUrya:, indradhanuriti vA udakamatsya iti vA indradhanuH pratItaM vayaiva khaNDamudakamatsyaH, pihasitAnIti bhA kapihasitAmi-makasmAna Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *555 bhasi jvaladbhImazabdarUpANi, amoghA iti vA, amoyA:-sUryabimbasyAdhaH kadAcidupalabhyamAnazakaToddhisaMsthitA zyAmAvirekhA, ete candrapariveSAdayaH svarUpato'pi pratiSedhyA:, prAcInavAtA iti vA apAcInavAtA iti vA yAvat zuddhabAtA iti vA, yAvatkaraNAha4 kSiNavAtAdiparigrahaH, ete'sukhahetavo vikRtarUpAH pratiSedhyAH natu sAmAnyena, pUrvAdivAtasya tatrApi sambhavAt , prAmadAhA ivi vA nakaradAhA iti yAvatsaMnivezadAhA iti, yAvatkaraNAnigamadAhakheTadAhAdiparigrahaH, dAhakUtazca prANakSaya iti vA bhUtabhaya iti vA kulakSaya iti vA, ete svarUpato'pi pratiSedhyAH, tathA cAha bhagavAna-gaurama! nAsaraH saH, kenidATutayA kepAzcitsvarUpatazca tatra teSAmasambhavAt / / 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta! uttarakuruSu kuruSu DimbAnIti vA, DimbAni-khadezotthA viplavAH, DamarANIti vA, DamarANi-pararAjakRtA upadravAH, kalahA iti vA, kalahA-vAgayuddhAni, bolA iti vA, bola:-A"nAM / bahUnAM kalakalapUrvako melApakaH, kSAra iti vA, kSAra:-parasparaM mAtsarya, vairANIti vA, vaira-parasparamasahanavayA hiMsyahiMsakabhAvAvyavasAyaH, mahAyuddhAnIti vA, mahAyuddha-parasparaM mAryamA gamArakattayA yuddha, mahAsajanamA iti vA, mahAsannAhA iti vA, mahAsaGgrAma|zceTikakoNikavat , mahAsannAho-vRhatpuruSANAmapi bahUnAM yaH sannAhaH, mahApuruSanipatanAnIti vA, pratItaM, mahAzanipatanAnIti vA, mahAzastranipatanaM yannAgavANAdInAM divyAkhANAM prakSepaNaM, nAgabANAdayo hi bANA mahAzastrANi, teSAmadbhata vicitrazaktikatvAt , tathAhi nAgavANA dhanuSyAropitA bAAkArA muktAzca santo jAjvalyamAnAsaholkAdaNDarUpAtataH parazarIre sakkAntA nAgamUrtIbhUya pAzatvamupagacchanti, tAmasavANAzva paryante sakalasavAmabhUmivyApinahAndhatamasarUpatayA pariNamante, uktazca-"citraM zreNika. te| bANI, bhavanti dhanurAzritAH / ulkArUpAzca gacchantaH, zarIre nAgamUrtayaH // 1 // kSaNaM vANAH kSaNaM daNDAH, kSaNaM pAzatramAgatAH / / Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** AkarA nabhedAste, yathAcintitamUrtayaH // 2 // " ityAdi, nagapAnAha-mAyamartha: anayoM, jyabhagatasiMgya umarakalahabolakSAravairAste manujAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu durbhUtAnIti vA, durbhUtaM-* aziva, kularogA iti vA maNDalarogA iti vA zirovedanevi vA akSivedaneti vA karNavedaneti vA nakhavedaneti vA dantavedaneti vA kAza iti vA zvAsa iti vA zoSa iti vA jvara iti vA dAha iti vA kariti vA khasara iti vA kuSThamiti vA arza iti vA ajIrNamiti vA bhagandara iti vA indragraha iti vA skandhamaha iti vA kumAragraha iti vA nAgamaha iti vA yakSapraha iti vA bhUtamahara iti vA dhanurghaha iti vA udvega iti vA ekAhikA iti vA vAhikA iti yA tryAhikA iti vA caturthakA iti vA hRdayazulAnIti vA masakazUlAnIti vA pArzvazUlAnIti vA kutrizUlAnIti vA yonizUlAnIti vA mAmamAririji vA nakaramAririti vA nigamamAririti vA yAvatsanivezamAririti vA, yAvatkaraNAt kheDakarSaTAdipariprahaH, mArikRtamANikSaya iti vA janakSaya iti vA dhanakSaya iti vA kulakSaya iti vA vyasanabhUtamanAryateti vA!, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthoM, vyapagatarogAtakAste manujAH prajJaptA hai zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi Na' mityAdi, teSAmuttarakuruvAstavyAnAM bhadanta ! manuSyANAM kiyantaM kAlaM sthiti:-avasthAnaM prajJaptA , bhaga nAha-gautama! jaghanyena dezonAni trINi pasyopamAni, tatra na jJAyate kiyatA dezenonAni ? tata Aha-palyopamasyAsa yeyabhAgenonAni, utkarSata: paripUrNAni trINi palyopamAni / / 'te Na bhaMte' ityAdi, te uttarakuruvAstavyA bhadanta ! manujA: kAlamAse 'kAlaM' maraNaM kRtvA ka gacchanti ?, etadeva vyAcaSTe-kotpadyante ? iti, bhagavAnAha-gautama! te manujAH SaNmAsAvazeSAyuSaH kRtaparabhavAyubandhAH svakAle yugalaM prasUkte, prasUya ekonapaJcAzataM rAvindivAni tad yugalamanupAlayanti, anupAlya kAzitvA bhutlA jambhayilA * * * * * Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjIvA rozAhinAH 'gavyathitAH pareNAnApAditaduHkhA; 'aparitApitAH' khataH parato vAinupajAtakAyamana:pari- pratipattI jIvAbhidhAnApA: kAlamAse kALaM kasyA 'devalokeSu' bhavanapatyAcAzrayepUtpazyante, 'devalogaparigahiyA 'mini devaloko-avanapatvAcAya-| malayagi- IGIrupatayAdhevasAmAnyatastarogyApurvandhanena parigRhIto yaiste devalokaparigRhItAH, nizAntasya paranipAsaH sukhAdidarzanAt, pamitikA rauyAvRtiH pAlakAre manujAH pralamA he zramaNa! he AyuSman ! / / 'uttarakurAe Na bhaMte' ityAdi, uttarakuruSu kaha bhadanta! 'kati- yA 2 vidhA' jAtibhedena katiprakArA manuSyA: 'anusajanti santAnenAnuvanta, bhagavAnAhagItama! paDiyA' manujA anusajazci, sa0140 // 28 // tayamA-pagandhA ityAdi, jAtivAcakA ime zabdAH / atra vineyajamAnuprahAyottarakuruviSayasUtrasakUchanArtha sahaNigAmAtrayamAha"sujIvANupaTU bhUmI gummA ya heruvaalaa| viLagalayASaNarAI rukkhA maNuyA va AhAre // 1 // gehA gAmA ya asI hiraNNa rAyA| yAsa mAyA ya / ariveriga ya mice vivAhamahanasagaDA va // 2 // pAsA gAvo sohA sAhI nANU ya ghmaahii| gahajudrarogaThita uvaTTaNA ya azusajaNA ceva / / 3 / " asya vyAkhyA-prathamamuttarakuhaviSayamighujIvAcanaHpRSThapratipAdakaM sUtra, badanantaraM bhUmiriti bhUmiviparya sUtra, to 'gummA' iti gulmaviSaya, tadanantaraM herutAlavanAviSayaM, tataH 'uhAlA' iti padAlAdiviSaya, saha4AnantaraM tilaga' iti vilakapadopalakSitaM, tato latAviSaya, tadanantaraM vanarAjIdhipaye, tavaH 'rukkhA' iti savidhakalpapAdapariSayA| daza sUtradaNDakAH, 'maNuyA ya' iti yo manuSyaviSayA: sUtradaNDakAstathathA-AyaH puruSaviSayo dvitIya; nIviSayUstRtIyaH sAmAnyatra samayaviSaya iti, tata: 'AhAra' iti AhAraviSayaH, tadanantaraM 'gehA' iti gRhaviSayI baudaNakI, mAdyo gRhAkAramAbhidhAyI 284 // aparo gehAyabhAvaviSaya iti, nataH 'gAmA' iti prAmAvabhAvaH, vadanamvaramasauti asthAyabhAvaviSayaH, to hiraNvAdiviSayaH, nae Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hainantaraM rAjAghabhAvaviSayaH, tato vAsAdyabhAvaviSayaH, sato mAtrAdiviSayaH, vadanantaramarivairiprabhRtipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM mitrAdyabhAva vidhanaH. tadanantaraM dinAipopalakSitamaspatiSedhaviSayaH, tapanantaraM mahapratiSedhaviSayaH, tato nRyapadopakSivaH prekSApratiSepaviSayaH, tadanantaraM zakaTAvipratiSedhaviSayaH, tato'dhAviparimogapratiSedhaviSayaH, tadanantaraM strIgavyAdipariyogapratiSedhaviSayaH, tataH siMhAdizvApadaviSayaH, badanantaraM zAlyAdyupabhogapratiSedhaviSayaH, panaH vANyAdipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM gAdipratiSedhaviSayaH, nato daMzAdya[bhAvaviSayaH, ato'hyAdiviSayaH, padanantaraM 'gaha' iti mahadaNDAdiviSayaH, tataH 'juddha iti yuddhapadopatbhito rimnAvipratiSaviSaya: [mUtradaNDakaH, vo roga iti rogapadopalakSito durbhUtAdipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM sthitisUtra, tato'nuSajanasUtramiti // sampratyuttarakurabhAviyamakaparvatavaktavyavAmAi Rhi ! uttarakurAe kurAe jamagA nAma duve pavatA panasA, goyamA! nIlavaMtassa bAsavarapavyayassa bAhiNaNaM avacottIse joyaNasate cazAriya sattabhAgejoyaNassa avAdhAesItAe mahANaIe (pucapacchimeNaM) umao kUle, ittha Ne utsara kurAe jamagA NAma yuve pazyatA paNattA egamegaM joyaNasahassaM uhUM uccattaNaM aTThAijbAI joyaNasatANi ubveheNaM mUle egamegaM joyaNasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM majne aTThamAI joyaNasatAI AyAmavikvaMbheNaM uri paMcajoyaNasayAI AyAmavikmeNaM mUle tiNi joyaNasahassAI egaMdha vAhi joyaNasataM kiMcivisesAhiyaM parikleveNaM majjhe vo joyaNasaissAI tini ya vAcattare joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjISAjIvAbhi0 malayagi rIyAvRttiH // 285 // na ubariM pannarasaM ekAsIte joyaNasate kiMcinisesAhie parikkhedeNaM paNNatte, mUle vicchi NNA majne saMkhittA upiM tayA gopucchasaMThANasAMDatA saJvakaNagamayaH acchA saNhA jAva pa hiruvA paterya 2 paramavaravezyA parikkhittA patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhittA, vaNNao dopahavi, tesi NaM jamamapatryANaM upiM bahusamaramaNi bhUmibhAge paNNale vaNNao jAca AsayaMti0 // tesi bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesamAe patte 2 pAsAyacasagA paNNattA, te pAsA sagA bAvahiM joyaNAraM addhajogaNaM ca uhuMcate ekatIsaM joyaNAraM kosaM va vikkhaMbheNaM anbhuggatamUlitA vaNNao bhUmibhAgA ullotA do joyaNAdaM maNipediyAo barasIhAsaNA saparivArA jAva jagA cirddhati // se keNadveNaM bhaMte! evaM bucati jamagA pavatA ? 2, goyamA ! jamage NaM pavvate tattha tastha dese tahiM tahiM bahuo khuDDAkhuDDiyAo vAvIo jAva bilapaMtitAo, tAsu NaM khuDDAkhuDiyAsu jAtra vilapanidhAsu bahUI uppalAI 2 jAba satasahassapattAI jamagappabhAI jamagavaNNAI, jamanA ya estha do devA mahiDIyA jAya paliovamadvitIyA pariSasaMti, te NaM tattha patteyaM patteyaM caunhaM sAmANiyasAhassINaM jAva jamagANa patryANaM jamagANa va rAmadhANI aNNesiM ca bahUNaM cANamaMtarANaM devarANa ya devINa ya AhebacaM jAva pAlemANA viharaMti se teNaTTeNaM goyamA ! evaM0 jamagapabvayA 2, aduttaraM ca NaM goSamA jAva NicA 3 pratipattau yamakapa tAdhi uddezaH 2 sU0 148 // 285 // Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kahi NaM saMte! jamagANaM deSANaM jagAo nAma rAyahANIo paNNattAo, goyamA ! jamagANaM paJcayANaM uttareNaM tiriyamasaMkhece dIvasa mudde vIvatittA aNNaMmi jaMbUddIve 2 bArasa jopaNasahassA ogAdittA ettha NaM jamagANaM devANaM jamagAo NAma rAyahANIo paNNatAo vArasa jogaNasahassa jahA vijayassa jAya mahiDiyA jamagA devA jamanA devA || (sU0 148 ) 'kahi te!" zyAdi, ka bhadanta ! ucarakuruSu kuruSu yamako nAma dvau parvatau tau ?, bhagavAnAha gautama! nIlavato varSedharapatA dAkSiNAtyAcaramAntAt - caramarUpAnparyantAvRSTI yojanazatAni cadhikAra yojanasya saptabhAgAn bhadAvayA kRtvA - apAntarAle muktveti bhAva:, atrAntare zIvAyA mahAnathAH 'pUrvapazcimena' pUrvapazcimayordizorubhayoH kUlayoH 'atra' etasmin pradeze yamako nAma dvau parvatau pramau sayathA-ekaH pUrvakule ekaH pazcimakUle, pratyekaM caikaM yojanasahasramubaistvena vRtIyAni yojanazatAnyudvedhena -- avagAdena, meruSyatirekeNa zeSazAzvataparvatAnAM sarveSAmavizeSeNo tyApekSayA caturbhAgasyAvagAhanAbhAvAt bhULe ekayojanasahasraM viSkambhataH 1000 madhye'rddhAzramAni yojanazatAni 750, upari pazca yojanazatAni 500, muLe trINi yojanasahasrANi ekaM ca dvApa - dvAyayadhikaM yojanazavaM kicidvizeSAdhikaM parikSepeNa mamau 3162 madhye dve yojanasahasre cINi yojanazatAni dvAsaptavAni - dvAsaptatyadhikAni 3372 kiJcidvizeSAdhikAni parikSepeNa prajJamI, upari eka yojanasaha pazca caikAzItAni - ekAzItyadhikAni yojanazatAni kiJcidvizeSAdhikAni 1989 parikSepeNa, evaM ca tI mULe vistIrNe madhye sadvimau upari ca tanukAvata eva goDasaMsthAnasaMsthito, 'savya kaNagamayA' iti sarvAsanA kanakamayo 'acchA jAva paDiruvA' iti prAgbas tI pratyekaM Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjIvA-mApratyeka pAvaravedikayA pariziau pratyeka 2 vanakhaNDaparikSiptI, panavasvedikAvarNako vanakhaNDavarNazca jagatyuparipanadaravedikAvanaSa- pratipacI jIvAbhi NDa vaNekabaddha vacaLayaH ||tesinnN jamagapaccayANa'mityAdi, camakaparvatayorupari pratyekaM bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prasanma:, bhUmi- | bamakapamalayagi- bhAgavarNana se jahAnAmae AliMgapuskhareda vA ityAdi prAgvattAnavaktavyaM yAvad vANamaMtarA devAya devIbhoya AsayaMti sayaMti jAva tAki roSAvRttiH picaNabhavamANA viharati / tesippamityAdi, tayoreTusamarayaNIyobhUmibhAgayobahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka prAsAcAvatamaka: heza 2 anantaH, sau ca prAsAdAvataMsako dvApaSTiyojanAnyayojanaM covasuralena, ekatriMzad yojanAni kojhaM cai viSkambhena, 'ansumg||286 // 1 sU0148 yAsira pahananA tyAdi mArata parisadA' imi prAsAdAvataMsakavarNanamullopavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM maNipIThikAvarSanaM siMhAsanavarNana vijayadUSyavarNanamabhavarNanaM cAmavarNanaM ca miravazeSa prAyadvaktavyaM, navaramatra maNipIThikAyAH pramANamAyAmaviSkandhAbhyAM ve yojane, yAhasyene yojanaM, zeSa davaiva / tesiNaM siMhAsaNANa'mityAdi, tayoH siMhAsanayo: pratyekam 'avaruttareNa ti aparottarasyAM vAyacyAmityarthaH uttarasyAmuttarapUrvasyAM ca dizi, ata etAsu tispu dikSu 'yamakayoH' yamakanAnoryamakaparvatasvAminodaivayoH pratyeka pratyeka caturNA sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri bhadrAsanasahanANi prAmAni, suvamatena krameNa siMhAsanaparikAro vaktavyo yacA prAmbiprajayadevasva // tesi pA'mityAdi, vayoH prAsAdAvataMsakayo: pratyekamuparyaSTAvaSTau mALakAni prAptAni ityAdyapi prAmbattAvaddvaktavyaM yA van 'sayasahasapattagA' iti padam // samprati nAmanibandhana pipUrighuridamAha-atha 'kenArthena' kena kAraNena evamugya-nyamakaparvatI amakaparvatau ! iti, bhagavAnAi-gautama! yamakaparvatayoH pamiti bAkyAladvAre kSulakakSullikAsu nApIpuSkariNISu yAvadvilapa-31 285 / / kiyu bahUni yAvatsahasrapatrANi 'yamakaprabhANi' yamakA mAma-zakunivizeSAstAbhAni-takAkArANi, evadeva myAcaSTe-makavAbhAni Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % -yamakavarNasahazavarNAnItyarthaH, 'yamako ca' yamakanAmAnI na jatra-somanapardatayoH nAmitvena TI nelo mahaddhiko yAvanmahAbhAga pasyopamasthitiko parivasataH, tau ca tatra pratyekaM catuNI sAmAnikasahasrANAM catasRNAmagramahiSINAM saparivArANAM timRNAmabhyantaramadhyamabAjharUpANAM yathAsaGkhyamaSTadazadvAdazadevasahasrasaGkhyAkAnAM parSadAM saptAnAmanIkA; saptAnAmanIkAripatInA thoDabhAnAmAmarakSadevasahasrANAM 'jamagapabbayANaM jamagANa ya rAyahANINa'miti svasya khasya yamakaparvatasya svasa svakha yamikAbhidhAyA rAjadhAnyA [anyeSAM ca bahUnAM vANamantarANAM devAnAM devInAM ca svasvayAmikAbhidharAjadhAnIvAsanyAnAmAdhipatyaM yAvaviharataH, yAvarakaraNAt 'porekarSa sAmittaM bhaTTitta'mityAdiparigrahaH, tato yamakAkArayamakavarNotpalAdiyogAdyamakAbhidhadevasvAmikalAca to yamakaparvatAvityucyete, tathA cAha-se eeNadveNa mityAdi / samprati yamikAbhidharAjadhAnIsthAnaM pRcchati-kahi bhaMte' ityAdi, ka bhadanta! yamakayodevayoH sambandhimyau yamike nAma rAjadhAnyau prazAsau !, bhagavAnAha-gautama! yamakaparvatayokattarato'nyasminnasaGkhyeyatame jambUdvIpe dvIpe dvAdaza yojanasahasrANi avagAhyAtrAntare yamakayodevayoH sambandhinyau yamike nAma rAjadhAnyau prajJate, se cAvizeSeNa vijayarAjadhA|nIsadRze vaktavye / samprati vaktavyatAmabhidhitsurAha kahiNaM bhaMte ! uttarakurAe 2 nIlavaMtaraheNAmaM bahe paNate?, goyamA! jamagapavyayANaM dAhiNaNaM ahucosIse joyaNasate cattArisattabhAgA joyaNassa avAhAe sItAe mahANaIe bahumajjhadesabhAe, estha NaM uttarakurAe 2 nIlavaMtahahe nAmaM dahe pannatte, uttaradakSiNAyae pAINapaDINavicchinne ega joyaNasahassaM AyAmeNaM paMca joyaNasatAI vikhaMbheNaM dasa joSaNAI uvyeheNaM acche saNhe rayatAmata %* KAN * Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUle caukoNe samatIre jAva paDive ubhao pAsiM dohi ya paumavara vezyAhiM vaNasaMDehiM saaart samatA saMparikkhise dopahavi yaNNao | bhIlavaMtadahassa NaM dahassa tattha 2 jAva bahave tisovANapaDirUvagA paNNattA, vaNNao bhANiyavvo jAya toraNanti // tassa NaM nIlavaMtaddahassa mAM durusta bahumatasanA gat gaM ege mahaM paume paNNase, jogaNaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM pariSakheSeNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM dasa joyaNAeM ubveheNaM do kose Usite jalatAto sAtiregAI dasaddhajoyaNAdaM savvaggeNaM paNNatte // tassa NaM paumassa ayameghArUce vaNNAvAse paNNase, taMjahA - baharAmatA mUlA riTThAmate kaMde veruliyAmae nAle veruliyAmatA bAhirapasA jaMbUNayamayA abhitarapattA tavaNijamayA kesarA kaNagAmaI kaNNiyA nANAmaNimayA pukratthitA || sANaM kaSNiyA addhajoyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, taM tiguNaM savisesaM parikleyeNaM ko bAhalleNaM savappaNA kaNagamaI acchA saNhA jAva paDivA // tIse NaM kaNNiyAe variM bahusamaramaNijje sabhAe paNNatte jAva maNIhiM // tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhasabhAe ettha NaM ege mahaM bhavaNe paNNatte, kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikhaMbheNaM deNaM kosaM u ucatteNaM aNegasvaMbhasatasaMniviDaM jAtra vaNNao, tasma NaM bhavaNassa tidisiM tato dvArA paNNattA puratthimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM, te NaM dvArA paMcadhaNusamAI uddhaM uccateNaM Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahAilAI dhaNusatAeM vikkhaMbheNaM tAyatiyaM ceva paveseNaM sevA varakaNagadhUbhiyAgA jAva vaNamAlAuti / tassa NaM bhavaNassa aMto bahusamaramaNi bhUmibhAge paNNase se jahA nAmae--AliMgapukkhareti vA jAva maNINaM vaNNao // tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhasabhAe ettha NaM maNipeDhiyA paNNattA, paMcadhaNusayAI AyAmavikkhaMbheNaM aDhAijjAI dhaNusatAI hAMI // tIo gaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM ege mahaM devasayaNijje paNNatte, devaNijjassa vaNNao // se NaM paume aNNeNaM asaNaM tadvattaSyamANamettANaM paramANaM savvato samatA saMparikkhise // se NaM paDamA addhajoyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM parikraveNaM korsa bAhalleNaM dasa joyaNAI ucceheNaM kosaM UsiyA jalaMtAo sAiregAI te dasa joyaNAI savvaggeNaM paNNattAI // tesi NaM paramANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjAbaharAmayA mUlA jAva NANAmaNimayA pukkharatthibhugA || tAo NaM kaSNiyAo ko AyAmavikrameNaM taM tiguNaM sa0 pari0 addhakosaM vAhaNaM sanyakaNagAmaIo acchAo jAva paDirUvAo // tAsi NaM kaNNiyANaM upiM bahusamaramaNijA bhUmibhAgA jAva maNINaM vaNNo gaMdho phAso || tassa NaM paramassa avaruntareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM nIlavaMtahahassa kumArassa unha sAmANiyasAhassINaM cattAri paumasAhassIo paNNattAo evaM ( eteNaM) sabbo parivAro Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 14.56485 navari paumANaM bhANitanyo // se NaM parame aNNehiM tihiM paumagharaparikvevehiM sabyato samaMtA saMparikvitte, taMjahA-abhitareNaM majjhimeNaM bAhiraeNaM, abhitaraeNaM paumapariphlele battIsaM paumasayasAhassIo pa0, majijhamae NaM paumraparikkheve pattAlIsaM paumasayasAhassIo paM0 bAhirae NaM paumaparikkheve aDayAlIsaM paumasayasAhassIo paNNatAo, evAmeva sapuvAvaraNaM egA paumakoDI pIsaM ca paumasatasahassA bhavaMtIti mkkhaayaa|se keNaDhaNaM bhaMte! evaM buJcatibhIlavaMtarAhe dahe?, goyamA! bhIlavaMtahahe NaM tattha tastha jAI uppalAI jAba satasahassapattAI nIlavaMtappabhASinIvaMta amAre sopeva gamojAva nIlavaMtadahe 2 // (sU0 149) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta ! uttarakuraghu kuruSu nIlabahado nAma hRdaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama : yamakaparvatayodakSiNAparamAntAdarvAg dakSiNAbhimukhamaSTa caturvizAni' catusiMzadadhikAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAm yojanasvAbAdhayA kRkheti gamyate apAntarAle mukveti bhAvaH, atrAntare zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAne 'ettha 'ti etasminakAze uttarakukSu kuruSu nIlavaido nAma idaH prajJaptaH, sa ca phiviziSTaH ityAha-uttaradakSiNAyata: prAcInApAcInavistIrNaH, uttaradakSiNAbhyAmavayavAbhyAmAyata uttaradakSiNAyataH, prAcInApAcInAbhyAmavayavAbhyAM vistIrNaH prAcInApAcInavistIrNaH, eka yojanasahasamAyAmena, paNa yojanazatAni viSkambhataH, daza yojanAnyudvedhena-uNDakhena, 'acchA' sphaTiRSadahinimalapradezaH 'kSamA lakSyapudralanirmApitabahiHpradezaH, tathA rajatamayaM-rUpyamayaM kUlaM yasyAsI rajatamayakUlaH, ityAdi vizeSaNakadambakaM jagatyuparivAyAdivattAbadvatanyaM yAvadidaM Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryansaparTa 'paDihatyabhamaMtamacchakacchapaNegasauNamihuNapariyarie' iti / 'ubhaopAse' ityAdi, sa ca nIlavamAmA idaH zI-I tAyA mahAnadyA ubhayoH pArzvayovinirgataH, se tamAmUlaH samubhayoH pAzvayorvAbhyAM padmavaravedikAbhyAm , ekasmin pArce ekayA padma-15 [varavedikayA dvitIye pArzve dvitIyA panavaravedikayetyarthaH, evaM dvAbhyAM vanaSaNDAbhyAM 'sarvataH' sarvAsu diva 'samantataH' sAmastyena ra saMparikSitaH, pAvaravedikAvanaSaNDavarNakanna prAgvat ||'niilvNtdhss NaM dahassa tattha tatthe'tyAdi, nIlavandadasya pamiti vAkyAlaGkAre tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahUni trisopAnapratirUpakANi-prativiziSTarUpakANi trisopAmAni pramAni. varNakasteSAM prAgvadvaktavyaH / / 'tesi NamityAdi, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAM purataH pratyeka pratyeka toraNaM prajJaptaM, 'te toraNA' hai ityAdi toraNavarNanaM pUrvavattAvadvaktavyaM yAvat 'bahavo sayasahassapatnahatthagA' iti padam // 'tassa Na'mityAdi, tasya nIlavannAno isa bahumadhyadezabhAge, aba mahadekaM padhaM prajJaptaM yojanamAyAmato viSkambhatazcAyojanaM vAilyena daza yojanAni 'udvedhana' uNDakhena / jalaparyantAd dvau kozau ucchritaM sarvApreNa sAtirekANi daza yojanazatAni prAptAni // 'tassa NamityAdi, tasya paJcasya 'arya vakSyamANa: 'etadrapaH' anantarameva vakSyamANasvarUpaH 'varNAvAsaH' varNakaniveza: prajJAptaH, tadyathA-vanamayaM mUlaM riSTharatramayaH kando vailUyaratnamayo nAlaH, vaiDUryaratnamayAni bAhyapatrANi, jAmbUnadumayAnyabhyantarapatrANi, tapanIyamayAni kesarANi, kanakamayI puSkarakarNikA, mAnAmaNimayI puSkara sthibukA / 'sANaM kapiNayA addha'mityAdi, sA karNikA yojanamAyAmaviSkambhAbhyAM krozamekaM ghAityataH sarvAsanA kanakamayI acchA yAvatpratirUpA, yAvatkaraNAt 'saNDA laNhA ghaTTA maTTA nIrayA' ityAdi parigrahaH ||'tiise NaM kaNiyAeM ityAdi, tasyAH kaNikAyA upari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prAptaH, tadvarNanaM ca 'se jahAnAmae AliMgapukkharei vetyAdinA pra Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ndhena vijayarAjadhAnyA upakArikAlayanasyeva sApadvaktavyaM yAvanmazonA sparzavaktavyatAparisamAptiH // 'tassa Na'miyAdi, tassa bahu| samaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahadekaM bhavanaM prAptaM krozamAyAmato'rddhakozaM viSkambhato dezonaM krozamUImujhasvena, anekastambhazatasanniviSTamityAdi tadbarNanaM vijayarAjadhAnIgatasudharmasabhAyA iva tAvadvaktavyaM yAvadidaM sUtraM 'divbatuDiyasahasaMpaNadite iti, tadanantaraM sUtramAha-'sabvarayaNAmae' ityAdi salinA rAmayam acchaM yAvatpratirUpaM, yAtratkaraNAt 'saNhe lo ghaDhe mahe ityAdiparigrahaH / tassa gamityAdi tasya bhavanasya 'tridizi' tisRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikadvArabhAvena trINi dvArANi prajJatAni, tadyathA 1||-pUrvasyAmusarasyA dakSiNasyAm / / 'te Na dArA' ityAdi, tAni dvArANi pakSadhanuHzatAni Urddhamurairatvena, arddhatRtIyAni dhanuHzatAni || viSkambhena, tAvadeva-arddhatRtIyAnyeva dhanuHzatAnIti bhAvaH pravezena / 'seyAvarakaNagathUbhiyA' ityAdi dvAravarNanaM vijayadvArasyeva tAvadavizeSeNAvasAtavyaM yAvat 'vaNamAlAo' iti banamAlAvatavyatAparisamAptiH / / 'tassa NamityAdi, tasya bhavanasya ullocosntarbahusamaramaNIyo bhUmibhAgo maNInAM varNagandharasasparzavarNanaM prAgvat // 'tassa Na'mityAdi, sasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge maNipIThikA prAptA, pazvadhanuHzatAnyAyAmaviSkambhAbhyAM arddhasRtIyAni dhanuHzatAni bAhalyena sarvAsanA maNimayI acchA yAvatpratirUpA iti prAgvat / / 'tIse NamityAdi, tasyA maNipIThikAyA uparyatra mahadekaM devazayanIyaM prajJapta, zayanIyavarNakaH prA4 gvat / 'tassa NamityAdi, tasya bhavanasya uparyaSTAvaSTau khastikAdIni maGgalakAnIyAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAtrabahavaH sahasrapatrahastakA iti // se 'mityAdi, tatpazcAmanyenASTazatena panAnAM tadaddhoMccatkhanamANamAtrANAM-tasya mUlapanapramANasyArddha tarddha ta tad uccatvapranANaM ca dadoccatvapramANaM tat mAtrA yeSAM te tAni tathA teSAM, 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparimitaM / tad * ** * * 5 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyapramANameva teSAM bhAvayati -- 'te NaM paumA' ityAdi, tAni padmAni pratyekamarddhayojanamA yAmaviSkambhAbhyAM krozamekaM bAhalyena daza yojanazatAni udvedhena krozamekaM jalaparyantAducchritaM sAtirekANi daza yojanazatAni sarvAtreNa // ' tesi Na' mityAdi teSAM padmAnAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, vajramayAni mUlAni riSTharatnamayAH kandAH baiDUryaratnamayA nAlAH tapanIyamayAni bAhmapatrANi jAmbUnadamayAni abhyantara patrANi tapanIyamayAni kezarANi kanakamayyaH karNikAH nAnAmaNimayAH puSkarasthibhugAH // 'tAo NaM kaNNiyAo' ityAdi, tAH karNikAH krozamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhakrozaM bAhulyena sarvAsanA kanakamayya: 'acchAo jAna paDirUvAoM' iti prAgvat // 'tAsi NaM kaNNiyANa'mityAdi, tAsAM karNikAnAmupari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tasya varNakaH pUrvavattAvaktavyo yAvanmaNInAM sparzaH // 'tassa Na'mityAdi, tasya mUlabhUta padmasya 'aparottareNa' aparottarasyAM evamuttarasyAmuttarapUrvasyAM sarvasaGkalanayA tisRSu dikSu atra nIlavato nAgakumArendrasya nAgakumArarAjasya caturNI sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri padmasahasrANi prajJaptAni / 'eteNa' mityAdi etenAnantaroditenAbhilApena yathA vijayasya siMhAsanaparivAro'bhihitastathehApi padmaparivAro vaktavyaH, tadyathA - pUrvasyAM dizi catasRNAmazramahiSINAM yogyAni catvAri mahApadmAni dakSiNapUrvasyAmabhyantaraparSado 'STAnAM devasahasrANAM yogyAnyaSTau padmasahasrANi dakSiNasyAM madhyamaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni daza padmasahasrANi dakSiNAparasyAM bAsaparSado dvAdazAnAM devasahasrANAM dvAdaza padmasahasrANi, pazcimAyAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta mahApadmAni prajJaptAni tadanantaraM tasya dvitIyasya padmapariveSasya pRSThatazcatasRSu dikSu SoDazAnAmAtmarakSakadevasahasrANAM yogyAni SoDaza padmasahasrANi prajJaptAni, tadyathA calAri padmasahasrANi pUrvasyAM dizi catvAri padmasahasrANi dakSiNasyAM catvAri padmasahasrANi pazcimAyAM catvAri padmasaha Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trANyuttarasyAmiti / tadevaM mUlapadmasya trayaH padmapariveSA abhUvan anye'pi ca trayo vidyanta iti tatpratipAdanArthamAha-' se pa paja me' ityAdi, tat padmamanyairanantarokta parikSepatri kavyatirikaikhibhiH padmapariveSai: 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptaM, tadyathA-abhyantareNa madhyamena bAhyena ca tatrAbhyantare padmaparikSepeM sarvasaGkhyayA dvAtriMzatpadmazatasahasrANi prajJaptAni 3200000 madhye padmaparikSepe catvAriMzat zatasahasrANi 4000000, trAjhe padmaparikSepe'STAcakhAriMzatpadmazatasahasrANi 4800000 prAptAni / 'evameva' anenaiva prakAreNa 'saputryA vareNaM'ti saha pUrva yasya yena vA sapUrva sapUrve ca tad aparaM ca sapUrvAparaM tena pUrvApara samudAyenetyarthaH, ekA padmakoTI viMzatizca pavAzatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM mayA zeSaizca vIryakRdbhiH etena sarvatIkRtAvininAmA kolyArikA ca saGkhyA svayaM mIlanIyA, dvAtriMzadAdizatasahasrANAmekatra mIlane yathoktasaGkhyAyA a vazyaM bhAvAt // samprati nAmAnvarthe pipRcchipurAha--' se keNaNaM bhaMte!" ityAdi atha kenArthenaivamudhyate nIlabaduido nIlavadhRdaH ? iti bhagavAnAha - gautama ! nIlabadide tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahUni 'harapalAni' padmAni pAvasahasrapatrANi nIlabaduidapramANi - nIlavannAma hRdAkArANi 'nIlavadvarNAni' nIlavannAmavarSadhara parvatastadvarNAni nIlAnIti bhASa:, nIlavanAbhA ca nAgakumArendro nAgakumArarAjo maharddhika ityAdi yamaka devavanniravazeSaM vaktavyaM yAvadviharati vato yasmAttAni padmAni nIlavarNAni nIlavannAbhA ca tadhipatirdevastatastrayogAdasau nIlavannAmA ida:, tathA cAi-- 'se eeNaDeja' mityAdi / 'kahi NaM bhaMte ! nIlayaM tadahasse'tyAdi rAjadhAnIviSayaM sUtraM samastamapi prAgvat // nIlavaMtassa NaM purAtthimapacatthimeNaM dasa joyaNAI abAdhAe ettha NaM dasa dasa kaMcaNagapa Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyatA paNNasA te NaM kaMcaNagapavvatA egamegaM joyaNasataM uhUM usaseNaM paNavIsaM 2 oyaNAI beheNaM mUle egamegaM joyaNasataM vikhaMbheNaM majjhe paNNasAraM jodhaNAraM [AyAma ]vikkhaMbheNaM ubaraM paNNAsa joyaNAraM vikaNaM mUle niSi sole jogaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM majjhe donni santatIle joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM ubariM evaM aTThAvaNNaM joyaNasataM kiMcivisesAhie pariksveveNaM mUle vicchiNNA majjhe saMkhitA upiM tayA mopucchasaMThANasaMThitA savvakaMcaNamayA0 acchA, patteyaM 2 paDamavaravetiyA0 patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhittA // teti NaM kaM caNagapavvattANaM upiM bahusamaramaNije bhUmibhAge jAba AsayaMti0 tesi NaM0 patterya pateyaM pAsAyavaDeMsagA sahabAvahiM joyaNAI uhuM ucca leNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM va vikrameNaM maNipeDhiyA dojoyaNiyA sIhAsaNaM saparivArA // se keNadveNaM bhaMte / evaM dumbati - kaMcaNagapavvatA kaMcaNagapaccatA ?, goyamA ! kaMcaNagesu NaM pavvatesu tattha tastha dAvIsu uppalAI jAna kaMcaNagavaNNAbhAtiM kaMcaNagA jAva devA mahiDIyA jAva viharaMti, uttareNaM kaMSaNagANaM kaMcaNiyAo rAyahANIo aNNaMma jaMbU0 taheba savyaM bhANitavyaM // kahi NaM bhaMte! uttarAe kurAe uttarakuruihe paNNatte ?, goyamA / nIlavaMtadahassa dAhiNeNaM addhacosIse joyaNasate, evaM so ceva gamo tanvo jo nIlavaMtahassa saccesiM sarisako dahasarinAmA ya devA, savvesiM puratthimapacatthimeNaM Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMcaNagapacatA vasa 2 ekappamANA utsareNaM rAyahANIo aNNaMmi jaMbuddIve / kahi NaM bhNte|| caMdadahe erAvaNadahe mAlavaMtahahe evaM ekeko yaco / / (sU0 150) 'nIlavaMtadahassa NamityAdi, nIlavato idasya 'putthimapaJcAtyamaNAMta pUrvasyAM pazcimAyAM ca dizi pratyekaM daza daza yojanAnyavAdhayA kRtyeti gamyate, apAntarAle muktveti bhAvaH, daza daza kA vanaparvatA dakSiNottarazreNyA prajJaptAH, teca kAcanakA: - batAH pratyekamekaM yojanazatamUrddha muJcaistvena paJcaviMzatiyojanAnyudvedhena mUle ekaM yojanazataM viSkambhena madhye pazcasaptatiryojanAni viSkambhena upari pazcAzada yojanAni viSkambhena, male trINi SoDazottarANi yojanazatAni 316 kicidvizeSAdhikAni paribhepeNa madhye dve saptarvize yojanazate 227 kizcidvizebone parikSepeNa uparyekamaSTApaJcAzaM yojanazataM 158 kizcidvizeSonaM paribhepeNa, ata eva mUle vistIrNA madhye salipsA upari tanukAH ata eva gopucchasaMsthAnasaMsthitAH sarvAlanA kanakamayAH 'acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat / tathA pratyeka pratyekaM pannAvarace dikayA parikSiptA: pratyeka pratyeka vanaSaNDaparikSiptAzca, panavaravedikAvanaSaNDavarNanaM prAgvat // 'tesi 'mityAdi, teSAM kAJcanaparvatAnAmupari bahusamaramaNIyA bhUmibhAgAH prajJatAH, teSAM ca varNanaM prAgvattAvadvaktavyaM yAvattaNAnAM maNInAM ca zabdavarNanamiti || 'tesi Na'mityAdi, teSAM bahumamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka prAsAdAvasaMsakAH prajJaptAH, prAsAdavaktavyatA yamakaparvatopari prAsAdAvataMsakayoriva niravazeSA vaktavyA yAvatsaparivArasiMhAsanavaktavyatAparisamAptiH / / samprati nAmAnvardha picchiSuridamAi-se keNoNamityAdi prAgvanavaraM yasmAdutpalAdIni kAzcanaprabhAni kAcananAmAnazca | devAstatra parivasanti tataH kAzcanaprabhotpalAdiyogAt kAJcanakAbhidhadevakhAmikalAca te kAzcanakA iti, tathA cAha--'se eeNahe Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NamityAdi / kAvanikAzca rAjadhAnyo yamikArAjadhAnId vaktavyAH / 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi ke bhadanta ! jambUdvIpe dvIpe utarakuruSu kuruSu uttarakuruchado nAma hadaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! nIlavato hRdasya dAkSiNAtyAzvaramaparyantAdaSTau 'catustriMzAni' catustriMzadadhikAni yojanazatAni caturazca yojanasya saptAna abAyA kuleti gamyate zIvAya mahAnadyA bahumadhyadeza bhAge atrottarakurunAmA hRdaH prajJaptaH, yathaiva prAg nIlavato hadasyAyAmaviSkambhodvedhapadma vara vedikA vanaSaNDatri sopAnapratirUpakatoraNamUlabhUtamahApASTazatapadmaparivArapadmazeSapadmaparikSepa trayavaktavyavoktA tathaivehApyanyUnAtiriktA vaktavyA // nAmakaraNaM pipRcchipuridamAha-'se keNarNa bhaMte!' ityAdi prAgvazvaramutpalAdIni yasmAd 'uttarakuruidaprabhANi' uttarakuruhadAkArANi tena tAni tadAkArayogAt uttarakurunAmA ca tatra devaH parivasati tena tadyogAd do'pyuttarakuruH, na caivamitaretarAzrayadoSaprasaGgaH, ubhayeSAmapi nAmnAmanAdikAlaM tathA pravRtteH evamanyatrApi nirdoSatA bhAvanIyA, uttarakurunAmA ca tatra devaH parivasati, tadvaktavyatA ca nIlavannAgakumAravadvaktavyA, tato'pyasAbuttarakururiti, rAjadhAnIvaktavyatA kAJcanakaparvatavaktavyatA na rAjadhAnIparyavasAnA prAgvat // candra havakavyatAmAha-- 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! uttarakuruhRdasya dAkSiNAtyAvara mAntAdarvAg dakSiNasyAM dizi aSTau catustriMzAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAn yojanasyAvAdhayA kRtveti zeSaH zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'atra' asminnavakAze uttarakuruSu kuruSu candra do nAma hRdaH prajJaptaH asyApi nIlabada hadasyevAyAmaviSkambhodvedhapadmavara vedikAvanapaNDatrisopAnapratirUpakatoraNamUlabhUtamahApadmASTazatapadmaparicArapadmazeSapadmaparikSepatra yavaktavyatA vaktavyA, nAmAnvarthasUtramapi tathaiva, navaraM yasmAdutpalAdIni 'candradradaprabhANi candrahadAkArANi candravarNAni candranAmA ca devastatra parivasati tasmAcandra dAbhotpalAdiyo Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAcandradevasthAmikatyAca candrahada iti, candrArAjadhAnIvaktavyatA kAzcanaparvatavaktavyatA pa rAjadhAnIparyavasAnA prAgvat / / saampr-4|| tamairAvata idavaktavyatAmAha-kahi NaM bhaMte' ityA praznasUtraM pAsiddhaM, videzamAha -naudhara! candraidastha vAkSiNAtyAcaramAntAva gi dakSiNasyAM dizi aSTau caturvizAni yojanazatAni caturasya saptabhAgAna yojanasyAbAdhayA veti zeSaH zIvAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'atra' etasminnavakAze airAvata do nAma idaH prazAsa:, anyApi nIlabannAno idasyevAyAmaviSkambhAvivaktavyatA parikSepaparyavasAnA vaktavyA, anvarthasUtramapi tathaiva, navaraM yasmAdutpalAdIni airAvata hadaprabhANi, airAvato nAma hastI savarNAni ca airAvattazca nAmA tatra deva: parivasati sena airAvataida iti, airAvatArAjadhAnI vijayarAjadhAnIvat kAJcanakaparvatapakavyavAparyavasAnA tathaiva / / adhunA mAlyavasAmaidabaktavyatAmAha-kahi bhaMte' ityAdi sugama, bhagavAnAi-gautama! airAvata idama dAkSiNAtyAvaramAntAda(g dakSiNasyAM dizi aSTau caturviMzAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAn yojanasva abAdhayA kRkheti zeSaH zIvAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'annaM etasmimavakAze uttarakuruSu kuruSu mAlyavasAmA badaH prAptaH, saca nIlavadavadAyAmaviSkambhAdinA tAvavaktavyo pAvatyapravaktavyatAparisamAptiH, nAmAnvarthasUtramapi tathaiva yasmAduspalAdIni 'mAlyavahadaprabhANi' mAsyapaddAkArANi, mAmA vakSaskAraparvatastapUrNAni-tadvarNAbhAni mAlyavanAmA ca tatra devaH parivasati tena mAsyavad iti, mAyakvIrAja dhAnI vijayArAjadhAnIvad vaktavyA kAzcanakaparvatavaktavyatA'vasAnA prAgvam // samprati jambUvRkSavakaJyakSAmAha kahiNaM maMte! uttarakurAe 2 jaMbusudaMsaNAe jaMbupeDhe nAma peDhe paNNate?, goyamA! aMbUhIve 2 maMdarassa pavvayassa usarapurachimeNaM nIlavaMtassa vAsagharapavyatassa dAhiNaNaM mAlavaMtassa pakkhA Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** rapavvayassa pacatthimeNaM gaMdhamAdaNassa vakkhArapavayassa purathimeNaM sItAe mahANadIe purasthimille kUle ettha Na uttarakuskurAe jaMbUpa nAma peDhe paMcajoyaNasatAiM AyAmavikkhaMbheNaM paNNarasa yaNasate kicivi nie parikkheSeNaM bahamajjhadesamAe pArasa joyaNa lleNaM tadANaMtaraM ca NaM mAtAra 2 padese parihANIe sabbesu caramasu do kose yAhalleNaM paNNatte savvajaMbUNatAmae acche jAva paDirUve // se NaM egAe paumavaraveDyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM savyato samaMtA saMparikkhese SapaNao doNhathi / tassa NaM jaMbupeDhassa cauhisiM cattAri tisovANapaDirUvagA paNNatA taM ceva jAva toraNA jAya catsAri chatsA // tassa gaM aMbUpeThassa api bahusamaramaNijne bhUmibhAge papaNase se jahANAmae AliMgapukkharetiSA jAgha maNi // tassa bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNattA aTTa jopaNAI AyAmavikkhaMbheNaM casAri joyaNAI bAhalleNaM maNimatI acchA sAhA jAva pnnddisyaa| tIse NaM maNipeTiyAe upari etya NaM mahaM jaMbUsudaMsaNA paNNattA aTThajoyaNAI uI ucatteNaM addhajoyaNaM uvveheNaM do joyaNAti khaMdhe aha joyaNAI vikkhaMbheNaM cha joyaNAI viDimA paThumajjhadesabhAe aTTa joyaNAI vikkhaMbheNaM sAtiregAI aDha joyaNAI sabbaggeNaM paNNasA, bArAmayamUlA rayatasupatiTTiyaviDimA, evaM cetiyarukkhavaNNao jAva sadhyo riTAmayaSiulakaMdA +%A5% * Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x * 4 9- % veruliyaruharakkhaMdhA sujAyavarajAyasvapaDhamagavisAlasAlA nANAmaNirayaNavivihasAhappasAhaveruliyapattatavaNijapattaviTA jaMbUNayarattamajyamukumAlapavAlapallavaMkuradharA vicittamaNirayaNamurahikusumA phalabhAranamiyasAlA sacchAyA sappabhA sassirIyA saujjoyA ahiyaM maNonivvui karA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // (sU0 151) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta ! jambUdvIpe dvIpe uttarakurupu jambvAH sudarzanAyAH, jambbA hi dvitIyaM nAma sudarzaneti tata, 6 uktaM sudarzanAyA iti, jambvAH sambandhi pIThaM jambUpIThaM nAma pIThaM prasaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! mandarasya parvatasya 'uttarapUrveNa' uttarapUrvasyAM nIlavato varSadharaparvatasya 'dakSiNena' dakSiNato gandhamAdanasya vakSaskAraparvatasya 'pUrveNa' pUrvasyAM dizi mAlyavato vakSaskAraparvatasya pazcimAyAM zItAyA mahAnacAH pUrvasyAmuttarakurupUrvArddhasya bahumadhyadezabhAge 'atra etasminnavakAze uttarakuruSu kuruSu / jambAH sudarzanAparanAmikAyA jambUpITha prazataM, paJca yojanazatAnyAyAmaviSkambhAbhyAmeka yojanasahanaM paJcaikAzItAni yojanazatAni kiJcidvizeSAdhikAni 1581 parikSepeNa, bahumadhyadezabhAge dvAdaza yojanAni bAhalyena, tadanantaraM ca mAtrayA 2 parihIyamAnaM caramaparyanteSu dvau kozau bAhalyena sarvAtmanA jAmyUnadamayam , 'acche' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat, uktava-jaMyUnayAmayaM / jaMbUpIDhamuttarakurA puvvaddhe / sIyAe puvaDhe paMcasayAyAmavikhaMbhaM // 1 // pannarasekAsIe sAhIe parihimajjhabAhaI / joyagaduchakkakamaso hAyaMtatesu do kosA // 2 // " 'se Na'mityAdi 'vat' jamyUpIThamekayA padmavaravedikayA ekena vanakhaNDena 'sarvataH' sarvAsu meM dikSu 'samantataH' sAmastyena parikSitaM, vedikAvanaSaNDayorvarNakaH prAgvadvaktavyaH / tasya ca jambUpIThasya caturdizi ekaikasyAM dizi Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaikatrisopAnapratirUpakabhAvena cakhAri trisopAnapratirUpakANi-prativiziSTarUpANi visopAnAni prajAtAni, tadyathA-eka pUrvasyAmekaM dakSiNasyAmekaM pshcimaayaamekmuttrsyaam||'tesi NamityAdi, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAmayametadrUpo varNAvAsa: prajJaptaH, tadyathA-vA-- mayA nemA bhUmerUsamudracchandaH pradezA ityAdi jagatyuparivApyAditrisopAnavattAvadvaktavyaM yAvanAnAmaNimayAnyavalambanAni avala4mbanavAhAna, toraNAnyapi prAgvadhAcyAni // 'tassa NaM jaMvUpeDhassa 'mityAdi, jambUpIThasyopari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prazataH, sa ca se jahAnAmae AliMgapukkhare vA' ityAdi vijayArAjadhAnyupakArikAlayanavattAbadvaktavyo yAvanmaNInAM svarzavaktavyatAparisa mAptiH, yAvaca bahavo vAnamantarA devA devyazcAsate zerate yAvad viharantIti / / 'tassa NamityAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmi& mAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahatyekA maNipIThikA asatA, adhaH yogA-prAmArikamAnyAM tvAri yojanAni vAilyena sarvAmanA maNimayI 'acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat // 'tIse NamityAdi, tasmA maNipIThikAyA upari bahumadhyadezabhAge, atr| saptA, aSTau yojanAnya mastena. arvayojanamadhena. yojane skandhaH SaDa yojanAni viddimaa-uuii| vinirgatA zAkhA bahamadhyadezabhAge aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM sAtirekAnyaSTau yojanAni 'sarvANa' udvedhovairatvaparimANamIlanena, tasyAzca jambvA vanamayAni mUlAni yasyAH sA basamayamUlA 'rayayasapaidviyaviDimA' iti rajatA-rajatamayI supratiSThitA [viDimA-bahumadhyadezabhAge Uddha vinirgatA yasyAH sA rajatasupratiSThitaviDimA, sata: pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, 'rittaamyviulkNdaa| veruliyaruilakhaMdhA' riSThamayo-riSTharatnamayaH (vipulaH) kando yasyAH sA riSTharatnamayakandA, tathA vaiDUryaravamayo ruciro-dIpyamAnaH skandho yasyAH sA vaiDUryaruciraskandhA, tataH pUrvapadena karmadhArayasamAsa:. 'sajAyavarajAyarUvapaDhamagavisAlasAlA' sujAtaM-mUla M Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... - dravyazuddhaM varaM-pradhAnaM yat jAtarUpaM tadAtmakA: prathamakA-mUlabhUtA vizAlA: zAlA:-zAkhA yasyAH sA sujAtavarajAtarUpaprathamakaSizAlazAlAH 'nAgirayaNavihilAhamA dezalivAsAuNijapattaviMTA' nAnAmaNiratnAnA-nAnAmaNiratnAmikA vividhA zAkhAprazAkhA yasyAH sA tathA tathA vaiDUryANi-vaiDUryaratnamayAni patrANi yasyAH sA tathA tapanIyAni-tapanIyamayAni patravRntAni yasyAH | sA tathA, tataH padavaya 2 mIlanena karmadhAraya: nAnAmaNiratna vividhazAkhAprazAkhAvaiDUryapatratapanIyapannadhRntAH, apare sauvarNikyo mUlazAkhA: prazAkhA rajatamayya ityucuH, 'jaMbUNayarattamauyasukumAlapavAlapallavaMkuradharA' jAmbUnadanAmakasuvarNavizeSamayA raktA-raktavarNA mudabo-manojJAH sukumArA:-sukumArasparzA ye pravAlA-ISadunmIlitapatramAvAH pallavA: saMjAtaparipUrNaprathamapatrabhAvarUpA varAGkurA: prathamamudbhidyamAnA aDarAstAna dharantIti jAmbUnadaraktamRdukasukumArapravAlapallavAradharAH, kacitpATha:--'jaMbUnayarattamauyasukumAlako hai malapallavaMkuramAsiharA' satra jAmbUnadAni raktAni mRdUni-akaThinAni sukumArANi-akarkazasparzAni komalAni-manojJAni pravAlapa vAGkurA-yathoditasvarUpA aprazikharANi ca yasyAH sA tathA, anye tu jambUnadamayA anapravAlA akarAparaparyAyA rAjatA ityAhuH, vicittamaNirayaNasurabhikusumaphalabhAranamiyasAlA' vicitramaNirajAni-vicitramaNiratramayAni surabhINi kusumAni phalAni ca teSAM bhareNa namisA-nAma mAhitAH zAlA:-zAkhA yasyAH sA tathA, uktadha-"mUlA vairamayA se kaze saMdho ya khiceruliyo / sovaNiyasAhappasAha taha jAyarUvA ya // 1 // viDimA rayayaveruliyapattatavaNija patcarSiTA ya | pallava aggapavAlA jaMbUpayarAyayA tIse // 2 // rayaNamayApupphaphalA' iti 'sAyA' iti satI-dobhanA chAyA yasyAH sA sacchAyA, tathA satI-zobhanA prabhA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * yasyAH sA satprabhA, ata eva sazrIkA saha udyoto yayA maNiratrAnAmuddyotabhAvAt soyotA adhika atizayena manonivRttikarI 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // jaMbUe NaM sudaMsaNAe cauhisiM casAri sAlA paNNasA, saMjahA-purathimeNaM dakkhiNeNaM pacasthimeNaM uttareNaM, tatthaNaM je se purasthimille sAle ettha NaM ege mahaM bhavaNe paNNatte erga kosaM AyAmeNaM addhakosaM bikkhaMbheNaM desUNaM korsa uDe uccatteNaM aNegakhaMbha0 vapaNao jAva bhavaNassa dAraM taM ceva pamANaM paMcadhaNusatAtiM urdU uccatteNaM aTThAijAI vizvaMbheNe jAva kAmAlAo bhUmibhAgA uloyA maNipeDhiyA paMcadhaNusatiyA devasayaNi bhANiyavvaM // tattha NaM je se dAhiNile sAle estha Na ege mahaM pAsAyavaDeMsae paNNatte, kosaM ca uhuM uccatteNaM addhakosaM AyAmavikhaMbheNaM abbhugayamasiyAaMto bahasama0 udyotA tassa NaM bahasamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahamajjhadesabhAe sIhAsaNaM saparivAra bhANiyabvaM / tasya NaM je se paJcatthimille sAle ettha NaM pAsAyavaDeMsae paNNatte taM ceva pamANaM sIhAsaNaM saparivAraM mANiyavaM, satya NaM je se uttarille sAle etya gaM ege mahaM pAsAyavaDeMsae paNNatte taM ceva pamANaM sIhAsaNaM saparivAraM / tattha NaM je se uvarimaviDime ettha NaM ege mahaM siddhAyataNe kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikhaMbheNaM desUrNa kosaM uDe uccaseNaM aNegakhaMbhasatasanniviTTe SapaNao tidisi tao dvArA paMcadhaNusatA ahAijadhaNusayadhi * * Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhaMbhA maNipeDhiyA paMcaghaNusatiyA devacchaMdao paMcadhaNusatavikkhaMbho sAtiregapaMcadhaNusaucase / tattha NaM devacchaMda asayaM jiNaparimANaM jiNusseghappamANANaM, evaM savvA siddhAyataNavantaaart bhANiyantrA jAva dhUvakaDacchuyA uttimAgArA solasavidhehiM rayaNehiM uyee veva jaMbU NaM sudaMsaNA mUle bArasahiM paramatraravediyAhiM savvato samatA saMparikkhittA, tAo NaM paumayaravetiyAo addhajoyaNaM u uccatterNa paMcadhaNusatAI vibheNaM vaNNao // jaMbU sudaMsaNA aNNeNaM asateNaM jaMbUrNa to samatA saMparikvittA // tAo NaM jaMbUo ca tAri joyaNAI u uccatteNaM kasaM boyegheNaM joyaNaM khaMdho kosaM vikkhaMbheNaM tiNi joyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe basAri joyaNAhaM vikvaM bheNaM sAtiregAI castAri joyaNAI satrarAmA so ceca cetiyarukkhavaNNao // jaMbUe NaM sudaMsaNAe avaruttareNaM uttareNa uttarapuratthimeNaM ettha NaM aNADhiyassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cattAri jaMbUsAhassIo paNNasAo, jaMbUe sudaMsaNAe puratthimeNaM ettha NaM aNAdiyassa devassa caNhaM aggamahisINaM cattAri jaMbUo paNNattAo evaM parivAro sacvo NAyatryo jaMbUe jAva AyarakkhANaM // jaMbU NaM sudaMsaNA tihiM joyaNasatehiM vaNasaMDehiM savvato samaMtA saMparikkhittA, taMjahA- paDhameNaM dobeNaM taceNaM / jaMbU sudaMsaNA puratthameNaM paDhamaM vaNasaMDaM paNNAsaM joyaNAI ogAhittA ettha NaM ege mahaM Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavaNe paNNate, purathimile bhavagarisa bhANiyantre jAva saNijnaM, evaM dAhiNeNaM paJcatyimeNaM uttareNaM // jaMbUe NaM sudaMsaNAe uttarapurathimeNaM paDhamaM vaNasaMDa paNNAsaM joyaNAI ogAhittA catAri NaMdApukkhariNIo paNNattA, taMjahA-paumA paumappabhA ceva kumudA kubhuyappabhA / tAo NaM gaMdAo pukkhariNIo kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM paMcadhaNusayAI ubveheNaM acchAo sahAo laNhAo ghaTAo mahAo NippaMkAo NIrayAo jAva paDirUvAo vaNNao bhANiyaco jAva toraNatti // sAsi gaM gaMdApukkhariNINa bahumajjhadesabhAe ettha NaM pAsAyava.sae paNNatte kosappamANe addhakosaM vikkhaMbho so ceva so vaNNao jAva sIhAsaNaM saparivAraM / evaM dakkhiNapurasthimeNayi paNNAsa joyaNA. cattAri gaMdApukkhariNIo uppalagummA naliNA uppalA uppalubalA taM ceva pamANaM taheva pAsAyava.sago tappamANo / evaM dakSiNapacatthimeNavi paNNAsaM joyaNANaM paraM-bhiMgA bhiMgaNibhA ceva aMjaNA kajalappabhA, sesaM taM ceva / jaMbUe NaM sudaMsaNAe uttarapurathime paDhama vaNasaMDaM paNNAsaM joyaNAI ogAhitA ettha NaM cattAri gaMdAo pukkhariNIo paNNattAo taM0-sirikaMtA sirimahiyA siricaMdA ceva tahaya sirinnilyaa| taMva pamANaM taheya paasaayvddiNso|| jaMbUe NaM sudaMsaNAe purathimillassa bhavaNassa uttareNaM uttarapuratthimeNaM pAsAyavaDeMsagassa dAhiNeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte aha joyaNAI uDe uccatteNaM % % Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUle bArasa joyaNAeM vikkhaMbheNaM majjhe aha joyaNAI AyAmavikkhabheNaM varaM cattAri joyaNAI AyAmavikkhameNaM mUle sAtiregA sattatIsaM joyaNAI parikkheveNaM majjhe sAtiregA paNuvIsaM joyaNAI parikkhetreNaM ucariM sAmiregAI bArasa jogaNAeM parikleSeNaM mUle vicchinne majhe saMkhite upi taNue gopucchasaMThANasaMThie savvajaMcUNayAmae acche jAva paDibe, se NaM egAe paumacaraiyAe egeNaM vaNasaMDeNaM savvato samatA saMparikkhitte doSi vaNNao // tassa cu kUDassa uvari bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte jAva AsamaMti0 // tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhasabhAe evaM siddhAyataNaM kosatyamANaM saccA siddhAyataNavattavayA / jaMbU NaM sudaMsaNAe purasthimassa bhavaNassa dAhiNeNaM dAhiNapurasthimissa pAlAyavaDeMsagassa uttareNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNa te taM ceva pamANaM siddhAyataNaM ca / jaMbU NaM sudaMsaNAe dAhiNillassa bhavaNaH puratthimeNaM vAhiNapurasthimassa pAsAyavaDeMsagassa paJcasthimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte, dAhiNassa bhavaNassa parato dAhiNapacatthimilassa pAsAyavarDiMsamassa purasthimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe jaMbUto pacasthimilassa bhavaNassa vAhiNeNaM dAhiNapaca thimilassa pAsAyavaDeMsagassa uttareNaM ettha NaM ege mahaM kUDe pa0 taM caitra pamANaM siddhAyataNaM ca jaMbUe pacasthimabhavaNauttareNaM uttarapacatthimassa pAsAyavaDeMsagassa dAhiNeNaM ettha NaM ege mahaM Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUDe paNNatte taM caiva pamANaM siddhAyataNaM ca / jaMbUe uttarassa bhavaNassa paJcatthimeNaM uttarapacatthimassa pAsAyavaDeMgassa puratthimeNaM ettha NaM ege kUDe paNNatte, saM ceva, jaMbUe uttarabhavaNassa purathimeNaM uttarapurathimilassa pAsAyavaDeMsagassa pacatthimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNase, saM deva mANaM tava siddhAyataNaM / jaMbU NaM sudaMsaNA aNNehiM bahUhiM tilaehiM laDaehiM jAba rAyarukkhehiM hiMgurukkhehiM jAva savvato samatA saMparivAsaNAe ubariM bahane aTTamaMgalagA paNNattA, taMjahA - sotthiyasiriyaccha0 kinhA ghAmarajjhayA jAva chattAticchatA // jaMbU NaM sudaMsaNAe duvAlasa NAmadhejA paNNattA, taMjA--sudaMsaNA amohA dha, suppabuddhA asodharA / videhajaMtra somaNasA, NiyayA zivamaMDiyA // 1 // subhaddA ya visAlA ya, sujAyA sumaNItighA / sudaMsaNAe jaMbUe, nAmadhejA duvAlasa // 2 // se keNadveNaM bhaMte! evaM bucar3a jaMbUsudaMsaNA ?, goyamA ! jaMbUne NaM sudaMsaNAte jaMbUdIvAhivatI aNADhite NAmaM deve mahiDIe jAva palio mahitIe parivasati, se NaM tattha caupadaM sAmANiyasAhassINaM jAva jaMbUdIvassa jaMbUe sudaMsaNAe aNAdighAte ya rAyavANIe jAya viharati / kahi NaM bhaMte! aNADhiyassa jAva samattA vattavvayA rAyavANIe mahiDDIe / aduttaraM ca NaM goyamA ! jaMbuddIve 2 tattha tattha dese tahiM 2 bahave jaMbUrukkhA jaMbUvaNA jaMbUvaNasaMDA NicaM kusumiyA jAva sirIe atIva ubasome Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANA 2 ciTThati, se teNadveNaM goyamA! evaM vucai-jaMbuddIve 2, aduttaraM ca NaM goyamA! jaMbuddI vassa sAsate NAmadhene paNNate, janna kayAvi NAsi jAva Nice / / (sU0 152) 'jaMbUe Na'mityAdi, jambA: sudarzanAyAzcaturdizi ekaikasyAM dizi ekaikazAkhAbhAvatazcatasraH zAkhAH prajJatAH, tadyathA-ekA pUrvasyAmekA dakSiNasyAmekA pazcimAyAmekottarasyAM, tatra yA sA pUrvazAlA, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , 'tassa NamityAdi, tasyA bahumadhyadezabhAge atra mahadekaM bhavanaM prajJanaM, krozamAyAmano'rddhakozaM viSkambhato dezonaM krozamUrddha mustvena, tasya varNako dvArAdivaktavyatA ca prAgu-6 ktamahApAvat , tathA cAhapamANAiyA mahApaumavattavbayA bhANiyabvA ahINamairittA jAva uppalahatthagA' iti // 'tattha 'mi. tyAdi, satra yA sA zAkSiNa' yA zayAnA badamAza bhAge ana mahAneka: prAsAdAvataMsakaH prAptaH, krozamekamUrddha mustvena, arddhakrozaM viSkambhena, 'anbhuggayamUsiyapahasiyA ive'tyAdi tadvarNanamuparyullocavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM maNipIThikAvarNanaM siMhAsanavarNanaM 4 |gha prAgvat , navaramatra maNipIThikA pazcadhanu:zatAnyAyAmaviSkambhAbhyAmarddhatRtIyAni dhanuHzatAni vAilyena siMhAsanaM ca saparivAraM vAcyamiti, tasya ca prAsAdAvataMsakamyopari bahUnyaSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAnItyAdi tAvadvaktavyaM yAvadahavaH sahasrapatrahastakA iti, yathA ca dakSiNasyAM zAkhAyAM prAsAdAvataMsaka uktastathA pazcimAyAmuttarasyAmapi ca pratyekaM vaktavyaH, jambvAH sudarzanAyA upari viuimAyA bahumadhyadezabhAge sihAyatanaM, tacca pUrvasyAM bhavanamitra tAvadvaktavyaM yAvanmaNipIThikAvarNanaM, tata UrddhamevaM vaktavyaM'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahAneko devacchandakaH prAptaH, evaM pazadhanu:zavAnyAyAmaviSkammAbhyAM paJcadhanu:zatAni sAtirekANi Urjumucaistvena sarvAsanA ramamayaH, accha ityAdi pUrvavad yAvatpratirUpa iti / 'tattha NaM asayaM jiNapaDimANaM X AXER Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jiNussehapamANamettArNa samikkhittANaM ciTThaI' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvat 'aTThasayaM dhUvakaDucchayANaM sannikkhitANaM dhihaI' iti para, "siddhAyayaNassa ripa haTThamaMgalagA' hAni pUrvaranAladvatanyaM yAvat 'sahassapattahatthagA' iti, sarvatrApi ca vyAkhyA'pi pUrvavat // 'jaMbU NaM sudasaNA' ityAdi, jambUH sudarzanA dvAdazabhiH padmavaravedikAmi: 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmassyena saMparikSiptA / vedikAvarNanaM prAgvat / 'jaMvU NamityAdi, jamyUH sudarzanA anyena jambUnAmaSTazatena tadozcatvapramANamAtreNa 'sarvataH' sarvAsu dinu 'samantataH' sAmaratyena saMparikSiptA / tocapramANameva bhAvayati-tAo Na'mityAdi, 'tAH' aSTottarazatasalyA jambbAH pratyekaM casvAri yojanAnyU mudhaistvena krozamudvedhena yojanamekaM skandhaH krozaM bAhalyena skandhaH, trINi yojanAni viDimA-| UI vinirgatA zAkhA bahumadhyadezabhAge catvAri yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAma, U dhorUpeNa sAtirekANi cavAri yojanAni || sApreNa uvedhaparimANamIlaneneti bhAvaH / vairAmayamUlarayathasupaiTiyA viDimA' ityAdivarNanaM pUrvavattAvaktavyaM yAvadadhikaM nayanamanonivRttikAryaH, prAsAdIyA yAvatpratirUpAH // 'jaMbUra Na'mityAdi, 'jaMbUpa NaM sudaMsaNAe' ityAdi, jambvA: sudarzanAyA avaro-18 tarasyAmuttarasyAmuttarapUrvasyA, ata evAsu tisRSu dizvanAhatasya devasya jambUdvIpAdhipatezcaturNA sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri jambUsahasrANi prajJaptAni, pUrvasyAM catasRNAmapramahiSINAM yogyAni catasro, mahAjamvA dakSiNapUrvasyAmabhyantaraparSado'STAnAM devasahasrANAM yogyAnyaSTau jambUsahasrANi, dakSiNasyAM madhyamaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni daza jambUsahastrANi, dakSiNAparasyAM bAhya| parpado dvAdaza devasahasrANAM yogyAni dvAdaza jambUsahasrANi, aparasyAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta mahAjamtraH, tata: sa-1 rvAsu dinu pozAnAmArakSadevasahasrANAM yogyAni SoDaza jambUsahasrANi prajJaptAni // 'jaMbU NaM sudaMsaNA' ityAdi, sA jamyUH suda **CARECK Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rzanA tribhiH zatakaiH-yojanazatapramANanaSaNDai: 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptA, vadyathA-abhyantarakena 51 | madhyena bAjhena ca / jambvAH sudarzanAyAH pUrvasvAM dizi prathamaM vanaSaNvaM paJcAzataM yojanAnyavagAhAtra mahadekaM bhavanaM prajJataM, taba-pUrvadigvacibhavanavad vaktavyaM yAvat zayanIyam / jammyAH sudarzanAyA dakSiNata: prathamaM vanapaNDaM paJcAzataM yojanAnyavagAhAtra mahadekaM bhavana prajJAna, evapi tathaiva yAvat zayanIya, evaM pazcimAyAmuccarasyAM ca pratyekaM ca pratyekaM ca prathamaM vanapaNDaM pazcAzataM yojanAnyavagAma bhavanaM vaktavyaM yAvan zayanIyam / / 'jaMbae Na'mityAdi, jamcAH sudarzanAyA uttarapUrvasyAM-IzAnakoNa ityarthaH prathamaM vanapaNDaM padhAzataM yojanAnyayanamA mahalo mandAkariva hAyadyathA-pUrvasyAM panA-padmAbhidhAnA, dakSiNasyAM padmaprabhA, pazcimAyAM kumudA, uttarasyAM kumudaprabhA, tAzca nandApuSkariNyaH pratyekaM krozamAyAmena arddhakrozaM viSkambhena paJcadhanuHzatAnyudveSena, 'achAo sahAoM| ityAdi puSkariNIvarNanaM prAgvatsamastaM yAvatpratyeka pratyeka pAvaravedikayA parikSiptAH pratyeka 2 janapaNDaparikSiptAH, paravarakhedikAmanapaNDavarNanaM prAgyam // 'tAsi NamityAdi, tAsAM puSkariNInAM pratyekaM caturdizi ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena catvAri trisopAnapratirUpa kANi pratAni, teSAM varNakaH prAgvat , toraNAnyapi tathaiva, tAsAM puSkariNInAM bahumadhyadezamAge'tra mahAneka: prAsAdAvavaMsaka: prAtaH, sa ca jamyUvRkSadakSiNapazcimazAkhAbhAviprAsAdavat pramANAdinA vaktavyo yAvat 'sahassapacahatthagA' iti padaM, sarvatrApi ca siMhAsanamanAhasadevasya saparivAram / evaM dakSiNapUrvasyAM dakSiNAparasyAmuttarAparasyAM ca pratyeka pakavya, navaraM nandApuSkariNInAmanAnAlaM, varSada-dakSiNapUrvasvAM pUrvAdikrameNa utpagulmA balinA utpalA utpaLovalA, dakSiNapUrvasvAM bhRktA bhRGganibhA sajanA bAlaprabhA, aparocarasyAM zrIkAntA zrIcandrA zrIniLayA zrImahitA, uktava-paumA paumappabhAva, kumuyA kunuyappamA / sappalammAna Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4:4 %AA%kAra liNA, pappalA uppalujalA // 1 // bhiMgA bhiMganimA ceba, aMjaNA kajalappabhA / sirikatA siricaMdA, sirinilayA gheva sirimahiyA // 2 // " 'jaMbUe NamityAdi, jambvAH sudarzanAyA: pUrvadimbhAvino bhavanasyottarata: uttarapUrva digbhAvinaH prAsAdAvasaMsakasya / dakSiNato'nna mahAnekaH kUTaH prahaptaH, aSTau yojanAnyUmukhaistvena, mUle'STau yojanAni viSkambhena madhye SaD yojanAni upari catvAri / | yojanAni, mUle sAtirekANi pazcaviMzatiryojanAni parikSepasa: madhye sAtirekANyaSTAdaza yojanAni upari sAtirekANi dvAdaza yo-151 anAni parikSepattaH, tathA sati mUle vistINoM madhye sahita upari vanuko'ta evaM gopucchasaMsthAnasaMsthitaH sarvAsanA jamyUnatamayaH, 'acche jAva paDirUve' iti prAgvat , sa ca kUTa ekayA panavarabedikayA ekena vanaSaNDena sarvataH samantAt parikSiptaH, padmavaravedikAvanaSaNDavarNanaM prAgvat / 'tassa NamityAdi, tasya kUTasyopari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prakSaptaH, sa ca se jahAnAmae AliMgapu-8| kharei vA' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyo yAvattRNAnAM maNInAM ca zabdavarNanam // 'tassa NamityAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmimAgasya bahumadhyadezabhAge'tra mahadekaM siddhAyatanaM prajJaptaM, tazca jambUsudarzanopariviDimAsiddhAyatanasadRzaM vaktavyaM yAvadaSToparaM zataM dhUpakadukhchukAnAmiti / evaM jambvAH sudarzanAyA: pUrvasya bhavanasya dakSiNato dakSiNapazcimasya prAsAdAvataMsakasyottarataH, tathA dAkSiNAtyastra bhavanasya pUrvavo dakSiNapUrvasva prAsAdAvataMsakasya pazcimadizi, tathA dAkSiNAtyasya bhavanasya parato dakSiNapazcimasva prAsAdAvataMsakasya pUvataH, tathA pAzcAtyasya bhavanasya pUrvato vRkSiNapazcimasya prAsAdAvataMsakasyotsarataH, tathA pazcimasya bhavanasyocarata uttarapazcimasya prAsAdAvataMsakasya dakSiNataH, tathottarasya bhavanasya pazcimAyAmuttarapazcimasya prAsAdAvataMsakasya pUrvasaH, tathocarasma bhavanasya pUrvata uttarapUbasya prAsAdAvataMsakaravAparata: pratyekamekaikaH kuTaH pUrvoktapramANo vaktapaH teSAM ca kUTAnAmupari pratyekamekaikaM siddhAyatanaM, tAni ca Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%C4% AC siddhAyasanAni pUrvavadvAcyAni, uktazca--"aTThasahakUDasarisA sabve jaMbUnayAmayA bhaNiyA / tesuvari jiNabhavaNA kosapanANA paramarammA // 1 // " 'jaMbUe Na'mityAdi, jambyA: sudarzanAyA dvAdaza nAmadheyAni prAptAni, tadyathA-'sudaMsaNe'yAdi, zobhanaM darzanadRzyamAnatA yasyA nayanamanohAritvAt sA sudarzanA 1, yathA ca tasyAH zobhanadarzanaM tathA'meM svayameva sUtrakRd bhAvayiSyati, "amohA ya' iti modha-niSphalaM na moyA amoghA aniSphalA liyaH, sAhi... svastAjiyAyena paripAlA satI jambUdvIpAdhipatyamupajanayati, tadantareNa taviSayasya svAmibhAvasyaivAyogAt , tato'niSphaleti 2, 'supabuddhA' iti suSTha-atizayena prabuddheva prabuddhA maNikanakaramAnAM nirantaraM sarvatazcAkacikyena sarvakAlamunidreti bhAvaH 3, 'jasoharA' iti yazaH sakalamuvanabvApi dharatIti yazodharA lihAditvAda, jambUdvIpo hi viditamahimA bhuvanatraye'pyanayA jambopalakSitastato bhavati yathokta yazodhArikhamasyAH 4, hA ya' iti zobhanaM bhadra-kalyANaM yasyAH sA subhadrA, sakala kAla kalyANabhAginItyarthaH, na hi tasyAH kadAcidapyupadravAH saMbhavanti, mahardikenAdhiSThitatvAt 5, 'visAlA ya' iti vizAlA-vistIrNA AyAmaviSkambhAbhyAmuralena cApTayojanapramANakhAt 6, / 'sujAyA' iti zobhanaM jAtaM-janma yasyAH sA sujAtA, vizuddhamaNikanakaratnamUladravyatayA janmadoSarahineti bhAvaH 7, 'sumaNA iya' iti zobhanaM mano yasyAH sakAzAd bhavati sA sumanA:, bhavati hi tAM pazyatAM maharjikAnAM manaH zobhanamatiramaNIyatvAt 8, videharjabU' iti, videheSu jamyUvidehajamyUrvidehAntargatottarakurukRtanivAsatvAt 9, 'somaNasA' iti saumanasyahetutvAt saumanasyA, nahi tAM pazyataH kasyApi mano duSTaM bhavati, kevalaM tAM dRSTvA prItamanAstAM tadadhiSThAtAraM ca prazaMsatIti 10, 'niyatA' iti niyatA 1 adhyai RSabhakUTasadRzAH sarve jambUnadamayA maNitAH / teSAmupari jinabhavanAni krozapramANAni paramaramyAgi // 1 // C -6C--44- 4% * Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 %*** bhasarvakAlamavasthitA zAzvatatvAt 11, 'nityamaMDitA' sadA bhUSaNabhUSitatvAt 12 / 'sudaMsagAe' ityAdi tAnyetAni sudarzanAyA , jamyA dvAdaza nAmadheyAni / / samprati sudarzanAzabdapravRttinimittaM pipRcchiSuridamAha-'se keNaDeNaM bhaMte!' ityAdi pratItaM, nirvacanamAha-goyame tyAdi sugama, navaram 'aNAhie nAma dekheM iti, anAhatA:-anAdarakriyAviSayIkRtA: zeSA jambUdvIpagatA" devA yenAlano'tyataM mahardikatvamIkSamANena so'nAhataH, sakalanirvacanabhAvArthazcAyaM yasmAdevaM maharddhiko'nAdatanAmA devatatra parivasati tatastasya samastrA'pi sphAtiH tatra kRtAvAseti sA sudarzanAinAhatA, rAjadhAnIvaktavyatA'pi prAgvadvaktavyA, tadevaM yasmAderUpayA jamyopalakSita eSa dvIpastasmAjambUdvIpa ityucyate. aztedaM jambUhIpazabdapratinimittamini darzayati-'aduttaraM ca Na'mityAdi, athAnyat jambUdvIpazabdapravRttikAraNamiti gamyate, gautama! jambUdvIpe dvIpe uttarakuruSu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tanna pradeze bahavo jamyUvRkSA jambUvanAni jamyUbaNDAH, ihaikajAtIyavRkSasamudAyo vanaM, anekajAtIyavRkSasamUho banaSaNDaH, kevalaM pradhAnena vyapaveza iti jambUvanaM jambUSaNDa iti bhedenopAttaM, niJcakumumiyA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat , tata eSa dvIpo jamyUbIpaH, tathA cAha-se eeNadveNa'mityAdi // samprati jambUdvIpagatacandrAdisaGkhyAparijJAnArthamAha jaMbUddIveNaM bhaMte! dIve kati caMdA pabhAsiMsu vA pabhAseMti vA pabhAsissaMti vA? kati sUriyA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA? kati nakkhatA joyaM joyaMsu vA joyaMti vA joessaMti vA? kati mahaggahA ghAraM cariMsu vA cariti vA parissaMti vA? kevatitAo tArAgaNakor3AkoDIo sohaMsu vA sohaMti vA sohessaMtivA?, goyamA! jaMbUddIve NaM dIve do caMdA pabhAsiMsu 449 448 44 ---- Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDikoDINaM // 1 // " ( 6695 vA 3 do sUriyA tasui vA 3 chappannaM nakvattA jogaM joeMsu vA 3 chAvatsaraM gahasataM pAraM cariMsu vA 3-egaM ca satasahassaM tettIsaM khalu bhave shssaaii| Nava ya sayA pannAsA tArAgaNakoDakor3INaM // 1 // sobhiMsu vA sobhaMti vA sobhissaMti vA // (sU0 153) 'jaMbUddIye NaM bhaMte ! dIve' ityAdi sugama, navaraM SaTpaJcAzanakSatrANi ekaikasya zazinaH parivAre'STAviMzatirnakSatrANAM bhAvAt / SaTsaptaM ahazatamekaika zazinaM pratyaSTAzItesrahANAM bhAvAn , tathaikasya zazinaH parivAre tArAgaNaparimANaM paTpaSTiH sahasrANi nava zatAni paJcasaptatyadhikAni koTIkoTInAM, vakSyati ca-chAbadvisahassAI nava ceva sayAI paMcasayarAI / egasasIparivAro tArAgaNa-13 // 1 // "(66975) jambUdvIpe ca dvau zazinau tadetada dvAbhyAM guNyate tataH sUtroktaM parimANaM bhavati-eka zatasahasra apastriMzatsahasrANi nava zatAni paJcAzadadhikAni koTIkoTInAmiti // tadevamukto jambUdvIpaH, samprati lavaNasamudraM vicakSuricamAha-| jaMbuddIbaM NAma dIvaM lavaNe NAma samujhe vahe valayAmArasaMThANasaMThite sambato samaMtA saMparivisvattA NaM ciTThati // lavaNe NaM bhaMte! samudde kiM samacAvAlasaMThite visamacakavAla saMThite?, goyamA! samacakavAlasaMThie no visamayakavAlasaMThie // lavaNe NaM bhaMte ! samujhe kevatiyaM caka bAlavikkhaMbheNaM? kevatiyaM parikveveNaM paNNate?, goyamA! laSaNe NaM samudde vo joyaNasatasahassAI cakavAlavikkhaMbheNaM pannArasa joyaNasayasahassAI egAsIsahassAha sayamegoNapatsAlIse kiMcivisesAhie lavaNodadhiNo cakavAlaparikvevaNaM / seNaM ekAe paumavarayediyAe emeNa va Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNaNaM savato samatA saMparikkhise vihara, donhI bAjo | sA pamabara0 addhajoyaNaM uhuM0 paMcadhaNusa vikkhaMbheNaM lavaNasamuhasamayaparikkheveNaM, sekhaM taheba / se NaM vaNasaMDe detuNAI do joyaNAI jAva viharaha || lavaNassa NaM bhaMte! samuhassa kati dvArA paNNattA ?, goyamA ! tAri dvArA paNNattA, taMjA - vijaye vejayaMte jayaMte aparAjite // kahi NaM bhaMte! lavaNasamuisa vijae NAmaM dAre paNNase ?, goyamA ! lavaNasamuhassa puratthamaperaMte dhAyaikhaMDasta dIvassa purasthimaddhassa pacasthimeNaM sIodAe mahAnadIe upi ettha NaM lavaNassa samuhassa vijae NArma vAre paNa aTTa joyaNAI u uccattegaM casAri joyaNAI vikkhaMbheNaM, evaM taM caiva savyaM jahA istara vijayassarisevi (dvArasarisameyaMSi) rAyahANI purasthimeNaM aNNaMmi lavaNasamudde // kahi NaM bhaMte! lavaNasamudde vaijayaMte nAmaM dAre paNNatte ?, goyamA / lavaNasamudde dAhiNaperate ghAtaristata dAhiNadssa uttareNaM sesaM taM caiva savvaM / evaM jayaMtevi, Navari sImAe mahApaNadIpa ubhANiyavve / evaM aparAjitevi, NavaraM disIbhAgo bhANiyacSo // lavaNassa NaM bhaMte! samussa dArarasa ya 2 esa NaM kethatiyaM abAdhAe aMtare paNNase, goyamA ! - 'tiNNeva satasahassA paMcANautiM bhave sahassAhaM | do joyaNasata asitA kosaM dAraMtare lavaNe // 1 // ' jAva yathA anekeSu sthAneSyatra mUlaTIkApAThayo vaiSamyaM tathA'tra kacit Adarze caturNAmapi dvArANAM sAmayeNa varNanaM dRzyate bhUle, na ca TIkAnusArI prAgukaM ca tadityupekSitaM. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abAdhAe aMtare paNate / lavaNassa NaM parasA ghAyahasaMDaM dIvaM puTThA, taheva jahA jaMbUdIve dhAyaisaMDevi so kSetra gamo / lavaNe NaM bhane mudde jI udAtta so cena vihI, evaM dhAyaisaMdevi // sekeNaNaM bhaMte! evaM buccaha - lavaNasamudde 21, goyamA / lavaNe NaM samudde udage Avile raile loNe liMde khArae kaDae acpejje bahUNaM dupayacauppayamiyapasupakkhisirIsavANaM torstha tajjoNiyANaM sattANaM, sotthie estha lavaNAhivaI deve mahiDIe palio mahiIe, se tattha sAmANi jAva lavaNasamuhassa sutthiyAe rAyahANIe aNNesiM jAva viharar3a, se eeNago0 ! evaM bui lavaNe NaM samudde 2, anuttaraM ca NaM go0 ! lavaNasamudde sAsae jAva Nice | ( sU0 154 ) 'jaMbUdIvaM dIva' mityAdi jambUdvIpaM dvIpaM lavaNo nAma samudro 'vRttaH' vartulaH, sa ca candramaNDalavanmadhyaparipUrNo'pi zaSeta tata Aha-- 'valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH' valayAkAraM - madhyazuSiraM yatsaMsthAnaM tena saMsthito valayAkAra saMsthAna saMsthitaH 'sarvataH ' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena 'parikSipya' veSTayitvA tiSThati // 'lavaNe NaM bhaMte! ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH kiM samacakravAsaMsthito yadvA viSamacakravAlasaMsthita: 1, cakravAlasaMsthAnasyobhayathA'pi darzanAtU, bhagavAnAha - gautama! samacakravAlasaMsthitaH sarvatra dvilakSayojanapramANatayA cakravAlasya bhAvAt no viSamacakravAlasaMsthitaH // samprati cakravAlaviSkambhAdiparimANameva pRcchati --- 'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi pramasUtraM sugamaM, bhagavAndAha - gautana ! dve yojanazatasahasre cakravAlaviSkambhena, jambUdvIpaviSkambhAde Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviSkambhasya dviguNanAt paJcadaza yojanazatasahasrANi ekAzItiH sahasrANi zatamekonacatvAriMzaM ca kizvidvizeSonaM parikSepeNa, parikSepapramANaM caitat paridhigaNita bhAvanayA svayaM bhAvanIyaM kSetrasamAsaTI kAto vA paribhAvanIyam // ' se Na' mityAdi, 'saH' lavaNanAmA samudra ekayA padmatraravedikayA, aSTayojanocchritajagatyuparibhAvinyeti gamyate, ekena vanakhaNDena sarvataH samantAt saMparikSiptaH, sA ca padmavaravedikA'rddhayojanamUrddhamucaistvena pazvadhanuH zatAni viSkambhataH parikSepato lavaNasamudraparizkSepapramANA, banakhaNDo dezone dve yojane, abhyantaro'pi padmavaravedikAyA vanaSaNDa evaMpramANa eva, ubhayorapi varNanaM jambUdvIpapadmavara vedikAvana SaNDavat // samprati dvAvaktavyatAmabhidhitsuridamAha -- ' lavaNassa NaM bhaMte!' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya kati dvArANi prajJaptAni ?, bhaga| vAnAha - gautama! calAri dvArANi prajJaptAni tadyathA - vijayavaijayantajayantAparAjitAkhyAni // 'kahi paNa' mityAdi, ka bhadanta ! lavasamudrasya vijayanAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha - gautama !, lavaNasamudrasya pUrvaparyante dhAtakIkhaNDadvIpapUrvArddhasya 'pathatthimeNanti pazcimabhAge zItodAyA mahAnadyA uparyatrAntare lavaNasamudrasya vijayanAma dvAraM prajJaptaM, aSTau yojanAnyurddhamuccaistvena / evaM jambUdvIpagatavijayadvArasa|dRzametadapi vaktavyaM yAvadvahUnyaSTAvaSTau maGgalakAni yAvadvahavaH sahasrapatra hastakA iti // samprati vijayadvAranAmanibandhanaM pratipipAdavipurimAha--' se keNadveNaM bhaMte' ityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate - vijayadvAraM vijayadvAram ? iti bhagavAnAha - gautama! vijaye dvAre vijayo nAma devo maharddhiko yAvad vijayAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vijayArAjadhAnI vAstavyAnAM vAnamanta rANAM devAnAM devInAM cAdhipatyaM yAvatparivasati, tato vijayadevasvAmitvAda vijayamiti, tathA cAha---' se eeNadveNa' mityAdi sugamaM / 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi, ka bhadanta ! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJatA ?, bhagavAnAha - gautama ! vijayadvArasya Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA- pUrvasyAM dizi tiryagasoyAn dvIpasamudrAna vyatibrajyAnyasmin lavaNasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAyAtrAntare bijayasa devasya / vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA, sA ca jambUdvIpavijayadvArAdhipativijayArAjadhAnIvavaktavyA // samprati baijayantadvArapratipAdanArthamAha-'kahi NaM bhaMte' ityAdi, ka bhadanta ! lavaNasya samudrasya baijayantaM nAma dvAraM prajJata!, bhagavAnAha-nautama! lavaNasamudrasya dakSiNaparyante dhAtakIkhaNDadvIpadAkSiNArddhasyottarato'tra lavaNasamudrasya vaijayantaM nAma dvAraM prajJaptaM, etadvaktavyatA sarvA'pi vijayadvAravadabaseyA, navaraM rAjadhAnI baijayantadvArasya ikSiNato veditavyA // jayantadvArapratipAdanArthamAha---'kahiNaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta ! navaNasamudasya jayantaM dvAraM prajanaM, bhagavAnAha-gausama! lavaNasamudrasya pazcimaparyante dhAtakIkhaNDapazcimArddhasya pUrvata: zItAyA mahAnadyA pari lavaNasya samudrasya jayantaM nAma dvAraM prazasa, taktavyatA'pi vijayadvAravad vaktavyA, navaraM rAjadhAnI jayantadvArasya pazni mamAge vaktavyA // aparAjitadvArapratipAdanArthamAi-'kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhavanta! lavaNasya samudrasyAparAjitaM nAma dvAraM hai prajJaptaM , bhagavAnAi-gautama! lavaNasamudrasyottaraparyante dhAtakIkhaNDadvIpottarArddhasya dakSiNato'tra lavaNasya samudrasyAparAjitaM nAma dvAra| prazataM / etadvaktavyatA'pi vijayadvAravanirayazeSA vaktavyA, navaraM rAjadhAnI aparAjitadvArasyottarato'vasAtacyA // samprati dvArasya dvArasyAntaraM pratipAdayitukAma Aha--'lavaNassa paM bhaMte!' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya dvArasya 2 'esa Namiti etH| antaraM kiyatyA 'abAdhayA' antarAlakhAnyAghAtarUpayA prazataM, bhagavAnAha-nagautama1 zrINi yojanazatasahasrANi pacamavatiH sahakhANi azIse re yojanazate krozako dvArasya dvArasyAvAghayA'ntaraM prAptaM, sathAhi-ekaikasya dvArasya prathukhaM palAri yojanAni, ekAdhi dvAre ekA dvArazAkhA koSAhalyA, dvAre dede zAkhe, sana ephaikhin dvAre prathalaM sAmasyena cinyamAnaM sArbayo Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janacatuSTayapramANaM prApyate, caturNAmapi dvArANAmekA pRthutvamIlane jAtAnyaSTAdaza yojanAni, tAni jhavaNasamudraparirayaparimANAt tiHsahasrANi ekonacatvAriMzaM yojanazataM ityevaMparimANAdapanIyante, apanIya ca yaccheSaM tasya catu-ma mirbhAge'pahate yadAgacchati tat dvArANAM parasparamantaraparimANaM, tacca yathokkameva, uktaM ca-"AsIyA domi sayA paNanacaisahassa timi lakyA ya / koso ya aMtaraM sAgarassa dArANa vimeyaM ||sh" 'lavaNassa NaM bhaMte / samudassa padesA' ityAdi sUtracatuSTayaM * prArabadbhAvanIyam // samprati lavaNasamudranAmAnvathai pucchati-se keNaDhaNa'mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-uvaNaH samudro lavaNaH samudraH ? iti, bhagavAnAha-gautama! lavaNasya samudrasya udakaH 'Avilam' avimalamasvacchaM prakRtyA 'rahalaM' rajovat , javRddhihAnibhyAM paGkabahulamiti bhAvaH, lavaNaM sAmipAtikarasopetatvAllindraM govarAkSa(khyorasavizeSakalitatvAt , 'jhAraM' tIkSNaM uvaNarasarizeSaSatvAt , 'kaTukaM' kaTukarasopetatvAt , ata evopadravatrAtAdapeyaM, keSAmapeyam ?-catuSpadamRgapanasarIsRpANAM, nAnyatra 'tayonikebhyaH / lavaNasamudrayonikebhyaH satvebhyasteSAM peyamiti bhAvaH, tadyonikatayA teSAM savAhArakatvAt , tadevaM yasmAttasyodakaM lavaNamato'sau lavaNaH samudra iti, anyacca 'suchie lavaNAhivAI' ityAdi sugamaM, navarameSa bhAvArthaH yasmAn susthitanAmA tadadhipatiH-lavaNAdhipatiriti svakalpapustake prasiddham, AdhipatyaM ca tasyAdhikRtasamudrasya viSaye nAnyastra tato'pyasau lavaNasamudra iti, tathA cAha-se| eenndvenn'mityaadi.|| sampatti lavaNasamudragatacandrAdisaGkhyAparimANapratipAdanArthamAha laghaNe NaM mate! samudde kati caMdA pabhAsisu vA pabhAsiMti vA pabhAsirasaMti vA?, evaM paMcaNDapi pucchA, goyamA! lavaNasamudde yattAri caMdA pabhAsiMsu vA 3 casAri sUriyA tarvisa yA 3 vAra Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%9c%C4 Eoe sutsaraM nakkhattasayaM jogaM joeMsu vA 3 tiNNi bAvaNNA mahaggahasayA cAraM cariMsu vA 3 dupiNa sayasahassA sattahiM ca sahassA nava ya sayA tArAgaNakoDAkoDINaM somaM sobhiMsu vA 3 // (sU0 155) 'lavaNe NaM bhaMte ! samudde' ityAdi praznasUtra sugama, bhagavAnAha-autama! calArazcandrAH prabhAsitavantaH prabhAsante prabhAsiSyante, calAraH sUryAstApitavantastApayanti tApayiSyanti, te gha jambUdvIpagatacandrasUryaiH saha samazreNyA pratibaddhA veditavyAH, tadyathA-dvau sUryoM ekasya jambUdvIpagatasya sUryasya zreNyA pratibaddhau, dvau sUyauM dvitIyasya jambUdvIpagatasya sUryasya, tathA dvau candramasAvekasya jambUdvIpagatasya candrasya samazreNyA pratibaddhau, dvau dvitIyacandrasya, to caivama-yadA jambudvIpagata eka: sUryo merodakSiNatazcAraM carati tadA lavaNasamudre'pi tena saha samazreNyA pratibaddha ekaH zivAyA abhyantaraM cAraM carati dvitIyatenaiva saha zreNyA pratibaddhaH zikhAyAH parataH, sadaiva ca yo jambUdvIpe meroruttaratazcAraM carati tena saha samazreNyA pratibaddho lavaNasanudre uttarata ekaH zikhAyA abhyantaraM cAraM carati, dvitIyastu tenaiva saha samazreNyA pratibaddhaH zikhAyAH parataH, evaM candramaso'pi jambUdvIpagatacandrAbhyAM saha samazreNipratibaddhA bhAvanIyAH, ata eva jambUdvIpa iva lavaNasamudre'pi yadA merodakSiNato divasaH saMbhavati tadA meroruttarato'pi lavaNasamudre divasaH, yadA ca meroruttarato labaNasamudre divasastathA dakSiNato'pi divasastadA ca pUrvasyA pazcimAyAM dizi lavaNasamudre rAtriH, yadA cha | meroH pUrvasyAM dizi lavaNasamudre divasastadA pazcimAyAmapi divasaH, yadA ca pazcimAyAM divasastadA pUrvadizyapi, tadA ca merodezita untaratazca niyamato rAtriH, evaM dhAtakIkhaNDAdiSvapi bhAvanIyaM, tadgatAnAmapi candrasUryANAM jambUdvIpagatacandrasUryaiH saha samazreNyA ACANCkce Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthitatvAt uktaM ca sUryaprajJatau--"jayA NaM lavaNasamudde dAhiNaDe divase bhavada tayA NaM uttaravi divase havai, jayA NaM utta raDe divase huvai tathA NaM lavaNasamudde puratthi mapaJcatthimeNaM rAI bhavara, evaM jahA jaMbUddIve dIve taddeva" tathA "jayA NaM dhAyaIsaMDe dIve dAhiNa dijaseni jayA uttara divase hava tayA NaM ghAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavbayANaM puratthimapacatthimeNaM rAI havAI, evaM jahA jaMbUddIve dIve taheva, kAloe jahA lavaNe taheba" tathA "jayA NaM abhitarapukkhara dAhiNaDe divase bhavai tathA NaM uttaraDe divase havacha, jayA NaM uttaraDe divase havai tathA NaM abhitaraDe maMdarANaM putrayANaM purAtthimapacatthimeNaM rAI havai, sesaM jahA jaMdhUdIve taheva" Aha-lavaNasamudre SoDaza yojanasahasrapramANA zikhA tataH kathaM candrasUryANAM tatra tatra deze cAraM caratAM na gativyAghAtaH ?, ucyate, iha lavaNasamudravarjeSu zeSeSu dvIpasamudreSu yAni jyotiSkavimAnAni tAni sarvANyapi sAmAnyarUpasphaTikamayAni yAni punarlavaNasamudre jyotiSka vimAnAni tAni tathAjagatsvAbhAvya duvakasphATa nasvabhAvasphaTikamayAni, tathA coktaM sUryaprajJaptiniryuktau - "joisiyavimANAI sabvAI havaMti phalihamaiyAI / dagaphAliyAmayA puNa lavaNe je joisavimANA // 1 // " tato na teSAmudakamadhye cAraM caratAmudakena vyAghAtaH, anyaca zeSadvIpasamudreSu candrasUryavimAnAnyadholezyAkAni yAni punarlavaNasamudre tAni tathA jagatsvAbhAvyAdUrdhvalezyAkAni tena zikhAyAmapi sarvatra lavaNasamudre prakAzo bhavati, ayaM cArthaH prAyo bahUnAmapratIta iti saMvAdArthametadarthapratipAdako jinabhadragaNikSamAzramaNaviracito vizeSaNavatImantha upadarzyate-- "solasa sAhasiyAe sihAe kaha joisiyavighAto na bhavati ?, tattha bhannai - jeNa sUrapattIe bhaNiyaM - " joisiya vibhANAI sabvAI havaMti phalimaiyAI / dugaphAliyA mayA puNa lavaNe je joisavimANA // 2 // " jaM savvadIvasamuddesu phAliyAmayAI lavaNasamudde caiva kevalaM dagaphAliyAmayAI tattha ida Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmeva kAraNa mA udgeNa vighAto bhavau iti, jaMbUsUrapannattIe ceva bhaNiyaM-"lavarNami u joisiyA uDulesA habati nAyadhvA / veNa |paraM joisiyA ahalesAgA muNeyacA // 1 // " taMpi udgamAlAvabhAlaNatyameva logaThiI esA" iti / tathA dvAdazaM nakSatrazataM evaM catvAro hi lavaNasamudre zazinaH, ekaikasya ca zazinaH parivAre'STAviMzatinakSatrANi, tato'yAvizatezcaturmiguNane bhavati dvAdazocara kAzatamiti / trINi dvipazcAzadadhikAni mahAmahazatAni, ekaikasya zazina: parivAre'SyAzIteprahANAM bhAvAt , dve zatasahase sampaSTiH sahasrANi nava zatAni tArAgaNakoTIkoTInAm 26790000000000000000, uktazca-"cattAri ceva caMdA cattAri ya sUriyA lavaNatoe / bAraM nakkhattasayaM gahANa sinneva bAvanA || 1 // do va sayasahassA sattaTThI khalu bhave sahassA ya / nava ya sayA |lavaNajale tArAgaNakoDikoDINa // 2 // " iha lavaNasamudra caturazyAdidhu tithipu nadImukhAnAmApUraNato jalamatirakeNa pravadvemAnamu-pakSa palakSyate tatra kAraNaM picchighuridamAha kamhA NaM bhaMte! lavaNasamudde cAuddasamucipuNimAsiNIsu atiregaM 2 bahuti thA hAyati thA?, goyamA! jaMbuddIvassa paM dIvassa cauhisi bAhirillAo vAyaMtAo lavaNasamudaM paMcANa. uti 2 joyaNasahassAI ogAhitA ettha NaM cattAri mahAliMjarasaMThANasaMThiyA mahAmahAlayA mahApAyAlA paNNattA, saMjahA- valayAmuhe ketUe jUve Isare, te NaM mahApAtAlA egamega joyaNasayasahassaM ubveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikhaMbheNaM majjhe egapaDhesiyAe seDIe egamegaM joyaNasatasahassa vikrakhaMbheNaM ubAra muhamUle dasa jopaNasahassAI vikkhaMbheNaM ||tesinnN Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApAyAlANaM kuDDA sambandha samA dasajoyaNasatabAhallA paNNattA savvavaharAmayA acchA jAva paDavA || tattha NaM bahave jIvA poggalA ya avakamaMti vijakamaMti cayaMti uvacayaMti sAsayA NaM te kuDA yA baNNapajjavehiM0 asAsayA // tattha NaM casAri devA mahiDIyA jAna paliovamadvitIyA pariSasaMti, taMjA--kAle mahAkAle velaMye pabhaMjaNe // tesi NaM mahApAyAlANaM tao vibhAgA paNNattA, taMjA-- heDille tibhAge majhille tibhAge uvarime tibhAge / teNaM ti bhAgA tettIsa joyaNasahassA timiNa ya tettIsaM joyaNasataM jopaNatibhAgaM ca bAhalleNaM / tattha NaM je se haiTTile tibhAge ettha NaM vAjakAo saMciTThati, tattha NaM je se majjhile vibhAge ettha NaM " kAya AukAe ya saMvikRti, tastha NaM je se uvarille tibhAge ettha NaM AukAe saMciiti, aduttaraM Sa NaM goyamA ! lavaNasamudde tattha 2 dese bahave khuDDAliMjarasaMThANasaMThiyA khur3apApAlakalA paNNattA, te NaM khuDDA pAtAlA egamegaM joyaNasahaslaM ucveheNaM mUle egamegaM joyaNasataM vikkhaMbheNaM majjhe egapadesiyAe seDhie egamegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM upi muhamUle egamegaM joyaNasataM vikkhaMbheNaM // tesi NaM khuDDAgapAyAlANaM kuDDA savvattha samA dasa joya bAle paNNattA savyavahAmayA acchA jAva paDirUvA / tastha NaM bahave jIvA poggalA yajAva asAsayAvi, paseyaM 2 advapalioSamahitItAhiM devatAhiM parigAdiyA // tesi NaM khuTTagapAtA Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lANaM tato tibhAgA pa0, taMjA - Dille nibhAge bhAMDejhalaM tibhAge uvarille tibhAge, te NaM vibhAgA tipiNa tettIse joyaNasate joyaNatibhAgaM ca bAhalleNaM paNNatte / satya NaM je se heDille tibhAge thAo majjhalle tibhAge vAuAe AuyAte ya uvarille AukAe, evAmeva saputryAvareNaM lavaNasamudde sapta pAyAlasahassA aTTha ya culasItA pAtAlasatA bhavatIti makkhAyA // tesi NaM mahApAyAlA khuDagapAyAlANa ya hehimamajjhimillesu tibhAgesu bahave orAlA vAyA saMseti saMmucchimati eyaMti calati kaMpaMti khubbhaMti gharhati phaMdaMti taM taM bhAvaM pariNamaMti tayA NaM se udae uSNAbhijati, jayA NaM temiM mahApAyAlANaM khuDDAgapAyAlANa ya hellimazilesu tibhAgesu no bahave orAlA jAya taM taM bhAvaM na pariNamaMti tathA NaM se udae no unnamijjai aMtarAvi ya NaM te vAyaM udIreMti aMtarAvi ya NaM se udage uSNAbhilai aMtarAvi ya te vAyA no udIraMti aMtarAvi ya NaM se udage No uSNAbhijjai, evaM khalu goyamA ! lavaNasamudde ghAudasammu. eispuNNamAsiNIsu aharegaM 2 bahvati vA hAyati yA || (sU0 156 ) 'kamhA NaM bhaMte / ' ityAdi, kasmAdbhadanta ! lavaNasamudre caturdazyaSTamyuddiSTapaurNamAsISu tithiSu, atroddiSTA - amAvAsyA paurNamAsI pratItA, pUrNo mAso yasyAM sA paurNamAsI, 'prajJAditvAtsvArthe 'N' anye tu vyAcakSate - pUrNo mA:- candramA asyAmiti paurNamAsI, an tathaiva, prAkRtatvAya sUtre 'puNNamAsiNI'ti pAThaH, 'airegaM airegaM' atizayena atizayena varddhate hIyate vA !, bhagavAnAha - gautama ! Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjambUdvIpe dvIpe yo bhandaraparvatastasya catama pUrvAdiSu vikSu lavaNasamudraM paJcanavatiM pazcAnavati yojanasahasrANyavagAyAtrAntare calAro 'mahaimahAlayA' avizayena mahAnto mahAlikharaM-mahApiDahaM tatsaMsthAnasaMsthitAH, kacit 'mahAraMjarasaMThANasaMThiyA' iti pAThastatrArakhara:-ali jara iti, mahApAtAlakalazA: prajJAptAH, uktaM ca-"paNanauisahassAI ogAhittA cauhisi lavaNaM / cauro'liMjarasaMThANasaMThiyA hoti pAyAlA // 1 // " tAneva nAmataH kathayati, tadyathA-meroH pUrvasyAM dizi vaDavAmukhaH dakSiNasyAM keyUpa: aparasyA yUpaH utsarasthAmIzvaraH, te catvAro'pi mahApAtAlakalazA ekaikaM yojanazatasahasra-lakSaM udvedhena mUle daza yojanasahasrANi viSkambhena tata UrdU ekaprAdezikyA zreNyA viSkambhataH pravarddhamAnA 2 madhye ekaikaM yojanazatasahasraM viSkambhena tata Urddha bhUyo'pyekaprAdezikyA | zreNyA viSkambhato hIyamAnA hIyamAnA upari mukhamUle daza yojanasahasrANi viSkambhata:, uktaJca-"joyaNasahassadasagaM mUle uvari sahati viriNaH / yasadadekhiyametaM ca ogADhA // 1 // " 'tesi NamityAdi, teSAM mahApAtAlakalazAnAM kuJyA: sarvatra samA daza yojanazatavAhalyA yojanasahasrabAisyA ityarthaH, sarvAsanA vanamayA: 'acchA jAva pabirUvA' iti prAgvat / / 'tattha xNamityAdi, teSu dhajamayeSu kuDayeSu bahavo jIvAH pRthivIkAyikAH pudalAca 'apAmanti' gacchanti 'vyuta jIvA iti sAmarthyAdgamya, jIvAnAmevotpattidharmakatayA prasiddhalAt, 'ghIyante cayamupagacchanti 'upacIyante upacayamAyAnti, etacca padadvayaM pudgalApekSaM, pudgalAnAmeva cayApacayadharmakatayA vyavahArAta, tata evaM sakalakAlaM tadAkArasya sadA'vasthAnAt zAzvatAste kuDyA dravyArthatayA prajJaptAH, varNaparyAyaiH rasaparyAyaiH gandhaparyAyaiH sparzaparyAyaH punarazAzvatA:, varNAdInAM pratikSaNaM kiyatkAlAdUra nyathA'nyathA bhavanAt / / 'tastha NamityAdi, tatra teSu caturpu pAtAlakalazeSu catvAro devA mahardvikA yAvatkaraNAnmahAyutikA ityAdi KR Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahaH, palyopamasthitikAH parivasanti, tadyathA--kAle' ityAdi, baDavAmukhne kAlaH keyUpe mahAkAla: yUpe velambaH Izvare prabha-14 khanaH / / "tesipa'mityAdi, teSAM mahApAtAlakalazAnAM pratyeka pratyeka prayavibhAgA: prajJatAH, tadyathA-adhastanakhibhAgo madhyamavibhAga uparitanatribhAgaH / / 'te Na'mityAdi, te trayo'pi tribhAgAtrayastriMzad yojanasahasrANi trINi yojanazatAni trayastriMzAni yojanatribhAgaM ca bAhatyena prajJaptA: / nana barSapi pAnAsazeSa acamnaneSu nibhAgeSu vAtakAyaH saMviSThati, madhyameSu tribhAgeSu vAyukAyo kAyana, paritameSu tribhAgeSvAkAya eva / 'attaraM ca NamityAdi, athAnyad gautama! lavaNasamudre 'tattha tatva dese tahi tahiM iti teSAM pAtAlakalazAnAmantareSu tatra 2 deze tasya 2 dezasya tatra 2 pradeze kSullArakharasaMsthAnasaMsthitAH kSullAH pAvAlakalazAH pra. (zatAH, se kSullAH pAnAlakalazA ekamekaM yojanasahanamudvedhena mUle ekaikaM yojanazataM viSkambhena madhye ekaikaM yojanasahana viSkambhena - upari mukhamUle ekaikaM yojanazasaM viSkambhena // 'sesi pa'miyAdi, teSAM kSullakapAtAlakalazAnAM kuDyAH sarvatra samA daza daza yojamAni cAilyataH, ukta-"joyaNasayavicchiNNA mule uvari dasa sayANi manami | ogADhA ya sahassaM dasajoyaNiyA ya se kahA // 1 // " 'savvavairAmayA' ityAdi prAgvad yAvat 'phAsapajjavahiM asAsayA' iti, pratyekaM 2 te'rddhapatyopamasthitikAbhirevatAbhiH parigRhItAH / / 'tesi NamityAdi, teSAM kSulakapAsAlakalazAnAM pratyekaM 2 prayatribhAgA: prajJaptAH, tadyathA-abhastanavibhAgo madhyamastribhAga uparitanasibhAgaH / te NamimAdi, te tribhAgAH pratyeka trINi yojanazatAni 'trayastriMzAni' trayaviMzadhikAni | yojanavibhAgaM ya bAhalyena prasaptAH, tatra sarveSAmapi kSulakapAtAlakalazAnAmabakhaneSu tribhAgeSu vAyukAyaH saMviSvati, madhyeSu tribhAgeSu vAyukAyo'pakAyama, uparisaneSu tribhAgecdapkAraH satiSThati, evameva 'sapUrvApareNa' pUrvAparasamudAyasampayA sapta pAtAlakalazasahasrANi meM Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** kSullakapAtAlakalazasahasrANi, aSTau ca pAtAlakalazazatAni-kSullakapAtAlakalazazatAni 'caturazItAni' caturazItyadhikAni bhavantItyAkhyAtaM mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, uktazca-"anevi ya pAyAlA khuDAlaMjaragasaMThiyA laSaNe / adusayA culasIyA satta sahassA ya| savvevi // 1 // pAyAlANa vibhAgA savvANadi tinni tinni vineyA / heDimabhAge vAU majhe vAU ya udagaM ca // 2 // uvari udA bhaNiyaM paDhamagabIesu vAu saMkhubhio / ur3e vAmai udgaM parivai jalanihIM khubhio // 3 // " 'tesi 'mityAdi, teSAM / 'kSullakapAtAlAnAM kSullakapAtAlakalazAnAM mahApAtAlAnAM ghAghastAnamadhyeSu tribhAgeSu tathAjagatsthitisvAbhAvyAt pratidivasaM dvikRtvastatrApi caturdazyAdiSu tithiSvatirekeNa 'bahavaH' atiprabhUtAH 'udArA' UrddhagamanasvabhAvAH prabalazaktayazca, sat-prAbalyena Aro yeSAM te udArA iti vyutpateH, 'vAtAH' vAyavaH 'saMsvidhante' utpattyabhimukhIbhavanti tataH kSaNAnantaraM 'saMmUrchanti' saMmUrchajanmanA labdhAmalAbhA bhavanti tataH 'calanti' kampante pAtAnAM calanasvabhAvatvAt , sata: 'ghaTTante' parasparaM samApnuvanti, tadanantaraM 'kSubhyante' jAtamahAdbhutazaktikAH santa Urddha mitastato viprasaranti, 'tata: 'udIrayanti' anyAm vAtAna jalamapi pot-prAbalyena prera-11 yanti, taM taM dezakAlocitaM mandaM tIvra madhyama vA bhAvaM pariNAma 'pariNamanti' dhAtUnAmanekArtha svAt prapadyante / 'jayA NaM tesiM khuDDApAyAlANa'mityAdi sugama bhAvitatvAt / 'tayA Na'mityAdi, tadA Namiti vAkyAladvAre 'tad' udakam 'unnAmijate' unnAbhyo | / anye'pi ca pAtAlakalazAH zudvAralArasaMsthitA lAge / aSTa zatAni caturazItIni sapta sahasrANi ca sarve'pi // 1 // pAtAlAnA vibhAgAH sarveSAmapi prayatrayo vidheyAH / adhastanamAge vAyuH, madhye vAyuzca udakaM ca 2 // uparitanabhAye udakaM bhaNitaM, prathamadvitIyayoH vAyuH saMkSubhita / uuii| vAmayale (niSkAsamAyati) udakaM parivarddhate jalanidhiH kSubhisaH // 3 // * * - * Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----** * mukSipyata iti bhAvaH / 'jayA NamityAdi, yadA punaHNamiti punararthe nipAtAnAmanekArthatvAt , teSAM kSullakapAtAlAnAM mahApA| tAlAnA cAdhastanamadhyameSu vibhAgeSu no vahva udArA vAtA: saMvidyante ityAdi prAgvat 'tayA NamityAdi tadA tadaddhaka nonnAmyate' norddha mukSipyate utkSepakAbhAvAt , etadeva spaSTataramAha-aMtarAviya NamityAdi, 'antarA' ahorAtramadhye dvikalA pratiniyate | kAlavibhAge pakSamadhye caturdazyAdiSu tithiSvatirekeNa te vAtAH tathAjagatsvAbhAvyAdudIryante dhAtUnAmanekArthatvAdutpadyante, tato'ntarA| ahorAtramadhye dvikRtva: pratiniyate kAlavibhAge pakSamadhye caturdazyAdipu tithiSu atirekeNa tata udakamunnAmyate / 'aMtarAviya NamiyAdi, 'antarA' pratiniyatakAlavibhAgAdanyatra te vAtA: modIyante' notpadyante, tadabhAvAt 'antarA' pratiniyatakAlavibhAgAda-12 nyatra kAlavibhAge udakaM nonnAmyate unnAmakAbhAvAt , tata evaM khalu gautama! lavaNasamudre caturdazyaSTamyuriSTapUrNamAsISu tithiSu 'a-IT tirekamatirekam' atizayenAtizayena varddhate hIyate veti // tadevaM caturdazyAdiSu tithiSvatirekeNa jalavRddhau kAraNamuktamidAnImahorAtra-IN madhye dvikalo'tirekeNa jalavRddhau kAraNamabhidhitsurAha lavaNe NaM bhaMte ! samuddAe tIsAe muhuttANaM katikhutto atiregaM 2 vahuti vA hAyati vA ?, go. yamA! lavaNe NaM samudde tIsAe muhuttANa dukkhutto atiregaM 2 vaDati vA hAyati vA // se keNa8NaM bhaMte! evaM vuccai-lavaNe NaM samudde tIsAe muhattANaM dukkhutto airege 2 vaDA vA hAyai vA?, goyamA! ugumaMtesu pAyAlesu baDhai ApUritesu pAyAlesu hAyai, se teNatuNaM goyamA! latraNe NaM samudde tIsAe muhutANaM dukkhutto airegaM airegaM valai vA hAyai vA // (sU0 157 ) * * * * Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudrAstriMzato muhUrttAnAM madhye'horAtramadhye iti bhAvaH 'katikRtvaH' kativArAn atirekamatirekaM varddhate hIyate vA ? iti tadevaM ( prazne) bhagavAnAha - gautama ! dvikRtvo'tirekamatirekaM varddhate hIyate vA // 'se | keNadveNamityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama! 'uddhamatsu' adhastana madhya matribhAgagatavAtasaGghobhavazAjjalamUrddha mutkSipatsu | 'pAtAleSu' pAtAlakalazeSu mahatsu laghuSu ca varddhate 'ApUryamANeSu' parisaMsthite pavane bhUyo jalena dhriyamANepu 'pAtAleSu' pAtAlakalazeSu mahatsu laghuSu ca hIyate 'se eeNaDe Na'mityAdi upasaMhAravAkyam // adhunA lavaNazikhAvaktavyatAmAha lavaNasihANaM bhaMte! kevatiyaM cakravAlacikkhaMbheNaM kevatiyaM airegaM 2 baDhati vA hAyati vA?, gomA ! lavaNasahAe NaM dasa joyaNasahassAI cakavAlavikkhaMbheNaM deNaM addhajopaNaM atiregaM bahuti vA hAyati vA // lavaNassa NaM bhaMte! samudassa kati NAgasAhassIo atiriyaM velaM dhAraMti ?, kaha nAgasAhasIo bAhiriyaM velaM gharaMti ?, kaha nAgasAhassIo aggodayaM dharaiti ?, gomA ! lavaNasamuha bApAlIsaM nAgasAhassIo atiriyaM velaM ghAreMti, bAvantariM nAgasAhasIo bAhiriyaM belaM dhAreMti, sahiM nAgasAhassIo aggodayaM ghAreMti, evameva saputrAyareNaM egA NAgasatasAhassI covantariM ca NAgasahassA bhavatIti makkhAyA // ( sU0 158 ) 'lavaNasihANaM bhaMte!' ityAdi, lavaNazikhA bhadanta ! kiyaJcakravAlaviSkambhena ? kiyazca 'atirekamatirekam' atizayena 2 varddhate hIyate vA ?, bhagavAnAha - gautama ! lavaNazikhA sarvatazcakravAlaviSkambhatayA 'sabhA' samapramANA daza yojana sahasrANi viSkambhena cakravA Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** larUpatayA vistAreNa 'dezonamarddhayojana' gavyUtadvayapramANam 'atirekamatirekam' atizayenAtizayena varddhate hIyate kA, iyamatra | bhAvanA-lavaNasamudre jambUdvIpAd dhAtakIkhaNDadvIpASa pratyekaM paJcanavatipaJcanavatiyojanasahasrANi gotIrtha, gotIrtha nAma tahAgA-3 diSviva pravezamArgarUpo nIco nIcataro bhUdezo, gotIrthamiva gotIrthamiti vyutpattaH, madhyabhAgAvagAhastu daza yojanasahasrapramANavi|stAraH, gotIrtha ca jambUdvIpavedikAntasamIpe dhAtakIkhaNDavedikAntasamIpe cAGgulAsayayabhAgaH, tataH paraM samatalAd bhUmAgAdArabhyAsa krameNa pradezahAnyA tAvatrIcavaM nIcavaravaM paribhAvanIyaM yAvatpaJcanavatiyojanasahasrANi, paJcanavatiyojanasahasraparyanteSu samatalaM bhUbhAgamapekSyoNDalaM yojanasahasramekaM, tathA jambUdvIpavedikAto dhAtakIkhaNDadvIpavedikAtazca ? tatra samatale bhUbhAge prathamato jalavRddhira15lasaveyabhAgaH, tataH samatalabhUbhAgamevAdhikRtya pradezavRddhyA jalavRddhiH krameNa parivarddhamAnA tAvatparibhAvanIyA yAvadbhayato'pi pazcanavatiyojanasahasrANi, pazcanavatiyojanasahanaparyante comayato'pi samatalabhUbhAgamapekSya jalavRddhiH saptayojanazatAni, kimuktN| # bhavati ?-tatra pradeze samatalabhUbhAgamapecyAvagAho yojanasahanaM, tadupari jalavRddhiH sapta yojanazatAnIti, tataH paraM madhye bhAge daza.. yojanasahasravistAre'vagAho yojanasahanaM jalavRddhiH SoDaza yojanasahasrANi, pAtAlakalazagatAyukSobhe ca teSAmuparyahorAtramadhye dvau / pArau kiJcinyUne dve gavyUte udakamatirekeNa varddhate pAtAlakalazagatavAyUpazAntau ca hIyate, uktazca-paMcANauyasahasse goditya : | ubhayatovi lavaNassa / joyaNasayANi satca u dagaparivuDDIvi ubhayo.ve / / 1 // dasa joyaNasAhassA lavaNasihA pacavAlato raMdA / lavaNasya ubhayato'pi pazcanavatiH sahasrANi gotI tu 1 udakaparidhirapi ubhayato'pi sapta yojanazatAni // 1 // lakSaNazikhA cakravAlato daza rojanasahasrANi phndaa| **** . - - - 4k3* Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R** * solasasahassa umcA sahassamegaM ca ogADhA / / 2 // desUNamaddhajoyaNalavaNasihovari dugaM duve kAlo / airegaM 2 parivai haaye| vAvi // 3 // " samprati velandharavaktavyatAmAha 'lavaNassa NaM bhaMte !' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya kiyanco nAgasahasrA nAgakumArANAM bhavanapatinikAyAntarvarcinAM sahasrA AbhyantarikI-jambUdvIpAbhimukhAM velAM-zivoparijalaM zikhAMca-arvAka patantI 'dharanti' dhArayanti? kiyanto nAgasahasrA bAyAM-dhAtakIkhaNDAbhimukhAM velAM dhAtakIkhaNDadvIpamadhye pravizantIM vArayanti, kiyanto vA nAgasahasrAH 'agrodaka' dezonayojanArddhajalAdupari carddhamAnaM jalaM "dharanti' vArayanti, bhagavAnAha-gautama! dvicakhAriMzatrAgasahasrANyAbhyantarikI velAM dharanti dvAsaptati gasahasrANi bAhyAM velAM dharanti, paSTinAMgasahasrANyagrodakaM dharanti, uktatha-"anbhitariya velaM dharati lavaNodahissa nAgANaM / bAyAhIsA husatahiNDA gAdiriya" 1 // sahi nAgasahassA dharati aggovyaM samuhassa" iti / evameva 'sapUryApareNa' pUrvAparasamudAyena eka nAgazatasahanaM catuHsaptatizca nAgazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtAni mayA zeSaiva tiirthkRdbhiH|| kati NaM bhaMte! velaMdharA NAgarAyA paNNattA?, goyamA! cattAri laMdharA NAgarAyA paNNattA, taMjahA-gothUbhe sivae saMkhe maNosilae // etesi bhaMte! cauNhaM velaMgharaNAgarAyANaM kati SoDaza yojanasahasrANi uccA sahasrameka cAvagADA / / 2 // dezonamarddhayojanaM lavaNazivopari dvivAra dUyoH kAlayoH / atirekamatireka parivarddhate hIyate vA'pi ||3||aabhyntrikii velAM dhArayanti lavaNodadhernAgAnAM / dvicatvAriMzatsahasrANi dvisaptavisahanAmi bAyAM // 1 // SaSTiAMgasahasrANi dhArayanti amodakaM smudrsy| Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai AvAsapavatA paNNattA? goyamA! cattAri AvAsapavatA paNNattA, taMjahA--godhUbhe udagabhAse saMkhe dagasImAe // kahi mate gAMdhUbhassa velaMdharaNAgarAyassa gothUbhe NAma AvAsapavate eNNatte?, goyamA! jaMbUdIve dIve maMdarassa purathimeNaM lavaNaM samueM yAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA etya NaM gothUbhassa velaMdharaNAgarAyassa gothUbhe NAmaM AvAsapamyate paNNatte sattarasaekavIsAI joyaNasatAI uhUM uccatteNaM cattAri tIse joyaNasate kosaM ca ucvedheNaM mUle dasayAvIse joyaNasate AyAmavikkhaMbheNaM majjhe sattatevIse joyaNasate uvari cattAri cauvIse joyaNasae AyAmavikkhaMbheNaM mUle tiNNi joyaNasahassAI doSiNa ya battIsuttare joyaNasae kiMcivisesUNe parikkhevaNaM majjhe do joyaNasahassAI doNi ya chalasIte joyaNasate kiMcivisesAhie parikkhevaNaM uvari ega joyaNasahassaM tiNi ya IyAle joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM mUle vitthipaNe majjhe saMkhitte upi taNue gopucchasaMThANasaMThie sabvakaNagAmae acche jAva paDirUve // se gaM egAe paumavaravediyAe egeNa ya baNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte, dopahavi vapaNao / / gothUbhassa NaM AvAsapavatassa uvariM bahusamaramaNile bhUmibhAge paNNatte jAva AsayaMti / / tassa rNa bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajhadesabhAe ettha NaM ege mahaM pAsAyava.sae yAvarDsa joyaNaddhaM ca u8 uccatteNaM taM ceva pamANaM addhaM AyAma Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - vikhaMbheNaM vaNNao jAya sIhAsaNaM saparivAraM // se keNadveNaM bhaMte! evaM vucai goyUbhe AvAsapacae 21, goyamA! goyUbhe NaM AvAsapanvate tattha 2 dese tahiM 2 bahuo khuDDAkhuDDiyAo jAva gothUbhavaNNAiM bahUI uppalAI taheva jAva gothUbhe tattha deve mahiDDIe jAva paliovamaTThitIe parivasati, se NaM tattha ghauNDaM sAmANiyasAhassINaM jAva gothUbhayassa AvAsapavvatassa gothUbhAe rAyahANIe jAva viharati, se teNaTeNaM jAva Nice ||raayhaanni pucchA goyamA! gothUbhassa AvAsapabvatassa purathimeNaM tiriyamasaMkhene dIvasamudde vItivaittA aNNami lavaNasamuhe taM ceva pamANaM taheva savvaM // kahiNa bhaMte! sivagassa velaMgharaNAgarAyassa daobhAsaNAme AvAsapavyate papaNate?, goyamA! jaMbuddIveNaM dIve maMdarassa paccayassa dakSiNeNaM lavaNasamudaM bAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA etya NaM sivagassa velaMdharaNAgarAyassa dobhAse NAmaM AvAsapacyate paNNatte, taM va pamANaM jaM gozubhassa, Napari sabvaaMkAmae acche jAva paDirUve jAva aTTho bhANiyavyo, goyamA! dobhAse NaM AvAsapaJcate lavaNasamudde aTThajoyaNiyakhette dagaM samvato samaMtA obhAseti ujjoveti tavati pabhAti sicae itya deve mahiDDIe jAva rAyahANI se dakviNeNaM sivigA daobhAsassa sesaM taM ceva // kahi NaM bhaMte! saMkhassa velaMdharaNAgarAyassa saMkhe NAmaM AvAsapavate paNNatte?, goyamA! jaMbuddIveNaM dIve maMdarassa pabvayassa paJcasthimeNaM bAyA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjoyaNasahassA ettha NaM saMkhassa0 velaMdharaH saMkhe NAmaM AvAsapacyate taM caiva pamANaM NavaraM sa vvarayaNAmae acche / se NaM egAe paumavaravedivAe pageNa ya vaNasaMDeNaM jAva aTTho bahUo khu khuDio jAva bahuraM uppalAI saMkhAbhAI saMkhacaNNAI saMsvayaNNA bhAI saMkhe ettha deve mahihIe jAva rAyahANIe paMcatthimeNaM saMsvarasa AvAsapavyayarasa saMkhA nAma rAyahANI taM caiva pamANaM // kahi NaM bhaMte! maNosilakassa velaMdharaNAgarApassa udgasImAe NAmaM AvAsapavvate paNNatte !, gomA ! jaMbuddIve 2 maMdarassa uttareNaM lavaNasamudaM cApAlIsaM joyaNasahassA ogAhittA ettha NaM maNosilagassa velaMdharaNAgarAyassa udagasImAe NAmaM AvAsapavvate paNNatte taM caiva pamArNa vari savvaphalihAmae acche jAva aTTho, godhamA / dagasImaMtaM NaM AvAsapavvate sItAsItodagANaM mahAnadINaM tattha gato soe pasihammati se teNadveNaM jAya Nizve maNosilae ettha deve mahiDIe jAva se NaM tattha uNhaM sAmANiya0 jAva viharati // kahi NaM bhaMte! maNosilagassa velaMgharaNAgarAssa maNosilA NAma rAyahANI 1, goyamA ! dagasImasta AvAsapavvayassa usa reNaM tiri0 aNNami lavaNe ettha NaM malosiliyA NAma rApahANI paNNattA taM caiva pamANaM jAva maNosilAe deve-- kaNagaMkarayayakAliyamayA ya velaMdharANamAvAsA | aNuvelaMdhararAINa pavvayA hoti rayaNamayA // 1 // ( sU0 159 ) Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kati NaM bhaMte!' ityAdi, kati bhadanta! velandharanAgarAjAH prajJaptAH?, bhagavAnAha-catvAro velandharanAgarAjAH prajJaptAstadyathAgostUpaH zivakaH zaGkho manaHzilAkaH // 'eesi Na'mityAdi, eteSAM bhavanta caturNI velandharanAgarAjAnAM kati AvAsaparvatAH pra. zaptAH ?, bhagavAnAi-gautama ! ekaikasya ekaikabhAvena catvAra AvAsaparvadA: prajJaptAstadyathA--gostUpa udakabhAsaH zaGkho dakasImaH // 4 'kahiNaM bhate' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! asmin jambUdvIpe yo mandaraparvatastakha pUrvasyAM dizi lavaNasamudra dvA catvAriMzataM yojanasahasrANyavagAyAtra gostupasya bhujagendrasya bhujagarAjasya gostUpo nAma AvAsaparvataH prajJapta:, saptadaza yojanazatAni | * ekaviMzAnyUI mustvena, ghasvAri yojanazatAni triMzadadhikAni kozaM caikamudvedhena, ucyApekSayA'vagAhasya caturbhAgabhAvAn, mUle || vaza yojanazatAni dvAviMzatyuttarANi viSkambhataH, madhye sapta yojanazatAni trayoviMzatyuttarANi, upari calAri yojanazatAni catu-18 sana, mUle pani yojanAinANiye pojanazate dvAtriMzaduttare kizcidvizeSone parikSepeNa, madhye ve yojanasahane dveca yojanazate caturazIte kizcidvizeSAdhika parikSepeNa, uparyekaM yojanasahasaM trINi yojanazatAni ekacatvAriMzAni kinidvizeSonAni parikSepeNa, tato mUle vistIrNo madhye sahita upari tanukaH, ata eva gopucchasaMsthAnasaMsthito gopucchasyApyevamAkAratvAt , sarvAtmanA jAmbUnadamayaH, 'acche jAva paDirUve' iti prAgvat ||'se NamityAdi, 'sa:' gostUpanAmA AvAsaparvata ekayA panavaravedikayA ekena ca vanaSaNDena 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptaH, dvayorapi cAnayovedikAvanaSaNDayorvarNakaH prAgvat // 'godhUbhassa NamityAdi, gostUpasya Namiti pUrvavad AvAsaparvatasyopari bahusamaramaNIyo bhUmibhAga: prajJaptaH, 'se jahA nAmae AliMga-15 pukkhare vA' ityAdi prAgvad thAvattatra bahavo nAgakumArA devA Asate zerate yAvadviharantIti // 'tassa NamityAdi, tasya bahusamara. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadeza bhAge'tra mahAnekaH prAsAdAvataMsakaH prajJaptaH, sa ca vijayadevasya prAsAdAdataMsakasadRzo vaktavyaH, sa caivaM sArddhAni dvASapriyajanAni uccaistvena, sakrozAnyekatriMzad yojanAnyAyAma viSkambhAbhyAM prAsAdavarNanamukhocavarNanaM ca prAgvat / tasya ca prAsAdAvataMsakasyAntayehu madhyadeza bhAge mahatyekA sarvaratnamayI maNipIThikA, sA ca yojanAyAmaviSkambhapramANA gavyUtadvayabAhulyA, tasyAzca maNipIThikAyA upari mahadeva siMhAsanaM tacendrasAmAnikAdideva yogyairbhadrAsanaiH parivRtamiti / 'se keNadveNaM bhaMte!" ityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyane gostUpa AvAsaparvato gostUpa AvAsaparvataH ? iti bhagavAnAha - gautama! gostUpe AvAsaparvate sukhAsu kSullikAsu vApISu yAvadvilapaGkiSu bahUnyutpalAni yAvat zatasahasrapatrANi gostUpaprabhANi gostUpAkArANi gostUpavarNAni gostUpavarNasyevAmA - pratibhAso yeSAM tAni gostUpavarNAbhAni tatastAni tadAkAratvAt tadvarNatvAttadvarNasAhazyAca gostUpAnIti prasiddhAni tayogAdAvAsaparvato'pi gostUpaH, anAdikAlapravRtto'yaM vyavahAra iti tena netaretarAzrayadoSa:, evamuttaratrApi bhAvanIya, tathA gostUpazcAtra bhujagendro bhujagarAjo maharddhiko yAvatkaraNAt mahAdyutika ityAdi parigrahaH, sa ca caturNA sAmAnikasahasrANAM catasRNAmapramahiSINAM saparivArANAM tisRNAM parpadAM saptAnAmanIkAnAM saptAnAmanIkAdhipatInAM SoDazAnAmAtmarakSadevasahasrANAM gostUpasyAvAsaparvatasya gostUpAyAzca rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM gostUparAjadhAnI vAstavyAnAM devAnAM devInAM cAdhipatyaM yAvadviharati, sato gostUpadevakhAmikatvAca gostUpa:, 'se eeNadveNa' mityAdyupasaMhAravAkyaM pratItam // samprati gostUpAM rAjadhAnIM pRcchati - 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi, ka bhadanta ! gostUpasya bhujagendrasya bhujagarAjasya gostUpA nAma rAjadhAnI prajJamA ?, bhagavAnAha - gautama! gostUpasyAvAsaparva - sasya pUrvayA dizA tiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAn vyatitrajyAnyasmin lavaNasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAhyAtrAntare gostUpasya bhuja Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gendrasya bhujagarAjasya gostUpA nAma rAjadhAnI prazaptA, sA ca vijayarAjadhAnI sahazI vaktavyA // tadevamukto gostUpo'dhunA dakAbhA| savatavyatAmAha -- 'kahiM NaM bhaMte! sivagasle' tyAdi prasasUtraM pAThasiddhaM bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya da kSiNato lavaNasamudraM dvAcatvAriMzataM yojanasahasrANyavagAkSAtrAntare zivakasya bhujagendrasya bhujagarAjasya dakAbhAso nAmAvAsaparvataH pra kSaptaH, sa ca gostUpavadavizeSeNa vaktavyo yAvatsaparivAraM siMhAsanam // adhunA nAmanimittaM picchipurAha--' se keNadveNa' mityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! dakAmAsa AvAsaparvato lavaNasamudre sarvAsu dikSu svatImAto'STayojanike-aSTayojanapramANe kSetre yadudakaM tat 'samantataH' sAmastyenAtivizuddhAnAmaratnamayatvena svaprabhayA'vabhAsayati, etadeva paryAyatrayeNa vyAcaSTe - uddyotayati candra iva tApayati sUrya iva prabhAsayati grahAdivi tato dukaM pAnIyamAbhAsayati - samantataH sarvAsu vikSu avabhAsayatIti dakAbhAsaH, anyazca zivako nAmAtra parvateSu bhujagendro bhujagarAjo maharddhiko yAvatpalyopamasthitikaH parivasati / 'se NaM tattha cau sAmANiyasAhassINa' mityAdi prAgvat navaramatra zivakA rAjadhAnI vaktavyA, tasmiMzca parivasati sa AvAsaparvato dakamadhye'tIvAssbhAsate - zobhate iti dakAbhAsa:, 'se eeNadveNa 'mityAdyupasaMhAravAkyaM gatArtha, zivakArAjadhAnI kAbhAsasya vAsaparvatasya dakSiNato'nyasmin lavaNasamudre vijayArAjaghAnIva bhAvanIyA || adhunA zaGkhanAmakAvAsa parvatavaktavyatAmAha - 'kahi maM bhaMte!" ityAdi, ka bhadanta ! zaGkhasya bhujagendrasya bhujagarAjasya zaGkho nAmAvAsaparvataH prajJaptaH ?, bhagavAnAda gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya pazcimAyAM dizi lavaNasamudraM dvAcatvAriMzarta yojanasahasrANyavagAhyAtrAntare zaGkhasya bhujagendrasya bhujagarAjasya zaGkho nAmAvAsaparvata: prajJaptaH, sa ca gostUpavadavizeSeNa tAvadvaktavyo yAvatsaparivAraM siMhAsanam // idAnIM nAmanibandhanamabhidhitsurAha - 'se keNadveNa 'mi Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 - satyAdi praznasUtra sugamaM, bhagavAnAha-zale AvAsaparvate kSullAsu kSullikAsu vApIpu yAvadvilapatiSu bahUnyutpalAni yAvat zatasahasrapa trANi zaGkhAbhAni-zaGkAkArANi zaGkhavarNAni-khetAnIti bhAvaH zalavarNAbhAni-prAyaH zaGkhavaNesahazavarNAni, zaGkazzAtra bhujagendro bhujagarAjo mahaddhiko yAvatpalyopamasthitikaH parivasati / se NaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassI NamityAdi prAgvat , navaramatra zaGkhA | rAjadhAnI baktavyA, tadetaM matastadatAmyA pasAdIni kAgali hAdevasvAmikazcAyamata: zata iti, se eeNaTuMNa mityAzupasaMha vAkyaM gatArtha, zaGkhA rAjadhAnI zalasthAvAsaparvatasya pazcimAyAM dizi tiryagasakyeyAn dvIpasamudrAn vyatitrajyAnyaslin lavaNasamudre vijayArAjadhAnIsadRzI vaktavyA // samprati dakasImAparvatavaktavyatAmAi-kahiNaM bhaMte' ityAdi prabhasUrya pratItaM, bhagavAnAha gautama! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasyottarato lavaNasamudraM dvAcatvAriMzataM yojanasahanANyagAya 'atra' etasminnavakAze manaHzilaK|| kasya bhujagendrasya bhujagarAjasya dakasImo nAmAvAsaparvataH prAptaH, so'pi gostUpaparvatavadavizeSeNa tAvadvaktavyo yAvatsaparivAra siMhA mattaM bibhaNiSurAha--se kaNadeNa'miyAdi pratItaM, bhagavAnAha-gautama! daphasIme AvAsaparvate zItAzItovayomahAnayoH zrotAMsi-jalapravAhAstatra gatAni tasmAca teta pratihatAni pratinivartante tato dakasImAkAritvAda dakasImaH, dakasya sImA-zItAzItodApAnIyasya sImA yatrAsau dakasIma iti vyutpatteH, anyaca manaHzilako bhujagendro mujagarAjoM naharddhiko yAtrapalyopamasthitika: pariSasati / 'seNaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassINa'mityAdi prAgvat navaraM manaHzilA'tra rAjadhAnI vaktavyA, tato manaHzilasya devasya dakke-lavaNajalamadhye sImA, ASAsacintAyAM maryAdA, "ati dakasIme, manaHzilAca rAjadhAnI dakasImasyAvAsaparvatasyocaratastiyaMgasoyAn dvIpasamudrAn vyatimrajyAnyasin lavaNasamudra vijayArAjadhAnIca vaktavyA / tadevamuktAzcalA ) % Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 8584 1- * *** ro'pi velandharANAmASAsaparvatAH, sarvatra ca gostUpenAtideza: kRtaH, atra ca mUladale vizeSastatastamabhidhitsurAha-"kaNagaMkarayayaphA-17 liyamayA ya laMdharANamAvAsA / aNucelaMdhararAINa patrayA hoti rayaNamayA / / 1 // " velandharANAM-gostUpAdInAmAvAsA gostUrAdaya-2zvakhAraH parvatA yathAkrama kanakAGkarajatasphaTikamayAH, gostUpaH kanakamayo dakAbhAso'karatnamayaH zaGkho rajatamayo dakasImaH sphaTikamaya iti, tathA mahatA velandharANAmAdezapratIcchakatayA'nuyAyino velandharAzcAnuvelandharAH te ca te rAjAmazca anuvelandhararAjAsteSAmAvAsaparvatA ratnamayA bhavanti / / kaha NaM bhaMte ! aNuvelaMdhararAyANo paNNasA?, goyamA! cattAri aNuvelaMgharaNAgarAyANo paNNattA, taMjahA-kakoDae kaddamae kelAse aruNappabhe // etesi NaM bhaMte ! caupahaM aNuvelaMdharaNAgarAyANaM kati AvAsapabvayA pannattA?, goyamA! ghasAri AvAsapabvayA paNNatA, taMjahA-kaphoDae 1 kaddamae 2 kailAse 3 aruNappabhe 4 // kahi NaM bhNte| kakoDagassa aNuvelaMdharaNAgarAyarasa kakoDae NAma AvAsapavvate paNNate?, goyamA! jaMbuddIve 2 maMdarassa pabvayassa uttarapuracchimeNaM lavaNasamuI yAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM kakoDagassa nAgarAyassa kakoDae NAmaM AvAsapabate paNNatte sattarasa ekavIsAiM joyaNasatAiM taM va pamANaM jaM godhUbhassa Navari sabbarayaNAmae acche jAba niravasesaM jAva saparivAraM aTTho se vahUiM uppalAI kakoDappabhAI sesaM taM ceva Navari kakoDagaphavayassa uttarapuracchimeNaM, evaM taM ceva savvaM, kadamassavi so * * * Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * ceva gamao aparisesio, Navari dAhiNapuracchimeNaM AvAso vijuppabhA rAyahANI dAhiNapu. rathimeNaM, kailAseSi evaM gheva, Navari dAhiNapaJcasthimeNaM kayalAsAvi rAyahANI tAe ceva di. sAe, aruNappabheyi uttarapaJcatthimeNaM rAyabANIvi tAe theva disAe, catsAri vigappamANA sa vvarayaNAmayA ya // (sU0160) 'kaha Na'mityAdi, kati bhadanta! anuvelandhararAjA: pranatAH 1, bhagavAnAha-gautama! catvAro'nuvelandhararAjA: prajJaptAstathA-kakaoNTakaH 1 kardamaH 2 kailAsaH 3 aruNaprabhazca / / 'eesi NamityAdi, eteSAM bhadanta ! caturNAmanuvelandhararAjAnAM kati AvAsapatAH ajJaptA: ?, bhagavAnAha-gautama! ekaikasya ekaikabhAvena catvAro'nuvelandhararAjAnAmAvAsaparvatAH prajJaptAstadyathA-karkoTako vidyupramaH kailAsaH aruNaprabhazca, karkoTakasya karkoTakaH kaImasya vidyutprabhaH kailAzasya kailAzaH aruNaprabhasyAruNaprama ityarthaH / 'kahiNaM bhaMte !' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasyottarapUrvasyAM dizi lavaNasamudraM dvAcatvAriMzata yojanasahanANyavagAla 'atra' etasminnavakAze karkoTakasya bhujagendrasya bhujagarAjasya karkoTako nAmAvAsaparvatakaH prajJaptaH, 'sattarasaeka vIsAI joyaNasayAI' ityAdikA gostUpasyAvAsaparvatasya yA vaktavyatoktA saivehApi ahInAnatirikA bhaNitavyA, navaraM sarvaratnamaya 4|| iti vaktavyaM, nAmanimittacintAyAmapi yasmAca kSulyAkSullikAsu vApISu yAvadvilapatiSu bahUnyutpalAni yAvat zatasahasrapatrANi karko-18 TakaprabhANi karkoTakAkArANi tatastAni karkoTakAdIni vyavAhiyante tadyogAtsarvato'pi karkoTakaH, tathA koTakanAmA devastatra paAlyopamasthitika: parivasati tataH karkoTakasvAmitvAtkarkoTakaH, rAjaghAnyapi karkoTasthAvAsaparvatasyottarapUrvasyAM dizi tiryagasaharayAn * *6R9X04-0 *%AC Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dvIpasamudrAn vyatitrajyAnyasmin lavaNasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya karkoTakAbhidhAnA vijayArAjadhAnIva pratipattacyA / evaM kardamakailAzAruhalyatA'pisAbanIyA, jaya dIpa dvIpa mandarasya parvatasya lavaNasamudre dakSiNapUrvasyAM kardamako dakSiNAparasyAM kailAza: aparottarasyAmaruNaprabhaH, nAmanimittacintAyAmapi yasmAtkardamake AvAsaparvate utpalAdIni kardamakaprabhANi tataH kardamakabhAvanA prAgiva, anyaJca kardamake vidyutpabho nAma devaH palyopamasthitikaH parivasati, sa ca svabhAvAd yakSakardamapriyaH, yakSakardamo | nAma kuGamAgurukarpUrakasturikAcandanamelApakaH, uktazca-"kuGkumAgurukarpUrakastUrIcandanAni ca / mahAsugandhamityuktaM, nAmato yakSakardamam // 1 // " tataH prAcuryeNa yakSakardamasambhavAcAsau pUrvapadalope satyabhAmA bhAmetivat kardama ityucyate, kailAze kailAzaprabhANyupalAdIni kailAzanAmA ca tatra devaH pasyopamasthitikaH parivasati tata: kailAzaH, evamaruNaprabhe'pi vaktavyaM, kardamakArAjadhAnI kardamasyAvAsaparvatasya dakSiNapUrvathA kailAzA kailAzasyAvAsaparvatasya dakSiNAparayA'ruNaprabhA aruNaprabhasthAvAsaparvatasyAparottarayA tiryagasakSeyAna dvIpasamudrAna vyativrajyAnyarimana lavaNasamudre'ruNaprabhArAjadhAnI vijayArAjadhAnIva vAcyA | kahi NaM bhaMte ! muhiyassa lavaNAhivaissa goyamadIve NAmaM dIve papaNatte?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa paJcatthimeNaM lavaNasamudaM bArasajoyaNasahassAiM ogAhittA ettha NaM suTTiyassa lavaNAhivaissa goyamadIve 2 paNNate, bArasajoyaNasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM sasatIsa joyaNasahassAI nava ya aDayAle joyaNasae kiMcivisesoNe parikkhevaNaM, jaMbUdIvaMteNaM addhakoNaNaute joyaNAIcasAlIsaM paMcaNautibhAge joyaNassa Usie jalaMtAo lavaNasamuI STARA Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%A +5 teNaM do kose Usite jlNtaao|| se Na egAe pa pajamavaraveiyAe pageNaM vaNasaMDeNaM samvato samaMtA taheva vaNNao dopahavi / goyamadIvassa NaM dIvassa aMto jAva bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNate, se jahAnAmae-AliMga jAva AsayaMti / tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahamajjhadesabhAge ettha NaM muTTiyassa lavaNAhivahassa ege mahaM akIlAvAse nAma bhomejavihAre paNatte yAvahiM joyaNAI addhajoyaNaM uhUM uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM ca vikkhaMbheNaM aNegakhaMbhasatasanniviTThe bhavaNavaNNao bhANiyanvo / aikIlAvAsassa NaM bhomejavihArassa aMto bahusamaramaNibe bhUmibhAge paNNatte jAva maNINaM bhAso / tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesamAe ettha egA maNipeDhiyAM paNNattA / sA NaM maNipeDhiyA do joyagAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNabAhalleNaM sabamaNimayI acchA jAva paDirUvA // tIse NaM maNipeThiyAe uvari estha NaM deyasayaNije paNNatte vnnnno||se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vucati-goyamadIveNaM dIve?, tastha 2 tahiM 2 pahuI uppalAiM jAva goyamappabhAI se eeNaDeNaM goyamA! jAya jithe / kahiNaM bhaMte ! suTTiyassa laSaNAhivaissa muTThiyA NAmaM rAyahANI paNNattA?, goyamadIvassa pacasthimeNaM tiriyamasaMkhene jAva aNNaMmi lavaNasamudde yArasa joyaNasahassAI ogAhitsA, evaM taheva savvaM NeyavvaM jAva sutthie deve // (sU0 161) 4%A4kara Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! susthitasya lavaNAdhipasya gautamadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama! jambUddhIpasya pazcimAyAM dizi lavaNasamudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAhyAtrAntare susthitasya lavaNAdhipasya gautamadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, dvAdaza yojana sahasrANyAyAmaviSkambhAbhyAM saptatriMzad yojanasahasrANi nava cASTAcatvAriMzAni kizvidvizeSonAni parikSepeNa, 'jaMbUdIvaMteNa 'miti jambUdvIpadizi 'arkaikonanavatIni' arddhamekonanavateryeSAM tAni arkaikonanavatIni sArddhASTAzItisavAnIti bhAva:, yojanAni catvAriMzataM ca pabvanatratibhAgAn yojanasya 'jaTAntAt ' jalaparyantAdUrddhamucchritaH, etAvAn jalasyopari prakaTa ityarthaH, 'lavaNasamudrAnte' lavaNasamudradizi dvau kozau jalAntAducchritau dvAveva krozau jalasyopari prakaTa ityarthaH // ' se Na' mityAdi, sa ekayA pAyaravedikayA ekena vanapaNDena sarvataH samantAtsaM parikSiptaH, dvayorapi varNanaM prAgvat / tasya ca gautamadvIpasyopari bahusamaramaNIya bhUmibhAgavarNanaM prAgvad yAvattRNAnAM nIca zabda vApyAdivanaM yA jAnamantarA devA Asate zerate yAvadvirantIti / tasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge'tra susthitasya lavaNAdhipasya yogyo mahAnekaH 'atikkIlAvAsaH' atyarthe krIDAvAso nAma bhaumeyavihAraH prajJaptaH sArddhAni dvASaSTiyajanAnyurddhamucaistvena ekatriMzataM ca yojanAni krozamekaM ca viSkambhena 'aNegakhaMbhasayasannividdhe' ityAdi bhavanavarNanamullocavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM ca prAgvat / tasya ca bahusamaramaNIyastha bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, sara yojanamAyAsaviSkambhAbhyAM arddhayojanaM bAhalyena sarvAtmanA maNimayI acchA yAvatpratirUpA // 'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari devazayanIyaM tasya varNaka uparyaSTASTamaGgalakAdikaM ca prAgvat // nAmanimittaM picchipurAha-- 'se keNadveNamityAdi, atha 'kenArthena' kena kAraNena evamucyate - gautamadvIpo nAma dvIpa: 1, bhagavA Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAha- gautamadvIpasya zAzvatamidaM nAmadheyaM na kadAcinnAsIdityAdi prAgvat / pustakAntareSu punarevaM pATha:- goyamadIve NaM dIve tattha tattha tahiM tarhi bahUI uppalAI jAba sahassapattAI goyamappabhAI goyamavanAI goyamavaNNAbhAI iti, evaM prAgvad bhAvanIyaH / susthi tazcAtra lavaNAdhipo maharddhiko yAvatpasyopamasthitikaH parivasati, sa ca tatra caturNA sAmAnikasahasrANAM yAvatpoDazAnAmA sarakSakadevasahasrANAM gautamadvIpasya susthitAyAzca rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vAnamantarANAM devAnAM devInAM cAdhipatyaM yAvadviharati, tata evameva zAzvatanAmatvAt, pAThAntare tadgatAni utpAdIni gautamaprabhANIti gautamAnIti prasiddhAni tatastayogAcadhA, taddhipatigautamAdhipatiriti prasiddhaM iti sAmarthyAdeSa gautamadvIpa iti / upasaMhAramAha-' se teNDeNa' mityAdi gatArtham // samprati jambUdvI'pagatacandrasatkadvIpapratipAdanArthamAha kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvagANaM caMdrANaM caMdadIvA NAmaM dIvA paNNattA ?, goyamA ! jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM lavaNasamudaM bArasa joyaNasahassA ogAhisA ettha NaM jaMbUdIvagANaM caMdrANaM caMdradIvA NAmaM dIvA paNNatsA, jaMbuddIvaMteNaM advekoNaNau joyaNAeM cattAlIsaM paMcANauti bhAge joyaNassa UsiyA jalatAto lavaNasamuddateNaM do kose UsitA jalatAo, bArasa joyaNasahassAI AyAma vikkhaMbheNaM, sesaM taM caiva jahA gotamadrIvassa parikkhevo paramavarabeiyA patteyaM 2 raNasaMDapari0 dopahavi vaSNao bahusamaramaNillA bhUmibhAgA jAva jor3asiyA devA Asayati / tesi NaM bahusamaramaNile bhUmibhAge pAsAyavaDeMsagA bAvadvi jodhaNAeM bahuma Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jjha0 maNipeDhiyAo do joyaNAI jAva sIhAsaNA saparivArA bhANiyavvA taheva aTTho, goyamA! bahusu khuDDAsu khuDDiyAsu yahUI uppalAI caMdavaNNAbhAI caMdA ettha devA mahihIyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, te NaM tattha patteyaM patteyaM ghauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva caMdadIvANaM caMdANa ya rAyahANINaM annesiM ca bahaNaM jotisiyANaM devANaM devINa ya AhevaccaM jAva viharaMti, se teNaTeNaM goyamA! caMdaddIvA jAva NicA / kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvagANaM caMdANaM caMdAo nAma rAyahANIo paNNattAo?, goyamA! caMdadIvANaM purathimeNaM tiriyaM jAca aNNami jaMbUddIve 2 vArasa joyaNasahassAI omahilA taM bola pamA jAca emabiDIdhA caMdA devA 2 // kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvagANaM sUrANaM sUradIvA NAmaM dIvA paNNatA?, goyamA! jaMbUDIve 2 maMdarassa panvayassa paJcasthimeNaM lavaNasamuhaM bArasa joyaNasahassAI ogAhittA taM ceva uccattaM AyAmavikkhaMbheNaM parikkhevo vediyA vaNasaMDA bhUmibhAgA jAva AsayaMti pAsAyavaDeMsagANaM taM caiva pamANaM maNipeDhiyA sIhAsaNA saparivArA aTTho uppalAI sUrappabhAI sUrA ettha devA jAva rAyahANIo sakANaM dIvANaM paJcatthimeNaM aNNami jaMbUddIve dIve sesaM taM ceva jAva sUrA devA // (sU0 162) kahi Na bhaMte! abhitaralAvaNagANaM caMdANaM caMdadIvA jAmaM dIvA paNNatA?, goyamA! jaMbUddIve 2 maMdarassa paJcayasta puratyimeNaM lavaNasamuI bArasa joyaNa Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahassAI ogAhittA ettha NaM abhitaralAvaNagANaM caMdANaM caMdadIvA NAma dIvA paNNatA, jahA jaMbuddIvagA caMdA tahA bhANiyavvA Navari rAyahANIo aNNami lavaNe sesaM taM ceva / evaM ambhitaralAvaNagANaM sUrANavi lavaNasamudaM yArasa joyaNasahassAI taheva savvaM jAva raayhaanniio|| te! bAhiralAyaNagANaM caMdrANaM caMdadIvA paNNattA, goyamA! lavaNassa samuhassa purathimillAo vediyaMtAo lavaNasamuI pacasthimeNaM bArasa joyaNasahassAI ogAhisA etya NaM bAhiralAvaNagANaM caMdadIvA nAma dIvA paNNatA dhAyatisaMDadIvaMteNaM addhakoNaNavatijoyaNAI cattAlIsaM ca paMcaNautibhAge joyaNassa UsitA jalatAto lavaNasamuIteNaM do kose UsitA bArasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM paumavaravejhyA vaNasaMDA yahusamaramaNijjA bhUmibhAgA maNipaDhiyA sIhAsaNA saparivArA so ceva aho rApahANIo sagANa dIvANaM purasthimeNaM tiriyamasaM0 aNNaM mi lavaNasamujhe taheva savyaM / kahi NaM bhaMte! bAhiralAvaNagANaM sUrANaM sUradIvA NAmaM dIvA .paNNattA? goyamA! lavaNasamuddapaJcathimillAto vediyaMtAo lavaNasamudaM purathimeNaM yArasa joyaNasahassAI dhAyatisaMDadIvaMteNaM addhekUNaNautiM joyaNAI cattAlIsaM ca paMcanautibhAge joyaNassa do kose UsiyA sesaM taheva jAva rAyahANIo sagANaM dIvANaM pacatthimeza tiriyamasaMkhene lavaNe ceva bArasa joyaNA taheva savvaM bhANiyavvaM // Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sU. 163 ) kahi NaM maMta: dhAyasisaMDavIpamANaM caMDAga daMidIvA paNNatA ?, goyamA! dhAyatisaMDassa dIvassa purathimillAo vediyaMtAo kAloyaM NaM samuI vArasa joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM ghAyatisaMDadIvANaM caMdANaM caMdadIvA NAmaM dIvA paNNasA, savvato samaMtA do kosA UsitA jalaMtAo bArasa joyaNasahassAI taheva vikkhaMbhaparikkhevo bhUmibhAgo pAsAyavasiyA maNipeDhiyA sIhAsaNA saparivArA aTTho taheva rAyahANIo, sakANaM dIvANaM purathimeNaM aNNami dhAyatisaMDe dIve sesaM taM ceva, evaM sUradIvAvi, navaraM dhAyaisaMDassa dIvassa paJcasthimillAto vediyaMtAo kAloyaM NaM samuI bArasa joyaNa0 taheva savvaM jAva rAyahANIo sUrANaM dIvANaM pacatyimeNaM aNNami dhAyaisaMDe dIve savvaM taheva / / (sU0 164 ) kahi NaM bhaMte ! kAloyagANaM caMdANaM caMdadIvA paNNatA?, goyamA! kAloyasamudassa puracchimillAo vediyaMtAo kAloyapaNaM samudaM pacatthimeNa bArasa joyaNasahassAI ogAhittA estha NaM kAloyagacaMdANaM cadaddIvA savvato samaMtA do kosA UsitA jalaMtAto sesaM taheva jAva rAyahANIo sagANaM dIva0 puracchimeNaM aNNami kAloyagasamuhe bArasa joyaNA taM ceva savvaM jAva caMdA devA / evaM sUrANavi, NavaraM kAloyagapaJcatthimillAto vediyaMtAto kAloyasamuSThapuracchimeNaM bArasa joyaNasahassA ogAhittA taheva rAyahANIo sagANaM dIvANaM paJcatthimeNaM aNNami kAloyagasamuhe ta. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inTarana heba svvN| evaM pukkharavaragANaM caMdANaM pukkharavarassa dIvassa purathimillAo vediyaMtAo pukharasamudaM pArasa joyaNasahassAI ogAhittA caMdadIvA apaNaMmi pukakharavare dIve rAyahANIo ta. heva / evaM sUrANavi dIvA pukkharavaradIvassa paJcasthimillAo vediyaMtAo pukkharodaM samuha vArasa joyaNasahassAI ogAhittA taheva saJcaM jAva rAyahANIo dIvillagANaM dIve samudagANaM samudde ceva egANa abhitarapAse egANaM vAhirapAse rAyahANIo dIvillagANaM dIyesu samudagANaM samuddesu sariNAmatema (ma0 160 ) hame NAmA aNugaMtavyA, jaMbuddIve lavaNe dhAyai kAloda pukkhare vrunne| khIra ghaya ikkha dharoyagaMdI aruNavare kuMDale syge||1|| AbharaNavatthagaMdhe uppalatilate ya pudayi NihirayaNe / cAsaharadahanaIo vijayA vakkhArakappidA // 2 // puramaMdaramA vAsA kUDA NakstrattacaMdasUrA ya / evaM bhANiyavvaM // (sU0 166) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi // ka madanta ! jambUdvIpagatayorjambUdvIpasatkayozcandrayozcandradvIpo nAma dvIpau prajJau ?, bhagavAnAha-'goyame'yAdi sabai gautamadvIpavatparibhAvanIyaM, navarAtra jambUdvIpasya pUrvasyA dizIti vaktavyaM, tathA prAsAdAvavaMsako vaktavyaH, tasya cA. yAmAdipramANaM tathaiva, nAmanimittacintAyAmapi yasnAnullikAvApyAdiSu bahUni utpalAdIni yAvatsahasrapatrANi candraprabhANi-candravagoni, candrau ca jyotipendrau jyotiSarAjI mahaddhiko yAvatpatyopamasthitiko parivasataH, tau candrau pratyekaM caturNA sAmAnikasahasrANAM canamRNAmaamahiSINAM saparivArANAM tisRNAM parSadA saptAnAmanIkAnAM saptAnAmanIkAdhipatInAM SoDazAnAmAlarakSakadevasahasrANAM khasya Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasya candradvIpasya svasyAzcandrAbhidhAnAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM jyotiSANAM devAnAM devInAM cAdhipatyaM yAvadviharataH / tatasatotpalAdInAM candrAkAratvA mandravarNatvA candradevasthAmikatvAcca tau candradvIpa iti candrAbhidhe ca rAjadhAnyau tayozcandradvIpayoH pUsyAM dizi tiryagasameyAn dvIpasamudrAn vyativrajyAnyasmin jambUdvIpe dvIpe dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya vijayAra rAjadhAnIsadRzyau vaktavye / evaM jambUdvIpagatasUrasatkasUryadvIpAvAMce vaktavyau, navaraM jambUdvIpasya pazcimAyAM dizi enameva lavaNasamudramavagAhya vaktavyaM, rAjadhAnyAvapi svakadvIpayoH pazcimAyAM dizi anyasmin jambUdvIpe vaktavye, zeSaM sarve candradvIpavadbhAvanIyaM navaraM candrasthAne sUrya grahaNamiti // samprati lavaNasamudragatacandrAdityadvIpavaktavyatAmAha - 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi, lavaNe bhavau lAvaNiko abhyantarau ca tau lAvaNikau ca abhyantaralAvaNikau zikhAyA arvAkcAriNAvityarthaH tayoH, sUtre dvitve'pi bahuvacanaM prAkRtatvAt zeSaM sugamaM, bhagavAnAha-gautama ! jambUdvIpasya pUrvasyAM dizi enameva lavaNasamudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya 'atra' etasminnavakAze abhyantaralAvaNikayozcandrayozcandradvIpa nAma dvIpo vaktavyoM, ityAdi jambUdvIpagatacandrasatkacandradvIpavanniravazeSaM vaktavyaM, navaramatra rAjadhAnyau svakI yayopayoH pUrvasyAM dizi anyasmin lavaNasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya veditavye / evamabhyantaralAvaNika sUryasatkasUrya dvIpA - vapi vaktatryau, navaraM tau jambUdvIpasya pazcimAyAM dizi enameva lavaNasamudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya vaktavyoM, rAjadhAnyAvapi svakIyayoH dvIpayoH pazcimAyAM dizi anyasmin lavaNasamudre dvAdazaH yojanasahasrANyavagAhyeti / 'kahi NaM bhaMte !" ityAdi, ka bhadanta ! bAhyalAvaNikayozcandrayozcandradvIpo nAma dvIpI praptau ?, bAhyalAvaNiko nAma lavaNasamudre zikhAyA bahicAriNau candrau, bhagavAnAha - | gautama ! lavaNasamudrasya pUrvasmAdvedikAntAdurbhAg lavaNasamudraM pazcimadizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAhyAtra bAhyalAvaNikayozcandrayozca - -St Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndradvIpo nAma dvIpo prajJaptI, tau ca mAhIpaNDadvIpApona -dhAnI gAnopadizi akonanavatiyojanAni catvAriMzataM ca pazcanavati-18. bhAgAn yojanasyodakAdUrddhamucchrito lavaNasamudradizi dvau kozI, zeSavaktavyatA'bhyantaralAvaNikacandradvIpabadvaktavyA, atrApi rAjadhAnyo svakIyayodvIpayoH pUrvasyA tithaMgasaGkhyeyAna dvIpasamudrAn vyativrajyAnyasmin lavaNasamudre vakavye, evaM vAhalAvaNikasUryasatkasUryadvIpAvapi vaktavyau, navaramantra lavaNasamudrasya pazcimAd vedikAntAlavaNasamudraM pUrvastrAM dizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAhyeti bakavyaM, rAjadhAnyAvapi vakayodvIpayoH pazcimAyAM dizi anyasmin lavaNasamudre iti / samprati dhAtakIpaNDagatacandrAdiyadvIpavaktavyatAmamidhisurAha-kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta dhAtakIpaNbudvIpagatAnAM candrANAM, natra dvAdaza candrA iti bahuvacanaM, ca. ndrabIpA nAma dvIpA: prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama! dhAtakIpaNDasya dvIpasya pUrvasyAM dizi kAlodaM samudraM dvAdaza yojanasahanANyavAmAtra dhAtakISaNDagatAnAM candrANAM candradvIpA nAma dvIpAH prajJaptAH, te ca jambUdvIpagatacandrasatkacandradvIpabadvaktavyAH, navaraM te sarvAsu dikSu jalAdUI dvau kozau ucchritau iti vaktavyaM, tatra pAnIyasya sarvatrApi samatvAd, rAjadhAnyo'pi teSAM svakIyAnA dvIpAnAM pUrvatastiryagasayAna dvIpasamudrAn vyativrajyAnyasmin dhAtakIpaNDe dvIre dvAdaza yojanasahasrANyavagAha vijayArAjadhAnIvadvaktavyAH, evaM dhAtakIpaNDagatasUryasatkasUryadvIpA api vaktavyAH, navaraM dhAtakIpaNDasya pazcimAntAdvedikAntAtkAlodasamudraM dvAdaza yojanasahasrAgyavagAhya vaktavyAH, rAjadhAnyo'pi svakIyAnAM sUradvIpAnAM pazcimadizi anyasmin dhAtakIpaNDe dvIpe zeSaM tathaiva || samprati kAlodasamudragatacandrAdityasatkadvIpavaktavyatAM pratipipAdayipurAha-'kahi gNbhNte|' ityAdi, 'kAloyagANa'mityAdi, ka bhadanta ! 'kAlodagAnAM kAlodasamudrasatkAnAM candrANAM candradvIpA nAma dvIpA: prajJaptAH, bhagavAnAha-gautama! kAlodasamudrasya pUrvasmAda vedikAntA Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlodasamudraM pazcimadizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAyAtra kAlodasamudragatacandrANAM candradvIpA: prajJAptAH, te ca sarvAsu dikSu jalAAautI kozAnihatA. zeSaM tathaiva / rAjadhAnyo'pi svakIyAnAM dvIpAnAM pUrvasyAM dizi tiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAm vyativrajyA-14 nyasmina kAlodasamaTe dvAdaza yojanasahasrANyavagAha vijayArAjadhAnIvadvaktavyAH / evaM kAlodugatasUryasatkasUryadvIpA api vaktavyAH, navaraM kAlodasamudrasya pazcimAntAdvedikAntAtkAlodasamudraM pUrvadizi dvAdaza yojanasaharANyavagAoti vaktavyaM, rAjadhAnyo'pi svakIyAnAM dvIpAnAM pazcimadizi anyasmin kAlodasamudre, zepaM tathaiva / evaM puSkaravaradvIpagatAnAM candrANAM puSkaravaradvIpasya pUrvasmAdvedikAtAtpuSkarodasamudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAjha dvIpA vaktavyAH, rAjadhAnyaH svakIyAnAM dvIpAnAM pazcimadizi tiryagasayeyAn dvIpasamudrAn vyatimrajyAnyasmin puSkaravaradvIpe dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya, puSkaravaradvIpagatasUryANAM dvIpAH puSkaravaradvIpasya pazcimAntA dvedikAntAtpuSkaravarasamudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya pratipattavyAH, rAjadhAnyaH punaH svakIyAnAM dvIpAnAM pazcimadizi tiryagasAyemAyAna dvIpasamudrAn vyatimrajyAnyasmin puSkaravaradvIpe dvAdaza yojanasahasrANyabagAhya, puSkaravarasamudragatacandrasatkacandradvIpAH puSkaravara samudrasya pUrvasmAdvedikAntAtpazcimadizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya pratipattavyAH, rAjadhAnyaH svakIyAnAM dvIpAnAM pUrvadizi tiryagasakyeyAn dvIpasamudrAn vyatigrajyAnyasmin puSkaravarasamudre dvAdaza yojanasahasrebhyaH parataH, puskaravarasamudragatasUryasatkasUryadvIpA: puSkaravarasamudrasya pazcimAntAdvedikAntAtpUrvato dvAdaza yojanasahasrANyavagAhma, rAjadhAnyaH punaH svakIyAnAM dvIpAnAM pazcimadizi tiyaMgasahayeyAna dvIpasamudrAn vyativrajyAnyasmin puSkarodasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAsa pratipattanyAH / evaM zeSadvIpagatAnAmapi candrANAM candradvIpagatAtpUrvasmAdvedikAntAdanantare samudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya vaktavyAH, sUryANAM sUryadvIpAH svavadvIpagatAtpa Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zcimAntAdvedikAntAdanantare samudre, rAjadhAnyaJcandrANAmAsIyacandradvIpebhyaH pUrvadizi anyasmin sadRzanAmake 2 dvIpe sUryANAmapyAsIyasUryadvIpebhyaH pazcimadizi tasminneva sadRzanAmake'nyasmin dvIpe dvAdaza yojanasahasrebhyaH parataH zeSasamudragatAnAM tu candrANAM candradvIpA : svakhasamudrasya pUrvasmAdvaidikAntAtpazcima dizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya, sUryANAM tu svasvasamudrasya pazcimAntAdvedikAntAtpUrvadizi dvAdaza yojana sahasrANyavagAhya, candrANAM rAjadhAnyaH svavadvIpAnAM pUrvadizi anyasmin sadRzanAma ke samudre, sUryANAM rAjadhAnyaH khakhadvIpAnAM pazcimadizi kevalamapretanazeSadvIpasamudragatAnAM candrasUryANAM rAjadhAnyo'nyasmin sadRzanAmake dvIpe samudre vAmetane vA pazcAttane vA pratipacavyA nAmetana evAnyathA'navasthAprasakteH // etaca devadvIpAdarvAk sUryavarAbhAsaM yAvad, devadvIpAdiSu tu rAjadhAnIH prati vizeSastamabhidhitsurAha- kahi NaM bhaMte! devadIvagANaM caMdrANaM caMdradIcA NAmaM dIvA paNNasA ?, goyamA ! devadIvassa devoda samudaM bArasa joyaNasahassAI ogAhittA teNetra kameNa purathimillAo veiyaMtAo jAva rAyahANIo sagANaM dIvANaM puratthimeNaM devadIyaM samudaM asaMkhejAI joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM devadItrayANaM caMdrANaM caMdAo NAmaM rAyahANIo paNNattAo, sesaM taM zreya, devadIva caMdA dIvA, evaM sUrANaci NavaraM paJcatthimillAo vediyaMtAo paJcatthimeNaM ca bhANitavvA, taMmi caiva samudde // kahi NaM bhaMte! devasamuddagANaM caMdrANaM caMddIvA NAmaM dIvA paNNasA?, goyamA ! devodagassa samu tree purathimillAo vediyaMtAo devodagaM samudaM pacatthimeNaM vArasa joyaNasahassAiM teNeva Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kameNaM jAva rAhANIo sagANaM dIvANaM pacatthimeNaM devodagaM samuI asaMkhejAI joyaNasahassAI ogAhitA ettha NaM devodgANaM caMdrANaM caMdrAo NAmaM rAyahANIo paNNattAo, taM caiva savvaM, evaM sUrANaci Navari devodgassa pacatthimillAto betiyaMtAto devodagasamudaM puratthimeNaM bArasa joyaNasahassA ogAhitA rAyahANIo sagANaM 2 dIvANaM puratthimeNaM devodagaM samudde asaMkhejAI joyaNasahassAiM / evaM jAge jakkhe bhUteci caNhaM dIvasamudANaM / kahi NaM bhaMte! sayaMbhUramaNadIvagANaM caMdrANaM caMdradIyA NAmaM dIvA paNNattA, sarvabhuramaNassa dIvassa purathimillAto vetiyaMtAto sayaMbhuramaNodagaM samudaM vArasa joyaNasahassAI taheva rAyahANIo sagANaM 2 dIvArNa purasthimeNaM sarvabhUramaNogaM samudaM puratthimegaM asaMkhejAI joyaNa0 taM ceva, evaM surANavi, sayaMbhUramaNassa paJcasthimillAto vediyaMtAo rAyahANIo sakANaM 2 dIvANaM pacatthimillANaM sarvabhuramaNodaM samuhaM asaMkhejjA 0 sesaM taM cetra / kahi NaM bhaMte! sayaMbhUramaNasamuhakANaM caMdrANaM0, sayaMramaNassa samudassa purathimillAo vetiyaMtAto sayaMbhuramaNaM samuddhaM pacatthimeNaM bArasa joyaNasahassAI ogAhittA, sesaM taM cetra / evaM sUrANavi, sayaMbhuramaNassa paJcatthimilAo sayaMbhuramaNoM samudaM puratthimeNaM bArasa joyaNasahassAI ogAhittA rAgahANIo sagANaM dIvANaM puratthimeNaM sarvabhuramaNaM samudaM asaMkhejjAI joyaNasahassA ogAhittA, ettha NaM sarvabhuramaNa jAva sUrAdevA Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N ||(suutrN 167) asthi zaMbhaMte: lavaNasamudde vedharAlikA gAgarAyA khasAli vA agghAti vA siMhAti vA cijAtI vA hAsavaDhIti?, haMtA asthi / jahA NaM bhaMte ! lavaNasamudde asthi velaMdharAti vA NAgarAyA agdhA siMhA vijAtI yA hAsabaddIti vA tahA NaM bAhiratesuvi samuddesu atthi laMdharAi vA NAgarAyAti vA agghAti vA sIhAti vA vijAtIti vA hAsavaTTIti vA?, yo tiNaDhe smjhe| (sUtra 168) lavaNe NaM bhaMte ! samudde kiM Usitodage kiM patthaDodage kiM khubhiyajale ki akhubhiyajale?, goyamA! lavaNe NaM samuhe Usiodage no patthaDodage khubhiyajale no akSubhiyajale / jahA NaM bhaMte! lavaNe samudde ositodage no patthaDodage khubhiyajale no akkhubhiyajale tahA NaM vA. hiragA samuddA kiM UsiodagA patthaDodagA khubhiyajalA akkhubhiyajalA?, goyamA! bAhiragA samuhA no ussitodgA patthaDodgA no khubhiyajalA akkhubhiyajalA puSaNA puSaNappamANA volahamANA vosadRmANA samabharaghaDatAe ciTThati // asthi NaM bhaMte! lavaNasamudde bahavo orAlA balAhakA saMseyaMti saMmucchaMti vA vAsaM vAsaMti vA?, haMtA asthi / jahA NaM bhaMte! lavaNasamudde yahaye orAlA balAhakA saMsayaMti saMmucchaMti vAsaM cAsaMti vA tahA gaM bAhiraesuci samuhesa Sahave orAlA ghalAhakA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti?, No tiNaDhe samahe, sekeNaDhe NaM bhNte| evaM vuJcati bAhiragA NaM samudA puNNA puSaNappamANA volahamANA vosahamANA samabharaghaDiyAe AGAR Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *********** ciTThati ?, goyamA! bAhiraemu NaM samuddesu bahave udagajoNiyA jIyA ya poggalA ya udagattAe vakamaMti viudhamati cayaMti uvacayaMti, se teNaTeNaM evaM buJcati-pAhiragA samuhA puNNA puNNa. jAva samabharaghaDattAe ciTuMti ||(suu0 169) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta ! devadvIpagAnA candrANAM candradvIpA nAma dvIpA: prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama! devadvIpasya pUrvamAdvedikAntAd devovaM samudraM dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya atrAntare devadvIpagAnAM candrANAM candradvIpA: prajJaptA ityAdi prAgvat, sajadhAnyaH svakIyAnAM candradvIpAnAM pazcimadizi tameva devadvIpamasaGkhyeyAni yojanasahasrANyavamAmAtrAntare devadvIpagAnAM candrANAM candrA nAma rAjadhAnyaH prajJaptAH, tA api vijayArAjadhAnIvadvaktavyAH // 'kahiNa bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta! devadvIpagAnAM sUyANAM sUryadvIpA nAma dvIpAH prajJaptAH ?, bhagavAnAha-gautama ! devadvIpasya pazcimAntAdvaidikAntAd devodaM samudra dvAdaza yojanasahanANya-3 vagAletyAdi / rAjadhAnyaH svakIyAnAM sUryadvIpAnAM pUrvasyo dizi tameva devadvIpamasaGkhayeyAni yojanasahasrANyavagAhyetyAdi / 'kahi / bhNte|' ityAdi, ka bhadanta ! devasamudrANAM candrANAM candradvIpA nAma dvIpA: pranatA:?, gautama ! devodasya samudrasya pUrvasmAdvedikAntAIvodaka samudra pazcimadizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAyAtrAntare devodasamudragAnAM candrANAM candradvIpAH prajJaptAste ca prAgvat / rAjadhAnyaH svakIyAnAM candradvIpAnAM pazcimadizi devodakaM samudramasAdhyeyAni yojanasahasrANyavagAyAtrAntare vaktavyAH, devodakasamudragAnAM sUryANAM sUryadvIpA devodakasya samudrasya pazcimAntAdvedikAntAd devodakaM samudra pUrvadizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAyAtrAntare vaktavyAH, rAjadhAnyo'pi svakIyAnAM sUryadvIpAnAM pUrvadizi devodakaM samudramasoyAni yojanasahanANyavagAha, evaM nAgayakSabhUtasvayambhUramaNa Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvIpasamudracandrAdityAnAmapi vaktavyaM, dvIpagatAnAM candrAdityAnAM candrAdityadvIpA anantarasamudre, samudragatAnaI tu svasvasamudra eva, rAjadhAnyo dvIpagatAnAM candrAdityAnAM svaskhadvIpe, samudragatAnAM svasvasamudre, Ai ca mUlaTIkAkAro'pi-"evaM zeSadvIpagatacandrAdiyAnAmapi dvIpA anantarasamudreSvavagantavyAH, rAjadhAnyazca teSAM pUrvAparato'sadhyeyAn dvIpasamudrAn gatvA tato'nyasmin sazanAmni dvIpe bhavanti, anyAnimAn pazca dvIpAna muktvA devanAgayakSabhUtasvayambhUramaNAkhyAna, na teSu candrAdityAnAM rAjadhAnyo'nyasmin dvIpe, api tu khasminneva pUrvAparato vedikAntAdasalayeyAni yojanasahasANyatragAhma bhavantIti," iha bahudhA sUtreSu pAThabhedAH parametAvAneva sarvatrApyartho'narthabhedAntaramityetadvayAkhyAnusAreNa sarve'pyanugantabyA na nogdhavyamiti / 'asthi NaM bhaMte !' ityAdi, santi bhadanta ! latraNasamudre velandharA iti vA nAgarAjAH, agyA iti vA khannA iti vA sIhA iti vA jAi iti vA ?, agpAdayo matsyakacchapavizeSAH, Aha ca cUrNikRt-"agdhA khannA sIhA vijAI iti macchakacchamA" iti, isvavRddhI jalasyeti gamyate iti, bhagavAnAha -gautama santi / 'jahA NaM bhaMte! lavaNasamudde velaMdharA iti vA' ityAdi pAThasiddham // 'lavaNe Na bhaMte!' ityAdi, lavaNo bhadanta ! * (samudraH kimucchitodakaH prastaTodaka:-prastaTAkArata yA sthitamudakaM yasya sa tathA, sarvataH samodaka iti bhAvaH, kSubhitaM jalaM yasya sa kSubhitajalastatpratiSedhAdakSubhitajala: ?, bhagavAnAha-gautamaH ucchritodako na prastaTodakaH kSubhitajalo nAnubhitajalaH // 'jahA NaM bhiMte!' ityAdi, yathA bhadanta ! lavaNasamudra ucchritodaka ityAdi tathA bAhyA api samudrAH kimucchritodakAH prastaTodakAH kSubhita jalA, akSubhitajalA:?, bhagavAnAha-gautama! bAhyAH samudrA na ucchitodakAH kintu prastaTodakAH sarvatra samodakalAta, tathA na kSubhitajalAH kinvakSumitajalA: kSobhahetupAtAlakalazAdyabhAvAt , kintu te pUrNAH, tatra kizciddhInamapi vyavahArataH pUrNa bhavati tata Aha Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| pUrNapramANAH svapramANaM yAvAlena pUrNA iti bhAvaH, 'vosaTTamANA' paripUrNabhRtatayA ulluThanta iveti bhAvaH, 'volamANA' iti vizeSeNa| ulluTThanta ivetyarthaH 'samabharaghaDatAe ghiti' iti samaM-paripUrNo bharo-bharaNaM yasya sa samabharaH paripUrNabhRta ityarthaH sa cAsau ghaTazca samabharaghaTastAvastattA tayA samabhRtaghaTa iva tiSThantIti bhAvaH / / 'asthi NaM bhaMte !' ityAdi, asyetad bhadanta! lavaNasamudre 'orAlA balAhakA' udArA meghAH saMsvidyante' saMmUrcchanAbhimukhIbhavanti, tadanantaraM saMmUddhAnta, tato 'dharSa" pAnIyaM varSanti ?, bhagavAnAhahanta ! asti / 'jahA NaM bhaMte ! lavaNasamudde ityAdi pratItam ||'sekennnn'mityaadi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate bAhyAH samudrAH pUrNAH pUrNapramANA:? ityAdi prAgvat, bhagavAnAha-gautama! bAhyeSu samudreSu ghaDva udkayonikA jIvAH pudgalAzvodakatayA | 'apAmanti' gacchanti 'vyutkrAmanti' utpadyante, eke gacchantyanye utpadyanta iti bhAvaH, tathA 'cIyante' cayamupagacchanti 'upacIyante' upacayamAyAnti, etaca pudgalAn prati draSTavyaM, pudgalAnAmeva cayopacayArthaprasiddheH, 'se eeNacheNa mityAdupasaMhAravAkyaM | pratItaM // sampratyudvedhaparivRddhiM cicintayipuridamAha lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevatiyaM uccehaparivuDDIte paNNatte?, goyamA! lavaNassa NaM samudassa ubha. opAsiM paMcANauti 2 padese gaMtA padesaM ubvehaparivuDIe paNNatte, paMcANauti 2 vAlaggAI gaMtA vAlaggaM ubvehaparivahIe paNNatte, pa0likkhAo gaMtAlikkhA uccehapari0 paMcANauha javAojavamajjhe aMgulavihatthirayaNIkucchI dhaNu [uvvehaparivuDIe] gAuyajoyaNajoyaNasatajoyaNasahassAI gaMtA joyaNasahassaM uzvehaparivuDDIe // lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevatiyaM ussehaparivuDIe paNNate?, Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyamA ! lavaNassa NaM samuhassa ubhaopAsiM paMcANautiM padase gaMtA solasapase ussehaparikate paNNatte, goyamA ! lavaNassa NaM samudassa eeNeva kameNaM jAva paMcANauti 2 joyaNasahassAI gaMtA solasa joyaNasahassA utsedhaparivuDie paNNatte || (sU0 170 ) 'lavaNe NaM. bhaMte! samudde' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH 'kiyat' kiyanti yojanAni yAvad udvedhaparivRlyA prajJaptaH 1, kimukkaM bhavati ? - jambUdvIpavedikAntAlavaNa samudra vedikAntAzvArasyobhayato'pi lavaNasamudrasya kiyanti yojanAni yAvat mAtrayA mAtrayA udveSaparivRddhiriti, bhagavAnAha - gautama ! lavaNasamudre ubhayoH pArzvayorjambUdvIpavedikAntAlavaNa samudra vedikAntAcArabhyetyarthaH paJcanavatipradezAn gatvA pradeza udvedhaparivRddhyA prajJaptaH, iha pradezastrasareNvAdirUpo draSTavyaH, paJcanavatiM vAlAmANi galaikaM bAlApramudvedhaparivRddhyA prajJaptaM, evaM livAya madhyAGgula vitastira nikukSidhanurgavyUtayojanayojanazatasUtrANyapi bhAvanIyAni paJcanavatiM yojanasahasrANi gatlA yojana sahasramudvaidha parivRddhyA prajJaptaM, trairAzikabhAvanA caivaM yojanAdiSu draSTavyA, ihobhayato'pi paJcanavatiyojana sahasraparyante yojanasahasramavagAhena dRSTaM tatastrairAzikakarmAvatAraH, yadi paJcanavatisahasraparyante yojanasahasranavagAhastataH paJcanavatiyojanaparyante kovagAha: 1, rAzitrayasthApanA - 15000/1000 | 95 | atrAdimadhyayo rAzyoH zUnyatrayasyApavarttanA 95 / 1 / 95 tato madhyasya rAzerekarUpasya antyena paJcanavatilakSaNena rAzinA guNanAtU jAtA pazvanavatiH, tatrAdyena rAzinA paJcanavatilakSaNena vibhajyate labdhamekaM yojanaM, uktacca - paMcANasahasse gaMtRRNaM joyaNANi ubhaovi / joyaNasaharasamegaM lavaNe ogAio hoi || 1 || paMcANauIga vage ( lavaNe ) gaMtUNaM joyaNANi ubhaovi / joyaNamegaM LavaNe ogAddeNaM guNeyavvA // 1 // " pazcanavatiyojanaparyante ca yadyekaM yo Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamavagAhastato'rthAtpaJcanavatigavyUtaparyante ekaM gavyUtaM pazvanavatidhanuH paryante ekaM dhanurityAdi labdham // sampratyutsedhamadhikRtyAha'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH kiyat' kiyanti yojanAni utsedhaparivRddhyA prazaptaH ?, etaduktaM bhavati - jambUdvIpavedikAntAllavaNa samudrave dikAntAccArabhyobhayato'pi lavaNasamudrasya kiyatyA kiyatyA mAtrayA kiyanti yojanAni yAvadutsedhaparivRddhi: ?, bhagavAnAha - gautama ! ' lavaNassa NaM samudasse' vyAdi, iha nizcayato lavaNasamudrasya jambUdvIpavedikA to lakSaNasamudravedikAttazca samatale bhUbhAge prathamato jalavRddhirakulasoyabhAgaH, samatalameva bhUbhAgamadhikRtya pradezavuddhyA jalavRddhiH krameNa parivarddhamAnA tAvadavaseyA yAvadubhayato'pi paJcanavaviyojana sahasraparyante sapta zatAni tataH paraM madhyadezabhAge dazayojanasahasravistAre SoDaza yojanasahasrANi, iha tu poDazayojana sahasrapramANAyAH zikhAyAH zirasi ubhayozca vedikAntayormUle davarikAyAM dattAyAM yadapAntarAle kimapi jalarahitamAkAzaM tadapi karaNagatyA tadAbhAvyamiti sa jalaM vivakSitvA'dhikRtamucyatelavaNasya samudrasyobhayato jambUdvIpavedikAntAllavaNa samudravedikAntAzca paJcanavati pradezAn galA poDaza pradezA utsedhaparivRddhiH praptA, | paJcanavarti vAlAgrANi gatvA SoDaza bAlAmrANi, evaM yAvat paJcanavarti yojanasahasrANi gatvA SoDaza yojanasahasrANi, atreyaM trairAzika bhAvanA - pavanavatiyojanasahasrAdikrame SoDaza yojanasahasrANi jalotsedhasvataH pazvanavatiyojanAtikrame ka utsedha: 1, rAzitrayasthApanA - 15000 / 16000/ 95) atrAdimadhyayo rAzyoH zUnyatrikasyApavarttanA 95 / 16/95, tato madhyamarAzeH SoDazala - kSaNasyAntyena paJcanavatilakSaNena guNane jAtAni paJcadaza zatAni viMzatyadhikAni 1520, eSAmAdirAzinA paJcanavatilakSaNena bhAge hRte labdhAni SoDaza yojanAni, uktazca -- "paMcANauDsahaste gaMtUrNaM joyaNANi ubhabhavi / usseheNaM lavaNo solasa sAhassio Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % bhaNio // 1 // paMcANauI lavaNe gaMtUNaM joyaNANi ubhaovi / usseheNaM lavaNo solasa kila joyaNe hoI // 2 // " tatra yadi panavatiyojanaparyante poDazayojanAvagAhastato'rthAlabhyate pazcanavatiganyUtaparyante SoDaza gavyUtAni paJcanavatidhanuHparyante SoDaza dhanapIlAdi / samprati gotIrthapratipAdanArdhamAha lavaNassa NaM bhaMte! samuhassa kemahAlae gotitthe paNNate?, goyamA! lavaNassa NaM samuhassa ubhopAsi paMcANauti 2 joyaNasahassAI gotitthaM paNNattaM // lavaNassa NaM bhaMte! samudassa kemahAlae gotivirahita kheta paNNase, gocamA! lavAssa NaM samuhassa dasa joyaNasahassAI gotitthavirahite khette paNNatte / / lavaNassa NaM bhaMte! samudassa kemahAlae udgamAle paNNase, goymaa| dasa joyaNasahassAI udgamAle paNNatte // (sU0 171) / 'lavaNassa NaM bhate !' ityAdi, layAsya bhadanta ! samudrasya 'kiMmahat' kiMpramANamahattvaM gotIrtha prajJaptaM ?, gotIrthamiva gotIrthakameNa nIco nIcataraH pravezamArgaH, bhagavAnAha-gautama ! lavaNasya samudrasyobhayoH pArzvayorjambUdvIpavedikAntAllavaNasamudravedikAntAcAra yetyarthaH paJcanavarti yojanasahannANi yAbada gotIrtha prAptam , uktazca-paMcANauisahasse gotithaM ubhayatovi lavaNassA" iti / / 'lavaNassa NaM bhaMte !' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya 'kiMmahat' kiMpramANamahattvaM modIrthavirahitaM kSetra annaptaM?, bhagavAnAha-| gautama! lavaNasya samudrasya daza yojanasahasrANi gotIrthavirahitaM kSetraM prajJaptam // 'lavaNassa NaM bhaMte! ityAdi, lavaNasya bhadanta ! % % % %%% % - Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrasya 'kiMmahatI' vistAramadhikRtya kiMpramANamahattvA udakamAlA-samapAnIyoparibhUtA SoDazayojanasahasrocchrayA prazatA ?, bha18 gavAnAha-gautama! daza yojanasahasrANi udakamAlA prazaptA // lavaNe NaM bhaMte! samudde kiMsaMThie paNNatte?, goyamA! gotitthasaMThite nAvAsaMThANasaMThite sippisaMpuDasaMThie AsakhaMghasaMThite valabhisaMTite vaTTe valayAgArasaMThANasaMThite paNNatte // lavaNe NaM bhate! samare kevatiyaM cakavAlavikkhaMbheNaM? kevatiyaM parikkhevaNaM kevatiyaM unheNa? kevatiya u. sseheNaM ? kevatiyaM savyaggeNaM papaNatte?, goyamA! lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paNNarasa joyaNasatasahassAI ekAsItiM ca sahassAI sataM ca iguyAlaM kiMcivisesUNe parikale zeNa, ega jovAsanA bleSaNaM molasa joyaNasahassAI usseheNaM sattarasa joyaNasahassAI sabvaggaNaM paNNattaM // (sUtraM 172) jai NaM bhaMte! lavaNasamudde do joyaNasatasahassAI cakavAlavikkhaMbheNaM paNNarasa joyaNasatasahassAI ekAsItiM ca sahassAI sataM iguyAlaM kiMci visemUNA parikkheveNaM egaMjoyaNasahassaM ubveheNaM solasa joyaNasahassAI ussedheNaM sattarasa joyaNasahassAiM savaggeNaM paNNatte / kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamudde jaMbuddIvaM 2 no ucIleti no uppIleti no ceva NaM ekodagaM kareMti?, goyamA! jaMbuddIve NaM dIve bharaheravaesu vAsesu arahaMtaca. kavahibaladevA vAsudevA cAraNA vijAdharA samaNA samaNIo sAvayA sAthiyAo maNuyA egadha W.LALALA Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA pagatibhaThyA pagativiNIyA pagatiuvasaMtA pagatipayaNukohamANamAyAlobhA miumadavasaMpannA allINA bhaddagA viNItA, tesi NaM paNihAte lavaNe samudde jaMbuddIvaM dIvaM no uvIleti no uppIleti no ceya gaM egodagaM kareMti, gaMgAsiMdhuratsArattavaIsu salilAsu devayA mahiDiyAo jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, tesiNaM paNihAe lavaNasamudde jAva no ceva NaM egodagaM reti, sulahimavanasihare yAsaMhapavyatesu devA mahiDDiyA tesi NaM paNihAe0, hemavaterapaNavatesu vAsesu maNuyA pagatibhaddagA, rohitaMsasucaNNakUlarUppakUlAsu salilAsu devayAo mahiDDiyAo tAsiM paNi, saddAvativiyaDAvati vaTaveyapavvatesu devA mahidiyA jAva paliovamaTTitIyA pariva0, mahAhimavaMtarappisu vAsaharapanvatesu devA mahiDDiyA jAva paliovamahitIyA, hariyAsarammayavAsesu maNuyA pagatibhahagA gaMdhAvatimAlavaMtaparitAesu vaTTaveyahupavvatesu devA mahiDDIyA, NisahanIlavatesu yAsadharapavyatesu devA mahiDDIyA0, sabvAo dahadevayAo bhANiyavyA, paumadahatigicchikesaridahAvasANesu devA mAhiDDIyAo tAsiM paNihAe0, puzvavidehAvaravidehesu vAsesu arahaMtacakkavadhiladeyavAsudevA cAraNA vijAharA samaNA samaNIo sAvagA sAviyAo maNuyA pagati0 tesiM paNihAe lavaNa, sIyAsItodagAsu salilAsu devatA mahiDDIyA0, devakuruuttarakurusumaNuyA pagatibhaddagA0, maMdare pavvate devatA mahiDIyA , jaMbae ya sadasaNAe Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * jaMjUdIvAhivatI aNADhie NAma deve mahiDIe jAva paliovamaThitIe parivasati tassa paNihAe lavaNasamudde no udIleti no uppIleti no va NaM ekodagaM kareti, anusaraM ca NaM goyamA! logahitI logANubhAve japaNaM lavaNasamuda jaMbuddIva dIvaM no uvIleti no uppIleti no va NamegodagaM kareti // (sU0 173) 'lavaNe NaM bhaMte !' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH kiMsaMsthitaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama ! gotIrthasaMsthAnasaMsthitaH krameNa nIcainIcaistarAmudvedhasya bhAvAt , nAvAsaMsthitaH bunAdUI nAva iva ubhayorapi pArzvayoH samatala bhUbhAgamapekSya krameNa jalavRddhisambhavena unnatAkAratvAt , 'sippasaMpuDasaMThite' iti zuktikAsaMpuTasaMsthAnasaMsthitaH, udvedhajalasya jalavRddhijalasya caikatramIlanacintAyAM zuktikAsaMpuTAkArasAdRzyasambhavAt , 'azvaskandhasaMsthitaH' ubhayorapi pArzvayoH paJcanavatiyojanasahasraparyante'zvaskandhasyevonnatatayA SoDazayojanasahanapramANoccastvayoH zikhAyA bhAvAta, 'vlbhiisNsthitaa| valabhIgRhasaMsthAnasaMsthitaH dazayojanasahasrapramANavistArAyAH zikhAyA klabhIgRhAkArarUpatayA pratibhAsanAt , tathA vRtto lavaNasamudro valayAkArasaMsthitaH, cakravAlatayA tasyAvasthAnAt // samprati viSkambhAdiparimANamekakAlaM pipUcchiSurAha-lavaNe NaM bhaMte ! samadde' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH kiyacakravAlaviSkambhena kiyatparikSepeNa kiyadudvedhena-uNDatvena kiyadutsedhena kiyatsarvANa-utsedhodvedhaparimANasAmastyena prakSaptaH 1, bhagavAnAi-gautama ! lava samudro ve yojanazatasahale cakravAlaviSkambhena prajJAptaH, paJcadaza yojanazatasahasrANi ekAzItiH sahasrANi zataM caikonacatvAriMza kizcidvizeSonaM parikSepeNa prajJaptaH, ekaM yojanasahasramudvedhena, SoDaza yojanasahanANyutsedhena, saptadaza yojanasahasrANi sarvAgreNa-utsedho ** *** * * Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -CACA%AXS dUdhamIlanacintAyAM / iha lavaNasamudrasya pUrvAcArghanataragaNitabhAvanA'pi kRtA sA vineyajanAnugrahAya dayate, tana pratarabhAvanA kiyate, pratarAnayanAthai cedaM karaNaM-lavaNasamudrasatkavistAraparimANAd dvilakSayojanarUpA daza yojanasahasrANi zodhyante, teSu ca zodhiteSu yaccheSaM tasyA? kriyate, jAtAni pazcanavatiH sahasrANi, yAni ca prApha zodhitAni daza sahasrANi tAni ca tatra prakSipyante, jAtaM | pazcottaraM lakSaM 105000, etaca koTIti vyavar3iyata, anayA ca koTyA lavaNasamudrasya madhyabhAgavatI parirayo nava lakSA aSTacakhAriMzatsahasrANi SaT zatAni jyazItyadhikAni 548683 ityevaMparimANo guNyate, tataH prataraparimANaM bhavati, tacedaM-navanavatiH koTizatAni ekaSaSTiH koTayaH saptadaza lakSAH paJcadaza sahasrANi 99611715000, uktaJca-"vitthArAo sohiya vasasahassAI sesaadami / taM ceva pakvivittA lavaNasamudassa sA koDI // 1 // lakkhaM paMcasahassA koDIe tIeN saMguNeUNaM / lavaNassa majjhaparihI tAhe payaraM imaM hoh|| 2 : nahAI hilAyA esI joDi narasA / pannarasa sahassANi ya payaraM lavaNassa niddiSTaM // 3 // " dhanagaNitabhAvanA kheva-iha lavapasamudrasa zikhA SoDaza sahantrANi yojanasahanamubedhaH sarvasaGkhyayA saptadaza sahasrANi, te: pAtanaM prataraparimANaM guNyate, tato ghanaguNitaM bhavati, voda-yoDaza koTIkoTayakhinavatiH kodizatasahasrANi ekonapalAriMzat kIdisahasrANi nava koTizatAni paJcadazakoTyadhikAni paJcAzallakSANi yojanAnAmiti 1693399155000000, uktazca-"joyaNasahassasolasa lavaNasihA ahogayA sahassegaM / payaraM sattarasahassasaMgaNaM lavaNaghaNagaNiyaM // 1 // solasa koDAkoDI teNauI koddisyshssaao| uNayAlIsasahassA navakoDisayA ya panarasA ||2||pnnaas sayasahassA joyaNANaM bhave aNUNAI / lavaNasamuhasseyaM joyaNasaMkhAe~ ghaNagaNiyaM // 3 // " Aha-kathametAvatpramANaM lavaNasamadrasya panagaNitaM bhavati', na hi sarvatra tasya saptadazayo Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janasaharapramANa ucayaH, kintu madhyabhAga eka dazasahasAramA nistAraNagaH karma yoga jagaNitAparate? iti, satyametat, ke-1 calaM lavaNazikhAyAH zirasi ubhayozca vedikAntayorupari davarikAyAmakAntAjurUpAyAM dIyamAnAyAM 2 yadapAntarAle jalazUnyaM kSetraM tadapi karaNagatyA tadAbhAvyamiti sajalaM vivakSyate, atrArthe ca dRSTAnto mandaraparvataH, tathAhi-mandraparvatasya sarvatraikAdazabhAgapari hANirupavayete, atha ca na sarvatraikAdazabhAgaparihANiH, kintu kApi kiyatI, kevalaM bhUlAdArabhya zikharaM yAvaddavarikAyAM dattAyAM / yadapAntarAle kApi kiyadAkAzaM satsarve karaNagatyA mero pAntarAle kApi kiyadAkAzaM tatsarva karaNagatyA merorAbhAvyamiti merutayA parikalpya gaNitamAH sarvatraikAdazaparibhAgahAni pari-18 varNayanti, tadidamapi yathoktaM banaparimANamiti, na caivatsvamanISikAvimbhitaM, yata Aha jinabhadragaNikSamAzramaNo vizeSaNavatyAmetadvicAraprakrame-"evaM abhayaveiyaMtAo solasahassassehassa kannagaIe ja lavaNasamuhAbhabvaM jalasunnapi khe tassa gaNiyaM, jhaa| maMdarapavayassa ekArasabhAgaparihANI kannagaIe AgAsassavi tadAbhavaMtikA bhaNiyA sahA lavaNasamudassavi // " iti // 'jANe bhte| ityAdi, yadi bhadanta ! lavaNasamadro dve yojanazatasahase cakravAlaviSkambhena paJcadaza yojanazatasahasrANi ekAzItiH sahasANi zataM caikonacatvAriMzaM kiJcidvizeSona parikSepeNa prajJaptaH, eka yojanasahanamudvedhena SoDaza yojanasahasrANyutsedhena saptavaza yojanasahasrANi sarvANa prajJaptaH / / tarhi 'kamhA NaM bhaMte!' ityAdi, kammAd bhadanta ! lavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM na 'avapIDayati' jalena lAvayati, na 'utpIDayati' prAbalyena bAdhate. nApiNamiti vAkyAlakukRtI 'ekodaka' sarvAsanokaptAvitaM karosi ?, bhagavAnAha-18 gautama! jambUdvIpe bharatairAktayoH kSetrayorahantazcakravartino baladevA vAsudevAH 'cAraNA' jalAcAraNamunayo vidyAdharAH 'zramaNAH'lA sAdhavaH 'zramaNyaH' saMyatyaH zrAvakA: zrAvikAH, etat suSamaduSamAdikamarakatrayamapekSyoktaM veditavyaM, tatraivAIdAdInAM yathAyoga sambha-IKI Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAt, suSamasuSamAdikamadhikRtyAha - manuSyAH prakRtibhadrakAH prakRtipratanukrodhamAnamAyAlobhAH mRdumAdevasaMpannA AlInA bhadrakA vi nItAH, eteSAM vyAkhyAnaM prAgvat teSAM 'praNidhayA' praNidhAnaM praNidhA, 'upasargAdAta' ityaGpratyayaH, tAn 'praNidhAya' apekSya teSAM prabhAvata ityarthaH, lavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM nAvapIDayatItyAdi, duSSamaduSSamAdAvapi nAvapIDayati, bharatavaitAnyAdyadhipatidevatAmabhAvAt, tathA kSullahimavacchikhariNovairSadharaparvatathordevatA maharddhikA yAvatkaraNAnmahAyutikA ityAdiparigrahaH parivasanti teSAM 'praNidhayA' prabhAvena lavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM nAvapIDayatItyAdi / tathA haimavatahairaNyavatorvarSayormanujAH prakRtibhadrakA yAvad vinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat, tathA tayoreva varSayoyoM yathAkramaM zabdApAtivikaTApAtI vRttavaitADhyau parvatI tayordevo mahArddhako yAva tpalyopamasthitiko parivasatasteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat / tathA mahAhimavatrukmivarSadharaparvata yodevatA maharddhikA ityAdi tathaiva 1 tathA virSa ramyakavarSayormanujAH prakRtibhadrakA ityAdi sarve haimavatavat, tathA tayoH kSetrayoryathAkramaM gandhApAtimAlyavatparyAyau yo vRttavaitADhya - parvatau tayordevo maharddhikAvityAdi pUrvavat / tathA pUrvavidehApara videvarSayorantaJcakravarttino yAvannanujAH prakRtibhadrakA yAvad vinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat / tathA devakururuttarakuruSu manujAH prakRtibhadrakA yAvadvinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat / tathA uttarakuruSu kuruSu jambvAM sudarzanAyAmanAdRto nAma devo jambUdvIpAdhipatiH parivasati tasya 'praNidhayA' prabhAvenetyAdi tathaiva / athAnyad gautama ! kAraNaM, tadevAha -lokasthitireSA - lokAnubhAva eSa yalavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM jalena nAvapIDayatItyAdi / tRtIyapratipattAvetra mandaroddezakaH samAptaH // tadevamuktA lavaNasamudravakSyatA, samprati ghAtakIpaNDava kanyatAmAda lavaNasamuhaM dhAyaisaMDe nAma dIve baTTe valayAgArasaMThANasaMThite savvato samatA saMparikkhivittA Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** 444 NaM ciTThati, dhAyatisaMDe NaM bhaMte! dIve kiM samacakavAlasaMThite visamacakavAlasaMThite?, goyamA! samacakavAlasaMThite no visamacakavAlasaMThite ||dhaayisNdde NaM bhaMte! dIye kevatiyaM cakavAlavi khaMbheNaM kevaiyaM parikkheveNaM paNNatte?, goyamA! cattAri joyaNasatasahassAI cakavAlavikvaMbheNaM egayAlIsaM joyaNasatasahassAI dasajoyaNasahassAI NavaegaTe joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM papaNatte // se NaM egAe paumavaravediyAe egeNaM vaNasaMDeNaM savyato samatA saMparikkhitte doNhavi vaNNao dIvasamiyA parimAkSetreNa // zAhasaMdasAga bhne| dIvAsa kati dArA paNNattA ?, goyamA! cattAri dArA paNNattA, vijae vejayaMte jayaMte aparAjie // kahi NaM bhaMte! dhAyaisaMhassa dIvassa vijae NAmaM dAre paNNatte?, goyamA! dhAyaisaMDapurasthimaperate kAloyasamu. hapurathimaddhassa pacatthimeNaM sIyAe mahANadIe upi ettha NaM dhAyai. vijae NAmaM dAre paNNatte taM ceva pamANe, rAyahANIo aNNami dhAyaisaMDe dIve, dIvassa vattavayA bhANiyabvA, evaM cattArivi dvArA bhANiyavvA / / dhAyaisaMDassa NaM bhaMte! dIvassa dArassa ya 2 esa NaM kevaDyaM athAhAe aMtare paNNatte?, goyamA! dasa joyaNasayasahassAI sattAvIsaM ca joyaNasahassAI sattapaNatIse joyaNasae tinni ya kose dArassa ya2 ayAhAe aMtare paNNatte // dhAyaisaMDassa NaM bhaMte ! dIvassa padesA kAloyagaM samuI puTThA?, haMtA puTTA // te NaM bhNte| kiM dhAyasaMDe dIce kAloe sa * * Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudde ?, te ghAyaisaMDe no khalu te kAloyasamudde / evaM kaaloyssvi| dhAyaisaMDaddIve jIvA udAisA 2 kAloe samudde pacAyaMti?, goyamA! atthegatiyA paJcAyati atthegatiyA no paJcAyati / evaM kAloevi atthe0 pa0 atyaMgatiyA No paJcAyati // se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucati-dhAyaisaMDe dIve 21, goyamA! dhAyaisaMDe NaM dIve tattha tattha dese tahi 2 paese dhAyaharukkhA dhAyaivapaNA dhAyaisaMDA NicaM kumumiyA jAva uvasobhemANA 2 ciTThati, dhAyaimahAdhAyaharukkhesu sudasaNapiyadasaNA duve devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti se eeNadveNaM0, adusaraM ca NaM goyamA! jAva Nice // dhAyaisaMDe gaM bhaMte ! dIve kati caMdA pabhAsiMsu vA 3? kati sUriyA tarvisu vA 3? kai mahamgahA cAraM cArasu vA 31 kai pakkhattA jogaM joiMsu 3? kai tArAgaNakoDAkoDIo sobhesu vA 3?, goyamA! bArasa caMdA pabhAsiMsu vA 3, evaM-cauvIsaM sasiraviNo Nakvatta satA ya tinni chttiisaa| egaM ca gahasahassaM chappanaM dhaayiisNdde||1|| aTThava sayasahassA tiSiNa sahassAI satta ya sayAI / dhAyaisaMDe dIve tArAgaNa koDikoDINaM // 2 // sobhesu kA 3 // (sU0174) 'lavaNasamudda'mityAdi, lavaNasamudraM dhAtakIpaNDo nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH 'sarvataH' sarvAsu dinu 'samantataH sAmasyena saMgharikSipya tiSThati // 'dhAyasaMDe NaMdIve ki samacakavAlasaMThie' iti sUtraM lavaNasamudvadbhAvanIyam // 'dhAyaisaMDe Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Na' mityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gatama! calAri yojanazatasahasrANi cakravAlavikammena, ekacakhAriMzat yojanazatasahasrANi daza sahasrANi nava gha ekapaSTAni yojanazatAni kizcidvizeSonAni parizepeNa, ukta -'eyAlIsaM lakkhA dasa ya sahassANi joyaNANaM tu / nava ya sayA egaTThA kiMcUNA parirao tassa // 3 // " se Na'mityAdi, sa dhAtakIkhaNDo dvIpa ekayA pAvaravedikayA aSTayojanocchrayajagatyuparibhAvinyeti sAmAgamyate, ekena banaSaNDena pAvaravedikAbahibhUtena sarvataH samantAsaMparikSiptaH / dvayorapi varNakaH prAgvat // 'dhAyaisaMDassa NamityAdi, dhAtakIpaNDasya bhadanta ! dvIpasya kati dvArANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! calAra dvArANi prajJaptAni, tadyathA-vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM ca // 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! pAtakISaNDasa dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! dhAtakIpaNDasya dvIpasya pUrvaparyante kAlodasamudrapUrvArddhasya pazcimadizi zItAyA mahAnathA upari 'atra' etasminnantare dhAtakIpaNDamya dvIpasya vijayanAma dvAraM prajAtaM, taJca jambUdvIpavijayadvAravadavizeSeNa veditavyaM, | navaramatra rAjadhAnI anyasmin dhAtakIpaNDe dvIpe vaktavyA / 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! dhAtakI-15 paNDadvIpadakSiNaparyante kAlodasamudradakSiNArddhasyottarato'tra dhAtakIpaNDasya dvIpasya vaijayantaM nAma dvAra prajJaptaM, tadapi jambUdvIpavaijayantadvAravadavizeSeNa vaktavyaM, navaramatrApi rAjadhAnI anyasmin dhAtakIpaNDadvIpe / / 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM gatAthai, bhagavAnAi-5 gautama! dhAtakIpaNDadvIpapazcimaparyante kAlodasamudrapazcimArddhasya pUrvataH zItodAyA mahAnayA uparyatra dhAtakISaNDasya dvIpasya jayantaM nAma dvAraM prazataM, tadapi jambUdvIpajayantadvAravadvaktavyaM, navaraM rAjadhAnI anyasmin dhAtakIpaNDe dvIpe n 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi, prabhasUtraM sugama, bhagavAnAhagautama! dhAtakIpaNDadvIpottarArddhaparyante kAlodasamudradakSiNA stra dakSiNato'tra dhAtakIpaNDapa bIpasyAparA Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 4 --- - - - |jitaM nAma dvAraM prajJaptaM, tadapi jambUdvIpagatAparAjitadvAravadvattavyaM, navaraM rAjadhAnI anyasmin dhAtakIpaNDe dvIpe / 'dhAyaisaMDassa NaM, bhaMte!' ityAdi, dhAtakISaNDasya bhadanta ! dvIpasya dvArala caraparazarAraM "kiyat kimANam 'abAdhayA' antarityA vyAghAtena / prajJaptama, bhagavAnAha-gautama! daza yojanazatasahasrANi saptaviMzatiyojanasahasrANi sapta zatAni paJcatriMzAni dvArasya 2 parasparamavAghayA'ntaraM prajJAna, tathAhi-ekaikasya dvArasya sahArazAkhasya jambUdvIpadvArasyeva pRthukha sArddhAni catvAriyojanAni, tatazcatuNI dvArANAmekatra pRthuvaparimANamIlane jAtAnyaSTAdaza yojanAni, tAnyanantaroktAlparirayamAnAtU 4110961 zodhyante, zodhiteSu ca teSu jAtaM zeSamidamekacavAriMzallakSA daza sahasrANi nava zatAni tricatvAriMzadadhikAni 4110943, eteSAM caturmirbhAge hate labdhaM yathoktaM dvArANAM parasparamantaram, uktaJca-paNatIsA satta sayA sattAvIsA sahassa dasa lkkhaa| dhAyaisaMDe dAraMtaraM tu avaraM ca kosatiyaM ||1||""dhaayisNddss NaM bhaMte ! dIvassa paesA' ityAdIni catvAri sUtrANi prAgvadbhAvanIyAni // 'se keNaDhaNaM bhaMte' ityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-dhAtakIpaNDo dvIpo dhAtakIkhaNDo dvIpaH ? iti, bhagavAnAha-dhAtakIpaNDe dvIpe tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo dhAtakIvRkSA vahato dhAtakIvanapaNDA bahuni dhAtakIvanAni, vanaSaNDayoH prativizeSaH prAgevoktaH, nizcaMkusumiyA' ityAdi prAgyat , 'dhAyaimahAdhAyairukkhesu etthamityAdi pUrvArddha uttarakuruSu nIlavadbhirisamIpe dhAtakInAmavRkSo'vatiSThate, pazcimAr3he uttarakuruSu / nIlavadbhirisamIpe mahAghAtakInAmavRkSo'vatiSThate, tau ca pramANAdinA jambUvRkSavadvedivavyo, tayoratra dhAtakIpaNDe dvIpe yathAkrama sudarzanapriyadarzanau dvau devI mahaddhiko yAvatpasyopamasthitiko parivasataH, tato dhAtakIpaNDopalakSito dvIpo dhAtakIpaNDadvIpa, vakSA cAha -se eeNadveNa mityAdi gatArtha // samprati candrAdivaktavyatAmAha-'dhAyaisaMDe NaM bhaMte ! dIve kati caMdA pabhAsisu' ityAdi Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAHAA%%AS praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! dhAtakIpaNDe dvAdaza candrAH prabhAsitavantaH prabhAsante prabhAsiSyante, dvAdaza sUryAstApitavantatA-8 payanti tApayiSyanti, trINi nakSatrazatAni padAtriMzAni yogaM candramasA sUryeNa ca sArddha yuktavanto yuvanti yokSyanti, tatra trINi SaTtriMzAni nakSatrANAM zatAni, ekaikasya zazina: parivAre'STAviMzatenanavANAM bhAvAt , tathA erpha SaTpaJcAzadadhikaM mahAmahasahasraM cAraM caritavantazcaranti cariSyanti, ekakasya zazinaH parivAre'STAzItemahAgrahANAM bhAvAt , aSTau zatasahasrANi trINi sahasrANi saptara zanAni tArAgaNakoTI koTInAM zobhitavantaH zobhante zobhayiSyante, etadapi ekazazinaH tArAparimANaM dvAdazabhirguNayitvA bhAvanIyaM, uktaM ca-bArasa caMdA sUrA nakkhattasayA ya tini chttiisaa| egaM ca gahasahassaM chappannaM dhAyaIsaMDe // 1 // advaiva sayasahassA tinni sahassA ya satta ya sayA u / dhAyaisaMDe dIve tArAgaNakoDikoDIo // 2 // " samprati kAlodasamudravaktavyatAmAi dhAyaisaMDa NaM dIvaM kAlode NAmaM samudde vaDhe valayAgArasaMThANasaMThite savvato samaMtA saMparikkhittArNa ciTThai, kAlode NaM samudde ki samacakavAlasaMThANasaMThite visama0?, goyamA! samacakavAla No vismckvaalsNtthite||kaalode NaM bhaMte ! samudde kevatiyaM cakkavAlavikhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM paNNatte?, goyamA! aTTa joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM ekANauti joyaNasayasahassAI sattari sahassAI chacca paMcuttare joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM pnnnnte|| se NaM egAe paumayaravediyAe egeNaM vaNasaMkheNaM doNhavi vpnno||kaaloyss NaM bhaMte! samudassa kati dArA paNNattA?, goyamA! cattAri dArA paNNattA, taMjahA-vijae vejayaMte jayaMte aparAjie // ANSAR Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahi NaM bhaMte! kAlodassa samuhassa vijae NAmaM dAre paNNatte ?, goyamA ! kAlode samudde puratthimaperate varavaradIvapuratthimaddhassa pacasthimeNaM sItodAe mahAnadIe upi ettha NaM kAlodassa samudassa vijaye NAmaM dvAre paNNatte, adveva joyaNAI taM ceva pamANaM jAva rAyahANIo / kahi bhaMte! kAloyassa samudassa vecale vArDa harepaNa?, goyamA kAlopasamuhassa dakSiNaperate puravaravaradIvara dakNidssa uttareNaM ettha NaM kAloyasamuhassa vejayaMte nAmaM dAre pannatte / kahi NaM bhaMte! kAloyasamuhassa jayaMte nAmaM dvAre pannatte ?, goyamA ! kAloyasamuhassa pancatthimaperate grararatara pacatthimandrassa puratthimeNaM sItAe mahANadIe upi jayaMte nAmaM dAre paNNase / kahiNaM bhaMte / aparAjie nAmaM dvAre paNNatte ? goyamA ! kAloyasamuddassa uttaraddhaperate pukaravaradIvotarassa dAhiNao ettha NaM kAloyasamuddassa aparAjie NAmaM dAre0, sesaM taM caiva // kAloyassa NaM bhaMte! samuhassa dArasa ya 2 esa NaM kevatiyaM 2 abAhAe aMtare paNNatte ?, goyamA ! - bAvIsa samasahassA bANauti khalu bhave sahassAiM / chacca sayA bAyAlA dvAraMtara tinni kosA ya // 1 // dArassa ya 2 AvAhAe aMtare paNNase / kAlodassa NaM bhaMte / samuhassa paesA pukkharavaradIva0 taheva, evaM pukkharavaratrIvassavi jIvA udAintA 2 taheva bhANiyatrvaM // se keNaTTeNaM bhaMte / evaM buccati kAloe samudde 21, goyamA ! kAloyassa NaM samuddassa udake Asale mAsale pesale kAlae mAsarA Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ feeNAne patI udagaraseNaM paNNase, kAlamahAkAlA estha duve devA mahiDIyA jAba paliovamadvitIyA parivasaMti, se teNadveNaM goyamA / jAva Nive // kAloe NaM bhaMte! samudde kati caMdA pabhAsiM vA 31 pucchA, goyamA ! kAloe NaM samudde bAyAlIsaM caMdA pabhAseMsu vA 3bApAlIsaM dhaMdA bApAlIsaM ca diNayarA dittA / kAlodadhimmi ete caraMti saMbaddhale sAgA // 1 // NavattANa sahassaM evaM bAvantaraM ca satamaNNaM / chacca satA chaNNauyA mahAgahA tiriNa ya sahassA || 2 || aTThAvIsaM kAlodahimmi bArasa ya sayasahassAI / nava ya sayA pannAsA tArAgaNakoDikoDI // 3 // sosu vA 3 // (0 175 ) 'dhAyaisaMDe NaM dIva' mityAdi, dhAtakISaNDaM Namiti pUrvavat dvIpaM kAlodasamudro vRto valayAkAra saMsthitaH sarvataH samantAt 'saMparikSipya' veSTayitvA tiSThati // 'kAloe NaM samudde kiM samacakavAlasaMThie' ityAdi prAgvat // 'kAloe NaM bhaMte' ityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! aSTau yojanazatasahasrANi cakravAlaviSkambhena ekanavatiH yojanazatasahasrANi saptatiH sahasrANi SaT zatAni pazyottarANi kizvidvizeSAdhikAni parikSepeNa, ekaM ca yojanasahasramudvedheneti gamyate, uktazca - "aDeva sayasahassA kAloo cakavAlao do / joyaNasahassamegaM ogAheNaM muNeyanvo // 1 // iganaui saya sahassA havaMti taha sattarI sahassA ya / chacca sayA paMcahiyA kAloya hiparirao eso || 2 ||" se NaM egAe' ityAdi, sa kAlodasamudra ekayA padmavara dikayA'STayojanocchrayayA jagatyuparibhAvinyeti gamyate, ekena vanapaNDena sarvataH samantAtsaMparikSiptaH, dvayorapi varNakaH prA Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / mvat // 'kAloyassa NaM bhaMte!' ityAdi, kAlodasya samudrasya bhadanta ! kati dvArANi pranatAni?, bhagavAnAha-gautama! catvAri dvA pani, tadyathA-vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM ca // ka bhadanta! kAlodasamudrasya vijayaM nAma dvAraM praba. gautama! kAlodasamudrasya pUrvaparyante puSkaravaradvIpasya pUrvArddhasya pazcimadizi zItodAyA mahAnadyA uparyatra kAlodasya samudrasya vijayaM nAma dvAra prajJaptaM, evaM vijayadvAravaktavyatA pUrvAnusAreNa vaktavyA, navaraM rAjadhAnI anyasmin kAlode samudre / vaijayantadvArapraznasUtra sugama, bhaga-16 vAnAha-gautama! kAlodasamudradakSiNaparyante puSkarabaraddhIpadakSiNArddhasyottarato'tra kAlodasamudrasya vaijayanta nAma dvAraM prajJaptaM, evaM jambUdvIpagatavaijayantadvAravadvaktavyaM, navaraM rAjadhAnI anyasmin kAlode samudre / jayantadvArapraznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! kAloda-| samudrapazcimaparyante puSkaravaradvIpapazcimArddhasya pUrvataH zItAyA mahAnadyA uparyatra kAlodasamudrasya jayantaM nAma dvAraM prajJa, etadapi jamyUdvIpagatajayantadvAravat , navaraM rAjadhAnI anyasmin kAlode samudre / aparAjitadvAraprabhasUtramapi sugama, bhagavAnAha-gautama ! kAlodasamudrottarArddhaparyante puSkarabaradvIpottarArddhasya dakSiNato'tra kAlodasamudrasyAparAjitaM nAma dvAraM prajJataM, dadapi jambUdvIpagatAparAjitadvAravat navaraM rAjadhAnI anyasmin kAlodasamudre // samprati dvArANAM parasparamantaraM pratipipAdayiSurAi-kAloyarasa NaM bhaMte!" ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha-gautama! dvAviMzatiyojanazatasahasrANi dvinavatiH sahasrANi par3a yojanazatAni SaTcatvAriMzadadhikAni trayazca krozA dvArasya dvArasya parasparamavAdhayA'ntaraM prajJAnaM, tathAhi-caturNAmapi dvArANAmekatra pRthulamIlane'STAdaza yojanAni kAlodasamudraparirayaparimANAd 9170605 ityevarUpAt zodhyante, zodhiteSu ca teSu jAtamidam-ekanavatirlakSAH saptatiH sahasrANi pazca 170587 ca. teSAM caturbhAige hate labdhaM yathokaM dvArANAM parasparamantaraparimANa 2292646 krozaH 4425% Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, katha"chAyAlA chdha sayA bANauya sahassa lakkha bAvIsaM / kosA ya tinni dAraMtaraM tu kAlo hissa bhave // 9 // " "kAloyassa NaM bhaMte! samuhassa parasA' ityAdi sUtracatuSTayaM pUrvavadbhAvanIyam / nAmAnyarthamabhidhitsurAha - 'se keNadveNa' mityAdi, atha ke nArthena bhadanta ! evamucyate kAlodaH samudraH kAlodaH samudraH ? iti, bhagavAnAha - gautama ! kAlodasya samudrasyodakaM 'Asalam' AsvAyam udakarasatvAt mAMsala gurudharmakatvAt pezalaM AsvAdamanojJatvAt 'kAla' kRSNam etadevopamayA pratipAdayati- mAparAzivarNAbhaM, uktazca - "pagaIe udgarasaM kAloe udga mAsarAsinibhaM" iti, tataH kAlamudakaM yasyAsau phAloda:, tathA kAlamahAkAlI ca tatra dvau devau pUrvArddhapazcimArddhAdhipatI maharddhikau yAvatpalyopama sthitiko parivasataH, tatra kAlayorudakaM yasmin sa kAloda, tathA cAha - 'se eeNadveNamityAdi sUtraM pAThasiddhaM / evaMrUpaM ca candrAdInAM parimANamanyatrApyuktam- "bAyAlIsaM caMdA bayAlIsaM ca diNayarA dittA / kAloyahimmi ee caraMti saMbaddhale sAgA // 1 // nakkhacANa sahassA sayaM ca bAbattaraM muNeyabvaM / chaba sayA chaDayA gahANa tineva ya sahassA || 2 || aTThAvIsa kAloyahimmi bArasa ya sayasahassA / nava ya sayA pannAsA tArAgaNakoDIkoDINaM // 3 // samprati puSkaravaradvIpavaktavyatAmAha kAloyaM NaM samudaM pukkharavare NAmaM dIve vaTTe valayAgArasaMThANasaMThite savvato samaMtA saMpari0 taheva jAva samacakavAlasaMThANasaMhite no visamacakkavAla saMThANasaMThie / pukkharavare NaM bhaMte / dIve 1 atra yadyapi sUtrAdaSu gAdhAtrikaM yate idameva paraM vRttikArAvAsAdaryeSu na saMbhAvyate sUtrarUpatayA sattA'sya parimANasyetyuditaM 'anyatrApyukta 'mithi, agre'pyanekatraivaM. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevaiyaM parikkheveNaM paNNatte?, goyamA! solasa joyaNasatasahassAI cakkacAlavikkhaMbheNaM-'egA joyaNakoDI vANauti khalu bhave sayasahassA / auNANauti aTTa sayA cauNauyA ya [parirao] pukkharavarassa // 1 // seNaM egAe pajamavarakhediyAe egeNa gha vaNasaMDeNa saMparika doNhavi vaNNao // pukkharavarassa NaM bhaMte! kati dArA paNNattA?, goyamA! cattAri dArA paNpattA, taMjahA-vijae vejayaMte jayaMte apraajite|| kahiNaM bhaMte! pukkharagharassa dIvassa vijae NAma dAre paNNatte?, goyamA pukkharavaradIvapuracchimaperaMte pukkharodasamuhapuracchimaddhassa paJcatyimarNa estha pukkharavaradIvassa vijae NAmaM dAre paNNatte taM ceva savaM, evaM cattAridhi dArA, sIyAsIodA patthi bhANitavAo // pukkharavarassa NaM bhaMte ! dIvassa dvArassa ya2 esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA:-'aDayAla sayasahassA bAvIsaM khalu bhave sahassAI / aguNuttarA ya cauro vAraMtara pukkharavaramsa // 1 // padesA doNhavi puTTA, jIvA dosu bhANiyabvA // se keNaNaM bhaMte! evaM vuzcati pukkharavaradIve 21, go0 pukkharavare NaM dIve tattha 2 dese tahiM 2 bahave paumarukkhA paumavaNasaMDA NicaM kusumitA jAva ciTThati, paumamahApaumarukkhe ettha NaM paumapuMDarIyA NAmaM duve devA mahihiyA jAva paliokamaTTitIyA parivasaMti, se teNa?NaM goyamA! evaM buJcati pukkharavaradIve 2 jAva nicce // pukkharavare NaM HARSAHARSA Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ***4864459 bhaMte! dIve kevaDyA caMdA pabhAsiMsu vA 31, evaM pucchA,-coyAlaM caMdasayaM cauyAlaM ceva sUriyANa sayaM / pukkharavaradIvami carati ete pabhAseMtA // 1 // cattAri sahassAI yattIsaM ceva hoMti NakkhatA / chacca sayA pAvattara mahaggahA bAraha sahassA 2||chnnnnui sayasahassA cattAlIsa bhave sahassAI / cattAri sayA pukkhara [vara] tArAgaNakoDakoDINaM // 3 // sobhesu vA 3 // pukkharavaradIvassaNaM bahumajjhadesabhAe ettha NaM mANusuttare nAmaM pacate paNNatte va valayAgArasaMThANasaMThite je NaM pukkharavaraM dIvaM duhA vibhayamANe 2 ciTThati, taMjahA-abhitarapukkharaddhaM ca bAhirapukkharaddhaM ca // abhitarapukkharaddhe NaM bhaMte! kevatiyaM cakkavAleNaM parikkheveNaM paNNate?, goyamA / aTTha joyaNasayasahassAI cakavAlavikkhaMbheNaM-koDI bAyAlIsAtIsaM doNi ya sayA aguNavaNNA / pukkharaaddhaparirao evaM ca maNussakhettassa // 1 // se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuJcati ambhitarapukkharaddhe ya 21, goyamA! abhitarapukkharaddheNaM mANusuttareNaM pacateNaM sabvato samaMtA saMparikkhitte, se eeNaTeNaM goyamA! ambhitarapukkharaddhe ya 2, aduttaraM ca NaM jAva Nicce / abhitarapukvaraddhe NaM bhaMte! kevatiyA caMdA pabhAsiMsu vA 3 sAceca pucchA jAya tArAgaNakoDakoDIo?, goyamA!-cAvattaraM ca caMdA bAvattarimeva diNakarA dittA / puravaravaradIvaDhe caraMti ete pabhAseMtA // 1 // tinni sayA chattIsA chaca sahassA mahAgahANaM tu / NakkhattANaM tu bhave solAi duve saha Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = ssAI // 2 // aDayAla sayasahassA yAvIsaM khalu bhave sahassAI / donni sayA pukkharaddhe tArAgaNa koDikoDINaM // 3 // somasuthA 3 // (sU0676) 'kAloyaM NaM samuddamityAdi, kAlodaM Namiti vAkyAlakAre samudraM puSkaravaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH / samantAtsaMparikSipya tiSThati / 'pukkharavare NaM dIve kiM samacakavAlasaMThie' ityAdi prAgvat // viSkambhAdipratipAdanArthamAha-pukkharavare NaM bhaMte ! dIve' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! poDaza yojanazatasahasrANi cavAlaviSkambhena ekA yojanA koTI dvinavatiH zatasahasrANi ekonanavatiH sahasrANi aSTau zatAni caturnavatAni 54 yojanAni parikSepeNa prAptaH // 'se 'misAdi, sa puSkarabaradvIpa ephayA pAvaravedikayA'STayojanocchrayayA jagatyuparibhAvinyeti gamyate, ekena vanapaNDena sarvataH samantAt | saMparikSiptaH, dvayorapi varNakaH pUrvavat / / adhunA dvAravaktavyatAmAha-pukkharavarassa Na'mityAdi, puSkaravaradvIpasya kati dvArANi prajAtAni!, bhagavAnAha-gautama! cakhAri dvArANi prajJaptAni, tadyathA-vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM ca // 'kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! puSkaravaradvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! puSkaravaradvIpapUrvArddhaparyante puSkarodasma samudrasya / pazcimadizi ana puSkaravaradvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM, tatra jambUdvIpavijayadvArabadavizeSeNa vaktavyaM, mavaraM rAjadhAnI anyasmin puSkaravaradvIpe vaktavyA / evaM vaijayantAdisUtrANyaNi bhAvanIyAni, sarvatra rAjadhAnI anyasmim puSkaravaradvIpe / samprati dvArANAM | parasparamantaramAha-pukkharavaradIvassa Na'nityAdi praznasUna sugama, bhagavAnAi-gautama ! aSTacatvAriMzad yojanazasasahasrANi dvAviMza-15 tiryojanasahasrANi catvAri yojanazatAni ekonasaptavAni dvArasya dvArasya ca parasparamapAdhayA'ntaraparimANa, paturNAmapi dvArANAmekatra ". .. H ima Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthulamIlane'STAdaza yojanAni tAni puSkaravaradvIpaparimANAd 19289894 ityevaMrUpAt zodhyante, zodhiteSu ca teSu jAtamidamekA yojanakoTI dvinavatiH zatasahasrANi ekonanavatiH sahasrANi aSTau zatAni SaTsaptatyadhikAni 19289876, teSAM caturbhibhage hRte labdhaM yathoktaM dvArANAM parasparamantaraparimANaM 4822469 / / ' pukkharavaradIvarasa NaM bhaMte! dIvassa paesA pukbaravara samuhaM puTThA ?' ityAdi sUtracatuSTayaM prAgvat // samprati nAmanimittapratipAdanArthamAha - 'se keNadveNa' mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! eva| mucyate puSkaravaradvIpaH 21 iti, bhagavAnAha - gautama! puSkaravaradvIpe tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra 2 pradeze bahavaH padmavRkSAH, padmAni ativizAlatayA vRkSA ina padmavRkSAH padmakhaNDA:- padmavanAni, khaNDavanayorvizeSaH prAgvat, 'niSaM kusumiyA' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat / tathA pUrvArddha uttarakuruSu yaH padmavRkSaH pazcimArke uttarakurupu yo mahApadmavRkSasyoratra puSkaravaradvIpe yathAkramaM padmapu NDarIkau dvau devau maharddhiko yAvatpatyopamasthitiko yathAkramaM pUrvArddhAparArddhAdhipatI parivasataH, tathA cokam - "umeya mahApaume rukkhA uttarakurU jaMbusamA / eesu vasaMti surA paune ta puMDarIe ya // 1 // pazyaM ca puSkaramiti puSkaravaropalakSito dvIpa: pukaravaro dvIpaH 'se eeNaTTeNa' mityAdyupasaMhAravAkyam || samprati candrAdityAdiparimANamAha--- ' pukkhara bare tyAdi pAThasiddhaM, navaraM nakSatrAdiparimANamaSTAviMzatyAdisaGkhyAni nakSatrAdIni catuzcatvAriMzena zatena guNayitvA svayaM paribhAvanIyaM uktaM caivaMrUpaM parimANamanyatrApi - "coyAla caMdasayaM coyAlaM caiva sUriyANa sayaM / putrakharavaraMmi dIve varaMti ee pagArsiyA // 1 // cacAri saharasAI 1 mahApadyo vRkSa uttarakuruSu jambUsamI / etayorvasataH surI padmastathA puNDarIkakSa // 1 // 2 catvAriMzaM candrazataM catuzcatvAriMzaM caiva sUryApA zataM / puSkaravare dvIpe caranti ete prakAzayantaH // 1 // catvAri sahasrANi Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bacIsa va hoti nakkhattA / chacca sayA bAvaccara. mahAgahA bArasasahassA / / 2 / channa ui sayasahassA coyAlIsaM bhave shssaaii|| cattAriM ca sayAI tArAgaNakoDikoDINaM // 3 // " iti / / samprati manuSyakSetrasImAkArimAnuSottaraparvatavaktavyatAmAha-pukkharavaradIvassa NamityAdi, puSkaravarasya Namiti vAkyAlaGkRtI dvIpasya bahumadhyadezabhAge mAnuSottaro nAma parvata: prajJaptaH, sa ca vRttaH, vRttaM ca * madhyapUrNamapi bhavati yathA kaumudIzazAkamaNDalaM tatastadrUpatAbyavacchedArthamAha-valayAkArasaMsthAnasaMsthito, ya: puSkaravaraM dvIpaM dvidhA sarvAsu dikSu vidikSu ca vibhajamAno vibhajamAnastiSThati, kenollekhena dvidhA vimajamAnastiSThati ? ityata Aha-tadyathA-abhyantarapuSkarAddha ca bAhyapuSkarArddha ca, cazabdo zaguna, kisura va ?-govAla sAdI yatpuSkarArddha tadabhyantarapuSkarAddha, yatpunastasmAnmAnuSottaraparvatAtparataH puSkarAddhe tad bAhyapuSpharArddhamiti // "abhitarapukkharaddhe Na'mityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gau(sama! aSTau yojanazatasahasrANi cakravAlaviSkambhena ekA yojanakoTI dvAcatvAriMzacchatasahasrANi viMzatsahasrANi dve ca yojanazate ekonapazcAze kiJcidvizeSAdhike parikSepeNa prajJaptaH // 'se keNadveNa mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-abhyantarapuSkarArddhamabhyantarapuSkarAcam ? iti, bhagavAnAha-gautama ! abhyantarapuSkarArddha mAnuSottarotareNa parvatena sarvataH samantAt saMparikSiptaM, tato mAnuSottaraparvatAbhyantare vartamAnatvAdabhyantarapuSkarAddha, tathA cAha---se eeNadveNa mityAdi gatArtha / 'ambhitarapukkharaddhe NaM bhaMte kai caMdA pabhAsiMsa ityAdi candrAdiparimANanUna pAThasiddhaM, navaraM nakSatrAdiparimANamaSTAviMzatyAdIni nakSatrANi dvAsaptatyA guNa dvAtriMzacaiva bhavanti nakSatrANi / mahApahA dvAdaza sahasrANi SaT zatAni dvisapatAni // 2 // SagNavatiH zatasahanAmi catuSatvAriMzaH sahasrANi / | catvAri ca zatAni tArAgaNAH kosIkoTInAM bhaveyuH // 3 // . Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yitvA paribhAvanIyaM, uktaM caivaMrUpaM parimANamanyatrApi -- "vAvattaraM ca caMdA yAtratarimeSa diyarA dittA / pukkharavaradIvaDDe caraMti ee pagAsiMtA // 2 // diSNa savA chaH chapa sadasyA ahahANaM tu / nakkhattANaM tu bhave soLANi dube sahassANi // 2 // aDayAla sayasahassA bAvIsaM caiva taha sahassAI / do ya saya pukkharaddhe tArAgaNa koDikoDI | 3 ||" iha sarvatra tArAparimANaci ntAyAM koTIko TyaH koTya eca draSTavyAH, tathA pUrvasUritryAkhyAnAda, apare ucchrayAGgalapramANamanusRtya koTIkoTIreva samarthayanti, uktaJca -- "koDAkoDI sanaMtaraM tu mannaMti ke thoktayA / anne ussehaMgulamANaM kAUNa vArANaM / / 1 / / " samaya NaM bhaMte! kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheyeNaM paSNate ?, goyamA ! paNapAlIsaM joyaNasaya sahassAI AyAmavikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI jAvanbhitarapukkharaddhaparirao se bhANi jAva aNapaNe // se keNaNaM bhaMte! evaM bucati- mANusakhette 21, goyamA ! mANusavese NaM tividhA maNussA parivasaMti, taMjahA - kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvagA, se teNaNaM goyamA ! evaM bucati- mANusakhette mANusakhette // mANusakhe se NaM bhaMte! kati caMdA pabhAseMsu vA 31, kara sUrA savaIsu vA 31, gomA !- pattIsaM caMdrasayaM vattIsaM caiva sUriyANa sayaM / sayala masaloyaM careti ete pabhAsatA // 1 // ekkArasa ya sahassA chappi ya solA mahaggahANaM tu / chacca sayA chapaNauyA NakkhattA tiSNi ya sahassA // 2 // aDasIi sayasahassA cattAlIsa sahassa 1 koTIkoTIti saMjJAntare ( koTIrUpaM ) manyante kecit kSetrasya stokatvAt / anye utsedhAtumAnaM tArANAM kulA ( koTI koTI miyeva ) // 1 // Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * maNuyalogaMmi / satta ya satA aNUNA tArAgAyoDakoDI / 3to so vA 3 // eso tArApiMDo savvasamAseNa maNuyalogaMmi / bahiyA puNa tArAo jiNehiM bhaNiyA asaMkhelA // 1 // evaiyaM tAraggaM jaM bhaNiyaM mANusaMmi logaMmi / cAraM kalaMyuyApupphasaMThiyaM joisaM gharaha // 2 // ravisasigahanakvattA evaDyA AhiyA maNuyaloe / jarsi nAmAgoyaM na pAgayA pannavehiMti // 3 // chAvaTThI piDagAiM caMdAicA maNuyalogaMmi / do caMdA do sUrA ya hoti ekekae piDae // 4 // chAvaTThIpiDagAI nakkhasANaM tu maNuyalogaMmi | chappannaM nakkhattA ya hoMti ekkakkae piDae // 5 // chAvaTThI piDagAI mahAgahANaM tu maNuyalogaMmi / chAvatsaraM gahasayaM ca hoi ekakae piDae // 6 // catvAri ya paMtIo caMdAicANa maNuyalogaMmi / chAyaTTiya chAvahiya hoi ya ekekayA pNtii||7|| chappannaM paMtIo nakvattANaM tu maNuyalogaMmi ! chAvaTThI chAvahI yaha ya ekekayA paMtI // 8 // chAvattaraM gahANaM paMtisarya hoi maNuyalogaMmi / chAvaTThI chAvaTTI ya hoti ekkakiyA paMtI // 9 // te meru pariyaDantA payAhiNAvattamaMDalA samve / aNavaTThiyajogehiM caMdA sUrA gahagaNA ya // 10 // nakkhastatAragANaM avaTThiyA maMDalA muNeyavvA / te'viya payAhiNAvattameva melaM aNucaraMti // 11 // rapaNiyaradiNayarANaM uDhe va ahe va saMkamo natthi / maMDalasaMkamaNaM puNa abhitarayAhiraM tirie // 12 // rayaNiparadiNayarANaM nakavattANaM mahamgahANaM ca / cAraviseseNa bhave suhadukkhaSihI * *** Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20444460 mANussANaM // 12 // tasiM pavisaMtAtAdhakkhettaM tu ghaDDhae niyamA / teNeva kameNa puNo parihAyaDa nikkhamaMtANaM // 14 // tesiM kalaMbuyApupphasaMThiyA hoi tAvaskhettapahA / aMto ya saMkuyA bAhi dhi. sthaDA caMdasUragaNA // 15 // keNaM vahati caMdo parihANI keNa hoi caMdassa / kAlo vA joho ghA keNa'NubhAveNa cNdss?|| 16 // kiNhaM rAhuvimANaM nicaM caMdeNa hoha adhirahiyaM / cauraMgulamappattaM hihA caMdassa taM caraha // 17 // ghAvahiM bAvahi divase divase u sukapakkhassa / jaM parivahai caMdo khavei saM yeva kAleNaM // 18 // pannarasaibhAgeNa ya caMdaM pannarasameva taM varaha / pannarasAibhAgeNa ya puNovi taM ceca tikkamai // 19 // evaM vahaha caMdo parihANI eSa hoi caMdassa / kAlo vA jopahA thA teNaNubhAveNa caMdassa // 20 // aMto maNussakhette havaMti cAroSagA ya uvavaNNA / paJcavihA joisiyA caMdA sUrA gahagaNA ya // 21 // teNa paraM je sesA cNdaaishcghsaarnkkhsaa| nasthi gaI navi cAro avar3hiyA te muNeyavvA // 22 // do caMdA iha dIve cattAri ya sAgare lavaNatoe / dhAyahasaMDe dIve yArasa caMdA ya sUrA ya // 23 // do do jaMbUhIve sasisUrA duguNiyA bhave lavaNe / lAvaNigA ya tiguNiyA sasisUrA dhAyaIsaMDe // 24 // dhAyaisaMDappabhihe udditiguNiyA bhave caMdA / AillacaMdasahiyA aNaMtarANaMtare khette // 25 // rikkhaggahatAraggaM dIvasamudde jahicchase nAuM / tassa sasIhiM guNiyaM rikvaggahatAragANaM tu // 26 // caMdAto sUrassa ya sUrA * * Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdassa aMtaraM hoI / pannAsa sahassAiM tu joyaNANaM aNUNAI / / 27 // sUrassa ya sUrassa ya sa. siNo sasiNo ya aMtaraM hoi / bahiyAo maNussanagassa joyaNANaM sayasahassaM // 28 // sUraMtariyA caMdA caMdatariyA ya diNayarA dittA / cittaMtaralesAgA suhalesA maMdalesA ya // 29 // ahA. sII ca gahA aTTAcIsaM ca hoMti nakkhattA / egasasIparivAro etto tArANa yocchAmi // 30 // chAvadvisahassAI nava ceva sayAI paMcasayarAI / egasasIparivAro tArAgaNakoDikoDINaM // 31 / / bahiyAo mANusanagassa caMdasUrANa'vaTThiyA jogA / caMdA abhIijuttA sUrA puNa hoMti purasehiM // 32 // (sU0177) 'mANusakhette NamityAdi, manuSyakSetraM bhadanta ! kiyadAyAmaviSkambhena kiyatparikSepeNa prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama ! pazcacatvAriMzadU yojanazatasahasrANyAyAmaviSkambhena, ekA yojanakoTI dvAcatvAriMzat zatasahasrANi triMzatsahasrANi dve yojanazate ekonapazvAze krizcidvizeSAdhike parikSepeNa prajJaptaM / / sanprati nAmanimittamamidhisurAha-se keNataNamityAdi, atha kenArthena bhadanta! evamucyate-manuSyakSetraM manuSyakSetraM ? iti, bhagavAnAha-gautama ! manudhyakSetre trividhA manuSyAH parivasanti, tadyathA-karmabhUmakA aka-15 rmabhUmakA antaradvIpakAca, anyacca manuSyANAM janma maraNaM cAtraiva kSetra na tadAhiH, tathAhi-manudhyA manuSyakSetrasya bahirjanmato na bhUtA na bhavanti na bhaviSyanti ca, tathA yadi nAma kenacidevena dAnavena vidyAdhareNa vA pUrvAnubaddhavairaniryAtanArthamevarUpA buddhiH kiyate yathA'yaM manuSyo'smAt sthAnAdU utpATya manuSyakSetrasya bahiH prakSipyatA yenoIzoSaM zuSyati mriyate veti tathA'pi lokAnubhAvA Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva sA kAcanA'pi buddhirbhUyaH parAvartate yathA saMharaNameva na bhavati saMhaya vA bhUyaH samAnayati tena saMharaNato'pi manuSyakSetrAhimanuSyA maraNamadhikRtya na bhUto na bhavanti na bhaviSyanti ca, ye'pi javAcAriNo vidyAcAriNo vA nandIzvarAdInapi yAvadgacchanti ra te'pi tatra gatA na maraNamajhuvate kintu manuSyakSetrasamAgatA eva, tena mAnuSottaraparvatasImAkaM manuSyANAM sambandhi kSetraM manuSyakSetra4 miti, tathA cAha-'se eeNaTeNa'mityAdi gatArtham // samprati manuSyakSetragatasamastacandrAdisaGkhyAparimANamAha-'maNussakhette NaMTU bhaMte! kaI caMdA pabhAsi~su' ityAdi pAThasiddhaM, ukkaM caivaMrUpaM parimANamanyatrApi-battIsaM caMdasayaM battIsaM ceva sUriyANa sayaM / sayalaM maNussaloyaM gharaMti ee pagAsiMtA // 1 // ekArasa ya sahassA chappi ya solA mahAgahANaM tu / chaca sayA chanauyA nakSattA nItiniya sahassA // 2 // adAsIyaM lakkhA pattAlIsaM ca vaha sahassAI / satta sayA ya aNUNA tArAgaNakoDakoDINaM // 3 // " satra dvAtriMzaM candrazatamevaM-dvau candro jambUdvIpa calAza lavAde grAsa vAcakApaNDadvAcavAriMzatkAlode dvAsaptatirabhyantarapuSkarAH sarvasayathA dvAtriMzaM zataM, evaM sUryANAmapi dvAtriMzaM zataM paribhAvanIyaM, nakSatrAdiparimANamaSTAviMzatyAdinakSatrAdIni dvAtriMzena zatena guNayitvA paribhAvanIyaM // samprati sakalamanuSyalokagatatArAgaNasyopasaMhAramAha--'eSa:: anantarokkasayAkastArApiNDaH sarvasAyA | manuSyaloke AkhyAta iti gamyate, bahiH punarmanuSyalokAd yAstArAstAH 'jinaiH' sarva stIrthaRdbhirbhaNitA asaGkhyAtA dvIpasamudrA|NAmasahayAtatvAt, pratidvIpaM pratisamudraM ca yathAyoga saklyAtAnAmasaGgyAtAnAM ca tArANAM sadbhAvAt "etAvat etAvatsamAkaM 'tArAgraM' tArAparimANaM yat anantaraM bhaNitaM mAnupe loke tat 'jyotiSa' jyotipadevavimAnarUpaM 'kadambapuSpasaMsthitaM' kadambapuSpapad adhaHsaGkacitamupari vistIrNa uttAnIkRtArddhakapitthasaMsthAnasaMsthitamiti bhAvaH 'cAraM gharati cAraM pratipacate, tathA jagatsvAbhA Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAta , tArAgrahaNaM copalakSaNaM, tataH sUryAdayo'pi yathoktasayAkA manuSyaloke tathAjagatsvAbhAcyAcAra pratipadyanta iti draSTavyaM / / sa-1 mpratyetadgatamevopasaMhAramAha-ravizaziprahanakSatrANi, upalakSaNametat tArakANi ca, "etAvanti' etAvatsayAkAni sapUrvArdai manuSyaloke, yeSAM kim ? ityAha-yeSAM sUryAdInAM yathoktasayAkAnAM sakalamanuSyalokabhAvinA pratyeka nAmagotrANi, ihAnvarthayuktaM nAma sidvAntaparibhApayA nAma gotramityucyate, tato'yamartha:-nAmagotrANi-anvarthayuktAni nAmAni, yadivA nAmAni ca gotrANi ca nAmagoANi 'prAkRtAH' anatizAyinaH puruSAH kadAcanApi na pratApayiSyanti, kevalaM yadA vAha sarvatra evaM, tata idaM sUryAdisalyAnaM prAkR vapuruSAprameyaM sarvajJopadiSTamiti samyaka zraddheyaM / / iha dvau candrau dvau sUryavekaM piTakamucyate, itthambhUnAni ca candrAdityAnA piTakAni | / sarvasa rUpayA manuSyaloke SaTpaSTisaGkhyAni / atha kiMpramANaM piTakamiti piTakapramANamAha-ekaikasmin piTake dvau candrau dvau sUyauM bha-16 vata iti, kimuktaM bhavati?-dvau candrau dvau suryAviyetAvatpramANamekacandrAdityAnAM piTakamiti, evaMpramANaM ca piTaka jambUdvIpe eka, 17 vayoreva candramasoIyoreva sUryayostatra bhAvataH, dve piTake lavagasamudre caturNA candramasA catuNI sUryANAM ca tatra bhAvAt , evaM SaT pi-15 TakAni dhAtakIpaNDe ekaviMzatiH kAlode SatriMzadabhvantarapuSkarAH iti bhavanti sarvamIlane candrAdityAnAM padakSaSTiH piTakAni || sarvasminnapi manuSyaloke sarvasalAyA nakSatrANAM piTakAni bhavanti paTpaTiH, nakSatrapiTakaparimANaM ca zazidvayasambandhinakSatrasavAparimANaM, tathA cAha-ephaikasmin piTake nakSatrANi bhavanti SaTpaJcAzat , kimuktaM bhavati?-SaTpazcAzamakSatrasayAkamekaikaM nakSatrapiTakamiti, atrApi SaTSaSTisa lyAbhAvanaivam-eka nakSatrapiTakaM jambUdvIpe dve lavaNasamudre SaD dhAtakISaNDe ekaviMzatiH kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarArddha iti // mahAgrahANAmadhyaGgArakaprabhRtInAM sarvammin manuSyaloke sarvasaGkhyayA piTakAni bhavanti SaTSaSTiH, prapiTa Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PORAN parimANaM ca zazidvayasambandhimahasaGkhyAparimANaM, tathA cAha-ekaikasmin piTake bhavati SaTsaptataM-paTsaptatyadhika prahazataM, SaTsa-ra satyadhikagrahazataparimANamekaikaM prahapiTakaparimANamiti bhAvaH, SaTSaSTisaGkhyAbhAvanA prAgvat / / iha manuSyaloke candrAdityAnAM catanaH patayo bhavanti, tadyathA-ve paJjI candrANAM ve sUryANAM, ekaikA ca patirbhavati SaTSaSTiH ghaTpaSTiH-pakSaSTiSaTSaSTisUryAdisayA, tadbhAvanA caivam-ekaH kila sUryo jambUdvIpe merodakSiNabhAge cAraM caran varcate eka uccarabhAge, ekazcandramA meroH pUrvabhAge eko:*parabhAge, tatra yo merodakSiNabhAge sUryazvAraM caran vartate tataH samazreNivyavasthitau dvau dakSiNabhAge eva sUyauM lavaNasamudre Sat dhAtakI-* kApaNDe ekaviMzatiH kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAkheM, ityasyAmapi sUryapalI sarvasaGkhyayA SaTpaSTiH sUryAH, tathA yo'pi ca merorutta-151 rabhAge sUryazcAraM carana vartate tasyApi samazreNyA vyavasthitau dvau uttarabhAge sUryoM lavaNasamudre Sad dhAtakIpaNDe ekaviMzatiH kAlode paTtriMzadabhyantarapuSkarAddhe ityasyAmapi sUryapato sarpasaGkhyayA SaTSaSTiH sUryAH, tathA yo meroH kila pUrvabhAge cAraM caran vartate candra mAstatsamazreNivyavasthitI dvau pUrvabhAge eva candramasau lavaNasamudre SaD dhAtakIpaNDe ekaviMzatiH kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAddhe | 1 ityasyAM candrapaGko sarvasaGkhyayA SaTpaSTizcandramasaH, evaM yo meroraparabhAge candramAstanmUlAyAmapi paktau SaTraSTizcandramaso veditavyAH // nakSatrANAM manuSyaloke sarvasaGkhyayA patayo bhavanti ghaTpaMcAzat, ekaikA ca patirbhavati paTaSaSTiH SaTSaSTistadbhavaparimANA ityarthaH, tathAhi-kilAsmin jambUdvIpe dakSiNato'rddhabhAge ekasya zazina: parivArabhUtAnyabhijidAdInyaSTAviMzatisakyAni nakSatrANi krameNa vyavasthitAni cAraM caranti, uttarato'rddhabhAge dvitIyasya zazina: parivArabhUtAnyaSTAviMzatisayAkAnyabhijidAdInyeva nakSatrANi krameNa 2 vyavasthitAni, tatra dakSiNato'rddhabhAge yatrAbhijinnakSatraM tatsamaveNivyavasthite dve abhijinakSatre lavaNasamudre SaD dhAtakIpaNDe ekatri Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zatiH kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAkheM iti, sarvasajAyA SaTSaSTirabhijinakSatrANi pajathA vyavasthitAni, evaM zravaNAdInyapi | dakSiNato'rddhabhAge paDacA vyavasthitAni padAdhissAkAnimAvImAli, uttarato'paddhabhAge yadabhijimakSanaM tatsamaNivyavasthite'pi uttaramAga ena dve abhijinakSatre lakgasamudre SaD dhAtakIpaNDe ekaviMzatiH kAlo patriMzatpuSkarAH, evaM zravaNAdipaGkayo'pi pratyeka SaTSaSTisaGkhyAkA 2 vevitavyA iti bhavaMti sarvasaGkhyayA SaTpaJcAzatsaGkhyA nakSatrANAM patayaH, ekaikA ca paGkiH SaTpaSTisamyeti / / 'prahANAM' aGgArakaprabhRtIno sarvasaGkhyayA manuSyaloke SaTsaptayadhikaM patizataM bhavati, ekaikA ca patirbhavati SaTSaSTiH, anApIyaM bhAvanA-jambUdvIpe dakSiNato'rcabhAge ekasya zazitaH parivArabhUtA aGgArakaprabhRtayo'TAzItirmahA uttarato'rddhabhAge dvitIyasya | zazinaH parivArabhUtA anArakaprabhRtaya evAnye'STAzItigrahAH, tatra dakSigato'rddhabhAge yo'GgArakanAmA prahastatsamazreNivyavasthitI dakSi-11NabhAga eva dvAvaGgArako lavaNasamudre SaD dhAtakIpaNDe ekaviMzatiH kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAi~ iti, evaM zeSA api saptAzItihA: patayA vyavasthitAH pratyeka pakSaSTiH 2 veditavyAH, evamutsarato'pyarbabhAge'nArakaprabhRtInAmaSTAzItesrahANAM patayaH pratyeka SaTSaSTisakhyAkA 2 bhAvanIyA iti bhavati sarvasatyayA prahANAM SaTsaptataM patizata, ekaikA dha patiH SaTSaSTisaGkhyAketi // 'te' manuSyalokavarsina: sarve caMdrAH sarve sUryAH sarve prahagaNA anavasthitairyathAyogamanyairanyairnakSatraiH saha, yogamupalakSitAH "payAhiNAvattamaMDalA' iti / prakarSeNa sarvAsu dikSu vidikSupa parizramatAM candrAdInAM dakSiNa eva mesarbhavati yasminnAva-maNDalaparibhramaNarUpe sa pradakSiNaH 2 AvattoM yeSAM maNDalAnA tAni pradakSiNAvartAni tAni maNDalAni mere (pati) yeSAM te pradakSiNAvartamaNDalA merumanulabhIkRtya caranti, etenaitaduktaM bhavati-sUryAdayaH samastA api manuSyalokavartinaH pradakSiNAvarttamaNDalagatyA paribhramantIti, iha candrAdityapahANAM maNDalAnyanavasthi Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAni, yathAyogamanyasminnanmasminmaNDale teSAM saMcariSNutvAt , nakSatratArakANAM tu maNDalAnyanavasthitAnyeva, tathA bAha-nakSatrANAM | vArakANAM ca bhaNDalAnyavasthitAni jJAtavyAni, kimuktaM bhavati -AkAlaM pratiniyatamekaika nakSatrANAM tArakANAM ca maNDalamiti, na caivaM vyavasthitamaNDalakhoktAvevamAzakanIyaM yathA teSAM gatireva na bhavatIti, yata Aha-'te'vi ya' ityAdi, tAnyapi nakSatrANi tArakANi ca, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , pradakSiNAvartameva, idaM kriyAvizeSaNaM, meramanulakSyIkRtya caranti, etaba meru lakSyIkRtya teSAM pradakSiNAvartadharaNaM pratyakSata evopalakSyata iti saMvAdi / 'rajanikaradinakarANAM' candrAdityAnAmUrkha vA'dho vA sakramo na bhavati tathA jagatsvAbhAvyAt , tiryaka punarmaNDaleSu sakramaNaM bhavati, kiMviziSTamityAha-'sAbhyantaravAyam' abhyantaraM ca vAyaM ca abhyantarabAjhaM saha abhyantarabAyaM yasya yena vA tat sAbhyantarabAjhaM, etaduktaM bhavati-sarvAbhyantarAnmaNDalAtparatastAvanmaNDale darahAmaNaM garama pAna, shrbt| yAtrA karADalAdarvAg maNDaleSu tAvatsaskramaNaM yAvatsarvAbhyantaramiti // 'rajanikaradinakarANAM' candrAdityAnA nakSatrANAM mahApahANAM gha 'cAravizeSeNa' tena tena cAreNa sukhaduHkhavidhayo manuSyANAM saMbhavanti, tathAhi-dvividhAni santi sadA manuSyANAM karmANi, tadyathA-zubhavedyAni azubhavedyAni ca, karmaNAM ca sAmAnyato vipAkahetavaH paJca, tadyathAdravyaM kSetra kAlo bhAvo bhavazva, ukta- udayakkhayakhaovasamosamA jaMca kammuNo bhaNiyA / davaM khetaM kALaM bhAvaM bhavaM ca | saMpappa // 1 // " zubhavedyAnAM ca karmaNAM prAyaH zubhadravyakSetrAdisAmagrI vipAkahetuH, azubhavedyAnAmazubhadravyakSetrAdi sAmagrI, sato yadA yeSAM janmanakSatrAyanukUlazcandrAdInAM dhArastadA teSAM prAyo yAni zubhavedyAni kammANi tAni tathAvidhAM vipAkasAmagrImadhigamya 1 udayaH kSayaH kSayopazama upazamo yaca karmaNo bhaNitAH / dravyaM kSetra kAlaM bhAvaM bhaya va saMprApya // 1 // CLCC-5 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |vipAkaM prapadyante, prapannavipAkAni zarIranIrogatAsaMpAdanato dhanavRddhikaraNena ca vairopazamanataH priyasaMprayogasaMpAdanato vA yadivA * prArabdhAbhISTaprayojananiSpattikaraNataH sukhamupajanayanti, ata eva mahIyAMsaH paramavivekina: svalpamapi prayojanaM zumatithinakSavAdAvArabhaMte na tu yathA kathazcana, ata eva jinAnAmapi bhagavatAmAjJA patrAjanAdikamadhikRtyaivamavartiSTa-yathA zubhakSetre zubhadizamabhimukhIkRya zubhe tithinakSatramuhUrtAdau pravrAjanavatAropaNAdi karttavyaM nAnyathA, tathA coktaM paJcavastuke-"esA liNANa AgA khettAIyA ya kammaNo bhaNiyA / udayAhakAraNaM jaM tamhA sambantha jaiyatvaM // 1 // " asyA akSaragamanikA-eSA jinAnAmAjJa yathA | zubhakSetre zubhAM dizamabhimukhIkRtya zubhe tithinakSatramuhUrtAdau prajAjanatratAropaNAdi karttavyaM nAnyathA, apica-kSetrAdayo'pi karmaNAmudayAdikAraNaM bhagavadviruktAstato'zubhadravyakSetrAdisAmagrImavApya kadAcidazubhavedyAni karmANi vipAka galodayamAsAdayeyuH, tadudaye ca gRhItavatabhaktAdidoSaprasaGgaH, zubhakSetrAdisAmagrI tu prApya janAnAM zubhakarmavipAkasambhava iti saMbhavati nirvinaM sAmAyikaparipA-18. lanAdi, tasmAdavazya chAsthena sarvatra zubhakSetrAdau yatitavyaM, ye tu bhagavanto'tizayamantaste atizayabalAdeva nirvighnaM savighnaM vA samyagavagacchanti tato na zubhatithimuhUrtAdikamapezanta iti tanmArgAnusaraNaM agrasthAnAM na nyAyyaM, tena ye ca paramamuniparyupAsitapravacanaviDambakA aparimalitajinazAsanopaniSadbhutazAstraguruparamparAyAtaniravadyavizadakAlocitasAmAcArIpratirandhinaH svamavikalpitasAmAcArIkA abhidadhati-yathA na pravrAjanAdiSu zubhatithinakSatrAdinirIkSaNe yatitavyaM, na khalu bhagavAna jagatsvAmI prasAjanAyopasthiteSu zubhatithyAdinirIkSaNaM kRtavAniti te'pAstA draSTavyA iti // teSAM-sUryAcandramasAM sarvabAyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizatAM tApakSetraM | pratidivasaM krameNa niyamAdAyAmato varddhate, yenaiva ca krameNa parivarddhate tenaiva krameNa sarvAbhyanvarAnmaNDalAdahiniSkAmatAM parihIyate, KAAAAACAR Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAhi-sarvabAhyamaNDale cAra caratAM sUryANAM candramasAM ca pratyeka jambUdvIpacakravAlasya dazadhA pravibhakasya dvau do bhAgo tApakSetraM, tataH sUryasyAbhyantaraM pravizataH pratimaNDalaM paTyadhikaSatriMzacchatapravibhaktasya dvau dvau bhAgo tApakSetrasya varddhate, candramasastu maNDaleSu pratyeka paurNamAsIsambhave krameNa pratimaNDalaM SaDvizatirbhAgAH saptaviMzatitamasya va mAga: saptama., evaM ca pravimalamabhivRddhau yadA sarvAbhyantaramaNDale cAraM caratastadA pratyekaM jambUdvIpacakravAlasya trayaH paripUrNA dazabhAgAsvApakSetraM, tataH punarapi sarvAbhyantaramaNDalA dahiniSkrameNa sUryasya pratimaNDalaM SaSTyAdhikaSaTtriMzacchatapravibhaktasya jambUdvIpacakravAlasya dvau dvau bhAgau parihIyete, candramasastu maNDaleSu haipratyekaM paurNamAsIsambhave krameNa pratimaNDalaM paDviMzatirbhAgAH saptaviMzatitamasya ca bhAgasya caikaH saptabhAga iti // tayAM' candrasUryANAM tApakSetrapanthAH kalambuyApuSpaM-nAlikApuSpaM tadvatsaMsthitAH kalambuyApuSpasaMsthitAH, etadeva vyAcaSTe-anta:-merudizi sacitA bahiHlavaNadizi vistRtAH, etacandraprajJaptA sUryaprajJaptau caturthe prAbhRte savistaraM bhAtritamiti tato'vadhAryam // samprati candramasamadhikRtya | gautamaH praznayati-kena kAraNena zuklapakSe varddhate / kena vA kAraNena candrasya kRSNapakSe parihAnirbhavati? kena vA 'anubhAvena' prabhA. veNa candrasyaika: pakSaH kRSNo bhavati eka: 'jyotsnA' zukla:? iti, evamukte bhagavAnAha-iha dvividho rAhustadyathA-parvarAhunityarAhuzca, tatra parvarAhuH sa ucyate ya: kadAcidakasmAtsamAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaM vA'ntaritaM karoti, antarite ca kRte | | loke grahaNamiti prasiddhiH, sa iha na gRrate, yastu nityarAdustasya vimAnaM kRSNaM tathAjagatsvAbhAvyAcandreNa saha nityaM' sarvakAlamavirahita tathA 'ghauraMgulena' caturaGgalairaprAptaM sat 'candrasya candravimAnasyAdhastAcarati, tacaivaM carat zuklapakSe zanaiH zanaiH prakaTIkaroti candramasaM kRSNapakSe ca zanaiH zanairAvRNoti, tathA cAha-iha dvASaSTibhAgIkRtasya candravimAnasya dvau bhAgAvaparitanau sadA'nAvAryakhabhA Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- -%SECAST 24 balAt apAkRtya zeSasya paJcadazamirbhAge hate ye palAro bhAgA labhyante te dvApaSTizabdenocyante, avayave samudAyopacArAt, etaba vyAkhyAnametasyaiva cUrNimupajIvya kRtaM na khamanISikayA, tathA ca tadantha:-candravimAnaM dvASaSTibhAgIkriyate, khataH paJcadazabhirmAgo'pahiyate, tatra calAge bhAgA dvApavibhAgAnAM pAtAbhAsona labhyante zeSau dvau, etAvad dine dine zuklapakSasya rAhuNA mukhyata" iti, evaM ca sati yatsamavAyAjAsUtram-"muktapakkhassa vivase vivase bAbahibAvahi bhAge parivaDA" iti, sadapyevameva vyAkhyeyaM, |saMpradAyavazAddhi sUtraM vyAkhyeyaM, na svamanISikayA, anyathA mahadAzAtanAprasake:, saMpradAyazca yathoktasvarUpa iti, tatra zuklapakSasya divase yad-yasmAtkAraNAcandro dvASaSTidvApaSTibhAgAn-dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn yAvatparivarddhate, * kAlena-kRSNapakSeNa punardivase 2 tAneva dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn 'prakSapayati' parihApayati, etadeva vyAcaSTe-kRSNapakSe pratidivasaM rAhuvimAnaM svakIyena paJcadazena bhAgena taM 'candra candravimAnaM pazcadazameva bhAga 'vRNoti' AcchAdayati, zuklapakSe punastameva pratidivasaM paJcadazabhAgamAsIyena paJcadazena bhAgena 'vyatikrAmati' muJcati, kimuktaM bhavati-kRSNApakSe pratipada ArabhyAsIyena pathadazena paJcadazena bhAgena pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgamuparitanabhAgAdArabhyAvRNoti, zukRpakSe tu pratipada Arabhya tenaiva krameNa pratidivasa| mekaikaM paJcadazamAgaM prakaTIkaroti, tena jagati candramaNDalasya vRddhihAnI pratibhAsate, svarUpataH punazcandramaNDalamavasthitameva, tathA pAha-evaM rAivimAnena prasidivasa phrameNAnAvaraNakaraNato 'varddhate' vardhamAnaH pratibhAsate candraH, evaM rAivimAnena prati NAvaraNakaraNataH parihAnipratibhAso bhavati candrasya viSaye, etenaiva 'anubhAvena kAraNenaika: pakSaH 'kAlA' kRSNo bhavati patra cahindrasya parihAniH pratibhAsate, ekastu 'jyotsnA zruSTo yatra thandraviSayo vRddhipratibhAsaH // 'antaH' madhye 'manuSyakSetre manuSyakSetramA %95%256* 4 Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 paJcavidhA jyotiSkAsvayathA candrAH sUryA mahagaNAH cazabdAnnakSatrANi vArakA bhavanti 'cAropagAH' cArayuktAH, 'tene 'ti prAkR tatvAtpazyAmyarthe tRtIyA tato manuSyakSetrAtparaM pA izeSANi candrAdimatAzanasamAthi candrAdityamahatArAnabhratravimAnAni, sUtre puMstvanirdeza: prAkRtatvAt teSAM nAsti gatiH-na svasmAtsthAnAcalanaM nApi 'cAraH' maNDalagatyA paribhramaNaM kimvavasthitAnyeva tAni jJAtavyAni // samprati pratidvIpaM pratisamudraM candrAdisaGkalanAmAha - 'ege jaMbuddIve duguNA lavaNe cauraguNA hoMti / lAvaNagA ya tiguNiyA sasisUrA dhAyaiDe' // 1 // dvau candrau upalakSaNametat dvau sUryau ca 'iha' asmin ambUdvIpe catvAraH 'sAgare' samudre 'lavaNatoye' lavaNajale, dhAtakIpaNDe dvIpe dvAdaza candrAzva dvAdaza sUryAzca / etadeva bhaGgyantareNa pratipAdayati-rAzinau sUryo jambUdvIpe dvau dvau tAveva dviguNitI 'lavaNe' lavaNasamudre bhavataH, catvAro lavaNasamudre zazinazcatvArazca sUryA bhavantItyarthaH, dvayorvAbhyAM guNate caturbhAvAt, pAThAntaram - " evaM jaMbUddI ke duguNA labaNe dhaugguNA hoti "tti, 'evam' uktena prakAreNa ekaiko candrasUryau ja mbUdvIpe dviguNau bhavataH kimuktaM bhavati ? - dvau candramasau dvau sUryau jambUdvIpa iti, 'lavaNe' lavaNasamudre tAvevaikaiko sUryAcandramasau caturguNau bhavataH, catvAracandrAzrakhAraH sUryA lavaNasamudre bhavantIti bhAva:, 'lAvaNikAH' lavaNasamudrabhavAH zazisUryAstriguNitA ghAtakISaNa bhavanti, dvAdaza candrA dvAdaza sUryA dhAtakIpaNDe dvIpe bhavantItyarthaH // samprati zeSadvIpasamudragatacandrAdityasaGkhyA parijJAnAya karaNamAha-- dhAtakISaNDaH prabhRtiH- AdiryeSAM te dhAtakIpaNDaprabhRtayasteSu dhAtakIpaNDaprabhRtiSu dvIpeSu samudreSu ca ye uddiSTAzcandrA dvA zAdaya: upalakSaNametat sUryA vA te 'triguNitAH' triguNIkRtAH santaH 'Aila caMdasahiya'tti uddiSTacandrayukkAhI pAtsamudrAdvA prAg jambUdvIpamA kRlA ye prAktanAcandrAstairAdimacandraH upalakSaNametat AdimasUryaizca sahitA yAvanto bhavanti etAvatpramANA anantare Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60-60-4. NAAKANKA nantare kAlodAdau bhavanti, tatra dhAtakIpaNDe dvIpe uddiSTAzcandrA dvAdaza te triguNAH kriyante jAtAH SaTtriMzat , AdimacandrA: ghaTa,[8 tayathA-dvau candrau jambUdvIpe catvAro lavaNasamudre, etairAdimacandraiH sahitA dvAcatvAriMzadbhavanti, etAvantaH kAlodasamudre candrAH, epa evaM vidhiH sUryANAmapi, tena sUryA api tatraitAvanto veditavyAH, tathA kAlode samudre dvAcatvAriMzapandramasa udiSTAste triguNA: kriyante jAtA: paDizaM zataM, AdimacandrA aSTAdaza, tadyathA-dvau jambUdvIpe catvAro latraNasamudre dvAdaza dhAtakIpaNDe, etairAdimacandraH sahitaM paDizaM zataM catuzcatvAriMzaM zataM jAtaM, etAvanta: puSkaravaradvIpe candrA etAvanta eva ca sUryAH, evaM sarveSvapi dvIpasamudreSvetakaraNavazAzcandrasakhyA pratipattavyA, sUryasakA'pi ||smprti zrIpaM parijana sahakArArimANanAnopAyamAha-atrAprazabdaH parimANavAcI, yatra dvIpe samudre vA nakSatraparimANaM grahaparimANaM tArAparimANaM vA jJAtumicchasi tasya dvIpasya samudrasya vA sambandhibhiH zazibhirekasya zazina: parivArabhUtaM nakSatraparimANaM grahaparimANaM tAraparimANaM ca guNitaM sad yAvad bhavati tAvatpramANaM tatra dvIpa samudre vA nakSatraparimANaM grahaparimANaM tArAparimANamiti, yathA lavaNasamuDhe kila nakSatrAdiparimAyaM jJAtumiSTaM, lavaNasamudre ca zazi nazcalArastata ekasya zazina: parivArabhUtAni yAnyaSTAviMzatinakSatrANi tAni caturbhirguNyanne jAtaM dvAdazottaraM zataM, etAvanti lavaNa-18 hai| samudre nakSatrANi, tathA'STAzItirmahA ekasya zazinaH parivArabhUnAste caturbhirguNayante jAtAni trINi zatAni dvipaJcAzadadhikAni hai| 352, etAvanto lavaNasamudre grahAH, tathaikasya zazinaH parivArabhUtAni tArAgaNakoTIkoTInAM SaTSaSTiH sahasrANi nava zatAni paJcasasatyadhikAni, tAni caturbhirguNyante, jAnAni koTIkoTInA dvelakSe saptaSaSTiH sahasrANi nava zatAni 26790010010010001001000 etAvatyo lavaNasamudre tArAgaNakoTIkoTayaH, evaMrUpA ca nakSatrAdInAM lavaNasamudre sapA prAgevokA, evaM sarveSvapi dvIpasamudeSu nakSa Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trAdisatyAparimANaM bhAvanIyam // samprati manuSyakSetrAdvahirvartinAM candrasUryANAM parasparamantaraparimANapratipAdanArthamAha-'manuSyanagasya' mAnuSottaraparvatasya bahizcandrArasUryasya sUryAcandrasyAntaraM bhavati 'anyUnAni' paripUrNAni yojanAnAM pacAzat sahasrANi, etAvatA candrasya sUryasya ca parasparamantaramuktam // idAnI candrasya candrasya sUryasya sUryasya ca parasparamantaramAha-'sUrassa ya sUrassa ya' ityAdi, sUryasya sUryasya parasparaM candrasya candrasya parasparamantaraM bhavati yojanAnAM zatasahasraM-lave, tathAhi-candrAntarivAH sUryAH sUryAntaritAzcandrA bahirvyavasthitAH, candrasUryANAM ca parasparamantaraM paJcAzayojanasahasrANi 50000, tatazcandrasya candrasya sUryasya sUryasya ghara parasparamantaraM bhavati yojanAnAM lakSaM, etaccaivamantaraparimANaM sucIzreNyA pratipattavyaM na valayAkAraNyeti // samprati bahizcandrasUryANAM 4 palathA'trasthAnamAha-nRlokAdahiH patayA'vasthitAH sUryAntaritAzcandrAzcandrAntaritA dinakarA: 'dIptAH' dIpyante sma bhAskarA ityarthaH, pada kathambhUtAste candrasUryA:? ityAha-'citrAntaralezyAkA' citramantaraM lezyA ca prakAzarUpA yeSAM te tathA, tatra citramantaraM ca-IG bhandrANAM sUryAntaritatvAt sUryANAM candrAntaritasvAt , citrA lezyA candramasAM zItarazmitvAt sUryANAmuSNarazmitvAt , lezyAvizeSapra4 darzanArthamAha-'suhalesA maMdalesA ya' sukhalezyAzcandramaso, na zItakAle manuSyaloka ivAtyanta zItarazmaya ityarthaH, mandalezyAH sUryA na tu manuSyaloke nidAthasamaya iva ekAntoSNarazmaya ityarthaH, Aha ca tattvArthaTIkAkAro haribhadrasUri:-"nAtyantaM zItAzcandramasa: nAtyantoSNA: sUryAH kintu sAdhAramA dvayorapI"ti, ihedamuktaM bhavati-yatra dvIpe samudre vA nakSatrAdiparimANaM hAtumiSyate tatraikaza. ziparivArabhUtaM nakSatrAdiparimANaM tAvadbhiH zazimirguNayitavyamiti / tatraikazaziparivArabhUtAnAM grahAdInAM parimANamAha-'aTThAsII.' tyAdi gAthAyamapi pAThasiddham / / bahiH 'manuSyanagasya manuSyaparvatasya candrasUryANAM yogA avasthitA na manuSyaloka ivAnyAnyana Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSanasabhAripa bhArAbhAvAna , sacina zradahiyA neyA' iti pAustatrAvasthitAni tejAMsIti vyAkhyeyaM, kimuktaM bhavati-sUryAH devAnayuSNatejaso na tu jAtucidapi manuSyaloke zrISmakAla ivAtyuSNatejasaH, candramaso'pi sadaivAnatizItalezyAkA na punaH kadAcanApyantarmanuSyakSetrasya zizirakAla ivAtizItatejasa iti, tatra prathamapATapane tAnevAvasthitAn yogAnAha-'caMdA abhiI' ityAdi, dvitIyapAThapakSe tatheti paThayitavyaM, candrAH sarve'pi manuSyakSetrAvahirabhijitA nakSatrega yuktAH, sUryAH punarbhavanti puSyairyuktA iti // sa-1 prati mAnuSottaraparvatocairatvAdipratipAdanArthamAha mANusuttare NaM bhaMte! panvate kevatiyaM urdU uccasaNaM? kevatiyaM unveheNaM? kevatiyaM mUle vikkhambheNaM? kevatiyaM majjhe vikkhaMbheNaM? kevatiyaM sihare vikvaMbheNaM? kevatiyaM aMto giripariraeNaM? kevatiya bAhiM giripariraeNaM? kevatiyaM majhe giripariraeNaM ? kevatiyaM upari giripariraeNaM?, goya. mA! mANusutsare NaM pabbate sattarasa ekvIsAiM joyaNasayAI uhuMuccatteNaM catsAri tIse joyaNasae kosaM ca ubvaheNaM mUle dasavAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM majjhe sattatevIse joyaNasate vikkhaMbheNaM ucari cattAricavIse joyaNasate vizvaMbheNaM aMto giripariraeNaM-egA joyaNakoDI yAyAlIsaM ca syshssaaiN| tIsaM ca sahassAI doSiNa ya auNAparaNe joyaNasate kiMdhivisesAhie parikkheveNaM, bAhiragiripariraeNaM egA joyaNakoDI bAyAlIsaM ca satasahassAI chattIsaM ca sahassAI sarAboisottare joyaNasate parikkheyeNaM, majjhe giripariraeNaM egA joyA Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDI bAyAlIsaM ca satasahassAI cottIsaM ca sahassA ahatevIse joyaNasate parikkheveNaM, uvari giripariraeNaM egA joyaNakoDI yAyAlIsaM ca sayasahassAI yattIsaM ca sahassAiM nava ya battIse joyAsate parikveveNaM, mUle vicchinne majjhe saMkhitte upi taNue aMto saNhe majjhe udagge bAhiM darisaNijje isi saNNisapaNe sIhaNisAI avadvajavarAsisaMThANasaMThite savvajaMbUNayAmae acche saNhe jAva paDikave. umaopAsiM dohiM paramavaracediyAhiM dohi ya vaNasaMDehiM savvato samatA saMparikhitte vaNao doNhavi // se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuzcati-mANusuttare pavvate 2?, goyamA! mANusuttarassa NaM pacatassa aMto maNuyA umpi suvaNNA yAhiM devA aduttaraM ca gaM goyamA! mANusuttarapatrataM maNuyA Na kayAi vitivaiMsu vA vItivayaMti yA vItivahassaMti kA NaNNasya cAraNehiM cA vijAhareTiM vA devakammuNA vAvi, se teNadveNaM goyamA!0 aduttaraM ca NaM jAva Nicetti // jAvaM ca NaM mANumutsare pavate lAvaM ca NaM assiloe tti pavuccati, jAvaM ca NaM vAsAti vA vAsagharAtiM vA tAvaM ca NaM assi loetti pacati, jAvaM ca NaM gehAi vA gehAvayaNAti vA tAyaM ca NaM assi loetti pavuccati, jAvaM ca NaM gAmAti bA jAva rAyahANIti vA tAvaM ca NaM assiloetti pavucati, jAyaM ca NaM arahaMtA cakavahi baladevA vAsudevA paDivAsudevA ghAraNA vijAharA samaNA samaNIo sAvayA sAviyAo maNuyA pagatibhaddagA viNItA tAvaM ca NaM assi Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loetti pavucati, jAvaM ca NaM samayAti vA AvaliyAti vA ANApANaiti vA dhovAi vA lavAi vA muTuttAi yA divasAti vA ahorattAti vA pakkhAti vA mAsAti vA udUti vA ayaNAti vA saMvaccharAti vA jugAti vA vAsasatAti vA vAsasahassAti vA vAsasayasahassAha vA pulavaMgAti vA pukhyAti vA taDiyaMgAti vA. evaM pubve taDie aDaDe avace haSThakae uppale paumeNa liNe aniziure annane te prasane liyA sIsapaheliyA jAva ya sIsapaheliyaMgeti vA sIsapahe. liyAti vA paliovameti vA sAgarovameti vA uvasappiNIti vA osappiNIti vA tAvaM ca NaM assiM loge cucati, jAvaM ca NaM bAdare vijukAre ghAyare thaNiyasadde tAvaM ca NaM assi0 jAvaMca NaM bahave orAlA yalAhakA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti tAvaM ca NaM assi loe, jAvaM ca NaM vAyare teukAe tAvaM ca NaM assi loe, jAvaM ya NaM AgarAti vA nadIui vA NihIti vA tAvaM ca NaM assiloginti paJcati, jAvaM ca NaM agahAti vA NadIti vA tAvaM ca NaM assi loe jAvaM ca NaM caMdovarAgAti vA sUrovarAgAti vA caMdapariesAti vA sUrapariesAti vA paDicaMdAti vA paDisUrAti vA iMdhaNUha vA udgamacchei vA kapihasitANi vA tAyaM ca rNa assilogeti pa0 // jAvaM ca NaM caMdimasUriyagahaNakkhattatArArUvANaM abhigamaNaniggamaNavuhiNivuhiaNavAhiyasaMThANasaMThitI Aghavijati tAvaM ca NaM assiM loetti pabucati // (sU0 178) Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mANusuttare NamityAdi, mAnuSottaro Namiti vAkyAlakAre parvataH 'kiyat' kiMpramANabhUImuvai stvena ? kiyadudvedhena ? kiyanmUlaviSkambhena ? yiduparivizvambhena ? kisada 'antaniriparirayeNa' girerantaH parikSepeNa ? kiyad 'bahigiriparirayaNa' girevahi:paricchedena ? kiyat 'bhUlagiriparirayeNa ? girermUle parirayeNa, evaM kiyanmadhyagiriparirayeNa!, evaM kiyaduparigiriparirayeNa prajJaptaH ?, bhagavAnAi-gautama! sanadaza yojanazatAni ekaviMzAni Urddha muccastvena 1721, catvAri triMzAni yojanazatAni krozameka ca 'udvedhena' uNDakhena 430, mUle daza dvAviMzatyuttarANi yojanazatAni viSkambhena 1022, madhye sapta trayoviMzatyuttarANi yojanazatAni viSkambhataH 723, upari catvAri caturvizatyuttarANi yojanazatAni viSkambhena 424, ekA yojanakoTI dvAcatvAriMzacchatasahasrANi triMzatsahasrANi Tre ekonapaJcAzadadhika yojanazate kizcidvizeSAdhike antargiriparirayeNa 14230249, ekA yojanakoTI dvAcatvAriMzat zatasahasrANi patriMzatsahasrANi sapta caturdazottarANi yojanazatAni bahiniriparirayeNa 14236714, ekA yojanakoTI dvAcatvAriMzat zatasahasrANi catustriMzatsahasrANi aSTau trayoviMzatyuttarANi yojanazatAni madhyagiriparirayeNa 14234823, ekA yojanakoTI dvAcavAriMzacchatasahasrANi dvAtriMzatsahasrANi nava ca dvAtriMzaduttarANi yojanazatAni uparigiriparirayeNa 1423-1 2932, idaM ca madhye upari ca giriparirayaparimANaM bahirbhAgApekSamabasAtavyaM, abhyantaraM chinnaTaGkatayA mUle madhye upari va sarvatra tulyaparirayaparimANatvAt , mUle vistIrNo'sipRthutvAt , madhye saMkSipto madhyavistAralAt , upari tanuka: stokabAhalyabhAvAt / antaH lakSNo mRSTa ityarthaH madhye 'udaya' pradhAna: bahiH 'darzanIyaH' nayanamanohArI 'ISat' manAk sanniSaNNaH siMhaniSIdanena nighIdanAt / / tathA bAha'siMhaniSAdI' siMhaba niSIdatItyevaMzIla: siMhaniSAdI, yathA siMho'tanaM pAdayugalamuttamya pazcAttanaM tu pAdayugma sa-2 SAX Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Docya putAbhyAM manAgamo niSIvRti tathA niSaNNaJca ziraH pradeze unnataH paJcAdbhAge tu nino nimnataraH evaM mAnuSottaro'pi jambUdvIpadizi TiH sa montaH pAdArabhya prathukhapradeza vRddhyA ninonimnatara iti etadevAtivyaktamAha - 'ava - ajavarAsisaMThANasaMThie' iti apagatamadvai yasya so'pArddha: sa cAsau yavazca rAzica apArddhayavarAzI tayoriva yatsaMsthAnaM yasya tena saMsthitaH, yathA yatro rAziva dhAnyAnAmanantarAle UrjAdhobhAgena chino madhyabhAge chiTaka iva bhavati bahirbhAge tu zanaiH zanaiH prathutvavRddhayA nino nimnatarastadvadveSo'pi yavagrahaNaM pRthagvyAkhyAtamanyatra kevalApArddhayavasaMsthAnadayA'pi pratipAdanAt uktathA-"jaMcUNayAmao so rammo ajavasaMdio bhaNio / siMhanisAdIegaM duddAkao pukkharaddIvo // 1 // " "sabvajaMbUNayAmae' iti sarvAmanA jAmbUnadamaya: 'acche jAva paDirUve' iti prAgvat / 'ubhao pAsi'mityAdi ubhayoH pArzvayorantabhAge madhyabhAge cetyartha: pratyekamekaikabhAvena dvAbhyAM padmavara vedikAbhyAM vanakhaNDAbhyAM ca 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptaH dvayorapi padmacaravedikAvanakhaNDayoH pramANaM varNakaca prAgvat // sAmprataM nAmanimittamabhidhitsurAha - 'se keNaTTeNa' mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate - mAnuSottaraH parvataH mAnuSottaraH parvvataH ? iti bhagavAnAha - gautama ! mAnuSottaraparvatasya 'antaH' madhye ma nuSyAH upari 'suvarNAH' suvarNakumArA devAH vahiH sAmAnyato devAH, tato manuSyANAmuttaraH- para iti mAnuSeottaraH / athAnyad gautama ! mAnuSottaraM parvataM manuSyA na kadAcidapi vyatitrajitavantaH vyatitrajanti vyatitra jiSyanti vA kiM sarvathA na ? ityAha-tAnyatra, cAraNena paJcamyarthe tRtIyA prAkRtatvAt 'cAraNAt' jaGghAcAraNalabdhisaMpannAt vidyAdharAd devakarmaNa eva kriyayA devotpAdanAMdityarthaH, cAraNAdayo vyatitrajantyapi mAnuSottaraM parvatamiti tadvarjanaM tato mAnuSANAmuttaraH uccaistaro'laGghanIyatvAnmAnupottaraH, Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** SARKAR tathA cAha-se eeNaDeNa'mityAdhupasaMhAravAkyaM gatArtha // sampratyetAvAneva manuSyaloko'traiva ca varSavarSadharAdaya ityetatsUtraM pratipAdayitukAma Aha'jApaM ca Na'mityAdi, yAtradayaM mAnuSottaraparvatastAvat 'assiloe' iti ayaM mAnuSaloka iti procyate na parata:, / tathA yAvadvarSANi-bharatAdIni kSetrANIti vA varSadharaparvatA-himavadAdaya iti vA tAvadayaM manuSyaloka iti pronyate na parataH, etAvatA kimuktaM bhavati ?-varSANi varSadharaparvatAzca manuSyaloka eva nAnyatreti, evamuttaratrApi bhAvanIyaM, tathA yAvadgRhANIti vA gRhApatanAnIti vA vatra gRhANi pratItAni gRhApatanAnIti-gRheSvAgamanAni tAvadayaM manuSyalokaH procyate, gRhANi gRhApatanAni vA'sminneva manuSyaloke || nAnyatreti bhAvaH, tathA prAmA iti vA nakarANIti vA yAvatsannivezA iti vA, yAvatkaraNAt kheTakarbaTAdipariprahastrAbadayaM manuSyaloka iti procyate, atrApi bhAvArthaH prAgvat , tathA yAvadahantazcakravartino baladevA vAsudevAzcAraNA-javAcAraNavidyAdharAH 'zramaNAH' sAdhava: "zramaNyaH' saMyatyaH bhAyamA mAvikA yA mukhyAH prakRtikA ityAdi yAvadvinItAstAvadayaM manuSyaloka iti procyate, ahaMdAdInAmatraiva bhAvo nAnyatreti bhAvArthaH / tathA yAvadudArA balAhakA-meghAH saMkhidyante saMmUrcchanti-varSI varSanti, asya vyAkhyAnaM prAgvat tAvadayaM manuSyaloka iti procyate, meghAnAmapi varSAkANAmatraiva bhAvo nAnyatreti bhAvArthaH, tathA yAvat 'bAdaraH' gurutaraH 'stanitazabda:' garjitazabda iti, 'vAdaro vidyutkAra iti vA bAdarA-atibalatarA vidyut tAvadayaM manuSyaloka iti procyate, tathA yAvayaM bAdaro'gnikAyikastAvadayaM manuSyaloka iti procyate, bAdarAnikAyikasyApi manuSyalokAtparato'sambhavAt , tathA yAvadAkarA iti vA, AkarA-hiraNyAkarAdayaH, nadya iti vA nidhaya iti vA tAvadayaM manuSyaloka iti procyate, teSAmapi manuSyakSetrAdanyatrAsambhavAt , tathA yAvatsamayA iti vA, samayaH-paramaniruddhaH kAlavizeSo yasyAdho vibhAgaH kartuM na zakyate, sa ca sUcikadArakastaruNo | Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - balavAnityAdipUrvoktavizeSaNaviziSTo yAvanipuNazilpopagata ekA mahatIpaTazATikA paTTazATikAM vA gRhItvA zIghra hastamAtramapasArayan yAvatA kAlenoparitanatantugatamuparitanaM pakSma chinatti tato'pi manAka sUkSmataro, jaghanyayuktAsahayAtakasamayAnAM samudAyaH ekAvalikA, soyA AvalikA eka ucchAsa: soyA''valikA ni:zvAsaH succhAsaniHzvAsI samuditAveka AnaprANakAlaH, kimuktaM bhavati ?-dRSTasya nIrogasya zramabubhukSAdinA nirupakRSTasya yAvatA kAlenaitAcurachAsaniHzvAsau bhavataH tAvAn kAla AnaprANaH, uktazca-1 "haTTarasa aNakkalassa, niruvakiTThassa jNtunno| ene UsAsanIsAse, esa pANutti vuccae // 1" sapta prANA ekaH stoka: sapta stokA eko lava: saptasapratigalA lA eko muharnaH uktava-"saca pANUNi se thoce, satta thovANi se labe / lavANa sattaittarie, esa nuhune viyAhie / / 1 ||"asmiNshc muhUrte yadyAvalikAzcintyante tadA tAsAmekA koTI saptaSaSTilakSAH satasaptatiH sahasrANi dve zate SoDazA-15 dhike, uktazca -"egA koDI sasahi lakkhA sattattarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA AvaliyANaM muhattaMmi // 1 // " ucchAsAzca muhUrte trINi sahasrANi sapta zatAni trisaptatyadhikAni, uktazca-"tini sahassA satta ya sayAI tettaraM ca UsAsA / ela muhutto bhaNio savvehiM arthatanANIhi // 1 // " triMzanmuhUrtapramANo'horAtraH, paJcadazAhorAtraH pakSaH, dvau pakSa mAsaH, dvau mAsau RtuH, te ca SaTa , tadyathA-pAvRDa varSA rAtraH zarada hemanta: basantaH grISmazca, tatra-ASADhAdyA Rtava' iti va bhAdrapadAzvayujI varSArAtra: kArtikamArgazIrSoM zarad pauSamAghau hemantaH phAlgunacaitrau vasanta: vaizAkhajyeSThau grISmaH, ye tvabhidadhativasantAdyA tavaH (iti vasantaH ) grISmaH prAvRdazaradI hemantaH zizira iti pahiti tadapramANamavasAtavyaM, jainamatottIrNalAt , traya Rtavo'yanaM, dve ayane saMvatsaraH, pazvasaMvatsaraM murga, viMzatiyugAni varSazataM, ihAhorAtre mAse varSe varSazate cocchAsaparimANamevaM pU Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 sUribhiH saMkalitam-"egaM ca sayasahassaM UsAsANaM tu terasa sahassA / nauyasaeNaM ahiyA divasanisiM hoMti viyA // 1 // (11390) / mAse'vi ya UsAsA lakkhA tittIsa sahasa pnnnuii| satta sayAI jANasu kahiyAI pubvasUrIhiM // 2 / / (3395700) / cacAri ya koDIo lakkhA satteva hoti nAyavvA / aDayAlIsasahassA cArasayA hoti variseNaM // 3 // " (40748400) / daza varSazatAni varSasahasraM zataM varSasahasrANAM varSazatasahasraM caturazItiH varSazatasahasrANi eka pUrvAGga, caturazItiH pUrvAGgazatasahasrANi eka pUrva caturazItiH pUrvatarSazanumhalANi ekaM buditAGga, caturazItiH truTitAGgazatasahasrANi ekaM truTitaM, caturazItisuTitazatasahasrANi ekamaDaDAjhaM, caturazItiraDaDAnazatasahasrANi ekamaDaDaM, caturazItiraDaDazatasahasrANi ekamavavAGga, caturazItirakvAGgazatasahasrANi ekamavayaM, caturazItiravavazatasahasrANi eka hahukAGga, caturazItiI hukAGgazatasahasrANi eka hahukaM, caturazItihU~hukazatasahasrANi ekamutpalAGga, caturazItirutpalAGgazatasahasrANi ekamutpalaM, caturazItirutpalazatasahasrANi ekaM padmAGga, caturazItiH padmANazata sahasrANi eka pacaM, caturazItiH padmazatasahasrANi ekaM nalinAGga, caturazItirnalinAGgazatasahasrANi ekaM nalinaM, caturazItirnalinazata| sahasrANi ekamarthanikurAga, caturazItirarthanikurAGgazatasahasrANi ekamarthanikuraM, caturazItirarthanikurazatasahasrANi ekamayutAGga, caturazItirayutAGgazatasahasrANi ekamayutaM, caturazItirayutazatasahasrANi ekaM prayutAnaM, caturazItiH prayutAGgazatasahasrANi ekaM prayuta, caturazItiH prayutazatasahasrANi eka nayutAGga, caturazItirnayutAnazatasahasrANi eka nayutaM, caturazItirnayutazatasahasrANi ekaM cUlikAGga, caturazItiJcUlikAGgazatasahasrANi ekA cUlikA, caturazItizcUlikAzatasahasrANi ekaM zIrSaprahelikAGga, caturazItiH zIrSaprahe. |likAhazatasahasrANi ekA zIrSaprahelikA, etAvAneva gaNitasya viSayo'ta: paramopamika kAlaparimANaM, etadevAha-palyopamamiti vA, . Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palyopamasvarUpaM saGgrahaNiTI kAto'vasAtavyaM tatra savistaramabhihitatvAt, palyopamAnAM daza kodIkoTya ekaM sAgaropamaM, daza koTIkoTyaH sAgaropamANAM supamasuSamAhArakakrameNa ekA'vasarpiNI, sAgaropamANAM daza koTI koTya eva duSSamaDuSpamAdhara kakrameNaikotsapiMNI, tAvadayaM manuSyaloka iti procyate, anyatrai rva rUpakAlaparimANAsambhavAt kAladravyasya manuSyakSetra eva bhAvAt // 'jAvaM ca 'Na' mityAdi, yAvacandroparAgA iti vA sUryoparAgA iti vA candrapariveSA iti vA sUryapariveSA iti vA praticandrA iti vA pratisUryA iti vA indradhanuriti vA udakamatsyA iti vA kapihasitamiti vA, eteSAmarthaH prAgvattAvadayaM manuSyaloka iti procyate, anyatraiSAmabhAva iti bhAtraH // ' jAvaM ca NamityAdi yAtacandrasUryapadgaNanArUpANi sUtre puMstvanirdeza: prAkRtatvAt, Namiti vAkyAlaGkAre abhigamanaM sarvaSAhmAnmaNDalAbhyantarapravezanaM nirgamanaM - sarvAbhyantarAnmaNDalAdvahirgamanaM vRddhi :- zuddhapakSe candramaso vRddhipratibhAsa: nirvRddhi: - vRddherabhAvaH, kRSNapakSe candramasa eva hAnipratibhAsa iti bhAvaH, anavasthitaM santataM cArapravRttyA yatsaMsthAnaM samyagavasthAnamanavasthitasaMsthAnaM, eteSAM dvandvastaiH saMsthitAni yathAyogaM vyavasthitAni abhigamananirgamana vRddhinirvRddhyanavasthita saMsthAna saMsthitAnIti vyAkhyAyante tAvadayaM manuSyaloka iti procyate, anyantra candrAdInAmabhigamanAdyasambhavAt // aMto NaM bhaMte! maNussassassa je caMdimasUriyagaha gaNaNakkhattatArA khvA te NaM bhavanta ! devA kiM uDobavaNNA kappovayaNNagA vimANocavaNNagA cAroSavaNNagA cAradvitIyA gatiratiyA gatimANagA ?, goyamA te NaM devA No uDobavaNNagA No kappovavaNNagA vimANocavaNNagA cArovavaNNagA no cArahitIyA gatiratiyA gatisamAvaNNagA umuhakalaMbupuppharsaThANasaMTi Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tehiM joyaNasAharisatehiM tAghavettehiM sAhassiyAhi vAhirighAhiM veumviyAhiM parisAhiM mahaH pAhayanagItavAditataMtItalatAlatuDiyadhaNamuiMgapaDappayAditaraveNaM divvAI bhogabhogAiM muMjabhANA mahayA ukaDisIhaNAyabolakalakalasaddeNa vipulAI bhogabhogAI bhuMjamANA acchayapavyayarAyaM padAhiNAvattamaMDalayAraM melaM aNupariyaDaMti // tesi NaM bhaMte! devANaM iMde cavati se kahamidArNi pakareMti?, goyamA! sAhe cattAri paMca sAmANiyA taM ThANaM upasaMpatitANaM vi jAva tatva azne Ida uvavaNNe bhavati // dANe bhaMte! kevatiyaM kAlaM virahite uyavAteNaM, goyamA! jahaNNeNaM eka samayaM ukoseNaM chammAsA // bahiyA NaM bhaMte! maNussakhettassa je caMdimamriyagahaNakvattatArArUvA te NaM bhaMte! devA kiM uDDovavaNNagA kappovayaNagA ghimANovaSaNNagA cArobaSapaNagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvaNagA?, goyamA! te NaM devA No uhovavapaNagA no kappovaSaNNagA vimANovavanagA no cArovaSaNNagA cAradvitIyA no gatiratiyA no gatisamAvaNNagA pakkidgasaMThANasaMThitehiM joyaNasatasAhassiehiM tAvakkhettehiM sAhassiyAhi ya yAhirAhiM vevviyAhiM parisAhiM mahatAhataNagIyavAiyaraveNaM divvAI bhogabhogAI bhuMjamANA suhalessA sIyalessA maMdalessA maMdAyavalessA cittaMsaralesAgA kUDA iva ThANahitA aNNoSNasamogADhAhiM lesAhiM te padese savvato samaMtA obhAseMti ujoveti tavaMti pabhAti / / Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRCAMARIKA jayA NaM bhaMte! tersi devANaM iMde cayati se kahamidANi pakareMti?, goyamA! jAva casAri paMca sAmANiyA taM ThANaM ughasaMpajittANaM viharaMti jAva tattha aNNe uvavaNNe bhavati / iMTThANe NaM bhaMte! kethatiyaM kAlaM virahao uvavAteNaM?, goyamA! jahANeNaM eka samayaM ukkoseNaM chammAsA // (sU0179) 'aMto gamityAdi, 'antaH' madhye Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! gAnuSottarasya parvatasya ye candrasUryagrahanakSatratArArUpAste bhadanta ! devAH kimUopapannA: 1-saudharmAdibhyo dvAdAbhyaH kalpebhya Urddha mupapannA kopapannA: kalpepu-saudharmAdiSu upapannAH kalpopa mA vimAnopapannAH cAro-maNDalagatyA paribhramaNaM tamupapannA-AzritavantazvAropapannAH cArasyayathoktarUpasya sthiti:-abhAvo yeSAM te cArasthitikA apagatacArA ityarthaH gatI raviH-AsaktiH prItiryeSAM te gatiratikAH, enena gatau ratimAtramuktaM, samprati sAkSAdgati praznayati-'gatisamApannAH gatisamApannA:-AtiyuktAH, evaM gautamena prazne kRte bhagavAnAha gautama! te devA noopapannAstathA cAropapannAcArasahitA no cArasthitikAH, tathA svabhAvato'pi gatiratikA: sAkSAgateyukAna, haiM nAlikApuSpasaMsthAnasaMsthitaiH 'yojanasAhanikaiH' anekayojanasahasrapramANastApakSetraiH 'sAhanikAbhiH' aneka sahana saGkhyAbhizAmiH parSadbhiH, atra bahuvacanaM vyaktyapekSayA, 'vaikurvikAbhiH' vikurvitanAnArUpadhAriNIbhiH 'mahayAyanadRgIyavAjhyaptIvalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNa'miti pUrvavat 'divyAn' pradhAnAt bhogAhI bhogA:-zabdAyo bhogabhogAstAna bhuvAnAstathA svabhAvato gaviratikAparSadantargatairdevaivegena gacchatsu vimAneSu "utkRSTataH utkarSavazena ye mucyante siMhanAdAdayazca kriyante molA:, bolo nAma Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhe hasaM dattvA mahatA zabdena pUtkaraNa, yazca kalakalo-vyAkulazabdasamUhastadraveNa mahatA samudraravabhUtamiva kurvANA merumiti yoga:, kiviziSTam ? ityAha--'accham' atIvanirmalajAmbUnadamayatvAn ranabahulatvAcca 'parvatarAja' parvatendraM pradakSiNAvartamaNDalaM cAra yathA bhavati tathA merumanulakSIkRtya 'pariaDaMti' paryaTanti / puna: praznayati-tesi NaM bhaMte!' ityAdi, teSAM bhadanta! jyotiSkadebAnAM yadA indrazyavate tadA te devA 'idAnIm indravirahakAle kathaM prakurvanti ?, bhagavAnAha-gautama! yAvazcatvAraH paJca vA sAmAnikA devAH samuditIbhUya 'tatsthAnam indrasthAnamupasaMpadya 'viharanti' tadindrasthAnaM paripAlayanti, saMjAto zuskasthAnAdikapaJcakulavat , kiyantaM kAlaM yAvattadindrasthAnaM paripAlayanti ? iti ceta Aha-yAvadanyastatrendra upapanno bhavati // "iMdavANe NamityAdi, indrasthAnaM bhadanta ! kiyantaM kAlamupapAtena virahitaM prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenaikaM samayaM yAvadutkarSataH SaNmAsAn // 'bahiyA Na'mityAdi, bahirbhadanta ! bhAnuSottarasya parvatasya ye candrasUryagrahagaNanakSatratArArUpAste bhadanta ! devAH kimUryopapannAH / ityAdi *prAgvat , bhagavAnAha-gautama! noddhopapannakA nApi kalpopapannAH kintu vimAnopapannAstathA no cAropapannAH kintu cArasthitikAH ata eva no gatiratayo nApi gatisamApannakA: 'pakkigasaMThANasaMThiehi"ti pakeSTakasaMsthAnasaMsthitaiyojanazatasAhasikairAtapakSetraiH, yathA iSTakA AyAmato dIrghA bhavati vistaratastu stokA caturasrA ca tepAmapi manuSyakSetrAvahirvyavasthitAnAM candrasUryANAmAtapakSetrANyAyAmato'nekayojanazatasahasrapramANAni vistarata ekayojanazatasahasrANi caturasrANi ceti, tairityambhUtairAtapakSetraiH sAhanikAbhiH-anekasahasrasaGgyAbhirbAhyAbhiH parSadbhiH, atrApi bahuvacanaM vyaktyapekSayA, 'mahayAhaye'tyAdi yAvatsamudraravabhUtamiva kurvanta iti prAgyat, kathambhUtAH' ityAha-zubhalezyAH, etana vizeSaNaM candramasaH prati, tena nAtizItatejasaH kintu sukhotpAdahetuparamalezyAkA - - Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** " * ityarthaH, mandalezyA, etaca vizeSaNaM sUryAna prati, tathA ca etadeva vyAcapThe-'mandAtapalezyAH ' mandA nAtyuSNasvabhAvA AtaparUpA lezyA-razmisahAto yeSAM te tathA, punaH kathambhUtAzcandrAdityAH? ityAha-citrAntaralezyAH' citramantaraM lezyA ca yeSAM te tathA, bhAvArthazvAsya padastha prAgevoparzitaH, ta itthambhUtAzcandrAdityA: parasparamavagADhAbhirlezyAbhiH, tathAhi-candramasA sUryANAM ca pratyeka lejhyA yojanazatasahasrapramANavistArA, candrasUryANAM ca sUcIpathA vyavasthitAnAM parasparamantaraM paJcAzad yojanasahasrANi, tatazcandraprabhAsammizrAma sUmajhAsaminAyabhAH 2. bha... sI parasparamavagADhAbhirlezyAbhiH kUTAnIya-parvatoparivyavasthitazikharA murna NIva 'sthAnasthitAH' sadevakatra sthAne sthitAstAna tAn pradezAn svaskhapratyAsannAna uddyotayanti avabhAsayanti tApa yanti / / 'tesi NaM bhaMte ! devANaM jAhe iMde bayaItyAdi prAgvat // pukkharavaraNNaM dIvaM pukkharoI NAmaM samudde ghaTTe valayAgArasaMThANasaMTite jAva saMpariktrivittANaM ciTThati // pukkharode NaM bhNte| samudde kevatiyaM cakavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkhevaNaM paNate?, goyamA! saMkhenjAI joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM saMkhejAI joyaNasayasahassAI parikkhevaNaM paNNatte / pukkharodassa NaM samuhassa kati dArA paNNattA?, goyamA! cattAri dArA papaNattA taheva savvaM pukkharodasamuhapurasthimaperaMte varuNavaradIvapurathimaddhassa pacatthimeNaM estha NaM pukkharodassa vijae nAma vAre paNNatte, evaM sesANavi / dAraMtaraMmi saMkhemAI jopaNasayasahassAI avAhAe aMtare paNNatte / padesA jIvA ya taheva / se keNaSTeNaM bhaMte! evaM vRSati ?-pukla Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rove samudde 21, gopamA ! pukkharodassa NaM samudassa udage acche patthe jace taNue phalihaNNAbhe pagatI udgaraseNaM siridharasirippabhA ya do devA jAva mahiDIyA jAna palio madvitIyA parivasaMti, se eteNaTTeNaM jAva Nizce / pukkharode NaM bhaMte! samudde kevatiyA caMdrA pabhAsiMsu vA 31, saMkhejjA caMdrA pabhArsesu vA 3 jAva tArAgaNa koDIkoDIu sobhaiMsu SA 3 // pukkharode NaM samudde varuNacareNa dIveNaM saMpari0 vaTTe valayAgAre jAya ciThThati, taheva samacakavAlasaMThite kevatiyaM cakkavAlavivasvaM bheNaM? kevahayaM parikkheSeNaM ? paNNattA, goSamA ! saMkhijjAI joyaNasamasahaslAI vAtAlatistaMbheNaM saMkhyelAI jogaNamatasahassAI parikkheveNaM paNNatte, paumavara vediyASaNasaMDavaNNao dAraMtaraM padesA jIvA taheba savvaM // se keNadveNaM bhaMte! evaM bucaha varuNavare dIve 21, goyamA! varuNavare NaM dIve tattha 2 dese 2 tahiM 2 bahuo khuDDA khuDDiyAo jAva vilapatiyAo acchAo paseyaM 2 paumacaraveiyApari0 vaNa0 vAruNivarodgapaDihatyAo pAsAtItAo 4, tAlu NaM khuDDAkhuDDiyAsu jAva bilapatiyAsu bahave uppAyapavvatA jAva khaDahaDagA savvaphalihAmayA acchA tava varuNavaruNappabhA ya ettha do devA mahiDIyA parivasaMti se teNadveNaM jAva Nice / jotisaM savvaM saMkhejjageNaM jAva tArAgaNakoDikoDIo / varuNavaraNaM dIcaM varuNode NAmaM samur3e bahe valayA0 jAva cihnati, samacaka0 visamacakavi0 taheva savyaM bhANiyavvaM, vikkhaMbhaparikkheco saMkhijAI Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyaNasahassAI dAraMtaraM ca parasavara0 vaNasaMDe paesA jIvA aTTho goyamA ! vAruNodassa NaM sa sauda se jahA nAmae caMdappabhAi vA maNisilAgAi vA varasIdhuvaravAruNI vA pattAhavA puSkArsa yA yAsave yA phalAsaha vA mahumeraeva vA jAtippasannAha vA khajjUra sAre vA muddiyAsAre vA kApisAyaNAi vA supakakhoyarasei vA pabhUtasaMbhArasaMcitA posamAsatabhiyogavattitA niruvahatavisidinakAlovayArA sudhotA ukkosaga (mayapattA) aTTapipuTThA ( piTTha niTThijA ) [ mukhatavara kimadiSNakaddamA kopasannA acchA varavAruNI atirasA jaMbUphalapuvannA sujAtA IsiuhAvalaMbiNI ahiyamadhurapejjA IsAsirattaNettA komalakavolakaraNI jAva AsAditA visaditA aNiyasaMkAyakaraNa harisa pItijaNaNI saMtosatatabiyokahAvavibhamavilAsavellaha lagamaNakaraNI viraNamadhiyasattajaNaNI ya hoti saMgAmadeskAlekayaraNasamarapasarakaraNI kaDhiyANavijupayatihiyayANa majyakaraNIya hoti ucavesitA samANA gatiM kha lAveti ya sayalaMmivi subhAsappAliyA samarabhaggavaNo sahayArasurabhirasadIviyA sugaMdhA AsAyaNijjA vissAyaNijA pINaNijA uppaNijA mayaNijjA saccidiyagAtapalhAyaNijyA ] asalA mAMsalA pesalA (IsI oDhAvalaMbiNI IsI taMbacchikaraNI IsI boccheyA kaDuA ) roj uvaveyA gaMdheNaM uvaveyA raseNaM uvavedhA phAseNaM uyaveyA, bhave eyArUve siyA ?, goyamA ! Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no iNaDhe samaDhe, vAruNassa NaM samuhassa udae etto itare jAva ude|se eeNadveNaM evaM bucati0, tattha NaM vAruNiyAruNakatA devA mahiDDIyA0 jAya parivasaMti, se eeNaTeNaM jAya Nice, savaM joisasaMkhijje keNa nAyavvaM vAruNavare NaM dIve kaha caMdA pabhAsiMsuvA 31 // (sU0 180) 'pukkharavaraNNa'mityAdi, puSkaravaraM Namiti vAkyAlakkAra dvIpaM puSkarIdI nAma sAdrI vRttI valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH samantAsaMparikSipya tiSThati / / 'pukkharode gaM bhaMte ! samudde kiM samacakavAlasaMThie' ityAdi prAgvat / / samprati viSkambhAdipratipAdanArthamAha -pukkharode NamityAdi, puSkarodo bhadanta! samudraH kiyazcakavAlaviSkambhena kiyatparikSepeNa prajJAptaH!, bhagavAnAha-gausama ! sayeyAni yojanazatasahasrANi cakravAlaviSkambhena salyeyAni yojanazatasahasrANi parikSepeNa prajJaptaH / 'se NamityAdi, sa puSkarodaH samudra ekayA panavarayedikayA sAmAdaSTayojanocchrayajagatyuparibhAvinyA ekena vanakhaNDena sarvataH samantAtsaMparikSiptaH / / 'pukkha rodassaNaM bhaMte!' ityAdi, puSkarodasya bhadanta ! samudrasya kati dvArANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! calAri dvArANi prajJaptAni, | tadyathA-vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM, ka bhadanta ! puSkarodasamudrasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! puSkarohai| dasamudrasya pUrvArddhaparyante'ruNavaradvIpapUrvArddhasya pazcimadizi, atra puSkarodasamudrasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM, taJca jambUdvIpavijayadvAravadasaktavya, navaraM rAjadhAnI anyasmin puSkarode samudre / / 'kahi NamityAdi, ka bhadanta ! puSkarodasamudrasya vaijayanta nAma dvAraM prajJatam ,, bhagavAnAha-gautama! puSkarodasamudrasya dakSiNaparyante'ruNavaradvIpadakSiNArddhasyottarato'tra puSkarodasamudrasya vaijayantaM nAma dvAraM prajJaptam // ka bhadanta ! puSkarodasamudrasya jayantaM nAma dvAraM prajJatam ?, bhagavAnAha-gautama! puSkarodasamudrasya pazcimaparyante'ruNavaradvIpapanimArddhasya / Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvato'tra puSkarodasamudrasya jayantaM nAma dvAraM prajJaptaM tadapi jambUdvIpagatajayantadvAravat, navaraM rAjadhAnI anyasmin puSkarodasamudre // 'kahi NamityAdi, ka bhadanta ! purakarodasamudrasyAparAjitaM nAma dvAraM bratam ?, bhagavAnAha - gautama ! puSkarodasamudrasyottaraparyante'ruNavaradvIpasya dakSiNato'tra puSkarodasamudrasyAparAjitaM nAma dvAraM zatam etadapi jambUdvIpAvarAjitadvAra va navaraM rAjadhAnI anyasmin puSkarodasamudre | 'pukkharodasta paNa 'mityAdi, puSkarodasya bhadanta ! samudrasya dvArasya dvArasya ca parasparamantarametat kiyat 'abAdhayA' antaritvA vyAghAtarUpayA prajJaptam ?, bhagavAnAha - gautama ! sameyAni yojanazatasahasrANi dvArasya dvAramya ca parasparamabAdhayA'ntaraM prajJaptam || 'pase'tyAdi pradezajIvopapAtasUtracatuSTayaM tathaiva pUrvavat, tacaivam -- "pukkharoyassa NaM bhaMte! samuhassa parasA aruNavaraM dIrghaM puTTA ?, haMsA ! puTThA, te NaM bhaMte! pukkharode samudde aruNavare dIve ?, goyamA ! pukkharoSa NaM samudde no aruNavare dIve / aruNacarassa NaM bhaMte! dIvasa pasA pukkharodaNNaM samudaM puTThA ?, haMtA puTThA, te NaM bhaMte! kiM aruNavare dItre pukyarode samudde ?, goyamA ! aruNavare NaM dIve no khalu te pukkharoe samudde / pukkharoe NaM bhaMte! samudde jIvA uddAittA aruNavare dIve pazcAyaMti ?, goyamA ! athegaiyA paJcAyaMti atyegaiyA no paJcAyati / aruNavare NaM bhaMte! dIve jIvA udAittA pukkharode samudde 0.?" iti, (puSkarodAnvarthe) bhagavAnAha - | gautama ! puSkarotrasya Namiti pUrvadhat samudrasyodakam ' accham' anAvilaM 'pathyaM' na rogahetu: 'jAtyaM' na vijAtimat 'tanu' laghupariNAmaM 'sphaTikavarNAbha' sphaTikaralacchAyaM prakRtyodakarasaM prajJAM zrIdharazrIprabhau cAtra- puSkarode samudre dvau devo maharddhikau yAvatpasyonama - sthitiko parivasataH, tatastAbhyAM saparivArAbhyAM gaganamitra candrAdityAbhyAM grahanakSatrAdiparivAropetAbhyAM tadudakamatrabhAsata iti pukaramivodakaM yasyAsau puSkarova:, tathA cAha - 'se eeNadveNa' milAyupasaMhAravAkyam / 'dukkharopa NaM bhaMte! samure kai caMdA pabhA 1 Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sisu ?' ityAdi pAThasiddhaM, sarvatra sahayayamaya nirvacanabhAvAt // 'pukkharodaNNaM samudda'mityAdi, puSkarodaM Namiti pUrvavat samudra varuNavaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati / atrApi puSkarodasamudravacakradAlaviSkamma-|| parikSepavedikAvanakhaNDadvAratadantarapradezajIvopapAtavaktavyatA vaktavyA / / samprati nAmAnvarthamabhidhisurAha-se keNaTeNa mityAdi, 15 atha kenArthena bhadanta ! evamucyate varuNavaro dvIpo varuNavaro dvIpaH? iti, bhagavAnAha-gautama! varuNavarasya dvIpasya tatra tatra deze tasya | tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavaH 'khuDDA khuDiyAo jAba bilapaMtiyAo yAvatkaraNAt pukkharaNIo guMjAliyAo dIhiyAo sarAo | sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo bilapaMtIo acchAo jApa mahurarasANavatA' iti yAvatkaraNAt 'sAhAo rayaNamayakUlAo samatIlArAo baharAmayapAsANAo tavaNivatalAo suvaNNasujjharayayavAluyAo veruliyamaNiphAliyapaDalapacoyaDAo suhoyArAo suducArAo nANAmaNititthasubaddhAo cAukoNAo aNupubvasujAyavappagaMbhIrasIyalajalAo saMchannapattabhisamuNAlAo bahulupalakumuyanaliNasubha-15 gasogaMdhiyAo puMDarIyasayapattasahassapattakesaraphullociyAo chappayaparibhujamANakamalAo acchavimalasalilapaDipuNNAo paDihasthagabhamantamacchakAchabhaaNegasauNagaNamihuNavicariyasaDaNNAyamahurasaranAiyAo" asya vyAkhyAnaM prAgvat / 'vAruNIvarodgapaDihasthAo' ityAdi, vAruNivare ca varavAruNIva yadU udakaM tena 'paDihatthAo' pratipUrNAH 'patteyaM patteyaM paumavaravejhyAparikkhittAo |pAsAIyAo darisaNijjAo abhiruvAo paDirUvAoM' iti pAThasiddham / 'tisobAnatoraNA' iti tAsAM trisopAnAni toraNAni |ca pratyeka vaktavyAni, tAni caivam-tAsi NaM vahAkhar3iyANaM vAvINaM pukkhariNINaM dIhiyANaM guMjAliyANaM sarasiyANaM sarapaMtiyANa sarasarapaMsiyAgaM bilapaMsiyANaM patteyaM 2 caDarisiM catvAri tisovANapahirUvagA pAtrA, vesiNaM tisopANapaDirUvagANaM ime eyArave AAAAAESS Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAA vaNNAvAse panatte, taMjahA-baharAmayA nemA ridvAmayA paiTThANA veruliyAmayA khaMbhA suvaNNaruppamayA phalagA baharAmayA saMdhI lohiyakkha- 12 maio sUIo nANAmaNimayA avalaMbaNA avalaMbaNabAhAo pAsAIyA darasaNijjA anirUvA paThirUvA, nesi paM tisovANapaDirUvagANaM purato patteyaM 2 toraNA paNNattA, te paM toraNA nANAmaNimayA nANAmagimaesu khaMbhesu uvaniviTThA vivihamuttatarovaciyA vivihatArArUvovaveyA IhAmigausabhaturaganaramagaravihagAlagakinnararurusaramacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayavaraveiyAparigayAbhirAmA vibAharajamalajuyalajaMtajuttAviva azrIsahassamAliNIyA rUbagasahassakaliyA bhisamANA bhibhisamANA cakkhulloyaNalesA suhaphAsA |sassirIyA pAsAIyA darisaNijA abhirUvA paDirUvA, tesi NaM toraNANaM upari aTTa maMgalagA pannatA, saMjahA-sosthiyasirivacchanaMdiyAvattabajamANagabhadAsaNakalasamacchadaepaNA sabbarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / tesi gaM toraNANaM uri bahave kiNhacAmarajAyA nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajhayA hAliracAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA acchA saNhA ruppapaTTA vaisamayadaMDA jala-15 yAmalagaMdhiyA surammA pAsAIyA durasaNijjA abhiruvA paTirUvA / tesi paM toraNANaM uvari bahave chattAichattA paDAgAipaDAgA ghaMTAjuyalA uppalahatvayA kumuyahatthayA naliNahatthagA subhagatthagA sogaMdhiyahatthagA pauriyahatthagA mahApoMDarIyahasthagA satapattatthagA sahassapattahatthagA sayasahassapattahatthagA sambarayaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikAhacchAyA sappabhA sassirIyA saujjoyA pAsAIyA durisaNijjA abhirUvA pddiruuvaa| asya vyAkhyA pUrvavat / 'tAsi gaM khuDAkhuhivArNa vAvIrNa pukkhariNINaM jAva bilapaMtiyANaM tattha tattha dese tahiM nahiM bahave uppAyapatragA niyayapavyayagA jagatIpathvayagA dArupabbayagA mNddvgaa| dagamaMDavagA dakamAlagA dagapAsAyA usagA khaukhaDagA aMdolagA pAkhaMdolagA sadhvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / ' iti prA Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A4%ABAR gvat / tesu NaM pabvayagesu jAva pakkhaMdolagesu bahave haMsAsaNAI ummayAsaNAI paNayAsaNAI dIhAsaNAI bhAsaNAI pakkhAsaNAI magarAsaNAI paumAsaNAI sIhAsaNAI disAsobatthiyAsaNAI savvaphAliyAmayAI acchAI jAva pddiruuvaaii| varuNavarassa NaM dIvassa 6 tattha tattha dese tahiM tahiM bahave AlIgharagA mAlIgharagA keyaidharagA acchaNaparagA pecchaNagharagA majaNagharagA pasAhaNaparagA gattagharamA mohaNagharagA cittaharagA mAlagharagA jAlagharagA kusumagharagA sambaphAliyAmayA acchA jAva paDirUvA / tesu NaM AlIdharaesu jAva kusumaparaesu bahave iMsAsagAI jAva disAsovatthiyAsaNAI savaphAliyAmayAI acchAI jAva pddiruudaaii|vrnnvre NaM dIve gaM tattha 2 dese tahiM 2 baDve jAtimaMDavagA jUhiyAmaMDavagA malliyAmaMDavagA navamAliyAmaMDavagA vAsaMtiyamaMDavagA dahivAsaimaMDavagA sUrulliyAmaDavagA taMbolamaMDavagA aphAyAmaMDavagA aimuttamaMDavagA muhiyAmaMDavagA mAluyAmaMDavagA sAmalayAmaMDavagA sabdaphAlichAmayA acchA jAva paDirUbA ra tesu NaM jAimaMDavesu jAra' sArakhyAmaMtu dakSiApahaH / / 31, appegaiyA haMsAsaNasaMThiyA appega koMcAsaNasaMThiyA jAva appegaiyA disAsovatthiyAsaNasaMThiyA apegahayA varasayaNavisihasaMThANasaMThiyA sambaphAliyAmayA acchA jAva paDirUvA, tattha NaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTThati nisIyaMti tuyaTuMti ramaMti lalaMti kIDaMti purAporANANaM | suciNNANaM supparakatANaM subhANaM kaDANaM kammANaM kallANANaM phalavittivisese paJcaNubhavamANA viharati etatsarva prAgvad vyAkhyeyaM, navaraM pustakenanyathA'nyathA pATha iti yathA'vasthitapAThapratipattyartha sUtramapi likhitamasti, tadevaM yasmAdvaravAruNIvAtra vApyAdiSUdakaM tasmAdeSa dvIpo varuNavaraH, anyacca varuNa varuNaprabhau cAna varuNavare dvIpe dvau devI maharddhiko yAvatpalyopamasthitiko parivasatastasmAdvaruNavaro-ba-IA ruNadevapradhAnaH, tathA cAha-se eennddenn'mityaadi| candrAdisayApratipAdanArthamAha-varuNavare gaM dIve kai caMdA pabhAsisu' ityAdi / CE * Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 4 + pAThasiddhaM sarvatra sakhayeyatayA'bhidhAnAt // 'varuNavaraNaM dIva'mityAdi, varuNavaramiti pUrvavat , varuNodaH samundro vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya vidhi, yathaiva puSkaroisamudrasya vaktavyatA tathaivAsyApi yAvajjIvopapAtasUtradvayam ||smprti nAmanibandhanamabhidhitsurAha-se keNaTeNa'mityAdi,atha kenArthena bhadanta ! evamucyate varuNodaH samudro varuNodaH samudraH iti,bhagavAnAha + -gautama! varuNodasya samudrasyodaka, sA lokaprasihA gazrA nAma-bhAdrapati kA janmanyeva prabhA-AkAro yasyAH sA candra-13 prabhA-surAvizeSaH, itizabda upamAbhUtavastuparisamAptidyotakaH, vAzabdaH samuccaye, evamanyatrApi, maNizalAkeva maNizalAkA varaM ca | tatsIdhu pa 2 barA cAso vAruNI gha varavArupI, dhAtakIpatrarasasAra AsavaH patrAsavaH, evaM puSpAsavaH phalAsavazca paribhAvanIyaH, poyo-ndhadravyaM vatsAra: AsavaJcoyAsavaH, madhumerako lokAdavasAtavyo (madha) vizeSau, jAtipuSpavAsitA prasannA jAtiprasannA, mUladala| svarjUrasAra AsabaH kharasAraH, mRvIkA-drAkSA tatsAraniSpanna Asavo bhRdvIkAsAraH 'kApizayanaM' madyavizeSa: supakkaH-suparipAkAgado yaH kSodarasa-ikSurasastanniSpanna AsavaH suparvekSurasaH, aSTravArapiSTapradAnaniSpanA aSTapiSTaniSThitA jamyUphalakAlivaraprasamA surAvizeSaH, utkarSeNa madaM prAptA utkarSamaprAptA 'AsalA' AkhAdunIyA 'mAMsalA bahalA 'pesalA' manojJA ISad oSThamavalanambate-tataH paramatiprakRSTAsvAdaguNarasopevatvAt jhaTiti parataH prayAti ISadoSThAvalambinI, tathA ISacAmrAkSikaraNI, tathA ISat-ma-16 nAga vyavaccheda-pAnottarakAlaM kaTukA tIkSoti bhAvaH elAdyupahaladravyasamAyogAt, tathA varNenAtizAyinA evaM gandhena sparzenopapetA 'AsvAdanIyA' mahattAmapyAsvAdayituM yogyA "visvAdanIyA' vizeSasa AsvAdayituM yogyA atiparamAkhAinIyarasopetakhAt, dIpayati jATharAmimiti dIpanIyA 'kAla'miti vacanAtvartayanIyapratyayaH, evaM madayatIti madanIyA-manmathajananI IhatIti Ida %+20135% Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa NIrA dhAtUpacayakAritvAt sarvendriyANi gAtraM ca pravAdayatIti sarvendriyagAtraprahAdanIyA / evamukke gautama Ah-bhagavan ! bhavede varSa varuNodakasamudragoganA , bhAgatarAnA-nAnI: sAmarsaH, garavasya pamiti yasmAdarthe nipAtAnAmanekArthatvAt samudrasyodikam 'itaH pUrvasmArasurAvivizeSasamUhAviSTatarameva kAntatarameva priyatarameva manohatarameva manApataramevAsvAdena prasaM, tato vAruNIhai vodakaM yathAsau vAruNodaH, tathA vAruNivAruNakAntau cAtra vAruNode samudre yathAkrama pUrvAparArddhAdhipatI maharddhiko devI yAvatpalyopama sthitiko parivasataH, vato vAruNeAruNakAntasya ca sambandhi udakaM yasyAsau vAruNodaH, pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH, tathA || cAha-se paeNadveNa'mityAgrupasaMhAravAkyaM', candrAvisUtraM prAgvat // vAruNavarapaNaM samuI khIravare NAmaM dIve vaDhe jAva ciTThati savyaM saMkhenagaM vikkhaMbhe ya parikkhevo ya jAva aho, bahUo khuDA vAvIo jAya sarasarapaMtiyAo khIrogapaDihatyAo pAsAtIyAo 4, tAsu NaM khur3iyAsu jAva vilapaMtiyAsu bahave upAyapavyayagA samvarayaNAmayA jAva paDirUvA, puMDarIgapukkharadaMtA ettha vo devA mahihIyA jAya parivasaMti, se eteNaDeNaM jAva nice jotisaM savvaM saMkhenaM // khIravaraNaM dIvaM khIroe nAma samudhe va valayAgArasaMThANasaMThite jAya parikkhivittA NaM ciTThati, samacalavAlasaMThite no visamayakavAlasaMThite, saMkhejvAiM joyaNasa0 vikkhakhaparikkhevo taheva savvaM jAva aho, goyamA! khIroyassa NaM samudassa udagaM se jahANAmae-suusuhImArupaNNaalluNataruNasarasapasakomalaasthiggasaNaggapoMDagavarucchucAriNINaM lava 6%AKICKAARAKH Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gapattapupphapallavakakolagasaphalarukkhayahugulagumAliyAmarahimadhuparazipalIphalitapallivaravivaracAriNINaM appodagapItasairasasamabhUmibhAgaNibhayamuhosiyANaM suppesitamuhAtarogaparivanjitANa NiruvahatasarIriNaM kAlappasaviNINa vitiyatatiyasAmappasUtANaM aMjaNavaragavalavalayajaladharajaJcajaNarihabhamarapabhUyasamappabhANaM kuMDadohaNANaM vaddhatdhIpatyutANa rUDhANaM madhumAsakAle saMgahaneho abacAturakeya hoja tAsi khIre madhurarasavivagacchayahudavvasaMpautte patteyaM maMdaggisukaDhite Autte] khaMDaguDamacchaMDitovavete raNo cAuraMtacakavahissa upaddavite AsAyaNijje vissAyaNijje pINaNije jAva savidiyagAtapalhAtaNijje jAva vaNNeNaM ucite jAva phAseNaM, bhave eyArUve siyA?, No iNaTesamaTe, khIrodassa NaM se udae etto chadrayarAe ceva jAva AsAeNaM paNNatte, vimalavimalappabhA ettha do devA mahihIyA jAva paricasaMti, se teNaTeNaM saMsveja caMdA jAva tArA // (sU0 181) 'varuNodaNNa mityAdi, karuNodaM Namiti pUrvavat samudraM kSIravaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparijhiya tiSThati, evaM yaiva varuNavaradvIpasya baktavyatA saivehApi draSTavyA yAvajjIvopapAtasUtram / samprati nAmAnvarthamabhidhitsurAhase keNaDeNa'mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! etramucyate bhIravaro dvIpaH kSIravaro dvIpaH ?, prabhUtajanoktisaGgrahArtha vIpsAyAM dvivacanaM, 6 bhagavAnAha-nautama kSIravare dvIpe tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahayo khuhAkhuhiyAo bAvIoM' ityAdi varuNavaradI Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *% pavatsarva vaktavyaM yAvat 'vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti jAva viharaMti' navaramatra vApyAdayaH kSIrodparipUrNA vaktavyA:, hai parvatAH parvateSvAsanAni gRhakANi gRhakeSvAsanAni maNDapakA maNDapakeSu pRthivIzilApaTTakAH sarvarabamayA SAcyAH zeSaM tathaiva, puNDa rIkapuSpadantau cAtra kSIravare dvIpe yathAkramaM pUrvArddhAparArddhAdhipatI dvau devau mahaddhiko yAvatpalyopamasthitiko parivasatastato yasmAttatra dhApyAdipUdakaM kSIratulyaM kSIrakSIraprabhau ca tadadhipatI devAviti sa dvIpaH kSIravaraH, tathA cAha-se eeNadeNa'mityAdhupasaMhAravAkya, candrAdisUtraM prAgvat // 'khIravaraNNamityAdi, kSAravaraM gAMti pUrvavat dvopaM kSIrodo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati, zeSA vaktavyatA kSIravaradvIpasyeva vaktacyA yAvajjIvopapAtasUtram / / samprati nAmanimittamabhiSi* surAha-se keNaTeNa mityAdi, atha kenArthena bhadanta! evamucyate kSIrodaH samudraH kSIroda: samudraH ? iti, bhagavAnAha-gautama ! kSIrodasya samudrasyodakaM yathA rAkSazcakravartinazcAturakyaM -catuHsthAnapariNAmaparyantaM gokSIraM, catuHsthAnapariNAmaparyantatA ca prAgeva vyAkhyAtA, 'khaNDagaDamatsyaNDikopanIte' khaNDaguDamatsyaNDikAbhiratizayena prApitarasaM prayatnena mandAgninA kathitam , atyamiparitApe vairasyApatteH, ata evAha-varNenopapetaM gandhenopapetaM rasenopapevaM sparzanopapetam , AsvAdanIyaM visvAdanIyaM dIpanIyaM darpaNIyaM madanIyaM bRMhaNIyaM sarvendriyagAtraprahAdanIyamiti pUrvavat, evamukte gautama Aha-'bhave eyArUce' bhavetkSIrasamudraskhodakametadrUpam bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samarthaH, kSIrodasya yasmAtsamudrasyodakam itaH' yathoktarUpAkSIrAdiSTatarameva yAvanmanaApataramevAstAdena prajJataM, vimalavimalaprabhau ca yathAkrama pUrvArdhAparAodhipatI dvau devau mahaddhiko yAvatpalyopamasthitiko parivasataH, tataH kSIrami % %A / 4 % % Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vodakaM yasya kSIrava nirmalasvabhAvayoH surayoH sambandhi udakaM yatreti vA kSIroda:, tathA cAha -- 'se eeNadveNa' mityAdi gatArtham || samprati candrAdityasaGkhyApratipAdanArthamAha - khIroe NaM bhaMte! samudde' ityAdi sugamam // khIrodaNaM samudaM ghayaghare NAmaM dIve vaTTe valayAgAra saMThANasaMThite jAva paricidvati samacavAla no vima0 saMkhejaviktaMbha pari0 padesA jAva aTTho, goyamA / ghayavare NaM dIve tattha 2 bahane khuDDAkhuo bAbIo jAva ghayogapatthiAoM uppAyapaJcagA jAva khaDahuDa0 savvakaMcaNamayA acchA jAba paDivA, kaNakaNayappabhA ettha do devA mahiDDIyA caMdA saMkhekhA // ghayavaraNNaM dIvaM ca ghatode NAma samudde vaTTe valayAgArasaMThANasaMThite jAva cihnati, samacaka0 taheva dArapadesA jIvA aho, gopamA ghodasta NaM samuddasta udrae se jahA0 paSphulla sallAhavimukalakaNiyArasarasasuvibuddhakoreMTadAma peMDitatarassa niddhaguNatepadI viyaniruvaha vavisiddhasuMdaratarassa sujAyadahimahiyataviNa hinavaNI yapaDavaNAtriyamukaTiyAbasajjavI saMdiyassa ahiyaM pIvarasurahigaMghamaNahara mahurapariNAmadarisaNijyassa patthanimmala suhoba bhogassa sarayakAlaMmi hoja godhatava 1 TIkAmUlapAThayomahadvaiSamyaMmatra / praphullAhakI vimutkaNakarNikA rasapavibuddha koraNTakAmapiNDitatarasya sindhaguNatejoddInasya nizpataviziSTasundaratarasya sujAtadadhimathane taddivarahI tamavanI tapasaMgRhIto kathita madyovisyandittasya abhikapIcarasurabhigamya manoharamadhura pariNAmadarzanIyasya prathamanirmalasukhopabhogyastha zratkAle bhavet govarasya manaH vi chAyA / Ak anyevaM pAThavaiSamyaM. Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * ** rassa maMDae, madhe etAsye siyA?, No tiNahe samaDhe, goyamA! ghatodassa NaM samudassa etto ihatara jApa assAeNaM pa0 kaMtasukatA estha vo devA mahihIyA jAva paribasaMti sersa taM va jAka taaraagnnkoddiikoddiio|| ghatodaNNaM samuI khodavare NAma dIve yadde balayAgAre jAva ciTThati taheva Apa aho, khotavare NaM dIve tattha 2 dese 2 tahiM 2 khuDAyAdhIo jAva khododagapaDihatyAbho uppAtapadhyayatA sabvaSeruliyAmayA lAtra paDirUvA, muppabhamahappabhA ya do devA mahiDDIyA jAva pariSasaMti, se eteNaM0 savvaM jotisaM taM ceva jAya tArA // khoyavarapaNaM dIvaM khobode nAma samuhe paTTe valayA0 jAva saMkhejAiM joyaNasataparikvekeNaM Ava aDe, gopamA! khododassa NaM samuhassa udae jahA se0 AsalamAMsalapasasthavIsaMtaniddhasukumAlabhUmibhAge succhinne sukaTThaladRyisihanirupayAjIyavAvItasukAsajapayasaniuNaparikammaaNupAliyasuvuhivuhANaM su. jAtANaM lavaNataNadosavajiyANaM NayAyaparivaDiyANaM nimmAtasuMdarANaM raseNaM pariNayamaupINaporabhaMgurasujAyamadhurarasapuSphaviriyANaM uvadayavivajiyANaM sIyapariphAsiyANaM abhiNavatavaggANaM apAlitANaM tibhAyaNichoDiyavADigANaM avaNitamUlANaM gaMThiparisohitANaM kusalaNarakappiyANaM uvaNaM jAva poMDiyANaM balavagaNarajasasantaparigAlitamattANaM khoyarase hojA vatthaparipUra cAkhajAtagasuvAsite ahiyapatthalahuke vaNNovayete taheva, bhave eyArUve siyA?, No tiNaDhe samaThe, ** * Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * **** khoyarasassa NaM samudassa udae etto iTTatarae ceva jAva AsAeNaM pa. puNNabhaddamANibhadA ya (puNNapuNNabhaddA) ittha duve devA jAva parivasaMti, sesaM taheva, joisa saMkhenaM cNdaa0||(suu0182) 'jIroha samuhabihAni, zrIgoI zAzini pUrvavat samudraM ghRtavaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati, atrApi cakravAlaviSkambhaparikSepapanavaravedikAvanaSaNDadvArAntarapradezajIvopapAtavaktavyatA pUrvavan !/ samprati nAmanimittamabhiSitsurAha-'se keNakhUNa'mityAdi, atha kenArthena bhadanta! evamucyate-ghRtavaro dvIpo ghRtavaro dvIpa: ?, bhagavAnAha-gautama! ghRtabare dvIpe 'tastha tattha dese tahiM' ityAdi, aruNavaradvIpasarva tAvadvaktavyaM yAvat 'vAnamaMtarA devAya devIo ya AsayaMti sayaMti yAvad viharaMti' iti, navaraM vApyAyo ghRtodakaparipUrNA iti vaktavyAH, tathA parvatAH parvateSvAsanAni gRhakANi gRhakeSvAsanAni | maNDapakA maNDapakeSu pRthvI zilApaTTakAH sAmanA kanakamayA iti vaktavyaM, kanakakanakaprabhau cAtra devI yathAkrama pUrvArdhAparA dhipatI mahaddhiko yAvatpalyopamasthitiko parivasataH tato dhRtodakabApyAdiyogAd ghRtavarNadevasvAmikatyAca dhRtavaro vIpa iti, tathA cAhase eeNaTTeNa'mityAdi candrAdityAdisaGkhyAsUtraM prAmvat / / 'ghayavaraNaM dIva'mityAdi, ghRtadaraM dvIpaM ghRtodo nAma samudro vRtto valayA-14 kArasaMsthAnasaMsthita: sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati, zeSaM yathA ghRtavarasya dvIpasya yAvajjIvopapAtasUtran / idAnIM nAmanimittama| bhidhitsurAha-se keNadveNa mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-ghRtodaH samudro ghRtodaH samudraH? iti, bhagavAnAha-gautama! ghRtodasya samudrasthodakaM sa yathA nAma sakalalokaprasiddhaH 'zAradikA' zaratkAlabhAvI goghRtavarasya maNDa:-pRtasavAtasya yaduparibhAgasthitaM ghRtaM sa maNDa ityabhidhIyate sAra ityarthaH, tathA cAha mulaTIkAkAra:- ghRtamaNDo ghRtasAra" iti, sukathito-yathA'gniparitA KARA%AKES ** ** * Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patApitaH, tadAnAsadvAra: (uddAvaH ) - sthAnAntareSvadyApya saGkrAmitaH sadyovisyanditaH- tatkAlaniSpAdito vizrAntaH - upazAntakacavara : sahakIkarNikArapuSpavarNAbho varNenopapeto gandhena rasena sparzenopapeta AsvAdanIyo vivAdanIyo dIpanIyo madanIyo bRMhaNIyaH sarvendriyagAprahlAdanIyaH evamuke gautama Aha-- 'bhave eyArUtre' bhaved ghRtodasya samudrasyodakametadrUpaM ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samarthaH, dhRtodasya yasmAtsamudrasyodakam 'itaH' yathoktasvarUpAd dhRtAdiSTatarameva yAvanmanaApataramevAsvAdena prazataM kAnvasukAntau ca yathAkramaM pUrvArddhapazcimAdadhipatI atra ghRto samudre maharddhiko yAvatpasyopamasthitiko parivasataH, tato ghRtamivodakaM yasyAsau ghRtodaH, tathA pAha 'se eeNaTTeNa 'mityAdi sugamaM, candrAdisaGkSayAsUtramapi sugamam || 'ghatodaNNa' mityAdi, ghRtodaM Namiti vAkyAlaGkAre samudra davaro nAma dvIpo vRtto valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati, cakravAlaviSkambhaparikSepadvArAdivaktavatA tathaiva yAvajIvopapAtasUtram // samprati nAmAnvarthamabhidhitsurAha - 'se keNadveNa 'mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate kSodavaro dvIpa: 21 iti, bhagavAnAha gautama ! jhodavare dvIpe tatra tatra veze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze 'bahave khuDDAkhuDDiyAo vAvIo' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvad 'vANamaMtarA devA devIo ya Asayati sayaMta jAva viharaMti' navaraM vApyAdayaH ododakaparipUrNA iti vayaM tathA parvatakAH parvateSvAsanAni gRhakANi gRha ke vAsanAni maNDapakA maNDapakeSu pRthivIzilApaTTakAH sarvAtmanA baiDUryamayA: prajJaptaH, suprabhamahAprabhau ca yathAkramaM pUrvAparAddhadhipatI dvau devAvatra oodavare dvIpe maharddhikau yAvatpalyopamasthitiko parivasataH, tataH kSodo. kavApyAdiyogAtkSodavara: sa dvIpaH, etadevAha - 'se eeNadveNamityAdi, candrAdisUtraM prAgvat // 'khoyavaraNaM dIva'mityAdi, odavaraM Namiti pUrvavad dvIpaM kSododo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthAna saMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati / cakravAla Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSkambhAdivaktavyatA pUrvavad yAvajIvopapAtasUtram // samprati nAmanimittamabhidhitsurAha-se keNadveNa'mityAdi, atha kenArthena bhI bhadanta ! evamucyate kSododaH samudraH 2 ? iti, bhagavAnAha-jhododasya samudrasyodakaM yathA nAma ikSaNAM jAsyAnAM jAtyatvamevAhavarapaMDagANaM viziSTAnAM puNDadezodbhavAnAM haritAnA kAhAna raNabheramazogAbaralo vA ithUgAM 'kAlaporANa'ti, kRSNaparvaNAm uparitanapatrasamUhApekSayA haritAlavatpinarANAm 'apanItamUlAnAm' apanItamUlatribhAgAnAM tribhAganirvATivavATAnAM UrddhabhAgAdapi tribhAgahInAnAmiti bhAvaH madhyatribhAgAvazeSANAmiti samudAyArtha: 'gaThiparisohiyANati pranthi:-parvagranthiH zodhita:--apanIto yebhyaste tathA, teSAM mUlatribhAge uparitanatribhAge parvagranthau ca nAsisamIcIno rasa iti tadvarjanaM zodaraso bhaved 'vanaparipUtaH' lakSNavazvaparipUtaH caturjAtakena suSTu-atizayena vAsitazcaturjAtakavAsitaH, caturjAtakaM bagelAkesarAkhyagandhadravyamari cAsaka, uktaca-"khagelAkaisaraistulyaM, trisugandhaM trijAtakam / marivena samAyuktaM, caturjAtakamucyate / / 1 // " adhika-atizayena | 18 pathyaM na rogahetuH laghuH-pariNAmalaghuH varNana-sAmarthyAdatizAyinA upapetaH evaM gandhena rasena sarzanopapeta AsvAdanIyo darpaNIyo | madanIyo bRhaNIyaH sarvendriyagAtraprasAdanIyaH, evamukte gautama Aha-'bhave eyArUve' bhaved bhagavan ! kSododasamudrasyodakametadrUpaM , bhagavAnAi-gautama! nAyamarthaH samarthaH, kSododasya yasmAtsamudrasyodakam 'asmAt yathoktarUpAmodarasAdiSTatarameva yAvanmana ApataramevAsvAdena prajJaptam , iha praviralapustake'nyathA'pi pATho dRzyate so'pyetadnusAreNa vyAkhyeyo, bahuSu tu pustakeSu na iSTa iti na likhitaH, pUrNapUrNaprabhau ca yathAkrama pUrvArdhAparArdhAdhipatI 'atra' jhodove samudre dvau devI maharddhiko yAvatpasyopamasthitiko parivasataH, tataH kSoda iva-zodarasa ivodakaM yasya sa zododaH, tathA cAha-se eeNadveNa mityAdi / candrAdisalyAsutraM prAgvata / 354AAAA KAYO Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 % khododaNNaM samuI gaMdIsaravare NAma dIve va balayAgArasaMThite taheva jAva parikkhevo / paumava20 vaNasaMDapari0 dArA dAraMtarappadese jIvA taheva // se kepaTTeNaM bhaMte!, goymaa| dese ra yahuo khu. DA0 vAdhIo jAva vilapaMtiyAo khododagapaDihatthAo uppAyapadhagA savvaSairAmayA acchA mAya padhiruyA badusaraM ca gaM goyamA! NaMdisaradIvacakavAlavikvaMbhayahumajjhadesabhAge ettha NaM cauhisiM cattAri aMjaNapanyatA papaNAsA, te NaM aMjaNapabvayagA caturasItijoyaNasahassAI u8 uccasteNaM egamegaM joyaNasahassaM uvyehaNaM mUle sAiregAI dasa joyaNasahassAI dharaNiyale dasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM tato'NaMtaraM ca NaM mAtAe 2 padesaparihANIe parihAyabhANA 2 uvari egamegaM joyaNasahassaM AyAmavikhaMbheNaM mUle ekatIsaM joyaNasahassAI chaca teSIse joyaNasate kiMcivisesAhiyA parikkheveNaM dharaNiyale ekatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate desUNe parikkhevaNaM siharatale tipiNa joyaNasahassAI ekaM ca vAvaTa joyaNasataM kiMcivisesAhiyaM parikkheyeNaM paNNattA mUle vicchipaNA majjhe saMkhittA uppiM taNuyA gopucchasaMThANasaMThitA savvaMjaNAmayA acchA jAva patteyaM 2 paumavaravediyApari0 patteyaM 2 vaNasaM. haparikhittA vnnnno| tesi NaM aMjaNapancayANaM uvari paseyaM 2 bahusamaramaNijjo bhUmibhAgo paNNatto, se jahANAmae-AliMgapuklareti vA jAva sayaMti / tesi NaM bahusamaramaNijANaM ANKA Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM 2 siddhAyataNA ekamekaM joyaNasataM AyAmeNaM paNNAsaM jopaNAhaM vikkhaMbheNaM bAvattari joyaNAI uI uccatteNaM aNegakhaMbhasatasaMnividyA vnnnno| tesi NaM siddhAyataNANaM paseyaM 2 cauhisiM cattAri dArA paNNattA-devadAre asurahAre NAgahAre suvaNNahAre, tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliopamahitIyA parivasaMti, taMjahA-dethe asure NAge suvaNNe, te NaM dArA solasa joyaNAI uhUM uccatteNaM aha joyaNAI vikhaMbheNaM tApatiyaM ceva paveseNaM setA varakaNaga bannao jAva ghaNamAlA / tesi NaM vArANaM caudisiM cattAri muhamaMDavA paNNasA, te muhamaMDayA banAne korabA bAga paMcAsa joyaNAI vikkhaMbheNaM sAiregANaM solasa joyaNAI uI uccasteNaM baNNao // tesi NaM muhamaMDavANaM cAudi(tidi)siM casAri (sipiNa) vArA paNNatA, te NaM dArA solasa joyaNAI uhUM uccatteNaM aha joyaNAI vikkhaM. bheNaM tAvatiyaM ceva paveseNaM sesaM taM ceva jAva vaNamAlAo / evaM pecchAgharamaMDavAvi, taM ceca pamANaM jaM muhamaMDavANaM, dArAvi taheva, Navari bahumajjhadese pecchAgharamaMDavANaM akkhADagA maNipeDhiyAo addhajoyaNappamANAo sIhAsaNA aparivArA jAya dAmA thUbhAI caudisi taheva Navari solasajoyaNappamANA sAtiregAI solasa joyaNAI uccA sesaM taheva jApa jiNapaDimA / ceiparukkhA taheba cauhisiM taM cena pamANaM jahA vijayAe rAyahANIe Napari maNipeTiyAe so Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lasajoyaNappamANAo, tesi NaM ceyarukkhANaM ghauhisiM cattAri maNipeDhiyAo aTThajoyaNadhikkhaMgAo parajonamArako mahaMgazayA causahijoyaNucA joyaNobvedhA joyaNavi khaMbhA sesaM taM vedha / evaM caudisi cattAri gaMdApukkhariNIo, Navari khoyarasapaDipuNNAo joyaNasataM AyAmeNaM pannAsaM joyaNAI vikhaMbheNaM paNNAsaM joyaNAI uvvedheNaM sesaM taM ceva, maNuguliyANaM gomANasINa ya aDayAlIsaM 2 sahassAI puracchimeNavi solasa paJcatthimeNavi so. lasa dAhiNeNayi aha utsareNavi aTTa sAhassIo taheva sesaM ulloyA bhUmibhAgA jAva bahumajajhadesabhAge, maNipeDhiyA solasa joyaNA AyAmavikkhaMbheNaM aTTha joyaNAI pAhalleNaM tArisaM maNipIDhiyANaM uppi devacchaMdagA solasa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAtiregAI solasa joyaNAI uhaM uccatteNaM savvarayaNa. aTThasayaM jiNapaDimANaM savvo so ceva gamo jaheva vemANiyasiddhAyataNassa // tattha NaM je se puracchimille aMjaNapavyate tassa NaM cauhisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIo paNNasAo, taMjahA-rNadusarA ya gaMdA ANaMdA gaMdivaddhaNA / (naMdisaNA amoghAya gothUbhA ya sudaMsaNA)tAoNaMdApukkhariNIo egamegaM joyaNasatasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM dasa joyaNAI unheNaM acchAo sahAo patteyaM paseyaM paumavaraveviyA0 patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittA tattha tattha jAva sovANapaDirUvagA toraNA // tAsi gaM pukhariNINaM Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM dahimuhapavvayA ghausahi joyaNasahassAI uI uccatteNaM egaM joyaNasahassaM ubveheNaM savvasvamA pallagAupAlaMTita marU jogagaDasahassAiM SikkhaMbheNaM ekatIsaM joyaNasahassAI chacca sevIse joyaNasae parikkheveNaM paNNattA savarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA, tahA patteyaM patteyaM paumavaravehayA. vaNasaMDavapaNao bahusama jAya AsayaMti syNti| siddhAyataNaM taM ceya pamANaM aMjaNapavyaesu sakSeva vattavvayA NiravasesaM bhANiyavvaM jAva umpi aTTamaMgalagA // tattha NaM je se dakkhiNille aMjaNapanvate tassa NaM caudisiM cattAri gaMdAo pukkhariNIo paNNattAo, taMjahAbhadAya visAlA ya kumuyA puMDarigiNI, (nanduttarA ya naMdA AnandA nandivaDDaNA) taM ceva pamANaM taM ceva dahimuhA pancayA taM va pamANaM jAva siddhAyataNA // tattha NaM je se paJcathimille aMjaNagapaJcae tassa NaM caudisiM cattAri gaMdA pukkhariNIo paNNattAo, taMjahA-diseNA amohA ya, gotthUbhA ya sudaMsaNA, (bhaddA visAlA kumudA puMDarikiNI) taM ceva sabdhaM bhANiyavvaM jAba siddhAyataNA // tattha NaM je se uttarile aMjaNapavate tassa gaM cauddisiM cattAri gaMdApukkhariNIo, taMjahA-vijayA jayaMtI jayaMtI aparAjiyA, sesaM taheva jAva siddhAyataNA sabbA te ciya caNNaNA NAtavvA // tattha NaM bahave bhavaNavazvANamaMtarajotisiyavemANiyA devA cAumAsiyApaDiyaema saMvacchariesu vA aNNesu yahUsu jiNa * Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 91 646864844 jammaNaNikkhamaNaNANuppattipariNivvANamAdiesu ya devakajjesu ya devasamudaesu ya devasamitIsu ya devasamavAesa ya devapaoyaNesa ya egaMtao sahitA samuvAgatA samANA pamuditapakIliyA avAhitAruvAo mahAmahimAo karemANA pAlemANA suhaMsuheNaM viharati / kailAsaharivAhaNA ya tattha duve devA mahihIyA jAva paliovamahitIyA pariSasaMti, se eteNaTeNaM goyamA! jAva NicA jotisaM saMkhena / (sU0 183) 'khododapaNaM samudda'mityAdi, kSododaM Namiti pUrvavat samudraM nandIzvaravaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati / cakravAlaviSkambhaparikSepAdivaktavyatA prAgvad yAvajIvopapAtasUtram !! samprati nAmanimittamabhidhisurAha-'sekeNadveNa mityAdi, atha kenArthena-kena kAraNena bhadanta! evamucyate-nandIzvaravaro dvIpo nandIzvaravaro dviipH| iti, bhagavAnAi-gautama! nandIzvaravare dvIpe bahavaH 'khaDAkhaDiyAo yAvIo ityAdi prAguktaM sarva tAvadvaktavyaM yAvat 'vANamantarA de vA devIo ya AsayaMti sayaMti jAba viharaMti' navaramatra vApyAdayaH kSododakapratipUrNA vaktavyAH, parvatakAH parvatakeSvAsanAni gRhANi gRhakeSvAsanAni maMDapakA maMDapakeSu zilApaTTakAH sarvAsanA banamayAH, zeSaM tathaiva / / 'aduttaraM paNaM goyamA' ityAdi, athAnyad gautama! nandIzvaravare catvAro dizaH samAhRtAzcaturdika tasmin cakravAlaviSkambhena madhyadezabhAge ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena cakhAro'khanaparvatA: prajJaptAH, tadyathA-pUrveNa-pUrvasyAM dizi, evaM pazcimAyAM dakSiNasyAmuttarasyAm || 'te Na'mityAdi, te aJjanaparvatAzcaturazItiyojanasahasrANyU mustvena ekaM yojanasahasramuDhedhena mUle sAtirekANi daza yojanasahasrANi viSkambhena dharaNitale daza %AR Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LCC yojanasahasrANyAyAmaviSkammena tadanantaraM ca mAtrayA parihIyamAnAH parihIyamAnA upayukeka yojanasahanamAyAmaviSkambhena meM ekatriMza yojanasahasrANi SaTatrayoviMzAni yojanazatAni kizcidvizeSAdhikAni 31623 parikSeSeNa dharaNitale ekatriMza yojana| sahasrANi paTatrayoviMzAni yojanazatAni dezonAni parikSepeNa 31623 upari trINi yojanasahasrANi ekaM gha dvASaSTaM yojanasataM kizcidvizeSAdhikaM 3162 parikSepeNa, tato mUle vistIrNA madhce saMkSiptA upari tanukAH ata eva gopucchasaMsthAnasaMsthitAH sarvAtmanA 'aJjanamayA' acanaravAlakA: "acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat pratyeka 2 paJcavaravedikayA parikSitAH pratyeka 2 vanaSaNDa parikSiptAH pAvaravedikAvanaSaNyavarNanaM prAgvat // 'tesi ||'mityaadi, teSAmaanaparvatAnAM pratyeka pratyekamupari bahusamaramaNIyo bhUmi-19 18 bhAgaH prajJaptaH, tasya se jahAnAmae AliMgapukkharei vA' ityAdivarNanaM jamyUdvIpajagatyA uparitanabhAgasyeva tAvadvaktavyaM yAvat 'tatya gaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti jAba viharaMti' // 'tesi 'mityAdi, teSAM bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhA gAnoM bahumadhyadezamAge pratyekaM pratyekaM siddhAyatanaM prajJaptaM, tAni ca siddhAyatanAni pratyekaM pratyekamekaM yojanazatamAyAmena paJcAzadyo|| janAni viSkambhena dvisaptatiyojanAni Urddha musveina, anekastambhazatasanniviSTAnItyAdi tadvarNanaM vijayadeva sudharmasabhAvavaktavyam / / 'tesi NamityAdi, teSAM siddhAyatanAnAM pratyekaM 'caturdizi' catasRSu dikSu, ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena, catvAri dvArANi praha-14 sAni, tadyathA-pUrveNa-pUrvasyAm , evaM dakSiNasyA pazcimAyAmuttarasyAM, tatra pUrvasyAM dizi dvAraM devadvAraM, devanAmakasya tadadhipatesatra bhAvAt , evaM dakSiNasyAmasuradvAraM pazcimAyAM nAgadvAramuttarasyAM suvarNadvAram // 'tatthe'tyAdi, tatra teSu caturgha dvAreSu yathAkrama catvAro devA mahaddhikA yAvatpasyopamasthitayaH parivasanti, tadyathA-deva ityAdi pUrvavat , pUrvadvAre devanAmA dakSiNadvAre'suranAmA pazcimadAre meM + Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAganAmA uttaradvAre suvarNanAmA / / 'te NaM dArA' ityAdi, tAni dvArANi SoDaza yojanAni pratyekamUrddhamupaisvenASTau yojanAni viSkambhataH, 'tAvAiyaM cevati tAvadeva-aSTAveva yojanAnIti bhAvaH pravezena 'seyA varaphaNagathUbhiyAgA IhAmiyadhasabhaturagaNaramagaravihagapAlagakinnarahahasaramadhamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayavaravejhyAparigayAbhirAmA vijAharajamalajugalajantajucA iva azIsahassamAliNIyA rUvagasahassakaliyA bhisamANA bhibbhisamANA cakkhuloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA, vanao tersi dArANaM imo, hoi, taMjahA varAmayA nemA rihAmayA paTThANA veruliyarailakhaMbhA jAyarUvovaciyapavarapaMcavannamaNirayaNakuTTimavalA haMsagambhamayA elugA gomejamayA iMvakIlA joIrasamayA uttaraMgA lohiyakSamaIo dAraceDAo (piMDIo) veruliyAmayA kavADA lohiyakkhamaIo sUIo varAmayA saMghI nANAmaNimayA samuggayA vairAmaIo aggalAo aggalApAsAyA rayayAmaIo AvattaNapeDiyAo aMkottarapAsA niraMtaraghaNakavADA bhittIsu ceva miciguliyA chappanA timi hoti gomAsoodi tattiyA nANAmaNirayaNajAlapiMjaramaNisagalohiyakkhapativaMsagarayayabhommA aMkAmayA pakkhA pakSabAhAo joIrasamayA vaMsakavelDagA ya rayayAmaIo paTTiyAo jAyarUvamaIo ohADaNIo baharAmaIo uvari puMchaNIo sabbaseyarayayAmae acchAyaNe aMkAmayakaNagakUDatavaNijathUbhiyAgA seyA saMkhadalavimalanimmaladahiyaNagokhIrapheNarayayanigarappagAsaddhacaMdacittA nANAmaNimayadAmAlaMkiyA aMto bahiM ca saNhatavaNijaruilavA luyApatthaDA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA' etacca yadyapi vijayadvAravarNanAyAmapi vyAkhyAtaM 1 tathA'pi sthAnAzUnyArtha kizcidvyAkhyAyate-zvetAni akaranabAhulyAdvarakanakastUpikAni IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravihagavyAlakaki mAraharusaramadhabharakuMjaravanalatApAlasAbhakticitrANi pratItaM, tathA stambhoddhatAbhiH-stambhoparivartinIbhirvakAratnamayIbhirvedikAbhiH OMOM1455 Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAA%** parigasAni santi yAni abhiramaNIyAni tAni stambhodatavaravanavedikAbhiH parigatAbhirAmANi, vidyAdharayoryad yamalaM-samazreNIka yugalaM teSAM yatrANi-apazcAstairyuktAnIva, arciSAM sahanamAlanIyAni arciHsahasramAlanIyAni-parivAraNIyAni, kimuktaM bhavati ?evaM nAma prabhAsamudayopetAni yenaivaM saMbhAvanopajAyate yathA nUnamaitAni na svAbhAvikaprabhAsamudayopetAni kintu viziSTavidyAzaktimatpuruSavizeSaprapaJcayuktAnIti rUpakasahasrakalitAni 'bhisamANA' iti dIpyamAnAni 'bhinbhisamANA' iti atizayena dIpyamAnAni 'cakhaloyaNalesA' iti cakSuH karta hokane avalokane lizaptIva-darzanIyatvAtizayata: zliSyatIva yatra tAne cakSulokanalezAni| zubhaspAni sazrIkANi rUpakANi yatra tAni sazrIkarUpANi vargoM-varNakanivezasteSAM dvArANAmayaM bhavati, tadyathA-vajamayA nemAbhUmibhAgAdUrddha niSkAmantaH pradezA riSThamayAni pratidhAnAni mUlapAdAH 'vaiyacirastambhAni' jAtarUpopacitapravarapaJcavarNamaNiratnakuTTimatalAni haMsagarbhamayA: 'elukA:' dehasyaH gomeyapharatnamayA indrakIlA jyotIrasamayAni uttarAGgAni lohitAkSamayA: 'hArapiNDyaH' | dvArazAstrAH vaiDUryamayI kapATau lohitAkSamayayaH sucayaH-phala kadvayasandhivighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyA vaJamayAH sandhayaH' sadhimelA: phalakAnAM nAnAmaNimayAH 'samudkAH ' cUti(sUcI)gRhANi vasamayA argalAH (argalAprAsAdA:-)prAsAde yatrArgalAH pravizanti | rajatamayya AvarjanapIThikAH, AvartanapIThikA yanendrakIlako nivezitaH, 'aMkottarapAsA' iti aGkA-arabamayA uttarapAzvoM yeSAM | tAni tathA, nirantarako laghucchitrairapi rahitI ghanI kapATo yeSAM tAni nirantaraghanakapATAni, 'bhittIsu cevetyAdi, teSAM dvArANAmubhayo: pArzvayobhittiSu-bhittisamIpe bhittigatA-bhittisaMbaddhA gulikA:-pIThikA bhittigulikAstisraH parapazcAzadbhavanti paTapazcAzatrikapramANA bhavanti 'gomANasiyA tattiyA' iti tAvatya evaM SaTpaJcAzatrikapramANA eva 'gomAnasyaH' zayyAH, tathA 'nA 44C-- -*- -% Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmaNiratnAni nAndAmaNiratnamayAni vyAlakarUpANi lIlAsthitazAlabhaJjikAca yeSAM tAni tathA rajatamayAH kUTAH, kUTo - mADha. bhAga : ''paNa 'ullokAH' uparitanabhAgAH, maNayo - maNimayA vaMzA yeSAM tAni maNivaMzakAni, lohitAkSA: - lohitAkSamayAH pratibaMzA yeSAM tAni lohitAkSamazivaMzakAni, rajatA-rajatamayI bhUmiryeSAM khAni rajatabhUmAni prAkRtatvAtsamAsAnto makArasya ca dvitvaM maNivaMzakAni lohitAkSapratibaMzakAni rajatabhUmAni nAnAmaNiratnamayAni jAlapakharANi / gavAkSAparaparyAyANi yeSu dvAreSu tAni tathA padAnAmanyathopanipAtaH prAkRtatvAt, akamayAH pakSAH pakSabAhabaJdha, pakSAH ( pratItAH ) pakSabAhavo'pi tadekadezabhUtAH, jyotIrasAmayA vaMzA mahAntaH pUjyavaMzAH 'vaMsakavelluyA ya' mahatAM pRSThavaMzAnAmubhayatastiryasthApyamAnA vaMzAH vaMzakavenukAni pratItAni rajatamayapaTTikAH kavelukAnAmuparikambAsthAnIyAH jAtarUpamayyo'vaghATinya: AcchAdana hetukamboparisthApyamAnamaddApramANa kilizvasthAnIyA vajramayyo'vaghATinInAmuparipuJchanyo- niviDatarAcchAdanahetuzlakSNata ratRNa vizeSasthAnIyAH sarvazvetaM rajatamayaM pujchanInAmupari velukAnAmadha AcchAdanam, 'aMkAmayakaNagakUData vaNijjathubhiyAgA' iti aGkamayAni - bAhulyenAGkarAmayAni pakSapakSaSAhlAdInAmaGkaratnAtmakatvAt kanakaM - kanakamayaM kUTaM - zikharaM yeSAM tAni kanakakUTAni, tapanIyA: - tapanIyamadhyaH stUpakA-laghuzikhararUpA yeSAM tAni tathA, tataH padatrayasya padddvaya 2 mIlanena karmadhArayaH, etena yat prAkU sAmAnyata utkSiptaM 'seyA varakaNagadhUbhiyAgA' iti tadeva prapazyato bhASitaM samprati tadeva zvetalaM bhUya upasaMhAravyAjena darzayati- 'seyA' zvetatvamevopamayA draDhayati--- | 'saGghadala vimala nimmaladahiSaNa gokhIra pheNa rathatha nigarappagAsaddha caMdadhitsA' trimalaM yat zaGkhadalaM- zaGkhazakalaM kacit zaGkhataletipAThastatra zaGkhavalaM - zaGkhasyoparitano bhAgo yazca nirmalo dadhiSano - ghanIbhUtaM dadhi yaca gokSIrapheno yazca rajata nikarastadvatprakAzaH-pra Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. simatA yeSAM tAni tathA'rddhacandraicitrANi - nAnArUpANi bhUtAni mA phandramitra, utaH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, nAnAmaNimayI bhimabhiralaGkRtAni nAnAmaNimayadAmAlaGkRtAni antarbahizca RkSNatapanIyaruciravAlukAnAM prastaTa :- prastAro yeSu tAni tathA zubhasparzAni sazrIkarUpANi prAsAdIyAni darzanIyAni abhirUpANi pratirUpANi vyaktam / / 'tesi NaM dArANa' mityAdi, teSAM dvArANAmubhayoH pArzvayorekaikanaiSedhikIbhAvena 'duhato' iti dvidhAto-dviprakArAyAM naiSedhikyAM naiSedhikI- niSIdanasthAnaM dvArakuDyasamIpe nitamba ityarthaH SoDaza SoDaza bandanakalazAH prajJaptaH, varNakasteSAM vAcyaH, sa caivam --'te NaM vaMdaNakalasA carakamalapaiTTANA surabhivaravAripaDipuNNA daNakaracacAgA AviddharkaTheguNA paramuppala pichANA savvarayaNAmayA acchA jAva paTiruvA madhyA mahayA iMdakuMbhasamAnA patA samaNAuso !" vyakaM navaraM 'mahayA mahayA' iti atizayena mahAntaH 'indrakumbhasamAnA: ' mahAkumbhapramANakumbhasahazAH, 'evaM neyavyaM jAva solasa vaNamAlAo pannatAo' 'evam anena prakAreNa tAvabhetavyaM yAvatpoza vanamAlAH prajJaptAH, tacaivam-- 'si NaM dArANaM ubhao pAsiM duhato nisIhiyAe solasa solasa nAgadaMtayA pannA, te NaM nAgadaMtagA muttAjAlaMtarUsiyA hemajAlagavalAla khiM khiNIjAlapariskhittA abhbhuggayA nisA tiriyaM susaMgahiyA ahe pannagaddharUSA pannagasaMThANasaMThiyA savcatra| irAmayA acchA jAna paDhirUvA mahayA mahayA gayadetasamANA paznattA samaNAuso, tesu NaM nAgadaMtakesu bahave kiNhasutavaTTadagdhAri - yamaladAmakalAvA nIla supta SaTTavagdhAriyamalAmakalAvA0, te NaM dAmA tavaNijjalaMbUsagA subaNNapayaragamaMDiyA aNNamaNNamasaMpattA puvyAvaradAhiNutarAgapAI bApahi maMdArya maMdAya meijjamANA einamANA palaMbamANA palaMbamANA pakSamANA pakSamANA orAleNaM maNuzreNaM maNahareNaM kaNNamaNanikareNaM saNa se parase santo samaMtA ApUremANA sirIpa aIva uvasomemAgaH citi, desi NaM Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- nAgadaMtANaM ubari anne solasa solasa nAgadatayA mukhAjALaMtarosiyA hemajAla jAva majhyA bhayA gayadaMtasamANA panattA samaNAuso!, tesu NaM nAgadaMtarasu bahave rayayAmayA sikagA pannattA, tesu NaM rayayAmaesu sigesu bahave veruliyamayAo dhUvaghaDiyAo paNNatAo, SItAo gaM ghavaghaDiyAo kAlAgurupavarakaMdarukaturuvamayamaghaMtagaMdhaddhayAbhirAmAto sugaMdhavaragaMdhiyAogaMdhavadriyAo orAleNaM - zuoNaM ghANamaNaniyuikareNaM gaMdheNaM te paese ApUremANIo ApUremANIo ciTThati / tesi dArANaM ubhao pAsi duhato nisI-1* hiyAe solasa solasa sAlabhaMjiyAo panattAo, tAo gaM sAlabhaMjiyAo lIlaTThiyAo suyalaMkiyAo gANAviharAgavasaNAo, rattAbaMgAo aliyakesIo miuvisayapasasthalaphSaNasaMvelliyaggasirayAo nANAmalapiNavAo muDigejmasumajhAo Amelajamalaju|galavaTTiyabhannubhayapINaraiyasaThiyapaoharAo IsiM asogavarapAyavasamuTTiyAo vAmahatyagahiyaggasAlAo IsiM acchikaDakkhacidviehiM lUsemANIo viva dhakkhuloyaNalesAo aNNamaNNaM khijamANIo iva puDhaviparimANAo sAsayabhAvamuvagayAo caMdANaNAto, caMdavilAsiNIto caMdakhasamaniDAlAo caMdAhiyasomadaMsaNAo lakkA iva ujjovemANIo vijughaNamarIisUradipaMtateyaahigatarasanikAsAo siMgArAgAracAravesAo pAsAIyAo darisaNinAo abhirUvAo paDirUvAo / tesi NaM dArANaM ubhao pAsi duhao | nisIhiAe solasa 2 jAlakaDagA paNNatA samvarayaNAmayA acchA jAva paDirUkA, tesi NaM dArANaM ubhao pAsi duhato nisIhiyAe solasa solasa ghaMTAo paNNatAo / tAsi gaM ghaMTANaM ime eyArUve vaNNAvAse panna-jaMbUNayAmaIo ghaMTAo varAmaIo lAlAbho nANAmaNimayA ghaMTApAsAo tavaNijamayAo saMkalAo rayayAmayA rajjUo / tAo gaM ghaMTAo ohassarAo mehassa-1 rAmao iMsassarAo kocassarAo sIhassarAo duMdubhissarAo naMdisarAbho naMdighosAo maMjussarAo maMjughosAo sussarAo - 0X4- Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArasaranigghosAo orAleNaM maNumeNaM kaNNamaNanivvuikaraNaM sareNa te paese savvato samaMtA ApUremANIo sirIe atIca uvasohe mANIo ubasobhemANIto ciTThati / tesiNaM dArANaM umao pAsi dahato nisIhiyAe solasa solasa vaNamAlAo paNNattAoM, vAoNaM vaNamAlAo nANAdumalayakisalayapallavasamAulAo chappayaparibhajamANasomaMtasassirIyAto sabbarayaNAmaIo pAsAIyAo jAva paDiruvAo'iti, pAThasiddhametat navaraM nAgadantasUtre nAgadantA-aGkaTakAH, 'muttAjAlaMtarUsie' ityAdi, muktA jAlAnAmazAntareSu yAni ucchitAni-lambamAnAni hemajAlAni hemamayadAmasamahA yAni gavAkSajAlAni-vAkSAkRtiramA ca kimiNIghaNTAjAlAni-kSudraghaNTAsamahAtaiH parikSitAH-sarvato vyArA:, 'abbhuggayA' iti abhimukhamudgatA abhyudbhatA: agrimabhAge manAga unmatA iti bhAvaH 'abhinisidrA' iti abhimukhaM-bahirbhAgAbhimukhaM nisA abhinisRSTAH 'tiriyaM susaMpariggahiyA iti tiryaga misipradezaiH suSTha-atizayena samyaga-manAgaNyacalanena pariNahItA: "ahepanagaddharUvA' adha:-adhastanaM yat pannagasyAkhe tasyeva rUpa-AkAro yeSAM te tathA, adha:pannagAIvadatisaralA dIrghAzceti bhAvaH, etadeva vyAcaSTe-pannagAIsaMsthAnasaMsthitAH, "kiNhasuttavavagyAriyamaladAmakalAvA' iti, kRSNasUtrabaddhA ghagdhAriyA-avalaMbitA mAlyadAmakalApA:-puSpamAlAsamUhAH, evaM nIlalohitahAridrazuklasUtrabaddhA api vAcyAH, 'tavaNijjalaMbasagA' iti dAnAmagrimabhAge golakAkRtimaNDanavizeSo lambasaga: 'suvaNNapayaragarmaDiyA' iti suvarNapratareNa-suvarNapatrakeNa maNDitAni suvarNapratarakamaNDitAni, sAlabhakhikAsUtre 'AmelagajamalajugalacaTTiyaagbhunayapINarAyasaMThiyapaoharAo' iti pInaM--pIvaraM racitaM tathAjagatsthitikhAbhAbyAd ratidaM vA saMsthitaM-saMsthAnaM yakAbhyAM to pInaracitasaMsthitI pInaratidasaMsthitau vA Amelaka-ApIDa: zekharaka ityarthaH tasya yamala-samazreNIkaM yada yugaLa-dUn tadvadvAttatA-4. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ddhasvabhAvAvupacitakaThinabhAvAviti bhAvaH abhyumatau pInaracitasaMsthitau ca payodharau yAsAM tAH tathA 'lUsemANIo ive'ti muSNantya iva surajanAnAM manAMsIti gamyate, zeSaM prAyaH pratItaM, prAgevAnekazo bhAvitatvAt / 'tesi NaM dArANamuSpi' mityAdi teSAM dvArANAmupari pratyekaM pratyekamaSTASTau maGgalakAni svastikAdIni prajJaptAni sarvaratnamayAni acchAni yAvatpratirUpakANi // 'tesi NaM dArANa' mi tyAdi teSAM dvArANAM purataH pratyekaM pratyekaM mukhamaNDapAH prajJaptAH 'te ga'mityAdi, ve mukhamaNDapA ekaM yojanazatamAyAmena paJcAzad yojanAni viSkambhena sAtirekANi SoDaza yojanAni Urddhamucaistvena anekastambhazatasanniviSThA ityAdi vijayadeva sudharmA sabhAyA iva varNanaM tAvadvanyaM yAvatpratirUpA / 'tesi NamityAdi teSAM mukhamaNDapAnAM pratyekaM pratyekaM 'caturdinidizi' cata [ti] sRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena calAri [ trINi] dvArANi prajJaptAni / 'te NaM dArA' ityAdi, tAni dvArANi SoDaza yojanAni Urddhamucaistvena aSTau yojanAtiviSkameva 'tAva ' 'seyA varakaNagadhUbhiyAgA' iti dvAravarNanaM prAgvattAvadvaktavyaM yAvadupayeTAvaSTau maGgalakAni - svastikAdIni teSAmullocavarNanaM prAgvat, teSAM ca mukhamaNDapAnAmupari pratyekaM pratyekamaSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAni sarvaratnamayAni acchAni yAvatpratirUpakANi, bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi prAgvad yAvada bahutaH sahasrapatrahastakA iti / 'tesi Na' mityAdi, teSAM mukhamaNDapAnAM purataH pratyekaM pratyekaM prekSAgRha maNDapAH prajJaptAH te'pi mukhamaNDapavatpramANato vaktavyAH, teSAmapyullocavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM ca prAgvat / teSAM bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekamapATakAH prajJaptAH | 'te Na'mityAdi, te akSapAdakA vajramayA: 'acchA jAva paDiruvA' iti prAgvat // ' tesi Na'mityAdi, teSAmakSapATakAnAM bahumadhyadeza bhAge pratyekaM pratyekaM maNipIThikA: prazaptAH, tAzca maNipIThikA aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM catvAri yoja - Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAni vAhatyena sarvAtmanA maNimayyo'cchA ityAdi prAgvat // 'tAsi Na'mityAdi, vAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM 2 siMhAsana prajJaptaM, teSAM ca siMhAsamAnAM varNanaM vijayadUSyavarNanamazavarNanaM dAmavarNanaM ca prAgvat // teSAM ca prekSAgRhamaNDapAnAmupari pratyekaM pratyekamaSTAvaSTau khastikAdIni maGgalakAni yAvad bahavaH sahasrapatrahastakA iti / 'tesi Na'mityAdi, teSAM prekSAgRhamaNDapAnAM purasaH prasyekaM pratyeka maNipIThikA: prajJaptA:, tAzca maNipIThikAH pratyeka pratyeka SoDaza yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM aSThoM yojanAmi bAhalyena sarvAsanA maNimayyo'cchA ityAdi prAgvad yAvatpratirUpAH ||'taasi NamityAdi, tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyeka 2 caityastUnA: pada prAptAH / / 'te NaM ceharAthamA' banAdi, te cairAstupA: SoDaza yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM sAtirekANi yoDaza yojanAnyUImuccai stvena, te ca zazAkundadakarajo'mRtamathitaphenaputasaMnikAzA 'acchA' ityAdi prAgvat yAvatpratirUpAH // 'tesi NamityAdi, teSAM | - caityastUpAnAmupari aSTASaSTI maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi prAgvad yAvad bahavaH sahasrapatrahastakAH // 'tesi Na'mi tyAdi, teSAM caityastUpAnA pratyekaM pratyekaM 'caturdizi' catasRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikamaNipIThikAbhAvena ghatalo maNipIThikAH prAptAH, vAzca maNipIThikA aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM catvAri yojanAni bAhalyena sarvAsanA maNimaNyo yAvatpratirUpAH / / 'tAsi Na'mityAdi, vAsAM maNipIThikAnAmupari ekaikasyA maNipIThikAyA upari ekaikapratimAbhAvena catasro jinapratimA jinotsedhapramANamAtrAH pacanu zatapramANA ityarthaH sarvAsanA rabamayaH saMparyaGkAsananiSaNNAH stUpAbhimukhyastiSThanti, tapathA-pUrvasvAM, dizi RSamA dakSiNasyAM varddhamAnA: aparasyAM candrAnanA: uttarasyAM vAripeyAH // 'tesi NamityAdi, teSAM caityastUpAnAM purataH pratyeka pratyeka maNipIThikAH prajJaptAH, tAzca maNipIThikAH SoDaza yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAmaSTau yojanAni bAhatyena sarvAsanA Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNimayyo'cchA yAvatpratirUpAH // 'tAsi NamityAdi, tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyeka pratyekaM caityavRkSaH prAptaH, te ca caityakSA 4 aSTau yojanAnyU mubaislena arddhayojanamudvedhena dve yojane ubairatvena skandhaH sa evArkhayojanaM viSkambhena yAvAhumabhyadezamAge jA vinirgatA zAkhA viDimA sA SaD yojanAnyUImuhaMstvena, sA'pi cArkhayojanaM viSkambhena, sarvApreNa sAtirekANyaSTau yojanAni :-8 zatA / tesi NamayameyArUve vaNNAvAse paNNatte' ityAdi caiyavRkSavarNanaM vijayarAjadhAnIgatacaityakSavadAnanIyaM yAvAlasAvarNanamiti // 'tesimiyAdi, teSAM caityavRkSANAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi tAvad yAvatsahasrapatrahastakA: sarvaratnamayA acchA yAvatpratirUpAH // 'tesi 'mityAdi, teSAM caityavRkSANAM purataH pratyeka maNipIThikAH prAptAH, tAzca maNipIThikA aSTau yojanAmyAyAmaviSkambhAbhyAM cabAriyojanAni bAhalyena sarvAsanA maNimayyo'cchA yAvatpratirUpAH // 'tAsi NamityAdi, 18 tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM 2 mahendradhvajaH prAta:, te ca mahendradhvajAH paSTiojanAnyUddhabhubaistvena yojanamuDhedhena yojanaM ni kammena vajamayA ityAdi varNanaM vijayadevarAjadhAnIgatamahendradhvajavadveditavyaM yAvatteSAM mahendradhvajAnAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA yAvad bahavaH sahasrapatrahastakAH sarvaratnamayA acchA yAvatpratirUpAH // 'tesi NamityAdi, teSAM mahendradhvajAnAM purataH | 15 pratyekaM pratyeka nandAbhidhAnA puSkariNI prajJaptA, 'tAo naMdAo pukkhariNIo' ityAdi, tAzca nandApuSkariNya ekaikaM yojanaza tabhAyAmaviSkambhAbhyAM pacAzadU yojanAni viSkambhena daza yojanAnyudvedhena acchAo saNhAo rayayamayakUlAoM ityAdi puskariNIvarNanaM jagatyuparipuSkariNIvaktavyaM navaraM 'khodarasapaDipuNNAo' iti vaktavyaM, vAtha nandApuSkariNyaH pratyeka pratyekaM panavarabedikayA pratyeka pratyekaM vanakhaNDena ca parikSiptAH, tAsAM ca nandApuSkariNInAM tridizi trisopAnapratirUpakANi prazasAni teSAM varNanaM AAAAA Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ toraNavarNanaM ca prAmvat / idamanyadadhikaM pustakAntare dRzyate-tAsi pukkhariNINaM cauhisiM cattAri vaNasaMDA paNNacA, taMjahA -puracchimeNaM dAhiNeNaM paJcasthimeNaM uttareNaM-"pundeNa asogavaNaM dAhiNato hoi caMpagavaNaM tu (sttpnnnnvnnN)| avareNa caMpagavaNaM yavarNa uttare pAse ||1||"tesnn mityAdi, teSu siddhAyataneSu pratyeka pratyekamaSTacatvAriMzat gulikAsahasrANi, gulikA:-pI-4 ThikA abhidhIyante, tAzca manogulikApekSayA pramANata: kSullAstAsAM sahasrANi gulikAsahasrANi prajJaptAni, nadyathA-pUrvasyAM dizi | SoDaza sahasrANi pazcimAyAM SoDaza sahasrANi dakSiNasyAnaSTau saimmANi uttarasyAmaSTI sahasrANi / 'tAsu NaM guliyAsu bahave su-1 vaNNarUppAmayA phalagA pannattA' ityAdi vijayadevarAjadhAnIgatasudhAsabhAyAmiva vaktavyaM yAvahAmavarNanaM // 'tesu Na'miyAdi, hai teSu siddhAyataneSu pratyekaM pratyekamaSTacatvAriMzat manogulikAsahasrANi prajJAtAni, gulikApekSayA pramANato mahatItarAH, tadyathA-pUrvasyA dizi SoDaza sahasrANi pazcimAyA poDaza sahasrANi dakSiNasyAmaSTau sahasrANi uccarasyAmaSTau sahasrANi, etAsvapi phalaphanAgadantakamAlyadAmavarNanaM prAgvat / / 'tesu NaM siddhAyataNesu' ityAdi, teSu siddhAyataneSu pratyekaM pratyekamaSTacatvAriMzagomAnuSya:-zayyArUpAH sthAnavizeSAstAsAM sahasrANi prajJAtAni, tadyathA-pUrvasyAM dizi SoDaza sahasrANi pazcimAyAM poDaza sahasrANi dakSiNasyAmaSTI uttarasthAmaSTrI sahasrANi, tAvapi phalakavarNanaM nAgadantavarNana sikakavarNanaM dhUpaghaTikAvarNanaM prAgvat // 'tesi NaM siddhAyataNANa'mityAdi ulokavarNanamantabahusamaramaNIyabhUmibhAgavarNanaM zabdavarja prAgvat // 'tesi gaM bahusamaramaNijjANaM bhUmibhAgANa'mityAdi, teSAM bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM 2 maNipIThikAH pranatAH, tAzca maNipIThikA: SoDaza yojanAnyAyAmaviSkambhAsyAmaSTau yojanAni cAhalyena sarvAsanA maNimayyo yAvatpratirUpakAH // 'tAsi ga'mityAdi, tAsAM ca maNipIThikAnAmupari || Co. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *%%%AGARMA * pratyekaM 2 devacchandakaH prajJaptaH, te ca devacchandakAH SoDaza yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM sAtirekANi SoDaza yojanAnyUI mukhaislena sarvAlanA ramamayA acchA yAvatpratirUpAH 'tesu NamityAdi, teSu devacchandakeSu pratyeka 2 maSTazataM jinapratimAnAM jinotsedhapramANa|mAtrANAM pazcadhanuHzatapramANAnAmityarthaH sannikSiptaM tiSThati, pratimAvarNanAdi vijayadevarAjadhAnIgatasiddhAyatanavattAvaddvaktavyaM yAvadaSTazataM dhRpakar3akAnAm ||'teminnmityaadi, teSAM siddhAyatanAnAmupari pratyekaM pratyekamaSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA yAvadahakaH sahasrapatrahastakA: sarvaranamayA acchA yAvatpratirUpAH // 'tatva 'mityAdi, tatra teSu caturvajanaparvateSu madhye yo'sau pUrvadigbhAvI akhanakaparvatastasya caturdizi catasRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikanandApuSkariNIbhAvena cavano nandApuSkariNyaH pramatAstapathA-pUrvasyAM dizi nandiSeNA dakSiNasyAmamothA aparasyAM gostUpA uttarasyAM sudarzanA, tAzca puSkariNya ekaM yojanazatasa-* hasramAyAmaviSkambhAbhyAM trINi yojanazatasahasrANi poDaza sahasrANi dve zate saptaviMzatyadhike trINi ganyUtAni aSTAviMzaM dhanuHzataM | prayodazAGgalAni arvADalaM ca kidhidvizeSAdhika parikSepeNa prAptAH, daza yojanAnyudvedhena, 'acchAo sahAo rapayAmayakUlAo ityAdi jagatyuparipuSkariNIva niravazeSa vaktavyaM navaraM 'baTTAo samatIrAo khododagapaDipuNNAo' iti vizeSaH, tAzca pratyeka pratyeka | pAvaravedikayA vanakhaNDena ca parikSitAH, anApIdamanyadAdhika pustakAntare dRzyate-'tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM patteyaM caudisi cattAri vaNasaMDA paNNattA taMjahA-puracchimeNaM dAhiNeNaM avareNaM uttareNaM, pugveNa asogavaNaM jAva cUyavaNaM uttare pAse' evaM zeSAcanapacetasambandhinInAmapi nandApuSkariNInAM vAcyam ||'taasi 'mityAdi, tAsAM puSkariNInAM bahumadhyadezamAge pratyekaM 2 ddhimukhanAmA parvataH prAptaH, 'te pa'mityAdi, te dadhimukhaparvatAzcatuHSaSTiyojanasahasrANi Urddha mustvena ekaM yojanasahasramuDhedhena sarvatra * ** Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAH patyasaMsthAnasaMsthitA daza yojanasahasrANi viSkambhena ekatriMzad yojanasahasrANi SaT ' trayoviMzAni' trayoviMzatyadhikAni yojanazatAni parikSeSeNa prajJaptAH sarvAlanA sphaTikamayA acchA yAvatpratirUpAH pratyekaM pratyekaM padmavaravedikayA parikSiptAH pratyekaM 2 vanakhaNDena parikSiptAH / ' tesi Na' mityAdi, teSAM dadhimukhaparvatAnAmupari pratyekaM 2 bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tasya zabdavarNanaM tAvadvaktavyaM yAvahahako 'vAnamantarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti jAva viharaMti' || 'tesi Na'mityAdi, teSAM bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM 2 siddhAyatanaM prajJataM, siddhAyatanavatavyatA pramANAdikA aJjanaparvatoparisiddhAyatanavavaktavyA yAvadaSTazataM pratyekaM pratyekaM dhUpakacchukAnAmiti || 'vattha NaM je se dAhiNe aMjaNagapaccae' ityAdi, dakSiNAkhanakaparvatasyApi pUrvedigbhAvyadhvanakaparvatasyeva niravazeSaM vaktavyaM, navaraM mandApuSkariNInAM nAmanAnAtvaM tadyathA - pUrvasyAM nandottarA dakSiNasyAM nandA aparasyAmAnandA uttarasyAM nandivarddhanA, zeSaM tathaiva 11 'tattha paM je se paccatthimile aMjaNagapavyate tassa NaM caddisiM cattAri' ityAdi, pUrvadigbhAvyakhanaparvatasyaiva pazcimadigbhAvya janaparvatasyApi vaktavyaM yAvatpratyekaM pratyekamaSTazataM dhUpa kaDucchukAna, navaraM nandApuSkariNInAM mAmanAnAlaM, tadyathA - pUrvasyAM dizi bhadrA dakSiNasyAM vijJAlA aparasyAM kumuvA uttarasyAM puNDarIkiNI, zeSaM tathaiva || evamuttaradigbhAvya khanakaparvate vaktavyaM, navaramatrApi nandApuSkariNInAM nAmanAnAtvaM tadyathA- pUrvasyAM dizi vijayA dakSiNasyAM vaijayantA aparasyAM jayantA uttarasyAmaparAjitA, zeSaM vacaiva yAvatpratyekaM pratyekamaSTazavaM bhUpakacchukAnAmiti / SoDazAnAmapi dhAmISAM vApInAmapAntarAle pratyekaM pratyekaM ravikaraparvatau jinabhavanamaNDitazikharI zAbAnvare'bhihitAviti sarvayA nandIzvaradvIpe dvApayAzat siddhAyatanAni // 'tattha Na' mityAdi, 'vatra' veSu siddhAyavaneSu Namiti pUrvavat bahutro bhavanapativAnamanvarajyotiSka vaimAnikA Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devAzcAturmAsikeSu paryuSaNAyAmanyeSu ca bahuSu jinajanmaniSkamaNajJAnotpAdaparinirvANAdiSu devakAryeSu devasamivipu, evadeva paryAya-3 dvayena vyAcaSTe-devasamavAyeSu devasamudAyeSu AgatAH pramuditaprakrIDitA aSTAhikArUpA mahAmahimAH kurvantaH sukhaMsukhena 'viharanti mArate / anusaraM ca goSamA ityAvi, athAnyad gautama ! nandIzvaravare dvIpe cakrakAlaviSkambhena bahumadhyadezabhAge pataSu / vidikSa ekaikasyAM vidizi ekaikabhAvena cakhAro ratikaraparvatA: prajJaptAstadyathA-eka uttarapUrvasyAM dvitIyo dakSiNapUrvasyAM tRtIyo dakSi|NAparasyAM caturya uttarAparasyAm // 'te 'mityAdi, te ratikaraparvatA daza yojanasahasrANyUImucastvena ekaM yojanasahayamuLedhena sarvatrasamA jhallarIsaMsthAnasaMsthitA daza yojanasahasrANi viSkambhena ekatriMzada yojanasahasrANi patrayorvizAni yojanazatAni parikSepaNa sarvAsanA ranamayA acchA yAvatpratirUpAH, tatra yo'sAvuttarapUrvo ratikaraparvatas 'caturdizi' caturdikSu ephaikasvAM dizi ekaikarAjadhAnImAvena IzAnasya devendrasya devarAjasma catasRNAmapramahiSINAM jambUdvIpapramANAzcatasro rAjadhAnyaH prAptAstadyathA-pUrvasyAM dizi | nandocarA dakSiNasyAM nandA pazcimAyAmu sarakurA uttarasyAM devakurA, tatra kRSNAyA: kRSNanAmikAyA apramahiNyA nandottarA kRSNa14|| rAyA nandI rAmAyA uttarakurA rAmarakSitAyA devakurA, tatra yo'sau dakSiNapUrvo ratikaraparvatastasya caturdizi rAjasya catasRNAmagramahiSINAM jambUdvIpapramANAzvatamro rAjadhAnya: prakSaptAsvayathA--pUrvasyAM dizi sumanAH dakSiNasyAM saumanasA aparakhAmacirmAlI uttarasyAM manoramA, tA 'pamAyA' padmanAmikAyA agramahiSyA sumanAH zivAyAH saumanasA zacyAzcArciAlI akSukAyA manoramA, tatra yo'sau dakSiNapazcimo ratikaraparvatastasya caturdizi zakrasya devendrasya devarAja cavamRNAmapramahiSINAM jambUdvIpapramA. pAcavamo rAjadhAnyaH pramAkhadyathA-pUrvasyAM dizi bhUdA dakSiNasyAM bhUtAvavaMsA aparaspAM gostupA utcarastrAM sudarzanA, tutra 'ama Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAyAH' amalanAmikAyA apramahiSyA bhUtA rAjadhAnI apsaraso bhUtAvataMsikA navamikAyA gostUpA rohiNyAH sudarzanA, tatra yo sAvuttarapazcimo ratikaraparvatastasya caturdazi IzAnasya devendrasya devarAjasya catasRNAmapramahiSINAM jambUdvIpapramANAzcatasro rAjadhAnyaH prajJaptAstayathA - pUrvasyAM dizi ratnA dakSiNasyAM ranocayA aparasyAM sarvaratnA uttarasyAM ratnasaccayA, tatra vasunAmikAyA agrama hiSyA ratnA vasuprAptAyA roSayA vasumitrAyAH sarvaratnA vasuMdharAyA ralasacyA / ratikaraparvatacatuSTayavaktavyatA keSucitpustakeSu sarvathA na dRzyate / kailAsaharivAhananAmAnau ca dvau devau tatra yathAkramaM pUrvArddhAparArddhAdhipatI maharddhikau yAvatpalyopamasthitiko pariva sataH, tasa evaM nanyA samRddhyA 'Tunadu samRddhI' iti vacanAt Izvara:- sphAtimAn na tu nAmneti nanvIzvaraH, tathA cAha -- ' se eedveNamityAdyupasaMhAravAkyaM pratItaM candrAdisaGkhyAsUtraM prAgvat // maMdissaravaraNaM dIvaM gaMdIsarode NAmaM samude vaTTe valayAgArasaMThANasaMThite jAva satyaM taheva aTTho jo lododagassa jAva sumaNasomaNasabhaddA ettha do devA mahihIyA jAna parivasaMti se saM taheva jAya tAraggaM // ( sU0 184 ) 'naMdIsaraNa 'mityAdi, nandIzvaraM Namiti pUrvavat nandIzvarodo nAma samudro vRtto valayAkAra saMsthAna saMsthitaH sarvataH samantAt saMparikSipya tiSThati yathaiva kSododakasamudrasya vaktavyatA tathaivAsyApyarthasahitA vaktavyA, navaramatra sumanasumanasau ca dvau devau vaktanyau, vAvatizayena sphItAviti nandIzvarayorudakaM yatrAsau nandIzvarodaH, athavA nandIzvaravaraM dvIpaM pariveza sthita iti nandIzvaraM prati lama Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ma mudakaM yasyAsI nandIzvarodaH, evaM sarvatrApi samudreSu dvIpeSu ca vyutpattiyathAyoga bhAvanIyA / / evamete jambUdvIpAdayo mandIzvarasamudraparyavasAnA ekapratyavatArA uktAH, ata UrddhamaruNAdIna dvIpAn samudrAMzca pratyekaM tripratyavatArAn vivakSurAha gaMdIsarodaM samudaM aruNe NAmaM dIve vaDhe valayAgAra jAva saMparikkhittA NaM ciTThati / aruNe NaM bhaMte! dIve kiM samacakavAlasaMThite visamacakkavAlasaMThie?, goyamA! samacakavAlasaMThite no visamacakavAlasaMThite, kevatiyaM cakavAlavi0 saMThite?, saMkhejAI joyaNasayasahassAI pakkavAlavikkhaMbheNaM saMkhejAI joyaNasayasahassAI parikveveNaM paNatte, paumavaravaNasaMDadArA dAraMtarA ya taheva saMkhejAI joyaNasatasahassAI dArataraM jAva aTTho, vAvIo khotodagapaDihatyAo uppAtapaccayakA savvavairAmayA acchA, asoga vInasogA ya etya duve devA mahiDDIyA jAva parivasaMti, se teNa jAva saMgveja savvaM / / aruNapaNaM dIvaM aruNode NAmaM samudde tassavi taheva parikkheyo aho khotodage Navari subhada sumaNabhaddA estha do devA mahiDDIyA sesaM taheva ||arunnodrg samuI aruNavare NAma dIve vaDhe valayAgArasaMThANa taheva saMkhejagaM savvaM jAva aTTho khoyodagapaDihatyAo uppAyapavyatayA sabbavadarAmayA acchA, aruNavarabhaddaaruNavaramahAmadA etya do devA mahiDDIyA / evaM aruNavarodevi samudde jAva devA aruNavaraaruNamahAvarA ya ettha do devA sesaM taheca / / aruNavarodaNNaM samudaM aruNavarAvabhAse NAmaM dIve baDhe jAva devA aruNavarAvabhAsabhadA. * * ** * Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruNavarAvabhAsamahAbhahA ettha do devA mAhaDDIyA / evaM aruNavarAdhabhAsa samudde Navari devA aruNavarAvabhAsavarAruNavarAvabhAsamahAvarA etya do devA mahiDDIyA // kuMDale dIye kuMDalabhakuMDalamahAbhadA do devA mahiDDIyA, kuMDalode samuhe cakkhusubhacakkhukatA ettha vo devA mH| kuMDalavare dIve kuMDalavarabhakuMDalavaramahAbhaddA estha do devA mahiDIyA, kuMDalavarode samuhe kuMDalavara [vara] kuMDalayaramahAvarA etya do devA ma0 / / kuMDalavarAvabhAse dISe kuMDalavarAvabhAsabhaddakuMDalavarAvabhAsamahAbhahA ettha do devaa0|| kuMDalavarobhAsote samudra kuMDalavarobhAsavarakuMDalavarobhAsamahAvarA ettha do devA ma. jAvapalioyamadvitIyA paricasaMti / / kuMDalavarobhAsaM NaM samueM rucage NAmaM dIve paTTe valayA. jAva cihati, kiM samacaka visamacakavAla, goyamA ! samacAkavAlA no visamacamavAlasaMThite, kevatiyaM cakavAla paNNate?, sabbadda maNoramA estha do devA sesaM taheva / sthagode nAmaM samuhe jahA khodode samudde saMvelAI joyaNasatasahassAI cakavAlavi0 saMkhejAiM joyaNasatasahassAI parikkhayeNaM dArA dAraMtarapi saMkhelAI jotisaMpi savvaM saMkheja mANiyabvaM, aTThovi jaheca khododassa nacari sumaNasomaNasA pattha do deyA mahihIyA taheSa ruyagAo ADhataM asaMkhenaM vikkhaMbhA parikkhevo dArA dAraMtaraM ca joisaM ca savvaM asaMkhenaM bhANiyadhvaM / syagodaNNa samuI ruyagavaraM rNa dIve va ruyagavarabhadAyagavaramahAbhadA estha do Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devA rupagavarode ruyagavararuyagavaramahAvarA ettha do devA mahiDDIyA / ruyagavarAvabhAse dIve ruyagayarAvabhAsabhaharuyagavarAvabhAsamahAbhaddA ettha do devA mahihIyA / rupagavarAvabhAse samuhe ruyagavarAvabhAsavarasyagavarAvabhAsamahAvarA estha0 // hAradIve hArabhadahAramahAbhadA etth| hArasamudde hAravarahAravaramahAvarA ettha do devA mahihIyA / hAravarode hAravarabhaihAravaramahAbhadA ettha do devA mahiDDIyA / hAravaroe samudde hAravarahAravaramahAvarA etth0| hAravarAvabhAse dIve hAravarAvabhAsabhaihAravarAvabhAsamahAbhahA etya0 / hAravarAvabhAsoe samudde hAravarAvabhAsayarahAravarAvabhAsamahAvarA esthaH / evaM savyevi tipaDoyArA NetavA jAca sUravarobhAsoe samudde, dIyesu bhaTanAmA varanAmA hoti udahIsu, jAva pacchimabhAvaM ca khotavarAdIsu sayaMbhUramaNaparjatesu vAvIo khoodagapaDihatthAo panvayakA ya savvavairAmayA / devadIve dIve 2 do devA mahiDDIyA deSabhadevamahAbhadA ettha0 deyode samudde devavaradevamahAvarA ettha0 jAva sayaMbhUramaNe dIve sayaMbhUramaNabhaisayaMbhUramaNamahAbhahA ettha do devA mhihiiyaa| sayaMbhuramaNaNNaM dIvaM sayaMbhura. maNode nAmaM samudde baTTe valayA0 jAva asaMkhelAI joyaNasatasahassAI parikkheveNaM jAva aho, goyamA! sayaMbhuramaNodae udae acche patthe jacce taNue phalihavaNNAbhe pagatIe udgaraseNaM paNNatte, Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sayaMbhuramaNayarasayaMbhuramaNamahAvarA ittha do devA mahi dvIyA, sesaM taheva jAva asaMkhenAo tArA gaNakoDikoDIo sobhanu vA 3 // (sU0 185) 'naMdIsaravarodaNaM samudda'mityAdi, nandIzvarodaM mayudamaruNo nAga dvIpo mano balabAlArasthAnasaMsthito yAvatparikSipya tieti / yeva kSodavaradvIpavaktavyatA saivAtrApyarthasahitA vaktavyA, navaramatra vApyAdayaH jhIro(kSodo)dakaparipUrNAH, parvatAdayastu sarvAsanA vanamayA vaktavyAH, azokavItazokau ca dvau devI, sa ca devaprabhayA parvatAdigatavaratnaprabhayA ghAruNa iti aruNanAmA || 'aruNapaNa mityAdi, aruNaM Namiti pUrvavat dvIpamaruNodo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAtsaMparikSipya tiSThati / yaiva kSododakasamudravaktavyatA saivehApi vaktavyA, navaramatra subhadrasumanobhadranAmAnau dvau devo vaktanyau, tato'ruNadvIparariopI yadivA subhadrasumanobhadradevAbharaNadyutyA'ruNaM-raktamudakaM yasyAsAvaruNodayaH // 'aruNodaNNa'mityAdi, aruNodaM samudramaruNavaro nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthito yAvatparikSipya tiSThati / atrApi vaktavyatA saiva navaramatrAruNavarabhadrAruNavaramahAbhadrI devI vAcyo, nAmavyusacibhAvanA'pi svadhiyA bhAvanIyA // aruNavaradvIpamahaNavarodo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthito yAvatparikSipya tiati / atrApi vaktavyatA saiva navaramaruNavarAruNamahAvarAvatra devA / / aruNavarodaM samudramaruNavarAvabhAso nAma dvIpo vRtto yAvatparikSipya tiSThati, vaktavyatA atrApi ovaradvIpavat navaramatrAruNavarAvabhAsabhadrAruNavarAvabhAsamahAbhadrI devo / aruNAvabhAsaM dvIpamaruNAvabhAso nAma samudro vRco yAvatparikSipya tiSThati, vaktavyacA'trApi aododatamudravat navaramatrAruNavarAvabhAsakrAruNavarAvabhAsamahAvarI devI / tadevamaruNo dvIpaH samudrazca vipratyavatAra uktastapathA-aruNo dvIpo'vaNaH samudraH aruNavaro dvIpa: aruNavaraH samudraH MCE %AE-SCARSAA%45 AKA Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aruNavarAvabhAso dvIpo'ruNavarAvabhAsaH samudraH / / evaM kuNDalo dvIpaH kuNDala: samudrazca tripratyavatAro vaktavyastayathA-aruNavarAvabhA-! sasamudraparikSepI kuNDalo dvIpaH tatparikSepI zAsana: samudraH tAlariopI hAilavarodhIpaH nArikSepI kuNDalavaraH samudraH tatparikSepI kuNDalavarAvabhAso dvIpa: tatparikSepI kuNDalavarAvabhAsaH samudraH, vaktavyasA sarvatrApi kSodavaradvIpakSododasamudravadraSTavyA, navaraM devatAnAmidaM nAmanAnAtvaM-kuNDale dvIpe kuNDalabhadrakuNDalamahAbhadrI dvau devI, kuNDalasamudre cakSuHzubhacakSuHkAntI, kuNDalavare dvIpe kuNDalavarabhadrakuNDalavaramahAbhadrI, kuNDalabare samudre kuNDalavarakuNDalavaramahAvarau kuNDalavarAvabhAse dvIpe kuNDalavarAvabhAsabhadrakuNDalavarAvabhAsamahAbhadrI, kuNDalaparAvabhAse samudre kuNDalavarAvabhAsavarakuNDalavarAvabhAsamahAvarau | kuNDalavarAvabhAsasamudraparikSepI rucako dvIpo rucakadvIpaparikSepI rucaka: samudraH tatparikSepI rucakavaro dvIpastatparikSepI rucakavaraH samudraH tatparikSepI rucakavarAvabhAso dvIpa: tatparikSepI rucakavarAvabhAsaH samudraH, vaktavyatA sarvatrApi prAgvat navaraM devanAmanAnAlaM, rucake dvIpe sarvArthamanoramau devo, rucakasamudre sumanaHsaumanasau, rucakavare dvIpe rucakavarabhadrarucakravaramahAbhadrau, rucakavare samudre rucakavararucakavaramahAvarau, rucakavarAvabhAse , dvIpe rucakavarAvabhAsabhadrarucakavarAvabhAsamahAbhadrau, rucakavarAvabhAse samudre rucakavarAvabhAsavararucakavarAvabhAsamahAvarau, etAvatA pramthena yadanyatra paThyate-"jaMbUrIve lavaNe dhAyai kAloya puktare varaNe / khIraghayakhoyanaMdI aruNavare kuMDale ruyage // 1 // " iti tadAvitam / ata aI tu yAni loke zaGkhadhvajakalazazrIvatsAdIni zubhAni nAmAni tamAmAno dvIpasamudrA: pratyetanyAH, sarve'pi ca tripratyavatArA:, apAntarAle ca bhujagavara: kuzavaraH krauzvavara iti / tathA yAni kAnicidAbharaNanAmAni hArAhAraprabhRtIni yAni vastunAmAni AjinAdIni yAni gandhanAmAni koSThAdIni yAnyutpalanAmAni jalasahacandrodyotapramukhANi yAni ca tilakaprabhRtIni 1 Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSanAmAni yAni ca pRthivyA: "puDhacIsakarAvAluyA u unale silA ya loNUse" ityAdi paTakAdvedabhinnAyA nidhInAM navAnAM ratnAnAM bahurdazAnAM cApasambandhi varSa jullahimavadAdInAM hRdAnAM padmamahApaNAnAM nadInAM gaGgAsindhuprabhRtInAM mahAnadInAM antaranadInAM ca vijayAnAM - kacchAdInAM dvAtriMzato vakSaskAra parvatAnAM - nAtyavadAdInAM kalpAnAM - saudharmAdInAM dvAdazAnAm indrANAM zakrAdInAM dazAnAM kurUNAM devakurUttarakurUNAM mandarasya meroH AvAsAnAM - zakrAdisambandhinAM merupratyAsannAdInAM bhavanapatyAdisamba ndhinAM ca kUTAnAM -zullahimavadAdisambandhinAM nakSatrANAM kRttikAdInAmaSTAviMzateH candrANAM sUryANAM ca nAmAni tAni sarvANyapi dvIpasamudreSu tripratyavatArANi vaktavyAnIti didarzayipurAha - ' evaM hAradIve' ityAdi, evaM ca ddAro dvIpo chArodaH samudraH, hAravaro dvIpo hAravaraH samudraH, hAravarAvabhAso dvIpo hAravarAvabhAsaH samudraH, dvIpasamudravaktavyatA pUrvavat, navaraM hAre dvIpe hArabhadrahAra mahAbhadrau devau hAre samudre hArabarahAramahAvarI, hAravare dvIpe hAravarabhadrahAravaramahAbhadrau, hAravare samudra hArabarahAravaramahAvarI, dAravarAvabhAse dvIpe hAravarAvabhAsabhadrahAravarAvabhAsamahAbhadrau, hAravarAvabhAse samudre hAravarAvabhAsavarahAravarAvabhAsamahAvarau / evaM zeSANAmapyAbharaNanAnAM tripratyavatAro vaktavyaH - arddhahAro dvIpaH arddhahAra: samudraH, arddhahAravaro dvIpa: arddhahArabaraH samudraH, arddhahAravarAvabhAso dvIpaH arddhahAravarAvabhAsaH samudraH, kanakAvalidvIpaH kanakAvalisamudraH, kanakAvalivaro dvIpaH kana0 0 samudraH, kanakAvalivarAvabhAso dvIpaH kanakAvalivarAvabhAsaH samudraH, ratnAvalidvIpaH strAvaliH samudraH, ratnAvalivaro dvIpaH ratnAvalivara: samudraH, ratnAvalIdharAvabhAso dvIpa: ratnAvalIvarAvabhAsaH samudraH muktAvalI dvIpa: muktAvalI samudraH muktAvalIvaro dvIpaH muktAvalIvaraH samudraH muktAvalivarAvabhAso dvIpo muktAvalivarAvabhAsaH samudraH / vastunAmacintAyAmapi Ajino dvIpa: AjinaH samudraH, Ajinavaro dvIpa: AjinavaraH samudraH, A Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** jinavarAvabhAso dvIpa: AjinavarAvabhAsa: samudra ityAdi / devacintAyAmapi arddhahAre dvIme'hArabhadrArddhahAramahAbhadrau devo, arsahAre samudre'hAravarA hAramahAvarau, arddhahAravare dvIpe'rddhahAravarabhadrArddhahAravaramahAbhadrau, arddhahAravare samudre'hAravarArddhahAravaramahAvarI, arddhahArAvagADIpe'hAradarAbAyasavAhAvara prabhAvAmanAbhadrau, arddhahAravarAvabhAse samudre'rddhahAravarAvamAsavarAhAravarAvabhAsamahAvarI, kanakAlidvIpe kanakAcalibhadrakanakAvalimahAbhadrau, kanakAvalI samudre kanakAvalibarakanakAvalimahAvarI, kanakAvalivare / dvIpe kanakAvalivarabhadrakanakAvalivaramahAbhadrau, kanakAvalivare samudre kanakAvalivarakanakAvalivaramahAvarau, kanakAvalivarAvabhAse dvIpe | kanakAvalivarAvabhAsabhadrakanakAvalivarAvabhAsamahAbhadrau, kanakAvalivarAvabhAse samudra kanakAvalivarAvabhAsavarakanakAvalivarAvabhAsamahAvarau, ratnAvalau dvIpe ratnAvalibhadraratnAvalimahAbhadrau, ratnAvalau samudre ratnAvalivararannAvalimahAvarau, ratnAvalivare dvIpe ranAvaliva-12 rabhadraratnAvalivaramahAbhadrau, ramAvalivare samudre ratnAvalivararAdhalIvaramahAvarau, ratnAvalivarAvabhAse dvIpe ratnAvalivarAvabhAsabhadrarAvalivarAvabhAsamahAbhadrau, ratnAbalivarAvabhAse samudre ratnAvalivarAvabhAsapararatnAvalivarAvabhAsamahAvarau, muktAvalI dvIpe muktAvalibhadramukkAvalimahAbhadrau, muktAvalau samudre muktAvalibaramuktAvalimahAvarI, muktAvalivare dvIpe muktAvalivarabhadramukAbalivaramahAbhadrau, muktAvalivare samudre muktAvalivaramuktAvalimahAvarau, muktAvalivarAvabhAse dvIpe muktAvalivarAvabhAsabhadramuktAvalivarAvabhAsamahAbhadrau, muktAvalivarAvabhAse samudre muktAvalivarAvabhAsavaramuktAvalivarAvabhAsamahAbarau, Ajine dvIpe AjinabhadrAjinamahAbhadrI, Ajine samudre A-t jinavarAjinadaramahAvarI, Ajinavare dvIpe AjinavarabhadrAjinavaramahAbhadrau, Ajinavare samudre AjinavarAjinavaramahAvarI, AjinavarAvabhAse dvIpe AjinavarAvabhAsamadrAjinaparAvabhAsamahAbhadrau, AbhinagharAyamAse samudre AjinavarAvabhAsavarAjinavarAvabhAsamahA Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varau / evaM sarvatrApi triH pratyavatAro devAnAM nAmAni ca bhAvanIyAni yAvat sUryo dvIpa : sUryaH samudraH, sUryavaro dvIpaH sUryavaraH samudraH, sUryavarAvabhAso dvIpaH sUryavarAvabhAsaH samudraH, Aha ca mUlacUrNikRt-'aruNAI dvIpasamudrA tipaDoyArA yAvara sUryAvamAsaH samudraH" tatra sUrya dvIpe sUryabhadrasUryamahAbhadrau devI, sUrye samudre sUryavarasUryagrahAvarau, sUryavare dvIpe sUryavarabhadrasUryavaramahAbhadrau, sUryavare samudre sUryavarasUryamahAvarI, sUryavarAvabhAse dvIpe sUryavarAvabhAsabhadrasUryavarAyabhAsamahAbhadrau, sUryavarAvabhAse samudre sUryavarAvabhAsavarasUryavarAvabhAsamahAvarau / sUryavarAvabhAsasamudrAlA yAta sadAha-sUravarAvabhAsaNaM samudaM deve nAma dIve vaTTe' ityAdi, sUryavarAvabhAsaM Namiti pUrvavat samudraM devo nAma dvIpo vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH samantAtsaMparikSipya tiSThati / deveNaM bhaMte ! dIye ki samacakavAlasaMThite bisamacakavAlasaMThie?, goyamA! samayakavAlasaMThie no visamacakavAlasaMThie, deve NaM bhaMte ! dIve kevAiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevayaM parikkheveNaM patte.goyamA! asaMkhajAI joyaNasahassAI pakabAlavikkhameNaM, printhApram 110001 asaM AI joyaNasayasahassAI parikkheveNaM pannatte, se gaM egarae paumavarakheDyAe rageNaM vaNasaMDeNaM parikkhitte' sugama, navaram ekayA panavaravedikayA'STayojanocchrayajagatyuparibhAvinyeti draSTavyaM, evamekena vanapaNDena ca, idaM tu sUtraM bahuSu pustakeSu na razyate keSucit 'ta| heve' yatideza iti likhitaM // 'kaiNaM bhaMte!' ityAdi, kati bhadanta! devasya dvIpasya dvArANi prajJaptAni?, bhagavAnAha-gautama! ca khAri dvArANi prAptAni, tadyathA--vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM // 'kahi NaM bhaMte! devassa dIvasse'tyAdi, ka bhadanta ! devasya dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptam ?, bhagavAnAha-gItama! devadvIpapUrvA paryante devasamudrasya pUrvA(pazcA)sya pazcimadizi 'atra' etasmi-8 navakAze vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM, pramANaM varNazca jambUdvIpavijayadvAravat , nAmAnvarthasUtramapi tathaiva ||'khi bhaMte' ityAdi, ka Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadanda ! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prazaptA ?, bhagavAnAha - gautama ! vijayasya dvArasya pazcimadizi tiryagasayeyAni yojanazatasahasrANyavagAzAtrAntare vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA, sA ca jambUdvIpavijayadvArAdhipativijayadevasyeva vaktavyA / evaM vaijayanta jayantA parAjita dvAravaktavyatA'pi bhAvanIyA, jyotiSavaktavyatA sarvA'pyasayeyatayA vaktavyA, nAmAnyartheci - nsAyAmapi devabhadradeva mahAbhadrau vaktavyoM, zeSaM sarvamaruNadvIpavat // 'devaNaM dIva' mityAdi, devaM Namiti pUrvavat dvIpaM devaH samudro vRtto valayAkAra saMsthAna saMsthito yAvatparikSipya tiSThati, atrApi samacakravAlAdisUtrANi tathaiva navaraM devodakasya samudrasya vijayadvAraM devodasamudrapUrvArddhaparyante nAgadvIpapUrvI (paJcA) pazcimadizi atreti vaktavyaM, rAjadhAnI vijayadvArasya pazcimadizi atreti vaktavyaM, rAjadhAnI vijayadvArasya pazcimadizi devamudraM tiryaga yAni yojanAmA vaktavyA / evaM vaijayantajayantAparAjitadvAra vaktavyatA'pi bhAvanIyA, nAmAnvarthacintAyAmapi devavaradeva mahAvarI devI, zeSaM tathaiva yathA devo dvIpo, navaraM nAge dvIpe nAgabhadranAgamahAbhadrau yathA devaH samudraH tathA nAgaH samudraH, navaraM nAgasamudre nAgavaranAgamahAvarau, evaM yakSAdayo'pi dvIpasamudrA vaktavyAH, navaraM yakSe dvIpe yakSabhadrayakSamahAbhadrau devau, yaze samudre yavarayakSamahAvaro, bhUte dvIpe bhUtabhadrabhUtamahAbhadrA, bhUte samudre bhUttavarabhUttamahAvarI, svayambhUramaNe dvIpe svayambhUramaNabhadrasvayambhUramaNamahAbhadrA, svayambhUramANe samudre svayambhUvarasvayambhUmahAvarau, iha devAdiSu paJcasu paJcasu dvIpeSu paccasu 2 samudreSu tripratyavatAratA nAsti, tata ekaikatayaite vaktavyAH tathA cAha - "deve nAge jakkhe bhUe ya sayambhUramaNe a ekkeke bhANiyavvo / " mUlaTIkAkAro'pyAha - "devAdayo'ntyA ekAkArA" iti, cUrNikAro'pyAha - "deve nAge jakkhe bhUe ya sayaMbhUramaNe ete'ntimAH paJca ekaikAH pratipattavyAH " nandIzvarAdidvIpAnAM svayambhUramaNadvIpaparyavasAnAnAmanvarthacintAyAM vApyaH puSkariNyaH ca Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAda dIrghikAdayazca kSIro (bhodo) daka paripUrNA vaktavyAH, parvatAdayazca sarvAtmanA vajramayAH, nandIzvarasamudrAdInAM bhUtasamudraparyavasAnAnAma nvarthacintAyAmudakamikSurasasadRzaM vaktavyaM, svayambhUramaNasamudrasya puSkarodasadRzaM, 'ruyagAINamityAdi prathamo'satyeyapramANatayA rucakanAmA yo dvIpastadAdInAM dvIpasamudrANAM vinaparikSetrANi jyovikaM cAvizeSeNAsatyeyaM veditatryaM // sAmpratamekaikena jambUdvIpAdinAmnA kiyanto dvIpA : samudrAca ? iti nirNetukAma Aha-- kevaiyANaM bhaMte! jaMbuddIvA dIvA NAmavejjehiM paNNatsA?, goyamA ! asaMkhekhA jaMbuddIvA 2 nAmajehiM paNNattA, kevaliyA NaM bhaMte! lavaNasamuddA 2 paNNattA?, goyamA ! asaMkhejjA lavaNasamuddA nAmabhejehiM paNNattA, evaM dhAyatisaMDAvi, evaM jAva asaMkhelA suradIyA nAmadhejehi ya / ege deve dIye paNNatte ege devode samudde paNNase, evaM NAge jakkhe bhUte jAva ege sayaMbhUramaNe dIve ege sayaMbhUramaNasamudde NAmadhe jeNaM paNNatte // ( sU0 186) lavaNassa NaM bhaMte / samuhassa udae kerisa assAeNaM paNNatte ?, goyamA lavaNassa upa Aile rahale liMde lavaNe kaDue ape bahUNaM pacapayamigapasupakkhisarisavANaM NaNNattha tajjoNiyANaM sattANaM // kAlopassa NaM bhaMte! samuhassa padae pherisae astAeNaM paNNate ?, goyamA! Asale pelale mAMsale kAlae mAsarAsivaNNA pagatIe udgaraseNaM paNNa se || pukkharodgassa NaM bhaMte samudassa uda kessie paNNase?, goyamA ! acche ace taNue phAliyavaNNA me pagatIe udgaraserNa paNNatte // Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNodassa NaM bhaMte!, goyamA! se jahA NAmae-pattAsayeti vA coyAsaveti SA khajUrasAreti vA supikkakhotaraseti vA meraeti vA kAvisAyaNeti vA caMdappabhAti vA maNasilAti vA varasIdhUti vA pavaravAruNI vA aTTapiTThapariNihitAti vA jaMvuphalakAliyA varappasaNNA ukosamadappattA IsiuhAvalaMbiNI IsitaMbacchikaraNI I sivoccheyakaraNI AsalA mAMsalA pesalA vaNNeNaM uyavetA jAva No liga samahe, nAmNodA ilo itarae ceva jAva assAeNaM pa0 / khIrodassa NaM bhaMte ! udae kerisae assAeNaM paNNate?, goyamA! se jahA NAmae-rano cAuraMtacakavaSTissa cAurake gokhIre pattimaMdaggisukaDite AuttarakhaMDamacchaDitovavete vaNNeNaM uvavete jAva phAseNa uvavee, bhave eyArUve siyA?, No tiNaDhe samajhe, goyamA! khIroyassa0 etto iTTa jAva assAeNaM paNNatte / ghatodassa NaM se jahA gAmae sAratikassa goghayavarassa maMDe sallaikaNiyArapupphavaNNAbhe sukahitaudArasajjhavIsaMdite vaNNeNaM ubavete jAva phAseNa ya uvavee, bhave eyAkhye siyA , No tiNaTTe samaDhe, itto iyaro khododassa se jahA NAmae ucchRNa jaJcapuMDakANa hariyAlapiMDarANaM bheDachaNANa yA kAlaporANaM tibhAganivADiyavADagANaM palavagaNarajataparigAliyamittANaM je ya rase hojA vatthaparipUe cAulAtagasuvAsite ahiyapatthe lahue vaNNeNaM uvavee jAva bhaveyArave siyA?, no tiNaDhe samahe, eso iTTayarA0, evaM sesa Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA gANavi samudANaM bhedo jAya sayaMbhuramaNassa, Navari acche jacce patthe jahA pukkharodassa // kati NaM bhaMte! samudA patrogarasA papaNatA?, goyamA! cattAri samuhA pattegarasA paNNasA, taMjahAlavaNe varuNode khIrode ghayode / kati NaM bhaMte ! samudA pagatIe udgarase NaM paNNatA?, goyamA! tao samudA pagatIe udgaraseNaM paNNattA, taMjahA-kAloe pukkharoe sayaMbhuramaNe, avasesA samuddA ussaNaM svotarasA paM0 smnnaauso| // (sU. 187) 'kevaiyA 'mityAdi, kiyanto bhadanta ! jambUdvIpA dvIpAH prajamAH 1, jambUdvIpAdinAnA kiyanto dvIpAH prajaptA ityarthaH, evamukte 5 bhagavAnAha-gautama! asoyA jambUdvIpA dvIpAH prAptAH, jambUdvIpA iti nAnA'soyA dvIpA iti bhAvaH, evaM lavaNa iti nAnA-1 'salyeyAH samudrAH, dhAtakISaNDa iti nAmnA'salyeyA dvIpA:, kAloda iti nAmnA'sayeyAH samudrAH, evaM yAvatsUryavarAvabhAsa iti] T:, tathA cAha-evaM jAva' ityAdi, evaM' uktena prakAreNa tAvadvAcyaM cAvadasAyeyAH sUryAH sUrya iti nAAIG tripratyavatArapatiteneti gamyate, aruNAdArabhya devadvIpAdaka sarveSAmeva tripratyavattAratayA'nantaramevAbhidhAnAt samudrAH prAptAH // samprati devAdInadhikRtya prazranirvacanasutrANyAha-kaha bhaMte ityAdi, kati bhadanta! devadvIpA: prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama! dieko devadvIpaH prajJaptaH, evaM dazApyete ekAkArA vaktavyAH, tathA cAha-evaM jAva ege sayaMbhUramaNe samudde pannatte' iti / 'lavaNe NaM| samudde kerisae AsAeNaM pannatte?" ityAdIne tu lavaNakAlodapuSkarovaruNodakSIrodachUtodakSododaviSayANi sapta sUtrANi svayaM bhA-1* vanIyAni, bhAvArthasya prAgedAbhihitasvAta, zeSAH samudrA yathA kSododaH samudrastathA pratipattavyAH, navaraM svayambhUramaNasamudro yathA Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pusskrodH|| samprati ye pratyekarasA ye ca prakRtyudakarasAstrAn vaivisyenAha--kai NaM bhaMte!' ityAdi, kati bhadanta ! samudrAH 'pratyeka rasAH' samudrAntaraiH sahAsAdhAraNarasA: prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama! catvAraH pratyekarasA: prajJaptAstadyathA-lavaNodaH varuNodaH kSIrodaH ghRtodaH, na hi lavaNo varuNodaH kSIrodo ghRtodo vA'nyaH samudro yathoktarasa: samasti tata ete catvAro'pi pratyekarasA: / / 'kA Na'mityAdi, kati bhadanta! samudrAH prakRtyA udakarasAH prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama! trayaH samudrAH prakRtyA udakarasena prAptAH, tayathA-kAlodaH puSkarodaH svayambhUramaNaH, avazeSAH samudrA: 'ussannaM bAhulyena bhodarasAH prajJaptAH / / kati NaM bhaMte ! samuddA baTumacchakacchabhAiNNA paNNattA?, goyamA! tao samudA bahumacchakacchabhAiNNA paNNasA, taMjahAlavaNe kAloe sayaMbhuramaNe, avasesA samuddA appamacchakacchabhAiNNA paNNatA samaNAuso! // lavaNe NaM bhaMte! samude kati macchajAtikulakoDijoNIpamuhasayasahassA paNNattA?, goyamA! satsa macchajAtikulakoDIjoNIsamuhasatasahassA paNNatA // kAloe NaM bhaMte ! samujhe kati acchajAti paNNattA?, goyamA! nava macchajAtikulakoDIjoNI0 // sayaMbhuramaNe NaM bhaMte! samudde, adbhuterasa macchajAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA paNNattA // lavaNe NaM bhaMte samudde macchANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA go01, jahapaNeNaM aMgulassa asaMkhevatibhAgaM ukoseNaM paMcajoyaNasayAI // evaM kAloe u0 satta joyaNasatAI // sayaMbhUramaNe . jahANeNaM aMgulassa asaMkhenati0 ukkoseNaM dasa joyaNasatAI // (sU0 188) Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARA 'karaNaM bhaMte !' ityAdi, kati bhadanta ! samudrA bahumatsyakalchapAkIrgAH prAptAH 1, bhagavAnAha-gautama! prayaH samudrAH bahumatsya-1, kacchapAkIrNAH prajJaptA, vayathA-lavaNaH kAlodaH svayambhUramaNaH, avazeSAH samudrA alpamattyakacchapAkIrNaH prAzmAH na punarnirmatsyakacchapAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSmam ! / / samprati lavaNAdiSu mattyakulakoDiparijJAnArthamAi-'lavaNe NaM bhaMte' ityAdi, lavaNe bhadanta ! samudre 'kati' kiMpramANAni jAtipradhAnAni kulAni 2 jAtikalAnAM koTayo jAtikulakoTayaH matsyAno jAtikulakoTayo matsyajAtikulakoTayastAsAM yonipramukhANi-yonipravAhANi zatasahasrANi prajJatAni!, i kasyAmapi yonI anekAni jAtikulAni bhavanti, yathA ekasyAmeva chagaNayonau kumikoTikulamilikAkulaM ghRzcikakulamityAdi tata uktaM yonipramukhazatasahasrANIti, bhagavAnAi-4 gautama! sapta jalamatsyajAtikulakoTInAM yonipramukhANi zatasahasrANi, evaM kAlodasUtra svayambhUranaNasUtramapi bhAvanIya, navaraM kAlode nava matsyajAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi, svayambhUramaNasamudre'trayodaza // adhunA lavaNAdiSu matsvapramANamabhidhitsurAha'lavaNe NaM bhaMte!' ityAdi, lavaNe bhadanta ! samudre matsyAna kemahAlikA' kiMmahatI zarIrAvagAhanA prajJaptA, bhAvAnAha-gautama ! jaghanyecAsalAsayayabhAga utkarSeNa paca yojanazatAni // evaM kAlodasvayambharamaNasamudraviSaye api sUtre bhAvanIya, navaraM kAlode utkarSataH sapta yojanazatAni svayambhUramaNe yojanasahanam / / kevatiyA NaM bhaMte! dIvasamuddA nAmadhejehiM paNNattA?, goyamA! jAvatiyA loge mubhA NAmA subhA vaNNA jAva subhA phAsA evatiyA dIvasamuddA nAmadhejehiM papaNattA // kevatiyA gaM bhaMte ! dIvasamuhA uddhArasamaeNaM paNNattA?, goyamA! jAvatiyA aTThAijANaM sAgarovamArNa uddhArasamapA Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *% % eyatiyA dIvasamuddA uddhArasamaeNaM pannattA // (sU0 189) dIvasamuhA NaM bhaMte / kiM puDavipari. NAmA AupariNAmA jIvapariNAmA puggalapariNAmA?, goyamA! puDhavipariNAmAvi AupariNAmAvi jIvapariNAmAvi puggalapariNAmAvi // dIvasamasa NaM bhaMte ! saccapANA savvabhUyA sadhajIvA sabvasattA pudavikAiyattAe jAva tasakAiyattAe uvavapaNapuvA?, haMtA! goyamA! asati aduvA aNaMtakhutto (sU0190) iti dIvasamuddA samattA // 'kevaiyA NaM bhaMte!' ityAdi, kiyanto bhadanta! dvIpasamudrA nAmadheyaiH prajJaptA: ?, yadi nAma saGkhyAtumidhyante tadA kiyantaste | |prajJaptA ityarthaH, iyamatra bhAvanAihaikaikena nAmnA'sayeyA dvIpA asaGkhyeyAH samudrAH procyante antimAn devAdIna patha dvIpAn paJca samudrAna muktvA, tataH sarvasaGkhyayA kriyanti dvIpasamudrANAM nAmAni ? iti, bhagavAnAha-gautama! yAvanti loke sAmAnyataH 'zubhAni | nAmAni zaGkhacakrasvastikakalazazrIvatsAdIni 'zubhA varNAH zubhA gandhAH zubhA rasAH zubhAH sparzAH' zubhavarNanAmAni zubhagandha-14 nAmAni zubharasanAmAni zubhasparzanAmAni, etAvanto dvIpasamudrA nAmadheyaH prajJaptAH, etAvanti dvIpasamudrANAM nAmadheyAnIti bhAvaH / / sampratyuddhArasAgaropamapramANato dvIpasamudraparimANamAha-kevaiyA NaM bhNte|' ityAdi, kiyanto bhadanta! dvIpasamudrAH 'uddhAreNa' u. dvArapalyopamasAgaropamapramANena prajJaptA: 1, bhagavAnAha-he gautama! yAvanto'rddhatRtIyAnAmuddhArasAgaropamANAM uddhArasamayA:-ekaikena(ka) sUkSmavAlAprApahArasamayA etAvanto dvIpasamudrA uddhAreNa prAptAH, uktazca-"uddhArasAgarANaM aDAijANa jattiyA samayA / duguNAduguNapavitthara dIvodahi rajju evaiyA // 1 // " 'dIvasamuhA NaM bhaMte !' ityAdi, / dvIpasamudrA Namiti pUrvavat bhadanda ! kiM pRthivIpari 8 2 Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA ambariyAnA jIvapariNAmAH pulapariNAmAH 1, bhagavAnAha - gautama! pRthivIpariNAmA api appariNAmA api jIvapariNAmA api puka pariNAmA api, pRthmajIvamudrapariNAmAtA khAtsarvadvIpasamudrANAm || 'dIvasamuddesu NaM bhaMte ! sabvapANA savdhabhUvA' ityAdi, dvIpasamudreSu Namiti pUrvavat sarveSvapi gamyate bhavanta ! sarve 'prANAH' dvIndriyAdayaH sarve 'bhUtAH' taravaH sarve 'jIvAH' paJcendriyAH sarve 'sarabA:' pRthivyAdaya: utpannapUrvA: ?, bhagavAnAha - gautama ! asakRdutpannapUrNA athavA'nantakRtvaH sarveSAmapi sAMvyavahA rikr| zyantargatAnAM jIvAnAM sarveSu strAneSu prAyo'nantaza utpAdAt // tadevaM dvIpasamudranaktanyatA gatA / samprati dvIpasamudrANAM pulapariNAmasmAt teSAM ca pugalAnAM viziSTapariNAmapariNatAnAmindriyamAhyatvAdindriyaviSayapudgalapariNAmamAha kati NaM bhaMte iMDiyasie poggala pariNAme paNNase ?, goyamA ! paMcavihe iMdriyavisae poggalapariNAme paNNatte, saMjahA-- sotiMdiyavisae jAva phAsiMdiyavisae / soteMdiyavisae NaM bhaMte! verter tivihe paNNale?, goyamA ! duvihe paNNase, taMjA - sumitadapariNAme ya gorepariNAme ya, evaM cakkhidiyavisayAdiehiyi suruvapariNAme durUvapariNAme ya / evaM surabhigaMdha pariNAme ya durabhigaMdhapariNAme ya, evaM surasapariNAme ya dUrasapariNAme ya evaM 1 yadyapi mAtra tRtIyapratipattisamAptisUcakaM kiMcit tathApi atre jyotiSkaSaktavyatApUrtI caturthapratipattI jyotiSka uddezaka iti vaimAnikAvikArapUrtI ca caturthapratipattI baimAnikAkhya uddezaka iti va sUcanAt gamyate yaduta atra tRtIyapratipatiH samAptA yadvA tatra caturvidhAno pratipattiryA sA caturthapratipattiriti vyAkhyeyaM yataH pratipAdayiSyati tadanantaraM pacavidhajIvapra tipAdananayyAzcatubhyaH pratipaterArambhaM, anyadvoyamavirodhi kAraNaM sunIbhiH / Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suphAsapariNAme ya duphAsapariNAme ya // se nUNaM bhaMte! uccAvaesu sahapariNAmesu uccAvaesu rUvapariNAmesu evaM gaMdhapariNAmesu rasapariNAmesu pAsapariNAmenDa parivArAlA poggalA pariNamaMtIti vattavaM siyA?, haMtA goyamA! ucAvaesa sahapariNAmesu pariNamamANA poggalA pariNamaMtitti vatsavvaM siyA, se NUNaM bhaMte! sunbhisahA poggalA dunbhisahassAe pariNamaMti du. nibhasahA poggalA sunbhisattAe pariNamaMti?, haMtA goyamA sumbhisahA dunmisahasAe pariNamaMti dubbhisadA sunbhisahaptAe pariNamaMti, se pUrNa bhaMte! suruvA puggalA dUrUvatsAe pariNamaMti surUvA puggalA surUvatsAe.1. tA goyamA0!, evaM subbhigaMdhA poggalA dunbhigaMdhasAe pariNamaMti dummigaMdhA poggalA mubhigaMdhattAe pariNamaMti?, haMtA goyamA01 evaM suphAsA duphAsa sAe?, surasA dUrasasAe01, haMtA goyamA !0 // (sU0 191) 'kaivihe bhaMte !' ityAdi, katividho bhadanta ! indriyaviSayaH pudgalapariNAmaH prajJaptaH ?, bhagayAnAha-gautama! paJcavidha indriyaviSaya: pudgalapariNAma: prajJaptaH, tadyathA--zrotrendriyaviSaya ityAdi sugarma, 'sunbhisahapariNAma' iti zubhaH zabdapariNAma: 'dunbhisaipariNAme' iti azubha: zabdapariNAma: / / 'se NUNaM bhNte|' ityAdi, atha 'nUnaM' nizcitametad bhadanta! 'uccAvacaiH' uttamAdhamaiH zaMpariNAmaiH pariNamanta: pudgalAH pariNamantIti vaktavyaM syAt ?, pariNamantIti te vaktavyA bhaveyurityarthaH, bhagavAnAha-'hantA goyamA!' ityAdi, hanteti pratyavadhAraNe syAdeva vaktadhyamiti bhAvaH, pariNAmasya yathAvasthitasya bhAvAt , tathA tathA Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyakSetrAdisAmagrIvazatastattadrUpAskandanaM hi pariNAma:, sa ca tatrAstIti na kazcittathA'bhidhAne doSaH // 'se guNaM bhNte|' ityAdi, atha 'nUna nizcitametad bhadanta ! 'zubhazabdA' zubhazabdarUpAH pudgalA azubhazabdatayA pariNamanti azubhazabdA vA pudgalA: zubhazabdatayA?, bhagavAnAhU-hanta gautama! ityAdi supratItaM, etena sAnvayaM pariNAmamAha, anyathA tadyo(dayo) gAdasata: sattA'nupapacera. tiprasaGgAt / / evaM rUparasagandhasparzapvayAtmIyAmIyAbhilApena dvau dvAvAlApako vaktavyau // deve NaM maMte! mahiDDIe jAva mahANubhAge punyAmeva poggalaM khavittA pam nameva aNuparivadvittANaM giNhitsae?, haMtA pabhU, se keNaTTe NaM bhNte| evaM vucati-deve NaM mahihIe jAba giNhittae?, goyamA! poggale khitte samANe puvyAmeva sigghagatI bhavittA taoM pacchA maMdagatI bhavati, deveNaM mahiDIe jAva mahANubhAge puvvaMpi pacchAvi sIhe sIhagatI (turie turiyagatI) ceva se teNaTeNaM goyamA! evaM yuti jAva evaM aNupariyaTTittANaM geNhitae // deve NaM bhaMte! mahiDIe bAhirae poggale apariyAhattA puvAmeva yAlaM acchittA abhesA ra gaMThittae?, no iNa samaDhe 1, deve NaM bhaMte ! mahihie bAhirae puggale apariyAittA puccAmeva vAlaM chisAbhittA pabhU gaThittae, nohaNadve samaDhe 2, deve NaM bhaMte! mahiDDIe bAhirae puggale pariyAittA punyAmeSa bAlaM acchittA abhittA pabhUgaMThittae?, mohaNa samaDhe 2, deve NaM bhaMte ! mahiDDIe jAva mahANubhAge vAhire poramale pariyAittA puvAmeva pAlaM chettA bhesA pabhU gaThittae?, haMtA pabhU4, taM cevaNaM gaMThiM chaumasthe Na jANati Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Na pAsati evaMmuhumaM ca NaM gaDhiyA 3, deve NaM bhaMte! mahiDDIe puvvAmeva pAlaM acchesA abhesA pabhu dIhikaritsae vA hassIkarisae vA?, no tiNaDhe samajhe 4, evaM cattArivi gamA, padamaviiyabhaMgesu apariyAittA egaMtariyagA acchepsA abhettA, sesaM taheva, taM ceva siddhiM chaumatthe Na jANati Na pAsati esuhama ca NaM dIhikareja vA hassIkareja vA // (sU0192) 'deve gaM bhaMte!' ityAdi, devo bhadanta ! maharddhikaH yAvatkAraNAt mahAyutiko mahAbalo mahAyazA mahAnubhAga iti pariprahaH eSAM vyAkhyAnaM pUrvavat, pUrvameva 'pudgala' levAdikaM prayatneneti gamyate kSitvA 'prabhu' samarthastameva pudgalaM kSiptaM bhUmAvapatitaM sansam . 'anuparivartya' mAmipyena paridhandha mahAtum hai, bhagavAgAha hanta ! pramuH, devasya prabhUtazaktikalAt / / etadeSa jijJAsiSuH pRcchati / -se keNaTeNaM bhaMte !' ityAdi, (prabhasUtraM sugarma) bhagavAnAha-gautama! pudgalaH kSiptaH san pUrvameva zIghragatirbhavati prayatnajanitasaMpaskAraspAtitItrakhAt, pazcAnmandagatiH saMskArasya mandamandatayA bhavanAt, deva: punaH pUrvamapi pazcAdapi ca zIghra utsAha vizeSeNa | zIghragatiH sAkSAcchIghragamanena, etadeva jyAcaSTe-tvaritastvaritagatirbhavatIti, 'se eeNaTeNa'mityAgrupasaMhAravAkyaM gatArtham // 'deve / NaM bhNte|' ityAdi, devo bhadanta ! maharddhiko yAvanmahAnubhAgo bAhyAn pudgalAna 'aparyAdAya' agRhItvA bAlaM acchitvA abhivAI tadavasthameva santamiti bhAvaH taccharIrasya manAgapi vikriyAmanApAdyeti tAtparyArthaH prabhuH 'granthayituM' dRDhabandhanabaddhIkartum ?, bhagavAnAha-mAyamarthaH samarthaH, bAhyapadalAnAdAnena taccharIrasya manAgapi vikriyAnApAdane bandhanasya kartumazasyatvAt , etena devo'pyaniSandhanAM kriyAM na karoti, viziSTasAmarthyasyApi nibandhanaviSayavAdityAveditaM / dvitIyasUtre bAlaM chittvA bhisveti vizeSaH, zeSaM tathaiva, Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ||atrApi prayitumazakti: ubhayakAraNajanyasya kAryaslaikatara svApa kArassA bhAve'bhAvAt / tRtIyasUtre sAmAna pudalAn paryAvAva bAla18 macchittvA'mittveti vizeSaH / caturthe bAhyAn pudgalAnAdAya ghAlaM hitvA bhittveti vizeSaH, atra ayayituM prabhuriti vaktavya, kAraNa sAmadhyasma sambhavAt , saMdha granthi chavAstho manuSyo na jAnAti na pazyati, kimuktaM bhavati ?-sa vAlo'nyo vA taTasthaH puruSo'navizayI na jAnAti jJAnena na pazyati cakSuSA "evaM khalu suhumaM ca NaM gaDhejA' evaM khalu sUkSmaM devo prathayet // evaM bAladIrghaisvIkaraNaviSayANyapi catvAri sUtrANi bhAvanIyAni navaraM 'taM ca NaM siddhi miti, tA-hasyIkaraNasiddhi dIkaraNasiddhi kA, zeSaM pratItam // devasAmarthya pratyAsattyaiva jyotiSkAvadhikRtyAha asthi NaM bhaMte! caMdimasUriyANaM hidipi tArArUvA aNuMpi tullAvi samaMpi tArAruvA aNuMpi tullAvi umpipi tArArUvA aNuMpi tuslAvi?, haMtA asthi, se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vucatiatthi NaM caMdimamUriyANaM jAva umpipi tArAruvA aNuMpi tulAvi?, goyamA! jahA jahA NaM tesiM devANaM tavaniyamabhaceravAsAI [ukADAI] passiyAI bhavati tahA tahA NaM tesiM devANaM eyaM paNNAyati aNutte vA tullatte vA, se eeNaTTeNaM gopamA! asthi NaM caMdimasUriyANaM upipi tArAkhvA ardhUpi tullAvi0 // (sU0 193) egamegassa NaM caMdimasUriyassa-aTTAsIti ca gahA ahAbIsaM ca hoi nakkhattA / emasasIparivAro etto sArANa vocchAmi / / 1 // chApaTTisahassAINava ceva sayAiM paMcasayarAiM / egasasIparivAro tArAgaNakoDikoDINaM // 2 // (sU0 194) ********** *** Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'asthi NaM bhaMte / caMdimasUriyANa'mityAdi, asti bhadanta ! candrasUryANAM sAmAnyato bahuvacanaM, hiDiMpi-- kSetrApebhyA'ghastAnA api 'tArArUpAH ' tArArUpa vimAnAdhiSThAtAro devA ghutivibhavalezyAdikamapekSya kecidaNavo'pi hInA apItyarthaH kecittulyA api tathA samamapi candra vimAnaiH sUryavimAnaiA kSetrApekSayA samazreNyapi vyavasthitAstArArUpAH devAH tAzcandrasUryANAM devAnnAM yutivibhavAdikamapekSya kecidaNavo'pi kecittulyA abhi tathA candravimAnAnAM sUryavimAnAnAM copayapi ye vyavasthita tArArUpA devAso'pi candrasUryANAM devAnAM dyutivimavAdikamapekSya keciduNayo'pi kecittulyA api ?, bhagavAnAha - 'hantA asthi' yadetasvayA pRSTaM tatsarvaM tathaivAsti / evamukte punaH pramayati- 'se keNadveNaM bhaMte! evaM duJcati asthi NaM caMdimasUriyANa' mityAdi, bhagavAnAha - gautama ! 'jahA jahA NamityAdi, yathA yathA Namiti vAkyAlaGkAre teSAM devAnAM tArArUpavimAnAdhiSThAtRNAM prAmbhave taponiyamabrahmacaryANi 'utsRtAni' utkRSTAni bhavanti, tatra tapo - namaskArasahitAdi niyamastu - ahiMsAdi brahmacarya - vastinirodhAdi utsRtAnItyupalakSaNaM tena yathA yathA'nutsRtAnyapi draSTavyaM, anyathA'NutvAyogAt tathA tathA teSAM devAnAM tasmin tArArUpavimAnAdhiSThAtRbhane evaM prajJAyate, tadyathA - aNutvaM tulyatvaM veti, 'se eeNaTTeNamityAdi, kimuktaM bhavati ?-yaiH prAgbhave taponiyamabrahmacaryANi mandAni kRtAni te tArArUpavimAnAdhiSThAtRdevabhavamanuprAsAzcandrasUryebhyo devebhyo ghutivibhavAdikamapekSya honA bhavanti, yaistu bhavAntare taponiyamabrahmacaryANi atyutkaTAnyAsevitAni te tArArUpavimAnAdhiSThAtRrUpaM devabhavamanuprAptA sutivibhavAdikamapekSya candrasUryadevaiH saha samAnA bhavanti na caitadanupapannaM, dRzyante hi | manuSyaloke kecit janmAntaropacitatathAvidhapuNyaprAgbhArA rAjalamaprAptA api rAjJA saha tulyavibhavA iti || ' egamegasta NaM bhaMte! caMdimasUriyasse' tyAdi, ekaikasya bhadanta ! candrasUryasya, anena ca padena yathA nakSatrAdInAM candraH svAmI tathA sUryo'pi tasyApI Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4444 ndrakhAd (te) dhutiM khyApayanti, kiyanti nakSatrANi parivAraH prajJaptaH ?, kiyanto mahAmahA.-aGgArakAdaya; parivAraH prAptaH, kiyatyastArAgaNakoTIkoTyaH parivAraH prajJaptaH, iha bhUyAn pustakeSu vAcanAbhedo galitAni ca sUtrANi bahuSu pustakepu tato yathA' canAbhedapratipattyartha galitasUtroddharaNArtha caivaM sugamAnyapi vitriyante, bhagavAnAha-gautama! ekaikasya candrasUryasyASTAviMzadinakSatrANi parivAraH prajJataH, aSTAzItimahAmahAH pariyAra: prajJaptaH / 'chAvadvisahassAI' iti gAthA, SaTpaSTiH sahasrANi nava caiva zatAni paJcasaptatAni ekazaziparivArastArAgaNakATIkoTInAM, koTIkoTIti koTyA evaM sajhA, datastArAgaNakoTInAmiti draSTavyam / / jaMbUdIve NaM bhaMte! dIve maMdarassa paJcayassa puracchimillAo carimaMtAo kevatiyaM ayAdhAe jotisaM cAraM gharati?, goyamA ekkArasahiM ekavIsehiM joyaNasaehiM abAdhAe jotisaM cAraM carati. evaM dakkhiNilAo pacasthimillAo uttarillAo ekArasahi ekacIsahiM joyaNa jAva cAraM carati // logaMtAo bhaMte! kevatiyaM abAdhAe jotise paNNate?, goyamA! ekArasahiM ekArahiM joyaNasatehiM abAdhAe jotise paNNase // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo kevatiyaM abAhAe savvaheTTille tArArUve cAraM carati? kevatiyaM abAdhAe sUravimANe cAra carati ? kevatiyaM abAdhAe caMdavimANe cAraM gharati ? kevatiyaM aSAdhAe savvavarille tArArUve cAraM carati?, goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNi sattahiM NauehiM joyaNasatehiM avAhAe jotisaM (savva) heDille tArAkhthe cAraM carati, ahiM Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyaNasatehiM abAdhAe sUravimANe cAraM carati, ahahiM asIehiM joyaNasatehiM avAghAe caMdavimANe cAraM carati, navahiM joyaNasaehiM ayAhAe savvauvarille tArArUve cAraM carati // sa. vvaheTTimillAoNaM bhaMte! tArAruvAo kevatiyaM athAhAe sUravimANe cAraM carai? kevaiyaM avAhAe caMdavimANe cAraM carai? kevatiyaM abAhAe savvauvarille tArArUce ghAraM gharaha?, goyamA! sabahevillAo NaM dasahiM joyaNehiM sUravimANe cAraM carati utIe joyaNehiM avAdhAe caMdavimANe cAraM carati dasuttare joyaNasate abAdhAe savvoparille tArAruve cAraM carai / / sUravimANAo NaM bhaMte! kevatiyaM abAdhAe caSimANe cAra pahi? kavatiyaM savauvarille tArArUSe cAraM carati?, goyamA! sUravimANAo NaM asIe joyaNehiM caMdavimANe cAraM carati, joyaNasaya abAdhAe sabcovarindra tArAsvecAraM carati // caMdavimANAoNaM bhNte| kevatiya ayAdhAe sabvauparille tArArUce cAraM carati?, goyamA! caMdavimANAo NaM vIsAe joyaNehiM abAdhAe savvauvarille tArAruve cAraM caraha, evAmeva sapuvAvareNaM dasuttarasatajoyaNavAhalle tiriyamasaMkheje jotisavisae papaNatte // (sU. 195) jaMbUdIve NaM bhaMte ! kayare Nakvatte sandabhitarilaM cAra caraMti? kayare nakkhatte sambabAhirillaM cAraM carai ? kayare nakkhatte savvauvarilaM cAraM carati? kayare bhakkhatte satyahidvillaM cAraM carati?, goyamA! jaMbadIye NaM dIve abhI Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inakvataM savvantirilaM pAraM parati bhUle gakkhante savyabAhirillaM zrAraM varaha sAtI Nakkhase HostarilaM vAraM carati bharaNINakkhatte sambaliM cAraM carati // ( sU0 196 ) 'jaMbUdIce Na' mityAdi' jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya sakalatiryagyekamadhyavarttinaM kiyatkSetramabAdhayA sarvataH kRtvA 'jyotiSaM" jyotizcakraM 'cAraM carati' maNDalagatyA paribhramati ?, bhagavAnAha - gautama ! ekAdaza yojanazatAni 'ekaviMzAni' ekaviMzatyadhikAni abAdhayA jyotiSaM cAraM carati, kimuktaM bhavati ? - mero : sarvata ekAdaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni muktvA tadanantaraM cakavAlatathA jyotizcakraM cAraM carati / 'logaMtAoM NaM bhaMte!" ityAdi, lokAntAdarvAg Namiti vAkyAlaGkAre madanta ! kiya kSetramabAdhayA apAntarAle kRtvA jyotiSaM prakSapram 1, bhagavAnAha - gautama ! ekAdaza yojanazatAni 'ekAdazAni' ekAdazottarANyatrAdhayA kRtvA jyotiSaM praptam || 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, 'asyAM yatra vayaM vyavasthitA ratnaprabhAyAM pRthivyAM bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAt Arabhya kiyadabAdhayA kRtvA'dhastanaM tArArUpaM jyotiSaM ghAraM caravi kiyadvAdhayA kRtvA sUryavimAnaM cAraM carati ?, kiyadabAdhayA kRtvA candravimAnaM kiyadabAdhayA kRtvoparitanaM tArArUpaM jyotiSaM cAraM carati ?, bhagavAnAha - gautama! sapta yojanazatAni navatyadhikAnyabAdhayA kRtvA'ghAnaM tArArUpaM dhAraM carati, aSTa yojanazatAnyadhASayA kRtvA sUryavimAnaM, aSTau yojanazatAnyazItAnyavAdhyA kRtvA candravimAnaM, nava yojanazatAni pUrNAnyavAvayA kRtvoparitanaM tArArUpaM jyotiSaM cAraM carati // ' (sandha) heTThillAo NaM bhaMte !" ityAdi, aghastanAd bhadanta ! tArArUpAt kiyadadyAdhayA kRtvA sUryavimAnaM cAraM carati ? kiyadabAdhayA kRtvA candravimAnaM cAraM carati ? kiyadabAdhayoparivanaM tArArUpam ?, bhagavAnAha - gautama! daza yojanAnyavAdhayA kRtvA sUryavimAnaM dhAraM carati tata evAdhastanAttArA " Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpAnnavatiM yojanAnyabAdhayA kRtvA candravimAnaM tata evAdhastanAsArArUpAddazotaraM yojanazatamadhAdhayA kRtvoparitanaM tArArUpaM jyotiSaM pAraM carati 11 'sUravibhANAo NaM bhaMte!" ityAdi, sUryavimAnAdU bhadanta ! kiyabAdhayA kRtvA candravimAnaM cAraM carati 1, kiyadabAdhayoparisanaM tArArUpam ?, bhagavAnAha - gautama ! azIti yojanAnyabAdhayA kRtvA candravimAnaM cAraM carati, tata eva sUryavibhAnA - dyojanazatamavAdhayA kRtvoparitanaM tArArUpam // 'caMda vimANAo NaM bhaMse 1" ityAdi, candravimAnAdvadanta ! kiyadabAdhayA kRtyoparitanaM vArArUpaM cAraM caravi ? bhagavAnAha - gautama ! viMzatiyoMjanAnyabAdhayA kRtvoparitanaM tArArUpaM cAraM carati // 'jaMbUdIce NaM bhaMte!" ityAdi, jambUdvIpe bhadanta / dvIpe katarat, 'bahUnAM prazne utamace 'ti bahUnAmapi nirddhArye utaraH, nakSatraM sarvAbhyantaraM sarveSAmanyeSAM nakSatrANAmabhyantaraM 'cAre' maNDalagatyA paribhramaNaM carati ?, katarat nakSatraM 'sarva bAhyaM sarveSAM nakSatrANAM vahivarttinaM cAraM 'carati' pratipadyate ?, karArat nakSatraM 'sarvoparitanaM' sarveSAM nakSatrANAmuparitanaM cAraM carati ?, kataran nakSatraM sarvAdhastanaM cAraM carati ?, bhagavAnAha - gautama ! abhijinnakSatraM sarvAbhyantaraM cAraM carati, mUlaH punarnakSatraM sarvagrAhyaM vAraM carati, svAtirnakSatraM sarvoparitanaM pAraM carati, bharaNInakSatraM sarvAdhastanaM cAraM carati, uktaJca savvabhitara bhII mUlo puNa savvacA hiro hoi / savvovariM tu sAI bharaNI puNa sambaddeDiliyA // 1 // " caMdravimANe NaM bhaMte! kiMsaMThite paNNatte ?, goyamA 1 addhakavigasaMThANa saMhite sabbaphAlitAmapa abhugatamUsita pahasite vaNNao, evaM sUravimANedhi nakkhattavimANevi tArAvimANevi addhakavaThANasaMThite // caMdavimANe NaM bhaMte! kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevatiyaM pariktreveNa ? Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevatiyaM pAhalleNaM paNNate?, goyamA ! chappanne egasahibhAge joyaNassa AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM aTThAvIsaM egasahibhAge joyaNassa yAhalleNaM paNNatte // sUravimANassavi saJceva pucchA, goyamA! aDayAlIsaM egasahibhAge joyaNassa AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkhevaNaM cavIsa egasahibhAge joyaNassa bAhalleNaM pannatte / / evaM gahavimANevi addhajoyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM savisesaM pari0 kosaM pAhalleNaM / / NavattavimANeNaM kosaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM pari0 addhakosaM bAhaleNaM pa0 tArAvimANe addhakosaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM pari0 paMcadhaNusayAI vAhAleNaM paNNatte // (sU0197) / "caMdavimANe NaM bhaMte !' ityAdi, candravimAnaM bhadanta ! 'kiMsaMsthitaM' kimiva saMsthitaM 2 prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama ! arddhakapitthasaMsthAnasaMsthitam uttAnIkRtamarddhakapitthaM tasyeva yat saMsthAnaM tena saMsthitamarddhakapitthasaMsthAnasaMsthitaM, Aha-yadi candravimAnamuvAnIkRtArddhakapitthasaMsthAnasaMsthitaM tata udayakAle'stamayakAle vA yadivA tiryak paribhramat paurNanAsyAM kasmAttadardhakaritthaphalAkAra rasa upari vartamAna vartulamupalabhyate, arddhakapitthasya zirasa upari daramavasthApitasya parabhAgAdarzanato vartulatayA dRzyamAnatvAt , ucyate, ihAIkapitthaphalAkAraM candravimAnaM na sAmastyena pratipattavyaM, kintu tasya vimAnasya pIThaM, tasya ca | pIThasyopari candradevasya-jyotizcakrarAjasya prAsAdaH, sa ca prAsAdastathA kathaJcanApi vyavasthito yathA pIThena saha bhUzAn varnula AkAro bhavati, sa ca dUrabhAvAdekAntataH samavRttatayA janAnAM pratibhAsave tato na kazcidoSaH, na caitat svamanIpikAyA vijRmbhitaM, Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yata etadeva jinabhadragaNikSamAzramaNena vizeSaNavatyAmAkSepapurassaramuktam-"addhakavidAgArA udhyatyamaNami kaha na dIsaMti / sasisUrANa vimANA tiriyaksvette ThiyANaM ca // 1 // uttANaddhakaviTThAgAraM pIDhaM taduvAra gha paasaao| vaTTAlekheNa tato samavarTa dUrabhAvAto / / 2 // " tathA sarva-niravazeSa sphaTikavizeSamaNimayaM sarvasphaTikamayaM tathA'bhyudtA-Abhimukhyena sarvato vinirgavA usmRtA:-prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA tayA sitaM abhyudgatotsRtaprabhAsita, yAvatkaraNAt 'vivihamaNirayaNabhatticitte vAuddhayalijaranejayantIpajAgattAtilattanalie suMge gagaNatalamaNulihatasihare jAlaMtararayaNapaMjalommIliyamaNikaNagathUmiyAge viyasiyasayavattavarIyatilagarayaNaddhacaMdacitte aMto bahiM ca saNhe tavaNijavAlayApatthaDe sahaphAse sassirIyarUve pAsAIe darisaNijje abhirUve paDirUve' iti, tatra vividhA-anekaprakArA maNayaH--candrakAntAdayo ranAni ca-katanAdIni teSAM bhakkayo-vicchittivizeSAstA-14 bhizcitraM-anekarUpavad AzcaryavA vividhamaNiratnabhakticitraM, tathA vAtoddhRtA-vAyukampitA vijayaH-abhyudayastasaMsUcikA vaijaya-12 tyabhidhAnAH patAkA vijayavaijayantyaH, athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayanyo vijayavaijayantyaHpatAkAstA eva vijayavarjitA vaijayanyaH, chatrAticchavANi-uparyuparisthitAtapatrANi teH kalitaM vAtoddhatavijayavejayantIpatAkAkalitaM tuma-ucam ata eva 'gagaNatalamaNulihaMvasihara' gaganatalamanulikhadu-abhilAyada gaganatalAnulikhacchikharaM, tathA jAlAni-jAlakAni tAni ca bhavanabhittiSu loke pratItAni tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yatra tajAlAntararane, sUne cAtra prathamaikavacanalopI draSTavyaH, tathA pajarAda unmIlitamica-bahiSkRtamiva pAronmIlivamiva, yathA hi kila kimapi vastu pakharAd-vaMzAdimayapracchAdinavizeSAda bahiSkRtamatyantamavinaSThacchAyakhAt zobhate tathA tadapi vimAnamiti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM : sambandhinI stUpikA Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivaraMja sat maNikanakastUpikA, sapA vikasitAni yAni zattapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdau pravikRtitvena sthitAni tila za-bhisyAviSu puNDrANi rajamapAvArddhacandrA dvArAdipu taicitra vikasitamatapatrapuNDarIkatilakaramArddhacannUcitram , 'to bahiM ca saNDe ityAdi antamaparvatoparisijhAyavamahAravat , 'evaM sUravimANevI'tyAdi, evaM-candravimAnamiva sUryavimAnamapi vaktavyaM pravimAnamapi3 nakSatravimAnamapi tArAtrimAnamapi, jyotirvimAnAnAM prAya ekarUpatAt ||'pdvimaanne NaM bhNte|' ityAdi, candravimAnaM bhavanta ! kiyA zayAvaviSkambhena kiyasparikSepeNa kiyadvAvasyena prakSAsam 1, bhagavAnAha-gautama! SaTpaJcAzavamekaSadhibhAgAna yojanasyAyAmaviSkambhena, vadevAyAmaviSkambhamAnaM triguNaM savizeSa parikSepeNa, aSTAviMzatimekapaSThibhAgAna yojanasya bAhalyena prahatam ||'srvimaanne NaM bhaMte!' ityAdi praznasuna hAdata , bhAlAmAi-gaulA! aSTacatvAriMzatamekaSaSTibhAgAna yojanasmAyAmaviSkambhena, tadevAyAyaviDambhamAnaM tripurNa savizeSa parikSepeNa, paturvizatimekaSaSTibhAgAna yojanasa mAhasyena // 'gahavimANe NaM bhaite' ityAdi prabhasUtraM tathaiva, bhagavAnAhagautama! aIyojamamAyAmaviSkambhema sadevA yojanaM triguNa savikSetra parikSepeNa krozaM mAhaspena // 'nakvattavimANe NaM| mate!' ityAdi prabhasUtra tathaiva, bhagavAnAha-gautama! kromamekamAyAmamikkambhena sadevAbAmaviSkambhaparimANaM viguNaM savizeSa parizepeNa bharddhakozaM ca bAhalyena prAptam ||'taaraavimaanne NaM bhaMte !' ityAdi prabhasUtra tathaiva, bhagavAnAha-gautama ! arddhakrozamAyAmavi. kambhena tadevAyAmapickammAyAmaparimANaM triguNaM savizeSa parikSepeNa, pacapanuHzasAni pAilpena mahatam , evaMparimANaM ca tArAvimAmamuskaSTasthitikasya tArAdevA sambandhi dRSTamya, apampatitikasya tu pazcadhanuHzasAnyAyAmaviSkambhema bhaItRtIyAni dhanu:tAni vAhasthena, ukazca tatvArthabhASye- aSTamatvAriMvAyojanakaSaSTibhAgAH sUryamaNDalaviSkambhaH, candramasaH SaTpaJcAzat , mahA Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarddhayojanaM gataM nakSatrANAM sarvotkRSTAvAsArAyA marddhakozaH, jayamyAyAH paJcacatuHzatAni viSkambhAvAsyAca bhavanti sarve sUryAdayo nRkhoke" iti // caMda vimANe NaM bhaMte! kati deSasAhassIo parivahaMti ?, goyamA ! davimANassa NaM puracchimeNaM nepAmA zubhAnaM saMbhAlavimalanimma ladhi ghaNagolI ra pheNarayapaNigarapagAsANaM (madhuguli piMgalakkhANaM) thiralaTTha [pa] SaTTapIvarasusiliGasu bisisikkhadAdA viDaMSitamuhANaM ra palapantamaya sukumAlatAlujIhANaM [pasatthasatthaveruliyAbhisaMtakakkaSTamahArNa] visAlapIvarorupafits gorfare ghANaM miuvisayapatatthasumalakkhaNavicchiNNa ke sarasaDovasobhitANaM kami talaliya pulitaghabalagavvitagatINaM ussiyasuNimmiya sujAya apphoDiyaNaMgUlANaM baharAmayaNakkhANaM SaDrAmayadantANaM vayarAmayadADhANaM tavaNijajIhANaM tavaNijjatAluyANaM savaNijjajotagasujotitANaM kAmagamANaM pItigamANaM maNogamANaM maNoramANaM maNoharANaM abhiyagatINaM amiyamaaatfrayapurisakAraparakamANaM mahatA apphoDiyasIhanAtIyabola kalyalaraveNaM mahureNa maNahareNa ya pUritA aMbaraM disAo ya sobhayaMtA bastAri devasAhassIo sIharUvadhAriNaM devANaM puracchimila bAhaM parivahati / caMda vimANassa NaM dakkhiNeNaM seyANaM subhagANaM suppabhANaM saMvatalavimalanimmaladadhighaNagosvIra pheNarayayaNiyarappamAsANaM vairAmayakuM majuyalasudvitapIvaravarabaharasoMDa bahiyAdi Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasurataparamappakAsANaM akSuNNayaguNA (muhA) NaM tavaNija visAla caMcala calaMta cavalakaNNavimalu. jalANaM madhuvaNNabhisaMtaNinddhapiMgala pasala nivaNNamaNirayaNa loSaNANaM abbhuragatamalamalliyANaM dhavalasarisasaMThita NitravaNadaDhakasiNakAliyAmaya sujAyadaMta musalovasobhitANaM kaMtraNakosIpavivimalamaNiraNaruiraperaMtacittarUvagavirAdhitANaM tavaNijJavisAla tilagapamuhaparimaMDitANaM pANAmaNiraghaNamudravejjaba galavara bhUsaNANaM veruliyavicittadaMDanimmalavAmayatikkhalaaMkusakuMbhajuyalaMtarodiyANaM tavaNijja subaddhakacchappiyavaddharANaM jaMbUNayavimalaghaNamaMDalabaharAmayalAlAlaliyatAlaNANAmaNiraghaNaghaNTavA sagaravatAmayarajjUSaddha laMbitaghaMTAjuyalamahurasaramaNaharANaM alINa mANajuttavadviyasujAta lakkhaNapasatthatavaNijjavAlagattaparipucchaNANaM uyavidhapaDipumacalavikramANaM aMkAmayaNakkhANaM tavaNijjatAluyANaM tavaNijjajIhANaM tavaNijjJajosagamujotiyANaM kAmakamANaM pItirumANaM maNogamANaM maNoramANaM maNoharANaM abhiyagatINaM ami balavIra purisakAraparamANaM mahayA gaMbhIra gulagulA iyaraveNaM mahureNaM maNahareNaM pUrentA aMbaraM di sAo ya sobhayaMtA cattAri devasAhassIo gayasvadhArINaM devANaM dakkhipillaM bAhaM parivahati / daSimANassa NaM paJcatthimeNaM senANaM subhagANaM supabhANaM caMkramiyalaliya pulita calacavalakakudasAlINaM saNNayapAsANaM saMgaghapAsANaM sujAyapAsANaM miyamAitapINaratapAsANaM jhasavihagasujAta Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kucchINaM pasatthaNimadhugulitabhisaMtapiMgalakkhANaM visAlapIvarorupaDipuNNavipulakhaMdhANaM vaTTapaDipuNNavipulakavolakalitANaM ghaNaNicitavaddhalakkhaNuNNataIsiANayavasabhoTThANaM caMkamitalalitapuligamarUpAlacanakAhinatAnINaM pIvaroruvaTiyasusaMThitakaDINaM olaMbapalaMyalakkhaNapamANajuttapasastharamaNilavAlagaMDANaM samakhuravAladhANINaM samalihitatikkhamgasiMgANaM taNusuhamasu. jAtaNiddhalomacchavidharANaM ucitamasalavisAlapaDipuNNakhurApamuhapuMDarANaM (khaMdhapaesasuMdarANaM) veruliyabhisaMtakaDakkhasuNirikkhaNANaM juttappamANappadhANalakkhaNapasattharamaNinagaggaragalasomitANaM ghaggharagasuyaddhakaNThaparimaMDiyANaM nANAmaNikaNagarayaNaghaNTaveyacchagasukayaratiyamAliyANaM varaghaMTAgalagaliyasobhaMtasassirIyANaM paumupalabhasalasurabhimAlAvibhUsitANaM vaharakhurANaM vividhavikhurANaM phAliyAmayadatANaM tavaNijajIhANaM tapaNijjatAluyANaM navaNijottagasujo ttiyANaM kAmakamANaM pItikamANaM maNogamANaM maNoramANaM maNoharANaM amitagatINaM amiyaSalavIriyapurisayAraparakamANaM mahayA gaMbhIragajiyaraveNaM madhureNa maNahareNa ya pUretA aMyaraM disAo ya sobhayaMtA cattAri devasAhassIo vasabharUvadhAriNaM devANaM pacathimillaM pAhaM parivahati / caMdavimANassa NaM uttareNaM seyANaM subhagANaM suppabhANaM jaccANaMtaramallihAyaNANaM harimelAmadulamalliyacchANaM ghaNaNicitasubaddhalakkhaNupaNatAcakami (caMcuci) yalaliyapuliyacalacavalacaMcalagatINaM Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rughaNavaggaNadhAvaNadhAraNativahajaIgasiksitagaINaM sapaNatapAsA lAlAbAlApAramalamA saMNayapAsANaM saMgatapAsANaM sujAyapAsANaM mitamAyitapINaraithapAsAnaM masabihagamujAtAcchINaM pINapIvaravahitamusaMThitakaDINaM olaMbapalapalakkhaNapamANajuttapasattharamANijavAlagaMDANaM taNunuhumasujANiddhalomacchavidharANaM miuvisayapasatthasuhamalakkhaNavikiraNakesaravAligharANaM laliyasavilAsagati(lalaMtathAsagala)lADavarabhUsaNANaM muhamaMDagocUlacamarathAsagaparimaMDiyakaDINaM tavaNijakhurANaM tavaNijajIhANaM tavaNijjatAluyANaM tavaNijajottagamujotivANaM kAmagamArNa pIsigamA agoSamA magoramANaM maNoharANaM amitagatINaM amiyabalavIriyapurisapAraparakamAgaM mahayA jhyAhesiyakilakilAiyaraveNa mahureNaM maNahareNa ya pUratA aMbaraM disAo ya sobhayaMtA casAri decasAhassIo hayasvadhArINaM uttarilaM yAhaM parivahati / / evaM sUrabimANassavi pucchA, goyamA! solasa devasAhassIo parivahati pubdhakamegaM // evaM gahavimANassapi pucchA, goyamA! aTTha devasAhassIo parivahati puThavakameNaM, do devANaM sAhassIo purasthimillaM bAI parivahati do devANaM sAhassIo dakviNilaM do devANaM sAhassIo paJcatthimaM do devasAhassI hayakhvadhArINaM utsarillaM bAhaM parivahati // evaM NakvattathimANassavi pucchA, goyamA! casAri Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%AAAAKASAN devasAhassIo parivahaMti, sIharUSadhArINaM devANaM paMcadevasatA purathimillaM pAhaM parivahaMti evaM cAdisipi // (sU0 198) citavimANe bhNte|' ityAdi, candravimAnaM Namiti vAkyAbAre bhadamsa! kati devasahasrANi parivahanti1. bhagabAnAha-golama SoDaza devasahasrANi parivahanti, tadyathA-pUrveNa-pUrvasaH, evaM dakSiNena pazcimena utsareNa, taba pUrvaNa siMharUpadhAriNAM devAnAM pAri sahavANi parivahanti, dakSiNena gajarUpadhAriNAM devAnAM cakhAri sahasrANi, pazcimena vRSabharUpadhAriNAM devAnAM pakhAri sahavANi, uttareNAzvarUpadhAriNAM devAnAM catvAri devasahasrANi, iyamatra bhAvanA-candrAdivimAnAni tathAjagatsvAbhAjyAbhirAlambanAnyeva vahantyavatiSThante, kevalamAbhiyogikA devAste tathAvidhanAmakarmodayavazAtsamAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA nijasphAtivizeSapradarzanArthamAsAnaM bahu manyamAnAH pramodabhRtaH satatavahanazIleSu vimAneSvadhaH sthitvA kecitsiharUpANi kecidgajarUpANi kecidpabharUpANi kecidazvarUpANi kRtvA tAni vimAnAni vahanti, na caitadanupapana, yathA hi ko'pi tathAvidhAbhiyogyanAmakopabhogabhAgI dAso'nyeSAM samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA pUrvaparicitAnAmevama nAyakasyAsya suprasiddhasya saMmata iti nijasphAtivizeSapradarzanArtha sarvamapi svocitaM karma nAyakasamakSaM pramuditaH karoti, tathA''bhiyogikA devAstathAvidhAbhiyogyatAmakarmopabhogabhAjaH samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA devAnAmanyeSAmevaM vayaM samRddhA yatsakalalokaprasiddhAnAM candrAdInAM vimAnAni vahAma iti nijasphAtivizeSapradarzanArthamAsAnaM bahu manyamAnA uktaprakAreNa candrAdivimAnAni vahanti / evaM sUryAdivimAnaviSayANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, atra jambUdvIpaprajJaptisatke sahaNigAthe-"solasa devasahassA bahaMti caMdesu cetra suresu / advaiva sahassAI ekakami gaha vimANe // 1 // catvAri sahassAI Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naktaMmi ya havaMti ekkeke / do ceva sahassAI tArArUvekamekaMmi // 2 // kacissiddAdInAM varNanaM dRzyate tadbahuSu pustakeSu na dRSTamityupekSitaM, avazyaM cecakyAkhyAnena prayojanaM tarhi jambUdvIpaprajJaptiTIkA paribhAvanIyA, tatra savistaraM tadvyAkhyAnasya kRtatvAt / / etesi NaM bhaMte caMdimasUriyaga hagaNaNakkhattatA rAkhvANaM kayare kayarehiMto sigvagatI vA maMdagatI wr? tehitosa sigdhagatI surehiMto gahA sigdhagatI gahehiMto NakkhatA sindhagatI NakkhattehiMto tArA sigghagatI, savappatI caMdA savvasigdhagatIo tArArUve || (sU0 199) eesi NaM bhaMte! caMdimajAvatArArUvANaM kayare 2 hiMno aviDiyA vA mahiDiyA vA?, goyamA ! tArArUvehiMto NakkhattA mahiDIyA NakkhatehiMto gahA mahiDDIyA gahehiMto sUrA mahiDIyA sUrehiMto caMdA mahiDIyA, savvaSpaDiyA tArAkhvA savvamahiDIyA caMdA // ( sU0 200 ) 'eesi Na' mityAdi eteSAM candrasUryaprahanakSatratArArUpANAM madhye katare katarebhyo'lpagatayaH ? katare katarebhyaH zIghragatayaH ?, bhagavAnAda-gautama ! candrebhyaH sUryAH zIghragatayaH sUryebhyo grahAH zIghragatayaH pradebhyo nakSatrApi zIghragatIni nakSatrebhyastArArUpAH zIghragatayaH, candreNAhorAtrAkramaNIyasya kSetrasya sUryAdibhirhInahInatareNAhorAtreNAkramyamANatvAt etaca savistaraM candraprajJaptau sUryaprajJaptI bhAvitamiti tato'vadhAyeM, evaM ca sarvamandagatayaJcandrAH sarvazIghragatayantArAH // 'eesi Na' mityAdi, eteSAM bhadanta ! candrasUryagrahanakSatratArArUpANAM madhye katare katarebhyo'lparddhikAH katare katarebhyo maharddhikAH ?, bhagavAnAha - gautama! tArakebhyo nakSatrANi maharddhikAni Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAA vRhasthitikatvAt , evaM nakSatrebhyo mahA mahaddhikAH, pahebhyaH sUryA mahArddhikAH, sUryebhyazcandrA mahaddhikAH, evaM sarvAlparddhayastArAH sarva-3) maharddhayazcandrAH // samprati jambUdvIpe tArANAM parasparamantarapratipAdanArthamAha jaMbUdIve NaM bhaMte ! dIve tArArUvasma 2 esa NaM kevAnipaM zavAmAna saMtare pANate?, goyamA! duvihe aMtare paNNatte, taMjahA-vAghAtime ya nivAghAime ya, tattha NaM je se vAghAtime se jahapaNeNaM doSiNa ya chAvahe joyaNasae ukkoseNaM bArasa joyaNasahassAI doSiNa ya bAyAle joyaNasae tArArUvassa 2 ya ayAhAe aMtare paNNatte / tattha NaM je se NicAghAtime se jahaNeNaM paMcadhaNusayAI ukoseNaM do gAuyAI tArArUva jAva aMtare paNNatte // (sU0201) caMdassa gaM bhaMte ! jotisiMdassa jotisaranno kati aggamahisIo paNNattAo?, goyamA! cattAri aggamahisIo paNNasAo, taMjahA--caMdappabhAdosiNAbhA acimAlI pabhaMkarA, ettharNa egamegAe devIe cattAricattAri devasAhassIo pariyAre ya, pabhU NaM tato egamegA devI apaNAI cattAri 2 devisahassAI parivAra viuvittae, evAmeva sapuvAvareNaM solasa devasAhassIopaNNasAo, se taM tuDie // (sU0202) pabhU NaM bhaMte! caMde jotisiMde jotisarAyA caMdavaDisae vimANe sabhAe sudhammAe caMdaMsi sIhAsaNaMsi tuDieNa saddhiM divvAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharittae?, No tiNaDhe samahe / se keNaTeNaM bhaMte! evaM cucati no pabhU caMde jotisarAyA caMDavaDeMsae vimANe sabhAe sudhammAe Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdasi sIhAsAMsi tuDieNaM saddhiM divvAI bhoga bhogAI muMjamANaM viharisae ?, goyamA paMdassa jotirsidassa jotisaraNNo caMdavaDeMsa vimANe sabhAe suSammAra mANabagaMsi betiya maMsi vaharAma golabahasamuggaesu bahuyAo jinasakahAo sagikhitAo citi, jAo naM caMdassa jotisiMdarasa jotisara no anasiM ca bahUNaM jotisiyANaM devANa ya deSINa ya avaNijjAo jAba pajjuvAsaNijAo, tAsiM paNihAe jo pamU caMde jotisarAyA caMdrayahiM0 jAya caMsi sIhAsapAMsi jAva bhuMjamANe viharittae, se eeNadveNaM moghamA ! no pabhU caMdre jotisarAyA caMdrabarDesae vimANe sabhAe suSamAe caMsi sIhAsaNaMsi tuDieNa saddhiM divyA bhoga bhogAI muMjamANe viharita, aduttaraM ca NaM goSamA ! pabhU caMde jotisiMde jotisarAyA caMdavasiya vimANe sabhAra summA desi sIhAsAMsi cauhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva solasahiM Ayarakkhadeva sAhasIhiM ajhehiM hahiM jotisiehiM deyehiM devIhi ya saddhiM saMpurivaDe mahayAhayaNa vAiyatItalatA latuDiyaghaNa muiMga paDuppavAiyaraveNaM divvAI bhoga bhogAI muMjamANe viharittae, kevala pariyAratuDieNa saddhiM bhoga bhogAI buddhIe no ceva NaM mehuNavattiyaM // (0 203) sUrassa NaM bhaMte! jotisiMdssa jotisarano kada aggamahisIo paNNattAo?, goyamA / cattAri aggamahisIo paNNattAo, taMjA--sUrampabhA AyabAbhA azcimAlI pabhaMkarA, evaM avasesaM Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahA caMdassa Navari sUravaDiMsada silANe gari sahA mali, tava samvasipi gahAINaM cattAri aggamahisIo0 taMjahA-vijayA vejayaMtI jayaMtI, aparAjiyA, lesipi taheva / (sU0 204) __ 'abUdIve NaM bhaMte ! dIve' ityAdi, jambUdvIpe bhadanta ! dvIpe tArAyAstArAyA etadantaraM kiyadAghayA prazasam , bhagavAnAha-gautama ! vividhamataraM prajJapta, tadyathA-vyAghAtima niryAcAtimaMca, vyAnanaM vyAghAta:-parvatAdiskhalanaM tena nirvRttaM vyAghAtimaM bhAvAdibhAra iti imapratyayaH, niThApAdima-vyAghAtimAnirgataM svAbhAvikamityarthaH, samra yaniAghAtima tajaghanyena paJca dhanuHzatAni utkarSato gavyUte, tatra yad vyAghAvimaM tajaghanyena dve yojanazate 'SaTpaSTe' SaSaSTyadhike, etaca niSadhakUTAdikamapekSya veditavyaM, sthAhi-10 niSadhaparvataH svabhAvAdapyuccaizvakhAri yojanazatAni tasyopari paJca yojanazatocAni kUdAni, tAni ca mUle paJca yojanazatAnyAyAmaviSkambhAbhyAM madhye trINi yojanazatAni paJcasaptatyadhikAni uparya tRtIyAni yojanazatAni, leSAM coparisanabhAgasamazreNipradeze tathAjagatsvAbhAcyAdaTAvaSTau yojanAnyubhayato'bAdhayA kRtvA tArAtrimAnAni paribhramanti, tato jaghanyato vyAghAtimamansara yojanazate SaSaSTyAdhike bhavati, utkarSato dvAdaza yojanasahasrANi ve yojanazate dvAcatvAriMzadadhike, etana mehamapekSya draSTavyaM deza yojanasahasrANi merozcobhayato'bAdhayA ekAdaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni, tataH sarvasaGkhyAmIlane dvAdaza yojanasahasrANi heca yojanazate dvAcavAriMzadadhike, kacitsarvatra vAghAie miThavAghAie' iti pAThastatra vyAghAsonyathoktarUpo'smAstIti vyAghAtikam, 'ato'nekakharA diti maladvaMya ikapratyayaH, vyAghAtikAnirgata nirvyAghAtikamiti // 'caMdassa NaM bhaMte!' ityAdi, candrasya bhavamta ! jyotivendrasya jyotiSarAjasya 'kati' kiyatsaGkhyAkA apramAhiSyaH prAptAH ?, bhagavAnAha-gautama! catamo'yamahiSyaH prajJAtA:, 1 Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadyathA - candraprabhA 1 'dosiNAbhA' iti jyotsnAbhA 2 arcirmAlI 3 prabhaGkarA 4 || 'tattha Na'mityAdi, 'tantra' tAsu catasRSu apra mahiSISu madhye ekaikasyA devyAzcatvAri 2 devIsahasrANi parivAraH pracataH kimuktaM bhavati 1 - ekaikA pramahiSI caturNI 2 devIsaha - srANAM paTTarAzI, ekaiba sA itthambhUtA'yamahiSI parivArAvasare tathAvidhAM jyotiSkarAjacandradevecchAmupalabhya prabhuranyAni Atmasa mAnarUpANi catvAri devIsahasrANi vikuvituM svAbhAvikAni punaH 'evameva' uktaprakAreNaiva 'sapUrvApareNa' pUrvAparamIlanena SoDaza [masthApram 11500 ] devI sahasrANi candradevasya bhavanti, 'settaM tuDie' tadetAvat 'tuTikam' antaHpuram Aha cUrNikRt - 'tuTi kamantaHpuramupadizyate' iti / 'pabhU NaM bhaMte !' ityAdi, prabhurbhadanta ! candro jyotiSendro jyotiSarAjazvandrAvataMsa ke vimAne sabhAyAM sudharmAyAM candre siMhAsane 'tuTikena' antaHsureza pArTI divyAn goyA zunaH 'vihartum' Asitum ?, bhagavAnAha - go tama ! nAyamarthaH samarthaH / atraiva kAraNaM pRcchati' se keNadveNa' mityAdi tadeva, bhagavAnAha - gautama ! candrasya jyotiSendrasya jyoti - parAjasya candrAvataMsa ke vimAne sabhAyAM sudharnAyAM mANavakacaityastambhe vajramayeSu golavRttasamudrakeSu teSu ca yathA tiSThanti tathA vija yarAjadhAnIgata sudharmA sabhAyAmitra draSTavyaM vahUni jinasakthIni saMnikSiptAni vivanti yAni sUtre strIlanirdeza: prAkRtatvAt ca ndrasya jyotiSendrasya jyotiSarAjasya acrdhanIyAni puSpAdibhirvandanIyAni viziSThaiH stotraiH stotavyAni pUjanIyAni vanAdibhiH sa skAraNIyAni AdaratipattyA sanmAnanIyAni jinocitapratipattyA kalyANaM maGgalaM daivataM caityaniti paryupAsanIyAni, 'tAsi paNi hAe' iti teSAM praNidhayA vAnyAzritya no prabhuJcandro jyotiparAjacandrAvataMsa ke vimAne yAvadvimiti / 'pabhU NaM goyamA' ityAdi, prabhugatama ! candro jyotiSendro jyotiparAjazcandrAvataMsa ke vimAne sabhAyAM sudharmmAyAM candrasiMhAsane caturbhiH sAmAnikasahasraizcatsR Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhiramamahiSIbhiH saparivArAbhistimRbhiH parSadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH SoDazabhirAmarakSakadevasahasrairanyaizca bahubhiH | * jyotirdevairdevIbhizca sAI saMparikRta: 'mahayAhaye tyAdi pUrvavat yAvahivyAn bhogabhogAn bhujAno viharnumiti, na puna: 'maithuna-1 pratyaya' maithunanimittaM divyAna sparzAdIna bhukhAno vihantu prabhuriti // 'sUrassa NaM bhaMte!! ityAdi, sUrasya bhadanta ! jyotiSendrasya jyotiSarAjasya kati apramahiSyaH prajJaptA:, bhagavAnAha-gautama! catasro'yamahiSyaH prajJaptAH, tadyathA-sUryaprabhA AtapAmA adhiaulI pramakarA / 'tatya Na egamegAe devIe' ityAdi candravattAvadvaktavyaM yAvat 'no ceva Na mehuNavattiyaM' navaraM sUryAvataMsake vimAne sUrya siMhAsane iti vaktavyaM, zeSaM tathaiva // caMdavimANe NaM bhaMte! devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, evaM jahA ThitIpae tahA bhANiyabvA jAva tArANaM // (sU. 25) 'caMdavimANe Ne bhaMte!' ityAdi, candravimAne bhadanta ! devAnAM kiyantaM kAlaM sthitiH ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyena caturbhAga-18 palyopama-caturbhAga: palyopamasya caturbhAgapatyopamamarddhapippalIvat , atrApi cirantanavyAkaraNe'yaM samAsaH, yadivA caturbhAgamAnaM pasyopamamiti vizeSaNasamAsaH palyopamasya caturbhAga ityarthaH, utkarSataH palyopamaM varSazatasahasrAbhyadhikaM, candravi-11 mAne hi candradeva utpadyate anye ca tatsAmAnikAmarakSAdayaH, tatrAmarakSAdInAM yathoktA jaghanyA sthitiH utkRSThA candramasAM tarasAmAnikAnAM thA / 'caMdavimANe NaM bhaMte!' ityAdi, candravimAne bhadanta ! devInAM kiyantaM kAlaM sthitiH pranatA, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyena caturbhAgapalyopamamutkarSata: palyopamAI pazcAzatA varSasahasrairabhyadhikaM / evaM sUryAdivimAnaviSayANyapi sthitisUtrANi vA / Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** sanmAni, navara sUrSavimAne devAnAM adhammatacaturbhAgapalmopamamutkarSata: palyopamaM varSasahasrAbhyadhikaM, devInAM jaghanyatazcaturbhAgapalyopa-14 mamurakarSato'pasvopamaM pacabhirvarSazatairabhvadhika, prahavimAnadevAnAM jaghanyatazcaturbhAgapalyopamamutkarSataH paripUrNa palyopamaM, devInAM utkRhamapalyopamaM jaghanyena dhaturbhAgapalyoparma, nakSatrapimAne devAnAM jaghanyatacaturbhAgapasyopamamutkarSato'rddhapalyopamaM, devInAM utkRSTato'|dhikacaturbhAgapasyopamaM jaghanyena caturbhAgapalbopamaM, tArAvimAne jaghanyenASTabhAgapasyopamamutkarSatacaturbhAgapalyopamaM, devInAM jaghanyaso'STabhAgapalyopamamutkarSata: sAvirekamadhamAgapalyopamiti // etesiNaM bhaMte! caMdimasUriyagahaNakkhattatArAsavANaM kayarezahito appA yA bahuyA yA tullA yA visesAhiyA vA?, goyamA! caMdimasUriyA ete NaM doNNivi tullA savvatthobA saMkhenaguNA . NakkhattA saMkhenaguNA gahA saMkhenaguNAo tAragAo // (sU0 206 ) joisudesao saMmattI // 'etesi Na bhaMte !' ityAdi, eteSAM bhavanta ! candrasUryagrahanakSatratArArUpANAM katare katarebhyo'lpA; katare katarebhyo bahukA bA 14 katare kataraistulyA: 1, atra vibhaktipariNAmena tRtIyA vyAkhyeyA, katare katarebhyo vizeSAdhikA:?, bhagavAnAi-gautama ! candrasUryA | ete daye'pi parasparaM tulyAH, pratidvIpaM pratisamudra candrasUryANAM samasayAkalAt , zeSebhyo prahAdibhyaH sarve'pi stokAH, tebhyo nakSatrANi soyaguNAni aSTAviMzatiguNatvAt , tebhyo'pi grahA: samaveyagaNAH sAtirekatriguNatvAt . tebhyo'pi tArA: soyaguNAH prabhUsakoTIkoTIguNalAt / / iti zrImalayagiriviracitAyo jIvAbhigamaTIkAyAM caturthapratipacI jyotiSodezakaH samAptaH / / Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * --*-*-* - - uktA jyotiSaktavyatA, samprati vaimAnikavaktavyatAmAha kahiNa bhaMte ! vemANiyANaM devANaM vimANA paNNatA?, kahi NaM bhaMte! ghemANiyA devA parivasaMti?, jahA ThANapade sahA savyaM bhANiyanvaM Navara parisAo bhANitavAo jAva sukke, annosiM ca bahaNa sodhammakalpavAsINaM devANa ya devINa ya jAva viharati / / (sU0 207) 'kahiNaM bhaMte ! vemANiyANa'mityAdi, ka bhavanta ! vaimAnikAnAM devAnAM vimAnAni prajJatAni ?, tathA ka bhadanta ! vaimAnikA devAH | pariksI , manakAmAha- gauHsAramAbhAgAH pRthivyA bahusamaramaNIyAd bhUmibhAgAd rucakopalakSitAditi bhAvaH ajhai candrasUryaprahanakSatratArArUpANAmapyupari bahUni yojanAni bahUni yojanazatAni bahUni yojanasahasrANi bahani yojanazatasahasrANi bahIryojanakoTIkoTIH Urddha dUramutpnutya-buddhyA gatvA, etaJca sArddharajUpalakSaNaM, tathA coktam- sohammaMmi divaDA aDDAijA ya raju mAhide / babhaMmi hai addhapaMcama cha abue saca logaMte // 1 // [ saudharme sAdha sAdhe dve rajjU mAhendre / brahmadevaloke ardhapaJcamAH SaD acyute sapta lokAnte meM // 1 // ] 'ettha NamityAdi, 'atra' etasmin sArddharajapalakSite kSetre ISatprArabhArAdarvAk saudharmezAnasanatkumAramAhendrabrahmalokalAntakazukrasahasrArAnatANatAraNAcyutapraiveyakAnuttareSu sthAneSu 'atra' etasmin vaimAnikAnAM caturazItirvimAnAvAsazatasahasrANi saptanavatiH sahasrANi trayoviMzatirvimAnAni 8497023 bhavantIyAkhyAtAni, iyaM ca saGkhyA-battIsaaTThavIsA bArasaaTTa cauro sayasahassA" ityAdisalAparimIlanena bhAvanIyA // teNaM vimANA' ityAdi, tAni vimAnAni sarvaratnamayAni 'acchA sahA laNDA ghaTThA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikaDacchAyA sappabhA samirIyA sanjoyA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA pddiruuvaa|" % % Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ettha NamityAdi, eteSu vimAneSu bahavo vaimAnikA devAH parivasanti, tadyathA-saudharmA IzAnA yAvad gaiveyakA anuttarAH, ete para 18|| vyapadezAstAsadhyAdavagantavyAH, yathA paJcAladezanivAsinaH paJcAlA:, ete ca kathambhUtAH ityAha--'te 'mityAdi.te saudharmA dayo'cyutaparyavasAnA yathAkrama mRgamahiSavarAhasiMhacchagaladardurahyagajapatibhujagakhaGgavRSabhAGkaviDimaprakaTitacimukuTAH, mRgAdirUpANi prakaTitAni cillAni mukuTe yeSAM te tayeti bhAva:, dadyathA-saudharmadevA mRgarUpaprakaTitacihnamukuTA: IzAnadevA mahiSarUpaprakaTitacihnamakaTAH sanatkumAradevA varAharUpaprakaTitacihnamukuTAH mAhendradevA: siMharUpaprakaTitamukuTaciTTAH brahmalokadevAzchagalarUpaprakaTitaka dacihnAH lAntakadevA dardurarUpaprakaTitamukuTacihnAH zukrakalsadevA hayamukuTacihnAH sahasrArakalpadevA gajapatimukuTaciTThAH AnavakakalpadevA bhujagamukuTaciTThAH, prANatakalpadevAH khalla mukaTa cihAH, khaDgaH catuSpadAvizeSa ATavyaH, AraNakalpadevA vRSabhamukuTacihAH abhyu takalpadevA viDimamukuTacihnA: tathA prazithilabaramukuTakirITadhAriNaH, 'varakuMDalujoviyANaNA' iti varAbhyAM kuNDalAbhyAmuddhotitaM-bhAkharIkRtamAnanaM yeSAM te barakuNDalodyotitAnanAH, 'mauDadittasirayA' mukuTena dIptaM ziro yeSAM te mukuTadIptazirasa: raktAbhA-raktavarNAH, etadeva savizeSamAha-paumapamhagorA' padmapakSmavan-padmapatravad gauraH panapakSmagaurA: zreyAMsaH-paramaprazassA: zabhavarNagandhasparzA: 'uttamavikaSiNaH' uttama vikurvantItyevaMzIlA uttamabikurviNaH, 'vivihavasthamalladhArI' vividhAni zubhAt zubha-13 tarANi vastrANi mAlyAni ca dhArayantIyevaMzIlA vividhanamAlyadhAriNaH maharddhikA mahAyutayo mahAyazaso mahAbalA mhaanubhaagaa| mahAsaukhyAH tathA 'hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyarthabhiyabhuyA saMgayakuMDalamaTThagaMDayalakaNgapIDhadhArI vicittahatyAmaraNA vicitramAlAmasalI kallANagapavaramallANalebaNA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA diveNaM vaNNeNaM diveNaM gaMdheNaM dibveNaM phAseNaM dinveNa saMghayaNeNaM + Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizveNaM saMThANeNaM divvAe iDDIe divvAe juIe dinyAe pabhAe divAe chAyAe divvAe aJcIe diveNaM seeNaM divAe lesAe dasa disAo ujovemANA' iti prAguktAsurakumAravanetavyam ||'te NaM tattha sANaM sANa'mityAdi, te vaimAnikA devAH zakrAdayo'. cyataparyavasAnAstatra svasvakalpe speSAM kheSAM vimAnAvAsazatasahasrANAM skheSAM vaiSAM sAmAnikasahasrANAM skheSAM skheSAM trAyastriMzakAnA sveSAM teSAM lokapAlAnAM svAsAM svAsAmagramahiSINAM saparivArANAM svAsAM 2 parSadA sveSAM skheSAmanIkAnAM skheSAM skheSAmanIkAdhipatInAM kheSAM sveSAmAmarakSadevasahasrANAM, anyeSAM ca bahUnAM devAnAM devInAM ca 'AhevacaM porevacaM sAmittaM bhaTTitaM mahayaragataM ANAIsaraseNAvacaM kAremANA pAlemANA mayAyanadRgIyavAiyatatItalatAlatuAMDeyaSaNamuiMgamadupavAiyaraveNaM piyAI bhogabhogAI muMjamANA vi. haraMtIti / 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ke bhadanta ! saudharmakadevAnAM vimAnAni prajJaptAni?, tathA ka bhadanta ! saudharmakalpadevAH pari-2 vasanti ?, bhagavAnAha-gautama ! 'jambuddIve dIve maMdarassa pabvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo uDDe caMdimasUrimagahNakhattatArArUvANaM bahUNi joyaNAI bahUNi joyaNasayAI bahUNi joyaNasahassAI bahUNi joyaNasayasahassAI uI dUraM uppaittA' iti prAgvat, 'estha Na 'atra' etasmin sArjarajapalakSite kSetre saudharmoM nAma kalpaH prazantaH, sc| prAcInApAcInAyata udagdakSiNavistIrNaH arddhacandrasaMsthAnasaMsthitaH merodakSiNatastasya bhAvAt , arciAlI aASi-kiraNAsteSAM mAlA arSiAlA sA asyAstIdi acirmAlI sarvataH kiraNamAlAparivRta ityarthaH, etadevopamayA draDhayati-ikAlarAzivarNAbhiH prabhAbhiH panarAgAdisambandhinIbhirjAjvalyamAnatayA dedIpyamAnAGgArarAzivarNAbhaprabhANAM atyantotkaTatayA sAkSAdaGgArarAziriva jvalaavabhAsata iti bhAvaH, asoyA yojanakoTAkoTayaH parikSepeNa sarvAsanA ratnamayo'ccha:, yAvatkaraNAt 'saNhe laNhe ghaTe maDhe' ityA 4- 02 Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diparigrahaH ||'ttth NamityAdi, 'tatya 'miti pUrvavat, saudharmakalpe dvAtriMzad vimAnAvAsazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM mayA zepaizca tIrthakRtiH // te NaM vimANA' ityAdi, tAni vimAnAni sarvAsanA ratnamayAni acchAni yAvatpratirUpANi, atrApi yAvatkaraNAt 'sahA laha. dhaTThA gaTAsAditi si jamityAdi, teSAM vimAnAnAM bahumadhye paJcAvataMsakA-vimAnAvataMsakAH prazasAH, tadyathA-'asomavaDiMsae' iti, pUrvasyAM dizi azokAvataMsakaH dakSigasyA saptaparNAvataMsaka: aparasyAM campakAvataMsakaH uttarasyAM cUtAsaMsakaH madhye teSAM saudharmAvartasakaH // 'te NaM vaDeMsayA' ityAdi, te pazcApyavataMsakAH sarvAsanA ranamayA acchA yAvatpratirUpAH, atrApi yAvatkaraNAt 'saNhA laNhA ghaTThA mahA' ityAdiparigrahaH / 'ettha 'mityAdi, 'ana' eteSu dvAtriMzat zatasahanasameSu vimAneSu bahavaH saudharmakA:-saudharmA eva saudharmakA devAH parivasanti 'mahiDDiyA jAva dasa disAo ujjovemANA' karaNAta mahAyasA mahAbalA mahAbhAgA mahAsokkhA hAravirAiyavacchA' ityAdiprAgutaparigrahaH, te gaM tattha sANaM sANaM vimANANaM sANaM sANaM sAmANiyANaM sArNa sANaM aggamahisINaM sANaM sANaM parisANaM sANaM 2 aNiyANaM sANaM 2 aNivAhivaINaM sANaM sANaM AyaraksadevasAhassINaM annesi ca bahUrNa jAva viharati' sugamaM // 'make ya ettha' ityAdi, atra-etasmin saudharma kalpe zakraH-zakanAt zako devendro devarAjaH parivasati, sa ca kathambhUtaH ? ityAha-vajrapANiH' baje pANAvasya banapANiH, asurapuradAraNAt purandaraH, 'sayakaU' iti zarta RtUnAM pratimAnA-abhiprahavizeSANAM zramaNopAsakapaJcamapratimArUpANAM kArtikazreSTibhavApekSayA yasa sa zavakratuH, 'sahassakkheM iti sahasramaNAM yasyAsau sahasrAkSaH, indrasa hi kila matriNAM paJca zatAnyAsanA saha paripUrNAni santi tadIyAnAmakSNAmindranayojanavyAhatavAd indrasambandhIni vivakSitAnIti sahasrAkSalaM, 'madharva' iti maghA-ma **40 Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAmeghAste yasya vaze santi sa maghavAn, pAko nAma balavAn ripuH sa ziSyate nirAkriyate yena sa pAkazAsanaH, dakSiNArddhalokAdhipatiH mero dakSiNataH sarvasyApi tadAbhAvyakhAt, dvAtriMzadvimAnAvA sazatasahasrAdhipatiH, saudharme kalpe etAvatAM vimAnAvAsvatasahasrANAM bhAvAt airAvaNavAhanaH, airAvaNanAmno gajapatestadvAddanasya bhAvAt, surendraH saudharmavAsinAM surANAM sarveSAmapi tadAzAcacikhAt, 'arayaMbaravatthaghare' iti arajAMsi - rajorahitAni svacchatayA ambaravad ambarANi vastrANi dhArayatIti arajo'mbaravastragharaH, 'Alazya mAlamauDe' iti mAlA ca mukuTakha mAlAmukuTaM AliGgitaM - AviddhaM mAlAmukuTaM yena sa AliGgitamAlAmukuTaH, kRtakaNThemAla AviddhazirasimukuTa ivi bhAtraH, 'navahema cArucittacaMcala kuNDalavi lihijjamANagaMDe' navamiva - pratyamiva hema yatra te navamanI navahemabhyAM cArucitrAbhyAM cadhvalAbhyAM kuNDalAbhyAM vilikhyamAno gaNDau yasya sa tathA, 'mahiDie jAva dasadikhAo upovemANe pabhAsemANe' atra yAvatkaraNAt 'mahajaIe mahAbale mahAyase' ityAdi pUrvoktaparigrahaH, saudharme kalpe saudharmAvata ke vi mAne sabhAyAM sudharmAyAM zake siMhAsane 'se NaM tattha battIsAe' ityAdi sa tatra dvAtriMzato vimAnAvAsazatasahasrANAM caturazIte: sAmAnikasahasrANAM trayastriMzatakhAyastriMzakAnAM caturNI lokapAlAnAmaSTAnAmapramahiSINAM saparivArANAM tisRNAM parSadAM saptAnAmanIkAnAM saptAnAmanIkAdhipatInAM catasRNAM caturazItInAmAsara devasahasrANAM anyeSAM ca bahUnAM saudharmakalpavAsinAM vaimAnikAnAM devAnAM devInAM ca 'AvathaM jAva divvAI bhoga bhogAI bhuMjamANe viharaI' atra yAvatkaraNAt 'porevayaM sAmittaM bhaTTittamityAdi parimahaH || sakasa NaM bhaMte! deviMdassa devarano kati parisAo pannattAo?, goyamA / tao parisAo paNatAo, taMjA - samitA caMDA jAtA, abhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA bAhiriyA jAtA Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sakassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaranno abhitariyAe parisAe kati devasAhassIo paNNattAo?, majjhimiyAe pari0 taheva bAhiriyAe pucchA, goyamA ! sakkassa deviMdassa devaranno abhitariyAe parimAe yArasa devasAimsIo papaNattAomajjhimiyAe parisAe cautasa devasAhassIo papaNatAo vAhiriyAe parisAe solasa devasAhassIo paNNattAo, tahA abhitariyAe parisAe satta devIsayANi majjhimiyAe chacca devIsayANi bAhiriyAe paMca devIsayANi pnnttaaii|| sakassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaranno abhitariyAe parisAe devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI paNNatA? evaM majijhamiyAe bAhiriyAevi, goyamA sakassa deviMdassa devaragno abhitariyAe parisAe paMca palioya. mAI kitI yA mazimiyAe parisAe cattAri paliovamAiMThitI, paNNasA bAhiriyAe pari. sAe deSANaM tinni paliovamAiMTitI paNNattA,devINaM ThitI, abhitariyAe parisAe devINaM tinni paliovamAI ThitI paNNattA majjhimiyAe dunni paliovamAI ThitI paNNattA bAhiriyAe parisAe eNaM paliovamaM ThitI paNNattA, aho so ceva jahA bhavaNavAsINaM / / kahi NaM bhNte| IsANakANaM devANaM ghimANA paNNattA? taheva sabbaM jAva IsANe ettha deviMde deva0 jAya viharati / IsANassa NaM bhaMte! deviMdassa devaraNo kati parisAo paNNasAo?, goyamA! tao parisAo papaNatAo, taMjahA-samitA caMDA jAtA, taheva savvaM NavaraM abhitariyAe parisAe dasa devasA Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *4%AAAAAAAKAA hassIo paNNasAo, majjhimiyAe parisAe pArasa devasAhassIo, bAhiriyAe cauddasa devasAhassIo, devINaM pucchA, abhitariyAe Nava devIsatA paNNattA majjhimiyAe parisAe aha devIsatA paNNatA bAhiriyAe parisAe satta devisatA paNNattA, devANaM0 ThitI paM01, abhitariyAe parisAe devANaM sasa paliovamAI ThitI paNNattA majijhamiyAe cha paliocamAI bAhiriyAe paMca paliovamAI ThitI pnnnnttaa| devINaM pucchA, abhitariyAe sAiregAI paMca paliocamAI majjhimiyAe parisAe cattAri paliovamAI ThitI paNNasA pAhiriyAe parisAe tiSiNa paliovamAI ThitI paNNatA, aho taheva bhANiyavvo // saNaMkumArANaM pucchA taheva ThANapadagameNaM jAva saNaMkumArassa tao parisAo samitAI taheva, Navari ambhitariyAe parisAe aha devasAhassIo paNNattAo, majjhimiyAe parisAe dasa devasAhassIo paNNattAo, bAhiriyAe parisAe bArasa devasAhassIo paNNattAo, abhitariyAe parisAe devINaM ThitI addhapaMcamAI sAgarovamAiM paMca paliokmAI ThitI paNNattA majjhimiyAe parisAe addhapaMcamAI sAgarovamAiM cattAri paliovamAI ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe addhapaMcamAiM sAgarovamAI tiSiNa paliovamAI ThitI paNNattA, aho so ceva // evaM mAhiMdassavi taheva tao parisAo NavariM abhitariyAe parisAe chadevasAhassIo paNNattAo, majjhimiyAe RAKAc Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSACTS parisAe aha devasAhasIo pAsAo, pAhiriyATa dasa vasAhassIo paNNattAo, ThitI devANaM abhitariyAe parisAe addhapaMcamAI sAgarovamAI satta ya palio0 ThitI paNNatA, majjhimiyAe parisAe paMca sAgarokmAI chacca paliovamAI, bAhiriyAe parisAe addhapaMcamAI sAgarovamAI paMca ya paliovamAI ThitI paM0 taheva samvesi iMdANa ThANapayagameNaM vimANANi bucA tato pacchA parisAo patteyaM ravacati // bhassavitao parisAo paNNattAo abhitariyAe pattAri devasAhassIo majjhimiyAe cha devasAhassIo bAhiriyAe aha devasAhassIo, devANaM ThitI abhitariyAe parisAe addhaNavamAI sAgarovamAI -paMca ya paliovamAI majjhimiyAe parisAe addhanavamAI cattAri paliovamAI bAhiriyAe anavamAiM sAgarovamAI tipiNa ya palioyamAI aTTho so ceva / / laMtagassavi jAva tao parisAo jAva abhitariyAe parisAe do ceva sAhassIomajjhimiyAe cattAri devasAhassIo paNNattAo bAhiriyAe chaddevasAhassIo paNNattAo,ThitI bhANiyanvA-abhitariyAe parisAe vArasa sAgarovamAiM satta paliocamAI ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe pArasa sAgarovamAI chaJca paliovamAI ThitI paNNasA bAhiriyAe parisAe bArasa sAgarovamAiM paMca paliovamAI ThitI pnnnnttaa| mahAmukAsavi jAya to parisAo jAva abhitariyAe egaM devasaharasaM majjhimiyAe do devasA Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hassIo pannattAo yAhiriyAe cattAri devasAhassIo, ambhitariyAe parisAe adbhasolasa sAgarovamAI paMca paliovamAI majijhamiyAe addhasolasa sAgarovamAI cassAra paliovamAI bAhiriyAe addhasolasa sAgarovamAiM tiNi paliovamAiM aTTho so ceva // sahassAre pucchA jAva abhitariyAe parisAe paMca devasathA majjhimiyAe pari0 egA devasAhassI yAhiriyAe do devasAhassIo pannattA ThitI abhitariyAe aTThArasa sAgarobamAiM satta paliovamAI ThitI paNatA evaM majjhimiyAe aTThArasa chappaliovamAI bAhiriyAe aTThArasa sAgarovamAI paMca paliovamAI aTTo so ceva / / ANayapANayassavi pucchA jAva tao parisAo Napari ambhitariyAe aDDAimA devasayA majjhimiyAe paMca devasayA bAhiriyAe egA devasAhassI ThitI abhitariyAe egUNavIsa sAgarovamAI paMca ya paliovamAI evaM majjhi. egoNavIsa sAgarocamAiM cattAri ya paliovamAI bAhiriyAe parisAe egNavIsaM sAgarovamAI tipiNa ya paliovamAiM ThitI avo so ceva // kahiNaM bhaMte! AraNaaccuyANaM devANaM taheva adhue saparivAre jAva viharati, anuyassa NaM deviMdassa tao parisAo paNNasAo ambhitarapari0 de. vANaM paNavIsa sayaM majjhima0 aTThAijA sayA bAhiraya. paMcasayA abhitariyAe ekavIsaM sAgarovamA satta ya paliovamAI majjhi. ekavIsasAgara uppali. yAhira0 ekavIsa sAgaro0 Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . paMca ya paliovamAI ThitI paNNattA / / kahi NaM bhaMte ! heTThimagevevagANaM devANaM vimANA paNNasA? kahi NaM bhaMte! hehimagavejagA devA parivasaMti? jaheva ThANapae taheva, evaM majjhimagevelA uvarimagevinagA aNusarA ya jAya ahamidA nAmaM te devA paNNattA samaNAuso! // (sU0208) // paDhamo bemaanniyuddeso|| 'sakassa NaM bhaMte' ityAdi, zakrasya bhadanta! devendranya devarAjasya kati parSadaH prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama! timraH parSada: prajhatAH, tadyathA-zamikA caNDA jAtA, abhyantarikA zamikA madhyamikA paNDA bAhyA jAtA // 'sakkassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaraSNo anbhitariyAe' ityAdi praznaSaTuM supratItaM, bhagavAnAha-gautama! zakasya devendrasya devarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi dvAdaza devasahasrANi prAptAni madhyamikAyAM caturdaza devasahasrANi bAbAyAM SoDaza devasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parpadi sapta devIzatAni madhyamikAyo SaD devIzatAni bAhyAyAM paJca devIzatAni || 'sakkarasa NaM bhaMte ! deviMdarasa devaranno abhitariyAe parisAe de-14 vANaM kevai kAla' mityAdi prazraSaTuM supratItaM, bhagavAnAha-gautana! zakrasya devendrasya devarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi paJca pasyopa-16 mAni sthitiH prajJaptA, madhyamikAyAM catvAri palyopamAni, bAhyAyAM parSadi trINi pasyopamAni, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM trINi palyopamAni sthiti: prajJaptA, madhyamikAyaryA dve palyopame, bAhmAyAmekaM palyopamaM ||'se keNaTeNaM bhaMte! evaM buJcati sakassa gaM deveMdassa devaranno tao parisAo' ityAdi sakalanapi sUtraM camaravaktavyatAyAmiva bhAvanIyam // 'kahi NaM bhaMte ! IsANagadevANaM vimANA paNNattA? kahi NaM bhaMte ! IsANagadevA parivasaMti' ityAdi sarva saudharmavadvaktavyaM navaraM 'madarassa pavvayassa uttareNa' Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R tathA 'aTThAvIsaM vimANAvAsasayasahassA bhayaMtIti makkhAya' tathA pachAvataMsakA:-pUrvasyAmalAvasaMsako dakSiNasyAM sphaTikAvataMsakaH aparasyAM rajatAvataMsaka: uttarasyAM jAtarUpAntasakaH madhye IzAnAvataMsakaH, tathA zUlapANirvRSabhavAhanaH, tathA'zIte: sAmAnikasa hastrANAM catasRNAmazItInAmAtmarakSadevasahasrANAM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi daza devasahasrANi madhyamiphAyAM dvAdaza bAlAyAM caturdaza, la tathA'bhyantarikAyAM parSadi nava devIzatAni madhyamikAyAmaSThau devIzatAni bAnAyAM sapta devIzatAni, vathA'bhyantarikAyAM parSadi de vAnAM sapta palyopamAni madhyamikAyAM paT bAhyAyAM paJca, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM pazca palyopamAni madhyamikAyAM cakhAri bArAyAM trINi, zeSaM sarva zakravat / / kahiNaM bhaMte! saNakumArANaM devANaM vimaraNA pannasA?, kahi paM bhaMte saNakumArA devA parivasati' iti pAThasiddha, bhagavAnAha-gautama! 'sohammassa kappassa uripa sapakkha sapaDidisi bahU |bahUI joyaNasahassAI bahUI joyaNasayasahassAI bahUIo joyaNakoDIo bahUIo joyaNakoDAkoDio ur3e dUraM dhIibaittA ettha || saNaMkumAre nAsaM kappe pannatte' iti pAThasiddha, navaraM 'sapakkhaM sapaDidisi samAnA: pakSA:-pUrvAparadakSiNottararUpAH pAvI yasmin dUramutpatane tat sapakSaM 'samAnasya dharmAdiSu ceti samAnasya sabhAvaH, tathA samAnAH pratidizo-vidizo yatra tat sapratidika / pAINapaDINAyate uINadAhiNavicchiNNe' ityAdi saudharmakalpavaniravazeSaM vaktavyaM, navaraM 'bArasa vimANAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAya'miti vaktavyaM, tathA pacAnAmavataMsakAnAM madhye catvArasta evAzokAvasakAdayo madhye sanatkumArAvataMsakaH, apramAhiyo na vaktavyAstatra parigRhItadevInAmasambhavAt , tathA 'sarNakumAre kappe saNaMkumAravaDeMsae vimANe sabhAe suhammAe sarNakumAraMsi sIhAsa. Nasi seNaM tastha bArasaNhaM vimANAvAsasayasahastrANaM cAvattarIe sAmANiyasAhassINa' tathA 'ghauNDe bAvattarANaM AyarakkhadevasA Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hassIpa tathA'bhyantarikAyAM parSadyaSTau devasahasrANi madhyamikAyo daza bAhyAyAM dvAdaza, devIparSado na vaktavyAH, tathA'bhyantarikAyA parSadi devAnAmarddhapazcamAni sAgaropamANi paca palyopamAni sthitiH madhyamikAyAma pazcamAni sAgaropamANi pakhAri palyopamAni bAhyAyAmapabhAmAni sAgaropamANei trINi palyopamAni, zeSa zakavat / / "kahi SaM bhaMte ! mAhiMdagadevANaM vimANA pamattA, kahiNa bhaMte! mAhiMdagadevA parivasaMti?, goyamA! IsANassa kappassa uppi sapakkhaM sapaDidisiM baha I joyaNAI jAva khapparatA * estha NaM mAhiMde kappe paNNatte iti pUrvavat, 'pAIpapaSTINAyae INadAhiNavicchinne' ityAdi sarva zeSaM sanatkumAradabhiravazeSaM baktavyaM, navaramatrASTau vimAnAvAsazatasahasrANi, avataMsakAzcalAra IzAnan, tadyathA-aGkAvataMsakaH sphaTikAvataMsako rajanAvataMsako jAtarUpAvataMsako madhye mAhendrAvataMsakaH / tathA''dhipatyacintAyAm 'aTuNDaM vimAgAvAsasayasahatsANaM sattarIe sAmANiyasAhassINaM cauNDaM sattarINaM AyarakkhadevasAhassINaM' iti, tathA'bhyantarikAyaryA parSadi SaD devasahasrANi madhyamikAyAmaSTau devasahasrANi bAyAyAM daza abhyantarikAyAM parSadi devAnAmarddhapazcamAni sAgaropamANi paJca palyopamAni, zeSa sabai yathA sanatkumArasya // 'kahi NaM bhaMte ! baMbhalogadevANaM vimANA pannattA ! kahi NaM bhaMte ! baMbhalogadevA parivasaMti ?, goyamA! saNakumAramAhiMdANaM kappA upi sapakkhaM sapaDivisi bahUI joyaNAI jAva uppaisA ettha NaM bhaloga nAmaM kappe pannatte pAINapaDiNAyae udINadAhiNavicchinne paDipuNNacaMdusaMThANasaMThie acimAlI iMgAlarAsivaNNAbhe' iti pUrvavadbhAvanIyaM zeSaM yathA sanatkumArasya tathA vaktavyaM, navaramatra calAri vimAnAvAsazavasahasrANi, avataMsakA api catvArastathaiva, tadyathA-azokAvataMsakaH saptaparNAvataMsaka: campakAvataMsaka: cUtAvataMsaka: madhye brahmalokAvataMsakaH, AdhipatyacintAyAmapi cauNI bimANAvAsasayasahassANaM saTThIe sAmANeyasAhassINaM caupaha ya sahINamAyara ka Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ksadevasAhassINamiti, tathA'bhyantarikAyAM parSadi calAri devasahasrANi madhyamikAyAM SaDa devasahasrANi bAyAyAmaSTau devasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devAnAmarddhanavamAni sAgaropamANi pazca palyopamAni sthiti: madhyamikAyAM parSadi arddhanavamAni sAgaropamANi ghasAri palyopamAni bAyAyAma navamAni sAgaropamANi trINi ca palyopamAni, zeSaM yathA sanatkumArasya // 'kahi NaM bhaMte ! laMtagalogadevANaM vimANA pannattA? kahi gaM bhaMte! laMtagadevA parivasaMti ?, go. baMbhaloyassa kappassa uripa sapakkhaM sapaDidisi bahUI joyaNAI jAva uppazttA estha NaM laMtae nAmaM kappe pannatte pAINapaDiNAyate udINadAhiNavicchiNNe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie adhimAlI' ityAdi brahmalokavat navaramatra paJcAzadvimAnAbAsasahasamikaradhyAti, samAI. nAma, tadyathA-aGkAvataMsakaH / | sphaTikAvataMsakaH rajatAvataMsakaH jAtarUpAvataMsaka: madhye lantakAvataMsakaH, AdhipatyacintAyo 'paNNAsAe vimANAvAsasayasahassANaM paNNAsAe sAmANiyasAhassINaM cauNDa ya paNNAsANamAyarakkhadevasAhassINa tathA'bhyantarikAyAM parpadi dve devasahane madhyamikAyAM catvAri bAlAyAM SaT, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devAnAM dvAdaza sAgaropamANi sapta ca palyopamAni sthitiH madhyamikAyAM dvAdaza sAgaropamANi SaT ca palyopamAni bAhyAyo dvAdaza sAgaropamANi paJca palyopamAni / 'kahi NaM bhaMte ! mahAsukkagadevANaM vimANA paNNatA? kahiNaM bhaMte! mahAsukkagadevA parivasanti, goyamA! laMtagakappassa uri sapakkhaM sapaDidirsi bahUI joyaNAI jAba u. ppaittA estha NaM mahAsukanAme kappe pannatte pAINapaDiNAyate udINadAhiNavicchiNNe paDipugnacaMdasaMThANasaMThite' ityAdi sarva prajhalokavat , ThAnabaramatra catvAriMzadu vimAnAvAsasahasrANi vaktavyAni, avataMsakAzcatvArastathaiva, tadyathA-azokAvataMsakaH saptaparNAva vataMsakaH cUtAvataMsakaH madhye zukAvataMsakaH, AdhipatyacintAyAM 'cattAlIsAe vimANAvAsasahassANaM cattAlIsAe sAmANiyasAhassINaM Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caThaNhaM pattAlIsANamAyarakkhadevasAhassIga'miti, tathA'bhyantarikAyAM parSadi ekaM devalahalaM madhvamikAyAM dve devasahasra bAyAyAM palAri devasahasaNe, yAriyAM pati arddhaSoDaza sAgaropamANi pazca palyopamAni sthitiH madhyanikAyAM pohA sAgaropamANi catvAri palyopamAni bAhyAyAma SoDaza sAgaropamANi trINi palyopamAni zeSaM pUrvavat / / 'kahiNaM bhaMte! sahassAradevANaM vimANA paNNatA? kahi gaM bhaMte! sahassAradevA parivasaMti !, goyanA! mahAmukkassa kApassa uppi sapakkhaM sapaDidisiM bahUI joyajAI jAva uppaittA ettha NaM sahassAre nAma kApe patte pAINapaTTINAyae udINadAhiNavicchinne paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie' i. tyAdi brahmalokabat navaramatra par3a vimAnAvAsasahastrANi vaktavyAni, avataMsakA evam-aGkAvataMsakaH sphaTikAvataMsakaH rajatAvataMsaka: jAtarUpAvataMsaka: madhye sahasrArAvataMsakaH, AdhipatyacintAyAM 'chaNhaM vimANAvAsasaharasANaM tIsAe sAmANiyasAhastINaM cauNhaM tIsANaM AyarakkhadevasAhassINaM tathA'bhyantarikA parSadi pazca devazatAni madhyamikApAmekaM devasahasra bAhyasyAM dve. devasahane, tathA-1 |'bhyantarikAyAM parSadi devAnAM sASTiAdazasAgaropamANi sapta ca elyopamAni madhyamikAyaryA parSadi aAdaza sAgaropamANi SaTca palyopamAni bAhyAyAma STAdazasAgaropamANi paJca palyopamAni zeSaM pUrvavat // 'kahi NaM bhaMte ! ANayapANayanAme duve kApA pa. gNattA! kahi NaM bhaMte! ANayapANayagA devA parivasaMti ?, goyamA! sahassArakapparasa uppi sapakkhaM sapaDidisi bahUI jovaNAI jAba uppaittA estha NaM ANayapANayanAma duve kappA panattA pAIpaDIgAyayA udIpadAhiNavicchiNNA addhacaMdasaMThANasaMThiyA adhimAlI natkumAravana, navaraM 'tattha NaM ANayapANayadevANaM cacAri vimANAvAsasayA bhavatIti makkhAya'miti va-11 kanyaM, avataMsakA: azokAvataMsakaH saptaparNAvataMsakaH campakAvataMsakaH cUtAvataMsakaH madhye prANatAvataMsakaH, Adhipatya cintAyAM 'ca Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unhaM vimANAvAsasavANaM bIsAe sAmANiyasAissINaM asIe AyarakkhadevasAhassINaM tathA'bhyanyarikAyAM parSadi arddhatRtIyAni devazatAni madhyamikAyAM pathya devazatAni vAyAyAmekaM devasahasraM tathA'bhyantarikAyAM parSadi devAnAmadvai konaviMzatiH sAgaropamANi patha patyopamAni sthitiH madhyamikAyAmarthaikonaviMzatiH sAgaropamANi catvAri ca patyopamAni bAhyAyAmaddhaikonaviMzatiH sAgaro pamANi trINi ca palyopamAni zeSaM pUrvavat // 'kahi NaM bhaMte! AraNaanuyAnAma dube kappA paNNattA ? kahi NaM bhaMte! AraNaanu yagA devA parivati 1, goyamA ! ANayapANayANaM kappANaM ubAreM sapakkhaM sapaDidisi bahUiM joyaNAI jAba uppaittA ettha NaM AraNaazuyAnAmaM duve kappA pannatA pAINapaDINAyayA udIrNadAhiNavicchiNNA addhacaMdasaMThANasaMThiyA azimAlI iMgAlarAsivaNNAbhA ityAdi pUrvavat, navaramarddhacandra saMsthAna saMsthitatvaM pratyekApekSayA merodakSiNottarapravibhAgenAvasthAnAtU, samuditau tu paripUrNacandrasaMsthAno draSTavyau, tathA trINi vimAnAyAsazatAni vaktavyAni, avataMsakA ime azokAvataMsakaH sphaTikAvataMsakaH rajatAvataMsakaH jAtarUpAvataMsakaH madhye 'cyutAvataMsaka, AdhipatyacintAyAM 'tirahaM vimANAvAsasayANaM dusaNddaM sAmANiyasAhassINaM cacAlIsAe AyarackhadevasAhassINaM' tathA cAtra vimAnAvAsasaGghaddaNigAthe-- "battIsa 1TThAvIsA 2 vArasa 3 aTTha 4 cauro sadasahassA 5 | padmA 6 cAlIsA 7 chaca sahassA sahassAre 8 // 1 // ANayapANayakappe cattAri sA''raNae tini / saca vimANasayAI cauni eesa kappesu // 2 // " sAmAnikasaGghaGgigAthA - "caurAsII asII bAvantari sattarI ya saTTI ya / paNNA cattAlIsA tIsA vIsA dasa sahassA // 1 // " tathA'bhyantarikAyAM parSadi paJcaviMzaM devazataM madhyamikAyAmarddhatRtIyAni devazatAni bAhyAyAM paJca devazatAni, tathA'bhyanta rikAyAM parSadi devAnAmekaviMzatiH sAgaropamAthi sapta ca palyopamAni madhyamikAyAM parSadi ekaviMzatiH slAgaropamAji Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . - KAMASTERSTANKARACHA SaT ca palyopamAni ghAlAyAmekaviMzatiH sAgaropamANi paJca palyopamAni, zeSaM pUrvavat / / 'kahi NaM bhaMte! hehimagevejagANaM devANaM | vimAgA pannattA? kahi NaM bhaMte! hedvimagevejagA devA parivasaMti?. goyamA! AraNaanuyANaM kAyArNa uvAra sapakkhaM sapaDidisiM bahUI joyaNAI jAva uI dUraM uppaittA prastha NaM heDimagevejagANaM devANaM tao heTinobejavimANA paNNattA pAiNapaDIpAyayA udINavAhiNavicchiNNA pahipuNNacaMdasaMThANasaMThitA acimAlI mAsarAsighaNNAbhA asaMkhejAo jopaNakoDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM asaM-| khejAo joyaNakoDAkoDIo parikkheveNa samvattharayaNAmayA acchA jAva paDirUvA, tattha NaM hechimagevejagAgaM devANaM ekAramuttare| gavijJavimANAvAsasae pannate, te NaM vimANA acchA jAva paDirUbA, tattha NaM heTimagebejagA devA parivasaMti' pAThasiddhaM, 'savve, samaDiyA' ityAdi sarva-niravazeSAH samA RddhiryeSAM te samaddhikAH, evaM sarva samadyutikAH sarve samabalAH sarve samayazasaH sarve sa. mAnubhAgA: sarva samasaukhyAH, anindrA- viyate indra:-adhipatiryeSAM te anindrAH, aprepAna vidyate prepA-preSyalaM yeSAM te a-1 preSAH, na vidyate purohitaH-zAntikarmakArI yeSAmazAnterabhAvAtte apurohitAH, kiMrUpAH punaste? ityAha-anindrA nAma te devagaNA: prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman ! // evaM madhyamavayakasUtramuparitanaveyakasUtramapi bhAvanIyaM, navaramiyaM vimAnasaGkhyAsaNiH"ekAsuttaraM hiTimesu 111 sattuttaraM ca majhimae 107 / sayamega uparimae 100 paMceva aNuttaravimANA 5 // 1 // " 'kahi | maMte ! aNuttarovavAiyANaM devANaM vimANA pannattA? kahi NaM bhaMte ! aNattarovavAiyA devA parivasaMti?, goyamA! imIse gaM rayaNappabhAe puDavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo uDaM caMdimasUragahagaNanakkhattatArArUvANaM bahaNi joyaNAI vahUNi joyaNasayANi jAva bahUIo joyaNakoDAkoDIo ur3e dUraM uppaittA sohammIsANasaNaMkumAramAhidabhalogaLaMtagasukasahassAraANayapANayAraNaabuyakappe tinni Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * |ya aTThArasuttare gevejagavimANAvAsasae bIvaittA teNa para dUraM gayA nIrayA nimmalA vitimirA visuddhA paMcadisi paMca aNuttarA mahAmahAlayA vimANA pannatA, taMjahA-vijaye vaijayaMte jayaMte aparAjita sambaddasiddhe idaM pAThasiddha, navaraM tini aTArasuttare' iti / trINi aSTAdazottarANi vimAnAvAsazatAni, tatraikAdazottaraM zatamadhastanapraiveyakaprastaTeSu saptottaraM zataM madhyamaveyakeSu paripUrNa zata-14 muparitanapraiveyakaprastaTeSu, sarvasaGkhyA bhavanti trINi aSTAdazottarANi, 'nIrajAsi' AgantukarajovirahAt 'nirmalAni' svAbhAvikamalAbhAvAt 'vitimirANi' ratnaprabhAvitAnaprabhAvema sarvAsu dikSu vidikSu cApahatatamaskANDatvAt 'vizuddhAni' kacidapi kalaGkaleza-17 syApyasambhavAt , 'paMcadisi' iti paJca pUrbadakSiNAparottaramadhyamarUpA diza: samAhatA: pazcadika tasmin , taMtra pUrvasvAM dizi vijayaMx dakSiNasyAM vaijayantaM pazcimAyAM jayantaM uttarasyAmaparAjita madhye sarvArthasiddham, 'te NaM vimANA' ityAdi pUrvavat thAvat 'maharmidA nAma te devagaNA pannattA samaNAuso!' // iti zrImajayagiriviracitAyAM jIvAbhigamaTIkAyAM caturthapratipattau vaimAnikAdhikAra prthmo| vaimAnikoddezaka: samAptaH // samprati dvitIyo vaktavyastatredaM sUtram sohammIsANesu kappesu vimANapuDhavI kiMpaiDiyA paNNattA ?, goyamA! ghaNodahiyaihiyA / sarNakumAramAhidesu kappesu vimANapuDhacI kiMpaiDiyA paNNattA?, goyamA! ghaNavAyapaiDiyA pnnnnttaa| baMbhaloe NaM bhaMte! kappe vimANapuDhavINaM pucchA, ghaNavAyapaiDiyA ppnnttaa| laMtae Na bhaMte! pucchA, goyamA! tdubhypittttiyaa| mahAmukkasahassAresuci tdubhypittttiyaa| ANaya jAva % Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aJcuesu NaM bhaMte! kappesu pucchA, ovAsaMtarapaiDiyA / gevijavimAgapuDhavINaM pucchA, goyamA! ovAsaMtarapaiSTiyA / aguttarovavAiyapucchA obAsaMtarapahiyA // (mU0 209) 'sohammIsANesu NaM bhaMte' ityAdi, saudharmezAnayoH, sUtre dvivacane'pi bahuvacanaM prAkRtatvAt , uktaJca-"bahuvayaNeNa duvayaNaM / chaDivibhattI' bhannai cautthI / jaha hatyA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM ||1||"bhuvcnen dvivacanaM pazvIvibhakyA bhaNyate ca-1 turthI / yathA hastau tathA pAdau namo'stu devAdhidevebhyaH // 1 // 7 bhadanta ! kalpayovimAna pRthivI 'kiMpratiSThitA' kasmin pratiSTitA -kimAzrayA kimAdhAretyarthaH prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! ghanodadhipratiSThitA prajJaptA, evaM sanatkumAramAhendreSu dhanavAtapratiSThitA, brahmaloke'pi dhanavAtapratiSThitA, lAntake 'tabhaya pratiSThitA ghanodadhidhanavAtapratiSThitA, mahAzukrasahasArayorapi tadubhayapratiSThitA, AnataprANatAraNAcyuteSvavakAzAntarapratiSThitA-AkAzapratiSThitA, evaM praiveyakatrimAthivI anuttaravimAnapRthivI ca, uktana"ghaNodahipaiTANA surabhavaNA dosu hoti kappesu / tisu vAyapaiTTANaH tadubhayapaiDiyA tIsu // 1 // teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaTTiyA sabve / esa paiTThANavihI ur3e loe vimANANaM // 2 // " adhunaH pRthivIbAhalyapratipAdanArthamAha sohammIsANakappesu vimANapuDhavI kevaiyaM yAhalleNaM paNNasA?, goyamA! sattAvIsaM joyaNasayAI thAhalleNaM paNNattA, evaM pucchA, saNaMkumAramAhidesu chabvIsaM joyaNasapAiM / baMbhalaMtae paMcavIsaM / mahAsukasahassAresu cauvIsaM / ANayapANayAraNAcuesu tevIsaM sayAI / gevikhavimANapuDhayI yAvIsaM / aNuttaradhimANapuDhavI ekavIsaM joyaNasayAI thAhalleNaM // (sU0 210) Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu vimANA kevaiyaM uI uccateNaM?, goyamA! paMca joyaNasayAI uhUM uccatteNaM / sarNakumAramAhiMdesu chajoyaNasayAI, yaMbhalaMtaemu satta, mahAsukkasahassAresu aGka, ANayapANaesu4 nava gevejavimANANaM bhaMte! kevaiyaM uhuM u0, dasa joyaNasayAI, aNusaravimANANaM ekArasa joyaNasayAI uhuM uccatteNaM / / (sU0 211) somIsA ! kappesu vimANA kiMsaMThiyA paNNattA, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA-AvaliyApaviTThA bAhirA ya, tastha NaM je te AvaliyApavihA te tivihA paNattA, taMjahA-vaTA taMsA cauraMsA, tastha NaM je te AvaliyabAhirA te NaM NANAsaMThiyA paNNattA, evaM jAya gevijavimANA, aNuttarovavAiyavimANA duvihA paNNatA, taMjahA-vajhe ya taMsA ya // (sU0 212) sohammIsANesu NaM bhaMte ! kappesu vimANA kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM paNNattA ?, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA-saMkhejavitthaDA ya asaMkhejavitthaDA ya, jahA NaragA tahA jAva aNusarovavAtiyA saMkhejavitthaDA ya asaMkhecavitthaDA ya, tattha NaM je se saMkhejavitthaDe se jaMbuddIvappamANe asaMkhenavitthaDA asaMkhenAIjoyaNasayAI jAva parikkheveNaM paNNattA / sohammIsANesu NaM bhaMte ! vimANA kativaNNA pannattA, goyamA! paMcavaNNA paNNattA, taMjahA-kiNhA nIlA lohiyA hAlidA sukillA, saNaMkumAramAhidesu cauvaNA nIlA jAya sukillA, baMbhalogalaMtaesuvi tivaNNA Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohiyA jAva sukillA, mahAsukkasahassAresu duvaNNA-hAlihA ya sukillA ya, ANayapANatAraNacuesu sukillA, gevijavimANA sukillA, aNusarovavAtiyavimANA paramasukillA vaNNeNaM paNNattA / / sohammIsANesu NaM bhNte| kappesu vimANA kerisayA pabhAe paNNattA?, goyamA! NicAloA NicujoyA sayaM pabhAe paNNattA jAva aNuttarovavAtiyavimANA NicAloA NicubotA sayaM pabhAe pnnnnsaa||sodhmmiisaannesu NaM bhaMte! kappesu vimANA kerisayA gaMdheNaM paNNatA?, goyamA! se jahA dAeM- kohaguDApakA pAya gaMdheNaM paNNattA, evaM jAva eto iTTayarAgA ceva jAva aNuttaravimANA / / sohammIsANesu vimANA kerisayA phAseNaM paNNattA?, se jahA NAmae-AiNeti vA rUteti vA samvo phAso bhANiyabbo jAva aNuttarovavAtiyavimANA // sohammIsANesu NaM bhaMte ! (kappesu) vimANA kemahAliyA paNNattA?, goyamA! ayaNaM jaMbuhIve 2 savvadIcasamudANaM so ceva gamo jAca chammAse vIivaejA jAva atthegatiyA vimANAvAsA no vIivaejA jAva aNuttarovavAtiyavimANA atthegatiyaM vimANaM vItivaranA atthegatie no vIivarajA // sohammIsANesu NaM bhaMte! vimANA kiMmayA paNNattA?, goyamA! savvarayaNAmayA paNNattA, tastha gaM bahave jIyA ya poggalA ya vakkamati viukkamati cayati uvacayaMti, sAsayA Na te vimANA vvaDhyAe jAva phAsapanavehiM asAsatA jAva aNuttarovavAtiyA vi. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +9 maannaa|| sohammIsANesu NaM devA kaohiMto uvavajati?, uvadhAto neyavyo jahA vakaMtIva tiriyamaNuesu paMcediesu samucchimavajiesu, uvavAo vakaMtIgameNaM jAva annuttro|| sohammIsANesu devA egasamaeNaM kevatiyA uvavanaMti ?, goyamA! jahanneNaM eko vA do vA tiNi vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhenA vA utravanaMti, evaM jAva sahassAre, ANatAdI gevejJA aNusarA ya eko vA do vA tiNi vA ukkoseNaM saMkhejA vA uvavavati // sohammIsANesu NaM bhaMte! devA samae 2avahIramANA kevatieNaM kAleNa avahiyA siyA?, goyamA! teNaM asaMkhejA samae 2 abahIramANA 2 asaMkhejAhi~ ussappiNIhiM abahIraMti no ceva NaM avahiyA siyA jAya sahassAroM, ANatAdigesu causuvi, gevenesu aNuttaremu ya samae samae jAva kevatikAleNaM avahiyA siyA?, goyamA! te NaM asaMkhejA samae 2 avahIramANA paliovamassa asaMkhejatibhAgametteNaM avahIrati, no ceva NaM avahiyA siyA // sohamnIsANesu NaM bhaMte! kappesu devANaM kemahAlayA sarIrogAhaNA paNattA?, goyamA! duvihA sarIrA paNNattA, taMjahA- bhavadhAraNijA ya uttaraceubbiyA ya, tattha NaM je se bhavadhAraNijje se jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgo ukkoseNaM satta rayaNIo, tatya NaM je se uttaraveundhie se jahapaNeNaM aMgulasa saMkhejatibhAgo ukkoseNaM joyaNasatasahassaM, evaM ekekA osAresANaM jAva aguttarANaM ekA rayaNI, +KAC Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - * - gevina gutsarANaM ege bhavadhAraNi sarIre sarapazyiyA natiSa (sU0 213) sohammIsANesugaM devANaM sarIragA kiMsaMghayaNI paNNattA?, goyamA! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI papaNattA?, nevahi neca chirA navi pahArU Neva saMghayaNamatthi, je poggalA iTThA katA jAva te tesiM saMghAtattAe pariNamati jAva aNusarovavAtiyA / / sohammIsANesu devANaM sarIramA kiMsaMThitA paNNattA?, goyamA! duvihA sarIrA-bhavadhAraNijA ya uttaraveubbiyA ya, tattha NaM je ne bhavadhAraNiyA te samacauraMsasaMThANasaMThitA paNNattA, tattha NaM je te uttaraveciyA te NANAsaMThANasaMThiyA paNNattA jAva acuo, aveubviyA gevija guttarA, bhavadhAraNijjA samacauraMsasaMThANasaMThitA utsaravebviyA nntthi|| (sU0 214) sohammIsANesu devA kerisayA vaNNeNaM pannattA?, goyamA! kaNagasayarattAmA vapaNeNaM paNNattA / saNaMkumAramAdeisu NaM paramapamhagorA vapaNeNaM paNNasA / bhaloge NaM bhaMte! goymaa| allamadhugavaNNAbhA vapaNeNaM paNNattA, evaM jAva gevenA, aNuttarovavAtiyA paramasukillA vaNNeNaM pnnttaa|| sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesa devANaM sarIragA kerisayA gaMdheNaM paNNattA ?, goyamA se jahA gAmae-koTapuDANa yA tadeva savyaM jAva maNAmataratA ceva gaMdheNaM paNNatA jAya aNuttarovavAiyA // sohammIsANesu devANaM sarIragA kerisayA phAseNaM paNNattA, goyamA! dhiramajayaNindrakumAlacchaviphAseNaM paNNasA, evaM jAya a - * Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N NuttarovavAtiyA // sohammIsANadevANaM kerisagA puggalA usmAsattAe pariNamaMti?, goyamA! je poggalA iTThA kaMtA jAya te tesiM usmAsattAe pariNamaMti jAva aNusarovavAtiyA, evaM A. hArattAevi jAva aNuttarovayAtiyA / sohammIsANadevANaM kati lessAo paNNattAo?, goyamA! egA teulessA paNNattA / sarNakumAramAhiMdesa egA pamhalessA, evaM baMbhalogevi pamhA, sesesu ekA sukalessA, aNuttarovavAtiyANaM ekA paramasukkalessA // sohammIsANadevA kiM sammadiTThI micchAdiTThI sammAmichAdiTThI?, tiNNiyi, jAva aMtimagevenA dethA sammaviTThIvi micchATThiIvi sammAmicchAdiTThIci, aNuttarovavAtiyA sammadiTThI No micchAviTThI No sammAmicchAdiTThI / sohammIsANA kiM NANI aNNANI?, goyamA! dovi, tiNi NANA tiNNi aNNANA NiyamA jAva gevejA, aNuttaroyavAtiyA nANI no aNNANI tiSiNa NANA NiyamA / tividhe joge duvihe upayoge sabdhesi jAva aNuttarA // (sU0 215) 'sohammIsANesu Na'mityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimAnapRthvI 'kiyat' kiMpramANA bAhalyena prajJaptA?, gautama, saptaviMzatiyoMjanazatAni bAhalyena prajJamA, evaM zeSasUtrANyapi bhAvanIyAni, nabaraM sanatkumAramAhendrayoH SaDviMzatiyojanazatAni vaktavyAni, brahmalokalAntakayoH paJcaviMzatiH, mahAzukrasahasrArayozcaturviMzatiH, AnataprANatAraNAcyutakalpeSu trayoviMzatiH, aveyakeSu dvAviMzatiH, anuttaravimAneSvaikaviMzatiyojanazatAni // samprati vimAnAnAmucaisvaparimANaM pratipipAdayiSurAha-sohammIsANesa RAMAAR Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaM bhaMte' ityAvi, iha vimAnaM mahAnagarakalpaM tasya copari vanakhaNThaprAkArAH prAsAdAyaH, tatra pUrvaNa sUtrakadambakena vimAnapRthivIvAhazAsyamuktaM, anena prAsAdApekSayA dagalamukhata timI, navamezAnayorbhavanta ! kalpayorvimAnAni kiyA Urdhvamucaisvena prajJatAni !, bhagavAnAha-gautama ! paJca yojanazatAni Urddhamuccaistvena prajJAptAti, mUlaprAsAdAdInAM tatra paJcayojanazatocchrayapramANatvAt , evaM zeSasUtrANyapi bhAvanIyAni, navaraM sanatkumAramAhendrayoH pab yojanazatAni vaktavyAni, brahmalokalAntakayo: sata yojanazatAni, mahAzukrasahasrArayoraSTI yojanazatAni, AnataMprANatAraNAcyutepu kalpeSu nava yojanazatAni, aveyakeSu daza yojanazatAni, anuttareSyekAdaza yojanazatAni, sarvatrApi vimAnAni bAisyozvaskhamIlanena dvAtriMzadyojanazatAni, uparyupari bAhyamu(lyahAnivadu)zcaistvasya vRddhibhAvAt , uktaJca-"sattAvIsasayAI Adimakappesu puDhavivAhallaM / ekkakahAmi sese duduge ya duge cakka ya / / 1 // paMcasauccatteNaM AdimakApesuda hoti ya vimaannaa| ekekavuddhi sese du duge ca duge cauke ya // 2 // gevejaNuttaresu eseva kramo u hANibuDIe / ekami vimANA donnipi / 4 miliyA u battIsaM // 3 // " saptaviMzatiH zatAni AcakalpayoH pRthvIpAilyaM / ekaikahAniH zeSeSu dvayordvayoyozcatuSke ca // 1 // UvAcatvena paJca zatAni Adyakalpayorbhavanti vimAnAni / ekaikavRddhiH zeSeSu dvayoyozca dvike catuSke ca // 2 // praiveyakAnucarayoreSa eva kamo hAnivRddhyoH / ekaikanmin vimAnAni dvArapi mIlayilA dvAtriMzacchatAni / / 3 / / ] samprati saMsthAnanirUpaNArthamAha-'sohammIsANesaNaM bhNte|' ityAdi, saudharmezAnayobhadanta ! kalpayorvimAnAni kiMsaMsthitAni prajJatAni ?, bhagavAnA-1 gautama! dvividhAni prajJaplAni, tadyathA-AvalikApraviSTAni AbalikAbAhyAni ca, tatrAvalikApraviSTAni nAma yAni pUrvAdiSu cataspu dikSu zreNyA vyavasthitAni, yAni punarAvalikApraviSTAnAM prANapradeze kusumaprakara iva yatastato viprakIrNAni tAnyAvalikAbAhyAni, Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAni puSpAvakIrNAnItyucyante, puSpANIva itastato'vakIrNAni viprakIrNAni puSpAvakIrNAni iti vyutpattiH tAni ca madhyavarttino vimAnendrasya dakSiNato'parata uttaratazca vidyante na tu pUrvasyAM dizi uktaJcca - "puSphAvakiSNagA puNa dAhiNato pacchimeNa uttarato ! puveNa vimAdassa nasthi pupphAvakiNNA u // 1 // " 'tattha NamityAdi, tatrAvalikApraviSTAvalikAbAhyeSu madhye yAni tAni AtralikApraviSTAni pAni vividhAni tAni yatrA-vRtAni yantrANi caturasrANi ihAvalikApraviSTAni pratiprastaTaM vimAnendrakasya pUrvadakSiNAparottararUpAMsu catasRSu dikSu zreNyA vyavasthitAni vimAnendrakazca sarvo'pi vRttaH, tataH pArzvavRtIni catasRSvapi dikSu vya trANi teSAM pRSThavaJcatasRSvapi dikSu caturasrANi teSAM pRSThato vRttAni tato'pi bhUyo'pi vyastrANi tato'pi caturasrANItyevamAtra li kAparyantaH, tatra trividhAnyevAvalikApraviSTAni / 'tattha Na' mityAdi, tatra yAni AvalikAbAhyAni tAni nAnAsaMsthAna saMsthitAni prajJaptAni tathAhi kAnicinnandyAvartAkArANi kAnicitsvastikAkArANi kAnicit khaGgAkArANItyAdi, uktaJca - "AvaliyAsu vimANA baTTA tasA taddeva cauraMsA | puSkAvakiNagA putra aNegaviharUvasaMThANA // 1 // evaM tAvadvAcyaM cAyad maiveyakavimAnAni, tAnyeva yAvadAvalikApraviSTAnAmAvalikAbAhyAnAM ca bhAvAt parata AvalikApravizanyeva tathA cAha - 'aNuttaravimANA NaM bhaMte! vimANA kiMsaMThiyA pannattA ?' ityAdi prabhasUtraM, bhagavAnAha gautama ! dvividhAni prajJaptAni tadyathA - 'bar3e ya taMsA ya, ' madhyavarttisarvArthasi ddhAkhyaM vimAnaM vRttaM, zeSANi vijayAdIni catvAryapitryasrANi uktabhtha - "egaM vaTTaM taMsA cauro ya aNuttaravimANA / " || adhunA''yAmaviSkambhAdiparimANapratipAdanArthamAha - 'sohammIsANesu NaM bhaMte!' ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimAnAni kiyad AyAmavikambhena kiyatparikSepeNa prajJaptAni ?, bhagavAnAha - gautama ! dvividhAni vimAnAni prajJamAni tadyathA-saGkhyavistRtAnyasaGkhyeya vistRtAni ca, Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra yAni tAni sahayavistRtAni sahave yAni yojanAlANyAyAmaviSkambhena asoyAni yojanasahasrANi parikSepaNa, tatra yAni tAnyasaGkhyayavistRtAni asaGkhyayAni yojanasahasrANyAyAmaviSkambhena asoyAni yojanasahasrANi parikSepeNa, garva tAvadvAcyaM yAvad aveya- vimAnAni, tAni yAvat sAya vistRtAnAmasaGgyeyavistRnAnaca bAhalyena bhAvAt na tu parataH, kevaiyaM AyAmavikkhaMbheNa'mityAdi praznasUtraM jugana, bhagavAnAha-dvividhAni prajJaptAni, tAthA-sonyavistRtAni asahayeyavistRtAni ca sarvArthasiddhaM soyavistRtaM zeSANyasahayeyavistRtAnIti bhAvaH, tatra yattalayeyavistRtaM tad ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena trINi "da yojanazatasahasrANi SoDaza sahasrANi dve zate saptaviMzatyadhika yojanAnAM krozatrikamaSThAvizaM dhanuHzataM bodazAGgalAni ekamardAhAla-14 miti parikSepeNa, tatra yAni tAnyasalayeyavistRtAni tAnyasoyAni yojanasahasrANyAyAmatrikaMbhena asaMkhyeyAni yojanasahasrANi parizepeNa prajJaptAni // samprati varNapratipAdanArthamAha-sohammIsANesuNaM bhaMta' ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimA nAni katidhAni prajJatAni?, bhagavAnAha-gautama! paJcavarNAni, nadyathA-kRSNAni nIlAni lohitAni hAridrANi zuklAni, evaM zeSasUtrANyapi bhAvanIyAni, navaraM sanatkumAramAhendrayozcaturvarNAni kRSNavarNAbhAvAt , brahmalokalAntakayostrivarNAni kRSNanIlavarNAbhAvAt , mahAzukrasahasrArayovirNAni kRSNanolahAridravarNAbhAvAna , AnAsAgatAraNAcnakalpeSu makavarNAni, zuklavarNasyaikasya bhAvAt ," |praiveyakavimAnAni anucaravimAnAni ca paramazuklAni, uktazca-"sohammi paMcavaNaNA ekagahINA u jA sahassAre / do do tullA kappA teNa paraM puNddriiyaaii||1||" samprati prabhApratipAdanArthamAha--"mohammIsANesu NamityAdi, saudharmezAnayorbhadanta! kalpayo [vimAnAni kIdRzAni prabhayA prajJaptAgi?, kIdRzI teSAM prabhA prajJapteti bhAvaH, bhagavAnAha-gautama! prabhayA prajJatAni 'nityAlokAni Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nityamAloko-darzanaM dRzyamAnatA yeSAM tAni nityAlokAni na tu jAtucidapi tamasASszrIyanta iti bhAvaH, kathaM nityAlokAni?' iti hetudvAreNa vizeSaNamAha-niyoyotAni, 'nimittakAraNahe tuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti hetoH prathamA, tato'yamartha:yasmAnnityaM-satatamapratighamuddyoto-dIpyamAnatA yeSAM tAni(tathA tato nityAlokAni, satatamuddyotamAnatA ca parasApekSA'pi saMbhAvyeta yathA meroH sphaTikakANDasya sUryarazmisamparkataH, tata Aha...prabhAgi sUryApamAna dedIra mAnatA yeSAM tAni tathA, evaM nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaravimAnAni / samprati gandhapratipAdanArthamAha-'sohammIsANesu NaM bhaMte!' ityAdi, saudharmazAnayobhadanta ! kalpayorvimAnAni kIdRzAni gandhena prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahAnAmae koDhapuDANa vA caMpakapuDANa vA damaNagapuDANa vA kuMkumapuDANa vA caMdaNapuDANa vA usIrapuDANa vA maruyApurANa vA jAIpuDANa bA jUhyiApuDANa vA malliyApuDANa yA grahANamajiyApuDANa vA keyaipuDANa vA pAilipuDANa vA nomAliyApuTANa vA vAsapuDANa vA kApUrapuDANa vA aNuvAyaMsi ubhijamANANa vA kuTTijamANANa vA ruvijamANANa vA ukkIrijamANANa vara vikkharijamANANa vA paribhujamANANa yA paribhAijamANANa vA bhaMDAo vA bhaMDaM sAharijjamANANa vA orAlA maNuNNA maNaharA ghANamaNanimvuikarA sabato samatA gaMdhA abhinissaraMti, bhave eyArUve | siyA?, no iNaTe samaDhe, leNaM vimANA etto iThutarA ceva kaMtatarA ceva maNunanarA ceva maNAmatarA ceva gaMdheNaM paNNattA' asya vyAkhyA pUrvavat , evaM nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaravimAnAni / samprati sparzapratipAdanArthamAha-'sohammIsANesu NamityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimAnAni kIdRzAni sparzana prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! se jahAnAmae aiNei vA rUtei vA bUrei vA navaNIei vA magambhatUlIi vA sirIsakusumanicae vA pavAlakusumapattarAsIi vA, bhave eyArUbe ?, no iNaTTe samaDhe, te NaM Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ] vimANA itto iThThatarA ceva kaMtatarA ceva mAnatarA ceva maNa,matarA ceva phAseNaM paNNattA' iti pUrvavat , evaM nirantaraM tAvadvaktavyaM / yAvadanuttaravimAnAni // samprati mahattvapratipAdanArthamAi-'sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu' ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimAnAni 'kiMmahAnti' kiMpramANamahattvAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama ! 'ayaNNaM jaMbuddIva dIve' ityAdi jammU dvIpavAkyaM paripUrNamevaM draSTavyaM 'sabaddovasamuddA sababbhaMtarAe sabakhuhAra baTTe telApUpasaMThANasaMThite vaTTe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThie divaTTa paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie eka joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tinni ya joyaNasayasahassA solasa sahassA do ya sayA sa cAbIsA tini ya kose aTThAvIsaM dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaMgulaM kiMcivisaMsAhie parikvaMveNaM pannatte' idaM pa pUrvavad bhAvanIyaM, kA devo nAma maharsikomAnmahArA: kANAna mahAsanika ityAdiparigrahaH, 'jAva igAmeva' 'iNAmeveti yAvadidAnImeva, a nena cappuTikAnayAnukaraNapurassaramatyantaM kAlastokatvaM itikRtvA kevalakalpaM-paripUrNa jambUdvII dvIpaM vibhirapasaronipAtaiH-timRbhizvapyuTikAbhirityartha: trisaptakRtva:-ekaviMzativArAn 'anuparivartya' prAdakSiNyena paribhramya 'havaM' zIghanAgacchan 'se NaM deye ityAdi, sa devastayA sakaladevajanaprasiddhayA pUrvaprAntabhAvitayA 'utkRSTayA' atizAyinyA 'turiyAe cavalAe caMDAe sigyaae| | uDyAejavaNAe cheyAe' amISA padAnAM vyAkhyAnaM pUrvavat , 'divyayA devagatyA vyativrajana yAvadekAI vA vyahaM vA utkarSata: pa mAsAna vyatitrajan tatrAsyeka vimAnaM yad vyatitrajet astye ka vimAnaM yA vyativrajet , 'evamahAliyA meM ratAvaMti mahAnti gautama! vimAnAni prajJamAni, evaM nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaravimAnAni / / 'sohammIsANesu NamityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayorvimAnAni kimayAni prajamAni?, bhagavAnAha-gautama! sarvAsanA ratnamayAni acchAni yAvatpratirUpANi / 'tattha Na'-16 XXXCARE Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mityAdi, tatra-teSu vimAneSu bahavo jIvAH-pRthvIkAyarUpAH pudgalAzca 'apanAmanti' gacchanti 'vyutkrAmanti' utpadyante, tathA cIyante' cayamupagacchanti 'upacIyante' upacayamupagacchanti, enat pudgalApekSaM vizeSaNaM, pudgalAnAmeva cayopacayadharmakavAn , zAzva-: tAni bhadanta ! vimAnAni dravyArthatayA prajJaptAni ?, varNaparyothai rasapayAyaigandhapayAyaH sparzaparyAyairazAzvatAni prajJaptAni, evaM nirantaraM hai| tAvadvaktavyaM yAvadanuttaravimAnAni / / 'sohammIsANesu NaM bhaMte !' ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAH kuto yoneruddhRtyopa dhante kiM nairayikebhyaH? ityAdi yathA ' / ' vyutkrAntyAkhye paSve pade prajJApanAyAM tathA vaktavyaM yAvadanuttaropapAtikA devAH, / iha tu andhagauravabhayAna likhyate bhUyAn hi sa granthaH / samprati kiyanta ekasmin samaye utpadyante? iti nirUpaNArthamAha-'sohai hammI'tyAdi, saudharmazAnayorbhadanta ! kalpayordevA ekasmin samaye, sUtre tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt , kiyanta utpadyante ?, bhgvaanaah| -gautama! jaghanyena eko dvau vA trayo vA, utkarSataH savayeyA vA'satyeyA vA tirazcAmapi garbhajapaJcendriyANAM tatrotpAdAna, evaM tAvadvayaM yAvara hasArakalpaH, 'ANayadevANaM bhNte|' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenaiko dvau yo vA] / utkarSataH savayeyAH, manuSyANAmeva tatrotpAdAt , teSAM koTIkoTIpramANatvAt , evaM nirantaraM tAbadvaktavyaM yAvadanuttaropapAtikA devAH / / samprati kAlato'pahArataH parimANamAha-'sohammI'tyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevA: samaye samaye ekaikadevApahAreNApa hiyamANA apahiyamANAH kriyatA kAlenApahiyante ?, bhagavAnAha-gautama! asoyAste devA: samaye samaye ekaikadevApahAreNApabAhiyamANA: 2 asoyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, enAvatA kimuktaM bhavati ?-asahayeyAsUtsarpiNyavasarpiNIpu gAvantaH sama yAstAvatpramANAH saudharmezAnadevA iti, ebamuttaratrApi bhAvanA bhAvanIyA, etacca kalpanAmAnaM parimANAvadhAraNArthamuktaM na punaste kadAca Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nApi kenApyapahRtAH syuH tathA cAha- 'no cetra NaM avahiyA siyA' evaM nirantaraM tAvadvatavyaM yAvatsahasrArakalpadevA:, ' ANayapANaya AraNaaccuesu' ityAdi praznasUtraM sugamaM bhagavAnAha - gautama! AnataprANatAraNAcyuteSu kalpeSu devA asaleyAH, te ca | samaye samaya ekaikApahAreNApahiyamANAH patyopamasya- kSetrapalyopamasya sUkSmasyAsoyabhAgamAtreNa kAlenApayinte, kimuktaM bhavati ? -sUkSmakSetrapalyopamA soyabhAge yAvantaH samayAstAvatpramANAste bhavantIti, evaM maiveyakadevA anuttaropapAtino'pi vAcyAH || sa prati zarIrAvagAhanAmAnapratipAdanArthamAha - 'sohammIsAmu NaM bhaMte!" ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM 'kiMmahAlayA' iti kiM mahatI zarIrAvagAhanA prazamA ? bhagavAnAha - gautama! dvividhA prajJatA, tadyathA-bhavadhAraNIyA uttarakriyA ca tatra yA sA bhavadhAraNIyA sA jaghanyato'GgulAye yamAgamAtrA utkarSataH sapta ratnayaH, tatra yA sA uttaravaikriyA sA jaghanyato'Ggulasya sakoyaM bhAgaM yAvat na tvasayeyaM tathAvidhaprayatnAbhAvAn, utkarSata eka yojanazatasahasraM evaM tAvadvAcyaM yAvadanyutakalo, navaraM sa natkumAramAhendrayorutkarSato bhavadhAraNIyA SaD svayaH, brahmalokalAntakeSu pazca mahAzukrasahasrArayozcatvAraH, AnataprANavAraNAcyuteSu trayaH, 'gevejjagadevA NaM bhaMte!" ityAdi, vaiveyakadevAnAM bhadanta kiMmatI zarIrAvagAhanA prajJaptA ?, bhagavAnAha - gautama! maiveyakadevAnAmekaM bhavadhAraNIyaM zarIraM prajJaptaM na tUttarabaikriyaM zaktau satyAmapi prayojanAbhAvAttarakaraNAt tadapi ca bhavadhAraNIyaM jaghanyato'GgulAyeya bhAgamAtramutkarSato dvau ratnI, evamanuttaroSapAtasUtramapi vaktavyaM navaramutkarSata ekA raniriti vAcyam // samprati saMhananamadhichatyAha- 'sohammI' tyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM zarIrANi 'kiMsaMhananAni' kiM saMhananaM yeSAM tAni tathA prajJaptAni ?, bhagavAnAha - gautama ! SaNNAM saMhananAnAmanyatamenApi saMhananenAsaMhananAnIti, saMhananasyA sthiracanAlakatvAt teSAM cAsthyA Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHAR RAE% dInAmasambhavAt , tathA cAha-'nevaTThI' ityAdi, naivAsthi teSAM zarIreSu nApi zirA-pIvAdhamanirnApi nAyUMSi-zeSaM zirAjAlaM,5/ kintu ye pudralA iSTAH kAntA: priyA manojJA manaApatarA eteSAM vyAkhyAnaM prAgvat te teSAM sAtatayA pariNamanti tataH saMhananAbhAvaH, evaM tAvadvAcyaM yAvadanuttaropapAtikAnAM devAnAM || samprati saMsthAnapratipAdanArthamAha-'sohammIsANesa' ityAdi prasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! teSAM zarIrakANi dvividhAni prajJaptAni, takathA-bhavadhArasIyAni utta(vaikriyANa ca, tatra yad bhavadhAraNIyaM tatsamacaturasrasaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM, devAnAM bhavapratyayataH prAyaH zubhanAmakarmodayabhAvAna , tatra yaduttaravaikriyaM tat nAnAsaMsthAnasaM. sthitaM prajJataM, tasyecchayA nivartyamAnatvAt , evaM tAvadvaktavyaM yAvadacyutaH kalpaH, 'vijagadevANa'mityAdi prasUtraM sugama, bhagavA-1 nAha-gautama! praidheyakadevAnAmekaM bhavaMdhAraNIyaM zarIraM tacca samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaM prajJa, ebamanuttaropapAtisUtramapi / adhunaa| varNapratipAdanArthamAha-'sohammI'tyAdi, saudharmazAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM zarIrakANi kIdRzAni varNena prajJaptAni ?, bhagaMvAnAhUgautama! kanakatvagayuktAni kanakatvagiva raktA AbhA-chAyA yeSAM tAni tathA caNena prajJaptAni, uttappakanakavarNAnIti bhAvaH, evaM zepasUtrANyapi bhAvanIyAni, navaraM sanatkumAramAhendrayobrahmaloke'pi ca padmapakSmagaurANi, padmakesaratulyAvadAtavarNAnIti bhAvaH, tataH paraM || lAntakAdiSu yathottaraM zuklazuklatarazuklatamAni, anuttaropapAtinAM paramazuklAni, uktaJca-"kaNagattayarattAbhA suravasabhA dosu hovi | | kappesu / tisu hoMti pamhagorA teNa paraM sukilA devA // 1 // " samprati gandhapratipAdanArthamAha--'sohammI'tyAdi prazrasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! 'se jahAnAmae-koTapuDANa vA' ityAdi vimAnabadbhAvanIya, evaM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaropapAtinAm / samprati sparzapratipAdanArthamAha-'sohammI'tyAdi, saudharmazAnayorbhadanta! kalpayordevAnAM zarIrakANi kIrazAni sparzana prajJatAni, EXE Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAPL | bhagavAnAha-gautama! 'thiramaNiddhasukumAlA phAseNaM paNNattA' iti sthirANi natu manuSyANAmiva vizarArubhAvaM bibhrANAni mRdUni-akaThinAni snigdhAni-snigdhacchAyAni natu rUkSANi sukumArANi natu karkazAni tato vizeSaNasamAsaH, sarzana prajJApAni, evaM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaropapAtinAM devAnAM zarIrakANi // sAmpratamucchAsapratipAdanArthamAha--sohammI'tyAdi, saudharmezAnayobhadanta ! kalpayordevAnAM kIdRzAH pudgalA ucchAsatayA pariNamanti?, bhagavAnAha-gautama! ye pudgalA iTA: kAntA: piyA manojJA | manApA eteSAM vyAkhyAnaM prAgvat te teSAmucchAsatayA pariNamanti, evaM tAvadvAcyaM yAvadanuttaropapAtikA devAH / evamAhArasUtrANyapi // samprati lezyApratipAdanArthamAi-'sohammI'yAdi, saudharmazAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM kati lezyA: prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama! ekA tejolezyA, idaM prAcuryamaGgIkRla procyate, yAvatA punaH kathaJcittathAvidhadravyasamparkato'nyA'pi lezyA yathAsambhavaM pratipattavyA, sanatkumAramAhendraviSayaM prazrasUtraM sugama, bhagabAnAha-gautama! ekA pAlezyA prajJaptA, evaM brahmaloke'pi, lAntake praznasUtraM sugama, nirvacanaM-gautama! ekA zuklalezyA grajJaptA, evaM yAvadanuttaropapAtikA devAH, uktazva-"kiNThAnIlAkArateUlesA ya bhavaNavaMtariyA / joisasohammIsANa teulesA muNeyabbA / / 1 / / kappe saNakumAre bhAhiMde cetra baMbhaloe ya / eesu pamhalesI teNa| paraM sukalesA // 2 // " samprati darzanaM cicinta giSurAha-'sohammI'tyAdi, saudharmazAnayorbhadanta! kalpayordevA Namiti vAkyAlaprakAre kiM samyagdRSTayo mithyAdRSTayaH samyagmidhyAdRSTayaH?, bhagavAnAha-gItama! samyagdRSTayo'pi mizyAdRSTayo'pi sampagmidhyAdRSTa yo'pi, evaM yAvadU veyakadevA:, anuttaropapAtinaH samyagdRSTaya eva vaktavyAH na mithyASTayo nApi samyagmithyAraSTrayaH teSAM tathAsvabhAvatvAt / / samprati jJAnAjhAnacintAM cikIrSurAha-'sohammI'tyAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jJAnino'pyajJAnino Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pi, tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninastadyathA-AbhinitrodhikazAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninaH, ye ajJAninaste niyamAt tryabAninastadyathA-matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca, evaM tAvadvAcyaM yAvad praiveyakAH, anuttaropapAtino jJAnina evaM vaktavyAH, yogasUtrANi pAThasiddhAni // sampratyayadhikSetraparimANapratipAdanArthamAha sohammIsANadevA ohiNA kevatiyaM khettaM jANaMti pAsaMni?, goyamA! jahapaNeNaM aMgulassa asaMkholibhAya uttamo acahI jAva rayaNappabhA puDhavI urcha jAca sAiM vimANAI tiriyaM jAva asaMkhejjA dIvasamudA [evaM sakkIsANA paDhamaM docaM ca saNaMkumAramAriMdA / tacaM ca ghaMbhalaMtaga susahassAraga cutthii|| 1 // ANayapANayakappe devA pAsaMti paMcami puDhavIM / taM ceva AraNacuya ohInANeNa pAsaMti // 2 // chaTThIM dehinamajjhimagevejA satsami ca uvarillA / saMbhi paNaloganAliM pAsaMti aNuttarA devA // 3 // ] (sU0 216) | 'sohammI'yAvi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAH kiyakSetramavadhinA Ananti jhAnena pazyanti darzanena ?, bhagavAnAha-gautama! nAkulasyAsalyeyamArga, anna para Aha-navaDalAsayayabhAgamAtrakSetraparimito'vadhiH sarvajaghanyo bhavati, sarvajaghanyazcAvadhistiryagmanuSyeSveva na zeSeSu, yata Aha bhASyakAra: khakRtabhASyaTIkAyAm -'utkRSTo manuSyeSveva nAnyeSu, manuSyatiryagyoniSveva jaghanyo nAnyedhu, zeSANAM madhyama evaM"ti tatkathamiha sarva jaghanya uktaH?, ucyate, saudharmAdidevAnAM pAramAviko'pyupapAtakAle'vadhiH saMbhavati sa eva kadAcitsarvajaghanyo'pi upapAtAnantaraM tu tadbhavajaH tato na kazcidoSaH, Aha ca jinabhadragaNikSamAzramaNa:-"vemA % % % A%A9- Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiyANamaMgula bhAgamasaMkhaM jahannao hoha ( ohI ) / uvavAe parabhavio tatrabhavajo hoi to pacchA // 1 // " 'ukoseNaM evaM' yathASvadhipade prajJApanAyAM tathA vaktavyaM tacaivam - 'ukoseNaM ahe jAva imIse rathaNappabhAra puDhavIe dehile caramaMte' adhastanAcaramaparyantAd yAvadityarthaH ' tiriyaM jAva asaMkhejje dIvasamudde, uddhaM jAva sagAI vibhANAI' svakIyAni vimAnAni svakIya vimAnastUpadhvajAdikaM yAvadityarthaH ' jANaMti pAsaMti, evaM saNakumAramAhiMdAtri, navaraM Ahe jAva doyae sakkarabhAra puDhI hehile carimaMte, evaM baMbhalogalaMtagadevAvi, navaraM ahe jAba tathAe puDhavIe, mahAmukasahassA raMgadevA cauthI kabhAra puDhavIe hehile carimaMte, ANayapANaya A. raNazudevA ahe jAva paMcamIpa puDhavIe dhUmappabhAe heTTale carimaMte, dedinamajjhimavejjagadeva chaTTIe namappabhAe puravIe hile ca rimaMte, ucariMmagevejjagA devA ahe jAva sattamAe puDhapIe heDile carimaMte, aNuttarotravAiyadeza NaM maMte! kevaiyaM khettaM ohiNA jA pAsaMti ? gAvA' paripUrNa caturdazarajvAmikAM lokanADImiyarthaH 'ohiNA jANaMni pAsati' iti uktazva " sakIsANA paDhamaM doghaM ca sarNakumAramAhiMdA / sa ca bhalaMtaga sukkasahasvAraga cautthi // 1 // ANayapAya devA pAsaMti paMca puDhavi / taM ceva AraNaya ohInANeNa pAti // 2 // chahi~ hiTTimamajjhimavijJA sattabhi ca ucarilA / saMbhinnaloganAli pAsaMti aNuttarA devA // 3 // samprati samudghAtapratipAdanArthamAha- sohammIsANesu NaM bhaMte! devANaM kati samutrAtA paNNattA?, goyathA ! paMca samugdhAtA paNNattA, taMjA - vedAnugghAte kasAya0 bhAratiya0 beDabbiya0 tejasasamugdhAne evaM jAva acue| gevejANaM AdillA tiSNi samugdhAtA paNNattA ! sohammIsANadevA kerisaghaM khudhapivAsaM pacca Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- 4 0 gumbhavamANA viharati?, goyamA! Nasthi khudhApivAsaM paJcaNubbhavamANA viharaMti jAva aNuttarovavAtiyA // sohammIsANesu NaM 'bhaMte! kappesu decA egattaM prabhU viuvittae puhuttaM pabhU biuncittae?, haMtA pabhU , egasaM viuvvemANA egidiyakhvaM vA jAva paMciMdiyarUvaM yA puhattaM viuvvemANA egidiyarUvANi vA jAva paMciMdiyarUvANi vA, tAI saMkhelAIpi asaMkhejAiMpi sarisAI piasarisAiMpi saMbaddhAipi asaMbaddhAiMpi svAiM viubbati viuvvittA appaNA jahicchiyAI kabAI kareMti jAva accuo, gevejaNuttarovavAtiyA devA kiM egattaM pabhU viuvittae puhuttaM pabhU viuvvisA?, goyamA! egattaMpi puSTutaMpi, no ceda pa saMpattIe ciucima vA viucvaMti vA vijavissaMti vA // sohammIsANadevA kerisayaM sAyAsokvaM paJcagumbhavamANA viharaMti?, goyamA! maNuNNA sahA jAva maNupaNA phAsA jAva gevijA, aNustarovavAiyA aNuttarA saddAjAca phaasaa|| sohammIsANesu devANaM kerisagA iDDI paNNattA?, goyamA mahihIyA mahajjuiyA jAca mahAgubhAgA iDDIe paM0 jAya aJcuo, gevejaNuttarA ya savve mahiDDIyA jAya savve mahANubhAgA aNivA jAva ahamiMdA NAmaM te devagaNA paNattA smnnaauso!|| (sU. 217) 'sohammI'tyAdi prabhasUtraM sugarma, bhagavAnAha-gautama! paJca samundhAtA: prajJaptAstadyathA-vedanAsamudghAtaH kaSAyasamudghAto marasamudAyo vaikriyasamudghAtastaijasasamududhAsaH, eveSAM svarUpa prAgeva dvividhapratipattAvabhihitaM, uttarau dvau samudghAtau na bhavataH, A-14 Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARATHAMACHAR hArakalabdhikevalilAbhAvAt , evaM tAvadvAcyaM yAvadacyutaH kalpaH, 'gevejjagadevANabhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAhagautama! pazca samudghAtA: prajJaptAstadyathA-vedanAmamudghAta ityAdi, ete ca pazcApi teSAM zaktita: pratipattavyAH, kartavyatayA tu tatra traya eva, tathA cAha-'no ceva Na' mityAdi, naiva kadAcanApi vaikriyatejasasamudghAtAbhyAM samavahatAH samavahanyante samavahaniSyante prayojanAbhAvataH prakRtyupazAntatayA ca vaikriyasamudghAtArambhAsambhavAt , evamanuttaropapAtikAnAmapi vaktavyam / 'sohammI'tyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAH kIdRzaM kSudha pipAsA ca kSutpipAsa pratyanubhavanto 'viharanti' Asate !, gautama! nAntyetad yatte saM pratyanubhavanto viharantIti, evaM yAvadanuttaropapAtikAH / / 'sohammIsANesamityAdi, saudharmazAnayorbhadanta ! kalpayodevA: 'ekatvam' ekarUpaM vikurvituM prabhavaH pRthaktvaM :-vahUnItyarthaH, bhagavAnAha-gautama ! ekalamapi prabhavo vikurvituM pRthaklamapi prbhvo| vikuktui, ekatvaM vikurvanta ekendriyarUpaM vA dvIndriyarUpaM vA zrIndriyarUpa vA catugindrayarUpaM vA paJcandriyarUpaM vA vikurSituM, pRthaktvaM vikurvanta ekendriyarUpANi yAvatpazcendriyarUpANi vA, tAnyapi samdhyeyAni vikurvanti anayayAnivA, tAnyapi 'sahazAni' sajAtIyAni kA 'asadRzAni' vijAtIyAni 'saMbaddhAni' Amani sanavetAni 'asaMvaddhAni' AtmapradezebhyaH pRthagbhUtAni prAsAdaghaTapaTAdIni, yathA | caturdazapUrvadharA ghaTAd ghaTasahanaM paTApaTa sahasraM kurvanti, vikurvivA pazcAd yAdRcchikAni kAryANi kurvanti, evaM tAyadyAbadacyutakalpadevA:, vejagadevANaM bhaMte!' ityAdi prabhasUrya pratItaM, bhagavAnAha-gautama! ekatvamapi prabhavo vikurvita pRthaktvamapi, 'no ghevaNa'mityAdi, netra puna: 'sampattyA' sAkSAkriyarUpasampAdanena vikurvitabanto vikurvanti vikurviSyanti evamanuttaropapAtikA api bakavyAH | 'sohammItyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayovAH kIdRzaM 'sAtasaukhyaM' sAta-AhAdarUpaM saukhyaM sAtasaukhyaM pratyanubhavanto viharanti ?, Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnAha - gautama ! manojJAH zabdA manojJAni rUpANi manojJA gandhA manojJA rasA: manojJA: sparzAH evaMrUpaM sAta saukhyaM pratyanubhavanto viharanti evaM tAvadvAcyaM yAvadvaiveyakadevAH, 'aNuttarovatrAiyANa' mityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! anuttarAH zabdA yAvadanuttarAH sparzAH ityevaMrUpaM sAttasaukhyaM pratyanubhavanto viharanti / sAmpratamRddhipratipAdanArthamAh-- 'sohammI'tyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAH kIdRzA RkhyA prajJaptA: 1, bhagavAnAha gautama ! maharddhikA yAvanmahAnubhAgAH, amISAM padAnAM vyAkhyAnaM pUrvavat evaM tAvadvaktavyaM yAvadanuttaropapAtikA devAH // samprati vibhUSApratipAdanArthamAha sohammIsANA devA kerisayA vibhUsAe paNNattA ?, goyamA ! duvihA paNNattA, taMjahA - beDafarmer aveDasarI ya, tasya te veDavviyasarIrA te hAravirAiyavacchA jAva dasa disAo ujjIvemANA pabhAsemANA jAva paDivA, tattha NaM je te ayeucciyasarIrA te NaM AbharaNavasaNarahitA pagatitthA vibhUsAe paNNattA || sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu devIo kerisiyAo vibhUsAe paNNattAo ?, goyamA ! duvidhAo paNNattAo, taMjahA -- veu sarAo ya ayeudhviyasarIrAo ya, tattha NaM jAo beubviyasarIrAo tAo suvaNNasabAlAo suvaNNasaddAlAI batthAI pavara parihitAo caMdrANaNAo caMdavilAsiNIo caMdaddhasamafestern siMgArAgAracAruvesAo saMgaya jAva pAsAtIyAo jAva paDirUvA, tattha paNaM jAo rasoesarAo tAo NaM AbharaNavasaNarahiyAo pagatitthAo vibhUsAra paNNattAo, Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NA sesesu devA devIo Nasthi jAva acuo, gevejagadevA kerisamA vibhUsAe?, goyamA! AbharaNavasaNarahiyA, evaM devI Nasthi bhANiyanvaM, pagatitthA vibhUsAe paNNattA, evaM aNusarAvi // (sU0218) sohammIsANasu devA kairisae kAmabhoge pacaNubhavamANA viharaMti?, goyamA! iTThA sahA ihA rUvA jAva phAsA, evaM jAva gevelA, aNuttarovavAtiyANaM azusarA sahA jAva aNuttarA phAsA // (mU0 219) ThitI samvesiM bhANiyavA, devittAevi, aNaMtaraM cayaMti cahattA je jahiM gacchati taM bhANiyavvaM // (sU0 220) 'sohammI'tyAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM zarIrakANi kIrazAni vibhUSayA prajJatAni ?, bhagavAnAha-gautama! dvividhAni prajJaptAni, tadyathA-avadhAraNIyAni uttaravaikriyANi ca, tatra yAni tAni bhavadhAraNIyAni tAni AbharaNavasanarahitAni prakRtisthAni vibhUSayA prajJaptAni, svAbhAviktheva teSAM vibhUSA naupAdhikIti bhAvaH, tatra yAni tAni uttarakriyarUpANi zarIrANi tAni 'hAravirAiyavacchA' ityAdi pUrvoktaM tAyadvaktavyaM yAvat 'dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA pAsAIyA darisaNijJA abhirUvA paDirUvA vibhUsAe pannattA' asya vyAkhyA pUrvavat, evaM devISvapi navaraM 'tAo NaM accharAo suvaNNasahAlAo' iti nUpurAdini!-18 SayuktAH 'sughaNNasaddAlAI vatthAI pacaraparihitAo' sakiGkiNIkAni vastrANi prabaraM-atyudaM yathA bhavatyevaM parihitavantya iti bhAvaH, 'caMdANaNAo caMdavilAsiNIo caMdaddhasamaniTAlAo caMdAhiyasomadasaNAo ukkA ina ujovemANIo vijuSaNamarIisUradippaMtadeyaahiyayarasannikAsAo siMgArAgAracAruvesAo pAsAIyAo darisaNijjAo abhirUkAo' iti prAgvat , evaM devAnAM zarIra Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhUSA tAvadvAkayA yAvadacyutaH karUpaH, dezyastu sanatkumArAdiSu na sanvIti na vatsUtraM tatra madhyaM, 'gevejjagadevA NaM bhaMte! sarIrA | kerisagA vibhUsA padmatA ?, goyamA ! gevejjagadevANaM ege bhavadhAraNije sarIre te NaM AbharaNavasaNarahiyA pagaitthA vibhUsAe paNNattA' iti pATha: evamanuttaropapAtikA adi vAcyAH // samprati kAmabhogapratipAdanArthamAha - 'sohammI' tyAdi, saudharmezAnayorbhavanta ! - spayoH kIdRzAn kAmabhogAn pratyanubhavantaH pratyekaM vedyamAnA viharanti ?, bhagavAnAha - gautama! iSTAn zabdAn iSTAni rUpANi iSTAn gandhAn iSTAn rasAn iSTAn sparzAn pratyanubhavanto viharanti evaM yAvad maitreyakadevAH, anucaropapAtikasUtreSu anuttarAniti vaktavyam || adhunA sthitipratipAdanArthamAha - 'sohammagadevala gityAdi teri age ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA 1, | bhagavAnAha - gautama ! jaghanyata ekaM palyopamamutkarSato dve sAgaropame, evamIzAne jaghanyata ekaM sAtirekaM patyopamamutkarSato hai sAtireke sAgaropame, sanatkumAre jaghanyato dve sAgaropame utkarSataH sapta sAgaropamANi, mAhendre jaghanyataH sAtireke dve sAgaropame utka taH sAtirekANi sapta sAgaropamANi brahmaloke jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarSato daza sAgaropamANi, lAntake jaghanyato dazasAgaropamANi utkarSatacaturdaza sAgaropamANi, mahAzukre jaghanyatazcaturdaza sAgaropamANi utkarSataH saptadaza sahasrAre jaghanyataH saptadaza sAgaropamANi utkarSato'STAdaza, Anatakalpe jaghanyato'STAdaza sAgaropamANi utkarSata ekonaviMzatiH, prANate jaghanyata ekonaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato viMzatiH, AraNe jaghanyato viMzatiH sAgaropamANi utkarSata ekaviMzatiH, acyute javanyata ekaviMzatiH sA| garopamANi utkarSato dvAviMzatiH, adhastanAdhastanamaiveyaka prastaTe jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarSatastrayoviMzatiH, avasTanamadhyamatraiveyaka prastaTe jaghanyatastrayoviMzatiH sAgaropamANi utkarSataJcaturviMzatiH, adhasvanoparitanamaitreyaka prastaTe jaghanyavazcaturviMzatiH sA Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garopamANi utkarSataH paJcaviMzatiH, madhyamAdhastanayaiveyaka prastaTe jaghanyataH pacaviMzatiH sAgaropamANi utkarSata: paviMzatiH, madhyamamadhyama maitreyaka prastaTe jaghanyataH SaDviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH saptaviMzatiH, madhyanoparitanapraiveyaka prastaTe jaghanyataH saptaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato'STaviMzatiH, uparitanAtha khanamaiveyakaprasaTe janmati sAgaropamANi utkarSata ekonatriMzat, uparitanamadhyamatraiveyaka prastaTe jaghanyata ekonatriMzatsAgaropamAgi utkarSata triMzat, uparitanoparitanamaitreyaka prastaTe jaghanyatatriMzatsAgaropamANi utkarSata ekatriMzat, vijayavaijayantajayantAparAjiteSu jaghanyata ekatriMzatsAgaropamANi utkarSatriMzam, sarvArthasiddhe ma hA vimAne'jaghanyotkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi // sampratyudvarttanAmAha - 'sohammagadevANa' miyAdi, saudharmakadevA bhadanta ! anantaraMavyavadhAnena vyavitvA ka gacchanti ?, etadeva vyAcaSTe - kotpadyante ?, kiM nairayikeSu gacchanti yAvadeveSu gacchanti ?, bhagavAnAha - gautama! 'no neraiesa uvavajjaMti' ityAdi yathA prajJApanAyAM SaSThe vyutkrAntyAkhyapade tathA vaktavyaM, eSa ca saGkSepArthaH - bAdaraparyApteSu pRthivyan vanaspatiSu paryAptagarbhavyutkrAntikatiryakpacendriyamanuSyeSu ca saGkhyAtavarSAyuSkeSu, evamIzAnadevA api sanatkumA | rAdayaH sahasrAraparyantAH paryAptagarbhavyutkrAntikatiryakpaJcendriyamanuSyeSveva saGkhyAtavarSAyudhakeSu nai kendriyeSvapi AnatAdayo yAvadanutta ropapAtikA na tiryakpacendriyeSvapi kintu yathoktarUpeSu manuSyeSu || sohammIsANe NaM bhaMte! kappesu savvapANA satrvabhUyA jAva sattA puDhacikAiyattAe jAya vaNasatikAhayatA devattAe devitAe AsaNasapaNa jAva bhaMDovagaraNattAe ubavaNNapubvA ?, haMtA Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyamA ! asaI aduvA anaMtakhutto, sesesu kappesu evaM cetra Navari no ceva NaM devittAe jAva jagA, aNuttaroyavAtiesuvi evaM No ceva NaM devattAe devittAe / setaM devA // ( sU0 221 ) 'sohamme NamityAdi, saudharme bhadanta ! kalpe dvAtriMzad vimAnAvAsazatasahasreSu ekaikasmin vimAne sarve prANAH sarve bhUtA: sarve jIvAH sarve samavAH, amISAM vyAkhyAnamidam - "prANA dvitricatuH proktA, bhUtAzca varavaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, | zeSAH sattvA udIritAH // 1 // " pRthvIkAyatayA devatayA devItayA, iha ca bahuSu pustakeSvetAvadeva sUtraM dRzyate, kacitpunaretadapi - 'AukAiyattAe veDakAiyattAe~' ityAdi tana samyagavagacchAmastejaskAyasya tatrAsambhavAt 'AsaNe' tyAdi, AsanaM siMhAsa nAdi zayanaM - palyaGkaH stambhAH - prAsAdAdyavaSTambhahetavaH bhANDamAtropakaraNaM- hArArddhahArakuNDalAdi tattayotpannapUrNA : 1, bhagavAnAha - gautama ! 'asakRt' anekavAramutpannapUrvA iti sambandhaH, athavA 'anantakRtvaH' anantAn vArAn, sAMvyavahArikarAzyantargatairjIvaiH sarvasthAnAnAM prAyo'nantazaH prAptatvAt evamIzAne'pi vaktavyaM, sanatkumAre'pyevameva, navaraM 'no ceva NaM devittAe' iti vizeSaH tatra devInAmutpAdAbhAvAt evaM yAvad maiveyakANi, 'paMcasu NaM bhaMte! aNuttare' ityAdi pAThasiddhaM navaraM 'no ceva NaM devicAe' iti, ananta kRtvo devatvasya pratiSedho vijayAdiSu caturSutkarSato'pi vAradvayaM sarvArthasiddhe mahAvimAne ekavAraM gamanasambhavAn tata UrddhamavazyaM manuSyabhavAsAdanena muktiprApteH devItvasya ca pratiSedhastatrotpAdAsambhavAt // samprati caturvidhAnAmapi jIvAnAM sAmAnyato bhavasthiti kAryasthiti ca pratipipAdayiSurAdda- neraiyANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA ! jahaneNaM dasa bAsasahassAI ukkI Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seNaM tettIsaM sAgarocamAI, evaM sanvesi pucchA, tirikkhajoNiyANaM jahanneNaM aMtomu0 ukkoseNaM tinni paliovamAI, evaM maNussANavi, devANaM jahA ratiyANaM // devaNerajhyANaM jA ceva ThitI sacceva saMciTThaNA, tirikkhajoNiyassa jahanneNaM aMtomutto ukkoseNaM vaNassatikAlo, maNusse Na bhaMte ! maNusseti kAlato keciraM hoti?, goyamA! jahaNaNeNaM aMtomuttaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM puncakoDipuTusamambhahiyAI // irayamaNussadevANaM aMtaraM jahaNaM aMtomu. ukkoseNaM vnnsstikaalo| tirikvajoNiyassa aMtaraM jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM sAgaropamasayapusRttasAireNaM / / (sU0 222) etesi NaM bhaMte! NeraiyANaM jAva devANa ya kayare01, goyamA! savyasthovA maNussA NeraDyA asaM0 deSA asaM0 tiriyA aNaMtaguNA, se taM caucihA saMsAra samAvapaNamA jIvA paNNattA // (sU0 223) 'neraiyANaM bhaMse ! kevaiyaM kAla' mityAdi, nairayikANAM jaghanyataH sthitirdaza varSasahastrANi, etad ramaprabhAprathamapraskaTamapekSyotaM, utkarSasatrayastriMzatsAgaropamANi, etatsaptamanarakadhivyapekSayA, tiryagyonikAnAM jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrINi pasyopamAni, evarebakurvAdikamapekSnya draSTavyaM, evaM manuSyANAmapi, devAnAM jaghanyato daza varSasahasrANi, etayanapatimvantarAnadhikRtyAvaboddhavyaM, utkarSatastrayastriMzat sAgaropamANi, tAni vijayAdyapekSya // 'neraiyANaM bhaMte!' ityAdi, nairayiko bhadanta ! nairayikakhena kAlata: kiyazciraM bhavati?, bhagavAnAha-gaudhama ! 'jA ceSa bhavadiI sA kSetra saMcihaNAvi' yaiva bhavasthitiH saiva 'saMciTThaNAyi' kAyasthitirapi, naira Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yikasyAvyavadhAnena bhUyo nairayike pUtpAdAbhAvAt, 'no neraie neraipasu uvavajjai' iti vacanAt 'tirikkhajoNie NaM bhaMte / ityAdi prasUnaM prAgvat, gautama ! jaghanyato'ntarmuhUrtta tadanantaraM mRtvA manuSyAdAvutpAdAt, utkarSato'nantaM kAlaM vanaspatikAyikeSvanantakAlamavasthAnAt, vamevAnantakAlaM nirUpayati-vanaspatikAlaH, yAvAn zAstrAntare vanaspatikAla uktastAvantaM kAlamityarthaH, sa caivam 'anaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlato khettato anaMtA logA asaMkhejjA puggalapariyaTTA, te NaM puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkheibhAgo' sugamam, manuSyaviSayaM praznasUtraM pAThasiddhaM nirvacanaM - gautama! jaghanyenAntarmuhUrtta tadanantaraM mRlA tiryagAdipUtpAdabhAvAdidi, utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni tAni ca mahAvidehAdiSu saptasu manuSyabhatreSu pUrvakodryAyuSkeSu amegha devakurvAdiSUtpazyamAnasya veditavyAni / devAnAM tu nairayikavad yaiva bhavasthitiH saiva kAya sthitirapi devAnAmapi mRtvA bhUyo'nansaraM devatvenotpAdAbhAvAt "no deve devesu ubavaja" iti vacanAt / sAmpratamantaraM cicintayiSurAha - - 'nerahayassa NaM bhaMte' 1 ityAdi, nairavikasya madansa ! antaraM nairayikatvAtparibhraSTasya bhUyo nairayikatva prApterapAntarAlaM kADhataH kiyaciraM bhavati ?, kiyantaM kAlaM yAbadbhavatItyarthaH, bhagavAnAha - jaghanyenAntarmuhUrta, kathamiti cet, ucyate narakAduddhRtya manuSyamatre tiryagbhave vA'ntarmuhUrtta sthitvA bhUyo narakeSUtpAdAt, tatra manuSya bhavabhAvanetram - kazcinnarakAduddhRtya garbhajamanuSyatvenotpatha sarvAbhiH paryAptibhiH paryApto viziSTasaMjJAno| veto vaikriyalabdhimAn rAjyAcAkAGkSI paracakrAyupadravamAkarNya svazaktiprabhAvatazcaturaGgaM sainyaM vikurvitvA saGgrAmayitvA ca mahAraudravyAnopagato garbhastha eva kAlaM karoti kRtvA ca kAlaM bhUyo narakepUtpadyate tata evamantarmuhUrta, tiryagbhave narakAduddhRto garbhanyutkAntikatandula matsya tvenotpadya mahAraudradhyAnopagato'ntarmuhUrtta jIvitvA bhUyo narakeSu jAta iti, utkarSato'nantaM kAlaM sa cAnantaH kAlaH d Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRICA-MATHS paramparayA vanaspatiputpAdAdavasAtavyaH, tathA cAha-vanaspatikAlaH, sa ca prAgevoktaH / tiryanyoniviSarya prabhasUtra pUrvavata, nirvacanaMjaghanyenAntarmuhUrta, taca kasyApi tiryaklena mulA manuSyabhave'ntarmuhUrta sthitvA bhUyastiryaktvenotpayamAnasya draSTavyaM, utkarSataH sAtirakaM sAgaropamazatapRthaktvaM, tacca nairantaryeNa devanArakamanuSyabhavabhramaNenAvasAtavyaM / manuSyaviSayamapi praznasUtraM tathaiva, nirvacanaM-jayanyenAntarmuhUrta, tacca manuSyabhavAduddhRtya tiryagbhave'ntarmuhU sthitvA bhUyo manuSyatvenotpadyamAnasyAvasAtavyaM, utkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kAlaH prAguto vanaspatikAlaH / devaviSayamapi praznasUna sugama, nirvacanaM jaghanyenAntarmuhUrta, kazcidevabhavAmyulA garbhajamanuvyakhenotpadya sarvAbhiH paryAptibhiH paryApto viziSThasajJAnopetastathAvidhasya zramaNasya zranaNopAsakamya vA'nte dharyamArya vacaH zrutvA dharmadhyAnopagato garbhasya eva kAlaM karoti kAlaM ca kRtvA deveSUtpadyate tata evamantarmuhUrta, utkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kAlo yathoktasvarUpo vanaspatikAlaH pratipattavyaH // sAmpratamalpabahutvamAha-eesi NamityAdi prabhasUtraM pAThasiddhaM, bhagavAnAha-gautama sarvastokA manuSyAH, zreNyasAdhyeyabhAgavarjinabhaHpradezarAzipramANatvAt , tebhco nairayikA asaGkhyeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradezarAzeryatprathamaM vargamUlaM tahitIyena vargamUlena guNyate gugite ca sati yAvAna pradezarAzirbhavati tAvatpramANAsu zreNiSu yAvanta AkAzapradezA|stAvatpramANasvAtteSAM, tebhyo devA asaGkhaveyaguNAH, vyantarANAM jyotiSkANAM ca nairayikebhyo'pyasaGkhyeyaguNatayA mahAdaNDake paThittavAna, tebhyo'pi tiryacco'nantAH, vanaspatijIvAnAmanantAnantalAt // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAbhigamaTIkAyAM caturvidhapravipattI vimAnAdhikAre dvitIyo vaimAnikoddezakaH samAptaH, tatsamAptau ca samAptA caturvidhA pratipattiH // Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 282-% atha paJcavidhajIvAkhyA caturthA pratipattiH / tadevamuktA caturvidhA pratipattiH, samprati kramaprAptAM pazyavidhapratipattimAha tattha je te evamAhaMsu-paMcavihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA te eyamAhaMsu, taM0-egidiyA beIdiyA teiMdiyA cariMdiyA paMciMdiyA / se ki taM egiMdiyA?, 2 duvihA papaNasA, taMjahA-pajasagA ya apajjatagA ya, evaM jAva paMciMdiyA duvihA-pajjattagA ya apajasagA ya / egidiyassa NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkosaNaM vAvIsaM vAsasahassAI, beiMdiya0 jahanneNaM aMtomu0 ukkoseNaM bArasa saMvaccharANi, evaM teiMdiyassa egaNapaNNaM rAiMdiyANaM, gharidiyassa chammAsA, paMceMdiyassa jaha0 aMtomu, ukkoseNaM tettIsaM sAgaro. vamAI. apamattaegidiyassaNaM kevatiyaM kAlaMThitI paNNattA?, goyamA! jahanneNaM aMtomu0 ukkoseNavi aMto evaM savvesi, pajattegiMdiyANaM NaM jAva paMcindriyANaM pucchA, jahanneNaM aMto0 ukko yAvIsaM vAsasahassAI aMtamuhatoNAI, evaM uzosiyAvi ThitI aMtomuhasoNA sabvesiM pajjattANaM kAyavvA // egidie NaM bhaMte! egidietti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! jahanneNaM aMtomu0 uko0 vaNassatikAlo / beiMdiyassa NaM bhaMte ! gheiMdiyatti kAlao kevaciraM hoi?, jaha* aMto. AKA Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - mu0 ukkoseNaM saMkhenaM kAlaM jAya cAridie saMkhenaM kAlaM, paMceMdie NaM bhaMte ! paMciMdiesi kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jaha* aMtomu0 ukko0 sAgarovamasahassaM sAtiregaM // egidie meM apajattae NaM matekAlao kevAMcara hoti?, goyamA! jahanneNaM aMtomu0 ukosaNavi aMtomuhattaM jAva paMciMdiyaapajattae / pajattagaegidie NaM bhaMte! kAlao kevaciraM hoti?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhasaM ukkoseNaM saMkhijAI vaasshssaaii| evaM beiMdievi, variM saMkhajAvAsAiM / teiMdie NaM bhaMte ! saMkhejjA raaiidiyaa| cAridie paM0 saMkhejA mAsA / pajjattapaMcidie sA. garovamasayapuhattaM sAtiregaM // egidiyassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoti?, goyamA! jahapaNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhenavAsamabhahiyAI / bediyasta NaM aMtaraM kAlao kevaciraM hoti?, goymaa| jahaNNeNaM aMtomuhattaM jakkoseNaM vaNassaikAlo / evaM ne iMdi. yassa cauridiyassa paMceMdiyassa, apajattagANaM evaM ceva, pajasagANavi evaM cetra / / (sU0 224) 'tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavanta:-pazcavidhAH saMsArasamApanakA jIvAH prajJaptAste 'evaM' yakSyamANaprakAreNoktavanta:, tameva prakAramAha-tadyathA-ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAH, amISA padAnAM vyAkhyAnaM prAgvat // 'se kiM tamityA. dIni paJca paryAptAparyAptasUtrANi, 'egidiyassa gaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI? ityAdIni paJca sthitisUtrANi pAThasiddhAni, aparyAptakavizeSaNaviziSTAnyapi paJca sthitisUtrANi pAThasiddhAni, navaraM jaghanyAMdantarmuhUrtAdutkRSThamantarmuhUrta vRhattaramavasAtavyaM, paryAptavizeSaNa Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI viziSTAnyapi paJca sthitisUtrANi supratItAni, navaramutkarSato dvAviMzatirvarSasahasrAdInyantarmuhUtanAni, apanA nAt // samprati kAryasthitipratipAdanArthamAha - 'emiMdipa NaM bhaMte! egiMdipa tti ityAdi, jaghanyUvo'ntarmuhUrtta tadanantaraM mRtvA zIndriyAdiSUtpAdAt utkarSana kArya, ananya kAlameva nirUpayati-vanarUtikAlaH, vanaspatikAlasyai kendriyatvAt ekendriyapade tasyApi parimahAt, vanaspatikAlaJca prAgevoktaH / dvitricaturindriyasUtre sAyaM kAlaM - soyAni varSasahasrANi "vigalidiyANa vAsasahassA saMkhejA" iti vacanAt paJcendriyasUtre sAtirekaM sAgaropamasahasraM, taba nairayikatiryakpa zvendriya manuSyadeva bhavabhramaNena veditavyaM / 'ergidiyaapajjatae NaM bhaMte' ityAdi, jaghanyata utkarSato'ntarmuhUrttamaparyApta labdhere tAvatkAlapramANatvAt evaM zeSANyapi catvAryaparyAptakasUtrANi bhAvanIyAni, ekendriyaparyAptakasUtre soyAni varSasahasrANi, ekendriyasya hi pRthivI kAya syotkarSato dvAtriMzatirvarSasahasrANi bhavasthiti: apakAyasya sapta varSasahasrANi tejaskAyasya trINi rAtrindivAni vAyukAyasya trINi varSasahasrANi vanaspatikAyasya daza varSasahasrANi tato nirantaraka tipayaparyAptamavasaGkalanayA mayeyAnyeva varSasahasrANi ghaTanta iti / dvIndriyaparyAptasUtre utkarSataH saGkhyeyAni varSANi dvIndriyasya hi utkarSato avasthitiparimANaM dvAdaza varSANi na ca sarveSvapi bhavetkRSTA sthitistataH katipayanirantara paryAptabhava saGkalanayApi saGkhyeyAni varNApyeva labhyante na tu varSazatAni varSasahasrANi vA / trIndriyaparyAptasUtre saGkhyAti rAtrindivAti teSAM bhavasthiterutkarSato'pyekonapaJcAzaddinamAnatayA katipayanirantaraparyAptabhavasaGkalanAyAmapi yAnAM rAtrindivAnAmeva labhyamAnalAt / caturindriyaparyAptasUtre khayA mAsAsteSAM bhavasthiterutkarSataH SaNmAsapramANatayA katipayanirantara paryAptabhavakAla saGkalanayA soyAnAM mAsAnAM prApyamAnakhAt / pa ndriyaparyAptasUtre sAgaropamazatapRthaktvaM sAtirekaM taca pUrvavat // 'ermidiyastra NaM bhaMte! aMtaraM kAlato kevaciraM hoi ?" Dravi Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jayanyenAntarmuhUrI, ta kendriyAduddhaya dvIndrivAdAvantarmuhU sthilA bhUya ekendriyatnotpadyamA-14 nasya veditavyaM, utkarSato ve sAgaropamasahasre sayavarSAbhyadhike, mAnAneva hi nAla kAyama kAvANitijAlamAranevaikendriyasthAntaraM, trasakAyasthitikAlazna yathoktapramANaH, tathA ca vakSyati-'tasakAie NaM maMte! tasakAyati kAlo kevaciraM ho ?, goyamA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamabhahiyAI' / dvitricatuSpazcendriyasUtreSu jaghanyato'ntarmuhUrta, tara pUrvaprakAreNa bhAvanIyaM, utkarSataH sarvatrApi vanaspatikAla: dvIndriyAdibhya suddhatya vanaspatiSa yathoktapramANabhanantamapi kAlamavasthAnAt / / yathaivAmUni pazca sUtrANyantaraviSayANyaudhikAnyuktAni tathaiva paryAptaviSayAcaparyAptaviSayANyapi bhaNanIyAni, tAni caivama-egi| diyaapajjattassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttamukkoseNaM do sAgarotramasahassAI saMkhenavAsamammAhiyAI, iMdiyaapajattassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlato kebaciraM hoi!, goyamA! jahaNNeNaM aMtomuhata ukkoseNaM aNaMtaM kAla - NassaikAlo, evaM jAva paMceMdiyaapajjattassa / evaM pazva paryAptasUtrANyapi vaktavyAni || sAmpratamalpabahutvamAi eesiNaM bhaMte! egidi beI0 teI0 ghau0 paMciMdiyANaM kayarezahito appA vA yahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA savayovA paMceMdiyA cAridiyA visesAhiyA teiMdiyA visesAhiyA iMdiyA visesAhiyA egidiyA aNaMtaguNA evaM apajasagANaM savvatyovA paMceviyA apajattagA cauridiyA apajjattagA visesAhiyA teiMdiyA apajasagA visesAhiyA beIdiyA apajattagAvisesAhiyA egidiyA apajattagA aNaMtaguNA sahaviyApa0 vi0|| savvatthovA caturiM Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyA pattA paMceMdiyA pajattagA visesAhiyA vaidiyapajattagA visesAhiyA teiMdiyapajattamA visesAhiyA egiMdiyapajattamA anaMtaguNA, saiMdiyA pacattagA visesAhiyA // etesi NaM bhaMte! saiMdriyANaM pajjattagaapanattagANaM kayare 21, goyamA / savvatthovA saiMdriyA apajasagA saiMdiyA paJcattagA saMkheAguNA / evaM egiMdiyAvi / etesi NaM bhaMte! beiMdriyANaM pajjattApajjattagANaM appAvanuM ?, goyamA / savvatthovA beiMdriyA pajjantagA apajasagA asaMkhejjaguNA, evaM teMdriyacariMdriyapaMceMdriyAvi // eesi NaM bhaMte! egiMdiyANaM beiMdi0 teiMdi0 uriMdi0 paMceMdiyANa ya pajjattagANa ya apaJcattagANa ya kayare 21, goyamA ! savvasthovA cauriMdiyA paJcattagA paMceMdiyA pacattagA vimAhiyA betiyA bisAriyA teiMdiyA pajjatagA visesAhiyA paMcadiyA apajatagA asaMkhejjaguNA cariMdiyA apanattA visesAhiyA teiMdiyaapajastA visesAhiyA beiMdiyA apattA visesAhiyA egiMdiyaapattA anaMtaguNA saiMdriyA apalattA bisesAhiyA egidiyapajjatA saMkhejaguNA saiMdiyapajattA visesAhiyA saiMdiyA visesAhiyA / settaM paMcavidhA saMsArasamAvaNNagA jIvA // ( sU0 225 ) 'eesi NamityAdi pranasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! sarvastokAH pacendriyAH saGkhyeyayojanakoTIkoTI pramANaviSkambhasUcIpramitabhatarAsayeya bhAga va soya zreNigatA kAza pradezarAzipramANatvAt tebhyazcaturindriyA vizeSAdhikAH, viSkambhasUcyAsteSAM prabhUta Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 22 T- mograyojanakoTIkoTIpramANatvAta , tebhyo'pi trIndriyA vizeSAdhikAranezaM viSkambhasUcyAH prabhUtatarasaGghoprojanakoTIkoTI |pramANatvAt , tebhyo'pi dvIndriyA vizeSAdhikAsteSAM viSkambhasUcyAH prabhUtavamAnasyeyayojanakoTIkoTImAtastrAva , vezma ekedriyA anantaguNAH, vanaspatInAmanantAnantanAt || sampratyeteSAmevAparyApta vizeSaNaviziSTAnAmalpabahulamAha-eesi NamityAdi prabhasUtra pAThasiddhaM, bhagavAnAha-gauvama sarvastokAH paJcendriyA aparyAptakAH, ekasminna prakAre yAvanyanulAsayabhAgamAtrANi khuNDAni tAnapramANatmAtU, vebhyazcaturindriyAparyAptA vizeSAdhikAH prabhUtatarAlAsayabhAgakhaNDapramANalAtUvezyahIndriyAparyApta vizeSAdhikAH prabhUtatarapratarAjalAsayayabhAgakhaNDapramANatvAt , tebhyo dvIndriyAparyAptA vizeSAdhikAH nabhUnatamapratAlAsayabhAgavaNDamAnatvAt , * tebhya ekendriyAparyAptA anantaguNAH, vanaspatikAyikAnAmaparyAptAnAmananvAnantatayA savA prApyamANalAt || adhunateSAmeva paryApavi-12 zeSaNaviziSTrAnAmalpabahulamAhU-eesi Na'mityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAi-gautama! sarvalokAzcaturindriyA:pakSiA yato'lpA-3 yuSazcaturindriyAstataH prabhUtakAlamavasthAnAbhAvAt pRcchAsamaye khokA avApyante, te ca stokA api panahe yAvanyAlAsayabhAgamA* trANi khaNDAni tAvatpramANA veditavyAH, tebhyaH paJcendriyaparyAptA vizeSAdhikAH, prabhUtavarAGgalAsayabhAgakhaNDamAnantrAva , tebhyo'pi dvIndriyAH paryAptA vizeSAdhikA: prabhUtatarapravarAlasoyabhAgabaNDapramANatvAt , tebhyo'pi vIndriyaparyApmA vizeSAdhikAra samAcAra eva seSo prabhUsavarAGgalasaGkhyayabhAgakhaNDapramANatvAt , vebhya ekendriyAH paryAptA anantaguNAH, vanaspatikAlikAnA hotAtAmanantakhAt // sAmpratameteSAmeva pratyeka paryAtAparyAptAnAM samuditAnAmalpabahukhamanidhitsuH prathamata ekendriyApAgamAha-epani paamityaadi| prabhasUtraM gataM, bhagavAnAha-gautama ! sarvakhokA ekendriyA aparyAptAH, paryAptakAH soyaguNAH, praphendriyeSu hi bAba samAH sarvalo * Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmatvAt sUkSmAcA paryAptAH sarvasvokAH paryAptAH saGkhyeyaguNAH, dvIndriyasUtre sarvakhokA ndriyApasrotA yAnti pravare'kula bhAgamAtrANi khaNDAni tAvatpramANatvAt deSAM tebhyo'paryAptA asadheyaguNAH prataragayAkulA soyabhAmakhaNDa pramANatvAt pa tricaturindriyapavendriyA pabahutvAnyapi vaktavyAni // sAmpratamekendriyANAM samuditAnAM paryAptAparyAptAnAmalpabahula mAha-eeti NamityAdi, idaM prAguktatIyadvitIyAspabahutva bhAvanAnusAreNa svayaM bhAvanIyaM tavato bhAvitAt, upasaMhAramAha- 'sUtra paMcavihA' ityAdi // ivizrImalayagiriviracitAyAM jIvAbhigamaTIkAyAM paJcavidhA pravipattiH caturthI samAptA // ! Corp uktA paJcavidhA pratipaciradhunA kramaprAptAM SadhipratipattimabhidhitsurAha- taraNaM je te evamAsu chanviddA saMsArasamAvaNNagA jIvA te evamAhaMsu, jahA -- puDhavikAiyA AukAiyA teja0 vAja0 vaNassatikAiyA tasakAiyA / se kiM taM puDhavi01, puDhavI0 duvihA paNNattA taM. -- sudumapuDhavikAiyA yAdarapuDhadhikAiyA, sukumapuDhavikAiyA dubihA paNNattA, saMjahA- pa tagAya apajjatagA y| evaM vAyarapuDha vikAyAci, evaM caukkaeNaM bheeNaM AuuyAuvaNassatikAiyANaM catu0 yavvA / se kiM taM tasakAiyA ? 2 dubihA paNNattA, taMjA-pajattagA ya apajagAya // (0 226) puDhavikAiyassa NaM bhaMte! kevaliyaM kAlaM ThitI paNNattA 1, godhamA ! jahaNaNaM aMtomuddattaM ukoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI, evaM savvesiM ditI yavvA, tasakAiyassa jaNaM Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtomuhattaM ukoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, apaJjatagANaM sanvesiM jahanneci ukoseNavi aMtomuhattaM, pajattagANaM savvesiM ukkosiyA ThitI aMtomuhattaUNA kAyavyA // (mU0 227) puDhavikA. ie NaM bhaMte ! puDhavikAiyattikAlato keciraM hoi ?, goymaa| jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkheja kAlaM jAva asaMkhejA loyaa|evN jAva Au teuvAukAiyANaM vaNassaikAiyANaM aNataM kAlaM jAva AvaliyAe asNkhejtibhaago|| sasakAie bhaMte jahanneNaM aMtomu0 ukkosseNaM vo sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamanbhahiyAiM / apajhattagANaM chapahavi jahANeNavi ukkoseNavi aMtomuhattaM, pajattagANaM-'vAsasaharasA saMvA puDhavidagANilatarUNa pattA / teja rAiMdisaMvA tasasAgarasatapuhuttAI // 1 // ' pajattagANAMve sabasi evaM // puDhavikAiyassa NaM bhaMte! kevasiyaM kAlaM aMtara hoti?, goyamA! jahanneNaM aMtomuluttaM ukkoseNaM vaNapphatikAlo / evaM AuteuvAukAiyANaM vaNassaikAlo, tasakAiyANavi, vaNassaikAiyassa pudavikAiyakAlo / evaM apajAsagANavi vaNassahakAlo, vaNassaINaM puDhavikAlo, pajattagANavi evaM ceva vaNassaikAlo, pajjattavaNassaINaM puDhavikAlo // (mU0 228) 'tastha Na'mityAdi, datra ye te evamuktavantaH par3idhAH saMsArasamApanakA jIvAste 'evaM vakSyamANaprakAreNoktavantaH, tameva prakAramAha, tadyathA-pRthvIkAyikA ityAdi prAga vyaakhyaatN||'se kitaM paDhavikAiyA' ityAdIni pRthivyaptejovAyuvanaspativiSayANi trINi * ** Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARSAA% 4%AAAA%ESARKARISME * trINi trasakAyaviSayamekamiti sarvasaGkhyayA SoDaza sUtrANi pAThasiddhAni / / 'puDhavikkAiyassa bhaMte !' ityAdi sthitiviSavaM sUtrapaTuM / sapratItaM, tantra jaghanyaM sarvatrApyantarmuhartamutkarSataH pRthivIkAyikasya dvAviMzativarSasahasrANi akAyikasya sapta - tejaskAyikasya trINi rAtrindivAni vAtakAyasya trINi varSasahasrANi vanaspatikAyasya dazavarSasahasrANi trasakAyasya prayaviMzatsAgaropamANi / aparyAptavipayANyapi SaTa sUtrANi pAThasiddhAni, sarvatra jaghanyata utkarSatazcAntarmuhAbhidhAnAtU, navaramutkRSTamantarmuharta bRhattaraM veditavyaM / paryAviSayA padasUtrI pAThasiddhA, nvrmntdvyontvN aparyAptakAlabhAvinA''ntarmuhUrtena hInatvAt // samprati kAyasthitimAha-'puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikkAiya'tti ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jayanyenAntarmuhUrta, pRthvIkAyAduddhRtyAnyatrAnta-| muhUrta sthitvA bhUyaH pRthivIkAyatvena kasyApyutpAdAt , utkarSato'sayeyaM kAlaM, tameva kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-asaloyA utsapi-* NyavasarpiNyaH, epA kAlato mArgaNA, kSetrato'saGkhyeyA lokAH, kimuktaM bhavati ?-asahayeyeSu lokapramANeSvAkAzasaNDeSu pratisamayamekaikapradezApahAre yAtratA kAlena tAnyasayeyAnyapi lokAkAzakhaNDAni nilaMpitAni bhavanti tAvantamasalayeyaM kAlaM yAvaditi / evamaplejovAyusUtrANyapi vaktavyAni / banaspatisUtre jaghanyaM tathaiva, utkarSato'nanta kAlaM, tameva kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-anantA utsarmiNyavasarpiNyaH, kAlata eSA mArgaNA, kSetrato'nantA lokA:-ananvAnanteSu lokAlokAkAzeSu pratisamayamekaikapradezApahAre yAvatA kAlena tAnyapi lokAlokAkAzakhaNDAni nirlepAni bhavanti tAvantamanantakAlamityarthaH, tameva pudralaparAvartana nirUpayati-asoyA: pudgalaparAvartAH, pudgalaparAvartasvarUpaM paJcasaGgrahaTIkAto bhAvanIyaM, pudgalaparAvartagatamevAsayeyatvaM nirdhArayati-te NamityAdi, ve puralaparAvartA AvalikAyA asalyeyo bhAgaH, AvalikAyA asoye bhAge yAvantaH samayAstAvanta ityarthaH, ayaM cArtho'nyatrApi Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - 4 saGgrepeNokta:--"assaMkhosappiNIsAppaNIu pAMgadiyANa ya cauNhaM / tA caiva U aNaMtA vaNarasaIe u boddhavyA // 1 // " trasakAyasUtre ve ] sAgaropamasahasra soyavarSAbhyadhike, etAvata evAvyavadhAnena ksakAyatvakAlasya kevalavedasopalabdhatvAt / aparyAptaviSayAyAM SaTsmyAM sarvatrApi jaghanyata utkarpatazcAntarmuhUrcam , aparyApta undherutkarSato'pyetAvatkAlapramANatvAt / pRthivIkAyikaparyAptasUtre utkarSataH sahayAni varSasahasrANi, pRthivIkAyikasya hi bhavasthivirutkarSato'pi dvAviMzativarSasahasrANi tata: katipayanirantaraparyAptabhavamIlane soyAni varSasahasrANi labhyante nAdhikaM / evamapphAzikasUtre'pi vaktavyaM, tez2askAyikasUtre samaveyAni rAtrindivAni, vejaskAyikasya hi bhavasthitirutkarpato'pi trINi rAnindivAni, tato nirantarakatipayaparyAptabhavasaGkalanAyAmapi saGkhyayAni rAbindivAni labhyante na tu mAsA varSANi varSasahasrANi vaa| vAyukAyikasUtra banaspatikAyikasUtraM pRthivIkAyikasUtravata trasakAyasUtre sAgaropamatapRthaktvaM sAtirekam / / sampratyansaranirUpaNArthamAha---'puddhavikAiyassa NaM bhaMte !' ityAdi prabhasUtraM lagana, bhagavAnAi-gautama japanyenAntarmuhUrta pRthivIkAyAvRddhRtyAnyatrAntarmuhUrta sthitvA bhUyaH pRthivIkAyikakhena kasyacidutpAdAt, utkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kAkaH prAguktasvarUpo vanaspatikAlaH pratipantavyaH, pRthivIkAyAduddhanya tAvanta kAlaM vanaspaviSvaksvAnasambhavAt / prabasoloSAnasasUtrA-18 Nyapi bhAvanIyAti / vanaspatisUtre utkarSano'sayeyaM kAlam 'asaMkhejAo ussappiNIosappiNIo kAlato khelatI asaMkhekhA loga iti vaktavyaM, vanaspatikAyAduddhatya prathivyAdiSvavasthAnAt teSu ca sarvezvapyutkarSato'pyevAmatkAlabhAvAt // vApasabahulamA.. appAthahaya-savvasthovA tasakADhayA ukkAhayA asaMkhejaguNA puDavikAiyA visesAhipAzAja kAiyA visesAhiyA ghAukAiyA visesAhiyA vaNassatikArayA arNavaNA evaM apajasagASi Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H paJcattagAthi // etesi NaM bhaMte! puDhacikAiyANaM pajattamANa apajjattagANa ya kaparerahito appA vA evaM jAva visesAhiyA?, goyamA! savvasthovA punavikAiyA apajasagA pudavikAjhyA patratagA saMkhejaguNA, etesi paM0 samvatthovA AukAiyA apajasamA prabattagA saMkhenaguNA jApa ghaNassatikAiyAvi, savvasthovA tasakAiyA paddhattagA tasaphAiyA apajasagA asaMkhenaguNA // eesiNaM bhaMte ! puDhavikAiyANaM jAva tasakAiyANaM pajjattagaapajasagANa ya kayosahiMto appA vA 41, savyasthovA sasakAiyA panjasagA tasakAiyA apajasagA asaMkhenaguNA teukAiyA apanattA asaMkhajaguNA puDha vikAiyA AukAiyA vAuchAiyA apanattagA visesAhiyA teukAiyA pAjatagA saMkhenaguNA puDhaviAuvAupajattagA visesAhiyA, vaNassatikAjhyA apajattagA aNaMtaguNA, sakAiyA apajasagAvisesAhiyA, vaNassatikAiyA pajasagA saMkhenaguNA, sakAiyA pajjattagA visesAhiyA // (sUrya 229) suhumassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI papaNattA, goyamA! jahanneNaM aMtomuluttaM ukkoseNavi aMtomuhasaM evaM jAva muhamaNioyassa, evaM apaja sagANavi pajjattagANavi jahaNNeNavi ukkoseNavi aMtomutsaM // (sU0 230) 'eesi NamityAdi, sarvastokAstrasakAyikAH, dvIndriyAdInAmeva sakAyasvAt teSAM ca zeSakAyApekSayA'tsavAt , tebhyastejaskA Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARKAXXXXXXX yikA asoyaguNAH, asAdheyalokAkAzapradezapramANatvAt , tebhyaH pRthivIkAyikA vizeSAdhikA:, prabhUtAsazyalokAkAzapradezamANatvAt teSAM ca zeSakAyApekSayA'lpalAt, tebhyo'SkAyikA vizeSAdhikAH, prabhUtatarAsayabhAgalokAkAzapradezarAzipramANatvAt, tebhyo vAyukAyikA vizeSAvikA., prabhUkhatamAsacakokAkAzapradezamAnasA, tebhyo vanaspatikAyikA anantaguNAH, anantalokAkAzapradezamAnatvAt / / sAmpratameteSAmevAparyAmAnAM dvitIyamalpabahukhamAha-'eesi Na'mityAdi, etadapi tathaiva / adhunaiteSAmeva | paryAptAnAmalpabahutvamAha-epasi NamityAdi, etadapi tathaiva / / sAmpratameteSAmeva pRthivIkAyAdInAM pratyeka paryAptAparyAptagatAlpabahulamAha-eesi 'mityAdi, sarvastokAH pRthivIkAyikA aparyAptAH paryAptA: salyeyaguNAH, pRthivIkAyikA hi bahavaH sUkSmAH sakalalokagatatvAt , teSu ca paryAptAH samaveyaguNAH, evamaplejovAyuvanaspatisUtrANi bhAvanIyAni, prasakAyasUtre sarvastokAH paryAptAtrasakAyikA aparyAptakA asakveyaguNAH, trasakAyAnAM paryAptAnAM yathAkrama prataragatAlasakveyabhAgabaNDapramANatvAt / / sAmpratameteSAM samuditAnAM paryAptAparyAptAnAmalpabahutvamAha-eesiNaM bhaMte!' ityAdi, sarvastokAstrasakAyikAH paryAptAstebhyavasakAyika | aparyAptA asahayaguNAH, atra kAraNaM prAgevotaM, tatastejaskAyikA aparyAptA asAhayeyaguNA: asAyalokAkAzapradezapramANatvAt , tataH pRthivyabvAyavo'paryAptakA: krameNa vizeSAdhikAH prabhUtaprabhUtataraprabhUtatamAsayeyalokAkAzapradezarAzimAnatvAt , tadanantaraM tejaskAyikAH paryAptA: sahayaguNAH, sUkSmaSbaparyAptabhyaH paryAptAnAM sahAyaguNalAt , tataH pRthivyabavAyavaH paryAptaraH krameNa vizeSAdhikAH, tato vanaspatikAyikA aparyAptA anantaguNAH, anantalokAkAzapradezarAzimAnalAt , tebhyo banaspatikAyikA: paryAptAH soygunnaaH|| sUkSmeSvaparyAptabhyaH paryAptAnAM sabadheyaguNatvAta sUkSmAzca sarvavava iti tadapekSamidamalpabahutvam // sampratyamIpAmeva kAyAnAM sUkSmANAM Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kala ** ACHAR sthityAdi cicintayiSurAha-'muhumassa NaM bhaMte' ityAdi, sUkSmasya sAmAnyato nigodarUpasyAnigodarUpasya vA bhadanta ! kiyantaM kAlaM * sthitiH prajJaptA, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSeNApyantarmuhUrta, navaramutkarSato vizeSAdhikamavasAtavyam , anyathotkarSAyogAt / evaM sUkSmapRthivIkAyAkAyikatejaskAyikavAyukAyikavanaspatikAyasUkSmanigodaviSayANyapi SaT sUtrANi vaktavyAni, atha || sUkSmavanaspatirnigodA eva tatastatsUtreNaiva gatamiti kimartha vRthaga nigodasUtraM ?, tadyuktaM samyagvastutattvAparijJAnAt , sUkSmavanaspatayo hi jIvA vivakSitAH, sUkSmanigodAstu pratyekamanantAnAM jIvAnAmAdhArabhUtAH zarIrarUpAstato na kazcidoSaH, ukta ca--"golA ya asaM jA asaMkhanigodo ya golao bhnnio| ekimi nigoe aNaMtajIvA muNeyavA // 1 // ego asaMkhabhAgo vaha unbakRNoSavAmi / eganigode nicaM evaM sesesuvi sa eva // 2 // aMtomuhattamettaM ThiI nigoyANa jaMti nihiTThA / palaTuMti nigoyA tamhA aMtomuhutteNaM // 3 // " AsAmakSaragamanikA-sUkSma nigodaiH sakala eva lokaH sarvato vyAno'anacUrNapUrNasamudvat, tasminnitthaM nigodaiyApte loke nigodamAtrAvagAhanA asakyeyA nigodA vRttAkArA bRhatyamANA golakA iti vyapadizyante, nigoda iti ca nAma anantAnAM jIvAnAmekaM zarIraM, tata uktam-asalyA golAH, ekaikasmiMzca golake'salyA nigodA ekaikazca nigodaH anantajIva iti, ekasmiMzca nigode ye'nantA jIvAsteSAmeko'sayatamo bhAgaH pratisamayamudvartate'nyazvotpadyate, tathA hi vivakSite samaye vivakSitasya nigodasyaiko'sahayatamo bhAga udvartate'nyazcAsatyatamo bhAgastasminnapUrva utpadyate, dvitIye'pi samaye'nyo'sahayeyabhAga udvattete | anyazcApUrva utpadyate, evaM sakalakAlamanusamayamudvarttanopapAtI, ata eva eganigode nizcamiti nityagrahaNaM, yathA caikasminigode tathA sarveSvapyasoyeSu sarvalokavyApiSu nigodeSu pratipattavyaM, sarveSAmapi ca nigodAnI nigodajIvAnAM sthitirvinirdiSTA'ntarmuhUttaimAtra Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmAtsarve'pi nigor3A anusamaya muharttanotpAtAbhyAmantarmuhUrttamAtreNa parAvarttante na ca zUnyA bhavantIti / evaM saptasUtrI aparyApta viSayA saptasUtrI paryAptaviSayA vaktavyA, sarvatrApi jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttam // samprati kAryasthitimAha- sume NaM bhaMte! sumeti kAlato kevaciraM hoti ?, goyamA ! jahaNaNeNaM aMtomuttaM koNaM a saMjakAla jAva asaMkhejjA loyA, sabvesiM pucikAlo jAna sahamaNioghassa puDhavikAlo, apajattagANaM sambesiM jahaNeNavi ukkoseNaSi aMtomuhuttaM, evaM pajjattagANaci sabdhesi jahaNeNavi ukoseNavi aMtomuhutaM // (sU 231) muTumarasa NaM bhaMte! kevaliyaM kAlaM aMtaraM hoti ?, goyamA ! jahaNeNaM aMtomu0 ukko0 asaMkhenaM kAlaM kAlao asaMkhejAo ussappiNIosappiNIo spezao aMgulassa asaMkhejjati bhAgo, suhumavaNassatikAiyassa sumaNiossavi jAva asaMbhAgo | puDhAiyAdrINaM vaNassatikAlo / evaM apajattagANaM paJjattagANavi || (sU0232) 'sumeNaM te! sumettikAlao' ityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyenAntarmuhUrttam, antarmuhUrttAnantaraM bAda pRthivyAdAvutpAdAn utkarSato'saGkhyakAlaM, tamevAsayeva kAlaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-asoyA utsarpiNyavasarpiNyaH, pusa (kAlato mArgeNA kSetrato'saGkhyA lokAH, asaGkhyeyAnAM lokAkAzAnAM pratisamaya meM kaikAkAzapradezApahAre yAvatA kAlena niSatA bhraH vati tAvAn asaGkhyeyaH phAla iti bhAvaH / evaM sUkSmapRthivyaptejovAyuvanaspatinigodasUtrANyapi bhAvanIyAni / samprati sUkSmAdI: nAmevAparyAptAnAM kAryasthitimabhidhitsurAdda - 'suDuma apajacapa NaM bhaMte' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyato' Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntarmuhUrttamutkarpato'pyantarmuhUrttam, aparyAptasthAvarasyaitAvatkAlapramANatvAt evaM sUkSmA paryAptapRthivyAdiviSayA'pi SaTsUtrI natavyA / evaM paryAptaviSayA'pi saptasUtrI | sAmpratamantaraM cicintayiSurAha 'suhumassa Na'mityAdi praznasUtraM sugarma, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyenAntarmuhUrte, sUkSmAduddhRtya bAdarapRthivyAdAvantarmuhUrtta sthitvA bhUyaH sUkSmapRthivyAdau kasyApyutpAdAt utkarSato'saGkhyeyaM kAlaM tamevAkyaM kAlaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, kAlata eSA mArgaNA, kSetrato'GgulasyAsatyeyoM bhAgaH, kimuktaM bhavati ? - aGgulamAtra kSetrasyAsatyeyatame bhAge ye AkAzapradezAste pratisamayamekaika pradezApahAre yAvatIbhirutsarpiNyava sarTipaNIbhirnirlepA bhavanti tAvatya iti || 'suhumapuDha vikkAiyassa NaM bhaMte!' ityAdi pranasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama! jaghanyenAntarmuhUrtta tadbhAvanA prAgiva, utkarSato'nantaM kAlaM, 'jAva AvaliyAe asaMkhijjaibhAgo' iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATha:- 'aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlato khetato anaMtA hogA asaMkhejjA poragalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejaibhAgo' asya vyAkhyA pUrvavat bhAvanA vevam sUkSmathivIkAthiko hi sUkSmapRthivI kAyikabhavAduddhRtyAnantaryeNa pAramparyeNa vA vanaspatidhvapi madhye gacchati tatra cotkarSata etAvantaM kAlaM tiSThatIvi bhavati yathoktapramANamantaraM, evaM sUkSmApkAyikatejaskA vikavAyukAyika sUtrANyapi vaktavyAni / sUkSma vanaspatikAyikasUtre jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato'satyeyaM kAlaM sa cAsayeyaH kAlaH pRthivIkAlo vaktavyaH, sa caivam - 'asaMkhejjA utsappiNIosapijIo kAlato khettato asaMkhejA logA' iti sUkSmavanaspatikAyabhavAduddhRto hi vAdaravanaspatiSu sUkSmavAdarapRthivyAdiSu cotpadyate tatra ca sarvatrApyutkarSato'pyetAvantaM kAlamavasthAnamiti yathokapramANamevAntaraM, evaM sUkSmanigodasyAnaM Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyantaraM vatavyaM, yathA ceyamaudhikI saptasUtrI uktA tathA'paryAtaviSayA saptasUtrI paryAptaviSayA ca samasUtrI vaktavyA, nAnAkhAbhAvAt // sAmpratameteSAmalpabahutvamAha - evaM appA bahugaM, savatthovA sumate kAiyA suhamapuDhavikAyA visesAhiyA sumaAubAU visAhiyA suhamaNioyA asaMkhejjaguNA suGkumavaNassatikAiyA anaMtaguNA suhamA visesAhiyA, evaM apajattagANaM, pajjasagANavi evaM caiva // etesi NaM bhaMte / suhumANaM paJjantApasANaM kayare 0 1, savvatthovA surumA apajatagA saMkhejaguNA pajjattagA evaM jAva sumaNigoyA / eesi NaM bhaMte sumANaM supucikAiyAeM jaba maNizrayANa ya paJjantApajattA0 kayare 21, savvatthovA mAiyA apattagA sumapuDhavikAiyA apajasagA visesAhiyA suhuma AuapajattA visAriyA mAuapanA bisesAhiyA sumate kAzyA pajantagA saMkhejjaguNA sumaDhaviAuvA upajasamA visesAhiyA sumaNioyA apalasagA asaMkhejaguNaH sumaNibhoyA pajasagA saMkhejjaguNA sudumavaNassatikAyA apajattagA anaMtaguNA suSumaapajasA viselAhiyA suhubhavaNassa pajjantamA saMkhenaguNA sunumA pajjattA visesAhiyA || (sU0 233 ) 'eesi Na' mityAdi, sarvastokA : sUkSmatejaskAyikA:, asaGkhya lokAkAzapradezapramANatvAt, tebhyaH sUkSmapRthivIkAyikA vizeSAdhikAH, prabhUtAsatyeyalokAkAzapradeza parimANatvAt, tebhyaH sUkSmApkAyikA vizeSAdhikAH prabhUtatarAsaye yalo kA kAzapramANalAtU Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tebhyaH sUkSmavAyukAyikA vizeSAdhikAH prabhUtatamAsa ye yalo kAkAzapradeza rAzimAnatvAt tebhyaH sUkSmanigodA asoyaguNAH teSAM pratimola kama sajjyeyatvAt tebhyaH sUkSmavanaspatikAyikA anantaguNAH, pratinigodamanantAnAM sadbhAvAt tebhya: sAmAnyataH sUkSmA vizeSAdhikAH, sUkSmapRthvIkAyikAdInAmapi tatra prazeSAt tepAmaudhikAnAmidamalpavatukham / idAnImeteSAmevAparyAptAnAmAha-eesi NaM bhaMte! suhumaapajattANa' mityAdi sarve prAgvad bhAvanIyaM / sAmpratameteSAmeva paryAptAnAM tRtIyamalpabahutvamA 'esi bhaMte! khuhumapajjattagANa' mityAdi, idamapi prAguktakrameNaiva bhAvanIyaM // adhunA'mISAmeva sUkSmAdInAM pratyekaM paryAptAparyAptagatAnyalpabahutvAnyAha -- 'eesi NaM bhaMte! muhumANaM pajjattagANamityAdi, iha bAdareSu paryAptebhyo'paryAptA asaGkhyaguNAH, ekaikaparyAptanizrayA asaGkhyeyAnAmaparyAptAnAmutpAdAt tathA coktaM prajJApanAyAM prathame prajJApanAkhye pade - " pajjattaganissAe apaJcacagA kkamaMti, | jattha ego tattha niyamA asaMkhejyA" iti sUkSmeSu punanIyaM kramaH kyaptAzcAparyAptApekSayA cirakAlAvasthAyina iti sadaiva te bahavo labhyante tata uktaM sarvastokAH sUkSmA aparyAptAH vebhyaH sUkSmAH paryAptakAH saGkhyeyaguNAH, evaM pRthvIkAyAdiSvapi pratyekaM bhAvanIyam // gataM caturtha malpabahutvamidAnIM sarveSAM samuditAnAM paryAptAparyAptAnAM paJcamamalpabahutvamAha - 'eesa ga' mityAdi, sarvastokAH sUkSmatejaskAyikA aparyAptAH kAraNaM prAgevoktaM, tebhyaH sUkSmapRthitryavAyavo'paryAptAH krameNa vizeSAdhikAH, atrApi kAraNaM prAgevokaM, | tebhyaH sUkSmatejaskAyikA: paryAptAH saGkhyaguNAH, aparyAptebhyaH paryAptAnAM saGkhyaguNAnAmeva bhAvitatvAt, tebhyaH sUkSmapUdhiyA yavaH paryAprAH krameNa vizeSAdhikAH kAraNaM prAgevoktaM, tataH sUkSmanigodA aparyAptA asaGkhyeyaguNAsteSAmatiprAcuryAt, tebhyaH sUkSmA nigodA: paryAptAH satyaguNAH, sUkSmeSvaparyAptebhyaH paryAptAnAmotrataH satyeyaguNatvAt, tebhvaH sUkSmavanaspatikAvikA aparyAptA bha Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntaguNAH, pratinigodamanantAnAM teSAM bhAvAn, tebhyaH sAmAnyataH sUkSmA aparyAptA vizeSAdhikAH sUkSmapRthvIkAyikAdInAmapi tatra prakSepAt tebhyaH sUkSmavanaspatikAyikAH paryAptAH satyaguNAH, sUkSmeSu hi aparyAptebhyaH paryAptAH saGkhyeyaguNA:, yacApAntarAle trizepAdhikatvaM tadrUpamiti na soyaguNakhavyAghAtaH, tebhyaH sAmAnyataH sUkSmAH paryAptA vizeSAdhikAH, sUkSmapRthivyAdInAmapi paryAptAnAM satra prakSepAt // samprati bAdarAdInAM sthityAdi nirUpayati- vAyarasa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM kitI paNNattA?, goyamA ! jahantreNaM aMtomu0 ukko0 tepsIsaM sAgarovamAI ThiI paNNattA, evaM bAyaratasakAi yassavi vAyarapuDhacI kAigrassa bAvIsavAsasahassAI bAyaraAussa sattavAsasahassaM vAyaraleussa tiSNi rAIdiyA vAyaravAussa tiSNi vAsasahassAI bAyaravaNa. dusavAsasaharasAI, evaM patteyasarIrabAdarassavi, Nioyarasa jahaneNavi kovi aMta, evaM bAraNiograssavi, apajjattagANaM savvesiM aMtomuhuttaM pacattagANaM kosiyA ThiI aMtImuttUNA kAyavvA savesiM // ( sU0 234 ) 'bAyarasta NaM bhaMte!" ityAdi pranasUtraM sugamaM bhagavAnAha - gautama! jaghanyato'ntarmuhUrtta tata U maraNAt, utkarSa tatrayatriza lAgaropamANi, evaM bAdara pRthivyaptejovAyuvanaspatipratyeka vAdara vanaspatinigoda bAdara nigoda cAdara kAyikasUtrANyapi vaktavyAni, sarvatra hi jaghanyato'ntarmuhUrttam, utkarSacintAyAmayaM vizeSa:- bAdarapRthivIkAyikasyotkarSato dvAviMzativarSasahasrANi bAda kAyikasya sapta varSasahasrANi vAdaratejaskAyikasya trINi rAtrindivAni bAdaravAyukAyikasya trINi varSasahasrANi sAmAnyato bAdaravanaspatikAyikasya Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KARANWAR daza varSasahasrANi pratyekazarIramAyalasatipaya paza tahamANa sabhApato nigodasya jaghanyenApyutkarSato'pyantarmuhUrsa cAdaranigodasya jaghanyata utkarSato'nyantarmuhUrta bAdaratrasakAyasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi // sampratyeteSAmeva sA-3 mAnyato bAdarAdInAM dazAnAmaparyAptAnAM sthiti cicintayipaH satradazakamAha-bAyaraapajjattagassaNaM bhNte|' ityAdi pAThasiddha, sarvatra jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrtAbhidhAnAt // sAmpratameteSAmeva paryAptAnAM sthiti cintayati-'bAdarapajattagassa NaM bhaMte' i. tyAdi, jaghanyataH sarvatrApyantarmuhUrtamutkarSataH sAmAnyato bAdarasya trystriNshtsaagropmaannyntrmuhuutttonaani, aparyAptakAvasthAbhAvinA'-10 ntarmuhUrtenonatvAt , evaM bAdarapRthivIkAyikaparyAptakasya dvAviMzatirvarSasahasrANi antarmuhUttonAni, bAdarApkAyikasya paryAptakasya sapta varSasahasrANi antrmuhuutttonaani bAdaratejaskAyikaparyAptakasya trINi rAtrindivAni antarmuhUntonAni, bAdaravAyukAyikaparyAptakasya trINi varSasahasrANi antarmuhUtAnAni, bAdaravanaspatikAyaparyAptakasya daza varSasahasrANi antarmuhUrtonAni, pratyekavAdaravanaspatikAyikaparyAsakasyApi daza varSasahasrANi antarmuhUrtonAni, sAmAnyato nigodaparyAprakasya bAdaranigodaparyAptakasya ca jaghanyato'pyantarmuhUrtamutkarSato'pyantarmuhUrsa, bAdaratrasakAyikaparyAptasya japanyato'ntarmuhUrtamutkarSatanayarmizatsAgaropamANi antarmuhUrtonAni // sAmprataM kAyasthitimAha-- baayrennNbhNte| bAyaretti kAlao kevaciraM hoti?, jaha. aMto0 ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIosappiNIo kAlao khesao aMgulassa asaMkhejatibhAgo, bAyarapuDhavikAiyaAuteuvAu0 patteyasarIrayAdaravaNassahakAiyassa bAyaranioyassa0 [pAyaracaNassaissa jaha % Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMto0 u0 asaM0 asaM0 usa kAlao khettao aMgu0 asaM0 pattegasarIravAdaravaNassatikAiyassa vAyaranigoassa puDhabISa, bAyaraNioyarasa NaM jaha0 anto0 uko0 asaM kAlaM anaMtA urasa0 hA pola] etesiM jahaNeNaM aMtomu0 ukkoseNaM sattari sAgarovamakoPernisia saMkhAo samAo aMgula asaMkhabhAgo tahA - asaMkhejA u0 ohe ya bAyaratakaaNubaMdho sesao vocchaM / ussappiNi 1 ahAzyapoggalANa pariyaTTA || beudadhisahassA khalu sAdhiyA hoMti tasA ||1|| aMtomuttakAlo hoi apajatamANa savvesiM // pAsapAyarasta pa bAyaratasakAiyassAvi // 2 // etesi diI sAgarovamasratapuharU sAiregaM / teussa saMkha rAI [ diyA ] viNioe muhuttamaddhaM tu / sesANaM saMkhelA vAsasahassA ya sadhyesiM // 3 // (0235 ) 'bAre NaM bhaMte!' ityAdi prabhasUtraM pAThasiddhaM, vagavAnAha - gautama! jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato'sayecaM kALaM, tamevAsoyaM kAlaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati' asaMkhejyAo ussappiNIosappiNIo kALato khettato aMgulamsa asaMkhejjabhAgo' asya vyAkhyA prAgvat / bAdarapRthvIkAyikasUtre jaghanyavo'ntarmuhUrttamutkarSataH saptatiH sAgaropamrakoTIkoTayaH, pavaM bAdarAskAcikavAdaratejaskAyikabAdaravAyukAyikAdAmapi, sAmAnyato bAdasvanaspatikAyikasUtre jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato'yaM kALaM, tameva kAlakSetrAbhyAM tirUpayati-asaGkhyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAltaH kSetrato'syAsameyabhAgaH / pratyekabAravanaspattikAyikasUtraM bAvarapRthvIkAyikayat sAmAnyato nigodasUtre japato'ntarmuhUrttamutkarSato'nantaM kAlaM tasyaiva kAlakSetrAbhyAM nirUpaNaM karoti-anantA utsarpiprayava Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sapiNyaH, eSA kAlataH prarUpaNA, kSetrato'vatIyAH punalaparAvartAH / bAdaranigodasUtraM bAbarapRthvIkAyikavat / pAdarajasakAyasUtre jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarpato ve sAgaropamasahasse soyavarSAbhyadhike / sAmpratameteSAmevAeryAptAnA kAyasthidhi nirUpayakSa sUtradazakamAha-bAyaraapajattapaNe bhaMte ! vAyaraapajjattaetti kAlato' ityAdi sarvaca jaghanyenolkarSeNa cAmtarmuhUrtam / adhunateSAmeva paryAptAnA kAyasthitimAha-vAyarapajjattapa NaM bhaMte' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAnvarmurga, bAvanA | prAgvat , utkarSataH sAgaropamazanapRthaktvaM sAtirekaM tana manavAna badarasma ataH dharmAptalanidhavicyuteH / bAraprathivIkAyikaparyAptasUtre jaghanyato'ntarmuhUrcamutkarSataH soyAni varSasahasrANi, tata Urddha tathAsvAbhAjyA bAdarapRthivIkAyassa sataH paryAptilambhibhraMzAt / / evamapkAyasUtramapi vaktavyaM, tejaskAyasUtre jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSata; soyAni rAvindivAni, tejaskAyikasya hi utkRSTA bhavasthitiH | trINi rAtrindivAni, utkRSTasthitikasya paryAptabhavA nirantara katipayA eveti satyAnyeca rAtrindivAni / vAyukAnikasAmAnyapAvara-1 vanaspatikAyapratyekabAdaravanaspatikAyasUtrANyapi yAdaraparyAprapRthivIkAyasUtravat / sAmAnyato nigodaparyAptasUtre gha jaghanya aSkarSata-| zvAntarmuhUrsa, bAdaratrasaMkAyaparyAptasUtraM jaghanyato'ntarmuhUrcamutkarSataH sAgaropamazatapRthaktvaM sAtirekaM, taba nairayikatiryagmanuSyadevabhapatramaNena pUrayitavyam // sAmpratamantaraM pratipipAdayiSurAha aMtaraM vAyarassa pAyaravaNassatissa pioyassa bAyaraNioyassa etesiM caupahavi puDhavikAlo jAva asaMkhejA loyA, sesANaM vnnsstikaalo| evaM pajasagANaM apajattagANavi aMtaraM, ohe pa vAyarataru oghanioe pAparaNioe ya kAlamasaMkhenaM aMtaraM sesANa ssnnsstikaalo|| (sU0236) Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AR-SARAKA 'bAdarassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlato' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato'saGkhyeyaM kAlaM, tameva / kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-asahayeyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'sayA lokAH, cadeva hi sUkSmasya sataH kAyasthitiparimANaM tadeva vAdarasthAntaraparimANa sUkSamasya ca kAyasthitiparimANamaitadeveti / vAdarapRthivIkAthikasUtre jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato'nanta kAlaM, sa cAnantaH kAlo vanaspatikAlaH prAguktasvarUpo deditavyaH / evaM bAdarAkAyikamAdaratejaskAyikasUtrANyapi vktvyaan|i sAmAnyato bAdaravanaspatikAyikasUtre jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato'salyeyaM kAlaM, sa cAsalyeyaH kAlaH pRthivIkAlo veditavyaH, sa caivam-asoyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'saGkhyA lokAH / pratyekabAdaravanaspatikAyikasUtraM bAdarapRthivIkAyikasUtravat , sAmAnyato nigodasUtraM ca sAmAnyato bAdaravanaspatikAyikasUtravat , bAdaratrasakAyikasUtraM bAdarapRthivIkAyikasUtravata / evanaparyAviSayA dazasUtrI paryAptaviSayA ca dazasUtrI yadhoktakameNa vaktavyA, nAnAtvAbhAvAt / / sAmpratamalmabahuskhamAha appA0 savvatthovA bAyaratasakAiyA pAyaratepakAiyA asaMkhenaguNA patteyasarIravAdaravaNassati. asaMkhenaguNA bAyaraNioyA asaMkha0 bAyarapuDhavi asaMkhe0 AuvAu asaMkhejaguNA vAyaravaNassatikAjhyA aNaMtaguNA vAyarA visesAhiyA 1 / evaM apanattagANavi 2 / pajattagANaM sacatthovA vAparateukAiyA pAyaratasakAiyA asaMkhenaguNA pasegasarIrabAyarA asaMkhenaguNA sesA taheva jAva bAdarA visesAhiyA 3 / etesi NaM bhaMte! thAyarArNa pajasApajasANaM kapare 21, savvasthovA bAyarA pajattA bAyarA apajjattagA asaMkhejaguNA, evaM samve jahA bAyaratasakAiyA / / Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eesi NaM bhaMte ! bAyarANaM pAyarapuDhavikAiyANaM jAva yAyaratasakAiyANa ya panasApaDattANaM kayare 21, savvatthovA bAyarateukAiyA paDatsagA bAyaratasakAiyA apajjatagA asaMkhenaguNA patteyasarIraSAyaraSaNassatikAiyA pAttagA asaMkhenaguNA bAyaraNioyA paLasagA asaMkhena. pudhiAuvAupajattagA asaMkhejvaguNA pAyarateuapajjattagA asaMkhejaguNA patteyasarIravAyarava. Nassalimaya0 asaM bAyarA jioyA apajattagA asaMkha0 bAyarapuDhaviAuvAu apajasagA asaMkhenaguNA pAyaravaNassaha pajattagA aNaMtaguNA bAyarapajattagA visesAhiyA bAyaravaNassati apanattA asaMkhaguNA yAyarA apajattagA visesAhiyA vAgharA pa. visesAhiyA 5 / eesiNaM bhaMte! suhamANaM sutumapudavikAiyANaM jAva suhamanigodANaM pAyarANaM pAyarapuDhavikAiyANaM jAva vAyaratasakAiyANa ya kayarezahito01, goyamA! savyasthovA bAyaratasakAiyA yAyarateukAiyA asaMkhenaguNA patteyasarIravAyaravaNA asaMkhe0 taheva jAva bAyaravAukAiyA asaMkheja guNA sahamateukAiyA asaMkhe0 suSThumapuDhavi visesAhiyA suhamaAu0 suhamavAu0 visesA suhumanioyA asaMkhejaguNA bAyaravaNassatikAhayA aNaMtaguNA bAyarAvisesAhiyA saSTamavaNassaikAiyA ara khe0 suSTumA visesA / evaM apanattagAthi pajattagAvi, Navari savvasthovA vAyaratejakAiyA pajjatA bAyaratasakAjhyA pajattA asaMkhejaguNA patteyasarIra0 sesaM taheva jAva suhamapajattA vi. Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesAhiyA / eesi NaM bhaMte! suhamANaM vAvarANa ya pajjattANaM apajattANa ya kayare 210, samdhatthovA thAyarA pajjatA yAyarA apanattA asaMkhejaguNA sabyathovA suhamA apanattA suhamapajasA saMkhela guNA, evaM suThumapudaviSAyarapuDhavi jAdha suhamanioyA pAyaranioyA navaraM pasteyasarIrathAyaravaNa savvatthovA pajasA apajattA asaMkhejaguNA, evaM pAdaratasakAjhyAvi // saybesi pajatsaapajattagANaM kayarezahito appA yA bahuyA thA?, sacatyobA vAyaraleukAiyA pajjattA pAyaratasakAiyA pajattagA asaMkhenaguNA te ceva apajasagA asaMkhajaguNA pattaiyasarIrayAyaravaNassahaapajatrAgA asaMkha0 bAyaraNioyA pattA asaMkheja vAyarapuDhavi0 asaM0 AughAupaasA asaMkhe0 yAyarateukAiyaapanattA asaMkhe0 patteya. asaMkhe0 vAyaranioyapajattA asaM0 bAtharapuDhavi0 AuvAukAi. apajjattagA asaMkhejaguNA suhumateukAiyA apajattagA asaM0 sahumapuDhaviAuvAuapajattA visesA0 suhumateukAiyapajattagA saMkhenaguNA suhamapudaviAuvAupajjattagA visesAhiyA suTumaNigoyA apajasagA asaMkhenaguNA suhumaNigoyA pajaptagA asaMkhejaguNA yAyarakSaNassatikAyA pallatagA aNaMtaguNA pAyarA pajatlagA visesAhiyA vAyaravaNassai apaJjattA asaMkhejaguNA bAparA apajasA ghise ghAyarA visesAhiyA suTumadhaNassa Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sikAiyA apajattagA asaMkhejaguNA suhamA apajasA visesAhiyA suhumavaNassaikAiyA pajasA . saMkhenaguNA suddhamA pajasagA bisesAhiyA suhumA visesAhiyA // (sU0 237) 'eesi NamityAdi, sarvastokA bAdaraprasakAyikAH, dvIndriyAdInAmeba bAdaratrasavAt , teSAM ca zeSakAyApekSayA'lpatyAta, tebhyo / bAvaratejaskAyikA asoyaguNAH, asaceyalokAkAzapramANatvAt , tebhyo'pi pratyekazarIrabAdaravanaspatikAyikA asahyapeyaguNAH, khAnasyAsayayaguNatvAt , bAdarasejaskAyikA hi manuSyakSetra eva bhavanti, tathA cokta prajJApanAyAM vitIya sthAnAkhye pade-'kahiNaM maste! bAharatepakAiyANaM pajattApajattANaM ThANA pattA ?, goyamA! aMlo maNussakhette aDAijesu bIvasamudesu ninyApAraNaM panarasasu OMkammabhUmIsu vAghAeNaM paMcasu mahAvidehesu estha NaM vAyarateukAiyANaM pattagANaM ThANA pajasA, tathA-jatyeva bAyarateumAiyANa paja tANaM ThANA panattA tastheba apajastANaM ghAyarateukAiyANaM ThANA pannattA' iti / bAdaravanaspatikAyikAstu trivapi lokepu, tathA cora prajJApanAyAM tasminneva sthAnAkhye dvitIye pade-'kahi NaM bhaMte ! bAdaravaNassaikAiyANaM pajattagANaM ThANA panattA?, goyamA ! saTThANaNaM sattasu ghaNodahIsu sattasu ghaNodahivaLaesu aholoe pAyAlesu bhavaposu bhavapatthaDesu uDuloe kappesu vimANAvaliyAsu vimAgapatthaDesu tiriyaloe agaDesu talAemu nadIsu dahesu vAvIsu puskhariNI guMjAliyAsu saresu sarapaMtiyAsu ujjharesu cillalesu pallalesu | vappiNesu dIvesu samuddesu samvesu va jalAsaesu jalavANesu, estha NaM ghAyaravaNassaikAiyANaM pajattagANaM ThANA pannattA, tathA jastheva mAyaravaNassaikAiyANaM pajattagANaM ThApA paNNattA tattheva bAyaravaNassaikAiyANamapajattagANaM ThANA pannattA' iti / tataH kSetrasyAsapeyaguNatvAdupapadyante bAdaratejaskAyikebhyo'saGkhyeya guNAH pratyekazarIrayAiravanaspatikAyikAH, tebhyo bAdaranigodA asalapepaguNAstepA Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsyantasUkSmAvagAhanalAt jaleSu ca sarvatrApi prAyobhAvAt , panakasevAlAdayo hi jalevavazyaMbhAvinaH, teca bAvarAnantakAcikA iti, tebhyo'pi bAdarapRthivIkAyikA asoyaguNAH, aSTAsu pRthivISu sarveSu vinAnabhavanaparvatAdiSu ca bhAvAt , tebhyo'soyaguNA bAdarApakAyikAH, samudreSu jalaprAbhUtyAn , tebhyo bAdaravAyukAyikA asoyaguNAH, zuSire sarvatra vAyutambhavAt , tebhyo'pi dAdaravanaspavikAyikA anantaguNAH, pratibAdaranigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAta, tebhyaH sAmAnyato bAvarA vizeSAdhikA:, bAdaratrasakAyikAdInAmapi tatra prakSepAt // gatamekamaudhikamalpabahutvamidAnImeteSAmevAparyAptAnAM dvitIyamAha-eesiNaM bhaMte' ityAdi, sarvastokA bAdaratrasakAyikA aparyAptAH, yuktiratra prAguktaiva, tebhyo bAdaratejaskrAyikA aparyAptA asoyaguNAH, asapeyalokAkAzama-15 mANavAt , ityevaM prAguktakameNedamapyalpabahukhaM paribhAvanIyam // gataM dvitIyamalpabahutvaM, sAmpratameteSAmeva paryAptAnAM tRtIyamaspabahula-ta mAha-'eesi NamityAdi, sarvastokA bAdarajaskAyikAH payAMptA, AcAlakAsamayavargasya katipayasamayanyUnarAvalikAsamathairguNi-2 tasya yAvAn samayarAzibhavati tAvatpramANalAtteSAm , uktaJca-Avalivaggo kameNAvalIe guNimo hi bAyaro teja" iti, tebhyo bAdaratrasakAyikAH paryAptA asoyaguNAH, pratare yAvantyasalasoyabhAgamAtrANi khaNDAni tAvatpramANatvAtteSAM, tebhyaH pratyekazarIraghAdaravanaspatikAyikAH paryAptA asoyaguNAH, pratare yAvantyamalAsayayabhAgamAtrANi khaNDAni tAvatpramANalAteSAm, ukta ca"paseyapajjattavaNakAiyA e payaraM hati logassa aMgulaasaMkhabhAgeNa bhAiya"miti, tebhyo bAdaranigodaparyAptakA asoyaguNAH, teSAmatyantasUkSmAvagAhanakhAt jalAzayeSu ca sarvatra prAyobhAvAt , tebhyo bAdarapRthivIkAyikAH paryAptA asoyaguNAH, atiprabhUnasadhyeyapratarAlAsayayabhAgakhaNDamAnavAt , tebhyo'pi bAdarAkAyikAH paryAptA asoyaguNAH, atiprabhUtatarAsAyapratarAlAso 29 Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** yabhAgakhaNDamAnatvAt , tebhyo bAdaravAyukAyikAH paryAptA asatyayaguNAH, dhanIkRtasya lokasyAsoyeSu pratareSu sakhyAtatamabhAgavattiSu / yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAnteSA, tebhyo bAdaravanaspatikAyikAH paryApta anantaguNAH, pratibAdaraikaikanigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAt , tebhyaH sAmAnyato bAdaraparyAptakA vizeSAdhikAH, bAdaratejaskAyikAdInAmapi paryAptAnAM tatra prakSepAt // gataM tRtIyamalpaba- hutvamidAnImeteSAmeva pratyekaM pa ryAptagatamalAnAmAi----'egasi NamityAdi, iha bAdaraikaikaparyAptanizrayA'saloyA yAdarA apa ptiA utpadyante, "pajataganissAe apajatagA vakamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhejA" iti vacanAt , tataH sarvatra paryAptebhyo| aryAptA asoyaguNA vktvyaaH| bAdaratrasakAthikasUtraM tu prAguktayuktyA bhAvanIyam // gataM caturthamayalpabahulaM, sampratyeteSAmeva samuditAnAM paryAptAparyAptAnAM paJcamamalpabaddutvamAha--'eesi ||'miyaadi, sarvastokA bAdaratejaskAyikAH paryAptAH, tebhyo yAdaravasakAyikAH paryAptA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo bAdarapratyekavanaspatikAyikAH paryAppA asaiyeyaguNAH, tebhyo bAdaranigodAH paryAptA asayeyaguNAH, vebhyo bAdarapRthivIkAthikA: paryAptA asoyaguNAH, tebhyo vAdarApkAyikAH paryAptA asaGkhyeyaguNAH, vebhyo bAdaravAyu-4 kAyikAH paryAptA asAdheyaguNAH, eteSu padeSu yuktiH prAguktA'nusaraNIyA, tebhyo bAdaratejaskAyikA aparyAptA asoyaguNAH, yato mAdaravAyukAyikAH paryAptA asoyeSu lokAkAzapradezeSu yAvanta AkAzapradezAtAvatpramANAH zAdaratejaskAyikAzcAparyAptA asoyalokAkAzapradezapramANAtato bhavantyasamyaguNAH, tataH pratyekavAdaravanaspatikAyikabAdaranigodacAdarapRthivIkAyikabAdarApkAyikabAdaravAyukAyikA aparyAptA yathottaramasoyaguNA vaktavyAH, yadyapi caite pratyekamasaddhayeyalokAkAzapradezapramANAstrathA'pyasAyAtasyAsahayAtabhedabhitravAditthaM yathottaramasanayeyaguNavaM na virudhyate, tebhyo bAdaravAyakAyikAparyAptabhyo bAdaravanaspatikAyikA jIvAH pa 16652 * * % % % % Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ryAptA anantaguNAH pratibAdare kaika nigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAt tebhyaH sAmAnyato yAdarA: paryAptA vizeSAdhikAH, bAdaratejaskAyikAdInAmapi paryAptAnAM tatra prakSepAt tebhyo bAdaravanaspatikAcikA aparyAptakA asalyaguNA ekaikaparyAtabAdaravanaspatikAyika nigodanizrayA'sayAnAmaparyAptavAdanampatikAyika nigodAnAmutpAdAt tebhyaH sAmAnyato bAdarA aparyAptA vizeSAdhikA | bAdara tejaskA vikAdInAmaparyAptAnAM tatra prakSepAt tebhyaH paryAptAparyAptavizeSaNarahitAH sAmAnyato vArA vizeSAdhikAH bAdaraparyAptatejaskAyikAdInAmaparyAptAnAM tatra prakSepAt // tadevaM gatAni bAdarAzritAni pazvAtpabahutvAni, samprati sUkSmavAdarasamudAyagatAni pazvArupabahulAnyabhidhitsurAha - 'eesi Na' mityAdi, iha prathamaM vAdagatamalpabahulaM tatsUkSmatAlpabahutva paJcake yatprathama malpabahutvaM tadvad bhAvanIyaM yAvat sUkSmanigodacintA, tadanantaraM bAdaravanaspatikAyikA anantaguNAH prativAdaranigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAt, tebhyo vAdA vizeSAdhikA bAdaratejaskA vikAdInAmapi tatra prakSepAt tebhyaH sUkSmavanaspatikAyikA asaGkhyaguNAH, bAdaranigodebhyaH sUkSmanigodAnAmasaguNasvAt, tebhyaH sAmAnyataH sUkSmA vizeSAdhikAH sUkSmatejaskAyikAdInAmapi tatra prakSepAt // gata mekamalpabahutvamidAnI me teSAmevAparyAptAnAM dvitIyamAha - 'eesi Na' mityAdi, sarvastokA bAdarasakAyikA aparyAptAH, tato bAdaratejaskAyikabAda vanaspatikAyikabAdaranigodabAdarapRthivIkAyikabAda rASkAyikayAdavAyukAyikAH paryAptAH krameNa yathottaramatayeyaguNAH, anna bhAvanA bAdaragatAlpabahutva paJcake yadvad dvitIyamaparyAptaviSayamalpabahulaM tadvad bhAvanIyA, tato bAdaravAyukAyikebhyo'paryA prebhyaH sUkSmatejaskAyikA aparyAptA asoyaguNAH, adiprabhUtAsIya lokAkAzapradezapramANatvAt tebhyaH sUkSmapRthivIkA yika sUkSmA | kAyika sUkSmavAyukAyikasUkSmanigodA yathottaramasayeyagugAH, atra bhAvanA sUkSmAtpabahutvavadbhAvanIyA, paJcake yadvitIyAspabahutvaM ta Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . * * * * * dvat , tebhyaH sUkSmanigodAparyAptebhyo bAdaravanaspatikAyikA jIvA aparyAptA anantaguNAH, pratibAdaraikaikanigovamanantAnAM bhAvAt , tebhyaH sAmAnyato bAdarA aparyApsA vizeSAdhikA:, bAdaratrasakAyikAparyAptAnAmapi tatra prakSepAt, tebhyaH sUkSmavanaspatikAthikA aparyAptA asaGkhyeyaguNAH, vAdaranigodAparyAptebhyaH sUkSmanigodAparyAptAnAmasaGkhyeyaguNatvAt , tebhyaH sAmAnyata: sUkSmA aparyAptA vizeSAdhikAH, sUkSmatejaskAyikAparyAprAdInAmapi tatra prakSepAt / / gataM dvitIyamalpabahutvamidAnI teSAmeva paryAptAnAM tRtIyamalpabahutvamAha-eesi 'mityAdi, sarvastokA bAvaratejaskAyikAH paryAptAH, tebhyo bAdaratrasakAyikabAdarapratyekavanaspatikAyikabAdaranigodabAdarapRthivIkA yekAH paryAptA yathottaramasayeyaguNAH, atra bhAvanA pAdaragatAlpatrahatvapaJcake yattatIyaM paryAptaviSayamalpabahutvaM tadvatkarttavyA, pAdaraparyAtavAyukAyikebhyaH sUkSmatejaskAyikAH paryAptA asalayeyaguNAH, bAdaravAyukAyikA hi asaGkhyeyapratarapradezarAzipramANAH, sUkSmatejaskAyikAstu paryAppA asatyeyalokAkAzapradezapramANAtato'salayeyaguNAH, tataH sUkSmapRthivIkAyika-18 sUkSmApkAyikasUkSmavAyukAyikAH paryAyAH krameNa yathottaraM vizeSAdhikAH, tata: sUkSmavAyukAyikebhyaH paryAptabhyaH sUkSmanigodAH paryA kA asaGkhyeyaguNAH, teSAmatiprabhUtatayA pratigolakaM bhAvAt , tebhyo cAdaravanaspatikAyikA jIvAH paryAptakA anantaguNAH, pratibAdahai kaikanigodamanantAnAM bhAvAt , tebhyaH sAmAnyato bAdarAH paryAptA vizeSAdhikAH, bAdaratejaskAyikAdInAmapi paryAptAnAM tatra prakSepAt, tebhya: sUkSmavanaspatikAyikAH paryAptA asoyaguNA:, bAdaranigodaparyAptebhyaH sUkSma nigodaparyAptAnAmasatyeyaguNatvAt , tebhyaH sAmAnyata: sUkSmA: paryAptA vizeSAdhikAH, sUkSmatejaskAyikAdInAmapi paryAptAnAM tatra prakSepAt // gataM tRtIyamalpabahutvamidAnImeteSAmeva | sUkSmabAdarAdInAM pratyeka paryAptAparyAptAnAM pRthaka pRthagalpabahutvamAha-eesiNaM bhNte| suhamANaM vAyarANa ya pajjattApajattANa' * * ** Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAACANOM mityAdi, sarvazreyaM bhAvanA-sarvastokA bAdarAH paryAnAH parimitakSetravattitvAt , tebhyo bAdarA aparyAptA asoyaguNAH, ekakabAda-12 raparyAptanizrayA'soyAnAM bAdarAparyAptAnAmutpAdAna , tebhyaH sUkSmAparyAptA asoyaguNAH, sarvalokApannatayA teSAM kSetrasyAsoyaguNa| tvAt , tebhyaH sUkSmaparyAptakA: soyaguNAH, cirakAlAvasthAyitayA teSAM sadaiva sahayagugatayA prApyamAnatvAta , sarvasaGkhyayA yAna | *sapta sUtrANi, tadyathA-prathamaM sAmAnyataH sUkSmayAdaraparyAptAparyAtaviSayaM dvitIyaM sUkSmavAdarapRthivIkAyikaparyAptAparyApraviSaya, tRtIyaM sUkSmavAdarApkAyikaparyAptAparyAptaviSayaM, caturtha sUkSmavAdaratejaskAyikaparyAptAparyApta vipayaM, paJcamaM sUkSmavAdaravAyukAyikaparyAprAparyApta-| viSaya, SaSThaM sUkSmavAdaravanaspatikAyikaparyAptAparyAptaviSaya, saptamaM sUkSmavAdaranigodaparyAptAparyApta viSayamiti // gataM caturthamalpabahutvamidAnImeteSAmeva sUkSmapRthivIkAyikAdInAM pratyeka paryAptAparyAptAnAM samudAyena paJcamamasabahuvamAha--'eesi NaM bhaMte! suhumANaM / sahumapuDhavikAiyANa'mityAdi, sarvastokA bAdaratejaskAyekAH payAMptAH, AlikAsamayavarge katipayasatyanyUnarAvalikAsamathairgagite yAMvAna samayarAzistAvApramANatvAtteSAM, tebhyo bAdaratrasakAyikAH paryAptA asalye yaguNAH, pratare yAranyakulAsaGkhyeyabhAgamAtrANi khaNDAni tAvatpramANatvAtteSAM, tebhyo bAdaraprasakAyikA aparyAnA asalaveyaguNAH, pratare yAvantyanulAsaGkhyeyabhAgamAtrANi khaNDAni bAvatpramANatvAtteSAM, tataH prasekazarIrabAdaravanaspatikAyikabAdaranigodabAdarathivIkAyikabAdarAkAyikabAdaravAyukAyikAH paryApta yathottaramasahayeyaguNAH, yadyapyete pratyeka pratare yAvanyanulAsayayabhAgamAtrANi khaNDAni tAvatpramANAstathA'pyanulAsayayabhAgasyAsahayeyabhedabhinnakhAditthaM yathottaramasoyaguNalamabhidhIyamAnaM na virudhyate, tebhyo bAdaranejaskAyikA aparyAptakA asoyaguNAH, asayeyalokAkAzapradezapramANasvAt , tataH pratyekazarIravAdaravanaspatikAyikavAdaranigodavAdarapRthivIkAyikabAdarApkAyikadAdaravAyukA Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | *yikA aparyAptA yathottaramasoyaguNAH, tato bAdaravAyukAyikebhyo'paryAptakebhyaH sUkSmatejaskAyikA aparyAptA asalyaguNAH, tataH / sUkSmapRthivIkAyikasUkSmApkAyikasUkSmavAyukAyikA aparyAptA yathottaraM vizeSAdhikAH, tataH sUkSmatejaskAyikA: paryAptA: soyaguNAH, sUkSmeSvaparyAptebhyaH paryAptAnAmodhataH sakhyeyaguNatvAt , tataH sukSmapRthiyokAyikasUkSmApkAyikasUkSmavAyukAyikA: paryAptA yathottaraM | vizeSAdhikAH, tebhyaH sUkSma nigodA aparyAptakA asAdhyeyaguNA:, tepAmatiprAbhUtyena sarvalokeSu bhAvAt , tebhyaH sUkSmanigodA asatoyaguNAH, sUkSmeSvaparyAptAnAM sadevoSataH saMjaya guNalAtU, eve ca bAdaraparyApatejaskAyikAdayaH paryApta nigodaparyavasAnAH SoDaza padArthA yamapyanyatrAvizeSaNAsaGkhyeyalokAkAzapradezapramANatayA saMgIyante tathA'pyasaGkhyAtasyAsakyAtabhedAbhinnakhAditvamasAhayeyaguNavaM vizeSA|dhikalaM sanayeyaguNatvaM ca pranipArAmAnaM na birodhamAgiti, tebhyaH paryAtasUkSma nigodebhyo bAdaravanaspatikAyikA aparyAptA anantaguNAH, pratibAdaraikaikanigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAt , tebhyaH sAmAnyato bAdarA: paryAppA vizeSAdhikAH, bAdaraparyApratejaskAyikAdInAmapi tatra prakSepAt, tebhyo bAdaravanaspatikAyikA aparyAptA asakRyeyaguNAH, ekaikaparyApta nigodanizrayA'saddhyeyAnA bAdaranigodApotAnA mutpAdAt , tebhyaH sAmAnyato bAdarA aparyApta vizeSAdhikA:, bAdaratejaskAyikAdInAmapyaparyAptAnAM tatra prakSepAt , tebhyaH sAmA-18 mAnyato bAdarA vizeSAdhikAH, paryAptAnAmapi tatra prakSepAna, tebhyaH sUkSmavanaspatikAyikA aparyAptA asahadheyaguNAH, cAdaranigodebhyaH sUkSmanigodAnAmaparyAptAnAmapyasayeyaguNatvAt , tataH sAmAnyata: sUkSmA aparyAprakA vizeSAdhikAH, sUkSmapRthivIkAyikAdInAmadhyaparyAptAnAM tatra prakSepAt , tebhyaH sUkSmavanaspatikAyikA: paryApAH soyaguNAH, sUkSmavanaspatikAyikAparyAptabhyo hi sUkSmavanaspatikA-1 yikA: paryAptAH savayeyaguNAH, sUkSmeSyapyoghato'paryAptebhyaH paryAzAnAM sahayaguNatvAt , tata: sAmAnyata: sUkSmaparyApta . + 4 Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaguNAH, vizeSAdhikatvasya soyaguNatvabAdhanAyogAt , tebhyaH sAmAnyata: sUkSmAH paryAptakA vizeSAdhikAH, paryApasUkSmapRthivIkAyikAdInAmapi tatra prakSepAt , tataH sAmAnyataH paryAptAparvAtavizeSaNarahitAH sUkSmA vizeSAdhikAH, aparyAptAnAmapi tatra prakSepAt // iha pUrva nigodA: sthisyAdibhizcintitAstato nigodavaktavyatAmAha kativihA zaM bhaMte ! NioyA paNNatA?, goyamA ! duvihA NioyA paNNattA, taMjahA-NioyA ya NiodajIvA ya ||nnioyaannN bhaMte! kativihA paNNattA?, goyamA! duvihA, paM0, saMjahAmuhamaNioyA ya ghAyaraNioyA y||suhmnnioyaa NaM bhaMte! kativihA papaNatA?, goyamA! duvihApaNNasA, taMjahA-pajatagAya apajasagAya | bAyaraNioyAvi duvihApaNNattA, taMjahApajAtsagA ya apajjattagAya // mioyajIvA NaM bhaMte! kativihA paNNattA, duvihA paNNattAmuhamaNiovajIyA ya thAyaraNioyajIvA ya / muhumaNigodIyA duvihA paM0 20-paJjasagA ya apajasagA yA bAdaraNigodajIvA duvihA pannattA taM0-pAjatagA ya apajasagA ya / / (sU0 238) ___ 'kativihA 'mityAdi, katibhedAH bhadanta ! nigodAH prazAsAH ?, bhagavAnAha-gautama! dvividhA nigodAH prajJaptAstadyathA-nigodAzca nigodajIvAzna, ubhayepAmapi nigodazabdavAcyatayA prasiddhalAt, tatra nigodA-jIvAzrayavizeSAH nigodajIvA-vibhinnatejasakArmaNA jIvA eva / / adhunA nigodabhedAn pRcchati-nigoyA NaM bhNte|' ityAdi prabhasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! dvividhAH prasaptAstadyathA-sUkSmanigodAzca bAdaranigodAzva, tatra sUkSma negodA: sarvalokApanAH bAdaranigodA mUlakandAdayaH // 'suhumanigoyA 8 Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mityAdi, sUkSmanigodA bhadanta ! katividhAH prajJaptAH ?, bhagavAnAha-gautama! dvividhAH prajJAnAsadyathA-paryAprA aparyAptAzca, evaM bAdaranigodaviSayamapi sUtraM vaktavyaM / tadevamuktA nigodAH, adhunA nigodajIbAnadhikRtya bhedapraznasUtramAha-nigoyajIvA gaM bhaMte ! ityAdi sugama, bhagavAnAha-gautama! nigodajIrA dvividhAH prahAlAthA-sUkSmanigodajIvA bAdaranigodalIvAkSa, pazabdau nigodajIvatayA tulyatAsUcakI, evamanyatrApi yathAyogaM paribhAvanIyau / 'suhumanigoyajIvA NaM bhaMte' ityAdi paryAptAparyAptaviSayaM paatthsiddhm| samprati sAmAnyato nigodasayAM jijJAsipuH pRcchati nigodA NaM bhaMte ! vvayAe ki saMkhejA asaMkhejA aNaMtA?, goyamA! no saMkhejA asaMkhenA no aNaMtA, evaM paJasagAvi apajasagAyi // suhumanigodA NaM bhaMte! dhaTTayAe ki saMkhejA asaMkhevA aNaMtA?, go0 No saMkhejA asaMkhenA No arNatA, evaM pajattagAvi apajasagAvi, evaM bAyarAvi pajjattagAvi apajattagAvi No saMkhejA asaMkhejA No arthatA ||nniodjiivaa NaM bhaMte! davaTThayAe ki saMkhejA asaMkhenA aNaMtA?, goyamA! no saMkhejA no asaMkhevA aNaMtA, evaM pajattAvi apajjattAvi, evaM suhamaNioyajIvAvi pajattagAvi apanattagAyi, yAdaraNiovajIghAvi pajattagAvi apajjattagAvi // NiodA NaM bhaMte! padesaTTayAe ki saMkhejJA0? pucchA, goyamA! no saMkhejA no asaMkhejA aNaMtA, evaM pajattagAvi apajasagAvi / evaM suhamaNioyAvi pajattagAvi apajjattagAvi ya, paesaTTayAe savve aNaMtA, evaM bAyaranigoyAvi pajatsayAvi Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appabattayAvi, paesaTTayAe sabve aNaMtA, evaM NiodajIyA navavihAvi paesaTTayAe savve aNaMtA // eesi NaM bhaMte.! NioyANaM suhamANaM bAyarANaM pajattayANaM apajattagANaM tanvayAe paesaTTayAe davaTThapaesaTTayAe kayarezahito appA yA bahuyA thA.?, goyamA! savvatthothA bAdaraNioyapajasagA daTTayAe nAdaranigodA apajanamA vyayAe asaMkhenaguNA suhamaNiodA apajjattagA davaTTayAe asaMkhenaguNA suhamaNiodA pajattagA dabaddayAe saMkhijaguNA, evaM pa. desaTTayAevi // davaTThapadesaTTayAe savvatthovA yAdaraNioyA ya pajattA davvaTThayAe jAva suhamaNiodA pajattA ya dabaTTayAe saMkhejaguNA, muhamaNioehiMto pajjattaehiMto davvaTThayAe yAparaNigodA pajattA paesaThThayA aNaMtaguNA pAyaraNiodA apajattA paesaTTayAe asaMkha0 jAya muhamaNioyA pajatsA paesaTTayAe saMkhejaguNA / evaM NioyajIvAvi, Navari saMkamae jAva suhumaNioyajIvahiMto pajattaehiMto davaTThayAe vAyaraNioyajIvA paja0 padesaTTayAe asaMkhejaguNA, sesaM taheva jAva suhamaNioyajIyA pajattA paesayAe saMkhejjaguNA // etesi NaM bhaMte! NigodANaM suhamANa bAyarANaM pajattANaM apavattANaM NioyajIvANaM suhumANaM vAyarANaM pajasagANaM apajasagANaMdabyaTTayAe paesaTTayAe kayarezahito?0,samvatthovA bAyaraNiodA pajjatsA davyadvayAe vAyaraNiodA apajattA ivvaTThayAe asaGgrejaguNA suhamaNigodA apa0 davaDhayAe Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMKARAAKAANA asaMkhenaguNA suhamaNiodA paja0 davyaTTayAe saMkhejaguNA suhamaNioehito danvaTThayAe bAyaraNiodajIcA pajattA dabaTTayAe aNaMtaguNA pAyaraNiodajIvA apajattA babaTTayAe asaMkhejjaguNA suhamaNiodajIvA apajattA danvaTTayAe asaMkhejaguNA suhamaNioyajIvA pakhatA duvvaTTayAe samaguNA, parasahabhAra sambatyoSA bAyaraNiodajIvA pajattA paesadvayAe vAyarajiokA apamattA paesaTTayAe asaMkhe0 muhumaNioyajIvA apajattayA paesaTTayAe asaMkheaguNA suhamaNigodajIvA pajjattA paesaTTayAe saMkhenaguNA suhamaNiodajIvahito paesaTTa yAe bAyaraNigodA pajjattA padesahayAe aNaMtaguNA, bAyaraNioyA apajattA paesa. asaMkhejaguNA jAva suhamaNioyA pajjattA paesayAe saMkhejaguNA, dabvaTThapaesaTTayAe savvatthovA vAyaraNioyA pajjattA dabvaTThayAe vAyaraNiodA apajattA davyayAe asaMkhejaguNA jAva suhumaNigodA paJjattA davaTTayAe saMkhejaguNA suhamaNiodAhiMto caTTayAe bAyaraNiodajIvA pa. jattA vyavayAe aNaMtaguNA sesA taheva jAva suhumaNiodajIvA pajattagA davaTTayAe saMkhenaguNA suhamaNioyajIvahiMto pajattapahiMto davaTThayAe dhAyaraNioyajIvA pajattA padesaTTayAe asaMkhenaguNA sesA taheca jAva suhamaNioyA pajattA paesahayAe saMkhenaguNA / settaM chavihA saMsArasamAvaNNagA // (sU0 239) Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nigodA Na' mityAdi, 'nigodA : ' jIvAzrayavizeSA bhadanta ! 'dravyArtha tayA' dravyarUpatayA kiM soyA asaGkhyA anantA: ?, bhagavAnAha - gautama ! no saGkhyeyAH, aTAsaGkhyeyabhAgAvagAhanAnAM teSAM sarvalokApavAt kintvasaGghayeyA:, asatyalokAkAzapradezapramANakhAt nApyanantAstathA kevalavedasA'nupalambhAt / evamaparyAptasAmAnyanigodasUtraM paryA sAmAnyanigodasUtraM ca bhAvanIyam / yathA ca sAmAnyanigodaviSayaM sUtratrayamuktam evaM sUkSmanigodaviSayamapi sUtratrayaM bAdaranigodaviSayamapi sUtratrayaM pRthan vaktavyaM, bhAvanA ca pUrvAnusAreNa svayaM vidheyA // samprati dravyArthatayA (nigovajIva) yAM vicchikurAha - 'nigoyajIvA NaM bhaMte / dabbaTTayAe' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha gautama ! no saGkhyA nApyasaGkhyeyAH kintvanantAH pratinigodamanantAnAM nigodadravyajIvAnAM bhAvAt / evamaparyAptasUtraM paryAptasUtraM ca vaktavyaM tadevaM sAmAnyato nigodadravyaviSayaM sUtratrikamuktam evaM sUkSmanigodajIvaviSayaM sUtratrikaM bAdaranigodajIvaviSayaM ca sUtratrikaM ca vaktavyaM sarvasAyA nava sUtrANi: [evametra pradezArthatA viSayANyapi nava sUtrANi nAnAtvAbhAvAn, bhA vanA ca sarvatrApi supratItA, ye kila dravyArthatayA'nantAste pradezArthatayA sutarAmanantAH pratidravyamasaGkhyAtAnAM pradezAnAM bhAvAt, sarvasaGkhyA cAmUnyaSTAdaza sUtrANi] // tadevaM dravyArthaviSayANi natra sUtrANyuktAni sanprati pradezArthatAviSayANi nava sUtrANi vivakSuH prathamataH sAmAnyato nigodaviSayaM sUtratrayamAha - 'nigoyA NaM bhaMte! paesaTTayAe' ityAdi, 'nigodA: ' uktasvarUpA Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! 'pradezArthatayA' pradezarUpatayA cintyamAnAH kiM sahyA asahyeSa anantA: ?, bhagavAnAha - gautama ! jo soyA no asaleyAH kintvanantA:, ekaikasmin nigode pradezAnAmanantatvAt evaM zeSANyau sUtrANi pUrvakrameNa bhAvanIyAni // sampratyeteSAmeva sUkSmavAdaraparyAptA paryAptanigodAnAM dravyArtha pradezAthoM bhayArthatayA paraspara malpabahutvamAha - 'eesi NaM bhaMte! NigodANa' mi Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA -%AE%A4%AAA* tyAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! sarvastokA bAdaranigovA mUlakandAdigatA: paryAptakA dracyArdhatayA, pratiniyatakSetravartivAn , tebhyo bAdaranigodA aparyAptakA dravyArthatayA'sAyaguNAH, ekaikaparyAptavAdaranigodanizrayA'saGkhyeyAnAmaparyAptAnAM bAdaranigodAnAmutpAdAt , tebhyaH sUkSmanigodA aparyAptakA dravyArthatayA'satyeya guNAH, sakalalokApannatayA kSetrasyAsoyaguNatvAt , tebhyaH sUkSmani4 godAH paryAptA dravyArthatayA sallayeyaguNAH, sUkSmevodhato'paryAptebhyaH paryAptAnAM soyaguNatvAt , "paesaTTayAe' iti ata Urddha prade zArthatayA cintA kriyate, tAmeva karoti-sarvastokA cAdaranigodAH paryAptAH pradezArthatayA dravyANAM stokalAt , tebhyo bAdaranigodA aparyAptAH pradezArthatayA'salyeyaguNA dravyANAmasoyaguNatvAt , tebhyaH sUkSmanigodA aparyAptAH pradezArthatayA'soyaguNAH, tebhyaH | sUkSmanigodAH paryAptAH pradezArthatayA sakhayeyaguNAH dravyANAM saJcayeyaguNatvAt / 'dabaTupaesaTThayAe'tti adhunA dravyArthapradezArthatayA | | cintA kriyate-sarvastokA bAdaranigodA: paryAptA dravyArthatayA, bAdaranigodA aparyAptA dravyArthatayA asoyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodA aparyAptA dravyArthatayA asoyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodAH paryAptA dravyArthatayA saGkhyeyaguNAH, yukti: prAktanyeva, tebhyo bAdaranigodAH paryAptAH pradezArthatayA anantaguNAH, ekaikasya nigodasya anantANukAnantaskandhaniSpannatvAt , tebhyo bAdaranigodA aparyAptAH pradezArthatayA soyaguNAH, dravyANAmasahayeyaguNatvAt , tebhyoH sUkSma nigodA aparyAptAH pradezArthatayA asoyaguNAH, yuktiH prAktanyeva, tebhyaH sUkSmanigodA: paryAptA: samayeyaguNAH, dravyANAM soyaguNalAn , sAmpratameteSAmeva sUkSmavAdaraparyAptAparyApta nigodajIvAnAM dravyArthapradezArthobhayArthatayA parasparamalpabahutvamAha-eesi NamityAdi, sarvastokA bAdarajIvAH paryAptA dravyArthatayA, nigodAnAM stokatyAta, | sebhyo' bAdaranigodajIvA aparyAptA dravyArthatayA'salyeyaguNA, nigozanAmasaGkhyeyaguNatvAt , tebhyaH sUkSmanigodajIvA: aparyAptakA | Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA- dravyArthatayA'sayeyaguNAH, sebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAtA dravyArthatayA sayayaguNAH, kAraNaM pUrvavad UrjA, pradezArvatayA sarvatokA | bAdaranigodajIvAH paryAptAH pradezArthatayA, dravyANAM stokatvAt , tebhyo bAdaranigodajIvA aparyAptAH pradezArthatayA'soyaguNAH, dravyANAmasahayeyaguNavAt , evaM tebhyaH sUkSma nigodajIcA aparyAptA: pradezArthatayA'salyeyagugAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAptA: pradezArthatayA soyaguNAH, dravyArthapravezArthatayA sarvakhokA bAdaranigodajIvAH paryAptA dravyArthatayA, tebhyo bAdaranigodajIvA aparyAptA dravyArthatayA'sahayaguNAH, tebhyaH sUkSma nigodajIvA aparyAptA dravyArthatayA'soyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAptA dravyAryatayA saGkhyeyaguNAH, tebhyo bAdaranigodajIvA: paryAptAH pradezArthatayA'sahayeguNAH, pratibAdaranigodaparyAprajIvamasaloyAnAM lokAkAzapra. dezapramANAnAM pradezAnAM bhAvAt , tebhyaH bAdaranigodanImA thapa pradezArthagayAisAhabaguNAH bAdaranigodAparyAptebhyo bAdaranigodaparyAptAnAmasaJjamAtaguNatvAt , tebhyaH sUkSmanigodanIvA aparyAptakAH pradezArthatayA'saTyeyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAptAH pradezArthatayA'sayeyaguNAH, bhAvanA prAgiya samprati sUkSmavAdaraparyAptAparyAptanigodanigodajIvAnAM dravyArthapradezAthoMbhayArthatayA parasparama lpabahulamAha- 'eesi Na'mityAdi prazrasUtraM sugama, bhagavAnAda-gautama ! sarvastokA vAdaranigodAH paryAtA dravyArthatayA, tebhyo bAdakAranigodA aparyAptA dravyArthatayA'saGkhyeyaguNAH tebhyaH sUkSma nigodA aparyAptA dravyArthavayA'soyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodaraH paryAptA dravyArthatayA sakyeyaguNAH, atra sarvatrApi yuktiH prAguktava, sUkSmanigodebhyaH paryAptebhyo dravyArthatayA bAdaranigodajIvAH paryAptA anataguNAH, ekaikasmin nigode'nantAnAM jIvAnAM bhAvAt , tebhyo bAdaranigodajIvA: aparyAptA dravyArthatayA'sapeyaguNAH nigodAnAmasAyAtatvAt , evaM tebhyaH sUkSmanigodajIvA aparyAptA dravyAtayA'sayaguNA: tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAptA dravyArthatayA sa Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loyaguNAH, pradezArthatayA sarvastokA bAdaranigodajIvA: paryAptakAH pradezArdhatayA nigodAnAM stokatvAt , tebhyo bAdaranigodajIvA ahai paryAptAH pradezArthatayA'saGgoyaguNAH nigodAnAmasadheyaguNatvAt , evaM tebhya: sUkSmanigodajIvA aparyAptAH pradezArthanayA'satyeyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodalIvAH paryAptAH pradezArthatayA savayeyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvebhyaH paryAptebhyo bAdaranigodAH paryAptAH pravezArthavayA'nantaguNAH, ekaikasya nigodasyAnantANukAnantaskandhaniSpannatvAt , tebhyo bAdaranigodA aparyAptA: pradezArthatayA'saGkhyeyaguNAH | ekaikavAdaraparyApta nigodanizrayA sahayA'tItAnAM bAdaraparyApta nigodAnAmutpAdAt , tebhyaH sUkSmanigodA aparyAptA: pradezArthatayA'saGkhyAsataguNAH, tebhyaH sUkSmanigodAH paryAptA: pradezArthatayA soyaguNAH, dravyArthapradezArthatayA sarvastokA pAdaranigodAH paryApmA dravyArthatayA, 5 tebhyo bAdaranigodA aparyAptA dravyArthavayA'soyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodAH paryAptA dravyArthatayA'soyaguNAH, tebhyaH sUkSmani& godAH paryAptA vyArthatayA savyeyaguNAH, atra yuktinigodAnAM dravyArthatayA cintAyAmiva, tebhyaH sUkSmanigodebhyaH paryAptabhyo bAranigodajIvA: paryAptA dravyArthatayA'nantaguNAH pratibAdaranigodamanantAnAM jIvAnAM bhAvAt , tebhyo bAdaranigodajIvA aparyAptA dravyAtayA'saloyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvA aparyAptA dravyArthatayA'saksyeyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvA: paryAptA dravyArthatayA soyaguNAH, atra yuktirnigodajIvAnAM dravyArthatayA cintAyAmiva, tebhyaH sUkSmanigodajIvebhyaH paryApnebhyo dravyArthatayA cintitebhyo| vAdaranigodajIvAH paryAptAH pradezArthatayA'soyaguNAH prasibAdaranigodaparyAptajIvamasayeyAnA lokAkAzapradezapramANAnAM pradezAnAM |, bhAvAt , tebhyo bAdaranigodajIvA aparyAptAH pradezArthatayA'savayeyaguNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAptAH pradezArthatayA sakSyeyaguNAH, yuktiratra nigodajIvAnAM pradezArthatayA sakyeyaguNacintAyAmiva, tebhyaH sUkSmanigodajIvebhya: paryApebhya: pradezArthavayA cinti-13 Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tebhyo bAdaranigodAH paryAptAH pradezAryatayA'nantaguNAH, ekaikasmin nigode'nantAnAmaNUnAM sadbhAvAt , tebhyo bAdaranigodA aparyAvAH pradezArthatayA'samayeyaguNAH, tebhya: sUkSmanigodA aparyAptAH pradezArthavayA'sayeya guNAH, tebhyaH sUkSmanigodajIvAH paryAtA: pradezArthatayA soyaguNAH, atra yuktirnigodAnA pradezArthatayA cintAyAmiva, upasaMhAramAha-'setta'mityAdi, ese SaDvidhasaMsArasamApanakA | jIvAH // iti zrImalayagiriviracittAyAM jIvAbhigamaTIkAbhyAM praviSahI parisidiH / / ROOctor RRRRRECRACK atha SaSThI pratipattiH tadevamuktA SaDvidhapratipatti:, aghunA kramaprAptAM saptavidhapratipattimAha---- tatya je te eghamAhaMsu sattavihA saMsArasamAvaNNagA te evamAsu, saMjahA-neraiyA tirikkhA tirikkhajoNiNIo maNussA maNussIo devA devIo ||nnertiyss ThitI jahaneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, tirikkhajoNiyassa jahapaNeNaM aMtomuTutaM moseNaM tinni palioSamAiM, evaM tirikkhajoNiNIevi, maNussANavi maNussINaSi, devANaM ThitI jahA NeraDyANaM, devINaM jahaNNaNaM dasavAsasahassAI ukoseNaM paNapaNNapaliovamANi // neraiyavevadedhINaM jacceva ThitI saceva saMciTThaNA / tirikkhajoNiNINaM jahanneNaM aMtomu0 ukko tini palioyamAI pucckoddiputtusmnbhhiyaaii| evaM maNussassa maNussIeghi ||nnerhyss aMtaraM jaha0 aMto Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu0 ukkoseNaM dahAtikAlo / enaM saptANa tirivAjoNiyavajjANaM, tirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMtomu0 ukko0 sAgarovamasatapuhutaM sAtiregaM // appAbaTuyaM-savayovAo maNussIo maNussA asaMkhenaguNA neraiyA asaMkhenaguNA tirikkhajoNiNIo asaMkhenaguNAo devA asaMkhejaguNA devIo saMkhenaguNAo tirikkhajoNiyA annNtgunnaa| sesaM sasavihA saMsArasamAvapaNagA jIvA // (sU0240) 'tatthetyAdi, tatra yete evamuktavanta: saptavighAH saMsArasamApamA jIvAH prasAste evamuktavantastadyathA-nairayikAstiryagyonikAti manuSyA mAnuyaH devA devyaH / tatrAmISAM saptAnAmapi krameNa sthitimAha-rAyassa NaM bhNte|' ityAdi saptasUtrI, nairayikasya jaghanyena dazavarSasahasrANi utkarpatatrayastriMzatsAgaropamANi / tiryagyonikasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrINi pasyopa-14 mAni / evaM tirthamyonikImanuSyamAnuSIsUtrANyapi vaktavyAni / devasUtraM nairayikavat / devIsUtre jaghanyena daza varSasahasrANi, utkarSataH paJcapaJcAzat palyopamAni, IzAnadevInAmaparigRhItAnAmutkarSata etAvasthitikalAt / / samprati kAyasthitimAha--'meraiyA Na bhaMte da ityAdi, nairayikANAM yadeva bhavasthitiparimANaM tadeva kAyasthitiparimANamapi, nairayikasya mUkhA bhUyo'nantaraM nairayikeSutpAdAbhAvAt / / tiryagyonikasUtre jaghanyato'ntarmuhata, tadanantaramanyatrotpAdAt, utkarSato'nantaM kAlamanantA utsarpiNyavasApiNyaH kAlata; kSetratosoyA lokAH asalyAH pudalaparAvarsAH, te padalaparAvA AvalikAyA asalyeyo bhAgaH, asya mA yonikIsUtre jaghanyato'ntarmuhUrta mRlA'nyatrotpAdAt, utkarSatastrINi pasyopamAni pUrvakoTIpRthakvAbhyadhikAni, tAni Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | nirantaraM sAsu pUrvakoTyAyukeSu naye ca bho devodityAyA dravyAni / evameva manuSyasUtraM mAnuSIsUtraM ca, devasya devyAzca yaiva bhavasthitiH saiva kAyasthitiH, devasya devyAzca mRtvA'nantaraM tadbhAvanotpAdAbhAvAt / / sAmpratameSAmantaraM cicintayiSurAha'nerajhyassa NaM bhaMte !' ityAdi, nairayikasya jaghanyenAntaramantarnuhUrta, taJca naraka dudbhutasya tiryagmanuSyagarbha evAzubhAdhyavasAyena maraNata: paribhAvanIyaM, sAnubandhakarmaphalametaditi tAtparyArthaH, utkarpato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kAlo banaspatikAlaH, narakAdadvattasya pArampayeMNAnantaM kAlaM banaspatiSyavasthAnAt, tirthayonikasya jaghanyenAntaramantamuhUrta, tazca tiryagyonikabhavAduttyAnyatrAntarmuharca sthitvA bhUyastiyaMgyonitvenotpadyamAnasya veditavyam , utkarpataH sAgaropamazatapRthaktvaM sAtirekam / tiryagyonikIsUtre manuSyasUtre mAnuSIsUtre devIsUtre ca jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato vanaspatikAlaH // sampratyeteSAmeva saptaranAM padAnAmarUpabahutvamAha-eesi Na'mi-2 tyAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-sastokA mAnuSyaH, katipayakoTIkoTIpramANatvAt , tAbhyo manuSyA asatyeya guNAH, saMmUchimamanuSyANAM zreNyasoyapradezarAzipramANakhAt, tebhyastiryagyonikAH khiyo'sayeyaguNAH, pratarAsayeyabhAgavarnizreNyAkAzapradezarAzipramANakhAt, tAbhyo devA: sayeyaguNAH, vAnamantarajyotiSkANAmapi jalacaratiryagyonikIbhyaH soyaguNatayA mahAdaNDake paThitavAt , tebhyo devyaH sahayaguNA dvAtriMzadraNatvAt ; "batIsaguNA battIsarUvaahiyAo hoti devANaM devIo" iti vacanAt , tAbhyastiryagyonikA anantaguNAH, vanaspatijIvAnAmanantAnantatvAt , upasaMhAramAha-'setta'mityAdi sugamam // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAbhigamaTIkAyAM SaSThayAM pratipattau saptavidhamatipattiH // Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASAKARAOKAAR atha saptamI pratipattiH / tadevamuktA saptavidhapratipattiradhunA kramaprAptAmaSTavidhapratipattimAhatattha je te ekamAiMsu-addavihA saMsArasamAvaNNagA jIvA te ekamAhaMsu-paDhamasamayaneratiyA apaDhamasamayaneraiyA paDhamasamayatirikkhajoNiyA apaDhamasamayatirikkhajoNiyA paDhamasamayamagussA apaDhamasamayamagussA padamasamayadeSA apaDhamasamayadevA // par3hamasamayaneraiyassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! paDhamasamayanerajhyassa jaha0 ekaM samayaM ukko0 eka samayaM / apaDhamasamayaneraiyassa jaha. dasavAsasahassAI samaUNAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI smuunnaaii| paDhamasamayatiriktrajoNiyassa jaha0 evaM samayaM udo0 eka samayaM, apaDhamasamayatirikkhajoNiyassa jaharU khuDDAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM ukko tinni paliovamAiM samajaNAI, evaM maNussANavi jahA tirikkhajoNiyANaM, devANaM jahA paratiyANaM ThitI // geraiyadeghANaM jaceva ThitIsaceva saMciTThaNA duvihANavi / paDhamasamayatirikkhajoNie NaM bhaMte ! paDha0 kAlao kevaciraM hoti?, goyamA ! jaha. ekaM samayaM ukko eka samaya, apaDhamatirikkhajoNiyassa jahA khuDDAgaMbhayagrahaNaM samaUNaM ukkasseNaM vnnsstikaalo| paDhamasamayamaNussANaM jaha0 u0 eka samayaM, Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaDhamamaNussa. jaha. khuDDAgaM bhavamgahaNaM samaUNaM uka. tinni paliovamAI pubdhakoDipuhattamahiyAI // aMtaraM paDhamasamayaNeratiyassa jaha. isavAsasahassAI aMtomuttamabhahiyAI uko0 vaNassatikAlo, apaDhamasamaya jaha* aMtomu0 ukka0 vaNassatikAlo / paDhamasamayatiriksajhoNiro khuTTAmAvaggaNAI samaUNAI ukko0 vaNassatikAlo, apaDhamasamayatirikkhajoNiyassa jaha khuDDAgaM bhavaggahaNaM samayAhiyaM ukko sAgarovamasatapuhutaM sAtiregaM / paramasamayamaNussassa jaha0 do khuDDAI bhavaggahaNAI samaUpaNAI ukko0 vaNassatikAlo, aparamasamayamaNussassa jaha khuDDAgaM bhavaggahaNaM samayAhiyaM ukko vnnsstikaalo| devANaM jahA neraiyANaM jaha0 dasavAsasahassAI aMtomuhasamabhahiyAI ukko vaNassaikAlo, apaDhamasamaya jaharU aMto0 ukko0 vaNassaikAlo // appAbahu0 etesi NaM bhaMte ! paDhamasamayaneraiyANaM jAva paDhamasamayadevANa ya katare 2 hiMto?, goyamA! samvatthovA paDhamasamayamaNussA paDhamasamayaNeraiyA asaMkhejaguNA paDhamasamayadevA asaMkhejaguNA paDhamasamayatirikkhajoNiyA asaMkhejaguNA // apaDhamasamayaneraiyANaM jAya apaDhamadevANaM evaM ceSa appayaha Navari apaDhamasamayatirikkhajoNiyA aNaMta. guNA // etesiM padamasamayanerahayANaM apaDhamA ratiyANaM kayare 21, sabvatthovA padamasamayaNeratiyA apaDhamasamayaneraiyA asaMkhejaguNA, evaM sabve / paDhamasamayaNeraDyANaM jAva apaDhamasamaya Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deSANa ya kayare 21, savvatthovA paDhamasamayamaNussA apaDhamasamayamaNussA asaMkhejjaguNA paDhamasamayaNeraDyA asaMkhijjaguNA paDhamasamayadevA asaMkhejaguNA paDhamasamayatirikkhajoNiyA asaM guNA apaDhamasamayaneraDyA asaMkhejaguNA apaDhamasamayadevA asaMkhejaguNA aparamasamayatirikkhajoNiyA / taM atA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA // ( sU0 241 ) aviDivasI samantA // 'tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavantaH aSTavidhAH saMsArasamApannA jIvAH prajJaptAste evamuktavantastadyathA- prathamasamayanairavikA a prathamasamayanairayikAH, prathamasamayatiryagyonikA aprathamasamayatiryagyonikAH, prathamasamaya manuSyA aprathamasamaya manuSyAH, prathamasamayadevA aprathamasamayadevAH, tatra prathamasamayanArakA nArakAyuH prathamasamayasaMvedinaH aprathamasamayanArakA nArakAyurthyAdisamayavarttinaH, evaM tiryagyonikAdayo bhAvanIyAH // sAmpratameteSAmaSTAnAM krameNa sthitimAha - ' paDhamasamayanerazyasta NamityAdi pranasUtraM sugamaM, bhagadhAnAha gautama ! ekaM samayaM dvayAdiSu samayeSu prathamasamayakha vizeSaNAyogAt, aprathama samayaprabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama! jaghanyena dazavarSasahasrANi samayonAni, samayAtikrAntA veSAprathama samaya vizeSaNalabhAvAt, utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi samajonAni / tiryagyonikAdInAM prathamasamayAnAM sarveSAmekaM samayaM aprathamasamayatiryagyonikAnAM jaghanyena dhulakabhavagrahaNaM samayonaM, utkarSatastrINi pasyopamA ni samayonAni / evaM aprathamasamayamanuSyANAmapi / aprathamasamayadevAnAM jaghanyena daza varSasahasrANi samayonAni, utkarSatasvayastriMzat sAgaropamANi samayonAni // adhunaiSAmeva kAryasthitimAha - 'paDhamasamayaneraiyA NaM bhaMte 1 paDhamasamayaneraiyati Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " - kAlato kevaciraM hoi ?' iti praznasUnaM sugama, bhagavAnAha-gautama ! ekaM samayaM, tadanantaraM prathamasabhayatyavizeSaNAyogAn / apratha-12 ||masamayasUtre yadeva sthitiparimANaM tadeva kAyasthitiparimANamapi, devanairayikANAM bhUyo bhUyastAvabhAvitayA nairantaryeNotpAdAyogAn / prathamasamayatiryagyonikasUtraM prathamasamayanairayikasUtravat , aprathamatiryamyonikasUtre jaghanyeta kSullakabhavagrahaNaM samayonaM, samabonatA prathamasamayahInatvAt , utkarSato'nantakAlaM, sa cAnanta: kAlo vanaspatikAla: prAguktasvarUpaH / prathamasamayamanuSyasUtra pUrvavat , apra. thamasamayamanudhyasUtra jaghanyataH kSullakabharamaNa sabhayonaM, tadanantaraM mRlA'nyatrotpAdAna , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTIputhaktvAbhyadhikAni samayonAni, tAni saptasu bhaveSu pUrvakoTyAyukeSvaSTame bhave devakurvAdiputpadyamAnasya veditavyAni, devA yathA nairyikaaH|| sAmpracameteSAmevASTAnAmantaraM krameNa cintayamsAha-paDhamasamayaneraiyassa NaM bhaMte !' ityAdi, prathamasamayanairayikasya bhadanta ! antaraM / kAlata: kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyato dazavarSasahasrANi antarmuhUrtAbhyadhikAni, tAni dazavarSasahasrasthitikasya / * narayikasya narakAduttyAnyatrAntarmuhUrta sthitlA bhUyo nairayikalenotpadyamAnasya veditavyAni, utkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kaalo| | vanaspatikAlaH pratipattavyaH, narakAduDatya pAramparyeNa banaspaniSu gasvA'nantamapi cAlamavasthAnAt , aprathamasamayanairayikasUtre jaghanyamantaraM samayAdhikamantarmuha, tacca narakAduddhasya tiryagagameM manuSyagarbha vA'ntarmuhattai sthitvA bhUyo narakeSUtpadyamAnasya bhAvanIya, samayAdhikasA pa prathamasamayasyAdhikalAt, kacidantarmuhartamityeva dRzyate, tatra prathamasamayo'ntarmuharta evAntarbhAvita iti pRthamoktaH, | utkarSato banaspatikAla: prathamasamayatiryagyonikasUtre jaghanyenAntaraM dve kSullakabhavagrahaNe samayone, te ca kSullakamanuSyabhavagrahaNavyavadhAnataH punastiyazvevotpadyamAnasyAvasAtavye, tathAhi-eka prathamasamayonaM tiryakAlakabhavagrahagaM dvitIyaM saMpUrNameva manuSyakSullakamavapraNaniti, Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkarSato vanaspatikAlaH, tadatikrame manuSyabhavavyavadhAnena bhUyaH prathamasamayatirthaktvopapatteH, aprathamasamayatiryagyonikasUtre jaghanyenA-13 ntaraM kSullakabhavagrahaNaM samayAdhikaM, tattu tiryagyonikakSullakabhavagrahaNacaramasamayasyAdhikRtAprathamasamayatvAttatra mRtasya manuSyakSulakabhavanahaNena vyavadhAne sati tirthakvenotpadyamAnasya prathamasamayAtikrame veditavyaM, aprathamasamayAntarasyaitAvanmAtratvAt, utkarSataH sAgaropasazatapRthaktvaM sAtireka, devAdibhavAnAmetAvanmAtrakAlatvAt / manuSyavaktavyatA tiryagvaktavyateva, navaraM tatra tiryakakSulakabhavapraNena vyavadhAnaM bhAvanIyam / devasUtradvayaM nairayikasvAdayavat // sampratyeSAmeva caturNA prathamasamayAnA parasparamalpabahukhamAha-eesiNamityAdi praznasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokAH prathamasamayamanuSyA:, zreNyasayayabhAgamAtrakhAt , tebhyaH prathamasamayanairayikA asahayaguNAH, atiprabhUtAnAmekasmin samaye utpAdasambhavAta, tebhyaH prathamasamayadevA asoyaguNAH, vyantarajyotiSkANA|matiprabhUtatarANAmekasmin samaye utpAdasambhavAt , tebhyaH prathamasamayatiryayo'sahayeyaguNAH, iha ye nArakAdigatitrayAdAgatya tirya-| kvaprathamasamaye ye vartante te prathamasamayatiryaco, na zepAH, tato yadyapi pratinigodamasoyo bhAgaH sadA vigrahagatiprathamasamayavattI labhyate tathA'pi nigodAnAmapi tiryaklAna te prathamasamayatiryavaH te ebhya: sahayaguNA eva / / sAmpratamateSAmeva caturNAmaprathamasamayAnAM | parasparamalpabahutvamAha-'eesi 'mityAdi praznasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokA aprathamasamayamanuSyAH, zreNyasayeyabhAgasvAt , tebhyo'prathamasamayanairayikA asoyaguNAH, akulamAnakSetrapradezarAzeH prathamavargamUle dvitIyavargamUlena guNine yAvAn pradezarAzistAvatpramANAsu zreNiSu yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAt , tebhyo'prathamasamayadevA asahayaguNAH, vyantarajyotiSkANAmapi prabhUtalAna, tebhyo'prathamasamayatiryagyonikA anantaguNAH, vanaspatInAmanantatvAt // sAmpratameteSAmeva nairayikAdInAM. pratyeka prathamasamayAprathamasamayagatamalpabahukhamAha-eesi NaM bhaMte' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautamaH sarvakhokA: -PAHLADAVM 35523 Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasamayanairayikAH, ekasmin samaye saGkhyAtIvAnA [anyAmam 13000 ] mapi stokAnAmeyotpAdAna , tebhyo'prathamasamayanairayikA asaGkhyeyaguNAH, cirakAlAvasthAyinA seSAmanyA'nyotpAdanAvidhabhUta bhAvAt / evaM tiryagyaunikamanuSyadevasUtrANyapi palavyAni, navaraM tigayonikasUtre'prathamasamayatiryagyonikA anantaguNA vaktavyAH, vanaspatijIvAnAmanantatvAt // sAmpratameSAmeva nairayikAdInAM prathamAprathamasamayAnAM samudAyena parasparamalpabahutvamAha--'eesiNa'mityAdi praznasUvaM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokAH prathamasama-* yamanuSyAH, ekasmin samaye sakhyAtItAnAmapi stokAnAmevotpAdAt , tebhyo'prathamasamayamanuSyA asaNyaguNAH, cirakAlAvasthAyitayA'tiprAbhUyena labhyamAnatvAt , tebhyaH prathamasamayanairayikA asakyeyaguNAH, atiprabhUtatarANAmekasmin samaye utpAdasambhavAt , tebhyaH | prathamasamayadevA asoyaguNAH, vyantarajyotiSkANAmekasminnapi samaye prAcuryeNa kadAcidutpAdAt , tebhyaH prathamasamayatiryamyonikA a-2 sAyayaguNAH, nArakavarjagatitrayAdapyutpAdasambhavAt , tebhyo'prathamasamayanairavikA asoyaguNA:, aGgulamAtrakSetrapradezarAzeH prathamavargamUle 5 dvitIyena vargamUlena guNite yAvAn pradezarAzistAvatpramANatvAt , tebhyo'prathamasamayatiryagyonikA anantaguNAH, banaspatijIvAnAmanantalAt , upasaMhAramAha-'setta'mityAdi / / iti zrImalayatiriviracitAyAM jIvAbhigamaTokAyAM saptamyAM pratipattA assttvidhprtipttiH|| GRAPAA%ACA athASTamI pratipattiH tadevamuktA'STavidhapratipattiradhunA kramaprAtAM navavidhapratipattimAha tatya NaM je te eSamAhaMsu NavavidhA saMsArasamAvaNNagA te evamAhaMsu-puDhavikAiyA AukAjhyA Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teuchAiyA vAuphAiyA vaNassaikAiyA yeiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMceMdiyA // ThitI samvesi bhANiyavyA // puDhavikAiyANaM saMciTTaNA puDhavikAlo jAva vAukAiyANaM, vaNassaINaM vaNassatikAlo, gheiMdiyA teiMdiyA cariMdiyA saMkhez2a kAlaM, paMceMdiyANaM sAgarovamasahassaM sAtiregaM // aMtaraM savvesiM aNataM kAlaM, vaNassatikAiyANaM asaMkhenaM kAlaM // appAbahugaM, samvatthoyA paMciMdiyA cauridiyA visesAhiyA teiMdiyA visesAhiyA yeiMdiyA visesAhiyA teuvAiyA asaMkhe0 puDhadhikA Au0 bAu0 ghisesAhiyA vaNassatikAiyA aNaMtaguNA / sesaM NavavidhA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA / / (sU0 242) NavavihapaDivasI samasA / / la tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavanto mavavidhAH saMsArasamApanA jIvA: prajJAptAle evamuktavantastadyathA-pRthivIkAyikA apkAyi kAstejaskAyikA vAyukAyikA vanaspatikAyikA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyA: paJcendriyAH, amISAM zabdArthabhAvanA prAgvat / / sAmpratameteSAM sthitinirUpaNAthai sUtranavakamAha-'puDhavikkAiyassaNaM bhaMte! ityAdi, epa saGkepArtha:-sarvatrApi jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH pRthivIkAyikasya dvAviMzativarSasahasrANi, apkAyikasya saptavarSasahasrANi, tejaskAyikasya trINi rAtrindivAni, vAyukAyikasya trINi varSasahasrANi, vanaspatikAyikasya dazavarpasahasrANi, dvIndriyasya dvAdaza saMvatsarANi, trIndriyasyaikonapaJcAzad rAtriMdivAni, | caturindriyasya SaNmAsAH, paJcendriyasya trayastriMzatsAgaropamANi // samprati kAyasthitipratipAdanArtha sUtranavakamAha-'puDhavikAie bhiMte!' ityAdi, sarvatra japanyenAntarmuhUrtamutkarSataH pRthivIkAyasvAsayeyaM kAlamasoyA utsarpiNyavasapiNyaH kAlataH, kSetrato **** * * Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250%AA%*CAR salyeyA lokAH, evamaplejovAyukAyikAnAmapi draSTavyaM, vanaspatikAyikasyAnanta kAlamanantA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'nantA lokAH asoyAH pudgalaparAvartAH AvalikAyA aramAneyo bhAgaH, hIndriya soga nAlaM. e vIndriyasya caturindriyasya paJcendriyasya ca sAgaropamasahasraM sAtirekam // sAmpratamantarapratipAdanArthamAha-'puDhavikkAiyassa NamityAdi, pRthivIkAyikasya bhadanta ! a-15 ntaraM kAlataH kriyaciraM bhavati?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtam , anyatrAntarmuhUrta sthitvA bhUyaH pRthivIkAyikalena kasyApyutpAdAt , utkarSato'nantaM kAlamanantA utsarpiNyavasApiNya: kAlata: kSetrato'nantA lokAH asakyeyAH pudgalaparAvartAH, te ca pudgala| parAvarttA AvalikAyA asalyayo bhAgaH, pRthivIkAyAdudutya vanaspatiSvetAvantaM kAlaM kasyApyavasthAnasambhavAt , evamasejovAyudvitricatuSpaJcendriyANAmapi vaktavyaM, vanaspatikAyikasya jaghanyato'ntarmuhUrca, sadbhAvanA prAgiva, utkarSato'saGkhyeyaM kAlamasAlapeyA utsarpiNya| vasapiNyaH kAlataH kSetrato'sayayA lokA:, zeSakAyetkarSato'pyetAvantaM kAlamavasthAnasambhavAt / sAmpratameteSAmalpabahutvamAha'eesi NamityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokAH paJcendriyAH sayeyayojanakoTIkoTIpramANaviSkambhasUcIpramitapratarAsayayabhAgavaya'sayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyazcaturindriyA vizegadhikAH, viSkambhasUcyAstepAM prabhUtasakyeyayojanakoTIkoTIpramANatvAt , tebhyo'pi trIndriyA vizeSAdhikA:, teSAM viSkambhasUcyAH prabhUtatarasayayayojanakoTIkoTIpramANatvAt , tebhyo dvIndriyA vizeSAdhikAH, teSAM viSkambhasUcyAH prabhUtatamasaGkhyeyayojanakoTIkoTIpramANatvAt , tebhyaskhejaskAyikA asayeyaguNAH, asayeyalokAkAzapradezapramANatvAt , tebhyaH pRthivIkAyikA vizeSAdhikAH, prabhUtAsayalokAkAzapradezapramANatvAt , nebhyo'kAyikA vizeSAdhikA:, prabhUtatarAsayayalokAkAzapradezapramANakhAta, tebhyo vAyukAyikA vizeSAdhikAH, prabhUtatamAsakayeyalo E Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kAkAzapradezapramANatvAt , tebhyo vanaspatikAyikA anantaguNAH, anantalokAkAzapradezapramANatvAt , upsNhaarmaah-stt'mityaadi| sugamam / / iti zrImalayagiriviracitAcA jIvAbhigamakA pratinIdhipratipattiH samAptA // 18+CRE atha navamI pratipattiH uktA navavidhapratipattiH, samprati kramaprAptAM dazavidhapratipatti pratipAdayatitattha NaM je te evamAsu vasavidhA saMsArasamAvaNNagA jIvA te evamAhaMsu taMjahA-paDhamasamayaegidiyA apaDhamasamayaegidiyA paDhamasamayabeiMdiyA apaDhamasamayabeiMdiyA jAva paDhamasamayapaMthi diyA apaDhamasamayapaMciMdiyA, paDhamasamayaegidiyassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jahaNNeNaM eka samayaM ukko0 eka, apaDhamasamayaegidiyassa jahaNaNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM udo0 yAvIsaM vAsasahassAiM samakaNAI, evaM savvesiM paDhamasamayikANaM jahapaNeNaM eko samao ukkoseNaM eko samao, apaDhama. jahapaNeNaM khuGgAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM unkoseNaMjA jassa ThitI sA samaUNAjAva paMciMdiyANaM tettIsaMsAgarovamAiM samaUNAI ||sNcitttthnnaa paDhamasamajhyassa jahaNNeNaM eka samayaM ukkoseNaM eka samayaM, apaDhamasamayakANaM jahaNNaNaM khuDAgaM bhavaggahaNaM samaUrNa Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkasseNaM egiMdriyANaM vaNassatikAlo, yeiMdiyateiMdiyaca uriMdiyANaM saMkhejaM kAlaM paMceMdriyANaM sAgarovamasahassaM sAtiregaM / paDhamasamayaegiMdiyANaM kevatiyaM aMtaraM hoti ?, goyamA ! jahaNaM do khuDDAgabhabaggahaNAI samaUNAI, ukko0 ghaNassatikAlo, apaDhamaegiMdiya0 aMtaraM jahaNNeNaM khu DAgaM bhavaggaNaM samayAhiyaM ukko0 do sAgarovamasahassAiM saMkhejaSAsamanbhahiyAI, sesANaM savversi padamasamayikANaM aMtaraM jaha0 do khuDDAI bhavaragahaNAI samakaNAraM ko0 vaNassatikAlo, apaDhamasamayikANaM sesANaM japaNeNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM samagrAhiyaM uzo0 vaNassatikAlo || paDhamasamakSyANaM savvesi samyasthovA pahamasamayapacaMdiyA paDhama0 cauriMdiyA visesAhiyA paDhama0 teiMdiyA visesAhiyA pa0 beiMdiyA visesAhiyA pa0 emiMdiyA visesAhiyA // evaM apadamasamayikAvi Navari apaDhamasamayaegiMdiyA anaMtaguNA / doNhaM appavahU, savatthovA padamasamayae giMdiyA apaDhamasamayaegiMdiyA anaMtaguNA sesANaM savvatthovA padamasamayigA aSTama0 asaMkhejjaguNA / etesi NaM bhaMte! padamasamayaegiMdiyANaM apaDhamasamayae giMdiyANaM jAva apadamasamayapaMciMdiyANa ya kayare 21, savvatthovA paDhamasamayapaMceMdriyA padamasamayacariMdiyA visesAhiyA paDhamasamayateiMdiyA visesAhiyA evaM heDAmuhA jAva paDhamasamayaegidiyA visesAhiyA apaDhamasamayapaMceMdriyA asaMkhejjaguNA apaDhamasamayacariMdiyA visesAhiyA jAya Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaDhamasamayaegidiyA aNaMtaguNA // (sU0 243) // setaM vasavihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNasA, saMsaM sNsaarsmaavnnnngjiivaabhigme|| 'tatthe'sAdi, tatra yete evamuktavantodazavidhAH saMsArasamApanA jIvAHprajJaptAste evamuktavantastadyathA-prathamasamayakendriyA aprathamasamayaikendriyAH prathamasamayadvIndriyA aprathamasamayadvIndriyAH prathamasamayatrIndriyA aprathamasamayatrIndriyAH prathamasamayacaturindriyA aprathamasamayapaturindriyA: prathamasamayapaJcendriyA aprathamasamayapacendriyA: prathamasamayAprathamasamayavyAkhyAmaM puurvvt||saamprtmetessaamev dazAnAM krameNa sthiti nirUpayati-paDhamasamayeyAdi, prathamasamayaikendriyasya bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! ekaM samaya, dvitIyAdiSu samayeSu prathamasamayakhavizeSaNasyAyogAt, evaM prathamasamayadvIndriyAdisUtreSvapi vaktavyaM, aprathamasamayakendriyasUtre jaghanyataH sAkSullaka bhavAhaNaM-SaTpaJcAzadadhikAvalikAzatadvayatramANaM samayonaM, samayomatA prathamasamaye'prathamasamayatvAyogAt , utkarSato dvAviMzati varSasahasrANi samayonAni, prathamasamayena hInatvAt , aprathamasamayadvIndriyasUtre jaghanyaM pUrvavat , utkarSato dvAdaza saMvatsarAH samayonAH, aprathamasamayatrIndriyasUtre'pi jaghanyaM tathaiva, utkarSata ekonapaJcAzadvAtrindivAni samayonAni, aprathamasamayacaturindriyasUtre'pi jaghanyaM tathaiva, utkarSata: SaNmAsA: samayonAH, aprathamasamayapadhendriyasUtre jaghanyaM prAgvat , utkarSatasrayastriMzatsAgaropamANi samayonAni, samayonatA sarvatrApi prathamasamayena hInA pratipattavyA / / sAmpratameteSAM krameNa kAyasthitimAha-'paDhamasamaye' ityAdi, prathamasamayaikendriyo bhadanta ! prathamasamayaikendriya iti-prathamasamayaikendriyatvena kAlata: 'kiyaciraM kiyantaM kAlaM yAvadbhavati!, bhagavAnAha Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -IN-gautama! ekaM samayaM tata UI prathamasamayatvAyogAt , evaM prathamasamayadvIndriyAdiSvapi vAcyaM / aprathamasamayaikendriyasUtre jaghanyata: * mAtrarahaNaM saragona, tara yA kalAsutpAdAt , utkarSato'nantaM kAlaM, anantA utsapiNyavasapiNyaH kAlataH, kSetrato'nantA lokA asAhayeyAH pudgalaparAvartAH, te ca pudgalaparAvarcA AvalikAyA asaGkhyeyo bhAgaH, etAvantaM kAlaM vanaspatipvavasthAnasaMbhavAt / / aprathamasamayadvIndriyasUtre jaghanyaM tathaiva, utkarpataH samaveyaM kAlaM, tata UImavazyamudvartanAdu, evamaprathamasamayatricaturindriyasane api va-I* |ktavye, aprathamasamayapaJcendriyasUtre jaghanyaM tathaiva, utkarSataH sAtirekaM sAgaropamasahasraM, devAdibhavabhramaNasya sAtalanotkarSato'pye tAvatkAlapramANatvAt / / sAmpratamantaraM cicintayiSurAha-'paDhamasamaye yAdi, prathamasamayaikendriyasya bhadanta ! antaraM kAlata: kiyazciraM | bhavati ?, bhagavAnAi-gauvama! jaghanyato dve kSullakabhavagrahaNe samayone, te ca kSullakabhavagrahaNe dvIndriyAdibhavagrahaNavyavadhAnataH punaraMkendriyevevotpadyamAnasyAvasAtavye, tathAhi-ekaM prathamasamayonamekendriyakSullakabhavagrahaNameva, dvitIyaM saMpUrNameva dvIndriyAdyanyatamAlakabhavabhahaNamiti, utkarSato vanaspatikAla:, sacAnantA utsarpiNyavasarpiNya: kAlataH kSetrato'nantA lokA: asoyAH pudgalaparAbAH, te ca pudgalaparAvartI AvalikAyA asayeyo bhAga ityevaMkharUpaH, tathAhi-etAvantaM hi kAlaM so'prathamasamayo natu prathamasamayaH, tato dvIndriyAdiSu kSulakabhavaprahaNamavasthAyaikendriyatvenotpadyamAnaH prathame samaye prathamasamaya iti bhavatyutkarSato vanaspatikAloDansaraM, aprathamasamayaikendriyasya jaghanyamantaraM kSullakabhavagrahaNaM samayAdhika, tazcaikendriyabhavagatacaramasamayasyApyaprathamasamayatvAttatra mRtasya dvIndriyAdikSullakabhavagrahaNena vyavadhAne sati bhUya ekendriyatvenotpannasya prathamasamayAvikrame veditavyaM, etAvantaM kAlamaprathamasamayAntarabhAvAt , utkarSato dve sAgaropamasahasre samaveyavarSAbhyadhike. dvIndriyAdibhavabhramaNasyotkarSato'pi sAtatyenaitAvantaM kAlaM sambhavAt , pra-18 Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thamasamayadvIndriyasya jaghanyenAntaraM dve kSullakabhavaprahaNe samayone, tadyathA-eka dvIndriyakSulakabhavagrahaNameva prathamasamayonaM, dvitIyaM sampUrNamevaikendriyatrIndriyAdyanyatamakSullakabhavagrahaNaM, (miti, evaM prathamasamayatricatuSpaJcendriyANAmapyantaraM veditavyaM, aprathamasamayadvIndri-12 | yasya jaghanyenAntaraM kSullakabhavagrahaNaM samayAdhikaM tazcaikendriyAdiSu) [evaM prathamasamayatrIndriya]kSullakabhavaM sthilA bhUyo dvIndriyakhenotpannasya pratha-* masamayAtikame veditavyaM, utkarSato'nantaM kAlamanantA utsapiNyavasapiNya: kAlataH kSetrato'nantA lokA asaGkhyeyA; pudgalaparAvartAH, te ca pudgalaparAvarttA AvalikAyA asalyeyo bhAgaH, etAvAMzca dvIndriyabhavAduddhasaitAvantaM kAlaM vanaspatiSu sthitvA bhUyo dvIndriyatvenotpannasya prathamasamayAtikame bhAvanIyaH, evamaprathamasamayatricatuSpazcendriyANAmapi jaghanyamutkRSTa cAntaraM vaktavyaM, bhAvanApyetadanusAreNa svayaM bhAvanIyA || sAmpratamateSAmekendriyAdiprathamasamayAnAM parasparamalpabahutvamAha-eesi NamityAdi pratrasUtraM sugama, bhagavAnAi-gautama ! sarvastokA: prathamasamayapazcendriyAH, alpAnAmevaikasmin samaye teSAmutpAdAt , tebhyaH prathamasamayacaturindriyA | vizeSAdhikAH, prabhUtAnAM teSAmekasmin samaye utpAdasambhavAt , tebhyaH prathamasamayatrIndriyA vizeSAdhikA:, prabhUtatarANAM teSAmekasmin | samaye utpAdAt , tebhyaH prathamasamayadvIndriyA vizeSAdhikAH, prabhUtAnAM teSAmekasmin samaye utpAdAt, tebhyaH prathamasamayakendriyA | vizeSAdhikAH, iha ye dvIndriyAdibhya uddhRtya ekendriyatvenotpayante ta eva prathame samaye vartamAnAH prathamasamayaikendriyA nAnye, te ca prathamasamayadvIndriyebhyo vizeSAdhikA eva nAsatyeyA nAnantaguNA iti / / sAmpratamaprathamasamayAnAmeteSAmalpabahutvamAha-eesiNa'misAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokA aprathamasamayapaJcendriyAH, tebhyo'prathamasamayacaturindriyA vizeSAdhikAH, te. bhyo'prathamasamayatrIndriyA vizeSAdhikAH, tebhyo'prathamasamayadvIndriyA vizepAdhikAH, atra yuktivavidhapratipacI sAmAnyato dvitrica RE Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuSpacendriyANAM bahukhacintAthAmiva bhAvanIyA, tebhyo'prathamasanakondriyA anantagugA banaspativinAmanavAt // sAmpratameke|ndriyAdInAM pratyekaM prathamasamayAprathamasamayAnAM parasparamalpabahutvamabhiyitsuH prathamata ekendriyANAM tAvadAha-eesiNaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugarma, bhagavAnAha-gautama sarvastokA: prathamasamayaikendriyAH, alpAnAmevaikasmin samaye dvIndriyAdibhya AgatAnAmutpAdAt , tebhyo'prathamasamayaikendriyA anantaguNA vanaspatInAnanantatvAt / dvIndriyasUtre sarvastokAH prathamasanayadvIndriyA aprayamasamayadvIndriyA asoyaguNAH, dvIndriyANAM sarvasaGkhyayA'pyasaGkhyA tattvAt , evaM tricatuSpazcendriyasUtrANyapi vaktavyAni // sAmpratameteSAM dazAnAmapi parasparamalpabahutvamAha-eesi Na'mityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnA-gautama! sarvastokA: prathamasamayapaJcendriyAH,* tebhyaH prathamasamayacaturindriyA vizeSAdhikAH, tebhyaH prathamasamayatrIndriyA vizeSAdhikAH, tebhyaH prathamasamayadvIndriyA vizeSAdhikAH, tebhyaH prathamasamayaikendriyA vizeSAdhikAH, atra yukti: prathamAlpabahutvavat , tebhyo'prathamasamayapazcendriyA asoyaguNAH, aprathamasamayaikendriyA hi dvIndriyAdibhya uddhRtyaikendriyabhavaprathamasamaye vartamAnAste ca stokA eva, pondriyAsvaprathamasamayavarcinazcirakAlAvasthA| bitayA gaticatuSTaye'pyatiprabhUtAstato'sayeyaguNAH, tebhyo'prathamasamayacaturindriyA vizeSAdhikAH, tebhyo'prathamasamayatrIndriyA vize-15 pAdhikAH, tebhyo'prathamasamayadvIndriyA vizeSAdhikAH, tebhyo'prathamasamayaikendriyA anantaguNAH, atra yuktiddhitIzalpabahatvavana, upasahAramAha-'settaM dasavihA saMsArasamApannA jIvA' / mUlopasaMhAramAha-'setaM saMsArasamApannajIvAbhigame // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAbhigamaTIkAyAM dazavidhapratipaciH samAptA // tatsamAptau ca samAptaH saMsArasamApamajIvAbhigamaH / / Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadevamuktaH saMsArasamApannajIvAbhigamaH, sAmprataM saMsArAsaMsArasamApanajIvAbhigamamabhidhitsurAha se kiM taM savvajIvAbhigame ?, sabvajIvesu NaM imAo Nava paDivattIo evamAhiti ege evamAhaMsu - dubihA savvajIvA paNNattA jAva dasavihA savvajIvA paNNattA // tattha je te evamAhaMsa duvihA savvajIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjahA- siddhA ya asiddhA ya iti // siddhe NaM bhaMte / siddhati kAlato kavA~caraM hoti ?, goyamA ! sAtI apaJjavasie | asiddhe NaM bhaMte! asiddhetti 01, gopamA ! asiDe duvihe paNNatte, taMjahA - aNAie vA apajjabasie aNAlIe yA sapajjavasie | siddhassa NaM bhaMte kevatikAlaM aMtaraM hoti ?, goyamA sAtiyassa apajjacasissa patthi aMtaraM // asiddhassa NaM bhaMte! kevaiyaM aMtaraM hoi ?, goyamA ! aNAtiyassa apajavasiyassa Natthi aMtaraM, aNAtiyassa sapajjavasiyassa Natthi aMtaraM / eesi NaM bhaMte! siddhANaM asiddhANa ya kayare 21, goyamA ! savvatthovA siddhA asiddhA anaMtaguNA (sU0 244 ) 'se kiM ta' mityAdi, atha ko'sau sarvajIvAbhigamaH ?, sarvajIvA: saMsArimuktabhedAH, gururAha -- 'sabvajIvesu NamityAdi, sarvajIveSu sAmAnyena 'etA:' anantaraM vakSyamANA nava pratipattayaH 'evam' anantaramupadarzyamAnena prakAreNAkhyAyante, tA evAha-e ke eyamuktavanto- dvividhAH sarvajIvAH prajJatAH, eka evamuktavantastrividhAH sarvajIvAH prajJatAH, evaM yAvadeke evamuktavando dazavidhA: sarvajIvAH prahRtAH // ' tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavanto dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAste evamuktavantastadyathA- siddhAzcAsiddhAzra, sitaM Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SKAHAKAAR baddhamaSTaprakAraM karma dhmAtaM-bhasmIkRtaM yaiste siddhAH, pRSodarAdityAdiSTarUpaniSpattiH, nirdagdhakammeMndhanA muktA ityarthaH, 'asiddhAH' saMsAriNaH, cazabdo svagatAnekabhedasaMdarzanArthoM // samprati siddhasya kAyasthitimAha -'siddhe 'mityAdi, siddho bhadanta ! siddha iti-18 siddhatvena kAlata: kiyacciraM bhavati ?, bhagavAnAhagatama! siddhaH sAdiko'paryavasitaH, tatra sAditA saMsAravipramuktisamaye siddhasvabhAvAt , aparyavasitatA siddhavacyuterasambhavAt // asiddhaviSayaM praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! asiddho dvividhaH prajJAtastadyathA nAtiko'parSadaritaH pArAtiyAH savayasisaHtatra yo na jAtucidapi setsyati abhavyatvAttathAvidhasAmadhyabhAvAdvA so'nAdyaparyavasitaH, yastu siddhiM gata: so'nAdisaparyavasitaH / / sAmpratamantaraM cicintayipurAha-'siddhassa NaM bhaMte' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! siddhasya sAdikasyAparyavasitasya nAsyantaram, atra 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAt hetI SaSThI, tato'yamartha:-yasmArisaddhaH sAdiraparyavasitastasmAnAsyantaram , anyathA'paryavasivasAyogAn / / asiddhasUtre asiddhasyAnAdikasyAparyavasitasya nAstyantaram, aparyavasitatvAdevAsiddhatvApracyuteH, anAdikasaparyavasitasyApi nAstyantaraM, bhUyo'siddhatvAyogAt // sAmpratameteSAmevAlpabahulamAha-'eesi NamityAdi praznasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvatokAH | siddhAH asiddhA anantaguNAH, nigodajIvAnAmatiprabhUtatyAt // / ahavA duvihA sabyajIvA paNNatA, taMjahA-saiMdiyA ceva ajiMdiyA ceva / saiMdie NaM bhaMte! kAlato kevacira hoi?, goyamA saiMdie duvihe paNNatte-aNAtIe vA apaz2abasie aNAIe vA sapajavasie, aNidie sAtIe vA apajjavasie, doNhavi aMtaraM nsthi| savvatthoSA aNi 4% Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% AAAAAAA diyA saiMdiyA aNaMtaguNA ! ahayA duvihA savvajIvA paNNattA taMjahA-sakAiyA ceva akAiyA ceva evaM ceva, evaM sogI va ajogI ceSa saheca, evaM salessA va alessA gheva, sasarIrA ceva asarIrA ceva] saMciTThaNaM aMtaraM appAyahuyaM jahA saindiyANaM // ahavA duvihA savvajIvA paNNasA, taMjahA-savedagA gheva avedagA ceva // savedae NaM maMte! save? goyamA! saveyae tivihe papaNatte, taMjahA-aNAdIe apaJjayasite aNAdIe sapanavasie sAie sapaJjavasie, tattha NaM je se sAie sapaJjavasie se jaha0 aMtomu0 ukko0 aNataM kAlaM jAva khettao avaha poggalapariyaTa desaNaM // avedae NaM bhaMte! aveyaetti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! avedae duvihe paNNatte, taMjahA-sAtIe vA apajjavasite sAie vA sapaJjavasie, tattha Na je se sAdIe sapajavasite se jahapaNeNaM ekaM samayaM uko0 aMtomuhuttaM // saveyagassa NaM bhaMte! kevatikAla aMtaraM hoi?, aNAdiyassa apajjavasiyassa Natthi aMtaraM, aNAdiyassa sapajavasiyassa nasthi aMtaraM, sAdIyassa sapajjavasiyassa jahaNNaNaM eka samayaM ukkoseNaM aMtomuhutaM // avedagassa gaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM aMtara hoi?, sAtIyassa apajjavasiyassa patthi aMtaraM, sAtIyassa sapanavasiyassa jaha0 aMsomu0 ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM jAva avaha poggalapariyaha desUrNa / apAyahugaM, savvatthovA aveyagA saveyagA aNaMtaguNA / evaM sakasAI ceva akasAI ceSa 2 jahA save. Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yake taheva bhANiyabve // ahayA duvihA savdhajIvA-salesA ya alesA ya jahA asiddhA siddhA, sabvatthovA alesA salesA aNaMtaguNA (sU0 245) athavA dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-sendriyAca anindriyAna, tatra sendriyA:-saMsAriNaH anindriyA:-siddhAH, upaadhimedaatpRthgupnyaasH| evaM sakAyikAdiSvati bhAvanIyaM, tatra sendriyasya kAyasthitirantaraM cAsiddhabaktavyaM, anindriyasya siddhavata , - saiMdira mate . sAiMdipatti jhAlyo kecaciraM hoi ?, goyamA! saIdie dubihe pannatte, taMjahA-aNAie vA apaJjavasie aNAie vA sapajjavasie, aNidie NaM bhaMte ! aNidietti kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! sAie apajabasie, saiMdiyarasaNaM bhaMte ! kAlao kevaciraM aMtaraM hoi ?, goyamA! aNAiyassa apajavasiyassa nasthi aMtaraM, apAinyassa sapajavasiyassa nathi aMtara, a gidiyassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlato kevaciraM hohI, goyamA ! sAiyassa apaJjavasiyassa nasthi aMtaraM' iti, alpayatvasUtraM pUrvavaDAvanIyaM / da evaM kAyasthityantarAlpavahatvasUtrANi sakAyikAkAyikaviSayANi sayogyayogiviSayANyapi bhAvayitavyAni, tavama -brahavA duvihA sabajIvA paNNattA, taMjahA-sakAiyA ceva akAiyA ceva, evaM sajogI ceva ajogI ceva taheva, evaM salessA ceya alessA ceva sasarIrA ceva asarIrA ceva saMciTThaNaM aMtaraM adhpAbahuyaM jahA sakAiyANaM / ' bhUyaH prakArAntareNa dvaividhyamAha-'ahavetyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvA: prajJaptAstadyathA-savedakAzca abedakAzca / tatra savedakasya kAyasthitimAha-savedae the bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! savedakatrividhaH prajJaptastadyadhA-anAyaparyavasita: anAdisaryavasitaH sAdisaparyavasitazva, tatrAnAdyapayevasito'bhavyo madhyo vA sthAvidhasAmanyabhAvAnmuktimagantA, uktaJca-- bhabvAvi na sijhaMti keI" ityAdi, anAdisaparyavasito Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayo buminAmI pUrSamAsika zAni:, sAAivasita: pUrva pratipanopazamazreNiH, upazamazreNi pratipadya vedopazamocarakAlAve dikakhamanubhUya zreNisamAptau bhavakSayAdapAntarAle maraNaso vA pratipatato vedodaye punaH savedakatyopapattaH, tatra yo'sau sAdisaparyavasito jadhanyenAntarmuhUrta zreNisamAptI savedakale sati punarantarmuhUna zreNipratipattAvacedakatvabhAvAt , Aha-kimekasmin janmani velAya mupazamazreNilAbho bhavati? yadevamucyate, satyametadbhavati, tathA cAha mUlaTIkAkAra:--"naikasmin janmani upazamazreNiH kSapakaNina hai jAyate, upazamaNidvayaM tu bhavatyeve"ti, tata evamupapadyate-jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato'nanta kAlaM, tameva kAlakSetrAbhyAM nirUpayati anantA utsapiNyavasarpiNyaH eSA kAlato mArgaNA, kSetrato'pArddhapuralaparAvarsa dezonam , etAvata: kAlA pUrvapratipannopazamaNera-19 vazyaM muktyAsannatayA zreNipratipattAghavedakasvabhAvAt / / 'avedae NaM bhNte|' ityAdi prabhasUtraM pAThasiddhaM, bhagavAnAha-gautama! avedako dvividhaH prajJaptastayathA-sAdiko vA'paryavasitaH[samayAnantarI kSINavedaH, sAdiko vA saparyavasita-upazAntavedaH, tatra yo'sau sAdisaparyavasito'vedakaH sa ca jaghanyaneka samayaM, upazamazreNiM pratipannasya vedopazamasamayAnantare'pi maraNe punaH savedakatvopapateH, uskato'ntarmuhUrtamupazAntavedazreNikAlaM, tata Urddha zreNeH pratipatane niyamataH savedakatvabhAvAt // antaraM pratipipAdayipurAha-savedagassaNaM bhaMte' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! anAdikasyAparyavasitasya savedakasya nAsyantaraM, aparyavasitatayA sadA tadbhAvAparityAgAt , anAdikasya saparyavasitasyApi nAstyantaraM, anAdisaparyavasito jhapAntarAle upazamazreNimapratipadya bhAvI kSINavedo na ca kSINavedasya punaH savedakatvaM pratipAtAbhAvAna, sAdikasya saparyavasitasya savedakasya jaghanyeneka samayamantaraM, dvitIyavAramupazamaNi pratipannasya vedopazamasamayAnantaraM kasyApi maraNasambhavAt , utkarSeNAntarmuhU se dvitIyaM vAramupazamazreNiM pratipannasyopazA Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tivedasya zraNasamAruddha punaH savedakatvabhAvAt / avedakasUtre sAdikasyAparyavasitasvAvedakasya nAstyantaraM kSINavedasya punaH sarvedatvAbhAvAt vedAnAM nirmUlakA kaSitatvAt sAdikasya saparyavasitasya jaghanyenAntarmuhUrtta, upazamazreNisamAptau savedakale sati punarantarmuhUrttenopazama zreNilAbhato'vedakatvopapatteH, utkarSato'nantaM kAlaM, anantA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'pApudralaparAvartta dezonaM, ekavAramupazreNiM pratipadya tatrAvedako bhUlA zreNisamAptau savedakatve sati punaretAvatA kAlena zreNipratipattAvavedakatvopapatteH ! alpabahutramAha - 'eesi NaM bhaMte! jIvA' ityAdi pUrvavat // prakArAntareNa dvaividhyamAha - ' ahave' tyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA - sakapAyikAca akaSAyikAzca saha kapAyA yeSAM yairvA te sakaSAyAH ta eva sakaSAyikAH, prAkRtatvAt svArthe ikapratyayaH, evaM na vidyante kaSAyA yeSAM te akapAyAH 2 evAkaSAyikAH / samprati kAryasthitimAha - 'sakasAiyasse' tyAdi, sakapAkisya vividhasyApi saMciTTaNA kAyasthitirantaraM ca yathA savedakasya, akaSAyikasya dvividhabhedasyApi kAryasthitirantaraM ca yathASvedakasya tacaivam-- 'sakasAie NaM bhaMte! sakasAiyatti kAlato ke ciraM hoi ?, goyamA ! saksAi tivihe pannane, taMjA-aNAie vA apajavasie jaNAie vA sapajjavasie sAie vA sapajavasie, tastha je se sAie sapajjavasie se jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM anaMtaM kAlaM anaMtA osapiNiussappiNIo kALato khettato avaDUyoggapariyahaM deNaM, akasAie NaM bhaMte! akasAiyatti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! aphasAie duvihe pannatte, taMjA - sAie vA apajjabasie sAie vA sapajjabasie tattha NaM je sAie sapaMjabasie se jahaNeNaM evaM samacaM ukole aMtomuhuttaM / sakasAiyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! aNAiyarasa apajjavasiyarasa natthi aMtaraM, aNAirasa sapajjavasiyassa natthi aMtaraM, sAiyassa sapajjavasiyassa jahaNaNeNaM evaM samayaM Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukoseNaM aMtomuhuttaM, akasAiyassa NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM aMtara hoha?, sAiyassa apajjavasiyassa Nasthi aMtaraM, sAiyassa sapajavasiyassa jahaNeNaM aMtomuhuptaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM jAba avaDaM poggalapariyaTTU desUNamiti, asya vyAkhyA pUrvavat / alpabahutvamAha-'eesiNaM bhaMte ! jIvANaM sakasAiyANa'mityAdi prAgvat / / prakArAntareNa dvaividhyamAha NANI ceva aNNANI ceva // NANI NaM aMte! kAlao01, 2 duvihe pannatte-sAtIe vA apajavasie sAdIe vA sapajavasie, tattha NaM je se sAdIe sapaJjavasite se jahaNNaNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM chAvahisAgarovamAiM sAtiregAI, aNNANI jahA savedayA ||nnaanniss aMtaraM jahaNNeNaM aMtomuTuttaM ukoseNaM aNataM kAlaM avaDaM poggalapariyaha desUrNa / aNNANiyassa doNhavi AdillANaM Nasthi aMtaraM, sAdIyassa sapajayasiyassa jahaNNeNaM aMtomu0 ukkoseNaM chAvahiM sAgaroSamAI saairegaaii| appAyahu savvatthovA NANI aNNANI arNataguNA // ahavA duvihA savvajIcA panattA-sAgArovauttA ya aNAgArovautsA ya, saMciTThaNA antaraM ca jahaNNeNaM ukkoseNavi antomuhuttaM, appAyahu sAgAro0 saMkhe (sU0 246) 'aho'tyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-salezyAzca alezyAca, tatra salezyasya kAyasthitirantaraM cAsiddhasyeva, aLezyasya kAyasthivirantaraM ca yathA siddhasya / alpabahalaM prAgvat / bhUyaH prakArAntareNa dvaividhyamAi--'ahavetyAdi, athavA dvividhAH / sarvajIvAH prajJaptAstathathA-zAninazca ajJAninazca, jJAnameSAmastIti jJAninaH na zAnino'jhAninaH mithyAjJAnA ityarthaH // samprati Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***XXXXXXX kAyasthitimAha-'NANI NamityAdi prazasUtraM sugarma, bhagavAnAhautama! jJAnI dvividhaH prajJaptastadyathA-sAdiko vA'paryavasiSThaH, sa ca kevalI kevalajJAnasya sAdyasaparyavasitatvAt , sAdiko vA saparyavasito matijJAnAdimAna, matijAnAdInAM udyasthikatayA sAdisaparyavasitalAta, 'tattha NamityAdi, tatra vo'sau sAdikaH saparyavasitaH sa jaghanyenAntarmuhUrta, samyaktvasya jaghanyata etAvanmAtrakAlakhAt samyakkhavatazca jJAnivAt , yathoktam- samyagdRSTAnaM mithyAdRSTeviparyAsa" iti, utkarSataH SaTSaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, samyagdarzanakAlasyApyutkarSata etAvanmAvatvAt , apratipatitasamyaktvasya vijayAdigamananavaNAt , tathA ca bhASyam["do bAre vijayAisu gayassa tilijue ahava taaii| airegaM naramadhiyaM nANAjIvANa sambaddhA // 1 // " [dvau bArI vijayAdiSu gatasva athavA trInacyute tAni / atireko narabhavika nAnAjIvAnAM sarvAddhA // 1||1'annnnaannii NaM bhNte|' ityAdi prasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! ajJAnI vividhaH prajAstadyathA-anAdiko vA'paryavasitaH anAdiko bA saparyavasita: sAdiko vA saparyavasitaH, vatrAnAdyaparyavasito yo na jAtucidapi siddhiM gantA, anAdisaparyavasito yo'nAdimidhyASTiH sabhyastvamAsAdyApratipatitasamyaktva eva apakaNi pratipatsyate, sAdisaparyavasitaH samyagdRSTibhUtvA jAtamithyAdRSTiH, ma jaghanyenAntarmuhUrta samyaktvAt pratipaya punarantamuhUrtena kasyApi samyagdarzanAvarapisambhavAt , utkarSeNAnantaM kAla, anantA utsapiNyavasarpiNya: kAlata: kSetrato'pAI pugalaparAvarta dezonaM / sAmpratamantaraM pratipAdayati-pANirasaNaM bhaMte!' ityAdi, jJAnino bhadanta! antaraM kAlata: kiyaviraM bhavati, |bhagavAnAha-gautama! sAdikasyAparyavasitasya nAstyantaraM, aparyavasitalena sadA tadvAvAparityAgAt , sAdikasya saparyavasitasya jaghanya-| to'ntarmuhUrI, etAvatA mithyAdarzanakAlena vyavadhAnena bhUyo'pi jJAnabhAvAt , utkarSaNa anantaM kAlaM, anandA utsarpiNyavasarpiNyaH Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -604 -14 MokAlataH kSetrato'pA pudgalaparAvatta dezonaM, sabhyagdRSTeH samyaktvAtpratipaditasyaitAvanta kAlaM midhyAtvamanubhUya tadanantaramavazya samya kvAsAdanAt / 'aNNANisa gaM bhaMte ityAdi prazasUtra sugama, bhagavAnAha-gautama! anAthaparyavasitasya nAstyantaraM, aparyavasitasvAdeva, anAdisaparyavasitasyApi nAstyantaraM avApta kevalajJAnasya pratipAtAbhAvAt , sAdisaparyavasAnasya adhanyenAntarmudurga, jaghanyasya samyagdarzanakAlasyaitAvanmAtratvAt , utkarSata: pakSaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, etAvato'pi kAlAdUrddha samyagdarzanapratipAte satyajhAnabhAvAt / alpabahukhasUtra prAgvat / prakArAntareNa dvaividhyamAha-ahave'tyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvAH prAptAsaghA-sAkAropayuktAzca anAkAropayuktAzva, samprati kAyasthitimAha-'sAgArovauttA NaM bhaMte !' iha chagrasthA eva sarvajIvA vivakSitA na kevalino'pi 'vicitratvAt sUtragate riti dvayAnAmapi kAyasthittAvantare ca jaghanyata utkarSatazcAntamuhUrta, anyathA kevalinAmupayogasya | sAkArasthAnAkArasya caikasAmayikatvAt kAyasthitAvantare caikasAmayiko'pyucyeta / alpabahatva cintAyAM sarvatokA anAkAropayuktAH, anAkAropayogasya stokakAlatayA pRcchAsamaye teSAM stokAnAmevAvApyamAnatvAt , sAkAropayuktAH soyaguNAH, anAkAropayogAddhAtaH sAkAropayogAddhAyAH satyeyaguNatvAt / / ahavA duthihA savvajIvA paNNattA, saMjahA-AhAragA ceva aNAhAragA ceya // AhArae NaM bhaMte ! jAva kevaciraM hoti?, goyamA ! AhArae duvihe paNNatte, taMjahA-chaumatthaAhArae ya kevaliAhArae ya, chaumatthaAhArae NaM jAva kevaciraM hoti ?, goyamA! jahaNNeNaM khuDDAgaM bhabaggahaNaM dusamaUNaM ukko0 asaMkhenaM kAlaM jAva kAla khettao aMgulassa asaMkhejatibhAgaM / 2564561-99-45-5-2 2- Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaliAhArae NaM jAva kevaciraM hoha?, goyamA! jaha* aMtomu0 ukko0 desUNA puckoddii|| aNAhArae gaM bhaMte ! kevaciraM01, goyamA! aNAhArae duvihe paNNatte, taMjahA-chaumatthaaNAhArae ya kevaliaNAhArae ya, chaumasthaaNAhArae NaM jAva kevaciraM hoti?, goyamA ! jahaNNeNaM ekaM samayaM ukasseNaM do samayA / kevaliaNAhArae duvihe paNNatte, taMjahA-siddhakevaliaNAhArae ya bhavatthakevaliaNAhArae y|| siddhakevaliyaNAhArae NaM bhaMte! kAlao kevaciraM hoti?, sAtie apajayasie / bhavatthakevaliyaNAhArae gaM bhNte| kaivihe paNNase, bhavasthakevaliyA duvihe paNNatte-sajogibhavatyakenAlisaNAlAnA ga jogibhanaya kenaliaNAhArae ya / sajogibhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte! kAlao keyaciraM 1, ajahaNNamaNukkoseNaM tiNNi smyaa| ajogibhavatthakevali0 jaha. aMto0 ukko0 aMtomuhurataM // chaumatthaAhAragassa kevatiyaM kAlaM aMtaraM?, goyamA! jahaNaNaM eka samayaM ukko do smyaa| kevaliAhAragassa aMtaraM ajahaNNamaNukkoseNaM tiNNi samayA // chaumasthaaNAhAragassa aMtaraM jahanneNaM khuDAgabhavaggahaNaM dusamaUNaM uka0 asaMkhenaM kAlaM jAva aMgulassa asaMkhejatibhAgaM / siddhakevaliaNAhAragassa sAtIyassa apajavasiyassa Natthi aMtaraM // sajogibhavatthakevaliaNAhAragassa jaha. aMto0 ukkoseNavi, a. Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAGATHIASASALARIGA ***** jogibhavatthakeyalizAkAhAragaratA garistha vAraMpavibhaMte! AhAragANaM aNAhAragANa ya kayare 2 hito appA bahu01, goyamA savvatthovA aNAhAragA AhAragA asNkhejaa|| (sU0247) 'ahavetyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-AhArakAzca anAhArakAzca / / adhunA kAyasthitimAha----'AhArage gaM bhNte|' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! AhArako dvividhaHprajJaptastadyathA-chamasthAhArakaH kevalyAhArakaH, tatra chaprasthAhArako jaghanyena kSullakabhavaprahagaM dvisamayonaM, etacca jaghanyAdhikArAdvimaheNAgaya kSullakamavagrahaNavatsUtpAde paribhAvanIyaM, tatra yadyapi nAma lokAntaniSkuTAdAspAre catu:sAmayikI paJcasAmayikI ca vigrahagatirbhavati tathA'pi bAhulyena trisAmayikyeveti tAmevAdhikRtya sUtramidamukta, itthamevAnyeSAmapi pUrvAcAryANAM pravRttidarzanAt , uktaca-"eka dvau vA'nAhArakaH" (tattvA0 a0 2 sU0 31) iti, trisAmayikyo ca vigrahagatAvAco dvau samayAvanAhAraka iti tAbhyAM hInamuktaM, utkarSato'sayeyaM kAlam , asoyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlava:, 6 kSetrato'lasyAsahadheyo bhAgaH, kimuktaM bhavati -aGgalamAtrakSetrADAlAsayayabhAge yAvanta AkAzapradezAstAvanta: pratisamayamekaikapra dezApahAre yAvatA kAlena nilepA bhavanti tAvatya utsarpiNyavasarpiNya iti, tAvantaM hi kAlamavigraheNotpAdyate, avinahotpattI ca satatamAhArakaH / kevalyAhArakAmasUtraM pAThasiddhaM, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrta, sacAntakRt kevalI pratipattavyaH, utka to dezonA pUrvakoTI, sA ca pUrvakoTyAyuSo navavarSAdArabhyotpanna kevalajJAnasya paribhAvanIyA // anAhArakaviSayaM stramAha-'anA hArae NaM bhaMte' ityAdi praznasU sugama, bhagavAnAhagautama! anAhArako dvividhaH prajJaptaH-grastho'nAhAraka: kevasyanAhArakazya, chanmasthAnAhArakAnasUtraM sugama bhagavAnAi-gautama! jayanyava ekaM samaya, jaghanyAdhikArAdisAmayikI vigrahagatimapekSyaitadavasAtavyaM, Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkarSato ho samaya trisAmayikayA evaM vigrahagaterSAhulyenAzrayaNAt Aha ca cUrNekRt -"yayapi bhagavatyAM catuHsAmayi konAhAraka uktastathA'nyatra nAGgIkriyate, kadAcitko'sau bhAvo yena, bAhulyamevAnIkriyate, bAhulyAca samayadvayameveti / kevalyanAhArakasUtraM pAThasiddhaM bhagavAnAha - gautama ! kevalyanAddArako dvividhaH prajJaptastadyathA - mayasthakevalyanAhArakaH siddhakeSasyanAhA|rakaH || 'siddha kevaliaNAhArae NaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! sAdikAparyavasitaH siddhasya sAdya paryava [sitatayA'nAhArakatvasyApi tadviziSTasya tathAbhAvAt // 'bhavattha kevaliaNAhArae NaM bhaMte!' ityAdi pranasUtraM suganaM, bhagavAnAha - gautama ! bhavastha kevalyanAhArako dvividhaH prajJaptaH - sayogibhatrastha kevalyanAhArako'yogibhavastha kevalyanAhArakaJca tatrAyogibhavastha kevalya[nAhArakapraznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyenApyantarmuhUrttamutkarSato'pyantarmuhUrta, ayogitvaM nAma hi zailezyavasthA tasyAM niyamAdanAhAraka audArikAdikAyayogAbhAvAt, zailezyavasthA ca jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrtta, navaraM jadhanyapadAdutkRSTamadhikamavaseyaM, anyathobhayapadopanyAsAyogAt // 'sajogi bhavattha kevaliaNAhArae NaM bhaMte!' ityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! a aghanyotkarSeNa trayaH samayAH, te cASTasAmayika kevalisamudghAtAvasthAyAM tRtIyacaturthapazcamarUpAH teSu kevalakAraNa kAyayogabhAvAn, ukta - "kArmaNazarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ca / samaya traye'pi tasmAdbhavatyanAhArako niyamAt // 1 // " sAmpratamantaraM cintayannAha - 'chaumatthAhArayassa NaM bhaMte!' ityAdi, chadyasyAhArakasya bhadanta ! antaraM kAlataH kiyaciraM bhavati ?, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyenaikaM samayamutkarSato dvau samayau, yAvAneva hi kAlo jaghanyata utkarSata chadmasthAnAhArakasya tAvAnAhArakasyAntarakAlaH, sa ca kAlo jaghanyenaikaH samayaH utkarSato bAhulyamaGgIkRtya vyavahiyamANAyAM vilAsavikyAM vimahagatau dvau samayAktyiAhArakasyA Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyantaraM tAvaditi / kevalyAhArakaprabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama! ajaghanyotkarSeNa trayaH samayaHH, kevalyAhArako hi sayogibhasvastha kevalI, tasya cAnAhArakatvaM zrIneva samayAn yathoktaM prAgityantaraM kevalyAhArakasya tAvaditi // sampratyanAhArakasthAntaraM cicinta prathamasthAnAddArakasyAha - 'chaumatthANAhAravasva paNaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyena zubhagrahaNaM dvisamayonaM, utkarSato'saGkhyeyaM kAlaM yAvadaGgulasyA soyo bhAgaH, yAvAneva hi chadmasthAhArakasya kAlastAvAneva - sthAnAAraNAntaraM hAya kontarmuhUrtamutkarSato'saGkhyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'GgulasyAsayo bhAgaH, etAvantaM kAlaM satatamavipra NotpAdasambhavAt tatazchadyasthAnAddArakasya jaghanyata utkarSatazcaitAvadantaramiti / atha sthAne ra zulakabhava praNamityuktaM tatra zuddhakabhavamahaNamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate, kSulaM laghu stokamityeko'rthaH khameva kSullakaM- ekA| yuSka saMvedanakAlo bhavastasya grahaNaM saMvandhanaM bhavagrahaNaM, kSuddhakaM ca tad bhavagrahaNaM ca kSullakabhacagrahaNaM tacAvalikAtazcintyamAnaM SaTpacAzadaadhikamAvalikAzatadvayaM, athaikasmin AnaprANe kiyanti kSullakabhavagrahaNAni bhavanti ?, ucyate kiJcitsamadhikAni saptadaza, kathamiti ceducyate-iha muhUrttamadhye sarvasaGkhyayA paccapaSTiH sahasrANi paJca zatAni SaTtraMzAni kSullakabhavagrahaNAnAM bhavanti yata uktaM cUrNo"siharasAI paMcaiva sayA havati chattIsA / khuDAgabhajaggahaNA havaMti aMtomuhuttami ||1|| " AnaprANAya muhUrtte trINi sahasrANi sapta zatAni trityadhikAni, uktabhva -- "tizi sahassA saca ya sayAI tevattAraM ca UsAsA / esa muhutto bhaNio saveddi anaMtanANIhiM / / 1 / / " tato'tra trairAzikakarmAvatAraH, yadi trisaptatyadhikasaptazatottaraikhibhiH sahasairucchrAsAnAM pazcaSaSTiH sahasrANi pathva zatAni SatriMzAni kSullakabhavamaNAnAM bhavanti tata ekenocchrAsena kiM labhAmahe ?, rAzitrayasthApanA - 3773 / 65536 / 1 / atrAntya Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. . . rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzerguNanAjAta: sa tAvAneva, ekena guNitaM tadeva bhavatIni nyAyAt , tata Adhena rAzinA bhAgaharaNaM, labdhAH saptadaza kSullakabhavAH, zeSAstvaMzAstiSThanti tatra trayodaza zatAni pazcanavatyadhikAni, uktaJca-sattarasa bhavaggaNA khANaM bhavaMti ANupANumi / terasa ceva sayAI paMcANai ceva aMsANaM // 1 // " athaitAvadbhirazaiH kiyatya AvalikA labhyante !, ucyate, sa-1 kAmadhikacaturnavatiH, tathAhi-SaTpaJcAzadadhikena zatadvayenAbalikAnAM trayodaza zatAni paJcanavatAni guNya saptapaJcAzasahasrANi zatamekaM viMzatyadhikaM 357120, chedarAziH sa eva 3773, labdhA caturnavatirAvalikAH, zeSArazA AkalikAyAstiSThanti caturvizatiH zatAni aSTapazcAzAni, chedaH sa eva 148, evaM yadA ekasminnAnaprANe AvalikAH sayAtumidhyante tadA saptadaza dvAbhyAM paTpazcAzadadhikAbhyAM zatAbhyAM guNyante, guNayitvA coparitanAzcaturnavatirAvalikAH prakSipyante, tata AvalikAnAM catuzcatvAriMzat zatAni SaTcatvAriMzAni bhavanti, uktaJca-"eko u ANupANU coyAlIsaM sayA u chAyAlA / AvaliyapamANeNaM azaMtanANIhiM nihittttho||1||" yadi punarmuhale AvalikAH sakyAtumiSyante tata etAnyeva catuzvalAriMzacchatAni trisapta tyadhikAni bhavantIti saptatricchazataitrisaptatyadhikairguNyante, jAtA ekA koTI sappaSTiH zatasahasrANi catuHsaptatiH sahasrANi saptadazatAni aSTApaJcAzadadhikAni 16774758, ye'pi cAvalikAyA aMzAzcaturvizatizatAni aSTapa muhUrcagatocchAsarAzinA 3773 guNyante, asyaiva chedasya te aMzA ityAvalikAnayanAthai tenaiva bhAgo diyate, labdhAstAvatya evAvalikAzcaturvizatizatAnyaSTApazcAzAni 2458, vAni mUlarAzI abhiyante, jAtA mUlarAzirekA koTiH saptaSaSTilakSAH saptasaptatiH sahasANi dve za SoDazosare, etAvatya AvalikA muhUteM bhavanti, yadivA muhartagatAnAM kSullakabhavagrahaNAnAM paJcaSaSTiH sahasrANi pazca Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRC zavAni SaTtriMzAni ekabhavagrahaNapramANena SaTpaJcAzena zatadvaMyenAvalikAnAM guNyante tathA'pi tAvatya evAvalikA bhavanti, uktazca"egA koDI sattahi lakkha sattattarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA AvaliyAo muttami // 1 // " evaM ca yaducyate 'saMkhejAo AvaliyAo ege UsAsanIsAse' ityAdi vadatIva samIcInamiti kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH / tatra sayogimavasthakevasyanAhArakasyAntaramabhidhitsurAha-'sajogibhavatthakevaliaNAhArayassa NaM bhNte|' ityAdi prabhasUtra sugama, bhagavAnAi-gautama jaghanyenApyantarmuhUrtamutkarSeNApyantarmuhUrta, samudyAtapratipatteranantaramevAntarmuhUrtena zailezIpratipattibhAvAt , navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizeSAdhikramavasAtavyaM anyathobhayapadopanyAsAyogAt / ayogibhavasthakevalyanAhArakasUtre nAstyantaraM, ayogyavasthAyAM sarvasyApyanAhArakatvAt / evaM siddhasyApi sAdyaparyavasitasyAnAhArakasyAntarAbhAvo bhAvanIyaH // sAmpratameteSAmAhArakAnAhArakANAmalpabahuvamAha-eesima NaM bhaMte! ityAdi prasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokA anAhArakA:, siddhavigrahagatyApannasamudghAtagatasayogikevalyayogikevalinAmevAnAhArakalAna, tebhya AhArakA asAhayeyaguNAH, atha siddhebhyo'nantaguNA vanaspatijIvAste ca prAya AhArakA ityanantaguNAH kathaM na bhavanti!, ucyate, iha pratinigodamasakyeyo bhAgaH pravisamayaM sadA vigrahagatyApano labhyate, vigrahagatyApannA anAhArakAH, "viggahagahamAvanA kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIrA // 1 // " [vigrahagatyApannAH samuddhatA: ayoginazca kevaDhina: siddhAzcAnAhArAH zeSA AhArakA jiivaaH||1||"] itivacanAt tato'soyaguNA evAhArakA ghaTante nAnantaguNA iti // prakArAntareNa bhUyo dvaividhyamAha ahavA duvihA savvajIcA paNNattA, saMjahA-sabhAsagA abhAsagA ya // sabhAsae NaM bhaMte! sa Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsaesikAlao kevaciraM hoti?, goyamA! jahaNaNeNaM evaM samayaM uko aMtomuhusaM // abhAsae NaM bhaMte0, goyamA! abhAsae duvihe paNNatte-sAie vA apajjavasie sAtIe vA sapajavasie, tattha NaM je se sAie sapajjavasie se jaha* aMto0 uko0 aNaMtaM kAlaM aNaMtA ussapiNIosappiNIo vaNarasatikAlo || bhAsagassa gaM bhaMte! kevatikAlaM aMtaraM hoti?, jaharU aMto0 ukta aNataM kAlaM vaNassatikAlo / abhAsaga sAtIyassa apajjavasiyassa Nasthi aMsaraM, sAtIyasapaJjavasiyassa jahaNaNeNaM evaM samayaM ukka aNto| appAbahu0 samvatthoSA bhAsagA abhAsagA aNaMtaguNA // ahavA duvihA savyajIvA sasarIro ya asarIrI ya asarIrI jahA siddhA, thovA asarIrI sasarIrI aNataguNA / / (sU0 248) 'ahavetyAdi, athavA dvividhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-bhASakAca abhASakAca, bhASamANA bhASakA itare'bhASakA: // samprati kAyasthitimAha-'sabhAsae NaM bhaMte' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnA--gautama! jaghanyenaikaM samayaM bhASAdravyagrahaNasamaya eva maraNato'nyato vA kutazcitkAraNAtanyApArasyApyuparamAt , utkarSeNAntarmuhUrta, tAvantaM kAlaM nirantaraM mApAdravyagrahaNanisargasambhavAt , tata Urca jIvasvAbhAvyAnniyamata evoparamati // abhASakapraznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! abhASako dvividhaH prasatastadyathA-sAdiko vA'. paryavasita: siddhaH, sAviko vA saparyavasitaH sa ca pRthicyAdiH, tatra yo'sau sAdiH saparyavasitaH sa jayanyenAntarmuhUrta, bhASaNAduparamyAntarmuhUrtena kasyApi bhUyo'pi bhASaNapravRtteH, pRthivyAdibhaSasya vA jaghanyata etAvanmAtrakAlakhAn , utkarSato vanaspatikAlaH, Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa cAnantA utsarpiNyApiNyaH keoyAH pudgalaparAvarttAH te ca pulaparAvarttA AvalikAyA asapeyo bhAgaH, etAvantaM kAlaM vanaspatiSvabhASakatvAt // sAmpratamantaraM cicintayiSurAha - 'bhAsagassa NaM bhaMte!" ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! javanyenAntarmuhUrttamutkarSato vanaspatikAlaH, abhASakakAlasya bhASakAntaratvAt / abhASakasUtre sAdyaparyaMvasitasya nAstyantaramaparyavasitatvAt, sAdisaparyavasitasya jaghanyenaikaM samayamutkarSato 'ntarmuhUrta, bhASakakAlasyAbhASakAntaratvAn, tasya ca jaghanyata utkarSavaJcaitAvanmAtratvAt, alpabahutvasUtraM pratItam // ' ahave' tyAdi, sazarIrAH - asiddhA azarIrA:- siddhAH, tataH sarvAvyapi sazarIrAzarIrasUtrANi siddhAsiddhasUtrANIva bhAvanIyAni / / ahavA duvihA savvajIvA paNNattA, saMjA -- carimA zreva acarimA caiva // carime NaM bhaMte / carimesi kAlato kevaciraM hoti ?, goyamA ! carime aNAdIe sapajjayasie, acarime dubihe - a nAtIe vA apaJjavasie sAtIe apajjavasite, dopahaMpi Natthi aMtaraM, adhyAbahuM savvatthovA acarimA parimA anaMtaguNA / [ ahavA duvihA savvajIvA sAgArovauttA ya aNAgArovasA ya, dopi saMciNAvi aMtaraMpi jaha0 aMto0 u0 aMto0, appAbahu0 samvatthovA aNAgArovasA sAgAroSauttA asaMkhejaguNA ] settaM duvihA sabajIvA pazzatA ] // ( sU0 249 ) ' ahave' tyAdi, caramAH - paramabhavavanto bhavyavizeSA ye setsyanti, tadviparItA acaramAH - abhavyAH siddhAzca / kAyasthitisUtre ca - ramo'nAdisaparyavasito'nyathA caramatvAyogAt / acaramasUtre'caramo dvividhaH prajJaptastadyathA - anAdiko vA'paryavasitaH sAdiko vA Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - paryavasitaH, tatrAnAdyaparyavasito'bhavyaH sAdyaparyavasita: siddhaH // sAmpratamantaramAha-'carimassa bhaMte' ityAdi praznasUtraM sugama, lU bhagavAnAha-nautama! anAdikasya saparyavasitasya nAstyantaraM, caramalApagame sati punazcaramabAyogAt, acaramasyApyanAthaparyavasitasya sAdhaparyavasitasya vA nAstyantaraM avidyamAnacaramasAt / alpabahule sarvastrokA acaramAH, abhavyAnAM siddhAnarameva cAdharamatvAt , caramA anantaguNAH, sAmAnyabhavyApekSametat , anyathA'nantaguNalAyogAt, Aha ca mUlaTIkAkAra-gharamA anantaguNAH, sAmAnyabhavyApekSametaditi bhAvanIyaM, durlakSyaH sUtrANAM viSayavibhAgaH" iti / sampratyupasaMhAramAha-'setaM duvihA' te ete dvividhAH sarvajIvAH, atra kacidividhavaktavyatAsaGgrahaNigAthA--"siddhasaidiyakAe joe vee kasAyalesA ya / nANuvaonAhArA bhAsasarIrI ya caramo ya // 1 // " samprati trividhavaktavyatAmAha tattha NaM je te evamAhaMsu tiyihA sambajIvA paNNatA te evamAhaMsa, taMjahAsammadiTTI mischAviTThI sammAmicchAdiTThI // sammadihI NaM bhaMte! kAlao kevaciraM hoti?, goyamA! samma-. diTThI duvihe paNNate, taMjahA-sAtIe vA apanavasie sAie vA sapaJjavasie, tattha je te sAtIe sapaJjavasite se jaha0 aMto0 u0 chAvahiM sAgarovamAI sAtiregAI, micchAdiTThI tivihe sAie vA sapajjavasie aNAtIe vA apajjavasite aNAtIe vA sapanavasite, tattha je te sAtIe sapanapasie se jaha0 aMto0 uka0 aNaMtaM kAlaM jAva avahuM poggalapariyaha desUrNa sammAmicchAdiTTI jaha* aMto ukka. aMtomuhuttaM // sammadihissa aMtaraM sAiyassa apanava Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siyassa natthi aMtaraM, sAtIyassa sapajjavaliyamsa jaha0 aMto0 ukko0 aNataM kAlaM jAva avahaM poggalapariyAM, micchAdiTThissa aNAdIyassa apajjavasiyassa Natthi aMtaraM, aNAtIyassa sapajjavaliyamsa natthi aMtaraM, sAiyassa sapajjavasiyassa jaha0 aMto0 ukko0 chAvaTThi sAgarImAI sAtiregAI, sammAmicchAdiTThissa jaha0 aMto0 uko0 anaMtaM kAlaM jAva aba poggalapariyahaM deNaM / appAbahu0 satrvatthovA sammAmicchAdiTThI sammadiTThI anaMtaguNAmicchAdiTTI anaMtaguNA // ( sU0 250 ) 'tattha NaM je te' ityAdi, tatra ye te evamuktavantastrividhAH sarvajIvAH prajJaptAste evamuktavantAdyaya-samyagdRSTayo midhyAdRSTayaH samyagmithyAdRSTayazca, amISAM zabdArthabhAvanA prAgvat // samprati kAryasthitimAha - 'sammadiTTI NaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! samyagdRSTirdvividhaH prajJaptastadyathA - sAdiko vA'paryavasitaH kSAyikasamyagdRSTiH, sAdiko vA saparyavasitaH kSAyopazamikAdisamyagdarzanI, tatra yo'sau sAdisaparyavasitaH sa jaghanyenAntarmuhUrtta karmmapariNAmasya vicitralenaitAvata: kAlAdU punamidhyAtvagamanAt, utkarSataH SaTSaSTiH sAgaropamANi tata Urddha niyamataH kSAyopazamikasamyagdarzanApagamAt / midhyAdRSTipraznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! midhyAdRSTivividhaH prajJaptastayathA - anAdyaparyavasitaH anAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca tatra yo 'sau sAdisaparyavasitaH sa jaghanyenAntarmuhUrtta, tAvatA kAlena punaH kasyApi samyagdarzanalAbhAt, utkarSato'nantaM kAlaM, anantA utsa rviNya vasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'pAU~ pugalaparAvartta dezonaM, pUrvapratipannasamyaktvasyaitAvataH kAlAdUrddha punaravazyaM samyagdarzanalAbhAt, Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvasamyaktvaprabhAvena saMsArasya parittIkaraNAt / samyagmidhyAdRSTisUtre jaghanyato'pyantarmuhasamutkarSato'pyantarmuhUrta, samyagmidhyAdarzana-15 kAlasya svabhAvata evaitAvanmAvatvAt , navaraM javanyapadAduSkRSTapadamadhikamavasAtavyam / sAmpratamantaramAha-'sammadidvissa NaM bhaMte ! ityAdi praznasUtraM sugama, bhagabAnAha-gautama! sAdyaparyavasitasya nAstyantaramaparyavasitatvAt , sAdisaparyavasitasya jaghanyenAntarmuhUrta, | samyaktvAt pratipatyAntarmuhattaina bhUyaH kasyApi samyaktvaprattipatteH, utkarpato'nantaM kAlaM yAvadapArddha pudgalaparAvarttam / mithyASTrisUtreunAdyaparyavasitasya nAstyantaramaparityAgAt , anAdisaparyavasitasyApi nAstyantaraM, anyathA'nAdivAyogAt , sAdisaparyavasitasya ja. canyenAntarmuhUrtamutkarSataH SaTSaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, samyagdarzanakAla eva hi mithyAdarzanasya prAyo'ntaraM, samyagdarzana| kAlaca sATamA utkAra vaivAniki / sAmipyAra pistre jaghanyato'ntarmuhUrta, samyagmidhyAdarzanAt pratipatyAntarmurtena bhUyaH | kasyApi samyagmithyAdarzanabhAvAt , utkarSato'nantaM kAlaM yAvadapArddha pudgalaparAvarta dezonaM, yadi samyagmidhyAdarzanAt pratipatitanya bhUyaH || samyagmidhyAdarzanalAbhastata etAvatA kAlena niyamena anyathA tu muktiH / alpavahuvacintAyAM sarvastokAH samyagmithyAcaH, tatparipAmasya stokakAlatayA pRcchAsamaye teSAM stokAnAmavApyamAnalAna, samyagdRzyo'nantaguNAH siddhAnAmanantatvAn, tabhyo mithyAdRSTayo'nantaguNAH, vanaspatInAM siddhebhyo'pyanantalAta teSAM ca midhyAhaSThitvAt // ahavA tivihA sadhajIvA paNNattA-parittA aparittA noparittAnoaparittA / pariNaM bhaMte! kAlato kevaciraM hoti?, paritte duvihe paNNatte-kAyaparitte ya saMsAraparitte ya / kAyaparise NaM bhaMte !, jaha aMtomu0 jakko0 asaMkhaz2a kAlaM jAva asaMkhellA logA / saMsAraparitte NaM 25E0%AAREE % Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte! saMsAraparittetti kAlao kevaciraM hAti?, jaha0 aMtI0 uko aNataM kAlaM jAva avarlDa poggalapariyaha desUNaM / aparitte NaM bhaMte !, aparitte dudhihe paNNase, kAyaaparitte ya saMsAraaparitte ya, kAyaaparitte NaM jaha0 aMto ukko0 aNaMtaM kAlaM, vaNassatikAlo, saMsArAparitte duSihe papaNase-aNAdIe vA apajavasite aNAdIe vA sapaJjavasite, gopariseNoaparitte sAtIe apajavasite / kAyaparittassa jaha* aMtaraM aMto0 ukko0 vaNassalikAlo, saMsAraparisassa patthi aMtaraM, kAyAparittassa jaha0 aMto0 ukko' asaMkhijjaM kAlaM pudavikAlo / saMsArAparittassa aNAjhyassa apaJjavasiyassa natthi aMtaraM, aNAiyassa sapanavasiyassa natthi aMtaraM, NoparIttanoaparittassavi tthi aMtaraM / appAbahu0 samvatthovA parittA NoparittAnoaparittA anaMtaguNA aparittA anaMtaguNA (sU0 251) 'ahavetyAdi, athavA sarvajIvAstrividhAH prajJatAstadyathA-parItA aparIttA noparittAnoaparIttAzca // samprati kAyasthiticintAparIttaviSayaM prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! parIto dvividhaH prAptastadyathA-kAyaparIttaH saMsAraparIttazca, kAyaparItto nAma pratyekazarIrI, saMsAraparItto'pArddhapudgalaparAvartAnta:saMsAraH, tatra kAyaparIttaviSayaM prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUtta, sa ca sAdhAraNebhyaH parItteSvantarmuhUrta sthilA punaH sAdhAraNeSu gacchato veditavyaH, utkarSato'salyeyaM kAlaM, asakhyA utsapiNyavasapiNya: kAlataH, kSetrato'sayA lokAH, tathA cAha-pRthivIkAlA, kimuktaM bhavati?-pRthivyAdipratyekazarIrakAlaH, tata Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - *% Ujhai niyamataH saMsAriNaH sAdhAraNabhAvAt / / saMsAraparIttaviSayaM prazrasUtraM pAThasiddhaM, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrta, tAvajAtA kAlenAntakRtkevalatvena siddhigamanAt , utkarSeNAnantaM kAlaM, anantA utsapiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato dezonamapArddha pudgalaparA-14 varta yAvat , tata Urddha niyamataH siddhigamanAd, anyathA saMsAraparIttatvAyogAt // 'aparItte NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugama, | bhagavAnAha-gautama! aparIto dvividhaH prajJaprastadyathA-kAyAparIttaH saMsArAparIttazca, kAyAparItta:-sAdhAraNaH, saMsArAparItta:-kRSNapAkSikaH, tatra kAyAparIttaviSayaM prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! jayanyenAntarmuhUrta, tata Ujhe kasyApi pratyekazarIra | utkarSato'nantaM kAlaM, sa ca vanaspatikAlaH, anantA utsarpiNyavasApiNyaH kAlataH, kSetrato'nantA lokA asaGkhyeyAH pudgalaparAvartA:, te ca pudralaparAvartA AvalikAyA asaGkhyeyo bhAgaH / saMsArAparIttaprabhasUrya pratItaM, bhagavAnAha-gautama! saMsArAparItto dvividhaH prajJaptastadyathA-anAdiko'paryavasito, yo na jAtucidapi siddhi gantA, anAdiko vA saparyavasito bhavyanizeSaH / noparItanoaparIttaviSayaM prabhasUrya pratIsa, noparIttanoaparItto hi siddhaH, saca sAdyaparyavasita evaM pratipAtAbhAvAt / sAmpratamantaramAha|'kAyAparIttassa 'mityAdi praznasUtra sugama, bhagavAnAha-gautana! jaghanyenAntarmuhUrta, sAdhAraNeSvantarmuhU sthitvA bhUyaH pravekazarI-15 riSvAgamanAt , utkarSato'nantaM kAlaM, sa cAnantaH kAlaH prAguttasvarUpo vanaspatikAlaH, tAvantaM kAlaM sAdhAraNeSvavasthAnAt // saMsAra| parIttaviSayaM prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! nAstyantaraM, saMsAraparItatvApagame punaH saMsAraparItalAbhArAt, muktasya pratipAtAsambhavAt / kAyAparIttasUtre jaghanyato'ntarmuhata, pratyekazarIrevantarmuharna sthitvA bhUyaH kAyAparIteSu kasyApyAgamanasambhavAt , utkapato'sahayeyaM kAlaM yAvadU, asoyA utsapiNyavasapiNya: kAlataH, kSetrato'soyA lokAH, pUdhivyAdipratyekazarIrabhavabhramaNakAla Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S syotkapeto'pyetAvanmAtrakhAtU, tathA cAha-prathivIkAlaH pRthivyAdipratyekazarIrakAla ityarthaH / sNsaaraapriitstre'naaghpyvsitsy| nAstyantaramaparyavasitatvAt , anAdisaparyavasitasya nAstyantaraM, saMsArAparItalApagame punaH saMsArAparItakhasyAsambhavAt , noparIttanoaparItasyApi sAdyaparyavasitasya nAstyantaramaparyavasitalAta / alpabahakhacintAyAM sarvastIkAH parIttAH, kAyaparIcAnAM saMsAraparIcAnAM cAlpatvAt , noparIttAnoaparIcA anantaguNAH siddhAnAmanantalAta, aparIttA anantaguNAH, kRSNapAkSikANAmatiprabhUtalAt / / ahavA tiSihA savvajIvA paM0 ta0----pajattagA apanattagA nopajjattagAnoapavatsagA, pajasake NaM bhaMte !0, jaha. aMto0 ukko sAgarovamasatapurataM sAiregaM / apajattage NaM bhaMte, jaha0 aMto. uko aMtonopajantaNoapajasae sAtIe apjjvsite| pajattagassa aMtara jaha0 ara uko aMto0, apajasagassa jaha0 aMto0 uko0 sAgarovamasayapuhasaM sAiregaM, taiyassa patthi aMtaraM / appAbahu. sadhyasthovA nopajjattaganoapajattagA apajattagA arNataguNA pajjattagA saMkhiyaguNA (sU0252) 'ahave'tyAdi, athavA prakArAntareNa sarvajIvAsvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakA noparyAptakAnoaparyAptakAca, tatra diparyAptakakAyasthiticintAyAM jaghanyenAntarmuhUrta, aparyAptakebhyaH paryApretatpadyAntarmuhUrtAtparato'paryAptakeSu bhUyo'pi gamanAt , utkarSataH sAMgaropamazatapathakvaM sAtireka, tata UI niyamato'paryAptakabhAvAt , labdhyapekSaM cedaM sUtra, tenApAntarAle upapAtAparyAptakatve'pi na kazcidoSaH / aparyAptakasUtre jaghanyato'pyantarmaharAMmatkarSato'pyantamahattai. aparyApnalabdherjaghanyata utkarSatazcaitAvanmAtrakAlatvAt, navara * Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaghanyapadAdutkRSTapadamadhikamavasAtavyaM, anyathobhayapadopanyAsAyogAt ubhayapratiSedhavarcI siddhaH sa ca sAyaparyavasitaH / antaracintAyAM paryAptakasya jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttamantaraM, aparyAptakAla eva hi paryAptakasyAntaraM, aparyAptakakAlazca jaghanyata utkarSa - tazcAntarmuhUrtte, aparyAptakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH sAgaropamazata pRthaktvaM sAtirekaM paryAptakakAlasya jayanyata utkarSatazcaitAvapramANatvAt noparyAtanopaparyAptakasya nAstvantarama paryavasitatvAt // alpabahulacintAyAM sarvasvokA noparyAptakanoaparyAptakAH, si ddhAnAM zeSajIvApekSayA'lpakhAt, aparyAptakA anantaguNAH, nigodajIvAnAmaparyAptAnAmanantAnantAnAM sadA labhyamAnatvAt tebhyaH pa ryAtakAH saGkhyeyaguNAH, sUkSmevodha so'paryAptakebhyaH paryAptakAnAM yaguNatayA'vApyamAnatvAt // ahavA tivihA savvajIvA paM0 taM0- suhumA bAyarA nohumAnobAyarA, suhame NaM bhaMte! sumeti kAlao kevaciraM0?, jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkose0 asaMkhijvaM kAlaM pRDhavikAlo, bAyarA jaha0 aMto0 ko asaMkhinaM kAlaM asaMkhijAo ussappiNI osappiNIo kAlao khetao aMgulassa asaMkhitaibhAgo, nosumanobAyarae sAie apajjayasie, sumassa aMtaraM bAyarakAlo, vAyarassa aMtaraM suhumakAlo, tahayassa nohumaNobAyarassa aMtaraM nasthi / appAbahu0 savyatthovA nosuhamAnobAyarA vAyarA anaMtaguNA suhumA asaMkhejaguNA // ( sU0 253 ) ' ahave' tyAdi, athavA prakArAntareNa sarvajIvAstrividhAH prajJaptAstadyathA-sUkSmA bAdarA: nosUkSmAnobAdarAH / kAyasthiticintAyAM Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%ASEARCRACK hai sUkSmasya jaghanyato'ntarmuhUrta, tata Urddha bhUyo'pi bAdareSu kasyApyAgamanAt , utkarSato'soyaM kAlaM, asAhayeyA utsarpiNyavasarpiNyaH / kAlata: kSetrato'soyA lokA., idarasya janA yaso'gAI, badamAtA jayacid bhUyo'pi sUkSmeSu gamanAt , utkarSato'saGkhyeyaM / | kAlaM, asAlaveyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'GgulasyAsayeyo bhAgaH, etAvata: kAlAdU niyogata: saMsAriNa: sUkSmeSu gamanAt , ubhayapratiSeghavattI siddhaH sa ca sAdhaparyavasitaH // antaracintAyAM sUkSmasthAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta utkarSato'sayeyaM kAlamasoyA utsapiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'jalasyAsayeyo bhAgaH, bAdarakAlasya jaghanyata utkarSasaJcaitAvatpramANatvAt / bAdarasyAntaraM jaghanyenAntarmuhUrta utkarSato'soyaM kAlaM, asaGkhyeyA utsapiNyavasapiNyaH kAlata: kSetrato'saGkhyeyA lokAH, sUkSmasya / jaghanyata utkarSatazcaitAvatkAlapramANatvAt , nosUkSmanovAdarasya sAdyaparyavasitasya, hetau SaSTI, nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAt, tato'yamartha:-sAthaparyavasitalAnnAstyantaramanyathA'paryavasitalAyogAt / alpabahutvacintAyAM sarvastokA | nosUkSmAnoSAdarAH, siddhAnAmarUpatvAt , tebhyo bAdarA anantaguNAH, bAdaranigodajIvAnAM siddhebhyo'jyanantatvAt , tebhyaH sUkSmA | * asoyaguNAH, bAdaranigodebhyaH sUkSmanigodAnAmasaklyAtaguNatvAt / / ahavA tivihA sadhyajIvyA papaNattA, taMjahA-sapaNI asaNNI nosaNNInoasaNNI, sannI bhaMte ! kAlao01, jaha* aMto0 ukko sAgarovamasatapuhattaM sAtirege, asaNNI jaha0 aMto. uko0 vaNassatikAlo, nosapaNInoasaNNI sAie apcysite| saNNissa aMtaraM jaha aMtI. uko0 vaNassatikAlo, asaNissa aMtaraM jaha0 aMto. udo0 sAgarovamasayaputsaM sAtiregaM, Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEA tasiyassa patthi aMtaraM / appAyaha samvatyovA saNNI nosannInoasaNI arNataguNA asaNNI arNataguNA // (slU0 254) "ahavA tivihA' ityAdi, athavA' prakArAntareNa triprakArAH sarvajIvA: prajJAtAstadyathA-samjhino'sajJino nosajJino'sajinazca, tatra sajina:-samanaskAH asajina:-amanaskA: ubhayapratiSedhavacinaH siddhAH / kAyasthiticintAyAM sabjino jaghanyenAdantarmuhUrta, tata UI bhUyo'pi kasyacid sajiSu gamanAta , utkarSataH sAgaropamazatapRthaktvaM sAtireka, sata karddhamavazyaM saMsAriNaH sato'- sazipu gamanAt , asajhino jaghanyato'ntarmuhUrta, tata Urddha, kasyApi punarapi sabjJiSu gamanAta , utkarSato'nantaM kAlaM, sa caH-- nantaH kAlo vanaspavikAlaH, sa caivaM-anantA utsarpiNyavasApiNyaH kAlataH, kSetrato'nantA lokAH, asalyeyAH pudgalaparAvartAH, te ca pudgalaparAvartA AvalikAyA asalyeyo bhAgaH, ubhayapratiSedhavartI siddhaH sa ca sAcaparyavasitaH / antaracintAyAM sarijano'ntaraM jaghanyenAntamehattai utkato'nanta kAlaM. sacAnantakAlo vanaspatikAla:. asabjikAlasya jaghanyata utkpetshcaitaavtprmaannlaan| a sabjino'ntaraM jaghanyato'ntarmuhartamutkarSataH sAgaropamazataprathakhaM, sabjikAlasya jaghanyata utkarpatazcaitAvatpramANatvAt , mosAinInAasAcanaH sAdyaparyavasittasya nAstyantaramaparyavasitatvAta / alpabahalacintAyAM sarvastokA: sajino, devanArakagarbhavyutkrAntikartiyegmanuSyANAmena sajilAt , tebhya ubhayapratiSedhavartino'nantaguNAH, vanaspativarjazeSajIvebhyaH siddhAnAmanantaguNatvAt , tebhyo'saMhino'nantaguNAH vanaspatInAM siddhebhyo'pyanantanuNavAt // ahavA tivihA sabajIvA paNattA, saMjahA-bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA nobhavasiddhiyA 4 * * Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noabhavasidviyA, aNAiyA sapajavasiyA bhavasiddhiyA, aNAiyA apaJjavasiyA abhavasiddhiyA, sAI apajavasiyA nobhvsiddhiyaanoabhvsiddhiyaa| tiNhaMpi natthi aMtaraM / appAyahu0 savyasthovA abhavasiddhiyA NobhavasiddhIyAnoabhavasiddhIyA anaMtaguNA bhavasiddhiyA arnntgunnaa| (sU0 255) ahavA tivihA sabba0 taMjahA-tasA thAvarA notasAnothAvarA, tasassa NaM bhaMte ! kAlao01, jaha0 aMto. ukko do sAgarodhamasahassAI sAiregAI, thAvarassa saMciTTaNA vaNassatikAlo, NotasAnothAvarA sAtI apajavasiyA / tasassa aMtaraM vaNassatikAlo, thAvarassa aMtaraM do sAgarovamasahassAI sAiregAI, NotasathAvarassa patthi aMtaraM / appAyahu. savvatthovA tasA notasAnothAyarA aNaMtaguNA thAvarA aNaMtaguNA / se taM tibidhA savvajIvA paNNatA (sU0 256) "ahave'tyAdi, athavA-prakArAntareNa vividhAH sarvajIvAH prajJAtAstadyathA-'bhavasiddhikA bhave siddhiryeSAM te bhavasiddhikA bhavyA ityarthaH, abhavasiddhikA-abhavyAH, nobhavasiddhikAnoabhavasiddhikA: siddhAH, siddhAnAM saMsArAtItatayA bhavasidrikalAbhavasiddhikattavizeSaNarahitatvAt / kAyasthiticintAyAM bhavasiddhiko'nAdisaparyavasito'nyathA bhavasiddhikaravAyogAta, abhavasiddhikoDa|nAdyaparyavasitaH, abhavasiddhikatsAdevAnyathA tadvAvAyogAta, nobhavasiddhikonoabhavasiddhikaH sAyaparyavasitaH, siddhasya saMsArakSayAtAprAdurbhUtasya pratipAtAsambhavAt / antaracintAyAM bhavasiddhikasyAnAdisaparyavasitasya nAstyantaraM, bhavasiddhikatvApagame punarbhavasiddhikalA Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogAt , abhavasiddhikasya nAstyantaramaparyavasitatayA sadA tadbhAvAparityAgAt , nobhavasiddhikanoabhavasiddhikasyApi sAdyaparyavasitasya nAstyantaramaparyavasitatvAt / alpabahu tvacintAyAM sarvastokA abhavasiddhikAH, abhavyAnAM jaghanyayuktAnantakatulyatvAt , nobhavasi-1 |ddhikAnoabhavasiddhikA anantaguNAH, siddhAnAmabhavyebhyo'nantaguNavAn, tebhyo bhavasiddhikA anantagugAH, bhavyarAzeH siddhebhyo'pyanantuguNatvAt / upasaMhAramAha-ponaM tinihA lAjImA palalA' / nadevaM trividhasaIjIvapratipattiruktA, samprati caturvidhasarvajIvapratipattimabhidhitsurAha tastha je te evamAhaMsu-cauvyihA sabajIcA paNNatA te evamAhaMsu taM0-maNajogI vaijogI kAyajogI ajogii| maNajogI NaM bhaMte! jaha* eka samayaM ukko. aMtomu0, evaM vahajogIvi, kAyajogI jaha* aMto0 uko vaNassatikAlo, ajogI sAtIe apaJjavasie / maNajogissa aMtaraM jahaNaNaM aMtomuhuttaM uko0 yaNassaikAlo, evaM vaijogissavi, kAyajogissa jahara eka samayaM ukko0 aMto0, ayogissa Natthi aMtaraM / appAyahu0 samvatthovA maNajogI vaijogI saMsvijaguNA ajogA aNaMtaguNA kAyajogI aNaMtaguNA / / (sU0 257) 'tattha je te evaM'mityAdi, tatra yete evamuktavantazcaturvidhAH sarvajIvAH prajJasAsta evamuktarantastadyathA-manoyogino vAmyoginaH kAyayogino'yoginazceti, tatra kAyasthiticintAyAM manoyogI jaghanyava eka samayaM, viziSTamanoyogyapudgalapaNApekSametatsUtraM, tato dvitIye samaye maraNenoparamato bhASakavadekasamayatA pratipattavyA, utkarSaso'ntarmuhatta, tathA ca jIvasvabhAvatayA niyamata uparamAt / 0 Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " [ bhApakatrat, manoyogarahitavAgyogavAneva vAgyogI dvIndriyAdiH, jaghanyata eka samayamutkarSato'ntarmuhUrtta etadapi sUtraM viziSTavAgUdravya grahaNApekSamava sAtavyaM, kAyayogI bAgyogamanoyogavikala ekendriyAdiH, jaghanyato'ntarmuhUrte, dvIndriyAdibhya uddhRtya pRthivyAdiSvantarmuhUrtta sthitvA bhUyaH kasyApi dvIndriyAdiSu gamanAt, utkarSataH prAguktakharUpo vanaspatikAlaH, ayogI siddha:, sa ca sAdyaparyava sitaH / antaracintAyAM manoyogino'ntaraM jaghanyenAntarmuhUrtta tata Urddha bhUyo viziSTambhavAt utkarSato vanaspatikAlaH, tAvantaM kAlaM sthitvA bhUyo manoyogiSvAgamanasambhavAt evaM vAgyogino'pi jaghanyata utkarSatacAntaraM bhAvanIyaM, audArikakAyayogino jaghanyata ekaM samayaM, audArikalakSaNaM kAyamapekSyaitatsUtraM yato dvisAmAyikyAmapAntarAlagatAvekaH samayo'nvaraM, utkarSato'ntarmuhUrtta idaM hi sUtraM paripUrNodArikazarIraparyAptiparisamAtyapekSaM tatra viprahasamayAdArabhya yAvadaudA rikazarIraparyAptiparisamAptistAvadantarmuhUrtta tata uktamutkarSato'nvarmuhUrtta na caitatsvamanISikAvijRmbhitaM yata Aha cUrNikRt -- 'kAyajogissa jaha0 ekaM samartha, kaI ?, ekasAmAyikavigrahagata sya, ukkosaM aMtaraM aMtomuhuttaM vigrahasamayAdArabhya audArikazarIraparyAptakasya yAvadevamantamuhUrtte draSTavya" miti, sUtrANi hyamUni vicitrAbhiprAyatayA durlakSyANIti samyaksaMpradAyAdavasAtavyAni, sampradAyazca yathoktasvarUpa iti na kAcidanupapattiH, na ca sUtrAbhiprAyamajJAtvA anupapattirudbhAvanIyA, mahAzAtanAyogato mahA'narthaprasakteH, sUtrakRto hi bhagavanto mahIyAMsaH pramANIkRtAzca mahIyastaraistatkAlavarttibhiranyairvidbhistato na tatsUtreSu manAgapyanupapattiH kevalaM sampradAyAvasAye yo vidheyaH ye tu sUtrAbhiprAyamajJAtvA yathA kathaJcidanupapattimudbhAvayante te mahato mahIyasa AzAtayantIti dIrghatara saMsArabhAjaH, Aha ca TIkAkAraH - "evaM vicitrANi sUtrANi samyaksaMpradAyAdava seyAnItya vijJAya tadabhiprAyaM nAnupapatticodanA kAryA, mahAzA Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyogato mahA'narthaprasaGgAditi" evaM ca ye samprati duSpamAnubhAvataH pravacanasyopaplavAya dhUmaketaba ikosthitAH sakalakAlasukarAvyavacchinnasuvidhimArgAnuSThAtRsuvihitasAdhuSu matsariNaste'pi vRddhaparamparAyAtasampradAyAdavaseyaM sUtrAbhiprAyamapAsyotsUtraM prarUpayantotra mahAzAtanAbhAja: pravipattavyA apakarNayitavyAzca dUratastatvavedibhiriti kRtaM prasaGgena / sampratyalpabahulamAha-eesi nnmityaadi| praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! sarvastokA manoyogino, devanArakagarbhajatiryapaJcendriyamanuSyANAmeva manoyogitvAt , tebhyo | vAgyogino'salyeyaguNAH, dvitricaturasabjJipaJcendriyANAM vAgyogilAt , ayogino'nantaguNAH siddhAnAmanantasvAt , tebhyaH kAyayogino'nantaguNAH vanaspatInAM siddhebhyo'pyanantatvAt / / ahavA cAumvihA savvajIvA papaNattA, taMjahA-isthiveyagA purisaveyagA napuMsagabeyagA aveyagA, ithivedhagA bhNte| hAsthavedaetti kAlato kevaciraM hoti ?, goyamA! (egeNa AeseNa) paliyasayaM dasuttaraM ahArasa codasa palitapuhutaM, samao jahaNNo, purisavedassa jaha0 aMto0 uko0 sAgarovamasayapuhattaM sAtiregaM, napuMsagavedassa jaha. ekaM samayaM ukko0 arNataM kAlaM vaNassatikAlo / aveyae duvihe pa0-sAtIe vA apajavasite sAtIe vA sapaavasie se jaha eka sa0 uko aMtomuH / isthivedassa aMtaraM jaha* aMto0 uko0 vaNassatikAlo, purisavedassa jaha0 ega samayaM uko0 vaNassahakAlo, napuMsagavedassa jaha0 aMto0 uko0 sAgarova A AAAE%E Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - %A A %*% masayapuhuttaM sAtiregaM, avedago jahA hehA / appAbahu0 savvatthovA purisavedagA itdhivedagA saMkhenaguNA avevagA aNaMtaguNA napuMsamaveyagA aNaMtaguNA / / (khU0 258) "ahave'tyAdi, gamavA' prA.santareNa dhiAH sI . prajJaptAstadyathA-vIvedakA: puruSavedakA napuMsakavedakA avedakAH / kAyasthiticintAyAM strIvedakasya 'egeNaM AeseNaM jaha. eNaM samaya'mityAdi pUrva vividhapratipattau prapazcavare vyAkhyAtamiti na bhUyo vyAkhyAyate, puruSavedasya jaghanyato'ntarmuhUrta, strIvedAdibhya uddhRtya puruSavedAnAmantarmuhUrta jIvitlA bhUyaH slIvedAdiSu kasyApi gamanAt / atha yathA strIvedasya napuMsakasya vA upazamazreNAvupazame jAte tadanantarameka samayaM taM vedamanubhUya mRtasyaikasamayatA vya yete tathA puruSavedasyApi jaghanyata ekasamayatA kasmAnna bhavati?, ucyate, upazamazreSyantargato mRtaH sarvo'pi puruSavedeSUtpadyate nAnyavedeSu, tena zrIvedasya napuMsakavedasya coktaprakAreNa jaghanyata ekasamayatA labhyate, na puruSavedasya, tasya janmAntare'pi sAvatyena gamanAt, tato jaghanya puruSavedasyopadarzitenaiva prakAreNetyantarmuhUrta, utkarSataH sAgaropamazatapRthaktvaM sAtireka, tazca devamanuSyatiryambhavabhramaNena | veditavyaM, napuMsakavedo jaghanyata ekaM samayaM, sa caikaH samaya upazamaneNau vedopazamAnantaramekaM samayaM napuMsakakedamanubhUya mRtasya paribhAvanIyo maraNAnantaraM puruSavedeSutpAdAt , utkarpato vanaspatikAlaH, sa ca prAganekadhA darzitaH, avedako dvividhaH-sAyaparyavasitaH / kSINavedaH sAdisaparyavasita upazAntavedaH, sa ca jaghanyata eka samayaM, dvitIye samaye maraNato devagatau puruSavedasambhavAt , utkarSatoantarmuharta, tadanantaraM maraNata: purupavedasakrAntyA pratipAtato yena bedenopazamazreNiM pratipannastadvedodyApatyA savedakatvAt / antara. cintAyAM vIvevasthAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta, topazAntavede punarantarmuhUna strIvedodayApattyA, yadivA strIbhya uddhRtya puruSavedeSu napuM % % % Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sakavedeSu ghA'ntarmuhUrta jIvitvA puna: strIlenospatyA bhAvanIya, utkarpato banaspatikAlaH, puruSavedasyAnsa jaghankta eka samayaM, puru yasya svavedopazamasamayAnantaraM maraNe puruSeSvevotyAdAt , utkarSato vanaspatikAlaH, napuMsakavedasya jaghanyato'ntarmuhUrta, vaJca strIvedokta18 prakAreNa bhAvayitavyaM, utkarSataH sAgaropamazatapRthakvaM sAvika, ina UI nizmA mArigaH saho rahuMgAvedodayabhAvAt , save dakasya sAyaparyavasitasya nAstyantaramaparyavasitatvAt , sAdisaparyavasitasya jaghanyenAntarmuhUttena kasyApi bhegisamArambhAt , utkarSatoDa nantaM kAlaM, anantA utsapiNyavasarpiNya: kAlataH kSetrato'pAI pudgalaparAvarta dezonaM, tAvata: kAlAdUI pUrvapratipannopazamaNikasya / " punaH zreNisamArambhAt / alpabahulacintAyAM sarvastokA: purupavedakAH gatitraye'pyalpatyAt, strIvedakAH saGgoyaguNAH, tiryagatau trihai guNatvAt (manuSyagatau saptaviMzatiguNatvAt ) devagatau dvAtriMzadguNatyAt , avedakA anantaguNAH, siddhAnAmanantatAta , napuMsakavedakA bhanantaguNAH, dhanaspatInAM siddhebhyo'pyanantaguNatvAsa // aravA caubdhihA savajIvA paNNatA, taMjahA-cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI avadhidasaNI kevalidasaNI // cakkhudaMsaNI paM bhaMte !01, jahaH aMto0 ukko sAgarovamasahassaM sAtirege, acakkhudaMsaNI duvihe paNNatte-aNAtIe ghA apaJjavasie aNAie vA sapajjavasie / ohidaMsaNissa jaha0 ikaM samayaM uko do chAvaTThI sAgarovamANaM sAiregAo, kevaladasaNI sAie apajjavasie / bakkhudaMsaNissa aMtaraM jaha0 aMtomu0 ukko0 vnnsslikaalo| acakkhudaMsaNissa dudhihassa natthi aMtaraM / ohidasaNasa jaha* aMtonu0 ukkose0 ghnnrshkaalo| kebaladaM Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOSEXSANSAR saNissa patthi aMtaraM / appAbahuyaM samvatthovA ohadasaNI cakkhudasaNoM asaMkhenaguNA kevaladasaNI aNaMtaguNA acakakhudaMsaNI aNaMtaguNA // (sU0 259] 'ahavetyAdi, athavA' prakArAntareNa caturvidhAH sarvajIvAH prajJAptAstadyathA-cakSadarza nino'canaderzanino'vadhidarzaninaH kevaladarzaninaH / / amISAM kAyasthitimAha-'cakkhudaMsaNI bhaMte!' ityAdi, cakSurdarzanI jaghanyato'ntarmuhUrta, acakSurdanibhya uddhRtya cajhurvarzaniSUtpadya lAvantaM kAlaM sthitvA punaracakSurdarzaniSu kasyApi gamanAt , utkarSataH sAgaropamasahasraM sAtireka, acakSudarzanI vividhaH prajJaptassadyathA-anAthaparyavasito yo na jAtucidapi siddhiM gantA, anAdisaparyavasito bhatryavizeSo yaH setsyati, avadhidarzanI jayanyata erpha samayaM, avadhipratipattyanantarameva kasyApi maraNato mithyAtvagamanato duSTAdhyavasAyabhAvato'vadhipratipAtAt , utkarSato he SaTpaSTI sAgaropamANAM sAtireke, tatraikA SaTpaSTiH evaM-vibhAjJAnI tiryapazcendriyo manuSyo vA'dha: saptamyAmutpannaH, tatra pratizavaM sAgaropamANi sthitvA tatra ca pratyAsane udvartanAkAle samyaktvaM prApya punaH parityajati tato'pratipatitenaiva vibhaGgena pUrvakoTyAyuSkeSu tiryakSu jAtastataH punarapyapratipatitavibhaGga evAdhaH saptamyAmutpannaH, tatra ca trayastriMzataM sAgaropamANi sthikhA punarapyudartanAkAle pratyA-15 | sanne samyaktvaM prApya punaH parityajati, tata: punarapyapratipatitenaiva vibhaGgena pUrvakoTyAyuSkeSu tiryabhUpajAto, velAdvayamapi vAvipraheNAdhaH | | saptamyAstiryakSutpAdayitavyaH, vigrahe vimanasya pratiSedhAt , uktaM ca-"vibhaMganANI paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNUyA ya AhAragA| no aNAhAragA" iti, nannapAntarAle kimartha samyaktvaM pratipAdyate; ucyate, vibhaGgasya stokakAlAvasthAyitvAt , ukkaca-"vimaganANI maha. egaM samayaM uko tettIsaM sAgarobamAI desUNAe puzvakoDIe amahiyAI"ti, tadanantaramapratipatita vibhaGga eSa bhanu / Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyatvaM prApya samyaktvapUrvaM saMyamamAsAdya vijayAdiSu vAradvayamutpadyamAnasya dvitIyA SaTSaSTirbhAvanIyA, avadhidarzanaM ca vibhaGge'vadhijJAne ca tulyamato dve paTTI sAgaropamANAM sAtireke sthitiravadhidarzaninaH, kevaladarzanI sAyaparyavasitaH / sAmpratamantaramAha - 'cakkhusaNissa NaM bhaMte!" ityAdi, cakSurdarzanino'ntaraM jaghanyenAntarmuhUrtta tAvatpramANenAcakSurdarzanabhavena vyavadhAnAs, utkarSaso vanaspatikAlaH, sa ca prAguktasvarUpa:, acakSurdarzanino'nAdyaparyavasitasya nAstyantarama paryavasitatvAt, anAdisaparvavasitasya nAsyantaraM acakSurdarzanitvApagame bhUyo'cakSurdarzanitvAyogAt, kSINaghAtikarmmaNaH pratipattAsambhavAn, avadhidarzanino jaghanyenaikaM samaya mantaraM, pratipAtasamayAnantarasamasa eva syati punastalAbhabhAvAn kvacidantarmuhUrttamiti pAThaH, sa ca sugama: tAvatA vyavadhAnena punastallAbhabhAvAt na cAyaM nirmUla: pATho, mUlaTIkAkAreNApi matAntareNa samarthitatvAt utkarSato vanaspatikAla:, tAvata: kAlAdUrddhamatra| zyamavadhidarzanasambhavAt anAdimidhyAdRprerapyavirodhAt jJAnaM hi samyaktvasacitraM na darzanamapIti bhAvanA, kevaladarzaninaH sAdhaparya| vasitasya nAstyantaramaparyavasitatvAt / alpabahutvacintAyAM sarvastokA avadhidarzannino, devanArakakatipayagarbhaja tiryakUpa cendriyamanudhyANAmeva tadbhAvAt cakSurdarzani no'sa peyaguNAH, saMmUcchimatiryakpacendriyacaturindriyANAmapi tasya bhAvAta, kevaladarza nino'nantaguNA:, siddhAnAmanantatvAt, tebhyo'cakSurdarzanino'nantaguNAH, ekendriyANAmapyacakSurdazainitvAt // ahavA cavviA savvajIvA paNNattA, taMjahA - saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA nosaMjayAnoasaMjayAnosaMjayA saMjayA / saMjae NaM bhaMte!0 jaha0 eka samayaM ukko0 debhrUNA puSvakoDI, asaMjayA jahA aNNANI, saMjapAsaMjate jaha0 aMtomu0 ko0 desRRNA puvvakoDI, nosaMjatano Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMlayanosaMjamA saMjae mAnIe apajjavasie, saMjayassa saMjayAsaMjayassa doNhavi aMtaraM jahA aMtomu0 ukko0 avaTuM poggalapariyaha desUNaM, asaMjayassa Adiduve Nasthi aMtaraM, sAtIyassa sapajjavasiyarasa jaha. ekaM sa0 ukko0 desUNA putryakoDI, cautthagassa Natthi aMtaraM // appAbAhaka samvatthovA saMjayAsaMjayA saMjayA asaMkhenaguNA josaMjayaNoasaMjayaNosaMjayAsaMjayA aNaMtaguNA asaMjayA aNaMtaguNA // se caubvihA savvajIvA paNNattA (sU0 260) 'ahave'tyAdi, 'athavA prakArAntareNa sarcajIvAzcaturvidhA: prajJAtAstadyathA-saMyatAH asaMyatA: saMyatAsaMyatAH nosaMyattAnoasaMyatAno | |saMyatAsaMyatAH // kAya sthitimAha-saMjae NaM bhaMte!' ityAdi, saMyato jaghanyata eka samayaM, sarvaviravipariNAmasamayAnantarasamaya eva kasyApi maraNAt , utkarSato dezonA pUrvakoTI, asaMyatatrividha:-anAdyaparyavasita: anAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca, tatrAnAdyaparyavasito yo na jAtucidapi saMyama prApsyati, anAdisaparyavasito yaH saMyama lapsyati, labdhena ca tenaiva saMyamena siddhi gantA, sAdisaparyavasito sarvaviratedezaviratervA paribhraSTaH, sa hi sAdiH niyamamAvisaparyavasitatvApekSayA ca saparyavasitaH, sa ca / jaghanyenAntarmuhatta, tAvatA kAlena kasyApi saMyatalalAbhAt 'tiNha sahassa puhatta'mityAdi vacanAna, utkarSato'nantaM kAlaM, anantA utsarpiNyavasarpiNya: kAlataH, kSetrato'pArddha pudgalaparAvata dezonaM, saMyatAsaMyato jaghanyenAntarmuhutai, saMyatAsaMyatatvapratipatte: bhaGgabahulatayA jaghanyato'pyetAvanmAtrakAlapramANatvAt , utkarSato dezonA pUrvakoTI, bAlakAle tadabhAvAt , tritayapratiSedhavatI siddhaH, sa ca sAdyaparyavasita eva / antaramAha-'saMjayassa NamityAdi, saMyatasya jaghanyenAntaramantarmuhUrta, tAvatA kAlena puna: kasyApi saM Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unalAbhAta , upato'nanta kAlaM. anannA utsAhmaNyavasApiNyaH kAlataH kSetrato'pArddha pudralaparAvarta dezonam, etAvataH kAlAduI pUrvamavAsasaMyamastha niyamata: saMyamalAbhAta , anAcaparyavasitasyAsaMyatasya nAstyantaramaparyavasitatvAt, anAdisaMparyavasitasyApi nAstparataraM, tasya pratipAtAsambhavAt , sAdisaparyavasitasya jaghanyata eka samarya, sa caikasamayaH prAgjyAvarNita: saMyatasamayaH, evamuvarSaTho dezonA pUrvakoTI, asaMyatatvavyavadhAyakasya saMyatakAlaya saMyatAsaMyatakAlasya yA utkarSato'pyetAvatpramANavAta, saMyavAsaMyatasya jayanyato'ntarmuhUrta, sadbhAvapAte etAvatA kAlena tallAbhasiddheH, utkarSataH saMyatavat , tritayapratiSedhavartinaH siddhasya sAdyaparyavasitasya nAstyantaraM aparyavasitatayA sadA tadbhAvAparityAgAt // alpabahukhamAha--'eesi 'mityAdi, sarvatokA jIvA: saMyatAH, sahayeyakodIkoTIpramANalAsa, saMyatAsaMyatA asoyaguNA:, asAhayeyAnAM tirayAM dezaviratibhAvAt , trisayapratiSedhavartino'namtaguNAH, siddhAnAmanantakhAt , tebhyo'saMyatA anantaguNAH banaspatInAM siddhebhyo'pyanantatvAt / upasaMhAramAha-setta'mityAdi / uktAzcatuvidhAH sarvajIvAH, samprati paJcavidhAnAha tatya je te ekmAhaMsu paMcavidhA sanyajIvA paNNasA te evamAsu, taMjahA kohakasAthI mANakasAyI mAyAkasAyI lobhakasAyI akasAyI / kohakasAI mANakasAI mAyAkasAI NaM jaha aMto0 ukko0 aMtomu0, lobhakasAissa jahaH ekaM sa0 uko* aMto0, akasAI duvihe jahA heTTA / kohakasAI mANakasAImAyAkasAINaM aMtaraM jaha. eka0 sa. ukko aMto. lohakasAissa aMtaraM jaha0 aMto0 ko aMto, akasAI nahA jahA heTThA / appAyahu-akasAiNo Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvatyovA mANakasAI tahA apaMtaguNA / kohe mAyA lobhe visesamahiyA muNetabbA // 1 // (mu0 261). 'tastha je te' ityAdi, tatra ye te evamuktavantaH paJcavidhAH sarvajIkA: prajJaptAste evamuktavantastadyathA-hodhakaSAyiNo mAnakaSAhai yiNo mAyAkaSAmiNo lobhakaSAyiNo'kapAyiNazca // amISAM kAyasthitimAha-kohakasAI NaM bhaMte' ityAdi, krodhakaSAyI jagha nyenApyantarmuhUrta, "krodhAdhupayogakAlo'ntarmuhUrta"miti vacanAt , evaM mAnakaSAyI mAyAkaSAyI ca vaktavyaH, lobhakaSAyI jaghanyanaikaM / samayaM, sa copazamazraNa: pratipatana lAbhakaSAyodayaprathamasamayAnantara mRtaH pratipattavyo, maraNasamaye kasyApi krodhAdhudayasambhavAt , krameNa pratipatanaM hi maraNAbhAve na tu maraNe'pIti, utkarSato'ntarmuhUrta, akaSAyI dvividhaH-sAdhaparyavasitaH kevalI, sAdisaparyavasita upazAntakaSAyaH, sa ca jaghanyenaikaM samayaM dvitIye samaye maraNataH krodhAyudayena sakaSAyatvaprApteH, utkarSato'ntarmuhUrttamupazAntamohamuNasthAnakakAlasyaitAvatpramANalAdityeke, anye khabhidadhati-jayanyato'pyantarmuhUrta, na lobhopazamapravRttasyAnte'ntarmuhUrttAdho maraNamiti vRddhavAdAta , utkarSato'pyantarmuhUrtamupazAntamoguNasthAnakakAlasyotkarSato'pyetAvanmAtratvAt , navaraM' jaghanyapadAdutkRSTapadaM vi[zeSAdhikamavasAtavyaM, yuktaM caitat sUtrakRto'bhiprAyeNa pratibhAsate, lobhApAyiNo jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrtAntarAbhidhAnAt , 4-3 yati ca-"lobhakasAiyassa jaha0 aMto0 ukkoseNavi aMtomuttamaMtara"miti // sAmpratamantaramAha-kohakasAissa NaM bhaMte ! ityAdi, krodhakaSAyiNo'ntaraM jaghanyenaikaM samayaM, tadupazamasamayAnantaraM maraNe bhUyaH kasyApi tadurdayAn', utkarSato'ntarmuhUrta, evaM / mAnakaSAyimAyAkaSAyisUtre api vaktavye, lobhakapAyiNo jaghanyenotkRSTenApyantarmuhUrta navaramutkRSTaM bRhattaramavasAtavyam , akaSA Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1 sAyiNa: sAdyaparyavasitasya nAstyantaraM aparyavasitatvAt , sAdisaparthavasitasya jaghanyenAntarmuhUrne, tAvatA kAlena bhUyaH zreNilAbhAt, ra utkarSato'nanta kAlaM, anantA utsapiNyavasapiNya: kAlataH, kSetrato'pArTsa pudgalaparAvarta dezonaM, pUrvamanubhUtAkaSAyitvasyaitAvatA kAlena bhUyo niyamanAkapAyivabhAvAt / / alpavahuvacintAyAM sastokA akaSAyiNaH, siddhAnAmevAkapAyitvAt , tebhyo mAnakaSA-1 |yiNo'nantaguNAH, nigodajIvAnAM siddhebhyo'pyanantaguNavAt , tebhyaH krodhakaSAyiNo vizeSAdhikAH, krodhakaSAyodayasya cirakAlAvasthAyitvAt , evaM tebhyo mAyAkaSAyiNo vizeSAdhikA:, tebhyo lobhakaSAthiNo vizeSAdhikA:, mAyAlobhodayayozviratarakAlAvasthAyitvAt / / ahavA paMcavihA sanyajIvA paNNattA, taMjahArayA tirikkhajoNiyA maNussA vecA siddhaa| saMciDhaNAMtarANi jaha hehA bhaNiyANi / appAyahu thovA maNussA NeraDyA asaMkhenaguNA devA asaMvenaguNA siddhA aNaMtaguNA tiriyA aNaMtaguNA / settaM paMcavihA savvajIvA paNNatA // (sU0 262) 'ahave'tyAdi, 'athavA' prakArAntareNa paJcavidhA: sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-nairayikA stiyaco manuSyA devAH siddhAH, amISAM 2 kAyasthitirantaramalpabahutvaM ca prAgevAbhihitaniti na bhUyo bhAvyate / upasaMhAramAha-'mettaM paMcavihA savvajIvA panattA' // tadecamuktAH paJcavidhAH sarvajIvAH, samprati SaDavidhAnAha Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ****ARRA tattha je te evamAhaMsu chabihA sayajIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjahA-AbhiNiyohiyaNANI suyaNANI ohinANI maNapajavaNANI kevalanANI aNNANI, AbhiNiSohiyaNANI NaM bhaMte? AbhiNiyohiyaNANitti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! jaha* antomuhuttaM uko0 chAvarhi sAgaroSamAI sAiregAI evaM suyaNANIvi, ohiNANI NaM bhaMte!?, jaha0 evaM samayaM uko chAcAhi sAgarovamAI sAiregAI, maNapajjevaNANI Na bhate 01, jaha. eka samayaM uko0 desUNA putvakoDI, kevalanANI NaM bhaMte 0? sAdIe apanavasie, annANiNo tivihA paM0 saM0-aNAie vA apajjavasie aNAie vA sapanavasie sAie vA sapaJjavasie, tattha sAie sapanavasie jaha. aMto0 ukko0 arNataM kAlaM avaI puggalapariyaI desUNaM / aMtaraM AbhiNiyohiyaNANissa jaha* aMto0 ukko aNaMtaM kAlaM avaha puggalapariyaha desUNaM, evaM suya0 aMtaraM0 maNapajava0, kevala nANiNo Nasthi aMtaraM, annANi0 sAisapaJjavasiyassa jaha0 aMto0 ukko0 chAvarhi sAgarovamAI sAiregAI / appA0 savvatthovA maNa ohi. asaMkhe0 Abhi0 suyaH visesA0 saTTANe doSi tallA keva. aNaMta. aNNANI aNaMtaguNA / / ahavA chavvihA sabvajIvA paNNatA taMjahA-(evaMvidhaH pATha itaH prAga Avazyako na copalabdho dRzyamAnAdarzaSu kacidapi) egidiyA bediyA teMdiyA cariMdiyA paMceMdiyA aNiMdiyA / saMciDhaNAMtarA jahA hehA / appAyahu TRAC%%A4 Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhyatthovA paMceMdiyA cAridiyA visesA teIdiyA visesA diyA visesA egidiyA aNaMtaguNA aNidiyA aNaMtaguNA // (sU. 263) . 'tatthe' tyAdi, tatra ye te evamulavantaH SaDvidhAH sarvajIvA: prajJaptAste evamuktavantastadyathA-abhinitrodhikajJAninaH zrutahAninovadhijJAnino manaHparyavajJAninaH kevalajJAnino'jJAninazca / sampratyamISAM kAya sthitimAha-AmiNibohiyanANI bhte|' ityAdi, AbhinibodhikajJAnI jaghanyenAntarmuhata, samyaktvakAlasya jaghanyata etAvanmAtratvAt , utkarSataH paTaSaSTiH sAMgaropamANi sAtirekANi, tAni ca vijayAdiSu vAradvayAdigamanena bhAvanIyAni, evaM zrutajJAnino'pi vaktaThara, AbhiniyodhikazrutajJAnayoH parasparA-14 vinAbhUtatvAt , 'jattha AmiNibohiyaNANaM tattha suvanANaM, jastha suyanANaM sattha AbhiNiyohiyanANaM, hovi eSAI aNoNNama-IA gugayAI iti vacanAt , avadhijJAnI jaghanyata eka samayaM, sA cekasamasA bharaNataH pravipAtana mithyAtvagamanato vA vimAnAnabhAvataH pratipattavyA, utkarSata: SaTSaSThiH sAgaropamANi sAtirekANi, tAnyAbhiniyodhikajJAnavadbhAvanIyAni, manaHparyavajJAnI jaghayata eka samayaM, dvisIya samaye maraNataH pratipAtAt , utkarSato dezonA pUrvakoTI, cAritrakAlasyotkarSato'pyetAvamAtrakhAt, kevalajJAnI sAdhaparyavasitaH / ajJAnI trividhaH prazAsacathA-anAparyavasita: anAdisaparyavasitaH sAdisaMparyavasitazca, tatra po'sau sAdisaparyavasito'sau jaghanyenAntarmuhUrta, tata Urddha kasyApi samyaktvalAbhato bhUyo'pi jJAnivabhAvAt , utkarSato'nantaM kAlaM yAvada pArddha dezonaM pudgalaparAvarta, jhAnitvAtparibhraSTasyaitAvatA kAlena niyamato bhUyo'pi jhAnitvabhAvAt / antaracintAyAmAbhinivAdhikajahAnino jaghanyenAntaramantarmuhUrta, kasyApyetAvatkAlena bhUyo'pyAbhinibodhikajJAnivabhAvAt , utkarSato'nantaM kAlaM yAvadapAI pudrala Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX***** parAvarta dezonaM, evaM zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyavajJAninazcAntaraM vaktavyaM, kevalajJAninaH sAcaparyavasitatvAnAstyantara, azAnino'nAdyaparyavasitamya nAstyantaraM arthavasitatvAta . anAdisaparyavasitasyApi nAstyantaraM bhUyassadbhAvAyogAt, punarajhAnilaM himAla vas sAdisaparyavasitaM bhavati na banAdisaparyavasitaM, sAdisaparyavasitasya jaghanyato'ntarmuhurta; tAvatA kAlena bhUyo'pi kasvApyanAnivaprApteH, utkarSataH SaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi / alpabahuvacintAyAM sarvastokA manaHparyavazAninazvAritriNAmeva kevAzcittadbhAvAt 'taM saMjayassa saJvappamAyarahiyassa vividhariddhimato' iti vacanAt , tebhyo'vadhijJAnino'satyAtaguNAH, devanArakANAmapyavadhijJAnabhAvAt , tebhya AbhinibodhikajJAninaH zrusajhAninazca dvaye'pi vizeSAdhikAH, svakhAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, AbhinibodhikazrutajJAnayoH parasparAvinAbhAvAt , tebhyaH kevalajJAnino'nantaguNAH, siddhAnAmanantasvAt , tebhyo'jJAnino'nantaguNAH, vanapatikAyAnAM siddhebhyo'pyanantatAt / / 'aha'tyAdi, 'athavA' prakArAntareNa SaDDidhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyA anindriyAH / eteSAM kAyasthitirantaramarUpabahutvaM prAgeva bhAvitam / / ahavA chavyihA savvajIvA paNNattA taMjahA-orAliyasarIrI veubdhiyasarIrI AhAragasarIrI teyagasarIrI kammagasarIrI asarIrI // orAliyasarIrI NaM bhaMte ! kAlao kevacira hoi?, jahapaNeNaM khuzAgaM bhavagahaNaM dusamaUNaM, unkoseNaM asaMkhijaM kAlaM jAva aMgulassa asaMkhevatibhAge, veubviyasarIrI jaha eka samayaM koseNaM tettIsa sAgarodhamAI aMtomutsamabhahiyAI, AhAragasarIrI jaha* aMto0 ukko0 aMto, teyagasarIrI duvihe--aNAdIe vA apaJjavasie aNAdIe Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RESTRA SASARASHARE vA sapajjavasite, evaM kammagasarIrIvi, amarIrI sAtIe apajjavasite // aMtaraM orAliyasarIrassa jaha0 eka samayaM ukko tettIsaM sAgaroSamAI aMtomuttamambhahiyAI, beubviyasarIrassa jaha0 aMto0 ukko0 aNataM kAlaM vaNassatikAlo, AhAragassa sarIrassa jaha. aMto unko aNaMtaM kAlaM jAva avaha poggalapariyaha desUrNa, teya. kammasarIrassa ya duNhavi pathi aMtaraM // appAbahu0 savvatthovA AhAragasarIrI beubviyasarIrI asaMkhenaguNA orAliyasarIrI asaM. khejaguNA asarIrI aNaMtaguNA teyAkammasarIrI dovi tullA aNataguNA // sesaM chavvihA savva jIvA paNNattA // (sU0 264) "ahave'tyAdi, 'athavA' prakArAntareNa paDiyA: sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-audArikazarIriNaH vaikriyazarIriNa: AhArakazarIriNaH / taijasazarIriNa: kArmaNazarIriNa: azarIriNazca / / amIyAM kAyasthitimAha-orAliyasarIrI paM bhaMte' ityAdi, audArikazarIrI jaghanyataH bhulakabhavagrahaNaM dvisamayonaM, vidmahe AdyayordvayoH samayayoH kArmaNazarIrivAt , utkarSato'salayeyaM kAlaM tAvantaM kAlamavipra-16|| heNotpAdasambhavAt / kriyazarIrI jayanyeneka samayaM, vikurvaNAsamayAnantarasamaye evaM kasyApi maraNasambhavAt , utkarSatastrayaviMzasAgaropamANi antarmuhUrtAvadhikAni, tAni caiva-kazciAritravAn vaikriyazarIraM kRlA'ntarmuhUrta jIvitvA sthitikSayAdavigraheNAnu-4| ttarasureSUpajAyate, AhArakazarIrI jaghanyenApyantarmuhUrtamutkarSato'nyantarmuhUrta, taijasazarIrI kArmaNazarIrI ca pratyekaM dvividha:-anAthaparyavasito yo na mukti gantA, anAdisaparyavasito muktigAmI, azarIrI sAkhaparyavasitaH / antaracintAyAmaudArikazarIriNoDa Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SNAKE - taraM jaghanyata eka; samayaH, sa ca dvisAmayikyAmapAntarAlagatau bhAvanIyaH, prathame samaye kArmaNazarIropetatvAt , utkarSatastraya-1 viMzatsAgaropamANi antarmahAbhyadhikAni, utkRyo vaikiyakAla iti bhAvaH, vaikiyazarIriNo'ntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta, sakRddhakriyakaraNe etAvatA kAlena punakriyakaraNAta mAnavadeveSu bhAvAta, utkarSato vanaspatikAla: prakaTa eva, AhArakazarIriNo jaghanyenAntamuhUrta, sakRtkaraNe etAvatA kAlena puna: karaNAt , utkarSato'nantaM kAlaM yAvadapArddha pudgalaparAvarta, taijasakArmaNazarIrayovidhA'pi | nAstyantaraM / alpabahutvacintAyo sarvastokA AhArakazarIriNaH, utkarSato'pi sahasrapathaktvena prApyamAgatyAt, tebhyo vaikriyazarIrimANo'samayeyaguNAH, devanArakANAM katipayagarbhajatiryakapaJcendriyamanuSyavAyakAyikAnAM ca vaikSiyazasArelAta, bhya audArikazarIriNI-1 |'sahayeyaguNAH, ihAnanvAnAmapi jIvAnAM yasmAdekamaudArikaM zarIraM tataH sa eka audArikazarIrI parigRhyate tato'satyeyaguNA evI-| dArikazarIriNo nAnantaguNAH, Aha ca malaTIkAkAra:- audArikazArIribhyo'zarIrA anantaguNAH, siddhAnAmanantatvAna, au. dArikazarIriNAM ca zarIrApekSayA'saGgapeyakhA"diti, tebhyo'zarIriNo'nantaguNA:, siddhAnAmanantatvAt / sebhyastaijasazarIriNaH kAma| NazarIriNazcAmantaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, taijasakArmaNayoH parasparAvinAbhAvAt , iha tejasazarIre kAmeNA zarIra nAca migodevapi pratijIvaM vidyata iti siddhebhyo'pyanantaguNatvam / upasaMhAramAha-'settaM chavvihA sabyajIvA pannattA' // uktAH SaDDidhAH sarvajIvAH; samprati saptavidhAnAha tatya je te ekamAiMsu satsavidhA samvajIvA paM0 te evamAsu, taMjahA-puTavikAiyA AukAIyA teukAiyA vAukAiyA~ vaNassatikAiyA tasaMkAiyA akAiyA / saMciTThaNaMtarA jahA hetttthaa| Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAbahu0 savvasthovA tasakAiyA tejakAdayA asaMkhelaguNA puDhacikAiyA vise0 Au0 vise0 vADa0 visesA0 siddhA anaMtaguNA vaNassaikAiyA anaMtaguNA // ( sU0 265 ) 'tattha je te' ityAdi, tatra ye te evamuktavantaH saptavidhAH sarvajIvAH pramAste evamuktavantastadyathA - pRthivI kAyikA akAyikA: / tejaskAyikA vAyukAyikA vanaspatikAyikAH sakAyikA: akAyikA / pRthivIkAyikAdInAM kAyasthitirantaramalpabahutvaM ca prAgeva bhAvitamiti na bhUyo bhAvyate // ahavA satavihA savvajIvA paNNatsA, taMjahA- kaNhalessA nIlalessA kAulessA seulessA pamhalessA sukalessA alessA // kaNhalese NaM bhaMte! kaNhalesanti kAlao kevaciraM hoi, goyamA ! ja0 aMto0 ukto0 tettIsa sAgarovamAI aMtomuttamambhahiyAI, gIlalesse NaM jaha0 aMto0 ukka0 dasa sAgarovamAI palioyamassa asaMkhejjati bhAgaanbhahiyAI, kAulesse NaM bhaMte 10 jaha0 to0 0 tini sAgarovamAI palioyamassa asaMkhejjati bhAgamambhahiyAI, teulesse NaM bhaMte!, jaha0 aM0 u0 doNi sAgarocamAhaM paliovamassa asaMkhejaibhAgamanbhahiyAI pahale se bhaMte!, jaha0 aMto ukka0 dasa sAgaroyamAI aMtomuhuttamambhahiyAI, sukkalese NaM bhaMte !01, jahaneNaM aMto0 ukkoseNaM titIsaM sAgarovamAI aMtomuttamambhahiyAI, alesse NaM bhaMte! sAdIe apajjavasite // kaNhalesassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hoti ?, jaha0 aMto0 uko0 te Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIsaM sAgarovamAiM aMtomuhattama0, evaM nIlalesassavi, kAulesassavi, teulesassa gAM bhaMte ! aMtaraM kA01, jaha0 aMto0 ukko baNassatikAlo, evaM pamhalesassavi sukkalesassavi dopahavi evamaMtaraM, alesassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao01, goyamA! sAdIyassa apajavasiyassa Natthi aMtaraM // etesi NaM bhaMte ! jIvANaM kaNhalesANaM nIlalesANaM kAule. teu0 pamha0 sukka0 alesANa ya kayare 210, goyamA! savvatthocA sukkalessA pamhalessA saMkhejaguNA teulessA saMkhijaguNA alessA aNaMtaguNA kAulessA agaMtaguNA nIlalessA visesAhiyA kaNhalessA visesAhiyA / sesaM sattavihA savajIvA pannattA // (sU0 266) 'ahavetyAdi, athavA' prakArAntareNa sarvajIvAH saptavidhAH prajJAplAstapathA-phaNalezyAH nIlalezyAH kApotalezyAH tejolezyAH // pAlezyAH zuklalezyA: alezyA: / / sAmpratameteSAM kAyasthitimAha-kaNhalese NaM bhaMte!' ityAdi, kRSNalezyA jaghanyato'ntarmuhUrta, | tiryamanuSyANAM kRSNalezyAyA antarmuhUrtAvasthAyitvAt , utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi antarmuhUrtAbhyadhikAni, devanArakA hi pAzvAyabhavagatacaramAntarmuhartAdArabhyAgetanabhavagataprathamAntarmuhUtte yAvadavasthitalezyAkA:, adhaHsaptamapRthivInArakAva kRSNalezyAkA: pAzrAtyApretanabhavagatacaramAdimAntarmuhUtrte dve apyekamantarmuhUrta, tasyAsayAtabhedAtmakatvAt , tata upapadyante kRSNalezyAkasyAntarmuhUrtAbhya|dhikAni trayastriMzatsAgaropamANi, nIlalezyAko jaghanyato'ntarmuharta tacca prAgvat , utkarSato daza sAgaropamANi palyopamAsayeyabhAgAdhikAni, dhUmaprabhAprathamaprastaTamArakANAM nIlalezyAkAnAmetAvasthitikavAna, pAzcAtyApretanabhavagate ca caramAdimAntarmuharte pasyo Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - KASARAM pamAsamaveyabhAgAntaHpraviSTe na pRthagvivakSite, kApotalezyAko jaghanyenAntarmuharta prAvat , utkarSavatrINi sAgaropamANi pasyopamAsayabhAgApANini, mAchAprA nastakamasarA eka gAM kapotalazyAkAnAmetAvasthitikalAt , tejolezyAko jayanyenAnsamuhUrta tathaiva utkarSato ve sAgaropame palyopamAsayeyabhAgAbhyathike, ne cezAnadevAnAmavasAnacye, pAlezyAko jaghanyenAntarnukUH prAgvat , | utkarSato daza sAgaropamANi antarmuhUrcAbhyadhikAni, tAni brahmalokavAsinAM devAnAmavasAtacyAni, zulalezyAko jaghanyato'ntarmuhUrta | prAgvat , utkarSatastrayastriMzat sAgaropamAgi antarmuhUrtAbhyadhikAni, tAni cAnuparasurANAM pratipattavyAni, teSAM zukhalezyAkatvAt / / ansaracintAyAM kRSNalezyAkasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta, tiryaanuSyANAmantarmuhUrtena lezyAparAvartanAt , utkarSatastrayastriMzatsAgaro-II pamANyastatacI yadhikAni, zuklalezyotkRSTakAlasya kRSNalezvAntarotkRSTa kAlatvAta , evaM nIlalezyAkApotalezyayorapija rSatazcAntaraM vaktavyaM, teja:parazuklAnAmantara jaghanyato'ntarmuhartamutkarpato vanaspatikAla:, sa ca pratIca eveti, alezyasya sAdyaparyatrasitasya nAstyansaramaparyavasittatvAt / / alpabahulacintAyAM sarvastokAH zuklalezyAH, lAntakAvidevAnAM paryAptagarbhavyutkrAntikakatipayapaJcendriyatiryaanuSyANAM zuklale zyAsambhavAt , tebhyaH paJcalezyAH sayeyaguNAH, samaskumAramAhendra brahmalokakalpavAsino sarveSAM pra-10 bhUtaparyAptagarbhavyutkrAntikatiryamanuSyANAM ca pAlezyAkalAt, atha lAnsakAdidevebhya: sanatkumArAdikalpanayavAsino devA asaGkhyAtaguNAH taptaH zuddhalezyebhyaH pAlezyA asatyAtaguNAH prApnuvanti, kathaM saddhyeyaguNA uttA:1, ucyate, iha jaghanyapadezyasaGkhyAtAnA sanatkumArAdikalpanayavAsimyo'sasyevaguNAnAM paJcendriyattirazvAM zuklalezyA, sata: pAlezyAkAH zukhalezyAkebhyaH savayeyaguNAH, - jolezyAkAH tebhyo'pi soyaguNAH, tebhyo'pi saGkhyeya guNeSu tiryapaJcendriyamanuSyeSu bhaznapativyantarajyotiSkasaudharmazAnadeveSu ca Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tejolezyA bhAvAt bhAvanA satyeyaguNale prAgvat, tebhyo'pyanantaguNA azyAH, siddhAnAmanantatvAt tebhyo'pi kApotalezyA anantaguNAH, sivebhyo'pyanantaguNAnAM vanaspatikA vikAnAM kApotalezyAvatAM sanAvAt, tebhyo'pi nIlalezyA vizeSAdhikAH, tebhyIvi kRSNayA vizeSAdhikAH, tirAdhyavasAyAnAM prabhUtatarANAM sadbhAvAt / upasaMhAramAha - 'settaM sattavihA savvajIvA 'pannA' // uktAH saptavidhA: sarvajIvAH, sAmpratamaSTavidhAnAha-- * saMstha je te evamAhaMsu aTTavihA samyaMjIvA paNNattA te NaM evamAhaMsu, taMjahA - AbhiNivIhiyanANI suya0 ohiM0 maNa0 kevala0 matiannANI suyaaNNANI vimaMgaaNNANI // AbhiNibohiyaNANI NaM bhaMte! AbhiNiyohiyANIti kAlao kevaciraM hota goyanA / jaha0 aMto0 ht0 chAvasiAgaro bhAI sAtiraMgAI, evaM sugraNANIvi / ohiNANI NaM bhaMte!01, jaha0 eka samayaM uko chAvaTTisAgarovamAI sAtiregAI, maNapajjavaNANI NaM bhaMte!01 jaha0 evaM sa0 eka0 deNA puvyakoDI, kevalaNANI NaM mate 01 sAdIe apajjavasite, matiaNNANI NaM bhaMte 101 aNNANI tithi paSNate taMtra aNAie vA apajjavasie aNAvIe vA sapajjavalie sAtIe vA saMpajjavasite, tasya NaM je se sAdIe sapajjavasite se jaha0 aMtI0 ko anaMtaM kAlaM jAva aba poggala pariyahaM deNaM, suyaaNNANI evaM ceva, vibhaMgaaNNANI NaM bhaMte! vimaMga0 jaha0 ekkaM samayaM u0 tettIsa sAgarodamAI deNAra puvyakoDIe amahiyAI || AbhiNivohiyaNANissa Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - CAMERASACX** NaM bhaMte! aMtaraM kAlao01, jaha0 aMto0 ukka0 aNaMta kAlaM jAva avaI poggalapariyaTa desUNaM, evaM suyaNANissapi, ohiNANissavi, maNapajavaNANistavi, kevalaNANissa NaM bhNte| aMtaraM01, sAdIyassa apajjanasiyasa Nasthi aMtaraM / mahaaNNANissa Na bhaMte! aMtaraM01, aNAdIyassa apajavasiyassa patthi aMtaraM, aNAdIyassa sapaJjavasiyassa Nadhi aMtaraM, sAdIyassa sapajavasiyassa jaha0 aMto unko ThAvahi~ sAgarovamAI sAtiregAI, evaM suyaaNNANissavi, vibhaMgaNANissa NaM bhaMte! aMtaraM01, jaha. aMto uko vassatikAlo // eesiNaM bhaMte! AbhiNiSohiyaNANINaM suyaNANi ohi0 maNa. kevala. maiaNNANi suyaaNNANi vibhaMgaNANINa ya katare01, goyamA! samvatthovA jIvA maNapajJavaNANI ohiNANI asaMkhejaguNA AbhiNiyohiyaNANI suyaNANI ee dodhi tullA visesAhiyA, vibhaMgaNANI asaMkhijaguNA, ke balaNANI aNaMtaguNA, maiaNNANI suyaaNNANI ya dovi tullA apAMtaguNA / / (sU0 267) 'tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavanto'STavidhAH sarvajIvAH prajJaptAsta evamuktabantastadyathA-AbhinivodhikajJAninaH zrutajJAnino'va-14 | dhijJAnino mamaHparyavajJAninaH kevalajJAnino matyajJAninaH anAjJAnino vibhaDamAninazca // kAyasthiticintAyAmAminibodhikajJAnI japanyenAntarmuhartamutkarSataH SaTaSaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, evaM zrutajJAnyapi, avadhimAnI jaghanyata eka samayamutkarSataH SaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, manaHparyavajJAnI jaghanyata eka samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI, kevalajJAnI sAdyaparyavasitaH, ma Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARENAKANTRA%AFAS tyajJAnI trividhastadyathA-anAdyaparyavasita: anAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazna, tatra yo'sau sAdisaparyavasitaH sa jaghanyenAntamuhUrtamutkarSato'nantaM kAlaM yAvadapA pudalaparAvarta dezonaM, evaM zrutAzAnyapi, vibhajJAnI jaghanyenaikaM samayaM, dvitIyasamaye maraNataH pratipAte samyaktvalAbhato bAnabhAvena vA vibhaGgAbhAvAna , utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, tAni |gha supratItAni, apratipatitavibhaGgAnAM dhanvantaripramukhANAM bahUnAM saptamapRthivInarakagamanazravaNAn // antaracintAyAmAbhinibodhikazAnino'ntaraM jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato'nantaM kAlaM yAvadapArddha pudralaparAva dezona, evaM zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyavajJAninazcAntaraM vaktavyaM, keTalazAninaH mAgAparyana sitA nAmAtA, mayalAninaH zrutAjJAninazcAnAdyaparyavasitasyAnAdisaparyavasitasya ca nAstyantaraM, sAdisaparyavasitasya jaghanyenAntarmahatamatkarSataH SaTapaSTiH sAgaropamANi, vibhajJAnino ja kAlaM vanaspatikAlaH // aspabahatvacintAyAM sarvastokA manaHparyavajJAninaH, tebhyo'vadhijJAnino'sAhayaguNAH, tebhyo'pyAbhinibodhikajJAninaH zrutajJAninazca vizeSAdhikA:, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo'pi vibhaGgabAnino'salyeyaguNA:, mithyAzA prAbhUtyAt , etebhyo'pi kevalajJAnino'nantaguNAH, siddhAnAmanantatvAt , tebhyo'pi matyajJAninaH zrutAzAninazca pratyekamanantaguNAH, svasthAne. tu parasparaM tulyAH , bhAvanA sarvatrApi prAgvat , phevalaM sUtrapustakeSvati salepa iti vivRtaM / / ahayA aTThavihA sabajIvA paNNattA, taMjahA-NeraDyA tirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo maNussA maNussIo devA devIo siddhA // rahae NaM bhaMte ! nerayatti kAlao kevaciraM hoti?, goyamA? jahaneNaM dasa vAsasahassAI u0 tettIsaM sAgarovamAiM, tirikkhajoNie Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte 10 2, jaha0 aMtosu0 ko0 vaNassatikAlo, tirikkhajogiNI NaM bhaMte 101, jaha0 aMto0 to tini paliomAI puSdhakoDipuhuptamambhahiyAI, evaM maNUse maNUsI, deve jahA neraie, devI NaM bhaMte 101, jaha0 dasa vAsasahassAI u0 paNapannaM palioyamAI, siddhe NaM bhaMte! siddhasi0 1, goyamA ! sAdIe apjvlie| gerahayassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hoti ?, jaha0 aMto0 uko0 SaNassatikAlo, tirikkhajoNiyassa NaM bhaMte! aMtara kAlao0 ?, jaha0 aMta0 u0 sAgaroSamasatapuhuttaM sAtiregaM, tirikkhajogiNI NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaviraM hoti ?, goyamA ! jaha0 aMtomuhuttaM ukka0 vaNassatikAlo, evaM maNussassavi masIe vi, devarasavi devIvi, siddhassa NaM bhaMte! aMtaraM sAdIyassa apajabasiyassa Natthi aMtaraM // etesi NaM mate ! rayANaM tirikkhajoNiyANaM tirikkhajogiNINaM maNUsANaM maNUsINaM devANaM devI siddhANa kare0 1, goyamA ! savvatthovA maNussIo maNussA asaMkhejjaguNA neraDyA asaMkhijaguNA tiriklajoNiNIo asaMkhijjaguNAo devA saMkhijaguNA devIo saMkhejjaguNAo siddhAM ataguNAtirikkhajoNiyA anaMtaguNA / sesaM aTThavihA savvajIvA paNNattA // ( sU0 238 ) 'ahave'tyAdi, ' athavA ' prakArAntareNa aSTavidhAH sarvajItrAH prAptAstadyathA - taira vikAstiryagyonAstiryagyonyo manuSyA manuSyo devA devyaH siddhAH / tatra nairavikAdInAM devIparyantAnAM kAryasthitirantaraM ca saMsArasamApana saptavidhapratipattAviva siddhastu kAryasthitithi Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -ntAyAM sAdhaparyavasitaH, antaracintAyAM nAstyantaraM // alpabahulaM sarvastokA manuSyAH, satyakoTIkoTIpramANatvAt sAbhyo mAnuSyo'sayaguNAH zreNyasaGkhyeca mAnapramANatvAt tebhyo yA apeyaguNAH, tebhyastiryagyonyo'satyaguNAH, tAbhyo devAH sahoyaguNAH, tebhyo devyaH saGkhyeyaguNAH, yuktiH sarvatrApi saMsArasamApana saptavidhapratipattAviva devIbhyaH siddhA anantaguNAH, tebhyospi tiryagyonikA anantaguNAH / upasaMhAramAha- 'setaM aTThavihA sabvajIvA pakSatA' utA aSTavidhAH sarvajIvAH, samprati navavidhAnAha - tasthapaNaM te evamAhaM NayavidhA sabbajIvA paM0 te NaM evamAhaMsu, taMjahA - egiMdiyA beMdiyA diyA asiraMdiyA raiyA paMceMdriyatirikkhajoNiyA maNUsA devA siddhAM // ermidie NaM bhate ! eficyatti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jaha0 aMtomu0 ukko0 vaNassa 0, beMdie NaM bhaMte! jaha0 aMto0 ko saMkhe kAlaM, evaM teIdieva u0 rayA NaM bhaMte 10 2 aha0 dasa vAsa sahastAI ko0 tettIsa sAgarovamAI, paMcedriyatirikkhajoNie NaM bhaMte! jaha0 jaM"to0 u0 tiSNi palioSamAI puSvakoDipuhuttamambhahiyAI, evaM maNUsevi, devA jahA zeraIyA, siddhe NaM bhaMte 10 21 sAdIe apajayasie / egiMdiyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hoti ?, goymaa| jaha0 aMto0 ko do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamanmahiyAI, beMdriyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hota?, goyamA jaha0 aMto0 uko0 vaNassati Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECRACHAR kAlo, evaM tediyassavi cariMdiyarasavi Neraiyassavi paviyatirikAyajoNiyassavi maNUsassavi devassavi samvesimevaM aMtaraM bhANiyavaM, siddhassa NaM maMte! aMtaraM kAlao01, sAdIyassa apajjavasiyassa Natthi aMtaraM // etesi NaM bhaMte! egidiyANaM iMdi0 teiMdi0 cauridiyANaM NeraDyANaM paMcediyatirikkhajoNiyANaM maNUsANaM devANaM siddhANa ya kayare 21, goyamA! savvatthonA eNussA paramAranejaguNAdevA asaMkhejvaguNA paMceMdriyatirikvajoNiyA asaMkhenaguNA cAridiyA pisesAhiyA teiMdiyA visesAhiyA diyA vise siddhA aNaMtaguNA egiMdiyA aNaMtaguNA // (sU0 269) 'tatthe'tyAdi, tatra ye te evamuktavanto navavidhAH sarvajIvAH prajJaptAsta evamuktavantastadyathA-ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyA nairathikAtiryagyonikA manuSyA devAH siddhAH / / amISAM kAyasthiti cintAyAmekendriyasya jaghanyato'ntarmuhartamutkarSato vanaspatikAla:, dvIndriyasya jaghanyato'ntarmuhumutkarSata: sakkyeyaM kAlaM, evaM trIndriyacaturindriyayorapi vaktavyaM, nairayikasya jaghanyato daza varSasahana srANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamAgi, tiryagyonikapatrendriyasya jayanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni trINi palyopamAni, evaM manuSyasyApi, devAnAM yathA nairayikANAM / / antaracintAyAmekendriyasya jaghanyamantarmuhUrtamutkarSato dve sAgaropamasahane sayeyavarSAbhyadhike, dvitricaturindriyanairayikatiryakpazcendriyamanuSyadevAnAM jaghanyataH pratyekamantarmuhUrtamutkarSato vanaspattikAlaH, | siddhasya sAdyaparyavasitasya nAstyantaraM / alpabahulacintAyAM sarvastokA manuSyA nairapikA asaGkhyeyaguNA: devA asalyANAH tirya NEL Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ** paJcendriyA asaloyaguNAH caturindriyA vizeSAdhikAH trIndriyA vizeSAdhikAH dvIndriyA vizeSAdhikAH siddhA anantaguNAH ekendriyA anantaguNAH // ahavA NavavidhA savvajIvA papaNattA, taMjahA-paDhamasamayaneraiyA apaDhamasamayaNeraDyA paDhamasamayatirikkhajoNiyA apaDhamasamayatirikkhajoNiyA paDhamasamayamaNUsA apadamasamayamaNUsA padamasamayadevA apaDhamasamayadevA siddhA y|| paDhamasamayaNeraDayA NaM bhaMte!01, goyamA ekasamayaM, apaDhamasamayaNeraiyassa NaM bhaMte!0 21, jahanneNaM dasa vAsasahassAI samaUNAI, ukko tettIsaM sAgarovamAiM samaUNAI, paDhamasamayatirikkhajoNiyassa NaM bhaMte 101, evaM samayaM, apaDhamasamayatirikkhajoNiyassa NaM bhaMte 101, jaha. khuDDAgaM bhavaggaNaM samaUNaM ukko0 vaNassatikAlo, paDhamasamayamaNUse NaM bhaMte 10, eka samayaM, apaDhamasamayamaNUsse NaM bhaMte!01, jaha* khuDDAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM uko tini paliocamAI puvakoDipuhuttamanbhahiyAiM, deve jahA raie, siddhe NaM bhaMte ! siddhetti kAlao kevaciraM hoti?, goyamA! sAdIe apAnavasite // paDhamasamayaNerajhyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao0?, goyamA ! jaha. dasa vAsasahassAI aMtomukusamabamahiyAI ukoseNaM vaNassatikAlo, apaDhamasamayaNeraDyassa NaM bhaMte! aMtaraM0 1, jaha aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, paDhamasamayatirikkhajoNiyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlato.?, jaha* do khu RECORNERGARH ** *** Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POPP AL KESABAR lAgAI bhavaggahaNAiM samajaNAI udo0 vaNa, apaThabhasamayatirikkhajoNiyasta ja bhate! aMtaraM kAlatI0?, jaha khuhAgaM bhavaggahaNaM samayAhiyaM u0 sAgarovamalayapuhurataM sAtiregaM, pahamasamabamaNUsassa jahA paramasamayatirikkhajoNiyassa, apaDamasamayamaNUsassa NaM bhaMte! aMtara kAlao01, ja0 khudAgaM bhavaggaha samavAhiyaM 10 vaNa, paDhamasamayadevassa jahA paDhamasamayaNeratiyassa, apaDamasamayadevassa ahA apaDhamasamayaNeraDyassa, siddhassa NaM bhaMte !0, sAdIyassa apanavasiyassa Nasthi aMtaraM // eesiNaM bhaMte ! paDhamasamayanerahayANaM paDhamasa. tirikkhajoNiyANaM paDhamasamayamaNUsANaM paDhamasa devANa ya kayare0 21, goyamA! savayovA paDhamasamayamaNUsA paDhamasamaghaNeraDyA asaMkhijaguNA paDhamasamayadevA asaM0 paDhamasa tirikkhajo asaM0 / eesi NaM maMte! apaDhamasa neraiyANaM apaTamasamayatirikkhajoNi apaDhamasamayamaNUsANaM apaDhamasamayadevANa ca kapare021, goyamA! savvasthovA apaDhamasamayamaNUsA apaDamasamA nerai0 asaM0 apaDamasamayadevA asa apaDamasamayatiri0 arNatamuNA / etesi NaM bhaMte ! paDhamasa neraiyANaM apaDhamasamaH raiyANa ya kayare0 21, goyA! savvatthovA paDhamasamayaNeraDyA apaDhamasamayaNeraDyA asaMkheguNA, etesi NaM bhaMte! paDhamasamayatirijokkha0 apaDhamasa tiri joNi katare01, goyamA! savva0 padamasamayatiri0 apaDhamasamayatiri0 joNi aNaMta0, maNuyadevaappAyaDayaM jahA raha Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yANaM / etesi NaM bhave! paramasaH rahapaDhamasa0 tirikkhANaM paDhamasa. masANaM pAmasamayadevANaM apadamasamayaneraha. apadamasamayatirikkhajoNi apaDhamasamayamaNUsA apatamasamayade. vANaM siddhANa ya kayare0 21, goyamA! saJca0 padamasa maNUsA apaDhamasama0 maNu0 asaM0 pahamasamathanera30 asaM0 paDhamasamayadevA asakhe0 padamasamayatirikkhajo asaM0 bhapaDamasamayanera asaM0 apaDhamasa devA asaMkhe0 siddhA aNaM. apaDhamasa0 tiri0 aNaMtamuNA / sesaM namavihA sabvajIvA paNNattA // (sU0 270) 'ahavetyAdi, 'athavA' prakArAntareNa navavidhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-prathamasamayanairayikA aprathamasamayanairayikAH prathamasamayatiryagyonikA aprathamasamayatiryagyonikAH prathamasamayamanuSyA aprathamasamayamanuSyAH prathamasamayadevA aprathamasamayadevAH siddhAH / / / kAyasthiticintAyAM prathamasamayarayikasya kAyasthitireka samayaM, aprathamasamayanairapikasya jaghanyato daza varSasahasrANi samayonAni utkarSatastrayaviMzatsAgaropamANi samayonAni, prathamasamayatiryagyonikasyaikaM samaya, aprathamasamayatiryagyonikasya jaghanyataH bhukamavagrahaNaM samayonamutkarSato vanaspatikAlaH, prathamasamayamanuSyasyaikaM samayaM, aprathamasamayasya jaghanyataH dhukabhavagrahaNaM samayonamutkarSata: pUrvakoTipRthaklAbhyadhikAni prINi palmopamAni, devA yathA nairayikAH, siddhAH sAnaparyavasivAH / antaracintAyAM prathamasamabaneravikalA japanyamantaraM dazavarSasahasrANi annahartAbhyadhikAni, utkarSado anaspatikAlaH, aprathamasamayanairayikasa jaghanyato'maramantarmuhUrsamutkarato vanaspatikAlaH, prathamasamayavirsagmoniphasa jaghanyato dve zulkamavamahale samayone utkarSato banaspavikAlaH, apra-2 Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 *zramasamayatiryagyonikasya jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM samayAdhikaM utkarSataH sAgaropamazatapRthakvaM sAtireka, prathamasamayamanuSyasya ja ghanyato mAlakabhavagrahaNe samayone utkarSato vanaspatikAla:, aprathamasamayamanuSyasya jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM samayAdhikamutkarSato vanaspatikA::, prathamasamayadevasya jaghanyato daza varSasahasrANi antarmuhUrtAbhyadhikAni utkarSato vanaspatikAla:, aprathamasamayadevasma jaghanyato'ntamaihartamutkarSato vanaspatikAlaH, siddhasya sAdyaparyavasitasya nAstyantaraM / / sampratyalpabahukhacintA, tanAlpabahukhAnyatra cakhAri, tadyathA-prathamaM prathamasamayanairayikAdInAM, dvitIyamaprathamasamayanairayikAdInAM, tRtIyaM prathamAprathamasamayanairayikAdInAM pratyeka, caturtha sarvasamudAyena, tatra prathamamidam-sarvasokAH prathamasamayananuSyAH, tebhyaH prathamasamayanairavikA asoyaguNAH, tebhyaH prathamasa. mayadevA asahayaguNAH, tebhyaH prathamasamatiyagyonikA asahayaguNAH, nArakAdizeSagatitrayAdAgatAnAmeva prathamasamaye vartamAnAnAM | prathamasamayatiryagyonikalAt / dvitIyanavam-sarvastokA aprathamasamavamanuSyAH, tebhyo'prathamasamayanairayikA asahayaguNAH, tebhyo'prathamasamayadevA asoyaguNAH, tebhyo'prathamasamayatiryagyonikA anantaguNAH, nigodajIvAnAmanandalAt / tRtIyamevam-sarvalokAH prathamasamayanairayikA aprathamasamayanairayikA asoyaguNAH, tathA pradhamasamayatiryagyonikAH sarvatokA: aprathamasamayatiryagyonikA anantaguNAH, tathA sarvastokAH prathamasamayamanuSyA: aprathamasamayamanuSyA asalyeyaguNAH, tathA sarcastokA: prathamasamayadevAH aprathamasamayadevA asoyaguNAH / sarvasamudAyagataM caturthamevam-sarvastokAH prathamasamayamanuSyAH aprathamasamayamanuSyA asoyaguNAH, tebhyaH prathamasamayanairayikA asoyaguNAH, tebhyo'pi prathamasamayadevA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi prathamasamayatiryaJco'soyaguNAH, tebhyo'pi aprathamasamayanairayikA asoyaguNAH, tebhyo'pyaprathamasamayadevA asoyaguNAH, tebhyaH siddhA anantaguNAH, tebhyo'prathamasamaya Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryagyonikA anantaguNAH / upasaMhAramAha- 'settaM navavihA savvajIvA paNNattA' // uktA navavidhAH sarvajIvAH, samprati dazavidhAnAha tattha NaM je te evamAhaMsu dasavidhA savvajIvA paNNattA te NaM evamAhaMsu, saMjahA--puDhavikAiyA AkAzyA ukAzyA vAukAiyA vaNassatikAiyA biMdiyA tiMdiyA cauriM0 paMce0 aNiMdiyA | puDhavikAie NaM bhaMte! puDhavikAiettikAo kevaciraM hoti ?, goyamA ! jaha0 aMto0 uko0 asaMkhenaM kAlaM asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIo kAlao khettao asaMkhejA loyA, evaM ADavADakAie, vaNassatikAie NaM bhaMte 10 21, goyamA! jaha0 aMto0 ukoo vaNassatikAlo, die NaM bhaMte :01, jaha0 aMto0 ukko0 saMkhenaM kAlaM, evaM seIdievi cauriMdievi, paMcidie NaM bhaMte 101, goyamA ! jaha0 aMto0 ukko0 sAgarovamasahassaM sAtiregaM, 'aiidae NaM bhaMte 101, sAdIe apajavasie | puDhavikAzyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hoti ?, goyamA ! jaha0 aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, evaM AukAiyassa te 0 vADa, vaNassaikAiyassa NaM bhaMte / aMtaraM kAlao0 ?, jA ceva puDhavikAiyassa saMcihnaNA, viyatiyacauriMdiyapaMceMdriyANaM etesiM cauNhaMpi aMtaraM jaha0 aMto0 ukko0 vaNassaikAlo, aNidiyassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevaciraM hoti ?, goyamA ! sAdIyassa apajjavasiyassa gatthi aMtaraM // e Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tesi NaM bhaMte! puDhavikAiyANaM Au0 teu0 vAu0 vaNa0 veMdriyANaM teiMdriyANaM cauriM0 paMceMdi yA aniMdiyANa ya katare 201, goyamA sanvatyoyA paMcadiyA caturidiyA visesAhiyA teiMdi0 vise0 beMdi0 vise0 teukAiyA asaMkhijaguNA puDhavikAiyA vi0 Au0 vi0 vAu0 vi0 aniMdiyA anaMtaguNA vaNassatikAzyA anaMtaguNA // ( sU0 271 ) 'tatthe 'tyAdi, tatra ye te evamuktavanto dazavidhAH sabaijIvAH prajJaptAsta evamuktavantastadyathA - pRthivIkAyikAH aSkAyikA: tejaskAyikA: vAyukAyikAH vanaspatikAyikA : dvIndriyAH trIndriyAH caturindriyAH pazcendriyAH anindriyAH, tatra pRthivIkAyikasya kAyasthitirjaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato'saGkhyeyaM kAlaM, asaGkhyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'soyA lokAH, evamamejovAyUnAmapi vaktavyaM, vanaspattikAyikasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato'nantaM kAlaM, anantA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'nantA lokA asatyeyA: pudgalaparAvarttA AvalikAyA asaGkhyo bhAgaH, dvitricaturindriyANAM jaghanyataH pratyekamantarmuhUrttamutkarSaH pratyekaM khapeya: kAla: pacendriyasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH sAgaropamazavapRthaktvaM sAtirekaM anindriyaH sAdhaparyavasitaH / antaracintAyAM pRthivIkAyikasya jaghanyato'ntaramantarmuhUrttamutkarSato vanaspatikAla:, evaM yAvatpacendriyasya, navaraM vanaspatikAyikasyotkarSato - somaM kAlaM, asaGkhyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH kSetrato'sayeyA lokAH, anindriyasya nAstyantaraM sAdyaparyavasitatvAt / / alpadutvacintAyAM sarva stokAH pazyendriyAJcaturindriyA vizeSAdhikA: trIndriyA vizeSAdhikAH dvIndriyA vizeSAdhikAH bejaskAmikA Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + + + asaGkhyeyaguNAH pRthivIkAyikA vizeSAdhikA: apkAyikA vizeSAdhikAH vAyukAmikA vizeSAdhikAH anidhimA anasanamA: vana-& spatikAyikA anantaguNAH / / ahavA dasadhihA savvajISA paNNattA, taMjahA-paDhamasamayaNeraDyA apamAsammapannerahayA paramasamayatirikkhajoNiyA apaDhamasamayatirikkhajoNiyA paDhamasamayamaNUsA bhayAmasamayamaNUsA paharasamayadevA apaDhamasamayadebA paDhamasamayasiddhA apaDhamasampasiyA paDhamasamayasapA bhaMte! paramasamayaNerahaetti kAlao kevaciraM hoti?, goyamA! ekaM samapaM, apaDamasamayanerahae NaM bhaMte !0 1 jahaneNaM vasa vAsasahassAI samaUNAI ukkoseNaM tettIsaM sAgasevamAI samaUNAI, paDhamasamayatirikkhajoNiyA NaM bhaMte 21, goyamA! ekaM samayaM, apatmasamayatirikta jahara khuDDAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM ukko0 vaNassahakAlo, paDhamasamayamaNUse gaM bhaMte ! 21, evaM samayaM, apaDhamasa0 maNUse NaM bhaMte !01, jaha khuDDAgaM bhavaggahaNaM samaUNaM ukko0 tiSiNa paliobamAI pubbakoDipuhuttamabhahiyAI, deye jahA rahae, paDhamasamayasiddhe NaM bhaMte!0 21, eka samayaM, apaDhamasamayasiddhe NaM bhaMte ! 21, sAdIe apnvsie| paDhamasamapaNera bhNte| aMtaraM kAlao01, ja dasa vAsasahassAI aMtomuhasamabhahiyAI ukko0 vaNa, apAmasamagramera0 aMtaraM kAlao keva0 ?, jaha. aMto0 u0 vaNa, paDhamasamayatirikkhajoNiyassa aMtaraM kevaciraM hoi !, go. Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamA! jaha. do khuDDAgabhavaggahaNAI samaUNAI ukko0 vaNa0, apaDhamasamayatirikkhajoNiyassa NaM bhaMte !01, jaha. khuDDAgabhavaggahaNaM samayAhiyaM udo0 sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM, paDhamasamayamaNUsassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlao0?, jaha0 do khuDDAgabhavaggahaNAI samaUNAI ukko vaNa, apaDhamasamayamaNUsassa gaM bhaMte! aMtaraM01, jaha khuDDAgaM bhava0 samayAhiyaM ukko0 vaNassa0, devassa NaM aMtaraM jahA rajhyassa, paDhamasamayasiddhassa NaM bhaMte! aMtaraM?, Natthi, apaDhamasamayasiddhassa NaM bhaMte! aMtaraM kAlao kevattiraM zoti?, goyamA! mAdIyassa apajjavasiyassa patthi aMtaraM // etesi NaM bhaMte! paDhamasa0 Nera paDhamasa0 tirikkhajoNiyANaM paDhamasamayamaNUsANaM paDhamasamayadevANaM paDhamasamayasiddhANa ya katare 201, goyamA! sabathovA paDhamasamayasiddhA paDhamasamayamaNUsA asaMkhe0 paDhamasa. NeraDyA asaMkhenaguNA paDhamasa. devA asaM0 paDhamasa. tiri0 asaM0 / etesiNaM bhaMte ! apaDhamasamayaneraDayANaM jAya apaDhamasamayasiddhANa ya kayare01, go. yamA! savvatthovA apaDhamasa maNUsA apaDhamasa0 neraiyA asaMkhi0 apaDhamasa devA asaMkhi0 apaDhamasa siddhA aNaMtaguNA apaDhamasa0 tiri0 jo0 arNataguNA / etesi NaM bhaMte! paDhamasa0 NeraiyANaM apaDhamasa0 NeraiyANa ya katare 21, goyamA! savvatthovA paDhamasa0 rajhyA apaDhamasa0 neraiyA asaMkhe0, etesi NaM bhaMte ! paDhamasatirikkhajoNiyANaM apaDhamasatirikkhajoNi Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94% E3G+% A yANa ya katare 21 goyamA! samvatthovA paDhamasamayatirikkhajo0 apaDhamasa0 tirikkhajoNiyA aNaMtaguNA, etesi gaM bhaMte! paDhamasa0 maNUsANaM apaDhamasamayamaNUsANa ya katare 21, goyamA! sama0 maNUsA apaDhamasa0 maNUsA asaMkhe0, jahA mAsA tahA devAvi, etesi NaM bhaMte! paDhamasamayasiddhANaM apalamasamayasiddhANa ya kayare 2 appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA paDhamasamayasiddhA apadamasama siddhA aNaMtaguNA / etesi NaM bhNte| paDhamasamayaNeraiyANaM apaDhamasamayaNeraDyANa paDhamasa tiri joNi apaDhamasa0 tiri0 jo0pa0 samayamaNU0 apaDhamasa. maNU0 paDha0 sa0 devANaM apa0 sama0 devANaM paDhamasa. siDANaM apaDhamasama. siddhANa ya katare 2 appA vA bahuyA vA tullA vA vise01, goyamA! sabvatthovA paDhamasa. siddhA paDhamasa. maNU0 asaM0 apa0 sama maNU0 asaMkhi0 paDhamasama. Nerai0 asaM0 padamasa devA asaM0 paDhamasa: tiri0 asaM0 apaDhamasa0ra0 asaMkhe0 apaDhamasa0 devA asaM0 apaDhamasa. siddhA aNaMta. apaDhamasa0 tiri0 aNaMtaguNA / settaM dasavihA savvajIcA paNNattA / settaM savvajIvAbhigame // (sU0 272) // iti jIvAjIvAbhigamasu sammattaM // sUtre granthAgram 4790 // "aha'tyAdi, 'adhavA' prakArAntareNa dazavidhAH sarvajIvAH prajJaptAstadyathA-prathamasamayanairayikAH aprathamasamayanairayikAH prathama Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayatiryagyonikAH aprathamasamayatiryagyonikAH prathamasamayamanuSyA: aprathamasamayamanuSyAH prathamasamayadevAH aprathamasamayadevAH prathamasamayasiddhAH aprathamasamayasiddhAHsAyasthinirantaraM mAgAsanArakAmIjAmaprathamasamayadevaparyantAnAM pUrvavat , prathamasamayasiddhasya kAyasthitireka samayaM, aprathamasamaya siddhaH sAdyaparyatrasitaH, prathamasamayamidbhasya nAstyantaraM, bhUyaH prathamasamayasiddhatvAbhAvAt , aprathamasamayasiddhasyApi nAsyantaramaparyavasitatvAt / / alpabahulAnyatrApi catvAri, tatra prathamamidaM-sarvastokAH prathamasamayasiddhAH, aSTrottarazatAdUImabhAvAt , tebhyaH prathamasamayamanupyA asatyeyaguNAH tebhyaH prathamasamayanairayikA asoyaguNAH tebhya: prathamasamayadevA asoyaguNAH tebhyaH prathamasamayatiryazco'sAhayeyaguNAH / dvitIyamidaM-sarvastokA aprathamasamayamanudhyA aprathamasamayanairayikA asakheyaguNAH aprathamasamayadevA asamsyeyaguNAH aprathamasamayasiddhA anantaguNA: aprathamasamayatirya yo'nantaguNAH / tRtIyaM pratyekabhAvinarayikatiryaanuSyadevAnAM pUrvavat , siddhAnAmevaM-sarvastokAH prathamasamayasiddhA aprathamasamayasiddhA anantaguNAH / samudAyagataM caturthamevaM-sarvastokAH prathamasamayasiddhAH tebhyaH prathamasamayamanuSyA asovaguNAH tebhyo'prathamasamayamanudhyA asoyaguNAH tebhyaH prathamasamayanairayikA asoyaguNA: vebhyaH prathamasamayadevA asoyaguNAH tebhyaH prathamasamayatiryaco'soyaguNAH vebhyo'prathamasa| mayanairayikA asahayaguNAH tebhyo'prathamasamayadevA asalyeyaguNAH tebhyo'prathamasamayasiddhA anantaguNAH tebhyo'prathamasamayatiryayounantaguNAH, bhAvanA sarvatrApi prAgvata, navaraM sUtre saMkSepa iti vivRtam / nigamanamAha-seca savitA samvajIvA pannattA, mahAnigamanamAi-so'yaM sarvajIvAbhigama iti / pritamuddezano'dhyayanazAstramahadhanamityetadati gambhIrArma, aSiSayo'sa mAra: sthUlabuddhInA, na khalu pazyati sUkSmAn rUpavizeSAn mandakocanaH, sthUladarzanamapi hivAya madhyasAmadevAmanaregoDAvaM tatphalayo-bhI Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * gAt , pakSapAto'pyatra kalyANahetuH, rAjayakSmA'haGkArAdiduHkhasamudayasya, viparyastadarzadaM manoyeti yAjya etadanuguNo vyavahAraH, 4 kAryA sadaiva sanmArgapratipattaye mArgAnusAribodhaSahuzrutajanaiH saGgatiH, tadyogataH sakalApAyavirahiNAM ciramabhimataphalasiddheH / / jayati parisphuTavimala-jJAnavibhAsitasamastavastugaNaH / pratihattaparatIrthimata: zrIvIrajinezvaro bhagavAn // 1 // sarasvatI tamovRnda, zarajyotsneva nighntii| nityaM vo maGgalaM dizyAnmunibhiH paryupAsitA // 2 // jIvAjIvAbhigama vivRNvatA'vApi malayagiriNeha / kuzalaM tena labhantAM munayaH siddhAntasadodham / / 3 // // iti zrImalayagiriviracitA zrIjIvAjIvAbhigamavRttiH samAptA // pranthAnam 14000 // * *% hai // iti zrImanmalayagiryAcAryavihitavivaraNayutaM zrImajIvA jIvAbhigamAkhyamupAGgaM samAptiM gatam // % % iti zreSThi devacandra lAlabhAI jainapustakoddhAre granthAH 50 // * Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ca RRRRRRRRRRRRRA samApteyaM zrImajIvAjIvAbhigamopAGgavyAkhyA iti zreSThi devacandra lAlabhAI jainapustakoddhAre granthAkkaH 50.