Book Title: Shankaracharyana Ashtadash Ratno
Author(s): Anandashram Bilkha
Publisher: Anandashram Bilkha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006074/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArthadIkicanati zrIzaMkarAcAryanAaSTAhArala Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha vaikuMThabhAI nAraNajInAM svargavAsI vidhavA bAI vilakSmI. The Bombay Art Printing Works, Fort * Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marInI mAtA karAcAryanAM aSTAdaza ratnanI chapAmaNuM vigerenA kharcane -0.0 bAI viSNu lakSmIe (svargastha vaidya vaikuMTharAya nAra ghavAe) ApavA kabula karyA hatA, paraMtu temanI taraphathI -0 maLyA pachI te bAIne svargavAsa thatAM bAkInA - te bAIne kaI paNa vAlI vArasa taraphathI amane nahIM, jethI rU. 450-0-0 tathA A pustakanI baMdhAmaNI kInuM je kharca thayuM te kharcanI goThavaNa A saMsthAnA na paDI che. pustakanI kIMmata rU 1-8-0 A pustakanA kula pa0 pharamAM parIne rAkhI hatI. paraMtu tenA Azare para pharamA thayA che, yata tarapha dArUNu yuddha thayuM che eTale paradezathI kAgaLo, | senAnA varakhanI copaDIo vigere AvavuM baMdha thayAthI va savAyA thaI gayA che, temaja baMdhAmaNanA bhAva paNa yA che, eTale A pustaka AvI meMghavArImAM taiyAra paNa tenI kIMmatamAM vadhAro na karatAM AgaLa jaNAvyA 1-8-0 rAkhavAmAM AvI che. A pustakanA 47 che ane zarUAtanA Azare paMca pharamAM zrI zaMkarAcAryanA thA prastAvanAnA che, ema kula Azare para pharamA thayA che. maNilAla maganalAla trivedI, rAyapura, baMgalAnI poLa sAme-amadAvAda, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. A pustakamAM pUjyacaraNa zrI zaMkarabhagavAnanA aDhAra uttama lekhene saMgraha karela hovAthI A pustakanuM nAma zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna evuM rAkhavAmAM AvyuM che. mUla lekhene bhAva jema bane tema gujarAtImAM vizeSa spaSTa karavA A lekhenI TIkAmAM prayatna karavAmAM Avela hovAthI A lekhenI TIkAnuM nAma bhAvArthadIpikA evuM rAkhavAmAM AvyuM che. A pustakamAM pUjyacaraNa AcArya bhagavAnanA nIcenA uttama lekhepa rane saMgraha karavAmAM AvyuM che 1 sAdhanapaMcakartotra, 2 sadAcArastaMtra, 8 paddhadIstAtra va padamaMjarIstotra, 4 vijJAnanakAstotra, 5 vAkyasudhA, 6 hari mIDe teva, 7 gitArAvalI, 8 Atmabedha, 9 tAbedha, 10 svAtmanirUpaNa, 11 capeTapujarikAstotra, 12 mehamurataitra vA dvAdazapajarikAstotra, 13 siddhAMtabiMdu vA nirvANadazakastotra, 14 vAyavRtti, 15 aparikSAnubhUti, 16 vivekacUDAmaNi, 17 zatakI vAvetakesarI, ane 18 upadezasahastrI-gAbaMdha. sAdhanapaMcakastAtrAmAM pAMca ke mekSasAdhananA nirUpaNanA che, te che vA bako voka kahAnA nirUpaNane che, sadAcArastotramAM 54 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. emAM abhedabhAve brahmanI prApti karavA mATe kevA AcAra rAkhavAnI agatya che te pramANu ne yuktithI darzAvyuM che. papadItetramAM vA padamaMjarIstotramAM sADA cha kavaDe cittanI zuddhi, cittanI sthiratA, ne paramAtmAnA ananyAzrayamATe paramAtmAnI prArthanA karI che, ne ardhA lokamAM A SapadIne pitAnA mukhakamalamAM sarvadA rahevAnI icchA dekhADI che. vijJAnanIkAmAM daza leMke che. temAM prathamanA ATha lekamAM pitAnA brahmasvarUpanuM bhinna bhinna prakAra varNana karyuM che, ane navamA slekamAM A stotranA adhyayanAdivaDe thanArA phalanuM nirUpaNa karyuM che, tathA dazamA lekamAM A vijJAnanaukAvaDe bhavasAgaranA pArane pAmelA puruSane dhanyavAda Ape che. vAkyasudhAnAmanA prakaraNagraMthamAM 43 oNke che. temAM mahAvAkyanA arthane vicAra karI javanuM vAstavika svarUpa brahmathI abhinna sAkSI che ema pramANane yuktithI siddha karI batAvyuM che. harimaDestotramAM 44 ke che. temAM 43 zlekamAM saMsArAMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra paramAtmAnI abhedabhAve stuti karI che, ne 44 mA.lokamAM A uttama stotranA adhyayanAdivaDe thanArA phalanuM varNana karyuM che. yoga tArAvalImAM 28 oNke che. temAM cittavRttine brahmAkAra karavAnA upAyanuM saMkSepamAM varNana karavAmAM AvyuM che. AtmabodhamAM 68 ke che. temAM jijJAsue kevA vicAro vaDe AtmasvarUpane jANavuM joIe tene upadeza karavAmAM Avyo che. tattvabodhamAM maMgalAcaraNathI bhinna sarva bhAga gaghamAM che. temAM sahelI saMskRta bhASAmAM AtmAthI abhiba brahmanI sthApanuM varNana karavAmAM AvyuM che. svAbhAni paNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmanA prakaraNagraMthamAM 156 ke che. temAM pitAnA vAstavika svarUpanuM bahu uttama prakAre nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. carpaTapajarikAnAmanA stotramAM 16 zloko che. temAM zAstrAdinI vAsanAne parityAga karI virAgAdinI prAptivaDe paramAtmAnuM smaraNa dhyAna karavAne upadeza karyo che. mehamuratetramAM 13 vA 20 zleke che. temAM dhanAdi saMsAranA viSayanuM asArapaNuM jaNAvI saMsAramAM manane rAgarahita rAkhavAnuM tathA AtmasvarUpa zedhavAnuM jaNAvyuM che. siddhAMtabiMdustotramAM daza ke che. temAM advitIya, abAdhita, sarva saMgathI rahita, ne paramAnaMdarUpa brahmathI abhinna AtmAnuM nAnAprakAre varNana karyuM che. vAkyavRttimAM 53 broke che. temAM mahAvAkyanA arthane vicAra karI AtmasvarUpamAM kevI rIte sthiti karavI te darzAvyuM che. khaparezAnubhUtinAmanA prakaraNagraMthamAM 144 loke che. temAM sAdhanasahita AtmasvarUpanuM nirUpaNa pramANa ne yuktithI karavAmAM AvyuM che. paMkacUDAmaNinAmanA prakaraNamAM 500 ke che. A mumukSuone paramo pagI graMthamAM AtmajJAnanAM sAdhananuM, AtmasvarUpanuM, brahmasa3 nuM, tathA jJAnanI daDhatA karavAnA upAyonuM bahu sArI rIte varNana karavAmAM AvyuM che. zatakamAM 102 oNke che. temAM zruti ne avalaMbIna AtmAthI abhinna brahmasvarUpanuM nirUpaNa karyuM che. upadeza mahastrI-gadyabaMdhanAmanA prakaraNagraMthamAM traNa prakaraNa che. temAM zikhyaprati AcArya kevI rIte brahmabodha kare tenuM, brahmajJAnanuM ne brahmavicAranuM nirUpaNa che. . A aSTAda ratnomAMnAM padI, vAkyasudhA, harimaDe, Atma Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , vAtmanirapaNa, siddhAMtabiM, vAkyakRti, apAti, vivekagnAbhaNi ne upadezasahastrAgadhabadha A rAupara saMskRtabhASAmAM TIkAo thayelI che. aSTAdakSaratnamAMnAM keTalAMka ratnonI hiMdIbhASAmAM ne keTalAMka ratnanI gujarAtI bhASAmAM paNa TIkA thaI che. te sarva TIkAothI A TIkAmAM kAMIka vilakSaNanA che te baMne TIkAone meLavavAthI vivekI mumukSunA jANavAmAM Avaze. A akAdAratnamAM bhinna bhinna arikAvALA adhikArIonA aMtaHkaraNanI sthiti para dhyAna rAkhI pUjyacaraNa AcAryabhagavAne temane temanA mATe advaitatatvane pramANa ne yuktithI sarala bhASAmAM upadeza karyo che. AcAryabhagavAne upaniSadomAM pratipAdana karelA kevalAdaitavAdane maMdabuddhivALAne madhyamabhuddhivALAprati upadeza karavAno A aSTAdazaritnomAM kAsAravaDe pavitra prayatna karyo che. kevalAdvaitanI prApti vaDe jIvana chavabhAva atyaMta dUra thaI te duHkharahita, pUrNataMtra ne paramAnaMdarUpa thAya che. sarvatra brahmadarzana thavAthI vyavahAra paNa uttama prakAre sadhAya che, kemake sarvatra brahmadarzananI prAptivALA mahApuruSanA citamAM rAga. deSanA vego upajI zakatA nathI, ne tevA temana cittAdamAM sAbhimAna prakRtine vega, viSayAsakti, zeka, dveSa, IrSyA asavA rahI zakatAM nathI. teo sarva prANIo para vizuddhaprItinI dRSTithI joI zake che, kAinuM ahita karavA icchatA nathI, tathA koinuM ahita karatA nathI. teo pitAne prAptavyavahAra Asaktirahita buddhithI prArabdhane samApta karavA mATe kare che. sarva manuSyo ne pitAnA aMtaHkaraNane AvI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAgyatAe pahAMcADe te temane A du:khamaya jaNAtA saMsAra paramasukhamaya pratIta thAya, ne A marhaleAkaja temane paramAtmAnA paramadhAmarUpa pratIta thAya. A aSTAdezaratnAnA kartA pUjyacaraNu zrIza karabhagavAnanu` sakSipta jIvanacaritra paNa A pustakamAM ApavAmAM AvyuM che, temAMthI paNa mumukSu manuSyane ghaNA upayeAgI khAdha maLavAnA saMbhava che. A aSTAdezaratnAnA pratyeka kaThina zleAkapara zabdArthatI pachI kaThinatAnA pramANamAM vivecana ApavAmAM AvyuM che. zabdArthamAM je zabda ke zabdo AvA [ ] catuSThANujevA cihnamAM mUkavAmAM AvyA che, te zabdo mUlamAM nathI, pazu arthane spaSTa karavAmATe vadhAravAmAM AvyA che ema samajavuM. te je zabda ke zabdo AvA ) ardhacaMdrajevA cihnamAM mUkavAmAM Avela che te AgaLanA ( '6nA paryAyarUpa ke spaSTIkaraNarUpa che ema samajavu. smRti, nAzrama, bIlakhA, sa 1971 mAgazara sudi 11 zani. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. * : 117 130 ratnAka ratnanuM nAma, sAdhanapaMcakastatra. sadAcArastotra. padIstotra vijJAnanakAstotra. vAkyasudhA. ... harimI. ... gatArAvalI ... Atmabodha. . tatvabodha. svAtmanirapaNa. carpaTapaMjarikAtetra mohamarastotra. siddhAMtabiMdu. . vAyavRtti. aparokSAnubhUti. viveka cUDAmaNi. zatazlokI. ... upadezasahastrI-gadyabaMdha. 164 * & ka te ya ra 6 ^ & * 4 0 - 181 ra53 26, 280 254 329 392 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyacaraNa zrI zaMkarabhagavAnuM saMkSipta jIvanacaritra. deharA paramatatva mAyAviSe, pratibiMbita java thAya; tyAre cetana zuddha te, paramaziva kahevAya. 1 jana-ajJAnara nivAravA, lAvI dayA manamAMya, Adya zaMkarAcArya thaI, te prakaTayA jagamAMya. 2 pujayayaNa AcAryabhagavAnanAM saMskRta bhASAmAM cAra jIvanacaMdhei che. zrIAnaMdagirikata, zrImaddavidyAraNyasvAmikRta, cidvilAyata ne dAdamizrata. temAM zrImadda vidyAraNyasvAmikRta saMkSepazaMkaravijaya 1 zradakSiNAmUrti. 2 adhikArI manuSyanA ajJAnane dUra karavA. ajJAnane dUra karavAthI sarva duHkha dUra thAya che, kemake ajJAnathI ja sarva duHkha kaeNpaje che. ajJAnathI bhedajJAna, bhedajJAnathI anukUlatAnuM ne pratikUlatAnuM jJAna, anukUlatAnA ne pratikUlatAnA jJAnathI rAgadveSa, rAgadveSathI abhimAnapUrvaka dharmadharmamAM pravRtti, abhimAnapUrvaka dharmAdharmamAM pravRtti karavAthI cittamAM dharmadharmanA saMskAranuM paDavuM, cittamAM dharmAdharmanA saMskAra paDavAthI jIvAtmAnuM sthalazarIranI sAthe joDAvuM, ane jIvAtmAnuM sthUlazarIranI sAthe joDAvuM thavAthI tene vividha rakhanI prApti thAya che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zIzaMkaradigvijaya) vidvAnamAM vadhAre pramANabhUta manAya che. bIjA koI kaI graMthomAM paNa pUjyapAda zrIzaMkarAcAryanuM huM jIvanacaritra jovAmAM Ave che. - je velA bhAratavarSamAM vedoktakarmane vAstavika hetu lekanA meTA bhAganI samajamaryAdAthI dUra thaI gaye hatA, je velA bhinna bhinna denA upAsake vaidika upAsanAnuM vAstavika svarUpa samajyA vinA eka bIjAne vidveSa karatA hatA, ne paraspara laDI maratA hatA, je velA jainadharmanuM ne buddhadharmanuM prabalapaNuM thavAthI vedokta dharma ne varNAzramanI maryAdA chinnabhinna thaI gayAM hatAM, ane je velA ekaja aditIya brahmanA upaniSadee pratipAdana karelA jJAnanuM svarUpa manubenA moTA bhAganI jANamAM rahyuM nahatuM, ne tethI pratyeka manuSya vastutAe duHkharahita paramAnaMdapa chatAM durathI salAyA karatA hatA, te velA adhikArI manuSyone vekta karmanuM rahasya samajAvavA, temane vedokta upAsanAnuM rahasya samajAvayA, jenadharmanA ne buddhadharmanA veda virAdhI bhAganuM nirAkaraNa karavA, varNAzramadharmanI maryAdAnuM rakSaNa karavA, ane upaniSade pratipAdana karelA brahmanuM yathArtha svarUpa samajAvI mumukSuone duHkharahita paramAnaMdasvarUpamAM sthApavA zradakSiNAmUrtiprabhue kevala kAryane vaza thaI A bhAratavarSanA dakSivibhA viSe malabAraprAMtamAM pavitra pUrNa nadIne kAMThe AvelA kAlaTInAmanA pavitra gAmamAM taittirIyazAkhAnuM adhyayana karanAra jaMburajJA tenA pavitra brAhmaNa zrI zivagurunAM svadharmaparAyaNa dharmapatnI aMbAnA (satInA) udarathI Azare zAke 610 vaizAkhasudi 5 ne divase madhyarAtrine samaye pitAnA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 sthUlazarIranA AvirbhAva pratIta karAvyeA. temanA AvirbhAvakAle adharma parAyaNa AsurIsa pattivALA manuSyanA hRdayamAM acAnaka kSetra thayA, te dharmaparAyaNa daivIsa pattivALA sajjanenA hRdayamAM acAnaka AnAvilha thaye; khAsapAsanA vAtAvaraNamAM, jalamAM te anya sthAvarajagama prANipadarzapara temanA pratIta thayelA maneAhara zarIranA zuddhasattvaguNunA prabalataragenI asaravaDe sukhamaya zAMti prasarI rahI; svabhAvathoja paraspara vaira rAkhanArAM prANIonA vairanu zamana thai te paraspara prasannatAvALAM jaNAvA lAgyAM; vRkSAnI zAlAmAM vadhArA pratIta thayelA jAvAmAM AvyeA; nadI, sarovara ne kUvAnAM jale nirmala jaNAvA lAgyAM; parvatAmAMthI nirmala jalanAM jhara jharavA lAgyAM; ane AkAza ne dizA nirmatra jaNAvA lAgyAM. jyotirvidee temanA zubha AvirbhAvavALA samayaparathI te alaikika mahApuruSa thaze ema tezrInA sthUlazarIranAM mApitAnI AgaLa temanA pUchavAtho peAtAnI vidhAne AdhAre bhaviSya bhAkhyuM. mAtapatA ne temanAM sabadhijanA tetrInA AvibhAvavaDe prasanna thAya temAM kAM paNa Azra` naja hoya, paN anya sAjatene paNa temnA ataMrbhAvavaDe Anada thayA. tetra nA AvirbhAva mahezvaranI ( zakanI ) kRpAthI thayA hatA evI temanAM mAtapitAnI mAnyatA hAtha temanuM nAma zaMkara pADavAmAM Avyu. temanA mastakapara khojanA catu, kapAlamAM netranuM, baMne khabhApara trizUlanuM, hAthamAM cakratu, gadAnu, dhanuttu ne Damarunu, chAtIpara nAganu, ane caraNeApara cAmaranuM cihna hatuM. temanA sthUlazarIranA raMga zuddha sphaTikanA jevA ujjavala hatA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 . jema zukalapakSanA bIjanA caMdranI kalA zukalapakSamAM uttarottara vadhatI jAya che, tema AcAryabhagavAnanuM ramaNIya ne zuhasAvi paramANuonA samUharapa sthUlazarIra uttarottara vadhavA mAMDyuM. teozrInuM aikyasuMdara ane mumukSuonA netranuM tathA mananuM haraNa karI temanA jIvabhAvanuM vismaraNa karAvanAra sthUlazarIra jyAre traNa varSanuM thayuM tyAre teozrInA sthalazarIrane cAlasaMskAra karavAmAM Ave hato. teozrInuM sthUlazarIra jyAre pAMca varSanuM thavA AvyuM tyAre zAke 15 nA caitrasudi 9 ne divase teozrInA cehara sthala. zarIrane yathAvidhi upanayana saMskAra karavAmAM Avyo. upavIta ApyA pahelAM jeTaluM upayogI adhyayana upavItavinA thaI zake teTaluM upamegI adhyayana temaNe karI lIdhuM hatuM. upanayana thayA pachI teozrI potAnA gurUnI pAse rahI vedAdinuM adhyayana karavA lAgyA. adhyayanakAle temanI smaraNazakti ne temanA buddhivibhava temanA sahAdhyAyIone tathA temanA gurune AzcaryarUpa jaNAtAM hatAM. eka velA bIjA vidyArthIonI sAthe gAmamAM bhikSA mAgavA jatAM teoe eka bahu dIna brAhmaNane ghera jaI bhikSA mAgI. te brAhmaNanI strIe dInabhAvathI vinayavaDe teozrIne jaNAvyuM ke -"huM bahu maMdabhAginI chuM, tethI nirdhatAne lIdhe tamAre je bahubhAvathI satkAra karavA yogyane paNa annAdivaDe satkAra karI zakatI nathI. AthI mArA jIvanane dhikkAra che, " Ama kahI te gharamAM gaI. ane gharamAM maLI AveluM eka AmaLuM temane bhikSAne badale ApyuM anyanuM duHkha joI jemanuM hRdaya dravI javAnA svabhAvavALuM che evA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 ' << temane te dIna strInA kuTuMbanuM dAridra dura karavAnI khalavatI IcchA upaja. temaNe A brAhmaNanA kuTuMbanuM dAridra dUra karavA manehara zabdAvaDe lakSmIjInI prArthanA karI, te prArthanAthI prasanna thayelAM lakSmIjIe bhagavAna zakarane kahyuM ke:- AmaNe pUrve dravyanI prApti thAya evuM kAMI sukRta karyuM nathI, mATe A janmamAM te mArI kRpAne pAtra zI rIte thai zake ? " bhagavAna za kare tenA uttaramAM kahyuM keHkadAca A kuTuMbanAM mANasAe pUrve dravya prApta thAya evu kAM sukRta na karyuM hoya te| A janmamAM A bAie mane eka AmaLuM ApavArUpa puNya karyuM che, mATe tamAre te puNyanA larUpe temanA upara kRpA karavI joie." bhagavAna zaMkaranAM AvAM vacaneAthI prasanna thayelAM lakSmIjIe te brAhmaNanA dharamAM ghaNAM senAnAM AmaLAM prakaTAvyAM. potAnA gurunI pAse e varSa sudhI rahI, vedAdi zAstranu adhyayana karI, sAtame varSe zakarabhagavAna potAne ghera AvI a yana karelA vedAdi satzAstranuM puna: adhyayana karatA chatA tathA yogya vidyArthIone tenu adhyayana karAvatA chatA potAnAM mAtuzrInI bhAva pUrvaka sArI rIte sevA karatA hatA. temanAM mAtuzrI temanI mane hara vANI, buddhi, vidyA, bhakti ne zarIranI suMdaratA joi vAraMvAra bahu harSa pAmatAM hatAM. ' za'karabhagavAnanA gharathI nadI thADI dUra hatI, tethI peAtAnAM mAtuzrIne UnALAnA divaseHmAM te nadIe snAna karavA javAmAM bahu zrama jaNAya che ema jANI zakarabhagavAne te nadInA adhiSThAtA devanI stuti karI, tethI te nadInA pravAha zakarabhagavAnanA gharanI AgaLathI vahevA lAgyA. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja rAja zrInA A karAvavAnI zakarabhagavAnanI kIrti sAMbhaLI malabAradezanA rAjA rajavA para zaMkarabhagavAnane potAnA mahAlayamAM padharAvavAnI icchAddha pitAnA pradhAnane bheTasahita teozrInI samIpa teozrIne teDI lAvavA meka. pradhAna temanI pAse gayA, ne pitAnA rAjAnI. taraphanI bheTa teonI AgaLa mUkIne potAnA rAjataraphanI tyAM padhAravA mATenI vinati teone kahI saMbhaLAvI. bhagavAna zaMkare pradhAnanI vinati sAMbhaLI tene kahyuM ke tame tamArA rAjAnI taraphathI je je bheTa lAvyA cho te bheTa amane upayogI nathI, mATe te pAchI laI jAo. sAtvikabhAve zarIra dhAraNa karavAne je je sAmagrInI agatya che te sarva sAmagrI ahiM vidyamAna che. " teozrInAM AvAM cagya ne nispRhatAvALAM vacana sAMbhaLI prasannamanavALo thayelo te pradhAna pitAnA rAjAnI pAse gayo, ane banele sarva vRtAMta temane nivedana karyo. pachI zaMkarabhagavAnanuM mAhA samajI te rAjA teozrInuM darzana karavA Avyo. bahu mAna ne bahu maryAdAthI zakarabhagavAnanI samIpa AvI teNe sASTAMga namaskAra karyA. zakarabhagavAne azarvAda ApI te rAjAnA kuzalapaNunA samAcAra pUchyA. rAjAe eka sahastra suvarNamudrA bo zaMkara bhagavAnanA caraNakamalamAM arpaNa karI patanAM racelAM traNa nATaka zaMkarabhagavAnane vAMcI saMbhaLAvyAM. e nATake sAMbhaLI temaNe rAjAnA buddhivibhavanAM vakhANa karyA, ane arpaNa karelA dravyane svIkAra nahi karatAM te dravyavaDe devAlaya baMdhAvavAnI te rAjAne AjJA karI. rAjAe zaMkarabhagavAnanI pitAnI upara kRpA joI pitAne putra ApavAnI kRpA karavAnI teozrIne prArthanA karI. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 "" temanI te prArthanA sAMbhaLI zaMkarabhagavAne prasanna thai te rAjAne kahyuM ke:--" tamane tamArA jevA parAkramI te buddhimAna putra thaze. pachI te rAjA zrIza'karanI anujJA meLavI potAnA nagaramAM AvyuM. eka divase keTalAka munie zrIza karatA darzanamATe temane ghera AvyA. ziSTAcArane anusarIne temanu` pUjana karI zakarabhagavAna ne temanAM mAtuzrI prasanna thayAM. pachI za'ka-bhagavAnanAM mAtuzrIe potAnA putranuM Ayuk keTalu che te pUchatAM eka munie kahyuM keH--" tamArA putranuM seALa va jeTalu Ayuk che, paNa kAi kAraNathI khIjA` sALaM varSAMsudhI tae A pRthivIpara nivAsa karaze. ema kahI munie zrIzaMkaranI anumati meLavI khetapetAne sthAne gayA. potAnA putranuM apAyuk jANI zrIza karanAM mAtuzrI bahu kheda karavA lAgyAM tyAre zrAza kare temane kahyuM ke: " mAjI ! A saMsAra kSaNabhaMgura che e tame sArI rIte jANe cheA, chatAM tame zAmA zAka kareM| che ? AvI rIte zAka karavA tamane cegya nathI. A saMsAramAM sagAMvahAlAMnA samAgama dharmazAlAmAM bheLA thayelA athavA mAgamAM bheLA thayelA manuSyonA samAgamajevA che. ahiM kANa kAnu` che ? kAI kASTanI mA te kAi kAinA putra nathI, jIva asaMkhya janmAmAM bhinna bhinna prakAranI sthiti ne saMbadhane prApta thayA kare che. tame samajI che, mA zAkane parItyAga kare. huM te theADA samayapachI sanyAsa grahaN karavAnA chu." A pAchaLanAM cane sAMbhaLI zrIsatInA mananA khedamAM vadhArA thayA. temaNe zrIzakarane kahyuM:--" saMnyAsI thavAne vicAra tuM cheoDI de mAruM kahyu` mAna. tuM gRhasthAzramI thA. putravALA thA. yajJA davaDe devAnu pUjana kare. pachI vRddhAvasthAmAM RRnyAsa grahaNa karaje, mAre tu ekaja putra che. hu' marI jagdaza tyAre mArI uttarakriyA kANa karaze ? tu' samajI che, chatAM vRddhAvasthAmAM mane ekalI mUkI "" Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAne vicAra kema kare che? tAre mArI avasthAne vicAra karI mArA upara dayA rAkhavI joIe. AvI avasthAmAM tAre mAro tyAga karavo ucita nathI. " temanA mananuM samAdhAna karavA pra kAre kahyuM ke:-"mAjI! tame zoka na kare. prabhue jema dhAryuM haze tema thaze. hamaNuM huM nadIe nAna karavA jAuM chuM." ema kahI teo madIe snAna karavA gayA. snAna karavA mATe teo nadImAM UtarI UMDA pANImAM jaI snAna karavA lAgyA tyAre temanA caraNakamalane magare pakaDo hoya ema jaNAyuM, tethI temaNe potAnAM mAtuzrIne bolAvavA rADa pADI. te rADa sAMbhaLI temanAM mAtuzrI bahu tvarAthI tyAM AvyAM. temane tyAM AvelAM joI zrI zaMkare kahyuM - "kaI magare mArA pagane pakaDo che, ne te mane vadhAre uMDA pANImAM kheMcI javA prayatna kare che. have huM zuM karuM ?" zrI zaMkaranAM AvAM vacana sAMbhaLI temanAM mAtuzrI danapUrvaka bahu zeka karavA lAgyAM. temanI AvI sthiti joI zIza kare temane kahyuM -"he aMbe. je huM A velA saMnyAsa grahaNa karavAno saMkalpa karuM to mane lAge che ke te puNyavaDe A magara mAre paga mUkI daI mane jIvatA rahevA deze, mATe he mAjI ! have vilaMba na karatAM tame mane saMnyAsa grahaNa karavAno saMkalpa karavAnI anumati Ape.temanAM mAtuzrIe zrI zaMkaranAM AvAM vacano sAMbhaLIne vicAra ryo ke je saMnyAsa laIne paNa mAre putra jIvate raheze to mane maLaze, paNa je magara tene mArI nAMkhaze to te mane punaH maLavAne nathI, mATe tene saMnyAsa levAnI anumati ApavI. A vicAra karIne temaNe pitAnA putrane saMnyAsa levAnI anumati ApI, tethI zrIzaMkare sanyAsa levAno saMkalpa karyo. Ama thavAthI magare potAnA pagane cheDI dIdho che evuM zrIzaMkarane bhAna thayuM, ane pote nadImAMthI bahAra padhAryA, ane pitAnAM mAtuzrIne kahyuM ke -"have huM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 saMnyAsa grahaNa karavAne jAuM chuM. tamAre mAre mATe ke tamAre mATe kAMI paNa ciMtA karavI nahi tamArI vRddhAvasthAmAM ApaNuM sagAMo tamArI sevA karaze, ane tamArI pAse pUratuM dravya hovAthI tamArA jIvanaparyata tamane annavastrane koI paNa prakAre vAMdho Ave ema nathI. prArabdhavazAta kadAca mAMdAM thaze to te velA ApaNAM sagAMo dravyanI lAlasAe tamArI sevA karaze; ne tamAruM zarIra paDaze tyAre agnisaMskAra Adi kriyAo paNa te karaze." pitAnA putranAM AvAM vacane sAMbhaLI khevALA manathI temanAM mAtuzrI temane kahe che: "he putra ! mAruM maraNa thaye mArA zarIrane agnisaMskAra tAre hAtheja tho joIe. tuM kahe ke saMnyAsIthI koInA zarIrane agnisaMskAra karI zakAya nahi, to huM tane kahuM chuM ke tuM samartha che, mATe tAre tema karavAmAM kAMI paNa deSa nathI." - tenA uttaramAM zrIzaMkare kahyuM ke -"he mAtuzrI ! maraNavelA tame mane saMbhAraze tyAre huM tame jyAM haze tyAM AvIza, ane tamArA zarIrane agnisaMskAra karIza." pachI zaMkarabhagavAne potAnAM sagAMone saMnyAsa levAnI potAnI IcchA jaNAvI, ne potAnAM mAtuzrInI bhalAmaNa karI. pazcAta pitAnAM mAtuzrInI AjJA laI saMnyAsa grahaNa karavA mATe teozrI tyAMthI vidAya thayA. zrIzaMkara narmadAnadInA mArgamAM AvatAM nAnAprakAranAM vane, nagara, gAmo, sarovaro, nadIo, parvata, DuMgare ne khetarane prasanna mane draSTArUpe viktA chatA, tathA e sarvane brahmanA vivartarUpe jANatA chatA, keTalAka divase vyatIta thaye narmadAnadInA tIraparanA vanamAM jyAM zrIgoviMdapAdane Azrama hatuM tyAM sAMjanI velAe AvI pahoMcyA. zrIgoviMdapAdanA AzramamAM AvI temanI guphAnI AsapAsa traNa pradakSiNA karI, tathA teone traNa vAra sASTAMgadaDavatraNAma karI, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI suMdara zabdavaDe premapUrvaka stuti karI. zrIgeviMdapAdanuM citta samAdhimAMthI vyutthAnadazAne pAmyuM. pachI temaNe zrAzakarane pUchayuM ke -"tame koNa che?" tyAre zrIzaMkare temane uttara ApyuM kehe svAmina ! huM pRthivI nathI, jala nathI, teja nathI, vAyu nathI, AkAza nathI, zabdadi guNa nathI, Ikiye nartha, prANa nathI, aMtaHkaraNa nathI,ne mAyA nathI, paNa huM e sarvathI para eka aditIya paramaziva chuM." zrIgoviMdapAda zrIzaMkaranAM evAM uttama vacane sAMbhaLI prasanna thayA. pachI temane temanuM nAma pUchatAM zrIzaMkare jaNAvyuM ke:-"leka A zarIrane zakaranA nAmathI oLakhe che." pachI zrIzaMkare temanI samIpa AvI temanAM caraNonuM vidhipUrvaka bhAvasahita pUjana karyuM, ane - paramahaMsadIkSA ApI brahmasvarUpane upadeza karavAnI prArthanA karI. svarUpajJAna prApta hevAthI vastutAe jemane saddagurunA upadezanI kAMI paNa agatya nathI evA zrI zaMkarane mAtra paraMparAne vyavahAra sAcavavA zrI goviMdapAde mahAvAkyane upadeza karI zake 619 phAgaNa sudi 2 ne divase paramahaMsadIkSA ApI ane saMnyAsIone pALavAnA dharmo kahI saMbhaLAvyA. teozrI keTaleka samaya pitAnA saddagurunI sevA karavA teonI samIpa rahyA. pachI pitAnA saddagurunI AjJAthI vaidikadharmanI punaH sthApanA ne vRddhi karavA mATe teozrI kAzImAM padhAryA, ne AmAthI abhinna vizvanAthanuM smaraNaciMtana karatA chatA keTalAka samaya tyAM virAjyA. eka velA jeNe vedAdhyayana samApta karyuM che e eka vidvAna brAhmaNaputra zrIzaMkarAcAryanAM darzana karavA teozrInI pAse Avyo. te praNipAta karI teozrInAM bhavatAraka caraNakamalamAM paDe tene teozrIe mastaka para hastakamala mUkIne UThADa, ane pUchayuM -" tuM kayAMne rahevAsI che ? jJAte kezu che ? ne zA mATe ahiM Avyo che ?" tenA La kAyA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 uttaramAM te brAhmaNaputre hAtha joDI vinayapUrvaka nIce pramANe karyu je cAladezamAM pavitra kAverI gagA vahe che te cAladezanA huM rahevAsI chuM, huM brAhmaNu chu, tattvajJa mahApuruSanA darzanArthe hu' pRthivIpara bhramaN karuM chu. Aje mArA subhASanA uddaya thavAthI hu ApazrInA darzanArthe Avyo chuM. hu. A bhaya'kara bhavasAgaramAM DukSu chuM. tene tAravAnI ApazrI kRpA karI evI mArI namra prArthanA che. " tenI tIvra jijJAsA joI zrIzakarAcArye tene mahAvAthanA upadeza karI paramaha sadIkSA ApI, te sanyAsInA dhA samajAvyA. A sunana zrIza'karAcAryanA prathama ziSya thayA. pachI anya mumukSu te bAne zaraNe AvyA. temane paNa paramahaMsadIkSA ApI saMnyAsItA dharmA samajAvyA. eka divase bhagAna vizvanAthe anya svarUpa dhAraNa karI zrIza karAcAryanA abhejJAnanA nizcayanI parIkSA karI, ne temanA abhedajJAnanA nizcaya dRDha jANI te prasanna thayA. keTaleka samaya kAzImAM nivAsa karI pachI upaniSado, bhagavadgItA ne brahmasUtraupara leAkeAnA hitamATe bhASya karavAnA nizcaya karI, tyAMthI vidAya thai, petAnA ziSyAsahita AsapAsanA pradezamAM pharatA karatA tee zrI badarikAzramamAM padhAryAM. A vennA teeAzrInA sthUlazarIranu vaya khAra varSanuM hatuM. tyAM kaTaleAka samaya sthiti karI gaMbhIra arthavALA brahmasUtrauSara, Iza kena kaThe prazna muMDaka mAMDUkaya taittirIya aitareya chAMdeAgya ne bRhadAraNyaka A daza prAcIna ne tattvopadezaka upaniSadeupara, upaniSadonA sArarUpa zrImatsaMgItAupara, ane mahAbhAratamAMnA viSNusaha nAma ne sanatsujAtIyaupara leAkeAnA hitamATe bhASyA racyAM uttama adhikArIo mATe bhASyA racyA pachI madhyama adhikArIomATe upadezasahasrI Adi prakaraNa graMthA, te kaniSTha adhikArIomATe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanapaMcakAdi stotra tevA adhikArIo para nihetuka kRpA karIne racyAM. upara jaNAvelAM bhAge teozrIe pitAnA egya ziSyone zIkhavyAM. te velA je ziSyo sAthe hatA temAM sanaMdana vadhAre yogyatAvALA hovAthI temane zakarabhagavAne te bhAgye ekathI vadhAre vAra bhaNuvyAM. A kAraNathI bIjA ziSya pitAnA aMta:karaNanI apakavatAthI sanaMdananI IrSA karavA lAgyA. puruSane zaraNe AvyA chatAM tathA jIvanane udeza nakkI karyA chatAM paNa ghaNA hInabhAgIo pitAnA duSTa manevikArene vaza vartavA rAkatA nathI enuM A prasiddha udAharaNa che. zrIza kare kAI velA kaniSThAdhikArI ziSyone sanaMdananA hRdayanI yogyatA dekhADI temanA hRdayamAM baLatA ISyarUpa agnine zAMta karavAnI icchA karI. pachI eka divase jyAre badhA ziSyo zrIgaMgAne sAme kAMThe bhramaNa karatA hatA tyAre zakarabhagavAne sarva ziSyone velAsara pote virAjatA hatA te kAMThe pitAnI samIpa AvavA mATe hAMka mArI. anya ziSya heDI, trApa ke kaI lAkaDAnI zodha mATe cAlyA. sanaMdana te prayatna nahi karatA je saddagurunI bhakti apArajevo jaNAto A bhavasAgara tAravA samartha che te bhakti zuM mane A nAnI nadI tAravA samartha nahi thAya ? avazya thazeja. A vicAra karI zrIsaddagurunuM paramapremathI dhyAna dharI teja premAvezamAM zrIgaMgApara cAlavA lAgyA. zrIgaMgAe temanI agAdha gurubhaktithI prasanna thaI temanA pagane AdhAra ApavA sthale sthale temanA paga nIce sonAnAM kamala upajAvyAM. sanaMdana sukhapUrvaka zrIgaMgA UtarI pitAnA saddaguru jyAM virAjatA hatA tyAM AvyA, ne temaNe potAnA zrI saddagurunA caraNakamalamAM daMDavatraNAma karyA. pachI bIjA ziSya hoDI Adi sAdhana vaDe zrI gagA UtarI pitAnA saddagurunI samIpa AvyA. temaNe jyAre sanaMdananI gurubhaktinI ane zrI gagAe karelA sAhAyanI vAta Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANuM tyAre teoe sanaMdananA hRdayanI pitAnA hRdayanA karatAM vadhAre yegyatA jANI pitAnA hRdayamAM temanA upara rahelI ISano tyAga karyo. te divasathI te sanaMdanane zrI zaMkarabhagavAne padmapAda ( jenA caraNanI nIce kamala upajyAM ) evuM nAma ApyuM. ' koI velA zaMkarabhagavAne pitAnA ziSyone vedAMtanuM adhyayana karAvatAM A jagatanuM abhinnanimittapAdanakAraNa Izvara che ema kahyuM. te sAMbhaLI tyAM beThelA bahugarvavALA pAzupatamatavALAoe kahyuM keTa--" kArya, kAraNa, vega, vidhi ne duHkhAMta evA pAMca padArthone bhagavAna pazupatie nirmANa karyA che. mahAtvAdi kArya kahevAya che, prakRta kAraNa kahevAya che, cittane pazupatimAM nirodha yoga kahevAya che, svAre bapore ne sAMje snAna karavuM ityAdi vidhi kahevAya che, ane sarva duHkhonI nivRtirUpa mekSa duHkhAMta kahevAya che. temAM prakRti A jagata nuM upAdAnakAraNa che, ane bhagavAna pazupati A jagatanuM nimittakAraNa che. jema ghaDAnuM upAdAnakAraNa mATI ne ghaDAnuM nimitakAraNa kuMbhAra che, tema A jagatanuM upAdAnakAraNa prakRtti ne A jagatanuM nimitta kAraNa bhagavAna pazupati che. tame Izvarane A jagata nA upAdAnakAraNarUpa mAne che te yogya nathI, kemake avayavavALuM, jaDa ne azuddha Adi lakSaNavALuM jagata tenAthI viparItalakSa vALA IzvaramAMthI utpanna thaI zake nahi. vaLI je A jagata IzvaramAMthI thayuM hoya te A jagatamAM IzvaranA dharmo jaNAvA joIe, paraMtu te jANatA nathI, mATe paNa A jagata IzvaramAMthI upajayuM nathI ema siddha thAya che." pAzupatamatAbhimAnIenA upara jaNAvelA pUrvapakSanuM samAdhAna bhagavAna zaMkare A pramANe karyuM -"IzvarathI bhinna je A jagata nuM anya upAdAnakAraNa hoya te zrutimAM eka IzvaranA jJAnathI sarvanuM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 " jJAna thAya che ema kahyu che te sa'bhavI zake nahi. nimittakAraNanA jJAnathI kAryanuM jJAna thatuM nathI, mATe Izvarane A jaganA upAdAnakAraNa paNu mAnavA joIe. jo prakRtine A jagat nuM upAdAnakAraNu mAnIe teA ' vamevadvitIyaM brahma ( brahma ekaja advitIya che, ) A zruti brahmathI bhinna anya vastune asadbhAva kahenArI che tenA vizaSa Ave che. jema karALIe peAtAnA jALAnu... upAdanakAraNa ne nimittakAraNa che, ane ApaNuM sAkSicetana jema ApaNA svapraprapaMcanuM upAdAnakAraNa te nimittakAraNu che, tema izvara A jagatanA upadAnakAraNa te nimittakAraNa che. kAryamAM upAdAnakAraNanA guNA AvavAja joie evA niyama nathI. mATI ne chANu AdimAMthI canArA vIMchI AdimAM mATI ne chANa AdinA guNAkaLyAM jovAmAM Ave che ? upAdAnakAraNa peAtAnA jevA dharmavALA kAryane u-panna kare che ema paNa kahI zakAtu' nathI. manuSyanA zarIramAMthI nakha te vALa upaje che te tyAM zarIranA jevA dharmavALA hoya che ? " uparanAM vacanAthI ne anya pramANeA ne yuktivALAM vacanethI pAzupata matAbhimAnIenA hRdayamAM satyanA prakAza paDye, ane temaNe zakarabhagavAna nuM zaraNu grahaNa karyuM. A pramANe je je dvaitavAdI AcAryabhagavAnanA samAgamamAM AvatA temAMthI jee puNyazAlI hatA temanA aMta:karaNapara satyanA prakAza paDavA mAMDyA, ane asiddhAMta puna: janasamUhamAM vistAra pAmavA mAMDaze. kAI velA zrIga`gAnA ramaNIya taTaupara virAjI AcAryabhagavAn potAnA jijJAsu ziSyAne brahmasUtrauparanuM pAtAnuM bhASya zIkhavatA hatA. ziSyAne niyamAnusAra bhASyane pATha ApyA pachI teozrI ahmAkAravRtti karavAnA vicAra karatA hatA tyAM eka vRddha brAhmaNe teozrInI samIpa AvI temane pUchyuM:- tame krANu che ? ane A Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyArthIone tame zuM bhaNAvatA hatA ?" AkArasamaNI rUAcAra ryabhagavAnanA eka ziSya kahyuM -"A amArA saddaguru che. teozrIe brahmasUtraupara zArIrakanAmanuM bhASya racyuM che, jemAM advaitasiddhAMta pramANe ne yuktio vaDe bahu phuTa karyo che, te bhASya amane amArA upara nirdetukI kRpA karIne bhaNAvavAne zrama letA hatA." AvAM vacana sAMbhaLI te vRddha brAhmaNe AcAryabhagavAne kahyuM -"tamAruM vaya nAnuM pratIta thAya che, chatAM tame ati gaMbhIra ne gUDha arthavALA brahmasUtra para bhASya karyuM che e sAMbhaLI mane bahu Azcarya thAya che. je tame brahmasUtranuM bhAgya karyuM hoya to tame huM pUchuM te eka sUtranuM vyAkhyAna karI mane saMbhaLAve." te sAMbhaLI AcAryabhagavAne temane kahyuM: "Apa je sUtranuM vyAkhyAna sAMbhaLavA icchatA he te sUtra prasanna mane kahe, eTale nirabhimAnapaNe tenuM yathAmati vyAkhyAna karavA yatna thaI zakaze. " AcAryabhagavAnanAM AvAM sarala ne abhimAnarahita vacano sAMbhaLI te vRddha brAhmaNe kahyuM-brahmasUtranA trIjA adhyAyanA prathama padanA "tata pratipatta zata. saMpasa; nipavir " A pahelA sUtranA upara tamAre je belavuM hoya te belo" AcArya bhagavAne te sUtranuM saMkSepamAM A pramANe kArya kahyuM " pUrvadehathI uttaradehanI prAptimAM jIva dehanAM bIja je pAMca sUkSmabhUta te vaDe pariveSTita thaye chato jAya che ema jala pAMcamI AhutimAM jema puruSarUpa pariNAma pAme che, tema he vetakata! tuM jANe che?" evA pravAhaNarAjAnA praznathI ne evI rIte jala pAMcamI AhutimAM puruSarUpe pariNAma pAme che" evA pravAhaNarAjAnA uttarathI nizcaya thAya che." te vacane sAMbhaLI te brAhmaNe A ATha prakAranA pUrvapakSe te vyAkhyAnaupara ryA" vyApaka jIvAtmA ne idriya anya zarIramAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 " " potAnAM kamAvaDe vRtti pariNAma pAme che, evA sAMkhyazAstrane siddhAMta che, tethI pAMca bhUtAnA sUkSma azAsahita jIvanu anya zarIramAM javuM sa MbhavatuM nathI. 1. viprati AtmA khIjA navA zarIramAM vikalpasahita vRttine pAme che, bhAgya IMdriyA anya zarIramAM navI utpanna thAya che, AvA aiAddhanA siddhAMtapramANe paNa tamAruM kahevuM sa Mbhavatu' nathI. 2. mana ekalu` bhAgasthAna~-zarIra-mAM jAya che evA kaNAdanA matathI paNa tamAruM kahevu' viruddha che. 3. peApaTa jema eka vRkSauparathI UDIne bIjA vRkSaupara bese che, tema jIva eka zarIra tyane bIjA zarIramAM jAya che, evA jainanA siddhAMtathI pazu tamAruM... kahevu. viparIta che. 4. yatrAsya puruSasya mRtasyAgni vAvyati ' ( jyAre A muelA puruSanI vANI agnimAM lIna thAya che, tyAdi zrutimAM ahiMja iMdriyo vilIna thAya che ema kahyuM che, tethI jIvanI sAthe iMdriyA jAya che ema tame kahetA hai tA te tamAruM. kaMcana zrutiviruddha che. pa. zrutimAM svargaArUpa agnimAM zraddhArUpa Ahuti hAmatrAnuM kahyuM che, paNa jalanI ADuti homavAnuM kahyu nathI, tethI paNa jIvanI sAthe sUkSmabhUtAnuM javu. saMbhavatuM nathI. 6. jalanI AhutinA kramavaDe pAMcamI AhutimAM jala puruSarUpa pariNAma pAme che ema tame mAne temAM aDacaNa nathI, paNa jIva jalAdi sUkSmabhUtAthI vIMTAine anya zarIrane pAme che ema mAnavu yeAgya nathI. cha. zrutimAM jalanuM nAma Ave che, tethI ekalA jalathI vIMTAyele anya dehamAM jAya che ema mAnI zakAya, paNa anya bhUta paNa tenI sAthe hAya che ema mAnI zakAya nahi. 8. jIva te pUrvapakSe nu... AcAryabhagavAne nIce pramANe samAdhAna karyuM:"zrutiviruddha sAMkhyane mata pramANu gaNAya nahi. 1. aihe, jaine te kruSNAtu. zrutiviruddha kathana Adara ApavAyeAgya gaNAya nahi. 2. 3. 4. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vANI Adi IdrinA agni Adi de, puruSanuM maraNa thAya tyAre tenI vANI Adi Idri para, AgaLanI peThe upakAra karatA nathI, tethI vANuM Adi Idriya agni Adi mAM laya pAme che, ema te zrutimAM gaNapaNe kahyuM che. prANa ane IdriyavinA ekale jIva eka zarIra choDIne bIjA zarIramAM jaI zake nahi, tathA bhoga bhegavI zake nahi, mATe prANa ne iMdriyAsahita jIva bIjA zarIramAM jAya che. 5. upakrama tathA upasaMhAranI ekarUpatA vicAratAM zraddhAzabdano artha jala karavo joIe ema jaNAya che. je pahelI AhutimAM jala na kahyuM hoya te pAMcamI AhutimAM jalanuM puruSarUpa pariNAma thAya che ema kRti kahe nahi. zraddhA e aMtaHkaraNane dharma che, tethI te aMta:karaNamAMthI kADhIne agnimAM hAmI zakAya nahi. vaLI zraddhAno artha jala thaI zake che ema "zraddhA vA maru:" e zrutithI jaNAya che. 6. samabhUvine navIna zarIra upaje nahi, mATe jIva jalAda sUkSmabhUta hita navA zarIrane pAme che ema mAnavuM joIe. 7. jIva jalanA vadhAre bhAgathI vIMTAIne jAya che, tethI ekalA jalanuM nAma ApyuM che, paNa zarIranA upAdAna kAraNarUpa pAMca bhUta che, 'tethI bIjA cAra bhUto paNa tenI sAthe hoya che ema mAnavuM joIe. 8." - AcAryabhagavAnanA samAdhAnathI te vRddhabrAhmaNa saMtoSa pAmyA. te vRddhabrAhmaNa anya kaI nahi, paNa vyAsabhagavAna ja hatA, ema AcAryabhagavAnane jaNAyuM. pachI AcArya bhagavAnanI prArthanAthI temaNe pitAnuM mUla rUpa prakaTa karyuM. temane AcAryabhagavAne praNAma karya, ne temanI stuti karI. pachI prasanna thayelA vyAsabhagavAne AcAryabhagavAne A pramANe kahyuM - "he vina! tamArA pAMDitya ne vinayathI mane ghaNe sateja thayuM che. tame mArAM sUtroupara bhASya racyuM che evuM mArA jANavAmAM AvatAM te bhASya kevuM thayuM che e Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavAnI IcchAthI mAruM ahiM AvavuM thayuM che." pachI AcArya bhagavAne temanA darzanathI pitAne bahu harSa thayAnuM pradarzita karyuM. pazcAta vyAsabhagavAne AcAryabhagavAne karelA bhASyane agatyano bhAga joI potAnI prasannatA jaNAvI, ane bIjuM soLa varSanuM Ayurja ApI, bharatakhaMDamAM adaivamatane prasAra karavAnI AjJA karI, pite aMtardhAna thayA. pachI AcAryabhagavAna pitAnA ziSyo sahita bhaTTapAne (kumArilabhaTTane) maLavA tyAMthI vidAya thaI prayAga padhAryA. tyAM triveNImAM snAna karI bhaTTapAdane maLavA padhAratA hatA tyAM bhadapAda DAgaranAM tirAMo saLagAvI temAM baLI mare che evA samAcAra sAMbhaLyA, tethI temAMthI UtAvaLe tyAM padhAryA. bhadapAdane AcAryabhagavAne potAnuM zArIrakabhAgya batAvyuM, ne tenA upara lokahitArthe temaNe vArtika karavuM evI pitAnI icchA temane pradarzita karI. bhaTTapAde jaNAvyuM ke:-"have huM A zarIrano tyAga karavAnI taiyArImAM chuM, tethI mArAthI te kArya thavuM azakya che. Apa mArA prasiddha ziSya maMDanane A kAma soMpaze te te A kAma sArI rIte karI zakaze. mane Apa tArakamaMtrano upadeza karavAnI kRpA karo, ane eka muddata Apa ahiM virAje, teTalAmAM huM mArA A kSaNabhaMgura zarIrane tyAga karI dauM." pachI AcAryabhagavAne temane tAraka maMtrane upadeza karyo, ane bharupAde potAnA sthalazarIrano thoDA samayamAM parityAga karyo. maDanamizrane parAjaya karyA vinA tene A kAmamAM joDI zakAya nahi, tethI maMDanamizrane parAjaya karavA AcAryabhagavAna mAhiSmatInAmanI nagarI mAM eDamizra rahetA hatA tyAM pavAryA. bIje divase prAtaHkAlanuM nityakarma karI maDamizrane ghera padhAratA hatA tyAM mArgamAM MmizranI dAsIo jala bharavA jatI hatI temane maMDanamizranuM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 (6 dhara karyAM Avyu ema pUchAvatAM te dAsIe baDanamizranI paMDitAdane parIkSapaNe jaNAvavA nIce pramANe uttara kahevarAvyuM: -- vedo svata:pramANa che ke parata:pramANa che? prANIone kula ApanAra karmo che ke Izvara che? te jagat nitya che ke anitya che ? ityAdi zAstrIya viSayanA praznA ne uttarA jemanA dharanA dvAraAgaLa laTakAvelA pAMjarAmAM rahelAM menAM te pApaTa karI rahyAM che te paDita maMDanimazranuM ghara che ema jANeA. "9 dAsIoe batAvele mArge cAlatAM cAlatAM temaNe batAvelA cihnauparathI maDamizranu dhara oLakhI te dharamAM AcAryabhagavAne praveza karyAM. te divase maMDananA pitAnuM zrAddha hAvAtho A saMnyAsIne acAnaka peAtAne ghera AvelA joine maMDamizrane krAdha upanyA, tethI temaNe AcAryabhagavAnane satkAra na karyAM, paNa vyavahArapakSe kAMika temanuM apamAna thAya evI pravRtti karI, pachI tyAM padhArelA vyAsabhagAntA samajAvavAthI maDamizra kAMIka zAMta thayA, te temane satkAra karI bhikSAnuM nimaMtraNa karyuM. AcAryabhagavAne maDanamizrane kahyuM ke: - huM maMDana ! A zarIranuM annanI bhikSA levAmATe ahiM Avavu thayuM nathI, paNa kama ane jJAnamAM kANu zreSTha che? tenA zAstrArtha karIya karavAmATenI vAbhikSA levAmATe ahiM Agamana thayu che, mATe tamAre prasannamane te bhikSA ApavI. jo tamAre karmamata zreSTha Thare te mAre tamArA ziSya thaI te mata aMgIkAra karavA, te jo mAro nAnamAga zreSTha Thare te tamAre mArA ziSya thai tene svIkAra karavA." maDanamizra A vayane sAMbhaLI prasanna thayA, ne kahyuM:-" he svAmin huM te viSenA zAstrA karavA prasannamane taiyAra chu. mArA manamAM dhaNA ditrasa thayAM evI icchA hatI ke mAre kAI samartha patinI sAthe zAstrArtha thAya teA ThIka, ke jethI paDitAne mArA muddhivibhava Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovAnI taka maLe. Aja mArI te icchA pAra pADavAnA samaya AvelA joi huM sa MtASa pAmuM chuM. huM Izvarane nahi mAnanArA pUrvamImAMsaka . tame jyAMsudhI mAruM bhASaNu sAMbhaLyu nathI tyAMsudhI tame mArI sAthe zAstrArtha karavAnI mAgaNI karI che, paNu tame jyAre mAru' bhASaz sAMbhaLaze| tyAre tame potAnI meLeja zAstrA karavAthI nivRtta thaze." pachI baMnenI saMmatithI bIje divase zAstrarthanA prAraMbha karavAnu nakkI thayuM, te eMDanamizranAM dharmapatnI sarasvatIne bannenA zAstrArthanuM teAlana karI nyAya karavAnu` kAma sAMpavAmAM Avyu. pachI AcAryabhagavAne maMDananA AgrahathI temane ghera te dise bhikSA karI. bIje divase prAta:kAlanuM nityakarma thai gayA pachI aDamizranA dharanA vizAla bhAgamAM zAstrArtha prAraMbha thayA. prathama baMnee kramapUrvaka nIce pramANe pratijJA karI:-- prathama zrIzaMkare kahyu:--" ekaja advitIya brahma satya che, evA jJAnamArga zrutine AdhAre mArA taraphathI siddha karI batAvavAmAM Avaze, tathA karmayI meAkSa nathI, paNa jJAnathIja meAkSa che, evuM paNu siddha karI batAvavAmAM Avaze. e siddhAMta o mArAthI siddha na karI atAvAya te mArA parAjaya mAnI, huM A bhagavAM vastrAnA tyAga karI, tamArA ziSya thai, dheALAM vastro paherI, gRhasthAzramane anusarIza. A zAstrArthamAM kAnA jaya ne nA parAjaya thayA tenA nirNaya karavAnuM kAma tamArAM patnI sarasvatI kare temAM mane vAMdhe nathI. " pachI maMDanamitre kahyuM: -- vedane karmakAMDarUpa bhAgaja satya che, te jJAnakAMDanA bhAga arthavAdarUpa che, ema huM zruta AdinAM pramANe batAvI siddha karI dekhADIza. jo A zAstrarthamAM mArA parAjaya thaze te huM gRhasthAzramaneA parityAga karI, tamArA ziSya thaI, bhagavAM vastrA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNa karI, saMnyAsI thaIza. jayaparAjayane nirNaya karavAnuM kAma mArI strI sarasvatI kare e vAtane mane svIkAra che." - bharatakhaMDanA be mahAsamartha vidvAnonA zAstrArthane nirNaya karavA je strIne nImavAmAM AvI te strInI matA kevI hovI joIe? pachI sarasvatIe madhyastha rahI nyAya ApavAne svIkAra karyo, eTale zAstrArthane prAraMbha thaye. sarasvatIe pariNAmane vicAra karI baMnenA kaMThamAM puSpanI maMtrelI mALA paherAvIne kahyuM ke mAre gharanA kAmanI dekharekha rAkhavAmAM vadhAre samaya gALavo paDe che, tethI huM tamArA baMnene pUro zAstrArtha sAMbhaLavA ahiM besI zakIza nahi. A puSpanI mAlA maMtrIne meM tamArA kaMThamAM paherAvI che. temAMthI jemanA kaMThamAMnI puSpamAlA sUkAya temaNe pitAne parAjaya thayo ema samajavuM." Ama kahI te pitAnA gharamAM kAmakAjanI dekharekha rAkhavA gayAM maMDanamie karmamArganuM khaMDana karavA mAMDayuM, ne jJAnamArganuM khaMDana karavA mAMDayuM. AcAryabhagavAna jJAnamArganuM maMDana ne karmamArganuM gaNapaNuM varNavavA lAgyA. pratyeka divase madhyAhna pachI sarasvatI maDanamizrane bhejanamATe padhAravAnI ne zrIzaMkarane mikSA mATe padhAravAnI vinati karatAM. pUrvapakSanI strIne madhyasthanuM sthAna ApavAmAM, ne tene gheraja bhikSA karavAno svIkAra karavAmAM, zrIzaMkare pitAnA hRdayanuM keTaluM badhu audArya ne nirbhayatA jaNAvyAM che te vAMcanAre vicAravAnuM che. bhejana ne bhikSA thaI gayA pachI punaH zAstrArtha cAlu thache. baMne parasparanuM kahevuM dhyAnapUrvaka sAMbhaLatA hatA, krodhane vaza thatA nahetA, vilaMba ke vicAra karyA vinA turata yugya uttara ApatA hatA, muMjhAtA nahotA, ne bhaya ke khedane vaza thatA nahatA.. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra - AvI rIte keTalAka divasa sudhI zAstrArtha cAlyA. kene jya thaze, ne kene parAjaya thaze e vAta sAMbhaLanArAonA anumAnamAM AvI zakI nahi. aMte zAstranA sUkSma viyaupara attara cAlavA lAgyAM, ne zrIzaMkare zrutio ne yuktiothI karmamArganA karatAM jJAnamArganuM zreSTha paNuM siddha karI maMDanamizrane nirutara karyA. maMDana mizranA kaMThamAMnI puSpamAlA sUkAI gaI. sarasvatIe maMDana mizrane parAjaya ne zrIzaMkarane jaya thayele jANI, tathA maMDanamizrane vANIvaDe saMnyAsI thaI gayAnuM mAnI, baMnene bhikSA mATe padhAravAnI vinaMti karI. pachI baMnee jaIne bhikSA karI. - maMDana mizrane niruttara karyA chatAM ghaNA samayathI mAnelI pUrvamImAMsAnI satyatA temanA hRdayamAMthI dUra na thavAthI temaNe AcArya bhagavAnane kahyuM --"mAre parAjaya thavAthI mane leza paNa kheda thato nathI, paNa zrIjImeninA matanuM khaMDana thayuM, tethI mane bahu kheda thAya che. trikAladarzI zrIjaiminine abhiprAya asatya na ho joIe ema hajI mane pratIta thAya che. " AcAryabhagavAne tenA mananuM samAdhAna karavA kahyuM --"he vidvAna ! zrI jaiminine abhiprAya asatya nathI. temaNe je kahyuM che te satya kahyuM che. tame temane AbhaprAya samajI zakyA nathI " AvI rIte kahI pUrvamImAMsAnAM keTalAMka sUtrone abhiprAya AcAryabhagavAne temane kahI dekhA topaNa maMDana mizranA mananuM joIe tevuM samAdhAna thayuM nahi, tethI temaNe zrIjI maninuM smaraNa karyuM. te smaraNavaDe zrIjaimini tyAM prakaTa thayA. ne temaNe maMDanamazrane kahyuM -"he vatsa ! durAgraha rAkhavAnuM kAMI kAraNa nathI. zrIzaMkare mArAM racelAM sUtrono je mukhya abhiprAya tamane kahI dekhADo teja mAre abhiprAya che mArA saddaguru vyAsabhagavAnathI mAro abhiprAya bhinna kema hoI zake? niSkAma karmavaDe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cinazuiddha thAya che e mAre abhiprAya che. zrIzaMkara mahezvarI avatAra che. satyayugamAM zrIkamila, tretAyugamAM zrIdatAtreya, ne dvAparamAM yAsabhagavAna jevA jJAnI thayA, tevAja jJAnI. kaliyugamAM A zrI zaMkara che, tethI temanA abhiprAyane anusarIne tame A bhavasAgara tarI jAo." ema kahI zrIjaimini aMtardhAna thayA. pazcAta maDanama AcAryabhagavAnane mAnapUrvaka kahyuM: --"prabhe ! Apa mumukSuone uddhAra karavA prakaTayA cho. ApanuM vAstavika svarUpa eLakhyA vinA mArAthI ajJAnane lIdhe ApanA prati je avinaya karAyo hoya tenI huM namrabhAve kSamA yAcuM chuM. ApanA darzanathI huM kRtArtha thayo chuM. huM mArA mAnelA sarva prANi padArthono parityAga karI ApazrIne zaraNe Avyo chuM. mArA aMtaHkaraNanA sarva saMzaya dUra thaI gayA che. have huM ApazrI rI sarva AjJAone zirodhArya gaNu akSarazaH teja pramANe vartavAne zuddhabhAvathI tatpara chuM. " pachI AcAryabhagavAnanI maMDanamizrane saMnyAsa ApavAnI icchA jANI maMDanamizranAM patnI sarasvatIe AcAryabhagavAnane kahyuM ke -- "strI e puruSanuM adhuM aMga gaNAya che, mATe Ape jyAM sudhI zAstrArthamAM mAro parAjaya karyo nathI, tyAM sudhI mArA patine Ape pUre parAjaya karyo gaNAya nahi, tethI Ape mArI sAthe zAstrAkarI mAre paNa parAjaya karavo joIe." sarasvatInAM evAM vacana sAMbhaLI AcAryabhagavAne temane kahyuM --" saMnyAsIe koI paNa strInI sAthe zAstrArtha karavo egya gaNuMye nahi, tethI tamArI sAthe zAstrArtha karI zakAya nahi." tenA uttaramAM sarasvatIe kahyuM ke:--Apa jJAnI che. pUrve jJAnI yAjJavalkaye gArgInI sAthe ane rAjarSi jJAnI janake sulabhAnI sAthe zAstrArtha karela che. Apa paNa jJAnI che, tathA Apane mArA matanuM khaMDana karavuM che, mATe Ape mArI sAthe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 avazya zAstrArtha karavuM joie." sarasvatIne A asAdhAraNa Agraha joI AcAryabhagavAne temanI sAthe zAstrArtha karavAne svIkAra karyo. pachI zAArya prAraMbhAye. A zAstrArtha keTalAka divaso sudhI cAle. aMte sarasvatIne paNa parAjaya thayo. pachI maMDanamie AcAryabhagavAnanI premapUrvaka stuti karI teozrI pAse AdarapUrvaka prasanna mane preccArapUrvaka saMnyAsa grahaNa kI. AcAryabhagavAne temane saMnyAsa ApatI velA taravAra e mahAvAkyane upadeza karI teno artha pramANa ne yuktithI vistArapUrvaka samajAvyo. pachI temane kahyuM - "sukhane mATe rAtadivasa je je karmo karavAmAM Ave che te te karmothI manuSyane kAMI paNa vAstavika sukha prApta nahi thatAM UlaTuM duHkhaja prApta thAya che. sukharUpa AtmasvarU5nA sAkSAtkAravinA manuSyane sukhanI prApti thatI nathI. manuSyane AtmasvarUpane sAkSAtkAra daDha vairAgyAdi sAdhanothI ne pitAnA sadgunI sevAthI thAya che. pavitra ne ekAgra aMta:karaNavALA uttama adhikArI manuSyane saddaguru ekavAraja brahmasvarUpano upadeza kare to paNa tene brahmasvarUpane sAkSAtkAra thAya che, paNa maMda ne madhyama adhikAravALA manuSyane potAnA sadagusnA caraNakamalanuM sevana karatAM karatAM dhIme dhIme AtmAthI abhinna brahmano sAkSAtkAra thAya che. praNavane vidhipUrvaka japa karavAthI, zAse kahelAM niSkAma karmo karavAthI, ane pitAnA saddagurunI AdarapUrvaka sevA karavAthI, aMtaHkaraNanA deSa dUra thAya tyAre saddagurue upadeza karelA AtmAthI abhinna brahmanuM svarUpa dhAraNa karavA temanuM aMtaHkaraNa samartha thAya che. zikhe sarvadA pitAnA sastA dhyAnamAMja pitAnuM aMta:karaNa rAkhavuM joie. potAnA sagusnA vacanamAM aDaga zraddhA joIe. saNanI yogya kRpAthI na bane evuM A jagatamAM kAMI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 cheja niha. potAnA sadgurunI AjJAM pALavAmAM ziSye peAtAnA aMta:karaNamAM ha ne utsAha rAkhavA joie. jo krAi devA manuSyapara kApa thAya teA sadguru te manuSyanuM rakSaNa karI zake che, paNa saddagurune kAi kAraNathI kApa thAya te te manuSyanu kAI paNa deva rakSaNa karI zakatA nathI, mATe peAtAnA sadguru aprasanna thAya ema ziSye vartavuM nahi. karavAyAgya te nahi karavAyeAgyane upadeza sadguruja kare che, mATe dRSTanI prApti te aniSTanI nivRtti sadguruthIja thAya che ema vidvAnA kahe che. saddagurunI kRpAvinA ajJAnI manuSya mana te vANI Adi iMdriyAnA aviSayarUpa brahmane zI rIte jANI zake ? sarvAtmabhAvane pAmelA sadguru prasanna thAya te sarva devo anAyAse prasanna thAya che, ne jo tevA sadguru kAi kAraNuthI kAinA upara aprasanna thAya teA tenA upara sarve deve aprasanna thAya che, mATe peAtAnA sadgurune prasanna karavA suziSye sarvadA prayatnazIla rahevu joie. " zrIsadgurunuM mAhAtmya samajAtAM maMDanamizra bahu dInabhAve AcAryabhagavAnatA caraNakamalamAM paDayA. temane surezvara evuM ceAgapaTTa ( nAma ) prApta thayuM, te AcAryabhagavAnanA mukhya ziSyAmAM temanI gaNunA thaI. `pachI AcAryabhagavAna bharatakhaMDamAM janasamUhanuM akalyANu karanArI risthatie paheAMcelA mahenuM apakArakapaNuM pratipAdana karatA karatA, mumukSujaneAne sAdhAmRtanuM utsAhapUrvaka udArapaNe pAna karAvatA karAvatA, maloSavALA manuSyone niSkAmakarmanA te vikSepoSavALA manuSyAne nirdoSa upAsanAnA edha ApatA ApatA, sarva prANIone peAtAnA darzanavaDe pavitra tathA sukhI karI temanAM trAne saphala karatA karatA, te janasamUhamAM advaitasiddhAMtanA prasAra karatA karatA, dakSiNudezamAM rahelA zrIzailaparvataupara. padhAryA. tyAM pAtAlagaMgAnAmanI pavitra nadImAM snAna karI, tathA allikArjunanI pUjA karI, keTalAka samaya ivarAjya'; Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 te peAtAnA cAgya ziSyAne zArIrakabhASyAdi graMthe! bhaNAvyA. . AcAryabhagavAnanA surezvarAdi ziSyA paNa apakArakamatAnA tyAganA leAkeAne upadeza karatA hatA. temAMthI je vivekI ne puNyazAlI manuSyo hatA, teo AcAryabhagavAne zaraNe AvyA, ne keTalAka durAgrahIe AcAryabhagavA dveSa karI teozrInu azubha icchavA lAgyA. eka velA eka kapaTI bhairavabhakata kApAlika zrIzailaparvatapara AcArya bhagavAntI samIpa AvyA. peAtAnA Icchitane prApta karavAne A sArI samaya che ema jANIteze AcArya magAnte kahyuM:--" he kRpAlA ! ApanA sarvanapaNa, dayAlupaNuM te suzIlapaNuM ityAdi aneka zubhaguNAnu` leAkadvArA zravaNu kara!ne hu* ApanAM darzana karavA AvyA chuM. Ape pApakAramATe zarIra dhAraNa karyuM che. ApanI uttama kIrtinuM sthale sthale gAna thAya che. Apa advaita brahmanuM pratipAdana karanArA uttama sanyAsI che. ApanI * samIpa je je manuSya Ave che te peAtAnu cchita prApta karIne pAchA jAya che. me A zarIre kailAsamAM javAmATe ghaNAM varSasudhI ugra tapa karIne bhairavanAthane prasanna karyA che. prasanna thayelA mArA iSTadeva bhairavanAthe mane jaNAvyu` che ke kAi sarvana puruSanuM kivA kAi mahArAjAnuM mAthu jo tuM mArA nimitte agnimAM hAmIza te tuM A zarore mArI kRpAvaDe kailAsamAM jai zakIya bharavanAthanI A AjJA sAMbhaLI meM AvA puruSatA mAthAmATe ghaNu bhramaNa karyuM, paNa hajIsudhI mane kAi sarvajJa puruSa maLyA nathI. kAi mahArAjAnuM mastaka meLavavAnI icchA paNa jyAre mArA manane kapAve che, tyAre temanI pAse ja temanA mAthAnI mAgaNI zI rIte karI zakAya ? Aja mArAM subhAgyathI mane ApanAM darzana thayAM che. Apa sarvajJa che, tethI ApanA mastakathI mArUM Icchita kArya siddha thAya ema che, mATe Ape mArA jevA dInaupara kRpA karavI joie. , Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra kSaNabhaMgura che e Apa sArI rIte jANe che. mane mastaka ApavAthI jagatamAM ApanI kIrti vRddha pAmaze. sarve prANIone pitAnuM jIvita priya hovAthI ApanA mAthAnI mAgaNI karavI yogya na gaNAya, paNa Apa saccidAnaMda brahmarUpa che, Apane zarIramAM mamatA nathI, Apa sarvadA paropakAramAM prItivALA che, ema jANI meM AvI mAgaNI karavAnuM sAhasa karyuM che. je Apa kRpA karI ApanuM mastaka A rAMkane Ape to mAruM kArya anAyAse siddha thaI jAya. jeo svArthamAM DubelA hoya che teo bIjAnI pIDA jANuM zaktA nathI. inDe vRtrAsurano nAza karavA dadhIcimuni pAsethI temanAM hADakAM vaja banAvavA mATe mAgyAM hatAM, te hADakAM dadhIcimunie prasannatApUrvaka indrane ApyAM hatAM. jImUtavAhananAmanA vidyAdharanA rAjAe nAganA rakSaNa mATe garuDane potAnuM zarIra ApyuM hatuM. A sarva vAto ane paropakAranuM mAhAnya Apane kayAM ajJAta che? Apane zarIrAdinI tRSNA nathI. paropakAravinA bIjuM kAMI kartavya Apane ahiM vidyamAna nathI. mArA jevA mAtra svArtha sAdhavAmAM tatpara ne nirdaya manavALA manuSyo mAgaNI karatAM yegya ne ayogya vicAra na karI zake e svAbhAvika che. mArI mAgaNu ayogya hovAthI mArA manamAM bhaya utpanna thAya che, paNa ApanA jevA paropakArI, yAcakane kadI paNa koI paNa vAtanI nA pADatA nathI ema samajI mAruM mana saMtoSa pAme che." AcAryabhagavAne te kApAlikAnAM AvAM vacane sAMbhaLI maMdahAsyapUrvaka tene kahyuM --"huM bahu prasannatAthI mAruM mAthuM ApavA taiyAra chuM, paNa mArA ziSyanA dekhatAM mArAthI te tamane ApI zakAze nahi, kemake mArA ziSya pitAnA zarIra karatAM paNa A zarIramAM vadhAre mamatA rAkhe che, mATe huM jyAre ekAMtamAM brahmadhyAna karate Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 hAu" tyAre tame tyAM AvI mAruM" mastaka lai jajo. AcAryabhagavAnanAM AvAM udAra vacane sAMbhaLI prasanna thayeleA te kApAlika potAnA sthAnapara gayA. saM dRzyane brahmasvarUpnA vivartarUpe mithyA anubhavatA gaMbhIra hRdayavALA AcAryabhagavAne A aneaA prasaMga peAtAnA krAi ziSyane kahyA nahi. pachI jyAre ghaNA ziSyA snAnAdimATe dUra gayA, ane AcAryabhagavAna ekAMtasthalamAM brahmAkAravRtti karI susthira thayA, tyAre anukUla samayanI vATa joi rahelA te kApAlika tyAM AvyA. nirvikalpasamAdhimAM ArUDha thayelA AcAryabhagavAnane joine te kApAlika tIkhI dhAravALuM trizUla UpADIne je velA teozrItI samIpa temanA mastakanuM chedana karavA gayA, teja velA padmapAda AcAryabhagavAnI mUrtinuM hRdayamAM dhyAna karatA hatA temane kApAlikanI A pravRtti jaNAi, tethI temaNe nRsiMhabhagavAna nu agabhAvathI maraNu karI ma`trabalavaDe nRsi MhasvarUpa prApta karyuM, ane turata te kApAlikanI samIpa AvI paheAMcyA. tyAM AvI / pAlikanA zarIrane cIrI nAkhI bhayakara garjanA karI, te garjanA sAMbhaLI sthAna cheDIne dUra gayelA ziSye vyAkula thai turaMta tyAM doDI AvyA. AcAryabhagavAnanuM citta paNa vyutthAnadazAne prApta thayuM. temaNe petAnAM netrakamala UMghADavAM te potAnI samIpa bhayaMkara svarUpavALA nRsiMhabhagavAnane joyA. temane joine AcAryabhagavAne temanI prArthanA karI ke:" huM prabhA ! A zarIranA rakSaNamATe Apa prakaTa thayA hatA, have ApanuM te kAma pUruM thayuM, tethI Apa kRpA karI potAnA A svarUpanu tiAdhAna kare. " A prArthanA sAMbhaLI nRsiMhabhagavAnanu svarUpa tirAdhAna thaI gayu, te te sthale padmapAdanA zarIranI pratIti thai. pachI padmapAde khanelA sarve prasaMga AcAryabhagavAnane nivedana karyA: keTalA* ziSyAe "tame bhagavAna nRsiMhanI mAM upAsanA karI "" Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta temanI kRpA prApta karI hatI ? " ema padmapAdane pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke:-- pUrve me' ahobalanAmanA parvatanA vanamAM rahIne dhRNA samayasudhI bhagavAna nRsiMhanu' ArAdhana karI temanI kRpA sa`pAdana karI hatI." keTalAka divaseApachI AcAryabhagavAna zrIraulaparvatathI vidAya thaI manuSyonA kalyANamATe bharatakhaMDamAM vicaratA vicaratA gAkarNakSetramAM padhAryA. gAkarNezvaranI prasanna mane vinayapUrvakra stuti karI te kSetramAM traNa divasa virAjyA. tyAMthI harizaMkaranAmanA kSetramAM padhArI pachI mUkabikAnAmanAM devInA maMdiramAM padhAryA. pachI tyAMthI ziSyAsahita zrIkinAmanA gAmamAM padhAryAM. te gAmamAM dhaNA vidvAna brAhmaNA vasatA hatA. temAM eka prabhAkaranAmanA vidvAna brAhmaNanA dIkarA gAMDAjevA jaNAvAthI te brAhmaNa potAne bahu du:khI mAnatA hatA. e brAhmaNaputra muMgAnI peDe peAtAne mADhethI kAMija khelatA nahAtA, tethI tene bhUta vaLagyuM haze, mATe tene yAgya upAya karavA hu kAi samartha vidvAnane pUchIza, evA vicAra prabhAkara karyA karatA hatA, eTalAmAM teNe keTalAMka mANase dvArA sAMbhaLyu. keH- keAi mahAsamartha saMnyAsI peAtAnA ghaNA ziSyanI sAthe dhaNAM pustakA laine potAnA gAmanI bahAra padhAryA che. A vAta sAMbhaLI te prabhAkara potAnA gAMDAjevA jaNAtA putrane sAthe lakhane AcAryabhagavAnanI samIpa AvyA. bheTa mUkavAmATe sAthe AgelAM klA AcAryabhagavAnanA caraNakamalamAM arpaNa karI pachI teNe teebIne sASTAMga DavapraNAma karyAM. pazcAt potAnA mu gAjevA jaNAtA putrane AcAryabhagavAnanA caraNakamalamAM namana karAvyuM. e brAhmaNaputra bAlakanI peThe AyAryabhagavAnanA caraNakamalanI samIpa paDaze! rahyA, Uye nahi, eTale prabhAkare . AcAryabhagavAnane nivedana karyuM ke:--" he svAmina! A mArA putranuM vaya tera varSanu thayuM che, paNa hajIsudhI te kAMi samajatA hAya ema jaNAtu` nathI. ,, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ene bhaNAvavA mATe bahu prayatna karyo, paNa te kAMI bhaNe nAha. e. jevaDA vayanA chokarAo ene ramavA mATe bolAve che, paNa te temanA sAthe ramavA paNa jato nathI. koI tephAnI chokarAo kadAca tene mAre te temane mAra te sahana kare che, paraMtu kAMI bolatuM nathI. keI velA te bhajana kare che, ane keAI velA bhojana paNa karatuM nathI. enA zarIranuM ThekANuM na hovAthI te potAnA prArabdhathI ja jIve che, ema jaNAya che. tenI AvI sthiti che, mATe Apa kRpA karIne jaNAvaze ke ene kAMI roga thayo che ? ke koIne vaLagADa thayo che" pachI AcAryabhagavAne kRpA karI te bAlakanA mastaka para hAtha mUkI tene kahyuM ke ---" UTha, beThA thA, tuM koNa che ? ne AvI bAlakanA jevI ceSTA zAmATe kare che ?" AcAryabhagavAnanAM AvAM vacane sAMbhaLI te bAlake "he sara ! jaDa zarIrarUpa nathI, paNa tene prakAzanA - cetanasvarUpavALA chu; mArAmAM aMtaHkaraNanA, prANanA, IndriyonA ne zarIrane dharma nathI; huM parama pavitra ne paramAnaMdarUpa brahma chuM;" ItyAdi vacanethI sarva prapaMcathI rahita aMtarAtmAthI abhinna brahma chuM ema AcAryabhagavAnane pitAnuM svarUpa jaNAvyuM. te bAlakanAM AvAM AtmAnubhavanAM uttama vacane sAMbhaLI AcArya bhagavAne jANyuM ke A keI yogI che. pachI teozrIe te bAlakanA pitAne kahyuM ke:--" A putrathI tamane A jagatamAM ke I prakAranA lAbha thavAno saMbhava nathI, kemake tene potAnA zarIraupara paNa prIti nathI, te tene gRhAdimAM prIti kevI rIte utpanna thaze ? mATe je tamArI IcchA heya ne AnI paNa IcchA hoya to A bAlaka bhale amArI sAthe Ave." te bALakanA pitAe svajanono abhiprAya meLavI te vAtane svIkAra karyo. pachI AcAryabhagavAna bIjA ziSyasahita e bAlakane hastAmalaka ( hAthamAM rAkhelA AmaLAnI peThe vA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmala jalanI piTha brahmane jANanAre ) evuM nAma ApI sAthe laI tyAMthI vidAya thayA, ne tuMgabhadrAnadIne kAMThe AvelA zregerinAmanA gAmamAM padhAryA. tyAM keTaloka samaya rahI ghaNuM ziSyone bhAkhyAdinuM adhyayana karAvyuM. hastAmalakane paNa tenA adhikArapramANe yogya adhyayana punaH karAvyuM. A hastAmalakanI paNa AyAryabhagavAnane mukhya ziSyomAM gaNanA thai. A sthalamAM AcAryabhagavAnanA aMtaHkaraNanA bhAvane anusarIne temanI ananyabhAve sevA karavAmAM tatpara rahevAnA svabhAvavALo, svamathI vartanAro, ane belavAnA ochA sAmarthavALe kaI girinAmano AcAryabhagavAnane nave ziSya thayo. te AcAryabhagavAnanI pAse rahIne niraMtara teozrInI sevA karatA hatA tenI ananyabhaktine lIdhe AcAryabhagavAna tenA upara sArI kRpA rAkhatA hoya ema jaNAtuM hatuM. vinayAdi zubhaguNovALo e ziSya pitAnA saddagurune, nitya vahele UThI, snAna karI, hAthapaga dhovarAvatA hatA. yogya dAtaNa Apato hato, snAnavelA zarIra luvAnuM pavitra vastra Apato hato, 5 Asana pAtharI detA hatA, temanAM baMne caraNakamalene ghaNI caturAIthI cAMpato hato, paDachAyAnI pekeja pitAnA sadgunI icchAne te anusaratA hatA, pitAnA saddagurunI samIpa kadIpaNa bagAsuM khAto nahi, teozrInI samIpa kadIpaNa paga lAMbA karIne ke eThIgaNa daIne besate nahi, teozrIe karelI AjJAnI kadIpaNa upekSA karato nahi, keinI sAthe vadhAre bolate nahi, pITha dekhADIne pitAnA saddaguruzrInI AgaLa kadIpaNa Ubho rahe nahi vA besato nahi, pitAnA saddaguru UbhA hoya tyAre pote UbhuM rahetuM hatuM. teozrI jyAre cAlatA hoya tyAre pote cAlatuM hatuM, teozrI kAMI kahetA hoya tyAre pite bahu vinayathI te sAMbhaLato hato, kahyA vinA paNa AcAryabhagavAnanuM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra je hita hAya te karatA hatA, ane teozrInuM jemAM ahita jaNAya te kadIpaNa karatAja nahAtA. te ziSya eka velA AcAryabhagavAnanAM vacce dhAvA nadIe gayA hatA. kathAnA samaya thaye, topaNa te AvI pahoMcyA nahetA, tethI AcAryabhagavAna bhaktavatsalapaNAne laine tenA AvavAnI vATa jotA hatA. kathAnA samaya thavAthI keTalAka ziSyAne kathAnA prArabhA zAMtipATha khelavAne tatpara thayelA joI AcArya bhagavAne temane kahyu :-- giri Ave tyAMsudhI gheADA samaya zAMti rAkhe." AcAryabhagavAnanAM AvAM vacaneA sAMbhaLI padmapAdathI girinI gurubhaktine vicAra karyA vinA lagAra abhimAnavaDe khelAi javAyu` ke: giri maMdabuddhivALA che, e AvA vedAMtanA sUkSma viSayamAM zuM samaje? mATe enI vATa jovI mane teA upayegI jaNAtI nathI. " '' : padmapAdanAM AvAM abhimAnayukta vacane sAMbhaLI tenA abhimAnane zAMta karavA tathA girinI gurubhakti saphala karavA AcArya bhagavAne potAnI pAramezvarIzaktine girinA hRdayamAM pAta karI tene brahmavidyAnI prApti karAvI. peAtAnA saddagurunI kRpAthI jene brahma vidhAnA prApti thai che evA e giri brahmatattvanuM nirUpaNa karanAra suMdara teATaka dAvaDe brahmasvarUpanuM nirUpaNa karatA karatA tyAM Avye te joine padmapAdAdinA manamAM je abhimAnane AvirbhAva thaye hatA te zAMta thaI gayA. girie teATaka devaDe brahmathI aminna AtmAnuM nirUpaNa karyuM, tethI temanu teATaka evuM nAma kahevAyuM, ane temanI mukhya ziSyAmAM gaNanA thai. padmapAda, surezvara, hastAmalaka ne tATaka A cAra AcAryabhagavAnanA mukhya ziSyAne joine leAkA temane dharma, artha, kAma te mekSa A cAra puruSArthenI, athavA Rk, yajum, sAma ne aya A cAra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedonI kiMvA sAlo kaya, sAmIya, sApya ne sAyujya A cAra kamamAkSAnI, vA brahmAnAM cAra mukhonI upamA ApavA lAgyA.. eka divase AcAryabhagavAnanI samIpa AvI, teozrIne praNAma karIne, zArIrakabhASya upara vArtika karavAnI icchAvALA surezvare te viSenI teozrIne A pramANe prArthanA karI:-"he prabho ! mArAthI thaI zake evI koI sevA Apa mane kRpA karIne batAve." tyAre AcAryabhagavAne temanAM aMtaHkaraNane abhiprAya jANI temane kahyuM ke -"he vatsa! zArIrakabhASyaupara tame vArtikanAmane uttama nibaMdha racavA prayatna kare." A AjJApramANe vartavAne surezvare bahu prasannatApUrvaka svIkAra karyo, paNa AcAryabhagavAnanA keTalAka ziSyone A vAta gamI nahi. temaNe AcAryabhagavAnane vinati karI ke:-"A surezvara pUrvamImAMsAmAM daDha Agraha rAkhanArA hatA, ne hajI paNa temanA manamAM kadAca karmano pakSapAta hoya, ane e pakSapAtane laIne te vArtikamAM jJAnanI zreSThatAne sthAne karmanI zreSThatA pratipAdana kare te ApaNA siddhAMtane hAni pahoMce, mATe temanI pAse vArtika-nahi karAvatAM padmapAda, AnaMdagiri ke bIjA koI yogya ziSyane vartika karavAnI AjJA karavAnI Apa kRpA karazo te te kAma manamAnyuM thaze." AcAryabhagavAnane temanuM A kahevuM nahi, tethI temane AvI nirarthaka zaMkA rAkhI AvA kAmamAM viddha na karavA samajAvyA, ane aMte jaNAvyuM ke:-" temanA vinA keIthI zArIrakabhASyapara yogya, vArtika thaI zake ema nathI, mATe tame nakAme virodha cheDI gho." chatAM keTalAka ziSya potAnA kusaMskAranA vegamAM taNAI samajyA nahi, ne kahevA lAgyA ke -"prabho ! A hastAmalaka sarvajJa hovAthI vArtika karavA samartha che, mATe temane je Apa A kAma saMpaze te te bahu dhyAna rAkhIne te kAma karaze." tenA uttaramAM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryabhagavAne kahyuM ke -"te samAhita cittavALo hovAthI tenuM aMtaHkaraNa bahAranA padArthomAM joIe tevuM pravRtta thaI zake ema nathI, tethI te vArtika karavAne yogya nathI, tema ApaNe temane evuM pravRttivALa kAma eNpavuM e paNa yogya nathI. tyAre koI ziSya AcAryabhagavAnane pUchyuM ke -"he guro ! zravaNadi sAdhane sAdhA vinA hastAmalakane kevI rIte brahmajJAna thayuM te kahevAnI kRpA kare." tenA uttaramAM kRpAlu AcAryabhagavAne kahyuM ke:-"sAMbhaLe. AgaLa yamunAnadInA tIrapara eka ganipuNa siddha brAhmaNa rahetuM hatuM. eka divasa tenA AzramasamIpa keI brAhmaNanI putrI pitAnA Azare be varSanA putrane besADIne "A bAlakane thoDI vAra sAcavajo" ema kahI pitAnI sAhelIo sAthe yamunA nadImAM snAna karavA gaI. prArabdhavazAta e chokare khasato khasato yamunA nadInA kAMThA upara ga, ne tyAMthI yamunAnA jalamAM paDI jatAM maraNa pAme. e chokarAnI mA snAna karIne te siddhanA AzramamAM AvI, ne tyAM pitAnA chokarAne nahi joIne tenI zodha karavA lAgI, to tene yamunAnA jalamAM maraNa pAmela joyo. tenA mRtazarIrane bahAra kADhI tenAM saMbaMdhIo te siddhane Azrama pAse AvIne bahu rudana karavA lAgyAM. temanuM bahu rudana sAMbhaLI dayAne vaza thayelA te siddha kahyuM ke -"ene tame ghera laI jAo te jIvato thaze." pachI teo tene pitAne ghera laI gayAM, ne te siddha veganA balathI pitAnA zarIrane tyAga karI te mRta bALakanA zarIramAM praveza karyo, tethI te bAlaka jIvate thayo. te A hastAmalaka che. e pUrvanA abhyAsabalathI vedAdi zAstra jANe che, ene kAMI ajJAta nathI, chatAM tenuM ekAgra thayeluM citta vArtika karavAmAM pravRtta thaI zake evI yogyatAvALuM nathI. mArI daSTie te mAtra surezvaraja vArtika karavAne gya jaNAya che. je Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 "" tamane A vAta gamatI nathI, te khI enI A kAmamAM lagyatA jovAmAM AvatI nathI, tethI A kAma karAvavAnI icchA vartamAnamAM zAMta karavAmAM Ave che. " tyAre krAi ziSye vinaya karyAM keTa- hai svAmin ! jo ApazrI padmapAdane AjJA karaze| tA te bhASya para vArtika karI zakaze. AcAryabhagavAne tene kahyuM ke:-" je kAma karavAtA surezvare prasannamanathI svIkAra karyAM che te kAma vinAkAraNe khIjAte sAMpAnI icchA A aMta:karaNamAM AvirbhAva pAmI zakatI nathI. padmapAda potAnI prucchAthI bhale khIjI TIkA kare, paNa te badhI TIkA TakI rahe evA saMbhava nathI. " pachI AcAryabhagavAne purezvarane kahyuM ke:--" tame zArIrakasaSyaupara vAtika karavAne vicAra baMdha rAkhazeA, kemake tamArA keTalAka baMdhue tamArA hRdayamAM hajI karmanA pakSapAta haze ema mAne che. " pachI surezvare Acaryabhagavanto AnAthI potAnA hRdayanuM svarUpa jaNAvavA karmamArganuM khaMDana karanAro ne brahmajJAnanI zreSThatA jaNAvanArA naikampesiddhinAmanA suMdara graMtha cyA. e graMtha vAMcI AcAryabhagavAna prasanna thA, ane teozrInA ziSyA paNa te graMthanA vAcanathI surezvaranA cittanI sthiti jANI zakacA zArIrakabhASyapara vArtika racavAnI surezvaranI pRcchA pAra na paDavAthI temanA aMta:karaNamAM prakaTekSI aprasannatAnA AbhAsane dUra karavA paramakAruNika AcAryabhagavAne temane kahyu ke: kRSNayajIveMdanI taittirIye paniSadpara tathA zukalayajurvedanI bRhadAraNyakepaniSadra je bhASya karavAmAM AvyAM che tenA upara tame mumukSuenA hRdayapara tattvajJAtane prakAza pADanArAM sudara vArSIka racA. " peAtAnA saddagurunI AjJAne potAnA mastakapara dhAraNa karI surezvare te baMne upaniSade para sudara vArtikA racI. AcAryabhagavAnate namrabhAve premapUrvaka arpaNa karyuM, jemane joine AcAryabhagavAnanuM citta sASa pAmyuM. prasanna - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelA ne samadarza AcAryabhagavAne surezvaranA cittane saMtoSa ApavA kahyuM " putra! tamArI zArIrakabhAkhyapara vArtika lakhavAnI je prabala IchA apUrNa rahI che te have pachI tame prArabdhavazAta vAcaspatinAma dhAraNa karI pRthivI para prakaTaze tyAre bhAmatInAmane suMdara nibaMdha zArIrakabhASyapara racI saMpUrNa karaze, ne te nibaMdha vidvAnamAM Adara pAmaze." padmapAde zArIrakabhASyapara vivecana lakhyuM, paNa temAMthI mAtra pAMca pAdaja avazeSa rahI zakyA, ane temAM paNa mAtra prathamapAdanA cAra sUtro paranuM vivecanaja vidvAnemAM Adara pAmyuM. pachI AnaMdagirinAmanA vidvAna saMnyAsIe AcAryabhagavAnanI AjJA pramANe traNe prasthAnaparanAM gaMbhIra bhAgyopara lekahitamATe TIkA lakhI. kAI velA prArabdhanA prabala vegathI padmapAdane bharatakhaMDamAM AvelAM tIrthonI yAtrA karavAnI prabala IrachA prakaTI, tethI temaNe AcArya bhagavAnane vinati karI ke -"he prabhe ! mArA aMtaHkaraNamAM bharatakhaMDanAM mukhya tIrthonI yAtrA karavAnI prabala IcchA prakaTI che, te ApazrI mane yAtrAe javAnI anumati kRpA karIne Apazo." tenA uttaramAM AcAryabhagavAne temane kahyuM:-" tame vividiSAsaMnyAsa (brahmasvarUpa jANavA mATe levAmAM Avate saMnyAsa ) lIdho che. e saMnyAsa laIne AtmAthI abhinna brahmano daDha aparokSa anubhava meLavavA tamAre ghaNamAM ghaNe prayatna karavAne che. tamAre vedAMtanuM zravaNa, manana ne nididhyAsanaja karyA karavAM joIe. tamAre niSkapaTabhAve pUrNa premathI tamArA saddagurunI sevA karavI eja tamAre mATe uttama yAtrA che. tamArA saddagurunuM caraNodaka eja tamAre mATe tIrtha che raddagusnA upadezapramANe prayatna karIne brahmathI abhina AmAno sAkSAtkAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 karavA eja tamAre mATe sarve devAnuM darzana che. tIrthayAtrAe javAthI mArgamAM saMnyAsInA dhA yathAyeAgya pALI zakAtA nathI. cAlavAnA zramathI nidrA AvI jAya che, tethI AtmavicAra ke AtmadhyAna thaI zakatAM nathI. tIrthayAtrAe janArane mArgamAM ghaNI pratikUlatA sahana karavI paDe che. kAi ThekANe joie tevu anna maLatuM nathI, kASTa ThekANe joie tevu pANI maLI zakatu nathI, te kASTa ThekANe UtaravAnuM sthAna joie tevu' maLI zakatu nathI. anna, jala te UtArAnI zodhamAM tIrthayAtrA karanAranuM mana nitya vyagra rahe che. vaLI mArgamAM tAva ke atisAranA rAga thAya to bIjAnI sAthe AgaLa vadhI zakAtuM nathI, tyAMja mArgamAM paDyu rahevuM paDe che. mArgamAM durjanAno sAtha thAya to keTalIka Apattie aparAdhivanA bhAgavavI paDe che. AvI avasthAmAM jIvanA svarUpanA ne IzvaranA svarUpanA vicAra svasthapaNe kema thai zake ? naja thai zake. tethI he putra! tuM tArA manane zAMta karI, tarthayAtrAe javAmATe tArA manamAM prakruTelA vegane uparanAM vacanAnA vicAra karI zamAvI de to sAruM', ' padmapAdaH---" huM prabhA ! ApanI AnAviruddha mAre eka paNa vacana khelavuM ucita nathI, paraMtu aneka dezA joyA vinA ne dhArelI tIrthayAtrA karyA vinA mArA aMtaHkaraNamAM prakaTelA A vega zAMta thavAne saMbhava jaNAtA nathI, tIrthamAtrAmAM paNa ataHkaraNane sadgurunA caraNAraviMdamAM rAkhI zakAya che. duHkha denArA prArabdhanA udaya thayA haze.te te ahi' ke tarthayAtrAmAM duHkhanA anubhava karAvaze, emAM mAre kAMI upAya nathI. tIrthayAtrAmAM sAvadhAnatAthI mArA sanyAsInA dharmAM yathAzakti pALIza, ne brahmadhyAna paNa yathAzakti karIza, mATe kRpA karIne mane tIrthayAtrAe javAnI anumati Apaze. "" AcAryabhavAnH--" tArA kAi balavAna pratikUla prArabdhanA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 udayathI tane tIrthayAtrAe javAnI IcchA prANI che, ne tenuM vivekavaDe tArAthI zamana thaI zakatuM nathI, te tAre tIrthayAtrAe javuM mArgamAM sajajanene saMga seva, ne durjanothI dUra rahevuM. koi paNa sthale tAre janavinA vadhAre rokAvuM nahi. sAthe prayajanavinAnI ghaNI vastuo rAkhavI nahi. ayogya ne bhayavALe sthale UtAre kare nahi. jeno tene vizvAsa kare nahi. mahApuruSone samAgama AdarapUrvaka kara. cheDe phera paDate heya te paNa mahApuruSone darzane javuM." - pachI padmapAda AcAryabhagavAnane praNAma karI tIrthayAtrAe nIkaLyA. eka velAe AcAryabhagavAna svastha beThA hatA tyAM gabalavaDe teozrIne pratIta thayuM ke temanA zarIranAM mAtuzrI mAMdAM thayAM che, ne teo pitAnuM smaraNa kare che. AvI pratIti thatAM teozrIe turata , pitAnA ziSyone A vAta kahI. pachI tyAMthI vidAya thaI kAlaTIgAmamAM pitAnA pUrvAzramanA gharamAM pitAnAM mAtuzrI pAse padhAryA. pitAnAM pUrvAzramanAM mAtuzrInA caraNakamalamAM premapUrvaka praNAma karI AcAryabhagavAna bolyA:- mAtu bI ! tamArA smaraNa karavAthI huM ahiM Avyo chuM zokane parityAga karIne mane kahe ke mAre tamAre mATe zuM karavuM ucita che ?" potAnA parAkramI putranAM evAM vacane. sAMbhaLI, tathA lAMbe samaye sukharUpa sthitimAM pitAne ghera AvelA temane joI, temanAM mAtuzrIe azaktine lIdhe dhIme svare kahyuM -" he pavitra putra ! meM mArA zarIranI AvI sthitimAM tane je e bahu sAruM thayuM. teM tAruM vacana pALI mane bahuja sateSa Ape. have huM jIvI zakuM ema nathI, mATe mAruM kalyANa thAya evuM kAMI mane kahe, ane mAruM zarIra paDayA pachI mArA zarIrane vidhipUrvaka agnisaMsakAra karI pachI ghaTe tevI kriyA karavAnI vyavasthA karaje." AvAM pitAnAM mAtuzrInAM sneha ne zubhAzAvALAM vacano sAMbhaLI - Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YK AcAyaMbhagavAne temane brahmasvarUpane upadeza karyAM. te upadeza sAMbhaLI temaNe kahyuM :--" A brahma nirguNa ne nirAkAra AvAthI mArI buddhimAM te barAbara sthira thai zakatu nathI, mATe mane saguNabrahmanA upadeza kara, ke jethI te mArI buddhimAM barAbara sthira thaI mArI sadgati thAya. pachI AcAryabhagavAne temane saguNu sAkAra brahmanA upadeza karI temAM temanA manane sthira rAkhavAnuM jaNAvyu. temaNe te svarUpamAM potAnA manane sthira karI peAtAnA sthUtrazarIrane tyAga karyAM, ne temanA jIvAtmA uttarAyaNamArge satyalAkamAM gayA. p "" temanA zarIranuM patana thayA pachI AcAya bhagavAne temanI uttarakriyA karavAmATe potAnAM pUrvAzramanAM sagAMone teDAvIne kahyuM: " me' sanyAsa grahaNa karyAM che, paraMtu meM A zarIranAM mAtuzrIne temanA atyAgrahathI vacana ApyuM che te pALavAmATe huM temane aMtyeSTisaMskAra karavA icchuM chuM. tyAre temanA zarIranAM sagAMAe kahyuM keH--" tame sanyAsI thayA che, mATe have tamane temane aMtyeSTisaMskAra karavAnA adhikAra nathI, tethI tamane te kAma karavAnI ame hA pADI zakatA nathI. ame tamane temanA zarIrane dAha karavAmATe agni paNa nahi ApIe, te temanA zarIrane ucakavA paNa nahi AvIe. " AcArya bhagavAne temanA AvA durAgraha tathA apamAnabharelI vartaNuka jone kahyuM:-- AjathI tame sava vedAdhyayana karavA samatha thaze! nahi, tamAre ghera kAi paNa sanyAsI bhikSA karaze nahi, ane tamANu dharanI samIpamAM tamArAM sagAnAM muDadAM bALavAmAM Avaze. pachI te gharanI bahAra pAtAnA zarIranAM mAtuzrInA zabane pote UpADI ANyuM, te sUkAM lAkaDAM bheLAM karI potAnAM mAtukAnA jamaNA hAthamAMthI agni prakaTa karI temanA zarIranA dAha karavAmAM AvyA. '' "" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja paNa alaTI khAdi malabAraprAMtanA sthalamAM vasatA maMjurI brAhaNe vedanuM adhyayana karatA nathI, temane ghera sanyAsIo zikSA karavA jatA nagI, ane temanA gharamAM pAI maraNa pAme te temanA dharI samIpamAM ja tene bALavAmAM Ave che. vinAvicAre mahApuruSonI sAthe agya vartana karavAmAM Ave che tenuM phala karI sAruM thAya nAha. - pavapAda tIrthayAtrA karatA karatA kAlaharatIzvaranAM darzana karI DarInagaramAM AvyA. tyAM zivagaMgAmAM snAna karI zrI zivamAM darzana karyo. tyAMthI rAmezvara javA nIkaLyA. mArgamAM pitAnA pUrvAzramanA mAmAnuM ghara AvyuM tyAM gayA. ghaNe kAle padmapAdane tyAM AvelA joI temanA mosALa pakSanAM mANaso prasanna thayAM. temanI AgaLa padmapAde pitAnI Aja sudhInI pravRtti saMkSepamAM kahI saMbhaLAvI. temanA mAmA AdinA AgrahathI keTalAka idavaso sudhI te tyAM rahyA, ne tyAMnA yogya brAhmaNone temanA dharmano upadeza karIne tyAMthI rAmezvara javA vidAya thayA vidAya thatI veLAe pitAnI pAsenAM keTalAMka pustake temaNe potAnA pUrvAzramanA mAmAne ghera mUkyAM, ne temane kahyuM ke - "AmAM zArIrakabhASyaupara racelo mArI TIkA che te tathA bIjA pustake Apa sArI rIte sAcavaje." pachI padmapAdanA mAmAe temanI racelI pUrvokta TIkA vAMcI hatI, tethI vicAra karyo ke:-" je zArIrakabhAgya paranI padmapAdanI A TIkA vidhamAna raheze te advaitamatane lekemAM Adara thaze, ne daitamatane satya mAnanArA mArA prabhAkarabhaTTanAmanA AcAryanA pakSane AmAM daitamatanuM vidvatAbhareluM khaMDana hevAthI" hAni pahoMcaze, mATe A graMthane bALI mUkavA mATe mAre mAruM ghara bALI nAkhavuM joIe." Avo vicAra karIne teNe te graMtha bALI nAMkhavAmATe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtAnu' para lekhanA jAvAmAM na Ave ema chAnI rIte agni sUphIne saLagAvI dIdhuM ema lakAmAM kahevAya che. A rAmezvaranI yAtrA karIne petAnA pUrvAzramanA mAmAne cera AvatAM temane samAcAra maLyA ke temanA pUrvAzramanA mAmAnuM ghara aLI jatAM temanAM tyAM rAkhelAM badhAM pustakA paNa khaLI gayAM che. samAcAra sAMbhaLI padmapAnA manamAM kheda thayA. pAtAnA pUrvAzramanA mAmAe peAtAnuM ghara baLI gayuM tenI sAthe temaNe mUkelA graMtho paNa aLI gayA ema kahI te nimitte peAtAnA kheda prardazata karyAM. pachI padmapAda punaH tyAM keTalAka divaso rahyA, ane puna: zarIrabhASyapara AgaLanA jevI TIkA lakhavAneA prAraMbha karyo. temanA pUrvAzramanA mAmAne lAgyuM ke A buddhimAna ne sArI smaraNuzaktivALA - hAvAthI punaH paNa AgaLanA jevI ke tethI vadhAre sArI TIkA lakhI dvaitamatanuM khaMDana karaze, mATe enI buddhi mada thAya, ne tenI smaraNazakti pazu maMda thai jAya. evuM ai Sadha tene khavarAvavuM joie. evA vicArathI teNe tevu kAi ASadha temane ApavAnA bhikSAnA annamAM bheLavIne khavarAvyuM ke jethI temanI buddhi ne smaraNazakti maMda thaI gayAM Ama lAkAmAM kahevAya che. AthI te Taka lakhavA samartha na thayA. pachI tyAMthI peAtAnA sadgurunA darzananI pRcchA rAkhIne vidAya thayA. AcAryabhagavAn te velA keraladezamAM ( malabAraprAMtamAM virAjatA hatA, tethI te tyAM gayA. AcAryabhagavAnA caraNakamalamAM sASTAMga6havapraNAma karI tIrthayAtrAnI, zArIrakabhASyapara karelI peAtAnI TIkA aLI gayAnI, ne petAnI buddhi tathA smaraNazakti mA~da thayAnI vAta teozrIne temaNe nivedana karI, pete karelI TIkAne nAza thavAthI temane kheda pAmatA joI AcAryabhagavAne temane kahyuM:--" tame khene vaza na thAo. je banavAnuM. hatuM te. banI gayuM. have te vAtanA zAka Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara nakAme che. AgaLa ekavAra tame e TekAnA pAMca pAde mArA, AgaLa vAMcI dekhADavyA hatA, te mArA smaraNamAM che, tethI huM te lakhAvuM chuM te tame lakhI lo, ne zAMta thAo." ema kahI-pApAdane TIkAne teTale bhAga lakhAvI prasanna karyA. uparanI vArtA keraladezanA rAjA rAjazekharanA jANavAmAM AvatAM temaNe AgaLa AcAryabhagavAnane potAnAM racelAM je traNa nATako vAMcI saMbhaLAvyAM hatAM te koI kAraNathI baLI javAthI temane AcAryabhagavAnanI pAsethI A nATaka sAMbhaLIne punaH lakhI levAnI pachI prakaTI. te AcArya bhagavAnanI pAse AvyA. temaNe AcArya bhagavAnane mAna ne vinayapUrvaka bheTa nivedana karI sASTAMga daMDavatraNama. karyA. AcAryabhagavAne temane kuzalaprazna pUchyuM. tenuM uttara dIdhA pachI te rAjAe AcAryabhagavAnane vinati karI ke -"prabho ! me AgaLa ApazrIne mArAM racelAM je traNa nATake vAMcI saMbhaLAvyAM hatAM te nATake baLI gayAM che. mArI te kRtino AvI rIte nAza thavAthI mArA manamAM vAraMvAra zeka thayA kare che, mATe ApazrI ApazrInI addabhuta smaraNazaktivaDe te nATako mane lakhAvavAnI kRpA. kare te mArA upara moTo upakAra thaze." te rAjAnI A prArthanA sAMbhaLI AcAryabhagavAne temanAM traNe nATake pitAnI addabhuta smaraNazakti vaDe lakhAvI dIdhAM. tethI te rAjA bahu prasanna thayA, ne AcAryabhagavAnane prArthanA karI ke -"he svAmina ! mArA jevI koi sevA hoya te ApazrI mane te sevA karavAnI kRpA karIne AzA, karaze." temanI te prArthanA sAMbhaLI AcAryabhagavAne temane jaNAvyuM ke-"kAlaTInA naburI brAhmaNone temanA ayogya vartanathI vedAdhyayana mATe anadhikArI TharAvelA che, mATe tamAre te pramANe vyavasthA rAkhavI. pachI te rAjAe tyAM te pramANe vyavasthA rAkhavAnuM svIkArI AcAryabhaga Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma nAnanI anumati mAgI, peAtAnA nagarabhaNI prayANa karyuM. pachI AcAryamagavAna potanA khyiAsahita advaitamatanA prasAra karavA AmezvarabhaNI vidAya thayA. A velA mudhanvAnAmanA rAjA paNa AcArya bhagavAnI sAthe hatA. mArgamAM keTalAka zAkatAne advaitamatane upadeza karI sanmArgamAM ANyA. pachI rAmezvarathI teozrI phrAMcInagaramAM ( keAMjevaramamAM) padhAryAM. rAmezvarathI kAMcImAM AvatAM mArgamAM ghaNA adhikArI jatene advaitAmRtanu AsvAdana karAvyuM. pazcAt leAkeAnA upara kRpAnI vRSTi karatA karatA AcArya bhagavAn karNATakamAM padhAryAM. AcArya bhagavAnanuM Agamana sAMbhaLI kApAlikAne mahaMta phreMkaca teozrInI samIpa Avhe, ne te teozrIne kahevA lAgyo 6:--" tame usma dhAraNa karA che te cegya kareA che!, paNa mANasanA mAthAnI pavitra kheparIne badale tame apavitra khapara zAmATe pAse rAkhA che ? te bhai vatI upArana kema karatA nathI ?" . tenAM AvAM ayogya vayane sAMLI sudhanvArAjAe potAnA adhikArIodrArA tene khelatA badha karI dUra jatA rahevAnI AjJA karI. AthI kaiMkacane bahu krodha caDhayA. pachI potAnA sthAnapara jaine teNe ghaNA kApAlikAne ukerI hathIyyara banAvI sudhanvArAjAnI sAme laDhavAmATe tathA AcArya bhagavAna ne temanI sAthenA sanyAsIneA tathA brAhmaNane vinAza karavAmATe mekalyA. sudhanvArAjAnu ne kApAlikAnuM paraspara yuddha thatAM te yuddhamAM ghaNA kApAlikAnA nAza thayA, keTalAka kApAlikA AcAryabhagavAnanA huMkAravaDe temanI pApamaya pravRttithI baLane bhasma thai gayA, te keTalAka kApAlikA bhaya pAmIne nAsI gayA. peAtAnA pakSanA kApAlikAne vinAza tathA parAjaya thayAnu jAgI AcAryabhagavAne potAnuM sAmarthya dekhADavAmATe phreMce anya prayatna karyAM. manuSyanA mathAnI khAparI hAthamAM laI teNe bhairavanuM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna karyuM. ema karavAthI te parI madirAthI bharAI gaI. temAMthI adha madirA pI teNe punaH bhairavanuM dhyAna karyuM, tethI bhairava tenI saMmukha prakaTa thayA, eTale kakace temane A pramANe vinati karI:- "he deva ! ApanA bhakatane dveSa karanAra A zaMkarAcAryane A surata nAza kare." tenAM AvAM ayogya vacano sAMbhaLI kepayukta thayelA bhairave " tuM mArA svarUpabhUta zaMkarAcAryano vinAkAraNa zAmATe dveSa kare che ?" ema kahI tenA aparAdhanI tene zikSA karavA mATe pite tenuM mAthuM kApI nAkhyuM. vivekI brAhmaNe Adi A vAta joI tathA sAMbhaLI prasanna thayA. AcAryabhagavAna lokonA hita mATe temane vedanA zuddha pravRtti- - mArgane tathA nivRttimArgane samajAvatA samajAvatA, pAkhaMDamatanuM nirAkaraNa karatA karatA, ne vivekI janene abhedavAdanuM mAvAsya samajAvI temAM susthira karatA karatA, gokarNamAM padhAryA. te sthalamAM eka nIlakaMThanAmano zivopAsaka bhedavAdI vidvAna rahete hato tene tenA haradattanAmanA ziSya nIce pramANe kahyuM -- mahArAja ! prasiddha paMDita maMDanamizrane jItanAra zaMkarAcAya Apane parAjaya karavA pitAnA ziSyo sahita ahiM AvyA che, ne ahiMnA zivAlayamAM UryA che." A samAcAra sAMbhaLI vidyAnA madathI chakI gayele te nIlakaMTha pitAnA mukhya ziSyone sAthe laI AcAryabhagavAnane parAjaya karavAnI icchAthI teozrInI samIpa Avyo. AcArya bhagavAnanI tenA AvavAnA mArgabhaNI anAyAse daSTi jatAM tene dUrathI AvatAM teozrIe jete nIlakaMThe vidhAnA madane lIdhe AcAryabhagavAnanI samIpa AvI teozrIne namana nahi karatAM, tathA vivekanA kAMI paNa zabdo nahi bolatAM, pitAnA matanuM khaMDana karavAnI ja pravRtti karI. tenI AvI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 5 uddhatAIbharelI pravRtti je surezvare AcAryabhagavAnane vinati karI ke--"he prabho ! je Apa kRpA karIne mane AjJA Ape te huM ja A brAhmaNanI sAthe vAta karuM." surezvarane yAda karavA mATe taiyAra thayelA joI nIlakaMThe temane kahyuM ke:--"huM tamArI sAthe vAda karavA Avyo nathI, huM te tamArA gurunI sAthe vAda karavA Avyo chuM." ema kahI pachI te pitAnA matanuM khaMDana karavA lAgyo, tyAre AcArya bhagavAne tenA daivamananuM zruti ne yuktithI khaMDana karavA mAMDayuM. a te nIlakaMTha pitAnA matanuM khaMDana karavAnuM kAma mUkI daIne advaitamatanuM khaMDana karavA prApta thaze. teNe kahyuM ke -"tame tatvamasi" A vedavAkyathI jIvane tathA Izvarane abheda mAne cho, te megya nathI, kemake aMdhArA ne ajavALAnA jevA virodhI svabhAvavALA te baMnenuM paraspara ekapaNuM saMbhavatuM nathI." tenuM samAdhAna karavA AcArya bhagavAne A pramANe kahyuM-"jIva tathA Izvarane avidhA ne mAyArUpa upAdhithI tathA temanA alpapaNuM, apazaktivALApaNuM, paricchinnapaNa ne parataMtrapaNuM Adi ane sarvApaNuM, sarvazaktivALApaNa, vyApakapaNa ne svataMtrapaNe Adi dharmathI bheda che, paNa te baMnenA zuddha cetanasvarUpamAM leza paNa bheda nathI. AvI rIte te baMnemAM rahelA vireAdhI bhAgone parityAga karI detAM te baMnemAM rahelA avirodhI bhAgarUpa cetananI ekatA hevAthI te baMnene abheda saMbhavI zake che." tyArapachI keTalAka zAstrArtha thatAM nIlakaMThanA puNyane udaya thavAthI tenA mananuM samAdhAna thayuM tethI te pitAnA ziSyo sahita AcAryabhagavAnane zaraNe AvyA. pachI janasamUhanuM hita sAdhatA sAdhatA AcAryabhagavAna kAThIAvADanAM keTalAka sthalomAM vicarI dvArakA padhAryA. tyAM tathA anya sthaLe akaeNDamatane upadeza karI, mumukSuonA hRdayamAM dukhArahita Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAnaMdasvarUpanA prakAza pADI, AcAryabhagavAna karatA karatA UjaNumAM padhAryA. tyAM eka bhaTTabhAskaranAmanA bhedAbhedavAdI vidyAbhimAnI paMDita rahetA hatA. tenI sAthe zAstrArtha thatAM tene advaitavAdanu rahasya samajAvI AcAryabhagavAne potAnA zaraNanA paramalAbha ApyA. te samayanA anya samartha paDitAne tathA matavAdIne paNa AcAryabhagavAne vedAnuM vAstavika tAtparya samajAvI bhedavAdanA durAgrahathI mukta karI advaitavAdamAM anurAgavALA karyA. , dezadezanA mumukSuone peAtAnA darzana, sevA, samAgama, saMbhASaNu maiM upadeza AdinA lAbhavaDe pavitra karatA karatA Aca ryabhagavAn kAmarUpadezamAM ( AsAmaprAMtamAM padhAryA. tyAM abhinavaguptanAmanA eka zAktamatane paMDita hatA tenA AcAryabhagavAne zAstrArthamAM parAjaya *ryAM. te kapaTabhAvathI AcAryabhagavAnanA ziSyajevA thane AcAryabhagavAnanI pAse rahevA lAgyA. te duSTa abhiprAyavALA abhinavagupta AcAryabhagavAnanA zarIraneA pAta karavA icchatA hatA, tethI teNe AcAryabhagavAnanA sthUlazarIrane upadrava karI teneA pAta karavAnI icchAthI moMtraprayAga karyAM. A prayAgathI AcAryabhagavAnanA zarIramAM asAkha rAganI, ziSyAnI sevAnI kasaTI karavAmATe, ane AcAryabhagavAnanA hRdayanI titikSA prakaTa karavAmATe, pratIti thai. A velA teATaka ghaNA prema, mAna ne sAvadhAnatAthI AcAryabhagavAnanI sevA karatA hatA. dhaNuA ziSyAe acAnaka prAdurbhAva pAmelA e rAganI nivRtti karavAmATe cAgya AdhApacAra karAvavAnI AcAryabhagavAnane prArthanA karI, tyAre potAnA sthUlazarIraupara mamatA nahi hovAthI teozrIe te ziSyAne kahyuM ke:--" prArabdhathI prApta thayelA A rAga bhAgavaDe nAza thAya eja ThIka che. " puna: ziSyAe ASadheApacAra karAvavAnI vAraMvAra vinati karavA mAMDI, tyAre temanA atyAgrahane mAna ApI AcAryabhagavAne ASadha karAvavAnI hA pADI. ziSyAe Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaNuM samartha vaidya teDI AyA, ne te dvArA ASadha karAvyuM, paNa AcAryabhagavAnanA zarIramAM AvirbhAva pAmele te roga maTa nahi. pachI pitAnA zarIranA roganI nivRttidvArA pitAnA zivyAnA manane saMtoSavA AcAryabhagavAne azvinIkumArane mokalavA pitAnA svarUpabhUta zrI mahezvaranuM dhyAna karyuM. eTale zrI mahezvaranI AjJAthI azvinIkumAra brAhmaNanuM svarUpa dhAraNa karI AcAryabhagavAnanI pAse AvyA. temaNe AvI roganuM svarUpa jANI AcAryabhagavAnane kahyuM ke --"he yatIzvara ! A roga koI zatrae karelA maMtraprayogathI prakaTa che, tethI tenuM auSadhathI zamana thaI zakaze nahi." Ama kahI, anumati meLavI, azvinIkumAra cAlyA gayA. AcAryabhagavAnane temanA tevA uttarathI kAMI paNa asaMtoSa ke zatru para TheSa prakaTe nahi, e svAbhAvika ja hatuM, paNa papAdane A vAta sAMbhaLI bahu khedayukta kApa upo. teo maMtrazAstramAM kuzala hatA. temaNe potAnA saddagurunA zarIramAM prakaTelA A roganuM zamana karavA AcAryabhagavAne vAraMvAra nA pADyA chatAM koI maMtrano prayoga karyo, tethI cAbhagavAnanA zarIramAMthI te roga dUra thaye, ne te roge abhi navaguptanA zarIramAM praveza karyo, tethe keTalAka samaya pachI te abhinavaguptanA zarIrano pAta thayo. AcAryabhagavAn punaH lenA uddhAra mATe himAlayabhaNI vicaryA. keAI velA teozrI zrIgaMgAnA tIraparanI retI upara besI brahmadhyAnamAM nimagna thayA hatA. pachI vyathAnakAre temaNe potAnA paramaguru zrIgapAdanAmanA mahAgIne pitAnI samIpa AvatA je. AcArya bhagavAne UbhA thaI, mAnapUrvaka praNAma karI, teozrI nI pUjA karI, ne namrabhAve temanI pAse UbhA rahyA temaNe AzIrvAda ApyA pachI baMne tyAM beThA, pazcAta bhagavAna gaiADapAde AcAryabhagavAnane kahyuM ke --"goviMdapAde mArI pAse tamArI yogyatAnAM vakhANa karyA, tethI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamane maLavA mATe, tathA tame mayanI rakaupara je bhASya racyuM che te jovAmATe, A zarIranuM ahiM Agamana thayuM che " temanAM evAM vacana sAMbhaLI AcAryabhagavAne vinayapUrvaka pitAnuM te bhAgya teozrIne batAvyuM. pachI zArIrika Adi bhAge paNa batAvyAM. te bhAgyo joI bhagavAna gauDapAda atyaMta prasanna thayA. pachI "tamAruM 'citta sarvadA brahmaciMtanamAM raheje" evo vara ApI bhagavAna gADapAda aMtardhAna thayA. keTalAka samaya pachI AcAryabhagavAna kAzmIradezabhaSI javA mATe vicaryA. mArgamAM teozrInA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke --"kAzmIramAM zrIzAradAnuM eka maMdira che. te maMdirane cAra dizAe cAra dvAra che. te maMdiramAM sarvApIThanAmanuM Asana che. je sarvajJa ne pavitra puruSa hoya teja te Asana upara caDhI zake che. pUrvadezanA koI sarvajJa ne pavitra puruSe AvIne e maMdiranuM pUrvabhInuM dvAra UpADyuM che, pazcimadezanA koI sarve ne pavitra puruSe AvIne e maMdiranuM pazcimabhaNInuM dvAra UghADayuM che, ne uttaradizAnA koI sarva ne pavitra puruSe A pIne uttaradizAnuM dvAra UghAyuM che, paNa dakSiNadizAmAMthI koI sarvajJa ne pavitra puruSe AvA hajIsudhI te maMdiranuM dakSiNabhAnuM dvAra UghADyuM nathI." pachI potAnA zarIranuM prakaTavuM dakSiNubha zuM thayeluM hovAthI pitAne dakSiNa dizAnA gaNI pite kAzmIradezamAM padhArI te devInA maMdiranI AgaLa padhAryA. maMdiranI samIpa beThelA samartha vidvAnonA praznonAM yogya samAdhAno ApI, temanAM citone prasanna karI, temanI pUjAno svIkAra karI, temaNe UghADelA te maMdiranA dakSiNadvArathI teozrIe te maMdiramAM praveza karyo, ane sarvApITha para ArohaNa karI tyAM vAjyA. pachI kAzmIranA sarva paMDitoe, AcAryabhagavAnanA je ziSya sAthe hatA temaNe, ne sudhanvArAjAe AcAryabhagavAna nuM vidhi pUrvaka Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjana karyuM, ane tyAM AvelA anya sabhyoe paNa teozrIne bahu mAna ApyuM. pazcAta sudhanvArAjAe UbhA thaI AcAryabhagavAne karelAM sarve zubha kAmo sabhAsadone saMkSepamAM kahI saMbhaLAvyAM. pachI AcAryabhagavAne potAnA ziSyone chevaTane A pramANe prasiddha upadeza Ape - "he ziSyo ! Aje A pUlazarIra dhAraNa karavAnuM sarve kAma pUrNa thayuM che. have tame sai kevalya meLavavA ne mumukSuone jJAnopadeza ApavA sarvadA hai, daDhatA ne sAvadhAnatAthI ugI raheje. toTake jyotirmaTha sthApI uttara dizAmAM A vidyAne prasAra karo, padmapAde pUrvadizAmAM govardhanamaTha sthApI te dezamAM A vidyAne prasAra kara, surezvare pazcima dizAmAM zAradAmaTha sthApI te dezamAM A vidhAne prasAra kare, ne hastAmalake dakSiNa dizAmAM garimaTha sthapI te dezamAM A vidyAne prasAra kare. anya sarve ziSyoe A cArene mAna ApavuM, adhikArIone vaidikamArgamAM pravRtta karavA, ne durAcArIone sanmArge caDhAvavA. have kailAsabhaNI vicAravAno samaya najIka AvyA che, mATe have A zarIranuM te bhaNI prayANa thaze." pachI sudhanvArAjAne vaidikamArgane bharatakhaMDamAM sarvatra prasAra karavAnA kAmamAM pitAnA ziSyone egya sahAya ApavAnI A karI. pazcAta sarva ziSyonA hita mATe puna: nIce pramANe upadeza karyo:-- "he mumukSuo ! vedAMtasiddhAMtathI bhinna je je mata che te sarva pUrvapakSarUpa che, ne vedAMtasiddhAMta siddhAMtarUpa che te sarvadA smaraNamAM rAkhaje vedAMtane siddhAMta meM tamane bhALyAdidvArA ne vyAkhyAnakArA bahu vAra spaSTa samajAvyo che. AtmA brahmasvarUpaja che. te akartA, abhoktA, asaMga, sarvadharmarahita, sUkSmatama ne saccidAnaMdarUpa che. A AtmAnuM yathArthajJAna samartha saddagurunA upadezathI vivekAdi sAdhanasaMpanna puruSane thAya che. e jJAnanI daDhatA mATe jijJAsue vedAMtanuM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zravaNa, manana ne nididhyAsana karavAM. cittanI caMcalatA brahmadhyAna dUra thAya che; ne cittanI malinatA niSkAmakarmavaDe dUra thAya che. viSacAnaMthI brahmAnaMda asaMkhyaguNa zreSTha che te kadI paNa bhUlazo nahi, zvAnAdine sulabha evo viSayasukhamAM vivekI prIta karatA nathI. dri tathA aMta:karaNane bahirmukha karI viSayonI sAthe joDavAthI. je kSaH AnaMda thAya che te jIvane baMdhana karanAra che, ne Iki tathA aMta:karaNane aMtarmukha karavAthI je paramAnaMda manuSyane thAya che te mokSa ApanAra che. zabdAdi viSayo asata, tuccha ne baMdhaka che e tame kadIpaNa bhUlazo nahi. zabdAdi viSayo ne tenAM upakaraNorU5 dRzyathI tamArA aMta:karaNane uparAgavALuM thavA deze nahi. hADacAmamAM, senArUpAnA kaDakAmAM, gRhamAM, khetaramAM, vAhanamAM ne manamAM sukhane zodhavAnuM nathI, paNa svasvarUpamAMja nirupAdhika ne niravadhi sukha zodhavAnuM che e tamArA dhyAnabahAra na ja hovuM joIe. tame sai udArabuddhivALA thaI bahuja saMpasaMpIne raheje, ne upadezelA parama hitakara arthanuM AdarapUrvaka satata anuSThAna karatA raheje. saMzayaviparyayane ane pramAdAdi cittadoSone vaza na thaje." A pramANe ziSyone upadeza ApI AcAryabhagavAna siMhAsana'uparathI UThayA. eTale sarvee AcAryabhagavAnane praguma karyA. AcAryabhagavAnanA viyogano samaya samIpa Avelo jaNAvAthI zivenA hRdayama bahu kheda thavA lAgyA pachI AcAryabhagavAna keTalAka ziSyone zaMgAzramamAM rAkhI, egya adhikArIone sanmArge caDAvI, pitAnA keTalAka ziSyone sAthe laI, badarikAzramabha thI vicaryA te pradezamAM rahenArA manuSyone paNa potAnA upadezAmRtano lAbha ApI tyAMthI teozrI kedAranAtha padhAryA. tyAM alpa samaya sthiti karI. pachI potAnA zarIravaDe bharatakhaMDamAM je je kartavya hatuM te samApta thayeluM jANa pote kailAsa padhAryA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImacchaka AcArye praNIta graMthAnI TIpa 1 acyutASTaka. 2 annapUrNA tra. aparAdhakSamApanastotra. 4 apareAkSAnubhUti. 3 5 bASTaka. 6 avadhataSaTka. sAtyAcA 00000* 9 AtmaSaTka 10 AtmAnA viveka, 11 AnaMdalaharI. 12 IzAvAsyApaniSadbhASya. upadezasahasrI-gadhabaMdha. 13 14 upadezasahasrI-pathana dha. 15 atApaniSadrabhASya. 16 kaDDA paniSadbhASya. 17 kAmAkSIstAtra. 18 kAlabhairavASTaka. kAlIkAstAtra. 19 20 21 kAzIvizvanAthaste. 22 kRSNASTaka. 23-24 kenepaniSadbhASya, e prakAranuM25 kopInapaMcaka. 26 samAz2aka. 27 gagASTaka. 28 gaNezASTaka 28 gAyatrIbhASa .- 31 guvaka. 32 gAviASTaka. 33 goDapAdIya mAMDUkyakArikApara bhASya, 34 capeTapa jarikA. cidAna dastavarAja. chAMdogyopaniSadrabhASya, 35 36 37 jagannAthasteAtra. jagannAthASTaka. tattvamedha. taittira'ye paniSadrabhASya. tripurasuMdarImAnasapUjA. kAzIpa cakra. * AmAMnA koi graMtha ne kAi staMtra AcAryabhagavAnAM racelAM nahi paNa hoya. 38 phaTa 40 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara tripurasu darIstotra. veNIstAtra. 44 dakSiNAmUrtistatra. 45 narmadASTaka. 46 niraMjanASTaka. 27 nirvANuMzaka. 48 nirvANuM+. 49 parApUjA. 50 51 prapaMcasAra. pramAdhasudhAkara: praneAttaramAlikA. para za. praznopaniSado 54 bRhRdAraNyakApaniSadbhAgya. 55 brahmacitaniSThA, pa brahmanAmAvalI. 57 brahmasUtrabhASya ke zArIrakamImAMsAbhASya. bhagavadgItAbhASya. bhRguvayupaniSadbhASya. 60 maThAsnAyAdivicAra. pa 61 maNikarNikASTaka. kara manISApa cakra. 63 5 mahAvAkayaviveka. 64mAMkayopaniSaddabhASya. kara 65 muMDApaniSadbhASya. kada mAhamulgara. 67 yamunASTaka, 18 megatArAvalI. } rAdhavASTaka. 70 laghuvAkyavRtti. 71 vajasUyu paniSad. 72 varadagaNezateAtra. 73 vAkaya kRtti. 14 vAsudhA. 75 vijJAnanAkA. 76 vivekacUDAmaNi. cha viSNusahasranAmabhASya, zatazlokI. 78 99 zivapa`cAkSarastotra. zivAnaMdalaharI. 81 SaTpadastAtra. 80 82 sadAcArastaMtra. 83 sanasujAtIyavivaraNu. 4 85 sarvavedAMtasiddhAMAsArasa graha. sAdhanapaMcaka, 8 harimIDestA. 86 svAtmatirUMpaNu, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsthAne A pustaka chapAvavAmAM rU. 150-00 nI madada karanAra svargastha khAi viSNulakSmInu DhekuM jIvanavRttAMta. A pustakamAM je A InI chatrI che te ucA kuLanI brAhmaNubAlA hatAM. nIce lakheluM temanuM jIvanavRttAMta tA dhaNa TuMkuM che, pazu te hRdayabheda ane AryabALAone kAMika khAdha levAjevu paNa che. A bALAne nAnI ummaramAM daiyege vaidhavya prApta thayuM hatuM, ane jyArathI teo vaidhavyAvasthAne prApta thayAM hatAM tyArathI te svargasya bAe kharekhara eka sAduM, ane dhArmika jIvana gALyuM hatuM. temanA patitaraphathI temanI anahada prItie temanA sAMsArika sukhane astavyasta karI nAMkhyuM hatuM. temaNe sAdA khArAka khAine ane keTalIka vakhata apavAsa ane lAMdhaNA khecIne potAnA dehane eka kASThanA putaLAsamAna banAvI dIdhuM hatu. A bALAnA svargastha pati mubainI grAnTa meDIkala krAlejanA abhyAsI hatA. temanI bhavya AkRti, mIThI vANI, satyataraph vala, saMskRtavidhA uparate temane atyuttama prema, ane evA khIjA keTalAka dArzanika guNAthI bhaviSyamAM temanA AptajanetaraphathI temanA mATe dhaNA uMcA mata bAMdhavAmAM AvatA hatA, paraMtu daivanI gati nyArI che. AvA pittane guma.vavAthI kai AryabALAne du:khita thatI tame nahIM joze ? are ! jyAranuM A khAIne AvuM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkaSTa paDayuM hatuM tyAranuM teNIe saMsAranuM sukha eke taNavat gaNI prabhumAM citta eDayuM hatuM. bAIne svabhAva dareka sAthe maLatAvaDe hatA, ane koIne lagAra khoTuM lAge evuM bolavAne svabhAva nahe. teo svabhAve lagAra akaLAM hatAM te paNa temanAmAM dayA, kSamA ne dInatA te kharekhara namunArUpa hatAM. pitAnA patinA smaraNArthe A sALI bAdae TuMka vakhatamAM lagabhaga pacIza hajAra rUpIA dharmAdAmAM kharacI nAMkhyA hatA. garIbone hamezAM zI rIte sukha thAya tenA satata vicAramAM ane dhArmika kathAvArtAo sAMbhaLavAmAM ja temaNe pitAnuM duHkhita jIvana vyatIta karyuM hatuM. zrI paramAtmA te svastha bAine paramapadanI prApti karAve eTaloja A vRttAMta lakhanAra temanA jeNabaMdhunI te paramakRpALu paramAtmAprati prArthanA che. A bAI jJAte amadAvAdanAM bhaTTa mevADA brAhmaNa hatAM. maMtrI, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. agatyanA doSanuM zuddhi patraka. zuddha, pRSTAMka paMkasthaMka, azuddha 6 3 payagabhinna 15 utpati 18 19 sadhimAM 55 21 samAnari. jaNavAthI 73 20 zyAnuvedha vaDama: 104 nivani 112 - 11 mAAyanA 132 15 143 tene 149 8 nivikalpa 17 rahyA bhAtika 174 paMJcIkaraNaM 175 brahmAMDa vanathI, 188 2 hAya pratyagabhinna utpatti saMdhimAM samAnandi jaNAvAthI dRzyAnuvedha SaDabhiH nivRtti mAyAnA teno nirvikalpa rahyA 151 12 bhaitika paJcIkaraNaM brahmAMDa vinayI 183 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSa, paMkalaMka, azuddha sadeha 21 187 208 215 28 17 2 33 12 - 38 2 8 285 286 287 299 18 grahakSetrAdima grahakSetrAdimAM zAtrAmAM zAstromAM tathI tevI taramAdazaSasAkSI tasmAdazeSasAkSI . bidyAvidyeti vidyAvidyeti tIta pratIta trAmAM strImAM avado ade sAmyedamana somyedamana andha andhaM nakI nakkI mRttiketyave mRttiketyeva so'hamityAdi so'yamityAdi samIpaNumAM samIpapaNAmAM durdaza pazyedvaMAmaMyaM pazyabrahmamayaM dvitA vidvattA durdazA Aptokti Apatokti (thaDAma zabdavALo (thoDA zabadavALo. buddhi buddhivaDe cAvasthAyamaznute cAvasthAtrayamaznute 314 323 327 348 .1 45 4,7 19 6 22 10 11 dudazA 14 418 17 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha paDatya 431 9 14 1; " 39 4 8 440 Xx3 tototo totoku 454 412 " 42 "" 464 431 478 485 488 482 495 729 " 505 7 5 11 kara 4 15 1 10 1 6 4 ra 3 13 20 22 67 te vAhane laja zuddha. alapaNAmAM hiM. Atma tatra vAgasava ranti vettISTamanISTam karmanoMdhA stvamunava a.nathIka pita tatvamasI vidyAta nivAsatA zuddha. anukUlapaNAmAM mAtmAnubhUti: sArvAtmyAtmanaH brahmAtmake cinmurte hi AtmA tattvaM vAgasavazcaranti te sar3anI ja prAtIbamvazAktAvajJAna pratibimbazaktirvijJAna anAdikAlA sadakai rUpo paMcakoza vilakSaNaH anAdikAlo saMdekarUpo paMcakozavilakSaNa: vettISTamaniSTam rmanAM zrI stvamunaiva jJAnathI kalpita tattvamasi vighAta nivakhitA mAtmAnubhUtiH sArvAtsyamAtmanaH brahmAtmaika cinmUrte Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 511 4 13. pRSaka paMkalaMka, azuddha 588 19 ttitrayaM ttitayaM pravilApayansanmAtra pravilApayansansanmAtra mohasto mohastato 515 3. bUte brUte >> 18 vidvAna vidvAna 19. satyavAdA satyavAhI, 50 zrati zruti 522 chinnati chinatti atabhAvane advaitabhAvane 524 lIkSatArtha: lakSitArtha 525 AtmAne AtmA ne 530 muna: // 268 // muneH // 368 // 532 14 viSayoH viSaye: 533 sarvatrAspRhA sarvatrAspRhayA 19 parabhyaH parebhyaH 55. ranyAvedibhogya ranyAveditabhogya papara bhevat bhavet 559 AbhAvavA abhAvavALuM 591 13 mindantAM . midantAM 511 bAhyardaSTivaDe bAhyadaSTivaDe ahaya aheya ekamevAdvitIyaM ekamevAdvayaM 569 11 rAtmaniSThato rAtmaniSThito ra 541 pa65 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThoMka pakavyaka 56 13 583 5 585 ra 591 pa2 67 702 03 99 719 72 745 746 9 8 gra 9 3 4 19 9 = azaj jAmata tadbrahmavidaH mahAmape brahmarU chatAM paNa karatA dehAbhimAna jAtyavagya saMskAraM vAsudevasa va yadaMlpaM vAcAraMmeNa aneAnya zuddha. jAmata taddadbrahmavidaH mahAtmA brahmarUpe kuratA chatAM paNa dehA.imAna jAtyanvaya saMskAraM vAsudeva sarva yadalapa vacAramaga . anyeAnya vikAravikA rikSetra vikAravikAri kSetra saMsthitAsta dUgrAhakaiH saMsthitAstadUgrAhakaiH parisaMkhyAnanirUpaNa parisaMkhyAnanirUpaNaM 6 19 A vinA bIjA je je dekhe chApavAmAM rahyA hoya te vivekIe sudhArIne vAMcaze. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 70 - mahAtmA zrImannathurAmazarmanA pramukhapaNA heThaLa nIkaLelA sanAtana dharma pustaka prasAraka maMDaLa taraphathI pragaTa thatAM dharmanAM pustaka. sanAtana dharmanI garjanAo. pRSTha 400, vASika malya TapAla kharca sAthe phakta rU. 0-8-0. 1 thI pa sudhInI garjanA sAsare jatI putrIne pitAne prabodha ane da thI 10 sudhInI garjanA brahnA avatanuM derlabhya che. je nAnI 5000 nakale nIkaLe che. garjanAo khAsa vAMcavA lAyaka che. AvatA citra mAthI TAla kharI sAthe phakata 2. 1 8-2 mAM sanAtana dharmanI garjanAnAM bAra mAsanAM 1600 pATho !! AvatA caitra mAsathI prathama garjanA bahudhA mArkaDeya sASinuM jIvana caritra" e viSaya upara prakaTa thaze. tyAra pachI anya RSi muninAM vistRta jIvana caritra tathA bIjA subodhaka rasika viSaye nevela rUpe prakaTa thaze. sanAtana dharmanurAgI sajajanoe AvI sarvottama garjanAo avazya pitAnA gharamAM rAkhavI joIe. jaladIthI nAma noMdhAve. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rtno|| bhAvArthadIpikATIkAsahita. zrAmAdhanapastotrA bhAvArthadIpikATIkAsahita maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. ' deharo. brahmaIzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadgapAya; sAdhanapaMcakanI TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 , A sAdhanacikamAM eTale jijJAsuone brahmajJAna meLavavAnAM sAdhanona upadeza karanArA A pAMca kAmAM pUjyacaraNa zrI zaMkarabhagavAne sAmAnya adhikArIe pAramArthika kayAM sAdhananuM kevA kamathI anuSThAna karI, brahmanuM jJAna saMpAdana karI, videhakaivalya prApta karavuM joie te darzAvyuM che. tene pahelA zlokamAM vedAdhyayanathI mAMDIne vairAgyavaDe pitAnA gRhano tyAga sudhInAM sAdhane nIce pramANe darzAvyAM che - vedo nityamadhIyatAM taduditaM karma svanuSThIyatAM / tenezasya vidhIyatAmapacitiH kAmye matisyajyatAm / pApaughaH paridhUyatAM bhavasukhe, doSo'nusaMdhIyatAmAtmecchA vyavasIyatAM nijagRhAttUrNa vinirgamyatAm // 1 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM alTrAdaza ratnA. vedanuM nitya adhyayana karavuM, temAM kahelA kanuM sArI rIte anuSThAna karavuM, te kavaDe zrIIzvaranI pUjA karavI, kAmyakarmomAM rahelI prIti mUkI devI, pApanA samUhane sArI rIte dheAI nAMkhavA, saMsAranA sukhamAM doSanuM anusaMdhAna karavuM, AtmAne jANavAnI dRDha icchA karavI, te pachI potAnA gharamAMthI zIghra nIkaLI javuM. duHkhAbhAva te paramAnaMdarUpa mekSane icchanAra dvije prathama kramekAMDarUpa vedabhAganuM zraddhA tathA AdarathI arthanA jJAnapUrvaka zuddha uccAvaDe nitya adhyayana karavuM. pachI te karmakAMDarUpa vaibhAgamAM kahelAM aMtaHkaraNane pavitra karanArAM nityanaimittika karmAnuM A lAka paralAkanA kAMi paNa lanI IcchA rAkhyA vinA-mAtra peAtAnA aMtaHkaraNanI zuddhi nIja icchA rAkhIne--rahasya samajI AdarapUrvaka sArI rIte anuSTAna karavuM. te niSkAmakamemAM paramAtmAne arpaNa karyAnI bhAvanA karIne te kAMvaDe sajaganA niyAmaka prabhunI pUjA karavI. A lAka palAkanA kAi paNa lanI icchA rAkhIne kAi paNu kAmyakarma karavAnI buddhi paNa na karavI. kAmyaka puruSanA bhatrabhramaNuno nAza karanAruM nathI paNa tenA bhavabhramaNamAM vadhArA karanAruM che, mATeja te karavAneA vicAra karavAnI paNa nA pADI che. evI rIte vedokta niyaMnaimittika karmo karIne tathA kAmyakarmanA parityAga sevIne pUrvanA pApasaMskAranA samUhane pAtAnA aMtaHkaraNamAMthI sArI rIte dhAi nAMkhave, arthAt A zubha mainA saMskAranA samUhavaDe tene khalaDIna eTale anubhavAsanA na upa jAvI zake evA karI nAMkhavA. evI rIte peAtAnA aMtaHkaraNane pavitra karyA pachI A saMsAranAM sukhAmAM-ajJAnakAle anukUla lAgatA zabdAdi viSayAthI ne tenAM sAdhanA strIdravyAdithI upajatAM kathanamAtra vyAvahArika Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsAdhanapaMcakastAtra. sukhAmAM--e sukhA asat, tuccha, baMdhaka, sAtizayatAyukta ne parAdhIna che ema vAraMvAra dodhAnuM dRDhatA ne sAvadhAnatAthI anusaMdhAna karavuM. brA kAlathI puruSane viyeAmAM ramaNIyapaNAnI buddhi hAvAthI turata temAM doSadarzana thAya nahi, mATe temAM rahelA doSonuM vAraMvAra anusaMdhAna karavAnuM kahyuM che. viSayeAmAM daDha doSadarzana thayA vinA viSayAmAM tItra vairAgya thAya nahi, ne tema thayA vinA AtmAnA vAstavika svarUpane jANuvAnI tIvra icchA upaje nahi. viSayAmAM tIvratra vairAgya upajyA pachI AtmasvarUpane jANuvAnI aDaga icchA karavI. manamAM tIvra vairA 3 5 ne tItra mumukSutA utpanna thayA pachI je prArabdha anukUla hoya to . pAtAnA dharamAMthI zIdhra nIkaLI javuM. je pratibaMdhaka prArabdhane lIdhe nityane mATe gharamAMthI na nIkaLI zakAya te samayane mATe nIkaLI javuM, ne manane te| sadAne mATeja bahAra nIkaLI javA devuM. manuSye dharamAMthI nIkaLI jaI jyAM tyAM niraryaMka bhaTakavA karavAnuM nathI, paNa AtmasvarUpane jANavAmATe yeAgya prayatna karavAnA che. te prayatna karyo. ema jANavAnI icchA thAya te| AcArya bhagavAn tenuM uttara nIcenA khIjA kSeAkavaDe Ape cheH--- . saMgaH satsu vidhIyatAM bhagavato bhaktirdRDhA dhIyatAM, zAMtyAdiH paricIyatAM dRDhataraM karmAzu saMtyajyatAm / sadvidvAnupasarpatAM pratidinaM tatpAduke sevyatAM, brahmaikAkSaramarthyatAM zrutizirovAkyaM samAkarNyatAm // 2 // pachI satpuruSAnA samAgama karavA, paramAtmAnI daDha bhakti karavI, zAMti Adi zubhaguNAne sArI rIte saMgraha karavA, vadhAre daDha karmanA zIghra sArI rIte tyAga karavA, zrAtriya ne brahmaniSTha puruSanuM zaraNu grahaNa karavuM, pratidivasa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAddaza ratna. temanI pAdukAnuM sevana karavuM, temanI pAse eka ne avinAzI brahmanA upadezanI prArthanA karavI, ne temanI pAsethI upaniSadAnAM vAkyAnuM sAvadhAnatApUrvaka zravaNu karavuM. tIvratamavairAgyanAM prAdurbhAvavaDe peAtAnA dharamAMthI nIkaLI gayA pachI suvicAra ne sadAcAranuM sevana karanArA uttama pustreAnA prItipUrvaka samAgama karavA, ke jethI vivekavairAgyAdinI dRDhatA thAya. jJAnanA pratibaMdhaka saMskArAnI nivRttimATe tathA cittanI ekAgratA mATe paramakANika paramAtmAnI premapUrvaka aDaga bhakti-smaraNa dhyAna-karavI. zama, dama, zraddhA, samAdhAna, uparAMta netitikSA e che saMpattirUpa zubhacaNAne peAtAnA hRdayamAM sArI rIte saMgraha karavA. AtmasvarUpanA jJAnanI prAptimAM vadhAre pratibaMdha karanArAM karmAMnA zIghra vidhipUrvaka tyAga karavA. hAthamAM yathAzakita, bheTa lai, namra thai, zreAtriya ne brahmaniSTha sadgurune zaraNe javuM. pratidivasa temanI e pAdukAonuM ne tevaDe sUcavAtA temanA cAra ne sadAcAranuM parama prItithI sevana karavuM. pachI zrIsadgurunI prasannatA ne anukSatA bei " he prameA ! mane brahmanA upadeza karavAnI kRpA karA," ema teAzrIpAse eka ne avinAzI brahmanA upadezanI vinayapUrvaka ahubhAvathI prArthanA karavI, teozrI kRpA karIne je upadeza kare tenuM bahu zraddA te AdarathI zravaNu karI pachI temAM rahelA saMzayanI nivRttimATe teozrInI pAsethI vedanA aMta vA rahasya bhAgarUpa upaniSadonuM prIti ne sAvadhAnatAthI lAMbA samayasudhI-saMzaya dUra thAya tyAMsudhI- zravaNu karavuM. 2. 66 * vidhivat zravaNa karyA pachI mumukSue tenuM ekAMtamAM yuktipUrvaka manana karI nididhyAsanAdi karavAM joie ema teozrI nIcenA trIjA phlAkavaDe upadeza kare cheH Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAdhanapaMcakastotra. -~~~-~~-~vAkyArthazca vicAryatAM zrutiziraHpakSaH samAzrIyatAM, . dustItsuviramyatAM zrutimatastarko'nusaMdhIyatAm / brahmaivAsmi vibhAvyatAmaharaho garvaH parityajyatAM, dehe'haMmatirujjhatAM budhajanairvAdaH parityajyatAm // 3 // pachI vAkyanA arthane vicAra kare, vedAMtanA pakSane sArI rIte Azraya kare, kutarkathI sArI rIte virAma pAmavuM, kRtine anukUla evA tarkanuM vAraMvAra anusaMdhAna karavuM, huM brahmAja chuM evI dabhAvanA nityaprati karavI, mithyAbhimAnane parityAga kare, zarIramAM rahelI hepaNAnI buddhine tyajI devI, ne jJAnipuruSanI sAthenA vAdane parityAga kare. tAti-A jagatanA vivartIpadAnakAraNurUpa je sabrahma che te tuM che-ityAdi zrIsarue upadeza karelAM vedavAkanA vAstavika arthane ekAMtamAM zAMtacitte AdarapUrvaka vicAra karavo. zravaNa karelA , arthane ekAMtamAM zAMtacitte AdarapUrvaka vicAra karavAthI arthAta zravaNa karelA arthanuM vidhipUrvaka manana karavAthI sAMbhaLelA zAstrIya viSayamAM kaI saMzaya rahe te heya te te dUra thAya che. upaniSadoe pratipAdana karelA kevalAdaita siddhAMtathI bhinna bIjA sarva pakSo A siddhAMtane samajAvavAmATe pUrvapakSarUpa che ema samajI temAM paramAdara na rAkhatAM upaniSadonA kevalAdaita siddhAMtanA pakSanoja saMzayaviparyayana parityAga karI Azraya karo. tarkanI keAI sthale sthiti na hovAthI zrutiothI ne smRtiothI viruddha mana kalpita duSTa take je buddhine dUSita karanArA che temanAthI atyaMta virAma pAmavuM. zrutismRtione anusaratA sutake je advaita nizcayanA piSaka che, tenuM potAnI buddhinI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. svasthatA mATe vAraMvAra anusaMdhAna karavuM. huM lazarIra, sUkSma zarIra ke. kAraNuzarIra nathI, temaja cidAbhAsa eTale jIva paNa huM nathI, paNa huM te e sarvethI viparItasvabhAvavALA saccidAnaMdasvarUpa patyagabhinna brahmaja chuM, AvI bhAvanA AdarapUrvaka vAraMvAra niraMtara karyA karavI. AvI bhAvanAne nididhyAsana kahe che tevaTe dehAdi jaDamAM rahelI huMpaNAnIAtmAnI-bhrAMti ne pratIta thatA A asata jagatamAM rahelI satyapaNunI brAMti dUra thAya che. dhana, sattA, rUpa, varNa, Azrama, guNa ne vidyAdi jaDa padArthonI sAthe saMbaMdha rAkhanArA ne mumukSane AtmajJAnanI utpattimAM pratibaMdha karanArA sarva prakAranA garvane zuddhabhAvathI parityAga 'karo. skUla, sUkSma ne kAraNue traNe zarIramAMthI huMpaNunI buddhine eTale AtmapaNAnA nizcayeno tiraskArapUrvaka tyAga karavA. jJAnipuruSonI sAthe dehAdinuM abhimAna vadhArI adhogatie pahoMcADanArA jalpa ne vitaMDAnAmanA vAda naja karavA mAtra agatya jaNAya to temanI sAthe pitAnA bedhanI daDhatAmATe tattvane nirNaya karanArI vAtacItarUpa vAda kare. mananavaDe pratIta thanArA pAMca bhedo, traNa prakAranA bhede, ne traNa prakAranA paricchedo vyAvahArika che, temane brahmathI abhinna AtmAmAM sadbhAva nathI ema spaSTa samajAya che. IzvarajIvano bheda, IzvarajaDano bheda, jIvajIvana bheda, jIvajaDano bheda, ne jaDajaDano bheda A pAMca prakAranA vanamAM pratIta thatA bheda jema mithyA che tema jAgratamAM pratIta thatA A pAMca prakAranA bheda paNa mithyA che. A bhede temanI upAdhie karelA hovAthI satya nathI, arthAt sarva prakAranI upAdhithI rahita AtmAmAM te bhedono gaMdha paNa nathI. svagata, sajAtIya ne vijAtIya A traNa prakAranA bhedo paNa zuddhAtmAmAM nathI. avayathI avacavIne bheda svagatabheda kahevAya che, ekaja jAtivALAno paraspara bheda Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIrAdhanapaMcakastotra. sajAtIya bheda kahevAya che, ne anya jAtivALAthI bheda vijAtIya bheda kahevAya che. AtmA niravayava hovAthI temAM svagata bheda saMbhava nathI, AtmAthI bhinna bIje kaI AtmA ahiM nahi hovAthI temAM sajAtIyabheda saMbhava nathI,-jIvAtmAone upAdhine lIdhe bhale vyAvahArika sajAtIyabheda heAya, paNa nirupAdhika AtmAno to kaI anya AtmA nahi hevAthI temanI sAthe sajAtIya bheda saMbhava nathI, ne vijAtIya evAM mAyA ne mAyAnAM kAryo te kalpita levAthI AtmAnI sAthe vAstavika vijAtIyabheda upajAvavA samartha thatAM nathI, tethI AmAmAM vijAtIyabheda paNa saMbhava nathI. dezapariccheda, kAlapariccheda ne vastupariccheda A traNa prakAranA pariccheda paNa AtmAmAM nathI. AtmA sarvavyApaka hevAthI temAM dezapariccheda saMbhave nahi, AtmA traNe kAlamAM rahenAra hovAthI temAM kAlapariccheda saMbhave nahi, ne AtmA sarva vastuonA AtmArUpa hovAthI temAM vastupariccheda paNa saMbhave nahi. A manananuM pariNAma pratIta thatA bhedamAM abhedane ni. thaya karavAmAM lAvavAnuM hovAthI sarvapramANamAM zreSTha upaniSadanA pakSano sArI rIte Azraya karavo joIe. manana yuktio vaDe thAya che. yuktio eTale takenuM kAMI ThekANuM nathI. nirbala tarka tethI caDhiyAtA takethI avazya bAdha pAme che. ema tarkano pravAha cAlyA kare che. manuSya je tarkanI paraMparAnA pravAhamAM taNAyA kare to tene vizrAMtinuM sthAna prApta thAya ja nahi, mATe AcArya bhagavAna kahe che ke pratismatithI viparIta tarkathI sArI rIte uparAma pAmavuM, ne zrutismRtine anukUla hoya tevA tarkanuM manananI daDhatAmATe anusaMdhAna karavuM. mananavaDe brahmanuM parokSajJAna thAya che. te parokSajJAnanuM aparokSajJAnarUpa pariNAma lAvavA mATe nididhyAsana karavuM joIe. huM brahmaja chuM dehAdi huM nathI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. Ama AdarapUrvaka nityaprati bhAvanA karyA karavI. brahmano sAkSAtkAra thatAsudhI A brahmabhAvanA vA brahmadhyAna cAlu rAkhavuM. dehAdinI sAthe saMbaMdha rAkhanArA keI paNa anAtma padArthanuM abhimAna rAkhavuM nahi. dehAbhimAnane sthAne brahmAbhimAna lAvavAnuM hovAthI dehAbhimAnanuM poSaNa karanArA anyagarvano parityAga karavAnuM sUcavyuM che. DALa kApyA pachI thaDa paNa kApI nAMkhavuM joIe, mATe bIjA garvane parityAga karyA pachI dehamAM rahelI huMpaNunI buddhino tyAga karavAnI paNa AvazyakatA dekhADI che. sthUlazarIra paMcIkRta pAMca bhUtonuM baneluM che, ne sUkSma zarIra apaMcIkata pAMca bhUtanuM baneluM che. AtmAne vaLagelAM A pAMca bhUtone vaLagADa zrIsarurUpa bhuvAdvArA dUra karavA joIe. patAno pakSa sthApana karavAnA durAgrahavALe jalpa ane anyanA matamAM dUSaNa batAvavAnA AgrahavALo vitaMDA e nAmanA vAdavaDe cittanI zAMtine bhaMga thAya che, mATe te vAda koInI sAthe mumukSue naja karavo joIe; temAM paNa jJAnijanonI sAthe te tevA vAdamAM teNe naja UtaravuM joIe. jJAtijanonA kathananuM teNe AdarapUrvaka zravaNa karavuM, ne jyAM zaMkA thAya tyAM tenuM vinayapUrvaka samAdhAna pUchavuM e tenuM kartavya che. 3. - have pUrvokta nididhyAsanane paripAka karanArI sAmagrIne mumukSuoupara kRpA karIne AcAryabhagavAna varNave che - mudrAdhi% visthita pratikrine mikSauSadhuM muthatAM, svAdvannaM na tu yAcyatAM vidhivazAt prAptena santuSyatAm / zItoSNAdi viSahyatAM na tu vRthA vAkyaM samuzcAryatAmaudAsInyamabhIpsyatAM janakRpAnaiSTuryamutsRjyatAm // 4 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsAdhanapaMcakastAtra. bhUkharUpa roganA upAya karavA, pratidivasa zikSAna rUpa esaDa khAvuM, svAdavALA annanI mAgaNI na karavI, prArabdhathI prApta thayelAvaDe saMteSa rAkhavA, TADhataDakAdine sArI rIte sahana karavAM, tathA pratyeAjanavinAnuM vacana na belavuM, udAsInapaNAne sa`bhaNIthI icchavuM, ne manuSyAupara kRpA karavAnuM tathA nirdayatA karavAnuM mUkI devuM.] jaivatA manuSyane prANadhAraNa karavAmATe prANunA dharmarUpa bhUkhanI nivRtti annAdivaDe karavI paDe che. bhUkha e eka prakAranA rega che ema samajI tenI nivRttimATe jijJAsu saMnyAsIe pratidivasa bhikSAtrarUpa esaDa khAvuM. bhikSAnta khAvAnuM kahevAvaDe saMnyAsIe peAtAne mATe jAte rAMdhavuM nahi, tathA ApatkAlavinA anyapAse dhAvavuM nahi, ema sUcavyuM che. rAnivRttimATe jema AsaDa parimita levAya che tema bhUkharUpa rAganI nivRttimATe bhikSAtra pazu parimita levuM. atyAhAra na karavA, nahi te iMdriyA vyAkula thAya, ne AsasyAdi debeA sAdhanamAM vighna upAve. jyAM bhikSA mAgavA javuM tyAM kadIpaNa svAdavALA annanI mAgaNI kAinI pAse na karavI. peAtAnA svAdhathI je svAdavALuM ke sAdhAraNa pavitra anna prANadhAraNa karavAjeTaluM prApta thAya temAM saMtoSa rAkhavA. TADhataDA, bhUkhatarasa ne mAnApamAnAdi prApta thAya temane vilApa ke ciMtA karyA vinA mithyA samajI sahana karavAM. nirarthaka kheAlavAnA svabhAva rAkhavAthI aMtaHkaraNa tathA iMdriyA vyAkula thAya che, mATe svaparanA prayAjana vinAnuM kAMi na melavuM. dRzyamAM udAsInatA lAvyA vinA paramAtmAnA sAkSAtkAra thai zakatA nathI, mATe evA udAsInapaNAne sabhaNIthI icchavuM. prANIApara vizeSa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. kRpA rAkhavAthI rAgavaDe baMdhana thAya che, ne temanA upara nirdayatA rAkhavAthI aMtaHkaraNa malina thAya che, mATe te baMneno tyAga karI temanA upara madhyasthabhAvavALI sAmAnya dayA rAkhavI. 4. nididhyAsananA paripAkavaDe paramatatvaneM sAkSAtkAra karI pachI prArabdhanI samAptie brahmarUpe sthiti karavI ema A zlokavaDe AcAryamI bodha kare che - ekAnte sukhamAsyatAM paratare cetaH samAdhIyatAM, pUrNAtmA susamIkSyatAM jagadidaM tadbAdhitaM dRzyatAm / prAkarma pravilApyatAM citibalAnApyuttaraiH zliSyatAM, prArabdhaM tviha bhujyatAmatha parabrahmAtmanA sthIyatAm // 5 // ekAMtamAM sukhapUrvaka besavuM, mAyAthI paramAM-brahmamAMcittane sArI rIte ekAgra karavuM, pUrNatmAne sArI rIte sAkSAtkAra kara, tevaDe A jagane bAdha pAmeluM jevuM, caitanyanA sAmarthyathI saMcitakamene sArI rIte vilIna karavAM, uttaronI-kriyamANa kamenI-sAthe paNa na joDAvuM, ahiM prArabdhane bhegavavuM, ne pachI parabrahmarUpe sthiti karavI. - sthAnanI, mananI ne zarIranI kevI sthiti nididhyAsanamAM upayogI che te prathama jaNAve che. strIo, durjano tathA hiMsaka ne pIDA karanArAM prANIothI rahita ane zarIrane roga utpanna na kare evA pavitra, manuSyovinAnA ne ramaNIya sthAnamAM manane prasanna rAkhI zarIrane anukUla Ave evA Asane kaMbalAdinA- Asana para besavuM. mAyAnAM AkAzAdi kAryothI mAyA para eTale sUkSma ne vyApaka che. tenAthI brahma paratara eTale vadhAre para che, mATe brahmane Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sAdhanapaMcakastaga. 11 paratara kahyuM che. evA parataramAM-brahmamAM-teno sAkSAtkAra karavAmATe pitAnA pavitra cittane sArI rIte ekAgra karavuM. capala cittathI sUkSmatama brahmano sAkSAtkAra thaI zakavAne saMbhava na hovAthI cittane sArI rIte ekAgra karavAnuM kahyuM che.dezAdinA paricchedavinAnA brahmathI abhinna pitAnA AtmAne pUrvokata nididhyAsananA paripAkavaDe AtmAnI uparanA AvaraNano bhaMga karI saMzayaviparyayarahita anubhava karavo. jema cakamakapara gajavelanuM kayuM pachADavAthI cakamakamAMthI agninA taNakhA UDe che, temane kaI taNakho kaphamAM lAgI te saLage che, tema AvaraNurbhAgamATe nididhyAsana-brahadhyAna-karatI manovRtti te abhyAsano paripAka thaye AvaraNano bhaMga karI svayaMprakAza brahmano anubhava kare che. jema mANasa kaI kaThaNa viSayane nirNaya kare che, vA kaI kaThaNa praznane yathArtha nirNaya kare che, tema sadya ne satzAsse upadeza karelA brahmanA svarUpane te jANe che. brahmAkAravRtti dUra thaye punaH jagatanI pratIti thavA mAMDe tyAre AgaLa anubhavelA traNe kAlamAM ekarUpe rahenArA brahmamAM A jagat vartamAnakAlamAM vAsanAnA balathI mAtra pratIta thAya che, paNa te satya nathI, satya te mAtra brahmaja che, Ama brahmanA satyapaNAnA daDha nizcayavaDe pratIta thatA A jagatanA aparokSamithApaNune nizcaya karIne jovuM. jema suryanAM kiraNomAM pratIta thatuM mRgajala mithyA che, tema brahmamAM pratIta thatuM A jagata mithyA che, evo aDaga nizcaya rAkhavo. manorAjya ne svaninuM jagata jema mithyA che, tema A jAgratanuM jagata paNa miyA che ema sudaDha samajavuM. sarva prakAranA saMgathI atyaMta rahita AtmasvarUpanA anubhavanA batathI saMcitakarmono-A janmamAM phala nahi ApanArA aMtaHkaraNamAM rahelA apakva saMskArano -atyaMta vinAza kara, ne pUrvokta AtmasvarUpanA anubhavanA balathI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. have pachI thanArA je kriyamANakarmo temanI sAthe joDAvuM nahi. prArabdhakarmane-phala ApavA mATe pravRtta thayelA saMskArone-kyAkhazarIramAM zarIrasthitiparyata draSTA rahIne samabhAve bhogavavuM. prArabdhakarmanI samApti thayA pachI anya zarIranI prAptine kaI hetu vidyamAna na hovAthI pitAnA parabrahmarUpe sthiti karavI. ahiM parabrahmarUpe sthiti karavI joIe evuM vidhAna nathI, paNa temanI parabrahmarUpe sthiti thAya che ema vastusthitinuM mAtra nirUpaNaja che. 5. uparanA pAMca zlokanuM adhyayana karavAthI tathA temAM upadeza ka karelI rIte vartavAthI thanArA phalane kahe che - yaH zlokapaJcakamidaM paThate manuSyaH, sazcintayatyanudinaM sthiratAmupetya / tasyAzu saMsRtidavAnalatIvaghora tApaH prazAntimupayAti citiprasAdAt // 6 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM sAdhanapaJcakastotraM saMpUrNam // je manuSya A pAMca kalekenuM adhyayana kare che, ane pratidivasa sthiratA rAkhIne tenuM manana dhyAna kare che, tene saMsArarUpa dAvAnalane tIvra ne bhayaMkara tApa citanyanA anugrahathI zIgha atyaMta zAMti pAme che. je jijJAsu manuSya zraddhAbhaktipUrvaka A pAMca kAnuM zretriya ne brahmaniSTha evA sadguru pAsethI adhyayana kare che, ane pitAnA aMta:karaNadine sthira rAkhI nityaprati bhAvapUrvaka ekAMtamAM tenuM manana tathA nididhyAsana kare che, tenA saMsArarUpa vananA agninA tIkhA ne Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcAraste tra. 13 bhayaMkara AdhyAtmika AdhibhAtika ne Adhidaivika A traNa tApA - masvarUpanA sAkSAtkAravaDe zoghra atyaMtazAMti pAmI jAya che. te paramAnaMdarUpe sthiti kare che, ne pachI tene kAi paNa velA puna: e traNa tApAnI-du:khAnI-prApti thatI nathI. 6. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsAne parivAjakAnA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA sAdhanapaMcakanAmanA teAtrarUpa prathama ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI. gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 1. 3 || zrIsatAvArastotra || bhAvArthadIpikATIkAsahita, maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. doharA. brahmazinuM dhyAna dharI, vaMdI sadgurupAya; sadAcAranI A TIkA, gurjagirA lakhAya. 1 A graMthamAM sarUpa brahmane prApta karavAnA AcAra vA upAya darzA velA che, tethI A graMthanuM nAma sadAcAra rAkhavAmAM AvyuM che, 1 paramahaMsA--haMsa je prANa tenAthI paNa vadhAre rAgadveSavina 2 paritrAjakA--dehA de paricchinna vastuomAMthI huMpaNAne parityAga karI sarva bhaNI gayelA vyApakasvarUpe thayelA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. * - - ~~~~~~~ - graMthanI nirvine parisamApti thavA mATe tathA ziSTAcAranuM paripalana karavAmATe graMthakartA namaskArarUpa maMgalAcaraNa kare che saccidAnandarUpAya jagadaGkurahetave / sadoditAya pUrNAya namo'nantAya viSNave // 1 // saccidAnaMdarUpavALA, jagatarUpa aMkuranA kAraNa; sarvadA astitvavALA, pUrNa ane anaMta paramAtmAne mArA namaskAra che. traNe kAlamAM ekarUpe rahenArA, jeno jJAnasvabhAva kadIpaNu lopa pAmatuM nathI evA, paramaprItinA sthAnarUpa vA paramAnaMdarUpa, pratIta thatA A jagatanA abhinnanimittapAdanakAraNarUpa, (nimitakArarUpa tathA upAdAnakAraNarUpa, ) sarvadA skaraNurUpe udaya pAmelA jaNAtA, svagata sajAtIya ne vijAtIya bhedavinAnA, ane deza kAla ne vastunA paricchedavinAnA vyApaka paramAtmAne mArA vinayapUrvaka namaskAra he. 1. sarvavedAntasiddhAntairgrathitaM nirmalaM zivam / sadAcAraM pravakSyAmi yoginAM jJAnasiddhaye // 2 // sarva upaniSadanA siddhAMtavaDe guMthelA, pavitra ne kalyANarUpa sadAcArane rogIonA jJAnanI siddhimATe che kahIza. IzAdi sarva upaniSadonA siddhAMta jemAM otaprota che evA, vAstavika pavitra, ne kalyANusvarUpa brahmanI sAthe saMbaMdha rAkhanAra chevAthI kalyANarUpa evA, dharmazAstromAM pratipAdana karelA sadAcArathI bhinna, sadAcAranuM pitAnA cittane parabrahmamAM joDavAno prayatna karatA yogIonA brahmajJAnanI siddhimATe huM kathana karIza. 2. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcAraste tra. prathama mumukSuyegIe prAtaHkAlamAM karavAyogya prAtaHsmarane kahe cheH-- 15 prAtaH smarAmi devasya saviturbharga AtmanaH / vareNyaM taddhiyo yo nazcidAnandaH pracodayAt // 3 // prAtaHkAlamAM huM sanI utpatinA kAraNarUpa ne prakAza AtmAnA te zreSTha cidAnaMdasvarUpanuM smaraNa karuM chuM, je cidAnaMda amArI buddhine spurAve che. svayaM cittanI prasannatAvALA prAtaHkAlamAM namat thaI huM A sarve dRzyanA vivaipAdAnakAraNurUpa ne svayaMprakAza ( kAinA viSaya thayA vinA spaSTa pratIta thanAra ) AtmatattvanA upaniSadomAM prasiddha te caitanya ne AnaMdasvarUpanuM bhAvapUrvaka smaraNu karuM chuM, je caitanya ne AnaMdasvarUpavALA AtmA amArI--sarva prANIonI--buddhivRttimAne sphuraNanI zakti Ape che. 3. prAtaHsmaraNa karyA pachI te yogIe AkhA divasa pAtAnA aMtaHkahyune kevA nizcayavALuM rAkhavAnA saMkalpa karavA oie te kahe che:anvyvytirekaabhyaaN jAgratsvapnasuSuptiSu / yadekaM kevalaM jJAnaM tadevAhaM paraM bRhat // 4 // jAgrata, svapna ne suSuptimAM anvaya ne vyatirekavarDa je eka, asaMga, caitanyarUpa, para ne niratizayavyApaka che teja huM chuM. - aMtaHkaraNanI janapradavasthA, svamAvasthA ne suSuvyavasthAmAM anvaya ne vyatirekavaDe vicAra karatAM je eka, asaMga, caitanyarUpa, mAyAnAM kAryAM ne mAyAthI vadhAre sUkSma ne vyApaka, tathA sathI vadhAre vyApaka tattva che, te tattvaja huM chuM, dehArdi huM nathI. aMta;karaNanI je avasthAmAM aMta:karaNa Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. ikiye dvArA bahAranA vyAvahArika padArthono anubhava kare te avasthAne jAgrata, je avasthAmAM aMtaHkaraNa zarIranI aMdara rahelI hitAnADImAM manomaya padArthone anubhave te avasthAne svapna, ne je avasthAmAM aMta:karaNa pitAnA upAdAnakAraNa ajJAnanA aMzamAM vilIna thaI jAya te avasthAne suSupti kahevAmAM Ave che. AtmAnuM te traNe avasthAmAM hovuM te AtmAne anvaya, ne e traNe avasthAonuM A tmAmAM na hovuM te te traNe avasthAono vyatireka jANo. jAgratamAM huM eve rUpe AtmAnuM bhAna thAya che, paNa te velA svapna ke su'ptinuM bhAna thatuM nathI, svapnamAM huM eve rUpe AtmAnuM bhAna hoya che, paNa te velA jAgrata ke suSuptinuM bhAna hetuM nathI, suSuptimAM huM evI rIte AtmAnuM aspaSTa bhAna hoya che, paNa te velA jAgrata ke svaninuM bhAna hotuM nathI ane AtmAkAravRttimAM AtmAnuM spaSTa bhAna hoya che, paNa te velA jAgrata, svapana ke suSupti hetAM nathI. AvI rIte sarva avasthAomAM hevArUpa AtmAnA anvayane ne te traNe avasthAonuM AtmAmAM na devArUpa vyatirekano vicAra karavAthI eka ne asaMgAdisvabhAvavALA AtmAnuM bhAna thAya che. 4. have yogIe pitAnA ajJAnarUpa zayanasthAnane parimANa kevI rIte karavo te kahe che - zAnAjJAnavilAso'yaM jJAnAjJAnena zAmyati / jhAnAzAne parityajya jJAnamevAvaziSyate // 5 // A jJAna ne ajJAnane vilAsa jJAna ne ajJAnavaDe zAMta thAya che. jJAna ne ajJAnane parityAga karIne jJAnaja avazeSa rahe che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 17, zrIsadAcArastaMtra. A dazya prapaMca jAgrasvakharUpa jJAnanA ne suSuptirUpa ajJAnanA kAryarUpa che. te AtmAnA sAkSAtkAravaDe ne dazyanA miththApaNanA nizvayarUpa tenA ajJAnavaDe nivRtta thAya che. AtmAnA sAkSAtkAravAnI vRttirUpa jJAnano ne dazyanA miyApaNAno nizcaya karanArI vRttirUpa ajJAnano parityAga karavAthI nirupAdhika jJAna ja bAkI rahe che. 5. have yogIonA zacane varNave che - atyantamalino deho dehI cAtyantanirmalaH / asaMgo'hamiti jJAtvA zaucametatpracakSate // 6 // lazarIra bahuja apavitra che, ne AtmA bahuja pavitra che, tathA huM asaMga chuM, ema jANIne rahevuM ane gIe zAca kahe che. - pratIta thatuM sthalazarIra mala, mUtra ne radhirAdi apavitra padArthonA samUharUpa hovAthI atyaMta malina che, ane AtmA saccidAnaMdAdisvabhAvavALo hovAthI parama pavitra che. asaMgasvabhAvavALA parama pavitra AtmA huM chuM ema jANI dehAdimAMthI huMpaNAnI buddhi mUkI devI A - vAstavika zAca-malamUtra tyAganI kriyA-che ema yogIo kahe che.. . have yogIonA snAnanuM svarUpa kahe che manmano mInavannityaM krIDatyAnandavAridhau / susmAtastena pUtAtmA samyagvijJAnavAriNA // 7 // ..mAruM mana mAchalAnI peThe nitya sukhasAgaramAM kIDA kare che. te yathArtha vijJAnarUpa jalavaDe huM sArI rIte nAna kare chuM, tethI pavitra svarUpavALo chuM. mAruM aMtaHkaraNa samudramAM ramata karanArA mAchalAnI peThe sarvadA AnaMdasAgaramAM-brahmamAM-ramata kare che. brahmanA yathArtha anubhavarUpa jala Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. tethI vaDe meM avidyArUpa mela nIkaLI jAya evI rIte snAna kareluM che, huM mArA pavitra svarUpanA anubhavavALA thayA chuM. 7. nIcenA zlAkamAM yAgIonA azvaNunuM nirUpaNa kare che:athaaghmrssnnN kuryAt prANApAnanirodhataH / manaH pUrNe samAdhAya magnakuMbho yathArNave // 8 // upara kaheluM snAna karyA pachI prANa ane apAnane zakavArUpa aghamarSaNa kare. jema samudramAM Dubele ghaDA rahe, tema manane pUrNamAM sArI rIte sthira karIne rahe. pUrve kaheluM snAna karyAM pachI te yAgI UrdhvagativALA prANunA vegane ne adhAtivALA apAnavAyunA vegane rAkavArUpa aMtaHkaraNanA malinasaMskArAne bALI nAMkhanArI adhamaNunAmanI kriyA kare. jema samudramAM DubelA dhaDe sthira rahe che, tema yAgIe peAtAnA manane sarva vyApaka brahmamAM sArI rIte sthApana karIne sthira rahevuM joie. manane brahmamAM nimagna karI prANApAnanA nirAdha karavA tene ahiM adhaNu kaheluM che. 8. have yAgIonI saMdhyAnuM svarUpa kahe cheH-- layavikSepayoH sandhau manastatra nirAmiSam / sa sandhiH sAdhito yena sa mukto nAtra saMzayaH // 9 // laya ne vikSepanA je saMdhi che te sadhimAM mana viSeyarahita che. te saMdhi jeNe siddha kaye che. te mukta che emAM saMzaya nathI. vRttinA laya ne vRttinI utpattinI vacce vRttinA saMdhi kahevAya che. te saMdhi brahmarUpa che. te saMdhirUpa brahmamAM mana aMdaranA ne bahAranA viSa-ArUpa mAMsanA AhArathI rahita hAya che, arthAt tenI nirAlaMba Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. 1vvvvvvv sthiti hoya che. te brahmarUpa saMdhine abhyAsavaDe jeNe anubhava karyo che te puruSa saMsAra ne tenA kAraNe ajJAnathI meLe thayelo che temAM zaMkA nathI. . A gInA japanuM svarUpa kahe che - sarvatra prANinAM dehe japo bhavati sarvadA / haMsaH sohamiti jJAtvA sarvavandhaiH pramucyate // 10 // prANIonA zarIramAM sarvatra sarvadA "haMsaH" vA soha" (huM te vA te huM) A japa thAya che. tene anubhavIne bhegI sarva baMdhathI sArI rIte mokaLo thAya che. | sarva prANuonAM zarIramAM sarva sthale sarva samayamAM uphasanI sAthe huM ne zvAsanI sAthe saH athavA tene UlaTAvIe te zvAsanI sAthe se ne usanI sAthe huM evuM uccAraNa svAbhAvikarIte thayA kare che. A haMsaH vA sahaM (huM te paramAtmA chuM, vA te paramAtmA huM chuM,) japane anubhavavaDe je yogI jANe che te brahmajJAnavaDe saMsAranAM sarva baMdhanethI sArI rIte mokaLo thAya che. haMsaH te ahaM sanuM TuM rU5 che. 10. have yogInA tarpaNanuM varNana kare che - tarpaNaM svasukhenaiva svendriyANAM pratarpaNam / manasA mana Alokya svayamAtmA prakAzate // 11 // . AtmAnA AnaMdavaDeja pitAnI iMdriyone sArI rIte tRpta karavI te yogIonuM tarpaNa che. manavaDe manane joine AtmA pite prakAze che. : AtmAnA paramAnaMdasvabhAvavaDeja pitAnI zretrAdi pAMca jJAnaidine paripUrNa tRpta karavI te yogIonuM tarpaNa che. pitAnA pavitra ne Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. ekAgra aMta:karaNavaDe aMtaHkaraNanA adhiSThAnarUpa AtmAnA sAkSAtkAra. karIne tene te paramAnaMdavaDe paritRpta karavuM te paNa tarpaNu che. A tapavaDe AtmA te prakAze che. iMdriyAne tathA aMta:karaNane bahAranA viSayAnA sevanathI kadIpaNuM tRpti thatI nathI, paNa AtmAnA AnaMdane sevanathI atulana thavAthIja temane tRpti thAya che mATe mumukSu yAgIne A tarpaNu kartavya che. 11. * have AvA yegInA agniheAtranuM nirUpaNa kare cheHaatmni svaprakAze'gnau cittamekAhutiM kSipet / agnihotrI sa vijJeya itare nAmadhArakAH // 12 // svayaMprakAza AtmarUpa agnimAM je cittarUpa eka ADuMtine hAme te agniheAtrI jANavA, khIjA nAmadhAraka che. niraMtara jJAnasvabhAvavALA AtmarUpa alaiAkika agnimAM je yegI, A sarvAM dRzyane kalpI temAM rAgadveSa karI jIvane bahu du:khI kare che te cittarUpa eka alaiAkika Ahutine hAme che,--AtmAmAM tenA khAdha kare che, teja yAgI vAstavika agniheAtrI che, khIjA lAphika agniDhAtravALA tA mAtra agniheAtrI evuM nAma dhAraNa karanArA che. 12. AyegInA devadevAlayane tathA temanA devapUjanane kahe che:~ deho devAlayaM prokto dehI devo niraMjanaH / arcitaH sarvabhAvena svAnubhUtyA virAjate // 13 // zarIrane devaLa kahyuM che, ne AtmAne niraMjana deva kahyA che. te deva sa`bhAvavaDe pUjAyA chatA svAnubhavavaDe virAje che. pAMca bhUtAnA kAryarUpa A llRzarIrane zAstramAM devamaMdira kahyuM che, .ane temAM rahelA AtmAne satzAstramAM avidyAnI malinatAthI rahita svayaMprakAza deva kahelA che. te avidyArahita deva yAgIAvaDe sarve bhAvathI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. pUjAyA chatA pitAnA anubhavavaDe zobhe che-AtmA svAnubhavathI bhinna tattva nathI. 13. have yogInA svAdhyAya, dhyAna tathA sAkSAtkAranA svarUpane kahe che - maunaM svAdhyAyazca dhyAnaM dhyeyabrahmAnucintanam / jJAneneti tayoH samyagniSedhAntapradarzanam // 14 // mana svAdhyAya che, dhyAna karavAgya brahmanuM vAraMvAra citana dhyAna che, ne jJAnavaDe te baMnenA yathArtha niSedhanA avadhine sAkSAtkAra che. vANune nirodha seva vA tUSNabhAvane pAmavuM e zAstranuM adhyayana che, dhyAna karavAgya paramatattavamAM vAraMvAra pitAnA manane joDavuM e dhyAna che, ane paramatatvano anubhavavaDe vANI tathA mananA vA mana tathA dhyAnanA yathArtha niSedhanA avadhirUpa tattvano sAkSAtkAra thAya have yogInA bhajanane vA bhegane varNave che-- - atItAnAgataM kiMcinna smarAmi na cintaye / rogadveSaM vinA prAptaM bhuMjAmyatra zubhAzubham // 15 // huM bhUtakAlanuM kAMI smaraNa karatA nathI, ne bhaviSyanuM kAMI ciMtana karatA nathI. ahi prApta thayela zubhAzubhane rAgadveSavinA bhegavuM chuM. AtmAnuM nirUpaNuM vicArI huM bhUtakAlamAM prApta thayelA bhejanane ke bhagavelA bhegonuM kaI paNa maraNa karato nathI, ane bhaviSyamAM maLavAnA bhojanane ke prApta thavAnA viSayone kAMI paNa vicAra karato nathI. mArA prArabdhAnusAra mane ahiM maLelA uttama ke kaniSTha bhejanane vA zabdAdi viSayone rAgadveSarahita aMtaHkaraNavaDe prArabdhanI nivRtti karavA upabhoga karuM chuM. 15. che. 14 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. have saMnyAsa tathA tyAganuM svarUpa kahe che - haThAbhyAso hi saMnyAso naiva kASAyavAsasA / nAhaM deho'hamAtmeti nizcayo nyAsalakSaNam // 16 // haThAbhyAsaja saMnyAsa che, bhagavAM vastravaDe nahi ja. huM deha nathI, AtmA chuM, e nizcaya te tyAganuM svarUpa che. UrdhvagativALA prANa tathA adhogativALA apAnane prANAyAmavaDe ekatra karavAne abhyAsa karavo ne dRzyamAM rahelo rAga tyaja teja vAstavika saMnyAsa che, aMtaHkaraNanI yogyatAvinA mAtra bhagavAM vastrA dhAraNa karI levAM tevaDe vAstavika saMnyAsa thato nathI ja. huM A sthalazarIra nathI, paNa brahmathI abhina AtmA chuM, A nizcaya karI dRzyane manamAMthI kADhI nAMkhavuM te vAstavika tyAganuM svarUpa che. 16. dAna tathA vairAgyanA avadhinuM lakSaNa jaNAve che - abhayaM sarvabhUtAnAM dAnamAhurmanISiNaH / nijAnande spRhA nAnyadvairAgyasyAvadhirmataH // 17 // sarvaprANIone abhaya ApavuM tene buddhimAne dAna kahe che, ane nijAnaMdamAM pRhA, bIjAmAM nahi, te vairAgyane avadhi mAne che. abhayarUpa brahmanA upadezavaDe adhikArI sarvaprANIone abhayarUpa brahmamAM sthira karavA tene buddhimAno vAstavika dAna kahe che. annAdinuM dAna te gANa dAna che. nirupAdhika, niravadhi ne svAdhIna AtmAnaMdamAMja mAtra spRhA, paNa zabdAdi viSayo tathA tenAM upakaraNamAM spRhA nahi, tene vidvAnoe virAgyano cheDo mAne che. 17. have AtmasAkSAtkAranAM samIpanAM traNa sAdhano varNave che - vedAntazravaNaM kuryAt mananaM copapattibhiH / yogenAbhyasanaM nityaM tato darzanamAtmanaH // 18 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. vedAMtanuM zravaNa kare, yuktio vaDe manana kare, gavaDe nitya abhyAsa kare, tethI AtmAne sAkSAtkAra thAya che. viveka, vairAgya, samAdi cha saMpatti, ne tIvramumukSutA prApta karI pachI zretriya ne brahmaniSTha sadganI pAsethI upaniSadAdinuM AdarapUrvaka zravaNa kare, pachI bhedane bAdha karIne abhedane siddha karavAnI yuktio vaDe ekAMtamAM svastha mane te sAMbhaLelA viSayanuM manana kare, pazcAta pitAnA cittane brahmamAM ekAgra karavAno nitya abhyAsa kare. A sAdhana vaDe mumukSune AtmAne sAkSAtkAra thAya che. 18. gya aMta:karaNavALAne AtmAno sAkSAtkAra zabdathI ja thAya che ema jaNuve che - zabdazakteracintyatvAcchabdAdevAparokSadhIH / prasuptapuruSo yadvacchabdanaivAnubudhyate // 19 // .. zabdanI zaktinA aciMtyapaNAthI zabdathI ja aparAkSajJAna thAya che. jema sUtele manuSya zabdavaDeja jAgratu thAya che tema. ' zabdanuM sAmarthya manuSyathI na ciMtavI zakAya evuM che. sarva ajJAta vastuonuM jJAna zabdavaDe meLavAya che. zabdamAM rahelI aciMtyazaktinA prabhAvathI "tatvamasi"--te brahma tuM che-ItyAdi zabdathI ja pavitra ne ekAgra aMtaHkaraNavALA, sastI bhaktivALA, ne vedAMtanA saMskAyukta hRdayavALA jijJAsune AtmAnuM aparokSajJAna thAya che jema ghATI nidrAmAM paDelo manuSya tenuM nAma laIne bolAvavAthI jAge che, tema anAdikAlathI avidyArUpa ghATI nidrAmAM paDelo manuSya sadganA mahAvAyarUpa zabdathIja AtmasvarUpamAM jAgrata thAya che. 10. jaDacetananA vivekavaDe ne saddagurunA upadeza ziSya vedanuM atikramaNa karavA samartha thAya che ema jaNAve che - ' . Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdeza ratnA AtmAnAtmavivekena jJAnaM bhavati nirmalam / guruNA bodhitaH ziSyaH zabdabrahmAtivartate // 20 // AtmA ne anAtmAnA vivekavaDe pavitra jJAna thAya che. gurue upadeza karelA ziSya vedanuM ullaMghana karI jAya che. jaya tathA cetanane tenAM lakSaNeAvaDe bhinna bhinna jANuvAyA - jaDane asat tathA duHkharUpa jANavAthI ane cetanane sat tathA paramAnaMdarUpa jANavAthI--meAkSasAdhakane sarva prakAranA doSathI rahita brahmajJAna thAya che. zrIsadgurue jene upadeza kareleA che evA sAdhanasaMpanna ziSya karma ne upAsanAnuM nirUpaNu karanArA vedamAganuM ullaMdhana karIne upaniSadAe pratipAdana karelA brahmasvarUpane abhedabhAve pAme che. 20. have kAi sadguru pAtAnA sAdhanasaMpanna ziSyane AtmasvarUpanA upadeza kare che.~~~ 24 na tvaM deho nendriyANi na prANo na mano na dhIH / vikAritvAdvinAzitvAd dRzyatvAcca ghaTo yathA // 21 // jema vikArIpaNAthI, vinAzIpaNAthI ne dazyapaNAthI ghaDA tuM nathI, tema tuM zarIra nathI, iMdriyA nathI, prANa nathI, mana nathI, ne buddhi nathI. jema utpattinI pahelAM heAvuM, utpanna thavuM, vadhavuM, bhinna bhinna pariNAmane pAmavuM, ghaTavA mAMDavuM, ne nAza pAmavuM A cha bhAvikAre dhaDAmAM rahelA heAvAthI, tathA dhaDe| dazya hovAthI te ghaDAtuM nathI, tema tAruM sthUlazarIra, zretrAdi ne vAgAdi iMdriya, prANAdi prANeA, saMp vikalparUpa dharmavALuM mana, te nizcayarUpa dhamavALI buddhi paNa vikArI, vinAzI ne dazya hAvAthI tAruM vAstavika svarUpa nathI, tuM te te sarvathI vilakSaNu arthAt avikArI, avinAzI ne sa dRzyanA draSTA che. 21. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sadAcArastotra tAruM vAstavika svarUpa eNvuM che vizuddhaM kevalaM jJAnaM nirvizeSaM niraMjanam / ___ yadekaM paramAnaMdaM tattvamasyadvayaM param // 22 // je atyaMta zuddha, kevala, caitanya, vizeSathI rahita, vidyArUpa aMjanathI rahita, eka, paramAnaMda, adraya ne para che, te tuM che. je mAyA ne mAyAnAM kAryothI atyaMtarahita, sarvasaMgathI rahita, sarva cipa, nAma rUpa jAti ne kriyA Adi vizeSathI rahita, avighArUpa malinatAthI rahita, sajAtIyAdi bhedathI rahita, paramAnaMdasvarUpa, advitIya ane sUkSmatama tathA vyApaka che te brahma tuM che. 22. tuM zabdone ne manane sAkSI che ema zrIsazuru kRpA karIne ziSyane upadeza kare che - rAthAvatta hi mana tava cA madhye sAkSitayA nityaM tadeva tvaM bhramaM jahi // 23 // . zabdanI utpatti ne vinAza siddha che, mananAM paNa temaja che. madhyamAM sAkSI pAvaDe nitya che te ja tuM che. brAMti tyajI de. zabda e AkAzane guNa che. jyAre AkAza utpatti tathA nAzavALuM che tyAre teno guNa zabda utpati ne nAzavALo hoya temAM zuM Azcarya ? ka kha Adi varNarUpa ne nagArA AdinA vanirUpa zabdonI utpatti ne vinAza zAstrathI ne jJAnIonA anubhavathI siddha che. zabdanuM sUkSmarUpa jene phoTa kahevAmAM Ave che te AkAzanI peThe ApekSikaanyanI apekSAo-nitya bhale heya, paNa AtmAnI peThe nirapekSa nitya nathI. ahiM zabdavaDe vANuM samajavI. vANI jema utpattinAzavALI che Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. tema mana paNa utpattinAzavALa che ema satazAstrAthI ne vidvAnonA ' anubhavathI siddha che. vaLI jAgrata ne svapnamAM vANI ne mananI. utpatti ne suSuptimAM tene laya sone anubhavasiddha hovAthI paNa te baMne utpattinAzavALAM siddha thAya che. AkAzAdi pAMca bhUtonA maLelA satvaguNanA aMzamAMthI mananI utpatti thAya che, ne pratyakAle vA mekSikAle teno temAM laya thAya che. vANI tathA mananI sthiti hoya tyAre athota tenA pravRttikAlamAM je paramatatva sAkSIpaguvaDe nitya raheluM che te paramatavaMja tuM che, de, vANI ke mana tuM nathI, mATe temAM tane huMNAnI-AtmAnI-buddhi rahetI hoya te te brAMtine tuM tyAga kara. 23. have sthalazarIrAdine virADAdithI abheda che ema upadeza kare che - sthUlavairAjayoraikyaM suukssmhairnnygrbhyoH| jJAnanA pradhAnag: II ra4 | skUlazarIranuM ne virAgnA zarIranuM ekapaNuM che, sUkamazarIranuM ne hiraNyagarbhanA zarIranuM ekapaNuM che, ajJAnanuM ne mAyAnuM ekapaNuM che, ane pratyagAtmAnuM ne brahmanuM ekapaNuM che. prANIonAM sthalazarIrano ne virAbhagavAnanA zarIrano abheda che, kemake te baMne paMcakRta pAMca bhUtAnAM banelAM che; prANIonAM sUkSma zarIrane ne hiraNyagarbhabhagavAnanA zarIrane abheda che, kemake te baMne apaMgIkRta pAMca bhUtAnAM banelAM che; ajJAna ne mAyAno abheda che kemake ane jJAna jIvonAM sUkSmasthala zarIranuM kAraNa che, ne mAyA zrI IzvaranA sUkama tathA lazarIranuM kAraNa che; ane aMtarAtmA ne brahmano abheda che, kemake te baMne kAraNa, sUkSma ne sthala e traNe prakAranA upAdhithI rahita zuddha che. zarIranA amedanA kathanavaDe temanA abhimAnI bano paNa abheda jANo. vyaSTi (eka) pUlazarIranA ne jAgradevasthAnA abhimAnI vizva Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. nAmanA vana samaSTi (badhA) sthulazarIranA abhimAnI virAgbhagavAnasAthe abheda jANuvA, vyaSTi mazarIranA ne svapnAvasthAnA abhimAnI tejasanAmanA vaneA samaSTimazarIranA abhimAnI bhagavAna hiraNyagarbhanI sAthe abheda jANuvA, ane vyaSTi ajJAna vA kAraNazarIranA te suSuptiavasthAnA abhimAnI prAjJanAmanA vanA mAyAnA abhimAnI zrIIzvara vA aMtaryAmInI sAthe abheda jANavA. 24. brahmamAM bhrAMtithI A jagatanI pratIti thai che ema jaNAve che:cinmaatraikrse viSNau brahmAtsyaikyasvarUpake / bhrameNaiva jagajjAtaM rajjvAM sarpabhramo yathA // 25 // jema doraDImAM sarpanI bhrAMti thAya che, tema kevala caitanya, ekarasa ne prazna tathA AtmAnA ekapaNAnA svarU dhavALA vyApakatattvamAM bhrAMtivaDeja jagat upajyuM che. jema maMdAMdhakAramAM paDelI dAraDImAM manuSyane sarpanI bhrAMti thAya. che, tema caitanyamAtra, sarvatra samarUpe raheluM, ne brahma tathA AtmAnA ekapAnA svarUpavALuM je vyApakatattva che temAM ajJAnInI bhrAMtivadhuja temane A nAmarUpavALuM sarva jagat pratIta thayuM che. 25. tArkikAdine mate jIva ne IzvaranA svarUpanuM varNana kare cheH-- tArkikANAM ca jIvezau vAcyAvetau vidurbudhAH / lakSyau ca sAMkhyayogAbhyAM vedAntairekatA tayoH // 26 // tArkikAnA jIva ne Izvara A vAcya che ema jJAnIe jANuM che, sAMkhya ne ceAgavaDe A lakSya che, ne upaniSadovaDe te baMnenI ekatA che. nyAyadarzana ne vaizeSikadarzana e baMne tarkazAstra kahevAya che. te baMne zAstrAnA siddhAMtane anusaranArA tArkikA kahevAya che. tArkikA jIva 27 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. tathA Izvarane jJAna, icchA ne prayatnAdi guNavALA mAne che. evI rIte te baMne darzanAvALAnA jIva tathA zvara guNAvALA hAvAthI vAcyarUpa che ema jJAnIe jANe che. zabdaneA peAtAnA arthathI je saMbaMdha te vRtti kahevAya che. te vRtti e prakAranI che, zaktirRpitta tathA lakSaNlRovRtti. zabdane zaktivRttivaDe je artha thAya te zakyA vAM vAcyA kahevAya che, ne zabdane lakSaGgAvRttivaDe je artha thAya te lakSyArtha kahevAya che. zabdaneA peAtAnA zakyA vA mukhyAthI je saMbaMdha te zaktivRtti, ne zabdane zakayAnA saMbaMdhavALAnI sAthe je saMbaMdha te lakSaNA vRtti kahevAya che. jIva tayA Izvara e be zabdanA zaktivRttivaDe je artha thAya che tene tArkikA vAstavika jIvanuM tathA IzvaranuM svarUpa mAnatA hAvAthI temanA jIva tathA zvirane vedAMtasiddhAMtapramANe vAcyarUpa kalA che. sAMkhyadarzana tathA cagadarzana jIvane ( puruSane ) prakRtithI bhinna cetanasvabhAvavALA kahe che, tathA yAgadarzana Izvarane ( puruSavizeSane ) paNa prakRtithI bhinna cetanasvabhAvavALA kahe che, tethI temanA siddhAMtamAM je jIva tathA Izvara kahyA che te vAcyAmAMthI jaDabhAga kADhI nAMkhIne zuddhacetanarUpa kahelA che. evI rIte te jIva tathA Izvarane kevala cetanarUpa mAnanArA heAvAthI vedAMtasiddhAMtapramANe te baMnenA lakSyArtha ne mAnanArA teo che ema jaNAvyuM che. yogasiddhAMtamAM jIva tathA zvarane cetanarUpa mAnyA chatAM paNu te baMnenA abheda svIkAravAmAM Avye nathI, paNa IzvaramAM avidyAdi kalezeA, zubhAzubhakarmo, tenAM kalA, ne karmanA saMskArA na heAvAthI te jIveAthI bhinna che ema svIkAravAmAM AvyuM che. upaniSadomAM jIvanA svarUpamAMthI avidyA ne tenA dharmo vinA svarUpamAMthI mAyA ne tenA dharmo kADhI nAMkhavAmAM Ave tathA te baMnenA zuddhasvarUpamAM kAMija bheda nathI, ema te baMnenA svarUpanI ekatA svIkAravAmAM AvI che.(26 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zrIsadAcArastotra. te baMnenI caitanyarUpe ekatA kevI rIte che te kahe che:-- kAryakAraNavAcyAMzo jIvezau yo jahacca tau| ajahaJca tayorlakSyau cidaMzAvekarUpiNI // 27 // jIva ne IzvaramAM je kArya ne kAraNarUpa vAgyane bhAga che te baMne tyajI devAthI ne baMnenA lakSyabhAgane nahi tyajI devAthI te baMnenA cetanarUpa aMze ekarUpavALA che. chavamAM vyaSTiavidyA ne tenA dharUpa vA aMtaHkaraNa ne tenA dharUpa vAne bhAga che, ne IzvaramAM mAyA ne tene dhamaeNrUpa vA ane bhAga che. jIva tathA IzvaramAMthI e baMne vaccenA bhAgo tyajI devAthI avazeSa rahelA cetanarUpa bhAge je te baMnenA lakSyarUpa che, teno tyAga na karavAthI te baMne cetananA aMze ekarUpavALA che. baMne cetana saccidAnaMdasvabhAvavALAM hovAthI te baMnemAM kAMI paNa bheda nathI. jema ghaDArUpa ne maTharUpa upAdhi dUra karatAM ghaTAkAza ne maThAkAza mahAkAzapa thaI jAya che, ne sevaka tathA rAjAnI upAdhi dUra karatAM te baMne 'manuSyarUpa pratIta thAya che, tema chava tathA IzvaranA upAdhino tyAga karatAM te baMne cetanarUpe rahe che. ra7. anya zAstrothI vedAMtanuM zreSapaNuM varNave che - karmazAstre kuto jJAnaM tarke naivAsti nishcyH| sAMkhyayogau bhidApannau zAbdikAH zabdatatparAH // 28 // - anye pAkhaMDinaH sarve jJAnavArtAsu durbalAH / ekaM vedAntavijJAnaM svAnubhUtyA virAjate // 29 // karmazAstramAM jJAna kayAMthI? tamAM nizcaya nathI ja. sAMkhya ne pega bhedane prApta thayAM che. zabdazAstrane mAnanArA zabdamAM tatpara che. bIjA save pAkhaMDIe jJAnanI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. 11 vAtamAM dubaLA che. eka vedAMtanuM vijJAna svAnubhavavaDe vizeSa zobhe che. vaidikakarmone upadeza karanArA zrIjaiminipraNIta pUrvamImAMsAdarzana namAM vaidikakarmone ja vicAra hovAthI temAM jIvabrahmanA abhedanA jJAnanuM nirUpaNa kayAMthI hoya ? zrIgautamapraNIta nyAyadarzana ne zrIkaNAdapraNata vaizeSikadarzana yuktipradhAna hovAthI te tarkazAstra kahevAya che. tarkanI kaI sthale sthiratA nathI, kemake balavAna tarkathI nirbala tarka sarvadA bAdha pAme che. evI rIte tarkamAM brahmatattvano nizcaya nathI ja. zrIkapIlapraNIta sAMkhyadarzanamAM jIvone cetanarUpa kahelA che, ane zrIpataMjalipraNIta yogadarzanamAM che tathA zrI Izvarane bhinna kahelA che. e baMne darzanamAM chono paraspara bheda tathA jIvone IzvarathI bheda varNavelo hovAthI e baMne zA bhedavAdane prApta thayelAM gaNAya che. vyAkaraNazAstranA paramArthanI sAthe saMbaMdha rAkhanArA bhAgamAM parama tatvano sUmavicAra karyo nathI. zrIpANini Adi samartha vaiyAkaraNoe pradhAnapaNe zabdone ja vicAra karyo che. vyAkaraNazAstranA matane mAnanArA zAbdike kahevAya che. teo zabdanA vicAramAM tatpara che, paNa brahmanA vicAramAM tatpara nathI. cArvAkAdi bIjA sarve pAkhaMDIo ( mokSazAstrane nahi mAnanArA tathA te pramANe prayatna nahi karanArA) brahmajJAnasaMbaMdhanI vAtamAM nabaLA che. eka vedAMtazAstranuM svAnubhavavALuM jJAna jJAnIonA pitAnA anubhavavaDe atyaMta zebhe che. bIjuM darzana bahudhA lokAMtaramAM javAthI daSTa du:khanI nivRtti ne paramAnaMdanI prApti sAdhakane thaze ema kahe che, ne vedAMtazAstra te yathAyogya yatna karanArane dRSTa duHkhanI nivRtti ne paramAnaMdanI prApti ahiMja anubhavAya che ema kahe che, eTalo anya zAstrothI vedAMtazAstrane bheda che. 28-29, " , , Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. baMdhakSanA svarUpanuM tathA tenA upAdAnakAraNanuM nirUpaNa kare che - ahaM mametyayaM bandho mamAhaM neti muktatA / bandhamokSau guNairbhAtaH guNAH prakRtisaMbhavAH // 30 // huM ne mAruM A baMdha che, ne huM ne mAruM nahi A muktapaNuM che. te baMdha ne mekSa guNavaDe pratIta thAya che, ne te guNe prakRtithI upajelA che. brAhmadi jAtivALuM ne gRhasthAdi AzramavALuM zarIra huM chuM, ne A zarIra tathA A zarIranA saMbaMdhavALAM je prANuo tathA 5dArtho che te mArAM che ema mAnavuM A baMdha che; ane A zarIra huM nathI, paNa asaMga ne saccidAnaMdasvabhAvavALA aMtarAtmAthI abhinna brahma huM chuM, ne A zarIra tathA A zarIranA saMbaMdhavALAM prANIo tathA padArtho mArAM nathI, kemake huM sarvathI sarvadA asaMga chuM, ema mAnavuM A muktapaNe vA mekSa che. te baMdha tathA mekSa buddhinA aviveka ajJAna ne viveka vA jJAna e guNo vaDe pratIta thAya che. zuddha AtmAmAM vAstavika rIte baMdha ke mokSa kAMI nathI. buddhi prakRtinuM kArya hevAthI e baMne guNo paNa buddhinI sAthe prakRtimAMthI utpanna thayA che. 30. - maMdabhAgyavALA manuSyo jJAnasvarUpa brahmane jANI zakatA nathI ema kahe che - * jJAnamekaM sadA bhAti sarvAvasthAsu nirmalam / / maMdabhAgyA na jAnanti svarUpaM kevalaM bRhat // 31 // | sarva avasthAmAM sarvadA nimala jJAna eka pratIta thAya che. maMdabhAgyavALA puruSe kevala brahmasvarUpane jANatA nathI. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. jAgrata, svapana ne suSupti e aMtaHkaraNanI traNa avasthAo bhinna bhinna che, paNa te traNe avasthAonuM jJAna bhinna bhinna nathI. jAgratamAM zabdAdi pAMca viSaya bhinna bhinna che, paNa temanuM jJAna bhinna nathI, svamamAM zabdAdi viSayo bhinna bhinna che, paNa temanuM jJAna bhinnanathI, ne suSuptimAM ajJAna ne sukharUpa viSayo bhinna bhinna che, paNa temanuM jJAna bhinna nathI. jAgradAdi traNa avasthAomAM, caMdrAdi vAromAM, gulAdi pAmAM, kArtikAdi mAsamAM, prabhavAdi saMvatsaromAM, kRtAdi yugamAM, tavArA hAdi kalpomAM, ne aneka mahAkamAM upAdhi. rahita eTale zuddha jJAna sarvadA ekaja pratIta thAya che. pApasaMskAronA bahupaNAthI jemaNe vivekAdi tathA zravaNadi sAdhana saMpAdana karyuM nathI evA abhAgIA puruSo mAyAthI para rahelA brahmasvarUpane jANavA samaye thatA nathI. 31. e AtmAne jANanArA mukta thAya che ema jaNAve che - saMkalpasAkSiNaM jJAnaM sarvalokaikajIvanam / tadasmIti ca yo veda sa mukto nAtra saMzayaH // 32 // sava prANIonA mukhyajIvanarUpa, jJAnasvabhAvavALA ne saMkalpanA sAkSIne te huM chuM ema je puruSa jANe che te mukta che emAM saMzaya nathI. zuddhacetana prANunA paNa prANarUpa hovAthI te cetanane ahiM sarva prANadhArI prANuonA mukhya jIvanarUpa kahela che. zuddhacetanane jJAnasvabhAva " satya jJAnamArata tra " che ( brahma satya, jJAna ne anaMta che. ) ItyAdi RtiomAM ka che. je AtmA va cetanano jJAnasvabhAva na hoya te A jagatamAM kaI paNa prANipadArthanuM jJAna thaI zake nahi e yuktithI paNa AtmA vA cetanano jJAnasvabhAva , che Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastaMtra. ema jaNAve che. evI rIte AtmAno jJAnasvabhAva zruti, yukti ne jJAnIonA anubhavavaDe siddha che. vaLI te AtmA aMtaHkaraNanI sarva vRttione prakAzaka hovAthI mananA saMkalponA sAkSirUpe tene kahela che. te AtmA huM chuM, ema je puruSa svAnubhavathI jANe che te puruSa avidyA ne tenAM kAryothI meLe thayela che, emAM leza paNa saMzaya nathI. 32, AtmA sarva prakAzaka hovAthI tenA jJAna mATe kaI pramANenI agatya nathI ema kahe che - pramAtA ca pramANaM ca prameyaM pramitistathA / ' yasya bhAsAvabhAseta mAnaM jJAnAya tasya kim // 33 // pramAtA, pramANa, prameya ne pramA jenA jJAnavaDe pratIta thAya che tenA jJAnamATe kayuM pramANa joIe? - pratyakSAdi pramANe vaDe vastuone jANanAre jIva pramAtA kahe vAya che. pratyakSa, anumAna, zabda, upamAna, arthapatti ne anupalabdhi A cha pramANanA nAme che. yathArtha jJAnanuM sAdhana te pramANa kahevAya che. pratyakSAdi pramANonAM lakSaNa anyatra varNavyAM che, tethI temanAM lakSaNa ahiM kahyAM nathI. pramANuvaDe je vastunuM jJAna thAya che te vastu prameya kahevAya che. pramANuvaDe thanArA yathArtha jJAnane pramiti vA pramA kahevAmAM Ave che. A cAre jenA jJAnasvabhAvavaDe pratIta thAya che te svayaMprakAza AtmAnI jJAna mATe kayA pramANanI apekSA che ? e cArene je AtmA prakAze che te AtmAnA sadbhAvanuM tathA jJAnasvabhAvanuM jJAna te e cAre padArthonI sAtheja thaI gayuM che. jema sUryanA prakAzana vaDe prakAzelA anya padArthonA jJAna sAthe sUryanA sadbhAvanuM tathA tenA prakAzasvabhAvanuM jJAna thaI jAya che tema ahiM paNa samajavuM. 33. ' padArthanA jJAnane prANanAra AtmA che ema nirUpaNa kare che - Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ' thavA ma nAI kare che arthazA vinAnAti sa vArtha para sUtA e rU II vRtti vastune AkAre thAya che, cidAbhAsavaDe varatu prakAze che, ne vastunA jJAnane je prakAze che teja vastu zreSTha kahI che. aMtaHkaraNanI vRtti netrAdikArA nIkaLI padArtha uparanA AvaraNane bhaMga karI prakAzAdinA sAhAthavaDe te padArthane AkAre thAya che. jema kAThAmAM bhareluM pANI naLadvArA jaIne kayArAne AkAre thAya che tema. padArtha jaDa che, ne vRtti paNa jaDa che, tethI te vRtti te padArthane prakAzI zakatI nathI. te vRttinA agrabhAgamAM raheluM cetananuM pritibiMba jene cidAbhAsa va phala kahevAmAM Ave che te padArthane prakAze che, arthAta A amuka padArtha che evuM jJAna aMtaHkaraNamAM upajAve che. A amuka padArtha che tene meM jANo evuM jJAna upajyA vinA mAtra te padArthanuM jJAna manuSyanI pravRttinivRttimAM hetu thaI zakatuM nathI, mATe te padArthanA jJAnane prakAzanAra koI anya vastu hevI joIe. A amuka padArthane meM jANyo ema padA nA jJAnane je vastu sArI rIte prakAze che te vastu eTale AtmA vA zuddhacetana ja sarvathI zreSTha che ema vedatimAM kahyuM che. 34. te jaDa padArthanA jJAnamAM vRttinA ne cidAbhAsanA vyApAranI agatya che, paNa cetanarUpa AtmAnA jJAnamAM to mAtra vRttino ja upayoga che ema pratipAdana karI batAve che - vRttivyApyatvamevAstu phalavyAptiH kathaM bhavet / svaprakAzavarUpatvAt siddhatvAJca cidAtmanaH // 35 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... vvvvv zrIsadAcArastotra. cita rUpa AtmAnA svaprakAzasvarUpapaNAthI ane si paNathI vRtti vyApaNuMja he, phalavyApti kema hoI zake? caitanya, jJAna ne prakAza e paryAya eTale eka arthanA vAcaka che. jJAnasvabhAvavALo AtmA svayaMprakAza che. daDhiye ne aMtaHkaraNanA jJAnane viSaya thayA vinA huM chuM ema pratyakSa anubhavAya che, ne tenA jJAnasvabhAvanuM saMkramaNa thavAthI ja aMtaHkaraNa tathA jJAneMdriyo anya padArthane jANuvAmAM samartha thAya che. AvI rIte AmA kAInA jJAnane viSaya thayA vinA pitAnA saddabhAvane spaSTa jaNAve che, mATe te svayaMprakAza kahevAya che. vaLI te sarvadA svataHsiddha che. sUryAdi svayaMprakAza gaNutA padArthonI peThe te utpanna thayela nathI. cetanarU5 AtmA svayaMprakAza tathA siddha hevAthI tenA upara je ajJAnanI AvaraNanAmanI zakti che tene dara karavA mAtra vRtti vyAptinIja agatya che. vedAMtanA saMskAravALI, pavitra ne ekAgra aMtaHkaraNanI vRtti hadayAdibhaNI pAchI vaLIne AtmAnI upara rahelA AvaraNane dUra kare che, tethI svayaMprakAza ne nityasiddha AtmAnuM pitAnI meLe bhAna thAya che. vRttinA agrabhAgamAM cidAbhAsa che, paNa tenI sAhAyanI tyAM agatya paDatI nathI. jema aMdhakAramAM paDelA padAIne jovAmATe nirdoSa netra ne dIpaka banenI apekSA rahe che, paNa vAdaLAvinAnA baporanA sUryane jovAmAM mAtra nidoSa netranI ja apekSA rahe. che, dIvAnI apekSA rahetI nathI, dIvo sAthe heya te paNa te nakAme thaI jAya che, tema jaDa padArthanA jJAnamAM vRtti ne cidAbhAsa baMnenI apekSA rahe che, paNa svayaMprakAza AtmAnA jJAnamAM mAtra yogya vRttinIja apekSA rahe che, cidAbhAsanI apekSA rahetI nathI. cidAbhAsa vRttimAM hoya che te paNa te tyAM nakAme thaI jAya che. aMtaHkaraNanI vRtti padAnI uparanA AvaraNane bhaMga kare tene vRttivyApti ne cidAbhAsa padA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. thane prakAze tene phalavyApti kahevAmAM Ave che. AtmAnI uparanA AvaraNano eka vAra bhaMga thayA pachI te AtmA sarvadA nirAvaraNarUpe prakAze che, anubhavAya che, pachI vRttivyAptinI paNa apekSA rahetI nathI. 35. have unmanodazAnuM svarUpa varNave che - arthAdarthe yadA vRttirgantuM calati cAntare / nirAdhArA nirvikArA yA dazA sonmanI smRtA / / 36 // jyAre vRtti eka padArthathI bIjA padArthabhaNuM javAne cAle che tyAre madhyamAM je tenI nirAdhAra ane nivikAra dazA che te unmanI kahI che. jyAre aMtaHkaraNanI vRtti aMtaHkaraNamAMthI UThIne kAI padArthabhaNI jAya che, athavA kaI padArthane AkAre thaI hoya tyAMthI bIjA padArthane AkAre thavA te padArthabhaNI jAya che, tyAre te benI vacce aMtaHkaraNanI vRtti keI paNa padArthanA AlaMbanavALI hotI nathI, temaja AlaMbanane abhAve te rAgadveSAdi vikAravALI paNa hotI nathI, arthAta brahmAkAra thayelI hoya che. vRttinI AvI AlaMbanavinAnI ne vikAravinAnI-- brahmarUpe-je sthiti te sthiti yogIoe unmanI kahI che. 36. " cita ne cittanA bhinna svarUpane kahe che - cittaM cicca vijAnIyAt takArarahitaM yadA / takAraM viSayAdhyAsaM japArAgo yathA maNI // 37 // - jyAre citta takArarahita hoya tyAre tene cit jAyuvuM. jemAM maNimAM jAsudInA phulanI ratAza che tema citamAM takAra viSayAdhyAsa che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsaddAcArastAnna. jyAre citta eTale aMtaHkaraNa takArathI--ta akSarathI--rahita hAya tyAre te cittane ta nahi heAvAthI cit eTale caitanya jAvuM. jema nirmala ne zveta kaTikamaNimAM samIpamAM paDelA jAsudInA rAtA kulanI ratAza pratIta thaI te rAtA pratIta thAya che, tema viSayanA adhyAsathI rahita nirmala citamAM takArarUpa viSayAyAsa AvavAthI teja cit cittarUpe pratIta thAya che. 37. tripuTInI kSINutA thaye jyAre jJAna ekaluM rahe che tyAre puruSa prAbhAvane pAme che ema nirUpaNa kare che: -- // 28 zeyavastuparityAgAt jJAnaM tiSThati kevalam / tripuTI kSINatAmeti brahma nirvANamRcchati jANuvAyAgya--jJAnanA viSayabhUta-vastunA parityAgathI kevala jJAna rahe che. tripuTI sIpaNAne pAme che. te jJAnI nirvANurUpa brahmAne pAme che. 37 ghaTAdi jJeyavastune ghaTAdi AkAre thayelI vRttimAMthI parityAga karavAthI mAtra nirupAdhika jJAnaja bAkI rahe che. te niSAdhika jJAna thatuM che. A nirupAdhika jJAna khAkI rahe tyAre jJAtA, sApAdhika jJAna, ne jJeya ityAdi tripuTI nivRtta thai jAya che. tripuTInI nivRtti thavAzrI jJAnI mekSarUpa brahmatattvane abhedabhAve pAme che. paraspara saMbaMdha rAkhanArI traNa vastuo maLIne tripuTI kahevAya che, jema nAtA, nAna ne naiya; draSTA, darzana nedRzya ityAdi. 38. jagadAdinA svarUpanuM varNana kare che:-- manAmAtramanuM sarva manojJAnamAtrayam / ajJAnaM bhrama ityAhurvijJAnaM paramaM padam 11 38 11 A sarva manAmAtra che. te mana ajJAnamAtra che. jJAna bhrAMti che ema kahe che. vijJAna parama pada che. . Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * , , , , , , , , zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. A nAmarUpakriyAvALuM sarva jagata mane kalpeluM hovAthI manathI bhinna nathI, paNa manarUpaja che. te mana brahmanA ajJAnavaDe pratIta thanAruM hevAthI ajJAnamAMthI upajeluM che, tethI te ajJAnathI bhinna nathI, paNa ajJAnarUpaja che. ajJAna, bhrAMti, avidyA ne mAyA e payoya che ema satazAstra ne vidvAne kahe che. te ajJAnathI 5ra je brahma che te brahmanA anubhavane vidvAne parama pada kahe che. vedAMtasiddhAMtamAM satyAdi lekane parama pada kahetA nathI, paNa brahmane ja parama pada kahe che. 39. have mAyA, Izvara ne brahmanA svarUpanuM nirUpaNa kare che - ' ajJAnaM cAnyathA zAnaM mAyAmetAM vadanti te / IzvaraM mAyinaM vidyAnmAyAtItaM niraMjanam // 40 // anya prakAranuM jJAna ja ajJAna. teo Ane mAyA kahe che. mAyAnA svAmIne Izvara jANavA. mAyAtIta niraMjana che. brahma je eka prakAranI-nAma, rUpa ne kriyAthI rahita-vastu che temAM tenAthI vilakSaNa anya prakAranuM eTale nAma, rUpa ne kiyAvALA jagatanuM jJAna teja ajJAna vA avidyA kahevAya che. e ajJAna abhAvarUpa nathI, paNa jJAnavaDe nivRtta thavAne gya bhAvarUpa che, A ajJAna vA avidyAne vedAMtane pAra pAmelA paMDito mAyA evuM nAma Ape che, e mAyAnA niyAmakane vivekIe Izvara jANavA, ne e mAyAthI je para che, arthAta e mAyAne jenI sAthe traNa kALamAM leza paNa saMbaMdha nathI tene niraMjana eTale brahma jANavuM. 40. * upara kahelI mAyAnI nivRtti brahmanA jJAnavaDe thAya che ema upadeza kare che - Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcArastotra. sadAnande cidAkAze mAyAmeghastaDinmanaH / . ahaMtA garjanaM tatra dhArAsAro hi vRttayaH // 41 // . mahAmohAndhakAre'smin devo varSati lIlayA / asyA vRSTavirAmAya prabodhakasamIraNaH // 42 // sadAnaMdasvabhAvavALA cetanarUpa AkAzamAM mAyArUpa megha ne mane rU5 vIjaLI che. tyAM ahaMtArUpa garjanA che, ne vRttiorUpa varasAdanI meTI dhArAonuM paDavuM che. 41. A mahAmaharUpa aMdhakAramAM deva lIlAvaDe varase che. A vRSTinA virAmamATe jJAnarUpa eka vAyu che. 42. sata, AnaMda ne cetana A svabhAvavALA brahmarUpa AkAzane Azare mAyArUpa megha rahela che. te medhamAM aMtaHkaraNarUpa vIjaLI pratIta thAya che. tyAM dehAdimAM huMpaNanI buddhirUpa garjanA saMbhaLA-: ya che, ane mAyAnA kArya aMtaHkaraNamAMthI utpanna thatI vRttiorUpa varasAdanI dhArAonuM paDavuM che. 41. A mahAmaha eTale brahmasvarUpanA ajJAnarUpa aMdhArAmAM svayaMprakAza paramAtmA pitAnI svAbhAvika lIlAvaDe nAmarUpanI pratIti karAvavAru5 varase che. A vRSTinI eTale mAyA ne tenAM sarva kAryonI nivRtti mATe brahmasvarUpanA daDhajJAnarUpa eka vAyuja upayogI che. 42. jJAnavijJAnanA svarUpane tathA ahiM advitIya brahmaja che e vA. tane saMkSepamAM kahe che - zAnaM dagdazyayorbhAvaM vijJAnaM dRshyshuunytaa| ekamevAdvayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 43 // - draSTA ne dazyane bhAva te jJAna, ne dakSyane abhAva te vijJAna. ekaja advitIya brahma che, ahiM kAMI paNa bheda nathI. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. draSTA AtmA ne dazya jagatanA vidyamAnapaNAnI jema sudhI pratIti rahe tyAMsudhInI aMtaHkaraNanI sthitine jJAna evuM nAma ApavAmAM Ave che, ane sarva dazyane draSTAmAM bAdha thaI pachI dazyanuM zunyapaNuM ne mAtra draSTAno ja sadbhAva anubhavAya evI aMtaHkaraNanI sthiti thAya tene vijJAna kahevAmAM Ave che. vijJAna kAle ekaja adritIpa brahma anubhavAya che, ne A brahmamAM kAMI paNa dvaita nathI, e nizcaya thAya che. 43. - vaLI jJAnavijJAnanA svarUpane bIjI rIte kahe che kSetrakSetrAyoni tajjJAnaM jJAnamucyate / vijJAne rAma rAma 1 8 | * kSetra ne kSetrajJanuM je jJAna te jJAna jJAna kahevAya che, ane kSetra ne paramAtmA A baMnenA ekapaNAne anubhava te vijJAna kahevAya che. prakRtithI mAMDIne skUlazarIra parvatanA sarva padArtho jaDa hovAthI kSetra-karelAM zubhAzubha karmonAM zubhAzubha phalo upajavAnuM sthAna-kahe. vAya che. e kSetranA ravarUpane jANanAre jIva kSetraNa kahevAya che kSetranA asata. jaDa ne duHkhA.ka5 svabhAvane tathA kSetrananA sata, cita ne AnaMdAdi svabhAvane jANavA te zAna, jJAna e nAmathI vidvAnamAM kahevAya che, ane jIva ne Izvara e baMnenuM cetanarUpe vAstavika ekapaNuM jANavuM te vijJAna evA nAmavaDe vidyAnomAM kahevAya che. 44. have parokSajJAna tathA apakSajJAnanA svarUpane varNave che - pakSa rAhas rije ramikanam | mAtmano brahmaNaH samyagupAdhiyavarjitam // 45 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcAraste tra. 41 zAstrathI upajeluM jJAna parAkSa, ane jIva tathA izvaAtmasAkSAtkAra te apa ranA be upAdhithI rahita yathA rAkSajJAna che. zAstranA zravaNavaDe upajeluM AtmAnuM svAnubhavivanAnuM jJAna 5rAkSajJAna kahevAya che, ane jIvanA upAdhi vyaSTiajJAna vA aMtaHkaraNu ne izvaranA upAdhi mAyA e baMne upAdhiothI rahita AtmAthI a bhinna brahmanA je spaSTa anubhava te vijJAna athavA aparAkSanAna kahevAya che. 45. jJAna, vijJAna tathA jJAvijJAnanA svarUpane kahe che: tvamarthaviSayaM jJAnaM vijJAnaM tatpadAzrayam / padayoraikyabodhastu jJAnavijJAnasaMjJakam // 46 // * tuM e padanA ane viSaya karanAruM te jJAna, te e padanA Azrayane viSaya karanAruM te vijJAna, ane te baMne padmanA ekapaNAnuM jJAna tA jJAnivajJAnanA nAmavALuM che. tavarmANa--te tuM che--A mahAvAkyamAMnA tuM e padmanA-jIvanA-- lakSyArUpa cetanane viSaya karanAruM je jJAna te jJAna kahevAya che, te e padanA--IzvaranA--lakSyArtha rUpa cetanane viSaya karanAruM je jJAna te vijJAna kahevAya che, ane te baMne padanA ekapaNAnuM je jJAna te jJAnavijJAna e nAmathI kahevAya che. 46. vaLI kheAdhanI dRDhatAmATe jJAna, ajJAnane vijJAnanA svarUpanuM nirUpaNu kare che: - AtmAnAtmavivekasya jJAnamA hursaniSiNaH / ajJAnaM cAnyathA loke vijJAnaM tanmayaM jagat // 47 // jaDacetananA vivekane buddhimAnA jJAna kahe che, lAkamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA anyathA jJAna ajJAna kahevAya che, jagat brahmamaya jovuM te vijJAna kahevAya che. zuddhacetanarUpa AtmasvarUpane sadAdisvabhAvavALuM jANuvuM tathA tenAthI viparIta svarUpavALA jaDane eTale mAyA ne tenA kAryarUpa jagatane asAdi svabhAvavALuM jANavuM tene buddhimAna pusbA nAna kahe che. A lekamAM eka prakAranI vastune khIje prakAre jANavI te ajJAna kahevAya che. dehAdi jaDa padArthane AtmarUpe jANavAM tathA brahmane jaMga pe jANavuM te paNa ajJAna che. A pratIta thatuM nAmarUpakriyAvALuM jagat vastutAe tapadanA lakyA brahmarUpa che ema anubhavavuM te vijJAna kahevAya che. 47. huve vRttithI upajelA jJAnanA tathA vijJAnanA bheda kahe cheHanvyvytirekaabhyaaN sarvatraikaM prapazyati / yattantu vRttijaM jJAnaM vijJAnaM jJAnamAtrakam // 48 // anvaya ane vyatirekavarDa sarvatra ekane je jJAna jue che te jJAna tA vRttithI upajeluM che, ane jJAnamAtra vijJAna che. AtmAthI abhinna brahmanA anvayavaDe ane jaDa jagatanA vyatirekavaDe sarva jagatamAM ekaja advitIyatattvane je jJAna nue che te jJAna aMtaHkaraNanI vRttithI upajeluM che, ane vRttibhAga mUkI detAM je kula jJAna rahe che te vijJAna vA nirupAdhika jJAna kahevAya che. 48, vaLI anya rIte nAnAdinA svarUpane kahe che:ajnyaandhvNskN jJAnaM vijJAnaM cobhayAtmakam / jJAnavijJAnaniSTheyaM tatsad brahmaNi cArpitam // 49 // ajJAnane nivRtta karanAruM jJAna che, ane vijJAna ubhayarUpa che; A jJAnavijJAnanI niSThA te sapa brahmamAM arpita che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsadAcAraste tra. 43 - AtmAnuM sapa ( che evuM) jJAna AtmAne Azare rahelA ajJAnane nivRtta karanAruM nathI, paNa AtmAne Azare rahelA ajJAnane nivRtta karanAruM AtmAnuM vizeSajJAna ( cipa tathA AnaMdarUpa evuM jJAna) che. vijJAna eTale AtmAthI abhinna brahma tA kalpita ajJAnanA adhi rUpa hAvAthI ajJAna tathA vizeSajJAna ubhayarUpa che. A vizeSajJAna tathA vizeSajJAnavALuM brahma e baMnenI sthiti te nirupAdhika sapa brahmamAM arpaNa thayelI che,-vastutAe teja satya che. 49. have bhAktAdinA svarUpane kahe cheH-- bhoktA sattvaguNaH zuddho bhogAnAM sAdhanaM rajaH / bhogyaM tamoguNaM prAhurAtmA caiSAM prakAzakaH // 50 // zuddhasattvaguNubhAktA, rajoguNa bhAgAnuM sAdhana, tamAguNa bheAgya, ane emane prakAzaka AtmA kahe che. eguNu tathA tameguNuthI nahi dabAyelI nirmala buddhivALA jIva mAtA che, rajoguNuvALuM mana tathA iMdriyA bhegAnubhavanAM sAdhanA che, ane tameguNunA kAryarUpa pAMca temAMthI prakaTelA zabdAdi viSaye mAgyu che. AtmA bhoktA, bhAga ke bhAgya nathI, paNa e sarvane asaMga rahIne prakAzaka che ema jJAnIo kahe che. 10. have vAstavika brahmacArInAM lakSaNAnuM nirUpaNu kare cheHbrhmaadhyynsNyukto brahmacaryarataH sadA / sarva brahmeti yo veda brahmacArI sa ucyate // 51 // vedAdhyayanathI yukta, sarvadA brahmacaryamAM prItivALA, ne sarva brahma che ema je jANe che te brahmacArI kahevAya che. brahmasvarUpanuM tathA tenI prAptinAM sAdhanAnuM nirUpaNu karanAra vedanA upaniSadbhAganuM arthanA tathA rahasyanA jJAnasahita jeNe adhyayana Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkarAcAryanAM aSTAda ratno. kareluM che e, zrIsanI niSkaTabhAve sevA karavArUpa tathA mana, vANI ne zarIravaDe sarva strIonA vikAra upajAvanArA saMgathI dUra rahevArUpa brahmacaryanA paripAlanamAM sarvadA daMbharahita prItivALe, ne A pratIta thatuM sarva jagata kalpita nAma, rU5 ne kriyAno bAdha karatAM vastutAe brahmarUpaja che ema je svAnubhavathI jANanAre che, te vAstavika brahmacArI kahevAya che. 51. have vAstavika gRhastha kene kahevo te jaNAve che - hAtha guma tharatha rAjA murA guor: purvatti ja nAduM sauMti kurimAn ! 2 - je guNamAM madhyastha te gRhastha che, zarIra ghara kahevAya che. guNe karmo kare che, huM kartA nathI, ema buddhimAna samaje che. * je zarIra, indriya, prANa, aMtaHkaraNa ne A jagatarUpa guNanAM kAryomAM rAgadveSarahita rahe che te gRhastha kahevAya che. A pratIta thatuM sthalazarIra, tenI aMtara raheluM sUkSma zarIra, ne tenI aMtara raheluM kAraNuzarIra gRhasthanuM-AtmasvarUpane jANunAra jJAnInuM-bara kahevAya che. satvaguNa, rajoguNa te taruNanA kAryarUpa aMtaHkaraNa prANa, idri ne zarIra A sarva karmo kare che, huM asaMga ne apariNAmI AtmA kAMI paNa kAma karatuM nathI ema jJAnI ( gRhastha ) samaje che. para. - kRpA karIne have vAstavika vAnaprasthanA svarUpanuM varNana kare che - 3. kimupraizca tapobhizca yasya jJAnamayaM tapaH / harSAmarSavinirmukto vAnaprasthaH sa ucyate // 53 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * na zrIsadAcArastotra. jenuM jJAnamaya tapa che tene ugra tapavaDa zuM? je harSa ne IrSAthI sArI rIte mekaLe che te vanaprastha kahevAya che.. jenuM jJAnamaya eTale sarva dazyanA miyApaNAno aparAkSa nizcaya karI sarvatra brahmAnubhava karavArUpa tapa che temAM daDha jJAnIne zarIrane bahu kaSTa thAya evAM tIkSNa tapavaDe karyuM prayojana siddha karavAnuM che ke ugra tapanAM je anya svargAdi phelo zAstramAM kahyAM che te sarva phalo brahmajJAnanA mekSarUpa phalanI AgaLa atitu hovAthI tene have koI paNa phala prApta karavAnuM bAkI na rahevAthI zarIrane ati kaSTa thAya evuM kaI tapa karavAnI tene AvazyakatA nathI. je puSpa jJAnamayatapavALo tathA have ne adekhAI Adi cittanA doSothI rahita che te puruSa vAstavika vAnaprastha kahevAya che. anukUla prANipadArthanA lAbhathI thatA cittanA vikAsane harSa ane anyanA utkarSano sahana na karo tene adekhAI kahe che. 53. A sadAcAranA vicArAdivaDe thanArA phalane kahIne have A graMthanI samApti kare che - - harAvAmi nirca je ra varSa suthAra .. ; saMsArasApa chAtra mukyate nAga saiAtha: A pa4 . . , iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracita * vAtone saMpUrNa 2 * * A sadAcArane je vivekIe nitya vicAre che te vivekIe saMsArasamudrathI zIgha mokaLA thAya che. emAM - zaya nathI. A sadAcAranAmanA laghu pustakamAM varNavelA viSayane jali Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. vekI puruSo nitya AdarapUrvaka vicAra karI pachI nididhyAsana kare che te vivekI pu brahmasAkSAtkAravaDe A asaMkhya duHkharUpa jalathI bharelA saMsArasAgarathI zIgha mekaLA thAya che, arthAta tenA paratIrarUpa brahmane prApta thAya che, emAM leza paNa saMdeha nathI. 54. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakena AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA sadAcAranAmanA tetrarUpa bIjA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 2. // SaTpadIstotra vA SaTpadamaMjarI // - bhAvArthadIpikATIkA sahita. A SapadI vA spaMdamaMjarInAmanuM stotra paramAtmAnI prArthanArU5 che. vijyAdinI prAptivinA du:khanI atyaMtanivRtti ne paramAnaMdanI nitya prAptirUpa puruSArthanI siddhi thatI nathI, mATe pahelA zlokamAM vinayAdinI prAptinI paramAtmA pAse prArthanA kAI uttama mokSAdhaka kare cheH avinayamapanaya viSNo damaya manaH zamaya viSayarasatRSNAm / bhUtadayAM vistAraya tAraya saMsArasAgarataH // 1 // ' he viSNa! avinayane dUra kare. manane dama. viSayasukhanI tRSNane zamAve. bhUtadayAne vistAre. saMsArasAgarathI tA. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lakSadIoNtra. 47. he kAraNarUpe sarva prANipadArthamAM vyApI rahelA prama! rAvaNa tathA zizupAlAdine nAza karAvanArA mahAduSTa avinayano mArA aMta - karaNamAMthI niHzeSa nAza karI mArA aMtaHkaraNane vinayukta karavA kRpA kare. he nAtha! mArA manane viSayAkAravRttithI rahita karavA kRpA kare. samudranuM pAna karavuM, moTA parvatane mULamAMthI ukhADI nAMkha, ne agni pAna karavuM e kAmanA karatAM paNa manane viSayAkAravRttithI rahita karavuM e kAma kaThina che ema vidvAne kahe che, tethI ApazrInI kRpAvinA te kAma mArAthI thaI zake ema nathI. he dayAlo! mArA manamAM zabdAdi viyomAM tathA tenAM sAdhanomAM rahelI sukhanI tRNa hoya tene zamAvavAnI dayA karo, athavA viSayamAM rahelo sUmarAga ne sthalarAga mArA aMtaHkaraNamAMthI dUra karavAnI kRpA kare. vithatRwAma ne sthAne viSayamRtRor evuM pAThAMtara svIkArIe te viSayarUpa mRgatRSNanuM mArA hadayamAMthI zamana kare evo artha thAya che. he karuNasidhe ! mArA hRdayamAM sarva prANIo para vizuddha dayA rAkhavAnuM bala vistAravAnI kRpA kare, arthAta mArA aMtaHkaraNamAM koI paNa prakAranA svArtha vinA anya prANuonA duHkhanI nivRtti karavAnI IcchA vRddhi pamADavA dayA kare. he paramakAruNikaAtmAthI abhinna brahmanA sAkSAtkArarUpa naukAvaDe mane A trividhatAparUpa jalathI bharelA saMsArarUpa sAgarathI tAravAnI karuNu kare. 1. paramAtmAnI vaMdanabhakitavaDe paramAtmAnI kRpA thavAthI mumukSune tatvajJAna dvArA mekSa lAbha thAya che, mATe nIcenA kavaDe paramAtmAnA caraNAraviMdane namana kare che - .. divyadhunImakarande parimalaparibhogasaccidAnaMde / ja tivAra jAma chale je 2 | Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. , devanadIrUpa puparasavALAM, saccidAnaMdarUpa sugaMdha ne prasanatAvALAM, ne saMsArane bhaya tathA khedane vinAza karanArAM zrIpatinAM caraNakamalane huM namuM chuM. . devanadI eTale gaMgAjI je caraNaksalanA makaraMdarUpa che, je cara kamala manuSyonA mananuM haraNa karanAra saccidAnaMda rUpa sugaMdhavALAM tathA praphullitapaNuvALAM che, tathA je caraNakamala avidyArUpa kAraNasahita A saMsAranA bhayane tathA janmamaraNAdirUpa khedano atyaMta nAza karanArAM che, te mAyAnA svAmI paramAtmAnAM caraNakamalomAM huM bahu prema ne bahu mAnathI praNAma karuM chuM. gaMgAjI paramAtmAnA caraNakamalamAMthI nIkachelAM hovAthI temane paramAtmAnAM caraNakamalanA makaraMdarUpe kahyAM che. 2. vastutAe jIva tathA Izvarane ameda chatAM paNa temanA vyAvahArikabhedane dekhADatA chatA paramAtmAne prasanna karavA temanI stuti kare che - saMtyapi bhedApagame nAtha tavAhaM na mAmakInastvam / sAmudro hi taraGgaH kvacana samudro na tAraGgaH // 3 // - he nAtha ! bhedanI nivRtti thaye sate paNa huM tamAre chuM, tame mArA nathI. taraMga samudrane che, paNa samudra kadIpaNa taraMgane nathI. he jagatyane ! ApanA vAstavika svarUpanA jJAnavaDe ApanA pAramArthika svarUpanA tathA mArA pAramArthika svarUpanA bhedanI nivRtti thaye sate paNa vyAvahArika rIte huM ApanA aMzarUpa chuM, paNa Apa mArA aMzarUpa nathI. jema samudramAM pratIta thato taraMga samudrane aMza gaNAya che, pazu samudra kadIpaNa taraMgano aMza gaNatA nathI tema. 3. paramatatvanA sAkSAtkAravinA mokSalAbha thato nathI, tethI paramatavanA sAkSAtkAra mATe bhagavAnane bahu prakAra saMbodhIne stuti kare che - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrISapadIstotra. 49 uddhRtanaga nagabhidanuja danujakulAmitra mitrazazidRSTe / . dRSTeH bhavati prabhavati na bhavati kiM bhavatiraskAraH // 4 // he parvatane UpADanArA ! he iMdranA nAnA bhAI ! he danujakulanA zatro ! ne he sUryacaMdrarUpa netravALA ! sadAdirUpavALA Apane sAkSAtkAra thaye zuM saMsArane tiraskAra nathI thatuM? he govardhana parvatane UpADanArA ! athavA he maMdira parvatane pIThapara dhAraNa karanArA ! he parvatane bhedanArA idranA nAnA bhAI !-vAmana ! he de ne rAkSasenA kulanA zo! ne he sUrya tathA caMdrarUpa nevALa! mokSasAdhakane je ApanA saccidAnaMdasvabhAvavALA svarUpane daDha sAkSAtkAra thAya to zuM tenA ajJAnane ne tenA kArya saMsArane AtyaMtika nAza nathI thato ? thAya cheja. 4. potAnA bhakatonuM rakSaNa karavAnA svabhAvavALA paramAtmAnI potAnA saMsAratApanI nivRtti karavA mATe punaH stuti kare che - matsyAdibhiravatArairavatAravatAvatAkhilavasudhAm / paramezvara paripAlyo bhavatA bhavatApabhIto'ham // 5 // he paramezvara ! masyAdi avatArevaDe avatAravALA ne samagra pRthivInuM pAlana karanArA ApazrIvaDe saMsAraduHkhothI bhaya pAmele huM paripAlana karavA chuM. he brahmAdinA niyaMtA ! bhakatonuM rakSaNa karavA ne duSTone vinAza karavA malyAdi avatAravaDe avataranArA ne samagra pRthivIparanA prANaenuM anugrahanigrahavaDe paripAlana karanArA ApazrIvaDe saMsAranA trividha tApathI atyaMta bhaya pAmelo huM sarvadA sarvathA rakSaNa karavAne gya chuM. 5. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. A karala kalikAlamAM bhagavAnanAM udAra nAmeAnA smaraNuvaDeja paramapuruSArthanI siddhi thavAnA saMbhava heAvAthI bhagavAnanAM nAme cAraNapUrvaka potAnA ajJAnanI nivRttinI prArthanA kare che:-~~ 50 dAmodara guNamandira sundaravadanAravinda govinda / bhavajaladhimathanamandara paramaM daramapanaya tvaM me // 6 // hai dAmodara ! he guNamaMdira ! huM suMdaravadanAvida ! huM goviMda ! he bhavasAgaranA mathanamAM maMdara ! tame mArA parama bhayane dUra kare. huM dAmeAdara !--jemanA svarUpamAM mAyArUpa rajju-dArI-kalpita che evA ! huM sanapaNuM, paramakAruNikapaNuM ne jaganniyaMtApaNuM tyAdi asaMkhya zubhaguNenA sthAnarUpa ! huM atimaneAhuramukha kamalavALA ! hai upaniSadevaDe jANavAmAM AvanArA ' he sevakanA bhavasAgaranI atyaMtanivRttimAM padmasamartha ! ApazrI mArA paramabhayane tathA tenA hetu ajJAnane kRpA karIne dUra kare. 6. have bhagavAnanA caraNakamalanA dhyAnanA sAdhanarUpa SaTpadInA paDananI prArthanA kare cheH-- nArAyaNa karuNAmaya zaraNaM karavANi tAvakau caraNai / iti SaTpadI madIye vadanasaroje sadA vasatu // 7 // iti zrImatparamahaMsaparivAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM SaTpadIstotraM saMpUrNam // 3 // he nArAyaNa ! he karuNAmaya ! ApazrInAM caraNAnuM huM zaraNu grahaNa karuM chuM. A SaTpadI mArA sukhakamalamAM sarvadA vaseA. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALAyA. gavAna a hai sarva prANIonA hRdayamAM aMtamirUpe rahelA ! hai dayAthI bharelA hRdayavALA ! --paramakAruNika ! huM atyaMta dInatA ne bhaktithI ApazrInAM e caraNArivAnuM zaraNu grahaNa karuM chuM. bhamarI jema kamalamAM sthiratAthI vase che tema A SaTpadI ( cha AryAMvALA laghu graMtha nA pada je paramAtmA temanuM pratipAdana karanArI A sADA cha - carcAvALA laghu lekha ) mArA mukhakamalamAM niraMtara vasA. 7. iti zrImatparamahaMse ne parivrAjakAnA AcAya zrImat zaMkarAcArye racelA SaTpadInAmanA OAtrarUpa trIjA ratnanI bhAvAdIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI pUrI thaI. 3. TIkA OM // zrIvijJAnanAA // bhAvArtha dIpikATIkAsahita. aMtarAtmAthI abhinna parabrahmanA sAkSAtkAravaDe manuSya A bhavasAgaranA pAra pAme che. aMtarAtmAthI abhinna parabrahmane anubhavavuM te vijJAna kahevAya che. e vijJAna meAkSasAdhakane bhavasAgara tAravAmAM vahAtuM kAma karanAra heAvAthI tene nAkAnI upamA ApI che. A vinAnanAkAnA nIcenA pahelA kSeAkavaDe cittazuddhinI tathA vairAgyanI prApti thayA pachI je jANuvAyeAgya tattva che teja mAruM vAstavika svarUpa che ema mumukSue nakkI karavuM oe ema upadeza kare cheH-- Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. tapoyajJadAnAdibhiH zuddhabuddhiH, virakto nRpAdau pade tucchabuddhayA / parityajya sarva yadApnoti tattvaM, paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 1 // tapa, yajJa ne dAnAdivadhu zuddhabuddhivALA ne tukSuddhivaDe rAjAdinA padamAM vairAgyavALA meAkSasAdhaka sarvane parityAga karIne je tattvane pAme che te nitya parabrahma huMja chuM. para }cAMdrAyaNAdirUpa, vA varNAzramanA dharmanA` paripAlanarUpa, AhArane niyamamAM rAkhavArUpa, vA aMta:karaNu tathA iMdriyAne ekAgra rAkhavArUpa tapavaDe, vyavaDe, kriyAvaDe ne vicAravaDe siddha thanArA yajJavaDe; ne anna, vastra, suvarNAdi, gAya ne bhUmi AdinA dAnavaDe tathA ahiMsa ne satyAdi khIjAM zubhakameauvaDe jenuM aMtaHkaraNa pavitra thayeluM che evA, ane cakravarti rAjAthI mAMDIne hiraNyagarbhanA padamAM tene tuccha samajI je vairAgyavALA che evA mekSa meLavavA icchatA sAdhaka mAyAnAM kAryo ne mAyAnA parityAga karIne brahmajJAnavaDe je paramatattvane abhedabhAve pAme che, te anAdianaMta parabrahma huMja chuM. 1. zrIsadgurunI bhaktivaDe, mananavaDe tathA niddidhyAsanavarDa prApta thatuM brahmaja mAruM svarUpa che ema kahe che: dayAluM guruM brahmaniSThaM prazAMtaM, samArAdhya bhaktyA vicArya svarupam | yadApnoti tattvaM nididhyAsya vidvAn, paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 2 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijJAnanakA. 53 dayAlu, paramazAMta ne brahmaniSTha saddagurunuM bhaktivaDe sArI rIte ArAdhanA karIne, svarUpane vicArIne, ane nididhyAsa karIne vidvAna je tattvane pAme che te nitya parabrahma huMja chuM. paramakAraNika, dhAdi manovikArothI atyaMtarahita, ne brahmatatvamAM jemanuM aMtaHkaraNa sthira thayuM che evA brahmopadeNAnI prItivaDe sArI rIte ArAdhanA karIne, AtmAthI abhina brahmanA svarUpane teobIthI jANIne, ekAMtamAM besI, paramAdaravaDe prasannamane te svarUpanuM manana karIne, ane anAtmapadArthane AkAre pariNAma pAmatA aMtaHkaraNunA vegane rokIne tene brahmane AkAre pariNAma pamADavAno prayatna karIne tatvajJAnI je paramatatvane pAme che te nitya para brahma huM chuM, dehAda huM nathI. 2. nIcenA zokamAM AnaMdAdi svabhAvavALuM brahma huM chuM ema nirUpaNa kare che - yadAnandarUpaM prakAzasvarUpaM, nirastaprapaMcaM paricchedazUnyam / ahaM brahmavRttyaikagamyaM turIyaM, paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 3 // je AnaMdarUpa, prakAza svarUpa, prapaMcarahita, pari cherahita, huM brahma chuM AvI vRttivaDeja jANI zakAya evuM, ne turIya nitya para brahma che te huMja chuM. je traNe kAlamAM ekarUpe rahenAra para brahma paramAnaMdarUpa, jeno jJAnasvabhAva kadIpaNu lepa na pAme evuM, nAma, rU5 ne kriyArUpa jagata ne tenA kAraNe mAyAne abhAvavALuM, deza, kAla ne vastunA paricchedathI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. atyaMtarahita, huM brahma chuM AvI vRttinA udayavaDaja abhedabhAve jANI, zakAya evuM, vizva, tejasa ne prANa e traNanI apekSAe tathA virA, hiraNyagarbha ne aMtaryAmI e traNanI apekSAe caturtha, nitya para brahma che te nitya para brahmaja huM chuM. 3. vaLI prakArAntare potAnA brahmasvarUpanuM varNana kare che - yadajJAnato bhAti vizvaM samastaM, vinaSTaM ca sadyo yadAtmaprabodhe / manovAgatItaM vizuddhaM vimuktaM, paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 4 // jenA ajJAnathI samagra jagata pratIta thAya che, ne jenA svarUpanuM jJAna thaye zIdhra bAdha pAme che, je mana tathA vANIthI para, atyaMta zuddha ne nityamukta nitya para brahma che te huMja chuM. traNe kAlamAM raktAra para brahmanA ajJAnathI A nAmarUpakriyAvALuM sarva jagata pratIta thAya che, ane jenA pratyakSajJAnathI pUrve satyarUpe bhAsatuM sarva jagata zIdhra mithyApaNunA nizcayavALuM thAya che, jene mana tathA vANI ghaTAdinI peThe viSaya karI zakatAM nathI, je avidyAdi sarva deSothI sarvadA rahita che, ane je sarvadA mukta nitya para brahma che, te para brahmaja huM chuM. jema sUryanA kiraNanA ajJAnathI temAM mRgajaLanI pratIti tathA satyatAnuM bhAne thAya che, ne sUryanA kiraNanA jJAnathI te mRgajalanA mithApaNane nizcaya thAya che, tema brahmanA ajJAnathI temAM jagatanI pratIti tathA satyatAnuM bhAna thAya che, ane brahmanA draDha jJAnathI jagatanA ziDyApaNAno nizcaya thAya che. brahma mananI aMdara raheluM hovAthI mana tene A brahma ema jANuM zakatuM nathI, ne vANI paNa tenuM A brahma Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijJAnanokA. 55 ema nirUpaNa karI zakatI nathI. brahma asaMgasvabhAvavALuM hovAthI temAM koI paNa prakAranA deSane leza paNa saMbhava nathI. ahaMkArAdi baMdha kalpita hevAthI brahma sarvadA muktaja che. 4. vaLI pitAnA brahmasvarUpanuM prakAratare varNana kare che -- * niSedhe kRte neti netIti vAkyaiH, samAdhisthitAnAM yadAbhAti pUrNam / avasthAtrayAtItamadvaitamekaM, paraM brahma nityaM tadevAhamAsmi // 5 // A nahi, A nahi, AvAM vAvaDe niSedha kare sate samAdhimAM sthira thayelAne je pUrNa, traNa avasthAethI para, advaita ne eka pratIta thAya che, te nitya para brahma huMja chuM. - pRthavI, jala ne teja brahma nathI, temaja vAyu, AkAza ne mAyA paNa brahma nathI, ema mAyAnAM kAryonA ne mAyAnA brahmapaNAno niSedha karanArAM vedavacanovaDe temane niSedha kare te jemanuM aMtaHkaraNa brahmamAM sthira thayuM che evA mahApune je deza, kAla ne vastunA paricchedathI rahita, jAgrata, svapna ne suSupti A aMtaHkaraNanI traNa avasthAmAMthI para, daitathI vilakSaNa, ne eka tatva anubhavAya che, te traNe kAlamAM ekarUpe rahenAra para brahma huMja chuM. 5. punaH paramAnaMdAdi svabhAvavALA potAnA svarUpanuM nirUpaNa kare che - yadAnandalezaiH samAnanadi vizvam , yadAbhAti sattve tadAbhAti sarvam / yadAlocane heyamanyatsamastam , paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 6 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. www vvvvvvvvv - jenA AnaMdanA lezevaDe vizva sArI rIte AnaMdavALuM . thAya che, jenA prakAzanA saddabhAvavaDe te sarva pratIta thAya che, ne jene sAkSAtkAra thaye sate anya sarva tyajavAyegya jaNAya che, te nitya para brahma huMja chuM. je AnaMdamahodadhinA kavaDe A samagra jagata sArI rIte AnaMdAnubhava kare che, ane jenA cetanasvabhAvanA saddabhAvavaDe te satra jarAta pratIta thAya che, ajJAna ne tenA kAryarUpa A sarva jagatanI sattA ne pratIti jenI sattA ne pratItivaDe che, tathA jene dara sAkSAtkAra thaye sate tenAthI bhinna sarva--mAyA ne mAyAnAM kAryo-asata jaNavAthI tyajavAyogya jaNAya che, te trikAlAbAMdhya para brahma huMja chuM. 6. vaLI brahmanA anya svabhAva kahIne teja mAruM svarUpa che ema kahe che - anantaM vibhuM sarvayoniM nirIhaM, zivaM saMgahInaM yadoMkAragamyam / nirAkAramatyujjvalaM mRtyuhInaM, paraM brahma nityaM tadevAhamasmi // 7 // je anaMta, vyApaka, sarvanI utpattinA heturUpa, IcchA rahita, kalyANasvarUpa, saMgarahita, oMkAravaDe jANavAgya, nirAkAra, ati ujajavala ne vinAzarahita nitya para brahma che te huMja chuM. je nitya para brahma deza, kAla ne vastunA paricchedathI rahita, vyApaka vA pitAnA mithyAsvabhAvathI nAnAprakAre bhAsanAra, sarva prANIo ne padArthonA vivapAdAnakAraNarUpa, koI paNa prakAranI icchAthI atyaMtarahita, sarvadA kalyANusvarUpa, sarva prakAranA saMgathI atyaMtarahita, kAranA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI.vijJAnanAkA. 57 lakSyArtha rUpe jANavAyeAgya, kAi paNa prakAranA AkArathI rahita, sarva prakAranI malinatAthI atyaMtarahita hAvAthI bahu ujajavala, ane vinAzathI rahita che, te nitya para brahma huMja chuM.jema lAkaDAnA banAvelA hAthIne jyAre lAkaDAnI daSTie bee chIe tyAre lAkaDAnIja pratIti thAya che, hAthInI pratIti thatI nathI; ne jema sUryanAM kiraNAmAM pratIta thatA -gajalane jyAre sUryanAM kiraNeAnI dRSTie joie chIe tyAre sUryanAM rAja pratIta thAya che, mRgajalanI pratIti thatI nathI, te dRSTi tirAdhAta pAmI jAya che, tema jyAre brahmAkAravRtti karavAmAM Ave che tyAre jagatnI dRSTi tirAdhAna pAmI jAya che. 7. punaH prakArAntare peAtAnA brahmasvarUpanuM pratipAdana kare che:ydaanndsindhau nimagnaH pumAnsyAdavidyAvilAsaH samastaprapaMca: / tadA na sphuratyadbhutaM yannimittaM, paraM brahma nityaM tarUMvAmi // 8 // puruSa jyAre AnaMdasAgaramAM nimagna thAya che tyAre avidyA ne tenA kAryarUpa samagra prapaMca pratIta thatA nathI, ane je addabhuta nimittarUpa nitya para brahma sphure che, te huMja chuM. brahmAnubhavI puruSa je velA brahmarUpa AnaMdasAgaramAM abhedabhAve puI gayAjevA thAya che te velA anicanIya avidyA ne tenA pariNAmarUpa A nAmarUpakriyAtmaka samasta saMsAra brahmathI bhinnarUpe pratIta thatA nathI, paNa brahmamAMja -vilIna thaI gayelA anubhavAya che, ane je adbhuta-kaLI na zakAya evA-vivartIpAdAnakAraNarUpa avinAzI para brahma abhedabhAve anubhavAya che, te para brahma huMja chuM, dehAdi huM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrIzaMkarAcAryanAM achAdaza ratno. che ke w w , , , , , , , , , nathIja. jema sAgaramAM Dubelo mANasa netra UghADIne jue to tene sarvatra jalanIja pratIti thAya che, tema brahmAkAra thayelI vRtti sarvatra brahmaja anubhave che. mIThAmAMthI banAvelA nAnAprakAranA prANipadArthonA AkArane jema samudramAM nAMkhavAthI te AkAra ne nAma samudrathI bhinna pratIta thatAM nathI, tema brahmAnubhavakAle brahmathI bhinna saMsAra pratIta thatuM nathI. 8. A svarUpAnusaMdhAnarUpa stutinA adhyayanAdithI thanArA phalane kahe che - mvarUpAnusandhAnarUpAM stutiM yaH, paThedAdarAdbhaktibhAvo manuSyaH / zRNotIha vA nityamudyuktacitto, maNipuraiva pramANa che ? | je bhaktibhAvavALo manuSya AdarathI svarUpAnusaMdhAnarUpa stuti bhaNe che, athavA ughogI cittavALe thaI nitya ahiM sAMbhaLe che, te vedanA pramANathI ahiMja vyApaka-brahmathAya che. AtmajJAna saMpAdana karavAmAM parama prItivALe je manuSya AdarapUrvaka A svarUpAnusaMdhAnarUpa stuti artha tathA tAtparyane samajIne bhaNe che, athavA AvI zubha pravRttimAM udyogayukta cittavALo thaI nitya A pRthivIpara game te varNa ne AzramamAM rahIne sAMbhaLe che, te vedanA pramANuthI A vartamAna zarIramAM ja brahmarUpa thAya che. " brahmavika ja mati "--brahmane jANanAra brahmaja thAya che tathA "ra tarA kALA rUtti '--jJAnInA prANa lekAMtaramATe utkramaNa karatA nathI, ItyAdi zrutie brahmavettAonI brahmarUpe sthiti thavAnuM tathA tenuM lokAMtaramAM gamana nahi thavAnuM jaNAve che. 9. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijJAnanakA. 59 A vijJAnanaikAvaDe bhavasAgarane pAra pAmanArane dhanyavAda ApI A stotranI samApti kare che - vijJAnanAvaM parigRhya kazcit , 'taredyadajJAnamayaM bhavAbdhim / zAnAsinA yo hi vicchidya tRSNAM, viSNoH padaM yAti sa eva dhanyaH // 10 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM vijJAnanaukAstotraM saMpUrNam // 4 // - vijJAnarUpa vahANane grahaNa karIne je koI ajJAnamaya samudrane tare, ane jJAnarUpa taravAravaDe je tRSNane chedIne paramAtmAnA svarUpane pAme teja dhanya che. je puruSaprayatnavALe virala puruSa A AtmasvarUpane upadeza karanAra vijJAnarUpa abhedya vahANane prApta karIne tevaDe A bhayaMkara ajJAnamaya sAgarane anAyAse tarI jAya, ane A AtmajJAnarUpa taravAraviDe je mahAbhAgyazAlI puruSa zabdAdi viSayenI ne temanAM upakaraNonI duraMta tRSNAne niHzeSa chedI nAMkhIne paramAtmasvarUpanI abhedabhAve prApti kare te mahApuwja A lokamAM dhanya che. dhanADhyo, rAjAo ke paMDita dhanya nathI. 10. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakonA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA vijJAnanaikAnAmanA. tetrarUpa cethA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 4. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. | zrIvavijyasudhA | bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne graMthanI pratijJA. dAhare, brahmaIzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadgarapAya; TIkA vAkyasudhAtaNu, gurjaragirA lakhAya. 1 (A nAmarUpAtmaka jagatanAmano kAdava AtmAne lAgelo pratIta thAya che te mahAvAyarUpa amRtavaDe dhoI nAMkhavAyogya che.' padArthanuM jJAna vAkyarthanA jJAnanuM kAraNa che, mATe prathama padArthanuM jJAna prApta karavuM joIe. taravAra ( te brahma tuM che ) A mahAvAkyamAM sarva ( tuM ) evuM je pada che tenA arthane bhagavAna bhAgakAra nIcenA pAMca kevaDe jaNAve che. temAM nIcenA prathama zlekavaDe dastha ne draSTAno viveka kare che - rUpaM dRzyaM locanaM dRk tat dRzyaM draSTa mAnasam / dRzyA dhIvRttayaH sAkSI dRgeva na tu dRzyate // 1 // rUpa dazya ne netra draSTA, te dazya ne mana draSTA, buddhinI vRttio dazya ne sAkSI draSTAja che, paNa dazya cata nathI. lIluM, rAtuM, , pILuM, kALu, lAMbuM, TuMkuM ne pahoLuM ityAdi rUpo ne te rUpavALI sarva sthUla vastuo dazya che, ne te dRzyanI apekSAe netra draSTA che. hamaNuM mArAM netre dUranI vastuo joI za Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. katAM nathI, hamaNuM mArAM netranuM sAmartha ghaTavA mAMDayuM che ne AgaLa mArAM netromAM bahu sUma vastuo jovAnuM sAmartha hatuM, Ama netronI sthitino vicAra karavAmAM Ave che tyAre netro draSTA maTIne dazya thai jAya che, ne te netranuM draSTA mana che ema nakkI thAya che. e mana vA aMtaHkaraNa ne tenI vRttionA udaya tathA astane ane tenA zubhAzubha vegane jANanAro anya koI che ema jaNAya che, Aneja vAstavika draSTA athavA sAkSI kahevAmAM Ave che. A sAkSInI apekSAe aMtaHkaraNanI vRttio je AgaLa kaSTArUpa gaNutI hatI te have dazyapaNune pAme che. A sAkSI aMtima-chevaTa-draSTA che, te keAino dRzya thatuM. nathI. A draSTAne je bIje draSTA mAnavAmAM Ave te anavasthAdeSanI prApti thAya che. 1. nIlAdi aneka prakAranAM rUpe chatAM tene jonAruM netra eka prakAranuM che ema pratipAdana kare che - nIlapItasthUlasUkSmasvadIrghAdibhedataH / nAnAvidhAni rUpANi pazyallocanamekadhA // 2 // nala, pita, sthala, sva ne dIrdhAdinA bhedathI nAnAprakAranAM rUpane eka prakAranuM netra jue che. - vAdaLI, pILuM, rAtuM, lIluM, dhoLu, kALuM, jAMbuvuM, caLakATavALuM, caLakATarahita, jADuM, jhINuM, TuM, lAMbuM, vAMkuM ne goLa Adi aneka prakAranAM paraspara vyabhicArI rUpe jotuM chatuM locana eka prakAranuMja rahe che, vyabhicAra pAmatuM nathI. AvI rIte rUpa aneka prakAranAM ne ekabIjAthI viparIta che, te dazya che, ane te dRzyanI apekSAe netra te sarva rUponuM draSTA che. 2. . Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ra. bahu dothI draSTApaNAvaDe nakkI karelA eka netranuM paNa sAkSAt draSTApaNuM nathI, kemake tenuM paNa ekarUpapaNuM rahetuM nathI, tethI netra paNa dRzyaja che. e netrAdinuM draSTA mana che ema nIcenA kavaDe jaNAve che - AndhyamAndyapaTutveSu netrdhrmennvnekdhaa| saMkalpayanmanaH zrotratvagAdau yojyatAmiti // 3 // aMdhapaNuM, maMdapaNuM ne paTupaNuM evA aneka prakAranA netranA dharmonI kalpanA karatuM chatuM mana draSTA che. zretra ne tvacA AdimAM A pramANe rojanA karavI. . joke eka puruSamAM ekaja netraMdriya che to paNa te ekarUpavALuM nathI, anekarUpavALuM che. aMdhapaNuM, maMdapaNuM ne sArI rIte kAma karavAnI yogyatAvALApaNuM ema avasthAnA bhedavaDe tenuM vikArIpaNuM jaNAya che. je vikArI hoya temAM potAnA vikAranuM draSTApaNuM saMbhavatuM nathI. tenuM draSTApaNuM keI anyamAM saMbhave che. netranA draSTAno vicAra karatAM aMta:karaNamAM tenuM draSTApaNuM che ema siddha thAya che. aMdhapaNuM, maMdapaNuM ne yathAyogyapaNuM evA netranA aneka vyabhicArI dharmomAM huM aMdha, huM madadaSTivALe, ne huM nirdoSanetravALe ema aneka prakAre saMkalpa karatuM chatuM aMtaHkaraNa tenA draSTApaNane pAme che. aMtaHkaraNa jema netranuM draSTA che, tema te zretra ne tvacA Adi anya ikiyonuM paNa draSTA che. 3. have netrAdinI peThe mana paNa anyanuM dazya che ema jaNAve che - mAma saMvarajI zraddhAzra vRtAta . hI( rityevamAdIn bhAsayatyekadhA citiH // 4 // icchA, saMkalpa, saMzaya, zraddhA, azraddhA, dhIraja, a Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. dhIraja, lekalajajA, nizcaya ne bhaya ItyAdine eka prakAranuM cetana prakAze che. icchA, padArthomAM ramaNIyapaNAnI kalpanA, saMzaya-viruddha be kaTine viSaya karanArI aMtakaraNanI vRtti, zAstrAdimAM pramANapaNanA nizcayavALI vRtti, zAstrAdimAM pramANapaNanA nizcayavinAnI vRtti, dharma, adherya, ayogya karmamAM lokalajajA, keI paNa viSayanA nizcayavALI vRtti, bhaya, dha, lobha, meha ne madAdi aneka prakAranI vRttiovALA ataHkaraNane sarvadA ekarUpe rahenAra-avasthAtara ne dharmAtaravinAnuM-cetana prakAze che. te cetanane prakAzanA anya kai padArtha nathI. 4. aMtaHkaraNadinI sarva avasthAonA sAkSibhUta cetananuM avikArIpaNuM siddha karatA chatA tenuM ekarUpapaNuM ane sarvanA prakAzakapaNIvaDe tathA sarvatra avyabhicArIpaNuvaDe advitIyapaNuM pratipAdana kare che - nodeti nAstametyeSA na vRddhiM yAti na kSayam / svayaM tathAvidhAnyAni bhAsayatsAdhanaM vinA // 5 // A cetana janmatuM nathI, vinAza pAmatuM nathI, vRddhine pAmatuM nathI, kSINatAne pAmatuM nathI; pate tevA prakAranane tathA anyane sAdhanavinA prakAze che. A niravayava cetana sarvanA sAkSibhUtapaNuvaDe sarvavyApaka chatAM paNa te kaI nimittathI utpanna thatuM nathI, koI paNa hetuthI te vinAza pAmatuM nathI, keI sAmagrIvaDe te vRddhine pAmatuM nathI, koI paNa nimittathI te ghaTatuM nathI, te anya pariNAmane pAmatuM nathI, ane utpanna thavAnI yogyatAvALa paNa te nathI. AvI rIte A cetana che bhAvavikArothI rahita che. A cetana pite asaMgI ne avikArI rahI koI paNa sAdhanavinA upara kahelA sarva vikAravALA padArthone tathA anyone prakAze che. 5. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA, jAtrAdi avasthA aMtaHkaraNanI che, asaMga ne avikArI A mAnI nathI, ema pratipAdana kare che: 64 cicchAyAzato buddhau bhAnaM dhIstu dvidhA sthitA / ekAhaMkRtiranyA syAdantaHkaraNarUpiNI // 6 // cetananA AbhAsanA pravezathI buddhimAM AtmAnuM bhAna thAya che. te buddhi be prakAre sthita che, eka ahaMkArarUpa ne zrIjI manArUpa che. pratyagAtmasvarUpanA AbhAsane aMtaHkaraNamAM praveza thAya che, tethI AtmAnuM vizeSa bhAna thAya che. cidAtmA svarUpanA prakAzapAvaDe pete sarvadA bhAsamAna hatAM paNa peAtAnA nivizeSapaNAthI vizeSa bhAsamAna thate nathI. te cidAtmAmAM kalpita anAdi anirvacanIya ajJAna jyAre karmathI UDelI vAsanAthI aMtaHkaraNane AkAre thAya che tyAre temAM prakAzakapaNuAvaDe anugata cidAtmA aMtaHkaraNane AkAre pratIta thAya che. A velA aMtaHkaraNa te AtmAnA ekapaNAnI pratItithI te vizeSavaDe Atma! savizeSa bhAse che, je aMtaHkaraNamAM AtmAnuM evI rIte bhAna thAya che te aMta:karaNa e prakAre sthita che, eka ahaMkArarUpe ne anya manarUpe. 6. cetanarUpa AtmA ne jaDarUpa mudvanA ekapaNAnI bhrAMta kahI tene dRSTAMtavaDe spaSTa kare cheH-- chAyAhaMkArayoraikyaM taptAyaH piNDavanmataM / tadahaMkAratAdAtmya dehazcetanatAmiyAt // 7 // AbhAsa ane ahaMkAranuM ekapaNuM tapelA lADhAnA gALAnA jevuM mAneluM che. te ahaMkAranA ekapaNAthI Dhaha cetanapaNAne pAmelA jaNAya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. 65 jema agninA vyAptapaNuAvaDe lADhAnA gALA agnipaNAne pAmelA jaNAya che tema AtmacaitanyanA vyAptapAvarDa ahaMkAra caMtanapaNAne pAmelA jaNAya che. evI rIte li'gazarIranA adhyAsathI AtmAmAM kartApaNAnA tathA bhAtApaNAnA vyavahAra pravRtta thAya che. sthUlazarIranA AtmAmAM adhyAsa thavAthI sthUlazarIra pazu huM evA vyavahArane yAgya thAya che. have kahelA ahaMkAranA ekapaNAne viSayanA bhevarDa vibhAga karIne pratipAdana kare cheH-- ahaMkArasya tAdAtmyaM cicchA yA dehasAkSibhiH / sahajaM karmajaM bhrAntijanyaM ca trividhaM kramAt // 8 // cidAbhAsa, lazarIra ne sAkSInI sAthe ahaMkAranuM ekapach' sahaja, karmaja te bhramaja ema kramathI traNa prakAranuM che. cidAbhAsanI sAthe ahaMkAranuM ekapaNuM saheja eTale utpattiviziSTa che,--cidAbhAsanI pratIti ahaMkAranI utpattinI sAtheja che, tethI huM jANuM chuM evA anubhava thAya che. sthUlazarIranI sAthe ahaM kAranuM ekapaNuM pUrvanA dharmAdharmathI upajeluM che, tethI huM manuSya chuM evA anubhava thAya che. sAkSInI sAthe ahaMkAranuM ekapaNuM bhramamAtrathI siddha che, tethI huM chuM evA anubhava thAya che. evI rIte ahaMkAranuM ekapaNuM trividha che. 8. have kahelA ahaMkAranA ekapaNAnI pratItionI nivRttinA hatute kramapUrvaka pratipAdana kare cheH---- sambaMdhinoH satornAsti nivRttiH sahajasya tu / karmakSayAtmabodhAca nivartete kramAdubhe // 9 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza'karAcAryanAM aSTAdaza ratnA. ahaMkAra ane cidvAbhAsanI vidyamAna dazAmAM temanA saheja ekapaNAnI nivRtti thatI nathI. karmanA kSayathI te jJAnathI kramathI baMne nivRtta thAya che. jema UghADA jalapAtramAM AkAzamAM rahelA sUryanuM pratibiMba te jalapAtranI sthitisudhI paDe che, te jalapAtranI nivRtti thaye temAM pratIta thatA pratibiMbanI paNa nivRtti thAya che, tema ahaMkAranA saddabhAva hoya tyAMsudhI temAM cetananuM pratibiMba paDe che, te ahaMkAranI nivRtti thaye temAM pratIta thatA cetananA pratibiMbanI nivRtti thAya che, arthAt cidAbhAsamAM ahaMkAranA bhramanI nivRtti ahaMkAranI nivRttithI thAya che. dehanA AraMbha karanArAM karmanA kSaya thavAthI zarIranI sAthenA ahaMkArabhramanI nivRtti thAya che, te jJAna thavAthI sAkSInI sAthenA ahaMkArabhramanI nivRtti thAya che. 9. } } AtmAmAM traNa avasthAnI pratIti tathA tenuM saMsArIpaNuM ahaMkAranA abhyAse kareluM che ema pratipAdana karavAnA AraMbha kare che. ahaMkAralaye suptau bhaveddeho'pyacetanaH / ahaMkRtivikArotthaH svapnaH sarvastu jAgaraH // 10 // suSuptimAM ahaMkAranA laya thavAthI zarIra jaDajevu thAya che. kiMcit ahaMkAranA kAryathI upajeluM svapna che, sarve ahaMkAranA kAryathI thayelI jApradavasthA che, maiM prANIonA aMta:karaNanI suSupti avasthAmAM ahaMkAranA tenA upAdAnakAraNa ajJAnamAM laya thavAthI prANIonAM zarIrA dhaTAdi jaDa padArthanA jevAM pratIta thAya che. e ahaMkAra karNika jAgrata thAya che, tyAre prANIne svapnAvasthAnA anubhava thAya che, ane jyAre e Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. 67 ahaMkAra saMpUrNa jAgrata thAya che, tyAre prANune jAgradevasthAne anubhava thAya che. 10. svapna ne jAgrata kevI rIte ahaMkAranA kArya che te kahe che - :zALA ritu ritikAyaeNcamAtA ! vAsanAH kalpayatyeva bodhe'sarviSayAn bahiH // 11 // aMta:karaNanI vRtti caitanyanA AbhAsanI sAthe ekapaNane pAmI svapnamAM vAsanAone anubhave che, ne jAtramAM idrivaDe bahAranA viSane anubhave che. bahAranA padArthonA anubhavajanya saMskAra svapnanA hetuo che. AtmA avikArI ne nirguNa hovAthI bahAranA padArthone anubhava e AtmAne dharma nathI. zarIra, Idi ne mananA acetanapaNAnA nizcayathI temane paNa te dharma nathI. e traNanA mizra thavAthI e dharma utpanna thAya che ema paNa kahI zakAya nahi, kemake je eka eka cetanarUpa na heya te bhegAM thaIne paNa cetanarUpa thaI zake nahi. sthUlazarIra paMcI. kRta pAMca bhUtanA kAryarUpa hovAthI jaDa che, ne di tathA aMta:karaNa apacIta pAMca bhUtonA kAryapa hovAthI te paNa jaDa che. Ama vicAratAM bAhya padArthone anubhava bhramarUpa che. te bhrama aMtaHkaraNanI cidAbhAsayukta bAhyavRttimAM upaje che. svapnanA padArtho ne tene anubhava paNa bramarapaja che. ajJAna tathA sukhane viSaya karanArI suSupti avasthAne anubhava paNa bramapa che. AvI rIte traNe avathAo AtmAnI nathI, paNa ahaMkArathI AtmAmAM kalpAya che, 11, manohaMkRtyupAdAnaM liMgamekaM jaDAtmakaM / bALAzayamati kAya? citte i 22 | mana ane ahaMkAranuM upAdAna jaDarUpa eka liMga Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }C/ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratA. zarIra che. te traNa avasthAne anusare che. te li mazarIra kAraNazarIramAMthI upaje che, ne kAraNazarIramAM lIna thAya che. mana ane ahaMkAra e baMne jarUpa eka li'gazarIramAM-samajisakSmazarIramAM-rahelAM che. manuSyAdinuM liMgazarIra jAgrata, svapna ne suSupti A traNa avasthAne pAme che, kyAreka mUrcchAvasthAne pazu pAme che. te liMgazarIra avidyAnA aMzarUpa kAraNuzarIramAMthI upaje che, ne suSuptimAM kAraNuzarIramAM lIna thAya che. 12. evI rIte MpadanA artha sarva avasthAonA sAkSIpAthI avasthAo ne aMta:karaNathI vilakSaNa, avikArI ne nitya pratyagAtmA che ema nakkI karyuM. have tatpadanA arthane zodhavAnA prAraMbha kare cheHshktidvyN hi mAyAyA vikSepAvRtirUpakaM / vikSepazaktiliMgAdigrahmAMDAMtaM jagatsRjet // 13 // vikSepa ane AvaraNurUpa e zakti prasiddha mAyAnI che. vikSepazakti sUkSmazarIrathI mAMDIne brahmAMDaparyaMta jagat race che. A jaganA upAdAnakAraNarUpa mAyA vA prakRtinI e zakti. A che. eka vikSepazakti ne khIjI AvaraNuzakti. temAM vikSepazakti sattara tattvarUpa liMgazarIrathI AraMLIne brahmAMDa eTale samaSTi sthUlazarIraparyaMtanA jaga race che. tArkikAe mAnelAM paramANu ke sAMkhyayAgavALAe mAneluM pradhAna A jagatnuM kAraNa nathI. 13. brahma A jagatanuM vAstavika upAdAnakAraNa nathI, paNa sattAsmRti ApavAvaDe te A jagat nuM vivarpAdAnakAraNu gaNAya che ema kahe cheH-- Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. sRSTinAma brahmarUpe saccidAnandavastuni / ambuphenAdivatsarva nAmarUpaprasAraNaM // 14 // jalamAM phINadinI peThe brahmarUpa saccidAnaMda vastumAM sRSTi eTale sarva nAmarUpane vistAra che. | jalamAM jovAmAM AvatAM phINa tathA parapoTA jalathI bhinna nathI, kemake jalavinA temanA nirUpaNa karavAgya svarUpane abhAva che. te jalathI abhinna paNa nathI, kemake temanI jalathI bhinna pratIti thAya che. te jalathI bhinnabhinna paNa nathI, kemake bhinna ne abhinnane parasparamAM virodha che. evI rIte jagata paNa saccidAnaMda25 brahmathI bhinna nathI, kemake caitanyavinA A jagatanuM svataMtrapaNe paNa thaI zakatuM nathI. jagata caitanyathI abhinna paNa nathI, kemake te pRthapha pratIta thAya che, driva anubhavAya che, jaDa che, skUla che, ne aneka prakAranuM che. bhinnabhinnano virodha hevAthI te brahathI bhinnabhinna paNa nathI. 15, have AvaraNazaktine tathA tenA kAryane jaNAve che- / antagyazyayorbhedaM bahizca brahmasargayoH / thassocacer : Raa saMsArI ja zako je bIjI zakti aMtaranA draSTA ne dazyanA vilakSaNapaNane tathA bahAranA brahma ne suSTinA vilakSaNapaNane DhAMke che, te saMsAranuM kAraNa che. vikSepathI bhinna mAyAnI bIjI zakti je AvaraNanAmathI prasiddha chete zarIranI aMtara draSTArUpa AtmAnA ne dazyarUpa ahaMkArAdinA vilakSaNapaNane Dhake che, tathA zarIrathI bahAranA paripUrNa brahmana ne pratIta thatA jagatanA vilakSaNapaNane DhAMke che, te zakti Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. A saMsAranuM kAraNa che. 15. have saMsAramAM bhramaNa karanArA jIvanuM svarUpa kahe chesaakssinnH purato bhAti liGga dehena saMyutaH / citicchAyAsamAvezAjIvaH syaadvyaavhaarikH|| 16 // sAkSInI AgaLa sthalazarIrasahita je sUkSma zarIra pratIta thAya che te cetananA AbhAsanA pravezathI vyAvahArika jIva che. | sarvanI atara rahelA aMtarAtmAnI AgaLa aMtarAyarahita sthUlazarIrasahita je aMtaHkaraNa tathA prANadivALuM sUkSma zarIra pratIta thAya che te sUkSmazarIra cetananA AbhAsanA pravezathI pitAne rtA, bhaktA, khuSya, kANo tathA baherA mAnanAra-evA vyavahAra karanAra-jIva che.]16. anAtmAmAM adhyAsavALA cidAtmAnA jIvapaNAne kahe che - asya jIvatvamAropAtsAkSiNyapi ca bhAsate / AvRtau tu vinaSTAyAM bhedajAtaM prayAti tat // 17 // AnA jIvapaNAnA ArepathI sAkSImAM paNa jIvapaNuM bhAse che, paNa AvaraNa vinAza pAmavAthI te bhedasamUha bAdha pAme che. - pUrvokta liMgazarIranA jIvapaNunA adhyAsathI saMghAtathI vilakSaNa sAkSI paNa sthUlasUkSmazarIrarUpa saMghAtanI sAthenA ekapaNAnI bhrAMtithI saMsArIja-jIvana-pratIta thAya che. evI rIte AtmasvarUpanA ajJAnathI AtmAne baMdhana che. AtmasvarUpanuM ajJAna nivRtta thaye liMgazarIra, jIva ne sAkSI evA bhedo bAdha pAme che te bheda mithyA che e dRDha nizcaya thAya che, -mAtra eka sAkSI vA cidAtmAja avazeSa rahe che. 17. evI rIte AvaraNazaktipradhAna ajJAnane lIdhe AtmAnuM saMsA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. rIpaNuM kahIne have vikSepazaktipradhAna ajJAnane lIdhe ja brahmanuM saMsAra sahitapaNuM che ema jaNAve che - sargasya brahmaNastadvad bhedamAvRtya tiSThati / cA zariratA rAju vitaana mArate 28 tema je zakti jaganA ne brahmanA bhedane DhAMkIne rahe che, te zaktine lIdhe brahma saMsArasahitapaNA vaDe pratIta thAya che. jema AvaraNazakti AtmAnA vAstavikasvarUpanA tathA aMtaHkaraNadinA vilakSaNapaNane DhAMke che, tema je vikSepazakti A jagatanA ne brahmanA vilakSaNapaNune DhAMkIne rahe che, te zaktinA mahimAthIja VasaMgI brahma jagatanI utpatti, sthiti ne pralayanA kAraNarUpa hoya evuM pratIta thAya che. 18. pUrvokta AvaraNa dUra thavAthI brahma ne jagatanA bhedanI paNa nivRtti thAya che ema jaNAve che - ajJAAtinA ja vimAna drArA . bhedastato vikAraH syAtsarge na brahmaNi kvacit // 19 // ahiM paNa AvaraNane nAza thavAthI brahma ne jagane bheda pratIta thatuM nathI, tethI brahmamAM kadIpaNa jagasaMbaMdhI vikAra nathI. brahmane Azare rahelI AvaraNazaktirUpa avidyAnI nivRti thavAthI brahma A jagatanuM kAraNa che, ne A jagata brahmanuM kArya che e bheda nivRtta thAya che. avidhAnI nivRtti thavAthI te vikSepanI paNa nivRtti thAya che. evI rIte A saMsArarUpa vikAra ajJAnavaDe kalpita che, tethI asaMga ne avikArI brahmamAM kadIpaNa A jagasaMbaMdhI vichiyA nathI. 19, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA have tatpada tathA vRMpadanA ekapaNAne kahevAne tatpada tathA MpadanA vAcyArthane tathA lakSyArthane kramapUrvaka e leAkavaDe jaNAve che:asti bhAti priyaM rUpaM nAma cetyaMzapaJcakam | AdyaM trayaM brahmarUpaM jagadrUpaM tato che, sphure che, priya, rUpa ne nAma jagat che. prathamanA traNa brahmarUpa che, ne 25 che. 72 dvayam // 20 // A pAMca aMzavALu pachInA e saMsAra sattA, (che,) sphUrti, ( pratIta thAya che, ) sukharUpatA, rUpa te nAma A pAMca aMzeAvALuM A jagat che, arthAt A jagatamAMnA pratyeka padArthamAM e pAMca aMzA haiAya che, jemake dhaDeA che, ghaDI pratIta thAya che, dhaDA priya che, ghaDA meATA peTALavALA ne sAMkaDA meDhAvALe che, te tenuM dhaDA evuM nAma che. e pAMca azeAmAMthI che, pratIta thAya che, ne priya che, A traNa aMze sarvamAM samAna heAvAthI te brahmarUpa che, ane rUpa tathA nAma pratyekamAM pRthaka pRthak hAvAthI te jagadrupa che. 20. khavAyvagnijalorvISu devatiryaGgarAdiSu / abhinnAtsazcidAnandAdbhidyete rUpanAmanI // 21 // AkAza, vAyu, agni, jala ne pRthivImAM tathA deva, tiryaka ne manuSyAdimAM abhinna saccidAna MdathI rUpa ne nAma bheda pAme che. AkAza, vAyu, teja, jala te pRthivI e pAMce mahAbhUtAmAM, bhaitika padArthomAM, tathA deva, manuSya, pazu, pakSI, peTe cAlanArAM prANIo te jalacarAdimAM asti, (,) bhAti, ( jaNAya che, ) te priyarUpe rahelA eka saccidAnaMda brahmathI prANIonAM te padArthonAM rUpa tathA nAma bheda pAme che. brahmathI bhinna ne temAM kalpita te rUpa tathA nAma Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. parasparamAM vyabhicArI ne iMdriyagrAhya hAvAthI mithyA che. 21. pUrvokta brahmamAM meAkSasAdhake potAnA mananI ekAgratA karavI joie ema jaNAve che:-- upekSya nAmarUpe dve sacidAnandavastuni | samAdhi sarvA jyAM TyuDathavA cadiH // 22 // nAma ne rUpa e enI upekSA karIne saccidAnaMdarUpa vastumAM hRdayamAM athavA bahAra sarvadA cittane ekAgra kare, vAcyanA aMzarUpa nAma ne rUpa e enA mithyApaNAnA dRDha nizcaya karIne lakSyarUpa sat, cit te AnaMda e traNa aMzarUpa akhaMDa ekarasa brahmamAM meAkSasAdhaka potAnA cittane ekAgra kare. te meAkSasAdhaka potAnA cittane potAnA adhikArane vicAra karIne potAnA hRdayAkAzamAM vA bahAranA kAi pUjya ne paramapavitra padArthanA adhi. kAnamAM peAtAnA cittane ekAgra kare. 22, 73 have aMtara ne bahAra brahmamAM karavAyAgya samAdhine e prakAre vibhAga pADIne sAta zlokAvarDa pratipAdana kare che. temAM prathama cAra zlokAvarDa hRdayAkAzanA AlaMbanavALA samAdhinA bhedAne kahe che: savikalpo'kalpazca samAdhirdvividho hRdi / yazabdAnuvedhena savikalpaH punardvidhA // 23 // hRdayamAM e prakAranA samAdhi che, savikalpa ne nivi. kalpa, puna: zyAnuvedha ne zabdAnuvedha ema savikalpasamAdhi e prakAranA che. hRdayAkAzarUpa brahmamAM e prakAranA samAdhi thAya che, eka vi. kalpa ne bIjo nirvikalpa. jJAtA, jJAna ne jJeyarUpa vikalponA sArI rIte vilaya thayA vinAnA akhaMDa saccidAnaMdAtmAmAM cittanI ekAgratA te Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne savipasamAdhi kahevAya che, te kahelA vikalpAnA sArI rIte vilaya thaine akhaMDa saccidAnaMdAtmAmAM je cittanI ekAgratA te nirvikalpasamAdhi kahevAya che. temAM savikalpasamAdhinA e prakAra che, dazyAnuviddha ne zabdAnuviddha 23. have dazyAnuviddhanuM svarUpa kahe cheH-- kAmAdyAzcittasAdRzyAttatsAkSitvena cetanAM / thAyeya pAnuviddonuM samAdhiH savi14: // 24 // kAmAdi vRttie cittanA sadazapaNAthI jaDa che. tenA sAkSIpaNAvaDe cetananuM dhyAna kare, A dazyAnuviddha savikalpa samAdhi che. 74 dRzya hAvAthI te cittanI peThe AvirbhAvatarAbhAvarUpa dharmavALI hAvAthI kAmakrodhAdi vRttie cittanIja che. vaLI jAgrat ne svapnamAM jyAre citta haiAya tyAre te vRtti hoya che, te suSuptimAM cittanA abhAva hAvAthI te vRttio hAtI nathI, tethI paNa siddha thAya che ke kAmakrodhAdi vRtti cittanIja che, AtmAnI nathI. Ama havAthI tenA sAkSIpAvaDe bheda pAmIne pratIta thatA svaprakAza cidAtmAnuM dhyAna kare. AvI rIte dRzyathI bhinna sAkSInuM dhyAna karavuM A dRsyAnuviddha savikalpasamAdhi kahevAya che. 24. evI rIte sthUla (dRzyAnuviddha) sarvikalpa samAdhine kahIne have sUkSma (zAnuviddha) savikalpa samAdhine kahe che:-- asaMgaH saccidAnandasvaprabho dvaitavarjitaH / asmIti zabdaviddho'yaM savikalpaH samAhitaH // 25 // asaMga, saccidAnaMda, svaprakAza ne dvaitarahita huM chuM, A zabdavaDe vidhAyela A savikalpa samAdhi che, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. 71 kAmakreAdhAdi vRttiovALA cittanA soMgathI rahita, asat jaDa ne duHkhanA saMsargAthI rassita, sarvadA jJAnabhAvayukta, te samagra dvaitanA avabhAsathI rahita je aMtarAtmA che te huM chuM AvI rItanA zabdo ekAgra kareluM citta A zabdAnuvidda savikalpa samAdhi kahevAya che. 25. evI rIte yatnathI kramapUrvaka thatA e samAdhine kahIne have potAnI meLe thanArA nirvikalpasamAdhinA upadeza kare cheH-- svAnubhUtirasAvezAddazyazabdAnupekSya tu / nirvikalpaH samAdhiH syAnnirvAtasthaladIpavat // 26 // svAnubhavarUpa AnaMdamAM praveza thavAthI dazya ne zabdanI upekSA karIne citta gativALA vAyuthI rahita sthalamAMnA dIvAnI peThe acala rahe te nirvikalpa samAdhi che. saccidAna darUpa paramAtmAmAM cittanI ekAkAratA thavAthI te citta AgaLa kahelA dazyanA na zabdanA anAdara karIne gativALA pavanathI rahita sthAnamAM rahelA dIvAnI peThe acala rahe te-cittanI te avasthA--nirvikalpa samAdhi kahevAya che. 26. have khIjA prakAranA dRzyAnuviddha savikalpa samAdhi kahe cheHhRdi ca bAhyadeze'pi yasmin kasmiMzA vastuni / samAdhirAdyaH sanmAtre nAmarUpe pRthak sthitaH // 27 // hRdayamAM ne khAdyadezamAM paNa je kai vastumAM samAdhi te prathama samAdhi che. A samAdhi nAmarUpathI pRthak sanmA tramAM rahelA che. hRdayamAM kAI paNu nAmarUpavALI paramapavitra te paramapUjya vastumAM athavA bahAra sUrya caMdrAdi kAi paNa yogya vastumAM meAkSasAdhake Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdeza ratnA potAnA mananI ekAgratA karavI te dRzyAnuviddha sarvikalpa samAdhi che. A samAdhi nAma tathA rUpa A e azAnA parityAga karIne sattAmAtramAM rahelA che. 27, have bIjA prakAranA zabdanuviddha savikalpa samAdhi kahe cheH-akhnnddekrsN vastu sacidAnandalakSaNam / ityavichinatritte'yaM samAdhirmadhyamo bhavet // 28 // saccidAnaMdarUpa lakSaNavALI akhaMDa na ekarasa vastu ema avicchinna cittamAM rahe A madhyama samAdhi che. sata, jJAna te paramAnaMdasvarUpavALA aparicchinna te ekarasa vastu che ema satata cittamAM rahe, arthAt citta e vastunuM nirUpaNu karanArA zabdonA lakSyArUpa te vastune AkAre rahe A zabdAnuviddha savikalpa samAdhi che. 28, have bIjA prakAranA nirvikalpa samAdhine tathA samAdhinA ka gRte kahe che:-- stavyabhAvo rasAsvAdAt tRtIyaH pUrvaSanmataH / etaiH samAdhibhiH SaDabhirnayetkAlaM nirantaraM // 29 paramAnaMdanA anubhavathI stuti karavAyAgya bhAvavALA trIjo samAdhi pUrvanI peThe mAnelA che, A cha samAdhivaDe niraMtara kALa gALe. paramAnaMdarUpe brahmanA anubhavathI stuti karavAyAgya bhAvavALA trIjo nirvikalpa samAdhi AgaLa kahelA nirvikalpasamAdhinA jevA mAnelA che. A cha prakAranA samAdhimAMnA keA eka samAdhinA anudAnavarDa meAkSasAdhaka potAnA samaya nirantara vyatIta kare, arthAt eka kSaNa paNa pUrvokta samAdhimAMnA kA! eka samAdhivinA na rahe, 29. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. 77 kahelA samAdhinI kartavyatAnA avadhine sUcavatA chatA kahalA samAdhinA paripAkathI prApta thayelA nityasamAdhine kahe che dehAbhimAne galite vizAte paramAtmani / yatra yatra mano yAti tatra tatra samAdhayaH // 30 // paramAtmAno sAkSAtkAra thavAthI ne dehAbhimAna gaLI javAthI mana jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM samAdhio che. saccidAnaMdarUpa aditIya brahmane daDha sAkSAtkAra thavAthI ne huM manuSya chuM, huM brAhmaNa chuM, ityAdi pUrvanAM dehAbhimAne gaLI javAthI tevA jJAnI puruSanuM antaHkaraNa netrAdi diye dvArA je je padArthamAM jAya che, te te padArthanA nAmarUpane bAdha karI tyAM tyAM rahelA saccidAnaMdarUpa brahmane AkAre tenA aMtaHkaraNanI vRtti thAya che. jenI AgaLa ne vizAtenI AgaLa avagrahacivALuM pAThAMtara svIkArIe te A zlekane A pramANe artha thAya -dehAbhimAna nahi gaLavAthI ne paramAtmAno sAkSAtkAra nahi thavAthI te ajJAnI puruSanuM mana jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM tene mAnasa tApa thAya che. 30. e brahmasAkSAtkArarUpa samAdhinA phalane muMDakopaniSaddanA vAkyavaDe jaNAve che - bhidyate hRdayagraMthigchicaMte sarvasaMzayAH / kSIyate cAsya karmANi tasminDaSTe parAvare // 31 // te brahmano sAkSAtkAra thavAthI AnA hadayanI gAMTha bherAI jAya che. sarva saMza chedAI jAya che, ne karmo nAza pAme che. te sarvAtmaka brahmane spaSTa anubhava thavAthI ahaMkAranAmanI hadayanI gAMTha cIrAI jAya che, AtmAdine lagatA sarve saMza Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. chedAI jAya che, ne sarva saMcita karmo nAza pAmI jAya che. kriyamANakarmo ane sparza karI zakatAM nathI ema cakAravaDe darzAvyuM che. jJAnInA prArabdhakarmane phelabhegavaDe nAza thAya che ema samajavuM. 31. have jIvanA svarUpanuM nirUpaNa kare che - avacchinnazcidAbhAsastRtIyaH svpnklpitH| vizeyanividho jIvastatrAdyaH pAramArthikaH // 32 // avacchinna, cidAbhAsa ne trIjo svapnakalpita ema traNa prakArano jIva jANa; temAM prathama pAramArthika jANa. sumazarIre rekeluM cetana je pratyagAtmA kahevAya che te avachinna jIva, jema jaLamAM sUryanuM pratibiMba paDe tema aMtaHkaraNamAM cetananuM pratibiMba paDe te cidAbhAsanAmane jIva, ane huM zarIra chuM, huM manuSya chuM, ema svapnane jevA sthUlazarIranI sAthenA abhedavaDe kalpita jIva trIjA prakAra che. AvI rIte jIva traNa prakArane che. te traNa jemAM pahelo avacchinna va pAramArthika che. 32. avacchinna jIvanuM pAramArthikapaNuM kevI rIte che te kahe che - avacchedaH kalpitaH syAdavacchedyaM tu vAstavaM / tasmin jIvatvamAropAbrahmatvaM tu svabhAvataH // 33 // avacheda kalpita che, paNa avada pAmela vAstavika che. temAM jIvapaNuM AropathI che, paNa brahmapaNuM svabhAvathI che. vyApakacetana25 brahmathI AtmAne vibhAga karanAra sakSmazarIra to kalpita che, paNa jene vibhAga thAya che te brahmathI abhinna AtmA te satya che. AropathI brahmamAM jIvapaNuM kahevAya che, paNa tenuM brahmapaNuM te svabhAvathI che. ghaTarUpa upAdhithI ghaTAkAza, mahAkAzathI bhinna hoya evuM dekhAya che, paNa vastutAe te mahAkAzathI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAyasudhA. 79 | * * * * * * * * * * * * * * * * * * - - - - - - , - v vvvvvv - 1 1, 1 + av vv bhinna nathI, tema aMtaHkaraNarUpa upAdhithI AtmA, brahmathI bhinna heya ema jaNAya che, paNa vastutAe te brahmathI bhinna nathI. 33. temAM pahele Ava pAramArthika che ema kahyuM tenuM kAraNa kahe che - avacchinnasya jIvasya tAdAtmyaM brahmaNA saha / / tattvamasyAdivAkyAni jagurnetarajIvayoH // 34 // avacchinna jIvanuM brahmanI sAthe tAdAmya te tuM che ItyAdi vA kahe che, bIjA be jIvanuM nahi. aMtaHkaraNarUpa upAdhivaDe vibhAga pAmelA javanA lakSyArthaneAtmAne-brahmAnI sAthe abhedaja che ema te tuM che, prajJAna brahma che, A AtmA brahma che, huM brahma chuM, A upaniSadanAM mahAvA kahe, che. cidAbhAsa ne svapnakalpita A be jevo kalpita hovAthI tene brahmanI sAthe abheda che ema e mahAvAkyo kahetAM nathI. 34. te benuM mithyApaNuM kevI rIte che ema jANavAnI icchA thAya te kahe che - brahmaNyavasthitA mAyA vikssepaavRtiruupkaa| - AvRtyAkhaNDatAM tasmiJjagajIvI prakalpayet // 35 // AvaraNavikSeparUpavALI mAyA brahmane Azare rahelI che. tenA akhaMDapaNane DhAMkIne te jagat ne jIva kapa che. AvaraNa tathA vikSeparUpa svabhAvavALI mAyA saccidAnaMdarUpa brahmane Azare rahelI che. te mAyA te brahmamAM rahelA svAbhAvika akhaMDapaNane DhAMkIne te brahmamAM jagatarUpa aneka prakAranA bhagyane tathA jIva25 aneka prakAranA bhaktAone pratIti karAve che. 35. have java tathA jagatanA svarUpane kahe che - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. jIvo dhIsthazcidAbhAso jgtsyaadbhuutbhautikm| . anAlisTamAvya kSAbhUmi tathaK II rUda II buddhimAM rahele cidAbhAsa jIva che, ne bhUtabhAtika jagata che. anAdi kAlathI mAMDIne mokSanI pUrve A baMne che. buddhimAM paDeluM cetananuM pratibiMba te avidyAe kapele java che, ane kAzAdi pAMca bhUta tathA e bhUtemAMthI upajelAM prANIonAM zarIre tathA jaDa padArtho e jagata che. AmAM jIva bhoktA che, ne jagata bhecyuM che. A baMne akhaMDa brahmamAM avidyAvaDe karipata che. anAdi kAlathI mAMDIne avidyAnI nivRttirUpa mekSanI pUrve A chava ne jagata pratIta thayA kare che, bAdha pAmatA nathI. 36. jIva ne jagata je anadi heya, ne mekSanI pahelAM temanI nivRtti na thatI hoya te zrutismRtimAM suSTipralaya tathA sumijAgrata kahyAM che te zI rIte saMbhavI zake ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che cidAbhAse sthitA nidrA vikSepAvRtirUpiNI / mAvRtya jIvajagatI pUrva nUralena kalpayet // 37 // AvaraNa ne vikSepa rUpavALI nidrA cidAbhAsamAM rahelI che. te prathama jIvajagatane DhAMkIne nUtanarUpe kalpa che. AvaraNusvabhAvavALI tathA vikSepasvabhAvavALI vyaSTi avidyA cidAbhAsa eTale jIvamAM rahelI che. te suSupti ane pralayamAM jIva tathA jagatane pitAnI sAthe abheda kare che, ne pachI jAgratamAM tathA jagatanI utpattinA samayamAM te jIva tathA jagatane nUtana rUpe pratIta karAve che -mAtibhAsika jIva tathA jagatanA vyavahArane pravartAve che. 37. jIva tathA jagatanuM pratibhAsikapaNuM kevI rIte che ema jANa Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. vAnI icchA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che ! pratItikAla evaite sthitatvAtprAtibhAsike / . . . nahi svapna prabuddhasya punaH svapne sthitistayoH // 38 // e baMne pratItikAlamAMja sthita hovAthI pratibhAsika che. svapnamAMthI jAgelAnI punaH svapnamAM sthiti nathI, tethI te baMne nathI. e jIva tathA jagata pratItinA samayamAMja sthita hovAthI te bane pratibhAsika eTale pratItinA samayamAM ja pratIta thanAra kahevAya che. svamamAMthI jAgelA puruSanI punaH svamamAM sthiti thatI nathI, tethI svamane jagata ne jIva e baMne jAgelAne pratIta thatAM nathI. 38. pratibhAsika jIvanA svarUpane kahI tenAthI bhinna vyAvahArika jIvane kahe che- prAtibhAsikajIvastu jagattatprAtimAsikam / .... vAstavaM manyate yastu mithyeti vyavahArakaH // 39 // pratibhAsika jIva te te pratibhAsika jagane vAstavika mAne che. je tene mithyA ema mAne che te vyAvahArika jIva che. svamAvasthAvALo pratibhAsika jIva te chIpamAM kalpAyelA rUpAnA jevA kalpita-mAtra pratIta thanArA-svama jagatane satya mAne che. je e svamanA jagatane mithA jANe che te vyAvahArika jIva kahevAya che. 39 evI rIte pratibhAsika jIvathI vyAvahArika jIvane bheda kahIne have vyAvahArika jIvathI pAsmArthika jIvane bheda kahe che-- vyAvahArikajIvastu jagattadvayAvahArikam / sasyaM pratyeti mithyeti manyate pAramArthikaH // 40 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8ra www www vvvv 4 - vv - - - - - - - 14 * * * * * * * * * * * * *, , zrI zaMkarAcAryanAM achAdaza ratna. vyAvahArika jIva te te vyAvahArika jagat satya jANe che, ne mithyA ema mAne che te pAramArthika che. jAgrahUdazAvALo vyAvahArika jIva pratIta thatA A vyAvahArika jagatane traNe kALamAM rahenAruM mAne che. je jIva A pratIta thatuM jagata mithyA che ema mAne che te jIva pAramArthika kahevAya che. 40. te pAramArthika jIvanI adaya brahmAnI sAthenA ekapaNAnI yogyatAne jaNAve che - pAramArthikajIvastu brahmakaM pAramArthikam / pratyati dhIkSate nAnyadvIkSeta tvanRtAtmanA // 41 // brahmaja eka pAramArthika che ema pAramArthika jIva jANe che. anya jete nathI. jo jue che te miththArUpe jue che. brahmaja eka pAramArthika vastu che ema pAramArthika jIva abhedabhAve jANe che. anya parichina vastune te satyarUpe jete nathI. je kadAcita te anya pariskina padArthane jue che te miththArUpe jue che. 41. vyAvahArika ne pratibhAsika jIva avivAvaDe kapita hevAthI jaDa che, tethI tenuM jIvapaNuM ghaTatuM nathI, kemake jIva te cetanarUpa che, ema zaMkA thAya to tenuM dRSTAMtavaDe nirAkaraNa kare che mAdhuryadravazaityAdijaladharmAstaraMgake / anugamyApi taniSTha phene'pyanugatA yathA // 42 // jema madhurapaNuM, vahana ne zItApaNuM Adi jalanA dharma taraMgamAM anuvatIne temAM rahelA phINamAM paNa anugata che, tema pAramArthika jIvanA saccidAnaMdAdi vabhAva vyAvahArika ne pratibhAsika jIvamAM paNa anuvarte che, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyasudhA. 82 jema madhurapaNuM, vahevuM ne zItalatA Adi jalanA svAbhAvika dharmo taraMgamAM anuvartIne temAM rahelA phINamAM paNa anuvarte che, tema sAkSImAM rahelA saccidAnaMdAdi svabhAva paNa vyAvahArika tathA prAtibhAsika jIvamAM anuvarte che. 42. evI rIte AtmAnA dharmonA adhyApanuM pratipAdana karIne have tene apavAdanA prakArane kahe che - prAtibhAsikajIvasya laye syuryaavhaarike| tallaye sacidAnandAH paryavasyati sAkSiNi // 53 // cAryaviracitaM zrIvAkyasudhA saMpUrNA // 5 // pratibhAsika jIvanA svabhAve vyAvahArikamAM laya thAya che, ne tenA sAccadAnaMdasvabhAve sAkSImAM aMta pAme che. svapnAvasthAnA pratibhAsika jIvanA svabhAva jAgradevasthAnA bhAvahArika jIvamAM laya pAme che, ane jAgradevasthAnA vyAvahArika jIvanA saccidAnaMdAdi svabhAve sAkSipa je pAramArthika jIva temAM paryavasAna pAme che. evI rIte kalpitane apavAda thavAthI adhiSThAnarUpa sataja avazeSa rahe che. 43. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakenA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA vAkyasudhA nAmanA graMtharUpa pAMcamA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA. pUrI thaI. 5. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. | zrIranI stotra | bhAvArthadIpikATIkAsahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. dehare. brahmAIzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadaguru-pAya, hamiIDenI A TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 pratIta thatA A saMsAranI nivRtti vidyAnuM tathA tenAM kArya zokamehAdinuM haraNa karanArA paramAtmAnA jJAnathI thAya che, ane paramAmAnuM jJAna temanuM abhedabhAve dhyAna karavAthI thAya che. e dhyAnamAM paramAtmAnuM smaraNa tathA stuti upakAraka thAya che, mATe paramAtmAnI stutirUpa A harimaDestotra mumukSuonA hitArthe AcAryabhagavAne racyuM che. tenA nIce lakhelA pahelA lekamAM paramAtmAnuM svarUpa tathA temanA jJAnathI saMsAranI nivRtti thavAnuM jaNAvyuM che stomye bhattayA viSNumanAdi jagadArdi, yasminnetatsaMmRticakraM bhramatIttham / yasmindaSTe nazyati tatsaMsRticakra, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 1 // jaganA kAraNarUpa anAdi paramAtmAnI huM bhakti vaDe stuti karuM chuM. jemAM A saMsAracaka AvI rIte bhame che. jene sAkSAtkAra thavAthI te saMsAracakra nAza pAme che. saMsArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra te harinI huM stuti karuM chuM. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimIDastAtra. 85 A nAmarUpAtmaka sarva jagatanA upAdAnakAraNarUpa tathA nimittakAraNarUpa ajanmA te deza, kALa tathA vastunA paricchedathI rahita paramAtmAnI huM paramaprItipUrvaka stuti karuM chuM-temanA nirvizeSacinmAtra svarUpanuM smaraNa karuM chuM. je adhiSThAnarUpa paramAtmAmAM-brahmamAM- A saMsArarUpa cakra AvI rIte utpatti, sthiti ne laya pAmyA kare che. jemanA svapanA saMzayaviparyayarahita dRDha sAkSAtkAra thavAthI jJAnIne te saMsArarUpa cakranuM mithyApaNuM spaSTa samajAya che. A saMsAra tathA tenA kAraNu ajJAnarUpa aMdhakAranI sArI rIte nivRtti karanAra te paramAtmAnA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. chaMda mattamayUra che. 1. sarva brahma jagadAkAra thAya che ke brahmanA eka aMza jagadAkAra thAya che evI zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe cheH ST yasyaikAMzAditthamazeSaM jagadetat, prAdurbhUtaM yena pinakhaM punarittham / yena vyAptaM yena vibuddhaM sukhaduHkhaistaM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 2 // jenA eka aMzathI A samagra jagat AvI rIte prAdurbhAva pAmyuM che, punaH jevaDe AvI rIte aMdhAyeluM che, jevaTe vyApta che, ne jevaTe te sukhaduHkhAthI prakAzita che, te saMsArAMdhakAranI nivRtti karanArA paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. je brahmanA mAyAvaDe kalpita eka aMzamAMthI A bhAktA te bhAgyarUpa samagra jagata AkAzAdi kramathI vivartarUpe prAdurbhAva pAmyuM che. " joDaNya saryA mUni ! " AnA eka aMza sarve bhUtA hai, A zrutimAM paNa sa bhUtA brahmanA eka aMzamAMthI prAdurbhAva pAmyAM " Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. che ema jaNAvyuM che. punaH je paramAtmAvaDe sthAvarajaMgama evuM sarva jagataniyamamAM varte che, arthAt sUrya, caMdra, pRthivI, samudra ne devamanuSyAdi sarva prANIonA je niyAmaka che. vaLI je A sarva jagatamAM vyApIne rahyA che. punaH prANIonAM pUrvanAM karmo pramANe je paramAtmA prANIone tenA phaLarUpa sukhaduHkhAdinI sAthe joDe che. saMsArarUpa aMdhakAranI nivRtti karanArA te paramAtmAne huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 2, A jagata traNa guNavALuM tathA jaDa hevAthI tenuM kAraNa traNa guNavALI tathA jaDa prakRti che, paNa cetanarUpa paramAtmA nathI ema zaMkA thAya che tenuM samAdhAna nIcenA lekavaDe kare che - sarvajJo yo yazca hi sarvaH sakalo yo, yazcAnando'nantaguNo yo guNadhAmA / 'yazcAvyakto vyastasamastaH sadasadya-, staM saMsAradhvAntavinAzaM harimoDe // 3 // je sarvajJa, je sarva, je sakala, je AnaMda, je anaMtanuNa, je guNadhAma, je avyakta, je vibhAgarUpa ne samastarUpa, kAraNarUpa ne kAryarUpa che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnuM huM stavana karuM chuM. : sarvazaH >>-je sarvajJa che-ityAdi zrutiomAM paramAtmAne sarvane jANanAra kahyA che. "sarva rivarDa brahma -nizcaya A sarva brahma che-ityAdi zrutiomAM brahma sarvarUpa che ema jaNAvyuM che. prANAdi sarva kalAo paramAtmAne ja AdhAre rahelI hovAthI paramAtmA sakaLa che. " jAna traNa --AnaMda brahma che-ityAdi zrutiomAM brahmane AnaMdarUpa kahela che. paramAtmA zuddhasatvaguNanA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharinIstatra. 87 sarvajJapaNuM Adi aneka zubhacAvALA che. je traNa guNArUpa mAyA te tenA kAryarUpa sarva prapaMcanA AzrayarUpa che. je nAmarUpavarDa prakaTa nathI, je eka prANipadArtharUpa ne sarva prANipadArtharUpa che, je kAraNarUpa te kAryarUpa che. te saMsArarUpa aMdhakAranA nAza karanAra paramAtmAnA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. jema cetanarUpa zarIramAMthI nakha te vALarUpa jaDa padArtho upaje che tema cetanarUpa brahmamAM A jaDa jagat kapAya che. jaDa pradhAna cetanane Azare rahIne bhale A jagatanuM kAraNa hAya, paNa svataMtra rIte te A jagat nuM kAraNa nathI. 3. A jagat paramANuonA kAryarUpa vA jaDa pradhAnanA kAryarUpa nathI, paNa A brahmamAM kapAyeluM che ema kahe cheHysmaadnynnaastypi naiva paramArtha, dRzyAdanyo nirviSayajJAnamayatvAt / jJAtRjJAnazeviInopi layA jJa,stN saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 4 // jenAthI bhinna vAstavika kAMi paNa nathIja, niviSayajJAnamayapaNAthI je dRzyathI bhinna che, ane jJAtA, jJAna ne jJeyathI rahita chatAM paNa je sarvadA jJAnasvarUpa che, te sa sArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAne huM stavuM chuM: "jamAdvitIya // "-ekaja advitIya brahma che, tyAdi zrutimAM paramAtmAthI bhinna paramANuone tathA pradhAnane mithyA kahelAM hAvAthI je paramAtmAthI bhinna anya kAMi paNa pAramArthika satya nathIja. nAmarUpavALA prANipadArthA, paramANu te pradhAna samudramAM jema taraMgAdikalpita che tema brahmamAM kalpita che. zabdAdi viSayAnA jJAnathI rahitapaNAne lIdhe te brahma A sarva dRzyathI bhinna 66. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. che. brahma aMta:karaNa ne cidAbhAsarUpa jJAtA, aMtaHkaraNanI padAthakAra thayelI vRttirUpa jJAna, ne ghaTapaTAdipa yathI rahita chatAM paNa sarvadA jJAnasvarUpa che. saMsArarUpa aMdhakArano vinAza karanAra te saccidAnaMdasvarUpa brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 4. samartha saddagunA upadezathI jANavAmAM AvatuM brahma zAstranirapekSa zuSka tavaDe jANavAmAM AvatuM nathI e nizcaya karavA te brahmAnA sAkSAtkAranAM zAstrokta sAdhane kahe che - AcAryebhyo labdhasusUkSmAcyutatattvA, vairAgyeNAbhyAsabalAcaiva drddhinaa| . bhattyekAmadhyAnaparA yaM vidurIzaM, taM saMsArabhvAntadhinAzaM harimAMDe // 5 // AcAryopAsethI jeNe vairAgya ne abhyAsanA balathI atisUkSma avinAzI tattva jANyuM che evA, ane daDha bhaktivaDe ekAgradhAnaparAyaNa je Izane jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra dezane huM stavuM chuM. naiva tathA matiyA -A brahmajJAna zuSka tarkavaDe prApta thatuM nathI-ityAdi kRtiomAM brahmanuM jJAna svataMtra tarkavaDe thaI zakatuM nathI ema jaNAvyuM che. "kAryavAn pu ro" AcAryavALA puruSa brahmane jANe che-ityAdi kRtio saddaguvaDe A brahmatattva jANI zakAya che ema kahe che. zrotriya, brahmaniSThane paramakaraNAlu AcAryaThArA jeNe brahmalekanAM viSayajanya sukhamAM ApaDha aspRhAnA balathI ne vAraMvAra AtmAthI abhinna brahmanA dhyAnarUpa abhyAsanA balathI mAyAthI paNa sukSma evA avinAzI paramatatvane sAkSAtkAra karyo che evA puruSa, tathA paramatatvamAM daDha prItivaDe temAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimI oNtra. ekAgracittavaDe dhyAnaparAyaNa thayelA puruSo je paramatattane jANe che te saMsArarUpa aMdhArAne vinAza karanAra paramatatvane huM abhedabhAve spaSTa sAkSAtkAra karuM chuM. 5. have brahmasthAnano vidhi kahe chekAnAmAti rije dara , nAnyatsmRtvA tatpunaratraiva vilApya / kSINe citte bhArazirasmIti vidurya, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimore // 6 // idrinA bAhAvegene prazAMta karI, OM ema cittane hRdayamAM dhI, anyanuM smaraNa nahi karI, tene punaH ahiMja vilIna karI, citta kSINa thaye svayaMprakAza caitanya huM chuM ema jene jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra brahmanI huM stuti karuM chuM. zrotrAdi IdrinA viSayAbhimukha bahAranA vegene sArI rIte nivRtta karI, hadayakamalaviSe nA vAgyarUpa brahmamAM cittane niSedha karI, bahAranA tathA aMtaranA koI paNa viSayanuM smaraNa nahi karI, te sarva viSayone punaH hRdayamAM sthita brahmamAM vilIna karI, citta sarva viSayonA AlaMbanathI rahita thaye svayaMprakAza caitanya huM chuM ema jJAnI je brahmane jANe che te saMsArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 6. je brahmanA aparokSajJAnathI mokSa thAya che te bahAne punaH kare che je hAI revamana pU, hatyaM bhaktalabhyamarja sUkSmamataryam / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. dhyAtvA''tmasthaM brahmavido yaM vidurIzaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM hrimiidde||7|| je deva, ananya, paripUrNa, hRdayamAM rahelA, bhakate vaDe prApta thavAyogya, aja, sUkSma, atakaryo, ne potAnAmAM rahelA brahmanAmanA tatvanuM dhyAna karI brahmavettAo je paramAtmAne jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. je svayaMprakAza, jenAthI bhinna kAMI paNa nathI evuM, dezakAlane vastunA parichedathI rahita, hRdayAkAzamAM sthita, bhakatinI ananyabhaklivaDe prApta thavAyegya, janmarahita, atyaMta sukSma, tarkamAM na AvI zake evuM, ne jIvamAM adhiSThAnarUpe rahela brahmanAmanA paramatatvanuM dhyAna karI brahmavettAo je paramatatvane jANe che te saMsArarUpa aMdhakArane atyaMta nAza karanAra paramatattvane huM abhedabhAve sAkSAtkAra punaH saMsAranI nivRtti karanAra brahmanA svarUpanuM varNana kare che mAtrAtItaM svAtmavikAzAtmavibodham, kSeyAtItaM jJAnamayaM hRdyupalabhyam / bhAvanAhyAnandamananyaM ca vidurya, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 8 // IdriyothI para, svAtmAnA prakAzathI AtmajJAnarUpa, yathI para, jJAnamaya, hRdayamAM pratIta thavAyegya, bhAvavaDe grAhya, AnaMdarUpa, ane ananya jene jANe che, te saMsAradhakArano vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. rUpAdithI rahita hevAthI netrAdi dADhavaDe nahi grahaNa karI ; Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *.* - - - - - - - - zrIharimaDestotra zakAya evuM, aMtarAtmAnA jJAnasvabhAvathI pitAnA jJAnasvabhAvane jaNAvanAra, ghaTAdi sarva jaDa ya padArthathI bhinna, jJAnasvarUpa, hRdayAkAzamAM AvaraNanI nivRtti dvArA pratIta thavAne yogya, sadarUpe grahaNa karavAne yogya, duHkhathI bhinna paramAnaMdasvarUpa, ane anyanA saddabhAvavinAnA je paramatatvane jJAnIo jANe che, te nAmarapAtmaka saMsArane bAdha karanAra paramatatvane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 8. vaLI paNa brahmasvarUpanuM nirUpaNa kare che yadyavedhaM vastu satattvaM viSayAkhyaM, tattadbrahmaiveti viditvA tadahaM ca / dhyAyantyevaM yaM sanakAdyA munayo'jam, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 9 // kAraNasahita viSayanAmanI je je jANavAyegya vastu che te te brahmaja che, ema jANIne ane te huM chuM, ema je ajanmAnuM sanakAdi munie dhyAna kare che, te saMsAradhakArane vinAza karanAra brahmanuM stavana karuM chuM. kAraNa ane adhikAraNasahita zabdAdi viSayanAmanI je je di tathA aMtaHkaraNanA viSayarUpa vastuo che te te sarva vastuo nAmarUpane bAdha karatAM brahmarUpaja che, ema jANIne ane te savadhiSThAna brahma huM chuM, ema je janmarahita brahmanuM sanakAdi brahmaniSTha munie dhyAna kare che, te A pratIta thatA saMsArarUpa aMdhakArane bAdha karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 9, yadyadvedhaM tattadahaM neti vihAya, svaatmjyotirmaanmyaanndmvaapy|..... Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. tasminnasmItyAtmavido yaM vidurIzaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimoDe // 10 // je je vedya che te te huM nathI ema tene tyAga karIne svAtmaprakAza jJAnamaya AnaMdane pAmIne temAM huM chuM ema je brahmane AtmavettAo jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra brahmAnI huM stuti karuM chuM. ' zarIra, idiye, prANa ne aMtaHkaraNarUpa je je vedya che te te vedya huM eTale AtmA nathI ema te sarvane parityAga karIne nirapAdhika sadbhAvarUpa, nirupAdhika jJAnarUpa, ne nipAdhika AnaMdarUpa brahmane abhedabhAve sAkSAtkAra karIne te brahmamAM huM chuM ema je aMtarAtmAthI abhinna brahmane jJAnI jANe che te saMsArarUpa ghATA aMdhArAne vinAza karanAra brahmanI huM stuti karuM chuM. 10. hitvA hitvA dRzyamazeSa savikalpam, masyA ziSTaM bhAzimAtra gaganAbham / tyaktvA dehaM yaM pravizantyacyutabhaktA, staM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 11 // vikalpavALA samagra dRzyane vAraMvAra niSedha karIne, ane AkAza jevA kevaLa svayaMprakAzarUpane avazeSa raheluM dhArIne, brahmAnusaMdhAnaparAyaNa puruSa zarIra tyajIne jemAM praveza kare che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra brahmane huM abhedabhAve anubhavuM chuM. kalpita nAmarUpavALA A sarva dazya jagatano vAraMvAra niSedha karIne arthAta vAraMvAra tenA asatyapaNAne sudaDha nizcaya karIne, ane AkAzanA jevA kevaLa svayaMprakAza brahmAne adhiSThAnarUpe bAkI raheluM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimaDestotra. nakkI karIne, brahmanuM dhyAna karavAmAM jAgRti sevanArA mahApuruSo patAnA skUla tathA sUkSma zarIrano parityAga karIne je brahmamAM abhedabhAve sthiti kare che, te saMsArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 11. sarvatrAste sarvazarIrI na ca sarvaH, sarva vettyeveha na yaM vetti hi sarvaH / sarvatrAntaryAmitayetthaM yamayanya,-. staM saMsAradhvAntavinAzaM hrimiidde|| 12 // je sarvamAM zarIrI che, paNa je sarvarUpa (zarIrarUpa) nathI, je sarvane jANe cheja, ahiM jene sarva zarIra jANatAM nathI, ne je sarvatra aMtaryAmI pAvaDe AvI rIte niyamamAM rAkhatA chatA sarvatra rahe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra brahmanI huM stuti karuM chuM. je pRthivI Adi sarva zarIramAM tenA zarIrI eTale zarIramAM rahI tene niyamamAM rAkhanAra che, paNa je pRthivI Adi rUpa nathI, je pRthivI Adi sarvane saMzayarahita jANe che, pRthivI Adi badhAM zarIre jaDa hevAthI jene jANI zakatAM nathI, ne je sarva zarIramAM aMtaryAmIpaNuvaDe rahI AvI rIte te sarva zarIrane niyamamAM rAkhatA chatA sarva zarIramAM rahe che, te saMsArarUpa bhayapUrNa aMdhakAranI vizeSa nivRtti karanAra paramAtmAne huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 12. sarva dRSTvA svAtmani yuktyA jagadetat , dRSTrA''tmAnaM caivamajaM sarvajaneSu / sarvAtmaiko'smIti vidurya janahattham , taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 13 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. A sarva jagat yuktivaDe pitAnA AtmAmAM jaIne tathA evI rIte ajanmA AtmAne sarva prANuomAM joIne huM sarvane AtmA eka chuM ema prANIonA hRdayamAM rahela jene vidvAne jANe che te saMsArabaMdhakArane vinAza karanAra brahmane huM stavuM chuM. svamAvasthAmAM pratIta thatuM sarva jagata jema pitAnA AtmAmAMja kalpita che tema jAgratamAM pratIta thatuM A sarva nAmarUpAtmaka jagata paNa pitAnA AtmAmAMja kapita che. A sarva sthUlasUkSma prapaMca jJAtAnA saddabhAvavinA yanI siddhino abhAva hoya che e yuktivaDe sarvanA adhiSThAnarUpa pitAnA AtmAmAM joIne, tathA vivateMpAdAnakAraNa pitAnA vivartakAryamAM vyApeluM hoya che e yuktivaDe janmarahita pitAnA AtmAne sarva prANIomAM vyApaka joIne huM sarva prANipadArthono AtmA eka chuM, ema sarva prANIonA hRdayamAM rahelA AtmAthI abhinna je brahmane vidvAne jANe che te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMta nivRtti karanAra paramaprakAzarUpa AtmAthI abhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 13. sarvatrakaH pazyati jighratyatha bhukte, spRSTA zrotA buddhayati cetyAhurimaM yam / sAkSI cAste kRteSu pazyanniti cAnye, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 14 // sarvatra eka jue che, suMghe che, ane khAya che, sparza karanAra ne sAMbhaLanAra che, tathA jANe che, ema je Ane kahe che, je sAkSirUpe che, ane bIjAo kartAomAM jene jue che, te saMsArAMdhakArano vinAza karanAra brahmanI huM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 95 zrIharimaDestotra. stuti karuM chuM. | sarva prANIonA zarIramAM ekaja cetana netradvArA jue che, ekaja cetana nAkadhArA suMghe che, ekaja cetana mukhadvArA bhajana kare che, ekaja cetana tvacAThArA sparza kare che, ekaja cetana zretradhArA sAMbhaLe che, ne ekaja cetana aMta:karaNahArA jANe che, ema jenA sopAdhika svarUpane vidvAno kahe che. vastutAe je cetana sAkSira5 che, ane bIjAo jene katAomAM upAdhivALI sthitimAM jue che, te saMsArarUpa aMdhakArano vinAza karanAra brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 14. pazyan zaNvannatra vijAnanasayansan , jighranbibhradehamimaM jIvatayettham / ityAtmAnaM yaM vidurIzaM viSayalaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 15 // jete chate, sAMbhaLate chate, jANate chate, svAda leta chate, ne suMghe chate A dehane jIvapaNA vaDe dhAraNa kare che, ema je viSayane jANanAra AtmAne IzvararUpa jANe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. netra dvArA rUpane jete chatA, zretradhArA zabdone sAMbhaLatA chate, aMtaHkaraNadvArA jANavAyegya viSane jANatA chata, jIbhavaDe svAda lete chate, ne nAkavaDe suMghate chate, A pUlazarIrane je AtmA chavabhAvavaDe dhAraNa kare che, ema je aMtaranA tathA bahAranA viSayane . jANanAra AtmAne vastutAe te brahmarUpa che ema vidvAne jANe che te saMsArarUpa aMdhakArane atyaMta nAza karanAra AtmAthI abhinna brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 15, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. jAgravaDaSTvA sthUlapadArthAnatha mAyAM, dRSTrA svapne'thApi suSuptau sukhanidrAm / ityAtmAnaM vIkSya mudAste ca turIye, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 16 // jAgramAM sthala padArtheAne joine, pachI svapnamAM mAyA joine, pazcAt suSuptimAM sukhanidrAne ane turIyamAM AtmAne anubhavIne je prasanna rahe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra brahmanI huM stuti karuM chuM, e aMtaHkaraNanI jAgravasthAmAM paMcIkRta pAMca bhUtAnA kAryarUpa sthUla padArthAne joine, pachI aMta:karaNanI svapnAvasthAmAM vAsanAmaya sUkSma padArthAne joine, pazrcAt aMtaHkaraNanI suSupti avasthAmAM avidyAnI vRttivaDe ajJAnAvRta svarUpasukhane ne ajJAnanA anubhava karIne, ane aMta:karaNunI turIyAvasthAmAM saccidAnaMda AtmAnA anubhava karIne, je paramaprasanna rahe che, te saMsArarUpa aMdhArAne vinAza karanArI saccidAnaMda brahmanA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. pUjya naNelI vastunI stuti karAya che, ne stuti karelI vasturUpe sthiti karavAnI te stutipAThakanI icchA hoya che, tethI huM stuti karuM huM tenA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM evA artha karyA che. 16. pazyanzuddho'pyakSara eko guNabhedAn, nAnAkArAnsphATikavadbhAti vicitraH / mizacchinnazcayamanaH jarmane, * staM saMsAra dhvAntavinAzaM harimIDe // 17 // A zuddha, akSara, eka ne ajanmA chatAM paNa karmanAM phlevarDa je guNanA bherUpa nAnA AkArAne jotA chatA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIhAramIDestAtra. 97 thAya che, stuti karuM chuM. sphATikanI peThe vicitra, bheda pAmelA, ne cheda pAmele pratIta te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra harinI huM A brahma avidyAdi malathI rahita, avinAzI, sajAtIya, vinaMtIya ne svagata bhedathI rahita, ne utpattithI rahita chatAM paNa pUrvajanmAnAM kAnAM phlAvarDa je mAyAnA guNanA bhedarUpa nAnAprakAranA AkArane zvetA cho sphATikamaNinI peThe vicitra, bheda pAmelA, ne chedana pAmele pratIta thAya che, te saMsArarUpI aMdhakAraneA vinAza karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM sphATikamaNi kAMi paNa nahi badalAtAM jema pAsenA padArthAnA 2 gajevA, AkArajevA, bhAMgI gayeleA, ne chaMdana pAmeleA jaNAya che, tema AtmA kAMi paNa nahi badalAtAM karmanAM levaDe bhinna bhinna zarIrAnA AkAravALA, eka chatAM bheda pAmele, ne akhaMDa chatAM chedAi gayelAjevA pratIta thAya che. 17. brahmAviSNu rudrahutAzau ravicandrA,vindro vAyuryajJa itItthaM parikalpya / ekaM santaM yaM bahudhA''hurmatibhedAt, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 18 // L brahmA, viSNu, rudra, agni, sUrya, caMdra, iMdra, vAyu ne yajJa ema AvI rIte panA karIne eka chatAM buddhinA bhedathI jene bahu prakAre kahe che, te saMsArAMdhakAranA vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. sRSTinI utpatti karanAra brahmA, sRSTinuM paripAlana karanAra viSNu, sRSTinA saMhAra karanAra 6, hravya ne kavyanuM vahana karanAra agni, sthAvara, ne jaMgama prANIonuM pAtAnA prakAza ne tApathI rakSaNa kara 7 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno.. nAra sUrya, zItaLasvabhAvavALA caMdra, devonA rAjA IMdra, gatisvabhAvavALa vAyu, ne yajJa AvI rIte bhinna bhinna nAmanI kalpanA karIne je brahma eka chatAM potapotAnI buddhinA bhedathI jene upara kahelI rIte bahu prakAre kahe che, te saMsArarUpa aMdhakArano vinAza karanAra aMtarAmAMthI abhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 18. satyaM jJAnaM zuddhamanantaM vyatiriktama , zAntaM gUDhaM niSkalamAnandamananyam / ityAhAdau yaM varuNo'sau bhRgave'jaM, * taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 19 // satya, jJAna, zuddha, anaMta, bhinna, zAMta, gUDha, avacavarahita, AnaMdarUpa, advitIya ne janmarahita jene A varuNa bhUgaprati prathama kahetA havA, te saMsArabaMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. traNe kAlamAM ekarUpe rahenAra, sarvadA tArapa, avidyA ne tenA kAryarUpa malathI rahita, deza kAla ne vastunA parichedathI rahita, annamayAdi pAMca kAzathI bhinna, krodhAdi vikSepathI avaMtarahita, nAmarUpathI AcchAdita hovAthI ajJAnIone na jaNAya evuM, niravayava, duHkhathI bhinna paramAnaMdarUpa, advitIya ane utpattirahita jene zravaNa nAmanA muni pitAnA jijJAsu putra bhUgaprati prathama kahetA hatA, te saMsArarUpa aMdhakAranI nivRtti karanAra aMtarAtmAthI abhinna brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 19. kozAnetAnpazcarasAdInatihAya, brahmAsmIti svAtmani nizcitya dRzisthaH / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimaDestotra. pitrA''diSTo veda bhRgurya yajurante, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 20 // annamayAdi A pAMca kezane tyAga karIne huM brahma chuM ema potAnA AtmAmAM nakkI karIne pitAvaDe upadeza pAmele ne draSTAmAM sthita bhRgu yajurvedanI upaniSadamAM jene jANate have te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. anamaya, prANamaya, manamaya, vijJAnamaya ne AnaMdamaya A pAMca kazo je traNa zarIramAM rahelA che temano AtmAmAMthI atyapaNAnI buddhivaDe tyAga karIne huM saccidAnaMda brahma chuM ema potAnA AtmAmAM badAravarUpano nirNaya karIne vaNanAmanA pitAvaDe upadeza pAmelo ane sarvadA draSTArUpa AmAmAM sthira thaye bhagu kaNayajurvedanI taittirIyopaniSamAM kahelI rIte je brahmane jANatA ho, te aMtarAtmAthI abhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 20. yenAviSTo yasya ca zaktyA yadhIna:, kSetrajJo'yaM kArathitA jantuSu kartuH / kartA bhoktA''tmAtra hi cicchaktyadhirUDha jevaDe praveza pAmele, jenI zaktivaDe yukta thayele, ne jene adhIna thayele A kSetrajJa prANIomAM preraka, katane kartA, ne bhaktA AtmA ahiM prasiddha cetanazaktivaDe adhirUDha che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. je cetanasvarUpavaDe praveza pAmelo A kSetrajJa-va-ghaNuM kaThaNa Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ro. kAma karI zake che, jenI ajJAnarUpa zakti vaDe pote jJAnasvarUpavALo chatAM potAne ajJAnI mAne che, ane sukhadu:kha je aMtaHkaraNanA dharma che tene pitAnA dhama mAnI sukhaduHkhI thAya che. je triguNAtmaka mAyAne vaza thayelA A jIva zubhAzubha karmomAM pravarte che. je prANI emAM temanAM karmAnusAra preraka, kartAne skorti ApanAra, ne karipata bhe AmA ahiM prasiddha cetanazaktivaDe vyApelo che, te saMsArarUpa aMdhakAranI nivRtti karanAra cetanane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 21, sRSTvA sarva svAtmatayaivetthamataya'm , vyApyAthAntaHkRtsnamidaM sRssttmshessm| sacca tyaccAbhUtparamAtmA sa ya eka- . staM saMsAradhvAntavinAzaM hrimiidde||22|| te paramAtmA je eka che. jemaNe bAkI na rahe ema A ataA saghaLuM racyuM che. sarva racIne pachI pitAnI svarUpavaDeja vyApIne pakSa ne pratyakSa thAya che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. te nispadhika paramAtmA je eka che. jemaNe kAMI paNa bAkI na rahe evI rIte A manavaDe paNa ciMtavI na zakAya evuM saghaLuM jagata pratIta karAvyuM che. A sthAvarajaMgama sarva jagata pratIta karAvIne pachI potAnA cetanasvarUpavaDe ja temAM vyApIne parokSa ne pratyakSa rUpe pratIta thAya che. te saMsArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 22. vedAntazcAdhyAtmikazAstraizca purANaiH, rAtrezcAjoH sAtvatatagaDha camIram | dRSvAthAntazcetasi budhvA vivizuryam , taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 23 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je paramAtmAne upaniSadevaDe, AdhyAtmika zAstrI , purANa vaDe, anya zAstrovaDe, ane viSNunAM taMtro vaDe jANIne pachI cittanI aMtara aparokSAnubhava karIne jemAM praveza kare che, te saMsArabaMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. je paramAtmAne izAdi upaniSadevaDe, sAMkhya gAdi AdhyAtmika zAstravaDe, bhAgavatAdi purANavaDe, nyAyAdi anya zAstravaDe, ane viSNunuM ane zivanuM pratipAdana karanArAM taMtrevaDe, parokSarIte jANIne pachI nididhyAsanavaDe pitAnA aMtaHkaraNamAM jANIne jJAnIo jemAM abhedabhAve praveza kare che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 23. shrddhaabhktidhyaanshmaadyairytmaan,UMtuM rAjya seva pharaivAsu phA: durvijJeyo janmazataizcApi vinA tai, ste saMsthAntavinA darimA | rajha ! - zraddhA, bhakti, dhyAna ne samAdivaDe yatna karanAra purupethI je deva ahiM zIghraja jANavAnuM zakya che, paNa e vinA seMkaDo jovaDe paNa je Izvara durviya che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. zrIsanA ane sazAstranA vacanaupara vizvAsa, paramAtmA ane paramAtmAthI abhinna zrIsadamAM paramaprIti, paramAtmAmAM telanI vAranI peThe ataHkaraNanI vRttiono pravAha calAve te rUpa dhyAna, aMtaHkaraNanI niSiddha vRttione rokavArUpa zama, IdriyonA niSiddha vegane rokavArUpa dama, ItyAdi sAdhanarUpa prayatna vaDe te svayaMprakAza brahma Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkArAcAyanAM aSTAdaza ratnA. 102 ' A manuSyazarIramAM zIghraja jANavAne zakaya che. zAnto TrAnsa uparata stitikSuH samAhito bhUtvA''tmanyevAtmAnaM pazyati " || ( zamavALe, kramavALe, upativALA, titikSAvALAne samAdhAnavALe tha jJAnI pAta!nA nirmaLa aMtaHkaraNamAM AtmAne anubhave che, e zrutimAM paNa zamAdi sAdhanavALAne paramAtmAnA sAkSAtkAranA adhi kArI gaNela che. te zraddhAbhakti Adi sAdhaneAvinA je paramAtmA saMkaDe janmAvarDa paNa jANavAne zakaya nathI, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMta nivRtti karanAra brahmane! abhedabhAve huM sAkSAtkAra karuM chuM. 24. yasyAta svAtmavibhUteH paramArtham, sarvaM khalvityatra niruktaM zrutividbhiH / tajjAditvAdadhitaraGgAbhamabhinnaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 25 // jenI svAhmavibhUtinuM vAstavika rUpa tarkamAM na Ave evuM che ema zrutine jANanArAoe "A sarva nizcaya brahma che." A zrutithI kahyuM che. jagatnI utpatti, sthiti ne laya temAMthI thavAthI te samudranA taraMganI peThe abhinna che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. je brahmanA vAstavika aizvaryanuM pAramArthika svarUpa sAmAnya anuSye nA tamAM na AvI zake evuM che ema zrutionA tApa nA samanvaya karanArA vidyAneAe sarve vinuM vratta "--A sarva jagat nAmarUpane bAdha karatAM nizcaya brahmAja che, yAdi zrutine vicAra karIne kahyuM che. 4 tajjalAn -A prapaMcanI utpatti, sthiti ne laya te brahmatattvathI thAya che,-tyAdi zrutimAM jaNAvyA pramANe ,, Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimaDestotra. 103 te brahmamAMthIja A sarva jagatane vivartarUpe prAdurbhAva thAya che, tenI sattAvaDeja A jagata sattAvALuM pratIta thAya che, ne aMte temAMja te lIna thAya che, mATe samudrathI jema temAM pratIta thatA taraMgo bhinna nathI, tema brahmathI temAM pratIta thatuM jagata bhinna nathI. te saMsArAMdhakAranI nivRtti karanAra brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 25 dRSTA gItAsvakSaratatvaM vidhinAjam , bhaktyA guLa labhya hRdisthaM dRshimaatrm| dhyAtvA tasminnasmyahamityatra vidurya, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 26 // gItAmAM jaNAvelA ajanmA ne avinAzI tattvane vidhivaDe jANIne, tathA uttama bhaktivaDe hRdayamAM rahelA nirupAdhika draSTAne pAmIne, ane temAM huM chuM ema dhyAna karIne munio jene jANe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. "anAvikapa trahma I -parabrahama kAryathI rahita-ajanmA-che, kSatti che "jeo avinAzI ne vANIvaDe na kahevAya evA -ItyAdi zrImadabhagavadagItAnA zlokamAM jaNAvelA ajanmA ne avinAzI brahmasvarUpane "tAkrAddhi prApana prina sevA- te brahmane tuM sASTAMga daMDavata praNAmavaDe, upayogI pravaDe, ne sevAvaDe jANa-A vacanomAM kahelA vidhivaDe zrIsa pAsethI zravaNavaDe jANIne, tathA ekAMtamAM besI bahu AdarapUrvaka potAnA hRdayamAM rahelA nirapAdhika draSTAno mananavaDe nizcaya karIne, ane te tattvamAM te huM chuM ema akhaMDa dhyAna-nididhyAsana karIne yogIo je brahmane abhedabhAgye jANe che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra brahmatatvano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 26. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. kSetrajJatvaM prApya vibhuH paMcamukhaiyoM, bhukte'jastraM bhogypdaarthaanprkRtisthH| kSetrekSetre'psvinduvadeko bahudhA''ste, taM saMsAradhvAntavinAzaM hAramoDe // 27 // je vyApaka avidyAmAM pratibiMbavaDe sthita thaI chavabhAvane pAmI pAMca idrivaDe bhAgya padArthone sarvadA bhagave che, ane jaLamAM caMdranI peThe eka sarva zarIremAM anekarUpe pratIta thAya che, te sArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnuM huM stavana karuM chuM. je dezAdi parikrakedathI rahita brahma anirvacanIya avidyAmAM pratibiMbavaDe sthita thaI avidyAnAM aMtaHkaraNAdi kAryo sAthe abhedabhAvavaDe chavabhAvane pAmI zretrAdi pAMca jJAneMdriya vaDe zadAdi bhega viSayone jAgrata tathA svamamAM bhagave che, ane jema mahAsAgaranA jaLamAM AkAzamAM rahele eka caMdra anekarUpe pratIta thAya che, tema je eka brahma sarva prANIonAM zarIramAM anekarUpe pratIta thAya che, te saMsArarUpa aMdhakAranI aikAMtika ne AtyaMtika nivatti karanAra brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 2che. yuktyA''loDaya vyAsapacAMsyatra hi labhyaH, kSetrakSetrajJAntavika puruSAthI yo'haM so'sau so'smyahameveti vidurya, taM saMsAradhdhAntavinAzaM harimIDe // 28 // kSetra ane kSetrajJane bheda jANanArAoe zrIvyAsajInAM vacane yuktivaDe avalokana karIne A janmamAMja puruSanAmana tavane prApta karavAyegya che. je huM te A, ne te heja chuM ema jene vidvAne jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharinIDesteAtra. karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. sthUlazarIrathI mAMDIne prakRtiparyaMtanuM kSetra kahevAya che. e jaDakSetrane jANanAruM cetana kSetrajJa kahevAya che. e kSetra ane kSetranI vilakSaNatAne jANanArA paMDitevaDe zrIvedAMtadarzanarUpa vyAsabhagavAnAM vacanA nirdoSa yuktievaDe avalAkana karIne A manuSyajanmamAMja puruSanAmanA tattvane abhedabhAve jANavAyeAgya che. zrIvedAMta darzananA cAra adhyAyamAM ne te pratyeka adhyAyanA cAra cAra pAdamAM kayA kayA viSayAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, tathA te sarvanuM kevI nirdoSa yuktiAvaDe avalokana karavuM joie, te anyatra darzAveluM hAvAthI huM tenI punarukti karI nathI. taMtra asat, jaDa, du:kha te paricchinna svabhAvavALuM che, ne kSetrana sat, cit, sukha ne vyApaka svabhAvavALe che, ema e baMnenA svabhAvamAM vilakSaNatA che. sarva zarIrAmAM kSetra narUpe raheluM tattva puruSa kahevAya che. je mAruM vAstavika svarUpa AtmA che te brahma che, ane je brahma che te huM chuM, ema je aMtarAtmAthI abhinna brahmane vidvAnA svAnubhavavaDe jANe che, te saMsArarUpa aMdhakAranA vinAza karanAra pratyabhinna brahmanA huM amedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 28. ekIkRtyAnekazarIrasthamimaM jJam, yaM vijJAyeva sa evAzu bhavanti / yasminlInA neha punarjanma labhante, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 29 // aneka zarIramAM rahelA je samajIne ane anubhavIne vidvAne thAya che. jemAM abhedabhAve lIna pAmatA nathI, te saMsArAMdhakArane tmAnI huM stuti karuM chuM. 15 A AtmAne ekarUpa zIghra ahiMja teja rU5 thayelA ahiM punarjanma vinAza karanAra paramA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 06 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. bhinna bhinna nAmavALAM ne AkAravALAM aneka zarIramAM saccidAnaMdarUpe rahelA je A AtmAne buddhivaDe ekarUpa nakkI karIne ane teja pramANe anubhava karIne AtmavettAo zIdhra A manu zarIramAM ja te AtmAthI abhinna brahmarUpa thAya che. je aMtarAtmAthI abhinna brahmamAM abhedabhAve sthira thayelA A jagatamAM punarjanma pAmatA nathI, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra pratyagabhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 29. dvandvaikatvaM yacca madhubrAhmaNavAkyaiH, kRtvA zakropAsanamAsAdya vibhUtyA / yo'sau so'haM so'smyahameveti viduryam , taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 30 // madhubrAhmaNanAM vAvaDe je kaMdanuM ekapaNuM karIne, ane ezvaryavaDe idranI pUjAne prApta karIne, je A te huM te huMja chuM ema jene jANe che te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra paramAtmAnI huM stuti karuM chuM. "A pRthivI sarve prANIonuM madha che," " A jaLa sarva prANIonuM madha che," "A agni sarve prANIonuM madha che," ityAdi madhubrAhmaNanAM vAvaDe je adhyAtma ne adhidaiva upAdhisahita hiMdanuM brahmarUpa ekapaNuM karIne ane samabhAvarUpa ezvaryanI prApti vaDe idranI pUjAne prApta karIne je A sarvanA adhikAnarUpa brahnA che te huM che, te huMja chuM, ema je pragabhinna brahmane jANe che, te saMsArarUpa brahmAvaraka aMdhakAra-ajJAna-nI atyaMtanivRtti karanAra pratyagabhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 30. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimaDestotra. yo'yaM dehe ceSTayitAntaHkaraNastha:, sUrya cAsau tApayitA so'smyahameva / ityAtmaikyopAsanayA yaM vidurIzaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimoDe // 31 // je A aMtaHkaraNamAM rahele zarIramAM ceSTA karAvanAra che, ne je A sUryamAM tapAvanAra che, te huMja chuM, A pramANe AtmAnA ekapaNAnI upAsanAvaDe je Izvarane vidvAne jANe che, te saMsArabaMdhakArane vinAza karanAra prabhunI huM stuti karuM chuM. je brahma A sarva prANIonA aMta:karaNamAM rahela che, ne sarva jaDa zarIramAM jIvonAM karmAnusAra camaka jema lehane ceSTA karAve tema ceSTA karAvanAra che, ane je brahma A sUryamAM rahIne A jagatane tapAvanAra che, te brahma huMja chuM. A pramANe AtmAonA ekapaNanA anusaMdhAnavaDe je brahmane vidvAno abhedabhAve jANe che, te saMsArarUpa aMdhakArane atyaMta nAza karanAra brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 31. vijJAnAMzo yasya sataH zatyadhirUDho, buddhirbuddhayatyatra bahirbodhyapadArthAn / naivAntasthaM buddhayati yaM bodhayitAram, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 32 // je sakpa vijJAnano aMza avidyAmAM pratibiMbita ahiM buddhine tathA jANavAyegya khAdyapadArthone jANe che, je aMtaramAM rahelA jANanArane buddhi jANatI nathI, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra prabhunI huM stuti karuM chuM. je traNe kAlamAM ekarUpa rahenAra che te sarvavyApaka cetanane Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. avidyAnA aMzarUpa upAdhivaDe kalpAyelo aMza avidyAmAM pratibiMba vALe thaI ahiM buddhine tathA jANavAyegya bahAranA ghaTAdi padAthAne prakAze che. je sarvanI aMtara rahelA ne sarvane prakAzanArane buddhi prakAzI zakatI nathI. vijJAtA jena vijJAna ( are maiyi ! vijJAtAne kayA karavaDe jANe ?) e zruti paNa emaja kahe che. te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra aMtarAtmAthI abhinna brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 32. ko'yaM dehe deva itItthaM suvicArya, zAtA zrotA''naMdayitA caiSa hi devH| ityAlocya jJAMza ihAsmIti viduryam , . taM saMsAradhvAntAvinAzaM harimIDe // 33 // zarIramAM A keNa deva che ? e pramANe ahi sArI rIte vicArIne jANanAra, sAMbhaLanAra ne AnaMda ApanAra Aja deva che, A pramANe vicAra karIne ahiM jJAnanA aMzarUpa huM chuM, ema jene jANe che, te saMsArabaMdhakAranA vinAzaka prabhunI huM stuti karuM chuM. A zarIramAM sarvane prakAzanAra koNa che ? zuM idri prakAranAra che? vA prANa prakAzanAra che ? vA aMtaHkaraNa prakAzanAra che ? ema sarvane prakAzanAra tatvano sArI rIte vicAra karIne zarIra, ikiyA, prANa tathA aMtaHkaraNane vedya tathA jaDa jANIne pitAne tene jANa nAra tathA cetanarUpa jANe che, zretranA zretArUpa jANe che, ane sarvane AnaMda ApanAra jANe che. Aja svayaMprakAzatattva che. A pramANe vicAra karIne A zarIrAdimAM jJAnasvabhAvavALe huM chuM, ema je AtmAne vidvAn jANe che te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra aMtarAtamAthI abhina brahmano huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 33. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 09 zrIharimaDestotra. ko hyevAnyAdAtmani na syAdayameSa, hyevAnaMdaH prANiti cApAniti ceti / ityastitvaM vaktyupapattyA zrutireSA, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 34 // je A AnaMdarUpa AtmA zarIramAM na hota te koNa prANunI ceSTA karata ? A AnaMdarUpa AtmAja prANanI kriyA kare che, ane apAnanI paNa kriyA kare che, A pramANe A zruti, yukti ane daSTAMtavaDe AnaMdarU5 AtmAnuM astitva kahe che, te saMsArarUpa aMdhakArane vinAza karanAra harinI ( AtmAnI) huM stuti karuM chuM. je A zarIramAM A caitanyarUpa, asaMgarUpa, vyApakarUpa ane AnaMdarUpa AtmA nahi hota te A zarIramAM prANa potAnI kriyA kyAMthI karata? A AnaMdarUpa AtmAja prANapAse prANanI kriyA karAve che, ane apAna pAse apAnanI kriyA karAve che. jaDadehane jIvADanArA prANa tathA apAna tenA jIvanarUpa AmAthI jIve che. "jo hevAyA : prArthAta thai mArA mana na thAt ?? ( je A AkAzanA jevo ane AnaMdarUpa AtmA na hota te koNa prANanI kriyA karata ? ane koNa jIvana dhAraNa karata ?) A zruti yukti, ane dRSTAMtavaDe zarIramAM AtmAnuM astitva kahe che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra brahmathI abhinna AtmAne huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 34. prANo vAhaM vAkzavaNAdIni mano vA, buddhirvAhaM vyasta utAho'pi smstH| ityAlocya zaptirihAsmAta vidurya, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 35 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. huM prANa chuM ? athavA vANI chuM ? athavA zravaNAdi chuM ? athavA mana chuM ? athavA buddhi chuM? athavA huM temAMthI kaI eka chuM ? athavA samastarUpa chuM? e pramANe vicArIne huM AmAM jJAnasvarUpaja chuM, ema jene jANe che, te saMsArAM dhakArano vinAza karanAra brahmanI huM stuti karuM chuM. huM bhUkhyo chuM, huM to chuM, evA anubhava uparathI zuM huM prANa chuM? athavA huM boluM chuM evA anubhava parathI zuM huM vANI chuM ? athavA huM sAMbhaLuM chuM evA anubhava parathI zuM huM kAna chuM ? athavA huM suMghuM chuM dayAdi anubhavaparathI zuM huM nAsikAdi chuM ? athavA huM saMkapavikalpa karuM chuM evA anubhava parathI zuM huM mana che ? athavA huM nakakI karuM chuM evA anubhava parathI zuM huM buddhi che ? athavA te inTi tathA aMtaHkaraNamAMthI huM kaI eka chuM ? athavA te sarvarUpa huM chuM ? e pramANe vicAra karIne A sarva jaDasamUhamAM huM te saveno jJAtA jJAnasvarUpaja chuM ema jene jANe che, te saMsArarUpa aMdhakArano vinAza karanAra jJAnasvarUpa AtmAno huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 35. nAhaM prANo naiva zarIraM na mano'haM, nAhaM buddhirnAhamahaGkAradhiyau ca / tra rA: Darathati vije, taM saMsAradhvAntIvanAzaM harimIDe // 36 // huM prANa nathI, zarIra nathI, huM mana nathI, huM citta nathI, huM ahaMkAra ne buddhi nathI, je ahi jJAnanA aMzarUpa che, te huMja chuM, ema jene jANe che, te saMsArabaMdhakArane vinAza kaeNranAra harinI huM stuti karuM chuM. huM prANa, lazarIra, mana, citta, ahaMkAra ne buddhi nathI; kema Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimIDeteAtra, 111 A ke te sarva dRzya, jaDa, bhUtAnAM kArya ne sAvayava che, ane huM te te sarvanAthI viparItasvabhAvavALA chuM. huM prANAdithI bhinna chuM, chatAM prANAdinA dharmonA bhrAMtithI mArAmAM AreApa karavAmAM Ave che. jaDasamRhumAM te sarvanA prakAzaka je jJAnasvabhAvavALA che, te huMja chuM, ema jene vidvAneA jANe che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra jJAnasvarUpa AtmAnA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 36. sattAmAtraM kevalavijJAnamajaM sat, sUkSmaM nityaM tattvamasItyAtmasutAya / sAnAmante prAha pitA yaM vibhumAdyaM, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 37 // sattAmAtra, kevalavijJAnarUpa, ajanmA, sarUpa, sUkSma ne nitya te tuM che, ema potAnA putrane sAmavedanI chAMdAcepaniSamAM pitA je vyApaka tathA Avane kahetA havA, te saMsArAMdhakAranA vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. huM chuM evA anubhavaparathI sarvadA svAbhAvika sattArUpa, sarva viSayethI rahita cinmAtrarUpa, sarvadA ekaja adritIya hAvAthI utpattithI rahita, vinAza karanArI sAmagrIne abhAve vinAzathI rahita, mAyAthI paNa sUkSma, ne sarvadA ekaja rUpe rahenAra je A jagatanuM vivartIpAdAnakAraNa che, te huM zvetaketA! tuM che, ema pAtAnA zvetaketunAmanA putrane sAmavedanI chAMdogyeApaniSamAM uddAlakanAmanA tenA pitA je vyApaka tathA A jaganA kAraNane kahetA havA, te saMsAranA aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra vyApaka jagakAraNunA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 37. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. mUrtAmUrte pUrvamapohyAtha samAdhau, dazyaM sarva neti ca netIta vihAya / caitanyAMze svAtmani santaM ca vidurya, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 38 // prathama sAkAra ne nirAkArane dUra karIne pachI brahmamAM sarva dazyane A nahi, ne A nahi, ema tyajIne cetanasvabhAvavALA potAnA AtmAmAM rahelA jene vidvAna jANe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. prathama pRthivI, jaLa ne agni A traNa sAkAra bhUtone tathA vAyu ne AkAza A nirAkArajevAM bhUtone kalpita samajI tyAga karIne pachI savaoNdhikAna satya, jJAna ne anaMtarU5 zraddhAmAM mAyA ne mAthanA kAryarUpa sarva dazyane A pAMca bhUte brahma nahi, ne A mAyA brahma nahi, ema sarvane miyA pa gaNI tene parityAga karI cetanyarUpa svabhAvavALA pitAnA AbhAmAM abhinnarUpe rahelA je brahmane vidvAna abhedabhAve jANe che, te saMsArAMdhakAranI nivRtti karanAra brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 38. otaM protaM yatra ca sarva gaganAntam , yo'sthUlAnaNvAdiSu siddho'kSarasaMjJaH / jJAtA'to'nyo netyupalabhyo na ca vedya,staM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 39 // AkAzasudhI sarva jemAM ota tathA preta che, je A yUla tathA anaNu AdimAM akSaranAmathI prasiddha che. AnAthI anya jJAtA prApta thavAyegya nathI, ne je vedya nathI, te saMsArAMdhakAranI nivRtti karanAra harinI huM stuti karuM chuM. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharinIDestAtra 113 bhAtikaprapaMcathI mAMDIne mAyAsudhI sarva A brahmamAM kalpitarUpe pareAvAne rahelAM che. jema lUgaDuM tAMtAmAM parAvAine raheluM che, tema A sarva prapaMca brahmamAM kalpitarUpe pAvAine rahelA che. A brahma --are ' aspRhamanajI | "--brahma sthalathI bhinna tathA aNuthI bhinna che, -yAdi zrutimAM akSara evA nAmathI prasiddha che. AnAthI bhinna kAi paNa jJAtA A jagatamAM pratIta thatA nathI. vaLI A brahma netrAdi iMdriyAnA ke aMtaHkaraNanA viSayarUpa paNu nathI. nAnyo'to'sti vruDA | "--AnAthI bhinna draSTA nathI, A zrutimAM Ane sarvanuM jJAtA kahyuM che, ane vijJAtAramare kena vijAnIyAt // " maitreyi ! vijJAtAne manuSyA kayA karaNavaDe jANe ?-~-tathA sa vetti veyaM na ca tattvAti vettA ||"--te jANavAyeAgyane jANe che, te tene jANanAra kAi nathI, A zrutimAM brahma IMdriyA tathA aMtaHkaranA viSayarUpe nathI, ema jaNAvyuM che. AvI rIte je brahma sarvanuM prakAzaka tathA avaidya che, te saMsArarUpa aMdhakAranI nivRtti karanAra jIhmA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 39. tAvatsarva satyamivAbhAti yadeta, - dyAvatso'smItyAtmani yo jJo nahi dRSTaH / dRSTe tasminsarvamasatyaM bhavatIdam, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 40 // t (( jyAMsudhI te huM chuM ema dehamAM je jJAtA che tene sAkSAtkAra thayA nathI, tyAMsudhI je A sarva che te satyanA jevuM jaNAya che, ane tenA sAkSAtkAra thaye sate A sarva asatya thAya che, te saMsArAMdhakAranI nivRtti karanAra prabhunI huM stuti karuM chuM. 8 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA jyAMsudhI te brahma huM chuM ema A zarIramAM je sa jaDane prakAzanAra che tene manuSyane saMzayaviSayarahita spaSTa sAkSa'tkAra thaye nathI, tyAMsudhI jAgratamAM je A sarva jagat pratIta thAya che te vastutAe satya na chatAM satyanA jevuM pratIta thAya che, ane je brahmanA zrIsadgurunA upadezavaDe tathA aMtarmukhattivaDe spaSTa anubhava thavAthI A sarve prapaMca sasalAnA ziMgaDAjaeNveA asatyarUpa pratIta thAya che, te saMsArarUSa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra brahmanA huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 40, 114 rAgAmuktaM lohayutaM hema yathAgnau yogASTAMgairujjvalitajJAnamayAgnau / dagdhvA''tmAnaM zaM pariziSTaM ca vidurye, taM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 41 // jevI rIte leADhAvALuM seAnuM agnimAM nAMkhavAthI zuddha thAya che, tevI rIte rAgathI mokaLuM nahi thayeluM mana cAganAM ATha aMgeAvaDe udbhavala karelA jJAnamaya agnimAM ALIne jJAnI bAkI rahelA jJAnarUpa je AtmAne jANe che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra hurirUpa AtmAnI huM stuti karuM chuM. jevI rIte leha Adi halakI dhAtuthI yukta saiAnuM agnimAM nAMkhI temAMthI anya halakI dhAtune ALI nAMkhIne zuddha senAne bAkI rAkhavAmAM Ave che, tevI rIte rAgAdi dAbethI meAkaLA nahi thayelA malina manane yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ne samAdhi A yuganAM AThe aMgeAvaDe ujjavala karelA jJAnamaya agnimAM bALavAmAM Ave che. pachI bAkI rahelA je jJAnarUpa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharimaDestotra. 115 AtmAne jJAnI jANe che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra AmAthI abhinna baMdhane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. yoganAM ATha aMgono vistAra yogadarzanAdi anya graMthamAM je. 41. yaM vijJAnajyotiSamAdhaM suvibhAntaM, hRdyarkendvagnyokasamIDayaM taDidAbham / bhaktyA''rAdhyehaiva vizantyAtmani santaM, te saMsAdavAstavanA rihe kara che je vijJAnarUpa prakAzavALA, Adya, sArI rIte prakAzatA, hRdayamAM sUrya caMdra ne agnirUpa AdhAravALA, stuti karavAyegya, ne vijaLInA jevAne bhakti vaDe ArAdhIne A zarIramAMja AtmAmAM rahelAmAM praveza kare che, te saMsArAMdhakArane vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. je jJAnasvabhAvarUpa alaukika prakAzavALA, sarvanA vivartapAdAna kAraNarUpa, pitAnA jJAnasvabhAvavaDe A sarvane prakAzatA, hRdayamAM pratIta thatA sUrya caMdra ne agnimAM prakAzarUpe anubhavAtA, pUjya ne pavitra hovAthI stuti karavAyogya, ne vIjaLInA jevA aMdhakArarUpa ajJAne zIrgha dUra karanArA brahmanI bhaktivaDe ArAdhanA karIne jJAnI vartamAna manuSya zarIramAM ja potAnA jIvAtmAmAM rahelA brahmamAM abhedabhAve praveza kare che, te saMsArabaMdhakAranI pharIthI utpanna na thAya evI-kAraNasahita- nivRtti karanArA brahmane huM abhedabhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 2. pAyAdbhaktaM svAtmani santaM puruSaM yo, bhaktyA stotItyAMgirasaM viSNurimaM mAm / ityAtmAnaM svAtmani saMhRtya sadaika,staM saMsAradhvAntavinAzaM harimIDe // 43 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza'karAcAyanAM aSTAdaza ratneA. aMgana. je vyApaka peAtAnA AtmAmAM rahelA A sArabhUta puruSarUpa bhaktanI bhaktivaDe stuti kare che te mAruM rakSaNa kare. e pramANe AtmAne potAnA AtmAmAM eka karIne sarvadA je eka che, te saMsArAMdhakAranA vinAza karanAra harinI huM stuti karuM chuM. je vyApaka paramAtmA peAtAnA sApAdhika svarUpamAM A jagata sArabhUta ne sarva zarIramAM rahelA ananyabhaktanA vAstavika svarUpanI bhAvavaDe zlAdhA kare che te paramAtmAnI stuti karanAra je huM te mAra avidyA ne avidyAnAM kArya zAkameAhathI rakSaNu kare. e pramANe javA mAne peAtAnA zuddhAtmAmAM abhedabhAve joDI detAM je eka zuddhAtmA rahe che, te saMsArarUpa aMdhakAranI atyaMtanivRtti karanAra zuddhAtmAne huM abheda bhAve sAkSAtkAra karuM chuM. 43. itthaM stotraM bhaktajaneDyaM bhavabhIti, - dhvAntarkAbhaM bhagavatpAdIyamidaM yaH / viSNolokaM paThati zRNoti vrajati jJo, jJAna jJeya svAmAna trAjJAti manuSyaH // 44 // iti zrImatparamahaMsa parivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM harimIDestotraM saMpUrNam // 6 // bhaktajanAne stuti karavAAgya, saMsAranA bhayarUpa aMdhArAne sUryasamAna, ne paramAtmAnA svarUpanuM nirUpaNa karanAra, A teAtrane je manuSya A pramANe bhaNe che, vA sAMbhaLe che, te manuSya viSNunA leAkane pAme che, athavA jJAtA, jJAna ne jJeya peAtAnA AtmAmAM pAme che. 11} Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgatArAvalI stotra. 117 www saMsArarUpa dAvAnaLathI bhaya pAmelA paramAtmAnA bhaktajanoe vakhANavAyogya, janmamaraNadirUpa saMsAranA moTA bhayarUpa aMdhakAranI nivRtti karavAmAM UnALAnA baporanA sUryajevA, ane paramAtmAnA svarUpanuM nirUpaNa karanAra athavA bhagavatpAda-goviMdapAda-ne ziSya zaMkare racelA A harimI nAmanA stotrano je zraddhAlu manuSya A pramANe arthanA jJAnapUrvaka uMcethI pATha kare che, athavA AdarapUrvaka arthanA jJAna sahita sAMbhaLe che, te zraddhALu manuSya satyalokane-kamamekSane-pAme che, athavA uttAdhikArI heya te jJAtA, jJAna ne ya e tripuTIne pitAnA AtmAmAM abheda karI ahija kRtArtha thAya che. 44. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakenA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA harimITenAmanA tetrarUpa chaThThA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. da. che zrI tAravaTIstotra che. bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA , dohare. brahmAIzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadaguru-pAya; egatArAvalI-TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratA. brahmasAkSA niraMtara AdarapUrvaka dIrghakAla brahmadhyAna karyA vinA kAra thavAne prAyazaH saMbhava nathI, mATe e brahmadhyAnarUpa yAganuM nirUpaNa karavA AcAryabhagavAna A yogatArAvalInAmanuM staMtra race che. tenA prathama kaiAkamAM peAtAnA sadguruzrIne praNAma karavArUpa maMgalA caraNa kare cheH vande gurUNAM caraNAravinde, mandarzitasvAtmasukhAvabAdhe / viHzreyase mAGgalikAyamAne, saMsArahAlAhalamohazAntyai // 1 // saMsArarUpa hAla halaviSajevA avivekanI nivRtti thavAmATe mane jemaNe svAtmasukhanA anubhavanA upadeza karyA che evA, kalyANarUpa ne maMgalanA sthAnarUpa zrIgurunAM caraNAraviMdamAM huM namuM chuM. pratIta thatA nAmarUpAtmaka saMsArarUpI hAlAhalavidhajevA svasvarUpanA ajJAnanI ArUDha nivRtti thavAmATe je zrIsadgurunAM caraNakama OM e mane sarva viSayasukhAthI atyaMta vilakSaNa svAmasukhaneA anubhava cAnA nirdoSa ne sarala upAya dekhAyA che evAM, meAkSasvarUpa, ane sarva maMgalAnA sthAnarUpa zrIsadgurunAM te caraNArivaMdemAM huM databhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. nuhaLAM emAM mAnArthe bahuvacana jANavuM. chaM upadravajrA che. 1. 118 sadAzivoktAni sapAdalakSalayAvadhAnAni vasanti loke / nAdAnusaMdhAnasamAdhimekaM manyAmahe anyatamaM layAnAm // 2 // zrIsadAzive kahelAM savA lAkha layarUpa dhyAne lekamAM che. te sarva layeAmAMthI eka nAdAnusaMdhAnarUpa samAdhine ame Adara ApIe chIe. zrIAdinAtha mahezvare kahelAM brahmamAM mala karavAnA upAyarUpa satro Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyAgatArAvalIstAtra. 119 lAkha dhyAnA A lAkamAM vidyamAna che. manane brahmasvarUpamAM laya karavAnA te sarva upAyeAmAMthI eka zarIramAM UDatA anArhutanAdanA anusaMdhAnarUpa ArUDha dhyAna vA samAdhine cittanirAdhavaDe brahmAkSAtkAramATe ame Adara ApIe chIe. 2. sarevapUrairanilasya kumbhe, sarvAsu nADISu vizodhitAsu / anAhatAdamburuhAdudeti, svAtmAvagamyaH svayameva bodhe // 3 // recaka ane pUrakasahita prANanA kuMbhakamAM zarIramAMnI sarva nADIe atyaMta nirmala thavAthI jJAnamAM hetubhUta ne potAne anubhavAya evA nAda peAtAnI meLeja anAhatakamalamAMthI udaya thAya che. zarIramAMnA prANavAyune nAsApuTadvArA bahAra kADhavArUpa recaka, ane bahAranA pavitra vAyune nAsApuTadvArA udarabhaNI kheMcatrArUpa pUrakasahita prANavAyune udaramAM rAkavArUpa huMbhakathI zarIramAMnI suSumgAdi sarva nADIe atyaMtapavitra thavAthI brahmajJAnanI prAptimAM sAdhanarUpa ne peAtAneja anubhavAya evA nAda peAtAnI meLeja hRdayapradezamAM rahelA anAhatakamalamAMthI uddaya thAya che. 3. , nAdAnusaMdhAna namo'stu tubhyaM, tvAM manmahe tattvapadaM layAnAm / bhavat prasAdAt pavanena sAkaM vilIyate viSNupade mano me ||4|| hai nAdAnusaMdhAna ! tane namaskAra hai. tane ame layAmAM sArabhUta mAnIe chIe. tArI kRpAthI mAruM mana parvana sahita paramAtmasvarUpamAM vilIna thAya che. he nAdAnusaMdhAna ! huM tane namaskAra karuM chuM. ame eTale yegIe manane brahmamAM vilIna karavAnA upAyAmAM tane sarvathI zreSTha mAnIe chIe. tArA anuAnavaDe thayelI tArI kRpAthI mAruM aMtaHkaraNa prANa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. vAyusahita brahmasvarUpamAM ekAgra thaI abhedabhAva pAme che. 4. jAlAndharoDDIyanamUlabandhAna , jalpanti knntthodrpaayumuule| bandhatraye'smin paricIyamAne, bandhaH kuto dAruNakAlapAzaiH // 5 // jAlaMdhara, uDIyAna ne mUlabaMdha kamathI kaMTha, udara ne gudAnA mUlamAM che ema gIo kahe che. A traNa baMdhane. sArI rIte abhyAsa thAya te pachI bhayaMkara kAlanA pAzevaDe baMdha kyAMthI ? mastakane sArI rIte namAvI haDapacIne chAtInA uparanA bhAgamAM aDADI rAkhavArUpa jAlaMdharabaMdha, nAbhIne baraDAnI karoDabhaNI sArI rIte kheMcavArUpa uThThIyAnabaMdha, ane gudAne sArI rIte saMkecavArUpa mUlabaMdha kamathI kaMThamAM, udaramAM ne gudAnA mULamAM che ema yogIo kahe che. A traNa baMdhane sArI rIte abhyAsa karI ne tene siddha kare te pachI jIvane bhayaMkara lAgatA kAlanA-mRtyunAdevanA-pAzevaDe te manuSyane baMdhana kayAMthI thAya? naja thAya. 5. uDyANajAlandharamUlabandhairunnidritAyAmuragAGganAyAm / pratyaGmukhatvAt pravizan suSumnAM, gamAgamo muzcati gandhavAha: // 6 // | uDIyAna, jAlaMdhara ne mUlabaMdhavaDe kuMDalinIne jAgratu karavAthI aMtarmukhapaNuvaDe suSuNAmAM praveza karavAthI vAyu javuM AvavuM tyajI de che. upara darzAvelA uThThIvAna, jAlaMdhara ne mUlabaMdhavaDe nAbhInI nIce rahelA kaMdamAM rahelI kuMDalinIne jAgrata karavAthI te kuMDalinI prANapAnasahita aMtarmukha thaI suSaNamAM praveza kare che, tethI prANanuM nAsikA dvArA bahAra nIkaLavuM ne aMtara AvavuM zAMta thAya che. 6. utthApitAdhArahutAzanAlkairAkuJcanaiH zazvadapAnavAyau / saMprApite candramasaH savantI, pIyUSadhArAM pibatIha dhanyaH / / 7 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyAgatArAvalIstAtra. 121 je manuSya AdhAracakrathI UThADelA agninI javAlAene Aka NuvaDe niraMtara apAnavAyumAM prApta karavAthI caMdramAMthI TapakatA amRtanI dhArAne pIe che te manuSya A jagamAM dhanya che. je ceAgAbhyAsI mUlabaMvavaDe AdhAracakrathI upara kheMcelA agninI jvAlAone AkarSaNuvaDe niraMtara apAnavAyumAM ekatra karavAthI tALavAmAM rahelA caMdramAMthI TapakatA amRtanI dhArAne pIe che, te yeAgAbhyAsI A jagamAM dhanyavAdane pAtra che. 7. bandhatrayAbhyAsavipAkajAtAM vivarjitAM recakapUrakAbhyAm / vizodhayantIM viSayapravAhAM, vidyAM bhaje kevalakumbharUpAm // 8 // traNa baMdhanA abhyAsanA paripAkathI upajelI, recakapUrakathI rahita, te viSayanA pravAhane sArI rIte nirmala karatI kevalakuMbhakarUpa vidyAne huM bhaLuM chuM. thavAthI upajelo, sArI rIte kSINa pUrve kahelA traNa baMdhanA abhyAsa paripakava recaka tathA pUrakathI rahita, ane viSayanA pravAhane karatI kaivalakuMbhakarUpa prANanirAdhavidyAne huM Adara ApuM chuM. 8. anAhate cetasi sAvadhAnairabhyAsa zUrairanubhUyamAnA / saMstambhitazvAsamanaHpracArA, sA jRmbhate kevalakumbhakazrIH // 9 // sAvadhAna ane abhyAsamAM zUra manuSyeAvaDe anAhatapadmamAM vA padmamAM anubhavamAM AvatI, ne jeNe zvAsanI tathA mananI gati sArI rIte rekI che te kevalakuMbhakanI zobhA vRddhi pAme che. yeAgAbhyAsamAM sAvadhAna tathA yAvaAAthI nahi DaratA zUra manuSyA vaDe anAhatacakramAM annA manazcakramAM anubhavamAM AvatI, ane Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI zaMkarAcAryanAM aSTadaza ratno. jeNe zvAsocchavAsanI tathA mananI gatine sArI rIte rekelI che te kevaLakuMbhakanI (pUrakarecakarahita kuMbhakanI ) zobhA maDara pratIta thAya che. 9. sahasrazaH santi haTheSu kumbhAH, saMbhAvyate kevalakumbha eva / kuttama catra tu jap, prArA 1 batavaitAvai | 20 || haThAgamAM hajAre prakAranA kuMbhaka che, temAM kevalakuMbhakaja Adara ApavAgya gaNAya che. je uttama kuMbhakamAM prANanA prAkRtavaikRtanAmanA recakapUraka thatA nathI. hAganA graMthamAM sUryabhedanAdi ghaNA prakAranA kuMbhaka kahyA che, temAM cina tathA prANane anAyAse susthira karanAra kevalakuMbhakane ja mahAyogIo Adara ApavAyogya gaNe che, je kevalanAmanA uttama kuMkamAM vAcchavAsavaDe thatA svAbhAvika pUrakarecaka tathA yogazAstrAmAM kahelA prayatnavaDe pUrakacaka karavArUpa vaitapUra karecaka paNa thatA nathI 10. trikRTanAmni timire'ntare khe, stambhaMgate kevalakumbha eva / prANAnilo bhAnuzazAMkanADyo, vihAya sadyo vilayaM prayAti // 11 // trika TanAmanA mAyAthI rahita aMtarAkAzamAM prANa rokAya te kevala kuMbhakaja che. prANurUpa vAyu sUryanA tathA caMdranADIno tyAga karI zIvra vilIna thAya che. trikUTInI aMtara triTanAmanA ajJAnanA abhAvavALA aMtarAkAzarUpa brahmamAM prANavAyu susthira thAya che, eja kevalakuMbhaka che. A kevalakuMbhakamAM prANarUpa vAyu sUryanADI tathA caMdranADIne tyAga karIne zIvra supuNAmAM vilIna thAya che. 11. pratyAhRtaH kevalakumbhakena, prabhuktakuNDalyupabhuktazeSaH / prANaH pratIcInapatheSu mandaM, vilIyate viSNupade mano me // 12 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyoga tArAvalIauMtra, 123 kevalakuMbhakarthaDe pAcho kheMcele ane jAgelI kuMDalInIvaDe zeSaNa karele prANa pazcimamAgamAM sUkSma thaIne vilInA thAya che, ane mAruM mana paramAtmasvarUpamAM vilIna thAya che. AgaLa kahelA kevalanAmanA kuMbhakavaDe bAhyagati rokI aMtarmukha karelo ane suluNAnuM mukha tyajI daI jAgrata thayelI kuMDalinIe jenI sthalatA zekI lIdhI che e praNa sUkSma thaine supuSNunADImAM vilIna thAya che, ane mAruM (gInuM) mana paramAtmasvarUpamAM abhedabhAve vilIna thAya che. 12. niraMkuzAnAM zvasanodgamAnAM, nirAdhanaiH kevalakumbhakAkhyaiH / udeti sarvaMdriyavRttizUnyo, marullayaH ko'pi mahAmatInAm // 13 // svataMtrapaNe bahAra nIkaLatA prANavAyune kevalakuMbhakavaDe nirodha karavAthI keI, mahAbuddhizALI puruSane sarve iMdriyanI vRttionA abhAvarUpa prANavAyune laya siddha thAya che. svataMtrapaNe nAsApurAdidArA zarIrabahAra nIkaLatA prANavAyuno kevalakuMbhakavaDe nirodha karavAthI koI mahAbuddhivALA yogAbhyAsI puruSone zrotrAdi sarve idriyonI bAhyavRttionI nivRttirUpa phalavALo prANavAyune suSaNamAM laya siddha thAya che. 13. na dRSTilakSyANi na cittabandho, na dezakAlau na ca vaayurodhH| na dhAraNAdhyAnaparizramo vA, samedhamAne sati rAjayoge // 14 // jIvabrahmanA abhedane daDha anubhava thaye daSTine lakSyamAM sthira karavAnI, cittane ekAgra karavAnI, dezakAlanI anukUlatAnI, prANavAyunA nidhanI, ke dhAraNAdhyAnamAM parizrama karavAnI AvazyakatA nathI. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. jIvanA vAstavika svarUpanA ane brahmanA abhedano saMzayaviparyayarahita daDha anubhava thAya te pachI netrane koI paNa sUma lakSyamAM sthira karavArUpa trATakanI, cittane brahmamAM ekAgra karavAnI, dezanI tathA samayanI anukUlatAnI, prANavAyunA nirodhanI, ke brahmamAM dhAraNayAnAdi karavAne parizrama karavAnI yegIne leza paNa agatya nathI. 14. azeSadRzyorjitagjayAnAmavasthitAnAmiha rAjayoge / na jAgaro nAsti suSuptibhAvo,na jIvitaM no maraNaM na cittam 15 samagra dazyarahita chAnA daDha anubhavarUpa A rAjagamAM sthita thayelAne jAgratuM nathI, suSuptine bhAva nathI, jIvita nathI, maraNa nathI, ne citta nathI. indriyo tathA aMtaHkaraNathI pratIta thatA badhA dazyathI atyaMtarahita draSNArUpa AtmAnA daDha anubhavarUpa A rAjayogamAM asthira thayelA mahApuruSane aMta:karaNanI jAdavasthA nathI, subuddhidazAne bhAva nathI, lokeAnA jevuM jIvita nathI, lokaprasiddha maraNa nathI, ane aMta:karaNa paNa nathI. 15. ahaMmamatvAdi vihAya sarva, zrIrAjayoge sthiramAnasAnAM / na dRSTitA nAsti ca dRzyabhAvaH, sA jRmbhate kevalasaMvideva // 16 // ahaMtA mamatAdi sarvane parityAga karIne zrIrAjagamAM jemanAM mana sthira thayAM che temane daSTipaNuM nathI, ane dazyabhAva nathI, te kevala puraNarUpe ja vilase che. dehAdimAM ahaMtA ne dehAdinA saMbaMdhavALA prANi padArthamAM mamatA Adi sarva baMdhanano parityAga karIne aMtarAtmAthI abhinna brahmamAM jemanAM pavitra ne sUkSma aMtaHkaraNo susthira thayAM che evA mahApuruone vRttijJAnanI sAthe abheda nathI, temaja dazyanI sAthe paNa temane abheda Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyeAgatArAvalIstAtra. bhAva nathI, te kaivala nirupAdhika jJAnasvarUpeja zAbhe che. 16. netre yathonmepanimeSazUnye, vAyuryathA varjitarecapUraH / manazca saMkalpavikalpazUnyaM, manonmanI sA mayi saMnidhattAm // 17 // jevI rIte unmeSanimeSarahita netra, ne jevI rIte recakapUrakarahita prANavAyu che, tevI rIte saMkalpavikalparahita maneAnsanI che. te maneAnsanI mArI samIpamAM AvA. 125 jevI rIte UghaDavA tathA vIcAvAthI rahita sthira netra trATakayukta kahevAya che, te jevI rIte recaka tathA pUrakathI rahita sthira prANavAyu valakuMbhayukata kahevAya che, tevI rIte saMzaya tathA viparyayarahita mananI sthiti maneAnmanI kahevAya che. te maneAnmanI dazA mane prApta thAo. 17, citteMdriyANAM ciranigraheNa zvAsapravAhe zamite samaste / nivAtadIpAyutanizcalAMgo, manonmanI sA mAya saMnidhattAm 18 citta tathA iMdriyAneA lAMbe samaya nigraha thavAthI zvAsane samasta pravAha zAMta thaye vAyuvinAnA dIvAnA jevuM upadravarahita ne nizcala aMga thAya te maneAnmanI che. te mArI samIpamAM AvA. aMta:karaNa tathA zretrAdi iMdriyAnA lAMmA samaya yathAvidhi nirAdha thavAthI zvAseAvAsanA samagra vega zAMta thaye gativALA vAyuvinAnA sthAnamAM rahelA dIvAnA jevuM upadravarahita ne riyara zarIra thAya te maneAmanI dazA che. te maneAnmanI dazA mane prApta thA. 18. unmanyavasthAdhigamAya vidvannupAyamekaM tava nirdizAmaH / pazyannudAsIna dazA prapaMcaM, saMkalpamunmUlaya sAvadhAnaH st huM vidvan ! unmanI dazAnA lAbhamATe eka upAya ame tane kahIe chIe. tuM sAvadhAna thaIne udAsIna STi Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. vaDe saMsArane jotA chatA saMkalpane lasahita dUra kara. 19. he paMDita ! unmatI avasthAnI prAptimATe ame tane mukhya upAya kahIe chIe te tuM zravaNu kara. tuM sAvadhAna thaIne nAmarUpAtmaka sarva jagatane rAgadveSathI rahita dRSTithI jeteA chate| viSayeAmAM rahelI ramaNIyapaNAnI buddhine ajJAnati dUra kara. prasahya saMkalpaparaMparANAM, saMchedane santatasAvadhAnaH / AlambadAnAvapacIyamAne, zanaiH zanaiH zAntimupaiti cetaH // 20 // khalAtkAravaDe saMkalpanI paraMparAone sArI rIte chedyavAmAM sadA sAvadhAna thaIne AlaMbana Adi ghaTavAthI dhIre dhIre tenuM mana zAMti pAme che. vivekavairAgyavaDe viSayamAM rahelI ramaNIyapaNAnI buddhinA pravADAne sArI rIte kSINu karavAmAM sarvadA mananI jAtivALA je yAgI peAtAnA mananA AlaMbanarUpa viSayAmAM manane vega atyaMta ghaTADI nAMkhe che te ceAgInuM mana dhIre dhIre brahmamAM mananI sthiratArUpa zAMtine pAme che. 27. niHzvAsalopairvidhRtaiH zarIrairnetrAMca lairbaddha nimIlitaizca / AvirbhavantIha manaskamudrAmAlokayAmo munipuMgavAnAm // 21 // niHzvAsanA lApAvaDe, aMgeAne sArI rIte dhAraNa karavAvaDe, ne netranA cheDAonuM maLavuM baMdha karavAvaDe, ahiM zreSTha munione manaskamudrA AvirbhAva pAme che, jene ame joie chIe. vAsAvAsanA sArI rIte nirAdhavaDe, zarIranA avyavA sArI rIte nizcala karavAvaDe, ane netrane upA tathA nIcale bhAga na maLe evI rIte tene sthira karavAvaDe, A jagatamAM zreSDa mananazIla putreAne cittanI ekAgratArUpI mudrA AvirbhAva pAme che. jene ame sadguru kRpAthI anubhavIe chIe. 21. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyeAgatArAvalIstaMtra. amI hi cendrA sahajA manaskAdahaMmamatvaM zithilAyamAne / manogata mArutavRttizUnyAM gacchantyagamyAM gamanAvazeSAm ||22|| manamAMthI huMpaNuM ane mArApaNuM zithila thaye sate prANavAyunI vRttithI rahita mananI gati gatinA avadhirUpa agamyamAM jAya che. Aja AtmAnI sahujAvasthA che. aMtaHkaraNamAMthI huMpaNuM ne mArApaNuM je baMdhanarUpa che. te zithila thaye sate prANavAyunI zrvAsAcchavAsarUpa vRttithI rahita aMtaHkaraNanI vRtti aMtaHkaraNanI gatinA cheDArUpa agamyasvarUpa brahmamAM praveza kare che, Aja AmAnI svAbhAvika avasthA eTale vAstavika svarU5 che. 22. nivartayantIM nimRteMdriyANAM pravartayantI paramAtmayogaM / saMvinmayIM tAM sahajAmavasthAM kadA gamiSyAmi gatAnyabhogaH ||23 anya bhAgeAthI nivRtta thayelA huM iMdriyAnA khAdyavegane nivRtta karanArI ane paramAtmAnI prAptibhaNI pravRtti karAvanArI kevalajJAnasvarUpa te sahAvasthAne yAreprApta thaiza? A mAthI bhinna zabdAdibhAganA viSayothI nivRtta thayetre huM AAtrAdi iMdriyAnA zabdAdi viSayeAbhaNInA khAdyavegane nivRtta karanArI ane paramAtmasvarUpanI sAthe abhedabhAva karavAne pravRtti karAvanArI tathA avidyA ne avidyAnAM kAryathI rahita kevalajJAnasvarUpa AtmAnI te svabhAvika dazAne kayAre prApta thaiza ? 23. pratyagvimazItizayena puMsAM, prAcInagandheSu palAyiteSu / prArumavat ti na jhADacanidrA, prapaMca jo vijayaM prati ArakA aMtarAtmAnA atizaya vicAravaDe ane puruSonA pUnA gaMdhAdi dUra thaye sate kadIpaNa ajJAnarUpI nidrA temane prApta thatI nathI, ane mukhya prapaMca vilaya pAme che. . 127 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIlaMkArAcAyanAM aSTAdaza raste. 24. ahaMkArAdinI aMtara rahela aMtarAtmAnA atyaMtadhyAnavaDe pusbAtI prItinA viSayarUpa prANAdi iMdriyAnA gaMdhAdi viSayAmAMthI rAga dUra thaye sate temane (te yAgIne) kadIpaNa ajJAnarUpI nidrA prAdurbhAva pAmatI nathI, ane bhUtabhAtikarUpa prapaMca sadAne mATe bAdha pAme che. vicchinna saMkalpavikalpamUle, niHzeSanirmUlita karmajAle / nirantarAbhyAmini nityabhadre, virAjate yogini yoganidrA ||25 // saMkalpavikalpanuM mUla sArI rIte chedAi gaye sate, ane karmanA samUha niHzeSa nirmala thaye sate niraMtara a bhyAsavALA nityakalyANusvarUpa yogImAM yAganidrA zele che. saMkalpa ane vikalpanuM mutra je ajJAna te sArI rIte chedAi gaye sate, ane karmavaDe paDelA saMrakAreAnA samUha bAkI na rahe evI rIte nirmUla thaye sate, niraMtara brahmAbhyAsa karanArA nityakalyANusvarUpa cittanirAdhavALA yegImAM cittanirAdharUpa nidrA zerbha che. 25. vizrAMtimAsAdya turIyatattve, vizvAdyavasthAtritayoparisthe / saMvinmayIM kAmapi sarvakAlaM, nidrAM bhaje nirviSanirvikalpAm // 26 // vizvAdminI traNa avasthAonI upara rahela, turIyatattvamAM vizrAMti pAmIne caitanyarUpa, viSayarahita ne nirvikalpa kaiAi nidrAne huM sarvakAla bhajuM chuM. vizva, tejasa ane prAjJanAmanA abhimAnInI jAgrata, svapna ane suSupti e traNa avasthAenI upara rahela turIyarUpa AtmasvarUpamAM cittanI sthiratAne prApta karIne nirupAdhika cetanarUpa, viyeAnA saMbaMdhavinAnI, ne nAmarUpAdi vikalpethI rahita kASTha vilakSaNa prakAranI nidrAne huM sarvakAla sevuM chuM. 26. prakAzamAne paramAtmabhAnau, nazyatyavidyAtimire samaste / aho budhA nirmaladRSTo'pi kiJcinna pazyaMti jagat samagram // 27 // 128 > Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyogatArAvalIoNtra. 128 paramAtmarUpI sUrya prakAzamAn thaye sate samagra avidyA rUpa aMdhAruM nAza pAme che. aho ! nirmala daSTivALA jJAnIo samagra jagat vidyamAna chatAM paNa kAMI paNa jotA nathI. paramAtmarUpI sUryane vRttimAM udaya thaye sate avidyA ne avighAnAM kAryarUpa sadhaLuM aMdhAruM dUra thaI jAya che. ahe ! AzcaryarUpa che ke ajJAnInI daSTie samagra jagata vidyamAna chatAM paNa ajJAnarUpa malathI rahita thayelI daSTivALA jJAnIo koI paNa viSayane satyarUpe jotA nathI.27, siddhiM tathAvidhamanovilayAM samarthA, zrIzailazRMgakuhareSu kdoplbhye| artha thAma sTatA: gveinti, karNe yathA viracayanti khagAzca nIDam // 28 // mananA vilayarUpa tevI rItanI samartha siddhine huM kyAre pAmIza? ke jyAre zrIzailanA zikharanI guphAomAM mArA zarIrane amaralatAo sarvabhaNIthI vIMTAze, ane kAnamAM pakSIo mALA karaze. - manane brahmamAM vilaya thavArUpa zreSTha pratApavALI siddhine huM kayAre prApta na zakIza? ke jyAre zrIzaila parvatanA zikharanI guphAomAM dehane vismaraNa thavAthI mArA zarIrane vRkSa samajI amarala di velAo tene sarvabhavI vIMTAze, ane mArA kAnamAM pakSIo pitAne kahevAmATe mALA bAdhAM. che vasaMtatilakA che. 28 brahmaraMdhragate vAyau, gireH prasravaNaM bhavet / zRNoti zravaNAtItaM, nAdaM muktina saMzayaH // 29 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryAvaracitA yogatArAvalI samAptA // 7 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratneA. vAyu brahmaraMdhramAM praveza karavAthI parvatamAMthI jharatA jharaNAjevA zabda thAya che, te zravaNAtIta nAdane sAMbhaLe che tene mukti thAya che, temAM saMzaya nathI. 130 prANavAyu brahmaraMdhramAM susthira thaye sate yegIne parvatamAMthI vahetA jharaNAnA jevA avAja sAMbhaLavAmAM Ave che. te zravaNAtIta eTale laiAkikajanAne peAtAnA kAnathI sAMbhaLavAmAM na Ave evA alaiAkika nAdane je yegI sAMbhaLe che te yAgI kaivalyamekSane pAme che, temAM saMzaya nathI. iMd anuSTup che. 29. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakAnA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA ceAgatArAvalInAmanA stotrarUpa sAtamA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thai. 7. 2. // OM | / / zrIbAmavodha // bhAvArthadIpikATIkAsahita maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. dAharo. 1 brahmaIzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadguru-pAya; AtmakhedhanI A TIkA, gu girA lakhAya. AtmasvarUpanuM yathArtha jJAna thayA vinA manuSyane meAkSalAbha thate nathI, mATe AtmAnA yathArtha svarUpane jaNAvavA AcAryabhagavAne A Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabodha. 131 AtmabodhanAmano laghu graMtha racyo che. tenA pahelA lokamAM kevA adhikArIne uddezIne A graMtha lakhyo che te batAvyuM che. tapobhiH kSINapApAnAM, zAMtAnAM vItarAgiNAm / / mumukSuNAmapekSo'yamAtmabodho vidhIyate // 1 // tapavaDe jemanA pApasaMskAre kSINa thaI gayA che evA, zAMta ane rAgarahita mumukSuone upayogI A Atmabodha vidhAna karAya che. saMdhyAvaMdanAdi nityakarmo, grahaNadi prasaMge karavAnAM zrAddhAdirUpa mittika karmo, pAponI nivRtti mATe karavAmAM AvatAM kucAMdrAyaNadi karmo, ane bhagavAnAdi zubhakarmovaDe, jemanA rAgadveSAdinA hetubhUta pApasaMskAre atyaMtabalAhIna thaI gayA che evA, krodhAdi vikSepothI rahita aMtaHkaraNavALA, ane viSayamAM prItirUpa rAgathI rahita evA mokSane meLavavA IcchatA puchone dAgya A AtmadhanAmane prakaraNa graMtha lakhAya che. 1.. - yajJAdi karme muktinA sAdhana che, te karmono tyAga karI manuSya AtmajJAnanI zAmATe icchA kare ? ema kA thAya to tenA samAdhAnamAM nIcene loka kahe che - bodho'nyasAdhanebhyo hi, sAkSAntrokSaikasAdhanam / pAkasya vavijJAnaM, vinA mokSo na sidhyati // 2 // anya sAdhanethI jJAna sAkSAt mokSanuM mukhya sAdhana che, pAkanuM agninI paDe. jJAnavinA mekSa siddha thatuM nathI. - karmo aMtaHkaraNanA maladaSane dUra kare che, ane upAsanA aMtaHkaraNunAvikSepanAmanA deSane dUra kare che, tethI karma ne upAsanA aMtaH Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 32 zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratno. karaNanA malavikSepadeSanI nivRttidvArA mekSamAM hetubhUta thAya che. e banne mokSanAM sAkSAta sAdhana nathI, paNa jJAna te mokSanuM sAkSAta mukhya sAdhana che. rasa, lAkaDAM ane anya rasoInAM sAdhana vidyamAna hoya to paNa agnivinA jema raseI karI zakAtI nathI, tema jJAnavinA mekSa thato nathI. "jJAnava tu paivalya " (puruSane jJAnathI kaiva lyane lAbha thAya che,) dati jJAnAnna mutti: ' ( jJAnavina mekSalAbha thato nathI, ) ityAdi zrutio paNa jJAnathI ja mokSanI prApti kahe che. 2. 'karmavaDe mekSa thavA saMbhava che, to pachI mekSane mATe jJAna meLavavAnI zI agatya che? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - avirodhitayA karma, nAvidyAM vinivartayet / vidyA'vidyAM nihantyeva, tejastimirasaMghavat // 3 // aviradhIpaNAvaDe kama avidyAne dUra kare nahi teja jema aMdhakAranA samUhane dura kare che, tema vidyA avi. ghAne haNeja che. je pratiniyata virodhI hoya te pitAnA virodhIne haNe che. karma avidyAnA kAryarUpa hevAthI te avidyAnuM virodhI nathI, tethI karma avidyAnI nivRtti karI zake nahi. jema prakAza adhArAno virodhI che, tethI te ghATA aMdhArAne dUra kare che, tema jJAna ajJAnanuM pratiniyata virodhI hovAthI avidyAne dUra kare che, emAM koI saMzaya nathI. 3. vinAzI jIvAtmAnuM avinAzI brahmanI sAthe empaNuM saMbhave nahi, tethI chavabrahmanA ekapaNunA jJAnavaDe mekSa paNa na saMbhave, evI zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che:- Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabaMdha. 103 paricchinna ivAjJAnAttanAze sati kevlH| svayaM prakAzate hyAtmA, meghApAye'zumAniva // 4 // ajJAnathI paricchinnare jaNAya che. teno nAza thavAthI kevala AtmA pote prakAze che. vAdaLAMo dUra thavAthI sUryanI peThe. bhinna bhinna zarIramAM ekaja AtmA vyApI rahelo che evuM jJAna na hovAthI zarIrazarIraprati judo judo AtmA che evuM bhAna thAya che. evA bhrAMtijJAnathI vyApaka ane avinAzI AtmA parichinnajevo ane vinAzI jevo pratIta thAya che. e ajJAnano nAza thavAthI prasiddha AtmA mAyA ne mAyAnAM kAryothI rahita pitAnA zuddha svarUpathI prakAze che. jema vAdaLAMo dUra thavAthI sUrya pitAnA zuddha svarUpathI prakAze che, tema ajJAna dUra thavAthI AtmA pitAnA vAstavika svarUpe prakAze che. AvI rIte jIvanA svarUpano brahmathI abheda hovAthI jIva-brahmane abhedanA jJAnathI mokSanI prApti saMbhave che. 4. ajJAnano nAza thavAthI eka AtmA ja prakAze che ema tame kahe che te gya nathI, kemake te velA ajJAnane nAza karanAru vRttijJAna ane AtmA ema be vastu rahevAthI ta rahe che, ekalo AtmA raheto nathI, ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - azAnakaluSaM jIvaM, jJAnAbhyAsAdvinirmalam / / kRtvA jJAnaM svayaM nazyajalaM katakareNuvat // 5 // ajJAnathI malina thayelA jIvane jJAnAbhyAsathI atyaM-tanimala karIne jJAna pate nivRtta thAya che. jalamAM katakanI bhUkInI peThe. ajJAnarUpa AvaraNathI malina jevA jatA jIvane aMtarAtmAthI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. abhinna brahmanA jJAnanA dIrghakAla AdarapUrvaka abhyAsathI atyaMtanirmala karIne brahmAkAra thayelI vRttirUpa jJAna paNa anya dazyanI sAthe bAdha pAmI jAya che. jema keLA jalamAM nAMkhelI nirmaLIphalanI bhUkI jalamAM rahelA melane nIce besArIne pote paNa nIce besI jAya che, tema brahmAkAravRtti anya dazyano bAdha karIne pote paNa bAdha pAmI jAya che. 5. pratIta thatA saMsArane mithyA kahevo e pratyakSapramANathI viruddha che ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che:-- saMsAra: svapnatulyo hi, rAgadveSAdisaMkulaH / svakAle satyavadbhAti, praH 'satyavadbhavet // 6 // rAgadveSAdithI bharapUra saMsAra svamasamAna ja che, te pitAnA samayamAM satyanA je dekhAya che, ne jJAnanA samacamAM asatyaje thAya che. rAgadveSAdi doSathI bharelo A nAmarUpakriyAtmaka saMsAra vidvA nonI dRSTie svanatulhaja che. te saMsAra ajJAnakAlamAM ajJAnIone sAcAnA je pratIta thAya che, paNa jJAnakAlamAM jJAnIone asatyanA jevo pratIta thAya che. 6. A saMsAranuM mithApaNuM bIjA dAMtavaDe kahe che - tAvatsatyaM jagadbhAti, zuktikArajataM yathA / yAvanna jhAyate brA, sarvAdhiSThAnamadvayam // 7 // jema jyAMsudhI chIpanuM jJAna thatuM nathI tyAM sudhI rUpe dekhAya che, tema jyAM sudhI sarvanA adhiSThAnarUpa advaya brahma jANavAmAM AvatuM nathI tyAM sudhI jagat satyajevuM jaNAya che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmabodha. 135 jevI rIte jyAM sudhI chIpano trikaNa jevo AkAra ane teno nIcalo lIlAje raMga pratIta thatuM nathI tyAMsudhI dUra rahelI chIpa pApe pratIta thAya che, tevI rIte jyAM sudhI sarva kalpita varatuonA AdhArarUpa advitIya brahma spaSTa jANavAmAM AvatuM nathI, tyAMsudhI mithA jagata paNa satyarUpe pratIta thAya che. 7. A jagatanA sarva padArtho brahmamAM kalpita che ema bIjI rIte jaNAve che - saccidAtmanyanusyUte, nitye viSNau prakalpitAH / vyaktayo vividhAH sarvA, hATake kaTakAdivat // 8 // sacisvarUpa, anusUta, nitya ne vyApakamAM vividha sarva vyaktio kapAyelI che, sonAmAM kaDA AdinI peThe. jema senAmAM kaDuM, kuMDaLa ne murAdi nAnA prakAranAM ghareNAM kalpAvelAM che, tema trikAlAbAga, jJAnasvarUpa, sarvamAM parovAIne rahela, zAzvata ane deza, kAla ne varatunA paricchedathI rahita brahmamAM A sarva nAnAprakAranAM nAma, rUpa ane kriyAo ajJAnavaDe kalpAyela che. 8. pUrvokta arthane vizeSa daDha kare che:ythaakaasho hRSIkezo, nAnopAdhigato vibhuH / / tAviddhati, tannA pati jova8 / 1 / jema bhinna bhinna upAdhimAM rahele vyApaka AkAza upAdhinA bhedathI bheda pAmelAje jaNAya che, ane upAdhine nAza thavAthI ekale AkAza rahe che, tema AtmA paNa. jevI rIte ghaDe ne maTha Adi bhinna bhinna upAdhiomAM rahelo vyApaka AkAza te te upAdhionA bhedathI bheda pAmelAjevo jaNAya che, ane ghaTa tathA maTha Adi upAdhione nAza thavAthI ekalo mahA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrIkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. kAzaja rahe che, tevI rIte aMtaHkaraNurUpa bhinna bhinna upAdhimAM raheluM, vyApaka tathA manasahita agIAra iMdriyAnuM preraka brahma bhinna bhinna aMtaHkaraNAnA bhedathI bheda pAmelAnA jevuM jaNAya che, ane te upAdhionA bAdha vA nAza thavAthI zuddha brahmaja rahe che 9. upAdhinA bhedathIja AtmAmAM varSAMzramAdi dharmo kapAya che ema kahe cheH nAnopAdhivazAdeva, jAtinAmAzramAdayaH / AtmanyAropitAstoye, rasavarNAdibhedavat // 10 // jalamAM rasa ne raMgAdinA bhedanI peThe bhinna bhinna upAdhine lIdheja varSoM, nAma ne AzramAditmAmAM AreApelAM che. jema jalamAM madhura rasa ane dhALA raMga che, tathA te svabhAvathI zItala che, paNa temAM bIjA khArA khATA padArtho nAMkhavAthI, ane rAtApILA dayAda raMga nAMkhavAthI, tathA tene agnine saMyAga karAvavAthI, te jala bhinna bhinna rasavALuM ane bhinna bhinna raMgavALuM tathA uSNu pratIta thAya che, tema bhinna bhinna aMtaHkaraNArUpa upAdhine lIdheja eka AtmAmAM brAhmaNAdi varNo, yajJadattAdi nAme, ane brahmacaryAdi Azrame, tathA khIjI sthitie bhrAMtijJAnavaDe Are pelAM che.10. avidyAvaDe AtmAmAM skUla, ma ane kAraNa e traNu zarIra AropAyelAM che. temAM prathama sthUlazarIranuM svarUpa kahe che: paMcIkRtamahAbhUtasaMbhavaM karmasaMcitam / zarIraM sukhaduHkhAnAM bhogAyatanamucyate // 11 // paMcIkRtamahAbhUtAthI upajeluM, prArabdhakame raceluM, ne jIvanAM sukhaduHkhAnuM sthAna lazarIra kahevAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabedha. 137 paMcIkRta eTale ekabIjAmAM bhaLI dhUla thayelAM pRthivyAdi pAMca mahAbhUtamAMthI utpanna thayeluM, jIvanA prArabadhakarma raceluM, jIvane pitAnA kamonusAra sukhaduHkha bhegavavAnuM sthAna te raDyUlazarIra kahevAya che. sthUlabhUtomAMthI te upaje che, mATe tene bhUlazarIra kaheluM che. 11. have kamazarIranuM svarUpa kahe che - paMcaprANamanobuddhidazeMdriyasamanvitam / apaMcIkRtabhUtotthaM, sUkSmAMga bhogasAdhanam // 12 // daza iMdriyasahita pAMca prANu mana tathA buddhirUpa, apacakRtabhUtemAMthI utpanna thayeluM, ne bheganA sAdhanarUpa sUkSmazarIra kahevAya che. zretra, tvacA, netra, jidvA, nAsikA, vANuM, hAtha, paga, upastha ne gudA e daza Idriyo; prANa, apAna, vyAna, samAna ane udAna A pAMca prANo: saMkalpavikalparUpa mana ane nizcayarUpa buddhi, e sattara tarUpaapacIkRta eTale nahi maLelAM sUma pAMca mahAbhUtomAMthI utpanna thayela, sukhadu:kharU5 bheganA sAdhanarUpa chavanuM sUkSma zarIra che. A sUkamazarIrane liM zarIra paNa kahevAmAM Ave che. sUmabhUtamAMthI utpanna thayeluM hovAthI ane sUkSmazarIra kahevAmAM Ave che. 12. have kAraNuzarIranuM svarUpa tathA traNe zarIrathI AtmAnI mitratA anAdyavidyAnirvAcyA, kAraNopAdhirucyate / upAdhitritayAdanyamAtmAnamavadhArayet // 13 // anAdi ane anirvacanIya avidyA kAraNarUpa upAdhi kahevAya che. traNa upAdhithI bhinna AtmAne nizcaya kare. avidyAnuM keI kAraNa mAnIe te temAM ghaNuM doSa Ave, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. eTalAmATe avidyAne anAdi svIkAravAmAM Ave che. satya ane , asatyathI bhinna eTale vartamAnakAlamAM pratIta thAya ane uttarakAlamAM bAdha pAmavAne yogya hoya te anirvacanIya kahevAya che. anAdi ane anirvacanIya avidyAno aMza jIvanI kAraNarUpa upAdhi athavA kAraNa zarIra kahevAya che. A zarIra sthala ane sUkSmazarIranA hetubhUta hovAthI kAraNuzarIra kahevAya che. A traNa zarIrarUpa traNa upAdhithI pitAne AtmA bhinna che ema pitAnA AtmasvarUpane nizcaya mumukSu kare. 13. AtmA annamayAdi pAMca kezarUpa nathI ema jaNAve che - paMcakozAdiyogena, tattanmaya iva sthitaH / zuddhAtmA nIlavastrAdiyogena sphaTiko yathA // 14 // jema nIlavastrAdinA gavaDe sphaTika nIlA raMgane pratIta thAya che, tema pAMca kezAdinA gavaDe zuddha AtmA. tenA tenA je pratIta thAya che. jema AsamAnI, rAtA ane pILA vastranA tathA bIjA padArthonA gavaDe dhoLA raMgane sphaTika tevA tevA raMgano pratIta thAya che, tema annamaya, prANamaya, manomaya, vijJAnamaya ane AnaMdamaya e kezanA athavA raDyUla, sUkSma ane kAraNa zarIranA saMbaMdhavaDe te sarvanA saMgathI rahita AtmA te te keza athavA te te zarIranA jevo ajJAnI manubhyone jaNAya che. 14. vivekI puNe yuktivaDe pAMca kozothI AtmAnA bhinapaNano nirNaya karavo joIe ema kahe che - vapustuSAdibhiH kozairyuktaM yuktyAvaghAtataH / AtmAnamaMtaraM zuddhaM, vivicyAttaMDulaM yathA // 15 // - jema chetarAM Adi DhAMkaNathI yukta taMDulane khAMDIne. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmadhyeAdha. 139 pRthaka kare che, tema zarIrarUpa DhAMkaNeAthI yukta AtmAne yuktivaDe bhinna ane zuddharUpa nakkI kare. jema dhRphotarAMrUpa ane maddAtarAMrUpa AvaraNuvaDe yukta cokhA DAMgararUpa sthitimAM DhAya tene yAgya rIte khAMDavAthI photarAM judAM pADI zuddha cAkhAne pRthak karavAmAM Ave che, tema traNu zarIrUpa athavA pAMca |zerUpa AvaraNethI yukta AtmAne zAstrekta yuktivaDe te zarIrethI athavA kAzAthI bhinna ne te sarvanI atara rahela zuddharUpe nakkI kare. thulazarIra annamayakArUpa che; sUkSmazarIra prANamaya, maneAmaya ane vijJAnamaya e traNa kAzarUpa che; ane kAraNuzarIra AnaMdamayakAzarUpa che. traNa zarIthI AtmAnA pRthakkSAnA nizcaya nacenI yuktivaDe thAya cheHsvAvasthAmAM thUladehanuM bhAna thatuM nathI, ane huM chuM ema AtmAnuM bhAna thAya che, suSuptiavasthAmAM thUla ane sUkSmazarIra pratIta thatAM nathI, paNa huM chuM ema AtmAnuM samabhAna te velA haiAya che, ane turIyAvasthAmAM pUrvokta traNe zarIrAnuM bhAna rahetuM nathI, paNa eka nirAvaraNu AtmAnuM bhAna rahe che. evI rIte vicArI jotAM traNa zarIrethI AtmA bhinna che ema nizcaya thAya che. vaLI traNe zarIre| dRzya ane jaDa heAvAthI ane AtmA drA ane cetana heAvAthI e traNe zarIrethI bhinna che evA nizcaya thai zake che. 15. AtmA sarvavyApaka hatAM sarvatra krama pratIta thatA nathI ema zaMkA thAya teA tenA samAdhAnamAM kahe che: sadA sarvagato'pyAtmA, na sarvatrAvabhAsate / buddhAvevAvabhAseta, svaccheSu pratibiMbavat // 16 // AtmA sarvadA sabyApaka chatAM paNa satra pratIta Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. thatuM nathI, paNa buddhimAM ja pratIta thAya che, svaracha padArthomAM pratibiMbanI peThe. | saccidAnaMdaghana AtmA sarvadA sarvavyApaka chatAM paNa sarvatra eTale rAjasatAmasa padArthomAM tenI spaSTa pratIti thaI zakatI nathI, paNa rAgadveSAdi dethI rahita, pavitra ne ekAgra buddhimAMja te pratIta thAya che. jema kAca Adi svaccha padArthamAM sUryAdinuM pratibiMba paDe che, paNa tAvaDI Adi malinapadArthomAM tenuM pratibiMba paDI zakatuM nathI tema. 16. AtmA zarIrAdimAM rahyA chatAM paNa tenAthI bhinna che A arthane dRSTAMta ApIne samajAve che - deheMdriyamanobuddhiprakRtibhyo vilakSaNam / tavRttisAkSiNaM vidyAdAtmAnaM rAjavatsadA // 17 // zarIra, Idriye, mana, buddhi ane prakRtithI vilakSaNa ne tenI vRttinA sAkSI AtmAne sarvadA jANe, rAjAnI peThe. jema pitAnI sabhAmAM beThelA rAjA te sabhAmAM beThelA anya manuSyathI vilakSaNa ane temanA sAkSI heine temanAthI bhinna che tema AtmA paNa raDyUlazarIra, daza idri, mana, buddhi ane e sarvanA kAraNarUpa prakRti, e badhAthI viparItasvarUpavALo, ane te badhAnI vRttiono sAkSI che ema nakkI kare. zarIrAdi jaDa, dazya ne pari. praNAmI che, ane AtmA tenAthI viparItasvabhAvavALe eTale cetana, draSTA ne apariNamI che. vaLI AtmA thulazarIranI bAlyAdi avasthAne jJAnadriyonI vRttiono, kameMdriyonI kriyAno, mananI saMkalpavikalparUpa vRttino buddhinI nizcayarUpa vRttino, ane prakRtirUpa guNonA dharmone sAkSI che.17. IdriyanI kriyAthI AtmA kriyA karato hoya evI bhrAMti thAya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabedha. 141 vvvvvvvvvv che, vastutAe te te kAle paNa AtmA sAkSI che, A arthane dRSTAMta ApIne samajAve che - vyApRteviMdriyeSvAtmA, vyApArIvAvivekinAm / darUpu dhAvahu, dhAvi athA rA 28 | jema vAdaLAM doDavAthI caMdra deDate hoya ema avivekIone jaNAya che, tema Idriye kiyA karatI hoya temAM jANe AtmA kiyA karate heya ema avivekIone jaNAya che. [jema AkAzamAM pavananA vegathI vAdaLAM doDatAM heya te joI avivekIone jANe caMdra dete hoya ema jaNAya che, tema netrAdi iDiye potapotAnI kriyAo karatI hoya temAM jANe akriya AtmA kriyA karato hoya ema zAstrasaMskAravinAnA avivekI manuSyone pratIta thAya che18. - zarIrAdi AtmAne Azare rahI kriyA kare che A arthane daSTAMta ApIne samajAve che - AtmacaitanyamAzritya, deheMdriyamanodhiyaH / - svakIyArtheSu vartate, sUryAlokaM yathA janAH // 19 // jema manuSe sUryanA prakAzavaDe pitapotAnA prApta vyavahAra kare che, tema Atmacetanane Azraya karIne zarIra, ikriye, mana ane buddhi pitapotAnA viSayamAM pravarte che. jema sarva manuSya sUryanA prakAzano Azraya laIne pitAnA khetI Adi prApta vyavahAra kare che, tema caitanyarUpa AtmAne Azraya karIne sthalazarIra, daza indriyo, mana ane buddhi potapotAnA viSayobhaNI pravRtti kare che. dehAdi jaDa hevAthI potAnI meLe pravRtti karI zakatAM nathI. 19, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. ---- vvvvv dehAdinA dharmo AtmAmAM pratIta thavAthI AmA vikArI pratIta thAya che ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - deheMdriyaguNAnkarmANyamale saccidAtmani / adhyasyaMtyavivekena, gagane nIlimAdivat // 20 // jema avivekavaDe AkAzamAM AsamAnIpaNuM Adi pratIta thAya che, tema zarIra ane prakriyenA dharmone ane karmone nirmala, sadrapa ne cipa AtmAmAM avivekavaDe kape che. jema avivekI manuSya AkAzanA svarUpane nahi jANavAthI te AkAzamAM AsamAnI ane rAtA ItyAdi raMgono Aropa kare che, tema zAstra skArahIna manuSya zarIranI avasthA ane raMgAdi dharmone, ane tenAM karmone, temaja daza iMdriyanA dhamene, ane temanAM karmono, avidyArU5 malathI rahita, traNe kAlamAM rahenAra, ane sarvadA prakAzabhAvavALA AtmAmAM ajJAna vaDe Arepa kare che. zAstradaSTie vicArIe te AtmAmAM dehAdinA dharmone gaMdha paNa nathI. 20. mananA kartApaNuM ityAdi dharmo ajJAnathI AtmAmAM AropAya che ema dRSTAMta ApIne samajAve che - ajJAnAnmAnasopAdheH, kartRtvAdIni cAtmani / kalpyaMte'mbugate candre, calanAdiryathAMbhasaH // 21 // jema jalanA calanAdi dharmo pANImAM paDelA caMdranA pratibiMbamAM ka9pe che, tema ajJAnathI marUpa upAdhinA kartApaNuM Adi dharmo AtmAmAM ka9pe che. jema mUrkha manuSya potAnA ajJAnathI jalanA calana tathA raMgarUpa dharmone pANImAM paDelA caMdranA pratibiMbamAM kape che, tema ajJA Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabodha. * 143 nI manuSyo pitAnA ajJAnathI kartApaNuM, bhaktApaNuM, sukha ane duHkhada aMtaHkaraNarUpa upAdhinA dharmone AtmAmAM ka9pe che. 21. rAgAdi buddhinA dharmo che, paNa AtmAnA dharmo nathI, e arthane yukitapUrvaka samajAve che - rAgecchAsukhadu:vAdi, buddhau satyAM pravartate / gu9 nAhita tanna, tamAkustu nAmana: . 22 / rAga, IcchA, sukha ane duHkhAdi buddhi hoya tyAre pravarti che, ane suSuptimAM tane nAza thavAthI te jaNAtAM nathI, tethI te buddhinAM che, AtmAnAM nathI. aMtaHkaraNanI jAgrata tathA svapnAvasthAmAM buddhino sadbhAva hovAthI zabdAdi viSayomAM prIti, aprApta padArtha meLavavAnI IcchA, vidhAnI anukULatAthI pratIta thatuM sukha, vivAnI pratikULatAthI pratIta thatuM duHkha, zraddhA, azraddhA ne IrSAdi dharmo kAma karatA hoya ema levAmAM Ave che, ane aMtaHkaraNanI suSupti avasthAmAM buddhine ajJAnanA aMzamAM laya thayelo hovAthI buddhinA viSayomAM atyaMta prIti ityAdi dha pratIta thatA nathI, tethI viSayomAM atyaMta prIti Adi dharmo buddhinA che, AtmAnA nathI. je te dharmo AmAnA heAya te buddhinA saddabhavamAM tathA asadabhAvamAM paNa te prazIna thavA joie, kemake AtmA nitya che. 22. have dRSTAMta ApIne AtmAnA svarUpanuM nirUpaNa kare che - proDaya to, rauyamaryathochAtA svabhAva: virAnaMnityanirmaDhatAvaramaH | rarU I jema sUryane prakAza, pANIne zItalapaNuM, ne agnine utA svabhAva che, tema sat, cita, AnaMda, ne nitya Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIzaMkarAcAryanA aSTAdaza ra. nimalatA e AtmAnA svabhAva che. jema prakAza e sUryane svabhAva che, zItalatA e pANIne svabhAva che, ane uSNatA e agnine svabhAva che, tema anAdianaMtapaNuM, caitanya, paramAnaMda, ane nityazuddhatA e AtmAnA svabhAva che23. huM jANuM chuM, evA manuSyonA anubhavathI AtmA jJAnano Azraya hoya ema jaNAya che, chatAM tame AtmAne nirvikAra kema kaho cho? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - AtmanaH saccidaMzazca, buddharvattiriti dvayama / saMyojya cAvivekena, jAnAmIti pravartate // 24 // AtmAnA sat ane caitanya aMza, tathA buddhinI vRtti A bene ekatra karIne avivekavaDe huM jANuM chuM e prayoga thAya che. AmAno sadu5 aMza ane cipa aMga tathA aMtaHkaraNanI tti A bene ekatra karIne ajJAnakAlamAM avivekavaDe huM jANuM chuM evo prayoga manuSyo kare che. AtmAna jJAnasvabhAva che kharo, paNa te AtmA jJAnanA AzrayarUpa nathI. 24. AtmAno ane aMtaHkaraNano viveka na thavAthI kartApaNuM ityAdi dharmo AtmAmAM kalpAya che, ema kahe che - Atmano vikriyA nAsti, buddhebarbodho na jAtviti / jIvaH sarvamalaM jJAtvA, kartA draSTAti muhyati // 25 // AtmAmAM vikAra nathI, ane buddhimAM kadIpaNa jJAna nathI. Iti. chava sarvamalane jANIne huM rtA chuM, huM draSTA chuM, evI rIte meha pAme che. je - nirvikAra AtmAmAM koI paNa prakAranI vikriyA nathI, ane Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabodha. 145 jaDa buddhimAM kadIpaNu jJAnaravabhAva nathI, ema chatAM paNa jIva sarva dasyane bAhyadaSTivaDe jANIne AtmA ane buddhinA avivekathI huM kartA chuM, huM jANanAro chuM, evA avivekane vaza thAya che. 25. pitAnA svarUpane nahi jANavAthI jIva duHkhAnubhava kare che, ane pitAnA svarUpane jANavAthI te nirbhaya thAya che, ema kahe che - rajjusarpavadAtmAnaM, jIvaM jJAtvA bhayaM vahet / nAhaM jIva: parAtmeti, jJAtaM cennirbhayo bhavet // 26 // . deraDImAM sarpanI peThe AtmAne jIva jANIne te bhayanuM vahana kare che. huM jIva nathI, paNa paramAtmA chuM, ema je te jANe che te nirbhaya thAya che. - jema maMda aMdhakAramAM paDelI deraDIne sarpa jANavAthI manuSya bhaya pAme che, tema pitAnA AtmAne jIva jANIne manuSya bhayane vaza thAya che, ane jema doraDIne deraDIne rUpe jANavAthI manuSya nirbhaya thAya che, tema huM jIva nathI, paNa saccidAnaMdaghana brahma chuM, ema jANune jIva sarva prakAranA bhayathI rahita thAya che. 26. AtmA sarva jaDane prakAzanAro che, paNa buddhi Adi jaDa padA. vaDe te prakAza pAmavAyegya nathI, ema kahe che - AtmAvabhAsayatyeko, buddhayAdInIMdriyANi ca / . dIpo. ghaTAdivatsvAtmA, jaDaistai vabhAsyate // 27 // buddhi Adine ane indriyane eka AtmA prakAze che, paNa svAtmA te ja vaDe prakAzI zakatAM nathI. jema dIve ghaTAdine prakAze che, paNa te ghaTAdi padArtho dIvAne prakAzI zakatA nathI tema. 10 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. [jema dIvo ghaDo, lUgaDuM ityAdi padArthone prakAze che, paNa te aprakAzavALA padArtho dIvAne prakAzI zakatA nathI, tema mana, buddhi, citta ane ahaMkAra tathA zretrAdi pAMca jJAnekilAcetanarUpa eka AtmA prakAze che, paNa te cetanarUpa AtmAne jaDa aMtaHkaraNada prakAzI zakatAM nathI. 27. AtmA jyAre buddhi AdivaDe jANI zakAto nathI, tyAre te kayA sAdhana vaDe jANI zakAto haze ? ema jANavAnI icchA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - svabodhe nAnyabodhecchA, bodhruuptyaa''tmn:| padayAtrAchA, yathA A prakAra che 28 ) jema dIvAne bIjA dIvAnI apekSA nathI, tema A tamAna jJAnarUpa pAvaDe potAnA jJAnamAM anyanA jJAnanI apekSA nathI. te potAnI meLe prakAze che. ' jema prakAzasvabhAvavALA dIvAnA jJAnamAM anya dIvAnA sAhAenI agatya nathI, tema AtmAnA jJAnarUpa pAvaDe tenA pitAnA jJAnamAM anya buddhi AdinA jJAnanI agatya rahetI nathI. svayaMprakAza hovAthI te pote ja potAnI meLe prakAze che/ 28. javA mA ane paramAtmAnA abhedanuM jJAna kevI rIte thAya che ? ema jANavAnI icchA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - niSidhya nikhilopAdhinneti netIti vAkyataH / vidyAdaikyaM mahAvAkyairjIvAtmaparamAtmanoH // 29 // A nahi, A nahi, A vAyathI sarva upAdhione niSedha karIne mahAvAvaDe jIvAtmA ane paramAtmAnuM ekapaNuM jANe. neti neti " ( sthUlabhUta AtmA nathI, ane samabhUto Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmamAdha. 14 tr paNa AtmA nathI, ) A zrRtivAkayathI la, rUma ane kAraNu a sarva upAdhine jIva ane IzvaramAMthI tyAga karIne " tavamAla" ( te tuM che, ) Adi vedanAM mahAvAkayeAvaDe jIva tathA IzvaranA caitanarUpe ekapaNAne nizcaya mumukSu karI. mahAvAkayeAsa gaMdhI jemane vadhAre jANavAnI icchA thAya temaNe mahAvAkyavicAranAmanA lekha jevA. 29. zarIrAdine bAdha karIne tenAthI vilakSaNu peAtAnA brahmasvarUpane jijJAsue jANavuM joie ema kahe cheH-- AvidyakaM zarIrAdidRzyaM budbudavatkSaram / etadvilakSaNaM vidyAdahaM brahmeti nirmalam // 30 // zarIrAdi dazya avidyAnuM kArya ane parapoTAnA jevuM nAzavALuM che. tenAthI vilakSaNa nirmala brahma huM chuM ema jANe. zarIra, iMdriyA, prANa ane aMtaHkaraNurUpa sarva dRzya vidyAnA kArUpa ane parapATAnA jevuM vinAzI che. e zarIrAdithI vilakSaNa eTale sapa, cipa ane AnaMdarUpa, tathA avidyArUpa malathI rahita hA huM chuM ema mumukSu nakkI kare. 30. dehanA ane iMdriyAnA dharmAM mArAmAM nathI ema mumukSue vicAravuM joie ema kahe che: - dehAnyatvAnna me janmajarAkAryalayAdayaH / rASTraviSayaH saMto, niriMdriyatayA 1 2 5 32 // sthUladehathI huM bhinna hovAthI janma, vRddhAvasthA, dukhaLApaNuM ane maraNAdi mArA dhamA nathI, ane iMdriyarahitapAvaDe mAro zabdAdi viSayAnI sAthe saMbaMdha nathI. huM lazarIrathI bhinna chuM, tethI janma, dhaDapaNu, dubaLApaNuM, maraNu ane bAlyAvasthAdi dharmAM mArA nathI, kemake e dharmo sthUlade Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. hanA che. vaLI huM zretrAdi iMdriyothI rahita chuM, tethI mAro zabdAdi viSayonI sAthe leza paNa saMbaMdha nathI. AvA vicAravaDe mumukSue yUlazarIrathI tathA idrithI pitAnA pRthapaNAne nizcaya kara. 31. mananA dharmo paNa AtmAmAM nathI ema mumukSue vicAravuM joIe ema nIcenA zlokathI kahe che - amanastvAnna me duHkharAgadveSabhayAdayaH / bALe rAmanA: zukra, phatyAzruitirANanAt II rUra prANarahita, manarahita ane nirmala ItyAdi zrutinI AjJAthI manarahitapaNIvaDe duHkha, rAga, dveSa ne bhayAdi mArA dharmo nathI. "aprApa zremanA sutra: ( AtmA prANarahita, manarahita tayA avidyAdi malavinAno che, ) ItyAdi zrutionI AjJAthI huM manarahita chuM, tethI pratikUlajJAnarUpa duHkha, viSayamAM prItirU5 rAga, duHkha ane duHkhanAM kAraNaupara krodharUpa depa, pratikUla prasaMgomAM aMta: karaNanA kaMpAdinA heturUpa bhaya, ne anukUla prANipadArthanA viyogathI thatI ciMtA ItyAdi mananA dharmo mArAmAM nathI. huM sarvadA sarvathA aMtaHkaraNanA sarva dharmothI rahita chuM. bhUkhataraSAdi prANanA dharmo paNa mArAmAM nathI. 32. have prANAdinuM anityapaNe temanI utpattinA kathanavaDe dekhADe cheetsmaajaayte prANo, manaH sarvedriyANi ca / khaM vAyujyotirApazca, pRthvI vizvasya dhAriNI // 33 // A paramAtmAthI prANa, mana, save iMdriyo, AkAza, vAyu, teja, jala ane samagrane dhAraNa karanArI pRthivI upaje che. brahmane Azare rahelI mAyAmAMthI kriyAzaktivALo prANa, jJAnaza Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmabodha. 149 tivALuM mana, pAMca kamaMdriya, pAMca jJAneMdriyo, AkAza, vAyu, teja, jala ane sthAvara jaMgama prANIone dhAraNa karanArI pRthivI utpanna thaI che. 3i3. have mumukSue potAnA AtmasvarUpanI niraMtara kevI bhAvanA karavI joIe te nIcenA traNa lokAryA kahe che - nirguNo niSkriyo nityo, nirvikalpo niraMjanaH / nirvikAro nirAkAro, nityamukto'smi nirmala: // 34 // huM niNa, akiya, nitya, nivikalpa, niraMjana, nivikAra, nirAkAra, nityamukta ne nirmala chuM. || huM satvaguNa, rajoguNa ane tamoguNathI rahita chuM; huM zarIra, iMdriya, prANa ane aMtaHkaraNanI kriyAthI rahita chuM; traNe kAlamAM rahenAro chuM; sarva prakAranA vikalpathI rahita chuM; avidyArUpa melI rAhaka chuMkAmakrodhAdi vikArathI rahita chuM; AkArarahita chuM; niyamukta chuM; ane parama pavitra 1 34. ahamAkAzavatsarvabAhiraMtargato'cyutaH / sA samA , ni: nirmosTa: A rU . huM AkAzanI peThe sarvanI aMtara ane bahAra rahyA che, ayyata chuM, sarvadA sarvemAM samabhAve rahyA chuM, tathA zuddha, asaMga, nirmala ne acala chuM. huM AkAzanI peThe sarva prANipadArthonI aMtara ne bahAra vyApIne rahyo chuM, avinAzI chuM, sarvadA sarva prANipadArthamAM ekarUpe rahelo chuM, sarva prakAranA doSathI rahita chuM, siMgathI rahita chuM, avidyA ane tenAM kAryorUpa malothI rahita chuM, ane susthira chuM. 35. nityazuddhavimuktaikamakhaMDAnaMdamadvayam / satyaM jJAnamanataM yat, paraM brahmAhameva tat // 36 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. nityazuddha, nityavimukta, eka, akhaMDAnaMda, advitIya, satya, jJAna ne anaMtarUpa je parabrahma che te ja huM chuM. | sarvadA pavitra, sarvadA atyaMtamukta, eka, akhaMDa AnaMdaravarUpa, adritIya trikAlAbAdhya, jJAnasvarUpa, tathAdeza kAla ane vastunA paricchedathI rahita, je parabrahma che, teja parabrahma huM chuM. brahmanA svarUpamAM ane mArA svarUpamAM kAMI paNa bheda nathI. 36. evI rIte niraMtara karelI brahmabhAvanA nIce kahelA phalane udaya kare che - evaM niraMtarAbhyastA, brahmaivAsmIti vAsanA / . haratyavidyAvikSepAn, rogAniva rasAyanam // 37 // evI rIte niraMtara abhyAsa karelI "huM brahmaja chuM" AvI vAsanA avidyAnA kAryarUpa vikSepone dUra kare che, jema rasAyana regene dUra kare che tema. jema rasAyana nAnAprakAranA rogone dUra kare che, tema AgaLa kahelI rIte aMtarAyaNata abhyAsa karelI " huM brahmaja chuM " AvI dabhAvanA avidyAthI upajatAM cittanA vikSane dUra kare che. 37. have AtmAnI bhAvanA kevI rIte karavI te kahe che:-- viviktadeza AsIno, virAgo vijiteMdriyaH / bhAvadakamAtmAnaM, tamanantamananyadhI: // 38 // ekAMtadezamAM beThela, rAgarahita, iMdriyene jeNe sArI rIte jaya kare che eve, AtmabhAvanAmAM ananyabuddhivALe te eka ane anaMta AtmAnI bhAvanA kare. vikSepa upajAvanArAM prANuothI rahita dezamAM, yeya Asanaupara padmAsanAdi Asana karIne beThelo, zabdAdi viSayamAM rAgavinAne, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamandriyAne! ane jJAnendriyAnA jeNe atyaMta jaya karyAM che eve, ane AtmabhAvanA karavAmAM aDaga nizcayavALA mumukSu vedAMtazAstramAM kahelA eka ane dezAdi traNa prakAranA paricchedathI rahita AtmAnI AdarapUrvaka bhAvanA kare. 38. eja arthane nIcenA kaiAthI vadhAre dRDha kare che:-- AtmanyevAkhilaM dRzyaM pravilApya dhiyA sudhIH / bhAvayedekamAtmAnaM, nirmalAkAzavatsadA // 39 // pavitra buddhivALA buddhivaDe sarva syane AtmAmAM vilIna karIne nila AkAzanA jevA eka AtmAnI savaMdA bhAvanA kare. pavitra aMtaHkaraNavALA mumukSu peAtAnI nirmala buddhivaDe AkAzAdi sarva bhUtA tathA sarva bhAtikaprapaMcane pAtAnA AtmAmAM atyaMta lIna karIne pavitra AkAzajevA eka AtmAnuM sarvadA dhyAna kare. 39 nAnI kevI rIte sthita thAya che te kahe cheH-- * nAmasarvA sarve, vidAya paramArthavit / paripUrNacidAnandasvarUpeNAvatiSThate // 40 // nAma tathA rUpAdika sarvanA sArI rIte tyAga karIne paramArthane jANanArA puruSa paripUrNa, jJAnasvarUpa ane AnaMdasvarUpe sthita thAya che. yajJadattAdi nAmA, amuka prakAranAM rUpA, brAhmAdi varNo, ane brahmacaryAdi Azrame A sarva dRzyanA Adha karIne aMtarAtmAthI abhinna brahmane jANanAra nAMnI pusya sarvavyApaka, caitanasvarUpa ane paramAnaMdarUpe sthiti kare che. 40. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara zrI zaMkarAcAryanAM aSTadaza ratno. ravayaMprakAza AtmA tripuTIvinA potAnI meLe anubhavAya che ema kahe che - jJAtRzAnazeyabhedaH, parAtmani na vidyate / cidAnaMdaikarUpatvAddIpyate svayameva hi // 41 // jJAtA, jJAna ane seyane bheda paramAtmAmAM nathI. tenA cidAnaMdasvarUpapaNAthI te potAnI meLeja anubhavAya che. jANanAre, aMtakaraNanI vRttirUpa jJAna, ane jANavAnA padArtho evo bheda aMtarAtmAthI abhinna brahmamAM nathI, AtmA cidAnaMdasvarUpavALeja che, tethI te potAnI meLe ja jJAtAditripuTIvinA anubhavAya che. 41. mAmAnA dhyAnavaDe thanArA phalane kahe che - eSamAtmAraNau dhyAnamathane satataM kRte / uditAvagativAlA, sarvAzAneMdhanaM dahet // 42 // evI rIte AtmArUpa araNamAM dhyAnarUpa mathana nira. tara karavAthI udaya pAmelI jJAnarUpI jvAlA sarva ajJAnarUpI iMdhaNane bALI nAMkhe che. zrutimAM kahelI rIte AtmArUpa araNamAM aMtakaraNanI vRttine ekAgra karavArUpa mathana niraMtara karyo karavAthI udaya pAmelA AtmajJAna nanI jvAlA sarve ajJAnarUpI lAkaDAMone bALI nAMkhe che. 42. bodhavaDe ajJAna dUra thavAthI AtmA prakAze che ema daSTAMta ApIne samajAve che: aruNeneva bodhena, pUrva saMtamasi hRte / tata AvirbhavedAtmA, svayamevAMzumAniva // 43 // - aruNanI peThe jJAnavaDe pUrve ajJAna dUra thaye sate pachI sUryanI peThe AtmA potAnI meLeja AvirbhAva pAme che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmaoAdha. 153 jema prAtaHkAlamAM aruNunA udaya thavAthI prathama aMdhakAra dUra thAya che, ane pachI sUryanA udaya thAya che, tema aMtarAtmAthI abhinna brahmanA jJAnavarDa prathama ajJAna dUra thavAthI nirAvaraNa AtmA peAtAnI meLe prakAze che. 43. AtmA nityaprApta chatAM paNa tenI jJAnavaDe prApti saMbhave che ema kahe che:~~ AtmA tu satataM prApto'vyaprAptavadavidyayA / tannaro prAptavajJAti, vaTAmaNaM cathA || 44 || AtmA te nitya prApta che, paNa avidyAvaDe aprAsanA jevA jaNAya che. tenA nAzamAM prAptajevA pratIta thAya che, jema peAtAnuM kaMThAbharaNa tema. jema krAi manuSyane peAtAnA gaLAmAM pahereluM dharaNuM vidyamAna- prApta--chatAM paNa bhrAMtithI aprAsanA jevuM jaNAya che, ane te bhrAMtinA nAza thavAthI te dhareNuM prApta thayAjevuM jaNAya che, tema peAtAnuM svarUpa hAvAthI AtmA nitya prApta che, paNa ajJAnavaDe te ALakhAtA nathI. tethI aprAptanA jevA jAya che. e ajJAnanA pAtAnA puruSaprayatnathI ane sadgurunI kRpAthI nAza thaye te AtmA prAptanA jevA jAya che. 44. brahmamAM bhrAMtithI kapAyelu jIvapaNuM jIvanA vAstavika svarUpanA jJAnavaDe dUra thAya che ema kahe che: sthANau puruSavadbhrAMtyA, kRtA brahmaNi jIvatA / navacce Avaje rUpe, tasmintraSTa nivartate // ka // huMThAmAM puruSanI peThe bhrAMtie brahmamAM jIvapaNuM karyuM che, jIvanA te vAstavika svarUpanA sAkSAtkAra thavAthI te jIvapaNuM dUra thAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno ( maMda aMdhakAramAM rahelA jhADanA ThuMThAmAM jema brativaDe puruSanI kalpanA thAya che, tema ajJAnavaDe brahmamAM jIvapaNAnI kapanA thaI che. te jIvanA vAstavika svarUpa brahmano sAkSAtkAra thaze sane kartAtArUpa jIvapaNuM dUra thaI jAya che. 4pa. yathArtha jJAnanA udayathI ajJAna dUra thAya che ema daSTAMta ApIne samajAve che - tattvasvarUpAnubhavAdutpannaM jJAnamaMjasA / ahaMmamati cAhAnaM, bAdhate digbhramAdivat // 46 // . dizvamAdinI peThe tavasvarUpanA anubhavathI utpanna thayeluM yathArtha jJAna huM ane mAruM AvA ajJAnane bAdha kare che. - jema rAtrimAM thayelI dizAnI bhrAMti sUrya udaya thavAthI dUra thAya che, ane rajumAM pratIta thato sarpa dIvAnA prakAzathI dUra thAya che, tema brahmathI abhinna AtmasvarUpanA anubhavathI utpanna thayeluM yathArtha jJAna huM ane mAre AvA ajJAnane dUra kare che. 46. have nAnInI dRSTi kevI hoya che te nIcenA be lokavaDe kahe che -- samyagvijJAnavAn yogI, svAtmanyevAkhila sthitam / uM va mAtmAnanakSate jJAnara | 47 |. yathArtha vijJAnavALe yogI samagrane jJAnadaSTivaDe svAtmAmAM ja raheluM jue che, ane sarvane eka AtmArUpe jue che. brahmathI AtmAnA abhedajJAnanA yathArtha anubhavavALa yogI pitAnI jJAnadaSTivaDe A samagra jagatane pitAnA AtmAmAM kalpitarUpe raheluM jue che, ane potAnI jJAnadaSTivaDe A sarva kapita jagatane pitAnA eka AtmArUpe ja jue che. 47, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmadhyeAdha. 155 AtmaivedaM jagatsarvamAtmano'nyanna vidyate / To yakaphrUTAoni, svAtmAnaM sarvamakSite // 48 // A sarva jagat AtmAja che, AtmAthI bhinna nathI, jema ghaTADhi mATIthI bhinna nathI tema. evI rIte sarva gane peAtAnA AtmArUpe jue che. ja jema laDA, kuMDuM, kADI yAdi mATInAM kAryo vivarta kAraNarUpa mATIthI bhinna nathI, tema A sarva nAmarUpAtmaka jagat viva kAraNarUpa AtmAthI bhinna nathI, paNa AtmasvarUpaja che. AvI rIte nAnI nAmarUpAtmaka sarva jagatane peAtAnA AtmasvarUpeja jue che. 48. have jIvanmukatapustranA svarUpane nIcenA cAra kSeAkeAvaDe kahe che:-- jIvanmuktastu tadvidvAnpUrvopAdhiguNAMstyajet / saccidAnaM rUpatvAdbhavedbha marakITavat // 49 // tene jANanAra jIvanmukta tA pUrvakalpita upAdhinA guNaiAne tyaje che, ane saccidAnaMdarUpapaNAthI bhramarakITavat saccidAnaMdarUpa thAya che. Atmatattvane jANanAra jIvanmuktapuraSa te| tattvajJa!nanI pUrva anAdi avidyAe kalpelI zarIra, iMdriye, mana ane buddhirUpa upa!-- dhimane ane temanA dharmonA vivekavaDe tyAga kare che, ane peAtAnA saccidAnaMdarUpapaNAthI sAkSAt brahmarUpaja thAya che. jema kIDA peAtAne DaMkha mAranAra bhamarInA dhyAnathI bhamarIrUpa thai jAya che, taima mumukSu brahmanA dhyAnathI dehAdinA khAdha karIne peAtAnA brahmasvarUpe sthita thAya che. AvI sthitine pAmelA puruSa jIvanmukta kahevAya che. tIrtvA mahArNavaM hatvA rAgadveSAdirAkSasAn / yogI zAMtisamAyukto, hyAtmArAmo virAjate // 50 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. meharUpI samudrane tarIne ane rAgadveSAdi rAkSasone haNane zAMtithI yukta thayelA AtmArAma yegI zebhe che. A zlokamAM jIvanmuktanuM zrIrAmacaMdrajIrUpe varNana karyuM che, mahAmeharUpa sAgarane tarIne, ane rAgadveSAdipa rAvaNAdi rAkSasone mArIne, zAMtirUpa sItAthI yukta thayelA AtmAne viSe ArAma pAmelA girUpa rAmacaMdrajI svasvarUpamAM zobhe che. 50. bAhyAnityasukhAsaktiM, hitvA''tmasukhanivRtaH / ghaTasthadIpavatsvasthaH, svAMtareva prakAzate // 51 // * bahAranAM anitya sukhanI Asaktine tyAga karIne AtmAnA sukhathI AnaMdita thayelo ne svastha thayele puruSa pitAnA aMtaHkaraNamAM ja prakAze che. ghaDAmAM rahelA dIvAnI peThe. cakSurAdi ikivaDe anubhavAtAM bahAranAM anitya sukhonI Asaktino vivekavaDe tyAga karIne pitAnA AtmasukhanA anubhavathI AnaMdita thayela ane pitAnA svarUpamAM sthita thayela jIvanmukata aMtaHkaraNamAM potAnA jJAnasvabhAvavaDe prakAze che. jema ghaDAmAM rahelo dIvo prakAze che tema. 51. upAdhistho'pi taddharmana lipto vyomavanmuniH / sarvavinmUkavattiSThennAsakto vAyuvaJcaret // 52 // upAdhimAM rahyA chatA paNa muni AkAzanI peThe tenA dharma vaDe lekhAtA nathI. sarvajJa chatAM muMgAnI peThe rahe che, ane Asakti pAmatA nathI, ne vAyunI peThe vicare che. (dehAdi upAdhimAM sAkSIpaNuvaDe sthita chatA paNa tenA sukhaduHkhAdi dharmovaDe tatvavettA pusna saMbaMdha pAmatA nathI. jema AkAza dhULa tathA dhUmADA ArdinI sAthe saMbaMdha pAmatuM nathI, tema teo upAdhinA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabedha. 157 dharmonI sAthe sabaMdha pAmatA nathI. sarvarUpa brahmane jANatA chatA paNa lokeSaNathI rahita hovAthI muMgAnA jevA rahe che. prArabdha prApta karelA viSayomAM Asakitarahita thaIne vAyu jema sugaMdhavALA sthalamAM Asaktirahita thaIne vicare che tema teo pRthivIupara vicare che. para. have jIvamuktane prApta thanArI videhamukitane kahe che: upAdhivilayAdviSNo, nirvizeSaM vizenmuniH / jale jalaM viyadvayoni, tejastejasi vA yathA // 53 // jema jalamAM jala, AkAzamAM AkAza, ane tejamAM teja praveza kare che, tema upAdhinA vilayathI vizeSarahita thaIne jIvanmukta brahmamAM praveza kare che. WjevI rIte nadInuM jala samudranA jalamAM abhedabhAve praveza kare che, athavA ghaTAdamAM rahele AkAza ghaTAdi upAdhine tyAga karIne mahAkAzamAM abhedabhAve praveza kare che, athavA dIpAdinuM vizeSa teja mahAtejamAM abhedabhAve praveza kare che, tevI rIte potAnA prArabdhakarmanI samApti thaye jIvanmuktapuw pitAnA dehAdirU5 upAdhine nAza thavAthI nAmarUpadi vizeSathI rahita thaI parabrahmamAM abhedabhAve praveza kare che. pa3. videhamuktimAM jIvanamuktapu je brahmamAM abhedabhAve praveza kare che te brahmasvarUpanuM nirUpaNa nIcenA ATha kevaDe kare che - yallAbhAnnAparo lAbho, yatsukhAnnAparaM sukhaM / yajjJAnAnnAparaM jJAnaM, tadbrahmetyavadhArayet // 54 // je lAbhathI bIje lAbha nathI, je sukhathI bIjuM sukha nathI, je jJAnathI bIjuM jJAna nathI, te brahma che ema nakkI kare. brahmanI prAptimAM sarva lAbhano aMtabhava thavAthI brahmanA lAbhathI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. zreSTha bIje kaI lAbha nathI, brahmAnaMdamAM sarva sukAnadono samAveza thaI javAthI brahmAnaMdathI zreSTha bAne koI AnaMda nathI, ane brahmanuM. jJAna mekSarUpa paramapuwArthanuM kAraNa hovAthI brahmajJAnathI bhinna bIjuM koI zreSTha jJAna nathI. evI rIte je paramalabharUpa, paramAnaMdarUpa ane paramajJAnarUpa che, te brahma che ema mumukSu nakkI kare. 54. . yadRSTvA nAparaM dRzyaM, yadbhUtvA na punarbhavaH / yajJAtvA nAparaM kSeyaM, tadbrahmetyavadhArayet // 55 // - jene joIne bIjuM je vAyegya rahetuM nathI, je rUpa thaIne punarjanma thatuM nathI, jene jANIne bIjuM jANavAyegya. rahetuM nathI, te brahma che ema nakkI kare. jeno apakSAnubhava karyo pachI bIjI koI vastu jANavAgya bAkI rahetI nathI, kemake adhiSThAnanA aparokSAnubhavathI temAM kapita sarva vastuone aparakSAnubhava thaI jAya che, jenI sAthe ekarUpa thaI javAthI A saMsAramAM punaH janma levo paDato nathI; tathA jene jANa vAthI bIjuM jANavAyogya bAkI rahetuM nathI; te brahma che ema mumukSu nakkI kare. 55. tiryagUrvamadha: pUrNa, sccidaanNdmdvym| . anantaM nityamekaM yattadbrahmetyavadhArayet // 56 // je DAbI bAju, jamaNI bAju, upara ne nIce pUrNa che; tathA sadvapa, cikUpa, AnaMdarUpa, aDhayarUpa, anaMta, nitya ne eka che, te brahma che ema nakkI kare. je pUrvAdi cAre dizAomAM, IzAnAdi cAre khUNAomAM, tathA upara ane nIce paripUrNa che, je anAdi che, je jJAnasvabhAvayukata che, je AnaMdUrUpa che, je sajAtIyAdi bhedathI rahita che, je deza, kAla Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmabodha. . 159 , , , , , , + + , , ane varatanA paricchedathI rahita che, je avinAzI che, ne je eka che, te brahma che ema vivekI nakkI kare. 56 ataghyAvRttirUpeNa, vedAMtairlakSyate'vyayam / akhaMDAnaMdamekaM yattadbrahmetyavadhArayet // 57 // vedAMtivaDe atanI vyAvRttirUpe je avyaya, akhaMDAnaMda ane eka lakSya karAya che, te brahma che ema nakkI kare. neti neti . ( A brahma nahi, A brahma nahi, ) ityAdi zrutio vaDe brahmathI bhinna sarva jaDa vastuono niSedha karIne je avikArI, akhaMDAnaMdarU5 ne ekatatvane niSedhanA avadhipaNAvaDe baMdha karAya che te brahyA che, ema vivekI puruSa nakkI kare. pa7. akhaMDAnaMdarUpasya, tasyAnaMdalavAzritAH / brahmAdyAstAratamyena, bhavaMtyAnaMdino'khilA: // 58 // te akhaMDAnaMdarUpanA AnaMdanA lezane Azraya karIne rahelA brahmA Adi sarva nyUnAdhikapaNA vaDe AnaMdita thAya che. te akhaMDAnaMdarUpa brahmanA AnaMdanA lezano Azraya karIne brahmAthI mAMDIne cakravartI rAjAsudhI sarva AnaMdayukta puruSe yUnAdhikapAvaDe AnaMdI thAya che. brahmAthI sesogaNe nyUna AnaMda kramapUrvaka cakravartI rAjApata taittirIyazrutimAM jaNAvyuM che. cakravatI rAjAthI mAMDIne brahmAsudhIne je AnaMda che te AnaMda brahmAnaMdarUpa mahAsAgaranA eka TIpArUpa che. 58. tadyuktamakhilaM vastu, vyavahArastadanvitaH / tasmAtsarvagataM brahma, kSIre sarpirivAkhile // 59 // sarva vastu tethI yukta che, ane vyavahAra tethI yukata " che, tethI sarvavyApaka brahma samagra dUdhamAM ghInI peThe rahyuM che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. ! A vizvamAMnI ghaTapaTAdi sarva vastu arata, bhAti ane priya, athavA sat, cit ane AnaMdarUpa brahmavaDe yukta che; tathA sarva prakAranA vyavahAra paNa saccidAnaMdarUpa brahmathI yukta che; tethI sarvavyApaka brahma samagra dUdhamAM lInI peDa vastumAM ane vyavahAramAM vyApIne zuM che. 59. 160 anaNvasthUlamahUsvamadIrghamajamavyayam / arUpaguNavarNAkhyaM tadbrahmetyavadhArayet // 60 // je aNuthI viparIta, sthUlathI viparIta, haravathI bhinna, dIrghathI bhinna, janmarahita, avinAzI, ane rUpa, guNa, raMga ane nAmathI rahita che, te brahma che ema nakkI kareM. je vastu aNuthI bhinna che, je vastu vRkSathI bhinna che, je vastu hasvathI bhinna che, je vastu dIrdhathI bhinna che, je vastu janma rahita tathA nAzarahita che, ane je vastu rUpa, guNa, raMga ane nAmathI bhinna che, te vastu brahma che ema vivekI nakkI kare. 6. yadbhAsA bhAsyate'rkAdirbhAsyairyattu na bhAsyate / cena samim mAti, taprakSecavadhAyet // 6 // jenA prakAzavarDa sUryAdi bhAse che, ane prakAza pAma vAyeAgya padArthIvaDe je bhAsatuM nathI, ne jevaDe A sa pratIta thAya che, te brahma che ema nakkI kare. jenA cetanarUpa prakAzavaDe sUryacaMdrAdi prakAze che, pazu cetanavaDe prakAza pAmanAra sUryacaMdrAdivaDe je prakAzatuM nathI; ane jaivaDe A sarva jagata pratIta thAya che, te brahma che ema vivekI nakkI kare. 61. brahma A sarva jagatane prakAze che ema kahe che: Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 zrIAtmabodha. svayamaMtarbahiyApya, bhAsayannakhilaM jagat / brahma prakAzate vahiprataptAyasapiMDavat // 62 // jema agnivaDe sArI rIte tapAvelA leDhAnA geLAmAM agni tenI aMtara tathA bahAra vyApIne tene dekhADate chate prakAze che, tema brahma sarva jaganI aMtara tathA bahAra vyApIne tene prakAzanuM chatuM pite prakAze che. jema agnimAM nAMkhIne sArI rIte tapAvelA loDhAne geLAmAM Avelo agni te goLAne prakAza chato pote prakAze che, tema brahma A sarva jagatanI aMtara ane bahAra vyApIne tene prakAzanuM chatuM pite paNa prakAze che. 62. have brahmathI bhinna sarva mithyA che ema kahe che - jagadvilakSaNaM brahma, brahmaNo'nyanna kiMcana / brahmAnyadbhAti canmithyA, yathA marumarIcikA // 63 // brahma jagatuthI vilakSaNa che, brahmathI bhinna kAMI paNa nathI, je brahmathI anya pratIta thAya che te te mRgajalanA jevuM mithyA che. saccidAnaMdarUpa brahma asata, jaDa ane duHkharUpa jagatathI vilakSaNa-bIjA svarUpavALuM-che, ahiM brahmathI bhinna kAMI paNa vastu nathI, je brahmathI bhinna koI paNa vastu pratIta thatI hoya te te sUryanA kiraNamAM pratIta thatA mRgajalanA jevI mithyA che ema jANavuM. 63. dRzyate zruyate yadyadbrahmaNo'nyanna tdbhvet| .. taravAnAzva tahma, tatrivamayama che duka che. brahmathI bhinna je je dekhAya che, tathA saMbhaLAya che, 11. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne, thAya te te nathI. tattvajJAnathI te saccidAnaMda ne ayabrahma che. ahiM ajJAnakAlamAM brahmathI bhinna je je vastu netrava dekhAya che, ane kAnavaDe saMbhaLAya che, te te vastu te rUpe satya nathI. tattvajJAnathI joie te te sarva saccidAnaMda ne ayabrahmarUpaja che. 8. sarvavyApaka saccidAnaMda brahmane anubhavavA kANu sama che, ane kANu samartha nathI thatA, te jaNAve che:------ sarvagaM saccidAtmAnaM, jJAnacakSurnirIkSate / ajJAnacakSurnekSeta, bhAsvaMtaM bhAnumaMdhavat // 65 // jJAnarUpa netravALA sarvavyApaka, rUpa ane citrUpa AtmAne jue che, ne ajJAnarUpa netravALA tene joi zakatA nathI, jema prakAzatA sUryane AMdhaLA tema. jema prakAzI rahelA sUryane netravALA puruSa oi zake che, paNa AMdhaLe! puruSa bhei zakate nathI, tema sarvavyApaka, sadRpa ane cetana pa AtmAne brahmajJAnarUpa tetravALA puruSa joi zake che, paNa ajJAnavarDa jenI dRSTi AcchAdita thai che te puruSa tene joi zakatA nathI.6pa. jIva kyAre peAtAnA vAstavika svarUpe prakAze che te jaNAve che:shrvnnaadibhirudiiptjnyaanaagnipritaapitH / jIvaH sarbamalAnmuktaH, svarNavadyotate svayam // 66 // zravaNAdithI uddIpana karelA jJAnAgnivarDa sArI peThe tapAveDhe jIva sa meleAthI meAkaLA thayelA sAnAnI peThe pAte prakAze che. zrAvaNa, manana ane nididhyAsanavaDe jAgrata karelA brahmAnubhavarUpa jJAnAgnivaDe sArI rIte zuddha karelA jIva avidyAdi sarva malene tyAga karIne peAtAnA saccidAnaMdasvarUpe prakAze che. jema agnivaDe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmabedha. gALeluM tenuM pitAmAM rahelA sarva malathI mokaLuM thaI prakAze che tema. 66. e AtmA kayAM prakaTa thaIne zuM kare che te jaNAve che - hRdAkAzodito hyAtmA, bodhabhAnustamo'pahRt / sarvavyApI sarvadhArI, bhAti sarva prakAzate // 67 // hudayAkAzamAM udita thayela AtmAnA jJAnarUpI sUrya ajJAnarUpI aMdhakArane dUra kare che, te prakAze che, ane sarvane prakAze che, te sarvavyApaka ne sarvane dhAraNa karanAra che. vivekInA hRdayarUpa AkAzamAM udaya pAmele AtmAnA jJAnarUpa sUrya tenA hadayamAM rahelA ajJAnarUpa aMdhakArane dUra kare che, pite prakAze che, ane anya sarvane prakAza kare che. hRdayamAM rahyA chatAM paNa te paricchinnanathI, kiMtu sarvavyApaka ne sarvane dhAraNa karanAra che. 67. AtmArUpI tIrtha mumukSune sevavAyegya che ema kahe che - digdezakAlAdyanapekSasarvagaM, zItAdihRnnityasukhaM niraMjanam / yaHsvAtmatIrthabhajate viniSkriyaH, sa sarvavitsarvagato'mRto bhavet // . iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaH zrIAtmabodhaH saMpUrNa: // 8 // * je atyaMta akiya puruSa dizA, deza ane kAlAdinI apekSAvinAnuM, sarvavyApaka, zItalatA Adine dUra karanAruM, nityasukharUpa ne avidyArUpa malathI rahita potAnA AtmArUpa tIrthane cittanI ekAgratAvaDe seve che, te puruSa sarvajJa, sarvavyApaka ane avinAzI thAya che. je zarIra, iti ane aMtaHkaraNanI kriyAnA abhimAnathI rahita puruSa bIje tIrthonI peThe dizA, deza ane kAla AdinI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrIzaMkarAcAyanAM aSTAdaza rA. apekSA nahi rAkhanAruM hovAthI sarvavyApaka, zIta ane uSNAdipa dUrUpI du:khAne nAza karanAruM, nitya AnaMdarUpa, te mAyA tathA tenA kAryarUpa malathI rahita potAnA AtmArUpa tIne cittanI ekAgratAvaDe seve che te sarvarUpa brahmane jANanArA, sarvavyApaka ane mukta thAya che. AtmArUpI tI sarva tIthaeNnA karatAM zreSTha che, mATe meAkSane icchanAra puruSe te tIneja AdarapUrvaka sevavAyeAgya che. 68. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne pariAjakeAnA AcArya zrIzaMkarAcAya jIe racelA zrIAtmabeAdhanAmanA graMtharUpa AThamA ratnanIbhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thai. 8. *:0: 113 11 // zrItattvoSa bhAvArthadIpikATIkAsahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. DhAharA, brahma-zinuM dhyAna dharI, vaMdI sadguru-pAya; tattvamedhanI A TIkA, guragirA lakhAya. maMdabuddhivALA mumukSuone tattvarUpa AtmAne medha thavAmATe AcArya bhagavAne A tattvoAdhanAmanA nAnA prakaraNa graMtha racyA che. AmAM mumukSune bahu upayeAgI thai paDe evA viSaye sahelI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbedha. 165 saMskRta bhASAmAM lakhyA che. ziSTAcArane anusarIne A graMthanI nirvine samApti thavA A graMthano prAraMbha karatA pahelAM teozrI pitAnA zrIsadgurune namaskAra karavArUpa maMgalAcaraNa karI pachI tatvabodhanAmane graMtha racavAnI pratijJA kare che - vAsudevendrayogIndraM, natvA jJAnapradaM gurum / mumukSUNAM hitArthAya, tatvabodho'bhidhIyate // 1 // jJAna ApanArA vAsudeveMdragIMdra gurune namaskAra karIne mumukSuonA hitane mATe tattvabedha kahevAya che. mane aMtarAtmAthI abhinna brahmasvarUpane upadeza karanArA vAsu- . devathI (sarvamAM rahelA brahmathI) abhinna IdarUpa (pratyatattvarUpaaMtarAtmArUpa) ne bhegIomAM zreSTha zrIgoviMdagurune bahumAna ne paramaprItithI praNAma karIne maMdabuddhivALA sarva mumukSuonA kalyANane mATe A tattvabodhanAmano laghu kiraNa graMtha temanA prArabdhathI vega pAmelI aMtaHkaraNanI vRttivaDe pratipAdana karAya che. 1. - have tatvanA viveka prakAra kahevAnI pratijJA kare che - sAdhanacatuSTayasaMpannAdhikAriNAM mokSasAdhanabhUtaM tattvavivekaprakAraM vakSyAma: // cAra sAdhanathI saMpanna adhikArIonA mekSanA sAdhanabhUta tattvavivekane prakAra kahIe chIe. cAra sAdhanathI saMpanna-viveka, vairAgya, samAdi cha saMpatti, ne mumukSatA jemanuM varNana have pachI thavAnuM che te cAra sAdhanothI yukta. tatvavivekano-AtmArUpa nitya vastunA vivekana. have cAra sAdhananAM nAma kahe che Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratA. sAdhanacatuSTayaM kim ? nityAnityavastuvivekaH / ihAmutrArthaphalabhogavirAgaH / zamAdiSaTsaMpattirmumukSutvaM ceti // cAra sAdhana karyAM ? nitya ne anitya vastune viveka, ahinA ne paraleAkanA padArthArUpa karmonAM leAnA bheAgamAM rAgarahitapaNuM, zamAdi cha saMpatti, ne mumukSutA. 16 nityAnityavastuvivekaH kaH ? nityavastvekaM brahma tadvyatiriktaM sarvamanityam / ayameva nityAnityavastuvivekaH // nitya ne anitya vastuno viveka kayA ? nitya vastu eka brahma che, ne tenAthI bhinna sarva anitya che, Aja natya ne anitya vastunA viveka che. virAgaH kaH ? ihasvargabhogeSu icchArAhityam // virAga kayA ? A leAkanA ne svarganA bhAgeAmAM icchAnuM rahitapaNuM. zamAdisAdhanasaMpattiH kA ? zamo dama uparamastitikSA zraddhA samAdhAnaM ceti // zamAdi sAdhanasaMpatti kaI? zama, krama, uparati, titikSA, zraddhA ne samAdhAna. iti. zamaH kaH ? manonigrahaH // damaH kaH ? ckssuraadivaahyendriynizradH // 3paramAM ? svadharmanuDAnameva | titikSA ? raoNtossnnsukhduHkhaadishissnnutvm // zraddhA kIdRzI ? guruvedAMtavAkyAdiSu vizvAsaH zraddhA || samAdhAnaM kim ? cittaikAgratA // zama kace| ? mananeA nigraha. krama kace ? netrAddhi mahAranI iMdriyAnA nigraha. uparama kayA ? peAtAnA dharmanuM anu SThAnaja. titikSA kai ? TADha, taDakA, sukha ne duHkhAdimAM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvamedha. 167 sahanazIlapaNuM. zraddhA kevI ? sadguru tathA vedAMtanAM vAkyAdimAM vizvAsa. samAdhAna zuM? aMtaHkaraNanI ekAgratA. vAkyAdimAM vAkya tathA sAna e sarvamAM. etatsAdhanacatuSTayam / tatastattvavivekasyAdhikAriNo bhavaMti // tattvavivekaH kaH ? AtmA satyastadanyat sarva mithyeti // A cAra sAdhanA che. pachI tattvavivekanA adhikArIe thAya che. tattvaviveka karyA ? AtmA satya che, ne tenAthI bhinna sarva mithyA che. iti. AtmA ka: ? sthUlasUkSmakAraNazarIrAdvyatiriktaH paMcakozAtItaH san avasthAtraya sAkSI saccidAnaMdasvarUpaH san yastiSThati sa AtmA // AtmA aa ? sthUlazarIra, sUkSmazarIra ne kAraNazarIrathI bhinna; pAMca kazAthI para hAi traNa avasthAone sAkSI; ane saccidAnaMdasvarUpavALA hAi je rahe che te AtmA. sthUlazarIraM kim ? paMcIkRtapaMcamahAbhUtaiH kRtaM sat karmajanyaM sukhaduHkhAdibhogAyatanaM zarIram / asti jAyate vardhate vipariNamate apakSIyate vinazyatIti SaDvikAra vdettsthuulsIm // sthUlazarIra kayuM ? paMcIkRta pAMca mahAbhUtamAMthI upajelu, karmathI upajeluM, ne sukhaduHkhAdinA bhAganuM sthAna, te sthUla zarIra. che, utpanna thAya che, vadhe che, vipariNAmarUpAMtara-pAme che, ghaTavA lAge che, ne vinAza pAme che, A cha vikAravALuM A sthUlazarIra che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. paMcIkRta-sUma pAMca bhUto ekabIjAmAM maLIne sthUla thayelAM. karmathI-zubha, azubha ne mizra karmathI. sukhadu:khAdinA-sukha, du:kha ne sukhadu:kha ubhayanA. sUkSmazarIraM kim ? apaMcIkRtapaMcamahAbhUtaiH kRtaM sat karmajanya sukhaduHkhAdibhogasAdhanaM paMcajJAneMdriyANi paMcakarmendriyANi paMcaprANAdayaH manazcaikaM buddhizcaikA evaM saptadazakalAbhiH saha yattiSThati tatsUkSanazarIram // sUkSmazarIra hyuM? apaMcIkRta pAMca mahAbhUtothI upajeluM, karmathI upajeluM, ne rasukhaduHkhAdi bheganuM sAdhana tathA pAMca jJAneMdri, pAMca karma kriye, pAMca prANAdi, eka mana, ne eka buddhi ema sattara kalAo sahita je rahe che te sUkamazarIra che. zrotraM tvak cakSU rasanA ghrANam iti paMcajJAneMdriyANi // zrotraya vitA | hA vA: ! va: sUrya: | vanArA varuNaH / brANasya azvinau / iti jJAnendriyadevatA: // zrotrasya vi. SayaH zabdagrahaNam / tvaco viSaya: sparzagrahaNam / cakSuSo viSayoM rUpagrahaNam / rasanAyA viSayo rasagrahaNam / brANasya viSayo gaMdhagrahaNam iti // zretra, tvacA, netra, jIbha ne nAsikA A pAMca jJAneMdriye. zretranA deva dizA, tvacAnA vAyu, netranA sUrya, jIbhanA varuNa, ne nAsikAnA azvinIkumAra, ema jJAnendriyonA de che trane viSaya zabdagrahaNa, tvacAne viSaya sparza grahaNa, netrane viSaya rUpagrahaNa, jIbhano viSaya rasagrahaNa, ne nAsikAne viSaya gaMdhagrahaNa. Iti. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 zrItattvadha. vAkpANipAdapAcUpasthAnIti paMcakarmendriyANi // vAco devatA vahiH / hastayoriMdraH / pAdayorviSNuH / pAyormRtyuH / upasthasya prajApatiH / iti karmendriyadevatAH // vAco viSayo bhASaNam / pANyorviSayo vastugrahaNam / pAdayorviSayo gamanam / pAyorviSayo malalyAga: / upasthasya viSaya AnaMda: / iti // vANI, hAtha, paga, gudA ne upastha A pAMca karmandriya che. vANInA deva agni, hAthanA iMdra, paganA viSNu, gudAnA mRtyu, ne uparathanA prajApati A karmendrinA deve che. vANIne viSaya bhASaNa, hAthane viSaya vastunuM grahaNa, pagano viSaya javuM, gudAne viSaya malayAga, ne upasthane viSaya AnaMda. iti. kAraNazarIraM kim ? anirvAcyAnAdyavidyArUpaM zarIradvayasya kAraNamAtraM satsvasvarUpAjJAnaM nirvikalparUpaM yadasti tatkAraNa. rAyuM kAraNa zarIra zuM? je anirvaca, anAdi avidyArUpa, be zarIrane kAraNarUpa, svaravarUpanuM ajJAna, ne nivikalparUpa che, te kAraNa zarIra che. anirvAcya-satya ne asatyathI vilakSaNa, arthAta vartamAnakAlamAM pratIta thAya ne uttarakAle miyA jaNAya evuM. anAdi-utpatti mAnatAM ghaNuM doSo Ave, mATe utpattithI rahita. be zarIranA-sthUlazarIranA ne sUkSmazarIranA. nivikalpanAmarUpAdinI kalpanA jemAM na karI zakAya evuM, athavA abhAvarUpa nahi, paNa bhAvarUpa. avasthAtrayaM kim ? jaagrtsvpnsussuptyvsthaaH|| . traNa avasthA kaI ? jAgrata, svapna ne suSupti avasthA. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. jAgradavasthA kA ? zrotrAdijJAnendriyaiH zabdAdiviSayaizva jJAyata iti yat sA jAgradavasthA / sthUlazarIrAbhimAnI AtmA vizva suSyate // 170 jAgAvasthA kaI ? je zretrAdi jJAnendriyeAvaDe ne za ThThAdi viSayeAvaDe jAya che te jAgradavasthA. sthUlazarIrane abhimAnI AtmA vizva ema kahevAya che. svapnAvasthA keti cet ? jAgradavasthAyAM yad dRSTaM yacchrutaM tajjanitavAsanayA nidrAsamaye yaH prapaMca: pratIyate sA svapnAvasthA / sUkSmazarIrAbhimAnI AtmA taijasa ityucyate // svapnAvasthA kaI? ema jo [ pUche te ] jAgradavasthAmAM je joyuM hAya, je sAMbhaLyuM hAya, tenAthI upajelI vAsanAvaDe nidrAnA samayamAM je prapaMca pratIta thAya che te svapnAvasthA. sUkSmazarIranA abhimAnI AtmA taijasa ema kahevAya che. tataH suSuptyavasthA kA ? ahaM kimapi na jAnAmi sukhena mayA nidrAnubhUyata iti suSuptyavasthA / kAraNazarIrAbhimAnI AtmA prAjJa ityucyate // pachI suSupti avasthA kaI ? huM kAMi paNa jANatA nathI, mArAvaDe sukhe nidrAnA anubhava thAya che, A suSupti avasthA. kAraNazarIrane abhimAnI AtmA prAjJa ema kahevAya che. paMcakozAH ke ? annamayaH prANamayo manomayo vijJAnamaya AnaMdamayazceti // `pAMca kozA kayA ? annamaya, prANamaya, maneAmaya, vijJAnamaya ne AnaMdamaya, iti. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA zrItattvabedha. 171 annamaya: ka: ? annarasenaiva bhUtvA annarasenaiva vRddhiM prApya annarUpapRthivyAM yadvilIyate tadannamaya: koza: sthUlazarIram // annamaya kaye? je annanA rasavaDeja thaIne, annanA rasavaDeja vRddhi pAmIne, annarUpa pRthivImAM vilIna thAya cha, te annabhayo / sthUsazarI2 [cha.] prANamaya: kaH ? prANAdipaMcavAyaraH vAgAdIMdriyapaMcakaM prANamayaH // prANamaya ko? prANAdi pAMca vAyuo ne vAgAdi pAMca iMdriye prANamaya (keza che.] prAsAdi-prANa, pAna, samAna, hAna ne vyAna. driyo-bhaidriyo. manomayaH kozaH kaH ? manazca jJAnendriyapaMcakaM militvA yo bhavati sa manomayaH kozaH // . manamaya keza karyo? mana tathA pAMca jJAnendriye maLIne je thAya che te manemaya keza che.] . vijJAnamaya: ka: ? buddhizca jJAneMdriyapaMcakaM militvA yo bhavati sa vijJAnamaya: kozaH // vijJAnamaya kaye? buddhi tathA pAMca jJAnadiye maLIne 2 thAya che te vijJAnamaya za [cha.1. AnaMdamaya: ka:? evameva kAraNazarIrabhUtAvidyAsthaM malinasatvaM priyAdivRttisahitaM sat AnaMdamaya: kozaH / etatkozapaMcakaM / madIyaM zarIraM madIyA: prANA: madIyaM manazca madIyA buddhirmadIyamajJAnamIti svenaiva jJAyate / tadyathA madIyatvena jJAtaM kaTakakuMDalagRhAdikaM svasmAdbhinnaM tathA paMcakozAdikaM madIyatvena jJAtamAtmA na bhavati // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. AnaMdamaya ko? AgaLa kahelI rIteja kAraNazarIrarUpa avidyAmAM rahela priyAdivRtti sahita malinasatva AnaMdamaya koza che. A pAMca keza; mAruM zarIra, mArA prANa, mAruM mana, mArI buddhi, ne mAruM ajJAna ema pitAnAvaDeja jaNAya che. te jevI rIte mArApaNAvaDe jANela kaDuM, kuMDala ne gRhAdika potAnAthI bhinna che, tevI rIte pAMca kezAdika mArApaNAvaDe jANela AtmA nathI, tenAthI bhinna che. ] priyAdittisahita-priya, moda ne pramoda e vRtti sahita. priya vastunuM darzana thavAthI thato AnaMda te priya, priya vastunI prAptithI thata AnaMda te meda, ne priya vastunA upabhogathI thatA AnaMda te prada kahevAya che. malinatattva-rajoguNa tathA tamoguNathI dabAyelA sarvaguNa. __ AtmA tarhi kaH / saccidAnaMdasvarUpa: // tyAre AtmA ka? saccidAnaMdasvarUpavALe AtmA che.] satkim ? kAlatraye'pi tiSThati iti sat // cikim ? jJAnasvarUpa: // AnaMdaH kaH ? sukhasvarUpa: // evaM saccidAnaMdasvarUpaM svAtmAnaM vijAnIyAt // sat zuM? traNa kAlamAM paNa rahe che A sat, cit zuM ? jJAnasvarUpa tei cit] AnaMda karyo? sukhasvarUpa [ te AnaMda.] ema sacidAnaMdasvarUpavALA potAnA AtmAne jANe. atha caturvititatpattijJA vazyAma: | have vIza tanI utpattinI rIta kahIe chIe. brahmAzrayA sattvarajastamoguNAtmikA mAyA asti / tata vArA: samUta: | bArAkrANu: gArate : tera: :. : gthavA | Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvameAdha. 173 brahmane Azare rahelI sattvaguNa, rajoguNa ne tameAguNarUpa mAyA che. tethI AkAza utpanna thayuM. AkAzathI vAyu utpanna thayeA. ] vAyuthI teja [ utpanna thayuM. ] tejathI jala [utpanna thayuM. ] jalathI pRthivI [ utpanna thai. ] eteSAM paMcatatvAnAM madhye AkAzasya sAttvikAMzAcchrAtre ndriyaM saMbhUtam / vAyo: sAttvikAMzAttvagiMdriyaM saMbhUtam / agneH sAvikAMzAJcakSurindriyaM saMbhUtam / jalasya sAttvikAMzAdrasanondriyaM saMbhUtam / pRthivyAH sAttvikAMzAd prANendriyaM saMbhUtam / eteSAM paJcatatvAnAM samaSTisAttvikAMzAnmanobuddha yahaMkAra cittAntaHkaraNAni saMmUtAni // A pAMca bhUtAmAM AkAzanA sattvaguNanA aMzamAMthI zrAdriya upajI. vAyunA sattvaguNunA aMzamAMthI tvacA iMdriya upajI. agninA sattvaguNunA aMzamAMthI neveMdriya upajI. jalanA sattvaguNunA aMzamAMthI rasane driya upajI. pRthivInA sattvaguNunA azamAMthI nAsikendriya utpanna thai. A pAMca bhUtAnA maLelA sattvaguNunA azamAMthI mana, buddhi, ahaMkAra ne cittarUpa aMtaHkaraNA upajyAM. saMkalpavikalpAtmakaM manaH / nizcayAtmikA buddhi: / ahaMkartA ahaMkAraH / cintanakartR cittam // manaso devatA caMdramAH / buddherbrahmA / saddAsa hatuM: cittasya vastuneva: // mana saMkalpavikalparUpa [che, ] buddhi nizcayarUpa [che, ] abhimAna karanAra ahaMkAra [che, ne ] ciMtana karanAra citta che.] mananA deva caMdramA, buddhinA brahmA, ahaMkAranA rudra, ne cittanA vAsudeva [ che. ] Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. eteSAM paJcatattvAnAM madhye AkAzasya rAjasAMzAdvAgiMdriyaM saMbhUtam / vAyo rAjasAMzAtpANIndriyaM saMbhUtam / vane rAjasAMzAtpAdeMdriyaM saMbhUtam / jalasya rAjasAMzAdupasthaMdriyaM saMbhUtam / pRthivyA rAjasAMzAd gudendriyaM saMbhUtam / eteSAM smssttiraajsAMaurLA: mUtA: | A pAMca bhUtAmAM AkAzanA rajoguNanA aMzamAMthI vANI indriya upajI. vAyunA rajoguNanA aMzamAMthI hasta Idriya upaja, tejanA rajoguNanA aMzamAMthI paga Idriya upajI. jalanA raja guNanA aMzamAMthI upasthaMdriya upajI. pRthivInA rajoguNanA aMzamAMthI gudA iMdriya upajI. emanA maLelA rajoguNanA aMzamAMthI pAMca prANa upajyA. eteSAM paJcatattvAnAM tAmasAMzAtpaJcIkRtapaJcatattvAni bhavati / paJcIkaraNaM katham iti cet ? eteSAM paJcamahAbhUtAnAM tAmasAMzasvarUpam ekamekaM bhUtaM dvidhA vibhajya ekamekamardha pRthak tUSNI vyavasthApya aparamaparamardha caturdhA vibhajya svArdhamanyeSu adhaSa svabhAgacatuSTayasaMyojana kArya tadA paMJcIkaraNaM bhavati / etebhya: paJcIkRtapaJcamahAbhUtabhya: sthUlazarIraM bhavati / evaM piNDa brahmAMDayoraikyaM saMbhUtam // A pAMca bhUtanA tame guNanA aMzamAMthI paMcIkRta pAMca bhUte thAya che. paMcIkaraNa kema [ thAya che ? ] ema je pUcho te sAMbhaLe.] A pAMca mahAbhUtanA tamoguNanA aMzasvarUpa eka eka bhUtane be prakAre vibhAga karIne teimAMnA] eka eka ane pRthaka zAMta rAkhIne bIjA bIjA ane cAra prakAre vibhAga karIne te pitAnA ane anya arthomAM potAnA cAra bhAgavaDe joDavAnuM kare tyAre paMcIkaraNa Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItatvabodha. ' 175 thAya che. A paMcIkRta pAMca mahAbhUtothI sthUlazarIra upaje che. evI rIte piMDa tathA brahmADanuM ekapaNuM thayuM. - paMcIkRta eTale sthUla pAMca mahAbhUtathI prANIonAM sthUlazarIra tathA brahmAMDa upajyAM che. sthUlazarIrAbhimAnI jIvanAmakaM brahmapratibiMbaM bhavati / sa eva jIva: prakRtyA svasmAt IzvaraM bhinnatvena jAnAti / avidyopAdhiH san AtmA jIva ityucyate // pUlazarIramAM huM paNAnuM abhimAna rAkhanAra jIvanAmanuM brahmanuM pratibiMba thAya che. te ja jIva avidyAvaDe Izvarane pitAnAthI bhinnapaNAvaDe jANe che. avidyArUpa upAdhivALe thavAthI AtmA jIva ema kahevAya che. mAyopAdhi: san Izvara ityucyate / evamupAdhibhedAt jIvezvarabhedadRSTiAvatparyantaM tiSThati tAvatparyantaM janmamaraNAdirUpaH saMsAro na nivartate tasmAtkAraNAnna jIvezvarayorbhedabuddhiH sviikaaryaa|| | mAyArUpa upAdhivALa thavAthI Izvara ema kahevAya che. ema upAdhinA bhedathI jIva tathA IzvaranI bhedadaSTi jyAMsudhI rahe che, tyAMsudhI janmamaraNarUpa saMsAra nivRtta thatuM nathI, te kAraNathI jIva tathA IzvaranI bhedabuddhi ane gIkAra karavA gya nathI. ekaja asaMga ne nipAdhika cetanamAM avidyA-malinasatvaguNa 25 upAdhine lIdhe jIvapaNune ane mAyArUpa-zuddhasatvaguNarUpa-upadhine lIdhe IzvarapaNAno Aropa thayo che. jyAM sudhI upAdhivaDe kalpAveluM jIvapaNuM ne IzvarapaNuM mithyA che, ne temanA adhiSThAnarUpa zuddhacetana eTale brahmaja satya che, ema spaSTa samajAtuM nathI, tyAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrIzaMkarAcAryanAM aSTadaza ratno. sudhI manuSya kRtArtha thato nathI, paNa pitAne ajJAna, IchA ne kare vaza thaI te A saMsAramAM bhramaNa karyA kare che. nanu sAhaMkArasya kicijjJasya jIvasya nirahaMkArasya sarvajJa syezvarasya tattvamasi iti mahAvAkyAtkathamabhedabuddhiH syAdubhayo: viruddhadharmAkrAMtatvAt iti cenna / sthUlasUkSmazarIrAbhimAnI tvaM. padavAcyArthaH / upAdhivinirmuktaM samAdhidazAsaMpannaM zuddhacaitanya tvaMpadalakSyArtha: // zakA-baMnenuM (jIva tathA IzvaranuM) virodhavALA dharmathI yuktapaNuM hovAthI ahaMkAravALA tathA apagna jIvanI ahaMkArarahita tathA sarvajJa IzvaranI sAthe taravAra A mahAvAkyathI abhedabuddhi kevI rIte thAya ? ema je [pUche te sAMbhaLe. samAdhAna-tame zaMkA kare che te egya ! nathI. sthUlazarIranA tathA sUkSma zarIranA abhimAnavALe. [ jIva] te padane (jIva e zabdane) vAcyArtha (zaktivRttivaDe thanAre mukhyArtha) che, ane upAdhithI atyaMta mekaNuM thayeluM samAdhidazAthI yukta zuddhacetanya tuM padane lakSyArtha (lakSaNAvaDe thanAre artha ) [che.] * samAdhidazAthI-brahmarUpa svAbhAvika sthitithI. evaM sarvajJatvAdiviziSTaH IzvaraH tatpadavAcyArthaH / upA. dhizUnyaM zuddhacaitanyaM tatpadalakSyArtha: / evaM ca jIvezvarayoH caitanyarUpeNAbhede bAdhakAbhAvaH // evI rIte sarvajJapaNArUpa vizeSaNathI yukta Izvara te padane (Izvara evA zabada ) vAgyAtha [ che, ane ] upAdhithI rahita zuddhacatanya te padane lakSyArtha [che. evI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvameAdha. 17 rIte jIva ane izvaranA caitanyarUpe abhedamAM bAdhakane abhAva [che.] Adhakane e baMnenA abhedane mithyA kahenArA pramANa tathA yuktine. evaM ca vedAMtavAkyaiH sadgurUpadezena ca sarveSvapi 'bhUteSu yeSAM brahmabuddhiruna te jIvanmuktA ityarthaH // nanu jIvanmuktaH kaH ? yathA deho'haM puruSo'haM brAhmaNo'haM zUdrAmastIti dRDhanizcayastathA nAhaM brAhmaNaH na zUdraH na puruSaH kintu asaMgaH saccidAnaMdasvarUpaH prakAzarUpaH sarvAntaryAmI cidAkAzarUpo'smIti dRDhanizcayarUpo'parokSajJAnavAn jIvanmuktaH // evI rIte vedAMtanAM vAkyAvarDa ane sadgurunA upadezavaDe jemane sarve prANIomAM brahmabuddhi utpanna [ thaI che ] teo jIvanmukte [ che, ] e pramANe artha [ che. ] zaMkAH-jIvanmukta kANu [ kahevAya ? samAdhAnaH-- ] jevI rIte zarIra huM [ chuM, ] puruSa huM [chuM, ] brahmaNa huM [ chuM. ne] zUdra huM chuM, evA dRDha nizcaya [te te ajJAnI manuane hAya che, ] tevI rIte huM brAhmaNa nathI, zUdra nathI, puruSa nathI, kiMtu saMgarahita, saccidAnaMdasvarUpavALA, prakAzasvabhAvavALA, sanA aMtaHkaraNamAM rahI sattAskRti ApanArA, [ne] cidAkAzarUpavALA chuM, AvA dRDha nizcayarUpa aparAkSajJAnavALA jIvanmukta [ che. ] vedAMtanAM-upaniSadAda meAkSazAstranAM. sadguru-brahmanA upadezavaDe sAdhanasaMpanna ziSyanA hRdayamAM rahelA ajJAnanI saMpUrNa nivRtti karanArA. jIvanmukatA-zarIra vidhamAna chatAM saMsArarUpa baMdhathI meAkaLA thayelA. 12 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrIzaMkarAcAryanAM achAdaza rA. cidAkAzarUpavALo-cetanyarUpa vyApaka svabhAvavALe. daDha saMzaya tathA viparyayathI rahita. brahmaivAhamasmIti aparokSajJAnena nikhilakarmabaMdhavinirmuktaH syAt // karmANi katividhAni santIti cet ? AgAmisaMcita prArabdhabhedena trividhAni saMti // huM brahmaja chuM evA aparokSajJAnavaDe [ jJAnI ] sava kamabaMdhanathI atyaMta kaLe thAya che. kame keTalA prakAranAM che? ema je [ pUchatA he te sAMbhaLe.] AgAmI, saMcita ne prArabdharUpa bhedavaDe [te karma ] traNa prakAranAM che. jJAnotpattyanaMtara jJAnidehakRtaM puNyapArUpaM karma yadasti tdaagaamiitybhidhiiyt| saMcitaM karma kim ? anaMtakoTi janmanAM bIjabhUtaM sat yatkarmajAtaM pUrvArjitaM tiSThati tat saMcitaM zeyam // jJAna utpanna thayA pachI jJAnanA zarIra kareluM je puNyapAparUpa kama che te AgAmI ema kahevAya che. saMcita karma zuM? anaMta kareDa janmanA bIjarUpa je kamono samUha pUrve saMpAdana karelo rahe che te saMcita [ karma 3 jANavuM. pUrve-AgaLane manuSyajanmamAM. saMcita-apakava sthitimAM rahelA saMskArane samUha. prArabdhakarma kimiti cet ? idaM zarIramutpAdya iha loke evaM sukhaduHkhAdipradaM yatkarma tatprArabdhaM bhogana naSTaM bhavati prArabdhakarmaNAM bhogAdeva kSaya iti // prArabdha karma zuM? ema je [ pUche te sAMbhaLo. A zarIrane utpanna karIne A lekamAM evI rIte ( puNya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvabodha. 179 pApAdinA vipAkane anusarIne) sukhaduHkhAdi ApanAruM je kama te prArabdha (jeNe pitAnuM phala ApavAnuM kAma AraMkyuM che te kama) bhegavaDe nAza pAme che. prArakamane bhogathI ja kSaya thAya che, e pramANe [ zAvacane che.] zAstravacane -"avarathA morArtha vRtti rAma rumajhumaHI nAmu kSate varSa upaTizarta " (je tIvra zubhAzubha karma karyuM hoya te avazyaja bhegavavuM joIe. so karoDo kalpavaDe paNa tIva kama bhegavinA nAza pAmatuM nathI,) ityAdi zAstramAM kahelAM vacano. __saMcitaM karma brahmaivAhamiti nizcayAtmakajJAnena nazyati / AgAmikarma api jJAnana nazyati / kiM ca AgAmikarmaNAM nalinIdalagatajalavat jJAninAM saMbaMdho nAsti / saMcita karma "huM brahmaja [ chuM"] A nizcayarUpa jJAnavaDe nAza pAme che,-phala ApavAnA sAmarthyathI rahita thAya che, AgAmI karma paNa [evA ] jJAnavaDe nAza pAme che,-jJAnInA aMtaHkaraNane sparza karI zakatAM nathI, athava AgAmI karmane kamaLanI pAMkha para rahelA jalanI peThe jJAnIone saMbaMdha nathI. jJAnIone saMbaMdha nathI-jJAnIonuM aMtaHkaraNa pitAnA akartA tathA abhestAbhAvane anubhave che, tethI temanA zeSa prArabdhavaDe vA anyanA prArabdhavaDe je je karma temanAthI thAya te te karmanA saMskA- . ro temanA asaMga aMtaHkaraNamAM paDI zakatA nathI. emanuM aMtaHkaraNa Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. jalAM rahelA kamalanI peThe vA kamalanA velAnAM pAnAMnI peThe nirlepa rahe che. kiM ca ye jJAninaM stuvaMti bhajati arcayaMti tAnprati jJAnikRtam AgAmipuNyaM gcchti| ye jJAninaM nindanti dvipati du:kha pradAna kuvaiti tAnprati jJAnikRtam sarvam AgAmikriyamANaM yada vAcyaM karma pApAtmakaM tadgacchati // suhRdaH puNyakRtyAn duhRdaH pApakRtyAn gRhaNanti // tathA cAtmavitsaMsAraM tIrkhA brahmAnaMdamihava prApnoti / tarati zokamAtmaviditi shruteH| tanuM tyajatu vA kAzyAM zvapacasya gRhe'thavA / jJAnasaMprAptisamaye mukto'sau vimalAzaya iti smRtazca // iti shriimtprmhNsprivraajkaacaaryshriimcchNkraacaaryvircita: zrItoSaH saMpUrNa: 1 / vaLI jeo jJAnInI stuti kare che, sevA kare che, ne pUjA kare che, temanA prati jJAnIe kareluM AgAmI puya jAya che. jeo jJAnInI niMdA kare che, dveSa kare che, duHkha ApavAnuM karma kare che, temanA prati jJAnIe kareluM sarva AgAmI-kriyamANa-je pAparUpa nahi kahevAyegya karma te jAya che. [evI rIte temanA sevake puNya kamane ane temanA ] zatrae pApakarmone grahaNa kare che. vaLI evA AtmajJAnI saMsArane tarIne ahiMja brahmarUpa AnaMdane pAme che. "tarati zamAvata " (AtmAne yathArtha jANanAra mAnasaparitAparUpa zekane tarI jAya che,) AvI zruti hevAthI [ upara kahelI vAta siddha thAya che. ] vaLI "tanuM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *, ,, ,, ,, , , zrIsvAtmanirUpaNa. 181 tyajatu vA kAzyA zvapacasya gRhe'thavA / jJAnasaMprAptisamaye muktaka vimArAtha:"(A nirmala aMtaHkaraNavALA jJAnI brahmajJAnanI daDha prAptinA samayamAM saMsArathI mekaLA thayelA che, pachI temanuM zarIra kAzImAM paDe, athavA caMDAlanA gharamAM paDe, tethI temanI muktine hAni pahoMcatI nathI,) evI smRti hovAthI [ paNa upara kahelI vAta siddha thAya che.] e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMso ne parivrAjakenA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA zrItattvabodhanAmanA graMtharUpa navamA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 9. || zrIsvAbhinig | bhAvArthadIpikATIkA sahita. pAya: maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. dehare, brAIzanuM dhyAna dharI, varI sadguru-pAya; vAtmanirUpaNanI TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 sarva zimAM zreSTha gaNavAyegya bhagavAna zaMkarAcArya jijJA janeupara kRpA karIne sarva vedAMtanA siddhAMtanuM rahasya dekhADanAra A svAtmanirUpaNanAmanuM vedAMtanuM prakaraNa AraMbhe che. temAM prathama pitAnA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. zrIsadgurune namaskArarUpa maMgalAcaraNa pahelA be lekavaDe karIne kare che - zrIgurucaraNadvaMdvaM, vande'haM mathitaduHsahadvaMdvam / bhrAMtigrahopazAnti, pAMsumayaM yasya bhasitamAtanute // 1 // daizikavaraM dayAlu, vande'haM nihatasakalasaMdeham / yaccaraNadvayamadvayamanubhavamupadizati tatpadasthArtham // 2 // zrIsadagurunAM be caraNakamale je mumukSuone asahya evA dvitane nAza kare che, [ tathA ] jemanI ghaNI rajarUpa bhasma brAMtirUpa bhUtone vinAza kare che, temane ] huM mAnapUrvaka namaskAra karuM chuM. te dayAlu ane sarva saMdehonI nivRtti karanArA zreSTha AcAryane huM namuM chuM jemanAM baMne caraNe tatpadanA artharUpa advitIya anubhavane upadeza kare che. hariharAdi devone namaskAra nahi karatAM AcAryabhagavAne pitAnA zrI gurune namaskAra karI ema sUcavyuM che ke mumukSue pitAnA zrIsadgarane paramAtmabuddhivaDe namaskArAdi karavAM joie. "vatha reve parAbhaktiryathA deve tathA gurau / tasyaite kathitA hyarthAH prakAzante mahAtmanaH " ( jene paramAtmAmAM utkRSTa bhakti che, ane jevI paramAtmAmAM utkRSTa bhakti che tevI utkRSTa bhakti potAnA sadgarane viSe paNa che, evA uttama mumukSunA cittamAM ahiM kahelA artho pratIta thAya che,) A vetAzvataranI zruti paNa eja arthane kahe che. A agAdha bhavasAgara tAranArA zrIsadgaknAM be caraNAraviMdane huM bahumAnapUrvaka praNAma karuM chuM. te be caraNAraviMda mumukSuothI ne sahana karI zakAya evI iMtabhrAMtine nAza kare che, tathA temanI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa.. 183 nIce rahelI ghaNI dhULarUpa vibhUti brAMtirUpa bhayaMkara bhUtAne vinAza kare che. 1. brahmajJAnane upadeza karanArA, AcAryomAM zreTa, ane jemaNe mArA aMtaHkaraNamAM rahelA saMzayarUpI hRdayane zaMkuone pramANa ne yunivaDe mArA hRdayamAMthI nirmala karyA che evA, ane paramakArANika mArA zrIsadgurune huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. jemAM baMne caraNakamala tatpadanA lakSyArtharUpa tarahita brahmasvarUpane baMdha kare che. 2. A graMthanA adhikArInA svarUpane nIcenA zlokavaDe kahe che - saMsAradAvapAvakasaMtapta: sklsaadhnopetH| svAtmanirUpaNanipuNairvAkya: ziSya: prabodhyate guruNA // 3 // saMsArarUpa dAvAnalathI bahu tapele ne sarva sAdhanothI yukta ziSya zrI guruvaDe svAtmanirUpaNamAM nipuNa vAkyavaDe upadeza karAya che. pratIta thatA saMsArarUpa dAvAnalavaDe atyaMta tapela, ane viveka, vairAgya, samAdi che saMpatti ne mumukSatA A ranAra sAdhanothI yukta, vanayI ziSya zrIsadbhavaDe chavabrahmanA abhedanuM pratipAdana karanArAM upaniSadothI yuktipUrvaka upadeza karAya che. zrIsadganA upadezavinA pitAnI yukti, zabdajJAna athavA tadivaDe brahmavidyAnI prApti thatI nathI. 3. AcAryabhagavAna AtmAnI nityatA dekhADavA mATe jJAnI tathA ajJAnIne sAdhAraNa anubhavavaDe AtmAnuM astitva sAdhatA chatA A graMthane viSaya dekhADe che - asti svayamityasminnarthe kasyAsti saMzayaH puNsH| tatrApi saMzayazcetsaMzayitA yaH sa eva bhavasi tvam // 4 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. pite che A arthamAM kyA puruSane saMzaya che? je AmAM saMzaya hoya te je saMzaya karanAra che teja tuM che, pite che, athavA nathI, A arthamAM kyA jJAnI athavA annAnIne saMdeha che? pitAnA astitvamAM koI paNa abrAMta manuSyane saMdeha hovAno saMbhava nathI. pitAnA astitvamAM paNa jo koIne saMdeha hoya to je saMdehane karanAra che te ja tuM eTale AtmA che. 4. huM nathI evA prakArano anubhava paNa koI ajJAnIne thAya che. chatAM tame huM chuM evoja anubhava badhAne thAya che, ema kema kahe che? ema zaMkA thAya to tenA uttaramAM kahe che - nAhamiti vetti yo'sau, satyaM brahmaiva vetti nAstIti / ahamastIti vijJAnan , brahmaivAsau svayaM vijAnAti // 5 // huM nathI ema je jANe che te nathI ema satya brahmaneja jANe che, [ane] huM chuM ema je jANe che te pite brahmane ja anubhave che. je puruSa huM nathI ema jANe che te purU nAstipaNAnA sAlIpaNuvaDe trikAlAbAdhya brahmarUpa AtmAne ja jANe che, ane te purU huM evA jJAnane viSaya AtmA sarvadA vidhamAna che ema anubhave che te puruSa prayAsavinA brahmaneja anubhave che. 5. je huM chuM ane huM nathI AvAM banne prakAranAM jJAneviDe bAnaja anubhava thato hoya to sarva manubene tevuM anubhava kema thato nathI? ema zaMkA thAya to tenA uttaramAM kahe che:brhm tvameva tasmAnnAhaM brahmeti mohamAtramidam / mati mera, rA: sarve mati taNUjA che ? Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa 185 brahma tuM ja che, tethI huM brahma nathI A jAtimAtra che, bhrAMtivaDe bheda thAya che, ane sarve leze te rUpa mUlavALA che. brahmanA sadabhAvanA ane abhAvanA sAkSI paNa vaDe sarvane brahma anubhavAya che, tethI tuM ja brahma che. huM brahma nathI AvuM jJAna te brAMtimAtraja che. huM brahma nathI AvA bhrAMtijJAnavaDeja brahmathI chavano bheda pratIta thAya che, ane e bhedajJAnavaDeja avidhA, asmitA, rAga, deva ane abhiniveza A pAMca kalezo utpanna thAya che. avidyAdi pAMca kalezesaMbaMdhI vadhAre vAMcavAnI icchA thAya to pAtaMjala yogadarzana jevuM. 6. pAMca kozone Azare bhedabuddhithI upajelA kaleza rahyA che, mATe lezothI rahita thavA sAru e pAMca dezone viveka karavo joIe ema kahe che - na klezapaMcakamidaM bhajate kRtakozapaMcakavivekaH / ' ata eva paMcakozAn , kuzaladhiyaH satataM vicinvanti // 7 // - pAMca kozene jeNe vicAra kare che evo (puruSa) A pAMca kalezene bhetA thatuM nathI, tethIja viveka karavAmAM kuzala (puruSo] niraMtara pAMca keze vicAre che. jeNe annamayAdi pAMca kezane AtmAthI pRthakSaNano nizcaya karyo che te vivekI puruSa avivAdi pAMca kalezone anubhavato nathI, tethI ja AtmAne ane pAMca kozono viveka karavAmAM kuzala pura niraMtara pAMca kozothI AtmA pRthaka che e vicAra kare che, arthAta annabhayAdi pAMca kezamAM rahelA kaleze AtmAnA dharmo nathI evo nizcaya kare che. 9. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne kAzeAnA vivekavaDe zuM la thAya che? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che: 186 annaprANamanomayavijJAnAnaMda paMcakozANAm / ekaikAMtarabhAjAM, bhajati vivekAtprakAzatAmAtmA // 8 // eka ekanI aMtara rahelA annamaya, prANamaya, mA maya, vijJAnamaya ne AnaMdamaya A pAMca kezeAnA vivekathI AtmA aparIkSapaNAne pAme che. ekaekanI aMtara rahelA aeTale annamayamAM prANamaya, prANamayamAM maneAmaya,manemayamAM vijJAnamaya,ane vijJAnamayamAM AnaMdamaya, ema rahelA annamayAdi pAMca kAzeAne viveka karavAthI ( temane AtmAthI bhinnapaNAne nizcaya karavAthI ) potAnA AtmAnuM te vivekIne aparAkSa jJAna thAya che. 8. che: have annamayakAzanA svarUpane tathA tenI jaDatAne kahe vapuridamannamayAkhyaH kozo nAtmA jaDo ghaTaprAyaH / prAgutpatteH pazcAttadalAbhasyApi dRzyamAnatvAt // 9 // A zarIra annamayanAmanA kAza [che.] te ghaDAvA jaDa [hAvAthI] AtmA nathI,[ ane ] utpattinI pUrva [ ane nAzanI pachI tenA abhAvanuM drazyamAnapaNuM hovAthI paNa te AtmA nathI. ] pratIta thatuM A sthUlazarIra annanA vikArarUpa hovAthI annamayanAmanA kAza kahevAya che. A annamaya koza ghaDAnA jevA jaDa, dasya ane utpanna thanArA hovAthI AtmA nathI. vaLI te annamaya kAza, tenI utpattinI pahelAM ane tenA nAzanI pachI tenA avidhamA napaNAne anubhava thavAthI, te AtmA nathI. AtmA te annamayozatA draSTA che. 9. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 187 have prANamayakozanA svarUpane tathA tenA anAtmapaNAne siddha rA: pramAzaM, vAsuvize vadhu avarachanna: . asya kathamAtmatA syAt, kSuttRSNAbhyAmupeyuSaH pIDAm // 10 // sthalazarIranI aMtara rahele vAyuvizeSa A prANamaya koza [che.] bhUkhataraSavaDe vyAkulapaNAne pAmelA AnuM AtmapaNuM kevI rIte hoya ? sthUlazarIrarUpa annamayakozanI aMtara rahela eka prakArane vAyu A prANamaya keza kahevAya che. prANa, apAna, vyAna, samAna ane udAna A pAMca prANavAyuo A kozamAM pradhAnapaNe rahelA hovAthI A kezanuM nAma prANamaya koza kahevAya che. bhUkhataraSavaDe vyAkulatAne anubhavatA A prANamayakezanuM AtmapaNuM kevI rIte saMbhavI zake ? na ja saMbhavI zake, kemake AtmA. to bhUkhatarapAdi dharmothI rahita che. 10. * have manomayakozanuM paNa anAtmapaNuM dekhADe che - kurute vapuSyahaMtAM, gehAdau ya: karoti mamatAM ca / mAvi, nANAvAtmA manamayaH joza: ? A je zarIramAM huMpaNAnI buddhi kare che, ane gRhAdimAM mArApaNAnI buddhi kare che. A manamaya keza rAgaparUpa dharmavALo hovAthI AtmA nathI. je sthUlazarIramAM huM evuM abhimAna kare che, ane gRhakSetrAdima A grahakSetrAdi mArAM che evuM abhimAna kare che, te manamaya keza che. A manomaya koza rAgadeSarUpa dharmavALo hovAthI AtmA nathI. AtmA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. te rAgadveSAdi dharmothI rahita che. A kozamAM mananuM pradhAnapaNuM hovAthI A kezane manamaya koza kahe che. 11. have vijJAnamayakozanA anAtmapaNAne siddha kare che - suptau svayaM vilInA, bodhe vyAptA kalevaraM sakalam / vijJAnazabdavAcyA, citpratibimbA na buddhirapyAtmA // 12 // [] suSuptidazAmAM pote laya pAmelI [thAya che, ne jAgratamAM sarva zarIramAM vyApIne [rahe che, je] vijJAnazabdavaDe kahevAya che, te citanyanA pratibiMbavALI buddhi paNa AtmA nathI. aMtaHkaraNanI supti avasthAmAM je potAnA svarUpathI anAnamAM vilIna thAya che, ane aMtaHkaraNanI jAgradevasthAmAM je nakhathI zikhAparyata sarva zarIramAM vyApIne rahe che, je vijJAna e zabdanA artharUpa gaNAya che, te caitanyanA pratibiMbavALI ne utpattinAzavALI buddhi paNa AtmA nathI, kemake AtmA utpattinAzathI rahita che. A kozamAM buddhinuM pradhAnapaNuM hovAthI A kozanuM nAma vijJAnamaya koza kahevAya che. 12. have AnaMdamayakozanuM anAtmapaNuM pratipAdana kare chesuptigtaiH sukhalezairabhimanute yaH sukhI bhavAmIti / AnaMdarAnAmA, soDaevAra: the mAmA ! 23 suSuptimAM rahelA sukhanA lezevaDe [] sukhI hatA ema je jANe che te AnaMdamayakozanAmavALe [che, te ahakAra kevI rIte AtmA thAya ? aMtaHkaraNanI suSupti avasthAmAM anubhavAtA sukhanA levale huM Aja sukhathI sUto hato ema je jAgrata thayA pachI jANe che Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 189 te AnaMdamayakozanAmavALe ahaMkAra kevI rIte AtmA hoI zake ? te ahaMkAra koI paNa prakAre AtmA kahevAya nahi, kemake AtmA te te ahaMkArane paNa sAkSI che. evI rIte pAMca kozo AtmA nathI. te mAMnA koI paNa kozane jeo AtmA mAne che teo bhrAMtiyukta buddhivALA che ema jANavuM. A kozamAM AnaMdanuM bahupaNuM hovAthI Ane AnaMdamaya koza kahe che. 13. have AtmasvarUpanuM nirUpaNa kare che - ya: sphurati bimbabhUtaH, sa bhavedAnaMda eva sakalAtmA / .. prAgamapi ca sattvAdavikAritvAdabAdhyamAnatvAt // 14 // pahelAM ane pachI paNa hevAthI, avikArIpaNAthI ane abAdhyamanapaNathI je [be zarIranA] adhiSThAnapaNuvaDe prakAze che te AnaMdaja sarvane AtmA che. ' annamayAdikozonI utpattinI pahelAM ane te kozonA vinAzanI pachI vidhamAnapaNathI, sarvadA vikArarahitapaNathI, ane bAdhanA ane 'paNAthI, sthUlasUkSmazarIranA adhiSThAnapaNu vaDe je AnaMda prakAze che te nirapAdhika AnaMdasvarUpa ja sarva prANIone A bhA che. 14. jevI rIte annamayAda kezo anubhavAya che tevI rIte je AtmA hoya to te sarvavaDe kema anubhavAta nathI? AthI A annamayadi kozothI bhinna AtmA nathI ema zaMkA thAya te tenA uttaramAM kahe che annamayAderasmAdaparaM yadi nAnubhUyate kiMcit / anubhavitAnnamayAderastItyasminna kazcidapalApa: // 15 // joke A annamayAdithI bhinna kAMI anubhavAtuM nathI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. [paNa] annamayAdine anubhava karanAre che AmAM keIne bhrAMti nathI. je sarvanA anubhavane viSayarUpa A abhayAdi pAMca kezothI bhinna AtmAnAmanI koI vastu anubhavAtI nathI ema kaho to tenA uttaramAM ame kahIe chIe ke A annapayAdi che, ema annamayadizone jANanAre annamayAdikezathI bhinna Atma che A arthamAM kaI paNa vivekI puruSane brAMti nathI. jema ghaTAdi geya padArthothI tene jJAtA bhinna ja che ema anubhavAya che, tema abhayAda kozono draSTA AtmA te kozothI bhinna che ema vivekIone anubhavAya che. 15. je anubhava karavAyogya padArthane anubhava karanAra AbhA bhinna hoya te te AtmAne paNa koI anubhava karanAra hovo joIe, ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che? svayamevAnubhava-vAdyadyapyetasya nAnubhAvyatvam / sakRdapyabhAvazaMkA, na bhavedbodhasvarUpasattAyAH // 16 // pitAnAja anubhavapaNuthI joke AnuM anubhAvyapaNuM nathI. jJAnasvarUpanI sattAthI eka kAlamAM paNa [ AnA ] abhAvanI zaMkA nathI. pitAnA AtmAnuM anubhavarUpapaNuM hovAthI je ke te AtmAnuM anubhavagecarapaNuM nathI. AtmAnuM jJAnasvarUpe traNe kAlamAM vidhamAna* paNuM hovAthI eka kAlamAM paNa AtmAnA abhAvanI zaMkA karavI ucita nathI. je jJAnarUpa AtmAne abhAva mAnIe to koI paNa prANane kaI paNa kAle koI paNa prANipadArthanuM jJAna thaI zake nahi. 16. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAmanirUpaNu. 191 anubhavarUpa AtmA anubhavane viSaya thatA nathI. A artha dRSTAMta ApIne samajAve che: anubhavati vizvamAtmA, vizvenAsau na cAnubhUyeta / na khalu prakAzyate'sau vizvamazeSaM prakAzayan bhAnuH // 17 // AtmA sarvane jANe che, paNa A savarDa anubhavAtA nathI. su samagra jagatane prakAze che, paNa A [jagaDe] prakAzAtA nathI. anubhavasvarUpavALeA AtmA sarva prANipadArthane jANe che, paNa sarva jagatavaDe A AtmA anubhavanA viSaya thatA nathI, kemake sarva jagat avidyAnuM kAya che. e ane dRDha karavA dRSTAMta Ape che. jema sUrya sarva jagatane prakAze che, paNa aprakAzadharmavALA sarva ja gatavaDe A te prakAzI zakAtA nathI. AvI rIte AtmA, anubhavasvarUpa hovAthI tene traNe kAlamAM sadbhAva che ema jANavuM. 17. have jANavAyAgya brahmanA svarUpane kahe che tadidaM tAdRzarmA dazametAvattAvaditi ca yanna bhavet / brahma tadityavadheyaM, nocedviSayo bhavet parokSaM ca // 18 // te, A, tevuM, AvuM, ATaluM, ne teTalu' ema je nathI te prazna che ema jANavuM, nahi te viSaya parokSa thAya. je vastu pareAkSa nathI, je vastu pratyakSa nathI, je vastu anumAnanA viSayarUpa nathI, je vastu pratyakSapramANanA viSayarUpa nathI, je vastu ATalA parimANavALI che ema kahevAtuM nathI, ane je vastu teTalA piramANavALI che ema paNa kahevAtuM nathI, te vastu brahma che ema vivekIe jANavuM. jo ema na mAnIe te sarva pramANane prakAzanAruM brahma pramANanA viSayarU5 thAya, ane parAkSa thAya. 18. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. A eve AkAre phuranArI vastu bAdha pAmyA chatAM paNa je vastu hure che te AtmA che ema kahe che - idamidamiti pratIte, vastuni sarvatra bAdhya nei'pi| anidamabAdhyaM tattvaM, sattvAdetasya na ca parakSa vaH // 19 // A, A, ema pratIta thatI vastu satra bAdha pAmatAM chatAM paNa A nahi evI [je vastu) abAdhya che te brahma che. sarvadA vidyamAnapaNathI AnuM pakSapaNuM nathI. A, A, ema pratIta thatI vastu sarvatra bAdha pAmatAM chatAM paNa A evA zabdavaDe avAgya, ane bAdha nahi thavAne yogya, je vastu che te brahma che. A brahma traNe kAlamAM vidyamAna hovAthI AnuM parokSapaNuM nathI. tene sarvadA anubhava thato hovAthI tenuM abAyapAguM ne aparokSapaNuM che. 18. brahma jJAnane viSaya na hoya to tenuM parIkSapaNuM thaze ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - nAvedyamapi parokSa, bhavati brahma svayaMprakAzatvAt / satyaM jJAnAnantaM, brahmetyetasya lakSaNaM prayate // 20 // svayaMprakAzapaNAthI brahma jJAnane vidhaya nahi chatAM paNa pakSa nathI. satyarUpa, jJAnarUpa ne anaMtarUpa brahma [ che ] ema AnuM lakSaNa prakaTa kare che. jema svaprakAzarUpa hovAthI sUrya anya prakAzavALA padArthane vivaya thatuM nathI, chatAM te apakSa ja che, tema brahma svayaMprakAza - vAthI indriyaaMtaHkaraNanA jJAnane viSaya thatuM nathI, chatAM te sarvadA apakSaja che. "satyaM jJAnanAM brahma" ( trikAlAbAdhya, cetana svarUpa ne traNa prakAranA parichedathI rahita brahma che,) A zruti A Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 zrIsvAminarUpaNa. brahma jJAna ne anaMtarUpa lakSaNane prakaTa kare che, AthI brahmanuM abAdhyapaNuM ane svaprakowkhuM siddhi che. 20. sava upAdhithI rAhata brahmanuM jIvapaNuM ne IzvarapaNuM kRtio zA mATe pratipAdana kare che ? ema rAMkA thAya to tene samAdhAnamAM kahe che___ sati kozazaktyupAdhau, saMbhavatastasya jIvatezvarate / nocettayorabhAvAdvigataviza vibhAti nijAm // 21 // keza ane mAyArUpa upAdhi vidyamAna hoya tyAM sudhI tenuM jIvapaNuM ne IzvarapaNuM saMbhave che, nahi to e baMnenA abhAvathI vizeSarahita nijasvarUpe prakAze che. annamayAdi pAMca kezarA jIvana upAdhi, ane mAyA5 Izvarane upAdhi jyAM sudhI vidyamAna hoya tyAMsudhI brahmamAM jIvapaNuM ane dhirapaNuM e bhedavALo vyavahAra thAya che. je annamayAdi kazo ane mAyA e be upAdhine tyAga karIe to te baMne nAmothI ane temanA dharmothI rahita te baMnenuM brahmasvarUpaja prakAze che. 21. sarva upAdhine vilaya thayA pachI kAMI paNa bAkI rahetuM nathI ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che sati sakaladRzyabAdhe, na kimapyastIti lokasiddhaM cet / yanna kimapIti siddhaM, brahma tadeveti vedataH siddham // 22 // | sarva dazyane bAdha thavAthI kAMI paNa nathI ema lokamAM siddha che ema) je [kahe te] je kAMI paNa nathI ema siddha [ ] teja brahma [che ema vedathI siddha che.] nAmarUpAtmaka sarva dazya vastuone bAdha karatAM kAMI paNa bAkI 13 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. rahetuM nathI ema lokamAM prasiddha che ema je tuM kahe te ame kahIe chIe ke bhale tema hoya, paraMtu je kAMI paNa nathI ema lokamAM prasiddha che te ja brahma che, ema upaniSadonA vacanathI siddha che. niSedha karavAyogya sarvane niSedha karanAra jene loko kAMI nathI A zabdo pratipAdana kare che te niSedhanA avadhibhUta brahma che ema upaniSadone siddhAMta che. 22. paMcakezanA vivALAone paNa "tatvamasi'' (te tuM che, je ityAdi vAkanA arthajJAnavinA Atmabodha thato nathI ema kahe che:evmpi virahitAnAM, tttvmsiityaadivaakycintnyaa| pratibhAtyava parokSavadAtmA pratyak prakAzamAno'pi // 23 // ema chatAM paNa "tarAmasi" | ityAdi vAnA vicArarahita manuSyane aMtarAtmA sarvadA bhAsamAna chatAM paNa pakSanA neja pratIta thAya che. pAMca kozanA vicArayukta purU paNa je "taravamasiM" ItyAdi vAnA vicArathI rahita hoya to temane A aMtarAtmA sarvadA sarvatra sattArUti ApavAvaDe prakAzamAna chatAM paNa pakSanA jevoja pratIta thAya che. 23. tethI mahAvAno vicAra karavA yogya che ema kahe chetsmaatpdaarthshodhnpuurvkvaakysy cintayannartham / / daizikadayAprabhAvAdaparokSayati kSaNena cAtmAnam // 24 // tethI padArthanA zodhanapUrvaka vAkyanA arthane vicAra karate chate AcAryanI dayAnA prabhAvathI thoDA samayamAM AtmAne sAkSAtkAra kare che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 185 jethI mahAvAkyane vicAravinA yathArtha jJAna thatuM nathI, tethI mumukSue mahAvAkyane avazya vicAra karavo joIe. mahAvAkayanuM jJAna padanA arthanA jJAnane adhIna che, tethI padanA arthanA zodhanapUrvaka mahAvAkyanA arthane vicAra karanAra mumukSu pitAnA zrI yadugusnI alaukika dayAnA prabhAvathI thoDA samayamAM brahmathI abhinna AtmAne sAkSAtkAra kare che. kevala pitAnI buddhivaDe ja mumukSu mahAvAkyano vicAra kare to tene brahmathI abhinna AtmAne sAkSAtkAra thato nathI, kiMtu pitAnA sadgaranI samIpa mahAvAkyane vicAra karavAthI temanI kRpAnA sAmarthyathI te mumukSane brahmathI abhinA AtmAne sAkSAtkAra thAya che. 24. vAkyonuM jJAna padanA arthonA jJAnane adhIna hovAthI have padanA artho kahe che; temAM prathama tvapadane vArtha kahe che dehendriyAdidharmAnAtmanyAropayannabhedena / kartRtvAdyabhimAnI bodha: syAtvaMpadasya vAcyo'rthaH // 25 // je deha ane indriyAdinA dharmone AtmAmAM abhedavaDe Arepa karIne je] kartApaNudinA abhimAnavALuM jJAna thAya che [te tvapadane vAcya artha che.] "taravamA " A vAkyamAM tata, haM ne gati A traNa pado che, temAM je tvapada che tenA vAcya ane lakSya evA be artha thAya che. temAM prathama tvapadanA vAcyArthIne dekhADe che. sthalapaNuM, dubaLApaNuM ItyAdi zarIranA dharmone ane kANuMpaNuM baherApaNuM ityAdi ikiyenA dharmone ane sukhaduHkhAdi aMtaHkaraNanA dharmone temane jANanAra AtmAmAM ekapaNAnI bhrAMtivaDe Aropato te Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. "huM jADo chuM," "dubaLo chuM," "huM jANuM chuM," "huM bahere chuM," "sukhI chuM," "huM duHkhI chuM" evI rItanA AropapUrvaka kartApaNuM ityAdinA abhimAnavALuM je jJAna che te tvapadanA vAcya artharUpa che. ahiM cetana sahita vijJAnamayakozane vaMdanA vAcyArUpe kahela che. 25. have vaMdanA lakSyArthIne kahe cheHdehaahntendriyaannisaakssii tebhyo vilakSaNatvena / pratibhAti yo'vabodhaH, prokto'sau tvaMpadasya lakSyo'rthaH // 26 // je zarIra, ahaMkAra ane iMdriyone sAkSI teonA thI vilakSaNapaNA vaDe pratIta thAya che te bedha tvapadane lakSyArthI kahe che. je nirAdhika cetana skUlazarIra, ahaMkAra ane sarva Itino sAkSI che, ane je te badhAthI vilakSaNapaNA vaDe bhinna pratIta thAya che, te nirupAdhika cetana vaMdanA laya artharUpe zAstramAM kaheluM che. 26. have tatapadanA vAgyAthane kahe che - vedAvasAnavAcA, saMvedyaM sakalajagadupAdAnam / sarvajJatAdyupataM, caitanyaM tatpadasya vAcyo'rthaH // 27 // [] upaniSadanAM vacanavaDe jANavAgyA che, je sarva jagatanuM upAdAna [che, te sarvajJatAdi yukta caitanya tatpadane vAgyAthI [che.] je sarvajJatAdisahita caitanya vedanA aMtabhAgarU5 upaniSadonA vAyavaDe reya che, ane je A sarva jagatanA upAdAnAkAraNarUpa che, te sarvajJatAdi lakSaNavALuM caitanya tatpadane vAcya artha che. 27. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zrIsvAtmanirUpaNa. have tatapadanA lakSyArthIne kahe che - vividhopAdhivimukta, vizvAtItaM vizuddhamadvaitam / akSaramajumavedya, vaitance tapatha Rkyartha: 28 vividha upAdhithI atyaMtarahita, jagaturahita, ajJAnarahita, ati, vinAzarahita ne anubhavagamya [] cata che te tatpadane lakSyArtha che.] | sarvApaNuM, jeganiyaMtApaNuM ityAdi nAnA prakAranA upAdhithI atyaMtarahita, nAmarUpAtmaka sarve prapaMcathI rahita, ajJAnarUpa melathI rahita, tarahita, vinAzarahita ane pitAne pitAnA anubhavathI jaNAya evuM je cetanya che te caitanya tatpadano lakSyArtha che. 28. evI rIte be padanA arthanuM vivecana ryA chatAM sAmAnAdhikaraNa Adi traNa prakAranA saMbaMdhanA jJAnavinA vAkyanA arthanuM jJAna thatuM nathI, AthI sAmAnAdhikaraNa Adi gANa saMbaMdhane dekhADe che - sAmAnAdhikaraNyaM, tadanu vizeSaNavizeSyatA ceti / atha lakSyalakSakatvaM, bhavati padArthAtmanAM saMbaMdhaH // 29 // sAmAnAdhikaraNya, te pachI vizeSaNavizeSatA, ane te pachI lakSyalakSamatA, eima padane artharUpa AtmAnI sAthe saMbaMdha che.] tatpada ane tvapadanuM sAmAnAdhikaraNa eTale eka arthamAM (cetanamAM) rahevApaNurUpa saMbaMdha che. e baMne pada pahelI vibhakitamAM hovAthI tAtparya vaDe eka cetanarUpa arthane kahe che. vaLI tata tathA tuM e baMnene vizeSaNutA ane vizeSyatA e saMbaMdha paNa thAya che. te tuM che ema kahevAthI te tenuM vizeSaNa thAya che, ane tuM te che ema kahevAthI tuM tenuM vizeSaNa thAya che. ema e baMne Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. padomAM vizeSaNavizeSyabhAva che. e vizeSaNavize yabhAva saMbaMdha paNa baMne padanA arthanI ekatA jaNAve che. vaLI tatpadane ane tvapadane AtmAnI sAthe lakSyalakSabhAvasaMbaMdha che, eTale tatpada tathA vaipada lakSaka che, ane AtmA e baMne padonA lakSyarUpa che. evI rIte traNa prakArano saMbaMdha che. 28. have sAmAnAdhikaraNanA svarUpane kahe che:ektr vRttirarthe, zabdAnAM bhinnavRttihetUnAm / sAmAnAdhikaraNyaM, bhavatItyevaM vadanti lAkSaNikAH // 30 // bhinna arthamAM rahelA zabdanuM eka arthamAM rahevuM te sAmAnAdhikaraNya che ema lakSaNanuM pratipAdana karanArA kahe che. bhinna bhinna ane bodha karavAnA sAmarthyavALA zabdonuM eka arthane bodha karavAmAM rahevuM te sAmAnAdhikaraNazabdanuM vAcya che, ema lakSaNavRttine pratipAdana karanArA puruSe kahe che. 30. have chetaravamavi " A vAkyamAM lakSaNuvinA jJAna thatuM nathI, mATe lakSaNanI AvazyakatA che, ema pratipAdana kare che - pratyakSatvaparokSatvaM paripUrNatvaM sadvitIyatvam / itaretaraM viruddhaM, tadiha bhavitavyameva lakSaNayA // 31 // pratyakSapaNuM ane parokSapaNuM tathA paripUrNapaNuM ane sadvitIyapaNuM ekaekathI virodhavALAM [che, te saMbhavatAM nathI, tethI ahiM lakSaNavaDeja [artha tha joIe. - jIvanuM pratyakSapaNuM ane IzvaranuM parokSapaNuM tathA jIvanuM saditIyapaNuM ane IzvaranuM paripUrNapaNuM hovAthI tvapada ane tatpada e baMnene mukhyArtha paraspara virodhavALA hovAthI sAthe rahI zake nahi, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNu. 199 tethI tatpada ane MpadanA amAM rahelA viruddha arthanA tyAgavaDe akhaMDa athanA edhamATe lakSaNA svIkAra karavAyAgya che. 31. have lakSaNAnA svarUpane kahe cheHmaanaantroprodhe, mukhyArthasyAparigrahe jAte / mulyavinA teya, cA vRtti: saiva rukSaLA projja // 32 I anya pramANanA virodhavarDa mukhyAnuM graNa nahi thavAthI mukhyArthInA saMbaMdhamAM [pAnu] je rahevuM teja lakSaNA kahI che. pratyakSAdi pramANanA viradhavaDe kAi vAkyamAM padatA je mukhyA hoya te saMbhavatA na hoya te te vAkyamAM mukhyAnI sAthe saMbaMdhavALA arthamAM padAnuM je rahevuM te lakSaNAnuM pratipAdana karanArAoe lakSaNA kahI che. bhaTTa mammaTe kAvyaprakAzamAM lakSaNAnuM svarUpa A pramANe kahyuM che:- mukhyArthavAthe taLe saDhisorthayo nAt / anyo'rtho lakSyate yatsA lakSaNA procyate budhaiH // "" ( vAcyAnA Adha thAya te velA rUDhithI athavA prayeAjanathI vAcyAnA saMbaMdhavALA bIjo artha je vRttivaDe nakkI karAya che te vRtti paMpitAe lakSaNA kahI che. ) 32. te lakSaNA jahata, ahata ane jahadajahatA ema traNa prakAranI che, temAM prathama hatlakSaNAnA svarUpate kahe che:nikhilmpi vAcyamartha, tyaktvA vRttistadanvite'nyArthe / jahatIti lakSaNA syAT, gaGgAyAM ghoSa itivadatra na grAhyA // 33 // samagra vAcya ane tyAga karIne vAcyAnA saMaMdhavALA anya arthamAM [je padanI] vRtti [te] jahalakSaNA kahevAya che. gaMgAmAM nesa enI peThe ahiM grahaNa karavAceAgya nathI. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. padavaDe vAcya badhA arthano tyAga karIne te vAcyArthInI sAthe saMbaMdha rAkhanArA bhinna arthamAM je padanI vRtti te jahata (jahati) lakSaNA kahevAya che. "irgAM thag: I " (gaMgAmAM-gaMgAnA tIraparanesa che,) A vAkyamAM gaMgA zabdamAM jahatalakSaNa che, tema "tAmati " A mahAvAkyamAMnA tata ane vaM e padamAM grahaNa karavAyogya nathI, kemake tat ane vaMnA vAcyArthIne tyAga thAya te pachI cetanarUpa koI vastu avazeSa rahe nahi. 33. have ajahatalakSaNAnA svarUpane kahe che:vAdhyArthathasthA, thayA : pravRttinyA. amartati thatA, zeLe ghAvativatra rahyAM vAgyAthane tyAga nahi karanArI je vRttinI bhinna arthamAM pravRtti thAya che A ajahata (ajahati) kahI che. rAte doDe che enI peThe ahiM grahaNa karavAgya nathI. padanA zaktivRttivaDe jaNAtA arthane tyAga nahi karanArI je vRttinI vAcyArthInI sAthe saMbaMdhavALA bhinna arthamAM je pravRtti thAya che te alaMkArazAstra jANanArAo vaDe ajahatilakSaNuM kahevAya che. rAto doDe che A tenuM udAharaNa che. rAto e guNa che, tethI te doDI zake nahi, mATe tenI sAthe azvAdinuM grahaNa karavuM joie, eTale rAte doDe che eno artha rAto ghoDe doDe che, ema thAya che. tAmaNi che. A mahAvAkyamAMne tata ane vaM e be padane artha karatI velA A lakSaNone upayoga thaI zakato nathI, kemake vAcyArtha rahevAthI te baMne padamAM rahelA virodha dUra thato nathI. 38. have jahadajahata athavA bhAgatyAgalakSaNanA svarUpane kahe che: Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. jahadajahaditi sA syAdyA vAcyArthokadazamapahAya / bodhayati caikadeza, so'yaM dvija itivadAzrayedenAm // 35 // je vAcyArthanA ekadezane tyajIne eka dezane jaNAve che te jahadajahat lakSaNa che. te dvija e pramANe, ene Azraya kare. je vAgyAthanA virodhI bhAgarUpa ekadezane tyAga karIne ane avirodhI bhAgarUpa ekadezanuM grahaNa karIne potAnA arthane jaNAve che te jahadajahata athavA bhAgatyAgalANuM kahevAya che. te A dija che, A tenuM udAharaNa che. te vAkayamAM te ane A e zabdavaDe jaNAtA virodhI dezakAlAdine tyAga karIne virodhI evA dijanA zarIrane grahaNa karavAmAM Ave che. "tAra " A mahAvAkayane artha karatI velA paNa Izvara ane jIvamAM rahelA mAyA ane avidyAnA virodhI dharmone tyAga karIne IzvaramAM tathA jIvamAM rahelA avirodhI cetanane grahaNa karavAmAM Ave che. AvI rIte mahAvAkayane artha karavAmAM jahadajahata lakSaNA upayogI hovAthI mumukSu teno artha karavAmAM te lakSaNano Azaya grahaNa kare 5. hajI te lakSaNanuM pratipAdana kare che - so'yaM dvija iti vAkyaM, tyaktvA parokSAparokSadezAdyama / dvijamAnalajhakatvAt, kathayatyaikyaM padArthayorubhayo: // 36 // te A dvija che) A vAkyA parokSa ane aparokSane tathA dezAdine tyajIne brijamAtranA lakSakapaNAthI baMne padanA ane thanuM ekapaNuM kahe che, te A dija che A vAkya, pakSakAla eTale te samaya ane aparokSakA eTale A samaya, te deza ane A deza, ane te sthiti Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIrAkarAcAryanAM aSTAdaza rA. tathA A sthiti, e virAdhI bhAgane tyAga karIne eka dijamAtranA lakSakapaNAthI te baMne padanA anuM ekapaNuM kahe che, eTale tenA svarUpamAtranuM kathana kare che. akhaMDAnA medhayuktapaNAthI mahAvAkayamAM paNa A lakSaNA grahaNa karavAyeAgya che. 36. pratipAdana karelI jadajahatalakSaNAnI tattvamasi Adi mahAvAkyamAM yeAjanA kare che: , tadvattatvamasIti tyaktvA parokSAparokSatAdIni / cidvastu lakSAyatvA, bodhayati spaSTamasipadenaikyam // 37 // tenI peThe (( tattvamAse ', AvAkaca paNa parAkSapaNA aparAkSapaNA Adine tyajIne caitanyasvarUpamAtrane jaNAvIne " si"( che ) [A] padavaDe saMdeharahita ekapaNuM jaNAve che. te A ji che AvAyanI peThe dra tathamAMtta || vAkya paNa tatpadamAM raheluM parAkSapaNuM ityAdi ane kaMpadamAM raheluM aparAkSapaNuM ityAdi tyajIne kevala caitanyasvarUpane jaNAvIne Ahna ( che ) evA padavaDe saMdeharahita tatpadanA arthanA tathA vaMpadana! arthanA ekapaNAne jaNAve che. 36, kahelI rIte mahAvAkyanA arthane jANanArAne thanAra kala kahe che:itthN bodhitamartha, mahatA vAka ena darzitaikyena / ahamityaparokSayatAM vedo vedayati vItazokatvam // 38 // " kahelI rIta [jeNe] ekapaNuM dekhADayuM che evA mahAvAkacavaDe upadeza karelA ane huM ema apareAkSa karanA rAone veDha zekarahitapaNuM jaNAve che. jeNe jIvabrahmanI ekatA jaNAvI che evA tana | nahAvAkye upadeza karelA ane huM caitanyasvarUpa chuM evI rIte je * ' Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 3 zrIsvAtmanirUpaNa. sAkSAta kare che tene zokarahitapaNuM eTale brahmapaNuM prApta thAya che, ema vedane upaniSadabhAga kahe che. evI rIte mahAvAkyanA arthanuM jJAna thavAthI avidhAnI nivRtti ane paramAnaMdanI prApti thAya che. 38. | vedanAM vidhivacananuM pravartakapaNuM che, paNa vidhi ane arthavAdanA vilakSaNapaNuthI "tAvamati " Adi vedavAkyonuM pravartakapaNuM nathI, ema zaMkA kare che - prAyaH pravartakatvaM, vidhivacasA lokvedyodRssttm| . siddhaM bodhayato'rtha, kathametadbhavati tattvamasyAdeH // 39 // leka ane vedamAM bahudhA vidhivAnuM pravartakapaNuM joyuM che. siddha arthane jaNAvanAra "tamAre I " AdinuM A privartakapaNuM kevI rIte thAya? lokavyavahAramAM ane vedamAM bahudhA vidhivAnuM pravRttijanakapaNuM joyuM che, paNa siddha arthane eTale brahmasvarUpane jaNAvanAra taravabavi ! ' Adi vAkyanuM A pravRttijanakapaNe kevI rIte saMbhave ? ja saMbhave. tAtparya evuM che ke lokamAM ne vedamAM lokone vihitamAM pravRtti karAvanArAM tathA nidhiddhathI rokanArAM vacano pramANa rUpa gaNAya che, paNa A rAjA che ityAdi siddha arthanuM bodhana karanArAM vacana pramANarUpa gaNatAM nathI, mATe "tatvamasi " ItyAdi vAyo potAnA arthamAM pramANarUpa nathI. 34. have upara karelA AkSepanuM uttara kahe che - vidhireva na pravRtti, janayatyAbhilaSitavastubodho'pi / nA mavati mUiita dhera pravartate strI che. te vidhija pravRtti, upajAvato nathI, Icchita vastunuM jJAna paNa [pravRtti upajAve che.] "rAjA che" "putra thaye" A bodhavaDe paNa leka pravRtti kare che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. vidhivAkyaja pravartaka thAya che ema nathI, kiMtu icchita padAthenuM jJAna paNa pravartaka thAya che. A rAjA che " AvuM jJAna thavAthI pravartaka vAkyanA abhAvamAM paNa rAjanA darzanAdi mATe lokonI pravRtti pitAnI meLe ja thAya che, temaja "tamAre tyAM putra janma" e vAkya sAMbhaLIne pitA potAnI meLe jatakarmAdimAM pravartI thAya che, tethI vidhivAyaja pravartaka che evo niyama nathI. 40. have vidhavAthI vilakSaNa kevala "tavAra !" Adi mahAvAkya vaDe paNa zrIsaSNunI kRpA vinA AtmasAkSAtkAra thai zakate nathI ema kahe che - H tivArA zvaprajArAmAji. daizikadayAvihInairaparokSayituM na zakyate puruH // 41 // AtmA niraMtara prakAzamAna chatAM paNa AcAryanI kRpAthI rahita puruSavaDe akhaMDAthenuM pratipAdana karanAra zrutivAkyothI (tene) sAkSAtkAra karI zakAne nathI. Atma niraMtara svarUpavaDe bhAsamAna chatAM paNa sadgaranI kRpAvinAnA paMDita puvaDe paNa mAtra akhaMDa arthanuM pratipAdana karanAra upaniSanAM mahAvAthI anubhavI zakAto nathI. brahmavidhA sarva vidhAomAM atyaMta zreSTha hovAthI zrIsadganA anugrahavaTeja prApta thAya che. 41. karma ne upAsanAdivaDe pavitra aMta:karaNavALe zuddha adhikArI mahAvAkyanA arthanA vicAravaDe pitAnI meLe ja AtmAnA sAkSAtkAravALA thAya che te gurunuM zuM prayojana che ? ema na mAnavuM ema virahitakAmyaniSiddho, vihitAnuSThAnanirmalasvAntaH / mAta ghaNA vortha, kuLa vidhati vaya namajorathajU karAra Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 205 kAmya ane niSiddhakarmathI rahita, [ane] vihita karmanA anuSThAnavaDe nimala aMta:karaNavALe pitAnI meLeja jJAnane pAme che, ]i gurunuM zuM priyajana che? ema tAre na jANavuM. putreSTi Adi kAmyakarma nahi karanAre, tathA surApAna ityAdi niSiddhakarma nahi karanAro, ane zA pratipAdana karelAM nitya naimittika35 zubhakamanA anudAnavaDe nimala aMtaHkaraNavALo adhikArI pitAnI meLe ja AtmasAkSAtkAravALo thAya che, to tene gurunuM zuM prayajana che? ema tAre na jANavuM. 42. karmovaDeja cittazuddhidArA jJAna thAya che ema je upara kahyuM tenuM nirAkaraNa kare che - karmabhireva na bodhaH, prabhavati guruNA vinA dyaanidhinaa| AcAryavAn puruyo, vedetyarthasya vedasiddhatvAt // 43 // "AcAryavALe puruSa jANe che," A arthanuM vedasiddhapaNuM hevAthI dayAnidhiguruvinA karmovaDeja jJAna utpanna thatuM nathI. zrotriya ane brahmaniSTha sadganI jemane prApti thaI che evo puruSa brahmane yathArtha jANe che, ema "kAvArthavAna puruSo ghara" A zrutimAM kaheluM che, tethI A arthanuM vedavaDe siddhapaNuM che, mATe dayAnA bhaMDAra, zrotriya ne brahmaniSTha sadgurunA zaraNuvinA ekalAM zAstra vidhAna karelAM nityanaimittikAdi karmo karavAthI puruSane pitAnA AtmAne sAkSAtkAra thato nathI. 43. | sarva pramANonA aviSayarUpa brahmanA jJAnamAM vANurUpa vedanuM kevI rIte pramANapaNuM che? ema zaMkA thAya te tenA uttaramAM kahe che - Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. vedo'nAditayA vA, yadvA prmeshvrprnniittyaa| bhavati paramapramANaM, bodho nAsti svatazca parato vA // 44 // anAdipaNuvaDe athavA Izvarane pratapaNA vaDe veda paramapramANa che. AtmajJAna pitAnI meLe ke bIjAthI thatuM nathI. veda, yajurveda, sAmaveda ne atharvavedarUpa vedo uttirahitapAvaDe, athavA paramezvaranA ni:zvAsarUpe prakaTa thayelA hovAthI sarva pramANamAM zreSTha che. brahmane bodha karanAra upaniSadAkyarUpa pramANuvinA pitAnI buddhivaDe athavA bIjA pramANadivaDe puruSane AtmasAkSAtkAra thatuM nathI. 44. AtmajJAnamAM veda bhale pramANa che, paNa tene bIjA pramANanI apekSA hovI joIe, ema zaMkA thAya che tenA uttaramAM kahe che - nApekSate yadanyadyadapekSante'khilAni mAnAni / vAkyaM tannigamAnAM, mAnaM brahmAdyatIndriyAvagatau // 45 // je anyanI apekSA karatuM nathI, ane sarva pramANe jenI apekSA kare che, te vedanuM vAkya brahma Adi atadriyanA jJAnamAM pramANarUpa [che.] je vedarUpa pramANu pitAnI siddhimAM anya koI pramANanI apekSA karatuM nathI, paNa anya sarva pramANe pitAnI siddhi mATe jenI apekSA kare che, te vedenAM vAkyarUpa pramANa brahma ane svargAdi InDinA aviSayabhUta padArthanA jJAnamAM pramANabhUta che. 45. have anya pramANone jaNAvanAranA jJAnamAM bIjA pramANanI apekSA nathI ema kahe cheH Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 zrIsvAtmanirUpaNa. mAnaM prayata, varSa mAne sumulattA edhobhireva dahanaM, dagdhuM vAJchanti te mahAtmAnaH // 46 // jeo pramANena prakAzanArA jJAnane pramANa vaDe jANavAne I che che te mahApuruSe iMdhaNAo vaDeja agnine bALavAne irache che. - pratyakSAdi sarva pramANone prakAzanArA AtmAne je maMdabuddhivALA ajJAnIo pratyakSAdi pramANa vaDe jANavAne Icche che te doDha DAhyAo agninA viSayabhUta iMdhaNA vaDeja agnine bALavAnI mUkhaMbharelI ichA kare che. jema anya sarvane prakAzanAra sUryane anyanA prakAzanI apekSA nathI, tema jJAnarUpa AtmAne paNa anyanA prakAzarUpa pramANunI apekSA nathI. 46. . veda utpattivALA hovAthI utpattirahita brahmane bodha kevI rIte karI zake? ema zaMkA thAya te tenA uttaramAM kahe che - ghaDanArAkutha, dA : ravagharatimA tadabhivyaktimudIkSya, prokto'sau sUribhiH pramANamiti // 47 // - veda anAdi che.] AnA prakAzaka Izvara svayaMprakAzarUpa che. tenA prakaTapaNane jANIne A pramANa che ema paMDitae kahela che. gAdi vedo utpattirahita che. A svataHsiddha vedanA prakAzaka zrI Izvara che. jema svataHsiddha ghaTAdine prakAza nArA sUrya che, tene anya prakAzakanI agatya paDatI nathI, tema Izvara prakAza svarUpavALA che, tethI temane paNa anya prakAzakanI agatya paDatI nathI. vedanuM zrI IzvaravaDe prakaTapaNuM che ema jANIne pUrvAcAryoe veda pramANa che ema kahyuM che. 47. ' have daSTAMta ApIne AtmAnA jJAnamAM vedanuMja pramANapaNuM che, anyanuM nathI, ema kahe che - Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrAzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. rUpANAmavaloke, cakSurivAnyanna kAraNaM dRSTam / / tadvadadRSTAvagatA, vedavadanyo na vedako hetu: // 48 // jema rUponA darzanamAM cakSunI peThe anya kAraNa joyuM nathI, tema ajJAtanA jJAnamAM vedanI peThe bIje jJAnane hetu nathI. rAtAM, pILAM ane dhaLAM ItyAdi rUpanA jJAnamAM netraMdriyanI peThe anya koI indriya kAraNarUpe jovAmAM AvatI nathI. cahyu indriyanI peThe anya pramANothI jANavAmAM nahi AvatA AtmAnA jJAnamAM ane svaga dimAM vedanA jevo anya koI jJAnane hetu nathI. arthAta vedavaDeja emanuM jJAna thAya che. 48. jema venuM svataHpramANapaNuM che, tema anya zAstranuM svataHpramANapaNuM kema nathI? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe cheHnimeSu nizcitArtha, tanu jAti pravarAvati | tadidamanuvAdamAtra, prAmANyaM tasya siddhayati na kiMcit // 49 // vedamAM nakakI karelA ane keI zAstrAmAM pratipAdana kare che, te A anuvAdamAtra che.] tenuM kAMI paNa pramANapaNuM siddha thatuM nathI. vedamAM nakakI karelA ane keI AcArya pitAnA zAstromAM pratipAdana kare che. te A pratipAdana karelA arthane puna: kahevArUpa anuvAdamAtra che. anuvAdanuM svataHpramANapaNuM na hovAthI anya zAstronuM kaMI paNa pramANapaNuM siddha thatuM nathI. 44. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAnirUpaNa. 208 veda pramANa che ema kahyuM. have tenA be aMzane tathA kAryane dekhADe che - aMzadvayavati nimame sAdhayati dvaitameka evaaNshH| advaitameva vastu pratipAdayati prasiddhamaparoM'za: // 50 // be aMzavALA vedamAM eka aMza dvataja pratipAdana kare che, ane bIjo aMza prasiddha advaitavastuneja pratipAdana kare che. be bhAgavALA vedamAM prathama karmakAMDa ane upAsanArUpa bhAga katA, karma ne phalAdirUpa bhedanuM pratipAdana kare che, ane bIje upanipadabhAga sarvanA anubhavanA viSayarUpa sarva bhedathI rahita brahmasvarUpaneja pratipAdana kare che. 50. daMta tathA advaitane pramANabhUta veda pratipAdana kare che, tethI kAnuM satyapaNuM che? ema zaMkA thAya to tenA uttaramAM kahe che - advaitameva satyaM tasmin dvaitaM hyasatyamadhyastam / / rajatamiva zuktikAyAM mRgatRSNAyAmivodakasphuraNam // 51 // * advaitaja satya che, temAM asatya ta ApeluM che, chIpamAM rUpAnI peThe, [ane sUryanA kiraNamAM jalanA jJAnanI peThe. atarUpa brahmaja satya che, te advaitarUpa brahmamAM prapaMcarUpa asatya Aropita che, jema prakAzamAM saMmukha dUra paDelI chIpamAM rUpAne Apa thAya che, ane sUryanAM kiraNomAM jalanuM jJAna thAya che, tema brahmamAM A prapaMcanuM jJAna thAya che. 51. tame kaho cho tethI UlaTuM eTale daitamAM ane Aropa kema na hoya? ema zaMkA thAya che tenA uttaramAM kahe che - 14 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. AropitaM yadi syAdadvaitaM vastvavastuni dvaite / yuktaM naiva tadA syAtsatye'dhyAso bhavatyasatyAnAm // 52 // asatya dvaitamAM je advaita brahma Aropita hoya te tei] yukta nathI ja. satyamAM asatyane adhyAsa thAya che. je kalpita vasturUpa tamAM atarUpa brahma eTale satya vastu Aropita hoya ema mAnIe te te mAnavuM agya pratIta thAya che. asatya kAMI vastu na hovAthI temAM satyano adhyAsa thaI zake nahi, paNa satya vastu hovAthI temAM asatya padArthone Arepa thara zake che. para. satya tathA asatya baMnenuM Aje paNa satyAsatyathI vilakSaNa vastumAM haze? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che yadyAropaNamubhayostandyatiriktasya kasyacidbhAvaH / AropaNaM na zUnye tasmAdadvaitasatyatA grAhyA // 13 // jo baMnene Aropa te baMnethI bhinna ke padArtha hiya te temAM thAya, paNa zUnyamAM Apa na thAya. tethI advaitanuM satyapaNuM grahaNa karavAgya [che.] je satya ane asatya e baMnene adhyAsa tenAthI vilakSaNa eTale satyathI vilakSaNa tathA asatyathI vilakSaNa koI padArtha hoya te temAM thaI zake, paNa satyathI vilakSaNa ane asatyathI vilakSaNa koI padArtha ahiM nathI, tethI temAM temane Arepa thaI zake nahi. baMnethI vilakSaNa zUnya che temAM temane Aropa thaze ema mAnavuM ucita nathI, kemake zUnyarUpa abhAvamAM keIna Aropa saMbhava nathI, tethI ardhata vastunI satyatA aMgIkAra karavA gya che. 53. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 zrIsvAtmanirUpaNa. evI rItanI advaita vastumAM zrutija pramANa che ema kahe che - pratyakSAdyanavagataM zrutyA pratipAdanIyamadvaitam / dvaitaM na pratipAdyaM tasya svayameva lokasiddhatvAt // 54 // pratyakSAdivaDe nahi jaNAyela advaita kRtivaDe pratipAdana karavAgya [che. ta pratipAdana karavAyegya nathI, tenuM pitAnI meLeja lekaprasiddhapaNuM hovAthI. pratyakSAdi pramANa vaDe nahi jANI zakAya evuM advaita brahma zrutivaDe pratipAdana karavA gya che. je ema hoya te daMta paNa zrutivaDe zAmATe pratipAdana karavAgya na gaNAya ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che -ta svabhAvathIja ajJAnI lokavaDe patipAdana kareluM hovAthI te daita zrutivaDe pratipAdana karavAgya nathI. 54. zruti advaitanuM ja zA mATe pratipAdana kare che ? ane daitanuM zA mATe pratipAdana nathI karatI? ema zaMkA thAya che tenA samAna dhAnamAM kahe che - advaitaM sukharUpaM duHlahaduHkhaM sadA bhavedvaitam / yatra prayojanaM syAtpratipAdayati zrutistadevAsau // 55 // advaita sadA sukharUpa che, ane te sadA dusaha duHkharUpa che. jemAM prajana hoya te ja A kRti pratipAdana | sarva prANIone sukhanIja abhilASA che, koIne duHkhanI abhilASA nathI. advaita brahma sarvadA sukharUpa che, ane tarUpa prapaMca sadA sahI na zakAya evA kaSTarUpa che, tethI je advaita brahmarUpa sukhanI apekSA che, te atabrahmarUpa sukhanuM ja "tatvamasi" Adi vedAMtanuM : Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrIrazaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne, vAkayA pratipAdana kare che. dvaitapa duHkha javAne anAyAse prApta hovAthI tenuM pratipAdana zruti karatI nathI. papa. have advaitAnaMdarUpa brahmanuM jIvapaNuM svAbhAvika che. ema zaMkA kare cheH-- nigamagirA pratipAdyaM vastu yadAnandarUpamadvaitam / svAbhAvikasvarUpaM jIvatvaM tasya kecana bruvate // 56 // upaniSanAM vAkyoe pratipAdana karela je AnaMdarUpa advaita vastu [che] tenuM jIvapaNuM [e] svAbhAvikarUpa che, ema kAi kahe che. upaniSadnAM vAvaDe siddhAMtarUpe nakkI karela AnaMdaghanarUpa advaita brahma che tenuM vapaNuM e svAbhAvikasvarUpa che. arthAt jIvasvarUpapaNuM paNa svabhAvathIja che, te brahmamAM kalpita nathI, ema peAtAne paMDita mAnanArA keTalAka ajJAnIo kahe che. 56. brahmanuM svAbhAvika jIvapaNuM che ema uparanA klAkamAM je zaMkA karI tenuM have nirAkaraNa kare cheH---- svAbhAvikaM yadi syAjjIvatvaM tasya vizadavijJapteH / sakRdapi na tadvinAzaM gaccheduSNaprakAzavadvaH // 57 // te nirmalajJAnasvarUpanuM jo svAbhAvika jIvapaNuM hoya [tA] tenA kadIpaNa vinAza na thAya. agninI uSNatA ane prakAzanI peThe. te nirmalajJAnarUpa brahmanuM je svAbhAvikaja jIvapaNuM hoya te te vasvabhAvapaNuM aMtadhavaDe kadIpaNa nirAkaraNa karI zakAya nahi. svAbhAvikadharmanuM sarvadA anivAryapaNuM che; jema agnine uSNu tathA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 zrIsvAtmanirUpaNa. prakAzasvabhAva anivArya che tema brahmanuM jIvasvabhAvapaNuM paNa anivArya thAya. pa7.. jIva brahmanI upAsanA Adi sAdhavaDe brahmasvarUpapaNAne pAme che ema koI pUrvapakSI zaMkA kare che - yadvadayo rasaviddhaM kAJcanatAM yAti tdvdevaasii| jIva: sAdhanazaktyA paratAM yAtIti kecidicchanti // 58 // jema rasavaDe vIMdhAyeluM letuM suvarNapaNAne pAme che temaja A jIva sAdhanazaktivaDe parapaNAne pAme che ema ke Irache che. jema pArAvaDe athavA kaI auSadhIno rasa vaDe vadheluM ( upAvaDe temAM bheLavI dIdheluM ) loTuM sonApaNAne pAme che temaja A jIva brahmanI upAsanA Adi sAdhananA sAmarthyavaDe brahmarUpapaNane pAme che ema vedAMtasiddhAMtanA ajJAnathI koI AzaMkA kare che. 58. jIva sAdhanazakti vaDe brahmapaNAne pAme che e upara kahelA matanuM nirAkaraNa kare che-- tadidaM bhavati na yuktaM gatavati tasmizcireNa rasavAyeM / pratipadyate praNAzaM haimo vargo'pyayaHlamArUDhaH // 59 // te A yukta nathI. lAMbe kAle te rasanuM sAmarthya dUra thaye sate loDhAmAM rahela suvarNarUpapaNuM vinAzane pAme che. te A mata yuktisiddha nathI. prathama to daSTAMta ApyuM che teja dUSaNavALuM che. rasanA sAmarthyavaDe suvarNapaNAne pAmeluM loDhuM lAMbe kAle pAradanI ke. auSadhIne rasanI zakti dUra thavAthI te loDhAmAM AveluM suvarNapapaNuM vinAzane pAme che, ne puna: te leDhAnA rUpane pAme che. paTa. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. have vAdIe siddha karelA arthanuM nirAkaraNa kare cheHjiivtvmpi tathedaM bahuvidhasukhaduH khalakSaNopetam / gatamiva sAdhanazaktyA pratibhAtyeva prayAti na vinAzam // 60 // 214 tevI rIte A bahu prakAranA sukhaduHkharUpa. lakSaNathI yukta jIvapaNuM paNa sAdhanazaktivaDe gayelAnA jevuM bhAseja che, [paNa] vinAzane pAmatuM nathI. tevI rIte eTale upara kahelA leATAnA dRSTAMtanI peThe A aneka prakAranA sukhaduHkhamukta jIvasvarUpa paNa upAsanAdi sAdhananA sAmavaDe mAtra nAza pAmyAjevuM jaNAya che, paraMtu te kharekharuM vinArA pAmatuM nathI. 60. have jIvanuM svAbhAvika jIvapaNuM svIkAravAmAM deSa batAve che: tasmAtsvato yadi syAjjIvaH satataM sa eva jIvaH syAt / evaM yadi paramAtmA paramAtmaivAyamiti bhavedyuktam // 61 // tethI jo svabhAvathI jIva hAya [tA] te sadA jIvaja rahe. ema jo paramAtmA [hoya te] A paramAtmAja ema yukta thAya. je kAraNathI svabhAva badalAte nathI te kAraNathI je jIva rabhAvathI jIvaja hAya tA te sarvadA vaja rahevAne. svarUpanA medhavaDe tenA jIvapaNAnI nivRtti nahija thavAnI; temaja jo te paramAtmA hoya te te sarvadA paramAtmAja rahe, A yuktiyukta che. svarUpathI A jIva paramAtmA che. upAdhine lIdhe temAM jIvapaNAnI prApti thai che, te jyAre upAdhine laya thAya che tyAre te paramAtmaravapeja rahe che. 61 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAmanirUpaNu. 215 have upAsanAdinA balavaDe jIva paramAtmAnA samapaNAne pAme che e pakSanuM nirAkaraNa kare cheH---- yadi vA pareNa sAmyaM jIvazcedbhajati sAdhanabalena / jAhana taddAnA yitA natyevati nizcita saa: // 62 // je sAdhananA alavaDe jIva paramAtmAthI samapaNAne prApta thavA hAya teA keTalAka kAlavaDe te avazya nAza pAme che, ema sarvae nakkI karyu che. upAsanAdi sAdhananA sAmarthyavaDe je A jIva brahmanA sArUpsane pAmatA hoya tepaNa te keTaleka kAle eTale sAdhananA sAmarthyanA nAza thAya tyAre tenuM te sArUpya nAza pAmeja che, ema sarve vidyAnee nakkI karyuM che, arthAt je utpattivALu hoya che te vinAza pAme che A vAta sarvane saMmata che. 62. have yogya sadgurupAsethI vedAMtanA zravaNAdivaDe brahmasvarUpatA saMpAdana karavAyeAgya che ema kahe che:~ tasmAtparaM svakIyaM mohaM mohAtmakaM ca saMsAram / svajJAnena jahitvA pUrNaH svayameva ziSyate nAnyat // 63 // tathI duHkhe karIne dUra thAya evA potAnA mAhane, ane mehasvarUpa saMsArane, peAtAnA jJAnavarDa dUra karIne pUrNasvarUpeja avazeSa rahe che. bIjI [kAMi rahetuM] nathI. tethI du:khe karIne dUra thai zake evA potAnA avidyAnAmanA meAhane, mehasvarUpa saMsArane, ane jIvapaNAne peAtAnA AtmAnA jJAnavaDe dUra karIne sarva vastumAM sthita advaita AtmasvarUpeja te avazeSa rahe che. khIjuM kAMi avazeSa rahetuM nathI. sarva prapaMcane vilIna karavAthI nAnI brahmasvarUpe sthita thAya che. 63. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. prapaMcane vilIna karavAvaDe brahmasvarUpaja avazeSa rahe che ema kahyuM temAM zuM pramANa che ? ema zaMkA thAya che tenA uttaramAM kahe che - satyajJAnAnandaM prakRtaM paramAtmarUpamadvaitam / / avabodhayanti nikhilA: zrutayaH smRtibhiH samaM smstaabhiH||14|| satyarUpa, jJAnarUpa, AnaMdarUpa, rUpa, paramAtmasvarUpa ni ane seve zrutio seve smRtio sahita pratipAdana kare che. satyarUpa, jJAnarUpa, paramAnaMdasvarUpa, yasvarUpa, paramAtmasvarUpa, ane daitarahita lakSaNavALA tatvane sarve smRtio sahita sarva kRtio pratipAdana kare che. 64. jIbrahmanA ekapaNane bodha karanAra mahAvAnA aMgabhUta avAMtaravA paNa A arthaneja kahe che ema kahe che - ekanvabodhakAnAM nikhilAnAM nigamavAkyajAlAnAm / vAkyAntarAANa sakalAnyabhidhIyante sma zeSabhUtAni // 65 // saghaLAM bIjAM vAkyone ekapaNAne baMdha karanAra samagra vedavAkyanA samUDanA zeSabhUta kahe che. jagatanI utpatti, jagatanI sthiti, jagatane pralaya, jagatane niyamamAM rAkhavuM, ane jIvarUpe zarIramAM pravezAdi A pAMca prakAranA arthavAdarUpa saghaLAM avAMtaravAkyone atanuM pratipAdana karanAra samagra upaniSadenAM vAnA samUhanA aMgabhUtarUpe vedavaDe ane mUtrakArAdivaDe kahevAya che. 65. have sarva upAdhithI rahita advaita AtmAnuM jJAna "tavamasi" Adi mahAvAkayo vaDe kevI rIte thAya che? ema zaMkA kare che - Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 217 yasmimihiravadurdite timiravadapayAnti kartRtAdIni / . jJAnaM virahitabhedaM kathametadbhavati tattvamasyAdeH // 66 // sUryanI peThe je udaya thavAthI aMdhArAnI piThe kartApaNadine nivRtta kare che, A bhedarahita jJAna "taravamasi" AdithI kevI rIte saMbhave ? sUryano udaya thaye jema aMdhakAra dUra thAya che, tema je jJAnane udaya thavAthI katapaNuM, tApaNuM ityAdi bhrAMtio dUra thAya che, AvuM A bhedarahita jJAna "taravasa" Adi vAthI kevI rIte saMbhave che? ata AtmajJAnanA bodhapaNAnA abhAvathI mahAvA vaDe AvuM jJAna saMbhavatuM nathI, mATe jJAna svataMtra phaladAtA nathI, paNa te karmanA aMgabhUta che. 6. have pUrvAdhavaDe jJAnanA karmogapaNanI AzaMkA karIne uttarArdha vaDe tenuM nirAkaraNa kare che - karmaprakaraNaniSThaM jJAnaM karmAgamiSyate prAjJaiH / bhinnaprakaraNabhAja: karmAGgatvaM kathaM bhavezataH // 67 // karmanA prakaraNamAM raheluM jJAna paMDite vaDe kamanA aMgarUpa pratipAdana karAya che. bhinna prakaraNamAM rahelA jJAnanuM kAgapaNe kevI rIte thAya ? agnihotrAdi karmanA prakaraNamAM raheluM chavAdinA svarUpane bodha karanAruM jJAna agnihotrAdi karmanA aMgarUpa che ema mImAMsaka paMDitavaDe pratipAdana karAya che, te prakaraNane bhedathI saMbhavatuM nathI. karmathI bhinna jJAnanA prakaraNamAM rahelA jJAnanuM agnihotrAdi karmanuM aMgapaNuM kevI rIte saMbhavI zake? naja saMbhavI zake. ka7.. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rahe. adhikArI ane viSayanA bhedavaDe paNa jJAnanuM kamAgapaNuM saMbhavatuM nathI ema kahe che:adhikaarivissybhed karmajJAnAtmakAvubhau kANDau / E sati thamanayo kAkaA paraspara ghaTate // 68 // adhikArI ane viSayanA bhedavALA karUpa ane jJAnarUpa e kAMDa [che.] ema hAvAthI A baMnenuM paraspara aMgapaNuM ne aMgIpaNuM kevI rIte saMbhavI zake? karmakAMDa ane jJAnakAMDa evA bhedavaDe vedanA e kAMDa che. karmakAMDanA adhikArI ane tenA viSaya bhinna che, ane jJAnakAMDanA adhikArI ane tene viSaya bhinna che. Ama adhikArI ane viSayane bheda hovAthI jJAnanuM agapaNuM ane karmanuM pradhAnabhAvapaNuM kema ghaTI zake ? najaM ghaTI zake. 68. karma paNa 218 have jema jJAna karmaprakaraNamAM raheluM nathI tema jJAnaprakaraNamAM raheluM nathI ema kahe cheH jJAnaM karmaNi na syAjjJAne karmedamapi tathA na syAt / kathamanayorubhayostattapanatamovatsamuccayo ghaTate // 69 // [jama] AtmajJAna karmaprakaraNamAM saMbhavatuM nathI tema A karma paNa jJAnaprakaraNamAM na saMbhave,tethI sUrya ane aMdhArAnI peThe A baMnene samuccaya kema ghaTI zake ? jema AtmajJAna karmaprakaraNamAM saMbhavatuM nathI, tema A karma paNa jJAnaprakaraNamAM na saMbhave. ema hovAthI sUrya te aMdhakAranI peMDa viruddhapaNAthI A jJAna ane karmanuM sAthe rahevArUpa lakSaNavALuM ekAdhikaraNapaNuM saMbhavatuM nathI. 69. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 218 have avidyAnI nivRttimAM jJAnane bIjA sAhAdhya karanAranI apekSA nathI ema kahe che - tasmAnmohanivRttau jJAnaM na shaaymnydrthyte| yadvadvanataratimiraprakarapAradhvaMsane sahasrAMza: // 70 // tethI mehanI nivRttimAM jJAna anya sAhATya karanAranI apekSA karatuM nathI. jevI rIte sUrya bahu ghATA aMdhArAnA samUhane dUra karavAmAM [anyanI apekSA karate nathI tema] jethI karma tathA upAsanArUpa sAhATya karanAranI jJAnane apekSA nathI, tethI ajJAnanI nivRttimAM jJAna anya sAhATya karanAra karma tathA upAsanAnI apekSA karatuM nathI. jema hajAre kiraNovALo sUrya bahu ghATA aMdhArAnA samUhane dUra karavAmAM anya sAhATya karanAranI apekSA karatA nathI tema. 70. - have jJAnazabdanA arthane kahe che - zAnaM tadevamamalaM sAkSI vizvasya bhavati paramAtmA / saMbadhyate na dharmaH sAkSI taireva saccidAnandaH // 71 // vizvanA sAkSI paramAtmA teja nirmalajJAnarUpa che.] saccidAnaMda sAkSI te dharmovaDe saMbaMdha pAmatuM nathI. sarva jagatanA jJAtA paramAtmA brahmasvarUpa che. te brahmaja nirmalajJAnarUpa che. te jJAnarUpa sAkSI avidyAe kalpelA dharmonI sAthe kadIpaNa saMbaMdha pAmatuM nathI, ne tenA dharmovALo thato nathI, te to sarvadA saccidAnaMdarUpe ja rahe che. 71. je jJAnarUpa AtmA kalpita dharmonI sAthe saMbaMdha pAmatuM nathI, Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. te tenuM sAkSIpaNuM kyA saMbaMdhavaDe thAya che? ema zaMkA thAya che ? tenA samAdhAnamAM kahe che - rajjvAderuragAdyaiH saMbandhastasya dRzyasaMbandhaH / satatamasaGgo'yamiti zrutirapyamumarthameva sAdhayati // 72 // jeima) rajaju Adine sarpAdinI sAthe saMbaMdha [che tema tene dazyanI sAthe saMbaMdha che. A niraMtara asaMga che, ema zruti paNa A arthane ja pratipAdana kare che. | doraDI ane chIpano jema sarpa ane rUpAnI sAthe kalpita saMbaMdha che, tema A draSTAne sarva dazyanI sAthe kalpita saMbaMdha che, paNa saMgasaMbaMdha athavA samavAyasaMbaMdha nathI. A AtmA sarvadA sarva saMbaMdhathI rahita che. "a rtha guhA " A AtmA asaMga che,) A zruti paNa AtmAnA asaMgapaNaneja pratipAdana kare che. 9. have brahmasvarUpathI bhinna kAMI paNa dharmAdi vastuo nathI, ke jenI sAthe brahmanA saMbaMdhAdinI apekSA thAya ema kahe che - kartR ca karma ca yasya sphurati brahmaiva tanna jAnAti / yasya na kartR na karma sphuTataramayameva vedituM kramate // 73 // kartApaNuM ane karma jene pure che te brahma ja che. te baMne brahmane jANatAM nathI. jene kartApaNuM ane karma nathI Aja vadhAre spaSTa jANavAne AraMbha kare che. kartApaNuM ane karma jene kure che te kartApaNunA ane karmanA suraNarUpapaNuthI brahmaja che. te kartApaNuM ane karma mithyA hevAthI brahmane jANatA nathI. je brahmamAM kartApaNuM ane karma kAMI paNa nathI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 221 te brahmarUpa A AtmA ja vadhAre spaSTa jANavAno AraMbha kare che - sarvane sArI rIte prakAze che. 73. tyAre kartApaNune jJAnanI zI gati thaze ? ema zaMkA thAya to tene samAdhAnamAM kahe che - kartRtvAdikamatanmAyAzaktyA pratIyate nikhilam / iti kecidAhureSA bhrAntibrahmAtirakato nAnyat // 74 // A samagra kartApaNAdika mAyAzaktivaDe pratIta thAya che ema keI kahe che, A brAMti che, brahmathI bhinna bIjuM [kAMI paNa nathI. A samagra kartApaNuM ityAdika mAyAnA sAmarthyavaDe AtmAmAM pratIta thAya che ema kaI vAdIo kahe che. temanI A kalpanArUpa brAMti che, kemake brahmathI bhinnapaNA vaDe anya koI paNa nathI. "pamevadvitIyaM vra, nida nAnArata vira " (ekaja advitIya brahma che. ahiM kAMI paNa bheda nathI, ) ityAdi zrutio paNa ahiM brahmathI bhinna kAMI paNa nathI, ema kahe che. 74. - evI rIte advaita brahmanuM jJAna thavAthI sarvanuM jJAna thAya che ema kahe che - tasmin brahmaNi vidite vizvamazeSaM bhavedidaM viditam / kAraNamRdi viditAyAM ghaTakarakAdyA yathAvagamyante // 75 // te brahmanuM jJAna thavAthI A sarva jagata jJAta thAya. che, jema kAraNarUpa mATInuM jJAna thavAthI ghaDA ane kamaMDalu AdinuM jJAna thAya che [tema.] zrutie pratipAdana karela adaMta brahmanuM jJAna thavAthI A sarva Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. Arepita prapaMcanuM jJAna thAya che. ghaTAdikanA kAraNarUpa mATInuM jJAna thavAthI temAM Arepita ghaTa ane kamaMDalu Adi kAryonuM jJAna thAya che tema. 75. have kAraNupaNuvaDe pratipAdana kareluM je brahma che te ja sarvanuM kAraNa che, anya nathI, ema kahe che - tadidaM kAraNamekaM vigatavizeSaM vizuddhacidrUpam / tasmAtsadekarUpAnmAyopahitAdabhUdazeSamidam // 76 // te A eka, vizeSarahita, atyaMta zuddha ne cetanasvarUpa kAraNa che. te sat, ekarUpane mAyArUpa upAdhivALAthI A samagra upasyuM che. - te A eka, sarva prakAranA dharmAdithI atyaMtarahita, atyaMtanimala tathA caitanyarUpa brahma kAryarUpa sarva prapaMcanuM kAraNa che. te sapa, ekarUpa ane mAyArUpa upAdhivALA brahmathI A anubhavamAM AvatuM sarva jagata utpanna thayuM che. pradhAna ke paramANumAMthI A jagata utpanna thayuM nathI. 76. have asatakAraNavAdInA matanuM nirAkaraNa kare che - kAraNamasaditi kecit kathayantyasato bhavenna kAraNatA / aGkarajananI zaktiH sati khalu boje samIkSyate sakalaiH // 7 // kAraNa asat che ema keI kahe che. ane kAraNapaNuM nathI. nizcaya bIja hovAthI aMkura upajAvanArI zakti sarvavaDe jevAmAM Ave che. asatamAMthI satanI utpatti thAya che ema mAnI kAraNa asata che ema keTalAka vAdIo kathana kare che, paNa temanuM te kahevuM agya Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAtmanirUpaNa. . 223 che, kemake asatane kAraNupaNuM saMbhavatuM nathI. sadUpa bIja vidyamAna hoya te ja aMkurane utpanna karanArI zakti sarva kevaDe jovAmAM Ave che. bIja na hoya to te zakti jovAmAM AvatI nathI. 199.. punaH paNa asakAraNavAdIne matanuM nirAkaraNa kare che- kAraNamasaditi kathayan vadhyAputreNa nirvatkAryam / kiMca mRgatRSNikAmbhaH pItvodanyAM mahIyasI zamayet // 78 // kAraNa asat che ema kahenAra vaMdhyAputravaDe kArya - bhAve, ane jhAMjhavAnuM jala pIIne moTI taraSane zamAve. A jagatanuM kAraNa asata che ema kahenAra vAdI kAraNarUpa vidhyAputravaDe saMtatinI utpatti AdirUpa kAryane siddha kare, ane mRgatRSNAnA jalanuM pAna karIne pitAnI moTI tRSAne nivRtta kare, teja temanuM te kahevuM sAcuM gaNAya, anyathA te mithyAja gaNAya. vaMdhyAputra ane jhAMjhavAnuM pANI mithyA hovAthI tenA kAryane abhAva che A artha saune saMmata che. 78. , asatakAraNavAda zrutivaDe tathA yuktivaDe asaMbhavita che ema yasmAnna so'yamasato vAdaH saMbhavati zAstrayuktibhyAm / tasmAtmadeva tattvaM sarveSAM kAraNaM bhavati jagatAm // 79 // jethI zAstravaDe ane yuktivaDe te A asavAda saMbhavatA nathI, tethI satyasvarUpa brahmAja sarva jagatanuM kAraNa che. jethI "va socema mANIta " (he priyadarzana! utpattinI pUrve A ja hatuM,) A zrutivaDe, ane jema vaMdhyAputrAdi. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. vaDe pUjArUpa kAryanI utpatti thatI nathI tema asatamAMthI A jagatane utpatti na thAya e yukitavaDe, te A asatakAraNavAda saMbhavI zako nathI, tethI sasvarUpa brahmaja A sarva jagatanI utpattimAM kAraNa che... jagata nuM kAraNa sapa brahma che ema kahevAthI atanI hAni thaze ema zaMkA thAya to tenA uttaramAM kahe che - jagadAkAratayApi prathate guruziSyavigrahatayApi / brahmAdyAkAratayApi pratIbhAtIdaM parAtparaM tatvam // 80 // A parathI para tatva jagadAkArapaNuvaDe, guruziSyanA zarIrapaNA vaDe, ane brahmAdinA AkArapaNAva, prasiddhine pAme che. mAyAthI sUkSma ane vyApaka evuM brahmatattvaja nAmarUpAtmaka jagadAkArapaNuvaDe, guruziSyanA zarIrarUpe, ane hiraNyagarbhAdi devatArUpe vivartarUpe pratIta thAya che. satya brahmamAM jagata, guruziSya, ane brahmAdi devo adhyAsarUpe pratIta thatA hovAthI daitanI prApti thatI nathI, paNa ataja susthira rahe che. 80. keTalAka avivekIo brahmathI bhinna jagata satya che ema mAne che, temanuM te mAnavuM janmamaraNanI paraMparAne mATe thAya che ema kahe che - satyaM jagaditi bhAnaM saMsRtaye syAdapakacittAnAm / tasmAdasatyametannikhilaM pratipAdayanti nigamAntAH // 81 // jagat satya che A jJAna apakava cittavALAone saMsArane mATe thAya che, tethI A sarva asatya che ema upaniSade pratipAdana kare che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNu. 225 jagat brahmathI bhinna che, ane te jagat satyarUpa che, evuM jJAna advaitabhAvanAthI rahita ane zrIsadgurunAM kRpAkaTAkSane nahi prApta thayelA hatabhAgI puruSonA janmamaraNanI paraMparAne mA ja thAya che. " yadA veSa etasminnudaramantaraM kurute'tha tasya bhayaM bhavati // " ( jyAre A pusta A brahmamAM thoDA paNa bheda kare che tene avazya bhaya thAya che, ) A zrutimAM bhedajJAnane bhayanA hetu kahyuM che, tethI pratIta thatuM A sarva nAmarUpAtmaka jagat asatya eTale brahmathI abhinna che, ema vedanA aMtabhAgarUpa upaniSade upadeza kare che. 81. have pavitra adhikArIne sarva brahmaja ema upaniSada medha kare che ema kahe che:-~~ paripakamAnasAnAM puruSavarANAM purAtanaiH sukRtaiH / brahmavet sarve jJAti sUcaH propratyeva: // 82 5 prAcIna puchyAvarDa paripatra aMtaHkaraNavALA zreSTha puruSone A sarva jagat brahmaja che ema bahu prakAre A upadeza kare che. pAtAnA pUrvajanmAmAM saMpAdana karelAM puNyakarma rUpa hetuva manAM aMtaHkaraNa zravaNamananAviDe paripakava thayAM che evA brahmAtmabhAvanAvALA zreSTha adhikArIne A sarva nAmarUpAtmaka jaMgatuM brahmaja che ema A upaniSadbhAgarUpa veda " sarva jJAjyanuM vrajJa '" ( A sarva nizraya brahma che, ) tyAdi vacaneAvaDe upadeza kare che. 82. te ahiM advitIya brahmaja hoya te te sarvane kema pratIta thatuM nathI ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe cheH 15 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. anavagatakAJcanAnAM bhUSaNadhIreva bhUSaNe hai / .. evamavivekabhAjAM jagati janAnAM na tAttvikI dhiSaNA // 83 // senAne nahi jANanArAone nAnA bhUSaNamAM bhUSaNanI buddhija [che,] evI rIte avivekavALA puruSone jagamAM tAvikI buddhi nathI. jema sonAnA ajJAnavALAM bALakone senAnA vivarta pariNabharUpa alaMkAramAM te suvarNathI bhinna nahi chatAM paNa alaMkAranuM ja jJAna thAya che, tema brahmajJAnarahita avivekI manune A jagatamAM A sarva brahmaja che evuM vAstavika jJAna thatuM nathI.. 83. - ayabrahma aparokSa chatAM paNa avivekIone pakSanA jevuM jaNAya che ema kahe che - ahamAlambanasiddhaM kasya parokSaM bhavedidaM brahma / tadapi vicAravihInairaparokSayituM na zakyate mugthaiH // 84 // huM evA AlaMbanathI siddha A brahma kone parokSa hoya ? te paNa vicArarahita ajJAnIo vaDe [te apakSa karavAnuM zakya nathI. - "huM chuM," " huM jANuM chuM," evI rItanA anubhavavaDe savA manuSyomAM prasiddha A brahma kayA abrAMta manuSyane poddA heya ? koI paNa abrAMta manuSyane parokSa na hoya. evI rIte brahma sarvadA aparokSa chatAM paNa upaniSadonA arthane vivekapUrvaka vicAra nahi karanArA ajJAnIo vaDe te brahmane sAkSAtkAra karI zakAtuM nathI. 84. je A sarva brahmaja hoya te lokone laukika vyavahAra ne zAstrIya vyavahAra kevI rIte saMbhavI zake ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa 227 ahamidamiti ca matibhyAM satataM vyavaharati sarvaloko'pi / prathamA pratIci caramA nivasati vapurindriyAdibAhyArtha // 8 // huM ane A evI be buddhivaDe sarva leka niraMtara vyavahAra kare che, temAM pahelI buddhi pratyagAmAmAM ane bIjI buddhi zarIra ane iyiAdi bahAranA padArthomAM vase che. huM evA zabadavaDe huM evA jJAnane viSaya karanAra ane A evA zabdavaDe A jJAnane viSaya karanAra arthAta viSayI ane viSaya A be prakAranI buddhivaDe save leka niraMtara pitApitAne vyavahAra kare che. prathamanI huM evI buddhi aMtarAtmAmAM vase che, ane bIjI A evI buddhi sthUlazarIra ne ikiyAdi bAhya padArthomAM vase che. AvI rIte viSaya ane viSayI e baMnene ekabIjAmAM adhyAsa karIne sarva loke potapotAno vyavahAra kare che. 85. - have bahAranA cUlAdi padArthamAM je he evI buddhi che te brAMti che ema kahe che - vapurindriyAdiviSayAhabuddhizcenmahatyaso bhrAntiH / . aMtasmistabuddhirityadhyAsana zAsyamAnatvAt // 86 // je zarIra ane IkriyAdine viSaya karanArI huM evI buddhi [thAya te A moTI bhrAMti che. atatamAM tata buddhi ema adhyAsavaDe kathana karela hevAthI. ajJAnIone sthUlazarIra ane ikiyAdine viSaya karanArI je huM evI buddhi thAya che te A meTI brAMti eTale adhyAsaja che. je vastu je rUpa nathI temAM tenI buddhi thAya e adhyAsa che ema zArIrakabhASyamAM adhyAsanuM lakSaNa kaheluM hovAthI sthUlazarIra Adi je AtmA nathI temAM je AtmAnI buddhi thAya te adhyAsaja che 86. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. huM evI buddhi ane A evI buddhi AtmAmAM kalpita hevAthI huM evI buddhine artha AtmA ja che ema kahe che. - tasmAdazaSasAkSI paramAtmaivAhamartha ityucitam / ajaDavadeva jaDo'yaM satsaMbandhAdbhavatyahaGkAra: // 87 // tethI sarvanA sAkSI paramAtmAja ne artha che ema ucita che.) A jaDa ahaMkAra satanA saMbaMdhathI cetananA jeja jaNAya che. jethI ahaMkArAdi AbhAmAM kalpita che, tethI A samagra jagatanA sAkSI paramAtmAja huM evI vRttine artha che, ema saMbhave che. A jaDa ahaMkAra rUpa cetananA saMbaMdhathI cetana jevoja pratIta thAya che. 87. have huM evA jJAnane viSaya AtmA che, anya nathI, ema kahe che - tasmAt sarvazarIrepvahamahamityeva bhAsate spaSTaH / ya: pratyayo vizuddhastasya brahmaiva bhavati mukhyArthaH // 88 // tethI sarva zarIramAM huM huM evuM je spaSTa ne vizuddha jJAna jaNAya che tene mukhya artha brahmaja thAya che. upara kahela kAraNathI sarva zarIramAM " huM " "huM" evI rItanuM je prakaTa ane upAdhirahita jJAna pratIta thAya che te huM evA jJAnane brahmaja mukhya artha thAya che, tene te zuM artha thatuM nathI.88. brahmaja ahaMkArane mukhya artha che ema kahyuM tene daSTAMta siddha kare che - gozabdAdiva gotvaM tadapi vyakti: pratIyate'rthatayA / ahamarthaH paramAtmA tadvadbhAntyA bhavatyahaGkAra: // 89 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 28 jema gAyazabdathI gAyapaNuM che, te paNa arthapaNA vaDe vyakti pratIta thAya che, tema hune artha paramAtmA che, paNa brAMtivaDe ahaMkAra thAya che. jema gAya evA zabdathI gAyapaNuM evo mukhya artha thAya che, te paNa te gAyapaNuM arthanA saMbaMdhavaDe eka gAyanI AkRtine bodha kare che, tema huM evA zabdane mukhya artha paramAtmA che, paNa brAMtivaDe ahaMkAra paNa huM evA jJAnano artha thAya che. 88. zrAMtivaDe ahaMkAra paNa huM evA jJAnano artha thAya che, ne tevaTe ahaMkAramAM paNa kartApaNAdi dharmone Aropa thAya che, ema kahe che - dagdhatvAdikamayata: pAvakasaGgena bhAsate yadvat / . tadvaccetanasaGgAdahamiti pratibhAMti kartRtAdIni // 90 // jema agninA saMgavaDe leDhAnuM dAhakaraNapaNuM Adi pratIta thAya che, tema cetananA saMgathI ahaMkAramAM [paNa] kartApaNuM Adi pratIta thAya che. jema agnine saMyogavaDe loTAmAM bALavAne tathA prakAzarUpa dharma pratIta thAya che, tema cetananA saMbaMdhathI ahaMkAramAM kartApaNuM bhoktApaNuM ityAdi dharmo adhyAsathI pratIta thAya che. 40. tethI AtmAja evA jJAnane artha che evI niraMtara bhAvanA karavI, bIjI bhAvanA na karavI, ema kahe che - dehendriyAdidRzyavyatiriktaM nirmalamatulamadvaitam / ahamarthamiti viditvA tadvyatiriktaM na kalpayetkiMcit // 11 // ]i zarIra ane indriyAdi dazyathI bhinna, nirmala, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. atula ne advaita [che. te huM evA jJAnane artha che, ema jANIne tenAthI bhinna kAMI na ciMtave. - je zarIra, Iddhi ne aMtaHkaraNadi sarva dazyathI vilakSaNa, avidyAne lezathI rahita, sAdarahita ne daitavarjita brahma che, te huM evA jJAnane viSaya che, ema jANune te brahmathI bhinna koi paNa vastunuM ciMtana vivekI na kare. 81. AtmA huM evA jJAnane viSaya hovAthI sarva zarIrarUpa upAdhimAM samAna ja che to paNa upAdhinA bhedathI AtmAne paNa bheda thavAthI anubhavanuM vicitrapaNuM thAya che ema kahe che - yadvatsukhaduHkhAnAmavayavabhedAdanekatA dehe / tadvamiha satyabhede'pyanubhavavaicitryamAtmanAmeSAm // 92 // jema zarIramAM avayavonA bhedathI sukhaduHkhanuM ane kapaNuM [thAya che, tema ahiM abheda chatAM paNa A AtmAenA anubhavanuM vicitrapALuM thAya che. jema ekaja sthUlazarIramAM hAthapagAdi avayavonA bhedathI sukhaduonI anekatA thAya che, eTale mAre hAthe sukha che, mAre hAthe duHkha che, ne bhAre page sukha che, mAre page duHkha che, ityAdi rItanA sukhaduHkhanuM anekapaNuM jaNAya che, tema A saMsAramAM vastutAe cetanarUpe abheda chatAM paNa aMtaHkaraNanA bhedathI A AtmAone anubhavanuM vicitrapaNuM thAya che, arthAta aMtaHkaraNarUpa upAdhinA vilakSaNapaNAthI bhinna bhinna pratIta thatA jIvAtmAonA A jagatanA saMbaMdhanA anubhavanuM vilakSaNapaNuM thAya che. 8ra. A jagatanA mAyAmayapaNAthI AnA saMbaMdhamAM vivekIe vadhAre vicAra kare egya nathI ema kahe che - Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa 2 31 kimidaM kimasya rUpaM kathametadabhUdamuSya ko hetuH| iti na kadApi vicintyaM cintya mAyeti dhImatA vizvam // 13 // A zuM che ? AnuM rUpa zuM [che ? A kevI rIte ? upajayuM? ne AnuM kAraNa zuM? ema buddhimAne kadIpaNuM na ciMtavavuM, paNa sarva mAyA [9] ema ciMtavavuM. A jagata zuM che ? A jagatanuM rUpa zuM che? A jagata kevI rIte utpanna thayuM? ane A jagatanuM kAraNa zuM che? evuM ciMtana vivekIe kadIpaNa karavA yogya nathI, kiMtu A sarva jagata mAyA che, arthAta adhiSThAnaja evA vivartarUpe pratIta thAya che ema vivekIe vicAravuM. 83. have dAMta vaDe brahma ane jagatanA abhedane siddha kare che - dantini dAruvikAre dAru tirobhavati so'pi tatraiva / jagati tathA paramAtmA paramAtmanyapi jagattirodhatte // 94 // jeima lAkaDAnA kAryarUpa hAthamAM lAkaDuM tiradhAna pAme che, te paNa temAM ja [tirodhAna pAme che,) tema jagatumAM paramAtmA ane paramAtmAmAM paNa jagata niradhAna pAme che. jema lAkaDAnA kAryarUpa hAthImAM bALakanI daSTie mAtra hAthI pratIta thavAthI lAkaDuM tirodhAna pAme che, ane moTI vayanA vivekI upane lAkaDAnI pratIti thavAthI te hAthI paNa lAkaDAmAMja tiradhAna pAme che, tema ajJAnIne jagatanI pratIti thavAthI jagatamAM paramAtmA tirodhAna pAme che, ane vivekane paramAtmAnI pratIti thavAthI paramAtmAmAM paNa jagata tiradhAna pAme che. 94. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. have A mAyAmAtra jagatapa citra kayAM rahe che ? ane koNe utpanna kayuM che? ema jANavAnI icchA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - Atmamaye mahati paTe vividhajagacitramAtmanA likhitam / svayameva kevalamaso pazyan pramudaM prayAti paramAtmA // 9 // AtmasvarUpa moTA vastramAM vividha jagatarUpa citra AtmAe cihyuM che. A paramAtmA poteja jotA chatA AnaMdane pAme che. AtmasvarUpa moTA vistAravALA vastramAM nAnArUpavALuM jagatarUpa citra pite pitAnI icchArUpa pIchIvaDe potAmAMja cihyuM che. A citrane joine anya avalokana karanAra na hovAthI paramAtmA pitaja AnaMda pAme che. jema koI laukika citAra pite pitAnI hatheLI AdimAM citra kADhIne A citra ramaNIya che ema je AnaMda pAme che, tema paramAtmA pitAnA svarUpamAM pioteja A jagatarUpa citra citrIne tene joIne prasanna thAya che. Tapa. have sarva brahmaja che evA vidvAnane nizcayane kahe che:- cinmAtramamalamakSayamadvayamAnandamanubhavArUDham / brahmaivAsti tadanyanna kiMcidastIti nizcayo viduSAm // 96 // caitanyasvarUpa, nirmala, avyaya, adraya, AnaMdarUpa nei anubhavavaDe jANavAgya brahmAja che, tenAthI bhinna kAMI paNa nathI. A vidvAnane nizcaya che. kevala cetanyasvarUpa, avivAdi malathI rahita, avinAzI, devarahita, paramAnaMdasvarUpa ane anubhavavaDe jANavAmAM Ave evuM brahmaja sarvatra vilasI rahyuM che. te brahmathI bhinna bIjuM kAMI paNa ahi Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 233 nathI evA tattvajJAnIone siddhAMta che. vArtikakAra paNa nIcenA vacanathI e pramANe kahe cheH-' ciDhacavAre tu dvaita cAva paryAta / yoddhAtmAMtaLa na paryAta citvayAt / " ( joke kyAreka vyavahAramAM jJAnI tane jue che, tepaNa caitanyanA anvayathI jJAnarUpa AtmAthI bhinna jotA nathI. ) 96. je brahmathI bhinna kAMi paNa vastu na hoya teA vidhA ne avicAdi vibhAga zrutimAM kahyA che tenuM zI rIte samAdhAna karavuM ? ema zaMkA thAya tA tenA samAdhAnamAM kahe cheH-- vyavahArasya dazeyaM vidyAvidyeti vedaparibhASA / nAstyeva tattvadRSTyA tattvaM brahmaiva nAnyadatyasmAt // 97 // vyavahAranI siddhine mATe A vidyA ne avidyA ema vedanI paribhASA [che,] tattvanI STie nathIja. yathArtha svarUpa brahmaja [che, AnAthI bhinna nathI. zAstrIya ane saiAkikavyavahAranA saMpAdanamATe jJAna ane ajJAnarUpa vidyA ane avidhA evI vedanI paribhASA eTale saMjJA che. brahma ane AtmAnA ekapaNAnA siddhAMtanI dRSTie oie te vidyA ane avidhA evI koi vastu nathI. yathArtha svarUpa brahmaja che. A brahmathI bhinna anya kAMi paNa vastu nathI. " naidda nAnA ta zrvina // " ( ahiM kAMi paNa bheda nathI, ) tyAdi zruti paNa emaja kahe che. 87, brahmathI anya bIjI vastu che ema mAnanArAnA matamAM paNa astitvarUpe te vAdIevaDe brahmaja kahevAya che ema kahe che:astynyditi mataM cettadapi brahmaiva cAstitArUpam / vyatiriktamastitAyA nAstitayA zUnyameva tatsiddham // 98 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. je anya che A mata hioya te paNa astitArUpa brahma ja che,] aritatAthI bhinna nAstitAvaDe zunya ja [1] te siddha [ thAya. ! brahmathI bhinna bIjI vastu che ema je vAdI pitAne mata jaNAve che te anya vastu che evA rUpavaDe brahmaja che, kemake che evuM rUpa brahmathI bhinna bIje nathI. che evA rUpathI bhinna nathI evuM 35 che. nathI e anyanuM nAma che, tethI vAdIonA matamAM paNa brahmathI bhinna je che te zanyaja che ema siddha thAya che. 48. jJAnIone je brahmathI bhinna kAMI paNa pratIta na thatuM hoya te temane zarIravyavahAra kevI rIte saMbhavI zake ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che?-- ta-tvAvabodhazattacA sthiratayA bAdhitApi sA mAyA / AdehapAtameSAmAbhAtyAtmApyayaM nijo viduSAm // 99 // tatvajJAnanA sAmarthyathI vikSepAdirahitapaNuAvaDe bAdha pAmelI te mAyA zarIranA pAtaparyata A vidvAnone pratIta thAya che, ane pitAne A AtmA paNa pritIta thAya che.] AtmAthI abhinna brahmane jJAnanA sAmarthyathI vikSepAdirahita paNa vaDe miththArUpe nakkI thayelI prasiddha zarIrarUpa te mAyA temanA sthUlazarIranuM paDavuM thAya tyAMsudhI A brahmaniSTha jJAnIone mithyApaNuvaDe pratIta thAya che, ane pitAnuM svarUpa ayAnaMdarUpa tathA satyarUpe anubhavAya che. Ta. je zarIranA paDavAsudhI jJAnIone ane ajJAnIone jagatanuM sarakhuM bhAna thatuM hoya to pachI vidvAnamAM ajJAnIothI zo pharaka rahya? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che:-- Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAmanirUpaNu, eSa vizeSo viduSAM pazyanto'pi prapaJcasaMsAram / pRthagAtmano na kiMcitpazyeyuH sakalanigamanirNItAt // 100 // vidvAnAmAM A pharaka [ che. te ] prapaMcarUpa saMsArane jotA chatA paNa sarva vedoe nakkI karelA AtmAthI [bhinna] kAMi paNa jotA nathI. 235 ajJAnIethI nAnImAM A kuka che. teo netrAdi indri cAvaDe mAyika saMsArA anubhava karatA chatA paNa te mAyika saMsArane sarva upaniSadonAM vAkayAe nakakI karela peAtAnA AtmAthI kAMi paNa bhinnarUpe zvetA nathI, paraMtu petAnA AtmAnAja vivartarUpe A sarvane jue che. 100. advaitabhAvanAmAM sthira thayelA brahmaniSTa puruSAne kAMi paNa jJAtavya ke kartavyAdi nathI ema kahe che: kiM cintyaM kimacintyaM kiM kathanIyaM kimapyakathanIyam ! kiM kRtyaM kimakRtyaM nikhilaM taditi jAnatAM viduSAm // 101 // sarvAMte [che] ema jANanAra jJAnIone vicAravAyAgya zuM [che] ? [ne] nahi vicAravAyAgya zuM [che ?] kahevAyeAgya zuM [che ? ne] nahi kahevAyeAgyapaNu zuM [che ? zuM karavAyeAgya [che] ? ne zuM nahi karavAyeAgya [che] ? A sarva brahmaja che ema anubhavanAra tattvajJAnIomAM zarIra ane kriyAdinA satyapaNAnI brAMtine abhAva hovAthI ane temanA pRrNakAmapaNAthI temane koi paNa padArtha rAgapUrvaka vicAra karavAyAgya nathI, kAi paNa padArtha dveSapUrvaka nahiM vicAravAyeAgya paNa nathI, koi paNa viSaya kahevAyeAgya paNa nathI, ane koi paNa viSaya rahasyarUpa gaNIne nahi kahevAyogya paNa nathI, kartavyarUpa paNa nathI, ane kAM Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. kAMI artavyarUpa paNa nathI, kartavyane avadhine pAmelA evA kRtArtha mahApurUne zuM jJAtavya ke kartavya hoya ? ajJAnIone kadAca teomAM jJAtavyane jANavAnI ane kartavyane karavAnI icchA pratIta thAya te te temaNe karelo mAtra Aropaja che ema samajavuM. temanI daSTie tevI koI IcchA nathI. 101. evA tattvajJAnIone baMdhamokSAdi vyavahAra paNa nathI ema nikhilaM dRzyavizeSa dRpatvena pazyatAM viduSAm / vandho nApi na muktina ca paramAtmatvamapi na jIvatvam // 102 // sarva dazya padArthone cetanyasvarUpapaNe jotA jJAnI ene baMdha nathI, mukti paNa nathI, paramAtmasvarUpapaNuM paNa nathI, ane jIvasvarUpapaNuM paNa nathI. 102. pratipAdana kareluM brahma ane AtmAnA ekapaNAnuM jJAna ane upaniSadanA pramANabhUta tAtparyarUpa che ema kahe che - asakRdanucintitAnAmavyAhatataranijopadezAnAm / prAmANyaM parasImnAM nigamanamidameva nikhilanigamAnAm // 103 // punaH punaH vicArelA, jemane upadezone koI paNa sthale leza paNa ] vyAghAta thato nathI evA, ne sarva pramANonA ] avadhibhUta sa upaniSad bhAgenuM pramANapaNuM [ane] nigamana (sAdhyanI samAptirUpa sarva vedAMtane siddhAMta) (A AtmAnuM ekapaNuM) ja che.] 103. have bAkI rahelA graMtha vaDe brahmaniSTha sadgae brahmapaNAne pamADela ziSya pitAnA zrI gurunAM caraNakamalamAM ghaNuma karIne Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa 237 prasanna mana tathA vANIvaDe pitAnA anubhavamAM ArUDha thayela sarvAbhAvane prakaTa karavA vicAra karavA lAgyo ema kahe che:itthN nibodhya guruNA ziSyo hRSyan praNamya taM padayoH / svAnubhavasiddhamartha svayamevAntarvicArayAmAsa // 104 // upara kahelI rIte zrIsaddagurue upadeza karele ziya harSa pAmate chate temanAM caraNakamalamAM praNAma karIne pitAnA anubhavasiddha arthane ( sAkSAt karelA brahmasvarUpapaNAne) piteja aMtaHkaraNamAM vicAravA lAge. (pitAnA manamAM manana karavA lAgyA. ) 104. have te pitAnA sarvAtmapaNAne jaNAve che - ajaro'hamakSaro'haM prAjJo'haM pratyagAtmabodho'haM / paramAnandamayo'haM paramazige'haM bhavAmi paripUrNaH // 105 // | huM vRddhAvasthAthI rahita chuM, huM sava vikArathI rahita chuiM, huM Izvara chuM, huM pratyeka zarIramAM prakAza karanAra jJAnasvarUpa chuM, huM paramAnaMdasvarUpa [chuM, sarvanA kAraNarUpa , athavA huM paramamaMgalarUpa chuM, ane huM] paripUrNa [chuM. 105. gaDhaSHkamAnAmAmAnandAnupratiSi ! AbAlagopamakhilairahamityanubhUyamAnamahimAham // 106 // huM AtmajJAnIomAM saMpanna chuM, huM AtmAnA AnaMdanA anubhavarUpa rasane jANanAro chuM, ane huM bAlaka tathA gevAlaparyata sarva[manu vaDe huM evI rIte anubhavAtA mahimAvALe ]i Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ro. saMpanna-AtmajJAnarUpa dhanavALe. sarva prANIomAM huM huM evA jJAnane viSaya huM chuM. tethI huM sarvAtmA chuM. 106. indriyasukhavimukho'haM nijasukhabodhAnubhUtibharito'ham / iti matidUrataro'haM bhAvatarasukhitacittoham // 107 // huM ikiyenA sukhethI ( viSayanAM anitya sukhethI) rahita chuiM, huM AtmasukhanA ne AtmajJAnanA anubhavathI paripUrNa chuiM, Ave AtmA che,] evI buddhithI huM amApya chuM, ane viSayAdi sukhethI bhinna AtmarUpa sukhavaDe sukhI cittavALo chuM. 107. Izvaroha'mIzvarANAmIyAdveSAnuSaGgarahitoha'm / IkSaNaviSayamatInAmIpsitapuruSArthasAdhanaparoha'm // 108 // IzvaremAM huM Izvara chuM, huM IrSyA ane dezanA saMbaMdhathI rahita che, ane ] huM AtmasvarUpane anubhava karavAmAM jemanI buddhi che evA puruSe mAM Icchita (mekSarUpa) puruSArtha sAdhavAmAM tatpara che.] IzvamAM-karavAne, nahi karavAne, ane bIjI rIte karavAne samartha puruSamAM. 108. udayo'hameva jagatAmupaniSadudyAnakRtavihAro'ham / udvelazokasAgaravADavahutavAhanAciraham // 109 // huMja jagatanA prakAzarUpa chuM, huM upaniSadarUpa udyAnamAM (bAgamAM) vihAra karanAro chuM. (tenA arthane nira. tara vicAra karanAre ) [tathA) huM vRddhi pAmelA zekasAgaranuM zikSaNa karavAmAM vADavAgnirUpa teja [chuM.] 109. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. - UrjasvalanijadhibhavairUrvamadhastirthaganuvAno'ham / UhApohavicArairUrarIkRtavat pratIyamAno'ham // 110 // huM atyaMta tejomaya mArI vibhUtio vaDe upara, nIcene sarva khuNAomAM vyApele chuiM, ane huM tarka ane tenuM nirAkaraNa e benA vicAro vaDe ravIkArAyelo houM ema tIta thanAro chuM takavAdIe karelA pUrvapakSarUpa AkSepa. nirAkaraNa-vAdIe karelA AkSepanuM khaMDana. vastutAe huM svataHsiddha chatAM paNa zaMkAonA samAdhAnavaDe pratIta thanAra houM ema jaNAuM chuM. 110. RSighamRSigaNo'haM sRSTirahaM sRjyamAnamahamevam / RddhighaM vRddhirahaM tRptirahaM tRtidIpadIptiraham // 111 // huM kaSi chuM. kaSisamUDa chuiM, huM sRSTi chuiM, huMja utpanna thanAra chuiM, huM samRddhi chuiM, huM vRddhi chuiM. huM tRpti chuM, ane huM tRtirUpa dIvAnI prabhArUpa [chuM.] - RSi-bhUta, bhaviSya ane vartamAnanA draSTA athavA sUrama vastune drA. RSisamUha-sAta Rpiono samUha. utpanna thanAra-utpanna thanAra sarva prANuono samUha. tRpri-sarva bhegonI prApti. 111. eko'hamatadIdRzamevamiti sphuritabhedarAhato'ham / yaSTavyo'hamanIhairantaHsukRtAnubhUtirahito'ham // 112 // huM sarva bhedarahita chuiM, huM A AvuMja (che) evA kurelA bhedathI rahita chuiM,] he phalAzArahita buddhivALAo vaDe yamAM pUjana karavAgya [chuM, ane ] huM puNyavALe chuM evA aMtakaraNanA anubhavathI rahita ]i 11ra. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. aikyAvabhAsako'haM vAkyaparijJAnapAvanamatInAm / QAmava taravuM nairAtama:prAthamihig | 223 ekapaNane prakAzanAro huM chuM, mahAvAkayathI utpanna thayelA brahmasvabhAvarUpa) jJAnavaDe jemanI buddhi vizuddha thaI che evAone niyaMtA huMja chuM, huM] saddhastu chuiM, ane huM rAtanA ghATA aMdhArA jevA ajJAnane ucheda karanAra sUrya [chuM.] - ekapaNane-javabrahmanI vAstavika svarUpanA abhedanA. 118. ojo'hamauSadhInAmotaprotAyamAnabhuvano'ham / oMkArasArasolusadAtma mukhAmodamatta aMgo'ham // 114 // sarva ] auSadhIonuM sAmarthya huM chuM, huM [ sarva ] bhuvanemAM otapreta thaIne (vyApIne) rahe che, ane ! huM kArarUpa kamalamAMthI prasaratA AtmasukharUpa sugaMdhathI matta thayele bhamare [chuM.] ma-ahaMkAranA vismaraNavALo. 118. auSadhamahamazubhAnAmaupAdhika varmajAlarahito'ham / audAryAtizayo'haM cittavividhacaturvargataraNaparo'ham // 115 / huM sarva pApane nirmala karanAra chuiM, huM avidyAe utpanna karelA prapaMcarUpa dhasamUhathI rahita chuM, atyaMta udAratAvALe [chuM, ane huM mane kapelA nAnAprakAranA dhirma, artha, kAma ane mokSa e ] cAranAM sAdhanene saMpAdana karavAmAM tatpara [chuM. ] 115. aGkazamahamakhilAnAM mahattA mattavAraNendrANAm / ambarAmava vimalo'haM zambararipujAtavikRtirahito'ham // 116 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 zrIsvAtmanirUpaNa huM mahatpaNa vaDe sarva unmatta gaje drinA aMkuzarUpa chuiM, arthAta huM pitAnI moTAIvaDe unmatta thayelA sarva abhimAnI puruSanA madane nAza karanAra chuM. ] huM AkAzanA je atyaMta nirmala [chuM. huM kAmathI utpanna thayelA vikArothI rahita chuM.] 116. AtmavikalpamatInAmaskhaladupadezagamyamAno'ham / asthirasukhavimukho'haM susthirasukhabodhasaMpaducito'ham // 117 // huM AtmAmAM saMzayayukta buddhivALAone nizcayavALA upadezathI jANavAmAM AvanAra chuiM, asthira sukhathI ( viSayasukhathI) rahita [ chuM, ane huM susthira sukha ane jJAnarUpa saMpattine vegya chuiM.] saMzayayukta buddhivALAone-huM AtmA chuM, vA AtmA nathI, AvA saMzayayukta buddhivALA puruSone. nizcayavALA upadezathI-tuM AbhA che evA zrIsadgae karelA nizcala upadezathI. 117. karuNArasabharito'haM kavalitakamalAsanAdiloko'ham / / kaluSAhaGkAravilakSaNo'haM kalmaSasukRtopalezarahito'ham // 118 // huM kRpArUpa amRtathI paripUrNa chuiM, huM brahmAdi lekamAM vyApelo [chuM, huM malina ahaMkArathI rahita chuM, ane huM pApa ane puNyanA saMbaMdhathI rahita chuiM] 118. khAnAmagocaro'haM khAtIto'haM khapuSpabhavago'ham / khalajanadurAsado'haM khaNDajJAnopanAdanaparo'ham // 119 // - huM indriyone aviSaya chuiM, huM AkAzathI para chuM,] AkAzanA phUla jevA saMsAramAM huM rahele chuiM, huM khala Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24ra zrIrAMkarAcAyanAM aSTAdaza ratno. puruSathI pAmI zakAuM e nathI, [ane] huM paricchinna jJAnene dUra karavAmAM tatpara chuM... para-sUkSma ane vyApaka. 11. gAlitadvaitakatho'haM dehI bhavadakhilamUlahRdayo'ham / gantavyo'hamanIhargatyAgatirahitapUrNavodho'ham // 120 // huM AtanI vAtathI atyaMtarahita chuM. huM dehI (eTale utpanna thayelA sarvanA mUlarUpamAyA)nA hRdayarUpa [chuM, huM [kamanA phaLanI AzAthI rahitapuruSavaDe prApta thavAca chuM, ane huM utpatti tathA vinAzathI rahita pUrNajJAnasvarUpa [chuM.] 120. ghanatAmAtapriyaMkamAnag | ghaTikAvAsararajanasiMvatsarayugakalpakAlabhedo'ham // 121 // huM atyaMta ghATA ajJAnarUpI aMdhakAranA phelAvAne nAza karanAra kiraNanA samUharUpa [, huM ghI, divasa, rAta, varSa, yuga ane ka5 evA kAlanA bhedarUpa chuiM. 121. caradacarAtmako'haM caturamatilAdhyacIrato'ham / capalajanadurgamo'haM calabhavajaladhipAradezo'ham // 122 // huM sthAvarajaMgamarUpa chuM, huM catura buddhivALAo vaDe stuti karavAgya AcaraNavALo chuiM, huM caMcala manuSyavaDe prApta thAuM e nathI, ane huM asthira saMsArasAgaranA pAradezarUpa chuiM] - caMcala manuSyovaDe-viSayonA ciMtanavaDe jemanI buddhi bahu caMcala che evA puvaDe pAradezarUpa-saMsArasAgaranA sAmA kAMThArUpa-brahmarUpa. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 zrIsvAtmanirUpaNa. chandaHsindhunigRDhajJAnasukhAlAdAdamAno'ham / chalapadavihatamatInAM channo'haM zAntimArgagamyo'ham // 123 // huM vedarUpa sAgaramAM gupta jJAna tathA sukhathI utpanna thayelA AnaMdathI prasanna chuM, chalavALA zabdo vaDe jemanI buddhi nAza pAmelI che temane huM ajJAta [chuM, ane huM kutarkodirahita sampradAya vaDe prApta thavAyegya chuiM.] 123. jala jAsanAdigocarapaJcamahAbhUtamUlabhUto'ham / jagadAnandakaro'haM janmajarArogamaraNarahito'ham // 124 // huM brahmAdine pratyakSa paMcamahAbhUtAnA mUlarUpa chuiM huM jagane AnaMda ApanAre chuM. huM janma, vRddhAvasthA, rega ane maraNathI rahita chuiM.) - brahmAdi-brahmA, viSNu ne sa. paMcamahAbhUta-AkAza, vAyu, tejasu, jala ne puthivI. malarUpa-vivAtipAdAnakAraNarUpa. 124. ukRtihuMkRtisiMjitaM bRMhitamukharvividhanAdabhedo'ham / jhaTiti ghaTitAtmavedanadIpaparisphuritahRdayabhavano'ham // 12 // na huM jhAMjha AdinA vanirUpa, raNamAM vIrapuruSanA vanirUpa, bhUSaNanA vanirUpa, ane hAthIonA vanirUpa ItyAdi nAnA prakAranA nAdanA bhedarUpa chuM, ane huM tatkAla prakaTelA AtmajJAnarUpa dIpakanA prakAzavaDe: prakAza pAmela hRdayakamalarUpa chuM. 125. jJAnamahaM jJeyamahaM zAtAha jJAnasAdhanagaNo'ham / jJAtRjJAnavinAkRtamastitvamAtramevAham // 126 // padArthane grahaNa karanArI vRttirUpa chuiM, huM jJAnanA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. viSayarUpa chuiM, huM vRttidvArA viSayanA jJAnavALe chuM, huM jJAnanA sAdhananA samUharUpa (idrinA samUharU5) chuiM. huM jJAtA ane jJAnavinA siddha astitvamAtrarUpaja chuM. astitvamAtrarUpaja-mAtra hevApaNArUpaja. . . tattvAtItapado'haM tadantaro'smIti bhAvarahito'ham / tAmasaduradhigamo'haM tattvaMpadabodhabodhyahRdayo'ham // 127 // huM tattvathI rahita svarUpavALe chuiM. huM tenI aMtara chuM evA bhAvathI rahita chuM, tAmasIvRttio vaDe huM prApta thaI zake evuM nathI, ane tapada ane vaMdanA jJAnavaDe jANavAyegya hadayavALA chuiM tothI-prakRtinA kAryarUpa mahadAdi cAvIza tothI. tenapUrvokta covIza tanI. 127. daivatadaityanizAcaramAna patiryamahIdharAdiraham / dehendriyarAheto'haM dakSiNapUrvAdidivibhAgo'ham // 128 // huM deva, daitya, nizAcara, (rAkSasa athavA bhUtAdi,) manuSya, pazu, pakSI, peTe cAlanArAM, ane parvata e sarvanA AdirUpa chuM. huM zarIra ane iMdriyethI rahita chuM, huM dakSiNa ane pUrvAdi dizAonA vibhAgarUpa chuM. 128. dharmadharmamayo'haM dharmAdharmAdivandharahito'ham / dhArmikajana sulabho'haM dhanyo'haM dhAturAdi bhUto'ham // 129 / / huM dharma ne adharmarUpa chuM, huM dharma ane adharmadinA baMdhanathI sahita chuiM, huM svadharmapAlana karanArane Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 zrIsvAtmanirUpaNa anAyAse prApta thanAra chuiM, huM vakhANavAyegya [chuM, ane huM brahmAnA kAraNarUpa chuiM. 129. nAmAdivirahito'haM narakasvargApavargarahito'ham / nAdAntaravidito'haM nAnAvizvanikhilAgamasAro'ham // 130 // huM nAmAdithI atyaMtarahita chuiM, huM naraka, svarga ane mekSathI rahita chuiM, huM nAdanI aMtara jJAta chuiM, bahu prakAranA jagatmAM tathA samagra vedamAM huM sArabhUta chuiM.] huM nAmarUpAdithI atyaMtarahita chuM, huM niSiddha, kAmya ane nityAdi karmo abhimAnapUrvaka karato nathI, tethI huM naraka, svarga ane mokSathI rahita chuM. mokSa mane na prApta thatI nathI. anAhatanAdanA sAkSIpaNuvaDe e nAdamAM huM gIovaDe jJAta chuM. pratIta thatA bahu prakAranA vizvamAM tathA gAdi sarva vedamAM huM sArabhUta chuM. 130. parajIvabhedabAdhakaparamArthajJAnazuddhacitto'ham / prakRtirahaM vikRtirahaM pariNatirahamasmi bhAgadheyAnAm // 131 / / huM Izvara ane jIvanA bhedane bAdha karanArA paramAWjJAnavaDe (brahmanA ekapaNAnA jJAnavaDe) pavitra cittavALA chuiM, huM prakRti [ chuM, huM vikRti [chuM, huM bhAgyanA pariNAmarUpa (phalarUpa) chuM. prakRti-sAMkhyazAstramAM kahelI mulAkRti. vikRti-mahattattva, ahakAra ane pAMca tatmAtrA. 1318 phaNadharabhUdharavAraNavigrahavidhRtaprapaMcasAro'ham / bhAlatalohitalocanapAvakaparibhUtapaJcabANo'ham // 132 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. huM zeSa, parvata tathA hAthIonAM zarIravaDe dhAraNa karelA jagatanA sArarUpa chuiM, ane huM kapAlamAM rahelA rAtA netrarUpa agnivaDe jemaNe kAmane parAbhava karyo che te (ziva) chuiM. ze-pRthivIne dhAraNa karanAra nAga. hAthIonAM-dizAomAM rahelA hAthIonAM. 192. baddho bhavAmi nAhaM bandhAnmuktastathApi naivAham / bodhyo bhavAmi nAhaM bodho'haM naiva bodhako nAham // 133 // . ' huMkiI paNa prakAranA baMdhanathI baMdhAyele nathI, temaja huM baMdhanothI mukta paNa nathI, huM vRttijJAnane viSaya nathI, huM vRttijJAna nathI, tema badha karanAra paNa hu nathI. 133. bhaktirahaM bhajanamahaM muktirahaM muktiyuktirahameva / bhatAnuzAsano'haM bhUtabhavadbhAvyamUlabhUto'ham // 134 // . huM bhakti [chuM, huM bhajana chuiM, huM mukti chuiM, huM ja muktinA bodhane prakAra chuiM, huM prANIone zikSaka chuM,] huM bhUta, vartamAna ane bhaviSyanA kAraNarUpa chuM. - bhakti-bhagavAnane AkAre thayelI vRtti. bhajana-bhagavAnanuM pUjanAdivaDe upAsana. mukti-avidyAnI nivRtti, ne brahmarUpa AnaMdanI prApti. bhUta, vartamAna ane bhaviSyanA-utpanna thayelA, utpanna thatA, ane utpanna thavAnA jagatanA. 134. mAnyo'hamAsmi mahatAM mandamatInAmamAnanIyo'ham / madasagamAnamohitamAnasadurvAsanAdurApo'ham // 135 // huM mAna ApavAgyapuruSane [paNa] pUjya chuM. huM Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. 247 maMdabuddhivALAone mAna ApavAyegya nathI. darya, viSayA. sakti ane abhimAnathI deha pAmelA mananI durvAsanAvaDe huM prApta thanAra nathI. 135. yajanayajamAnayAjakayAgamayo'haM yamAdirahito'ham / / indrayamavaruNayakSarAkSasamarudIzavahirUpo'ham // 136 // maMtrasahita haviSya hemavAdi kriyArUpa, yajJa karanAra, yajJa karAvanAra, ane yAgarUpa (devatAne uddezIne agnimAM bATI AdinuM dAna karavArUpa) chuM. huM yamAdithI rahita chuiM. huM iMdra, yama, varuNa, yakSa, rAkSasa, mat, (vAyu) rudrane agnirUpa chuiM. yamAdithI-yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, bhayAna ne samAdhithI. iMdrAdi ATha ATha dizAnA deva jANavA. 136. rakSavadhanAkSAkSitasrAvaDhavamahimArA rajanAdivasavigamasphuradanubhUtipramANasiddho'ham // 137 // rakSaNarUpa kartavyone upadeza devAmAM anubhavAyelI lIlAvaDe prakAzita mahimAvALo chuiM, rAtadivasanA abhAvamAM skuratA anubhavarUpa pramANathI siddha chuiM.) rakSaNarUpa-jagatane rakSaNarUpa. rAtadivasanA abhAvamAM-eka vRtti mAM gaI hoya ane bIjI vRtti na UThI hoya evA vRttionA abhAvamAM. 137. lakSaNalakSyamayo'haM lAkSaNiko'haM layAdirahito'ham / lAbhAlAmamayo'haM labdhavyAnAmalabhyamAno'ham // 138 // huM lakSaNamaya ne lakSyamaya chuiM,) huM lakSaNa vaDe jANavA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. yogya artha chuiM, huM laya, vikSepa ne kaSAyathI rahita ,] huM lAbhamaya ne alAbhamaya chuiM, ne huM prApta karavAgyamAM nahi prApta thavAyogya chuiM.] 138. varNAzramarahito'haM varNamayo'haM vareNyagaNyo'ham / vAcAmagocaro'haM vacasAmathai pade niviSTo'ham // 139 // huM varNa tathA AzramathI rahita chuiM] huM akSaramaya [chuM, huM zreSThamAM pUjya chuiM, huM vANIonA aviSayarUpa chuiM, ane huM vAkyanA padamAM nei arthamAM praveza pAmele chuM. 39. zamadamavirahitamanasA zAstrazatairapyagamyamAno'ham / zaraNamahameva viduSAM zakalIkRtavividhasaMzayagaNo'ham // 140 // huM zama tathA damAdithI rahita manavALAone saMka zAsAnA avakane vaDe paNa aprApya chuM, haja jJAnIonuM zaraNa chuiM, ane jeNe nAnAprakAranA saMdehane samUha chedI nAMkhe che te huM chuiM.] 140. SaDbhAvavirahito'haM SaDguNarahito'hamahitarahito'ham / SaTkozavirahito'haM SaTtriMzattattvajAlarahito'ham // 141 // - huM cha bhAvathI atyaMtarahita chuM, huM cha guNothI rahita chuiM, huM aniSTathI rahita chuiM, huM cha ke thI atyaMtarahita chuM, ane huM chatrIza tanA samUhathI rahita chuM cha bhAvothI-che, utpanna thAya che, vadhe che, rUpAMtara pAme che, ghaMTa che, ne vinAza pAme che, A che bhAvavikArothI. cha guNothI-madhurAdi cha raso thI. anithI-pitAnA aniSTathI. cha kezathI-snAyu, hADakAM, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsvAtmanirUpaNa. majA, cAmaDI, mAMsa ne lohI A cha kezathI. trIza tattvonApAMca bhUta, pAMca prANa, daza i,i cAra aMta:karaNo, mahattava, kAla, pradhAna, mAyA, avidhA, puruSa, biMdu, nAda, zakti, ziva, zAMta ne atIta A chatrIza tanA . 141. saMvitsukhAtmako'haM samAdhisaMkalpakalpavRkSo'ham / saMsAravirahito'haM sAkSAtkAro'hamAtmAvidyAyA: // 142 // huM jJAnarUpa ne sukharUpa chuiM,] huM samAdhi ne saMka95nA kalpavRkSarUpa chuiM, huM saMsArathI atyaMtarahita chuM, ane huM brahmavidyAnA sAkSAt anubhavarUpa ]i 142. havyamahaM kavyamahaM heyopAdeyabhAvazUnyo'ham / harirahamasmi haro'haM vidhirahamevAsmi kAraNaM teSAm // 143 // huM devone yogya dravyarUpa chuM, huM pitRone regya dravyarUpa chuiM, huM tyajavAyegya ne grahaNa karavAgya bhAvathI rahita chuMviSNu chuM, huM ziva chuM, huM brahmA chuM, ane huMja teo nuM kAraNa che. 143. kSAlitakaluSamayo'haM, kSapitabhavaklezajAlahRdayo'ham / kSAntAdyakSaralahito vividhavyavahAramUlamahameva // 144 // ... huM dhoI nAMkhelA pApavALA chuiM, huM jenA hRdayamAMthI saMsAranA kalezane samUha dUra thaI gayo che e chuiM, hiM akArathI kSakArasudhI [chuM, ne ] huMja nAnA prakAranA vyavahAranuM kAraNa chuiM] 144. bahubhiH kimebhiruktairahamevedaM carAcaraM vizvam / sIkaraphenataraGgA: siMdhAraparANi na khalu vastuni // 145 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrIzaMkarAcAryanAM akAdaza ratno. A bahu kathanavaDe [ prajana che? ] haMja A sthAvarajaMgama jagat [ chuM. jema] jalabiMdu, phINane taraMga nizcaya samudrathI bhinna vastuo nathI, [tema A sarva mArAthI bhinna nathI. 14pa. zaraNaM nahi mama jananI na pitA na sutA na sodarA naanye| paramaM zaraNamidameva caraNaM mama mUrdhni daizikanyastam // 146 // mArI mA [mAruM zaraNa nathI, mArA pitA miAruM zaraNa nathI, mArA putro [mAruM zaraNa nathI, mArA bhAIo [mAruM zaraNa nathI, ne mArA anya saMbaMdhIo paNa mAruM zaraNa nathI. mArA mastakaupara zrIsaddagurunuM dhAraNa kareluM A caraNakamalaja mAruM] parama zaraNa che. 146. Aste daizikacaraNaM niravadhirAste tadIkSaNe karuNA / Aste kimapi yaduktaM kimataHparamasti janmasAphalyam // 147 / / jei mArA saddaguruzrInuM caraNakamala [mArA mastaka para che, temanA avalokanamAM je mArA upara anadhi kRpA che, ane je temaNe je upadezeluM che te mArA hRdayamAM che, ti] AnAthI vadhAre mArA janmanuM saphalapaNuM zuM che ? 147. himakarakarasArasAndrA: kAMkSitavaradAnakalpavizeSAH / zrI rAllA ziArApa: rAmacaMti cittasatApar ! 48 caMdranAM kiraNanA ghATA sArarUpa, [ane] Icchita vara ApavAviSe samarthomAM zreSTha zrI gurunAM caraNakamalanA zItala kaTAkSe [mAro] cittanA saMtApane dUra kare che. 148. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251. zrIsvAtmanirUpaNa. kavalitacaJcalaceto gurutaramaNDUkajAtaparitoSA / zete hRdayaguhAyAM cirataramekaiva cinmayI bhujagI // 149 // caMcala cittarUpa vadhAre meTA deDakAne gaLavAthI bahu saMtoSa pAmelI eka citanyarUpa sApaNI ja hRdayarUpa guphAmAM lAMbo samaya sUe che,-sukharUpe rahe che. 149, mayi sukhabodhapayodhau mahati brahmANDabuddhadasahasram / mAyAvizeSazAlini bhUtvA bhUtvA punastirodhatte // 150 / / | mAyArUpa vizeSathI zobhAyamAna, tathA vyApaka sukha ne jJAnasvarUpa samudrarUpa mArAmAM brahmAMDarUpa hajAre parapoTAo upajI upajIne punaH mArAmAM tirodhAna pAme che.150. gurukRpayaiva sunAvA prAktanabhAgyapravRddhamArutayA / duHsahaduHkhataraGgastuGgaH saMsArasAgarastIrNa: // 151 // zrI gurunI kRpArUpa sArA vahANavaDeja [ane] pUrvanAM puNyarUpa atyaMta anukula vAyuvaDe asahya dukhArUpa moTA taraMgavALe [A saMsArasAgara mArAthI tA. 151. sati tamAsa moharUpe vizvamapazyantadetadityakhimam / uditavati bodhabhAnau kimapi na pazyAmi kiM tvida citram // 152 // ajJAnarUpa aMdhakAra vidyamAna hovAthI A saghaLuM vizva jevAmAM AvatuM hatuM, kiMtu jJAnarUpa sUrya udaya thavAthI te A kAMI paNa hi jete nathI, A Azcarya [che.] 15ra. nAhaM namAmi devAn devAnatItya na sevate devam / na tadanu karoti vidhAnaM tasmai yatate namo namo mahyam // 153 // huM devene namate nathI, je] devenuM ullaMghana karIne Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ro. [dahele te] devane seva nathI, ne tyArapachI zAstrokta karma karatuM nathI, te prayatnavALA mane namaskAra, namaskAra. 153. ityAtmabodhalAbha muhurmuhuranucintya modamAnena / prArabdhakarmaNo'nte paraM padaM prApyate sma kaivalyam // 154 // A AtmajJAnanI prAptine punaH punaH manananA viSayarUpa karIne AnaMdAvasthAne pAmelAte jIvanmukta puruSavaDe prArabbakamane aMte upamArahita mokSapada prApta karAya che.158. mohAndhakArahara saMsArodvelasAgarottaraNam / svAtmanirUpaNametatprakaraNamakRtadakSiNAmUrtiH // 155 // ajJAnarUpa aMdhakArane dUra karanAra ane saMsArarUpa vRddhi pAmelA sAgarane pAra pamADanAra svAtmanirUpaNanAmanuM A prakaraNa zradakSiNAmUti (zrIparamaziva) racatA havA. zrIzaMkarAcAryajI zradakSiNAmUrtine avatAra hovAthI pitAnA vartamAna nAmane sthAne pite teozrInuM nAma ApyuM che. 155. ajJAnAndhyavihantA viracitavijJAnapaGkajollAsaH / / mAnasagaganatalaM me bhAsayati zrInivAsagurubhAnuH // 156 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM zrIsvAtmanirUpaNaM saMpUrNam // 10 // . - ajJAnarUpa aMdhapaNAne sArI rIte haNanArA ne jemaNe vijJAnarUpa kamalane vikAsa karyo che evA zrIgoviMdagururUpa sUryamArA citarUpa AkAzamAM prakAze che.156. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivAjanA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA zrIsvAtmanirUpaNanAmanA graMtharUpa dazamA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 10. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 zrIcarpaTapaMjarikAstotra || zrI paMrivArotra . bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. dehare. brahma-IzanuM dhyAna dharI, vaMdI sazu-pAya; carpaTapaMjarikA-TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 mumukSuonA aMtaHkaraNamAM rahelA ajJAnarUpa aMdhArAne dUra karanArA pUjyacaraNa AcAryabhagavAna kaI velA bhikSA mATe kaI nagaramAM vicaratA hatA tyAre tyAM zAstravAsanAnA AvezavALa kaI vRddha brAhmaNa ke koI vRddha saMnyAsI vyAkaraNazAstrano prAraMbha karIne phunna ra ( kRdhAtu karavAnA arthamAM che, ) A zabdo gekhate hata, te teozrInA jovAmAM Avyo. tene joIne atyaMta dayAvaDe teozrIe tene A stotramAM jaNAvela upadeza karyo che, ema kahevAya che. sAMvarijAne artha pANInA parapoTAnA jevI kAyA e thAya che. A stotranA pahelA kalekamAM vRddhAvasthAmAM vyAkaraNazAstrane abhyAsa rakSaNa karanAra nathI. paNa paramAtmAnaja rakSaNa karanAra che, mATe tAre paramAtmajJAna meLavavA prayatna karavo joIe ema te vRddha brAhmaNaprati vA vRddha saMnyAsipati kahe che - bhaja goviMdaM bhaja goviMdaM bhaja goviMdaM mUDhamate / .. prApte sannihite maraNe, nahi nahi rakSati DukRJkaraNe // 1 // maraNa samIpamAM Ave " Dum " nahi ja Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. rakSaNa kare, [mATe] he mUDhabuddhivALA ! gAviMdane bhaja, gAviMdane bhaja, goviMdane bhuja. tArI vRddhAvasthA che. vRdghAvasthA e maraNanA sAmIpTanI sUcanA denArI che. have tAruM maraNa samIpamAM AveluM hovAthI tAre tArA jIvAtmAnuM zreya karavA prayatna karavA joie, paNa anya nakAmAM kAmeAmAM na guMthA joie. maraNa nikaTamAM Avaze tyAre "dur raLe" (kR dhAtu karavAnA arthamAM che,) A vyAkaraNazAstranA zabdo kadIpaNa tA rakSaNa nahija kare, paNa gAviMja eTale "tavamAMla" (te brahma tuM che, ityAdi vedAMtanAM mahAvAkayeAvaDe jANavAmAM AvatA paranAbhAja tAruM rakSaNa karaze, mATe huM bAlakabuddhivALA vRddha brAhmaNa tuM A avasthAe nahiM abhyAsa karavAyeAgya vyAkaraNazAstranA abhyAsanA parityAga karIne paramaprItithI paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna karavAne prayatna kara, paramaprItithI paramAtmAnuM dhyAna karavAnA prayatna kara, paramaprItithI paramAtmAnuM dhyAna karavAnA prayatna kara. chellA zabdonuM traNa vAra kathana te prayatnamAM Adara jaNAvavAmATe che. 1. bAlastAvatkrIDAsaktastaruNastAvattaruNIraktaH / vRddhastAvazciMtAmagnaH pare brahmaNi ko'pi na lgnH||bhj||2|| mAlaka hoya tyAMsudhI ramatamAM prItivALeA, juvAna thAya tyAre yuvatImAM prItivALe, ne vRddha thAya tyAre ciMtAmAM Dubele thAya che,] parabrahmamAM kAi paNa joDAtA nathI, [mATe] he mUDhabuddhivALA ! goviMdane bhaja, goviMdane bhuja, gAvi'dyane bhaja manuSya AlyAvasthAmAM hoya che tyAMsudhI tenuM mana nAnAprakA 254 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcaTipaMjarikAstotra. 255 ranI ramatamAM prItivALuM hovAthI te pitAne ghaNokhare samaya ramatamAM vyatIta kare che, paNa paramAtmAnuM dhyAna karato nathI. bAlyAvasthA vItI gayA pachI tene juvAnInI prApti thAya che. prApta thayelI yuvAvasthAmAM te potAnI juvAna strImAM ghATA premavALe thAya che. tene lADa laDAvavAmAM ne tenuM bharaNapoSaNa karavAmAM te pitAne samaya vyatIta kare che, paNa paramAtmAnuM smaraNadhyAna karavAmAM te pitAnuM mana lagADato nathI. AvI rIte juvAnIne samaya vItI jatAM manuSyane vRddhAvasthAnI prApti thAya che tyAre te pitAnA zarIranI zithilatAthI, thayelA udharasAdi rogathI, ne chokarAonI tathA pitAnI AjIvikA calAvavAnA vicArathI sarvadA ciMtAmAM Dubelo rahe che, paNa prabhunuM smaraNadhyAna ke temanA svarUpane vicAra prAyazaH kaI paNa manuSya karatA nathI. Ama manuSyanI traNe avasthA nirarthaka cAlI jAya che. mATe he bAlakabuddhivALA vRddha brAhmaNa ! ItyAdi prathama kanA vyAkhAnapramANe samajavuM. 2. aMgaM galitaM palitaM muMDaM,dazanavihA~naM jAtaM tuMDam / vRddho yAti gRhitvA daMDaM, tadapi na muMcatyAzApiMDam ||bhj0||3|| zarIra gaLI gayuM, mAthuM paLIvALuM thayuM, mukha dAMtarahita thayuM, vRddha thayA tyAre lAkaDI laIne cAle che, te paNa AzAnA piMDane choDI dete nathI, mATe) he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. vRddhAvasthAne lIdhe tAruM zarIra lehI tathA mAMsa ghaTavAthI gaLIne hADapiMjararUpa thaI gayuM che, tAruM mAthuM dhoLA vAlavALuM thai gayuM che, temAM eka paNa kALe vAla have jovAmAM AvatuM nathI, Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. tArA mukhamAMthI dAMte tathA dADha paDI javAthI tAruM mukha dAMtavinAnuM tathA dADhAvinAnuM thaI javAthI DAcAM bhaLI gayeluM kurUpa dekhAya che, te vRddha thavAthI AdhAravinA cAlI zakatA nathI, tethI hAthamAM lAkaDI laIne tene TakAvaDe dhIme dhIme cAle che, paNa hajI tArA manamAMthI tuM jIvavAnI tathA viSayonI tRSNarUpa lADavAne cheData nathI: nArA kalyANa mATe A jIvanatRSNAne tathA viSayatRSNane bALI nAMkhavAnI agatya che, mATe he bAlakabuddhivALA vada brAhmaNa ! ityAdi. 3, punAIpa nAM punA mA, punara kanane jJAnanA judu saMvAre vahu sutA , vAgarAte di muer ll mArA A dustara ne apAra saMsAramAM pharI pharI janmavuM ne pharI pharI maravuM, ane punaH punaH mAnA udaramAM sUvuM [thAya che, tethI] "he murAre! kRpAvaDe mAruM rakSaNa kare." he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. A ghaNA prayatnarUpa duHkhathI tarI zakAya evA ne ajJAnIone jeno sAme kAMThe jaNAto nathI evA bhavasAgara che. te bhavasAgaramAM prANIone pitAnA kamAnusAra vAre vAre uMcanIca yoniomAM janmavuM thAya che, vAre vAre maravuM thAya che, ane vAre vAre mAtAne malina udaramAM sUvuM paDe che. Ama A bhavasAgaramAM javane vAraMvAra bhamyA karavuM paDe che, ne tene kyAMI paNa zAMti ke tenAthI upajatuM vAstavika sukha anubhavAtuM nathI. jyAM jyAM tenI sthiti thAya che tyAM tyAM tene bahu vidha duHkhanA kaDavA anubhaveja karavA paDe che, tethI "he muradAnavanA zatro ! ApanA paramANikabirudanuM smaraNa karI dayAre mAruM rakSaNa kare," ema te jIve paramAtmAnI stuti kare che. te bAla divALa vRddha brAhmaNa ! ItyAdi. 4. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcapaTapaMjarikAstotra. 250 nimaya nI sAthe pratA, zivasanta punarAvAta. . kAla: krIDati gacchatyAyustadapi na muMcatyAzAvAyu: ||bhj0||5|| divasa ne rAta, sAyaMkAla (ne) prAtaHkAla,ane zizira ne vasaMta punaH Ave che. kAla ramata kare che, ni] AyuSya cAlyuM jAya che, paNa AzArUpa vAyu cheDatuM nathI. he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. divasa pUro thAya che tyAM rAta Ave che, ne rAta pUrI thAya che, tyAM punaH divasa ne punaH rAta Ave che. Ama vAraMvAra divasa ne rAtrio AvyA kare che. sAyaMkAla ne prAtaHkAla paNa vAraMvAra AvyA kare che. ziziraRtu pachI vasaMtaRtu, te pachI grISma, te pachI varSA, te pachI zarada, te pachI hemaMta, ne te pachI punaH zizirAdi Rtuo Ave che. Ama vAraMvAra Rtuo AvyA kare che. A badhI kAlanI ramata thAya che, ne temAM manuSyanuM Ayum pANInA pUranI peThe UtAvaLe cAlyuM jAya che, paNa manuSyanA cittane viSayonI AzArUpa je vAyurega thayo che te tene choDato nathI, e khedanI vAta che. huM bAlakabudvivALA vRddhabrAhmaNa ! ItyAdi. 5. jaTilo muMDI lucitakezaH, kASAyAMbarabahukRtavaSaH / / jarUcanna ira vA, 3 nimitte vaDutakAma gAda jaTAvALe, muMDana karAve, vAlane cuMTAvI kADhele, kASAyavastravaDe ghaNA vezane dharanAra, ane peTane mATe bahu zoka karato manuSya jete chate paNa jete nathI. he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. pitAnA mAthAupara jeNe moTI jaTA-saMskAra karyA vinAnA lAMbA vAladhAraNa karI che e, pitAnA mAthA uparanA badhA vAlane 17 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. jeNe UtarAvI naMkhAvyA che evo, potAnA mAthAuparanA badhA vAlane jeNe cuMTI kADhayA che evo, pitAnA dharmamatane anusarIne bhagavA vAvaDe bhinna bhinna prakAranA ghaNA vezone jeNe dhAraNa karyA che e, ane pitAnuM udara bharavA mATe ghaNo zoka karanAro manuSya (tevA manuSyone moTe bhAga) mAtra lokone dekhADavAnAM pitAnA A badhA daMbhane jete chato paNa jANe jete nathI ema varte che, ane pitAnA daMbhane parityAga karI te pitAnA jIvanA kalyANa mATe zuddhabhAvathI paramAtmAnuM smaraNadhyAnAdi karatAM nathI. bahu khedanI vAta che ke pitAne tyAgI mAnanArAone moTo bhAga potapotAnA saMgI dAyane bahAra DoLa rAkhavAmAM bahudhA jAgrati seve che, paNa paramAtmAnuM paramapremathI smaraNadhyAna karavAmAM jAgRti sevata nathI. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa ! ItyAdi. 6. vayasi gate kaH kAmavikAraH, zuSke nIre kaH kAsAraH / kSINa vitte kaH parivAro, jJAte tattve kaH saMsAraH ||mj0||7|| vaya gaye kAmavikAra ke? pAchuM sUkAye taLAva koNa? dravya kSINa thaye parivAra keNa? tattvane jANe saMsAra koNa? he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. sthUlazarIra jyAre ativRddhAvasthAne pAmI sAmaththahIna thAya tyAre zarIrAdimAM kAmavikArane prabala vega kevI rIte rahI zake ? na rahI zake. parANe dUra thayAje thAya. taLAvamAMnuM sarva pANu sukAi gayA pachI vAstavika taLAva kyAM rahyuM ? e to sUko uMDo khADeja rahyA. dravya koI paNa prakAre jatuM rahe tyAre te dravyahIna manuSyane satkAra tenAM sagAMvahAlAM AgaLanI peThe na kare e UghADI vAta che. evI rIte kAraNa dUra thavAthI tene avalaMbIne thanAruM kArya paNa dUra Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcarpaTapaMjarikAstAtra. thai jAya che. jyAMsudhI manuSyane potAnA zarIranA adhiSThAnarUpa AtmAnuM ane A dazya jagatanA adhiSThAnarUpa brahmanuM jJAna nathI thatuM tyAMsudhI A saMsAra tene satyarUpe pratIta thAya che, paNayAre te aMtarAtmAthI abhinna brahmane saMzayaviparyayathI rahita jANe che, tyAre AgaLa satyarUpe jaNAtA saMsAra have tene satyarUpe kema jAi zake? naja jaNAi zake. have te te tene mithyArUpeja pratIta thAya. huM bAlakabuddhivALA vRddhabhrAhmaNa ! ityAdi. cha. agre vahniH pRSThe bhAnU, rAtrau citrakasamarpitajAnuH / 259 karatalabhikSA tarutalavAsastadapi na muMcatyAzApAzaH // bhaja0 // 8 // AgaLa agni [ne] pAchaLa sUrya [che, rAtrimAM haDapacI be DhIMcaNeAnI vacce rAkhelI che, hAthamAM bhikSA[le che, ane] vRkSanI nIce nivAsa [kare che,] tepaNu AzArUpa pAza cheDatA nathI. he mUDhabuddhivALA ! ityAdi. potAne tapasvI mAnanAra athavA atyaMtadAna koi manuSyanI AgaLa bhrUNImAM agni saLage che, upara tathA paDakhe AcchAdana na hovAthI savAre tathA sAMje jenA kharaDAupara sutA tApa paDe che, eTavAnA vastrane abhAve zIALAnI RtumAM beThelI sthitie rAtre TADha lAgavAthI jeNe peAtAnuM mAthuM namAvIne potAnI haDapacI peAtAnAM e DhIMcaNAnI vacce rAkhelI che, athavA rAte TADha lAgavAthI sUtelI sthitimAM potAnAM e DhIMcaNA potAnI haDapacInI pAse ANI dIdhAM che, je peAtAne vairAgya jaNAvavAmATe peAtAnI pAse bhikSApAtra rAkhI temAM bhikSA letA nathI, athavA dInatAne lIdhe jenI pAse pAtra nathI, tethI peAtAnA hAthamAM je ApelI bhikSA le che, te temAMthI UbhA Ubhe khAi le che, ane Azrama, maDa ke guAmAM nahi Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne, rahetAM kAi vRkSanI nIce je nivAsa kare che, tepaNu zrIsadgurunA . kAruNyanI prAptine te aMtaHkaraNanI aMtamu khatAne abhAve potAnA zarIrane kaSTa ApanAra te ajJAnI manuSyane A leAkanA viSayeAnI tathA paraleAkanA viSayAnI AzArUpa pAza-kAMsA-cheDatA nathI, athavA te manuSya AzArUpa pAzane cheDI zakateA nathI. DhAze. AzApAza kapAya nahi, javalagI jJAna na thAya; tapathI dehadamana kare, vA kare anya upAya. 1 viSayatRSNAnA pAne khALavAmAM eka AtmasvarUpanuM jJAnaja upayegI che, anya kAi sAdhana sAkSAt upayAgI nathI. huM bAlakabuddhivALA vRddha brAhmaNa ! ityAdi. 8. yAvadvittopArjanazaktastAvannijaparivAro raktaH / pazcAjarjarabhUta dehe, vArtA ko'pi na pRcchati gehe // bhaja0 // 9 // jyAMsudhI dhana meLavavAmAM samatha [hAya che,] tyAMsudhI potAnuM kuTuMba prIti rAkhanAruM [rahe che,] pachI zarIra ativRddha thaye gharamAM koi paNa vAta pUchatuM nathI. he mUDhabuddhi vALA ! ityAdi. A saMsAramAM manuSyeAnA moTA bhAga svArthI che. . nikaTana sagAMvahAlAMmAM moTA bhAga paNa prAyazaH svArthI hoya che. Ama hovAthI manuSyAne moTA bhAga potAneA svArtha hoya che tyAMsudhI je manuSyathI bhaviSyamAM peAtAnA svArtha siddha thavAnA saMbhava hoya che, vA vartamAnamAM peAtAnA svArtha siddha thatA hoya che, te manuSyanA upara prema rAkhe che, te svArtha sarI rahyA pachI te tenI upekSA kare Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcarpaTapaMjarikAstotra. 261 vvvv che, A vyAvahArika satya dhyAnamAM rAkhI manuSya A saMsAramAM vartavAnuM che. A jagatamAM koI paNa manuSya jyAM sudhI dravya saMpAdana karavAmAM zaktimAna hoya che tyAM sudhI tene Azare rahelAM tenAM sagAMvahAlAM tenA upara prIti rAkhatAM pratIta thAya che, pachI jyAre tenuM zarIra bahu vRddha thaI jAya che, ne te dravya saMpAdana karI zakato nathI, tyAre tenA gharamAM tenuM koI paNa saguMvahAluM tene kaI paNa prakAranI vAta pUchatuM nathI, to tenI sevA te teo kyAMthI ja kare ? tenI pAse thoDo samaya besIne kAMI vAtacIta paNa tenI sAthe karavAne teo zrama letA nathI, ne sarva prakAre tenuM apamAna kare che. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa ! ItyAdi. 9. rathyAkarpaTaviracitakaMthaH, puNyApuNyavivarjitapaMthAH / na tvaM nAhaM nAyaM lokastadapi kimartha kriyate zokaH ||bhj0||10|| mArgamAMnAM ciMtharA evaDe [te] kaMthA banAvI che, puNyapApathI rahita [tAro] mAge che, tuM nathI, huM nathI, ne A leka nathI, te paNa kayA prajanamATe [tArAvaDe] zeka karAya che ? he maDhabuddhivALA ! ItyAdi. nagara ane gAmanA mArgamAM paDelAM phATela, melAM ne jUnAM ciMtharAMo vaDe teM tArI kaMthA banAvI che, uttama vastronI tane pRhA nathI. je AvI bhaLe te upara tuM tAro nirvAha calAve che. jyAM sthAna maLe tyAM tuM nivAsa kare che. tuM puNya pAparahita brahmanI abhedabhAve prApti mATe prayatna karanAro hovAthI puNya pApathI rahita tAro mArga che. vastutAe skUlazarIrAdirUpa tuM nathI, sthUlazarIrAdirUpa huM nathI, A pratIta thatuM nAmarUpAtmaka jagata paNa nathI, te pachI kayA prayojananI siddhi mATe tArAvaDe zeka karAya che? te kahe. tuM sacci Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. ++ + a +, +% * * * * * * * * dAnaMda, niHspRha ne asaMga che. jagata mithyA che. Ama hovAthI ahiM tAre kAMI paNa zeka karavA jevuM nathI. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa! ItyAdi. 10. nArIstanabharajaghananivezaM, dRSTvA mAyAmohAvezam / etanmAMsavasAdivikAraM, manasi vicArayaM vAraMvAram ||bhj0||11|| ajJAnavaDe Asaktine bahu vega upajAvanAra strInAM puSTa stane ne vistAravALA nitaMbe joIne A mAMsa tathA medAdinuM kArya che ema tArA manamAM vuiM] vAraMvAra vicAra. he maDhabuddhivALA ! ItyAdi. strInA sthUlazarIranA adhiSThAnarUpa AtmAne ajJAnavaDe athavA strInA zarIramAM rahelA dudhamaya tathA apavitra padArthonA ajJAnavaDe pitAnA bhaNuM ramaNIyapaNunI buddhipUrvaka daSTi karanAra puruSanA cittamAM Asaktine bahuvega upajAvanAra strInAM puSTa stana tathA vistAravALA nitaupara bhUlathI daSTi paDI jAya che tene joIne A stane ne nitabo mAMsa, meda, (carabI,) sadhira, nADIo ne tvacAnA kAryarUpa che, temAM kAMI paNa sArI vastu nathI, te sarva asAra vastuonA samUharUpa che, ema tuM tArA manamAM vAraMvAra vicAra, ane temAM rahelA vA upajatA ArUDha rAgane tyaja. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa! ItyAdi. 11. geyaM gItAnAmasahastraM, dhyeyaM zrIpatirUpamajasram / neyaM sajjananikaTe cittaM, deyaM dInajanAya ca vittam ||bhj0||12|| gItA ne sahastranAma gAvAyegya che, zrIpatinuM rUpa niraMtara dhyAna karavAgya [che,] sajajananA samIpamAM citta Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIca TapaMjarikAstAtra, laI javAyeAgya che, ane] dInajanane dravya ApavAAgya che.] he maDhabuddhivALA ! ityAdi. niSkAmakarma, ananyabhakti ane AtmasvarUpanuM nirUpaNa karanArI zrImadbhagavadgItA tathA viSNunAM ( vyApaka paramAtmAnAM ) sahastra nAme potAnA kalyANamATe nitya artha samajIne zraddhApUrvaka gAna karavAyogya che, lakSmIpati paramAtmAnuM svarUpa paramapremapUrvaka niraMtara dhyAna karavAyAgya che, saMsAranA viSayAmAM bhamatA cittane thai ne sAvadhAnatAthI zrAtriya ne brahmaniSTa puruSanI pAse lai javAyeAgya che, ane dhanahIna supAtrane ahaMkAra lAvyA vinA yathAzakti dravya AdarapUrvaka ApavAyeAgya che. he bAlakamuddhivALA vRddhabhrAhmaNa ! ityAdi. 12. bhagavadgItA kiMcidadhItA, gaMgAjalalavakaNikA pItA / yenAkAri murAreracI, tasya yamaH kiM kurute carcAm // bhj0||13|| bhagavadgItA kAMIka adhyayana karI, gaMgAjalanI nAnI kaNikA pIdhI, [ne] jeNe murArinI pUjA karI, tenI carcA zuM yama kare che ? he mUDhabuddhivALA ! ityAdi. 263 jeNe a tathA tAtparyaMnA jJAnapUrvaka zrImadabhagavadga'tAnA thoDA bhAganuM adhyayana karyuM che, jeNe pavitra gaMgAjalanA nAnA TIpAnuM tenuM mAhAtmya samajIne AdarapUrvaka pAna karyuM che, ane jeNe suranAmanA dAnavanA. zatrurUpa paramAtmAnuM mAhAtmyajJAnapUrvaka paramazraddA ne paramapremathI pUjana karyuM che, tene maraNakAle pakaDavA yamane adhikAra na hovAthI tene pakaDavAnI carcA zuM yama kare che ? nathIja karatA. huM AlakabuddhivALA vRdhyAhmaNa ! ityAdi. 13. ko'haM kastvaM kuta AyAtaH kA me jananI ko me tAtaH / krAMta pAMmAya sarvamasA, savaiyavasthA svavicAram ||manArA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 264 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. -------- -1111 huM koNa chuM ? tuM keNa che?] kyAMthI Ave che? . mArI mA keNa? mAre bApa koNa? ema bhAvanA kara. sarva svapnavicAra tyajIne sarvane asAra nikkI kara.] he maDha. buddhivALA ! ItyAdi. huM koNa chuM ? huM bhUlazarIra, sUkSmazarIra ke kAraNazarIra nathI, paNa temanAthI vilakSaNa AtmA chuM. e sarva dazya ne jaDa che, ane huM te draSTA ne cetana chuM. tuM keNa che? tuM paNa dhUlazarIrAdi nathI, paNa temanAthI vilakSaNa AtmA che. tuM kyAMthI AvyA che? tuM anAdi hovAthI kayAMthI Avyo nathI, paNa tArA svarUpanA ajJAnathI ja tane tuM kayAMthI ahiM Avyo hoiza evuM bhAna thAya che. mArI mA koNa? mAre bApa koNa? huM ajanmA, asaMga, saM5, cidrapa ne paramAnaMdarUpa hovAthI mArI kaI bhA nathI, ne mAre koi bApa paNa nathI. mumukSue AvI rIte dasyanI upekSA karI AtmasvarUpanI niraMtara bhAvanA karavI joIe. huM amuka varNavALa, amuka AzramavALA ne amuka nAmavALo chuM; tuM amuka varNavALo, amuka AzramavALAne amuka nAmavALo che, tuM amuka gAma, nagara ke dezamAMthI ahiM Avyo che, A amuka nAmavALuM sthUladeharUpa strIzarIra mArI mA che, ane A amuka nAmavALuM sthUladeharUpa puruSazarIra mArA pitA che, A sarva vicAra svapnAvasthAnA vicAre jevA mithyA che, mATe tene parityAga karIne e sarva asAra che, ema nakkI kara, ane pachI te savanuM vismaraNa kara. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa ! ityAdi. 14. kA te kAMtA kaste putraH, saMsAro'yamatIva vicitraH / kasya tvaM kaH kuta AyAtastavaM ciMtaya manasi bhraatH||bhj015|| Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcarpaTapaMjarikAstatra. 265 tArI strI koNa? tAro putra keNa? A saMsAra atizaya vicitra che. tuM kone che ?] kaNa [che? ne kyAMthI AvyuM che ? he bhAI ! tattvane manamAM vicAra. he mUDhabuddhivALA ! ItyAdi. | tuM ajanmA ne asaMga AtmA hovAthI A sthUlazarIravALI strI nArI strI nathI, paNa tArI tevI vAsanAthI adhikAnarUpa brahmanA vivartarUpe tane tevo AkAra brahmamAM pratIta thAya che. tuM pUrvokta svabhAvavALo hovAthI ahiM koI tAre putra paNa nathI. A mAro putra che evuM je tane bhAna thAya che te tArA svarUpanA ne tenA svarUpanA ajJAnathI thAya che. jene tuM putra kahe che te tArI vAsanAnuM ja brahmamAM pratibiMba pratIta thAya che. A saMsAra ajJAnIo tene jevo jue che tevo nathI, paNa te brahmarUpa hevAthI atyaMta vicitra che. tuM koIno putra, sagAvahAlo ke dAsa nathI, tema skUlazarIrAdirUpa paNa tuM nathI, paraMtu tuM to sarvane draSTA asaMga AtmA che. tuM vyApaka ne anAdi hovAthI kyAMthI ahiM Avyo nathI, paNa sarvadA ahiM ja rahe che. he bhAI ! tArA ne dazya jagatanA vAstavika svarUpane tuM tArA manamAM vAraMvAra AdarapUrvaka vicAra, ne A bhavasAgarane anAyAse pAra pAma. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa ! ityAdi. 1pa. surataTinatirumUlanivAsa:, zayyA bhUtalamajinaM vAsaH / sarvaparigrahabhogatyAgaH, kasya sukhaM na karoti viraagH||bhj0||16|| iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM zrIcarpaTapaMjarikAstotraM saMpUrNam // 11 // gaMgAnA tIraparanA vRkSanA mUlaupara nivAsa, pRthivI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. para zayyA, mRgacarmarUpa vastra, [ane sarva parigrahane ne. bhegane tyAga [o] virAga kene sukha karate nathI? he maDhabuddhivALA ! ItyAdi. devanadI gaMgAnA pavitra ne ekAMta taTapara rahelA koI suMdara vRkSanI nIcenA bhAgamAM nivAsa, pRthivIpara zayana, mRgacarmarUpa paheravA tathA oDhavAnuM vastra, ane sarvaviSayanA parigraheno tathA bhogane tyAga AvI sthitirUpa virAga kayA vivekI manuSyanA hRdayane sukha karate nathI? sarva vivekI puruSane Avo bhayarahita virAga sukha ApanAra thAya che. he bAlakabuddhivALA vRddhabrAhmaNa ! ItyAdi. 16. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakena AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA zrIcapaTapaMjarikAnAmanA stotrarUpa agIAramA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 11. che zrImemudastAtra che. bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNane TIkAnI pratijJA.. dAhare brahma-izanuM dhyAna dharI, vadI guru-pAya; TikA mehamurataNI, gurjaragirA lakhAya. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahamudgarastotra. 267 A stotranuM anyanAma dvAdazapaMjarikAstotra paNa kahevAya che. meha eTale aviveka vA saMsArAsakti tenA upara upadezarUpa mudagara ( mogara-moTI begarI ) evo mehamugarane artha thAya che; ane bAra kavaDe jemAM paMjarikA eTale kAyAnuM ne tenI sAthe saMbaMdha rAkhanArA anya padArthonuM tucchapaNuM ne brahmanuM sarvottamapaNuM jaNAvavAmAM AvyuM che e dvAdazapaMjArikAno artha thAya che. A stotranA teramA kalekamAM jaNAvyA pramANe A stotramAM vivekahIne maMdabuddhivALA ziSyone AcAryabhagavAne dayA lAvIne upadeza karyo che. A tetranA pahelA zlokamAM dhanatRSNavALA ziSyane dhanatRSNane parityAga karI prArabdhavazAta je maLI Ave temAM saMtoSa rAkhavAne upadeza AcAryabhagavAn kare che - mUDha jahIhi dhanAgamatRSNAM, kuru sadbuddhiM manasi vitRSNAm / yallabhase nijakIpAttaM, vittaM tena vinodaya cittam // 1 // | he mUDha! dhananI prAptinI tRSNA tyAga kara. manamAM subuddhi ane tRSNArahitapaNuM kara. tArA karmavaDe je dravya meLave che tevaDe cittane AnaMda Ape. he vivekahIna ! tuM nAnA prakAranA lekika dravyanI prAptinI lAMbI lAMbI tRNane vivekavirAgavaDe parityAga kara, kemake e tRSNa bahu duHkha denArI che. tArA manamAM tuM jaDanI tathA cetananI samajane vA sahRpa brahmane viSaya karanArI vRttine utpanna kara, tathA tRSNarahitapaNuthI upajatA alokika upazamasukhane vicAra karI tArA manamAM dhananI tRSNanuM rahitapaNuM upajAva. tuM tArA pUrvajanmanAM karmonA vipAkavaDe tathA vartamAnajanmanA puruSaprayatnavaDe dravya kaI paNa prakAranA yogya dhaMdhAvaDe prApta kare che te dravyavaDe upayogI sAmagrI Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. meLavI tuM tArA cittane prasanna kara, paNa dravyatRSNanA tApamAM tene nirarthaka tapAvyA na kara. siddhine sthale tanuSu evuM pAThAMtara paNa jovAmAM Ave che, tene artha he sUkSma buddhivALA ! e thAya che. 1. . have nIcenA lekamAM te laukika dravyanA asArapaNAne jaNAve chearthmnrth bhAvaya nityaM, nAsti tataH sukhaleza: satyam / putrAdapi dhanabhAjAM bhItiH, sarvatraiSA vihitA nItiH // 2 // dravyane nitya anartharUpa gaNa, tethI sukhane leza nathI, A satya che. dhanavAnene putrathI paNa bhaya hoya che, sarvatra A lokaprasiddha nyAya che.] he dravyamAM paramaprema rAkhanArA ! A lokaprasiddha dravya jIvAtmAnuM vAstavika hita karanAra che, ke ahita karanAra che, tene tuM zAstraSTie vicAra kara. zAstradaSTie vicAratAM vivekIne te dravya potAnuM ke anyanuM vAstavika hita karanAruM pratIta thatuM nathI, paNa avivekIne citamAM te dravya agya vikAre utpanna karanAruM hovAthI te tenuM ne anyanuM ahita karanAruM ja che ema te samajAya che, mATe te sukhe ! tuM A dravyane tAruM hita karanAruM nahi, paNa ahita karanAruM che, ema sarvadA gaNa. A lokaprasiddha dravyathI pAmare bhale sukha kalpI le, paNa te dravyathI manuSyane satyasukhane kaNa paNa prApta thato nathI ema zAstra ne vivekIo kahe che, mATe temanuM te kahevuM ja satya che, pAmarane anubhavAbhAsa satya nathI dhanavAnene coranI, durjanonI, rAjAnI, dIna janonI, jalanI ne agninI bIka hoya te to svAbhAvika che, paraMtu pitAnA AtmarUpa gaNAtA ne priya manAtA putrathI koIne bIka na hovI joIe, paNa temane temanAthI paNa bIka Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImehamuLarastotra. * 269 heya che, ke rakhene te A dravyanI prApti mATe mane mArI nAkhe. sava dezamAM A loka prasiddha vyavahAra che. koI rAjaputro ke rAjAnA nikaTanA saMbaMdhIo ane dhanavAnone vAraso meLavavA IcchanArA ke manuSya rAjAnuM ne dhanavAnanuM mRtyu lAvavA kevA kevA prayatno kare che te lokone ajJAta nathI. nIti: ne sthale ratiH evuM pAThAMtara jovAmAM Ave che. teno artha rIta evo thAya che. 2. have nikaTanA sagAMvahAlAMmAMthI rAga tyajI paramatattvanuM ciMtana karavAno upadeza kare che - kA te kAMtA kaste putraH, saMsAro'yamatIva vicitraH / / kasya tvaM kaH kuta AyAtastatvaM ciMtaya yadidaM bhrAtaH // 3 // tArI vahAlI kaI ? tAro putra karyo ? A saMsAra atyaMta vicitra che.] tuM kone [ che?] keNa che? ne ] kyAMthI AvyuM che? he bhAI! je A [ tattva che te ] tattvane vicAra. - A jagatamAM tArI pyArI strI kaI ? ne tAro vahAlo putra paNa ko ? A saMsAramAM bhamatAM bhamatAM kAI java koI vAra tArI strIrUpa thayo hoya che, te vaLI te jIva punaH koI vAra tArI bhArUpa ke bahenarUpa paNa thayo hoya che, AmAM tArI vahAlI strI kai gaNavI? putranuM paNa temaja che. koI vAra koI jIva tArA putrarUpe thayo hoya che, to kedI vAra tene te jIve tArA pitArUpe ke bhAIrUpe paNa tho hoya che. AmAM tArA vahAlA putranA svarUpanuM paNa sthAyIpaNuM kayAM rahyuM ? AvI rIte karmAnusAra strI janmAMtaramAM mAtA ne mAtA janmAMtaramAM strI thAya che, tathA putra janmAMtaramAM pitA ne pitA janmAMtaramAM putra thAya che. evo A kamavaDe bhinna bhinnarUpe pratIta Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * - - 270 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdA ratno. thata saMsAra atyaMta vicitra gativALe che. tuM jene putra che? koNa che ? ne kyAMthI AvyuM che ? A viSaya paNa vyavahArapakSe joIe tevA nakkI thaI zake evA nathI. vastutAe ahiM brahmathI bhinna kAMI na hovAthI e sarva kalpita mRgajalanI nadInA jevuM mithyA pratIta thAya che. he bhAI ! jemAM A sarva jagata kalpAyuM che te paramatatvanA svarUpane tuM tArA zrIsadgadvArA zIdhra AdarapUrvaka sthiracitte vicAra kara. kalpitane vicAra karavAthI tane kAMI lAbha thavAno saMbhava nathI. thAya tyaM vA yuta gAyatattara cintaya tari prAta: che AvuM pAThAMtara svIkAratAM tene A pramANe artha thAya che-tuM ke che? vA kyAMthI AvyuM che ? he bhAI ! te A tattvane vicAra kara. 3. | sarva dazyane anitya jANuM tene parityAga karavAne ne brahmanI abhedabhAve prApti karavAne upadeza kare che - mA kuru janadhanayAvanagarva, harati nimeSAt kAla: sarvam / mAyAmayamidamakhilaM hitvA, brahmapadaM tvaM praviza viditvA // 4 // - sevaka, dhana ne yAvanane garva na kara. kAla nimeSamAM sarvane hare che. A sarva mAyAmayane tyajI daIne tuM brahma svarUpane jANIne praveza kara. sevA karanArA manuSyo, nAnAprakAranuM dravya, ne ramaNIya lAgatuM yavana A sarva vijaLInA jhabakArAjevuM kSaNabhaMgura che, mATe tuM tArA sevakane, dhanane ke yauvanane leza paNa garva na kara. vinAzIne garva za karavo ? balavAna kAla samaya Ave A sevakAdine AMkha vIMcatAM jeTale alpa samaya lAge teTalA alpa samayamAM nAza kare che. A jovAmAM Avate sarva saMsAra mAyAmaya eTale mithyA che, mATe te sarvamAM rahelI tArI ArUDha prItine parityAga karI tuM A sarvanA Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramehamudgaraste tra 271 adhiSThAnarUpe saccidAnaMda brahmane tArA zrIsadgurudvArA jANIne te brahmasvarUpamAM abhedabhAve zIghra praveza kara. brahmapat virAguvivisvA evuM pAThAMtara svIkArIe te tene A pramANe artha thAya che: brahmasvarUpane jANIne temAM zIghra praveza kara. 4. AtmajJAna meLavyA vinA ananI nivRtti thatI nathI ema he cheH-- kAmaM krodhaM lAbha mohaM tyaktvA''tmAnaM bhAvaya ko'ham / AtmajJAnavihInA mUDhAH, pacyaMte te narakanigUDhAH // 5 // kAma, krodha, lAbha [ne] mAhane tyajIne huM kANu chuiM ? ema] peAtAne ciMtava. [je] AtmajJAnathI rahita ajJAnIe [che,] te aprakaTa narakamAM paDelA raMdhAya che. strIsamAgamanI vA puruSasamAgamanI icchArUpa kAma, ANe mArA apakAra karyo, mATe huM tenuM vera laOM AvI icchA upajIne tene apakAra karavAmATe thatI pravRttirUpa krodha, kaMjusAi athavA tRSNArUpa lAbha, ` ane hitAti tathA kartavyAkatavyane hi samajavArUpa meha, A duSTa manevikArAnA tathA zeka, bhaya te daMbhAdi bIjA dRSTa mane vikArAne dhairya, sAvadhAnatA te dRDhatAthI pari tyAga karIne mAruM vAstavika svarUpa zuM che ? arthAt huM sthUlazarIra, iMdriyA, mana, buddhi, prANa, ajJAna, jIva ke zuddhAtmA AmAMthI koi eka chuM? vA te sarvanA samUharUpa chuM ? Ama potAnA vAstavika svarUpanA zrIsadguruoArA tathA zAstrArA tuM vicAra kara. je manuSyA potAnA AtmasvarUpane saMzayatripayarahita jANatA nathI, te ajJAnI manuSyA traNa prakAranA bhayaMkara tAArUpa aprakaTa narakamAM paDayA paDayA rAtadivasa zekAyA kare che. temanAM du:khAne bIjA upAyathI cheDe AvatA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. thI. jyAre teo svasvarUpane jANe tyAre ja teo te trividha tApamAMthI mokaLA thaI paramAnaMdAnubhava karI zake. mAvIne sthAne parata evuM pAThAMtara hoya te tene artha je e thAya che. 5. - manuSyane AtmasvarUpanA jJAnanI prApti virAgavinA thaI zakatI nathI, mATe have virAgane mahimA varNave che - suramaMdiratarumUlanivAsaH, zayyA bhUtalamajina vAsaH / sarvaparigrahabhogatyAgaH, kasya sukhaM na karoti virAgaH // 6 // devamaMdiramAM ke vRkSanA mUlamAM rahevuM, bhUmi para zayana karavuM, mRgacarmarUpa vastra, nei sarva pariDane ne bhegane tyAga [A virAga kone sukha karato nathI? zuddhasAtvika devonAM ekAMtane pavitra pradezamAM AvelAM maMdiranA kaI egya bhAgamAM, athavA keI moTA ne pavitra vRkSanA mUlanI pAse rAtre vA divase vizrAMti levI, pATa ke palaMgavinA kevala pavitra bhUmipara mRgacarma pAtharIne suvuM, mRgacarma, vakala ke sAmAnya vastra dhAraNa karavAM, ane dazyapadArthomAM rahelI mamatAne tathA rAgapUrvaka dazya padArthanA upabhogane parityAga karavo A prAyazaH manuSyanA aMtaHkaraNamAM prakaTelA virAganAM pariNAmo che. Avo virAga duHkhanA hetubhUta tRSNArUpa agnine zAMta kare che, te manuSyane nirbhaya kare che, A virAga kyA vivekI manuSyane sukha karatuM nathI ? savo vivekI, manuSyane A virAga sukha kare che. 6. : AtmajJAnanI prApti samabhAvavaDe thAya che, mATe have cittanA samabhAvanuM mAhAmya jaNAve che - zatro mitre putre baMdhau, mA kuru yatnaM vigrahasaMdhau / bhava samacittaH sarvatra tvaM, vAMchasyacirAdyadi vigutvam // 7 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImehamugarastotra. 273 zatrumAM, mitramAM, putramAM nei baMdhumAM vigrahasiMdhimATe yatna na kara. je te alapakAlamAM brahmapaNuM IcchatA he [te] sarvatra samacittavALA thA. tAruM aniSTa icchanAra, bolanAra ne karanAra zatrumAM, tAruM priya hoya te IcchanAra, tAruM zubha bolanAra, ne tAruM bhaluM karavA prayatna sevanAra mitramAM, tArA priya manAtA putramAM, ne tArAM anya sagAMvahAlamAM paraspara kalaha karAvavA mATe vAparaspara saMdhi karAvavA mATe tAruM kartavya tyajI tuM prayatna na kara, kemake e prayatna tArA cittane samabhAva, zAMti ne AnaMdane vinAza karaze. he mumukSo je te thoDA samayamAM ja abhedabhAve brahmanI pApti karavA icchato hoya te e sarvamAM ke anyatra paNa tuM sarvadA samabuddhivALo thA, koipati rAgadveSa na kara. 7. | sarvatra brahmanuM darzana karI ajJAnane parityAga karavAne upadeza tvayi mayi cAnyatraiko viSNurvyartha kupyasi srvshissnnuH| sarvasminnapi pazyAtmAnaM, sarvatrotsRja bhedAjJAnam // 8 // tArAmAM, mArAmAM ane bIje eka brA che, sarvane sahana karavAnA svabhAvavALa [tuM nirarthaka kedha kare che. sarvamAMja AtmAne je, ni) bhedarUpa ajJAnane tyajI de. he mokSane IcchanAra ! tArAmAM, mArAmAM ke anya sarva prANipadArthamAM sarvane adhikAnarUpa eka viSNuja (sarvamAM vyApIne rahela brahmaja) che. tuM vastutAe brahmasvarUpa hovAthI ne A sarva prapaMca tArAmAM kalpita hevAthI te sarva pratikUlaprasaMgene mithyA gaNIne 18 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ non Ann y u v * * * * 274 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. temane sahana karavAnA svabhAvavALo che, tethI tuM koIne zatru mAnIne tenA upara nirarthaka kedha kare che. tuM sarva prANipadArthamAM tenA vivateMpAdanakAraNarUpa tArA vAstavika svarUpane je, ne tArAthI te bhinna che AvA bhedajJAnarUpa ajJAnane tArA hRdayamAMthI niHzeSa parityAga kara. vaLui : ne sthAne mahig: evuM pAThAMtara svIkAratAM tene mArAmAM asahanazIla evo artha thAya che. sarva padya hi mAravA evuM trIjuM caraNa svIkArIe to teno artha sarvane mAyAjAlaja je evo thAya che. cothA caraNamAM merAzAnaMne sthAne merAne svIkArIe te bhedajJAna e tene artha thAya che. 8. have brahmasAkSAtkAranA anya sAdhanonuM vidhAna kare che - prANAyAma pratyAhAraM, nityAnityavivekavicAram / jApyasametasamAdhividhAnaM, kurvavadhAnaM mahadavadhAnam // 9 // prANAyAma, pratyAhAra, nityAnityanA vivekane vicAra, japavAyegyasahita samAdhikiyA, saMprajJAtavega ni asaMprajJAtoga kara. | he mumukSo ! tuM anuloma viloma ne bhastrikAnAmanA kuMbhakavaDe prANane nirodha karavArUpa prANAyAma kara, idrinA bAhya vega rekI 'temane aMtaHkaraNane anusaratI karavArUpa pratyAhAra kara, saccidAnaMdasvabhAvavALuM brahma nitya che, ane mAyA tathA mAyAnAM kAryo anitya che ema te baMnenI pRthatA ne vilakSaNatAne vicAra kara, praNavanA ja sahita dhAraNA, dhyAna ne samAdhi kara, tathA brahmamAM saMyama, brahmamAM saMyamane paripAka, ne paravairAgyadvArA asaMprajJAtoga kara. A sarva tArA adhikArapramANe sallusathI jANIne zraddhA tathA utsAhathI Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahamudgarastotra 275 karavAnAM che. prANAyAmAdinuM vizeSa nirUpaNa pAtaMjala yogadarzana, gakaustubha tathA gaprabhAkaramAM che. i. jIvitanI capalatA tathA saMsAranI duHkhamayatA jaNAve chenliniidlgtslilN taralaM, tdvjjiivitmtishycplm| viddhi vyAdhyabhimAnagrastaM, lokaM zokahataM ca samastam // 10 // kamalanI pAMkhaDapara raheluM jala [ jevuM] capala [che, tevuM jIvita atizaya capala jANuM. sarva manuSya rega ne abhimAnathI gherAyelA ne zekathI haNAyelA [ che.] kamalanI pAMkhaDI upara rahelA jhAkaLanA pANInuM TIpuM jevuM alpa samaya rahenAruM che tevuM sarva manuSyanuM jIvita bahu thoDo samaya rahenAruM che ema tuM nakkI kara. manuSyanuM jIvita cirakAla TakanAra che evI bhrAMtino tyAga kara. alpakala TakanAruM manuSyanuM jIvita paNa sukhamaya nathI, kiMtu duHkhamaya che. manuSyone mATe bhAga nAnAprakAranA zArIrika rogothI ne abhimAnAdi mAnasa regathI pIDAte hovAthI sadA prakaTa ke aprakaTa zeka karyA kare che. Ama alpa jIvitamAM paNa jyAM tyAM ciMtA ne vilApa jovAmAM Ave che, mATe vivekI manuSya bhAviduHkhonI nivRtti mATe ne paramAnaMdanI prAptimATe prayatna karavo joIe. koI pratimAM trIjuM ne cothuM caraNa kSama haSHtivA, mavati mAvatara nava AvuM jovAmAM Ave che, ne tene artha je eka kSaNa paNa brahmavettA puruSane samAgama thAya to te bhavasAgara taravAmAM vahANarUpa thAya che, evo thAya che. 10. _ ciMtAne parityAga karI kartavyanuM anuSThAna karavAne baMdha kare che - Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. kA te'STAdazadeze ciMtA, vAtula tava kiM nAsti niyNtaa| . yastvAM haste sudRDhanibaddhaM, bodhayati prabhavAdiviruddham // 11 // aDhAra dezamAM tane zI ciMtA [ che?] he vAyaDA ! zuM tAro niyatA nathI? je sudaDha baMdhAyelA tane dUtArA) hAthamAM janmAdithI viruddha upadeza kare che. bharatakhaMDanA aDhAra dezomAM zraddhAlu manuSyanI pAse annavastrAdi puSkala che, te annavastrAdi vizvabharanI preraNAthI tAre joIe teTalAM te manuSya tane AdarapUrvaka Apaze, chatAM tane tArA zarIranirvAhanI ciMtA zA mATe thAya che? he gAMDA! zuM tArA mAthA upara tArA niyaMtA paramAtmA nathI ? tuM pite tArA yogakSemanI jeTalI ciMtA rAkhI zake tenA karatAM teo tArA gakSemanI vadhAre ciMtA rAkhe che, ne tAro gakSemane uttama prakAre sarvadA nirvAha kare che. je karuNuMkara paramAtmA A saMsAramAM viSayatRSNAthI sudaDha baMdhana pAmelA tane tArA hAthamAM janmAdi cha bhAvavikArothI rahita paramatatvane upadeza rUpa ciMtAmaNi Ape che, tethI saMtuSTa thA. 11. zrIsadgurunA caraNAraviMdanI aDaga bhakti karavAthI ne ikiyAdine niyamamAM rAkhavAthI zIghra paramatattvane sAkSAtkAra karI mukta thavAya che ema jaNAve che - . gurucaraNAmbujanirbharabhaktaH, saMsArAdacirAdbhava muktaH / saudriyamAnasaniyamAdevaM, drakSyasi nijahRdayasthaM devam // 12 // [tuM ] zrI gurunA caraNAraviMdane paripUrNa bhakta [ che, tethI tuM] saMsArathI zIgha mokaLo thA. idri sahita Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImehamugarastotra. 277 manane niyamamAM rAkhavAthI [ ] potAnA hRdayamAM rahela brahmane evI rIte joiza. tuM tane brahmane upadeza karanArA tArA zrIsadganA parama pavitra caraNakamalanI chalakapaTa vinA paramapremathI aDaga bhakti karanAro chuM, tethI tArA sadaguruzrInI amodha kRpAvaDe tuM A duHkhamaya saMsArathI svalpakAlamAM mukta thA. tArI vAgAdi pAMca karmendriya tathA zrotrAdi pAMca jJAnendriyesahita bahAranA viSaya bhaNuM doDatA tArA manane AtmAmAM sthira rAkhavAthI tuM tArA hRdayAkAzamAM rahI sattA skUrti ApanArA svayaMprakAza brahmane zAstra kahe che tevI rIte daDha sAkSAtkAra karIza. 12. - vivekavinA jIvana duHkhanI nivRtti thatI nathI ema jaNAvI A stotranI samApti kare che - dvAdazapaMjarikAmaya eSa, ziSyANAM kathito chupadezaH / yeSAM citte naiva vivekaste pacyate narakamanakam // 13 // . iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM mohamudgarastotraM saMpUrNam // 12 // ziSyane A bAra paMjarikAmaya upadeza karyo che. jeonA cittamAM vivekaja nathI teo aneka narakamAM raMdhAya che. trividhatApathI atyaMta mekaLA thaI sarvadA paramAnaMdarUpe rahevAnI utkaTa IcchAvALA, A zarIramAM rahelA aMtaHkaraNamAM zuddhabhAvathI aDaga sadgubuddhi sthApanArA, ne pitAne A zarIramAM rahelA aMtakaraNanA ziSya mAnanArA manuSyane uparanA bAra zlokamAM skUla Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. zarIrAdi dRzyanA asArapaNAne te brahmathI abhinna AtmAnA sarvAMttamapaNAne upadeza kahevAmAM AvyA che. manuSyane virAgavinA brahmanA sAkSAtkAra thai zakatA nathI, te te virAga vivekavinA prApta thai zakatA nathI. e viveka mahApuruSAnA samAgamathI, sattzAstranA avalokanathI, te aMtaHkaraNanI pavitratAthI prApta thAya che. je manuSyeAnA cittamAM leza paNa vivekanI prApti thai nathI evA avivekI manuSyA potAnA karmAnusAra aneka zarIrA dhAraNa kare che, te tyAM nAnAprakAranAM duHkhAmAM temanAM aMtaHkaraNAdi zekAyA kare che. 13. vadhAre jovAmAM yAvadvittopArjanazaktaH, tAvannijaparivAro raktaH / tadanu ca jarayA jarjaradehe, vArtA ko'pi na pRcchati gehe // 1 // aMga galitaM palitaM muMDaM, daMtavihInaM jAtaM tuMDam / karadhRta kaMpitazobhitadaMDaM, tadapi na muMcatyAzApiMDam // 2 // bAlastAvat krIDAsaktaH, taruNastAvattaruNIraktaH / vRddhastAvaccintAmagnaH pare brahmaNi ko'pi na lagnaH // 3 // dinayAminyau sAyaMprAtaH, ziziravasantau punarAyAtaH / kAla: krIDati gacchatyAyuH, tadapi na muMcatyAzAvAyuH // 4 // yAvajjananaM tAvanmaraNaM, tAvajjananIjaThare zayanam / iti saMsAre sphuTataradoSaH, kathamiha mAnava tava saMtoSaH // 5 // saptakulAcalasaptasamudrAH, brahmapuraMdaradinakara rudrAH / koi pratimAM nIce lakhelA sAta zlokA yAve che: na tvaM nAhaM nAyaM lokaH, tadapi kimarthaM kriyate zokaH // 6 // SoDazapajjhaTikAbhirazeSaH, ziSyANAM kathito hyupadezaH / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahamustitra. 279 yeSAM naiSa karoti vivekaM, teSAM kaH kurutAmatirekam // 7 // e lokone artha nIce pramANe thAya che - jyAM sudhI manuSya dravya prApta karavAmAM sAmarthyavALe heya che tyAM sudhI ja tenA kuTuMbanAM mANase tenAmAM prItivALAM rahe che, pachI jyAre vRddhAvasthA vaDe tenuM zarIra khaLabhaLI jAya che tyAre gharamAM tene kaI paNa kAMi vAta pUchatuM nathI. 1. zarIra gaLI gayuM, mAthAnA vALa dhoLA thaI gayA, mukha dAMtavinAnuM thaI gayuM, kaMpatI ne zobhitI lAkaDI hAthamAM lIdhI, topaNa AzArUpa piMDane mUkato nathI, arthAta AvI sthitimAM paNa viSayatRSNAne te tyAga karato nathI. 2. manuSya bAlaka hoya tyAM sudhI ramatamAM prItivALe rahe che, juvAna hoya tyAM sudhI juvAna strAmAM prItivALe rahe che, vRddha thAya tyAre ciMtAmAM Dubelo rahe che, paraMtu bahudhA kei paNa manuSya parabrahmamAM kaI paNa samayamAM prItivALA thatA nathI. 3. divasa ne rAta, sAyaMkAla ne prAtaHkAla, zizira ne vasaMta, punaH punaH Ave che; AvI rIte kAla ramata kare che, ne AyuSa cAlyuM jAya che, te paNa viSayAzArUpa vAtaroga manuSyane tyAga karato nathI. 4. jyAM sudhI janma thAya che tyAMsudhI maraNa paNa thAya che, ne temane janma pahelAM mAtAnA udaramAM zayana paNa karavuM paDe che. AvI rIte saMsAramAM bahu UghADe deSa che, chatAM te manuSya ! tane A saMsAramAM kema saMtoSa thAya che? 5. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane, sAta moTA parvate, sAta moTA samudra, brahmA, Idra, sUrya, saka, tuM, huM ne A leka emAMnuM koI paNa satya nathI. mAyAmAtra che, tepaNa tArAvaDe zAmATe zeka karAya che? 6. A soLa lekarUpa ghaMTAnAdavaDe ziSyone samagra upadeza kahyA che. A upadeza je manuSyanA manamAM vivekane udaya na kare te manuSyane ke AthI vadhAre upadeza kare? 7. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakenA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA mehamudagara athavA dvAdazapaMjarikAnAmanA tetrarUpa bAramA rananI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 12. che . zrI siddhAntavistotra | bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. dehare, brA-IzanuM dhyAna dharI, vadI saddaguru-pAya; siddhAMtabiMdunI TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 opaniSatasiddhAMtane A stotramAM saralatAthI saMkSepamAM samajAvelo hovAthI A stotranuM nAma siddhAMtabiMdu (sarva pUrvapakSanA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhAntabiMdustAtra.. 281 nirAkaraNapUrvaka upaniSadoe siddha karelA nizcayanuM sArabhUta TIpuM ) rAkhavAmAM AvyuM che. A stotranuM anya nAma nirvANadazaka paNa che. nirvANunuM eTale mAyA ne mAyAnAM kAryone jyAM atyaMta abhAva che te mokSarUpa brahmanuM A staMtramAM daza lokavaDe nirUpaNa kareluM hovAthI A stotranuM anya nAma nirvANadazaka rAkhavAmAM AvyuM che. - sAkSAt vA paraMparAvaDe sarva jIvone saMsArasAgarathI sArI rIte uddhAra karavAne icchatA paramapUjya AcAryabhagavAne jaDa padArthothI vilakSaNa nityazuddha, nityabuddha ne nityamukta AtmAnA svarUpane adhikArIone saMkSepamAM bodha karavAmATe A stotra racyuM che. huM evA AtmAnA sadbhAvarUpa sAmAnyasvarUpamAM vAdIone vivAda nathI, paNa te AtmAnA cidAdirUpa vizeSa svarUpamAM vAdIonA bahu vivAda jovAmAM Ave che. dehAkAre pariNAma pAmelAM pRthivI Adi cAra bhUja AtmA che ema cArvAka kahe che, zretrAdi ItimAMnI eka eka ikiya AtmA che ema cArvAkanA matane anusaranArA bIjA keTalAka cArvA kahe che, pAMca karmendriyo ne pAMca jJAnendriya maLIne AtmA kahevAya che ema bIjA keTalAka cArvAkanA matane anusaranArAo kahe che, mana AtmA che ema koI nAstika kahe che, prANu AtmA che ema keTalAka prANe pAsake kahe che, kSaNikavijJAna AtmA che ema yogAcAra kahe che, zunya AtmA che ema mAdhyamika kahe che, zarIra tathA ithiI bhinna zarIrajevaDo AtmA che ema jaine kahe che, kartA, katA, jaDa ne vyApaka AtmA che ema thazeSiko, nAyike ne prabhAkarane mAnanArAo kahe che, jaDa tathA jJAnasvarUpa AtmA che ema kumArilabhaTTane anusaranArAo kahe che, kartA ne kevala citmAtra AtmA che ema sAMkhyavAdIo tathA cagIo kahe che, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. ane avidyAvaDe kartApaNAdi dharmavALA jaNAtA chate paNa vastutAe sarva dharmAMthI atyaMtarahita paramAnaMdarUpa ne jJAnasvarUpa AtmA che ema upaniSadnA matane anusaranArAo kahe che, AvI rIte AtmAnA vizeSasvarUpamAM vAdIenA uparAta vivAdAvaDe saMde thatAM huMnA eTale AtmAnA vizeSasvarUpanA vAstavika nirNaya AcAryabhagavAna nIcenA kSeAkAThArA kare cheH na bhUmirna toyaM na tejo na vAyur, na khaM neMdriyaM vA na teSAM samUhaH / anaikAMtikatvAtsuSuptyekasiddhaH, tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // 1 // huM] pRthivI nathI, jala nathI, teja nathI, vAyu nathI, AkAza nathI, iMdriya nathI, athavA temanA samUha nathI, paNa suSuptimAM siddha eka, avaziSTa, kevala, ziva huM [chuM, ] vyabhicArIpaNAthI vyabhicArIpaNAthI,sarvamAM avyApakapaNAthI,-dasyapaNAthI te vinAzIpaNAthI huM ( huM evA jJAnanA viSaya-AtmA ) pRthivI nathI, arthAt pRthivItattva AtmA nathI, huM jala nathI,-jalatattva AtmA nathI, huM teja nathI,-tejastattva AtmA nathI, huM vAyu nathI,vAyutattva AtmA nathI, huM AkAza nathI, AkAzatattva AtmA nathI, huM iMdriya nathI,-zrAtrAdi iMdriya AtmA nathI, ane driyAneA samUha paNa huM nathI,--iMdriyAnA samUha paNa AtmA nathI, paNa e sarvathI bhinna suSupti avasthAmAM sAkSirUpe rahela adritIya, niSedhanA avadhirUpa eTale sarva dvaitanA khAdhamAM paNa abAdhita, saMgarahita, paramAnaMdanAnarUpa huM chuM, arthAt tevA svabhAvavALA AtmA che, A upaniSajJe pakSaja vadhAre sArA che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhAntabindurastAtra. 283 pRthivI, jala, teja ne vAyu AmAMnuM koi bhUta AtmA nathI,tethI te cAre bhUtAne samUha paNa AtmA nathI, A kathanavaDe dehAtmavAdI cArvAkanA matanuM nirAkaraNa karyuM che. AkAza zUnyarUpa kahevAya che, tethI AkAzazUnya-AtmA nathI A kathanavaDe zUnyane AtmA mAnanAra mAdhyamikanA matanuM nirAkaraNa karyuMche. eka eka iMdriya AtmA nathI, athavA iMdriyAnA samUha AtmA nathI ema kahevAthI eka eka iMdriyane tathA iMdriyAnA samUhane AtmA mAnanAra anya cArvAkAnA matanuM nirAkaraNa karyuM che. bhUte AtmA nathI ema kahevAthI prANa, mana te buddhi ( kSaNikavijJAna) je bhUtAnA kAryarUpa che te paNa AtmA nathI ema paNa kahI dIdhuM che ema samajavuM. A sarva jaDa tathA dRzya hovAthI ane mAtra pAtAmAMja rahenAra paNa anya sarvamAM nahi rahenAra hovAthI AtmA nathI. kartApaNAdirUpa dharmavALA jIva paNa AtmA nathI. je dezakAlAdivaDe paricchinna hoya te ghaTAdanI peThe vinAzI heAya che, paNa AtmA tetreA nathI, AtmA te deza, kAla ne vastunA paricchedathI rahita hovAthI nitya-avinAzI che. kartApaNuM tathA bhAktApaNuM ityAdi dharmo AtmAnA nathI, paNa avidhAvaDe aMtaHkaraNanI sAthe tAdAtmyatkrAMti thavAthI te dharma AtmAmAM pratIta thAya che. aMtaHkaraNarUpa upAdhinA methI chatrA ghaNA che, paNa upAdhirahita zucetanarUpa AtmA tA ekaja che. chaMda bhujaMgaprayAta che. 1. jJAna thayA pachI khAdha pAmanArA varNAdi dharmAM paNa AtmAnA nathA ema kahe che:-- / na varNA na varNAzramAcAradharmA na me dhAraNAdhyAnayeAgAdayo'pi / ganAramAzraya mamAkhyAnnadAnAt, taphejovAzag: ziva vahorA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne. anAtmAnA AzrayavALA ahaMmamarUpe adhyAsanI nivR ttithI mane varSAM nathI, varNa tathA AzramanA AcAra ne dharmA nathI, [ ane ] dhAraNA, dhyAna ne ceAgAdi paNa nathI; tethI eka, avaziSTa, kevala, ziva huM[A. ] avidyArUpa upAdAnakAraNamAMthI upajelI dehAdimAM huMpaNAnI ane dehAdinA saMbaMdhavALA prANipadArthamAM mArApaNAnI brAMti tenA avidyArUpa mUlasAhata tattvajJAnavaDe nAza pAmavAthI jJAna thayA pachI huMpaNAnI te mArApaNAnI bhrAMti rahetI nathI, tethI asaMgAtmarUpa mArAmAM brAhmaNAdi vaSaeN nathI; ane brAhmaNAdi varNanA tathA brahmacaryAdi AzrameAnA snAnazAcArUipa AcAra, te brahmacarya tathA gurusevAdirUpa dharmo paNa mArAmAM nathI. vaLI mArA svarUpamAM bAhya viSayanA tyAgavaDe brahmamAM mananI sthiratArUpa dhAraNA nathI, brahmamAM mananI vizeSa sthiratArUpa dhyAna nathI, ane cittanI vRttionA nirAdharUpa cAga paNa nathI. yAgAdimAMnA Adi zabdavaDe mArA svarUpamAM zravaNa, manana te nididhyAsana paNa nathI. ema jaNAvyuM che. huM te adritIya, sarva dvaitaneA bAdha thayA chatAM paNa bAdha nahi pAmelA, kAraNakAryanA saMbaMdhathI rahita te paramAnaMdajJAnasvarUpa chuM. 2. mithyAbhimAnathI varNAzramAdi vyavahAranI siddhi che, te jo te mithyAbhimAnanI nivRtti thAya te te varNAzramAdi vyavahAranI paNa nivRtti thAya che, e artha suSuptimAM thatI sthitine kahIne samajAve cheHn mAtApitA vA na devA na lokA, na vedA na yajJA na tIrtha bruvNti| suSuptau nirastAtizUnyAstakatvAt, tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // suSuptimAM [ kSudhAdine ] nirasta [ karIne ] atizUnya 284 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 - ~ * bakavA " ke amati thAya che A yutimAna zrIsiddhAntabindustotra. rU55NAthI mAtA athavA pitA nathI, deve nathI, leke nathI, veda nathI, yo nathI, [ne ] tIrtha nathI, [ ema ] kahe che, tethI eka, avaziSTa, kevala ziva huM [chuM.] __"atra pitApitA bhavati mAtAmAtA devA adevA vedA aA yajJA mathaza: " (dehAbhimAnanI nivRtti thaI javAthI suSuptimAM pitA apitA thAya che, mAtA amAtA thAya che, deva ade thAya che. veda avado thAya che, ne yA ayajJo thAya che.) A kRtimAM suSuptaviSe AtmA sudhAdi saMsAranA sarva dharmone dUra karIne aditIyabrahmarUpa atizarU55Nane pAme che, ema kahyuM che, tethI te avasthAmAM dehAbhimAnanI nivRtti thavAthI pitAnA zarIranI mAnA tathA pitAnA saMbaMdhanA abhAvathI temanuM avidhamAnapaNuM jaNAya che. tyAM ArAdhana karavAgya hariharAdi devo paNa pratIta thatA nathI, svargAdi loko paNa tyAM pratIta thatA nathI, alokika hitAhitanA sAdhanapaNAnuM pratipAdana karanArAM tathA brahmanuM pratipAdana karanArAM pramANuvArUpa veda paNa tyAM nathI, svargAdinA sAdhanabhUta tiSyomAdi ya paNa tyAM vidyabhAna nathI, ane yajJanA sAdhanarUpa kurukSetrAdidezarUpa tIrtha paNa tyAM nathI. jema tyAM puNyakarmanAM sAdhane pratIta thatAM nathI, tema tyAM pApakarmanAM sAdhane paNa pratIta thatAM nathI. jyAM dehAbhimAna hoya tyAM e sarva hovAno saMbhava che, paNa jyAM dehAbhimAna na hoya tyAM temAMnuM kazuM hovA saMbhava nathI. jyAre suSupti avasthAmAM dehAbhimAnanA abhAvathI mAtAdinI apratIti che tyAre jJAnakAlamAM dehAbhimAnanA atyaMta abhAva hovAthI te kAlamAM mAtAdine satyapaNAnI pratIti kayAMthI hoya? na ja heya. jJAnakAlamAM mAtra nirAvaraNa AtmasvarUpanuM ja skuraNa heya che, tethI te kAle huM aditIya, abAdhita, sarvasaMgavihIna ne paramAnaMdaprakAzarUpa chuM. 3. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAyanAM aSTAdaza ratnA. evI rIte traNa zlokovarDa vAdIonA vivAdeAnA nirAkaraNapUrvaka jIvanA vAstavikasvarUpane nirNaya karyo. have vAdIenA pUrvapakSeAnA nirAkaraNapUrvaka zvaranA vAstavika svarUpanA nizcaya karavAyeAgya che. satrAbdavaDe vAcya brahma A jagatanuM kAraNa che ema " sadeva sAmyamatra . bAlIt // " ( he priyadarzana ! A jagat pUrve saTrUpaja hatuM, ) ityAdi zrutie pratipAdana kareluM che. AmAM vAdIenA A pramANe vivAde jovAmAM Ave cheH--jaDa pradhAna A jagattyuM kAraNa che ema sAMkhyavAdIo kahe che; pazupatija A raMgatanuM kAraNa che, te cetanarUpa chatAM paNa jIvathI bhinna che, te teja upAsanA karavAyeAgya che, ema pAzupatA ( caivA) kahe che; bhagavAna vAsudeva A jagatanuM kAraNa che, te vAsudevathI saMkarSaNanAmane jIva utpanna thAya che, saMkarSaNathI pradyumnanAmanuM mana utpanna thAya che, pradhumnathI aniruduMnAmavALA ahaMkAra utpanna thAya che, jIva brahmarUpa vAsudevanuM kArya hovAthI jIvane te brahmane atyaMtabheda che, ema pAMcarAtrikA kahe che; jIva pariNAmI, niya, vastutAe sarvajJa, te siddhathI bhinnAbhinna che, te tee karmavaDe A jaganA pherazaramAM kAraNa thAya che ema jainA kahe che; sarvajJapaNAdivALuM brahma nathI, vedanuM kriyAparapaNuM hovAthI te brahmamAM vedonuM tAtparya nathI, kiMtu vANI AdimAM dhenu AdinI upAsanAnI peThe sanapaNAdinI dRSTivaDe jagatanA kAraNarUpa paramANu Adi athavA jIva upAsya che ema mImAMsake kahe che; pRthivI Adi kAryarUpa hetuvaDe anumAna karavAmAM AvatA nityajJAnAdivALA sarvajJa Izvara che, ne te jIvathI bhinnaja che, ema tArkikA kahe che; kaleza, karma, vipAka ne vAsanAthI atyaMtarahita nityajJAnasvarUpa Izvara chavAthI vilakSaNa che ema ceAgIe kahe che; kSaNika 28; Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhAntabindustotra. 287 sarva tatva che ema siMgato kahe che; ane aditIya paramAtmAja brahma che, te jIvanuM vAstava svarUpa che, ne mAyAvaDe sarvajJapaNudi viziSTa jagata nuM upAdAnakAraNa ne nimittakAraNa che, ema aupanisiddhAMtane mAnanArAo kahe che. evI rIte vAdIonA vivAdo vaDe saMdehayukta thayelA IzvaranA svarUpane nirNaya karavA AcAryabhagavAna kahe che - vartha = zaidhuM ja tapAvAga, na jaina mImAMsAmataM vA viziSTAnubhUtyA vizuddhAtmakatvAt, tadeko'vaziSTaH zivaH kevlo'hm|| akhaMDAnubhavavaDe nivikalpa caitanyarUpapaNAthI te sAMkhyamata nathI, ziva nathI, pAMcarAtra nathI, jaina nathI, athavA mImAMsakAdine [matI nathI, tethI eka, avaziSTa, kevala, ziva huM [chuM.) savikalpa anubhavathI bhinna "te tuM che " ItyAdi vAkyathI utpanna thayela akhaMDAnubhavavaDe nirvikalpa, advitIya ne caitanya rU55NAthI sAMkhyAdi mate vAstavika nathI. "tavaikSata vaghu sthAM vadhe che" (te vicAratuM havuM, huM bahu thauM, utpanna thauM, e zrutimAM vicArapUrvaka sRSTinuM zravaNa thAya che, tethI jaDapradhAna svataMtrapaNe A jagatanuM upAdAnakAraNa nathI, tethI sAMkhyamata vAstavika nathI. evI rIte zivamata, pAMcarAtramata tathA jainamata paNa zruti tathA yutivaDe bAdhita thavAthI ayukta che, vedAMtanAM vA vaidika karmanA agarUpa nathI, paNa svataMtra phaladAtA che. vedAMtavAkyajanya jJAnathI manuSyane sAkSAtaja paramAnaMdanI prAptirUpa ne niHzeSa du:khanI nivRttirUpa puruSArtha prApta thAya che. evI rIte pratyakSa phalavALA, abAdhita ne ajJAta Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. anA jJApakapaNAvaDe vedAMtAnuM svata:ja pramANapaNuM hAvAthI brahma cheja, tethI mImAMsakamatanI siddhi nathI. AzibdavaDe tArkikAdinA matanuM paNa yuktapaNuM nathI ema jaNAvyuM che. bahu zrutismRtinA ne yuktinA virAdhathI tArkikAdinA mate paNa vAstavika nathI. Ama hAvAthI advitIya, abAdhita, saMgarahita te paramAnaMdabhedharUpa huM chuM, ne mArA zuddhasvarUpamAMja mAyAvaDe pratIta thayela Izvara A jagatanuM upAdAnakAraNu tathA nimittakAraNa che. 4. brahma sarvavyApaka che ema ghaNI zrutimAM kahyuM che, ne jIva tA aNujevaDA, vA AranA agrabhAgajevaDe, athavA aMgUThAjevaDA kahyA che; te jIvanuM brahmathI abhinnapaNuM svIkAratAM brahmanuM sarvavyApakapaNuM siddha nahi thAya evI zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che: - * na cordhvaM na cAdho na cAMtarna bAhyaM, na madhyaM na tiryaG na pUrvAparAdik / viyadvyApakatvAdakhaMDekarUpastadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // 5 // AkAzanI peThe vyApaka hovAthI mAtra U nathI, mAtra nIce nathI, mAtra aMtara nathI, khAdhu nathI, madhya nathI, tik nathI, pUrvIparAdika nathI, paNa akhaMDekarUpa, advitIya, avaziSTa, kevala, ziva huM [uM.] "; tattvamAna" ityAdi mahAvAkyAmAM jIvanA vAstavikasvarUpane brahmathI spaSTa rIte abheda kahelA che. jIva sarva zarIramAM vyApaka chatAM paNa utpadmarUpa vA buddhinI vRttirUpa upAdhithI aMgUThAjevaDA vA AranA agrabhAgajevaDeAke aNujevaDA kahyo che. jIvatuM nirupAdhi kasvarUpa brahma che. te brahma. trAjArAtraAEa:" AkAzanI peThe Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhAntabindustAtra sarvavyApaka che, ) ityAdi zrutimAM kahyA pramANe AkAzanI peke sarvavyApaka che, paricchinna nathI. je brahma AkAzanI peThe-AkAzathI paNa vadhAre-vyApaka hovAthI mAtra uparanA bhAgamAMja nathI, athavA mAtra nIcenA bhAgamAMja nathI, kivA mAtra prANipadArtheAnI aMtaraja nathI, vA mAtra prANipadArtheAnI bahAraja nathI, athavA mAtra madhyabhAgamAMja nathI, kivA mAtra khUNAomAMja nathI, athavA mAtra pUrva pazcimAdika dizAmAMja vA bhUtabhaviSyAdi kAlamAMja nathI, kiMtu sarvasthale, sarvakAlamAM, akhaMDa te ekarUpa che, te dvitIya, abAdhita, sarvasaMgathI rahita ne paramAnaMdaprakAzarUpa brahma huM chuM. 5. A du:khamaya pratIta thatuM jagata brahmamAM kalpita hovAthI kAi paNa du:khatA brahmanI sAthe leza paNa sabaMdha nathI, tethI brahmabhAvane prApta thayelA jIvane koi paNa prakAranA anarthanI sAthe sabaMdha thavAne saMbhava nathI ema jaNAve che: 289 na zuklaM na kRSNaM na raktaM na pItaM, na kujaM na ponaM na hrasvaM na dIrgham / arUpaM tathA jyotirAkArakatvAt, tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // : vaprakAzajJAnarUpapAvaDe aprameyapaNAthI [je] zukla nathI, kRSNa nathI, rakta nathI, pIta nathI, aNu nathI, mahAn nathI, hrasva nathI, dI nathI, paNa arUpa [che.] te eka, avaziSTa, kevala, ziva huM [chuM.] svayaMprakAzajJAnarUpapAvaDe sapramANane aviSaya hovAthI je brahma dheALA raMgavALu nathI, kALA raMgavALuM nathI, rAtA raMgavALu nathI, pILA raMgavALuM nathI, aNujevaDuM nathI, meATA pramANavALuM nathI, huM nathI, lAMbuM nathI, paNa je pratyakSAdi pramANanA aviSaya 19 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrIzaMkarAcAryanAM achAza no. rUpa, advitIya, abAdhita, sarvasaMgarahita ne paramAnaMdaprakAzarUpa che, te brahma huM chuM. 6. je jIvabrahmane abheda hoya te gurunA upadezanuM niSkalapaNuM thaze ema je zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che ke para mArthapakSe tema thAya temAM hAni nathI - nAstA na rasji na oi ra rikSA, na javaM na cAhuM na cAcaM ghAMca: svarUpAvabodho vikalpAsahiSNustadeko'vaziSTa:zivaH kevlo'hm||7|| zAstA nathI, zAstra nathI, zigya nathI, zikSA nathI, tuM paNa nathI, huM paNa nathI, A prapaMca nathI; [ je ] svarUpanuM jJAna vikalpane nahi sahana karanAruM [che, ] te advitIya, abAdhita, kevala, ziva ha [ chuM. ] jyAM brahmapadeSTA guru nathI, upadezanA sAdhanarUpa zAstra nathI, upadezanA viSayarUpa ziSya nathI, upadezanI kriyA nathI, zravaNa karanAra tuM nathI, zravaNa karAvanAra huM nathI, ane devaidiyAdirUpa A prapaMca vastutAe nathI. je brahmasvarUpanuM aparokSajJAna brahmarUpa hevAthI savI tanI nivRttivaDe koI paNa prakAranA vikalpane sahana karanAruM nathI, te aditIya, abAdhita, sarvasaMgathI rahita, ne paramAnaMdaparamaprakAzarUpa brahma huM chuM. 7. jAgradAdi avasthA ne tenA abhimAnIo paNa vastutAe mArAmAM nathI ema kahe che - na jAgranna me svapnako vA suSuptina vizvo na vA taijasa: prAjJako vaa| vadyAtmavAvAjhathALAM tu: toDavAiH riva: voDam II8 [ jAgradAdi ] traNenA avidyArUpapaNAthI mArI jAgrata Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhAntabindustotra. 241 nathI, [mArI ] svapnAvasthA nathI, vA suSupti nathI, vizva nathI, vA tijasa nathI, vA prAjJa nathI, [je ] turIya [ che] te eka, abAdhita, saMgarahita [ ne ] paramAnaMdaparamaprakAzarUpa huM chuM. ] aMtaHkaraNanI jAgradevasthA Adi traNe avasthA tathA temanA abhimAnIo avighAvaDe AtmAmAM kalpita che, tethI avidhArUpa che. evI rIte traNenA avidyArU55NuthI aMtaHkaraNanI jAgradevasthA mArI-asaMga AtmAnI-nathI. aMtaHkaraNanI svapnAvasthA paNa mArI nathI, ane aMtaHkaraNanI suSupti avasthA paNa mArI nathI. jAgradavasthAne abhimAnI chava vizva kahevAya che te mAruM svarUpa nathI, svapnAvasthAne abhimAnI chava taijasa kahevAya che te paNa mAruM svarUpa nathI, ne suSupti avasthAne abhimAnI chava prApta kahevAya che te paNa mAruM svarUpa nathI. je e traNe avasthAothI ne e traNe avasthAonA abhimAnIothI bhinna tathA te traNenI apekSAe turIya-cothA-evA nAmathI kahevAya che te eka, abAdhita, sarva saMgarahita ne paramAnaMdaprakAzarUpa huM chuM. A vizvamAM dazya ne draSTA evA be prakAranA padArtho che. temAM draSTArUpa padArtha AtmA pAramArthika eka che. te sarvadA ekarUpa chatAM paNa upAdhinA bhedavaDe traNa prakAra che, Izvara, jIva ne sAkSI. temAM mAyArUpa upAdhivALA te Izvara, saMskArasahita aMtaHkaraNarUpa vA ajJAnanA aMzarUpa upAdhivALA te jIva, ne asaMga tathA sarva dazyanuM prakAzaka cetana te sAkSI. temAM Izvara trividha che, aMtaryAmI, hiraNyagubha ne virA- mAyArUpa kAraNe pAdhivALA te aMtaryAmI, sUrmaprapaMca Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratneA. rUpa kApAdhivALA te hiraNyagarbha, te sthUlaprapaMcanI upAdhivALA te virAT jIva paNa trividha che, prAsa, tejasa te vizva. aMtaHkaraNanI suSupti avasthAne abhimAnI te prAna, aMtaHkaraNanI svapnAvasthAne abhimAnI te taijasa, te aMtaHkaraNanI jAgradavasthAnA abhimAnI te vizva kahevAya che. sAkSI sarva prakAzaka te sarvamAM vyApaka eka prakAraneAja che. 8, jAgrata, svapna te suSupti e traNa avasthAnA te te traNa avasthAenA traNa abhimAnIonA mithyApaNAthI tenA sAkSInuM paNa mithyApaNuM thaze ema zaMkA thAya te te sAkSInuM satyapaNuM kahe cheH 292 " api vyApakatvAddhitatvaprayogAt svataH siddhabhAvAdananyAzrayatvAt / jaga tucchametatsamastaM tadanyat, tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // 9 vaLI vyApakapaNAthI, hitapaNAnA prayAgathI, svataHsidvabhAvathI, [ ne ] ananyAzrayapaNAthI tenAthI bhinna A samagra jagat tuccha [ che, ] te eka, avaziSTa, kevala, ziva huM [chuM. ] AkAzathI mAyA vadhAre vyApaka che, te mAyAthI sAkSirUpa brahma vadhAre vyApaka che, arthAta te niratizayavyApaka che tethI; AtmA priya che, AnaMdazya che, ema " tacetatreya: putraOo vittAgheyo'ncamAsrvsmaadntrtrN yadayamAtmA ( je A AtmA sathI vadhAre aMtara che te A AtmA putrathI priya che, vittathI priya che, ane anya sathI vadhAre priya che, ) te " va pama Anand' ( Aja paramAnaMdarUpa che, ) A zrutimAM tenA puruSA paNAnA-paramAnaMdarUpa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhAntabiMdustotra. 293 paNano-upadeza karela hovAthI; tenA svaprakAzarUpa jJAnarUpaNathI, ne tenA anyanA AzrayapaNuMnA abhAvathI te sAkSirUpa brahmathI bhinnarUpe pratIta thatuM sAkSIne viSayarUpa A sarva jagata tuccha che, satya nathI. te advitIya, sarva sAkyanA bAdhamAM paNa abAdhita, sarvadazyanA saMbaMdhathI sarvadA rahita, ne paramAnaMdaprakAzarUpa brahma | sarva upaniSadevaDe pratipAdana karela brahma vANIvaDe yathAyogya kahI zakAya evuM nathI ema jaNAvI have A stotranI samApti na caikaM tadanyad dvitIyaM kuta: syAt , na vA kevalatvaM na cAkevalatvam na zUnyaM na cAzUnyamadvaitakatvAt, kathaM sarvavedAMtasiddhaM bravImi // 10 // ___ iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitaM zrIsiddhAMtabindustotraM saMpUrNam // 13 // je eka nathI, [ ] tenAthI bhinna dvitIya kayAMthI hoya? athavA kevalapaNuM nathI, tema akevalapaNuM nathI, zUnya nathI, tema azunya nathI, advaitapaNuthI sarva vedAMtathI siddhane kevI rIte kahuM? brahmathI bhinna ahiM kAMI paNa satya vastu ja nathI, to pachI tene eka kema kahevAya? kemake be Adi saMkhyAnI apekSAvALo eka zabda che. mAtra jijJAsune samajAvavA mATe tene eka ne aditIya kahevAmAM Ave che, te eka ne advitIyamAM tenAthI bhinna dvitIya kyAMthI saMbhavI zake? naja saMbhavI zake. anya heya teja kevalapaNuM ne akevalapaNuM kahevAya, paraMtu jyAM anya cheja nahi tyAM kevalapaNuM vA Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. ADevalapaNuM kevI rIte kahI zakAya? brahma sarvadA salUpa hovAthI tene zunyarUpa kahI zakAya nahi, tema tyAM koI paNa vastune sadbhAva naja hovAthI tene anyarUpa paNa kahI zakAya nahi. A brahmatattva ata hovAthI tene joIe tevuM nirUpaNa karavA vANuM samartha nathI, te vAre nivartite" (je brahmathI vANuo pAchI vaLe che.) e zruti paNa ema ja kahe che, tethI sarva upaniSadevaDe siddha brahmatatvane huM vANIvaDe jema che tema kevI rIte kahI zakuM ? 10. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakanA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA zrIsiddhAMtabiMdunAmanA tetrarUpa teramA rananI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 13. |zrInivRttinA bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. deharo, brahma-IzanuM dhyAna dharI, vaMdI saddaguru-pAya; vAkyavRttinI A TIkA, gurjaragirA lakhAya. 1 "taravamasi" Adi mahAvAkyanA arthanA nirUpaNarUpa A laghu lekha hevAthI A laghu lekhanuM nAma vAkyavRtti rAkhavAmAM AvyuM che. AdhyAtmikAdi traNa tApathI bahu tapelA, asaMkhya janmamaraNA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistAtra. dipa saMsAranA mArganA zrAmathI bahu pIDA pAmelA, AtmajJAnarUpa zItala te madhura jalanuM pAna karavAnI utkaTa icchAvALA, ne zArIrakabhASyAdirUpa gaMbhIra jvAzayabhaNI javAne asamartha manuSyAne mATe paramakAruNika pUjyacaraNu zrIzaMkarabhagavAne vAkyavRttinAmanA prakaraNagraMtharUpa prapAnI (parabanI) racanA karI temanA aMtaHkaraNane zItala tathA klezarahita karavAnI kRpA karI che. temAM prathama A prakahyugraMthanA zravaNamAM pravRtta thayelA adhikArIne nirvighne brahmanA aparakSa anubhava thavAmATe A graMthamAM pratipAdana karela adritIyabrahmanA smaraNapUrvaka peAtAnA sadgurune ziSye avazya namana karavuM jeIe ema ziSTAcAra jaNAvatA chatA AcArya bhagavAna pote namatarUpa maMgala kare che:srgsthitiprlyhetumcityshktiN, vizvezvaraM viditavizvamanaMtamUrtim nirmuktabaMdhanamapArasukhAMburAzi, zrIvallabhaM vimalabodhaghanaM namAmi // 1 // utpatti, sthiti ne pralayanA kAraNarUpa, acityazaktivALA, jaganA niyaMtA, vizvane jANanArA, asaMkhya zarIrAvALA, aMdhanathI rahita, apAra sukhanA sAgara, [ne] nilajJAnaghana zrIpriyane namuM [ chuM. ] 205 je peAtAnI mAyAnAmanI aghaTita ghaTanA karavAmAM parama samartha zaktivaDe A dRzya jagatanI utpattinA, ghaTe tevI rIte A jagatanI sthitinA, ne prANIenAM turatamAM kulabegane anubhava karAvanArAM karmone abhAva thaye thanArA A jagatanA pralayanA kAraNarUpa che, je manuSyanI buddhithI na samajI zakAya evI mAyAnAmanI zaktinA AzrayarUpa che, je A pratIta thatA samagra jagatanA mAyAvaDe Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rahe, niyAmaka che, je A vizvanA vAstavika svarUpane saMzayaviparyayathI rahita jANanArA che, je A vizvamAM asaMkhya prANIonAM zarIra che temAM rahelA hovAthI asaMkhya zarIrAvALA che, jemane kAi paDyuM samayamAM baMdha nathI, arthAta jee sarvadA mukta che, je pArarahita AnaMdanA mahAsAgara che, ane je avidyArUpa malathI rahita ekarasajJAnarUpa che, te sarva sAMda nA svAmI sahaja maneAhara brahmAbhinna mArA sadgurune vA lakSmInA priya vidathI abhinna gAvidanAmanA mArA sadgurune, vA brahmavidyAnA paramapriya brahmane huM paramapremapUrvaka namana karuM chuM. 1. peAtAnA zrIsadgurunI apAra kRpAnuM smaraNa thai AvatAM punaH paNa peAtAnA zrIsadgurune namaskAra kare cheH-- yasya prasAdAdahameva viSNumayyeva sarva parikalpitaM ca / itthaM vijAnAmi sadAtmarUpastasyAMvipadmaM praNato'smi nityam 2 jemanI kRpAthI huMja viSNu ( vyApaka-brahma)chuM, ane sarva mArAmAMja pirakalpita [ che, ] A pramANe sadA svasvarUpane jANuM chuM, temanA caraNukamalamAM nitya namele che. jemanI amegha, apAra ne svArtharahita yAvaDe mArA aMtaHkaramAM pratIta thatA ajJAnanI nivRttithI huMja deza, kAla te vastunA paricchedathI rahita brahma chuM, ane A sarva nAmarUpAtmaka prapaMca mArAmAMja avidyA te vAsanAnA sAmarthyathI vivartarUpe kalpAyA che, A pramANe huM sarvadA brahmathI abhinna mArA pAramArthika svarUpane jANuM chuM, te dayAnidhi sadguruzrInA caraNakamalamAM huM vAraMvAra paramapremathI namaskAra karuM... chuM. ajJAnIne brahmanI pratIti na thatAM jagatanI pratIti Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistAtra. 296 thAya che, te jJAnIne brahmanI pratIti thai jagata khAdha pAme che, A artha zrIyogavAsiSThamAM paNa nIcenA zrlokathI kahyA cheH-- ' ajJasya duHkhaughamayaM jJasyAnandamayaM jagat / andha bhuvanamandhasya prakAza tu sacakSuSaH // 1 // jema AMdhaLAne vaDe prakAreluM A jagat aMdhakAramaya ja~ Aya che, te netravALAne A jagata prakAzamaya jaNAya che, tema ajJAnI manuSyane A paramAnaMdanA vivarUpa jagat duHkhanA samUharUpa pratIta thAya che, te jJAnIne A jagat paramAnaMdarUpa brahmanA anubhavathI paramAnaMdamaya pratIta thAya che. 1. evI rIte aMtaHkaraNanI cAgyatA ne ayeAgyatAthI darzanamAM bheda paDe che. 2. 8 AcAryavAna puo ver " ( sadgurunA zaraNavALA puruSa brahmasvarUpane jANe che, ) A chAMdogyazrutimAM ziSyane brahmasvarUpanuM yathA jJAna potAnA zrIsadgurudvArA thAya che ema kahyuM che, tethI ziSya te AcAryanA prazna ne uttararUpe brahmasvarUpanuM nirUpaNa karavAmATe prathama ziSyanA lakSaNanuM graMthakAra nirUpaNa kare cheHtaaptryaarksNtptH kazcidudvignamAnasaH / zamAdisAdhanairyuktaH sadguruM paripRcchati // 3 // dd traNa tAparUpa sUryathI khahu tapelA, udvega pAmelA manavALA, [ ne] zamAdri sAdhanAvaDe yukta koI [ jijJAsu ] sadgurune pUche che. AdhyAtmika, AdhibhAtika ne Adhidaivika A traNa du:kharUpa UnALAnA apeAranA sUryathI atyaMta tapelA, saMsAramAM sukhanA karatAM Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. duHkhanuM bahupaNuM joI A lokanA viSayomAM tathA svargAdinA viSayemAM tRSNarahita thayelA manavALo, ane samAdi cha saMpatti tathA mumukSatAvaDe yukta aMtaHkaraNavALo koI nirabhimAnI jijJAsu, kaI vedAMtazAstrane jANanArA, yuktio vaDe jijJAsunA manane saMzayarahita karavAnA sAmarthyavALA, ne brahmanA daDha anubhavavALA zrI sadagurune praNAma karI, temanuM zaraNa grahaNa karI, temanI paramapremathI sevA karI, pachI koI anukUla samaye teozrIne pUche che. 3. te ziSya pitAnA gurune zuM pUche che ema jANavAnI IcchA thAya to tenA samAdhAnamAM baMdhanI nivRttinuM sAdhana pUche che, ema kahe che - anAyAsena yenAsmAnmucyeyaM bhavabaMdhanAt / tanme saMkSipya bhagavankevalaM kRpayA vada // 4 // parizramarahita jevaDe A saMsArarUpa baMdhanathI mekaLe thauM te saMkSepa karIne he bhagavan ! mane kevala kRpAvaDe kahe. jemAM zarIra, Idri ne aMtaHkaraNane bahu zrama na Apavo paDe evA prAyazaH parizramarahita je sAdhana vaDe A saMsArarUpa kArAgAramAM baMdhana pAmele huM A saMsArarUpa duHkhamaya baMdhanathI mokaLa thavuM te sAdhana ativistAravinA saMkSepathI he bhagavana! mane kevala dayAvaDe kahe. zuddhAtmAne traNe kAlamAM baMdhanane saMbhava nathI. cidAbhAsamAM baMdhananuM bhAna thAya che, ne te duHkhamaya lAge che. te kalpita chatAM paNa duHkhAnubhava karAve che. kalpita paNa duHkhAnubhava karAvI zake che e ApaNe doraDImAM brAMtithI pratIta thatA sarpathI pAchA bhAgavuM, paga bhAMgavo, bhaya ne kaMpa thAya che, tethI jANIe chIe. he bhagavana ! Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistotra. 288 e saMbadhanavaDe pitAnA sadgasane ziSya "he bhagavana!" "he svAmina!" "he prabho!" "he mahAdeva!" ItyAdi paramezvaravAcakazabdavaDe bolAvavA joIe evo ziSTAcAra batAvyo che. zrIsadagusane brahmopadeza karavAmAM daSTa ke adaSTa koI paNa prayojana kedanI pAsethI siddha karavAnuM rahyuM nathI, tethI ziSya kevala kRpAvaDe mane saMsArabaMdhananI nivRttinA hetubhUta brahmapadeza kare ema prArthanA karI che. 4. tuccha viSayasukha ne tenAM sAdhanonA praznanI apekSAe saMsAratApathI tapelA sarve mumukSuone paramAnaMdanI prAptinA sAdhanane prazna pUchavAthI ziSyanA te praznane sadgara vakhANI te praznano uttara ApavAne prAraMbha kare che - sAdhvI te vacanavyaktiH pratibhAti vadAmi te / idaM taditi vispaSTaM sAvadhAnamanAH zRNu // 5 // tArA vacananI prakaTatA sArI jaNAya che. tene A te ema atispaSTa kahuM chuM, sAvadhAna manavALe thaIne sAMbhaLa. zrIguru kahe che -he saumya ! tArA aMtaHkaraNanI jijJAsA jaNAvanArAM tArAM vacanI racanA ane sArI pratIta thAya che. huM tane Aja na muktinuM-saMsArabaMdhanamAMthI nityane mATe mokaLA thavAnuM-sAdhana che ema atyaMta spaSTa karIne kahuM chuM, tuM have ekAgra cittavALe thaIne AdarapUrvaka te sAdhananA svarUpanuM zravaNa kara. atispaSTa ne sAvadhAna manavALo A baMne zabdo vaDe sadgae ziSyane bahu spaSTa zabdomAM upadeza karavo joIe, ne ziSya te upadeza Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrIzaMkarAcAyanAM aSTAdaza ratno. ekAgra cittavaDe zravaNuM karavuM joIe ema guruziSya baMnenA dharmonuM nirUpaNa karyuM che. 5. have sadguru te ziSyane muktinuM sAdhana kahe che - tattvamasyAdivAkyotthaM yajIvaparamAtmanoH / tAdAtmyaviSayaM jJAnaM tadidaM muktisAdhanam // 6 // "taravAra) (te brahma tuM che,) ItyAdi vAkyathI upajeluM je jIva ane paramAtmAnA ekapaNAnA viSayarUpa jJAna te A muktinuM sAdhana [che.] "taravAra" ItyAdi mahAvAnuM zrI gurudvArA zravaNa thavAthI upajeluM je jIvanA vAstavika svarUpanA ane paramAtmAnA vAstavika svarUpanA ekapaNunuM jJAna te brahmAnubhavarUpa jJAna A duHkhamaya saMsAramAMthI mukata thavAnA sAdhanarUpa che. 6. have sadgae upadeza karelA viSayamAM ziSya zaMkA kare che - ko jIva: ka: parazvAtmA tAdAtmyaM vA kathaM tayoH / tattvamasyAdivAkyaM vA kathaM tatpratipAdayet // 7 // jIva koNa? paramAtmA koNa ? temanuM ekapaNuM kevI rIte? ane "tavAra" Adi vAya tene kevI rIte pratipAdana kare ? ziSya pUche che:-"he prabho ! jIvanuM zuM svarUpa che, tathA paramAtmAnuM zuM svarUpa che, te huM jANato nathI. te jIva tathA paramAtmA paraspara vilakSaNa saMbhaLAya che, to te baMnenuM ekapaNe kevI rIte saMbhavI zakatuM haze? ane "taravAra" Adi mahAvAke jemanAM svarUpa mArA jANavAmAM nathI te jIva tathA paramAtmAne abheda kevI rIte pratipAdana karatAM haze? 7. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttisteAtra. ziSyanI te zaMkAonuM kramapUrvaka samAdhAna karavAne zrIsadguruM 301 kahe cheH atra brUmaH samAdhAnaM ko'nyo jIvastvameva hi / yastvaM pRcchasi mAM ko'haM brahmavAsi na saMzayaH // 8 // ahi' samAdhAna kahIe chIe. anya jIva kANu ? tuMja [ che.] huM kANu [ chuM ? ema ] je tuM mane pUche che, te tuM] brahmaja che, saMzaya nathI. zrIsadguru kahe che:----A tArI zaMkAonuM kramapUrvaka uttara tane kahevAya che. jIvabhAva cetanamAM kalpAyelA hovAthI cetanathI bhinna anya jIva kayA hoi zake? tuM cetanarUpa hovAthI tuM poteja jIva che. huM koNa chuM ? enuM jJAna tane na hovAthI jo tuM mane tAruM vAstavika svarUpa pUchtA hoya te huM tane spaSTa kahuM chuM ke tuM vastutAe brahmaja che, anya (dehArdi) nathI, emAM leza paNa saMzaya nathI. 8. prathama huM ane brahma A e padanA ane spaSTa samajAvavAnI kRpA kareA, ke jethI huM vAkyAne jANuM ema ziSya prArthanA kare cheH- padArthameva jAnAmi nAdyApi bhagavan sphuTam / ahaM brahmeti vAkyArtha pratipadye kathaM vada // 2 // he bhagavan ! hajI padanA aneja spaSTa jANatA nathI, [ te ] huM brahma A vAkayAne kevI rIte jANuM ? kahe. ziSya pUche cheH--he sadgurA ! ApazrIe upadeza karyAM chatAM paNa huM hajI huM ane brahma A be dezanA aneja spaSTa rIte jANatA nathI, te pachI huM brahmaja chuM A vAkyanA aMte huM spaSTa rIte kema jANI zakuM ? mATe Apa kRpA karIne prathama e be padonA ardhAM mane spaSTa rIte samajAveA. 9, Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. mumukSanuM durlabhapaNuM jANI sadguru ziSyanA te praznathI udega nahi pAmatAM tenA praznane anumodana Ape che - satyamAha bhavAnatra vigAnaM naiva vidyate / hetuH padArthabodho hi vAkyArthAvagateriha // 10 // tuM satya kahe che. ahiM vivAda vidyamAna nathI ja. ahiM vAkyarthanA jJAnanuM kAraNa padArthanuM jJAna ja [ che.] sadaguru kahe cheH-he putra ! tuM satya kahe che. padArthanA jJAnavinA vAkSArthanuM jJAna kadIpaNa na thAya A tArA kathanamAM kAIno leza paNa vivAda nathI, A vAta so svIkAre che. A mahAvAkyamAM paNa vAyArthIne jJAnanuM kAraNa te vAkyamAM AvelAM padonA arthonuM jJAna ja che. 10. vAkyanA arthanA jJAnamAM padanA arthanuM jJAna hetubhUta hovAthI "tAravAmAM mahAvAkyamAMnA tata padane sarva padanA arthanuM have nirUpaNa karavuM joIe. temAM prathama prasiddha ve padanA arthanuM nirUpaNa nIcenA sattara lekavaDe kare che - aMtaHkaraNatadvattisAkSI caitanyavigrahaH / AnaMdarUpaH satyaH san kiM nAtmAnaM prapadyase // 11 // aMta:karaNa ne tenI vRttine sAkSI, cetanasvarUpavALe, AnadarUpa [ne] satya chatAM kema pitAne jANatA nathI ? he semya! tuM buddhi ne tenI vRttirUpa manane tathA dehAdi sarvane sadA sAkSI che; tuM akhaMDajJAnasvarUpavALe eTale svayaMprakAza che; tArA AnaMdasvabhAvathI ja tane AnaMdanuM bhAna thAya che, tethI tuM paramAnaMdasvarUpa che ane niravayavapaNA vaDe rUparasAdithI rahitapaNathI, kriyAonA AzrayapaNunA abhAvathI, ne pabhAvavikArathI rahita Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistotra. 303 paNuthI tuM traNe kAlamAM bAdha pAmyA vinA rahenAra che, chatAM tuM tArA prasiddha svarUpane kema jANatA nathI? 11. kahelA svarUpamAM saMzayarahita jJAnanA upAyane upadeza kare che - satyAnaMdasvarUpaM dhIsAkSiNaM bodhavigraham / ciMtayAtmatayA nityaM tyaktvA dehAdigAM dhiyam // 12 // dehAdine viSaya karanArI buddhine tyAga karIne satyasvarUpa, AnaMdasvarUpa, buddhinA sAkSI, ne cetanasvarUpane niraMtara AtmapaNuvaDe ciMtana kara. deha, Idriye, aMtaHkaraNa, prANu, avidhAno aMza, ne cidAbhAsa (jIva) e sarvamAMthI tuM AtmAnI (huMpaNanI) buddhine parityAga karIne satyarUpa, paramAnaMdarU5, buddhi AdinA sAkSI, ne caitanyasvarUpa zuddhAtmAne niraMtara tuM huMpaNavaDe vicAryA kara. eja tAruM vAstavika svarUpa che. ra. dehAdimAM huMpaNAnI buddhi cirakAlathI rUDha thaI gaI che tene kema parityAga thaI zakaze? evA ziSyanA aMtaHkaraNanA abhiprAyane jANIne dehAdinA anAtmapaNAnA darzanavaDe temAM rahelI huMpaNunI buddhi dUra thaI zake che ema mAnIne tenA tyAgamATe ziSyane dehAdinuM anAtmapaNuM dekhADe che: rUpAdimAnyata: piMDastato nAtmA ghaTAdivat / viyadAdimahAbhUtavikAratvAJca kuMbhavat // 13 // jethI sthUlazarIra rUpAdivALuM che, tethI [ H] ghaTAdinI peThe anAtmA (AtmAthI bhinna-jaDa) [ ;] ane AkAzAdi mahAbhUtanA kAryapaNAthI [ paNa te] ghaTanI peThe [anAtmA che.] 13. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAda ratno. he prabho ! AtmA jaDa bhUlazarIrathI bhale bhinna hoya, paNa huM te tenuM vAstavika svarUpa spaSTa jANavA icchuM chuM, mATe mane tenuM vAstavika svarUpa kahevAnI kRpA kare, ema ziSya prArthanA kare che - anAtmA yadi pinnddo'ymukthetublaanmt:|| karAmalakavatsAkSAdAtmAnaM pratipAdaya // 14 // [ ziSya pUche che - ] kahelA hetuonA sAmarthyathI A sthalazarIra je anAtmA [ che ema] saMmata hoya te bhale tenuM anAtmapaNuM hoya, paNa AvaDe AtmAne vicAra siddha thaI zakaze nahi, mATe kRpA karI] hAthamAM rAkhelA AmaLAnI peThe sAkSAt AtmAnuM pratipAdana kare. sAkSAta-huM AvA svarUpavALo chuM ema aMtarAyarahita apotapaNuvaDe jANuM evI rIte. 14. | ziSyane AtmAnuM svarUpa samajAvavA prathama tenuM pUlazarIranA sAkSirUpe nirUpaNa kare che - ghaTadraSTA ghaTAdbhinnaH sarvathA na ghaTo yathA / dehadraSTA tathA deho nAhamityavadhAraya // 15 // I[ zrIsaddaguru kahe che - ] jema ghaDAne draSTA sarva prakAre [ dazya ] ghaDAthI bhinna [ che, ] ghaDArUpa nathI, tema sthalazarIrane draSTA huM [ dazya ] sthalazarIrarUpa nathI, ema nakkI kara. 15. tuM Idri, mana, buddhi tathA prANane paNa drA che ema kahe che. evamiMdriyaGnAhamiMdriyANIti nizcinu / mano buddhi tathA prANo nAhamityavadhAraya // 16 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistotra. 305 evI rIte idrine draSTA huM iMdriye nathI ema nakakI kara. mana, buddhi tathA prANa huM nathI ema nakkI kare. jema skUlazarIra, ikriye, mana, buddhine prANa e pratyeka AtmA nathI, tema tene samUha paNa AtmA nathI. dehAdinA samUhane zAstramAM kSetra kahyuM che, te kSetra dazya ne jaDa che, ane tene jANanAro kSetrajJa tenAthI bhinna cetanarUpa kahyo che. AvI rIte sarva dRzyathI viparIta svabhAvavALA draSTAne, A dehAdisaMdhAna potAnAthI bhinna draSTAvALo che, dasya hovAthI, je je dazya hoya che te te potAnAthI bhinna draSTAvALuM hoya che, jema ghaTAdi, A anumAna pramANe sAvadhAnatApUrvaka nakkI kara. 16. deheMkiyAdine samUha paNa AtmA nathI ema pratipAdana kare che - saMghAto'pi tathA nAhamiti dRzyavilakSaNam / / draSTAramanumAnena nipuNaM saMpradhAraya // 17 // tevI rIte saMghAta paNa huM nathI, ema dazyathI vilakSaNa draSTAne anumAna vaDe sAvadhAnatAthI nakkI kara. vAgAdi pAMca karmendrio tathA zretrAdi pAMca jJAne idazya hovAthI te ikine draSTA huM te idrirUpa nathI, paNa te iMdriyothI bhinna chuM ema nakkI kara. netrAdi ikiye sthUlazarIranA draSTArUpa hovAthI te AtmA che ema na mAnavuM, kemake tyAM netrAdi ikriya draSTA nathI, paNa idine sAkSo AtmA ja ikidhArA skUlazarIrane draSTA che. netrAdi ikiyonA dharmo dazya hovAthI dharmirUpa netrAdi idi paNa dazyaja che; saMkalpavikalparUpa dharmavALuM mana, nizcayarUpa dharmavALI buddhi, tathA kriyAzaktivALe prANa paNa dazya hovAthI AtmA (huM) nathI ema nakkI karI17. 20. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. have dazyapaNuvaDe acetanapaNuM siddha thayA chatAM paNa zarIrediyAdinuM prakArotare acetanapaNuM jaNAvatA hatA tenAthI vilakSaNapaNuvaDe-caitanyasvarUpapaNuvaDe AtmAnuM pratipAdana kare che - dehedriyAdayo bhAvA hAnAdivyApRtikSamA: / yasya sannidhimAtreNa so'hamityavadhAraya // 18 // jenA sAMnidhyathIja zarIra ne iMdriyAdi padArtho tyAgAdi kriyA karavA samartha thAya che te huM chuM ema nakkI kara. je cetanane samIpapaNuvaDeja sthUlazarIra, iMdriya, aMtaHkaraNa ne prANu A jaDa padArtho koI vastuno tyAga karavAmAM ne koI vastune grahaNa karavAmAM samartha thAya che, te cetana huM chuM ema tuM nakkI kara. cetananA samIpapaNavaDe dehAdi koI paNa prakArano vyavahAra karavA samartha thAya che, tethI temanuM gADA AdinI peThe acetanapaNuM jaNavyuM che. 18. avikArI cetananA samIpapaNA vaDe ja buddhi AdinI pravRtti saMbhavI zakatI nathI, tethI cetanamAM acetana buddhi AdinI prApta karAvanAre vikAra mAnavo joIe, ane je tema mAnIe to cetana vikArI thavAthI vinAzI thaze, ema ziSyanA manamAM zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - anApannavikAraH satnayaskotavadeva yaH / buddhayAdIMcAlayetpratyak so'hamityavadhAraya // 19 // je aMtarAtmA vikAra nahi pAmyA chatAM cuMbakanI peThe ja buddhi Adine kiyAyukta kare che te huM chuM ema nakkI kara. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAyavRttistAtra. 307 the 4998 jema camakapANu kAMi paNa vikAra pAmyA vinA samIpamAM rahelA leADhAne calAyamAna kare che, tema je aMtarAtmA kAMi paNa vikAra pAmyA vinA samIpamAM rahelAM buddhi Adine pAtapAtAnI kriyAmAM joDe che te aMtarAtmA huM chuM ema tuM nakkI kara. 19. jema gADAnuM jaDapaNuM tathA tenA hAMkanAra cetananuM tenAthI bhinnapaNuM jovAmAM Ave che, tema dehAdinuM jaDapaNuM te cetananuM tenAthI bhinnapaNuM kema jovAmAM AvatuM nathI ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che: ajaDAtmavadAbhAMti yatsAnnidhyAjjaDA api / vaidaMdriyamana:kALa: so'miyavadhAya|| 20 // jenA samIpapaNAthI jaDa zarIra, iMdriyA, mana ne prANa paNa cetanasvarUpajevAM jaNAya che te huM [A] ema nakkI kara. je caitanyanA samIpapaNAthI mithyA ekapaNAnI prAptivaDe jaDa evuM sthUlazarIra, deza iMdriyA, mana, buddhi ne prANe! paNa caitanyajevAM pratIta thAya che, te caitanya huM chuM evA nizcaya kara. suSupti, mUrchA ne maraNanA samayamAM sthulazarIramAM caitanyanI spaSTa pratIti thatI nathI, ane sthUlazarIrAdi sarva dRzya che, tethI dehAdi jaDa che, te tene draSTA caitanyarUpa AtmA tethI bhinna che. 21. draSTA nathI aMtaHkaraNanI svapnAvasthAmAM zarIra tathA IMdriyeA hatAM, tethI te dRzya hovAthI bhale acetana hai, paNa mananuM acetanapaNuM kema saMbhave ? ema zaMkA thAya te tenA kahe cheH-- samAdhAnamAM Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrIzaMkarAcAryanAM achAdaza rane. agamanme mano'nyatra sAMprataM ca sthirIkRtam / evaM yo vetti dhIvRttiM so'hamityavadhAraya // 21 // mAruM mana bIje gayuM hatuM, paNa hamaNAM sthira karyuM che, ema buddhivRttine je jANe che te huM ema nakakI kara. ATalA samayasudhI mAruM mana bIjA rAganA viSayamAM rajhaLatuM hatuM, paraMtu hamaNuM te viSane smaraNamAMthI tene pAchuM vALI samIpanA viSayamAM sthira karyuM che ema buddhinI vRttirUpa mananI caMcalatAne tathA sthiratAne je jANe che te huM chuM ema nizcaya kara. AvI rIte gamanAdi dharmavALA mananuM dazyapaNuM anubhavasiddha hovAthI te mananuM acetanapaNuM siddha che. 21. | mana e buddhinI vRttirUpa che, tethI bhale tenuM dazyapaNuM ho paraMtu vRttivALI buddhinuM drazyapaNuM saMbhavatuM nathI ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che?-- svapnajAgarite suptiM bhAvAbhAvI dhiyAM tathA / yo vetsyavikriyaH sAkSAtso'hamityavadhAraya // 22 // je vikArarahita svajAgratamAM tathA suSuptimAM buddhienA bhAvAbhAvane sAkSAt jANe che te huM ema nakkI kara. je sarva prakAranA vikArathI rahita cetana svapnAvasthAmAM tathA jAgradevasthAmAM buddhionA sadbhAvane tathA suSupti avasthAmAM buddhienA abhAvane pitAnA svayaMprakAzasvabhAvathI sAkSAta jANe che te vikArarahita cetana huM chuM ema tuM nakkI kara. buddhionA evA bahuvacanavaDe tenuM kSaNikapaNuM ne vikArIpaNuM ItyAdi kahevAya che. buddhi svapna ne jAgratamAM hovAthI te baMnene jANe che, paNa suSuptimAM te Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA zrIvAkyavRttistotra. 300 pitAnA kAraNa ajJAnamAM lIna thavAthI te suSuptine jANatI nathI, ne AtmA to traNe avasthAmAM rahenAro hovAthI e traNe avasthAne sAkSAta jANe che. AvI rIte buddhinA bhAvAbhAvane jANanAro-draSTA -AtmA traNe kAlamAM hovAthI buddhinuM dazyapaNuM ne acetanapaNuM siddha thAya che. 22. dehAdithI vilakSaNapaNuvaDe siddha thayelA AtmAnuM cetanapaNuM daSTAMta ApIne kahe che - ghaTAvabhAsako dIpo ghaTAdanyo yatheSyate / dehAvabhAsako dehI tathAhaM bodhavigrahaH // 23 // - jema ghaDAne prakAzanAro dI ghaDAthI bhinna svIkArAya che, tema zarIrane prakAzanA dehI huM caitanyasvarU pALe chuiM.] jevI rIte prakAzavaDe prakAzavAyegra ghaTAdi padArthane prakAzano prakAzasvabhAvavALo dIvo prakAzavAyegra ghaTAdi padArthathI bhinna svIkAravAmAM Ave che, tevI rIte dazya dehAdine prakAzanAra AtmA huM caitanyasvarUpavALA dehAdithI bhinna chuM.ra3. have AtmAnA AnaMdasvarUpanuM pratipAdana kare che - putravittAdayo bhAvA yasya zeSatayA priyAH / draSTA sarvapriyatamaH so'hamityavadhAraya // 24 // putradhanAdi padArtho jenA anukulapaNAvaDe priya che te draSTA sarvathI priyatama che, te huM ema nakkI kara. "kAtmana mAya sarva kijaM bhavati ( AtmAnA anukulapaNuvaDe sarva priya thAya che, ) e zrutimAM kahyA pramANe putra, Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. dhina ne strI Adi padArtho je AtmAnA anukUlapaNAnaDe prItinA viSayarUpe pratIta thAya che te sarva dazyano prakAzaka AtmA putrAdi sarva padArthothI utkRSTa premanA viSayarUpa che, te priyatama AtmA huM chuM ema tuM nakakI kara. A kathanathI AtmAnuM nirUAdhikapaNa vaDe AnaMdarUpapaNuM anubhavasiddha che ema jaNAvyuM che. 24. - have AtmA paramaprItine viSaya hovAthI te satyarUpa che ema kahe che - parapremAspadatayA mAnabhUvamahaM sadA / bhUyAsamiti yo draSTA so'hamityavadhAraya // 25 // . na hate ema] nahi, huM sarvadA heuM ema paramaprItinA viSayapaNA vaDe je draSTA che, te huM ema nakkI kara. bhUtakALamAM nahoto ema nahi, paraMtu bhUtakALamAM huM avazya hato, vartamAnakAlamAM paNa huM chuM, ne bhaviSyakAlamAM paNa huM rahevAne chuM. AvI rIte traNe kAlamAM pitAnA sadbhAvane paramaprItinA viSayapaNuvaDe je draSTA nakakI kare che te prasiddha draSTA dehAdinI peThe asatyarUpa nahi, paNa satyarUpaja che, te draSTA huM chuM ema tuM nakkI karI AtmAnI sattAnA anupravezavaDe temAM kalpAyelI sarva vastuonI sattAnI pratIti thAya che, pitAthI te vastuonI pratIti thatI nathI. tenI sattAvaDeja A sarva dazya sattAvALuM pratIta thAya che. evI rIte AbhA satyarUpa che. 25. have te sAkSInuM tvapadane artharUpe nirUpaNa kare che - yaH sAkSilakSaNo bodhastvaMpadArthaH sa ucyate / sAkSitvamapi bodhRtvamavikAritayA''tmanaH // 26 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIvAkyavRttioNtra. 311 je sAkSilakSaNavALuM jJAna [che, te tvapadane artha kahevAya che. AtmAnuM sAkSIpaNuM ni jJAnasvarUpapaNuM paNa avikArIpaNAnaDe (che.]. je anyanA sAhATyavinA pitAnAmAM kalpita sarva vizvanA draSTApaNArUpa jJAna che, te jJAna "taravamasi" mahAvAkyamAMnA vaipadane artha kahevAya che. AtmAnuM draSTApaNuM ne jJAnasvarU55NuM vikArIpaNuMvaDe nathI, paNa dIpakanI peThe avikArIpaNuvaDe che. 26. kahelA arthanI samApti kare che - deheMdriyamanaHprANAhaMkRtibhyo vilakSaNaH / projjhitAzeSaSaDbhAvavikArastvaMpadAbhidha: // 27 // . zarIra, idri, mana, prANa ne ahaMkArathI vilakSaNa, [ ne ] samagra SabhAvavikArathI rahita tvapadane artha che. asata, dazya, jaDa ne duHkharUpa sthUlazarIra, daza idri, mana, prANa ne buddhithI kevala viparIta svabhAvavALo, ane che, utpanna thAya che, ItyAdi cha bhAvavikArane jemAM gaMdha paNa nathI, te "taramANa" mahAvAkyamAMnA vaMpadano lakSyArtha che. 27. have kamathI prApta tapadanA arthanuM pratipAdana kare che - tvamarthamevaM nizcitya tadartha ciNtyetpun:| ataghyAvRttirUpeNa sAkSAt vidhimukhena ca // 28 // evI rIte svanA (tenA) arthane nizcaya karIne punaH jaDanA parityAgavaDe ne sAkSAta vidhimukhavaDe tanA (tenA) ane vicAra kare. pUrve kahelI rIte tuM e zabdanA lakSyArtharU5 AtmAne tuM e Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. padanA arthanuM pratipAdana karanArAM vAne zravaNu tathA manananA abhyAsavaDe saMdeharahita nizcaya karIne pachI potAnA saMzayanI sArI rIte nivRtti thAya tyAMsudhI " thAta Ave neti neti " (have brahma niSedhanA avadhirUpa hovAthI tenuM kathana A (kAraNa) brahma nahi, A (kArya) brahma nahi, ema thAya che, ) e niSedhamukha zrutimAM kahelI rIte mAyA ne mAyAnAM kAryonA parityAgavaDe ane "satyaM zAnanananta trihma" ( brahma satyarUpa, jJAnarUpa ne anaMtarUpa che,) ityAdi anyanA niSedhavinA sAkSAta brahmanA svarUpanuM pratipAdana karanAra vidhimukha zrutivAvaDe tatapadanA arthane vAraMvAra AdarapUrvaka sAvadhAnatAthI vicAra kare. 28. have atatarUpa jaDanA parityAgavaDe tapadanA arthanuM nirapaNa kare che - nirastAzeSasaMsAradoSo'sthUlAdilakSaNaH / adRzyatvAdiguNaka: parAkRtatamomalaH // 29 // ajJAnarUpa malathI rahita, samagra saMsAradoSathI rahita, asthUlAdi lakSaNayukta, ne adazyapaNAdi guNavALa [ A tapadane lakSyArtha che.] jemAM ajJAnarUpa malano leza paNa nathI; jemAM kriyA ne rAgadeSAdine saMbhava nathI; je sthUlathI bhinna, aNuthI bhinna, hasvathI bhinna, ne dIrdhathI bhinna che, arthAta sthUlapaNudi lakSaNavALI je vastuo jagatamAM che te sarva vastuothI je bhinna che; ane je adasyapaNuM, aparicchinnapaNuM ne avikArIpaNuM Adi dharmovALe padAthe che te tapadane lakSyArtha che. 28. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistatra. have vidhimukhavaDe ciMtana karavAmATe tatpadanA arthanA zrutimAM kahelA vidhisvarUpanuM nirUpaNa kare cheH-- nirastAtizayAnaMdaH satyaH prajJAnavigrahaH / sattAstralakSaNaH pUrNaH paramAtmeti gIyate // 30 // [je] niratizayAnaMdarUpa, satyarUpa, jJAnasvarUpavALA, sattAsvabhAvavALA [ ne] pUrNa[ che te ] paramAtmA ema kahevAya che. 313 je aparimita AnaMdarUpa che, je traNe kAlamAM ekasvarUpe rahe che, je nirupAdhikajJAnasvarUpa che, je sattAmAtra che, tathA je paripUrNa che, te paramAtmA eTale tatpadanA lakSyA che ema kahevAya che. 30. evI rIte niSedhamukhe ne vidhimukhe nirupAdhika brahmanA svarUpanuM nirUpaNu karIne ve tenA saMzayarahita jJAnamATe mAyeApAdhika brahmanuM cha zlokovaDe nirUpNa kare che. temAM pahelA zlokavaDe tenA sarvajJapaNuM Adi dharmA jaNAve cheH-- sarvajJatvaM parezatvaM tathA saMpUrNazaktitA / vedaiH samarthyate yasya tadbrahmetyavadhAraya // 31 // vedevaDe jenuM sarvajJapaNuM, paramezvarapaNuM, ne saMpUrNazaktipaNuM pratipAdana karAya che te brahma ema nakkI kara. tha: sarvajJa" (je sarvajJa che, ) vava sarvezvara:" (A sarvanA Izvara che, ) te "vArya rAviviSeva jIyate" ( AnI nAnAprakAranI zreSTha zaktie saMbhaLAya che, ) ityAdi vedavacaneAvaDe je saguNubrahmanuM sarvajJapaNuM, paramezvarapaNuM ne saMpUrNa uttama prakAranI zaktiovALApaNuM pratipAdana karAya che te mAyAsahita brahma che ema tuM nakkI kara. 31. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. brahmanA jJAnathI sarvanA vijJAnanA pratipAdana vaDe brahmanuM sarva kAryomAM vyApIne rahevApaNuM arthathI kahyuM che ema kahe che - yajzAnAtsarvavijJAnaM zrutiSu pratipAditam / / mRdAdyanekadRSTAMtaistabrahmetyavadhAraya // 32 // zrutiomAM mATI AdinAM aneka daSTAMta vaDe jenA jJAnathI savanuM vijJAna pratipAdana kareluM [ che ] te brahma ema nakkI kara. vA taicaina kRgio ra mUvijJAtaM svAdAvAdamut vivAre nAmadheyaM kRtyi satya ! "(he priyadarzana ! jema eka mATInA piMDAnA jJAnavaDe sarva mATInAM kAryo jANelAM thAya che, kemake kArya te vANIvaDe AraMbhela nAmamAtraja che, temAM mAtra mATIja satya che, tema brahmanA jJAnavaDe temAM kalpAyela A sarva jagata jANeluM thAya che,) ityAdi kRtiomAM mATI, sonuM ne loDhArUpa kAraNanAM ne tenA kAryarUpa vAsaNo, ghareNAM ne zastrAdinA daSTAMtavaDe je brahmanA jJAnathI tenA kAryarUpa A sarva kalpita prapaMcanuM jJAna pratipAdana kareluM che, te brahma che ema tuM nakkI kara. 32. have A prapaMcane brahmanA kAryarUpe kahyuM che tenuM prayojana kahe che:...ydaanNtyN pratijJAya zrutistatsiddhaye jagau / tatkAyeMtvaM prapaMcasya tadabrahmetyavadhAraya // 33 // " zrati jenA anatapaNAnI pratijJA karI tenI siddhimATe [teNe ] prapaMcane tenuM kArya paNuM kahyuM che, te brahma ema nakkI kara. bagvadvitIyaM brahma" (ekaja aditIya brahma che,) A Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistotra. 315 zrutie je brahmanA anaMtapaNAnI-deza, kAla ne vastunA paricchedathI rahitapaNAnI-pratijJA karI che te pratijJAnI siddhi thavA mATe prapaMcane brahmanuM kAryapaNuM kahenArI aitie prapaMca brahmanuM kArya che ema kahyuM che. je vastu A sarva jagatanA kAraNarUpa che te vastu saguNa brahma che ema tuM nakkI kara. AkAzAdi prapaMcanuM anaMtapaNuM jANuM maMda jijJAsune tenA kAraNarUpa brahmanA anaMtapaNAnuM bhAna thavA mutie A prapaMcane brahmanA kAryarUpe kahela che. 33. kalpita prapaMcanA adhikAnarUpa brahmano vicAra karavAmAM asamartha mumukSuone uddezIne A prapaMcanA upAdAnakAraNarUpa brahmanuM vicAryapaNuM zrutimAM kahyuM che ema jaNAve che - vijijJAsyatayA yacca vedAMteSu mumukSubhiH / samarthyate'tiyatnena tadbrahmetyavadhAraya // 34 // upaniSadomAM mumukSuovaDe atiyatnathI vicAravAgya5NAvaDe je pratipAdana karAya che te brahma ema nakakI kara. cA vA kumAna mUtAni kAnta" (jemAMthI A sarva bhUto utpanna thAya che, ) ItyAdi zrutivacanamAM mokSa meLavavA icchatA manuSyovaDe mahAprayatnathI vicAra karavA yogyapaNuvaDe je jagatanuM kAraNa nirUpaNa karAya che te jagatanuM kAraNa brahma che ema tuM nakkI kara. 34. jema jaDa prapaMca brahmathI bhinna nathI, tema cetanarUpa jaNAtA A jIvo paNa brahmathI bhinna nathI ema kahe che - jIvAtmanA. pravezazca niyaMtRtvaM ca tAn prati / ... zrUyate yasya. vedeSu tadbrahmetyavadhAraya // 35 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ro. vedamAM jene javarUpe praveza ane temanA prati ni. . caMtApaNuM saMbhaLAya che te brahma ema nakkI kara. ta~gr tahevAnuurtvarAt" (tene racIne temAMja anupraveza karatA havA,) ityAdi kRtiomAM jene varUpe zarIramAM praveza sAMbhaLavAmAM Ave che, ane "mISAmarTrAta: pate" (AnA bhayathI vAyu vAya che,) ItyAdi zrutiomAM te jIvone prati AnuM niyaMtApaNuM saMbhaLAya che, te brahma che ema tuM nakkI kara. aMtaHkaraNarUpa upAdhinA bhedathI chone bheda pratIta thAya che. aMtaHkaraNarUpa jaDa upAdhione lIdhe brahmamAM jIvonI pratIti thatI hovAthI te jIvo brahmathI bhinna nathI. 35. jIvanAM puNya, pApa ne mizra karmonuM phala paNa teo Ape che ema jaNAve che - karmaNAM phaladAtRtvaM yasyaiva zrUyate zrutau / / jIvAnAM hetukartRtvaM tadbrahmetyavadhAraya // 36 // jenuM zrutimAM kamInAM phalonuM dAtApaNuM [ane] jIne preraNA karanArapaNuM saMbhaLAya che te brahma ema nakkI kara. jaDa karmo potAnI meLe kartAne yathAyogya phala ApI zake nahi, tethI je mAyA sahita cetanane zrutimAM jIvoe karelAM karmonuM phala ApanAruM kahyuM che, ane jIvoe sAbhimAna karmovaDe pitAnA aMtaHkaraNamAM jevA jevA saMskAre pADyA hoya tevA tevA saMskAro pramANe temane preraNuM karanAruM paNa kahyuM che, te mAyA sahita cetana saguNabrahma che ema tuM nakkI kara. 36. tavamasi" A mahAvAkyamAM rahelAM tapada ne caMpadanA athA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 zrIvAkyavRttistotra. arthone saMzaya na rahe evI rIte vicAra karIne pachI mahAvAkyanA arthane vicAra karavA ema jaNAve che - tattvaMpadArthoM nirNItau vAkyArthazcityate'dhanA / , tAdAtmyamatra vAkyArthastayoreva padArthayoH // 37 // tApada ne capadanA artha nakkI karyA. have vAkyo arthane vicAra karAya che. te be padanA arthane ahiM tAdAbhyarUpaja vAkyAtha [ che. ]. tapadanA artha brahma tathA svapadanA artha zuddhAtmAne nirNaya karyo. have "taravamasi" A mahAvAkyanA arthane vicAra karavAmAM Ave che. tapada ne tvapadanA arthone A mahAvAkyamAM vizeSaNavizeSarUpa ke saMsargarUpa vAkyartha nathI, paNa tAdAmyarUpaja vAkyartha che. jema "nIlakamala che" A vAkyamAM nIla (AsamAnI) vizepaNa che, ne kamala vizeSya che, tema te tuM che" A mahAvAkyamAM te vizeSaNa ne tuM vizeSya nathI, paNa baMnemAM rahelA virodhI bhAgane tyAga karatAM je zuddhacetana rahe che te baMnenA abhedarUpa artha che, tethI te vAkyane tAdAmyarUpaja (virodhI bhAgane tyAga karatAM ekapaNArUpaja) artha che. "tAre putra janmyo " A vAkyamAM pitA tathA putrane saMsarga eTale janakajanyarUpa saMbaMdha hovAthI A vAyano saMsargarUpa artha thAya che, paNa "te tuM che " A mahAvAkyamAM baMnene upAdhibhede koI prakArane vAstavika saMbaMdha nathI, tethI A mahAvAkyane saMsargarUpa artha thato nathI, paNa teno upara kahelI rIte tAdAmyarUpaja artha thAya che. 37. e artha zAmATe thAya che? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che : Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. saMsarge vA viziSTo vA vAkyArtho nAtra saMmataH / avanTeja satyena vAcAyo viduSI mata: || 38 // ahi' saMsaga athavA viziSTa vAyA [ paNa ] akhaMDaikarasapaNAvaDe vAkayane artha mAnele [ che. ] 318 saMmata nathI, vidvAnane padArthAnA para "tattvamasi"A mahAvAkyamAM be ke vadhAre bhinna spara kAi prakAranA vAstavika saMbaMdha na hovAthI A mahAvAkyane a saMsargarUpa nathI thatA, temaja A mahAvAkayamAMnAM e padAmAMnuM eka vAstavika vizeSaNa ne khIjuM vAstavika vizeSya na hovAthI A mahAvAkyanA arthe viziSTarUpa ( vizeSaNavALArUpa ) paNa nathI thatA, paraMtu baMne denA a akhaMDa te ekarasa cetanane edhana karanArA hovAthI mahAvAkyate| tAdAtmyarUpa artha vidvAnee svIkArelA che. 38. have vidvAneAnA saMmatapaNAvaDe kahelA aneja spaSTa kare cheH-~~ pratyagbodho ya AbhAti so'dvayAnandalakSaNaH / advayAnandarUpazca pratyagbodhaikalakSaNaH // 39 // je pratyaaiAdha pratIta thAya che te ayAnaMdalakSaNavALA [che,] ane acAnaMdarUpa pratyadharUpalakSaNavALeAja [che.] aMtaHkaraNarUpa upAdhivaDe aMtarAtmapaNAne pAmeluM je cetana styapadanA lakSyapAvaDe peAtAnI meLe prakAze che, te cetana ayAnaMdasvarUpa--tapadanA lakSyArUpa-che, ane ayAnaMdasvarUpavALu je cetana tatpadanA lakSyapaNuAvaDe peAtAnI meLe prakAze che te aMtaHkaraNarUpe upAdhivaDe aMtarAtmapaNAne pAmeluM je cetana tsaMpadanA lakSyA rUpa che teja che. tenA svarUpamAM upAdhithIja mAtra bheda pratIta thAya che, Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyattistotra. 31 - vastutAe temAM koI paNa bheda nathI. cetana ne AnaMda e baMne zabdo ekaja vastune jaNAvanArA che. 38. evI rIte bane padonA lakSyArthanA atyaMta ekapaNurUpa vAkSArthanuM jJAna thavAthI zuM thAya che? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che?-- itthamanyonyatAdAtmyapratipattiryadA bhavet / abrahmatvaM tvamarthasya vyAvarteta tadaiva hi // 40 // jyAre AvI rIte ekabIjAnA ekapaNAnuM jJAna thAya. che tyAre ja tuM arthanuM abrahmapaNuM nivRtta thAya che. - je samayamAM upara kahelI rIte saMpadanA arthanA (jIvana) ne tatpadanA arthanA (IzvaranA) ekapaNunuM saMdeharahita jJAna koI paNa manuSyane thAya che te samayamAM ja caMpadanA artharUpa jIvanA abrahmapaNAnI-huM manuSya chuM ItyAdi abhimAnathI sakritIyapaNuvaDe kartavabhokatRtvAdi lakSaNavALA saMsArIpaNunI-nivRtti thAya che. 40. jIvane saMsArIpaNunI nivRttinI peThe abhedajJAnathI IzvaranA 5rokSapaNunI paNa nivRtti thaI jAya che, ne pachI jIva brahmarUpe sthiti kare che, ema kahe che - tadarthasya ca pArokSyaM yadyevaM kiM tataH zRNu / pUrNAnandaikarUpeNa pratyagbodho'vatiSThate // 41 // ane tapadanuM pakSapaNuM [ nivRtta thAya che.] je ema [thAya te] pachI zuM? sAMbhaLa. pratyAdha pUrNAnaMdarUpeja sthita thAya che, - tatpadanA arthana ne caMpadanA arthanA ekapaNAnuM jJAna thavAthI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. tenA ajJAnathI utpanna thayeluM tapadanA arthanuM (brahmanuM) parokSapaNuM nivRtta thaI te pitAnuM ja svarUpa che ema jIvane samajAI te brahmanuM aparokSapaNuM thAya che. pachI te jIvanuM vAstavika svarUpa je pratyagAtmA te keve rUpe sthita thAya che? ema ziSyane zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che ke -he saumya ! sAMbhaLa. AvI rIte jIvana ne IzvaranA vAstavika svarUpanuM saMzayarahita abhinapaNuM jANyA pachI te jIvanuM vAstavika svarUpa je pratyagAbhA te pUrNAnaMdarUpe sthita thAya che. 41. mahAvA javabrahmanA vAgyAtha nA abhedane tyAga karIne temanA lakSyArthIne abheda pratipAdana kare che ema kahe che - tattvamasyAdivAkyaM ca tAdAtmyapratipAdane / - lakSyau tattvaMpadArthoM dvAvupAdAya pravartate // 42 // vaLI te tuM che, ityAdi vAkya ekapaNAnA pratipAdana namATe lakSaNo viSayarUpa be tatpada ne vaMdanA arthane grahaNa karIne pravarti che. vaLI te brahma tuM che, ItyAdi mahAvA javabrahmanA e5NAnA pratipAdana mATe bhAgatyAgalakSaNanA viSayarUpa be eTale jIva tathA brahmane ekapaNAnI yogyatAvaDe svIkArIne pravarte che. e baMnenI upAdhivALI sthitimAM te baMnenI ekatAne mahAvAyo jaNAvatAM nathI. 42. mahAvAkyamAMnAM baMne padanA vAcyArthIne parityAga karIne tenA lakSyArthInuM ame grahaNa karyuM che ema jaNAve che - hitvA dvau zabalau vAcyau vAkyaM vAkyArthabodhane / . yathA pravartate'smAbhistathA vyAkhyAtamAdarAt // 43 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyattistotra. 32 . be viziSTarUpa vAgye tyajIne vAkya vAkathArthanA bodhanamAM jevI rIte pravarte che tevI rIte amArAvaDe AdarathI vyAkhyAna karAyuM. . tapadanA tathA tvapadanA mAyA tathA aMtaHkaraNa sahitanA vAgyArthane parityAga karIne, ane te baMnenA lakSyArthInuM grahaNa karIne, "tavamasi" mahAvAkya, akhaMDekarasa vAkyarthane baMdha karavAmAM jevI rIte pravarta thAya che tevI rIte ame mumukSuonA hita mATe uparanA lokomAM AdarapUrvaka vyAkhyAna karyuM. 43. dhaMpadanA mukhyArtharUpa vAgyAthane saMkSepathI dekhADe che - AlambanatayA bhAti yo'smtprtyyshbdyoH| . sattA mitra: ra svAmi : | kaSTa che. je aMtaHkaraNusahita cetana huM evA zabda tathA jJAnanA viSayapaNA vaDe pratIta thAya che te tuM padavaDe vAcya [che.] je aMtaHkaraNarUpa upAdhisahita cetana huM evA zabdanA tathA huM evA jJAnanA viSayapaNuvaDe pratIta thAya che te aMtaHkaraNarUpa upAdhisahita cetana caMpadane (tuM e zabdane) vAcArya-mukhyAtha -jIva che. 44. have tapadanA vAcyArthane saMkSepamAM kahe che - mAyopAdhirjagadyoni: sarvazatvAdilakSaNaH / pArokSyasabala: satyAdyAtmakastatpadAbhidhaH // 45 // mAyArUpa upAdhivALA, jagatanA kAraNarUpa, sarvajJapa sudi lakSaNavALA, parokSapaNuthI yukta, ne satyAdirUpa tapadavaDe vAcya [che.] Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvv 322 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. mAyA ne mAyAnA dharmonA AzrayarUpa tathA tenAthI DhaMkAyelA, A jagatanA upAdAnakAraNarUpa tathA nimittakAraNarUpa, sarvApaNuM tathA sarva zaktimAnapaNuM ityAdi lakSaNavALA, jIvanI apekSAe parokSapaNathI yukta, tathA satya, jJAna ne AnaMdarUpa je padArtha che te tapadanA vAcyArtharUpa Izvara che. 45. evI rIte baMnene vAcyArtha kahIne te baMnenA abhedanA pratipAdanamAM virodha dekhADatA chatA lakSaNavRttine kahe che - pratyakparokSataikasya sadvitIyatvapUrNatA / virudhyate yatastasmAllakSaNA saMpravartate // 46 // jethI ekanuM pratyapaNuM ne parokSapaNuM tathA sadvitIyapaNuM ne pUrNa paNe virodha pAme che, tethI lakSaNa pravarte che. padanA vAcya jIvane ne tapadanA vAcya Izvarane abheda pratipAdana karavAmAM eka ja vastunuM aMtarAtmApaNuM ne pakSapaNuM, paricchinnapaNuM ne vyApakapaNuM, bhASAdhikapaNuM ne kAryopAdhipaNuM, tathA a5jJapaNuM ne sarvattApaNuM virodha pAme che, tethI mahAvAkAne artha karavAmAM zaktivRtti ( zabdane mukhyAthe jaNAvanArI zakti) pravartatI nathI, paNa lakSaNatti pravarte che. 46. A vAkyamAM A lakSaNe thAya che ema kahevAne lakSaNanuM sAmAnya lakSaNa kahe che - mAnAMtaravirodhe tu mukhyArthasya parigrahe / mukhyArthenAvinAbhUte pratItirlakSaNocyate // 47 // vAcyArthInuM grahaNa karavAmAM anya pramANane virodha thatAM vAcyArthInI sAthe saMbaMdha rAkhanAranI [je] pratIti te lakSaNa kahevAya che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsyavRttistAtra. 323 ' koi paNa vAkyamAM vAcyAnuM eTale koi paNa zabda sAMbhaLatAM surata thatA aMnuM grahaNa karavAmAM jo pratyakSAdi pramANane varAdha AvatA hoya te te vAcyArthanI sAthe sadA saMbaMdha rAkhanArA kAi ceAgya anya anI je te zabdavayaeN pratIti thAya che te lakSAvRtti kahevAya che. te lakSaNA traNa prakAranI che, jaDalakSaNA, ajahulakSaNA te jahadajahallakSaNA vA bhAgatyAgalakSaNA. temAM " mano brahma" (mana brahma che,) A vAkyamAM dRzyapAvaDe jaDa mananA caitanyarUpa brahmapaNAnA asaMbhavathI manaHzabdanA vAcyA khuddhivRttipaNAne parityAga karIne tenA sAkSicaitanyarUpa anya ceAgya amAM je te zabdanuM rahevApaNuM te jahallakSaNA che. Anando brahma (AnaMda brahma che,) A vAkyamAM cittanA dharmapAvaDe manAtA utpattinAzavALA viSayAnaMdanuM brahmapaNuM saMbhavatuM nathI, tethI te AnaMdAkAravRttisahita tenA AzrayabhUta(biMbabhUta) nirviSayI AnaMdRrUpa anya yeAgya amAM je te zabdanuM rahevApaNuM te ajahallakSaNA che, ane " tattvamatti " Adi mahAvAkyamAM vireAdhI aMzanA tyAga te avirAdhI aMzanA grahaNavaDe AgaLanA zlokamAM kahevAze te bhAgatyAgalakSaNA che. 47. cr .. : .. tattvamatti" Adi mahAvAkyAmAM kai lakSaNA che te kahe cheH-- tattvamasyAdivAkyeSu lakSaNA bhAgalakSaNA | sominiyA::povi nAvA // 48 // tattvamasi''Adi vAkyomAM bhAgatyAgalakSaNA te A' ityAdi vAkyamAM rahelAM paTTAnI peThe [che,] bIjI nathI. jema te A devadatta" A vAkyamAM tene vAcyA te dezakAlaviziSTa ane Ane vAcyA A dezakAlaviziSTa che, tethI te ' Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. baMnenI ekatA saMbhavatI nathI, mATe te baMnemAMthI viziSTapaNuM mUkI duSTane mAtra devadattamAM te tathA A pada varte che, tema vAtta" mahAvAkyamAM paNa tapadanA vAcyAnuM tathA svaMpadanA vAcyAnuM grahaNa karatAM te baMnenA parAkSapaNuM ne pratyakSaNuM Adi virAdhI dharmane lIdhe ekatAmAM viredha Ave che, tethI te baMne padmA akhaMDekarasacetanamAM baMnenA vireAdhI bhAganA tyAga ne avirAdhI bhAganA grahaNavaDe varte che, ema vidvAnonuM mAnavuM che. mahAvAkyane artha karavAmAM jahukSakSaNA saMbhavatI nathI, kemake te pramANe jo badhA vAcyA sajI devAmAM Ave te cetananA paNa tyAga thai jAya. mahAvAkyane a karavAmAM ajahallakSaNA paNa saMbhavatI nathI, kemake temAM vAcyA tyAga nahi thatA heAvAthI virAdha vidyamAna rahe che. parizeSathI mahAvAkyanA artha karavAmAM upara kahelI rIte bhAgatyAgalakSaNAja upayAgI thAya che. keTalAka puruSo '"tavamAla" mahAvAkyanA artha karatAM prathamanA tapadane tenA aMza evA atha karIne tuM tene aza eTale kArya che evA A mahAvAkyaneA artha kare che te artha Adara ApavAyeAgya jaNAtA nathI, kAraNake te atha prakaraNathI tathA yuktithI viruddha pratIta thAya che. kArya tenA kAraNathI bhinna heAtuM nathI, paNa kArya kAraNarUpaja hoya che, ema kAryane kArathI abheda jaNAvavAnuM tyAM prakaraNa che, tyAM jIvate kArya kahIne pachI tene brahmarUpa kAraNathI tenA aMzarUpe bhinna mAnavA e yeAgya nathI. vaLI jIvane utpattivALA mAnavAthI tene vinAza mAnavA paDaze, te tema mAnatAM tene meAkSanI prApti saMbhavaze nahi. zrutimAM zraddhe jIvarUpe praveza karyAnuM kaheluM hovAthI jIvane brahmanA kAryarUpa mAnaveA ucita nathI, tathA jema dhaTAkAza mahAkAzane vAstavika azavA kArya nathI, tema niravayavapAvarDa nirdezapaNAthI te Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAyavRttistAtra. 325 nirvikAraNAthI paNa jIva brahmaneA vAstavika aza vA kArya nathI, ema nakkI thAya che. 48. have brahmanA aparAkSanAnamATe tathA tenA jJAnanI dRDhatAmATe sAdhana kahe cheH-- ahaM brahmeti vAkyArthabodho yAvadddaDhIbhavet / zamAdisahitastAvadbhyasecchravaNAdikam // 49 // huM brahma [ huM] A vAkacanA arthanuM jJAna jyAMsudhI dRDha thAya tyAMsudhI zamAdisahita zravaNAdikanA abhyAsa kare. huM sthUlazarIra, iMdriyA, aMtaHkaraNa, prANa ke cidAbhAsarUpa jIva nathI, paNa te sarvanA adhiSThAnarUpa aMtarAtmAthI abhinna brahma chuM, ema peAtAnA brahmasvarUpanuM aparAkSajJAna jyAMsudhI saMzayavipayayarahita dRDha na thAya tyAMsudhI mumukSu puruSa manane vaza rAkhavArUpa tathA iMdriceAne vaza rAkhavArUpa sAdhanasahita vedAMtazAstranuM vAraMvAra zravaNu, vAraMvAra manana, te vAraMvAra nididhyAsana AdarapUrvaka kare. bahu kAlathI AreApita saMsAravAsanAne lIdhe cittamAM vAraMvAra vikSepa upajavAneA saMbhava che, mATe cittane sUkSma karavA vAraMvAra brahmadhyAnarUpa nididhyAsana karavuM. vaLI cittamAM cirakAlathI rahelI sAMsArika vAsanAonI nivRttimATe vAraMvAra AdarapUrvaka potAnA ne jagA brahmasvarUpanI bhAvanA karyA karavI. sAMsArika vAsanAonuM dRDhapaNuM maTI tenuM atyaMta viralapaNuM na thAya tyAMsudhI brahmajJAnanI dRDhatA thai zakatI nathI, mATe sAMsArika vAsanAonI kSINatA karavA mumukSue sAvadhAnatA sevavI joie. jema kAmala kAMTA pagane vIMdhI zakate nathI, tema adRDha vAsanAe AkAzanA jevA svaccha cittamAM vikSepa upajAvI zakatI Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwww 326 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. nathI. adaDha rAga, dveSa ne bhayAdi videhamuktikAle niHzeSa nAza pAmI jAya che. 48. have brahmanA aparokSajJAnanI daDhatA mATe bIjuM sAdhana tathA tenuM phala nIcenA be phlokeviDe kahe che zrutyAcAryaprasAdena dRDho bodho yadA bhavet / nirastAzeSasaMsAranidAnaH puruSastadA // 50 // vizIrNakAryakaraNo bhUtasUkSmairanAvRtaH / vimuktakarmanigaDaH sadya eva vimucyate // 51 // zrati ne AcAryanI kRpAvaDe jyAre jJAna daDha thAya che tyAre puruSa samagra saMsAranA kAraNathI rahita rapUladeha ne iMdriyanI zithilatAvALa, sUkSamabhUtathI nahi DhaMkAyele, [ ne ] karma5 bethI vimukta [thaI ] turataja vimukta thAya che. zrI gurue upadeza karelA mahAvAkyarUpa zrutinuM paramAdarapUrvaka zravaNa, manana ne nididhyAsana karavAvaDe prApta karelI zrutinI tenA abhiprAyanuM spaSTa bhAna thavArUpa kRpAvaDe ane sASTAMgadaMDavata praNAma ne sevAvaDe prApta karelI zrIsadgurunI temanA hRdayamAM nirAvaraNa phuratA brahmanI saMkrAMtirUpa kRpAvaDe jyAre puruSane aMtarAtmAthI abhinna brahmanuM jJAna daDha thAya che, arthAt te jJAnamAM jyAre tene lagAre saMzayaviparyaya rahetA nathI tyAre te puruSa A sarva saMsAranA anAdi upAdAnakAraNarUpa ajJAnathI rahita thAya che. jema daDha kAMTAvaDe pagamAM lAgela kAMTo kADhI zakAya che, tema daDha brahmajJAnavaDe hRdayamAM raheluM ajJAna dUra karI zakAya che. tenA hadayamAM raheluM ajJAna nivRtta thavAthI te jJAnI pi bhUlazarIra tathA iti Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAkyavRttistotra. 327 anyanI daSTie vidyamAna chatAM paNa pitAnA aparichina brahmAkAranI bhAvanAvaDe te pUlazarIra ne ikiyAdinA paricchinnapaNAnA abhimAnanA abhAvathI te jJAnInI daSTie temanuM zithilapaNuM thAya che. sthUlazarIra tathA iMdriyamAMthI huMpaNunI ne mArA5NunI buddhi zithila thaye te pAMca sUkSmabhUta rUpa pAMca zabdAdi viSayothI te viSayanA samIpaNAmAM paNa temanuM citta vikArane prApta thatuM nathI. AtmajJAnarUpa anivaDe temanAM sarva saMcita karmo dAha pAmI jAya che, dehAdimAM huMpaNAnA abhimAnanA abhAvathI temane AgAmikarmone sparza thaI zakato nathI, ane temane prArabdha paNa misyArUpa pratIta thAya che, tethI prArabdhane paNa temanA AtmAnI sAthe saMga thaI zakato nathI. AvI rIte teo te traNa karmarUpa beDIthI atyaMta mokaLA thaI jAya che. A kAraNathI teo te samayamAMja (jJAnekAlamAMja) bhAvidehanI nivRttirUpa videhakaivalyane pAme che. jema pravAsI pitAnA mArgamAM anAyAse AvelAM gAma, nagara, nadI, parvata ne vanAdine jue che tema jJAnInA zarIrAdivaDe bhejanAdine anubhava karAya che, arthAta pUrvanA saMskArone lIdhe kuMbhAranA cAkaDAnI peThe temanA zarIrAdinI pitAnI meLeja pravRtti thAya che. pachI temanA zarIranuM patana te jJAnInI abhimAnapUrvaka pravRtti vinA paNa 4Sabhadeva ne jaDabharatAdinA zarIranI peThe anya lekenI laukikadaSTivaDeja che. 50-51. evA jJAnInuM prArabdha rahe tyAM sudhI teo jIvanmukta kahevAya che, ne te prArabdha pUruM thaye teo sadehanI nivRttirUpa videhakevelyu. ne pAme che ema nIcenA be zlokovaDe kahe che - prArabdhakarmavegena jIvanmukto yadA bhavet / kiMcitkAlamanArabdhakarmabaMdhasya saMkSaye // 52 // . Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 328 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. - niraratatiyAnavuM vaiSNave pram punarAvRtti vaivalya pratire che parU in iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitA rAjyavRtti saMpUf I 24 saMcita karmarUpa baMdhane jyAre sArI rIta kSaya thAya L[ tyAre te ] jIvanmukta prArabbakamanA vegavaDe keTaleka samaya sthiti kare che. [pachI ] niratizayAnaMdarUpa [ ne punarAvRttirahita paramAtmAnA utkRSTa svarUparUpa kaivalyane pAme che. aMtarAtmAthI abhinna brahmanA daDha apakSajJAnathI jyAre te puruSanAM saMcitakarmarUpa eTale anya bhAvidehAne upajAvavAnA balavALA apakava saMskArUpa baMdhano sArI rIte vinAza thAya che tyAre te puruSa jIvanmukta kahevAya che. te jIvanmukata balavAna prArabdha karmanA phalarUpe AvirbhAva pAmanArA rAgAbhAsAdirUpa saMsAranI vAsanAnA lezasahita De kAla A pRthivIpara sthiti kare che. vartamAnamAM pratIta thatA dehanI utpatti, sthiti ne nAzanA hetubhUta karma prArabdha kahevAya che. bhAvidehane utpanna karavAnA apakava balavALA saMskAra saMcita karma kahevAya che. jJAnotpatti pachI dehanI sthiti paryata kartApaNAdinA abhimAnavinA karavAmAM AvatAM karmo AgAmI kahevAya che. pachI jyAre gAbhyAsavaDe vA phalanA bhagavaDe temanA prArabdhanI samApti thAya che tyAre teo aparimitAnaMda ne punarAvRttithI rahita paramAtmAnA sarvettama svarUparUpa kaivalyane pAme che, arthAta akhaMDasaccidAnaMdabrahmarUpe sthita thAya che. para-pa3. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 329 e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsA ne parivAja kAnA AcArya zrIzaMkarAcAyajIe racelA vAkyavRttinAmanA praka raNugraMtharUpa cAdamA ratnanI bhAvAdIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thaI. 14. / / zrIgavarakSAnubhUti // bhAvAthadIpikATIkAsahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. DhAharA. brahma-zinuM dhyAna dharI, vaMdI sadguru--pAya; aparAkSAnubhUti-TIkA, gurjagirA lakhAya. 1 saTrUpa, cidrUpa ne AnaMdarUpa brahma aparAkSAnubhUti-aparAkSAnubhavakahevAya che. aparAkSAnubhUtinI abhedabhAve prApti thavAthI manuSyanA hRdayamAMthI sarva ananI niHzeSa nivrutti thai tenA hRdayamAM paramAnaMdanA AvirbhAva thAya che. brahmanA nirUpaNurUpa A graMthanI nirvighne samApti thavA potAnA iSTadevanA anusaMdhAnarUpa maMgala manamAM karIne ziSyAne zIkhAmaNu devAmATe te maMgala graMthanA AraMbhamAM mUke che:AUM / zrIhariM paramAnaMdamupadeSTAramIzvaram / vyApakaM sarvalokAnAM kAraNaM taM namAmyaham // 1 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA, paramAnaMdarUpa, upadeza karanArA, niyaMtA, vyApaka ne sa leAkeAnA kAraNarUpa te zrIharine huM namuM chuM. A vizvamAM e prakAranI vastuo che, AtmA (cetana) te anAtmA. (jaDa.) temAM AtmA e prakAranA che, jIvAtmA te paramAbhA. zuddhajIvAtmA te azudghajIvAtmA ema jIvAtmAnA e prakAra che, ane zuddhazvara te azuddhazvara ema paramAtmAnA e prakAra che. avidyArUpa upAdhirahita avikArI cetana zudghajIvAtmA kahevAya che, ane avidyArUpa upAdhisahita cetana azudghajIvAtmA kahevAya che. mAyArUpa upAdhirahita vizuddhavyApaka cetana zuIzvara vA nirguNabrahma kahevAya che, ane mAyArUpa upAdhisahita cetana azuddhazvira vA saguNabrahma kahevAya che. avidyArUpa ne mAyArUpa upAdhithI cetanamAM jIva te Izvara evA bhedavyavahAra thAya che. zudghajIvAtmA ne zuddhaIzvara kevala cetanarUpa hovAthI temane bheda nathI, paNa abheda che. anAtmavastuenA mukhya traNa prakAra che, kAraNazarIra, sUkSmazarIra ne sthUlazarIra. AtmA te anAtmA e 330 baMne paraspara vilakSaNasvabhAvavALA hAvAthI prakAza te aMdhakAranI peThe atyaMta bhinna che. te aMtenA avivekathI jIvAtmAne baMdhane anubhava thAya che, te te baMnenA yathA vivekathI jIvAtmAne mekSanA anubhava thAya che. zlokamAMnA anheM (huM) A zabdavaDe kAraNAdi traNa zarIrasahita jIvAtmA jANavA. te azuddhajIvAtmA alpena, alpazaktimAna, parataMtra te duHkhI hovAthI sarvajJa, sarvazaktimAna, svataMtra te sukhI azuIzvarathI kaniSTha che. kaniSThe hoya teNe pAtAnAthI je zreSDa Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIapakSAnubhUti. 331 heya tene namana karavuM joIe evo ziSTAcAra dekhADavA AcArya bhagavAne pitAnAmAM azuddhajIvAtmAne Arepa karI azuddhaIzvarane praNAma karyAnuM kahyuM che. " tuccha viSayAnaMdathI bhinna paramAnaMdasvarUpavALA, gya ziSyone samartha AcAryanA hRdayamAM rahIne upadeza karanArA, samagra sthAvarajaMgama jagatanA mAyAzaktivaDe niyaMtA, sarvavyApaka, sarva lokenA upAdAnakAraNarUpa tathA nimittakAraNarUpa, abhaktone apratyakSa ane pitAnA sAkSAtkAravaDe mumukSuonI avidyA ne tene kAryarUpa zakohAdi doSane pitAnAmAM vilIna karanArAnuM huM abhedabhAve ciMtana karuM chuM. 1. have buddhimAnanI A graMthamAM pravRtti thavA mATe A graMthanA cAra anubaMdhone dekhADatA chatA A graMtha racavAnI pratijJA kare che - aparokSAnubhUti procyate mokSasiddhaye / ravi prayana vakSaya kuhurmag: | 2 | prasiddha aparokSAnubhUti mekSasiddhi mATe kahevAya che. sajajane eja prayatnavaDe vAraMvAra vicAravAyegya [ che.] adhikArI, viSaya, saMbaMdha ne prayojana A cAra anubaMdha kahevAya che. aparokSAnubhUti zabdanA be artha thAya che; apakSa eTale sarvadA pratyakSa svayaMprakAza AtmA, ne anubhUti (anubhava) eTale tenA akhaMDakarasasvarUpanuM vRttimAM sthira thavuM, A aparakSAnubhUtine pahelo artha che; ane brahmasAkSAtkAra ( apakSa-brahma ne anubhUti-sAkSAkAra) A apakSAnubhUtine bIjo artha che. brahmasAkSAtkAranA sAdhanarUpa hovAthI A graMtha paNa aparakSAnubhUti kahevAya che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. prasiddha brahmasvarUpanuM ne tenI prAptinAM sAdhanenuM saMkSepamAM spaSTapaNe nirUpaNa karanAre A aparokSAnubhUtinAmane prakaraNagraMtha che. hAdi jaDamAM AtmAnI bhrAMtirUpa baMdhanI nivRttipUrvaka svasvarUpamAM sthiti thavArUpa mekSanI siddhi mATe kahevAya che. viveka, vairAgya, samAdi cha saMpatti, ne mumukSatA A cAra sAdhane jemaNe prApta karyA che evA mumukSu puruSoe prayatnavaDe vAraMvAra A graMtha vicAravAyogya che. - vivekAdi sAdhavALA A graMthanA adhikArI che, karmanA ne upAsanAnA adhikArIo A graMthane adhikArI nathI. jIvabrahmAnA vAstavika svarUpanuM pratipAdana e A graMthane viSaya che, karmane ne A graMthamAM pratipAdana karelA jJAnane sAdhanasAdhyabhAva saMbaMdha che. sarva duHkhanI nivRttidhArA paramAnaMdanI prApti e A graMthanuM prayojana che. 2, kAryanuM kAraNudhInapaNuM hovAthI pUrvokta cAra sAdhananuM zuM kAraNa che? ema jANavAnI icchA thAya to tenuM samAdhAna kare che - svavarNAzramadharmeNa tapasA haritoSaNAt / * sAdhanaM prabhavetpuMsAM vairAgyAdicatuSTayaM // 3 // pitAnA varNAzramanA dharmarUpa tapavaDe paramAtmAnA saMteSathI puruSone vairAgyAdi cAra sAdhana prApta thAya che. sAkSI mukhyAtmA kahevAya che, putrane strI gaNAtmA kahevAya che, ne sthUlazarIra mithyAtmA kahevAya che. ahiM sara (pitAnA) A zabdavaDe mithyAtmarUpa sthUlazarIra samajavuM. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zadra A cAra varNo, ne brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ne saMnyasta A cAra Azrame che. pitAnA pUlazarIranA varNa ne AzramanA je je Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparakSAnubhUti. 333 dharmo zAstramAM kahyA hoya te dharmonA nirdoSarIte paripAlanarUpa tapavaDe prasanna thayelA satyasaMkalpa paramAtmAnA anugrahathI te puNyazAlI puruSone viveka, vairAgya, samAdi cha saMpatti, ne mumukSatA A cAra jJAnaprAptinAM sAdhana prApta thAya che. vivekane prathama nahi kahetAM vairAgyane je prathama karyo che te vairAgyane jJAnaprAptimAM asAdhAraNa kAraNa jANIne kahe che. 3. e vairAgyAdi cAra sAdhanenAM lakSaNa nIcenA che lekavaDe jaNAve che. temAM nIcenA vaDe vairAgyanuM lakSaNa kahe che - brahmAdisthAvarAMteSTu vairAgyaM viSayeSvanu / yathaiva kAkaviSThAyAM vairAgyaM taddhi nirmalaM // 4 // . brahmAthI sthAvaraparvatanA viSayomAM kAgaDAnI viSkAnI peThe ja [ je] rAgarahitapaNuM [] zuddha virAgya.. vyavahArapakSe sarvottama gaNAtA brahmAnAM viSayasukhethI AraMbhIne tRNanA atituccha viSayasukhasudhImAM, kAgaDAnI viSkAmAM, vA vamana karelA annamAM, vA viSamAM, jema sI manuSyane sarvadA rAgarahitapaNuM che tema, je vRttinuM rAgarahitapaNuM te rAgAdidoSarahita virAgya kahevAya che. viSayomAM vinAzIpaNuM Adi seMkaDe de rahelA che ema te puruSa jANe che, tethI tene viSayomAM ne viSayenAM dravya ne strI Adi sAdhanAmAM rAga raheto nathI. 4. have vairAgyanA kAraNe vivekanuM lakSaNa kahe che - nityamAtmasvarUpaM hi dRzyaM tadviparItagaM / evaM yo nizcayaH samyagviveko vastunaH sa vai // 5 // AtmAnuM svarUpa nitya ne dazya tethI viparItasava Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. bhAvavALuM [ che, e je padArthane saMzayAdirahita nizcaya te ja viveka. AtmAnuM svarUpa avinAzI che, ane pratIta thatA jaDa padArtho te AtmAnA svarUpathI viparItabhaNuM janArA eTale vinAzI athavA asatyasvabhAvavALA che, Avo je baMne padArthonA svarUpamAM saMzayavipayayarahita daDha nizcaya te viveka kahevAya che. "AvanAra ghA - mA" (are ! meyi! A AtmA avinAzI ja che,) A zatimAM AtmA avinAzI che ema jaNAvyuM che. AtmA avinAzI che, draSTA hovAthI, je je padArtha draSTA hetuM nathI te te padArtha avinAzI hoto nathI, jema ghaTAdi. AtmAthI bhinna savI vinAzI che, dazya hovAthI, je padArtha avinAzI hoya che te padArtha dasya hoto nathI, jema AtmA. A be anumAna vaDe AtmAnuM avinAzIpaNuM ne dazyanuM vinAzIpaNuM siddha thAya che. 5. have vairAgyanA kAryarUpa zAdi cha saMpattinuM nirUpaNa nIcenA traNa kAvaDe kare che - sadaiva vAsanAtyAga: zamo'yamiti zabditaH / nigraho bAhyavRttInAM dama ityabhidhIyate // 6 // viSayebhyaH parAvRttiH paramoparatirhi sA / sahanaM sarvaduHkhAnAM titikSA sA zubhA matA // 7 // nigamAcAryavAkyeSu bhaktiH zraddheti vizrutA / cittaikAgyaM tu salakSye samAdhAnamiti smRtaM // 8 // sarvadAja vAsanAne tyAga A zama ema kahevAya che, [ane] bAdiyene nigraha dama ema kahevAya che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wmanum zrIapekSAnubhUti.. 335 viSayathI ji nivRtti te prasiddha zreSTha uparati che, ane sarva duHkhenuM sahana te zubha titikSA mAnelI che. zruti ne sarunAM vacanamAM vizvAsa tei prasiddha zraddhA ema kahevAya che, ane sakUpa lakSyamAM cittanuM ekAgrapaNuM ]i samAdhAna ema kahyuM [che.] sarva samayamAM potAnA pUrvanA balavAna saMskArothI udaya pAmatI viSayavAsanAne parityAga arthAta viSayabhaNe deDatI cittavRttine rokavAnuM sAmarthya te zama kahevAya che, ane trAdi tathA vAgAdi bAheMdriyanI niSiddha pravRttine tiraskAra te dama kahevAya che. 6. baMdhana karanArA zabdAdi viSaya ne tenAM sAdhanAmAM kSaNabhaMgurapaNuMda doSonA darzanavaDe cittamAM te zabdAdi viSayanA grahaNanI IcchAne abhAva-cittamAM te viSayanA grahaNamAM svAbhAvika aruci-te AtmajJAnanA uttama sAdhanarUpa uparati kahevAya che, ane zItoSNAdi duHkhanAM sarva sAdhanane tenI nivRttine upAya karavAnI IcchA karyA vinA sahana, karavAnuM je aMtaHkaraNanuM bala te sukhasvarUpavALI titikSA che ema vikAne mAne che. 7. upaniSanAM vacanomAM ne zrIsagunAM vacanAmAM athavA upaniSadanuM vyAkhyAna karanAra zrI gurunA upadezomAM paramaprItinA hetubhUta je vizvAsa te vedAMtamAM prasiddha zraddhA kahevAya che, ane sarSa brahmamAM je cittanuM ekAgrapaNuM arthAt eka brahmane ja jANavAnI cittamAM IcchA te samAdhAna kahevAya che. 8. . have zamAdi cha saMpattinA kAryabhUta mumukSatAnuM nirUpaNa kare che -- Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. saMsArabaMdhanirmuktaH kathaM me syAtkadA vidhe| . iti yA sudRDhA buddhirvaktavyA sA mumukSutA: // 9 // : he vidhAtA ! saMsArarUpa baMdhanathI mArI mukti kevI rIte nei kyAre thaze? AvI je sudaDha buddhi te mumukSutA kahevI. he vizvakartA brahmA ! nAnAprakAranAM zarIra karmAnusAra dhAraNa karavAM ne prArabdhanI samAptie pAchuM maraNa pAmavuM A saMsArarUpa vikaTa baMdhanathI huM kevI rIte ne kayA samayamAM mekaLo thaIza ? huM aneka yoniomAM janmIne tathA te zarIrano tyAga karIne bahu thAkI gayo chuM, AvI je saMsArabaMdhanathI mekaLA thavAnI aDaga buddhi te mumukSatA kahevAya che. 8. upara kahelAM cAra sAdhane je puruSe saMpAdana karyA hoya te puruSanA kartavyane kahe che - uktalAdhanayuktena vicAra: puruSeNa hi / kartavyo jJAnasiddhayarthamAtmana: zubhamicchatA // 10 // kahelAM sAdhanathI yukta ]i pitAnuM zubha icchanAra puruSe jJAnanI siddhi mATe vicAraja karavAgya che. upara nirUpaNa karavAmAM AvelAM vairAgyAdi cAra sAdhanothI yukta ane paramAnaMdanI-mekSasukhanI-prAptirUpa pitAnuM maMgala icchanAra jJAnAdhikArI uttama manuSya AtmAthI abhinna brahmanA aparokSajJAnanI prAptimATe AtmA tathA anAtmAnA vivekarUpa vicAraja vAraMvAra paramAdarapUrvaka karavAgya che, anya kaI paNa karavAgya nathI. 10. brahmajJAnanI prAptimATe vicAra zAmATe kartavya che te daSTAMta sahita jaNAve che Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 337 notpadyate vinA jJAnaM vicAreNAnyasAdhanaiH / yathA padArthabhAnaM hi prakAzena vinA kvacit // 11 // jema prakAzavinA padArthanuM bhAna kadIpaNa thatuM nathI, temaNe vicAravinA anya sAdhano vaDe jJAna utpanna thatuM nathI. jema sUryAdinA prakAzavinA ghaTAdi padArthonuM jJAna koI paNa dezamAM koI paNa samaye thatuM nathI, tema AtmasvarUpanA tathA jaDasvarUpanA vivekarUpa vicAravinA karma ne upAsanArUpa anya sAdhano vaDe manuSyane AtmAthI abhinna brahmanuM jJAna kadIpaNa prApta thatuM nathI. 11. have nIcenA pAMca lokavaDe vicAranuM svarUpa jaNAve che - ko'haM kathamidaM jAtaM ko vai kartA'sya vidyate / upAdAnaM kimastIha. vicAraH so'yamIdRzaH // 12 // huM keNa? A kema uparyuM? Ane kartA keNa che? ahiM upAdAna zuM che? A AvA prakArane vicAra te[vicAra.] pitAne puNya pApane kartA ne sukhaduHkhane bhoktA mAnanAra huM karuM chuM ? arthAta mAruM vAstavika svarUpa zuM che ? pratIta thatuM A sthAvarajaMgamarUpa jagata kema (kya hetuthI) uparyuM ? arthAta A jagatanI utpattinuM kAraNa zuM che ? pratyakSAdi pramANe vaDe jaNAtA A nAmarUpAtmaka jagatane kartA koNa che ? arthAt zuM chavonAM puNya pApa jagata upajAve che ? vA karmaphalapradAtA Izvara jagata upajAve che? vA svabhAvAdi A jagata upajAve che ? jema ghaTAdi mATInAM kAryonuM upAdAnakAraNa mATI che, tema A jagatanuM upAdAnakAraNa zuM che? AtmAviSe tathA jagataviSe A AvI rItane vicAra teja vicAra kahevAya che, ne te vicAra brahmajJAnanuM sAdhana che. 12. ra Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. bhUlazarIra athavA idri AtmA nathI Avo vicAra kare te vicAra jJAnanuM sAdhana che ema kahe che - nAhaM bhUtagaNo deho nAhaM cAkSagaNastathA / etadvilakSaNaH kazcidvicAraH so'yamIdRzaH // 13 // huM bhUtonA samUharUpa sthUlazarIra nathI, tathA idricenA samUharUpa paNa huM nathI, enAthI vilakSaNa koIka uM chuM,] A AvA prakArane vicAra te [ vicAra.] huM evA zabdane tathA huM evA jJAnane viSaya je AtmA te, AkAzAdi pAMca bhUtonA samUhamAMthI upajela skUlazarIrarUpa nathI, tathA karmeniyana ne jJAnendriyonA samUharUpa paNa AmAM nathI. sthUlazarIra tathA indriyo jaDa tathA dazya hovAthI AtmA hoI zake nahi, paNa e banethI viparItasvabhAvavALo nAma, rUpa ne jAti AdithI rahita, ne manavANIno aviSaya koIka AtmA che, AvA prakArane je AtmAnA saMbaMdhamAM vicAra karavo te vicAra AtmajJAnanuM sAdhana che. 13. A jagata kema thayuM ? tathA Ane kartA koNa che ? te baMne praznanA vicAranuM nirUpaNa kare che - ___ ajJAnaprabhavaM sarva jJAnena pravilIyate / saMkalpo vividhaH kartA vicAra so'yamIdRzaH // 14 // sarva ajJAnathI upajeluM [ che, ne te ] jJAnavaDe ane tyaMta vilIna thAya che, vividha saMkalpa kartA [ che, ] A AvA prakArane vicAra te [ vicAra.] tArkika pRthivI Adi cAra bhUtonAM paramANuomAMthI jagatanI utpatti mAne che, sAMkhyavAdIe pradhAnamAMthI A jagatanI utpatti Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. " 33 mAne che, ne mImAMsa jIvonAM zubhAzubha karmothI jagatanI utpatti mAne che. svabhAvAdine jagatanuM kAraNa mAnanArA vAdIo svabhAvAdimAMthI A jagatanI utpatti mAne che. A sarva vAdIonA jagatanI utpattinA saMbaMdhanA vicAro Adara ApavAyagya nathI. A nAmarUpAtmakaJsarva jagata AtmasvarUpanA ajJAnathI utpanna thayuM che, ane prakAzathI jema aMdhakAra dUra thAya tema AtmasvarUpanA yathArtha jJAnavaDe A nAmarUpAtmaka jagata AtmasvarUpamAM niHzeSa lIna thAya che. "huM A karIza" "huM A bhogavIza" AvI rItanA nAnAprakArenA javanA saMkalpa-aMtaHkaraNanAM pariNAmo-tene pratIta thatA jaga-tna karyo che. AvA prakArane je jagatanA utpattinA saMbaMdhane tathA jagatanA kartAnA saMbaMdhane vicAra karavo te vicAra AtmajJAnanuM sAdhana che. 14. have A jagatanA vivartaupAdAnAkAraNane vicAra kare che - etayoryadupAdAnamekaM sUkSmaM sadavyayaM / . 2thava pRddha nAM vivAda: socanIdarAH 26 jema ghaTAdinuM mATI [tema ] A baMnenuM je upAdAna [ 0 ] eka, sUma, sat ne avyaya [ che,] A AvA prakArano vicAra te [ vicAra.] jema ghaTAdi mATInAM kAryonuM upAdAnakAraNa-utpatti, sthiti ne nAzane hetumATI che, tema ajJAna ne aMtaHkaraNanA pariNAmarUpa saMkalpanuM je upAdAnakAraNa che te sajAtIya, vijAtIya ne svagatabhedathI rahita, ajJAnathI paNa sUkSma, traNe kAlamAM rahenAra, ne avikArI che. eka jAtivALAne je paraspara bheda te sajAtIyabheda kahevAya Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340, zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. che, jema audIcya brAhmaNane nAgarabrAhmaNathI bheda; bIjI jAtivALAthI je bheda te vijAtIyabheda kahevAya che, jemAM brAhmaNano kSatriyAdithI bheda; ane avayavIne avayavothI bheda te svagatabheda kahevAya che, jema zarIrane hAtha AdithI bheda. jagata ajJAnanuM kArya hevAthI mithyA che, chatAM jema raju na jANavAmAM Ave tyAM sudhI temAM kalpAyela sarpa bhayane hetu thAya che, tema brahmane sAkSAtkAra na thAya tyAMsudhI brahmamAM kalpAyela saMsAra bhayane hetu thAya che. brahmanuM jJAna thaye saMsAranAM sarva bhayenI nivRtti thAya che. te brahmane mana tathA vAgAdi Idriye pahoMcI zakatAM nathI, kemake te nAma, rUpa ne kriyAdithI rahita che. jagata potAnA vivartaupAdAnakAraNa brahmathI bhinna vADI, AvI rItane jagatanA vivartaupAdAnakAraNane vicAra karavo te vicAra brahmanuM jJAna thavAmAM kAraNarUpa che. 15. jema jagata brahmathI bhinna nathI, tema jIva paNa brahmathI bhinna nathI ema kahe che: - ahameko'pi sUkSamazca jJAtA sAkSI sadavyayaH / tadahaM nAtra saMdeho vicAraH so'yamIdRzaH // 16 // jethI] huM paNa advitIya, sUkSma, jJAtA, sAkSI, sat ne avyaya chuiM] tethI huM [brahma chuMAmAM saMdeha nathI. A AvA prakArane vicAra te [vacAra.] jethI eTale aMtarAtmA paNa brahmanI peThe sajAtIyAdi bhedathI rahita, netrAdi Idriyone aviSaya, ahaMkArAdinA prakAzakapaNuthI cetanarUpa, idriArA padArthonI sAthe saMbaMdha pAmyA vinA paNa sarva padArthone asaMga rahIne prakAzanAra, traNe kAlamAM ekarUpe rahenAra, ne che Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 341 bhAvavikArathI rahita chuM, tethI huM satya, jJAna te AnaMdarUpa brahma chuM, AmAM mane leza paNa saMzaya nathI. AvI rItanA jIvanA vAstavika brahmapaNAnA vicAra karavA te vicAra brahmanuM jJAna thavAmAM hetu che. 16. have nIcenA pAMca kSeAkeAvaDe ajJAnanuM svarUpa dekhADI jIva tathA brahmanA ekapaNAne dRDha kare cheH-- AtmA viniSkalo ko deho bahubhirAvRtaH / tayoraikyaM prapazyaMti kimajJAnamataH param // 17 // AtmA niravayava ne eka [che, ane] sUkSmadeha mahuvaDe AcchAdita [che.] te enuM ekapaNuM jue che, AnAthI khIjuM ajJAna zuM? jAgradAdi traNe avasthAmAM te traNe avasthAnA bhAvAbhAvanA sAkSIpAvaDe sadA rahenArA satyajJAnAdirUpa AtmA niravayava ne eka che. jo AtmA avayavavALA hoya te te ghaTAdi avayavavALA padAzaeNnI peThe vinAzI kare. liMgazarIra AvuM ( AtmAnA jevuM ) nathI. ligazarIra pAMca karmendriyA, pAMca jJAnedriyA, pAMca prANa, mana te buddhi A sattura. tattvAnA samUharUpa che. liMgazarIranuM kAraNa ajJAna jyAre nAza ne che tyAre liMgazarIra nAza pAme che jo liMgazarIra avayavarahita mAnIe te tene jJAnavaDe nAza na thavAthI kAi paNa manuSyAkti koi paNa kAle mekSa na thaI zake. AtmA ane. ligazarIra prakAza ne aMdhArAnI peThe atyaMta vilakSaNa che, chatAM tArkikAdi keTalAka vAdIe te aMtenA ekapaNAne jANe che, A temanA viparItajJAnathI bhinna khIjuM ajJAna zuM che ? A viparItajJAnanA kAraNurUpa ajJAna teja ajJAna che. 17. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano vaLI AtmA tathA sukSmazarIranA vilakSaNapaNAne jaNAve che - AtmA niyAmakazcAMtardeho bAhyo niyamyakaH / tayoraikyaM prapazyaMti kimajJAnamataH param // 18 // AtmA niyAmaka ne aMtara [ che, ne ] sUphamazarIra niyama [ne ] bAhya [ ;] te baMnenuM ekapaNuM jue che, AnAthI bIjuM ajJAna zuM? pUrvokta AtmA dehAdine niyamamAM rAkhanAro ne traNa zarIranI aMtara rahenAra che, ane samazarIra to niyamamAM rahenAruM ne AtmAnI apekSAe tenAthI bahAra rahenAruM che; AvI rIte AtmA ne sUkSma zarIra e baMne paraspara viparItasvabhAvavALAM che, chatAM je vAdIo te baMnenA ekapaNAne nizcaya kare che, te vAdIonA viparItajJAnanA hetubhUta ajJAnathI bhinna bIjuM kayuM ajJAna che ? eja ajJAna che. 18. have AtmAnuM ne sthUladehanuM vilakSaNapaNuM dekhADe che - AtmA jJAnamayaH puNyo deho mAMlamayo'zuciH / / tayoraikyaM prapazyaMti kimajJAnamataH param // 19 // AtmA prakAzasvarUpa [ne ] pavitra che, ane] yU. lazarIra mAMsAdinA samUharUpa [ ] apavitra [2, chatAM jeo] te baMnenuM ekapaNuM jANe che tenAthI bhinna ajJAna kayuM? 19. punaH AtmA tathA baMne zarIranA vilakSaNapaNunuM nirUpaNa kare che - AtmA prakAzakaH svaccho dehastAmasa ucyate / tayoraikyaM prapazyaMti kimajJAnamataH param // 20 // AtmA prakAzaka ne svaccha [ che, ne baMne ] zarIra ta Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIarikSAnubhUti.. 343 maguNanA kAryarUpa kahevAya che, [ chatAM jeo ] te baMnenA ekapaNane jANe che tenAthI bhinna ajJAna kayuM? AtmA svayaMprakAzasvabhAvavALo heIne sUryAdinI peThe anya sarvane prakAzaka che, ane te vaDe prakAza pAmanArA padArthonA sarva prakAranA guNadoSathI te atyaMta rahita che, ane skUlazarIra tathA sUkSmazarIra te ghaTAdinI peThe prakAza pAmanAra hovAthI jaDa che, ne tamoguNanA kAryarUpa pAMca bhUtanA kAryarUpa hovAthI malina che, chatAM je vAdIo te baMnenA (AtmAnA ne sUkSmaNUlazarIranA ) ekapaNune nizcaya kare che te vAdIonA viparItajJAnanA hetubhUta ajJAnathI bhinna bIjuM kayuM ajJAna che ? eja ajJAna che. 20. ekanA eka viSayaviSe vAraMvAra kathana karavAthI ahiM punaruktidoSanI prApti thAya che evI zaMkA na karavI, kemake AtmAnA alaukikapaNuvaDe tenuM atyaMtadurbodhapaNuM hevAthI paramANika AcAryabhagavAna mumukSuo upara dayA karI temane AtmAnuM svarUpa spaSTa samajAvavA AtmAnuM tathA dasyanuM bahu prakAre vilakSaNapaNuM dekhADe che - AtmA nityo hi sadpo deho'nityo hyasanmayaH / tayorayaM prapazyaMti kimajJAnamataH param // 21 // AtmA nitya ne sakUpa (bAdha nahi pAmanAra) che, ane ] zarIra anitya [ ne ] asalUpa ( bAdha pAmanAruM) [ che, chatAM jeo ] te baMnenA ekapaNAne jANe che tenAthI bhinna ajJAna kayuM? 21. ' AtmAne prakAza agni AdinA prakAza jevo nathI ema Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. AtmanastatprakAzatvaM yatpadArthAvabhAsanaM / nAnyAdidIptivaddIptirbhavatyAMdhyaM yato nizi // 22 // - je padArthanuM jJAna te AtmAnuM prakAzapaNuM [jANavuM. jethI rAtamAM aMdhAruM [ pratIta ] thAya che, [tethI]. agni AdinA prakAzanA je prakAza [ AtmAne ] nathI. A ghaDe che, A lUgaDe che, AvI rIte je jaDa padArthonuM jJAna thavuM eja AtmAnuM prakAzapaNuM athavA tene jJAnasvabhAva che, paNa agni Adi prakAzavALA padArthonA prakAzane AtmAno prakAza nathI. je agni Adi prakAzavALA padArthonA prakAza jevo AtmAno prakAza mAnIe to aMdhArI rAtrie sa5 ne cikUpa-prakAzarUAtmA vidhamAna hovAthI aMdhAruM' pratIta na thavuM joIe, paraMtu aMdhArI rAtrie AtmAne sabhAva chatAM paNa aMdhAruM pratIta thAya che, tethI siddha thAya che ke AtmAne prakAza agni Adine ghakAra. jevo nathI, paNa tenAthI vilakSaNa che, AtmAne e prakAza agni AdinA prakAzanI peThe aMdhArAne dUra karato nathI, paraMtu anya padatheMnI peThe aMdhArAne paNa A aMdhAruM che evA jJAnano viSaya kare che. agni AdinA prakAzane prakAzanAro ne anya prakAzaka sAdhananI apekSA nahi karanAro je prakAza che te AtmAne prakAza che. 22. punaH paNa AtmAnA tathA dehanA bhedane dekhADe che - deho'hamityayaM mUDho dhRtvA tiSThatyaho janaH / / mamAyamityapi jJAtvA ghttdrsstte| sarvadA // 23 // ghaDAnA draSTAnI peThe sarvadA A mAro [ deha ] era Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 345 jANIne paNa deha huM [chuM] ema nakkI karIne A ajJAnI manuSya rahe che [ te] Azcaya [ che. ] - dhaDAne jonArA puruSa A ghaDA mArA che, te huM tenAthI bhinna chuM, paNa A ghaDArUpa huM nathI, ema sarvadA jANe che, paNa A mAruM zarIra che ema jANyA chatAM tathA khelyA chatAM paNu zarIra huM chuM ema manamAM nakkI karIne A ajJAnI manuSya prasanna thAya che, A mATuM Azcarya che. 23. dehAdimAM AtmAnI buddhi bhrAMti che. te bhrAMti AtmasvarUpanA ajJAnathI upaje che. e AtmasvarUpanuM ajJAna AtmasvarUpanA jJAnathI dUra thAya che. e AtmasvarUpanA jJAnanuM nirUpaNu nIcenA pAMca zlokAvarDa kare cheH-- brahmavAda . sama: zAMta: saviddAnALa: 1 nA teNe palakR jJAnamiyuSyane yudha: // 24 // huM sama, zAMta ne saccidAnaMdasvarUpavALuM brahmaja [chuM,] mithyArUpavALA deha huM nathI, [ ] jJAna ema jJAnIovaDe kahevAya che. dehAdinI aMtara rahelA huM (aMtarAtmA ) saTrUpathI te cetanarUpathI sarva prANipadArthAmAM abhinnarUpe rahelA, sarva upAdhiothI rahitapaNAvaDe vikSepAdi vikArAthI rahita, asI vilakSaNa sadrUpa, jaDathI vilakSaNa cetanarUpa, ne duHkhathI vilakSaNu paramAnaMdarUpa brahmaja chuM, paNu mithyAsvarUpavALuM sthUlazarIra, IMdriyA, aMtaHkaraNa te prANa huM nathI, AvI. rItanuM "huM brahma chuM ityAdi mahAvAyAthI upajeluM akhaMDa brahmAkAravRttirUpa jJAna teja AtmajJAna ema Atmasva ,, Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrI zaMkarAcAryanAM achAdaza rano. rUpane jANanArA puruSoe kahyuM che, tenAthI bhinna jJAne te kathanamAtra jJAna che. 24. je AtmA janmamaraNavALe tathA sukhaduHkhAdivALo pratIta thAya che tene tame brahma kema kahe che? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che?-- niAkAro nirAkAro nirvdyo'hmvyyH| * nAhaM deho hyasadrupo jJAnamityucyate budhaiH // 25 // huM nirvikAra, nirAkAra, nirdoSa [] avyaya [ ,] mithyAsvarUpavALuM zarIra huM nathI, [A] jJAna ema jJAnIvaDe kahevAya che. brahmathI abhinna ne zarIrAdinI aMtara : rahele huM skUladehanA janmamaraNAdi sarvavikArothI rahita, dehAdinA AkArathI rahita, sthUlazarIranA vAtapittAdi doSothI ne sUkSmazarIranA kAmakrodhAdi doSothI rahita hovAthI AdhyAtmika, Adhibhautika ne Adhidaivika tApathI rahita, ane vinAzathI rahita chuM. jema chIpamAM bhrAMtithI rUpAnI pratIti thAya che, tema nirvikAra AtmAmAM huM manuSya chuM evI pratIti brAMtithI thAya che. AvI rItanA jJAnane AtmajJAnIo jJAna kahe che. 25. bedhanI daDhatAmATe punaH paNa AtmajJAnanuM svarUpa kahe che - nirAmayo nirAbhAso nirviklpo'hmaattH| nAhaM deho hyasadrUpo jJAnamityucyate budhaiH // 26 // . huM sarva regathI rahita, AbhArahita, sarvakalpanAothI rahita, nei vyApaka chuiM) mithyAsvarUpavALuM zarIra huM nathI, [] jJAna ema jJAnIo vaDe kahevAya che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 347. AbhArahita-mAruM svarUpa jANavAmAM mAtra aMtakaraNanI vRttinI apekSA che, paNa cidAbhAsanI-aMtaHkaraNamAM paDelA cetananA pratibiMbanI-apekSA nathI eva. 26. vaLI AtmajJAnanuM svarUpe varNave che - nirguNo niSkriyo nityo nityamukto'hamacyutaH / nAhaM deho hasadrUpo zAnamityucyate budhaiH // 27 // huM [mAyAnA sattvAdi traNa ] guNothI rahita, fsavaprakAranI ] kriyAothI rahita, vinAzarahita, traNe kAlamAM baMdhathI rahita, [ ne jene saccidAnaMdasvabhAva kadIpaNa] nAza pAmyuM nathI e [ ,] mithyAsvarUpavALe deha huM nathI, [ A ] jJAna ema jJAnIo vaDe kahevAya che. 27. punaH paNa AtmasvarUpanA jJAnanuM lakSaNa kahe che - nirmo nicoDanaMta: zudromAmA: nA ho ghara jJAnAmithujarAta yuH | 28 / huM nirmala, nizcala, anaMta, zuddha, ajara [] amara [ chuM, 3 mithyAsvarUpavALo deha huM nathI, [ A ] jJAna ema jJAnIo vaDe kahevAya che. nirmala-avidhA ne tenA kAryarUpa zakohAdi malathI rahitanizcala-vyApakapaNAthI AkAzanI peThe acala. anaMta-deza, kAla ne vastunA paricchedathI rahita. zuddha-traNa zarIronA dhamaeNrUpa deSothI rahita hovAthI pavitra.:ajara-sthUladehanI vRddhAvasthAthI rahita. amara-maraNadharmathI rahita. 28 je deha AtmA na hoya to dehavinA anya kaI vastu ja Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. NatI nathI, tethI AtmA zUnyarUpa che ema siddha thaze, evI zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - svadehe zobhanaM saMtaM puruSAkhyaM ca saMmata / kiM mUrkha zUnyamAtmAnaM dehAtItaM karoSi bhoH // 29 // he ajJAnI ! maMgalarUpa, puruSanAmavALA, saMmata, potAnA zarIramAM rahelA, nei zarIrathI para AtmAne zAmATe zUnyarUpa kare che ? / he AtmAnA vAstavika svarUpane nahi jANanArA! amaMgalarUpa sthUlazarIrathI vilakSaNa hovAthI maMgalarUpa, manuSyazarIrarUpa puramAM huM evA svarUpavaDe rahenAre hovAthI puruSanAmavALe, "jaya mAmA prahA" (A AtmA brahma che,) ityAdi zrutio vaDe ne "uttamaH puesrava" (uttama puruSa te bIje che,) ItyAdi smRtio vaDe nakkI karele, tArA sthUlazarIramAM adhikAnarUpe rahele, ane ghaDAnA draSTAnI peThe tArA dehanA draSTApaNuvaDe tArA zarIrathI bhinna rahele AtmA che. AvA salUpa AtmAne tuM AkAzanA phUla jevo atyaMtabhAvarUpa kema mAne che? ema na mAna. 28. have pUlazarIrane AtmA mAnanArane uddezIne kahe che - svAtmAnaM zRNumUrkha tvaM zrutyA yuktyA ca pUruSaM / dehAtItaM sadAkAraM sudurdarza bhavAdRzaiH // 30 // he mUDha! zrutivaDe tathA yuktivaDe te puruSarUpa, pitAnA AtmAne sthUlazarIrathI bhinna ]i sadvapa AkAravALe. jANa. tArA jevAo vaDe ti) bahu durdaza [che.] . . he pUlazarIrane AtmA mAnanArA mUkha cArvAka ! "taear Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 348 itamA attamayAt-ontara AtmA II'(te A annanA rasanA kAryarUpa sthUlazarIrathI bhinna tenI aMtara AtmA che, ) A zrutivaDe ane ekamAM prakAzakapaNAnA tathA prakAzyapaNAnA viredharUpa yuktivaDe tuM tArA zarIrarUpa puramAM rahelA potAnA cetanarUpa AtmAne tArA sthUlazarIrathI bhinna te hAvArUpa ( pratyeka prANipadArthamAM che ema pratIta thavArUpa) AkAravALA nakkI kara. zrutimAM tathA AcAryamAM vizvAsavinAnA tArA jevA puruSone draSTArUpa A AtmAnuM darzana thavuM atyaMta kaThina che. 30. sthUlazarIrane AtmA mAnanAranuM samAdhAna nIcenA sAta kSeAkA vaDe kare cheH ahaMzabdena vikhyAtaH eka eva sthitaH paraH / sthUlastvanekatAM prAptaH kathaM syAddehakaH pumAn // 31 // [sthUladehathI bhinna] AtmA huM evA zabdavaDe[ ne evA jJAnavarDa ] prasiddha, [na] ekaja rahelA [che,] paNa sthUlazarIra anekapaNAne (paraspara bhinnapaNAne ) pAmeluM [che, te] AtmA kevI rIte thai zake? 31. sthUlazarIra tathA AtmAnA ativilakSaNupaNAne dekhADe cheH-- ahaM draSTRtayA siddho deho dRzyatayA sthitaH / mamamiti nirdezAthaM cAre: pumAr // 32 // huM ( AtmA ) draSTArUpe ( zabdAdi viSayAnA prakAzakapaNAvas ) prasiddha [chuM, ne] sthUlazarIra zyapAvarDa sthita [che, tethI tathA] A mAruM [ zarIra ] AvA vyavahArathI sthUlazarIra AtmA kema thai zake ? 32. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ahaM vikArahInastu deho nityaM vikAravAn / iti pratIyate sAkSAtkathaM syAddehakaH pumAn // 33 // huM (AtmA) vikArathI rahitaja chuiM, ne skUlazarIra sarvadA vikAravALuM [che, Ama sAkSAt pratIta thAya che, ]i yUlazarIra kema AtmA thaI zake ? 33. AtmAnuM ne pUlazarIranuM vilakSaNapaNuM yuktivaDe dekhADayuM. have te baMnenuM vilakSaNapaNuM zrutivaDe dekhADe che- yasmAtparamiti zrutyA tayA puruSalakSaNaM / vinirNItaM vimUDhena kathaM syAddehakaH pumAn // 34 // he mUrkhaziromaNi ! jenAthI para A kRtie AtmAnuM svarUpa sArI rIte nakkI karyuM che, tethI sthUlazarIra AtmA kema thaI zake? jenAthI para A prasiddha zrutivaDe-"HiAM nApArita kiMcit yasmAnnANIyo na jyAyo'sti kazcit vRkSa iva stabdho phivi tirasteneruM gg gg sarvam I(jenAthI kAM pUrva ke pachI nathI, jenAthI koI vadhAre sUkSma ke vadhAre mahAna nathI, je eka vRkSanI peThe svasvarUpamAM acala rahe che, te AtmA vaDe A sarva pUrNa che.) A prasiddha taittirIyopaniSadvI zrutivaDe. 34. sarva puruSa eveti sUkte purusssNshite| apyucyate yataH zrutyA kathaM syAdehakaH pumAn // 35 // jethI [ "purA 6 varSa"-] puruSa ja [A sarva [che, ema puruSanAmavALA sUktamAM ( puruSasUktamAM) [ AtmAnuM svarUpa zrutivaDe paNa kahevAya che, tethI pari Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 3pa1 cchinna] bhUlazarIra AtmA kema saMbhavI zake ? 35. vAraM: puNA prere vRkvArA rA . anaMtamalasaMzliSTaH kathaM syAdehakaH pumAn // 36 // vaLI bRhadAraNyakamAM paNa [ " hadaM puruSa: " A AtmA asaMga che-A zrutivaDe ] AtmA asaMga kahe che, [ ane bhUlazarIra ] bahu melanA saMgavALuM che, tethI ] skUlazarIra AtmA kema saMbhavI zake? 36. tatraiva ca samAkhyAtaH svayaMjyotirhi puruSaH / . . 18: praveza kartha davaH pumAna rU7 | vaLI tyAMja AtmA svayaMprakAza kahyA che, A (TUlazarIra) jaDane paraprakAzya che, tethI sthUlazarIra AtmA kema saMbhavI zake ? - tyAMja-vRhadAraNyakaniSamAM ja "gAyaM puSa: ravacaMtirmavati"--ahiM A AtmA svayaMprakAza thAya che-A zrutivaDe AtmA cetanarUpa ne svayaMprakAza che, ane sthUlazarIra jaDa ne ghaTAdinI peThe bIjAvaDe (AtmAvaDe) prakAza pAmavAyegya che, Ama te baMnenuM vilakSaNapaNuM hovAthI sthUlazarIrane AtmA kahI zakAya nahi. 37. jema vedanA jJAnakAMDamAM sthUlazarIrathI AtmAne bhinna mAnya che, tema vedanA karmakAMDamAM paNa sthUlazarIrathI AtmAne bhinna mA che ema kahe che - prokto'pi karmakAMDena hyAtmA dehaadvilkssnnH| . nityazca tatphalaM bhuMkta dehapAtAdanaMtaraM // 38 // [bacAva thoi juhuyA-jyAMsudhI dvija jIve Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. tyAMsudhI agnikSetra heme,-A vaidikakarmanuM pratipAdana karanArA vedanA] karmapratipAdaka bhAge paNa prasiddha AtmA pUlazarIrathI vilakSaNa ne nitya kahe che. tevuM sthUlazarIra paDyA pachI tenuM (te karmanuM) phala bhegave che. [ nyAya, vaizeSika, sAMkhya ne gamAM paNa pUlazarIrathI AtmAne bhina mAnelo che.] 38. " bIjA vAdIonI peThe tame je AtmAne kartAktA mAnaze to tamArA siddhAMtanI hAni thaze ema zaMkA kare te tenuM samAdhAna liMga cAnakasaMyuktaM calaM dRzyaM vikAri ca / avyApakamasadrapaM tatkathaM syAtpumAnayaM // 39 // sUkSma zarIra anekathI saMbaMdhavALuM, cala, dazya, vikAri, avyApaka ne asadrapadu che,Jte A AtmA kema saMbhavI zake? sUkSmazarIra kartAbhoktA che, AtmA kartAbhoktA nathI, tethI AtmAne akartA tathA abhatA mAnanArA je ame tenA matane leza paNa hAni pahoMcatI nathI. sUkSma zarIra pAMca karme diye, pAMca jJAneMdriya, pAMca prANa, mana ne buddhi A sattara tarUpa hovAthI temanI sAthe saMbaMdhavALuM che, temAM mananuM pradhAnapaNuM hovAthI te cala che, AtmAvaDe te dRzya che, balavAna thavAnA tathA nirbala thavAnA svabhAvavALuM che, paricchinna eTale ekadezamAM rahenAruM che, ne jJAnavaDe bAdha pAmavAne gya hovAthI mithyA che, mATe te sUkSma zarIra A AtmA kevI rIte saMbhavI zake? naja saMbhavI zake. jevI rIte sUkSmazarIra AtmA nathI tema jaDa ne paraprakAzyasvabhAvavALuM kAraNazarIra paNa AtmA nathI. 38. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 353 have AtmAnA tathA zarIranA bhedanA nirUpaNanI samApti kare cheHevN dehadvayAdanya AtmA puruSa IzvaraH / sarvAtmA sarvarUpazca sarvAtIto'hamavyayaH // 40 // evI rIte [ sthUla ne sUkSma A ]e zarIrathI bhinna. AtmA zarIrane adhiSThAtA, sarvanA adhiSThAtA, sA AtmA, saMtu vAstavika svarUpa, sathI bhinna,huM,( huM evA zabdane ne jJAnanA viSaya, ) [ ne ] kSayAdithI rahitaahaMkAranA sAkSI [che.] 40. AtmAne aMte zarIreAthI bhinna pratipAdana karavAmAM kAMi lAbha nathI ema zaMkA kare cheH-- ityAtmadehabhAgena prapaMcasyaiva satyatA / yathoktA tarkazAstreNa tataH kiM puruSArthatA // 41 // . upara kahelI rIte AtmA ne zarIranA pRthakpAvarDa ( baMnenA vilakSaNapaNAnA pratipAdanavarDa) jema ta zAavaDe [ prapaMcanI satyatA ] kahI che, [tema] prapaMcanIja satyatA [kahI,] tethI tuccha puruSA paNuM [che.] tuccha puruSArthapaNuM-jagatanA satyapaNAnuM bhAna rahe tyAMsudhI bhayanI nivRtti thai zake nahi, tethI AvA pratipAdanathI manuSyane vAstavika puruSArthane lAbha thaI zakaze nahiM, tethI A pratipAdanamAM tuccha puruSArthapaNuM che, ema vAdIo kahe che. 41. aMtenA bhedajJAnanuM pratipAdana temanA abhedajJAnane samajAvavAmATe che, tethI te baMnenA bhedanAnanuM pratipAdana nirarthaka nathI ema kahe che;-- 23 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. ityAtmadehabhedena dehAtmatvaM nivAritaM / idAnIM dehabhedasya hyasattvaM skuTamucyate // 42 // evI rIte AtmA ne zarIrane pRthaka karavAvaDe zarIramAMnuM AtmapaNuM nivAraNa karyuM. have [ AtmAthI ] pRtha zarIranuM asatpaNuM ( AtmAnI sattAthI bhinna sattAe nahi rahevApaNuM ) spaSTa ja kahevAya che. 42. caitanyasyaikarUpatvAdbhedo yukto na karhicit / jIvatvaM ca mRSA zeyaM rajau sarpagraho yathA // 43 // citanyanA ekarUpapaNAthI bheda kyAre paNa yukta nathI. jema derImAM sarpanuM jJAna [ tema ] jIvapaNuM paNa mithyA jANavuM. zarIrAdi vize bhinna che, paNa te sarvanuM jJAna bhinna nathI. aMta:karaNanI jAgradAdi avasthAe bhinna che, paNa tenuM jJAna bhinna nathI; divasa ne bhAsa Adi samaya bhinna che, paNa tenuM jJAna bhinna nathI; athavA sarva prANipadAthonI pratIti temAM adhiSThAnarUpe rahelA jJAnarUpa cetanathI thAya che. AvI rIte cetanya sarvatra ekarUpa hovAthI te caitanyane bheda koI paNa sthitimAM svIkAre te gya nathI. jIvapaNuM paNa mithyA che, kemake jIvanI upAdhi aMta:karaNa mAyAnuM kArya hAvAthI mithyA che. doraDInA ajJAnavaDe maMda aMdhakAramAM paDelI doraDIviSe, vAMkApaNuM Adi maLatApaNuvaDe, jema doraDIne nahi jANanArane sarpanI bhrAMti thAya che, tema AtmasvarUpanA ajJAnavaDe, prakAzarUpa maLatApaNuthI, sAmAnyacetanarUpa brahmaprakAzamAM vivekahIna puruSane vizeSacetanarUpa jIvanI bhrAMti thAya che. 43. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 355 uparanA dAMtane spaSTa karatA chatA sarva jagatanuM brahmarUpapaNuM vvvvvvvvvvvvvvvv rajjvajJAnAt kSaNenaiva yadvadrajarhi sarpiNI / / bhAti tadvaJciti: sAkSAdvizvAkAreNa kevalA // 44 // jema derInA ajJAnathI kSaNamAM ja derI sApaNurUpe pratIta thAya che, tema [ brahmanA ajJAnathI kSaNamAM ja] kevala brahma sAkSAt jagadAkAre pratIta thAya che. kevala A vizeSaNavaDe pUrvAvasthAno parityAga nahi karIne anya avasthAnI prAptirUpa vivartapAdAnakAraNupaNuM brahmanuM kahyuM che. 44. A jagatanuM vivartaupAdAnakAraNa brahmathI bhinna nathI ema kahe che - upAdAnaM prapaMcasya brahmaNo'nyanna vidyate / tasmAtsarvaprapaMco'yaM brahmaivAsti na cetarat // 45 // jagatanuM [vivartaupAdAnakAraNa brahmathI bhinna nathI, tethI A sarva jagat brahmaja che, paNa tenAthI] bhinna nathI. AkAzAdi pAMca bhUta ne sarva daitika padArtho tenA vivatipAdAnakAraNa brahmathI leza paNa bhinna nathI, tethI A pratIta thatuM sarva jagata brahmarUpa ja che, paNa brahmathI bhinna prakRtirUpa ke paramANurUpa nathI. 45. jagata vyApya che, ne brahma vyApaka che, Avo te baMnene bheda vidyamAna chatAM tame A jagatanuM brahmapaNuM kema kaho che ema koI zaMkA kare te tenA samAdhAnamAM kahe che-- vyApyavyApakatA miyyA sarvamAtmeti zAsanAt / iti jJAte pare tatve bhedasyAvasaraH kutaH // 46 // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. sarva brahma AvI AjJAthI vyAyavyApakapaNuM mithyA [che, Ama paramatattva jANavAthI bhedane avasara kayAMthI ? "sarva vuiM brahma-A sarva nizcaya brahma che, AvI zrutirUpa IzvaranI AjJAnA balathI jagata nuM aMtarapaNuM ne brahmanuM bAhyapaNuM ghaDAnA aMtarapaNuM ne AkAzanA bAhyapaNAnI peThe mithyA che. AvI rIte sarvanA vivartapAdAnakAraNa brahmane jANavAthI jagatanA ne brahmanA bhedano avakAzaja kyAM rahe che ? 46. aMtarapaNuM ne bahArapaNuM Avo bheda pratyakSa pratIta thAya che tene mithyA kema mAnI zakAya ? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - zrutyA nivAritaM nUnaM nAnAtvaM svamukhena hi / kathaM bhAsI bhavedanyaH sthite cAdvayakAraNe // 47 // di nArAgata dhiMcana-brahmamAM kAI paNa bheda nathI A zrutie potAne mukheja nAnApaNAnuM-sarva prakAranA bhedanuM-nakakI nivAraNa karyuM che, tethI bheda mithyA che, brahmarUpa advitIya kAraNa sthita hovAthI anyane (aMtarapaNAne ne bahArapaNAne) bhAsa kevI rIte saMbhavI zake ? [ naja saMbhavI zake, tethI aMtarapaNAne ne bAhyapaNAne pratyakSa pratIta thate bheda paNa mithyAja che.] 47. vaLI bhedajJAnane zrutie devarUpa kaheluM hovAthI paNa kAraNathI bhinna kArya nathI ema kahe che doSo'pi vihitaH zrutyA mRtyormRtyuM sa gacchati / iha pazyati nAnAtvaM mAyayA vaMcito naraH // 48 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 zrIapekSAnubhUti. 357 - mAyAvaDe ThagAyele [ je] manuSya ahi (brahmamAM) bheda jue che te mRtyuthI mRtyune (janmamaraNanI paraMparAne) pAme che, [ AvA bhAvavALI ] zrutie [bhedajJAnamAM ] deSa paNa pratipAdana karyo che, [ tethI sarva jagatanuM adhiSThAna brahma ekaja che, temAM lagAre bheda nathI. ] 48. je brahmamAM bheda na hoya te jijJAsue nizcaya ke karavo joIe? ema jANavAnI IcchA thAya to tenuM uttara kahe che:brhmnn: sarvabhUtAni jAyate paramAtmanaH / tasmAdetAni brahmaiva bhavaMtItyavadhArayet // 49 // aparicchinna paramAtmAthI sarva bhUte utpanna thAya che, [paramAtmAmAM ja sthiti kare che, ne paramAtmAmAM ja lIna thAya che, ] tethI A [ bhUte] brahmaja che, ema [ jijJAsu] nakkI kare. 49. vividha nAma, rU5 ne karmanA bhedavaDe vicitra prANuo che, te badhAM brahmarUpa kema saMbhavI zake? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - . brahmaiva sarvanAmAni rUpANi vividhAni ca / ___ karmANyApi samagrANi vibhIti zruti gau // 50 // | sarva nAmane, nAnA prakAranAM rUpone, ane saMpUrNa kamAne [te sarvanA adhiSThAnarU5] brahmaja dhAraNa kare che, ema [ bRhadAraNyakanI "kartha vA huM nAma ja varma"--nAma rUpa ne karma A traNa A] zruti [ adhikArIone ] saMbhaLAvatI havI. [ jema dorIne nahi jANanAra manuSyane derI Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. sarparUpe pratIta thAya che, tema adhiSThAnarUpa brahmane nahi jANanArane brahmaja nAma, rUpa ne karmarUpe pratIta thAya che. 50.. A viSayamAM lokaprasiddha udAharaNa Ape che - suvarNAjAyamAnasya suvarNatvaM ca zAzvataM / brahmaNo jAyamAnasya brahmatvaM ca tathA bhavet // 51 // jema senAmAMthI upajelAnuM (upajelA ghareNAnuM ) senApaNuM nakkI [ che, temaja brahmamAMthI upajelAnuM (upajelA jagatanuM) brahmapaNuM che. 51. potAne (jIvana) brahmathI bhinna mAnanArane bhaya thAya che. ema kahe che - svalpamapyaMtaraM kRtvA jIvAtmaparamAtmanoH / ya: saMtiSThati mUDhAtmA bhayaM tasyAbhibhASitaM // 52 // - je ajJAnI jIvAtmA ne paramAtmAmAM [ brahma mArAthI bhinna che, huM tene upAsaka chuM, ne te upAsya che, evI rIte ] cheDo paNa bheda karIne rahe che tene ["cA ghervataminumaMta kutte ratha tatha mathe mati" - jyAre A puruSa A brahmamAM thoDo paNa bheda kalape che tyAre tene janmamaraNAdi bhaya thAya che, A yuti janmamaraNadirUpa ] bhaya kahe che. para. aMdhArA ne ajavALAnA jevAM paraspara viruddhasvabhAvavALAM daita ne adaita eka adhikaraNamAM kema rahI zake ? ema zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM avasthAnA bhedathI te rahI zake che ema kahe che - yatrAjJAnAdbhavedvaitamitarastatra pazyati / Atmatvena yadA sarva tarastatra cANvapi // 53 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparakSAnubhUti. 35 jyAre (ajJAnavALI avasthAmAM ) ajJAnathI dvitajevuM thAya che, tyAre anya [anyane jue che, ane jyAre ( jJAnavALI avasthAmAM ) sarvane AtmapaNA vaDe jue che tyAre anya anyane aNumAtra paNa jite] nathI. aMtaHkaraNanI vRtti jyAre bahirmukha thAya che tyAre jonAre, jevAnA padArtho, ne te sarvanuM jJAna AvI tripuTIrUpa daita pratIta. thAya che, paNa jyAre aMtaHkaraNanI vRtti aMtarmukha thaI brahmamAM vilIna thAya che tyAre daita rahetuM nathI, ataja rahe che. AvI rIte eka brahmamAM ajJAnakAle daitanI pratIti ne jJAnakAle advaitAnubhava thaI zake che. pa3. adaitajJAnathI thanAruM phala kahe che - yasminsarvANi bhUtAni hyAtmatvena vijAnataH / . na vai tasya bhavenmoho na ca zoko'dvitIyata: // 54 // - jyAre ( je jJAnavALI avasthAmAM ) sarva bhUtene AtmapaNA vaDe anubhavyAM, tyAre te jJAnavALI avasthAmAM) [te jJAnIne advitIyapaNuthI meha (brama) thatuM nathI ja, ne zeka [ paNa te ] nathI. 54. zokanA kAraNe daitanA abhAvamAM pramANu kahe che - ayamAtmA hi brahmaiva sarvAtmakatayA sthitH|| iti nirdhAritaM zrutyA bRhadAraNyasaMsthayA // 55 // sarvanA AtmarUpe rahele A AtmA prasiddha brahmaja che, Ama bRhadAraNyakamAM rahelI [ "sapanAmAM tra"-- A AtmA brahma che, A ] zrutivaDe nakkI kareluM che. pa5 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. zekAdinuM kAraNa A lokaja che, ne te vidyamAna chatAM zekAdine abhAva kema thaI zake ? ema zaMkA thAya to tenA samAdhAnamAM kahe che - anubhUto'pyayaM loko vyavahArakSamo'pi san / asadrUpo yathA svapna uttarakSaNabAdhata: // 56 // A [ jAgratamAM pratIta thate ] loka anubhavAyela chatAM paNa ]i vyavahArane chatAM paNa uttarakSaNamAM ( jJAnanA samayamAM ) bAdha pAmavAthI miththArUpa [che, jema svapna. ( svapnAvasthAne loka-jagatu.) 56. - daSTAMtane spaSTa karatA chatA kahelA nyAyano bIjI avasthAmAM -atideza kare che - svapno jAgaraNe'lIka: svapne'pi jAgaro na hi / dvayameva laye nAsti layo'pi [bhayorna ca // 57 // jAgratamAM svapna mithyA che, svapnamAM paNa jAgratu nathI, suSuptimAM ]i baMneja ( jAgrat ne svapna) nathI, che ane baMnemAM (jAgrat ne svapnamAM) suSupti paNa nathI. pa7. uparanA viSayo upasaMhAra karatA hatA siddha thayelA arthane kahe che - trayamevaM bhavenmithyA guNatrayavinirmitaM / asya draSTA guNAtIto nityo hyekAzcadAtmaka: // 58 // evI rIte traNa guNethI upajelI traNa [avasthAo) mithyA kare che. Ane (traNe avasthAono) sAkSI guNothI rahita, avinAzI eka ne cetanarUpa [che.] 58. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. - 361 jAgradAdi avasthAnI peThe jIvapaNuM paNa mithyA che ema daSTAMtasahita kahe che - yadvanmRdi ghaTabhrAMtiM zuktau vA rajatasthitiM / tadvadbrahmaNi jIvatvaM vIkSyamANo na pazyati // 59 // jema mATImAM ghaDAnI bhrAMtine athavA chIpamAM rUpAnI rithatine [ mATIne vA chIpane jANyA pachI puruSa jete nathI, tema [ brahmane AtmapaNuvaDe] anubhavanAra [jJAnI] brahmamAM jIvapaNuM jete nathI. 59. ajJAnavALI avasthAmAM javabrahmane je bheda pratIta thAya che te bheda kathanamAtra che ema daSTAMta ApIne samajAve che - yathA mRdi ghaTo nAma kanake kuNDalAbhidhA / zuktI hi rajatarayAtirjIvazabdastathA pare // 60 // jema mATImAM ghaDo [evuM] nAma, senAmAM kuMDala evuM nAma, ne chIpamAM rUpuM evuM nAma [ che, ] tema brahmamAM jIva evuM nAma che, vastutAe jIvana brahmathI bheda nathI.] 60, jIvanI peThe sarva jagata paNa brahmamAM nAmamAtra che ema lAkamAM prasiddha aneka dRSTAMtavaDe kahe che - yathaiva vyomni nIlatvaM yathA nIraM marusthale / puruSatvaM yathA sthANau tadvadvizvaM cidAtmani // 61 // jema prasiddha AkAzamAM nIlApaNuM-AsamAnIpaNuM,-- jema nilabhUmimAM (raNamAM) jala, [ ] jema [jhADanA] huMThAmAM puruSapaNuM [mithyA che,] tema cetanarUpa AtmAmAM gat [ mithyA che.] 1. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. yathaiva zUnye vaitAlo gaMdharvANAM puraM yathA / yathA''kAze dvicaMdratvaM tadvatsatye jagatsthiti: // 62 // vaLI jema manuSyarahita sthAnamAM vaitAla, (akasamAt pratIta thanAruM eka jAtanuM bhUta,) jema [ AkAzamAM] gaMdhavinuM nagara, (samudrataTanI samIpanA AkAzamAM nagaranA jevI dekhAtI vAdaLAMonI racanA, athavA aMdrajAlike potAnI mAyAnA balathI AkAzamAM pratIta karAveluM nagara,) [ne ] AkAzamAM be caMdrapaNuM [ mithyA che,] tema brahmamAM jagatanI sthiti [ mithyA che. ] 62. yathA taraMgakallolairjalameva sphuratyalaM / pAtrarUpeNa tAnaM hi brahmAMDaughaistathA''tmatA // 63 // jema jalaja taraMgo ne laherUpe spaSTa bhAse che, tathA tAMbuM vAsaNarUpe [ bhAse che, ] tema AtmapaNuM brahmAMDanA samUharUpe [ bhAse che. ] 63. ghaTanAmnA yathA pRthvI paTanAmnA hi taMtavaH / jagannAmnA cidAbhAti jJeyaM tattadabhAvata: // 64 // jema pRthvI ghaTanAmavaDe ane taMtuo paTanAmavaDe [ bhAse che, tema ] caitanya jagannAmavaDe bhAse che. tenA (nAmanA) abhAvathI te (brahma) jANavAyegya che. 64. manuSyo ajJAnathI sarva vyavahAranA hetubhUta brahmane jANatA nathI ema kahe che - sarvo'pi vyavahArastu brahmaNA kriyate janaiH / ajJAnAnna vijAnaMti mRdeva hi ghaTAdikaM // 65 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparakSAnubhUti. 363 sarve (zAstrIya tathA laukika badhe) vyavahAra brahnavaDeja brahmanI sattA ne oNtivaDeja ) manuSyothI karAya che, paNa ajJAnathI [ teo tene ] jANatA nathI, jema ghaTAdika [ mATInAM kArya ] mArIja [ che, ema ajJAnI na jANe tema. ] 65. jagata tathA brahmanA kAryakAraNabhAvane daSTAMtasahita kahe chekaarykaarnntaa nityamArate ghaTamRdoryathA / tathaiva zrutiyuktibhyAM prapaMcabrahmaNoriha // 16 // jema ghAnuM ne mATInuM kAryapaNuM ne kAraNapaNe nitya che, temaja ahiM ( siddhAMtamAM ) zruti ne yuktivaDe jagatanuM ne brahmanuM [mithyAkAryapaNuM ne adhiSThAnapaNuM nitya che.] jema dRSTAMtamAM ghaDAnuM kAryapaNuM ne mATInuM kAraNupaNuM spaSTa jevAmAM Ave che, temaja siddhAMtamAM "cathI vaizina viSe sarva zramathe vijJAta sthA" (he priyadarzana! jema eka mATInA piMDAnA jJAnavaDe sarva bhATAnAM kAryo jANelAM thAya che,) ItyAdi zrutio vaDe, ne je kArya tathA kAraNanuM bhinnapaNuM hoya to eka kAraNa jJAnathI tenAM sarva kAryonuM jJAna na thavuM joIe, paNa thAya che e lakAnubhava che, A yuktivaDe, jagatanuM vivartakAryapaNuM ne brahmanuM vivoMpAdAnakAraNapaNuM siddha thAya che. 66. kAryakAraNanA ekapaNAne dRSTAMtavaDe spaSTa kare che- gRhyamANe ghaTe yadvanmRttikA yAti vai balAt / vIkSyamANe prapaMce'pi brahmaivAmAti bhAsuraM // 67 // jema ghaDe grahaNa thavAthI [ tenA kAraNarUpa ] mATI Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. potAnI meLe ja grahaNa thAya che, tema jagatanuM darzana thavAthI pramANanI apekSAvinA pratIta thavAnA svabhAvavALuM brahma paNa dekhAya che. 67. brahmanA pratIta thavAthI saMsAra pratIta nahi thAya evI zaMkA karIne avasthAnA bhedathI baMne pratIta thaI zake che ema daSTAMtasahita sadaivAtmA vizuddho'sti zuddho bhAti vai sadA / . yathaiva dvividhA rajjuAnino'jJAnino'nizaM // 68 // jema jJAnIne [ ] ajJAnIne sadA derI be prakAranI ja [ che, tema jJAnIne ] AtmA sarvadA vizuddhaja che, ne [ ajJAnIne te ] sadA azuddhaja bhAse che. jema deraDIne doraDIrUpe jANanAra manuSyane te deraDI viSarahita hovAthI bhaya ApatI nathI, paNa te deraDIne nahi jANanArane te deraDI sarparUpe pratIta thaI viSasahitapaNuvaDe bhaya ApanArI thAya che, tema AtmasvarUpane jANanAra manuSyane AtmA sarvadA ajJAna ne tenA kArya jagatarUpa melathI rahitaja anubhavAya che, ne AtmasvarUpane nahi jANanAra manuSyane te AtmA sarvadA jagatarUpaja dekhAya che. jema divase prakAzatA sUryane lAbha AMdhaLAo laI zaktA nathI, paNa dekhatA manuSyoja tene lAbha laI zake che, tema sarvadA sthita AtmAne je manuSyo pitAnI cittavRttimAM ArUDha karI zake che tene mekSarU5 lAbha thAya che, ne jeo jagatane ja jue che, ne AtmasvarUpane pitAnI cittavRttimAM ArUDha karI zakatA nathI tene lAbha thato nathI. 68. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIapekSAnubhUti. jaDano ne AtmAno viveka ajJAnIone mATe karyo che. jJAnIone te tevA vivekanI agatya nathI ema kahe che - yathaiva mRNmaya: kuMbhastadvaddeho'pi cinmayaH / AtmAnAtmavibhAgo'yaM mudhaiva kriyate budhaiH // 69 // jema ghaDo mATIrUpaja [che, ] tema zarIra paNa caitanyarUpa [ che, mATe ] AjaDacetana vibhAga jJAnIo vaDe vyarthaja karAya che. [ jaDacetananA vivekanuM nirUpaNa mAtra ajJAnIene mATe che, jJAnIone mATe nathI.] 69. ajJAnI manuSyane kalpita zarIra Atma rUpa jaNAya che A artha dRSTAMta ApIne nIcenA pAMca vaDe kahe che - sarpatvena yathA rajjU rajatatvena zuktikA / vinirNItA vimUDhena dehatvena tathA''tmatA // 70 // .. ghaTatvena yathA pRthvI paTatvenaiva tNtvH| vinirNItA vimUDhena dehattvena tathA''tmatA // 71 // . kanakaM kuMDalatvena taraMgatvena vai jlN| vinirNItaM vimUDhena dehatvena tathA''tmatA // 72 // puruSatve yathA sthANurjalatvena marIcikA / vinirNItA vimUDhena dehatvena tathA''tmatA // 73 // gRhatvenaiva. kASThAni khaDgatvenaiva lohtaa| vinirNItA vimUDhena dehatvena tathA''tmatA // 74 // jema [ derIne nahi jANanAra manuSya ] dorI sarparUpe [ ne chIpane nahi jANanAre ] chIpa rUpArUpe [ nakakI karela che, tema ajJAnIe AtmA deharUpe nakkI karela che.70. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. jema pRthivI ghaDArUpe [ne ] tAMtaNAo vajrarUpeja [ tenA svarUpane nahi jANanAre nakkI karela che, ] tema ajJAnIe ( AtmAnA svarUpane nahi jANanAre) AtmA zarIrarUpe nakkI karelA che. 71, 366 jema sAnuM kuMDalapAvaDe [na] jala taraMgapAvaDeja [ tenA svarUpane nahi jANanAre nakkI karela che, ] tema ajJAnIe AtmapaNuM zarIrapaNuAvaDe nakkI karela che. 72. jema ThuMThuM puruSarUpe [ne] sUryanAM kiraNA jalarUpe teinA svarUpane nahi jANanAre nakkI karela che, ] tema ajJAnIe AtmA deharUpe nakkI karela che. 73. jema lAkaDAMe ghararUpeja [ne] lADhApaNuM talavArapaNAvaDeja [te baMnenA svarUpane nahi jANanAre nakkI karela che,] tema ajJAnIe AtmA deharUpe nakkI karela che. 74, AtmAnuM zarIrarUpe jJAna thavAmAM AtmasvarUpanuM ajJAnaja kAraNa che ema nIcenA khAra kSeAkeAvaDe kahe che: yathA vRkSaviparyAso jalAdbhavati kasyacit / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 75 // jema keAI jalathI vRkSanuM uMdhApaNuM jue che, tema [ajJAnI] ajJAnanA saMaMdhathI AtmAmAM zarIrapaNuM jue che. jalathI vRkSanuM uMdhApaNuM-taLAvanA sthira jalanA saMbaMdhathI te taLAvanA kAMThAupara rahelA jhADane tenAthI uMdhuM eTale tenA uparA bhAga nIce ne nIceneA bhAga upara evI rIte. 75. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. tena jata: utaH sarva mAtA caMachA che tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 76 // jeima) vahANamAM janArA manuSyane [ kAMThA uparanuM ] sarva cAlatuM hoya ema jaNAya che, tema [ajJAnI] ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM dehapaNuM jue che. 76. pItatvaM hi yathAzubhra doSAdbhavati kasyacit / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 77 // jema keIne [kamaLAnA doSathI dheLAmAM pILApaNuMja pratIta thAya che, tema [ajJAnI) ajJAnanA saMbaMdhathI AbhAmAM zarIrapaNuM jue che. 77. cakSuA bhramazIlAbhyAM sarva bhAti bhramAtmakaM / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 78 // [ jema pheraphudaLa pharavAthI ] bhamavAnA svabhAvavALAM [ thayelAM ] netrovaDe [tevA manuSyane ] sarva bhamatuM hoya ema jaNAya che, tema [ ajJAnI ] ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM zarIrapaNuM jue che. 78. alAtaM bhramaNenaiva vartulaM bhAti sUryavat / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 79 // [ jema goLAkAra ] pheravavAvaDeja uMbADiyuM sUryanA jevuM goLa pratIta thAya che, tema [ajJAnI] ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM dehapaNuM jue che. 79. mahattve sarvavastUnAmaNutvaM htiNduurtH| tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogata: // 80 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. [ jema ] ghaNe cheTethI jiotAM temanA] moTApaNAmAM [ paNa ] sarva vastuonuM bahu sUkSmapaNuM ja [ jaNAya che, tema [ ajJAnI ] ajJAnanA sagavaDe AtmAmAM zarIrapaNuM nakkI kare che. 80. sUkSmatve sarvabhAvAnAM sthUlatvaM copanetrataH / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 1 // jema upanetrathI ( cazamAthI ) sUkamapaNAmAM [paNa] sarva vastuonuM moTApaNuM [ jaNAya che, ] tema [ ajJAnI ! ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM dehabhAva nakakI kare che. 81. kAcabhUmau jalatvaM vA jalabhUmau hi kAcatA / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogata: // 82 // [jema ] kAcanI bhUmimAM jalapaNuM athavA jalavALI bhUmimAM kAcapaNuM [ tenA ajJAnathI jaNAya che, tema [ajJAnI ] ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM dehapaNuM jue che. yadvadagnau maNitvaM hi maNau vA vahitA pumAna / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 83 // jema puruSa agnimAM maNipaNuM athavA prasiddha maNimAM agnipaNuM [tenA ajJAnathI jue che, ] tema [ ajJAnI ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM zarIrapaNuM jue che. 83. abhraSu satsu dhAvatsu somo dhAvati bhAti vai / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogata: // 84 // [jema ] vAdaLAM deDavAthI caMdraja doDe che, [ema bAlaka Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 36 maiM gNAya che, tema [ ajJAnI] ajJAnanA saMbaMdhathI AtmAmAM zarIrapaNu jANe che. 84. yathaiva digviparyAsoM mohAdbhavati kasyacit / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 85 // jema keAine bhrAMtithIja dizAnA bhrama thAya che, tema [ ajJAnI ]ajJAnanA yAgathI AtmAmAM zarIrapaNuM, mAne che. 85. yathA zazI jale bhAti caMcalatvena kasyacit / tadvadAtmani dehatvaM pazyatyajJAnayogataH // 86 // jema keAine caMdra [ athavA sUrya] jalamAM caMcalapaNAvaDe bhAse che, tema [ajJAnI] ajJAnanA saMyeAgathI AtmAmAM dehapaNuM jANe che. 86. have nIcenA e zlokovarDa upara kahelA arthanI samApti kare cheH-- evamAtmanyavidyAto dehAdhyAso hi jAyate / sa evAtmaparijJAnAllIyate ca parAtmani // 87 // evI rIte avidyAthIja AtmAmAM zarIranI bhrAMti upaje che, ane te [bhrAMti] AtmAnA deDhajJAnathI zuddha AtmA mAMja lIna thAya che. evI rIte AtmAnA ajJAnathI AtmAmAM zarIranI bhrAMti eTale huM manuSya chuM, huM brAhmaNa chuM, evA zarIramAM huMpaNAnA ( AtmapaNAnA) bhrama utpanna thAya che, ane te bhrAMti tathA tenuM 24 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vi*ev w w wwwwwwwwwwwww w w w w zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. kAraNa ajJAna AtmAthI abhinna brahmanA daDha anubhavathI brahmamAM vilIna thaI jAya che. Aropitano adhiSThAnamAMja laya thAya che, kemake AropitanuM svarUpa adhiSThAnathI bhinna hotuM nathI. 87. sarvamAtmatayA jJAtaM jagatsthAvarajaMgamaM / abhAvAtsarvabhAvAnAM dehasya cAtmatA kutaH // 88 // ]i sthAvarajaMgama sarva jagat AtmapaNA vaDe jANyuM, [te AtmAthI bhinna] sarva padArthonA abhAvathI zarIranuM AtmapaNuM kyAMthI [saMbhave ?] 88. mumukSunA kartavyanuM tathA jJAna thayA pachI prArabdhane bhogavI chUTavAnuM kahe che - AtmAnaM satataM jAnankAlaM naya mahAdyute / prArabdhamakhilaM bhuMjannodvegaM kartumarhasi // 89 // he mahAtejasvI ! [tuM vedAMtanAM vAkyo vaDe ] sarvadA AtmAne vicAra karate chate [tArA jIvanane sarva samaya vyatIta kara, ane jJAnanI prApti thayA pachI] badhuM prArabdha [AbhAsamAtra samajI tene] bhagavate chate vuiM] udvega karavAne egya nathI. 89. prArabdhane AtmAnI sAthe saMbaMdha nathI ema pratipAdana karavAnI pratijJA kare che - utpanne'pyAtmavijJAne prArabdhaM naiva muMcati / iti yacchyate zAstre tannirAkriyate'dhunA // 90 // AtmAne anubhava utpanna thayA chatAM paNa prArabdha Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparAkSAnubhUti. 311 chADatuM nathIja, ema je zAstramAM saMbhaLAya che, tenu ne nirAkaraNa karAya che. jaganI pratIti traNa prakAranI che, satyarUpa, vyAvahArika ne prAtibhAsika. temAM vedAMtanA zravaNa, manana te nididhyAsanavaDe jagannA satyapAnI pratIti dUra thAya che, AtmAnA aparakSAnubhava thaye jaganI vyAvahArikI pratIti khAdha pAme che, ane jagatanI prAtibhAsikI pratIti zarIranA prArabdhanI nivRtti thaye nivRtta thAya che. jJAnInI dRSTie prArabdhanI pratIti satyarUpe ke vyAvahArikarUpe na thAya ema siddha karavA ahiM AcArya bhagavAnanI pratijJA che. 9. pratijJA karelA arthane kahe cheHtttvjnyaanodyaaduurdhv prArabdhaM naiva vidyate / dehAdInAmasattvAttu yathA svapno vibodhataH // 91 // jema jAgavAthI svapna [ rahetuM nathI, tema ] tattvajJAnano udaya thayA pachI dehAdinA mithyApaNAthI prArabdha paNa nathIja rahetuM. [ sa vyavahAranuM kAraNa svarUpanuM ajJAna che, te ajJAnanI nivRtti thavAthI anya vyavahAranA abhAvanI sAthe prArabdhanA paNa abhAva thai jAya che. ] 91. have prArabdhazabdanA artha kahI A viSayanI samApti kare cheHkrm janmAMtarIyaM yatprArabdhamiti kIrtitaM / tattu janmAMtarAbhAvAtpuMso naivAsti karhicit // 92 // janmAMtaranuM ( pUrvajanmanuM) je [ malavAna ] karma [ta] prArabdha Ama [ zAstramAM] kaheluM che, paNa [ akartA ] A Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. tmAne pUjanmanA abhAvathI te [prArabdhaka ] kadIpaNu nathIja. 92. upara kahelA ane spaSTa karatA chatA kAraNasahita janmanA abhAvamAM yukti kahe che: svapnadeho yathAbhyastastathaivAyaM hi dehakaH / abhyastasya kuto janma janmAbhAve hi tatkutaH // 93 // jema svapnamAM dekhAtuM [ peAtAnuM ] zarIra kalpita [che,] temaja A ( jAgramAM dekhAtuM ) zarIra paNa [ kalpita che, ] kalpitane janma kyAMthI ? ane janmanAM abhAvamAM te [ prArabdhakama] kyAMthI [ hAya ? ] 93. dehArdi jagatanuM kAraNa brahma satya chatAM tenuM jagata mithyA kema saMbhave ? ema zaMkA thAya te tenA kahe cheH-- kArya dehAdi samAdhAnamAM upAdAnaM prapaMcasya mRdbhAMsyeva kathyate / ajJAnaM caiva vedAMtaistasminnaSTe va vizvatA // 94 // jema [ mATInA ] vAsaNanuM upAdAnakAraNa mATI kahevAya che, temaja vedAMteAvaDe jagattyuM [ upAdAnakAraNa ] ajJAna [ kahevAya che. ] te [ ajJAna AtmasAkSAtkAravaDe ] nAza pAmavAthI vizvapaNuM (jIvapaNuM, jagapaNuM ne IzvarapaNuM) kyAM [ rahyuM ? A jagatnuM piraNAmI upAdAnakAraNa cetanane Azare raheluM ajJAna che, te ajJAna AtmajJAnavaDe khAdha pAmavAyeAgya che, tethI tenuM kA dehArdi jagat paNa A Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 373 tmajJAna vaDe bAdha pAmI zake che. satya brahma te A dehAdi jagatanuM vivoMpAdAnakAraNa che, ne te te sarvadA avikArIja che.) 94. adhikAnarUpa brahmanA ajJAnathI ajJAnIne jagata dekhAya che ema dRSTAMtapUrvaka kahe che - yathA rajju parityajya sarpa gRhNAti vai bhramAt / tadvatsatyamavijJAya jagatpazyati mUDhadhIH // 95 // jema dorIne parityAga karIne [manuSya ] bhrAMtithI ja sapane [ satyarUpe ] grahaNa kare che, tema brahmane nahi jANIne mUDhabuddhivALe [manuSya jagat sityarUpe jue che. 5. adhiSThAnanA jJAnathI kalpitanI nivRtti thaI jAya che ema jaNAve che - rajjurUpe parijJAte sarpakhaMDaM na tiSThati / adhiSThAne tathA jJAte prapaMca: zUnyatAM gataH // 96 // - derInuM rUpa jANavAthI sapane kaDaka [ paNa rahe nathI, tema [ jagatanuM ] adhiSThAna (brahma) jANavAthI jagatuM abhAvapaNane pAme che. 96. vastutAe prArabdhane abhAva chatAM paNa kRtimAM je prArabdhanuM kathana kareluM jovAmAM Ave che tenuM kAraNa kahe che - dehasyApi prapaMcatvAtprArabdhAvasthiti: kutH| ajJAnijanabodhArtha prArabdhaM vakti dhai zrutiH // 97 // skUlazarIranuM paNa jagANuM hovAthI [ jagat dUra thaye skUlazarIra paNa mithyA siddha thayuM, te pachI ] mAra Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. bdhanI sthiti kyAMthI [ saMbhave ?] zruti te ajJAnI manu . bdane samajAvavAmATe prArabdha kahe che. ajJAnI manuSyane samajAvavA mATe ityAdi-koI ajJAnI manuSya pUrvapala kare ke AtmajJAnavaDe vyavahAranuM kAraNa ajJAna je nAza pAme to pachI jJAnIone vyavahAra zI rIte siddha thaI zake? to tene samajAvavA mATe zruti kahe che ke jJAnIno sarva vyavahAra temanuM prArabdhakarma nibhAve che. AvI rIte prArabdha karma satya nathI. 87. jJAnInAM sarva karmo nivRtta thaI jAya che ema zruti paNa svIkAre che ema kahe che - kSIyate cAsya karmANi tasmindRSTe parAvare / bahutvaM taniSedhArtha zrutyA gatiM ca yatsphuTaM // 98 // te brahmane sAkSAtkAra thavAthI AnAM karmo nAza pAme che," [A zrutivaDe je spaSTa bahupaNuM kahyuM che te tenA (prArabdhanA) niSedha mATe chei.] bahupaNuM-je te zrutine abhiprAya jJAnIne saMcitarmano nAza thAya che, ne tenA AgAmI karmane tene sparza thato nathI, eTale ja hata te jaLa evuM varmazabdanuM bahuvacana na kahetAM mAtra te be karmonI nivRtti jaNAvavA vArmaLa evuM te zabdanuM divacana kaheta, paNa te zrutimAM jarmana zabdanuM varmA evuM bahuvacana spaSTa mUkayuM che, tethI siddha thAya che ke zruti jJAnInA prArabdhanA abhAvane svIkAre che. 48. prArabdhane satya mAnatAM je doSa Ave che te kahe che - ucyate'rbalAccaitattadAnarthadvayAgamaH / vedAMtamatahAnaM ca yato jJAnamiti zruti: // 99 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. 35 je A [prArabdhakarma zrutinA tAtparyane nahi jANanArAo vaDe avivekanA sAmarthyathI sityapaNA vaDe pratipAdana karAya, nei advaya AtmAne na manAya, te be doSanI prApti [thAya, ne vedAMtasiddhAMtane tyAga [thAya, mATe jethI [AtmasvarUpanuM jJAna thAya A zruti [grahaNa karavI.] be doSanI prApti-prArabdhakarmarUpa daitanA svIkAramAM kaivalyarUpa mokSanI aprAptirUpa eka deza Ave, ne kaivalyarUpa mokSanI aprApti svIkAratAM jJAnanA saMpradAyanA ucchedarUpa bIje doSa Ave, Ama be devanI prApti. vedAMtasiddhAMtane tyAga-prArabdhanA satyapaNunA svIkArathI tanI prApti thatAM advaitanuM pratipAdana karanArA vedAMtasiddhAMtane parityAga. pra. madhyama tathA maMda adhikArIone mAtra zravaNamananathIja brahmane sAkSAtkAra thaI zake nahi, temaNe nididhyAsana avazya karavuM joIe, mATe have nididhyAsananA nirUpaNane prAraMbha kare che - tripaMcAMgAnyatho vakSya pUrvoktasya hi labdhaye / taizca sarvaiH sadA kArya nididhyAsanameva tu // 100 // pUrva kahelAnI (mokSanI prApti mATe have nididhyAsananAM paMdara aMge kahuM chuM. te sarvevaDe [mumukSu sarvadA nididhyAsanaja karavA gya che.] mokSanI-AtmasvarUpamAM sthitinI. nididhyAsana-jaDa padAthane AkAre aMtaHkaraNanI vRttione na thavA detAM te vRttione AtmAne AkAre karavArU5 AtmadhyAnaja. 100. mumukSa e potAnA sadgae kahelI rIte nirguNa brahmamAja Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratA. peAtAnA cittane ekAgra karavuM joie ema kahe cheH-- nityAbhyAsAdRte prAptirna bhavetsaccidAtmanaH / tasmAdbrahma nididhyA sejijJAsuH zreyase ciraM // 101 // 3198 i '; niraMtara abhyAsa karyA vinA sarUpa ne cetanarUpa AtmAnI prApti thatI nathI, tethI jijJAsu zreyasUmATe (AtmasvarUpanI prAptimATe) lAMbA samayasudhI brahmanuM dhyAna kare. 101. have je paMdara aMgAnI sAthe nididhyAsana karavAnuM kahyuM che te paMdara aMgenAM nAmeA nIcenA e kSeAkeAvaDe kahe cheH-- yamo hi niyamastyAgo maunaM dezazca kAlatA / AAsana mUjabaMdhastra phelAtmya 4 rUsthiti: // 202 // prasiddha yama, niyama, tyAga, mauna, deza, kAla, Asana, mUlabaMdha, dehanI samatA, ne dRSTinI sthiratA. 102. prANasaMyamanaM caiva pratyAhArazca dhAraNA / AtmadhyAnaM samAdhizva proktAnyaMgAni vai kramAt // 103 // prANanA nirodha, pratyAhAra, dhAraNA, AtmAnuM dhyAna, ane samAdhi, [ A paMdara] aMgeA kramathI kahyAM. 103. have e paMdara aMgAnAM lakSaNA vedAMtasiddhAMtapramANe ekavIza zrlokAvaDe varNave che. temAM nIcenA kSeAkavaDe yamanuM lakSaNa ne tenI ka vyatA kahe cheH-- sarva brahmeti vijJAnAdidriyagrAmasaMyamaH / yamo 'yamiti saMprokto'bhyasanIyo muhurmuhuH // 104 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIarikSAnubhUti. : 377 | sarva brahma chei, AvA jJAnathI ikiyenA samUhane sArI rIte reka A cama ema kaheluM che. [te vAraMvAra abhyAsa karavAgya [ che.] ahiM je je prANipadArtha pratIta thAya che te te prANipadArtha temanA nAmarUpane bAdha karatAM brahmaja che, brahmathI bhinna ahiM kAMI cheja nahi, Avo daDha nizcaya karIne tathA zabdAdi viSayo vinAzI ne duHkha denArA che ema te viSayomAM doSadarzana karIne te viSayothI IdrinA samUhane sArI rIte roke A yama che, ema vedAMtavettA e kaheluM che. A yamane jijJAsue vAraMvAra AdarapUrvaka abhyAsa karavo joIe. 104. have niyamanuM lakSaNa kahe che : " sajAtIyapravAhazca vijAtIyatiraskRtiH / ..... " niyamo hi parAnaMdo niyamAkriyate budhaiH // 105 // sajAtIya pravAha [calAva, ne vijAtIyane tirarakAra kira, A] prasiddha niyama paramAnaMda [ApanAre che, te vivekIe vaDe niyamathI karAya che. aMtaHkaraNane be prakArano pravAha che, sajAtIya ne vijAtIya. temAM huM asaMga chuM, avikArI chuM, ItyAdi rIte pitAnA aMtarAtmAthI abhinna brahmane AkAre aMtaHkaraNanI vRttio upajavA devI te ane taHkaraNane sajAtIya pravAha kahevAya che, ne pUrvanA saMskAronA vegathI jagamAMnA prANipadArthone AkAre aMtakaraNanI vRttionuM thavuM te aMtaHkaraNane vijAtIya pravAha kahevAya che. aMtaHkaraNane A be pravAhamAMthI aMtaHkaraNo sajAtIya pravAha AdarapUrvaka cAlavA de, Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. ane aMtaHkaraNanA vijAtIya pravAhano anAdara karI tene rokavo A niyama kahevAya che. 105. have tyAganuM svarUpa kahe che - tyAga: prapaMcarUpasya cidAtmatvAvalokanAt / tyAgo hi mahatAM pUjya: sadyo mokSamayo yata: // 106 // [sarvatra svayaMprakAza svabhAvavALA) caiitanyasvarUpanA anusaMdhAnathI prapaMcanA rUpane tyAga [kara A tyAgaja jethI zIghra paramAnaMdasvarUpe sthita karanAre [che, tethI) mahApuruSone mAnya [che.] 106. have mAnanuM lakSaNa nIcenA traNa kevaDe kahe che - yasmAdvAco nivartate aprApya manasA saha / yanmAnaM yogibhirgamyaM tadbhavetsarvadA budhaH // 107 // | manasahita vANIo [je brahmane viSaya nahi karIne jenAthI pAchI phare che, te brahmarUpa saina che. je mana (brahma) gIovaDe prApta karavAgya [che.] vivekI sarvadA te rUpa thAya. (niraMtara tenuM anusaMdhAna kare.) 107. bAco yasmAnnivartate tadvaktuM kena zakyate / prapaMco yadi vaktavyaH so'pi zabdavivarjitaH // 18 // - vANuMo jenAthI (nAma ne jAti AdithI rahita brahmathI) pAchI phare che, jenuM nirUpaNa karI zakatI nathI, tene cAvaDe kahevAnuM zakya che? saMsAra je kahevAyegya [hAya to te paNa [satya ne asatyathI vilakSaNa hovAthI zabdane viSaya nathI. 108 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIapekSAnubhUti. mammor iti vA tadbhavenmAnaM satAM sahajasaMzitaM / . . . . girA maunaM tu bAlAnAM prayuktaM brahmavAdibhiH // 109 // AvuMja (brahma tathA jagatanA vivAdavinAnuM ja) te mana che. [A mAna] jJAnIonI (mahApuruSanI) svAbhAvika sthitivaDe prasiddha che.] vANIvaDe mana te ajJAnIonuM [che, ema] brahmavAdIoe kahyuM che. 109. have vijanadezanuM lakSaNa kahe che - AdAvaMte ca madhye ca jano yasminna vidyate / yenedaM satataM vyAptaM sa dezo vijanaH smRtaH // 110 // jemAM (je AtmAmAM) AdimAM, madhyamAM ne aMtamAM jana (prANipadArtha) vidyamAna nathI, ne jeNe A jigata sarvadA vyApeluM chei,] te deza janarahita (sarva dazyathI rahita) kahyuM che. 110. have kAlanuM svarUpa kahe che - kalanAtsarvabhUtAnAM brahmAdInAM nimeSataH / kAlazabdena nirdiSTo hyakhaMDAnaMdai advayaH // 111 // nimeSathI (AMkhanA vAMcavA jeTalA samayathI) (mAMDIne brahmAdi sarva bhUtenI gaNanAthI: te badhAnA AyuSyanA AdhArathI) akhaMDAnaMdarUpa ne aDhayarUpa [AtmAja] kAlazadavaDe kahe che. 111. AsananuM lakSaNa kahe che - Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. sukhenaiva bhavedyasminnajasraM brahmaciMtanaM / AsanaM tadvijAnIyAnnetaratsukhanAzanam // 112 // jemAM sukhapUrvaka (kartavya tathA akartavyanI ciMtAthI rahitaja) niraMtara brahmanuM ciMtana thAya che tene te brahmanA nizcayane) Asana jANavuM; hiThagamAM kaheluM) bIjuM (Asana) te svAbhAvika]. sukhano nAza karanAruM [che.] 112. siddhAsananuM svarUpa kahe che - siddhaM yatsarvabhUtAdi vizvAdhiSTAnamavyayaM / yasmin siddhAH samAviSTAstadvai siddhAsanaM viduH // 113 // " je [brahma) sarva bhUtothI prathama siddha, jagatanuM adhiThAna [ne avyaya che, ne jemAM siddha sArI rIte praveza pAmelA [che, teneja (te brahmane ja) [tattvajJapuruSo] siddhAsana jANe che. 113. - mUlabaMdhanuM varNana kare che - yanmUlaM sarvabhUtAnAM yanmUlaM cittabaMdhanaM / mUlabaMdhaH sadA senyo yogyo'sau rAjayoginAM // 114 // je [brahma] sarvabhUtenuM kAraNa che, ne je cittanA nigrahanuM nimitta [che,] (je brahmanI prApti mATe cittanI vRttione rokavAmAM Ave che, te brahmarU5] mUlabaMdha [mumukSu sarvadA sevavAyegya [che.] A mUlabaMdha) rAjagIone (vyavahAramAM paNa jemanAM cittA vikSepane prApta thatAM nathI evA brahmajJAnanA paripAkavALA puruSone) [che.] 114. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 zrIaparokSAnubhUti. have dehanI samatAnuM lakSaNa kahe che - aMgAnAM samatAM vidyAtsame brahmaNi lIyate / nocennaiva samAnatvamajutvaM zuSkavRkSavat // 115 // [je brahmamAM Arepita viSama ] aMgenuM [ adhiSThAnanI daSTivaDe ] samapaNuM jANe, [to te aMgenuM viSamapaNuM samarUpa brahmamAM lIna thAya che. je [ ema ] na [ jANe te te viSamapaNuM ] nathIja [ lIna thatuM ] sUkA vRkSanA jevuM saralapaNuM [te] samAnapaNuM [ nathIja.] 115. . . . have daSTinI sthiratAnuM svarUpa kahe chedRssttiN jJAnamayIM kRtvA pazyedbrahmamayaM jagat / sA dRSTiH paramodArA na nAsAgrAvalokinI // 116 // .... [ aMtaHkaraNanI ] vRttine akhaMDabrahmAkArakarIne [ sarva ] jagatane brahmasvarUpa jue te parama udAra vRtti ( dRSTinI siritA) [ che, ] nAsikAnA agranuM avalekana karanArI [ daSTi vAstavika sthiradaSTi ] nathI. 116. sthiradaSTinuM svarUpa bIjI rIte kahe che - dRSTidarzanadRzyAnAM virAmo yatra vA bhavet / dRSTistatraiva kartavyA na nAsAgrAvalokinI // 117 // athavA jyAM (je brahmamAM) daSTi, dazana ne dazyane laya thAya che tyAMja (te brahmamAMja) daSTi karavI, (aMtaHkaraNanI vRttine sthira karavI,)[te sthiraSTi che, mAtra nAsikAnA agranuM avalokana karanArI daSTi sthiradaSTi ] nathI Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. daSTi, darzana ne dazyane-netranI vRtti, padArthane AkAre thayelI te vRtti, ne je padArthane AkAre te vRtti thaI hoya te padArtha, A traNene-tripuTAno. A eka tripuTInA kathanavaDe anya ikiyenI tripuTIonuM kathana paNa thaI gayeluM samajavuM. 117. have prANAyAmanuM lakSaNa kahe che - cittAdisarvabhAveSu brahmatvenaiva bhAvanAt / nirodhaH sarvavRttinAM prANAyAmaH sa ucyate // 118 // citta Adi sarva padArthomAM brahmapaNanIja bhAvanAthI [ aMtaHkaraNanI ] sarva vRttione nirodha [ kare ] te prANAyAma kahevAya che. 118. have recakAdi traNa vibhAgavaDe prANAyAmanuM svarUpa nIcenA be kevaDe kahe che - niSedhanaM prapaMcasya recakAkhya: samIraNaH / brahmaivAsmIti yA vRttiH pUrako vAyurIritaH // 119 // .. jagatanuM mithyApaNuM [jANavuM te recakanAmane prANacAma [che, ane huM brahmaja chuM AvI je vRtti te pUrakaprANAyAma kahe che. 119. tatastavRttinaizcalyaM kuMbhakaH prANasaMyamaH / ayaM cApi prabuddhAnAmajJAnAM ghrANapIDanaM // 120 // - pachI huiM brahmaja chuM. te vRttinuM nizcalapaNuM kiravuM te kuMbhakaprANAyAma [che. AvA prakArane A prANAyAma) jJAnIoja [che. ajJAnIone nAsikA dAbavI [arthAta haThacogamAM kahelI rIte prANAyAma kare te prANAyAma che.] 120. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparakSAnubhUti. have pratyAhAranuM nirUpaNa kare cheH-- viSayeSvAtmatAM dadhrA manasazciti majjanaM / pratyAhAraH sa vijJeyo'bhyasanIyo mumukSubhiH // 121 // [zabdAdi] viSayeAmAM [asti,-che, bhAti,-pratIta thAya che, ne priya,-sukha,-A traNa AtmAnA aMzevaDe] AtmapaNAnu' anusaMdhAna karIne aMtaHkaraNane[nAma, rUpa ne kriyAnA anusaMdhAnathI rahitapAvarDa] cetanamAM DubAvI devuM te pratyAhAra jANavA. mumukSuoe A pratyAhAra vAraMvAra] abhyAsa karavAyeAgya [che.] 121. have dhAraNAnuM svarUpa varNave cheH yatra yatra mano yAti brahmaNastatra darzanAt / manaso dhAraNaM caiva dhAraNA sA parA matA // 122 // jayAM jyAM ( je je prANipadAmAM) mana jAya tyAM (te te prANipadAmAM ) [ nAmarUpAdinI upekSAvarDa asti, bhAti ne priyarUpe rahelA ] prasiddha brahmanA anusaMdhAnathI manane sthira karavuM te zreSTha dhAraNA mAnelI [ che. ] 122. have dhyAnanuM lakSaNa kahe che: brahmaivAsmIti sadvRttyA nirAlaMbatayA sthitiH / dhyAnazabdena vikhyAtA paramAnaMdadAyinI // 123 // [huM] brahmaja chuM A satya ( kei paNa pramANuvarDa khAdha nihuM pAmanArI ) vRttinI viSayarahitapAvarDa paramAnaMda ApanArI [ je] sthiti [ te] dhyAnazabdavaDe prasiddha [ che. ] 123. 383 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. ****** &# have samAdhinuM nirUpaNa kare cheH-- nirvikAratayA vRttyA brahmAkAratayA punaH / vRttivismaraNaM samyak samAdhirjJAnasaMjJakaH // 124 // viSayanA anusaMdhAnathI rarhuitapaNAvALI vRttivaDe ane [pachI] brahmAkArapaNAvaDe [ je dhyAtA, dhyAna ne dhyeyarUpa * tripuTInI] vRttinuM vismaraNa [te ] jJAnanAmaneA vAstavika samAdhi [ che. ] 124. kayAMsudhI karavA uparanAM aMgAsahita nididhyAsananA abhyAsa te kahe cheH-- imaM cAkRtrimAnaMdaM tAvatsAdhu samabhyaset / vazyo yAvatkSaNAtpuMsaH prayuktaH sambhavetsvayaM // 125 // jyAMsudhI puruSane [ brahmanA sAkSAtkAra ] anAyAse svAdhIna thAya tyAMsudhI pote A svAbhAvika AnaMdane (AtmarUpa svAbhAvika jJAnaMdane aMtaHkaraNumAM AvirbhAva karanAra nididhyAsananA ) [manane] ekAgra kara chate niraMtara sArI rIte abhyAsa kare. 125. A abhyAsanA klane kahe cheH-- tataH sAdhananirmuktaH siddho bhavati yogirAT / tatsvarUpaM na caitasya viSayo manaso girAM // 126 // [ brahmanA sAkSAtkAra thayA] pachI sAdhanathI rahita [te siddha ceAgirAja thAya che. [je] mananeA [ne] vANInA viSaya [che] te AnuM ( A cegirAjatu) svarUpa nathI, [ pazu manavANInA aviSayarUpa je prazna teja AnuM svarUpa che.]126. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparokSAnubhUti. * 385 akhaMDekarasa brahmasvarUpaNavaDe sthitirUpa mokSa ApanAro A samAdhisudhIne yoga ke sadganA anugrahane prApta thayelA ziSyane sulabha che, paNa te sulabha che. ema jANIne tene anAdara kare rogya nathI, kemake temAM ghaNAM vidanenI prApti thavI saMbhave che. A yogamAM kayAM kayAM mukhya vidane AvavAno saMbhava che te nIcenA be lokothI kahe che - samAdhau kriyamANe tu vinAnyAyAMti dhai balAt / anusaMdhAmarAhityamAlasyaM bhogalAlasaM // 127 // layastamazca vikSepo rasAsvAdazca zUnyatA / ghauM vAduye cArja kSavidyA : che 228 | samAdhi karavA mAMDatAM balAtkAre [ ghaNuM vidano Ave che. [brahmanA] anusaMdhAnanuM rahitapaNuM, ALasa [+], bhoganI lAlasA. 127. nidrA, karavAthya ne nahi karavAgyane aviveka, anya padArthone AkAre aMtaHkaraNanuM thavuM, rasAsvAda, (huM dhanya chuM ItyAdi AnaMdane AkAre aMtaHkaraNanI vRttinuM thavuM) ne kaSAya, (rAgadveSAdinI tIvra vAsanAvaDe aMtakaraNanI jaDatA jevI sthiti,) AvAM je ghaNAM vidane che te gAbhyAsIe dhIre dhIre gyi upAyavaDe tyajavAyegya che.] 128 aMtaHkaraNanI vRtti ja manuSyanA baMdha tathA mokSanuM kAraNa che. ema kahe che - bhAvavRtyA hi bhAvatvaM zUnyavRttyA hi shuunytaa| brahmavRttyA hi pUrNatvaM tathA pUrNatvamabhyaset // 129 // 25 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. [ ghaTAdinA ] bhAvavALI vRttivaDe [te vRttinuM te padAthane AkAre thavArUpa] bhAvapaNuM [che, ] ne zUnyavRtti vaDe ( aMtaHkaraNanI vRtti keI paNa padArthane AkAre nahi thavAvaDe) [ te vRttinI] jaDatA [che, ane brahmAkAravRttivaDe brahmapaNuM [che, ] mATe [ mumukSu pitAnA aMtaHkaraNanI vRttivaDe) brahmapaNAne abhyAsa kare. 129. have brahmAkAravRttinI stuti karavA mATe te gharane tyAga sevanArAnI niMdA kare che - ye hi vRttiM jahatyenAM brahmAkhyAM pAvanI parAM / ' te tu vRthaiva jIvaMtiM pazubhizca samA naroM: // 130 // jeo A brahmanAmanI pavitra vRttine tyAga kare che, te pazunA jevA manuSya [A jagatamAM ] vRthAja jIve che. 130. - have brahmAkAravRtti karanArA puruSonI stuti kare che - ye hi vRttiM vijAnaMti jJAtvApi vardhayati ye / te vai satpuruSA dhanyA vaMdyAste bhuvanatraye // 131 // jeo [ brahmAkAra]vRttine sArI rIte jANe che, ne jANIne [temAM je vadhAre kare che, te puruSe nakkI dhanya [ che, ne ] teo traNa lekamAM vaMdana karavAgya che.] 131. brahmAkAravRttivALA puruSo brahmarUpa thAya che, anya brahmarUpa thaI zakatA nathI, ema kahe che - Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwww wwww -- zrIaparokSAnubhUti. 38 yeSAM vRttiH samAvRddhA paripakkA ca sA punaH / / / te vai sadRhmatAM prAptA netare zabdavAdinaH // 132 // jeonI [brahmAkAra ]vRtti sArI rIte vRddhi pAmelI [che, ne punaH te paripakava thayelI [che, teo ja satyarUpa brahmapaNane pAmelA che,] bIjA zabdavAdIo [ brahmapaNane prApta thayelA ] nathI. zabdavAdIo-mAtra brahmanI vAto ja karanArA, paNa brahmAkAravRtti nahi karanArA. 132. te zabdavAdIonI niMdA kare che - kuzalA brahmavArtAyAM vRttihInAH surAgiNaH / te'pyajJAnitayA nUnaM punarAyAMti yAMti ca // 133 // | [ jeo] brahmanI vAtamAM kuzala, [ brahmAkAra]vRttithI rahita, nei atyaMtarAgI [che,] teo ajJAnIpAvaDe nakkI vAraMvAra janme che, ne mare che. 133. brahmaniSThoe brahmAkAravRttivaDeja sarvadA sthiti karavI joIe ema sUcavavAne brahmAdinuM udAharaNa kahe che - nimeSArdha na tiSThati vRttiM brahmamayIM vinA / yathA tiSThati brahmAdyAH sanakAdyAH zukAdayaH // 134 // jema brahmAdi, sanakAdi ne zukAdi brahmAkAravRtti vinA arthe nimeSa [paNa rahetA nathI, tema brahmaniSTha adhI nimeSa paNa brahmAkAravRttivinA ] rahetA nathI.] 134. pitAne abhimata rAjayoga kahIne have vedAMtavicAranuM nirUpaNa nIcenA kavaDe kare che - Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 388 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. kArye kAraNatA yAtA kAraNe na hi kAryatA / kAraNatvaM tato gacchetkAryAbhAve vicArataH // 135 // jema kAryamAM kAraNa paNuM AvyuM [che, paNa] kAraNamAM kAryapaNuM [AvyuM nathI, tethI kAryanA abhAvamAM vicArathI kAraNupaNuM jatuM rahe. jema ghaTAdi kAryamAM mATI AdirUpa adhikAna paravAIne rahela che, paNa mATI Adi kAraNamAM ghaTAdipa kArya parevAIne rahetuM nathI. A vArtA prasiddha che, tethI kAryanA abhAvamAM vicAravaDe apekSAe kahevAmAM AvatuM kAraNa paNuM paNa dUra thaI jAya che, tema AkAzAdi kAryamAM che ItyAdirUpe kAraNarUpa brahmaja parovAIne rahyuM che, paNa kAraNarUpa brahmamAM AkAzAdirUpa kAryo vatAe hyAM nathI, tethI kAryonA abhAvamAM vicAravaDe apekSAe kahelA kAraNupaNAno paNa brahmamAM abhAva siddha thAya che. 135. . A vicArathI zuM phala thAya che te kahe che - atha zuddha medastu vAvavAM . draSTavyaM mRddhaTenaiva dRSTAtena puna: puna: // 136 // [ vicAravaDe kAryakAraNabhAvanI nivRtti thayA ] pachI vANIonA aviyarUpa je prasiddha pavitra vastu [ rahe che te rUpa vicAra karanAra puruSa) thAya che. mATI ane ghaDAnA daSTAMtavaDeja punaH punaH (kAryabhAva ne kAraNabhAva dUra thatAM adhiSThAnaja rahe che, A artha ] vicAravAgya [ che, ke jethI manamAM tenI daDhatA thAya.| 136. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIaparakSAnubhUti. 384 A vicAra kevala jJAnanuM ja sAdhana nathI, paNa dhyAnanuM paNa sAdhana che, ema kahe che - anenaiva prakAreNa vRttirbrahmAtmikA bhavet / udati zuddhacittAnAM vRttijJAnaM tataH paraM // 137 // pavitra aMtakaraNavALAone A prakAreja [ vicAra karavAthI prathama brahmAkAra ]ttinuM jJAna (bhAvanA) udaya pAme che, ne tyArapachI brahmarUpa vRtti [ sthira ] thAya che. 137. nIcenA be kevaDe te vicArane spaSTa karIne dekhADe che - kAraNaM vyatirekeNa pumAnAdau vilokayet / anvayena punastaddhi kArya nityaM prapazyati // 138 // kArye hi kAraNaM pazyetpazcAtkArya visarjayet / kAraNatvaM tato gacchedavaziSTaM bhavenmuni: / 139 // prathama puruSa [kAryanA tyAgavaDe [mAtra] kAraNane vicAra, pachI tene (te kAraNa) kAryamAM sarvadA vyApeluM sArI rIte jue. 138. [ prathama] kAryamAM kAraNa [ vyApeluM che ema ] vicAre. pachI kAryane [ aMtaHkaraNanI vRttimAMthI ] dUra karI nAMkhe. pachI ( kAryane tyAga thavAthI) [ apekSAe kahevAtuM ! kAraNapaNuM [ enI meLe ] jatuM rahe che, [ kAryakAraNabhAva javAthI ] manana karanAra puruSo bAkI rahela [ saccidAnaMdarUpa brahma ] thAya che. 139. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. parokSajJAnI brahmabhAvanAvaDe brahmarUpa thAya che ema daSTAMtapUrvaka kahe che:- bhAvitaM tIvravegena yadvastu nizcayAtmanA / pumAMstaddhi bhavecchIghra zeyaM bhramarakITavat // 140 // nizcayayukta buddhivALA [puruSe je sicidAnaMda brahmarUpa ] vastu tIvravegavaDe ( aharniza brahmAkAravRttivaDe) ciMtana karelI hoya teja [ aparokSapaNAvaDe] jANavAgya [ brahmarUpa te] puruSa zIdhra thAya che, bhramarakITanI peThe. jema je yeLane bhamarIe DaMkha mAryo hoya te veLa bhayane lIdhe satata bhamarInuM ja dhyAna karavA lAge che, tethI te yeLa maTIne bhamarIrUpa thaI jAya che ema kahevAya che, tema je daDha nizcayavALo puruSa niraMtara tIvravegavaDe brahmanuM dhyAna karyA kare che te puruSa paNa piotAnuM jIvapaNuM tyajI thoDA samayamAM brahmarUpa thaI jAya che. 140. jyAre dhyAnanA sAmarthyathI eka vastu bIjI vasturUpa thaI jAya che tyAre A jagata vastutAe brahma che tenuM brahmarUpe ciMtana karavAthI te brahmarUpa anubhavAya temAM kAMI Azcarya nathI, AvA abhiprAyavaDe sarvAtmabhAvanA karavAnuM kahe che - adRzyaM bhAvarUpaM ca sarvameva cidAtmakaM / sAvadhAnatayA nityaM svAtmAnaM bhAvayedabudhaH // 141 // parAkSa ne pratyakSa sarvaja [ jagata] citanyarUpa [ huM chuM, ema ] vivekI pitAnA svarUpane sthira vRttivaDe niraM. tara ciMtave. (A sava ne huM brahmaja chIe evuM vivekI puruSa potAnA AtmAnuM sarvadA dhyAna kare.) 141. A arthaneja spaSTa karIne kahe che Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 -~ ~ - ~ zrIapakSAnubhUti. dRzyaM ghaTazyatAM nItvA brahmAkAreNa ciMtayet / vidvAnnityasukhe tiSTheddhiyA cidrasapUrNayA // 142 // [ A ] jagatane adhiSThAnabhAvane pamADane [te padArthanA parichinnapaNAnI buddhinA tyAgapUrvaka] brahmAkAre ( vyApakarUpe) ciMtave. [AvI bhAvanAthI ] jJAnI cidAnadathI pUrNa buddhivaDe avinAzI sukhamAM sthiti kare che. 142. have pitAne abhimata rAjayoganA varNananI samApti kare cheebhirNg: samAyukto rAjayoga udaahRtH| kiMcitpakvakaSAyANAM haThayogena saMyutaH // 143 // A [ paMdara ] aMgesahita rAjaga [pavitra-rAgadveSAdi doSarahita-aMtaHkaraNavALA puruSane mATe ] kahe. [jemanA ] rAgadveSAdi de cheDe aMze kSINa thayA hoya temane mATe haThagasahita (aSTAMgayegasahita) [ A rAjaga upagI che.] 143. A rAganA mukhyAdhikArInuM svarUpa kahetA chatA sarva graM thanA arthane upasaMhAra kare che - paripakvaM mano yeSAM kevalo'yaM ca siddhidaH / gurudaivatabhaktAnAM sarveSAM sulabho javAt // 144 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitA zrIaparokSAnubhUtiH saMpUrNA // 15 // jemanuM aMtaHkaraNa paripakava ( rAgadveSAdi dethI rahita) [ heya temane] A [ rAjayaga haThagavinA ] ekale [svasvarUpAvasthAnarUpa ] mukti ApanAre [ che, Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkarAcAryanAM aAdaza ratno. paNa aparipakava manavALAne A rAjayoga mukti ApanAra nathI. pitAnA aMtaHkaraNanuM rAgadveSAdi dethI rahita thavuM che sadgurunA ne paramAtmAnA bhakta sarva manuSya ne ati sulabha che. paripakava manavALAne paNa je sAdhane duHsAdhya che te sAdhane sagurunA ne paramAtmAnA bhaktane susAdhya thAya che, tethI saddagurunI ne paramAtmAnI bhakti ja svadharmane virodha na Ave evI rIte sarva manubee karavI joIe.] 144. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivAja kenA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA zrIaparakSAnubhUtinAmanA prakaraNagraMtharUpa paMdaramA ratnanI bhAvArthadIpi kAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thai. 15. | zrIvicUlAmaNa che. bhAvArthadIpikATIkA sahita. maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA. | dohare. brahma-IzanuM dhyAna dharI, vadI saddaguru-pAya; vivekacUDAmaNi TIkA, gurjara-girA lakhAya. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 383 pitAne vAstavika svarUpanA ajJAnathI jIva uMcanIca aneka niemAM bhramaNa karyA kare che. jIvane potAnA vAstavika svarUpanuM daDha jJAna jyAM sudhI na thAya tyAMsudhI te svarUpamAM sthitirUpa mokSa meLavI zakato nathI, ne saMsArarUpa aMdhArA kuvAmAM niraMtara duHkhAnubhava karyA kare che. AtmasvarUpanuM daDha jJAna bhAgyasahita upaniSado, bhASyasahita bhagavadgItA, ne bhASyasahita brahmasUtranuM pitAnA zrI gurudvArA zravaNa karavAthI thAya che. A traNe vedAMtanA mukhya graMthonA vicAramAM jemanI buddhi pahoMcI na zakatI heya evA maMdabuddhivALA manuSyone saMsArarUpa aMdhArA kuvAmAMthI bahAra kADhavA mATe paramakAruNika AcAryabhagavAne A vivekacUDAmaNinAmane nAne ne sukhapUrvaka samajAya e prakaraNa graMtha race che. A graMthamAM AtmA ne anAtmAne uttama prakAre viveka karela hovAthI A graMthanuM nAma vivekacUDAmaNi rAkhavAmAM AvyuM che. A graMthanA prAraMbhamAM A graMthanI nirvine samApti thavA mATe ziSTAcArane anusarIne AcAryabhagavAna namaskArarUpa maMgalAcaraNa kare che - sarvadAMtasiddhAMtagocaraM tamagocaram / govindaM paramAnandaM sadguruM praNato'smyaham // 1 // sava upaniSadanA siddhAMtanA viyarUpa, [mana tathA vANInA ]. aviSayarUpa, nei paramAnaMdarUpa te goviMda saTTagurune huM namele che. 1. have muktinuM bahu durlabhapaNuM jaNAve che - jantUnAM narajanma durlabhamataH puMstvaM tato vipratA, tasmAdvaidikadharmamArgaparatA vidvatvamasmAtparaM / Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. AtmAnAtmavivecanaM svanubhavo brahmAtmanA saMsthitimuktirno zatajanmakoTisukRtaiH puNyairvinA labhyate // 2 // jIvAne manuSyanA janma durlabha [che,] AnAthI puruSapaNuM [durlabha che,] tethI brAhmaNapaNuM [durlabha che.] tethI vedokta dharmamArgamAM tatpara thayuM [durlabha che,] AnAthI para vidvapaNuM [durlabha che, AnAthI] jaDa ne cetanane viveka [durlabha che, AnAthI ] AtmAnA sAkSAtkAra durlabha che, ne AnAthI] brahmasvarUpe sthiti [eTale mukti durlabha che, AvI] mukti se karADa (asaMkhya) janmAnAM puNyAvinA [jIvane] prApta thatI nathI, [ tethI vivekI manuSye mukti meLavavA ghaNAmAM ghaNA yatna karavA joie.] 2. javane manuSyapaNuM Adi durlabha che ema punaH kahe che:durlbhN trayamevaitaddevAnugrahahetukam / 384 manuSyatvaM mumukSutvaM mahApuruSasaMzrayaH // 3 // manuSyapaNuM, mumukSupaNuM ne brahmaniSTha puruSane daDha Azraya A traNaja durlabha [na] paramAtmAnI kRpAthI maLe evAM [che.] 3. AvA durlabha manuSyajanmane pAmIne vivekI manuSye zuM karavuM joie te kahe cheH-~~~ labdhvA kathaMcinnarajanmadurlabhaM tatrApi puMstvaM zrutipAradarzanam / yastvAtmamuktau na yateta mUDhadhIH, sa hyAtmahA svaM vinihantya saGgrahAt // 4 // mUDhabuddhivALA [ manuSya ] durlabha manuSyajanmane Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 385 kaI paNa prakAre (keI mahApunA paripAkavaDe) pAmIne, te [ ane ] temAM paNa vedanA arthane pAra jANI zakAya evA puruSapaNAne [pAmIne] paNa potAnI muktine mATe prayatna na kare te AtmAnI ghAta karanAra [ manuSya] mithyAnA grahaNathI nakkI pitAne haNe che, (svArthathI bhraSTa thaI duHkhI thAya che.) ke muktine mATe prayatna nahi karanAra puruSa mUrkha che ema kahe cheHitH ko'nvasti mUDhAtmA yastu svArthe pramAdyati / . durlabha mAnuSaM dehaM prApya tatrApi pauruSam // 5 // je [ jIva] durlabha manuSyanA zarIrane pAmIne [ane temAM paNa puruSapaNAne [pAmIne ] pitAnA [muktirU5] prajanamAM pramAda kare che, AnAthI [vadhAre ] mUDhabuddhivAche [ bIje] koNa che? pa. - brahmathI abhinna AtmAnA jJAnavinA bIjA koI upAyathI lAMbe kAle paNa mukti thaI zakatI nathI ema kahe che - vadantu zAstrANi yajantu devAn, kurvantu karmANi bhajaMtu devtaaH| Atmaikyabodhena vinApi muktir, na siddhayati brhmshtaantre'pi||6|| [[bhale] zAstro bhaNe, dene pUje, [ zAstramAM kahelAM! - karmo kare, [ ] devanI bhakti kare, paNa [ brahmathI ] A tmAnA ekapaNAnA jJAnavinA se brahmAnuM jIvana pUruM thatAsudhI paNa mukti prApta thatI nathI . zAstrokta karmo muktinA sAkSAta heturUpa nathI ema jaNAve che - Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rahe. amRtatvasya nAzAsti vittenetyeva hi zrutiH / bravIti karmaNo mukterahetutvaM sphuTaM yataH // 7 // dhanavarDa ( dhanathI sAdhya vaikikarmovaDe ) meAkSanI AzA nathI, Ama [bRhadAraNyakanI] prasiddha zruti kahe che, jethI kanuM muktinuM ahetupaNuM spaSTa [ che. ] 7. muktinI prApti karavA vivekI manuSye kevA prakAranA prayatna karavA joie te kahe che:-~~ 35, ' ato vimuktayai prayateta vidvAn, saMnyastavAhyArthasukhaspRhaH san / santaM mahAntaM samupetya dezikaM tenopadiSTArthasamAhitAtmA // 8 AthI vidvAna bahAranA viSayAnAM sukhAnI tRSNAnA tyAga karatA chate zrAtriya [ne ] brahmaniSTha AcAryane sArI rIte pAmIne (temanuM zaraNu grahaNa karIne ) temaNe upade za karelA mAM ekAgra aMtaHkaraNavALA [ thaI] videhakaivalyane mATe prayatna kare, 8. AtmAnA jJAnavarDa AtmAne saMsArasAgaramAMthI uddhAra karavAnA upadeza kare cheH-- uddharedAtmanAtmAnaM magnaM saMsAravAridhau / yogArUDhatvamAsAdya samyagdarzananiSThayA // 9 // [vivekI manuSya potAnA ] cittanuM atyaMta ekAgrapahuM prAsa karIne yathArtha jJAnanI sthiratAvaDe saMsArasAgaramAM DubelA [ peAtAnA] AtmAnA peAtAnI "meLe uddhAra kare. [bIjAne vizvAse besI na rahe. ] 9. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi, pavitra manavALA manuSye yajJAdi karmAMnA tyAga karIne mekSane mATe prayatna karavA joie ema kahe cheH-- saMnyasya sarvakarmANi bhavabandhavimuktaye / yatyatAM paMDitaidhIrairAtmAbhyAsa upasthitaiH // 10 // kaTAka AtmAnA abhyAsamAM ( AtmajJAnanAM zravaNAdi sAdhanAnA abhyAsamAM) tatpara thayelA sAdhanasaMpanna paMDitAe saMsArarUpa aMdhathI atyaMta meAkaLA thavAmATe[zAkta ] sakarmIne sArI rIte tyAga karIne yatna karavA joIe. 10. AtmasvarUpanA jJAnamAM AtmavicAra upayAgI che, paNa ka upayAgI nathI ema jaNAve che:---- cittasya zuddhaye karma na tu vastUpalabdhaye / vastusiddhirvicAraNa na kiJcitkarmakoTibhiH // 11 // [yajJAdi] karmI aMtaHkaraNanI pavitratAmATe [che,] paNa AtmarUpa] vastunI prAptimATe nathI. [AtmarUpa] vastunI prApti te [AtmAnA yathArtha] vicAravaDe [thAya che,] karADA karmovaDe [AtmajJAnanI] leza paNa [prApti thatI] nathI. 11. vastunA jJAnamAM vicAranA hetupaNAne nIcenA be zlokAvarDa kahe cheH samyagvicArataH siddhA rajjutattvAvadhAraNA / bhrAntoditamahAsarpabhayaduHkhavinAzinI // 12 // arthasya nizcayo dRSTo vicAreNa hitoktitaH / na snAnena na dAnena prANAyAmazatena vA // 13 // [jema] bhrAMti pAmelAne pratIta thayelA moTA sApanA bhayanA Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. duHkhanA vinAza karanAra dAraDInA vAstavika svarUpane nizcaya [che, te tenA] yathArtha vicArathI siddha [thAya che, tema bhrAMta manuSyane pratIta thayelA meATA sasAranA bhayanA duHkhanA vinAza karanAra AtmAnA vAstavika svarUpane nizcaya che te AtmAnA yathArtha vicArathI siddha thAya che. ] 12. hitanAM vacanAnA vicAravaDe [kAI paNa] vastunA nizcaya jovAmAM Ave che, [paNuM] snAnavaDe nahi, dAnavaDe nahi, athavA sekaDA prANAyAmeAvaDe [nahi. A niyama AtmarUpa vastunA nizcayamAM paNa jANavA. ] 13. AtmasAkSAtkAramAM je mukhya tathA sAhAyya karanArAM sAdhanA che te kahe che: adhikAriNamAzAste phalasiddhirvizeSataH / kapAyA pherAjAhAghA: samantALi: // 4 // vizeSe [AtmajJAnanI prAptirUpa] phUlanI siddhi [ zamadasAdi sAdhanavALA ne saddagurubhakta ] adhikArInI apekSA kare che. AmAM [pavitratAvALA ekAMta] deza [ne anukUla] samaya Adi upAcA sAhAyya karanArA [che.] AzibdavaDe mumukSunA zarIranuM nIrAgapaNuM, adhyAtmajJAnane upadeza karanArAM pustakAnI prApti, te annapAnAdinI anukUlatA samajavAM. 14. have jijJAsunA kartavyane kahe cheH-- ato vicAraH kartavyo jijJAsArAtmavastunaH / samAsAdya dayAsiMdhuM guruM brahmaviduttamam // 15 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 388 AthI jijJAsue dayAnA sAgara ne uttama brahmavettA gurunuM zaraNa grahaNa karIne [ brahmathI abhina] AtmarUpa vastuno vicAra [ niraMtara ] kara joIe. 15. A AtmavidyAnA adhikArInAM lakSaNo nIcenA be lokevaDe kahe chemedhaavii puruSo vidvAnUhApohavicakSaNaH / adhikAryAtmavidyAyAmuktalakSaNalakSita: // 16 // vivekino viraktasya zamAdiguNazAlinaH / mumukSoreva hi brahmajijJAsAyogyatA matA // 17 // [zrIsadagurunA upadezane samajavAmAM ne dhAraNa karavAmAM] catura, sitya tathA asatya vastune jANanAra, [ zruti tathA smRtine anusarIne tarka karavAmAM ane zruti, smRti ne tadanukUla yuktivaDe vedaviruddha tarkanuM khaMDana karavAmAM nipuNa puruSa [arthAta] kahelAM lakSaNavALo (puruSa) AtmavidyAmAM AdhakArI [che.] 16. vivekavALA, vairAgyavALA, zamAdi [ cha saMpattirUpa ] guNavALA, ane mokSanI IcchAvALAne ja brahmane vicAra karavAnI yogyatA [ brahmasvarUpane jANanArAoe ] mAnI [ che.] 17. upara kahelAM cAra sAdhana prApta karyA vinA brahmavidyAnI prApti thaI zakatI nathI ema kahe che - sAdhanAnyatra catvAri kathitAni manISibhiH / yeSu satsveva sanniSThA yadabhAve na siddhayati // 18 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAya nAM aSTAdaza ratnA. brahmaniSThAe ahiM (brahmavidyAnI prAptimAM) [vivekA]i cAra sAdhanA upadeza karelAM [che;] je [sAdhanA] hAya te brahmaniSThA siddha thAya che, [ ane ] jenA abhAvamAM [te brahmaniSThA siddha thatI] nathI. 18. have te cAra sAdhanAnAM nAmeA kahe cheH-- Adau nityAnityavastuvivekaH parigaNyate / ihAmutra phalabhogavirAgastadanantaram // zamAdiSaTU sampattirmumukSutvamiti sphuTam // 19 // 400 prathama nitya ane anitya vastune viveka gaNAya chaeN, te pachI ahinA ne svargane sukhanA bhAgamAM vairAgya, rAgarahitapaNuM, zamAdi cha saMpatti, [ne] mumukSutA A [ cAra sAdhanA ] spaSTa [che.] 19. prathama vivekanuM svarUpa kahe cheH brahma satyaM jaganmithyetyevaMrUpo vinizvayaH / so'yaM nityAnityavastuvivekaH samudAhRtaH // 20 // brahma ( mAyAmAM ne tethI bahAra vyApIne raheluM zuddhacetana ) avinAzI [ne] jagat mithyA [che,] AvI rItane dRDha nizcaya te A nitya ne anitya vastune viveka [ tattvajJAe] kahyA che. 20. have vairAgyanuM svarUpa kahe cheH tadvairAgyaM jihAsA yA darzanazravaNAdibhiH / dehAdibrahmaparyante nitye bhogavastuni // 21 // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 401 , 3 [ pitAnA manuSya zarIrathI mAMDIne brahmAnA [zarIra- - parvatanI vinAzavALI bhoganI vastumAM [tenA tuchapaNAnA] darzana ne zravaNAdivaDe [ upajelI ] je [ temanA ] tyAganI IcchA te virAgya [ kahevAya che.] 21. have zamanuM lakSaNa kahe che - virajya viSayavAtAdoSadRSTayA muhurmuhuH| svalakSye niyatAvasthA manasa: zama ucyate // 22 // vAraMvAra daSadaSTivaDe viSanA samUhathI vairAgya pAmIne [ saMkalpavikalparUpa ] mananI [je pitAnA lakSyamAM (adhiSThAnarUpa brahmamAM) nigraha karelI sthiti [te ] zama kahevAya che. 22. dama tathA upatinuM svarUpa kahe che - viSayebhyaH parAvRtya sthApanaM svasvagolake / ubhayeSAmiMdriyANAM sa dama: prikiirtitH|| . vAhyAnAlambanaM vRtterevoparatiruttamA // 23 // baMne prakAranI indriyane ( kamaeNTriyene tathA jJAneMdrine) [ temanA ] viSathI pAchI vALIne pota potAnA gelakamAM sthira karavI te [ AtmajJAnIoe] dama kahe che. [ cittanI] vRttinuM bahAranA [anAtma padArthone ] AkAre na thavuM [te ]ja zreSTha uparati [kahevAya che. ] 23. have titikSAnuM lakSaNa kahe che - sahanaM sarvaduHkhAnAmapratIkArapUrvakam / cintAvilAparahitaM sA titikSA nigadyate // 24 // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtA karyA vinA 402 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. A mAruM duHkha zI rIte nAza pAmaze ? evI manamAM ] ciMtA karyA vinA ne [ anyanI AgaLa te duHkhane ] vilApa karyA vinA [ tathA te duHkhanI nivRttine ! upAya karyA vinA [ je ] sarva duHkhane sahevAM te [ vedAMtazAstramAM ] titikSA kahevAya che. 24. zraddhAnuM svarUpa kahe che - . zAstrasya guruvAkyasya satyabuddhayavadhAraNam / sA zraddhA kathitA sadbhiryayA vastUpalabhyate // 25 // zAstranA [ ] saddagurunA vAkyane satyapaNAnI buddhivaDe nizcaya te puruSoe zraddhA kahI che. je[ zraddhA ]vaDe [ AtmarUpa] vastu prApta thAya che. 25. have samAdhAnanuM lakSaNa kahe che - sarvadA sthApanaM buddheH zuddha brahmaNi sarvadA / tatsamAdhAnamityuktaM na tu cittasya lAlanam // 26 // sarvadA pavitra brahmamAM niraMtara [patAnI viSayothI pAchI vALelI buddhine sthira karavI te samAdhAna ema kahyuM che, paNa cittane [ viSavaDe ] laDAvavuM [te samAdhAna ] nathI [kahyuM. ] 26. have mumukSatAnA svarUpanuM nirUpaNa kare che - ahaMkArAdidehAntAnbandhAnajJAnakalpitAn / svasvarUpAvabodhena moktumicchA mumukSutA // 27 // ahaMkArathI mAMDIne sthUlazarIrasudhInA ajJAne kapelA Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekaDAmaNi, aMdhAne AtmAnA svarUpanA jJAnavaDe mUkI devAnI [je] IcchA [ te] mumukSutA [ kahevAya che. ] 27. have te cAra sAdhanAmAM mumukSutAnA zreSThapaNAnuM nirUpaNa kare cheH------ mandamadhyamarUpA'pi vairAgyeNa zamAdinA / prasAdena guroH seyaM pravRddhA sUyate phalam // 28 // [A mokSa meLavavAnI icchA prathama ] maMda ke madhyama prakAravALI [ hAya teA ]paNuM vairAgyavaDe, zamAdivaDe [ne ] sadgurunI kRpADe te A sArI rIte vadhelI [meAkSa meLavavAnI icchA AtmajJAnarUpa] phUlane upajAve che. 28. zamAdi sAdhane kevA puruSane AtmajJAnarUpa phUla ApanArAM thAya che te kahe cheH-- vairAgyaM ca mumukSutvaM tavriM yasya tu vidyate / tasminnavAthavanta: phyu: vanta: rAmADhya: // 2 // 403 jenAmAM vairAgya ne tIvra mumukSupaNuM hAya te[ puruSa ]mAM ja [ A ] zamAdi sAdhanA peAtAnA vAstavika ] avALAM [ne AtmajJAnarUpa ] phUlavALAM thAya che. 29. [ jo vairAgya tathA mumukSutA maMda hoya te zamAdi sAdhaneA niila thAya che A artha dRSTAMta ApIne kahe cheHetyormndtaa yatra viraktatvamumukSayoH / marau salilavattatra zamAderbhAnamAtratA // 30 // je[ puruSa ]mAM vairAgya ne mumukSutA A baMnenI maMdatA hAya te[ puruSa ]mAM raNamAM jalanI peThe zamAddinI mAtra Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. pratIti [ che, teo AtmajJAnarUpa phala upajAvavA samartha. thatAM nathI.] 30. mokSanA hetubhUta AtmajJAnanAM sAdhanAmAM AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM e zreSTha sAdhana che ema kahe cheH- . mokSakAraNasAmagrayAM bhaktireva garIyasI / svasvarUpAnusaMdhAnaM bhaktirityabhidhIyate // 31 // mekSanA [hetubhUta AtmajJAnanAM ] sAdhanonA samUhamAM bhakti ja sarvottama [ sAdhana che.] pitAnA [ vAstavika svarUpanuM niraMtara dhyAna karavuM A bhakti kahevAya che. 31. sAMkhyavAdIo paNa AvA prakAranI bhaktine svIkAra kare che te, tathA sAdhanasaMpanna thaI mumukSue gune zaraNe javuM joIe te nIcenA vaDe kahe che - svAtmatattvAnusaMdhAnaM bhaktirityapare jaguH / uktasAdhanasaMpannastatvajijJAsurAtmanaH // upasIdedguruM prAzaM yasmAdvaMdhavimokSaNam // 32 // pitAnA AtmatatvanuM anusaMdhAna karavuM [ A ] bhakti ema bIjAo (sAMkhyavAdIe) kahe che. [ AgaLa] kahelAM [cAra ] sAdhanothI yukta [ ne ] pitAnA vAstavika svarUpane jANavAnI IcchAvALe [ puruSa ] brahmajJAnI saddagurune zaraNe jAya, jethI [ te saMsAranA ] baMdhathI atyaMta mekaLe thAya che.] 32. - have zaraNe javAyogya sadgurunAM lakSaNo kahe che Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. zrotriyo'vRjino'kAmahato yo brahmavittamaH / brahmaNyuparataH zAnto nirindhana ivAnalaH // ahetukadayAsindhurbandhu namatAM satAm // 33 // je [ puruSa arthasahita ] upaniSadAdine jANanAra, sadAcaraNI, viSayaspRhAthI parAbhava nahi pAmanAra, saMzayaviparyayarahita brahmasvarUpane jANanAra, cittavRttine brahmamAM sthira rAkhanAra, rAgadveSAddhithI rahita, idhanarahita agnijevA, ( aMgArAjevA ati tejasvI, ) [ pUjAmAnAdinI ] lAlasAvinA [ sadupadeza karavAmAM ] dayAnA samudrarUpa,[ ane] premavaDe praNAma karanArA sadAcArI[ puruSo ]nuM paramahita karanAra [ hoya te sadguru jANavA. ] 33. evA sadgurunuM zaraNu grahaNa karyA pachI ziSyanuM je kartavya che te kahe che: 405 tamArAdhya guruM bhaktyA praprazrayasevanaiH / prasannaM tamaMnuprApya pRcchejjJAtavyamAtmanaH // 34 // paramaprItivaDe, namratAvaDe, bahu vinayavaDe, [ ne temanI prasannatA vadhAranArA anukUla] vanavaDe te sadgurune prasanna karIne [ pachI ] prasanna[ thayelA ]temanI pAse jaine [ziSya] peAtAne[ je ] jANavAyeAgya [hAya te] pUche. 34. A duHkhamaya bhavasAgarathI tAravAmATe ziSya peAtAnA sadgunI kevI rIte stuti kare che te nIcenA e leAkeAvaDe kahe cheH-- svAminnamaste natalokabandhoM, kAruNyasindho patitaM bhavAndhau / mAmuddharAtmIyakaTAkSadRSTyA, RjjyAtikAruNyasudhAbhivRSTyA // 35 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. durasaMsAradavAgnitaptaM, dodhUyamAnaM duradRSTavAtaiH / bhItaM prapannaM paripAhi mRtyoH, zaraNyamanyadyadahaM na jAne // 36 // he svAmin ! he praNAma karanAra manuSyanuM hita IcchanArA ! [ ane ] he dayAnA sAgara ! Apane [ mArA ] praNAma che. [ kaI paNa prakAranA svArthavinAnI ] ati karuNArUpa amRtanI vRSTi karanArA ni] sarala evA ApanA manahara avalekanavaDe [ janmamaraNarUpa ] saMsArasAgaramAM paDelA mAre uddhAra kare. 35. [ mArAthI ] aTakAvI zakAya nahi evA saMsArarUpa vanane [ kAmakrodharUpa ] agnithI tapelA, duSTa prArabdharUpa vAyuovaDe kaMpAyamAna thayelA, [ vAgharUpa ] mRtyuthI bhaya pAmelA, [ ane Apane ] zaraNe AvelA [ Apa kRpA karIne ] rakSaNa kare, kAraNa ke huM [ ApanAthI ] bhinna rakSaNa karanArane jANatA nathI. 36. punaH paNa te ziSya bhAvapUrvaka sadgaknI stuti kare che - zAntA mahAnto nivasanti santo, vasantavallokahitaM carantaH / tIrNAH svayaM bhImabhavArNavaM janAnahetunA'tyAnapi taaryntH|| 37 // vasaMtaRtunI peThe pitAnA koI paNa prakAranA svArthavinA ] lokenuM hita karanArA, [ kolebhAdi ] vikArothI rahita, udAra hRdayavALA, pote bhayaMkara saMsAra samudra tarelA, [ ane ] bIjAone paNa [ bhayaMkara saMsAra samudramAMthI koI paNa prakAranA ] svArtha vinA tArA satkarmaparAyaNa puruSe Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. [ A jagatupara ] vase che, [ tevA Apa che. ] 37. ayaM svabhAvaH svata eva yatparazramApanodapravaNaM mahAtmanAm / sudhAMzureSa svayamarkakarkazaprabhAbhitaptAmavati kSitiM kila // 38 // 407 [jema] sUryanAM tIkhAM karAvaDe bahu tapelI pRthi vInuM A prasiddha caMdra te [ peAtAnAM zItala karAvaDe ] rakSaNa kare che, [ tema ] anyanA khedane dUra karavAnI tatparatA A mahApuruSonA [ svArtharahita ] svAbhAvika svabhAvajra [ che. ] 38. brahmAnaMdarasAnubhUtikalitaiH pUtaiH suzItairyutaiyuSmadvAkkalazojjhitaiH zrutisukhairvAkyAmRtaiH secaya / santaptaM bhavatApadAvadahanajvAlAbhirenaM prabho, dhanyAste bhavadIkSaNakSaNagateH pAtrIkRtAH svIkRtAH // 39 // saMsAranA [ trividha ]tAparUpa dAvAnalanI javAlAevaDe bahu tapelA Ane (A dInane) brahmAnaMdarUpa rasanA anubhavavaDe madhura, pavitra, ati zItala, yathArtha edha kara. nArAM, kAnane AnaMda ApanArAM, [ ne ] ApanI vANIrUpa kalazamAMthI nIkaLelAM vacanarUpa amRtavaDe siMcA. huM prabheA ! ApanI [ kRpA ]TaSTinI kSaNamAtra gatimATe [ paNa jee ] pAtra thayA che, [ ne ] svIkArAyA che, tee bhAgyazAlI [che. teomAM mArI paNa kRpA karIne gaNanA kare.]39. kathaM tareyaM bhavasindhumetaM, kA vA gatimeM katamo'styupAyaH / jAne na kiJcitkRpayA'va mAM haMsA 3:vakSatimAtanuvva 40nI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. [ huM] A saMsArarUpI sAgarane kevI rIte taruM ? athavA mArI vizrAMtinuM sthAna zuM zuM che ? ane karma, upAsanA ne jJAna A traNamAMthI bhavasAgara taravAne ] ye eka upAya che ? [ huM AnA saMbaMdhamAM ] kAMI paNa jANato nathI. he prabhe ! kRpAvaDe mAruM rakSaNa kare, [ ane ] saM. sAranAM duHkhanA nAzane ( nAzanA upAyane ) vistAre. ( vistAra karIne mane kahe. ) 40. AvA zaraNugata ziSyapati zrI gurunuM je kartavya che te tathAvadantaM zaraNAgataM svaM, saMsAradAvAnalatApataptam / nirIkSya kAruNyarasAdRSTayA, dadyAdabhIrti sahasA mahAtmA // 4 // evI rIte prArthanA karatA, pitAne zaraNe AvelA, [ ane ] saMsArarUpa vananA agninA [ viSayatRSNArUpa ] tApathI tapelA te ziSya ne dayArUpa amRtathI bhIMjAyelI daSTivaDe joIne [ 0 ] mahAtmA zIdhra [ upadeza karI ] abhaya Ape. [ leza paNa vilaMba na kare. A abhayane dAna jevuM bIjuM kaI dAna vizvamAM nathI. ] 41. vidvAnsa tasmA upasattimIyuSe, mumukSave sAdhuyathoktakAriNe / prazAntacittAya zamAnvitAya, tattvopadeza kRpayaiva kuryAt // 42 // te ananya zaraNa thayelA, mokSanI tIvra IcchAvALA, [ vedamAM ] jema kahyAM che tema zubha karmo karanArA, atyaMta Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 wwwwwwwwwww w wwww zrIvivekacUDAmaNi. zAMtacittavALA, [ ne ] manane vaza vartavanArAne te tattvajJa [ puruSa ] dayAvaDeja brahmano upadeza kare. 42. vaLI zrI gurue te ziSyane kevAM vacane kahevAM joIe te kahe che - mA bhaiSTa vidvaMstava nAstyapAyaH, sNsaarsindhostrnne'styupaayH| yenaiva yAtA yatayo'sya pAraM, tameva mArga tava nirdishaami||43|| che [ padane tathA padanA arthane] jANanArA ! [ tuM saMsArathI ] bhaya na pAma. [ saMsAravaDe ] tAre nAza [thavAno nathI, [ kemake ] saMsArasAgara taravAne upAya che. je[ mArga vaDe saMnyAsIo A saMsArasAgaranA pArane pAmyA [7] te mArgaja hiM] tane dekhADIza. 43. astyupAyo mahAnkazcitsaMsArabhayanAzanaH / tena tavA bhavAmbhodhiM paramAnaMdamApsyasi // 44 // [A saMsAranA bhayane [ atyaMta ] nAza karanAra keI [ eka ] maTe ( avazya phaladAtA ) upAya (sAdhana) che. tevaDe ( te jJAnarUpa sAdhana vaDe ) [ tuM A ] saMsArasAgarane tarIne niravadhi AnaMdane pAmIza. 44. vedAntArthavicAreNa jAyate jJAnamuttamam / tenAtyaMtikasaMsAraduHkhanAzo bhavatyanu // 45 // upaniSadanA [ AtmarUpa ] arthanA vicAravaDe [mekSanA sAdhanarUpa ] uttama jJAna [ aMtaHkaraNamAM ) utpanna thAya che. pachI tevaDa (te advaita AtmajJAnavaDe) saMsAranAM Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. duHkhane pharIthI na upaje e nAza thAya che. 45. zraddhAbhaktidhyAnayogAnmumukSormuktehetUnyakti sAkSAcchUtergI: / yo vA eteSveva tiSThatyamupya, mokSo'vidyAkalpitAdehabandhAt // 46 // [" zraddhAmattiAnapAda"--] AstikatA, [advaita AtmAne ] vicAra, ane [ vijAtIya vRttionA aMtarAyathI rahita ] sajAtIya vRttione pravAha calAvavAthI [ AtmAne jANa, A kaivalyapaniSadanI ] zrutinuM vAkya mokSa meLavavA IcchanArane mokSanAM [ AstikatAdi ] sAkSAta sAdhane kahe che. je [ puruSa ] nizcayavaDe AsAdhano)mAMja niSThA kare che tene avidyAe kapelA zarIrarUpa baMdhamAMthI makSa [ thAya che. ] 46. ajJAnayogAtparamAtmanastava, zanAtmavandhastata eva sNsRti:| tayovivekoditabodhavahirajJAnakArya pradahetsamUlam // 47 // paramAtmarUpa tane [ dehAdirUpa ] jaDamAM [ huMpaNAnA tathA tenA saMbaMdhavALA prANipadArthamAM mArApaNAnA abhimAnarUpa ] baMdha [ AtmasvarUpanA ] ajJAnanA saMbaMdhathI [ udaya thaye che, ne ] tethIja [ tane janmamaraNarUpa ] saMsAra [ che. ] te baMnenA ( AtmAnA ne anAtmAnA) vivekathI udaya pAmelo jJAnarUpI agni [ ajJAnarUpa ] mUlasahita ajJAnanAM [ huMpaNuM ne mArApaNuM A rUpa ] kAryane [ sUkA taNakhalAnI peThe ] bALI nAMkhe che. 47. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. have te zaraNAgata ziSya pAtAnA zrIsadgurune pUche cheH-- ziSya uvAca // 411 kRpayA zrUyatAM svAminprano'yaM kriyate mayA / yaduttaramahaM zrutvA kRtArthaH syAM bhavanmukhAt // 48 // ziSya pUche cheH-- huM svAmin ! mArAvaDe A prazna karAya che [ te Apa ] kRpAvaDe sAMbhaLe. 'ApanA mukhathI jenuM uttara sAMbhaLIne huM kRtakRtya thaiza. 48, ko nAma bandhaH kathameSa AgataH, kathaM pratiSThA'sya kathaM vimokssH| ko'sAvanAtmA paramaH ka AtmA, tayorvivekaH kathametaducyatAm // 49 // [ huM prabhA ! ] pra!saddha baMdha zA[ padArtha che? ] A [baMdha asaMga AtmAmAM ] kevI rIte AnyA [che ?] A[ baMdha ]nI sthiti kevI rIte [ thAya che? A baMdhamAMthI atyaMtamukti kevI rIte [thAya che? ] A anAtmA ( jaDa) zeA [ padArtha che? ] paramAtmA kANu [ che ? ane ]te baMnene (AtmA tathA anAtmAne ) viveka kevI rIte [ thAya che ? ] A [ sarva kRpA karIne ] kahe. " 49. have paramadayAlu zrIsadguru ziSyanA te praznonAM uttare ApavAnA prAraMbha kare che: zrIgururuvAca // dhanyo'si kRtakRtyo'si pAvitaM te kulaM tvayA / yadavidyAbandhamuktayA brahmIbhavitumicchasi // 50 // zrIsadguru kahe cheH-- [ tuM niSkAmakarmanA anu Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. ThAnathI] pavitra aMtaHkaraNavALo che, [tuM brahmajJAnavaDe ] . kRtArtha thaIza, [] te tAruM kula pavitra karyuM, kAraNa ke [tuM] avidyArUpa baMdhanI muktivaDe brahmarUpa thavAnI IcchA kare che. 50. baMdhathI mokaLA thavA mATe pote ja prayatna karavo joIe ema daSTAMta ApIne kahe che - RNamocanakartAraH pituH santi sutAdayaH / vandhamocanakartA tu svasmAdanyo na kazcana // 51 // . pitAnA traNamAMthI [ te pitAne ] makaLe karanArAe [ tenA ] putrAdi ( putrapatrAdi saMbaMdhijane ) hoya che, paraMtu [ avidyA ne tenAM kAryarU5] baMdhathI [ jIvane ] mekaLo karanAra pitAnAthI bhine koI paNa nathI. [ A baMdhamAMthI mokaLA thavAmATe te poteja vidhivata prayatna karavuM joIe. ] 51. mastake nyastabhArAdeduHkhamanyanivAryate / kSudhAdikRtaduHkhaM tu vinA svena na kenacit // 52 // [ potAnA ] mAthA upara rAkhelA bhArAdinA duHkhane [te bhAra UpADI levAthI ] bIjAo vaDe nivAraNa karI zakAya che, paNa bhUkha Adie (bhUkha tathA tarase) upajAvelA duHkhane pitAnA vinA [ anya] kevaDe [ khAIne vA pIne dUra karI zakAtuM] nathI. [ te duHkhanI nivRtti mATe te pote ja khAvuM vA pIvuM joIe. ] para, Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIvivekacUDAmaNi. 413 brahmabhAvarUpa mokSa prApta karavA mATe paNa pote ja prayatna karavo. joIe, ema daSTAMta ApIne samajAve che - pathyamauSadhasevA ca kriyate yena rogiNA / ArogyasiddhidRSTA'sya nAnyAnuSThitakarmaNA // 53 // je rogIvaDe pathya ane osaDanuM sevana karAya che tenA ArogyanI (rogarahitapaNAnI) siddhi joI [ che, paNa] anyanA sevelA [osaDa ne paththarUpa ] karmavaDe [ regInA rogarahitapaNunI siddhi kyAMI joI] nathI. 53. AtmAnuM jJAna paNa pitAnA prayatnathI thAya che ema daSTAMta ApIne samajAve che - vastusvarUpaM sphuTabodhacakSuSA, khenaiva vedyaM na tu paNDitana / candrasvarUpaM nijacakSuSaiva, jJAtavyamanyairavagamyate kim // 54 // [ jema] caMdranuM svarUpa pitAnA netravaDeja jANavAgya [ che, ] anya [manuSyanA netrevaDe ] zuM [ 0 ] jANavAmAM Ave che ? [ tema brahmathI abhinna AtmarUpa ] - stunuM svarUpa [ paNa pitAnA svarUpanA ] spaSTa jJAnarUpa netravaDe (vRttivaDe) teija jANavAgya [ che, ] paNa. [anya ] paMDitavaDe [te jANavAyegya] nathI. 54. pitAnA prayatnathI ja baMdhanI nivRtti thaI zake che ema kahe che - avidyAkAmakarmAdipAzabandhaM vimocituM / kaH zaknuyAdvinA''tmAnaM kalpakoTizatairapi // 55 // avidyA, kAma (prANipadArthanI tRSNA) ane karma Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrIzaMkarAcAya nAM aSTAdaza ratA. ( icchita prANipadArthanI prAptimATe karavAmAM AvatA prayatna) AdinA pAze (kAMsAe ) karelA [duHkharUpa ] aMdhane vinAza karavAne peAtAnA vinA seA karADa kalpAvaDe ( thrajJAnA divaseAvaDe ) [ paNa ] kANu samartha thAya ? [ brahmA paNa samartha na thAya.] 55. brahma ane AtmAnA ekapAnA jJAnavinA meAkSa prApta thatA nathI ema kahe che:-- na yogena na sAMkhyena karmaNA no na vidyayA / brahmAtmaikatvabodhena mokSaH siddhyati nAnyathA // 56 // brahma ane AtmAnA ekapaNAnA jJAnavarDa [ manuSyane ] meAkSa siddha thAya che, bIjA upAyathI [ te siddha thatA ] nathI. ceAgavaDe nahi, sAMkhyavaDe nahi, [ zrAMtasmArta ] karmavaDe nahi, [ ne ] vadyAvaDe [ paNa ] nahi. 56. vINAyA rUpasaundarya, tantrivAdanasauvam / prajAraJjanamAtraM tanna sAmrAjyAya kalpate // 57 // [jema ] vINAnA rUpanuM suMdarapaNuM [ ane tenA ] tArA vagADavAnuM nipuNapaNuM [ sAMbhaLanArA ] leAkanI prasannatAmATeja [che, paNa ] te cakravartI rAjyanI prAptimATe samartha thatAM nathI, [ tema anya sAdhanA leAkeAne prasanna karavAmAM upayAgI thAya che, paNa meAkSanA lAbhamATe upayAgI thatAM nathI. ] 57. vAgvaikharI zabdajharI zAstravyAkhyAnakauzalam / vaiduSyaM viduSAM tadvadbhuktaye na tu muktaye // 58 // * Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. evI rIte [ khelavAmAM AvatI ] vaikharIvANI, zabdane pravAha, zAstranA vyAkhyAnanuM kuzalapaNuM, [ ne laiAkika ] vidvAnAnI vidvatA [ A saghaLu' A lAkanA] bhegane mATe [ thAya che, ] paNa meAkSane mATe [ thatuM] nathI. 58. 415 brahmane nahi jANyuM teA zAstranuM adhyayana niSha che, te brahmane jANyuM tApaNu zAstranuM adhyayana nirupayogI che, ema jaNAve che: avijJAte pare tattve zAstrAdhItistu niSphalA / vijJAte'pi pare tattve zAstrAdhItistu niSphalA // 59 // [ avidyAthI ] para [ rahelA brahma ]tattvane na jANyuM tA [ gurupAsethI ] zAstranuM adhyayana [ karyuM te brahmajJAnarUpa ] vinAnuM [che, ane avidyAthI] pa2 [ rahelA brahma] tattvane [ peAtAnA zravaNAdirUpa prayatnaDe] jANyuM tepaNu [ pachI kAMI pratyeAjana siddha karavAnuM nahi raheluM hAvAthI ] zAstranuM avaleAkana niSkula [ che. ] 59. have vicArarahita zAstrAdhyayananA karatAM AtmAnuM jJAna saMpAdana karavAnI zreSThatA jaNAve che: zabdajAlaM mahAraNyaM cittabhramaNakAraNam / ata: prayatmAjJAtavya tattvajJastavamAtmana: // 60 || paraspara vivAdavALAM zAstrAnA] zabdanA samUharUpa mATuM araNya [ sAmAnya buddhivALA manuSyanA ] cittane bhamAvavAMmAM kAraNurUpa [ thAya che, ] AthI [ vicAranA] svarUpane Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. -~-~ ~ ~ jANanArAoe [ vicArarUpa ] prayatnathI AtmAnuM vAstavika svarUpa jANavuM joie. 60. ajJAnanI nivRtti jJAnavinA anya sAdhanothI thatI nathI ema kahe che - ajJAnasarpadaSTasya brahmajJAnauSadhaM vinaa| ziku vecai rAtre mu naiH miauva: daza ! ajJAnarUpa sarSe DaselAne brahmajJAnarUpa [ divya] - SadhavinA [ vicArarahita ] vedavaDe ane zAstrAvaDe zuM [phala thavAnuM che?] ane maMtro vaDe [ tathA ] esavarDa [ paNuM ) zuM [ phala thavAnuM che? kAMI nahi.] 1. na gacchati binA pAnaM vyAdhirauSadhazabdataH / / vinA'parokSAnubhavaM brahmazabdaina mucyate // 2 // [jema osaDa] pIdhA vinA esaDanA nAmathI roga dUra thatuM nathI, tema brahmanA] apakSajJAnavinA [ huM brahma chuM AvA ] brahmanA zabdo vaDe [ manuSya ] mekSa pAmatuM nathI. 62. akRtvA dRzyavilayamajJAtvA tattvamAtmanaH / / bAhyazabdaiH kuto muktiruktimAtraphalairnRNAm // 63 // [ dazya traNa kAlamAM nathI AvA daDha nizcayavaDe ] dazyane vilaya karyA vinA [ane] AtmAnuM vAstavika svarUpa jANyA vinA [ huM brahma che AvA ] kathanamAtra phelavALA bahAranA zabdavaDe manuSyone mukti kayAMthI [ thAya ? naja thAya. ] 63. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 41 uparanA zlokamAM kahelA arthane daSTAMta ApIne samajAve che - akRtvA zatrusaMhAramagatvAkhilabhUzriyam / rAjAhamiti zabdAno rAjA bhavitumarhati // 64 // [ jema pitAnA] virodhI rAjAono [raNamAM] vinAza karyA vinA [ane] saghaLI pRthivInI lakSmI [ digvi vaDe | prApta karyA vinA huM pRthivIne cakavatI rAjA [chuM AvA kathanamAtrathI [cakavatI rAjA thaI zakAtuM nathI, paNa durdazAnI ja prApti thAya che, tema kAmAdi zatruono vinAza karyA vinA ne brahmavidyAnI prApti karyA vinA huM brahma chuM AvA kathanamAtrathI brahmasvarUpe sthiti karI zakAtI nathI paNa. dudazAnI prApti thAya che. 64. zrIsaddagurunA upadezavinA ekalA tarkathI brahmanuM jJAna thaI zakatuM nathI ema kahe che - Aptoti khananaM tathoparizilAdyutkarSaNaM svIkRti, niHkSepaH samapekSate nahi bahiHzabdaistu nirgacchati / tadbrahmavidopadezamananadhyAnAdibhirlabhyate, mAyAkAryatirohitaM svamamalaM tattvaM na duryuktibhiH||65|| jeima pRthivImAM raheluM dhana yathArtha kahenAranA vacananI, [kedALI AdivaDe davAnI, upara rahelA paththaradine bahAra kADhI nAMkhavAnI, ane hiAthavaDe tenuM grahaNa karavAnI apekSA rAkhe che, paNa "he dhana! tuM mane prApta thaI jA" evA ] bahAranA zabdavaDeja [te dhana bahAra nIkaLatuM nathI, [ne prApta thatuM nathI, tema avidyA ne tenAM kAryothI DhaMkAyeluM Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *. ^^^ AAA 418 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ane pavitra potAnuM vAstavika svarUpa brahmavettAnA upadezavaDe, eikAMtamAM tenA mananavaDe, ane [brahmanA niraMtara yAnAdivaDe prApta thAya che, [paNa] yuktio vaDe [te prApta thatuM] nathI. dapa. saMsArarUpa baMdhathI mokaLA thavA mATe vivekIe teija prayatna karavo joIe ema kahe che - tasmAtsarvaprayatnena bhavabandhavimuktaye / ... svaireva yatnaH kartavyo rogAdAviva paNDitaiH // 66 // he sarva prayatnamAM samartha ! eTalA mATe samajIoe regAdinI peThe saMsArarUpa baMdhathI atyaMta mekaLA thavAmATe piteja yatna kare joIe. 66. ziSya pUchelA praznanI zrIsaddaguru lAdhA kare che - yastvayA'dya kRtaH prazno varIyAJchAstravinmataH / sUtradA ni hAtha UMtazca mumukSumi ka7 [tArAM puNyakarmanAM phalane udaya thavAthI hamaNuM te je prazna karyo te ghaNe zreSTha, zAstrakAroe svIkArela, sUtra je, (thaDAmazabdovALa ne bahu gaMbhIra arthavALA) atyaMta gupta arthavALe, ane mokSanI IcchAvALAoe jANavAje [ che.] 67. - have te praznano uttara sAMbhaLavA mATe sAvadhAna manavALA thavAnuM ziSyane kahe che zRNuSvAvahito vidvanyanmayA samudIryate / tadetacchravaNAtsadyo bhavabandhAdvimokSyase // 68 // Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUDAmaNui. 419 hai [paTTAne tathA padmAnA arthone jANanAra ! mArAvaDe je [baMdha tathA baMdhanA hetu ane meAkSa tathA mokSanA hetu kahevAya che [te tuM] sAvadhAna manavALA thaIne sAMbhaLa, te A [uttara] sAMbhaLavAthI [tuM] zIghra [saMzayAdithI rahita thaI sasArarUpa baMdhathI atyaMta mAkaLA thaiza. 68. vairAgyAdi jJAnanA hetuone kahe cheH mokSasya hetuH prathamo nigadyate, vairAgyamatyantamanityavastuSu / tataH zamazcApi damastitikSA, nyAsaH prasaktAkhilakarmaNAM bhRzam // anitya vastuomAM atiDha vairAgya (icchArahitapaNuM) [] meAkSanuM ( meAkSanA sAdhana brahmajJAnanuM) prathama sAdhana kahevAya che, tyArapachI maneAnigraha, iMdriyanigraha, sahanazIlatA, ane [ ajJAnIene prApta saghaLAM [ zubhAzubha ] karmAne (karmAsahita tenA abhimAnane vA abhimAnane ) atyaMta tyAga [ A jJAnanAM sAdhana che.] 69. tataH zrutistanmananaM satattvadhyAnaM ciraM nityaniraMtaraM muneH / tato'vikalpaM parametya vidvAnihaiva nirvANasukhaM samRcchati // 70 // pachI [ sadgurunA upadezanuM ] zravaNa, tenuM [ ekAMtamAM AdarapUrvaka yuktiesahita ] manana, [pachI te] mananazIlanuM lAMbA samayasudhI nitya niraMtara [AtmAthI] abhinna brahmanuM dhyAna [ A jJAnanAM sAdhanA che. ] pachI [te] parAkSajJAnI [nAma ne jAti Adi] vikalpeothI rahita brahmanA sAkSAtkAra karIne vartamAnazarIramAMja [ niravadhi ] brahmAnaMdane anubhava kare che. 70. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. have jaDa tathA cetananA viveka karavAnuM kahe che:yoddhvyN tavedAnImAtmAnAtmavivecanam / taducyate mayA samyak zrutvA''tmanyavadhAraya // 72 // [ huM sAmya ! tAre je AtmA tathA anAtmAnuM vi. vecana jANavAyeAgya che te have mArAvaDe sArI rIte kahevAya che, te] sAMbhaLIne tuM tArA aMta:karaNamAM nakkI kara. cho, sthUlazarIranuM tathA pAMca viSayonuM nirUpaNa nIcenA traNa zlokeAvarDa kare cheH ajjAsthimedaHpalaraktacarmatvagAhvayairdhAtubhirabhiranvitam / pAdoruvakSobhujapRSThamasta kai raGgairupAGgairupayuktametat // 72 // ahaMmameti prathitaM zarIraM, mohAspadaM sthUlamitIryate budhaiH / nabho nabhasvaddahanAmbubhUmayaH, sUkSmANi bhUtAni bhavanti tAni // 73 // parasparAMzairmilitAni bhUtvA, sthUlAni ca sthUlazarIrahetavaH / mAtrAstadIyA viSayA bhavanti, zabdAdayaH paJca sukhAya bhoktuH 74 majjA, ( telajevA rasa, ) hADakAM, meda, (carakhI,) mAMsa, lAhI, sUkSma cAmaDI, ne skUla cAmaDI A [sAta dhAtuo vaDe yukta; paga, sAthaLa, chAtI, hAtha, pITha ane mAthuM Adi agA [^] upAMgevaDe yukta; tuM athavA mAruM AvI rIte prasiddha, [ne huM... athavA mAruM evI bhrAMtinA viSayapaNAne pAmela A sthUlazarIra che, ema jJAnIAvaDe kahevAya che. AkAza, vAyu, agni, jala ne pRthivI te samabhUte eka khIjAnA aMzeAvaDe maLelAM sthala thaine tee] sthUlazarIranAM kAraNeA thAya che. temanA (te pAMca bhUtAnA) guNe. bhaktAnA Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi 421 sukhamATe pAMca zabdAdi (zabda, sparza, rUpa, rasa ne gaMdha) viSaye thAya che. 72-74. - jIvane A viSayomAM daDha prIti thavAthI te A saMsAramAM bhramaNa kare che ema kahe che - ya eSu mUDhA viSayeSu baddhA, rAgorupAzena sudurdamena ! AyAnti niryAntyadha UrdhvamuccaiH, svakarmadUtena javena nItA:75 je ajJAnI puruSo bahu dukhe karIne (ghaNu zramavaDe) geDI zakAya evA rAgarUpa moTA pAzavaDe (phAMsalAvaDe) A zabdAdi] viSayomAM baMdhAyA che teo potAnAM zubhAzubha karmarUpa dUtavaDe lai javAtA vegathI uce (svargAdimAM) Ave che, ne vegathI nIce (pazvAdi nimAM) jAya che. pa. pAMca viSayonuM duHkhadAtApaNuM daSTAMtathI samajAve che - ' zabdAdibhiH paJcabhireva paJca, paJcatvamApuH svaguNena baddhAH / gujarAtapatarAmanA nara: pannamAjhata jim II haddA [ jyAre ] haraNa, hAthI, pataMga, mAchaluM ne bhamare [A pAMca prANuo zabdAdi pAMcaviSayavaDe ja potAnA eka eka viSayavaDe baMdhAyelA mRtyune pAme che, tyAre pAMcavaDe pakaDAyele manuSya kema mRtyu na pAme? pAmeja. 76. viSayanuM viSathI paNa vadhAre apakArakapaNuM kahe cheHdossenn tIvro viSayaH kRSNasarpaviSAdapi / viSaM nihanti bhoktAraM draSTAraM cakSuSA'pyayam // 7 // [zabdAdi viSaya kALA sApanA viSathI paNa deSavaDe tIvra (adhikadoSavALe) [ che, kemake viSa ti] khAnArane Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. mAre che, [ane] A [rUpAdi viSaya te netravaDe jenArane paNa mAre che. 77. | zabdAdi viSemAM rahelI daDha prIti tyajyA vinA mokSa thaI zakatA nathI ema kahe che - viSayArAmahAparA vimurA: kuTuratyakAnta ! sa eva kalpate muktyai nAnyaH SaTzAstravedyAMpe // 78 // je manuSya] atyaMta prayatnathI tyajI zakAya evA vinI AzArUpa mahApAzathI atyaMta makaLe thAya che, te manuSya ja mokSane mATe egya thAya che, bIje cha zAstrane jANanAre paNa mikSane mATe egya thato nathI, 78. viSayonI tRSNa manuSyane mokSane lAbha thavA detI nathI ema ApAtavairAgyavato mumukSUna, bhavAbdhipAraM pratiyAtumudyatAn / bhAzAgraho majayate'ntarAle, nigRhya kaNThe vinivartya vegaat||79|| saMsArarUpa samudranA [para pAraprati javAne udyamI thecela uparaTIA vairAgyavALA mumukSuone zabdAdi viSacenI AzArUpa magara gaLe pakaDIne vegathI [ mekSanA prayatnathI ] vimukha karIne vacamAM DubADI de che. 79 zabdAdi viSayanI tRSNAno tyAga karanAra brahmane pAme che ema jaNAve che - viSayAkhyagraho yena suviraktayasinA hataH / sagacchati bhavAmbhodheH pAraM pratyUhavarjitaH // 80 // jeNe tIvrarAgyarUpa taravAravaDe viSayanAmanA magarane Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNa. 423 mArI nAkhe che te [ paramArthamAM virodha karanAra] vighathI rahita thayele saMsArarUpa sAgaranA pArane pAme che. 80. zrI gurunA upadezAnusAra prayatna karavAthI ja vairAgyanI vRddhiva phalAsiddhi thAya che ema kahe che - viSamAviSayamArgacchato'nacchabuddheH, pratipadamabhiyAto mRtyurapyeSa viddhi / hitasujanagurUtyA gacchataH svasya yuktyA, prabhavati phalasiddhiH satyamityeva viddhi // 81 // malina buddhivALA ni bhayaMkara viSayonuM sevana karanArA[manuSyane A liprasiddha) kAla Dagale Dagale pAse Ave. leja jANe. hitano upadeza karanArA brahmavettA saddagurunA vacana pramANe ni vedAnukulI potAnI yuktivaDe vartanAmanugone [ tIvravairAgyAdinI prApivaDe AtmasvarUpanA jJAnarUpa] phulanI siddhi thAya che. [A artha satyaja che ema jANa. 81. - have mumukSunA kartavyane spaSTa karIne kahe che - . mokSasya kAGkSA yadi vai tavAsti, tyajAtidUrAdviSayAnviSaM yathA / pIyUSavattoSadayAkSamArjava rAnita vArtArmikA nibhAvazAt / 82 . je tane nakkI mekSanI IcchA hoya tei te viSanI piThe [zabdAdi viSayene bahu dUrathI tyaja, [tene ramaNIya paNAnI buddhithI kadIpaNa vicAra na kara, ane je maLI Ave temAM ] saMtoSa, [ dIna ne duHkhIne uddhAra karavAmAM ] Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja24 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. karuNa, [ kura vacanAdinA zravaNAdimAM ] sahanazIlatA, sara latA, mananI atyaMta nizcalatA, ne Idriyono nigraha [ityAdi zubha sAdhanane niraMtara AdarathI amRtanI peThe seva. 2. AtmajJAnanAM sAdhanane parityAga karI dehapaSaNamAMja tatpara rahevAthI thanArI hAni kahe che - anukSaNaM yatparihRtya kRtyamanAdyavidyAkRnabandhamokSaNam / dehaH parArtho'yamamuSya poSaNe yaH sajate sa svamanena hanti / / 83 / / anAdi avidyAe karelA [huM ne mAruM AvA baMdhathI makaLA thavA mATe je sAdhanAbhyAsa kSaNe kSaNe kartavya [ che tene] parityAga karIne A bIjAnA (kAgaDA, katarA ne zIALa AdinA upagavALuM thalazarIra che, tenA piSa mAMjo je manuSya ] tatpara thAya che te [ manuSya] AprivRtti vaDe potAne haNe che, potAnA duHkhanI paraMparAne vadhAre che.) 83. zarIrapoSaNArthI san ya AtmAnaM didRkSati / grAhaM dArudhiyA dhRtvA, nadI tartuM sa gacchati // 84 // je viparIta buddhivALe manuSya potAnA sthalazarIranA poSaNanI IcchAvALe thaye chatAM AtmAnA sAkSAtkArane che che te [viparIta buddhivALe manuSya magarane lAkaDAnI buddhiva pakaDIne nadIne taravAno prayatna kare che. 84. mehanA parityAgavinA mokSane lAbha thatuM nathI ema kahe che - moha eva mahAmRtyumumukSorvapurAdiSu / / moho vinirjito yena sa muktipadamarhati // 85 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 zrIvivekacUDAmaNi. mokSanI IcchAvALAne sthUlazarIrAdimAM [AtmAnI] brAMtija meTA motarUpa [che.] jeNe A brAMtinI atyaMtanivRtti karI te [puruSa brahmasvarUpane priApta karavAne samarthe thAya che. 85. dehAdimAM ahaMtA mamatArUpa moha tyajavAne upadeza kare che - mohaM jahi mahAmRtyuM dehadArAsutAdiSu / / yaM jitvA munayo yAnti tadviSNoH paramaM padam // 86 // [ he samya!] sthalazarIra, strI ne putrAdimAM meharUpa (ahaMtAmamatArUpa) meTA mRtyu tyAga kara. jemane jItIne vivekIo vyApaka paramAtmAnA te uttama svarUpane pAme che. 86. sthUlazarIra kayAM kAraNothI niMdavAyegya che te kahe chetvngmaaNsrudhirsnaayumedomjaasthisNkulm / pUrNa mUtrapurISAbhyAM sthUlaM nindyAmidaM vapuH // 87 // A sthUlazarIra cAmaDI, mAMsa, lehI, snAyu, meda, (carabI) majajA ne hADakAMthI bhareluM [ane mUtra ne vijhAvaDe pUrNa [che, tethI] niMdavAyegya [che. 87. sthUlazarIranA upAdAnakAraNa Adine kahe che - paMcIkRtebhyo bhUtebhyaH sthUlebhyaH pUrvakarmaNA / samutpannamidaM sthUlaM bhogAyatanamAtmanaH // avasthA jAgarastasya sthUlArthAnubhavo yataH // 88 // jIvanA suikhadu:kharUpa bheganA sthAnarUpa A sthUlazarIra [jIvanA pUrva karmavaDe paMcakRta thUlabhUtemAMthI uparyuM che. tenI (razUlazarIranA abhimAnInI) jAgradaavasthA che.] Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rasA. jethI sthUla padArtheAnA anubhava [thAya che.] 88. kahe cheH aMtaHkaraNanI jAgradavasthAmAM thUlazarIranI pradhAnatAnuM kAraNa bAhyendriyaiH sthUlapadArthasevAM, srakkandanarUyAdivicitrarUpAm karoti jIvaH svayametadAtmanA, tasmAtprazastirvapuSo'sya jAgare89 jIva bahAranI [netrAdi chidrayavaDe puSpamAlA, caMdana ne zrI Adi nAnAprakAranA rUpavALA sthUla padArthonA upabhAgane pAte e rUpe [thaIne ( sthUlazarIranI sAthe ekapaNAnI bhrAMti karIne) kare che, tethI ( jIvanA bhAganuM sthAna hevAthI ) jAgraDmAM A sthUlazarIranuM pradhAnapaNuM [che.] 89. gRhasthanA gharajevuM jIvanuM A sthUlazarIra dhara che ema kahe che:srvo'pi bAhyasaMsAraH puruSasya yadAzrayaH / viddhi dehamidaM sthUlaM gRhavadgRhamedhinaH // 90 // jIvanA [zrIputrAdirUpa] bahAranA saMsAra badhAja jena (je zarIrane) Azare [che te] A gRhasthanA gharajevuM sthUlazarIra jANu. 90. have sthUlazarIranA dharmAM kahe cheH-- sthUlasya saMbhavajarAmaraNAni dharmAH, sthaulyAdayo bahuvidhAH zizutAdyavasthAH / varNAzramAdiniyamA bahudhA''mayAH syuH, pUjAvamAnabahumAnamukhA vizeSAH // 91 // janma, vRddhAvasthA ne maraNa [] dhA sthUlazarIranA [che, vaLI] sthUlapaNuM ityAdi ahu prakAranA teinA dharmo che.] Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNui. 427 khAlakapaNuM Adi avasthAo [tenI che.] vahu ne AzramA dinA niyamo [tathA] ahu prakAranA rAge [paNa AnA] che. [vaLI] pUjA, apamAna ne bahumAnAdi nAnAprakAranA bheddA [paNa tenA dharmA che.] 91. sthUlazarIranuM nirUpaNa karIne have sUkSmazarIranuM nirUpaNu karavAnA AraMbha kare che. temAM prathama IMdriyAnuM nirUpaNa kare cheHbuddhiindriyaanni zravaNaM tvagakSi, ghrANaM ca jihvA viSayAvabodhanAt vAkpANipAdA gudamapyupasthaH, karmedriyANi pravaNena karmasu // 92 // [zabdAdi] viSayAnA jJAnathI zretra, tvacA, netra, nA sikA ne jIbha [] jJAneMdriya [kahevAya che, ane khelavuM ityAdi] kamAmAM pravRtta thavAvaDe vANI, hAtha, paga, upastha ne gudA [A] karmendriyA [kahevAya che.] 92. have vRttibhede cAra prakAranA aMtaHkaraNane kahe che: nigadyate'ntaHkaraNaM manodhIrahaMkRtizcittamiti svavRttibhiH / manastu saMkalpavikalpanAdibhirbuddhiH padArthAbhyavasAya dhrmtH|| 93 // atrAbhimAnAdahamityahaMkRtiH, svArthAnusaMdhAnaguNena cittam ||14|| aMtaHkaraNa petAnI vRttievaDe mana, buddhi, ahaMkAra ne citta ema kahevAya che. saMkalpa ne vikalpa AdivaDe mana [kahevAya che,] ane padArthanA nizcayarUpa dharmathI buddhi [ kahevAya che. ] 93. ahiM ( sthUlazarIrAdimAM ) huMpaNuM AvA abhimAnathI ahaMkAra [kahevAya che.] pAtAnA viSayanA ciMtanarUpa guNavas citta [kahevAya che.] 94. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratne, www prANAnuM nirUpaNa kare che:praannaapaanvyaanodaansmaanaa bhavatyasau prANaH / svayameva vRttibhedAdvikRtibhedAtsuvarNasalilavat // 95 // jema sAnuM ane pANI [kaDAM AdirUpa ne tara MgadirUpa temanA kAryanA bhedathI [bheda pAme che, tema] A prANa vRttinA bhedathI pAteja prANa, apAna, byAna, udAna ne samAna thAya che. 95. 428 sakSmazarIranuM nirUpaNa kare che:~ vAgAdi paJca zravaNAdi paMca, prANAdi paccAbhramukhAni paJca | buddhayAdyavidyApi ca kAmakarmaNI, puryaSTakaM sUkSmazarIramAhuH // 96 // idaM zarIraM zRNu sUkSmasaMjJitaM, liGgaM tvapaJcIkRtabhUta saMbhavam / savAsanaM karmaphalAnubhAvarka, svaajnyaanto'naadirupaadhiraatmnH||97|| vANI Adi pAMca [kamadriyA,] zretrAdi pAMca [jJAne dvi,] prANAdi pAMca [prANA,] AkAzAdi pAMca [sUkmabhUta, buddhi Adi [aMtaHkaraNA,] avidyA, kAma ne karma [] A purIone (jIvanA nivAsasthAnAne) [ vidvAneA ] sUkSmazarIra kahe che. 96. A sUkSmanAmavALA za [he priyadarzana ! ] sAMbhaLa. rIrane liMgazarIra [paNa kahe che. A liMgazarIra] apacIkRta (nahi maLelAM-sUkSma) [pAMca] bhUtemAMthI upajeluM, vAsanAonA AzrayavALuM, [jIvane zubhAzubha] karmanA [sukhaduHkharUpa] lanA anubhavanuM sAdhana, [ane] AtmAnA ajJAnathI AtmAnI anAdi upAdhi [che.] 97, Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecUDAmaNi. 429 have sakSmazarIranI avasthA Adine tathA jIvana sarva vilAsa samazarIrane adhIna che e arthane nIcenA be kevaDe kahe chesvpno bhavatyasya vibhattyavasthA, svamAtrazeSeNa vibhAti yatra / svapne tu buddhiH svayameva jaagrtkaaliinnaanaavidhvaasnaabhiH||98|| kAdibhAvaM pratipadya rAjate, yatra svayaM bhAti hyayaM parAtmA / dhImAtrakopAdhirazeSasAkSI, na lipyate tatkRtakarmalezaiH // yasmAdasaMgastata eva karmabhirna lipyate kishcidupaadhinaakRtaiH|| 99 // AnI (A sUphamazarIranI) [jAgratathI pRthaka avasthA svapna che. jemAM [ buddhi ] teija bAkI rahIne vividha rUpe pratIta thAya che.-svapnamAM te buddhi piteja jAgranA samayanI nAnA prakAranI vAsanAovaDe kartApaNAdinA bhAvane pAmIne zebhe che. jemAM A zreSTha AtmA teija prakAze che. buddhanI ja upAdhivALe [] sarvane sAkSI [AtmA teNe karelA karmanA lezevaDe [paNa lepate nathI. jethI te ane saMga chei, tethIja [te buddhirUpa ] upAdhavaDe karelAM karmovaDe kAMI paNa lekhAte nathI. 98-9. AtmAnuM asaMgapaNuM dRSTAMta ApIne samajAve che - sarvavyApRtikaraNaM liGgamidaM syAccidAtmanaH puMsaH / vAsyAdikamiva takSNastenaivAtmA bhavatyasaMgo'yam // 100 / / jema sutArane vAMsale Adi [ lAkaDAM chelavAnuM kAraNa che, tema] A liMgazarIra cetanarUpa puruSanA sarva (lekikavaidika) karmanuM karaNa (sAdhana) che. [sarva karma liMgazarIravaDe thAya che, ] tethI ja A AtmA asaMga che. 100, Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. netrAdi IdriyonA dharmo AtmAnA nathI ema jaNAve che - andhatvamaMdatvapaTutvadharmAH, sauguNyavaiguNyavazAddhi cakSuSaH / bAdhiryamUkatvamukhAstathaiva, zrotrAdidharmA na tu vetturaatmnH||101|| netranA nirdoSapaNAthI ne sadeSapaNAthI jovAmAM samarthana paNuM, AMdhaLApaNuM ne maMdapaNuM [A dharma [ netramAM pratIta thAya che, te dharma netranA che, AtmAnA nathI, ane ] tevI ja rIte baherApaNuM ne muMgApaNuM Adi zretra ni vANI] AdinA dharma zuM che,] paNa [ temane] jANanAra AtmAnA [ te dharme] nathI. 101. prANathI AtmA bhinna che ema jaNAvavA kANunA dharma kahe che - ucchAsaniHzvAsavijRmbhaNabhutprasyandanAdyutkramaNAdikAH kriyAH / prANAdikarmANi vadanti tajjJAH, prANasya dharmAvazanApipAse // usa, nizvAsa, bagAsAM, chIMka, [malamUtrane bahAra kADhavAM ItyAdi [ ne maraNakAle eka skUlazarIramAMthI liMga zarIrane bIjA zarIramAM] laI javuM Adi kiyAone Abha. jJAnIo prANadinAM karmo kahe che. bhUkha ne tarasa paNa prANunA dharmo che.] 102. have aMtaHkaraNathI AtmAnuM bhinnapaNe jaNAvavA aMtaHkaraNanA dharmo kahe che - antaHkaraNameteSu cakSurAdiSu varmaNi / ahamityabhimAnena tiSThatyAbhAsatejasA // 103 // ahaMkAraH sa vijJeyaH kartAbhoktAbhimAnyayam / sattvAdiguNayogena cAvastha yamaznute // 104 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 431 viSayAnAmAnukUlye sukhI duHkhI: viparyaye / sukhaM duHkhaM ca taddharmaH sadAnaMdasya naatmnH||105|| A netrAdimAM [] skUlazarIramAM huM AvA (huM jouM chuM ItyAdi vRttione upajAvavArUpa) abhimAnavaDe cidAbhAsanA prakAzanI [sAthe aMtaHkaraNa rahe che. 13. te ahaMkAra kartakatA jANave. A ahaMkAravALe [jIva sattvAdi [traNa guNanA cagavaDe [jAgradAdi traNa avasthAne pAme che. 104. viSayenA lapaNAmAM tei aMta:karaNasukhI, ne tethI] UlaTApaNAmAM [0] duHkhI [thAya che. sukha ne dukha tene (aMtaHkaraNane) dharma che, paNa sarvadA AnaMdarUpa AbhAne [te dharma nathI. 105. have AtmAnuM priyatamapaNuM jaNAve che - AtmArthatvena hiM preyAnviSayo na svataH priyaH / svata eva hi sarveSAmAtmA priyatamo yataH // 106 // tata Atma sadAnando nAsya duHkhaM kadAcana / yutsuSuptau nirviSaya AtmAnando'nubhUyate // zrutiH pratyakSaaitizramanujA = kArtAi / 207 zabdadi viSaya pitAthI priya nathI, paNa AtmAnA prajanapaNuvaDe vadhAre priya che. AthI (AtmA viSayethI vadhAre priya che, tethI) AtmA saghaLAone ja pitAthIja paramapriya [che.] 106. [AtmA paramapriya che. tethI AtmA sarvadA AnaMdarUpa Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rA. [che.] Ane kadIpaNa duHkha nathI, kemake suSuptimAM viSayarahita AtmAnA AnaMda anubhavAya che. ["Anaddo brahmati yajJAnAt // "--AnaMda brahma che ema jANatA havA, ityAdi zruti [suSuptinA anubhatrarUpa] pratyakSa, [jIvanmuktAnA paraMparA vaDe saMvAdarUpa] aitihA, (itihAsane lagatuM pramANa,) ane AtmA paramAnadarUpa che, paramapremane viSaya hovAthI, A anumAna [ema cAra pramANeA AtmAnA AnaMdarUpapaNAmAM vidyamAna che. 107, have mAyAnA svarUpanuM nirUpaNa kare che: -- avyaktanAmnI paramezazaktiranAdyavidyA triguNAtmikA parA / kAryAnumeyA sudhiyaiva mAyA, yayA jagatsarvamidaM prasUyate // 108 [nAma tathA rUpavaDe aprakaTa heAvAthI avyaktanAmavALI, anAdi avidyArUpa, sattva, rajasa ne tamasa A ] traNa guNarUpa, [kAryothI] para, subuddhivALAvaDe karyothI anumAnamAM AvanArI, paramezvaranI zakti mAyA [che.] jemAyAvaDe A saghaLuM jagat utpanna thAya che. 108, te mAyA anirvacanIya pavALI che ema kahe che:-- sannApyasannApyubhayAtmikAno, bhinnApyabhinnApyubhayAtmikAno / sAGgApyanaGgApyubhayAtmikA no, mahAbhutAnirvacanIyarUpA // 109 // [te mAyA brahmajJAnavarDa mithyA siddha thanArI hAvAthI sat paNa nathI, [pAMca bhUte ne sarva bhAtikapadAthAnuM upadAnakAraNa hAvAthI te ] asat paNa nathI. [ sat ne asata A paraspara viruddhadharme eka dhI'mAM rahI zake nahi, tethI te Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvileDAmaNi. sat tathA asat evA] umiyarUpavALI [paNa]nathI. [AtmA eka advitIyarUpa hovAthI te AtmAthI] bhinna paNa nathI, [agninI dAhakazakti jema agnithI abhinna nathI, tema A mAyA AtmAnI zakita hovAthI AtmAthI] abhinna paNa [ nathI, ane bheda tathA abheda paraspara virodhavALA hovAthI te bhinnaabhinnarU5] ubhayarUpavALI [ paNa nathI. vaLI tenA avayavonuM zAstramAM nirUpaNa na hovAthI te] sAvayava paNa nathI, [sattva, rajasa ne tamasa A traNa guNanI sAmyavasthA rUpa hevAthI te] niravayava paNa nathI, ane sAvayava tathA niravayavane paraspara virodha hovAthI te sAvayava tathA niravayavarUpa] ubhayarUpavALI [paNa nathI, paNa te] mahA addabhuta [] anirvacanIyarUpavALI [ ] 109. punaH paNa te mAyAnA svarUpanuM varNana kare che - zuddhAdaya brahmavibodhanAzyA. sarpabhramo rajjuvivekato yathA / rajastamaHsatvamiti prasiddhA, guNAstadIyAH prathitaiH svkaaryaiH| jema deraDInA jJAnathI sarpanI bhrAMti [nAza pAme che, tema mAyA ne mAyAnAM kAryorU5] malathI rahita ne advitIya brahmanA jJAnavaDe [te mAyA] nAza pAmanArI che, tethI te sapa nathI.] satva, rajasU ne taman A tenA prasiddha guNe [ che ne te sukha, duHkha ne meharU5] pitAnAM kAryo vaDe prasiddha [che, tethI mAyA niravayava paNa nathI.] 110. have mAyAnA rajoguNanAM kAryo dekhADe che Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. vikSepazaktI rajasaH kriyAtmikA, yataH pravRttiH prasanA puraannii| rAgAdayo'syAH prabhavanti nityaM, duHkhAdayo ye manaso vikaaraaH|| rajoguNanI vikSepazakti kriyArUpa [che,] jemAMthI [A badhI] purAtana pravRtti cAlI rahI che.] rAgAdi [] duHkhAdi mananA vikAre je nitya [ anubhavAya che te] AmAMthI (vikSepazaktimAMthI) upaje che. 111. kAmaH krodho lobhadambhAdyasUyA'haMkArAmatsarAdyAstu ghoraaH| dharmA ete rAjasAH pumpravRttiryasmAdeSA tadrajo bandhahetuH // 112 // kAma, kedha, lobha, daMbha Adi, [anyanA 3 guNamAM deSane Aropa, ahaMkAra, adekhAI[] matsara Adi A rajoguNamAMthI upajelA bhayaMkara dharmo [che.] jemAMthI A puruSanI pravRtti [thAya che.] te rajoguNa [jIvanA ] baMdhanuM kAraNa [ che.] 112. rajoguNanI vikSepazaktinuM nirUpaNa karI have tamoguNanI AvarazaktinuM nirUpaNa kare che - eSA''vRtirnAma tamoguNasya, zaktiryayA vstvvbhaaste'nythaa| saiSA nidAnaM puruSasya saMsRtervikSepazaktaH pravaNasya hetuH // 113 // A prasiddha AvaraNa tame guNanI zakti [che.] jevaTe vastu (AtmA) viparItarUpe jaNAya che. te A [ AvaraNa ] jIvana [ janmamaraNanA pravAharUpa] saMsAranuM kAraNa che, ane vikSepazaktine kAryAbhimukha karavAnuM [paNa] kAraNa [che.] 113. prajJAvAnapi paNDito'pi caturo'pyatyantasUkSmAtmaham, vyAlIDhastamasA na vetti bahudhA saMbodhitopa sphuTam / bhrAntyA''ropitameva sAdhu kalayatyAlaMbate tadguNAn , Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 45 hantAso prabalA durantatamasaH zaktirmahatyAvRtiH // 114 // buddhimAna [chatAM paNa, paMDita (zAstrAne jANanAra) [chatAM] paNa, vyavahAramAM] kuzala [chate] paNa, atyaMta sUkSma AtmAne ziAstranA upadezathI jANanAra [chatAM paNa, ane sajajanoe bahu prakAre samajAvyA [chatAM] paNa, tame guNavaDe AcchAdita thayele (puruSa vastune saMzayaviparyayarahita jANatA nathI. bhrAMtivaDe Arepitaneja (mithyAneja) satya mAne che, [ane tenA [mithyA] guNone Azraya kare che. kacchanI vAta che ke bahu parizramavaDe dUra karI zakAya evA tame guNanI A AvaraNa zakti meTA balavALI [che.] 114. have AvaraNazakitanA saMbaMdhavALA puruSamAM utpanna thatA deSa kahe che:abhaavnaa vA viparItabhAvanAsaMbhAvanA vipratipattirasyAH / saMsargayuktaM na vimuJcati dhruvaM, vikSepazaktiHkSapayatyajasram // 115 // [ adhiSThAnanA yathArtha jJAnane ] abhAva, mithyAjJAna, kiI paNa vastunA] vizeSa svarUpamAM avizvAsa, ane saMzaya [A de] AnA (A AvaraNanA) saMbaMdhavALAne parityAga karatA nathI, [ A ] nakkI [chevaLI A puruSane] niraMtara [ rajoguNanI ] vikSepazakti vikSepane pamADe che. 115. tame gurunAM kAryAne kahe che - ajJAnamAlasyajaDatvanidrApramAdamUDhatvamukhAstamoguNAH / etaiH prayukto na hi vetti kiJcinidrAluvatstambhavadeva tiSThati // ajJAna, ALasa, jaDatA, nidrA, pramAda ane mUDhapaNuM Adi tame guNanAM kAryo [che.] AkA]vaDe yukta [puruSa kAMI Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza tA. paNa nathIja jANatA, [ane] ghelAnI peThe [ke] thAMbhalAnI peTheja [ceSTArahita] rahe che. 116. sattvaguNa nimatra chatAM kevI rIte sa MsAranA hetu thAya che te kahe che:stvN vizuddhaM jalavattathApi, tAbhyAM militvA saraNAya kalpate / yatrAtmabimbaH pratibimbitaH san, prakAzayatyarka ivAkhilaM jaDam // [joke] sattvaguNu jalanA jevA aNu nirmala [che,] tepaNa khaMnenI [ sAthe rajoguNanI ne tameguNanI sAthe] maLIne saMsAranA hetu thavAmAM samartha thAya che. jemAM ( je sattvaguNunA kArya buddhimAM ) zuddhAtmA pratiSi khabhAvane pAmyA chatA sUryanI peThe sarva jajagat ]ne prakAze che. 117, sattvaguNanA pradhAnapaNathI utpanna thata guNA kahe che:-- mizrasya sattvasya bhavanti dharmAstvamAnitAdyA niyamA yamAdyAH / zraddhA ca bhaktizca mumukSutA ca, daivI ca sampattirasannivRttiH // amAnIpaNuM Adi, [pavitratAdi] niyama, [ahiMsAdi yamA ityAdi, zraddhA, bhakti, meAkSanI icchA, [ abhaya Adi daivIsaMpatti [ ane ] asatnI ( AsurIsaMpattinI ) nivRtti [kAMika dakhAyelA rajoguNa tathA tameguNuthI ] mizra sattvaguNanA dharma che. 118. have vizeSa balavAn thayelA sattvaguNanA dharma kahe cheH-- vizuddhasattvasya guNA' prasAdaH svAtmAnubhUtiH paramA prazAntiH / tRptiH praharSaH paramAtmaniSThA, yayA sadAnandarasaM samRcchati // [aMta:karaNanI] prasannA, peAtAnA AtmAnA anubhava, ahAranA viSayeAnA lAbhavinA] parama prazAMti, [parama] tRSTi, Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 zrIvicUDAmaNi paramAnaMda [ane] brahmasvarUpane nizcaya [ka] jevaDe [manuSya] avinAzI AnaMdanA anubhavane pAme che, A ] vizuddhasasvaguNanA dharmo [ che.] 119. jIvanA kAraNazarIranuM tathA tenI avasthAnuM nirUpaNa kare cheavyktmettrigunnairniruktN, tatkAraNaM nAma zarIramAtmanaH / suSuptiretasya vibhaktyavasthA, pralInasadriyabuddhivRttiH // 120 // traNa guNavaDe kaheluM A avyakta (mAyAnAmanuM tattva) te jIvAtmAnuM kAraNa (sthUlazarIra tathA sUkSmazarIrane hetu) zarIra (brahmavidyAvaDe vinAza pAmanAra) prasiddha [che.] jemAM sarva iDhiyenI tathA buddhinI vRtti atyaMta lIna thaI jAya che evI [ jAgrata tathA svapnathI] bhinna avasthA suSupti AnI (kAraNa zarIranA abhimAnInI) [che.] 120. sarvaprakArapramitiprazAnti/jAtmanA'vasthitireva buddheH / suSuptiretasya kila pratItiH, kiMcinna vadmati jgtprsiddhH|| | sarva prakAranAM (aMtaranAM ne bahAranAM) jJAnanI atyaMta zAMti [ ane ] aMta:karaNanI bIjarUpe sthitija suSupti [ avasthA che. suSuptimAMthI UThele puruSa huM] kAMI paNa jANate nahoto [Ama smaraNa karIne kahe che, AvI] jagatamAM prasiddhi havAthI [ suSupti avasthAmAM] AnI (A ajJAnanI) pratIti [che ema ] nakkI [ jANavuM.] 121. mAyA ne mAyAnAM sarva karyo AtmAthI bhinna che ema kahe chedehendriypraannmno'hmaadyH, sarve vikArA viSayAH sukhaadyH| vyAmAdibhUtAnyakhilaM ca vizvamavyaktaparyantamidaM AnAtmA // Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ne. sthUlazarIra, iMdriyA, prALu, mana, ahuMkArAdi, [ aMta:karaNanA kAmAdi] sarva vikAro, [zakhvAdi] viSayA, sukhAdi, AkAzAdi bhUta, sarva jagat, ane [ chevaTa] mAyAsudhI A [ sarva ] jaDaja [ che. ] 122. sa jaDa mithyA che ema jaNAve che:-- mAyA mAyAkArya sarvaM mahadAdidehaparyaMtam / asadidamanAtmatattva viddhi tvaM marumarIcikAkalpama / 123 // mAyA [ne ] mahattattvathI mAMDIne sthUlazarIraparyaMta sa mAyAnuM kArya mithyA [che. te] AtmAnuM svarUpa nathI. A [ sarvane ] tuM jhAMjhavAnA pANIjevuM [ mithyAja ] jANu. 123. jaDasvarUpanu nirUpaNuM thai javAthI have paramAtmAnA svarUpanuM nirUpaNu karavAnI pratijJA kare che: ------ 428 atha te saMpravakSyAmi svarUpaM paramAtmanaH / yadvijJAya naro bandhAnmuktaH kaivalyamaznute // 124 // have [ uN] tane paramAtmAnuM svarUpa kahuM chuM. jene jANIne manuSya [ sa MsArarUpa] madhanathI mukta [thai] meAkSane pAme che. 124, - have paramAtmAthI abhinna AtmAnA svarUpanuM varNana kare cheHasti kazcitsvayaM nityamahaM pratyayalambanaH / avasthAtrayasAkSI satpaJcakozavilakSaNaH // 125 // [ annamayAdi] pAMca kAcAthI vilakSaNa, sastUpa, [jAzradAdi traNa avasthAonA sAkSI, maraNuparyaMta hu evA jJAnanA viSaya, kAi ( manavANInA aviSaya) AtmA che. 125, Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. yo vijAnAti sakalaM jAgratsvapnasuSuptiSu / buddhitavRttisadbhAvamabhAvamahamityayam // 126 // .. je jAgrata, svapnane suSuptimAM sarvedikSyane, buddhine, tenI vRttionA saddabhAvane, [ane tenI vRttionA] abhAvane jANe che [te ] A huM AvA [ jJAnane viSaya AtmA che.] 126. yaH pazyati svayaM sarva yaM na pazyati kazcana / . yazcetaryAta buddhayAdi na tadyaM cetayatyayam // 127 // je pote sarvane jANe che, jene kaI paNa jANatuM nathI, je buddhi Adine prakAza karavAmAM samartha kare che, [paNa] jene te [buddhi Adi] prakAza karavAmAM samartha karI zakatAM nathI, A [AtmA che.] 127. yena vizvamidaM vyAptaM yanna vyApnoti kiMcana / mAmarvmahuM sarva mAnamagumAvyA . 228 / jeNe A jagata vyApeluM [che,] jene kAMI paNa vyApI zakatuM nathI, chAyArUpa A saghaLuM jenA prakAzanI pachI prakAza che, A [ AtmA che.] 128. yasya sannidhimAtreNa dehendriyamanodhiyaH / viSayeSu svakIyeSu vartante preritA iva // 129 // jenA mAtra samIpapaNuvaDe skUlazarIra, indriye, mana ne buddhi pitA potAnA viSayamAM preraNuM karelA [sevakenI] peke varte che, te A AtmA che.] 129. ahaMkArAdidehAntA viSayAzca sukhAdayaH / vedyante ghaTavadyena nityabodhasvarUpiNA // 130 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM akAdaza ratno. je nityajJAnasvarUpavaDe ahaMkArathI mAMDIne skUlazarIraparyaMtanA [padArtho, zabdAdi] viSa, ne sukhAdi [padArtho] ghaDAnI peThe prakAzAya che [te A AtmA che.] 130. eSo'ntarAtmA puruSaH purANo, nirantarAkhaNDasukhAnubhUtiH / sadekarUpaH pratibodhamAtro, yeneSitA vAgasavaranti // 131 // jevaDe prerAyelI vANI [ Adi karma kriye ne jJAna] indriyo [tipitAnA viSayabhaNa ] jAya che, to A aMtarAtmA. [ zarIrarUpa] puramAM rahenAra, sanAtana, niraMtara akhaMDasukharUpa ne akhaMDajJAnarUpa, sarvadA ekarUpa, [ne sarva vRttiemAM] abhivyakta cetanamAtra [che.] 131. AvA AtmAne mumukSue kyAM zodha joie te kahe che - acaitra savAri dharA vyakata karAghajAra: | bhASA : ravivastravAte, svatazar fzvaniraM prajArAnA ahiMja (A manuSya zarIramAMja) sattvaguNapradhAna aMge ta:karaNarUpa guphAmAM [ kAraNarUpathI rahela] avyAkRta AkAzaviSe (kAraNuzarIramAM) addabhuta prakAzamaya [cetanarU5] AkAza [che te AtmA che. te AtmA] pitAnA [cetanarUpa] prakAzavaDe A [ jaDa] jagane prakAzato chata sarvottama sUryanI peThe prakAze che. 132. A AtmA akriya ne avikArI che ema kahe che - hAtA mano'haMkRtivikriyANAM, dehendriyaprANakRtakriyANAm / ayo'gnivattAnanuvartamAno, na ceSTate no vikaroti kiMcana // [AtmA] mana ane ahaMkAranAM pariNamene, [tathA] Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zanivekyUmaNi. sthalazarIre, Idriyee ne prANee karelI kriyAone jJAtA [che, ane tapelA] DhAmAM agninI peThe teomAM rahyo te [ paNa te] kAMI kriyA karatuM nathI, [ne kAMI] vikAra pAmate nathI. 133. AtmAnA adhikArIpaNAne spaSTa karIne kahe che:-- na jAyate no mriyate na vardhate, na kSIyate no vikaroti mityaH / vilIyamAne'pi vapuSyamuSminna lIyate kumbha ivAmbaraH svayam // [A] avinAzI [AtmA] utpanna thatuM nathI, vadhato nathI, rUpAMtara pAmate nathI, ghaTatuM nathI, [] vinAza pAmatuM nathI. A sthalazarIra vinAza pAmyA chatAM paNa ghaDAmAMnA AkAzanI peThe pote vinAza pAmato nathI. 134. huM evA jJAnanA viSayarUpa amAnA upadezanI samApti kare cheprkRtivikRtibhinnH zuddha bodhasvabhAvaH, sadasadidamazeSaM bhAsayanirvizeSaH / vilasati paramAtmA jAgradAdiSvavasthAsvahamahamiti sAkSAtsAkSirUpeNa buddheH // 135 // kAraNa tathA kAryathI vilakSaNa, zuddhajJAnasvarUpa, utkRSTa cetanarUpa, [ne nAmAdi ] vizeSathI rahita [AtmA] A stha lasUmarUpa [ samagra jagatane ] prakAzita [ chate aMta:karaNanI] jAgradAdi avasthAmAM huM huM evI rIte buddhinA sAkSarUpe nirapekSa kIDA kare che. 13pa. e AtmarUpe sthiti karavAne zaraNAgata ziSyane upadeza kare cheniymitmnsaa'muN tvaM svamAtmAnamAtma Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. nyayamahamiti sAkSAdviddhi buddhiprasAdAt / janimaraNataraGgApArasaMsArasindhuM, pratara bhava kRtArtho brahmarUpeNa saMsthaH // 136 // he [sAmya!] tuM A svarUpabhUta AtmAne vaza karelA manavaDe [] buddhinI nirmalAvaDe svazarIramAM A huM ema spaSTa jANa; [ tAre vanamAM javAnI ke guphAmAM rahevAnI agatya nathI.] janmamaraNarUpa taraMgavALA apAra saMsArasAgarane anAyAse tara, [ane] brahmarUpe sArI rIte sthita [thaIne] kRtArtha thA. 136. have baMdhanuM svarUpa kahe che - agAnArAmati matabdha SoDaza kura, prApta jJAnAnanamALAraMvrahetu / yenaivAyaM vapuridamasatsatyamityAtmabuddhayA, puSyatyukSatyavati viSayaistantubhiH kozakRdvat // 137 // A javane A anAtmAmAM (dehAdi jaDamAM) huM AvI buddhirUpa A baMdha [ AtmAnA] ajJAnathI prApta thaye che [te baMdha] janmamaraNathI thatA duHkhanI prAptinuM kAraNa [che.] je baMdhavaDeja A [ ajJAnI jIva] A miththA zarIrane satya ema [mAnIne] AtmAnI buddhivaDa [ Icchita AhAradithI ] puSTa kare che, [sugaMdhavALA telAdivaDe] saMskAra kare che, [ane anukUla] viSayavaDe [tenuM] rakSaNa kare che. jema ke zeTa Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUDAmaNi. 447 karanAra [ jIvaDA potAnA sukhanu sAdhana samajIne bahu zramavadhu upajAvelA ] tAMtaNAAvaDe [ pote adhana pAme che, tema jIva pAte pelA saMsAravaDe pote khaMdhananA anubhava kare che. ] 137. jaDamAM !mapaNAnI buddhinA adharUpapaNAmAM dRSTAMta kahe che:atsmiNstdbuddhiH prabhavati vimUDhasya tamasA, vivekAbhAvAdvai sphurati bhujage rajjudhiSaNA / tato'narthatrAto nipatati samAdAturadhikastato yo'sadgrAhaH sa hi bhavati bandhaH zRNu sakhe // 138 // atyaMta avivekIne ajJAnavarDa aMtamAM tatabuddhi (je vastu je rUpa nathI ne vastumAM te rUpanI eka prakAranI vastumAM bIjA prakAranI vastunI bhrAMti ) upaje che. vivekanA abhAvathIja sarpamAM doraDInI buddhi udaya pAme che. pachI [te sarpane doraDInI buddhithI] graDuNu karanArane [bhayaka pArdi] ghaNA anathaeNnA samUha prApta thAya che. [jethI dRSTAMtamAM anyapaNAnuM jJAna anartha karanAruM jovAmAM Ave che, ] tethI huM mitra ! je asatyanu` [ satyarUpe ] graGaNa teja baMdha che, [ ema ] nakkI kara. 138. have te badhA jIvane kevI rIte prApta thayA che te kahe che:-- akhaNDanityAdvayabodhazaktyA, sphurantamAtmAnamanantavaibhavam / samAvRNotyAvRtizaktireSA, tamomayI rAhurivArkabimbam // tame guNapradhAna A AvaraNuzakti akhaMDa, nitya ne Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI zaMkarAcAryanA aNIdI advaita jJAnazakti vaDe prakAzamAna avinAzI aizvaryavALA AtmAne sUryanA biMbane rAhune peThe AcchAdana kare che. 139 AvaraNanA kAryapa vikSepazakitanuM nirUpaNa kare che -- tirobhUte svAtmanyamalataratejovati pumA- . nanAtmAnaM mohAdahamiti zarIraM kalayati / tataH kAmakrodhaprabhRtibhirama bandhanaguNe:, paraM vikSepAkhyA rajasa uruzaktiya'thayati // 140 // bahu pavitra prakAzavALo pitAne AtmA DhaMkAI javAthI puruSa ajJAnathI jaDa zarIrane huM ema jANe che. pachI rajoguNanI vikSepanAmanI meTI zakti kAmakrodhAdi baMdhananA dharmovaDe A [puruSane bahu pIDA Ape che. 140. mahAmohagrAhagrasanagalitAtmAvagamano, dhiyo nAnAvasthAM svayamabhinayaMstadguNatayA / apAre saMsAre viSayaviSapUre jalanidhau, nimajyonmajyAyaM bhramati kumati: kutsitagatiH // 141 // ajJAnarUpa magaranA bhakSaNa karavAthI jenuM AtmajJAna DhaMkAI gayuM che e brAMtabuddhivALe [] niMdita phalane bhegavanAre A [jIva] buddhinI [jAgradAdi ] aneka avasthAene pite [ buddhirUpa upAdhivaDe tenI peThe anukaraNa karate chate [ baMdhananA hetu] viSayarUpa viSavaDe pUrNa [ne jJAnarUpa vahANavinA jene] pAra na Ave evA saMsArarUpa sAgaramAM nIce [] upara bhame che. 141. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. AtmAthI upajele ahaMkAra AtmAne kevI rIte DhAMke che te dRSTAMta ApIne samajAve che.- bhAnuprabhAsaMjanitAbhrapaMktirbhAnuM tirodhAya vijRmbhate yathA / AtmoditAhaMkRtirAtmanakhaM, tathA tirodhAya vijRmbhate svayam / jevI rIte sUryanA tejathI upajelI vAdaLAMonI hAra sUryane DhAMkIne [ pote ] pratIta thAya che, tema AtmAthI utpanna thayelA ahaMkAra Atmatattvane DhAMkIne khate pratIta thAya che. 142. vikSepazakti jIvane kevI rIte duHkha Ape che te dRSTAMta ApIne samajAve che:-- kavalitadinanAthe durdine sAndramedhaiyathayati himajhajhAvAyurugro yathaitAn / aviratatamasA''tmanyAvRte mRDhabuddhi, kSati caTTupu:nastAvizeSarAhi: // 243 // jema ghATAM vAdaLAMvALA divasamAM ghATAM vAdaLAMevaDa sUrya DhaMkAI javAthI bhayaMkara [ne ] TADhA tAphAnI vAyu Amane ( A vAdaLAMone ) [ jyAM tyAM bhamAvIne ] pIDe che, [tema] ghATA ajJAnavarDa AtmA DhaMkAI javAthI [ rajoguNunI] khalavAna vikSepazakti vivekarahita buddhivALA [puruSa ] ne bahu du:khAvarlDa [ aneka ceAniemAM ] bhramaNa karAve che, 143, AvaraNuzakti ne vikSepazaktivaDe puruSane baMdhanI prApti che. ema jaNAve che:-- Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. etAbhyAmeva zaktibhyAM bandhaH puMsaH samAgataH / yAbhyAM vimohito dehaM matvA''tmAnaM bhramatyayam // 144 // A be zaktivaDeja puruSane baMdha prApta thayuM che, je evaDe atyaMta meha pAmelo A [ puruSa] sthalazarIrane AtmA mAnIne A saMsArAraNyamAM] bhame che. 144. have baMdhanI kevI rIte sthiti thaI che. te kahe che - bIjaM saMmRtibhUmijasya tu tamo dehAtmadhIraGkuro, r: paramavu rAmai tu vadhu rokAva: raviI:, agrANIndriyasaMhatizca viSayA: puSpANi duHkhaM phalaM, nAnAkarmasamudbhavaM bahuvidha bhoktA'tra jIvaH khagaH / 145 // saMsArarUpa vRkSanuM bIja (upAdAnakAraNa) ajJAnaja [che,] lazarIramAM AtmAnI buddhi aMkura [che, ] viSayecchA pAnaDAM [che, puNyapAparU5] karma jala [ che, devAdi ] zarIra thaDa [che,] prANo zAkhAo [che, ] iMdriyone samaha [ zAkhAonAM ] agro [che,] viSaye phUlo [che.] aneka karmothI utpanna thayeluM ghaNA prakAranuM du:kha phala [che, ane] AmAM (A saMsArarUpa vRkSamAM) [phalane] bhegavanAre jIva pakSI [che.] 145. baMdhanA kAraNanA nirUpaNanI samApti kare che - ajJAnamUlo'yamanAtmavandho, naisargiko'nAdiranaMta IritaH / janmApyayavyAdhijarAdiduHkhapravAhapAtaM janayatyamuSya // 146 // ajJAnarUpa upAdAnakAraNavALe, anya kAraNanI apekSAvinAne, ucchedarahita pravAhavALe, [ane AtmAnA jJAnavinA Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. bIjA koI upAyathI] nAza nahi pAmanAre A [zarIrAdi] jaDamAM [ AtmAnI bhrAMtirU5] baMdha kahyA che. [te baMdha] A jIvane janma, maraNa, rega ne vRddhAvasthAdhirUpa duHkhonA pravAhamAM pADyA kare che. 146. A badha AtmasvarUpanA jJAnavinA bIjA upAyothI nAza pAmata nathI ema kahe che -- nAstrairna zastrairanilena vahinA, chettuM na zakyo na ca krmkottibhiH| vivekavijJAnamahAsinA vinA, dhAtuH prasAdena sitena mjunaa|| aMtaHkaraNanI nirmalatA [ne ekAgratArU5] tIkSaNa [] manahara [ tathA AtmA ne anAtmAnA ] vivekajJAnarUpa maTI talavAravinA [pAzupatAdi] astrAvaDe, [murAdi] zastraviDe, [pralayakAlanA] pavanavaDe, [ pralayakAlanA ] agnivaDe, [ ane zreta tathA smArta kaDakamaeNvaDe [A badho kApI zakAtuM nathI. 147. saMsAranI ajJAna sahita nivRtti karavAnA upAyo darzAve che-- zrutipramANekamate: svadharmaniSThA tenaivAtmavizuddhirasya / vizuddhabuddheH paramAtmavedanaM, tenaiva saMsArasamUlanAzaH // 148 // vedarUpa pramANamAM dRDha buddhivALAne svadharmamAM (niSkAmakarmanA anuSThAnamAM ) niSThA [prApta thAya che,] tevaDeja AnA aMta:karaNanI atyaMta zuddhi [thAya che,] atyaMta zuddha aMta:karaNavALAne [ zrIsaddagurunA upadezavaDe] brahmane sAkSAtkAra [thAya che, ane] tevaTeja [AnA] saMsArane [ajJAnarUpa ] mUlasahita nAza [ thAya che.] 148 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 \L " , L0S zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. AtmAnA vAstavika svarUpanI pratIti nahi thavAnA kAraNane daSTAMtavaDe samajAve che:-- kozairanamayAdyaiH paJcabhirAtmA na saMvRto bhAti / nijazaktisamutpannaH zaivAlapaTalairivAmbu vApistham // 149 // jema [ jalane Azare rahelI malinatAmAMthI upajelI ] lIlanA samUhavaDe vAvamAM 2.9 [nirmala] laja [ pratIta thatuM nathI, tema] pitAnI ( AtmAnI) [ avighArUpa] zAktamAMthI upajelA annamayAdi pAMca kezavaDe DhaMkAyele AtmA [ cidAnaMdarUpe] pratIta thato nathI. 149. jalanI uparanI lIlane dUra karavAthI jema jalanI pratIti thAya che, tema kozene dUra karavAthI AtmAnI pratIti thAya che ema kahe chetcchaivaalaapnye samyaka salilaM pratIyate zuddham / tRSNAsaMtApaharaM sadyaH saukhyapradaM paraM puMsaH // 150 // pazcAnAmapi kozAnAmapavAde vibhAtyayaM zuddhaH / nityAnaMdaikarasaH pratyagrUpaH paraM svayaMjyotiH // 151 // [nirmala jalane DhAMkanArI ] te lIlane dUra karavAthI nirmala, tarasa tathA tApane maTADanAruM,[ane] turata (pItAMja ) AnaMda ApanAruM, uttama jala puruSane spaSTa pratIta thAya che. 150. [ AtmAne DhAkanAra annamayAdi] pAMca kozene apavAda karavAthI A [ avidyArUpa] malinatAthI rahita, avinAzI, AnaMdarUpa, ekarasa, sarvenI aMtara rahela, [ avighAthI ] para, [ane] svayaMprakAzarUpa [AtmA jJAnIone]pratIta thAya che. 151. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvicUDAmaNi. 44 AnaMdI thavAnuM sAdhana kahe che - mAtmAnAtmavivekaH kartavyo bandhamuktaye vidussaa| .. tenaivAnandI bhavati svaM vijJAya saccidAnandam // 152 // vidvAne baMdhathI mekaLA thavA mATe AtmA ane [dehAdi ] jaDane viveka karavuM joIe. te viveka vaDe pitAne salUpa, ciTU5 ne AnaMdarUpa anubhavIne AnaMdI (jIvanmuktinA vilakSaNa sukhane anubhavanAre ) thAya che. 15ra. have muktanuM lakSaNa kahe che - musAdiSIkAmiva dRzyavargAtpratyaJcamAtmAnamasaMgama kriyam / vivicya tatra pravilApya sarve, tadAtmanA tiSThati yaH sa muktH||153|| muMjathI saLInI peThe [ dehAdi] dRzyasamUhathI sarvanI aMtara rahela, asaMga [] akiya AtmAne pRthak jANIne temAM (te AtmAmAM) sarva [ dazyano ] atyaMta vilaya karIne te rUpe (adhiSThAna AtmarUpe) je puruSa] rahe che te [puruSa] mukta che.] 153. skUlazarIrarUpa annamayakeza AtmA nathI ema kahe che - deho'yamanabhavano'namayastu kozazvAnnena jIvati vinazyati tadvihInaH / vakarmamAMsapiripurArInaayN svayaM bhavitumarhati nityazuddhaH // 154 // annathI (annanA pariNAmarUpa zutithI) upa Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45.' zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. jeluM thulazarIra annamayakeza chei.] A annavaDe jIve che, ane tenA vinA vinAza pAme che. sUkrama cAmaDI, sthala cAmaDI, mAMsa, lehI, hADakAM [] viSTAnA samaharUpa A malina zarIra ] nitya pavitra AtmA thavAne yogya nathI, annamayakozane anAtmapaNAmAM hetuo kahe che - pUrva janedhi mRterApi nAyamasti, jAtakSaNa: kssnngunno'niytsvbhaavH| naiko jaDazca ghaTavatparidRzyamAnaH, ' svAtmA kathaM bhavati bhAvavikAravettA // 155 // A [annamayakeza ] janmanI pUrva [ane] maraNathI pachI paNa hetuM nathI. [ vacamAM ] sthitinA avakAzavALo, kSaNe kSaNe pariNAma pAmanAre, anizcita svabhAvavALe, anekarUpavALe, jaDa ane ghaDAnI peThe jovAmAM AvanAre [te utpatti Adi saghaLA ] bhAvavikArene sAkSI pitAne AtmA kema saMbhave ? [ naja saMbhave.] 55. pANipAdAdimAndeho nAtmA vyaMge'pi jIvanAt / sadarinArA na niyA nivAma: paddI hAthapagAdivALuM lazarIra AtmA nathI, [koI ] aMganA nAzamAM paNa prANanI ceSTA rahevAthI, ane tenI (te te avayave mAM rahelI) [ cetana] zaktine nAza nahi thavAthI. [ Ama hovAthI A AtmA keIne] adhIna nathI, [ paNa dehAdine sattAskRti ApavAmAM ] svataMtra chei.] 156. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvicUDAmaNi. 45 dehtddhrmttkrmtdvsthaadisaakssinnH| svata eva svataHsiddhaM, tadvailakSaNyamAtmanaH // 157 // pUlazarIra, tenA [ pUlatAdi ] dharmo, tenAM [gamanAdi ] karmo, [ ane ] tenI [ bAlyAdi] avasthA AdinA sAkSI AtmAnuM tenAthI (lazarIrAdithI) vilakSaNapaNuM pitAnI meLeja (pramANuvinAja) svata siddha [ che.] 157. zalyarAzi salipto malapUrNo'tikazmalaH / kathaM bhavedayaM vettA svayametadvilakSaNaH // 158 // hADakAonA samuharUpa, mAMsavaDe liMpAyele, malathI bharele, [ ne ] atimalina A [ deha ] AnAthI vilakSaNa ( [ ne ] pitAnI meLe (pramANuvinA) jANanAra [ AtmA ] kevI rIte hoI zake? [ na hoI zake.] 158. tvamAMsamedo'sthipurISarAzAvahamatiM mUDhajanaH kroti| vilakSaNaM vetti vicArazIlo, nijasvarUpaM paramArthabhUtam // 159 // ajJAnI manuSya cAmaDI, mAMsa, meda, hADakAM ne vijhAnA sahamAM huM evI buddhi kare che, [ ane ] vicAravALo [ puruSa ] paramArtharUpa (satyarUpa) pitAnA svarUpane teinAthI] vilakSaNa jANe che. 159 - - manuSya pitApitAnI buddhinI ye gyatA pramANe huMnuM svarUpa jANe che ema kahe che - deho'hamityeva jaDasya buddhidehe ca jIve viduSastvahaMdhIH / vivekavijJAnavato mahAtmano brahmAhamityeSa mati saMdAtmani // 16 // Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spara zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. anaan huM skUlazarIraja [ chuM] evI [ zAstrazravaNarahita ] jaDa[ manuSyanI buddhi [ hoya che, ] ane [ laikika | paMDitane sthUlazarIramAM ne jIvamAM huM evI buddhi [ hoya che, ane ] vivekavijJAnavALA mahAtmAne salU5 AtmAmAM huM brahmaja chuiM AvI buddhi [ hoya che.] 160. dehamAM AtmAnI buddhino parityAga karIne brahmamAM AtmAnI buddhi rAkhavAne ajJAnIne udezIne upadeza kare che - atrAtmabuddhi tyaja mUDhabuddhe, tvngmaaNsdo'sthipuriissraashii| sarvAtmani brahmaNi nirvikalpe, kuruSva zAMti paramAM bhajasva // 161 // | he mubuddhivALA! A cAmaDI, mAMsa, meda, hADakAM ne vijhAnA samUhamAM AtmAnI buddhine tyAga kara, [ane] sarvane AtmarUpa [ne nAmAdi ] vikalpathI rahita brahmamAM [ AtmAnI buddhi ] kara, [ ane te vaDe ] utkRSTa zAMtine anubhava kara. 161. dehAdimAMthI huMpaNanI buddhine tyAga karyA vinA mokSanI prApti thatI nathI ema kahe chedehendriyaadaavsti bhramoditAM, vidvAnahaMtAM na jahAti yAvat / tAvanna tasyAsti vimuktivArtA'pyastveSa vedaantnyaantdrshii|| [lekika ] vidvAna mithyA [ evAM ] zarIra ne iMdriyAdimAM bhrAMtithI udaya pAmelA huMpaNane jyAM sudhI tyajate nathI tyAM sudhI A vedAMtanA siddhAMtane jANanAra [chatAM] paNa Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 zrIvivekapUDAmaNi. tene mokSanI vAta paNa nathI, [te mekSa te kayAMthI ja thaI zake ? na ja thaI zake.] 162. | mATe tAre paNa A sthUlazarIramAM huMpaNAnI buddhi na rAkhavI ema te ziSyane kahe che - chAyAzarIre pratibimbaMgAtre, yatsvapnadehe hRdi kalpitA / yathAtmabuddhistava nAsti kAcijIvaccharIre ca tathaiva maa'stu| jema skUlazarIranA paDachAyAmAM, [ jalAdimAM] pratibiMbita zarIramAM, svapnanA zarIramAM, ane [ mane rAjyavaDe] manamAM kapelA zarIramAM tane kAMI paNa (gaNarUpe paNa ) AtmAnI buddhi nathI, temaja [ A ] jIvatA skUlazarIramAM paNa [ tane AtmAnI buddhi ] na he. 163. * sthUlazarIramAMthI AtmAnI buddhine tyAga karavAthI thanAruM phala kahe cheHdehaatmdhiirev nRNAmasaddhiyAM, janmAdiduHkhaprabhavasya bIjam / patastatastvaM jahi tAM prayatnAttyakte tu citte na punrbhvaashaa|| jethI AtmAthI vimukha buddhivALA manuSyane skUlazarIramAM AtmAnI buddhija janmAdi duHkhanI utpattinuM bIja [ che, ] tethI tene tuM prayatnathI tyAga kara. cittamAMthI [ dehAbhimAna ] tyajavAthI [ tane ] punaH saMsArane saMbhava nathI. 164. have prANamayakezanuM nirUpaNa kare che - Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratno. maiMdriyaH paJcabhiraJcito'yaM, prANo bhavetprANamayastu kozaH / yenAtmavAnannamayo'nnapUrNaH, pravartate'sau sakalakriyAsu // 16 // pAMca karmeTriyesahita A [pAMca ] prANa prANamayakeza thAya che. jevaDe ( je prANamayakezavaDe ) anathI bhare A annamaya keza jaDa chatAM] AtmAvALe [thaI ] sarva [ lakikavedika ] kriyAomAM pravRtta thAya che. dA. A prANamayakoza AtmA nathI ema kahe che - naivAtmApi prANamayo vAyuvikAro, gantA'gantA vAyuvadantarbahireSaH / / yasmAtkicitkApi na vejITamanI, . svaM vA'nyaM vA kiMcana nityaM parataMgaH // 16 // jethI kayAreya kAMI paNa [putrAdi ] priyane athavA cirAdi apriyane ane ] potAne athavA bIjA koIne [ A prANamayakeza ] jANatA nathI, [ tathA nitya parataMtra [ che, tethI ] vAyunI peThe [ zarIranI ] aMtara ne bahAra ja- . nAre tathA AvanAre vAyunA kAryarUpa A prANamayakeza paNa AtmA nathI16. have manomayakozanuM nirUpaNa kare che - jJAnendriyANi ca manazca manomayaH syAskozo mamAhamiti vastuvikalpahetuH / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. saMzAdibhedakalanA kalito balIyAMtatpUrva kozamabhipUrva vijRmbhate yaH // 167 // [ zretrAdi pAMca ] jJAneMdriye ane mana [ maLIne ] `maya kaza thAya che. [ te ] huM ne mAruM AvI vastunI kalpanAmAM nimitta che. ] je nAmAdinA bhedanI panAthI yukta [ ne annamaya tathA prANamayane pAtAne vaza vatAvanAra hAvAthI te baMne kezeAthI ] vadhAre khalavAna [keza ] te prathamanA kezane ( prANamayakAzane ) sarvabhaNIthI pUrNa karIne prakAze che. 167. A maneAmayakeza jIvane saMsAranI prApti karanArA che ema kahe cheH paJcendriyaiH paJcabhireva hotRbhiH, pracIyamAno viSayAjyadhArayA / jAjvalyamAno bahuvAsanendhanairmanomayAgnirvahati prapaJcam // 455 pAMca jJAneMdriyArUpa pAMca hema karanArAevaDeja khaDuM vRddhi pamADelA [ ane viSayenI] ghaNI vAsanAerUpa lAkaDAMevaDe [ ne ] viSayarUpa ghInI dhArAvaDe prajvalita karele [ A ] maneAmayakAzarUpa agni saMsArarUpa[ la ]te prApta kare che. 168. A manomayakAza jIvane saMsAranuM kAraNa che ema kahe cheHn hyastyavidyA manaseo'tirikkA, mano hyavidyA bhavabandhahetuH / tasminvinaSTe saphalaM vinaSTaM vijRmbhite'sminsakalaM vijRmbhate // manathI bhinna avidyA saMsArarUpa baMdhanuM kAraNu nathIja, Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. [mana avidyAnuM kArya hAvAthI tathA avidyA manadvArA saMsAranuM kAraNa heAvAthI ] manaja avidyA [che. ] te [ mana ] vinAza pAmavAthI sarva [ saMsAra ] nivRtta [ thAya che, ane ] Ane utkraya thavAthI sarva [ saMsAra ] udaya pAme che. 169. upara kahelA arthane nIcenA e zlokeAvaDe spaSTa kare cheH-- svapne'rthazUnye sRjati svazaktyA, bhoktrAdivizvaM mana eva sarvam tathaiva jAgratyapi no vizeSastatsarvametanmanaso vijRmbhaNam // suSuptikAle manasi pralIne, naivAsti kiJcitsakalaprasiddheH / ato manaHkalpita eva puMsaH, saMsAra etasya na vastuto'sti // 171 // [ jema bahAranA] padArtheAthI rahita svapnamAM manaja peAtAnI zaktivaDe bheOAdi sarva jagatne race che, temaja jAgramAM paNa [ manaja pAtAnI zaktivaDe A bhoktAdi sarva jagatne race che, te baMnemAM vastutAe kAMi] phera nathI. te A sarve manane vilAsa [ che. suSuptinA samayamAM mana [ avidyAmAM vilIna thavAthI [ mahAranuM ke aMtaranuM ] kAMi paNa [ jagat pratIta thatuM] nathIja, [ A vAta ] sarvane prasiddha hAvAthI [mananA abhAvathI jagatanA abhAva siddha thAya che. ] [ kAraNa ] thI A jIvane saMsAra manavazja kalpelA [ che.] vastutAe [ te satya ] nathI. 171. 170. baMdha ne meAkSa mananI kalpanA che ema udAharaNa ApIne samajAve cheH-- Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. vAyunA''nIyate meghaH punastenaiva nIyate / manasA kalpyate bandho mokSastenaiva kalpyate // 172 // 457 [ jema ] vAyuvaDe [ hradezamAMthI ] varasAda lavAya che, ane tevaDeja ( vAyuvaDeja ) [te varasAda pAchA dUra lai javAya che, [ tema ] manavaDe ba Mdha pAya che, [ne] tevaDeja ( manavaDeja ) mekSa kapAya che. 172. puna: paNu manaja jIvanA baMdhameAkSanuM kAraNa che.ema be zlokAvaDe kahe cheH dehAdisarvaviSaye parikalpya rAgaM, badhnAti tena puruSaM pazuvaNena / vairasyamatra viSavatsuvidhAya pshcaaTrena vimArthAta tammana va ardhAt // 2 // tasmAnmanaH kAraNamasya jantobandhasya mokSasya ca vA vidhAne / 'bandhasya heturmalinaM rajoguNaimokSasya zuddhaM virajastamaskaM // 174 // te manaja dehArdi sarva viSayamAM rAga upajAvIne te rAgavaTe jIvate pazunI peThe khAMdhe che, [ ane ] pachI ( vivekAdinA udayakAlamAM ) AmAM ( dehAdi viSayamAM ) vairAgya upajAvIne [te manaja] Ane ( A puruSane ) [ baMdhamAMthI ] mekaLA kare che. 173. tethI ( upara kahelI rIte ) A jIvane baMdhanI athavA mokSanI prAptimAM mana kAraNa [ che. ] rajoguNAvaDe ( roNunA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aTAdarA ratnA kAmakrodhAdi dharma vaDe ) malina [mana jIvanA ] baMdhanuM kA raNu[ che, ane ] rasteguNa tathA tameguNathI rahita thayeluM zuddha [ mana jIvanA ] meAkSanuM [ kAraNa che. ] 174. sumukSue meAkSamATe vivekavairAgyane dRDha karavA joie ema kahe che: viveka vairAgyaguNAtirekAcchuddhatvamAsAdya mano vimuktaye / bhavatyato buddhimato mumukSostAbhyAM daDhAbhyAM bhavitavyamame // 175 // mana viveka ne vairAgyarUpa guNunA vadhArAthI nirmalapaNAne pAmIne [ jIvane ] mekSa ApavAmATe [ samartha ] thAya che, AthI buddhivALA mumukSue [ zravaNa:dinI ] pahelAM dRDha te bevaDa (vivekaverAgyavaDe ) [ yukta ]thayuM e 17pa, meAkSane icchanArAoe vivekavairAgyanI dRDhatA karavAmATe vizvayanA saMgathI dUra rahevuM joie ema kahe che:-~~ mano nAma mahAvyImo vipayAraNyabhUmiSu / caratyatra na gacchantu sAdhavo ye mumukSavaH // 176 // [ zabdadi] viSayarUpa araNyanI bhramamAM mananAmaneA prasiddha moTA vAgha phare che, [ mATe ] je mAnI icchAvALA sajjane [ hoya te ] ahiM ( viSayerUpa vanabhUmimAM ) na jAe, 176. 452 sarva viSNeAne ne anyane manaja utpanna kare che ema puna: samajAve cheH-- manaH prasUte viSayAnazeSAnsthUlAtmanA sUkSmatayA ca bhoktaH / zarIravarNAzramajAtibhedAnguNakriyAhetuphalAni nityam // 177 // Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 45ya [ jAgramAM ] sthUlarUpe ne [ svapnamAM ] sUkSmarUpe samagra viSayAne, [ tathA ] bhaktA[puruSa]nA zarIranA, varNanA, AzramanA ne jAtinA bhedone, [ ane viSayAmAM ] zelanabuddhi, karmAnuSThAna, [ karmanAMdhI Adi] sAdhanA, ne[ karmanAM svargadi klene niraMtara mana race che. 177, asaMga cetanane bhramaNu karAvanAruM mana che ema kahe cheHasNgcidruupmnuN vimohya, dehendriyaprANaguNairnibadhya | ahaMmameti bhranayatyajastraM, manaH svakRtyeSu phalopabhuktiSu // 178 // A asaMga cetanasvarUpane [ potAnA asaMgasvarUpanuM ] vismaraNa karAvIne sthalazarIra, indriyAne prANanA dharmAnI [sAthe ] khAMdhIne pAtAnAM racelAM klenA upabhogAmAM huM ne mAruM AvI [ buddhivaDe ] mana niraMtara bhramaNu karAve che. 178. A mana adhyAsanuM kAraNa che ema kahe cheHabhyaasdossaatpurusssy saMsRtiradhyAsabandhastvamunava kalpitaH / rajastamodoSavato'vivekino, janmAdiduHkhasya nidAnametat // 179 // rajoguNurUpa ane tameguNurUpa doSavALA vivekarahita puruSanA abhyAsarUpa (jaDa tathA cetananI paraspara bhrAMtirUpa) doSathI [ tene ] saMsAra ( janmamaraNAdinI paraMparA ) [ thAya che. ] A adhyAsarUpa baMdha paNa ANeja ( maneja ) pele [ che, tethI ] janmAdi duHkhanuM [ adhyAsadvArA ] A ( mana ) . kAraNa [che. ] 179, Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. A manaja avidyA che ema punaH jaNAve che -- ataH prAhurmano'vidyAM pnndditaastttvdrshinH| . yenaiva bhrAmyate vizvaM vAyunevAbhramaNDalam // 180 [ mana saMsAranuM kAraNa che, tathA manavinA ekalI avighA jIvane baMdhana karI zakatI nathI, ] AthI [ mananA yathArtha ] svarUpane jANanArA vivekIe manane avidyA kahe che. jema vAyuvaDe vAdaLAMne samUha [bhamAvAya che, tema] je [mana]vaDeja [manuSyAdi sarva] jagat [ uparanIce] bhamAvAya che. 180. je muktinI prAptinI IcchA hoya te A manane pavitra karavuM joIe ema kahe che tanmanaH zodhanaM kArya prayatnena mumukSuNA / vizuddha sati caitasminmuktiH karaphalAyate // 11 // * mumukSuo [ vivekavairAgyAdinI prApti karavArUpa ] prayatnavaDe te manane pavitra ( rAgadveSarahita) karavuM joIe, kemake A [mana] ati pavitra thavAthI mukti hAthamAM rAkhelA [ bIlInA ] phalajevI [ spaSTa pratIta ] thAya che. 181. rajoguNane dUra karyA vinA mananI pavitratA thaI zake nahi, mATe te rajoguNa mumukSu kevI rIte dUra karI zake te kahe che:--- mokSakasaktyA viSayeSu rAga, nirmUlpa saMnyasya ca sarvakarma / sacTraddhayA yaH zravaNAdiniSTho, rajaHsvabhAvaM sa dhunoti bujheH||128|| Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNui, t je [ mumukSu ] mekSaparanA paramapremavaDe [ zabdAMdi] viSayeparanI prItine nirmala karIne, ane sarva [ sakAma ] karmane parityAga karIne brahmamAM zraddhAvaDe niraMtara vedAMtanA ] zravaNAdimAM paramAdaravALA [ thAya che, ] te [ mumukSu ] buddhinA rajoguNanA svabhAvane [ sattvaguNanI vRddhivarDa] dUra karI zake che. 182. A maneAmayakAza paNa AtmA nathI ema kAraNeA jaNAvIne samajAve cheH-mnomyo nApi bhavetparAtmA, hyAdyantavatvAtpariNAmibhAvAt / duHkhAtmakatvAdviSayatvahetordraSTA hi dRzyAtmatayA na dRSTaH // 183 // maneAmayakeza paNa zreSTha ( nirupAdhika) AtmA nathI, utpattivinAzavALA heAvAthI, pariNAma pAmavAnA svabhAvavALA hAvAthI, du:kharUpapaNAthI ne dRzyapaNArUpa hetuthI; draSTA kadIpaNa dRzyapaNAvaDe joyA nathI. 183, have vijJAnamayakAzanuM svarUpa varNave che:-- buddhirbuddhIndriyaiH sArdhaM savRttiH kartRlakSaNaH / vijJAnamaya kozaH syAtpuMsaH saMsArakAraNam // 184 // [ pAMca ] jJAneMdriyasahita [ ahaMkArAdi ] vRttiyukta buddhi kArUpa lakSaNavALA (huM kartA chuM evA lakSaNavaDe ALakhatA ) vijJAnamayakAza che. [ te vijJAnamayakoza ] jIvane saMsAranuM kAraNu [che, ] 184, te vijJAnamayakAzane vadhAre spaSTa karIne kahe cheH Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. anutrazillAvarAvazAnasaMzaH ghardhAra: sAnakriyAvAnahamityajatraM,dehandriyAdiSvabhimanyate prazam // 185 // [kAMtaramAM ke viSayabhaNI jAya tyAre jemAM cetananI pratibiMbazakti jatI hoya ema jaNAya che e, mAyAnA kAryarUpa, [ ane ]. jJAna tathA kiyAvALe [ A ] vijJAnanAmavALe [ keza] zarIra ne indriyAdimAM huM evuM niraMtara bahu abhimAna kare che. 185. - te vijJAnamayakozanuM kartApaNuM tathA bhaktApaNuM nIcenA be - kevaDe varNava che -- anAdikAlo'yamahaMsvabhAvo, jIvaH samastavyavahAravoDhA / karoti karmANyApa pUrvavAsanaH,puNyAnyapuNyAni ca tatphalAni bhuMkte vicitrAsvapi yoniSu vrajannAyAti niryAtyadha UrdhvameSaH / asyaiva vijJAnamayasya jAgratsvapnAdyavasthA sukhaduHkhabhogaH // - A [ vijJAnamaya keza] huM [ema mAnavAnA ] svabhAvavALe, utpattinA samayathI rahita, jIvanAmavALe [ ne ] sarva vyavahArane calAvanAre [ che, te ] pUrvanI [ zubha ne azubha] vAsanAvALo puNyarUpa ne pAparUpa karmo kare che, [ ane ] tenAM phalane paNa bhegave che. A [vijJAnamayakezarUpa jIva] nAnAprakAranAM zarIramAM gamana karato chata nIce Ave che, [] upara jAya che. A vijJAnamayakezanI ja jAgrat ne svapnAdi avasthA [ ne ] sukhaduHkhane bhega che. A vijJAnamayakozamAM AtmAnI buddhi rAkhavAthI AtmA saMsAramAM bhamato hoya ema jaNAya che ema kahe che -- Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~-~ zrIvicUDAmaNi, dehAdiniSThAzramadharmakarmaguNAbhimAnaM satataM mamota / vijJAna jAte : ghAgharAvaramaH | to madadarUdhiratha, cAmathI saMtati ane 688 zuddhAtmAnI atyaMta samIpamAM hovAthI ati prakAzana vALe A vijJAnamayakeza zarIrAdimAM rahelA Azrame, dharma, ka ne guNenA abhimAnane mArAM ema niraMtara [ abhimAna kare che,] AthI A [vijJAnamayakeza] AnI (A AtmAnI) upAdhi che, jemAM AtmAnI buddhivALo bhrAMtivaDe janmamaraNane pAme che. 188. * : kuTastha AtmA upAdhinA saMbaMdhathI kartAktA kahevAya che ema jaNAve che -- yo'yaM vijJAnamayaH prANeSu hadi sphuratyayaM jyotiH| kaTasthaH sannAtmA kartA bhoktA bhvtyupaadhisthH|| 189 // je A jJAnapradhAna jJAnendriyAmAM [ne ] hRdayamAM prakAze che, [0] A jJAnasvarUpa [] avikArI chate AtmA [ che, ne te] upAdhimAM rahele tobhaktA thAya che. 189 te AtmA buddhinI sAthenA ekapaNAnA bhramathI pitAnAthI bhinna dekhe che ema kahe che - svayaM paricchedApetya buddhastAdAtmyadoSeNa paraM mRssaatmnH| sarvAtmakaH sannapi vIkSate svayaM, svataH pRthaktvena mRdo ghAniva # 110 che. zuddha AtmA ] mithyArUpa buddhinI sAthenA ekapa NAnI bhrAMtirUpa doSavaDe paricchedane pAmIne pite sarvarUpe Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. chatAM paNa pite [ anya prANi padArthone] pitAnAthI pRthaka paNavaDe jue che, mATIthI ghaDAonA [ pRthapaNAnI ] paThe. 10. upAdhinA dharmonuM upAdhivALAmAM bhAna thavAmAM daSTAMta kahe che - upAdhisambandhavazAtparAtmA, dhupAdhidharmAnanubhAti tadguNaH / ayovikArAnavikArivahnivatsadakairUpo'pi paraH svabhAvAt 191 zuddha [ AtmA ] svabhAvathI sarvadA ekarUpa (nirvi kAra) chatAM paNa [te] zuddhAtmA [ buddhirUpa ] upAdhinA saMbaMdhane lIdhe tenA guNavALe [ jaNAI] nirvikArI agni jema leDhAnA vikAravALe ( AkAradivALe) [jaNAya che.) tema [ buddhirUpa ] upAdhinA [ IcchAdi ]- dharmevALo ja NAya che." 11. - have zravaNa karelA viSayamAM te ziSya zaMkA kare che - ziSya uvAca // bhrameNApyanyathA vA'stu jIvabhAvaH parAtmanaH / tadupAdheranAditvAnnAnAde za iSyate // 192 // ato'sya jIvabhAvo'pi nityA bhavati saMsRtiH / na nivartata tanmokSaH kathaM me zrIguro vada // 193 // - ziSya pUche che -"he zrIsaUre ! zuddhAtmAnuM jIvapaNuM brAMtivaDe che, athavA bIjI rIte (pramANuvaDe) paNuM [ che, paraMtu ] tenI [ajJAnarUpa vA buddhirUpa] upAdhinA Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 zrIviveka cUDAmaNi. anAdipaNAthI, ni) anAdine nAza svIkAravAmAM AvatuM nathI, AthI Ane jIvabhAva paNa dUra nahi thAya, [ane] saMsAra niraMtara raheze, tyAre tene mokSa kevI rIte [thaze? te Apa kRpA karIne ] mane kaho. " 192-13. paramANika saSNuparamAtmA kRpA karIne tenuM uttara Ape che - ' zrIguravAra ! samyakpRSTaM tvayA vidvansAvadhAnena tcchRnnu| prAmANikI na bhavati bhrAntyA mohitakalpanA // 194 // zrIsaddaguru kahe che - "he tarka karavAmAM kuzala ! te sAruM pUchyuM. tenuM [ uttara mananI ] ekAgratAvaDe sAMbhaLa. bhrAMtivaDe karelI) avivekavALI kalpanA satya hotI nathI.194. * prAMrti vinA traNa stha, niziyA nirH - - - ____ na ghaTetArthasaMbandho, namaso nIlatAdivat // 195 // jema AkAzane nIlapaNAdinI sAthe [ saMbaMdha brAMtivinA saMbhava nathI, tema] asaMga, kriyArahita ne AkArarahita AtmA ne [ zabdAdi ] viSayenI sAthe saMbaMdha brativinA saMbhavato nathI. 15. upara kahelI vAtane vizeSa spaSTa kare chesvry draSTunirguNarayAkriyaraya, pratyambodhAnandarUpasya buddheH| bhrAtyA prApto jIvabhAvo na satyo, mohApAye nAstyavastusvabhA vAta che draSTA, [ traNa ] guNathI rahita, kiyArahita, sarvanI vAta va vAlA . Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. - - - - * * * aMtara rahela, jJAnasvarUpa ne AnaMdasvarUpa AtmAne jIvAbhAvI aMtaHkaraNanI bhrAMtivaDe prApta [ thayo che, te ] satya nathI. { AvabhAvanA ] mithyAsvabhAvathI avivekanI nivRtti thaye [ te jIvabhAva rahe ] nathI. 196. chavabhAvanI sattA brAMtikAlamAMja che A vAta dRSTAMta ApIne samajAve che - yAvadbhAntistAvadevAsya sattA, mithyAjJAnojRmbhitasya pramAdAt / rajjvAM so bhrAntikAlIna eva, bhrAntenIze naiva so'pi tadvat // 197 // [ jema maMda aMdhakAramAM paDelI ] deraDImAM [kapAyela mithyA ] sarpa bhrAMtinA samayamAM ja [ rahe che, ] bhrAMtine nAza thavAthI sarpa nathI ja, [ ne tenuM jJAna paNa nathI, tema [svarUpanA vismaraNathI mithyAjJAnavaDe udaya pAmelA AnI ( A jIvanI ) sattA jyAMsudhI brAMti [ che, ? tyAM sudhIja [ che, pachI nathI. ] 197. avidyA tathA buddhi anAdi chatAM paNa tenI nivRtti vivAthI thaI zake che ema kahe che - anAditvamavidyAyA: kAryasyApi tathepyate / utpannAyAM tu vidyAyAmAvidyakamanAdyapi // 198 // prabodhe svapnavatsarva sahamUlaM vinazyati / anAdyapIdaM no nityaM prAgabhAva iva sphuTam // 199 // Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 497 avidyAnuM ane tenA ] kAryanuM (buddhinuM ) paNa anAdipaNuM svIkArAya che, paNa vidyA ( AtmAnuM yathArtha jJAna ) utpanna thavAthI anAdi avidyAnuM sarva kArya paNuM jAgratamAM svayananI peThe [ avidyArUpa ] mUlasahita vinAza pAme che. anAdi chatAM paNa A ( avidyA ne tenuM kArya) prAgabhAvanI peThe nitya nathI, [ A vAta ] spaSTa [che.] prAgabhAvanI peThe-taiyAyike prAgabhAvane ( utpattinI pUrve kAryanA kAraNamAM rahelA abhAvane ) anAdi mAne che, ane kArya utpanna thAya tyAre tene nAza mAne che, arthAta teo jema prAgabhAvane anAdi mAnyA chatAM paNa anaMta mAnatA nathI, paNa nAzavALe mAne che, tema avidhA ne avidyAnuM kArya anAdi chatAM paNa jyAre jJAnane lAbha thAya tyAre teno nAza thAya che ema ame mAnIe chIe. 188-19.. - upara kahelA arthane vizeSa spaSTa kare che - * anAderapi vidhvaMsa: prAgabhAvasya viikssit:| yadbuddhayupAdhisambandhAtparikalpitamAtmani // 20 // jIvatvaM na tato'nyastu svarUpeNa vilakSaNaH / zvezvaH svAmi yuddhayA nizAnapura:Na : 20 vinivRttirbhavettasya samyagjJAnena naanythaa| brahmAtmaikatvavijJAnaM samyagjJAnaM zruterbhatam // 202 // jema anAdi prAgabhAvane paNa mATI AdimAMthI Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ghaTAdi utpanna thayA pachI ] vinAza je che, [ tema ] buddhirUpa upAdhinA saMbaMdhathI AtmAmAM kalpAyeluM jIvapaNuM [ anAdi chatAM paNa nAzavALuM che. te jIva ] tenAthI (te AtmAthI ) bhinna nathI, ane svarUpavaDe vilakSaNa [ paNa nathI, kemake kalipata adhiSThAnarUpaja hoya che. ] potAnA AtmAne buddhinI sAthe saMbaMdha mithyAjJAnapUrvaka [ che, ne! tenI atyaMta nivRtti [AtmAnA ] yathArtha jJAnavaDe thAya che, anyathA (karma ne upAsanAthI) [ tenI nivRtti thatI ] nathI. brahma ane AtmAnA ekapaNAne anubhava yathArtha jJAna [che, ema ] upaniSadane abhiprAya che. 200-202. . AvuM jJAna vivekavaDe prApta thAya che ema kahe che - tadAtmAnAtmanoH samyagvivenaiva siddhayati / tato vivekaH kartavyaH pratyagAtmasadAtmanoH // 203 // te [ yathArtha jJAna ] AtmA ne [avidyAdi jaDane yathArtha vivekavaDeja siddha thAya che, tethI [ mumukSue ] aMtarAtmA ne brahmasvarUpane [ upAdhinA tyAgavaDe ) viveka kare. joIe. 203. te vivekanuM phala dRSTAMta ApIne samajAve che - jalaM paGkavadatyantaM paGkApAye jalaM sphuTam / yathA bhAti tathA''tnApi doSAbhAve sphuTaprabhaH // 20 // jema [ je ] jala kAdavavALuM [ heya te ] jala [ nirmalI phala AdivaDe ] kAdava dUra thavAthI atyaMta nirmala Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 468 jaNAya che, tema AtmA paNa [ viveke karelA upAdhirU5] deSanA abhAvamAM nirAvaraNa jJAnavALe [ jaNAya che. ] 204. AtmAmAMthI kalpita vastuone dUra karavAnI AvazyakatA jaNAve che - asannivRttau tu sadAtmanA sphuTaM, pratItiretasya bhvetprtiicH| tato nirAsa: karaNIya eva, sadAtmana: sAdhvahamAdivastunaH // 205 // [ ahaMkArAdi ] asatanI nivRttithI ja A sarvanI aMtaramAM rahelA AtmA nI sApe spaSTa pratIti thAya che, tethI ja saddarUpa AtmAmAMthI ahaMkArAdi [ asata ] vastunI sArI rIte nivRtti karavI joIe. 205. have A vijJAnamayakezanuM anAtmapaNuM siddha karI batAve che - ato nAyaM parAtmA syAdvijJAnamayazabdabhAk / vikArivAjaDatvAcca pricchinntvhetut:|| dRzyatvAdvayabhicAritvAnnAnityo nitya iSyate // 206 // - AthI ( AgaLa kahelAM kAraNothI ) A vijJAnamayazabdavaDe vAgye zuddhAtmA nathI. [ kAmAdi ] vikAravALe hevAthI, jaDapaNAthI, parichinnapaNArUpa hetuthI, dazyapaNAthI [ ne suSuptimAM nahi rahevArUpa vyabhicArIpaNAthI anitya [ vijJAnamayakoza ] nitya [ AtmA ] mAnI zakAte nathI. 206. AnaMdamayakezanuM nirUpaNa kare che - AnaMdapratibimbacumbitatanuvRttistamoz2ambhitA, syAdAnandamayaH priyAdiguNakaH sveSTArthalAbhodayaH / Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. puNyasyAnubhave vibhAti kRtinAmAnandarUpa: svayaM, sarvo nandati yatra sAdhu tanubhRnmAnaM prayatnaM vinA // 207 // [ ajJAnathI DhaMkAyelA AtmAnA ] AnaMdanA pratibiMbayukta svarUpavALI [ ne ] tamoguNanA udayavALI vRtti AnaMdamayakeza che. [ te AnaMdamayakeza ]:priyAdi ( priya, meda ne pramodarUpa ) dharmavALo, pitAnA (jIvana) priya padArthanA lAbhamAM udaya thanAre, [ ne ] pite [ ajJAnathI DhaMkAyelA ] AnaMdarUpa [ che. te ] puNyakarmavALAone puNyanA [ phalanA ] anubhavamAM spaSTa pratIta thAya che. jemAM ( AnaMdamayakezanA udayakAlamAM ) sarva prANI [ sukhanI sAmagrI. saMpAdana karavAne ] prayatna karyA vinA ja sArI rIte sukha pAme che. 207. suSupti Adi avasthAmAM AnaMdamayakozanI pratIti kevI heya che. te kahe che Anandamayakozasya suSuptau sphuurtirutkttaa| svapnajAgarayorISadiSTasaMdarzanAdinA // 28 // suSuptimAM [ vikSepa upajAvanArI vRttio avidyAmAM lIna thavAthI ] AnaMdamayakezanuM phuraNa pUrNa [ hoya che, ane ] svapna ne jAgramAM priya prANipadArtha ]nA darzana nAdivaDe thoDuM (vRtti aMtarmukha rahe teTale samaya) (kuraNa hoya che. ] ra08. A AnaMdamayakeza AtmA nathI ema kAraNasahita jaNAve che - Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 471 naivAyamAnandamayaH parAtmA, sopaadhiktvaatprkRtrvikaaraat| kAryatvahetoH sukRtakriyAyA, vikArasaMghAtasamAhitatvAt // 209 // A AnaMdamayakaza [ priyAdi vRttiorU5] upAdhivALo hevAthI, avidyAnA kAryarUpa hovAthI, puNyakarmanA kAryapaNArUpa hetuthI, [ ne annamayAdi ] vikAranA samUhamAM sthApana karele ( gaNele ) hovAthI zuddhAtmA nathI ja. 209. annamayAdi pAMca kezonA anAtmapaNanA nizcayathI thanAruM phala paJcAnAmapi kozAnAM niSedhe yuktita: zruteH / taniSedhAvadhiH sAkSI bodharUpo'vaziSyate // 210 // ["mathura"--AtmA sthalanathI-ityAdi] zrutithI {ne AgaLa jaNAvelI ] yuktithI pAMce kezane niSedha thavAthI tenA niSedhanA avadhibhUta jJAnarUpa sAkSI avazeSa rahe che. 21. AtmasvarUpanuM nirUpaNa kare che - DAmamA svayaMti: korAvisTa :. avasthAtrayasAkSI sannirvikAro niraanaH // sadAnandaH sa vizeyaH svAtmatvena vipazcitA // 211 // je A AtmA svayaMprakAza, (pramANane viSaya nahi chatAM pratyakSanA vyavahArane yegya, ) [annamayAdi ] pAMca kezathI vilakSaNa, [ jAgradAdi ] traNa avasthAne prakAzaka chate [ janmAdi cha bhAva vikArothI rahita, [avidyAe Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAyanAM aSTAdaza rahe. karelA] AvaraNathI rahita, [ne] avinAzI AnaMdarUpa [che,] te [ AtmA zruti, yukti ne anubhavamAM] kuzale peAtAnA AtmapaNAvaY sAkSAtkAra karavAyeAgya [che.]" 211. upara kahelA arthamAM ziSya zaMkA kare che: ziSya uvAca // mithyAtvena niSiddheSu kozeveteSu paJcasu / sarvAbhAvaM vinA kiMcinna pazyAmyatra he guro / 472 (6 vijJayaM mui vasti svAmanADa'vizciMtA // 22 // ziSya pUche cheH-- huM sadgu ! A pAMca kezo mithyApaNAvaDe niSiddha thavAthI [huM] sarvanA abhAvinA aDuiM ( piMDa tathA brahmAMDamAM ) kAMi paNa jote nathI, te AtmavicAra karavAmAM kuzala [ puruSe] peAtAnA AtmarUpe kaI vastu jANavAyeAgya che ? " 212. zrIsadguru tenuM samAdhAna Ape che:-- zrIgururuvAca // satyamuktaM tvayA vidvannipuNo'si vicAraNe / ahamAdivikArAste tadabhAvo'yamapyanu // 213 // sarve yenAnubhUyante yaH svayaM nAnubhUyate / tamAtmAnaM veditAraM viddhi buddhayA susUkSmayA // 214 // zrIsadguru kahe che:--" he vidrana! (tarka karavAmAM catura ! ) te satya kahyuM. [tuM] vicAra karavAmAM nipuNa che. ahaMkArAdi vikAro ane pachI A tene abhAva ta sarva jevaDe anubhavAya che, [ne] je pote anubhavanA triSaya thatA nathI, Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. te [ sarvanA ] nAtA AtmAne [tuM] atisUkSma buddhivaDe jANuM. 213-214. zUnyatA ( sarvanA abhAvane ) kAi sAkSI na heAvAthI zUnyanI siddhi thai zakatI nathI, athavA sarvane sAkSI svataHsiddha hovAthI tene anya sAkSInI agatya nathI, ema kahe cheH - tatsAkSikaM bhavettattadyadyadyenAnubhUyate / kasyApyananubhUtArthe sAkSitvaM nopayujyate // 215 // 473 je re [vastu] jevaDe anubhavAya che te te [vastu] te sAkSIvALI [ hAvAthI siddha thAya che. ] nahi anubhavelA padArthamAM kAinuM paNa sAkSIpaNuM upayAgI thatuM nathI. 215. sAkSIne sAkSI mAnatAM anavasthAdeSa thAya che ema kahe cheH-- alau svasAkSiko bhAvo yataH svenAnubhUyate / ataH paraM svayaM sAkSAtpratyagAtmA na cetaraH // 216 // jethI A peAtAvaDe anubhavAya che, [ tethI A] peAtAnA sAkSIvALA padArtha[ che,-svasaMvedya che,] AthI aMtarAtmA pote sAkSAt zuddha [ cetana-sAkSI-che,] paNa bIjo [ kAI sAkSI] nathI. 216. e sAkSI athavA AtmAnA svarUpate spaSTa karIne kahe cheHjaagrtsvmsussuptissu sphurataraM yo'sau samujjRmbhate, pratyagrUpatayA sadA'hamahamityantaH sphurannaikadhA / nAnAkAravikAra bhAgina imAnpazyannahaMdhImukhAn, nityAnandacidAtmanA sphurati taM viddhi svametaM hRdi // 297 // Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. je A [AtmA) sadA (sarva avarathAomAM) huM huM evI rIte aMtarAtmapaNA vaDe aMtaramAM ekarUpe kurate [7] jAgrata, svapna ne suSuptimAM vadhAre spaSTa vilAsa kare che, ne je] aneka AkAravALA vikArayukta A ahaM. kArAdine [pramANunA vyApAravinAprakAza [cho] hRdayamAM sape, AnaMdarUpe ne cetanarUpe kure che te Ane [tuM ! AtmA jANuM. 217. cetananA AbhAsarUpa jIva AtmA nathI, paNa zuddhAtmA AtmA che ema kahe che - ghaTodake bimbitamabimbamAlokya mUDho ravimeva manyate / tathA cidAbhAsamupAdhisaMsthaM, bhrAntyA'hamityeva jddo'bhimnyte||218|| jeima avivekI [puruSa) ghaDAnA jalamAM pratibiMbarUpe jaNAtA sUryanA biMbane joIne [] sUryaja [ che ema ] mAne che, tema avivekI [puruSa buddhirUpa] upAdhimAM rahelA cidAbhAsane (cetananA pratibiMbane) bhramavaDe huM (AtmA ) emaja abhimAna kare che. 218. upAdhine tyAga karI zuddhAtmAne jANavAthI mokSa thAya che ema nIcenA cAra kalokavaDe kahe che - ghaTaM jalaM tadtamarkabimba, vihAya sarva vinirIkSyate'rkaH / taTastha etatritayAvabhAsakaH, svayaMprakAzo viduSA yathA tathA // 219 // dehaM dhiyaM citpratibimbametaM, visRjya buddhau nihitaM guhAyAm / draSTAramAtmAnamakhaNDabodha, sarvaprakAzaM sadasadvilakSaNam // 220 // Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecUDAmaNi. 475 nityaM vibhuM sarvagataM susUkSmamantarbahi: zUnyamananyamAtmanaH / vijJAya samyanijarUpametatpumAnvipApmA virajo vimRtyuH // 221 // vizoka Anandaghano vipazcitsvayaM kutazcinna bibheti kazcit / nAnyo'sti panthA bhavabandhamuktarvinA svatattvAvagamaM mumukssoH||222|| jema vivekIvaDe ghaDe, temAM jala, nei temAM paDeluM sUryanuM pratibiMba [A sarvane parityAga karIne A traNene prakAzanAre, [te traNe] upAdhithI rahita, ni] pitAnA prakAzamAM anya prakAzanI apekSA nahi rAkhanAre sUrya [ nirdoSa netrevaDe sArI rIte jovAya che, tema sthalazarIra, buddhi ne cetananuM pratibiMba A [sarvane parityAga karIne buddhirUpa guphAmAM rahelA, sAkSI, avinAzI jJAnarUpa, sarvane prakAzanAra, kAryane kAraNathI vilakSaNa, vinAzarahita, vyApaka, sarvamAM anugata, paramasUma, bahAra ne aMtara evA bhedathI rahita, pitAnA svarUpathI abhinna, pitAnA svarUpabhUta A AtmAne saMzayaviparyayathI rahita anubhavIne puruSa durvAsanAonA hetubhUta ] pApathI rahita, minevikAnA hetubhUtI rajoguNathI rahita, [ viSayAsaktirUpa ] mRtyuthI rahita, pratikUlajJAnane abhAve zekathI rahita, AnaMdaghana nei. jJAnasvarUpa [thAya che. te pite koI paNa [Doya te paNa te] keIthI bhaya pAmatuM nathI. mumukSune pitAnA svarUpanA jJAnavinA saMsArarUpa baMdhamAMthI mokaLA thavAnuM bIjuM koI sAdhana nathI. 21-222. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. brahmathI abhinna AtmAnuM jJAna ja mokSano hetu che ema jaNAve che - brahmAbhinnatvavijJAnaM bhavamokSasya kAraNam / enAtivamAnanuM vrata paNe pu: . rarara ! [ AtmAnA ] brahmathI abhinnapaNane anubhava saMsArathI mekaLA thavAnuM sAdhana [ che. ] jevaDe jJAnIothI advitIcarUpa [ ne ] AnaMdarUpa brahmane [ abhedabhAve ] prApta karAya che. 223. brahmanikane punaH saMsAranI prApti thatI nathI ema kahe che:brhmbhuutstu saMsRtyai vidvAnnAvartate punH|| vijJAtavyamataH samyagbrahmAbhinnatvamAtmanaH // 224 // - brahmarUpa thayele jJAnI puna [ janmamaraNarUpa ] saMsAra mATe AvatuM nathI. AthI pitAnuM brahmathI abhinna paNuM sArI rIte anubhavavuM joIe. 224. have brahmanA svarUpanuM nirUpaNa kare che- satyaM jJAnamanantaM brahma vizuddhaM paraM svataHsiddham / nityAnandaikarasaM pratyagabhinnaM nirantaraM jayati // 225 // traNe kAlamAM rahenAra, cetanasvarUpa, [deza, kAla ne vastunA ] paricchedathI rahita, [ avidyAdirUpa ] malathI -rahita, pramANavinA siddha, nitya AnaMdarUpa, avikArI, aMtarAtmAthI abhina, nei aMtarathI ( kAraNathI ) rahita brahma sarvathI utkRSTa rIte varte che. 225. ahiM brahmathI bhine kAMI paNa satya nathI ema kahe che - Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. sadidaM paramAdvaitaM svasmAdanyasya vastuno'bhAvAt / . nahyanyadasti kiMcitsamyakparamArthatattvabodhadazAyAm // 226 // AtmasvarUpathI [ bhinna ] anya vastune abhAva hevAthI A parama advaita satya che. satya tatvanA jJAnanI sthitimAM [ AtmAthI bhinna ] anya koI paNa svataMtra ] sattAvALuM [ pratIta thatuM ] nathI. 226. prakAra tare brahmanI satyatA kahe che - yadidaM sakalaM vizva nAnArUpaM pratItamajJAnAt / tarArdha drava pratyatAimAvanASaK II 227 1 je A [ nAmarUpAtmaka ] saghaLuM jagata [manuSyAdi anekarUpe ajJAnathI(pratyakSAdi pramANuthI) jaNAya che, te sarva vastutAe ] jemAM traNe kAlamAM lagAre kalpanArUpa deSa nathI evuM brahmaja che. 229. anekarUpavALuM jagata eka brahmarUpa kema saMbhavI zake che? te daSTAMta ApIne nIcenA traNa lokavaDe samajAve che - mRtkAryabhUto'pi mRdo na bhinnaH, kumbho'sti sarvatra tu mRtsvruupaat| na kumbharUpaM pRthagasti kumbhaH, vuto mRSA kalpitanAmamAtra: // 228 // kenApi mRdbhinnatayA svarUpaM, ghaTaraya saMdarzayituM na zakyate / ato ghaTaH kalpita eva mohAnmRdeva satyaM paramArthabhUtam // 229. // sadbrahmakArya sakalaM sadavaM, tanmAtrametanna tato'nyadasti / astIti yo vakti na tasya moho, vinirgato nidritavatprajalpaH // 230 // ghaDe mATInA kAryarUpa [chatAM ] paNa mATIthI bhinna nathI. sarvatra (vyavahAramAM sarva ThekANe) mATInA svarUpathI Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. bhinna ghaDAnuM rUpa nathI ja. [A kAraNathI] kalpita nAmamAtra mithyA ghaDe [ mATIthI pRthak] kyAMthI saMbhavI zake ?] 228. koIe paNa ghaDAnuM svarUpa mATIthI bhinapaNuvaDe dekhADI zakAtuM nathI, AthI ja ghaDa [ mATInA ] ajJAnathIka pita [ che, ] mATIja [ ghaDAnI apekSAe | satya [ ne ! vAstavikarUpa [ che. ] 229. evI rIte [ A ] sarva sadU5 brahmanuM vivartana kArya sat ( brahma ) [ che. ] A [ pratIta thatuM jagat te rUpa ( brahmarUpa ) [che, tenAthI bhinna nathI. [ A jagata vastutAe brahmathI bhinna ] che ema je kahe che tenuM ajJAna dUra thayuM nathI. tene ughelAnA je bakavAda [ che.] 230. A viSayamAM muMDakopaniSanI zutinuM pramANa Ape che - brahmevedaM vizvamityeva vANI, zrautI brUte'tharvaniSThA variSThA / tasmAdetabrahmamAtra hi vizva, nAdhiSTAnAdbhinnatA''ropitasya // 231 // A sarva brahmaja che) emaja atharvavedamAM (atharvavedanI muMDakepaniSaddamAM) rahelI atizreSTha zrutirUpa vANI kahe che, tethI A sarva brahmamAtraja [ che. sapadi] AropitanI dira Adi) adhiSThAnathI bhinnatA nathI. 231. jagatane brahmanA jevuM satya mAnavAthI prApta thatA deze varNave che:styN yadi syAjagadetadAtmanA, na tattvahAnirnigamApramANatA / asatyavAditvamapIzituH syAnnetatrayaM sAdhuhitaM mahAtmanAm // 232 // Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvivekacUDAmaNi. 478 je A jagat svarUpe satya heya ]i satyanI nivRtti na [ thavAthI jaganI nivRtti nahi thAya, tethI jJAnavaDe jagatanI nivRttinuM kathana karanArI] upaniSadonuM apramANapaNuM [thaze, ne upaniSadonA upadezaka] Izvarane mithyAvAdIpaNuM [prApta thaze. mahAtmAone A traNa [Sa] zubha ne hitarUpa nathI. 232. A jagatanI brahmathI bhinna svataMtra sattA nathI ema zrIkRSNabhagavAne paNa kahyuM che ema jaNAve che - Izvaro vastutattvajJo na cAhaM teSvavasthiteH / na ca matsthAni bhUtAnItyevameva vyacIlapat // 233 // varatunA svarUpane yathArtha jANanAra Izvara (zrIkRSNa) bhagavadagItAmAM ] huM teomAM (bhUtemAM) [vastutAe saMbaMdha pAmIne nahi rahelo hovAthI (te) bhUte vistutAe adhiSThAnarUpa] mArAmAM rahyAM nathI ja, [e vacanavaDe) emaja huM brahmanI satyatAnuM samarthana karatA havA. 233. jagatanA asatyapaNAmAM hetu batAve che - yadi satyaM bhavedvizva suSuptAvupalabhyatAm / yannopalabhyate kiMcidato'satsvapnavanmuSA // 234 // je jagat satya heya tei te suSuptimAM pratIta thavuM joIe, jethI te velA] kAMI paNa pratIta thatuM nathI, AthI [te svapnanA jevuM asata [eTale mithyA che.] 234. jagata brahmathI bhinna nathI, bhrAMtivaDe ja brahma jagadAkAra pratIta thAya che ema kahe che - Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rana. ata: pRthainAsti jagatparAtmana:, pRthakpratItiratu mRza guNAdivat / AropitasyAsti kimarthavattA'dhiSThAnamAbhAti tathA bhrameNa // 235 // AthI jagata zuddhAtmAthI pRthak nathI, teinI] pRthaka pratIti te [AkAzanA nIla ]guNadinI peThe mithyA che.] AropitanuM zuM arthavApaNuM (satyanA jevI sattAvALApaNuM) hoya che? bhrAMtivaDe adhiSThAna tevI rIte [AropitarUpe] bhAse che. 235. 2 adhikAna Arepita bhAse che ema kahyuM tene spaSTa karIne kahe che: bhrAntasya yadyagamata: pratItaM, brahmaiva tattadrajataM hi zuktiH / tathA brahma saraiva rAte, svAtiM draDhA nAmamAtram rarUdA bhrAMtivALAne bhrAMtithI je je [varatu brahmathI bhina] pratIta [thAya che, te te [vastu brahmaja [che, jema [ bhrAMti vALAne bhrAMtithI ] chIpa rUpArUpe [jaNAya che, paNa te rUpuM chIpaja che. ApaNA vaDe (jagadrape) brahmaja sadA (dhrAMtinA samayamAM) [adhiSThAnanA svarUpane nahi jANanArA ajJAnI puruSavaDe] nirUpaNa karAya che. Arepita [ jagatu] te brahmamAM nAmamAtra.chei.) 236. have nIcenA cAra lokavaDe brahmanA svarUpanuM nirUpaNa kare che - ataH paraM brahma sadadvitIyaM, vizuddhavijJAnaghanaM niraJjanam / prazAnta mAdyantavihInamA kriyaM, nirantarAnandarasasvarUpam // 237 // nirastamAyAkRtasababhedaM, nitya sukhaM nikalamaprameyam / arUgamavyaktamanAkhyamavyayaM, jyoti: svayaM kiMcididaM ckaasti||238|| Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - wwwwwww zrIviveka cUDAmaNi. 481 jJAtRzeyajJAnazUnyamanantaM nirvikalpakam / vaDhAvavAnuM je taraghaM vidhA: | 232 II aheyamanupAdeyaM manovAcAmagocaram / / aprameyamanAdyantaM brahma pUrNamahaM mahaH // 240 // [ kalipata jagata traNe kAlamAM sat nathI,] AthI [mAyAthI) para [evuM brahma satyarUpa, advaitarUpa, [avidyArUpa malathI rahita, kevala jJAnasvarUpa, [ avidyAe karelA AvaraNathI rahita, zigadveSAdi. vikArothI rahita, utpatti ne nAzathI rahita, kriyAthI rahita, ]i akhaMDAnaMdarasasvarUpavALuM che.) 237. | mAyAe karelA [jIva, Izvara ne jagatarUpa ] sarva bhedathI rahita, avinAzI, duHkhathI viparIta, avayavothI rahita, pramANane aviSaya, rUparahita, indriyone aviSaya, nAmarahita, avikArI ]i cetanarUpa brahma [che. je kAMI A pratIta thAya che te brahmathI bhinna nathI.] 238. jJAtA, seya ne jJAnathI rahita, parichedathI rahita, vikalponA aviSayarUpa, advaita, avinAzI, cita rUpa ne mAyAthI) para brahmane jJAnIo jANe che. 239. [sarvanuM svasvarUpa hovAthI ] tyajI na zakAya evuM, grahaNa na karI zakAya evuM, mana ne vANInA aviSayarUpa, mApamAM na Ave evuM, utpattithI tathA nAzathI rahita, [savamAM] pUrNa, vyApaka ]i alokika tejorUpa huM chuiM, ema 31 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rano. he ziSya ! tuM nakakI kara.] 240. tarAmara" A mahAvAkyamAM rahelA padanA aryanA zodhanane prakArane kahe che - taracaMkhyAmamiyAnayotrahmAmano vitavarya thayuM ! zrutyA tayostattvamasAti samyagekatvameva pratipAdyate muhuH // 241 // "tarAmasi" (te tuM che.) A zrativaDe tata (te) ne a () zakhavaDe kahelA Izvara ne jIva [je] upAdhirahita [] temanuM AvI rIte vAraMvAra (nava vAra) abAdhita ekapaNuM pratipAdana karAya che. 241. Izvara tathA jIvanA lakSyArtha ameda che, vAyArthano abheda nathI, ema kahe che - aikyaM tayolakSitayona vAvyayonigadyate'nyonyaviruddhadharmiNoH / khadyotabhAnvoriva rAjabhRtyayoH, pAmburAzyoH paramANumervoH // 242 // te baMnenA lakSyanuM ekapaNuM kahevAya che, [paNa] paraspara viruddhadharmavALA vAsthanuM eikapaNuM kahevAtuM nathI. jema sUryane pataMgIAnuM, rAjA ne sevakanuM, sAgara ne kuvAnuM, [ane] meru ne paramANunuM [ekapaNuM nathI, tema Izvara ne jIvanA vAvyanuM ekapaNuM nathI. ] 24. Izvara ane jIvana bheda upAdhivaDe kalpita hovAthI mithyA che ema kahe che - tayorvirAdho'yamupAdhikalpito, na vAstavaH kazcidupAdhireSaH / phAstha mAthA mAravivAra, vazya vArtha nu sAm rA Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 zrIvivekacUDAmaNi. te baMnene A virodha [mAyA ne paMcakezarUpo upA-. dhivaDe kapAyele che, ne A koI upAdhi satya nathI. mahattattvAdinuM kAraNa mAyA Izvarane [upAdhi che, ne jIvane [ upAdhi mAyAnA ] kAryarUpa paMcakoza [ che, ema nakkI kara. 243. Izvara tathA jIvana upAdhino parityAga karavAthI baMnene zuddha cetanarUpe ameda thAya che ema daSTAMta ApIne samajAve che - etAvurAdhI parajIvayostayoH, samyanirAse na paro na jIvaH / rAjyaM narendrasya bhaTasya kheTakastayorapohena bhaTo na rAjA // 234 // A baMne (mAyA tathA paMcakoza) upaladha Ivara tathA jIvanA [che.) te baMnenuM sArI rIte mithyApaNuM nakkI karavAthI Izvara evuM nAma rahetuM nathI, ne jIva [evuM nAma paNa rahetuM nathI, mAtra brahmaja raDe che. jemAM rAjAnuM rAjya [ne vedhAnI DhAla te baMne dUra karavAvaDe [pachI rAjA nathI, ni) dho [paNa] nathI, [mAtra manuSyaja rahe che, tema 244. * mumukSue e baMne upAdhione mithyA gaNI brahmasvarUpano nirNaya kara joIe ema kahe che - athAta Adeza iti zrutiH svayaM, niSedhati brahmANa kalpitaM dvayam / zrutipramANAnugRhItabodhAttayornirAsa: karaNIya eva // 245 // ["sAta vera nita nAta"] have AthI [A brahma kAyarUpa nathI, kAraNarUpa nathI ema upadeza [che, A zruti pote brahmamAM kalipata baMnene (mAyAne ne paMcakezana) Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. niSedha kare che. [A] zrutinA pramANunA AzrayavALA jJAnathI te baMnene tyAga kareja joIe. 245. have zrutimAMnAM neti neti A padonA arthane spaSTa kare cheneii ne kalpitatvAnna satya, rajjudRSTavyAlavatsvamavacca / itthaM dRzyaM sAdhu yuktyA vyapoza, jJeyaH pazcAdekabhAvastayorya: // 246. A (kAyarUpa paMcakoza) [brahma nathI, A (kAraNarUpa mAyA) [brahma] nathI, he raDImAM joyelA sApanI peThe ne svapnanI peThe kalipatapaNAthI te dazya) satya nathI. AvI rIte dazyane yuktivaDe sArI rIte mithyA nakkI karIne pachI te bannene je abheda [che, te jANavuM joIe. 246. bannenA zuddhasvarUpane bodha kaI vRttivaDe thAya che te kahe che - tatastu to lakSaNayA sulakSyau, tayorakhaNDaikarasatvasiddhaye / / nAlaM jahatyA na tathA'jahatyA, kiMtUbhayArthAtmikayaiva bhAvyam // 247 // [[ baMnenA upAdhino tyAga karyopachI anAyAse lakSaNAvaDe jANavAgye te baMne (Izvara tathA jIva) lakSaNAvaDe [ jANavA joIe. ] te baMnenA akhaMDa ekasapaNAnA nizcayamATe jahalakSaNavaDe basa nathI, tema ajahatu lakSaNAvarDa [ paNa basa] nathI, paraMtu ubhayArtharUpavaDe ja ( jahadajahalakSaNAvaDeja-bhAgatyAgalakSaNa vaDeja ) vicAra karavuM joIe. 247. jahata ajahata lakSaNAnuM laukika udAharaNa kahIne tene mahAvAkyamAM joDe che - Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 zrIvivekacUDAmaNi. sa devadatto'yamitIha vaikatA, viruddhadharmAzamapAsya kathyate / . yathA tathA tatvAlIti vAkye, virudvadharmAnubhayatra hitvA // 248 // saMlakSya cinmAtratayA sadAtmanorakhaNDabhAva: paricIyate budhaiH / evaM mahAvAkyazatena kathyate, brahmAtmanoraikyamakhaNDabhAvaH // 249 // jema te A devadatta che AvAkyamAM [te ane A e baMnenA ] vidhavALA bhAgane tyAga karIne ekatA kahevAya che, tema tarAmaNI" (te brahma tuM che) A vAkyamAM [ IzvaramAM ne jIvamAM rahelA upAdhinA vidhavALA dharmone tyAga karIne te baMnenuM ekapaNuM kahevAya che. baMnemAM (IzvaramAM tathA jIvamAM) rahelA viredhavALA (sarvajJapaNuM tathA apajJapaNuM ityAdi) dharmone tyAga karIne [te baMnene ] cetanamAtrapaNAvaDe nizcaya karIne Izvarane ne jIvane abhedabhAva vivekIvaDe sAkSAtkAra karAya che. evI rIte seMkaDo mahAvAkya vaDe brahma ne AtmAnI ekatArUpa akhaMDa bhAva kahevAya che. 248-249. upara kahelA arthane nakkI karavA ziSyane kahe che - asthUlamityetadasannirasya, siddhaM svato vyomavadaprataya'm / ato mRSAmAtramidaM pratItaM, jahIhi yatsvAtmatayA gRhItam / brAhamityeva vizuddhabuddhayA,viddhi svamAtmAnamakhaNDabodham // 250 // [brahma sthalathI vilakSaNa [che. A zruti) Ane (sthUla, sUkSma ne kAraNane) niSedha karIne pitAnAthI siddha, AkAzanA jevuM [asaMgane tarkanA aviSayarUpa brahma che Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. ema kahe che. jethI zruti ema kahe che,] tethI hi samya! A pratIta thatA mithyA mAtrane [te je pitAnA AtmapaNA vaDe grahaNa kareluM [che tene tyajI de, ni) huM brahmaja [chuM ema atizuddhabuddhivaDe potAnA AtmAne akhaMDajJAna rUpa jANa. 250. je kahelA mahAvAkyanA arthane ziSyanI daDhatA mATe dRSTAMta ne, yuktithI nIcenA traNa kevaDe varNave che mRtkArya sakalaM ghaTAdi satataM mRnmAtrameghAhitaM, tadvatlajanitaM sadAtmakamidaM sanmAtramevAkhilam / yaspAnnAsti sata: para kimapi tattatyaM sa AtmA svayaM, tasmAttattvamasi prazAntamamalaM brahmAdvayaM yatparam // 251 // nidrAvAhintarerAzAstrAva thazAtrAri thA, mithyA tadvadihApi jAgrati jagatsvAjJAna kAryatvataH / yasmAdevamidaM zarIrakaraNaprANAhamAdyapyasattasmAttattvamasi prazAntamamale brahmAdvayaM yatparam // 252 // yatra bhrAntyA kalpitaM tadviveke, tattanmAtraM naiva tasmAdvibhinna / svapne naSTaM svAvizvaM vicitra, svasmAdbhinaM kintu dRSTaM prabodhe // 25 // jeima ghaTAdi sarva mATInuM kArya [vicAravaDe niraMtara mATImAtraja nakkI karyuM che, tema A samagra samAMthI , (brahmamAMthI) upajeluM sakUpa-brahmamAtraja-che. jethI [ahiM] sathI bhinna kAMI paNa nathI, te satya [che, te pote AtmA [che,. tethI he priyadarzana!] je atyaMta zAMta, nirmala, zreSTha ]i advaya brahma [che, te tuM che. 25. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 487 [svapnamAM] nidrA[doSa]vaDe kalpelA deza, kAla, viSace ne jJAtAdva sava jema mithyA [che,] tema A jAgramAM [pratIta thatuM] jagata paNa peAtAnA (AtmAnA) ajJAnanA kArya paNAthI [mithyA che.] jethI A zarIra, i'driyA, prANa ne ahaMkArAdi paNa ema [hAvAthI-AtmAnA ajJAnathI upajelAM hovAthI asat [che,] tethI atyaMtazAMta, nirmala, vyApaka, aya ne sUkSmatama je [che,] te tuM che. 252. jemAM brAMtivaDe [je] phlyu [hAya] tenA (adhiSThA nanA) sAkSAtkAramAM te [kalpita] te rUpa (adhiSThAnarUpa) [rahe che, tenAthI bhinna nathIja [rahetuM.] svapnamAM [pratIta thatuM] vicatra svapnanuM jagat joyuM [chatuM paNa] nAza pAmelu [thAya che. jAgratvamAM peAtAthI minna [te jagat] zu [kAie joyu che?] 253. have nIcenA daza kSeAkeAvaDe madhyamAdhikArI ziSyane uddezIne brahmanA upadeza kare cheH-- jAtinIti kula goragaM, nAmarUpaguNadoSavarjitam / dezakAlaviSayAtivarti yadbrahma tattvamasi bhAvayAtmani // 254 // je brahma jAti, [rAja Adi nIti, kula ne gotrathI rahita; nAma, rUpa, guNa ne doSathI rahita; [ane] deza, kAla ne viSayathI khaDAra [che,-tenA sakhadhathI rarhuita che," te tu che [ema tuM tArA] aMtaHkaraNamAM nididhyAsana kara. 254. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 vvvvvvvvvvvv zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. yatparaM sakalavAgagocara, govaraM vimalabodhacakSuSaH / zuddhaciddhanamanAdi vastu yadbrahma tatvamasi bhAvayAtmani // 255 // je [avidyAthI] para, je vyApaka, sarva vANIone aviSaya, nimala jJAnarUpa netra viSaya, pavitra, cetanaghana, anAdi ni) satya che, te tuM che, ema tuM tArA] aMtaHkaraNamAM nididhyAsana kara. 255. SaDbhirUmibhirayogi yogihRdbhAvitaM na krnnairvibhaavitm| . buddhayavedyamanavadyamasti yadbrahma tattvamasi bhAvayAtmani // 256 / / [jarAmaraNAdi ] cha umienA saMbaMdhathI rahita, gIoe [ potAnA ] hadayamAM dhyAna kareluM, [ netrAdi ] IdrivaDe nahi viSaya karAyeluM, [ vedAMta saMskArathI rahita ne azuddha] buddhithI nahi anubhavAya evuM, doSarahita nei sa6pa je brahma che, te tuM che, [ ema tuM tArA ] aMtaHkaraNamAM daDha dhyAna kara, 256. bhrAntikalpitajagatkalAzrayaM, svAzrayaM ca sadasadvilakSaNam / niSkalaM nirupamAnavaddhi yadbrahma tattvamasi bhAvayAtmani // 257 // brAMtivaDe kalpita jagatanI kalpanAnA adhiSThAnarUpa, pitAnA AzrayavALuM, (nirAkArarUpa ne cetanarUpa hovAthI anyane AzrayanI apekSAvinAnuM,) ane kArya tathA kAraNathI viparItasvabhAvavALuM, niravayava ]i sAdazyanA abhAvavA zuMja je brahma che, te tuM che, [ema tuM tArA ] aMtaHkaraNamAM bhAvanA kara. 2pa7. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ... vvvvvvvvv- zrIvivecUDAmaNi. janmavRddhipariNatyapakSayavyAdhinAzanavihInamavyayam / vizvamadhyavavidyAtakAraNaM, brahma tattvamasi bhAvayAtmani // 258 // utpatti, vRddhi, rUpAMtara, ghaTavuM, rega ne nAzathI rahita, avikArI, [ane] jaMganI utpatti, sthiti ne nAzanA heturUpa [je] brahma [che,] te tuM che, [ema tuM tArA ] aMtaHkaraNamAM ciMtana kara. 258. astabhedamanapAstalakSaNaM, nistaraGgajalarAzinizcalam / nityamuktamavibhaktamUrti yadbrahma tattvamasi bhAvayAtmani // 259 // [jIva, Izvara ne jagatanA bhedathI rahita, aMtaHkaraNanI pratyeka vRttimAM sakripe] prakaTa svarUpavALuM, taraMgarahita samudranA jevuM gaMbhIra, traNe kAlamAM baMdhanA saMbaMdhathI rahita, ni] vastunA paricchedathI rahita je brahma [che, te tuM che, [ ema tuM tArA ] aMtaHkaraNamAM dhyAna kara. 259. ekameva sadanekakAraNaM, kAraNAntaranirAsyakAraNam / kAryakAraNavilakSaNaM svayaM, brahma tattvamasi bhAvayAtmani // 260 // - ekaja, (sajAtIyAdi bhedothI rahitaja) sakUpa, sthA varajaMgama] anekanA vivarta]kAraNarUpa, [brahmathI] bhinna kAraNane niSedha karanArAM vedAMtavacane]vaDe kAraNarAhata, [mAyAnAM kAryo ne [mAyArUpa kAraNathI viparItasvabhAvavALuM, [ane] anyanI apekSAvinAnuM ]i brahma [che, te tuM che, ema tuM tArA aMtaHkaraNamAM nididhyAsana kara. 260. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrIzaMkarAcAryanAM aNadaza ratno. nirvikalpamanalpamakSaraM, yatkSarAkSaravilakSaNaM param / nityamavyayasukhaM niraJjanaM, brahma tattvamasi bhAvayAtmani // 261 // [saMzayaviparyayAdirapa) vikalapotha rahita, aparicchinna, vinAzathI rahita, zarIra tathA avidyAthI viparIta svabhAvavALuM, sarvathI zreSTha, saTU5, vikArarahita sukharUpa, ni] AvaraNathI rahita je brahma che. te tuM che, [ ema tuM tArA ] aMtaHkaraNamAM nizcaya kara. 261ydvibhaati sadanekadhA bhramAcAmarUpaguNavikriyAtmanA / / hemavatsvayamavikriyaM sadA, brahmA tattvamasi bhAvayAtmani // 262 // senAnI peThe je [ekaja] brahma bhra tithI nAma, rUpa, guNa ne vikArarUpe aneka prakAre pratIta thAya che, ni pite sarvadA vikArarahita rahe che, te brahma tuM che, ema tuM tArA) aMtaHkaraNamAM daDha bhAvanA kara. ra6ra. yaJcakAstyanaparaM parAtra, pratyagekarasamAtmalakSaNam / satyacitsukhamanantamavyayaM, brahma tattvamasi bhAvayAtmani // 263 // je brahma kAryathI rahita, ajJAnanA saMbaMdhathI rahita, sarvanI aMtara rahela, ekarasa, mukhyAtmAnA svarUpavALuM, sahRpa, jJAnarUpa, paramAnaMdarUpa, dezakALAdirUpa) aMtathI rahita,[]avikArI zobhe che,] te [brahma) tuM che, ema tuM tArA aMtaHkaraNamAM nididhyAsa kara. 263. kahelI brahmarUpa AtmAnI bhAvanAnuM phala dekhADatA chatA kahe che:uktmrthmimmaatmni svayaM, bhAvayetprathitayuktibhirdhiyA / saMzayAdirahitaM karAmbuvaMttena tatvanigato bhaviSyati // 26 // Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecUDAmaNi. 481 (upara) kahelA A arthanI pite pitAnA aMtAkaraNamAM [kRtine anusaratI prasiddha yuktio vaDe (zuddha) buddhithI bhAvanA kare; te vaDe teine saMzayAdithI rahita hAthamAM rAkhelA [nirmala jalanI peThe brahmane sAkSAtkAra thaze. 264. brahmanA sAkSAtkArathI prApta thanArI brahmanikAne kahe che - saMvodhamAtraM parizuddhatattvaM, vijJAya sadhe nRpavaJca sainye / tadAzrayaH svAtmani sarvadA sthito, vilApaya brahmaNi vishvjaatN||265|| sinyamAM seinAnA svAmI rAjAnI peThe [zarIrAdi] samUhamAM [samUhanA svAmI kevalajJAnavarUpa [ne avidyA tathA tenA kAryarUpa) malathI atyaMtarahita AtmAne bhAvanAnA paripAkavaDe sAkSAtakAra karIne te[saMghAta)nA adhiSThAnarUpa thaI brahmarUpa pitAnA AtmAmAM sarvadA sthita [thaIne sarva jagatane brahmamAM laya kara. ra6pa. have brahmaniSThAnuM kula kahe che - buddhau guhAyAM sadasadvilakSaNaM, brahmAsti satyaM paramadvitIyas / tadAtmanA yo'tra vasedguhAyAM, punarna tasyAGga guhaaprveshH|| 266 // buddhirUpa guphAmAM kAryane kAraNathI vilakSaNa, satyarUpa, zreSarUpa, advaita brahma che. te brahma]rUpe je [brahmavettA] A guphAmAM vase che tene he priya ! punaH [mAtAnA udararU5] guphAmAM praveza [thatA nathI. 26. brahmanivaDe ne vAsanAnI zithilatAvaDe muktilAbha thAya che ema kahe che - Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA jJAte vastumyapi balavatI vAsanA'nAdireSA, kartA bhoktA'pyahamiti dRDhA yA'sya saMsArahetuH / pratyagggersstmani nivAsatA sA'paneyA prayatnAmukkiM prAhustadiha munayo ghAsanAtAnavaM yat // 267 // brahmane jANyA [chatAM] paNa huM kartA ne bhektA AvI A anAdi, dRDha [ne] alavAna vAsanA je [jIva]nA saMsAranuM kAraNa [che] te [vAsanA brahmathI abhinna] AtmAmAM [mabhedabhAve] rahetA [puruSe] aMtarAtmAnA jJAnavarDa prayatnathI dUra karavI joie. ahiM ( A zarIramAM ) je vAsanAnuM zithilapaNuM tene muni mukti kahe che. 267. dehArdimAM AtmAnI bhrAMti AtmaniAvaDe dUra karI zakAya che ema kahe che:-- ahaMmameti yo bhAvo dehAkSAdAvanAtmani / 42 adhyAso'yaM nirastavyo viduSA svAtmaniSThayA // 268 // AtmAthI bhinna sthUlazarIra ne iMdriyAdimAM huM ne mAruM Ave je bhAva [che] A bhrAMti vivekIe peAtAnA AtmAnI niSThAvaDe dUra karavI joie. 268. AtmAthI bhinna padAmAM rahelI AtmAnI buddhinA tyAganuM sAdhana kahe che:-- jJAtvA svaM pratyagAtmAnaM buddhitadvRttisAkSiNam / so'hamityeva sadvRtyAnAtmanyAtmamatiM jahi // 269 // aMtaHkaraNa ane tenI vRttienA sAkSirUpa peAtAnA aMtarAtmAne sAkSAtkAra karIne te huMja [chuM] evI Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 443. yathArthajJAnarUpa vRttivaDe [ bhUlazarIra tathA ikiyAdi anAbhAmAMthI AtmAnI buddhine tyAga kara. 269. kevI rIte vartI bhrAMtinI nivRtti karavI te kahe che - lokAnuvartanaM tyaktvA tyaktvA dehAnuvartanam / zAstrAnuvartanaM tyaktvA svAdhyAsApanayaM kuru // 270 // lokone [prasanna karavA temane ] anusaravAnuM chaDI daine, zarIrane [puSTa karavA tathA tene suMdara dekhADavArUpa tene] anusaravAnuM cheDI daIne, [ane] zAstrane (ghaNAM zAstro vAMcavAM tathA eka zAstrane vAraMvAra pATha kare e rUpa tene) anusaravAnuM chevane potAnI [ anAtmAmAM A bhAnI ] brAMtine dUra kara. 270. lokavAsanAdi vAsanAo yathArtha jJAna utpana thavA detI nathI ema kahe che : lokavAsanayA jantoH zAstravAsanayA'pi ca / dehavAsanayA jJAnaM yathAvannaiva jAyate // 271 // manuSyane lekavAsanAvaDe, (lekamAM vakhaNAvAnI lAlasAvaDe,) ane zAstranI vAsanAvaDe (ghaNAM zAstro vAMcavAnI tathA ekaja zAstrane vAraMvAra vAMcavAnI lAlasAvaDe) tathA zarIranI vAsanAvaDe (zarIrane puSTa ne suMdara rAkhavAnI lAlasAvaDe) yathArtha jJAna thatuM nathI ja. 21. e traNa vAsanAothI mokaLA thayelAne mokSa thAya che ema kahe che - Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. saMsArakArAgRhamokSamicchorayomayaM pAdanibandhazrRMkhalam / / vadanti tajjJA: paTu vAsanatrayaM, yo'smAdvimuktaH samupaiti muktim / / brahmavettAo saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI mokaLA thavAne IcachanAmanuSya)ne [o] traNa vAsanAone leDhAnI racelI ati daDha pagane bAMdhI rAkhanArI beDI kahe che. je puruSa AtraNa vAsanAthI atyaMta mokaLa [ thAya che te puruSa ] mokSane pAme che. 272. dabAI gayelI zuddhAtmAnI vAsanAne spaSTa karavAne upAya daSTAMta ApIne kahe che - jalAdisamparkavazAtprabhUtadurgandhadhUtA'gurudivyavAsanA / saMgharSaNenaiva vibhAti samyagvidhUyamAne sati bAhyagandhe // 273 // antaHzritAmantadurantavAsanA dhUlIviliptA paramAtmavAsanA / prajJAtisaMgharSaNato vizuddhA, pratIyate candanagandhavarUpuTam // 274 // [jema jalAdinA saMbaMdhane lIdhe utpanna thayelA durgadhavaDe DhaMkAI gayelo agarane addabhuta sugaMdha [ te agarane] sArI rIte ghasavAvaDeja bahArane durgadha atyaMta dUra thavAthI yathArtha jaNAya che, [ 273. ] tema aMtaHkaraNamAM rahelI asaMkhya ne dubhedha viSayavAsanArUpa dhULavaDe bahuja dabAI gayelI (nahi udaya pAmelI) zuddhAtmAnI vAsanA [ buddhine vAraMvAra AtmAkAra karavArUpa ] buddhinA atisaMgharSaNathI atizuddha [ thaI chatI agara caMdanane sugaMdhanI peThe spaSTa anubhavAya che. 274. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # # # - - zrIvivekacUDAmaNi. * 485 AtmaniSThAvaDe anAtmabhAvanAne dUra karavAthI AtmavAsanA spaSTa anubhavAya che ema jaNAve che - anAtmavAsanAjAstirobhUtAtmavAsanA / nityAtmAnaThayA teSAM nAze bhAti svayaM sphuTam // 275 // [dehAdi ] jaDa padArthonI tRSNAnA samUhovaDe AtmAne bAnaMdasvabhAva DhaMkAI gayuM che. niraMtara AtmAmAM aMtaHkaraNanI sthiratAvaDe te tRSNa ]one nAza thavAthI [ te AtmAnaMda ] anyanI apekSAvinA saMzayaviparyayarahita anubhavAya che. ra75. manane AtmAmAM sthira karavAvaDe bahAranI vAsanAonI nivRtti thavAthI AnaMdasvarUpa AtmAne anubhava thAya che ema kahe che - yathA yathA pratyagavasthitaM manastathA tathA muJcati bAhyavAsanAm / ni:zeSamojhe sati vAsanAnAmAtmAnnubhUtiH prtibndhshuunyaa|| 27 // jema jema aMtaHkaraNa aMtarAtmAmAM susthira [thatuM jAya che tema tema te zarIra, idri, strI, putra ne dravyAdirUpa) bahAranI tRSNAone tyAga kare che. [7] tRSNAone niHzeSa nAza thavAthI [ bahAranA padArthonI tRSNArUpa pratibaMdhathI rahita AtmAnaMdane anubhava [thAya che.] 276. - ziSyane dehAdimAMthI huMpaNAnI buddhine tyAga karavAne upadeza svAtmanyeva sadA sthitvA mano nazyati yoginaH / vAsanAnAM cazcAta: svAdhyApana guru + 277 . yegInuM mana pitAnA AtmAmAM ja sarvadA sthiti Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 - zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. - * * * * karIne nAza pAme che, AthI viSayavAsane paNa [ nAza thAya che, mATe he saumya! tuM pitAnI bhrAMtine dUra kara. ra77. traNa guNe vidyamAna hovAthI bhrAMtino kema tyAga thaI zakaze? ema zaMkA thAya to tenuM samAdhAna kare che -- tamo dvAbhyAM rajaH sattvAtsattvaM zuddhena nazyati / tasmAtsattvamavamavaSTabhya khAdhyAsApanayaM kuru // 278 // [ pramAda ne AlasyAdinA kAraNarUpa ] tamoguNa bevaDe (zubhakarmamAM pravRttirU5 rajA guNavaDe ne AtmAnA jJAnanA kAraNarUpa satvaguNavaDe) nAza pAme che, ciMcala) rajoguNa ekAgratAnA heturUpa ] satvaguNathI [ nAza pAme che, ane tame guNa tathA rajoguNavALA ] sattvaguNane zuddha[sattvaguNavaDe niAza thAya che, tethI ti zuddha]sattvaguNane Azraya karIne potAnI bhrAMtine dUra kara. 278. dehanirvAhanI ciMtA tyajIne bhrAMtine dUra karavAno upadeza kare prArabdhaM puSyati vapuriti nizcitya nizcala: / . paikAsTa cara rANAsApanaghaM zuM che ra72 // prArabdha karma pitAnuM phala ApIne A sthUlazarIranuM piSaNa karaze evo nizcaya karIne nizcala thaI satata ] gheryane Azraya karI pitAnA aMtaHkaraNane zuddhAtmAmAM sthira karavA rU5] yatnavaDe ti) potAnI bhrAMtine tyAga kara. 279. punaH paNa bhrAMtino tyAga karavAne upadeza kare che Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 zrAvakacUDAmaNa. nAhaM jIvaH paraM brahmetyavyAvRttipUrvakam / vAsanAvegataH prAptasvAdhyAsApanayaM kuru // 280 // huM jIva nathI, [paNa] zreSTha brahma chuiM, ema atatvanA (sarva jaDa padArthonA) niSedhapUrvaka vAsanAonA vegathI prApta thayelI pitAnI bhrAMtine ti) tyAga kara. 280. zrutyA yuktyA svAnubhUtyA jJAtvA sArvAtmyAtmanaH / kvacidAbhAsataH prAptasvAdhyAsApanayaM kuru // 281 // ["mAmai sarvana"--A sarva AtmA che-ItyAdi kutivaDe, jeima derInI sattAvaDe sattAvALe thayele sarpa derIthI bhinna nathI, tema mArI sattAvaDe sattAvALuM thayeluM A jagat mArAthI bhinna nathI ItyAdi] yuktivaDe, [ ane brahmAkAravRttinA samayamAM ] pitAnA anubhavavaDe pitAnuM sarvAtmapaNuM jANIne kaI velA AbhAsathI prApta thayelI potAnI brAMtine (tuM tyAga kara. 281. . anAdAnavisargAbhyAmISannAsti kriyA muneH| tadekaniSThayA nityaM svAdhyAsApanayaM kuru // 282 // grahaNanA abhAvavaDe ne tyAganA abhAvavaDe AtmajJAnIne [AtmAmAM) theDI paNa kriyA nathI. temAM te AtmAmAM) ekaniSThAvaDe niraMtara pitAnI brAMtine dUra kara. 282. tttvmsyaadivaakyotthbrhmaatmktvbodhtH| brahmaNyAtmatvadADharyAya svAdhyAsApanayaM kuru // 283 // "taravArita brahma tuM che,) Adi vAkyanA [zravaNa, manana Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ne nididhyAsanathI utpanna thayelA brahma ne AtmAnA eka paNAnA jJAnathI brahmamAM AtmapaNAnI daDhatA mATe potAnI brAMtine dUra kara. 283. brAMtinI nivRttine avadhi kahe che - __ ahaMbhAvasya dehe'sminniHzeSavilayAvadhi / . sAvadhAnena yuktAtmA svAdhyAsApanayaM kuru // 284 // A dehamAMthI huMpaNAne vizeSa vinAza thAya tyAM sudhI pramAdarahitapaNA vaDe ekAgra aMtaHkaravALe thaI pitAnI bhrAMtine dUra kara. 284. pratItirjIvajagato: svapnavadbhAti yaavtaa| 'tAvanirantaraM vidvansvAdhyAsApanayaM kuru // 285 // AtmAne jANanArA ! jyAM sudhI jIva ane jagatanI svapnane jevI [miththArUpe pratIti thAya tyAM sudhI [tuM niraMtara pitAnI brAMtine dUra kara. 285. kevI sAvadhAnatA rAkhI AtmAnuM ciMtana karavuM te kahe che - nidrAyA lokavArtAyAH zabdAderapi vismRteH| kvacinnAvasaraM datvA cintayAtmAnamAtmani // 286 // [tAmasI tathA rAjasI) nidrAne, lokonI [niSNajana) vArtAne, zabdAdi[viSayane ane [AtmasvarUpanI vismatine keI velAe avakAza nahi ApIne aMtaHkaraNamAM AtmAnuM dhyAna kara. 286. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. malina bhUlazarIramAMthI ApaNAnI buddhine tyAga karI kRtArtha thavAno upadeza kare che - mAtApitrormalodbhUtaM malamAMsamayaM vpuH| tyattavA cANDAlavaraM brahmIbhUya kRtI bhava // 287 // mAtAnA [leharUpa ne pitAnA vIryarUpa malathI utpanna thayeluM ane viSThA ne mAMsathI bhareluM sthalazarIra cAMDAlanI peThe dUra tyajIne temAMthI huMpaNuM mUkI daIne brahmasvarUpa thaIne kRtArtha thA. 287. brahmamAM abhedabhAve sthiti karI kutakane parityAga karavAne upadeza kare che - ghaTAkAzaM mahAkAza ivAtmAnaM parAtmani / vilApyAkhaNDabhAvena tUSNIM bhava sadA mune // 288 // he mananazIla! jema ghaTAkAzane mahAkAzamAM teima] AtmAne brahmamAM vilaya karIne brahmabhAvavaDe sarvadA mAna (brahmamAM vANInI sthiratAvALo) thA. 288. sthUlazarIra tathA brahmAMDamAMthI mamatA tyajI devAno upadeza kare che - svaprakAzamadhiSThAnaM svayaMbhUya sdaatmnaa| brahmANDamapi piNDANDaM tyajatAM malabhAMDavat // 289 // sadarUpa AtmAvaDe pote svaprakAza ni) adhiSThAnarUpa [brahma thaI vyakTizarIrane tathA brahmAMDane viSThAnA vAsazunI peThe tyajavAM joIe. 289 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. dehAbhimAna tyajIne ata AmabhAve rahevAne upadeza kare che -- cidAtmani sadAnande dehArUDhAmahadhiyam / nivezya liGgamutsRjya kevalo bhava sarvadA // 290 // sthalazarIramAM ArUDha thayelI huM (AtmA) evI buddhine sarUpa, AnaMdarUpa ni cetanarUpa AtmAmAM sArI rIte. sthApana karIne nei sUkSma zarIrane ( sUkSma zarIramAM rahelI AtmAnI buddhine) tyajI daIne sarvadA kevalarUpe thA. 290. - brahmamAM huMpaNanI buddhi sthira karavAthI kRtArtha thavAya che ema kahe che - yatraiSa jagadAbhAso darpaNAntaHpuraM ythaa| , tadbrahmAhamiti jJAtvA kRtakRtyo bhaviSyasi // 291 // jema darpaNanI aMtara pratibiMbarUpa) nagara pritIta thAya che, tema] jemAM (je brahmamAM) A pratItimAtra jagata pritIta thAya che te brahma huM chuiM) ema jANIne [tuM kRtArtha thaIza. 291. kRtArtha thavAnI rIta kahe che - yatsatyabhUtaM nijarUpamAdyaM, cidadvayAnandamarUpamakriyam / tadetya mithyAvapurutsRjeta, zailUSavadveSamupAttamAtmanaH // 292 // je satyarUpa, [sarvanuM Adi, cetanarUpa, ati, AnaMdarUpa, rUparahita ne kiyArahita pitAnuM svarUpa (che) tene sAkSAtkAra karIne bhavAya jema lIdhelA veSane tyajI de tema te vivekI pitAnA mizA zarIranA (abhimAnane tyAga kare. 22. Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. sthUlazarIranI peThe ahaMkAra paNa mithyA che ema kahe cheHsrvaatmnaa dRzyamidaM mRSaiva naivAhamarthaH kSaNikatvadarzanAt / jAnAmyahaM sarvamiti pratItiH kuto'hamAdeH kSaNikasya siddhayet // 212 // A [sarva] dRzya sarva prakAre mithyAja [che.] kSaNikapaNAnA anubhavathI ahaMkArAdinuM [satyapaNuM] kacAMthI siddha thAya? [e jJAna te saprakAzaka sAkSInuM svarUpa che.] 293. ahaMkAranuM vAstavika svarUpa dehAdimAM thatI huM evI vRtti te tenuM jJAna nathI, paNa tenuM vAstavika svarUpa tA sAkSI che, ema nIcenA e kSeAkAvaDe kahe cheH-- ahaMpadArthastvahamAdisAkSI, nityaM suSuptAvapi bhAvadarzanAt / brUte jo nitya iti zrutiH svayaM tatpratyagAtmA sadasadvilakSaNa: , 501 // 2014 | vikAriNAM sarvavikAravettA, nityAvikAro bhavituM samarhati / - manorathasvapnasuSuptiSu sphuTaM punaH punaIemasattvametayoH // 295 // suSuptimAM paNa sAkSInA] hAvAnA anubhavathI huM zabdanA arthe niraMtara ahaMkArAdinA sAkSIja [che. sAkSI ajanmA [ne] nitya [che, A zruti pote paNa [emaja kahe che. te aMtarAtmA sthUlazarIra ne ahaMkAra baMnethI vilakSaNa che. 694. vikAra pAmanArAnA sarva vikArAne jANanArA nitya te avikArI hAvAne ceAgya [che.] manArAya, svapna ne suSuptimAM A baMnenuM (dazya padArthAnu ne ahaMkAranuM) asapaNuM Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. vAraMvAra [manuSyae sAkSIvaDe spaSTa anubhavyuM [che.] 25. . pUlazarIramAMthI tathA ahaMkAramAMthI AtmAnI buddhine tyAga karIne zAMti meLavavAne upadeza kare che - ato'bhimAnaM tyaja mAMsapiNDe, piNDAbhimAninyapi buddhikalpite! kAlatrayAbAdhyamakhaNDabodhaM, jJAtvA svamAtmAnamupaihi zAntim | | ra16 . AthI (sthalazarIra ne ahaMkAra AtmA nahi hovAthI) sthUlazarIramAM [ane buddhie kapelA skUlazarIramAM hiMpa NAnuM abhimAna karanAraahaMkAromAM paNa AtmAnI buddhine parityAga kara. traNe kAlamAM satyarUpa ne akhaMDajJAnarUpa pitAnA AtmAne jANIne [viSayatRSNanI nivRttirU5] zAMtine pAma. ra96. sthUlazarIrane Azare rahelA anya abhimAnAdine tyajIne paramAnaMdarUpa thavAno upadeza kare che - tyajAbhimAnaM kulagotranAmarUpAzramevAzavAzriteSu / liMgasya dharmAnapi kartRtAdIstyaktvA bhavAkhaNDasukhasvarUpaH // 297 / / bhInA (prANadivALA) muDadAne (sthUlazarIrane) Azare rahelAM kula, gotra, nAma, rUpa ne AzramanA abhimAnane vuiM tyajI de, nei sUkSma zarIranA kartApaNuM Adi dharmone paNa tyajIne akhaMDAnaMdasvarUpavALa thA. 297. hAdimAM huMpaNAnI buddhija mukhya deva che ema kahe che - Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvivecUDAmaNi. 503 santyanye pratibandhAH puMsa: saMsArahetavo dRssttaaH| teSAmevaM mUlaM prathamavikAro bhavatyahaMkAraH // 29.8 // | mikSanI icchAvALA) puruSane [janmamaraNAdirU5] saMsAranA hetuo [ne mokSamAM pratibaMdha karanArA bIjA hituo zAstrAdithI] jANyA che, teone evI rIte (upara kahelI rIte) karaNa [ajJAnanuM prathama kArya ahaMkAra che. [ahaMkAranI utpattivinA ajJAna kAMI kArya karI zakatuM nathI.] 298. ahaMkArane saMbaMdha hoya tyAM sudhI muktino lAbha thatuM nathI. ema kahe che - yAvatsyAtsvasya sambandho'haMkAreNa durAtmanA / tAvanna lezamAtrApi muktivArtA vilakSaNA // 299 // jyAMsudhI dukhasvabhAvavALA ahaMkAranI sAthe pitAne saMbaMdha hoya tyAMsudhI alokika muktinI vArtA lezamAtra paNa saMbhavatI nathI. ra9. ahaMkArano tyAga thavAthI svarUpanuM jJAna sukhapUrvaka prApta thAya. che ema be lokeDe jaNAve che - ahaMkAragrahAnmuktaH svarUpamupapadyate / raDhimaDha: pUrNaH sAna: svAma: II 300 / ahaMkArarUpa grahaNa karanArathI (rAhunI peThe AvaraNa karanArathI) kaLe thayele [puruSa] caMdranA je nirmala, aparicchinna, sarvadA AnaMdarUpa, ne svayaMprakAza [thaI] pitAne svarUpane prApta thAya che. 300. bandavabimalA kta svarUpamupayA Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. yo vA pure so'hamiti pratIto, buddhayA prkRptstmsaa'timuuddhyaa| tava ni:zeSatA vinA, brahmAmAva: prativazvazm: ! rU02 je prasiddha [ ahaMkAra) tame guNavaDe ati DhaMkAyelI buddhivaDe upaje che, te zarIramAM huM ema pratIta thAya che.) tene bAkI na rahe e vinAza [thavAthI mumukSune brahmarUpa AtmAnI prApti pratibaMdharahita thAya che.) 301. brahmAnaMdane DhAMkanAra ahaMkAranuM nAgarUpe varNana kare che - brahmAnaMdanidhirmahAvalavatAhaMkAraghorAhinA, saMveSTayAtmani rakSyate gunnmyshcnnddaistribhirmstkaiH| vijJAnAkhyamahAsinA zrutimatA vicchidya zIrSatraya, nirmUlyAhimimaM nidhiM sukhakara dhIro'nubhoktuM kSamaH // 302 // moTA balavALA ahaMkArarUpa bhayaMkara vAge brahmAnaMdarUpa bhaMDAra [sava, rajasa ne taman A traNa guNanAM pariNAmorUpa bhaya upajAvanArI traNa phaNAo vaDe sArI rIte vIMTIne pitAne mATe rAkhe che. dhIrajavALe [puruSa] upaniSadene saMmata vijJAnanAmanI moTI taravAravaDe tenI] traNa phaNAone sArI rIte kApI nAMkhIne A nAgane ajJAnarUpI mUlathI rAhata karIne AnaMda ApanAra ti) bhaMDArane vAraMvAra bhegavavAne samatha thAya che. 302. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi.. 505 Do ahaMkAra paNa vizvanI peThe apakAra karanAre thAya che, ema kahe che - yAvadvA yatkicidviSadoSasphUrtirasti cedehe / kathamArogyAya bhavettadvadahantApi yogino muktyai // 303 // jema jyAM sudhI zarIramAM Deka paNa viSarUpa doSane vega hoya tyAMsudhI [te puruSa svasthapaNA mATe kevI rIte simartha thaI zake ? nija samartha thaI zake, tema mumukSu) yogIne [3] ahaMkAra paNa muktine mATe kevI rIte samartha karI zake ? naja samarthana karI zake.] 303. ahaMkAranI nivRttithI brahmanI prApti thAya che ema kahe che - ahamo'tyantanivRttyA ttkRtnaanaaviklpsNhRtyaa| pratyaktattvavivekAdidamahamasmItyeva vindate tattvam // 304 // ahaMkAranI [ajJAnarUpa kAraNasahita nivRttivaDe teNe (ahaMkAre) karelA aneka siMka95]vikapanA vinAzavaDe, [ane] sarvethI aMtara rahela tattvanA vivekavaDe A [brahma) huM chuM emaja brahmane pAme che. 304. saMsArane prApta karanArA ahaMkArano parityAga karavAne upadeza kare che - ahaMkAre kartaryahamiti matiM muJca sahasA, vikArAtmanyAtmapratiphalajuSi svasthitimuSi / yadadhyAsAtprAptA janimRtijarAduHkhabahulA, pratIcazcinmurtestava sukhatano: saMsRtiriyam // 305 // Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. minnnnnnn (he sAmya !] kartArUpa, vikArarUpa, AtmAnA pratibiMba vALA, ne AtmasvarUpanI sthitine DhAMkanArA ahaMkAramAM huM evI buddhine ]i zIdhra tyAga kara. je[ahaMkAranI bhrAMtithI aMtarAtmarUpa, cetanasvarUpa ni AnaMdasvarUpa tane janma, maraNa ne vRddhAvasthA [Adi ghaNAM duHkhevALo A saMsAra prApta thayela che.] 305. ahaMkArathI ja AtmAne saMsAranI prApti thAya che ema kahe che - sadaikarUpasya cidAtmano vibhorAnandamUrteranavadyakIrteH / naivAnyathA kApyavikAriNaste, vinA'hamadhyAsamamuSya saMsati: sarvadA ekarUpa, cetanasvarUpa, vyApaka, sukhasvarUpa, nirdoSa kIrtivALA, ]i vikArarahita tane ahaMkAranI sAthe ekapaNunI brAMtivinA A saMsAra bIjI rIte kadI paNa nathI ja. 306. A ahaMkArane zIdhra tyAga karavAnA hetune kahe che - tasmAdahaMkArAmimaM svazatru, bhokturgale kaNTakavatpratItam / vicchidya vijJAnamahAsinA sphuTa, suMzvAtmasAmrAjyasukhaM yatheSTaM _ 207 ! [ahaMkAra mahAduHkhanuM kAraNa che, tethI sviAdavALuM bhajana karanAranA gaLAmAM kAMTAnA jevA jaNAtA A ahaMkArarUpa pitAnA zatrune [brahmanA] anubhavarUpa maTI taravAravaDe sArI rIte kApI nAMkhIne pitAne niratizaya Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 507. AnaMdane icchAnusAra spaSTa jogava. 307. pitAnA niratizaya AnaMdanI prApti thayA pachI kAMI kartavya avazeSa rahetuM nathI ema kahe che - tato'hamAdervinivartya vRtti, saMtyaktarAgaH prmaarthlaabhaat| tUSNIM samAssvAtmasukhAnubhUtyA, pUrNAtmanA brahmaNi nirvivAha: II rU08 IP pachI ahaMkArAdi pravAhane sArI rIte vinAza karIne [ane brahmanI prAptithI viSayecchAne sArI rIte tyajI daIne pitAnA AtmasukhanA anubhavavaDe siMka5]vikalparahita mina [thaI te brahmamAM pUrNarUpe daDhasthiratAvALe thA. 308. avazeSa rahele thoDe ahaMkAra paNa ghaNe anartha karanAra thAya che ema kahe che - samUlakRtto'pi mahAnahaM pulayulekhitaH syAdyadi cetasA kSaNam / saMjIvya vikSepazataM karoti, nabhasvatA prAvRSi vArido yathA // 309 // balavAnuM ahaMkAra bhUlasahita kApI nAMkhe che tepaNa je [bhUtabhaviSyanA padArthonA] ciMtanavaDe cheDo samaya punaH saMbhAre thAya [] jema varSARtumAM vAyuvaDe [ANele varasAda [gharene pADI nAMkhavA Adi ghaNe anartha kare che, tema te ahaMkAra pAcho] sArI rIte jIvata thaIne siMkaDo vikSepa upajAve che. 309. kSINa thaI gayelA ahaMkArane viSayaciMtanavaDe punaH jIvatA ne kare ema kahe che - Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rahe. nigRhya zatrorahamo'vakAzaH kacinna deyo viSayAnucintayA / sa eva saMjIvanaheturasya, prakSINajambIratarorivAmbu // 310 // 508 ahaMkArarUpa zatrune atikSINu karIne viSayanA punaH smaravarDa kadIpaNuM [tene pharIne jIvatA thavAnA] avakAza na ApavA. te avakAza]ja AnA (A ahaMkAranA) punarjIvananA kAraNarUpa [che,] jema ati sUkAI gayelA liMbunA jhADane jala [punarjIvananuM kAraNa che tema.] 310. viSayeAnI icchA thavAmAM paNa dehAdimAM huMpaNAnI buddhi hetu che ema jaNAve che: dehAtmanA saMsthita eva kAmI, vilakSaNaH kAmayitA kathaM syAt / ato'rthasandhAnaparatvameva, bhedaprasaktyA bhavabandhahetuH // 329 // [tkrAMtivaDe] deharUpe sArI rIte sthita thayeleAja viSacAnI IcchAvALA [hAya che, tenAthI] vilakSaNa (dehAdimAM huMpaNAnI buddhivinAnA) viSayeAnI icchA karanArA kema hAi zake ? AthI [ahaMkArarUpa] bhedabuddhinI utpattivaDe viSacenA ciMtanamAM tatpara thavuMja saMsArarUpa baMdhanA hetu [thAya che.] 311, vAsanA ne pravRtti ane tyAga karavAyeAgya che ema dRSTAMta ApIne samajAve che: kAryapravardhanAdbIjapravRddhiH paridRzyate / kAryanAzAdvajinAzastasmAtkArya nirodhayet // 312 // vAsanAvRddhitaH kArya kAryavRddhayA ca vAsanA / Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 zrIviveka cUDAmaNi. vadhati sarvathA : savAre nivartate che rUrU . | vikSAdipa kAryanI ativRddhithI teinAM bIjenI ativRddhi spaSTa jovAmAM Ave che, ne [vRkSarUpa kAryanA nAzathI bIjane nAza [paNa sArI rIte jovAmAM Ave che, tethI [bIjanA vinAzamATe kAryane vinAza kare. 312. viSayavAsanAnI vRddhithI [sakAmakarma [vadhe che, ne [sakAmakarmanI vRddhivaDe sarva prakAre vAsanA vadhe che, ne puruSane saMsAra nivRtta thatuM nathI. 313. vAsanA, viSayaciMtana ne viSayaprApti mATenI pravRtti A traNeno tyAga kare joIe ema traNa lokevaDe kahe che - saMsArabandhavicchityai tavayaM prdhedytiH| vAsanAvRddhiretAbhyAM cintayA kriyayA bahiH // 314 // tAbhyAM pravardhamAnA sA sUte saMsRtimAtmanaH / trayANAM ca kSayopAyaH sarvAvasthAsu sarvadA // 315 // sarvatra sarvata: sarva brhmmaatraavloknaiH| sadbhAvavAsanAdAAttitrayaM layamaznute // 316 // ' (saMsArarUpa baMdhanA vinAzamATe baMnene (vAsanA tathA viSayanI prApti mATe thatI pravRttine) mekSamATe yatna karanAra sArI rIte bALI nAMkhe. [manamAM viSayane vicAra kara nei bahAra kiyA karavI e bevaDe [viSayavAsanAnI vRddhi [thAya che. 314. te bevaDe atyaMta vadhelI te viSayavAsanA AtmAne Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. saMsAranI sAthe joDe che. e traNenA nAzane upAya sava avasthAomAM sarvadA kira joIe.] 315. | sarvatra, sarva prakAre, sarvane brahmarUpeja jevAvaDe brahmabhAvanI vAsanAnA daDhapaNathI te traNe nAza pAme che. 316. | viSayavAsanAnI atyaMtanivRtti thavAthI thanArI sthiti mokSa kahevAya che ema jaNava che - kriyAnAze bhveccintaanaasho'smaadvaasnaakssyH| vAranA prazna kSa: sA kIvabhuttei rU27 [ viSayanI prApti mATe thanArI ] kiyAne nAza thavAthI T viSayanA] vicArane nAza thAya che, AthI (viSayanA vicArane nAza thavAthI) [ viSayanI ] vAsanAno nAza thAya che. viSayanI ] vAsanAne atyaMta nAza mekSa [che, te jIvanyukti kahevAya che. 317, ahaMkArAdinI vAsanAne vinAza karavAno upAya batAve che - saddhAsanAsphUrtivijRmbhaNe satyasau vilInA'pyahamAdivAsanA / atiprakRSTA'pyaruNaprabhAyAM, vilIyate sAdhu yathA tamisrA // 318 // jema ghATuM aMdhAruM bahu jAmeluM chatAM paNa aruNanA ajavALAthI yatnavinA vinAza pAme che, tema] brahmabhAvanAnA vegane udaya thavAthI A ahaMkArAdinI vAsanA paNa vinAza pAme che.] 318. brahmAnubhavathI baMdhAdinI nivRtti thAya che ema jaNAve che - tamastamaHkAryamanarthajAlaM, na dRzyate satyudite dineze / tathA'dvayAnandararasAnubhUtI, naivAsti bandho na ca duHkhagandhaH 319 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 511 jeima sUryane udaya thavAthI aMdhAruM [ne aMdhArAnA kAryarUpa [ khADAmAM paDavuM ItyAdi ] anarthanA samUha jovAmAM AvatAM nathI, tema advaitAnaMdarUpa amRtane anubhava thavAthI [ahaMkArAdi baMdha nathI ja, ne duHkhane gaMdha [paNa] nathI. 319 jJAnIe prArabdha karma pUruM thatAM sudhI kema vartavuM te kahe chedRshyN pratItaM pravilApayansanmAtramAnandaghanaM vibhAvayan / samAhita: sanbahirantaraM vA, kAlaM nayethA: sati karmabandhe // 320 // - [je tane prArabdha karmarUpa baMdha hoya te pritIta thatA bahAranA vA aMtaranA dazyane vilIna karo cho, AnaMdaghana brahmanI ja daDha bhAvanA karate chate, [ ne pratyeka anukala pratikula prasaMgamAM] sAvadha rahyA che, [tAro] samaya vyatIta kara. 320. aMtaHkaraNane brahmamAM sthira karavAmAM leza paNa pramAda na karavo ema kahe che - pramAdo brahmaniSThAyAM na kartavyaH kadAcana / zuciThThi mavAkSaH suta: 322 II aMtaHkaraNane brahmamAM sthira rAkhavAmAM kadIpaNa pramAda (gaphalata) na kara, pramAda meta [7] ema brahmAnA putra bhagavAna [ sanasujAta dhRtarASTraprati) kahetA havA. 321. AtmasvarUpanuM vismaraNa karavArUpa pramAda mahA anartha karanAro che ema kahe che - na pramAdAdanartho'nyo jJAninaH svsvruuptH| tato mohasto'haMdhIstato baMdhastato vyathA // 322 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. AtmajJAnIne potAnA svarUpanA vimaraNuthI [bhinna] bIjo [koI paNa mATe] Ana nathI, tethI (AtmasvarUpanA vismaraNathI ) aviveka, tethI ( avivekathI ) [dehAdamAM] huM evuM jJAna,tethI (dehAdimAM huMpaNAnA jJAnathI ) [janmamaraNurUpa] saMsAra, [ane] tethI (saMsArathI) tene nAnA prakAranI] pIDA thAya che.] 322. pAra AtmasvarUpanuM vismaraNa cittane vikSepavALuM kare che. ema jaNAve cheH-- viSayAbhimukhaM dRSTvA vidvAMsamA vismRtiH / vikSepayati dhIdoSaiyoSA jArabhiva priyam // 323 // [jema strI [pAtAnA] priya upapatine [ potAnA smaravaDe vikSepayukta kare che, tema AtmasvarUpanI ] vismRti jJAnIne paNa viSayanI abhimukha thayelA joine [ahaMkArAdi] buddhinA doSovaDe vikSepayukta kare che. 323. avidyA dUra karI hAya tApaNu pAchI bahirmukha thayelA aMtaHkaraNavALAnA AtmAte AvaraNa kare che ema dRSTAMta ApIne samajAve cheH-- yathA'pakRSTaM zaivAlaM kSaNamAtraM na tiSThati / AvRNoti tathA mAyA prAzaM vA'pi parAGmukham // 324 // jema [ hAthavaDe ja lauparathI ] dUra karelI lIla [anya sthale] kSaNamAtra [paNa] rahetI nathI, [paNa pAchI hatI te jagAe AvIne te jalane] DhAMke che, temaja [AtmA Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 513 uparathI dUra karelI) avidyA paNa bahirmukha thayelA jJAnIne (jJAnInA AtmAne) [ DhAMkI de che, mATe jJAnIe jJAnavaDe avidyAne dUra thayelI mAnI AtmasvarUpanuM vismaraNa naja karavuM, paNa sarvadA svarUpAnusaMdhAna rAkhavuM. ] 324. bahirmukha thayeluM cita anarthanI paraMparA vadhAranAruM thAya che ema kahe che - lakSyacyutaM cedyadi cittamISadahirmukhaM sanipatettatastata: / prabhAdata: pracyutakalikandukaH,sopAnapaGktau patito yathA tthaa||325|| jema pramAdathI [hAthamAMthI paDI gayele ramavAne daDe pagathI AnI hArapara paDIne tyAMthI tyAMthI nIce (nIce paDatuM jAya che, tema [ pramAdathI AtmarUpa ] lakSyamAMthI chUTuM paDeluM citta je thoDuM [paNa] bahirmukha thAya te [te viSayaciMtanAdi anarthanI paraMparAmAM paDatuM paDatuM adhegatine pAme che. ] 32 5. cittanI e adhogatinuM nirUpaNa kare che - viSayeSvAvizaJcetaH saMkalpayati tadguNAn / samyaksaMkalpanAtkAmaH kAmAtpuMsaH pravartanam / / 326 // (netrAdi IdriyadvAra rUpAdi] viSayamAM saMbaMdhavALuM thayeluM citta tenA te viSayanA) [ramaNIyapaNudi) guNanuM ciMtana kare che, vAraMvAra karelA tei) ciMtanathI teimAM te viSaya prApta karavAnI ] IcchA prikaTe che, viSayanI] IcchAthI te 33 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 zrIzaMkarAcAryanAM adaza ra. viSaya meLavavA mATe puruSanI pravRtti [thAya che, pachI tenuM sevana thAya che, ema citta uttarottara potAnI skUlatA ne caMcalatAmAM vadhAro karatuM rahe che.] 326. ataH prasAdAna paro'sti mRtyurvivekino brahmavidaH samAdhau / samAhita: siddhimupaiti samyaksamAhitAtmA bhava sAvadhAna: ne 227 | AthI vivekavALA brahmavettAne [AtmasvarUpanA vimaraNarUpa pramAdathI bhinna mata nathI. AtmasvarUpamAM [cittanI] ekAgratA karanAra yathArtha siddhine (jIvanmuktine) pAme che, tethI te saimpa ! tuM sAvadhAna [thaI] ekAgracittavALe thA. 327. punaH pramAdathI thatI hAninuM nirUpaNa kare che - tata: svarUpavibhraMzo vibhraSTastu patatyadhaH / patitasya vinA nAzaM punAroha Izyate // 328 // tethI (pramAdathI) [saddagurue tathA sazA upadeza kareluM) AtmajJAna nAza pAmeluM [thAya che, AtmajJAnanA nAzavALo nIce paDe che, (viSaya ciMtanamAM ne viSayasevanamAM tatpara thai jAya che. nIce paDelAne nAzavinA (uttarottara adhogativinA) punaH Areha (caDhavuM-AtmAmAM sthira rahevuM) jovAmAM AvatuM nathI. 328. | svarUpanuM vismaraNa karI bhedabuddhivaDe viSayomAM ramaNIyapaNAnI buddhi na rAkhavI ema upadeza kare che - Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 - zrIvivekacUDAmaNi. saMkalpaM varjayettasmAtsarvAnarthasya kAraNam / . jIvato yasya kaivalyaM videhe ca sa kevlH|| yatkiMcitpazyato bhedaM bhayaM bUte yajuHzrutiH // 329 // [nijAnaMdanI prakaTatA ne duHkhanI nivRtti viSayamAM ramaNIyapaNAnI buddhirUpa saMka95nA tyAgavinA thAya nahi, tethI sarva duHkhanA kAraNarUpa saMkalpane parityAga kare. jene jIvatAM [saMka9panA parityAgavaDe) muktapaNuM [prApta thayuM heya teja dehanA tyAgapachI [videha)mekSane bhAgI [thAya che. brahmamAM) thaDe paNa bheda jenArane janmamaraNAdirUpa bhayanI prAptibA hevaiSa parimanumantara guDatha tA martha mavati "--jyAre A puruSa brahmamAM cheDe paNa bheda kare che tyAre tene bhayanI prApti thAya che, A] yajuvedanI kRti kahe che. 329. upara jaNAvelI kRSNayajurvedanI taittirIpaniSaddhI zrutinA arthane spaSTa kare che - yadA kadA vA'pi vipazcideSa, brahmaNyanante'pyaNumAtrabhedam / pazyatyathAmuSya bhayaM tadeva, yadvIkSitaM bhinnatayA pramAdAt // 330 // A vidvAna je kyAreya paNa bheda rahita brAmAM cheDe paNa bheda jue che te tyiAre A bheida jenArane advitIya AtmAnA ciMtananA vismaraNarU5] pramAdathI je bhinnapaNAvaDe jevuM hiya) teja bhayane hetu [thAya che.] 330. bhedadaSTi dukhonI paraMparAmAM paNa kAraNarUpa thAya che ema kahe che - Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza raste. zrutismRtinyAyazatairniSiddhe, dRzye'tra yaH svAtmamatiM karoti / upaiti duHkhopari duHkhajAtaM, niSiddhakartA sa malimlucI yathA // 323 51 . seMkaDo zrutie, smRtie ne yuktievaDe mithyArUpa kaDelA A dazyamAM je [puruSa] peAtAnA AtmAnI buddhi kare che te [zAstre] niSedha kareluM bhedadarzanarUpa karma] karanAra cAranI peThe duHkhaupara duHkhanA samUhane pAme che. 331. dehArdine AtmA mAnanArane te zuddhAtmAne AtmA mAnanArate thanArA kSane bheda daSTAMta ApIne kahe cheHstyaabhisndhaanrto vimukto mahatvamAtmIyamupaiti nityam / miSyAbhisandhAnaratastu nazyeddRSTaM tadetadavoracorayoH // 332 // brahmamAM [huMpaNAnA] nizcayamAM prItivALe [puruSa baMdhathI] atyaMta mAkaLeA thaI] niraMtara potAnI [brahmarUpa moTAine pAme che, paNa [dehArdi] mithyAmAM [huMpaNAnA] nizcayamAM prItivALeA nAza pAme che, (vAraMvAra janmamaraNa pAme che,) te A je cAra ne acAramAM joyuM che. [jema satyavAdI aceArane (cArI nahi karanArane) rAjA parIkSA karIne choDI mUke che, ne te mAna pAme che, ane mithyAvAdI cArane rAjA parIkSA karIne zikSA kare che, ne te duHkhI thAya che, tema potAne brazna samajanAra satyavAdA baMdhathI mAkaLe thaI paramAnaMdasvarUpa thAya che, ne peAtAne DheDha mAnanAra mithyAvAdI saMsAramAM bhramaNa karI duHkhI thAya che. 332. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 569 zrIvivekacUDAmaNi, daSTAMtathI siddha thayelA arthane grahaNa karAve che - yatirasadanusandhi bandhahetuM vihAya, svayamayamasmAtyAtmadRSTayaiva tiSThet / sukhayati nanu niSThA brahmaNi svAnubhUtyA,. harati paramavidyAkAryadu:khaM pratItam // 333 // mikSane mATe) yatna karanAra puruSa baMdhanA kAraNarUpa dehAdi miththAnuM anusaMdhAna mUkI daIne A sAkSI hiI chuM AvI AtmadaSTivaDeja rahe. brahmamAM pitAnA anubhavavaDe sthiratA avazya sukha Ape che, [ane] pratIta thatA avi ghAnA kArya duHkhane niHzeSa dUra kare che. 333. bahAranA viSayonuM anusaMdhAna tyajIne AtmAnuM anusaMdhAna karavAne upadeza kare che - bAhyAnusandhiH parivardhayetphalaM, durvAsanAmeva tatastato'dhikAm / jJAtvA vivekaiH parihatya bAhya, svAtmAnusAndhaM vidadhIta nityam | | 23s | bahAranA [viSayenuM smaraNa tethI tethI (AgaLanAthI uttarottara) adhika durvAsanArUpa phalanI ja vadhAre vRddhi kare che, ne tethI duHkhanI prApti thAya che, Ama vivevaDe jANane bahAranA viSayene] parityAga karI mumukSue pitAnA AtmAnuM ciMtana niraMtara karavuM. 334. bahAranA viSayanuM ciMtana rokavAthI thanAruM phala kahe che - 'bAhya niruddha manasa: prasannatA, manaHprasAde paramAtmadarzanam / tasminsudRSTe bhavabandhanAzo, bahinirodhaH padavI vimukteH // 335 // vatanA viSaye , A tatva Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 zrI zaMkarAcAryanAM achAdaza ratno. bahArane bahAranA viSayenA ciMtana) nirAdha karavAthI aMtaHkaraNanI nirmalatA, aMta:karaNanI nirmalatAthI brahmathI abhinna AtmAne sAkSAtkAra, ne tenA daDha sAkSAtkArathI saMsArUpa baMdhane nAza [thAya che, AvI rIte] bahArane bahAranA viSayenA ciMtana) nirodha mekSane upAya (che.] 335. vivekI puruSa bahAranA viSayanuM ciMtana karatA nathI ema jaNAve che - kaH paNDita: sansadasadvivekI, zrutipramANa: prmaarthdrshii| jAnanhi kuryAdasato'valamba, svapAtaheto: zizuvanmumukSuH // 336 // satya tathA mithyAne samajanAra, upaniSadone jANanAra brahmavettA, sUkSma arthanuM avalokana karavAmAM samartha, nei mekSanI IrachAvALe chatAM pitAnI adhogatinA kAraNarUpa mithyAviSayone jANo cho ke [vivekI puruSa avivakInI peThe [tenuM bahAranA viSayonuM avalaMbana kare? 336. . dehAdimAM Asaktino ne muktine virodha dekhADe che - dehAdisaMsaktimato na muktirmuktasya dehAdyabhimatyabhAvaH / suptasya no jAgaraNaM na jAgrata:, svapnastayobhinnaguNAzrayatvAt | 237 / te baMnenA (jAgrata ne svamanA tathA mukti ne dehA bhimAnanA) viparItadharmanA AzrayapaNAthI jeima] svapnavALAne jAgrata nathI, ]i jAgelAne svapna nathI, temaNe dehAdimAM AsaktivALAne mukti nathI, ne muktane dehAdimAM abhimAnane abhAva [che.] 337. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 51 have mukta puruSanuM lakSaNa kahe che - antarbahiH svaM sthirajaGgameSu, jJAtvA''tmanA'dhAratayA viloky| syaktAkhilApAdhirakhaNDarUpaH, pUrNAtmanA yaH sthita eSa muktaH jeNe: vivekavaDe ] samagra upAdhine tyAga karyo che e, ni] akhaMDasvarUpavALe je [puruSa ] sthAvarAmAM ne jaMgamomAM aMtara ne bahAra pitAne jANIne [tathA vivekavALA aMtakaraNathI [te sarvanA ] adhiSThAnapaNA vaDe [ pitAne che nakkI karIne aparicchinnarUpe rahe che A [puruSa ] mukta [che.] 338. - samabhAvanI zreSThatA jaNAve che - sarvAtmatA bandhavimuktihetuH, sarvAtmabhAvAnna paro'sti kazcit / dRzyAgrahe satyupapadyate'sau, sarvAtmabhAvo'sya sadA''tmaniSThayA | 21 I * sarvAtmabhAva baMdhamAMthI mokaLA thavAnuM sAdhana [che.] . sarvAtmabhAvathI bhinna mikSanuM bIjuM kaMI [sAdhana nathI. sarvadA AtmaniSThAvaDe dazyanuM agrahaNa thavAthI AIpuruSa)ne A sarvAtmabhAva prApta thAya che. 339 kayA upAyathI dRzyanuM agrahaNa thAya te kahe che - dRzyasyAgrahaNaM kathaM tu ghaTate dehAtmanA tiSThato, . vAhyArthAnubhavaprasaktamanalastattakriyA: kurvtH| saMnyastAkhilakarmadharmaviSayairnityAtmaniSThAparaistattvajJaH karaNIyamAtmani sadAnandecchubhiryatnataH // 340 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. deharUpe rahenArAne, bahAranA padArthonA anubhavamAM bahu Asakta manavALAne, [ane bahAranA padArthomATe ] te te karmo karanArAone drazyanuM agrahaNa kevI rIte saMbhavI zake ? nija saMbhavI zake, tethI] jeNe [varNAzramanA sarva dharmo, [vihita ne niSiddha karmo, ne zabdAdi viSayane parityAga karyo che evA, nityarUpa AtmAmAM aMtaHkaraNanI sthiratA rAkhavAmAM tatpara, brahmane jANanArA, [ane] akhaMDAnaMdane IcchanArApuruSa e nathI [potAnA) aMtaHkaraNamAM [dazyanuM agrahaNa karavuM joIe. 340. mAtra karmanA tyAgathI dazyanuM agrahaNa thaI zakatuM nathI, paNa pitAnA aMtaHkaraNane brahmamAM ekAgra karavAnI agatya che ema jaNAve che - sarvAtmasiddhaye bhikSoH kRtazravaNakarmaNaH / samAdhiM vidhAtyeSA zAnto dAnta iti zrutiH // 341 // vedAMtanA zravaNarUpa karma jeNe karyuM che evA saMnyAsIne sarvAtmabhAvanI siddhi mATe rAte rAta:" ("rAMta DhAMta phAtahatasakSu: zraddhAzvata: tamAro mUarSSArarakSA para che " -zamALe, damavALe, uparativALe, sahanazIla ne ekAgracittAvALe thaI aMtaHkaraNamAMja AtmAne anubhave.) ( zamavALa ne damavALo ) A prati [brahmamAM cittAnI ekAgratAnuM vidhAna kare che. 341. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. para1 cittanI ekAgratAvinA kevala paMDitAIthI ahaMkArAdinI vAsanA dUra thatI nathI ema kahe che - aTirA vinA, rA: sArA zikartA ye nirvikalpAkhyAlamAdhinizcalAstAnantarAnantabhavA hi vAsanAH jeo nivika95nAmanA samAdhimAM nizcala thayelA che temanAthI bhinna paMDita vaDe paNa mahAbalavALA ahaMkArane sahasA vinAza thave zakya nathI, kemake vAsanA aneka jonI [che.] 342. vikSepazaktinI prabalatA jaNAve che - ahaMbuddhathaiva mohinyA yojayitvA''vRterbalAt / vikSepazaktiH puruSaM vikSepayati tadguNaiH // 343 // vikSepazakti AvaraNanA balathI puruSane meha pamADanArI huM evI buddhinI sAthe joDIne tenA (buddhinA) [ kartApaNuM Adi ] dharmovaDe vikSepa pamADe che. 343. have AvaraNazaktinuM prabalapaNuM jaNAve che - vikSepazaktivijayo viSamo vidhAtu, niHshessmaavrnnshktinivRtybhaav|| dagdRzyayo: sphuTapayojalavadvibhAge, nazyettadAvaraNamAtmani ca svabhAvAt // ni:saMzayena bhavati pratibandhazUnyo, vikSepaNaM nahi tadA yadi cenmRSArthe // 344 // bAkI na rahe evI rIte AvaraNazaktinI nivRttinA Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. abhAvamAM vikSepazaktinA vijaya karavA kaThina [che, tethI] draSTA ne Dhasyane spaSTa-dUdhane jalanA jevA-vibhAga thavAthI te AvaraNa AtmAnA [svayaMprakAza]svabhAvathI nAza che, pachI jyAre mithyA padArthamAM vikSepa na [thAya] tyAre [A puruSa] saMzayarahita [ vizeSarUpa] pratibaMdhavinAne pAme thAya che. 344. parara vivekanuM mAhAtmya varNave che:---- samyagvivakaH sphuTabodhajanyo, vibhajya dRgdRzya padArthatattvam / chinnati mAyAkRtamohabandhaM, yasmAdvimuktasya punarna saMsRtiH // 341 | draSTA ne dazya padAnA svarUpane pRthak karIne saMdeharaDiMta jJAnathI upajeleA yathArtha viveka avidyAe karelA avivekarUpa aMdhane chede che, [ne] tethI (avivekathI) atyaMta meAkaLA thayelAne punaH saMsAra nathI. 345. parAparakatvAvevekavahnirdahatyavidyAgahanaM hyazeSam / kiM syAtpunaH saMsaraNasya bIjamadvaitabhAvaM samupeyuSo'sya ||346|| paramAtmA ane jIvanA ekapaNAnA jJAnarUpa agni avazya samagra avidyArUpa vanane khALI nAMkhe che, [pachI advaitabhAvane pAmelA A[puruSa]ne punaH saMsAranuM kAraNu zuM rahyuM [kAMI paNa na rahyuM.] 346. padArthanA yathArtha jJAnanA klanuM nirUpaNa kare cheH-- AvaraNasya nivRttirbhavati ca samyak padArthadarzanataH / mithyAjJAnavinArA tAakSeSajJAnatadu:nivRtta: // 337 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUDAmaNi. para yathArtha rIte padArthanuM jJAna thavAthI AvaraNanI nivRtti thAya che, mithyA jJAnane vinAza [thAya che, ane tethI vikSepathI upajelAM [bhayakaMpAdi] dukhanI nivRtti. thAya che. 347. jaDa padArthomAM paNa AvI vyavasthA che ema kahe che - etatritayaM dRSTaM smygrjjusvruupvijnyaanaat| tasmAdvastusatattvaM zAtavyaM bandhamuktaye viduSA // 348 // yathArtha rIte derInA svarUpanA anubhavathI A traNa (deraDhaparanA AvaraNanI nivRtti, sarparUpa mithyAjJAnane vinAza, ne sarpanA jJAnathI upajelAM bhayAdi duHkhanI nivRtti) joyAM che, tethI vidvAne baMdhathI mokaLA thavA mATe vastunuM yathArtha svarUpa jANavuM joIe. 348. jAgratanA dazyanuM mithyApaNuM daSTAMta ApIne samajAve che -. ayogniyogAdiva satsamanvayAnmAtrAdirUpeNa vijRmbhate dhii:| tatkAyametadvitayaM yato mRSA, dRSTaM bhramasvapnamanoratheSu // 349 // jema agninA saMbaMdhathI letuM [ agninA dharmovALuM pratIta thAya che, tema ] AtmAnA saMbaMdhathI buddhi pramAtAdipe (pramAtA, pramANa ne prameyarUpe) pratIta thAya che. jethI brAMti, svapna ne mane rAjyamAM tenuM (buddhinuM) pramAtA, pramANa ne prameyarUpa kArya mithyA joyuM che, tethI] A [jAgratanuMdvaita [paNa mithyAja che ema jANavuM. 349. dazyanuM mithyApaNuM ne AtmAnuM satpaNuM punaH samajAve che Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA tato vikArAH prakRterahaMmukhA, dehAvasAnA viSayAzca sarve / kSaNe'nyathA bhAvitayA hAmISAmamAtmA tu kadApi nAnyathA // 350 // tethI ( buddhinuM kArya hovAthI ) ahaMkArathI mAMDIne lazarIraparyaMtanA[ padArtho ] ne save viSaye [ sAkSAt vA paraMparAvaDe ] prakRtinAM kAryAM [che.] kSaNamAM bIjI rIte thaI javAvaDe AAmanuM asapaNuMja [che,] paNa AtmA kadIpaNa bIjI rIte [ thatA ] nathI, [ tethI tenuM satyagraM che. ] 350. paraka have zuhAtmAnA svarUpanuM varNana kare cheH nityAdvayAkhaNDacidekarUpo buddhayAdisAkSI sadasadvilakSaNaH / ahaMpadapratyayalIkSatArthaH, pratyaksadAnandaghanaH parAtmA // 359 // zuddhAtmA utpattine nAzathI rahita, dvaitarahita, apa ricchinna, kevala cetanarUpa, buddhi AdinA sAkSI, sthUla ne sUkSmathI viparIta svabhAvavALA, huM evA zabda ne jJAnanA lakSaNAvaDe jaNAtA rUpa, aMtarAtmarUpa, [] sarvadA AnaMdaghana [che.] 351. kRtArtha thAya che ema sat tathA asatanA vivekavaDe pusya kahe cheH-- * itthaM vipazcitsadasadvibhajya, nizcitya tattvaM nijabodhadRSTyA | jJAttrA svamAtmAnamakhaNDabodhaM, tebhyo vimuktaH svayameva zAmyati || 2 | . Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 zrIvivekacUDAmaNi. AvI rIte vidvAna sata ne asatane viveka karIne, potAnI jJAnadaSTivaDe brahmane nizcaya karIne, [ane] akhaMDajJAnarUpa pitAnA AtmAne jANIne teothI atyaMta mekaLe thayelo pitAnI meLeja zAMta thAya che. 3para. advaita AtmAnA sAkSAtkArathI cetana ne cittanI abhedabrAMtiH nivRtta thaI jAya che ema kahe che - aphAnadarti vistaro, samAdhinA'vikalpana yadA'dvaitAtmadarzanam // 353 // jyAre nirvikalpasamAdhivaDe ati AtmAne sAkSAtkAra thAya che, tyAre ajJAnathI upajelI hRdayanI (AtmAne cittanA ekapaNAnI bhrAMtinI) gAMThane niHzeSa vilaya thAya che.] 353. nirvikalpa samAdhinuM svarUpa kahe che - tvamahamidamitIyaM kalpanA buddhidoSA. prabhavati paramAtmanyadvaye nirvizeSe / / praviRti samAdhAvI na viho, vilayanamupagacchedvastutattvAvadhRtyA // 354 // I tuM, huM nei A evI A kalpanAo aMtaHkaraNanA avivekarUpa doSathI upaje che. samAdhimAM advitIya nei nAmAdirUpa vizeSathI rahita paramAtmAnuM skuraNa thavAthI brahmasvarUpanA nizcayavaDe. AnI (A puruSanI) uipara kahelI sava ka95nAo vilayane pAme che. 354. . nirvikalpasamAdhinAM samAdi sAdhanonuM nirUpaNa kare che Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. zAnto dAntaH paramuparata: kSAntiyukta: samAdhi, kurvannityaM kalayati yati: svasya savAtmabhAvam / tenAvidyAtimirajanitAnsAdhu dagdhvA vikalpAn , brahmAkRtyA nivasati susvaM niSkriyo nirvikalpa: // 355 // aMtaHkaraNanI ekAgratAvALe, iMdriyenA nigrahavALe, bihAranA viSayethI jenuM cittA] atyaMta uparAma pAmyuM che e, sahanazIlatAvALe, [ne brahmamAM cittanI ekAgratA karate mumukSu niraMtara pitAnA sarvAtmabhAvanuM ciMtana kare che, tevaDe avidyArUpa aMdhakArathI utpanna thayelA hiM, tuM ne A evA sarva) vikalapane anAyAse bALIne kiyArahita [tathA pUrveta] ka65nAothI rahita [thaIne sukha pUrvaka brahmarUpe sthita thAya che. 355. ne koNa mukta thAya che te kahe che - samAhitA ye pravilApya bAhya, zrotrAdi cetaH svamahaM cidAtmani / ta eva muktA bhavapAzabandhairnAnye tu pArokSyakathAbhidhAyinaH // 356 // jeo pitAnI zretrAdi bAhyaiDhiye ne, cittane tathA) ahaMkArane cetanarUpa AtmAmAM atyaMta laya karIne ekAgracittavALA thayA che teeja saMsAranI ka95nArUpa badhethI mekaLA thayelA che, paNa [brahmanI parokSa vAta karanArA bIjAo [kalapanArUpa baMdhanethI kaLA thatA] nathI. 356. buddhi Adi upAdhionA vilayamATe nirvikalpa samAdhinI agatya jaNAve che - Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 zrIvivekacUDAmaNi.. upAdhibhedAtsvayameva bhidyate, copAdhyapohe svayameva kevlH| tasmAdupAdhervilayAya vidvAnvasetsadAkalpasamAdhiniSThayA // 357 // [aMtaHkaraNAdi upAdhinA bhedathI ja pite [bIjAthI bheda pAme che, ane te upAdhine bAdha karavAthI bhedarahita piteja [savarUpe rahe che, tethI vidvAn upAdhinA vilayamATe sarvadA nirvikalpasamAdhinI sthiratAvaDe vase. 357. brahmanA ciMtanathI brahmabhAvanI prApti thAya che ema daSTAMta ApIne samajAve che - sati sakto naro yAti sadbhAvaM hyeknisstthyaa| kITako bhramaraM dhyAyanbhramaratvAya kalpate // 358 // ekaja niSThAvaDe brahmamAM prItivALe puruSa brahmabhAvane pAme che; kIDe bhamarAnuM dhyAna karavAthI bhamarApaNAne gya thAya che, --bhamaro thAya che. 358. kriyAntarAsaktimapAsya kITako, dhyAyanalitvaM halibhAvamRcchati / tathaiva yogI paramAtmatattvaM, dhyAtvA samAyAti tadekaniSThayA // 359 // jema kIDo [javA AvavA Adi ] bIjI kriyAomAMnI prIti tyajI daIne bhamarAnA svarUpanuM dhyAna karate [7] bhamarAnA svarUpane pAme che, temaja yegI ekanijAvaDe paramAtmasvarUpanuM dhyAna karIne tene [abhedabhAve prApta thAya che. 359. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. atisUkSma paramAtmatattva atisUkSmattivaDe jANavAmAM Ave che ema kahe che - atIva sUkSma paramAtmatattvaM, na sthUladaSTyA pratipattumarhati / samAdhinAyutanukUdakyA, jJAtadhyamathaitizudavumi: paramAtmAnuM svarUpa atisUkSma chei, te sthava dA. vaDe jANavAne zakaya nathI. atyaMta pavitra buddhivALA sajaja. ne samAdhirUpa atyaMta sUphamavRttithI te jANavAgya (che). 360. . dhyAnavaDe aMtaHkaraNa nirmala thatAM te paramAtmAne jANI zake che ema daSTAMta ApIne samajAve che:ythaa suvarNa paTupAkazodhitaM, tyaktvA malaM svAtmaguNaM samRcchati / tathA manaH satvarajastamomalaM, dhyAnena saMtyajya samati tattvam | | 262 jema kSAra ne agnivaDe zedheluM senuM melane tyAga karIne pitAnA zuddha guNane prApta thAya che, tema aMtaHkaraNa dhyAnavaDe sattvaguNa, rajoguNa ne tame guNarUpa melane. sArI rIte tyAga karIne brahmane anubhava kare che. 361. nirvikalpasamAdhinI prApti kayAre thAya che te kahe che - nirantarAbhyAsavazAttaditthaM, pakke mano brahmaNi lIyate yadA / tadA samAdhiH savikalpavarjitaH, svato'dvayAnaMdarasAnubhAvakaH | rUdra Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. parA jyAre aMtaHkaraNa aMtarAyarahita abhyAsane lIdhe AvI rIte zuddha [thaI] brahmamAM lIna thAya che, tyAre savikalpathI rahita (kalpanAvinAnA ) adbhuyAna rUpa amRtanA anubhava karAvanArA samAdhi peAtAnI meLe [ thAya che. ] 362. nirvikalpasamAdhinuM mAhAtmya jaNAve che:smstvaasnaagrnthevinaasho'khilkrmnaashH / samAdhinAnena antarbahiH sarvata eva sarvadA, svarUpavisphUrtirayatnataH syAt // A [nirvikalpa]samAdhivaDe samagra vAsanAnI graMthinA vinAza [ne ] sarva karmanA nAza [ thAya che, ane ] anAyAse sarvebhaNIthIja sarvadA aMtara ne bahAra AtmasvarUpanuM spaSTa bhAna thAya che. 363. zruteH zataguNaM vidyAnmanana mananAdapi / niSciAnuM kSamuLamana ta nirvi5tram // 364 // [vedAMtanA ] zravaNathI [ brahmanuM] manana seAgaNA [ kalavALu che, te] mananathI paNa [ brahmanuM] dRDha dhyAna lAkhagaNA[phulavALu che, ane ] nirvikalpa[samAdhi te tenAthI] anaMta (anaMta lavALA ) [ che. ] 364. nirvikalpasamAdhinA sphuTaM brahmatatvamavagamyate dhruvam / nAnyathA calatayA manogateH pratyayAntaravimizritaM bhavet // nirvikalpasamAdhivaDe saTTeharahita [ne] nizcita brahmatattvane sAkSAtkAra thAya che, mananA svabhAvanI caMcalatAvaDe khIjI rIte (nirvikalpasamAdhivinA) [ sa Mdeharahita ne nizcita brahmanA 34 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka zrIzaMkarAkAryanAM akhAIza ratna. sAkSAtkAra tho] nathI[kadAcit brahmane sAkSAtkAra thAya te te] anya jJAnathI mizrita thAya che. 36pa. have te ziSyane nirvikalpa samAdhi karavAne upadeza kare cheatH samAdhatsva yatendriyaH sanirantara zAntamanAH prtiici| vidhvaMsaya dhvAntamanAdyavidyayA, kRtaM sadekatvavilokanena // 366 // jethI nirvikalpa samAdhi sarvottama phalane ApanAra che. ] AthI [8] jiteMdriya [ tathA] zAMta manavALe thaIne aMtarA tmAmAM niraMtara nirvikalpa samAdhi kara, brahmanA ekapaNAnA sAkSAkAravaDe anAdi ajJAne karelA AvaraNane vinAza kara. 366. have samAdhinAM sAdhanonuM nirUpaNa kare che - yogasya prathamadAraM vAnirodho'parigrahaH / nirAzA ca nirIhA ca, nityamekAntazIlatA // 367 // samAdhinuM prathama sAdhana vANIne nidhi, mamatAne parityAga, AzAne parityAga, [ prajanavinAnI] kiyAone parityAga, ne sarvadA ekAMtamAM rahevAne svabhAva [A che.] 367. mananazIla puruSe brahmamAM potAnA citane ekAgra karavAno prayatna karavuM joIe ema kahe che ekAntasthitirindriyoparamaNe heturdamazcetasaH, saMrodhe karaNaM zamena vilaya yAyAdahavAsanA / tenAnandarasAnubhUti racalA brAhmI sadA yoginastasmAcisAnerAdha evaM satataM kAryaH prayatlo punaH // 268 // chadriyanI [pipitAnA viyethI] uparAmarAmAM ekAMta Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUvANi. pa1 dizamAM nivAsa A sAdhana chei. IdriyanI tipitAnA viSayethI uparAmatArUpa] dama cittanA nidhimAM sAdhana [ ,] cittanA nirodhavaDe ahaMkAranI vAsanA vilaya pAme che, [ane] tevaTe (ahaMkAranI vAsanAnA vilayavaDe) gIne sarvadA brahmasabaMdhI acala AnaMdarUpa amRtano anubhava thAya che,] tethI mananazIle niraMtara cittanA virodhamAM ja prayatna kare joIe.368. nirvikalpasamAdhitA kramane upadeza kare che - vAcaM niyacchAtmani taM niyancha, buddhA dhi yaccha ca buddhisaakssinn| taM cApi pUrNAtmani nirvilpe,vilApya zAnti paramAM bhajasva // 369 vANuMne manamAM niSedha kara, tene buddhimAM nirodha kara, ne buddhine buddhinA sAkSImAM nirodha kara, ane tene paNa kalpanArahita brahmasvarUpamAM vilaya karIne utkRSTa zAMtine pAma. 369 nirvikalpa samAdhinA abhAvamAM che ne anartha nI prApti dekhADe che dehaprANeMdriyamanovuyAdibhirupibhiH / yairyavRtte: samAgastattadbhAgo'sya yAgenaH // 30 // lazarIra, prANa, che ke, mana ne buddhi adirUpa upAdheemAMthI jemanI jemanI [ piMpavALI ] che re saMbaMdha[ thAya che] te te AkAra ApI che . pAna) [ thAya che, arthAt jaDa padArthane AkAre vRtta thavI tene AtmasvarUpanI vismRti thAya che.] 37. e upAdhione saMbaMdha chu. thI chAta amAkAra thAya che ema kahe che Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. tabhivRttyA muneH samyaksarvoparamaNaM sukham / saMdRzyate sadAnandarasAnubhavaviplavaH // 371 // tenI (dehAdi upAdhionI samAnarUpatAnI) nivRtti vaDe munine sarva prakAre sarva [ viSayathI] uparAmatArUpa sukha anubhavAya che, [ ane ] akhaMDAnaMdarUpa amRtanA anubhavanI prApti [thAya che.] 371. mekSanI tIvra IcchAvaDe viSayavAsanAne ne viSayano tyAga thaI zake che ema jaNAve : antastyAgo bahistyAgo viraktasyaiva yujyate / tyajatyantarbahiH saMoN. viraktastu mumukSayA // 372 // vairAgyavALAthIja aMtarane (viSayenI vAsanAone) tyAga ni bahArane (zabdAdi viSayane) tyAga thaI zake che, kemake vairAgyavALe mokSanI IchAvaDe aMtaranA ne bahAranAnI Asakti tyaje che. 37ra. kahelA arthane vizeSa spaSTa kare che - vastu viSayau: va tathAgata mAiimaHT virakta eva zaknotei tyaktuM brahmaNi nASThataH // 373 // brAmAM cittanI sthiratAvALe viraktaja bahAranA [ zabdAdi] viSayenA ane aMtaranA ahaMkArAdinA saMbaMdhane parityAga karavAne samartha thAya che. 373. mekSamATe vairAgya ne AtmajJAna baMnenI apekSA che ema daSTAMta ApIne kahe che - Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vavekacUDAmaNi. 133 vairAgyabodho puruSasya pakSivatpakSau vijAnIhi vicakSaNa tvam / vimuktisaudhAgralatAdhirohaNaM, tAbhyAM vinA nAnyatareNa sidhyati // huM catura ! tuM vairAgya tathA jJAnane puruSanI pakSInA jevI pAMkhA jANu. te ane vinA [ mAtra te] emAMnA ekavaDe [ mumukSune ] muktirUpa mahelanA uparanA bhAgamAM rahelI latAnI prApti siddha thatI nathI. 374. akhaMDAnaMdanA anubhava anya vairAgyavALAne thAya che ema kahe che:atyntvairaagyvtH samAdhiH, samAhitasyaiva dRDhaprabodhaH / prabuddhatattvasya hi bandhamuktirmuktAtmano nityamukhAnubhUtiH // tIvravairAgyavALAne samAdhi, samAdhivALAneja saMzayAdi rahita AtmasAkSAtkAra, AtmasAkSAtkAravALAneja [ avidyAdi]. khaMdhathI mukti, [ ane ] mukta aMta:karaNavALAne akhaMDAnaMdanA anubhava [ thAya che. ] 375. puna: paNa vairAgyanuM mAhAtmya varNave cheH-- vairAgyanna paraM sukhasya janakaM pazyAmi vazyAtmanastaccecchuddhatarAtmabodhasahitaM svArAjyasAmrAjyadhuk / etadvAramajasra mukti yuvateryasmAttvamasmAtparaM, sarvatrAmpRhA sadAtmani sadA prazAM kuru zreyase // 376 // jeNe potAnA aMta:karaNane vaza karyuM che. evAne vairAgyathI bhinna [ kAi paNa] sukhanuM sAdhana [huM] jotA nathI, te [vairAgya] jo atizuddha AtmajJAnasahita [hAya te] brahmAnadarUpa anavadhi aizvarya ApanAra [thAya che. ] jethI A akhaMDamuktirUpa strInu Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. (strInI pratinuM) sAdhana [che, tethI] tuM mukti mATe AnAthI bhika sarvemAM pRDArahitapaNuvaDe sa5 AtmAmAM sarvadA samAdhi kara. 376. sarva anAtmapadArtho ne parityAga karIne AtmasvarUpane oLakhavAne bodha kare che. - A cha ivipagi vijeAi mRtyo tistyktvaa jAtikulAzramavAbhimati munycaatiduugkriyaa| dehAdAvasati tyajAtmadhiSaNAM prajJAM kuruSvAtmani, tvaM draSTA'syamanA'si nirdayaparaM brahmAsi yadvastutaH // 377 // viSanA jevA [ apakAraka zabdAdi] viSayamAM [ svabhAvathI udaya pAmatI (4] AzAne [ vairAgyarUpa zastrathI ] kApI nAMkha. A vivAnI AzA ] [ zarIramAM] matanuM rUpa [ che.] jAti, kulane AzramamAM [2] abhimAnane tyajIne [ sakAma] karmone ati darathI cheDI de. zarIrAdi mithyAmAM AtmAnI buddhine tyAga kara, [ ane ] AtmAmAM aMta:karaNa ekAgra kara. [ he saimya!] tuM sAkSo che, manahita che, [ ne ] je vAstavika advitIya zreSTha brahma [ che, te tuM] che. 377. sarvanI upekSA karIne brahmAnaMdane anubhava karavAne upadeza kare che - lazthe brahmANe mAnasaM dRDhataraM saMsthApya bAhyendriyaM, svasthAne vinivezya nizcalatanuzcopekSya dehasthitiM / brahmAtpaikya nupetya tanmayatayA cAkhaNDavRttyA'nizaM, brahmAnaMdarasaM piyAtmAne mudA zUnyaH kimanyairbhRzam // 378 // Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 mIviveka cUDAmaNi. upAdhirahita brahmamAM manane nizcala sthApana karIne, bahAranI [daze ] iMdriyone potapotAnAM gelamAM sthira karIne, [ paDyAdi AsanavaDe ] acala zarIravALo [ thaI, ] tathA zarIranA nirvAhanI ciMtAne tyAga karI, brAne AtmAne ekapaNane jANI tanmayapaNa vaDe akhaMDavRttithI [ C] brahmAnaMdarUpa amRtanuM prasannatAvaDe niraMtara [ pitAnA ] aMta:karaNamAM pAna kara. anya [phala]zUnya [sAdhana vaDe zuM vadhAre [ maLavAnuM che?] 378. anAtmAnuM dhyAna tyajIne AtmAnuM dhyAna karavAne upadeza kare che - anAtmacintanaM tyaktvA kazmalaM duHkhakAraNam / cintayAtmAnamAnandarUpaM yanmuktikAraNam // 379 // [ sarva ] duHkhanA kAraNarUpa [ ] pAparUpa [dehAdi] anAtmAnuM dhyAna tyajIne muktinA sAdhanarUpa je AnaMdarUpa [AtmA te] AtmAnuM [8] dhyAna kara. 379 e AtmAnuM kevI rIte dhyAna karavuM te kahe che - eSa svayaMjyotirazeSasAkSI, vijJAnakozo vilasatyajatram / lakSyaM vidhaayainmsdvilkssnnmkhnnddvRttyaa''tmtyaa'nubhaavy||38|| A [ AtmA ] svayaMprakAza, sarvane prakAzaka, [ne] jevI prAptinuM sthAna buddhi che e niraMtara [vivartarUpe vividha ] kIDA kare che. asathI vilakSaNa ane lakSyarUpa karIne [tuM AnuM ] akhaMDavRttivaDe AtmapaNAthI ( abhedabhAvathI ) vAraMvAra dhyAna kara. 380. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 zrIzaMkarAcAryanAM bAdaza ra. nathI thanAruM phala kahe che, etamacchinnayA vRttyA pratyayAntarazUnyayA / ullekhanaM vijAnIyAtsvasvarUpatayA sphuTam // 381 // bIjI pratItivinAnI avicchinna vRttivaDe AnuM (A AtmAnuM) dhyAna karate [chate puruSa A AtmAne] saMzayarahita pitAne svarUpe jANe. 381. sANirUpa AtmAmAM huMpaNAnI buddhi daDha karI anyamAM udAsIna rahevAne bedha kare che - ___ atrAtmatvaM dRDhIkurvannahamAdiSu saMtyajan / udAsInatayA teSu tiSThetsphuTaghaTAdivat // 382 // [mumukSu] AmAM (sAkSImAM) AtmApaNuM dRDha karate [ chate ane] aDaMkArAdimAM [ AtmapaNuM] sArI rIte tyajI deto [ 9 ] teomAM phUTelA ghaDA AdinI peThe udAsInapaNuvaDe rahe. 382. brahmAnA sAkSAtkAranuM sAdhana kahe che - vizuddhamantaHkaraNaM svarUpe, nivezya saakssinnyvbodhmaatre| zanaiH zanainizcalatAmubAna yanpUrNa svamevAnuvilokayettataH // 383 // mikSasAdhaka potAnA guNa tathA tamaguNathI rahita aMtaHkaraNane sAkSIne jJAnamAtra AtmAmAM praveza karAvIne [tene temAM ] dhIre dhIre sthiratAne pamADate [ cho] pachI pitAne ja brArUpe anubhave. 383. dehendriyaprAgamano'hamAdibhiH, sthAvAnala sairakhilairUpAdhibhiH / vigujaramAnamAra, p mahArAvavoH rUTachA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecUDAmaNi. 537 [makSasAdhaka] AtmAnA ajJAnathI kapelI syulazarIra, Idriya, prANe,mana ne aDuMkArAdi sarva upAdhiothI atyaMta mekaLA thayelA AtmAne maDAkAzanI peThe pUrNa ne akhaMDarUpa anubhave. 384. upAdhione parityAga karatAM brahma ekaja rahe che ema daSTAMta ApIne samajAve che - ghaTakalazakusUlasUcimukhyairgagana pupAdhizatairvimuktamekam / bhavati na vividhaM tathaiva zuddhaM, paramahamAdiAyenukamekameva // 385 // [ jema] ghaDe, leTe, keDI ne seya Adi seMkaDe upAdhiothI mekaLuM thayeluM AkAza eka raDe che, anekarUpa [rahetuM] nathI, temaja aDuMkArAdithI ekaLuM thayeluM zuddha [] zreSTha [ tatva) ekaja [ rahe che.] 385. upAdhione mithyA mAnIne potAnA AtmAne pUrNa ne ekarUpa jANu ema kahe che - - vRkSAritatA jAmanar suru : ! tana: karavAnuM manA thin W 286 / brahmAthI (brahmAnA zarIrathI) mAMDIne thuMbaDAsudhInI upAdhi [mAyAnA kAryarUpa hovAthI] mithyAja [ che,] tethI [makSasAdhaka] pitAnA AtmAne pUrNa [+] ekarUpe rahele anubhave. 386. brAMtinA nAzathI A jagata AtmArUpa jaNAya che ema kahe cheytr bhrAntyA kalpitaM tadvive ke, tattanmAnaM naiva tasmAdvibhinnaM / bhrAnte ze bhAgate dRSTAhitatvaM, rajjustadvAdazvamAtmasvarUpam // 387 // [ je vastu ] jemAM brAMtivaDe kapelI [ hAya] tene viveka Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrIza karAyAryanAM aSTAza rahnA. thavAthI te te rUpa [ pratIta thAya che, ] tenAthI bhinna [pratIta thatI] nathIja [jema] bhrAMtinA nAza thavAthI [AgaLa brAMtiva3] joyebru sarpanu svarUpa dAraDIrUpa jaNAya che, tema [bhrAMtinA nAza thavAthI brAMtivaDe kalpela ] jagat AtmasvarUpa [ jaNAya che. ] 387. brahmAdi sarva AtmAnA vivartakAryarUpa hAvAthI AtmarUpaja ema jaNAve che-- svayaM brahmA svayaM viSNuH svayamindraH svayaM zivaH / svayaM vizvamidaM sarvaM svasmAdanyanna kiMcana // 388 // AtmA brahmA [che, ] AtmA viSNu [ che, ] AtmA iMdra [che, ] AtmA ziva [ che, ane ] AtmA A sarva jagata[ che,] AtmAthI bhinna kAMi paNa nathI, 388, antaH svayaM cApi bahiH svayaM ca, svayaM purastAtsvayameva pazcAt / svayaM hyAcyAM svayamapyudIcyAM tathopariSTAtsvayamapyadhastAt // AtmA aMtaranA "svapanAdinA [ padAthaeNnArUpa che,] ane AtmAja bahAranA-jAgranA [ padAthArUpa che, ] ane AtmA pUrvadizAnA [ padAthaeNnArUpa che, ] AtmAja pazcimadizAnA [ padAthaeNnArUpa che, ] tathA AtmA dakSiNadizAnA padAthaeNnArUpa che, ] AtmAja uttaradizAnA [ padAthaeNnArUpa che, ] tathA AtmAja uparanA [ padAthArUpa ] ne nIcenA [ padAthaeNnArUpa che. ] 389. upara kahelI vAtane daSTAMta ApIne spaSTa kare taramabhramaravududAdisarve svarUpeNa jalaM yathA tathA / cideva dehAdyahamantametatsarve cidevaikarasaM vizuddham // 390 // Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicUDAmaNi para 53 jema taraMga, phiNa, vamaLa ne parapoTA Adi sarva vastutAe jala' che,] tema dehathI mAMDIne ahaMkAraparyata [sarva cetanaja [ che, ane] A [ zabdAdi sarva [viSaye paNa] ekarasa [] atyaMta nimela cetana ja che.] 390. A jagatane brahmathI bhinna jANanAra brAMtine vaza thayela che ema upadeza kare che - sadevedaM sarva jagadavagataM vAGmanasayoH, sato'nyatrAstyeva prakRtiparasomni sthitvtH| pRthak kiM mRtsnAyAH kalazaghaTakumbhAdhavagataM, vadatyeSa bhrAntastvamahamiti mAyAmadirayA // 391 // vANuM ne manavaDe jANeluM A sarva jagat brahyAja [ che.] prakRtithI para pradezarUpa pitAnA mahimA ]mAM rahelA brahmathI bhinna [ ahiM kAMI paNa] nathI ja. ghaDe, kalaza ne kuMbhAdi zabda]vaDe jANele [ padArtha] zuM mATIthI bhinna [ hoya che? nathI ja hete, tema A jagat paNa vastutAe brahmathI bhinna nathI, chatAM ] A bhrAMtine vaza thayele [puruSa] tuM [ mArAthI bhinna che, ne] huM [ tArAthI bhinna chuM,] ema [ je] bele che [te] avidyArUpa madirAvaDe [unmatta thaIne bele che ema samajavuM.] 391. zruti paNa e brAMti TALavA mATe upadeza kare che ema jaNAve che - kriyAsamabhihAreNa yatra nAnyaditi zrutiH / bravIti dvaitarAhityaM mithyAdhyAsanivRttaye // 392 // Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza kAcAryanAM ajANa ratnA [tripuTInI ] mithyA bhrAMtine dUra karavAmATe " yaMtra nAnyat [parAMta "] jyAM anya jotA nathI A zruti puna: puna: kathanavaDe brahmamAM] dvaitarahitapaNuM' kahe che. 392, 540 brahmathI abhinna AtmAja jANavAyeAgya che ema kahe che:aakaashvnirmlnirviklpN, niHsImaniSpandananirvikAram / antarbahiH zUnyamananyamadvayaM svayaM paraM brahma kimasti bodhyam // " [mAyAthI ] zreSTha brahma AkAzanA jevuM malarahita, [bhedarUpa] kalpanAethI rahita, avadhirahita, kriyArahita, vikArathI rahita, aMtara ne ahArathI rahita, sarvenA AtmarUpa [ ne] advaita [che teja mArA ] AtmA [che, AnAthI bhinna] jANavAyeAgya zu che? [ kAMi paNa nathI. ] 393. brahmane jAgutAra brahmarUpe sthiti kare che ema jaNAve che: vaktavyaM kimu vidyate'tra bahudhA brahmetra jIvaH svayaM, brahma ta jagadAtataM nu sakalaM brahmAdvitIyaM zrutiH / brahmavAhamiti prabuddhamatayaH saMtyakabAhyAH sphuTam brahmabhUya vasanti santatacidAnandAtmanaitaddhruvam // 394 // AmAM bahu prakAre zuM kahevAyeAgya [ che ? ] jI pote brahmaja [ che, ] ne A saghaLu vistRta jagat paNa prazna [ che. ] prazna advitIya [che evI ] zruti[ che. ] huM brahmaja[ chuM...] AvA dRDha jJAnayukta buddhivALA [ne] jemaNe khaDAranA[viSaye]nA sArI rIte tyAga karyuM che. evA [ puruSA ] saMzayarahita pradmapa thaine niraMtara cidyAna darUpe rahe che A nakkI [ che. ] 394. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsazi. 541 have sthalazarIranI tathA sUkSma zarIranI taSNane parityAga karIne brahmApe sthiti karavAne upadeza kare che - prasabhamanilakalpe liGgadehe'pi pazcAt / nigamagaditakIrti nityamAnandamUrtim, svayamiti paricIya brahmarUpeNa tiSTha // 395 // [mAtapitAnA] melanA kAyaeNrUpa sthalazarIramAM huMpaNanI buddhie utpanna karelI AzAne [8] balAtkAre tyajI de. pachI vAyunA jevA [ caMcala] sUkSmazarIramAM [ rahelI AzAne ? paNa [ balAtkAre tyajI de.] vede jene mahimA varNavyuM che evuM, nityarUpa [] AnaMdarUpa [brahma mAre] AtmA [che] ema anubhava karIne [8] brahmarUpe sthita thA. 35. - jyAre skUlazarIramAMthI paNAnI buddhine tyAga karIne AtmAmAM hupaNAnI buddhi rAkhe tyAre ja puruSa dukhethI mekaLo thAya che ema kahe che zavAkAraM yAvadbhajati manujastAvadazuciH, paw: cArA karamALaarSatriya:. yadA''tmAnaM zuddha kaThayati zivAkAramacalaM, tadA tebhyo muktA bhavati hi tadAha zrutirapi // 396 // jyAM sudhI manuSya muDadAjevAne (sthalazarIrane) [ huMpaNanI buddhithI] seve che, tyAM sudhI [te] apavitra [] janma, maraNane reganA sthAnarUpa [rahe che, tathA tene ] bIjAothI kaleza thAya che. jyAre zuddha, lyANusvarUpa ne] acala AtmAne jANe che, tyAre kAva vinA thAya che. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 zrIzaMkarAcAryanAM achAza rane. [] teothI mokaLo thAya che. te [ vAta chagyanI "madhAma nA dara rA"i --hei! A zarIra maraNadharmavALuM che ItyAdi zruti paNa spaSTa rIte kahe che. 39. karipatanI nivRti thavAthI adhikAnarUpa brahmaja avazeSa rahe che ema kahe che -- svAtmanyAropitAzeSAbhAsavastunirAsataH / svayameva para brahma pUrNamadvayamakriyam // 397 // . pitAnA AtmAmAM kalpita sarva pratibhAsika vastuone niSedha karavAthI [mAyAthI ] para, vyApaka, pUrNa, advaita ne akiya AtmAja [avazeSa rahe che.] 397. cittavRtti brahmamAM sthira thavAthI saMsAra nAmamAtraja rahe che ema jaNAve che - samAhitAyAM sati cittavRttau, parAtmani brahmaNi nirvikalpe / na dRzyate kazcidayaM vikalpaH,prajalpamAtra: pariziSyate ttH||398|| sakUpa, vyApaka,kalpanAothI rahita,ni dehAdithI para AtmAmAM aMta:karaNanI vRti susthira thavAthI A [ saMsArarUpa] kalpanA koI paNa dekhAtI nathI. pachI [te] kathanamAtra avazeSa rahe che. 398. - nAmAdipa vizeSathI rahita brahmamAM bheda saMbhava nathI ema nIcenA pAMca thI jaNAve che:-- asatkalpo vikalpo'yaM vishvmityekvstuni| nirvikAre nirAkAre nirvizeSe bhidA kutaH // 399 // Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecavaNasi Sre eka vastumAM A jagat evI kalpanA mithyA jevI che. pari. zumAdi] vikArathI rahita, AkArathI rahita, ne nAmAdi] vizeSathI rahitamAM bheda kyAMthI [saMbhave?] 39 kRtanA rAjamAraphUvAranA nivikAre nirAkAre nirvizeSe midA kutaH // 400 // vikArathI rahita, AkArathI rahita, vizeSathI rahita, [ane] draSTA darzana ne dRzyAdinA bhAvathI rahita eka vastumAM bheda kyAMthI [hoya?] 400. kalpArNava ivAtyantaparipUrNekavastuni / nirvikAre nirAkAre nirvizaSe bhidA kutaH // 401 / nirvikAra, nirAkAra, nirvizeSa ane pralayakAlanA samudranA jevI atyaMta paripUrNa eka vastumAM bheda kayAMthI [heya?] 401. tejasIva tamo yatra pralInaM bhrAntikAraNam / advitIya pare tattve nirvizeSe bhidA kutaH // 402 // prakAzamAM aMdhakAranI peThe jemAM bhrAMtinuM kAraNa atyaMtalIna [ thaI gayuM che evA] advitIya, [avighAthI] para, [ne bhedarUpa ] vizeSathI rahita brahmamAM bheda kayAMthI [heya?] 402, ekAtmake pare tattve bhedavArtA kathaM vaset / suSuptau sukhamAtrAyAM bhedaH kenAvalokitaH // 403 // ekasvarUpa, [avidyAthI] para, [] satya vastumAM bhedanuM kathana kema saMbhavI zake? AnaMdamayasvarUpavALI suputimAM bheda koNe je che? [keIe je nathI.] 403. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544. zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. brahmamAM traNe kAlamAM jagatane asaMbhava che ema daSTAMta ApIne kahe che - na hyasti vizvaM paratattvabodhAtsadAtmani brahmaNi nirvikalpe / kAlatraye nApyahirIkSito guNe, na hambubinduma'gataSNikAyAm // parabrahmanA sAkSAtkArathI [ pUrve paNa] sapa[] kalpanAothI rahita brahmamAM jagatuM nathIja [hatuM. jema] deraDImAM joyele sApa traNe kAlamAM paNa nathI, [] jhAMjhavAnA pANImAM jalanuM TIpuM paNa [ traNe kAlamAM] nathI, [tema brahmamAM jagat traNe kAlamAM paNa nathI.] 404. pratipAdana karelA arthamAM zruti ne anubhavanuM pramANa jaNAve che - mAyAmAtramidaM dvaitamadvaitaM paramArthataH / . iti brUne zruti' sAkSAtsuSuprAvanubhUyate // 405 // A Ata mAyAmAtra [che, ane] advaita vAstavika che,] ema zruti kahe che, [ane] sukhamAM [Atane abhAva sAkSIvaDe ] sAkSAt anubhava karAya che. 405. bhedanI kalpanA bhrAMtithI upajelI che ema varNave che - ananyatvamadhiSTha nAdAropyasya nirIkSitam / paNDitai rajjusaryAdau vikalpI bhrAnti jIvanaH // 406 // ApitanuM adhiSThAnathI ekapaNuM deraDI ne sApa AdimAM vivekI e jevuM che. [bhedanI] kalpanA [] bhrAMtirUpa kAraNavALI [che.] 406, - bhrAMti citamAMthI upaje che, mATe A saMsArarUpa kapanA paNa cittarUpa mUlavALI che ema kahe che Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 vivecUDAmaNi cisamUlo vikalpo'yaM cittAbhAve na kazcana / ... atazcittaM samAdhehi pratyagrUpe parAtmani // 407 // A [huM, tuM ne A evI kalpanA citarUpa kAraNagArI [,] cittanA abhAvamAM kaI paNa [ kalpanA] nathI. AthI [he sAmya! tuM tAruM] citta sAkSirUpa zuddha AtmAmAM ekAgra kara. 407. brahmavettA samAdhimAM kevA svarUpane anubhava kare che te nIcenA traNa kevaDe kahe che - kimapi satatabodhaM kevalAnandarUpaM, nirupamamativelaM nityamuktaM nirIham / niravadhigaganAbhaM niSkalaM nirvikalpa, hRdi kalayati vidvAnbrahma pUrNa samAdhau // 408 // nityajJAnarUpa, viSayarahita AnaMdarUpa, upamAthI rahita, apAra, niyamukta, kriyAthI rahita, avadhirahita, AkAzanA jevI, avayavathI rahita, kalpanAthI rahita, pUrNa [] braha [evI] kAMIka paNa (manavANanA aviSayarUpa) [vastune] gogI samAdhimAM [pitAnA] hRdayaviSe anubhave che. 408. . prakRtivikRtizUnyaM bhAvanAtItabhAvaM, samarasamasamAnaM mAnasaMbandhadUram / niyamavacanasiddha nityamasmatprasiddham, hadi kalayati vidvAnbrahma pUrNa samAdhau // 409 // kAraNabhAvathI ne kAryabhAvathI rahita, kalpanAthI rahita 35 Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54; zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. svabhAvavALA, ekarasa, nirupama, [pratyakSAdi] pramANanA aviSayarUpa, upaniSaddanA vacanathI siddha, niraMtara haMnA [viSayarUpe] prasiddha, [ne] aparichina brahmane samAdhiviSe [pitAnA] hadayamAM egI sAkSAtkAra kare che. 409. ajaramamaramastAbhAvavastusvarUpaM, stimitasalilarAziprakhyamAkhyAvihInam / zamitaguNavikAraM zAzvataM zAntamekaM, hRdi kalayati vidvAnbrahma pUrNa samAdhau // 410 // vRddhAvasthAthI rahita, maraNurahita, [ sarva ] abhAve jemAM lIna thAya che evA satyasvarUpavALA, nizcala sAgaranA jevA, nAmarahita, (zabdanI zaktivRttinA aviSayarUpa,) [ traNa ] guNenA vikArene jemAM abhAva che evA, anAdi, vikSepathI rahita, eka [] aparicchinna brahmane samAdhimAM yogI [pitAnA] hRdayaviSe sAkSAtkAra kare che. 410. kevA upAyathI puruSapaNuM saphala karavuM te kahe che:smaahitaantHkrnn: svarUpe, vilokayAtmAnamakhaNDavaibhavam / vicchindhi bandhaM bhavagandhagAndhataM, yatnena puMstvaM saphalIkuruSva // [he sAmya! tuM ] ekAgra aMta:karaNavALo [thaI] AtmasvarUpamAM AtmAnA avinAzI [AnaMdarU5] vaibhavane sAkSAtkAra kara, [ane] saMsAranI vAsanAnA saMbaMdhavALA baMdhane atyaMta kApI nAMkha tuM [ AvA] yatnavaDe [ tAruM] puruSapaNuM saphala kara. 411. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547, mAvivecUDhamaNi saMsAranA bhramaNathI mekaLA thavAnuM sAdhana jaNAve chesrvopaadhivinirmuktN saccidAnandamadvayam / bhAvayAtmAnamAtmasthaM na bhUyaH kalpase'dhvane // 412 // [ sthalAdi] sarva upAdhithI atyaMta rahita, saccidAnaMdarUpa, advaya [ne pitAnA] hRdayamAM rahelA AtmAnuM sthAna kara. [te dhyAnavaDe tene sAkSAtkAra thavAthI tuM] punaH [saMsAra mArgamATe cagya nahi rahe, (tane puna: saMsAranI prApti nahi thAya.) 412. brahmaniSTha potAnA zarIranuM rAgapUrvaka smaraNa karatA nathI ema kahe che - chAyeva puMsaH paridRzyamAnamAbhAsarUpeNa phalAnubhUtyA / zarIrabhArAcchavavannirastaM, punarna sandhatta idaM mahAtmA // 413 // * brahmaniSTha puruSa prArabdhakarmanA phalanA upabhagavaDe zarIranI chAyAnI peThe AbhAsarUpe dekhAtA [o] zarIrane muDadAnI paDe dUra pheMkI dIdheluM [che.] AnuM [teo] punaH sthAna karatA nathI. 413. AtmAnuM anusaMdhAne rAkhI dehAdinuM vismaraNa karavAne upadeza kare che - satatavimalabodhAnandarUpaM sametya, tyaja jaDamalarUpopAdhimetaM sudUre / atha punarapi naiSa smaryatAM vAntavastu, smaraNaviSayabhUtaM kalpate kutsanAya // 414 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. | niraMtara nirmalajJAnarUpa ne AnaMdarUpane anubhava karIne A jaDarUpa ne malarUpa [dehAdi] upAdhine atyaMta dUra tyajI de. pachI punaH paNa AnuM smaraNa na karavuM, [kemake ] vamana karelI vastu smaraNanA viSayarUpa thatAM niMdAnA heturUpa thAya che. 414. uttama jJAnInI sthitinuM varNana kare che - samUlametatparidAhya vahnau, sadAtmani brahmaNi nirvikalpe / tataH svayaM nityavizuddhabodhAnandAtmanA tiSThati vidvariSThaH // A jaDaprapaMcane [ ajJAnarU5] malasahita sasvabhAvavALA [ne] kalpanArahita brahmarUpa agrimAM sarva prakAre bALI nAMkhIne pachI ti uttama jJAnI pite nitya, atizuddha, jJAnarUpa ne AnaMdarUpe sthita thAya che. 415. brahmavettA sthalazarIranA abhimAnane kevI rIte tyAga kare che te dRSTAMta ApIne samajAve che:praarbdhsuutrgrthitN zarIraM, prayAtu vA tiSThatu goriyAsRk / / na tatpunaH pazyati tattvavettA''nandAtmani brahmaNi liinvRttiH|| prArabdhakarmarUpa dorAvaDe guMthAyeluM sthalazarIra nAza pAme, vA raho. AnaMdasvarUpa brahmamAM jenI vRtti lIna thaI che evA brahmavettA gAyanA lehInI peThe tene puna: jetA nathI. 416. ajJAnInI peThe brahmajJAnI dehanA piSaNamAM Adara rAkhatA nathI ema kahe che - akhaNDAnandamAtmAnaM vijJAya svasvarUpataH / kimicchankasya vA hetodehaM puSNAti tattvavit // 417 // Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIvivekacUDAmaNi akhaMDAnaMdarU5 AtmAne pitAnA svarUpe anubhavIne [ pachI te] brahmavettA kyA bhegya]ne IcchatA [ 9 ] vA kenA prajanamATe lazarIranuM [ dIna thaIne] poSaNa kare? 417. AtmAkAravRtti rAkhanArane anubhavamAM AvatA phalanuM nirUpaNa kare che - saMsiddhasya phalaM tvetajjIvanmuktasya yoginaH / bahirantaH sadAnandarasasvAdanamAtmani // 418 // dRDha AtmajJAnavALA ne AtmAmAM pitAnA ] cittane ekAgra rAkhanArA jIvamuktane AtmAmAM bahAra ne aMtara sadAnaMdarUpa amRtane svAda le A prasiddha phala [ prApta thAya che.] 418. have vairAgyAdinA phalanuM nirUpaNa kare che - vairAgyasya phalaM bodho bodhasyoparatiH phlm| svAmandAnubhavAcchAntireSevoparateH phalam // 419 // viSayenI IcchAnI nivRttinuM phala AtmAne sAkSAtkAra [che,] AtmasAkSAtkAranuM phala bAhyapravRttinI nivRtti [ che, ane ] bAhyapravRttinI nivRttinuM phala AtmAnA AnaMdanA anubhavathI thanArI A zAMtija (sarva IcchAonI nivRttija)[ che.]419. brahmajJAnanA phalAdinuM varNana kare che - yadyuttarottarAbhAvaH pUrvapUrva tu niSphalam / nivRttiH paramA tRptirAnando'nupamaH svataH // 420 // dRSTaduHkheSvanuDhego vidyAyAH prastutaM phalam / Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550. ane zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. yatkRtaM bhrAntivelAyAM nAnA karma jugupsitam // pazcAnnaro vivekena, tatkathaM kartumarhati // 421 // je uttarauttarane (zAMtine, uparatine AtmajJAnane) abhAva [hAya] te pUrva pUrvanAM (uparati, AtmajJAnane vairAgya) phalarahita [jANavAM. bahAranA vikSepane] nAza, avadhirahita tRpti, viSayasaMbaMdhavinA upamArahita AnaMda, [] saMsAranAM duomAM ugarahitapaNuM [ A ] brahmajJAnanuM phala kaheluM [ che.] bhrAMtinA samayamAM [avivekavaDe ] je nAnA [ prakAranuM ] glAni upaje evuM karma karyuM hoya te pachI (jJAnanA samayamAM) vivekavaDe manuSya karavAne kevI rIte samartha thAya? [ naja thAya.] 4ra0-421. AtmAnA jJAnanA ane AtmAnA ajJAnanA phalane daSTAMta ApIne kahe che - vidyAphalaM syAdasato nivRttiH, pravRttirajJAnaphalaM tadIkSitam / tajjJAzayodhanmRgatRSNikAdau, nocedvidAM dRSTaphalaM kimsmaat|| jJAnanuM phala mithyAthI nivRtti che, [ane] ajJAnanuM phala [ miththAmAM ] pravRtti [che, ] [ baMne ] jethI jhAMjhavAnA pANI AdimAM jANanAra tathA nahi jANanAranAM joyAM che, tethI upara kaheluM siddha thAya che,] nahi te AthI (A AtmajJAnathI) jJAnIne dekhItuM phala zuM? [ kAMI nahi.] 22. je jJAnavaDe viSayecchAne saMpUrNa nAza tha5 jAya te pachI jaDa viSayo te jJAnIne kheMcI zakatA nathI ema jaNAve che - Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 mIvivekaDAmaNi. " ajJAnahRdayagranthevinAzo yadyazeSataH / .. aniccharviSayaH kiM nu pravRtte kAraNaM svataH // 423 // je ajJAnathI upajelI hadayanI graMthine (cittanI kAmAdi vRttine) bAkI na rahe evI rIte nAza [ thaI jAya te pachI] zuM [viSayane] nahi IcchanAranI pravRttinuM kAraNa viSaya pitAnI meLe [thaI zake? naja thaI zake.] 23. have vairAgyAdinA avadhinuM svarUpa kahe che - vAsanAnudayo bhogye vairAgyasya tdaa'vdhiH| ahaMbhAvodayAbhAvo bodhasya paramAvadhiH // . sTInanutpattirmoparaMtu aa II 4ra4 . [jyAre ] gyamAM vAsanAnA udayane abhAva [thAya] tyAre vairAgyane avadhi [ jANa, dehAdimAM] AtmabhAvane udaya na thAya [] jJAnane zreSTha avadhi [ jANu, ane AtmAmAM) lIna thayelI vRttinI utpatti na thAya teja uparatine avadhi [ jANa.] 424. jIvanmuktanI sthitinuM varNana kare che - brahmAkAratayA sadA sthitatayA nirmuktabAhyArthadhIranyAvedibhogyabhogakalano nidrAlavadvAlavat / svamAlokitalokavajagadidaM pazyankvacillabdhadhIrAste kazcidanantapuNyaphalabhugdhanyaH samAnyo bhuvi // 425 // | [] keI anaMta puNyanA phalane bhegavanAra[jIvanmukta] sarvadA braharUpe rahevAvaDe jenI bahAranA viSayenI vRtti nivRtta Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara zIzaMkarAcAryanAM AkAza ratna. thaI che evA, nidrAunI peThe[] bAlakanI peThe [rAgadveSarahita] bIjAoe arpaNa karelA bhegyane upabhega karavAmAM pravRtta thanArA, [ ane ] A jagatane svapnamAM joyelA padArthanI peThe jetA [chatA] kaI velA [keI viSayamAM] vRttinA udayavALA rahe che te [jIvanmukta] kRtArtha [] pRthivIpara mAna ApavArogya [ che.] 425. sthitaprazno yatirayaM yaH sadAnandamaznute / brahmaNyeva vilInAtmA nirvikAro viniSkriyaH // 426 // je [gI] brahmamAMja vilIna aMta:karaNavALe, [ kAmAdi] vikArathI rahita, [ne sarva ] sakAmakarmothI atyaMtasahita sadAnaMdane anubhava kare che A gI sthitaprajJa (jIvanmukta) [ che.] 426. have sthitaprajJa zabdamAMnA prajJAzabdano artha kahe che - brahmAtmanoH zodhitayorekabhAvAvagAhinI / nirvikalpA ca cinmAtrA vRttiH yakSeti kathyate // 427 // upAdhirahita karelA brahma ne AtmAnA ekapaNAne viSaya karanArI, saMzayaviparyayathI rahita, ne cetananeja viSaya karanArI vRtti prajJA ema kahevAya che. 27. have sthitaprajJa vA jIvanmuktanAM lakSaNe nIcenA cAda kevaDe susthitA'sau bhavedyasya sthitaprakSaH sa ucyate / , yasya sthitA bhevatprajJA yasyAnando nirantara: // Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekAmaNi. Lpara prapazco vismRtaprAyaH sa jIvanmukta ipyate // 428 // jenI A prajJA] sArI rIte sthira thayelI hoya te sthitaprajJa kahevAya che. jenI prajJA sthira thaI hoya, jene AnaMda aMtarAyarahita [hoya, ne jene bhaktAlegyAdirUpa ] prapaMca visarI gayAje [ haya, ] te jIvanmukta kahevAya che. 428. lInadhIrapi jAgarti yo jAgraddharmavarjitaH / bodho nirvAsano yasya sa jIvanmukta iSyate // 429 // je [brahmamAM] lIna buddhivALo chatAM paNa jAge che, [ne iMdriya vaDe padArthanA jJAnanA abhimAnarU5] jAgranA dharmathI rahita [ che, ne] jenuM jJAna vAsanAthI rahita [ che, ]te jIvanmukta kahevAya che. 29 zAntasaMsArakalanaH kalAvAnapi niSkalaH / yasya cittaM vinizcintaM sa jIvanmukta iSyate // 430 // jenI saMsArasaMbaMdhI kalpanAo nivRtta thaI hoya, [] avayavavALe [ athavA kalAone jANanAre chatAM ] paNa avayavinAne [ athavA jANelI kalAonA abhimAnavinAne hoya, ne jenuM citta jIvavAmaravAnI ] ciMtAthI atyaMtarahita [hoya,] te jIvanmukta kahevAya che. 430. vartamAne'pi dehe'smiJchAyAvadanuvartini / ahantAmamatAbhAvo jIvanmuktasya lakSaNam // 431 // chAyAnI peThe anusaranAruM A zulazarIra vidhamAna Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 zrIza'karAcAryanAM aSTAdaza ratnA. [chatAM ] paNa [ temAM jene] huMpaNAnA ne mArApaNAnA abhAva [hAya te ] jIvanmuktanuM lakSaNa [ che. ] 431. atItAnanusandhAnaM bhaviSyadavicAraNam / audAsInyamapi prAptaM jIvanmuktasya lakSaNam // 432 // gayelAnA smaraNanA abhAva, bhaviSyanA vicArane abhAva, [ne] prAptamAM paNa udAsInapaNuM [ A ] jIvanmuktanuM lakSaNu [ che. ] 43ra. guNadoSaviziSTe'sminsvabhAvena vilakSaNe / sarvatra samadarzitvaM jIvanmuktasya lakSaNam // 433 // A guNadoSavALA[ prANipadArtha]mAM [ne] svabhAvavaDe vilakSaNa[ prANipadArtha ]mAM sarvatra sarakhI dRSTivALApaNuM [ A ] jIvanmuktanuM lakSaNa [ che. ] 433. iSTAniSTArthasaMprAptau samadarzitayA''tmani / GamayatravijApUraeaunuMca hekSanam ||434 || priya ne apriya padArthanI prAptimAM samanazI paNAvaDe [ te ] anemAM [jenA ] aMta:karaNamAM vikArarahitapaNuM ( harSa ne khedathI rahitapaNuM) [ rahe A ] jIvanmuktanuM lakSaNa [ che. ] 434, brahmAnandarasasvAdAsaktacittatayA yateH / antarvedivajJAna nIvanmuhraya. hAm // 921 // brahmAna dapa amRtanA svAdamAM nimagna thayelA cittavaDe cegIne aMtaranA ne bahAranA [padArtheAnA] bhAnanA abhAva [ thAya A ] jIvanmuktanuM lakSaNa [ che. ] 435, Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 zrIvicUDAmaNi. dehendriyAdo kartavye mamAhaMbhAvavarjitaH / audAsInyena yastiSThetsa jIvanmuktalakSaNaH // 436 // je sthalazarIra ne indriyAdimAM tathA ktavyamAM vA grahAdimAM ] ahaMtA ne mamatAthI rahita [thaI ] rAgadveSathI rahitapaNavaDe rahe te jIvanmuktanA lakSaNavALa [ che.] 436. vijJAta Atmano yasya brahmabhAvaH zrutebalAt / bhavabandhavinirmuktaH sa jIvanmuktalakSaNaH // 437 // jeNe ["amAmA traNa"A AtmA brahma cheityAdi] zrutinA vicArathI AtmAnuM (potAnuM) brahmapaNuM anubhavyuM che, [ne je janmamaraNAdirUpa] saMsAranA baMdhanathI atyaMta mokaLo thayela che te jIvanmuktanA lakSaNavALa [che.] 437. dehendriyeSvahaMbhAva idaMbhAvastadanyake / yasya no bhavata: kApi sa jIvanmukta iSyate // 438 // jene sthalazarIramAM ne indrimAM huMpaNuM [ane] tenAthI bhinna ghaTAdimAM] ApaNuM kadIpaNa thatAM nathI te jIvanmukta kahevAya che. 438. na pratyagbrahmaNo bhedaM kadApi brahmasargayoH / prakSayA yo vijAnAti sa jIvanmuktalakSaNaH // 439 // je [puruSa] yathArthajJAnavaDe aMtarAtmAnA ne brahmanA [tathA] brahmanA ne jagatanA bhedane kadIpaNa jANatA nathI te [puruSa] jIvanmuktanA lakSaNavALe [ che.] 439 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. sAdhubhiH pUjyamAne'sminpIDayamAne'pi durjanaiH / samabhAvo bhavedyasya sa jIvanmuktalakSaNaH // 440 // A[ sthUlazarIra ] sanAvaDe pUjAvAthI [ne ] durjanAvaDha pIDAvAthI paNa jenu [mana ] rAgadveSanA AbhAvavALuM rahe che te jIvanmuktanA lakSaNavALA [ che. ] 440. yatra praviSTA viSayAH pareritA, nadIpravAhA iba vArirAzau / lIyanti sanmAtratayA na vikriyA mutpAdayantyeSa yativimuktaH // jema samudramAM nadInA pravAhA [ pese che, tema] jemAM khIjAe arpaNa karelA viSayA prApta thaine brahmasvarUpeja lIna thAya che, [ paNa viSayAnaMdanI bhrAMtirUpa] vikArane upajAvatA nathI, A yAgI jIvanmukta [ che. ] 441. brahmane AtmAne abheda anubhavanAranI viSayeAmAM AsaktipUrvaka pravRtti thatI nathI ema kahe che: vijJAtabrahmatatvasya yathApUrva na saMsRtiH / asti cenna sa vijJAtabrahmabhAvo bahirmukhaH // 442 // jeNe brahmasvarUpane anubhavyu che tenI ajJAnadazAnA jevI [ viSayAmAM ] AsaktipUrvaka pravRtti thatI nathI. jo [ tenI AsaktipUrvaka pravRtti thAya ] che [ tA ] te brahmasvarUpane jANanArA nathI, [ paNa ] khAdyavRSTivALA [ che. ] 442. prArabdhakarmanA vegathI jJAnInI viSayAmAM AsaktipUrvaka pravRtti thAya che ema zakA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe cheH Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi 557 prAcInavAsanAvegAdasau saMsaratIti cet / .... na sadekatvavijJAnAnmandAbhavati vAsanA // 443 // pUrvanI vAsanAonA vegathI A [jJAnI viSamAM] AsaktipUrvaka pravRtta thAya che ema je kaho te [te saMbhave nahi, [ kemake] brahmAnA ekapaNAnA anubhavathI [ viSaya ]vAsanA [Asakti upajAvavAmAM ] asamartha thaI jAya che. 443. brahmavettAnI viSayomAM AsaktipUrvaka pravRtti saMbhavI zakatI nathI A vAta daSTAMta ApIne samajAve che atyantakAmukasyApi vRttiH kuNThati mAtari / nathaiva brahmaNi jhAte pUrNAnande manISiNaH // 444 // [ jema] atyaMtakAmInI bhegecchA paNa [ pitAnI ] mAtAmAM rokAI jAya che, temaja pUrNAnaMdarUpa brahmane anubhavavAthI bAvettAnI [vRtti paNa mithyA viSayomAM rAmapUrvaka vegavALI thatI nathI.] 444. - brahmavettAne je kika ne vaidika vyavahAra thAya che te temanA prAra khathI thAya che, AsakitathI thatuM nathI, ema jaNAve che - nididhyAsanazIlasya bAhyapratyaya IkSyate / bravIti zrutiretasya prArabdhaM phaladarzanAt // 445 // svAbhAvikasamAdhivALAnuM [ je bhejanavyAkhyAnAdine lagatuM] baDAranuM jJAna jevAmAM Ave che [tenAM kAraNa] AnA (A brahAverAnA) prArabdhane ["tara tAva vira cAva viDa haMv "--tene videhamuktimAM teTalI ja DhIla che ke Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 zrIza karAcAryanAM aSTAdaza ratnA. jyAMsudhI te prArabdhathI meAkaLA thatA nathI, pachI te vindeDakaivalya pAme che, A ] zruti kahe che. [ bAhyajJAna ne bAhyavyavahArarUpa ] lanA darzanathI [temanA prArabdhanuM anumAna paNa thAya che.]445, jIvanmuktanA prArabdhatA ( jeNe kula devAneA AraMbha karI dIdhA che evA khalavAn sa skArAnA) sadbhAva yuktipUrvaka siddha karI batAve cheHsukhaadynubhvo yAvattAvatprArabdhamiSyate / Toca: yiApUryo niSkriyo na dui tracit // 446 // jyAMsudhI [ satyarUpe keAbhAsarUpe ] sukhAdinA anubhava [ thAya che] tyAMsudhI [ jIvanA] prArabdhanA svIkAra karavAmAM Ave che, kemake [ sukhadu:khanA bhAgarUpa ] lanA udaya pUrvakarmathI [che, ] kayAMi paNa karmavinA [lanA udaya ] nathI, 446, jIvanmuktanA sacitakarmatI ( vartamAnajanmamAM la nahi ApanArA saspeMskArAtI) nivRtti thaI jAya che ema dRSTAMta ApIne samajAve che: ahaM brahmeti vijJAnAtkalpa koTizatArjitam / saMcitaM vilayaM yAti prabodhAtsvapna karmavat // 447 // huM brahma chuM A anubhavathI se karoDa kapamAM saMpAdana kareluM saMcitaka vinAza pAme che, [ jema ] jAgrathI svapnanAM kA [vinAza pAme] tema, 447, upara kahelA svapnanA dRSTAMtane spaSTa kare che: yatkRtaM svapnavelAyAM puNyaM vA pApanugam / suSuptotthitasya kiM tatsyAtsvargAya narakAya vA // 448 // Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvibhUSaNi 559 svapnanA samayamAM je [ yajJAdirUpa] puNya athavA [ brahahatyAdirUpa) bhayaMkara pApa karyuM hoya [2] te svapnamAMthI ja elAne zuM svargane mATe athavA narakane mATe thAya che? [nathIja thatuM.] 448. kriyamANa karmano (jJAna thayA pachI karelAM karmane) jIvanmuktane sparza thato nathI ema jaNAve che - svamasaGgamudAsInaM parikSAya nabho ythaa| na zliSyati ca yatkicitkadAcidbhAvikarmabhiH // 449 // AtmAne AkAzanI peThe asaMga [] udAsIna anubhavIne [jIvanmukta] bhaviSyanAM (jJAna thayA pachInAM) karmovaDe kadIpaNa leza paNa sparza pAmato nathI. 49. ApelA AkAzanA dAMtane spaSTa kare che - na nabho ghaTayogena surAgandhena lipyate / . tathA''tmopAdhiyogena taddhamai va lipyate // 450 // [jema] AkAza [surAthI bharelA] ghaDAnA saMbaMdhavaDe surAnA gaMdhathI saMbaMdha pAmatuM nathI, tema AtmA [dehAdirUpa ] upAdhinA saMbaMdhavaDe tenA dharmothI saMbaMdha pAmate nathI ja. zAnathI prArabdhanI nivRtti thaI zakatI nathI ema jaNAve che - zAnodayAtpurA''rabdhaM karma jJAnAna nazyati / adatvA svaphalaM lakSyamuddizyotsRSTabANavat // 451 // jJAnanA udayathI pahelAM [jeNe zarIrAdhirUpa la devAne ] Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ArakSa karyo [ che te prArabdha] karma nizAnane uddezIne cheDelA , bANanI peThe potAnuM phala ApyA vinA [Atma jJAnathI nAza pAmatuM nathI. 451. upara kahelA bApuna daSTAMtane spaSTa kare che - vyAghrabuddhayA vinirmukto bANa: pazcAttu gomtau| . na tiSThati chinattyeva lakSyaM vegena nirbharam // 452 // [dara rahelA keI anya pazupara] vAghanI buddhivaDe vegathI choDeluM bANa pachI [temAM] gAyanI buddhi [thAya] te paNa sthira thatuM nathI, [ paraMtu] atyaMtavegavaDe nizAnane chedeja che. 45ra. anyanI daSTie jJAnAne prArabdhane bhoga karyo che, temanI daSTie te prArabdha ne tene bhoga bane brahmathI bhinna pratIta thatAM nathI ema kahe che - prArabdhaM balavattaraM khalu vidAM bhogena tasya kSayaH, samyagjJAnahutAzanena vilayaH prAksaMcitAgAminAM / brahmAtmaikyamavekSya tanmayatayA ye sarvadA saMsthitAsteSAM tatritayaM nahi kvacidapi brahmaiva te nirguNam // 453 // jJAnIone paNa prArabdha vadhAre balavALuM (avazya phala ApanAruM) [ che, tethI] tene bhagavaDe nAza [thAya che, ne pUrvanAM saMcita ne kriyamANane yathArthajJAnarUpI agnivaDe vinAza [ne asparza thAya che, A sarva kathana anyanI dRSTivaDe che.] bahA ne AtmAnA ekapaNAne sAkSAtkAra karIne jeo sarvadA te rUpapaNuvaDe sArI rIte sthira thayelA che temane te traNa Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUDAmANa. 561 (saMcita, kriyamANa ne prArabdha) kadIpaNuM nathI, [kemake ] teo nirguNa brahmaja [ che.] 453. - chamukta nI daSTie prArabdha nathI A vAta daSTAMta Apane samajAve che - upAdhitAdAtmgavihInapalabrahmAtvanaivAtmani tiSTha go muneH / prArabdhasadbhAva kathA na yuktA, svapnArthasambandhakova jAgrataH // [aDuMkArAdirUpa] upAdhiono sAthenA ekapaNAnI bhrAMtithI atyaMtarahita advitIya brahmarUpeja hRdayamAM rahenArA jIvanmukatane, jAgelAne svapnanA padArthonA saM padhanI vAtanI peThe, prArabdhanA saddabhAvanI vAta egya nathI. 454. nIcenA be blekavaDe upara kahelA daSTAMtane spaSTa kare che - na hi pravudra' pratibhAsadeha, dehopayogiyapi ca prapaJca : karotyahantAM mamatAmindantAM, kintu svayaM viSThAte jaagreg| jAge che [mANasa svapnamAM] pratIta thayelA zarIramAM ane [2] dehanA upayogamAM AvelI [putradhanAdi] sAmagrImAM ahaMtA, mamata [ ke idaMtA (Apa) karato nathI ja, paraMtu kevala jAgra vaDe sthita thAya che. 455. na tasya mithyArthasamarthanecchA, na saMgrahastajAgato'pi dRSTaH / tatrAnuvRttiAda cenmRSArthe, na nidrayA mukta itISyate dhruvam // tene (te jAgelA puruSane) [svapnanA 3 mithyA padArthanI prArthanA karavAnI IcchA [thatI] nathI, [ ane te puruSavaDe] te (svapnanA) padArthanuM rakSaNa paNa joyuM nathI. je te mithyA Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. padArthamAM [svapnanI peThe tenI] pachI pravRtti [thAya te [tene] . nakkI svapna cheDA nathI ema mAnavuM joIe. 456. daSTAMtavaDe siddha thayelA arthane siddhAMtamAM joDe chesdvtpre brahmaNi vartamAnaH, sadAtmanA tiSThati nAnyadIkSate / smRtiryathA svapnavilokeitArthe, tathA vidaH prAzanamocanAdau / tevI rIte (jAgelA puruSanI peThe) [ avighAthI] para brAmAM rahenAre [jJAnI] brahmarUpe rahe che, anyane (karma tathA tenA phalane) jete nathI. jema jAgelA puruSane svapnamAM joyelA padArthanI smRti [mithyA padArthane viSaya karanArI thAya che, ] tema brahmavettAne bhejana ne maLatyAgAdimAM [ mithyA jANune pravRtti thAya che.] 57. AtmAnI sAthe prArabdhane saMbaMdha saMbhavato nathI ema kahe chekrm gA nirmito dehaH prArabdhaM tasya kalpyatAm / nAnAderAtmano yuktaM naivAtmA karmanirmitaH // 458 // [ sthUlazarIra [prArabdha karme racyuM che, [tethI] tenuM prArabdha karma ] kalpavuM, [paNa] anAdi AtmAnuM [prArabdhakarma ] yukta nathI, [kemake ] AtmA [ prArabdha ]karma ra nathI jaJ458. munie anAdi kahelA AtmAnI sAthe abhedabhAve rahenArA jIvanmuktane prArabdha saMbhavatuM nathI ema kahe che - ajo nityaH zAzvata iti brUte zrutiramodhavAk / tadAtmanA tiSThato'sya kutaH prArabdhakalpanA // 459 // Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIvivekacUDAmaNi 563 janmarahita, nitya ne aMtarahita [AtmA che,] A satyavacanavALI zruti [AtmAne anAdi kahe che, tethI] te rUpe rahenAra Ane prArabdhanI kalpanA kayAMthI saMbhave? nija saMbhave.] diDAdimAM AtmAnI buddhivALAne prArabdha saMbhave, paNa AtmAmAM Atmabuddhi rAkhanArane prArabdha na saMbhave ema kahe che - prArabdhaM siddhayati tadA yadA dehAtmanA sthitiH / dehAtmabhAvo naiveSTaH prArabdhaM tyajyatAmata: // 460 // je deharUpe sthiti [hoya te [ AtmajJAnIne paNa ] prArabdha siddha thAya, [ paNa AtmajJAnInuM] dehamAM AtmapaNuM [zAe] svIkAryuM nathI ja, AthI temanA saMbaMdhamAM] prArabdhane choDI devuM. 460. vicAradaSTithI joIe te miyA sthalazarIrane paNa prArabdha saMbhavatuM nathI, chatAM hRtimAM je prArabdhane sabhA kahyuM che te ajJAnIone samajAvavA mATe kahyA che ema nIcenA traNa kevaDe jaNAve che - rAjarAja ghartdhArAnA prati di.. adhyastasya kutaH sattvamasatyasya kuto jniH||461|| ajJAtastha kuto nAza prAimarata: kuttA zAnenAzAnakAryasya samUlasya layo yadi // 462 // tiSThatyayaM kathaM deha iti zaGkAvato jaDAn / samAdhAtuM bAhyadRSTayA prArabdhaM vadati zrutiH / na tu dehAdisatyatvabodhanAya vipazcitAm // 463 // Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. sthalazarIranA prArabdhanI kalpanA paNa bhrAMtija che,] kalpitanuM (brAMtithI kalpita sthalazarIranuM) hevApaNuM kayAMthI? [ane] asatyane janma paNa kyAMthI? [tathA] nahi janmelAne nAza kayAMthI? ( Ama hAvAthI] mithyAne (mithyA myulazarIrane) prArabdha kayAMthI [saMbhavI naja saMbhave.] je jJAnavaDe mUlasahita ajJAnanA kAryane nAza thAya te jJAnInuM ] A myulazIra kema rahe che? evI zaMkAvALA ajJAnIonuM samAdhAna karavAne zruti bAhyardaSTivaDe (avivekIonI samajaNavaDe) prArabdha kahe che, paNa vidvAnonA zarIrAdinuM satyapaNuM jaNAvavAmATe [te ema kahetA] nathI. 461-463. bAhyadaSTivALA avivekIothI bhinna aMtardaSTivALA jJAnIone te eka brahmanIja pratIta thAya che, dehAdirUpa bhedanI pratIti thatI nathI, ene nIcenA sAta kevaDe kahe che - paripUrNamanAdyantamaprameyamavikriyam / ekamavAdayaM brahma naha nAnAsti kiMcana // 464 // paricchedathI rahita, utpatti tathA nAzathI rahita, pramANa vaDe agamya, vikArathI rahita, ekaja [] advitIya brahma che.] AmAM kAMI paNa bheda nathI. 464. saddha niM nityAna rAjA - ekamevAdvayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 465 // sanmAtra, cetanamAtra, avinAzI, AnaMdamAtra, yiAthI Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 565 rahita, ekaja [+] advitIya brA [ ,] AmAM kAMI paNa bheda nathI.465. pratyakarasaM pUrNamanantaM sarvatomutram / / ekamevAdayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 466 // [dehAdithI ] aMtaramAM rahela, ekarasa, sarvavyApaka, apAra, sarvanA AtmarUpa, ekaja [] advitIya brA [ che, ] AmAM koI paNa bheda nathI.466. ahayamanupAdeyamanAdeyamanAzrayam / ekamevAdvayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 467 // [sarvane AtmA hovAthI ] tyajI zakAya nahi evuM, [ idrivaDe ] grahaNa karI zakAya nahi evuM, [manavaDe] viSaya karI zakAya nahi evuM, [ svasvarUpamAM sthita hovAthI] Azrayarahita, ekaja [ ] advitIya brahma [ che,] AmAM kAMI paNa bheda nathI. 467. nirguNaM niSkalaM sUkSma nirvikalpaM niraMjanam / ekamevAdvitIyaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 468 // [mAyAnA traNe guNothI rahita, avayavathI rahita, [parama sUma, [ sarva prakAranI ] kalpanAothI rahita, AvaraNathI rahita, ekaja [] advitIya brahma [che,] AmAM koI paNa bheda nathI. anirUpyasvarUpaM yanmanAMvAcAmagocaram / ekamevAdayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 469 // [irUpe-ApaNAva ] jenA svarUpanuM nirUpaNa na thaI Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. zake evuM, je mana ne vANIonA aviSayarUpa, ekaja [] advitIya brahma [che,] AmAM kAMI paNa bheda nathI. 469. satsamRddhaM svataHsiddhaM zuddhaM buddhamanIdRzam / ekamevAdvayaM brahma neha nAnAsti kiMcana // 40 // sapa, [ sarvanuM adhiSThAna hovAthI ] sarva aizvaryavALuM, pitAnI siddhi mATe anyanI apekSA nahi karanAruM, pavitra, cetanasvarUpa, upamArahita, ekaja [] advitIya brA [ che,] AmAM kAMI paNa bheda nathI. 470. AtmAkAravRtivaDe jIvanmukato paramAnaMdano anubhava kare che ema jaNAve che - nirastarAgA vinirasta bhogAH,zAntAHsudAntAyatayo mhaantH| vijJAya tattvaM parametadante, prAptAH parAM nivRttimAtmayogAt // jemaNe viSayecchA tyajI dIdhI che, jemaNe viSayanA upabhegane atyaMta tyAga karyo che, manane vaza rAkhanArA, iMdriyane atyaMta vaza vartAvanArA, [ne] AtmAmAM manane ekAgra rAkhanArA mahAtmAo aMte A parabrahmane anubhavIne AtmAnA saMbaMdhathI paramAnaMdane pAmelA [ hoya che.] 471. tuM paNa tevI sthitine prApta kara ema te zaraNAgata ziSyane kahe che - bhavAnapIdaM paratatvamAtmanaH, svarUpamAnandaghanaM vicArya / . vidhUya mohaM svamanaHprakalpitaM, muktaH kRtArtho bhavatu prbuddhH|| tuM paNa paramatatvarUpa [ne] AnaMdaghanarUpa AtmAnA Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvicUDAmaNi svarUpane vicAravaDe sAkSAtkAra karI[ane] pitAnA aMta:karaNe kapelI bhrAMtine vinAza karIne AtmasAkSAtkAravALe [+] jIvanmukata [thaIne] kRtArtha thA. 472. brahmamAM aMtaHkaraNane sArI rIte ekAgra karIne AtmasvarUpane sAkSAtkAra karavAne upadeza kare che - samAdhinA sAdhuvinizcalAtmanA, pazyAtmatatvaM sphuTa bodhckssussaa| niHsaMzayaM samyagavekSitazcecchUtaH padArtho na punarvikalpate // 47 // [AtmAmAM ] aMta:karaNanI atidaDha ekAgratArUpa samAdhivaDe [] saMzayarahita AtmAnA sAkSAtkArarUpa netravarDa [ AtmasvarUpane anubhava kara. je [ zrIsaddagurudvArA] sAMbhaLe padArtha saMzayarahita [] viparyayarahita anubhavyuM [hoya te te] punaH saMzayane viSaya thatuM nathI. 473. AtmasvarUpanA anubhavamAM pramANa kahe che - svsyaavidyaabndhsmbndhmokssaatstyjnyaanaanndruupaatmlbdhau| zAnayuktirdezikoktiHpramANaM,cAntAsiddhAsvAnubhUtiHpramANam / pitAnA avidyArUpa baMdhanA saMbaMdhanI nivRttithI satyarUpa, jJAnarUpa ne AnaMdarUpa AtmAnI prAptimAM zAstra, yukti ne zrIsaddagurune upadeza pramANa [ che,] ane aMtaramAM siddha thayele pitAne anubhava [ paNa ] pramANa che.] 474. baMdhAdine (viSayAnurAgAdine) anubhava pitAne thAya che ema jaNAve che - Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza karAcAryanAM aSTAdaza ratna. bandho mokSazca tRptizca cintArogyakSudhAdayaH / svenaiva vedyA yajjJAnaM pareSAmAnumAnekam // 475 // viSayAnurAga, viSayAnurAganA abhAva abhilASAne abhAva, ciMtA, ArAmya ane bhUkha Adi peAtAnA [anubhava]vaDeja jANavAyeAgya [che, ] bIjAne [ tenu] je jJAna[te] anumAnathI upajelu [ che. ] 475, zrIsadgurunA upadezanA zravaNAviDe ziSye pete peAtAnA anAnanI nivRtti karavAnI che ema kahe cheH Whe taTasthatA bodhayanti guravaH zruto yathA prajJayaiva taredvidvAnIzvarAnugRhItathA // 476 // jema zrutie taTastha rahIne upadeza kare che, [ tema ] sadgurue [ pazu taTastha rahIne advaita brahmanA upadeza kare che, mATe vedAMtazAstranAM padmAnetathA tenA ane] jANanAra IzvaranA anugraDavALI [ peAtAnI ] buddhivaDeja [ A avidyArUpa sAgarane ] tare. 476. mumunue pezvAnA prayatnaDe AtmAne jANIne temAM sthiti karavI joie ema kahe che: svAnubhUtyA svayaM jJAtvA svamAtmAnamakhaNDitam / saMsiddhaH sandhukhaHsna nirvikalpAtmanA'mani // 477 // AtmAno bhAvanAvaDa peAte peAtAnA akhaDita atmAnA sAkSAtkAra karIneItine pAme [ thaine tathAtemAM manavALA ( thaine ] saMkalparahitasvarUpe AtmAmAM rahe. 477. Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zIvivekacUkamaNi. 569 chavAdinA svarUpanuM nirUpaNa kare che - revantasiddhAMtanihArAjA, zaiva va sa za aa aguerrzarira ma, kSitijo thataf: Ti | upaniSadonA siddhAMtane upadeza A [ -- ] jIva ane sarva jaga [vastutAe] brahmaja [che, ne] brahmarUpe sthiti ja makSa [che.] advitIya brahmamAM kRtio pramANa [che.] 478. AdhakArIne karelA upadezanuM saklapaNuM jaNAvavAmATe jene upadeza karavAmAM Avyo te ziSyanI upadeza thaI rahyA pachInI sthiti jaNAve che - iti guruvacanAcchratipramANa paramavagamya stttvmaatmyuktyaa| prazabhitakaraNaH smaahetaatmaa,kcirclaakRtiraatmnisstthto'bhuut|| idrine atyaMta vaza vartAvanA [ne ekAgraM aMtaHkaraNavALa [te ziSya] evI rIte zrIsaddagurunA upadezathI, zrutirUpa zabda ] pramANathI, [ane] pitAnI yuktithI brahmanA svarUpano sAkSAtkAra karIne [vanamAM ke gharamAM ] keI sthale nizcala zarIravALe thaI] AtmAmAM [aMtaHkaraNanI] sthiratAvALa thayA. 479. samAdhanA pratyakSa phalane dekhADavA mATe ziSyanI sArapachI je pravRti thaI te dekhADe che kiJcitkAlaM samAdhAya pare brahmaNi mAnasam / utthAya paramAnandAdidaM vacanamabravIt // 480 // [te ziSya pitAtA] aMtaHkaraNane [pitAnA abhyAsanA Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna balapramANe ] keTaleka samaya [ avighAthI] para brahmamAM sthira rAkhIne [pachI prArabdhanA vegathI] jAgrata thaI paramAnaMdathI A (have pachI kahevAze te) vacana che. 480. ziSyanAM te vacanone nIcenA ogaNacALIza vaDe kahI dekhADe chebuddhirvinssttaa galitA pravRttirbrahmAtmanorekatayA'dhigatyA / idaM na jAne'pyanidaM na jAne, kiM vA kiyadvA sukhamastyapAram // - abhedabhAve brahma ane AtmAnA sAkSAtkAravaDe [mArI] buddhi [ brahmamAM] vilIna thaI gaI hatI, aMtaranI ne bahAranI | pravRtti gaLI gaI [hatI,] pratyakSane jANa nahote, [] pakSane paNa jANa nahote, [ ane kalpanArahita samAdhimAM anubhaveluM] sukha kevuM athavA keTaluM che [te paNa jANavAthI] bahAra [ che.] 481. e sukhane kAMIka aMze spaSTa karavA kahe che - vAcA vaktumazakyameva manasA mantuM na vA zakyate, svAnandAmRtapUrapUritaparabrahmAmbudhevaibhavam / ambhorAzivizIrNavArSikazilAbhAvaM bhajanme mano, yasyAMzAMzalave vilInamadhunA''nandAtmanA nirvRtam // 482 // AtmAnA AnaMdarUpa amRtanA pUrathI bharelA nimmAdhika brahArUpa mahAsAgaranuM aizvarya vANIvaDe kahevAne azakaya ja [che, ane tuM manavaDe vicAravAne paNa zakya nathI. mAruM aMtaHkaraNa mahAsAgaramAM [AkAzamAMthI paDIne] vilaya pAmatA varasAdanA jANavAthI anubhave jAte nahI yazane jANIne aA Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. paNa karAnI sthitine (abhedabhAvane) pAmatuM [chatuM] tenA (braharUpa mahAsAgaranA) aMzanA (brahmanA aMzarUpa IzvaranA) aMzanA (IzvaranA aMzarUpa sUtrAtmAnA) kaNamAM (sUtrAtmAnA kaNarUpa hadayAkAzamAM) atyaMtalIna [thayuM hatuM, te] hamaNAM AnaMdasvarUpe paritRpta [che.] 482. jagatanA nakkI karelA abhAvane kahe che - ka gataM kena vA nItaM kutra lInamidaM jagat / adhunaiva mayA dRSTaM nAsti kiM mahadadbhutam // 483 // A jagatuM kyAM gayuM hatuM?] athavA keNe [kyAM dara] laI javAyuM [hatuM? kiMvA] kyAM laya pAmyuM [hatuM? A jagata ] hamaNuMja (samAdhimAMthI uThayA pachIja) meM joyuM [A] zuM mahAna Azcarya nathI ? 483. samAdhimAM tyAga karavA 5 ke grahaNa karavAgya paNa kAMI. pratIta thatuM hatuM ema kahe che kiM heyaM kimupAdeyaM kimanyaki vilakSaNam / arevg grAmare in 484 che. A akhaMDAnaMdarUpa amRtathI bharelA brahmarUpa mahAsAgaramAM tyajavAyegya zuM? grahaNa karavAgya zuM? bIjuM (anula) zuM? [ane] vilakSaNa (pratikUla) zuM? [temAM e kAMI paNa nathI.] 484 punaH pitAnA anubhavanuM varNana kare che- na kiMcidatra pazyAmi na zRNomi na vezyaham / svAtmanaiva sadAnandarUpeNAsmi vilakSaNaH // 485 // Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. ahiM (mArA aMtaHkaraNanI AtmAkArasthitimAM ) [ huM] kAMi paNa [dRzya netrava3] jotA nathI, [znAtravaDe sAMbhaLavAceAgya kAMI paNa] sAMbhaLatA nathI, [ne manavaDe jANavAyeAgya kAMi paNa] huM jANatA nathI. [ huM te ] sadAna MdarUpa potAnA AtmAvaDeja [e sarvathI ] viparItalakSaNavALA 3. 485, petAnA zrIsaddagurunA mahAna upakAranuM smaraNa karIne teozrIne vANIvaDe tathA zarIravaDe praNAma kare cheHnmo namaste gurave mahAtmane, vinuktasaGgAya sadunamAya / nityAdvayAnandarasasvarUpaNe, bhUmne sadA'paradayAmbudhAne / 486 // gaMbhIra aMta:karaNavALA, AsakitathI atyaMta mAkaLA thayelA, sajjanAmAM uttama, nitya ne advaitAna dRrUpa amRtasvarUpavALA, sarvavyApaka [ ane ] sarvadA apAra dayAnA sAgarUpa zrIsadguru ApazrIne [ mArA ] namaskAra, namaskAra. 486, praNAma karavAnuM kAraNa jaNAve che: 572 yatkaTAkSazazisAndracandrikApAtadhUna bhavanApajazrabhaH / prAptavAnahama vaNDavaibhava nandamAtmapadamakSayaM kSaNAt // 487 // jemanA [kRpA ]kaTAkSarUpa [zaradaRtunA] caMdranI ghATI cAMdanInA paDavAthI jeneA sa`sAranA duHkhathI upalA khe nivRtta thayA che evA huM akhaMDa aizvarya, Ana Mda ne avinAzI AtmasvarUpane zIghra prApta thayA [chuM, temane huM mAnapUrvaka praNAma karuM chuM, ] 487. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. pa73 zrIsaddagurunI kRpAthI prApta thayelA anubhavanuM varNana kare chedhnyo'hN kRtakRtyo'haM vimukto'haM bhavagrahAt / nityAna sE qLaIjuM nukagrd ! 488 . . ApazrInI kRpAthI huM dhanya [chuM,] huM kRtArtha [ ,] huM saMsArarUpa magarathI atyaMta mokaLo thayela [chuM,] huM sadAnaMdasvarUpa [chuM, ane] huM parima [.] 488. asaGgo'hamanaGgA'hamAlaGgo'hamabhaGgaraH / karAtAIhumanatoDamaroDa vita: 81 in huM asaMga [chuM,] huM skUladehathI rahita [chuM,] huM sUkSmazarIrathI rahita chuM, huM] avinAzI [chuM,] DuM atyaMta zAMta [ chuM,] huM pariothI rahita [ ,] huM nirmala [ chuM, ane huM] sanAtana [chuM.] 489. akohmbhoktaahmvikaaro'hmkriyH| zuddhabodhasvarUpo'haM kevalo'haM sadAzivaH // 490 // huM aka [chuM,] huM a ktA [ chuM, ] huM [cha bhAva ]vikArathI rahita [chuM, huM] kiyArahita [ ,] huM zuddhacetanasvarUpa [chuM,] DuM kevala (nAmAdirahita) [ chuM, ane huM] sarvadA maMgalasvarUpa [chuM.] 490. draSTuH zroturvaktu kartu turvibhinna eva'ham / nityaniraMtaraniskiyani:sImAsaGgapUrNa bodhAtmA // 491 // huM jenArathI, sAMbhaLanArathI, bolanArathI, karanArathI [] bhagavanArathI atyaMtamija [; huM] aMtarahita, bhedarahita, Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwavum zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. kiyArahita, pAparahita, nirlepa [] aparicichannacetanasvabhAvavALa [chuM.]491. nAhamidaM nAhamado'pyubhayoravabhAsaka paraM zuddham / jANacaMtArabdha pUrvAbhAtiyamevAdaK / 422 / huM A (pratyakSajJAnane viSaya) nathI, huM te (pakSajJAnane viSaya) nathI, paNa te baMnene prakAzaka, [mAyA ne mAyAnAM kAryothI] para, pavitra, bahAra ne aMtaranI kalpanAthI rahita, pUrNa [] advitIya brahmaja [chuM.] 492. nirupamamanAditattvaM tvamahamidamada iti kalpanAdaram / nityAnandaikarasaM satyaM brahmAdvitIyamevAhama // 493 // huM upamArahita, anAdisvarUpavALo, tuM, huM, A [] te AvI kalpanAthI rahita, nitya, sukharUpa, ekarasa, satyarUpa [] advitIya brahmaja [ chuM.] kalya. nArAyaNo'haM narakAntako'haM, purAntako'haM puruSo'hamIzaH / akhaNDabodho'hamazeSasAkSI, nirIzvaro'haM nirahaM ca nirmamaH // nArAyaNa [chuM,] huM narakAsurane nAza karanAra [ zrIkRSNa chuM,] DuM tripurAsurane nAza karanAra [sadAziva chuM,] huM [ sarvazarIrarUpa] puramAM rahenAra, [huM] mAyAne niyAmaka, huM nityacetanarUpa, [huM] sarvane prakAzaka, huM niyaMtAvinAne, huM ahaMkArarahita, ane [huM] mamatArahita [chuM.] 494. sarveSu bhUteSvahameva saMsthito, jJAnAtmanA'ntarbahirAzrayaH san / bhoktA ca bhogyaM svayameva sarve, yadyatpRthagdRSTamidaMtayA purA // Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pApa zrIvicUDAmaNi huMja Azraya thaIne cetanarUpe sarva prANuomAM aMtara ne bahAra sArI rIte sthita [chuM, ne] huMja bhaktA, bhagya ane je je [jJAnathI] pUrve IdaMpaNavaDe (ApaNuvaDe) bhinna joyuM [hatuM te te] sarva [chuM.] 495. mayyakhaNDasukhAmsodhau bahudhA vizvavIcayaH / utpadyante vilIyante mAyAmArutavibhramAt // 496 // akhaMDAnaMdanA mahAsAgararUpa mArAmAM mAyArUpa pavananA bhathI jagatarUpa taraMge bahu prakAre upaje che, [] vinAza pAme che. 46. sthUlAdibhAvAmayi kalpitA bhramAdAropitAnusphuraNena lokaiH| kAle yathA kalpakavatsarAyanarvAdayo niSkalanirvikalpa // 497 // jema avayavarahita ne kapanArahita kAlamAM lekee [ sUryanA pratIta thatA) vAraMvAranA bhramaNavaDe ka5, varSa, ayana ne tu Adi kalakhyAM che, tema niravayava ne kalpanArahita ] mArAmAM [ ajJAnI manuSyae pitAnI ] brAMtithI sthalAdi padArtho ApelA [ che.] 47. Aropita jagata adhiSThAnarUpa AtmAne dUSita karI zake nahi ema darzana ApIne jaNAve che:aaropitN nAzrayadUSakaM bhavetkadApi muuddhertidossdRssitaiH| nArdIkarotyUvarabhUmibhAga, marIcikAvArimahApravAhaH // 498 // [ avidyAdi] ghaNA dethI deSavALA thayelA avivekIevaDe [je] kapeluM [hoya te] kadI paNa tenA] Azrayane Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 zrIzaMkarAcAryanAM aNada ra. doSavALuM karatuM nathI. jhAMjhavAnA pANI mATe pravAha khArI bhUminA bhAgane bhInI karate nathI [ e prasiddha che.] 48. punaH pitAnA svara ne anubhava varNave che - AkAzavale vidUrago'hanAdityavadbhAsyavilakSaNo'ham / ahArya nityazinavalo'hamambhodhivatpAvivarjino'ham // huM AkAzanI peThe lepathI atyaMtarahita [ chuM. huM sUryanI peThe prakAzyathI viparItasvabhAvavALa [ chuM,] huM parvatanI peThe nitya atyaMtanizcala [ chuM, ane] huM samudranI peThe pArathI atyaMtarahita [chuM. ] 499. na me dehena sambandho megheneva vihAyasaH / ataH kuto me maddharmA jAgratsvapnasuSunayaH // 50 // jema AkAzane vAdaLAMnI [ sAthe] saMbaMdha nathI, [tema] mAre [ sUkSma zarIranI [ sAthe saMbaMdha nathI, ] AthI jamrata, svapna ne su pti [A] tenA (sukSmazarIramAM rahelA mukhya aMta:karaNanA) dharme mArA kayAMthI [ hoI zake ?] pa00. upAdhirAyati sa eva gacchati, sa eva karmANi karoti bhungkte| sa eva joyA-mrayate sadA'haM, kulAdrivannizcala eva sNsthitH| ( [ sUkSma zarIrarUpa] upAdhija [karmavazAt A sthalazarIramAM] Ave che, [ane prArabdhanI samAptie] te ja bIjA skUlazarIramAM] jAya che, teja [zubhAzubha] karmo kare che, ane teja sthalazarIranI sAthe saMbaMdha pAmI tenuM phala] bhagave che, [tathA] teja (sthUlazarIrarUpa upAdhija) vRddha thaIne mare Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekapUDAmaNi che, huM [te | sarvadA moTA parvatanI peTha acalaja rahenAre [chuM.] 51. na me pravRttinaM ca me nivRttiH, sadaikarUpasya niraMzakasya / ekAtmako yo nibiDo niraMtaro, vyomeva pUrNaH sa kathaM nu cessttte|| | sarvadA ekarUpa [] avayavarahita mArI [ kaI paNa kriyAmAM | pravRtti [thatI] nathI, ne [koI paNa kriyA ke padArthathI] mArI nivRtti [ paNa thatI] nathI. je ekarUpa, ekarasa, bhedarahita [] AkAzanI peThe vyApaka [ hoya] te kevI rIte kriyA kare ? [ naja kare.] pa02. puNyAni pApAni niriMdriyasya, nizcetaso nirvikRtrniraakRteH| kuto mamAkhaNDaslukhAnubhUtebrUte hyananvAgatamityApe shrutiH||503|| [ baMne prakAranI] idrithI rahita, aMta:karaNathI rahita, vikArathI rahita, AkArathI rahita [] akhaMDAnaMdanA anubhavarUpa ane puNya [ ] pApi kayAMthI [oI zake?] zruti paNa AtmA puNyanI sAthe ne pApanI sAthe] saMbaMdha pAmate nathI emaja kahe che. pa03. chAyayA spRSTamuSNaM vA zItaM vA suSTu duHSTha vA / na spRzatyeva yatkicitpuruSaM tadilakSaNam // 504 // [puruSanA zarIranI] chAyAe sparza kareluM UnuM athavA TADhuM kiMvA sAruM ke naThAruM tenAthI viparItasvabhAvavALA puane leza paNa sparza karI zakatuM nathI ja. 504. 37 Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza'karAcAryanAM aSTAkza ratna. na sAkSiNaM sAkSyadharmAH saMspRzanti vilakSaNam / avikAramudAsInaM gRhadharmAH pradIpavat // 505 // jema gharanA dharmA [tene prakAzanAra] dIvAne [ sparza karatA nathI, tema aMta:karaNAdithI] viparItasvabhAvavALA, vikArarahita, [me] udAsIna sAkSIne [ aMta:karaNArUipa ] sAkSyanA [paNuM Adi] dharme sparza karI zaktA nathI. 505. 178 veryathA karmaNi sAkSibhAvo vahneryathA dAha niyAmakatvam / rajjoryathA''ropitavastusaGgastathaiva kUTasthacidAtmano me // 506 // jema sUryanA [manuSyAdinAM zubhAzubha ] karmamAM sAkSibhAva [ che, jema [ maLavAyAgya zubhAzubhamAM ] agninuM dAha karavApaNuM [che, ane ] jema doraDInA kalpita [sAdirUpa ] vastunI sAthe [kalpita ] saMba Mdha [ che, ] temaja avikArI ne cetanasvarUpavALA mArA [ sUkSmazarIra ne lazarIrAdinI sAthe sabaMdha che. pa06. kartA'pi vA kArayitA'pi nA haM, bhoktA'pi vA bhojayitA'pi nAham / draSTA'pi vA darzayitA'pi nAhaM, so'haM svayaMjyotiranIdyagAtmA // hu karanAra paNa nathI, athavA karAvanAra paNa [nathI,] huM bhAgavanAra paNa nathI, athavA bhagavAvanAra paNa [ nathI, ] huM jonAra paNa nathI, athavA jovarAvanAra paNa [ nathI, je ] iMdriceAnA aviSayarUpa svayaMprakAza AtmA [che] te huM [chuM. ] pa07. calA prativiloma pAdhikaM mUDhadhiyo nayanti / svambhUtaM ravivadviniSkriyaM kartA'smi bhokA'smi ito'smi heti // 9 Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekyUDAmaNi. 509 calAyamAna thavAthI upAdhithI [[jema jalarUpa ] upAdhi jaNAtA [ sUryanA ] pratibi MbanuM calAyamAnapaNuM mUDhabuddhivALAe tenA khikhamAM (sUryamAM) mAne che, [ tema ] sUryanA jevA atyaMta akriya[ AtmA ]ne [huM] katA chuM, [huM] bhaktA chuM, are! [huM] haNAyA chuM, ema [ avivekI mAne che. pa08. jale vA'pi sthale vA'pi luThatveSa jaDAtmakaH / nAhaM viliye taddharmairghadadharmairnabho yathA // 509 // A jaDarUpa [ sthUlazarIra ] jaMlamAM athavA tA sthalamAM loTo, huM tenA dharmAvaDe lepAtA nathI, jema ghaDAnA dharma vaDe AkAza [lepAtuM nathI tema. ] pa09. kartRtva moktRtva khalatvama ttatA jaDatvabaddhatvavimuktatAdayaH / buddhervikalpA na tu santi vastutaH, svasminpare brahmaNi kevale'dvaye // - katApaNuM, bheAktApaNuM, durjanapaNuM, gAMDApaNu, jaDapaNa, addhapaNuM ne vimuktapaNuM Adi buddhinI kalpanAo [che, te ] asaMga, aya [ne avidyAthI ] para brahmarUpa AtmAmAM vastutAe nathIja. pa10. santu vikArAH prakRterdazadhA zatadhA sahasradhA vA'pi / kiM me'saGgacitastairna ghanaH kvacidaMbaraM spRzati // 511 // prakRtinAM daza prakAranAM, se| prakAranAM, athavA sahasra prakAranAM kAryo| bhale hoya, asaMgacetanarUpa mane teevaDe zI [hAni che ? ] vAdaLuM kadIpaNa AkAzane sparza karatuM nathI.pa11. Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. athaorvipUtravaratA yamarAje tatti . vyomaprakhyaM sUkSmamAdyantahIna, brahmAdvaitaM yattadevAhamasmi // 512 // jemAM mAyAthI mAMDIne sthUlazarIrasudhInuM A jagata AbhAsamAtra dekhAya [ che,] je AkAzanA jevuM, sUphama, utpatti ne nAzathI rahita, [ane] advaita brahma che,] teja huM chuM. pa1ra. sarvAMdhAraM sarvavastuprakAzaM, sarvAkAraM sarvaga sarvazUnyam / nityaM zuddhaM nizcalaM nirvikalpaM, brahmAdvaitaM yattadevAhamasmi // je sarvenA adhiSThAnarUpa, sarva padArthonA phuraNarUpa, apara ricchinna svarUpavALuM, sarvavyApaka, sarvathI rahita, nitya, nirmala, acala, kalpanAthI rahita, [] advaita brahma [ ,] teja huM chuM. pa13. yatpratyastAzeSamAyAvizeSa, pratyagrUpaM pratyayAgamya mAnaM / satyajJAnAnantamAnandarUpaM, brahmAdvaitaM yattadevAhamAsmi // 514 // [kAraNane kAryarUpa ] sarva mAyAnuM svarUpa jemAM leza paNa nathI evuM, sarvanI aMtara raheluM, aMta:karaNanI vRttio vaDe na jaNAya evuM, satyarUpa, jJAnarUpa, aparicchinna, Ana darUpane advaita brahma [ che, ] teja [brahma] huM chuM. 514. niSkriyo'smyadhikAro'smi niSkalo'smi nirAkRtiH / nirSipharapo'smi nityo'smi nirAlambo'smi nirdvayaH // 515 // huM] kiyArahita chuM, [huM] vikArathI rahita chuM, [huM] avayavathI rahita chuM, huM] AkArathI rahita [ chuM, huM] kapanAothI rahita chuM, [huM] avinAzI chuM, [huM] AzrayathI Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmA rahita chuM, [ ane ] advitIya [ huM. ] 515, sarvAtmakoshaM sarvo'haM sarvAtIto'hamadrayaH / kevalAkhaNDabodho'hamAnando'haM nirantaraH // 516 // 181 huM sarvenA AtmarUpa [chuM, ] huM sarvapa[, ] huM vastutAe ] sarvathI para [chuM, huM] dvaitathI rahita [chuM,] huM asaMga ne aparicchinna cetanarUpa [chuM, ] huM AnadarUpa [chuM, ne huM] bhedathI rahita [ chuM. ] 516. [ peAtAnA zrIsadgurunA mahAna upakAranuM smaraNa karIne teozrIne vANIvaDe te zaroravaDe praNAme nivedana kare che:svaaraajysaamraajyvibhuutiressaa bhavatkRpAzrImahimaprasAdAt / prAptA mayA zrIgurave mahAtmane, namo namaste'stu punarnamo'stu // [he bhagavan ! ] A brahmAnandanA niravadhi aizvaryarUpa vaibhava mane ApazrInI kRpAvarDa thayelA zrIIzvaranA anugrahathI prApta thayA [ che, tethI evA ] meTo upakAra karanAra zrIsadbhururUpa Apane [mArA ] praNAma / , praNAma [ hA, ] puna: praNAma hA. 517, potAne du:khAthI mAkaLA karyA te mATe te ziSya peAtAnA zrIsadRgurunA upakAra mAne che: mahAsvapne mAyAkRtajanijarA mRtyu gahane, bhramantaM klizyantaM bahulataratA pairanudinam / ahaMkAravyAghravyathitamimamatyantakRpayA, prabodhya prasvApAtparamavitavAnmAmasi guro // 598 // Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. he sadagure! dIrgha svapnamAM avidyAe kapelA janma, vRddhAvasthAne mRtyurUpa vanaviSe bhamatA, sarvadA ghaNuM ghaNuM duHkhavaDe kaleza pAmatA, [tathA] ahaMkArarUpa vAghavaDe pIDA pAmatA A mane kevala atyaMta kRpAvaDe [te] dIrgha svapnathI sArI rIte jagADIne [ ApazrIe mAruM] rakSaNa karyuM che, te ApazrIne mArA upara meMTe upakAra thayo che.] 18. punaH e moTA upakAranA RNamAMthI kaMIka aMze chUTavA mATe vANIvaDe ne zarIravaDe praNAma kare che - namastasmai sadekasmai kasmaicinmahase namaH / yadetadvizvarUpeNa rAjate gururAja te // 519 // he gururAja ! Apane (ApanA cUlazarIrane) praNAma. [ ApanuM ] je A [ brahmarUpa ] jagatarUpe zebhe che, te sarvadA ekarUpa [ ] keI (mana ne vANanA aviSayarUpa) prakAzarUpane [mAra] praNAma. pa19. ziSyanAM evAM vacana sAMbhaLI zrIsaddagurae je pravRtti karI te kahe cheiti natamavalokya ziSyavarya, samadhigatAtmasukhaM prabuddhatattvam / pramuditahRdayaM sa dezikendraH, punaridamAha vacaH paraM mahAtmA / jeNe nijAnaMdane anubhava karyo che evA, jeNe AtmasvarUpane saMzayaviparyayathI rahita jANyuM che evA, [ne zakarahita aMta:karaNavALA uttama ziSyane evI rIte praNAma karato joIne udAra aMta:karaNavALA te zreSTha sazuru puna: A uttama vacana bolyA. pa0, Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 * zrIvivekyUDAmaNi te zrIsa gunAM vacanane jaNAve che - brahmapratyayasantatirjagadato brahmaiva tatsarvataH, pazyAdhyAtmazA prazAntamanasA sarvAsvavasthAsvapi / rUpAdanyadakSitaM kimabhitazcakSuSmatAM dRzyate, tabrahmavidaH sataH kimaparaM buddhavihArAspadam // 521 // [ jAgradAdi ] sarva avasthAomAM paNa [ sarva ] jagatuM [ sadAdhirUpa ] brahAnI pratItinA pravAharUpa [ che,] AthI sarvabhaNIthI brahmaja te [ jagat che ema] AtmAne viSaya karanArI vRttivaDe [] rAgadveSarahita manavaDe [8] anubhava kara. [ jema] netravALAone sarvebhaNI [ je] dekhAya che [te temaNe] rUpathI bhinna zuM joyuM che? [ kAMI joyuM nathI, ] tema brahmavettAne buddhinA viSayanA sthAnarUpa brahmathI bhinna zuM [che? kAMI nathI.] para1. brahmathI bhinna dazyanI kalpanA karIne temAM Asakta thavuM vivekIne ucita nathI ema kahe che - kastAM parAnandarasAnubhUtimutsRjya zUnyeSu rameta vidvAn / candre mahAhAdini dIpyamAne, citrendumAlokayituM ka icchet // kavivekI [ puruSa] te paramAnaMdarUpa amRtanA anubhavane tyAga karIne kalpita viSaye ]mAM Asakta thAya? atyaMta AnaMda ApanAra caMdra prakAzavALa [ chatAM ] citrelA caMdrane jovAne kaNa che? para2. asatpadArthAnubhavena kiMcinna hyasti tRptinaM ca duHkhahAniH / tadadvayAnandarasAnubhUtyA, tRptaH sukhaM tiSTha sadA''smaniSThayA // Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aAdhA ratna. mithyA padArthanA anubhavanaDemanuSyane] kAMI paNa tRpti [ thatI] nathI, ane [tenA] duHkhanI nivRtti [ paNa thatI] nathI, tethI tuM] advaitAnaMrUpa amRtanA anubhavavaDe tRpta [thaI ] sarvadA AtmaniSThAvI sukhapUrvaka sthita thA. para3. viSe samaya kevI rIte vItADaze te kahe che - svameva sarvathA pazyanmanyamAnaH svamaTyam / vAmanuNuMsir &aa mAte jaracha . he vizAlabuddhivALA! sarva prakAre (sarva samayamAM ne sarva vastuomAM) AtmAne ja anubhavato [ chata,] AtmAne advaitarUpa nakkI karatA [chate, ane] AtmAnA AnaMdane vAraMvAra gavata [ 9te, tuM tAre ] samaya vyatIta kara. para4. punaH paNa prakArAntare e upadeza kare cheakhnnddbodhaatmni nirvikalpe, vikalpanaM vyogni puraprakalpanaM / tadadvayAnandamayAtmanA sadA, zAnti parAmetya bhajasva maunam // akhaMDajJAnarUpa [] kapanAthI hitamAM [bhedanI ] kalpanA AkAzamAM nagarano kapanA jevI [ che,] tethI advaitAnaMdamayasvarUpe sarvadA zreSTha zAMtine pAmIne manane (bahAdRSTinA abhAvane) savIkAra kara. para5. te mainanA svarUpanuM varNana kare che - tUSNImavasthA paramopazAntirbuddharasatkalpavikalpahatoH / pramAtmanA brahmavido mahAtmano, yatrAdvayAnandasukhaM nirantaram // mijevI kalpanAonA upAdAnakAraNarUpa buddhinI Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. 55 [ brahmamAM je] parama upazAMti ( vikSeparahita avasthA) [ te] mAnAvasthA [ che. ] jemAM brahmane jANanAra mahAtmAo pe brahmarU niraMtara advaitAna sukhapUrvaka [ anubhave che. ] para6. te maiAnanu mAhAtmya kahe che: nAsti nirvAsanAnmaunAtparaM sukhakRduttamam / vijJAtAtmasvarUpasya svAnandarasapAyinaH // 527 // jeNe AtmasvarUpanA anubhava karyAM che evA, [ne] nijAnarUpa amRtanuM pAna karanArAne vAsanArahita [ pUrvokta ] maiAnathI bhinna uttama sukha ApanArI [ vastu ] nathI, para7. AvA puruSane amukaja niyame rahevuM joie evA niyama nathI ema jaNAve che: gacchaMstiSThannupavizanzayAno vA'nyathA'pi vA / yathecchayA vasedvidvAnAtmArAmaH sadA muniH // 528 // AtmAmAMja AnadanA anubhava karanArA sadA mananazIla jJAnI [ potAnA ke anyanA prArabdhathI upajatI ] peAtAnI icchA pramANe jatA [chanA, ] UbhA rahetA [chatA, ] besatA [chatA, ] sUtA [chatA, ] athavA [ janasa MgathI dUra rahevA anyathA (bIjI rIte) [ vartatA chatA Ayu ] vyatIta kare. para8. na dezakAlAsana digyamAdilakSyAdyapekSA'pratibaddhavRtteH / saMsiddhatattvasya mahAtmano'sti, svavedane kA niyamAdyavasthA | pratiba dharahita vRttivALA [ ne ] AtmAne sArI rIte jANanAra mahAtmAne [ pavitra ] deza, [ pavitra ] kAla, [ padmAddhi ] Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. Asana, [pUrvedi] dizA, [ahiMsAdirUpa yamAdi, [ne dhAraNAnA viSayabhUta sthUlasUphama padArthorU5] lakSya AdinI apekSA nathI. AtmAnA jJAnamAM [dezakAlAdinA] niyamAdinI avasthA zI [heya?] para vyavahAranI vastuonA jJAnamAM paNa niyamanI apekSA nathI ema kahe che - ghaTo'yamiti vijJAtuM niyamaH ko'nvavezyate / . vinApramANasuSTutvaM yasminsati padArthadhIH // 530 // A gha[ ] ema jANavAne, jenA hovAthI padArthanuM jJAna thAya [evA netrAdirUpa] pramANanA nirdoSapaNuvinA, [dezakAlAdinA] niyamanI koNa apekSA kare che? pa30. AtmAnA jJAna mATe paNa emaja che ema kahe che - 'ayamAtmA nityasiddha: pramANe sati bhAsate / na dezaM nApi vA kAlaM na zuddhiM vA'pyapekSate // 531 // A AtmA nityasiddha [ che. aMtaHkaraNanI atyaMta pavitratA tathA zrIsaddagurunA upadezarUpa nirdoSa] pramANanA hevAthI [0] anubhavane viSaya thAya che. [ AtmAne anubhava] dezanI apekSA karatuM nathI, athavA kAlanI paNa [ apekSA karo] nathI, kiMvA [zarIranI] zuddhinI paNa apekSA karate] nathI. pa31. AtmAnuM jJAna dezakAlAdinI apekSA karatuM nathI A vAta laikika dRSTAMta ApIne samajAve che - Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. 587 devadatto'hamityetadvijJAnaM nirapekSakam / tabrahmavido'pyasya brahmAhamiti vedanam // 532 // [jema] huM devadatta [chuM] evuM A jJAna [dezakAlAdinI] apekSAvinAnuM [che,] tema A brahmavettAnuM huM brahma [chuM,] A jJAna paNa dezakALAdinI apekSAvinAnuM che.] pa3ra, A AtmAne anya prakAzI zake nahi ema jaNAve che - bhAnuneva jagatsarva bhAsate yasya tejasA / anAtmakamasattucchaM kiM nu tasyAvabhAsakam // 533 // jema sUryavaDe sarva jagat pratIta thAya che, [tema] jenA kuraNavaDe (jJAnasvabhAvavaDe) jaDa, asat [] tuccha [evuM sarva dRzya pratIta thAya che, te dRzya] zuM tenuM (AtmAnuM) prakAzaka [ hoI zake ? na ja hoI zake. ] pa33. vedazAstrapurANAni bhUtAni sakalAnyapi / . yenArthavaMti taM kiM nu vijJAtAraM prakAzayet // 534 // [gAdi cAra] vede, [nyAyAdi cha] zAstra, [brAhmAdi aDhAra] purANo, [ane] saghaLAM prANIo paNa jevaDe (je vijJAtArUpa AtmAvaDe) arthavALAM (pitAne artha pratipAdana karavAmAM ne kahela artha jANavAmAM samartha) [thAya che,] te vijJAtAne keNa prakAze? pa34. AtmAnuM svarUpa tathA tene jANanArAnuM zreSapaNuM varNave che - . eSa svayaMjyotiranantazaktirAtmA'prameyaH sakalAnubhUtiH / yameva vikSAya vimuktabandho, jayatyayaM brahmaviduttamottamaH // 535 // Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 zIzaMkarAcAryanAM AkAza ra. - A AtmA svayaMprakAza, anaMta sAmarthyavALe, [pratyakSAdi] pramANane aviSaya, [] sarvenA anubhavarUpa [ che.] jene anubhavIneja [ avidyA ne avidhAnA kAryarUpa ] baMdhathI makaLe thayela A sarvottama brahmavettA utkRSTapaNe rahe che. pa35. brahmavettA kevI rIte utkRSTapaNe rahe che te jaNAve che - na khidyate no viSayaiH pramodate, na sajjate nApi virajyate ca / svasminsadA krIDati nandati svayaM, nirantarAnandarasena tRptaH // akhaMDAnaMdarUpa amRtavaDe tUsa [ thayele brahmavettA pratikula prasaMgamAM ] kheda pAmate nathI, [anukUla] viSAvaDe prasanna thatuM nathI, [ sukhanAM sAdhanomAM] Asakta thatuM nathI, ane [duHkhanAM sAdhanothI] udvega paNa pAmate nathI, sarvadA AtmAmAM kIDA kare che,[ tathA AtmAmAM ja] pote AnaMda anubhave che. pa36. kSudhAM dehagathAM tyaktvA bAla: krIDati vastuni / tathaiva vidvAn ramate nirmamo nirahaM sukhI // 537 // [jema] bAlaka bhUkhane [tathA TADhataDakA AdivaDe thatI] zarIranI pIDAne bhUlI jaIne [ ramavAnI vastuonI [ sAthe] rame che, temaja mamatArahita, ahaMkArarahita [ne sukhI brahmavettA [ bhUkhane tathA zarIranI pIDAne bhUlI jaIne brahmarUpa vastunI sAthe pitAnI pavitra ne ekAgra vRttivaDe ] rame che. pa37. cintAzUnyamadainyabhaikSamazana pAnaM saridvAriSu, svAtantryeNa niraMkuzA sthitirabhInidrA zmazAne vane / vastraM kSAlanazoSaNAdirahitaM divA'stu zayyA mahI, saMcArA nigamAntavIthiSu vidAM krIDA pare brahmANa // 538 // Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvine cUDAmaNi. 59 brahmavettAne ciMtAthI rahita [ne] dInatAthI rahita bhikSAthI maLeluM bhAjana [che, ] nadInA lanuM pAna [che, ] svataMtrapaNAvas parAdhInatArahita bhayavinAnI sthiti che, vairAgyane sarvadA dRDha rAkhanAra ] masANamAM (masANanI pAsenA sthAnamAM ) [ athavA pavitra ne manuSyarahita] vanamAM nidrA [ karavAnuM che, ] dhAvA ne sUkAvavA AdithI rahita dizArUpa athavA [ valkala ke sAmAnya ] vastra che, pRthivIpara zayyA [che, vedAMtarUpa zerIomAM bhramaNa [che, ne avidyAthI] para brahmamAM ramata [che. ] 538, vimAnamAlambya zarIrametadbhunaktyazeSAnviSayAnupasthitAn / parecchayA bAlavadAtmavettA, yAM'vyaktaliGgo'nanuSaktabAhyaH // je AtmajJAnI [ AzramanAM ] aprakaTa cihuvAvALA [ne ] ahAranA viSayAmAM AsaktivinAnA [ che, te ] abhimAnavinA A zarIrane dhAraNa karIne [ prArabdhathI ] prApta thayelA [ annajalAdi] sarva viSayAne mAlakanI peThe pareAvaDe bhogave che. 539. digambaro vA'pi ca sAmbaro vA, tvagambase vA'pi cidambarasthaH / unmattavadvA'pi ca bAlavadvA, pizAcavadvA'pi caratyavanyAm // cetanarUpa AkAzamAM rahelA [ brahmavettA] vastravinA, athavA [ prArabdhathI prApta thayelAM ] vasrasahita, kivA [ jhADanI ] chAlarUpa vasrasahita, [manuSyAthI dUra rahevAmATe ] gAMDAnI peThe, athavA [ brahmavettAenA samAgamamAM ] mAlakanI peThe, athavA [ lokomAM prasiddha na thavAmATe ] pizAcanI peThe [ A ] pRthvI na Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA 590 para vicare che. 540. kAmAniSkAmarUpI saMzcaratyekacaro muniH / svAtmanaiva sadA tuSTaH svayaM sarvAtmanA sthitaH // 541 // ekalA pharanAra, AtmasvarUpavaDeja sarvadA tRpta thayelA, [ne] potAnI meLe sarvarUpe rahelA mananazIla [ brahmavettA ] kAmanArahita thaine viSayAne bhAgave che. 541. cinmUDho vidvAnkacidapi mahArAjavibhavaH, kaciddhAntaH saumya' kvacidajagarAcArakalitaH / kacitpAtrIbhUtaH kvacidavamataH kvApyaviditazcaratyevaM prAjJaH satataparamAnanda sukhitaH // 542 // brahmavettA kAi ThekANe [ mUrkhAnI dRSTie ] mUDhajevA, vaLI kAI ThekANe [ vivekI rAjAe ke dhanADhaye mahApUjana karavAthI ] mahArAjAnA jevA vaibhavavALA, kAi ThekANe [dezamAM ] bhramaNa karatA, [ kAi ThekANe ] priyadarzanavALA, kAi ThekANe ajagaranA jevI rIta rAkhIne rahenArA, kAi ThekANe [ jijJAsuAvaDe] satkAra pAmelA, koi ThekANe [ 6jenAvaDe] apamAna pAmelA, [ ne ] kAi OMkANe jANavAmAM na Ave ema vicare che, evI rIte [temanA khAvyavahAra aneka prakAranA chatAM paNa te brahmavettA [ pAtAnA aMta:karaNamAM niraMtara paramAna vaDe sukhI [ rahe che. ]/542, nirdhano'pi sadA tuSTo'pyasahAyo mahAbalaH / nityatRpto'pyabhuJjAno'pyasamaH samadarzanaH // 543 // Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 591 zrIvivekacUDAmaNi. [brahmavettA]dhanarahita chatAM paNa AtmarUpa dhanathI] sarvadA saMtoSavALA rahe che, sajAtIya] sAhA nahi karanAra chatAM paNa [vivekAdirUpa ] moTA balavALA [ che, bahAranA bhegane] nahi jogavatA chatAM paNa[AtmAnaMdanA anubhavavaDe] sarvadA tapta [ rahe che, ne temanA ] samAna keI nahi chatAM paNa [zatrumitramAM ] sarakhI dRSTivALA [ rahe che.] 543. api kurvannakurvANazcAbhoktA phalabhogyapi / zarIryapyazarIryeSa paricchinno'pi sarvagaH // 544 // A [ brahmavettA ajJAnInI dRSTie karma ] chatAM paNa karatA [ pitAnI dRSTie karma ] nahi karanArA [ che. ajJAnInI dRSTie ] phalane bhegavanArA chatAM paNa [ pitAnI dRSTie) aktA [ che, ajJAnInI dRSTie ] zarIravALA chatAM paNa pitAnI dRSTie ] zarIravinAnA [ che,] ane [ ajJAnInI dRSTie ekadezamAM rahenArA chatAM paNa pitAnI dRSTie ] sarvavyApaka [ che. YN44. 34 tamidaM vravi zAstranA priyApriye na spRzatastathaiva ca zubhAzubhe // 545 // sarvadA zarIranA abhimAnarahita rahetA A brahmavettAne kadIpaNa puNya pApa temaja sukhaduHkha paNa sparza karatAM nathI. 545. skUlazarIrAdinA abhimAnavALAne puNya pApAdine saMbaMdha thAya che, paNa tenA abhimAnavinAnA jJAnIne puNya pApAdine sparza thata nathI ema kahe che - Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa92 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. sthUlAdisambandhakto'bhimAninaH, sukhaM ca duHkhaM ca shubhaashubhec| vidhvastabandhasya sadAtmano muneH, kutaH zubhaM vA'pyazubha phalaM vaa|| pUlazarIrAdinA saMbaMdhavALA abhimAnIne puNya pApa tathA sukha ne duHkhane [ saMbaMdha thAya che, paNa] jenA [ abhimAnarU5] baMdhane nAza thaye che evA brahmarUpa munine puNya athavA pApa tathA [tenuM] phala [sukhadu:kha] kyAMthI [saMbhave?] 56. ajJAnIo bhrAMtivaDe dehAnimAnavinAnA jIvanmuktane dehavALA mAne che ema nIcenA be zlavaDe daSTAMta ApIne samajAve che - tamasA astavadbhAnAdagnasto'pi ravirjanaiH / grasta ityucyate bhrAMtyA hyajJAtvA vastulakSaNam // 547 // tadehAdibandhebhyo vimuktaM brahmavittamam / pharita hevamUDhA: zarmArzanAr / 48 | jema [svaccha sUryarUpa ] vastunuM svarUpa nahi jANIne [ajJAnI ] manuSyavaDe nahi gherAyele sUrya paNa gherAyelAje jaNAvAthI brAMtivaDe [te] rAhuthI gherAyeluM che ema kahevAya che, tema ajJAnIo dehAdi baMdhathI atyaMtarahita uttama brahmavettAne [tema] skUlazarIrane AbhAsa jaNAvAthI [pitAnA jevA] dehavALA jue che. pa47-548. sthUlazarIramAM ahaMtA mamatAvinA paNa pitAne ke jijJAsu Adino prArabdhanA balathI temanA zarIranI kriyA thatI jovAmAM Ave che ema jaNAve che-- Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivecUDAmaNi. 53 ahinilayanI vA'yaM muktvA dehaM tu tiSThati / itastatazcAlyamAno yatkicitprANavAyunA // 549 // jema sApa upasvacAne (kAMcaLIne) mUkI daIne rahe che, tema A (brahmavettA) sthalazarIrane (sthalazarIramAM rahelI ahaMtA mamatAne) [mUkI daIne rahe che, prANavAyuvaDe temanuM skUlazarIra ahiMtahiM kAMI kriyA karatuM pratIta thAya che.] 149. srotasA nIyate dAru yathA nimnonnatasthalam / devena nIyate deho yathAkAlopabhuktiSu // 550 // jema [ nadInA] pravAhavaDe lAkaDuM nIcA ne uMcA sthalamAM laI javAya che, [tema] prArabdhavaDe [jIvanmuktanuM] sthalazarIra samayane anusarIne [ annapAnAdinA] upabhegamAM laI javAya che. papa0. prArabdhakarmaparikalpitavAsanAbhi:, saMsArivaJcarati bhuktiSu muktadehaH / siddhaH svayaM vasati sAkSivadatra tUSNI, vasya bhUmiva pavArI: 1 va8 II jIvanmuktanuM sthalazarIra prArabdhakarmeja kalpelI vAsanAovaDe ajJAnIonI peThe [annapAnAdinA | bhegamAM [abhimAnavinA] pravRtta thAya che. jIvanmukta pite ahiM (sthaladehamAM) cAkaDAnA malanI peThe saMkalpavikalpathI rahita [ane] sAkSInI peThe mana rahe che. pa51. .. te jIvanmukatanA sAkSI paNAnuM varNana kare che - 38 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. naivendriyANi viSayeSu niyukta eSa, naivApayukka upadarzanalakSaNasthaH / naina kriyAphalamapISadavakSate sa, sAnandasAndrarasapAnasumattacittaH // 552 // A taTasthasvarUpamAM sthita thayelA [] nijAnaMdarUpa ghATA amRtanA pAnavaDe unmatta aMta:karaNavALA [jIvanmukta pitAnI indriyane [rAgapUrvaka] viSayamAM pravRtta karatA nathI, [ane] te [temanI] kriyAnA [sukhaduHkharU5] phalane leza paNa jatA nathI. papara. sarvottama brahmavetAne mahimA be kevaDe kahe che - lakSyAlasyagatiM tyattavA yastiSThetkevalAtmanA / ziva eva svayaM sAkSAdayaM brahmaviduttamaH // 553 // 'nirguNa ne saguNo [ athavA AtmAne ne jaDane] vicAra tyajI daIne je advaitarUpe sthita thAya che, A sarvottama brahmavettA pite sAkSAt zivaja [che.] 553. jIvanneva sadA muktaH kRtArthoM brhmvittmH| upAdhinAzAd brahmaiva sanbrahmApyati nirmalam // 554 : sarvottama brahmavettA jIvatAM ja sarvadA mukta [ne] kRtArtha [che, te] brahyAja chatAM [traNa zarIrarUpa] upAdhinA nAzathI akaya brahamAM sthita thAya che. pa54. . zailuSo veSasadbhAvAbhAvayozca yathA pumAn / tathaiva brahmavicchreSThaH sadA brahmaiva nAparaH // 555 // ( jema bhavA [ pite ] kADhelA [zrI AdinA] veSanA Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIviveka cUDAmaNi. 595 sAvamAM ne [tenA] abhAvamAM puruSaja [che,] temaja brahmavettAomAM zreSTha sarvadA brahmaja [che, tethI] bhinna [zarIrakrirUpa] nathI. papapa, jJArnene sthalazarIranA tyAgamAM dezAdinI apekSA nathI ema nIcenA be vaDe jaNAve che - yatra kvApi vizIrNa satpamiva tarorvapuH patatAt / brahmIbhUtasya yateH prAgeva hi taccidagninA dagdham // 556 // brahmarUpa thayelA gInuM zarIra jhADathI kharI gayelA pAMdaDAnI peThe game tyAM (game te dezamAM ne game te samayamAM) paDe, [temAM temane kAMI hAnilAbha nathI. temanA zarIrane dAhasarakAranI paNa agatya nathI, kemake te [zarIra] pUrveja cetanarUpa agnivaDe dAha pAmeluM [ che. ]papa6. sadAtmani brahmaNi tiSThato muneH, pUrNAdvayAnandamayAtmanA sdaa| na dezakAlAdhucitapratIkSA, tvaGmAMsavipiNDavisarjanAya // 557 // sadrupa brahmamAM pUrNa, advaita ne AnaMdamayarUpe sarvadA rahenAra jJAnIne cAmaDI, mAMsa ne viSArUpa sthalazarIranA tyAgamATe egya dezakAlAdinI apekSA nathI. papa7. mekSanuM svarUpa kahe che - dehasya mokSo no mokSo na daNDasya kamaNDaloH / avidyAhRdayagranthimokSo mokSo yatastataH // 558 // zarIrane tyAga mekSa nathI, [ tathA] daMDane [R] karmaDaLane [ tyAga paNa mokSa nathI.] avidyArUpa hRdayanI graMthinI Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. nivRtti jethI mokSa (che, tethI [makSamAM dezakAlAdinI apekSA nathI. ] pa58. skUlazarIranA paDavAnI sAthe AtmAne koI saMbaMdha nathI tenuM daSTAMta Ape che - kulyAyAmatha nadyAM vA zivakSetre'pi catvare / parNa patati cettena taro: kiM nu zubhAzubham // 559 // je vaheLAmAM, athavA nadImAM, kiMvA zivamaMdiramAM ke caTAmAM [jhADaparathI kharI paDeluM] pAMdaDuM paDe [] tevaDe jhADane zuM sAruM ke naThAruM [thAya che?] papa9 - zarIrAdinA nAzathA AtmAno nAza thato nathI ema daSTAMta ApIne samajAve che - patraNa pudAya rahyuM nArAghandriyaprAdhiyAM vinA | naivAtmanaH svasya sadAtmakasyAnandAkRtervRkSavadasti caiSaH // 560 // pAMdaDAMnA, phUlanAne phalanA nAzanI peThe sthalazarIra, iMdriye, prANa ne buddhine vinAza [thAya che,] sahRpa [ ] AnaMdarUpa pitAnA AtmAne vinAza nathIja [Bte] paNa A AtmA vRkSanI peThe nAza pAmyA vinA] rahe che. pada0. AtmAnI upAdhinA nAzavaDe upAdhivALA AtmAne nAza bhale manAya, paNa nipAdhaka AtmAno nAza thato nathI ema kahe che - prazAnadhana ityAtmalakSaNaM satyasUcakam / anUdyaupAdhikasyaiva kathayanti vinAzanam // 561 // [AtmAnA] avinAzI paNAne sUcavanAruM prajJAnaghana Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 597 zrIvivecUDAmaNi evuM mAtmAnuM svarUpa kahIne upAdhivALAne ja [kRtio] vinAza kahe che [ upAdhirahitane nahi.] pa61. zruti teija AtmAnuM avinAzIpaNuM kahe che ema jaNAve cheavinaashii vA are'yamAtmeti zrutirAtmanaH / prabravItyavinAzitvaM vinazyatsu vikAriSu // 562 // "avinAza va Dayamama" (are maitre!i A AtmA avinAzI ja che,) A zruti [dehAdi] vikAravALA [ padArthone] vinAza thayA chatAM AtmAnuM avinAzIpaNuM kahe che. pa62. jJAnAgnivaDe zIrAdi dAha pAmIne brahmarUpa thaI jAya che ema daSTAMta ApIne kahe che - pASANavRkSatRNadhAnyakaDaMkarAdyA, dagdhA bhavanti hi mRdeva yathA tathaiva / dehendriyAsubhanaAdisamastadRzyaM, jJAnAgnidagdhamupayAti parAtmabhAvam / 563 // jema paththara, jhADa, khaDa, dhAnya ne bhusuM Adi banyAM [ chatAM ] mATI ja thAya che, temaja sthalazarIra, indriya, prANa ne mana Adi sarva dRzya jJAnAgnivaDe baLyuM [chatuM-mithyA nakkI thayuM chatuM ] brahyabhAvane pAme che. pa63. . A sarva jagata brahmamAM vilIna thAya che ema daSTAMta ApIne spaSTa kare che - Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. vilakSaNaM yathA dhvAntaM lIyate bhAnutejasi / .. tathaiva sakalaM dRzyaM brahmaNi pravilIyate // 564 // jema [ sUryanA prakAzathI ] vilakSaNa aMdhAruM [ sUryane udaya thaye] sUryanA prakAzamAM lIna thAya che, temaja [brahmathI vilakSaNa] sarva jagata [jJAnanI prApti thaye] brahmamAM atyaMta lIna thAya che. pa64. hAdi upAdhinI nivRtti thavAthI brahmavetA brahmarUpa thAya che ema udAharaNa ApIne kahe che - ghaTe naSTe yathA vyoma vyomaiva bhavati sphuTam / topathivize laiva brahmavAn ! paddha In jema ghaDe nAza pAmavAthI [tenI aMtara raheluM] AkAza spaSTa rIte AkAzaja thAya che, temaja [dehAdi] upAdhine vilaya thavAthI brahmavettA pote brahAja thAya che. ] pa6pa. AtmAne jANanAra AtmarUpa thaI jAya che ema udAharaNa ApIne samajAve che - kSIraM kSIre yathA kSiptaM tailaM taile jalaM jale ! ... saMyuktamekatAM yAti tathA''tmanyAtmavinmuniH // 566 // jema dUdhamAM nAMkheluM dUdha telamAM [ nAMkheluM ] tela, [ne 1 jyamAM [nAMkheluM] jala maLI jaIne ekapaNane pAme che, tema AtmAne jANanAra muni AtmAmAM [ekapaNAne pAme che. pa66. videhakaivalyane pAmela jJAnIne punaH saMsAranI prApti thatI na tha ema kahe che - Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvivekacUDAmaNi. evaM videhakaivalyaM sammAtratvamakhaNDitam / brahmabhAvaM prapadyaiSa yatirnAvartate punaH // 567 // jJAnI evI rIte sanmAtrapaNArUpa vidyutuvalyane [ eTale ] akhaMDita brahmabhAvane pAmIne puna: [ saMsAramAM ] A kSamatA nathI, 567. paha brahmavettA brahmarUpa thayelA heAvAthI temane punarjanmanA bhava nathI ema kahe che: sadAtmaikatvavijJAnadagdhAvidyAdivarmaNaH / amuSya brahmabhUtatvAdbrahmaNaH kuta udbhavaH // 568 // brahma ne AtmAnA ekapaNAnA anubhavathI avidyAdi [traNe ] zarIro dAha ( khAdha) pAmI gayAM che evA A[ brahmavettA nA brahmasvarUpapaNAthI [te] brahmanI utpatti kayAMthI [ saMbhave ? ] 568. adha te mekSa AtmAmAM nathI ema dRSTAMta ApIne kahe cheH-~~ mAyAklRptau bandhamokSau na staH svAtmani vastutaH | yathA rajjau niSkriyAyAM sarpAbhAsavinirgamau // 569 // ] aMdha ne meAkSa avidyAe kalpelA [che, ] vastutAe [ te ane peAtAnA AtmAmAM nathI. jema kriyArahita dvAraDImAM [prAtibhAsika ] sarpanI pratIti ne nivRtti [jaNAya che, tema avikArI AtmAmAM baMdha ne tenI nivRtti jaNAya che. ] 569. brahmane AvaraNanA abhAva hAvAthI baMdha tathA meAkSa mithyA che ema kahe che:- - Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. AvRteH sadasattvAbhyAM vaktavye bandhamokSaNe / nAvRtirbrahmaNaH kAcidanyAbhAvAdanAvRtam // yadyastyadvaitahAniH syAdddvaitaM no sahate zrutiH // 570 // [zuddhaSThAne ] AvaraNa hAvAthI ne AvaNa nahi hovAthI aMdha ne mAkSa kahevAyogya [thAya, paNa anya[vastu]nA abhAvathI [ zuddha ]zrAne koi AvaraNa nathI, [tethI te ] AvaraNathI rahita [ che, AvaraNathI rahita hAvAthI tenA mAkSanA paNa abhAva che.] jo [zuddhazraddAthI bhinna kAMi ] che [ ema kaheA tA] advaitanI hAni thAya che, [ ane ekaja advitIya brahma che ema kahenArI ] zruti dvaitane sahana karatI nathI. pa70. -- siddha thayelA arthanu dRSTAMtasahita nirUpaNa kare cheHbndhN ca mokSaM ca mRSaiva mUDhA, buddherguNaM vastuni kalpayanti / gAvRtiM meghakRtAM yathA ravau, yato'dvayAsaGgacidetadakSaram // 571 // jema avivekIe vAdaLAe karelA netranA AvaraNane [ svayaMprakAza ] sUryamAM [ mithyA ] ka2e che, [tema avivekIe avidyAnA kAryarUpa] buddhinA guNa baMdha tathA mAkSane [asaMga] AtmAmAM mithyAja [ ka2e che. ] jethI A avinAzI, adbhuta, asaMga ne cetanarUpa [che, tethI temAM adhameAkSanA saMbhava nathI, ] 571. AtmajJAna thayA pahelAM AtmAne aMdha hatA, te AtmajJAna thavAthI te badhanI nivRtti thai, ema je leAkamAM manAya che te vAstavika nathI ema kahe cheH Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ zrIvivekacUDAmaNi. 601 astIti pratyayo yazca yazca nAstIti vastuni / buddhereva guNAvetau na tu nityasya vastunaH // 572 // AtmAmAM jJAna thayA pahelAM baMdha] che AvI je pratIti [ che, ] ane [ jJAna thayA pachI AtmAmAM baMdha] nathI AvI [ je pratIti che,] A baMne guNe buddhinAja [che,] paNa satya AtmAnA nathI. pa7ra. baMdhamaNanI kalpanA AtmAmAM saMbhavatI nathI ema punaH upadeza kare che - atastau mAyayA klaptau bandhamokSo na cAtmani / niSkale niSkriye zAnte niravadye niraMjane / advitIye pare tattve vyomavatkalpanA kutaH // 573 // AthI te baMdhakSa avidyAvaDe [ AtmAmAM ] kalpAyelA [ che,] ane [ vastutAe ] AtmAmAM nathI. niravayava, kiyArahita, zAMta, (rAgadveSarahita,) nirdoSa, nirAvaraNa, advitIya [ne avighAthI] para AtmAmAM AkAzanI peThe [ baMdhamAkSanI ] kalpanA kayAMthI [saMbhave?] 573. have vAstavika sthitinuM varNana kare che - na nirodho na cotpattirna bandho na ca sAdhakaH / na mumukSurna thai mukta ityeSA paramArthatA // 574 // [ahiM kaI vastunI] utpatti nathI, [kaI vastune ] nAza nathI, baMdha nathI, [ baMdhanI nivRtti mATe prayatna karanAre] Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. jijJAsu nathI, mokSanI IcchAvALe nathI, ane mukta paNa nathI, evI A paramArthatA (guDhArthatA) [che.] pa74. A karelo upadeza sapramANa che ema kahetA chatA upadezanI samApti kare che - sakalanigamacUDAsvAntasiddhAMtarUpaM, paramidamatiguhyaM darzitaM te mayA'dya / apagatakalidoSa kAmanirmuktabuddhi, svasutavadasakRtvAM bhAvayitvA mumukSum // 575 // tame guNanA dethI rahita, kAmanArahita aMta:karaNavALA, [] mokSanI IcchAvALA tane pitAnA putranI peThe mAnIne meM sarva upaniSadonA hadayanA siddhAMtarUpa, zreSTha [] atiguhya A [ AtmA ne anAtmAnuM vivecana] tane Aja ghaNI vAra upadezya [ che.] 175. upadezanA grahaNanuM phala kahe che - iti zrutvA gurorvAkyaM prazrayeNa kRtAnatiH / sa tena samanujJAto yayau nirmuktabandhanaH // 576 // evI rIte [ pitAnA] zrIsaddagurune upadeza sAMbhaLIne te [ ziSya teozrIne] premapUrvaka praNAma karate [chate teozrIvaDe anujJA (rajA) pAmele baMdhanathI meLe (jIvanmukta) thayela [pitAnA prArabdAnusAra keI dezabhaNI] gaye. pa76. zatru paNa tyAMthI svataMtrapaNe vicAravA lAgyA ema kahe che Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvicUiDAmaNi. gurureva sadAnandasindhau nirmanamAmasaH / pAvayanvasudhAM sarvI vicacAra nirantaraH // 577 // brahmAnaMdarUpa sAgaramAM jemanuM mana DUbeluM che evA [ane] bhedaddaSTivinAnA zrI guru paNa sarva pRthivIne (pRthivIparanA manuSyane) [ darzanAdivaDe ] pavitra karatA [ chatA pitAnA ke anyajananA prArabdhAnusAra ] vicaravA lAgyA. pa77. A graMtha racavAno hetu kahe che - ityAcAryasya ziSyasya saMvAdenAtmalakSaNam / nirUpitaM mumukSUNAM sukhabodhopapattaye // 578 // mekSa meLavavAnI IcchA rAkhanArAone anAyAse jJAnanI prApti thavA mATe saddaguru [] ziSyanA saMvAdavaDe evI rIte AtmasvarUpanuM nirUpaNa karyuM che. pa78. A graMthanA adhikArInA lakSaNanuM nirUpaNa kare che -- hitamidamupadezamAdriyantAM, vihitnirstsmstcittdossaaH| mANuvitA prAntari, tisivAyata mumukSathe ja jeo zAstrApta karmavaDe aMta:karaNanA sarve dethI rahita thayelA, saMsAranAM sukhamAM IcchAvinAnA, atyaMta zAMta cittavALA, upaniSadomAM prItivALA, nei mokSanI IcchAvALA yatio [ hoya teo] A mokSa ApanAra upadezane Adara kare. pa79, A graMtha mAtra paropakAra mATe racele hovAthI tenuM zrepaNuM darzAve che - saMsAghari tApamAnajUitarAthakhinnaanaaN jalakAMkSayA marubhuvi bhrAntyA paribhrAmyatAm / Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. atyAsannasudhAmbudhiM sukhakaraM brahmAdvayaM darzayatyeSA zaGkarabhAratI vijayate nirvANasandAyinI // 580 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcArya zrImacchaGkarAcAryaviracitaH zrAvivecUDAmAM: saMpUrchA // 26 // saMsArarUpa mArgamAM [ trividha] tAparUpa sUryanAM kiraNAthI upajelA dAhanI pIDAthI kheda pAmelA, [ ane ] jalanI abhilASAvaDe bhrAMtithI [ viSayarUpa ] jalarahita bhUmimAM paribhramaNu karanArAne atyaMta samIpamAM sukha karanAra advaitaprArUpa amRtanA sAgarane dekhADatI paramazAMti ApanArI A zrIzakaranI vANI sarvathI zreSTha che. 580. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne paritrAjakAnA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA zrIvivekacUDAmaNanAmanA prakaraNagraMtharUpa seALamA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtIbhASAnI TIkA pUrI thai. 16. 4 Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ In zrIzato , bhAvArthadIpikATIkA sahita, maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA deha brAIzanuM dhyAna dharI, vaMdI saddaguru-pAya; zatakInI A TIkA, gurjara-girA lakhAya. 1 A graMthamAM maMgalAcaraNanA pahelA kauparAMta bIjA se - ke hevAthI A graMthanuM nAma zatazlokI rAkhavAmAM AvyuM che. A graMthanuM anya nAma vedAMtakesarI (upaniSadUnA siddhAMtarUpa siMha ) che. A graMthanA badhA ke agdharAvRtarUpa che. upaniSado, bhagavadgItA ne brahmasUtranA bahu upayogI sArarUpa A graMtha che. A graMthamAM cosaThamA lokasudhI AtmAnA tathA brahmanA svarUpanuM nirUpaNa, tenI prAptinAM sAdhana, ane tene lagatA keTalAka prasaMga che, pAMsaThamA kathI coteramA sudhI AnaMdamayakezane lagatuM nirUpaNa che, poteramA lakathI khyAzImA sudhI jagatanA mithyApaNunuM kathana che, ane yAzImA lekathI eka se ne ekamAM lokasudhI karmanu, prANanuM, AtmasvarUpanuM ne jIvanmukatanA saMbaMdhanuM varNana che. triya, brahmaniSTha ne paramakaraNulu sazurunA addabhuta upadezavina Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwww zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. adhikArI manuSya sarva duHkharahita paramAna dane prApta karI zake nahi. AvA paramasamartha saddaguruno mahimA samajyA vinA jijJAsuone teo trImAM paramaprema prakaTe nahi, teozrImAM paramaprema prakathA vinA teo teozrInI sevA ne teozrInA upadezanuM zravaNAdi paramAdarapUrvaka karI zake nahi, ane te baMnene abhAve teo kRtArtha thaI zake nahi, mATe AcAryabhagavAna jijJAsuo upara paramakRpA karI nIcenA be kamAM zrI saddagurunA mahimAnuM pitAnI sarvottama vANIvaDe varNana kare che - dRSTAMto naiva dRSTastribhucanajaThare sadgurorzAnadAtuH, sparzazcettatra kalpyaH sa nayati yadaho svarNatAmazmasAram / na sparzatvaM tathApi zritacaraNayuge sadguruH svIyaziSye, svIyaM sAmyaM vidhatte bhavati nirupamastena vAlaukiko'pi // 1 // [ [AtmAthI abhinna brahmanA] jJAnane upadeza karanArA zrIsadagurunuM dRSTAMta traNa lekanI aMtara [ kayAM paNa] joyuM nathI, je teozrImAM sparzamaNinuM [dRSTAMta ] kalpIe [te te dRSTAMta saMbhave nahi, kemake] te [ sparzamaNi-pArasamaNi leDhAne suvarNapaNane pamADe che, je AzcaryarUpa [ che,] te paNa [ te leDhAne sparzamaNipaNane[ pamADate] nathI, [ ane ]zrIsaddaguru [te pitAnAM] baMne caraNakamalane Azraya karelA potAnA ziSyamAM pitAnuM samapaNuM dhAraNa kare che, [arthAt tene pitAnA je kare che,] tevaDe [teozrI] upamArahita athavA [brahmasvarUpa hevAthI 3 alaikikaja [ ]1. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI. 107 yadRcchrIkhaNDavRkSaprasRtaparimalenAbhito'nye'pi vRkSAH, zazvatsaugandhyabhAjo'pyatanutanubhRtAM tApamunmUlayanti / Aagdhodha api vidhivarAta: aui vaMthinA, tredhA tApaM ca pApaM sakaruNahRdayAH svoktibhiH kSAlayanti // 2 // jema mukhya caMdananA vRkSamAMthI phelAyelA sugaMdhavaDe AsapAsane anya vRkSe paNa sthAyI sugaMdhavALAM [thaI jAya che, eTaluM ja nahi,] paNa [teo] zarIrarahita ne zarIravALAnA [ eka] tApane nirmala kare che [tema] saddaguruthI jJAna pAmelA [] karuNayukta hRdayavALA [ ziSya ] paNa prArabdhane lIdhe [pitAnI] samIpamAM rahelAnA traNa prakAranA tApane ne [traNa prakAranAM ] pApane pitAnAM vacane vaDe dhoI nAMkhe che, [tethI mukhyacaMdananA karatAM paNa zrIsadguru zreSTha che ] 2. have jaDa tathA cetananI pratItinuM nirUpaNa kare che - AtmAnAtmapratIti: prathamamabhihitA satyamithyAtvayogAt, dvedhA brahmapratItirnigamAnagaditA svAnubhUtyopapattyA / AdyA dehAnubaMdhAdbhavati tadaparA sA ca sarvAtmakatvAdAdau brahmAhamasmItyanubhava udite khalvidaM brahma pazcAt // 3 // prathama (AtmAnA vicAranA AraMbhamAM) satyapaNuM ne mithyApaNAnA saMbaMdhathI AtmA ne jaDanuM jJAna [vedamAM ] kaheluM che. svAnubhavavaDe [ ne] yuktivaDe [ema ] brahmanI pratIti be prakAranI vedamAM kahI che. [temAM] pahelI [pratIti] dehanA saMbaMdhathI thAya che, ane tethI bhinna te [ bIjI pratIti ] sarvo Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. tmakapaNathI [thAya che.] prathama brahma huM chuM AvA anubhavane udaya thayA pachI nizcaya A [ sarva ] brahma [ che e yuktivaDe brahmane anubhava udaya thAya che.] 3. sthalazarIra tathA AtmAnA bhedanuM nirUpaNa kare che-- AtmA cidvitsukhAtmAnubhavaparicita: sarvadehAdiyaMtA, satyevaM mUDhabuddhirbhajati nanu jano'nityadehAtmabuddhiM / bAhosthisnAyumajjApalarudhiravasAcarmamedoyugaMtar, viNmUtrazleSmapUrNa svaparavapuraho saMviditvA'pi bhUyaH // 4 // AtmA [ jAgramAM dehAdine pravartaka hovAthI cetanarUpa, [svapnamAM te velAne prapaMca prakAzanA hevAthI] jJAnasvarUpa, [ne suSuptimAM ] AnaMdarUpa [ che, ema] anubhavathI jJAta [che, tathA te sarva zarIrAdine niyaMtA [che. ] nizcaya ema chatAM [paNa] mUDhabuddhivALe manuSya anitya sthalazarIramAM AtmAnI buddhi kare che [N] Azcarya [che.] pitAnuM tathA anyanuM sthalazarIra bahAra hADakAM, snAyu, majajA, mAMsa, lehI, mAMsamAM rahelI carabI, cAmaDI ne udaramAM rahelI carabIthI yukata che, tathA ] aMtara viSTA, matra ne lemathI bhareluM [ che, ema ] sArI rIte jANIne paNa punaH [sthalazarIramAM AtmAnI buddhi kare che e moTuM Azcarya che.] 4. mUDhabuddhivALAne sthUlazarIramAM thatA apaNAnA saMbaMdhamAM Azcarya dekhADIne have potAnA tathA paranA mAMsamaya zarIramAM thatA mArApaNAnA saMbaMdhamAM Azcarya dekhADe che - Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI. dehastrIputramitrAnucarahayavRSAstoSahetumametthaM, sarve svAyurnayanti prathitamalamamI mAMsamImAsayaha / ete jIvanti yena vyavahRtipaTavo yena saubhAgyabhAja-, staM prANAdhIzamantargatamamRtamamuM naiva mImAMsayanti // 5 // sthalazarIra, strI, putra, mitra, sevaka, ghoDA ne baLade mane saMtoSanA heturUpa che, Ama A sarve [manuSya ] pitAnuM prasiddha saMpUrNa jIvana ahiM (A jagatamAM) mAMsanA vicAramAM vyatIta kare che, [ paraMtu] A [ badhAM zarI] jevaDe jIve che, pitApitAnA vyavahAramAM kuzala [thAya che, ane jenI sattAvaDe] maMgalarUpa thAya che, evA ] te aMtaryAmirUpe rahela, amRtarUpa, anubhavasiddha [ne] prANanA niyaMtAsaMbaMdhI vicAraja nathI [karatA e meTuM Azcarya che.] 5. jIva prArabdhakarmovaDe skUla zarIranI sAthe joDAIne A saMsAramAM bhame che ema daSTAMta ApIne samajAve che-- kazcitkITaH kathaMcitpaTumatirabhitaH kaMTakAnAM kuTIram, kuMrvastenaiva sAkaM vyavahRtividhaye ceSTate yAvadAyuH / tadvajjIvo'pi nAnAcaritasamuditaiH karmabhiH sthUladeham, nirmAyAtraiva tiSThannanudinamamunA sAkamabhyeti bhUmau // 6 // [jema] kaI caMcalabuddhivALe [sInAmane] kaDA kaI prakAre (pitAnI lALavaDe) [pitAnI] sarvabhaNa kAMTAnI (vizeSe bAvaLanI zonI) keTaDI banAvIne tenI sAtheja [pitAnA vyavahAranI siddhi mATe jIvatAsudhI bhramaNa kare che, Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $1. zrIza karAarSanAM adaza ratna. tema jIva paNa aneka kriyAovaDe sArI rIte upajelAM kAvaDa ( prArabdhakarmo vaDe ) sthUladehane racIne temAMja rahetA [ chatA ] AnI sAthe nira'tara 'pRthivIpara bhramaNa kare che.. sthUlazarIra kalpita hovAthI tene anusarIne vartavu' yeAgya nathI ema dRSTAMta ApIne upadeza kare cheH - svIkurvanyApraveSaM svajaTharabhRtaye bhISayanyazca mugdhAn, matvA vyAghro'hamitthaM sa narapazumukhAn bAdhate kiM nu sattvAn / matvA strIveSadhArI vyahamiti kurute kiM naTo bharturicchAM, tadvacchArIra AtmA pRthaganubhavato dehato yaH sa sAkSI // 7 // je[ veSa kADhanAra puruSa ] pAtAnA udarapoSaNamATe vAghanA veSa dhAraNa kare che, ane khAlakone bIvarAve che, te [ puruSa ] huM vAgha [chu] Ama mAnIne manuSya ne pazu Adi prANIone zuM pIDA kare che ? [ nathIja karatA, tathA ] strInA veSa dharanArA bhavAyA huM strI [chuM] ema mAnIne zuM patinI icchA kare che ? [ nathIja karatA, ] tevI rIte zarIramAM rahelA AtmA je anubhavavaDe zarIrathI bhinna [ che] te sAkSI [ che, zarIra nathI. cha zrutie javAnA adhikArAnusAra bhinna bhinna prakAre AtmAne eva kare che ema jaNAve che:-- svaM bAlaM rodamAnaM ciratarasamayaM zAMti mAnetuma, drAkSaM khArjUramAnaM sukadalamathavA yojayatyaMvikAsya / sacceto'timUDhaM bahujananabhavAnmaukhya saMskAra yogAd, bodhopAyarane keravazamupaniSadbodhayAmAsa samyak // 8 // Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathato . [jema] ghaNA samayathI retA pitAnA bAlakane zAMti ApavAmATe [te bAlakanI] mA AnI AgaLa dvAkha, khajura, kerI athavA sAruM keLuM mUke che, tema ghaNuM janmamAM upajelA ajJAnanA saMskAranA saMbaMdhathI paravaza [thayelA] atyaMtamUDha cittane [ zAMti ApavA mATe] upaniSat samyaka (adhikArapramANe) aneka [ AtmajJAnanAM sAdhavaDe upadeza kare che. 8 have AtmA saiAthI vadhAre priya che ema nirUpaNa kare che - yatprItyA prItipAtraM tanuyuvatitanUjArthamukhyaM sa tasmAt, preyAnAtmAtha zokAspadamitaradataH preya etatkathaM syAt / bhAryAdhaM jIvitArthI vitarati ca vapuH svAtmanaH zreya icchaM., stasmAdAtmAnameva priyamAdhikamupAsIta vidvAnna cAnyat // 9 // che jenI prItivaDe[pitAnuM zarIra, strI, putrane dravya Adi prItinAM sthAna [ thAya che, te AtmA tethI (zarIrAdithI) adhika priya che,] ane [AtmAthI] bhinna [ sarva viSaya] zokanuM sthAna [ che,] AthI A [viSaya] adhika priya kema hoI zake ? jIvavAnI icchAvALe [puruSa ApatkAlamAM ] strI Adine tyAga kare che, [ane] pitAnA jIvAtmAnuM [palekamAM] bhaluM IcchanAra [ puruSa gaMgApravezAdivaDe pitAnA] zarIrane [ tyAga kare che,] tethI vivekI adhika priya AtmAne ja upAse, paNa anyane na[upAse ]. viSayo sarvadA priya nathI, ne AtmA te sarvadA priya che ema kahe che -- Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. yasmAdyAvatpriyaM syAdiha hi viSayatastAvadasminpriyatvaM, . yAvadduHkhaM ca yasmAdbhavati khalu tatastAvadevApriyatvam / naikasminsarvakAle'styubhayamapi kadApyapriyo'pi priyaH syAt, preyAnapyapriyo pA satatamapi yataH preya AtmAkhyavastu // 10 // AmAM (AtmAthI bhinna viSayamAM) je viSayathI jyAM sudhI sukha thAya che tyAM sudhI temAM (te viSayamAM) priyapaNuM [jaNAya che, ] ane je viSaya thI jyAM sudhI duHkha thAya che tyAMsudhI ja nakkI temAM apriyapaNuM [ jaNAya che. AvI rIte priyapaNuM ne apriyapaNuM A] baMne ekamAM (eka viSayamAM) sarva samayamAM [jaNAtAM] nathI; kyAreka apriya paNa [ prajanane lIdhe ] priya thAya che, athavA adhika priya paNuM [keI kAraNathI] apriya [ thAya che.] jethI [anAtmavastumAM rahelI prIti sarvadA rahenArI nathI, tethI] AtmAnAmavALI vastu sarvadAja priya[ che.] 10. kaThavallInAmanI upaniSaddamAM paNa AtmA sarvathI adhika priya che ema kahyuM che ema jaNAve che:-- zreyaH preyazca loke dvividhAbhihitaM kAmyamAtyaMtikaM ca, .. kAmyaM duHkhaikabIjaM kSaNalavavirasaM tazcikIrSati maMdAH / . brahmaivAtyaMtikaM yaniratizayasukhasyAspadaM saMzrayaMte, tatvajJAstava kAThopaniSadabhihitaM SaDvidhAyAM ca valyAm // 11 // jagamAM priya ne niHzreyasa [e] kAmya ne AtyaMtika [ema] be prakAranuM kahevuM [che, temAM ] kAmya (A leka vA paralekanuM viSayasukha, duHkhanuM ja kAraNuM, [] kSaNamAtramAM Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI. 613 sukharahita thanAruM [che, ] tene ajJAnIo Icche che. AtyaMtika brahmAja che, je niratizayasukhanuM sthAna [che, ne tene ] brahma vettAo Azraya kare che, ane te (niHzreyasa ne priya) che prakAranI vaTvIvALI kaThopaniSaddamAM kahyuM [ che.] 11. aMtarAtmAmAM aMtaHkaraNanI sthiratAvALA puruSanA aMtaHkaraNanI traNe avasthAnA vyavahAra AtmAnA anusaMdhAnavALA che ema jaNAve che:-- AtmAmbhodhestaraMgo'smyahamiti gamane bhAvayannAsanasthA, saMvitsUtrAnuviddho maNirahamiti vA caMdriyArthapratItau / hRSTo'smyAtmAvilokAditi zayanavidhau mana AnaMdasiMdhAna, vaMtarniSTo mumukSuH sa khalu tanubhRtAM yo nayatyevamAyuH // 12 // cAlatI velAe huM AtmarUpa samudrane taraMga chuM ema bhAvanA karate [ cho.] athavA Asana upara beThe hoya tyAre huM jJAnarUpa sUtramAM parovAyelo pAre [ ] ema [ bhAvanA karate chate, vA] idrinA viSayenI pratItimAM [huM] AtmAnA darzanathI harSa pAme chuM ema [bhAvanA karate chate,] ane sUvAnA samayamAM [huM] sukhasAgaramAM DubI gayela [chuM ema bhAvanA karato chato,] je mumukSu evI rIte [pitAnuM ] AyuSya vyatIta kare che te [ mumukSu ] nakkI zarIradhArIomAM aMtarAtmAmAM sthiratAvALe [che.] 12. aMtarAtmAmAM aMtaHkaraNanI sthiratAvALA puruSanI sthitinuM punaH prakAratare nipaNa kare che-- Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrIzaMkarAcAryanAM annadaza ratnA. vairAjadhyaSTirUpaM jagadakhilamidaM nAmarUpAtmakaM syA, daMtaHsthaprANamukhyAtpracalati ca punarvotti sarvAn padArthAn / nAyaM kartA na bhoktA savitRvaditi yo jJAnavijJAnapUrNa, sAkSAditthaM vijAnanvyavaharati parAtmAnusaMdhAnapUrvam // 13 // A sa` nAmarUpavALuM jagat virATna (sthUlasamaSTinA abhimAnI brahmanu) vyaSTirUpa ( aMzarUpa ) che, ane punaH aMtaramAM rahela prANunA karatAM zreSThathI ( cetanathI ) vyavahAra kare che, [ tathA tethIja ] sarve padArthone jANe che. sUryanI peThe A katA nathI, [ne] bhokatA [ paNa] nathI, ema je zAstrajJAna ne anubhavathI pUrNa [thAya che, te] sAkSAt AvI rIte anubhavate [chatA] zuddhAtmAnA anusaMdhAnapUrvaka vyavahAra kare che. 13, e prakAranA vairAgyanu pratipAdana tathA be prakAranA saMnyAsanuM prAMtanArUpe kathana kare cheH- naivedyaM jJAnagarbha dvividhamabhihitaM tatra vairAgyamAdyaM, prAyo duHkhAvalokAdbhavati gRhasuhRtputravittaiSaNAdeH / anyajjJAnopadezAdyaduditaviSaye vAMtavaddheyatA syAt, pravrajyApi dvidhA syAnniyamitamanasAM dehato gehatazca // 14 // duHkhathI upajelA [ne ] jJAnathI upajelA [ ema ] e prakAranI virAga kahyo [ che. ] temAM prathama ( du:khathI upajelA ) mahudhA ghara, mitra, putra ne dravyanI tRSNAthI thatA du:khanA anubhavathI thAya che, [ ane ] bIjo ( jJAnathI upajelA ) jJAnanA upadezathI [ thAya che, ] jethI kahelA [ ghara Adi ] viSayamAM vamana Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karelAnA jevI tyAganI buddhi thAya che. manane niyamamAM rAkhanArAene zarIrathI ne gharathI [ema] saMnyAsa paNa be prakArane thAya che. 14. ahaMtA tathA mamatA duHkhanA sthAnarUpa hevAthI tenA tyAgane upadeza kare che-- yaH kazcitsaukhyatokhijagati yatate naiva duHkhasya heto. dehe'haMtA tadutthA svaviSayamamatA cati duHkhAspade hai| jAnanogAbhighAtAnubhavati yato nityadehAtmabuddhi-, bhIrvAputrArthanAze vipadamadha parAmeti nArAtinAze // 15 // JtraNa lekamAM je (eN) keI sukhanI prAptimATe na kara che, ane mATe [keI yatna] nathIja [karatuM. zarIramAM huMpaNuM ne tethI utpanna thatuM pitAnA [manAtA] viSayamAM mArApaNuM A be duHkhanAM sthAna [che, Ama] jANa [chate paNa manuSya jethI niraMtara zarIramAM AtmAnI buddhivALa [ rahe che, tethI] rega ne mAra Adi [duHkhane] anubhave che, tathA jI, putra ne dravyanA nAzamAM [teomAM mArApaNAnI buddhi hevAne lIdhe] TA duHkhane prApta thAya che, [ paNa zatrumAM mArA paNAnI buddhi na hovAthI ] zatrunA nAzamAM [ te duHkhane prApta thata ] nathI15. gRhastha gharamAM rahIne paNa vivekavaDe ahaMtAmagatAne tyajI zake che ema jaNAve che - Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } zrIzakarAcAryanAM aSTAdeza ratnA. tiSThan gehe gRhezo'pyatithiriva nijaM dhAma gaMtuM cikIrSugaihasthaM duHkhasosyaM na bhajati sahasA nirmamatvAbhimAnaH / AyAtrA yAsyatIdaM jaladapaTalavadyAtR yAsyatyavazyaM, dehAdyaM sarvameva praviditaviSayo yatra tiSThatyayatnaH // 16 // potAnA nivAsasthAne javAnI icchAvALA atithinI peThe [ potAnA manAtA ] gharamAM rahetAM [chatAM] paNa mArApaNAthI ne hu paNAthI rahita gRhastha gharasaMba MdhI du:khasukhane vegathI prApta thatA nathI, [kiMtu ] vAdaLAnI peThe A zarIrAddhi sarveja [viSaye ] AvanAra avazya Avaze,[ ane ] javAnA [avasya] jaze, [Ama] viSayAnA svarUpane yathArtha jANanAra [te] yatnarahita [ thayA chatA ] jemAM ( gharamAM ) rahe che. 16. thyAgaLa je e prakAranA sanyAsanAM nAma kyAM hatAM tenAMlakSaNA kahe che: zaktyA: nirmokataH svAdvahirahiriva yaH pravrajan svIyagehAcchAyAM mArgamotthAM pathika iva manAk saMzraye dehasaMsthAm / tparyAptaM tarubhyaH patitaphalamayaM prArthaye dvaizyamatraM, svAtmArAmaM praveSTuM sa khalu sukhamayaM pravrajedde hato'pi // 17 // [ peAtAnA] sAmarthyavaDe peAtAnI kAMcaLImAMthI bahAra [nIkaLI jatA ] sarpanI peThe je [puruSa vairAgyanA alavarDa ] potAnA gharamAMthI nIkaLI jatA [chatA] mArganAM jhADAnI paDelI chAyAnA [ Azraya karatA ] pravAsInI peThe thADA samaya zarIranI sthitinA upAyanA Azraya kare. A bhUkha maTe teTalAM jhADAmAMthI Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatalAkI. 617 kharI paDelAM rUpa bhikSAnnanI icchAkare; ane sukharUpa potAnA AtmasvarUpamAM praveza karavAmATe te nizcaya zarIrathI paNa bahAra nIkaLI jAya. ( dehAbhimAnanA parityAga kare. ) 17, vairAgyane abhAve utpanna thatA kAma, krodha ne leAbhanA tyAganI agatya tathA temanA tyAganA upAyanuM nirUpaNa kare cheH-- kAmo buddhAbudeti prathamamiha manasyuddizatyarthajAtaM, tadguhAtIMdviyAsyaistadanadhigamataH krodha Avirbhavecca / prAptAvarthasya saMrakSaNamatirudito lobha etatrayaM syAt, sarveSAM pAtahetustadiha matimatA tyAjyamadhyAtmayogAt // 18 // ahiM ( A jagamAM ) prathama [manuSyAdinI ] buddhimAM viSayatRSNA upaje che, [ pachI te] manamAM viSayasamUha meLavavAmATe yatna kare che, [ne ] tene (te viSayane) iMdriyArUpa mukheAvaDe grahaNa kare che, ane tenI aprAptithI [ manamAM ] krodha AvibhAva pAme che. viSayanI prAptimAM [ je tenA ] sa MrakSaNanI buddhi [te] rUpa lAbha udaya pAme che. A traNa sarvenA ( sarva jIvAnA ) patananA heturUpa [che, ] tethI ahiM buddhimAne [potAnA cittane ] AtmAmAM susthira karavAvaDa [ te traNe ] tyajI devAceAgya [che. ] 18, dAnAdi upAyeAvaDe meAkSamAM pratibaMdha karanAra adAnAdine parityAga karavAne upadeza kare che:-~~ dAnaM brahmArpaNaM yatkriyata iha nRbhiH syAtkSamAkrodhasaMjJA, zraddhA''stikyaM ca satyaM saditi paramataH setusaMzaM catuSkam / Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. tatsyAddhAya jaMtoriti catura imAndAnapUrvaizcaturbhi-, . stIrvA zreyo'mRtaM ca zrayata iha naraH svargatiM jyotirAptim // 19 // [ahiM (A pRthivIpara) manuSyavaDe je brahmane arpaNa karAya che [te] dAna, akodhanAmavALI kSamA, AstikapaNurUpa (vizvAsarUpa) zraddhA, [] brahma-satya-A [cAra mokSanAM sAdhana che.] AthI bhinna [ adAna, krodha, azraddhA ne asatya A] cAra setunAmavALAM [ che.] te prANIne baMdhane mATe thAya che, tethI vivekI puruSa] A [cArane] dAnAdi cAravaDe tarIne kalyANane, amRtane uttama gatine ne cetananI prAptine Azraya kare che. 1ii . aMta:karaNanI pavitratA vadhAravA mATe gRhastha mumukSue vaizvadeva tathA prANagnihotra karavAM joIe ema jaNAve che -- annaM devAtithibhyo'rpitamamRtamidaM cAnyathA moghamannaM, yazcAtmArtha vidhatte tadiha nigaditaM mRtyurUpaM hi tasya / loke'sau kevalAgho bhavati tanubhRtAM kevalAdi ca yaH syAt, tyatvA prANAgnihotraM vidhivadanudinaM yo'znute so'pi mrtyH|| devene ne atithione ApeluM A anna amRtarUpa [thAya che,] ane bIjI rIte (vaizvadevamAM devane tathA vaizvadevane aMte atithine nahi ApeluM) anna niSphala [ thAya che,] tathA je pitAne mATe [ aa] rAMdhe che, te [a] nizcaya tenA mRtyurUpa ahiM (zAmAM) kahyuM che. jemAM je ekale bhakSaNa karanAre thAya che te manuSyamAM kevala pAparUpa thAya che, ane Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItakI... vidhipUrvaka prANagnihotrane tyAga karIne je nityabhakSaNa kare che te paNa maravAnA dharmavALe [ rahe che.] 20. prasaMga AvatAM annadAnanuM mAhAtma kahe che - loke bhojaH sa evArpayati gRhagatAyArthine'naM kRzAya, tane pUrvamAM prati maNa kapale nAtAZ: I sakhye nAnArthine yo'rpayati na sa sakhA sevamAnAya nityaM, saMsaktAyAmasmAdvimukha iva parAvRttimicchetkadaryAt // 21 // je [manuSya pitAne] ghera AvelA duHkhI yAcakane anna Ape che te lekamAM vAstavika dAtA chei,] tene yajJavidhimAM pUrNa A lAiva viIi anna [prApta] thAya che, [ne te] ajAtazatru thAya che. nitya sevA karanArA ne anyanA AzrayavinAnA annanI yAcanA karanAra mitrane je anna ApatuM nathI tene te mitra thata] nathI. [] A kRpaNathI vimukhanA je [thaI tenAthI ] pAcho pharavAne Irache che. 21. A jagatanA svarUpane viveka karavA prathama jagatanA kAraNa ajJAnanuM kathana kare che - svAhAnahAnahetU jagadudayalayau sarvasAdhAraNau sto, jIvevAsvarNagarbha zrutaya iti jaguhUyate svaprabodhe / . vizvaM brahmaNyabodhe jagati punaridaM hUyate brahma tadvaH, chuktau raupyaM ca raupye'dhikaraNamathavA hUyate'nyo'nyamohAt // AtmAnA ajJAna ne [AtmAnA] jJAnarUpa kAraNavALA jagatanI utpatti ne laya hiraNyagarbhaparyata mAM sarvane sAdhA Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. raNa che ema kRtio kahe che. [jema] parasparanA avivekathI chIpamAM rUpuM athavA rUpAmAM adhikaraNa (chIpa) hemAI-apratItine viSaya thaI-jAya che, tema AtmAnA jJAnanA samayamAM vizva brahmamAM hemAI jAya che, ane [AtmAnA] ajJAnamAM A brahma jagatamAM hemAI jAya che. ra2. A jagatanuM kAraNa sat tathA asatathI vilakSaNa che ema kahe che - tucchatvAnnAsadAsIdganakusumavadbhaka no sadAsIt, kiMvAbhyAmanyadAsIdvayavahRtigatisannAsa lokastadAnIm / kiMtvarvAgeva zuktI rajatavaraparo no virAD vyomapUrvaH, zarmaNyAtmanyathaitatkuhakasalilavatika bhavedAvarIvaH // 23 // AkAzanA phUlanI peThetucchapaNathI (kAraNapaNAnI ayogyatAthI) [ jaganI utpattinI pUrve tenA upAdAnakAraNarUpe ] asat nahetuM, [ane] bheda karanAra [brazathI bhinna] satpa Na jagatanI pUrve tenA upAdAnakAraNarUpe] nahotuM, paraMtu A bethI bhinna (asat ne satthI vilakSaNa)[ jagatanA upAdAnakAraNarUpe] hatuM. te velA vyAvahArikasattAvALe leka nahote, sUtrAtmarUpa kAraNavALe bIjo virA paNa ] nahete, kiMtu chIpamAM rUpAnI peThe pachIja (vacalyA samayamAM ja) [te sarva vyAvahArika sanI pratIti thAya che.] have aidrajAlike dekhADelA mithyA jalanI peThe A [ jagata ] AnaMdarU5 AtmAne AvaraNa karanAruM thAya che zuM? [nathI thatuM.] 23. Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatalaeNkI. baMdha ne mekSa baMne vAstavika nathI, paNa kalpita che ema kahe che - baMdho janmAtyayAtmA yadi na punarabhUttarhi mokSo'pi nAsId, yadvadrAtrirdinaM vA na bhavati taraNau kiMtu dRgdoSa eSaH / aprANaM zuddhamekaM samabhavadatha tanmAyayA kartRsaMjJaM, tasmAdanyacca nAsItparivRtamajayA jIvabhUtaM tadeva // 24 // jema rAtrinA divase sUryamAM nathI thatAM, paraMtu pRthivIrUpa upAdhine lIdhe A dRSTine deSa [che, tema] je janmamaraNarUpa baMdha nathI, te puna: mekSa paNa nathI. [ saSTinA pUrvakAlamAM] zuddha, prANarahita [] eka [ brahma] hatuM. pachI te mAyAvaDe kartAnAmavALuM (Izvara) [ thayuM, te] tenAthI bhinna nahotuM. teja [ brahma] avidyA vaDe AcchAdita thaIne AvarUpa [thayuM.] 24. A jagatanA upAdAnakAraNa ajJAnanuM nirUpaNa kare che - prAgAsIdbhAvarUpaM tama iti tamasA gUDhamasmAdatayaM, kSIrAMtaryadvandaMbho janiriha jagato nAmarUpAtmakasya / kAmAddhAtuH sisRkSoranugatajagataH karmabhiH saMpravRttAd, retorUpairmanobhiH prathamamanugataiH saMtataiH kAryamANaiH // 25 // [ A jagatanI utpattinI ] pUrve [A jaganA upAdAnakAraNabhUta ] bhAvarUpa ajJAna hatuM A ajJAnamAM [ jagata ] na jaNAya evuM [hatuM.] AthI jema dUdhanI aMtara jala[jANavAmAM na Ave ema rahe che, tema A jagatu ajJAnanI aMtara jANavAmAM na Ave ema raheluM hatuM. pachI jagatanA] bIjarUpa vAsanAothI anAdi pravAhaDe AvelAM, niraMtara karAtAM, Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka22 zrIzaMkarAcAryanAM achAza ratna. ni pravAhathI cAlyA AvatA jagatanAM karmovaDe sArI rIte pravRtta thayelA [ jagatane] utpanna karavAnI IcchAvALA paramAtmAnI IcchAthI nAmarUpAtmaka jagatanI AmAM (A ajJAnamAM) utpatti thaI.rapa. have mAyAnA cAra prakAranA tuccha dharmonuM nirUpaNa kare che - catvAro'syAH kapardA yuvatiratha bhavenUtanA nityameSA, mAyA vA pezalA syAdaghaTanaghaTanApATavaM yAti yasmAt / . syAdAraMbhe ghRtAsyA zrutibhavavayunAnyevamAcchAdayantI, . tasyAmetau suparNAviva parapuruSau tiSThato'rthapratItyA // 26 // AnA (A mAyAnA) cAra tuccha dharma [ che.] prathama [ tuccha dharma] A mAyA nitya navI (ekarUpe rahenArI) [hevAthI] yuvatI (jUnI nahi thanArI) [ che, ] jethI [te na ghaTI zake evuM karavAmAM kuzalapaNune pAme che, [tethI te] kuzala che, A tene bIje tuccha dharma che;] vaLI ti AraMbhamAM ghInA jevA mukhavALI (uparathI ramaNeya jaNanArI) che [A tene trIje tucchadharma che;] tathA upaniSade pratipAdana karelAM jJAnene tei pitAnI AvaraNazakitavaDe ema DhAMkI denArI che, A tene cethe tuccha dharma che. ] temAM (upara kahelI mAyAmAM) padArthonA prakAzANAvaTe A paramAtmA ne jIva pakSInI peThe rahyA che. [mAyA jaDa hevAthI padArthone prakAzI zake nahi. padArthone prakAzavAnuM kAma te cetanasvabhAvavALA Izvara ne jIva kare che.] ra6. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzataAkI. jIvAtmAne ne paramAtmAne bheda upAdhane lIdhe pratIta thAya che, vastutAe temane bheda nathI ema jaNAve che - ekastatrAstyasaMgastadanu tadaparo'jJAnasiMdhuM praviSTo, vismRtyAtmasvarUpaM sa vividhajagadAkAramAbhAsamaikSat / buddhayAMtaryAvadaikSadvisRjati tamajA so'pi tAmevamekastAvadviprAstamekaM kathamapi bahudhA kalpayanti svvaagbhiH|| temAM eka (paramAtmA) asaMga che, [ane] tenI pachIne tenAthI bhinna [ jIvAtmA] ajJAnasAgaramAM Dubele [che, ane te pitAnA svarUpanuM vismaraNa karIne nAnA prakAranA jaganA AkArarUpa AbhAsane jue che, jyAre [te jIva] buddhivaDe aMtarAtmAne sAkSAtkAra kare che tyAre avidyA tene parityAga kare che, [] te [jIva] paNa te avidyA ne [ parityAga kare che.] evI rIte paramAtmA ne jIvAtmA] eka [chatAM paNa vidvAne te ekane kaI paNa prakAre pitAnAM vacanevaDe [jijJAsuone samajAvavA mATe) bahu prakAre kape che. ra7. aMtarAtmAne janmamaraNano saMbaMdha nathI ema kahe che - nAyAti pratyagAtmA prajananasamaye naiva yAtyaMtakAle,, yatso'khaNDo'sti laiMgaM mana iha vizati pravajatyUrvamarvAk / tatkArya sthUlatAM vA na bhajati vapuSaH kiMtu saMskArajAte. stejomAtrA gRhItvA brajati punarihAyAti taistai: sahaiva // 28 // aMtarAtmA janmanA samayamAM [kyAMIthI] AvatuM nathI, [ane] maraNanA samayamAM [kayAMI] nathI ja ja, kemake te vyApaka Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. che sUphamazarIramAM raheluM aMta:karaNa ahiM, (A lekamAM,) upara, (svAdimAM,) [athavA nIce (nIcenA mAM) praveza kare che, [tathA bIjA zarIramATe ] jAya che. te [ aMta:karaNa ] skUlazarIranA dubelapaNane athavA sthalapaNAne sevatuM nathI, paraMtu [maraNakAle] saMskAranA samUhanI sAthe temAtrAne (Indriyone tathA prANane) grahaNa karIne jAya che, [ane] puna: [ janmakAle ] temanI temanI sAtheja ahiM (navA zarIramAM) Ave che. 28. - mAtAnA garbhamAM praveza kare tathA maraNanA samayamAM zarIra mAMthI nIkaLI javuM e aMtaHkaraNamAM saMbhave che, AtmAmAM sabhavatuM nathI, A vAtane eka vedokta AkhyAyikAdvArA siddha karI batAve che - AsItpUrva subaMdhu zamavanisuro yaH purodhAH sanAtejhyAtkUTAbhicArAtla khalu mRtimitastanmanogAtkRtAMtaM / tadAtA zrautamaMtraiH punarana yaditi prAha sUktena vedastasmAdAtmAbhiyuktaM vrajati nanu manaH karhicinnAMtarAtmA // pUrve subaMdhunAmano zreSTha brAhmaNa hate. je sanAti[nAmanA rAjA ne purehita [hate.] te [ kaI ] brAhmaNe kapaTathI karelA maraNane prayogathI maraNa pAme. tenuM aMta:karaNa yamanI pAse gayuM. [ pachI] tenA bhAIe vedanA maMtrevaDe [te aMta:karaNane] pAchuM ApyuM, Ama [ ]veda sUktavaDe kahe che, tethI jIvAbhAsahita aMta:karaNaja [ maraNakAle] jAya che, aMtarAtmA kadIpaNa jo] nathI. ra9. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsatazlokI. 625 kriyA Adi dharmo aMtaHkaraNanA che, AtmAnA nathI, ema kahe che - eko niSkaMpa AtmA pracalati manasA dhAvamAnena tasmi-:..., stiSThannagre'tha pazcAnna hi tamanugataM jAnate cakSurAdhAH / yavatpAthastaraGgaiH pracalati parito dhAvamAnastadaMtaH, prAk pazcAdasti teSAM pavanasamuditaistaiH prazAMtairyathAvat // 30 // eka [ ] calAyamAnapaNathI rahita AtmA calAyamAna thatA mananI [sAthe] calana karatA jaNAya che, [ane te] temAM (te manamAM) rahete [ ] vaLI [tenI] AgaLa [tathA] pAchaLa [paNa rahe che.] te anugatane (manamAM rahelA AtmAne) netrAdi nathI ja jANatAM. jema jala vAyuthI upaDelA [] cAre bAju deDatA taraMganI [ sAthe] cAle che, teonI aMtara, AgaLa [] pAchaLa [paNa] te (jala) raheluM che, te [taraMge] zAMta thavAthI [te jala] pUrvanI peThe [ sthira pratIta thAya che, tema AtmA paNa mananI kriyAonI sAthe kiyA karate, ne mananI sthiratAmAM akriya pratIta thAya che.] 30. have jIvAtmA aMtaHkaraNanI bahirmukhatAvaDe bahAranA viSayomAM rAgavALe thAya che ema kahe che - ekAkyAsItsa pUrva mRgayati viSayAnAnupUrtyAMtarAtmA, jAyA me syAtprajA vA dhanamupakaraNaM karma kurvestadartham / klaizaiH prANAvazeSairmahadapi manute nAnyadasmAdrIya. stvekAlAbhe'pyakRtsno mRta iva virmtyekhaanyaa'kRtaarthH||31|| te aMtarAtmA pUrve ekale hate. [pachI te] mane strI 40 Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM achAdaza rane. prApta thAya, [tathA mane] saMtAna, ane [ nivehanA ne karmanA] rAdhanarUpa dhata [prApta thAya, AvI rIte] anukrame viSane zadhe che. paNa bAkI rahe evA meva[] tene (viSaya) mATe karma karate [ ] bIjI zreSTha [ vastune] paNa AnAthI caDhiyAtI mAnatuM nathI. vaLI temAMnA] ekanA alAbhamAM paNa pitAne apUrNa [mAnIne] muelAnA je thaIne ] zaMbhI jAya che, tathA prApta thayelA viSayamAMnA] ekanI hAni vaDe[pitAne ] akRtArtha [mAne che. ]31. - jIva nijAnaMdanuM vismaraNa karI vidhyaparAyaNa thAya che te avidhAnI AvaraNazaktine lIdhe thAya che. nIcenA mAM avidyAnI te AvaraNazakitanuM svarUpa darzAve che - nAsItpUrva, na pazcAdatanudinakarAcchAdako vArivAho, dRzyaH kiMvaMtarAsau sthagayati sadRzaM pazyato nArkabimbam / * nocedevaM vinA jaladharapaTalaM bhAsate tarhi kasmAt, tadvadvizvaM pidhatte dRzamatha na paraM bhAsakaM cAlakaM svam // 32 // vAdaLuM vistAravALA sUryane DhAMkanAruM [pratIta thAya che. te vAdaLuM] pUrve (unALAmAM) nahotuM, [tathA] pachI (zaradaRtunA aMtamAM)[paNa te hetuM ] nathI, paraMtu A madhyamAM (varSARtumAM) dekhAya che. ] te [vAdaLuM sUryane] jenArAnI dRSTine roke che, sUryanA biMbane [AvaraNa karatuM] nathI. je emana heya sUvinA vAdaLuM kenAthI pratIta thAya che? tema jagatuM [jonAranA] aMtakaraNane AvaraNa kare che, paNa pitAne Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatazlokI. 627 prakAzanAra [ ne ]. pravRtta karanAra paramAtmAne vaNu karatuM ] nathI. 32. svamanA dRSTAMtavaDe jAmranA prapaMcanA mithyApratyuAnu varNana kareche.bhuNjaanH svapnarAjyaM sasakalavibhavo jAgaraM prApya bhUyo; rAjyabhraSTo'hamitthaM na bhajati viSamaM tanmRSAmanyamAnaH / svapne kurvannagamyAgamanamukhamaghaM tena na pratyavAyI, tadvajAgraddazAyAM vyavahRtimakhilAM svapnakadvismarezcet // 33 // [[sainya ne bhaMDAra Adi] sarva vaibhavasahita svapnanA rAjyane bhAgavanAsa [puruSa] punaH jAgratane pAmIne huM rAjyathI bhraSTa [thayA ] AvA prakAranA zAkane prApta thatA nathI, [ kemake te] tene mithyA mAnanArA [che.] svapnamAM nahi sa Mga karavAyogyanA saMga karavA Adi pApane karatA [chatA ] tevaDa [te] doSavALA [ thatA ] nathI, [ kemake svapnanA karmane te mithyA mAne che. evI rIte] jAgradavasthAmAM [ paNa ] saghaLA vyavahArane jo svapnanI peThe visarI jAya [ ] tenI peThe (svapnanI peThe) [te doSanA bhAgI thatA nathI. 33. jAvrat tathA svapna e baMne avasthAe mithyA che. ema nIcenA be zlokAthI jaNAve che:-- svapnAvasthAnubhUtaM zubhamatha viSamaM tanmRSA jAgare syAjAgratyAM sthUladehavyavahRtiviSayaM tanmRSA svapnakAle / itthaM mithyAtvasiddhAvanizamubhayathA sajjane tatra mUDhaH, saceta jJAnajesmiAzi hita nuM tanna vijJo vayaM drA Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. | svapnAvasthAmAM anubhaveluM [je] zubha ane azubha te jAgratamAM mithyA thAya che, [tathA ] jAgramAM [je] sthalazarIranA vyavahAranA [zubha ke azubha] viSaya te svapnanA samayamAM mithyA [ thAya che.] AvI rIte baMne prakAre niraMtara [ temanA] mithyApaNAnI siddhimAM [tathA] ahiMja A tene prakAzaka vidyamAna chatAM [paNa] temAM (te baMne avasthAnA zubhAzubha vyavahAramAM) avivekI [je] AsaktivALe thAya che, A zAthI [thAya che] te ame jANatA nathI. 34. . jIvantaM jAgratIha svajanamatha mRtaM svapnakole nirIkSya, nivedaM yAtyakasmAnmRtamamRtamamuM vIkSya harSa prayAti / smRtvApyetasya jaMtonidhanamasuyurti bhASate tena sAkaM satyevaM bhAti bhUyo'lpakasamayavazAtsatyatA vA mRSAtvam / / ahiM (A lekamAM) jAgrataviSe jIvatA pitAnA saMbaMdhIne pachI svapnanA samayamAM mue joIne akasmAta duHkhane pAme che, athavA jAgramAM muelA Ane [ svapnamAM ] jIvate joIne harSa pAme che. [jAgratamAM A prANInA maraNanuM maraNa karIne paNa [athavA jIvatAnA] jIvananuM [smaraNa karIne paNa] tenI sAthe [mane rAjyane vaza thaI] balavA lAge che, Ama chatAM lAMbA samaya ne TUMkA samayane lIdhe [ jAgratamAM] satyapaNuM kiMvA [ svapnamAM 3 mithyApaNuM bhAse che, [ paNa vicAradRSTithI baMnenuM mithyApaNuM che. ] 35. A jagatanA vyAvahArika satyapaNAne jaNAve che - Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatamleAkI. 629 svAptastrIsaMga saukhyAdapi bhRzamasato yA ca retayutiH syAt, sAdRzyA sadvadetatsphurAta jagadasatkAraNaM satyakalpam / svapne satyaH pumAnsyAdyuvatiriha mRSaivAnayoH saMyutizca, prAtaH zukreNa vastropahatiriti yataH kalpanAmUlametat // 36 // [jema] atyaMta asata [chatAM] paNa svapnamAM pratIta thayelI strInA sagavaDe thatA sukhathI je vIryanuM skhalana thAya che, tema asatkAraNavALuM A jagat [ sattA] sadRzapaNAthI satyanA jevuM jaNAya che. A svapnamAM puruSa satya che, [ ane ] strI tathA A aMnenA ( puruSInA ) saMyAga mithyAja [ che, paraMtu] prAta:kAle vIryavaDe vastranI malinatA [pratyakSapramANuvaDe siddha che. ] jethI AvI rIte [ che, tethI ] A [ sarva ] kalpanAthI upajeluM [che, ema nakkI thAya che.] 36. jApradAdi traNe asthAviSe anubhavamAM AvatA AtmAne kAi jANatuM nathI e Azraya che ema jaNAve che:-- pazyatyArAmamasya pratidivasamamI jaMtavaH svApakAle, pazyatyenaM na kazcitkaraNagaNamRte mAyayA krIDamAnam / jAgratyarthavrajAnAmatha ca tanubhRtAM bhAsakaM cAlakaM vA, no jAnIte suSuptau paramasukhamayaM kazcidAzcaryametat // 37 // A prANIe pratidina svapnanA samayamAM AnA ( A AtmAnA ) Ana tune jue che, [ para tu] driyAnA samUvinA mAyAva3 krIDA karatA Ane kAi jotuM nathI; vaLI jAgnamAM paNa viSayanA samUhonA prakAzaka athavA prANIonA pravartakane [ kAi Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63. zrIzakarAcAryanAM mAdaza ratnA. jotuM nathI; tathA ] suSuptimAM paramAnaMdamayane koi jANatuM nathI, A Azcarya [che.] 37. // vyAvahArikasattAvALAM sadguru te zAstrI pAramArthikasattAvALA brahmanI prApti thai zake che sprena yuktipUrvaka samajAve che:-~ svapne maMtropadezaH zravaNaparicitaH satya eSa prabodha, svAnAdeva prasAdAdabhilaSitaphalaM satyatAM prAtareti / satyaprAptistvasatyAdapi bhavati tathA kiMca tatsvaprakAzam, yenedaM bhAti sarvaM caramacaramathoccAvacaM dRzyajAtam // 38 // svapnamAM maMtranA upadeza zrAtre driyanA viSaya thayA hAya A jAgramAM satyarUpa [thAya che, tathA] svapnamAMja [ IzvaranI ] kRpAthI [ prApta thayelu ] icchita la prAta:kAle satyapaNAne pAme che. evI rIte satyanI prApti te asatyathI paNa thAya che. [Ama hAvAthI vyAvahArika sadgurue karelA satya brahmanA upadeza paNa lIbhUta thAya che. ] vaLI te [ brahma ] svaprakAza [ che, ] jevaDe A sarva sthAvara gama ane UMcanIca dRzyane samuha pratIta thAya che. 38, jAdavasthAmAM dRzya padArthAnA mithyApaNAnuM tathA zrutimAM kahelA prANAyAmantratanuM nirUpaNa kare che:-- madhyaprANaM suSuptau svajanimanuvizantyagnisUryAdayo'mI, bAgAcA prANavAyuM tadiha nigaditA glAnireSAM na vAyoH / tebhyo dRzyAvabhAso bhrama iti viditaH zuktikArIpyakalpaH, prANAyAmaprataM tacchrutizirasi mataM svAramalabdhau na cAnyat // 39 // Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlatako. suSuptimAM [vANa ne netra Adina deagnine sUrya Adi pitAnA kAraNarUpa virATsa abhedabhAve praveza kare che, [ane] vANI Adi [ idri ] prANavAyumAM [abhedabhAve praveza kare che, ] tethI AmAM (suSuptimAM) emane (deve sahita iMdriyane) laya [upaniSaddamAM nirUpaNa kare che, [paNa prANa] vAyune [ laya nirUpaNa karyo ] nathI. [ jAgratamAM paNa teo vaDe (iMdriyAdivaDe) [] dRzyanI pratIti [te chIpamAM rUpAnA jevI bhrAMti [che] ema jJAta [ che, ] tethI pitAnA AtmAnA sAkSAtkAramATe prANAyAmanuM (traNe avasthAmAM avikArI rahenAra prANanA jevA AtmAnuM) vrata upaniSaddamAM mAneluM che, paNa anyanuM (IdriyonuM) nahi. 39. vairAgyanI prAptivaDe jJAnanI prApti thAya che ema daSTAMta ApIne kahe che - no'kasmAdAmedhaH spRzati ca dahana: kiMtu zuSkaM nidAghAdAI ceto'nubaMdhaiH kRtasukRtamapi svoktakarmaprajAthaiH / tadvajjJAnAgniretatspRzati na sahasA kiMtu vairAgyazuSkaM, tasmAcchuddho virAgaH prathamamabhihitastena vijnyaansiddhiH||40|| jima agni bhInAM lAkaDAne turata sparza karatuM nathI, kiMtu tApathI sUkAyelAne [te turata sparza kare che, tema viSa nA] dRDha rAga vaDebhInA thayelA Acittane, pitAnAM zAstramAM pahelAM karmovaDe, saMtAneva ke dravyavaDe zubhasaMskAravALuM karyuM hoya te paNa jJAnarUpa egni turata sparza karatuM nathI, kiMtu Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdeza rane. vairAgyaDe sUkAyelA [cittane te jJAnarUpa agni turata sparza kare che, ] tethI prathama zuddha vairAgya kahe che, tevaTe vijJAnanI siddhi thAya che.] 61 * * uparanA lekamAM vairAgyanI prApti thayA pachI jJAnanI prApti thAya che ema kahyuM temAM pramANarUpe IzAvAsya upaniSaddanA pahelA maMtrarUpa zrutine arthathI kahe che - yatkicinnAmarUpAtmakamidamasadevoditaM bhAti bhUmau, ... yenAnekaprakArairvyavaharati jagayena tenezvareNa / tatpracchAdanIyaM nibhRtarazanayA yadvadeSa dvijihastena tyaktena bhojyaM sukhamanatizayaM mA gRdho'nyaddhanAdyam // 41 // je kAMI asaja upajeluM A nAmarUpAtmaka [ jagata vyavahAranI] bhUmimAM vaDe pratIta thAya che, [ane] jevaDe [A] jagata aneka prakAre vyavahAra kare che, te IzvaravaDe, jema sArI rIte jANelI deraDIvaDe A [bhrAMtithI pratIta thayele ] sarpa [DhaMkAI jAya che] tema, [A jagatuM] sArI rIte DhAMkI devAne cagya [che.] tenA (te jagannA) tyAgavaDe [vivekIe] niratizaya sukha jogavavuM, [ ane tenAthI ] vilakSaNa dhanAdinI IcchA na karavI. 41. " be prakAranI muktinuM, te muktinAM sAdhanonuM, tathA jJAnanI zreSThatAnuM nirUpaNa kare che-- jIvanmuktirmumukSoH prathamamatha tato muktirAtyaMtikI ca, te'bhyAsabAnayogAdgurucaraNakRpApAMgasaMgena labdhAt / Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI. 633 abhyAso'pi dvidhA syAdadhikaraNavazAhaihiko mAnasazca, zArIrastvAsanAdyo hyuparatiparo jJAnayogaH paroktaH // 42 // - have mumukSune prathama jIvanmukti [ che,] ane pachI videhamukita [ che. te (baMne prakAranI mukti) zrIsaddagurunA caraNanI kRpAnA kaTAkSanA saMbaMdhavaDe prApta thayelA abhyAsane jJAnayogathI [prApta thAya che. zarIra ne aMta:karaNarUpa] AdhAranA saMbaMdhathI abhyAsa paNa zArIrika ne mAnasa [ema] be prakAra che. [temAM ] AsanAdi te zArIrika [ che, ane ] bIjo uparAma [mAna che. temAM ] jJAnaga zreSTha ja kahe che. kara. have jIvanmuktine pAmelA jIvanmuktanA svarUpanuM nirUpaNanIcenA be kevaDe kare che - sarvAnunmUlya kAmAn hRdi kRtanilayAnkSiptazaMkUnivoccaiIryadehAbhimAnastyajati capalatAmAtmadattAvadhAnaH / yAtyUlasthAnamuccaiH kRtasukRtabharo nADikAbhirvicitraM, nIlazvetAruNAbhiH sravadamRtabharaM gRhyamANAtmasaukhya: // 43 // balapUrvaka nAMkhelA khIlAonI peThe hadayamAM ghara karIne rahelI sarva kAmanAone mUlasahita ukheDI nAMkhI jeNe dehAbhimAnane nAza karyo che e [tathA] AtmAmAM jeNe ekAgratA rAkhI che e [jIvanmukta pitAnA mananA] capalapaNAne tyAga kare che. [5] jeNe ghaNuM puNya karyA che e [ane] AtmAnaMdane anubhava karanAre [jIvanmukata ] nIlaraMganI, dhaLA raMganI, ne rAtA raMganI nADIo vaDe vicitra [tathA] Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIzakarAcAryenAM aAdaH ratna. ghaNuM amRta jharAvatA [ brahmaraMdhrarUpa ] sarvethI uttama sthAnane pAme che. 43. prApazyadvizvamAtmetyayamiha puruSaH zokamohAdyatItaH, zukraM brahmAdhyagacchatsa khalu sakala vitsarvasiddhayAspadaM hi / vismRtya sthUlasUkSmaprabhRtivapurasau sarvasaMkalpazUnyo, jIvanmuktasturIyaM padamadhigatavAnpuNyapApairvihInaH // 44 // ahiM` ( vartamAna zarIramAM ) zAka tathA mehu AdithI rahita A puruSa sarvane AtmA ema jue che, [tathA te] nirmala brahmane prApta thAya che. [ vaLI ] te nizcaya sarvene jANanAra [me] sarva siddhionA sthAnarUpa paNa[ thAya che.] A sthUla ne sUkSma Adi zarIranuM vismaraNa karIne sarva saMkalpathI rahita thaye [chatA ] cAthA padane ( brahmasvarUpane ) pAme che, [ tethI te ] puNyapApAthI rahita jIvanmukata [ thAya che. ] 44. te jIvanmukate aMtarmukhattivaDe potAnA jIvAtmAne brahmara pramAM lai jAya che ema kahe che:-- yaH satvAkAravRttau pratiphalati yuvA dehamAtrAvRto'pi, taddharmairbrAlyavArddhAdibhiranupahataH prANa AvirbabhUva / zreyAnsAdhyastametaM sunipuNamatayaH satyasaMkalpabhAjo'pyabhyAsaddivayaMtaH pariNatamanasA sAkamUrdhvaM nayanti // 45 // je [ AtmA ] sAttvikI vRttimAM pratiSikhavALA thAya che, [te] mukhyaprANurUpa [jIva] thAya che. [ te] zarIramAtravaDe DhaMkAyelA [chatAM ] paNa tenA dhArUpa bAlyAvasthA ne vRddhAvasthA Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmazatakI . AdithI parAbhava nahi pAmele, kalyANarUpaTne uttama gatine] pamADavAyegya che. te Ane atyaMta kuzalabuddhivALA, praznamAM mananI gativALA, tathA abhyAsathI brahmabhAvane pamADavAnI IcchA rAkhatA, vivekayukta manasahita uMce (brahmaraMdhramAM) laI jAya che. 45. have videhamuktinuM svarUpa varNave che -- prAyo'kAmo'stakAmo niratizayasukhAyAtmakAmastadAso, tatprAptAvAptakAma: sthitacaramadazastasya dehAvasAne / prANA naivotkramanti kramaviratimitA: svasvahetau tadAnIM, kvAya jIvo vilIno lavaNamiva jale'khaNDa Atmaiva pazcAt // 46 // A [ jIvanmukta] bahudhA kAmanAvinAne [] nAza pAmelI kAmanAvALa [ che.] tyAre [te] niratizayasukhane mATe AtmAnI kAmanAvALo[hoya che.] tenI prAptimAM [A] pUrNakAma [tathA] chellI dizAmAM rahela [ hoya che.] tenA zarIranA aMtamAM teinA prANe lekAMtaramAM jatA nathI ja, [ kiMtu] kamathI uparAma pAmelA pitA potAnA kAraNamAM laya pAme che. tyAre A jIvabhAva kyAM? [te velA jIvabhAva rahetuM nathI.] jalamAM mIThAnI peThe [jIvabhAva ] vilIna [ thAya che. ] pachI [te ] akhaMDa AtmAja [che.] 46. jalamAM mIThAnI peThe jIvabhAva vilIna thAya che ema kahyuM tene paSTa karIne samajAve che - piNDIbhUtaM yadaMrtajalanidhisalilaM yAti tatsaiMdhavArayaM, bhUyaH prakSiptamasminvilayamupagataM nAmarUpaM jahAti / Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. prAjJastadvatparAtmanyatha bhajati layaM tasya ceto himAMzI, vAganau cakSurake payasi punaraspretasI dikSu karNau // 47 // [[ jema ]samudranuM jalaje aMtaramAM jAmI gayu te mIThAnA nAmane pAme che, punaH [te ] AmAM ( samudranA jalamAM ) nAMkhelu vilayane pAmeluM [ thai potAnA ] nAma ne rUpanA tyAga kare che, tema jIva paramAtmAmAM laya pAme che,te velA tenuM citta caMdramAM, vANI agnimAM, netra sUryamAM, leAhI ne vIrya jalamAM, ane kAnA dizAomAM [laya pAme che.] 47. 636 brahmanA svarUpane tathA tenAthI bhinnanA duHkharUpatAne kahe che:kssiiraantrydvdaajyN madhurimaviditaM tatpRthagbhUtamasmAteSu brahma tadvadvayavahRtividitaM zrAMtavizrAMtibIjam / yaM labdhvA lAbhamanyattRNamiva manute yatra nodeti bhItiH, sAndrAnandaM yadantaH sphurati tadamRtaM viddhyato hAnyadArtam ||48 // jema dUdhamAM raheluM ghI madhurapaNAvaS jaNAyelu' te AthI (dUdhI) bhinna [che, ] tema prANIomAM brahma [temanA] vyavahArathI jaNAyela [ te prANIothI bhinna che. jAgramAM thAkelAne [te suSuptimAM vizrAMtinuM kAraNa [che. ] jeno lAbha meLavIne khIjA[ lAbha ]ne [jJAnI ] taNakhalAjevA mAne che. jemAM bhayanA uddaya thatA nathI. je ghATA AnaMda aMtaramAM sphure che tene [tuM] avinAzI jANa. AnAthI bhinnane duHkharUpaja jANa. 48, A sarva gat brahmamAM parAvAyelu che ema jaNAve che:-- Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIzatakI . te ... " 637 otaH protazca taMtugviha vitatapaTazcitravarNeSu citrastasmiaijJAsyamAne nanu bhavati paTaH sUtramAtrAvazeSaH / tadvadvizvaM vicitraM naganagaranaragrAmapazvAdirUpaM, protaM vairAjarUpe sa viyati tadapi brahmaNi protamotam // 49 // [jema] ahiM nAnAprakAranA raMgavALA tAMtaNAomAM vividha [raMgayukta] vistAravALuM lUgaDuM parovAyeluM [dekhAya che, ne] tene yathArthe vicAra karavAthI nakkI lUgaDuM kevala sUtrarUpaja bAkI rahe che, tema parvata, nagara, manuSya, gAmane pazu AdirUpa nAnA prakAranuM jagat virAsvarUpamAM parovAyeluM [ ,] te [virA] sUtrAtmAmAM [paTevAyelA che, ne] te [satrAtmA] paNa brahmamAM parovAyelA[ che.] 49. - have biMbapratibiMbanyAyavaDe AbhAne sarvAtmabhAva dekhADe che - rUpaM rUpaM pratIdaM pratiphalanavazAtprAtirUpyaM prapede, hoko draSTA dvitIyo bhavati ca salile sarvato'naMtarUpaH / indro mAyAbhirAste zrutiriti vadati vyApakaM brahma tasmA. jIvatvaM yAtyakasmAdativimalatare bimbitaM buddhayupAdhau // 50 // A [brahma] pratibiMbane lIdhe rU5 rUpamAM tevA tevA rUpavALuM thayuM; ekaja jenAre pANImAM [pratibiMbarUpe] bIje thAya che, ane paramAtmA [pitAnI ] zaktio vaDe sarvabhaNIthI anekarUpe thAya che, ema zruti kahe che, tethI vyApaka brahma atyaMta nirmala evI buddhirUpa upAdhimAM pratibiMbavALuM [thaI] turata jIvapaNAne pAme che. pa0. lIvayaM yAtibiMbane pratibiMba taNIthI Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 zrIzaMkarAcAryanAM ajANa rane. - buddhinA svapramANe temAM pahelA banuM pratibiMba jaNAya che ema kahe che ne tankSAH pazyanti bubA paramavalavato mAyAkaM patAma; bukhAvaMtaH sAmune pratiphalitamarIcyApadAM vedhasastam / yAigyAvAnupAdhiH pratiphalati tathA brahmatasminyathA''syaM, prAptAdarzAnurUpaM pratiphalati yathAvasthitaM tatsadaivam // 51 // brahmavettAo parama balavAnanI (IzvaranI) mAyAvaDe meha pAmelA te jIvane buddhirUpa samudramAM paramAtmAnAM pratibiMbita kiraNe nizcayavALI aMta:karaNanI vRttivaDe jue che. jema mukha prApta thayelA darpaNanA jevA pratibiMbavALuM thAya che, [paraMtu] te [mukha sadA [pitAnA mUlarUpeja] raheluM [ che.] tema jevI (tAmasI, rAjasI ke sAttvikI) ne jeTalI buddhirUpa] upAdhi tevuM temAM brahma pratibiMbavALuM thAya che. pa1. upara kahelA arthane sUryanA daSTAMtathI spaSTa karI dekhADe che -- eko bhAnustadarthapratiphalanavazAdhastvanekodakAMta. nAnAtvaM yAtyupAdhisthitigatisamatAM cApi tadvatparAtmA / bhUteSUcAvaceSu prati phalita ivAbhAti tAvatsvabhAvAvacchinno yaH paraMtu sphuTamanupahato bhAti tAvatsvabhAvaiH // 52 // je eka prasiddha sUrya tevaDe thanArA pratibiMbane lIdhe jalanAM aneka pAtramAM aneka pazune pAme che, ane [ pAtrarU5] upAdhinI sthiti tathA gatinA samabhAvane [pAme che. ] evI rIte zuddhAtmA uMca ne nIca prANiomAM pratibiMba pAmelA Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsatAkI je dekhAya che, [ane] tenA svabhAvavALe [bya e bhAse che] patu je tenA svabhAvevaDa parAbhava nahi pAmele spaSTa jaNAya che. para. upara ApelA daSTAMtamAM evI zaMkA thAya ke jala AtimAM sUryanuM pratibiMba paDe che te pitAnA rUpaneja jaNAve che, paNa bIjI vastuone prakAzI zakatuM nathI, ane AtmAnA pratibiMbarUpa chava te bIjI vastuone paNa prakAze che te kema saMbhavI zake che to te zaMkAnuM samAdhAna be duSTa ApIne kare che - yadvatpIyUSarazmau dinakarakiraNabivitaireti sAndra, nAzaM zaM tamisraM gRhagatamathavA mUrchitaiH kaaNsypaatre| taduddhau parAtmayutibhiranupadaM biMbitAbhiH samaMtAdbhAsante hIMdriyAsyaprasUtibhiranizaM rUpamukhyAH pdaarthaaH||53|| jama caMdramAM pratibiMbita thayelAM sUryanAM kiraNevaDe ghATuM rAtrinuM aMdhAruM nAza pAme che, athavA kAMsAnA vAsaNamAM pratibiMbabhAva pAmelAM [ sUryanAM kiraNo vaDe] gharamAM raheluM [ aMdhAruM nAza pAme che, tema buddhimAM pratibiMbita thayelI [] kamapUrvaka iMdriyarUpa mukhadvArA nIkaLatI paramAtmativaDe sarvabhaNIthI rU5 Adi padArtho niraMtara pratIta thAya che pa3. upAdhimAM traNa prakArathI brahmanI pratIti thAya che ema jaNAve che -- pUrNAtmAnAtmabhedAtrividhamiha paraM buddhayavacchinnamanyat, tatraivAbhAsamAnaM gaganamiva jale triprakAraM vibhAti / Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64. zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. ambho'vacchinnamasminpratiphalitamata: pAthaso'tarbahizca, . pUrNAvacchinnayoge vrajati layamavidyA svakAryai: sahaiva // 54 // jele rekeluM, AmAM (A jalamAM) pratibiMbita thayeluM, [ane] A jalanI aMtara tathA bahAra raheluM, ema jalamAM traNa prakAranA AkAzanI peThe [ vyApaka] brahma, buddhie rekeluM brahma, ane tethI ] bhinna temaja (buddhimAMja) kevala pratibiMbarUpa [brahnA,] ema pUrNa, jIvAtmA ne anAtmAnA bhedathI ahiM (buddhirUpa upAdhimAM) traNa prakAranuM brahma pratIta thAya che. [evI rIte] pUrNa ne buiddhivaDe paricchinnanA abhedanA sAkSAkAramAM avighA pitAnAM kAryo sAtheja laya pAme che. 54. - have sUtrapa sarvAtmaka brahmanuM nirUpaNa kare che -- dRzyante dArunAryo yugapadagaNitAH staMbhasUtraprayuktA:, saMgItaM darzayantyo vyavahRtimaparAM lokasiddhAM ca sarvAm / sItrAnupraviSTAdabhinavavibhavAdyAvadAnubaMdhAt, tadvatsUtrAtmasaMjJAdvayavaharati jagadbhUrbhuvaHsvamahAntam // 55 // | \[jema] thAMbhalAmAM gaThavelA derAvaDe kriyA karatI aneka lAkaDAne putaLIo [ nAcavA tathA vAjAM vagADavArUpa] saMgIta ane [madvayuddha Adi] bIjA lekaprasiddha sarva vyavahAra ekasAthe karI dekhADatI jovAmAM Ave che, tema sarvamAM parevAIne rahelA, na kaLI zakAya evA sAmarthyavALA, [ane sarva prANIene temanAM] karmo pramANe phala ApanArA sUtrAtmanAmavALAthI (paramAtmAthI) bhUra, bhuva, svarne maharloka sudhInuM (satyaleka Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI . ' 641 sudhInuM) jagat vyavahAra kare chepapa. have satyarUpa brahmanA svarUpanuM varNana kare che-- tatsatyaM yatrikAleSvanupahatamadaH prANadivyomamukhyam, yasminvizrAntamAste tadiha nigaditaM brahma satyasya satyam / nAstyanyatkica yadvatparamadhikamato nAma satyasya satyam, saca tyaJceti mUrtAdyupahitamavaraM satyamasyApi satyam // 56 // prANa, dizA ne AkAzAdi A [ AkArarahita padArtho] ja traNe kAlamAM [lokika rIte] nAza nahi pAmanArA [ jaNAya che.] te satya [ che. te sarva ] jemAM Azraya karIne rahelA che te brahmane ahiM (kRtimAM) satyanuM satya kaheluM [ che.] vaLI AnA jevuM [ athavA] AthI zreSTha[] mahAna satyanuM satya evA nAmavALuM bIjuM nathI. sat (pRthivI, jala ne terUpa AkAravALA padArtha) ne tyatu (vAyu ne AkAzarUpa AkArarahita padArtha) A kArAdi upAdhivALuM saguNa brahma satya che, ne nirguNa brahma te] AnuM (A satyanuM) paNa satya [ che.] pa6. brahmanA satyanA satya e svarUpane daSTAMta ApIne samajAve che - yatkicidbhAtyasatyaM vyavahRtiviSaye raupyasAbumukhyaM, tadvai satyAzrayeNetyayamiha niyamaH saavdhioksiddhH| tadvatsatyasya satye jagadakhilamidaM brahmaNi prAvirAsInmithyAbhUtaM pratItaM bhavati khalu yatastazca satyaM vadanti // 57 // [jema] vyavahAranA viSayaviSe [chIpamAM ] rUpuM, [dera41 Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6jhara zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. kImAM | sarpa, ne [sUryanAM kiraNamAM] jala Adi je kAMI asatya pratIta thAya che te [chIpa, deraDI ne sUryanAM kiraNarUpa vyAvaDArika] satyane Azareja [ pratIta thAya che.] e A niyama avadhivALe (adhikAnanuM bhAna na thAya tyAM sudhI rahenAre) lekaprasiddha [je che, ] tema satyanA satyarUpa brAmAM A sarve jaga-prAdubheva pAmeluM [ ,] ane mithyA chatAM jevaDe pratIta thAya che, tene nizcaya satya kahe che.pa7. have pUrNarUpa brahmanuM nirUpaNa kare che - rAjAzAvakSa: 20thati = sahAmAratAM , yatraivAzAvasAnaM gRhadiha hi virATpUrvamarvAgivAste / sUtraM yatrAvirAsInmahadapi mahatastaddhi pUrNAzca pUrNa, saMpUrNAdarNavAderapi bhavati yathA pUrNamekArNavAMbhaH // 58 // jema saMpUrNa samudrAdithI paNa eka [thayeluM sarva] samudranuM jala pUrNa thAya che, timo jemAM AkAzane avakAza miLe che.] ne jemAM kAla kalAmAtrapaNAne pAme che, tathA jemAM dizAone aMta [ thayela che, ] ane ahiM mahAna virA pUrve che [e sarva sthalaprapaMca] acIna je thaI rahe che, [tathA] jemAM meTAthI (virAthI) paNa meTe sUtrAtmA prAdurbhAva pAmela che teja pUrNathI [paNa] pUrNa [ che.] 18. aMtaryAmi25 brahmanA svarUpanuM nirUpaNa kare che - aMta: sarvoSadhInAM pRthagamitarasaidhavIryairvipAkairakaM pAthopAthaH pariNamAta yathA tadvadevAntarAtmA / Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakI. nAnAbhUtasvabhAvairvahati vasumatI yena vizvaM payodo, varSatyucca tAzaH pacati dahati vA yena sarvAtaro'sau // 59 // jema ekarUpavALuM varasAdanuM jala sarve oSadhIonI aMtare agaNita rasa vaDe, gadheDe, sAmarthyavaDe [] phalavaDe bhinna bhinna pariNAmane pAme che, temaja [ekarUpavALa] aMtarAtmA aneka bhUtanA svabhAva [ bhinna bhinna pariNAma pAme che.] vaDe pRthivI sarvene dhAraNa kare che, [ jevaDe] varasAda uMcethI varase che, [] jevaDe agni pAkanI siddhi kare che, athavA bALe che, A sarvanI aMtara [che.] 19 brahmanA advaitasvarUpanuM varNana kare che. te bhUteSvAtmAnamAtmanbanugatamakhilaM bhUtajAtaM prapazyet, .. prAyaH pAthastaraMgAnvayavadatha ciraM sarvamAtmaiva pazyet / ekaM brahmAdvitIyaM zrutizirasi mataM neha nAnAsti kiMci. nmRtyorApnoti mRtyuM sa iha jagadidaM yastu nAneva pazyet // 60 // jala ne taraMganA avayanI peThe (jema jalamAM taraMga ne taraMgamAM jala rahe che tema) prANIomAM AtmAne [] AtmAmAM rahela samagra bhUtasamUhane bahudhA jue, pachI lAMbA samaya sudhI sarvane AtmAna jue. [evI rIte ] brahma eka [] advitIya [ che, ema] upaniSadamAM mAneluM [che. ] ahiM ( A brahmamAM) kAMI bheda nathI, chatAM je ahiM (A brahmamAM) A jagata bhedanA jevuM (brahmathI bhinnanA jevuM) jue che te mRtyuthI mRtyune pAme che. 40. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. upara kahelA arthane daSTAMta ApIne samajAve che - prAk pazcAdasti kuMbhAdganamidamiti pratyaye satyapIdaM, kumbhotpattAvudeti pralayamupagate nazyatItyanyadezam / nIte kuMbhena sAkaM vrajati bhajati vA tatpramANAnukAraM, itthaM mithyA pratItiH sphurati tanubhRtAM vishvtstdvdaatmaa||61|| A AkAza ghaDAthI (ghaDAnI utpattinI) pahelAM ne pachI (nAzanI pachI) che, AvuM jJAna chatAM paNa A (ghaTAkAza) ghaDAnI utpatti thAya tyAre utpanna thAya che, [ ne ghaDAno] nAza thAya tyAre nAza pAme che, ane [ ghaDAne 3 anya dezamAM laI jAya [ tyAre te] ghaDAnI sAthe jAya che, athavA tenA (ghaDAnA) pramANanA jevA pramANane [te ] grahaNa kare che, AvI rIte manuSyane mithyAjJAna kure che, tema jagatanI [ pUrve tathA pachI] AtmA [ che, chatAM AtmAmAM utpatti, nAza, kiyA ne AkAranuM je jJAna thAya che te mithyA che.] 61. have bIjI rIte brahmanA sarvAtmabhAvane varNave che -- yAvAnpiNDo guDasya sphurati madhurimaivAsti sarvo'pi tAvAn, yAvAnka parapiNDa: pariNamati sadAmoda evAtra tAvAn / vizvaM yAvadvibhAti dramanaganagarArAmacaityAbhirAmaM, tAvaJcaitanyamekaM pravikasati yatastattadAtmAvazeSam // 62 // [jema] jeTale geLane piDA jaNAya che teTaluM badhuM paNa madhuratArUpaja che, [tathA] jeTale kapUrane gAMgaDo [ jaNAya che teTale AmAM sarvadA sugaMdha ja pariNAma pAme che, [tema] Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 645 man zrIzatakI. suMdara vRkSa, parvata, nagara, phalavADIne devamaMdirarUpa jeTaluM jagata pratIta thAya che, teTaluM eka caitanya vivartarUpe vikAsa pAme che, kemake te te [padAthe ] AtmarUpa avazeSavALA [ che.] 62. brahmanA samabhAvane dudubhinuM daSTAMta ApIne samajAve che - vAdyAnnAdAnubhUtiryadapi tadapi sA nUnamAghAtagamyA, vAdyAghAtadhvanInAM pRthaganubhavata: kiMtu tatsAhacaryAt / mAyopAdAnametatsahacaritamiva brahmaNA bhAti tadvat, tasminpratyakpratIte na kimapi viSayIbhAvamApnoti yasmAt // 63 // joke vAjAthI nAdane anubhava [thAya che, te paNa nizcaya te [nAdane sAmAnya anubhava dAMDI AdinA ] ghAvaDe jaNanAre [che, ne vAjAnA, AghAtanA tathA vininA [vizeSa] anubhavathI bhinna [ ] paraMtu te [ jema sAmAnya anubhava ]sAthe rahele hovAthI [ jaNAya che,] tema A mAyArUpa upAdAnakAraNavALuM [ jagat bhinna chatAM] brahmanI sAthe ekapaNuM pAmelA jevuM jaNAya che. jethI tenI (te brahmanI) aMtarAtmarUpe pratIti thAya tyAre kAMI paNa anubhavane viSaya thatuM nathI. 63. have A viSayane upasaMhAra kare che -- dRSTaH sAkSAdidAnImiha khalu jagatAmIzvaraH saMvidAtmA, vijJAnasthANureko gaganavadabhitaH sarvabhUtAntarAtmA / dRSTaM brahmAtiriktaM sakalamidamasadrupamAbhAsamAtra, zuddhaM brahmAhamasmItyaviratamadhunAva tiSThedanIhaH // 64 // ahiM (A zarIramAM) nakkI jJAnasvarUpa, anubhavanA Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. thAMbhalArUpa, advaita, AkAzanI peThe vyApaka, sarva prANuonA aMtarAtmA [] jagatanA niyAmakane hamaNAM sAkSAta anubhava thaye [ane] brahmAthI bhinna A sarva [jagata] asalU5 [] AbhAsamAtra che, ema paNa] jANyuM. huM zuddha brahma chuM, tethI have kiyArahita [ ,] ahiMja (A svarUpamAM ja) sarvadA sthita thAya. 64. have AnaMdamayakAzanuM tathA suSusiavasthAnuM nirUpaNa kare che - indrendrANyoH prakAmaM suratasukhajuSoH syAdratAnta: suSupti stasyAmAnandasAndraM padamatigahanaM yatsa AnaMdakozaH / tasminno veda kiMciniratizayasukhAbhyaMtare lIyamAno, duHkhI syAdbodhitaH sanniti kuzalamatirbodhayannaiva suptam // 65 // yatheccha samAgamasukhanI IcchA rAkhanArAM jIvAtmA ne aMta:karaNanI vRttinA samAgamanI samApti [te ] suSupti che. temAM atigahana [] AnaMdaghana je sthAna te AnaMdamayakeza Tche. temAM niratizayasukhaviSe lIna thayele [puruSa] kAMI paNa jANa nathI. [te avasthAmAMthI ekadama] jagADavAthI [te puruSa] duHkhI thAya che, tethI kuzalabuddhivALe [puruSa] sUtelAne [sahasA ] naja jagA pa. jIvane suSupti avasthAmAM sukha che, ne jAgratamAM bahudhA duHkha che, ema jaNAve che - sarve nandanti jIvA adhigatayazasA gRhNatA cakSurAdInanta: sApakarma bahirapi ca suSuptau yathA tulyasaMsthAH / Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 647 zIzata kI. eteSAM kilbiSaspRk jaTharabhRtikRte yo bahirvRttirAste, tvacakSuHzrotranAsArasanavazamito yAti zokaM ca moham // 66 // jema suSuptimAM [tema AtmAnA sAkSAtkAranA samayamAM paNa ] tulyarUpe rahelA sarve jIve netrAdine aMtaramAM grahaNa karanArA ane bahAra paNa [viSayenA upagadvArA ] sarvane upakAra karanArA prAptayazavALAvaDe (brahmavaDe) AnaMda pAme che. AmAMthI (A jIvamAMthI) je [jIva ] peTa bharavAmATe bAhyavRttivALo thAya che [te] duHkhane anubhavanA [thAya che, arthAta te] tvacA, netra, zretra, nAsikA ne rasanAne vaza thaye [chate viSayanI aprAptimAM ] zekane ane [viSayanI prAptimAM ] mehane pAme che. 66. viSayavaDe prApta thanArA sukhanA karatAM AtmasukhanuM zreSapaNuM varNave chejaagrtyaamntraatmaa viSayasukhakRte'nekayatnAnvidhAsyan, zrAsyatsarvedriyogho'dhigatamapi sukhaM vismaranyAti nidrAm / vizrAmAya svarUpe tvatitarasulabhaM tena cAtIMdriyaM hi, saukhyaM sarvottamaM syAtpariNativirasAdidriyotthAtsukhAca // 67n jAgratamAM aMtarAtmA viSayasukhane mATe aneka yatna karIne jenI sarva Idriyane samaha thAkI gayo che e prANa thayelA sukhanuM paNa vimaraNa karIne svarUpamAM vizrAMti levAmATe nidrAne prApta thAya che, tevaDa [nakkI thAya che ke] pariNAme duHkharUpa ne iDhiyethI upajatA sukhanA karatAM iDhiyenI apekSA Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. vinAnuM prasiddha sukhaja sarvathI uttama ne bahu sulabha che. 17. ' . upara jaNAvelA arthane daSTAMta ApIne siddha karI batAve chepkssaavbhysy pakSI janayati marutaM tena yAtyucadezaM, lagnvA vAyuM mahAntaM zramamapanayati svIyapakSI prasArya / duHsaMkalpairvikalpaiviSayamanukadarthIkRtaM cittametat, khinnaM vizrAmahetoH svapiti ciramaho hastapAdAnprasArya // 68 // rfjema] pakSI pAMkhe halAvIne vAyune gativALe kare che, [ne tavaDe te] uMcA dezamAM jAya che, [ tyAM te] mahAna vAyune pAmI [ pachI] potAnI pAMkha phelAvIne zramane dUra kare che, timo duSTa saMkalpavaDe [] vikalpavaDe viSayanI pachavADe dIna thaI gayeluM A citta zramavALuM [thayuM chatuM] vizrAMti mATe [saMkalpavikalparUpa] hAthapagane kaLA karIne sukhapUrvaka lAMbe samaye sUve che 68. have gADha suSuptinA svapanuM nirUpaNa kare che - AzlipyAtmAnamAtmA na kimapi sahasaivAMtaraM veda bAhyaM, yadvatkAmI videzAtsadanamupagato gADhamAzliSya kAMtAm / yAtyastaM tatra lokavyavahatirakhilA puNyapApAnubaMdhaH, .. zoko mohobhayaM vA samaviSamamidaM na smaratyeva kiMcit // 69 // - jema padezathI [pitAne ] ghera Avela kAmI [puruSa potAna1 priyAne [prItipUrvaka] gADha AliMgana karIne bahAranuM ne ] aMtaranuM kAMI paNa jANatuM nathI, tema suSuptimAM ] jIvAtmA paramAtmAne sahasAja AliMgana karIne bahAranuM ne Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatakSeAkI. aMtaranuM kAMI paNa jANatA nathI. ] temAM ( te suSupti avasthAmAM) sa leAkavyavahAra asta thai jAya che, [ arthAt te ] puNyapApanA saMbaMdha, zAka, mAha, athavA A sama tathA viSama [evuM] kAMija saMbhAratA nathI. 69. 649 jIvanmukti tathA suSuptinA samapagAne tathA viSamapaNAne jaNAve che:alpaanlpprpNc pralaya uparatizveMdriyANAM sukhAptirjIvanmuktau suSuptau tritayamapi samaM kiMtu tatrAsti bhedaH / prAksaMskArAtprasuptaH punarapi ca parAvRttimeti prabuddho, nazyatsaMskArajAto na sa kila punarAvartate yazca mukta: // 70 // sUkSma ne sthUlaprapaMcanA vilaya, iMdriyAnu uparAmapaNuM, ne sukhanI prApti [ A ] traNeya jIvanmuktimAM [ne] suSuptimAM samAna [che, ] paraMtu temAM bheda che. suSuptine pAmelA pUrvenA saMskArathI puna: paNa jAgradAdine pAme che, ane je jJAnI [ che ] te mukta [ tathA ] jenA sa MskArasamUha nAza pAmyA che evA [ thaine ] nizcaya puna: [sa sAramAM ] AvatA nathI 70. have AtmAnanA niratizayapaNAnu yuktithI varNana kare cheH-- AnandAnyazca sarvAnanubhavati nRpaH sarvasaMpatsamRddhastasyAnandaH sa ekaH sa khalu zataguNaH saMpratiSThaH pitRRNAm / AdevagrahmalokaM zatazataguNitAste yadantargatAH syubrahmAnandaH sa eko 'styatha viSayasukhAnyasya mAtrA bhavanti // 71 // have je sarva saMpattivaDe samRddhivALA rAjA sarva AnadAnA anubhava kare che te tenA eka Ana Mda [ che, ] teja sAcuA Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratA. karelA pitRnA [eka AnaMda] che, [ tevI rIte] devalAkathI mAMDIne brahmaleAkasudhI se| seA gaNA [ adhika adhika Ana che,] te [ sarve Ana Mda] jemAM aMtagaeNta thAya che te eka brahmarUpa AnaMda che, ane viSayanAM sukhA AnA lezarUpa che. 71. zrutie paNu e pramANe kahe che ema jaNAve che: yatrAnaMdAzca modAH pramada iti mudazvAsate sarva pate, yatrAptAH sarvakAmAH syurakhilaviramAtkevalIbhAva Aste / mAM tatrAnandasAMdre kRdhi ciramamRtaM soma pIyUSapUrNA, dhArAmindrAya dehItyapi nigamAgero bhrUyugAMtargatAya // 72 // [manuSyanA, pitRnA ne devanA ] meda, pramada ne mudda evA A sarve Ana de jemAM ( je praznAnaMdumAM ) rahelA che, jemAM sarva kAmanA pirapUrNa thAya che, [ ane jemAM ] sarvenA laya thavAthI advaitapaNuM che, te AnaMdaghanamAM huM ca'dra ! ( zItala paramAtman ! ) mane lAMbA samayasudhI maraNadharmathI rahita kazuM, [ ane ] be bhramaranA madhyamAM rahela jIvAtmAne amRtathI bharelI dhArA Ape|. AvI rIte paNa vedanI zrutie [ kahe che. ] 72. viSayathI anubhavAtuM sukha nityAnaMdanA lezarUpa che ema e lekAvaDe jaNAve che:aatmaakmpH sukhAtmA sphurati tadaparA tvanyathaiva sphuraMtI, sthairya vA caMcalatvaM manasi pariNatiM yAti tatratyamasmin / cAMcalyaM duHkhaheturmanasa idamaho yAvadiSTArthalabdhistasyAM yAvatsthiratvaM manasi viSayajaM syAtsukhaM tAbadeva // 73 // - Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatalA, 651 AtmA sthira [ne] sukharUpa anubhavAya che, [ ane ] tethI bhinna [ mAyA ] te bIjA prakAravALIja anubhavAya che. temAM (AtmAmAM ne mAyAmAM) raheluM sthirapaNu ane caMcalapaNuM A manamAM pariNAma pAme che, Azcarya che ke jyAMsudhI priya padArthanI prApti thAya tyAMsudhI seMkaDA prayatnathI vyAkula thayelA ] mananuM A caMcalapaNuM duHkhanA hetu [thAya che, ane] tenI [prApti thavAthI ] jyAMsudhI manamAM sthirapaNuM [rahe] tyAMsudhIja viSayathI thanAruM sukha thAya che, 73, yatsaukhyaM ratAnte nimiSamiha manasyekatAne rase syAt, sthairya yAvatsuSuptau sukhamanatizayaM tAvadevAtha muktau / nityAnaMdaH prazAMte hRdi tadiha sukhasthairyayoH sAhacarya, nityAnaMdasya mAtrA viSayasukhamidaM yujyate tena vaktum // 74 // | jema A sabhAganA ativiSe [ kAma ]mukhamAM mana ekAgra [thavAthI] alpa samaya sukha thAya che, [ tathA jema ] suSuptimAM jyAMsudhI [manamAM] sthirapaNuM [ rahe che ] tyAMsudhIja ghaNu sukha [thAya che,] tema muktimAM aMta:karaNa atyaMta zAMta [thavAthI brahmAnaMda [prApta thAya che, ] tethI ahiM ( vyavahAramAM ) sukhanuM ne sthiratAnu sAthe rahevApaNuM [ anubhavasiddha che, ] mATe A viSayasukha brahmAnaMdanA lezarUpa [che ema ] kahevu. yeAgya thAya che. 74. jAgranA tathA svamanA vyavahArane tyajIne mana AtmasukhamATe suSuptimAM praveza kare che ema jaNAve che: Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. N zrAMtaM svAMtaM sabAhyavyavahatibhiridaM tAH samAkRSya sarvA.. stattatsaMskArayuktaM ghuparamati parAvRttamicchannidAnam / svApnAnsaMskArajAtaprajanitaviSayAn svApnadehe'nubhUtAn, protsyAMta: pratyagAtmapravaNamidamagAdbhari vizrAmamasmin // 75 // bihAranA sahita [svapnanA] vyavahArathI thAkeluM ne pitAnA ] kAraNane (AtmarUpa pitAnA vivartI pAdAnakAraNane) IcchatuM A aMta:karaNa te sarve [vyavahArane] sArI rIte rekIne te te saMskArasahitaja pAchuM vaLIne vyavahArarahita thAya che. svapnanA zarIramAM anubhavelA svapnanA saMskArasamUDathI upajelA viSayene tyAga karIne aMtaramAM aMtarAtmAne maLavAmATe vegavALuM thayeluM A [aMtaHkaraNa suSuptiviSe] AmAM (A aMtarAtmAmAM) atyaMta vizrAMti pAme che. 75. svamanA zarIrasaMbaMdhI zaMkAsamAdhAna nIcenA be kevaDe varNave che - svapne bhoga: sukhAderbhavati nanu kuta: sAdhane mUrcchamAne, svAnaM dehAMtaraM tadvatyavahRtikuzalaM navyamutpadyate cet / tatsAmayyA abhAvAtkuta idamuditaM taddhi sAMkalpitaM cet, talki svApne ratAMte vapuSi nipatite dRzyate zukramokSaH // 76 // zikA pUlazarIrAdi bheganuM] sAdhana kriyArahita thayA cha svapnamAM sukhAdine bhega zAthI thAya che? tenA (svapnanA) vyavahArane yegya svapnanuM navuM bIjuM zarIra upaje che [ema) je [kahe te] tenI (svapnanA zarIranI) [utpattinA Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatokI. hetubhUta rajasa ne vIryarUpa ] sAmagrInA abhAvathI A [ zarIra]. kayAMthI uparyuM? te mAtra saMkalpathI upajeluM [che ema] je [ kahe te] te svapnamAM saMbheganI samAptimAM vIryane pAta kiyArahita zarIramAM kema jovAmAM Ave che ke 76. bhItyA rodityanena pravadati hasati zlAghate nUnamasmAt, svapne'pyanenubaMdhaM tyajati na sahasA muunychite'pyNtraatmaa| pUrva ye ye'nubhUtAstanuyuvatihayavyAghradezAdayo'rthA.. statsaMskArasvarUpAnsRjati punaramUn zritya saMskAradeham // 77 // L[svapnamAM] bhaya vaDe AthI (cUlazarIrathI) reve che, [ tathA A sthalazarIravaDeja] bale che, hase che, [] vakhANa kare che, AthI nakI aMtarAtmA svapnamAM paNa sthUlazarIra kiyArahita chatAM paNa turata [tenA] saMbaMdhane tyajI detuM nathI. [samAdhAna -] AgaLa (anAdi kAlanI jAgradavasthAomAM) zarIra, strI, ghaDA, vAgha ne deza Adi je je padArtho anubhavelA che tenA saMskArarUpa evA temane sUkSma zarIrane Azraya karIne pharI race che. 77. punaH svAvasthAnI sthitinuM nIcenA traNa lekavaDe nirUpaNa kare che-- sandhau jAgratsuSuptyoranubhavaviditA svApyavasthA dvitIyA, tatrAtmajyotirAste puruSa iha samAkRSya sarvendriyANi / saMvezya sthUladehaM sacitazayane svIyabhAsAMtarAtmA, pazyansaMskArarUpAnabhimataviSayAnyAti kutrApi tadvat // 7 // Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. 1 jAgrat ne suSuptinA saMdhimAM anubhavavaDe jaNAyelI svapnarUpa bIjI avasthA Tche.] temAM (te svapnAvasthAmAM) Ane viSe (AtmasvarUpane viSe) sarva iMdriyane sArI rIte kheMcI laIne puruSa AtmarUpa prakAzavALe rahe che. [ pitAnA] yegya bIchAnAmAM sthalazarIrane rAkhI daIne sUkSmarUpa Icchita viSayane potAnA prakAzavaDe jete chate aMtarAtmA keI paNa [sthale ] te vALo (te sUmarUpavALa) [ jANe] jAya che. (skUlanuM abhimAna tyaje che.) 78. kSa: zuddhAjaM nirAyanAta zvAsamAnAramaabhuutttpretklpaakRtkmiti puna: sArameyAdibhakSyam / svapne svIyaprabhAvAtsRjati hayarathAnimnagA: palbalAni, .. krIDAsthAnAnyanekAnyapi suhRdabalAputramitrAnukArAn // 79 // te [ zarIra] pretajevA AkAravALuM ane kutarA AdivaDe bhakSaNuM karavAgya na thAya mATe potAnA bIchAnAmAM paDelA zarIranuM mAtra zvAsarUpe bAkI rahelA prANavaDe rakSaNa karIne tenuM abhimAna tyaje che.] svapnamAM potAnA sAmarthyathI ghoDA, ratha, nadIo, taLAvaDAM, aneka ramavAnAM sthAne, tathA AgaLa anubhavelA sahudra, strI, putrane mitranA AkArane race che790 mAtaMgavyAghradarayudviSaduragakapInkutracitpreyasIbhiH, vAste duvA viti kuribUmakSatti rAjanA mlecchatvaM prAptavAnasmyahamiti kuhavicchaMkitaH svIyalokAdAste vyAghrAdibhItyA pracalati kuhacidroditi grasyamAnaH // 8 // Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatokI. vaLI te] hAthI, vAgha, cera, zatru, sApane vAnarene [ race che,] kaI sthale priyAonI sAthe krIDA karate [chata] athavA hasate [ cho] rahe che, keI sthale cAle che, ane madhura anna khAya che, keI sthale huM svecchApaNuM pAme chuM ema [ jANI ] pitAnA saMbaMdhavALA manuSyathI zaMkA pAmelo rahe che, [ane] kaI sthale vAgha AdinA bhaya vaDe deDe che, tathA temaNe [mukhamAM ] pakaDo chate reve che... jAgratamAM pratIta thatA padArtho tenA jJAna koleja sattAvALA che ema jaNAve che -- yo yo dRggocaro'rtho bhavati sa sa tadA tadgatAtmasvarUpAvijJAnotpadyamAna: sphurati nanu yathA zuktikAjJAnahetuH / raupyAbhAso mRSaiva sphurati ca kiraNAzAnato'bho bhujaMgo, rajjvajJAnAnimeSaM sukhabhayakRdato dRSTasRSTaM kiledam // 81 // jema chIpanA ajJAnarUpa kAraNavALa rUpAne AbhAsa, [sUryanAM] kiraNonA ajJAnathI [ pratIta thatuM mRga ]jala, [] deraDInA ajJAnathI [ pratIta thata] sarpa kSaNamAtra sukhane bhaya karanArAM mithyAja jaNAya che, tema [ jAgratamAM] je je padArtha dRSTine viSaya thAya che te te padArtha tyAre temAM rahelA AtmasvarUpanA ajJAnathI upajIne jaNAya che, AthI A sarva nakkI [tenA] jJAnakAle uparyuM [che.] 81. upara kahelA arthamAM, zrIkRSNabhagavAne zrImaddabhagavaddagItAnA navamA adhyAyanA cothA lekamAM kahelA arthane, arthathI pramANurUpe kahe che Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. mAyAdhyAsAzrayeNa pravitatamakhilaM yanmayA tena matsthA- . nyenAnyeteSu nAhaM yadapi hi rajataM bhAti zukto na roye| zukkyaMzastena bhUtAnyapi mayi nivasantIti vivagvinetA, prAhAsmAdRzyajAtaM sakalamapi mRSaiveMdrajAlopameyam // 82 // jethI mithyA adhyAsane Azraya vaDe meM samagra jagata ] vistAreluM che, tethI A [ bhUta] mArAmAM rahelAM [ che,] paNa huM teomAM [rahela] nathI, je ke chIpamAM rUpuM jaNAya che, paraMtu rUpAmAM chIpane aMza [ jaNAte ] nathI, tethI bhUteja mArAmAM rahe che ema jagaddaguru F zrIkRSNa ] kaheluM che A [kAraNathI saghaLAjadRzyasamUha iMdrajAlanA je mithyAjafche.]82. sava prANIone sukhaduHkharUpa phalanI prAptimAM temanAM karmo hetubhUta che ema jaNAve che -- hetuH karmaiva loke sukhataditarayorevamajJo'viditvA, mitraM vA zatruritthaM vyavaharati mRSA yAjJavalkyArtabhAgau / yatkamaivocatuH prAk janakanRpagRhe cakratustatprazaMsAM, vaMzottaMso yadUnAmiti vadati na ko'pyatra tiSThatyakarmA // 83 // lakamAM sukha ne tethI bhinnanuM (duHkhanuM) kAraNa kamaja [ che. ajJAnI evI rIte nahi jANIne mitra [ sukhanuM kAraNa che,] kivA zatru [duHkhanuM kAraNa che,] AvI rItane mithyA vyavahAra kare che. jethI pUrve janakarAjAnI sabhAmAM yAjJavalkaya ne ArtabhAga [sukhaduHkhanA kAraNarUpe] karmaja kahetA hatA, [tathA] tenI stuti karatA hatA. [vaLI] jAdanA vaMzanA alaMkArarUpa Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIzatalekI. 657 [ zrIkRSNa ] paNa kahe che. ahiM (A jagatamAM) koI paNa [ajJAnI] karma karyA vinA rahI zakatuM nathI. Iti. 83. karma jaDa hovAthI te pote svataMtrarIte phala ApI zakatuM nathI, paNa karmanA phalanA dAtA paramezvarathI prerAI te phala ApI zake che ema daSTAMta ApIne jaNAve che. " vRkSacchede kuThAraH prabhavati yadapi prANinodyastathApi, .. prAyo'nnaM tRptihetustadapi nigaditaM kAraNaM bhoktayatnaH / prAcInaM karma tadradviSamasamaphalaprApti hetustathApi, svAtaMtryaM nazvare'sminnahi khalu ghaTate prerako'syAMtarAta // 4 // jo ke jhADane kApavAmAM kuThAra zaktivALe che, te paNa puruSathI prerAIne [zakitavALe che, svataMtra rIte nahi;] anna bahudhA tRptinuM kAraNa [che, te paNa temAM ] bhajana karanAranA prayatnane kAraNarUpa kahe che, tevI rIte pUrvanuM karma pratikUla tathA anukUla phalano prAptinuM kAraNa [ ,] te paNa vinAza (pitAnA aMtamAM saMskAra mUkI vinAza) pAmanArA A karma ]mAM phila ApavAmAM] svataMtrapaNuM nathIja saMbhavatuM, [ paraMtu] AnA preraka aMta rAtmA [che. 1784. nityAdi karmane anuSThAnamAM anya devatAnuM ArAdhana karavAmAM Ave che te paNa brahmane ja arpaNa thAya che ema kahe che -- . smRtyA lokeSu varNAzramavihitamado nityakAmyAdikarma, sarva brahmArpaNaM syAditi nigamagiraH saMgirante'tiramyam / 42 Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. yathAsAmeva jihA kascaraNaziraH zrotra saMtarpaNena, tuSyedaMgIya sAkSAttaruriva sakalo mUlasaMtarpaNena // 85 // leAkAmAM smRtivarDa vaNuM ne AzramamATe vidhAna karelu' A nitya ne kAmya Adi karma [ che ] te sa [ karma ] brahmane arpaNa thAya che ema vedanAM vacanA ahu suMdararIte jaNAve che, kemake [ vRkSanA ] malane sArI rIte tRpta karavAvaDe sarva vRkSa [tRpta thAya che. ] vaLI nAsikA, netra, jIbha, hAtha, paga, mAthuM ne kAnane sArI rIte tRpta karavAvarDa sAkSAt aMgavALAnI ( jIvanI ) peThe [anya devAne arpaNa karela praznane arpaNa thAya che, ne tevaDe te ] sa MtoSa pAme che. 85, te AtmAne nahiM jANanArAne karmanuM phUla apa thAya che, AtmAne jAnArAne karmanuM phUla mahAna thAya che, ema kahe che:-- yaH pratyAtmAnabhizaH zrutividapi tathA karmakRtkarmaNo'sya, nAzaH syAdalpabhogAtpunaravataraNe duHkhabhogo mahIyAn / AtmAbhijJasya lipsorapi bhavati mahAnzAzvataH siddhabhogo, hyAtmA tasmAdupAsyaH khalu tadadhigame sarvasaukhyAnyalipsoH // vedane jANanArA chatAM paNu tathA karma karanAro [chatAM paNa AtmAne nahi jANanArA [ hAi] maraNu pAme che, tenA karmanA apabhAgathI nAza thAya che; [vaLI tenA ] pharIne janma thAya tyAre [ tene] ghaNA vadhAre du:khanA bhAga [thAya che. AtmAne jANanAra [ nI ] icchAvALA hoya tApaNa tene svargathI paNa] adhika [ ne] ghaNA samayasudhI bhogavAya evA pA Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatazloka. paTa | aNimAdi] siddhinA bhAga thAya che, [ ane karmanA phUlanI ] icchAvinAnAne tenA (AtmAnA) sAkSAtkAramAM nakkI sarva sukhA [ prApta thAya che, ] tethI AtmAja upAsana karavAyeAgya [che.] 86. sUryacaiMdrAdi ghaTAdi padArthane prakAzavAmAM svataMtra nathI ema jaNAve che:--- sUryAdyairarthabhAnaM na hi bhavati punaH kevalairnAtra citraM, sUryAtsUryapratItirna bhavati sahasA nApi caMdrasya caMdrAt / agrazva kiMtu sphurati ravimukhaM cakSuSazcitprayuktAdAtmajyotistato'yaM puruSa iha maho devatAnAM ca citram // 87 // kaivala sUryAdivaDe [ ghaTAdi] padArthanuM jJAna nathIja thatu temAM Azcarya nathI sUryathI sUryanuM bhAna sahasA nathI thatuM, caMdrathI paNa caMdranu [jJAna sahasA ] nathI [ thatu,] ane agnithI agninuM [jJAna paNa nathI thatu,] para Mtu cetanathI preraNA pAmela netrathI sUryAdi jaNAya che, tethI A puruSa AtmarUpa prakAzavALA [che, ] ane ahiM ( vyavahArakAlamAM ) [netrAdinA] devAnu teja vicitra [ che. ] 87. prANanA pravartakarUpe AtmAne jaNAvavAmATe prANanI pAMca vRttimAMtho prANa, vyAna te apAnanI kriyAne darzAve che:praannenaaN bhAMsi bhUyaH pibati punarasAvannamaznAti tatra, tatpAkaM jATharo'gnistadupahitabalo drAk zanairvA karoti / sthAna: sonanA vaya naryAta kuM mALasaMsarvArtha, niHsAraM pUtigaMdhaM tyajati bahirayaM dehato'pAnasaMjJaH // 88 // Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. A [AtmA] prANavaDe vAraMvAra jala pIe che, tathA annanuM paNa bhakSaNa kare che, tyAre te rUpa (prANarUpa) upAdhithI balavALe thayele jaTharAgni UtAvaLe athavA haLave haLave tenuM (annajalanuM) pAcana kare che. pachI indriyane sArI rIte tRpta karavAmATe vyAna zarIranI sarva nADIomAM [ pacI gayelA annajalanA sArabhAgarU5] rasane laI jAya che, [ane] A apAnanAmane [vAyu te annajalanA ]sArarahita dudhane (malamatrane) zarIrathI bahAra kADhe che. [88. have prANanA prANarUpane netranA netrarUpa AtmAnuM svarUpa varNave che:vyaapaarN dehasaMsthaH prativapurakhilaM paMcavRttyAtmako'sau, prANa: sarvedriyANAmadhipatiranizaM sattayA nirvivAdam / yasyetthaM cidghanasya sphuTamiha kurute so'smi sarvasya sAkSI, prANasya prANa eSo'pyakhilatanubhRtAM cakSuSazcakSurepaH // 82 // - AmAM (A zarIramAM) je cetanaghananI sattAvaDe [prANapAnAdi] pAMca vRttirUpa, zarIramAM rahele, [ane] sarva iTriyene svAmI A prANa pratyeka zarIramAM Ama niraMtara nirvivAdapaNe sarva vyavahArane spaSTa rIte kare che te sarvane sAkSI [9] chuM. sarva zarIradhArIonA prANane prANa A [che, ne] netranuM netra paNa A [che.] 89. A AtmA sarvane prakAzanA che ema nirUpaNa kare che - yaM bhAMtaM ciddhanaikaM kSitijalapavanAdityacandrAdayo ye, bhAsA tasyaiva cAnu praviralagatayo bhAnti tasminvasanti / Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItakI . . 661 vidyutpuMjo'gnisaMgho'pyuDugaNavitatirbhAsayerika parezaM, . jyotiH zAntaM hyanantaM kavimajamamaraM zAzvataM janmazUnyam // 10 // bhinna gativALA je pRthivI, jala, pavana, sUrya ne caMdra Adi [ padArtho che te] je cetanaghana, eka [ne] prakAzelA[AtmA]nI pachI tenA prakAzavaDeja prakAze che, ne temAM rahe che, [te] paramezvara, zAMta, prakAzarUpa, aMtarahita, sarvajJa, anAdi, avinAzI, sanAtana ne janmarahitane zuM vIjaLIne samUha, agnine samUha, ne tArAgaNane vistAra prakAzI zake? [ naja prakAzI zake. 90. AmAnA anubhavavaDe jIvanmukti ne videhamukti thAya che ema kahe che -- tabrahmaivAhamasmItyanubhava udito yasya kasyApi cedvai, puMsaH zrIsadguru gAmatulinakarugApUrIyUSadRSTayA / jIvanmuktaH sa eva bhrAvidhuramanA nirgatenAdyupAdhau, nityAnaMdakadhAma pravizati paramaM naSTasaMdehavRttiH // 91 // je kaI paNa puruSane zrIsadagurunI apAra kRpAthI bharelI amRtadRSTivaDe te brahnAja huM chuM A anubhava je udaya thaye te [te] brAMtirahita manavALo [] saMzayarahita vRttivALe [ thaI ] jIvanmukta [ thAya che.] te jIvanmukta ]ja [pitAnA prArabdhanI samApti thaye] anAdi upAdhirUpa [ avidyAnI ]. nivRtti thavAthI upAdhirahita, avinAzI, AnaMdarUpa ne ekarUpamAM praveza kare che. 91. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. have te chevanmuktane nizcaya dekhADe che - noM deho nedriyANi kSaramaticapalaM no mano naiva buddhiH, prANo naivAhamasmItyakhilajaDamidaM vastujAtaM kathaM syAm / nAhaMkAro na dArAgRhasutasujanakSetravittAdidUraM, sAkSI citpratyagAtmA nikhilajagadadhiSThAnabhUtaH zivo'ham // 92 hiM sthalazarIra nathI, indriye nathI, vinAzI [] aticapala mana nathI, buddhi paNa nathI, ne] prANa paNa nathI. evI rIte A samagra jaDa vastune samUha [ huM] kema hoI zakuM? [ huM] ahaMkAra nathI, strI, ghara, putra, sajjana, kSetra ne dravyAdi [je AtmAnI apekSAe dUra [rahelAM che te huM] nathI, [paraMtu A sarve jaDa vastune] sAkSI, cetanarUpa, aMtarAtmA, sarva jagatanA adhiSThAnarUpa [ ] kalyANarUpa huM [chuM.] (ra. AtmAnuM vAstavika draSTApaNuM siddha karI batAve che -- dRzyaM yadrUpametadbhavati ca vizadaM nIlapItAdyanekaM, sarvasyaitasya dRgvai sphuradanubhavato locanaM caikarUpaM / tadadRzyaM mAnasaM dRk pariNataviSayAkAradhIvRttayo'pi, dRzyA dRggUpa eva prabhuriha sa tathA dRzyate naiva sAkSI // 13 // | duSTinA viSayarUpa A rUpa je AsamAnI ne pILuM Adi aneka [che,]ne spaSTa jaNAya che, A sarvanA draSTArUpa spaSTa jaNAtA anubhavathI netra [ ,] ane te [netra] ekarUpa che.] te [netra] duzya [] mana draSTA [che. te mana duzya ne buddhi draSTA che.] viSane AkAre pariNAma pAmelI buddhinI vRttio Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munonur bAzakI. paNa dazya [ che.] AmAM (A sarva jaDamAM) [sarvane niyaMtA [] sAkSI [ AtmA] draSTArUpaja [che.] te evI rIte (anya jaDanI peThe) duhya nathI thatuM. . pitAnA zrIsaddagusnA upadezamAM vizvAsa rAkhI, javabhAvane bAdha karI, AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM ema kahe che - rajjvajJAnAdbhujaMgastadupari sahasA bhAti mamdAndhakAre, svAtmAjJAnAttathAsau bhRzamasukhamabhUdAtmano jIvabhAvaH / AptotyAhibhramAnte sa ca khalu viditA rajjurekA tathAhaM; kUTastho naiva jIvo nijaguruvacasA sAkSIbhUtaH zivo'ham // 14 // 1 [jema] maMda aMdhakAramAM deraDInA ajJAnathI te upara (te doraDInI jagAe) sahasA sarpa pratIta thAya che, tema pitAnA AtmAnA ajJAnathI AtmAne A atyaMta duHkharUpa chavabhAva [ pratIta thAya che. [jema] prAmANika puruSa ]nA vacanavaDe sarpanI brAMti nivRtta thaye te sarpa ja nakkI jANelI eka deraDIrUpa [thAya che, tema pitAnA sadgurunA vacanavaDe[jIvapaNanI bhrAMtinI nivRtti thaye] huM jIva nathI ja, huM sAkSarUpa, vikArarahita ni maMgalarUpa [chuM, ema anubhavAya che.]94. have prazranettararUpe jIvanmuktanA paramatisvarUpanA anubhavanuM varNana kare che - kiM jyotiste vadasvAhani raviriha meM caMdradIpAdi rAtrI sthAdevaM bhAnudIprAdikaparikalane kiM tava jyotisti / / Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. akSustanmIlane kiM bhavati ca sutarAM dhIdhiyaH kiM prakAze, tatraivAhaM tatastvaM tadasi paramakaM jyotirasmi prabho'ham // 95 // "" cr ['divasamAM ne rAtamAM tArA vyavahAra siddha karanAra] tArA kayA prakAza [ che ? te tuM] kahe, " " ahiM divasamAM sUrya [ne] rAtrimAM caMdra ne dIpaka Adi [mArA prakAza che. " bhale ] ema hA, [ paNa ] sUrya ne dIpaka Adine prakAzavAmAM tArA kayA prakAza che ? " " netra, " " ane tenA ( netranA ) vIcAvAmAM [tArA ] kaye [ prakAza] che ? " " sArI rIte[ prakAzanArI ] buddhi..." "buddhinA prakAzamAM kayA [ prakAza che ?" (ahaMkAra.) 2) temAM paNa [tArA kayA prakAza che ?"] huM. ( AtmA, ) " " tethI te [prakAzarUpa ] tu che, " " he prabho ! [te] paramaprakAzarUpa huM chuM." 95, hu 66 jIvanmuktapuruSanA vyavahAra bAdhitAnuttithI cAle che ema jaNAve che: kaMcitkAlaM sthitaH kau punariha bhajate naiva dehAdisaMgha, yAvatprArabdhabhogaM kathamApa sa sukhaM ceSTate'saMgabuddhayA / nirdvadvo nityazuddho vigalitamamanAhaMkRtirnityatRptA, brahmAnaMdasvarUpaH sthiramatiracalo nirgatAzeSamohaH // 96 // te [ jIvanmukta ] keTalAka samaya pRthivIpara sthita [chatAM paNa ] ahiM ( A jagamAM) puna: zarIrAdinA samUhamAM [AtmAnI buddhi] nathIja karatA, jyAMsudhI prArabdhanA bhAga [DAya tyAMsudhI ] kAi paNa [prakAra] asaMga [brahma huM chuM Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIzakI. evI ] buddhivaDe dvatathI rahita, nityapavitra, atyaMta gaLI gayelI mamatA tathA ahaMtAvALe, nityavrata, pUNenaMdasvarUpa, [ brAmAM ] sthirabuddhivALa, acala [ ] sarva mehathI rahita [ thaye chata] sukhapUrvaka vicAre che. 96. AtmajJAnavaDe mAyAnI AtyaMtika nivRtti thAya che ema kahe che - jIvAtmabrahmabhedaM dalayati sahasA yatprakAzaikarUpaM, vijJAnaM tacca buddhau samuditamatulaM yasya puMsaH pavitram / mAyA tenaiva tasya kSayamupagamitA saMsRte: kAraNaM yA, naSTA sA kAryakartI punarapi bhavitA naiva vijJAnamAtrAt // 97 // kevala prakAzarUpavALuM je vijJAna turata (pitAnI utpattinI sAthe) jIvAtmAnA ne brahmanA bhedane nAza kare che, te pavitra ne upamArahita [ vijJAna] je puruSanI buddhimAM sArI rIte udaya pAmyuM tene saMsAranuM kAraNa je mAyA [te mAyA] tevaTeja (vijJAna vaDeja] nAza pAmelI [thAya che.] vijJAnamAtrathI nAza pAmelI te [mAyA] puna: [ kadI paNa bhrAMtirU5] kArya karanArI nathI ja thatI. 97. jIvamukta kevI rIte A jagatane tyAga kare che te daSTAMta ApIne samaje che -- vizvaM neti pramANAdvigalitajagadAkArabhAnastyajedai, pItvA yatphalAMbhastyajAte ca sutarAM tatphalaM saurabhAtyam / samyaksapiyanaikAmRtasukhakavalAsvAdapUrNoM dAsI, zAtvA niHsAramevaM jagadAkhilamidaM svapramaH shaaNtci8|| Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryano akAdaza ratno.) jema [ rasavALa] phalanA rasane sArI rIte pIne te phala sugaM. dhathI bhareluM hoya te paNa tene [manuSya] tyAga kare che, tema [da nAnAsta-brahmamAM ] jagatu nathI, A [ zrutinA] pramANathI jenuM jagatanA AkAranuM jJAna atyaMta gaLI gayuM che evA, aMta:karaNavaDe yathArtha rIte caitanyaghana, eka, amRta ne AnaMdanA keLIAnA svAdathI tRpta, svayaMprakAza [] zAMtacittavALA A [jIvanmukta puruSa] A sarva jagat sArarahita jANuMne tyaje che. 68. jIvanmuktane bAdha pAmIne jagatanI pratIti thAya che te paNa tene karme baMdhana karI zakatAM nathI ema kahe che - kSIyante cAsya karmANyapi khalu hRdayagraMthirudbhidyate vai, chidyante saMzayA ye janimRtiphaladA dRSTamAtre pareze / tasmiMzcinmAtrarUpe. guNamalarahite tattvamasyAdilakSye, kUTasthe pratyagAtmanyakhilavidhimano'gocare brahmaNIze // 19 // te kevala cetanarUpa, guNarUpa melathI rahita, taravati (te tuM che) AdinA lakSyarUpa nirvikAra, aMtarAtmA, sarva vidhivAkAnA ne mananA aviSayarUpa, paricachedathI rahita, niyaMtA [] paramezvarane sAkSAtkAra thavAthI AnAM (A jIvanmuktanAM) karmo nAza pAmI jAya che, hRdayanI (AtmA ne ahaMkAranA kalpita ekapaNanI) [ brAMtirUpa] gAMTha nI bhedAI jAya che, [ane] janmamaraNarUpa phala ApanArA je saMza [ che te] nakkI cheaI jAya che. 9 Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzataloka vivekIe vairAgyavaDe saMsAranuM ciMtana tyajI brahmanuM ciMtana karavuM joIe ema kahe che - Adau madhye tathAMte janimRtiphaladaM karmamUlaM vizAlaM, jJAtvA saMsAravRkSaM bhramamadamuditAzokatAnekapatram / kAmakrodhAdizAkhaM sutapazuvanitAkanyakApakSisaMgha, chittvAsaMgAsinanaM paTumatirabhitazcintayedvAsudevaM // 10 // AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM [ asalUpa chatAM paNa] janmamaraNarUpa phalane denArA, kamarUpa mUlavALA vistAravALA, bhrAMti, ahaMkAra, harSa ne zeka Adi aneka pAnaDAMvALA, kAma ne kodhAdirUpa zAkhAvALA, [ane] putra, pazu, strI ne kanyArUpa pakSIonA samUhavALA saMsArarUpa vRkSane [asalUpa ] jANIne ene asaMgarUpa (pitAnA asaMgasvabhAvanA nizcayarUpa) taravAravaDe chedI kuzalabuddhivALo [puruSa] sarvadA vAsudevanuM dhyAna kare. 100. . pitAnA brahmasvarUpanA anusaMdhAnapUrvaka pitAnA brahmasvarUpa jIvabhAve praNAma karI A graMthanI samApti kare che.-- . jAtaM mayyeva sarva punarapi mayi tatsaMsthitaM caiva vizva, sarva mayyeva yAti pravilayamiti tabrahma caivAhamasmi / yasya smRtyA ca yajJAdyakhilazubhavidhau suprayAtIha kAryama, nyUna saMpUrNatAM vai tamahamatimudaivAcyutaM sannato'smi // 10 // iti zrImatparamahaMsaparivAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitA rAto saMpUf 7 | Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. sarva jagat mArAmAM ja upajayuM [che,] ane puna: paNa te [ jagat ] mArAmAM sArI rIte sthita [ che, tathA te ] sarva [ jagata ] mArAmAM ja pralaya pAme che, tethI te brahmaja huM chuM. vaLI jenA smaraNavaDe yajJAdi sarva zubha karmamAM [ je] nyunA kArya [DAya te] nakkI sArI rIte saMpUrNapaNane pAme che, te avinAzIneja huM [jIvabhAve] ati prasannatAvaDe sArI rIte namele chuM. 101. . e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakanA AcArya zrI zaMkarAcAryajIe racelA zatakInAmanA prakaraNagraMtharUpa sattaramA ratnanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 17. tuM che , vAka-- Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI pAsa-garva che bhAvArthadIpikATIkAsahita, maMgalAcaraNa ne TIkAnI pratijJA dAhare brahma-IzanuM dhyAna dharI, vaMdI sadaguru-pAya, upadezasahastrInI TIkA, gurjara-girA lakhAya. 1 bhagavAna bha SyakAra sarva upaniSadonA arthanA sArano saMgraha karanArI upadezasahastrInA (aneka upadezone) gadyabaMdhane mumukSuonA hitamATe racavAne IcchatA chatA A graMthanI nirvine rAmApti thavA ziSTAcArathI prApta maMgalAcaraNa karI pachI A graMtha racavAnI pratijJA tathA mumukSunAM lakSaNe ne temane saddagurue kayAMsudhI upadeza kare te jaNAve che - 1. ziSyati bedhanavidhi. OM // atha mokSasAdhanajJAnopadezavidhiM vyAkhyAsyAmaH mumukSUNAM zraddadhAnAnAmarthinAmarthAya tadidaM mokSasAdhanaM jJAnaM sAdhanasAdhyAdanityAtsarvasmAdviraktAya tyaktaputravittalAkaiSa. NAya pratipannaparamahaMsapArivAjyAya zamadamadayAdiyuktAya zA. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. straprasiddha ziSyaguNasaMpannAya zucaye brAhmaNAya vidhivadupasa nAya ziSyAya jAtikarmavRttavidyAbhijanaiH parIkSitAya brUyA. tpunaH punaryAkgrahaNaM dRDhIbhavati // 1 // che. atha mekSasAdhananA jJAnanA upadezanA prakArane mumukSuonA, zraddhAluonA [ne A zAstra viSaya jANavAnA ] prajanavALAonA upakAra mATe kahIe chIe. te A mokSanuM sAdhana jJAna sAdhanasAdhyarUpa sarva anityathI virakta, putra dravya ne lekanI tRSNAvinAnA, paramahaMsasaMnyAsapaNane pAmelA, zama dama ne dayAdithI yukta, zAstramAM prasiddha ziSyanA guNathI saMpanna, pavitra, mumukSu, vidhivat zaraNe AvelA, ziSya tathA jAti karma AcAra vidyA ne kulavaDe parIkSA karelAne jyAM sudhI grahaNa kareluM dRDha thAya [ tyAMsudhI ] punaH punaH kahe. ne atha e be zabdo brahmAnA mukhamAMthI prathama bahAra paDelA hovAthI maMgalarUpa gaNAya che. ahiM athaza davaDe maMgalAcaraNa karyuM che ema samajavuM. ane artha pachI kIe te arthanA viratAravaDe zAstranA arthanuM nirUpaNa karyA pachI evo athazabdane vistAravALo artha thAya che. duHkharahita paramAnaMdanI abhedabhAve prApti te mokSa kahevAya che. e mokSanuM sAkSAta sAdhana advitIya brahmanuM jJAna che. mAtra mekSane ja icchanAro heya te mumukSu kahevAya che. khetI Adi daSTa sAdhanathI ne yAgAdi adaSTa sAdhanathI sAdhya A lekanA ne paralokanA bhegane samUha che. e sAdhana ne sAdhya anitya hovAthI Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahaNI gadyAdha na mumukSu temAM vairAgyavALA joie, arthAt te pAlAsudhInA bhogAmAM abhilASArahita hAvA joie. putranI takhzAnA abhAvavaDe strInI tRSNAnA abhAva paNa samajavA. dravyazavaDe saguNabrahmanI upAsanA tathA gAya Adi samajavAM. lAkADe A lAka, pitRlAka te devalAka samajavA. AtmAthI bhinna viSayomAMthI aMta:karaNuMne pAg vALavAnuM khala te zama, daza iMdriyenA anAtma padAthaeNAbhaNInA rAgadveSavALA vegAne rAkavAnuM bala te dama, ne prANIopara karuNA te dhyA kahevAya che. AdipaDe uparati, titikSA, zraddhA te samAdhAnanuM grahaNu thAya che. zAstramAM prasiddha ziSyanA guNathI sapanna eTale amAnIpaNuM Adi jJAnanAM sAdhaneAthI te abhayAdi daivIsa`pattithI yukta. pavitra eTale bahAranI ne ataHkaraNunI pavitratAvALA. mumukSu eTale brahma pe sthiti karavAnI tIvra icchAvALA. vidhivat zaraNe Avele eTale brahmavidyAnA grahaNumATe sadgurunA caraNukamalanA grahaNupUrvaka " he prabho ! mane brahmanA upadeza kareA " ityAdi prArthanAvacane kheAlI sa gurune zaraNu thayelA. ziSya eTale upadeza karavAne yAgya arthAta vinayavALe. uttama jAtivALAne, uttama karmavALAne, uttama AcaraNuvALAne, adhyayanavALAne vA saguNabrahmanI upAsanAvALAne, te uttama kulavALAne karelA brahmapadeza theDA samayamAM lIbhUta thavAneA sabhava hAva thI jAti, ka, AcAra, vidyA ne kulanI parIkSA karavAnu" kahyuM che. saddagurue ziSyane eka vAraja brahmapadeza karavAnA nathI, paNu jyAMsudhI te ziSyane brahmanA svarUpanuM spaSTa bhAna thAya tyAMsudhI temaNe brahmanA upadeza vAravAra karavA joie. 1. tr ,, Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 zrIzaMkarAcAryanAM akAdaza ratno. ziSya saddagurune zaraNe javuM joIe, ne sahRgue te ziSyane brahmavidyAne upadeza karavo joie, ema kahyuM, temAM zrutinuM pramANa batAvI te brahmavidyAnuM mAhAo varNave che - zrutizca parIkSya tattvato brahmavidyAM yAvaddaDhagRhItA hi vidyA''tmanaH zreyase saMtatyai ca bhavati vidyAsaMtatizca prANyanugrahAya bhavati nauriva nadI titIrSAH / zAstraM ca yadyapyasmA imAmadbhiHparigRhItAM dhanasya pUrNA dadyAdetadeva tato bhUya iti||2|| ane kRti. parIkSA karIne [ tyAMthI vAstavika rIte brahmavidyAne [kahetA havA.] tyAMsudhI dUDha grahaNa karelI vidyAja pitAnA zreyasane mATe tathA saMtatine mATe thAya che. vaLI nadIne taravAnI IcchAvALAne vahANanI peThe vidyAnI saMtati (ziSyapraziSyAdidvArA rakSA) prANInA anugraha mATe thAya che. zAstra paNa che.] jeke Ane A ja vaDe dhAraNa karelI dhanathI pUrNa [pRthivI ] Ape Aja tethI vadhAre [ che.] Iti. zirSe saddagurunuM zaraNa grahaNa karavuM joIe, ane sagurue tene brahmavidhAne upadeza karavo joIe, A arthamAM " parIkSya lokAn karmacitAn brAhmaNo nirvedamAyAt" ( mumukSu karmavaDe prApta karelA lokone jANIne vairAgyane pAme ) tyAMthI AraMbhIne "nakSa4 juharSa vendra rahyuM provAra tai taravato brahmavidA" (jevaDe avinAzI ne satya AtmAne mumukSu jANe che te brahmavidyAne saddaguru vAstavika rIte kahetA Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIupadezasahastrI-gaghabaMdha. 673 havA,) tyAMsudhInI A zruti paNa che. ziSyane brahmavidyAnuM dRDha grahaNa thAya tyAMsudhI saddagurue punaH punaH brahmavidyAne upadeza tene zA mATe kare joIe ? ema zaMkA thAya che tenuM samAdhAna kahe che:-daDha grahaNa karelI brahmavidyAja pitAnA avivAdi deSarUpa baMdhanI nivRtti mATe tathA ziSya praziSyAdimAM calAvavA mATe samartha thAya che; ane nadIne pAra pAmavA IcchanAra manuSyane jema ' nadIne pAra pAmavAmAM vahANa upayogI thAya che, tema brahmavidyAnuM ziSyapraziSyAdidvArA saMrakSaNa saMsAra sAgaramAM DubatA prANIone brahmasvarUpanI prApti karAvavArUpa temanA anugraha mATe thAya che. A brahmavidhA AgaLa kahelA lakSaNavALA ziSyane ApavAnI che, paNa game te rIte AvelAne dhanAdinA lebhathI te ApavAgya nathI emAM zrutivacana paNa che. je koI apAtra A samudrathI vIMTAyelI ne dhanavaDe paripUrNa pRthivI Ape to paNa tene A brahmavidyA na ApavI, tethI dhanathI pUrNa pRthivInA dAnathI paNa A brahmavidyA bahu zreSTha che ema jANavuM. 2. jijJAsu manuSya vidyAnA adhyayanavaDe brahmane jANI zakaze, mATe tene saddagurune zaraNe javAnI agatya nathI ema kaI zaMkA kare to tenA samAdhAnamAM kahe che-- __ anyathA ca jJAnaprAptyabhAvAt AcAryavAn puruSo veda / AcAryAddhaiva vidyA / AcAryatAvitaM samyagrahAnaM plava ihocyata ityaadishrutibhyH| upadezyaMti tezAnamityAdismRtibhyazca // 3 // Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 974 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. ane bIjI rIte jJAnanI prAptine abhAva hovAthI AcAryavALe puruSa jANe che, AcAryathIja [ jANelI ] vidyA [paramahitane prApta kare che,] AcArya ApeluM yathArtha jJAna ahiM hoDI kahevAya che, ItyAdi kRtiothI, ane [teo] tane jJAnane upadeza karaze, ItyAdi smRtiothI. - zretriya ne brahmaniSTha sadgavinA jijJAsune brahmavidyAnI prApti thatI nathI. AmAM kRtio tathA smRtio pramANarUpa che. AcAryavA jijJAsu puraSa brahmane jANe che," "AcAryathI ja prApta karelI brahmavidyA paramahitane prApta kare che," "AcArye ApeluM yathArtha brahmajJAna A jagatamAM avidyArUpa nadI taravAnI heDI kahevAya che, " datyAdi zrutiothI, ane "triya ne brahmaniSTha puruSa tane brahmajJAnane upadeza kareze." ityAdi ramRtiothI upara kahelI vAta siddha thAya che. 3. brahmane jANavAnI icchAvALA ziSyane ekavAra brahmane upadeza karavAthI te ziSya brahmane jANI zakaze, mATe saddagurue tene punaH punaH brahma upadeza karavAnI AvazyakatA nathI, ema zaMkA thAya te tenuM samAdhAna kare che - ziSyasya jJAnAgrahaNaM ca liMgairbudhvA agrahaNahetUnadharmalo. kikapramAdanityAnityavastuvivekaviSayAsaMjAtahaDhapUrvazrutatvalokaciMtAvekSaNajAtyAdyabhimAnAdIMstatpratipakSaiH zrutismRtivihitairapanayedakrodhAdibhiH ahiMsAdibhizca yamaijhanAviruddhazca niymaiH| amAnitvAdiguNaM ca jJAnopAyaM samyaggrAhayet // 4 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gadhabaMdha. 67 vaLI ziSyanA jJAnanA agrahaNane liMga vaDe jANIne agrahaNanA hetuo adharma, hamaNune pramAda, nitya ne anitya vastunA vivekanA viSayasudhI nahi pahoMceluM dRDha pUrvakRtapaNuM, lekaciMtAne vicAra, [H] jAti AdinA abhimAna Adine zrutie ne smRtie vidhAna karelA tenA pratipakSevaDe dUra kare. akrodhAdivaDe, ahiMsAdi vaDe, ne jJAnanA aviredhavALA niyamevaDe [dUra kare.] vaLI amAnIpaNudi guNarUpa jJAnanA upAyane sArI rIte grahaNa karAve. ziSyane brahmajJAnanA prahaNanA abhAvane ane avaLA grahaNane tenA mukhAdinI ceSTA ne bolavAnI rItabhAtarUpa cihevaDe jANIne te grahaNanA abhAvane ane viparIta grahaNanA hetuone zruti ne smRtie vidhAna karelA tene dUra karanArA pratipakSe vaDe dUra kare. adharmane eTale pApanA saMskArone sUryAdi devonI upAsanAdinA niyamanA upadezavaDe dUra karAvavAgyA che. zAstrajJAno vicAra nahi karatAM IcchAmAM Ave tema vartavuM, irachAmAM Ave tema belavuM, ne IcchAmAM Ave te khAvuM, e rUpa pramAda tyAga karavAgyanA upadezavaDe dura karAvavAgya che. nitya ne anitya vastunA vivekane viSaya je cetana ne acetanarUpa tyAM sudhI je pUrva sAMbhaLeluM vedAMtazAstra daDha na thayuM hoya tene nAna prakAranI yuktionA nirUpaNavaDe dUra karIne te zravaNane viveka sudhI pahocADavuM. lekenA vyavahAranA sArApaNane ne naThArApaNAne vicAra cittanA vize ane hetu hevAthI te tyajavAyogya che, ema samajAvI tene tyAga karAve. jAti, kula ne vidyA AdinuM abhimAna Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mnevnim 676 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ne. AtmasvarUpanA upadezavaDe tyajAvavuM. abhimAna Adine emAM Adi e zabdavaDe tenI sAthe saMbaMdha rAkhanArA anyane dhikkAravuM ityAdi vyavahAre jANavA. adhAdimAMnA Adi zabdavaDe akAmAdinuM grahaNa karAya che. ahiMsAdimAMnA Adi zabdavaDe satya, asteya, ( corI na karavI,) brahmacarya ne aparigrahanuM ( mamatAnA abhAvanuM ) grahaNa karAya che. pavitratA, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ne Izvarabhakti niyamo kahevAya che. jJAnanA avirodhavALA A vizeSaNavaDe tIrthayAtrA, cAMdrAyaNa ne upavAsAdi jJAnaniSThAmAM vikSepa karanArA niyamonuM anAdaraNIyApaNuM darzAvyuM che. yama ne niyamane upadeza sarva dezane dUra karavAne sAdhAraNa upAya che ema jANavuM. evI rIte brahmajJAnamAM pratibaMdha karanArane dUra karanArAM sAdhanane upadeza karIne have jJAnanA udayanAM sAdhanane upadeza kare che - amAnIpaNuM Adi jJAnanAM viza sAdhanarUpa jJAnanA sAdhanane sArI rIte daDha karAve. jyAM sudhI ziSya kRtArtha na thAya tyAMsudhI saddagurue brahmane upadeza cAlu rAkhavo joIe. ahiM ziSyanAM lakSaNonuM nirUpaNa pUruM thayuM. 4. evI rIte AcAryanA kartavyane kahIne have tatvajijJAsue kevA AcAryane zaraNe javuM joIe te jaNAvavA AcAryanAM lakSaNane kahe che:-- AcAryastUhApohagrahaNadhAraNazamadamadayAnugrahAdisampanno labdhAgamo dRSTAdRSTabhogepvanAsaktastyaktasarvakarmasAdhano brahmavit brahmaNi sthito'bhinnavRtto daMbhakuhakazAThyamAyAmAtsa Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-galabaMdha. 677 ryaanRtaahkaarmmtvaadidossvivrjitH| kevalaparAnugrahaprayo jano vidyopayogArthI pUrvamupadizet // 5 // AcArya te uhathI, apahathI, grahaNathI, dhAraNathI, zamathI, damathI, dayAthI ne anugraha AdithI saMpanna, zAstra jANanAra, duSTa (A lekanA) ne adRSTa (paralekanA) bhegamAM Asaktirahita, sarvakarmanAM [strI Adi] sAdhanene jemaNe tyajI dIdhAM che evA brahmane jANanArA brahmamAM abhedabhAve] sthita [zAstra kahelA] AcAranuM ullaMghana nahi karanArA, daMbha, (dharmane beTe 3La,) anyane ThagavuM, niSpharatA, bIjAne bhrAMti upajAvavI, koInA guNemAM doSanuM kathana karavuM, mithyAbhASaNa, dehAbhimAna ne [ ziSyAdimAM ] mamatAdi doSathI atyaMtarahita, kevala [ saMsArathI udAsa thayelA ] anyanA anugraharUpa prajanavALA; [] vidyAne [ supAtre] viniyoga karavAnI IcchAvALA [ hovA joIe. teo AgaLa kaheluM [ ziSyane] upadeze. uhaziSyanI samajaNane anukULa Ave evI apUrva yuktinI kalapanA. apaha-ziSya je mithyA grahaNa karyuM hoya tene dUra karavAnuM sAmarthya, athavA siddhAMtanA sAmA pakSanA nirAkaraNanuM sAmartha. grahaNa-zikhe karelA praznone zIghra pitAnI buddhimAM laI levAnuM sAmartha. dhAraNa -grahaNa karI lIdhelA te praznonA sArAsAranA nizcayapUrvaka uttara ApatI velA smaraNanI yogyatAnI prApti. amadamanAM lakSaNa kahevAI gayAM che. dayA--duHkhI prANIo para karaNuM. anugraha Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. duHkhI prANIonuM duHkha dUra karavAnI prakRti. anugrahAdimAMnA Adi zabdathI zaraNe AvelA, vinayavALA ne anugraha karelAnA tyAgane abhAva grahaNa karAya che. AgaLa kaheluM--have pachI kahevAze te vAka. 5. have zaraNe AvelA ziSyane upadeza karavAnAM vAkya kahe che:-- sadeva somyedamagra AsIdekamevAdvitIyaM yatra nAnyatpa. zyati AtmaivedaM sarva brahmaivadaM sarva AtmA vA idameka evAgra AsItsarve khalvidaM brahmetyAdyA AtmaikyapratipAdanaparA: zrutI. rupadizya ca grAhayadrahmopalakSaNam / ya AtmA'pahatapApmA yatsAkSAdaparokSAbrahma yo'zanAyApipAle neti neti asthUla manaNu sa eSa neti nati / adRSTaMSTra vijJAnamAnandaM brahma satyaM jJAnamanantaM adRzye'nAtmye sa vA eka mahAnaja AtmA aprANo hyamanA: sabAhyAbhyataro hyajaH / vijJAnadhana evAnantaramabAhyamanyadeva tadviditAdayo aviditAdhi // 6 // he priyadarzana! A [ jagata utpattinI pUrve sadnapaja hatuM. ekaja advitIya [ hatuM. jyAM bIjuM jete nathI. AtmAja A sarva [che.] brahmaja A sarva [che.] AgaLa A eka prasiddha AtmarUpaja hatuM nakkI A sarva brahma che.] ityAdi [brahma ne] AtmAnuM ekapaNuM pratipAdana karanArI zrutione upadeza karIne brahmanuM lakSaNa grahaNa karAve. je AtmA pApathI rahita [ che.] je sAkSAt apakSa brahma [che.] je bhUkha ne tarasathI [ rahita che.] A (kArya) nathI, A (kAraNa) nathI. Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gAbaMdha. 178 sthalathI viparIta [ne] sUmathI viparIta, te A [AtmA] A (sAkAra dravya) nathI, A (nirAkAradravya) nathI. ae [che. AnAthI bhinna] draSTa[ nathI. vijJAnarU5 [] AnaMdarUpa brahma [che.] satyarUpa, jJAnarUpa [] anaMtarUpa [ brahma che.] adRzya [ne svarUpa paNa3] svakIyapaNAthI rahita, teja A mahAna ajanmA AtmA. prANarahita, manathI rahita, bAhA ne atyaMtarasahita ane ajanmA.vijJAnaghanaja kAryarahita ni] kAraNurahita. te jANelAthI bhinna [che,]ane nahi jANelAthI upara che.]. punaH paNa AkAzadezavaDe brahmanuM nirUpaNa kare che - AkAzo vai nAmetyAdizrutibhiH smRtibhizca na jAyate mriyate nAdatte kasyAcatpAvaM yathAkAzasthito nityaM zaMtrajJa cApi mAM viddhi na sattannAtaducyo anAditvAnirguNatyA. tsasaM soSu bhUteSu uttamaH puruSa ityAdibhiH zrutyuktarakSaNAvirudrAbhiH / paramAtmAsaMsAritvapratipAdanaparAbhistasya sarveNAnanyatvapratipAdanaparAbhizca // 7 // AkAzaja nAmarUpane niha karanAra che,] ityAdi kutievaDe ane [ AtmA] janmate nathI, marato [ nathI, ] keinuM pApa graDaNa karatuM nathI, jevI rIte AkAzamAM rahelo nitya, vaLI mane kSetrajJa jANa, te [tatva] prakaTa kahevAtuM nathI, [7] aprakaTa [ paNa kahevAtuM] nathI, anAdipaNathI [ne] nirguNapaNuthI, sarve bhUtomAM sama [ che, ane ] uttama puruSa [ bIje che, ] ityAdi zrutimAM kahelAM lakSaNathI aviredhavALI, paramA Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. bhAnuM asaMsArIpAzuM pratipAdana karanArI, ane tenuM sarvanI [sAthe] ananyapaNuM pratipAdana karanArI smRtio vaDe [bahAnuM lakSaNa grahaNa karAve. zrutie kahelA arthamAM smRtinuM udAharaNa nizcayanI dRDhatAmATe che, paNa pramANapaNanI siddhine mATe nathI.] asaMsArIpaNuM--traNa zarIrathI ne aMta:karaNanI traNa avasthAethI rahitapaNuM. ananyapaNuM--sarvanA adhiSThAnarUpa brahmanI sAthe ekarUpapaNuM. 7 evI rIte upadeza kare ziSyane tenA ajJAna, saMzaya ne viparyayane dUra karavAvaDe upadeza karelA arthamAM buddhinA nizalapaNAmATe punaH AcArya pUche ema AcAryanA kartavyane kahe che - evaM zrutismRtibhihItAramAtmalakSaNaM ziSyaM saMsArasAgarAduttitIrgha pRcche / vimasi somzeti sa yadi brUyA drAkSAputro'dondhayo brahmacaryA saM gRhastho vedAnImasmi paramahalaparivATsaMsArasAgarAja mRtyumahAgrAhA duttitIrgharityAcAryA brUyAt / ihava te somya mRtasya zarIraM vayobhiradyate #Arve vApare che 8. evI rIte zranivaDe ne smRti vaDe jeNe paramAtmAnuM lakSaNa grahaNa karyuM che evA [ane] saMsArasAgarane taravAne IcchatA ziSyane [ AcArya] pUche:-"he priyadarzana! tuM keNa che?" Iti. je te kahe:-"huM] brADhA gune putra, A vaMzavALe, brahmacArI vA gRhastha ho, hamaNu para pahaMsa parivrAjaka chuM. janmamaraNarUpa meTA magaravALA saMsArasAgarane taravAnI IcchA Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 zrIupadezasahastrI-gaghabaMdha. pAgA chu." ti. [tene] mAyArya 43:-" priyadarzana! ahiMja maraNa pAmelA tArA zarIrane [gIdha Adi] pakSIovaDe bhakSaNa karAya che, ane mATInA bhAvane pAme che. 8. tatkathaM saMsArasAgarAduttitartumicchasIti na hi nadyA bhavare kale bhasmIbhUto nadyAH pAraM tarIpyatIti / sa yadi yAdanyo'haM zarIrAccharIraM tu jAyate mriyate vayobhiradyate mRdbhAvaM cApadyate zastrAgnyAdibhizca vinAzyate vyAdhyAdibhizca prayu. jyate / tasminnahaM svakRtadharmAdharmavazAtpakSI nIDamiva praviSTaH puna: punaH zarIravinAze dharmAdharmavazAccharIrAMtaraM yAsyAmi pUrvanIDavinAze pakSIva nIDAMtaram / evamevAhamanAdau saMsAre devamanuSyAditirthanirayasthAneSu svakarmavazAdupAttamupA taM zarIraM tyajannacaM navaM cAnyadupAdadAno janmamaraNaprabandhaca ke ghaTIyaMtravatsvakarmaNA bhrAbhyamA krameNedaM zarIramAsAdya saMsA racakrabhramaNAdasmAnirviSamo bhagavaMtamupasanno'smi saMsAracakrabhramaNaprazamAyeti / tasmAnitya evAhaM zarIrAdanyaH zarIrA. NyAgacchantyapagacchanti ca vAsAMsIva puruSasyetItyAcAryo yAt sAdhvavAdI: samyakpazyasi // 9 // tene kevI rIte saMsArasAgarathI tAravAne Icache che? Iti. nadIne A kAMDe rAparUpa thayela nadInA pArane pAmaze naDija." ti. nete 4:-"zarIrathI linna [chu.] zarIra tanme cha, bhare cha, [ii mAhi] pakSIyA lakSaNa rAya cha, ne mATInA bhAvane prApta thAya che, tathA zastra ne agni AdivaDe vinAza pabhADAya cha, ane rAya mAhinI [sAthe] neya cha, Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. temAM huM pitAnA karelA dharma ne adharmane lIdhe mALAmAM pakSInI peThe praveza pAmele punaH punaH zarIranA vinAzamAM dharma ne adharmane lIdhe bIjA zarIramAM jaIza, jema pUrvanA mALAnA nAzamAM pakSI bIjA mALAmAM [jAya tema.] evI rIte ja huM anAdi saMsAramAM deva, manuSyAdi, peTe cAlanAra, ne narakanAM sthAnamAM pitAnAM karmone lIdhe maLelA maLelA zarIrane tyajatA [ ] ne navA navA anyane grahaNa karate [cho] janmamaraNanA saMbaM dhavALA cakamAM ghaDAonA yaMtranI peThe potAnA karmavaDe bhamAvAte kramavaDe A zarIrane pAmIne A saMsAracakanA bramaNathI kaMTALI gayele saMsAracakanA bhramaNanI atyaMtanivRttimATe bhagavAnane (ApazrIne) zaraNe AveluM chuM. Iti. tethI huM nityaja chuM,] zarIrathI bhinna [ chuM,] puruSanAM vastronI peThe zarIre Ave che, ane jAya che." iti. [tene AcArya kahe -"sAruM kahyuM. yathArtha jANe che. 9. tuM AvA vivekavALo chatAM tArAmAM je varNa ne Azrama AdinuM abhimAna che te brAMtine lIdhe che, ema kahI ziSyanA praznane tathA tenA samAdhAnane kahe che - . kathaM mRSA'vAdIbrAhmaNaputro'do'nvayo brahmacAryAsaM gRhastho vedAnImasmi paramahaMsaparivADiti sa yadi brUyAdbha. gavan kathamahaM mRSA'vAdiSamiti / taM prati brUyAdAcAryoM yatastvaM bhinnAtyanvayasaMskAraM zarIraM jAtyanvayasaMskAravajiMtasyAtmana: pratyabhijJAsIAhmaNaputro'donvaya ityAdinA Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAupadezasahasrI-gadhakhadha. 183 vAkyeneti : sa yadi pRcchetkathaM bhinnajAtyanvayasaMskAraM zarIraM kathaM vA'haM jAtyanvayasaMskAravarjita ityAcAryoM brUyAt / zRNu somya yathedaM zarIraM tvatto bhinnaM bhinnajAtyanvayasaMskAraM tvaM ca jAtyanvaya saMskAravarjita ityuktavA taM smArayet smartumarhasi somya paramAtmAnaM yathoktalakSaNaM zrAvito'si sadeva somyedamagra AsIdityAdizrutibhiH smRtibhizca lakSaNaM ca tasya zrRmi: iAMmizra | z. // ,, '' kema mithyA khelyA ? * [ huM] brAhmaNanA putra, A vaMzavALA, brahmacArI vA gRhastha hatA, hamaNAM paramahu saparivrAjaka chuM, ' e pramANe, " jo te kaheH- prabhA ! huM kevI rIte mithyA melyuM ? " iti. tenA prati AcArya kaheH-- jethI te [AtmAthI ] bhinna jAti, vaMza ne saMskAravALA zarIrane jAti, vaMza ne saMskArarahita AtmarUpe [huM] brAhmaNanA putra, A vaMzavALA, ityAdri vAkayavaDe jaNAvyu, " iti, jo te pUche:" [ AtmAthI ] bhinna jAti, vaMza ne saMskAravALuM zarIra kevI rIte ? athavA huM jAti, vaMza ne saMskArathI rahita kevI rIte ? " iti. [ tene ] AcArya kahe:- sAMbhaLa, he priyadarzana ! jevI rIte A zarIra tArAthI bhinna jaDatAvALu, jAtivALu, vaMzavALuM ne saMskAravALuM [che, ] ane tu jAtithI, vaMzathI ne sArathI rahita [che, te kahevAya che. ] " ema kahIne tene [AgaLa kaheluM] smaraNa karAve, " he priyadarzana ! pUrve kahelA lakSaNavALA paramAtmAnuM [tu] smaraNa karavAne cAgya che. * hai priyadarzana ! ' , ,, Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. A [jagata] AgaLa sapaja hatuM," ItyAdi zrutiovaDe ne. smRtio vaDe [tane] saMbhaLAvyuM che, tathA ["je AtmA pAparahita che,"ityAdi] zrutie vaDe ane [te AtmA kadI paNa janma pAmate nathI" ItyAdi] smRtio vaDe tenuM lakSaNa [paNa tane saMbhaLAvyuM che.] 10. kahelA svarUpanuM smaraNa karAvIne zarIranuM jaDapaNuM, jAtivALApaNuM, vaMzavALApaNuM ne saMskAravALA paNa jaNAvavA mATe tenI upaninA prakArano upadeza kare, ema kahe che - labdhaparamAtmalakSaNammRtaye brUyAt yo'sAvAkAzanAmA nAjarUpAbhyAmarthItarabhUto'zarIraH / asthUlAdilakSaNo'pahata. pAtrAdilakSaNaca naH saMsAradharmairanAgaMdhitaH // 11 // paramAtmAnA lakSaNanI saMskRtine pAmelAte ziSyane [AcArya ] kahe "je A AkAzanAmavALe, nAmarUpathI bhinna padArtharUpa, zarIrahita, sthala AdithI bhinna lakSaNavALe, ane pApathI rahita ityAdi lakSaNavALo, sarva saMsAranA dharmathI saMbaMdha nahi pAmela. 11. jema paramAtmA zarIrAdithI bhinna che, tema chava pazu sarIrAdithI bhinna che, kemake zrutamAM te baMnene abheda kahyA che, evA abhiprAyathI AtmAnuM svarUpa kahIne anAtmAnA svabhAvanuM nirUpaNa kare che - yatsAkSAdaparokSAbrahma ya mAtmA sarvAtaro'STo draSTA 'bhuta: bhotA'mato maMtA'vizAto vijJAtA nityavijJAna Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-garabaMdha. svarUpo'naMtaro'vAhyo vijJAnaghana eva paripUrNa AkAzavadanaMtazaktirAtmA sarvasyAzanAyAdivarjita AvirbhAvatirobhAvavarjitazca / svAtmavilakSaNayonAmarUpayorjagadIjabhUtayoH svAtmasthayostattvAnanyatvAbhyAmanirvacanIyayo: svasaMvedyayoH sadbhAvamAtreNAcityazaktitvAdvayAkato'vyAkRtayoH // 12 // je sAkSAt apakSa brahma [ che.] je AtmA sarvanI aMtara [che. te] adRSTa [chatAM] draSTA, zravaNane aviSaya [chatAM ] zretA, manane aviSaya [chatAM ] manana karanAra, buddhine vi. Saya nahi [ chatAM] jANanAra, nityavijJAnasvarUpavALa, kAryathI bhinna, kAraNathI bhinna, vijJAnaghanaja, AkAzanI peThe paripUrNa, anaMtazaktivALe, sarvanuM (sthAvarajaMgama sarva jagatnuM ) svarUpa, bhUkha AdithI rahita, ne AvirbhAva tathA tibhAvathI rahita [che. te] potAnA svarUpathI vilakSaNa, (jaDa,) jagatanA kAraNarUpa, pitAnA svarUpamAM rahela, tattvathI ananyapaNuvaDe satya ne asatyathI vilakSaNa, pitAnA anubhavanA viSayarUpa, [ane] aprakaTa nAmarUpane saddabhAvamAtravaDe aciMtyazaktipaNathI prakaTa karanAra [ 9 ] 12. e AtmAmAM prathama AkAza evuM nAma ne rUpa kalpAya che ema kahe che - te nAmarUpe'vyAkRte satI vyAkriyamANe tasmAdetasmAdAtmana AkAzanAmAkRtI saMvRtte / tathA''kAzAkhyaM bhUtamamena prakAreNa paramAtmanaH saMbhUtaM prasannAdiva salilAnmalAmava Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. phenaM na salilaM na ca salilAdatyantaM bhinnaM salilavyatireke. NAdarzanAt / salilaM tu svacchamanyaJca phenAnmalarUpAdevaM paramAtmA nAmarUpAbhyAmanyaH phenasthAnIyAbhyAM zuddhaH prasannastadvilakSaNaste nAmarUpe'vyAkRte satI vyAkriyamANe phenasthAnIye AkAzanAmarUpAkRtI saMvRtte // 13 // aprakaTa te nAmarUpa prakaTa thavA mAMDyAM tyAre te A AtmAthI AkAza evuM nAma ne rUpa thayAM. tevI rIte AkAzanAmanuM bhUta AvI rIte paramAtmAthI thayuM. jemAM nirmala jalathI Ni tema. phINa jala nathI, ane jalanA abhAvamAM nahi dekhAvAthI [0] jalathI atyaMta bhinna nathI. jema jala melarUpa phINathI svaccha ne bhinna che ]tema paramAtmA phINarUpa nAmarUpathI linna, zuddha, nirbhara [na] tenAthI vikSa [cha.] te 2442 nAmarUpa prakaTa thavA mAMDyAM tyAre phINarUpa AkAza evuM nAma ne 35 Sarii. 17. pachI vAyu Adi utpanna thayAM ema kahe che - tato'pi sthUlabhAvamApadyamAne nAmarUpe vyAkriyamANe vAyubhAvamApadyate tato'pyagnibhAvamagnerababhAvaM tataH pRthivIbhAvamityevaMkrameNa pUrvapUrvottarottarAnupravezena paMcamahAbhUtAni pRthi: vyaMtAni samutpannAni tataH paMcabhUtaguNaviziSTA pRthivI / pRthivyAzca paMcAtmakA vrIhiyavAdyA oSadhayo jAyante tAbhyo bhakSitAbhyo lohitaM zukraM ca strIpuMzarIrasaMbaMdhi saMbhUya tadubhayamRtukAle'vidyAprayuktaM bIjaM kAmakhajanirmathanodbhutaM maMtra Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gadyabaMdha. 687 saMskRtaM garbhAzaye niSicyate tatsvayonirasAnupravezena vardhamAnaM garbhIbhUtaM navame dazame vA mAsi jAyate // 14 // pachI paNa sthUlabhAvane pAmelAM ne prakaTa thayelAM nAmarUpa vAyubhAvane pAme che. pachI paNa agnibhAvane, agnithI jalabhAvane, pachI pRthivabhAvane. evI rIte kamavaDe pUrva pUrvane uttarauttaramAM anupraveza thavAvaDe pRthivIsudhInAM pAMca mahAbhUte utpanna thayAM. pachI pAMca bhUtonA guNavALI pRthivI [ upajI.] pachI pAMcarUpa (paMcIkRta thayelI) pRthivIthI DAMgara ne java Adi oSadhio utpanna thAya che. bhakSaNa karelI teothI strI ne puruSanA saMbaMdhavALuM lehI ne vIrya upajIne te baMne (strInuM lehI ne puruSanuM vIrya) tukAle avidyAyukta, bIjarUpa, kAmarUpa ravaiyAnA mathanathI upajelAM [] maMtravaDe saMskAravALAM karelAM garbhAzayamAM siMcavAmAM Ave che. te pitAnI yeninA rasanA anupravezavaDe vadhelA garbharUpa thaI navamA athavA dazamA mAsamAM janme che. 14. prathama sthalazarIranuM nirUpaNa karIne pachI sUkSmazarIranuM bhautikapaNuM varNave che - tajJAnaM 4iriAti jJAtakavimirai saMsthA punarupanayanamaskArayAgena brahmacArisajhaM bhvti| tadeva zarIraM patnIsapogasaMskAravAgena gRhasthatajJa bhavati / tadeva vanasthasaMskAraNa tApasasaMzaM bhvti| tadeva kriyAvinivRttinimittasaMskAreNa parivATsanaM bhavati / ityevaM tvatto bhinna bhinnajAtyavanyasaMskAraM zarIram / manazcedriyANi ca nAmarUpAtmakAnyeva Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. annamayaM hi somya mana ityAdizrutibhyaH kathaM cAhaM bhinnajAtyanvayasaMskAravarjita ityetacchRNu yo'sau nAmarUpayoAkartA nAmarUpadharmavilakSaNa: sa eva nAmarUpe vyAkurvan sRSTredaM zarIraM svayaM saMskAradharmavarjito nAmarUpe iha praviSTaH // 15 // janmeluM te nAma ne AkRtine pAmeluM jAtakarmadi maMtravaDe saMskAra kareluM punaH upanayana saMskAranA yogavaDe brahmacArInAmavALuM thAya che. te ja zarIra patnInA saMbaMdhanA saMskAranA gavaDe gRhasthanA nAmavALuM thAya che. teja vanasthanA saMskAravaDe tapasvInA nAmavALuM thAya che. teja [zarIra] karmanI atyaMtanivRttinA nimittanA saMskAravaDe parivrAjakanA nAmavALuM thAya che. Iti. evI rIte tArAthI bhinna jaDa, janmavALuM, vaMzavALuM ne saMskAravALuM [ sthala] zarIra [che.] mana tathA idriye nAmarUpAtmakaja (bhaitikaja) [che. ] he priyadarzana! mana annanA kAryarUpaja [che,]' ityAdi zrutiothI. "huM kevI rIte jaDa, janmavALe, vaMzavALa ne saMskArarahita [ chuM?]" evA A [tArA praznanuM uttara ] sAMbhaLa. je A nAmarUpane prakaTa karanAra nAmarUpanA dharmathI vilakSaNa [che,] teja nAmarUpane prakaTa karate [ 9 ] A zarIrane racIne pite saMskAranA dharmathI rahita ahiM nAmarUpamAM praveza pAmela [che.] 15. paramAtmAja je ahiM praveza pAmelA hoya te te sarvane kema jaNAtA nathI ? ema je zaMkA thAya te tenA samAdhAnamAM kahe che - Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIupadezasahastrI garabA. anyairadRSTaH svayaM pazyaMstathA'zrutaH zRNvannamato manyAno 'vijJAto vijAnan / sarvANi rUpANi vicitya dhIro nAmAni kRtvA'bhivadanyadAste ityasminnatheM zrutayaH sahasrazaH / tatsRSTavA tadevAnuprAvizadaMtaH praviSTaH zAstA janAnAM sa eSa iha praviSTaH / eSa ta AtmA sa etameva sImAnaM vidAryatayA dvArA prApadyata eSa sarveSu bhUteSu gUDhotmA seyaM devataikSata hatAhAmamAstino devatA ityAdyAH zrutayaH / smRtayo'pi / Atmaiva devatAH sarvAH / navadvAre pure dehI kSetrazaM cApi mAM viddhi sama sarveSu bhUteSu upadraSTAnumaMtA ca uttapaH puruSa stvanyaH, azarIraM zarIraSu ityAdyAH smRtayaH / tsmaajaatynvysNskaarvrjitsvati // 26 . avaDe nahi jaNAyele pate jete [ ,] tathA chono viSaya nahi thayele sAMbhaLo [chata,] manane viSaya nahi thayelo manana karate [ jIte, ne] buddhine viSaya nahi thayela jANato [ chata, sarve zarIrane racIne, sarvajJa nAmane karIne, [ huM manuSya ema] bala [ ] je rahe che, [ A huM chuM, ema tene jANa. racanArane ja jIvarUpe praveza che] A arthamAM hajAro zrutio [pramANarUpa che.] "tene racIne temAM ja praveza karate have." "aMtaramAM praveza pAmelo prANIene niyAmaka [ che.]' te A AmAM praveza pAmela che. * A tAro AtmA [ aMtaryAmI ne avinAzI che.]"te A[ mastaka ne kapAlanA ] saMdhineja bhedIne A(brahAradha)dvArA Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mIrAjhAryata zAkhA ane. [mAM] praveza pAmyuM. "A sarve bhUtemAM guptarUpa AtmA fche.]" "te A devatA avalokana karatI havI." "priya! huM A traNa devatA [chuM.] ityAdi zrutie [ che. paramAtmA ja kSetrajJa che, A zrutie kahelA arthamAM smRtio paNa che.] "A tyAja sarve de [ che.] "AtmA nava bAraNAvALA [zarIrarUpa] nagaramAM." "maneja kSetrane jaNanAre jANa." "sarve bhUtemAM sama [ rahelA]' "samIpa rahIne draSTA ne anumati ApanAra." uttama puruSa te bIje." [ne] "zarIramAM zarIrarahita." ItyAdi saMskRtio [ che.] tethI janma, vaMza ne saMskArathI rahita tuM [che,] A siddha [thayuM.]" 16. kahelA vanA svarUpamAM ziSyanI zaMkA tathA tenuM samAdhAna kahe che: sa yadi brUyAdanya evAhamazaH sukhI duHkhI baddha' saMsAryanyo'sau madvilakSaNo'saMsArI devastamahaM balyupahAranamaskArAdibhirvarNAzramakarmabhicArAdhya saMsArasAgarAduttitIrgharasmi kathamahaM sa eveti AcAryoM brUyAt naivaM somya pratipattumarhasi prtissiddhtvaadbhedprtiptteH| kathaM pratiSiddhA bhedapratipattirityata Aha anyo'sAvanyo'hamasmIti na sa veda brahma taM parAdAdyo'nyatrAtmano brahma veda mRtyoH sa mRtyumApnoti ya iha nAneva pazyatItyevamAdyAH // 17 // je te [ ziSya] kahe:-"huM [ paramAtmAthI] bhinna ajJAnI, sukhI, duHkhI, baMdhana pAmele, [] saMsArI [chuM, ane A paramAtmA [mArAthI] bhinna, mArAthI vilakSaNa, [] Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIpivAlAmI-cALa asaMsArI [ ,] temanuM huM bali, bheMTa ne namaskArAdivaDe, ane varNanAM tathA AzramanAM karmovaDe ArAdhanA karIne saMsArarUpa sAgarathI taravAnI IcchAvALo chuM. huM kevI rIte teja [chuM?]" te [tene ] AcArya kahe-"he priyadarzana! bhedajJAnanA niSi paNathI [8] evI rIte jANavAne gya nathI." bhedanuM jJAna kevI rIte niSiddha [ che?] Ama [ zaMkA thAya ] AthI kahe che A [ upAsya paramAtmA ] anya [che, ane upAsaka] huM anya chuM, Ama[je jANe che] te [vAstavika jANatuM nathI, je pitAnAthI anya sthale brAhmaNa jAtine jANe che tene brAhmasujAti dUra kare che," [ne] "je ahiM (A brahmamAM) bhedanI peThe jANe che te mRtyuthI mRtyune pAme che," ItyAdi prakAranI [ kRtio bhedane niSedha kahe che.] 17. | bhedadaSTivALAne saMsAranI prApti thAya che, ane abhedaSTivALAne mokSalAbha thAya che, ema kahe che - etA eva zrutayo bhedapratipatteH saMsAragamanaM darzayati / ame tapazca jouM rayaMti sara: mAmA tattvamasIti paramAtmabhAvaM vidhAyAcAryavAn puruSo vedetyutvA tasya tAvadeva ciramiti mokSaM darzayati / abhedavijJAnAdeva tasya satyasaMdhasyAtaskarasyeva dAhAdyabhAvavatsaMsArAbhAvaM darzayaMti dRSTAMtena bhedadarzanAdasatyAbhisaMdhasya saMsAragamanaM darzayati taskarasyeva dAhAdiSTAMtena // 18 // prasiddha A kRtio bhedajJAnathI saMsAranI prApti dekhADe. Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza karAcAryanAM aSTAkA ratno che, ane hajArA [ zrutie ] abhedajJAnathI mokSa dekhADe che. te AtmA [che,"] 'te tu che,' ema paramAtmabhAvane dekhADIne AcArya. vALA puruSa [ brahmAne ] jANe che,' ema kahIne tene [ videhakaivalyamAM ] tyAMsudhIja DhIla [ che, ke jyAMsudhI tenu prArabdha pUruM thayuM nathI, ' ema meAkSa dekhADe che. abhedyanA anubhavathIja te satyapratijJAvALAne cArI nahi karanArAne dAhAdinA abhAvanI peThe saMsAranA abhAva dRSTAMtavaDe dekhADe che, [ ane ] bhedadarzanathI asatyapratijJAvALAne cAranI peThe dADu AdinA dRSTAMtavaDe saMsAramAM gamana dekhADe che. 18, suSuptimAM paramAtmAnI sAthe abhedanI prApti thayA chatAM paNu tevA jJAnanA abhAvathI puna: vyAghra Adi bhAvavaDe UMDelAnA sasAranAM vicchedane abhAva zruti dekhADe che; te paramAtmAnI sAthenu abhedajJAnaja meAkSane hetu thAya che, ema paNa te sUcave che, evA abhiprAyathI kahe che:-~~ ta iha vyAghro vetyAdinA cAbhedadarzanAtsa svarAD bhavatItyuktatvA tadviparItena bhedadarzanena saMsAragamanaM darzayati atha ye'nyathAsto viduranyarAjAnaste kSayyalokA bhavatIti pratizAkhama / tasmAnmRSaivAvAdIrbrAhmaNaputro'do'nvayaH saMsArI paramAtmavilakSaNa iti tasmAtpratiSeddhatva dbhedadarzanasya bhedaviSayatvAzca karmopAdAnasya karmasAdhanatvAzca yajJopavItAde: karmasAdhanopAdAnasya paramAtmAbhedapratipatyA pratiSedhaH kRto bdhi: || 11 || Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI baMdha teahiM vAgha athavA [ siMha | ityAdivaDe abhedadazanathI te cakravatI thAya che, ema kahIne tenAthI viparIta bhadadarzanavaDe saMsAramAM javuM dekhADe che. have jeo AthI bIjI rIte jANe che, teo anya rAjAovALA ne ] vinAzI lekavALA thAya che ema pratyeka zAkhAnI [zrutio kahe che. tethI huM] brAhmaNane putra, A vaMzavALa, saMsArI [ne] paramAtmAthI vilakSaNa [chuM.) ema [j] mithyAja be che. haidadarzananA te niSiddhapaNathI ane karmanA [sAdhananA ] grahaNanA bhedane viSaya karanArapaNAthI, tathA ya pavIta AdinA karmanA sAdhanapaNAthI, [ tAruM kathana mithyA che.] karmanA sAdhananA grahaNane paramAtmAnA abhedajJAnavaDe niSedha karyo che [ema] jANavuM. 19. - abhedanA jJAnamAtravaDe kevI rIte karma ne tenA sAdhananA niSedhanI siddhi che? karmathI paNa abhedanuM jJAna saMbhavI zake che, ema zaMkA karIne tenuM samAdhAna kahe che - karmaNAM tatsAdhanAnAM ca yajJopavItAdInAM paramAtmAbhedapratipattiviruddhatvAt / saMsAriNo hi karmANi vidhiyaMte tatsAdhanAni ca yajJopavItAdIni na paramAtmano bhedadarzanamAtreNa ca tato'nyatvam yadi karmANi kartavyAni na nivartayiSitAni tadA karmasAdhanAsaMbaMdhinaH karmanimittajAtyAzramAdyasaMbaMdhinazca paramAtmanazcAtmanaivAbhedapratipattiM nAvazyatsa AtmA tattvamasItyevamAdibhirnizcitarUpairvAkyaiH bhedapratipattiniMdAM ca nAbhyadhAsyadeSa nityo mahimA brAhmaNasthAnanyAgataM Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thIyArAcAryanAM aAdhA ne. puNyenAnanvAgataM pApenAtra steno'stena ityAdinA // 20 // . - karmanA ane tenAM sAdhane ya pavIta AdinA paramAtmAnA abhedajJAnanA viruddhapaNAthI saMsArIoneja (jAti AdinA abhimAnavALAneja) karmo ane tenAM sAdhane yajJopavIta Adi vidhAna karAya che, paramAtmAne (abhedadazIne) nahi. bhadadarzanamAtravaDeja [saMsArInuM ] tethI (paramAtmAthI) bhinnapaNuM che.] je karavAyegya karmI nivRtta karavAne icchita na hatI te karmanA sAdhananA saMbaMdhavinAnA ane karmamAM nimittarUpa jAti ne Azrama AdinA saMbaMdhavinAnA paramAtmAnuM AtmAnI ja sAthe abhedajJAna "te AtmA [ che,] te tuM che, ItyAdi nizcitarUpavALAM vAvaDe na kaheta, ane "[te bhedajJAnI mRtyuthI mRtyune pAme che,"ItyAdi vAvaDe] bhedajJAnanI niMdA na kaheta. "brahmavettAne A nitya mahimA [che,]" "puNyanI sAthe nahi saMbaMdha pAmelAne" [ tathA ] pApanI sAthe nahi saMbaMdha pAmelAne," "ahiM cera ara" [ thAya che, ] ItyAdivaDe [zruti paramAtmAne karmo tathA tenAM phalenA saMbaMdhavinAnA paNa na kaheta.] 20. kahelAM vAkanuM kramavaDe tAtparya kahe che karmAsaMbaMdharUpatvaM karmanimittavarNAdyasaMbaMdhatAM ca nAbhyadhAsyatkarmANi ca karmasAdhanAni ca yajJopavItAdIni yadyaparityAjayiSitAni tasmAtsasAdhanaM karma parityaktavyaM mumukSaNA paramAtmAmedadarzanavirodhAdAtmA ca parama eva pratipattavyo Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpAlakasa gabadha vw5/www ythaashrutyuktlkssnnH| sa yadi brUyAt bhagavandahyamAne chidya: mAne vA dehe pratyakSA vedanA'zanAyAdinimittaM ca pratyakSaM duHkhaM mama parazvAtmA'yamAtmA'pahatapApmA virajo vimRtyuvizoko'vijighatso'pipAsa:sarvasaMsAradharmavivarjitaH zrUyate sarvazrutismRtiSu kathaM tadvilakSaNo'nekasaMsAradharmasaMyuktaH paramAtmAnamAtmatvena mAM ca saMsAriNaM paramAtmatvenAgnimiva zItatvena pratisaMpadyeyam / saMsArI ca sansarvAbhyudayani:zreyasasAdhane'dhikRto'bhyudayaniHzreyasasAdhanAni karmANi tatsAdhanArthAdIni yajJopavItAdIni kathaM parityajeyamiti taM prati brUyAdyadavoco dahyamAne chidyamAne vA dehe pratyakSA vedanopalabhyate mameti // 21 // [ AtmAnA ] karmanA asaMbaMdharUpapaNane tathA karmanA nimittarUpa varNa AdinA saMbaMdha paNane [paNa zruti] na kaheta. karma tathA yajJopavIta Adi karmanAM sAdhane je parityAga karAvavAne icchita na hota te [ zruti e sarva na kaheta.] tethI sAdhanasahita karma paramAtmAnA abhedajJAnanA virodhathI mumukSue parityAga karavAgya [che, ] ane AtmA zrutimAM kahelAM lakSaNavALe parama AtmA ja jANa joIe." te je kahe -"he bhagavana! zarIra baLavAthI vA chedAvAthI pratyakSa vedanA ane bhUkha Adi nimittavALuM pratyakSaduHkha mane [thAya che, ] ane paramAtmA A AtmA pAparahita, rajoguNarahita, mayurahita, zakaraMhita, bhULarahita, tarasarahita [+] sarva saMsArarmathI atyaMta rahita Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Be zrIma karAcAryanAM aSTadaza ne [ema ] sarva zrutimAM ne smRtiomAM saMbhaLAya che. tenAthI vilakSaNa aneka sa`sAradharmavALA [huM] paramAtmAne AtmapaNAvaDe kevI rIte [ jANuM ? ] ane agninA zItapaNAnI peThe mane saMsArIne paramAtmapaNAvaDe [ kema ] jANuM ? vaLI [ huM] saMsArI DAine sarva abhyudayanA ne ni:zreyasanA sAdhanamAM adhikAravALA abhyudaya ne ni:zreyasanAM sAdhanA kAnA [tathA] tenA sAdhanarUpa prayeAjanavALAM yajJopavIta AdinA kevI rIte parityAga karuM ? ' iti, tenA prati [ AcArya ] kahe;-" [ te ] je kahyuM [ ke- ] zarIra baLavAthI vA chedAvAthI mane pratyakSa pIDA pratIta thAya che. iti, 21. aLavA AdinI vedanA zarIramAM che AtmAmAM nathI ema kahe cheH tadasatkasmAddahyamAne chidyamAna iva vRkSa upalabdhurupalabhyamAne karmaNi zarIre dAhacchedavedanAyA upalabdhurupalabhyamAnatvAddAhAdisamAnAzrayaiva vedanA / yatra hi dAhazchedo vA kriyate tatraiva vyapadizati dAhAdivedanAM loko na vedanA dAhAdyupalabdharIti / kathaM kva te vedaneti pRSTaH zirasi me 1 vedanorasyudara iti vA yaMtra dAhAdistatraiva vyapadizati na tu vyapadizatyupalabdharIti / yadyupalabdhari vedanA syAttadA vedanAnimittadAhacchedAdivedanAzrayatvenopadizeddAhAdyAzraya vat // 22 // [tArUM kaheluM] te asat [ che. ] zAthI [ asat che te sAMbhaLa, ] jonArane jovAmAM AvatA vRkSanI peThe [dAhAdinA ] Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIupadezasAhasrI 47 viSayarUpa zarIranA baLavAvaDe [vA] chedAvAvaDe dAha ne chedananI pIDAne jANanArane anubhava thavAthI dahAdinA samAna AzrayavALIja [te] pIDA che, [ AtmAmAM te pIDA nathI.] jyAM pasiddha dAha athavA cheda karAya che tyAMja dahAdinI vedanAne leka kathana kare che, [tethI] dahAdinA jANanAramAM vedanA nathI. Iti. 'tane kayAM kevI rItanI pIDA [ che?' ema pUchelo [manuSya] mAthAmAM mane vedanA [ che, ] chAtImAM athavA peTamAM [ pIDA che,] ema jyAM dAha Adi [hoya che] tyAMja kathana kare che, paNa jANanAramAM kathana karatuM nathI. Iti. je jANanAramAM pIDA heta to dahAdinA AzrayanI (zarIranA eka bhAganI) peThe pIDAnA nimitta dAha ne cheda AdinI pIDAnA AzrayapaNuvaDe [laka jJAtAnuM ] kathana karata, [ paNa leka evI rIte kathana karatA hoya ema jovAmAM AvatuM nathI, AthI dAha ne chedAdinI pIDA zarIranA saMbaMdhavALI che. ] 22. upara kahelI vAtaneja vizeSa spaSTa kare che -- svayaM ca nopalabhezcakSurgatarUpavattasmAdAhacchedAdisamAnAzrayatvenopalabhyamAnatvAhAhAdivatkarmabhUtaiva vedanA bhAvarUpatvAcca sAzrayA taMdulapAkavadvedanAsamAnAzraya eva ttsNskaarH| smRtisamAnakAla evoplbhymaantvaadvednaavissyH| tannimittaviSayazca dveSo'pi saMskArasamAnAzraya eva / tathA coktaM, rUpasaMskAratulyAdhI rAgadveSau bhayaM ca yat / gRdyate dhIbhayaM tasmAjyAtA zuddho'bhayaH sdaa| kimAbhavAH punA Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haTa zIzacAryanAM aAga ne. rUpAdisaMskArAdaya ityucyate yatra kAmAdayaH ka punaste kaamaadyH| kAmaH saMkalpo vicikitsetyAdizruterbuddhAveva // 23 // jema netramAM raheluM rUpa [netrane pratIta thatuM nathI, tema AtmAmAM raheluM du:kha] AtmA naja grahaNa karI zake, tethI daha ne cheda Adi samAnAzrayapaNA vaDe pratIta thanAra hovAthI dAha AdinI peThe karmanI (zarIranI) sAthe saMbaMdha rAkhanArIja pIDA [che.] vaLI bhAvarUpapaNAthI (kAryapaNAthI) cokhAnA pAkanI peThe [vedanA] AzrayavALI [ che. te] pIDAnA samAnAzrayavALe ja tene sarakAra [che. ] pIDAne viSaya samRtinA tulya kAlamAMja pratIta thatuM hovAthI [pIDAne viSaya, Azraya ne saMskAra jaDaja che.] tenuM (te pIDAnuM) [ je dAha ne cheda Adi] nimitta ane [tenA] saMbaMdhane dveSa paNa saMskAranA tulya AzrayavALA(jaDanA AzrayavALe ja [ che.] vaLI [vRddha paNa] tema kahyuM che -"rAga, dveSa ne je bhaya [te] rUpanA saMskAranA samAna AzrayavALA [ che. jethI A traNa] buddhinA AzrayavALa grahaNa karAya che, tethI jJAtA [AtmA] sarvadA pavitra ne ] abhaya [che.] puna: rUpAdinA saMskAra Adi kayA AyavALA [che?] jemAM kAmAdi [ che tyAM che] A kahevAya che - puna: te kAmAdi kyAM [che? anAtma padArthanI] IcchA, saMkalpa [] saMzaya ItyAdi zrutithI [te sarva ] buddhimAMja che.] 23. che , 2pAdinA saMskArI buddhine Azare rahyA che emAM pramANa kahe che Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpade sahI galana dha. ae tatraiva rUpAdisaMskArAdayo'pi kasmin rUpANi pratiSThitAnIti hRdaya iti zruteH / kAmA ye'sya hRdi zritAH / tIrNo hi / asaMgo hyayaM tadvA asyaitadaticchaMdA ityAdizrutizatebhyo'vikAryo'yamucyate anAditvAnnirguNatvAdityAdi icchAdveSAdi ca kSetrasyaiva viSayasya dharmo nAtmana iti smRtibhyazca karmasthaivAzuddhirnAtmastheti // 24 // " zAmAM rUpe| sthita [che ? ]' ema [ pUche sate ] ' hRdayamAM' ema [ kahyuM, A ] zrutithI temAMja ( hRdayamAMja ) rUpAdinA saMskArAdi paNa [che. ] 'je icchAe AnA hRdayamAM rahelI [ che,' ' tyAre sarve zAkAne] tarelAja [ thAya che, ] ''A [AtmA ] asa`gaja [ che, ] N ' Anu ( A AtmAnuM ) te A prasiddha kAmAdioSathI rahita [rUpa che,]' ityAdi se'kaDA zrutievaDe ane A avikArI kahevAya che,' 'anAdipaNAthI [ne] nirguNapaNAthI,'ityAdi smRtiothI icchA ne dveSa Adi viSayarUpa kSetraneAja dharma [che, ] AtmAnA [ dharma ] nathI, AthI [dAhAdi azuddhi [zarIrAdipa ] viSayamAMja rahelI che, AtmAmAM rahelI nathI. iti. 24, 6 java tathA paramAtmAnA abhedanA prakaraNane upasaMhAra kare che:ato rUpAdisaMskArAdyazuddhisaMbaMdhAbhAvAnna parasmAdAtmano vilakSaNastvamiti pratyakSAdivirodhAbhAvAdyuktaM para evAtmAhamiti pratipattuM / tadAtmAnamevAvedahaM brahmAsmIti / ekadhaivAnudraSTavyam / ahamevAdhastAt / AtmaivAdhastAt / sa Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 zrIzaMkarAcAryanAM achAMdarA: raste. sarvamAtmAnaM pazyet / yatra tvasya sarva AtmaivedaM sarvaM ydynAmAM ra DisTa: I ra che ? ' rUpAdinA saMskAra AdinI azuddhinA saMbaMdhanA abhAvathI [ane] pratyakSa AdinA virodhanA abhAvathI paramAtmAthI tuM vilakSaNa nathI, AthI paramAtmAja huM [ ] ema jANavuM yukata che." temAM zrutivA kahe che -] "te brahmarUpa ] AtmAne ja huM brahma chuM ema jANe," "ekaravarUpe ja jANavArogya [ che, ] "huMja nIce [ ,]" "AtmA ja nIce [che,]' te sarva rUpa AtmAne jue, "jyAM (je avasthAmAM ane sarva AtmAja [thayuM," "je A sarva [te ] A AtmA [che, ]' 'teja A [ prANadi] kalArahita [AtmA. 3' 25. anaMtaramabAhyaM / savAhyAbhyaMtaro hyjH| brahmaivedaM / etayA dvArA prApadyata / prajJAnasya nAmadheyAni / satyaM jJAnamanantaM brhm| tasmAdvA etasmAt / tatsRSTvA tadevAnuprAvizat / eko devaH sarvabhUtaSu gUDhaH sarvavyApI sarvabhUtAntarAtmA // 26 // kAryathI rahita kAraNathI rahita," " bahAra ne atyaMtarasahita ajanmAja [ che, ] "A [ sarva ] brahmaja [ che, A (mastaka ne kAlanA saMdhimAM rahelA chidra) dvArA prApta thaye, prajJAnanAM nAme [ che,]' "satya, jJAna nianaMta brahma che,' "te A[AtmAthI AkAza uparyuM,]" tene racIne temAM ja anupraveza karate have," "eka deva sarvabhUtemAM gUDha, sarvavyApI [] sarvabhUtene aMtarAtmA che. 26. Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . umAsahastrI-gathabatha ?' 741 azora rAju na te vAta vipattA svapnAMtaM jAgaritAMtaM / nemyA / sa ma Atmeti vidyAt / yastu sarvANi bhUtAni / tadejati tannejati / venastatpazyan / tade. vArdi manumavaM sUrya maMta: praviNa: zaretA nAnAM ! sadeva somya / tatsatyaM sa AtmA tatvamasItyAdizrutibhyaH // 27 // "zarIramAM zarIrarahita," "AtmA janmate nathI, vA marato [ nathI, ] "svapnanA aMtane [] jAgranA aMtane [ jANanAra ] "nAIDIvaDe (rathanA paiDAnI nAIDInA udAharaNavaDe) [ sarvanA AzrayarUpa brahma che,]" "te mAre AtmA ema jANe," "je sarva bhUte [ AtmAmAMja jue che, ] "te upAdhivaDe] calAyamAna thAya che, te [vastutAe ] calAyamAna thatuM nathI, "tene anubhavato [ 9 ] Izvara [thAya che, ]" "teja agni, " "huM manu thaye, ne [ huM] sUrya [ ,] "aMtara praveza pAmela [ ] manuSyane niyAmaka," "he priyadarzana! [ utpattinI pUrve A sarva ] brahmaja [hatuM,]" "te satya, te AtmA, te tuM che," ityAdi zrutio vaDe [jIva tathA brahmane abheda siddha thAya che.] ra7. kahelA arthamAM smAtamAM paNa che ema kahe che - smRtibhyazca pUH prANino guhAzayasya, Atmaiva devatA:, navadvAre pure, samaM sarveSu bhUteSu, vidyAvinayasaMpanne, avibhaktaM vibhakteSu, vAsudevaH sarvamityAdibhya eka evAtmA paraM brahma sarvasaMsAradharmavinirmuktastvamiti siddham / sa yadi brUyAdyadi Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAmAnAM zAzva ne. mAvajAnaMsa: taNAvyaMtara na : prAdhA eva saiMdhavaghanavadAtmA sarvamUrtibhedavarjita AkAzavadekarasa: kimidaM dRzyate zrUyate vA sAdhyaM sAdhanaM sAdhakazceti / zrutismRtilokaprasiddhaM vAdizatavipratipattiviSayamiti // 28 // [ sarve ] prANIonA aMtaHkaraNamAM rahelA ekaja AtmA]nAM zarIre [che,] "AtmA ja devatAo [che, " "nava. dvAravALA zarIramAM rahe che, "sarve bhUtemAM sama [che,]" vidyA ne vinayavALAmAM,' 'vibhAga pAmelAomAM vibhAga nahi pAmela," ne "vAsadevasarva [ che, ItyAdi smRtio vaDe ekaja, AtmA, parabrahma, sarve saMsAradharmathI atyaMtarahita tuM che ema siddha thayuM."te je kahe -"he bhagavan! "kAryathI rahita, kAraNathI rahita," "bAhya ne atyaMtarasahita ajanmAja," "saMdhavanA gAMgaDAnI peThe samagra prajJAnaghanaja AtmA, "sarva AkAranA bhedathI rahita," "AkAzanI peThe ekarasa [ che. te ] sAdhya, (grahakSetrAdine svargAdi,) sAdhana, (pratigraha sevAdi ne yAgAdi) ne sAdhaka (brAhANudi) A kema dekhAya che? vA saMbhaLAya che? AthI [ ] zruti, smRti ne lekaprasiddha [bheTavALA tathA ] seMkaDe vAdIonA vivAdane viSaya [ che.]" Iti. 28. vahAra avidyAno viSaya hovAthI te vaDe pAramArthika evuM brahma ne AtmAnuM ekapaNuM virodha pAmatuM nathI ema samAdhAna Ape che: - AcAryoM brUyAdavidyAkRtametadyadidaM dRzyate zrUyate vA paramArthatastveka evAtmA avidyAdRSTaranekavadavabhAsate timi Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~~~~~~~~~ ~~ zrIupadezasAhasrIrAdhAbadha wa ~~~ ~ ~ radRSTayAnekacaMdravat / yatra vA anyadiva syAt, yatra hi dvatamiva bhavati taditara itaraM pazyati, mRtyoH sa mRtyumApnovi, atha yatrAnyatpazyatyanyacchRNotyanyadvijAnAti tadalpamatha yadaMlpaM tanmaya'miti, vAcAraMbheNaM vikAro nAmadheyaM / anRtaM / anyo'sAvanyo'hamiti bhedadarzane niMdopapatteravidyAkRtaM dvaitam / ekamevAdvitIyaM yatra tvasya ko mohaH kaH zoka ityAdhekatvavidhizrutibhyazceti yahovaM bhagavan kimartha zrutyA sAdhyasAdhanAdibheda ucyate / utpattiH pralayazceti // 29 // [tenA uttaramAM ] AcArya kahe -"je A dekhAya che, vA saMbhaLAya che, A avidyAnuM kArya [che.] paramAthethI te ekaja AtmA avidyAnI dRSTithI anekaje pratIta thAya che. [jema] paDaLavALI dRSTivaDe aneka caMdra [jaNAya] tema, "jemAM anyanA jevuM thAya." " jyAre daitanA jevuM thAya che tyAre bIjo bIjAne jue che," "te mRtyuthI mRtyune pAme che, pachI jyAre anyane jue che, anyane sAMbhaLe che, [] anyane jANe che, te alpa che, ane je alpa te maraNadharmavALuM [ che. ]' Iti. "vANIvaDe AraMbha thatuM kArya nAmamAtra [ che."]" "micyA [ che.]' "A anya [ che, ne] huM anya [ ,] ema bheTadarzanamAM niMdAnA saMbhavathI avidyAnuM kArya vaita [che.] "ekaja advitIya." "jyAre Ane [ sarva AtmA thayuM tyAre] ze meha? [ne] ze zeka?' ityAdi ekapaNAnI vidhinI kRtio vaDe [paNa dvaita avidyAnuM kArya che.]"[ ziSya pUche che-] "he bhagavan! je ema [che te] Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. zrIzAcAryanAM daza varSanA zrutivarDa zAmATe sAdhya ne sAdhanAdinA bheda kahevAya che ? ane utpatti [tathA ] pralaya [ kahevAya che.? ] " iti, 29, "" tenA samAdhAnamAM kahe cheH atrocyate avidyAvata upapatteH zarIrAdibhedasyeSTAniTayoginamAtmAnaM manyamAnasya sAdhanaireveSTAniSTaprAtiparihAropAyavivekamajAnata iSTaprApti vAniSTaparihAraM cecchataH zanaistadviSayamajJAnaM nivartayituM zAstram // 30 // ahiM kahevAya che:-avidhAvALAne [tenA ] saMbhavathI [zAstranu` apramANapatru nathI. ] zarIradi bhedyanA priya ne apriyanA saMbaMdhavALA potAne mAnanArane [tathA ] sAdhanAvaDeja iSTanI prApti ne apriyanI nivRttinA upAyanA vivekane nahi jANanArane [ ane ] priyanI prAptine athavA apriyanI nivRttine icchanArane zanaiH [zanaiH ] tenA viSayarUpa ajJAnane nivRtta karavAne zAstra [che. ]30. zAstranu` sAdhyasAdhanAdinA bhedanA nirUpaNamAM tAtparyAM nathI ema jaNAve che:-- na sAdhyasAdhanAdibhedaM vidhatte'niSTarUpaH saMsAro hisa iti / tadbhedadRSTamevAvidyAM saMsAramUlamunmUlayatyutpattipralayAderekatvopapattidarzanena / avidyAyAmunmUlitAyAM zrutismRtinyAyebhyaH anaMtaramabAhyaM sabAhyAbhyaMtaro hyajaH saiMdhava - ghanavatprajJAnaghana evaikarasa AtmA AkAzavatparipUrNa ityatraivaikA prajJA pratiSThitA paramArthadarzino bhavati na sAdhyasA - Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIupadezasahasIngalabaMdha, dhanotpattipralayAdibhedenAzuddhigaMdho'pyupapadyate // 31 // [ zAstra] sAdhya ne sAdhanAdinA bhedane vidhAna karatuM nathI, kemake te saMsAra anirUpa (puruSArthanA aviSayarUpa) [che.] Iti. te (sAdhya, sAdhana ne sAdhakarUpa) bhedanA pratibhAsavALI nei saMsAranA kAraNarUpa avighAneja utpatti ne pralayAdinA ekapaNanA saMbhavanA (yuktinA) kanidvArA [ saSTi AdinAM vAkya] nivRtta kare che. avidyA nivRtta thavAthI zruti, smRti ne yuktithI kAryathI rahita, kAraNathI rahita, bAhyAbhyatarasahita ajanmA, saMdhavanA gAMgaDAnI peThe prajJAnaghanaja, [] ekarasa AtmA AkAzanI peThe paripUrNa [ ,] evI ahiM ekaja prajJA paramArthadazInI sthira thAya che. sAdhya, sAdhana, utpatti ne pralayAdinA bhedavaDe apavitratAne gaMdha paNa [temAM] saMbhava nathI. 31. | mumukSane karma tathA tenA sAdhanane parityAgamAM kAMI paNa aDacaNa nathI ema jaNAve che -- taJcaitatparamArthadarzanaM pratipattumicchatA varNAzramAdyabhimAnakRtapAMkarUpaputravittalokaiSaNAdibhyo vyutthAnaM kartavyaM samyakpratyayavirodhAttadabhimAnasya bhedadarzanapratiSedhArthopapa. ttizcopapadyate na hyekasminnAtmanyasaMsAritvabuddhau zAstranyAyotpAditAyAM tadviparItA buddhirbhavati na hyagnau zItatvabuddhi: zarIre vA'jarAmaraNabuddhistasmAdavidyAkAryatvAtsarvakarmaNAM tatsAdhanAnAM ca yajJopavItAdInAM paramArthadarzananiSThena sALa: vArtaSa: 22 + 45 Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAna kharAba ne. iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitAyAM zrIupadezasahastyAM gadhabandhe ziSyaprati bodhana viSama prathama rASTra / 1 / te A yathArthajJAnane prApta karavAne icchanAre varNane Azrama AdinA abhimAne karela [ yajamAnAdi ] pAMcanA [karmanA ] phalanI tathA putranI, dravyanI ane lokanI (A lokanI, pitalekanI ne develekanI) vAsanAothI rahitapaNuM karavAgya [ che. ] yathArthajJAnanA virodhathI tenA (varNAzramAdinA) abhimAnarUpa bhedarzananA niSedhanA arthane saMbhava saMbhavI zake che. eka AtmAmAM zAstra ne yuktie upajAvelI asaMsArIpaNanI buddhimAM tenAthI viparIta buddhi nathI ja thatI. jemAM agnimAM zItapaNAnuM jJAna athavA zarIramAM vRddhAvasthAthI rahitatAnuM ne maraNathI rahitatAnuM jJAna [thatuM] nathI. tethI avighAnA. kAryapaNAthI sarva karmone ne ya pavIta Adi tenAM sAdhanene paramArthajJAnanI niSThAvALAe tyAga karavAgya [che.] 3ra. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakanA AcArya zrIzaMkarAryajIe racelA zrIupadezasahastrInA gaghabaMdhamAM ziSyanA prati bedhanane vidhi e nAmanA pahelA prakaraNanI * bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 1. Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. savAti 4291. kaI ziSya pitAnA saddagurune zaraNe jaIne temane saMsArarUpa baMdhamAMthI mokaLA thavAne upAya pUche che ema kahe che - sukhamAsInaM brAhmaNaM brahmaniSThaM kazcidbrahmacArI janmamaraNalakSaNAtsaMsArAnirviNNaH / mumukSuvidhivadupasannaH prapaccha / bhagavankathamahaM saMsArAnmokSiSye // 1 // prasannatApUrvaka beThelA zretriya [+] brahmaniSThane kaI brahmavicAramAM tatpara, janmamaraNarUpa lakSaNavALA saMsArathI udAsa thayele, mekSa meLavavAnI tIvra IcchAvALe, [] vidhipUrva: za26 thye| [ziSya ] pUchatA yo:-"sAvan ! huM saMsArathI kevI rIte mekSa pAmIza? 1. ziSya potAnA praznanuM spaSTIkaraNa karI dekhADe che - zarIreMdriyaviSayavedanAvAnjAgarite duHkhamanubhavAmi tathA svapne duHkhamanubhavAmIti ca puna: puna: suSuptipratipattyA vizra. mya vizramya kimayamevaM mama svabhAvaH kiMvA'nyasvabhAvasya sato naimittika iti / yadi svabhAvo na meM mokSAzA svabhAvasthAvarjanIyatvAdatha naimittiko nimittaparihArAtsyAnmokSopapattiH / taM gururuvAca / zRNu vatsa na tavAyaM svabhAvo naimittika ityuktaH ziSya uvaac| kiM nimittaM kiMvA tasya nivartakaM ko vA mama svabhAvo yasminnimitte nivatite Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratno. maimittikAbhAvo roganimittanivRttAviva rogI svabhAvaM atipamiti 2. zarIra, iDhiye ne viSayenI vedanAvALo (temanA nimittanI pIDAnA anubhavavALa) suSuptinI prAptivaDe puna: puna: vizrAMti laI laIne jAgratamAM du:khane anubhava karuM chuM, tathA svapnamAM duHkhane anubhava karuM chuM, evI rIte zuM A mAre svabhAva [ che?] athavA bIjAne svabhAva hoIne naimittika [che?] Iti. je [ A mAre ] svabhAva [oya te ] svabhAvane nAza thavAnA asaMbhavapaNAthI mane mokSanI prAptinI] AzA nathI, ane [ je kaI] nimittathI [te prApta thayela hoya [] nimittanA parityAgathI mokSane saMbhava [che. ]" tene saddaguru kahe che - "putra! sAMbhaLa. A tAro svabhAva nathI, [ paraMtu] nimittathI prApta thayele [che] ema kahyuM che.]" ziSya kahe che -"zuM nimitta che?] athavA tenuM nivartika zuM Tche?] jema regI reganA nimittanI nivRttimAM pitAnA nIrAgasvabhAvane pAme che, tema] je nimitta nivRtta thavAthI nimittathI thanArAne abhAva thAya, ne je] svabhAvane [huM] pAmuM A mAre kaye svabhAva che?]". saddaguru tenuM samAdhAna Ape che - gururuvAca / avidyA nimittaM vidyA tasyA nivartikA. vidyAyAM nivRttAyAM tannimittAbhAvAnmAkSyase janmamaraNalakSaNAtsaMsArAtsvaprajAgraduHkhaM ca nAnubhaviSyasIti / ziSya Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIupadezasahasI-gaghabapa. uvAca / kAsAvavidyA kiMviSayA yA vidyA ca kA'vidyA. nivartikA yathA svabhAvaM pratipadheyeti / guruvaac| tvaM paramAtmAnaM saMtamasaMsAriNaM saMsAryahamasmIti viparItaM pratipadyase akartAraM saMtaM kartetyabhoktAraM saMtaM bhoktati vidyamAnaM cAvidyamAnamiti iyamavidyA // 3 // zrIsaddaguru belyA: "avidyA nimitta [che.] vidyA (jJAna) tenI nivRtti karanArI [ che.] avidyA nivRtta thavAthI te nimittanA abhAvathI [8] janmamaraNarUpa lakSaNavALA saMsArathI kaLe thaIza, ne svapna tathA jAgratunA du:khane nahi anubhava." Iti. ziSya kahe che-"A avidyA kaI? ane kyA viSayavALI [ che?] tathA avidyAne nivRtta karanArI. vidyA kaI? jevaDe svabhAvane prApta karAya."Iti. guru kahe che -"tuM asaMsArI paramAtmA (paripUrNa svarUpa) chatAM huM saMsArI (parichinna) chuM ema viparIta jANe che, arte chatAM kta ema, abhetA chatAM bhaktA ema, ne nitya [chatAM ] anitya ema, [ viparIta jANe che, ] A avidyA [ tAre Azare rahelI, tane viSaya karanArI, ne tArA anubhavathI siddha che.]" 3. ziSya temAM zaMkA kare che - ziSya uvAca / yadyapyahaM vidyamAnastathApi na paramAtmA kartRtvabhoktRtvalakSaNa: / saMsAro mama svabhAvaH pratyakSAdibhiH pramANairanubhUyamAnatvAnnAvidyAnimittaH avidyAyA: svAtmaviSayatvAnupapatteH, avidyAnAmAnyasminnasyadharmAdhyAropaNA ya Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710. zrI zaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. thA prasiddhaM rajataM prasiddhAyAM zuktikAyAM yathA prasiddha puruSaM sthANAvadhyAropayati prasiddhaM vA sthANuM puruSe nAprasiddhaM prasiddhe'prasiddha vA prasiddhaM na cAtmanyanAtmAnamadhyAropaya tyAtmano'prasiddhatvAttathAtmAnamanAtmanyAtmano'prasiddhatvAdeva taM gururAha // 4 // ziSya kahe che -"je ke huM nitya [chuM, ] tepaNu paramAtmA nathI, [ kiMtu] kartApaNAnA tathA bhaktApaNAnA lakSaNavALe [ chuM.] pratyakSAdi pramANe vaDe anubhavamAM AvatuM hovAthI saMsAra mAre svabhAva [che.] avidyAnA pitAnA svarUpanA viSayapaNunA asaMbhavathI avidyArUpa nimittavALe [ saMsAra! nathI. avidyA eTale anyamAM anyanA dharmanI bhrAMti. jema prasiddha rUpAnI prasiddha chIpamAM, [] jema prasiddha puruSanI huMThAmAM bhrAMti kare che; athavA prasiddha haMThAnI puruSamAM [bhrAMti kare che.] aprasiddhanI prasiddhamAM athavA aprasiddhamAM prasiddhanI [bhrAMti karatA nathI.] AtmAnA aprasiddhapaNuthI AtmAmAM anAtmAnI bhrAMti karatA nathI, tevI rIte AtmAnA aprasiddha paNathI ja AtmAnI anAtmAmAM [ bhrAMti karatA nathI.]" tene saddaguru kahe che - 4. zrIsaddaguru uparanI zaMkAnuM kevI rIte nirAkaraNa kare che te kahe che - na vyabhicArAnna hi vatsa prasiddhaM prasiddha evAdhyAropayatIti niyaMtuM zakyaM AtmanyadhyAropaNadarzanAt / gauro'haM Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezasahastrI-gavabaMpa. kRSNo'hamiti dehadharmasyAhaMpratyayaviSaye AtmanyahapratyayaviSayasya dehe'ymhmsmiiti|shissy uvaac| prasiddha eva tAtmA'haMpratyayaviSayatayA dehazcAyAmati tatraivaM sati prasiddhayoreva dehAtmanoritaratarAdhyAropaNA sthANupuruSayoH zuktikArajatayoriva ca / tatra ke vizeSamAzritya bhagavatoktaM prasiddhayoritaretarAdhyAropegoti niyatuM na zakyata iti / gururuvAca / zRNu satyaM prasiddhau dehAtmAnau na tu sthANupuruSAviva vivi. ktapratyayaviSayatayA srvlokprsiddhau| kathaM tarhi nityameva niraMtarAviviktapratyayaviSayatayA // 5 // vyabhicAthI (sarvatrae niyama nahi hovAthI) [tArI zaMkA saMbhavatI] nathI. he putra! AtmAmAM adhyApanA dazenathI [ka] prasiddhane prasiddhamAMja Arepa kare che ema niyama karavAnuM zakya nathI. huM gera [ chuM,] huM kALe chuiM ema zarIranA dharmane huM evA jJAnanA viSayarUpa AtmAmAM [ane] huM evA jJAnanA viSayane zarIramAM A huM chuM ema [ Are5 kare che." ziSya kahe che:-" tyAre huM evA jJAnanA viSayapaNavaDe AtmA prasiddhaja [ che, ] ane A deha ema | prasiddha che. ] tyAM ema havAthI prasiddhaja zarIra ne AtmAne paraspara abbAsa ThuMThA ne puruSanI [peThe] ane chIpa ne rUpAnI piDe [che.] temAM kayA vizeSane Azraya karIne Ape kahyuM [ke] prasiddhane paraspara adhyAsa [ 9 ] ema niyama karavAnuM zakya nathI" Iti. zrI. saddaguru kahe che -"sAMbhaLa. zarIra ne AtmA prasiddha che, e Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra zrI rAcAryanAM aSTAkSaratA. satya[ che, ] paNa huMThA ne puruSanI peThe pRthak jJAnanA viSayapaNAvaDaeN sa leAkane prasiddha nathI. tyAre kevI rIte [ prasiddha che ? ] nitya niraMtara apRthak jJAnanA viSayapAvarDa [ prasiddha che. ] pa upara kahelI vAtane spaSTa karIne batAve che: na hAyaM deho'yamAtmeti viviktAbhyAM pratyayAbhyAM dehAmAnau gRhNAti yataH kazcidata eva hi momuhyate loka AtmAnAtmaviSaye evamAtmA naivamAtmeti imaM vizeSamAzrityAvocaM maivaM niyaMtuM zakyamiti / nanvavidyAdhyAropitaM yatra yattadasattatra dRSTaM / yathA rajataM zuktikAyAM sthANau puruSo rajavAM sarpa AkAze talamalinatvamityAdi / nathA dehAtmanorapi nityameva niraMtarAviviktapratyayatayA netaretarAdhyAropaNA tA sthAt // 6 // jethI kAi [ajJAnI manuSya] A zarIra [ ne ] A AtmA ema pRthak jJAnavarDa zarIra ne AtmAne grahaNa karatA nathI, AthIja leAka AtmA ne anAtmAnA saMba MdhamAM evA AtmA [che, ne] eve! AtmA nathI, ema mAhu pAme che, A vizeSanA Azraya karIne ' evI rIte niyama karavAne zakaya nathI, ' ema kahyuM [ che. ] " zaMkA:-" jemAM je avidyAvare kalpelu hoya temAM te mithyA joyu [ che, ] jema chIpamAM rUpa, kuMDAmAM puruSa, DhoraDImAM sApa, [ ane ] AkAzamAM [kaDAinu] taLApaNuM ne [nIlAraMgarUpa] malinapaNuM ityAdi. evI rIte zarIra ane Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahasrI-gadyakhadha. 013 AtmAnA paNa nityaja nira Mtara apRthak jJAnapaNAvas paraspara adhyAsa karelA nathI, 6. ziSya peAtAnI za'kAne AgaLa calAve che:~ taditaretarayornityamevA'sattvaM syAt / yathA zuktikA - diSvavidyAdhyAropitAnAM rajatAdInAM zuktikAdiSu nityamevAtyaMtAsasvaM tadviparItAnAM ca viparIteSu / tadvaddehAtmanora vidyayaivetaretarAdhyAropaNA kRtA syAt / tatraivaM sati dehAtmanorasattvaM prasajyeta / taccAniSTaM vainAzikapakSatvAt / atha tadviparyayeNa deha AtmanyavidyayAdhyAropitaH dehasyAtmani sati apavaM prasajyeta taccAniSTaM pratyakSAdivirodhAttasmAdehAtmAnau nAvidyayetaretarasminnadhyAropitau // 7 // temAM ( adhyAsa mAnavAmAM Ave temAM) ekabIjAnu nityaja asapaNuM thAya. jema chIpa AdimAM avidyAvaDe kalpita rUpA Adinu chIpa AdimAM nitya atyaMta asatpaNa' ne tenAthI viparItAnuM viparItAmAM [ atyaMta asatpuNa che,] tema [jo] zarIra ne AtmAnA avidyAvaDeja paraspara adhyAsa karelA hoya te temAM ema thavAthI zarIra ne AtmAnuM asatyaNa prApta thAya, ane te vainAzikapakSapaNAthI aniSTa [che.] have tenAthI viparItapaNAvaDe zarIra AtmAmAM avidyAvaDe Aropita [mAnIe te ] AtmA chatAM zarIranuM asapaNuM prApta thAya, te pratyakSAdinA virodhathI aniSTa [che,] tethI zarIra ne AtmA avidhAva? ekabIjAmAM AreApita nathI, Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. tenAthI viparIta pAvaDa-ekabIjAnA adhyAsane badale bemAMnA ekanA adhyAsana svIkAravaDe. 7. . kathaM tarhi vaMzastabhavannityasaMyuktau nAnityatvaparArthatva. prasaMgAtsaMhatatvAtparArthatvamanityatvaM ca vaMzastaMbhAdivadeva / kiMca yastu parairdehena saMhataH kalpita AtmA sa saMhatatvAtparArthastenA'saMhataH paro'nyo nityasiddhastAvat / tasyAsaMha. tasya dehe dehamAtratayAdhyAropitatvenAsattvAnityatvAdidoSaprasaMgo bhavati / tatra nirAtmako deha iti vainAzikaMpakSaprAptidoSa: syAt // 8 // tyAre zuM huM manuSya chuM ItyAdi lekane vyavahAra] kevI rIte [ thAya che? ema zaMkA thAya te sAMbhaLe. te baMne (AtmA ne deha)] vAMsa ne thAMbhalAnI peThe nitya [ AdhArAdheyabhAvavaDe] saMyogavALA che, tethI te baMnene grahanI peThe abhedabhAve vyavahAra thAya che.] saMhatapaNuvaDe anityapaNunA ne parArthapaNAnA prasaMgathI vAMsa ne thAMbhalA AdinI peThe [ AtmAnuM ] parArthapaNuM ne aniyapaNuM nathI, kAraNa ke je bIjAo vaDe (bIjA vAdIo vaDe) dehanI [sAthe] saMghAtavALe kalpita AtmA [ che] te saMghAtapaNAthI parArtha [che, ] tevaDe saMghAtarahita, zreSTha, bIje, nityasiddha [AtmA] te [che.] te saMghAtathI bhinna sAkSI ] [pitAnAmAM kalpita ] zarIramAM zarIramAtrapaNuvaDe ArepitapaNAthI asatpaNA ne anityapaNa AdinA deSane prasaMga [prApta] thAya che. temAM (ekabIjAnI Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 015 zrIupadezasahasrI--gadyakhava. bhrAMtinA svIkAramAM ) AtmArahita zarIra [ che, ne zarIrarahita AtmA che, ]AvA zUnyavAdInA pakSanI prAptinA doSa thAya che. 8. na svata evAtmana AkAzasyevAsaMhatatvAbhyupagamAtsavaiNasaMhataH sa cAtmeti na nirAtmako dehAdiH sarvaH syAt // 9 // peAtAnI meLeja AtmAnA AkAzanI peThe asahu tapaNAnA svIkArathI sarvavaDe te AtmA asa`heta nathI, ane dedi sarva AtmArahita nathI, 9. yathAsskAzaM sarveNA saMhatamiti sarvaM na nirAkAzaM bhavasyevaM tasmAnna cainAzikapakSaprAptidoSaH syAt / yatpunaruktaM dehasvAtmanyasattve pratyakSAdivirodhaH syAditi tannApratyakSAdibhirAtmani devasya sattvAnupalabdheH nahyAtmani kuMDe badaraM kSIre sarvistile tailaM bhittau citramiva ca pratyakSAdibhirdeha upalabhyate / tasmAnna pratyakSAdivirodhaH / kathaM tarhi pratyazrAdyaprasiddhAtmani dehAdhyAropaNA dehe cAtmAropaNA // 10 // jevI rIte AkAza sarvavarDa sa'ghAta niDu pAmeluM [che, ] chatAM sarva [padArtha AkAzarahita nathI. ema [che,] tethI zUnyavAdInA pakSanI prAptinA doSa prApta thatA nathI. puna: je kahyuM [ ke] AtmAmAM dehanA asapaNAmAM pratyakSAdrinA virAdha thaze, iti, te [ ceAgya ] nathI. pratyakSAdivaDe AtmAmAM zarIranA hAvAnI apratItithI kuMDAmAM kheranI peThe, dUdhamAM ghInI [ peThe, ] talamAM telanI [ peThe, ne ] bhIMtamAM citranI [ peThe ] pratyakSAdivaDe AtmAmAM deDhu pratIta thatA nathIja, tethI pratyakSAdina vizeSa Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 zrIzaMkarAcAryanAM bAdaza rane. nathI. tyAre pratyakSAdivaDe aprasiddha AtmAmAM dehAdine adhyArepa kevI rIte? ane zarIramAM AtmAne Arepa [kevI rIte?] 10. nAyaM doSaH svabhAvaprasiddhatvAdAtmano na hi kAdAciskasiddhAvevAdhyAropaNA na nityasiddhAviti niyaMtuM zakyaM AkAze talamalAdyadhyAropaNadarzanAt / kiM bhagavan dehAsmanoritaretarAdhyAropaNA dehAdisaMghAtakRtA athavA''tmaka. teti / gururuvAca / yadi dehAdisaMghAtakRtA yadi cAtmakRtA vida tara thAt | 22 / A doSa nathI, AtmAnA svabhAvanA prasiddhapaNAthI. kyAreka pratyakSa hoya temAMja adhyArepa [ thAya che, ne] nitya pratyakSa hoya temAM [ adhyAropa thato] nathI, A niyama karavAne zakya nathI, [ apratyakSa] AkAzamAM [paNa kaDAInA ] taLAnA ne [ AsamAnI raMgarU5] malinatA AdinA adhyApanA darzanathI." "he bhagavana! zarIra ne AtmAno paraspara adhyAsa zuM zarIrAdi saMghAte karela [che?] athavA AtmAe karele [che? ]Iti. guru kahe che-"je dehAdi saMghAtane karela [hAya] athavA je AtmAno karelo [ hoya,] temAM [tane] ze [ lAbha] thAya che?" 11. ityuktaH ziSya Aha / yadyahaM dehAdisaMghAtamAtrasto mamAcetanatvAtparArthatvamiti na matkRtA dehAtmanoritaretarA. thaur | cAhumAtmA pas: saMtacitimaravAsvaarth iti mayaiva citimatA''tmanyadhyAropaNA kriyate Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIupadezasahastrI--gavabaMdha. 77 sarvAnarthabIjabhUtA / ityukto gururuvAca / anarthabIjabhUtAM conmathyA'dhyAropaNAM jAnISe mAkArSIstahiM / naiva bhagavan zaknomi na kartum / anyena kenacitprayukto'haM na svataMtra iti // 12 // sabha vaaye| ziSya 4 cha:-"nehu~ sidhaatmAtra [ houM te ] tethI mArA acetanapaNathI parArthapaNuM [che,] AthI zarIra ane AtmAne paraspara adhyAsa mATe karela nathI. ve dumAtmA saghAtathI zreSTha [ne] bhinna [chu, ane] cetanarUpaNathI svArtha [chuM,] AthI cetanarUpavALA meMja sarva anarthanA bIjabhUta AtmAmAM adhyArepa karyo che." ema kahevAyelA guru kahe che: "jo anarthanA bIjarUpa adhyAsane [tu] mithyA ta cha t| [tu te] 42." [ziSya 4 cha:-] "he bhagavan ![ ] nahi 42vAne samartha thata nathIr. anya 3 prerAyaso huvata nathI." ti. 12. na tarhi acitimattvAtsvArthastvaM yena prayukto'svataMtra: pravartasa sa citimAnsvArtha: saMghAta eva tvaM / yadyacetano'haM kathaM sukhaduHkhavedanAM bhavaduktaM ca jAnAmi / guruvAca / kiM sukhaduHkhavedanAyA maduktAccAnyastvaM kiMvA'nanya eveti / ziSya uvAca / nAhaM tAvadananyaH kasmAdyasmAttadubhayaM karmabhUtaM ghaTAdikamiva jAnAmi / yadyananyo'haM tena tadubhayaM na jAnIyAM kiMtu jAnAmi tasmAdanyaH sukhaduHkhavedanA vikriyA ca svArthaiva prApnoti tvaduktaM cAnanyasve // 13 // Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 zIzaMkarAcAryanAM achAMdaza ratno. tyAre acetanavALApaNuthI tuM potAnA prajanavALA nathI, jevaDe preraNu pAmele tuM] asvataMtra (parataMtra) pravarte che te cetanavALe pitAnA prajanavALa [che.] tuM saMghAtaja [che.]" "je huM acetana [hAu te] sukhaduHkhanI vedanAne ne tame kahelAne kevI rIte jANuM chuM ?" zrIsaddaguru kahe che-"zuM sukhaduHkhanI vedanAthI ane mArA kahelAthI tuM anya [ che?] kiMvA ananyaja [che?]" Iti. ziSya kahe che-"huM ananya te nathI. zAthI [ananya nathI?] jethI viSayarUpa thayelAM te baMnene [huM] ghaTAdikanI peThe jANuM chuM, [tethI huM te baMnethI ekarUpavALa nathI.] je huM ananya (te baMnethI ekarUpa) [houM te] tevaDe te baMnene na jANuM, kiMtu jANuM chuM, tethI anya [chuM.] sukhadu:khanI vedanA ane [ rtApaNuM AdirUpa] vikriyA pitAnA prayeAjanavALI ja che.] vaLI anacapaNamAM tame kaheluM [anityapaNuM ityAdi dUSaNa ] prApta thAya che. 13. ziSyanI zaMkA pUrI karI pachI tenuM samAdhAna nirUpaNa kare che - na ca tayoH svArthatA yuktA / na hi caMdanakaMTakakRte sukhaduHkhe caMdanakaMTakAthai ghaTopayogo vA ghaTArthastasmAttadvi. jJAtarmama caMdanAdikRto'rthaH ahaM hi tato'nyaH samastamartha jAnAmi buddhayArUDham / taM gururuvAca / evaM tarhi svArthastvaM citimattvAnna pareNa prayujyase na hi citimAnparataMtraH pareNa prayujyate citimatazcitimadarthatvAnupapatteH samatvAtpradIpapra. Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIupadezasahastrI-gavabaMdha. kAzayoriva nApyacitimadarthatvaM citimato bhavati / acitimato'citimattvAdeva svArthasaMbaMdhAnupapatteH / nApyacitimatoranyonyArthatvaM dRSTaM / na hi kASThakuDaye anyonyasyArtha pute che 24 / vaLI te baMnenuM (sukhadu:khanI vedanAnuM ne vikriyAnuM) svArthapaNuM yukta nathI. caMdana ne kAMTAe kareluM sukha ne du:kha caMdana ne kAMTAne mATe nathI, athavA ghaDAno upayoga ghaDAne mATe [ nathI.] tethI tene jANanAra mane caMdanAdie kareluM prayajana [ che.] huMja tethI bhinna [ chuM, ne ] buddhimAM pratibiMbita thayelA sarva arthane [huM] jANuM chuM." tene guru kahe che -"[ ] ema [ che] te tuM pitAnA prajanavALe che.] cetanayuktapaNAthI [ 1 ] bIjAvaDe prerAta nathI, kemake cetanavALe parataMtra nathI, [tethI] bIjAvaDe prerAta [ nathI.] dIvA ne prAzanI peThe samapaNuthI cetanavALAne cetanavALAnA prayejanapaNAnA asaMbhavathI. cetanavALAne acetanavALAnuM (jaDanuM) prajanapaNuM paNa saMbhavatuM nathI. acetanavALAne (jaDane) acetanavALApaNuvaDeja (jaDapaNavADeja) potAnA prayajananA saMbaMdhanA asaMbhavathI, acetanavALAnuM paNa anya prajanapaNuM joyuM nathI. lAkaDuM ne bhIMta anyanuM prajana sAratAM nathI ja." 14. vaLI tenA saMbaMdhamAM zaMkAsamAdhAna kahe che - nanu citimattve same'pi bhRtyasvAminoranyo'nyArthatvaM Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 zrI karAcAryanAM akAdaza ratna. haSTa naivamagruSNaprakAzavattava citimattvasya vivakSitatvAtpradarzitazca dRSTAMtaH pradIpaprakAzayoriveti / tatraivaM sati svabu. dayArUDhameva sarvamupalabhase agnyuSNaprakAzatulyena kUTasthanityacaitanyasvarUpeNa / yadi caivamAtmana: sarvadA nirvizeSatvamupagacchasi kimityUcivAnsuSupte vizramya vizramya jAgrasvapnayorduHkhamanubhavAmi kimayameva mama svabhAvaH kiMvA naimittika iti ca kimasau vyAmoho'pagata: kiMvA neti // 15 // zaMkA -"cetanavALApaNuM sama [chatAM ] paNa sevaka ne svAmInuM anya arthapaNuM joyuM [che." samAdhAna:-] ema nathI. agninA uSNuprakAzanI peThe tArA cetanavALApaNAne kahevAnA IcchitapaNAthI dIvA ne prakAzanI peThe ema dRSTAMta dekhADyuM [che.] tyAM ema hovAthI pitAnI buddhimAM ArUDha sarveneja agninA uSNa prakAzanA jevA avikArI nitya caitanya svarUpavaDe [tuM] jANe che. vaLI je ema pitAnA sarvadA nirvizeSapaNAne [tuM] jANe che, [ ] kema ema kahyuM ke "suSuptimAM vizrAma pAmI pAmIne jAgrat ne svapnamAM du:khane anubhavuM chuM, zuM Aja mAre svabhAva che?] kiMvA naimittika [che?] iti. A [ tArI] bhrAMti zuM dUra thaI kiMvA nahi?" Iti. 15. pachI thayelI ziSyanI pravRttine kahe che -- ityuktaH ziSya uvAca / bhagavannapagatastvatprasAdAdvayAmohaH kiMtu mama kaTasthatAyAM saMzayaH kathaM zabdAdInAM svataH Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahasrI gadyabaMdha. 721 siddhirnAsti acetanatvAt zabdAdyAkArapratyayotpattestu teSAM pratyayAnAmitaretaravyAvRttavizeSaNAnAM niilpiitaadyaakaarvjJAyA: svata:liyasaMmavat // 26 || ' ema kahevAyeleA ziSya kahe che:- he bhagavana ! ApanI kRpAthI bhrAMti dUra thai, paraMtu mArA avikArIpaNAmAM [mane ] saMzaya [ che. ] kema [ saMzaya che ? ema pUche te] jaDapaNAthI zabdAdinI potAnI meLe siddhi nathI. zabdATThinA AkAranA jJAnanI utpattithI temanI (zabdadinI ) [ siddhi che. jethI ] jJAnAne ekakhIjAthI bhinna karanAra vizeSaNAnA nIla pILA Adi AkAravALApaNAnI peAtAnI meLe siddhinA asaMbhavathI [ jJAnamAtrasvarUpavALA te zabdAdi nathI. ] 16. tasmAdvAhyAkAranimittatvaM gamyata iti bAhyAkAravacchabdAdyAkAratvasiddhiH tathA pratyayAnAmapyahaM pratyayAlaMbanavastubhedAnAM saMhatatvAdacaitanyopapatteH svArthAsaMbhavAtsvarUpavyatiriktagrAhaka grAhyatvena siddhiH zabdAdivadeva | asaMhatatve sati caitanyAtmakatvAtsvArtho'pyahaM pratyayAnAM nIlapItAdyAkArANAmupalabdheti vikriyAvAneva kUTastha iti saMzayaH / taM gururuvAca / na yuktastava saMzaya iti // 17 // tethI bahAranA AkAranuM nimittapaNu jaNAya che. jema bahAranA AkAravALA zabdAdinA AkArapaNAnI siddhi [che, ] tema jJAnAnI paNa huM evA jJAnanA Alakhana [ aMtaHkaraNurUpa ] vastunA [vRttirUpa] bhedonA saghAtapaNAvaDa acetananA saMbhavathI 4 Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrIzaMkarAcAryanAM achAMdasa ratna. pitAnA prajananA asaMbhavavaDe svarUpathI bhinna zabdAdi grAhakanI paNa-zabdAdinI pekeja grAhyapaNA vaDe siddhi che. ] cetanarUpapaNAthI asaMhatapaNuM thavAthI pitAnuM prayojana [chatAM ] paNa huM evA jJAnane (aMta:karaNanI vRttione) [ ] nIla pILA Adi AkArene jANanAre [ che, ] tethI kuTastha vikAravALoja [che], e saMzaya [che.]" tene guru kahe che -"tAre saMzaya yukta nathI." Iti. 17. zA mATe saMzaya karavo ucita nathI te kahe che - yatasteSAM pratyayAnAM niyamenAzeSata upalabdherevApariNAmitvAtkUTasthatvasiddhau nizcayahetumevAzeSacittapracAropalabdhisaMzayahetumAttha / yadi hi tava pariNAmitvaM syAdazeSasvaviSayacittapracAropalabdhina syAccittasyeva svaviSaye yathA cedriyANAM svaviSayeSu na ca tathA''tmanastava svaviSayaikadezopalabdhirataH kraTasthate va taveti / tatrAhopalabdhirnAma dhAtvarthoM vikriyaivopalabdhuH kUTasthAtmatA cati viruddham / guruH na dhAtvarthavikriyAyAmupandhyupacArAdyo hi bauddhaH pratyayaH sa dhAtvarthe vikriyAtmakaH Atmana upalabdhyAbhAsaphalAvasAna ityupalabdhizabdenopacaryate // 18 // jethI te cittavRttionI niyamapUrvaka sarvabhaNIthI pratItithI ja apariNAmI pAvaDe kuTasthapaNAnI siddhimAM nizcayanA hetune ja [ mAnave joIe ] samagra cittanI vRttionI pratItivaDe [ pariNAmIpaNathI kUTasthanA vikArI paNAnA] saMzayane Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gAbaMdha : 723 w enn [tuM] kahe che. have je tAruM pariNAmIpaNuM hoya te ]. samagra svaviSayarUpa cittanI vRttionI pratIti na thAya. jema cittanI pitAnA viSayamAM ane jema iMdriyanI pitAnA viSayamAM [ekadezavaDe pratIti che, ] tema tuM AtmAnI pitAnA viSayamAM ekadezavaDe pratIti nathI, AthI tAruM kUTasthapaNuM ja che."Iti. tyAM [ ziSya] kahe che:-"upalabdhimAM [4] dhAtune artha upalabdhAnI (jANanAranI) vikiyAja [che,] ane avikArInuM AtmApaNuM [che, ] ema vidhayukta [che.] " guru [ kahe che -] pratItinA gaNapaNuthI dhAtune artha vikriyAmAM nathI. buddhinA pariNAmarUpa je jJAna [che,] te dhAtunA arthamAM vikArarUpa[ che.] AtmAnI pratIti AbhAsarUpa phalaparyatavALI [che,] ema upalabdhi(pratIti )zabdavaDe zaiNapaNe kahevAya che. 18. te mAM anukUla daSTAMta kahI pachI ziSyanI zaMkA kahe che. yathA chidikriyA dvaidhIbhAvaphalAvasAnati dhAtvarthenopacaryate tadvadityuktaH ziSya Aha nanu bhagavan mama kuuttsthpata naM pratyArthI ta: 21 II jema chedananI kriyA bepaNanA bhAvarUpa phalanA cheDAvALI che, ] ema dhAtunA arthavaDe zaiNapaNe kahevAya che. ema kahevAyela ziSya kahe che -zaMkA -"he bhagavana ! mArA avikArIsthAnA pratipAdanaprati dRSTAMta asamartha [ che.] 19. - kathaM chidiH chedyavikriyAvasAnopacaryate yathA dhAtvarthana tathopalabdhizabdopacarito'pi dhAtvartho bauddhapratyaya Atmo Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza'karAcAryanAM aSTAdaza ratna. palabdhivikriyAvasAnazcennAtmanaH kUTasthatAM pratipAdayituM samarthaH taM gururuvAca / satyamevaM syAdyadyupalabdhyupalabdhoviM zeSo nityopalabdhimAtra eva hyupalabdhA na tu tArkikasamaya ivAnyopalabdhiranya upalabdhA ca / nanUpalabdhiphalAvasAno pAvartha: thamukhyate || 20 || 4 jema chedananI kriyA dhAtunA arthavarDa chedana karavAyAgyanA saMbaMdhavALI vikriyAnA cheDAvALI gANapaNe kahevAya che, tema upalabdhizabda gANuparNo vaparAyA chatAM paNa dhAtunA artha buddhinA pariNAmarUpa jJAna AtmAnI upalabdhirUpa vikriyAnA cheDAvALuM kema [che ? ema] jo [ kaho tA te] AtmAnA kuTasthapaNAne pratipAdana karavAne samartha nathI, " tene gurumhe che:- satya, ema thAya, e upalabdhi ( jJAna-pratIti ) ne upalabdhAnA ( jJAtAnA-jANanAranA ) bheda [ hoya te ] nityajJAnamAtraja prasiddha jJAtA [che. ] tArkikanA darzanapramANe anya jJAna ne anya jJAtA nathIja. ' zakA;-" jJAnarUpa paryaMtavALA dhAtunA artha kema kahevAya che ? " 20. samAdhAna tathA za kAsamAdhAnane varNave che:-- zRNu upalabdhyAbhAsa phalAvasAna ityuktaM kiM na zrutaM tattvayA na tvAtmano vikriyotpAdanAvasAna iti mayoktaM / ziSya uvAca / kathaM tarhi kUTarathe mayyazeSasva viSayacittapracAropalabdhRtvamitthaM taM gururAha / satyamavocaM tenaiva ghaTasthatAmakuyaM tava | 2 || Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadezasahastra-gavabaMdha. 725 sAMbhaLa. jJAnanA AbhAsarUpa phalaparyatavALe [ dhAtune artha che] ema [ je ] kahyuM te zuM te na sAMbhaLyuM ? AtmAne vikiyA upajAvavAparyatavALo [ dhAtuno artha] meM [tane] nathIja ko." ziSya kahe che -"tyAre kema kuTastharUpa mArAmAM Ama samagra pitAnA viSarUpe cittanI vRttionuM jJAtApaNuM [ che?]" tene guru kahe che-"[] satya kahyuM. tevADeja [meM] tArA kUTasthapaNAne kahyuM." 21. punaH zaMkAsamAdhAna kahe che yadyevaM bhagavan kUTasthanityopalabdhisvarUpe mayi zabdAdhAkArabauddhapratyayeSu bhatsvarUpopalabdhyAbhAsaphalAvasAnavatsUspadyamAneSu kastvaparAdho mama satyaM nAstyaparAdhaH kiMtvavighAmAtrastvaparAdha iti prAgevAyocam / yadi bhagavansuSupta iva mama vikriyA nAsti kathaM svapnajAgarite / taM gururAha kiMtvanubhUyete tvayA satataM bADhamanubhavAmi kiMtu vicchidya vicchidya na tu saMtataM taM gururAha AgaMtuke tvate na tavamamUte ) 22 I je ema [ che te ] he bhagavan! avikArI, nitya ne jJAnasvarUpa mArAmAM mArA svarUpajJAnanA AbhAsarU5 phelaparyatavALA upajelA zabdAdi AkAramAM ne buddhinAM pariNAmamAM mAre che aparAdha che?]" "satya, [tAre] aparAdha nathI, kiMtu avidyAmAtraja aparAdha [ che,] ema [meM] pUrveja kahyuM [ che. ] "he bhagavana ! je suSuptivALAnI peThe mane vikriyA nathI, te Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 725 zrIzaMkarAcAryanAM achAza ra. mane] svapna ne jAgratu kema [ che?] tene guru kahe che: "kiMtu tArAvaDe [te bane avasthA] satata anubhavAya che?" "satya, anubhavuM chuM, paraMtu viccheda pAmI pAmIne, paNa satata nahi." tene guru kahe che -"te [ baMne avasthA] AgaMtuka [ che, ] paNa tArA AtmarUpa nathI. 22. yadi tavAtmabhUte caitanyasvarUpavatsvataHsiddha saMtate eva syAtAM na hi yasya yatsvarUpaM tattayabhicAri dRSTaM svapnajAgarite tu caitanyamAtratvAt vyabhicarataH suSupte cetsvarUpaM na tadhyabhicaret yayabhicarettannaSTaM nAstIti rAdhyaM vA syAt AgaMtukAnAmataddharmANAmubhayAtmakatvadarzanAt yathA dhanava. strAdInAM nAzo dRSTaH svapnabhrAMtilabdhAnAM tvabhAvo dRSTaH / manvevaM bhagavan caitanyasvarUpamapyAgaMtukaM prAptaM svapnajAgaritayoriva suSupte'nupalabdheracaitanyasvarUpo vA syAmahaM na pazya tadanupapattezcaitanyasvarUpaM cedAgaMtukaM pazyasi pazya na tadvarSazatenApyupapattyA kalpayituM zaknumo vayamanyo vA'caitanyo'pi // 23 // je tArA AtmarUpa [ hoya to te ] caitanyasvarUpanI peThe svata:siddha [] niraMtaraja thAya. jenuM ja svarUpa che] te te vyabhicArI joyuM nathI. svapna ne jAgrat to jJAnasvabhAvathI suSuptivALAmAM vyabhicAra pAme che, je svarUpa [hoya te] te vyabhicAra na pAme. je vyabhicAra pAme te nAza pAmeluM vA nathI ema bAdha pAmavAyegya thAya. AgaMtukonA [ane] te dharmothI rahitenA ubhayasvarUpa paNAnA darzanathI jema dhana tathA vajadine Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasAlI- 5. 727 nAza je [ che, ane ] svapnavaDe ne bhrAMtivaDe jaNAyelAne te malA nayA [cha.]" :-" samavan! [] abha [oya to] svapna tathA jAgranI peThe suSuptivALAmAM pratIta na thavAthI caitanyasvarUpa paNa AgaMtuka thayuM, vA huM acetana2135vaako thayo." [ zuru 4 cha:-" mema] nathI. vidyAra, tenA asaMbhavathI. je [tuM] caitanyasvarUpane AgaMtuka jue cha [to te viSe] viyA2 42. [prabhA ne yutimA zasa] ame vA anya acaitanya (mUDha) paNa te [AgaMtukapaNuM] se varSavaDe paNa yukitavaDe kalpanA karavAne zaktimAna nathI. ra3. saMhatatvAtpArArthyamanekatvAnnAzitvaM ca na kenacidupapattyA bArayituM zakyaM, asvArthasya svata:sidhyabhAvAdityavocAma. caitanyasvarUpasya tvAtmanaH svataHsiddheranyAnapekSitatvaM na kenacidvArayituM zakyam , avyabhicArAt, nanu vyabhicArodarzito mayA suSupte na pazyAmIti / na vyAhatatvAtkathaM vyAghAta: pazyatastava na pazyAmIti vyAhataM vacanaM na hi kiMcitkadAcidbhagavan suSupte mayA caitanyamanyadvA kiMcidRSTaM pazyastarhi suSupte tvaM yasmAdRSTameva pratiSedhasi na dRSTiM yA tava dRSTimtaccaitanyamiti mayoktaM yayA tvaM vidyamAnayA na kiMcidahamiti pratiSedhasi sA dRSTistaJcatanya tarhi sarvatrAvyabhi. cArAtkUTasthanityatvaM siddhaM svata eva na pramANApekSam // 24 // maLIne kArya karanAra hovAthI parArthapaNuM ane anekapaNAthI nAza pAmanArapaNuM kaI paNa yuktivaDa nivAraNa karavAnuM zakya Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 zrIzaMkarAcAryanAM akAdaza rane. nathI, [tethI] pitAnA prajanathI rahitanI svataHsiddhinA abhAvathI ema [ane] kahyuM. avyabhicArathI caitanyasvarUpa AtmAnI svata:siddhinuM anyanI apekSAthI rahitapaNuM ke IvaDe nivAraNa karavAnuM zakya nathI."[ziSya -] zaMkA -"suSuptimAM [huM] jete nathI ema meM vyabhicAra dekhADa [che." guruA zaMkA] vyAghAtapaNAthI [gya] nathI." [ziSya:-] "kevI rIte vyAghAta [che?" guru -] "jenArA tane "[huM] jete nathI" A vyAghAtavALuM vacana [che.]" [ ziSya:-] "he bhagavan! suSuptimAM meM kadIpaNa kAMI paNa cetana athavA bIjuM kAMI joyuM nathI." [ guru-] "tyAre suSuptimAM tuM (draSTA) [ che.] jethI [tuM] duSTane ja niSedha kare che, dUSTine (jJAnane) [niSedha karate] nathI. je tArI dRSTi [ ] te cetanya [ ] ema meM kahyuM, je vidyamAnavaDe tuM [meM] kAMI na jevuM ema niSedha kare che, te dRSTi, te caitanya [che.] tyAre sarvatra avyabhicArathI apariNAmI nityapaNuM svataH ja siddha [che,] pramANanI apekSAvALuM nathI. 24. cetananI svataH siddhine siddha karI batAve che - svataHsiddhasya hi pramAturanyasya prameyasya paricchitti prati pramANApekSA yA tvanyA nityA paricchittirapekSate'nyasyAparicchittirUpasya paricchedAya sA hi nityaiva kUTasthA svayaMjotiHsvabhAvAtmani pramANatve pramAtRtve vA na to prati pramANApekSA tatsvabhAvatvAt yathA prakAzanamuSNatvaM Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIupadezasahastrI-gaghabaMdha 725 pAlohodakAdiSu parato'pekSate agnyAdityAdibhyo'tatsvabhAva. tvAnnAnyAdityAdInAM tadapekSA sarvadA tatsvabhAvatvAt // 25 // svata:siddha pramAtAthI bhinna prameyanA jJAnaprati pramANunI apekSA [che.] have anya jaDarUpanA jJAna mATe je anya nitya cetananI [te jaDa] apekSA kare che, te ja nitya ne apariNAmI [che.] svayaMprakAzasvabhAvavALA AtmarUpanA pramANapaNumAM vA pramAtApaNAmAM [ zaMkA nathI, tethI] tenA prati tenA svabhAvapaNathI pramANunI apekSA nathI. jema leDhA ne jala AdimAM prakAzapaNuM vA uSNapaNe tenA svabhAvapaNAnA abhAvathI agni ane sUrya Adi anyanI apekSA kare che, [paNa] sarvadA tenA svabhAvapaNAthI agni ne sUrya Adine tenI apekSA nathI. 25. padArthanA jJAnarUpa pramAnA anityapaNAno tathA nityapaNAne vicAra kare che - _ anityatva eva pramA sthAna nityatva iti cennAvagate. nityatvAnityatvayorvizeSAnupapatteH nAvagate: pramAtve'ni.. tyAvagatiH pramA na nityoti vishesso'vgmyte| nityAyAM pramAturapekSAbhAvaH / anityAyAM tu yatnAMtaritatvAdavagati. rapekSata iti vizeSaH syAditi cetsiddhA tAtmanaH pramAtuH svata:siddhiH pramANanirapekSatayaiveti abhAve'pyapekSAbhAvo'nityatvAdeveti cenna / avagaterevAtmani sadbhAvAditi ditametat N 26 / anityapaNamAM ja pramA thAya che, nityapaNAmAM nahi, ema Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaMza rastA. jo [ kahA tA te zaMkA saMbhave ] nahi; jJAnanA nityapaNAnA ne anityapaNAnA vizeSanA asabhavathI jJAnanA pramApaNAmAM anityanuM jJAna nathI, [ne] pramA nitya nathI, evA vizeSa jAtA nathI. [ pramAnA nityamAM pramAtAnI apekSAnA abhAva [che, ] ne anityamAM anya yatnavALApaNAthI jJAna apekSA karAya che, evA vizeSa thAya che, ema jo [ mhA ] te pramAtArUpa AtmAnI pramANanA nirapekSapaNAvaDeja svata:siddhi siddha thai. iti, abhAvamAM paNa apekSAnA abhAva anityapaNAthIja [che,'] ema jo [kA tA ] nahi. AtmAmAM jJAnaneAja sadbhAva hAvAthI ema A nirAkaraNa karAyu che." 26. ' have pramAtAnI siddhi pramANanI apekSAvinAnI che ema kahe che: 73. pramAtuzcetpramANApekSA siddhiH kasya prabhitsA syAdyasya pramitsA sa eva pramAtA'bhyupagamyate tadIyA ca prabhitsA prameyaviSayaiva na pramAtRviSayA pramAtRviSayatve'navasthAprasaM gAtpramAtustadicchAyAzcApyanyaH pramAtA tasyApyanya iti / - evamevecchAyAH pramAtRviSayatve pramAturAtmano'vyavahitatvAzca prameyatvAnupapattiH / loke hi prameyaM nAma pramAturicchAsmRtiprayattapramANajanma vyavahitaM siddhyati // 27 // jo pramAtAnI pramANanI apekSAvaDe siddhi [hAya . te ] kAne pramANavaDe jANavAnI icchA thAya che? jene pramANuvaDe jANavAnI icchA [ thAya che] teja pramAtA svIkArAya che, ane tenI pramANuvarDa jANavAnI IcchA prameyane viSaya karanArIja Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gallebaMdha. 71 che, ] pramAtAne viSaya karanArI nathI. pramAtAnA viSayapaNAmAM anavasthAnA prasaMgathI [pramAtAnuM viSayapaNuM saMbhave nahi.] pramAtA ne tenI IcchAno paNa anya pramAtA. [vaLI] tene paNa anya [pramAtA,] ema [anavasthA thAya che.] emaja [ pramANavaDe jANavAnI ] icchAnA pramAtAnA viSayapaNamAM pramAtAnA ne AtmAnA aMtarAyarahitapaNAthI prameyapaNane asaMbhava [ che.] lekamAM prameya eTale pramAtAnI IcchAvaDe, smRtivaDe, prayatnavaDe te pramANavaDe upajela aMtarAyavALuM siddha thAya che. ra7. e arthane bIjI rIte siddha karI batAve che - nAnyathA'vagati: prameyaviSayA dRSTA na ca pramAtu: pramAtA svasya svayameva kenaciyavahitaH kalpayituM zakyaH icchAdInAmanyatamenApi / smRtizca smartavyaviSayA na smartR. viSayA tathecchAyA dRSTaviSayatvameva necchAvadviSayatvaM smAtra cchAvadviSayatve hyubhayoranavasthA pUrvavadaparihAryA syAt / pramAtRviSayAvagatyanutpattAvanavagata evaM pramAtA syAditi cennAvagaMturavagataravagaMtavyaviSayatvAdavagaMtRviSayatve caanvcA pUvevasthar | 28 che. prameyanA saMbaMdhanuM jJAna bIjI rIte joyuM nathI. piteja pramAtA pitArUpa pramAtAnI IcchAdimAMnA ekavaDe paNa aMtarAyasahita kalpavAne koI paNa samartha nathI, kemake smRti smaraNa karavA yogya viSayavALI [ ,] smaraNa karanAranA viSayavALI Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. nathI, tema IcchAnuM dRSTaviSayapaNuM ja [ ,] IcchAvALAnuM viSayapaNuM nathI. samaraNa karanAranAne IcchAvALAnA viSayapaNAmAM baMnenI avasthA pUrvanI peThe parivAra na thaI zake evI thAya che. pramAtAnA viSayanA jJAnanI anutpattimAM pramAtA nahija jANele thaze, ema je [ kahe te] jANanAranA jJAnanA jANavAgyanA viSayapaNAthI [ A doSa nathI.] jANanAranA viSayapaNumAM anavasthA pUrvanI peThe thaze. 28. avagatizcAtmani kUTasthanityAtmajyotiranyato'napekSayaiva siddhAnyAdityAdhuSNaprakAzavaditi pUrvameva prasAdhitaM / avagatezcaitanyAtmajyotiSaH svAtmanyanityatve Atmana: svArthasvAnupapattiH kAryakAraNasaMghAtavatsaMhatatvAtpArArthya doSavattvaM cAvocAmaH / kathaM caitanyAtmajyotiSaH svAtmanyanityatve smRsyAdervyavadhAnAtmAMtaratvaM tatazca tasya caitanyajyotiSaH prAgutpatteH pradhvaMsAcordhvamAtmanyevAbhAvAJcakSurAdInAmiva saMhatatvAtpArArthyaM syAt / yadA ca tadutpannamAtmani vidyate navaM saMbhavati tadA''tmanaH svArthatvaM tadbhAvAbhAvApekSA hyAtmAnAtmanoH parArthatvasvArthatvasiddhiH / tasmAdAtmano'nya. nirapekSameva nityacaitanyajyotiSTraM siddham // 29 // vaLI AtmAmAM apariNAmI nitya AtmacetIrUpa jJAna agni ne AdityanA uSNuprakAzanI peThe apekSArahitavaDeja siddha che,] ema pUrveja siddha karyuM [che.] jJAnarUpa caitanya AtmatinA pitAnA svarUpaviSe anityapaNAmAM AtmAnA svArtha Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gavabaMdha. 733 paNane asaMbhava [che, ] kAryakAraNanA saMghAtanI peThe saMghAtavALApaNAthI parArthapaNuM ne doSavALApaNuM ame kahyuM che.] caitanyarUpa AtmatinA pitAnA svarUpaviSe anityapaNAmAM smRti AdinA vyavadhAnathI sAMtarapaNuM (IcchA Adi anyavRttipUrvakapaNuM) [ che, ] ane pachI te caitanyarUpa tinI utpattinI pUrve ane nAzanI pachI svarUpamAM ja abhAvathI netrAdinI peThe saMghAtavALApaNAthI parArthapaNuM thAya. puna: jyAre te (caitanyarUpa ti) utpanna thayelI svarUpamAM vidyamAna che, tyAre evI rIte AtmAnuM svArthapaNuM saMbhavatuM nathI. AtmAnA ne anAtmAnA parArthapaNAnI ne svArthapaNAnI siddhi tenA (saMghAtavALApaNAnA) bhAva ne abhAvanI apekSAvALI [ che.] tethI AtmAnuM anyanI apekSAvinAnuM ja nityacaitanyatipaNuM siddha [thayuM.]" 29. have nityacaitanyanA svarU55NAmAM pramAtApaNAnA asaMbhavanI zaMkA kare che - nanvevaM satyasati pramAzrayatve kathaM pramAtuH pramAtRtvaM ucyate / pramAyA nityatve'nityatve ca rUpavizeSAbhAvAdava gatirhi pramA tasyAH smRtIcchAdipUrvikAyA anityAyAH kaTasthanityAyA vA na svarUpavizeSo vidyate / yathA dhAsvarthasya tiSThatItyAdeH phalasya gatyAdipUrvakasyAnityasyApUrvasya nityasya vA svarUpavizeSo nAstIti tulyo vyapadezo iSTastiSThati manuSyAstiSThati parvatA ityAdi tathA nityA. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIza rAcAryanAM aSTAdaza ratA. vagatisvarUpe'pi pramAtari pramAtRtvavyapadezo na virudhyate phalasAmAnyAditi / atrAha ziSyo nityAvagatisvarUpasyAtmano'vikriyatvAtkAryakaraNairasaMhatasya takSAdInAmiva vAsyAdibhi: kartRtvaM nopapadyate'saMhatasvabhAvasya ca kAryakaraNopAdAne'navasthA prasajyate // 30 // 73 pramAnuM AzrayapaNuM hAvAthI ne nahi hAvAthI pramAtAnuM pramAtApaNuM kema ? ema za MkA [ thAya te ] kahe che. pramAnA nityapaNAmAM ne anityapaNAmAM rUpanA vizeSanA abhAvathI jJAnaja pramA [che. ] te smRti ne icchAdi jenI pUrve che evI anityanA athavA apariNAmI nityanA svarUpane vizeSa vidyamAna nathI. jema UbhA rahe che ityAdi dhAtunA arthanA larUpa gati AdipUrvaka anityanA athavA apUrva nityanA svarUpane vizeSa nathI, ema manuSyeA UbhA rahe che, parvatA UbhA rahe che, ityAdimAM tulya kathana jevuM che, tema nityajJAnasvarUpa pramAtAmAM paNa lanA samAnapaNAthI pramAtApaNAnuM kathana virAdha pAmatu nathI. 'iti. ahiM ziSya kahe che:-" nityajJAnasvarUpa AtmAnA avikriyapaNAthI kArya ne karaNeAvaDe saMghAvinAnAnuM, sutAra AdinI peThe vAMsalA AdivaDe, kartApaNuM saMbhavatu nathI, vaLI saghAtarahitasvabhAvavALAnA kArya ne karaNanA grahaNamAM anavasthA prApta thAya che. 30. takSAdInAM tu kAryakaraNairnityameva saMhatatvamiti vAsyA - cupAdAne nAnavasthA syAditi / iha tu asaMhatasvabhAvasya Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gavabaMdha. 735 karaNAnupAdAne kartRtvaM nopapadyata iti karaNamupAdeyaM tadupA. dAnamapi vikriyeveti / tatkartRtve karaNAMtaramupAdeyaM tadupAdAne'pyanyaditi pramAtuH svAtaMtrye'navasthA'parihAryA syAditi / na ca kriyaivAtmAnaM kArayati anivartitAyA: pAmaratta | 22 / sUtAra Adine te kArya ne karaNenI [ sAthe] nityaja saMghAtavALApaNuM [che,] AthI vAMsalA AdinA grahaNamAM anavasthA thatI nathI. Iti. ahiM te saMghAtarahitasvabhAvavALAnA karaNanA agrahaNamAM kartApaNuM saMbhavI zakatuM nathI, ema karaNa grahaNa karavAgya [che, ] te grahaNa paNa vikiyAja [che.] Iti. tenA kartApaNAmAM anya karaNa grahaNa karavAgya [ ,] tenA grahaNamAM paNa bIjuM [karaNa grahaNa karavAgya che,] ema pramAtAnA svataMtrapaNAmAM anavasthA dUra nahi thaI zake tevI thAya che. vaLI siddha nahi thayelInA svarUpanA abhAvathI kriyAja potAne [ siddha] karAvatI nathI. 31. - athAnyadAtmAnamupetya kriyAM kArayatIti cenna anyasya svata:siddhatvAviSayatvAdyanupapatteH nahyAtmano'nyadacetanaM vastu svapramANakaM dRSTaM zabdAdisarvamevAvagatiphalAvasAnapratyayapramitaM siddhaM syAdavagatizcedAtmano'nyasya syaatso'pyaatmvAtaMdura: vArtha: ghAnna artha che 32 pachI anya AtmAne pAmIne kriyA karAve che, ema [ kaho ] te anyanA svata:siddhapaNAnA [ ] aviSayapaNA Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73, zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. AdinA asaMbhavathI AtmAthI anya acetana vastu svata:siddha joI nathI. zabdAdi sarvaja jJAnarUpa phalanI chellI vRttivaDe jaNAceluM siddha thAya che. jJAna je anya AtmAnuM thAya [] te paNa AtmAja saMghAtarahita svArtha thaze, parArtha nahi. 32. ____ na ca dehedriyaviSayANAM svArthatAmavagaMtuM zaknumo'vagatyavasAnapratyayApekSasiddhidarzanAt / nanu dehasyAvagatau na kazcitpratyakSAdipratyayAMtaramapekSate / bADhaM jAgratyevevaM syAnmR. tisuSuptyostu dehasyApi pratyakSAdipramANApekSayaiva siddhistathedriyANAM bAhyA eva hi zabdAdayo dehedriyAMkArapariNatA iti pratyakSAdipramANApekSayaiva hi siddhiH / siddhiriti ca pramANaphalamavagatimavocAmaH sA cAvagatiH kUTasthA svataHsiddhAtmajyotiHsvarUpeti / atrAha codako'vagatiH pramANAnAM phalaM kUTasthanityApmajyotiHsvarUpati ca pratiSiddhamityuktavaMtamAha na vipratiSiddham // 33 // - jJAnanI chellI vRttinI apekSAvaDe [jJAnarU5] siddhinA darzanathI [ jaDasvabhAvavALAM ] zarIra, indriyane viSanuM svArthapaNuM jANavAne [ane] sAmarthyavALA thaI zakatA nathI." zaMkA -[ "huM manuSya chuM ema] zarIranA jJAnamAM kaI pratyakSAdi anya jJAnanI apekSA rahetI nathI."[ guru samAdhAna kahe che -] "ThIka, jAgratamAMja ema thAya, maraNane suSuptimAM te dehanI paNa pratyakSAdi pramANanI apekSAvaDeja siddhi [ che, ] tathA zarIra ne iMdriyene Are pariNAma pAmelA zabdAdi Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAupadezasAhastrI-gaghabaMdha. 737 iyeinI bahAranAja[che, ] ema [temanI] pratyakSAdi pramANanI apekSAvaDeja siddhi [ che.] siddhi eTale pramANunA phalarUpajJAna [ema ame] kahIe chIe, ane te jJAna apariNamI, svata:siddha, Atmajyoti svarUpa [che.] Iti. ahiM kahe che - preraka AtmA che, ne] jJAna e pramANenuM phakta apariNAmI, nitya ]i AtmajyotisvarUpa [ 0 ]" A niSedha kareluM che ema kahenArA prati kahe che:-[te] niSedha kareluM nathI."33. ___ kathaM tarhi kUTasthanityApi satI pratyakSAdipratyayAMte lakSyate tAdAt pratyakSAdipratyayasya nityatve anityeva bhavati tena pramANAnAM phalamityupacaryate / yadyevaM bhagavan kaTasthanityAvagatirAtmajyotiHsvarUpaiva svayaMsiddhAtmani pramANanirapekSatvAttato'nyadacetanaM saMhatyakAritvAtparArtham / yena ca sukhaduHkhamohapratyayAvagatirUpeNa parArtha tenaiva svarUpeNAtmano'stitvaM nAnyena rUpAMtareNAto nAstitvameva paramArthata: rUka | " tyAre te] kevI rIte [ niSedha kareluM nathI?" samAdhAna -jJAna] apariNAmI nitya chatAM paNa pratyakSAdi buddhivRttine aMte te viSayane AkAre thavAthI jaNAya che. pratyakSAdi jJAnane [vastutAe] nityapaNAmAM [paNa te jJAna] anityanA jevuM thAya che, tevaDe pramANonuM phala ema gaNapaNe kahevAya che." [ ziSya zaMkAM kare che - ] "he bhagavan! je ema [ pratyagAtmatattva apariNAmI, nitya, jJAnarUpa [] Atma 47 Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzakarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. caiAtisvarUpaja [ hAya tA te] svayaMsiddha AtmAmAM pramANunA apekSArahitapaNAthI tenAthI bhinna jaDa ekaThu thainekAma karanAra hAvAthI parArtha[che. ] vaLI je sukha, du:kha ne meharUpa vRttinA jJAnAkAravaDe [jaDa] bhAktAnA zeSajevuM [ jaNAya che, ] te peAtAnA AkAravarDa peAtAnu ( dRzyanuM ) heAvApaNuM ( rU5 ) [che,] anya [ sattvAdi] rUpAMtaravarDa nathI, AthI paramArthathI [ dRzyanuM] hAvApaNuM' nathIja. 34, 738 yathAhi loke rajjusarpamarIcyudakAdInAM tadavagativyatirekeNAbhAvo dRSTaH, evaM jAgratsvapnadvaitabhAvasyApi tadabaMgativyatirekeNAbhAvo yuktaH, evameva paramArthato bhagavannavagaterAtmajyotiSo nairaMtaryabhAvAtkaTasthanityatA'dvaitabhAvazca / sarvapratyayabhedeSvavyabhicArAt pratyayabhedAstvavagataM vyabhicaraMti yathA svapne nIlapItAdyAkArabhedarUpAH pratyayAstadavagatisvarUpaM vyabhicaraMtaH paramArthato na saMtItyucyate, evaM jAgratyapi nIlapItAdipratyayabhedAstu svAmevAvagatiM vybhicrNto'styrUpA matritumaEti // 1 // jemake lekamAM doraDImAMnA sarpa ne sUryanA kiraNamAMnu jala ityAdinA tenA jJAnathI bhinna abhAva joyA [che, ] tema jAgrata ne svapnanA dvaitabhAvanA paNa tenA jJAnathI bhinna abhAva yukta [che. ] '' evIja rIte he bhagavan ! paramArthathI jJAnanA [ne ] AtmajyaMtinA nira'tarapaNAnA bhAvathI apariNAmI nityapaNuM ne advaitabhAva [ che, ema mane anubhavAya che. ] sarva ,, Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAupadezasahastrI-gabaMdha. vRttionA bhedamAM ekarUpapaNathI vRttionA bhede te jJAnathI vyabhicAra pAme che. jema svapnamAM nIla ne pIta Adi AkAranA bhedarUpa vRttio tenA jJAnarUpathI vyabhicAra pAmatAM [ chatAM ] paramArthathI nathI ema kahevAya che, tema jAgratamAM paNa nIla ne pIta Adi vRttionA bhedo te pitAnA jJAnathI ja vyabhicAra pAmatA [ chatA] asatyarUpa thavAne yogya che. 35. tasyAzcAvagateranyo'vagaMtA nAstIti na svena svarUpeNa svayamupAdAtuM hAtuM vA zakyate anyasya cAbhAvAt tathaiveti / eSA'vidyA yannimittaH saMsAro jAgratsvapnalakSaNastasyA avidyAyA vidyA nitikA ityevaM tvabhayaM prApto'si nAta:paraM jAgratsvapnaduHkhamanubhaviSyasi sNsaarduHkhaanmukto'siicora | 26 / I ti zrImati in II 2 ll iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitAyAM zrIupadezasahasyAM gadyabandhe zrIavagatinAma dvitIe prajAnuM || 2 | te jJAnane anya jANanAra nathI. ema potAnA svarUpavaDe pitAne grahaNa karavAne athavA tyAga karavAne [ keI] samartha thatuM nathI. anyanA abhAvathI [ huM have ApanI kRpAthI pUrNa chuM." ziSya kahelAne guru svIkAra kare che:- ] temaja [ che.] iti. je nimittavALe jAgrat ne svapnanA lakSaNavALe saMsAra Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane. [ ,] A avidyA [ che.] te avidyAne dUra karanArI vidhA (vedAMtanA mahAvAkayathI upajelI aMtarAtmAthI abhinna brahmane AkAre thayelI aMtakaraNanI vRtti) chei.] Iti. AvI rIte [] abhayane prApta thayuM che. have pachI [tuM ] jAgratanA ne svapnanA du:khane anubhavIza nahi. [tuM] saMsAranA du:khathI mukta chuM." iti. [ ziSya kahe che:-] "e. (huM e vAtane svIkAra karuM chuM.)"Iti. 36. 1 e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMsa ne parivrAjakanA AcArya zrIzaMkarAcAryajIe racelA zrIupadezasahastrInA gadyabaMdhamAM jJAnanAmanA bIjA prakaraNanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 2. Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. prasaMkhyAna prakaraNa mumukSUNAmupAttapuNyApuNyakSapaNaparANAmapUrvAnupacayArthAnAM parisaMkhyAnamidamucyate / avidyAhetavo doSA vAGana:kAyapravRttihetavaH pravRttezceSTAniSTamizraphalAni karmANyupacI. yate iti tanmokSArtha / tatra zabdasparzarUparasagaMdhAnAM viSayANAM zrotrAdigrAhyatvAtsvAtmani pareSu vA vijJAnAbhAvaste. SAmeva pariNatAnAM yathA loSTAdInAM zrotrAdidvAraizca jJAyate // 1 // prApta karelAM puNya ane pApane nivRtta karavAne IcchanArA ane navAne (navAM puNyapApano) saMgraha karavA nahi IcchanArA mumukSuone mATe A parisaMkhyAna (AtmasvarUpane satata vicAra) kahevAya che. avidyA jene hetu che evA [ rAgadveSAdi] doSa vANI, mana ne zarIranI pravRttinA hetuo [ che. te zubha, azubha ne mizra] pravRttinAM ISTa, aniSTa ne mizra phale [ tathA] saMskAre ekatra thAya che. [jethI ] ema [ che, tethI] tenI (avidyA, rAgadveSAdi, zubhAzubhakarma ne tenAM phalenI) nivRttimATe [ parisaMkhyAna kartavya che. ] temAM zabda, sparza, rUpa, rasa ne gaMdharUpa viSayenA zretrAdivaDe grAhyapaNathI [tenA ] pitAnA svarUpamAM vA [ ghaTAdi] bIjAomAM cetanane abhAva [ nakkI karAya che,] jema mATInA kephe AdinA [cetanane abhAva nakkI karAya che, ] tema [dehAdine AkAre] pariNAma Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74ra zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ra. pAmelA teonA(zabdAdinA-sUkamamUnA) [ cetanane abhAva nakkI karAya che, ] ane [te zabdAdi] trAdidvArAe jaNAya che. 1. evI rIte zarIra, indriya, mana, buddhi, prANa ne ahaMkAraparyata dazyane jaDapaNavaDe upadeza karIne bAkI rahelA tyajI na zakAya evA ne na grahaNa karI zakAya evA sAkSirUpa AtmAne dekhADe che - na = vizAradattAtIyate di zAdyo'nyo'nysNsrgitvaajnmvRddhiviprinnaamaapkssynaashsNyo. gaviyogAvirbhAvatirobhAva vikAravikA rikSetrabIjAdyanekadharmANa: sAmAnyena ca sukhaduHkhAdyanekakarmANaH tadvijJAtRtvAdeva sa vizAtA sarvazabdAdidharmavilakSaNa: // 2 // vaLI jevaDe [te] jaNAya che te vijJAtApaNAthI vilakSaNasvabhAvavALo [ che.] prasiddha te zabdAdi parasparanA saMsagIpaNAthI utpatti, vRddhi, vilakSaNa pariNAma, ghaTavuM ne nAzavALA; saMgavigavALA, AvirbhAva ne tibhAvavALA vikAravaDe vikArI, ane kSetra tathA bIja Adi aneka dharmavALA [ che,] ane samAnapaNIvaDe sukhaduHkhAdi aneka kAryavALA [ che.] tenA vijJAtApaNAthIja te vijJAtA sarva zabdAdi dharmathI viparItalakSaNavALe [che.] 2. taka mAsTampamAnai: uthamAno vArtha parisaMcakSIta zabdastu dhvanisAmAnyamAtreNa vA vizeSadhamA SaDjAdibhiH priyaiH stutyAdibhiriSTairaniSTazcAsatyabIbhatsapa Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIupadezasahastrI-gadyabaMdha. 743 ribhavAkrozAdibhirvacanairyAhasvabhAvamasaMsargiNamavikriyamaca. lamanidhanamabhayamatyaMtasUkSmamaviSayaM gocarIkRtya spraSTuM naivAhati asaMsargivAdeva mama yata eva na zabdanimittA hAnivRddhirvA'to mAM kiM kariSyati stutiniMdAdipriyApriya svalakSaNa: zabdo'vivekinaM hi zabdamAtmasvena gataM priyazabdo vardhayedapriyazabdazca kSapayedavivekisvAnna tu mama vivekino vAlAgramAtramapi kartumutsahate ityevameva sparzasAmAnyena tadvi. zeSazca zItoSNamRdukarkazAdijvarodarazUlAdilakSaNaizcApriyaH priyaizca kaizciccharIrasamavAyibhirbAhyAgaMtukanimittazca na mama kAcidvikriyA vRddhi hAnilakSaNA asparzatvAtkriyate vyomna iva muSTighAtAdibhistathA rUpasAmAnyena tadvizeSaizca priyApriyaiH strIvyaMjanAdilakSaNairarUpatvAnna mama kAciddhAnirvRddhi, kriyate tathA rasasAmAnyena tadvizeSaizca madhurAmlalavaNakaTutiktakaSAyairmUDhabuddhibhiH parigRhItaiH priyApriyairarasAtmakasya mama na kAcichAnivRddhirvA kriyte| tathA gaMdhasAmAnyena tadvizeSaizca priyApriyaiH puSpAdyanulepanAdilakSaNairagaMdhAtmakasya na mama kAciddhAnivRddhirvA kriyate / azabdamasparzamarUpamavyayaM tathA'rasaM nityamagaMdhavaJca yaditi zruteH // 3 // temAM pratIta thanArA zabdAdivaDe pIDAte vidvAna AvI rIte vicAra kare. zabda te dhvaninA sAmAnyamAtravaDe athavA SaDrajAdi vizeSadharmovaDe, stuti Adi priyavaDe, ISTa ne aniSTa 43, [tathA] 25satya mAnalsa, paribhava [ne] 22 pApI, ityAdi vacane vaDe asaMsarga, avikArI, acala, avinAzI, Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnA. abhaya, atyaMtasmA, [ne]aviSaya AvA svabhAvavALAne viSaya karIne asaMsagI paNAthI mane sparza karavAne yogya nathIja. jethI zabdAdi nimittavALI hAni athavA vRddhi [mane ] nathIja. AthI [ te] mane zuM karaze ? stuti ne ni MdAdi priyapaNA ne apriyapaNAnA lakSaNavALA zabda avivekIneja [ eTale ] zabdane AtmapaNuAvarDa jANanArane priya zabda harSa upajAve che, ane apriya zabda avivekIpaNAthI [ tene ] kheda upajAve che, paNa vivekavALA mane vALanA agramAtra paNa [ harSazAka ] upajAvavAne samartha thatA nathI. iti, emaja sparza sAmAnyavarDa, ane apriya ne priyarUpa, koi zarIrAnI sAthe saMba Mdha rAkhanArA, ane khAdya ne Aga tuka nimittAvALA tenA vizeSarUpe zIta, uSNu, kAmala ne karkaza Adi tathA vara ne udarazya Adi lakSaNAvALAvaDe asparzapaNAthI vRddhi ne hAnirUpa lakSaNavALI koi vikriyA mane karatA nathI, mUDI mAravA AdivaDe jema AkAzane [ vikriyA na thAya tema, ] evI rIte rUpasAmAnyavarDa ane strI ne vyaMjana Adi lakSaNavALA priya ne apriya evA tenA vizeSAvaDe arUpapaNAthI mane koi hAni vA vRddhi karAtI nathI, tema rasasAmAnyavaDe ane mUDhabuddhivALAoe priya ne apriyarUpe parigrahaNa karelA madhura, khATA, khArA, tIkhA, kaDavA ne kaSAyarUpa ( turArUpa ) tenA vizeSAvarDa 2sarahitarUpa mane koi hAni vA vRddhi karAtI nathI. evI rIte ga'dhasAmAnyavarTa ane puSpAdi ne anulepanAdi lakSajIvALA priya ne apriyarUpa tenA vizeSAvaTa ga Mdharahita mane Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIupadezasahastrI-garabaMdha. 345 keI hAni vA vRddhi karAtI nathI. je zabdarahita, sparzarahita, rUparahita, vadhaghaTarahita tathA rasarahita nitya ne gaMdharahita [ che,] AvI zruti hovAthI [te zabdAdivaDe vikAra pAmate nathI, ema siddha thAya che.] 3. viMda ca gg vAha: rA: zarIrena saMthataast grAhakaizca zrotrAdyAkArairaMtaHkaraNadvayatadviSayAkAraNa cAnyonyasaMsargitvAtsaMhatatvAJca sarvakriyAsu tatraivaM sati viduSo na mama kazcicchatrurmitramudAsIno vA'sti tatra yadi mithyAjJAnAbhimAnena priyamApriyaM vA prayuyukSeta kriyAphalalakSaNaM tanmRSaiva prayuyuMkSati sa tasyAviSayatvAnmama / avyakto'yamaciMtyo'yamiti zruteH / tathA sarveSAM paMcAnAmapi bhUtAnAmavikAryo'viSayatvAt / acchedyo'yamadAhyo'yamiti smRteH / yA'pi zarIrodriyasaMsthAnamAtramupalakSya madbhaktAnAM viparItAnAM ca priyApriyAdiprayuyuMkSA tajA ca dharmAdharmAdiprAptiH sA teSAmeva na tu mayyajare'mRte'bhaye // 4 // vaLI je bahAra rahelA zabdAdi zarIrane AkAre tathA tene grahaNa karanAra zretrAdine AkAre [pariNAma pAmIne ] rahelA [ che, te ja mana tathA buddhirU5] be aMta:karaNa tathA tenA [sukhaduHkhAdirU5] viSane AkAre [pariNAma pAme che.] anyanA saMsargIpaNAthI ne sarva kriyAomAM maLIne kAma karanArapaNAthI [upara kahelI vAta siddha thAya che.] tyAM ema hovAthI vidvAna [evA] mane keI zatru, mitra vA udA Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratna. sIna nathI. temAM je mithyAjJAnanA abhimAnavaDe kiyA ne phalanA lakSaNavALA priya vA apriya prayoga karavAne [je] icche che, [te] te tene mithyAja prayoga kare che, mArA tenA (priyApriyanA) aviSayapaNAthI, [ema ciMtave.] A avyakta [ che,] A aciMtya [ che, ] A zrutithI, tathA sarve [eTale] pAMca bhUtAnA paNa aviSayapaNuthI vikArarahita [che.] A chedana na karI zakAya eve, [] A na bALI zakAya e [ che,] evI smRti hevAthI, zarIra ne indriyanI sthitineja upalakSaNa karIne mArA bhaktonI ne viparItanI (abhaktanI) je prayoga karavAnI IcchA ane tethI upajelI dharma ne adharmadinI prApti te teoneja (zarIrAdineja) [ thAya che, ] paNa ajara, avinAzI ne abhaya mArAmAM tei thatI] nathI. 4. nainaM kRtAkRte tapato na karmaNA vardhate no kanIyAnsabAhyAbhyaMtaro hyajo na lipyate lokaduHkhena bAhya ityAdi. zrutibhyo'nAmavastunazcAsattvAditi paramo heturAtmanazcAdvayasve dvayasyAsattvAt / yAni sarvANyupaniSadvAkyAni vistarazaH samIkSitavyAni samIkSitavyAnIti // 5 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImacchaMkarAcAryaviracitAyAM zrIupadezasaharuyAM gadyabandhe parisaMkhyAnanirUpaNa nAma tRtIyaM prakaraNam // 3 // Ane kareluM [pA5] ne nahi kareluM [puNya] tapAvatAM nathI, [A puNya karmavaDe] vadhatuM nathI, ne pApakarmavaDe] Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 747 zrIupadezasahasI-garabaMdha. ghaTatuM nathI, bAhya ne atyaMtarasahita ajanmA [che,] bahAra rahele lekanA du:khavaDe lepAtuM nathI, ityAdi zrutio vaDe jaDa vastunA asatpaNathI ne AtmAnA advaitapaNAmAM AtanA asatpaNathI [ AtmA ] paramaheturUpa [ che.] je sarva upaniSadanAM vAkya [che te ] vistArathI sArI rIte avalokana karavAgya [che,] sArI rIte avakana karavAgya [che.] iti. 5. e pramANe brahmavidyAvALA paramahaMse ne parivrAjakanA AcArya zrIzaMkarAryajIe racelA zrIupadezasahastrInA gadyabaMdhamAM parisaMkhyAnanirUpaNanAmanA trIjA prakaraNanI bhAvArthadIpikAnAmanI gujarAtI bhASAnI TIkA pUrI thaI. 3. upadezasahastrI-gadyabaMdharUpa aDhAramA ratnanI - bhAvArthadIpikATIkI samApta. iti JI ra zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza rane samAsa Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 zrIzaMkarAcAryanAM aSTAdaza ratnAnA agAuthI grAhakA thayelA temanI nAmAvaLI. amadAvAda. nAma. prata. 1 rA. mAhanalAla dayAza kare 5 rA, nAnAlAla bhAuza kara 1. rA. kezavalAla karUNAza kara 1 zrImatI mahAlakSmI arakatarAma 1 rA bhAilAla nAnAbhAI 1. rA. kezavalAla geApALadAsa 1 rA. savailAla bheALAnAtha 1 rAmaNilAla desAibhAi 1 rA. bApulAla gIradharalAla 1 rA. purUSAtama varAma travADI 1 rA. maganalAla hImatarAma 1 rA. bhAgIlAla harilAla AcArya 1 rA. zivaza'kara kheDeyara 1 rA. karUNAzakara chaganalAla 1 rA. mANulAla zivalAla 1 rA. jeThAlAla raNacheADa jozI 1 rA. kezavalAla maganalAla 1 rA. baLavaMtarAya ( bApubhAi ) gaiArIza'kara mahetA, 1 rA. zakaradAsa geApALadAsa paTela 1 rA. cunIlAla sAMkaLezvara mehetA ta. nAma 1 rA. dayAzaMkara sAMkaLezvara 1 rA. zAmaLadAsa bhagavAnadAsa 1 zrayuta. bApulAla pItAMbara 1 rA. bhAiza kare chaganalAla 1 rA. gaNapatarAma izvarajI 1 rA. meAtIlAla manasukharAma 1 ravizaMkara lilAdhara 1 dAkatara maganalAla dalasukharAma 1 jAtI vidyAzakara dalasukharAmAM 1 bhAilAla nAnAlAla 1 dAkatara kALIdAsa heTAlAla { 1 akAlA kAThIAvADa. ) zeThe meAtIcaMdra pApAcaMda 1 dayArAma ravajI avANIyA iDara ( mahIkAMThA. ) 1 rA. mAhanalAla dolatarAmajI umaraDa 1 rA. sAmezvara harizaMkara kapaDavaNaja 1 rA. AlAla dAmeAdara vakIla 1 rA. narmadAza`kara dhanezvara 1 rA. purUSotama dolatarAma Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 749 prata. nAma, che. cunIlAla dalasukharAma 1 paMDayA lakSmIzaMkara vahAlajI che. jhaveralAla gIradharalAla | AtA, 1. delatarAma narasiMharAma | 1 maNilAla revAzaMkara che. sTezana che. aMbAzaMkara joitArAma * mAstara. kaccha junAgaDha, . maNIlAla mohanalAla bhaTa. | 1 rA. prabhulAla prItamalAla paDhIyAra karAcI, 1 mIstrI amarasI ANaMda 10 rA. maNilAla somanAtha rAvaLa 1 ra. dalasukharAma gopALajI rAvaLa sAdhu bhagavAnadAsa mAdhavadAsa | jetapura, zrIyuta jaTAzaMkara mAdhavajI vyAsa 1 rA. janmazaMkara ramAzaMkara vaiSNava tulasIdAsa zAmajI jabuDA, kutiyANA 1 gaDarI goviMda bhejANuM rA. devazaMkara raNachoDa jAnI ThAsarA, goMDaLa 1 rA. goradhanadAsa harivalava * rA. udezakara zaMkarajI AcArya dhAMgadhrA godharA 1 zrIyuta. mehanalAla revAzaMkara rA. nAthajI harivalava jozI rA. revAzaMkara bALaka trivedI | 1 rA. naTavaralAla ugArezvara rA. zivazaMkara lalubhAI jozI gaNapatapurA 1 gAMDAbhAI DAhyAbhAI desAI ro. mahIjI kezavabhAI paTela pAlaDI, dhodhA, 1 2. kAnajI giradharalAla mahetAjI rA. durgAzaMkara lakSamIzaMkara - porabaMdara cakalAsI, rA, maNilAla kilAbhAI zrIyuta pItAMbara kuberajInI coravADa, che, mArakta thayelAM grAhake. vaidya nAraNajI umIyAzaMkara ! 1. rA. jayazaMkara pItAMbara. dhroLa zeTha jamanAdAsa dAmodara pisTa mAstara. pAlI, Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 prata prata nAma, 1 rA. haragoviMda pItAMbara. kaccha bATA, lAkaDIyA, pisTa mAstara. 1 - mIstrI ThAkarazI lamaNa 2 rA. pItAMbara kuberajI 1 darajI goradhana rAmajI 1 ra. mehanalAla umIyAzaMkara bIlakhA, 1 rA. lakSamIdAsa mAvajI zeTha 3 saMtazrI kalyANasvarUpajI 1 rA. jamanAdAsa paramAnaMdadAsa * svAmI zrI vizvezvarAzrama 1 rA. raNachoDadAsa catrabhuja 1 rA. mUlazaMkara kAnajI 1 rA. jagajIvana kALIdAsa 1 rA. prANazaMkara harajIvana 1 rA. mayAzaMkara rAmajI AphrikAnA keTalAka gRhastho. 1 rA. amRtalAlabhAI gAMdhI. mALIyA 1 2. catrabhuja bhImajI 1 zukala gIrIza kara nAgezvara 1 Te. manajI odhavajI muMbai. 1 zeTha rAmajI DAhyAbhAI 1 zeTha goradhanadAsa bhImajI 1 rA. mANekalAla dayAzaMkara 1 zrImatI premakuMvara bahena 1 ra, vaNadAsa nAraNadAsa 1 zrImatI benabAI 5 kSatrI chaNAbhAI ANaMdajI 1 hIra bahena 1 rA. mAdhavalAla chAzaMkara 1 kAzI bahena IjInIyara 1 Thekara rAmajI cakubhAI kArIyA 1 juThIbAI. harizaMkara Izvara 1 kSatrI muLacaMda bhagavAna rAjakoTa | 1 haMsarAja vizvarAma 1 zeTha vasanajI odhavajI 1 vIjaLIbAI mAMDavI, 1 sevAbAI | 1 rA. caMdrazaMkara kAzIrAma prAMtIja - rAjakoTa 1 caturalAla AdityarAma bhaTa. ! 1 gAMdhI khuzAla jIvaNa amaralA, 1 rA,navalazaMkara matIrAma 1 Thakara amarasI suMdara che ! 1 rA. purUSotama geviMdarAma Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prata 1 khImajI suMdarajI dubaLa vAda. nAma. limaDI. rA. ATalAla bhAgIlAla zAha 1 1 rA. kezavalAla harivalava ve vIsAvadrar. 1 rA. kAnajI puruSAtama 1 rA. trIbhAvana zakara 1 rA. kALIdAsa aMbArAma 1 rA. rA. hImatalAla narasi MdAsa vejalapura. 1 rA. cheoTAlAla gaNapatarAma ThakAra vAMkAnera. 1 bhaTa meAtIrAma dalapatarAma sAtrA. 1 bhaTa umIyAzaMkara narAtama 151 sacIna. 1 rA. prANajIvanadAsa nAradAsa surata. vakIla AphrakA, 1 rA. purUSe tama vallabha. 1 rA. ghelAbhAi dayArAma 1 rA. cunilAla chaganalAla mahetA 1 rA. tApIdAsa hIrAcaMda 1 bhakatarAja mANekalAla jamanAdAsa sAdarA. 1 zrIyuta catrabhuja mArkezvara bhaTTa. prata. nAma. 1 rA haragAviMda dayArAma 1 rA. lalu gaMgArAma 1 rA. geApALa raNacheDa rA. durlax valabha 1 rA dAmeAdara zyAma ma 1 rA. haragevana DAhyA 1 rA. kAzIrAma gagArAma 1 rA. magana jagajIvana 1 rA. cchArAma rUganAtha 1 rA. darajI prathA magana 1 rA. darajI yArAma mAdhava 1 rA. darajI prANajIvata DAhyA 1 rA. darajI bhagavAna gaMgArAma 1 rA. darajI dAmAdara gaMgArAma 1 rA. darajI bhagavAna kALIdAsa 1 r'. valabha nAraNa kALI. maTavADakara 1 rA. senI vallabha kAMthaDa 1 rA. sAmanAtha dvArakAdAsa 1 rA. kunajI mahArAja 1 rA. khIthAsI mahArAja 1 rA. mevAlAla mahArAja 1 rA. gAradhana pujArI 1 rA. AnaMdarAya 1 rA. kamaLanayana mahArAja 1 rA haribhAi yAtra 1 rA. vanamALI merAra 1 rA. bhIkhA kAnA Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma. ta. 1 rA. harIbhAi nAraNu 1 rA. pati geApI mahArAja 1 rA. khI. rAmaphaLa 1 rA. tukArAma baLadeva 1 rA. bhagavAnadAsa mahArAja 1 rA, jekaraNa mahArAja 1 rA. kALIdAsa bhagavAna paTela 1 rA. vanamALI puruSottama 752 1 pharasanadAsa jIThAbhAI 1 kAzInAtha kIrapArAma prata nAma. 1 rA. rAmaprasAda mahArAja 1 rA. purUSottama Ana6 1 rA. videzI mahArAja 1 rA. dulabhabhAI akhubhA 1 rA. sAnI geApALa savajI 1 25. vAna nAraNu pAchaLathI thayelA grAhako. medaraDA. vAdarA. kAlupura 1 bhUlezvara metIrAma 1 sukhAbhAi bhagavAnadAsa 1 bhagavAnadAsa kALIdAsa 1 miAla hirabhAi 1 kalyANabhAi bhANAbhAi 1 meAtIlAla manasukharAma 1 lallubhAi bhIkhAbhAi 1 seAnI geApALa trIbhAvanadAsa 1 dAmeAdaradAsa prAgajI 1 zAstrI nAgaralAla meAhanalAla amadAvAda. bhestAna. rAela. dholerA. AphrIkA. 39 dr lIMbaDI. Page #824 -------------------------------------------------------------------------- _