Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / ||caaritrcuuddaamnni AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka:1 ArAdhanA vIra jaina zrI mahAvI kobA. amRtaM amRta tu vidyA tu zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 For Private And Personal
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pa rA za ra - smRti: For Private And Personal
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir BIBLIOTHECA INDICA -- A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS PARASARA-SMRTI PARASARA MADHAVA VOLUME I ACHARAKANDA With the Gloss By MADHAVACHARY YA Edited with Notes By MAHAMAHOPADHYAYA CHANDRAKANTA TARKALANKARA SIRWILLIAMIONES MDCCXLVI-MOXCXCM THE ASIATIC SOCIETY 1 9 74 For Private And Personal
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org BIBLIOTHECA INDICA A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS parAzara smRti: zrImanmAdhavAcAryyaM kRtavyAkhyA sahitA - AcArakANDarUpa prathamabhAgAtmikA Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mahAmahopAdhyAya zrIcandrakAnta tarkAlaGkAra parizodhitA SIR WILLIAMJONES DCCXLVI-MDCCXCM di eziyATika sosAiTi 1974 For Private And Personal
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Work Number 303 (c) The Asiatic Society First Published in 1893 Reprinted in 1974 Published by Dr Sisir Kumar Mitra General Secretary The Asiatic Society 1 Park Street Calcutta 16 Printed by Shri P. K. Mukherjee S. Antool & Co. Private Ltd. 91 Acharya Prafulla Chandra Road Calcutta-9 And Shri T. K. Mitra Venus Printing Works 52/7 Bepin Behari Ganguli Street Calcutta 12 Price Rs. 40.00 $ 7.00 PS 2.80 For Private And Personal
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir PRE FACE We are happy to release the Volume One of Mm. Chandrakanta Tarkalankara's annotated edition of Parasara Madhava or Parasara Smrti with the gloss of Madhavacharya Vidyaranya. The Second Volume containing the Prayaschitta Kanda and the Vyavahara Kanda, was published last year. The publication of the present volume has been unavoidably delayed as some portions of it could not be brought under photo offset process and had to be done through letter press. The Society published the original edition in its Bibliotheca - Indica Series as early as 1890-93. Naturally it went out of print long ago, and even the Society's library copies have become too brittle to handle. We are thankful to the authorities of the Samkara Vidyabhavana Chatuspathi, Tarakeswara and of the Sanskrit College, Calcutta, for kindly lending their copies which were found to be rather in a better state. In tune with the well known concept of Manu, Acharah prabhavo Dharmah Parasara observes in the opening kanda of his treatise that he is truly a religious man who follows the prescriptions of achara ( Chaturnamapi varnanam acharo Dharmapalakah). Acharakanda, the first part of the Samhita, discusses the basic duties of all the four varnas, their domestic and socio-religious rites and ceremonies and also norms of their social relationship, but in a spirit of accomodation with the changing character of the age. Madhavacharyya, a scholar of deep erudition, possessing wide experience of men and matters, felt the need of explaining the inner significance of the social regulations in order to standardise life against the background of some fixed values. Parasara Smrti with its liberal approach to social problems became Madhava's medium. He analysed critically the prescriptions outlined in the text and in addition to the For Private And Personal
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir commentary provided a digest of social and religious regulations, and there lies the real value of his work. Madhava's methodology came to be followed by later commentators in different parts of the country including Bengal and the treatise is still considered indispensable for students and scholars on Dharmasastra. The complete list of contents has been appended at the end of Volume II. :'. The Society records its thanks to the Ministry of Education and Culture, Government of India, for providing the 50% of the cost of production by way of advance. Thanks are also due to Pandit Jadavendra Nath Tarkatirtha for his valued assistance in the publication of the work. The Asiatic Society, August, 1974 S. K. MITRA General Secretary For Private And Personal
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 91 TT - FH fa: For Private And Personal
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrIgaNezAya nmH| praashrmaadhvH| (mAdhavAcAryazcana thAkhyA sahitA parAzarasaMhitA / ) prathamo'dhyAyaH / yAcAra-kANDam / (TIkAkAropanAmarikA / ) vAgIzAdyAH sumanamaH sarvArthAnAmupakrame / yaM natvA kRtakRtyAH syustaM namAmi gajAnanam // 1 // so'haM prApya viveka-tIrtha-padavImAvAya-tIrthe paraM majjan, sajjana-tIrtha-saGga-nipuNa: * sadRtta-tIrthaM zrayan / labdhAmAkalayan prabhAva-laharIM zrIbhAratI-tIrthatAvidyA-tIrthamupAzrayan hadi bhaje zrIkaNThamavyAitam // 2 // satyeka-vrata-pAlako viguNadhItyarthI caturveditA paJcakandha-kRtI Sar3anvaya-dRr3haH saptAGga-sasahaH / aSTa-vyakti-kalA-dharo nava-nidhiH puSyaddaza-pratyaya: * sabjanasaGgatIrthanipuNa, iti kAlamAdhavIye pAThaH + ahavyaktikRtAdharI,-iti so0 di0 pustake paatthH| avyaktakalA dharo, iti ko pra. pustake pAThaH / + puSpaddazapratyayaH, iti se di0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [1ba,bAkA smAtAcchAya-dhurandharovijayate* zrIvRkSaNa-kSmA-pati:(1) // 3 // indrasthAGgiramAnalasya sumatiH zaivyasya medhAtithi myodharma-sutasyAM vaiSya-napateH khojA, nimegAtamiH / pratyagadRSTirarundhatI-sahacarorAmasya puNAtmanoyavattasya vibhorabhUt kula-gurumantrI tathA mAdhavaH // 4 // * vijayatAM,-iti mu. pAThaH + vainya, iti mu. paatthH| (1) vyarthI trivargArthI (trivargaca dhrmaarthkaamaaH)| caturveditA dhAnviti kayAdividyAcatuzyaveditA / yathAra kAmandakaH / "kAdhikSikoM trayIM vAtI daNDanItizca paarthivH| tadistit kriyopecintayedinayAnvitaH" iti / paJcakandhA mantrasya paJcAGgAni (sahAbAdIni) teva kRtI kuzalaH / taduktaM kAmandakIye / "sahAyAH sAdhanopAyA vibhA. godeshkaalyaaH| vipattezca pratIkAraH siddhiH paJcAGgamiSyate'-iti gharamA guNAnAM sandhyAdInAmanvayena dRtaH / tathA caamrH| samdhinI vigrahAyAnamAsanaM dedhmaashryH| SaDguNAH" iti / sapta bahAni yasyAM, tAdRzI sarvasahA yasya sa tathoktaH / "khAmyamAtyasarakoSarAedurgabalAni ca / sptaanggaani"-itymrH| azAbhirvyaktiyosA kalAnAM (adhAnAmachAbhirguNane catuHpachayaH kalA bhavanti) taasaaNdhrH| athavA / vyajyate anayeti vyaktirbuddhiH / aau yA vyaktikalAbuDyathA buddhiguNA iti yAvat / tAsAM dhrH| tadAha kAmandakaH / "zuzrUdhA zravaNazcaiva grahaNaM dhaarnnntaa| unho'pAho'rthavijJAnaM tattvajJAnaca dhIguNAH" iti / navAnAM prabhAvAdInAM nidhiH / puSyanto dazapratyayAH sampabetavaH zAstrAdayo yasya sa tathA / tathA ca kAmandakaH / "zAstraM prajJA tirdAkSyaM prAgalbhyaM dhaaryissnnutaa| utsAhAvAgmitA daarthmaapttoshpthissnnutaa| prabhAvaH zucitA maitrItyAgaH satyaM kRtajJatA / kulaM zIlaM damazcetiguNAH sampattihetavaH" iti / sampahetunayAne veteSa parammokoktAnAM navAnAM 'nava-zabdena, pUrvokoktAnAM zAstra dAnAM dazAnAntu 'pratyaya'-zabdena nirdezaH kRta iti mantavyam / For Private And Personal
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA kA0] parAzaramAdhakaH / prajA-mala-mahI viveka-malilai: sikA, balopatrikA' mantraiH pallavitA, vizAla-viTapA sandhyAdibhiH SaDguNaiH / matyA kArakitA, yaza:-surabhitA, miDyA samudyanphalA saMprAptA bhuvi bhAti nIti latikA sarvottaraM mAdhavam // 5 // tzrImatI jananI yasya sukIrtimAyaNaH pitA / sAyaNobhoganAthazca manovuddhI mahAdarau // 6 // yasya vaudhAyana|| sUtra zAkhA yasya ca yAjuSI / bhAradvAjaM kulaM yasya sarvajJaH sahi mAdhavaH // 7 // samAdhavaH sakala-purANa-saMhitApravartakaH, spati-suSamA parAzaraH / parAzara-smRti-jagadIhitAptaye parAzara-smRti-vikRtI pravartate // 8 // parAzara-matiH pRrna vyAkhyAtA nivandhRbhiH / mayA'to mAdhavAryeNa nayAkhyAyAM prayatyave** // 6 // * balApaMtrikA,-iti so* di0 pustake pAThaH / balApatrikA,-iti mu. pustake paam| hai 'matraiH-iti mera* pustakayoH sa. pastake ca paatthH| # zrImatI yasya jananI--ivi mu. pustake paatthH| evaM tatra, ratat __ lokAt pUrva 'yasya baudhAyanaM'-ityAdi ko vrcte| $ manobuddhiH, iti mu0 pustake pAThaH / // bodhAyanaM, iti mu. pustake pAThaH / pA mukhamA, iti se0 pustakahaye, sa. pustake ca pAThaH / ** taDAkhyeyaM pravaya'te,-ti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,0kaa| nanu, neyaM smRtiyAkhyAnamahati, tat-prAmANyasya(1) dunirUpatvAt / yatnu,-veda-prAmANya-kAraNaM jaimininA mRtritam,-"tat pramANaM vAdarAyaNasyAnyAnapekSatvAt" (mI0 1,1,50)-iti / na tat pauruSeyeSu(2) mUlapramANa-sApekSeSu grantheSu* yojayituM shkyte|3) / tahastu mUla-pramANamupajIvya prAmANyam / tanna, mUlasya durlabhatvAt / na tAvat pratyakSaM mUlam / dhirmsthaatiindriytvaat()| nApyanumAnam ,(5) tasya pratyakSamApekSatvAt(6) / nApi puruSAntara-vAkyam / (vipralambhakasya puMsA yathA-dRSTArtha-vAditvAbhAvAt / / * grantheSa,-iti so0 pra0 pustake nAsti / + durbhaNatvAt ,-iti mu0 pustkpaatthH| tasyAtIndriyatvAt,-iti mu0 pustakapAThaH / 6 yathArthadRSTArtha,-iti se0 sa0 pustaka paatthH| (1) taditi smRteH praamrshH| (2) pauruSeyatvaM mUlapramANasApekSatve hetugrbhvishessnnm| puMvacA mUla pramANasApekSANAmeva prAmANyAbhyupagamAditi bhaavH| jaiminyuktasya prAmANya hetoranyAnapekSatvasya tatrAbhAvAdityabhiprAyaH / (8) mukhAdivadAtmaguNatvA vizeSepi ayogyatvAdatIndriyatvaM dharmasya / dharme pratyakSaM na mUlamityetacca.-"satsamprayoge puruSasyendriyANAM buddhijanma tatpratyakSamanimittaM vidyAmAnopalambhanatvAt"(1,1,4)-iti mImAMsAsUtrAdau vyaktam / atra 'mUlam'---ityanu paJjanIyam / evaM paratra / anumAnasya vyAyAdipratyakSasApekSatvAdityarthaH / tacca, "atha tatpUrvaka manumAnam"-(1,1,3)- iti nyAyasUtrAdau vyaktaM bhuv| puruSAntarANAM hi vipralambhakAvipralambhakabhedena daividhyaM / hividhAnAmapi teSAM vAkyaM na malamiti krameNa pratipAdayati vipralambhakasyeti / prtaarksretyrthH| (7) For Private And Personal
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA0kA praapaarmaadhvH| avipralammakasthApi saMzaya-viparyaya-sambhavAt(1) / nApi codanA(2) tasyA anuplbdhH| (2)no khalu* smaryamANAnAM zaucAdyAcArANAM mUlabhUtAM kAJcicodanAM pratyakSataupalabhAmahe / (5)nApyanumAtuM zakyate, zAkyAdi-praNIta-caitya-vandanAdi-smRtimvatiprasaGgAt(5) / athocyeta,-'manvAdi-smRtInAM zAkyAdi-smatInoM cAsti mahadvaiSamyam / pratyakSa-vedenaiva mAkSAmanyAdi-satInAM prAmANyAGgIkA * na khalu,-iti mu0 pustakayAThaH / + athocyate,-iti mu. pustakapAThaH / + zAkyAdigranthAnAM,-iti mu* pustakapAThaH / (1) saMzaya ekasmin dhammiNi viruddhamAmAdharmaprakArakamanavadhAraNAtmaka jJAnam , 'sthANuvA puNyo vA'-ityAdyAkArakam / viparyayA viparItajJAnaM, ataiti tatprakArakanizcayAtmakamiti yAvat / yathA sthANA puruSa iti puruSa sthANuriti caivamAdi nizcayaH / sambhavazvAnayoH karaNApATavAdidoSamUlakavizeSadarzanAbhAvAdibhya iti yathAyadhamUha nIyam / "codaneti kriyAyAH pravartakaM vacanamADaH"-(1,1,2) iti mImAMsAbhASyam / taca vAkyaM vaidikameva, pauruSeyasya mUlapramANAntarasA pekSatvAditi bhaavH| (3) uktameva viyoti naabvityaadinaa| (7) mAbhUt pratyakSA codamA mUlaM, anumeyA tu syAdityAzA nirAkaroti 'nApyanumAyuM zakyate'-rati / codanA,-iti dhnussvyte| (5) zAkyo bauddhAcAryaH / caityaM buddhapratimA / AdipadAt jainAcAryAdipra nniitaaiidaadhupaasnaadismtiprigrhH| atiprasaGgAditi smatecodanAnumApakatve tAsAmapi sAtitayA tacApi codanAnumAnaprasaGgAdityarthaH / tathAca vedavAjhatiSa vyabhicArAt na satyA codanAnumAmasambhava iti taatpryym| For Private And Personal
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| riyA [1cy0,kaa0kaa| raat| "yadai kiM ca manuravadattaneSajam" iti dhaavaayte| natvevaM zAkyAdi-smRtyanugrAhakaM kiJcidvaidikaM vaco'sti / atonokrAtiprasaGga' -iti / tana, 'yadai kiM ca,'-ityasyArthavAdatvena khArthe taatpryaabhaavaat()| "mAnavI RcI dhAye kuryAt" iti vidhAnAt (1) kAryyatAbodhakapratyayAsamabhivyAhataM vAkyamarthavAdaH / ayamabhisandhiH / prathamatoddhavyavahArAdeva sarvazabdAnAM zaktigrahaH vyAkaraNAdInAM vyvhaaraadhiinshktigrhmuulktvaat| vyavahArazca gavAmayanAdirUpaH 'gAmAnaya'-ityAdikAryyatAvAcipratyayasamabhivyAhatavAkyasAdhyA 'gaurasti'-ityAditAvyavahArAsambhavAt / tathAca pravartakavAkyaeva vyutpattigraheNa upasthitatvAt kAryyatvAnvayabodhaM pratyekapadAnAM hetutvaM vyutpatsuravadhArayati / tasmAdarthavAdasthale na zAbdabodhaH, kintu padArthAnAmupasthityanantaraM asNsrgaagrhmaatrm| prayojanandharthavAdAnAM vidhistuti-niSedhanindAbhyAM pratti-nivRttI rv| tathAhi, bahuvitta. vyayAyAmasAdhye yAgAdau puruSaM pravartayitumapArayanto vidhizaktiravasIdati, sA ca stutyA uttabhyate, iti prattiphalikAyAM zAbdayAM bhAvanAyAM aGgatvaM stutyarthavAdAnAm / taduktam / "liDo'bhidhA saiva ca zabdabhAvanA bhAvyA ca tasyAM puruSaprattiH / saMbandhabodhaH karaNaM tadIyaM prarocanA caagtyopyujyte"-iti| evaM nittiphalikAyAM bhAvamAyAmaGgatvaM nindArthavAdAnAM bodhyam / stutininde gha, "yasya parNamayI juUrbhavati na sa pAparalokaM TaNoti"-iti, "tasya yadazrayasIyaMta tadramatamabhavat".-iti caivamAdivadasatApyarthena dRzyete, iti na khArthe tAtparyyamarthavAdAnAm, iti mImAMsakasiddhAntaH / sparaJcatat pUrvamImAMsAdAvarthavAdAdhikaraNAdau / yathA caudAhatArthavAdayoH (dasyaparNamayItyAdi tasya yadazru ityAdyoH) artho na vastutaH santo, tathA mImAMsAdarzanasya caturthAdhyAyaTatIyapAdastha dvitIyasUtrasya, evaM tasyaiva prathamAdhyAya dvitIyapAda dazamasUtrasya zAvarabhASye yathAkrama spaSTham / For Private And Personal
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA0kA ] parAzaramAdhavaH / tavidhistAvakatvena, 'yadai kiM ca'-ityAdeH paThitatvAt / tasya* vidherayamarthaH ;-daSTi-vikRtirUpe somAraudre carAvatidezataH prAptAsu mAmidhemISu madhye prakSeptavyau dhAyyA saMjJako yau dhau mantrau, tau mAnavau karttavyau, dti| taba,mAnava-vacamamuktArthavAdena asyate / atona smRti-prAmANyaM vedeneokam iti zAkyAdi-smRtivadapramANabhUtAeva manvAdi-smRtayaH / tathAcokam, "prAyeNAnRta-vAditvAt puMsAM bhrAtyAdi-sambhavAt / codanA'nupalabdhezca zraddhAmAtrAt pramANatA"(1) // iti| (2)astu vA, kathaMcit manu-smRteH prAmANyam, tathApi, prakRtAyAH * tasya ca,-iti mu0 pustkpaatthH| + tatra mAnavatvamuktenArthavAdena prazasyate, iti mudeg pustakapAThaH / + dunirUpaM pramANyaM,-iti mu0 pustakapAThaH / (1) 'puMsAm'-iti madhyapaThitaM madhyamaNinyAyAta pUrvAparayoranveti / 'zraddhAmAtrAt'-ityanena, apramANabhUtAeva smRtayaH, zraddhA-jar3asyaiva tu paraM tatra prAmANyAbhimAnaH, ityuktam / yadyapi kAryyatAbodhakapadAntIvenaiva padAnAmanvayabodhahetutvaM pUrvamavadhutaM, tathApyarthavAdebhyopi zAbdamaterutpAdAt tasyAzcAnubhavasiddhatvenAyalapitumazakyatvAduttarakAlaM tadupekSyate, pUrvagrahItasyAparihAryatvAniyamAt / taduktam "kAryatvasyAnvayajJAne prAk gTahItApi hetutaa| padAnAmarthavAdebhyaH pazcAbodhAdupecyate"-iti / / bidhistAvakatvamapyarthavAdAnAM asati bAdhake khArthahAraiva, na tu svArthaparityAgena / anyathA, "yanna duHkhena sambhinnaM na ca grstmnntrm| abhilAghopanItaM yat tat sukhaM khaHpadAspadam"-ityAdyarthavAdebhyaH khargAdikamapi na siyet / tadidamuktam / "khArthaddAraiva tAtparya tasya khAdivat vidhau"-iti / tamimaM nyAyasiddhAntaM vakSyamANamuttaramImAMsAsidvAntaJca manami nidhAyAha astu veti / For Private And Personal
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [110,0kA / parAzarasmateH kimAyAtam ? / nahi manoriva parAzarasya mahimAnaM kacivedaH prakhyApayati(1) / tasmAt , tadIya-smate1nirUpaM prAmANyam / atrocyte| prAmANyasya svatasvAt aprAmANye kAraNAbhAvAca spatayaH pramANam(2) / yattu,-aprAmANya-sAdhakamanRta-vAditvAdi hetutrayamupanya stam / tadasiddhama,(2) zrA-janma-siddheSu manu-parAzarAdiSu anRta-vadana -dhAnyoratyantAnAzaGkitatvena hetva:) svarUpAsiddheH / navA zrAjanma-siddhau vivaditavyam, parAzarAdi-sadbhAva-vAdhinAmeva (5) mantrArthavAdetihAsa-purANAnAM(1) tadIya-siddhi-bodhakatvAt / * tadIyasmateH prAmANyaM durnirUpamiti, iti mu0 pustakapAThaH / + vAdana,-iti mu. pustakapAThaH / / na cAjanmasiddhAveva,-iti mudeg pustakapAThaH / 6 sadbhAvAdhabodhakAnAmeva,-iti mu0 pustakapAThaH / (1) yathA manormahimAnaM vedaH prakhyApayati, tathA parAzarasya na,-iti vyatireke dRssttaantH| (2) dhiyAM tattvapakSapAtakhAbhAvyAt prAmANyasya khatastvam / yatredamuktam ,-- "nirupadravabhUtArthakhabhAvasya vipryaayaiH| na vAdho yatnavatvepi buddhestat pakSapAtataH" iti / satyapi dhiyAM tattvapakSapAtakhAbhAvye zuktiraja tAdibuddhInAM yadaprAmANyaM tadoSAdeva, smRtiSu ca sa nAstIti bhAvaH / (3) 'tadasiddham'-itisAmAnyAbhAve vizeSAbhAvakUTasya hetutvamAha thA janmeti / (8) vyatavadanabhrAntyoraprAmANyasAdhakayArityarthaH / (5) parAzarAdisajhAvaM bodhayituM zIlaM yeSAmiti Nin / (6) "taccodakeSu mantrAkhyA" (2,1,32) iti jaiminisUtram / abhidhA nasya codakeSu mantrasaMjJA iti tdrthH| "prAyikamidaM lakSaNam , banabhidhAyakA api kecit mantrA ityucyante"- iti shaavrbhaassym| "abhiyuktAnAM mantro'yamiti samAkhyAnaM mantralakSaNama"-(2,1, 70) iti nyaaymaalaavistre| arthavAdalakSaNaM pUrvamuktam / iti For Private And Personal
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,A.kA.] praashrmaadhvH| mantrAdyaprAmANye ca parAzarAdyasamAvenAzrayAmiddhiH kena vAryate *(1) / mAnAntarAviruddhavAnAmananuvAdinA ) mantrAdInAM khArthe prAmANyamuttaramImAMsAyAM devatAdhikaraNe (1,3,80) vyvsthaapitm| arthavAdAdhikaraNe tu (mI0 1,2,10) khArthe prAmANyanirAkaraNa viruddhavAnuvAdayoH maavkaashm| ataH,-'yadai kiM ca'-ityarthavAdasya vidhistAvakasya svArthepi tAtparyyamasti,-dati, na zAkyAdi-spati * kena vA vAryeta, iti mu. pustakapAThaH / | mAnAntarAvisaddhAnAM manvAdismRtInAM,-iti mu. pustakapAThaH / hAsaH purAvRttam / purANam , "sargazca pratisargazca vaMzAmanvantarANi c| vaMzAnucaritaJcaiva purANaM paJcalakSaNam" ityuktalakSaNakogranthaH / brAhmaNabhAgasyArthavAde bhAratAdonAmitihAme, upapurANAnAM puraanne'ntrbhaavH| vidheH parAzarAdisadbhAvabodhakatvAsambhavAt tasya nAtro pAdAnamiti jJeyam / (1) ayamAzayaH / parAzaro'tavAdI puruSatvAt ityAdirItyA parAzarapakSa kAnumAnena tasyATatavAditvaM prasAdhya, parAzarasmatirapramANaM puruSavAkyatvAt mithyAvAkyatvAdA ityAdirItyA prastatAyAH materaprAmANyaM bhavatA sipAdhayiSitam / tatra ca, parAzarAdInAM pramANAntarAgocara. tayA mantrArthavAdAdibhyaeva tsiddhiaacyaa| tathAca mantrAdInAM prAmANye tadIyasiddherapi sataravAvagamAt kAlAtyayApadiyo hetuH, mantrAderapramANye ca parAzarAderevAsiddhatvAdAzrayAsiddhaH,-ityubhayataH pAzA rjjH| pratyakSaviruddhArthavAdinA "yAvANaH savante"-iti, "banaspataya satramAsata" iti caivamAdInAM arthavAdAnA khArthe prAmANyaM nAstIti sarvasammataM / etaca mImAMsAprathamAdhyAye aAtmatattvavivekAdau ca spii| pramANAntarasiddhArthasya vdnmnuvaadH| mImAMsakanaye tasya prAmANyaM nAsti, anadhigatArthaviSayakatvasya tanmate pramAlakSavaghaTakatvAditi bAdhyaM / For Private And Personal
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [1b.,aakaa| vat, iti yukram (1) / etadevAbhipretya(2) caturviMzatimate zAkyAdivAkyAnAmanAdaraNIyatvamuktam ,___acArvAkavAkyAni vauddhAdi-paThitAni tu / vipralambhaka-vAkyAni tAni sarvANi varjayet' (2) / iti| na ca, parAzara-mahino'zrautatvam, "mahovAca vyAsaH pArAzarya:"-itizrutau parAzara-putratvamupajIvya vyAsasya stutatvAt / yadA sarva sampratipannamahinovedavyAsasyApi stutaye parAzara-putratvamupajIvyate, tadA kimu vakravyamacintyamahimA parAzaraH, iti / kiJca vAjasaneyi-zAkhAyAM vaMzabrAhmaNe veda-sampradAya-pravartaka-guru-ziSyaparamparAyAM parAzarasya putra-pautrau zrUyate;-2 "ghRtakauzika * na zAkyAdipratibandhiyuktA,-iti mu0 pustakapAThaH / + atra cArvAka,-iti mu0 pustakapAThaH / 1 putrapautrAH zrUyante,-iti mu0 pustkpaatthH| 5 'hatakozikAt pRtakauzikaH' -- iti ma0pra0pustake pAThaH / kuzikAya nircatakauzikAt takauzika, ityAdi mu. pustakapAThaH / (1) zAkyAdismRtivat parAzarAdismRtayApyapramANamiti yuktaM netyarthaH / (2) manvAdisadbhAvabodhakArthavAdasattvAt tadIyasmRtInAM prAmANyaM, zAkyA disadbhAvabodhakArthavAdAdyabhAvAca tadIyasmRtInAmaprAmANyamityetada bhipretyetyrthH| (3) jainAnAM tiirthngghro'hnaamaa| cArvAkastu lokAyatikAparanAmadheyA nAstikaH / "ghaGganAliGgAnAdijanyaM sukhameva paramapuruSArthaH"-ityAdi pRthagjanaramaNIyavAkyaprayoktatvAt cAvAkatvaM tasya / buddho bauddhdhrmopdeshaa| yAdizabdAt anyepi vedavAhyAH kApAlikAdayo. shynte| For Private And Personal
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,cAkA0] praashrmaadhvH| pArAzAyaNAt, pArAmAyaNa: pArAzAt, pArAzaryojAvUkayAt" iti / tasmAt, parAzaro'pi mnu-smaanev| ___ eSa* nyAyovaziSThAtri-yAjJavalkyAdiSu yojanIyaH, tattadviSayazrutInAmupalambhAt / "saSayo vA indraM pratyakSamapazyanta" "vaziSThaH pratyakSamapazyat" "atriradadAdauAya prajA putra-kAmAya" "athai yAjJavaskyasya ve bhArye babhUvataH" ityAdyAH zrutayaH / na caivaM mati manvAdi-smatau kuto'nAdaraH,-dati zaGkhanIyama,(1) mandAdi-mRtermedhAtithyAdibhirvyAkhyAtatvAt / (2)yA ca mUlabhUta-codanA-'nupaladhirupanyastA, mA'pyamiDDA / "paJca vA ete mahAyajJAH satati pratAyante matati maMtiSThante-devayajJaH pita-yajJobhUta-yajJomanuSyayazobrahma-yajJaH"-ityAdInAM smArttadharmamUlabhUta-codanAnAmupalambhAt / 'matati' satatamityarthaH / yatrApi zaucAdau codanA nopalabhyate-tatrApi mA smbhaavyte(2)| tathAcokaM bhaTTAcAryaiH, * eSa eva,-iti mu. pustakapAThaH | + satataM nityamityarthaH-iti mu0 pustkpaatthH| codanA iti so0 sa0 pustakayonAsti / (9) manvAdismatAviti jAtyabhiprAyamekavacanam / (evaM paratra / ) manvAdi. smatimavyAkhyAya parAzarasmRtireva kutovyAkhyAyate ityAzArthaH / (2) aprAmANyasAdhikAyAmUlabhUtacodanAnupalaberapi kharUpAsiddhi prati pAdayitumAha yaaceti| sambhAvyate anumIyate / smAtInAM paJcamahAyajJAnAM mUlabhUtacodanAyAH sAkSAdupalambhAt anupalabdhacodanAnAmapi smAtInAM zaucAdInAM malabhUtacodanA zakyA dhnmaatuN| yaeva hi manyAdayaH paJcamahAyajJA For Private And Personal
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * praashrmaadhvH| [15.,pAkA / "vaidikaiH smaryamANatvAt parigraha-mamatvataH / sambhAvya-veda-mUlatvAt smRtInAM mAnatocitA"9) / iti / manunA'pyetadevAkam, "zrutiM pazyanti munayaH smaranti ca tathA matim / tasmAt pramANamubhayaM pramANeH prApito bhuvi / yo'vamanyeta te va hetu-zAstrAprayAt (2) vijaH / -- ma sAdhubhirvahitakAryonAstikAvedanindakaH" / iti / bhAnuzAsanike'pi, "dharma jijJAsamAnAnAM pramANaM parama|| zrutiH / * tatparigrahadArNataH, iti mu* pustakamAThaH / + pramitaM-iti mu. pustakapAThaH / hai te male,-iti mu0 ma0 paatthH| 6 naraH, iti mu0 yustkpaatthH| // prathama-iti mu0 pustkpaatthH| . dInAM mIrastaeva shaucaadiinaampi| tadetat mImAMsAprathama-mRtIyaprathamAdhikaraNe spchN| paranta vismaraNAt vedAnAM zAkhocchedAhA sA codanA naamdaadibhiruplbhyte| etadapi natra, nyAya kusumA alau zabdamaNipratiSu ca yathAyathaM suvyaktam / / (1) vaidikaH smaryamANatvAt , -- iti sambhAvyavedamUlatAyAM hetuH / tathAca jaiminisUtram / "api vA kasAmAnyAt pramANamanumAnaM syAt" (mI01,3,2) iti / parigrahaH ziSparigrahaH / sa ca vaidike smArne ca padArthe samAnaH / vayamapi sambhAvya vedamUlatAyAM hetuH| smRtayaH pramANe ziSpariTa hotatvAddedavadityanumAnasambhavAt / sambhAyaveda: malatvAt anumIyamAnavedamUlatvAt / (2) hetu zAstraM kutaUpadezakacArvAkadarzanAdi / For Private And Personal
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10, thA0kA0] praashrmaadhvH| dvitIyaM dharmazAstrantu vatIyaM loka-saMgrahaH (1) / iti / tasmAt vyAkhyAtuM yogyA parAzara-smRtiriti middham / (2)parAzara-smatAvasyAM grantha-klaptirvivicyate / dve kANDe, dvAdazAdhyAyAH, zlokAH aSTonaSaTzatam / zrAcArasthAdimaH kANDaH prAyazcittasya cAntimaH / dRSTa-prAptiraniSTasya nivRttizcAnayoH kramAva(3) / ete sarve puNya-lokA bhavantIti zrutirjago;vihitAdAzramAcArAdiSTAptiM pAralaukikIma* / prasako narako'niSTo niSiddhAcaraNena yaH(4) / tannittiH sphuttaa| zAstre prAyazcittAbhidhAyinI / para-loka-pradhAnasya (5) dharmasyaiSA iyI gatiH, * dichAptiH pAralaukikI,-iti mu. pustakapAThaH / + sphuTaM--iti mudeg pustakapAThaH / (1) dharmazAstraM dharmApadezApradhAnamanvAdisaMhitA / tatra hi dharmopadezaeva pradhAnaM, kAcitkamitikRttAkhyAnantvAnuSaGgikaM / purANe tu tadaiparItyaM / atona tat dharmazAstraM / sparaJcaitat shraaivivekttiikaado| tupAbdAta purANasaMgrahaH / lokasaMgrahAlokavyavahAraH / daurbalyaccAmIghAM yathAttaraM jJeyamityanyatra vistaraH / parAzarasmRteAkhyeyatvaM pratipAdya tasyAH kANDavibhAgAdikaM vaktamaya kramate parAzareti / (3) kANDahayasyaitatvayaM kramAt prayojanamityarthaH / (4) nidhiddhAcaraNena yAnarakA prasakta ityanvayaH / narakasya vizeSaNaM 'aniyaH' iti / (5) vyavahArastu na paralokapradhAna ityanupadameva vyaktIbhaviSyati / For Private And Personal
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / 1.,pAkA / prAyazcittaM tathA''cAraH, zrauta-dharphatathekSaNAt / zrauta-dho'grihotrAdirAcArastadanuSThitiH / ayathAvidhyanuSThAne prAyazcittaM zrutau zrutam / kalpa-sUtra-kRtaH zraute* prAyazcittamanuSThitim / asacayannubhe eva, vyavahArantu(e) nAbuvan / tahadevAyamAcArya: para-loka-prasAdhanam / smAttaM dhammai vivakSuH man kANDadaya()mavAcata / (1)nanu codanayAgamya vyavahAre'pi dharmatA,astIti cedanuSThAtuloke'sminnupayujyate / * sUtre, iti mu. pastakayAThaH / pradhAnakam ,--iti mu. pustkpaatthH| na, tatra codanAgamye, -iti mu. pustkpaatthH| $ cedastu sA tu leAke, iti mu. pustakamAThaH / "vinAnArthe 'vasandeheharaNaM hAra ucyate / nAnA-sandezaharamAt vyavahAra iti smRtaH" ityAdyukto bhASottarakriyAnirNayAkhyA catuSpAt vyvhaarH| yAcAra kANDaM prAyazcittakANDava / zakate nanviti / codanayAgamye iti hetugarbhavizeSaNaM / "codanAlakSaNo'rthI dhammaH" (mI01,1,2) jaiminisUtrAt codanAgamyAdhasyaiva dharmatvAvagateyavahArasyApi tathAtvAt tadakathanAdAcAryyasya nyUnatvamiti pUrvapakSArthaH / uttaramAha anuSThAturiti / tathAca pAralaukikaphalakadharmasyAtra vivakSitatvAt vyavahArasya caihikaphalakatvAttadakIrtanepi na nyUnatvamiti bhaavH| aihikamapi phalaM vyavahArAnuSThAtuvAdinaH prativAdinaca na tu vyavahArabarA iti bodhyaM / For Private And Personal
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.,bA.kA.) parAzaramAdhavaH / / (1)kArI diautaryodRSTaka phalakoyathA / lAbha-pUjA-sthAti-mAca-phalA vyavahatistathA / betulIbhAdikaM tadat parAje tuzca daNDanam / tAveva svarga-narako vihitprtissiddhjau| (2)nanu, rAjazva sabhyAnAM mAkSiNa caanythaavto| pratyavAyAyavAtiH paralokaprayojanA / / (3)"adaNDAn daNDayana rAjA daNDyAMzcaivApyadaNDayat / ayazomahadAnAti narakaM vA'pi gchti"| "sabhA vA na praveSTavyA vakravyaM vA samaJjasam / * * dhyeka,-iti mu. pustakapAThaH / + marakaccaiva, iti mu* ma* paatthH| narakaM cApi,-iti mu. pustkpaatthH| + sabhA vA na pravezavyaM-iti mu0 ma0 pAThaH / (2) kArIrI yAgavizeSaH / sa caihikamAtraphalakaH avagraheNa zuSyatAM zamyA nAM pRthyA sacIvanasyaiva tatphalatvAt / ataeva yAvatyanuSThite dari rbhavati, tAvataiva ttsmaapnmnushissyte| vyavahArasyaihikamAtraphalakatvamasiddhamityAzakate nanviti / atra ca, buddhiparvakAnyathAkaraNaeva rAjJaH sabhyAnAca pratyavAyaH / tarkavAkyAnusAreNa nirNaye kRte tu vanto'nyathAtvepi vyavahAradarzinAM doSona bhavatIti bAdhyaM / ataeva gautamena, "nyAyAbhyupagame to'bhyupAyastena saMsahya yathAsthAnaM gamayet"-ityabhidhAya, "tasmAt rAjAryAvani nditA"-ityupasaMdatam / (3) anyathA kRtau rAjJaH sabhyAnAM sAkSiNAzca pratyavAye mAnavIyaM vAkya trayamudAharati 'badalyAn' ityAdinA / For Private And Personal
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / grA0kA. abruvan vibruvan (1) vApi narobhavati kilvissii"| "mAkSye'nRtaM vadan pAzairvadhyate vAruNairnaraH / vivaza: zatamAjAtIstasmAt* sAkSI vadedRtam"(2) / (2)rAjAdeH pratyavAyo'stu vyavahAre kimAgatam ? / vyavahArona rAjAderarthi-pratyarthinAstu saH / pratyarthino'rthino vA'tra pratyavAyona hi smRtaH / parAjaya-nimittena prAyazcittaM ca na smRtam / kRNAdyairnarakokiryA sA'pyAcAra-nivandhanA(5) / (5)astu vA narakaH zAstra-viruddha-vyavahAriNaH / para-loka-pradhAnatvamevAsmAbhirnivAryate / * pratavardhANi, iti mu. pustakayAThaH / + sAkSyaM vadedRtaM-iti mu. ma. pAThaH / (1) vibruvan viruddhaM bruvan / / (2) jAtirjanma / tathAca vivazaH san zatajanmAni yAvat vANNaH pAre badhyate itynvyH| RtaM satyaM / (3) ApravAM pariharati 'rAjAdeH'-- iti / AcAranibandhanA lokvyvhaarmuulaa| tathAca narakoktinindAmAtramiti bhaavH| nanu "RNAnAJcAnapakriyA" iti manunA upapAtakamadhye pAThAt pratyavAyaeva gamyate / apica catuSpAdAtmakavyavahAre nirNayasya rAjAdhanucheyatvAt tadanyathAkaraNe teSAM pratyavAyaH syAdeva / tathA cobhayathApi yavahArasya paralokaprayojanakatvamakSatamityAzayavAnAha asta veti / paraloketi, tathAcAyamAcAryaH paralokapradhAnameva dharmamupadidepA, vyavahArastu na tAdRza iti na tadakathanAt nyUnatvazaGketi bhAvaH / For Private And Personal
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,0kA.] parAzaramAdhavaH / etanoka-pradhAnAyaH para-lokopasarjanaH / / sa dhovyavahAraH sthAdAcArastu viparyayAt*(1) / prAdhAnye'pyasya lokasya syAdevAmnAya-mUlatA / gAndhAdhupavedeSu tAdRzeSu tadIkSaNAt(9) / (3)"jagrAha vAkyamTAvedAta sAmabhyogItimeva ca / yajurvadAdabhinayAn rasAnArthaNAdapi" / kiM bahatyA'yamAcArya: para-lokaika-dRSTimAn / vyavahArantu nAvocat kintu sUcitavAnamum(7) / rAja-dharma-prasaGgena,(5) 'citiM dharmeNa pAlayet / iti bruvan rAja-dRzyaM vyavahAramamacayat / (6)mAkSAdiSTApti-hetutvAdAcAraH pUrvamIryate / * viparyAye, iti mu0 pustakapAThaH / + pAdammagvedAt,-mu0 pustakapAThaH / + sAmAnyAtharvaNAdapi,-iti mu* pustakapAThaH / 5 pUrvamiSyate,--iti mu0 pustakapAThaH / (1) etallokopasarjanaH paralokapradhAnodharma AcAra ityarthaH / (2) tAdRzeSu etalokapradhAnedhu / tadIkSaNAt aAmrAyamUlatvadarzanAt / (3) gAndhopavedasyAnAyamUlatve tamadhikRtya paThitaM vAkyamudAharati jagrA heti / abhinayAn "bhavedabhinatho'vasthAnukAraH"-ityuktalakSaNAnavasthA nukaaraan| rasAn paTaGgArAdIn / etaccatuSTayameva khalu viSayoM gAndharvasya / (8) upasaMharati kiM bahUtyeti / amuM vyavahAraM / (5) rAjadharmaprasaGgena,-iticchedaH / etacca 'sUcitavAn' iti pUvezA__nvitaM / sUcanaprakAramevAha kSitimityAdinA / (6) idAnImAdhArakANDa-prAyazcittakAlyoH pauvAyaryamupabAdayitumAra sAkSAditi / For Private And Personal
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [a0,yA kA / prAcArasyAnyathAtve tu prAyazcitta-gaveSaNam / dahAcAre Sayo'dhyAyAH prAyazcitte navoditAH / *prAcAratacatuvarNa-dha mAdhAraNAparau(1) / ziSTAcArAnhike tatra dhI mAdhAraNau matau / SaTkarma-titirakSAdyAH varNAsAdhAraNAH matA:(2) / AcAre prathamAdhyAya ete'rthAH parikIrtitAH / RSyAdirjIvanopAyoditIye'dhyAyaIrItaH / caturAzramadharmAzca sUcitAH zrAzramAkritaH / uko hatIye (Azauca-vistara-zrA-saMgrahau / adhyAya-trayagAH arthAH prokAH zrAcAra-kANDa-gAH / turya(4) prakIrNa-pApasya prAyazcittaM prapazcitam / * avatArazcaturvarNa dhamsAdhAraNe-tarI,-iti mu0 pustkpaatthH| + zivAcArAnvitastatra dharmaH sAdhAraNaH smRtaH, iti mu0 pustkpaatthH| + zrAditaH, iti mu0 pustkpaatthH| 5 ta eteH prakIrtitAH, iti mu. pustkpaatthH|| (1) sAdhAraNaca aparazca (asAdhAraNa), saadhaarnnaaprau| tathAca, yAcArakANDe caturNa varNAnAM sAdhAraNo'sAdhAraNaJceti dividha rava dharma ukta ityarthaH / varNAnAmasAdhAraNA vrnnaasaadhaarnnaaH| tatra, ghaTakarmANi (sandhyAkhAnAdIni) brAhmaNasyAsAdhAraNodharmaH, kSitirakSA kSatriyasya / evaM vaizyazUrayorapi zeyaM / thAzaucaM-iti azucizabdAt bhAvapratyayAntAt ubhayapadaraDyAsAdhu / uttarapadamAtravaDyA tu azaucamityapi / evaM rotyA khAzauccaM, yAdipadaraDyA bAzuSyamityapi sheyN| "yadanutaM tat prakIrNam" iti matyuktalakSaNaM pApaM prakIrNam / taca patipAtakAdyanyatamatvena vizeSatA'nuktamiti bodhyam / For Private And Personal
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,bA.kA. praapaarmaadhvH| prasaGgAt pu-bhedAdi protaJca parivedanam(1) / prakIrNa-zeSaH, saMskAraH zrAhitAmezca paJcame / (2)malAvahe ca sakIrNa tathA caivopapAtake / prAyazcittaM SaSThau zaddhizcAnne rame'pica / avaziSTa-dravya-zuddhiH saptamAdhyAyaIritA / prAyazcittaM govadhecA mAmAnyenArame smRtam / rodhanAdivizeSeNa navame tadudIritam / agamyA-gamane prAyazcittaM dazamaIritam / abhojya-bhojanAdau tadekAdazaudIritam / dvAdazaH parizeSaH syAt kANDayorubhayostayoH / syAdanyeSAmanukAnAmupalakSaNamIcyatAm / anupAtakamukhyeSu? prAyazcittaM kacit kacit / * saGkIrNakaraNecopapAtake,-iti mudeg pustakapAThaH / gobadhasya,-iti mu. pustkpaatthH| 1 sacAnyeSAmiti mu. pustkpaatthH| 6 yuktaSu, iti sa0 so pastakayoH paatthH| (1) parivedanaM tveche yakRta vivAhe akRtAmihotre ca kaniSThasya tadubhaya krnnm| tacca "nyeSThe banirviSThe kazIyAn nirvizam parivettA bhavati' ityAdi smRtidhUktam / (2) "kamikITavayohatyAmadyAnugatabhojanam / phalaidhaH kusamayamadhairyaca malAvaham" ityuktalakSaNaM pApaM mhaavhshbdaarthH| sadhIya saharIkaraNam / tdpi,-"khraashvoshvraashaakhaamjaavikvdhstthaa| sanarokaraNaM jJeyaM mInAhimabisya ca"-yuktalakSaNam! upapAtakacca govadhAdiprabhUtatamabhedaM manvAdyuktam / For Private And Personal
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [11,yA kA noka, tathA rahasyazca prAyazcittaJca varNitam / nApi paNadi kachANi* noditAnyatra kAnicit / nokaH karmavipAkazca tat sarvamupalakSitam / itthaM navabhiradhyAyaH prAyazcittaM prapaJcitam / kaliM prati pravRttatvAt prAyazcittaM prapazcitam / kalau hi pApavAhulyaM dRzyate smaryate'pi ca / narAH prAyo'lpasAmAsteSAmanujighRkSayA / samakocayadAcAraM prAyazcittaM vratAni ca / "teSAM nindA na karttayA yugarUpAhi te dijAH" / ityukramAdAvante ca, prayuklaSA kRpAlutA / vedaikadezAdhyayanaM kRSyA viprAdi-jIvanam / ityAdivacamA''cAre saGkocAbhAsate sphuTam / prAjApatyaM go-vadhe sthAt, brahma-ghne setu-darzanam / iti mukhyatratatvota: saGkoco'cApi gamyate / smatyannarAnusAreNa viSayasya vyavasthitiH / kalpanIyetired brUhi sArvajyaM manyase katham?(1) ! * prAyazcittamivArabhya kRchANItyantaM mudritAtirikta pustakeSu nAsti / +prAyaSittavratAni ca,-iti bhu0 pustkpaatthH| + prAyuktaghA,-iti mu0 pustkepaatthH| 6 manyaseyakam , iti mu* pustakepAThaH / (1) gobadhe prAjApanyaM brahmabadhe setudanizca na mukyavrataM yena socAsidhyet kintu "yathA vayo yathA kAlaM yathA prANaJca braahmnne| prAyazcittaM For Private And Personal
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,0kA ] parAzaramAdhavaH / yAvatyaH smRtayastAmAM sarvAsAmanusArataH / sAkalyAccedasmadAdestatra zakti vidyate(1) / khena dRSTAstu yAvatyastAsAmityapyaktimat / kvacit kadAcidanyAsAM darzanAdavyavasthite:(2) / (3)antyikA mAnuSI buddhistAvannavyavatiSThate / ataeva nibandheSu dRzyate nekavAkyatA / hantavaM khaNDane zAstraM bhaveddatta-jalAJjali ! / * kalpikA mAnuSIbuddhiH sA ca na vyavatiSThate,-ipi mu. pustake paatthH| pravaktavyaM brAhmaNairdharmapAThakaiH / tasmAt kRpramathApya pAdaM vApi vi. dhaantH| yAtvA balAbalaM kAlaM prAyazcittaM prakalpabet"-ityevamAdismRtyantaradarzanAt gobadhAdau traimAsikAdivratavidhAyakamtyantaradanAcca yathAmathamazaktAdividhayatayA tayavasthApanIyamityAzaka te smRtyantareti / praSTAramupahasati saarvjnyaamiti| sArvajJa vinA smRtyantarANAM sAmastyena jJAtumazakyatvAt sarvatrasmRtyantarAnusAreNa viSayavyavasthAyAH kartumapAkyatvAdityabhiprAyaH / / yAvatyaH smRtayaH sAkalyena tAsAM sarvAsAM darzanAviSayavyavasthA, khena yAvatyo dRzAstAsAmanusArAdA / yAdye yAbatya iti / tatra yAvatyaH smRtayastAsAM savAsAM darzane, asmadAdeH shktinaastiityrthH| (2) dvitIye tvAha kheneti / na yuktimat ayuktimat / tatra hetuH kvaci diti / kvacit deze kadAcit kAle anyAsAM pUrvadRSTAdhikAnAM smatInAmityarthaH / tayA ca pUrva kiyatIH smRtIdRSTvA yA viSayavyavasthA kalpitA, uttarakAlamanyAsAM smRtInAM da ne tasyA viparyAyaH syAt / (3) manuSyANAmalpabuddhitvAdapi yathAyathaM viSayavyavasthA kyA nAtprekSitu. mityAha alpiketi / For Private And Personal
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [1ba.thA kaa| na khaNDaye-vArayetu paNDitammanyatA tava(1) / zTaNu nirNayamatra vaM khataH prAmANya-vAdinaH / pratIte'rthe'NilaM zAstra pramANaM bAdhayA vinA(2) / na parAzara-vAkyasya bAdhaH smRtyantare kacit / bratAntaropadezazca na bAdho'syAnivAraNAt(3) / priyaGga-kodrava-zrIhi-godhUmAdInyanekazaH / sAdhanAni ythaiksthaastRptessttaanybaadhyaa| (7)yathA ca svarga ekasmin vizvajicAgnihotrakam / amiSTomaca darzAdyA hetavobahavaH zrutAH / yathA vA brahmalokasya okasya prApti hetavaH / upAstayo vikalyante zANDilya-daharAdayaH(5) / * smRtAH,-iti sa0 se. pustakayAH pAThaH / (1) pUrvapakSI zarate hanteti / dattajalAJjaloti viSayavyavasthAyA abhAve parasparavirodhena saghAmeva zAstrANAmaprAmANyApatteriti bhAvaH / siddhAntI samAdhatte na khaNDaye iti / (2) prAmANyasya khatastvAt asatibAdhake pratIte'rthe prAmANyaM nirAbAdhaM kAraNAntarApekSAvirahAdityarthaH / smatyantareSu vratAntaropadezAnna parAzaroktavatasya bAdhaH, vratAntaropadezasya vratAntaravAdhakatyAsambhavAt / smRtyantarevapi parAzarotavratAde nivAraNAbhAvAca / (4) priya pratInAM tRptivizeSeSu hetutvAt kathaM tatra vikalpa ityAzaGyAha yathA ceti / (5) dRSTAntAntaramAha yathA veti / zANDilyopAstiH, "savvaM khalvidaM brahma' -ityupakamya, "sakratuM kurvIta manomayaH prANa zarIro bhArUpa For Private And Personal
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (pa.bAkA. praashrmaadhvH| tathaivaikasya pApasya nivRttI bahavaH smRtAH / pratabhedA vikalpyantAM zraddhAjAyantu te vRthA (1) / nanu ka paJcagavyAdiH kutra vA maraNAntikam ! / tayoH sama-vikalpatvaM vadataste'ti sAhasam ! (2) / kva vizvajit kvAgrihotraM kharga sAdhayatostayo:vikalpaM vadataste vA kutAnavAti mAhasam (2) / kammAdhikyAt phalAdhikyamiAte nyAya samAzrayAt / mAisaM pariharttavyamityetadubhayo: samam(4) / vratabhedA vikalpantAM zraddhAtaH santu te tathA,--iti mo0 sa0 pustakayAH pAThaH / ityAdinA chAndopyAdau vihitA / iyameva zANDilya vidyetyAkhyAyate / daharopAstistu -"atha yadidamasmin brahmapure daharaM puNDarIkaM vezma"-ityAdinA chAndogyaevAbhihitA daharavidyA caakhyaayte| yAdizabdAt vaizvAnaravidyAdayaH / / (1) tathA ca gobadhAdau parAzaroktaM prAjApatyAdikaM smRtyantaroktaM prAya zcittAntarazca iyamapi mukhyameva ityanayorvikalparavetyayaM khsiddhaantnisskrssH| pUrvapakSI pravate nanviti / ayamarthaH / kvacidekena muninA paJcagavyAdi __ laghuprAyazcittamukta, tatraiva pApe apareNa muninA prANAntikamuktaM / tadanayormusalatuprAyazcittayAH samavikalpatvamasambhavaduktikamitibhAvaH / (3) siddhAntIsamAdhatte kvavizvajiditi / tathAca vizvajidagrihotrayorapi laghagurukamaNoH khargasAdhakayorvikalpo na syAt / sa ca tvayApISyate iti bhAvaH / (8) pUrvapakSA vizvajidAdau vikalpamupapAdayitumAha kammAdhikyAditi / ayamabhisandhiH / laghuguruprayatnasAdhyAnAM vikalpasthale gurUpAyasyAnana For Private And Personal
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [10, kA. nyAyAzraye tvasmaTuka-vyavasthA divyate kutaH ? / iti cedavyavasthAkA tvayA'tAdebhi te vaca:(1) / deza-bhedAt kAla-bhedAt pu-bhedAdanyathA'nyathA / paryavasthati zAstrArtha iti pUrvamavAdiSam / atonAsthArthavAdAMza vidhi-vAkyeSu yadyathA / pratItaM tattathAgrAhyaM bAdhaM vAcanikaM vinA / smRti-vyAkhyAdabhiH sarvacanAnAM vyavasthitim / * tvamaduzyA vyavasthA, iti mu. pustake pAThaH / + deSitaM vacaH,-iti mu. pustake paatthH| 1 viparyasyati,-iti so0 sa0 pustakayAH paatthH| 6 batAye'syArtha vAdAMzAH, iti mo0 sa0 pustakayoH pAThaH / chAnalakSaNamaprAmANyamApadyeta / kaH khalvanunmatto laghUpAyasAdhyaM phalabhutpipAdayiSurgurUpAyamavalambeta / tasmAt satyapi samaphalatve gurUyAyAt kiJcit phalAdhika vAccha / tAvataiva dayAH saamyaaddiklpopptteH| itarathA tvekasyaiva niyamato'nuSThAnaM syAt / phalAdhikyakalpane tu naivaM ekatra klezAdhikyavat phalasyApyAdhikyAt / anyatra kezanyUnatve'pyavAntaraphalAdhikyAbhAvAt / ataravoktaM / "yatra syAt kRcchrabhUtvaM zreyaso'pi maNISiNaH / bhUyasvaM bruvate tatra kRcchrAt zreyA hyavApyate"iti / tathA, pradhAnaphalasya khargamAtrasyobhayatrAvizeSe'pi uktarItyA gugaprayatnasAdhyopAyasya phalAdhikyahetutvakalpanayA vizva jidagrihotrayovikalpo mAnupapanna iti puurvpkssyiturbhipraayH| khapakSepi tadavizisamityAha siddhAntI ityetditi| nanu yadi nyAyAzrayaNaM tavApyabhipretaM tarhi smRtyantarAnusAreNa viSayavyavasthaivArUduktA kimiti nAGgIkriyate ityAzayena pUrvapakSI zaGkarate nyAyeti / siddhAntI samAdhatta iti cediti / tvayeti cchedaH / For Private And Personal
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,0kA parAzaramAdhavaH / bruvANai mandamatayo vyutpAdyante hi kevalam(1) / anyathA'ntyasya pApasya kRte dAdaza-vArSike / nasyAnivRttistvat-prokA vyavasthA tAdRzI yataH(1) / athA'lyaM mahatA nazyenAlpenAnyat , tadA vada / idamalpaM mahodamiti te kiM niyAyakam / anAyAsa-mahAyAsau yadyatyatva-mahattvayo:*heturmahAvratAstahi bhaveyuH kRSakAdayaH ! (2) / siMha-vyAghrAdi-mUtrAdau prayAsa-bahulavataH / paJca-gavyAt prazastatvaM batAGgatvaJca te bhavet ! / iti karttavya-bAhulyaM mahatvaJcet, tadA'lpatA / jilAnyAdi-pravezasya prasajyeta vratAntarAt(4) / * hetU mahAvratA,-iti mu0 pustake pAThaH / + prayAse baDalaH zrutaH,-iti mu* pustaka paatthH| tahmamagrAdi, iti mu. pustake pAThaH / (1) nana yadi smatyantarAnusAreNa smatyantaravacanAnAM viSayavyavasthA na prA mANikI, tahi kathaM sarvaireva prAcInanivaDabhistathAvidhA vyavasthAkRtetyAzakya tedhAmAzayaM prakAzayati smRtIti / tathA cApAtato viruddhavacanadarzanAt mandabuddhayA mAmudye ran iti tatprabodhAya taitAdRzI vyavasthA katA, yena kenacidanuSThitenaiva phalaniSpattisambhavena vastukSatera bhAvAditi bhaavH| (2) dvAdaza vArSike kRte chalpasya pApasya nittirna syAt / mahApApanAza eva tahetutAyA vyavasthitatvAdityarthaH / (3) teSAmAyAsAdhikyAditi bhaavH| (8) agnyAdipravezasya vratAntarAdalyatA prasajyate vratAntarApekSayA tatreSi kattavyatAyA alpatvAditi bhAvaH / For Private And Personal
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2 praashrmaadhvH| 10,yA kaa| pravarttamAnaH puruSaH zreyaH prApnotyasaMbhayam / kalauM parAzarokAnAM batAnAmeva mukhyatA / tairalpairapi tatpApaM niHzeSaM vi-nivarttate / etadeva vivakSitvA pratiyajJe (1)vizeSataH / parAzareNa yat proktaM prAyazcittamitIdRzam / munyantara-praNItAnAM svalpAnAM mahatAmapi / pratAnAmupayogaH syAt kalau, (2)pUrvokanItitaH / munina kena that proktaM tadanyona niSedhati / pratyutodAharet tasmAt pUrvokaM mavasammatam / (2)hantai mati, mImAMsA niSphalA te prasajyate / zAstrAntara-praNItAnAM guNAnAmapyasahateH / zNu mImAMsakarmanya! muni-vAkyeSu kiM balAt / utpAdyAtivirodhantu pANDityaM vyajyatAM tava / * tairanyairapi,-iti sa0 sA* pustakayAH pAThaH / + pUrvotarItitaH,-iti mu0 pustake pAThaH / * utapAdyApi virodhante pANDityaM vyajyatAM tvayA,--iti mu0 pustake paatthH| (1) pratijajJe pratijJAtavAn / (2) pUrvoktanItitaH pUrvoktanyAyAt / mahAvratAnuSThAne sukhAdizreyaHprApti riti pUrvokto nyAyaH / samuccayenobhayAnuSThAne arthatA vratasya mahatvA diti bhAvaH / athavA evaJcakasya pApasyetyAdipUktinyAyo'tra drazvyaH / pUrvapakSI zavate inteti / evaM sati pena kenacit vratena yasya kasyacit pApasya kSayesati / mImAMsA niSphaletyatra heturuttarAddhaM / parvottaramImAMsayorguNapasaMhArasya siddhAntitatvAt atraca tadavyavasthApanAt mImAMsA vyarthetibhAvaH / For Private And Personal
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1 a.,zrA kaa| praapaarmaadhvH| 11vanAntaronimAtreNa na virodhaH prasajyate / mamuccaye vikalpe vA kA hAnistatra te bhavet / snAnaM dAnaM japo homa iti naimitikA yathA / uparAge mamuccayA stathA vrata-mamuccayaH (2) / (2)ekena nAzite pApe dvitIyaM cet nirarthakam / na, taporUpatastasyaH svarga-hetutva-sambhavAt / (4)cAndrAyaNAdAvasyeva tapasvena tadIraNAt / bhitA-brahmakapAlAdau syAt kathaM naSTapAmanaH / (5 evaM to dRze syAne vikalpo'stu nijecchayA / * vratAntarokti mAtreyi,-iti sa0 so0 pustakayoH pAThaH / / khAnamityArabhya samuccaya ityantaM sa0 so0 pastakayAnAsti / / na tayorubhayAstam, iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / smRtimveva tadIkSaNAt ,iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / (1) munyantaravAkye vratAntarAbhidhAnAdeva virodha ityAzaGyAha, vrateti / (2) samuccaye dRSTAntamAha snAnetyAdinA / uparAgeAgrahaNam / (3) pUrvapakSI samuccayapakSamAkSipati ekeneti / vrateneti zeSaH / siddhAntI samAdhatte neti / tasya vratamya ; spaSTa manyat / na tayorubhayAstasyeti pAThe, ubhayAtayAmadhye tasya dvitIyavratamya khargahetutvasambhavAt na nirarthakatvaM tsyetyrthH| (e) pUrvapakSIzaGkate caandraaynnaadaaviti| cAndrAyaNAdau tapamtvasya smaraNAta candralokAvatyAdi phalazravaNAta ca tAdRzAsthale dvitIyasya svarga hetutva masta, bhikSAdI tayamvAnabhidhAnAt phalavivAzravaNAt ca kathaM tasya kharga hetucakalpanamiti pUrvapakSArthaH / siddhAntI samAdhatte evaM tahIti / tathAca yatra khAdihetutvaM zAstrA davagamyate, tatra nAnAmunyaktavatAnAM samuccayaH ekena pApanAze'pyapareSAM vargahetubasambhavAt / yatra tu vargasAdhanatvaM zAstrAnAvagamyate tatra For Private And Personal
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / caakaa.| nyUnAdhikatva-mandehe dattamevottaraM purA / (1)marvathA'pi tvayA* prokA nirmUlA buddhi-kalpinAm / kAmAkAmAdi-bhedena nAGgIkurmA vyavasthitim / vacaneSveva kAmAdi-vyavasthA. labhyate yadi / sukhenAbhyupagacchAmo vAkyeka-garaNavayam / (2) kapilo yadi sarvajJaH kaNAdoneti kA pramA" / iti nyAyaH prasajyeta buddhimAtra-vyavasthitau / mImAMsakavametat syAdAkyAnusaraNena yat(2)vyavasthApanamanyattu pANDitya-khyApanaM param / "iyaM viddhiruditA(4) pramApyAkAmatodvijam" / * tathA,-iti mu0 pustake pAThaH / nAnAvatAnAmicchAvikalparaveti siddhAnta nisskrssH| nanu nyUnAdhikAnAM vratAnAM kathamicchAvikalpaH "tulyabalavirodhe vikalpaH"-iti gautamavirodhAdityAzaGyAha nyUnAdhikaveti / dattamuttaramiti 'tasmAt zAstreNa yasToktA prasaMzA tanmahAvratam'--ityAdi granthenetyarthaH / upasaMharati sarvathApIti / nirmUlatvehetuH buddhikalpitAmiti / (2) buddhimAtravyavasthAyAmekena kvacit viSayavyavasthA buDyA kalpitA tadanyema ca tadiparItA, tatra kasthA vyavasthAyAH prAmANyaM syAt , hayAH prAmANye ca saMvAvyavasthA, tasmAt buddhimAtrAjhavasthA ma yuktA puruSabuDerapratiThAnAdityAzayena aAtmatattvaviveke nyAyAcAryoktaM nyAyamudAharati kapila iti| "ubhau ca yadi sarvajJau vyAkhyAbhedastu kiM kRtaH" - ityuttraaii| parantu muditAtmavivekagranthe kapilapadasthAne jaiminipadaM, sarvajJapadasthAne vedajJapadaM, kaNAdapadasthAne kapilapadazca dRshyte| (3) vyvsthaapnmiticchedH| vAkyAnusAreNa yat vyavasthApanaM tadeva mImA sakatvamityarthaH / (8) pramApya mArayitvA / For Private And Personal
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA - kA.] praashrmaadhvH| ityakAma-kRte pApe nAzo niHzeSa ucyate / na tu kAma-kRte zuddherakiJcitkaratocyate(1) / smRtyantareSu tacchuddha:(2) sAmAnyenAbhidhAnataH / vizeSAdarzanaM yAvat tAvat sAmAnya-darzanam / (9)mAnamevAnyathA te sthAt srvjnytve'dhikaaritaa| guNopasaMhativa* yathAdarzanamiSyatAm(4) / adRSTAnupasaMhAreNa kiJcitkarataiva te / yathA ca dRzyate vAkyaM zakti-zvAsya yAvatI / tAvat kArya naDhapekSA yukA vaiguNya-zaGkayA / prAyazcitte tathA''cAre yAni smRtyanta rAya hamdRSTavAMstAnyudAhRtya saMhariSye guNAMstataH / piSayasya vyavasthAM ca manda-vyutpatti-siddhaye* guNopasaMhati caiva, iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / + adRSTAnupasaMhAre na kiJcit karatAvate,-iti mu0 pustake pAThaH / / yat yAvat dRzyate vAka zaktizcAtrAsya yAvatI,-iti sa. so. pustakayAH pAThaH / (1) tathA cAkAmakRtapApaM niHzeSAnazyati, kAmakRtanta niHzeSaM na nazyati aMzatantu nazyatyeva, ityeva iyaM vizuddhirityAdetAtpathyaM na tu kAma kRtapApasya tadvizuddhyA sarvathaivAnAza iti / brahmahA dAdazavArSikaM kuryAdityevaM sAmAnyarUpeNetyarthaH / mAnameva,-iticchedaH / anyathA sarva vizeSadarzanena sAmAnyasya prAmA Nya mitybhyupgme| (8) yathA dRzyate tathA guNAnusasaMkRtyAnuSThAnaM kartavyaM / yadRSTAzakyaguNAnA manapasaMhAre tu na doSaH / guNo'Ggam / guNopasaMhArazca pUrvamImAMsAyAM dvitIya-caturtha-hitIye, zArIrake hatIya-tIya-hitIye cAdhikaraNe vicAritastatraiva shyH| For Private And Personal
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [110,aakaa| pravakSyAmi, yathA pUrve nibandhana-kRtastathA / ( yat yasmin viSaye prokaM tatra tasya prazastatAvivakSitA, netarasya niSedho'tra vivakSyate / (2)tadvivekAya kurve'haM vyAkhyAM pArAzara-mRteH / (TIkAkAropakramaNikA samAptA) (2)prArimita-pratipattaye zroturbuddhi-mamAdhAnAya (4) saMbandhAdhikAri-viSaya-prayojanarUpamanubandha-catuSTayamAdau zloka-dayeneopanibadhAti, athAtAhima-zailA devdaaru-vnaalye| vyAsamekAgramAsInamapRcchandvaSayaH purA // 1 // mAnuSANAM hitaM dharma vartamAne kalau yuge| zaucAcAraM yathAvacca vada styvtii-sut!||2|| * nibandhanakRta stataH, - iti mu0 pustake paatthH| + prAribhitagranthe boTa buddhimanaH samAdhAnAya, iti mu0 pustake pAThaH / + sadAziva-sutaM vande vidArita-vipadbhayam / ___ mude jagalayAmoda-kAraNaM vAraNAnanam / ityayaM zlokaH athAta ityAdilokAt pUrva mo0 mU0 pustake varttate / (1) khasiddhAntamupasaMharati yaditi / (2) tadvivakAya kutra kasya prazastatvamityetadivekAya / (3) upAhAtAgataM vicAraM samApya granthaM vyAcikhyAsabhUmikAmAracayati praarisiteti| anuvadhyate iti vyutpattyA anubandhapadaM smbndhaadictusskprN| prayojana mantareNa na bokaH pravartate, eva viSayA'pi pravRttau prayojakaH / tadubhayAzritaH smbndhH| evamadhikAryabhAve kasya pravRttiH syAt / atastacatukaM zAstrAdau vaktavyaM / etaca mImAMsA-prathama-prathama-prathamasUtravArtike speN| For Private And Personal
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.,yA kaa| praashrmaadhvH| iti / athazabda prAnantArthaH, anantaramapRcchan-ityanvetuM yogyatvAt / (1)bArambhArthatAyAm , aAmanyate acchan-ityananvayaH syAt / prabhArthave'pi saeva doSaH / pRcchAte apRcchan-iti punarutizca / kAnagArthatAyAM, kRtsnamapRcchan-iti satyapyanvaye, maMbandhona sUcitaH syAt / zrAnantArthatAyAntu, tat pratiyoginaH pUrva-vRttasya uttarakAlIna-praznasya ca hetu-hetumadbhAvaH sUcitobhavati(2) / nana, "hRdayasyAye'vadyatyatha jihAyA atha vakSamaH" ityatra satyapyAnantarya hetu-hetumadbhAvonAsti-dati cen / nAyaM doSaH, tatrApekSitasyAnuSThAna-krama-mAtrasyAbhidhAnAt(2) / prakRte tu, (4)mAmagrI-tatkAryayorya krama-vizeSaH, saeva parigTahyate, mukhytvaat| bilamkavyabhicArayorabhAvena hi* mukhyatvam / na khalu satyAM mAmayyAmasthAabhinirvayoM kAryaM bilambate vyabhicarati vA / etacca,-"athAto * hi,-iti mu. pustake nAsti / + asyA abhinirvatyai,-iti mu. pustake naasti| - - (1) "maGgalAnantarArambhapraznakAtsyeSvayo atha" --iti koyoktamvathazabdA rthedhu bArambhAdyarthAnAmasambhavaM pracate pratipAdayati bArambhArthatAyA mityaadimaa| (2) bAnantayaM hi pUrvIpararUpapratiyogidayanirUpyaM / tayAca pUrvasya hetutvaM uttarasya ca hetumattvaM gamyate, hetoH puurvvrtitvniymaaditybhipraayH| pazoravadAnavayaM vihita etaca yugapat kAmazakyamiti kramo'vazyama pekSitaH / tadapekSitakramamA 'hRdayasya' ityAdikayA anyocte| (4) sAmagrI kaarnnklaapH| For Private And Personal
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [10,bA kaa| brahma-jijJAsA" (zA0 1,1,1sU.) ityatra vivaraNa-kAreNa prapaJcitam / sAmagrI ra praznasya, praSTavya-viSayaM sAmAnyajJAnam(1) / atyantamajJAte vizeSeNa* jJAte vA prshnaadrshnaat| dharma-viSayantu sAmAnyajJAma-dharmeNa pApamapamudati" "dharma caret -ityAdiveda-vAkyAdhyayanAdupajAyate / (2)tasmAdadhyayanAnantaryamathazabdArthaH / athvaa| 'vartamAne kalau'-iti vizeSaNAt yugAntara-dharmajJAnAnamAryamastu(1) / manu, granthArambhe maGgalAcaraNasya ziSTAcAra-prAptatvAt mAGgalyam(5) atha-zabdena kutonAbhidhIyate ? / (mRdaGgAdi-dhvanivadatha-zabdazravaNa-mAtreNa mAnalyA middheriti brUmaH / ataevokam , "kArakhAtha-abdazca dAvetau brahmaNomukhAtA / * tahizeSeNa, iti mu. pustake pAThaH / + dhammaMcara, iti mu* pustake paatthH| t vizeSaNa-prayogAt,-iti mo. sa. pastakayoH paatthaa| 6 maGgalam,-iti so0 sa0 pustakayoH paatthH| // mAGgalya,-iti mo* sa: pustakayo nAsti / pA brahmaNaH purA,-iti sadyAsaMgrahe paatth| (1) sAvadhAraNo'yaM nirdezaH / tena praSTavyaviSayasAmAnyajJAnaM taviSayavize vajJAnAbhAvazca praznaheturiti labhyate / etacAnupadameva sprm| (2) yamAbedAdhyayanAt dharmaviSayaM sAmAnyajJAnaM cAyate, tasmAddedAdhyaya mAnantaryamayazabdArtha ityrthH| (3) pazabdArthaH, ityanuvaSyamANena sNbndhH| (1) mAlameva mAnalyaM / sAthai taddhitaH / (5) kutonAbhidhIyate, ibanegAnabhidhAnaheto, eDavAttamevAha sadA dIti / For Private And Personal
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,thA0kA.] parAzaramAdhavaH / kaNThaM bhitvA viniryAtau tena* maangglikaabumo"| iti / evantarhi, OMkAro'tra prayujyatAmiti cet / na, tasya ativissyvaan| / ataevAcArya: prapaJca-sAre'bhihitam / "trasya(tu vedAditvAt marca-mananA(1) prayujyate hyAdau"-iti / - tataH smRtyAdAvathazabdaeva maharSibhiH prayujyate / adhikAri-paryAlocanenApi? OMkArAthazabdayorA-viSaya-vyavasthA midhyti|caivrnnikmaatraadhikaaraa hi zrutiH prsiddhaa(6)| OMkArazca tathAvidhaH(7), 'mAviSoM praNavaM yajurlakSmI strI-zUdrayornecha nti (5) iti shruteH| atha * tasmAt ,-iti mu0 pustake paatthH| + zrutimAtraviSayatvAt, iti mu* pustake pAThaH / + asya tu vedAditvaM sarvamanuSyANAmaprayujyatvAt, iti mo0 sa0 pulakayoH paatthH| . adhikAripa-lAcanayA ca,-iti mujha pustake pAThaH / || strIzUdrAyAM,-iti mu0 pustake pAThaH / - (1) asya kArasya / satpralAve kthnaat|| (2) manummanalaH / sa ca vaidika evArthAt / / (2) caivarNikaM brAhmaNakSatriyavaizyAstrayovAH / khArthe taddhitaH / prasiDetya nena tatrahatvapekSA nAstIti sUcanAt na itvakathanena nyUnatetibAdhyaM / (8) tathAvidhaH traivarNikamAtrAdhikAraH / (1) sAvitrI gaaytro| prasavaH AUMkaarH| yajaH gAnapAdavicchedarahita prmiyptthitmljaatN| tathAca jaiminisUtra / "zeSa yajuHzabdaH" (2, 1, 27 iti / Rk sAmabhine manbajAte yajuHzabda iti tdrthH| lAmIH shriiviij| batra yajurgrahaNamadhikopArthe upalakSaNaM vA, "khoDau nAdhoyetAm"-iti zrutyA vedamAtrAdhyayanarava strIzUdraaalmbindhaabaabini / For Private And Personal
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,AkA zabdasya pauruSeyagranthAnAJca sarva-varNa-viSayatvAt(1) maeva teSu yogyaH / ___ ataH zabdohetvarthaH / yasmAdeka-zAkhAdhyAyinonAzeSa-dharma-jJAnaM, yasmAJca yugAntara-dharmAvagatyA na kali-dharmAvagatiH, tasmAt,iti hetuITavyaH / azeSa-dharma-mUlabhUtAnAM viprakIrNAnanta-veda-vAkyAnAM yogidRzcaiva grAhyatvAt tasyAzca dRSTogAvasthAyAM *(2) sambhavAt tadavasthA-- yogyaM deza-vizeSaM pada-hayena nirdizati,-'hima-zailAye devadAravanAlaye' iti / tatra, 'hima-gailAne'-ityanena sarva-prANi-durgamatvena(3) vivikratAmAha / tathAca, kaivalyopaniSadi zrUyate, "vivikra-deze ca mukhAsanasthaH" iti / turekAyAmapi zrUyate, "niHzabdaM dezamAsyAya tatrAsanamupAzritaH / iti / 'devadAru-vanAlaye-ityanena mno'nukuultaamaah| ataeva zvetAzvatarANaM mantropaniSadi zrutam, - - * yuktAvasthAyAM,-iti mu0 pustake pAThaH / + tatrAsanamathAsthitaH,-iti mu. pustake pAThaH / (1) pauruSeyagranthAnAM sarvavarNavighayatvaJca, "caturNAmapi varNAnAM yAni pro tAni shreyse| dharmazAstrANi rAjendra ! TaNa tAni nRpottama!" ityAdi bhaviSyapurANavacanAdibhyomalamAsatattvAdI vyaktam / (2) "yogazcittavRttibodhaH" (1, 2sU) iti yogsuutrm| spAyo'kSa rArthaH / tAtparyyArthastvagratA granthakataiva sUcayiSyate / (3) viviktatAM vijanatAM / .. For Private And Personal
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - 10,0kA. parAzaramAdhavaH / "bhame ecau* zarkara-vaki-bAlukAvivarjite / vA'tha jalAzrayAdibhiH(1) / mano'nukUle na ca cakSuHpIr3ane guhA-nivAtAzrayaNe, prayojayet" / iti / cakSuHpIr3anomazakopetodezaH / . nanu "yatraikAgratA tatrAvizeSAt (2) (zA 0 4,1,7sU0) ityasmin adhikaraNe (zA 0 4,1,610) yogAbhyAsasya digdeza-kAla-niyamovAritaH(3) / (4)vAr3ham / adRSTa-hetu-baidha-niyamAbhAve'pi dRSTacittakAyyasya heturviyamAna nivAryate / _ 'ekAgram'-ityanena paJcavidhAsu citta-bhUmiSu(5) atIndriyavastu-darzana-yogyA caturthI bhUmirnirdizyate / tathAhi, pataJjalipreSakAnAM yoga-sUtrANAM vyAkhyAne ||vaiyaasik-bhaassye bhUmi-paJcaka * zarkarA, iti mu0 pustake pAThaH / / + zabdajAlAzrayAditiH, iti mu0 pustake pAThaH / / na yojayet -iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / 6 atra, 'vadha', iti mu0 pustake nAsti / || vaiyAsaka,-- iti mu0 pustake pAThaH / (1) zarkarAH kSudrapASANAH / jalAzrayavarjanaM zItanikRtyartha / . (2) yatraiva dizi deze kAle vA manasa ekAgratA bhavati, tatraiva upAsIta, izAyA ekAgratAyAH sarvatrAvizeSAt iti suutraarthH| (3) tathAca kathaM himazailAye,-ityAdinA yogopayogidezavizeSanirdeza iti vyAkhyAtamiti pUrvapakSArthaH / (8) pUrvapakSamabhyupagamya pariharati vAmiti / (5) cittamyabhUmayo'vasthAvizeSAH / For Private And Personal
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| pradarzitam / "kSiptaM mUDhaM vikSiptamekAyaM niruddhamiti citta-bhamayaH" (yo0 1,1bhA0)-iti / (1)tatra, pratikSaNaM karma vAyunA nAnAvidheSu bhAgya-vastuSu vyagratayA preryamANaM cittaM kSiptam(2) / nidrAtandrAdi-yuktaM mUDham(2) / *kAcitka-samAdhi-yuka(4), kSiptAdviziSTaM vikSiptam / (5)yama-niyamAdyaSTAGgAbhyAsa-pATavAdekasmin viSaye vRtti pravAharUpeNa pratiSThitamekAyam / (1)pravRttikaM saMskAra-meSaM niruddham / tatra, kSiptamUDhayoryogAnupayogaH prasiddhaH(7) / (8)"vikSi * kAdAcit ka,-iti mu. pustake pAThaH / (1) udAhRtaM bhASyAMzaM vyAkhyAtulArabhate tati / (2) 'kSipa preraNe'-iti dhAtupAThAditibhAvaH / (3) 'muha vaicitye-iti dhAtu paatthaaditibhaavH| (e) vikSiptaM hi cittaM kadAcit samAdhIyate, kSiptantu na kadAcit , ataeva vikSiptasya kssiptaadishietaa| (5) "yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayA'khAvajAni" (2, 28sU) iti yogsuutroktaanytthaavnggaani| yamAdaya stava jJeyAH / atra, samAdhiH savikalpako'haM nirvikalpa kasyati vedAntasArAdayaH / yogAGga samAdherlakSaNaM yogasUtrAktanta pazcAdacyAmaH / rattizcittasya viSayAkAraH pariNAmaH / prvaaho'vicchedH| seyamekAnAvasthA parva nirdichA caturthIbhUmiriti mantavyaM / yadyapi cittaM triguNaM pariNAmakhabhAvAzca guNAnApariNamya kSaNamaSyavatiSThante ityaratika cittAsambhavaH, tathApi nigaDAvasthAyAM nirodhapariNAmAtirikta pariNAmAbhAvAt nigaDaM cittamattikamucyate / sparaJcatat pAtaJjale tttiiypaade| (7) kSiptamUdayAH satyapi parasparApekSayA rattinirodhe pAraspayeNApi niHzreyasahetutvAbhAvAt pratyana tadupaghAtakatvAnatayogiopayogaH / (8) vikSipne cetasItyAdikaM yogabhASyaM (1.1sU) vikSiptapAya to vikalayya For Private And Personal
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,yA kA parAzaramAdhavaH / pre'pi cetami, vikSepopasarjanIbhUtaH samAdhina yogapakSe varttate"* / ' (1)vipakSavargAntargatatvena dahanAntargata viijvdkinycitkrtvaat| (2)"yasvakAgre cetasi sadbhUtamarthaM pradyotayati, kSiNoti ca klezAn, karmabandhanAni lathayati, nirodhamabhimukhaM karoti, ma saMprajJAtA yogH,ityaakhyaayte"| tatra saMyamavizeSAt nAnAvidha yogezcaryamAvirbha * vikSepopasarjanaH samAdhi na yogaH, iti mu* pustake pAThaH / paThati vikSipte'pIti / samAdhirtinirodhaH / 'na yogapakSevarttate' - ityatra hetugarbhavizeSaNaM vikSepopasarjanIbhUta iti|| (1) vikSepApasajjanIbhUsaH,-ityanenojitaM hetumAha vipakSoM ti / punarapi yogabhASyaM (1, 1sU) paThati yatvekAgre iti / ya iti samAdheH praamrshH| bhUtaM satyaM / banenAropitArthavyavacchedaH bAropitasyAsatyatvAt / sat zobhanam / anena nidraayttervyvcchedH| bidrAvRttihi khAbalambane satye tamasi bhavatyekAnA, kintu tadabalambanaM tamona zobhanaM moza hetutvAt / dyotanaM tatvajJAnaM, prazabdena tasya sAkSAt kaartaamaah| zAstrAnumAna-prabhava-parIkSa-tattvajJAnasyAparokSamithyAjJAnanivartakabhAvAt, dimohAdau tthaa'drshnaat| tattvajJAnena mithyAjJAnarUpAvidyAvimAze sutarAM tanmUlAnAmamitAdInAmapinAza.-ityAha kSiyoti ca lozAn iti| lozA vidyAsmitAdayaH / tathA ca pAtaJjalasUtram / "avidyA'smitArAgadveSAbhinivezAH kezAH" (1, suu)| iti / eSAM vivaraNaM ttraivdrssttvyN| kANyeva bandhAnAni lathayatikhakA-davasAdayati / karmapadena dhamAdharmayAH parigrahaH kaarykaargopcaaraat| nirodhamamaMprajJAtaM nirbIjasamAdhiM / na tatra kiJcitsaMprajJAyate ityasaMprajJAtaH / tadAnoM cittasya saMskAra zeSatvAt tathAtvaM / saMprajJAtetu savIjasamAdhau dhyeyaM dhyAnaJca jJAyate / spaTametatsavvaM pAtanale smaadhipaade| For Private And Personal
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kA vati(1) dhAraNA-dhyAnasamAdhi-trayamekaviSayaM saMyamaH, ityucyate(2) / zabdArtha-pratyayeSvanyonya-vibhakSu yaH saMyamaH, tenAzeSa-zabdAdi-mAkSAtkAre sati pakSyAdibhASAjJAyante, iti pataJjalinAkram ) / (1) tatra ekAgrecetasi, saMyamavizeSAt yogazAstrokteSu teSu teSu vidhayeSu saMyamAt naanaavidhyogaishvrypraadurbhaavobhvtiityrthH| etat sarvamapi pAtaJjale vibhUtipAde sparam / atra yathAkramaM yogasUtrANi / "dezabandhazcittasya dhAraNA" (3,1suu)| yatra deze dhyayaM cintanIyaM tatra dezavizedhe hRdayapuNDarIkAdau cittasya sthApanaM dhAraNeti sUtrArthaH / "tatra pratyayakatAnatAdhyAnam" (3,2suu)| tasmin deze dhyeyagocarapratyayapravAhAdhyAnamiti suutraarthH| "tadevArthamAtranirbhAsaM kharUpa zUnyamivasamAdhiH" (3,3sU0) dhyAnameva dhyeymaanibhiisNsmaadhiH| yadA tadevadhyAnaM dhyeyAkAreNa va sAkSiNinirbhAsate natu pratyayAkAreNa, tadAdhyAnameva samAdhirucyate ityrthH| mAtrazabda vivaraNaM kharUpazrUSmamiveti / khaM dhyAnaM / tadAnI dhyAnasyApi satvAt ivazabdaH / (so'yaM dezavizeSe samAdhiryogAGgaM / ) "eyabhakatrasaMyamaH" (3,4suu0)| dhAraNAdhyAnasamAdhitraya mekavidhayazcet saMyama ityucyate iti suutraarthH| "zabdArthapratyayAnAmitaratarAdhyAsAt saMkarastatpravibhAgasaMyamAt savrvabhUtarutajJAnam" (3, 17sU0) iti pAtaJjalasUtram / zabda-tadarthatadgocarapratyayAnAM vastutaH pravibhaktAnAmapi itaratretarasyAdhyAsAt sabarobhavati, tatpravibhAga-viSayaka-saMyamAt sAkSAtkAraparyyantAt sarvaprANinAM prAbdajJAnaM yoginaH sampadyate iti suutraarthH| tatra, gauritizabdo gaurityartho gauritipratyaya iti saGkarasyodAharam / pravibhAgastvamIyAM zvetate iti zveta iti caivamAdirItyA prAbdabhedepi zvetaguNarUpAryAbhedAt zvetAkArapratyayAbhedAcca shbdaadrthprtyyaabhicii| evamekasmimeva zvetaguNe, tadAkAra-nAnA-pratyayodayAdartha-pratyayayoH paraspara bhedH| tathA khakhAvasthAbhiH pariNamyabhANAH zabdArthapratyayA na tulyakAlA, nApi tulydeshaaH| zabdohAkAze, pratyayobuddhau, arthastu zvetaguNAdiH prAsAdAdAvityamISAM pravibhAgaH / spaSThametat pAtaJjale vibhUtipAde / For Private And Personal
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kA0] praashrmaadhvH| AA (senaiva nyAyenAnekavidha-veda-zAkhA-jJAnamabhipretya 'ekAgram'ityuktam / ekAgratAmAmInasya manvAna:* 'zrAmInam' ityAha / tathA ca vyAsa-sUtram / "zrAmInaH saMbhavAt" (zA04,101pA0, sU0) iti / (2)zayAnasthAkasmAdeva nidrAbhibhavAta, utthitasya deha-dhANocitavyApArAta,(3) gacchatodhAvatovA vikSepa-vAhulyAta, parizeSeNAmInasyaivakAyatA-sambhavAt zrAmInoyogamabhyasyannupAsItetyarthaH / anvaya-vyatirekAbhyAM praznasthAvagatyupAyatAmabhipretya, apRcchan,ityutam / "taviddhi praNipAtena pariprabhena mevayA" / ityanvayaH / "nApRSTaH kasyacidvyAt" iti vyatirekaH / 'RSiH zabdo'tIndriyArtha-darzanamAcaSTe (7) / jJAsyamAna-dharmAmuSThAnottarakAlikaSitvam / (5 yathA bhAvinyA saMjJayA 'kaTaM kuru' * aikAyapAGgatAmAsanasya matvA,-iti ma pustake paatthH| (1) yathoktasaMyamAt anekavidhabhASAjJAnavat anekavidhavedazAkhAjJAnamapi sNbhvtiitybhipraayH| (2) vyAsasUtraM vyAcaI zayAnasyeti / tathAvidha-vyApAra-vyAetasya manasona dhyeyagocara-vyApAra-sambhavaH, iti bhaavH| (4) RtyirthatvAt gatyarthAnAca jJAnArthatvAt / tathAca zavocakAbhAvAt prasiddhezca atIndriyArthadarzinAM Rvitvamiti bhaavH| tathAca, bhAvini bhUtavadupacAraH iti bhaavH| tatra dRSTAnto yatheti / saMjJinamantareNa saMjJAyA asambhavAt utpattettarakAlameva saMjJAprattiH saMjJayA vyavahArastu prAgapyutpatteriti yathetyarthaH / For Private And Personal
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhaakaa.| iti vyavahAraH, tbt| anyathA, atIndriyArthaM pazyatAM teSAmabhutmanayA prona maMgaccheta / atha vA, khayamavubhUtsunAmapi manda-buDyanuyahArthaM prAcAra-zikSArthaM vA (1 prazno'stu / . apRcchan-ityanenaivAtItakAlatve siddhe(2) 'purA' zabda prayuJjAnaH sarveSvapi kalpevIdRzI dharmazAstra-pravRttirAsIditi suucyti| taca vizvAsAtizayotpAdane kAraNam / anyAn munInupekSya vyAsameva pRcchatAmhaSINAm,-vaidika-dharme vedavyAsa: pravINaH, ityAzayaH / . tadevaM cikIrSitasya granthasyAM muni-praznena sAkSAt saMbandhaH, picchiSotyAdana-dAreNa adhyayanena saMbandhaH, iti saMbandha-iyamasmin loke pratipAditam / adhikAryAdi-cayantu) ditIya-boke pratipAdyate // - nanu, "brAhmaNavRhaspatisavena yajeta" "rAjA rAjasUyena yajena" vaigyovaizyastomena yajeta,"-ityadhikAri-vizeSoyathA zrUyate, na tathA parAzarokadharmAH IdRzeranuSTheyAH, iti kiJcit vacanamasti, tat kathaM nirNayaH, ityatAha 'mAnuSANAm' iti / arvAcInAnAM * dharmazAstra, iti sa0 mA pustakayoH pAThaH / + granthasya,-iti sa0 sa0 pustakayAnAsti / + parAzaroktamidamIzeranucheyam, iti sa0 so pustakayAH ptthaa| (1) asmadRzAntena mandabuddhayopi dhamma prakSyanti, tatastebhyaH santodharmamapade kSyanti, te ca tadAcaraNena phalabhAjAbhaveyuriti mandabayana yAH / dharmababhutsUnAM tajjijJAsAyAH krttytvmaacaarH|| (2) yaecchan-iti lo'tItakAlarava vidhaanaaditibhaavH| (3) adhikAri-viSaya prayojanarUpam / For Private And Personal
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA0] praashrmaadhvH| pazvAdInAmasAmarthAt() uttamAnAM devAdInAM dharmAnuSThAne prayojamAbhAvAca manuSyAeva pariziSyante / vizeSAnirNaye tu, sarveSAM manuSyANAmadhikAro'stu / nanu, nakSatrecyAdI devAnAmadhikAraH zrUyate,-"anivvA akAmathata; avAdodevAnAM syAmiti, sa etamamaye kRttikAbhyaH puroDAzamaSTAkapAlaM niravapat"-dati / mevam / manuSya syaiva kasyacit yajamAnasya bhAvinoM saMjJAmAzritya prathamAntenAnizabdena vyavahArAtra) / anyathA yugapadami-daya-sRSTi-prasaGgAt(2) / manu, patra dviguNya-doSonAsti tavAstu devtaa'dhikaarH| tathAhi zrUyate / "vRhaspatirakAmayata, amme devAdadhIra gaccheyaM purodhAmiti, ma etaM caturviMzatirAtramapazyat, tamAharat tenAyajata, tatovai tau devAH adadhana agacchat purodhAm" iti| an|| vishvaasm| me mayiA ++ * saMhariprasaGgAt,-iti mu. pustake paatthH| + devaguNya-iti mu. pustake paatthH| zraddhAM devAnAm ,-iti sa0 so pustakayAH paatthH| 5 tasmai zraddevA adadhata, iti mu* pustake paatthH| // zraddhAma,-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / pA me mayi,-iti sa* so pustakayA naasti| - - (1) mntrpaatthdvytyaagaadysaamaadityrthH| (2) kazcinmanuSyonakSatreyiM kRtvA amitvaM labdhavAn / tasya cAmitvalAbhI tarakAlabhAvinyA bamisaMghayA parvameva vyavahAro'pivA akAmayata iti, bhAvinibhUtavadupacAra iti nyAyAditi bhaavH| / (2) khamuhizya vasya tyAgAsambhavAt eko'mistyaktA, aparazca tyAgIya itymidyklpnaa| For Private And Personal
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [1,0kaa| purodhAm, paurohityam / caturviMzatirAtram, etanAmaka satrayAgamityarthaH / ityAdau phalazravaNAt karmAnuSThAne kathaM prayojanAbhAvaH,iti cet / maivam / atrApi bhAvi-saMjJAyAevAdaraNIyatvAt / anyathA, vRhaspateH kaJcit kAlaM vizvasanIyatva-paurohityayogbhAvapramaGgAt / taca, zrutyantaraviruddham / "vRhaspati devAnAM purohita zrAmIt" iti zrutyA paurohitya-puraHsaraHsaraeva vRhaspati-sadbhAvaH prkaashyte| athvaa| khopayogAbhAve'pi manuSyAn pravarttayituM devA karmANyanuSThitavantaH / __ "yadyadAcarati zreSThastattadevetarojanaH" / iti nyAyAt / astu vA khopayogo'pi, jagannivAhe'dhikRtAna devAdInAM taddheto: tapamazcaraNIyatvAta (9) / "vasante brAhmaNo'mimAdadhota, grobhe rAjanyabAdadhIta zaradi vaizya zrAdadhIta" iti vihitasthAdhAnasya deveSvatraivarNikedhvasambhavaH (2)-iti cet / na, rathakArava * 'ityAdau' - ityAdi iti cet'-ityantaM sa. mo0 pustakayo naasti| + sambhavaH, iti sa. so0 pustakayoH pAThaH / + devezvapi traivarNi keSvivAsambhavaH, iti mu0 pustake pAThaH / devAhi jaganirvAhedhikRtAH dharmamya ca taddhetutvaM atA devAnAM kA. pyogH| mahAbhAgatvAddevAnAM vinApi karma jaganniIhaH syAditi na zananIyaM, laptakAraNaM vinA kAryAt patterdevAnAmapyabhAvAt , bhAve vA tasya kAraNatvameva na bhavet vybhicaaraat| mahAbhAgatvasyApi karma sAdhyatvAcca / (2) 'atraivarNikeSu'-iti hetu-grbh-vishessnnm| bAmaNatyAdi-puraskA For Private And Personal
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,bA.kA. praashrmaadhvH| dupapatte:(1) / atha manyase,-'asti rathakArasya samantrakAdhAna-vidhAyakaM vacanam ,-"bhUNAM tvA devAnAM bratapate vratenAdadhAmIti rathakArasya,"-iti zruteH, na tvevaM devAnAM vidhirasti, iti / evantaIi niSAdasthapati-nyAyo'stu / yathA niSAdasya prabhorAdhAna-vidhyazravaNe'pi yAgo'bhyupagataH, tathA devAnAmabhyupeyatAm / "etayA niSAda-sthapatiM yAjayet"-ityasti niSAda-viSayaM vacanam , iti cet / kiM tvayA vismRtAni deva-viSayANi pUrvodAhRta-vacanAni ? / (teSAmarthavAdatvepi mAnAntarAvirodhAt ananuvAdAt* khArthe'pi tAtparya kiM nasyAt 2) / ayocyeta, smRtInAM dharmazAstratvAt tAsu dharma-mImAMsA anusanavyA, tasyAJca na kasyApyarthavAdasya vAcyArtha prAmANyamabhyupagatamiti / tadetadvacanaM smRti bhavasyA mImAMsakaMmanyasya cAnAyaiva syAt / 'muSika-bhiyA sva-grahaM dagdham',-iti nyAyAvatArAt / * atra, 'ananuvAdAca'-iti pAThI bhavituM yuktaH / + smRti-nivAhakammanyasya, -iti mu0 pustake pAThaH / reNa vasantAdiSvAdhAna-vidhAnAt devAnAcca brAhmaNatvAdyabhAvAt thAdhAne teSAmadhikArona sambhavatItyAzaGkArthaH / tathAca, kathaM devaanaamaadhaan-saadhyaami-smpaady-yaagevdhikaarH,ityaashyH|| rathakAraH,-"mAhiSyeNa karaNyAJca rathakAra udaahRtH"-ityukt-eviirnn-jaativishessH| tasya yathA caivarNikabhinnasyApyAghAne'dhikAraH tathA devAnAmapi syATityarthaH / (2) nanu teSAmarthavAdatvAt khArthe prAmANNaM nAstItyAzaGkhyAha teSAmiti / (3) virAdvAnavAdayorevArthavAdayoHkhArthe tAtparyya bhaavaabhyupgmaaditibhaavH| . For Private And Personal
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kA / kasyacidarthavAdasya svArtha prAmANyaM bhaviSyati, iti bhayena arthavAdeka-pramiddhAnAM smArtaNAM manvadInAM mImAMsA-mAtra*-kRtAjaiminezca sadbhAvasyaiva pritykvytvaat| azeSetihAsalopa-prasaGgAt(1) / tammAt pramANameva bhUtArthavAda:(2) / tathAca mati, "taM manurAdhatta", "taM pUSA''dhatta", "taM tvaSTA''dhatta" "taM dhAtA''dhatta",-dUtyarthavAdavazAdAdhAnamapi devAnAM kiM nsyaat| brAhmaNadyabhAve tu + kAmaM vamantAdi-kAla-vizeSa-niyamomAbhUta kimAyAtamAdhAnasya ? / kiJca, antareNApi prAdhAnaM laukike'nau yAgaH kvacidupalabhyate / "avakIrNi-pazuzca tahadAdhAnasthAprAptakAlatvAt" (mI0 a01 pA0 2 sa0) iti jaiminisUtrAt / "yobrahmacArI striyamupeyAt ma gardarbha pazumAlabheta"-datyavakIrNiparaH / yathA upanayana-homolaukikAnau, tathA asau paH, iti sUtrArthaH / etAvatA prayAsena devAnAM karmAdhikAre mAdhite kiM tava phalivyati? tathA mImAMsAyAM kiM vidyate ? / abhiniveza: kevalaM ziSyate, * mImAMsA sapra (mImAMsAzAstra ?) iti sa. mA. pustakayoH pAThaH / + sadbhAvasTaivaM,-iti sa0 sa0 pustakayoH paatthH| + atra, 'brAhmaNatvAdyabhAve tu'-iti pAThI bhavituM yuktaH / 5 tava vA mImAMsAyAM,-iti sa0 me. pustakayAH pAThaH / (1) teghAmarthavAdakagamyatvAditibhAvaH / (2) viruddhaanuvaadbhinno'rthvaadobhuutaarthvaadH| tathA coktam / "virodhe guNavAdaH syaadnuvaado'vdhaarnne| bhUtArthavAdastaddhAnAvarthavAdastridhA mtH"-ti| For Private And Personal
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA kA01] praashrmaadhvH| phalaM tu jaganirvAhaH, iti pUrvamevokam / azeSAzca purANAdayaH evaM mati anugTahItAbhavanti / manuvyavaddevAnAM svargIya karmANi mAbhUvan, jaganirvAhAya tu bhvissynti| tapamaiva tannivAhaH, iti cet / na, dAna-yAga-homa-mAna-dhyAnAdi-vyatirika sya tapaso'nupalambhAt / ataeva satya-saGkalpo'pi paramezvaraH rAma kRSNAdyavatAreSu laukika vaidika-karma-naTanenaiva jgnnirbht| devAapi tathA naTantu, iti cet / evamapi nttniiy-krmaadhikaarobhvtaa'bhyupgmytaam| evaM tarhi, 'manuSyANAm' iti kathamukam, iti cet / pauruSeya-granthApekSayA / iti vadAmaH / na khalu svayaMprabhAtanikhila vedAnAM devAnAM dharma-jJAnAya pauruSeya-granyApekSA asti / manuSyANAntu a-tathAvidhatvAt atypekssaa| nanu, pazUnAmapi dharme adhikAraH zrUyate ;-"gAvo vAetat satramAmatAzTaGgAH matIH graGgAni nojAyantA, iti kAmena, tAmA dama mAsA niSamAtrAman , atha, gANyajAyanta, tAudatiSThavarAta sma iti, kAmitAH|| saMvatsaramApyodatiSThavarAt sma" iti zrutyA tiravAM gavAM matrAnuSThAhatvAbhidhAnAt / parAtmA iti, kAmitArtha siddhiM prAptAH, ityarthaH / nAyaM dossH| asthAH zruterarthavAdatvAt / * atra, 'khAna'-iti badhika samo. pstkyaa| + vacanApekSayA,-iti mu. pustake paatthH|| khayaM pramAta,-iti sa. so. pustakayoH paatthH| atyantamapekSA,-iti mu* pustake paatthH| || atha yAsAM nAjAyanta, tAra-iti sa. mo. pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 8 parAzaramAdhavaH / [ 10,yA kaa| "yaevaM vidyAt, ma saMvatsaramupayanti"*-iti vRddhikAmasya satraM vidhAtuM prathamataH,-"gA-satraM vai maMvatsaraH" iti prazaMsA kRtA, tAM sambhAvayituM 'gAvovA'-ityAdi ptthitm| na caitasthArthavAdasya, "yadai kiJca manuravadat tadbheSajam" ityAdivat svArthe'pi tAtparya varNayituM zakyam / pratyakSeNa zrutyantareNa ca viruddhanvAt(1) / tirazcAM hi mantroccAraNe kAnuSThAne ca mAmAbhAvaH pratyakSa-siddhaH / zrutyantareca,"athetareSAM pazUnAM azanAyA-pipAse vA abhijJAnI vadanti, na vijJAtaM pazyanti, na viduH zvastanam" iti pazUnAM vivekAbhAvaM drshyti| astu vA, amyArthavAdasya svArthe tAtparyyam , go-zabdena gavAbhimAni-devatAnAM vivkssittvaat| ataeva "abhimAni-vyapadezastu" (zA0 2 101pA0 50) iti sUtre bhagavAn vAdarAyaNa: sarveSAM mRdAdi-vastUnAM zrutimUlatvenAbhimAni-devatAH pratipAdayAmAsa / sarvathA, manuSyamAtrAdhikArakaM spatizAstram / __ 'hitam'-dUti, anena zabdena prayojanaM nirdizyate / abhimanaphala-sAdhanatvaM hi dharmasya hittvm| tacca phalaM vedhaa;-aihikmaamubhiknyc,(2)-iti| aSTakAdi-sAdhyaM(6) puThyAdikamaihikam / zrAmubhika * sa ya evaM vidvAn saMvatsara muyanti,--iti sa. se0 pustakayAH pAThaH + na vijJAtaM,-ti sa0 se0 pustakayoH pAThaH / (1) viruddhAnuvAdarUpasyArthavAdasya na khArtha prAmANyamiti pUrvoktamatra smrttvym| (2) amagmin-paraloke bhavamAmubhikaM pAralaukikamityarthaH / (2) "aekA rAtridevatA puTikama' (3 pra01, kA01, rasU0) iti gobhilasUtrAdarakAyAH purisAdhanatvaM vAdhyaM / / For Private And Personal
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,pA.kA.] praashrmaadhvH| vedhA,-abhyudayoniHzreyasaJca(1) / tatrAbhyudayasya sAkSAt sAdhana dharmaH + (2) / nizreyasasya tu tattva-jJAnotpAdana-dvAreNa / tathA pa smaryate, "dharmAt sukhacca jJAnaJca jnyaanaanmoto'dhigmyte"| iti| atra kecidAhu:-"nitya-karmaNAM phalameva nAsti; prakaraNe pratyavAyAgIteH kevalamanuSThIyate; tatra, kuto'bhyudaya-hetutvaM niyamahetutva,"-iti / apare / punarAjaH,-"prabhAvAjhAvotpatteradarzanAt (1)prakaraNe pratyavAyona yunisahaH, nApi, taba prmaannmsti| nanu, upanayanAdhyayanAdi-vihitAnAmakaraNe pratyavAyaH sAyaMte, "zrataUrddha patanyete yathAkAlamasaMskRtAH / mAvitrI-patitAvAtyAbhavaNyArya-vigahitAH" / "yo'nadhItya dijAvedamanyatra kurute zramam / * sAkSAt sAdhanavaM,-- rati mu0 pustake paatthH| / punaranyathAGaH, iti sa0 sa0 pustakayoH paatthH| abhyudayaH khagAdiH / niHzevaM zreyoniHzreyasaM muktiH| tatra hi sarva zreyaH samApyate, na kiJcidavaziSyate / etacca vihitakriyAjanyamadRhaM dhammaH,-iti nyAyAdimatAvalambanenAbhihitaM / yatredamuktaM / "vihitakriyayAsAdhyodharmaH puMsoguNomataH" iti / vihitakarmaNAmeva dharmatvamiti mImAMsAnaye tu apUrvahAraiva tasyAbhyudayasAdhanatvaM mantavyaM / tacca mImAMsA-prathama hitoyAdhikaraNe zAvarabhASyAdau spaTam / (3) abhAvasya sarvadA sarvatra saulabhyena sarvadA sarvatra sarvotpattiprasa. sAt / kAryakAraNayoH sArUpyaniyamAJceti bhaavH| spamidaM zyAyazArIrakAdau prAyaH sarvatra / For Private And Personal
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [15.,paayaa| sa jIvanneva zadralamA gacchati mAgvayaH" / "akurvan vihitaM karma ninditaca samAcaran / anigrahAcendriyANaM naraH patanamRcchati"(1) / iti / maivm| etAni vacanAni nitya-kAnanuSThAyinaH bAlasyamiminnaM pUrva saJcitaM duritaM yat, tat-sadbhAva sUcayanti / etacca taittirIyopaniSaDyAkhyAne bhASya-kAra-vArnika kArAbhyAM (1) prtipaadinm"| (2) thadi prakaraNaM pratyavAyasyotpAdakaM yadi vA sUcakam, bhayathA'pi nitya-karmAnuSThAnena pratyavAyasya prAgabhAva-paripAlanaM pradhvaMsAbhAvotpAdanaJca sampadyate / durita-pradhvaMsitvaJca, trisandhyamanuhIyamAneSu, "sUryaca" "ApaH punannu" "agnizca",-iti mantreSu(4) (1) patya lokasya prathamAI mAnavIyaM, dvitIyAIntu yaajnyvlkiiym| mA navIyasyottarAI yathA,-"prasajazcendriyArtheSu prAyazcittIyate naraH"iti / yAjJavalkIyasya pUrvAI yathA,-"vihitasyAnuSThAnAt ninditasya ca sevanAt" iti| sambhAvayAmaH-okadayameva granthakAraNoddhata lekhakapramAdAdinA tu pUrvalokasyottarAI uttarazlokasya pUrvAIJca yAdarzapustakeSu bhmiti| (2) yatra granthe vyAkhyeyayanyAnusAribhiH padairyayovyAkhyAyate khapadArthazca varNyate, tadbhASyam / yatra tu uktAnukta-durAla-cintA kriyate tdaartikm| evaM matadayamupanyasya ubhayamate'pi nityakarmaNAM saphalakhamAi yadIti / cakaraNaM pratyavAyasyotpAdakamiti pakSe nityakarmakaraNAt pratyavAyonotpadyate api tu pratyavAyaprAgabhAvaravAvatiSThate iti pratyavAyasya prAmabhAvaparipAlanaM bhavati / idazcAnutpatyamAnasyApi prAgabhAvAnIti vaizeSikAdimatAvalambanenAbhihitam / nityakarmaNo'karaNaM parvasacitasya pratyavAyasya sUcakamitipakSe tu nityakarmakaraNAt pUrva sacitaH pratyavAyaH pradhvaMsate rati vivekH| (8) etanmanlatrayaM yathAkramaM prAtarmadhyA-sAyAkAlImasandhyopAsanIyAca. mane viniyuktam / For Private And Personal
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 5.pA kaa| praashrmaadhvH| vispaTamavabhAsate / (1) "evacca mati, upabhogya-phala-rahitAnA nitya-karmaNa abhyudaya-phala-hetutvaM dUrApetam" iti / atrocyte| astu pratyavAya-virodhitvam / naitAvatA phlaabhaav:(2)| mantraliGgana zruti-spati-vAkyAbhyAJca tattat-phalAvagamAt / "mayi varvAvalamojoviMdhatta" iti mantra liGgam / chAndogya-vAkyaM ca, zrAzrama-trayasya loka-hetutAM, caturthAzramasya mokSa-hetutA(2) darzayati / "cayodharmaskandhAH, yajJo'dhyayanaM dAnam-iti, prathamastapaeva, dvitIyo brahmAcAryAcAryakulavAsI, hatIyo'tyantamAtmAnamAcaryAkule'vasAdayan,(4) sarvaete puNya-lokA bhavanti, brahma-saMstho'statvameti" iti / etasya vAkyasya zrAzrama-paratvam,-"parAmarza jaiminiH" (zA.a. 4pA.18sU.) ityAdibhiAma-sUtrai pratipAditam / pati-vAkya caitat,-"tadyathA, Aye phalAtheM nirmite chAyAgandhadatyanadyate, evaM dharma caryamANamA anUdyante / " (5) iti / (6) dadazca vAkya nityakarma-viSayatvena vArttike vizvarUpAcArya udAjahAra ; * phala,-iti sa. mo0 pustakayAnAsti / + anutpadyate, iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / (1) 'yatra kecidAGa' ityAdinopakrAntaM pUrvapakSamupasaMharati evaJceti / matadayepi samAno'yamAkSepa ityanusandheyam / patra phalapadaM upabhogyaphalaparam / cabAraHkhalvAzramiNaH brahmacAri-ehastha-vAnaprastha-bhikSu-kharUpAH teSAM parve trayaH puNyalokabhAginobhavanti, caturthastu mokSamAnotIti bodhym| AcAryakule atyansamAtmAnamavasAdayan TatIyodharmakhAndho bhvtiityrthH| (5) patrAnupUrvasyavardavarthaH-utpattiH, iti mantavyam / (6) udAhataspativAkyasya mityakarmaviSayatve pramANaM nAstotyAzayAra, idazca vAkyamiti / CC For Private And Personal
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 10,yA kaa| (1)"zrAne phalArtha-ityAdi hyApastamba-smRtavacaH / phalavatvaM samAcaSTe nityAnAmapi karmaNAm" / iti / tathA ca manuH, "vedoditaM khakaM karma nityaM kuryAdatantritaH / taddhi kurvan yathAzakri prApnoti paramAM gatim" / iti / kUrmapurANe'pi, yathAzakti caretkarma ninditAni vivarjayet / vidhUya mAha-kalilaM labdhA yogamanuttamam / grahasthomucyate bandhAt nAtra kAryA vicaarnnaa"| iti / nanu, asvevamabhyudaya-hetutvaM, niHzreyama-hetutvantu na sambhavati, pramANabhAvAt / pratyuta zruti-smatibhyAM tanniSidhyate / "na karmaNA na prajayA dhanena"iti zrutiH / "jJAnAdeva tu kaivalyam" / iti smRtiH / mevam / paramAtma-prakaraNe niHzreyasa-hetu-vedanecchAsAdhanatvena yajJAdInAM vidhAnAt, "tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividaSanti ; yajena dAnena"-iti shruteH| niSedhastu mAtAntriHzreyasa-sAdhanatvaM gocarayiSyati / tasmAt,-na munAnAM agnyAdhAmAdi-karmApekSA asti / vedanotpattI mA vidyate / etacca ubhayam,-"ataeva cAnIndhanAdyanapekSA" (zA0 3104 pA02 5sU0) "mApekSA ra yajJAdizruteH" (zA0 3104 pA026 sU.) (1) tadArtikaM paThati Ane iti / For Private And Personal
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kaa|] praashrmaadhvH| ityAbhyAmadhikarAbhyAM nirNItam / tathA ca, karmaNAM paramparayA mokSahetutvaM vAyavIyasaMhitAyAmabhihitam, "kAtizayamAsAdya pazo: *pApa-parikSaya:(9) / evaM prakSINa-pApasya vahubhirjanmabhiH kramAt / bhavediSaya-vairAgyaM vairaagyaadbhaav-shodhnm| bhAva-zaDyupapannasya ziva-jJAna-samanvayaH / jJAna-dhyAna-niyuktasyAM puMsAyogaH pravartate / yogena tu parA bhakiH prasAdastadanantaram / pramAdAnmucyate janturmukaH ziva-mamo bhavet" / iti| nanu, "pratyavAya-parihArAya, puNya-loka-prAptaye, brahma-vedanAya ca, pratidinaM / nitya-karmaNastri-prayogaH prAptaH"(2) / tantra, khAdiravat sakRt prayukasyaiva vacana-saMyoga-bhedena phalabhedopapatteH / "khAdiroyUpobhavati" iti kratvarthaM vacanam / "khAdiraM vIrya* pAza,-iti mudeg pustake pAThaH / + jJAna-dhyAnAbhiyuktasya,-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / + pratipAditaM,-iti sa0 sa0 takayAH pAThaH / $ khAdiraM,-iti mu. pustake nAsti / (1) pazavAjIvAH / pApamadharmaH / pAzeti pAThe mala-karma mAyA-rodhazakti lakSaNazcaturvidhaH paashvoddvyH| etacca zaivadarzane prasiddham / yogaH cittabAreNAtmazvasaMvaddha iti paashuptdrshnoklovaadhyH| prasAdaH zaivadarzanoktaH zivasya prsnntaavishessH| yogaprasAdau yathAkramaM cittavRttinirodha-paravairAgyAparanAmadheyajJAnaprasAdalakSaNo pAtaJjalAtI vA drvyo| prayogA'nuSThAnam / yogasiyadhikaraNasiddhAntavat atrApi prayogabhedAdeva phalabhedoyukta ityabhimAnaH / For Private And Personal
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 18 praashrmaadhvH| 10,yA kaa| kAmasya yUpaM kurvIta" iti vacanaM puruSArtham / tadetat vacanaiyam ekasyaiva khAdirasya prayojana-vaividhye hetuH / "ekasya ubhayanve saMyoga-pRthaktvam"-(mI* 40 4 pA0 31sU0) iti jaiminisUtrAt / evamatrApi pUrvodAhata-vacana-traya-valAt prayojana-vithe'pi makadeva prayogaH / taca, "vihitatvAcAzrama-karmApi" (mA. 3104pA0 320)-ityasminnadhikaraNe nirnniitm| na ca, nityasyApi phalavattve nitya-kAmyayorbhedAbhAvaH, iti zaGkanIyam, karaNe phala-sAmye'pi prakaraNe pratyavAya-tadabhAvAbhyAM naDredAt / na khalu, zrAyuSkAmeSTi-vRSTikAmezyAdhakaraNe * kazcit pratyavAyaH zrUyate / eSaeva nitya-nyAyonaimittikevavagantavyaH / "kanne juhoti" "bhinne juhoti" ityAdi aniyata-bhedanAdi-kAryavizeSaNepetaM naimittikm| 'nityavat kAmyasyApi vihitatvena (saddhi-hetuvAt mota-sAdhanavam'-dati cet / na, rAga-prAdhAnyAt(2) / iddhistu upasarjanalena rAga-viSaya-bhogaM sampAdyopakSIyate / ataeva, gItAyAM bhagavatA mumukSorajanasya phalAmakiniSiddhA (2) * AyuSkAma zikAmetyAdi pAThaH mu* pustake / (1) zuddhiH paapkssyH| (2) rAgo'tra necchAmAtra, mumukSAyA api sathAtvAt / kintu viSaya-go carAbhilASaH / "sukhAnuzayI rAgaH" (9 pA0 7 sU.) iti yogasUtrAt / "mukhADAgA" (650 2 thA0 10 sU0) iti vaishessiksuucaac| rAgastu bandhahetureva, na moksshetuH| "rAgasya bandhanasamA jJAnAt" iti gautamasUtrAt / (3) palAsaktinu rAgaraveti bodhyam / For Private And Personal
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,yA kaa| praashrmaadhvH| "yogasthaH kuru karmANi maGgaM tyakA dhanaJjaya!! . miyasiyoH samobhatvA, samalaM yogaucyate / karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / mA karma phl-hetuH------"| ityaadinaa| nitya-karmaNi tu buddhi-zuddhireva pradhAnam ; phalamupasarjanam(1) / ataeva, bhujyamAnenApi phalena tadanityatva-mAtizayatvadoSa-darzana-rUpovivekAna prativadhyatera) / tadukaM vArtikakAreNa,_ "nityeSu zaddheH prAdhAnyAt bhogo'pyaprativandhakaH / bhogaM bhaGguramIcante buddhi-shaanurodhtH"| iti / nityaM ca karma vividham, saMskArakaM vividiSA-anakaJca / vihitatva-mAva-vuDyA kriyamANaM saMskArakam / tathA ca maryate / "yasyaite aSTAcatvAriMzat saMskArAH(1) ma brahmaNaH mAyujyaM malokatAM gacchati" iti| IzvarArpaNa-vudyA kriyamANaM vividiSA-anakam / taca, bhagavateritam, * yasyaite catvAriMzatsaMkhArA achAvAtmaguNAH brAhmaNaH, ityAdipAThaH mu. pustke| (2) (9) phalapadamatra pApakSayAtiriktAnuSaGgikaphalaparaM / tasyopasarjanatvAdevA nussnggiktvN| anityatvaJca phalasya sattve sati kAryatvAdanumitam / "tadyatheha karmacitolAkaH kSIyate, evamevAmutra puNyacitolokaH kSIyate"- iti zrutisiddhaca / sAtizayatvaM tAratamyavatvam / parasampadukohi honasampadaM puruvaM duHkhAkaroti iti tasya vivekopyogH| . (3) pakSAcatvAriMzatsaMskArAnu gautamAdibhiratAH / For Private And Personal
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| "yat karoSi yadanAsi yajuhoSi dadAmi yat / yat tapasyami kaunteya ! tat kuruSva madarpaNam" / iti gItAyAmiti / tatra, saMskAreNa cittasya vedana-yogyatA-mAcaM sampadyate,* vividiSA tu pravRttimutpAdya avazyaM vedamaM sampAdayati / tasmAt, mumukSorIzvarArpaNaM prazastam / tadevaM hitazabdena dharmasthAbhimatasAdhanatvAbhidhAnAt 'abhISTa-middhiH, prayojanam'-ityuka bhavati(1) / ___ 'dharma,-zabdena vissyonirdishyte| abhyudaya-niHzreyase sAdhanatvena dhArayati, iti dhrmH| ma ca, lakSaNa-pramANAbhyAM codanAsUtre(2) vyvsthaapitH| nanu, "codanA'vagamyastha na smativiSayatvam, sarvavAnanya labhyasyaiva vissytvaavgmaat| atha, manyase!-codanAgamyo'pi, arthavAda-parihAreNa, zAkhAntara-gata-vizeSopasaMhAreNa ca, anuSThAna-krama-maukaryAya saMgTahyate,' iti / tantra, kanya-sUtreSu() ..vividiSA janakam'-ratyArabhya, 'sampadyate'-ityantaM mu0 pustake naasti| (1) hitamityanena zabdena prayojanaM nirdizyate'-iti yat pUrvamupakrAnta, tasyaivAyamupasaMhAraH sNvttH| ato na paunaralayaM / 'codanA lakSaNo'dhimaH', (1501 yA0 1 sU0) ityasmin mI. mAMsAsUtre ityarthaH / tatraitat siddham,- zreyaskaratvaM lakSaNaM, codanA pramANam, iti / taca, tava bhASyAdau vistarato'vagantavtham / kalpasUtrAvi ca mAnAzAkhAgataliGgAdikalpitAni pratyakSavedamUlakAni zrautadhammAnuSThAmakramapratipAdakAni / tAni ca, lAcAyanabaudhAyamAdibhiH pravItAni, tattanAmA prasiddhAni, zrautasUtrAparamAmadheyAni vini| For Private And Personal
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,thA.kA. praashrmaadhvH| tathA maMgTahItatvAt / atona dharmasya viSayatvam"-ityAzayAra, 'shaucaacaarm'-iti| zrayaM bhAvaH / dvividhodharmaH ; zrotaH smArtazca / natra, *prAdhAnAdi-pUrvako'dhIta-pratyara veda-mUlodarza-paurNamAsAdiH zrotaH, anumita-parokSa-yAkhA-malaH zaucAcamanAdiH smaartH| tapa prAdhAnAdeH kalpa-sUtreSu maMgrahe'pi zaucAderasaMgrahAt viSayatvam, iti| ___ nanu smRtyantarevapi zaucAdirutaH, ityatAi,-'vartamAne kalI yuge'-iti / kalo yuge vanamAne sati, yAjanAdhyApanAdInAM jIvanAya asampUrneH, mAnuSANaM jIvanAya, abhyudayAya, niHzreyasAya ca, hitaH, sakaroyodharmaH, brAhmaNa-karTakaH kRyAdiH, mo'tra prAdhAnyena pratipAdyate, iti ananya-labhyatvAt viSayatvam,-datyarthaH / ___ 'yathAvat'-datipadena kAhayAbhidhAyinA saGkocaM nivArayati / natvanyathA kathanam nivAryate, smartRNAM bhraanti-viprlmbhaacprmnH(1)| ataeva 'satyavatI-suta !'-iti smbodhnm| yadA, yoSidapi mtii| mAtA, matya-vAdinI, tadA kimu vakravyaM vedAcAryyastat-putraH satyavAdI,-iti / 'ca'kAreNa su-patra samucinoti / * agnyAdhAnAdi,-rati sa0 so0 pustakayoH pAThaH / + jIvanAbhyudayAya, iti mu0 pustake pAThaH / + kArkhAmabhidadhAnaH-iti sa. mo0 pustakayAH pAThaH / 6 sAlaNAmabhAntyavipralambhAbhyAM tadaprasakta,-rati sa0 so pustakayo: paatthH| // yoSidapi satyavatI,- iti mu. pustake pAThaH / (1) mamAdibhireva mithyAkathanaM smbhvtiitibhaavH| idamatrAvadheyam / smartRNAM sarveSAM mAnyaprasaktiH pramANavizeSAbhAvAdasaGganeva prati 8 For Private And Personal
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhH| [1ba,yA kaa| atra, prokAnAm * adhikAri-prayojana-viSayANaM parasparasambadhovisparaH / tatra, pryojnaadhikaarinnorrthmaanaarthitvm| adhikAribhiH prayojanamarthate / prayojana-viSayayozca janya-janakabhAvaH; jAte dharSe tdnusstthaanenaabhyudy-niHshreys-siddheH(1)| adhikAri-viSayayovopakAryopakArakabhAvaH; viSayaH prayojanamutpAdya adhikAriNaM pratyupakaroti / viSaya-granthayozca pratipAdya pratipAdakabhAvaH / tadevamanuvandha-catuSTayasya sulabhatvAt samAhita-manaskaiH zroTabhirasmin paye pravartanIyam, iti loka-dayasya tAtpArthaH // - nana, parAzara-satyavatAre vyAkhaM prati-praznAvyadhikaraNaH, ityAzaya loka-iyena pariharati,tat zrutvA RSi-vAkyantu sa-ziSyA'gnyarka-sannibhaH / pratyuvAca mahAtejAH zruti-smRti-vizAradaH // 3 // na cAhaM sarva-tatva-jJaH kathaM dhamma vdaamyhm| asmat-pitaiva praSTavyaH-iti vyAsaH suto'bravIt // 4 // - pAktAnAm, iti mu* pustaka pAThaH / + samihAmArkasanibhaH-iti su* mU0 pustake paatthH| / sutovadat, iti su0 mU0, sa. so0 pustakeghu pAThaH / bhAti / pratyuta, mImAMsAyAH prathame'dhyAye matiyAde virodhAdhikaraNe bhASyakArAdibhiH smartRNAmapi bhAntiH samarthitA dRshyte| ataeva, "virodhe tvanapekSaM syAdasati dhanumAnam" (mI0 150 zpA. 30) iti bhagavatAminaH sUtram , "zruti smRtivirodhe tu atireva garIyasA" ityAdi jAvAlAdivacanazca saMgacchate iti / dharmasyAbhyudaya hetutvaM sAkSAt , niHzreyasahetuvanta cittazuddhidvArA vedanotpAdaneneti manyam / For Private And Personal
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 19.,yA kA praashrmaadhvH| 59 iti / sumanna-vaizampAyana-jaimini-pailaiH caturveda-pravartakaH; purANapravartaka-sUta-mahitaH, zivyaiH saha vartate,-iti mshissyH| yathA agnibAlAbhirupetaH, yathA sUryorazmibhiH, evamasau khamamAna-vidyaH shivyairupetH| ataeva mahAtejasvam / tejaH-zabdenAtra brahmA-varcama(1) vivacitam, itareNa tejasA prayojanAbhAvAt / tAmeva vivakSAM "zruti-vibhAradaH' ityanena spssttyti| zruti-smRtyoH krameNAmyarka-dRSTAntau yojniiyau| agniH sannikaTameva dahanapi, ani rAtrau cAvizeSaNa dahati; evamadhIyamAna-pratyakSa zrutiSu katipayAeva dharmAH cAyamAnAbhavanti / yutAvasthAyAmayuktAvasthAyAJcAvizeSeNa jAyante / arkodivaiva bhAsayantrapi, mantrikaSTaM viprakRSThazca akhila bhaasyti| evaM yutAvasthAyAmeva smaryyamAnApi, viprakIrNaneka-bhAkhA-niSTha-dhAH sarve'pi smrynte| atha vA, tapamA atyanta parizaddho'yam,ityasminnarthe, agni-dRSTAntaH / "aniH zuci-trata-tamaH"|| iti shruteH| vahu-viSayAbhivyaki-kSarAve, arka-dRSTAntaH // nanu, evaM mati, 'na cAhaM marca-tattva-ba-iti vacanaM vyAhatam, na, tasya pila-prazaMsA-rUpArtha-vAdatvAt / "apabhavovAnye go * zrutismativizAradaH,-ini sa0 se. pustakayAH pAThaH / + jAyamAnA,-iti bhu0 pustake pAThaH / f yuvAvasthAyAzca vizeSeNa,-iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / jAyante,-iti mu0 pustake paatthH| || zucirbatatamaH, iti sa* * pustakayoH pAThaH / (1) brahmavarcasaM vedAdhyayanatadartha jJAnaprakarSacataM tejaH / For Private And Personal
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| azvebhyaH" iti vacanaM yathA gavAzva-prasArtha, na bajAdInAM pazutvaM niSedhati; pratyakSa-virodhAta, agnISomIyAdi-paNa virodhAca, eka midaM vyAsa-vacanaM na vyAsasya sarvajJatvaM niSedhati, kintu pitaraM prshNsti| yadA,-guru-viSaye vinayaH karttavyaH, ityAdyAcAra-zikSAmidamukam / atha vA,-'nacAim'-dati vadatAvyAsasyAyamAzayaH; -saMprati kali-dharmAH pRcchAnne, na tAvadaha khataH kali-dharma-tatvaM jAnAmi, asmat-pitureva tatra prAvINyAt ; ataeva, "kalo pArAzarasmRtiH" iti vakSyate, yadi, piTa-prasAdAt mama tadabhijJAnam , naI, maeva pitA praSTavyaH; na hi, mUla-vakari labhyamAne, praNADikA(1) yujyate, iti / __pAlanAt 'pitA' / pAlakatvaM ca atra, kali-dharmopadezena,iti prastAvAnusAreNa draSTavyam / anayaiva vivakSayA janaka-tAtAdi zabdAnupekSya piTa-zabdaM pryukt| 'eva'kAreNa, anye manorovyAva yante / yadyapi, manvAdayaH kali-dharmAbhijJAH, tathApi, parAzarasthAsmin viSaye tapovizeSa-valAdamAdhAraNa: kazcidatizayodraSTavyaH / pathA, kAva-mAdhyandina kAThaka-kauthuma-naittirIyAdi-zAkhAsu kaNvAdInAmasAdhAraNatvam ,(2) tadadatrAvagantavyam / * yatra, 'tatra'-iti adhikaM sa mo0 pustakayoH / + madabhijJAnaM,-iti mu0 pustake pAThaH / + guvAdi, iti sa0 pustake paatthH| 5 navyAvaryante,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) prnnaaddikaa-prmpraa| (2) vaizampAyanohi sI zAkhAmadhItavAn, kaThaH punarekA, sa tatra chata. For Private And Personal
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA.kA. praashrmaadhvH| 'vyAsaH sutaH' ityuktarayamAzayaH;- kali-dharma-sampradAyopetasthApi parAzara-sutasya yadA taddharma-rahasyAbhidhAne saGkocaH, tadA kimu vakravyamanyeSAm, iti / tadevaM vyAsa-mukhena parAzare gauravAtiNya-buddhimutpAdayituM parAzara-smRtyavatAre'pi vyAsaM prati praznona vyadhikaraNaH, ityavagantavyam // yathAvidhi-gurUpasattyA vidyA-prAptiH, ityabhipretya, upasattiM darzayati,tataste RSayaH sava dharma-tattvArtha-kAMkSiNaH / RSi vyAsaM puraskRtya gatvA* vadarikAzramam // 5 // iti| sarvaca vastuni sAmAnyena jJAte vizeSeNAjJAte jJAnAkAGkSA bhvti| dharma-zabdo'tra sAmAnyamabhidhane, tattvArtha-zabdo vishessm| tatra, sAmAnyam-adhIta-vedana zruta-vyAkaraNena lakSaNapramANa-kuza lena(9) puruSeNa jJAyate / vedohi dharma-sAmAnyaM nirUpayati;-"dhovizvasya jagataH pratiSThA" iti| (2)zAkhAntarAdhyAyi * gatAH, iti sa. mA. mu. mU0 pustakeSu / jagmuH,-se0 mU. pustake paatthH| vaDa-parizramAlabdhAtizayA'nyebhyoviziSyate / etanivandhanaiva kaThAdi saMjJAvizeSAH shaakhaavishessaannaam| tathA ca jaiminisUtram / "yAkhyApravacanAt" (mI0 1 a0, 1 pA0 3 sU.) iti / prakalaM vacanaM prava. canam / tatkRtA kaThAdisamAkhyA vedazAkhAnAmiti sUtrAthaH / (1) samAnAsamAnajAtIyebhyo vyavacchedakam yat , tat lakSaNam / pramiti sAdhanaM pramANam / (2) nanu yasyAM zAkhAyAmiyaM zrutirnAsti tacchAkhAdhyAyinAM kathaM sAmAnyato For Private And Personal
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [9kha0,yA kaa| mastu vyAkaraNa-vakhAt tadabhijJAnam / abhyudaya-niHzreyase dhArathati, iti vyutptterdrshittvaat| (cauNadika-prakriyAyAmakubhalakhet lakSaNena jAnAti / arthave sati codanA-gamyodharmaH, iti lkssnnm| tatra, artha-zabdena zyenAdyabhicArANA amarthAnAM nivRttiH / "jyenenAbhicaran yajeta" iti zrutyukasyA yena-nAmaka-yAga-phakhasya zatru-vadhasya "na hiMsthAt mAbhUtAni" iti niSedha-viSayatvena amarthatvAt taddhetoH zyenasthApyanarthavam ; gyenasya kharUpatoniSedhA viSayatvAt vidheyatvamapyaviruddham(2) / na ca, niSedha-viSayatvenAgrISomIya-vadhasthApi arthazabdena vyAvayAdavyAptiH, iti shniiym| tatra, vizeSa-vidhinA sAmAnya-niSedhasya apohittvaat|| codanA * jAnAtu, iti sa* so pustakayoH pAThaH / + zyenAbhicaraNAdInAm,-iti mu. pusake pAThaH / iti zruteSatasya,-iti mu* pustake pAThaH / 6 sarvabhUtAni, iti mu* pulake pAThaH / || bhagopitatvAt, iti sa0 mo* pustakayoH pAThaH / dharmajJAnamityAzavAha zAkhAntarAdhyAyina iti / kartari SaSThIyam / karTa tvacAbhijJAnakriyApekSayA izvyam / darzitAyAvyutpattaroNAdikaprakrigasAdhyatvAt natrAthutyanasya sAmAnyena dharmajJAne upAyamAha baukhAdikati / tathA ca dhyenAdeH kharUpatAvidheyatvaM vAstavameva / phalahArA banarthavamaupacArikameveti bhAvaH / taduktam (mI0 ro0 vA. 1701 pA0 2suu0)| "yenAdInAM vidheyatvAdiSyasyApi ca sAdhanAt / upacArAdanarthavaM palahAreNa varNyate"-iti / sarvametat codanAsUtravAttike vistaratA vicaaritm| For Private And Personal
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA*] praashrmaadhvH| zabdena prtykssaarryaavRttiH| 'ghaTaM kura'-iti laukika-vidhAvatiyAptiH(1)-iti cet / na, codanA-zabdasya veda-viSaye prasiddhalAt, pahajAdAviva avayavArthasya prvRttynimitttvaat(2)| uka-lakSaNAbhidhAnenaiva 'dharSe codanA pramANam'-dUtyarthAdabhihitaM bhavati(2) / evaM khajaNAdibhiH sAmAnyena jAte'pi eSINAM tadvizeSa-jJAne bhvnthevaakaakssaa| tatra, vizeSa-pra-kuzAtrAt vyAsasya purskaarH()| kalikalmaSa-vimocana-hetutvAt akSayya-phala-hetutvAca vadarikAzramanivAsa:(1) / tadukaM kUrma-purANe, "vAzramamAsAdya muchata kali kalmaSAt / taba nArAyaNodevAnareNAste sanAtanaH / akSayaM taca dattaM sthAjjayaM vA'pi tathAvidham / mahAdeva-priyaM tIrthaM pAvanaM tavizeSataH / nArayeca piDhana sadhAn dattvA zrAddhaM vizeSataH" / iti // 5 // (1) tasyApi kriyApravartakavAkyatvena codnaatvaavishessaaditybhimaanH| (2) tathAca codanAzabdaH paJjAjAdizabdavat yogarUpaH, iti na yogArthamAtra satra pravRttinimittaM yena laukikavidhAvatiSyAptiH syAt / kintu prasiyA vaidikavidhivAkyamAtre tasya pravRttiritibhAvaH / "codanAlakSaNo'ryodharmaH"-(mI0 eca0,1pA0, 2 sU0) iti sUtra praNayatA jaimininetizeSaH / (8) puraskAro'grataH karaNam / (5) parAzarasyeti zeSaH / parAzaraM mahamdhI tatra gamanena tasya sanivA satva prtiiteH| For Private And Personal
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| tapeo'tizayaM dRSTvA dRzyantAnRtyanti gAyanti c| anena devairapi arthanIyatvam Azramamya prdrshitm| yukta caitrat , deva-janmano'pyuttamasya(1) phalasthAtra sampAdayituM shkytvaat| athavA, yakSAdayomumukSavaH manto'trAgatya mokSa mAdhanatvena nRtta-gItAbhyAM IzvaraM bhjnte| ataeva yAjavalkyene damukrama "vINA-vAdana-tattvajJaH zruti-jAti-vizAradaH / tAla jJavAprayAsena mokSa-mArga nigacchati (2) // iti // gurUpamattAvanuSTheyaM prakAra-vizeSaM darzayati,tasminnRSi-sabhA-madhye zikti-pucaM parAzaram / sukhAsInaM mahAtejAH muni-mukhya-gaNatam // 8 // kRtAJjali-puTAbhUtvA vyAsastu RSibhiH sh| / pradakSiNAbhivAdaizca stutibhiH samapUjayat // 6 // * mokSa,-iti mu. pustake nAsti / / nRtyagItAbhyAM,-iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / / zakti-- iti mu0 ma0 pustake pAThaH / 6 mahAtmAnaM, - iti mu. mU0 pustake, mahAtejomunimukhya, iti se. ma0 pustake paatthH| // vyAsazca RSayastathA,-iti mo0 mU0 pustake pAThaH / paryApUjayat, iti sA0 ma0 pustake pAThaH (1) mokSarUpamyetyarthaH / zrutinAma kharAvayavaH zabdavizeSaH / jAtayaH ghar3ajAdyAH svarabhedAH sapta zuddAH, saGkIrNAzcaikAdaza / militvA tvaSTAdaza bhavanti / tAlaH kAmnakriyAmAnaM gItapramANamiti yAvat / For Private And Personal
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA praashrmaadhvH| iti / 'tasmin',-iti AzramokiH / vakSya mANa-dharmANAmazeSamuni-sammatatvaM darzayitum, 'RSi-sabhA'-ityuktam / SiSvapi vizeSeNa smRti-kAriNaM goca-pravartakAnAM(1) ca, atri-yAjJavalkyAdInAM sampatti vivakSitvA zrAi, 'muni-mukhya'-iti / na kevalaM tapobalena parAzarasya mahimA, kintu viziSTa-janmanApi, ityAha, shkti-putrm,iti| ayaJca mahimA, 'parAzara'-zabda-nirvacana-pAlocanayA vispaTamavagamyate / taca nirvacanaM mahadbhirudAhRtam, "parAThatAH zarAH yasmAt rAkSasAnAM badhArthinAm / ataH parAzaronAma RSirukomanISibhiH / parasya kAmadevasya zarAH saMmohanAdayaH(1) / na vidyante yatastena RSiruktaH parAzaraH / pareSu pApa-citteSu nAdatte kopa-lakSaNam / zaraM, yasmAt tataH proka RSireSa* parAzaraH / paraM mAturnijAyAyadudaraM tadayaM yataH / camuccArya nirbhidya niragAt sa parAzaraH" / iti / 'sukha'-zabdenakAyyaM ca vivakSitam ;-cittasyAzeSa-vikSepa ___ * Rvireva,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) gotraM vaMzaparamparAprasiddamAdipuruSabrAhmaNavarUpam / tacca kAzya pAdi prasiddhameva / (2) sammohanAdayazca, .."sammohanonmAdanau ca shshessnnstaapnstthaa| stambha nazcetikAmasya paJca vANAH prakIrtitAH"-itya ne noktAH / For Private And Personal
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [11.yA kaa| parihAreNaikAthya yathA bhavati, tathopaviSTamityarthaH / aikAyya-prAmInamahAtejaH-padAni pUrva vyAkhyAtAni // 'aJcali'-padena bhaktyatizayodyotyate / parayA bhaktyA gurUpadiTArtha-tattvamAvirbhavati / tathAca, zvetAzvatara-zAkhAyAM zrUyate, "yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurI / tasyaite kathitA hyAH prakAzante mahAtmanaH" / iti / antareNa gurubhkimupdisstto'pyaanissphlobhvti| tadapi kacit zrUyate, "adhyApitA ye gurUn * mAdriyante viprAvAcA manasA karmaNA vA / yathaiva te na gurubhijanIyA tathaiva tAn na bhunakti zrutaM tat" / iti / yathA gurumanATriyamANAH ziyyA: na guruNA pAlanIga:(1) tathA tat zrutamapi tAn ziSyAn kha-phala-dAnena na pAlayati,ityarthaH / devavadguroH pUjanIyatvAt tasmin pradakSiNAdayoyujyante / nahi, AvAhanAsana-svAgatAdayo'pyupacArAH prApyante, iti cet, prApyantAM nAma, pradakSiNAdInAmupalakSaNatvAt / athavA,-dUrAdAgatya - * gurU,-iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / + gurojinIyAH, iti sa0 se. pustakayoH pAThaH / tat zrutamadhItAn,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) 'bhujapAlanAbhyavahArayo'-iti dhAtupAThAdayama labhyate / For Private And Personal
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,vA kA.] praapurmaadhvH| praashrmaadhvH| guha-darzanaM kurvatAmu citAH pradakSiNAdayaeva,-iti tAvanno'tra nirdizyante // jopasatteryathAvidhitvaM dyotayituM, guroH paritoSa-pUrvakaM kRpAvizeSamAdarzayati, tataH * sntusstt-hRdyH| praashr-mhaamuniH| Aha sukhAgataM brUhItyAsInomuni-puGgavaH // 10 // iti / guru-santoSasya zreyohetutvamanvaya-vyatirekAbhyAM purANamAre'bhihitam, "gurAvatuSTe'tuSTAH syuH sarve devAH dvijottmaaH!| tuSTe tuSTAyatastasmAt sarva-devamayoguruH / zreyo'rthI yadi; gurvAjJAM manasA'pi na lavayet / gurvAjJA-pAlakoyasmAt jnyaan-smpttimshnute"| . iti| zrAdara-pUrvakeNa svAgata-prazna kRpaavishessodrshitH| zrAdarAA su-zabdasya viruti:(1)| athavA,-su-zabdenakena zrAgamane laukika saukhyamukrama, dvitIyena yathAvidhyupasatti-lakSaNaM zAstrIya sauSThavamucyate / RSiSvAgateSu parAzareNAbhyutthAtavyam / iti zaGkA * atha,- iti sa0, seA0, mu0 ma0 pastakeghu pAThaH / + santue-manasA,-iti mu0 mU0 pustake pAThaH / 1 bAgamane,-iti mu0 pustake nAsti / 5 parAzareNApyutyAtavyam , iti mu0 pustake pAThaH / (1) khAgatazabdepi sazabdasya praviztvAt yasya dizaktiriti bodhyam / For Private And Personal
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| thaa.kaa.| vArayati 'zrAmInaH' iti / tatra hetutvena parAzaromahAmuni-munipuNava-zabda-dayena* viziSyate / mahAmuni-munipuGgava-zabdo krameNa vayamA vidyayA ca jyeSThatvamAhatuH / ubhayavidha-jya SThayAt na anenAbhyutthAtavyam // AsInena yathA khAgataM pRSTama, evamAgatenApyavasthitasya kuzalaM praSTavyam / ataH prathamaM tat pRSTvA gurUNAM svakIya kuzale'bhihite mati pazcAt bhutsitArthaM pRcchati, ityAha,kuzalaM samyagityuttA vyAsaH pRcchatyanantaram / rati / uktA, guru-mukhAt kuzalaM zrutvA ca, ityadhyAhatya yojanIyam // bubhutmitArthe prazna-prakAraM darzayati, yadi jAnAsi bhakti me| snehAhA bhakta-vatsala // 11 // dharme kathaya me tAta! anugrAhyodyahaM tavA / * parAzaraH zabdadayena,-iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / + tataH prathamaM tattvavidA,-iti ma0 pustake pAThaH / / vyAsaH sukhAgataM ye ca RSayastu samantataH / kuzalaM sambagiyuktA vyA seo'ecchattataH param, iti se0 mU0 pustake pAThaH / mu0 mU0 pustake tu, pavArDamevameva / uttarAI tu,-kuzalaM kuzale yuktA vyAsaH ecchatyataH param, iti vizeSaH / ityAratyA,-iti sa0 se. pustakayAH pAThaH / || me bhakti-iti se0 mU0, mu0 pustakayAH pAThaH / pA hyanugrAhyopyahaM tava,-iti ma0 pustake, anugrAyojanastava,-iti mo0 mU0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1. kA. praashrmaadhvH| iti / priyaH ziSyaH putrovA rahasyopadezamaIti, netaraH / meo'yamarthaH chandogairmadhu-vidyAyAmAnAyate / "idaM vAva jyeSThAya putrAya pitA brahma prabrUyAt praNAyyAya(9) vA'ntevAmine nAnyasmai* kasmaicana"iti / ato'tra, vyAsasya putratvaM ziSyatvaM ca asti, ityabhipretya pn-dyopnyaasH| yadi liGgairmadIya mAnase bhaki-vizeSo'numIyate, tadA tava bhaka-vatsalatvAt ziyya-buddhyA mAmanugrahANa, ananumAne'pi putra-snehAt anugrA hyo'ham / sarvathA'pyupadeSTavyaeva dharmaH // nanu, santi bahavodhamAH manvAdibhiH prokAH, tatra kodho bhavatA bubhutsitaH ? ityAzaya, bubhumitaM parizeSayituM buddhAn dharmAnupanyasyati, zrutAme mAnavAdhIvAziSThAH kAzyapAstathA // 12 // gArgeyAgautamIyAzca tathA cozanasAH zrutAH / aviSNozca saMvattIt dakSAdaGgirasastathA // 13 // * prANAnyAyase'ntevAsine vA'nyammai,-iti mu0 pustake pAThaH / + gArgeya-gautamIyAzca,-iti mu0 pustake pAThaH / / + 'zrutAH' ityatra, smRtAH-iti sa0 so0 pustakayoH pAThaH / idaM zlo- . kAImevAnyanAnyathA paThitam / tathAhi,-gArgeyA gautamAzcaiva tathA, cauzanasAH smRtAH, iti mu0 mU0 pustake, gArge ya-gautamAdhamAH tathA gopAlakasya ca, iti mo0 ma0 pustake pAThaH / 6 barviSNoca sAMvatAdAkSA yAGgirasastathA,-iti ma0ma0 pustake, borviSNazca saMvAdakSAGgirasa eva ca,-iti me* mU0 pustkepaatthH| (1) praNAjyAya sammatAya / For Private And Personal
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [1ba0,yA0kA* / zAtAtapAcca hArItAt yAjJavalkyAttathaiva ca / Apastamba-kRtA dharmAH zaGkhasya likhitasya ca // 14 // kAtyAyana-kRtAzcaiva tathA praacetsaanmuneH| / iti / 'me zrutAH' mayA zrutAH, ityarthaH / saMbandha-sAmAnya-vAcinyAH SaSTyAH karta-kRti-lakSaNe vizeSe pryvsaanaat| atre:'-ityAdInAM paJcamyantAnAM 'zrutAH' ityanenAnuSakena saMbandhaH / zrApastambena kRtAH proktAH, dUti yAvat / zaGkhasya likhitasya ca saMbandhinAdharmA:(1) / tAbhyAM prokratvaM tatsaMbandhitvam / pracetAeva prAcetasaH / vAyasa-rAkSasAdAviva khArthe tddhitH(1)| astu vA, pracetasaH putraH kazcit dhrmshaastrkaarH| nanu, mAnavAdayaH(1) smArtta-dhAH zrutAzcet , nAI mA nAma te bubhutsyantAM zrItAsvagrihotrAdayovubhutsivyanne? ityAzayAha * zAtAtapAzca hArItA yAjJavalkAkRtAzca ye, - iti mu* mU0 pustake, zAtAtapasya haritaH yAjJavalkAkRtAstathA, --iti so0 ma0 pustake paatthH| + prAcetasakRtAca ye,-iti mu. ma. pustake paatthH| yApastamba, ityAdi, kAtyAyana, ityAdi sokAIdayaM viparyasya paThitaM mu0 ma. pustake, me0 mU0 pustake ca / * saMvaddhasAmAnyavAcinyA SaSThayA,-iti mu* pustake pAThaH / 5 vubhutsyante,--iti mu0 pustake pAThaH / (1) zrutAH,-ityanudhaktanAnvayAievyaH / (2) vayaH (pakSI) eva, vAyasaH, rakSa eva rAkSasaH, iti khArthe tddhitH| (3) manorime mAnavAH (proktatvaM tatsambandhaH) ve pAdayoyeSAM mArtadhammAgAM te tthokaaH| For Private And Personal
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110, thA.kA.] praashrmaadhvH| zrutAyate bhavat-protAH zrutyAme* na vismRtaaH||15|| asmin manvantare dhamAH kRta-cetAdike yuge| iti| ye pratyakSa-zrutInAmA: agnihotrAdayodhAH , ete mayA shrutaaH| tadetat tavApi prasiddham ,-dati dyotanAhi -shbdH| tatra hetuH; 'bhvt-prokaaH'-dti| vyAsaH parAzarAdadhItavAna , iti pauraannikaaH| zrutAnAmapi vismRtizcet, punarapi smaraNamapekSyeto,ityAzakya 'na vismRtAH' ityuktam / prAyeNAgnihotrAdInAM kalI durlabhatvamabhipretya 'kRta-tretAdike' ityukam / zrAdi-zabdena chAparaM gtthyte| 'asmin manvantare'-iti nirdezaH pradarzanArthaH / natu, manvantarANyatItAnyanAgatAni vA vyavacchidyante / nayavacchede prayojanAbhAvAt / na hi, nAnAvidheSu manvantareSu dharma bhidyamAnaM kvacidupalabhAmahe / asmin manvantare kRtAdikeSu yugeSu prAyeNa sambhAvitAnuSThAnAH pratyana-zrutyAH ye dhamAH, te'pi mAnavAdi-smArtadharmavat zrutatvAnna vubhutmitAH // idAnoM pariziSTaM vubhutsitaM pRcchati,sarve dhamAH kRte jAtAH sarve naSTAH kalau yuge||16|| cAturvarNya-samAcAraM kiJcit sAdhAraNaM vd| iti / sarca-zabdodeza-kAlAvasthAdi-bhadena dharmANaM vahuvidhatvamA caTe / etaca mahAbhArate zrAnuzAsanike parvaNi umA-mahezvara-saMvAde prapaJcitam,* zrotArthAste,-iti sa0, sA0, mu0 mU0 pustake ghu pAThaH / zravaNamapekSyeta,--iti samIcInaH pAThaH / 10 For Private And Personal
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| "dharmAH vahuvidhA: loke zruti-bheda-mukhodbhavAH(1) / deza-dharmAzca dRzyante kula-dharmAstathaiva ca / jAti-dharmAH vayo-dhA: gaNa-dhAzca zobhane ! / zarIra-kAla-dharmAzca zrApaddhAstathaiva ca(2) / etaddharmasya nAnAtvaM kriyate lok-vaamibhiH'| iti| te ca sarca dharmAH prANibhiH kRta-yuge yathAvadanuSThitAbhavanti, yuga-sAmarthyena dharmasya catuSpado'pi aprikssyaat|| tretAdiSu krameNa kSIyamANAdharmAH kali-yugAvasAne sarvAtmanA vinaSTAbhavanti / tadetat sarvaM purANa-mAre vistareNa pradarzitam, "kRte catuSyAt makaloyAjopAdhi-vivarjitaH / * caturvidhAH,-iti sa. so0 pustakayAH pAThaH / + aparikSayaH,-iti mu0 pustake paatthH|| + purANakAreNa,-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / niyAjopAdhivarjitaH, iti sa0 mo0 pustakayAH paatthH| (1) mukhazabdo'tra AdyarthaH / atibhedamukhebhya udbhavoyeSAM te tthokaaH| (2) dezadhammAH prAcyAdibhiranaSThIyamAnAholAkAdayaH / kuladhammAH, "vA ziSThAH paJcacar3AH sy"-ityaadyH| jAtidhammAH brAhmaNAdInAM yaajnaadyH| vayAdhammAH avarSasyopanayanamityevamAdayaH / guNadhamAH abhiSiktasya prjaapaalnmityaadyH| yatredamuktam, "yogugana pravartata guNadharmaH sa ucyate / yathA mahabhiSiktamya prajAnAM paripAlanam" iti / zarIramAH kRSNakezasyAdhAnaM palitazira sAvana-gamanamityAdayaH / kAladhammAH saMkrAntyAdI daanaadyH| bApa dammAH Apadi sarveSAmanantarArattirityAdayaH / For Private And Personal
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pApA kA praashrmaadhvH| . vRSaH(1) pratiSThitodhamanuSyeSvabhavat * puraa| . dharmaH pAda-vihInastu tribhiraMzaH pratiSThitaHbetAyAM, dvApara'rddhana vyAmizrodharmaSyate / / tri-pAda-hInastiyye tu sattA-mAtreNa tiSThate" / iti / tivyaH kaliH / tathA sahaspatirapi "kRte'bhUt makalodharmastretAyAM cipadaH sthitaH / pAdaH praviSTo'dharmasya matsara-dveSa-sambhavaH(2) / dharmAdhI samA bhUtvA dipAdau dApare sthitii| tiSye'dharmasvibhiH pAdaH ||dhrmH pAdena maMsthitaH" / iti / tathA laiGga-purANe kalI dharma-nAzaM prastutya taddhetunvena puruSadoSaupanyastaH,-. "zrAdye kRte tu yodharmaH sa tretAyAM pravartate / dApare vyAkulIbhRtaH praNazyati kalo yuge| tithye mAyAmasUyAJca vadhaJcaiva tapakhinAm * manuSyevvavasat, iti sa. so0 pustakayoH paatthH| + dvApare tvaddhaM tathA dho'vatiSThate, -- iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / + sahaspatinApi,- iti mu0 pustake paatthH| tripadi,- iti mu. pustake paatthH| // tiSye dharmaH sthitiH pAdaH,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) vRdhaH vRssruupii| (2) matsaradeghasambhavo'dharmasya pAdaH dharmasya kSINapAdasthAne praviSTa ityarthaH / For Private And Personal
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [110yaa0kaa| sAdhayanti narAstatra tamamA vyAkulendriyAH" / iti / viSNa-purANe'pi, "varNAzramAcAravatI pravRttirna kalI nRNAm * / na sAma-yajugvarga-viniSpAdana-hetukA" / iti / Aditya-purANe'pi "yastu kArtta-yuge dhana karttavyaH kalau yuge / pApa-pramakAstu yataH kalau nA-narAstathA" / iti / ataH kalau prANinAM prayAsa-mAdhye dharme pravRttyasambhavAt sukarodho'tra vubhutsitH| sa ca dvividhaH caturNa varNAnAM sAdhAraNo'mAdhAraNazca / tatra, mAdhAraNorahaspatinA nirUpitaH,-- "dayA kSamA'nasUyA ca zaucAnAyAsa-maGgalam(1) / akArpaNyAspRhatve ca sarva-mAdhAraNAime" / iti / tathA viSNunA'pi, "kSamA satyaM damaH zaucaM dAnamintriya-saMyamaH / ahiMsA guru-zuzrUSA tIrthAnusaraNaM dayA / * yage,-iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / + na sAmaRgyajavargaviniSpAdanahetukI,-iti sa.sApustakayAH paatthH| sarvasAdhAraNovidhiH,-iti sa0 sa0 pustakayAH paatthH| (1) dayAdilakSaNAni gRhaspatinaiva darzitAni / paranta prasiddhatvAttAnya pekSya kevalamanAyAsa-maGgalayorlakSaNamucyate / "pArIraM podyate yena sazubhenApi karmaNA / atyantaM tanna kurvIta anAyAsaH sa ucyate / prazastAcaraNaM nityamaprazastavivarjanaM / etaddhi maGgalaM proktapibhistatvadarzibhiH" iti / For Private And Personal
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir eca.,yA kA parAbharamAdhavaH / MONS prAtma-patvamaleAbhava (1) devatAnAca pUjanam / anabhyasUyA ca tathA dharmaH saamaanyucyte"| asAdhAraNo'pi vRhaspatinA smaryyate-- "khAdhyAyo'dhyApanaJcApi yajanaM yAjanaM tathA / dAnaM pratigrahazcApi Sada karmANyayajanmanaH / ijyA'dhyayana-dAne ca prajAnAM paripAlanam / zastrAstra dhAraNa(2) sevA karmANi kSatriyasya tu / khAdhyAyoyajanaM dAnaM pAnAM pAlanaM tathA / kumIda-kRSi-vANijyaM(da) vaizya-karmANi sapta vai| zaucaM brAhmaNa-zuzrUSA satyamakrodhaevaca / zadra karma tathA mantronamaskAro'sya coditH"| iti / gotAkhapi bhagavAnA "brAhmaNa-kSatriya-vizAM drANAJca parantapa! / karmANi pravibhakAni svabhAva-prabhavairguNaiH / * yAtmavratamalobhatvaM-iti sa0 so pustkyoH| yAvatvamalAbhava, iti mu0 vi0 sa0 paatthH| + devabrAhmaNapUjanam, iti mu0 vi0 sa0 paatthH| * yasAdhAraNAzca vRhaspatinA maryyante,-iti mu0 pustake pAThaH / zubhAstra, iti mu. pustaka paatthH| (1) yAtmapatvamAtmarakSitvam / (2) yena ehItena parohanyate, tat zastram / yena ca muktona, tadastram / (2) kusIdaM raddhijIvikA / For Private And Personal
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [110,yA kaa| zamodamastapaH zaucaM zAntirAjavameva ca / jJAna vijJAnamAstikyaM brAhyaM karma khabhAvajam / zaurya tejotirdAkSyaM yuddhe cApyapalAyanam / dAnamIzvarabhAvazca kSAcaM karma svabhAvajam / kRSi-go-rakSa-vANijyaM vaizyaM kI svabhAvajam / paricaryAtmakaM karma hadrasyApi svabhAvajam" / iti / evaM vaividhye mati sAdhAraNo'smin zloka pRcchyte| 'kiJcit' -iti kriyaa-vishessnnm| tathA mati, kimaH saGkocavAcitvAt saMkSepeNetyarthaH sampadyate / (1) yuktaJcaitat , asAdhAraNa-dharma-prazne "vistarAta" iti vakSyamANatvAt(2) iti // atha, asAdhAraNaM dharma pRcchati,catuNAmapi varNAnAM karttavyaM dharma-kovidaiH // 17 // brUhi dharma-svarUpa-jJa! sUkSma sthUlaJca vistarAt / iti| dharma-kharUpe vAdi-vipratipatteH tadIya-vivekasya duHzaka * brahmakarma,-iti sa0 so0 pustakayoH, ha0 gItAsu ca pAThaH / + vaizyakarma,-iti sa. se. pustakayoH, 10 gItAsa ca paatthH| + kalau,-iti mu. pustake pAThaH / 5 zloko'yaM mu0 mU0 pustake nAsti / (1) chatra loke sAdhAraNadharmaprazna ityetadupapAdayati yuktazcaitaditi / (2) tathA ca, sAdhAraNadharmyasya saMkSepeNa kathanaM asAdhAraNasya tu vistareNa, - iti prshuraashyH| For Private And Personal
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,pAkA* praashrmaadhvH| tvAt tatra prAvINyaM vivakSitvA 'dharma-kharUpa-jJa!' iti maMtrAyate / (1)tArkikAstAvat Atma-guNa dharmAdhammo, ityAhuH / "vihita-kriyayA mAdhyodharmaH puMmoguNomataH / pratiSiddha-kriyA-mAdhyaH ma guNo'dharmaucyate" / iti| mImAMsakAstu, "codanA-lakSaNo'ryodharmaH" (mI0 101 pA. 20) ityastrayan / taca, bhATTAmanyante, "Travya-kriyA-guNAdInAM dharmAnvaM sthApayiSyate / teSAmandriyakanve'pi na tAdrapyeNa dharmAtA / zreyaH-sAdhanatA hyeSAM nityaM vedAt pratIyate / tAdraSyeNa ca dharmatvaM tasmAnnendriya-gocaraH" / iti| prAbhAkarAstu, kArya-niyogApUrva-zabdairucyamAnaM dhAtvartha-sAdhya vargAdi-phala-sAdhanamAtma-guNaM dhrmmaahuH| (2)durbivecyatvaJca mahAbhArate dhRSTadyumnenAkram "adhIdharmaiti ca vyavasAyona zakyate / kartumasmadidhairbrahman ! atonA vyavasAmyaham" / * duHzakatvAt ,-iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / + puMsAdhauguNomataH, iti mudeg pustake pAThaH / t paMguNo'dharma ucyate,-iti ma pastake paatthH| 6 durvivecatvaJca,-iti sa0 so0 pustakayAH paatthH| || atra, droNaparvaNi,-ityadhikaM sa0 sa0 pustakayoH / nA tateona,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) dharme vAdivipratipattiM darzayati tArkikA iti / (2) dharmavivekasya duSpakatvamAi ruvivecyatvaceti / For Private And Personal
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [110yA0kA / iti / IdRzasyApi dharmasya svarUpamavyAkulojAnAtItyasti tatra prAvINyam / dharma-svarUpaJca vizvAmitrAha, "yamAryAH kriyamANantu zaMsanyAgamavedina: / sadhIya vigaIn tamadharma pracakSate / IdRzasya hi dharmasya svarUpaM vyAkulona tu / jAnAtItyasti tatrApi prAvINyaM dharma-zAlinAm" / dAte / manurapi, "vidvadbhiH sevitaH madbhinityamadveSa-rAgibhiH / hRdayenAbhyanujJAtoyodharmastaM nivedhita"(1) / iti / nanvevaM dharma-svarUpamanirUpitameva sthAt || tathAhi, vizvAmitramanu-vAkyAbhyAM tAvat sAmAnyAkAraH pratIyate, natu dravya-guNAdi * zaMsantyAgamavedibhiH,-iti tithitattve paThaH / "AgamavedibhiH kriya mANamiti saMvandhaH,"-iti vyAkhyAtaca tatra / + vigaInti,--iti tithitattve paatthH| + etadanantaraM 'iti'bdomudritapastake prAmAdika iti lakSyate / uttara lokasyApi vizvAmitrIyatvaM vaktavyaM anyathA asateH / vizvAmitravAkyayormadhye ca 'iti'zabdo na saGgacchate / 5 ko'yaM sa0 sa0 pustakayAnAsti / || dharmo'nirUpitaeva syAt,-iti mu* pustake pAThaH / (1) vidbhirityasya vedavidbhirityarthaH / vedavihniH mevitaH, ityanena veda pramANakatvamuktaM / hRdayenAbhyanujJAtaityanena shreyHsaadhntvmukt| tatra hi hRdayamabhimukhIbhavati / tathA ca, vedapramANakaH zreya sAdhanodharma ityuktaM bhavati / For Private And Personal
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a.,yA kA0] praashrmaadhvH| rUpAvizeSAkAraH, vAdinastvatra vipratipannAH,-dati bhavatevokam / etadevAbhipretya mahAbhArate rAja-dharme smaryate, "na kalmASona kapilAna kRSNona ca lohitaH / aNIyAn tura-dhArAyAH, kodharma vakumaIni" / iti| naiSa doSaH / uka-vAkyayoradharma-vyArattasyAkAra-vizeSasya spaTaM pratIyamAnatvAt / vAdi-vipatipattezca samAdhAtuM shkytvaat| svAdisAdhanasya zAstra kamamadhigamyasyAtizayasya dharmatvena sarva-sampratipatteH / sa cAtizayodividhaH dravyAdi niSThaH, zrAtma-niSThazca / tatrAtma-niSThasthAtizayasya mAnAt phala-sAdhanatvAt, phala-niSpatti-paryantaM cirakAlamupasthAnAcca tadivazyA prAtmaguNa pUrva-zabda-vAcyodharmaH, -iti tArkika-prabhAkarAvAhatuH / unasthApUrvasya phalotpatti-dazAtvamabhipretya tat-sAdhanabhRtodravyAdyatizayo dharmaH, ityAhubhATTAH / brahmavAdinAmapyetadaviruddhama, "vyavahAre bhaTTa-nayaH" (1)itybhyupgmaat| evaM dharma-kharUpe nirUpite mati, avyAkulatvena tadabhijJatvaM sambhavati / caturNa varNanAM madhye dharma-kovidairasAdhAraNa-dharmAbhiH kartavya vistraabhi| sa ca karttavyodharmAdhividhaH, sthUlaH sUkSmatha / manda * bhavati,-iti mu. pustake pAThaH / yadyapi advaitavAdinAM nAstyeva brahmAtirikta kiJcit , tathApi teja mate'pi paramArthadazAyAmeva tathAnvaM / vyavahAradazAyAnta bhATTamataM tairanakhiyate, --iti bhAvaH / For Private And Personal
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praabhrmaadhvH| [10,zrA kA matibhirapi sukhena budhyamAna: zaucAcamana-sandhyA-vandanAdiH sthUladharmAH / zAstra-pAraGgataiH paNDitaireva boddha yogyaH ; itareSAmadharmatvabhrAnti-viSayodraupadI-vivAhAdiH sUkSmodharmaH / tathA ca mahAbhArate,drapadaH ekasyAH yoSito vahu-patitvaM loka-veda-viruddhaM manvAnaH adhicikSepA(1) / tatra, loka-virodhaH sphuTaeva tiryakSvapi, ekasyAM gavi vRSabha-daya-yuddha-darzanAt / vede'pyevaM zrUyate / "ekasya bahyo jAyAbhavanti, naikasthAvahavaH syuH patayaH" iti / "yadekasmin yUpe de razane parivyayati, tasmAdekoDhe jAye vindate, yanaikAguM| rathanAM dvayoryapayo: parivyayati tasmAnnaikA dvau patI vindate"iti ca / tatra, drupada-bhrAnti-mivRttaye yudhiSThirAha, "loka-veda-viruddho'yaM dharmAdharmabhRtAM vara ! | | sUkSmodhAmahArAja ! mAsya vidma gatiM vayam" / iti / dharmavaJca bahu-patitvasya tatraiva vahudhA prapaJcitam / evaM dharmavyAdhopAkhyAne,-vidyA'bhyAsAdgarIyamI mAtApiTa-zuzrUSA, vinA'pyanyAsa tacchuzrUSayaiva tasya jJAnotpatteH, iti pratipAdya sUkSmatvaM dharmasya nigamitam, * kanyAyAH, iti sa. mApustakayoH pAThaH / + yAcacakSe,-iti mu0 pustake pAThaH / / syuH, - hUti sa. se. pustakayAnIsti / 5 yannaikAM,-iti sa0 se. pustakayAH pAThaH / // dharmavatAM vara, zati mu. pustake paatthH| .. (1) ekasyAdraupadyAH paJcabhiH pANDavairvivAhamadhikSiptadAnityarthaH / For Private And Personal
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1 gha0,yA kaa| praashrmaadhvH| "vahudhA dRzyate dharmaH sUkSmaeva dvijottama !" iti / itthaM sthUla-sUkSmayoH sadbhAvAt yuktastadubhaya-viSayaH praznaH // una-praznasya vakSyamANottarasya ca asAGkAyottaramanatArayati,vyAsa-vAkyAvasAne tu muni-mukhyaH parAzaraH // 18 // dharmasya nirNayaM prAha sUkSma sthUlaJca vistarAt / iti / 'muni-mukhya-iti vizeSaNena sUkSma-nirNaya-kauzalaM drshitm| nanu, "kasyAyaM slokaH ?, na tAvat vyAsastha, prazna-rUpatvAbhAvAt , nApi parAzarasya, uttara-rUpatAyAH abhAvAt / 'nanu, zratyalpamidamucyate, zrAdya-loke'pi samAnamidaM codyam' / evantAI IdRzeSu sarveSu parihAro'nveSTavyaH" / ucyate, parAzaraeva bhAviziSya-buddhi-samAdhAnAya svakIya-vRttAnta-jJApakAn IdRza-zlokAn nirmame, iti drssttvym| bhAratAdau vyAsa-vRttAnta-zlokAnAM vyAsenaiva nirmitatvena sarva-saMpratipatte:(1) // vakSyamANa-dharma-rahasya-grahaNAya apramattatvaM vidhatte, (1) 'vyA cAr2yANAmiyaM zailI,-yat khAbhiprAyamapi paropadezamiva varNa yanti' iti nyAyo'tra smarttavyaH / anayaiva rItyA, -- "kANapi jaiminiH phalArthatvAt" (mI. 3 a0 1 pA0 4 sU0) iti jaimineH, "taduparyApi vAdarAyaNaH sambhavAt" (zA0 1 adeg 3 pA0 26 sU0) iti vAdarAyaNasya ca sUtramupapadyate / yadi tu parAzaroktodharmaH kenacit tacchiSyeNa pazcAdupanivadaH, iti samAdhIyate, tadA na kaacidstksstiH| parAzaroktadharmapratipAdakatayA tu granthasyAsya parA. parIyatvasyApyupapatteriti dhyeyaH / For Private And Personal
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir C praashrmaadhvH| [10,yA kaa| navavA zRNu putra ! pravakSyAmi zRNvantu munayastathA // 16 // iti / tatra, muni-mambodhanenaiva putrasya sambodhane siddhe'pi sampadAya-pravartakatvena vizeSatastat-sambodhanam / / dharma zraddhAtizayAya dharmasya pravAha-rUpeNa anAditAM va smatizAstrasya kartRNaM ca sRSTi-saMhArau saMkSipyAha,kalye kalpe kSayotpattI* brahma-viSNu-mahezvarAH / zruti-smRti-sadAcAra-nirNetArazca sarvadA // 20 // iti / kalyate jagadammin kAle,-iti sRSTyAdimArabhya pralayo. pakrama-paryantojagadavicchinnaH kAlaH kalpaH / sa ca hividhaH,mahAkalpo'vAntara-kalpazca / (1)mUla-prakRteryaH sargaH, samArabhya catumukhAyu:-parimitAmahAkalyaH, caturmukhasya dinamAtramavAntara-kalpaH / taduka kUrmapurANe, * kSayAtyattyA,-iti mu. pustake, kSaye vRtte,- iti se ma* pustake paatthH| + sarvathA'-iti mu0 pustake pAThaH / caturthacarago, 'na kSayyante kadAcana' iti me0 ma0 pustake paatthH| 'zrutiH smatiH sadAcArAnitavyAsa sarvadA,-iti mu0 mU0 pustake uttarAIpAThaH / + jagadavacchinnaH,-iti sa0 so pustakayAH paatthH| (1) malapravaH samastajagadupAdAnaM kAraNadravyam / tacca sAmyAvasthopa lakSitaM sttvaadigunntrym| sattva-rajastamasAca jagadupAdAnatayA davyatvaM bodhyam / teSu nuNatvavyapadezaH puruSopakaraNatyAdinA bhAktaH, etat sarva sAkhyadane vyaktam / For Private And Personal
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,pA0 kaa| parApAramAdhavaH / "brAhmamekamahaH kanyastAvatI rAtrirucyate / caturyuga-sahasrantat kanyamAhurmanISiNaH" | iti / seo'yamavAntaraH kalyaH / mahAkalpastu brAhmaNa mAnena(1) zatamaMvatsara-parimitaH, iti purANadiSu prsiddhm| 'kalpe kalpe',iti vImayA dividhAnAmapi kalpAnAmasaMkhyatvaM vivakSitam / tathA ca liGga-purANe, "evaM kalpAstu saMkhyAtA:* brahmaNo'vyakta-janmanaH / koTi-koTi-sahasrANi kalpAnAM muni-sattamAH !" / iti / tatra, dayodayoH kalpayormadhye kSayobhavati / sa ca kSayazcatuvidhaH ;-nityAnaimittikaH prAkRtikazrAtyantikazceti / tadakkaM kUrma purANe, "nityAnamittikazcaiva prAkRtAtyantikau tathA / caturdhA'yaM purANeSu procyate pratisaJcaraH(2) / yo'yaM saMdRzyate nityaM loke bhUta-kSayastviha / nityaH saMkAya'te / nAmnA munibhiH prtimnycrH| brAhmonaimittikonAma kalpAnte yobhaviSyati / * evaM kalpAstvasaMkhyAlAH,-iti pAThI bhavituM yuktaH / + khatra, nityaH sa kIrtyate,-iti pAThIbhavituM yuktaH / (1) brahmaNomAnaca,-"daivikAnAM yugAnAnta sahakhaM prisNkhyaayaa| bAgha mekamaharjeyaM tAvatI rAtrireva ca"-iti manvAdyuktam / (2, pratisaccaraH pralayaH / For Private And Personal
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / 11.,khaa.kaa.| (1)mahadAdi-vizeSAntaM yadA saMyAti saMkSayam / prAkRtaH pratisA'yaM procyate kAla-cintakaiH / jJAnAdAtyantikaH prokoyoginaH paramAtmani'(2) / iti / tatra, prAkRtaH pralayaH skanda-purANe sUta-saMhitAyAmevaM nirUpitaH, "vizataiH SaSTibhiH kalpairbrahmaNovarSamIritam / varSANAM yat zataM tasya tatparAImihAcyate / brahmaNo'nte muni-zreSThA: ! mAyAyAM lIyate jagat / tathA viSNuzca rudrazca prakRtI vilayaM gtii| (1) prAkRtapralayamAha mahadAdIti / mahadAdivizeSAntamiti mahadaha saarpnyctnmaatraikaadshendriypnycmhaabhuutaaniityrthH| tatra mahattattvaM prakRteH prathamaH pariNAmaH, tat baddhitattvamityapyucyate / tatrakAdazendriyANi paJcamahAbhUtAni ca,-iti ghodd'shkognnovishessityucyte| ahaGkAraH paJcatanmAtrANi ca iti dhdd'vishessaaH| tatrAhakArasyAvizeSasya vizeSA ekAdazendriyANi,tanmAtralakSaNAnAcAvizeSANAM vizeSAH pnycmhaabhuutaaniitivivekH| mahattattvanta na vizeSonApyavizeSaH kinta liGgamAtramityAkhyAyate / prakRtizcAliGgamityucyate / etat savvaM pAtaJjale sAMkhye ca vyaktam / atra mahadAdInAM sarveSAM prakRtI layAt prAkRto'yaM pralayaH / pratisargaH prlyH| jJAnAt sattvapuruSAnyatA-sAkSAtkArAt yoginAyaH paramAtmani layaH so'ymaatyntikH| na tasya punarArattirasti, "na sa punarAvartate" - iti zruteH / prakRtilInasya tvasti punarArattiH Rte vivekakhyAteriti sAMkhye pAtaJjale ca vyaktam / tasmAt prakRtilayasya nAstyAtyantikapralayatvamiti vAdhyam / For Private And Personal
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150, bAkA. praashrmaadhvH| brahmaNazca tathA viSNostathA rudrasya suvratAH ! * / mUrtayo vividhAsteSu kAraNeSu layaM yayaH / mAyA ca pralaye kAle parasmin paramezvare / matya-vodha-sukhAnante brhm-rudraadi-mNjnyite"| iti / tathA kUrme brahma-viSvAdi-layAnantaraM paJca-bhUtAdi-layaH padyate, (1)saMsthiteSvatha deveSu brahma-viSNu-pinAkiSu / guNairazeSaiH pRthivI vilayaM yAti vAriSu / tadAri-tatvaM saguNaM grasate havya vAhanaH / tejantu guNa-saMyukta vAyo saMyAti saMkSayam / zrAkAze saguNovAyuH pralayaM yAti vizva-bhRt / bhUtAdI ca tathA''kAzolIyate guNa-saMyutaH / indriyANi tu sarvANi taijase yAnti saMkSayam / vaikArikastaijasa bhUtAdizceti sattamAH ! / trividho'yamahaGkAromahati pralayaM brajet / mahAntamebhiH mahitaM prakRtirthasate vijAH!" / * suvrata ! iti mu0 pustake pAThaH / + pralayAnantaraM,-iti sa. so. pustakayAH paatthH| 1 paJcabhUtAdipralayaH, iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / (1) saMsthA maraNaM pralaya iti yAvat / For Private And Personal
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 1.,yA kA iti / evaM viSNu-purANadiSu prAkRta-pralayodraSTavyaH / evameva pralayamabhipretya bhagavAn vAdagayaNaH sUcayAmAsa ;-"viparyayeNa tu kramo'taupapadyate ca" (zA0 2103pA0 14sU0) iti / ato'smAt sRSTi-kramAt viparyAyeNa pralaya-kramo'bhyupagantavyaH / sRSTikamasya tatratyeSu pUrva sUtreSu vicAritatvAt 'ataH'bhabdena parAmarzaH / upapadyate hyayaM viparIta-kramaH, upAdAna-kAraNa-bhUtAyAM dyavasthitAyAM kAryyasya ghaTastha viliiymaantvaat| yadi, sRSTi-kramaeva pralaye'pyATriyeto tayavasthite ghaTe mRvinAzaH praapnuyaat| na tve kvacit dRssttm| tasmAsupapanoviparIta-kramaH / tathA mati, sRSTI paramAtmAderamaddehAntasyau kramasya vakSyamANatvAt pralaye tadiparyAyeNa asmaddehAdiH paramAtmAntaH kamAyakaH / prAkRta-pralaye pratyantaHkramAvatayaH, -dati cet / vaaddhm| ucyate evAsau,(9) paramAtmanaH prkRtivaat| tathA ca, vaDacopaniSadi paramAtmanojagat-prazatitvaM zrUyate,"AtmA vAidamekaevAgrAsInnAnyat kiJcanamiSata, sa IkSata; lokAnnu ejA iti, ma imAn lokAnasRjata" iti| * prAkRtalayAdraSTavyaH, -iti mu0 pustake pAThaH / +pralayasyAdriyeta,-iti mu. pustake paatthH| + paramAtmAyetaddehAntasya, iti mu0 pustake pAThaH / (1) yasau prakRtyantaHkramaH uccAravAsmAbhirityayaH / nanu paramAtmAntaH kramarava pUrvamuktaH na prakRtyantaHkramaH ityAzayAra paramAtmanaiti / tathA ca paramAtmanaH prakRtitvAt paramAtmAntaHkamaeva prakRtyantaH nAmaiti bhaavH| For Private And Personal
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,yA kA. praashrmaadhvH| nana, 'zvetAzvataropaniSadi mAyAyA:(1) prakRtitvaM paramAtmanastaniyantatvaM, zrUyate, ___ "mAyAntu prakRti vidyAnmAyinantu mahezvaram" / iti'| nAyaM doSaH / mAyAyAH paramAtma-zakritvena zaktimato'pyAtmanaH prkRtitvaavshymbhaavaat| dahana-zakti-yukta zrI dAhakatva vyavahAradarzanAt / zrAtma-zaktitvaJca mAyAyAstasyAmevopaniSadi zrutam, "te dhyAna-yogAnugatAapazyan devAtma-zakri sv-gunnairniguuddhaam"| iti / vAdarAyaNazca prathamAdhyAyasyopAnyAdhikaraNe(2) mAyA-viziSTasya brahmaNa: prakRtitvaM nimittaJca, ityubhayavidha kAraNatvamupapAdayAmAsa / kulAlavat cetanatvAt nimittatvaM, ghaTe mRdaiva kArye / tasyAnugamAt * dAhaka,-iti mu* pustake paatthH| / khakAya,-iti sa0 sA* pustakayAH pAThaH / (1) mAyA tu triguNAtmikA sadasadbhyAmanivAcyA vizuddha-satva-pradhAnA bhaavruupaa| ytredmuktm| "ciTAnandamaya-brahma-prativimba-samanvitA / tamorajaH-sattva-guNA prakRtivividhA ca sA / satva-zudyavizuddhibhyAM mAyA'vidye ca te mate"-iti / (2) "prakRtizca pratijJA-dRzAntAnuparodhAt" (zA0 110 4mA0 23 sU.) ityasmin adhikaraNe / prakRtizca upAdAnakAraNaca brahmAbhyupagantavyaM nimitta-kAraNaccAeka-vijJAnena sarva-vijJAna-pratikSAyAH madghaTAdidRSTAntasya ca anaparodhopapatteriti suutraarthH| kAraNe hi vijJAte kArya vijJAtaM bhavati kAraNAtiriktasya vastusataH kAryyasyAbhAvAt / vivarta-vAdAbhyupagamena kAryyasya kaarnnaantirekaat| etaca tava vazya m / 12 For Private And Personal
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [ 10,baa0kaa| prakRtitvam , anugamyate* hi jagati mAyA-viziSTaM brahma / taca, maccidAnandatvaM brahmaNolakSaNaM vikAritvantu maayaayaaH| tadubhayamapi jagatyavekSAmahe; 'ghaTo'sti'-iti maTrapatvaM, 'ghaTobhAti' iti cidrapanvaM, 'ghaTaH priyaH' ityAnandarUpatvam / 'ghaTa utpadyate, vinazyati ca'iti vikaaritvm| ayamevArthaH uttara-tApanIye zrUyate,-"maccidAnandarUpamidaM sarvaM sat maditi citItthaM sarva prakAzate ca " ityaadi| tadevamopaniSade mate brahmaNamUla prakRtitvAt smRti-purANayozca zrutyanumAritvAt / brahmAvazeSo| jagadilayo'ca vivacitaH iti mantavyam / vaizeSikAdi-mata-middhastu layo'smAbhinAca prapaJcarate. tasya puruSa-buddhi-rUpa-tarka-bhUlatvena buddhimadbhiH khayamevohita zakyatvAt / ardhA| zrutyanusAreNetpattirabhidhIyate / manti hi sRSTi-pratipAdikAH bahyaH zrutayaH / tatra, "AtmAvAidamekaevAgrAmIt"ityAdi vavRcopaniSadAkyaM pUrvamudAhRtam / "matyaM jJAnamanantaM * avagamyate,--iti mu* pustake pAThaH / ityAdyAnandarUpatvaM-iti mu. pustake paatthH| saddhodaM savvaM saditi cididaM sarva kAzate kAzane ca, iti mu. pustake paatthH| 6 satyamakAritvAt ,-iti mu. pastake pAThaH / // brahmAdyazeSa,-iti mu* pustake pAThaH / pA ityavagantavyam-iti mu. pastake paatthH| ** vaizedhikAdimataprasiddhastu pralayAmAsmAbhiH prapazcAte,-iti sa0 so. pustakayAH paatthH| # saMprati, iti sa. mo0 pustakayo pAThaH / For Private And Personal
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kA. praashrmaadhvH| brahma"-datyapakramya, "tasmAdAetasmAdAtmanAkAzaH sambhUtaH"ityAdikaM taittiriiyk-vaakym| 'madeva sAmyedamagrAmIt"-ityupakramya, "tadekSata; bahu syAM prajAyeyeti, tattejo'sRjata"-dati chndog-vaakym| "yathA sudIptAt pAvakAdimphuliGgAH sahasrazaH prabhavante marUpAH / tathA'kSarAdividhA: somya ! bhAvA* prajAyante tatra caivApi yanti" // ityatharvI vAkyam / "tavedaM / tahavyAkRtamAsIt tannAma-rUpAbhyAmeva vyaakriyt"-vaajsney-vaakym| nanu, naiteSu vAkyeSu sRSTiyavasthApayituM zakyate, vipratipatterbalatvAt / aca, brahma-mad-akSarA'vyAkRta-zabdaivAcyAni vastuni kAraNatayA zrUyante / na ca, ekasya jagatovilakSaNAni bahanyapAdAnAni yukaani| naiSa doSaH / zrAtmAdibhandairekasyaiva vastuno'bhidhIyamAnatvAt / zrAtma-brahma-zabdayostAvadaikArthyaM spaSTam / brahma vAkyazeSe "tasmAdAetasmAdAtmanAkAzaH sambhUtaH" ityuktvaat| sad-zrAtma-zabdayozcaikArthatvam yuktam / Atmazabdasya svarUpa-vAcitvAt , sattAyAzcaupaniSadaH sarva-kharUpatvAbhyupagamAt, anubhUyate ca sattAyAH sarva-kharUpatvaM, nara-viSANAdInAmapi * tathA'kSarAt prabhavante hi bhAvAH-iti mu0 pustake pAThaH / + atra 'veda' ityadhikaM vartate sa. mo0 pstkyaa| + tadevaM - iti mu. pustake paatthH| $ yuktAni, iti madeg pustake nAsti / For Private And Personal
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| jJAna-janakatvAkAreNa mat-kharUpatvAt / akSara-zabdazca,-'azrutaH'iti vA, 'na kSarati' iti vA, paramAtmAnamAcaSTe / avyAkRtazabdo'pi, tasmin yojayituM zakyate; 'vi spaTam zrA samantAt kRtam' -dati vyutpattyA, jagataH pratIti-yogya-sthUlatva-dazA vyAkRtam , 'na dhyAkRtam'-dati, avyAkRtazabdaH sUkSmatva-dazAmAi / ekasyaiva vastunaH sthUla-sUkSma-daze jagad-akSara-zabdAbhyAmucyate / vivartta-vAdibhirakhaNDaikarasasya brahmojagadrpeNa pratibhAsAbhyupagamAt (1) / tasmAt avyAkRtabrahmAdInAM paJcAnAM zabdAnAm (2) ekaevArthaH / manu, kvacit zUnyasya(2) jagat-kAraNatvaM zrUyate ;-"asadAidamaya zrAmIt, tatovai sadajAyata" iti| maivam / tatra, mad-asatzabdAbhyAM vyaartaavyaakRtyorbhidhaanaat| zrutyantare, "kathamamataH * sUkSmAM dazAmAha,-iti sa. so0 pustakayAH paatthH| + ekasyaiva ca,-iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / (1) vivartavAde vyanyasyAnyarUpeNa pratibhAsamAtraM mAyikam / na tu vastano 'nythaabhaavH| yathA ranjureva sAkAreNa pratIyate, na tu rajjvAcanyathAtvaM bhavati, evaM brahmaiva jagadAkAreNa pratIyate na tu brahmaNo'nyathA. bhAvobhavati / tathA coktam / "sa-tattvato'nyathA prathA vivarttaityudIritaH" iti / tathAca, brahmaNaH sthUlarUpatvaM prAtibhAsikaM sUkSmarUpa. vanta tAttvimiti vivekaH / pariNAmavAde tu sthUlarUpatvamanAyAsagamyamiti tantroktam / bArambhavAdastu vaizeSikAdyanumataH puruSabuDyut prekSAmAtramala-iti mUlapramANAbhAvAdupekSita iti mantavyam / (2) avyAkRta-brahma-sat-bakSara-yAtma-zabdAnAmityarthaH / (3) shuunymbhaavH| For Private And Personal
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,zrA kA0] parAzaramAdhavaH / majjAyata*"-iti zUnyasya kAraNatA-pratiSedhAt / nanu pratIyamAna-jagadAkAra-rahitaM zanyAdapi vilakSaNaM cet brahma, tarhi, tat kIdRzaM buddhAvAropayitavyam // iti cet| dUdAnI praSTuM yAdRzamanUditaM, tAdRzameva taditi buddhiM smaadhtv(1)| dRSTAnnaM cet pRcchasi, na vayaM vakuM zaknumaH / tat-samasya vastvantarasthAbhAvAt / tathA ca zrutiH , "na tasya kArye karaNaJca vidyate ___ na tat-samacAbhyadhikazca dRzyate" / iti| yadi, ziSya-vyutpAdanAya dRSTAntAbhAseA'pekSitaH|| (2), tarhi, advaitAkAre suSuptirnidarzanam, puruSArtha-svarUpatve cA viSayAnandonidarzanIyaH / "Anandobrahmeti vyajAnAt"-iti* * "vijJAnamAnandaM brahma"-ityAdi zruteH / azeSa-zaGkA nivRttyapekSA cet, brahmamImAMsAM paTha,-datyalamativistareNa / * sajjAyeta,-iti sa0 pustake pAThaH / + nanu, iti mu0 pustake nAsti | + buyAdAvAropayitavyam ,--iti mu* pustake pAThaH / 6 tAdRzazabdaM-iti mu. pustake pAThaH / || dRSTAntAbhyAseA'pekSitaH,-iti mu* pustake pAThaH / pA 'ca' iti mu. pustake nAsti / ** 'iti' zabdaH sa. so. pustakayonAsti / (1) tathA ca jagadAkArarahitaM zUnyAdapi vilakSaNaM brahma, ityeva vuddhA vAropayitavyamityarthaH / (2) dRSTAntavadAbhAsate,-iti dRSTAntAbhAsaH, na tu paramArthadRSTAnta ityarthaH / For Private And Personal
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| yA skaa| yAvantaM kAlamabhivyaka-jagadAkAropetaM brahma pUrvamAsIt , tAvanta meva kAlamanabhivyakadazAyAmavasthAya(1) pazcAdabhivyaktI prayatate / nanu, mahApralaye, kAlovA tadiyattA vA kathaM ghaTate ? (2) / ucyte| ke pratyetacodyam?(1) na tAvat brahma-vAdinaM prati, 'tanmate viyadAdyanantabheda-jagat-pratIti - kalpayanyAmAyAyAH kazcinmahApralayaH etAvatkAla-parimitatrAsIt,-ityevaM vidha-pratIti-mAtra-kalpane kobhAraH?(4) / (5)paramANu-vAde'pyaskheva nityaH kaalH| (5)pradhAna-vAde * bhedabhinnaM jagat pratItaM-iti sa0 mA pustakayAH pAThaH / (1) anabhivyaktadazA mhaaprlvH| (2) kAlasya kriyArUpatvAt mahApralaye ca kriyAyA asambhavAditi bhaavH| tadiyattApi kSaNAdilakSaNA kiyAsAdhyaiva / praznAyaM 'kriyaiva kAla' iti matAnusAreNeti vAdhyam / (3) kriyAtiriktaH padArthAntaraM kAlaH, iti matamAzritya prathamaM tAvat vedAntamate parihAramAha na tAvaditi / (8) tathA ca ratanmate dRSipralayau hAveva mAyA-kalpitAviti bhAvaH / nyAya-vaizeSikamate parihAramAha paramANuvAde iti / etanmate pralaya kAlasyeyattAvyavahArovamenopapAdanIyaH, ityAkare vyaktam / (6) sAMkhyamate parihAramAha pradhAnavAde iti / pradhAnaM prakRtiH / paJca viMzati tattvAni tu prakRtimahadahavArapaJcatanmAtra ekAdazendhiya-patra mahAbhUta-puruSarUpANi sAMkhye prasiddhAni / etanmate, pralaye'pi pradhAnasya sadRzapariNAmapravAhasattvAt nAnupapattistadiyattAyA iti dhyeyam / idamatrAvadheyam / sAMkhyIye siddhAnte na kAsonAma padArtho'sti, kintu yeNyAdhibhirekasya kAlasya bhUtabhaviSyadAdiSyavahArabhedaM vaizeSi kAdayAmanyante, taravAyAdhayAbhUtAdivyavahAraM prayojayantIti kRtamatra kAlena, iti sAMkhyatattvakaumudyAmabhihitam / etacca kAlamAdhavoyagranthe yanyakRtApyurIkRtam / For Private And Personal
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir a ,A0kA !! praashrmaadhvH| paJca-viMzati-tatvebhyovahitasya kAlatattvasyAbhAvAt pradhAnameva kAla-zabdena vyavahiyatAm / ataH pralaya-kAlAvamAne paramezvaraH sRSTiM kAmayate / tathAca, zrutayaH,-"kAmastadagre samavarttatAdhi" "meo'kAmayata bahu syAM prajAyeya"-iti, "tadakSata bahu syAM prajAyeya iti" "ma IkSAM ckre"-ityaadi| nanu,* kAmAnAma manovRtti-vizeSaH, "kAmaH saGkalpovicikitmA-zraddhA-'zraddhA-dhRtiradhRtiH zrI? rityetat sabba manaeva,' iti shruteH| manazca bhautikam , "annamayaM hi sAmya ! manaH" iti zruteH / tathA mati, bhUtotpatteH parvamavidyamAne manasi kutaH kAmaH ? / ucyate / na tAvat margasamaye cedyamidamudeti, tanmanasobhautikatvAbhAvAt , nityAyAH IzvarecchAyAH mano'napekSatvAca / simRkSAvantu sapihitatvAkAreNa nityecchaayaampyuppdyte| aupaniSade mate tu jIvecchAyAH bhautika-manaH kAryatve'pi, IzvarecchAyA: mAyA-pariNAma-rUpatvAt na mno'pekssaa'sti| antareNApi dehendriyANyazeSa-vyavahAra-zakiracinyA paramezvarasya atimvagamyate, "na tasya kArya karaNaJca vidyate na tat-mamazcAnyadhikazca dRzyate / parA'sya zakrivividhaiva zrUyate khAbhAvikI jJAna-bala-kriyA ca" // iti / * "tathA ca"-ityArabhya, "manu" ityantaH pAThaH sa. sopustakayo naasti| For Private And Personal
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhAkA "pANi-pAdojavanograhItA pazyatyacanuH sa TotyakarNaH" / iti ca / evaJca mati, 'amaGgasya kathamutpAdakatvam, utpatsyamAnAni vA viyadAdIni yogya-sAmagrImantareNa kathamutporan"ityAdIni codyAnyanavakAzAni / ananta-zaktyaiva azeSa-codyAnAM dattottaratvAt / tasmAt, yathAzruti niHzaGkaH sRSTirabhyupetavyA / zrutizcaivamAha,-"tasmAdAetasmAdAtmanaH zrAkAzaH sambhUtaH, zrAkAbhAdAyuH, vAyoraniH, anerApaH, ayaH pRthivI, pRthivyAmoSadhayaH, zrauSadhibhyAunnam, annAt puruSaH" iti| tatra, puruSa-zabdena ziraHpANyAdi-yukrodeho'bhidhIyate / sa ca dehobrahmAdiH stambAnnobahuprakAraH / tatra, brahmadahasya niratizaya-puNya-puna-phala-rUpatvAt itaramakala-deha-kAraNatvenAditvam / tathAca zruti-smatI, -- "hiraNya-garbhaH samavartatAgre mRtasya jAtaH patirekAmIt" / iti zrutiH / "brahmA devAnAM prathamaH saMbabhUva / vizvasya kI bhuvanasya gotA" / iti c| "ma vai zarIrI prathamaH sa vai puruSauyate / zrAdi-kI sa bhUtAnAM brahmA'ye samavarmata" / . *zrutiH, iti su. pustake pAThaH / / zrutiH, iti mu0 pustake mAsti / For Private And Personal
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.,yAkA parAzaramAdhavaH / iti smRtiH / etena, viSNu-mahezvara dehayorayAditvaM vyaakhyaatm| ekenaiva cetanena guNa-traya-vyavasthAye deha-trayasya svIkRtatvAt / tathA ca, maitreya-bhAkhAyAM zrUyate / "tasya prokAyAstanavAbrahmA rudroviSNuriti zrathA yovai khalu vAvA'sya rAjamAzo'mau ma yo'yaM brahmA, yathAha khalnu vAvA'sya tAmA'zo'sau ma yo'yaM rudraH, yathAha khanna vAvA'sya mAttvikAzo'sau ma yo'yaM viSNuH, sa vAeSa ekatridhA bhRtaH" iti| tathottara-tApanIye, mAyAM prakRtya zrUyate / "maiSA citrA sudRr3hA vahaMkurA svayaM guNa-bhitrAMkureSvapi guNabhinnA sarvatra brahma-viSNu-ziva-rUpiNI caitanya-dIptA, tammAdAtmanaeva traividhyaM sarvatra' iti / skanda-purANe'pi, "ekaeva zivaH sAkSAt sRSTi-sthityanta-siddhaye / brahma-viSNu-zivAkhyAbhiH klnaabhirvijRmbhte"| iti| tadevaM brahma-viSNu-mahezvarAH tasmin // mahAkalpAvasAne kSIyante, punA stat-kanpAdAvutpadyante, dAMta middham / akSarArthastu, kSaya-mahitA utpattiH kSayotpattiH* tayora lakSitA bhavanti, iti / evaM tanadavAntara-kalpAnAmavamAne prArambhe ca * viSA-mahezvarayArapyAdimattvam , - iti mu0 pustake pAThaH / + brahmA viSNarudra iti,-iti mu. pustake pAThaH / + athayAha iti sa0 sa0 pustakayoH paatthH| 6 athAha,-iti sa0 mo* pustakayoH pAThaH / || khasmin ,iti mu0 pustake pAThaH / pAstatra mahAkalpAdAdityAdi sa0 pustake pA ** kSayotpattiH iti mu0 pustake nAsti / 13 For Private And Personal
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / mA.kA0 / atyAdInAM nirNatAraH kssyotpttibhyaamuplkssynte| tatra, zruti-nirNatAraH,-veda-vibhAga-kArI vyAsaH, taveda-zAkhA-sampradAya-pravartakAH kaTha-kauthumAdayaH, kalpa-sUtra-kArAH bodhAyanAzvalAyanApastambAdayA, mImAMsA saca-tAjaiminyAdayazca / smRti-nirNatAromanvAdayaH prasihAH / tatra, paiThInasiH, "teSAM manvagirovyAsa-gautamAyuzanoyamAH / vaziSTha * dakSa-saMvartta-zAtAtapa-parAzarAH / viSNvApastamba-hArItAH zaMkhaH kAtyAyanAmazaH / pracetAnAradoyogi(1) bodhAyana-pitAmahAH / sumantuH kazyapovabhuH paiTInovyAghaevaca / satya-vratobharabAjogArya: kArpojinistathA / jAvAlirjamadagnizca lokAkSi? brahma-sambhavaH / iti dharma-praNetAraH patriMzadRSayastathA" | nanu, kimiyaM parisaMkhyA ? (2) / maivam / tathA mati, vatma-marIci* vasiSTha,-iti mu0 pustake pAThaH / + vyAsarAva ca,-iti sa0 mA pustakAyAH pAThaH / / kArNAjinastathA,- iti mudeg pustake pAThaH / $ lAgAkSi,-iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / (1) yogI yaajnyvlkyH| ayaJca, kvacit yogIzvaraH-iti, kacit yAca valkyaH-iti, kacicca yogiyAjJavalkyaH, iti ca nirdizyate / yAjJavalphIyAt dharmazAstrAt ethak yogiyAjJavalkyIyaM dharmazAstramapya smAbhirUpalabdham / (2) parisaMkhyA paritaH sNkhyaanm| etAvantarava dharmapragotAronatvanye ityA kimeghA gaNanA iti praznArthaH / tathA coktam / "anyArtha zya For Private And Personal
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,vA.kA] parAzaramAdhavaH / devala-pAraskara-pulastya pulaha-kratu RSyazTaGga-zaGkha-likhita chAgaleyAtreyAdInAM dharma-zAstra-praNetRtvaM na syaat| zrAzvamedhike parvaNyapi tattanmuni-proka-dharmAnukramaNAt dharmazAstra-kanArogamyante (1) / 'zrutA me mAnavAdhAH ' ityupakramya evaM padyate, "aumA-mahezvarAzcaiva nandi-dhamAzca pAvanAH / brahmaNA kathitAzcaiva kaumArAzca zrutAmayA / dhUmrAyana-kRtAdhAH kaNvA| vaizvAnarAapi / bhArgavAyAjJavalkyAzca mArkaNDeyAzca kauzikAH / bharadvAja-kRtAye ca vRhaspati-kRtAzca ye| kuNezca kuNi-vAhocA vizvAmitra-kRtAca ye| sumantu jaimini-kRtAH zAkuneyAstathaiva ca / pulastya-pulahogItAH pAvakIyA** stathaiva ca / agastya-gItAmaudgalyAH zANDilyAH selibhaaynaa:| * pulastya-iti mu0 pustake nAsti / + kratu, - iti mu0 pustake naasti| * vilikhita,-iti mu. pustake paatthH| 6 umAmahezvarAzcaiva,-iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / || kAvyA,-iti sa. so0 pantakayAH paatthH| 1 kuNisAhezva,-iti sa0 sA0 pantakayAH pAThaH / * 5 pAvaNIyA,--iti mu* ghusta ke pAThaH / ++ agastya gItAH sodhanyAH zANDilyAH zolabhAJjanAH, -iti sa. so. pustakayAH pAThaH / mANa ca yAnyArthapratidhikA / parisaMkhyA tu sA jJeyA yathA prokSita bhojanam" iti / (1) vatsAdaya iti zeSaH / For Private And Personal
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrNmaadhvH| yaa0kaa| vAlakhilya-kRtAye ca ye ca saptarSibhiH kRtAH / vaiyAghrAvyAsa-gInAca vibhaNDaka* kRtAca ye / tathA vidara-vAkyAni goraGgirasastathA / vaizampAyana-gItAzca ye cAnye evamAdayaH" / iti / 'sadAcAraH',-holAkodavRSabha-yajJAhInavukAdiH (1) / tasya nirNatArastattat-kula-vRddhAH / 'ca'kAraH utAnukta-samuccayArthaH / unAH. -manvAdayobrahmAdayazca smRti-zAstrakAraH / anukamtu,-dharmaH / tamyApi, pUrva-kanpAnte kSINasyottara-kalpAdau sRrirbhavati / tathA ca, vAjasaneya-brAhmaNe sRSTi-prakaraNe, prajApatirmanuSyAdi-pipIlikAntaprANinAM caturvarNabhimAni-devatAnAzca sRSTimAnAya, atyugramapi kSatriyAdikaM niyantu samarthasya dharma tya sRSTirAnAyate / "ma naiva vyabhava nat zreyorUpamatyamRjata dharma tadetat kSatrasya kSatraM yaddharmaH tasmAt paraM nAsti" iti / asthAyamarthaH ;-ma prajApati-manvAdi-rUpa-dhArI agat-ghaTA paramezvaraH prajA: sRSTvA'pi tanniyAmakAbhAvAt kRtakRyatA-rUpaM vibhavaM naiva prAptavAna, tatovicArya niyAmakatvena zreSThaM dharmamatiyavenAsRjat, iti / aho ! mahadidaM dharmasya sAmarthaM ; yat kSatriyAdisgromAraNe samartho'pi dharmAdbhItaH kara-pradAnAdyanupa* vitaNahaka, iti sa. so0 pamtakayoH pAThaH / + samAcAro loke vRSabhayajJAdi nairRtAdi,-iti mu. pustake paatthH| / atra, prajApati-manuSyAdi,-iti pATho bhavituM yuktaH / 5 dhamAdhInaH -- iti sa0 sa0 yustakayAH pAThaH / (1) holAkA vasantotsavavizeSaH prAcyaiH kriyate, uSabhayajJaH udIcyA, bhaajiinvukaadyodaakssinnaatyaiH| sparamidaM mImAMsA-prathama-tIyAemAdhikaraNe bhaassyaadau| For Private And Personal
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,grA0kA ] parAzaramAdhavaH / 1.1 yoginaM yAcaka viprAdika na mArayati / pratyuta, tasmai dhanaM dadAti, bhaTAcAtizUgaH dhanuH-khaDa gAdi-dhAriNolana-sakhyAkAH ekena nirAyudhena runen| khAminA adhikSiSyamANA? stAyamAnAH santo'pi khaami-drohaadibhyti| tateodharmAdapyutkaSTaM na kiJcinniyAmakamastIti / 'pralaya-kAle dharmasyApi maMhAre bhAvisRSTerdhAdharma-kA-yA zramambhavaH',(1) iti cet , na, pUrva-kalpAnuSThAna-saJcitasya phala-vIjasyApUrvasya saMhArAnaGgIkArAt(2) / dravya-guNa-kriyA-rUpaeva hi dharmaH maMhiyate punarutpadyate ca sarvadA(2) iti / anena, sRSTi-saMhAra-pravAhasyAnAditAmanantatAca darzayati // * tAr3ayati, iti mu0 pustake pAThaH / + khakIyanaikena, - iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / rugnena, ---iti mu0 pustake nAsti / 6 vikSipyamANA,--iti mu0 pustake pAThaH / (1) dhamAdhI vinA jagaciyAsambhavAt sRoH dharmAdharmakAryyatvamiti vAdhyam / tathA cApUrvarUpau dhamAdhamI pralayepi tiSThataH, iti na vicitrasRchyanupapattiriti bhaavH| tadAnoM dhamAdhamma yAH sattvaJca kaaryydrshnaadnumaatvym| dravyaM samAdi, guNaH "aruNa yA piGgAcyA gavaikahAyanyA sAmaM krINAti"---ityAdyukta dhAruNyAdilakSaNaH, kriyA amihotraadikaa| dharmatvaJcAmIghAM na kharUpataH kintu zreyaHsAdhanatArUpeNeti mImAMsAzloka vArttikAdau vyaktam / (4) yadyapi pravAhasthAvastatvAt pravAhivyaktInAJca sAditvAt pravAhasyA nAditvAsambhavaH, tathApi, pravAhivyaktInAM madhye anyatamayA vyaktyA vinA anAdikAlasyAnavasthAnameva kAryAnAditvamiti siddhaantH| etacca For Private And Personal
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.2 praashrmaadhvH| [110,mA.kA.) yadartha sRSTi-mahArau saMkSipyokI, tat pravAha-nityatvamidAnImAha,na kazciddeda-katI ca vedaM smRtvA* caturmukhaH / tathaiva dhAn + smarati manuH kalpAntare'ntare // 21 // iti / smRti-nirNahAM manvAdInAM smRti-kartRtva-darzanAt tathaiva zruti-nirNedR NAmapi veda-kartRtvamAzaGkA nirAcaSTe 'na kshcit'-dti| na tAvat vyAseAveda-kA, tasya vibhAga-mAtra-kAritvAt / nApi caturmukhaH, IzvareNa caturbhukhAya ved-prdaanaat| nApi jagadIzvaraH, tasya middha-vedAbhivyaJjakatvAt / tara matsya-purANe, "asya vedasya? sarvajJaH kalpAdo paramezvaraH / vyaJjakaH kevalaM viprAH ! naiva kI na saMzayaH / brahmANaM munayaH ! pUrva sRSTvA tasmai mahezvaraH / dattavAnakhilAn vedAn viprAH ! aAtmani|| saMsthitAn / * vedaM zrutvA, iti mudeg pustake, vedaM smatI, - iti mu* mU0 pustake, vedakI, iti se mU0 pustake pAThaH / + tadeva dharma, --iti seo mU0 pustake pAThaH / + kalpAntarAntare, iti mu0 ma0, so0 mU0 pustakayAH pAThaH / 6 dhammaca,-iti bhu. pakta ke pAThaH / // viprayAtmani,-iti sa0 pustake paatthH| susthitAn , -- iti mu0 pustake pAThaH / zArIraka TIkAyAM ratnaprabhAyAmanyatra ca vyaktam / ragharava nyAyaH pravAhasthAnantatveyi yojanIyaH / For Private And Personal
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . 150,cAkA. .. parAzaramAdhavaH / brahmaNA coditAviSNuAsa-rUpI dvijottamAH / / hitAya marca-bhUtAnAM veda-bhedAn karoti sH'| iti| kaThAdInAnnu* tan-kaDhatvaM duraapaastm|| upapattayastu vedApauruSeyatvAdhikaraNe(1) draSTavyAH / nanu, 'zAstra-yonitvAdhikaraNe(1) brahmaNaH sarvajJatva-sarvazaktitva-dArthAya veda-kaDhatvaM vyAsena satritam / (2) nanu, tenaiva devatAdhikaraNe(4) veda-nityatvamapi, "zrataeva ca nityatvam' (zA0 1103pA028 sU0) iti sUtreNa pradarzitam / (5)evaM tAI, virodhaH pariharttavyaH / ucyate / varNAnAM padArtha-tat-maMbandhAnAM vAkyAnAcAnityatvaM vaizeSika-kANadAdayovarNayanni(6), sAn prati * itareSAntu,-iti mu* pustake pAThaH / +dUrAmetam, iti sa0 se. pustakayoH pAThaH / (1) "vedAMzcaike sanika purughAkhyAH" (mI0 150 1pA0 27 sU0) itya sminadhikaraNe ityarthaH / (2) shaariirk-prthm-prthm-dvitiiyaadhikrnn-prthmvrnnke| (3) siddhAntayati nagviti / (1) shaariirk-prthm-tttiiyaattmaadhikrnn| (5) pUrvAparavirodhamudbhAvayati evantoti / zabdAnityatvaJca vaizevikaditIyAdhyAyadvitIyADika, nyAya-dvitogAdhyAya-ditIyAGgike ca vrnnitm| zabdAnAmanityatve ca tatsambandhasya zabdasamUhAtmakavAkyasya ca sutarAmanityatvam , tadapi Atmatattvavidhake nyAyakusamAjalI ca sparam / padArthAnAM ghaTAdInAmanityatvaca mahatra varNitam / atra, vaizidhikakANAdAdayaH, iti pAThIlekhakapramAdakata iti pratibhAti, kaNAdasyaiva vaizeSikadarzanakartatvAt / kinta For Private And Personal
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 104 praashrmaadhvH| 10,aakaa| mImAMsakAH prathama-pAde(1) kAlAkAzAdInAmiva varNAnAM nityatvaM varNayAmAsuH, "vyavahAre bhaTTanayaH", ityabhyupagamaM* sUcayituM devatAdhikaraNe tadeva vyAvahArika nityatvaM mRtritam (2) / ataH kAlidAmAdipantheviva(3) vedevAvavodha-pUrbikAyAH pada-vizeSAvApADApAbhyAM(4) pravattAyAH vAkya-racanAyAH abhAvAdapauruSeyatvaM yutam / brahma-viva tvaM viyadAdevi vedasyApyasti, iti mattvA zAstra-yonivAdhikaraNe veda-kartRtvaM brahmaNedarzitam / ataeva bhaTTapAdAH satyapi puruSa-saMvandhe khAtantra nivArayAmAsuH, ___"yatnataH pratiSedhyA naH puruSANAM svatantratA" | iti / tasmAt, "khatantraH katI" (pA0 110 4 pA0 54 sU0) ityanena lakSaNena lakSitaH kI na ko'pi vedasthAsti(5) / * ityabhyupagati-iti mu0 pustake pAThaH / sarvatra darzanAttathaiva rakSitaH, iti vAdhyam / vaizeSikoyaH kANAdaH, --- iti kathaJcit saGgamayitavyam / (1) miimaaNsaa-prthmaadhyaay-prthmpaade| (2) vyAvahArika vedAntamate, bhaTTamate tu pAramArthikamevetimantavyam / (3) kAlidAsAdigranthe yathA ddhipUrvikAttirna tathA vede, iti vyatireke dRshaantH| (8) yAvApaH padAntarAnayanaM uddApaH puurvpdaapnyH| padaparittiriti phlitaarthH| (5) tathAca niHzvAsavadanAyAsena vedAH brahmaNaH sambhUtAH,-iti brahmaNo vedakartutvavyavahAraH khAtantrAlakSamantu pAramArthika kartutvaM nAstIti siddhaantaarthH| For Private And Personal
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rayA,yA kA* praashrmaadhvH|| 1.5 'ca'kAraH tu-zabdArtha vartamAnovailakSaNyamAha ; santi hi vahavazvaturmukha-manu-prabhRtayaH smRti-kAraH, veda-katA na ko'pIti vailnnnym| 'vedaM smRtvA* ityatra vAkyoM anuSaGga-nyAyena dvitIyArddha-gataM padatrayamantavyam / anuSaGga-nyAyaza,--(2)dvitIyAdhyAya-prathama-pAda vrnnitH| tathAhi,-jyotiSToma-prakriyAyAm upamadAmupahAmeSu? cayomantrAH zrUyante,-"yAte''yAzayA rajAzayA harAyA tanu carSiSThA gahareSThA, ugraM vaco apAvadhIt || tveSaM vo apAvadhIt svAhA" iti / tatra, 'prayAzayA' 'rajAzayA' 'harAzayA' iti pada-bhedAnmantabheda:(2) / tatra, prathama-mantrasya, tanUrityAdi-vAkya-zeSApekSA'sti, carama-mantraH, 'yAte'ne'-datyamuMvAkyAdima pejate, madhya-mantrastvAdyatAvapekSate / tacaivaM maMzayaH,-kimapekSitArtha-paripUraNAya laukika: kiyAnapi pada-mandI'dhyAharaNIyaH, kiM vA zrUyamANaM padajAtama * vedaM zrutvA, iti mu pustake pAThaH / + atra 'purAnAma'-ityadhikaH pAThaH mu0 pustake / 1 jyotiyomakriyAyAma,- iti mu0 pustake paatthH| 6 upasadahAmedhu,-iti sa0 sA0 pustakayAH paatthH| || ityameva visandhiH pAThaH sarvatra / evaM paratra / nA mImAMsAbhASye tu 'yAte'me'yAzyA tanuvarSiSThA'--ityAdi khAhAntaM mantraM likhitvA, pazcAt , 'rajAzayA' 'harAzayA'-iti pratIka dayaM likhitm| (1) miimaaNsaayaaH,-ityaadi| (2) yAte''yANyA tanurghiSThA,-ityAdirekomantraH, yAte'ne rajAzayA tanavardhiSThA, ityAdiIitIyaH, yAte'ne rajApAyA tanuvarSiSThA,ityAdistRtIyaH, iti vivekaH / 14 For Private And Personal
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| bi0,yA kA / nuSacanIyam? iti / vAkyAde:(1) prathama-mantreNeva saMbandhAt vAkyazeSasya carama-mantreNaiva saMbandhAt laukikAdhyAhAraH, iti pUrvaH pakSaH / vaidikAkAGgAyAH sati sambhave vaidika-zabdaireva pUraNIyatvAt anyamantra-saMvandhAnAmapi padAnAM buddhimyatvenAdhyAhAryebhyaH padebhyaH pratyAmannatvAca, anuSaGgAeva karttavyonAdhyAhAraH, iti siddhAntaH / evaJca mati, prakRte'pi 'kalpAntare dharmAn smarati'-dati padatrayaM pUrvArdU'nuSacanIyam / (2)caturmukhamtasmiMstasmin mahAkalpe paramezvareNa dattaM vedaM smRtvA, tatra viprakIrNan varNAzrama-dhamAn makalayya smRti-grantharUpeNa upnivdhaati| tathA ca, pitAmaha-vacanAni tatra tatra nivandhanakArairudAhiyante / caturmukhasya smRti-zAstra-kartRtvaM manunA'pyuktama, "idaM zAstrantu kRtvA'sau mAmeva svayamAditaH / vidhivadyAyAmAma marIyAdInaI munIn" / iti| yathA caturmukhaH, tathaiva ca svAyambhuvomanuH tasmin tasminnavAntara-kalpe vedokadharmAn granAti / manu-grahaNena, atri-yAjJavalkyaviSNvAdayaH upalakSyante / tadevaM pratimahAkalpa yena yena* caturmukhena, pratyavAntara kalpaJca testaimanvAdibhiH smRti-praNayanAt, dharmAdeH pravAhanityatvaM siddham / etadevAbhipretyAzvamedhike parvaNi padyate, "yugeSvAvarttamAneSu dho'pyAvarttate punaH / dharmevvAvarttamAneSu loko'pyAvarttate punaH" / __* atra 'tena tena', iti pAThIbhavituM yuktaH / (1) vAkyasya ya yaadibhaagmtsyetyrthH| etat padatrayasya pUrvAI yanughar3e kRte sati, yA vAkyArthaH sampadyate, samAra caturmukha ityaadinaa| For Private And Personal
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a.A.kA.1] parAzaramAdhavaH / iti| yuga-bhedena dharma-lakSaNyamabhyupetya, 'dharmAn'-dati bahuvacana-nirdezaH / / tadeva vailakSaNyaM pratijAnIte,anye kRta-yuge dhamAstretAyAM hApare yuge*| anye kali-yuge tRNaM yuga-rUpAnusArataH // 22 // iti| atra, anya-zabdona dharmasya svarUpAnyatvamAcaSTe, kintu prakArAnyatvam / anyathA, dharma-pramANa codanAnAmapi yuga-bhedena bhedApane:(1) / na hi, dayaM codanA kRte'dhyetavyA, iyantu cetAyAm,ityAdi vyavasthApakaM kinycidsti| prakArAnyatve tvasti dRSTAntaH / ekasyApyagni-hotrasya mAyaM-prAtaH-kAla-bhedena anuSThAna-prakAra-bhedazravaNAt / "chataM tvA satyena pariSiJcAmi" iti sAyaM pariSiJcati, satyaM tvarnena pariSiJcAmIti prAtaH" iti / nanu, tatrArthavAdena mantraH prakAra-bhedena upapAditaH ; "agnivA Rtam, amAvA * pare,--iti mu0 ma0 pustake pAThaH / 'vare, iti so0 mU0 pustake pAThaH / + dharmapradhAna,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / + ekasyAmihAmasya,-iti mu* pustake pAThaH / $ mantraprakArabheda upapAditaH-iti sa* so pustakayoH pAThaH / (1) dhammapramANa, iti hetugarbhavizeSaNam / codanAgamyArthasyaivadharmatvAt dhammasya svarUpato'nyatve codanAbhedasyArthasiddhatvAditibhAvaH / For Private And Personal
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.8 parAzaramAdhavaH / dhA.vA.. dityaH satyam, agnimeva tadAdityena sAyaM pariSiJcati, agninAdityaM prAtaH saha" iti / evantaIi, atrApi, 'yuga-rUpAnusArataH'- ityanena prakArabhedaH uppdyte| yugAnAM svarUpamanuSThA-puruSa-kri-tAratamyopetam, tadanusAreNAnuSThAna-vaiSamyaM sambhavati / "yathA zakuyAt, nathA kuryAt"-dUti nitya-karmasu nirNItatvAt / tathAhi, SaSThAdhyAye hatIya-pAde vicAritam / "yAvajjIvamagnihotraM juhuyAt"iti shruuyte| tatra, saMzayaHH kiM sarvAGgopasaMhAreNAdhikAraH, uta, yadA yAvanti bhanotyupasaMhartu, tadA tAvadbhiraGgarUpetaM pradhAnaM kurvannadhikriyate? iti| mAGgopetasya pradhAnasya phala-sAdhanatvAt aGgavaikalye phalAnudayAt sopasaMhAraH,-dati pUrvaH pkssH| (1)atra hi jIvanamagnihotrasyaiva nimittatayA zrUyate, natvaGgAnAm, mati ca nimitte naimittikamavazyambhAvi, anyathA nimittatvAsambhavAta, tato sakyAGga-parityAgena pradhAnaM karttavyama, tAkva zAstra-vazAt phalamiddhiH, iti / vaudhAyanaca* smarati, "yathAkathaJcinnityAni zaktyavasthA'nurUpataH / yena kenApi kAryANi, naiva nityAni lopayet / iti / puruSa-zani-tAratamya-kRtamanuSThAna-vaiSasthamiti vivakSayA 'nRNAma'-ityuktam // * bodhAyanazca, iti mu. pustake pAThaH / + zakyavantvanurUpataH, iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / zakyabastuni rUpitaH, iti tu tattvakAradhutaH / (1) siddhAntamAha atra hoti / For Private And Personal
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a.,yA kaa| praashrmaadhvH| 104 atha, pratijJAtaM vailakSAyaM SadbhiH lokairUpanyamyati / tatra, caturSu yugeSu prAdhAnyenAnuSThAtuM sukarAn parama-puruSArtha-hetUna dharmAn vibhajate, tapaH paraM kRta-yuge cetAyAM jJAnamacyate / hApare yajJamevAhuH dAnamevA kalau yuge // 23 // iti / 'tapaH' kaccha-cAndrAyaNadi-rUpeNa ashn-vrjnm| "taponAnazanAt param" iti shruteH| yadyapi, dAnasthApi tapasvaM zrUyate ;"etat khannu vAva tapaityAhuH yaH khaM dadAti"-dati, tathApi, nAtra tadvivakSitam, dAnasya pRthagukatvAt / nanu, vyAsena tamo'nyathA smaryate, "napaH khadharma-vartitvaM zaucaM saGkara-varjanam" / iti| nAyaM dossH| kRcchrAderapi sva-dharma-vizeSatvAt / "tapa mantApa"-ityammAddhAtorutpannasya tapaHzabdasya deha-zoSaNe uttirmukhyaa| ataeva, skAnde'bhihitam, "vedokena prakAreNa tathA cAndrAyaNAdibhiH / zarIra-zoSaNaM yat, tat napaityucyate vudhaH" / * jJAnamuttamam, iti me* mU. pustake pAThaH / + yajJamityAjA, iti mu* pustake, yajJaminyUcuH, iti mu* mU. pustake paatthH| dAnamekam-iti mu0 mU0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110 parAzaramAdhavaH / [1ba.,yA.kA. iti / yattu tatraivotram, "ko'sau mokSaH, kathaM, kena saMbhAra pratipannavAn / ityAlocanamarthajJAstapaH zaMsanti paNDitAH" / iti / so'nyaeva tapaH-zabdaH, "tapa Alocane" itysmaaddhaataastdutptteH| tat * tapo'tra jJAna-zabdena saMgTahItam / 'para' zabdaH praadhaanyenaanussttheytaamaah| tAI, tretAdiSu taponAdriyeta, te ca jJAna-yajJa-dAnAni nATriyeran,-iti cen, na, itara-vyAyatti-rUpAyAH parisaMkhyAyAH atrAvivakSitatvAt / na khalu, idAnoM kazcidanuchAna-vidhiH vakamupakrAntaH, yena vidhi-vizeSaH prota(1) / bhaviSyati tu "ghaT-karmAbhirataH" ityAdinA tadupakramaH / yuga-sAmarthya kevalamatra nirUpyate / yathA, 'vasante puSpa-prAcurya grAme sannApa-vAhulyam' -ityAdi Rtu-mAmarthyam, tathA kRtAdi-sAmarthana tapatrAdiprAcurya vivakSitam / ataeva, 'yuge yuge tu mAmartham' iti vkssyti| mAmartha-jJAna-prayojanaJcAbhidhAsyate, 'teSAM nindA na karttavyA yuga-rUpAhi te vijaaH'| * tatra.-iti mu. puntake pAThaH / (1) vidhitvasyAbhAve tavizeSarUpAyAH parisaMkhyAyAH kutaH zaGkati bhAvaH / tathAhi,-ajJAta-jJApanaM, pravRttyaGga pramiti-janakaM, abhidhA-nAmakapadArthAntara bodhakapada-TitaM vA vAkyaM vidhiH / sa ca trividhaH vidhiniyamaparisaMkhyAbhedAt / yatredamuktam / "vidhiratyantamaprAptau niyamaH pAkSike sati / tatra cAnyatra ca prAptau parisaMkhyeti gIyate" .iti / For Private And Personal
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,yA kaa| praashrmaadhvH| iti / etatsAmarthaM vRhaspatirapi darzayati, "tapeodharmaH kRta-yuge jJAnaM tretA-yuge smRtam / dvApare cAdhvaraH prokrastithye (1) dAnaM dayA dmH"| iti // dharmAn vibhajya tadvat pramANAni vibhajyaMtekRte tu mAnavAdhAstretAyAM gautamAH smRtaaH| hApare zata-likhitAH kalau pArAzarAH smRtAH // 24 // iti| (2)mAnavAdi-granthoka-dharmANAM pracura-pravRttyA grantha-prAmANyaprAcuryyamartha-siddham // dharmavadadharmAsyApi vakumiSTatvAt (2) adharma-prApakaM sthAna-vizeSa heyatayA vibhajyate,tyajedezaM kRta-yuge cetAyAM grAmamutsRjet / hApare kulamekantu ktaarntu|| kalau yage // 25 // * etat sAmarthya, iti sa0 mA pustakayAnAsti / + vibhajate,-iti sa* so0 pustakayAH paatthH| + mAnavadhimaH,-ityekavacanAntapAThaH mu0 yU0 pustake evaM paratra / pArAzarasmatiH, iti so0ma0 pustake paatthH| // katAraca, iti mu0 mU0 pustake pAThaH / (2) tiSyaH kliH| (2) nana kRte tu mAnavAdhA ityAdinA mAnavAdidhANAM kRtAdiSa prAcaryamuktaM tatkathamayaM pramANavibhAgaH ityAzaGyAha mAnavAdIti / (3) dhoyathA upAdeyatayA vakumiyaH, tathA adhA'pi heyatayeti bhaavH| For Private And Personal
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 112 praashrmaadhvH| [10,yA kA / iti / patitaH prAdhAnyena yasmin-ekena rAjJA paripAlyamAne grAmamamUhAtmani deze nivaset, sardazaH so'pi kRte sAmarthAt / adhamAMpAdakaH / evaM grAme yojyam / kula-tyAgonAma, patitasya kule vivAha-bhojanAdyapraTaneH / karTa-tyAgaH sambhASaNAdi-varjanam // tyAjya-dezavat nimittAnyapi tyAjyAni vibhajate,kRte sambhASaNAdeva: cetAyAM sparzanena ca / hApare tvnnmaadaay|| kalau patati karmaNA // 26 // iti / kRtAdiSviva kalau patita-sambhASaNAdinA na svayaM patati, kinnu vadhAdinA karmaNA patiteAbhavati(1) // mahApuruSa-tiraskArAdau tadIya-zApa-paripAka-hetuM kAlaM vibhajate, * patitaH pumAn yasmin yena kena rAjJA paripAlite,-ti bhu. pustake paatthH| + kRtasAmarthAt, iti mu0 pustake paatthH| f sambhASaNAt pApaM,-iti mu0 mU0 pustake paatthH| 6 sparzanAttathA,-iti mo0 mU. pustake pAThaH / cetAyAzcaiva darNanAt , -iti mu00 pustake paatthH| || dvApare tvarthamAdAya, iti tattvakAradhRtaH pAThaH / (1) katArantu kalau yuge, ityanena kartusaMsargasya niSiddhatvAta tatkI kalAvapi pApI bhavati, na tu ptitobhvti| patanantu svayaM kRtena badhA dikarmaNaiveti bhaavH| For Private And Personal
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,yA kA0] parAzaramAdhavaH / kRte tatkSaNikaH* zApastretAyAM dshbhirdinaiH| dApare caika-mAsenA kalau saMvatsareNa tu // 27 // iti // dharmasya tAratamyApAdakAni nimittAni vibhajate,abhigamya kRte dAnaM cetAsvAhaya dIyate / dApare yAcamAnAya sevayA dIyate kalau // 28 // iti / yatra pratigrahItA varttate, tatra dAtA svayaM gatvA gurumiva tamabhigamya(1) kRte dAnaM kroti| cetAyAM pratigrahItAramAhya tasmai dIyate / 'netAsu'-iti vahu-vacanaM kRta-dAparAdiSu jAtAvekavacanamiti pradarzanArtham (2) / dvApare svayamAgatya yAcamAnAya prtigrhii| dIyate / kalau na yAtrA-mAtreNa, kintu sevayA / vRhaspatirapi amuM vibhAgamAha, * tAtkAlikaH,-iti seA0 sa0 pustakayoH pAThaH / kRte tu tatkSaNA chApaH,--iti mu0 ma0 pustake paatthH|| + dApare mAsamAtreNa,-iti mu. ma. pustake paatthH| 1 saMvatsareNa tat, iti so0 ma0 pustake pAThaH / 6 yAcamAnasya,-iti se0 ma0 pustake paatthH| (1) abhigamya vinayAdibhirArAdhya / (2) kRtAdInAM pratyeka bahUnAmapi bhedsyaavivkssittvaadekvcnm| pavi vakSitabhedA vyaktireva hi jaatirityaakhyaayte| yatredamuktam / "arthakiyAkAritayA bhinnAeva hi vyaktayaH / tAeva vyaktayastyaktabhedAjAtirudAhRtA" iti| prakRtyarthatAvacchedakavatvasaMbandhenaikatvasyAdayaH,ityapi vadanti / 15 For Private And Personal
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [ 10,kA.kA. "kRte pradIyate gatvA vetAkhAnIyate rahe / dvApare ca prArthayataH kalAvanugamAnvite" / iti // nimitta-kRtaM tAratamyaM darzayati,-- abhigamyottamaM dAnamAhUyaiva tu* madhyamam / adhamaM yAcamAnAya sevA-dAnantu niSkalam // 26 // dati / uttamatvAdyavAntara-vizeSa: purANa-mAre phala-dvAreNepapAditaH, "gatvA yat dIyate dAnaM tadananta-phalaM smRtam / mahasra-guNamAlaya yAcitantu tadarddhakam / abhigamya tu? yaddAnaM yadA dAnamayAcitam / vidyate sAgarasyAntastasyAntAnaiva vidyte"| iti / kali-dhamINAmasmin granthe prAdhAnyena vakSyamANatvAt kali-mAmarthaM vizeSataH prapaJcayati, * mAhataJcaiva,-iti mu0 mU0 mo0 mU pustakayAH pAThaH / adharma yAcyamAnaM syAt ,-iti mu0 bha0 pustake, kaniSThaM yAcamAnaM syAt, iti seA0 ma0 pustake paatthH| + sevayA niSphalaM bhaveta,-iti mo0 mU0 pustake pAThaH / abhigabhyanta,-iti sa. so. pastakayAH paatthH| / / dAnebvayAcitam ,-iti mu0 pastake paatthH| For Private And Personal
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ba,bA.kA.) praashrmaadhvH| *jitAdhau dharmeNa satyaJcaivADhatena ca / jitAzcAraistu rAjAnaH strIbhizca puruSAH kalau // 3 // sIdanti cAmihotrANi guru-pUjA praNazyati / kumAryazca prasUyante tasmin kali-yuge sadA // // 31 // iti / adharmasya jayonAma, pAda-cayopetatvam(1) / ekena pAdena vartamAnatvam dharmasya parAjayaH / tadAha vRhaspatiH, "tithye'dharmastribhiH pAdairdharmaH pAdena saMsthitaH" / / iti / satyAnRtayordharmAdharma-rUpanve'pi pRthagupAdAnaM dhAMdhAvudAhatya pradarzanArtham / yAvat yAvat kalivibarddhate, tAvattAvadadharmevibarddhate, iti vivakSayA corAdyudAharaNa-bAhulyam(2) / madukaM viSNupurANe, "yadA yadA satAM hAnirveda-mArgAnusAriNAm / tadA tadA kalebvaddhiranumeyA vicakSaNaiH / * jita ityAdi zlokAt pUrvam,-'kRte cAsthigatAH prANAH' ityAdi vakSyamANaH lokaH paThAte malapustakadaye / + jitaH satyAnTa tena ca, iti mu. mU0 pustake pAThaH / + caurastu,-iti sa0 sa0 pustakayoH, tyasta, iti mu* mU. pustake paatthH| 5 jitAH, iti mu0ma0, so0 ma0 pustakayAH pAThaH / || asmin kaliyuge tathA,-iti se0 mU0 pustake pAThaH / (1) paadshcturthaashH| (2) tathAca, idamapi udAharaNapradarzanArthamevetibhAvaH / For Private And Personal
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [yA0,0kA. ma prItirveda-vAdeSu pASaNDeSu dayA-rasaH / tadA tadA kAlevaddhiranumeyA dvijottamaiH" / iti // yadukam,'tapaH paraM kRta-yuge'-ityAdi, tatra, hetumAha,kRte tvasthi-gatAH prANAstretAyAM mAMsamAzritAH / bApare rudhiraJcaiva kalau tvannAdiSu sthitaaH|| // 32 // iti / 'prANa' zabdovAyu-vizeSa vRtti-paJcakopetaM hRdayAdi-sthAnanivAsinamAcaSTe / prANa-svarUpaJca maitreya-zAkhAyAM vispaSTaM zrUyate / "prajApati eko'gre'tiSThat, ma nAramataikaH, sa zrAtmAnamabhidhyAyan vahIH prajAasRjata, tAazmevAprabuddhAzraprANA: syANuriva mantiTamAnA apazyat, ma nAramata, so'manyata; etAsAM prativadhinAyAbhyantaraM vizAni,-iti, sa vAyamivAtmAnaM kRtvA'bhyantaraM prAvizat, ra ekonAzakyat, paJcadhA''tmAnaM pravibhajyocyate; yaH prANo'pAna: samAnaudAnAvyAnaH, iti, atha yo'mamUImukAmayati eSavAva ma prANaH, atha yo'yamavAJcaM saMkrAmati eSavAva seo'pAno'tha yo'yaM * dayA ratiH, iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / / ayaM zlokaH, 'jitAdhAhyadharmaNa'-ityAdi zlokAt pUrva paThAte mU0 pustkdye| / mAMsasaMhitAH,-iti mu* mU0 pustake pAThaH / 5 bApare gadhiraM yAvat, iti mu0 mU0 pustake, dApare tvaggatAH prANAH, iti mo0 ma* pustake paatthH| || kalAvajAdidha sthitAH, iti mu. ma. pustake, kalau raktagatAH smRtAH, - iti mA. ma. pastake yAThaH / For Private And Personal
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,zrA kA praapaarmaadhvH| 197 sthaviSThamanna-dhAtumapAne sthApayati aNiSThaJcAGge mamaM nayati eSavAva samAno'tha yo'yaM pItAzitamugirati nigarati eSavAva saudAno'tha ye naitAH zirA* anuvyAptAeSavAva sa vyAnaH, iti / azmeva pASANavadityarthaH / vAk-cakSurAdInIndriyANyapi prANAdhIna-vyApAratvAt prANa-zabdena vyavahiyante / ataeva chandogAzrAmananti ;"na vai vAcAna cacUMSi na zrotrANi na manAMsItyAcakSate prANaityevAcakSate"-iti / tasmAt -indriya-vAyu-samudAya-rUpaM liGga-zarIraM lokAntara-gamana-kSama(1) prANa-zabdena vivakSitam / taca, asthi-mAMsAdi-maye sthUla-zarIre karma-rajjubhirvivadhyate / tacca vandhanaM tattayugamAmAdasthAdiSu vyavatiSThate / tathA ca, kRcchracAndrAyaNAdiSu annAdyAhAra-parityAgAt / mAMsAdyupakSaye'pyasthyAM sahasA'nupakSayAt prANanAmavyAkulateti kRta-yuge tapaH sukaram / vetAdiSu mAMsAdhupakSayeNa prANAnAM nyAkulatvAt tapoduSkaram / * sirA, iti mu0 pustake pAThaH / + kRcchracAndrayaNAdyarthamAhAraparityAgAt,-iti sa. so0 pustakayoH paatthH| (1) vyApakasyAtmanaH lokAntaragamanAdilakSaNA kriyA na sambhavati, tasmAt liGgapArIralokAntaragamanAdinaiva tasya lokaantrgmnaadivypdeshH| uktaJca, "pnycpraannmnobddhidshendriysmnvitm| apazcIkRtabhUtotthaM sUtmAGgaMbhogasAdhanam"-iti / zarIraM tAvat trividhaM liGgazarIrAparapa-yaMmUkSma zarIramekam / sthUlazarIramapara pridRshymaanm| anyacca kAraNazarIramavidyArUpamitye keSAM darzanam, adhichAnazarIraM sthUlabhUtAnAntarabhedasUkSmabhUtamayamityanyeSAm / ihaca prathamoktazarIradayasyopayogaiti mantavyam / For Private And Personal
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110 praapaarmaadhvH| ba0,thA kaa| yadyapi, prANAnAM mAMsAdyAzrayeNa jJAnAdiSUpakAra-vizeSodurlabhaH, tathApi, tapaso'sambhavaM vaktuM tavarNanam 1) / ataeva, kUrmapUrANe, yugAntarAbhiprAyeNa tapo'ntaraM varNitam, "ahiMsA satya-vacanamAnRzaMsyaM damoghRNA (1) / etattapovidurdhArAna zarIrasya zeSaNam" / iti // idAnIM yuga-sAmartha-varNanasya prayojanamAha,yuge yuge ca ye dhAstatra tatra ca* ye vijaaH| teSAM nindA na karttavyA yuga-rUpA hi te vijAH // 33 // iti / 'yuga-rUpAH' yugAnurUpAH, kAla-para-tantrAH, iti yAvat / tarakramAraNya-parvaNi, "bhuumindyongaashcaite| siddhAdevarSayastathA / kAlaM samanavartante tathA bhAvAyuge yuge / * teSu teghu ca, - iti so0 ma0 pustake pAThaH / + nagAH zailAH, - iti sa0 sa0 pustakrayAH paatthH| (1) yathA kRtayugadharme tapasi prANAnAmasthigatatvamupayujyate, tathA tretAdi yugadharmeSu jJAnAdigha teSAM mAMsAdigatatvaM nopayujyate ityAzavArthaH / jJAnAdiSvanapayogepi tapAdInAmasambhave tadupayogo'styevetinAsa atiriti siddhaantaarthH| (2) prAntazaMsyamaneTuryam , damaindriyanigrahaH / ghRNA dayA / For Private And Personal
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,thAkA praashrmaadhvH| kAlaM kAlaM samAsAdya narANAM nara-puGgavAH ! / vala-varNa-prabhAvA hi* prabhavanyubhavanti ca" / iti // nanvevaM kalau pApinAmanindyatvAt kRtsnaM dharmAdharma-vyavasthApaka-zAstra viplaveta / tathA hi;-'jitodhAhyadharmeNa'-iti yarakkam, tatra, "dharma cara"-iti zrUyamANovidhiH pIDota ; "nAsti satyAt parodhAnAnRtAt pAtakaM param / sthitihi matye dharmasya tasmAt matyaM na lApayet" / iti rAja-dharmekrama, taca, anRtasyAnindyatve vAdhyeta ; "adaNDyAn daNDayan rAjA daNDyAMzcaivApyadaNDayan / ayazomahadApnoti narakaJcaiva gcchti"| iti vacanaM corasyAnindyatve vAdhyeta ; "strIbhirbharnucaH kArya meSa dharmaH paraH striyAH" / iti yAjJavalkyokiH; "bhAraM lavada yA tu jaati-strii-gunn-drpitaa| tAM zvabhiH khAdayedrAjA saMgyAne bahusaMmthitaH" / iti manUniH ; . "parityAjyA tvayA bhAr2yA bhakSubvecana-lacinI / tatra doSona cAstIti tvaM hi vettha yathAtatham / sava-lakSaNa-yuktApi yA tu bharnurvyatikramam / * valavarbhaprabhAvA hi, iti sa. so0 pustaka yAH pAThaH / + bhartavacaH, iti sa0 mA0 pustakayAH pAThaH / 1 saMhitaH, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120 praashrmaadhvH| [110,yA kA / karoti mA parityAjyetyeSa dharmaH manAtanaH" / iti brahmapurANe maharSoNAmuktiH; tadidamukti-trayaM strI-jitasya * anindAyAM vAdhitaM syAt; acchidra-kANDe agnihotra-prAyazcinaM vahudhA zrutam ; prAzvamedhike paLaNi caivApyam, "hotavyaM vidhivadrAjan ! jAmicchanti ye gatim / zrA-janma-matrametat syAdagnihotraM yudhiSThira ! na tyAjyaM kSaNamapyetadgrahItavyaM dvijAtibhiH / yadaitasyAM pRthiyAM hi kiJcidasti carAcaram / tat sarvamagrihotrasya kRte sRSTaM svayambhuvA / nAvavudhyanti ye caitanarAmtu tamasA''tAH / te yAnti narakaM ghoraM rauravaM nAma vizrutam" / iti; tdett|| zruti-dayamagnihotrAvasAdasthAnindAyAM bAdhyeta; "guroraniSTAcaraNaM guroriSTa-vivarjanam / gurozca sevA'karaNaM jJAnAnutpatti-kAraNam / prAcArya-nindA-zravaNaM tahAdhasya ca darzanam (1) / vivAdazca tathA tena jnyaanaanutptti-kaarnnm"| * strIvijayasya, - iti mu0 pustake paatthH| + atra, grahItavyam ,-ityazuddhaH pAThaH sarveSveva pustakeSa / dijAdibhiH, iti mudeg pustake pAThaH / 6 yatanyaM,-iti mu0 pustaka paatthH| || tadetat ---iti mu0 pustake nAsti / (1) bAdho bandhanAdi duHkham / For Private And Personal
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1., thA. kaa| praashrmaadhvH| 121 iti skAnda-purANa-vacanam, etacca guru-pUjA-praNAzasya * anindAyAM bAdhyeta; "prApte tu dAdarNI varSe yaH kanyAM na prayacchati / mAsi mAmi rajasta yAH pitA pivati zoNitam" / pati yama-vacanam, "piturmahe tu yA kanyA rajaH pazyatya saMskRtA / bhrUNa-hatyA pitussasyAH sA kanyA vRSalI smRtA" / iti vacanam, tabhayaM kumArI-prasavasyAnindAyAM vAdhyeta / tataH kathamanindA ? ityata Aha,-' yuge yuge tu sAmarthya zeSaM muni-vi-bhaassitm|| parAzareNa cApyuktaM prAyazcittaM vidhiiyte|| // 34 // iti / 'zeSam' avaziSTaM tattadayuga-mAmarthyaM munibhiranyairvizeSeNa bhASitam / tathA cAraNya-parvaNi padyate, "kRtaM nAma yugaM zreSThaM yatra dharmaH sanAtanaH / kRtameva na karttavyaM tasmin kAle yugottame / * guruzuzrUSA praNApAsya, iti mu pustake pAThaH / + prApne hAdapAme,-iti sa0 mA0 pustakayoH paatthH| / vacanam ,iti mu* pustake nAsti / 5 yugasAmarthyavipreSu,-iti seo mU0 pustake pAThaH / !! munibhibhASitam, iti mu* mU0 pustake pAThaH / * pradhIyate,-iti mu. mU0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 122 praashrmaadhvH| [9kha0,mAkA / na tatra dhAH sIdanti na jIryante ca vai prajAH / tataH kRtayugaM nAma kAlena guNatAM gatam / kRte yuge catuSpAdazcAturvarNyaJca zAzvatam / etat kRtayugaM nAma traiguNya-parivarjitam / pAdena yasate'dhIratatAM yAti cAcyutaH / jJAna-pravRttAzca narAH kriyA-dharma-parAyaNAH / tatoyajJAH pravarnante dharmAzca vividhAH kiyAH / sva-dharma-sthAH kriyAvanto janAstretA-yuge'bhavan / viSNuH pItatvamAyAti catu vedaevaca / matyasya bhUri vibhraMzaH satye kazidavasthitaH / matyAt prayavamAnAnAM vyAdhayovahavo'bhavan / kAmAzApadravAzcaiva tathA daivata-kAritAH / kAma kAmAH hyartha-kAmAyajJAstanvanti cApare / evaM dvAparamAmAdya prajAH kSIyanyadharmataH / pAdenaikena kaunteya! dharmaH kali-yuge sthitaH / vedAcArAH prazAmyante dhAyajJa-kriyAstathA / AdhayovyAdhayastandrI-doSAH krodhAdayastathA(1)" / iti / tatraiva *idaM zlokAI mu. pustake nAsti / + satyenAstyeva vibhraMzasatye kazcidavasthitaH, iti mu. pustake pAThaH / (1) dhAdhirmAnasI vyathA / vyAdhiH prsiddhev| tantrI nidrApramIlayoriti kossH| For Private And Personal
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.yA0kA. . parAzaramAdhavaH / 129 "brAhANA: kSatriyAvazyAH maMgirante * paramparam / rudra-tulyAbhaviSyanti tapa:-matya-vivarjitAH / svabhAvAt krUra-karmANazAnyonyam avizaGkitAH / bhavitAronagaH marce maMprApne yug-mkssye"| ityAdi / brahma pugaNe'pi, "dIrgha-kAlaM brahmA-carya dhAraNa kamaNDalo: / gocAnmAda-mapiNDAtto vivAhego-vadhastathA / narAzva-medhI madyaJca kAlI vaya dvijAtibhiH" / kapi, "devagacca sutotpanirdatA kanyA na dauyane / na yajJe go-vadhaH kArya: kalau na ca kamaNDalaH" / iti / pugaNe'pi, "Ur3hAyAH punarudAI joSThAMzaM go-vdhntthaa| kalau paJca na kurvIta bhrATa-jAyAM kamaNDallum" / iti / tathA, anye'pi dharmajJa-samaya-pramANakAH manti, "vidhavAyAM prajotpattau devasya niyojanam / vAlikA-'kSayonyozca vareNAnyena marakRtiH / kanyAnAmasavarNanAM vivAhaza dvijAtibhiH / * saMgirantaH,-iti mu. pustake paatthH| + abhikintAH,-iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / 1 sapiNDAnvA,--iti granthAntare pAThaH / dhanapramANakA:- ...iti sakA. puntakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 524 praashrmaadhvH| .,ghA.kA (1)AtatAyi-dijAyyANAM dharma-yuddhena hiMsanam / dijasyAdhvau tu niryANaM* zodhitasyApi saMgraha(2) / satra-dIkSA ca sarveSAM kmnnddlu-vidhaarnnm| mahAprasthAna-gamanaM go-saMjJaptizca go-mave(2) / sautrAmaNyAmapi surA-grahaNasya ca saMgraha(4) / agnihotra-havanyAzca leholIr3hA-parigraha: (5) / vAna-prasthAzramasyApi pravezAvidhi-coditaH / vRtt-khaadhyaay-maapekssmgh-sngkocnntthaa(6)| - * dijasyAdhvA tu nA-yAtuH,-iti nirNayasindhau pAThaH / + lIkAlehyA parigrahaH, iti mu0 pustake pAThaH / AtatAyinaca,-"anidogaradazcaiva shaastrpaannirdhnaaphH| kSetra dArApahArI ca ghar3ete yAtatAyinaH" iti sma tyuktAH / (2) vijAnAM samudrayAtrA, samudrayAtrAyAM kRtAyAM prAyazcittazodhitasyApi saMgraho vyvhaarH| (3) gosaMjJaptiaubadhaH / gosoyAgavizeSaH / (8) sarAgrahaNaM surAgrahaH / (grahaH paatrvishessH)| tadgrahaNaca, surAgraha ehAti"-ityAdinA sautrAmanyAM vihitH| sarAyaNasya tatkartuH saMgrahaH iti vA'rthaH / agnihotraM iyate yayA, sA ghamihotrahavanI vaikazAtasuk / tasyA agnihotrahavanyAhUtAvazirApAzanArtha lehanaM lokAyAzca tasyAH prigrhH| (6) vRttamamihotrAdi, khAdhyAyovedAdhyAyanam / tatsApekSamazaucahAsaH, -"ekAhAtzrudhyate viproyomivedasamanvitaH"-ityAdinA vihitaH / For Private And Personal
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,vyA kA parAzaramAdhavaH 125 prAyazcitta-vidhAnazca viprANAM maraNAntikam / saMmarga-doSaH stenAdyairmahApAtaka-niSkRtiH (1) / varAtithi-piTabhyazca pahapAkaraNa-kriyA(2) / dattaurasetareSAntu putratvena parigrahaH / savarNAnyAGganA-duSTo* mamargaH zodhitairapi / ayonI maMgrahe ratto parityAgoguru-striyA:(2) / asthi-maJcayanAdUrddhamaGga-sparzanameva ca(5) / zAmitroM caiva viprANAM(5) mAma-vikrayaNaM tthaa| SakAnazanenAna-haraNaM hIna-karmaNa: (6) / * savarNAnAM tathA dRyo,-iti mu0 pustake pAThaH / + ayAnI saMgrahovitte,-iti mu* pustake pAThaH / sAmitra, iti sa. sA. pustakayoH paatthH| (1) saMsarga doghateyAnyamahApAtakanivatiH,-iti nirNayasindhau paThitaM vyAkhyAtaca; saMsargaTApatteyetaramahApAtakatraye brahmahatyA-surApAnagurutalpagamanarUpe jJAnakRte yA niSkRtimaraNarUpeti / upAkaraNamabhimantraNaparvakahananaM tacca gTahyokte madhuyAkhyakarmaNi varAtithaye vicitam / piTabhyazcAekAdau dihitam / ayonau zidhyAdau / "catamasu parityAjyAH ziSyagA"-ityAdinA ttprityaagovihitH| (e) asthisaJcayanaM maraNAccaturthAhAdau vihitm| aisparNazca taduttaraM vihitaH / zAmitraM yAge vihitam zAmituH RtvivizeSamya karma / (8) cannAbhAvAt ghaDabhatamanazzataH "vabhukSitastrAI sthitvA dhAnyamabAhA gADaret"....ityAdinA chAnnaharaNaM vihitam / For Private And Personal
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 126 parAzaramAdhavaH / [1cya0,yA kaa| chadraSu dAsa-gopAla-kulamitrArddha-sIriNAm / bhojyAnatA, rahasthasya-tIrtha-sevA'ti dUrataH / ziSyasya guru-dAreSu guruvadRttirIritA*(1) / prApavRttidijAyyANAmazvastanikatA tathA(1) / prajArthantu vijAyyANAM prajA'raNi-parigraha:(9) / brAhmaNAnAM pravAsitvaM mukhAgni-dhamana-kiyA(4) / valAtkArAdi-duSTa-strI-saMgrahAvidhi-codita:(5) / yatestu sarva-varNabhyo bhikSA-caryA vidhAnataH / * guruvavRttizIlatA,-iti nirNayasindhau pAThaH / + yatezca sarvavaNeSu, iti nirNayasindhau pAThaH / (9) naiSThikabrahmacAriNorArI parete gurudAreSu guruvavRttirmanvAdibhiH ka thitaa| (2) yApadi sarvataH pratigrahA'nantarattica brAhmaNAnAM vihitA / azva tanikatA ekadinamAtranirvAhAcitadhamatvam / zvobhavaM zvalanaM tadasya puruSasyAsti,-iti matvarthoyaikaH / pazcAt na samAsaH / azvastani. katvaJca brAhmaNasya "yazvallanikaeva vA"-iti mnvaadibhirvihitm| (3) jAtakamahAme santatijIvanArthamaraNipariyahaH kasyAJcicchAkhAyA muktaH / . (e) dArevamiM nikSipya sAnikAnAM pravAsaH karmapradIpAdau vihitaH "niH kSipyAmiM khadAreSu parikalpya dija tathA pravaset kAryavAn vipraH"ityAdinA / tasyaivAtra "brAhmaNAnAM pravAsitvam"-ityanena praamrmH| mukhAmidhamanana, "mukhenaike dhamantyAmim"-ityanena vihitm| (5) balAtkArAdidurastrIsaMgrahazva, "valAt pramathya bhuktA cat"-ityAdi nA vihitH| For Private And Personal
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kaa| parAzaramAdhavaH / navodake dazAiJca dakSiNA guru coditA(1) / brAhmaNAdiSu zudrasya pacanAdi-kriyApi ca / bhagvagni-patanAdyaizca vRddhAdi-maraNantathA(2) / go-dapti-ziSTe payasi zirIrAcamana-kriyA / pitAputra-virodheSu mAkSiNAM daNDa-kalpanam / yatra-sAyaM-grahatvaca* sUribhistattva-tata-paraiH (2) / etAni loka-guptyartha(5) kalerAdI mahAtmabhiH / nivartitAni karmANi vyavasthA-pUrvakaM vudhaiH / samayazcApi(5) mAdhUnAM pramANaM vedavadbhavet / iti / (6)tadakramApastambe nApi,-"dharmajJa-samayaH pramANaM vedAzca"iti / evamanyadayudAhAryam / yathA, munibhistattat-yuga-sAmarthaM vidhi-niSedhAbhyAM vizeSeNa bhAvitam, tathA, vihitAtikrama-niSiddhAcaraNayoH prAyazcittamapi cirannanena parAzareNoktam / padyante hi vRddha parAzarasya vacanAni, * yateH sAyaM ehasthatvaM,-iti mu0 pustake pAThaH / + tattvarSibhiH, iti nirNayasindhau pAThaH / (1) navodake dazAhaJca,-"dazAhenaiva zudhyeta bhUmiSThaJca navodakam" ityAdinoktam / "gurave varaM dattvA"-- ityAdyuktA dakSiNA / (2) etacca,-"raddhaH zaucasmate luptaH pratyAkhyAtabhikriyaH / yAtmAnaM ghAtayedyastu"-ityAdinA vihitam / bhagumaccadezaH / (2) "yavasAyaMgahomuniH" ityanena vihitaM yacasAyaMgTahatvam / (0) guptiH rkssaa| (5) samayaH sambit pratijJA iti yAvat / (6) sAdhUnAM samayasya pramANavamApastambenApyuktam ityarthaH / For Private And Personal
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 128 gharAzaramAdhavaH / [ 10,yA kaa| "jarAya-jAgra-jAzcaiva jIvAH saMveda-jAzca ye / abadhyAH sataevaite budhaiH samanuvarNitam / nizcayArthaM vibuddhAnAM prAyazcittaM vidhIyate / anasthi-zatamekantu* yadi prANairciyojayet / upAdhyaikAhamAdadhyAt prANAyAmAMstu Sor3azA / tri-snAnamudake kRtvA tasmAt pApAt pramucyate / asthimavadhetu dviguNaM prAyazcittaM vidhIyate / anena vidhinA vA'pi sthAvareSu nasaMzayaH / kAyena padbhyAM imtAbhyAmaparAdhAdvimucyate / caturguNaM karma-kRte diguNaM vAka-pradRSite / kRtvA tu mAnasaM pApaM tathaivaika-guNaM smRtan" / iti| 'ca'kAro yAjJavalkya-manvAdi-samuccayArthaH / prasiddhA hi tadIya-grantheSu prAyazcittAdhyAyAH / parAzara-grahaNantu kali-yugAbhiprAyam / sarveSveva kalpeSu parAzara-smRteH kali-yuga-dharma-pakSa-pAtivAt prAyazcite svapi kali-yuga-viSayeSu parAzaraH prAdhAnyenAdaraNIyaH / ataH, parAzara-manvAdi-prota prAyazcittaM tattat-pApa-parihArAya vidvat-pariSadA vidhIyate / etadutaM bhavati,-nAnA-munibhistattad-yuga-sAmarthyasya prAyazcittasya prapaJcitvAt tabhayaM pa-locya * yanasthimalpa mekatu, iti mu0 pustake pAThaH / + dAdaza, - iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / asthibandheSa,-iti mu. pustake pAThaH / $ vAkyadUSite,-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,mA.kA. parAzaramAdhavaH / 126 nindA'nindayoH* vyavasthA kalpanIyA / yaH puruSoyuga-sAmarthamanusatyA vihitAnuSThAnaM pratiSiddha-varjanaM pramAda-kRta-pApasya prAyazcitaJca kattuM zako'pi na kuryAt , tadviSayANi, "bhrUNa-hatyA pitustasya mA kanyA dRSalI smnaa"| ityAdi-nindA-vacanAni; azaka-viSayaM teSAM nindA na karttavyA'ityAdi vacanam / ataeva zaivAgame padyate, "atyanta-roga-yukre'Gga rAja-caura-bhayAdiSu / gurjani-deva-kRtyeSu nitya-hAnI na pApa-bhAk" / iti| tasmAt na ko'pi dharmAdharma-zAstrasya|viplava:-dati // manu, una-prakAreNa yuga-mAgarthyasyAzeSasthAneka-grantha-paricayamastareNa durbodhatvAt kathaM manda-prajJAnAmakalpAyuSAM yuga-sAmarthyAnumAriNazcAturvarNya-samAcArasya nirNayaH ? ityatAha, * nindyAnindaprayoH, iti sa0 se. pustakayAH pAThaH / + yugasAmarthyamanusmRtya,-iti sa* so pustakayAH pAThaH / ityameva sarvatra pAThaH / granthAntare tu "pitustasyAH" iti pAThaH / 5 saurAgame, -iti sa0 se0 pustakayAH pAThaH / // dharmazAstrasya, - iti ma0 se0 pustakayAH pAThaH / ET pUrvapraSThAyAm,-(1) 'nanvevaM kalau pApinAmanindAtvAt'--ityA dinA sandarbheNa bhUmikAyAM yaH pUrvapakSa upakrAntaH, tasya siddhAntamidAnImAha rataduktaM bhavatItyAdinA / 17 For Private And Personal
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / .mA.kA. ahamadyaiva tat sarva* manusatya bravImi vaH / cAturvarNya-samAcAraM zRNvantu muni-puGgavAH! / // 35 // iti / anusmRtyoM sarvasya maMkalayyAbhidhAnAt mandAnAmapyetat sugga-- ham / 'adyaiva'-iti kAla-vilamba-niSedhAt alpAyuSAmapyatra granthe nirNayaH sulabhaH / catvArovAcAturvarNyama, tasya samAcArodharmaH / zrAcAra-zabdaH zIla-paryAyaH laukikaM uttamAcaSTe(1) / samIcInaH ziSTAbhimatatrAcAroyasya dharmasya kAraNatvena varttate, so'yaM yajanayAjanAdi-karma-lakSaNodharmaH samAcAraH / zrataeva, prAcAra-dharmayo hetu-hetumadra peNa bhedaM vakSyati; 'prAcArodharma-pAlakaH' iti / zrutiya dharmAcArau bhedena vyapadizati ;-"yathAkArI yathA''cArI tathA bhavati" iti| zrutyannare ca karma-vRttayorbhadAbAyate;"atha, yadi te karma-vicikitsA vA vRtta-vicikitsA vA syAt" iti / yadyapi, 'TaNu putra ! pravakSyAmi TaNvantu muni-puGgavAH / ityapramattatvaM pUrvameva vihitam, tathApi yuga sAmartha-prapaJcanena * tahamma,-iti sa0 se. mu0 mU0 pustakeSu paatthH| tatdhama, iti se mU0 pustake paatthH| + RSipuGgavAH,-ati sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / anasmRtasya,-iti sa0 sa0 pustakayAH paatthH| (1) va caritram / laukikapadena, "vahmaNyatA devapiTabhaktatA"-ityAdi hArAtAdhuzAstrIyazIlavyavacchedaH / For Private And Personal
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA.kA.) praashrmaadhvH| 936 vyavahitatvAt nadeva punaH smAryate / atha vA, pUrvAnaM yuga-sAmarthazravaNa-viSayam, dadantu dharma-zravaNa-viSayam,* ityapunarutiH // vakSyamANa-dharma-jAtasyAM parama-puruSArtha-hetutAM kaimutika-nyAyena(1) abhidhAtuM grantha-pATha-tadartha-jJAne(2) prazaMmati,parAzara-manaM puNyaM pavitraM pApa-nAzanam / cintitaM brAhmaNArthAya dharma-saMsthApanAya ca // 36 // iti / parAzaraNa prakri grantha-jAtaM 'parAzara-mataM', tacca pATha-mAtrae puNya-pradam / puNyaJca vividham , iSTa-prApakamaniSTa-nivarttakaJca / tadubhayaM 'pavitra-pApanAzana'-zabdAbhyAM vivakSyate / tadeva grantha-jAtaM 'cintitam' arthatAvicAritaM mat pUrvavat puNya-pradaM bhvti| arthavicArasya prayojanaM vedhA,-khAnuSThAnaM paropadezazca / tadubhaya 'brAhmama'-ityAdi-pada-dayenocyate / brAhmaNamyArthAbrAhmaNyanimittaM? khadharmAnuSThAnamiti yAvat / 'dharma-saMsthApanam' pareSAM dharmopadeze * idantu zravaNaM dharmaviSayam, iti mu0 pustake paatthH| dharmajJAnasya,-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / + parAzayaM mataM,-iti so0 mU. pastake, pArAzaramataM,-iti mu. mU0 pustake paatthH| 5 brAhmaNArthobrAhmaNanimitta, iti mu0 pustake pAThaH / (1) kaimutikanyAyazca,-"samavAyazca yatraiSAM tatrAnye bhvomlaaH| nanaM sarvva kSayaM yAnti kimutaikaM nadIrajaH" iti chandogapariziSvA kyAdu yH| (2) dvitIyAdivacanAntaM padamidam / For Private And Personal
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / ghaa.kaa.| nAnuSThApanam / yadA, grantha-pATha-tadartha-jJAnayorapIdRzamahimA, tadA kimu vaktavyam ; anuSThAnaM purussaarth-hetuH.-iti(1)| yukraJcaitat, parAzarasya pulastya-vaziSTha-pramAda-labdha-vareNa sarva-zAstra-hRdayAbhijatvAt / / tathA ca, viSNu-purANam, "vaire mahati mavAkyAt gurorasthAzritA kSamA / tvayA, tasmAt mamastAni bhavAn zAstrANi vetsyati / santatena samucchedaH krodhenA'pi yataH kRtaH / tvayA, tasmAnmahAbhAga ! dadAmyanyamahaM varam / purANa-saMhitA-katI bhavAn vatsa ! bhaviSyati / devatA-pAramArthaJca yathAvavetsyate bhavAn / pravRtne ca nivRtta ca(2) karmaNyasta-malA|| matiH / mat-pramAdAdasandigdhA tava vatma ! bhaviSyati" / ityAcAra-kANDa prathamAdhyAye zrAcArAvatAraH samAptaH // 0 // ( // granthAnukramaNikA samAptA // ) * atra, 'brAhmaNetyAdipadayArarthaH' ityadhikaH pAThaH sa so0 pustakayoH / + hRdayAbhijJatvam, iti mu0 pustake pAThaH / / atra, 'iti'-ityadhikaH pAThaH mu. pustake / sa cAsaGgataH, paravacanA. __nAmapi viSNupurANIyatvena madhye 'iti' prAbdasyAyuktatvAt / 6 mamacchedaH,-iti mu. pustake paatthH|| || karmaNi tvamalA,-iti ma0 seA0 pustakayAH pAThaH / (1) tadanena kaimutikanyAyaH prakRte samarthitaH, iti mantavyam / (2) kAmanApUrvakaM kriyamANaM kAmyaM karma pUrIraprati hetutvAt prarattaM, brahmajJAnAbhyAsapUrvaka kriyasANaM niSkAma karma saMsAranittisAdhanatvAt nivRttamucyate / taduktaM mananA / "iha cAmutra vA kAmyaM pradattaM karma koyate / nirakAmaM jJAnapaLanta nivRttamupadizyate' iti / For Private And Personal
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.pA.kA.1] praapaarmaadhvH| 133 prathAcAronirUpyate / yat pRSTam - 'cAturvaNrya-samAcAraM kiJcit sAdhAraNaM vada' / iti, tarottaramAi,caturNamapi varNAnAmAcArodharma-pAlakaH / prAcAra-bhraSTa-dehAnAM bhavedharmaH parAGmukhaH // 37 // iti / prAcArasthAnvaya-vyatirekAbhyAmahikAmubhika-zreyohetutvam, prAcAra-lakSaNaJca, zrAmazAsanike parvaNyabhihitam, "AcArAlabhate hyAya* rAcArAlabhate zriyam / prAcArAt kIrtimApnoti puruSaH pretya(1) ceha ca / durAcArohi puruSonehAyuvindate mahat / grasanti cAsya bhUtAni tathA paribhavanti ca / tasmAt kuryAdihAcAraM yadIccheda bhUtimAtmanaH / api pApa-zarIrasya prAcArohanyalakSaNam / AcAra-lakSaNodharmaH mantavAcAra-lakSaNAH / mAdhUnAJca yathAvattametadAcAra-lakSaNam" / * ghAyu,- iti mu0 pustake pAThaH / + ma santi, iti sa. pustake paatthH| + yadicchet, iti mu0 sa0 pustakayoH pAThaH / TV) preva prloke| For Private And Personal
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [1ca.,yA kaa| iti / hArIto'pi smarati, "mAdhavaH kSINa-doSAH syuH sacchandaH mAdhu-vAcakaH / teSAmAcaraNaM yattu sadAcAraH maucyate // iti / manurapyAha "tasmiA deze yatrAcAraH pAramparyya-kramAgataH / varNAnAM mAntarAlAnAM sa sadAcAraucyate"(1) / iti / manta: viSTAH / teSAM svarUpamAha bhagavAn bodhAyanaH / "ziSTAH khallu vigata-matmarAH nirahaGkArAH kumbhI-dhAnyA:(2) alolupAH dambha-darpa-lobha-moha-krodha-vivarjitAH" iti / zrAraNyaparvaNi, "adhyanto'nasUyantonirahaGkAra-matsarAH / sRjavaH zama-sampannAH ziSTAcArAbhavanti te / * hatA'pi,-iti mu0 pustake pAThaH / + yasmin , - iti mu. pustake paatthH| * manurapyAha- - ityAdi, 'iti' ityantaH pAThImAsti sa. so0 pusta. kyaa| $ baudhAyanaH, iti sa0 se. pustakayAH pAThaH / evaM sarvatra / (1) tasmin deze brhmaavrttdeshe| idaM hi pUrvamuktama,-"sarakhatI-dRSa. ityordavanadyoryadantaram / taM deva-nirmitaM dezaM brahmAvarta pracakSate"iti / pAramparyakramAgato natvidAnIntanaH / antarAlAH sakIrNaH / 'varSanivAhAcitadhAnyAdidhanaH kumbhIdhAnyaH, --- iti kulla kabhaTTaH / 'kumbho urikA, ghANmAsikadhAnyAdinicayaH kumbhIdhAnyakA'-- iti medhaatithiH| For Private And Personal
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,yA kaa| praashrmaadhvH| 135 vidya-vRddhAH zucayorattavantoyazakhinaH / guru-zuzrUSavodAntAH ziSTAcArAbhavanti te"| iti / atra, ziSTAnAmabhimatodayA-dAkSiNya-vinayAdyanvitovRttavizeSatrAcAraH, ityukaM bhvti| ma prAcAraH zrautaM smArtazca dharma pAlayati / dharma-vighAtinAM naipuNya krodhAdInAmabhAvAt / amati tvAcAre virodhi-sadbhAvAt dharmaeva na pravarttate, kathaJcita pratto'pi praavrttte| mo'yaM dharma-pAlakatrAcAracaturNa varNAnAM mAdhAraNaH / nanu, 'kiJcit mAdhAraNaM vada,' iti dharmaH pRSTaH pratyuttaravAcAra-viSayam, iti na saGgacchate, iti cet / na, nimittanaimittikayorAcAra-dharmayorabhedasya vivakSitatvAt // idAnoM brAhmaNasyAmAdhAraNaM dharma darzayati, ghaTa-kamarmAbhiratonityaM devatA-'tithi pUjakaH / huta-zeSantu bhuJjAnA brAhmaNAnAvasIdati // 38 // iti / yajana-yAjanAdhyayanAdhyApana-dAna-pratigrahAH SaT karmANi / tadAha manuH, "adhyApanaM cAdhyayanaM yajanaM yAjanaM tathA / dAnaM pratigrahazcApi SaT karmANyagra-janmanaH" / * zrautaM smAdhi,-iti sa0 sI0 pustakayo sti| + tat kathaJcit, iti mu0 yustake pAThaH / munIyAt, iti mo0 mU* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / ec.baa.kaa.| iti / atrAdhyApanaM kurma-purANe prapaJcitam , "evamAcAra-sampannamAtmavantamadAmbhikam / vedamadhyApayeddharma-purANAGgAmi nityamaH / saMvatmaroSite ziSye guru mamanirdizan / gramate raSkataM tasya ziSyasya vasatoguruH / prAcArya-patraH zuzrUSujInadodhArmikaH ciH / prAptaH zakro'rthadaH sAdhuH kho'dhyAyAdaza dharmataH) / kRta-zazca tathA'drohI medhAvI ebha-kannaraH / prAptaH priyo'tha vidhivat Sar3adhyApyAdvijotnamaH" / iti / viSNurapyAha,-"nAparIkSitaM yAjayet nAdhyApayet nopanayeta"iti / vaziSTaH, vidyA have brAhmaNamAjagAma gopAya mAM vadhiste'hamasmi / amayakAthAnRjave zaThAya na mAM brUyAvauryavatI tathA syAm" // iti / adhyApane niyamamAha yamaH, "matataM prAtarutthAya danta-dhAvana-pUrvakam / khAtvA hutvA ca ziSyebhyaH kuryAdadhyApanaM maraH" / iti / manarapi, adhyeSyamANantu gurunityakAlamatantritaH / adhISva mo iti brUyAdvirAmo'sviti vA ramet / (1) khaH jJAtiH / tarate AcAryaputrAdayo daza adhyApyAH / For Private And Personal
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,0kA0] praashrmaadhvH| iti| adhyevyamANa: ziSyaH, taM prati vedamuccArayiSyan pratidinamadhyApana-prArambhe atantritaH,-"adhIca bhoH" iti bruvannArabheta, samAptA "virAmo'stu"-dati bannuparameta ; Izvara-pautayo / etat sarvamabhipretya zrutirAha,-"aSTavarSe brAhmaNamupanayota tamadhyApayIta" iti / atra prabhAkaromanyate,-'upanayauta'-iti nayaterAtmanepadasya zrAcArya-karaNe pANininA mRtritatvAt(1) upanayanAdhyApanayozcAGgAnibhAvatvenaika-karTakatvAt (2)aacaarytv-kaamaa'dhyaapne'dhikaarau| ataeva manunA smayaMte, - "upanIya tu yaH ziSyaM vedamadhyApayedvijaH / sa-kalyaM ma-rahasyaJca tamAcArya pravakSate" // iti / evaM cAdhyApana-vidhI susthite satyadhyayanasya pRthagbidhirna kalpanIyobhaviSyati; vihitasyAdhyApanasthAdhyayanamantareNAnupapatteradhyayanasthArtha-siddhatvAt(3) / nanu, nAdhyayana-vidhI kalpanA-doSo'sti, * adhyeSyamANaH ziSyaM prati,-iti mu0 pustake pAThaH / naIzvaraprItaye,-iti nAsti zA0 pustake / upanayIta, ityAdi,smaryate,-ityantaH pAThaH sa. so pstkyaarbhdhH| (1) "sammAnanotsarjanAcAryAkaraNa-jJAna-ti-vigaNana-vyayeSu niyaH" (150 ipA0 36 sU0) iti pANinisUtram / (2) "ghavaSaM brAhmaNamapanIyata tamadhyApayota" iti zrutyA tayoreka karTa katvamavagamyate / tacca tayoraGgAGgibhAvamantareNa nopapadyate / bANibhAvasya hyabhAve icchayA kazcit kiJcit kuryAt kazciJca kiJciditi naikakarTakatvaniyamaH syAt / tathAcIpanayanamaNa adhyApana vAGgIti vakSyamANamanuvacanAt vyaktam / (3) tathAca, bAyattyA mANavakasyAdhyayanaM labhyate, iti bhAvaH / 18 For Private And Personal
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| kRptasyaiva vidheH sattvAt "khAdhyAyo'dhyetavyaH" iti shruteH| maivam, adhikAryazravaNenAstha vidheranuSThApakatvAyogAt / ayocyeta,-vizvajinyAyena rAtrisatra nyAyena vA'dhikArI parikalpyatA;-"vizvajitA yajeta" ityatra 'etatkAmaH'- iti (1)niyojya-vizeSaNasthAzravaNAdanuSThAnA prAptI svargasya mAriSyamANatvAt(2) maeva(2)tavizeSaNatvena parikalpitaH, evamatra vargakAmomANavako(4) niyojyo'stu / rAtrimatre,"pratitiSThanti habai yaetArAtrIrupayanti"* dUtyartha-vAda-zrutAyAH prati * kalpanAdoSaH syAt,-iti mudeg pustake pAThaH / + tatkAmaH, iti mu* pustake pAThaH / + mAnabako,-iti sa. se. pustakayArdantyamadhyaH pAThaH / evaM paratra / * pratitiSThantIha bA ete ya etA rAghorapayanti, iti mu0 pustake pAThaH / rApayanti, ityatra rupayajanti,-ityanyatra paatthH| (1) niyujyo'dhikaarii| kAmanAvAneva hi kAmye adhikriyate ityataH tadi zeSaNIbhUtAyAH phalakAmanAyAH parikalpanA yaavshykii| (2) sarvairiSyamANatvaM phalAntaramaparikalpya khargasya parikalpanAyAM vini gamakam / tathAca jaiminisUtram / "sa khargaH syAt sarvAn pratyaviziSyatvAt" (mI* 8a zyA0 15 sU0) iti / sa iti vidheya prAdhAnyavivakSayA puMsA nirdezaH / khAniyonyavizeSaNaM syAt sarvAn puruSAn prati avizeSAt / "sarva hi puruSAH khargakAmAH / kutaetat ? prItirhi khrgH| sarvazca prItiM prArthayate"-iti zAvara bhaassym| (2) yadyapi 'kAnya kAmAnvitena ca'-ityAdi smaraNAt vargakAmanava niyonyavizeSaNaM, tathApi vargakAmanAyAniyonyavizeSaNave kho'pi savizeSaNatayA bhAsate, ityabhiprAyeNa 'sarava' ityuktam / (7) mANavako'nadhItavedovaTuH / 'ancomANavako jJeyaH' iti maraNAt / For Private And Personal
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir va ,dhA kA0 / parAzaramAdhavaH / 136 chAyAH, atyantamazrutAt* khargataH pratyAsannatayA, pratiSThAkAmo'dhikArI kalpitaH(1), evamaca, payaH-kulyAdi-kAmo'dhikArI syAt,"yadRco'dhIte payasaH kulyAH asya piDhan svadhAabhivahanti, yadyaSi ghRtasya kulyAH,yatmAmAni sAmaebhyaH pavate"-ityarthavAdAta, iti / maivam, payaH-kulyAdebrahmayajJa-vidhi-zeSatvAt, mANavakasyAprabuddhatvena khrgkaamtvaa'smbhvaanyc(2)| kathaJcit sambhave'pyanyonyAzrayatvaM dubAram ; adhIte svAdhyAye pazcAdadhyayana-vidhyavagamaH, tadavagame caadhyynm,iti| tasmAt, adhyayanasyAdhyApana-prayuktatvAdadhyApanameva vidhIyate nAdhyayanam(2), iti / tadetadguru-matamanye vAdinA na kSamante ; anityenAdhyApanena nitya * atyantamazrutatvAt, iti sa0 so pustakayoH pAThaH / + ityarthabAdastutiriti,-sa. so. pustakayoH pAThaH / # manyabAdinA,-iti sa0 se0 pustakayoH paatthH| (1) chatra, "phalamAtreyonirdezAdazrutau hyanumAnaM syAt" ( mI0 8 a. 3 pA0 18 sU0 ) iti jaiminisUtram / rAtrisatrAdau arthavAdanirdiyameva phalaM syAt, phalasyAtyantamazrutau hi vargasyAnumAnamityAtreya yAcAryomanyate iti sUtrArthaH / tathAca, na payaH kulyAderadhyayanaphalatvakalpanasambhava iti raatristrnyaaysyaanvkaashH| khargakAmanAyA asambhAvAt vizvajigrAyasyApya (2) nvkaataaH| (3) tathAca adhyAyanavidhinaivAdhyayanasya lAbhena "khAdhyAyo'dhyetavyaH ". iti zrUyamANavAkyaM vidhitvAsambhavAnityAnuvAdaraveti gurUNAM sidvAntaH / etacca jaiminIyanyAyamAlAvistare spaSTham / For Private And Personal
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApUramAdhava: 10,zrA kA syAdhyayanasya prayokrumazakyatvAt, anityaM cAdhyApamaM jIvana kAmasya(1) tatrAdhikArAt / tadAha manuH, "SaNAnnu(2) karmaNAmasya trINi karmANi jIvikA / yAjanAdhyApane caiva vizuddhAcca pratigrahaH" | iti| adhyayananta nityam, akaraNe pratyavAyasya manunA smRtatvAt ; "yo'nadhItya dijovedAnanyatra* kurute zramam / ma jIvanneva zUdratvamA gacchati sAnvayaH" // iti / ataH sva-vidhi-prayukramevAdhyayanam / na cAnyonyAzrayaH, adhyayanAt prAgeva sandhyA-vandanAdAviva pitrAdi-mukhena vidhyarthAvagamAt, pitrAdibhirniyamitatvAdeva mANavakasya na aprabuddhatva-doSo'stio / yadyapi, taittirIya-zAkhAyAma,-"svAdhyAyo'dhyetavyaH" iti vAkyasya paJca-mahAyajJa-prakaraNe paThitatvAd brahmayajJa-vidhi-rUpatA,tathApyazeSasmatiSapanayana-pUrvakasthAdhyayanasya prapaJcAmAnatvAnmUla-bhUta-zrutiranumAtavyA? / vivaraNakArastu,-'adhyApayota' ityatra Nijathasya jIvanArthatvena rAgataH prAptatvAt, prakRtasyAdhyayanasya vidheyatAmabhipretya, "aSTavarSAbrAhmaNa-upagachatmA'dhIyota"-iti vAkyaM vipariNamathyA upa * vedamanyatra,-iti granthAntare pAThaH / / + pitrAdiniyamitatvAt evaM mANaba kasya nAprabuddhatve dogho'pi,-iti 0 pustake paatthH| 1 brahmayajJabighirayam, iti ma0 pustake paatthH| zrutirAnugantavyA,-iti sa* sA0 pustakayoH pAThaH / pAviparItAnyoyayAdayAmAsa,... iti sa. so0 pustakayoH paatthH| (1) jIvanaM jIvikA rattiriti yAvat / (2) pakhAM yajanayAjanAdhyayanAdhyApanadAnapratigraharUpANAm / For Private And Personal
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1cyA, yA kaa| praashrmaadhvH| 141 pAdayAmAsa(1) / sarvathApyasti nityaH svAdhyAyAdhyayanasya vidhiH"svAdhyAyo'dhyetavya" ityevamAtmakaH zrItaH / tathA smRtirapi, "tapovizeSairvividhairRtaizca vidhi-coditaiH / vedaH kRtsno'dhigantavyaH sa-rahasyodijanmanA"(2) / / iti / *adhigatirartha-vicAra-paryantamadhyayanam / tathA ca kUrmapurANe, adhyayana-tadartha-vicArayorabhAve pratyavAyaH smaryate, "yo'nyatra kurute yatnamanadhItya zrutiM dvijaH / savai mUr3hona sambhAvyovedavAhyodijAtibhiH // vedamya pATha-mAtreNa santuSTovai bhaveddijaH / pATha-mAtrAvasAyI tu paGke gauriva mIdati // yo'dhItya vidhivavedaM vedArthaM na vicArayet / samAnvayaH dra-samaH pAtratAM na prapadyate" // iti / adhyayanasyetikarttavyatAmAi yAjJavalkyaH, "guruJcaivApyupAsIta svAdhyAyArthaM samAhitaH / pAhatazcApyadhIyIta labdhaM cAsmai nivedayet // hitaM cAsyAcarennityaM manovAkAya-karmabhiH" / * adhigami,-iti sa0 pustake paatthH| (1) adhyApayIta-ityatra Nijo'dhyayanaprayojakatvaM, tccaadhyaapnpryvsitN| adhyApanasya jIvikArthatvantu 'gharamAntu karmaNAmasya'-iti pUrvoktamanuvacanAt vyaktam / tathAca tasya jIvanAnukUpavyAyAratayA rAgataH prAptatvAt na vidheyatvaM / kintu aprAptasyAdhyanasyaiva / tathAca, 'azva brAhmaNamupanayota'- ityAdivAkyaM 'ghazvabriAhmaNaupagacchat' ityA divipariNAmeNopapAdanIyamiti vivaraNakArasyAzayaH / (2) rhsympnisst| For Private And Personal
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 142 praapuurmaadhvH| [1ba,dhA kaa| iti / viSNu-purANe'pi, "ubhe sandhye raviM bhUpa! tathaivAniM samAhitaH / upatiSTheta, tathA kuryAirorapyabhivAdanam // sthite tiThevajet yAte nIcairAsIta cAsane / zithyogurornara-zreSTha ! pratikUlaM na maJcaret // tenaivokaH paThedvedaM nAnya-cittaH puraH-sthitaH / anujJAtaca bhikSAnamanIyAt guruNA tataH // zaucAcArabatA tatra kArya zuzrUSaNaM guroH / vratAni(1) caratA grAhyovedazca kRta-buddhinA" // iti / karmei'pi, "zrAhato'dhyayanaM kuryAdIkSamANe gurormukham / nityamuddhata-pANi: syAt sAdhvAcAraH susaMyataH" // iti / sva-kula-paramparA''gatAyA: zAkhAyAH pATho'dhyayanam / tadAha vaziSThaH, "pArampa-gatoyeSAM vedaH sa-parihaNa:(2) / tacchAkhaM karma kurcIta tacchAkhA'dhyayanaM tathA" / iti / sva-zAkhA-parityAga eva niSedhati, "yaH sva-zAkhAM parityajya pArakyamadhigacchati / sa zUdravahiH kAryaH sarva-karmasu mAdhubhiH // ___ * cAsite,- iti sa. mA. pustakayoH pAThaH / (1) bratAni tattaddedabhAgAdhyayane vihitAni gobhilAdyuktAni / (2) saparivaMhaNaH aGgopAGgatihAsAdisahitaH / For Private And Personal
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,vAkA0] parAzaramAdhavaH / khIyA zAkhojjhitA yena brahma tenojhitaM prm| brahmadeva ma vizeyaH madbhinityaM vigarhitaH" // iti / sva-zAkhA'dhyayana-pUrsakantvanya-zAkhA'dhyayanaM tenaivAGgIkRtam, __ "adhItya zAkhAmAtmIyAM parazAkhAM tataH ptthet"| iti / vedavaddharma-zAstramadhIyIta / tadAha gRhaspatiH, "evaM daNDAdikairyukaM saMskRtya tanayaM pitA / vedamadhyApayet pazcAt zAstraM manvAdike tathA // brAhmaNoveda-mUlaH syAcchruti-smRtyoH samaH smRtaH / sadAcArasya ca tathA jJeyametattikaM sadA // adhItyacaturovedAn mAGgopAGga-pada-kramAn(1) / smRti-hInAH na zobhanne candra-hIneva sarvarI" // iti / atra, adhyayanena paJcadhA vedAbhyAmaH upalacitaH / tathAca dakSaH, "beda-khIkaraNaM parva vicAro'bhyasanaM* japaH / ' tadAnaM caiva ziSyebhyovedAbhyAsAhi paJcadhA" // * vicArodhyayanaM,- iti mu0 pustake pAThaH / tapaH-iti sa. so0 pustakayoH pAThaH / (1) baGgAni,-"zikSAkalpovyAkaraNaM niruktaM jyotighaacitiH| chandasA vicitizcaiva ghaDogAveda issyte"-ityuktaani| upAGgAni puSpasUtrAdIni / padogranthavizeSaH yatra RcAM padAni pRthak pshynte| kramo'pi granyavizeSaH yatra pUrvapadaM tyAlA uttarapadamupAdIyate / For Private And Personal
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 344 parAzaramAdhavaH / 0,bAkA. iti / hArIto'pi, "mantrArtha-jJojapan juhattathaivAdhyAyan dijaH / svarga-lokamavApnoti narakantu viparyaye" // iti / guru-mukhAdevAdhyetavyaM natu likhita-pAThaH karnavyaH / tadAha nAradaH, "pustaka-pratyayAdhItaM nAdhItaM guru-snnidhau| bhAjate na sabhA-madhye jAra-garbhava striyAH" // iti / adhyayane varjanIyAnAha manuH, "nAvispaTamadhIyIta na zUdra-jana-sannidhau / na nizA'nte parizrAntA* brahmAdhItya puna: svapet" / iti / nArado'pi, "ista-hInastu yo'dhIte vara-varNa-vivarjitaH / RgyajuH-sAmabhiddagdhoviyonimadhigacchati" // iti / vyAso'pi,- . "anadhyAyevadhItaM yadyacca zUdrasya sannidhau / pratigraha-nimittaM ca narakAya taducyate" / // ityadhyayanAdhyApanayoH prakaraNe // -- -- * pratizrAnto,- iti mu0 pustake pAThaH / (1) vaidikAnAM dividhA adhyayanapraNAlI vartate, hastakharakaNThakharabhedAt / tadubhayavidhakhararahitamadhyayanamatra nindyate,--iti mantavyam / For Private And Personal
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1ya0, A0kA0 Chuan pradhAnadhyAyAH / taica dvividhA: ; nityAnaimittikA / tatra nityAnAha hArItaH, - parAzara mAdhavaH / " pratipatsu caturhagyAmaSTamyAM parvaNordvayoH / vo'nadhyAye'dya zarvayyAM nAdhIyIta kadAcana" // iti / naimittikAnAha yAjJavalkyaH, Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " "zva- kroSTu-garddhabholUka - sAma-vANArtta - nikhane (1) / zramedhya-zava-zUdrAntya - zmazAna - patitAntike // devAtmani ca vidyut stanita saMghave / bhukvA''rdrapANirambhontararddharAce'timArute // pAM varSe dizAM dAhe * mandhyA-nIhAra-bhItiSu / dhAvata: pUrti - gandhe ca ziSTe ca gRhamAgate || kharAdrayAna- hastyazva-na-nA-vRkSeriNa- rAhaNe (2) / sapta-triMzadanadhyAyAne tAMstAtkAlikAn viDuH" // iti / anye tvanadhyAyAstatra tatra smaryyante / tathAca nAradaH"zrayane viSuve caiva zayane vAdhane hareH / zranadhyAyastu karttavyomanvAdiSu yugAdiSu " || mAMzu pravarSedigdAhe iti ma0 pustake pAThaH / For Private And Personal 145 (1) sAmanikhane RgyajughoranadhyAyoboddhavyaH / "sAmadhvanAvRgyajuSI nAdhIyIta kadAcana" ityuktaH / (2) IriyAM vAlukAmayabhUmiH / 19
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 146 praashrmaadhssH| [1ba,yA kaa| iti / manvAdayomatsya-purANe'bhihitAH, "azvayuk-ela-navamI kArtike dvAdazI tathA / tRtIyA caitra-mAsasya tathA bhAdra-padasya ca // phAlgunasya tvamAvAsyA poSasyaikAdazI tathA / ASADhasthApi dazamI mAghamAsasya saptamI // zrAvaNasyASTamI kRSNA prASADhasyApi pUrNimA / kArtikI phAlgunI caitrI jyeSThI paJcadazI sitaa| manvantarAdayazcaite datta syaakssy-kaarkaaH||" // iti| yugAdayoviSNu-purANe varNitAH,T "vaizAkha-mAsasya ca yA**hRtIyA navamyasau kaarnik-el-pce| nabhasya mAsasya ca kRSNapakSa trayodazI paJcadazI ca mAghe" // / kUrmapurANe, * DhatIyAcaivamAghasya-iti sa. mo0 pustakayo paatthH| * ayaM pAThogranthAnAreSu bahuSu dRssytvaadaahRtH| 'puSyasyaikAdazI tathA' ititvAdarzapustakeSu paatthH|| 1 tathA mAghasya saptamI,-iti granthAntare paatthH| 5 tathA''SADhasya pUrNimA, iti granthAntare paatthH| || manvantarAdayasvetAdattasyAkSayakArikAH, iti granthAntaratA paattaa| aa varNitA,-iti nAsti saH seo. pustkyoH| / ** sitA,-iti granthAntarIyaH pAThaH / # misapo-iti pATho granthAntaratA / For Private And Personal
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,bA.kA.) parAzaramAdhavaH / 247 "upAkarmaNi cotsarge(1) trirAtraM kSapaNaM smRtam / aTakAsa tvahorAtramRtvannAsuca rAtriSu / / mArgazIrSa tathA pASe mAgha-mAse tathaivaca / tiso'TakAH mamAkhyAtAH kRSNa pakSe tu sUribhiH" / iti / gautamo'pi,-"kArtikI-phAlgunyASAr3hI-paurNamAsI tisro'STakAH ciraatrm",-iti| ukra-paurNamAsIrArabhya cirAtram / tathA tisro'TakAH saptamyAdayaH, tAkhapi trirAtramanadhyayanamityarthaH / paiThInamiH,-"kRSNe bhavAH tilo'STakAH, mArgazIrSa-prabhRtayaH ityeke"iti / zrApastambastu, upAkArabhya mAsaM pradoSe'nadhyAyamAha,"zrAvaNyAM pArNamAsyAmadhyAyamupAkRtya mAsaM pradoSe nAdhIyIta"iti / pradoSa-zabdenAtra pUrva-rAtriH vivakSitA / trayodazyAdipradoSeSvApe nAdhIyIta / tathAca zrAditya purANam,- "medhA-kAmastrayodazyAM saptamyAJca vizeSataH / caturthAzca pradoSeSu na smarena ca kIrtayet" // iti / caturthAdi-tithi-vidhye prajApatiH, "SaSThI ca dAdazI caiva arddharAtrona-nADikA / pradoSe navadhIyIta hatIyA nava-nADikA" || * porNamAsIti, -iti pAThaH mu. pustke| + aAditya, iti nAsti sa0 so pustakayoH / baharAgyonanADikAH, iti ma0 pustake pAThaH / (1) upakAmAtsA sahyAdyuktakamavizedhI adhyayanArambhasamAtyoH krtvyo| parameto ehasthAdibhirapi mantrANAmavAmayAtatArtha pratyabdaM kartavyAvityanyatra vistaraH / For Private And Personal
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 'praagaarmaadhvH| [10,yA0kA. iti / yAjJavalkyo'pi, "yahaM pretezcanadhyAyaH ziSyaviMg-guru-bandhuSu / upAkarmaNi cotmarge sva-zAkhe zrotriye tathA // sandhyA-garjita-nirghAta-bhU-kaMpolkA-nipAtane(1) / samApya vedaM ghu-nizamAraNyakamadhItya ca // paJcadazyAM caturdazyAmaSTamyAM rAhu-sutake / Rtu-sandhiSu bhutvA ca zrAddhikaM pratigTahya ca // pazu-maNDUka-nakula-zvAhi-mAjAra-mUSikaiH / / kRte'ntare tvahorAtraM zaka-pAte tathocchraye" / / iti / mana gapi, "caurarupamute grAme sambhame vaa'gni-kaarite| zrAkAlikamanadhyAyaM vidyAtmAgute() tathA" // * kha-zAkhAzrotriye mate,-iti ma0 pustake pAThaH / / bhUSakaH, ityAdI pustakeghu paatthH| (1), nirghAtolke yathAkramam ,-"yadAntarIkSa balavAn mArato marutA hataH / patatyadhaH sa nirghAto jAyate vAyasambhavaH" / "hacchikhA ca sUkSmAyA raktanIlazivAjvalA / pauruSI ca pramANena ulkAnAnAvi. dhAsmatA" ityuktalakSaNe / (2) "prakRtiviruimadbhutamApadaH prAk prabodhAya devAH sRjanti" iti vacanAt, "atilobhAdasatyAdA nAstikyAdA'pyadharmataH | narApacArAniyatamupasargaH pravartate / tato'pacArAbriyatamapavarjanti devatAH / tAH sRjantyaGgatAmtAMstu divya nAbhasabhUmijAn / tarava trividhAleAke utpAtAH devnirmitaaH| vicaranti vinAzAya rUpaiH sambhAvayanti For Private And Personal
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1 a,thA kA parApAramAdhavaH / iti / kUrma-pugaNe, "zleSmAtakasya chAyAyAM zAlmalermadhukasya ca / kadAcidapi nAdhyeyaM kovidAra-kapittyoH " / iti / unAnAmapyanadhyAnAmapavAdamAha manuH,- ... "vedopakaraNe caiva svAdhyAye caiva nityake / nAnurodho'styanadhyAye homa-mantreSu caivahi" // iti / vedopakaraNAnyaGgAni / nitya-svAdhyAyobrahma-yajJa. / zaunako'pi, "nitye jape ca kAmye ca krato pArAyaNe 'pi ca / nAnadhyAyo'sti vedAnAM, grahaNe grAhaNe smRtaH" / iti / kUrma-purANe'pi, "anadhyAyantu nAGgeSu netihAsa purANayoH ! na dharma-bhAttrezcanyeSu parvaNyetAni varjayet" / iti / // 0 // ityanadhyAyaprakaraNaM // 0 // pUrvamadhyayanAdhyApane setikarttayate tirUpite, atha yajana-yAjane nirUpayAmaH / * netyike,-ityanyatra paatthH| + tathA, -- iti sa0 me0 pastakayoH paatthH| + itikartavyalvena,-- iti ma0 palake pAThaH / ca" ---ityuktezca ApajjJAnAya devakakAbhUmyAdInAM svabhAva prAtre, udbhata ati jym| For Private And Personal
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15. praashrmaadhvH| [9kha0,yA kaa| tatra, yajanasya sRSTiM prayojanaM cAha bhagavAn, "saha-yajJAH prajAH sRSTA purovAca prajA-patiH / anena prasavidhyadhvameSa vA'sviSTa-kAma-dhuk / / devAn bhAvayatAnena te devAbhAvayantu vaH / parasparaM bhAvayantaH zreyaH paramavAsyatha // dRSTAn bhogAn hi vAdevAdAsyante yajJa-bhAvitAH / tairdattAnapradAyebhyoyobhute stenaeva saH" // iti / tasya ca yajanasya sAvika-rAjasa-tAmama-bhedena vaividhyaM maevAha. "zra-phalAkAMkSibhiryajJovidhi-dRSToyadUjyate / yaSTavyameveti manaH samAdhAya ma mAtvikaH // abhisamAya tu phalaM dambhArthamapi caiva yat / ijyate bharata-zreSa : taM yajJaM viddhi rAjamam // vidhi-hInamasRSTAnnaM bhanna-hInamadakSiNam / zraddhA-virahitaM yajJaM tAmama paricakSate" // iti / zrAzvamedhike parvaNi dvijAdi-sRSTe* yajJArthatva-pratipAdanena yajJaH prazasthate, "yajanArtha vijAH sRSTAstArakAdivi devatAH / gAvoyajJArthamutpannAdakSiNArtha tathaivaca // suvarNa rajataM caiva pAtrI kumbhArthamevaca / * dvijAtihaTa, iti sa0 mA0 pustakayoH pAThaH / prasUyate,-iti sa. so. pA. pustakeSa paatthH| 1 pAtraM,- iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,0kA. parAzaramAdhavaH / dabhArthamatha yUpArthaM brahmA cakre vanaspatim // grAmyAraNyAzva pazavo jAyante yajJakAraNAt" / iti / hArItA'pi, annaya-vyatirekAbhyAM yajJa-mahimAnaM darzayati; "yajena lokAvimalAvibhAnti, yazena devAH amRtatvamApnuvan / yajena pAparvahubhirvimukaH, prApnoti lokAnamarasya viSNoH / / nAstyayajJamya lokAce nAyajJovindate zubham / aniSTa-yajJo'pUtAtmA bhrazyati* chinna-parNavat" // iti| yajJa-vizeSAsvagni-hotrAdayaH / tathAca zrUyate,-"prajApatiyajJAnasRjatAmi-hotraM cAmi-TomaJca paurNamAnauM cokthyaM cAmAvAsyAM cAtirAvaM ca"-iti / agni-hocAdInAM saMkRtairanibhiH mAdhyatvAttat-saMskArakamAdhAnamAdAvanuSTheyam / tatra prajApatiH, "sarvayajJAdhikArI sthAdAhitAmardhine mati / AdadhyAnirdhano'pyanon nityaM pApabhayAt|| vijaH" // * nazyati, iti sa* mo0 pustakayoH pAThaH / + mayate,-iti ma* pustake pATha / / sarvasaMsthAdhikAraH syAdAhitAmerdhanesati, iti ma0 pustake pAThaH / // pApakSayAt, iti sa0 se0 pustakayoH paatthH|| 11) "graamyaarnnyaashcturdsh| gauravirajo'tro'zvatarogardabhomanuSyAti sAta grAmyAH pazavaH / mahiSa-vAnara-RkSa-sarIsRpa-garu-eSata-mTagAzceti samAraNyA pazavaH" iti paiThinasivacanamatra martavyam / For Private And Personal
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 152 10, baa,kaa| iti / prakaraNe pratyavAyaH kUrma-purANe darzinaH,* "nAstikyAdathavA''lasyAdyo'mInnAdhAtumicchati / yajeta vA na yajJema sa yAti narakAn vahan / tasmAtmarva-prayatnena brAhmaNohi vizeSataH / AdhAyAgrIna viddhAtmA yajeta paramezvaram" / iti| zrutizca, kAlAdi-viziSTamAdhAnaM vidhatte,-"vasanne brAhmaNo'gnimAdadhIta ; vamantovai brAhmaNasyartuH, skhaevainamRtAvAdhAya brahmavarcasI bhavati, grobhe rAjanyazrAdadhIta ; gromovai rAjanyasyatuH, svaevainamRtAvAdhAya indriyavAn bhavati, zaradi vaizyavAdadhIta ; zaradai vaizyanyataH, khaevainamRtAvAdhAya pazumAn bhavati", iti / zrAzvamedhike'pi,t "vamante brAhmaNasya syAdAdheyo'minarAdhipa ! vasantobrAhmaNaH prokroveda-yoniH maucyate // agnyAdhAna? tu yenAtha vamante kriyate nRpa ! / tasya zrIbrahmaraddhizca brAhmANasya vivarddhate // kSatriyasyAmirAdheyo yaume zreSThaH sa vai|| nRpa! / yenAdhAnantu vai yaume kriyate tasya varddhate // zrIH prajAH pazavazcaiva vittazcaiva valaM yazaH / * datiH ,-iti nAsti sa. so. pustakayoH / + indriyAvI,-iti mu. pustake pAThaH / / aiAzramedhikeparvaNi,-iti ma. pastake paatthH| F andhAdheyaM, iti mu0 pustake pAThaH / // zreSThamya vai,-iti sa0 sA* pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir raghA,zyA kA praashrmaadhvH| 153 bharat-kAle tu* vaizyasyApyAdhAnIyohatAzanaH // bharadrAtra svayaM vaizyovaizya-yoniH maucyate / zaradyAdhAnamevaM vai kriyate yena pANDava // tasya zrI: vai prajA''yuzca pazavo'rthazca va te"| iti / zrAdhAna-pUrvakAzca yajJAH, darzAdayaH / tathAca vaziSThaH,-"avazyaM brAhmaNo'mInAdadhIta, darza-pUrNamAmAgrayaNeSTi-cAturmAsyaiH paramAmaizca? yajeta" iti| hArIto'pi, "pAka-yajJAn yajennityaM iviryajJAMstu nityazaH / saumyAMstu vidhipUrveNa yadacchet dhrmmvyym||" / iti| te ca gotamena" darzitAH,-"aSTakA pArvaNa-zrAddhaM zrAvaNyAgrahAyaNI caivyAzvayujIti sapta pAka-yajJa-saMsthAH, agnyAdheyamagnihotraM darza-pUrNamAmAvAgrayaNaM cAturmAsyaM nirUr3ha-pazu-vandhaH mautrAmaNIti sapta iviryajJasaMsthAH, aniSTomAtyagniSTomaukthyaH Sor3azI vAjapeyo'tirAtroptoryAmaH iti sapta semi-saMsthAH" iti / aparAMstu mahAyajJa-kravan devalodarzitavAn,-"azvamedha-rAjasUya-pauNDarIka * zaradrAtha, iti sa0 mo* pustakayoH pAThaH / + zaradAtri,--iti mudeg pustake pAThaH / | tasyaiva zrIH prajAyuzca,-iti mu. pustake pAThaH / $ somAMca,-iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / || brahmacAvyayama,-rati sa0 so pustakayoH pAThaH / 1. gautamena,- iti sa0 mo0 pustakayoH pAThaH / evaM srvtr| 20 For Private And Personal
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 154 praashrmaadhkH| [10,yA kA0 gomavAdayomahAyajJAH-tavaH" iti / ete sarca yajJAH yathAyoga nitya-naimittika-kAmya bhedena vividhAH; "nityaM naimittikaM kAmyaM trividhaM karma paurussm"| iti mdaalsaatH| tatra, yajJAnAM nityatvaM bAtharvaNazAkhAyAM zrUyate,"mantreSu karmANi kavayoyAnyapazyaMstAni tretAyAM vahadhA santatAni, tAnyAcarathA niyatam" iti / rAjasaneyi? zAkhAyAmapi, ___ "kurvanneveha karmANi jijIviSeta smaaH"| iti / "etadai jarAmaryamagnihotraM jarasA vA vAsmAnmucyate mRtyunA ca"-iti ca / vidhi-vAkyeSu ca jIvanAthupavandhastu nityatva-lakSakaM / tathA|| "yAvajIvamamihotraM-juhuyAt" "yAvajjIvaM darza-paurNamAsAbhyAM yajeta"-iti / prakaraNe pratyavAyazca nityatva-gamakaH / tathAcArvaNe zrUyate,-"yasthAnanihotramadarza-paurNamAsamanAgrayaNamAMtathivarjitaM bAhutamavaizvadeva* bhavidhinA itamAsaptamAMstasya lokAn hinasti" iti / tathAca zrutyantaram,-"yasya pitA pitAmahobA sAmaM na pivet, sa brAtyaH" iti / jIvana-kAmanA-vyatirikta-raha-dAhAdhaniyata-nimittamupajIvya pravattaM naimittikm| tathAca zrutiH, * mahAyajJakratavaH,---iti sa0sa0 pustakayoH pAThaH / kuthumamAkhAyAM,-iti sa0 sa0 zA pustakeSu pAThaH / + tAnyADaratha,-iti mu. pustake pAThaH / 5 rAjasaneya,-iti mu0 pustake pAThaH / pA atra, nityatvalakSakaH, iti pATho bhavituM yuktaH / / / atra, yathA,-iti pATho bhavituM yuktaH / * cAhatavaizvadeva,- iti ma0 estake pAThaH / For Private And Personal
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 50,yA kA. parAzaramAdhavaH / "yasya grahaM dahatyamaye kSAmavate puroDAzamaSTAkapAlaM nipet"iti| kAmanayA pravRttaM kaamym| tadyathA "vAyayaM zvetamAlabheta bhRtikAmaH, vAyurve cepiSThA devatA"-ityAdyAH kAmyapazavaH ; "aindrAmamekAdaza-kapAlaM nirvapet prajA-kAmaH' ityAdyAH kAmyeSTayaH"(1) tara, kAmyAnAM kAmitArtha-middhiH phlm| nitya-naimittikayostu yathAvidhyanuSThitayorindra loka-prApakatvamANe zrUyate, "kAlI karAlI ca manojavA ca sulohitA yAca sudhUmra-varNA / sphuliGginI vizvarucI ca devI lelaaymaanaa| iti sapta jihAH / / eteSu yazcarate dhAjamAneSu yathAkAlaM caahutyoaaddaayn| taM nayanyetA sUryAsya rasayAyatra devAnAM patireko'dhivAmaH // eohoti tamAhutayaH suvarcasaH sUryasya razmibhiryajamAnaM vahanti / priyAJca vAcamabhivadannyorcayanya eSavaH puNyaH sukRtobrahmalokaH" // * cApi,-iti ma0 pustake paatthH| lelIyamAnA,-iti mu0 pustake pAThaH / + devAnAmatireko'dhivAsaH, iti sa mo. zA. pustakeghu pAThaH / (1) iTipazvorbhedazca,-"ipistu caraNA yAgaH pazustu pazu nAsmRtaH / eta.' chaSaH kratuH prokto homonyat pUjanaM smRtam" ityuktadizAyiseyaH / For Private And Personal
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 156 parApAramAdhavaH / grA.kA. iti| zrAnuzAsanike'pi, "su-dvairyajamAnaizca Rtvimbhizca tathAvidhaiH / zuddhairdravyopakaraNe 1)ryaTavyamiti nizcayaH // tathA kRteSu yajJeSu devAnAM toSaNaM bhavet / tuSTeSu deva-saMgheSu yajJI yaja-phalaM labhet / / devAH santoSitAyajhelIkAn mambaInyata / ubhayokiyordevi, bhUtiyajJaiH pradRzyate // tasmAdyajJAdivaM yAnti amaraiH saha modate / nAsti yaja-mamaM dAnaM nAsti yajJa-samAvidhiH // bhava-dharma-mamuddezodevi, yajJe samAhitaH" / iti |ydi kathaJcinnitya-karmANi nupyeran, tadA tatsamAdhAnamAha prajApatiH, "darzaJca pUrNamAsaJca lupvA'thobhayameva vaa| ekasmin kRcchra-pAdena iyorarddhana zodhanam // haviryajJeSvazakasya luptamapyekamAditaH / prAjApatyena zuddhyeta pAka-masyAsu caiva hi|| mandhyopAsana-hAnau tu nitya-snAnaM vilopya c*| homa naimittika, yed gAyavyaya-sahasra-kRt // * nityakSAnaM tu lopya ca, iti sa0 se0 pustakayAH, lApya vA,-- rati zA0 pustake pAThaH / (1) zuddhaJca dravyama,-zruta-zArya-tapaH-kanyA-ziSya-yAjyAnvayAgatabha / dhanaM saptabidhaM zuddha munibhiH samudAhRtam" - ityuktalakSaNaM khAbhAvikama kRtasaMskArAdikaccAgatukam / For Private And Personal
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA parAzaramAdhavaH 157 samA'nne sAma-yajJAnAM hAnI cAndrAyaNaJcaret / akRtvA'nyatamaM yajaM yajJAnAmadhikArataH // upavAsena zota pAka-saMsthAsu caivhi"| iti / kAtyAyano'pi,-- "pitta-yajJAtyaye caiva vaizvadevAtyaye'pi ca / aniSTA nava-yajJena navAnna-prAzane tthaa|| bhojane patitAnasya cararvaizvAnarobhavet" / dti| vihita-dakSiNA-paryApta-dravyAbhAve'pi* nityaM na laapyet| nadAha baudhAyanaH, "yasya nityAni luptAni tathaivAgantukAni(1) ca / su-patha-stho'pi na svarga sa gacchet patitAhi mH|| tasmAt kandaiH phalairmUlamadhunA'tha rasena vaa| nityaM nityAni kurvIta naca nityAni leApayet" / / dti| nanu, sampUrNa-dravya-sampattAveva soma-yAgaH kAryaH / tadAha manaH, "yasya traivArSikaM vinaM paryAptaM mRtya-sttaye / adhikaM vA'pi vidyeta sa mAmaM pAtumaIti" // iti| yAjJavalkyo'pi, "traivArSikAdhikAnoyaH sahi somaM pivedvijaH" / * dravyAlAbhepi, -- iti sa. so. zA. pustakeghu pAThaH / (3) ehadAhAdyaniyatanimittamupajIvya vihitaM yat naimittika, tadevAtrA gantakatayA nirdizamiti bodhyam / For Private And Personal
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 158 [10, kha0 kA 0 / iti / traivArSikAnAlAbhe soma yAgAdavAcInAdarzAdayaeva kAryyaH / etadapi maravAha, parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "prAksaumikIH kriyAH kuryyAdyasyAnnaM vArSikaM bhavet" / iti / alpa- dhanasya yajJeomanunA niSidhyate, - " puNyAnyanyAni kurvIta zraddadhAnAjitendriyaH / natvalpa- dakSiNairyajJairyajetAtha kathaJcana // indriyANi yazaH svargamAyuH kIrttiM prajAH paThan / hanyalpa - dakSiNoyajJastasmAtrAlpadhanA yajet" // iti / matsya purANepi "annahIno* dahedrATra mantra - hInastathartvijaH / zrAtmAnaM dakSiNA - hIneonAsti yajJa - samoripuH " || iti / evaJca satyetAni vacanAni 'kandermUle:' ityAdivacanena biru yeranniti cet / maivam, eteSAM vacanAnAM kAmya-yAga- viSayatvAt / 'sampUrNInuSThAna - prakrau satyAmeva kAmyaM karttavyam - iti SaSThAdhyAye (1) miimaaNstim| tathAhi - "aindrAgnamekAdaza- kapAlaM nirvapet prajAkAmaH" - ityaca, kiM yathAzakti prayogeNApyadhikAraH, uta savAgopasaMhAreNa ?iti saMzayaH / nityeSu yathAzakti prayogasya pUrvadhikaraNe nitanvAt kAmyeSvapi tathA, - iti prApte brUmaH | nityAnAmasamarthenApyaparityAjyatvAt tatra yathAzakti prayogaH / aparityavyAni hi nityAni, jIvanAdi-nimitta-vazena tatpravRtteH / naimittikaM * kArthahonA, - iti granthAntaraSTataH pAThaH / (1) mImAMsA - SaSThAdhyAya DhatIyapAda- hitAdhikaraNe / For Private And Personal
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,thA kA parAzaramAdhavaH 159 pratyapravartakatve nimittatvameva hIyeta / kAmanA tu na nimittaM ; yenAvazya miSTiM pravarttayet / ato na kaamysyaaprityaajytvm| tathA mati, phala-siddhyarthameva kAmyasthAnuSTheyatvAt, phalasya ca kRtsnAMgopakRtapradhAnamantareNAniSpanaH, yadA kRtsnAMgAnuSThAna-zaktistadaiva kAmyamanuSTheyam, iti siddhAntaH // ||||iti yajana-prakaraNam // 0 // itthaM yajanaM nirUpitaM, yAjane tu vidhiH zrUyate,-"dravyamarjayana brAhmaNaH pratigrahIyADA ayedadhyApayeddA" / nacAyaM nitya-vidhiH, akaraNe pratyavAyAdi-nitya-lakSaNAbhAvAt / api tu kAmya-vidhiH, dravyArjana-kAmasya ttraadhikaaraat| tatrApi, nAparva-vidhiH(1) jIvanopAyatvena yAjanasya prAptatvAt / taddhetutvaJca mArkaNDeya-purANa darzitama, "yAjanAdhyApane pADhe tathA zaGkaH pratigrahaH / eSA samyak samAkhyAtA citayoM tasya jiivikaa"| iti / nApi parimayA, nity-praapterbhaavaat| tasmAtA pakSe praaptsvaatriym-vidhirym| macAyaM niyamaH puruSArthaeva, natu kratvarthaH, - * putra,-- iti sa0 se. zA. pustakecha / citra, 'tritayo'-iti pATho bhavituM yuktH| 1 tasmAt,--iti nAsti sa0 sa0 zA* pustakeSu / (1) apUrvasya parvamaprAptasya vidhirapabrvavidhiH atyansAprAptaprApakovidhiriti yAvat / tatredamuktam, "vidhiratyantamaprAptI niyamaH pAkSike sati / mana cAnyatra ca prApta parisaMkhyeti gIyate" iti / For Private And Personal
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| dravyArjana-vidhAnasya puruSArthatvena limA-sUtre (1) vicAritatvAt / tathAhi,-TraSyaprAptiH, kratvA vA puruSArthI vA?-iti saMzayaH / tatra pUrvaH pataH, kratvarthaya, tathA mati* niyamasthArthavattvAt / brAhmaNastha yAjanAdinA, kSatriyasya jayAdinA, vaizyasya kRSyAdinA, dati niymH| saca puruSArtha-pakSe'narthakaH syAt, upAyAntareNArji sthApi Trayasya sutprtighaataadi-purussaarth-smpaadktvaat| katustu nAnyathA siddhyati / atastatra niyamo'rthavAn, iti prApte brUmaH / dravyaM hi sampAditaM mat puruSaM prINayati / atastasya puruSArthatvaM pratyataM dRssttm| RcarthatA tu niyamAnyathA'nupapattyA kalyate / kRptaJca kalyAdalIyaH / mati ca puruSArthave, kratArapi bhojanAdivat puruSa-kAryyatayA tadarthatA'pyarthAt smpdyte| niyamastu, puruSArthe'pyarjanavidhI kiJcidadRSTaM janayiSyati(2) / kratvarthavavAdinAjIvanalopena * tathApi, iti sa. mo. zA. pustakeSu paatthH| kSitriyasya jayAdinA, iti nAsti su0 pustake / TivyaM,-iti mu0 pustake paatthH| F kratvartha, iti yaH pustake pAThaH / (1) "yasmin prItiH puruSasya tasya limA'rthalakSaNA'vibhakatvAt ( mI. 201pA0 2sU0)" ityetasmin sUtra bhASyakArasya dinIyavarNake,iti bodhyam / tathAca yAjanAdimA'rjane kizcidadRzaM kalpyate, saniyamasyArthavattvAya / itarathA khalvamyenApi prakAreNa dravyArjanasambhavAt yAjanAdiniyamovacanazatenApyazakyaH kartumiti bodhyam / For Private And Personal
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 150, AkAra | www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kreturapi na sidhyet(9) / tasmAt puruSArthIyAjanAdiH - iti siddham / RtvigbhirvinA yAjayitA'nyona keo'pyasti iti cet / naivam, zrApa 1 -- 19 " stamba sUtre Sor3azAnAmTatvija varaNamabhidhAya yAjayituH sapta-dazasya pRthAvaraNAbhidhAnAt / " sadasyaM sapta-darza kauSitakinaH samAmananti, sa karmaNAmupadraSTA bhavati " - iti / ataeva vaziSTha * vaMzotpannasya satyavya nAmakasya maharSeH prazna vAkye deva - bhAgasya sRJjaya - nAma kAn brAhmaNAn prati yAjakatvaM taittirIyaka- brAhmaNe zrayate - "vAziSThoha satya havyo devabhAgaM papracchat sRjJjayAn bahu-yAjinAyaje?" iti / tathA kauSitaki- brAhmaNe, citra-nAmakaM prati zvetaketoyaja katvamAnAtam, - "citroha ve gArgyIyaNiyakSamANazrAruNika, saha putraM zvetaketuM prajijJAya yAjayati" iti / tasmAd, RRtvigbhyo'nyaHsadasyoyAjayitA / RtvijAvA yAjayitAraH santu sarvathA'bhyasti. brAhmaNAnAM jIvana heturyAjanam / tacetikarttavyatA- rUpeNa kRSNAjina - vAsamoranyatareNopavItitvaM taittirIyake vidhIyane, - "tasmAdyajJopavItyevAdhIyIta bAjayedyajet vA yajJasya prahRtyA ajinaM * vasiSTha, -- iti dantyamadhyaH pAThaH mu0 pustake prAyaH sarvvatra / | sAtyaddavya,--iti sa0 se0 zA 0 pustakeSu pAThaH / evaM paratra / + yAjakatvaM iti nAsti mu0 pustake | 5 baDavAjinAyAyajA iti iti su0 pustake pAThaH / pratigTaya yAjayeti, iti pATha: mu0 pustake For Private And Personal (1) kratvarthamarjitasya dravyasya tadanyatra bhojanAdau viniyogasya kartumama mbhavAditi bhAvaH / 21
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 162 praashrmaadhvH| yA.kA. vAmAvA dakSiNata upavIya" iti / mantreSu RSyAdiSu jJAnaJca* yAjanAMgatvena chandoga-brAhmaNe samAmnAyate,-"yoha vA aviditArSeya-indo daivata-brAhmaNena yAjayati vA adhyApayati vA, sthANu varcchati gattaM vA padyate pra vAmIyate pApIyAn bhavati yAtayAmAnyasya chandAMsi bhavanti, atha yo mantra mantra vidyAta, sarvamAyureti zreyAn bhavati yAtayAmAnyasya cchandAMsi bhavantiI, tasmAdetAni mantre mantra vidyaat'-dti| nanu kvacit yAjanasya kvacit pranigrahasya ca ninditatvAt tada nuSThAnavataH svAdhyAya-gAyayorjapatrAmbAyate,-"ricyatava vA eSabreva ricyate yoyAjayati prati vA gTahAti, yAjayitvA pratigTahya hA'naan triH svAdhyAyaM vedamadhIyIta, trirAtraM vA sAvitroM gAyatrImanvAtirecayati" iti / tathA'nyatrApi,-"duhAi vA eSa chandAMsi yozAjayati, ma yena yajJa-kratunA yAjayet, so'raNyaM paretya zucau deze svAdhAyamevainamadhIyannAmIta; tasyAnazanaM dIkSA, sthAnamupasadaH, zrAsanasya sutyA, vAgajuhaH, mana upabhRt, tirdhavA, prANoiviH, sAmAyuH, mavAeSa yajJaH prANaikSiNo'nanta-dakSiNa: maddhataraH"|| iti cet / nAyaM doSaH, zrayAjya* mantraRSyAdijJAnaca, iti sa. mA. zA. pustaka pAThaH / + sthANaM vA gacchati, iti zA. sa. pustkyo| paatthH| / atha, ityAdi, bhavanti, - ityantaH pAThaH sa0 se. zA. pustakenu naasti| 5 kvacita yAjanaM ninditvA, - iti pAThaH sa0 zA. pastakayoH / || tasyAnazanam ---ityAdi, 'samddhataraH' ityantaH pAThonAsti sa. so0 mA. pustkechu| For Private And Personal
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kaa| praapuurmaadhvH| 163 yAjana-viSayatvAt / jIvitAtyayamApatrasya prANa-rakSArthamayAjyayAjanamapi mmbhaavyte| tathA, vAjasaneya-brAhmaNam,-"prANasya vai samrATyAmAyAyAjyaM yAjayati apranigrAhyasya vA pratigTahAti "iti / tatra, prAyazcittaM chandogA: zrAmananti,-"ayAjya-yAjane dakSiNastyatvA mAma caturtha-kAle bhunAna:(1) tanmantrAn gAyet" iti| tathA sumanturapi smarati,-"zudra-yAjaka: rudra-dravya-parityAgAta pUtobhavati / abhishst-ptit-paunrbhv-bhruunnh-puNshcly-shci-vstr-kaar| tailika-cA krika-dhvaji-suvarNa-kAra-varma-kAra-paGkako vardhaki-gaNagaNika-mAnika-vyAdha-niSAda-gjaka-caru-carma-kArAH abhojyAnAapratigrAhAyAjyAca" / tathAca baziSThaH,-dakSiNA-tyAgAca pUtobhavatIti vijnyaayte||" iti| tathA baudhAyano'pi,-"bahapratigrAhyamya pratimrA ayAjyaM vA yAjayitvA nAdyAta, tasya cAna * apratigrAhya pratiTa hAti, iti zA0 sa0 pustakayoH pAThaH / + sarvadavyaparityAgAt, iti mu0 pustake pAThaH / / zastrakAra,-iti mu0 pustake pAThaH ! 5 suvarNalekhyeka vAThaka,-iti mu* pustake pAThaH / | vurAcarmakArA, iti mu0 pustake pAThaH / !! dakSiNAt pApAcca,-iti sa so0 zA0 pustakeSu pAThaH / (1) bhojanamya kAlatrayamativAhya caturthakAle bhunyjaanH| pUrvadine upoSya paradine divA yabhukkA rAtrI acAna iti yAvat / tathAcoktam / "munibhiDhirapUnaM proktaM viprANAM martyavAsinAM nitym| ani ca tathA tamakhinyAM sAIpraharayAmAntaH"--iti / For Private And Personal
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [110,yA kaa| mazitvA taratasamandIyaM japet" iti| triyAjya-yAjaka lakSaNaM devalena darzitam, "yaH haTrAna patitAMzcApi yaajyedrth-kaarnnaat| yAjitovA punastAbhyAM brAhmaNo'yAjya-yAjakaH" / / iti / // // iti yAjanaprakaraNam // 0 // tadevaM yAjanaM niruupitm| zratha dAna-pratigrahI nirUpyete / tatra, dAna-viSayA zrutiH,-"dAnamiti sarvANi bhatAni prazaMsanti, dAnAnAtiduSkaraM tasmAddAne ramante"--iti / tathA vAkyAntaramapi,-"dAnaM yajJAnAM varUthaM dakSiNA loke dAtAraM sarva-bhUtAnyupajIvanti, dAnenArAtIrapAnudanta, dAnena dviSannomitrAbhavanti, dAne sarva pratiSThitaM tasmAddAnaM paramaM vadanti," iti| Aditya-purANe'pi, "na dAnAdadhikaM kiJcit dRzyate avn-trye| dAnena prApyate svargaH zIrdAnenaiva labhyate // dAnena zatrUn jayati vyAdhidAnena nazyati / dAnena labhyate vidyA dAnena yuvtii-jnH|| dharmArtha-kAma-mokSANAM sAdhanaM paramaM smRtam" / iti / evaM zruti-smRtibhyAM prazaMsA-pUrvako daan-vidhiruniitH| yAjJavakayAstu sAkSAdAnaM vyadhatta, * nAsyAnnamavAnnamazitvA patet, iti mu* pustaka pAThaH / jAtra, 'tathA'--ityadhikaH pAThaH sa. so. zA0 pustakaSa / / yAjJavalakyo'pi,-iti sa0 sa0 prA0 pustakeca pAThaH / For Private And Personal
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110, kaa| praashrmaadhvH| "dAtavyaM pratyahaM pAtre nimitteSu (1) vizeSataH / yAcitenApi dAtavyaM zraddhA-pUrvantu shkritH|| go-bhU-tila-hiraNyAdi pAtre dAtavyamarcitam / nApAce viduSA kiJcidAtmanaH zreyaracchatA" // iti / tayoranyataraH svarUpa-vidhiritarastu gunn-vidhiH| manurapi,- "dAnI dharma niSeveta nitya-namitta-saMjJakam / parituSTena bhAvena pAtramAsAdya zakritaH // iti / vati-purANe ca vitta-vaiyoMki-puraHsaraM dAnaM vihitam, "yasya vittaM na dAnAya nopabhogAya dehinaam| nApi kI] na dharmAya tasya vittaM niraryakam // tasthAdittaM samAsAdya daivAdA pauruSAdatha / dadyAt samyag-dijAtibhyaH kIrtanAni na kArayet" // iti / viSNudharmottare dAnAbhAve bAdhamAha, "mIdate dvija-mukhyAya yo'rthine ma prayacchati / mAmarthe mati durbuddhinarakAyopapadyate" // iti / nimittetu,-ti mu* pustake paatthH| + dAtavyamarthite,-iti mu. pustake paatthH| "dharcitamarcitAya dadyAt" ---iti vacanAntaradarzanAdubhayamapi snggcchte| + dAnadhamma,-iti sa. bhA0 pustakayoH paatthH| 5 amiyurANepi, iti mudeg pustake paatthH|| (1) pAtram,-"vidyAyuktodharmazIlaH prazAntaH kSAntodAntaH satyavAdI kRtajJaH / vRttityAnAgohito gozAraNyo dAtA yajvA brAmaNaH pAtramAUH"-batyuktalakSaNam / nimittaM sNkraantyaadi| For Private And Personal
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 266 parApAramAdhavaH / 1 aAkA0 / brahma-purANe'pi, "madAcArAH kulInAzca rUpavantaH priyamvadAH / bahu-zrutAzca dharmajAyAcamAnAH parAn yahAn / / dRzyante duHkhinaH marca prANinaH marvadA mune / adatta-dAnA: jAyante para-bhAgyopajIvinaH'' // iti / vyAseo'pi, "akSara-dvayamabhyastaM nAsti nAstIti yat purA / tadidaM dehi dehIti viparItamupasthitam" // iti / skAnde'pi, "dehItyevaM bruvannarthoM janaM bodhayatIva ma: / yadidaM kaSTamarthitvaM prAgadAna-phalaM hi tat / / ekena tiSThatA'dhastAdanyenopari tisstthtaa| dADha-yAcakayorbhadaH karAbhyAmeva sUcitaH / / dIyamAnantu yomAhAt go-viprAgni-sureSu ca / nivArayati pApAtmA tiryagayoni vrajet tu maH" // iti / zAtAtapo'pi, "mA dadakheti yobrUyAt gavyagnau brAhmaNeSu ca / tiryaga-yoni-zataM gatvA cANDAleSvapi jaayte"|| iti / dAnasya svarUpaM tatretikarttavyatAca* devalAdarzayati, "arthAnAmudite pAtre zraddhayA pratipAdanam / ___ * tathetikarttavyatAca,-iti sa0 mA0 zA0 pustakeSu pAThaH / For Private And Personal
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 5 a0,zrA0 kA parApAra mAdhavaH / dAnamityabhinirdiSTaM vyAkhyAnaM tasya vakSyate // ve hetuH Sar3adhiSThAnaM Sar3aGgaM SaDvipAka-yuk / catuH-prakAraM tri-vidhaM tri-nAdaM dAnamucyate / nAnyatvaM vA bahutvaM vA dAnasyAbhyudayAvaham / zraddhA bhaknizca dAnAnAM vRddhi-zreyaskare hi te // dharmAmarthaca kAmaJca brIDA-harSa-bhayAni ca / adhiSThAnAni dAnAnAM par3etAni pracakSate // pAtrebhyAdIyate nityamanapekSya prayojanama / kevalaM dharma-buddhyA yat dharma-dAnaM taducyate // prayojanamupekSyaiva prasaGgAt yatpradIyate / tadartha-dAnamityAhuraihikaM phala-hetukam // strI-pAna-mRgayA'kSANaM prasaGgAd yat pradIyate / anaheSu ca rAgeNa kAma-dAnaM taducyate / saMsadi brIr3ayA stutyA cArthibhyoyat pryaacitm|| pradIyate ca yaddAnaM baur3A-dAnamiti smRtam // dRSTA priyANi zrutvA vA harvAd yadyat prayacchati / harSa-dAnamiti prAhurdAnaM dharma-vicintakA: // AkrozanArthaM hiMsAnA pratIkArAya yadbhavet / * DikSayakare, iti sa0 mA pustakayoH palThaH / + tyAgabuDyA,-iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / + tahamacintakA,iti sa0 mo. zA. pustakeSu pAThaH / 5 AkrozAnarthahiMsAnA-iti sa. mo. pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 168 www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dIyate vA'pakartabhyA * bhaya-dAnaM taducyate // dAtA pratigrahItA ca zraddhA deyaJca dharma-yuk / deza - kAlau ca dAnAmaGgAnyetAni SaviduH // -pApa-rogo dharmAtmA divyasana: (9) ciH / anindya-jIva-kabhI ca SaD bhidAtA prazasyate || tri zuktaH zukla-vRttizca ghRNAluH saMyatendriyaH / vimukto yoni-doSebhyo brAhmaNaH pAtramucyate " || iti / kti iti, tribhimatApitrAcAryaiH zicitatvena DUH / "zaucaM zudbhirmahAprItirarthino darzane tathA / mat- kRtizcAnayA ca dAne zraddhetyudAhatA // zrAcArAbAdhamakrezaM sva-yanenArjitaM dhanam / svalpaM vA vipulaM vA'pi deyamityabhidhIyate // yadyatra durlabhaM dravyaM yasmin kAle'pi vA punaH / dAnArho deza-kAlo to syAtAM zreSThA nacAnyathA // zravasthA - deza - kAlAnAM pAtra dAtrozca sampadA / * pAkakarTabhyo, - iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / + ditsarakhyAjataH, - iti mu0 pastake pAThaH / + kRzavRttizca - iti sa0 sa0 zA 0 pastakeSu pAThaH / [10, kha0kA / For Private And Personal (1) vyasanaM kAmajakeopajadoSavizeSaH / taduktam / "mmRgayA'kSodivAsvapnaH parovAdaHH striyomadaH / tauryyatrikaM rathAdyA ca kAmajadazakogaNaH / paizUnyaM sAhasaM droha ISyA'sUyA'rthadUSaNam / vAgdaNDajaca pAruSyaM krodhajeo'pi gaNo'STakaH " - iti /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.,mAmA. praashrmaadhvH| honaM vApi bhaveccheSThaM zreSThaM vA'pyanyathA bhavet // duSphalaM niSphalaM honaM tulyaM vipulamakSayam / SaviNaka-yuguddiSTaM par3etAni vipAkataH // nAstika-stena-hiMskhebhyaH jArAya patitAya ca / pina-bhrUNa-hasabhyAM pradattaM duSphalaM bhavet // mahadaNyaphalaM dAnaM zraddhayA parivarjitam / para-bAdhA-karaM dAnaM kRtamayUnatA prajet // yathokamapi yahAnI cittena kaluSeNa tu / nanu saMkalpa-doSeNa dAnaM tulya phalaM bhavet // yukAGgaH sakaleH SaDmidInaM hAdvipulodayam / (anukroza-vazAhantaM dAnamakSayatA prajet // dhruvamAjasika kAmyaM naimittikamiti kramAt / daiviko "dAnamArgo'yaM caturddhA varNyate budhaiH / / (prapA''rAma-tar3AgAdi sarva-kAma-phalaM dhruvambhI / * bhUmahantabhyaH,-iti sa pustake pAThaH / + sphotamapyUnatA, iti mu0 pustaka pAThaH / ceha-iti sa. so. pustakayoH paatthH| 5 sabheta,-iti mu. pustake pAThaH / || makSayyavAM,-iti mu0 pustake pAThaH / pA evamAsika,-iti mu. pastake paatthH| ** diyaca,-iti mu. pustake pAThaH / 1 sarvakAmaphalapradam, iti mu. pustake paatthH| (1) anukoshodyaa| .. (2) pramA pAnIyazAlA | bArAma upavanam / tar3AgojalAzayaviNe / 22 For Private And Personal
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 170 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, cyA0kA0 / tadAjastrikamityAjardIyate yaddinedine / zrapatyavijayai * strI - vAlArthaM yadiSyate / icchAsaMjJantu yaddAnaM kAmyamityabhidhIyate / kAlApekSaM kriyApecamarthI pecamiti smRtam (1) // tridhA naimittikaM prokaM sa-homaM homa varccitam / navottamAni / catvAri madhyamAni vidhAnataH // zradhamAni tu zeSANi cividhatvamidaM viduH / zranna -vidyA-vadhU - vastra - go-bhU-rukmAzva hastinAm // dAnAnyuttamadAnAni uttama - dravya-dAnataH / vidyAdAcchAdanaM vAsa: paribhogauSadhAni ca // dAnAni madhyamAnIti madhyama - dravya - dAnataH / upAnat - prevya yAnAni chatra - pAtrAsanAni ca // dIpa kASTha - phalAdIni caramaM bahu- vArSikam / bahutvAdartha - jAtAnAM mayA zeSeSu nevyate // adhInyavaziSTAni sarvvadAnAnyatA viduH / / dRSTaM dattamadhItaM vA praNazyatyanukIrttanAt // lAghA'nuzocanAbhyAM vA bhagna- telo ? vipadyate / * apatyArijayaizvaryya, iti pAThaH sa0 se0 zA 0 pustakeSu / + tatrottamAni - iti sa0 seo0 pustakayoH pAThaH / | tra, 'iti' - ityAdhikaH pAThaH mu0 pustake | 5 bhamatejA, - iti mu0 pustake pAThaH For Private And Personal (1) kAlApekSaM yathA vyAvAyAdinimittakaM dAnam / kriyApekSaM yathA zrAdvAdau vandyAdibhyodAnam / arthApekSaM yathA putrajanmAdau dAnam, " ekAM gAM dazagurdadyAt" -- ityAdyuktaM vA /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1ca, dhAkA.) parAzaramAdhavaH / tasmAdAtmakRtaM puNyaM na sthA parikIrtayet // iti / nitya-naimittika-kAmya-vimalAkhyAca catvArodAna-bhedAH purANasAre darzitAH / sAttvikAdi-bhedAn bhagavAnAha, "dAtavyamiti yaddAnaM dIyate'nupakAriNe / deze ca kAle pAne ca taddAnaM sAttvikaM smRtm|| yatta pratyupakArArthaM phalamuddizya vA punaH / dIyate ca parikliSTaM tdraasmudaahRtm|| a-deza-kAle yahAnamapAtrebhyazca dIyate / asakatamavajJAtaM tattAmasamudAhRtam // iti / natra phalavizeSoviSNudhottare darzitaH, "tAmasAnAM phalaM mujhe tiryak mAnavaH sdaa| varNa-saGkara-bhAvena(1) vArddhake yadi vA punaH / / vAlye bA dAsa-bhAvena nAtra kAryA vicAraNA / ato'nyathA tu mAnuyai rAjasAnAM phalaM bhavet // sAttvikAnAM phalaM mujhe devatve mAtra saMzayaH" / iti / tatra dAna-pAtramAha yAjJavalkyaH, "na vidyayA kevalayA tapamA vA'pi pAtratA / yatra vRttamime cobhe taddhi pAtraM pracakSate // iti / thamo'pi, "vidyA-yukodharma-gIla prazAntaH * ghasaMskRtamavijJAtaM,-iti mu. pustake pAThaH / (1) vijAtIyayAvarNayoH saMprayogAt yojAyate sAyaM vrnnmaar| For Private And Personal
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 172 vaziSThaH, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / cAntodAnmaH satya-vAdI kRta-zaH / svAdhyAyavAn dhRtimAn * godharayo - dAtA yajvA brAhmaNa: pAtramAGaH " // iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir thamo'pi - [100, kha0kA0 / "kiJcidamayaM pAtraM kiJcit pArca tapomayam / pAtrANAmapi tatpAtraM zUdrAnnaM yasya nodare " // iti / bRhaspatiH, - " zrAgamiSyati yat pAtraM tat pAtraM tAraviSyati" / iti / viSNudharmottare, "patanAt trAyate yasmAt tasmAt pAtraM prakIrttitam" / iti / skanda purANe pAtra - vizeSovidditaH, - "prathamantu gurorddanaM dadyAcchreSThamanukramAt / tato'nyeSAJca viprANAM dadyAt pAtrAnusArataH // gurorabhAve tatputraM tadbhAyyAM tat sutaM tathA / pautraM prapautra dauhitramanyaM vA tat - kulodbhavam // tahAnAtikrame dAnaM pratyutAdhogatipradam" / iti / "bhramamabrAhmaNe dAnaM dviguNaM brAhmaNa - zruve (9) / 'dhRtimAn,' - ityatra, smRtimAn, - iti mu pustake, 'svAdhyAyavAnhati' mAm' - ityatra, vRttiglAnogohito, iti jImUtavAhanaSTataH pAThaH / + tatsutAn, -- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal (1) brAhmaNamAtmAnaM bravIti napunarbrahmaratoyaH so'yaM brAhmaNamuvaH / tathA coktam / "janmakarmmaparibhraSTho brAhmetirvivarjitaH / bravIti brAhmaNa
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1SA,thAkA] praashrsaadhvH| prAdhIte thatamAhalamanantaM ved-paar-ge"|| iti / prAdhItaH prArabdhAdhyayamaityarthaH / sambanaH, - "utpatti-pralayau caiva bhUtAnAmAgatiM gtim| vetti vidyAmavidyAJca sa bhaveveda-pAragaH"(1) // iti // "bhUre sama-guNaM dAnaM vaizye tad-dviguNaM smRtam / kSatriye triguNaM prADa. SaDguNaM brAhmaNe smRtam" // iti / zUdrAdInAM pAcala-pratipAdanamatradAnAdiviSayaM "ktAvamitarebhyaH" -iti gautm-vcnaat| yAmaH, "mAtApitroca yahattaM bhAva-khasa-sutAsu c| jAyA''tmajeSu yaddattaM so'nindyaH svarga-saMkramaH // pituH zata-guNaM dAnaM sahasraM maaturucyte| anantaM duhiturdAmaM soyeM dattamakSayam" // iti / bhaviSyottare, "na kevalaM brAhmaNAnAM dAnaM sarvaca zasyate / * saMvataH, iti nAsti mu* pustake / + 'iti' zabdo'tra nAsti mu. pustke| * badAnaviSayaM,-iti mu. pustake paatthH| atra 'iti' zabdo'dhiko'sti mu0 pustako / cAI sakSeyobrAhmaNabruvaH" iti| "gabhAdhAnAdisaMskArayuktazca niyanavrataH / nAdhyApayati nAdhIte sajJeyobrAhmaNabruvaH" ityuktalakSaNo kaa| (1) vidyA tattvajJAnam / avidyA mithyAjJAnaM karmakalApo vA, tathAle copAsanAyA vidyApadena saMgrahAmantavyaH / For Private And Personal
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 174 zAtAtapo'pi - mahAbhArate - www.kobatirth.org bhaginI - bhAgineyAnAM mAtulAnAM pituHsvasuH * / daridrANAJca bandhUnAM dAnaM koTi-guNaM bhavet" // iti / parAzaramAdhavaH / apAtramAha manuH, "mantriSTamadhIyAnamatikrAmati yeodvijama / bhojane caiva dAne ca dahatyAsaptamaM kulam" // iti / zAtAtapo'pi // - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "hRtakhA hRta dArAzca ye viprAH deza - viplave / zrarthArthamabhigacchanti tebhyodAnaM mahAphalam // iti / [10, 0 kA 0 / " na vAryyapi prayacchettu vaiDAlavratike dvije / na vaka - vratike pApe nAveda - vidi dharma - vit // triSvapyeteSu dataM hi vidhinA'pyarjitaM dhanam / dAturbhavatyanarthAya paracAdAturevaca // yaH kAraNaM puraskRtya vrata- cIM niSevate / pApaM vratena saMchAdya vair3AlaM nAma tadvratam // zradhodRSTirnaikRtikaH svArtha-maMdhAna-tatparaH / zaThomithyAvinItaca vaka vrata carodijaH " // iti / mu0 pustake pAThaH / $ vakavRttikaroddijaH - iti mu0 pustake pAThaH / || nAstIdaM sa0 se0 zA 0 pustakeSu / * piTakhasuH, - iti mu0 pustake pAThaH / + piTabhrATadArAca -- isa sa0 sa0 zA 0 pustakeSu pAThaH / + nacAvapi iti sa0 sa0 pustakayoH pAThaH / nacAkhapi - iti For Private And Personal
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,A.kA. parAzaramAdhavaH / "naSTaM devalake dattamapratiSThaJca vArddhaSau1) / yacca bANijyake dattaM na ca tat pretya no daha" // iti / devalakazca skAnde darzitaH, "devArcana-rato viprovittArtho vatsara-trayam / sa vai devalakAnAma ivya-kavyeSu garhitaH" // iti / vRddhamanuH, "pAtra-bhUto'pi yo vipraH pratigTahya pratigraham / asatsu viniyaMjIta tasmai deyaM na kizcana // saJcayaM kurute yazca pratigTahya mamantataH / dharmArthaM nopayukta ca* na 2 taskaramarcayet" // iti / viSNudharmottare,-- "para-sthAne vRthA dAnamazeSaM parikIrtitam / pArUr3he patite / caiva anyathApnairdhanaizca / yat(2) // * nApayaJjIta, ---iti mu0 pustake paatthH| + bArUpatite,-iti mu0 pustake pAThaH / * anyathAsedhanezva,-iti sa* so pustakayoH pAThaH / (1) vA dhau dvigrAhiNi / (2) parasthAne prbhmau| bhUkhAmino'najJayAtu na dossH| "nAnanujJAta bhUmihi yajJasya phlmnute"--ityuktH| thArU patite iti avakIrNinaiSThikabrahmacAriviSayam / 'cArUgoneTika dhamma yasta pracyavare pnH| prAyazcittaM na pazyAmi yena zuddhayet sa yAtmahA"-iti, "mArUpatitaM vipraM maNDalAca viniHsmatam / uddaddhaM kRmidayaJca spaSTavA cAndrAyaNaM caret"- iti caivamAdivacanastasyAtyantaM ninditatvAt / "vahistabhayathApi smRterAcArAcca" ( 3a04yA043sU0 ) iti zArIrakasUtramapyatra smrttvym| anyathAptairiti, anyathA zAstrIyopAyaM vinA prAptairajitarityarthaH / anyAyAptairiti tu yuktaH pAThaH / * ++ -+ For Private And Personal
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [150,thA.kA. vyarthamabrAhmaNe dAnaM patite taskare tthaa| gurozcAprIti-janake kRtaghne grAma-yAjake // veda-vikrayake va yasya copapatirmahe / strIbhirjiteSu yaddattaM vyAla-grAhe tathaivaca // brahma-bandhau ca yadattaM yaddattaM suSalIpatau / paricAreSu yaddattaM vRthAdAnAni Sor3aza" // iti / mahAbhArate, "paGgandhavadhirAbhUkAvyAdhinopahatAzca ye| bhartuvyAste mahArAja, na tu deyaH pratigrahaH" // iti / pAtropekSaNamapAtra-dAnaJca manurniSedhati,__anaIte yaddadAti na dadAti yadahate / ahAnahAparijJAnAdAnAd dharmAca hIyate" // iti / bhaviSyottare deva-svarUpaM nirUpitam , "yadyadiSTaM viziSTazca nyAya-prAptaJca yadbhavet / tanad guNavate deymityetddaan-lkssnnm"|| iti / azeSasya devatva-prAptau vizeSamAha yAjJavalkyaH , "sva-kuTumbAvirodhena deyaM dAra-sutAdRte / nAnvaye(1) mati sarvakhaM yacAnyasmai pratizrutam" // iti / vRhaspatirapi, * chanaINe yaddadAti nadadAti yadahaNa, iti sa mo* pustakayoH pAThaH / -- -- - - (1) anvayaH snttiH| For Private And Personal
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.pA.kA. praashrmaadhvH| "(1)kuTumba-bhaka-vasanAd deyaM yaditiricyate" / iti / ziva-dharSe,__ "tasmAtribhAgaM vittasya jIvanAya prakalpayet / bhAga-dvayantu dharmArthamanityaM jIvanaM yataH" // iti / kuTumbAvirodhena deyamityunaM, tasthApavAdamAha vyAsaH, "kuTumbaM pIr3ayitvA'pi brAhmaNAya mahAtmane / dAtavyaM bhikSave pAtramAtmanobhUtimicchatA" // iti / deya-vizeSeNa phala-vizeSamAha manuH, "vAri-dastRptimAnoti sukhamakSayamantra-daH / tila-pradaH prajAmiSTAM dIpa-dazcakSuruttamam // bhUmi-dobhUmimApnoti dIrghamAyuhiraNya-daH / graha-do'yyANi vezmAni rUpya-dorUpa* muttmm|| vAsodazcandra-sAlokyamazva-sAlokyamazva-daH / anaDad-daH zriyaM tuSTI go-do badhasya piSTapam // yAna-zayyA-pradobhA-maikharyamabhaya-pradaH / dhAnya-daH zAzvataM maukhyaM brahma-do brahma zAzvatam / / sarveSAmeva dAnAnAM brahma-dAnaM viziSyate" / iti / * rUpya, iti mu. pustake pAThaH / + juA-iti mu0 pustake paatthH| piThavam, iti pAThAntaram / (2) kuTumbAzabdenAvazyabharaNIyA bhnnynte| te ca, "mAtA pitA gurubhItA pajAdInAH samAzritAH / abhyAgato'tithizcaiva poSyavarga udAhataH" -iti mnnokaa| 23 For Private And Personal
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhyH| [1,yaamaa| bhakyiocare pAca-vizeNa deva-vizeSodarzitaH, "tathA dravya-vizeSAMzca dadyAt pAtra-vizeSataH / dhAtInAmantra-dAnaca go-dAnaJca kuTumbine / tathA pratiSThA-hInAnAM kSeca-dAna vishissyte| savarNa yAjakAmAcI vidyAM caivorddha-retamAm // kanyAM vAmapatyAnAM dadatAM gatisttamA" / iti / kAndrApi, "zrAntasya pAnaM pitasya pAnamantra sudhArasya nronrendr| dadyAdimAnena surAjamAbhiH saMkhayamAna cidivaM nayani" // adhirA "devatAnAM guruNA mAtApinosAvadha / pura) deyaM prayoga nApuNyaM codita kacit // iti| viSNu-dhottare, "yasyopayogi paTTayaM deyaM tasyaiva tahabet" / iti / dAna-nimittAnyAhAtAtapaH, * godAna yajvane tathA,-iti mu. pustake pAThaH / + yAcavAnAca,-iti mu0 pustaka paatthH| cArjitaM,-rati mu* pustake paatth| (1) pratikA paaspm| (2) puNya nyaayaarjitm| For Private And Personal
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150, paayaa| praashrmaadhyaa| "ayamAdau sadA deyaM draSyamiSTaM Tahe tu yat / Sar3azauti-mukhe caiva vimone candra-sUryayoH / / saMkrAntI yAni dattAni ivya-kavyAni dADhabhiH / tAni nityaM dadAtyarkaH punarjanyanijanmani" / iti / raddha-vaziSTho'yanAdaundarzayati, "mRga-karkaTa-saMkrAntI de hadaga-dakSiNAyane / viSuve ca tulA-meSau tayormadhye tato'parA:( saba-vRzcika-kuceSu siMha caiva padA raviH / etadviSNu-padaM nAma viSuvAdadhikaM phalam / kanyAyAM mithune maune dhanuSyapi ravergatiH / Sar3azauti-mukhAH prokAH Sar3azauti-guNAH phaseH // rati / viSNu-dhotare, "vaizAkhau kArtiko mAghI pUrNimA tu mahAphalA / paurNamAsauSu sAsu mAsaH-mahitAsu ca / dattAnAmiha dAnAnAM phalaM dama-guNaM bhavet rti| manuH, "mahasa-guNitaM dAmaM bhaveddattaM yugAAdeSu / karma zrAddhAdikazcaiva tathA manvantarAdiSu" // iti / ... thAjavalakyaH, (1) viSave,-iti prathamAhivacanAntaM padam / tayorayana-vidhuvayormadhye, sato'yanaviSuvato, uparAH panyAH saMkAntaya ityarthaH / uttara zokayoH sparametat / For Private And Personal
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / praashrmaadhvH| 1.paayaa| pA.kA. "zatamindu-kSaye dAnaM sahasrastu din-kssye| viSuve zata-mAhasra vyatipAtezvanantakam" // iti / bhAradvAjaH* "vyatipAte vaidhtau| (1) dattamacaya-kRdbhavet" iti / viSNuH, "dina-kSayo dina-cchidraM putra-janmAdi cAparam / zrAdityAdi-grahANAJca nakSatraiH saha saGgamaH // vijeyaH puNya kAlo'yaM jyAtividbhirvicArya ca / tatra dAnAdikaM kuryAdAtmanaH puNya-dRddhaye" // iti / dina-kSaya-lakSaNamuktaM vaziSThena, "ekasmin sAvane tvahi tithInAM citayaM ydaa| tadA dina-kSayaH proktaH zata-mAhasikaM phalam" // dina-chidrasya lakSaNaM jyotizAstre'bhihitam, "tithya-tithi-yoga-vedAdiH zaziparvaNaH / / * bharadvAja,-iti mu0 pustake pAThaH / + vaidhate,--iti mu0 pustake paatthH|| / dinakSaye dinacchidre putrajanmAdikeSu ca / dhAdityAdigrahANAca nakSatraiH saha saGgame,-iti mu0 pustake paatthH| tithyaI tithiyogadaM chedAdorAziparvaNaH, iti sa. so. zA. pustakeSu paatthH| (1) vyatipAtavaidhatA saptaviMzatiyogAntargata yogvirodhii| "zravaNAzvidha niSThAdrInAgadevatamastake / yadyamA ravivAreNa vyatipAtaH sa ucyate"ityukto vA vytipaataagraahH| For Private And Personal
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,pAkA parAzaramAdhavaH / 12 sadRzau divasa-cchidra-samAkhyAH prAha bhArgavaH // chedAdi-kAlaH kathitastithi-kRtye ghaTau-dayam / nAga-vati-samopeto tacchedatva-phaleyutam // palaiH Sor3azabhiH yuktaM nADikA-dvitayaM yutau / chedAdi-mamayaH prokto dAne'nanta-phala-pradaH" // dAnasya niSiddha-kAlamAhatuH zaGkha-likhitau, "AhAraM maithunaM nidrAM sandhyA-kAleSu varjayet / karma cAdhyApanaJcaiva tathA dAna-pratigraho" // iti / skanda-purANe,-- "rAtrI dAnaM na karttavyaM kadAcidapi kenacit / haranti rAkSamA yasmAttasmAdAturbhayAvaham / vizeSatonizIthe tu na zubhaM karma dharmaNe // atovivarjayet prAjJodAnAdiSu mahAnizAm" / iti / taca pratiprasavamAha devalaH, "rAhu-darzana-saMkrAnti-yAtrA''dau prasaveSu ca / dAnaM naimittikaM jJeyaM rAtrAvapi tadivyate" // iti / atra saMkrAnti-zabdomakara-karkaTa-viSayaH, smRtyantare saMkrAntiSu * tithikRtye ghaTIdayam,-iti nAsti mu. pustake / + kSAdisaGgamopetaM,-iti mu0 pustake paatthH| + yuge,--iti mu0 pustake pAThaH / 5 'iti' zabdo mAsti sa. mA. pustkyoH| pA vivAhAtyayaddhighu,-ityanyatra pAThaH / atyayomaraNaM, saddhiH putra bhanmAdiH, iti ttraarthH| For Private And Personal
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 12 praashrmaadhvH| [1ya,bAbA rAtri-dAnAdi-niSedhaM prakramya "muktA mkr-krkttau"-itipryudaamaat| matsya-purANe dAnasya prathastA dezavizeSA nirdiSTAH, "prayAgAdiSu tIrtheSu puNyevAyataneSu c| datvA cAcayamApnoti nadI puNya-vaneSu ca" // iti / tathA vyAsenApi, "gaGgA-dAre prayAge ca avimukke ca pusskre| makare cATTahAse ca gaGgA-mAgara-saGgame / kuru-kSetre gayA-taurthe tathAcAmara-kaNTra ke / evamAdiSu tIrtheSu dattamakSayatAmiyAt" // // 0 // iti dAnaprakaraNam // 0 // tadevaM setikarttavyaM dAna-prakaraNaM nirUpitam , atha pratigTahAnirUpyate / tatra zrautovidhiH pUrvamudAhRtaH ;-"dravyamarjayan brAhmaNaH pratigTahIyAt", iti| tatra, yAjane zreyaM carcA pUrvamanukAnnA, seyaM pratigrahe'pi yathAsambhavamanusandhAtavyA / nanu pratigraho manunA ninditaH,___ "pratigrahaH pratyavaraH sa tu viprasya garhitaH" // iti / maivam, asyAnindAyA asat-pratigrahA vissytvaat| tathoparitane vacane spaSTIkRtam, * dattvAcAkSayyamAnoti, iti mu0 pustake pAThaH / +nadI,ityatra, tadA, iti sa0so0 pustakayAH paatthH| tatra yAjane parvamanukAntoya,-iti bhu* pustake pATha / 6 sandhAtavyaH, -iti mu. pustake paatthH| T sAdhupratigraha-iti mu. pustake paatthH| - - For Private And Personal
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 5.pA-kA-1] praashrmaadhvH| 105 "pratiyaho gahitaH sthAt mRdAdapyanyajanmanaH / iti / yaH pratigraho naucAt kriyate, sa gaIita ityarthaH / satpratiyahastu nenaivAbhyanujJAtaH, "nAdhyApanAt vAjanAdA'gahitADA pratigrahAt / doSo bhavati viprANAM jvalanArka-samA hi te"|| iti / agahitAditi chedaH / pragati-pratiyahAdapyapratigrahaH zreyAna ? mathAca yAjavalkyaH, "pratiyaha-samartho'pi nAdane yaH pratiyaham / the lokA dAna-maulAnA ma tAnAnAvi puSkalAn // iti / manu thamaH pratiyahaM pramati, "pratiyahAdhyApana-yAjanAnAM pratiyaI zreSThatamaM vadanti / prtigrhaat| eyati jaya-homai yAjyantu pApaM na punanti * vedAH" iti / manustu nadiparyayamAha, "japa-homarapaityeno yAjanAdhyApanaiH kRtam / * pratigrahasta kriyate zUdrAdapyagrajanmanaH,-iti sa pustake paatthH| + jvalanArkasamohisaH,-iti sa. pustake paatthH| satyatigrastu tenaivAbhyanujJAtaH,-vizuddhAca patiyaha iti,-ratyesAvan pAThI mu. pustke| ahitAdapi pratigrahAdapratigrahaeba zreyAna,-iti mu. pustake paatthH| // 'iti' zabdonAsti sa* pustake / patiyaH, iti sa* mo* pustakayoH pAThaH / ." punantu,-rati bhu* pulake pAThaH / For Private And Personal
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 17 parAzaramAdhavaH / dhaakaa.|| pratigraha-nimittaM tu tyAgena tapasevaca" // iti / nAyaM doSaH, dvijAtibhyaH pratigrahaH prazastaH zUddhAt pratiyaho ninditaH - itivyavasthAyAH suvacatvAt / nanu matpratigrahe'pi kiyAnapi pratyavAyaH pratIyate, "pratigrahAt prAdhyati"-ityutaH / vAr3ha, astyeva veda-pAragatvAdi-sAmartha-rahitasya pratigrahe pratyavAyaHt ! etadevAbhipretyA svAnde veda-pAragasya pratyavAyo nivAritaH, "ghar3A-veda-vivipro? yadi kuryAt pratigraham // na sa pApena lipyeta padma-patramivAmbhasA" // iti / eSaeva nyAyo yaajnaadhyaapnyoryaajniiyH| ayAjya yAjanabhUtakAdhyApana-duSpratigraheSvenobAhulyaM, svasminnISadadhikAra-vaikalyena|| pravanamAnasya khalpaH pratyavAyaH, mukhyAdhikAriNe vihita-yAjanAdipravRttau na kiJcidayenaH, iti vivekaH / sadasat-pratigrahau vivecayati vyAsaH-- "dijAtibhyodhanaM lipmet prazastebhyo dvijottamaH / apivA jAti-mAtrebhyo natu zUdrAt kathaJcana" // iti / satAmasambhave matyasatopi pragratigraha caturviMzatimate'bhyanujJAtaH, "maudNshcet| pratigrahIyAd brAhmaNebhyastato nRpAt / * pratiyahe doSaH,-iti mu* pustake pAThaH / + doSaH, iti mu* pustake paatthH| ityabhipretya, iti mu. pustake paatthH| vedAza pAragovipro, iti sa. so pustakayoH pAThaH / / vaikalyamati, iti sa. mo0 pustakayAH paatthH| bidA ca, iti mu* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA praashrmaadhvH| 185 tatastu vaizya-zUdrebhyaH zaGkhAsya vacanaM yathA" // iti / zUdra-pratiyahe vizeSamAhAGgirAH, "yattu rAzaukataM dhAnyaM khale kSetre tathA bhavet / zUdrAdapi grahItavyamityAGgirasa-bhASaNam" // iti| tatraiva vizeSAntaramAha vyAsaH, "kuTumbArthe tu mata-zUdrAt pratigrAhyamayAcitam / kratvarthamAtmane caiva na hi yAceta khicit"|| iti| manurapi, "na yajJArthaM / dhanaM zUdrAt vipro bhineta dharmavit / yajamAneo'pi bhitkSivA cANDAla: pretya jAyate" // iti / asat-pratigrahocito'vasthA-vizeSaH skanda-purANe darzitaH, "durbhikSe dAruNe prApte kuTumbe saudati kssudhaa| zramataH pratigrahIyAt pratigrahamatantritaH" // iti| yAjJavalkyo'pi, "pApar3ataH saMpragTana bhunAnovA yatastataH / na lipyetenamA vipro jvalanArka-sama-prabhaH" // iti / manarapi, * iti kSetrethavA bhavet, iti mu0 pustake pAThaH / + yAgArtha,-iti mu0 pustake paatthH| +dijo,--iti mu. pastake paatthH| 6 caNDAlaH,-iti mu0 pustake paatthH| T bhuJjAnopi,-iti sa0 so pustakayoH paatthH| 24 For Private And Personal
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 186 [1 a,AkA0 / "vRddhau ca mAtApitarau sAdhvI bhAryA sutaH zivaH / adhyakArya-zataM kRtvA bharttavyA mnurviit|| jIvitAtyapamApano yo'nnamati yatastataH / AkAzamiva paGkena na sa pApena lipyate" // iti / gAruDa-purANe pratigrAhyasya dravyasyeyattA darzitA, "yAvatA paJca-yajJAnAM kartu nirvahaNaM bhavet / tAvadeva hi gTahnauyAtkuTumbasthAtmanastathA // iti / vyAso'pi, "pratigraha-rucirnasthAt yAtrArthanta (1) mamAcaret / sthityAdadhikaM gTahUn brAhmaNeyAtyadhogatim // (2)tti-makocamanicchanneheta dhana vistrm| dhana-lAbhe pravRttastu brAhmaNyAdeva hoyate" / / iti / anApadi rAja-pratigrahaM nindati yAjJavalkyaH , "na rAjJaH pratigTahIyAt luHdhyasyocchAstra-vartinaH / pratigrahe sUni-caki-dhvaji-vezyA-narAdhipA:(3) / ' * karaNaM niyataM bhaveta,-iti mu* pustake pAThaH / + tAvadgrAhya sadaiva syAt, iti mu. pustake pAThaH / 1 pratigrahAyAruciH syAt, iti mu0 pustake pAThaH / 5 yajJArthantu,-iti sa. mo0 pustakayoH pAThaH / (1) yAtrA jIvanopAyaH / (2) vRtti vnN| (3) sUnI prANighAtakaH / cakrI tailikaH / dhvajI mdyvikretaa| For Private And Personal
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA kA.1] parAbharamAdhavaH / 17 'duSTA dazaguNaM pUrvAt pUrbAdete yathottaram" / iti / saMvataH, "rAja-pratigrahoghoromadhvAsvAdo vissopmH| putra-mAMsa varaM bhorla natu rAja-pratigraham" // iti / skAnde "mara-deze nirudake brahma-rakSaslamAgataH / rAja-pratiprahAtpuSTaH punarjanma na vindati // brAhmaNyaM yaH parityajya dravya-lobhena mohitaH / viSayAmiSa-luvastu(1) kuryAdrAja-pratiyaham // raurave narake ghore tasyaiva patanaM dhruvam / .. vRkSA davAminA dagdhAH prarohanti dhanAgame // rAja-pratigrahAhagdhA na prarohanti krddicit"| iti / viSNu-dhotare, "dama-sani-mamazcakau dsh-ckri-smdhvijau| daza-dhvaji-mamA vezyA daza-vezyA-mamonRpaH // daza sUnA-sahalANi yovAiyati maunika:(2) / tena tulyaH smRtorAjA ghorastasmAt pratigrahaH" // iti / adhArmika-rAja-viSayeyaM nindaa| tathA ca tatraiva vizeSitam, * aSTAdazaguNaM,--iti mu* pusta ke pAThaH / + narakerauraveghore, iti mu. pustake paatthH| - - (9) viSayarUpaM yadAmi kSAbhyavasta, tatra lubdhaH / (2) sUnA prANibadhasthAnaM / tatra niyakta puruSa saunikaa| For Private And Personal
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - praashrmaadhvH| 110,thA.kA. "yeSAM na viSaye viprAH yajJairyaja-pati harim / yajante bhRbhujAM teSAmetat sUnAditaM phalam / yeSAM pASaNDa-makaurNa rASTraM na brAhmaNotkaTam // ete sUnA-sahasrANaM dazAnAM bhAginonapAH / yeSAM na yajJa-puruSaH kAraNaM puruSottamaH // te tu pApa-samAcArAH sUnA-pApopabhAginaH" / / aduSTAttu rAjJaH pratigraho na ninditaH / zrataeva chandoga-zAkhAyAM prAcIna-zAlAdInmahAmunIn rAja-pratigrahe pravarttayitumazvapati-nAmakena rAjJA doSAbhAva upanyastaH, "na me stenojana-pade na kada- na madyapaH / nAnAhitAni nAvidvAna khairau svairiNI (1) tathA" // iti| yAjJavalkya-vacanepi rAja-pratigraha-nindAyAM "lubdhasyocchAstravartinaH" iti vizeSaNAdaduSTa-rAja-pratigraho na ninditaH, iti gamyate / tathA nArado'pi, * bhaTatAM,-iti mu. pustake pAThaH / / brAhmaNAspadam, iti mu* pustake pAThaH / + sUnApApAhitesmRtAH, iti mu. pustake pAThaH / kutaH, iti sa0 mo0 pustakayAH pATaH / pA rAjapratigrahanindAvizeSitA,-iti mu* pustake paatthH| (1) kadaryaH, --- ''aAtmAnaM dharmakRtyaJca putradArAMca pIr3ayan / yolAbhAt sacinAtyAn sa kadarya iti smRtaH" ityuktalakSaNa / khairI khcchndvyvhaarii| khairiNI,-"khairiNI yA pati hitvA kAmato'nyaM samAzrayet" ityuktlkssnnaa| For Private And Personal
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,yA kA0] praashrmaadhvH| 19 "zreyAn pratigraho rAjJAM nAnyeSAM brAhmaNAdRte / brAhmaNazcaiva rAjA ca dAvayetau dhRta-tau // naitayorantaraM kiJcit prajA-dharmAbhirakSaNe / zucaunAmazucaunAJca mnivesho| yathAmbhamAm / / samudre samatAM yAnti tadadrAjA(9) dhanAgamaH / yathA'nau maMsthitaJcaiva zuddhimAyAti kAJcanam // evaM dhanAgamAH sarve ddhimAyAnti rAjani" / iti / duSTa-pratigrahavat satpratigrahasyApi ApadiSayatA kuto na kalyate, iti cet / na, brahmANDa-purANe satpratigrahasthAnApadyapi vidittvaat| "anApadyapi dharmeNa yAjyataH ziSyatastathA / gTalam pratigrahaM vipro na dharmAt parihIyate // gTahIyAd brAhmaNadeva nityamAcAra-vartinaH / zraddhayA vimalaM dattaM tathA dharmAnna hoyate" iti / keSu cidastu-vizeSeSu ayAciteSu na pratigraha-doSaH, ityAha bharadvAjaH, * prajAdhamAbhirakSaNam, iti mu0 pustake paatthH| + sannipAto,-iti mu. pustake pAThaH / * duSpatigrahavat, iti sa0 se0 prA0 pustakeSu pAThaH / 6 api zabdonAsti mu. pustke| pA tanna,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / (1) rAjJAmiti zaidhiko ghddii| For Private And Personal
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [10,yaa.kaa.| "ayAcitApapanneSu nAsti doSaH pratigrahe / amRtaM tadvidu* vAstasmAttannaiva nirNadet" // iti / tatra bhajadArAbhipretAn vastu-vizeSAnirdizati yAjJavalkyaH, "kumAH zAkaM payo matsthA gandhAH puSpaM dadhi kSitiH / mAMsaM zayyA''sanaM dhaanaaH| pratyAkhyeyaM na vAri ca // ayAcitAhRtaM grAhyamapi duSkRta-karmaNaH / anyatra kulaTA-paNDa-patitebhyastathA dviSaH" // iti / manurapi, "zathyAM kuzAn gTahAn gandhAnapaH puSyaM maNiM dadhi / masyAn dhAnAH payomAMsaM zAkaM caiva na nirNadet // edhodakaM mUla-phalaM annamabhyudyataJca yat / asataH pratigTahIyAnmadhu cAbhaya-dakSiNAm" iti / pratigrahAnadhikAriNaM maevAha, "hiraNyaM bhUmima, gAmannaM vAsastilAn ghRtam / aviddhAna pratigTahAno bhasmIbhavati kASThavat" iti / yAjJavalkyo'pi, "vidyA-tapobhyAM honena natu grAhyaH pratigrahaH / / gTahUn pradAtAramadho nayatyAtmAnameva ca // iti / viduSastu na ko'pi pratigrahodoSAvaha iti vAjasaneyi-brAhmaNe * taM vidu, iti mu0 pustake pAThaH / + dhAnyaM,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10, kha0 kA 0 / ] gAyatrI - vidyAyAM zrUyate,- "yadi havA apyevaM vidvAn dvijaH * pratihAti hai| gAyatryA ekaM padaM pratisandhAya durgA strIn lokAn pUrNAn pratigTahNIyAt yo'syA etatprathamaM padmAnuyAdatha yAvanauyantrayauvidyAtha tAvat pratigTalIyAt yo'syA etadvitIyaM padamApnuyAdatha yAvadidaM prANistAvat pratigTalIyAt yo'syA etat tRtIyaM padamAzuyAdathAsthA etadeva turauyaM darzitaM padaM parajaya tapati maiva kena jAyaM kuta etAvat pragTahauyAt ! - iti / // 0 // iti pratigrahaprakaraNam // 0 // parAzaramAdhavaH / --- Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir evaM nirUpitAnAmadhyApanAdInAM pratigrahAntAnAM zabdAntarAdhikaraNa - nyAyena (mau0 2 zra0 2pA0 10) ka -bhedamabhipretya 'SaTkarSAbhirataH ' - ityuktam / sa ca nyAya ItyaM pravarttate / yajati dadAti juhotItyudAharaNam / tatra saMzayaH, kiM sarvva- dhAtvarthAnurakA bhAvanA ( 1 ) uta pratidhAtvarthaM mAnA ? / taca bhAvanA - vAcakasyAkhyAtasyaikatvAdbhinnAnAmapi dhAtvarthAnAmupasarjanatvena pradhAna-bhedakatvAsambhavAcaiva bhAvaneti pUrvvapakSa: / dhAtvarthAnuraJjanamantareNa kevalAkhyAtena bhAvanAyA apratIteH utpatti-ziSTa dhAtvarthenaikenAnarake zrAkhyAtArthe * vyapi kiJca iti sa0 so. pustakayeAH pAThaH / + haiva, iti sa0 se0 zA 0 pustakeSa pAThaH / + yathAsyA ityArabhya praggRhIyAt, - ityataH pAThonAsti * sa0 pustakeSu / For Private And Personal $ bhinnA, - iti mu0 pustake pAThaH / (1) bhAvanA vyAkhyAtArthaH / sa ca prayatno vyApAro vA / 191 so0 10 prA0
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 282 praashrmaadhvH| [b0,paa0,kaa| dhAtvarthAtarANAmananupravezAt pratidhAtvartha bhAvanA-bhedaH, iti sidvaantH| evaM cAdhyApanAdibhiH SabhidhAtvarthaH Sor3hA bhAvanA bhidyate,iti bhavantyetAni SaT karmANi / teSu 'abhiratiH' zraddhA-pUrvakamanuThAnam / azraddhAlunA'nuSThitamapyaphalaM syAt / tadAha bhagavAn, "azraddhayA hutaM dattaM tapastaptaM kRtazca yt| zrasadityucyate pArtha, na ca tat pretya no daha" // iti / 'nityam'-dUtyuttaratrAnveti na pUrvatra, adhyApanAdaunAM trayANAmanityattvAt / devatA ca atithizca devatAtithI, tayoH pratidina pUjakobhavet / devatA-kharUpaJca vAjasaneyi-brAhmaNe, zAkalya-yAjJavalkya-saMvAde vicArya nirNItam / tatra, zAkalyaH praSTA, yAjJavalkyovakA, devatA-vistAra-majhepo svarUpaJca praSTayo'rthaH / tatra caiSA zrutiH / "atha hainaM vidagdhaH zAkalyaH papraccha ; kati devatA yAjJavalkyeti / sa haitayaiva nividA pratipede ; yAvanto baizvadevasya nividyucyante, jayazca trauca zatA trayazca trIca shsrti| miti hovAca; katyeva devA yAjJavalkyeti, prayastriMzaditi / zramiti hovAca ; katyeva devA yAjJavalnakyeti, pdd'iti| omiti hovAca ; katyeva devA yAjJavalkyeti, jaya iti / omiti hovAca; katyeva tu devA yAjJavalkoti, daaviti| zromiti hovAca ; katyeva devA yAjJavalkyetyadhyarddha iti / omiti hovAca; katyeva devA yAjJavalkotyeka iti| miti hovAca ; katame te trayazca bIca matA trayazca bIca sahasrati / ma * vistArasaMkSepau ca,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 0, cA* kA0 / ] 193 hovAca ; mahimAnaevaiSAmete cayaca viMzatyeva devA iti / katame te jayastriMzadityaSTAvasava ekAdazarudrA dvAdazAdityA staeka - ciMgadindrakheva prajApatizca cayatriMzA iti / katame te vasava iti zragnizca pRthivIca vAyuzcAntarIcaM cAdityaca caukha candramAzca nacacANi caite vasava eteSu hIdaM sarvvaM vasu nihitamete hIdaM sarvvaM vAsayanta tasmAdasava iti / katame te rudrA dvati, daza vai puruSe prANA zrAtmaikAdazaste yadA'smAccharIrAdutkrAmandhatharodayanti / yasmAdrodayanti / tasmAdrudrA iti / katamAdityA iti dvAdaza eva mAsAH saMvatsarasyaitazrAdityAste hIdaM sarvvamAdadAnAyanti tadyadidaM sarvvamAdadAnAyAnti // tasmAdAdityA iti / katama indraH katamaH prajApatiriti, stanayinurevendrAyazaH prajApatiriti / katamastanayinurityaniriti / katamoyajJaiti, pazava iti / katame Satyagnizca pRthivI ca vAyuzcAntarIcaM cAdityaca hai| khete Sar3ete haudaM sarvvaM Sar3iti / katame te bhayo devA iti ime eva trayolokA eSu hIme sarvve devA iti / katamo to dvau devAvityannaM caiva prANakheti / katamodhyarddha iti yoyaM pavata iti # parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * yastriMzatyeva - iti sa0 seo0 pustakayoH pAThaH / " + te yadasmAccharIrAnmartyI utkrAmanti - ityAdi pAThaH mu0 pustake | 1 yodayanti - iti mu0 pustake pAThaH / " * dAdazamAsAH - iti sa0 seA* pustakayoH pAThaH / || taduyadidaM sarvvamAdadAnAyAnti - iti nAsti mu0 pustake | nA tanaya, - iti mu0 pustake pAThaH / eva paratra / ** ghar3iyete, - iti sa0 so0 pustakAH pAThaH / ++ te iti nAti * pustake | * 25 For Private And Personal
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 264 praashrmaadhvH| [9kha0,yA kA. yadAhu yadayameka eva* pavate sa kathamadhyarddha iti| yadasminnidaM sadamadhyAttenAdhyarddha iti| katama ekAdeva iti, prANa iti sa brahmatyAcakSate" iti / asyAH zruterayamarthaH / upAsanAhANAM devAnAM saGkhyAdi-vistAre pRSTaH mAkalyena yAjJavalkyovijISu-kathAyAM(1)pravRttatvAt para-buddhi-vyAmohAya nividA pratyuttaraM prtipede| nivicchabdo vaizvadeva-nAmake 2) zastra-vizeSe'vasthitAnAM mayA-vAcinAM padAnAM samudAyamAcaSTe, iti vaidika-prasiddhiH / tato yAvanto devA vaizvadevasya nividyucyante, tAvanta upAsyAH, ityuktaM bhavati / tAni ca padAni, trayazca trIcetyAdIni / zata-trayaM zahasra-trayaM SaTkaJca devvistaarH| katyevetyevakAreNa tatra tatra devAntara-zaGkA vyudasyate / yaeva devAH pUrvaM vistatAH, taeva saMkSepeNa kiyanta iti tatra tatra praznArthaH / katIti majhyA-praznaH, katame ta iti svarUpa-vizeSa-praznaH / tatra zatamahasramayA ye devA ukA ste mA pradhAnabhUtA na bhavanti, kintarhi, prAdhAnyena ivirbhujAM trayastriMzaddevAnAM yoga-mahinA svIkRtecchika ** vigrahAeva, tato na teSAM svarUpa-vizeSaH pRthak nirUpaNIyaH iti / * yadayamekaraha,-iti mu0 pustake pAThaH / + saMkhyAvistAraNa katItieko,-iti sa0 sa0 pustakayoH paatthH| sthitAnAM,-iti ma0 pustake pAThaH / 6 trayazca trizadityevamAdIni,-iti ma0 pustake pAThaH / // tatratya, iti mu0 pustake paatthH| pA prataMsahasasaMkhyA,-iti sa. sa. pastakayAH pAThaH / ** svIkRta bhautika, iti sa* so0 zA0 pustakeSa paatthH| to 'iti' zabdo nAsti ma. sA. pntkyaaH| (1) vijigISa kathA jalpaH vitaNDAsta / tisaH kila kathA bhavanti vAdeza jalyo vitaNDA ca / sarvamidaM nyAye prathamaditIye spaSThama / (2) apragItamantra sAdhyA stutiH zastram / For Private And Personal
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10, bI0 kA 0 / ] cayastriMzaddeveSu zrutAvasvAdayaH purANa- prasiddhebhyo vasvAdibhyo 'nye (1), teSu zabda-pravRttiyaugikI (9) / prANA vAcendriyANi zrAtmA'ntaHkaraNam / indraprajApati-zabdau lakSaNayA stanayitnu - yajJayorvarttate, lacitalakSaNyA tvazani - pazvoH (9) / zranna -prANI bhogya-bhokkabhimAninau / (4) / zradhyarddhazabdo runyA saGkhyAvAcI, yogena tu mammRddhaM vAyuM vakti / vAyuH sUtrAtmA (5), "vAyurve gautama, sUtram" iti zruteH / ante prANazabdaH paramAtmavAcakaH / tadeva spaSTayituM sa brahmetyuktam / tat-zabdaH parokSa parAzara mAdhavaH / 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * chAnnaM prANo, - iti mu0 pustake pAThaH / + bhoktabhimAnino, iti sa0 se0 za(0 pustakeSu pAThaH / (1) vakhAdItyAdizabdAt badrAdityaparigrahaH / anyatvaJcAtratyavakhAdInAM, mAdInAM tathAtvAbhidhAnAt spaSTam / purANaprasiddhAsvavakhAdayAnAmAgnyAdirUpAH / teSAM kharUpamAdityapurANe proktam, "prasannavadanAH saumyAvaradAH zaktipANayaH / padmAsanasthAdvibhujAvasavo TauprakIrttitAH / kare trizUlineAvAme dakSiNe cAkSamAlinaH / ekAdazapravarttavyA yadrAsvatendumaulayaH / padmAsanasthAdvibhujAH padmagarbhaGgakAntayaH / karAdiskandhaparyyantaM nAlapaGkajadhAriNaH // indrAdyAdAdazAdityAstejeA maNDalamadhyaNAH " - iti / (2) eteSu hIdaMsarga vasunihitaM ityAdi zrutyukta yogaprayojyetyarthaH / (3) prathamamindra zabdasya tatsaMbandhinastamadhitnau meve lakSaNA, tateA meghalakSitasyendrazabdasya medhasaMbandhinyazanaulakSaNA iti lakSitalakSaNeyam / vastutastu yatra zakyArthasya parasparAsaMbandhenalakSaNA, tatraiva lakSita lakSabodhyate / prakRte cendrazabdasya tatsaMbandhisaMbandhini zanaulakSakheti lakSitalakSaNA / evaM prajApatizabdepi draSTavyam / (8) annazabdobhogyAbhimAninIM devatAmAcaSTe, prAyazabdakha bhoktabhimAniatmiti vivekaH / (5) sUtrAtmA hiraNyagarbhaH For Private And Personal 185
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| bAbA kaa| vAcI, asta-brahma-vicAraM puruSaM prati brahmaNa: hA tvaika-samadhigamyatvAt parokSam, iti / tatra, prANa-zabda-vAcyaH paramAtmaivaikomukhyAdevaH / tat-kharUpaJca zvetAzvatarA vispaTamAmananti, "ekodevaH sarva-bhUteSu gUDhaH sarvavyApI sarvabhUtAntarAtmA / kAdhyakSaH sarvabhUtAdhivAsaH mAkSIcetA kevalonirguNazca" // iti / etameva devaM zAstra-kuzalAstaiHstaiH zabda-vizedhairbahudhA vyavaharanti / tathA ca mantra-varNa: "suvarNa viprAH kavayovacobhi rekaM mantaM bahudhA kalpayanti" iti / neca zabda-vizeSA vissaSTamanyasminmantra zrUyante, 'indramitraM varuNamanimAhu rathodivyaH sa suparNagarutmAn / eka maviprAvahudhAvada myagniM yamaM mAtarizvAnamAhuH" iti / manu, indra-mitra-varuNAdayaH zabdA bhinnadeva-vAcino natveka devamabhidadhati, anyathA vAruNayA! aindromantraH prayujyeta / nAyaM doSaH, ekatve'pi devasya mUkti-bhedena mantra-vyavasthopapatteH / * vettA,-iti sa. mo* pullakayoH pAThaH / + mantraH-iti mu* pustake pAThaH / 1 varaNyAgeSu,-iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kA* parAzaramAdhavaH / yathA, zaivAgameSu zivasyaikatve'pi pratimA-bhedena* dakSiNAmUrti-cintA maNi-mRtyuJjayAdayomantrAmUrti vizeSeSu vyavasthitAH; yathA vA, vaiSNavAgameSu gopAla-vAmanAdayomantrAH, tathA vede'pi / kiM na syAt / nanu, dravya-devate yAgasya svarUpaM, svarUpa-bhedAca karma-bhedaH pratipAditaH,-"tapte payasi dayAnayati mA vaizvadevyAmikSA, vAjinyo vAjinam" ityatra ; yathA''mikSA-vAjinayordravyayorbhedastathA vizeSAM devAnAM vAjibhyodevebhyo bhedo'bhyupagantavyaH, iti / vADhaM, abhyupagamyate okasyaiva vAsavasya devasya karmAnuSThAna-dazAyAmaupA-- dhikobhedaH / zrataeva, vAjamaneyi-brAhmaNe dRSTi-prakaraNe karmAnuSThAva? prasiddhaM deva-bhedamanUdya tadapavAdena || vAstavaM devakatvamavadhAritam,"tadyadidamAhuramuM yajetAmuM yatetyekaM devametasyaiva mA visRSTireSa u hyevA sarve devAH, iti / nakasmAhevAt phala-bhedoduH sampAdaH,iti zaGkhanIyam, upAsti-prakAra-bhedena tadupapatteH / "taM yathA yathopAmate, tadeva bhavati" iti shruteH| yathaiko'pi rAjA chatracAmarAdi-sevA-prakAra-bhedena phala-bhede hetustadvat / nanu, devaH phalaM dadAtItyetanmImAMsako na sahate / tathAhi navamAdhyAye vicAritam,kiM yAgenArAdhitAyA devatAyAH phalaM, utApUrva-dvArakaM yAgasya * pratimAprAsAdabhedena-iti ma pustake pAThaH / + devepi,-iti sa0 mo0 pustakayAH pAThaH / * 'iti' zabdo nAsti mu. pustke| 6 kammAnuThAna,-iti mu. pustake pAThaH / // tadanuvAdena,-iti sa* mo0 pustakayAH pAThaH / pA eSova,-iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 168 parAzaramAdhavaH / [10,yA kaa| phala-sAdhanavamiti saMzayaH / tatra * bhaGgarasya yAgasya kAlAntarabhAvi-phalaM prati sAdhanavAyogAdavaNyaM dvAra1) kiJcit kalpanIyam / devatA-prasAdazca zruti-yunibhyastadvAraM syAt / "haptaevainamindraH prajayA pabhistarpayati"-dUti shrutiH| yukirapyucyate,-kriyayA prApnumiSTatamatvAt / karma kArakaM pradhAnaM, tena karmaNA vyAptatvAt sampradAna tato'pi pradhAna, indrAdi-devatAH 1 ca sampradAnatvena pradhAnyAt pUjAmaInti, yAgazca pUjArUpatvAdati(janamiva || devatAyA aGga sthaat| tasmAdrAjAdivadevaH phalaM dadAtIti pUrvaH pakSaH / atrocyte| yAgadevatayo'yamaGgAGgibhAva upanyastaH, sa tu zabdAkAGkSAnusAreNa vipryeti| tathA hi, yajetetyAkhyAtena(2) bhAvanA'bhidhIyate / mA ca, kiM kena kathamiti bhAvya-karaNetikartavyatA-lakSaNamaMza-vayaM krmennaakaangkssti| tatra, yAgasya samAna-padopanItatve'pyayogyatvAna bhaavytaa| vargasya tu vAkyAdupanAtasyApi puruSArthatvena yogyatvAt bhAvyatA sthAt / tasya ca svargasya mAdhanAkAGkSAyAM yAga: karaNa * atra, iti sa. so0 zA. pustakeSu paatthH| + hAraM syAt, iti mu. pustake pAThaH / + kattuMH kriyayA AptumichatamatvAt, iti mu* pustake pATha. / sa.sA. zA. pustakeSu ekavacanAntaHpAThaH / evaM paratra / // yAgasya pUjArUpatvAdatidhibhyobhojanamiva,-iti mu0 pustake pAThaH / pA vAkyAdyupanItasyApi,-iti mu. pustake paatthH| (1) dAraM phalakAlasthAyI vyApAraH / (2) bhAvanA ca bhAvayituApAraH prayatno vA / For Private And Personal
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA0] praashrmaadhvH| venAnveti / taca karaNaM mAdhya-svarUpatvAt sva-niSpAdakaM miLU / dravyadaivatamitikarttavyatvena + grahAti, iti / tato yAgo'GgI, devatA ca tdnggm| evaJca mati, nAtithivaddevatA yAgenArAdhyate / yAtu zrutiH,-"haptaevainam" iti, mAsau svArthe tAtparyavatI, pratyakSAdi-virodhAt / na hi, kAcidigraha-vatI devatA havirbhuvA haptA phalaM prayacchatIti pratyakSeNepalabhyate, pratyuta tadabhAvaH pratyakSeNa yogyAnupalabdhayA vA(2) pramIyate / kiM ca, azvamedhe "gAM daMSTrAbhyAM maNDakAn dantaH // " ityAcavayavAnAM daMzAdi-dravyANaM haviSAM bhokatvena go" maNDakAdaya-stiryacco'pi" devatA-vizeSAH zrUyante / na ca teSAM phala-pradADhavI smbhaavyte| "zroSadhIbhyaH svAhA, vanaspatibhyaH svAhA, mUlebhyaH svAhA"-ityAdAvacetanAnAmoSadhivanaspati-tadavayavAnAM devatAtvaM zrUyate / tatra, kutohavirbhIkatvaM, kRta * sAdhyalyatvAt,-iti sa0 so0 pustakayoH pAThaH / + siddha,-iti nAti bhu0 pustke|| dravyaM devatAmitikartavyatvena,-iti mu. pustake pAThaH / 5 'iti' zabdo nAsti mu. pustke| // saigAM daMzAbhyAM maNDUkAna janyebhiH, iti mu0 pustake pAThaH / pA saigAmaNDUkAdaya, iti mu. pustake pAThaH / / ** 'yapi' zabdo nAsti sa. mo. zA. pustakeSu / tt phaladATatvaM,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / (1) pratyakSAnulambhavAdhite'rthe zruteH prAmANyAbhAvAditibhAvaH / spamida maatmtttvviveke| pratyakSeNeti nyaaymte| pratyakSeNaivAbhAvosahyate yogyAnulabdhittu tatra sahakArimAtramiti satsiddhAntAt / yogyAnalabdhoti miimaaNskmte| tanmate'bhAvavAhikAyA anapalabbeH pramANAntaratvAt / For Private And Personal
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,caa,kaa| starAM dRptiH, kRtastamA phala-dAnam / tasmAdvigrahAdimatAM devAnA*mabhAvAna devatA-prasAdo yAgasya phl-dvaarm| kintu, zrUyamANaphalasAdhanatvAnyathAnupapani-kalpyamapUrva tavAram / abhyupagatevapi devevapUrvasyaiva phala-dAratvamavazyaM vakravyaM, mantrArthavAdetihAma-purA. NeSu devAnAmapi tapazcaraNa-kravanuSThAna-brahmAstrAdi-mantra-prayogebhyaH samIhita-siddhyanukIrtanAt / tasmAnna devaH phala-pradaH-iti siddhm| (1)aupaniSadAsvIzvarasya phala-dADhatvaM mnynte|tthaahi, nadIye zAle(2) hatIyAdhyAye vicaaritm| kiM dharmaH phalaM dadAti, AhosvidIzvaraH,iti saMzayaH / tatra, mImAMsakoka-nyAyena dharmaH phala-pradaH, iti pUrva pakSaH / siddhAntastu, kiM dho'nyAnadhiSThitaeva phala-pradaH, kiM vA, kenaciccetanenAdhiSThitaH ? nAdyaH, acetanasya tAratamyAnabhijJasya yathocita-phala-dADhatvAyogAt / dvitIye tu, yenAdhiSThitaH, saeva phala-dAtA'stu / / na caivaM dharmasya vaiyarthamiti zaGkhanIyaM,vaiSamya-nairghaNyaparihArAya dharmApekSaNAt / asati tu dharme, kAMzciduttamaM sukhaM, kAMzcinmadhyama, kAMzcidadharma, prApayannIzvaraH, kathaM viSamA na bhavet / kathaM vA vividhaM duHkhaM prApayannighRNona bhavet / dharmAdharmAnusAreNa nat-prApaNe guru-piTa-rAjAdInAmiva na vaiSamya-neNe prAtaH / * devAdInA,...iti mu0 pustake pAThaH / / phalaM dadAtu,-iti mu0 pustake pAThaH / + citraM,-iti sa pustake pAThaH / (1) aupaniSadAvedAntinaH / (2) shaariirke| For Private And Personal
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 0, cA0 kA0 / ] mahi duSTa-triyAM ziSTa-paripAlanaJca kurvvatA gurvvAdInAM vaiSamya-nairdhRSye vidyete (9) / yadu-go' maNDukAdInAM tirakhAmoSadhi-vanaspatyAdInAJca sthAvarANAM phala- pradatvamayukram, iti / tat tathaivAstu, Izvarasya phaladAve kaH pratyUhaH / yadapi " taevenamindraH prajayA pazubhistarpayati"iti, tacApIndra devatAyAmavasthito'ntaryAmI phala- pradatvena viva citaH / "antaH - praviSTaH zAstA jamAnAm" - iti zruteH / tasmAdIvarasya prasAdaeva phala-dAram / na ca jemineya- vaiyAsikayormatayoH parasparaM virodhaH, vivakSA - vizeSeNa tatsamAdhAnAt / yathA, devadattasyaiva patve'pi samyagabhijvalanaM vivakSitvA 'kASThAni pacanti' - iti vyavahAraH, tathA paramezvarasyaiva phala- pradatve'pi tAratamyApAda - nimittatayA prAdhAnyaM vivacitvA dharmAH phalapradaH, -iti vyavahAraH kiM na syAt / tasmAdavirodhAt phala- pradojagadIzvaraekaeva sarvvatra pUjanIyo deva:, - ityalamatiprasaGgena / 11 deg parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // iti devatA - kharUpa- nirUpaNa -prakaraNam // 0 // atitherkhacaNaM svayameva vakSyati / ubhayoH pUjana-prakAramuparitanajhoke nirUpayAmaH / 'devatA'tithi - pUja konAvamIdati' - ityukrera pUjAyAmavasIdati - ityavagamyate / tathAca kUpurANe - * saigA maNDUkAdInAM, - iti mu0 pustake pAThaH / + IzvaraprasAda eva - iti su0 pustake pAThaH / - 201 For Private And Personal (1) tthaaceaakrm| "lAnane tAr3ane mAtunIkA vayaM yathA'rbhake / tadeva mahezasya niyanturguyadeoSayoH " - iti / 26
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 202 praashrmaadhvH| 10yaa0kaa| "zemohAdathavA''lasyAdakRtvA devatA'rzanam / bhuta, sa yAti narakaM sUkareviha jaayte|| akRtvA deva-pUjAca mahAyajJAn dvijottamaH / bhuJjIta cetmamaDhAtmA tiryagyo ni sa gacchati(1)" iti / mArkaNDeyaH, "atithiryasya bhagnAze grahAt pratinivartate / . sa tasya duSkRtaM dattvA puNyamAdAya gacchati" / / devalo'pi, "atithirTahamabhyetya yasya pratinivarttate / asatkRto nirAzazca sa sadyointi tatkulam" iti / pUjAyAntu na kevalamavasAdAbhAva:* kintvabhyudayo'pyasti / tathA ca viSNudharmottare, "ye'rcayanti sadA viSNu gaGkha-cakra-gadA-dharam / sarca-pApa-vinimuktA brahmANaM pravizanti te" iti / kUrmapurANe "vedAbhyAsA'nvahaM zatyA mahAyajJa-kriyAstathA(2) / __* na kevalaM pAyAbhAvaH, iti sa0 sa0 pustakayAH pAThaH / (9) 'sa' pAbdasya dirupAdAnAt 'sa mahAtmA'-iti, 'sa tiyyaMgyAni gacchati'-iti ca vAkyadayamatra mantavyam / 'adhyApanaM brahmayajJa'-ityuktaradhyApanameva mahAyajJAntargataM vedAbhyAsastu tataH ethak / athavA, vedAbhyAsasya mahAyajJAntargatatvepi ethagapanyAso goraghanyAyAt / tatazca mahAyajJapadaM vedAbhyAsetara-mahAyajJaparamiti miSyate / For Private And Personal
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA praashrmaadhvH| nAzayanyAzu pApAni devAnAmarthanaM tathA" iti / manurapi "atithiM pUjayedyastu zrAntaM cAduSTamAgatam / mahaSaM go-zataM tena dattaM svAditi me matiH" iti // viSNurapi "khAdhyAyenAnihotreNa yajena tapasA tathA / nAvApnoti gTahI lokAn yathA tvatithi-pUjanAt" iti| vaizvadevAdharthamodanaM pAcayitvA tena home kRte mati yo'vaziSThazrodanaH ma 'huta-zeSaH' / tameva bhuJjIta, na tu kha-bhojanArtha paacyet| yadAha bhagavAn, "yajJa-ziSTAzinaH santomucyante sarva-kilviSaiH / bhuJjate te tvacaM pApA ye pacanyAtma-kAraNAt" iti / 'huta-zeSam' ityatra ita-zabdo mahAbhArate vyAkhyAtaH, "vaizvadevAdayo homAitamityucyate budhaiH" iti / tasya zeSoData-zeSaH / sa ca huta-zeSa-zabdo devarSi mnussyaadipuujopyukaavshisstthmuplkssyti| tadAha manuH, "devAnapIna manuSyAMzca pitRRn gTahyAzca devatAH / pUjayitvA tataH pazcAdgrahamthaH zeSamugbhavet / aghaM sa kevalaM bhute yaH pacatyAtma-kAraNAt / yajJaziSThAzanaM hyetat satAmannaM vidhiiyte"-dti| * zrAntaM vA duvamAnasam, iti sa. mA0 zA0 pustakeSu pAThaH / For Private And Personal
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2.. praashrmaadhvH| [11.,mAkA 'brAhmaNenAvanodati' ityatra vicitasya brAhmaNasya lakSaNaM mahAbhArate darzitam, "matyaM dAnaM tapaH zaucamAnRzaMsyaM damoghRNA / dRzyante yatra viprendra, ma brAhmaNa iti smRtaH / / jitendriyo dharma-paraH khAdhyAya-nirataH eciH / kAma-krodhau vazau yasya taM devA brAhmaNaM viduH // yasya cAtma-samoloko dharmajasya manasvinaH / khayaM dharmeNa carati taM devA brAhmANaM viduH // yo'dhyApayedadhIte vA yAjayedA yajeta vA / dadyAdvA'pi yathAzakti taM devA brAhmaNaM vidaH // kSamA dayA ca vijJAnaM satyaM caiva damaH zamaH / adhyAtmaniratihIno metaDAhaNa-lakSaNam" iti // tathAca, anAhitAgritAyAmapi ukalakSaNa-lakSitobrAhmaNonAvamIdatIti vAkyArthaH paryavamito bhavati / _ 'caturNAmapi varNAnAm ,-iti, 'SaTakarmAbhirataH' iti vacanadayena mAdhAraNAsAdhAraNa-dhI mNkssipyopdrshitau| yadyapyadhyApanAdicayameva viprasthAmAdhAraNaM nAdhyayanAdi-trayaM tasya varNa-caya-sAdhAraNavAt, tathApi SaTkarmAbhiratatvaM piprasyaiveti na ko'pi virodhaH // * sarvadharmeNa caritaM,- iti sa. so pulakayoH paatthH| + adhyAtmanirataM jJAna, iti sa. mo* pustakayoH pAThaH / 'tathAca'-ityAdiH, 'bhavati'-tyantaH pAThI mAsti sa. so. pustakayoH / For Private And Personal
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10, ba0kA / ] athAca sAdhAraNAdhyayanAdiprasaGgena buddhisyaM sAdhAraNamAkiM vacipyAha parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sandhyA smAnaM japohomo devatAnAma pUjanam // 38 // zrAtithyaM vaizvadevazca SaT karmANi dine dine || 205 - iti / 'sandhyAkhAnam' - ityatra yavAgU- pAka-nyAyena snAnasya prAthamyaM vyAkhyeyam / sa ca nyAyaH paJcamAdhyAye prathamapAde pratipAditaH / 'yavAmbA'gniheAcaM juhoti ? yavAgUM pacati' iti zrUyate / tatra saMzayaH; kimagniheAca-yavAgUpAkayoraniyataH kramaH, uta niyataH, yadA niyataH, tadA pAThena niyamyate utArthena / tatra vidhyoranuSThAnamAtra- paryavasAnAt kramasya niyAmakAmAbAt zraniyataH - datyekaH pUrvvaH pacaH / pUrvvadhikaraNeSu " zradhyagRhapatiM dIkSayitvA brahmANaM dIkSayati" - ityatra pAThasya niyAmakatvAbhyupagamAdatrApi tatsambhavAdyathA pAThaka ** # pAThakramasya - iti mu0 pustake pAThaH / " tatra, iti sa pustakayA, pAThaH / + santhAkhAnaM jayeoheomaH khAdhyAyeAdevatArcanam / vaizvadevAtitheyaca iti pAdatraye pATha' mu0 mU0 pustake | + prAthamyamAkhyeyam, - iti mu0 pustake pAThaH / 8 mihotraM juhoti - iti mu0 pustake pATha | // tatra, - iti nAsti mu0 pustake | 1 tathApi, - iti sa0 so pustakayeAH pAThaH / ** niyAmakatvAbhAvAt, - iti mu0 pustake pAThaH / ++ -- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [1yayAlA. maniyamaH ,-ityaparaH pUrvapakSaH / 'yavAgvA'- iti hatIyAzrutyA(1) homa-mAdhanatvAvagamAdasati ca dravye homAniSpatterAd yavAgU-pAkaH pUrvabhAvI, iti siddhaantH| evamatrApi snAnasya zuddhi-hetutvAchuddhasyaiva sandhyA-bandanAdhikAritvAt svAnaM pUrvabhAvi, iti draSTavyam(2) / tatra, snAnaM tatpUrva-bhAvinAM brahmamuhItthAna-hitacintanAdaunAM sarveSAmupalakSaNam / tatra yAjJavalkyaH, "brAhma muharne utthAya cintayedAtmanohitam / dharmArthakAmAn khe kAle yathAzakti na hApayet" iti / manurapi, "bAhya muharne budhyeta dharmArthAnanucintayet / kAya-klezAMzca tanmUlAn veda-tattvArthameva ca"-iti / * yathApAThaM kramaniyamaH,-iti pAThI bhavituM yuktaH / + pUrva pakSaH, -iti mu0 pustake pAThaH / + ataravamatrApi, iti mu0 pustake pAThaH / tica,-iti mu0 pustake paatthH| (1) tathA caktim / "zruti dvitIyA kSamatA ca liGga vAkyaM padAnyeva tu saMhatAni / sA prakriyA yA kathamityapekSA sthAnaM kramAyogavalaM samAkhyA" iti / dvitIyApadaM kArakavibhaktyupalakSaNaM sarvAsAmeva kArakavibhaktInAM prakRtyAnvitakhArthabodhane nyAnapekSatvasya tulyatyAt-iti vaacsptimishraaH| udAharaNAnyeSAM mImAMsA-TatIye izvyAni / tathA cAryakramAdanuSThAnamitibhAvaH / kramazca ghaDibadhaH, "zrutyarthapaThanasthAnamukhyaprAvartikAH kramAH" ityukaH / udAharaNAni caiSAM mImAsApakSamAdhyAye ashyaani| For Private And Personal
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,khAkA parAzaramAdhavaH / 2. 7 vedatattvArthaH ermaatmaa| tathA ca kUrmapurANe*, "brAhma muharta utthAya dharmamarthaJca cintyet| kAya-klozaM tadudbhUtaM dhyAyota manamezvaram" iti / viSNupurANe'pi, "bAhya muharte utthAya mAnase matimAnRpa / vibuddhya cintayeddharmamarthaM cAsyAvirodhinam (1) // apaur3ayA tayoH kAmamubhayorapi cintayet / parityajedartha-kAmau dharma-paur3A-karau napa // dharmamaNyasukhodaka loka-vidiSTameva ca"-ti / / sUryodayAt prAgarddhaprahare dvau muhatI, tatrAdyo prAyoditIyo raudraH / tatra brAhya cintanauyArthavizeSaM darzayati viSNaH, "utthAyotthAya boddhavyaM kimadya sukRtaM kRtam / dattaM vA dApitaM vA'pi vAk satyA cApi bhASitA // utthAyotthAya boddhavyaM mahadbhayamupasthitam / maraNa-vyAdhi-zokAnAM kimadya nipatiSyati" iti / 'dhyAyIta manasezvaram' iti yadukaM, tatra prakAra-vizeSo bAmanapurANe, * manurapi,-ityArabhya kUrmapurANe ityantAgranthaH sa0 so pustkyaarmyH| + mayaMcAsya virodhina,-iti mu. pustake paatthH| madhamapyavirodhi ___ nam, iti sa0 pustake / + dattaM vApi hutaM vApi,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) brAjho muharta vibudhya utyAya dharma yathoktalakSaNamarthaca mAnase cintayediti saMbandhaH / For Private And Personal
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . . praashrmaadhvH| [10,paakaa| "brahmA murAristripurAma-kArau bhAnuH bhau bhUmi-sutobudhazca / guruzca zukra: sahajAnujena kurvantu sarve mama suprabhAtam"-ityAdi / // 0 // iti brAhaye muharne prAtma-hita-cintana-prakaraNam // // hita-cintanAnantaraM zrotriyAdikamavalokayet na tu pApiSThAdikam / tadAha kAtyAyanaH, "zrotriyaM bhagAGgAM ca amimamicitaM tthaa| prAtarutthAya yaH pazyedApadbhyaH ma pramucyate // pApiSThaM durbhagaM madyaM namamukatta-nAsikam / prAtarutthAya yaH pazyettatkalerupalakSaNam" iti / natomUtra-purISe kuryAt / tadAhAGgirAH, "utyAya pazcime rAce tata pAcamya codakama / antaddhAya varNabhUmi ziraH prAvRtya vAsamA / vAcaM niyamya yatnena nisstthauvocchaam-vrjitH|| / ku-mUtra-puroSe tu ecau deze samAhitaH" iti / tatra, haNa-niyamAna viMzinaSTi, * tripurAntako'miH - iti mu* pustake pAThaH / + pApiSTham, iti sa0 se. pustakayoH pAThaH / mAstIdaM mu. pastake bAndha,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / || chIvanozvAsavarjitaH, iti su0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,mA.kA. praashrmaadhvH| 206 "ziraH prAvRtya kurvIta bhanmatra-visarjanam / zrayajJiyairanAfaizca taNaiH saJchAdya mediniim'-iti| natra, kAlabhedena diniyamamAha yAjJavalkyaH, "divA-sandhyAsu karNastha-brahmasUtra udaGamukhaH / kunmitra-purISe tu rAtrau ceddakSiNAmukhaH" iti / karNazca dakSiNaH, "pavitraM dakSile karNaM kRtvA viNamatramutsRjet"iti smRtyantare pavitrasya dakSiNa-karNa-sthatvAbhidhAnAt yajJopavItasyApi tadeve sthAnaM nyaaym| aGgirAstu vikalpena sthAnAntaramAha, "kRtvA yajJopavItaM tu pRSThataH kaNTha-lambitam / viNamacantu gTahI kuryAt yadA karNe samAhitaH" iti / tatra, karNe nidhAnamekavastra-viSayam / tathA ca mAyAyanaH,"yokavastroyajJopavItaM karNe kRtvA mUtra-puroSotmagaM kuryAt"-iti / nanu, ukrodiniyamo na vyavatiSThate, anyairanyathA smaraNAt / tatra yamaH "pratyaGamukhastu pUrvAhe'parAhe prAmukhastathA / udaGamukhastu madhyAhe nizAyAM dakSiNAmukhaH" iti| atra kecidvikalpamAzritya vyavasthApanti / tadya, mAmAnya * dakSiNakarNasthAnAbhidhAnAt ,-iti sa. so. pustakayAH pAThaH / + anyairanyathAsya,-iti sa. mA. pustakayoH pAThaH / / prAmukhasthitaH, iti mu0 pustake pAThaH / 27 For Private And Personal
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 21. praashrmaadhvH| [110,yA kaa| vizeSa-zastrayorvikalpAyogAt / sAmAnyazAstra hi yAjJavalkya-vacanaM divase kRtsne'pyudaGamukhatva-vidhAnAt* yama-vacanantu vizeSazAstram , udaGamukhatvasya madhyAna-viSayatvenAtra sngkoc-prtiiteH| mA'stu tAI vikalpaH, yama-vacanokA tu vyavasthA bhaviSyatIti cet / tadapi / na yuka, prAkpratyaGmukhatva-nirAkaraNAyaiva devalena sadaiveti vishessittvaat|| ___"madaivodaGmukhaH prAtaH mAyAle dakSiNamukhaH" iti / atra, prAtaH-mAyA-zabdI divA-rAtri-viSayau / tathA ca manuH, "mUtrocAra-samutsarga divA kuryyAdudaGmukhaH / dakSiNAbhimukho rAtrau sandhyayozca yathA divA"-iti / evantaIi yamakayoH prAkapradaunmukhatvayoH kA gatiH / sUryAbhimukhya-niSedha-parA yameAkiriti brUmaH / tadukaM mahAbhArate, "pratyAdityaM pratyanale pratigAM ca pratidvijam / mehani ye ca pathiSu ne bhavanti gatAyuSaH" iti| padapi devaleokama, __ "viNamatramAcarenityaM sandhyAsu parivarjayet" iti / tviruddhtr-vissym| "na vegaM dhArayet noparaddhaH kriyAM kuryAt" iti smaraNAt / yadapi manunAkrama,* divase katlepyudaGmukha iti vacanAt, iti sa0 so pustakayAH paatthH| yamavacanota, iti sa. so pustakayAH paatthH| . etadapi,-iti mu* pustake pAThaH / 6 nivAraNAyaiva, iti sa. sa. pustakayoH pAThaH / || 'iti' zabdo'trAdhikaH bhu* pulke| For Private And Personal
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,cA.kA.] praashrmaadhvH| 211 "chAyAyAmandhakAre vA rAtrAvahani vA vijaH / yayAsukha-mukhaH kuryAt prANa-bAdhA bhayeSu ca"- iti / tadapi nauhaaraandhkaaraadi-jnit-dingmohn-vissym| deza-niyamo viSNupurANe'bhihitaH, "netyAmiSu vikSepamatItyAbhyadhikaM bhuvH|| dUrAdAvasathAnmUtraM purISaJca samAcaret"-iti // Apastambo'pi,-"dUrAdAvamathAnmatra-purISe kuryAikSiNandizamaparI vA" iti / manurapi, "dUrAdAvamathAnmUtraM dUrAt pAdAvasecanam / ucchiSTAvaniSekaJca dUrAdeva samAcaret" iti // maeva vardha-dezAnAha, "na mUvaM pathi kurvIta na bhampani na go-aje / na phAla-kaTe na jale? na cityAM na ca parvate / / na jIrNa-devAyato na valIke kadAcana / na samanveSu garnaSu || na gacchannApyavasthitaH // na nadI-tIramAsAdya na ca parvata-mastake / - * vAdha,-iti mu. pustake paatthH| +ca,-iti sa* so pustakayoH pAThaH / + pAdAvanejanam, iti ma pustake pAThaH / halako na na jale,-iti mu0 pustake pAThaH / // na caityeSu na garnechu,-iti-mu* pustake pAThaH / pA na gacchanAdhirohitaH, iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 212 parAzaramAdhavaH / [ 10,0kaa| vAyvagni-vimAnAdityamapaH pazyan tathaiva ca* // na kadAcana kurvIta viSamatrasya visarjanam" iti // camo'pi, tuSAGgAra-kapAlAni devatA''yatanAni ca / rAjamArga-mazAnAni kSetrANi ca khalAni ca // uparuddho na seveta chAyA-vRkSaM catuSyatham / / udakaM codakAMtazca panthAnazca visrjyet|| varjayet vRkSa-mUlAni caitya-zvabha-bilAni ca" iti // hArItaH, "aAhArantu rahaH kuryAt vihArazcaiva sarvadA / guptAbhyAM lakSmyupetaH syAt prakAze hIyate zriyA" iti // Apastambo'pi,-"na ca sopAnako|| mUtra-purISe kuryAt" iti| yamo'pi, "pratyAdityaM na meheta na pazyedAtmanaH zakRt / dRSTvA sUryaM nirIkSeta gAmagniM brAhmaNaM tathA" iti // tato loSTAdinA parisRSTa-guda-mehanoTAhItazinacotiSThit / tathA ca bharadvAjaH,*** tathaivagAH,-iti na pustake pAThaH / + catuSpathe,-ini mu. yustake pAThaH / / sarvathA,-iti sa. so. pastakayAH paatthH| 5 lakSmIyuktaH syAt, iti mu* pustake pAThaH / || sopAnat ,-iti mu0 pustake paatthH| pA parimachamehano,-iti mu. pustake pAThaH / ** bhAradvAjaH, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,A.kA. praashrmaadhvH| "zrathAvakRSya* viNmUtraM loTa-kASTha-taNAdinA / udastavAsA(1) uttiSThet dRr3ha vidhata-mehanaH" iti / // 0 // iti viemUtrAtmarjAprakaraNam // 0 // atha zauca-prakapaNam / tatra yAjJavalkyaH , "gTahIta-ziznazcotthAya nirabhyuddhatai laiH / gandha-lepa-kSaya-karaM zaucaM kuryAdatandritaH" iti // devalo'pi, "zrA zaucAntrotsRjecchinaM prasrAvAcArayorapi / gudaM hastaM ca nirmajyAnmRdambhobhi muhurmuDaH" iti // dano'pi, "tIrtha zaucaM na kurvota kurvItoddhRta-vAriNA"-iti / abhyuddharaNAmambhave vizeSamAra vizvAmitraH "rani(2)mAtrAjalAnIrthI kuryAchaucamanute / pazcAttacchodhayettIrthamanyayA hyaicirbhavet" iti // * yadhAprakRSya, -- iti mu0 pustake, vyathApakRSya,-iti sa0 pustake paatthH| + viNamUtra visarjana,-iti mu* pustake paatthH| atha zaucavidhiH, iti sa0 se. pustakayoH pAThaH / 6 bAha,-iti mu. pustake pAThaH / || vizvAmitra iti nAsti mu0 pustaka / pA ratnimAtrAjjalaM tyaktvA,-iti sa. pustake, ranimAtra jalaM tyaktA,ityanyatra paatthH| (9) udastavAsAH kaattideshaadutkssiptvstrH| (2) prakoThe vistRtakare hasto, mudhyA tu baddhayA / sa raniH syAt , ityamaraH / For Private And Personal
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 214 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / zauca-yogyAM mRttikAmAca yamaH, - tatraiva vizeSamAha marIciH,-- "hare mRttikAM vipraH kUlAt saskitAM tathA " - iti / ataeva yamaH, - " vipre zuklA tu macchIce raktA catre vidhIyate / hAridra varNa vaizye tu zUdre kRSNAM vinirdizet" // ukta vizeSAsambhave yA kAcidgrAhyA / tadAha manuH, - " yasmindeze ta yatoyaM yAca yacaiva mRttikA / saiva tatra prazastA syAttayA * zaucaM vidhIyate" - iti // viSNupurANe varjya TadvizeSAdarzitAH, - " valmIka - mUSiketukhAtAM mRdamantarjalAM tathA / zaucAvaziSTAM meAca nAdadyAkSepa sambhavAm // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir antaH prApyavapanAcca halatkhAta na kardamAt " - iti / antarjalA - mRttikA - pratiSedhastu vApI - kUpAdi vyatirikta-viSayaH / devalo'pi kAcinniSiddhAmRdodarzayati [1 kA0, kha0 kA 0 / " vApI - kUpa - tar3AgeSu nAharedvAhyatAmRdam / zrAharejjalamadhyAt tu paratAmaNi bandhanAt " -- iti // - " zraGgAra-tuSa- kITAsthi-zarkarA- vAlukAnvitAm / valmIkeApari tAyAntaH kuDyA-phAla - zmazAnajAm // grAmavAhyAntarAlasyAM bAlukAM pAMzurUpiNIm / * yathA, - iti mu0 pustake pAThaH / + mohotkhAtAM na kardamAM - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA.kA. praashrmaadhvH| 221 pAhatAmanyazaucArthamAdadIta na mRttikAm" iti // hasta-niyamamAha devalaH, "dharmavikSiNaM istamadhaHzauce na yojayet / tathA ca vAmahastena nAbherUddhaM na zodhayet" iti / / brahmANDapurANe diniyamo'bhihitaH, "uddhRtyodakamAdAya mRtikA caiva vAgyataH / udaGamukho divA kuryAdrAtrI ddakSiNAmukhaH" iti // mRtmayAmAha zAtAtapaH, "ekA liGga kare savye tiso Dhe hastayoIyoH / mUtra-zaucaM samAkhyAtaM prakRti ciguNaM bhavet" iti // manurapi, "ekA liGge gude tikhastathaikatra kare daza / ubhayoH sapta dAtavyAmRdaH zaddhimabhImatA // etacchaucaM gTahasthasya diguNaM brahmacAriNaH / vAnaprasthasya triguNaM yatInAM tu caturgaNam" iti / vaudhAyano'pi, "pAzcApAne mRdo yojyA vAma-pAde tathA kare / tisa stisraH kramAdyojyAH samyak aucaM cikIrvatA!"-iti vasiSTho'pi, * purIdhe dviguNaM bhavet ,-iti mu0 pustake paatthH| + muhimavApnuyAt ,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / + cikIrSataH, iti mu. pastake pAThaH / For Private And Personal
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 216 praashrmaadhvH| [110,prA0kA0 / "paJcApAne darzakasminnubhayoH sapta mRttikAH / ubhayoH pAdayoH sapta liGge ve parikIrtite // zrAdityapurANe,* ekasmin viMzatihaste iyoyAzcaturdaza"-iti / viMzatyAdiko brahmacAri-viSayaM, "diguNaM brahmacAriNaH"ityukratvAt / zrAdityapurANe, "strIdrayorarddhamAnaM proktaM zaucaM manISibhiH / divAzaucasya nizyarddha pathi pAdaM vidhIyate // prAtaH kuryAd yathAzaki zaktaH kuryAdyathoditam" iti // baudhAyano'pi, "dezaM kAlaM tathA''tmAnaM dravyaM dravya-prayojanam / upapattimavasthAca jJAtvA zaucaM prakalpayet" iti // suddhaparAzaraH, "upaviSTastu viSamUtraM karturyastu na vindati / sa|| kuryAdarddhazaucantu svasya zaucasya sarvadA"-iti / / zrAnuzAmanike zaucetikarttavyatA darzitA, "zaucaM kuryaacchnai/robuddhipuurvmmngkrm| * nAstyetat ma0 pustke| + hayAIyA,-iti ma0 pustake pAThaH / viMzatyadhikaM.-iti mu0 pustake pAThaH / 5 samAcaret,-iti mu0 pustake pAThaH / || na,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, kha0 kA0 / ] www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vipruSazca yathA na syuryathA coruM na saMspRzeta * // buddhipUrvaM prayatnena yathA nainaH spRzet dvijAH " - iti / dakSo'pi - " Sar3anyA nakha-zRddhau tu deyAH zaiaucesunA mRdaH / na zaucaM varSa-dhArAbhirAcarettu kadAcana" - iti // marIcirapi - ". "tisRbhiH zeodhayet pAdau zodhyo gulphau tathaiva ca / hasta tvAmaNibandhAcA lepa - gandhApakarSale !" - iti / yathA-vidhi kRte - zauce gandhazcennApagacchati, tadAha ? manuH, - "yAtrApatya medhyAto gandholepazca tat kRtaH / tAvanmRdvAri deyaM syAt sarvvIsa dravya-zuddhiSu" - iti / manastuSyabhAve tu devala zrAha - " yAvattu zuddhiM manyeta tAvacchaucaM vidhIyate / pramANaM zauca mayAthAM // na viprairupadizyate " - iti / pitAmaho'pi - "na yAvadupanIyate" dvijAH zUdrAstathA'GganAH / * na ca spazet,-- iti mu0 pustake pAThaH / + hastau dau maNivandhAzca - iti mu0 pustake pAThaH / + lepagandhApakarSaNam, - iti sa0 sa0 pustakayeAH pAThaH / 8 tatra, -- iti mu0 pustake pAThaH / || zaucasaMkhyAyA, - iti mu0 pustake pAThaH / pAna tAvamupanIyante - iti sa0 se0 prA0 pustakeSu pAThaH / , 28 For Private And Personal 217
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 218 praashrmaadhvH| 11.,yA kaa| gandha-lepa-kSaya-karaM zaucameSAM vidhIyate"-iti / atra strI-zUdra-grahaNam akRtodvAhAbhiprAyaM, anupanIta-dvijasAhacaryyAt(1) / mRtparimANamAha zAtAtapaH, "pArdAmalakamAtrAstu grAmA indu-prate sthitAH / tathaivAhutayaH mA: zauce deyAzca mRttikAH" iti| yattu dakSAGgiromyAM parimANAntaramukam, "arddha-prasUtimAtrA tu prathamA mRttikA smtaa| dvitIyA ca hatIyA ca tadarddhana prakIrtitA // prathamA prasUtiyA dvitIyA tu tdrghikaa| hatIyA mRttikA jJeyA tribhAga-kara-pUraNI"-iti / tatra, sarvatra nyUnaparimANena gandhAdyakSaye matyadhikaparimANaM drssttvym| satyapi gandha-kSaye zAstrokamayA pUraNIyA yathAha dakSaH, "nyUnAdhika na karttavyaM zauca shuddhimbhiimtaa| prAyazcittena pUryata vihitAtikrame kRte" iti| evamukazauca-karaNe'pi yasya bhAva-ddhirnAsti, na tasya zAddhirityAha vyAghapAdaH, * zaucameva-iti mu0 pustake pAThaH / + vibhAgakarapUraNA, iti mu* pustake, tribhAga karayUraNam, iti sa. pasta ke pAThaH / + zoce,-iti mu0 pustake pAThaH / 5 siddhi,-iti sa* zA* pustakayoH pAThaH / (1) hijAmAmupanayanavat vivAhasya strIzUdrayoH pradhAnasaMkhAravAdityAzayaH / For Private And Personal
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,bA.kA.] praashrmaadhvH| "zaucantu vividha prokaM vAhyamAbhyantarantathA / mRjjalAbhyAM smRtaM vAhya bhAvaddhistathA''ntaram / / gaGgA-toyena kRtsnena sujhAraizca nagopamaiH / A mRtyozcAcaran zaucaM bhAvaruSTo na zudyati" iti / zaucasya vividhasyApi sarvakarmAdhikAra-hetutvamanvaya-vyatirekAbhyAM dabodarzayati, "zauce yatnaH sadA kArya: zauca-mUlo dvijaH smRtaH / zaucAcAra-vihInasya samastA niSphalA kriyA"-iti / // 0 // iti zaucaprakaraNam // // atha gaNDUSa-vidhiH / / tatrApastambaH, "evaM zauca-vidhiM kRtvA pazcAgaNDUSamAcaret / mUtre retami viTa-marge danta-dhAvana-karmaNi // bhakSyANaM bhavaNe caiva krmaadgnndduussmaacret| caturaSTadiSaTa praSTagaNDaH SoDazaistathA // mukha-zuddhiM / kurvIta hyanyathA doSamAnuyAt / purastAddevatAH sA dakSiNe pitarastathA // pazcime muni-gandhA vAme gaNDUSamAcaret / gaNDaSa-samaye vipra starjanyA vaktA-tAlanam / / 5 na gomayaH, iti mu0 pustake pAThaH / * niSphalAH kiyAH, iti bahuvacanAntaH pAThaH mu0 pusta ke / For Private And Personal
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [9kha0,yA kaa| durcIta yadi mUr3hAtmA rauravaM narakaM vrajet" iti|' athAcamana vidhiH| tatra ddhaparAzara, "kRtvA'tha zaucaM prakSAlya pAdau hastau ca mRjalaiH / nivaddha zikha-kacchastu dija AcamanaM caret // kRtvopavItaM savyAMse vAmanaH-kAya-sayata;" iti / yAjJavalkyo'pi, "antarjAnu zucau deze upaviSTa udaGamukhaH / prAgvA brAhmena tIrthana dvijAnityamupaspRzet" iti| gautamo'pi,-"ecau deza AsInodakSiNabAI jAnvantarAH kRtvA yajJopavItyAmaNibandhanAt pANI prakSAlya vAgya to hRdayaspRzaH|| trizcaturvA'pa prAcAmetA pAdau cAbhyukSet** khAnicopaspRzet zIrSaNyAni mUrddhani ca dadyAt()" iti / tatra tricaturvetyaicchiko vikalpaH / brahmatIrtha tIrthAntarebhyo vivinaki yAjJavalakyaH,* atha gaNDavidhiH,-ityArabhya etadantogranthaH nAsti muditAtirikta pustkedhu| + prabaddha, iti mu* pustake paThaH / kakSastu-iti sa0 mA0 zA0 pustakeghu pAThaH / . jAnvantaraM,-iti mu0 pustake paatthH| || hRdaye spazan,-iti mu0 pustake pAThaH / // yAcamet,-iti sa0 sA0 zA* pustakeghu pAThaH / ** cAbhyukSayet, iti mu0 pustake pAThaH / (1) zIrSaNyAni zIrSabhavAni khAni indriyANi nAsikA cakSuH zrotrANi upaspRzet , mUrddhani ca dadyAdapa iti saMbandhaH / For Private And Personal
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,thA.kA. praashrmaadhvH| 21 "kaniSThAdezinyaGguSTha-mUlAnyagraM karasya ca / / prajApati-piTa-brahma-deva-tIrthAnyanukramAt()"-iti / etadeva zaGkhalikhitAbhyAM spaSTIkRtam,-"aGguSThamUlasyottarataH prAgaprAyAM rekhAyAM bAhya tIrtha, pradezinyaGgaSThayorantarA piyaM, kaniSThikA-karatalayorantarA prAjApatyaM, pUrvaNAGgali-parvaNi daivam" iti / AcamanIyamudakaM vizinaSTi zaGkaH, "adbhiH samuddhRtAbhista honAbhiH phena-bududaiH / vahinA na ca taptAbhi rakSArAbhirupaspRzet" iti / yAjJavalakyaH, "adbhistu prakRtisthAbhi_nAbhiH phena-budaiH / hat-kaNTha-tAlugAbhistu yathAmA vijAtayaH // zoran strIca zUdrAzca sakRt spRSTAbhirantanaH(2)" iti / manurapi, "hagAbhiH pUyate vipraH kaNThagAbhistu bhUpatiH / vaizyo'bhiH prAzitAbhistu zUdraH spRSTAbhirannataH" iti / pracetA api,__ "anuSNAbhiraphenAbhiH pUtAbhirvastra-cakSuSA / hRGgatAbhirazabdAbhiH trizcatuvAGgi (camet" iti| __ * bhUmipaH, iti mu. pustake paatthH| (2) yAdezinI trjnii| tathAca, kaniSThAmUle prAjApatyaM tIrthaM, tarjanImale pinyaM, aGgaThamale brAhma, karasyAgre daivamitivivekaH / (2) antataH otthpraante| For Private And Personal
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 222 tatrApavAdamAha yamaH *, www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, yA 0 kA 0 / "rAjAvavIcitenApi zuddhirukA manISiNAm / udakenAturANAJca tathoSNanoSNa pApinAm" - iti / udakasya grahaNa- prakAraM parimANaM cAha bharadvAjaH, - " zrAyataM sarvvataH hatvA gokarNa kRnimatkaram / sri fear toyaM gTahItvA pANinA dvijaH // sukrAGguSThakaniSThena zeSeNAcamanaM caret / mASa maJjanamAcAstu saMgTahya ciH pivedapaH " - iti / sa ca pANi dakSiNo draSTavya:, "triH piveddaciNenApa: " - iti puraannvcnaat| udakapAnAnantara- bhAvinImitikarttavyatAmAha dakSaH,"maMdRtyAGguSThamUlena dviH pramRjyAptatomukham / saMhatAbhi stribhiH pUrvvamAsyamevamapaspRzet // aGguSThena pradezinyA ghANaM spRSTvA tvanantaram / zraGguSThAmikAbhyAntu cakSuH - zroce tataH param // kaniSThAGguSThayonI bhiM hRdayantu talena vai / sarvvIbhizca ziraH pazcAt bAhU cAgreNa saMspRzet" - iti / bRddhabhaGkSastvanyathA sparzanamAha, - "tarjanyaGguSTha - thAMgena spRze nAzApura-Dhayam / For Private And Personal * yAjJavalkyaH, - iti mu0 pustake pAThaH / + saMhRtAGgulinA, iti mu0 pustake pAThaH / | saMpatyAGguSThamUlena, iti mu0 pustake, saMbhUtyeti sa0 pustake pAThaH / $ saMtAtibhiH pUrvvakAmyamupaspRzet iti mu0 pustake pAThaH /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.pA.kA. praashrmaadhvH| 226 madhyamAGguSTha-yogena spRzenetra-iyaM ttH|| aGgaSTha sthAnAmikayA yogena avarNa spRzet / kaniSThAGguSTha-yogena spRzet skandha-dayaM ttH|| nAbhiM ca hRdayaM tadvat spRzet pANi-talena tu| saMspRzeca tataH zIrSamayamAcamane vidhiH" iti / evamanye'pyanyathA varNayanti / tatra, yathAzAkhaM vyavasthA draSTavyA / Acamana-nimittAnyAha manuH, "kRtvA mUtra purISaM vA pANyAcAnta upaspRzet / pItvA'podhyevyamANazca vedamagniM ca* marvadA" iti / kUrmapurANe, "caNDAla-kSeccha-sambhANe strI-zUTrociSTa-bhASaNe / ucchiSTaM puruSaM spRSTvA bhojyaM vA'pi tathAvidham // AcAmedazrupAte vA lohitasya tathaiva ca / amevAmathAlambhe spRSThA'prayatameva ca // strINAM yathA''tmanaH sparza nIloM vA paridhAya ca" iti| strIzUdrocchiSTabhASaNe, ityetarUpAdiviSayam / tathA ca padmapurANe, "cANDAlAdIn jape home dRSTvA''cAmedvijottamaH" iti| manurapi, * vedamanaca,-iti sa. so. pustakayoH pAThaH / + dRSTvA,-iti sa pula ke pAThaH / 1 tathAtmasaMsparza,-ili mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 224 vRhaspatiH *, - -wood www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / "suvA cutvA ca bhukkA ca niSThIvyokvA'nRtaM vacaH / rarthyA zmazAnaM cAkramya zrAcAmet prayato'pi san " - davi / mArkaNDeyapurANam - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "adhovAyu- samutsarge zrAkrande krodha - sambhave / mArjjara-mUSikA! sparze prahAse'mRta - bhASaNe // nimitteSu sarvveSu karma kurvvannupaspRzet" iti / [10, kha0kA / yamo'pi - "uttI dakamAcAmedavatIryya tathaiva ca / evaM syAttejasA yukreo varuNena supUjitaH" - iti / hArIto'pi - " neAttaredanupaspRzya jalam " - iti / vasiSTho'pi - "kSute niSThIvane supte paridhAne'zrupAtane / paJcastreteSu cAcAme! cchrocaM vA dakSiNaM spRzet" - iti / dakSiNakarNa-sparzanamAcamanAsambhave veditavyam / tathA ca, * nAstyetat mu0 pustake | + mUSaka, -- iti mu0 pustake pAThaH / + vAcAme, - iti sa0 se 0 pustakayoH pAThaH / * vAmi, iti mu0 pustake pAThaH / " samyagAcamya toyena kriyAM kurvvIta vai zuciH / devatAnAmTaSINAJca pitRRNAJcaiva yatnataH // kurvItAlambhana cApi dakSiNazravaNasya vA / For Private And Personal
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,ghA0kA* parAzaramAdhavaH / 225 yathAvibhavato hyetat pUrvAbhAve tataH param // na vidyamAne pUrva ke uttara-prAptiriSyate"-iti / dakSiNakarNa-prazaMsA ca, 'prabhAsAdIni tIrthAni'-ityAdinAvakSyate / zratha vA, baudhAyanAka draSTavyam,-"nIvoM visRjya paridhAyopaspazedAI-DhaNaM bhUmi gomayaM vA saMspRzet"-dati / SaTtriMzanAte dvirAcamana-nimittaM darzitam, "home bhojana-kAle ca mandhyayorubhayorapi / zrAcAntaH punarAcAmejjapa-hAmArcanAdiSu"-iti / yAjJavalako'pi, "snAtvA pItvA sute supte bhuktvA rathyopasarpaNe* / zrAcAntaH punarAcAmedAmoviparidhAya ca"-dati / baudhAyano'pi, "bhojane havane dAne upahAre prtigrh|| havirbhakSaNa-kAle ca tat dvirAcamanaM smRtam"--iti / kUrmapurANe'pi,- . "prakSAlya pANI pAdau ca bhuJjAno virupaspRzet / zucau deze samAsIno bhutvA ca dvirupaspRzet / / zroSThau vilomako spRSThA vAseviparidhAya ca / reteomUtra-purISANAmutsarge'yukta-bhASaNe // * rathyAprasarpaNe,-iti ma0 pustake pAThaH / + upahArapratigrahe,-iti mu0 pustake paatthH| | zuSkabhASaNe,-iti mudeg pustake pAThaH / 20 For Private And Personal
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 226 parAzaramAdhavaH / [10,dhaa0,kaa| jumbhitvA'dhyayanArambhe* kAsA zvAsAgame tathA / catvaraM vA zmazAnaM vA samAgamya dvijottamaH // sandhyayorubhayostadvadAcAnto'pyAcamettataH" iti / ayutabhASaNaM / niSTharabhASaNam / zrAcamanApavAdamAha baudhAyanaH,-- "dantavaddanta-lagneSu danta-sakteSu dhaarnnaa| asthiteSu ca nAcAmeteSAM saMsthAnavakuci:||" iti| dantalama-dantasakyornihAryAnihAryarUpeNa bhedaH / ataeva devalaH, "bhojane danta-lagnAni ni tyAcamanaM caret / danta-lanamasaMhAyaM lepaM manyeta dantavat // na tatra bahuza: kuryAdyanamuddharaNe punaH / bhaveccAMzaucamatyarthaM daNa-vedhADaNe kRte" - iti / asthiteSu ** teSu myAnacyuteSu ca nigIrNavityarthaH / tatra manuH, "dantavadantalagneSu jihaasprsh-kRte| na tu / parizuteSu ca sthAnAnnigiraneva tacchuciH" iti / etacca rasAnupalabdhI veditavyam / yathA''ha zaGkhaH,-"dantavaddanta * chIvitvA'dhyayanArambhe,-iti ma0 pustake pAThaH / + kAza,-iti sa0 me. zApustake ghu pAThaH / + zuSkabhASaNaM,-iti ma. pastake pAThaH / 6 grastegha tegha,-iti zA. pustake pAThaH / || sasthAnavacchaciH, iti zA* pustake pAThaH / pA bahulaM,-iti ma0 pustake pAThaH / ** granteSa.-iti zA0 pustake pAThaH / t+ jidAsparza kRte,-iti sa0 mA0 zA0 pustakeya pAThaH / For Private And Personal
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,mA* kA0] parAzaramAdhavaH / 227 lagneSu rasavarjanamanyato jihAbhisparzanAt" iti / phala-mUlAdiSu vizeSamAha zAtAtapaH, "dantalagne phale mUle bhukta-snehAvaziSTha ke| tAmbUle cetudaNDe ca nAcchiSTo bhavati dijaH" iti| patriMzanmate'pi, t "tAmbale caiva some ca bhukra-snehAvaziSTake / danna-lagnasya saMsparza nAcchiSTastu bhavennaraH // tvagbhiH patra mala-puSyai stRNa-kASThamayai stthaa| sugandhibhistathA dravyai nIchiTo bhavati dijaH' iti / etacca mukha-saurabhyAdyarthopabhuktAvaziSTa-viSayaM taambuul-saahcryaat| 'dantalagnasya maMspa' iti anihAryyasya || dantalagnastha jiyA saMsparza,ityarthaH / yAjJavalkyo'pi,___ "mukhajA viprapomedhyA tathA'camana-vindavaH / zmazru cAsya-gataM danta-mataM tyatA tataH sci"-iti| mukha-niHsRtA vindavo yadyaGge patanti tadA''camanApAdakAH** / tathA ca gautamaH,-"mukhyA vigrupa ucchiSTaM na kurcanti / na cedaGga * 'etacca'-- ityArabhya, etadantogranthaH mudritAtirikta pustakeSu nAsti / + ghaviMzatimatepi,-iti zA0 pustake paatth| + 'iti' prAbdo'trAdhikaH ma pasta ke / 6 mukhasaurabhAdyarthIyabhuktavidhayaM,-iti sa seA0 zA0 pustakeghu pAThaH / // hAryamya,-iti zA0 pustake paatthH|| | niyataM patanti,-iti se0 prA0 pustaka yAH pAThaH / ** tadAcamanApavAdakAH, ---iti mu0 purata ke pAThaH / # nAcchiyaM kurcanti, iti zA0 pustaka pAThaH / * +- ++ cor For Private And Personal
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 220 parAzaramAdhavaH / thAkA0 / nipatanti"-iti / Acamana-vindava svaGga spRSTA api medhyAH / tathA ca manuH, "spRzanti vindavaH pAdau ya AcAmayataH parAn / bhaumikaiste samA jJeyA na tairaprayatA bhavet" iti / atra pAda-grahaNam avayavAntarasyApyupalakSaNArtham / tathA ca yamaH, "prayAnnyAcamatoyAzca zarIre vizuSo nRNAm / ucchiSTa-doSonAstyatra bhUmi-tulyAstu tAH smRtAH" iti| zmazru-viSaye vizeSamAhApastambaH,-"na zmazrubhirucchiSTo bhavatyantarAsye maniryAvana hastenopaspRzati" iti / Acamane vAnAha bhRguH, "vinA yajJopavItena tathA dhautena vAsamA / muktA zikhAM cApyAcAmet / kRtasyaiva punaH kriyA / / moSNISI baddha-paryaH praur3hapAdazca(9) yAnagaH / durdeza-pragatazcaiva / nAcAmachuddhimApnuyAt" iti / baudhAyano'pi,-"pAdaprakSAlanAcchaSeNa nAcAmeta, bhUmau zrAvayitvA * yasyAcAmayataH, iti zA* pustake pAThaH / + prayAntyAcamatoyamya, iti ma. pustake pAThaH / 1 bApyAcAmet , -iti mudeg pustake paatthH| 5 durdezaH prapadazcaiva,-iti zA0 sa0 pustakayoH pAThaH / (1) praupAdaH,-"AsanArUpAdasta jaanunaavyaastthaa| kRtAvasa thikoyastu praur3hapAdaH sa ucyate' ityuktlkssnnH| jAnunocyoH kRtAvasakthikovastrAdinAkRtaeSThajAnujaGghAbandhaH / For Private And Personal
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10yaa0kaa| parAzaramAvaH / 226 ''cAmet , na mabuddhadAbhina saphenAbhi |cchissttaabhirn kSArAbhi. na vivarNa bhi noSNAbhi na kaluSAbhi ne hasanna jatpanna tiSTa na praho na praNato na mukra-zikho nAbaddhakaccho na vahirjAnu naveSTitazirAH na vaddhakakSo na tvaramANo nAyajJopavItI na prasAritapAdaH, zabdamakucastrirapo hRdayaGgamAH pivet" iti / devalo'pi, "sopAnako jalasthovA muktakezo'pi vA|| naraH / uSNISI vA'pi nAcAmedvasvenAvadhya bA ziraH" iti / Apastambo'pi,-"na varSa-dhArAbhirAcAmet"pAiti / yamo'pi, "apaH kara-nakhaiH spRSTA ya zrAcAmati vai dvijaH / surAM pivati sa vyaktaM yamasya vacanaM yathA"-iti / brahmANDa-purANe'pi "kaNThaM zirovA prAratya rathyA''paNa-gato'pi vaa| akRtvA pAdayoH zaucamAcAnto'pyacirbhavet" iti| gautamo'pi,-"nAJjalinA pivetratiSThan noddhRtodakenAcAmet"iti / natiSThanniti sthalaviSayaM, jale ca tiSThantraNyAcAmet / tathA ca viSNuH, * nocchiyAbhinakSArAbhiH,-iti nAmti muditAtirikta pastakecha / + nANAbhiH, ---iti muhitAtiriktapustakeSu na dRshyte| " hai na jalpan na tiSThan, iti nAsti mu. pustke| 5 nAbaddha kezA,-iti zA. pustake pAThaH / || thavA,-iti mu. pustake paatthH|| pA na varghadhArAkhAcAmet, iti zA* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 230 kauziko'pi - www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / "jAnvorUrddha jale tiSThannAcAntaH zucitAmiyAt / adhastAcchatakRtvo'pi samAcAnto na zuhyati" - dUti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir hArIta: [10, kha0 kA 0 / "" " apavitra karaH kathit brAhmaNo'pa upaspRzet * / akRtaM tasya tat sarvvaM bhavatyAcamanaM tathA // vAmahaste sthite darbhe dakSiNenAca medyadi / raktaM tu tadbhavettoyaM pItvA cAndrAyaNaJcaret" - iti / mArkaNDeyastu dakSiNa- hastasya sa pavitratAM vidhatte, - " sapavitreNa hastena kuryyAdAcamanakriyAm / nocchiSTaM tat pavicantu bhuktocchiSThantu varjayet" - iti / gobhilastu hastaye sa pavicatvaM prazaMsati - "ubhayatra ? sthitairdarbhaH samAcAmati yodijaH / momapAna - phalaM tasya bhukkA yajJaphalaM bhavet " - iti / snAnAnantara- bhAvinyAcamane dakSo vizeSamAha - "anarsseriaat vipraH pAdau kRtvA jale sthale / ubhayorapyasau zuddhastataH samabhavediti" / For Private And Personal * brAhmaNoyadupaspRzet,--iti mu0 pustake, brAhmaNoya upaspazet,--iti cAnyatra pAThaH / + apeyaM tasya tatsavrvvaM, - iti mu0 pustake pAThaH / + pavitra, iti sa0 se0 prA0 pustakeSu pAThaH / 8 hastadaya, - iti mu0 pustake pAThaH !
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,A.kA. praashrmaadhvH| 231 "AI-vAmA jale kuttirpaNAcamanaM japam / zuSkavAmA sthale kuryAtarpaNAcamanaM japam'-dati / sthalaviSaye vizeSodarzitaH smRtyantare, "alAbhe tAmra-pAtrasya karakaJca kamaNDalum / gTahItvA khayamAcAmet naronAprayato bhavet // karakAlAvukAdyaizca tAmra-parNapuTena* ca / khahastAcamanaM kAyaM snehalepAMzca varjayet / / karapAtre ca yattIyaM yattoyaM taamrbhaajne| sauvarSe rAjatecaiva naivAzuddhanta tat smRnam' iti / evamuka-lakSaNasyAcamanasya prazaMsAmAha vyApAt, "evaM yo brAhmaNonityamupasparzanamAcaret / brahmAdi-stambaparyantaM jagat sa paritarpayet" iti / vRddhazaGkho'pi, "triH prAznIyAdyadambhastu prItAstenAsya devatAH / brahmA viSNuzca rudrazca bhavantItyanuzuzrumaH / gaGgA ca yamunA caiva prIyatA parimArjanAt / pAdAbhyAM prIyate viSNu brahmA zirami kIrtitaH / nAsatyadasro prIyete spRSTa naasaa-putt-dye| spaSTe locana-yugme tu prIyete zazi-bhAskarau / * cammapuTena,-iti sa0 se. zA0 pustakeghu pAThaH / + karakapAtre ca, iti mu0 pustake pAThaH / / prIyate,-iti bhA0 pusma ke pAThaH / For Private And Personal
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| AkA0 / karNa-yugbhe tathA spRSTa prIyate tvanilA nlau| skandhayo: sparzanAdeva prIyante srvdevtaaH| . nAbhi-saMsparzanAnAgAH prIyante cAsya nityazaH / saMspRSTe hRdaye cAsya prIyante sarcadevatAH / mUrddha-saMsparzanAdasya prItastu purussobhvet"-dti| AcamanAkaraNe pratyavAyo darzitaH purANamAre, * "yaH kriyAH kurute mohAdanAcamdaiva nAstikaH / bhavanti hi sthA tasya kriyAH sA na maMzayaH" iti / // // iti Acamana-prakaraNam // 0 // atha dantadhAvana-vidhiH // atrAtriH, "mukhe paryuSite nityaM bhvtyprytaanrH| tadA -kAThaM zuSkaM vA bhakSayeddantadhAvanam" iti / vyAseA'pi, "prakSAlya hastau pAdau ca mukhaJca susamAhitaH / dakSiNaM vAhumusRtya kRtvA jAnvantarA tataH // tinaM kaSAyaM kaTukaM sugandhoM kaNDakAnvitam / kSIriNovRkSa-gulmAdIn bhakSayeddantavAvanam" iti| viSNuH, * purANasAre,-iti nAsti mu0 pustake / / sagandha, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.yA0kA.] parAzaramAdhavaH / 213 "kaNTa ki-kSIra-vRtotthaM dAdazAGgala-sammitam / kaniSThAGgulivat myUlaM pArddha-kRta-kUrcakam / / danta-dhAvanamuddiSTaM jihollekhanikA* tthaa| susUkSma sUkSma-dantasya sama-dantasya madhyamam // sthUlaM viSama-dantasya trividhaM danta-dhAvanam / dvAdazAGgulikaM vipre kASThamAhumaNISiNaH // kSatra-viTa-chadra-jAtInAM nava-SaT-caturaGgulam" iti / aGgirAH, "zrAma-putrAga-vilvAnAmapAmArga-zirISayoH / bhakSayet prAtarutthAya vAgyato danta-dhAvanam // vaTAzvatthArka-khadira-karavIrAMzca vrjyet| jAtyacca vilva-khadira-mUlantu kakubhasya ca // arimedaM priyaGgacca kaNTakinyastathaiva ca / prakSAlya bhakSayet pUrva pravAlyaiva ca satyajet // udabhukhaH prAmukho vA kaSAyaM titakaM tathA / prAtarbhUtvA ca yatavAgmakSayeddanta-dhAvanam" iti / kAtyAyano danta-dhAvanasya kASThAbhimantraNa-mantraM darzayati, "AyurvalaM yazovarcaH prajAH pazu-vasani ca / brahma prajJAJca medhAJca tvaM nodhehi vnspte"-iti| * jinholekhanikAM-iti mudeg pusta ke pAThaH / + iti, zabdo'trAdhiko mu0 pustake / 30 For Private And Personal
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 234 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vAnA honA:, - " nAGgulibhirdantAn prakSAlayet * / dakSiNAbhimukho nadyAM nIlaM dhava-kadambakam / [10, 0 kA 0 / tindukeda vandhUka- mocAmararja-valvajam // tindukeGguda-vandhUka kApamaM dantakASTha viSNorapi harecchriyam / na bhakSayeta pAlAzaM kArpAsaM zAkamevaca / etAni bhakSayedyastu kSINa-puH sa jAyate " - iti / va tithInAha viSNuH, - " pratipaddarzaSaSThISu caturddazyaSTamISu ca / navamyAM bhAnuvAre ca dantakASThaM vivarjayet" - iti / yamo 'pi - "caturdaSTamI darza: pUrNimA saMkramAH / eSu strI- tela- mAMsAni dantakASThaca varjayet / zrAddhe janmadine caiva vivAhe'jIrNa-doSataH / vrate caivopavAse ca varjayeddanta - dhAvanam " - iti // vyAmo'pi - " zrAddhe yajJe ca niymaannaadyaat| proSitabhartRkA / zrAddhe karttuM niSedho'yaM na tu bhoknuH kadAcana / + mAkartu - iti mu0 pustake pAThaH " * vacanAnAmanuSTup chandasoyanivaddhatvAt yatra ca talakSaNAbhAvAt kiyantya'kSarANi patitAnyanumIyante / paramAdarzapustakeSu sarvvevevameva darzanAdityameva rakSitam / + niyamAnatat, mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,pA.kA.) praashrmaadhvH| 225 alAbhe danta-kASThAnAM niSiddhAyAM tathA nizau / apAM dvAdaza-gaNDU vidadhyAdanta-dhAvanam" iti / vRddhayAjJavalkyaH - "dRSTakA-loSTa-pASANe ritarAGgulibhistathA / muktvA cAnAmikA'GgASThau varjayeddanta-dhAvanam" iti / iti dnt-dhaavn-prkrnnm|| atha mAna-japa homAde darbha-pANinA karttavyatvAdAdau darbha-vidhirucyate // tatra hArItaH "acchinnAgAn sapatrAMzca? samUlAn komalAn bhAn / piTa-devarSi-pUjArtha || mamAdadhyAt kuzAn dvijaH / kuza-hastena yajapnaM pAnaJcaiva kuzaiH saha / kuza-istastu yo bhuta tasya saMkhyA na vidyate" iti / purANAntare'pi, "kuza-pUtaM bhavet svAnaM kuzenepispRzet dvijaH / kuzena coddhataM toyaM somapAnena mammitam" iti / gobhilo'pi,* niSiddhe ca--iti mu0 pustake pAThaH / + yAjJavalkyaH-iti mu0 pustake pAThaH / japa,-iti mu. pustake nAsti / 5 pavitrAMca,-iti mu0 pustake paatthH| // piTadeva japArthantu,-iti sa0 se zA0 pustakeSu pAThaH / nA kuzahastena, ityArabhya kuzeneopaspazet dijaH, ityetadantogranthaH muni tAtirikta pustakeSu na dRzyate / For Private And Personal
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / yA0kA / "kuza-mUle sthito brahmA kuza-madhye janArdanaH / / kuzAgre zaGkaraM vidyAt trayo devAvyavasthitAH" iti / kauzikaH, "ecau deze zucirbhUtvA sthitvA pUttarAmukhaH / OMkAreNeva mantreNa kuzAH spRzyAdvijottamaiH" iti / utpATana-mantrastu, "virizcinA mahotpanna, parameSThi-nisargajaH / nuda pApAni sarvANi darbha, svastikaro mama"-iti / varNa-bhedena viniyoga-bhedamAha kAtyAyanaH, "haritA yajJiyA darbhAH pItakAH pAkayajJiyA:(1) / samalAH pivadaivatyAH kalmASA vaizvadevikAH" iti / kuzAbhAve zaGkha, "kuzAbhAve vijazreSThaH kAzaH kurcIta yanataH / tarpaNAdIni karmANi kAzAH kuza-samAH smRtAH" iti / yamo'pi, * vindyAt,-iti ma. pustake paatthH| + nisargataH, iti zA. pustake pAThaH / 1 viniyogamAi,-iti zA0 pustake paatthH| 6 tattvataH, iti zA0 sa0 pustakayAH paatthH| (1) pAkayajJiyAH pAkayajJe viniyogaahaaH| pAkayajJazca,-"pAkayajJA ityAcakSata ekAgnau yajJAn ( 8.6.2)"-iti lAyAyanIye zrautasUtre pribhaassitH| "trayaH pAkayajJAH, hutA yamau hUyamAnA anamo prahutA brAhmaNamAjane brahmaNi hutAH, (1.1.2-3)"-iti AzvalAyanIye ehyasUtre uktm| "pAkayajJAH alpayajJAH prazastayajJA vA"-iti tattau gArgyanArAyaNaH / pAkayajJaH pAkAGgakayajJo ghotsargaraTahapratiSThA homAdiH, iti raghunandanaH / For Private And Personal
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,AkA0] praapuurmaadhvH| 237 "kuzAH kAzA yavA vAstathA brIcyaevaca / valvajA: puNDarIkAzca saptadhA vahirucyate" iti / vAnAha hArIta: "citau darbhAH pathi darbhAH ye dI yajJa-bhamiSu / staraNAsana-piNDeSu SaT kuzAn parivarjayet // brahmayajJeSu ye dI ye darbhAH piDhatarpaNe / hatA mUtra-pUrISAbhyAM teSAM tyAgovidhIyate // apUtAgAItA dI ye saMcchinnAH nakhaistathA / kathitAnagnidagdhAMzca kuzAn yatnena varjayet" iti / kuzotpATane kAla-niyamamAha hArItaH, "mAse nabhasyamAvAsyA tasyAM darbha-cayomataH / . zrayAtayAmAste dI niyojyAH syuH puna: puna:'(1)-iti // darbhAH kRSNAjinaM mantrAbrAhmaNAzca vizeSataH / * puNDarIkAni,-iti zA. pustake pAThaH / + garteSu,-iti mu. pustake pAThaH / * brahmayajJe ca,-iti mu0 pustake paatthH| 5 yecacchinnAH, iti zA. pustake pAThaH / || nakhaH smRtAH, iti sa0 sa0 zA0 pustakedhu paatthH| pA darbhAcyAmataH, iti mu0 pustake paatthH| ** nAstIdaM mudritAtiriktapamtakeSu / + brAhmaNA haviramayaH,-iti anyatra paatthH| (1) yAtayAmatvaJca,-"jIrNaJca paribhuktacca yAtAyAmamidaM dayam" ityuktalakSaNaM, tadvaiparItyamayAtayAmatvam / For Private And Personal
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 230 praashrmaadhvH| [10,yA kaa0| prayAtayAnyetAni niyojyAni punaH punaH" iti / pavitra-dhAraNe phalamAha mArkaNDeyaH, "kuza-pANiH sadA tiSThet brAhmaNo daMbha-varjitaH / ma nityaM hanti pApAni bala-rAzimivAnalaH"-dati / zAtAtapaH, "jape home ca dAne ca svAdhyAye pina-tarpaNe / azanyaM tu karaM kuryAt suvarNa-rajataiH kuza:"--dAte / pavitra-prakAramAha kAtyAyanaH, "anantargarbhiNaM sAgraM kuzaM dvidalamevaca / prAdezamAnaM vijJeyaM pavitraM yatra kutracit" iti / mArkaNDeyaH - "caturbhiH darbha-pUcIle brAhmaNasya pavitrakam / ekaika-nyUnamuddiSTaM varNa varSe yathAkramam // tribhiH darbhaH zAnti-karma paJcabhiH pauTikantathA / caturbhizcAbhicArAMca? kurvan kuryAt pavitrakam (1)--dati / atriH ,* niyojyAH syuH- iti zA. pamtake pAThaH / + anyUnaM tu,-iti mu0 pustake pAThaH / t mArkaNDayA'pi,-iti ma0 pustake paatthH| 6 caturbhizcAbhicArAkhyaM, iti ma0 pustake pAThaH / (1) zAntirdharmadvArA aihikAniyahetuduritanittiH, tadartha yat karma vihitaM tat zAntikarma yucyate / purirdhanAdyupacayaH, tatphalakaM karma paurikm| vyabhicAraH pUAtrumAraNAdiH / sa cAbhicAraH prakRte zyenAdirUpatayA pryvsitH| - - For Private And Personal
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhyaa| 39 "brahmA-jape caiva brahmAgandhi vidhIyate / bhojane va laM proka* evaM dharcA na hiicte-ti| iti darbha-prakaraNam // tadevaM 'sandhyA khAnam'-datyasmin vacane khAna-zabdopasaci tAni vAha-mahAtyAnAdIni kubha-vidhyantAni karmANi nirapisAni; athedAnI mUla vacanokhAnaM prpnycrte| taba kUrmapurANama, "prakSAlya danta-kASThaM vai bhakSayitvA yathAvidhi / pAcamya prathato nityaM prAtaHkhAnaM samAcaret" iti / yAsaH "uSaHkAletu saMprApne kasA cAvazyakaM vudhaH / nAyAbadISu zuddhAsu zaucaM kRtvA yathAvidhi" iti| dakSo'pi, "akhAlA nAcaret karma japa-homAdi kiJcana || / lAlA-kheda-samAkIrNaH zayanAdutthitaH pumAn // atyanta-malinaH kAyonava-cchidra-samanvitaH / savatyeva divA rAtrau // prAtaHsAmaM vizodhanam // prAtaHkhAnaM prazaMsanti dRzadRSTa-phalaM hi tat / sarvamahati zuddhAtmA prAtaHstrAyI apAdikam" iti / * vartulaH proktaH, iti zA. pustake pAThaH / + vidhIyate,-iti ma0 pustake paatthH| + prakramyate, iti mu0 pustake pAThaH / 5 nAstyetat ,-ma* pustke| // kizca yat, iti mu. pustake pAThaH / aa divArAnaM,-iti muM0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 200 [1 kA0, yA 0 kA 0 vyAma:, - "RSINAmRSitA nityaM prAtaHsnAnAnna saMzayaH / alakSmIH kAla-karNI (1) duHsvapnaM durvicintanam" | prAtaH snAnena pApAni pUyante nAtra saMzayaH " - iti / dato'pi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "ajJAnAdyadi vA mohA drAtrau duzcaritaM kRtam / prAtaH snAnena tat sarvvaM zodhayanti dvijAtayaH " - iti / snAna - prakAraH caturviMzAta mate vihitaH, - "snAnamandaivatairmantrai vAruNaizca mRdA saha / kuryyAhRtibhirvA'tha yat kiJcedamTacA'pivA / (9 ) - iti / * durvicintitam iti mu0 pustake pAThaH / + yatkiJcedamTacApi ca, - ini mu0 pustake pAThaH / (1) alamalamA agrajA / kAlakarNI catuHSaSTiyoginyantargatA'STatriMzatsaMkhyakA yoginI / (2) avdaivatamantrAH Rgvede dazamamaNDale navamanukle nava paThitAH, tatra prathame trayomantrA kAmimArute vyapasparza viniyuktayA prasiddhAH / tatra, 'yApAThA' - ityAdiH prathameomantraH, 'yAvaH zivatamorasa : ' - ityAdirditIyaH, 'tasmA ara' - ityAdistRtIyaH / etaeva vAjasaneyasaMhitAyAM ekAdazAdhyAye paThitAH / evaM sAmavedasaMhitAyAmuttarAgranthe navamaprapAThakasya dvitIyArddha tatrayAtmakameva dazamaM sUktaM paThitam / vAruNamantrAca, 'tattvAyAmi brahmaNA vandyamAnaH' - iti paJca, 'tvaM no'me varuNasya vidvAn' - iti he, 'imaM me baruNazrudhi' - iti ceyo RcaH hemAdriNA likhitAH / tatra tattvAyAmItyAdyAH paJca RcaH, Rgvede prathamamaNDale paJcadazacAtmake catuvviMpUtisUkte ekAdazAdyAH / ' tvaM no'me varuNAsya vidvAn' - iti de Rcau Rgavede caturtha maNDale viMzatiRgAtmaka prathamasakke caturthIpaJcamyo / 'imaM me varuNadhi' - iti ca Rgvede prathamamaNDale paJcaviMzatisUktasyonaviMzatitamI Rk / vyAhRtayeAbhRrAdyAH prasiddhAH / ' yatkiJcedaM' - iti ca Rgvede saptamamaNDale ekonanavatitame vakta paJcamI Rk / 1 For Private And Personal
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,mA.kA. parAzaramAdhavaH / 241 kAtyAyano'pi, "yathA'hani tathA prAtaH nityaM snAyAdanAturaH / dantAna prakSAlya nadyAdau gTahe cet tadamantravat"- iti / pramantravaditi mantra-saMdepobhipretaH, yataH saeva zrAha, "alpatvAddhoma-kAlasya vahutvAt snAna-karmaNaH / prAta: maMkSepataH snAnaM homa-lopo vigarhitaH" iti / kAla-niyamamAha jAvAliH, "matataM prAtarutthAya danta-dhAvana-pUrvakam / pAcareduSasi snAnaM tarpayeddeva-mAnuSAn" iti / caturviMzati-mate'pi, "uSasyuSasi yat snAnaM sandhyAyAmudite'pivA / prAjApatyena tattulyaM marca-pApa-praNAzanam" iti / udite ityudayAbhimukhe, ityarthaH / udayamyApyupari snAnaM cet sandhyA'pyulkRSyeta, 1)snAna-pUrvakatvAt sandhyAyAH; sandhyotkarSazca yogiyAjJavalkona : niSiddhaH, ___ "mandhyA sandhyAmupAsIta nAstage nohate ravI"-iti / yathokaM snAnaM kurvatraghamarSaNa(2) kuryaat| tadAha zaunakaH,* sAyAdatantritaH, iti ma pustake pAThaH / + prAtarna tanuyAt svAnaM,-iti anyatra pAThaH / + yAjJavalkAna,-iti ma pantake paatthH|| (1) vihitakAlAduttarakAle karaNamutkarSaH / (2) "Rtaca"-ityAdi RkvayaM aghamarSaNatayA prasiddham / tacca Rgvede dazamamaNDale cAtmakaM navatyadhikazatatamaM sUktam / etadeva sUktaM naittirIyAraNyake dazamaprapAThake prathamAnuvAke paThitama / 31 For Private And Personal
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 212 www.kobatirth.org [10, kha0kA / "khAtvA''cAntovAri-madhye ciH paThedegha-marSaNam" - iti / bharadvAjo'pi - parAzara mAdhavaH / brahmANDapurANe khAnAGga-tarpaNaM vihitam, - " nityaM naimittikaM kAmyaM trividhaM khAnamucyate / tarpaNantu bhavettasya aGgatvena prakIrttitam " - iti / mo'fo - " dvau hastau yugmataH kRtvA pUrayedudakAJjalim / gozTaGgamAtramuddhRtya jala-madhye jalaM kSipet" - iti / kASNAjini:, - "nAbhimAtre jale sthitvA cintayantrarddhamAnasa:" - iti / tarpayeditizeSaH / nRsiMhapurANe, "pitRn pitR-gaNAn + devAnaGgiH santarpayentataH / devAn devagaNApi munInmuni - gaNAnapi " | // catuvviMzatimate, - " khAnAdanantaraM tAvat tarpayet pitR devatAH / uttIrya pIr3ayedastraM sandhyA - ka tataH param ( 1 ) - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir -- " vastrodakamapekSate ye mRtAdAsakarmiNaH ? | * vyavasthitam - iti anyatra pAThaH / + RSigaNAna, iti mu0 pustake pAThaH / + pitRRn pigAMkhApi nityaM santarpayettataH -- ityarddhamadhikaM sa0 mo0 prA0 pustakeSu / 9 dAsakarmmayaH, - iti mu0 pustake pAThaH / (9) anema khAnAtayaM khAnaprayoga evAntarbhUtama, ityuktaM bhavati / For Private And Personal
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10yA0kA parAzaramAdhavaH / 243 tasmAt marca-prayatnena jalaM bhUmau nipAtayet" iti / vastra-niSpIr3ana-mantrastu, "ye ke cAsmana-kule jAtA zrapatrAgotriNAmRtAH / te grahantu * mayA dattaM vastra-niSyor3anAdakam"-ti / // // iti snAnaprakaraNam // * // svAnAnantaraM vAsa: paridadhyAt / tathA ca matsya purANe,-- "evaM snAtvA tata: pazcAdAcamya ca vidhAnataH / / utthAya vAmasI ekne zuddhe tu pagdhiAya ca " iti| karma kuryAditizeSaH / yogiyAjJavalkaraH, "snAtvaivaM vAsasI dhaute || acchinne paridhAya ca / prakSyAlyorU mRdA cAGgiH hastau prakSAlayettataH "- iti / atra vizeSamAha vyAmaH, "nottarIyamadhaH kuryAtropAdhasthamambaram / nAntavAmA vinA jAtu nivasedasanaM budhaH" iti / patra mArkaNDeyapugaNe, * Tapyantu,-iti mA0 zA0 pustakayoH pAThaH / + vAmanapurANa, iti mu* pustake pAThaH / + yathAvidhi,-iti mu0 pustake pAThaH / paridhAyavA,--iti sa0 mA0 zA. pustakeca pAThaH / // zukla,-iti mu0 pustake pAThaH / 1 // prakSAlayediti, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| maa.kaa.| "pravajyAnaca svAto gaatraannymbr-paannibhiH| na ca nidhUnayAtvezAn vAsazcaiva na pIr3ayet'-dati / atra kAraNamAha gobhilA "pivanti zirasodevAH pivanti pitarAmukhAt / madhyataH sarva-gandharvA adhastAt sarva-jantavaH / / tasmAt snAto nAvamRjyAt snAna-mAyA na paanninaa"-iti| yAso'pi, "tisraH kAvyo'rddha-kATI-ca yAvanyaGgarUhAni vai / savanti marDa-tIrthANi tasmAnna parimArjayet" iti| bAvAliH, "khAnaM kRtvA''dra-vAsAstu viSamUtraM kurute yadi / prANAyAma-vayaM kRtvA punaH svAnena ddyti"-dti| vastra viSaye vizeSamAha bhagaH, "brAhmaNasya mitaM vastraM nRpateratamalyaNam ||(1) / pItaM vaizyasya sadrasya nIlaM mlvdissyte"-dti| prajApatirapi, * bharaH, iti me* gA* pustakayAH pAThaH / nirdhanet, iti se0 sa0 zA* pustakeSu pAThaH / / devalaH,-iti mu* pustake pAThaH / basti , iti sa0 se. zA. pustakeSu paatthH| || rakamabaram, iti zA* puru ke pAThaH / (1) untvayaM utkaTam / rktvishessnnmidm| For Private And Personal
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.pA.kA. praashrmaadhvH| 245 "aumaM vAmaH prasaMzanti tarpaNe sadAntathA / kASAyaM dhAtu-raktaM vA * molvaNaM taca kahicit" iti / devalo'pi, "khayaM dhautena karttavyA kriyA dharmA vipazcitA / na tu sevaka-dhautena nAhaMtana na? kutracit" iti / bhArateneti samastaM padam / Aita-lakSaNamAha pulastyaH, "ISa dvautaM navaM zvetaM sadRzaM yanna dhAritam // / pAhataM tadvijAnIyAt marca-karmasa pAvanam" iti| baudhAyano'pi, "karttavyamuttaraM vAmaH patrakhateSu karmasu / svAdhyAya-homa-dAneSu bhakkAcamanayostathA"-dati / etat, maI-kopalakSaNAthai, ananara.yasya karmamAtra-niSedhAt / tathA ca guNokkam, "vikaccho'numarIyazca nanazAvastraevaca / zrautaM smAtta tathA karma na nagna zcintayedapi // nagromalina-vastraH sthAnamazcAI-paTaH smRtH| * kApAyadhAtuvastraM ca,-iti mu. pustake, kApAyadhAturaka vA,-iti zA. pustake pAThaH / + nAstIdaM mu0 pustke| + rajakadhautena, - iti se0 bhA* pustakayAH paatthH| 6 nAhatena ca,-iti zA0 pustake pAThaH / || dhAvitaM,-iti zA* pustake paatthH| pA sAdhyAyotsargadAneSu, ti so zA0 pustakayoH pAThaH / .. na mamazcintayediti,-iti mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 246 praashrmaadhvH| 10yA0, kaa| namastu dagdha-vastra : sthAnagnaH sthata-paTastathA"-iti / viSNapugaNe'pi, "homa-devArcanAdyAsu kriyAsu paThane tthaa| naika-vastraH pravarttata dijeAnAcamane jape" iti / gobhilo'pi, "ekavastro na bhuJjIta na kuryAddevatA'rcanam"-dati / atrAnukalpamAha yogiyAjJavalkaraH, "alAbhe dhautavastrasya zANa-kSaumAvikAni ca / kutupaM yoga-paTTaJca *(1) vivAmAstu na ve bhavet" iti / kutupaM yoga-paDheM ca, dhArayedinizeSaH / // 0 // iti va stra-dhAraNa-prakaraNam // 0 // atha, arddhapuNDa-vidhiH / brahmANDapurANe darzitaH, "parvatAgre nadI-tAre dhamma-kSetre vizeSataH / sindha-tIre ca valmo ke tulamI-mala-mRttikAm // mRda etAstu saMgrAhyA: varjayetvanyattikAm / zyAmaM zAnti-karaM pronaM raka vazya-karaM bhaveta // * kunayaM yogapAdaJca,-iti mo* * pustakayAH pAThaH / evaM paratra pNktii| + tripaNDa vidhi, ---iti zA* pumta ke pAThaH / + tulasomUtamAzrite,-iti sA0 prA0 pustakayoH pAThaH / 6 sampAdyAH, iti sa0 se. zA* pusta kegha pAThaH / (1) kutupA nepAlakambalaH / yogapaTTama 'yAgapATA'-iti prasiima / For Private And Personal
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 0, yA0 kA0 / ] www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / zrI- karaM pItamityA vaiSNavaM zvetamucyate / aGguSThaH puSTi-daH proko madhyamA''yuSkarI bhavet // anAmikAna-dA nityaM mukti-dA ca pradezinI / etairaGguli-bhedaistu kArayetra nakhaiH spRzat // vartti - dIpAkRtiM vA'pi veNu - pacAkRtiM tathA / padmasya mukulAkAraM tathaiva kumudasya ca // matsya - kUtiM vA'pi zaGkhAkAramataH param // dazAGgula- pramANantu uttamottamamucyate / navAjunaM madhyamaM syAdaSTAGgulamataH param // sapta-SaT paJcabhiH puNDraM madhyamaM trividhaM smRtam / catustriyaGguleH puNDra kaniSThaM cividhaM bhavet // lalATe kezavaM vidyAnnArAyaNamathodare / mAdhavaM hRdi vinyasya govindaM skandha-mUlake / // udare dakSiNe pArzve viSNurityabhidhIyate / tatpArzve bAhu-madhye madhu-hRdanamanusmaret // ci-vikramaM kaNTha-deze vAma-kukSau tu vAmanam / zradharaM bAhuke vAme hRSIkezantu karNake + dvAdazaitAni nAmAni vAsudeveti nUrddhani || pRSThe tu padmanAbhantu kakuddAmodaraM smaret / || * muktidAna, - iti mu0 pustake pAThaH / + ka kUpake, - iti seA0 zA 0 pustakayeAH pAThaH | 1. kaNThavaM, - iti seA0 zA 0 pustakayeAH pAThaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal 207
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 249 www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / pujA - kAle va home ca sAyaM prAtaH * samAhitaH / nAmAnyuccAryya vidhinA dhArayedUrddhapuNDrakam " - iti / satyavrato'pi - tatra zaGkha N * Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, AkA0 / "mantrAkrodhAgyennityaM UIpuNDra vinA tu tat / yatkarma kAryanitya tatsarvaM niSphalaM bhavet " - iti "UrddhapuNDra mRdA zubhraM lalATe yasya dRzyate / sa cANDAleo'pi zuddhAtmA ! pUjyaeva na saMzayaH" iti / + // // iti UIpuNDra-prakaraNam // 0 // prAtaHsnAna-pramaGgena snAnAntarAtyucyante / " snAnantu dvividhaM prokaM gaula - mukhya-prabhedataH / tayostu vAruNaM mukhyaM tatpunaH SaDvidhaM bhavet " - iti / tatra, mukhya snAnasya SaT prakAratA zrazeyapurANe darzitA, - "nityaM naimittikaM kAmyaM kriyA'GgaM malakarSaNam / kriyA - snAnaM tathA SaSThaM ghor3A snAnaM prakIrttitam " // eteSAM lakSaNamAha zaGkhaH, - "asnAtazca pumAnnAhI japAnihavanAdiSu / prAtaHsnAnaM tadarthantu nitya snAnaM prakIrttitam // sAyaM kAle, -- iti sa0 prA0 pustakayeAH pAThaH / + 'mantrokta' - ityArabhya, 'iti' ityantogranthaH nAsti mu0 pustake | 4 cANDAlApi vizuddhAtmA - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,zrA kA0] parAzaramAdhavaH / 246 cANDAla-zava-yUpAMzca (1) spRSTvA'snAtAM rajaskhalAla / snAnAIstu yadApnoti snAnaM naimittikaM hi tat // puNya-snAnAdikaM yattu daivajJa-vidhi-coditam / taddhi kAmyaM samuddiSTaM nAkAmastat? pryojyet|| janukAmaH pavitrANi(2) arciyana devatAH pin| snAna samAcared ystu|| kriyA'Gga tatprakIrtitama // malApakarSaNaM nAmA snAnamabhyaGga-pUrvakam(3) / malApakarSaNArthAya pravRttistasya kiirtitaa| saraHsu devakhAteSu tIrtheSu ca nadISu ca / kriyA-nAnaM samuddhiSTaM svAnaM tatra matA kriyA" iti| yadyapi, madhyAha-snAnamya nedAnImavasara stathApi prAtaHsnAnavattasya nityatvAt prasaGgenAbhidhIyate / tasya nityatvaJca vyAghrapAdenokrama, * cANDAlapUvapUjAdi,-iti se zA0 pustakayAH pAThaH / + puSyakhAnAdika,-iti sa0 so0 pU0 pustakeSu pAThaH / | vidhinoditaM,-iti zA. pustake pAThaH / 5 sakAmastat,-iti mu. pustake pAThaH / || samAcarennityaM,-iti zA0 pustake paatthH| kAmayAyakarSaNaM svAnaM,-iti ma0 pustake pAThaH / (1) yajJiyayUpasparzApi nighiddhH| sa ca vahiH karmaNa Urddhameva mantavyaH / gobhilena tvatra hAmAdikaM vihitama ( go 2-3503kA0 34 38 sUtram) (2) pavitrANi mntraan| (3) abhyaGgazca,-"mUrjhi dattaM yadA tailaM bhavet sarvAGgasaGgatam / khonAbhi. starpayeddAha abhyaGgaH sa udAhRtaH" ityAyurvedAta lakSaNaH / 32 For Private And Personal
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 25. praabhrmaadhvH| [1ca.,yA kaa| "prAtaH snAyI bhavennityaM madhya-vAyI bhvediti(1)"| kUrmapurANe, "tato madhyAha-samaye sAnArthaM mRdamAharet / puSpAkSatAn(2) kuza-tilAn gomayaM zuddhamevaca / nadISu devakhAteSu tar3AgeSu saraHsu ca // sAnaM samAcarennityaM garbha-prazravaNeSu ca(3) / parakIya-nipAneSu(4) na nAyAI kadAcana // paJca piNDAn samuddhRtya sAyAdA'sambhave punaH" iti / tatrAdhikAryyanadhikAriNo vyA vibhajate, "svAnaM madhyandine kuryAt sujIrNe'nne nirAmayaH / * taTAkeSu,-iti mu* pustake paatthH| titrAdhikAryAnadhikAriNI vibhajate, - ma0 pustake pAThaH / chatra nityapadaM kAkAkSigolakanyAyAta pUrveNa prAtaHsAyItyanena pareNa ca madhyasnAyItyanenAnveti / madhyasAyI mdhyaahnvaayii| tathA ca nityapadasaMbandhAnnityatvaM siddham / taduktam / "nityaM sadA yAvadAyana kadAcidatikramet / upetyAtikame doSazruteratyAgadarzanAt / phalAzrute. vAppayA ca tanityamiti kIrtitam" iti| akSatAyavAH / "akSatAmta yavAH proktAH"-iti smaraNAt / yavA nAmAsAdanaca tarpaNAmiti bodhyam / evaM tinAnAmapi / (3) gIta, "dhanuH sahasANyayau ca gatiryAsAM na vidyate / na tA nadI zabdavahA gAste parikIrtitAH"-ityuktalakSaNAH / parakIyatvaM parakhAmikatvaM tena parakhAnite nipAne utmAtyaraM na piNDoddhAraH, ityeke nibndhaarH| parakIyatvaM parakRtatvaM tenAtmAt paramapi piNDoddhAra, itypre| For Private And Personal
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,thA.kA. praashrmaadhvH| 251 na bhuktvA'laGkRtorogI* nAjJAte'mbhasi nAkulaH" iti / zrAzrama-bhedena snAna-vyavasthAmAha dakSaH, "prAtamadhyAhRyoH snAnaM vAnaprastha-gRhasthayoH / yatestrisavanaM prokI sakRtta brahmacAriNa:"--iti / anvaya-vyatirekAbhyAM snAnasya samantratAmAha vyAsaH, "mantra-pUtaM jale snAnaM prAhuH snAna-phala-pradam / na vRthA vAri-manAnAM yAdamAmiva tat-phalam" // yogiyAjJavalkyaH, "masya-kacchapAmaNDakAstoye mnaadivaanishm| vasanti caiva te snAnAnnApnuvanti phalaM kacit" iti / samantratvaM dvijAti-viSayam / yadAha viSNuH, "brahma-kSatra-vizAM caiva mantravat snAnamiyyate / tuSNImeva hi hadrasya strINAJca kuru-nandana" iti| 'snAnAtha mRdamAharedit'-dUti yadunaM, tatra vizeSamAha zAtAtapaH, "ci-dezAttu maMgrAhyA zarkarAramAdi-varjitA / ratA gaurA tathA zvetA mRttikA trividhA smRtA / / mRttikA''khUtkarAne pAd vilAca vrikssyo.| * yogI,-iti mu. pustake pAThaH / + trisavanasvAnaM,-iti mu0 pustake pAThaH / / kUrmaka,-iti mudeg pustake pAThaH / $ zucau deze tu,-iti mu0 pustake pAThaH / || jalAcca,-iti me0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 252 praashrmaadhvH| [9kha0,vA kaa| kRta-zaucA'vaziSTA ca* na grAhyAH sapta mRttikAH / mRttikAM gomayaM vA'pi na nizAyAM smaahret| na gomUtra-purISe tu grahIyAdhuddhimAnnaraH" iti / yogiyAjJavalko'pi, "gatvodakAntaM vividhat sthApayettat pRthak citau| vidhA kRtvA mRdantAntu gomayaM tadvicakSaNaH / / adhamottama-madhyAnAmaGgAnAM kSAlanantu taiH / bhAgaH pRthak pRthak kuryAt kSAlane mRdasaGkaram "-iti / zaunako'pi, "prayato mRdamAdAya duurvaa'paamaarg-gomym| ekadeze pRthak kuryAt * * * * "-iti| vaziSThaH, "dekayA ziraH kSAlyaM dvAbhyAM naabhestthopri| adhazca timRbhiH kArya SabhiH pAdau tathaiva ca / prakSAlya sarva-kAyannu dirAcamya yathAvidhi" iti / kAya-prakSAlanAnantarabhAvi-karttavyamAha zaunakaH,-"gAyacyA AdityodevatA khyAtA'to devANa-iti mRdamabhimantrayet,-tato * kRtazocAvazeSAJca,-iti mo0 zA0 pustakayoH pAThaH / kuryAtAlanemmadasavAraH,--iti mu0 pustake pAThaH / + adhazcatabhiH kArya,-iti mu0 pustake paatthH| kRtyamAi,-iti mu. pustake paatthH| || gAyanyA AdityA avahikhyAtA tatodevA-iti so0 zA. pastakayoH paatthH| For Private And Personal
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150yA0kA0] praashrmaadhvH| # 2 yata indra svastidA vizaspativirakSovimRdha ingaM sumejaritariti mRdaM saMgTahya pratimantraM pratidizaM kSipet pUrvAdi-krameNa(1) tataH sammAjanaM kuryAt mRdA pUrvantu mantravat" / 'azvakrAnte' ityAdayo mRgrahaNa-mantrA yajurveda-prasiddhAH(2) / "punazca gomayenaivamagramagramIriti bruvan(3) / anamagraM carantInAmauSadhInAM vnevne|| tAsAmmaSabha-patnInAM surabhINaM zarIrataH / utpannaM loka-saukhyA) pavitraM* kAya-zodhanam // tvaM me rogAMzca zokAMzca pApaJca hara gomaya" iti / * pAvanaM,- iti sa0 se0 prA0 pustakeghu pAThaH / yatAdevA iti mantraH Rgvede (1 / 22 / 16 / ) evaM sAmavede uttarArcike (12 / 5 / 6 / ) yata indra iti Rgvede (69 / 13 / ) sAmavede chandasyAcike (3 / 3 / 4 / 2 / ) uttarArcike (5 / 2 / 15 / 1 / ) taittirIyAraNyake (10 / 1 / ) khastidA vizaspatiH iti Rgvede (10 / 152 / 2 / ) taittirIyAraNyake (10 / 551) atharvavede (8 / 5 / 22) paraM tatra vizAmpatiriti pAThaH / virakSo vimdha iti sAmavede uttarArcike (6 / 3 / 7 / 1) ingaM mume jaritaH, - ityAdikAmantronAsmAbhirupalabdhaH / idaM sumenaraH,ityAdikAmantraH atharvavede (14 / 2 / ) dRzyate / anumIyate cAtrA darzapustakeSu lekhakapramAdAt pATho'nyathA jaatH|| (2) taittirIyAraNyake dazamaprapAThakasya prathamAnuvAke / (3) atra, "punazca gomayenaivamagramamiti bruvan"-ityeva pAThI mama pratibhAti / sarava agramagramiti mantraH pazcAt ptthitH| yathoktapAThe tvanuyupa chandasebhiGgApattiH / paramasmadavalokiteSu sarveSu pustake tathaiva dRyatvAt tathaiva rakSitaH / For Private And Personal
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 254 praashrmaadhvH| 150,thAkAra / "kANDAt kANDAditi dAbhyAM (1) aGgamaGgamupaspRzet" iti / dUrvAdayena, iti shessH| ___ "apApamapakilviSamapakRtya mapArapa' apAmArga, tvamasmAkaM duSTaM bhayaM nuda svAityapAmArgeNAGgamaGgamupaspRzet / atha hiraNya graGgamApo devIrapastavantarityapa upasthApa, sumitriyAna ityapaH spRSTA durmitriyAna iti vahiH kSipet / tataH, indraH zuddha ityUcA cApaH pravizya / manasA jpetr)| __ "tatra gAyeta sAmAni api vA vyAhatIrjapet / zivena me(2) japitvedamApa ityapa prAptavet" iti / vaziSThaH, * mapAtavaH, iti mu* pustake pAThaH / indraH zuddha ityUcazvApa pravizya, iti mu* pustake pAThaH / kANDAt kANDAditi hau mantrI taittirIyAraNyake dazamaprapAThake pradhamAnuvAke ptthitau| tatra kANDAt kANDAditi prathamomaNyaH / yAzatena pratanoSoti dvitIyomantraH / / hiraNyaTAmiti taittirIyAraNyake (101 / ) yApAdevIrapastavantaH,ityAdiko mantro nAmAbhirapalabdhaH / Rgvede (1 / 23 / 18) atharvavede ca (1 / 4 / 3 / ) apAdevIrUpaiye, ityAdiko mantrodRzyate / evaM Rgvede (1 / / / ) bApAnadevIrupayanti, ityAdimantrodRzyate / patrApyAdarzapustakeSu lekhakaprasAdaH smbhaavyte| samitriyAna iti durmitriyAna iti caitau mantrI taittirIyAraNyakasya dazamaprayAThakasya prathamAnuvAke ptthitau| indraH zuddha iti manlopi nopalabdhaH / paranta sAmavede uttarAdhike (shraahaar|) indra zuddhona, ityAdiko manlo dRzyate / sambhAvayAmA patrApi lekhakapramAda rava prabhavati / (3) zivena me, iti taittirIyAraNyaka (10171) For Private And Personal
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1ca. yA kA. praashrmaadhvH| 25 "ye te zatamiti dAbhyAM tIrthAnyAvAhayedudhaH : kurukSetraM gayAM gaGgAM prabhASa naimiSaM japet" iti / "prapadye varaNaM devamambhasA patimIzvaram / yAcitaM dehi me nIrtha srv-paapaapnuttye|| tIrthamAvAhayiSyAmi mAghaugha-nisadanam / mAnnidhyamasmiMzcittoye kriyatA mdnugrhaat|| sTrAna prapadye varadAna mAnamuSadastathA / apaH puNyAH pavitrAzca / prapadye varaNaM tathA / zamayastvAzu me pApaM rakSantu ca sadaiva mAm" iti / vaziSThaH, "ApohichedamApaca drupadAdiva itypi| tathA hiraNyavarNAbhiH pAvamAmIbhirantataH(1) / / tato'rkamIkSya codAraM nimajyAntarjale vudhaH / * tathA,-iti mu* pustake pAThaH / + sadhaughanisUdanam,-ityAdi, 'thapaH puNyAH pavitrAca' ityantaM mAsti sa* se zA0 pustakeSu / (1) dhApahiSThA,-iti Rgvede (10 / 6 / 13) vAjasaneyisaMhitAyAM (19 / 5 / 11) sAmavede uttarAcike (haa2|10|1|) atharvavede (1 / 5 / 1 / ) idamApa iti Rgvede (1 / 2 / 22 / ) evaM ( 16) padAdiva iti atharvavede (6 / 115 / 3 / ) hiraNyavarNa iti taittirIyasaMhitAyAM (5 / 6 / 14) atharvavede (1 / 33 / 9 / ) pAvamAnyomanlAH sAmavede chandasyArdhike pAvamAnakArade bahavaH paThitAH / anyacApi bahuca / For Private And Personal
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 256 praashrmaadhvH| [10, kaa| prANAyAmAMzca kurcIta gAyatrIcArgha-marSaNam" iti / viSNurapi,-"tato'bhu nimagna striragha-marSaNaM japet, tadviSNoH paramaM padamiti vA, drupadA mAvitroM vA, yuMjate mana hatyanuvAkaM vA, puruSa sUtraM vA(2), sAta-vAI-vAsA devarSi-piTa-tarpaNamambhastha eva kuryAt'-dati / medhAtithirapi, "tato'mbhami nimanastu triH paThedagha-marSaNam / pradadyAna murddhani tathA mahAvyAhRtibhirjalam" iti / vasiSThaH, "snAtvA saMgTahya vAmo nyadurU maMzodhaye nmadA / apavitrIkRtau tau tu* kaupInAsAva-vAriNA // yo'nena vidhinA snAti yatra tatrAmbhami / iijaH / ma tIrtha-phalamApnoti tIrtha tu dviguNaM phalam !" iti| tatrAna kalpamAha yogiyAjJavalkyaH, * vyapavitrIkRte te tu,-iti sa0 se. zA. pustakeSu pAThaH / + kutrAmma si, iti mu0 pustake pAThaH / + bhavet,- iti mudeg pustake pAThaH / (1) tadiyaNoriti Rgveda (1 / 22 / 20 / ) sAmavede uttarArcike (8 / 2 / 5 / 4 / ) atharvaveda (7126 / 71) yaJjate manaH ityanavAkazca taittirIyAraNya kamya caturthaprapAThakasya ditiiyH| evaM vAjasanevisaMhitAyAM paJcamamya paJcamaH / tathA taittirIyasaMhitAyAH prathama-ditIya-trayodazaH / puruSasUktaJca Rgvede dAma-navatitamamya prathamaM sUktam / vAjasaneyisahitAyAM ekatriMzataH prthmo'nuvaakH| tettirIyAraNya kAmya TatIvasya hAdazo 'nuvaakH| evaM atharvavedamya unaviMzati-yayaH / For Private And Personal
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, kha0 kA 0 1] www.kobatirth.org tatra manuH, parAzara mAdhavaH / " yaeSa vistRtaH * proktaH snAnasya vidhiruttamaH / zramAmarthyAnna kuryyAccet tatrAyaM vidhirucyate / khAnamantarjale caiva mArcchanAcamane tathA || jalAbhimantraNaJcaiva tIrthasya parikalpanam / zraghamarSaNa- sukrena cirAvRtena nityazaH // snAnAcaraNamityetadupadiSTaM mahAtmabhiH" - iti / // // iti mAdhyAhika - jJAnam // // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zratha naimittika snAnam / "divAkIrttimudakyAJca patitaM sUtikAM tathA / zavaM tat spRSTinazcaiva spRSTrA khAnena zudyati // divAkIrttizcANDAlaH / zraGgirAH, - 257 "zava-spRzamathodayAM srutikAM patitaM tathA / spRSTvA snAnena zuddhaH syAt sacailena na saMzayaH" - iti / gautamo'pi - " patita - cANDAla - srutikA dakyA-zavaspRk-tatspRSTi-sparzane / sacaila udakopasparzanAt zayet" - iti / patitAdi For Private And Personal * vistaraH - iti mu0 pustake pAThaH / + divAkIrtya, iti seo0 pustake, divAkRtya, - iti zA. pustake pAThaH / evaM paratra | + zavatatspRSyapasparzane, - iti prA0 sa0 pustakayoH pAThaH / 33
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUra praashrmaadhv:| paa.kaa.| spaSTinaM samArabhya hRtIyasya sacelaM svAnaM, caturthasya tu udakopasparzanAcchuddhiH / tathA ca marIciH, "upaspRzecaturthastu tadUI prokSaNaM smRtam" iti / yattu sambarjena iyoreva snAnamuktam,__ "tat-spRSTinaM spazeyastu snAnaM tasya vidhIyate / arddhamAcamanaM prokaM dravyANaM prokSaNaM tathA" iti| tadabuddhi-pUrva-sparzana-viSayam / tathA ca saMgrahakAraH, "avuddhi-pUrvaka-sparza dvayoH svAnaM vidhIyate / cayANAM buddhi-pUrvaM tu tat spRSTi-nyAya-kalpanA" iti| kUrmapurANam, "cANDAla-mRtika-zavaH saMspRSTaM saMspRzed yadi / pramAdAttata zrAcamya japaM kuryAt samAhitaH / / tat-spRSTi-spRSTinaM spRSThA buddhipUI / dvijottamaH / pAcameta vizuddhyartha / prAha devaH pitAmahaH" / yAjJavalkyo'pi, "udakyA sUtibhiH snAyAta saMspRzaH tairupspRshet|| aliGgAni(1) japeccaiva gAyatrI manamA skRt"-daat| etaddaNDAdyantarita-sparza-viSayama, anyathA iyoH snAnamityanena * yathA,-iti mu0 pustake pAThaH / + saMspaTAtu,-iti zA* pustake paatthH| yAcametadizuddhyartha,-iti zA. pasta ke pAThaH / 5 udakyA'zucibhiH, --- iti mu* pustake pAThaH / (1) vyaliGgAni 'yApohiSThA' ityAdIni / For Private And Personal
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,yA kA.] praashrmaadhvH| 254 virodhaH pramajyeta / vastrAntarita-sparzane tu daNDAntarita-nyAya-prAptA vAha* pracetAH, "vastrAntarita-saMsparzaH sAkSAt spii'bhidhiiyte| sAkSAt sparza tu yat prokaM tadastrAntarite'pi ca" iti / catuviMzatimate svAnasya nimittAntaramukrama, "bauddhAn pAzupatAn jainAn lokAyatika-kApilAn / vikarmasthAn dijAna spRSTvA sacelojalamAvizet // kApAlikAMstu aspRzya prANAyAmo'dhiko mataH" iti / cANDAlAdi-sparza-nimitta-nAne / vizeSamAi viSNuH, "svAnAhI yonimittena kRtvA toyAvagAhanam / Acamya prayataH pazcAt snAna vidhivadAcaret" iti| yogiyAjJavalkaro'pi, "vaSNImevAvagAheta yadA sthAdacinnaraH / Acamya prayataH pazcAt svAnaM vidhivadAcaret" iti / gAyo'pi, "kunaimittikaM snAnaM zItAdbhiH kAmyamevaca / nityaM yAdRcchikaM caiva yathAruci samAcaret" iti / ||0||iti naimittik-svaan-prkrnnm||0|| * yatra vastrAntaritasparzanaM tatra na daNDAntaritanyAyaH / tathA ca,-iti mu pustake paatthH| iinamittamatastrAne-iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [10,yaa.,kaa| atha kaamy-naanm| tatra pulastyaH, "pathye ca janma-nakSatre vyAtIpAte ca vaidhatau / amAvAsyAM(') nadI-nAnaM punAtyAsaptamaM kulam / / caitra-kRSNa-caturdazyAM yaH snaayaacchiv-snnidhau| na pretatvamavApnoti gaGgAyAJca vizeSataH // zivaliGga-samIpetu thattoyaM purataH sthitam / ziva-gaGgati vijJeyaM tatra snAtvA divaM vrajet"-dati / yamo'pi, "kArtikyAM puskare snAtaH sarba-pApaiH pramucyate / mAdhyAM snAtaH prayAge tu mucyate sarva-kilviSaiH // jeSThe mAmi site pakSe dazamyA ista-maMyute / dazajanmAghahA gaGgA tena pApa-harA smatA"-iti / viSNuH, "sUryagrahaNa-tulyA tu zuklA mAghasya saptamau / aruNodaya-velAyAM tasyAM snAnaM mhaaphlm|| punarvasu budhopetA caitre mAsi sitA'ramau / srotaHsu vidhivat snAtvA vAjapeya-phalaM labhet" iti / * na sa pretatvamApnoti,-iti mu. pustake pAThaH / zivatIrthamitikhyAtaM,-iti mu0 pustake pAThaH / * hAdazyAM,-iti mu0 pustake paatthH| (1) amAvAsIzabdasya rUpamidam / For Private And Personal
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kaa| praashrmaadhvH| zrAdi purANe, "kArtikaM sakalaM mAsaM nityasnAyau jitendriyaH / japan iviSya-bhuk klAntaH / sarva-pApaiH pramucyate // tulA-makara-meSeSu prAtaH snAyI sadA bhavet / ivivyaM brahmacaryaJca mahApAtaka-nAzanam" iti / matsyapurANe, "prASAr3hAdi caturmAsa prAtaHsnAyau bhavennaraH / viprebhyo bhojanaM dattvA kArnikyAM go-prado bhavet // sa vaiSNava-padaM yAti viSNu-vratamidaM smRtam" iti / mArkaNDeyo'pi, "sarva-kAlaM tilaiH snAnaM puNyaM vyAmo'vavonmuniH / tuSyatyAmalakairviSNu rekAdazyAM vizeSataH // zrIkAmaH sarvadA svAnaM kubautAmalakainaraH / maptamauM navamauJcaiva parva-kAlaJca |(1) varjayet" iti // viSNuH, * yAditya,-iti mu* pustake pAThaH / sniAtaH,-iti sa. mo. zA0 pustakeghu paatthH| 1 saprado,-iti mu0 pustake paatthH| $ mArkaNDeyapurANe,-iti mu0 pustake pAThaH / || paJcaparvasu,-iti mu* pumta ke pAThaH / (1) pANi ca,-"caturdazyayamI caiva amAvasyA thapUrNimA / pANyetAni rAjendra ra visaMkrAntirevaca"-ityuktalakSaNAni / For Private And Personal
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 212 praashrmaadhvH| [10,0,kaa| "kAlAca taruNA vRddhA nara-nArI napuMsakAH / khAtvA mAghe bhe taurthe prApnuvantaumitaM phalam // mAghe mAsyuSasi snAtvA viSNu-lokaM sa gacchati"--iti // // 0 // iti kAmya-snAnam // // atha mlaapkrssnn-khaanm| tatra vAmanapurANama, "nAbhyaGgamarke na ca bhUmiputre tauraM ca zukre ca kuje ca mAMsam / budhe ca yoSitparivarjanauyA zeSeSu markeSu sadaiva kuryAt"-dati / jyotiHzAstre, "mantApaH kAnti* ralyAyudhanaM nirdhanatA tathA / anArogyaM sarva kAmAH abhyaGgAgAskarAdiSu"-iti / manurapi, "pakSAdau ca ravI SaSTyAM rikAyAJca tathA tiyau / telenAbhyajyamAnastu dhanAyubhyA vihIyate"-iti go'pi, "paJcadazyAM caturdazyAmaSTamyAM ravi-saMkrame / dvAdazyAM saptamau-SaTyoH taila-spa vivarjayet" iti / * santApazAnti, iti mu* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10yaa0,kaa0| praashrmaadhvH| 263 baudhAyano'pi, * "aSTamyAca caturdazyAM navamyAca vizeSataH / ziro'bhyaGga varjayettu parva-sandhau tathaivaca" iti / ga!'pi, "naca kuryAt tRtIyAyAM cayodazyAntithI tathA / zAzvatauM itimanvicchan dazamyAmapi paNDitaH" iti / evaM mAkhapi tithiSvabhyaGgasya niSedhe prApte taila-vizeSeNAbhyamujAnAti pracetAH, "mArSapaM gandha-tailaJca yattailaM puSya-vAmitam / ___ anya-draya-yutaM tailaM na duzthati kadAcana"-iti / yamo'pi, "ghRtaJca mArSapaM tailaM yattailaM puSpa-vAmitaM / na doSaH pakva-taileSu snAnAbhyaGgeSu nityazaH" iti / // 0 // ityabhyaGga-snAnam // 0 // kriyA'Gga-snAnanta nitya-sAnavadanuSTheyam / "prAtaH zakla-tilaiH snAtvA madhyAce pUjayet sudhauH" / ityAdikaM kriyA'Gga-snAnaM drssttvym| tasya kriyA'GgatvaM purANe spaSTIkRtam, "dharma-kriyAM kartumanAH pUrva snAnaM samAcaret / kriyA'haM tatmamuddiSTaM snAnaM vedamA IijaiH" iti / * yamopi,-iti mu. pumta ke paatthH| / devamaye, -- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 264 parAzaramAdhavaH / [ 10,yaa0,kaa| atha kriyaa-snaanm| tatra zaGkhaH, "kriyA-svAnaM pravakSyAmi yathAvadvidhi-pUrvakam / mRdbhiradbhizca karttavyaM zaucamAdau yathAvidhi // jale nimamastUnmajya* copaspRzya yathAvidhi / tIrthasthAvAhanaM kuryAt tatpravakSyAmyataH param / prapadye varuNaM devamambhamA patimIzvaram // yAcitaM dehi me tItheM marca-pApApanuttaye / tIrthamAvAhayiSyAmi mAgha-vinimudanam // sAnidhyamasmiMzcittoye kriyatA madanugrahAt" iti / SaTskhapi khAne Su mukhyAnukalpAbhyAM jala-vizeSo viSNupurANe nirUpitaH, "nadI-nada-tar3AgeSu devakhAta-vileSu ca / nitya-kriyA'rtha khAyauta giri-prasravaNeSu ca // kUpe voddhata-toyena svAnaM kubauta vA bhuvi" iti / mArkaNDeyo'pi, "purANAnAM narendrANAmRSINaca mahAtmanAm / khAnaM kUpa-tar3AgeSu devatAnAM samAcaret / bhUmiSThamuddhRtAtpuNyaM tataH prasravaNodakam // * nimamasnirmajya, iti mu0 pustake paatthH| + copavizya,-iti sa. mo. zA. pustakeSu pAThaH / + patimUrjitama,-iti prA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,AkA praashrmaadhvH| 265 tato'pi mArasaM paNyaM tasmAnnAdeyamucyate / tIrtha-toyaM tataH puNya tatogAGgantu sarvataH" iti / marIciH, "bhRmiSThamudbhutaM vA'pi gautamuSNamathApi vaa| gAGga payaH punAtyAza pApamAmaraNAntikam" iti / niSiddha-jalamAha vyAsaH, "anutsRSTeSu na snAyAttathaivAsaMstuteSu ca / zrAtmauyemvapi na svAyAttathaivAlpajalevapi"-duti / vyAsA'pi, "nadyAM yacca paribhraSTaM nadyAyaca / viniHsRtam / gataM pratyAgataM yacca tattoyaM parivarjayet" iti // zAtAtapA'pi, "anyairapi kRte kUpe sarovApyAdike tathA / tatra snAtvA ca pItvA ca prAyazcittaM samAcaret" iti // pratiprasavamAha manuH, "alAbhe deva-khAtAnAM sarasAM saritAM tathA / uddhRtya caturaH piNDAn pArakye snAnamAcaret'-dati // uSNodakaM niSedhayati zaGkhaH, * tathaivAsaMskRteSu ca,-iti sa0 prA0 pastakayAH paatthH| + puNDarIko'pi,-iti mu* pustake paatthH| + nadyAM yacca,-iti mu* pustake pAThaH / 6 uSNodakasAnaM,--iti ma0 pusta ke pAThaH / 34. For Private And Personal
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 266 www.kobatirth.org yAjJavalkyaH, - parAzara mAdhavaH / "khAtasya vahi- taptena tathaiva para- vAriNA / zarIra zuddhivizeyA na tu khAna - phalaM labhet " - iti // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "TathA tUSNodaka snAnaM vRthA japyamavaidikam / vRthA vociye dAnaM vRthA bhukramasAcikam" - iti / yattUSNodakastAna' vidhAnam, - "Apa eva sadA pUtA stAsAM vahnirvizodhakaH / tataH sarvveSu kAleSu uSNAmbhaH pAvanaM smRtam - iti / SaTtriMzanmate'pi + -- [10, 0 kA 0 / "ApaH svabhAvatAmedhyAH kiM punarvahi saMyutAH / tena santaH prazaMsanti lAnamuSNena vAriNA " - iti / tadAtura - khAna- viSayama ! / tathAca yamaH, "Aditya - kiraNe: pUtaM punaH pUtaJca vhinaa| zrAmnAtamAtura lAne prazastaM syAt zTatodakam ? " - iti / yadA tu nadyAdyasambhavastadA zranAturasyApyuSNodaka - snAnamaniSiddha mityAha yamaH, - " nityaM naimittikacaiva kriyAMgaM || mala-karSaNam / tIrthAbhAve tu karttavyamuSNodaka - parodakaiH " - iti / # snAna, - iti nAsti zA 0 se 0 pustakayoH / -- + ghar3aviMzanmate'pi - iti zA0 pustake pAThaH / + tadAturaviSayam, - iti sa0 zA 0 pustakayoH pAThaH / $ na zubhodakam - iti zA 0 pustake pAThaH / // kriyAyAM - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA praashrmaadhvH| yadapi uddhamanunAkam, "mRte janmani saMkrAntI zrAddhe janmadine tathA / aspRzya-sparzane caiva na sAyAduSNa-vAriNA // saMkrAntyAM bhAnu-vAre ca saptasyAM raahu-drshne| Arogya-putra-mitrArthI na khAyAduSNa-vAriNA // paurNamAsyAM tathA dayaH khaayaadussnn-vaarinn| sa gohatyA-kRtaM pApaM prApnotIha na saMzayaH" iti| tabokeSu maraNAdiSu nASNodakaiH svAyAta, api tu parakIyaisaddhRtodakai vaityutamiti na virodhaH / uSNodaka-strAne vizeSamAha vyAmaH, "bhItAkhana niSiyoSNA mantra-saMbhAra-bhRtAH / gehe'pi masyate svAnaM nadI-phala-samaM viduH" iti / gauNantu khAnamuttaraca khayameva vakSyati // // 0 // iti kriyA-svAnam // 0 // atha sndhyaavidhiH| tatra sandhyA-kharUpaM dakSo darzayati, "ahorAtrasya yaH mandhiH sUrya-nakSatra-varjitaH / mA tu sandhyA samAkhyAtA munibhistattva-darzibhiH" iti / * janmatithau,-iti mu0 pustake paatthH| + tAdakaiti na virodha ityuktam, iti mu. pustake pAThaH / taDInamaphalaM vahi-iti zA* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 260 praashrmaadhvH| 1.yA kaa| yadyagi kAla-vAcakatvenAtra sandhyA-zabdaH pratIyate, tathApi tasmin kAle upAsyA devatA sandhyA-zabdenopalakSyate / tathA devatayA upalakSaNamupalakSya mUla-vacane karma-paratvena sandhyA-zabdaH prayuktaH / athavA,-sandhau bhavA kriyA sandhyA / ataeva vyAsaH, "upAste sandhi-velAyAM nizAyA divasya ca / tAmeva sandhyAM tasmAt pravadanti manISiNaH" iti| tAM kriyAM vidadhAti yogiyAjJavalkyaH, "mandhI sandhyAmupAsIta nAstage nAite ravau" iti / mA ca sandhyA trividhA / tadukramatriNA, __"sandhayA-trayanta karttavyaM dijenAtmavidA sdaa"-iti| tatra, kAla-bhedena devatAyA nAmAdi-bhedamAha ! vyAsaH, "gAyatrI nAma pUrvA sAvitrI madhyame dine / sarakhatI ca mAyAle maiva sandhayA vidhAH smRtA / / pratigrahAdatradoSAt pAtakAdupapAtakAt / gAyatrI procyate tasmAdAyantaM trAyate yataH // savita-dyotanAt maiva || sAvitrI parikIrtitA / jagataH prasAvitrI vA vAyUpatvAt sarakhatI" iti / varNa-bhedaH smRtyantare'bhiSitaH, * tathA ca devatAyA upalakSaNamupalakSya, iti zA0 sa0 pustakayoH paatthH| tasmAttat,-iti zA0 pustake pAThaH / nAmabhedamAha,-iti ma0 pustake paatthH| 5 vighu,-iti zA0 sepustakayoH pAThaH / || caiva-iti ma0 pastake paatthH| For Private And Personal
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a.,yaa0,kaa|] parAzaramAdhavaH / 266 "gAyatrI tu bhavedrakA sAvitrI lvrmikaa| sarasvatI tathA kRSNA upAsyA varma-bhedataH // gAyatrI brahmarUpA tu sAvitrI rudrarUpiNI / sarakhatI viSNurUpA upAsthA rUpa-bhedataH""-iti / upAsanamabhidhyAnam / ataeva taittirIya brAhmaNam,-"udyantamasta yantamAdityamabhidhyAyan kurvan brAhmaNo vidvAn sakalaM bhadramanute 'sAvAdityo brahmeti brahmava san brahmApyeti yaevaM veda" iti / zrayamarthaH, vakSyamANa-prakAreNa prANAyAmAdikaM karma kurvan yathoktanAma-rUpopetI sandhyA-zabda-vAcyamAdityaM brahmeti dhyAyanaihikamAmubhikaJca sakalaM bhadramanute / yaevamukta-dhyAnena zuddhAntaHkaraNo brahma sAkSAt kurute, sa pUrvamapi brahmaiva mantrajJAnAjjIvatvaM prApnoti yathokta-jJAnena tadajJAnApagame brahmaiva prApnoti, iti / vyAso'pi etadevAbhipretyAha, "na bhinnAM pratipadyeta gAyatroM brahmaNA saha / so'hamasmItyupAsIta vidhinA yena kena cit" iti / tatra, prAtaHsandhyAyAH kAla-parimANamAha dakSaH, "rAyanta-yAma-nAr3I dve sandhyAdiH kAla ucyte| darzanAdravi-rekhAyA stadanto munibhiH smRtaH" iti / * 'gAyatrIbrahmarUpAtu,'-ityAdiH 'rUpabhedataH' ityantogranthaH mudritAtiriktapustakeSu nAsti / + yathoktanAmAbhidhyeya rUpopahitaM, ---iti ma0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 27. praabhrmaadhvH| ghaa0,kaa.|| zrA-saGgavaM prAtaH sandhyAyA gauNaH kAlaH, zrA-pradoSAvasAnaM ca sAyaMsandhyAyAstadAha vRhanmanuH,___ "na prAtarna pradoSazca sandhyA-kAlo'tipatyate / mukhya-kalpo'nukalpazca sarvasmin karmaNi smRtaH" iti / kUrmapurANe sandhyopAsti-prakAro darzitaH, "prAkUleSu tanaH sthitvA darbheSu ca samAhitaH / prANAyAma-trayaM kRtvA dhyaayet| sandhyAmiti zrutiH" iti| yAjJavalkyo'pi,- "prANAnAyamya saMprekSya yucenAbdaivatena tu" iti / brahaspatiH, "baddhA''sanaM niyamyAsun smRtvA''cAryAdikaM tathA / manimIlita-dRmaunI prANAyAma samabhyaset" iti / praNAyAma-lakSaNaM manurAha, "mavyApati sapraNavAM gAyatrIM ziramA saha / triH paThedAyata-prANaH prANAyAmaH sa ucyate"-iti / yAjJavalkyaH, "gAyatroM zirasA mArdU japeDyAhRti-pUrvikAm / daza-praNava-saMyukAM virayaM prANa-saMyamaH" iti / yogiyAjJavalkayo'pi,* prAgagreSu tataH sthitvA darbheSu susamAhitaH, iti mu* pustake paatthH| dhyAyan,-itihA. pasta ke paatthH| pratipraNavasaMyuktAM,-iti mu0 pustake pAThaH / / 6 yAjJavalkyo'pi,-iti sa. mo. zA. pustakeSu pAThaH / For Private And Personal
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1SA,dhA kA. praashrmaadhvH| 271 "bhUrbhuvaH khamaharjanaH tapaH satyaM tathaivaca / pratyoGkAra-samAyukta stathA tatsavituH parama / OM ApojyotirityetacchiraH pazcAt prayojayet // trirAvarttana-yogAttu prANAyAmaH prakIrtitaH" iti // saca prANAyAmaH pUraka-kumbhaka-recaka-bhedena vividhojJeyaH / tathA ca yogiyAjJavalkyaH, "pUrakaH kumbhako recyA prANAyAmastrilakSaNaH / nAsikAuziSTa ucchAmAbhAtaH pUraka ucyate / kumbhako nizcalaH zvAsorecyamAnastu recakaH" iti / mArjanamAha vyAsaH / "ApohiSThetyucaiH kuryAnmArjanantu kuzodakaiH / praNavena tu saMyukaM kSipedAri padepade|| // vapuSyahI vipedUImadho yasya kSayAya ca / rajastamomohamayAn jAgrat-vana-suSupti-jAn / vAG-manaH-kAya-jAn doSAn navaitAna navabhirdahet" iti / zAtAtapaH, "sugante mArjanaM kuryAt pAdAnne vA samAhitaH / * samAyukta, iti zA0 pustake pAThaH / + sazabditaH,-iti mu0 pustake pAThaH / 1 recakaH, iti zA0 pustake pAThaH / ApohichetyacA,-iti mu* pustake pAThaH / // padeSu ca,-iti zA0 pustake pAThaH / pA RgantavAthapAdAnte mArjanaM susamAhitaH, iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 272 praashrmaadhvH| [ 10,yA kA / arddhacInte'thavA ku-cchiSTAnAM matamIdRzam" iti / hArIto'pi,-"mArjanArcana-valikarma-bhejanAni daiva-tIrthana kuryaat"| taca mArjanaM na dhArA-cyutau kAryyam / tathA brahmA, - "dhArAcyutena toyena sandhyopAsti vigahitA / pitaro na prazaMsanti na prazaMsanti devatAH" iti // kathaM tarhi mArjanamiti, tatrAha sa eva, "nadyA tIrthe taTe vA'pi bhAjane mRNmaye'pivA / zrAdumbare'tha sauvarNe rAjate dAru-sambhave / kRtvA tu vAma-haste vA sandhyopAstiM samAcaret" iti / kRtvA udakamiti zeSaH / mRNmayAdi pAtra-sadbhAve tu vAmahastasya pratiSedhaH / "vAmahaste jalaM kRtvA ye tu sndhyaamupaaste| mA sandhyA vRSalI jeyA asurAsteSu trpitaaH"| iti smaraNAt / mRNmayAdyabhAve tu, 'kRtvA tu vAmahaste vA'ityanenaiva vidhAnAt / evamuktavidhinA mAjayitvA sUryazcetyapaH pivet| tadAha baudhAyanaH,-"athAtaH sandhayApAsana-vidhiM vyAkhyAsyAmaH, tIrthaM gatvA prayato'bhiSiktaH pracAlita-pANi-pAdo vidhinA''camyAmizca mA manyuzceti mAyamapaH pIlA maryazca mAmanyazceti * tathAca,-iti sa0 zA0 pustakayoH pAThaH / sandhyAM,-iti mu0 pustake pAThaH / + vAmahastaH pratiSiddhaH, iti mu0 pustake pAThaH / amarAstestu, iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11. zrA0,kA. praashrmaadhvH| 273 prAtaH mAvitreNa vasumatyA*(1) avaliGgAbhirgaruNIbhiH hiraNyavarmAbhiH pAvamAnIbhiyAtibhiranyaizca pavitrairAtmAnaM prokSya prayato bhavati" -iti / bhAradvAja: - "mAyamagnizca metyuktvA prAtaH sUryotyapaH pivet / pApaH punantu madhyAle tatazcAcamanazcaret" iti / kAtyAyano'pi, "zirasA mArjanaM kuryAt kuzaiH seodaka-vindubhiH / praNavo bhUrbhuvaH svazca gAyatrI ca htiiyikaa| ava-daivatyaM vyUcaM caiva caturthamiti mAjanam" iti / mAjanAnantaraM prajApatiH, "jala-pUrNa tathA istaM nAmikA'gre samarpayet / pataJceti paThitvA tu tajjalantu vitau kSipet" iti| tataH sUryAyAyaM dadyAt / tathAca vyAsaH, * sarabhimatyA,-iti mu* pustake pAThaH / bhiradvAjaH, iti sa. zA. pustakayoH pAThaH / jayavardevatamracaM caMva,-iti mu. pustake paatthH| (1) vasuzabdopetA mantrA Rgvede paThitAH / yacA (1 / 6, 11581 // , 5 / 24 / 2 // , 1882 // , 1074 / 1 / 10 / 122 / 1 // ) sAmavede uttarAcike pyekA paThitA (1 / 1 / 22 / 2) / evamAthadaNe (106 // 12 // 2 // 41 // 16 ) taittirIyasaMhitAyAM (2 / 3.3 / 3 // 1 / 6 / 3 // ) kAThake (381136 // ) vAjasaneyisaMhitAyAM (1 / 2 / 2-3 // , 2 / 16 / 1 // , 6 / 3 / / 9 // 11 // 5810, 1160 / 10, 11465 / 1 // 14 // 25 // 9 // , 115 // 1 // 23 21 // , 24 / 27 / 1 // ) 35 For Private And Personal
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2 parAzaramAdhavaH / [1cA,mA.kA. "karanyAM toyamAdAya gAyavyA cAbhimantritam / zrAdityAbhimukhastiSThan trirUrddhamatha cokSipet" iti / hArIto'pi,-"mAvityAbhimantritam udakaM puSpa-mizramAlinA kSipet" iti / arya-dAne mantrAntaramukaM viSNunA, "karAbhyAmaJjaliM kRtvA jala-pUrNa samAhitaH / udutyamiti mantreNa tattoyaM prakSipeDDavi." iti / tataH pradakSiNAM kRtvA udakaM spRzet / tadukaM varAha purANe, "mAyaM mantravadAcamya prokSya sUryyasya caaclim| datvA pradakSiNaM kRtvA jalaM spRSTvA vizayati" iti / zrutirapi,-"yat pradakSiNaM prakramanti tena pAmAnamavadhunvanti ||"-dti| kUrmapurANam, "athopatiSThedAdityamudayantaM samAhitaH / mantraistu vividhaiH maurIH agyajuH-mAma-sambhavaiH" iti| upasthAnantu kha-zAkhoka-mantraH kAryam / __ "upasthAnaM svakarmantrairAdityasya tu kArayet" / iti vaziSTha smaraNAt / kUrmapurANe upasthAnantu sarityAdinA / * tattoyaM ca kSitI kSipet, iti mu. pustake pAThaH / / + tataH pradakSiNaM kRtvA udakacca spazediti,-iti jhokAIrUpeNa likhisamasti mu0 pustke| varAha,-iti nAsti zA0 sa0 pustkyoH| 5 sAyaMsandhyAmupAsIta procya sUryAya cAJjalim, iti ma0 pustake paatthH| // dhanvanti,-iti ma pustake paatthH|| / khapAThetyAdinA, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.,yA kA* praashrmaadhvH| 275 prapaJcitam / prAkkuleSu, ityArabhyAdityopasthAna-paryantaM prAtaH sanyAyAM yadupavarmitaM, taditarayorubhayorapi sandhyayoH samAnam / tatra, madhyAhasandhyAyAM vizeSo nArAyaNenAbhihitaH, "ApaH punantu mantreNa ApohiSTheti mArjanam / pratiSya cAJjaliM samyagudutyaM citramityapi / taccakSurdeva iti ca iMsaH shvissditypi|| etat japedUI-bAhuH sUyeM pazyan smaahitH|| gAyacyA tu yathAzani upasthAya divAkaram" iti / kAla-vizeSastu zaGkhana darzitaH "prAtaHsandhyAM manakSatrAM madhyamAM khaan-krmnni| mAdityAM pazcimA sandhyAmupAsIta yathAvidhi" iti| khAnakarmaNIti mAdhyAmika-sAnAnantaramityarthaH / mAdhyAhikasandhyAyAM gauNa-kAlamAha dakSaH, "adhyarddhayAmAdAsAyaM sandhyA mAdhyAhikIpyate"-iti / sandhyA-caye tAratamyena deza-vizeSamAha vyAmaH, "gTahe tveka-guNA mandhyA goSThe dazaguNA smRtA / zatamAhasikA nadyAmanantA viSNumanidhI"-dati // mahAbhArate, "vahiHsandhyA dazaguNA garna-prazravaNeSu ca / khyAtA tIrtha zataguNA mAhasrA jAhavI-taTe" iti // bhAtAtapo'pi, * dazaguNA,-iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 276 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / eva sandhyAtrayaM karttavyamityAdAtri:, - www.daily Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "taM gandha divAmaithunamevaca / punAti vRSalasyAnaM sandhyA vahirupAsitA " iti // vahi: mandhyAyAmupAmitAyAM yadA viharaNAdyaGga lopastadA gRha [1 kA0, yA0, kA* / "sandhyAtrayantu karttavyaM dvijenAtmavidA madA | ubhe sandhye tu karttavye brAhmaNaizca gRheSvapi " - dUti / yadyapi, prazastatvAdahireva sandhyAtrayaM karttavyatvena prAptaM, tathApi zrautatvena viharaNasya prAvalyAt tadanurodhena mAyaM prAtaH-samadhye gTahe'bhyanujJAyete / sAyaM sandhyAyAmupayAne mantra - vizeSamAca nArAyaNaH - "vAruNIbhistathAdityamupasthAya pradakSiNam / karvvan dizonamaskuryyAddIgIzAMzca pRthaka pRthak" iti / vAruNyazca - 'imaM mevaruNa' - ityAdyAH / yadyapi, vAruNIbhi varuNasyopasthAnaM liGgabalAt prAptaM, tathApi zruteH prAbalyAt tathA liGgaM vAdhilA AdityopasthAne eva viniyujyante / etacca tRtIyAdhyAye vicAritama (1) / tathA hi, "aindrA gArhapatyamupatiSTheta " - iti zrUyate / indro devatAtvena yasyAsmRti mantraliGgAt prakAzyate, meyanmRgendrI; 'kadAcana starIraminendra saJcami - ityAdikA / tatra, liGgAdindropamyAne mantrasya viniyogaH pratIyate, 'gAIpatyam' - iti dvitIyAzrutvA tu gAI - patyopasthAne / tatra saMzayaH, kimubhayaM samucityopastheyaM, unakaeva / For Private And Personal (1) pUrvvamImAMsAyAH, - iti zeSaH / etacca tatra tRtIya-tRtIya- saptamamadhi karaNam /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,yA kA parAzaramAdhavaH / 207 tatrApi kiM yaH kazcidaicchikaH, kiM vendraeva, utagAIpatyaeva,iti / tatra, zruti-liGgayoH sama-vala-pramANatvAt virodhAnupalambhAcca samuccayaH,-datokaH pkssH| ekopasthAne mantrasya nirAkAtvAt nairAkAGkSya-lakSaNa--virodhAdanyatara-niyAmakAdarzanAcaicchikaH, iti dvitIyaH pataH / zruteH zabdAtmikAyA: artha-sAmAnusAritvAt sAmarthyasya copajIvyatvena prAvalyAdindraekopastheyaH, iti hatIyaH pakSaH / mantragatohIndrazabdorakhyA zakramabhidhatte, 'dadi paramaizvarya'-ityasmAd dhAtorutpannatvAt khakArya-viSayaparamaizvarthopetaM gAIpatyamabhidhatte, 'guNAdApyabhidhAnaM syAt' iti nyAyenobhaya-sAdhAraNatvena liGgasya mandehApAdakatvam / athecyeta ;-rUr3hiogamapaharati' iti nyAyena zIghavuDyutpAdikAyAH rUr3heH prAvalyAcchakraevopastheyaH, iti / evaM tahi, liGgAdapi zIghra-vuDyutpAdakatvena atirevAtra viniyojikA(1) / tathA hyAcArye ruktam, "mantrArtha mantrato buvA pazcAcchati nirUpya ca / mantrAkAGgA-balenendra-zeSatva-zrutikampanam // zratyA pratyakSayA pUrva gAIpatyAGgatAM gate / + tatzaktiM ca,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) etacca, "zrati-liGga-vAkya-prakaraNa-sthAna-samAkhyAnAM samavAye pAra daurbalyamarthaviprakarSAt (mI0 3.0 3pA0 14sU0,"--iti jaimini sUtrAt siddham / zratyAdayazca, "zruti ditIyA kSamatA ca liGga vAkyaM padAnyeva tu saMhatAni / sA prakriyA yA kathamitya pekSA sthAnaM kramA yogabalaM smaakhyaa"---ityuktlkssnnaaH| tatra ca, dvitIyApadaM kArakavibhaktyupalakSaNam, iti vAcaspatimizrAH / For Private And Personal
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 278 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / * sarvvamAyurupAyayuH, -- iti mu0 pustake pAThaH / + zvAnabhijAyate - iti mu0 pustake pAThaH | | ye, - iti zA 0 pustake pa / tirAkAGkSIkRte mantre nirmalA zrati- kalpanA // tena zIghra pravRttitvAcchrutyA liGgasya bAdhanam" / tasmAGgArhapatya evopastheyaH - iti siddhama | sandhyAM prazaMsati yamaH, - " sandhyAmupAsate ye tu satataM maMzitavratAH / vidhUta pApAste yAnti brahmalokaM sanAtanam // yadahA kurute pApaM karmaNA manamA girA / AsInaH pazcimAM sandhyAM prANAyAmaistu danti tat // yadrAcyA kurute pApaM karmaNA manasA girA / pUrvvasandhyAmupAsInaH prANAyAmairyapohati // RSayo dIrgha sandhyatvAddIrghamAyuravApnuyuH * ! prajJAM yaza kIrttiJca brahmavarcasamevaca " - iti / karaNe pratyavAyodarzitodakSeNa, - "sandhyAdIno 'cirnityamana: sarvva- kasa / yadanyat kurute karmma na tasya phalabhAgbhaveta" - iti / gobhilo'pi - "sandhyA yena na vijJAtA sandhyA yenAnupAsitA / jIvamAnobhavecchUdro mRtaH vA caceopajAyate / " - iti / viSNupurANe'pi - "upatiSThanti vai / sandhyAM ye na pUvvA na pazcimAm / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal [10, cyA0kA* /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, A0 kA 0 / ] www.kobatirth.org kUrmapurANe'pi parAzara mAdhavaH / brajanti te durAtmAnastAmisraM narakaM nRpa" - iti // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "yo'nyatra kurute yanaM dharma-kArye dvijottamaH / vihAya sandhyA-praNatiM sa yAti narakAyutam " - iti / etatsarvvamanArtta - viSayam / tathAca yAjJavalkyaH, "zranArttazcotsRjedyastu savipraH zUdra- sammitaH / prAyacittI bhavecaiva leoke bhavati ninditaH " - dUti / acirapi - "nopatiSThanti ye sandhyAM svasthA'vasyAstu vai dvijAH / hiMsanti vai sadA pApA bhagavantaM divAkaram" iti / viSNupurANe'pi - " sarvvakAlamupasthAnaM sandhyAyAH pArthiveSyate / anyatra sutakAzauca - vibhramAtura - bhItitaH" iti / sUtakAdau satyapi sAmarthye sandhyopAsanaM na kAryyamityAha marIciH, - "mRtake karmaNAM tyAgaH sandhyAdInAM vidhoyate " - iti / yadapi punastenoktam, - f 278 " sandhyAmiSTica homaJca yAvajjIvaM samAcaret / na tyajyet take vA'pi tyajangancha tyadhogatim " - iti / tanmAnasika-sandhyA'bhiprAyam / yatastenaivokram, - " sUta ke mRtake caiva sandhyAkarma na tu tyajyet / / manaseoccArayenmantrAn prANAyAmamRte dijaH // * sandhyAmiTiM cayaM homaM, iti ma0 pustake pAThaH / na santyajeta, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 280 www.kobatirth.org tatra manu:.--- parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir etadviditvA yaH sandhyAmupAste saMzitavrataH / dIrghamAyuH sa vindeta sarvvapApaiH pramucyate " - iti / || || iti sandhyAvidhiH || || atha sandhyAGga-japa-vidhiH / [10, A0, kA0 / "zrAcamya prayato nityamubhe sandhye samAhitaH / zucau deze japan japyamupAsIta yathAvidhi " - iti / .. kathamityapekSite Aha zaGkhaH - " kuzayyAM samAmIna: kuzottarAya vA kuza - pavitra - pANi: sUryAbhimukhovA'camAlAmAdAya devatAM dhyAyan japaM kuryyAt" - iti / vyAso'pi - " praNava- vyAhRti-yutAM gAyatrIJca japettataH " - iti / yogiyAjJavalkyastu zrante'pi praNava- yogArthamAha - For Private And Personal "OM kAraM pUrvvamuccArya bhUrbhuvaH svastathaivaca / gAyatrI praNavaM cAnte japaevamudAhRtaH " - iti / baudhAyano'pi - " ubhayataH praNavAM savyAhRtikAM japet" - iti / nRsiMhapurANe japa-yajJasya bhedo'bhihitaH, "trividhojapayajJaH syAttasya bheda nibodhata / vAcikaca upAMzuzca mAnama strividhaH smRtaH // trayANAM japa yajJAnAM zreyaH syAduttarottaraH" iti / vAcikopAMzutvayorNakSaNaM purANe'bhihitam, - "yaducca-nIca svaritaiH zabdaH spaSTa padAcaraiH /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA.1] praashrmaadhvH| mantramuccArayedvAcA vAciko'yaM japaH smRtaH // zanairucArayenmantramISadoSThau pracAlayan / aparairazrutaH kiJcit sa upAMjapaH smRtaH" iti / vizvAmitreNa mAnasasya lakSaNamuktam, "dhyAyed yadakSara-zreNIM varNavarNa padAtpadam / zabdArtha-cintanaM bhUyaH kathyate mAnAjapaH" iti / cayANAM tAratamyaJca tenaivokama, "uttama mAnasaM jayamupAMzaM madhyamaM matam / adharma vAcikaM prAhuH sarvamantreSu vai dvijAH / vAcikasyaikamekaM syAdupAMzuH zatamucyate // sAhasromAnasaH prokomanvatri-mugu-nAradaiH" iti / japa-niyamamAha zaunakaH, "kRtvottAnau karau prAta: sAyazcAdhomukhau tathA / madhye stamba karAbhyAnna* japaevamudAhRtaH // mana:-santoSaNaM zaucaM mAnaM mantrArtha-cintanam / avyagratvamanivedojapa-saMpatti-hetavaH"-dAta / manurapi, "pUrvI sandhyAM japaMstiSThet sAvitrImA'rka-darzanAt / pazcimAntu mamAmInaH samyagTana-vibhAvanAt" iti / madhyAhna japamya niyamaH vAyaparANe darzitaH, * skandakarAbhyAnta,-iti sa mA0 zA0 pustakeSu, tirthakkarAbhyAnta, itynytrpaatthH| 36 For Private And Personal
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 289 praashrmaadhvH| ghAkA / "tathA madhyAha-sandhyAyAmAsInaH prAmukhojapet' iti / vayAnAha yAsaH, "na saMkrAman na ca hasana na paarshvmvlokyn| mAyAmito* na jalpazca na prAkRtazirAstathA / na padA pAdamAkramya na caivahi tathA karau / na cAsamAhita-manA naca saMzrAvayan japet" iti / baudhAyano'pi, "nAbheradhaH saMsparzanaM karma-saMyuktovarjayet" iti / vyAso'pi, "japakAle na bhASeta bata-homAdikeSu ca / eteSvevAvamAstu yadyAgacchet dvijottamaH / abhivAdya tatovipraM yoga-kSemaJca kIrtayet" iti / yogiyAjJavalkyo'pi, "yadi vAgyama-lopaH sthAjapAdiSu kadAcana / vyAharedvaiSNavaM mantraM smaredA viSNumavyayam" iti| saMvA'pi, "loka-vAtI''dikaM zrutvA dRSTvA spRSTvA prabhASitam / mayAM vinA ca yajjana tatmA niSphalaM bhavet" iti / prabhASitaM bahubhASitaM puruSamiti / gautamo'pi,* nacAzrito,-iti zA0 yustake pAThaH / nAstodaM mu0 pustke| jayaM,-iti zA0 mu. pustakayAH pAThaH / 8 prabhASitamiti, iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,vA kaa| praashrmaadhvH| "gacchatastiSThatovA'pi khecchayA karma kulataH / aAcecI vinA saMkhyA tatma niSphalaM bhavet / / krodhaM lobhaM tathA nidrAM niSThIvana-vijRmbhaNam / darza naJca zva-nocAnAM varjayenjapa-karmaNi // AcAmesambhave caiSAM smareviSNuM surArthitam / jyotIMSi ca prazaMsedA kuryyAdA praann-sNymm|| jvalanaM gAzca viprAMzca yatInvA'pi vishuddhye"-iti| deza-niyamastu yAjJavalkyenoktaH, "agnyAgAre jalAnte vA japeddevAlaye'pi vA / puNyatIrthe gavAM goSThe dvija-kSetre'thavA gTahe" iti| bhaGkho'pi, "Tahe tvekaguNaM jayaM nadyAdau dviguNaM smRtam / gavAM goSThe dazaguNamanyAgAre matAdhikam // middha-kSetreSu tIrthaSu devatAyAtha sannidhau / sahasra-zata-koTInAmanantaM viSNu-sannidhau" iti / kUrmapurANe'pi, "guhyakA rAkSasAH siddhAharanti prasabhaM yataH / ekAnte tu me deNe tasmAjnapyaM sadAcaret" iti / japa-saMkhyAmAha yogiyAjJavalkyA, "brahmacAryAhitAnizca zatamaSTottaraM japet / * krodhaM mAnya kSataM nidrAM,--iti mu0 pustake paatthH| + darzanaM zvAdinIcAnA, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 288 parAzaramAdhavaH / [10,0kaa| vAnaprasthAyatizcaiva mahasAdadhikaM japet"-iti / smatyantare, "darza zrAddhe pradoSe ca gAyatrI daza-saMkhyayA / aSTAviMzatyanadhyAye sudine tu yathAkramam" iti / yamo'pi, "sahasra-paramAM devIM zata-madhyAM dazAvarAm / gAyatrIntu japennityaM sarva-pApa-praNAzanIm" iti| Apastambo'pi,-"darbheSvAsIno darbhAn dhArayamANa: modakena pANinA prAmukhaH sAvitrI sahasrakRtva zrAvanyecchatakRtvo'parimitakRtvAvA"-iti / // 0 // iti japa-vidhiH // 0 // japAGgatAmakSamAlAmAha / hArItaH, "zaGkha-rUpyamayI mAlA kAJcanIbhirathotpalaiH / padmAkSakaizca rudrAkSe vidrumairmaNi-mauktikaiH // nathAceMdrAkSakAlA tathaivAGgali-parvabhiH / putrajIvamayI mAlA zastA vai japa-karmaNi" iti / gautamo'pi, "aGgalyA japa-saMkhyAnamekamekamudAhRtam / rekhAyA'STaguNaM pucajIvairdazaguNAdhikam / * samayantare, --ityAdiH, iti,-ityantograyo nAsti mudritAtirikta pustakeSu / +japAGgabhUtAM mAlAmAha,-iti mu0 pustake pAThaH / 1 yamAkSakaizca, iti sa* zA0 pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA kaa| praashrmaadhvH| 2 // zataM syAccha khamaNibhiH pravAlaizca sahasrakam / sphaTikairdazasAhasraM maukikarlakSamucyate / padmAkSerdazalakSantu sauvarNaiH koTirucyate // kuzagranthyA ca rudrAkSeranantaphalamucyate"-iti / athAkSamAlA-maNi-saMkhyAmAha prajApatiH, "aSTottarazataM ku-catuHpaJcAzikA tthaa| saptaviMzatiko vA'tha tatAnavAdhikA hitA // aSTottara-zatA mAlA uttamA mA prkiirttitaa| catuHpaJcAzikA yA tu madhyamA mA prakIrtitA // adhamA procyate nityaM saptaviMzati-saMkhyayA" iti| gautamo'pi, "aGguThaM mokSadaM vidyAttarjanI zatru-nAzinI / madhyamA dhana-kAmAyAnAmikA(1) pauSTikI tathA // kaniSThA rakSaNI prokA japakarmaNi zobhanA / aGguSThena japaM japyamanyairaGgulibhiH saha // aGgaThena vinA japyaM kRtaM tadaphalaM bhavet" iti / gAyatrI-japaM prazaMsati vyAsaH, "dazakRtvaH prajaptA pAzyahAdyacca kRtaM laghu / tat pApaM praNudatyAzu nAtra kAryA vicAraNA / zata-japtA tu sA devI pApaugha-zamanI smRtA / sahasrajaptA mA devI upapAtaka-nAzinI / (1) dhana kAmAya,-iti chedaH / For Private And Personal
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 26 yamo 'pi - [10, kha0 kA0 / lava- jApyena ca tathA mahApAtaka nAzinI // koTi- jApyena rAjendra yadicchati tadApnuyAt " - iti / manurapi, www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / " gAyatryAna paraM japyaM gAyacyAna paraM tapaH / gAyatryAna paraM dhyAnaM gAyatryAna paraM jatam " - iti / tatra, kUrmapurANe,-- "yosaitasenyahanyetAM trINi varSANyatantritaH / ma brahma paramapyeti vAyubhRtazca mUrttimAn " - iti / gotamo'pi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " anena vidhinA nityaM japaM kuryyAt prayatnataH / prasannovipulAn bhogAn bhukiM* muktiJca vindati " - iti / // 0 // iti sandhyA - japayoH prakaraNam // 0 // atha homa - vidhiH / dospi, "athAgamya gRhaM vipraH samAcamya yathAvidhi / prajvalya vahiM vidhibajjuhuyAjjAtavedasam" - iti / " sandhyA - kamavasAne tu svayaM homovidhIyate / svayaM home phalaM yatsyAttadanyena na labhyate // home yat phalamuddhiSTaM jutaH svayameva tu / * parAM, -- iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10yaa0kaa| praapuurmaadhvH| hayamAnaM tadanyena phalamu. prapadyate / Rtvika putrIgurubhItA bhAgineyo'tha viTpatiH / etairapi hutaM yatsyAttaddhataM svayameva hi"-dati / viTpati jarjAmAtA / svayaM homaeva mukhyaH, tadabhAve RtvigAdi-homaH / tatra vizeSaH kUrmapurANe darzitaH, "Rtvika putro'thavA patnI zivyovA'pi sahodaraH / prApyAnujJAM vizeSeNa juhuyAdA yathAvidhi"-dati / hoha-tAratamyaM darzayati zrutiH, - "anyaiH zata-hutAddhomAdekaH ziSya- hutovaraH / zivyaiH zata-itADomAdekaH putra-itovaraH / putraiH zata-hutAddhAmAkAhyAtmahatovaraH"-dati // kAtvigAdi-home'pi yajamAna-sannidhAnena bhvitvym| taduka kAtyAyanena, "zrasamakSantu dampatyohAtavyaM navigAdinA / 'iyorapyasamakSantu bhavedbhutamanarthakam" iti / ubhayoH sannidhAnaM mukhyaM, tadabhAve tvekatara-sannidhAnenApi hotuM zakyam / tathA ca maevAha,t "nikSipyAgniM khadAreSu parikalyavijaM tathA / pravaset kAryavAn vipro rathaiva na ciraM vaset" iti / * zrutiH, iti nAsti mu0 pustake / + nAstIdamaI muhitAtirikta pustakeSu / + 'ubhayoH' ityArabhya, 'saravAha'-ityaMtasya sthAne, pravAse vizeSamAi smRtiH, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 200 praashrmaadhvH| ci0,zrA kaa| homakAlaH kAtyAyanena darzitaH, "yAvat samyak vibhAvyante nabhamvRkSANi sarvataH / lohitatvaJca nApaiti tAvat mAyannu hayate"-dati / Apastambo'pi,-"mamudrovA eSa yadahorAtra:, tasyaite gAdhatIrtha yasandhI, tammAt sandhau hotavyam-iti kAtyAyana-brAhmaNaM bhavati, nakSatraM dRSTvA pradoSe nizAyAM vA mAyam"-dati / samudratvena nirUpitasyAhorAtrasya sandhidvayoM supravezaM tIrtha, tasmAt sandhihAmakAlaH, iti mukhyaH klpH| nakSatra-darzanAdayastrayaH kAlA: mAyaM home'nukalpAH / ekanakSatrodayo nakSatradarzanaM, sarvanakSatrodayaH pradoSaH, nidrAvelA nishaa| prAta:makAlo'pi caturvidhastenaivadarzitaH,-"uSasthuSodayaM samayAdhuSite prAtaH" iti| manustu prathama-dvitIyAvekI kRtya kAla-yamAha, "udite'nudite caiva samayAdhyuSite tathA / sarvathA varttate yajJa datIyaM vaidikI zrutiH" iti / eteSAM lakSaNamAha vyAsaH, "rAtre: Sor3azame bhAge graha-nakSatra-bhUSite / kAlaM tvanuditaM prAhu ImiM kuryAdvicakSaNaH // tathA prabhAta-samaye naSTe nakSatra-maNDale / raviryAvanna-dRzyeta samayAdhuSitastu maH // rekhAmAtrastu dRzyeta razmibhistu samancitaH / uditaM taM vijAnIyAt tatra homa prakalpayet" iti / * sandhitrayaM,-iti mu0 pustake pAThaH / + kAlevana dite prAtaH, iti ma0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110yA0,kA parAzaramAdhava: . 289 AzvalAyanastu anukalpAntaramAha,-"pAsavAntaM prAtaH"iti / hAma-kAlaH, ityanuvartate / athavA, sarvaevete kAla-vizeSA yathAzAkhaM mukhyatayaiva vyavatiSTante uditAnudita-hAmavat / yadA tu kathaJcinAkhyakAlAtikramaH, tadA' gobhileotaM draSTavyam ;- "atha yadi gTahyenau sAyaMprAta:mayodarzapaurNamAsayoA havyaM hotAraM vA nAdhigacchet kathaM kuryAditi, A mAyamAhuteH prAtarAhutinnItyetyAprAtarAhuteH sAyamAhutirA'mAvAsyAyAH paurNamAsI nAtyetyApaurNamAsyamAvAsyA" iti / baudhAyano'pi, "zrA sAyaMkarmaNa: prAtarAprAtaH mAya-karmaNaH / AhutinAtipadyeta pALaNaM pArcaNAntarAt" iti| aApanastu pakSa-hAmaM kuryaat| tathAca marIciH, "zarIrApadbhaved yatra bhayAdA''rtiH prajAyate / tathA'nyAsvapi cApatma pakSa-homAvidhIyate"-iti / pakSahominaH tat-pakSa-madhye zrApannirattau tadA prabhRti punahAmaH karttavyaH / tadAha marIciH, "pakSahAmAnatho kRtvA gatvA tammAt nivarjitaH / hAmaM puna: prakuryyAnu nacAsau doSabhAgbhavet" iti / evaM homAnuSThitAvapi sImollaGghane kRte punarAdhAnaM karttavyam / tadAha kAtyAyanaH, "vihAyAgniM sabhAryazcet mImAmunaya gacchati / * yathAkathaJcinmukhyakAlAtikamaH tathA,-iti mu0 pustake pAThaH / 37. For Private And Personal
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 260 praashrmaadhvH| [110yaa0,kaa| homa-kAlAtyaye tasya* punraadhaanmissyte"-dti| homakAlAnatyaye tu nAsti punarAdhAnaM, tadAha zaunakaH, "proSite tu yadA patnI yadi grAmAntaraM vrajet / hAma-kAle yadi prAptA na mA doSeNa yujyate"-dati / homadravyamAha saeva, "kRtamAdana-satvAdi taNDulAdi kRtAkRtam / vrIhyAdi cAkRtaM protamiti havyaM tridhA budhaiH // iviyyeSu yavAmukhyAstadanu vIkSyaH smRtAH / abhAve vrIhi-yavayordadhA vA payamA'pivA // tadabhAve yavAgvA vA juhayAdudakena vaa| yathoka-vastvasaMprAptau grAhyaM tadanukAri yat // yavAnAmiva godhamA vrIhiNAmiva bhAlayaH / zrAjyaM havyamanAdeze jahotipu(2) vidhIyate // mantrasya devatAyAstu prajApatiriti sthitiH" iti / pAhuti-parimANamAha raddha-sahaspatiH, * homakAlAdatItamya, - iti ma0 pustake pAThaH / + homekAle tu saMprApta na sA,-iti mu0 pustake pAThaH / sahaspatiH, iti sa0 sa0 zAm pustakeghu pAThaH / (1) yadyapi dhAtukharUpe pApa anuziSyate, tathApi prayogAnusArAta dhAtva 'pi tasya sAdhutvaM mntvym| "IkSatena zabdam / prA0 a01pA. 5sU0)"-ityAdivat / For Private And Personal
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120,yA kA praashrmaadhvH| 261 "prastha-dhAnyaM catuHSaSThirAhuteH parikIrtitam / tilAnAntu tadaddhaM syAt tadardU syAghRtasya tu"-dUti // baudhAyano'pi, "bIdInAM vA yavAnAM vA zatamAhutiriyyate" iti / homa-prakAraH sva-rahyoka-vidhinA drssttvyH| tadukaM gTahyapariziSTe, "kha-grahyokena vidhinA hAmaM kuryAdyathAvidhi"-dUti / viSNurapi*, "bahu-ruSkandhane cAmau sumamiddhe hutAzane / vidhUme lelihAne ca hotavyaM karma-siddhaye // yo'narciSi juhotyagnau vyaGgAre caiva mAnavaH / mandAgnirAmayAvI ca daridrazcopajAyate" iti / etacca jJAtvaivAnuSTheyamanyathA doSa-zravaNAt / tadAhAGgirAH, "svAbhiprAya-kRtaM karma yatkiJcit jJAna-varjitam / krIr3A-karmevA vAlAnAM tatma niSprayojanam"-iti / caturviMzatimate, "itaM jJAnaM kriyA-hInaM hatAstvajJAnataH kriyAH / apazyanandhakAdagdhaH pazyannapica paGgukaH"-dUti / zrauta-smArttayorapi vyavasthAmAha yAjJavalkyaH, "karma smAnaM vivAhAnau kurvIta pratyahaM rhii| * nAstIdaM-mu0 pustke| + krIDAkarmaca,-iti sa. so0 prA0 pustake pAThaH / / hatAsvajJAninaH,-iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prAzaramAdhavaH / [110, kA0 / dAya-kAlAite vA'pi zrautaM vaitAnikAgniSu"-iti / vaitAnikA gaaiiptyaadyH| yasya punaH zrauta-smAnAgni-dvayaM tasyAnuSThAna-prakAramAha* bharadvAjaH, "homa vaitAnikaM kRtvA smAttaM kuryAdicakSaNaH / smRtInAM veda-mUlatvAt, smAttaM kecit purA viduH" iti / zAtAtapo'pi,___"zrautaM yat tat / svayaM kuryAdanyo'pi smArttamAcaret / azaktau zrautamapyanyaH kuAdAcAramantataH" iti / uktasyAmenityatAmAha gargaH, "kRtAdAronaiva tichet kSaNamapyaninA vinA / tiSTheta cedvijotrAtyastathAca patitobhavet // yathA snAnaM yathA bhAryA vedasyAdhyAyanaM yathA / tathaivopAsana(1) dRSyaM na tiSThettadayogataH||"-dati / satyAmapi vaidikAnuSThAna-zaktau na smArttamAtreNa parituSyeta / tadAha saeka, "yovaidikamanAdRtya karma smArttatihAsikam / * tasyAnuSThAnavyavasthAmAha,-iti mu. pustake pAThaH / + zrautaM yatsyAta, iti prA0 pustake pAThaH / bhAgyastathAca,-iti mu0 pustake paatthH| 5 tathA,-iti zA0 pustake paatthH| || tadiyogataH, iti mu0 pustake pAThaH / (1) khAnaM samAvartanAparanAmadheyamAlavanam / aupAsanaM smAniH / For Private And Personal
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 kA0, vyA0, kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 293 mohAt samAcaredvipro na ma puNyena yujyate / pradhAnaM vaidikaM karmma guNa-bhUtaM tathetarat / guNa-niSTha: pradhAnantu hitvA gacchatyadhogatim " - iti / azaktaM prati vyAsaH zratra, - "zrItaM karttuM na cecchakraH karma smAttaM samAcaret / tatrApyazaktaH karaNe madAcAraM labhedudhaH" - iti / homaM prazaMsatyaGgirAH,-- "yodadyAt kAJcanaM meruM pRthivIJca samAgarAm / tat sAyaM prAta- homasya * tulyaM bhavati vA navA" - iti / homa nta bhasma dhAryyam / tadAha vRhaspatiH, - "nabhamAnAcAnte dhAryyamevAgnihotrabhiH / anAhitA brahmAkhyamaupAsana - samudbhavam" / 'hutvA caiva tu bhasmanA " - ityAdi smRtyantaraJca / + // 0 // iti homa-prakaraNam // 0 // 66 tadevaM, 'sandhyA snAnaM japahoma:' - ityasminmUla- vacane homAM tAni karmANi nirUpitAni / tAnyetAnyaSTadhA vibhaktasya dinasya prathama - bhAge samApanIyAni / yadyapi, madhyAhna - snAnAdIni nirUpitAni, tathApi teSAM prAtaH snAnAdi - prasaGgena nirUpitAnAmAdya-bhAge For Private And Personal * sAyaM prAtarheaumasya -- iti zA 0 pustake pAThaH / + homAnte - ityAdi smRtyantaraca - ityaMte / granthaH mudritAtiriktapustakeSu na dRzyate /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 264 praashrmaadhvH| [10,0,kA0 / na kartavyatA / divasasyATadhA vibhAgaM tatra karttavya-vizeSaJca darzayati, "divasasyAdyabhAge tu kRtyaM tasyopadizyate / dvitIye ca hatIye ca caturthe paJcame tathA / SaSThe ca saptame caiva aSTame ca pRthak pRthak / vibhAgeSveSu yat karma tat pravakSyAmyazeSata:'ityAdinA / atha, mUlavacanAnumAreNa devatA-pUjanaM karttavyam / / tacca pUjana prAta:mAnantaram, iti kecit / tathA ca marIciH, __ "vidhAya devatA-pUjAM prAta:mAdanantaram" iti / brahmayajJa-japAnantaram, ityanye / tathAca hArItaH, ___ "kurbIta devatA-pUjAM japayajJAdanantaram' iti / kUrmapurANe'pi, "niSpIya snAna-vastraM vai samAcamya ca vAgyataH / khaimantararcayeddevAn patraiH puSyaistathA'mbubhiH" iti / tataH japayajJAnantaraM devapUjAM nirUpayiSyAmaH / prAtAmAnantara-bhAvIni brahmayajJAntAni mala-vacanAnukAnyapyAhika-krama-prAptavAttAnyucyante / homAnantara-kRtyamAha dakSaH, "deva-kAryaM tataH kRtvA guru-maGgala-vIkSaNam" iti| maGgalamAdarzAdi / taduktaM matsyapurANe, * prAtaHkhAnAdiprasaGganAbhihitatvAt,- iti mu0 pustake pAThaH / + devatAnAca pUjanaM vaktavyaM, iti mu0 pustake paatthH| / tatracArya,-iti zA0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,ddaa0kaa| parAzaramAdhava / 265 "rocanaM * candanaM hema mRdaGgaM darpaNaM maNim / gurumagnizca sUryaJca prAtaH pazyet sadA vudhaH'- iti / viSNupurANe'pi, "vAcAntazca tataH kuryAt pumAn keza-prasAdhanam / AdarzAJjana-mAGgalya-dUrvAdyAlambhanAni ca"-iti / brahmapurANe, ___ "svaatmaanntu| ghRte pazyedyadIcchecira-jIvitam'-dati / nArado'pi, "loke'sminmaGganlAnyaSTau brAhmaNo gauhatAzanaH / hiraNyaM sarpirAditya pAporAjA tathA'TamaH / etAni matataM pazyet namasyedarcayecca yaH // pradakSiNaJca kurvIta tathA hyAyuna hiiyte"-dti| manurapi, "anicit kapilA matrI rAjA bhikSurmahodadhiH / dRSTamAtrAH punanyete tasmAt pazyeta nityazaH" iti / vAmanapurANe'pi, "homaJca kRtvA''labhanaM bhAnAM tato vahinirgamanaM prshstm| dUrvAJca sarpirdadhi sedakumbha dhenu savatsAM saSabhaM suvrmm| * rocanAM,-iti sa0 zA pustakayAH paatthH| khimAtmAna, iti mu0 pastake pAThaH / | tathA,-iti mudritapustake pAThaH / For Private And Personal
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 266 praapaarmaadhvH| [1a0,A0,kA mRgomayaM* svastikamakSatAMzca tailI madhu braahmnn-knykaanyc| zetAni puSpAni tathA zamI ca hutAzanaM candanamarka-vimbam / azvattha vRkSaJca samAlabheta tatazca kuryAnnija-jAti-dharmam,"-iti / bharadvAjo'pi, "kaNDUya pRSThatogAntu kRtvA cAzvattha-vandanam / upagamya gurUn sarvAn viprAMzcaivAbhivAdayet" iti / brAhmaNa-samavAye prathamaM kasyAbhivAdanamityAkAGkSAyAmAi manaH, "laukikaM vaidikaM vA'pi tathA''dhyAtmikameva vaa| zrAdadIta yatojJAnaM taM pabvamabhivAdayet" iti / abhivAdana-kAle khaM nAma kIrtayedityAha saeva, "abhivAdAt paraM viprojyAyAMsamabhivAdayan / asaunAmA'hamasmoti khaM nAma parikIrtayet / bhozabda kIrtayedante sva-kha-nAmnA'bhivAdanam?" iti / * yaddomayaM,-iti zA0 pustake pAThaH / + vinaM,-iti zA0 pustake pAThaH / + eSThagAM gAntu,-iti mu0 pustake pAThaH / khakhanAmno'bhivAdayet, iti ma0 pustake pAThaH / khasya nAmo'bhivAdane,-iti mahitamanusaMhitAyAM paatthH| For Private And Personal
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,thA kaa| praashrmaadhvH| abhivAdAt paramiti, abhivAdaye, dUti zabdamuccAryA pazcAdesatrAmA'haM bhoH, iti zabdamuccArayedityarthaH / abhivAdana-prakAramAhApastambaH,-"dakSiNaM bAI zrotra-mamaM pramArya* brAhmaNo'bhivAdayet, uraH-mamaM rAjanyo madhya-samaM vaizyaH, nIceH zudraH prAJjaliH" iti| eka-istenAbhivAdanaM niSedhati viSNuH, "janma-prabhRti yatkiJciccetamA dharmamAcaret / sarva taniSphalaM yAti hyeka-istAbhivAdanAt" iti / etaca pratyutthAya karttavyam / tadAhApastambaH, "Urddha prANAjhulkAmanti yUnaH sthavirAgate / pratyutthAnAbhivAdAbhyAM punastAn pratipadyate"-dati / abhivAditena vakravyAmAziSamAha manuH, "AyuSmAn bhava aumyeti vAcyo vino'bhivAdane / akArazcAsya nAno'nte vAcyaH pUrvAcaraH sutaH" iti| pUrvamakSaraM yathAsau pUrvAkSaraH / pUrvamakSarazca nAmasva-yaJjanaM, svarANAM svara-parvakatvAsambhavAt / tatazcAbhivAdaka-nAma-gato vyaJjananiSThA'ntima-svaraH plaavniiyH| akAreNAntima-kharamAcamupalakSyate, azeSa-nAbAmakArAntavAsambhavAt / tathAca matyevaM prayogo bhavati; AyumAn bhava saumya devadattA3, iti / yastu pratyabhivAdana-prakAra na jAnAti, ma nAbhivAdya ityAha maeva, "yona vettyabhivAdasya vipraH prtybhivaadnm| * prastI, iti zA. pustake paatthH| + abhivAdyena vaktavyamAha,-iti mu0 pastake pAThaH / 38 For Private And Personal
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 260 praashrmaadhvH| [1cyAcyA kaa| nAbhivAdyaH sa viduSA yathA zUdrastathaiva maH" iti / yastu jAnanapi na pratyabhivAdanaM karoti, tasyadoSo bhaviSyatyurANe darzitaH, "abhivAde kRte yastu na karotyabhivAdanam / AziSaM vA kuruzreSTha sa yAti narakAn bahan" iti / yamo'pi, "abhivAde tu yaH pUrvamAziSaM na prayacchati / yaduSkRtaM bhavedasya tasmAdbhAgaM prapadyate // tasmAt pUrvAbhibhASI* syAcaNDAlasyApi dharmavit / surAM piveti vakravyamevaM dharmAna hIyate // svastIti brAhmaNe brUyAdAyumAniti raajni| . dhanavAniti vaizye tu hane vArogyamevA" iti // manurapi, "brAhmaNaM kuzalaM pRcchat kSatravandhumanAmayam / vaizyaM kSemaM samAgamya hadamArogyamevaca // para-patnI tu yA strI sthAdasambadhA ca yo nitaH / tAM brUyAdbhavatItyevaM subhage bhaginIti cau"-dati // jyAyAMsamabhivAdayedityuktaM, tatra kiyatA kAlena jyAyastvamityapekSite * pUrvAbhivAdI,-iti zA* pustake pAThaH / + svastIti brAhmaNaM bra yAdAyuSmAniti bhuumipH| vaItAmiti vaizyasta zUdantu svAgataM vada,-iti ma0 pustake pAThaH / bhaginIti vA, iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15,dhA kA parAbharamAdhavaH / 29 Aha ApastambaH,-"tri-varSa-pUrvaH zrotriyo'bhivAdanamarhati" iti| manupi, "dazAbdAkhyaM paura-sakhyaM paJcAbdAkhyaM kalAmRtAm / zyabdapUrva* zrotriyANAmanpenApi sva-yoniSu" iti| samAna-pura-vAminA dazabhiH varSeH pUrvaH sakhA bhavati, tato'dhikojyAyAn, kalAmatAM vidyAvatAM paJcAbda-pUrvaH sakhA, zrotriyaNAM vedAdhyAyinA abda-pUrvaH sakhA bhavati, tato'dhikAjyAyAn, khayoniSu bhAtrAdiSu sarveSu svalpenApi vayamA pUrvaH sakhA bhavati, tto'dhikaajyaayaanityrthH| nanu, ete mAnyAH, itya'tvigAdInAM yAjJavalkona pUjyavAbhidhAnAyavIyamAmapi teSAmabhivAdanaM prAptamiti cet / tantra, pratyutthAna-sambhASaNAbhyAM maanytv-siddheH| zrataeva teSAmabhivAdyatvamAha gautamaH,-"Rtvik-zvara-piTavya-mAtulAdInAM tu yavIyasAM pratyatthAnAbhivAdanam" iti / abhivAdanam abhibhASaNam / tathA baudhAyanaH,-"Rvik-zvara-piTavya-mAtulAnAM tu yavIyasAM pratyutthAnAbhibhASaNam" iti / etaca brAhmaNa-viSayam / tathA ca zAtAtapaH, "abhivAdyo namaskArya: ziramA vandyaevaca / brAhmaNaH kSatriyAdyaistu zrIkAmaiH mAdaraM sadA / / nAbhivAdyAstu vipreNa kSatriyAdyAH kathaJcana / * bandapUrva, iti sa. zA. pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 300 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1kA0, bA0kA | jJAna- ka - guNopetA yadyapyete bahuzrutAH // zrabhivAdya dvijaH zaThadraM sacelaM khAnamAcaret / brAhmaNAnAM zataM samyagabhivAdya vizudhyati iti / GAR viSNurapi - "mabhAsu caiva sarvvIsa yajJe rAja-gRheSu ca / namaskAraM prakurvIta brAhmaNAnnAbhivAdayet" - iti / guvAderupasaMgrahaNamAha * gautama:, - " guroH pAdopasaMgrahaNaM prAtaH"iti / gururacAcArthaH / yataH sa evAha, "mAtR-pitR-tadvandhUnAM pUjAtAnAM vidyA gurUrNA tadgurUNAJca - iti / upasaMgrahaNa - lacapa manurAha, For Private And Personal " vyatyasta - pANinA kAryyamupasaMgrahaNaM guroH / savyena savyaH spRSTavyo dakSiNena ca dakSiNa: " - iti / guroH savya-dakSiNau pAdau svakIya- savya-dakSiNAbhyAM pANibhyAM spRSTavyaiau / baudhAyano'pi - " zrotre saMspRzya manaH samAdhAyAdhastAjjAnborApayAmityupasaMgrahaNam" / kuryyAditi zeSaH / etaca guru- patnInAmapi kAryyam / tathA ca manuH, / "guruvat pratipUjyAH syuH savarNA guru- yoSitaH / zramavalastu sampUjyAH pratyutthAnAbhibhASaNaiH // bhAgrAhyA varSA'nyahanyapi / viprodha tUpasaMgrAhyA jJAti sambandhi yoSitaH" iti / * guvAdau tu parvvamupasaMgrahaNamAha - iti mu0 pustake pAThaH / + madugurUNAJcAbhivAdayet iti mu0 pustake pAThaH /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10, kha0 kA 0 / ] evamavizeSeNopasaMgrahaNe prApte kacidapavAdamAha saeva, " guru- patnI tu yuvatinAbhivAdyeha pAdayoH / pUrva-viMzativarSeNa guNa-doSau vijAnatA / abhyaJjanaM svApanaJca gAtrotsAdanameva ca * / guru-patnyA na kAryyANi kezAnAJca prasAdhanam " - iti / kinta tatra karttavyamityapecite maevAha, - parAzara mAdhavaH / tathA'nyatra saevAra, - "kAmantu gurupatnInAM yuvatInAM yuvA bhuvi / vidhivadandanaM kuryyAdamAvahamiti bruvan / viproSya pAda - grahaNamanvaraJcAbhivAdanam / -- guru dAreSu kurvIta matAM dharmamanusmaran " - iti / zrabhivAdane varjyanAha ApastambaH - " na seApAnadveSTitazirA zranavahita pANivA'bhivAdayIta " - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zaGkhage'pi -- "nAdakumbha-hasto'bhivAdayet na bhaicyaM caranna puSpAtrahasto+nAcirna japanna deva-piTa - kAryyaM kurvvan na zayAnaH " - iti / Apastambeo'pi - " tathA viSama- gatAya gurave nAbhivAdyaM tathA'prayasAyAprayatazca na pratyabhivAdayet ? prativayasaH striyaH " - dUti / "samit puSpa kuzASyAmbudanvAJcata - pANikaH / pustake pAThaH / * gAtroddAhanamevaca, - iti zA0 + hita, iti mu0 pustake pAThaH / + na puSpa hasto, - iti mu0 pustake pAThaH / ' na. pratyabhivadet, - iti mu0 pustake pAThaH / 201 For Private And Personal
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [150, thA.kA. apaM homaJca kurvANo nAbhivAdyastathA dvijaH" iti / pAkhaNDaM patitaM prAtyaM mahApAtakinaM zaTham / nAstikaca kRtaghnaJca naabhivaadyaat| kathaJcana / / dhAvantaJca pramattacca mUtroccArakRtaM tathA / bhuJjAnamAturaM nAI nAbhivAdyAt dvijottamaH // vmnt| jumbhamANaJca kuva'taM danta-dhAvanam / abhyA-zirasaJcaiva snAsyantaM mAbhivAdayet // svaka-pANikamavijJAtamaza ripamAturam / yoginaJca tapaH-makaM kaniSThaM nAbhivAdayet" / zAtAtapo'pi, "udakyAM mRtikA nArI bhartRnI garbha-ghAtinIm / abhivAdya vijomohAt trirAtreNa tu zu yati"-dati / guroH pAdopasaMgrahaNamityuktaM, tatra kIdRzo gururityAzaGkAyA mAha manuH, "niSekAdIni karmANi yaH karoti yathAvidhi / sambhAvayati cAnnena sa vipro gururucyate" // yAjJavalkyo'pi, * 'iti' zabdo'trAdhika iti pratibhAti, kintu sarveSveva pustakeSu dRssttvaaikssitH| / nAbhivAdet, iti zA0 pustake paatthH| evaM paratra / / unmattaM,-iti zA* pustake pAThaH / 6 ahorAtreNa zudhyati,-iti mu. puke pAThaH / For Private And Personal
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 180, byA0kA* / ] "sa guru: kriyAM kRtvA vedamasmai prayacchati " - iti / adhyApanaM vipra viSayaM niSekAdi - karttaH pUrva-sAdhAraNam / piTavyatirikrAmAmaupacArikaM gurutvamAha manuH, - "alpaM vA bahu vA yasya zrutasyopakaroti yaH / tamapIha guruM vidyAt zrutApakriyayA tathA" - iti / hArIto'pi - zrataevAha saeva, - www.kobatirth.org vyAseo'pi - parAzara mAdhavaH / "upadhyAyaH pitA jyeSTho bhrAtA caiva mahIpatiH / mAtulaH zvazurastrAtA mAtAmaha - pitAmahau // varSa - jyeSThaH piDhavyazca puMkhete guravaH smRtAH / mAtA mAtAmahI gurvI piturmAtuH sahodarAH / zvazrUH pitAmahI jyeSThA dhAtrI ca guravaH striyAm "" - iti / zratra, pitR-mATa-grahaNaM tadadete'pi mAnyAH, - ityetadartham / "anuvarttanameteSAM maneovAkkAyakarmabhiH " - iti / manurapi, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " mAtAmahA mAtulazca pilvyaH zvazuro guruH / pUrvajaH snAtakaJzcarliGmAnyAste guruvatsadA // mAtR- svasA mAtulAnI va zradhAtrI piTa-khasA / pitAmahI / pitRvya strI guru strI mAtRvacaret" - iti / # guruvat striyaH, - iti mu0 pustake pAThaH / + mAtAmahI, - iti mu0 pustake pAThaH / 303 For Private And Personal
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 304 yattu,-- www.kobatirth.org * prAzaramAdhavaH / " piturbhaginyAM mAtuzca jyAyasyAJca svamapi / mAtRvadRttimAtiSThemAtA tAbhyo garIyasI / upAdhyAyAn dazAcAryyaM zrAcAkhINAM zataM pitA / sahasrantu piturmAtA gauraveNAtiricyate"-iti / yorlakSaNamAha manuH, "Do gurU puruSasyeha pitA mAtA ca dharkataH / pitA gurutarastadvanmAtA gurutarA tathA / tayorapi pitA zreyAn vIja prAdhAnya- darzanAt / zrabhAve vIjinomAtA tadabhAve tu pUrvajaH " / iti purANa vacanam / tanniSekAdi samasta saMskAra pUrvakAdhyApaka pitRviSayam / anyathA, mAtaiva garIyasIti vacanaM virudhyeta / tasyAgarIyasvamupapAdayati vyAsaH, - "bhAsAn dazodarasthaM yA dhRtvA pUlaiH samAkulA / tato'pi vividhaikhaiH prayeta vimUrcchitA / # Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prANairapi priyAn putrAn manyate suta-vatsalA / kastasyAniSkRtiM karttuM zakro varSa - zatairapi" - iti / "upAdhyAyAn dazAcArya:" iti yadukaM tatropAdhyAyAcArya - --- 0, yA0kA0 / " ekadezantu vedasya vedAGgAnyathavA punaH / yo'dhyApayati vRttyarthamupAdhyAyaH sa ucyate // upanIya tu yaH ziSyaM vedamadhyApayedvijaH / vedanA, - iti ma0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1.yaa0,kaa|] parApAramAdhava' 305 305 sakalpa marahasyazca tamAcArya pracalate"-iti // prAcAryo'pi pitmAtrAdyapekSayA garIyAneva : tadAha saeva, "utpAdaka-brahmadAtrorIyAn brahmadaH pitA / brahma-janma hi viprasya pretya ceha ca zAzvatam" iti // yastu vAlo'pi uddhamadhyApayati, seo'pi tasya garIyAniti maevAha, "bAlo'pi viprovRddhasya pitA bhavati mantradaH / adhyApayAmAsa piDhan zivarAgirasaH kaviH / / putrakA iti hovAca jJAnena parigTahya tAn / te tamarthamapRcchanta devAnAgata-manyavaH // devAzcaitAn sametyocuAyyaM vaH zirutavAn / ajJobhavati vai vAlaH pitA bhavati mantradaH / / ajhaM hi vAlamityAhuH pitetyeva ca mantradam / na hAyanairna palitairna vRttena na vandhubhiH // RSayazcakrire dharma yo'nacAnaH sa nomahAn'-ti / tayA ca viSNaH,-"vAle samAna-vayami adhyApake guruvartita ym"iti| jyeSTha-bhAtaryapi garuvartitavyamityabhihitaM purANamAre, "jyeSThomAtA pita-samA mRte pitari bhUsugaH / kaniSThAstaM namasyeran mA chandAnuvarjinaH / tameva copajIveran yathaiva pitaranta thA"-iti / mamarapi,"pivat pAlayet putrAn jyeSThodhAtA yavIyamaH / * vittema,-iti mu* pustaka pAThaH / 38 For Private And Personal
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / 120, yAtrA / putravaJcApi varteran yathaiva pitaraM tathA"--iti / parama-gurAvapi tathetyA saeva, "gurorgagai mannihite guruvadRttimAcareta"-iti / zrAcAryAnujJAmantareNa mAtulAdIn amamAratto nAbhivAdayedityAha maeva,-- "nacAnisRSTAguruNA svAn gurUnabhivAdayet"-dati / ___ mamAvRttasya tu nAnu jJA'pekSA / tadAhApastamvaH,-"mamAvalena sarce gurava upamaMgrAhyA: procya ca samAgame* prAcArya-prAcAryamannipAte praacaaryymupsNgtthyaacaarymupjighRtet'-dti| abhivAdana pramati maeva, "abhivAdana-zolamya nityaM vRddhopasevinaH / catvAri tamya varddhante hyAyaH prajA yazovalam" iti // // // ityabhivAdana-prakaraNam // 0 // atha dvitiiybhaag-kRtymucyte|| tatra dakSaH, ___ "dvitIye ca tathA bhAge vedAbhyAmA vidhIyate"-dati / kRrmapagaNam, * samAgate,-iti zA0 sa0 pustaka yAH paatthH| + vyaya ditIyabhAgakRtyamucyate,--ityataH pRthvaM, vedAbhyAsakAlanirNayaHtyadhika ma0 pustke| For Private And Personal
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10, yA0, kaa| parAzaramAdhavaH / "vedAbhyAmaM tataH kuryAt prayatnAcchakitA dijaH / japedadhyApayecchimyAna dhArayedai vicArayet // avekSeta ca zAstrANi dhamAdIni* dvijottama"-dUti / vedAbhyAmaM prazaMsati manaH, "vedameva mamabhyamyet tapastAvA dvijottamaH / vedAbhyAsAhi viprasya tapaH paramihocyate / kRSi-deva-manuSyANAM vedazcakSuH sanAtanam" iti / vyAsapi, "nAnyojJApayate dhamma vedAdeva ma nirvabho / tasmAt marca-prayatnena dharmArtha vedamAzrayet" iti / yAjJavalkyo'pi, "yajJAnAM tapamAJcaiva bhAnAJcaiva karmaNAm / vedaeva vijAtInAM niyama-karaH paraH" / tathA, veda-vihInasya sarva-kriyA-vaiphalyaM manurdarzayati, "yathA SaNDo'phalaH strISu yathA gaurgavi cAphalA / yathA cAjJephalaM dAnaM tathA vipro'nRco'phalaH" iti / aminneva bhAge kRtyAntaramAha gargaH, "mamit-paSya-kuzAdInAM sa kAlaH samudAhRtaH" iti / * dhamAdoMva,-hita mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 300 praashrmaadhvH| [10, paa.,kaa| atha tRtiiy-bhaag-krttvym*| tatra dakSaH, "hatIyeca tathA bhAge pAvya--vartha-sAdhanam" iti| kUrmapurANam - "upeyAdIzvarazcAtha yoga-kSemArtha-siddhaye / mAdhayedividhAnAn kuTumbArthaM tatodvijaH" iti / povya-dhargazca dakSeNa darzitaH, "mAtA pitA gururbhAryA prajA dIna: samAzritaH / abhyAgato'tithizcAgniH poSyavarga udAhRtaH" iti / etaca dhana-sAdhanaM yathAvRtti kAryam / tathA''ha manaH "yAtrA-mAtra prasiddArtha svaiH karmabhiragarhitaH / aklezena zarIrasya kurvIta dhana-saJcayam" iti / agahitAni karmANi adhyApanAdIni / tAni ca nirUpitAni / nana, brAhmaNasyaivetAni karmANi na kSatriya-vizoH / tadAha manuH, "vayodhA nivarneran brAhmaNAt kSatriyam prati / adhyApanaM yAjanaJca hatIyazca pratigrahaH // vaizyaM prati tathaivete nivarttaraniti sthitiH" iti / ato ma tayoradhyApanAdirajanopAyaH / vAda, ataevopAyAntaraM tenevaukam, "zastrAstrabhRtvaM kSatrasya vaNika-pazu-kRSirvizaH" iti / vaNik vANijya, paza: pA-pAlanam / yAjJavalkyo'pi,* asmAt pRvaM, 'yajanaprakaraNam' -- ityadhikaH pAThaH mu0 pustake / For Private And Personal
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,ghaa0,kaa| parAzaramAdhavaH / "pradhAnaM kSatriye karma prajAnAM paripAlanam / kusIda-kRSi-vANijyaM pAepAlyaM vizaH smatam" iti / upAyAntarANyAi manuH, "mapta vittAgamAdhAdAyolAbhaH krayojayaH / prayogaH karmayogazca mat-pratigraha evc"-iti| dAyo'nvayAgataM dhanaM, laabhonidhi-drshnm| dAya-lAbha-krayAnvayAgatAzcatuNI, jayaH kSatriyasyaiva / prayogo vRddhyArthaM dhana-pradAnam, karmayogaH kRSi-vANijyam / prayoga-karmayogau vaizyasyaiva / satpratiyahI viprsyaiv| kUrmapurANe'pi, "dvividhastu rahI jJeyaH mAdhakazcApyasAdhakaH / adhyApanaM yAjanaJca pUrvasyAhuH pratigraham / zilAJchanApyupAdadyAd gTahasyaH sAdhakaH smRtaH / asAdhakastu yaH proktA grahasthAzrama-saMsthitaH // zilAMcche tasya kathite ve vRttI paramarSibhiH / amRtenApi jIveta mRtena prasatena vA // ayAcitaM syAdamRtaM mRtaM bhaitantu yAcitam" iti / manurapi, "tAmRtAbhyAM jIveta mRtena pramRtena vaa| satyAntAbhyAmapivA na zva-vRttyA kathaccana / / RtamuJchazilaM jJeyamamRtaM syAdayAcitam / mRtanta yAcitaM prokaM pramRtaM karSaNaM smRtam / satyAntantu vANijyaM tena caivApi jIvyate // For Private And Personal
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 310 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, kA0, A0, kA0 / sevA va vRttirvikhyAtA tasmAttAM parivarjayet" - iti / patita- parityaktakakaNopAdAnamuJcha:, zAlyAdernipatita-parityakavalvarI - grahaNaM zilam / yAjJavalkyo'pi - "kUla - kumbhI - dhAnyo vA tryahiko'zvastano'pivA / jIvedA'pi zilomchena zreyAneSAM paraH paraH" iti // kuzalaM koSThakaM ; tadbharita-dhAnya- paJcetA kuzUla-dhAnyaH, tryahaparyApta dhAnya- sacetA tyAhika:, na zvastana- cintA'pyastItyazva stanaH sadyaH sampAdaka ityarthaH / eteSAM zrazvastanAntAnAM vRttayomanuneoktAH veditavyAH / tathA'', " SaTkarmakAbhavatyeSAM tribhiranyaH pravarttate / dvAbhyAmekazcaturthastu brahma - satreNa jIvyate " - iti / zrayamartha: ; - ekaH kuzUla - dhAnya yAjanAdi SaT-karmI bhavet, anya dvitIyaH kumbhIdhAnyo yAjanAdhyApanapratigrahervarttita, ekatRtIyasyAhikaH pratigrahetarAbhyAM caturthastvazvastaneotrahmasa ceNAdhyApanena jIvyate, -- ityarthaH / dravRttistuzanamA darzitA, - 66 "zuhasya dvija- zuzrUSA sarva zilpAni vA'pica / vikrayaH savastUnAM zUdrakarmetyudAhRtam" iti / yAjJavalkyo'pi - For Private And Personal "zUdrasya dvija-zuzrUSA tayA'jIvan vaNigbhavet / zinyaiva vividhejIved dvijAti- hitamAcaran " iti / zrajIvanniti chedaH / hArIto'pi - " zahadrasya dharme dvijAti-zuzrUSASpavarjanaM kalatrAdi-poSaNaM karSaNaM pazu-pAlanaM bhArodvahana- paNya
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a.yA0,kA. parApAramAdhavaH / vyavahAra-citrakarma-nRtya-gIta-veNu-vINa-mRdaGga-vAdanAni" iti / atha caturtha bhAge karttavyamucyate / tatra dakSaH, "caturthe tu tathA bhAge snAnArthaM mRdamAharet" iti / madhyAhU-snAna-vidhistu prasaGgAt pUrvameva nirUpitaH / atha brahmayanna-vidhiH / tasya svarUpaM taittirIya-brAhmaNe darzitam,-"yat svAdhyAyamadhIthItakAmapyUcaM yajuH sAma vA tat brahmayajJaH mantiSThate"-dati / liGgapurANe'pi, "sva-zAkhA'dhyayanaM vina brahmayajJa iti smRtaH" iti / tasya kAlamAha bRhaspatiH, "sa cAvAk tarpaNAt kArya: pazcAdA prAtarAhuteH / vaizvadevAvasAne vA nAnyadA tu nimittataH'-dati / atra, vaizvadeva-zabdena manuSyayajJAntaM karma vivakSyate |ytH kUrmapurANe'bhihitam, "yadi sthAtarpaNAdAk brahmayajJaH kRtona hi| kRtvA manuSya-yajantu tataH svAdhyAyamAcaret" iti / atizca digdeza-kAlAnAha,-"brahmayajJena yakSyamANa: prAcyA dizi grAmAdacchadirdarza udIcyAM prAgudIcyAM voditatrAditye"iti / acchadirdarza ityanena zabdena deza-vizeSolakSitaH / chadihAcchAdanaM tRNa-kaTAdi, yatra na dRzyate tatretyarthaH / udite zrAditye, For Private And Personal
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 312 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / - -ityanena sUryodayAt prAcInaM kAlaM niSedhayati, na hRdayAnantayeM vidhIyate, tasya homa - kAlatvAt / manurapi dezAdItikarttavyatAmAha, - "zrapAM samIpe niyato naityikaM vidhimAsthitaH / sAvitrImabhyadhIyIta gatvA'raNyaM samAhitaH" - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir upavItAdItikarttavyatAM zrutirAdha, - " dakSiNata upatrIyopavizya hastAvavanijya cirAcAmet dviHparimRjya sakRdupaspRzya zirazcakSuSI nAsike zrotre hRdayamAlabhya " - iti / "darbhANAM mahadupastIyopasthaM kRtvA prAgAsInaH svAdhyAyamadhIyIta " - iti ca / "dakSiNettarau pANI pAdau kRtvA pavitrAvomiti pratipadyate " - dUti ca / "trIneva prAyukta bhUrbhuvaH svar" iti ca / " zratha sAvitrIM gAyatrIM cirannAha paccho'rddharccazonavAnam" - iti ca / "grAme manamA svAdhyAyamadhIyIta divA nakraJca " - dUti ca / "hastAzauca zrajJeya utArayevala uta vAcIdatiSThannuta vrajannutAsIna uta zayAno'dhIyItaiva svAdhyAyam" - iti ca / "madhyandine pravalamadhIyIta " - dUti ca / " namo brahmaNe - iti paridhAnIyAM cirannAhApa upaspRzya gRhAneti tato yatkiJciddadAti mA dakSiNA" - iti ca / dakSiNataH pradakSiNaM kRtvetyarthaH / tathAca yogiyAjJavalkyaH, 10, 0. kA0 / zaunakastvitikarttavyAntaramAha,-- "pradakSiNaM samAvRtya namaskRtyopavizya ca / darbheSu darbha-pANibhyAM maMhatAbhyAM kRtAJjaliH // svAdhyAyantu yathAzakti brahmayajJArthamAcaret " - iti / For Private And Personal " prANAyAmairdagdha - doSa: zuklAmbaradharaH zuciH /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, A0kA 0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / 40 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yathAvidhyapazrAcamya zrAroheddarbha - saMstaram // pavitra pANiH kRtvA tu upasthaM dakSiNettaram" - dUti / udAhRta zrutau sadupaspRzyetyasyAnantaraM savyaM pANiM pAdau prokSedityadhyAharttavyam, uttarasmin phala- vAkye tathA'nukramaNAt / "yat cirAcAmet - iti, tena RcaH prINAti, yad dviH parimsRjati tena yajUMSi, yat sakRdupaspRzati tena sAmAni yat savyaM pANiM pAdau prokSati yaccirazcakSuSI nAsike zrotre hRdayamAlabhate tenAthavAGgiraseo brAhmaNAnItihAsAn purANAni kalpAn gAthA nArAzaMsIH prINAti" - iti / darbhANAmityAdizrutyartha: zaunakena darzitaH, -" prAgvodagvA grAmAnniSkramyA zralutya zucau deze yajJopavItyAcamyAklinnavAsA darbhANAM mahadupastIryya prAkUlAnAnteSu prAmukha upavibhyopasyaM kRtvA dakSiNottarI pANI pAdau mandhAya pavitravantau dyAvApRthivyoH sandhimIkSamANaH saMmIlya vA yathAyuktamAtmAnaM manyeta tathAyukto - 'dhIyIta svAdhyAyaM manasAdhIyIta, uta vA divA na vA tiSTan vrajannAsInaH zayAnA vA" / marvvathA svAdhyAyamadhIyataiva natvaGgAzaktyA pradhAnaM parityAjyamityarthaH / brahmayajJe japyaM zrAzvamedhike darzitam, - "vedamAdau mamArabhya tathoparyupari kramAt / yadadhItAnvahaM zaktyA tat svAdhyAyaH pracakSate // RcaM vA'tha yajurvA'pi mAmAtharvamathApi vA / itihAsa-purANAni yathAzakti na hApayet" iti / 313 For Private And Personal
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 314 yAjJavalkyo'pi - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, kAkA0 / " vedAdhapurANAni setihAmAni zaktitaH / japayajJa - prasidyarthaM vidyAmAdhyAtmikIM japet" iti / grahaNaNadhyayanavat brahmayajJAdhyayanasthAnadhyAya-dineSu parityAga - prAptau manurAha,-- For Private And Personal "vedopakaraNe caiva svAdhyAye caiva naityike / nAnurodho'styanadhyAye homa - mantreSu caiva hi // naityike nAstyanadhyAyo brahma-matraM hi tat smRtam / brahmAjati jataM puNya-manadhyAya - vaSaTkRtam" - iti / brahmavaivAjati dravyantena hutam / zradhIyate - ityadyadhyAyo yAjyAdimantra - samUha:, tena * vaSaTkAreNa ca mahitaM jatam / yatonAstyanadhyAyaH, ataeva zrutiranadhyAya - vizeSAnanUca teSu japaM prazazaMsa - " yaevaM vidvAmeghe varSati vidyotamAne stanayatyavasphUrjjati pavamAne vAyAvamAvAsyAyAM svAdhyAyamadhIte tapaeva tat tapyate tapohi svAdhyAyaH " - iti / " teSvanadhyAyeSvalpameva paThanIyam / tadAccApastambaH - " atha yadi vAtovAyAt stanayedvA vidyotate vA tathA'vasphUrjede kAmTatamekaM vA yajurekaM vA sAmAbhivyAharet " - iti / zrAtma- dezayeorazucitve brahmayajJovarddhanIyaH / tathAca zrutiH - " tasya vA etasya yajJasya dAvanadhyAyau padAtmA'z'ciryaddeza : " - iti / brahmayajJaM prazaMmati zrutiH, -" uttamaM nAkamadhirohati uttamaH samAnAnAM bhavati yAvantaM ha vAmAM vittasya pUrNAM dadat svarga - lokaM jayati tAvantaM lokaM jayati * tena jhatena, - iti zA0 sa0 pustakayeAH pAThaH /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,bAkA. parAzaramAdhavaH / 315 bhUyAMmaM cAkSayya cApa punarmatyu jayati brahmaNa: mAyujyaM gacchati"iti / yAjJavalkyo'pi, "yaM yaM RtumadhIyIta tasya tasyApnuyAt phalam" iti / vitta-pUrNa-pRthivI-dAnasya phalamaznute-dati / // 0 // iti brahmayajJa-prakaraNam // 0 // . atha trpnn-vidhiH| taca vaziSThaH, "kRk-sAmAva-vedokAn japya-mantrAn yajUMSi ca / javA caivaM tataH kuryAddevarSi-piTa-tarpaNam" iti / sahaspatirapi, "brahmayajJa-pramiyartha vidyAcAdhyAtmikI japet / javA'tha praNavaM vA'pi tatastarpaNamAcaret" iti / viSNupurANa'pi, "zuci-vastra-dharaH snAto devarSi-piTa-tarpaNam / teSAmeva hi tIrthana kurcIta susamAhitaH // trirapaH prINanArthAya devaanaampvrjyet| atharSINaM yathAnyAyaM makRJcApi prajApateH // piNaM prINanArthAya trirapaH pRthiviipte"-iti| * japitvaivaM,-iti mu0 pustake pAThaH / + cApi iti mudeg pustake pAThaH / | dirapaH,-iti so zA0 pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 316 vyAsaH, www.kobatirth.org AgneyapurANe'pi - parAzara mAdhavaH / "ekaikamaJjaliM devA dvau dvau tu zanakAdayaH * / arhanti pitarastrIMstrIn striyazcaikaikamajJjalim " - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [1 kA0, 0 kA 0 / "prAgagreSu surAMstarpenmanuyyAMzcaiva madhyataH / pitRRMstu dakSiNAgreSu caika - dvi-ci- jalAJjalIna" - iti / zratra, zraJjali - maGkhyA yathAzAkhaM vyavatiSThate / yatra zAkhAyAM na mayAniyamaH zrutaH, tatra vikalpaH / tatraiva brahmatratra - vinyAsa - vizeSodarzitaH, - " savyena deva - kAryyANi vAmena pitR tarpaNam / nivItena manuSyAnAM tarpaNaM vidhIyate " - iti / savyenApavItena, vAmena prAcInAvItena, - ityarthaH / tathAca zaGkha-likhitau - "umAbhyAmapi hastAbhyAM prAGmukho yajJopavItI prAgayeH kuzairdevatA-tarpaNaM deva tIrthena kuryyAt " - iti / viSNurapi - * --- " tataH kRtvA nivItantu yajJasUtramatantritaH / prAjApatyena tIrthena manuyyAMstarpayet pRthak " - iti / baudhAyanaH, - "atha dakSiNataH prAcInAvItI pitRn svadhAnamastarpa 66 yAmi" - ityAdi / yattu - - * nikAdiSu, - i izA 0 pustake pAThaH / + vyavanti - iti mu0 pustake pAThaH / " ubhAbhyAmapi hastAbhyAmudakaM yaH prayacchati / sa mUDhonarakaM yAti kAlasUtramavAkzirAH"-- For Private And Personal
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 190,SA kA praashrmaadhvH| 317 iti| vyaaghrpaad-vcnN,tcchaaddhaadi-vissym| zrataeva kAmajiniH, "Addhe vivAha-kAle ca pANinaikena dIyate / tarpaNe ubhayenaiva vidhireSa purAtanaH" iti| etaca tarpaNaM sthalasthena nodake karttavyam / tathAca gobhilaH, "nodakeSu na pAtreSu na kruddho nekapANinA / nopatiSThati tanoyaM yantra bhUmau pradIyate" iti / prataH sthalasthobhUmAveva tarpaNaM kurvIta, na jlaadaaviti| tathAca viSNuH, "sthale sthitvA jale yastu prathachedudakaM naraH / . nopatiSThati tadAri pitRNAM tannirarthakam" iti / atra vizeSamAha hArItaH, "vamitvA vasanaM zuSka sthale vistIrNa-varhiSi / vidhijJastarpaNaM kuryAnna pAtreSu kadAcana // pAcAhA jalamAdAya zubhe pAtrAntare kSipet / jala-parNe'thavA garne ma sthale tu vivarhiSi / kesh-bhsm-tussaanggaar-knnttkaasthi-smaakulm|| bhavenmahItalaM yasmAdahiSA''staraNaM tataH" iti / yattu kArNAjininokram, "devatAnAM piNAca jale dadyAjjalAJcalim" iti / tadazaci-sthala-viSayam / tadAha viSNuH, yatrAci sthalaM vA syAdudake devtaa-piddhn| tarpayettu yathAkAmamamu sarvaM pratiSThitam" iti / For Private And Personal
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 318 pAca - vizeSamAha pitAmaha:, - marIciH, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / smRtyantare ca " hema - rUpyamayaM pAtraM tAmra - kAMsya-mamudbhavam / pitRRNAM tarpaNe pAtraM mRNmayantu parityajet " - iti // * "mauvarkhena ca pAtreNa tAmra-rUpyamayena ca * / auDumbareNa vilvena pitRRNAM dattamacayam" - iti / rikta istena na kuryyAdityAha saeva, - 1 " vinA rUpya - suvarNena vinA tAmra tilaistathA / vinA mantraizca darbhaizca pitRRNAM nopatiSThate" - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "khaTTa - maukika-hastena karttavyaM pitR tarpaNam / maNi-kAJcana-dabI na hanyena ? kadAcana" - iti // na cAtra samuccayonApi sama - vikalpa datyabhipretya marIcirAdha - "tilAnAmapyabhAve tu suvarNa - rajatAnvitam / tadabhAve niSicettu darbhairmantreNa vA punaH " - iti // tila-grahaNe tu vizeSamAha yogiyAjJavalkyaH, - "yadyaddhRtaM niSiJcatu tilAn saMmizrayejjale / zrato'nyathA tu savyena tilA grAhyA vicakSaNaiH " - iti / tAmrakAMsyamayena vA, -- iti mu0 pustake pAThaH / + ghaTkena, - iti zA0 pustake pAThaH / [10, kha0kA5 / | tAmramayaistathA, -- iti mu0 pustake pAThaH / zuSkeNa, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10yaa0kaa0|| praashrmaadhvH| 316 etadalomaka-pradezAbhiprAyam / tathAca devalaH, "roma-saMsthAn tilAn kRtvA yas tarpayate piddhn| pitarastarpitAstena rudhireNa malena ca" iti| varNa-bhedena tilAnAM viniyoga-vizeSaM darzayati saeva, "eklaistu tarpayeddevAn manuvyAn zavalaistilaiH / piDhan santarpayet kRSNa starpayet sarvathA vija"-iti / kUrmapurANe'pi, devarSi-piTa-tarpaNe vizeSodarzitaH, - "devAn brahmaJSAMzcaiva tarpayedakSatodakaiH / pina bhaktyA tilaiH kRSNaH sva-sUtroka-vidhAnataH" iti / tithyAdi-vizeSeNa tila-tarpaNaM niSedhayati, "saptamyAM ravivAre ca rahe janmadine tathA / mRtya-putra-kalatrArthI na kuryAttila-tarpaNam" iti| purANe'pi, "pakSayorubhayo rAjan saptamyAM nizi sandhyayoH / vitta-putra-kalatrArthI tilAn paJcasu varjayet" iti / baudhAyano'pi, "na jIvat-piTakaH kRSaustilestarpaNamAcaret / saptamyAM ravivAre ca janmadivaseSu ca // rahe niSiddhaM satilaM tarpaNaM tbhirbhvet| vivAhe copanayane caulai mati yathAkramam / / * grahe,-iti mo0 sa0 zA0 pustakegha pAThaH / evaM paratra / For Private And Personal
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 32. www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir varSamaddhaM tadarddhaJca varjjayet tila - tarpaNam / tithi - tIrtha - vizeSeSu kAryyaM preteSu sarvvadA " - iti / tarpaNIyAn darzayati satyavrataH, - kArSi-tarpaNamukram, - [10, kha0 kA0 / "kRtvopavItI devebhyonivatI ca bhavettataH / manuSyAMstarpayedbhaktyA brahma- pucAnRSIMstathA / apasavyaM tataH kRtvA savyaM jAnvAcca bhRtale // darbhapANistu vidhinA pretAn santarpayettataH " // yogiyAjJavalkyaH, - "brahmANaM tarpayet pUrvaM viSNuM rudraM prajApatim / vedAn chandAMsi devAMzca RSIMzcaiva tapodhanAn // zrAcAyyazcaiva gandharvvAnAcArya - tanayAMstathA / saMvatsaraM sAvayavaM devIraprasastathA // tathA devAn nagAnnAgAn sAgarAn parvvatAnapi / sarito'tha manuSyAMzca yakSAn rakSAMsi caiva hi // pizAcAMzca supalIMzca bhUtAnyatha pazUMstathA / vanaspatIneoSadhIMzca bhUtagrAmAMzvaturvidhAn // savyaM jAnu tato'nnAcya pANibhyAM dakSiNAmukhaH / tastirpayenmaH sarvvAn piDhagaNAMstathA // mAtAmahAMzca satataM zraddhayA tarpayet dvija" - iti / zaunako'pi -- "agnirviSNuH prajApatiH" ityAdi / yajuH zAkhinAntu . For Private And Personal " zratha kANDa - RSInetAnudakAJjalibhiH zuciH /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,0kA parAzaramAdhavaH / 321 avyagraH' tarpayennityaM mantreNaivATa-nAmabhiH // piTa-tarpaNaM prakRtya paiThInamiH, "apasavyaM tataH kRtvA sthitvA ca piDhadimakhaH / piDhana divyAnadivyAMzca pina-tIrthena tarpayet" iti / divyAH vasu-rudrAdityA: adivyAH pitrAdayaH / yogiyAjJavalkyaH, "vasna rudrAn tathA''dityAn namaskAra-samanvitAn" iti / tarpayediti zeSaH / vasvAdInAM nAmAni paiThInasinA darzitAni, "dhruvodharmazca somazca zrApazcaivAnilonalaH / pratyUSazca prabhAtazca vasavo'STau prakIrtitAH / ajaikapAdahibrano virUpAkSo'tha raivataH // irazca bahurUpazca tryambakazca surezvaraH / sAvitrazca jayantazca pinAkI cAparAjitaH / ete rudrAH samAkhyAtA ekAdaza surottamAH / indrodhAtA bhagaH pUSA mitro'tha varuNo'ryamA / ahi? vivasvAn tvaSTA ca savitA viSNarevaca / ete vai dvAdazAdityA devAnAM pravarAmatAH // eteca divyAH pitaraH pUjyAH sarva prayatnataH" / tataH kha-pitrAdIstarpayet / tatra prakAramAha paiThInamiH, * vyatrastaH, iti zA. pustake pAThaH / + basurudrAdayaH,-iti ma0 pustake pATha / + yamaca,-iti ma. pastake paatthH| carci,-iti ma. pamtake pAThaH / 41 For Private And Personal
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / 10.maa.kaa.| "sva nAma-gotra-grahaNaM paruSaM paruSaM prati / tilodakAmaloM strI strInaruccairvinikSipet" / yogiyAjJavalkyo'pi, "savaNebhyojalaM deyaM nAmavarzabhyaevaca / gotra-nAma-svadhAkA starpayedajaparcaza:"-dani / nAma-grahaNe'pi vizeSamAha azvalAyana:', "zAntaM brAhmaNamyokaM vammAntaM kSatriyasya ca / guptAntaM ceva vaigyasya dAmAntaM janmanaH / / caturNAmapi varNAnAM pitRNAM piTa-gotrataH / piTa-gotraM kumArINAM Ur3hAnAM bharTa-gotrataH" iti / piTa-tarpaNe kramamAha matyavrataH, "pitRbhyaH pratyahaM dadyAttatAmAdabhya evaca / tato mAtAmahAnAJca piTavyamya sutasya ca"-iti / viSNupugaNe'pi, "dadyAt paitreNa tIrthana kAmAnanyAn gTa gumva me / mAtre pramAtre tanmAtre gurupatnyai tathA nRpa / gurave mAtulAdInAM snigdha-mitrAya bhRbhuja" --dati / hArIto'pi,-"pitrAdIn mAtrAdIn mAtAmahAdIna piTavyAMstatpanIThacArTastatpatnIH mAtulAdImtatpanIH gIcA-pAdhyAyAdIn suhRt-samvandhi-bAndhavAn dravyAnnadATa poSakAriNatatpanIzca tarpa * savarNAbhyo'Jjalirde yaH, iti mu0 yastake pAThaH / / bodhAyanaH, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,zrA0kA.1] praashrmaadhvH| yet" iti / jIvapiTaka-tarpaNe vizeSamAha yogiyAvalkyaH, "kavyavADanalaH somo yamazcaivAryamA tathA / agnisvAttAH seAmapAya tathA vahiSado'pi ca / yadi syAjjIvapiTa kastAna vidyAcca tathA piDhan / yabhyovA'pi pitA dadyAttebhyovA'pi pradIyate / etAMzcaiva pramItAMzca pramIta-piTa ko dvijaH" iti / tarpayeditizeSaH / avasAnAJjalimAha kAtyAyanaH, "pilavaMgyA mADhavaMzyA ye cAnye pitarojanAH / mattastudakamaInti ye tAMstAMstarpayAmyaham" / ityavasAnAJjaliriti / zrAdityapurANe'pi, "yatra kvacana saMsthAnAM kssuttssnnophtaatmnaam| teSAM hi dattamakSayyamidamastu tilodakam // ye me kule laptapiNDAH putra-pautra-vivarjitAH / teSAntu dattamakSayyamidamastu tilodakam" iti / matsyapurANe'pi, "ye'bAndhavA bAndhavA vA yenyajanmani bAndhavAH / te timakhilAM yAnta ye vA mano'mbavAJchitA:"-iti / vistareNa kartumamamarthamya maMkSepeNa tarpaNa nuka viparAeM, "zrA-brahma-stamva-paryantaM jaganRpyAtvati truvan / kSipet payo'JjalIstroMstu kuryAt maMkSepatarpaNam" iti| yama-tarpaNantu vRddhamananokram, - "pretAtmava-caturdazyAM kAryyantu yama-tarpaNama / For Private And Personal
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [1bA,yA kA* / kRSNAGgAra-caturdazyAmapi kArya sadaiva vA // yamAya dharma-gajAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarva-bhUta-kSayAya ca // zrADumbarAya dadhAya nIlAya parameSThine / vRkodarAya citrAya citraguptAya te namaH" iti / niyamastu skandapurANe nirUpitaH, "dakSiNAbhimukhobhRtvA tilaiH mavyaM samAhitaH / devatIrthana devatvAttile pretAdhipAya ca"-dUti / evaM kurvataH phalamAha yamaH, "yatra vacana nadyAM hi snAtvA kRSAcaturdazIm / santarpya dharmarAjAnaM mucyate ma-kilviSaiH" iti / mAgha-klASTamyAM bhImatarpaNaM kuryyAnadAha vyAsaH, "lATamyAntu mAghasya dadyAnImAya yo jalam / sambatmarakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // vaiyAghrapadya-gotrAya sAGkRti-pravarAya ca / gaGgAputvAya bhImAya pradAsye'haM tilAdakam / aputvAya dadAmyetat salilaM bhImavarmaNe" iti // tarpaNa-prazaMsA pugaNamAre darzitA, "evaM yaH sarvabhUtAni tarpayedanvahaM dvijaH / ma gacchet paramaM sthAnaM. tejomUrtimanAmayam" iti / * 'aputrAya'-ityAnantaraM, 'gaGgAputrAya'-ityaI dRzyate muditAtirikta pustakeSu / For Private And Personal
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA0kA parAzaramAdhavaH / prakaraNe pratyavAyaH purANe darzitaH "devatAzca piDhezcaiva munIn va yo na tarpayet / devAdInAmaNI bhUtvA narakaM sa vajatyadhaH" iti / thAjJavalkyo'pi, "nAstikyabhAvAdyastAMstu na tarpayati vai pin| pivanti deha-nisrAvaM pitaro'sya jalArthinaH" iti| hArIto'pi, "devAzca pitarazcaiva kAhanti satilAJjalim / adatte tu nirAmAste pratiyAnti yathAgatam" iti / kAtyAyano'pi, "chAyAM yatheccheccharadAtapAH payaH pipAzuH kSudhito'lamantram / bAlAjanitrI jananI ca bAlaM yoSit pumAMsaM puruSazca yoSAm // tathA sAni bhUtAni sthAvagaNi carANi ca / viprAdudakamicchanti mA pyudaka-kAGgiNaH / / tasmAt madeva karttavyamakurvanmahatainamA / yujyate brAhmaNaH kurvan vizvametadvibharti hi" iti / atra pita-gAthA, "api naH sa kule bhUyAdyonodadyAjjalAJjalim / nadISu bahutoyAsu zItalAsu vizeSataH" iti / * saritAjalam,--iti zAM pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 326 parApAramAdhavaH / 10yA0kA / tarpaNAnantaraM vastra-niSpIDanaM kartavam / tadAha yogiyAjJavalkyaH, "yAvadevAnRSIMzcaiva pitRRzcApi na tarpayet / tAvana pIDayedastraM yohi snAtobhavedijaH / / niSpIDayati yo vipraH snAna-vastramatarpya ca / nirAsAH pitaroyAnti zApaM datvA sudAruNam"-dati / niSpIDanantu sthale kAryam / tadukaM smRtyantare, "vastra niSpIDitaM toyaM zrAddhe cocchiSTabhojinAm / / bhAgadheyaM zrutiH prAha tasmAniSpIDayet sthale''-dati / viSNupurANe, "prAcamya ca tateodadyAt sRAya malilAJjalim / namAvivasvate brahman bhAvate viSNu tejse| jagat-mavitre zucaye savitre karmadAyine"-dati / // 0 // iti tarpaNa-prakaraNam // 0 // atha devaarcnm| itthaM mUlavacanAnukkAni tarpaNatAni karmANi nirUpitAni / atha, mUlavacanAnaM kAma-prAptaM devatArcanaM nirUpyate / tatra, nRsiMha purANam, * snAnavastramatarpaNam ,-iti zA0 sa0 pastakayoH pAThaH / + zrAddhecAcchiebhojanam, iti mu. pastake pAThaH / f viSNupurANe, ityArabhya, etadantAgranthaH nAsti mudritAtiriktapustakeSu / For Private And Personal
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1kA0, cyA0 kA Men zrameyapurANe, www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / "jala devAn namaskRtya tatogacchedgRhaM budhaH / pauruSeNa tu sukrena tato viSNuM samarcayet" iti / kUpurANe'pi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "mantraiSNava- raudraistu sAvitraiH zAktikaistathA* | viSNu prajApatiM vA'pi zivaM vA bhAskarantathA // taliGgairarcayenmantraiH sarvvadevAn samAhitaH " - iti / "brahmANaM zaGkaraM sUryaM tathaiva madhusmRdanam / zranyacAbhimatAn devAn bhaktyA cAkrodhano'tvaraH // svairmantrairarcayennityaM patraiH puSyaistathA'mbubhiH " - iti / smRtyantare " zrAdityamambika viSNu' gaNanAthaM mahezvaram" - ityAdi / / yadyapi, pUrvaM mUlavacana - vyAkhyAne pUjanIyodeva | ekaeva iti mahatA prabandhena prapaJcitaM tathApi darzana - bhedamAzritya viSNu-zaGkarAdimedopanyAso ? na viruhyate / darzanameda purANamAre varNitaH, - "zaivaJca vaiSNavaM zAkaM mauraM vainAyakantathA / skAndaJca bhaktimArgasya darzanAni SaDeva hi " - iti // tatra, vaiSNavadarzanAnusArI pUjAkrama zrAzvamedhike nirUpitaH, - 327 * zAmbhavaistathA, - iti ma0 pustake pAThaH / + smRtyantare - ityAdiretadanto granthaH mudritAtirikta pustakeSu na dRzyate / + pUjanIyeA mahAdeva, - iti mu0 pustake pAThaH / 6 viSNuzaGkarAdibhedo, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . . sa praabhrmaadhvH| [10,chA kaa| "zTaNu pANDava tatma-marcana-kramamAtmanaH / sthaNDi le padmakaM kRtvA cASTapatraM sakarNikam // aSTAkSara-vidhAnena athavA dAdazAkSaraiH / vaidikairathavA mantrai mama sakena vA panaH // sthApitaM mAM tatastasminnarcayota vicakSaNa: // puruSaJca tataH satyamacyutaJca yudhiSThira / aniruddhacca mAM prAhubaikhAnamavidojanAH // anye tvevaM vijAnanti mAM gajan pAzcarAtrikAH / vAsudevaJca rAjendra saGkarSaNamathApi vA // pradyumnaccAniruddhaJca caturmati pracakSate / etAzcAnyAzca rAjendra saMjJA-bhedena mUrtayaH // viDyanarthAntarA eva mAmevaM cArcayedudhaH" iti / bhAgneye'pi, "arcanaM sampravakSyAmi viSNoramita-tejasaH / yatkRtvA munayaH sarvaM paraM nirvANamApnuyuH // apavanau hRdaye sUrya sthaNDile pratimAsu ca / SaTaskheteSu hareH samyagarcanaM munibhiH smRtam // anau kriyAvatAM devo rakho / devo manISiNAm / pratimAsvalpabuddhInAM yoginAM hRdaye hariH // * anyepyevaM,-ihi mu0 pustake pAThaH / + vinAdhyAtmaparAneva,- iti mu. pustake rAThaH / | divi,-iti zAM pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,AkA parApAramAdhavaH / tasya sarvagatatvAcca sthaNDile bhAvitAtmanAm / Rgvede pauruSaM smRtamarcitaM guhyamuttamam / bhAnubhasya sUkasya traiSTubhaM tasya devatA // puruSoyojagaddIjasmRpinArAyaNaH smRtaH / prathamAM vinyasevAme dvitIyAM dakSiNe kare // hatIyAM vAmapAde tu caturthI dakSiNe nyaset / paJcamaM vAmajAnau tu SaSThoM vai dakSiNe nyaset // matamoM vAmakazyAnnu aSTamI dAkSaNe tathA / navamI nAbhimadhye tu dazamI hRdaye tathA // ekAdazI kaNThamadhye dvAdazoM vAmabAhuke / trayodazoM dakSiNe tu tathA''nye tu cturdshiim|| ataNeH paJcadazIJcaiva vinyasenmUhi SoDazIm / yathA dehe tathA deve nyAsaM kRtvA vidhAnataH // nyAsena tu bhavet mo'pi svayameva janArdanaH / evaM nyAmavidhiM kRtvA pazcAdyAgaM samAcaret / / pUrvayA''vAhayeddevamAmananta dvitIyayA / pAdyaM hatIyayA caiva caturthA'yaM pradApayet // paJcamyA''camanaM dadyAt pazyA snAnaM mamAcaret / saptamyA tu tatovAsAhyaSTamyA copavItakam // navayA gandhalepantu dazamyA puSpakantathA / ekAdaNyA tathA dhUpaM dvAddaNyA dIpamevaca // naivedyantu trayodazyA namaskAre cturdshii| For Private And Personal
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 10,yA kaa| pradakSile paJcadazI vyajane* Sor3azI tathA // snAne vastre ca naivedya dadyAdAcamanaM tthaa| hutvA SoDazabhirmantraiH Sor3azAnnasya caahtiiH|| punaH Sor3azabhirmAntairdadyAt puSpANi Sor3aza / tacca ma japedyaH pauruSaM sUktamuttamam // acirAt siddhimApnoti hovameva samAcaran / dhyeyaH sadA savita-maNDala-madhya-vartI nArAyaNaH saramijAmana-manniviSTaH / keyaravAn kanaka? kuNDalavAn kirITI hArI hiraNmaya-vapurdhata-zaGkha-trakaH" iti / baudhAyano'pi,-" athAto mahApuruSasyAharahaH paricA || vidhi vyAkhyAsyAmaH / snAtvA eciH zucau deze gomayenApalipya pratikRtiM kRtvA phala, pusspairythaalaabhmrcyet| maha puSyodakena mhaapurussmaavaahyet| OMH puruSamAvAhayAmi, OMbhuvaH puruSamAvAhayAmi, suvaH puruSamAvAhayAmi OM bhUrbhuvaHsuvaH mahApuruSamAvAhayAmItyAvAhya, pAyAtu** bhagavAn mahApuruSa ityetena svAga * zayane,-iti mudeg pustake pAThaH / 1 ghaNmAsAt,-iti mu0 pustake pAThaH / samacce yet, iti mu. pantake pAThaH / $ makara,-iti mu0 pustake pAThaH / // paricarcA,-iti zA0 sa0 pustakayAH paatthH| pA vyakSata,-iti mu0 pustake pAThaH / ** purakhamAbAhayAmItyAbAhayet ,-iti sa0 mA0 zA* pustakeSu paatthH| For Private And Personal
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,0kA * / parAzaramAdhavaH / 331 tenAbhinandati; khAgatamadhunA bhagavato mahApuruSasya, bhagavate mahApuruSAyaitadAmana* mupAlaptamatrAsthatAM bhagavan mahApuruSeti, kUcce dadAti bhagavato'yaM kUdarbhamayastri vRddharitasuvarmastaM juSasvetyatrAdhasthAnAni kalpayatyagrataH zaGkhAya kalpayAmi, paratazcakrAya kalpayAmi, dakSiNato gadAyai kalpayAmi, vAmato vanamAlAyai kalpayAmi, pazcimataH zrIvatsAya kalpayAmi, garutmate kanpayAmi, uttarataH zriyaikalpayAmi, sarasvatyai kalpayAmi, pazyai kalpayAmi, tulyai kalpayAmi, atha sAviyA pAtramabhibhavya prakSAlya pariSicyApa pAnIya maha pavitreNAdityaM darzayedomiti snAnaM, trINi padA vicakramati pAdyaM dadyAt, praNavenAyamatha vyAhRtibhirnimAlyaM vyapAhottaratovivvaksenAya nama ityathainaM nApayatyApohiSThAmayobhuvaH, iti tisRbhiH, brahmayajJAnaM vAmadevyacI yajuH pavitraNetyetAbhiH SabhiH snApayitvA'thAdbhistarpayati; kezavaM nArAyaNaM mAdhavaM govindra viSNu madhusUdanaM trivikrama vAmanaM zrIdharaM hRSIkezaM padmanAma dAmodaraM tarpayitvA'thaitAni vastrayajJopavItAcamanIyAnyudakena vyAhRtibhi datvA, vyAhRtibhiH pradakSiNamudakaM pariSicyedaM viSNurvivakramaiti gandha dadyAt , tadviSNoH paramaM padamiti puSpaM, dUrAvatItyakSatAn, sAvitryA dhUpamuddIpyasveti dIpa, devasya tvA savituH prasavezvinovAhubhyAM puSNohastAbhyAM bhagavate mahApuruSAya juSTaM caruM nivedayAmIti naivedya * svAgatamadhunA bhagavato mahApurusyaitadAsana,-iti mu0 pamtake pAThaH / + kezavaM nArAyaNamityAdi dAmodarAntaM taryayitvAthaitAni,iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 332 parAzaramAdhavaH / [10,yA kaa| matha kezavAdinAmabhiAdaza puSyAni ddyaat| zaGkhAya namaH, cakrAya namaH, gadAyai namaH, vanamAlAyai namaH, zrIvatmAya namaH, garutmate namaH, zriye namaH, sarasvatyai namaH, puzyai namaH, tuSyai namaH,-ityavaziSTergandhamAlyai brAhmaNAnalaGkRtya athainaM RgyajuHsAmabhiH / stuvan dhruvasataM japitvA puruSasataM vA'nyAMzca vaiSNavAnmantrAnityeke / OMbhUrbhuvaH suvarom bhagavate mahApuruSAya caru muddAsayAmIti carumuddAsyAdvAsanakAle OMbhUH puruSamuddAsayAmi, OM bhuvaH puruSamuddAmayAmi, suvaH puruSamuddAmayAmi, bhUrbhuvaHsuvaH mahApuruSamuddAmayAmItyudAsya prayAtu bhagavAn mahApuruSo'nena haviSA haptohariH punarAgamanAya punaH sandarzanAya ceti / pratimAsthAneneSvapakhanAvAhana-visarjana-vanja / sarva samAnaM mahatvastyayanamityAcakSate, mahatvastyayanamityAha bhagavAn baudhAyanaH" iti / kUrmapurANe'pi, "na viSavArAdhanAt puNyaM vidyate karma vaidikam / tasmAdinAdI madhyAnhe nityamArAdhayeddharim / tadviSNoriti mantreNa sUna puruSeNa ca / naitAbhyAM sadRzomantro vedeSUnazcaturcapi" iti / evaM vaiSNadhadarzanAnumAri-pUjA jJAtavyA / "athavA devamAzAnaM bhagavantaM mnaatnm| * gandhayuSyai,-iti mu. pustake pAThaH / + RgyajuHsAmAtharvabhiH, iti mu0 pustake paatth| pratimAdisthAneSvasvamAvAvAhanavisarjanavarja,-iti mu.pustake pAThaH / tasmAdanAdimadhyAntaM,-iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,thA kA0] parAzaramAdhavaH / 333 ArAdhayet mahAdevaM bhAva-pUto mahezvaram / mantreNa rudra-gAyatyA praNavaNAthavA panaH // IzAnenAthavA raustrayambakena samAhitaH / puSyaiH patrarathAdbhivA cndnaadyairmheshvrm| nathaoNnamaH zivAyeti mantreNAnena vA yajet // namaskAnmahAdevasmRtaM satyamitIzvaram / nivedayIta cAtmAnaM yo brahmANamitIzvaram // pradakSiNaM dijaH kuryAt paJca brahmaNi vA japet / dhyAyIta devamIzAnaM vyoma-madhya-gataM zivam" iti / baudhAyano'pi,-"athAto mahAdevasthAharahaH paricA-vidhi vyAkhyAsyAmaH / snAtvA zucau deze gomayenopaliSya pratikRti kRtvaa'ksst-pusspairythaalaabhmrcyet| saha puSyodakena mahAdevamAvAhayet / bhUmahAdevamAvAhayAmi, OMbhUvo mahAdevamAvAhayAmi, OMsuvaH mahAdevamAvAhayAmi, bhUrbhuvaHsuvaH mahAdevamAvAhayAmItyAvAhya, AyAtu bhagavanmahAdeva ityatha svAgatenAbhinandati; svAgatamadhunA bhagavate mahAdevAya etadAsanamupakuptamatrAsyatAM bhagavan mahAdeva ityatra kUca dadAti bhagavato'yaM kudarbhamayastrivRddharitasuvarNastaM juSakhetyatra sthAnAni kalpayatyagratA viSNave kalpayAmi brAhmale kalpayAmi, dakSiNataH skandAya kalpayAmi vinAyakAya kalpayAmi, pazcimataH zUlAya kalpayAmi mahAkAlAya kalpayAmi, uttarataH umAyai kalpayAmi nandikezvarAya kalpayAmIti kalpayitvA'tha mAvicyA pAtramabhimanya prakSAlya trirapaH pavitramapatrAnIya saha pavitraNAditya For Private And Personal
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhA.kA.1 darzayedo miti snAnaM, paThitiruNa pAdyaM dadyAt, praNavenArthamatha vyAhRtibhinibhAlyaM vyapohyottaratazcaNDezAya nama ityathainaM snApayitvA ApohiSThAmayobhuvahati tisRbhihiraNyavarNAH zucayaH pAvakAhati catamRbhiH pavamAnaH suvarjana ityanuvAkena snApayitvA abhistarpayati mahAdeva / tarpayAmi zavaM devaM tarpayAmi IzAnaM devaM tarpayAmi pazupatiM devaM tarpayAmi rudraM devaM tarpayAmi ugraM devaM tarpayAmi bhImaM devaM tarpayAmi mahAntaM devaM tarpayAmi iti tarpayitvA'thaitAni vastrayajJopavItAcamanIyAnyudakena dhyAhRtabhirdalA, vyAhRtibhiH pradakSiNamudakaM pariSicya, namaste rudra manyavahati gandhaM dadyAt , sahastrANi sahasrazaiti pathyaM dadyAt , IzAnaM tvA bhuvanAnAmadhizriyamityakSatAn dadyAt , mAviyA dhUpamuddIpyakheti dIpaM devasya tvA savituH prasave'zvinAvAhubhyAM puSNohastAbhyAM bhagavate mahAdevAya juSTaM caraM nivedathAmIti naivedyaM, athASTabhirnAmadheyaraSTau pathyANi dadyAt ; bhavAya devAya namaH zarvAya devAya namaH IzAnAya devAya namaH pazupataye devAya namaH rudrAya devAya namaH ugrAya devAya namaH bhImAya devAya namaH mahate devAya namaH viSNave namaH brAhmaNe namaH skandAya namaH vinAyakAya namaH zalAya namaH mahAkAlAya namaH umAyai namaH nandikezvarAya namaHiti caruzeSeNArabhirnAmadheyaraSTAhutIrjuhoti bhavAya devAya svAhetyAdibhirhatvA'vaziSTairgandhamAlyaiAhmaNAnalaMkRtyAthainaM gyaja:sAmabhiH stuvanti, sahasrANi sahasraza ityana vAkaM japi * caNDAya, iti zA0 pustake pAThaH / / bhavaM devaM,-iti mu0 pa ke pAThaH / For Private And Personal
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1lA ,yA kaa| parAzaramAdhavaH / tvA'nyAMzca gaidrAn mantrAnyathAzaki japitvA, OMbhUrbhuvaHsuvaromiti mahAdevAya carumudrAsvodAsanakAle* OMbhUH nahAdevamuddAmayAmIti pratimantra rudramuddAsya / prayAtu bhagavAnIza: sarva-loka-namaskRtaH / anena haviSA haptaH punarAgamanAya ca // punaH sandarzanAya veti / pratimA sthAneSvapasvagnAvAina-visa-- jana-vaja sabbai samAnaM, mahat svastyayanamityAcakSataityAha bhagavAn baudhAyanaH" iti / zivArcanaM prazaMsati nandikezvaraH, "yaH pradadyAd gavAM lakSaM dogadhINAM veda- pArage / ekAhamarcayelliGgaM tasya puNyaM tato'dhikam / sakRt pUjayate yastu bhagavantamamApatim / asyAsvamedhAdadhikaM phalaM bhavati bhUsarAH" iti / nirmAlya gandho'pi dhAryaH / "devAnabhyarca gandhena"-ityAdi smati vidhaanaat|| devArcanAkaraNe doSaH kUrmapurANe'bhihitaH, "yomohAdathavA''lasyAdakRtvA devatA'rjanam / bhuta sa yAti narakaM sUkareSvapi jAyate"-iti / // 0 // iti devatA-pUjA-prakaraNam // 0 // * bhUrbhuvaH svarom bhagavate mahAdevamuddAsayAmItyAdibhiH rudramuddAsanakAle, -iti sa0 prA0 pastakayAH pAThaH / pratimantramiti nAsti sa0 zA0 sa0 pustakeSu / / 1 ceti,-iti zA. pasta ke pAThaH / $ pratimAdi,-iti mu0 pustake pAThaH / || nirmAlyagandho'pi,-ityAdiH etadantIgranto nAsti mudritAtiriktI pustkessu| For Private And Personal
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 336 praashrmaadhvH| caakaa.| atha muru-pUjA-prakaraNam / ___ evaM mUlavacanoka-devatA-pUjanaM nirUpitam / 'devatAnAJca'-dati cakAreNa guru samucinoti / gurorapi devatAvat pUjanIyatvAt / zrataeva zrutiH, "yasya deve parA bhaniryathA deve tathA garau / tasyaite kathitArthAH prakAzante mahAtmanaH" iti / zaivapurANe, "yoguruH sa zivaH proko yaH zivaH sa ca zaGkaraH / ziva-vidyA-gurUNAJca bhedonAsti kathaJcana // zive mantre gurau yasya bhAvanA sadRzI bhavet / bhogomokSazca middhizca zIghaM tasya bhvedbuvm|| vastrAbharaNamAlyAni zayanAnyAsanAni ca / priyANi cAtmanoyAni tAni deyAni vai guroH // toSayettaM prayatnena manasA karmaNA girA" iti / manurapi, "damaM lokaM mAna-bhatyA piTa-bhaktyAtu madhyamam / guru-zuzrUSayA caiva brahma-lokaM mama zrute // ma tasyAdRtAdhI yasyaite traya aadRtaaH| anAdRtAzca yasyaite sAstasyAphalAH kriyAH // yAvat trayaste jIveyustAvannAnyaM samAcaret / teSveva nityaM zuzrUSAM kuryAt priya-hite rataH" iti / // 0 // iti gurupUjA-prakaraNam |0 / For Private And Personal
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a0,AkA praashrmaadhvH| 337 atha vaizvadeva-prakaraNam / paJcamabhAga-kRtyamAha dakSaH, "paJcame ca tathA bhAge saMvibhAgo yathA'hataH / piTa-deva manuSyANAM kITAnAM copadizyate"-dati / yadyapi, 'AtithyaM vaizvadevaJca'-ityAtithyasya pUrvabhAvitvaM mUlavacanAnaM, tathApi vaizvadevasya devapUjA'nantarabhAvitvaM nRsiMhapurANe'bhihitam, "pauruSeNa ca sakena tatoviSNuM samarjayet / vaizvadevaM tataH kuryAdvalikarma tathaiva ca"-dati // tatra, 'tataH'-dati* paJcamI-zrutyA kramaH pratIyate, mUlavacane tu pAThamAtreNa / pAThAtat-sannidhirUpAcchrutirvalIyamI, iti zrutiliGga-sUtre (mI0 330 3pA0 14sU 0 ) vyavasthApitam / tasmAvaizvadevaM prathamaM karttavyam / evaJca sati, vedapATho'pyanugTahItobhavati;- "devayajJaH piTayajJobhUtayajJo manuSyayajJo brahmayajJaH"iti / smAlIca pAThAIdikaH pAThovalIyAniti virodhAdhikaraNa (mI0 170 3pA0 210) nyAyenAvagamyate / tasmAdapi vaizvadevasya prAthamyam / tatra, vaizvadevaM vidhatte vyAmaH, "vaizvadevaM prakurvIta sva-zAkhA-vihitaM tataH / saMskRtAnnaihi vividhairhaviSyavyaJjanAnvitaiH / // * tatastataiti, iti mu0 pustake pAThaH / + pAThAntaranirUpikA tirvalIyasIti,-iti mu0 pustake paatthH| 1 havirvyiJjanAnvitaH,-iti mu0 pustake pAThaH / 43 For Private And Personal
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 338 parApAramAdhavaH / dhaa0,kaa0| tairevAnnairvaliM dadyAcchaSamAlAvya vaarinnaa| kRtvA'pamavyaM gvadhayA sarvadakSiNato* haret"-dati / ttodevaarcnaanntrmityrthH| nAgayaNo'pi, "mabhAyaMstu ci: snAto vidhinA''camya vAgyataH / pravizya sumiddhenau vaizvadevaM mamAcaret"-dati / kRrmapagaNe'pi, "mAlAgnau laukike vA'tha jale bhUbhyAmathApi vaa| vaizvadevastu kartavyo devayajJaH sa vai smRtaH / / yadi sthAno kike pAkaH tato'nnaM tatra yte|| zAlAgau tu pacedannaM / vidhireSa sanAtanaH' iti / aGgirAH,. "zAlAgnau vA pacedannaM laukike vA'pi nityazaH / yamminnanau pacedannaM tasmin homo vidhIyate"-iti / zAlAta po'pi, "laukike vaidike vA'pi hatotsRSTe jale kSitau / vaizvadevastu karttavyaH paJcasunA'panu ttaye"-dati / sunAH paJca darzayati yamaH, "paJca sUnA gTahamyasya vartante'harahaH madA / kaNDanI peSaNI cunnI jalakumbha upaskaraH / * savvaM dakSiNato,---iti mu. pastake paatthH| hAvayet, iti zA0 sa0 pantakayAH paatthH| | zAlAmau tatra vai dattaM,--iti zA0 sa0 pustakayoH pAThaH / i khagiinI,-iti mu0 pamta ke pAThaH / evaM paratrA For Private And Personal
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1kA0, pra0kA0 / ] www.kobatirth.org - parAzara mAdhavaH / * etAni vArayan vipro vadhyate vai muhurmuhaH / etAsAM pAvanArthAya paJca yajJAH prakIrttitAH" iti / sunA hiMsA - sthAnAni / kaNr3anI muSalolUkhalAdiH / peSaNI dRzadupalAdiH / culI pAka -sthAnam / jalakumbhaH udakasthAnam / upaskaraH zUrpAdiH / zravaskara:, iti pAThe, mArjanyAdirdraSTayaH / etAH sunAH svasvakArthaM prApayan pApena yujyate, - ityarthaH / tacca kAla- ye'pi karttavyamityAha kAtyAyanaH, - " sAyaM prAtarvaizvadevaH karttavyovalikarma ca / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir anamatA'pi satatamanyathA kilviSI bhavet " - iti / homa - prakAra mAhAzvalAyana:, - "atha mAyaM prAtaH siddhasya haviSyasya juhuyAdagnihotra - devatAbhyaH seAmAya vanaspataye zragnISomAbhyAmindrAnibhyAM dyAvApRthivIbhyAM dhanvantaraye indrAya vizvebhyo devebhyo brahmaNe svAhA"-- iti / iviSyasyeti haviyogya syetyarthaH / zragnihotra - devatAbhyaH sUryyAdmaprajApatibhya ityarthaH / zrApastambo'pi "aupAsane pacane vA SaGgirAdyaiH pratimantraM hastena juhuyAdubhayataH pariSecanaM yathA purastAt" iti / zrAdyairanuvAkAdAvutairagnaye svAhA ityAdibhiH sviSTakRdantaiH / ubhayataH kamIdAvante cetyarthaH / kAtyAyaneo'pi -- "vaizvadevAdanvAtparyucya svAhAkArairjuhuyAt ; brahmaNe prajApataye ggRhyebhyaH" kAzyapAyAnumataye " - iti / zratra yathAsvazAkhaM vyavasthA / hAtavyAna - saMskAra mAha, vyAsaH, - 336 gRhebhyaH, iti mu0 pastake pAThaH / For Private And Personal
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / thA.kA. "jayAta marpiSA'bhyaka tela-kSAra-vivarjitam / dadhyakaM payasA taM vA tadabhAve'mbunA'pi vA"-dUti // dravyAnukanpazcaturviMzatimate darzitaH, - "alAbhe yena kenApi phalazAkodakAdibhiH / payodadhighRtaiH kuryAdvaizvadevaM sraveNa tu / hastenAnAdibhiH kuryAdabhiracalinA jale" - iti / yadadyate tenaiva hotavyam / taduktaM gTahyapariziSTe, "mAkaM vA yadi vA patraM mUlaM vA yadi vA phlm| saGkalpayedyadAhArastenaiva juhuyAdapi"- iti / kSAra-lavaNa-parAnna-maMsRSTena haviSyena* hAmo'mA na kArya:, kintaSaNaM bhasmAgnyAyatanAnuttarato'pAhya tasmin hAtavyam / tadAhApastambaH,"na kSAra-lavaNa-homAvidyate, tathA parAnna-saMsRSTasya iviSyasyA homaH, udIcInamuSNaM bhasmApohya tammin juhuyAnaddhRtamahutaM cAno bhavati" iti / pariziSTe'pi, "uttAnena tu hastena hyaGguSThAgreNa piidd'itm| saMhatAGgulipANistu vAgya to juhuyAddhaviH" iti / ananikasya vaizvadeve vizeSamAha vRddhavaziSTaH, "ananikastu yovipraH seA'nnaM vyAhRtibhiH khayam / huvA zAkala-mantazca ziSTaM kAka-valiM haret" iti / * saMsRchenAhaviSyeNa,- iti sa0 so0 zA0 pustakeSu pAThaH / + saMsRyasyAhaviSyasya,-iti sa0 so0 zA0 pustakeSu pAThaH / For Private And Personal
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1ba,yA kA0] parAzaramAdhavaH / devakRtasyainama ityAdyAH zAkalamantrAH / viSNarapi, "annaM vyAhRtibhirDatvA huvA mantaizca zAkalaiH / prajApateIviDatvA pUjayedatithiM tataH" iti / bhRtayajJaH kUrmapurANe darzitaH, "devebhyastu hutAdanAcchaSAmRta-valiM haret / bhUtayajJaH mavai proko bhUtidaH sarcadehinAm" iti / hArIto'pi,-"vAstupAla-bhUtebhyo valiharaNaM bhUtayajJaH" iti / kAtyAyano'pi, "uddhRtya haviSA''Siya haviSyeNa ghRtAdinA / sva-zAkhA-vidhinA havA taccheSeNa valiM haret" iti / gauNa-karcanAhAtriH, "putrodhAtA'thavA Rtvik ziSyaH zvara-mAtulAH / patnI-zrIciya-yAjyAzca dRSTAstu valikarmaNi" iti / rahe kaJantarAbhAve pravasatA svayameva karttavyamityAha baudhAyanaH, "pravAsa gacchatoyasya gTahe kA na vidyate / paJcAnAM mahatAmeSAM sa yajaiH saha gacchati"-dUti / vali-haraNa-prakAramAha zaunakaH,-"atha valiharaNamatAbhyazcaiva devatAbhyo'ya oSadhivanaspatibhyo grahAya grahadevatAbhyo vAstudevatAbhya indrAyendrapuruSebhyoyamAya yamapuruSebhyo varuNAya varuNapuruSebhyaH somAya somapuruSebhyaH, iti pratidizaM, brahmaNe brahmapuruSebhyaH, iti madhye, vizvebhyo devebhyaH sarvebhyobhUtebhyo divAgaribhyaH, iti divA, nanaM cAribhyaH, iti nanaM, rakSobhyaH, iti uttarataH, svadhA piDhabhyaH, For Private And Personal
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 342 praapaarmaadhvH| (10,AkA0 / iti prAcInAvItI zeSaM dakSiNA* ninayet" iti| Apastambo'pi,-"apareNAgniM santamATamAbhyAmudagapavargamudadhAna-maMnidhau navamena madhye'gArasya dazamaikAdazabhyAM prAgApavargamuttarapUrvadeze'gArasyottaraizcaturbhiH zayyAdeze kAmaliGgena dehalyAmantarikSaliGgenottareNApidhAnyAmuttarebrahmamardana dakSiNataH piTaliGgena prAcInAvItI avAcInapANi: kuryAt , raudra uttarato yathA devatAbhyastayonAnA pariSecanaM tayodharmabhedAntrakamevottareNa vaihAyasam" iti / mArkaNDeyo'pi, "evaM gTahavaliM kRtvA rahe grahapatiH zuciH / pApyAyanAya bhUtAnAM kuryAtsargamAdagat'-iti / kUrmapurANe ca, "zvabhyazca zvapacebhyazca patitebhyastathaiva ca / dadyAdbhUmau vahizcAnnaM patibhyA'tha dijottamaH" iti / manurapi, "zanAJca patitAnAJca svapacA pAparogiNAm / vAyamAnAM kRmInAJca zanarnirvapeGgavi"-iti / annamiti zeSaH / annotmargamantrI viSNupurANe darzitaH, "devAmanuyyAH pazavAvayAMsa siddhAH sayakSoragadaityasaGghAH / pretAH pizAcAstaravaH samastAye cAnnamicchati mayA pradattam / * dakSiNAyAM,--iti mu0 pustake pAThaH / + muttare brahmasadane,-iti zA0 sa0 pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1aAkA] parAzaramAdhavaH / 343 pipIlikAH kITapataGgakAdyAbubhukSitAH karmanivandhavaddhAH / prayAnta te baptimidaM mayA'nnaM tebhyo vismRSTaM sukhinobhavantu / yeSAM na mAtA na pitA na vandhu,naivAnamiddhirna tathA'nnamasti / tat daptaye'naM bhuvi dattametat prayAntu haptiM muditA bhavantu / bhRtAni sarvANi tathA'nametat aJca viSNuna tato'nyadasti / tasmAdidaM bhUtahitAya bhUtamannaM prayacchAmi bhavAya teSAm / caturdaze lokagaNo yaeSa tatra sthitAye kila bhUtasaGghAH / pyarthamannaM hi mayA visRSTaM teSAmidaM te muditA bhavantu / ityuccArya narodadyAdannaM zraddhA-samanvitaH / bhuvi bhUtopakArAya gTahI sarvAzrayoyataH" iti / piDhayajJaH zrutyA darzitaH,-"yat piDhabhyaH svadhAkarotyapyapastatpityajJaH santiSThate"-iti / kAtyAyano'pi, "adhyApanaM brahmayajJaH pityajJastu tarpaNam / homodaivovali to nayajJo'tithi-pUjanam // For Private And Personal
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 344 parAzaramAdhavaH / [10,yA kaa| zrAddhaM vA pityajJaH sthAt pitrovalirathApi vA" - iti / atra, yathAsvazAkha vyavasthA / zrAddhaM cAtra nityazrAddham / tathA kUrbhapugaNam, "ekantu bhojayadinaM pinuddizya saptamaH / nityazrAddhaM taduddiSTaM pityajJogati-pradaH"-dati / mArkaNDeyo'pi, "kuryAdaharahaH zrAddhamannAdyanAdakena vA / pina ddizya viprAstu bhojayediprameva vA" iti / nityazrAddha-prakAro matsyapurANe darzitaH, "nityaM tAvat pravakSyAmi aAvAhana-varjitam / adaivaM tadvijAnIyAt pAvaNaM taddhi kIrtitam" iti / pracetAH, "nAvAhanAgaukaraNaM na piNDaM na vima nam"-dati / vyAso'pi, "nitya zrAddhe'ryagandhAyai DhijAnabhyarcya zaktitaH / sarvAn pitgaNAn samyaka sahaivoddizya bhojayet // zrAvAina-vadhAkAra-piNDAgaukaraNAdikam / brahmacaryAdi-niyamo vizvedevAstathaiva ca // nityazrAddhe tyajedetAn bhojyamantra prakalpayet / datvA tu dakSiNAM zatyA namaskAraivisarjayet // ekamapyAzayennityaM SaNAmapyanvahaM gTahI"-iti / kAtyAyanaH tatrAnukalpamAra - For Private And Personal
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,vAkA parAzaramAdhavaH / "ekamapyAzayennityaM pityajJArtha-middhaye / pradevaM, nAsti cedanyobhokA bhojyamathApi vA // abhyuddhRtya yathAzakti kiJcidannaM yathAvidhi / piTabhyaddamityuktvA svadhAkAramudAharet""-iti / uddhRtamannaM brAhmaNAya ddyaat| tadukaM kurmapurANe, "uddhRtya vA yathAki kicidannaM mamAhitaH / beda-tattvArtha-viduSe dijAyevopapAdayet" iti / "dadyAdaharahaH zrAddhamannAdyanodakena vaa| payomUlaphalaibI'pi piDhabhyaH prItimAvahan / taete devayajJa-bhUtayajJa-pityajJAstrayo'pi vaizvadeva-zabdenoyante / yatra vizvedevAijyante tavaizvadevikaM karma / devayajJe ca, vizvebhyo devebhyaH svAheti paThitatvAt tatraitanAma mukhyam / yeSAntu zAkhAyAM bhRtayaje'pyayaM mantro'nti, teSAM tatrAthetanmukhyam / piThyajJe tu kRtrinyAyena tannAma-pravRttiH / athavA, mUlavacane, 'vaizvadevaca' iti ca kAreNa pityajJAdikamanukraM samucIyate / yadyapi, "mAyaM prAta: middhasya iviSyasya mudrayAt" iti vacanena vaizvadevasyAntra-maskAratA pratIyate, tathApi puruSArthatvamevAbhyupeyam / "tAnetAnaharahaH kurvIta" iti vAkyazeSe tadavagamAt / nobhayArthatvaM zanIyaM, prspr-virodhaat| atra-saMskAratve hanamya prAdhAnyaM vaizvadevasya guNatA, puruSArthanve tu tadiparyAyaH / tathA 1 * tacAsmai brAhmaNAyeti dattvA bhuJjota vAgyataH, ityaImadhikaM mu plke| + ayaM lokomudritAtiriktapustakeSu na dRzyate / For Private And Personal
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 346 [180, A0kA0 / yugapat prAdhAnyaM guNatvaM ca viruyeyAtAm / tastvanna sati, ekasyaiva saMskArava, mA bhUt puruSArthatvamiti cet / tanna, "mahAyajJezca yajJezca brAhmIyaM kriyate tanuH " - iti manunA puruSArthatva- smaraNAt / yattu -- " siddhasya haviSyasya juhuyAt" -- ityudAhRtaM, tadanyathApyupapadyate / taca, juhuyAdityutpattividhiH / siddhasya haviSyasyeti viniyogavidhiH / tAnetAnaharahaH kurvvItetyadhikAraH / kiJca zranna saMskAra- pakSe pratipAkamAvRttiH prasajyeta, " pratipradhAnaM guNAvRttiH " - iti nyAyAt / tasmAt, puruSArthatvamevanyAyyam / ataeva gTahmapariziSTe'bhicitam - > parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "proSito'pyAtma-saMskAraM kuryyAdevAvicArayan" - iti / - gobhilo'pi - "yadyekasmin kAle vrIhi-yavau pacyeyAtAM ; anyatarasya hutvA kRtaM manyeta, yadyekasmin kAle punaH punaranaM pacyeta ; deva valiM kurvIta, yadyekasmin kAle bajadhA'nnaM pacyate ; gRhapatimahAnasAdevaitaM valDiM kurvIta " - iti / zrayamarthaH / nAnAdravyakAnnapAke punaH punarannapAke'pi bahUnAmavibhaktAnAM bhrAtrAdInAM pRthaka pRthak pAke'pi, ekasmAdeva dravyAt sahadeva gRhapati pAkAdeva hAtavyamiti / // 0 // iti vaizvadevaprakaraNam // 0 // athAtithyAparanAmakeA manuSyayajJonirUpyate / zrAtithyasya manuvyayajJatvaM kAtyAyaneneAkram,-- 5g " zradhyApanaM brahmayajJaH piyajJastu tarpaNam / homa|devo valirbhUtA nRyajJo'tithipUjanam" - iti / For Private And Personal -
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.pAkA) praapaarmaadhvH| zrutirapi,-"yahAhmaNebhyo'naM dadAti tanmanuSyayazaH mantiSThate"iti / baudhAyanA'pi,-"aharahaH brAhmaNebhyo'naM dadyAnmUla-phalazAkAni vetyathainaM manuvyaya samApnoti" / kAlIjinirapi, "bhikSAM vA puskalaM vA'pi iMtakAramathApi vA / asambhave tathA dadyAdudapAtramathApi vA"-iti / kUrmapurANe'pi, "itakAramathAgraM vA bhikSA vA zakrito dvijaH / dadyAdatithaye nityaM vuddhyeta paramezvaram" iti / bhikSAdi-lakSaNaM manurAha, "grAmamAtraM bhavebhikSA agraM graam-ctussttym| agraM caturgaNIkRtya intakAro vidhIyate" iti| atithi-nirIkSaNAya grahAMgaNe kaMcitkAla ntiSThedityuka mArkaNDeyapurANe, "prAcamya ca tataH kuryAt prAjJodArAvalokanam / muhartasthASTama bhAgamudIkSyoyatithirbhavet" iti / biaaighi, "tato godohamA vA kAlanniSThed grahAGgaNe / atithi-grahaNAIya tadUrddhaM vA yathecchayA"-iti / // // iti manuSyayajJaH // 0 // * sadA,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 34 praashrmaadhvH| [10, yA kaa| tadevaM, 'mandhyA snAnam'-datyammin mUlavacane khAnAdInyAtithyAnaali atu kbi libinaali / na cAtra saptatva-pratibhAnAt ghaTatvaM viruddhamiti mahanIyaM, sanmArga-nyAyenoddezya-gatAyAH sayAyA avivakSitatvAt / yAni karmANi uddezyagatAni, tAni dinedine karttavyAnIti teSAM nityatvavidhAnAt / sanmArga-nyAyazca hatIyAdhyAye pratipAditaH,____ jyotiTome, "dazApavitreNa graha maMmArTi" iti zrUyate / taca saMzayaH, kimekasya sanmArgaH kiMvA sarveSAmiti / tadartha cintA; kimatroddezya-gatA mAjhyA vivakSitA utAvivakSiteti / yathA "pAnA yajena"-ityaca ekavacana-zruti-valApAdeya-pazu-gatA saGkhyA vivakSitA, tathaiva grahamityekavacana-zruti-valAduddezya-gatA'pi saGkhyA vivakSitA bhavitumarhati / tasmAdekasyaiva grahasya sanmArga prApne trUmaH / pazoranenaiva vacanena yAga-sambandhAvagamAt yAgaM prati pazorguNIbhUtatvAdyAvadguNaM pradhAnAvRttyabhAvAt kiyatA pAnetyavacchedakAkAjhAyAM tadavacchedakanvenaikatva-sayA' sambaddhyate, ityupAdeya-gatAyAH saGkhyAyAH vivakSitatvaM yutam / grahANAta vAkyAntareNa yAga-mambandhAvagamAt mamArgavAkye dvitIyA zrutyA mArga prati grahasya prAdhAnyAvagamAt pratipradhAnaM guNasya samAgamyAvarttanIyatvAt kiyanto grahAH samAjAnIyA ityAkAGgAyA anudayAduddezya-graha-gatA mayA na * kiyatA pazuneti paricchedakAkAkSAyAM tatparicchedakatyenekatvasaMkhyA, - rasi mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,vAkA* parAzaramAdhavaH / 34 vivkssitaa| tasmAt, mace grahAH saMmArjanIyAH / prakRte'pyuddezyasandhyAdi-gatA SaTvasaMkhyA na vivkssitaa| arthAcyeta, asyAM parAzarasmRtI vAkyAntareNa sandhyAdInAM nirUvyabhAvAdanenaiva vAkyena nityatva-viziSTAnAM teSAM utpAdanAdupAdeyagatatvena pazvekatvavadivivakSitatvameva saGkhyAyA yuktamiti / evaM tAI, sandhyAmahitaM mnAnaM mandhyAsnA namiti samAse satyaGgena snAnena mahitAyA aGgItAyAH sandhyAyA ekatvena pariMgaNanAbAca SaTamaMkhyA virudhyate,-iti gamayitavyam / ___ sandhyAdInAM nityatvaM caamihotraadivdyaavjjiiv-krtvytyaa'vgmyte| jIvanavadadhikAritvaJca, dine dine dUti vImayA'vagamyate / yathA "vasante vasante jyotiSA yajeta"-dUtyatra vIpsayA tadavagamasta it // zrAtithyaM vaizvadevaM cetyutm| tatra, kIdRzo'tithirityAkAGkSAyAmAha iSTI vA yadi vA dveSyA mUrkhaH paNDita eva vaa| saMpreto vaizvadevAMte seo'tithiH svrg-sNkrmH||40|| iSTaH makhyAdiH / tasya ca bhojanIyatvaM yAjJavalkonokam,__ "bhojayezAgatAn kAle makhi-sambandhi-vAndhavAn" iti / dezyasya bhojanIyatvaM manunA ninditam, "kAmamabhyayenmitraM nAbhirUpamapi tvarim / dviSatA hi ivibhuka bhavati pretya niSphalam" iti / For Private And Personal
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350 parApAramAdhavaH / 150yA0kA / evaM satyari-mitra-vivako yathA kriyate, tathaivAniyAvApi tat pramako tannirAkaraNAca, 'dRSTo vA yadi vA devyaH'-dUtyukam / murkhasya bhojanIyatvaM smRtyantare niSiddhama ; "naTazauce vratabhraSTe vipre veda-vivarjite / dIyamAnaM rudatyannaM kiM mayA duSkRtaM kRtam" iti / paNDitamya bhojanIyatvaM mananA darzitam, "zrotriyAyaiva dayAni havyakavyAni dAlabhiH / attimAya viprAya tasmai danaM mahAphalam" iti| evaM mati, zrAddhAdAviva vaizvadevAnte'pi paNDita-mUrkha-viveka prasako tannirAkaraNAyo, mUrkhaH paNDita evavA, iti| vaizvadevAntazabdena devayajJa-bhUtayajJAdInAmupari ghaTikA-pAdamAtra-parimitaH kAlo vivkssitH| tathA ca mArkaNDeyapurANa-vacanamudAhRtam ; 'muhatasyATamaM bhAgam'-dati / ataeva, tasmin kAle samAgamanamevAtithi-lakSaNaM, netaravidyAdi / saMkramyate'neneti saMkramaH, svargasya saMkramaH kharga saMkramaH, varga-prApti-heturiti yAvat / tathAcAzvamedhike, "kSatapipAsAzramAtIya dezakAlAgatAya ca / sattatyAnaM pradAtavyaM yajJasya phalamicchati'*-iti // tamevAtithiM vizinaSTi, dUrAdhvopagataM zrAntaM vaizvadeva upasthitam / atithiM taM vijAnIyAnnAtithiH pUrvamAgataH // 41 // * durAcopagataM,--iti zA. pustake pAThaH / + patra, phalamicchatA,-iti pAThI bhavituM yaktaH / For Private And Personal
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA0] praashrmaadhvH| 251 dUrAdhyopagataM grAmAntarAdAgatam / zrAntaM kSut-tRSNA-paripIDitam / ataeva vyAsaH, "zrAdurAdAzramaM prAptaH* kSata-tRSNA-zrama-karSitaH / yaH, pUjyate'tithi: samyagapUrvakratureva maH" iti / nAtithiH pUrvamAgata iti, tasminneva dine'tithioMttaredyurityarthaH / tathA ca manuH, ____ "ekarAtraM hi nivasannatithi brAhmaNaH smRtaH" iti / vaizvadeva upasthitam, iti divamAbhiprAyam / sAyantu vaizvadeva-kAle kAlAntare vA prApto'tithireva / tathA ca manuH, "apraNodyo'tithiH sAyaM sUryoTo gTahamedhinAm / kAle prAptasvakAle vA nAsthAnaznan rahe vaset" iti / sUryoTa iti astaMgacchatA sUryeNa dezAntara-gamanAzanimutpAdya TaI prApita ityarthaH / yAjJavalkyo'pi, ___"praNedyo'tithiH mAyamapi vAgabhaNedakaiH" iti / pracetA api, "yaH sAyaM vaizvadevAnte sAyaM vA grahamAgataH / devavat pUjanIyo'sau sUryoTa: mo'tithiH smataH" iti // dUrAdhvapada-vyAvartyamAha, * atidUrAgataH zrAntaH, iti mudeg pustake pAThaH / + yaH pUjyazcAtithiH, iti mudeg pustake pAThaH / / samyagayUpaH kratureva,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 352 parAzaramAdhavaH / [1vyAcyA kA naikagrAmINamatithiM na gRhIta kadAcana / anityamAgatA yasmAttasmAdatithirucyate // 42 // na vidyate tithirysthaasaavtithiH| tathA ca yamaH, "tithiparvAtmavAH sarvaM tyakA yena mahAtmanA / mo'tithiH sarvabhUtAnAM zeSAnabhyAgatAn viduH" iti / manvAdi-yugAdi-prabhRtiSu tithi-vizeSeSu dravya-lAbhamuddizya ye'bhyAgacchanti, te'bhyaagtaaH| tAdRzaM tithi-vizeSamanapekSya yadA kadAcit kSuttaSNAdi-pIr3ayA vA samAgato'tithiH / evaJca satyekayAmINa: pratiniyateSu tithivizeSeSu samAgacchatIti nAmAvatithiH / yastu grAmAntarAdakammAdasaGketito vubhukSuH mantrAgacchati, so'nityamAgataH, maevAtithitvena saMgTahyate, netaraH / tathA ca viSNupurANam, "ajJAta-kula-nAmAnamanyataH samupAgatam / pUjayedatithiM samyak naika-grAma-nivAsinam / / akiJcanamasaMvandhamanya-dezAdupAgatam" iti / mArkaNDeyo'pi, "na mitramatithiM kuryAtraika-grAma-nivAsinam / ajJAta-kula-nAmAnaM tatkAle samupasthitam / / vubhuttumAgataM zrAnnaM yAcamAnamakiJcanam / * sadAgacchatIti,-iti mu pustake pAThaH / + samupasthitam-iti mu* pustake rAThaH / For Private And Personal
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,thAkA* praashrmaadhvH| i5 brAhmaNaM prAratithi ma pUjyaH* zakitAvudhaiH" iti / manurapi, "naikagrAmINamatithiM vipraM sAGgatikaM tathA / upasthitaM gTahe vidyAdbhAr2yA yatrAmayo'pivA"-iti / ekagrAmavAsI atithi-dharmeNagato'pyatithirna bhavati / tathA, mAGgatikaH saGgatena caraH; saGgatapUrcAdRSTapUrvaH, iti yAvat / nApi, yatra kkacana deza atithi-dhrmennaagto'tithiH| kinta, yasmin svakIye parakIye vA deze bhAryA'mayo bhavanti, tatraivopasthito'tithirbhavati // atitheH svarUpaM nirUpya tasminnAgate mati yatkarttavyaM tadAha, atithiM tatra samprAmaM pUjayet svAgatAdinA / aAsana-pradAnena pAda-prakSAlanena ca // 43 // zraddhayA cAnnadAnena priyapraznottareNa ca / gcchNtshcaanuyaanen| prItimutpAdayet gRhii||44|| nigada-vyAkhyAtametacchrokadayam / tadetat brAhmaNa-viSayam , "yahAhmaNebhyo'nnaM dadAti"-dati, "airahaH brAhmaNebhyo'nnaM dadAti" -iti zruti-smRtibhyAmudAhatatvAt / / kSatriyAdayastu na brAhmaNa-rahe atithi-matkAramahaMti, kintu bhojnmaatrm| tathA ca manaH, * saMpUjyaH, iti zA0 pustake pAThaH / + gacchatazcAnayAnena,-iti zA0 sa0 pustakayoH paatthH| + zrutismRtyorudAhatatvAt , iti zA0 pustake pAThaH / 45 For Private And Personal
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / ..saa.kaa.| "brAhmaNasya tvanatithi he rAjanya ucyate / vaizya-zUdrau savA* caiva jJAtayo gurureva ca // yadi tvatithi-dharmeNa kSatriyo grahamAvrajet / bhukravatsu ca vipreSu kAmaM tamapi bhojayet // vaizya-zUdrAvapi prAptA kuttumbe'tithi-dhrminnau| bhojayet saha bhatyastAvAnRzaMsyaM prakalpayet // itarAnapi sakhyAdIna samprItyA gTahamAgatAn / matkRtyAnaM yathAzakri bhojayet maha bhAryayAya-iti // zrAsanAdi-dAne vizeSamAha maeva, "zrAmanAvamathe zayyAmanuvrajyAmupAmanam / uttameSUtamaM kuryAddhIne hInaM mame mamama"-iti / / atithi-satkArAkaraNe pratyavAyamAda, atithiryasya bhagnAzo gRhAt prati nivrtte| pitarastasya nAznanti daza varSANi paJca ca // 45 // kASTha-bhAra-sahasrana pRta-kumbha-zatena c| atithiryasya bhanAzastasya homA nirarthakaH // 46 // ahamamya grahe bhokSye,-datyAzayA mamAgato'tithiryadi bhAjanamaprApya tadgTahAnnivarttata, tadA TahiNA kriyamANaM paiTakaM niSphalaM syAt / tathA, vaidiko'pi vihitadravyAdyaGga-mampanno'pi nissphlobhvet| tathA ca manuH, * tathA,-ti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kaa|] praashrmaadhvH| 355 "zilAJchau caratonityaM paJcAnInapi juhataH / maca sukRtamAdane brAhmaNo'narcitovasan'-dati / zrAzvamedhike'pi, "mAGgopAGgAMstathA vedAn paThatIha dine dine / na cAtithiM pUjayati sthA sa paThati dijaH // pAkyajJairmahAyajJaiH mAmasaMsthAbhirevaca / ye yajanti na cAnti rahemvatithimAgatam // teSAM yazo'bhikAmAnAM dattamiSTaJca yadbhavet / vRthA bhavati tatmarcamAzayA itayA itam" iti / atra, sukkatahAnyabhidhAnaM dusskRtpraapterpyuplkssnnm| tathA ca viSNuH, "atithiryasya bhanAzo gTahasthasya tu gacchati / / tasmAt sukRtamAdAya duSkRtantu prayacchati" iti / zrAzvamedhike'pi, "vaizvadevAntike prAptamatithiM yona pUjayet / sa cANDAlatvamApnoti sadyaeva na saMzayaH // nivAsayati yo viSaM dezakAlAgataM grahAt / patitastatkSaNAdeva jAyate nAtra saMzayaH" iti / / atithi-matkAraM prazaMmati, sukSetra vApayehIjaM supAce nikSipeDcanam / sudhece ca supAtre ca jhuptaM tat na binazyati // 4 // yathA sukSetropnavIjaM na vinazyati* kintu mahate phalAya kalpate, * na jIyaMti, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 356 praashrmaadhvH| [110,yA kaa| tathA supAtre'tiyau dattamannAdikamakSayaphalamityarthaH / tadAha manuH, "naiva svayaM tadanIyAdatithiM yanna bhojayet / dhanyaM yazasyamAyuSyaM vayaM cAtithi-pUjanam"-dati / / prAzvamedhike'pi, "pAdAbhyaGgAmbudAnastu yo'tithiM pUjayennaraH / pUjitastena rAjendra, bhavAmIha na saMzayaH" iti / zAtAtapo'pi, "svAdhyAyenAmihotreNa yajJena tapamA tathA / nAvApnoti gTahI lokAn yathA tvtithi-puujnaat"-iti|| aAtithyakartuniyamamAha,na pRcchehotra-caraNe na svAdhyAyaM zrutaM tathA / hRdaye kalpayedebaM / sarba-devamayA hi sH||48|| iti| zrAddhe hyAdAveva brAhmaNa: parikSaNIyaH, iti manunA darzitam,___ "dUrAdeva parIkSeta brAhmaNaM veda-pAragam / tIrthaM taddhavya-kavyAnAM pradAne meo'tithiH smRtaH" iti / yamenApi, "pUrvameva parIkSeta brAhmaNAn veda pAra-gAn / zarIra-prabhAvizaddhAn carita-vratAn" iti / * dattamannAdikaM mahAphalapradamityarthaH,-iti mu. pustake pAThaH / hRdayaM kalpayettasmin ,--iti mu0 mU0 pustake pAThaH / sarvadevasamA,-iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA parAzaramAdhavaH / ataH zrAddha-nyAyenAtithye'pi karmaNi gotrAdi-parIkSA prAptI tat nivaaryte| gotraM vaMza-pravartaka-maharSi-sambandhaH / caraNamAcAraH / zAkhA-vizeSaH svAdhyAyaH / zrutaM vyAkaraNa-mImAMsAdi / etaddeza-nAmA diinaamuplkssnnm| zrataeva yamaH, "na pRcchegotra-caraNe dezaM nAma kulaM zrutam / adhvano'pyAgataM vipraM bhojanArthamupasthitam'-dati / na kevalaM gotra-pranAdi-varjana, kintaIi devatA-buddhipi krttvyaa| sadukaM zAtAtapena, "citte vibhAvayettasmin vyAsaH khayamupAgataH"*-iti / viSNupurANe'pi, "khAdhyAya-gotra-caraNamaTaSTvA ca tathA kulam / hiraNyagarbha-buddhyA taM manyetAbhyAgataM gTahI"-iti / devatA-buddhi-viSayatve hetuH srv-devmytvm| tacca purANamAre darbhitam, "dhAtA prajApatiH zakrovahirvasugaNoyamaH / pravizyAtithimete vai bhuJjate'naM dvijottama"-iti / gotrAdi-pro phalAbhAvo baudhAyanena darzitaH, "dezaM nAma kulaM vidyAM spaSvA yo'naM prayacchati / na ma tatphalamAnoti davA khageM na gacchati" iti / * vyAsaM khayamupasthitam ,-iti mu0 pustake pAThaH / + pravizyAtithimevaite,-iti mu. pustake paatthH| For Private And Personal
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praapaarmaadhvH| [10,aakaa| yathA''tithyakatI govAdIn na pRcchata, tathA'tithirapi na brUyAt / tadAha manaH,-- "na bhojanArtha khe vipraH kula-gotre nivedayet / bhojanArthaM hi te zaMsana vAntAzotyucyate budhaiH"--iti / / atithi-dRSTAnnena bhikSukathoryati-brahmacAriNoH pUjyatAmAha, apUrvaH subratI vipro hapUrvazcAtithistathA / vedAbhyAsaratAnityaM cayaH pUjyA dine dine // 46 // suSThu vrataM suvrataM mokSahetutidharmaH, mo'syAstIti suvratI yatiH / vedAbhyAsa-ratobrahmacArI, tadarthatvAt tasyAzramasya / tAvubhau pratidinamapUrvAvatithivat pUjyAvityarthaH |tthaa ca yAjJavalkyaH, "matratya bhikSave bhikSA dAtavyA suvratAya ca"-dUti / nRsiMhapurANe'pi*, "bhikSAcca bhikSave dadyAvidhivadbrahmacAriNe / yatpuNyaphalamApnoti gAM datvA vidhivadguroH // tatpuNyaphalamApnoti bhivAM dattvA vijAgyahI" - iti / yamaH, "matkRtya bhikSave bhitAM yaH prayacchati mAnavaH / go-pradAna-samaM puNyaM tasyAha bhagavAn yamaH" iti / brahmacAriNaM svastIti vAcayitvA taddhaste jalaM pradAya bhikSA-pradAnaM * manurapi, iti mu0 pustake pAThaH / + vanacAriNe,-ivi zA0 sa0 pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1ya,yA kA praashrmaadhvH| 158 kAryam / tadAha gautamaH,-"svastivAcya bhikSAdAnama pUrvam" iti|| pati-brahmacAriNau yadi vaizvadevAnte samAgacchatastadA'stvevA, yadA tu vaizvadevAt pUrvamAgacchatastadA kathamityAha, vaizvadeve tu saMprApte bhikSuke gRhmaagte| uddhRtya vaizvadevArthaM bhikssukntu| visarjayet // 50 // saMprApne prasake ananuSThite matoti yAvat / tathA ca nRsiMhapurANe,__ te vaizvadeve tu bhikSuke grahamAgate"-iti / bhikSukantu visarjayet , yAvavaizvadevAzupayukramannaM, tAvat pRthaka kRtvA'vaziSTAdannAbhikSAM dakhA bhikSukaM visarjayet // akaraNe pratyavAyamAha, yatizca brahmacArI ca pkvaann-svaaminaabubhau| tayArannamadatvA tu bhukkA cAndrAyaNacaret // 51 // cAndrAyaNasya lakSaNaM vakSyAmaH prAyazcitta-prakaraNe / prAyazcittavidhAnAt prtyvaayo'vmyte| tayoH pakkAna-khAmivAdanAdAne pratyavAyaupapannaH / ataeva pugaNe'pi, "ahatvA'grInasantarpya tapakhinamupasthitam / * khastItivAcya, iti mu0 pustake pAThaH / / samAgatau tadAtvevaM,-iti mu0 pulsa ke pAThaH / + bhikSAM dattvA,-iti zA pustake pAThaH / $ prAyazcittaprakaraNa, iti nAsti mudritAtirikapustakeSu / For Private And Personal
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 36. praashrmaadhvH| [10,zrA kA azitvA tu pare loke khAni mAMsAni khAdayet" iti // bahuSu bhikSukeSu bhAgateSvazakena kiM karttavyamityAzaGkhyAha, - dadyAca bhikSA-tritayaM parivAibrahmacAriNAm / icchayA ca tatAdadyAdibhave* satyavAritam // 52 // nigada-vyAkhyAtametat / yathAvibhavaM bhikSA-dAnaM kUrmapurANe darzitam, "bhikSAM vai bhikSave dadyAt vidhivabrahmacAriNe / dadyAdannaM yathAzakti hyarthiyolobhavarjitaH" iti // yani-bhikSA-pradAne niyamamAha,yati-haste jalaM dadyAdbhakSaM dadyAt punrjlm| tadbhakSaM meruNA tulyaM tajjalaM sAgaropamam // 53 // spaSTametat / tacca bhai sati vibhave bahulaM daatvym| taraktaM brahmapurANe, "ya: pAtra-pUraNIM bhikSAM yatibhyaH maMprayacchati / vimuktaH marcapApebhyo nAsau durgatimApnuyAt"-dati // yathA bhikSukasya samAgatasyAtithyamavazyaM karttavyaM, tadvadezvopetasyApi svagTahe samAgatasyAtithyamabhyudaya-kAminA karttavyamityAha, yasya chacaM hayazcaiva kuJjarArohamRddhimat / aindraM sthAnamupAsIta tasmAttanna vicArayet // 54 // * tatAvihAn vibhave,-iti mu0 pustake pAThaH / + zloko'yaM mudritamUlapustake maasti| / bhikSApradAne,-iti saH seAzA. pustakeSu paatthH| For Private And Personal
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10, vyA0 kA0 / ] yasya chatra - hayau vidyete, tasyAtithyaM kurvvan aindraM padamavApnuyAt / etasmAdvacanAt pUrvottara-vacanayorAtithya viSayalAt tat-prakaraNAntaHpAtitvenAsmin vacane'nuktamapi zrAtithyaM kurvvanniti pada-dvayaM, sandaMzanyAyenAtra lbhyte| kuJjarasyArohA yasminnandre pade, tatkuJjarAroham / RddhirammRtapAnApsaraH sevAdiramminnastItyRddhimat / chatrAdimAn catriyAdiratithijItikulAcArairyadyapi hInaH, tathApi tatpUjAyAH svargaprApti hetutvAt tamatithiM, honala - buddhyA pUjyo'yaM na vA, - iti na vicArayet na sandihyAt kinvIzvara - buddhyA taM pUjayet / yadyapi, bhikSukavannAyamasmin janmani tapasvI, tathApyatIte janmanyanena tapo'nuSThitam, anyathedRzasyaizvaryasya prAptyasaMbhavAt / zrataeva vizvatimata IzvarAMzatvaM bhagavatA darzitam, - " yadyadu vibhRtimattvaM zrImadUrcchitameva vA / tattadevAvagaccha tvaM mama tejeza- sambhavam" - iti // tasmAdyuktamaizvaryyeApetasyAtithyam // yadukaM vaizvadevAt pUrvvamapi yati brahmacAribhyAM bhikSA dAtavyeti, tatropapattimAha vaizvadeva-kRtaM pApaM zaktobhikSurvyapeohitum / na hi bhikSu kRtAn doSAn vaizvadevAvyapohati // 55 // vaizvadevasya pazcAt karaNena prasakroyo doSaH, sa bhikSA-dAnena nivarttate / bhikSA - parihAreNa tu yo doSa:, nAmrau pUrvvakRtenApi vaizvadevena nivarttate / zraca bhituzabdo vidyArthyAdInAmupala takaH / tathA ca teSAM bhikSukanvaM vyAseneAkram, - 46 parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal 269
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 162 praashrmaadhvH| [10,ghaa0kaa| "yatizca brahmacArI ca vidyArthI gurU-poSakaH / adhvagaH kSINa-vRttizca Sar3ete bhikSakAH smRtAH" iti| purANe'pi, "vyAdhitasyArtha-hInasya kuTumbAt pracyutasya ca / adhvAnaM pratipannasya bhikSAcA vidhIyate" iti / vaizvadevakRtamityutvA* buddhisthatvAdvaizvadevasyAkaraNe pratyavAyamAha, akRtvA vaizvadevantu bhujate ye dijaadhmaaH| sarve te niSphalAJayAH patanti narake'zucau // 56 // niSphalA-yathoka-phala rhitaaH| na kevalamiTa-prANyabhAvaH kintvaniSTa-prAptirapi darzitA;-'patanti narake'zucau'-iti // vaizvadeva-dRSTAntenAtithyAkaraNe'pi pratyavAyamAha, vaizvadeva-vihInAye Atithyena vhisskRtaaH| sarve te narakaM yAnti kAkayAni vrajanti ca // 5 // narako rauravAdiH, tamanubhRya pazcAt kAkayoni bajanti / atithitvena stuvananyAnapi bhojanIyAnAhA,pApA vA yadi caNDAlA vipraghnaH pitRghAtakaH / vaizvadeve tu saMprAptaH seo'tithiH svarga-saMkramaH // 18 // vaizvadevaM karttavyamityuktvA,-iti mu0 pustake pAThaH / + atithitvena prAptasya pApiSThasyApi bhojanIyatAmAha,-- iti mu0 pastake paatthH| For Private And Personal
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,cAkA praashrmaadhvH| 363 pApo govadhAdyupapAtako / eteSAM bhojanIyatvameva, natu azeSAtithya-matkArAItvam / tadetadevAbhipretyAzvamedhike varNitam, "caNDAlovA zvapAkovA kAle yaH kazcidAgataH / anena pajanIyazca paratra hitamicchatA"-iti / viSNudharmottare, "caNDAlovA'tha vA pApaH zatruvA pighAtakaH / dezakAlAbhyupagato bharaNIyomatomama"-iti / unAn paJca mahAyajJAn prazaMmati hArItaH, "devAnRSIn pihUMzcaiva bhUtAni brAhmaNAMstathA / tarpayan vidhinA vipro brahmabhUyAya klpte"-iti| purANe'pi, "yatphalaM somayAgena prApnoti dhanavAn dijaH / samyak paJcamahAyajai daridrastadavApnuyAt" iti / prakaraNe pratyavAyamAha vyAsaH, "paJcayajJAMstu yomohAnna karoti grhaashrmii| tasya nAyaM na ca paroloko bhavati dharmataH" iti // paJcayajJAnantaraM bhojanamabhipretya tadanuvAdena tatra varjanIyAmAi, yoveSTitazirAbhute yAmuLe dkssinnaamukhH| vAma-pAda-karaH sthitvA tadai rakSAMsi bhuJjate // 56 // * pApAvA yadi caNDAlA,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 264 praashrmaadhvH| [ 10,yA kaa| bhojana-vidhizca manunA darzitaH, "bhuktavatsu va vipreSu kheSu mRtyuSu caiva hi / bhujIyAtAM tataH pazcAdavaziSTantu dampatI" iti| viSNupurANe, "tataH suvAsinI-duHkhi-garbhiNI-vRddha-vAlakAn / bhojayet saMskRtAnnena prathamantu paraM gTahI // abhuktavatsu caiteSu bhuJjana bhute suduSkRtam / mRtazca gatvA narakaM mabhugajAyate nRpa" iti| mArkaNDeyapurANe, "pUjayitvA'tithInikhAn* jJAtIn bandhUMstathA'rthinaH / vikalAn vAla-vRddhAMzca bhojayedAturAMstataH / vAJchet kSattRTaparItAtmA yaccAnnaM rasa-saMyutam" iti| bhojanetikartavyatAmAha baudhAyanaH, "upaline same sthAne zucau svanA-samanvite / caturakhaM trikoNaM vA varnulaM vA'rddhacandrakam // kartavyamAnupUphNa brAhmaNAdiSu maNDalam" iti / zaGkho'pi, "AdityAvasavorudrA brahmA caiva pitAmahaH / * pUjayitvAtithIn viprAn,-iti mu. pustake pAThaH / + kSaNAmalAnvite,-iti sa0 zA0 pustakayoH pAThaH / tatra, na malA vitaM dhamalAnvitaM, lakSaNaca tadamalAnvitazceti tattathA, tasminnitvarthovAdhyaH / For Private And Personal
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10, thA.kA. praashrmaadhvH| maNDalAnyupajIvanti tasmAt kuryota maNDalam" iti / kUrmapurANe'pi, "upalipte zucau deze pAdau prakSAlya vai karau / zrAcamyAnano'krodhaH paJcAI bhojanakSaret" iti / vyAmo'pi, "paJcAbhojanaM kuryAt prAmukhomaunamAmthitaH / hastau pAdau tathaivAsyameSu paJcAtA matA" iti / prAzvamedhike'pi, "pArdrapAdastu bhucIyAt prAGmukhazvAsane ecau / pAdAbhyAM dharaNa spRSTvA pAdenaikena vA punaH" iti / taca bhojanaM uddhapAtre karttavyam / taduktaM kUrmapurANe, "prazasta-zuddha-pAtreSu bhuJjItAkutsite vijaH"-iti / prazastAni ca pAtrANi paiThInaminA darzitAni, "sauvarSe rAjate tAne yamapatrapalAzayoH / bhojanebhojane caiva trirAtra-phalamaznute // ekaeva tu yobhuta vimale kAMsya-bhAjane / catvAri tasya vardhante zrAyuH prajJA yazovalam" iti / tatra, yamapatra-palAzapatra-bhojanaM? rahi-vyatirikta-viSayam, * bhunItAkrodhanodijaH, iti mu0 pustake pAThaH / sauvarNe rAjate pAtre tAme padmapalAzayAH, iti mu. pustake paatthH| bhojanAmojane caiva,-iti sa0 zA* pustakayoH pAThaH / hai padmapatrapalAzapatrabhojanaM,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [110,A kaa| "palAza-yama-patreSu* gTahI bhukkaindavaM cret| brahmacAri-yatInAJca cAndrAyaNa-phalaM bhavet" iti vyAsa-smaraNAt / kAMsya-pAtrantu grahamkaviSayo, yatyAdInAntu niSedhAt / tadAha pracetAH, "tAmbUlAbhyaJjanaM caiva kAMsyapAtre ca bhojanam / yatizca brahmacArI ca vidhavA ca vivarjayet" iti| taca pAtra bhUmau sthApanIyam / yaduktaM kUrmapurANe, "paJcAdrI bhojanaM kuryAdbhamau pAtra nidhAya tu / upavAsena tattulyaM manurAha prajApatiH" iti / taca sthApanaM prANAhuti-paryantaM, pazcAnu yantrikAmAropya bhokavyam / tadAha vyAsaH, "nyasya pAtraM tu bhuJjIta? paJca grAsAn mahAmune / zeSamuddhRtya bhoktavyaM zrUyatAmaca kAraNam // vipuSAM pAda-saMsparza: pAda-caila-rajastathA / sukhena bhuta vipro hi picaryantu na lupyate" // paiTaka-bhojane bhUmi-pAtra-pratiSThApanaM na lopanIyamityarthaH / ukapAtra-nihitamannaM nmskuryaat| tadunaM brahmapurANe, "annaM dRSTvA praNamyAdau prAJjaliH kathayettataH / * palAzapadmapatreSu,-iti mu0 pustake paatthH| + ehasthavidhayaM.-iti mu. pustake pAThaH / + chatra, yatyAdInAM taniSedhAt,-iti pAThaH samIcInaH pratibhAti / 5 nyastapAtraM na bhuJjIta,-iti zA0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 160, kha0kA0 / ] www.kobatirth.org # parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir asmAkaM nityamasvetaditi bhaktyA'tha vandayet" // vandanAnantara - kRtyamAha gobhilaH, -" zrathAtaH prANAhuti - kalpovyAhRtibhirgAyatryA'bhimanya RtaM tvA satyena pariSiJcAmIti sAyaM, satyaM varttena pariSiJcAmIti prAtaH, antazcarasi bhUteSu guhAyAM vizvatomukhaH / tvaM yajJastvaM vaSaTkAra ApojyotIro'mRtam // tvaM brahmA tvaM prajApatiH brahmabhUrbhuvaH svaromammRtopastaraNamasItyapaH pItvA dazahotAraM manamAnuddhRtyaitadvadan paJca grAmAn gTahIyAt prANAya svAheti gArhapatyameva tena juhoti / apAnAya svAhetyanvAhAryyapacanameva tena juhoti / vyAnAya svAhetyAhavanIyameva tena juhoti / udAnAya svAheti satyameva tena juhoti / samAnAya svAhetyAvasathyameva tena juhoti / ete paJca mantrAH praNavAdyAH karttavyAH / tathAca zaunakaH, - 660 "svAhA'ntAH praNavAdyAzca nAmnA mantrAstu vAyavaH / jijJayaiva grasedannaM dazanaistu na saMspRzet" - iti / jilhA - grasane vizeSa zrAzvamedhike darzitaH, - " yathA rasaM na jAnAti jihA prANAhutau nRpa I tathA samAhitaH kuryyAt prANAhutimatandritaH" iti / prANAhutiSvaGguli- niyamamAha zaunakaH, - * yatra, darza hotAraM, - iti pAThaH samIcInaH pratibhAti / + manasAnuddhRtya tvaran, - iti zA0 pustake pAThaH / + tenAnnena, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 360 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " tarjanI - madhyamA - 'GguSTha - lagnA prANAhutirbhavet / madhyamA 'nAmikA - 'GgutairapAne juhuyAttataH // kaniSThA - 'nAmikA - 'GguSThai yIne tu juhuyAddhaviH" | tarjanIntu vahiH kRtvA udAne jur3ayAttataH // samAne sarvvahastena samudAyAjatirbhavet" - iti / pariSecanAnantarabhAvi- vizeSobhaviSyapurANe darzitaH, - "bhojanAt kiJcidannAM dharmarAjAya vai valim / datvA'tha citraguptAya pretebhyazvedamuccaret // yatra vacana saMsthAnAM cuttRSNopahatAtmanAm / pretAnAM tRptaye'kSayyamidamastu yathAsukham " -- iti / kUrmmapurANe'pi [10, vyA0kA0 ) "mahAvyAhRtistvanaM paridhAyodakena tu / zramRtopastaraNamatyApozAnakriyAM caret" iti / * juhuyAttataH, -iti mu0 pustake pAThaH / + madhyamAnAmikA zUnyaiH, -- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal baudhAyanastu, sarvametat saMgTahyAha, - " sarvAvizyakA vasAneSu prajJAlita-pANi-pAdo'pa zrAcamya rAcau saMvRte deze prAGmukha uparizya uddhRtamAhriyamANaM bhUrbhuvaH svaromityupasthAya vAcaM yacchedanyat samAnaM mahAvyAhRtibhiH pradakSiNamannamudakaM pariSicya savyena pANinA'vimuJcannamRtopastaraNamasItyapaH pItvA paJcAnena prANAhutarjuhAti zraddhAyAM prANe niviSTo'mRtaM juhomi zivAmA vizApradAdAya prANAya svAhA, -
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,0kA0 / prvirmaadhvH| 366 apAne vyAnaudAne mamAne niviSTa ityAdinA, yathAliGga mnussnggH| evaM paJcAnnena, vRSNIM bhUyovarttayet prajApatiM manasA dhyAyet. athApyudAharanti, zrAmInaH prAmukho'nIyAt vAgyato'namakutmayan / askandayaMstanamanAca* bhuktA.naM samupaspRzet / / sarvabhakSyApUpa-kanda-mUla-phala-mAMsAnAM dantainIvarjayet / nAtisuhitaH amRtApidhAnamasItyupariTAdapaH pItvA''cAnto hRdayadezamabhiSTati; prANAnAM granthirasi rudromAvizAntakastenAnnenApyAyasveti / punarAcamya dakSiNapAdAGguSThe pANiM nizrAvayati, "aGguSThamAtraH puruSo aGguSThazca samAzritaH / Iza: sarvasya jagataH prabhuH prINAti vizvabhuka"- iti / hutAnAnumantraNamUrddhahastaH samAcaret, zraddhAyAM prANe niviNyAmRta5 hutaM prANamantrenApyAyasva, zraddhAyAmapAne, zraddhAyAM vyAne, zraddhAyAmudAne, zraddhAyAM samAne, nivizyetyAdiryathAliGga manuSaGgaH / brahmaNi mAtmA'mRtatvAyatyAtmAnaM yojayet sarva-kratu-yAjinAmAmayAjI viziSyate"-iti / viSNupurANe, "agnIyAt tanmanAbhUtvA pUrvantu madhuraM rasam / lavaNAmlo tathA madhye kaTu-tikAdikAMstataH // * yAkandhayaMstanmanAca, iti su0 pustake pAThaH / + zradAyAmapAne niviNyAmata' hutamapAnamannenApyAyakha zraddhAyAM vyAne nivizyAmatagaM hutaM vyAnamannenApyAyakha zraddhAyAmadAne nivizyAmatagaM tamudAnamannenApyAyakha zraddhAyAM samAne nivizyAmsataguM hutaM samAnamanenApyAyakheti yathAliGgamanuSaGgaH, - iti mu0 pustake pATha : 47 For Private And Personal
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 370 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prAdravaM puruSo'zrIyAnmadhye ca kaThinAzanaH * / ante punardravAzI tu valArogye na muJcati" - iti // vRddhamanuH,-- bhojane kavala - mayAmAhApastambaH, "aSTau grAmAmunerbhakSyAH Sor3azAraNyavAminaH / dvAtriMzattu gRhasyasya mitaM brahmacAriNaH" - iti / zrazvamedhike'pi,-- [10, vyA0, kA0 / "vaktra- pramANa-piNDAMsa grasedekaikazaH punaH / vaktrAdhikantu yat piNDamAtmocchiSTaM taducyate // piNDAvaziSTamannaJca vaktra- niHsRtamevaca / bhojyaM tadvijAnIyAt bhuktvA cAndrAyaNaM caret / madA cAtyazanaM nAdyAt nAtihInaM ca karhicit / yathA'nena vyathA na syAt tathA bhuJjIta nityazaH " - iti / "pIlAspenama zrIyAt pAca dattamagarhitam / bhAyI mRtaka dAsebhya ucchiSTaM zeSayet dvijaH " - iti / ucchiSTa - zeSaNantu ghRtAdi vyatirikta-viSayam / tadAha pulastyaH,-- " bhojanantu na niHzeSaM kuryyAt prAjJaH kathaJcana / zranyaca dadhikAjyaM phalaM kSmIraM ca madhvapaH" - iti / etacca bhojanaM sAyaM prAtazca kartavyam / tadukaM manunA - * kaThinAzanam - iti mu0 pustake pAThaH / + pItvApAzAnamazrIyAt, - iti zA0 pustake pAThaH / 1 tataH, -- iti sa0 zA 0 pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,0kA. praaprmaadhvH| 31 "sAyaM prAtarvijAtInAmazanaM zruti-coditam / nAntarA bhojanaM kuryAdagnihotra-mamo vidhiH" iti / gautamaH,-"sAyaM prAtastvannamabhipUjitamanindan bhunIta" iti / udAhRta-vacana-samUhena prasiddhaM mAGga-bhojanaM mUlavacane,"yo bhute"ityanUdya veSTina-zirasvAdikaM pratyavAyAbhidhAnena niSedhayati / etacca vAntarANAmapyupalakSaNam / tAni ca brahmapurANo darzitAni, "yastu pANi-tale bhule yastu phukAra-saMyutam / prasRtAGgulibhiryacau tasya gomAMsavacca tat / nAjole bhojanaM kuryAt kadannAni vubhutitaH // hastyazvarathayAnASTramAsthito naiva bhakSayet / zmazAnAbhyantarastho vA devAlaya-gato'thavA || zayanamyo na bhuJjIta na pANisthaM na cAmane / nAvAsA nAzirA nacAyajJopavItavAn // na prasArita-pAdastu pAdAropita-pANimAn / kha-bAhu-savya-saMsthazca na ca paryaGkamAsthitaH // na veSTita-zirAzcApi notsaGga-kRta-bhAjanaH / naikavastrodRSanmadhye nopaant-kRt-paadkH|| na cIparisaMsthazca carma-veSTita-pArzvavAn / * phatkAravAyunA,-iti mu0 pustake pAThaH / + yacca, - iti pA sa0 pustakayoH pAThaH / + ku-nAtibubhukSitaH,-iti mu0 pustake pAThaH / 8 notsaGgakRtabhojanaH,-iti mudeg pustake pAThaH / pAnApAnakaH sapAdukA,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 372 praashrmaadhvH| [100kA / grAma-zeSaM na cAnIyAt pIta-zeSa pivena ca / zAka-mUla-phaleSaNAM dantacchedaina bhakSayet // bahanAM bhuJjatAM madhye na cAnIyAttvarA'nnitaH / vRthA na visRjedannaM nocchiSTaM kutracivajet // ehaspatiH, "na spRzedAmahastena bhuJAnA'nna kadAcana / na pAdau na zirovastiM na padA bhAjanaM spRzet" iti / uzanA: "nAdatvA miSTA manIyAihanAM caiva pazyatAm / nAnIyurvavazcaiva tathA'nekasya pazyataH" iti / zrAdityapurANe, "nAcchiSTaM grAhayedAjyaM jagdhaziSTaM ca manyajet / radra-bhuktAvaziSTantu nAdyAbhANDa-sthitaM tvapi" iti / kUrmapurANe, "nAIrAne na madhyAhne nAjINe nAvastraka / na bhinna-bhAjane cAdyAt|na bhUmyAM na ca pANiSu // nocchiTo ghRtamAdadyAnna mUddhAnaM spRzannapi / na brahma kIrtayitvA'pi na niHzeSaM na bhAryayA // * atra, nAcchiyaH kutracivajet, iti pAThI bhavituM yuktH| + maSTa,---iti mudeg pustake pAThaH / nocchicho,--iti zA. pustake pAThaH / 5 jagdhaziyaM na,-iti sa. zA. pastakayoH pAThaH / || caiva,-iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1kA0 kA 0 kA 0 / ] yAjJavalkyo'pi - yattu, 373 nAnyAgAre na vA''kAze* na ca devAlayAdiSu" - iti / www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / zrataevAdityapurANam, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "na bhAya-darzane'zrIyAnnaikavAsA na saMsthitaH " - iti / "brAhmaNA saha yeo'zrIyAdacciraM vA kadAcana / na tasya doSamicchanti nityameva manISiNaH / ucchiSTamitarastrINAM yo'znIyAd brAhmaNaH kvacit // prAyazcittI sa vijJeyaH saMkIrNe mUDhacetanaH " - iti / na tatsarvvathA doSAbhAva - pratipAdana -paraM, kadAcaneti vacanAt / "brAhmaNA bhAryayA sAIM kacidbhuJjIta cAdhvani / zrasavarNa- striyA sArddhaM bhukkA patati tatkSaNAt" iti / manurapi - " na pivenna ca bhuJjIta dvijaH savyena pANinA / naikahastena ca jalaM zTadreNAvarjitaM pivet // pivato yat patettoyaM bhAjane mukha- niHsRtam / bhojyaM tadbhavedannaM bhuktA bhuJjIta kilviSam // pItAvazeSitaM teAyaM brAhmaNaH punarApivet ? | * nAgAre ca navAkAze, iti zA0 pustake pAThaH / + adhovarNastriyA, - iti mu0 pustake pAThaH / + manurapi iti mu0 pustake pAThaH / * chAtra, brAhmaNo na punaH pivet, - iti pATho bhavituM yuktaH / 'vitAyat' - ityArabhya, 'punarApivet' - ityantoyanyaH mudritAtiriktapustakeSu na dRzyate / For Private And Personal
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praapaarmaadhvH| 110 yA kaa| pivedyadi hi tanmohAt dvijazcAndrAyaNaM caret" iti / atriH , "tAyaM pANi-nakha-spRSTaM- brAhmaNo na pivet kvacit / surApAnena tattulyamityevaM manurabravIt" iti / zAtAtapaH, "uddhRtya vAma-hastena yattoyaM pivati dvijaH / surApAnena tattulyaM manurAha prajApatiH" iti / zrAzvamedhike'pi, "pAnIyAni pivedyena tatpAtraM dvijasattamaH / anucchiSTaM bhavettAvadyAvaDU mau na nikSipet"-dati / zaGkhaH,-"nAniyukto'tryAsanasthaH prathamamanIyAnAdhikaM dadyAnna pratigrahIyAt" iti / zAtAtapo'pi, "ayyAmaneopaviSTastu yobhune prathama vijaH / - bahUnAM pazyatAM prAjJaH paGktyA irati kilviSam" iti / gobhilaH, "eka patayapaviSTAnAM viprANAM maha bhojane / yoko'pi tyajet pAtraM nAznIyuritare punaH // mohAttu bhane yastatra samAntapanamAcaret / bhuJjAneSu tu vipreSu yastu pAtraM parityajet / / bhojane vighna-kI sau brahmahA'pi tathocyate".-iti / * pANinakhAgreNa,-iti zA0 pustake pAThaH / + pyanu,-iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,0kA praashrmaadhvH| 375 vAgyamanaM prakramya purANe, "nAsyatA varuNaH zati juhato'giH zriyaM haret / bhunato mRtyurAyuSyaM tasmAnmaunaM triSu smRtam" iti / yattvatriNakam, "maunavrataM mahAka; iMkAreNApi nazyati / tathA mati mahAn doSaH tasmAttu niyatazcaret"-dati / tadetat kASTha-maunAbhiprAyeNa / etacca paJcAgrAsAdAviSayam / tathA ca vRddhamanuH, "anindana bhakSayenityaM vAgya teA'nnamakutmayan / paJca grAsAnmahAmaunaM prANAdyApyAyanaM mahat" iti / zrAzvamedhike'pi, "maunI vA'pyathavA'maunI prahRSTaH saMyatendriyaH / bhuJjIta vidhivadhio na cAcchiSTAni carcayet' iti / bhAtAtapo'pi, "hasta-dattAni cAnnAni pratyakSa-lavaNantathA / mRttikA-bhakSaNaJcaiva gomAMsAzanavat smRtam" iti / paiThInamiH, "lavaNaM vyaJjanaM caiva ghataM tela tathaiva ca / lehyaM peyaJca vividhaM hasta-dattaM na bhakSayet / / dayA deyaM ghRtAnantu samasta-vyaJcanAni ca / udakaM yacca pakvAnnaM yodA dAtumicchati / * nocchizAni na cAlayet,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [10,yA kaa| sa bhrUNahA surApazca steyI ca* gurutalpaga:"-iti / zrAzvamedhike, "udakyAmapi caNDAlaM zvAnaM kukkuTamevaca / / bhuJjAno yadi pagyenu tadannantu parityajet // keza-kITAvapannaJca mukha-mAruta-vIjitam / annaM tadrAtamaM vidyAttasmAttat parivarjayet"-dati / kAtyAyana:, "caNDAlapatitadikyA-vAkyaM zrutvA dvijottmH| muJjIta grAsamAtrantu dinamekamabhojanam" iti / gautamo'pi, "kAhalAbhrAmaNagrAvaNazcakrasyolUkhalasya ca / eteSAM ninadaM yAvatnAvatkAlamabhojanam" iti / bahaspatirapi, "pyekapaGktayA nAzrIyAdrAhmaNaiH svajanairapi / kohi jAnAti kiM kasya pracchannaM pAtakaM bhavet // ekapaGktyupaviSTAnAM duSkRtaM yduraatmnaam| sarveSAM tatsamaM tAvadyAvat paTirna bhidyate" iti / pati-bheda-prakAramapi maevAha, "aminA bhasmanA caiva stambhena salilena ca / dvAreNa-caiva mArgeNa patibhedo budhaiH smRtaH" iti / * sasteno,-iti sa. zA. pustakayAH pAThaH / | keza koTeApapannaJca, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,yAkA0] parAzaramAdhavaH / 377 yamo'pi, "udakaJca taNa bhasma dvAraM panthAstathaivaca / ebhirantaritaM kRtvA patidoSo na vidyte"-iti| tadevaM mUlavacanoka-veSTitazirastvAdi-varjanopalakSitA niyamavizeSA darzitAH / dakSiNAmukhatva-niSedho nity-bhojn-vissyH| kAmye tadidhAnAt / tathAca manu: "AyuSyaM prAmukho bhuta yazasya dakSiNAmukhaH / zriyaM pratyaGmukho bhute RtaM bhute udaGmukhaH" iti / gobhilo'pi dakSiNAmukhatvaM niSedhayati, "prAmukhAvasthitA vipro pratIcyA vA yathAsukham / uttaraM piTa kArye tu dakSiNAntu vivarjayet" iti / 'vAma-pAda-karaH' vAmapAde karoyasthAsau vAmapAdakaraH / yo vAmapAdakaro bhujhe, yazca sthito bhuta, taiH sarvairyamukaM tadrakSAMsi muJjate, na svayaM prANAgnihotrAdi-phalaM praapnaatiityrthH| bhukasyo rAkSama-gAmitvaM kUrmapurANe'pi darzitama, "yobhuta veTinazirA yazva bhute vidiGmukhaH / sopAnatkazca yo bhute marca vidyAttadAsuram" iti / abhipretasya bhojana-vidherUdIcyAGgAni ucchiSTodaka-dAnAdIni ! karttavyAni / tatra devalaH, * visarjayet,-iti mu. pustake paatthH| / ukta, iti mu* pustake paatthH| / ucchiSThodakadAnAdIni,-iti nAsti sa0 so0 prA0 pustakeSu / 18 For Private And Personal
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 308 www.kobatirth.org vyAsaH, parAzaramAdhavaH / - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "bhukvocchiSTaM samAdAya sarvvasmAt kiJcidAcaman / ucchiSTabhAgadheyebhyaH sodakaM nirvapeddhavi" - iti / tatra, mantraH, " raurave'puNya - nilaye padmArbuda-nivAsinAm / prANinAM sarvvabhUtAnAmacayyamupatiSThatAm " - iti / gadyavyAmo'pi - " tatastRptaH sannamRtApidhAnamamItyapaH pItvA tasmAddezAnmanAgapassRtya vidhivadAcAmet " - iti / sa cAcamanaprakArA devalena darzitaH, - [10, vyA0kA0 / "bhukvA''cAmedyathokrena vidhAnena samAhitaH / zodhayenmukha hastau ca mRdadbhirgharSaNairapi " - dati / tacca gharSaNaM tarjjanyA na karttavyam / tadAha gautamaH, - " gaNDUSasyAtha samaye tarjjanyA vakrazodhanam / kurvIta yadi mUDhAtmA raurave narake patet / " - iti / "hastaM prakSAlya gaNDUSaM yaH pivedavicakSaNaH / devAMzca pitRcaiva hyAtmAnaJcaiva pAtayet" iti / " tasmina nAcamanaM kuryyAt yatra bhANDe'tha bhuktavAn / yadyuttiSThatyanAcAntoktavAnAsanAttataH // snAnaM sadyaH prakurvIta mo'nyathA'prayatA bhavet" iti / For Private And Personal * prANinAM sarvabhUtAnAM kSayyamupatiSThatu, - iti mu0 pustake pAThaH / + zairavaM narakaM vrajet iti mu0 pustake pAThaH / + 'iti' zabdo'trAdhikaH pratibhAti /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,AkA0] praashrmaadhvH| 376 kUrmapurANe'pi, "amRtApidhAnamamItyapaH pivet * * * / prAcAntaH punarAcamedAyaM gauriti mantrataH / drupadAM vA virATattya sarva-pApa-praNAzinIm / prANAnAM granthiramItyAlabhet hRdayaM tataH / / prAcamyAGguSThamAnIya pAdAGguSThe tu dakSiNe / nizrAvayeddhasta-jala mUI-hastaH samAhitaH / / hutAnumantraNaM kuryAt zraddhAyAmiti mantrataH / aSTAkSareNa hyAtmAnaM yojayedbrahmaNIti hi / sarveSAmevamaGgAnAmAtma-yAgaH paraH smRtaH // yo'nena vidhinA kuryAt sa yAti brahmaNaH padam" iti / atriH "AcAnto'pyacistAvadyAvat pAtramanusRtam / uddhRte'pyacistAvadyAvanno lipyate mhii| bhUmAvapi hi liptAyAM tAvat sthAdazaciH pumAn // zrAsanAdutthitastasmAdyAvana spRzate mahIm" iti| zAnAtapo'pi, "Acamya pAtramutsRjya kiGgidAINa paanninaa| mukhyAn prANAn mamAlabhya nAbhiM pANi-talena ca // bhuktA naiva pratiSTheta na cApyATTaiNa paanninaa| pANiM maTi samAdhAya spRSTvA cAgniM samAhitaH // * nonmRjyate,-iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 380 praashrmaadhvH| 10,zrA0kA / jJAtizreSThya samAprati prayoga-kuzalonaraH" iti / viSNupurANe'pi, "svasthaH prazAnta-cittastu kRtAsana-parigrahaH / abhISTa-devatAnAJca kurvIta smaraNaM naraH // anirApyayayeddhAnuM pArthiva pavane ritaH / dattAvakAzo nabhasA jarayedastu me sukham / annaM valAya me bhumerapAmanyanilasya ca // bhavattvetat pariNataM* mamAsvavyAhataM sukham / prANApAnasamAnAnAmudAnavyAnayostathA // annaM puSTikaracAstu mamAsvavyAhRtaM sukham / agr'ir'mibhr'aan bhukaM mayA'naM jarayatvazeSam / sukhaM mamaitAM pariNAma-sambhava yacchatvarogaM mama cAstu dehe // viSNuH samastendriya-deha-dehI pradhAnabhUto bhagavAn yathaikaH / satyena tenAnnamazeSamannam ArogyadaM syAt pariNAmametu / viSNaryathA tathaivAnnaM pariNAmazca vai tathA / * pariNato,-iti zA0 pustake paatthH| + sukhacca me tat,-iti sa. pa. pustakayAH pAThaH / / vidhArAtmA tathaivAnnaM pariNAmastathaivaca,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1a0,0kA / parAzaramAdhavaH / ___ 35 satyena tena me bhukaM jIyaMtvanAmadantathA / ityuccArya sva-hastena parimRjya tathodaram // anAyAsa-pradAyoni kuryAt kaannytndritH"-dti| mArkaNDeyo'pi, "bhUyo'pyAcamya karttavyaM tatastAmbUla-bhakSaNam" iti / tatra vaziSThaH, "supUgaM ca suparNaJca sucUrNena samanvitam / adatvA dija devebhyaH tAmbUlaM vrjyedudhH| eka-pUgaM sukhArogyaM dvipUrNa niSphalambhavet // atizreSThaM tri-pUgaJca hyadhikaM naiva duSyati / parma-mUle bhaveDyAdhiH parNagre pApa-sambhavaH // carma-pala haredAyuH zirA buddhi-vinAzinI / tasmAdagraJca mUlaJca zirAva? vizeSataH // jorma-parNa]] varjayitvA tAmbUnvaM khAdayedudhaH" / yadidaM bhojanaM nirUpitaM, tahaNa-kAle pratiSiddham / tadAha manuH,-- "candra-sUrya-grahe nAdyAdadyAt snAtvA vimuktyoH| amukayorasta-gayordRSTrA snAtvA pare'hani"- iti| * malUkta,-iti mu0 pustake paatthH|| + susaMyutam,-iti mudeg pustake paatthH| + haratyAyuH, iti mudeg pustake pAThaH / zirazcaiva,--iti sa. zA. pastakayAH paatthH| || cUrNapaNaM,-iti mu0 pustake pAThaH / pA rathadRSTvA,- iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| yaa0kaa.| grahe grahaNa-kAle, sparzamArabhya mokSaNa-paryanto graha-kAlaH / tasmin kAle na bhuJjIta, kintu rAhaNA candra-sUryayoH mukayoH satataH pazcAt snAtvA munyjiit| yadA tu grastAstamayastadA paredyuH vimuktau tau dRSTA bhuJjIta / na kevalaM grahaNa-kAle bhojanAbhAvaH, kintu grahaNAt prAgapi / tadAha vyAsaH, "nAdyAt sUrya-grahAt parvamali mAyaM zazi-grahAt / graha-kAle ca nAzrIyAt snAtvA'nIyAca mukkayoH / mukne zazini bhuJjIta yadi na syAnmahAnizA / amuktayorastagayoratha dRSTA pare'hani"-dati / pUrva-kAle bhojana-niSedhe vizeSamAha vRddhavaziSThaH, "grahaNantu bhavedindoH prathamAdadhi yAmataH / bhuJjItAvarttanAt pUrva pazcime praharAdadhaH // ravestvAvarnanAdUrddhamAgeva nizIthataH / caturthe prahare cet syAt caturtha-praharAdadhaH" iti / rAtro prathamAt yAmAdadhi ardra grahaNaM cet, AvartanAnmadhyAhAt pUrva bhuJjIta ; rAtri-pazcima-yAme cet, rAtri-prathama-yAmAdAk bhuJjIta ; azcaturtha-prahare ravi-grahazcet, rAtraH caturtha-praharAdadhI bhuJjItetyarthaH / nizItho madhyarAtriH / madhyAhAdUrdva ravi-grahaNaM ceta, madhya-rAtrAdAgeva bhuJjItetyarthaH / zazi-grahaNe yAma-trayeNa vyavadhAnamapetitaM, sUrya-grahe tu yAma-catuSTayeneti taatpryyaarthH| tathAca vRddha gautamaH, "sUrya-grahe tu nAznIyAt pUrva yAma-caturAyam / For Private And Personal
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA0kA0 / parAzaramAdhavaH / candra-grahe tu yAmAMstrIn vAla-uddhAturaivinA"-iti / vAlavRddhAtura-viSaye matsyapurANe, "aparAhe na madhyAle madhyAhne cenna maGgave / maGgave grahaNaM cetsyAna pUrva bhojanaJcaret" iti / samarthasya tu bhojane prAyazcittamuktaM kAtyAyanena , "candra-surya-grahe bhukkA prAjApatyena zuddhyati / tasminneva dine bhutvA trirAtreNaiva zuddhyati" iti / zazi-grahaNe yAma-trayasyApavAdamAha vRddhavaziSThaH, "grastodaye vidhoH pUrvaM nAhIjanamAcaret" iti| grastAstamaye vizeSamAha bhRguH, "grastAvevAstamAnantu ravIndU prAbhutA yadi / tayoH paredhurudaye snAtvA'bhyavaharennaraH"--iti / vRddhagA'pi, "mandhyA-kAle yadA rAhusate shshi-bhaasko| tadanaiva bhuJjIta rAcAvapi kadAcana"-iti / viSNudharmAcare'pi, "AhorAtraM na bhokravyaM candra-sUrya-grahAyadA / muniM dRSTvA tu bhokavyaM snAnaM kRtvA tataH param" iti / nanu, meghAdyantaddhAne cAnuSaM darzanaM na sambhavati iti cet / , darzanazabdena zAstra-vijJAnasya vivakSitatvAt / tadAha raddhagautamaH, * yAjJavalkyena,-iti mu0 pustake pAThaH / + chatra, iti cenna, - iti pAThI bhavituM yuktaH / For Private And Personal
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 381 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / "candra-sUryya-grahe nAdyAt tasminnahani pUrvvataH / rAhorvimuktiM vijJAya snAtvA kurvIta bhojanam" iti / evaM tarhi, paredyurudayAt prAgapi zAstra-vijJAna-sanbhavAd grastAstamaye'pi tathaiva bhojanaM prasajyeta / tantra, " tayoH paredyurudaye snAtvA'bhyavaharennaraH " / ahorAtraM na bhoktavyam - iti vacana-dvayena * tadaprasakteH / yattu skandapurANe, ***"" Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " yadA candra grahastAta, nizIthAt parateAbhavet / bhoktavyaM tAta pUrvvIle nAparAle kathaJcana // pUvveM nizIthAt grahaNaM yadA candrasya vai bhavet / putrI tu nApavaset / tadAha nAradaH [10,0kA0 / tadA divA na karttavyaM bhojanaM zikhi vAhana " - iti / tadidaM yAma - cayAbhiprAyakaM, "candra grahe tu yAmAMstrIn " - iti vizeSasya vRddhagautamenAbhidhAnAt / pApa-kSaya-kAmograhaNa - dinamupavamet / tadAha dakSaH, "zrayane viSuve caiva candra-sUrya grahe tathA / zrahArAceoSitaH khAtvA sarvvapApaiH pramucyate " - dUti / "saMkrAntyAmupavAsaJca kRSNaikAdazi-vAsare / --- For Private And Personal candra-sUrya grahe caiva na kuryyAt putravAn gRhI" - iti / grastAstamaye tu putriNeo'yupavAsaeva, "ahorAtraM na bhoktavyam" tanna, tayeAH paredyurudayebhyavahare dahorAtraM na bhoktavyamiti vacanadayena, - iti sa0 zA 0 pustakayeAH pAThaH /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rakhA,A.kA. parAzaramAdhavaH / iti bhojn-prtissedhaat| kacitta grahaNa-vizeSe snAnAdikaM na karttavyam / taduka patriMzanmate, "sUrya-graho yadA rAcau divA candra-grahastathA / tatra svAnaM na kurvIta dadyAdAnaM na ca kacit" iti| etaca bhu-bhAga-vizeSa-vyavasthitAnAM grAma-mokSa-darzana-yogyavAbhAve draSTavyam / // 0 // iti bhojn-prkrnnm||0|| itthaM nirUpitena bhojanAntena karttavyajAtenAhaH paJcama-bhAgamativArayet / etena bhAga-paJcaka-kRtyAbhidhAnenAvaziSTa-divasakartavyajAtamupalakSaNIyam / taca karttavyajAtaM dakSeNa darzitam, "bhuktvA tu sukhamAsthAya tadanaM pariNAmayet * / itihAsa-purANAdyaiH SaSTha-saptamako nayet / aSTame loka-yAtrA tu vahiHsandhyAntataH punaH" iti / "divA khApaM na kurvIta striyazcaiva parityajet / zrAyu:kSINA divA nidrA divA strI punny-naashinii| itihAsa-purANAni dharma-zAstrANi cAbhyaset // vRthA vivAda-vAkyAni parivAdazca varjayet" iti / viSNupurANe'pi, "anAyAsa-pradAyoni kuryAt kANyatandritaH / * pariNAmayan, iti mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 386 www.kobatirth.org yAjJavalkyo'pi - parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sacchAstrAdi- vinAdena manmArgadavirodhinA * // dinaM nayettataH sandhyAmupatiSThet samAhitaH " - iti / [10, cyA0kA0 / "zrahaH-zeSaM samAsIta ziSTairiTaizca bandhubhiH / upAsya pazcimAM sandhyAM tvA'grastAnupAsya ca / bhRtyaiH parivatA bhukkA nAtitapto'tha saMvizet" iti // upAsya ceti cakAreNa vaizvadevAdikaM samuccinoti / sAyaMsandhyAhomo nirUpitau / vaizvadevAdau kazcidvizeSo viSNupurANe darzitaH, - "punaH pAkamupAdAya sAthamapyavanIpate / vaizvadeva - nimittaM vai patnyA sArddhaM valiM haret // tatrApi vapacAdibhya tathaivAnnaM vivarjayet / zratithiM cAgataM tatra svazaktyA pUjayedudhaH // divA'tithau tu vimukhe gate yatpAtakaM nRpa / tadevASTaguNaM puMsAM svITe vimukhe gate // tasmAt sva-zaktyA rAjendra, sUryoTamatithiM naraH / pUjayet, pUjite tasmin pUjitAH sarvva- devatAH ! kRta-pAdAdizaucazca bhukkA mAyaM tato gRhI // gaccheccayyAmasphuTitAM / tatodArumayIM nRpa" - iti / // // ityacaH zeSAdi - kRtyam // 0 // For Private And Personal * naascchaastrvine|den sanmArgIrthavirodhinA, - iti mu0 pustake pAThaH / + tathaivAnnavisarjanaM, - iti zA0 pustake pAThaH / + gacchecchayyAmatruTitAM,-- iti mu0 pustake pAThaH /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, zra0 kA 0 / ] www.kobatirth.org gArgyo'pi parAzara mAdhavaH / zayana - prakAra mAha * hArItaH, -" supracAjita-caraNa-talo rakSAM kRtvA udaka- pUrNa - ghaTAdi- maGgalyopeta zrAtmAbhirucitAmanupahatAM - vAmAM paThan / zayyAmadhiSThAya rAtri japitvA viSNuM namaskRtya 'mApasarpa bhadrante ' iti lokaM japitvA dRSTa-devatA smaraNaM kRtvA samAdhimAsthAyAnyAMzcaiva vaidikAn mantrAn sAvitrIJca japitvA maGgalyaM zrutaM zaGkhaJca TaNvan dakSiNA zirAH khapet" - iti / dakSiNAbhirA:dUti pradarzanArtham / tathAca viSNupurANam, -- "prAcyAM dizi ziraH zastaM yAmyAyAmathavA nRpa / sadaiva svapataH puMseoviparItantu rogadam " - iti / purANe'pi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dakSiNAzirAH / " svagehe prAkzirAH zete va pratyakzirAH pravAse ca na kadAcidakzirAH " - iti / kAthAhaH zeSAdikRtyaM / tatra zayanaprakAra mAha, "rAvikaM japet smRtvA savvIMzca sukhazAyinaH / namaskRtvA'vyayaM viSNu samAdhisthaH khapennibhi" - iti / sukhazAyineo'pi gAlavena darzitAH, - "agastimAdhavazcaiva mucukundo || mahAmuniH / 387 kayoH pAThaH / + sUnvA prANAniti paThan, - iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal - iti sa0 zA 0 pusta + viSNupurANe'pi - iti mu0 pustake pAThaH / * gobhilena, - iti mu0 pustake pAThaH / || agastyo mAdhavazcaiva mucikundo - iti mu0 pustake pAThaH /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 38. parAzaramAdhavaH / [110,yA kA kapilo gujirAstIkaH * paJcaite sukhazAyinaH"-dati / ayane varjanIyAnAha mArkaNDeyaH, "hanyAlaye zmazAne ca ekavRkSe catuSpathe / mahAdeva-rahe vA'pi mAna-vaizmani na svapet // na yakSa nAgAyatane skandasyAyatane tathA / kUla-cchAyAsu ca tathA zarkarA-loTa-pAMzaSu // na svapecca tathA gata vinA dIkSAM kathaJcana / dhAnya-go-vipra-devAnAM guruNAJca tathopari // na cApi bhanazayane nAcau nAzaciH khayam / nAvAsA na namazca nottarA-sthita-mastakaH // nAkAze sarvazUnye ca na ca caityadrume tathA"-iti / viSNarapi,-"nAvAsAH svapenna-palAza-bhayane na paJca-dAru-kRte na-mana-zayane na vidyudagdhe nAmiSTe na bAlamadhye na cArimadhye na dhAnye na guru-hutAzana-surANAmupari ? nAcchiSTe na divi"-dUti / viSNupurANe'pi, "nAvizAlA na vai bhagnAM nAsamA malinA na ca / na ca jantumayoM zayyAmadhitichedanAstRtAm" iti // uzanAH,-"na tailAbhyaka-zirAH svapennAdIkSitaH kRSNacarmaNi" iti| * munirAstikyaH, iti mu0 pustake pAThaH / / taTAkAnta-iti mu0 pustake pAThaH / | nAIvAsAnanazcaiva,-iti zA0 pustake pAThaH / 5 na go-hutAzana-gurUNAmupari, iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 250,pAkA.] praashrmaadhvH| 39 dakSaH, "pradoSa-pazcimI thAmau vedAbhyAsa-ratAnayet / yAmadayaM zayAnastu brahmabhUyAya kalpate"-iti / 'sandhyAsnAnam'-ityArabhya, 'yoveSTitazirAH' ityantena granthamandarbhaNa zrutyupalakSaNAbhyAmAhikaM maMkSipya nirUpitam / etasya karaNe zreyaH prakaraNe tu prtyvaayH| tadukaM kUrmapurANe, "itthaM tadakhilaM protamahanyahani vai mayA / brAhmaNAnAM kRtyajAtamapavarga-phala-pradam // nAstikyAdathabA''lasyAbrAhmaNo na karoti thaH / sa yAti narakAna ghorAn kAkayonau prajAyate // nAnyovimuktaye panthA mutvA''prama-vidhi svkm| tasmAt karmANi kurvIta tupaye parameSThinaH" iti|| itthaca, 'svakarmAbhirataH'-datyanena brAhmaNasya mAdhAraNadharmAnirUpya * tatrAdhyanAdi-sAdhAraNa-dharma-prasaGgAgatamAhikaM parisamApyedAnI prakRtAneva krama-prAptAnabhiSiktasya kSatriyasya mAdhAraNadharmAnAha, avatA chanadhIyAnAH yatra bhaikSyacarA vijAH / taM grAmaM daNDayedrAjA caura-bhakta-prado hisH||6|| kSaciyA hi prjaarkssn| zastrapANiH pradaNDavAn / nirjitya para-sainyAni kSiti dharmeNa pAlayet // 6 // * saadhaarnndhrme|niruupitH, iti mu0 pustake pAThaH / / raJjan,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 380 www.kobatirth.org [10, A0kA * puSpamAcaM vicinuyAnmUlacchedaM na kArayet / mAlAkAra iva rAme na yathA'GgAra-kArakaH // 62 // iti // yAjJavalkyaH, parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvividho hi rAjadharma, duSTa zikSA ziSTa paripAlanaJca / tatrAdyena lokena duSTha zikSA pratipAdyate / vratazabdenAca brahmacAri-kartRkaM madhvAdi - varjanamabhipretam / tathA ca yAjJavalkyaH, " vratamapIDayan " - ityuktA vivacitaM tadvrataM spaSTIcakAra - " madhu-mAMsAJjaneocchiSTa eka strI prANihiMsanam / bhAskarAlokanAcIla - parivAdAMzca varjayet" iti / yadA, sva- gRhya prasiddhAni prAjApatyAdIni catvArthaca vratazabdAbhidheyAni / tadubhayavidha-vrata-rahitAH svAdhyAyamapyanadhIyAnA brahmacAriNo yatra prAme bhainyamAcaranti taM grAmaM daNDayet / yataH, sa grAma caura-madRzemyo bhakramannaM prayacchati / zranena vacanena vihitamananutiSThatAM pratiSiddhamanutiSThatAM sarveSAM rAjJA daNDanIyavamupalakSyate / ataeva nAradaH, - wwwing "yo yo varNo'vahIyeta yazcodrekamanuvrajet / taM taM dRSTvA khatAmAgIt pracyutaM sthApayetpathi " iti // " azAstroktreSu cAnyeSu pApayukteSu karmasu / prasamIcyAtmanA rAjA daNDaM daNDayeSu pAtayet // kulAni jAtI: zreNIzca gaNAn jAnapadAnapi / svadhamI cakitAna rAjA vinIya sthApayetpathi " - iti / For Private And Personal
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA0] praashrmaadhvH| manarapi, "pitA''cAryaH suhRnmAtA bhAryA putraH purohitaH / nAdaNDyonAma rAjJo'sti yastvadharmeNa tiSThati"-iti / yAjJavalkyo'pi, "api bhrAtA sutobhAryA zvazAromAtuleo'pi vA / nAdaNDako nAma rAjJo'sti dharmAdicalitaH svakAt" iti / daNDA-daNDanaM prazaMsati yAjJavalkyaH, "yo daNDyAn daNDayedrAjA samyagbadhyAMzca ghAtayet / dRSTaM syAt kratubhistena samApna-vara-dakSiNaiH" iti / adaNDA-daNDanaM niSedhayati manuH, "zradaNDamAn daNDayan rAjA daNDyAMzcaivApyadaNDayan / ayazomahadApnoti narakaJcaiva gacchati" iti / daNDazca vividhaH, zArIro'rtha-daNDazca * / yathA''ha nAradaH, "zArIrazcArtha-daNDazca / daNDazca vividhaH smRtaH / zArIrastADanAdistu maraNAntaH prakIrtitaH / / kAkinyAdistvartha-daNDaH / sarvasvAntastathaivaca"-dati / rAjodaNDayitattvaM mahatA prabandhena sambhAvayati manuH, "arAjake hi loke'smin matAvidrute bhayAt / rakSArthamasya marvasya raajaanmsRjtprbhuH|| * zArIra Arthikazcepi,-iti mu* pustake pAThaH / + zArIra ArthikaJceti,-iti mu0 pustake pAThaH / + kaNAdisvarthadaNDastu,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhAkA indrAnilayamArkANAmamezca varuNasya ca / candra-vittezayozcaiva mAtrAnihatya zAzvatIH / / yasmAdeSAM surendrANAM maatraabhyaanirmitaanRpH| tasmAdabhibhavatoSa sarvabhUtAni tejasA | tapatyAdityavaccaiva cacUMSi ca manAMsi ca / na cainaM bhuvi zaknoti kazcidapyabhivIkSitum * // so'nirbhavati vAyuzca so'rkaH somaH sa dharmarATa / ma kuveraH sa varuNaH sa mahendraH prabhAvataH // vAlo'pi nAvamantavyo manuSya iti bhUmipaH / mahatI devatA hyeSA nararUpeNa tiSThati // ekameva dahatyanirmaraM durupamarpiNam / kulandahati rAjAgniH s-pr-drvy-mnycym|| kAyaM mo'vekSya zaktiJca deza-kAlau ca tattvataH / kurute dharma-siddhyarthaM vizvarUpaM puna: punaH / / yasya prasAda padmA''ste vijayazca parAkrame / mRtyuzca vasati krodhe sarvatejomayo hi sH|| yastu taM dRSTi sammohAt ma vinshytysNshym| tasya hyA vinAzAya rAjA prakurute manaH // tasmAddharmamabhISTeSu satyaM pazyenarAdhipaH / * yaH kazcidabhivIkSitum, iti mu0 pustake paatthH| / dezaM kAlaJca,-iti mu* pustake pAThaH / / tasmAddho'yamighu,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, cA0kA0 / ] www.kobatirth.org mahAbhArate - parAzara mAdhavaH / zraniSTaJcApyaniSTeSu taddha na vicAlayet // tasyArthe sarvabhUtAnAM goptAraM dharmamAtmanaH / brahma-tejomayaM daNDamasRjat pUrvamIzvaraH // taM rAjA praNayeddaNDaM * civargeNAbhivarddhate " - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * praNayan dhammaM, - iti mu0 pustake pAThaH / + yatra - iti mu0 pustake pAThaH / - 50 " parokSAdevatAH sarvA rAjA pratyakSa-devatA / prasAdazca prakopa pratyano yasya / dRzyate // + rAjA mAtA pitA caiva rAjA kulavatAM kulam | rAjA satyaJca dharmazca rAjA hitakaro nRnnaam|| kAlo vA kAraNaM rAjJo rAjA vA kAla-kAraNam / iti te saMzayomAbhUdrAjA kAlasya kAraNam / rAja- mUla mahArAja, dharmmolokasya rakSyate // prajA rAja-bhayAdeva na khAdanti parasparam " - iti / nanu, 'daNDayedrAjA ' - iti bhUpAlasyApi daNDayitatvamuktam. tatkathaM kSatriyasyAsAdhAraNa - dharma: ? maivaM, rAjazabdasya catriya-viSayanAveyadhikaraNe nirNItatvAt / tathAhi dvitIyAdhyAye zraveSTyadhikaraNe zrUyate, -- " zrAgneyamaSTAkapAlaM nirvapati hiraNyaM dakSiNA" - ityAdinA rAjakartRke rAjasUye zraveSTinAmakeTiM prakRtya, "yadi brAhmaNoyajeta vArhaspatyaM madhye vidhAyAhutiM havA tamabhighArayet, yadi rAjanyaaindraM, yadi vaizyo vaizvadevam " - iti / For Private And Personal 383
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 364 praapaarmaadhvH| [110,aakaa| tatra saMzayaH; kiM brAhmaNAdInAmaveSTau prAptAnAM varNanAM rAjasUye adhikAraH, uta kSatriyasyaiva ? iti / tadarthaM ca, kiM rAjazabdaH trayANAmapi varNanAM vAcakaH, kiM vA kSatriyasyaiva ? iti| tato'pi punarvicArayitavyam ; kiM rAjazabdo rAjya-yoga-nimittaH, kSatriyatvanimitto vA ? iti| tatra, rAjazabdo rAjya-yoga-nimittaeva, pAryaprasiddhaH sarvaloka-prasiddhRtvAdavigAnAcca / na tu kSatriyatva-nimittaH, anArya-prasiddherArya-pramiya pekSayA durvalatvAt / dravir3eSu vigAnAt / tadanyeSvaprasiddhezca / tatra sthAt rAjya-yogAt rAjAnastrayo'pi bhavanti / rAjyapadantu, rUlyA janapada- rakSaNe vartate ; na raaj-yogmpeksste| nanu, 'karmaNi'-ityadhikRtya, "patyaMzapurohitAdibhyoyak"iti vacanAt rAjazabdasya tatra paThAdAcArAca smRtervalIyasvAt rAja-yogaeva rAjyapada-prati-nimittamiti cet / loka-prayogasyaiva zabdArthAvadhAraNe pramANatvAt smRterapi maeva mUlaM naanyt| prayogAcca rAjyazabdasyaiva svAtanya tanimittatvaM ca raajshbdsyaavgmyte| tatastadanumAreNa, smaraNaM zabdApazabda-vibhAga-mAtra-paraM vyAkhyeyam / atastrayANAmapi rAjapadAbhidheyatvena rAjasUye prAptAnAM nimittAryAni zravaNani / 'yadi' zabdo'pi, rAjazabdasya rAjyayoga-nimittatve prmaannm| anyathA, prAyabhAvAt 'yadi' zabdo'nupapannaH syaat| vaidikazca nirdeza: smRterapi vliiyaan| tasmAt, nimittArthAni zravaNAni, iti prApte bruumH| na tAvadvaidika-nirdezAdatra nirNayaH zakyane, anyathA'pi tat* atra, tasmAt,-iti pAThI bhavituM yuktaH / For Private And Personal
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / 110,yA kA0] 365 sdbhaavaat| 'rAjAnamabhiSecayet'-dati hyabhiSeka-vidhau prAgeva rAjya-yogAdrAjazabdasya kSatriyamAtraeva prayakaH / tena, rUDhameva rAjapadaM nirNayate / 'yadi' zabdastu, nipAtatvAd yathAkathaJcidapi niyame na duvyati, iti / smaraNAzca svatantrameva raajpdm| naca tasya nirmalatvaM, dravir3a-prayogasyaiva mUlasya smbhvaat| atona yathArthatve smaraNasya pramANamastIti tenaivAbhiyukta-praNItenAcArasya sambhavAt gauNabhrAnyAdi-prayoga-prasUtasya vAdhAt rAja-yogena rAjyazabdaH, svatantrastu rAjazabdaH kSatriya-vacana iti brAhmaNAderabeSTau prApyabhAvAt prApakAni vacanAni, iti / evamatrApi rAjazabdaH kSatriya-paraH / nanu, jana-raJjanAdrAjavaM mahAbhArate'bhihitama, "raJjanAt khalu rAjatvaM prajAnAM pAlanAdapi" iti| vADhU, sambhavatyevaM kSatriyasyApi raJjakatvaM, 'kSatriyohi'-datyanena dvitIyokena ziSTa-pAlanarUpo dhaavidhiiyte|| rAja-dharmoSu prajArakSaNasyA prAdhAnyena vivakSitatvAt prathamaM prajArakSaNa mityuktam / ataeva yAjJavalkyaH , "pradhAnaH kSatriye dharma;** prajAnAM paripAlanam" iti / * rAjazabdaH, iti pATho bhatituM yuktaH / + nayane,-iti pATho bhavituM yktH| / ato nAyathArthatve,-iti pATho bhavituM yuktaH / / 5 'tathAhiM'-ityArabhya, 'kSatriyaparaH'- ityantogranthaH mudritAtiriktapustakeSu na dRshyte| || dhAnirUpyate,-iti mu. pustake pAThaH / pA prajAraJjanasya,-iti mu0 pustake pAThaH / evaM paratra / ** pradhAnaM kSatriyekarmA,-iti sa. zA. pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH|| dhaa.kaa.| manurapi tadevAdau pradarzayati, "prajAnAM rakSaNaM dAnamijyA'dhyayanamevaca / viSayevaprasakriJca kSatriyasya samAdizat" iti| zAntiparvaSyapi, "nRpANaM paramodharmaH prajAnAM pripaalnm| nirdiSTa-phala-bhokrA hi rAjA dharmeNa yujyate // varNAnAmAzramANAJca rAjA bhavati pAlakaH / khe khe dharme niyuJjAnaH prajAH svAH pAlayeta madA // pAlanenaiva bhUtAnAM kRtakRtyo mahIpatiH / samyak pAlayitA bhAgaM dharmasthAnAti puSkalam / / yajate yadadhIte ca yadadAti yadarcati / rAjA SaDbhAga-bhAk tasya prajA dharmaNa pAlayan / sarvAzcaiva prajA nityaM rAjA dharmeNa pAlayet / utthAnena prasAdena pUjayecApi dhaarmikaan|| rAjJA hi pUjitodharmastataH sarvatra pUjyate / yad yadAcarate rAjA tat prajAnAJca rocate"-iti / mArkaNDeyapurAle, "vatma, rAjyAbhiSikena prajAraJjanamAditaH // kartavyamavirodhena khadharmasya mahIbhatA / pAlanenaiva bhUtAnAM kRtkRtyomhiiptiH|| samyak pAlapitA bhAgaM dharmavApnoti puSkalam" iti / brahmANDapurANe, For Private And Personal
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA parAzaramAdhavaH / 297 "yadakA kurute dharma prajAdharmeNa pAlayan / daza-varSa-sahasrANi tasya bhuDhe mahatphalam" iti / manurapi, "mavatodharma-SaDbhAgo rAjJobhavati rakSataH / adharmAdapi SaDbhAgo bhavatyeva barakSataH // rakSan dharmeNa bhUtAni rAjA vathyAMca ghaatyn| yajate'haraharyajJaiH sahastra-zata-dakSiNaiH // yo'ratavalimAdatte karaM zulkaJca pArthivaH / prIti bhogaM ca daNDaJca sa sadyonarakaM brajet" // rakSaNIyAzca prajAbhayamApannAH, bhayaJca tAsAM vedhA sampadyate ; coravyAghrAdibhyaH pr-mairebhyovaa| atastadubhaya-nivAraNAya, 'pradaNDavAn' -dati, 'paramainyAni nirjitya'-iti cokam / etaca nivAraNaM kSatriyasyaiva kuto'sAdhAraNamityAzaya tahetutvena zastrapANitvaM varNitam / taca kSatriyasyaiva / tathAca manuH, "zastrAstramattvaM kSatrasya vaNik-pazu-kRSirvizaH / AjIvanAthaM dharmastu dAnamadhyayanaM jaguH" iti / zrAnuzAmanike'pi kSatriyaM prakRtya padyate, "utsAhaH zastrapANitvaM tasya dharmAH sanAtanaH" / * 'iti' pUbdo nAsti mu. pustake / + 'manurapi'-iti nAsti mudeg pustake / / nAstIdamaI mu0 pustake / zastrajIvitvaM,-iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra CE [10, yA kA0 / zastrapANivena ca yuddhopakaraNAni sarvvANyupalacyante / tAni ca zAntiparvvaNi darzitAni, - viSNuH, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / " yaSTayastomArAH khagAH nizitAzca parazvadhA: / phalakAnyatha varmANi parikalpyAnyanekazaH " // 'pradaNDavAn' - dUtyanena caurAdi - zikSA vivacitA / yadyapyeSA pUrvvavacana evokA, tathApi tatra prAdhAnyena pratipAditA, zratra tu prajArakSaNa-sAdhanatveneti na paunaruktyam / daNDa-prakAramAha manuH, - "anubandhaM parIkSyAtha deza - kAlau ca tattvataH / sAparAdhamathAlocya daNDaM daNDayeSu pAtayet" | bRhaspatirapi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " zrAga:vvapi tathA'nyeSu jJAtvA jAtiM dhanaM vayaH / daNDantu praNayedrAjA sAmanta- brAhmaNaiH saha" - iti / tathA kAtyAyanaH, - " vA vimbadhaH svakazcaiva caturddhA kalpiteAdamaH | purupe doSa-vibhavaM jJAtvA saMparikalpayet // gurun purohitAn viprAn vAgdaNDenaiva daNDayet / vivAdineAnarAMzcAnyAn doSiNo'rthena daNDayet // mahAparAdha - yukrAMca badha - daNDena daNDayet" / "mitrAdiSu prayuJjIta vAgdaNDaM dhik tapakhinAm / yathoktaM tasya tatkuryyaranukaM sAdhu- kalpitam // adhArmikaM tribhinyAyairnigRhNIyAt prayatnataH / For Private And Personal
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1kA0, kha0 kA 0 } manuH, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / nirodhanena bandhena vividhena vadhena ca iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "daza sthAnAni daNDasya manuH svAyambhuvo'bravIt / triSu varNeSu tAni syurakSatA brAhmaNo brajet // upasthamudaraM jihA hastau pAdau ca paJcamam / cakSunAse ca karNe ca dhanaM dehastathaiva ca // prANAntikodaNDeo brAhmaNasya vidhIyate / puruSANAM kulInAnAM nArINAJca vizeSataH " - iti / bRhaspatirapi - " jagat sarvvamidaM hanyAt brAhmaNasya na tatsamam / tasmAttasya badhaM rAjA manasA'pi na cintayet // zravadhyAn brAhmaNAnADaH marvvapApeSvavasthitAn / yadyadvipreSu kuzalaM tattadrAjA samAcaret // rASTrAdenaM vahiH kuryyAt samagradhanamakSatam " - iti / yameo'pi - ** tadA, - iti zA0 pustake pAThaH / " evaM dharma-pravRttasya rAjJeodaNDadharasya ca / yazo'smin prathate loke svarge vAsastathA'cayaH " - iti / para - sainya - nirjayastu zAntiparvvaNi darzitaH, - "caitre vA mArgazIrSe vA senAyogaH prazasyate / pakvazasyA hi pRthivI bhavatyambumatI tathA * // naivAtizItAnAtyuSNaH kAleobhavati bhArata / For Private And Personal 366
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 400 praashrmaadhvH| [150,praa0kaa| tammAttadA yojayIta pareSAM vyasaneSu vA // ete hi yogAH senAyAH prazastAH para-vAdhane / jalavAMruNavAnmArgaH samogamyaH prazasyate // cAraiH suviditAbhyAmaH kuzalairvanagocaraiH / saptarSIna pRSThataH kRtvA yuddhyeyuracalAiva // yatovAyuryataH sUryo yataH zakrasta tAjayaH / akardamAmandakAmama-dAmaloSTakAm / / azvabhUmi prazaMsanti ye yuddhakuzalAjanAH / mamA nirudakA caiva rathamiH prazasyate / / nocadrumA mahAkakSA modakA istiyodhinAm / bahudA mahArakSA veNu-vetra-tiraskRtA // padAtInAM kSamA bhUmiH sarvatonavanAni ca / padAti-bahulA senA dRr3hA bhavati bhArata // tathA'zva-vahulA senA sudineSu prazasyate / padAti-nAga-bahulA prArakAle prazasyate // guNAnetAn pramaGyAya yuddhaM zatruSu yojayet"- iti| manurapi, "yadA tu yAnamAtiSThedari-rASTra prati prabhuH / tadA'nena vidhAnena yAyAdari-puraM zanaiH / / mArgazIrSa zubhe mAse yAyAdyAvAM mahIpatiH / * suviditeo'bhyAsa,iti mu0 pustake pAThaH / + pradhAvati ca,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 110,mA.kA.] praashrmaadhvH| 101 phAlgunaM vA'tha caitra vA mAsau prati yathAvalam // anyeSvapyatu-kAleSu yadA pazyeddhavaM jym| tadA yAyAdigTahIka vyasane cotthite ripo:(1) // kRtvA vidhAnaM mUle tu yAtrikaca ythaavidhi| upo gTahyAspadazcaiva cArAn samyavidhAya 19 // saMzodhya trividha mArga pavidhaJca khakaM valam / mAmparAyika-kalyena yAyAdari-puraM zanaiH" iti| balasya SavidhatA-uzanasA darzitA,-"mUla-valaM zreNI-valaM mitravalaM mataka-valaM zatru-kalamATavika-valaM ca" iti| yuddhArtha mainyamanAha-racanAmAi manuH, "daNDavyUhena tanmArga yAyAttu bhakaTena vA / varAha-makarAbhyAM vA sUcyA vA garur3ena vA // * phAlgune vAtha caitre vA mAse prati yathAvalam, iti mu. pustake paatthH| + uru,-iti mu0 pustake pAThaH / (1) vyasanAni ca kAmaja-krodhaja bhedena dvividhAni / atra, kAbhajAni daza, krodhajAnyazAviti militvA assttaadsh| tadura mananaiva / "kAmajeSu prasakto hi vyasaneSu mhiiptiH| viyujyate'rthadharmAbhyAM krodhaje khAtmanaiva hi // magayA'kSo divAkhanaH parivAdaH striyomdH| tauryatrikaM sthAthA ca kAmajodazakogaNaH // paizunyaM sAhasaM droha IO'sUyA'rthadUSaNam / vAgadaNDajaca mAraNyaM krodhajo'pi gaNo'yakaH" iti| (2) mUle khkiiydurgraassttrruupe| vidhAnaM tadrakSArtha sainyaikdeshsthaapnm| yAspadaM zatrurASTrasthasya yenAvasthAnamasya bhavati tAdRzaM pttmnnddpaadi| (3) jAgalAnUpATavikarUpaviSayabhedena mArgasya traividhyam / 51 For Private And Personal
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 402 praapuurmaadhvH| [110,yaa,kaa| yatazva bhayamAzaGkattato vistArayedalam / pona caiva vyUhena nivizeta tathA khayam / / senApatIn valAdhyakSAn sarvadikSu nivezayet / yatazca bhayamAzaGkettAM prAcI kalpayeddizam / / gulmAMzca sthApayedAptAn kRtasaMjJAna samantataH / sthAne yuddhe ca kuzalAnabhIrUnavikAriNa: // maMhatAn yodhayedalyAna* kAmaM vistaaryedhn| sUcyA vajrena caivaitAn vyUhena vyUhya yodhayet // syandanAzvaiH same yuddhyedanUpe nau-dipaistathA / vRkSagulmAhate cApairasicAyudhaiH sthale // kurukSetrAMzca masyAMzca pAJcAlAJcharasenajAn / dIrghAn laghUzcaiva narAnagrAnIkeSu yojayet // praharSayeddalaM vyUhya tAMzca samyak priikssyet| ceSTAzcaiva vijAnIyAdarIn yodhayatAmapi // uparuddhyArimAmIta rASTraJcAsyopapIr3ayet / dUSayeccAsya satataM yavamAnnodakendhanam // bhindyAccaiva taTAkAni prakAra-parikhAstathA / samavaskandayecainaM rAtrau vitrAsayedapi // upajApyAnupajapeDudhyaiccaiva hi ttktm| * saMhatAn vibhajedazvAn,-iti mu0 pustake pAThaH / + yodhayet, iti paatthaantrm| For Private And Personal
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kA praashrmaadhvH| 403 yukta ca deve(9) yuddhota jayapremurapetabhIH / sAnA dAnena bhedena samastairathavA pRthak // vijetuM prayatetArIn na yuddhena kadAcana / anityovijayo yasmAt dRzyate yudhyamAnayAH // parAjayazca saMgrAme tasmAdyuddhaM vivarjayet / cayANAmapyupAyAnAM pUrvokAnAmasambhave / tathA yuddhyeta saMyatto vijayeta ripuM yathA // jitvA saMpUjayeddevAn brAhmaNazcaiva dhArmikAn / pradadyAt parihArAMzca khyApayedabhayAni ca // sarveSAntu viditveSAM samAsena cikIrSitam / sthApayet tatra tadaMzyaM kuryyAca samayakriyAm // pramANAni ca kuti teSAM dharmAn yathoditAna"-dati / uka-prakAreNa parasainyAni nirjitya, jitAmetAM pUrvAJca khakIyAM bhuvaM rAja-dharmeNa paalyet| tadeva dharmeNa pAlanaM, 'puSpamAtra'-iti hatIya-lokena vizadIkriyate / yathA, mAlAkAra pArAme yadA yadA yat yatpuSyaM vikasati tadA tadA tadvicinoti na tu puSpalatAmunmUlayati, tathA prajAbhyaH karamAdadAnA rAjA yayodayaM SaSThaM bhAga * yuddhota samamampacyA,-iti mu* pustake pAThaH / +parihArArtha,-iti mu. pastake pAThaH / + rAjA dharmeNa,-iti pAThI bhavituM yuktH| (1) pUrvakAlInapuraSadehaniSpannaM sukRtaM duSkRtaJca phalonmukhIbhUtaM sat sudaivaM durdaivaJcetyucyate / taduktam / "tatra devamabhivyaktaM pauruSaM paurva. dehikam" iti / For Private And Personal
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 808 praashrmaadhvH| ricayAkA rahIyAt / aMgAra-kArakamtu vRkSamunmanya mAtmanA dahati, na tu tathA prajAH piidd'yet| etacca zAntiparvaNi darzitama, "madhudohaM duhedrASTra bhramarAna pravAsayet / nacekSavat pIr3ayeta* stanAMzcaiva vikuTTayet // jalaukAvat pivedrASTraM mRdunaiva narAdhipaH / vyAghrIvaduddharetA putra na daMzena ca pIr3ayet // yathA ca lekhakaH parNamAkhuH pAdatvacaM yathA / atIkSaNenApyupAyena varddhamAnaM pradApayet // tatobhyastatobhUyaH kramAddhiM samAcaret" iti / manarapi, "krayavikrayamadhvAnaM bhakaJca saparivyayam / yogaM kSemaJca saMprekSya vaNijo dApayet karAn / yathA phalena yujyeta rAjA kA ca karmaNAm / tathA'vekSya nRporASTre kalpayet matanaM kraan|| yathA'lyAlpamadanyA vA-kovatsaSaTpadAH / tathA'lyAlyograhItavyo rASTrAdrAjJA''bdikaH karaH" iti| mArkaNDeyo'pi, "mAmAnaSTau yathA sUryyastoyaM harati razmibhiH / sUkSmeNaivAbhyupAyena tathA zulkAdikaM nRpaH" iti| * nekSavat por3ayelloka,-iti zA. pustake pAThaH / nalUkAvat,-iti mudeg pustake pAThaH / vyAghrIvadAhareta,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 17 yA kaa| parAzaramAdhavaH / 4.5 etaca karAdAnaM mAlAkAra-dRSTAntena pratipAditamitareSAmapi sarveSAM raaj-dhrmaannaamuplkssnnm| te ca dharmAH yAjJavalkona darzitAH, "mahAtmAH sthalalakSaH kRtajJo vRddha-sevakaH / vinItaH matvasampannaH kulInaH satyavAk zuciH // pradIrghasUtraH smRtimAnakSudho 'paruSastathA / dhArmiko'vyasanazcaiva prAjJaH sUrorahasyavit // sva-randhra-goptA''nvIkSikayAM daNDanItyAM tathaivaca / vinItasvatha vAtAyAM cayyAzcaiva narAdhipaH" iti / yaete'ntaraGgA rAjadhAH , etaeva rAjaguNAH, ityapyucyante / zrataeva, "SaTtriMzadguNopeto rAjA",- ityasya sUtrasya vyAkhyAnAvasare, mahAtmAhAdayaH uzanamA ptthitaaH| vahiraGgApi rAjadhA yAcavalkyena darzitAH, "sumantriNa: prakuti prAjJAnmaulAn sthirAna shciin| tai: mATuM cintayedrAjyaM vipreNAtha tataH svayam" iti / manurapi, "maulAJchAstra vidaH zUgan laJcalakSAn kulohatAn / macivAn sapta cATau vA prakurcIta parIkSitAn // taH mArddha cintayenityaM mAmAdona mandhi-vigrahAna / * smRtimAnakSudro,-iti mu0 pustake paatthH| + yarate'ntaraGgArAjaguNA ityucyante tarate rAjadhAH , iti mu. pustake paatthH| sAmAnyaM sandhivigraham, iti paatthaantrm| For Private And Personal
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| kaa.kaa.| sthAnaM samudayaM guptiM labdha-prazamanAni ca // teSAM khaM svamabhiprAyamupalabhya pRthak pRthak / samastAnAJca kAryeSu vidadhyAddhitamAtmanaH / sarveSAntu viziSTena brAhmaNena vipazcitA / mantrayeta paramaM mantraM rAjA sAmAnya-saMyutam // nityaM tasmin samAzvastaH sarvakAryANi niHkSipet / tena sAI vinizcitya tataH karma samArabhet" iti / pArabhaNIyaJca karma, deza-vizeSe durga-sampAdanam / tacca yAjJavalkyena darzitam, "ramyaM yazasyamAjIvyaM jAGgalaM dezamAvaset / tatra durgAni kurbota janakozAtmaguptaye"-iti // durgabhedAmanunA darzitAH, "dhanvarga mahIdurgamadurga vArtameva vA / nRdurga giridurgaJca samAtya vaset puram // sarveNa tu prayatnena giridurga samAzrayet" iti / durga-saMvidhAna-prakAraH zAntiparvaNi darzitaH, * ghADaguNyasaMyutam, iti paatthaantrm| + prazamyamAjIvyam, iti mudeg pustake pAThaH / (1) tiSThatyaneneti sthAnaM daNDakoSapurarASTrAtmakaM cturvidhm| samudaya ntyutpadyaMte arthA asmAditi smudyodhaanyhirnnyaadyutpttisthaanm| yAtmagatA rASTragatA ca rakSA guptiH / labdhasya prazamanaM satyAtre prtipaadnaadikm| For Private And Personal
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, vyA0kA0 1] www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / yAjJavalkyo'pi " dRDha- prAkAraparikhaM hastyazva ratha- maGkulam / usvinanAgaraJca catvarApaNa zobhitam // prasiddha-vyavahAraJca prazAntamakutobhayam / rA prAjJa - sampUrNa tatpuraM svayamAvizet" -- iti / manurapi, " tasyAdAyudha - sampannaM dhana-dhAnyena vAhanaiH / brAhmaNeH zilpibhiryantrairya va seneAdakendhanaiH // tasya madhye tu pItaM kArayedgTahamAtmanaH / gupta sarvvarttakaM zuddhaM jala-vRkSa - samanvitam " - iti / durga - saMvidhAnamukkA yAgAdi dharmAnapi saevAca - " tadadhyAsyodadbhAryaM savarNoM jakSaNAnvitAm / kule mahati sambhUtAM hRdyAM rUpa samanvitAm // purohitaJca kurvIta vRNayA deva cartvijam / te'sya gTahyAni karmANi kuryurvaitAnikAni ca // yajeta rAjA kratubhirvividhairAptadaciNaiH / yajJArthaM caiva viprebhyo dadyAdbhogAn dhanAni ca // sAMvatsarikamAptaizca rASTrAdAhArayedalim / syAccAmnAya parola ke varttata piTavannaSu" - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * rUpaguNAnvitAm, - iti pAThAntaram / + dhammArthaM, - iti pAThAntaram / For Private And Personal 407
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 40 praashrmaadhvH| [10,yAkA. "purohitacca kurvIta daivajamapicAdhikam / daNDanItyAJca kuzalamIGgirase tathA // zrauta-mmAna-kriyA-hetoINayAdeva carvijaH / yajJAMzcaiva prakurvIta vidhivadbhari-dakSiNAn // bhogAMzca dadyAdvizebhyo vaskhani vividhAni ca / ma-dAna-mAna-satkAraivAsayet zrotriyAn sadA"-iti / manurapi, "mriyamANo'pyAdadIta na rAjA zrotriyAt karam / na ca kSudhA'sya saMmIdet zrotriyo viSaye vasan // yasya rAjJastu viSaye zrotriyaH sIdati kssudhaa| tasyApi tat kSudhA rASTramacirAdeva mIdati // zruta-itte viditvA'sya rattiM dhayoM prakalpayet / saMrakSet sarvatazcainaM pitA putrabhivaurasam" iti| bhAnubhAsanike'pi, "zAlA-prapA-tar3AgAni devatA''yatanAni ca / brAhmaNAvasathazcaiva karttavyaM nRpasattamaH // brAhmaNA nAvamantavyAH bhasma-channAivAgnayaH / kulamutpATayeyuste krodhAviSTA dvijAtayaH || duSTAnAM zAsanaM dharmaH ziSTAnAM pripaalnm| karttavyaM bhUmipAlena nityaM kAryeSu cArjavam" iti / zAntiparvaNyapi, "vAlAtureSu bhUteSu paritrANaM kurudaha / For Private And Personal
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10,yA kA praashrmaadhvH| 808 bharaNAgateSu kAruNyaM kuryAttatra samAhitaH // bharaNaM sarvabhUtAnAM rakSaNaJcApi sarvazaH / yaSTavyaM kratubhinityaM daatvynycaapypiiddyaa|| prajAnAM rakSaNaM kAya na kArya karma shitm| AzrameSu yathAkAlaM gelaM bhojana-bhAjanam // khayannUpaharedrAjA matsatya vidhipUrvakam / zrAtmAnaM sarvakAryANi tApase rAjyamevaca // nivedayet prayatnena tiSThet pratazca nityazaH / vikrameNa mahIM laJcA prajAdharmeNa pAlayan // prAive nidhanaM kuryAdrAjA dharma-parAyaNaH / pAhave ca mahoM laJcA zrotriyAyopapAdayet" iti| manuH, "mohAdrAjA svarASTra yaH karSayatyanavekSayA / so'cirAGgaNyate rAjyAnIvitAca mavAndhavaH // zarIra-karSaNAt prANAH kSIyante prANinAM ythaa| tathA rAjJAmapi prANA: hIyante rASTra-karSaNAt" iti| dina-cA tu manunA darzitA, "utthAya pazcime yAme kRtazauca: samAhitaH / hutvA'gniM brAhmaNAMzcArya pravizeSa sabhA zubhAm" iti| smatyantare'pi, * tataH, iti mu puttake pAThaH / For Private And Personal
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11. praashrmaadhvH| [11,mAkA. "prAtarutthAya nRpatiH kuryAdantasya dhAvanam / khAna-zAlA mamAgatya snAtvA pUtena vAriNA // adhaiM datvA tu devAya bhAskarAya samAhitaH / tato'laGkRta-gAnaH san vakramAlokya mantravit // ghRta-pAtraM tu viprAya dadyAt sakanakaM mapaH" iti / yAjJavalkyo'pi, "RtvikapurohitAcArAzIbhirabhinanditaH / dRSTA jyotirvidovaidyAn dadyAgAH kAdhanaM mahIm / naivezikAni ca tathA zrotriyANAM gTahANi ca" iti / naivezikAni vivAhopayogIni kanyA'laGkArAdIni / dAnAnantaraM chatyaM manurAha, "tatra sthitaH prajAH sarvAH pratinandha visarjayet / visRjya ca prajAH sarvAH mantrayet saha mantribhiH // giripRSThaM samAruhya prAmAdaM vA rahogataH / araNye niHzalAke vA mantrayetAvibhAvitaH // madhyandine'rddharAtre vA vizrAnto vigataktamaH / cintayet dharmakAmArthAn mArddha terekaevaca // kanyAnAM sampradAnaJca kumArANAca rakSaNam / dUtasya preSaNaJcaiva kAryazeSaM tathaivaca // antaHpura-prajAnAJca praNidhInAJca ceritam / * mantravat, iti mu0 pustake pAThaH / +tapAtre, iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 15.,bAkA.10 praashrmaadhvH| 011 chatsnaM cASTavidhaM karma paJcavargaca tattvataH / / anurAgAparAmau ca pracAra maNDalasya / areranantaraM mitramudAsInaM tayoH param / / tAn sarvAnabhisandadhyAt sAmAdibhirupakramaiH / vyastaizcaiva samastaizca pauruSeNa nayena ca // mandhiM ca vigrahaM caiva thAnamAsanameva ca / vaidhIbhAvaM saMcayaM ca SaDguNAMzcintayetmadA // prAsanaJcaiva thAnaJca sandhi vigrahamevaca / kAyeM vIkSya prayuJjIta vaidhaM saMzrayamevaca / / upetAramuyeyaJca mApAryAzca kRtsnamaH / etattrayaM mamAzritya prayatetArthasiddhaye" / aSTavidhatvantu karmaNa uzanasA pradarzitam, "prAdAne ca visarga ca tathA preSaniSedhayoH / paJcame cArthavacane vyavahArasya cekSaNe / / daNDaDyoH smaayuktstenaargtikonRpH"| iddhiH prAyazcittam / paJcavargastu, kaapttik-daambhik-shpti-vaidehk-taaps-vynyjnaashcraaH| karmaNAmArambhopAyaH,puruSa-dravya-saMpat vinipAta-pratIkAraH, kAryasiddhiriti vA paJcavargaH / "evaM sarvamidaM rAjA saha samantrA mntribhiH| vyAyAmyAsutya madhyAnhe bholumantaHpuraM vrajet // tavAtmambhUtaiH kAla rahArye: paricArakaiH / __ * zruddhirityArabhya, paJcavargaH, -ityanto granthonAsti mu0 pustke| For Private And Personal
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 012 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / * yathAkAlaM, - iti pAThAntaram / + tvanyat - iti pAThAntaram / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir suparIcitamanvAdyamadyAnmantrairvviSApahaH // viSannairagadaizvAsya sarvvadravyANi yojayet / viSaghnAni ca ratnAni niyateAdhArayetsadA // parIkSitAH striyazcainaM vyajanodakadhUpanaiH / beSAbharaNasaMyuktAH saMspRzeyuH samAhitAH // evaM prayatnaM kurvIta yAna - zayyAsanAzane / khAne prasAdhane caiva sarvvAlaGkArakeSu ca // zukravAm virecaiva strIbhirantaHpure saha / vihRtya ca yathAkAmaM* punaH kAryyANi cintayet // alaGkRtazca saMpazyedAyudhIyaM punarjanam / vAhanAni ca sarvvaNi zastrANyAbharaNAni ca // sandhyAJcIpAsya zRNuyAdantarvezmani zastrabhRt / rahasyAkhyAyinAM caiva praNidhInAJca ceSTitam // gatvA kakSA'ntaraM samyak samanujJApya taM janam / pravizedbhojanArthantu strI-vRteA'ntaHpuraM punaH // tatra bhukkA punaH kiJcittUryyaghoSaiH praharSitaH / saMvizezcca yathAkAlamuttiSThecca gataklamaH // etadvidhAnamAtiSTedarogaH pRthivIpatiH / asvasthaH sarvvamevaitat bhRtyeSu vinivezayet" - iti / dharmAntaramAi manuH, - For Private And Personal [1ba0, cA0kA0 /
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,yA kaa| praashrmaadhvH| 813 "maGkhAmevvanivartitvaM prajAnAJcaiva paalnm| zuzrUSA brAhmaNAnAJca rAjJaH zreyaskaraM prm|| alabdhazcaiva lipmeta labdhaM rakSeca yatnataH / rakSita varddhayecaiva vRddhaM pAtreSu niHkssipet|| zramAyayaiva varteta na kathaJcana mAyayA / buddhyetAri-prayutAntu mAyAM nityaM susaMvataH" iti| zAntiparvaSyapi, "vyasanAni ca sarvANi nRpatiH parivarjayet / loka-saMgrahaNArthAya kRtakavyasanI bhavet" iti| tAni vyasanAni manunA darzitAni, "daza kAma-samutthAni tathA'STau krodhajAni ca / mRgayA'kSo divAsvapnaH parIvAdaH striyomdH|| tauryavikaM vRthA'DhAbyA kaamjodshkognnH| painyaM mAhasaM droha IyA'syA'rtha-dUSaNam // vAgdaNDajacca pAruSyaM krodho'pi gaNo'rakaH / kAmajeSu prazako hi vyasaneSu mahIpatiH // viyujyate'rtha-dharmAbhyAM krodhaje khAtmanaiva tu / dayorapyetayormUlaM yaM sarve kavayoviduH // taM yatnena tyajellAbhaM tyAjyau hyetau gaNAvubhau / pAnamakSAH striyazcaiva mRgayA ca yayAkramam // etatkaSTatamaM vidyAcatuSka kAmaje gnne| daNDasya pAtanazcaiva vAkpAruNyArthadUSaNe // For Private And Personal
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 414 praapaarmaadhvH| thaa.kaa.|| krodhaje'pi gaNe vidyAt kaSTametattrikaM sdaa| dhyasanasya ca mRtyozca vyasanaM kaSTamucyate // dhyasanyadho hi brajati khAtyavyasanI mTataH" iti / mArkaNDeyo'pi, "vyasanAni parityajya sapta mUlaharANi ca(1) / zrAtmA ripubhyaH saMrakSyovahirmantra-vinirgamAt // sthAna- ddhi-kssy-jnyaan-paaddgunny-vijitaatmnaa| bhavitavyaM narendreNa na kAmavamavartinA // prAgAtmA mantriNazcaiva ttomtyaamhiimtaa| ceyAzcAnantaraM paurAviruddhyeta tato'ribhiH / yasvetAnavinirjitya vairiNovijigISate / so'jitAtmA'jitAmAtyaH zatruvargeNa vAdhyate" iti| tadevamuka-dharmakalApena saMyuko rAjA prajAH pAlayet / taduktaM manunA, "evaM marca vidhAyedamitikartavyamAtmanaH / yukazcaivApramattazca parirakSedimAH prajAH" iti / prajA-rakSaNe rAjJaH zreyovizeSa aihika prAmubhikaJca zAntiparvaNidarzitaH,* prajAsu samavartinA,-iti mu0 pustake paatthH| (1) kAmajegha pAnAdi catumkaM krodhajeghu daNDapAtanAditrikaM ca kachatamatvenoktam / tAnyevAtra 'sapta' prAbdena nirdizyante / tAnyeva ca kaTatamatvAt mlhraanniityucynte| For Private And Personal
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150,vA kA praashrmaadhvH| "striyazca puruSAmArga mAladvAra-bhUSitA / nirbhayAH pratipadyante yadA rakSati bhUmipaH // dharmameva prapadyante na hiMsanti parasparam / anuyuddhyanti cAnyonyaM yadA rakSati bhUmipaH // yajante ca mahAyajaistrayovarNaH pRthagvidhaiH / ghukAvAdhIyate vedAn yadA rakSati bhUmipaH // padA rAjA''yudhaM zreSThamAdAya vahati prajAH / mahatA valayogena tadA lokAn mamazrute"-iti / rAmAyaNe'pi, "yaH kSattiyaH vadharmeNa pRthivImanuzAsti vai / sa loke labhate vIrya yazaH pratya ca sahatim" iti / apAkhane doSaH zAntiparvaNi darzitaH, "yAnaM vastrAyalaGkArAn ratnAni vividhAni ca / hareyuH sahasA pApAH, yadi rAjA na pAlayet // patebahuvidhaM zastraM na kRSirna vaNikapathaH / majeddharmasvayI na syAt yadi rAjA na pAlayet" iti / // 0 // iti rAja-dharma-prakaraNam // 0 // *patra, anurAdhyanti, iti pATho bhavituM ytH| For Private And Personal
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 416 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / krama prAptAn vaizyasyAsAdhAraNa - dharmanAra, - atha vaizya dharmma-prakaraNam / manurapi - lAbhaka tathA ratnaM gavAM ca paripAlanam / kRSi - karmmaca vANijyaM vaizya - vRttirudAhRtA // 63 // vaizya dharmatvamAha yAjJavalkyaH, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir lAbhArthaM karmma, lAbhakarmma; kusIdAdyupajIvanamityarthaH / ratnaM maNimuktAdi / tena ca tatparIkSaNa - kraya-vikrayA upalakSyante / gavAM pAlanaM dakapradAna - vandhana-mocana - dohanAdi / kRSika, bhUmikarSaNa - vIja vApanAdi / vANijyaM krayika- dhAnyAdi kraya-vikrayA / kumIdAdInAM - [10, cyA0kA*| " kusIda - kRSi - vANijyaM pAzupAlyaM vizaH smRtam" - dUti / " pazUnAM racaNaM dAnamijyAdhyayanamevaca / vaNikpathaM kusIdaJca vaizyasya kRSimevaca " - iti / For Private And Personal samAdizaditi zeSaH / varAhapurANe'pi - "svAdhyAyaM yajanaM dAnaM kumIda - pazupAlanam / gorakSAM kRSivANijyaM kuryyAdRbhyo yathAvidhi " -- iti / pazupAlanaM ajAzvAdi- pAlanaM, gozabdasya pRthagupAttatvAt / zrAnuzAmanike vikreya-dravyANyapi nidarzitAni - 61 " tila - ca-ramAzcaiva vikrayAH pazuvAjinaH / vaNikpathamupAsIne vaizyervagya - pathi sthitaiH " - iti / zAntiparvaNi jAvAlyupAkhyAna - pramaGgena vaigyadharmAstulAdhAreNoditAH, -
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 11.yA0kA] praashrmaadhvH| 117 lAbhakarmAdIni vANijyAntAni, tAni sarvANi vaizyavRttiH vaizyasya jIvanahetuH, ityarthaH / taduktaM mArkaNDeye, "dAnamadhyayanaM yajJovaizyasyApi tridhaiva saH / vANijyaM pArApAlyaJca kRSizcaivAsya jIvikA" iti / argha-vijJAnAdayo vaizyadharmatvena draSTavyAH / ataeva manunA vaizyadharmeSu paThitA: "vaizyastu kRta-saMskAraH kRtvA dAra-parigraham / vArtAyAM nityayuktaH syAt pazUnAJcaiva rkssnne|| prajApatirhi vaizyAya sRSTA paridade pshuun| na ca vaizyasya kAmaH syAna rakSeyaM pabhUniti // vaizya cecchati nAnyena rakSitavyAH kathaJcana / maNi-mukA-pravAlAnAM lauhAnAM tAntavasya ca // gandhAnAca rasAnAJca vidyAdarghavalAvalam / vIjAnAmuptivica sthAt kSetra-doSa-guNasya ca // mAna-yogAMzca jAnIyAttulA-yogAMza sarvataH / mArAmAraJca bhANDAnAM dezAnAJca guNaguNam / / lAbhAlAbhacca paNyAnAM pazUnAJca vivarddhanam / bhRtyAnAJca matiM vidyAbhASAzca vividhAnRNAm / dravyANaM sthAna-yogAMzca kraya vikrayamevaca // dharmeNa ca dravya-vRddhAvAtiSThAnamuttamam / dadyAcca sarvabhUtAnAmannameva prayatnataH" iti / kRSi-vANijya-gorakSAH vA zabdenocyante, mAnayogA pracali 53 For Private And Personal
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra F www.kobatirth.org parAmAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10, kha0 kA0 / pramyAdi - mAdhyAH / mUlavacane 'lAbhaka' - ityatra, 'lauhakarma' - iti ke cit paThanti / lauhasya suvarNarajatAderardhaparijJAna- krayAdikaM tatkarmeti vyAkhyeyam / lauhAnAJceti manupaThitatvAt / yatheokadharmAnuSThAne phalamAzvamedhike varNitam, - "vadhica muJcan vai deva-brAhmaNa - pUjakaH / ma vaNik svargamApnoti pUjyamAno'psarogaNaiH " - iti / vaiparItye doSa: zAntiparvvaNi darzitaH, - "yaH kareti janAn sAdhUn valikarmaNi vacanam / sa yAti narakaM ghoraM dhanaM tasyApi hIyate " - dati / // 0 // iti vaishydhrm-prkrnnm||0|| krama-prAptAzvadrasyAmcAdhAraNa-dharmAnAha, zUdrasya dvija zuzrUSA paramodharmmaucyate / anyathA kurute kiJcittadbhavettasya niSphalam // 64 // atra, dija-zabdo brAhmaNa- paraH, tat-zuzrUSAyAH paramatvaM ni:zreyasahetutvAt / tadAca manuH, - "viprANAM vedaviduSAM gTahasthAnAM yazasvinAm / zuzrUSeva tu zUdrasya dharme naizreyasaH paraH // citkRSTa zuzrUSurmRduH zAnto'nakRtaH / brAhmaNoprAzrayeonityamutkaSTAM jAtimazrute " - iti / For Private And Personal viSNupurANe'pi * rajatAderardhaparIkSA jJAnakrayAdikaM, iti mu0 pustake pAThaH
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, kha0 kA* / ] To zrAnuzAsanike'pi - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / "dvija- zuzruSayevaiSa pAkayajJAdhikArakan / nijAn jayati vai lokAn zUdrodhamyataraH smRtaH" iti / zAntiparvvaNyapi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "rAgadeSazca moca pAruSyaJca nRzaMsatA / zAdyakSa dIrghaveratvamatimAnamanArjavam // zramatazcAtivAdazca paizunyamatilomatAH / nikRtizcApyavijJAnaM janane zudramAvizat // dRSTvA pitAmahaH zUdramabhibhUtantu tAmaseH / dvija-zuzrUSaNaM dharmaM zUdrANAJca prayuktavAn // nazyanti tAmasA bhAvAH zUdrasya dvijabhaktitaH / dvija-zuzrUSayA zUdraH paraM zreyo'dhigacchati " - iti / param, -iti vizeSaNAdanye'pi kecana dharmAH santIti gamyate / te ca devalena darzitAH, -- " zudradharmAstrivarNa-zuzrUSA kalatrAdi-poSaNa karSaNa - pazupAlana- bhArova hana- paNyavyavahAra citraka - nRtya gIta - veNuvIlA - muraja-mmRdaGga-vAdanAni " - iti / viSNupurANe'pi - "dAnaJca dadyAcchUdro'pi pAkayajJairyajeta c| pitryAdikaJca vai sarvvaM zUdraH kurvIta tena vA" - iti / yAjJavalkyo'pi - "bhAyArataH zucirbhRtya bhaktI zrAddha-kriyA paraH / namaskAreNa mantreNa paJca yajJAnna hApayet" - iti / 41 "svAhAkAra - namaskAra mantraM zUdre vidhAyate / For Private And Personal
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 420 praapaarmaadhvH| [1ghyaa0kaa| tAbhyAM zUdraH pAkayajJairyajeta brAhmaNAn* svayam // saJcayAMzca na kurvIta jAtu zUdraH kathaJcana / mevayA hi dhanaM labdhA vaze kuryyAharIyamaH / / rAjJA dAnamanajJAtaH kAmaM kurvIta dhArmikaH" iti| pAnazAsanike'pi, "ahiMsakaH zubhAcArodevatA-dija-pUjakaH / zUdrodharma-phalairiTaiH svadharmeNaiva yujyate" iti| ma kevalaM vipra-zuzrUSA nizreyamArthA, api tu vRttyA'pi / ata eva prakalyamAnA vRttirmanunA darzitA, "prakalyA tasya vai rattiH khakuTumbAdyathAhataH / bhakticcAvekSya dAkSyaJca / bhatyAnAJca parigraham // ucchiemanna dAtavyaM jIrNAni vasanAni ca / palAkAzcaiva dhAnyAnAM jIrNazcaiva paricchadAH" iti / zAntiparvaNyapi, "yazca kazciTvijAtInAM zUdraH zuzrUSurAvrajet / prakalyA tasya tairAhuttidharmavidojanAH // chatra-veTana-puJjAni upAnayajanAni c| yAtayAmAni deyAni zUdrAya paricAriNe" iti / anyathA dija-zrUSAmantareNa yadi kiJcit pAkayajJAdikaM kuryAt, tatma niSphalaM bhvet| taduktaM manunA, * brahmavAn,-iti zA0 pustake paatthH| + bhaktiJca,-iti mu0 pustake rAThaH / For Private And Personal
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 180yA0 kA 0 11 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " vipra - sevaiva zUdrasya viziSTaM karma kathyate / yadato'nyaddhi kurute tadbhavettasya niSphalam" iti / tasmAt dvija-zuzrUSaiva tasya paramodharmaH, kSatriya - vaizya-zuzrUSA tu kevala-vRttyarthatvAdaparamodharmaH / ataeva manunA, vipra-pUzrUSAyA ubha yArthatvamitara- zuzrUSAyAH kevala-vRttyardhavaJca darzitam, - "zUdrastu vRttimAkAGkSan kSatramArAdhayedyadi / dhaninaM vA'pyupArAdhya vairyaM zUdro jijIviSet // svargArthamubhayArthaM vai viprAnarAdhayet tu saH * / 421 jAta - brAhmaNa-zabdaH syAt sA hyasya kRtakRtyatA !" - iti // yadA dija-zuzrUSayA jIvituM na zaknoti tadA kiM kuyIdityatazrAha - lavaNaM madhu tailaJca dadhi takaM ghRtaM payaH / na duSyecchUdrajAtInAM kuryyAtsarvveSu vikrayam // 65 // zuzrUSayA jIvitumazakeojIvanAtha lavaNAdiSu sarvveSu vikrayaM kuryyAt / nanu, lavaNAdIni vikrayamANAni vikreturdeSamAvahanti / tadAha yAjJavalkyaH, - "phalopalakSauma seomanuSyApUpavIrudhaH / tilodanaramatArAn dadhi cIraM ghRtaM jalam // For Private And Personal * brAhmaNAneva rAdhayet, - iti zA0 sa0 pustakayeAH pAThaH | + jAtabrAhmaNazabdasya nAsya kRtakRtyatA, iti mu0 pustake pAThaH / | yadi zuzrUSayA jIvituM na zaknoti, jIvanAya lavaNAdivikrayaM kuryyAt, - iti mu0 pustake pAThaH /
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 112 www.kobatirth.org mRca: parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vasA - rasa- pradhUcchiSTa - madhu - lAkSA" savarhiSaH / 1- puSpa - kutapa - keza - takra - viSa- kSitIH // // kauzeya - nIla- lavaNa - mAMsekazapha-sIsakAn / zAkA vidhi-piNyAka-pazu-gandhAMstathaiva ca // vaizya - vRttyA'pi jIvanno vikrINIta kadAcana / lAkSA - lavaNa - mAMsAni varjanIyAni vikraye // payodadhi ca madyaM ca hInavarNa-karANi ca" - iti / hInavarNaH zUdraH / maivam zrasya brAhmaNa - viSayatvAt / zrataeva manuH, - "sadya: / patati mAMsena lAkSayA lavaNena ca / [1 0 kA 0 kA 0 tryaheNa zUdrobhavati brAhmaNaH cIra-vikrayAt?"- iti / zUdrastu lavaNAdIni vikrINannapi na duSyet // / 'vikrINan' - iti padaM vakSyamANa-zlokAdanuSajya yojanIyam / yAjJavalkyo'pi zuzrUSayA jIvitumazakrasya zUdrasya vANijyAdikamAha - "zUdrasya dvija-zuzrUSA tathA'jIvan vaNigbhavet / zilpaiva vividhairjIvet dvijAti- hitamAcaran" iti / yaiH karmabhirdijAtayaH zuzrUSyante, tairityarthaH / manurapi - For Private And Personal * zastrAsavamadhU dhUcchiSTamadhulAkSAH iti mu0 pustake pAThaH / + payodadhica - ityAdi, zUdraH, -- ityantaM nAsti mudritAtiriktaghumta keSu / | samyak, - iti mu0 pustake pAThaH / * kSIravikrayI, - iti mu0 pustake pAThaH / || zUdrastu lavaNAdIni vikrINanna hi duSyati, - iti lokArddhatayeva likhitamasti mu0 pustake /
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10, kha0kA0 / ] 10, www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "azaknuvaMstu zuzrUSAM zUdraH karttuM dvijanmanAm / pucadArAtyayaM prAptojIvetkAruka - karmabhiH // yaiH karmabhiH sucaritaiH zuzrUyante dvijAtayaH / tAni kArukakarmANi zilpAni vividhAni ca " - ti // zUdrasyApi vacanAca -- 123 vikrINan madya-mAMsAni bhakSasya ca bhakSaNam / kurvannagamyAgamanaM zUdraH patati tatkSaNAt // 66 // kapIlA kSIra- pAnena brAhmaNI- gamanena ca / vedAkSara-vicAreNa zUdraH patati tatkSaNAt * // 67 // madyaM ca bahuvidhaM ; tAla-pAnasa - drAkSa- mAdhUka- khArjUrAdikam / zrabhacyaM go-mAMsAdi / zragamyA bhaginyAdayaH / / spaSTamanyat / // 0 // iti zUdra-dha-prakaraNam // 0 // prakhyAtA hi parAzara - smRtirikSa smRtyAgamakhyApanaM dharmAvarNa catuSTayI bahumatA sAdhAraNAkhyAbhidhA / zradyastvAhika ziSTa- nAma-vihitaH SaTkarma-pUto'paraH pUrvAdhyAya - nirUpitaM tadakhilaM vyAkhyat sudhAmAdhavaH // iti zrIrAjAdhirAja - paramezvara vaidikamArgapravarttaka- zrIvIra-bukkabhRpAla-sAmrAjya-dharandharasya mAdhavAmAtyasya kRtau parAzara - smRtivyAkhyAyAM prathamo'dhyAyaH // 0 // * zUdrasvANDAlatAmiyAt, - iti sa0 zA 0 pustakayoH pAThaH / + brAhmaNyAdayaH, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha dvitIyo'dhyAyaH / vAgIzAdyAH sumanasaH savarthAnAmupakrame / yaM natvA kRtakRtyAH syuH taM namAmi gajAnanam // prathame'dhyAye vyAsena pRSTayorvarNa catuSTaya - sAdhAraNAsAdhAraNa-dharmayormadhye sAdhAraNa-dharma saMcipyAsAdhAraNa - dharmaH prapaJcitaH zrathedAnoM saMkSiptaH sAdhAraNa - dharme dvitIye'dhyAye prapaJcarate / zrathavA, pUrvAdhyAya zrAmubhika - dharma - prAdhAnyena pravRttaH zrayantu aihika - jIvana - hetu-dharmA* prAtyanyena pravarttate / tatrAdAvadhyAya-pratipAdyamarthaM pratijAnIte, - zrataH paraM gRhasthasya karmmIcAraM + kalau yuge / dharmaM sAdhAraNaM zaktyA cAturvaNyAzramAgatam // 1 // taM pravakSyAmyahaM pUrvvaM parAzara - vaceAyathA / zrataH paraM cAturvvartya - sAdhAraNa dharma-saMkSepeNAruttarasmin kAle / saeva vistara- kathanasyociteA'vasaraH / bahu-grantha- pATha - zakri - rakSitAn manda-prajJAn prati maMkSepeNAbhihite sati samarthanAmuttamaprajJAnAM buddhisyatvAttAn prati vistareNa kathayitumucitatvAt / zrataevADarAcAryya:, - * 'dharmma' padaM nAsti mu0 pustake | + dharmmA cAra, -- iti sa0 se0 zA 0 pustakeSu pAThaH / For Private And Personal
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20, yA0,kA. parAzaramAdhavaH / "saMkSepa-vistarAbhyAM hi mandottamadhiyAM nRNAm / vastUcyamAnamapyantaHkaraNaM tena hapyate"-iti / yadA, ataHparaM zrAmubhika-pradhAna-dharma-kathanAdanantaram / "SaTmAbhirataH" "sandhyA snAnam" ityAdinA hyAmubhika-phale dharme'bhihite matyaihika-phalasya kRyAdi-dharmasya buddhigthatvAt tadabhidhAnasya yuko'vsrH| vakSyamANasya kRSyAdi-dharmasya brahmacAri-vanagya-yatidhvasambhavamabhipretya tadyogyamAzramiNaM drshyti,-'rhsysy'-dti| kRta-tretA-dApareSu vaizyasyaiva kRyyAdAvadhikArona tu gTahasthamAtrasya viprAderatA vizinaSTi,-'kalo yuge'-dati / karmazabdoloke vyApAramAtra prayujyate, prAcArazabdazca dharmarUpe zAstrIye vaapaare| kayyAdestu yugAntareSu karmatvaM, kalAvAcAratvamityubhayarUpatvamasti / tathaivAzramAntareSu karmatvaM gAIsthye tvAcAratvamityubhayarUpatA / tadvivakSayA karmAcAram' ityuktam / kalau grahasthasya yAjanAdInAM durlabhatvAjjIvana-hetutayA kRyaadi-vidhaanaadaacaartvmuppnnm| ___ kayyAdeH sAdhAraNa-dharmavamupapAdayati,-'cAturvarNAzramAgatam' -iti / caturvarNaeva cAtuvarNyam / tatra sarvatraiva prasiddhaH shraashrmogaaiisthaaruupH| manti hi zUdrasyApi vivAha-paJcamahAyajJAdayo ggRhsth-dhaaH| etat mamasmAbhiH uttaratrAzrama-nirUpaNe vispaTamabhidhAsyate / tasminnAzrame vidhAnAta sAdhAraNyam / parAzarazabdenAtrAtItakalpotpatrovivakSitaH / etadevAbhivyayituM 'pUrvam' ityuktam / pUrvakanya-siddhaM parAzara-vAkyaM kali-dharma kayyAdau yathA vRttaM, tathaivAI For Private And Personal
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 426 praashrmaadhvH| [20,yA kaa| mNprvkssyaami| ataH, sampradAyAgatatvAt kathyAderAcAratAyAM na vivAdaH kartavyaH, ityAzayaH / 'gurutaraviSaye vinayaH karnayaH' iti ziSTAcAraM zikSayituM zaktyA sampravakSyAmi' ityuktaM, na tu kasmiMzciddharme vasthAzakti dyotyitum| kali-dharma-pravINasya parAzarasya tatrAzaya smbhvaat|| pratijJAtaM dhammai darzayati, SaTkarma-sahitAvipraH kRSikarma ca kArayet // 2 // SaTakarmANi pAkAni ; yajanAdIni, sandhyA''dIni ca / taiH mahitAvipraH zAzrUSakaH bhUTraiH kRSi kaaryet| na ca yAjanAdInAM jIvana-hetutvAt kimanayA kRyyeti vAcyaM, kalau jIvana-paryAptatayA yAjanAdInAM durlabhatvAt / yattu manunAkam, "vaizya-vRttyA tu jIvaMstu brAhmaNa: kSatriyo'pi vaa| hiMsA-bhayAt parAdhInAM kRSi yatnena varjayet // kRSi mAdhviti manyante mA vRttiH madigahitA / bhUmi bhUmizayAMzcaiva hanti kASThamayomukham"- iti / tat khayatAbhiprAyam / anyathA, manAH sv-vcn-virodhaat| khenaiva kRSirabhyupagatA; "ubhAbhyAmapyajIvaMstu kathaM syAditi cedbhavet / kRSigorakSamAmyAya jIvedvaizyasya jIvikAm" iti / manu,kUrmapurANe svayaM kRtA kRSirabhyupagatA, * jIvahiMsApadAmeSAM,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 250,0kA / praashrmaadhvH| "vayaM vA karSaNaM kuryAdANijyaM vA kusIdakam / kayA* pApIyamI vRttiH kumodantAM vivarjayet" iti / natra, asya vacanasya kumIda nindaa-prtvaat| ataeva nAradaH, "Apatsvapica kaSTAsu brAhmaNasya na vAISam"-dati / manu, sahaspatiH svayakartRkAM kRSimaGgIcakAra, "kusIda-kRSi-vANijyaM prakurvItAsvayaMkRtam / ApatkAle svayaM kurvannainasA yujyate dijaH" iti / vADhaM, kArayitumapyazaktasya tatkartRtvam, 'ApatkAle'-iti vishessittvaat| nanu, kArayitatvamapyApadiSayameva. kRSezya-dharmatvAdiprastha yAjanAdInAmeva mukhya-jIvana-hetutvAt / evaM tApattAratamyena vyavasthA'stu / alpApadi kArayitvama yantApadi kartatvam, iti / athavA, yuga-bhedena vyavasthApyatAM ; yugAntareSu kArayitvamApaddharmaH, kalau mukhyadharmaH, prAdhAnyenopakramya pratipAdanAt / tatra, kRSau hAlikasya valIvarddha-saMkhyA-niyamamAha hArItaH, "aSTAgavaM dharmyahalaM SaDgavaM jIvitArthinAm / caturgavaM nRzaMsAnAM digavaM brahmaghAtinAm" iti| tatrAntau pakSau hayau / tarAvapi krameNa mukhyAnukalpau draSTavyA / / kRSau vAn valIvaddhAnAha,kSudhitaM vRSitaM zrAnta valIvaI na yojayet / honAGgaM vyAdhitaM lovaM vaSaM viprona vAhayet // 3 // iti / * tena,-iti mu0 pustake paatthH| tivAdyau pakSAvakSamatayA heyo,-iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 428 praashrmaadhvH| [shyaa0kaa.| kssudhaadystttlirvgntvyaaH| hInAGgaH paad-viklH| klIvaH puMsva-rahitaH // kodRzastahi valIvarddhaH kRSau yojyadatyatAha,sthirAGga nIruja tRptaM sunadaM ssnnddvrjitm| vAhayeddivasasyAI pazcAt snAnaM smaacret||4|| iti| + sthirAGgaH paadaadi-vaikly-rhitH| niirjaavyaadhi-rhitH| haptaH suntssnnaabhyaampiidditH| sunAhiMsakodRptaH zrama-rahitaH, iti yAvat / SaNDeti bhAva-pradhAnAnirdezaH / SaNDatva-varjitaH puMstvopetaH zaktaH,-dati yAvat / divasasthAI yAma-dayam / 'pazcAt snAnaM samAcaret'-dati, valIvaddhAn snaapyedityrthH| tathA ca hArItaH, --nApayitvA'naDuho'laGkRtya brAhmaNAn bhojayet" iti| vAine vizeSaH zrAzvamedhike darzitaH, "vAiye kRtenaiva zAkhayA vA sapatrayA / na daNDena na yadhyA vA na pAzena ca vA punaH // na juttaSNAzramazrAntaM vAiyedikalendriyam / suTateSu ca bhuJjIyAt pivet pIteSu codakam // ahaH pUrva diyAmaM vA dhuryANAM vAhanaM smRtam / vizrAmyenmadhyame bhAge bhAge cAnye yathAsukham // yatra vA tvarayA nityaM saMzrayoyatra vaa'dhvni| vAhayettatra dhU-stu ma sa pApena lipyate // anyathA vAhayan rAjana, niyataM yAti rauravam / For Private And Personal
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, vyA0 kA 0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 426 rudhiraM vAhayet teSAM yastu mohAnnarAdhamaH / bhUla - hatyA- samaM pApaM tasya syAt pANDunandana " - iti // balIvarddha - svApanAnantaraM karttavyamAha - japyaM devArcanaM homaM svAdhyAyazcaivamabhyaset / eka-di- tri- caturvviprAn bhojayet snAtakAn dvijaH // 5 // yathA, valIvarddha-zrAnti-kRta - doSApanayanAya khApanaM, evaM prApaghAta - doSApanayanAya yathAzakti japyAdInAmanyatamamanutiSThet / eka dvau catuviprAn snAtakAn yathAzakti bhojayet / snAtakA navavidhabhikSukAH / tadAca manuH, - " sAntAnikaM yakSyamANamadhvagaM sarvavedasam / gurvvarthaM pitRmAtrarthaM svAdhyAyArthyApatApinam " - iti / sAntAnikaM santAnAya vivAhopayukta dravyArthinam / sarvvavedasaH sarvvasva - dakSiNaM yAgaM kRtvA nisvatvamApanneodravyArthI, tamityarthaH / pitRmAtrarthaM pitR-mAtra-zuzrUSA'rthinam / svAdhyAyArthI svAdhyAya pravacana- nihAya dravyArthI, upatApI rogI, khAdhyAyArthi - mahitaH upatApI svAdhyAyAryyupatApI, tamiti madhyama - pada - lopI samAsaH / tAvubhAvityarthaH // kRSau phalitasya dhAnyasya viniyogamAha, - For Private And Personal svayaGkaSTe tathA kSetre dhAnyaizca khayamarjitaiH / nirvvapet paJcayajJAMzca Rtu - dIkSAcca kArayet // 6 // iti /
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / ripacyA kaa| yAni vayadRSTe kSetre phalitAni dhAnyAni, yAni vA'nyaH karSite kSetre svayamarjitAni dhAnyAni, taiH sarvaiH smAnIn paJcamahAyajJAn zrautAmamiSTomAdi-kratu-dIkSAJca kuryaat| kArayediti khArthikoNic / athavA, svayaJca mahAyajJAn kurvIta, thiyatubhyodhAnyaM datvA taiH kratu-dIkSAca kArayet / kUrmapurANe'pyeSa viniyogo darzitaH, "labdhalAbhaH pitRRn devAn brAhmaNazcApi puujyet| te haptAH tasya taddoSaM zamayanti na saMzayaH" iti // kRSIvalasya tilAdi-dhAnya-sampannasya dhana-lAbhena prasAstilA. divikrayastaM nivArayati, tilArasAna vikreyaavikryaadhaany-ttsmaaH| vitrasyaivaMvidhA vRttistRNa-kASThAdi-vikrayaH // 7 // iti / rasAH ddhi-mdhu-ghRtaadyH| yadi dhAnyAntara-rahitasya tilavikrayamantareNa jIvanaM vA dhovA na siddhyeta, tadA tilAdhAnyAntaraivinimAtavyAH, ityabhipretya vikreyAdhAnya-tatmamAH' ityukam / yAvadbhiH prasthaistilAdattAstAvadbhireva dhAnyAntaramupAdeyaM naadhikmityrthH| tadukaM nAradena, "azako jIvanasyArtha* yajJahetostathaivaca / yadyavazyantu vikrayAstilA dhAnyena ttsmaa:"--iti| * bheSajasyArthe,-iti sa0 zA. pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20,yA kA0 / praashrmaadhvH| yAjJavalkyo'pi, "dharmArtha vikraya neyAstilAdhAnyena tatmamAH" iti / tilanyAyorase'pi yojniiyH| ataeva manaH, "ramAramairnimAtavyA na tveva lavaNaM rasaiH / kRtAnacAkRtAnnena tilAdhAnyena tatsamAH" iti| ApastambA'pi,-"anyena cAnnasya manuSyAnAJca manuSyaiH rasAnAca rasaiH gandhAnAca gandhaividyayA ca vidyAnAm" iti / rasa-vinimaye vizeSamAha vaziSThaH,-"rasAramaiH samatohInatAvA nimAtavyAH"iti / anna-vinimaye vizeSamAha gautamaH,-"samenAsamena tu pakkasya" -iti| nanu tila-vikrayo'bhyupagatomanunA, "kAmamutpAdya kRSyAntu khayameva kRSIvalaH / vikrINIta tilAn zuddhAn dharmArthamacira-sthitAn" iti| aca kecidaahuH,-'tdetdviniymaabhipraaym'-dti| apare tu manyante, RNApakaraNAdyApaddhArtha tila-vikrayona viruddhaH / ayameva pakSoyukaH, vasiSTha-vacana-saMvAdanAt / "kAmaM vA svayaM kathyotpAdya tilAn vikoNIrana"-iti / vinimayAbhiprAye tu vacanAntareNa maha paunaravyamaparihArya svaat| yatomanunaiva vacanAntareNa 'tilA dhAnyena tasamA:'-iti viniymodrshitH| yatvanyasminvacane aAttilavikraya-niSedhaH pratibhAti / tathAhi manuyamAbhyAmupadarzitam, "bhojanAbhyaJjanAd dAnAd yadanyat kurute tilaiH / * chatAvazca tAnena, iti zA0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 432 [20, kha0kA0 / kRmirbhUtvA sa viSThAyAM pitRbhiH saha majjati - iti / nAyaM doSaH / zrAvazyaka-dharma-vyatirikta-viSayatvAt / yo'yaM tilAnAM dhAnya- samatvena viniyamaH, yazca tRNAdi-vikrayaH, seyamevaMvidhA viprasya jIvanArtha vRttiH / tathA ca nAradaH, - " brAhmaNasya tu vikreyaM zuSka- dAru-tRNAdikam " - iti // idAnIM kRSAvAnuSaGgikasya pAbhanaH pratIkAraM vakuM prathamatastaM pAbhAnaM darzayatibrAhmaNazcet kRSiM kuryyAnmahAdoSamavApnuyAt // iti // kRSI hiMmAyAvanIyatvAt sAvadhAnasyApi kRSIvalasya doSoSnuSajyate dUti / atra, hiMsAyAM pApamiti manuvacanaM pUrvamevodAhRtam // kasya doSasya mahattvaM vizadayati - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saMvatsareNa yatpApaM matsyaghAtI samApnuyAt // 8 // zrayAmukhena kASThena tadekAhena lAGgalI / iti / loha-mahitena lAGgala-mukhena prANinAM citravadhobhavatIti masyavadhAt pApAdhikyamuktam // uktarItyA karSakamAtramya pApa-prasako taddvArayituM vizinaSTi - pAzake matsyaghAtI ca vyAdhaH zAkunikastathA // 9 // zradAtA paMkazcaiva sarve te samabhAginaH / iti / * mirbhavati viSThAyAM karmmaNA tema pApachat, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 20, kha0 kA 0 / ] vAgurAM prasArya mRgAdi-grAhI pAzakaH / vyAbhomRgavadhAjIvaH / zAkunikaH pakSighAtI / zradAtA khale rAzimUlamupAgatebhyo 'pradAtA / teSAM sarveSAM pratyavAyaH samAnaH / tatazca dRSTAntatvena pAzakAdaya varNante / yathA pAzakAdInAM pApaM mahat, evamevAdAtuH karSakasyetyarthaH // yadarthaM kRSIvalasya pAbhA" dArzataH, tamidAnIM pApa - parihAra parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prakAramAha, - vRkSAMchittvA mahIM bhittvA hatvA ca kRmi-kITakAn // 10 // karSakaH khalayajJena sarvvapApaiH pramucyate / iti / khalayajJAkaraNe pratyavAyamAha, - chedana - bhedana- hananairyAvanti pApAni niSpadyante, teSAM sarveSAM khale dhAnyadAnaM pratIkAraH / tathA ca hArItaH, - "bhramiM bhitvoSadhIhitvA hatvA kITa-pipIlikAH / punanti khalayajJena karSakAnAca saMzayaH // yUpo'yaM nihitomadhye | medhinIma hi karSakaH / tasmAdatantritodadyAttatra dhAnyArthadakSiNAm " - iti // 4 33 * pratyavAyA, -- iti mu0 pustake pAThaH / | medhye iti mu0 pustake pAThaH / 55 yona dadyAddijAtibhyorAzimUlamupAgataH // 11 // sa cauraH sa ca pApiSTho brahmaghnantaM vinirdizat / iti / karSakasyAyaM khalayajJonityaH kAmyazca - iti vacana - dvaya - valAdava For Private And Personal
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [20yA0 kA0 gmyte| prakaraNe pratyavAyAt nityatvaM, chedanAdi-pApa- nivartakatvAta kAmyatvaJca / khalayajJasya nityatvaM gairapurANe darzitam, "zradattvA karSakodevi, yastu dhAnyaM pravezayet / tasya tRSNA'bhibhUtasya devi, pApaM bravImyaham // divyaM varSa-sahasrantu durAtmA kRSikArakaH / marudeze bhavedRkSaH ma puppa-phala-varjitaH // tasyAnte mAnuSobhRtvA kadAcitkAla-paryAyAt / daridrovyAdhitomUrkhaH kula-hInazca jAyate"-iti / / dAtavyasya dhAnyasya parimANamAha, rAje datvA tu paDbhAgaM devaanaanycaikviNshkm||12|| viprANAM viMzakaM bhAgaM sarvapApaiH pramucyate / ghaTasu bhAgebakobhAgaH SaDbhAgaH, ekaviMzati-saMkhyakeSu bhAgeSvanya tmobhaagekviNshkH| tadvat triMzakeSu bhAgeyvanyatamobhAgastriMzaH,iti jJeyam / devavat piTabhyo'pi deyaH / tadanaM kUrmapurANe,___"devebhyazca piTabhyazca dadyAmAgaM tu viMzakam / triMzadbhAgantu viprANAM kRSi kurvatra doSabhAka!"- dti| viprasya se tikarttavyakRSimuktvA varNAntarANAmapi tAmAha, * tripATAgaM brAhmaNAnAM kRSi kurvannadoSabhAk, iti mu. pustake pAThaH / + nAstyayamazaH mu. pustke| + duSyati,- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20yA0kA0] praashrmaadhvH| 435 ttiyo'pi kRSi kRtvA devAn viprAMzva pUjayet // 13 // vaizyaH zUdrastathA kuryAt kRssi-vaannijy-shilpkm| iti vANijya-zilpayorapi kalau varNa-catuSTaya-sAdhAraNyaM darzayituM 'vANijya-zilpakam'-datyuktam / yadyapi vaizyasya kRSiH pUrvAdhyAye vihitA, tathApyatretikarttavyatA-vidhAnAya punarUpanyAsaH / tathA kuryAt'--ityatidezena brAhmaNasya kRSau vihitetikarttavyatA sA'pyatra vihitA bhavati, iti / / yadi zUdrasthApi kathyAdikamabhyupagamyeta, tarhi tenaiva jIvana-middheH kalau dvija-zuzrUSA parityAjyetyAzajhyAha,vikarma kurvate zUdrAH hijazuzrUSayonjhitAH // 14 // bhavantyalpAyuSaste vai nirayaM yAntyasaMzayam / iti / lAbhAdhikona viziSTa-jIvana-hetutvAt kayyAdikaM vikarmetyucyate / dijazuzrUSayA tu jIrNa-vastrAdikameva labhyate iti na lAbhAdhikyam / ato'dhika-lipmayA kRpyAdikameva kurvantoyadi dvija-zuzrUSAM parityajeyustadA teSAmaihikamAmubhikaJca hoyte|| itthaM varNa-catuSTaya-sAdhAraNaM jIvana-hetuM dharma pratipAdya nigamayati, caturNAmapi vANAmeSa dharmaH snaatnH|| 15 // atItevapi kaliyugeSu viprAdInAM kRSyAdikamastIti sUcayituM 'sanAtanaH' ityutam / For Private And Personal
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 436 [200yA0kA0 / yadyapi smRtyantaravivAtrApi varNa - dharmAnantaramAzrama dharmAvakamucitA:, tathApi vyAsenApRSThatvAdAcAryeNopekSitAH / zrasmAbhistu zrota - hitArthAya te varSante / na ca pUrvAdhyAyaeva kutona varNitAdati mantavyam, tatra prasaGgAbhAvAt / atra tu 'cAturvazrI zramAgatam'ityAzrama - zabdena teSAM buddhisyatvAdasti prasaGgaH / te cAzramAzcaturvidhAH / taduktaM skAnde"brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho'tha bhikSukaH / ete krameNa viprANAM catvAraH pRthagAzramA: " - iti / manurapi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir * For Private And Personal ------ "brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthoyatistathA / " ete gRhastha- prabhavAzcatvAraH pRthagAzramA: " iti / ggRhasthaprabhavAH gRhasthopajIvinaityarthaH / tatropanayanena saMskRtobrahmacArI, "brahmacaryyamAgAmupa mA nayakha " - iti mantravarNIt / brahmAcaryyamuddizyAgAM mAmupanayasva ityarthaH / upanayanaJca garbhIdhAnAdiSu paThitatvAt brAhmyasaMskAraH / tadAha hArItaH, - " dvividhohi saMskArAbhavati brAhyo devazca, garbhAdhAnAdimmA brAhmyaH pAkayajJahaviryajJAH saumyAzca devotrAyeNa saMskRtaRSINAM samAnatAM sAyujyaM gacchati, deveneottareNa saMskRtodavAnAM samAnatAM sAyujyaM gacchati" - dUti / garbhAdhAnAdayogautamenAnukrAntA:, - "garbhadhAna - puMsavanAnavalobhana - sImantonnayana - jAtakarma - nAmakaraNAnnaprAzana- caulopanayanaM catvA * brahmasaMskAraH, -- iti mu0 pustake pAThaH / evaM paratra /
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20, dhA0,kA.) praashrmaadhvH| 437 ri veda-vratAni snAnaM sahadharmacAriNI-saMyogaH galAnAM yajJAnAmanuThAnaM aTakA pArvaNazrAddhaM zrAvaNyAgrahAyaNI caityAzvayujI ceti sapta pAkayajJa-saMnyAzranyAdheyo'gnihotraM darzapUrNamAmAgrayaNa-cAturmAsyAni nirur3hapazubandhAH mautrAmaNoti sapta haviryajJa-saMsthAagniSTomo'tyagniTomaukthaH Sor3azI vAjapeyo'tirAtrApto*mati sapta sama-saMsthAityete catvAriMzat saMskArAH" iti / tatra, garbhAdhAnAdayazcUr3AntAH saMskArAH vIja-garbha-janita-doSanivRtyAH / ataeva yAjJavalkyaH cUr3AntAn saMskArAn nirUpyAha, "evamena: zamaM yAti vIja-garbha-samudbhavam" iti / atobrahmacaryAzramAt prAk te vrnnynte| tatra, dijAnAM garmAdhAnAdayaH samantrakA:* kAryAH / tadAha yAjJavalkyaH, "brahma-kSatriya-viT zUdrAvarNasvAdyAstrayovijAH / niSekAdi-zmazAnAntAsteSAM vai mantrataH kriyAH" iti| garbhAdhAnAdInAM kAla-vizeSamAha saeva, "garbhAdhAnamRtau puMsaH savanaM spandanAn purA / SaSThe'rame vA sImantomAsyete jAtakarma ca / / ainyekAdaze nAma caturthe mAmi niSkramaH / SaSThe'nnaprAzanaM mAmi cUr3A kAryA yathAkulam" iti| raMjodarzana-divasamArabhya SoDaza divasARtuH / tadAha manuH, "RtuH svAbhAvikaH strINaM rAtrayaH Sor3aza smRtaaH| * saMskArAH,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 437 praashrmaadhvH| caa0kaa.| caturbhirita mA.mahobhiH sadigatiH // tAmAmAdyAzcatasrastu ninditaikAdazI ca yaa| trayodazI ca zeSAH syuH prazastAdaza rAtrayaH / / yugmAsu putrAjAyante striyo'yugyAsu rAtriSu / tasmAdyugmAsu putrArthI saMvizedAtave striyam" iti / rajodarzanamArabhya catvAryahAni sadvigahitAni / yugmAsu samAsa, saMvizet gacchet / evamRtau garbhAdhAnaM kRtvA garbha-calanAt purA ghumavanaM kAryam / tacalanaM dvitIye vA DhatIye vA bhavati / tadAha vaijavApaH,-"mAmi dvitIye vA purA spandate"-iti / pAraskaro'pi,-"mAmi dvitIye vA hatIye vA yadahaH puMmA nakSatreNa candramA yuktaH syAt" iti| puM nakSatrANi ca hastAdIni jyotiHzAstre prsiddhaani| anavalobhanamAzvalAyana-grahyapariziSTe'vagantavyam / __ sImantonnayanasya yAjJavalkyokta-kalAdanye'pi kAlAmunibhiH drshitaaH| tatra lokAkSiH,-"hatIye garbhamAse sImantonnayana kAryam" iti / Apastamvo'pi,-"prathame garbha caturthe maami"iti| vaijavApo'pi,-"atha, sImantonayanaM caturthe paJcame SaSThe vA'pi" iti| mAjhyAyanagTahye'pi,- "saptame mAsi prathame garne siimntonnynm"-dti| zaGkho'pi,-"garbha-spandanamArabhya sImantonnayanaM yAvadA na prasavaH" iti| vizeSAzravaNat sarve'pyete vikalpyante / etaca mIsantonnayanaM kSetra-saMskAratvAt makadeva karttavyaM na pratigarbham / tathA ca hArItaH, For Private And Personal
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20,yA kA0 / praabhrmaadhvH| 436 "makRt saMskRta-maskArA mImantena dijastriyaH"-iti / devalo'pi, "makRt saMskRtA yA nArI sarvagarbhaSu saMskRtA"-dati / garbha-saMskAra-pane tu pratigarbhamAvarttanIyam / tathA ca viSNuH, "sImantonnayanaM karma na strI-saMskArayyate / kecidgarbhasya saMskArAga) garbha prayuJjate"-iti / anayoH pakSayorvathATA vyvsthaa| akRta-sImantAyAH prasave satyavratAha "strI yadyakRta-sImantA prasUyeta kathaJcana / gTahIta-putrA vidhivatpunaH saMskAramaIti" iti| jAtakarmaNaH kAloyAjJavalkyena darzitaH,-"mAsyete jAtakarma ca" iti / ete bhAgate jAtahati yAvat / viSNurapi,___ "jAtakarma tataH kuryAt putre jAte yathoditam" iti| kha-gTahye,-iti zeSaH / taca snAnAnantaraM kaarym| tathA ca saMvataH, "jAte putre pituH snAnaM sacelantu vidhIyate" iti / jAtakarma ca nAbhi-varddhanAt prAgeva kAryam / tadAha hArItaH, "prAGnAbhivarddhanAt puMmojAtakarma vidhIyate / mantravat prAzanaJcAsya hiraNya-madhu-marpiSAm" iti / varddhanaM chedanam / na cAzauca-zaMkayA karmAnadhikAradati vAccaM mAbhi-chedAt praagshaucaabhaavaat| tadAha jaiminiH, "yAvatra chidyate nAlaM tAvanApnoti suutkm| For Private And Personal
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 88. viSNudharmottare,-- www.kobatirth.org " [20, yA* kA0 / chinne nAle tataH pazcAt srutakantu vidhIyate " - iti / parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "cchinna-nAyAM karttavyaM zrAddhaM vai putra janmani / zaucopara me kAryyamathavA niyatAtmabhiH" iti / tacca zrAddhaM hemnA kAryyam / tadAha vyAsaH, - " dravyAbhAve dvijAbhAve pravAse putra janmani / hemnA zrAddhaM prakurvIta yasya bhAryyA rajakhalA " - iti / zrAdityapurANe pakvAnna niSedhodarzitaH, - " jAta - zrAddhe na dadyAttu pakkAnaM brAhmaNeSvapi / yasmAccAndrAyaNadat zuddhisteSAM bhavati nAnyathA " - iti / tasmin dine yathAzakti dAnaM karttavyam / taduktam zrAdityapurANe,-- - For Private And Personal "devAca pitarazcaiva putre jAte dvijanmanAm / zrAyAnti tasmAttadacaH puNyaM pUjyaJca sarvadA // tatra dadyAt suvarNantu bhUmiM gAM turagaM ratham " - iti / Ggo'pi - " sarveSAM sakulyAnAM dvipada* catuSpada-dhAnya- hirayAdi dadyAt " - iti / etaccAzauca madhye'pi kAryam / "Azauce tu samutpanne putra-janma yadA bhavet / karttustAtkAlikI zuddhiH pUrvAzaucena zuDyati" - iti / nAmakaraNasya yAjJavalkyo - kAlAdanye'pi kAlAmanunA darzitAH, - " nAmadheyaM dazamyAntu dvAdazyAM vA'sya kArayet / puNye tithau muhartte vA nakSatre vA guNAnvite " - iti / dvipada, -- iti nAsti mu0 pastake
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra eca0, kha0kA0 1] www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / kArayediti svArthikoNic / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " tatastu nAma kurvIta pitaiva dazame'hani " iti viSNupurANa - vacanAt / yadvA piturabhAve ayogyatve vA'nyena kArayet / tadAha zaGkhaH, -- " kuladevatA - nakSatrAbhisaMbandhaM pitA kuryyAdanyovA kula-vRddhaH" - iti / bhavivyatpurANe, - " nAmadheyaM dazamyAM ca kecidicchanti pArthiva / * dvAdazyAmathavA rAtrau mAse pUrNe tathA'pare // aSTAdaze'hani tathA vadantyanye manISiNaH " - iti / 322 gTahyapariziSTe'pi - "jananAddazarAce vyuSTe saMvatsare vA nAmakaraem" - iti / taca, sva- gRhyAnusAreNa vyavasthA / nAmadheya svarUpaJca varNa-bhedena darzayati manuH, - "mAGgalyaM brAhmaNasya syAt caciyasya valAnvitam / vaizyasya dhana-saMyuktaM zUdrasya tu jugupsitam // zavadvAhmaNasya syAdrAjJoracA samanvitam / vaizyasya puSTi-saMyuktaM zUdrasya preSya-saMyutam // strINAM sukhodyamakrUraM vispaSTArthaM manoramam / maGgalyaM dIrgha varNantamAzIvAdAbhidhAnavat" - iti / mAGgalyAdIni pUrva-padAni zarmAdInyuttarapadAni / tathA ca, . nAmAnyevaMvidhAni sampadyante; zrIzarmA, vikramapAlaH, mANikya zreSThI, cInadAsaH - ityAdi / strINAntu zrIdAmItyAdi / sukhodyaM sukhena vadituM * sUrayaH, - iti mu0 pustake pAThaH / + zUdrasya preSyasaMyutam - iti mu0 pustake pAThaH / 56 For Private And Personal
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 402 praashrmaadhvH| [rghaa,dhaa0kaa| zakyamityarthaH / atra vizeSamA vaijavApaH,-"pitA nAma karotyekAkSaraM yakSaraM yakSaraM caturakSaramaparimitaM vA ghoSavadAdyantarantasthaM dIrghAbhiniSThAnAntam" iti / ayamarthaH,-ghoSavanti yAnyakSarANi vargabatIya-caturthAni, tAnyAdau kAryANi / antasthAyaralavAmadhye krttvyaaH| abhiniSThAnovisarjanIyaH / tathAca, bhadrapAlojAtavedAityAdi nAma bhvti| yathoka-nAma-karaNasya phalamAhatuH zaGkhalikhitau,-"evaM kRte nAmni zuci tatkulaM bhavati"-iti // zratha niSkramaNam / tatra manu:, "caturthe mAmi karttavyaM zizorniSkamaNaM grahAt" iti / pratra karnayamAha yamaH, "tatastRtIye karttavyaM mAsi sUryyasya darzanam / caturthe mAsi karttavyaM zizozcandrasya darzanam" iti| lokAdhirapi,-"tIye'rdhamAse darzanamAdityasya"-iti / purANe'pi, "bAdaze'hani rAjendra, zizonikramaNaM gTahAt / caturtha mAmi karttavyaM tathA'nyeSAcca sammatam" iti / atrApi yathAzAkhaM vyvsthaa| athaannpraashnm| tatra yama: * tathAcandrasya, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20,yA kaa| praashrmaadhvH| 888 "tato'na-prAzanaM mAsi SaSThe kArya yyaavidhi| aSTame vA'pi karttavyaM yatheSTa maGgalaM kule"-iti / shvo'pi,-"sNvtsre'nn-praashnmrddh-sNvtsrdtyeke"| lokAkSiH,"SaSThe mAsyanna-prAzanaM jAteSu danteSu vA"-iti / tatra vizeSamAi mArkaNDeyaH, "devatA-puratastasya dhAzyatsaGgA-gatasya ca / alaGkRtasya dAtavyamannaM pAtre ca kAJcane / madhvAjyakanakopetaM prAzayet pAyasaM ma tam / kRta-prAzamayotmAddhAtrI vAlaM samutsRjet" iti / prAzanAnantaraM jIvikA-parIkSA mArkaNDeyena darzitA, "agrato'tha pravinyasya zilpabhANDAni sarvazaH / zastrANi caiva vastrAni tataH pazyeta lakSaNam / prathamaM yat spRzedAlastatobhANDa* svayaM tathA / jIvikA tasya vAlasya tenaiva tu bhaviSyati" iti / atha cuudd'aakrnnm| tatra yamaH, "tataH saMvatsare pUNe cUr3A-karma vidhIyate / ditIye vA hatIye vA karttavyaM zruti-darzanAt / " iti / vaijavApaH,-"hatIyevarSe cUr3A-karaNam" iti / zaGkho'pi,"tIya varSe cUr3A-karaNaM paJcame vA"-iti / lokAtirapi, * vALaM,- iti mudeg pustake paatthH| zrunicodanAt,:- iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 888 praapaarmaadhvH| [20,yA kA "tRtIyasya varSasya bhUyiSThe gate cUr3A-karaNam" iti / zaunakA'pi ,-"TatIye varSe caulaM yathAkuladharma vaa"-iti| tatra, RSibhedena cUr3A-niyamamAi lokAkSiH,-"dakSiNataH kamujA vasiSThAnAm, ubhayato'trikAmyapAnAM, muNDAmhagavaH, paJca-cUr3AaGgiramaH, maNDalArddha-zikhino'nye, yathAkuladharma vA" iti| kamujA keza-patiH / atra, yathAzAkha vyavasthA / ___ atra, yathonAH cUr3A-karaNAntAanupanIta-viSayAH, atastatprasaGgAdanye'pi kecanAnupanIta-dharmAH kthynte| tatra, gautamaH,"prAgupanayanAt kAmacAra-kAmavAda-kAmabhakSAH"- iti| kaamcaarcchaagtiH| kAmavAdo'zlIlAdi-bhASaNam / kAmabhakSaH paryuSinAdibhakSaNam / viSNupurANe'pi, "bhakSyAbhatve tathA peye vAcyAvAcye tthaa'nte| asmin kAle na doSaH syAt sa yAvannopanIyate" - iti / etaccAbhakSya-bhakSaNaM mahApAtaka-hetu-vyatirikta-viSayam / / ataeva smRtyantaram, "syAtkAma-cAra-bhakSyotirmahataH pAtakAdRte" iti / yathA bhakSyAbhakSyAdi-niyamonAsti, evamAcamanAdi karttavyAntaramapi nAsti / tadAha vasiSThaH, "na hyasya / vidyate karma kicidAmauJjibandhanAt / vRttyA zUdra-rAmastAvadyAvadvedI na jAyate"- iti / * AzvalAyanApi,--iti mu0 pastake paatthH| + mahApAtaka hetudravyavyatiriktaviSayam,-iti mu0 pastake paatthH| + natvasya,-iti sa0 se0 prA0 pustaka paatthH| For Private And Personal
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20,0kA0] praashrmaadhvH| 88 gautamo'pi,-"yayopapAdita-mUtra-purISobhavati, na tasyAcamanakalpovidyate na brahmAbhivyAharedanyatra skhadhA-ninayanAt()" iti / akSarAbhyAmastu karttavyaH / tadAha mArkaNDeyaH, "prApte tu paJcame varSe hyaprasupte janAIne / SaSThI pratipadaM caiva varjayitvA tathA'STamIm // ritAM paJcadazIva sauri-bhauma-dinantathA * / evaM sunizcita kAle vidyArammaM tu kArayet / / pUjayitvA hariM lakSmI devIJcaiva sarasvatIm / kha-vidyA-sUtra-kArAMzca khAM vidyAJca vizeSataH // eteSAmeva devAnAM nAnA tu juhuyAt ghRtam / dakSiNAbhirdijendrANAM karttavyacApi pUjanam // prAmukhogururAmInAvaruNAbhimukhaM zizam / adhyApayetnu prathamaM dijAtibhiH supUjitaH / / tataH pramatyanadhyAyAn varjanIyAn vivarjayet / aSTamI dvitayazcaiva pakSAnte ca dina-trayam" iti / // 0 // iti garbhAdhAnAdi-cUr3Anta-saMskAra-prakaraNam // 0 // * sauribhAnadine tathA,-iti mu0 pustake pAThaH / / kha vidyAsUtavaktAraM, iti mu0 pastake paatthH| + sa pUjitaH, iti bhA0 pustake paatthH| (1) "khadhA vai piTaNAmannam," iti zruteH khadhAzebdenAtra tatsaMbandhAt shraaimucyte| tathA ca, khadhA zrAddhaM ninIyate sampAdyate yena mantra jAtena tattathA / atha vA, khadhA piTaNAmanaM, tat ninIyate prApyate (arthAt piTaNAmeva) yena mantrajAtena tattathA / tathA ca zrADasampAdakavaidikamantrA anapanItenApi paThanIyAiti phalito'rthaH / For Private And Personal
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 880 praashrmaadhkH| rthyaa0kaa| athopnynm| tatra manuH, "gITame'bde kurvIta brAhmaNasyopanAyanam / garbhAdekAdaze rAjogIt tu dvAdaze vizaH / / brahmavarcasa-kAmasya kArya viprasya paJcame / rAjovalArthinaH SaSThe vaizyasyArthi'norame // zrA Sor3azAbAhmaNasya sAvitrI nAtivartate / zrA dvAviMzAt kSatravandhorA caturvizatervizaH // ataUauM trayo'pyete yathAkAlamasaMskRtAH / sAvitrI-patitAnAtyAbhavanyAyaM-vigaIitAH // naiterapUtairvidhivadApadyapi hi kahiMcit / brAyAn yaunAMzca saMvandhAnAcaret brAhmaNaH saha"- iti / prApastambo'pi,-"saptame brahmavarcasa-kAmamaSTamAyuHkAma navameM tejaskAmaM dazame'nnAdyakAmamekAdazadandriyakAmaM dvAdaze pazukAmam"iti / etacca varNa-trayasya sAdhAraNam / varNa-vyavasthayA kAla-niyamamAha maeva,-"vasante brAhmaNamupanayIta grIbhe rAjanyaM zaradi vaishym"iti| varNAnupUryeNopanayanasyetikarttavyatAmAha manaH, "kArNa-raurava-vAstAni carmANi brahmacAriNaH / vamIrabAnupUryeNa zANakSaumAvikAni ca" iti / kArNAdIni carmANi uttarIyANi / tathA ca zaGkha,-"kRSNa-ruruvastAjinAnyuttarIyANi" iti / vaziSTho'pi,-"kRSNAjinamuttarIyaM For Private And Personal
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20,yA kA.] praashrmaadhvH| 88. brAhmaNasya vauravaM rAjanyasya gavyaM vastAjinaM ka vaizyasya" iti / tathA pAraskaraH,- "aiNayamajinamuttarIyaM brAhmaNasya vauravaM rAjanyasthAjaM gavyaM vA vaizyasya sarveSAM vA gavyam" iti / bhANAdInyadharIgaNi" / atrApastambaH,-"vAsaH zANakSaumAjinAni, kASAyaM caike vastramupadizanti zuklakApAsavasvaM brAhmaNasya mAJjiSThaM rAjanyasya hAridraM vaizyasya"-iti / mekhalAmAha manuH, "maunI vivRtmamA mantraNa kAryA viprasya mekhalA / kSatriyasya ca maurvI jyA vaizyasya bhaNatAntavI" iti / cit triguNA / yamo'pi, "viprasya mekhalA maunI jyA mauvIM kSatriyasya tu / mANasUtrI tu vaizyasya mekhalAdharmataH smRtaaH|| etAmAmapyabhAve tu kuzAgmAntakavalvajaiH / mekhalA vikRtA kAryA granthinaikena vA tribhiH" iti / manurapi, "mujAbhAve tu kartavyA kuzAgmAntakavalvajaiH / vivRtA granthinaikena tribhiH paJcabhireva vA" iti / daNDamAimanuH, - "brAhmaNovailva-pAlAzI ksstriyovaatt-khaadirau| pailavaudumbarau vaizyodaNDAnahanti dharmataH" iti / * zANAdInyuttarIyANi,-iti mu0 pustake paatthH| + "pItaM kauzeyaM vaishysy,"-iti| pItaM hAridraM,-iti sa0 zA. pustakayoH paatthH| For Private And Personal
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 448 anukalpamAha yamaH, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / mAha manuH,-- Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " eteSAmapyabhAve tu sarveSAM sarva- yajJiyAH " - iti / manurdaNDaparimANamAha - "kezAntiko brAhmaNasya daNDaH kAryyaH pramANataH / lalATa- sammitorAjJaH syAttu nAsAntikovizaH" iti / gautameA'pi - "mUI - lalATa - nAsAgra - pramANA: " - iti / daNDa- lakSaNa - mAha manuH, [2bba0, cyA0 kA 0 / "vaste tu sarve syurabraNAH saumyadarzanAH / anudvega-karANAM satvaconAgni dUSitAH " - iti / gautamo'pi - "apIr3itA pavaktrAH savatkA : " - iti / yajJopavIta "kArpA samupavItaM syAdviprasyorddhadRtaM trivRt / zaNasUtramayaM rAjJovaizyasyAvika sUtrakam " - iti / paiThInasirapi', kArpAsamupavItaM brAhmaNasya kSaumeyaM * rAjanyasyAvikaM vaizyasya " - iti / ukteopavItA lAbhe yathAsambhavaM go-vAlAdikaM grAhyam / tadAha devalaH,-- "kApI - cauma - govAla - zaNa- valka- tRNAdikam / sadA saMbhavataH kAryyamupavItaM dijAtibhiH" iti / vyazTaGgaH, -" api vA vAsaso yajJopavItArthaM kuryAt tadabhAve trivRtA sUtreNa" - iti / tacca nava-tantukaM kAryyam / tadAha devalaH - * kauzeyaM, - iti mu0 pustake pAThaH / --- + vAsasI yajJopavIta dhAraNaM, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, 0 kA 0 / ] kAtyAyanaH, www.kobatirth.org - parAzara mAdhavaH / "yajJopavItaM kurvIta treNa bhava- tantukam " - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "tridRrddhataM kAryaM tantu cathamadhovRtam" iti / - / UrddhavRtamya lakSaNamAha maMgrahakAraH *, -- " kareNa dakSiNeneArddhaM gatena triguNIkRtam / valitaM mAnavai: sUtraM zAstraUrddhavRtaM smRtam" iti / Urddha gatena dakSiNena kareNa yadalitaM tadUrddhatamityarthaH / yajJo pavIta - prayogamAha devala:, - "grAmAnniSkramya saGkhyAyAM SapavatyaGgulISu tat / tAtrattriguNitaM sUtraM prakSAlyAbliGgakaistribhiH // devAgAre'thavA goThe nadyAM vA'nyatra vA zucau / sAvitryA citaM kuryyAnnava cantu tadbhavet // vizvAzvatyAdi yajJIya - vRkSasyAnyatamasya tu / vIyAttatra jIvantu pitRbhyonamaddatyatha // vAmaM nAveditavyaM syAt pitRRNAM hRptidaM hi tat / ciH pIDayet" karatalaM devAnAM tRptidaM hi tat // sadhye mRdaM gTahItvA'smin sthApayedbhUriti bruvan / * granthakAraH, - iti sa0 zA 0 pustakayoH pAThaH / + mAnave, - iti mu0 pustake pAThaH / 1 grAmAnnirgatya saMkhyAyAH, - iti mu0 pustake pAThaH / $ vandhIyAttat sajIvaMtu, - iti zA0 pustake pAThaH / | stristADayet, -iti prA0 pustake pAThaH / 57 For Private And Personal 882
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhv:| shssaa,paayaa| patraM puSya phalaM vA'pi vyAhatIbhizca niHkSipet // abhimanvyAtha bharanizceti tristvayaM tribhiH / haribrahmazvarebhyazca praNamyAvadadhAriti" iti / avadhAraNa-mantrastu, 'yajJopavItam' ityaadi| granthi-niyamamAra kAtyAyanaH, "civRtaM copavItaM syAttasyaikogranthiriyate" iti / yajJopavIta-parimANamAha maeva, "pRSThavaMze ca nAbhyAJca taM yadindate kaTim / naddhAryamupavItaM sthAnAtilamba tacochitam" iti / devalo'pi, ____ "stanAdUrddhamadhonAbherna karttavyaM kadAcana"-iti / . upavIta-mayAmAha mhagaH, "upavItaM vaToreka de tathetarayoH srte| ekameva yatInAM sthAt iti zAstrasya nirNayaH" iti / etaca nityAbhiprAyam, kAmanayA bahanA zravaNAt / tadAha devalaH,"yahani cAyu:-kAmasya"-iti / etadupavItaM sadA dhAryam / tadAra bhagaH, - "madopavItinA bhAvyaM sadA vaddhazikhena ca / vizikhAvyapavItaca yat karoti na tat kRtam // mantrapUtaM sthitaM kAye yasya yajJopavItakam / * vyAhatIH prati vikSipet, iti sa. zA. pustakayoH paatthH| 1 vyupavItIca,-iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zca 0 cA kA0] praashrmaadhvH| ___51 noddhareca tataH prAjJoyadIccheccheyAmanaH / / makRccoddharaNAttasya prAyazcittI bhaveddijaH" iti / upavIte vizeSamAha devalaH, "sUtraM malomakaM cetsyAttataH kRtvA vilomakam / mAviyA dazakRtvo'dbhiH mantritAbhistadukSipet // vicchinnaM vA'pyadhoyAtaM bhuktvA nirmitamutsRjet" iti| yajJopavItAdInAM troTanAdau pratipattimAha manuH, "mekhalAmajinaM daNDamupavItaM kamaNDalum / amu prAsya vinaSTAni gTahItAnyAni mantravat" iti| daNDa-dhAraNAnantaramAdityopasthAnaM kAryyam / tathAha manuH, "pratiropitaM daNDamupasthAya ca bhAskaram / pradakSiNaM parItyAgniM care kSaM yathAvidhi"-dati / daNDagrahaNAntetikarttavyatA-yuktamupanayanaM prApya gAyatrI-mahAvAkyArthabhUtaM bhAskaramupasyAya mo'hamityevaM jJAtvA amiMga paricarya bhekSyaM credityrthH| ami-paricaryA manunA darzitA,___ "dUrAdAhRtya samidhaH manidadhyAdihAyasi / sAyaM prAtaca juDayAt tAbhiragrimatandritaH" iti / vihAyasi antarice sthApayetra tu bhUmAvityarthaH / mamidAharaNe vizeSamAha vaijavApaH,-"purA'stamayAt prAgudIcI dizaM gatvA ahiM * sakRccAdhAraNAttasya-iti mu0 pustake paatthH| sakRtsoddharaNAttasya,iti zA. pustake paatthH| / yajJAgi,-iti zA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ra [20, A0kA0 / - saraNyAt samidhamAharet; zuSkAbrahmavarcasa-kAmazrAdrI svanAdyakAmaubhayorubhaya- kAma : " - iti / samilacaNamAha kAtyAyanaH, - "nAGguSThAdadhikA kAryyI samit sthUlatayA kvacit / na viyuktA tvacA caiva na sakoTA na pATitA * // prAdezAnnAdhikA nyUnA tathA na syAdvizAkhikA / nAsapatI nAtiyAmA hAmeSu tu vijAnatA // vizINI vidalA havA vakrA sasuSirA kRzA / dIrghA sthUlA guNairduSTA' karma- siddhi-vinAzikA "--iti / saminniyamaukrovAyupurANe,-- " pAlAzyaH samidhaH kAryyIH khAdiryyaH tadalAbhataH / zamIrohitakAzvatthAstadabhAve'rkavetamau " - iti / agnikAryyIkaraNe pratyavAyamAha hArItaH, - "purA jagrAha vai mRtyurhisayan brahmacAriNam / agnistaM mocayAmAsa tasmAt paricarecca tam" - iti / bhikSA-cI-prakAramAha yAjJavalkyaH, - - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "brAhmaNeSu caredvekSyama nindyeSvAtma-vRttaye / zrAdimadhyAvasAneSu bhavacchandopalacitA // brAhmaNa - catriya- vizAM bhaikSya ca brAhmaNeSviti svasvajAtIyopalakSaNam / zrataeva vyAsaH, - "braahmnn-ksstriy-vishshcreyurbhekssymnnhm| + na tApitA - iti mu0 pustake pAThaH / dIghA sthUlaguNairduSTA, -- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal yathAkramam" - iti /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir raca,thA.kA.) praashrmaadhvH| 456 sajAtIya-graheSveva sArvavarNikameva vA"-dati / sArvavarNikatvamApadviSayam / ataeva bhaviSyatpurANe darzitam, "cAturvarNyaJcarebaeNcyamalAbhe kurunndn"-iti| zrApadyapi na zUdrAt pakkaM gTahIyAt / tadAhAGgirAH, "zrAmamevAdadItAnyA dattAvekarAtrikam / zrAmaM pUyati maMskAre dharmyantebhyaH pratIchitam // tasmAdAmaM grahItavyaM zUdrAdapyaMgiro'bravIt" iti / anApadi svajAtIyevapi prazasteSveva bhaikSyamAcaret / tadAha manuH, "vedaya rahInAnAM prasatAnA kha-karmasu / brahmacAr2yAharabaeNkSyaM gTahebhyaH prayateo'nvaham"-dati / AdimadhyAvamAneviti, ayamarthaH / bhikSA-pravartanA-vAko varNakrameNa? aAdimadhyAvasAne bhavacchabdaH prayojyaH / tathA ca manuH, "bhavatpUrva crejhaicymupniitaa|| dvijottamaH / bhavanmadhyantu rAjanyovaizyastu bhavaduttaram'-dUti / utaSu kacidapavAdamAha maeva, "guroH kule na bhikSeta na jJAtikula-bandhuSu / alAbhe vanyagehAnAM pUrvaM pUrva parityajet // sarvaM vA'pi careDAmaM pUrvAkAnAmasambhave / * yAmamevAdadItAsmA,-iti mu0 pustake pAThaH / + prapaJcitam, iti mu0 pustake pAThaH / + prazastAnA,-zA0 pustake pAThaH / $ krameNa,-iti mu0 pustake pAThaH / || mupavItI,iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| zci0,pAkA / niyamya prayatovAcamabhizastAMstu varjayet" iti / "mAtaraM vA svasAraM vA mAturvA bhaginI nijAm / bhita bhikSAM prathamaM yA cainaM na vimAnayet" iti / tadupanayanAGga-bhikSA-viSayam / taca bhakSyaM bhojana-pApmAharttavyam, anyathA doSa-zravaNAt / tadAha yamaH, "AhAramAtrAdadhikaM na kapilakSamAharet / yujyate steya-doSeNa kAmato'dhikamAharan" iti / taca bhakSyaM gurvanujJA-purasaraM bhoktavyam / tadAhaturmanu-yamau, "samAhatyAtha tadaityaM vaavdrthmyaayyaa| .. nivedya gurave'zrIyAdAcamya prAmukhaH zuciH" iti / garvasavidhau tadAdibhyo nivedayet / tadAha gautamaH,-- "nivedya gurave'nujAM tatobhucIta manidhau / guroramAve tabA--putra-mabrahmacAriNAm" iti / gurvanujJAtaM bhai matkRtya bhuJjIta / tadAha yAjJavalkyaH - "tAmikA-bhunIta vAgayatogurvanacayA // Apozana-kiyA-pUrva satkRtyAnamakunmayan'-dati / matkArazca hArItena darzitaH,-"bhaikSyamavekSitaM paryanIkRtamAdityadarzitaM gurave niveditamanujJAtamamRta-sammita prADaH, yadanAti brahmapArI brahma-siddhimavApnoti" / gautamo'pi,-"mAyaM prAtarabhipUjita manindan bhunIta"-iti / ekAnna-niSedhamAha manuH - ____ * ApozAnakriyAparva, iti bhA* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zva.,pA.kA. praashrmaadhvH| 855 "bhakSyeNa vartayennityaM naikAbAdI bhvejhveddutii| bhaiSyeNa pratinovRttirupavAsa-mamA smatA // . pratavaddeva-daivatye piye karmaNyatharSivat / kAmamabhyarthito'zrIyAt tamasya na lupyate" iti| prakaraNe pratyavAyamAha maeva, "akRtvA bhakSyacaraNamamamidhya ca pAvakam / anAtaraH saptarAcamavakIrNi-vrataJcaret" iti / apanItasya niyamamAha yamaH, "daNDaM kamaNDalu vedaM maunoM ca rasanAM tathA / dhArayeddavAcaryaca bhikSAnAzI gurau vaman" iti / vedodarbhamuSTiH, gurau guru-rahe ityarthaH / yamaH,___ "mekhalAmajinaM daNDaM upavItaM ca nityazaH / kaupInaM kaTi-sUcaca brahmacArI ca dhArayet" iti / manuH, "agrIdhanaM bhakSyacaryAmadhaHzayyAM gurohitm| zrA samAvartanAt kuryAt kRtopanayanovijaH" iti / sumanturapi, "bahAcarya napomaikSyaM sandhyayoragni-karma ca / khAdhyAyoguru-vRttizca careyubrahmacAriNaH" iti| guru-ni-prakAramAha vyAsaH, "jaghanyavAyI pUrva syAdutthAyI guru-vezmani / yA ziSyeNa karttavyaM yacca dAnena vA punaH // For Private And Personal
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 84 vizvAmicaH, - varjyanAha yAjJavalkyaH, thamaH, www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / kRtamityetat k kRtvA tiSThantu pArzvataH / kiGkaraH sarvakArI ca sarvakarmasu kovidaH // bhuvati nAzrIyAdapItavati no pivet / na tiSThati tathA''sIta nAsupte prasupet tathA" - iti / manurapi, " tadbhArthI - putrayozcaiva vRddhAnAM dharmazAlinAm * / zuzrUSA sarvadA kAryyI prANAmAdibhireva ca " - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [20, kha0 kA 0 / "madhumAMsAJjaneocchiSTa - zukra- strI - prANihiMsanam / bhAskarAleokanA jhIla - parivAdAMzca varjayet" - iti / "varjayenmadhumAMsaJca gandhaM mAlyaM rasAn striyaH / zuktAni caiva sarvANi prANinAM caiva hiMsanam // zrabhyaGgamaM janaJcAkSaNorupAnacchatra-dhAraNam / kAmaM krodhaJca lobhaJca narttanaM gItavAdanam // dyUtaJca janavAdaM ca parivAdaM tathA'nRtam / strINAJca precaNAlambhamupaghAtaM parasya ca // ekaH zayIta sarvatra na retaH skandayet kvacit " - iti / * dharmmazIlinAm, - iti mu0 pustake pAThaH / "khaTvA''sanaM ca zayanaM varjayeddanta-dhAvanam / For Private And Personal
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20, yA0,kA.1] garAzaramAdhavaH / 857 svapedekaH kuzeSveva na retaH skandayet kacit" iti / kUrmapurANe, "nAdarzazcaivamIkSeta nAcareddanta-dhAvanam / gurUchieM bheSajArthaM prayacIta na kAmataH" iti / Apastambeo'pi,-"pituryeSThasya ca bhrAturucchiSTa bhokavyam" iti / guruputrasyApyucchidaM na bhokravyam / tadAha manuH, "utsAdanaJca gAtrANAM snApanAcchiSTabhojane / na kuryAiru-putrasya pAdayozcAvanejanam // abhyaJjanaM khApanaJca gAtrotsAdanamevaca / gurupatnyAna kAryANi kezAnAJca prasAdhanam" iti / brahmacarya-kAlAvadhimAha yAjJavalkyaH, "prativedaM brahmacarya dvAdazAbdAni paJca vaa| grahaNAntikamityeke kezAntaM caiva SoDaze"-iti / kezAntaM godAnAkhyaM karma / tacca SoDaze varSe kAryyam / tadAha manuH, "kezAntaH SoDaze varSe brAhmaNasya vidhIyate / rAjanyabandhorTAviMze vaizyasya yadhike tataH" iti / yamaH, "vaseTTAdaza varSAni caturviMzatimeva vA / SaTtriMzataM vA varSANi prativedaM vrataJcaret"- iti / .etat triveda-grahaNAbhiprAyam / ataeva manuH, "patriMzadAdikaM cayaM gurau traivedikaM bratam / 58 For Private And Personal
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 858 praashrmaadhvH| ric,paa0kaa| tada ikaM pAdikaM vA grahaNAntikameva vA"-iti / evamukallakSaNobrahmacArI vividhaH, upakurvANakonaiSThikazca / upakurvANakasyoktAH dharmAH, naiSThikasyocyante / tabAha yAjJavalkyaH, "naiSThikobrahmacArI tu vasedAcArya-sannidhau / tadabhAve'sya tanaye panyAM vaizvAnare'pivA"-dati / manurapi, "yadi tvAtyantikAvAsorocenAsya guroH kule / yuktaH paricaredenamA shriir-vimokssnnaat|| AcArya tu khasnu prete guruputre guNAnvite / gurudAre mapiNDe vA guruvahattimAcaret // eSu tvavidyamAneSu sthaanaasnvihaarvaan| prayuJAnA'ni-zuzrUSAM sAdhayeddehamAtmanaH" iti // etacca mahatta-brAhmaNa-gurvAdi-viSayam, anyathA doSaH / taduktaM tenaiva, "nAbrAhmaNe gurau ziSyovAsamAtyantikaM vaset / brAhmaNe cAnanUcAne kAjhan gatimanuttamAm" iti|| vasiSTho'pi,-"brahmacarya credaashriir-vimokssnnaat| prAcArya ca prete'miM paricaret mayatavAk caturthaSaSThASTamakAlagojI bhaikSyaM gurvadhInojaTilaH zikhAjaTovA guruM gacchantamanugacchedAsInaM cAnutichet zayAnazcedAmIta AhatAdhyAyI sarva-labdha-nivedI khaTTA-zayanadannaprakSAlanAJjanAbhyaJjanavarjanAnaglIlastrIrahasyabhyupeyAdayaH" iti / * tadaDikaM vA pAdaM vA,-iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra manurapi, - www.kobatirth.org 2, vyA0kA0 / ] ani vinAyI syAdityarthaH / zragni-paricaya hArIta zaGkhalikhita- yamairnirUpitA, - " yajJiyAH samidhazrAhRtya sammArjanopalepanoddhamanasamUhanamamindhana paryyagnikaraNaparikramaNe / pasthAna hAmastotrama - skArAdibhiragniM paricarennAgnimadhitiSThena padbhyAM karSena mukheneopadhamennApazcAniJca yugapaddhArayennA jIrNabhuktoneocchiSTovA'bhyAdadhyAt / vividhe I virvizeSe rAjhe ye raharaharabhiM samidhedAmantya gacchedAgatya nivedayet tanmanAH zarIroparamAnte brahmaNaH sAyujyaM gacchati " - iti / evaM kurvataH phalamAha yAjJavalkyaH, - " zranena vidhinA dehaM sAdayan vijitendriyaH / brahmalokamavApnoti na cehAjAyate punaH " - dUti / - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "zrA samApteH zarIrasya yastu zuzrUSate gurum / nanu sa gacchatyaJjasA viprobrahmaNaH sadma zAzvatam " - iti / naiSThika brahmacaryyaGgIkAre gArhasthyaM nirvviSayaM syAt / tanna, gArhasthyasya rAgi- viSayatvAt / tadAha jAvAliH, -"yadi gRhameva kAmayettadA yAvajjIvamagnihotraM juhuyAt " - iti / zraca kecit, maiTika brahmacaryaM kuJjAdiviSayaM manvAnAgAIsyasya taditaraviSayatA mAjaH / udAharanti ca tatra viSNuvacanam, - pUrva For Private And Personal "kuja- vAmana - jAtyandha-klIva - paGgavArttare rAgiNAm / vrataca bhaveteSAM yAvajjIvamasaMzayam" iti / tanna, naiSThika - brahmacaryyasya kulAdizceva niyatatve samarthaM pratyacchakalamucyamAnaM virudhyeta / aicchikatvaJca vasiSThena darzitam, catvAra
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 8EURdeg www.kobatirth.org [2 kA0pA0 kA 0 / zrAzramAH brahmacAri-gRhastha- vAnaprastha-parivrAjakA:, teSAM vedamadhItya veda vedAna vA cIrNa - brahmacarye / yamicchettamAvaset" iti / bhavi - yatpurANe'pi - parAzaramAdhavaH / zatra yAjJavalkyaH, " gArhasthyamicchan bhUpAla, kuryyAhAra - parigraham / brahmacaryeNa vA kAlaM nayet saGkalpa - pUrvakam / --- vaikhAnaseAvA'pi bhavet parivrAr3athavecchayA " - iti / tasmAt, rAgi- viSayatvenaiva gArhasthaM vyavasthApanIyam iti / iti brahmacAri-prakaraNam / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha grahasthAzramaM nirUpayituM tadadhikAra* khAnamAdau nirUpyate / / " gurave tu varaM dattvA svAyIta tadanujJayA / vedaM vratAni vA pAraM nItvA tatra, dAtavyovaromanunA darzitaH, - bhayameva vA " - iti / "na pUrva gurave kiJcidupakurvIta dharmavit / snAsyaMstu guruNA''jJaptaH zaktyA gurvarthamAharet // kSetraM hiraNyaM gAmazvaM chatropAnahamAsanam / * tadadhikArahetuH - iti pAThI bhavituM yuktaH / + tadadhikArahetuM khAtakamAdau nirUpyate iti mu0 pustakepAThaH / For Private And Personal
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, pra0kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / hArIta - smRtirapi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dhAnyaM vAsAMsi zAkaM vA gurave prItimAharet" - iti / zrayaJca varoguru- prItyarthena tu vidyA - niSkrayArthaH / veda-vidyA'rhasya mUlyasyAsambhavAt / tathA ca cchandoga - zrutiH, -" yadyapyasmA mAmadbhiH parigTahItAM dhanasya pUrNAM dadyAttadeva tateobhUyaH " - iti / tApanIyazrutirapi, "saptadIpavatI bhUmirdakSiNArthaM na kalpate / " - iti / 161 "ekamapyakSaraM yastu guruH ziSye nivedayet / pRthivyAM nAsti taddravyaM yaddatvA'syAnRNI bhavet " - iti / vedaM vratAni vetyanena snAtaka- vaividhyaM darzitam / tatra, vedamAtraparisamApaka ekaH, vratamAtra parisamApaka dvitIyaH, ubhaya-parisamApakastRtIyaH / vratazabdenAtra gRhya - prasiddhAnyupanayanavrata-sAvitrIvratavedavratAni vivakSitAni / snAtaka-vaividhyaM hArIteneAkram, - " trayaH snAtakAbhavanti; vidyAsnAtakota - snAtako vidyA - vrata - snAtakaH"iti / vedaM pAraM nItvetyavArthAvagatirapi vivakSitA / zrataeva kUrmapurANe,-- For Private And Personal "vedaM vedau tathA vedAn vedAn vA caturodvijaH / zradhItya cAdhigamyArthaM tataH snAyAdvijeAttama" - iti / snAna - prakAraca prasiddhaH / snAtaka - dharmaH kUrmapurANe darzitAH* dhAndhaM zAkacca vAsAMsi gurave prItimAvahet, - iti pU0 mu0 manusaM hitAyAM pAThaH // ---- + na kalpitA, - iti mu0 pustakepAThaH / + vedAGgatratAraNyakatratAni, - iti mu0 pustakepAThaH / --
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [zya,bA.kA. "yajJopavIta-dvitayaM modakaJca kamaNDalum / chatraM coSNISamamalaM pAduke cApyupAnahau / rauko ca kuNDale vedaM kRtta-keza-nakhaH zuciH / khAdhyAye nityayuktaH sthAbahirmAlyaJca dhArayet // zuklAmbaradharonityaM sugandhaH priyadarzanaH / na jIrNa-malavadvAsAbhavettu vibhave mati // na raktamulvaNaM cAsya taM vAsana kanthikAm" iti / iti snaatk-prkrnnm| atha vivaahH| tatra manuH, "guruNA'numataH snAtvA smaarttoythaavidhi| udaheta vijobhAyoM savarNa lakSaNanvitAm" iti / yAjJavalkyo'pi, "zravipnuta-brahmaca-lakSaNyA striyamudahet / ananyapUrvikAM kAntAmasapiNDAM yavIyasIm / arogiNIM maalmtiissmaanaarssgotrjaam"-iti| lakSaNyAM vAhyAbhyantara-lakSaNa-yutAm / vAhyAni lakSaNAni manunA darzitAni, "avyaGgAGgoM saumyanAnnoM haMsa-vAraNa-gAminIm / tanu-loma-keza-dazanAM mRdaMgImudvahet striyam" iti / vAmAha ma eva, "nodahet kapilAM kanyAM nAdhikAGgoM na rogiNIm / For Private And Personal
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir raca0,yA kA*] praashrmaadhvH| 463 nAlomikA nAtilAmA na vAcAlA na piGgalAm // na-vRkSa-nadI-nAnI nAnya-parvata-nAmikAm / na pakSyahi-preyya-nAmnoM na ca bhISaNanAmikAm" iti / kapilA rakta-taNDula-varNA / piGgalA anivarNa / antyeti mecchanAmnI / viSNupurANe'pi, "na zmazru-vyaJcanavatoM na caiva purussaakRtim| na gharghara-kharAM kSAmAM tathA kAka-varAM na ca / nAnivaMdhekSaNa tadRttAnoM nodhedudhH| yasyAzca romaze jaMghe galpho yasyAstathonnatau / gaNDayoH kUpako yasyAisanyAstAca nodahet / nAtirukSacchaviM pANDukarajAmaruNekSaNAm / a-pIna-hasta-pAdAJca na ca tAmudahedudhaH / na vAmanAM nAtidIrthI nodahet maGgatadhruvam / na vAticchidra-dazanAM na kaThAlamukhoM naraH" iti / AntarANi tu lakSaNAnyAzvalAyana-gTahye vihitAni,-"durvijJeyAni lakSaNAnyaSTau piNDAn kRtvA, Rtamage prathamaM yajJazte satyaM pratiSThitaM yadiyaM kumAryabhijAtA tadiyamiha pratipadyatAM yatsatyaM tadRzyatAmiti piNDAnabhimanvya kumArI yAdeSAmekaM rahANeti kSetrAcedubhayataH zasyAgrahIyAdannavatyasyAH prajA bhaviSyatIti vidyAd goSThAt pazumatI vedipurISAdbrahmavarcavinyavidAsinohadAt sarvasa * 'yasyAzca' ityAdi 'tAmuddaIdudhaH' ityatat lokaiyaM mu0 pustake na dRshyte| For Private And Personal
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| ragha0,yA kaa| mpannA devanAt kitavI catuSpathAdvipravAjinIriNAdadhanyA zmazAnAtpatighnI"* iti| vipravAjinI vividha prakarSeNa vrajatIti vipravAjinI svairiNI ityarthaH / ananyapUrvikAmiti dAnenopabhogena vA puruSAntarAgrahItAm / anena punarbhUAvartyate / ataeva kAzyapaH, "mapta paunarbhavAH kanyAvarjanIyAH kulAdhamAH / vAcA dattA danAdattA kRta-kautuka-maGgalA / udaka-sparzitA yA ca yA ca pANigTahItikA / agniM parigatA yA ca punarbhU-prasavA ca yA / ityetAH kAzyapenoktAdahanti kulamagnivat" iti / baudhAyanaH,-"vAgdattA manodattA'gniM parigatA saptamaM padannItA bhuktA gTahItagI prasUtA ceti saptavidhA punarbhUH, tAM gTahItvA na prajAM na dharma vindet" iti / nArado'pi, "kanyavAkSatayoniyaryA pANi-grahaNa-pUrvikA / punarbhU-pratimA jJeyA puna: saMskAra karmaNi"-iti / / * 'aAntarANi' ityArabhya 'ityarthaH' ityantayanyasthAne mudrita pustake anyathA pATho dRzyate / sa yathA,-"AntarANi lakSaNAni AzvalAyanagyo darzitAni dujJeyAni tAni veditavyAni / pUrvasyAM rAtrau goSTha-vedikAkitavasthAna-deriNa-kSetra-catuSpatha-pramazAnebhyommattikAM grahotvA aau piNDAn kRtvA Rtamagre prathamaM jajJe Rte satyaM pratiSThitaM yadiyaM kumAryAbhi jAtA tadiyamiha pratipadyatAM yat satyaM tadRzyatAmiti piNDAnabhimantya kumAroM brUyAdeSAmekaM rahANeti / tatrAnukrameNa prathame piNDe grahIte dhAnyavatI bhavati, dvitIye pazumatI, TatIye'gnihotragharA, caturthe vivekinI caturA sarvajanAcanaparA bhavati, paJcame rogiNI, ghache bandhyA, saptame vyabhicAriNI, ayame bidhavA bhavediti / " sambhAbayAmaH AzvalAyanamUtrasya tAtparyyameva tatra saMgrahItamiti / For Private And Personal
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zyA,pAkA* praashrmaadhvH| yAjJavalkyo'pi, "asatA ca kSatA caiva punarbhaH saMskRtA punaH" iti / kAntAM kamanIyAM udghoDhumanonayanAnandakAriNIm / ataeva ApastambaH,-"yasyAM manazcakSuSonivandhastasyAmRddhiH" iti / zramapiNDAmiti / samAnaekaH piNDoyasyAH mA mapiNDA, na mapiNDA apiNDA, tAm / mapiNDatA ca sptm-puruss-pryvsaayinii| tatraikaH piNDadAtA, cayaH piNDabhAjaH piTa-pitAmaha-prapitAhAH, trayolepabhAjaH vRddhaprapitAmahAdayaH / tathA ca matsyapurANe, "lepabhAjacaturthAdyAH pitrAdyAH piNDabhAginaH / piNDadaH saptamasteSAM mApiNDyaM sAptapauruSam"-dati / mArkaNDeyo'pi, "pitA pitAmahazcaiva tathaiva prapitAmahaH / piNDasaMvandhinA te vijJeyAH puruSAstrayaH / leparmabandhinazcAnye pitAmaha-prapitAmahAtpramatyukAstrayasteSAM yajamAnastu saptamaH / ityeSa munibhiH prokra. maMbandhaH mAptapauruSaH" iti| etadakaM bhavati, maptAnAM puruSANAmeka-piNDa-kriyA'nupraveza: mApiNya-hetuH / tayAca, devadattasya khakIyaiH pitrAdibhiH SaDbhiH saha mApiNDAm, tathA putrAdibhiH SaDbhiH maha sApiNDAm, iti / nanve mati bhATa-piTavyAdibhiH saha sthApiNDA na syAt, parigaNiteSvanantabhIvAt / maivm| uddizya-devatekona kriyaikyasyAtra vivakSitatvAt / * devadattakvena,-iti mu. pustake pAThaH / 59 For Private And Personal
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - 34ddi [20, kha0kA0 / devadatta - karTaka - kriyAyAM ye devatAtvenAnupravizanti teSAM madhye yaH ko'pi bhrAtR-pitRvya kartaka - kriyAyAmapyanupravizatItyasti taiH saha sApiNDyam / evaM bhAryANAmapi bharTa-kartRka-piNr3adAna- kriyAyAM sahakatvAt sapiNDayamiti / tadidaM nirvISyamA piNDyam / parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir apare punaranyathA * mApiNDAmAGaH / tathAhi / samAnaekaH piNDodehAvayaveoyeSAM te sapiNDAH / tatra, putrasya sAkSAt piTadehAvayavAnvayena picA saha sApiNDyam / tathA, pitAmahAdibhirapi piTa-dvAreNa taccharIrAvayavAnvayAt / sAkSAnmAta zarIrAvayavAnnayena mAtrA, mAtAmahAdibhibhirapi mAtRdAreNa taccharIrAvayavA - nayAt / tathA, pitRvya- pitRvvakhAdibhirapi pitAmaha - dehAvayavAnvayAt / tathA, mAtRsvasTa - mAtulAdibhiH saha mAtAmaha - dehAnvayAt / patnyA saha ekazarIrArambhakatayA patyuH evaM bhrAtR-bhArthyAlAmadhyekazarIrArambhakaH sva-sva- patibhiH sahaikazarIrArambhakatvena / evaM tatra tatra sAkSAt paraMparayA vA eka- zarIrAvayavAnvayena sapieDA yojanIyam / ukaM dvividhaM sapiNDAM yasyAnAsti seyamamapiNDA, tAmudahet / nanvevaM sati na kApyudAhaH sambhavet sarvaca mApiNDAsya kathaJcidyeojayituM zakyatvAt vidhATa - zarIrAnuvRtterduH pariharatvAt, "bahusyAM prajAyeya" - iti zruteH / naiSa doSaH, zravizeSeNa prAptasya sApiNDAsya saptasu paJcamuca puruSeSu saGkucitatvena tadUI mApieDA - niTaceH / tathA ca maulamA - " sapiNDa - nivRtti saptame paJcame vA" - iti / gAzabalkyo'pi, * punaravayava, -- iti mu0 pustake pAThaH / + bhATazarIradAreNa - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal -
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, pa0kA0 1] www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / * "paJcamAt saptamAdUrddhaM mAtRtaH pittastathA" - iti / mAtR-pate paJcamAt pitR-pate saptamAt puruSAdUI, sApiNya nivarttate, -- ityadhyAhRtya yojanIyam / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " sapiNDatA tu puruSe saptame vinivarttate" - iti manu-smaraNAt / etadukaM bhavati / pitR-pate kUTasthamArabhya tat putrAdi-gaNanAyAM saptamAdUrddhaM vara- vadhvArvivAhAna duSyati / mAtR-pale ca kUTasthamArabhya tatpucAdi-parigaNanAya vara vadhvormAtA cet paJcamI mavati, tadA tayeoH sApi niTate vivAhona doSAyeti / yantu viSNupurANavacanam, - "paca mAtRpakSAta tu pitrapakSAta tu saptamIm / gRhasthaudachet kanyAM nyAyyena vidhinA nRpa " - iti tatra, saptamIM paJcamImatItyetyadhyAhAryam / zranyathA, paJcamAt saptamA dUrddham, - iti vacana - virodhAt / "paJcame saptame caiva yeSAM vaivAhikI kriyA / * kriyA - parAzrapi hi te sarvataH zUdratAM gatAH" iti marIcivacana- virodhAcca / yadyapi paiThInasinA kalpaiyamuktam. - "paJca mAtRtaH pariharet sapta piTatastrInmAtRtaH paJca piTateAvA" - iti / tatra, dvitIyaH kalpo'samAnajAtIya viSayaH / yataH zaGkhagrAha, -- "yadyekajAtAvahavaH pRthak kSetrAH pRthagjanAH / ekapiNDAH pRthakzaucAH piNDasvAvarttate ciSu" - iti / zrayamarthaH / yeSAmekaH pitA mAtarAbhinnajAtIyAste mAtRbhedA tarate, - iti mu0 pastake pAThaH / 067 For Private And Personal
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 460 praashrmaadhvH| [20,yA kaa| damamAnajAtIyAH, tathApi, pivaikyAdastimApiNDAma, tacca triSu puruSedhvanIteSu nivartate, iti / nanvevaM mati pila-pakSe'pi tribhiH puruSaiH sApiNDanivRtteH 'paJca piratAvA'-iti vacana viruddhyeta / evantarhi 'cInmATataH paJca piDhatovA'-iti paiThInabhivacanaM majAtIveva niSedhaparam , anukalpovA'stu / 'mAvataH pitRtastathA'-dUtyatra pizabdena vIjino'pi snggrhH| tathA ca gautamaH,-"Urddha saptamAt piTa bandhubhyovIjinazca mAlabandhubhyaH paJcamAt" iti| yohi niyogot putramutpAdayati, ma viijii| piTamAbAndhavAH smRtyantare darzitAH, "pituH piTa-vasuH putrAH pitumAha-vasuH sutAH / piturmAtula-putrAzca vijJeyAH piTa-bAndhavAH / / mAtuH piTa-vasuH putrAmAturmAva-vasuH sutAH / mAtumAtula-putrAzca vijJeyAmAva-bAndhavAH" iti / nanvamapiNDAmiti na vatayaM, vakSyamANena 'asamAnArSagotrajAm'ityanenaiva mapiNDAyAvivAha-niSedha-siddhaH / satyaM, tathApi yA mAturamapiNDA bhavati, sevAdAha-karmaNi prazasteti vakravyam / tathA ca manuH, "asapiNDA ca yA mAturamagotrA ca ga pituH / * avAniSedhaparama,-iti mu* pustake pAThaH / + sapiNDAyAM vivAhaniSedhasiddheH,-rati mu0 pustake paatthH| + yA piturasagotrA tathApi yA mAturasapiNDA,-iti mu0 pustake paatthH| 6 vakta,-iti za0 sa0 pustakayAH pAThaH / For Private And Personal
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 20, vyA0kA0 / ] mA prazastA dvijAtInAM dArakarmaNi maithune" - iti / yA mAturapiNDA sagocA ca yA piturasagotrA, cakArAdamapiNDA ca, mA maithune mithuna - mAdhye dArakarmaNi dvijAtInAM prazastA pariNeyetyarthaH / nanvatra mAtRgrahaNamanarthakaM, piTa - goca-mApiNDA- niSedhenaiva mAtra - gotra - sApiNDA - niSedha - siddheH / pRthak piNDa - gotrayorabhAvAt, parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 168 " ekatvaM sA gatA bharttuH piNDe gotre ca srutke| tantra nArI vivAhAt saptame pade - iti vacanAt / bhaivam / gAndharvvAdi - vivAheSu kanyA- pradAnAbhAvena piTagotra-mApiNDyayoranivRtteH / tathAca mArkaNDeyapurANam, - For Private And Personal "brAhyAdiSu vivAheSu yA tUr3hA kanyakA bhavet / bharttR-gotreNa karttavyA tasyAH piNDodaka - kriyA || gAndhavAda-vivAdeSu piTa - gotreNa dharmavit" - iti / etena mAtula- sutA-vivAha viSaya vivAdo'pi parAstaH / tathA hi, tanniSedha-vacanAni gAndharvAdi - vivAhor3hA - jA-viSayANi, tatra mApiNDya-nivRtterabhAt / tadanugrAhaka - zruti smRti - sadAcArAt / na brAyAdi - vivAhor3hA jA - viSayANi tatra sApieDA-nivRtteH / tAni ca niSedha-vacanAni / tatra zAtAtapaH, - " mAtulasya sutAmUTTA mAtR-gotrAM tathaivaca / samAna- pravarAJcaiva dvijazcAndrAyaNaJcaret " - iti / - paiThInamirapi, - "piTa - mAtR-svaTa - duhita romAtula - sutAzca dharmatastAbhaginyastAvarjayediti vijJAyate" / sumanturapi, - "piTa - patnyaH sarvvamA -
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| raghayA kaa| tarastAtaromAtulAstadbhaginyomAnakhasAra staduhitarazca bhaginyastadapatyAni bhAgineyAni, anyathA sakarakAriNyaH" iti| vyAmaH, "mAtuH mapiNDA yatnena varjanIyA dvijAtibhiH" iti| navavizeSeNa pravRttAnAmeSAM vacanAnAM kathaM vizeSa viSayatA? vizeSa-vacana-valAditi brUmaH / tathA ca manuH, "pehavvastreyI bhaginI svastrIyAM mAturevaca / mAtuzca bhAturAptasya gatvA cAndrAyaNaJcaret // etAstisrastu bhArthe nopayaccheta buddhimAn"-dati / bhaginIpadaM paiTaTvastreyyAdi-vizeSaNam / prAptasyeti maaturdhaanvishessnnm| tatra, sutaamitydhyaahaarH| zrAptasya manikRSTasya ma piNDasya gAndharvAdi-vivAhor3hAyAH mAtudhAturityarthaH / paitRSvajJeyImityatrApyanivRtta-mApiNDyA gandhavAdinor3hA piTa-khamA vivacitA / tathA ca mati, taduhiturbhaginIti vizeSaNaM mArthakam / brAjhyAdi vivAheSu mApiNya-nisarbhaginIpadaM nAnvIyAt / ayameva nyAyomAnadhvastrIyAyAmapi yojniiyH| tasmAdbhaginyAptapadopeta-manuvacanavalAdavizeSe niSedhAvizeSa-viSayaevopahiyate / nanu, brAhmAdivivAhaviSaye mAtula-sutAyAdava mATa-khasa-sutAyApi vivAhaH prApnuyAt / tanna, ziSTa-gAItvena tatra nissedh-smRti-klpnaat| ziSTagaIitasyAnupAdeyatvaM yAjJavAkya vAha,-. * stabhUginyomATakhasAra,iti, nAsti mu0 pustke| + ayameva nyAyAmAtuviSaye, mAtulamutApariNaya udIyaziragarhitaH, tathApi dAkSiNAtyazirIrAcaritaviSaye mAtula tAyAmiva mATakhaTamutAyA api vivAhaH prApnuyAt, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 260, zA0kA 0 ] www.kobatirth.org " parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "svayaM lokavidviSTaM dharmamapyAcArena tu" - iti / yadyapi mAtulasutA - pariNayanamudIcya-ziSTa-zarhitam, tathApi dakSiNAtya ziSTairAcaritatvena nAvigIteo'yamudIcyA nAmAcAraH / na ca dakSiNAtyAnAM rAga- mUlatvaM zaGkanIyaM vidhi-niSedha- parIcikereva tadvivAha karaNAt / mAtR-vasuH mutA - vivAhastu zravigItena ziSTAcAreNa garhitaH / mAtula - sutAvivAhasyAnugrAhakA* zrutiH / tatra mandravarNaH / "zrAyAhIndra pathibhirIlitebhiryajJamimaM nobhAgadheyaM juSasva / tRptAM jahurmAtulasyeva yoSA bhAgaste paitRSvaseyI vapAm" - iti / zrayamarthaH / he indra, pathibhirIlitebhiH stutaiH saha no'smAkamimaM yajJamAyAhi / zrAgatya ca zrasmAbhirdIyamAnaM bhAgadheyaM juSakha, tRptAmAjyAdinA saMskRtAM vapAntvAmuddizya aGa: tyaktavantaH / tatra dRssttaantiym| yathA, mAtulasya yoSA duhitA bhAgineyasya bhAga: bhajanIyA, bhAgineyena pariNetuM yogyA, yathA ca paitRSvaseyI pocaya bhAgaH / tathA'yaM te tava bhAgovapA''khya:, - iti / vAjasaneyake'pi / " tasmAddA samAnAdeva puruSAdattA cAdyazca jAyate, uta tRtIye saGgacchAvahe caturthe maGgacchAva hai" - iti / samAnAdekammAt puruSAdantA bhoktA zradya bhogyaH dAvapyutpadyete / tau ca mithaH maGkalpayataH, kUTasyamArabhya tRtIye caturthe vA puruSe maGgacchAva hai vivAvahai ityarthaH / yadyayamarthavAdaH, tathApi mAnAntaravirodhAbhAvAt svArthe pramA em| virodhi-vacanAnAM mAtR-mapiNDAviSayatvamya varNitatvAt / * vivAhasyAnugrAhikA, - iti pAThobhavituM yuktaH / + dauhitrasya - iti mu0 pustake pAThaH / + mAsapiNDAviSayatvasya ca - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal 471
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 472 www.kobatirth.org [20, AkA* / tasmAdaviruddhArthavAdeAnUditatvAduparidhAraNvadvidhiH kalpayituM zakyate / tathA hi, pretAni / zrUyate / " zradhastAt samidhaM dhArayannanuvedupari hi devebhyeodhArayati" - iti / tatra, peTakasya haviSo'dhastAt samantrakaM samiddhAraNaM vidhAya, tadvAkya- zeSe samidho viruparidhAraNaM deve karmaNi yat zrutaM, tat kimarthavAdaH, uta vidhIyate ? iti saMzayaH / tatrAdhodhAraNa - vidhi-stAvakatvena tadekavAkyatA - lAbhAdarthavAdati pUrvapakSa: / prasiddhaM hArthamanUdya tena stutiryuktA, upari dhAraNantu na kvApi prasiddham, zratastAvakatvAyogAdvAkyabhedamabhyupagamyAyapUrvarthatvAdvidhiH kalpitaH / evaM tRtIye puruSe saGgacchAva hai, - ityAdAvapi pUrvIrthacena, mAtulasutAM vivahet iti vidhiH kalpyate / tasmAcchAstrAnugTahItA'yaM vivAhaH / smRtayastu brAhyAdiSu sAdiNya - nirAkaraNena mAtula-sutAvivAha prApakatayA darzitAH / ziSTAcArazca dAkSiNAtyAnAmavigIta udAhRtaH / wwww parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kecittu zrAsurAdiSvapi deza - vizeSeNa mAtula-sutA-vivAhAdharmyaH, -iti manyante / udAharanti ca vacanAni / tatra vaudhAyanaH, - " paJcadhA vipratipattirdakSiNataH ; anupanItena bhAryayA ca sahabhojanaM paryuSita-bhojanaM mAtularahita- pitRSvasRduhita-pariNayanamiti, tatheottarataH ; UrNa-vikrayaH sIdhupAnamubhayatodadbhirvyavahAraH zrAyudhIyakaM samudrayAnamiti, itaraitarasmin kurvan duSyati, itaraitarasmin taddeza-pramANyAt" iti / itarodAkSiNAtyadUtarasmin * samidhAharaNaM, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 250,zrA0kA0] praashrmaadhvH| 473 uttaradeze mAtula-saMvandhaM kurvan vyati, na sv-deshe| tathetaraudIyahatarammin dakSiNadeze sIdhu-pAnAdikaM kurvan duyyati, na sva-deze / kutaH ? deza prAmANyAt deza-nivandhanavAdAcArasyetyarthaH / tathA ca devalaH, "yasmin deze ya zrAcAronyAya-dRzstu kalpitaH / ma tasminneva kartavyona tu dezAntare smRtaH // yasmin deze pure grAme traividye nagare'pivA / yoyatra vihitAdharmastaM dharma na vicAlayet" iti / nanu, ziSTAcAra-prAmANye sva-hiTa-vivAheA'pi prasajyeta, prajApaterAcaraNAt / tathA ca zrutiH / "prajApatiH svAM duhitrmbhygaat|" -iti| maivam / "na deva caritaJcarata-iti nyAyAt / zrataeva baudhAyanaH, "anuSThitantu yaddevairmunibhiryadanuSThitam / nAnuSTheyaM manuSyaistaduktaM karma samAcaret'--iti / tadevaM bAhyAdi-vivAha-vyavasthayA dezaMbheda-viSaya-vyavasthA ca mAtula sutA-vivAhaH 'na mapiNDAm'--ityAdizAstvAdeva middhaH (1) / * nivandhanatvAdA cAra prAmANyasyetyarthaH, iti sa0 zAyustaka yoH pAThaH / + dezAcAraH smRtAbhyoH , iti mu. pasta ke pAThaH / duhitaramabhyadhyAyAtU,--iti mu0 pustake pAThaH / (1) atra tAvadevaM mahatA pravandhena dAkSiNAtyAnAM mAtulakanyA-pariNayA cArasya zAstrIyatvaM prAmANyazca samarthitam / jaiminIyanyAyamAlAyAnta khayameva tAdRzAcArasya smRtiviruddhatvamaprAmANyaJca vyavasthApitama / tathA ca nyAyamAlAyAM prathamAdhyAyasya TatIyapAde paJcamAdhikaraNa / - 60 For Private And Personal
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 808 www.kobatirth.org [20, cA0kA*| yavIyasIM vayasA kAya - parimANena ca nyUnAm / tatra, vayonyUna tAyAdayantAmAha manuH, - bRhaspatirapi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "dahet kanyAM dyAM dvAdazavArSikIm / yaSTavarSe'STavarSA vA dharme sIdati satvaraH " - iti / "ciMzadazAbdAM tu bhAryya vindeta nagnikAm / ekaviMzativarSevA saptavarSamavApnuyAt " - iti / - viSNupurANe'pi "varSe rekaguNAM bhAryyamudahet ciguNaH svayam " - dati / zrarogiNIM zracikitya - rAjayakSmAdi-roga-rahitAm / bhrAtRmatI jyeSThaH kaniSThovAbhrAtA yasyAH sA bhrAtRmatI / zranena putrikA - zaGkA vyudasyate / zrataeva manu:,-- "yathAstu na bhavedgAtA na vijJAyeta vA pitA / mopayaccheta tAM prAjJaH putrikA - dharma - zaGkayA " - iti / yasyAH pitA putrikA - karaNAbhiprAyavAn na vA, - iti na "yAmAtulavivAhAdau ziSTAcAraH sa mA na vA / itarAcAravanmAtva'mamAtvaM smArttavAdhanAt / smRtimUleohi sarvvatra ziSThAcArastato'tra ca / khanumeyA smRtiH smRtyA vAdhyA pratyakSayA tu sA " - iti / uktnyc| "yAcArAttu smRtiM jJAtvA smRtestu zruti kalpanam / tena hAntaritaM teSAM prAmANyaM viprakRSyate " - iti / tadatra khoktavirodhAduSpariharaH / nyAyamAlAyAM saMgraha pravRttogranthakAraH mAtulakanyA pariNayAcA rasyAprAmANyaM mImAMsakAcAryyasya vArttikakArasyAnumatameva saMjagrAha, yatra tu dRzAcArasya smRtisiddhatayA prAmANyameva svasyAnu mataM vyavasthApayAmAsa, -- iti kathacit samAdhAnamA stheyaM dhImadbhiH / For Private And Personal
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20, pa0, kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vijJAyate, tAM nopayacchet / yatra tu naiSA zaGkA, tAmabhrAtkAmapyupayacchedityabhiprAya: / 'na vijJAyeta vA pitA' ityu: vareNa saha saMpratipattiM vinA'pi pituH saGkalpamAtreNa kanyA putrikA bhavatIti draSTavyam / tathAca gautamaH / " abhisandhimAtrAt puciketyekeSAM tat saMzayAt neopayacchedabhrAtRkAm" - iti / manurapi - " zraputro'nena vidhinA sutAM kurvIta putrikAm / yadapatyaM bhavedasyAM tanmama syAt svadhAkaram " - dUti / vareNa maha saMpratipatti- karaNe* tu putrikA - karaNaM spaSTameva vijJAyate / sA ca sampratipattirvasiSThena darzitA, - "kAM pradAsyAmi tubhyaM kanyAmalaGkRtAm / 8 yojAyate putraH sa me putrobhavediti" - iti / 'sa nau putrobhavediti' - iti kvacitpATha: / zrasyAca pucikAyAgAndhavAdAviva svapicAdibhiH saha na sApiNDya-sagotratva - nivRttiH / zrataeva laugAni:, - " mAtAmahasya gotreNa mAtuH piNDodakakriyAm / kurvIta putrikAputra evamAha prajApatiH " -- iti / tadevamabhihitAM putrikAM zaGkamAnaH putrArthI bhrAtRmatImevAdahet / 'asamAnArSagotrajAm' RSeridamA pravaraM gotra-pravarttakasya suneyavarttaka - munigaNaityarthaH / tadyathA, gotra pravarttakasya bharadvAjasya vyAvarttakA girAvRhaspatI / zrataevAGgirama-vAIspatya-bharadvAja gotrI * saMpratipattau - iti ma0 prA0 se 0 pustakeSu pAThaH / , + mAstyayamaMzaH mudritAtirikta pustakeSu / For Private And Personal
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [2. khAkA / 'hamiti prayuJjate / evmnydpyudaahaarym| gotrantu vaMzaparamparA prasiddham / yasyAvaddhAvareNa saha pravaraikyaM gotreyaM vA nAsti, mA vadhUrvivAimarhati, kacihnotra bhede'pi pravakyamasti / tadyathA, yAjJavalkya-bAdhUla-maunakAnAM bhitra gotrANAM bhArgava-vItahavya-mAvetameti prvrsyaikyaat| atastatra vivAha-pramako tayavacchedAya, asamAnArSajAm, -ityuktam / kvacit pravara-bhede'pi gokyam / tadyathA, AGgiramAMvarISayauvanAzva-mAndhAcaMvarISayauvanAzvetyatrAGgirasa-mAndhAna-pravara-bhede'pi yauvanAzvagocamekam / atastatra vivAhomAdityamamAnagotragrahaNam / goca-pravartakAzca prAdhAnyenASTau munayaH, te cAgastyATamAH saptarSayaH / tathA ca baudhAyana: "yamadanirbharadvAjAvizvAmitro'tri-gautamau / vaziSThakazyapAgastyAmunayogotrakAriNaH / eteSAM yAnyapatyAni tAni gotrANi manyate" iti / eteSAca gotrANAmavAntarabhedAH sahasra-saGkhyAkAsteSAM gaNAstve kAna-paJcAzat / tathA ca baudhAyana:, "gotrANAJca sahasrANi prayutAnyarbudAni ca / janapaJcAzadeteSAM pravarASidarzanAt" iti / pravara-gotrayoH samAnatvAsamAnatve baudhAyana-kAtyAyana-vizvAmitra-gargAdi-praNIteSu pravaragrantheSu prasiddhaH / na cAtra milita * mAbhUdityasamAnArSagotrajAmityuktam, iti mu. pustake paatthH| + vizvAmitroyamadamibharadvAjo'tha gautamaH, iti sa.sA. pustakayoH paatthH| rahIta, iti mu* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 9kha0,yA kA01] parAzaramAdhavaH / yogautra-pravaroH paryudAsa-nimittatvaM zaGkanI, pratyekaM doSAbhidhAnAt / tadAha baudhAyanaH,-"magotrAM cedamatyopayacchenmAnavadenAM vibhayAt" iti / zAtAtapo'pi, "pariNIya magotrAntu samAna-pravarAM tathA / kRtvA tasyAH samutmagai taptakaccha* vizodhanam" iti / ApastambaH, "samAna-gotra-pravarAM kanyAmUdopagamya ca / tasyAmutpAdya mantAnaM / brahmANyAdeva hIyate" iti / itthaM kanyA lakSaNaM parIkSya kulamapi parIkSaNIyam / ataeva manuH, "mahAnyapi samRddhavAni go'jAvidhanadhAnyataH / strIsaMbandhe dazemAni kulAni parivarjayet // hInakriyaM niSpuruSaM nizchandoromagArzasam / kSayyAmayAvyapasmArizvitrikuSThikulAni ca"-dati / hIna kriyaM yaagaadi-kiyaa-rhitm| niSpuruSa strImAvazeSam / nishchndo'dhyyn-vrjitm| yamo'pi, "caturdaza kulAnImAnyavivAhyAni nirdizet / anAyaM brAhmaNAnAmhavijAJcaiva vrjyet|| atyuccamatihasvaJca prativarNaJca varjayet / hInAGgamatirikAGgamAmayAvi-kulAni ca // * yatikRcchra,--iti mu0 pustake paatthH| + caNDAlaM,-iti sa0 se zA0 pustakeSu pAThaH / dazaitAni,-iti zA0 sa0 pustakayoH pAThaH / For Private And Personal
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praabhrmaadhvH| dhAkA zvitrikuTikulAdInAM kuryAdiparivarjanam / madA kAmikulaM vayaM romazAnAJca yatkulam // apasmAri-kulaM yaca yacca pANDa-kulaM bhavet" iti / anArSayaM avijJAta-pravaram / etaca hIna kriyAdi-varjanaM tathAvidhApatya-parihArArtham / "kulAnurUpAH prajAH sambhavanni"-iti hArItavacanAt / purANe'pi, "mAtulAn bhajate putraH kanyakA bhajate piDhan / yathAzIlA bhavenmAtA tathAzIlobhavet sutaH" iti / manurapi, "piturvA bhajate zIlaM maaturvaabhymevvaa| na kathaJcana durthoniH prakRti khAM vimuJcati"-iti / iti heya-kulamukam / upAdeyantu yAjJavalkyAha,- "dazapuruSavikhyAtAt zrotriyA mahAkulAta" iti| mATataH piTataH paJca paJca puruSAvikhyAtAyasmin kule. taddazapuruSavikhyAtaM, tasmAt mahAkulAt putra-zasyAdi-samRdvAtkanyAmudahedityarthaH / manurapi, "uttamaruttamainityaM maMbandhAnAcaret maha / minISuH kulamutkarSamadhamAnadhamAMtyajet" iti / avottamAn maevAha, "vizuddhAH karmabhizcaiva zruti-smati-nidarzitaiH / * tathAzolA bhavet satA,-iti ma0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2.,yA kaa| parAzaramAdhavaH / 898 avinuta-brahmacayAmahAkula-samanvitAH // mahAkullaizca maMbandhAmahattvena vyavasthitAH / santuSTAH sajanahitAH mAdhavaH samadarzinaH // lobharAgadveSAmarSamAnamohAdi-varjitAH / akrodhanAH sapramAdarAH kAryAH saMbandhinaH sadA" iti| adhamAnAha maeva, "ye sanAH pizunAH klIvAH ye ca nAstika-vRttayaH / vikarmaNA ca jIvanto vikRtAkRtayastathA // pravaddha-vairAH zUrairya rAjakilliSiNastathA / brahmasvAdananityAca kadAca vigaIitAH // aprajAyeSu vaMzeSu strIprajAprasavastathA / patimAzca suvAsinyaH tAMzca yatnena varjayet" iti / kanyA-dAne vara-niyamogautamena darbhitaH,-"vidyA''cAra-vadhu-lakSaNabhIla-sampabAya dadyAt"-iti / yamo'pi, "kulazca zIlaJca vapurvayazvavidyAzca vittacca mAnAthatAM ca / etAn guNAm sapta parIkSya deyA kanyA budhaH zeSamacintanIyam" iti / thAvarakyA, "etaireva guNairyutaH savarNaH zrotriyovaraH / * vaparyazaca, iti mu* pustake paatthH| For Private And Personal
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [2a cyA kaa| yatnAt parIkSitaH puMstve yuvA dhImAn janapriyaH" iti / etaiH kanyakAyAmuktalakSaNaiH / puMstvaparIkSopAyastu nAradena darzitaH, "thasyApsu plavate vIrya hAdi mUtraJca phenilam / pumAn syAlakSaNairetairviparItastu SaNDakaH // caturdazavidhaH zAstre ssnnddaadRssttomniissibhiH| cikitsyazcAcikitsyazca teSAmuko vidhiH kramAt // nisargapaNDovadhazca pavaSaNDastathaivaca / abhizApAguroH rogADherakodhAt tathaivaca // *SaNDazca sevyazca vAtaretA mukhebhagaH / prAkSiptomoghavIjazca zAlIno'nyApatistathA"-dati / niSargaSaNDaH svabhAvatoliGga-vRSaNa-hInaH / vadhaH chinna-mukaH / paJcadaza dinAni triyamAsevyamAnaH san manoga-kSamaH pakSaSaNDaH / guru bhApa-SaNDAdayastrayaH spaSTAH / Iya'yA puMsvamutsadyate yasya, ma aassnnddH| styupacAra-vizeSeNa puMstva-zaktiryasya sa sevyaSaNDaH / vAtopahata-retako vaatretaaH| yasya mukhaeva puMstva-zakina yonau, ma mukhe bhgH| retonirodhAt SaNDIbhUtAkSiptaSaNDaH / garbhAdhAnAsamarthavAjaH moghavIjaH / apragalbhatayA kSobhAdA naSTa-puMsvaH zAlInaH / yasya bhAA-vyatirekeNAnyAsu puruSabhAvaH, so'nyApatiH-iti / etaca parIkSya jnyeym| atra kAraNamAha maeva,* "apatyArtha striyaH sRSTAH strI kSetra vIjinonarAH / kSetra vIjavate devaM nAvIjI kSetramaIti" iti / * puMsvamutpadyate yasya, iti mudeg pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 a0 A0kA0 ] parAzara mAdhavaH SaNDavadanyAnapi varjanIyAnnarAnAha kAtyAyanaH, - "dUrasthAnAmavidyAnAM mokSamArgAnusAriNAm / zUrANAM nirddhanAnAJca na deyA kanyakA budhaiH" iti / baudhAyano'pi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kIdRzAya tarhi deyA, ityata Aha manuH,"utkRSTAyAbhirUpAya varAya sadRzAya ca / aprAptAmapi tAM tasmai kanyAM dadyAdvicakSaNaH" - iti // - yatta. yamenoktam, - aprAptAmapIti aprApta vivAha samaya bAlikAmapItyarthaH / "janmato garbhAdhAnAdvA paJcamAbdAt paraM zubham / kumArINAM tathA dAnaM mekhalA vandhanantathA* // " - iti / - "dadyAdguNavate kanyAM nagnikAM brahmacAriNe / api vA guNahInAya noparundhyAd rajakhalAm // " - iti / "kAmamAmaraNAtiSThedgRhe kanyarttumatyapi / natvevainAM prayaccheta guNahonAya karhicit // " - iti / For Private And Personal tadguNavati sambhavati guNahonAya kanyAM na dadyAdityevaMparam na tu sarvathA guNahIna niSedha param / na cet. 'api vA guNahInAya' - iti baudhAyanoktAnukalponirviSayaH syAt / 'Rtumatyapi tiSTet' iti vacana, uktarItyA na svArthe tAtparyyavat / yataH, 'noparundhyAdrarajakhalAm' - ityenena viruddhayate / ataeva vasiSTho'pi - "prayacchennagnikAM kanyAM RtukAlabhayAt pitA / RtumatyA hi tiSThantyA doSaH pitarabhRcchati" - iti / * zloko'yaM nAsti mu0 pustake | 481 >
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 42 parAzaramAdhavaH sNvtto'pi, "kAmakAle tu saMprApte somobhuGkta tu kanyAkAm / rajaHkAle tu gandharvA vahnistu kucdrshne| tasmAdudvAhayet kanyAM yAvannartumatI bhavet" - iti kanyAzabdena lajjA''dyabhijJAna rahitavayoyuktA vivkssitaa| tathA ca purANam , "yAvanna lajjitA'GgAni kanyA puruSa-sannidhau / yonyAdIni na gUheta tAvadbhavati kanyakA" / saMgrahakAro'pi, "yAvadvAlaM na gRhNAti yAvat krIDati pAMzubhiH / yAvadoSaM na jAnAti tAvadbhavati kanyakA" / vayovizeSeNa dAtuH phalavizeSamAha marIciH, gaurI dadannAkapRSTaM vaikuNThaM rohiNIM dadat / kanyAM dadadbrahmalokaM rauravantu rajakhalAm" - iti / gauryAdizabdArtho yamena darzitaH, "aSTabarSA bhaved gaurI navavarSA tu rohinnii| dazame kanyakA proktA ata adhvaM rajakhalA" // saMvatto'pi, "aSTavarSA bhavedgaurI navamai lagnikA bhavet ! dazamai kanyakA proktA dvAdaze vRSalI smRtA' - iti / *"saMvatto'pi datyAdiH, 'iti' ityantaH granthAkkacinna dRzyate / saMgrahakAropi ityAdi kanyakA ityantaM nAsti mutitirikapustakeSu / For Private And Personal
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 483 mukhyAnukalpabhedena dAtR-vizeSAnAha nAradaH, "pitA dadyAt svayaM kanyA bhrAtA vA'numataH* pituH| mAtAmaho mAtulazca sakulyo vAndhavastathA // mAtA tvamAve sarveSAM prakRtau yadi vrtte| tasyAmaprakRtisthAyAM kanyAM dadya : svajAtayaH / / yadA tu naiva kazcit syAt kanyA rAjAnamAvrajet" iti / yAjJavalkyo'pi, pitA pitAmaho bhrAtA sakulyo jananI tthaa| kanyApradaH pUrvanAze prakRtisthaH paraH prH| aprayacchan samApnoti bhraNahatyAmRtAvRtau // gamyaM tvabhAve dAtRNAM kanyA kuryAt svayaMvaram"- iti / gamyaM gamanAha sAvaNyAdiguNayukta mityrthH| tathAca nAradaH, "savarNamanurupaJca kulazIla-bala zrutaiH / saha dharma caret tena putrAMcotpAdayettataH"- iti / savarNaM varaM prApya,- ityadhyAhRtya yojanIyam / taccAsati rajo. darzane draSTavyam / dRSTe tu rajasi satkhapi pitrAdiSu kaJcitkAlaM pituH zAsana parIkSya tadupekSaNena svayameva varaM vara yet| tadAha baudhAyanaH, - "trINi varSANyatumatI kAGkSeta pitRzAsanam / tatazcaturthe varSe tu vindeta sadRzaM patim / avidyamAne sadRze guNahonamapi zrayet"- iti / * vA'numatAH, - iti sa0 so0 zA0 pustakeSu pAThaH / / sajAtayaH, - iti pAThAntaram / For Private And Personal
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 858 manurapi, - www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH trINi varSANyudIkSeta kumAryya tumatI stii| UddharvaM tu kAlAdetasmAd vindeta sadRzaM patim / adIyamAnA bhartAramadhigacchedyadi svayam / nainaH kiJcidavApnoti na ca yaM sA'dhigacchati" - iti / sAyaM bhartAramadhigacchati, so'pi naino'dhigacchatItyarthaH / yattu viSNunoktam - RtutrayamupAsyaiva kanyA kuryAt svayaMvaram" iti / * tadguNavadvaralAbhe sati draSTavyam / nanu RtumatyA kanyAzabdaH kathaM prayuktaH yato yamena 'dazavarSA bhavet kanyA' - ityuktam / na ca dazame varSe RtuH sambhavati / nAyaM doSaH / gauyryAdizabdavat kanyAzabdasyApi yamena paribhASitatvAt / sA ca paribhASA, phalakathanAdAvupa yuktA / taca pUrvamevodAhRtaM kanyAM dadadra brahmalokam - iti / loka-prasiddhastu kanyAzabdo vivAha rahita strImAtramAcaSTe / evaJca sati zAstreSu vahavaH kanyAzabdA anugRhItA bhavanti / tathAcAnuzasanike'STAvakropAkhyAne vRddha striyAM prayuktaH - , * "kaumAraM brahmacayya mai* kanyaivAsmin na saMzayaH - iti / zalyaparvaNyapi vRddhastriyAM nAradena prayuktaH, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "asaMskRtAyAH kanyAyAH kuto lokAstavAnagha " - iti / * brahmacarya vA www.w UmA mahezvarasaMvAde'pi - "RtusnAtA tu yA zuddhA sA kanyetyabhidhIyate " - iti / yog For Private And Personal ivi mu0 pustake |
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 485 nanu, "asaMskRtAyAH"-iti vacane vivAha-rahitAyA uttamalokAmAvauktaH, so'nupapannaH, vivAha-rahitAnAmapi brahmavAhinInAmupanayanAdhyAyanAdibhiH uttama lok-smbhvaat| ataeva hArItenoktam,"dvividhAH striyo brahmavAdinyaH sadyovadhvazca, tatra vahmavAdinInAmupanayanamagnIndhanaM vedAdhyayana* svagRhe bhikSAcA " - iti / vadhUnAM tUpasthite vivAhe kathaJcidupanayanamAtraM kRtvA vivAhaH kAryaH, iti / maivam / tasya kalpAntara-viSayatvAt / tathAca yamaH - purA kalpe kumArINAM mauobndhnmissyte| adhyApanaM ca vedAnAM sAvitrI vacanaM tathA // pitA pitRvyo bhrAtA vA nainAmadhyApayeta prH| svagRhe caiva kanyAyA bhakSa cayyA vidhiiyte| varjayedajinaM cIraM jaTA-dhAraNameva ca" - iti / "aSTavarSA bhavedgagauro' - ityAdinA vivAha-kAla uktH| atha vivAhabhedA ucynte| tatra manuH, "caturNAmapi varNAnAM pretya ceha hitAhitAn / aSTAvimAn samAsena strI-vivAhAnnivodhata / brAhmodaivastathaivArSaH prAjApatyaH tthaa''surH| gAndharvorAkSasazcaiva paizAcazvASTamomataH" - iti / eSAM krameNa lakSaNamAha sa eva, AcchAdya cArcayitvA ca zrutazolavate svayam / AhUya dAnaM kanyAyA brAhmodharmaH prakIrtitaH // * vedAdhyayan ,- iti nAsti sa0 pustake / For Private And Personal
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 456 parAzaramAdhavaH yajJa tu vitate samyagRtvije karmakurvate / alA.tya sutAdAnaM daivo dharmaH pracakSate // ekaM gomithunaM devo varAdAdAya dhrmtH| kanyApradAnaM vidhivadAryodharmaH sa ucyate // sahomau caratAM dharmamiti vAcA'nubhASya tu / kanyApradAnamabhyaya' prAjApatyo nidhiHsmRtaH // jJAtibhyo draviNaM datvA kanyAyai ca svazaktitaH / kanyA-pradAnaM svAcchandyAdAsuro dharma ucyate // icchayAnyonya-saMyogaH kanyAyAzca varasya ca / gAndharvaH sa ca vijJa yo maithunyaH kAma-sambhavaH // hRtvA chitvA ca mitvA ca krozantI rudatI valAt / / prasahya kanyAharaNaM rAkSaso vidhirucyate / suptAM mattAM pramattAM vA rahoyatrIyamacchati / sa pApiSTho vivAhAnAM paizAcaH kathito'STamaH' - iti / nAradI'pi, "brAhmastu prathamasteSAM prAjApatyastathA / prH| ArSazcaivAtha devazca sAndharvazcAsurastathA / / rAkSaso'nantarastasmAt paizAcazcASTamI mataH" - iti / * kanyAyAzca, - iti sa0 zA0 pustakayoH / pAThA / igRhAt ,- iti mu0 pustake pAThA / # vatA, - iti sa0 zA0 pustakayoH pAThA / / paizAcAcASTamodhamaH, - iti zA0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pararAzaramAdhavaH 457 varNAnupU]NavivAha-niyamamAha manuH, "SaDAnupUAviprasya kSatrasya caturo'varAn / viTyUdrayostu tAneva vidyAddhAnnarAkSasAn"- iti / AditaH SaDvivAhA viprasya dhAH, AsurAdayazcatvAraH paizAcAntAH kSatriyANAM dhAH , rAkSasavarja na eva vaishy-shuudryorpi| eteSAM brAhmAdInAM madhye prazastAnAha saeva, "caturovrAhmaNasyAdyAn prazastAna kavayo viduH| rAkSasaM kSatriyasyaikamAsuraM vaizya-zUdrayoH" - iti // smRtyantarepi, "catvAro brAhmaNasyAdyAH zastA gaandhrv-raaksssau| rAjJastathA''surovezye yUdrecAntyastu garhitaH"- iti / gahito na kasyApi prazasta ityrthH| anyavivAhAlAme brAhmANAdInAM paizAcamapyanujAnAti saMvataH, "sarvopAyairasAdhyA syAt sukanyA puruSasya yaa| cauyeNApi vivAhena sA vivahyA rahaH sthitA"- iti / brAhAdInAM phalamAha manuH, - "dazapUrvAn parAn vaMzyAnAtmAnaM caikaviMzakam / vAhI-putraH sukRtakRnmocayatyenaraH pitRRn / daivodA-jaH sutazcaiva saptasapta parAvarAn / ArSor3hA-jaH sutaH stroMstrIn SaT SaT kAyor3ha-jaH sutaH // * kSatriyAdInAM, - iti muH pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 488 parAzaramAdhavaH vrAhmAdiSu vivaahessucturvevaanupuurvshH| vahmavarcakhinaH putrA jAyante shisstt-sNmtaaH|| rUpa satva-guNopetA dhanavanto yazakhinaH / paryApta mogA dharmiSThAjIvanti ca zataM samAH itareSu ca ziSTeSu nRzaMsAnRtavAdinaH / jAyante durvivAhe tu brahma-dharma-dviSaH sutAH"- iti / prazasteSvapi caturpu vivAheSu pUrvaH pUrvaH prshsttrH| tatra baudhAyanaH,"teSAJacatvAraH pUrve brAhmaNasya, teSvapi pUrvaH pUrvaH zreyAn , itareSAmuttarottaraH pApIyAn" - iti| nanvAsuravadArSo'pi pApIyAn , krypraapttvaavishessaat| ataeva kAzyapaH,___"krayakrotA tu yA nArI na sA ptnybhidhiiyte| na sa devena sApiNDya dAsI tAM kAthyapo'bravIt" - iti manurapi ArSasya krayakrotatvAdadharmatvamabhipretyAha, - "paJcAnAntu vayodhAH dvAvadhayau~ smRtAviha / paizAcazcAsurazcaiva na karttavyau kathaJcana?"- iti / brAhmAdInAmAsurAntAnAM madhye vrahma-daiva-prajApatyAH trayodhAH kryaabhaavaat| ArSAsurau dvAvadhamyau, kry-kriittvaat| tayorapyAsuraH paizAcavadApadyapi na karttavyaH / tnn| paJcAnA miti vacanasya * itare SvavaziSTeSu, - iti sa0 zA0 pustakayoH pAThaH / / durvivAheSu, - iti sa0 zA0 pustakayoH pAThaH / / na sA daive ca pitrye ca,- iti mu* pustake pAThaH / meM kadAcana, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 489 matAntaropanyAsa prtvaat| kuta ett| yataH svayamevottaratra gomiyunasya zruklatvaM matAntaratvenAndya niSedhati, - "ArSe gomithunaM zulkaM kecidAhumRSaiiva tt| alpovA'pi mahAn vApi vikrayastAvadeva saH"- iti| gomithuna zulkam,- iti yat kecidAhustanmRSaiva, na hi tasya zul katvaM sambhavati, tllkssnnaabhaavaat| aniyata parimANatvaM hi zulka-lakSaNaM, kraye tddrshnaat| krayasAdhanaM hi mUlyaM deza-kAlAdyapekSayA alpaM vA mahadvA bhvti| prakRte tu parimANaM niyataM, yataH ArSa stAvataiva gomithunenaiva sampadyate na tvnythaa| ataH kraya krIta. svAbhAvAddhaya' evaarssH| ataeva devalaH, "pUrve vivAhAzcatvAro dhaastoy-prdaanikaaH| azulkA brAhmaNAzci tArayanti kuladvayam"- iti / na ca, gandharvAdi-vivAheSu saptapadAbhikramaNAdyAbhAvAt patitvamAryAtvAbhAvaH, --- iti zanIyam / svIkArAt prAktadabhAve'pi pazcAttatsadbhAvAt / tadAha devalaH, "gAndharvAdi vivAheSu punarvaivAhiko vidhiH / kartavyazca tribhirvarNaiH samarthenAgnisakSikam" - iti / gRhyapariziSTe'pi. "gAndharvAMsurapaizAcA vivAhA rAkSasazca yH*| pUrva parikramazcaiSA / pazcAddhobho vidhIyate' - iti / * rAkSasAzca ye,- iti sa0 mA0 pustakayoH pAThaH / / pazrimasteSAM,- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 490 parAzaramAdhavaH homAkaraNe tu nA bhAryAtvam / ataeva vaziSThabaudhAyanau, "valAdapahRtA kanyA mantrarya dina sNskRtaa|| anyasmai vidhivaddeyA yathA kanyA tathaiva sA" - iti / tasmAd gandharvAdiSvapi saptapadyamikramaNasambhavAdasti bhAryAtvam / brAhmayAdiSu vivAheSu yadgadAnamuktaM tatsakRdeva / tathA ca yAjJavalkyaH , "sakRt pradIyate kanyA haraMstAM cauradaNDamA"- iti / munurapi, "sakRdaMzo nipatati sakRt kanyA prdiiyte| sakRdAha dadAnIti trINyetAni sakRt sakRt '- iti / etaccAduSTavarAbhiprAyam / yadAha nAradaH, "datvA kAntAya yaH kanyAM varAya na dadAti tAm / aduSTazced varo rAjJA sa daNDyastatra cauravat"- iti / kimayamutsargaH ? naityAha yAjJavalkyaH , "dattAmapi haret pUrvAcchayAMzcedara Avrajet"- iti / etadvAgdAnAbhiprAyam / yasmai vAcA datA, tato'nyazcet prazastataro labhyate, tatastasmai deyA, na tu duSTAya puurvsmai| tathA ca gautamaH,- "pratizrutyApyadharmasaMyuktAya na dadyAt"- iti| varadoSAstu kAtyAyanenoktAH, "unmattAH patitaH kuSThI tathA SaNDaH sgotrjH| cakSuH zrotra-vihInazca tathA'pasmAra dUSitaH // vara-doSAstathaivete kanyA-doSAH prakIrtitAH" - iti / For Private And Personal
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 491 yastu ar3hAyAH punarudbhagavAho yama-zAtAtapAbhyAM darzitaH, - "varazcetkula-zolAbhyAM na yujyeta kathaJcana / na mantrAH kAraNaM tatra naca kanyA'nRtaM bhavetU* // samAcchidya tu tAM kanyAM valAdakSatayonikAm / punarguNavate dadyAditi zAtAtapo'bravIt" - iti / "hInasya kula zIlAmyAM harana kanyAM na doSabhAk / na mantrAH kAraNaM tatra na ca kanyA'nRtaM bhavet"- iti / kAtyAyano'pi. "sa tu yadyanyajAtIyaH patitaH klovaeva vaa| vikarmasthaH sagotro vA dAso dIrghAmaya'pi vA / Ur3hApi deyA sAnyasmai sa-prAvaraNa-bhUSaNA" - iti / manurapi, "navTe mRte pravrajite klove ca patite tathA / / paJcasvApatsu nAroNAM patiranyo vidhIyate" - iti / so'yaM punaruddhAho yugaantrvissy| tathA cAdipurANam - "dattAyAH punarudvAha jyeSThAMzaM govadhaM tthaa| kalau paJca na kurvIta bhrAtRjAyAM / kamaNDalum"- iti / yastu kanyAdoSamanabhijJAya prayacchati, sa rAjJA daNDa yatavya :, nAradaH "anAsyAya dadaddoSaM daNDya uttamasAhasam'- iti / * nAstIdamaddha mu0 pustke| / ipi vA,-... mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 492 parAzaramAdhavaH kanyAdoSAstu nAradena darzitAH, "dIrgha-kutsita-rogAta vyaGgA saMspRSTa maithunaa| dRSTAnyagatAbhAvA ca kanyA doSAH prakIrtitAH"- iti / na kevalaM doSamanAranyAya dadato daNDaH, api tu sApi parityAjyetyAha manuH, "vidhivat parigRhyApi tyajet kanyAM vihitAm / vyAdhitAM vipraduSTAM vA chAnA copapAditAm"- iti / nArado'pi, "nAduSTAM dUMSayet kanyAM nAduSTaM dUSayedvaram / doSe sati na doSaH syAdanyonyaM tyajatoddhayoH"- iti / etat stpdymikrmnnaadgveiditvym| tatraiva bhaaryaatvsyotptt| ataeva manuH, "pANigrahaNa mantraistu niyataM dAra lakSaNam / teSAM niSThA tu vikSeyA vidvadbhiH saptame pade" - iti / yamo'pi, "nodakena na vA vAcA kanyAyAH ptirissyte| pANigrahaNa-saMskArAt patitvaM saptame pade"- iti / pANigrahaNa-saMskArAt pUrvaM pariNeturmaraNe'pi na kanyAtva hoyte| tathA ca vaziSThaH, "adbhabhirvAcA ca dattAyAM mriyate vA varo yadi / na ca mantropanItA syAt kumArI pitureva sA" - iti / * ayacoddhAhoyugAntaraviSayaH,- ityadhikaH pATha ... pustake dRshyte| For Private And Personal
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 493 varaNAnantaraM dezantaragamane vizeSamAha kAtyAyanaH, "varayitvA tu yaH kazcit praNazyet puruSo ydaa| tadA samAMstrInatItya kanyAnyaM varayedvaram"- iti / nArado'pi, "pratigRhya tu yaH kanyAM varodezAntaraM vrjet| saMvatsaramatikramya kanyAnyaM varayedaram"- iti / zulkaM datvA yadi varo mriyate, tadA kiMkartavyamityata Aha nAradaH, "kanyAyAM dattazulkAyAM mriyate yadi zulkadaH / devarAya pradAtavyA yadi kanyAnumanyate"- iti / dezAntaragamane tu vizeSaH kAtyAyanenoktaH, "pradAya zulkaM gacched yaH kanyAyAH strIdhana tathA / dhAryA sA varSamekantu deyAnyasmai vidhAnataH" - iti / evaJca vAgdAnAdArabhya saptamapadyabhikramaNAt prAgdoSa drzane bharaNAdau vA kanyAmanyasmai dadyAdityuktaM bhvti| ataeva kAtyAyanaH, "anekebhyo hi dacAyAmanUr3hAyAntu tatra vai / parAgamazca sarveSAM labheta tadimAntu tAm / athAgaccheta vor3hAyAM dattaM pUrvavaro haret"- iti / anUr3hAyAM yasmai pUrva pratizrutA sa eva kanyAM lbhte| anyenor3hA yAntu svadatta zulkamAtra haret , na knyaamityrthH| 'lakSaNyAM striyamudhet' - iti yaduktaM, tatrodvahanIyA kanyA dvividhA , savarNA cAsavarNA ca, tayorAdyA prshstaa| tadAha manuH, "savarNAgre dvijAtInAM prazastA dArakarmaNi / kAmatastu pravRttAnAmimAH syuH kramazo'varAH" iti / For Private And Personal
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 494 parAzaramAdhavaH agre snAtakasya prathamavivAhe. dArakarmANi AgnadotrAdau dharme:* savarNA, bareNa samAno varNobrAhmaNAdiryasyAH, sA; yathA brAhmaNasya brAhmaNI kSatriyasya kSatriyA vaizyasya vaizyA, prshstaa| dharmArthamAdau savarNAmUDhA pazcAdiraMsavazcettadA teSAmavarAH hInavarNAH imAH kSatriyAdyAH krameNa bhAryAH smRtaaH| tathA ca yAjJavalkyaH, "tisro varNAnupUrveNa dve tathaikA yathAkramam / brAhmaNa-kSatriya-vizAM bhAryA svA shuudrjnmn"-iti| manurapi, "zUdbhava bhAryA zUdrasya sA ca svA ca vishsmRte| te ca svA caiva rAjJaH syustAzca svA cAgrajanmanaH" - iti / nArodo'pi, "brAhmaNasyAnulomyena striyo'nyAstisra eva tu / zUdrAyAH prAtilomyena tathAnye patayastrayaH / da bhArye kSatriyasyAnye vaizyasyaikA prkiirtitaa| vaizyAyA dvau patI jJayAveko'nyaH kSatriyA-patiH"- iti / vasiSTha-pAraskarAvapi,-tisro brAhmaNasya varNAnupUryeNa dve rAjanyasyaikA baizyasya sarveSAM vAzUdrANa meke mantravarjam" - iti| paiThInasiH,- "alAbhe kanyAyAH snAtakavatra caredapi vA kSatriyAyAM putramutpAdayIta zUdrAyAM vaityeke"-iti / viSNurapi, "dvijasya bhAryA zUdrA tu dharmArthaM na bhavet kcit| ratyarthameva sA tasya rAgAndhasya prakIrtitA" - iti / * dharma,- iti nAsti mu0 pustake / For Private And Personal
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 495 evaM tAvadeteSAM matena dvijAnAmApadi zUdrA-saMgrahaNa ratimAtra phalamapi doSamAMdyAdanujJAtam / idAnImapareSAM matena brAhmaNa kSatriyayoH tAvacchUdrA varjanameva yuktataraM nodvAhaH - ityucyte| tatra manuH "na brAhmaNa-kSatriyayorApadyapi hi tiSThatoH / kasmiMzchidapi vRttAnte zUdrA bhaaryaapdishyte|| honajAti striyaM mohAdudahantI dvijaatyH| kulAnyeva nayantyAzu sasantAnAni zUdravat / zUdrAvedI patatyatra stathya-tanayasya ca / zaunakasya satotpattyA tadapatyatayA bhRgoH // zUdrAM zayanamAropya brAhmaNo yAtyadhogatim / janayitvA sutaM tasyAM brAhmaNyAdeva hiiyte|| vRSalI phena-potasya nizvAsopahatasya ca / tasyAJcaiva prasRtasya niSkRtina vidhiiyte|"-iti / Azvamedhikepi, "zUdrA-yonau patadvIjaM hAhAzabdaM dvijanmanaH / kRtvA purISagarteSu patito'smIti duHkhitaH / mAmadhaHpAtayanneSa pApAtmA kaammohitH| adhogatiM vrajet kSipramiti zaptvA patet tu tat*- iti / nanu, 'tAzca svA cAgrajanmanaH'- iti manunA zUdrA-vivAho viprsyaabhynujnyaatH| punazca tenaiva 'na vrAhyaNa-kSatriyayoH' - iti sa nissiddhH| ato vyAhataH, - iti cenmaivam / matabhedena yugabhedena vA vyvsthoprttaiH| ataeva yAjJavalkyena matabhedaH * patet dhruSam ,- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 496 parAzaramAdhavaH spaSTIkRtaH, "yaducyate dvijAtInAM zUdrAda dAropasaMgrahaH / na tanmama mataM yasmAt tatrAyaM jAyate svayam // "- iti / AnuzAsanikepi, "apatyajanma zUdrAyAM na prazaMsanti sAdhavaH / ratyarthamapi zUdrA syAnnetyAhurapare janAH" - iti / yugabhedena vyabasthA ca smRtyantare spaSTIkRtA, - "asavarNAsu kanyAsu vivAhazca dvijAtibhi:-- ityAdima nukramya - "kalau yugetvimAn dharmAn vajyAnAharmanISiNaH" -- ityupasaMhArAtU* | vivAha-vidhistu manunAmi hitaH, "pANigrahaNa-saMskAraH svrnnaasuupdishyte| asavarNAsvayaM jJayo vidhirudvAhakarmaNi / zaraH kSatriyayA grAhyaH pratodo vaishyknyyaa| vAsodazA zUdrayA tu vargotkRSTasya vedane"- iti / zaGkhalikhitAvapi,- "iSu gRhNAti rAjanyA pratodaM vaizyA dazAntaraM zUdrA, brAhyaNastu savarNAyAH pANiM gRhnniiyaat| paiThonasiH, "sAGga SThaM vrAhyagaH pANiM gRhNIyAt kSatriyaH zaram / vaizyAnAzca pratodantu zUdrAvastradazAmiti ***-- iti / * sA ca vyavasthA dRSTopapattimalikA asavarNAzaucavidhAnAta, ityAdhikaH pAThaH mu0 pustke| ** sAGgaSTa brAhmaNyAH pANiM gRhNIyAt kSatriyAyAH zaraM protadaM vaizyAyAH zUdAyAva svadazamiti, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH 497 parikramo brAhmaNasyoktorAjanyavaizyayorAcAryyaparikramaH - iti / kRtI dvAhasyopagama-niyamamAha manuH, - "RtukAlAbhigAmI syAt sva- dAranirataH sadA / parvvavajaM brajeccainAM tadvatoratikAmyayA " - iti / ---- Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rajodarzana prabhRti Sor3azAhorAtrAtmakaH kAlo garbhagrahaNa samarthaRtuH / tasminnRtAvapatyArthI sadA striyamupagacchet / taccAbhigamanaM svadA reSveva / RtAvapi parvatithiM varjayet / anRtAvapi tathAstriyA prAthito vinA'pyapatyoddaM zantAmabhigacchet / / yathAniddiSTamRtuM yAjJa valkayo darzayati, "Sor3azattanizAH strINAM tasmin yugbhAsu saMvizet / brahmacAyyaiva parvANyAdyAzcatasrazca varjayet" iti / -- tasminnRtau parvANyAdyAzcatasro rAtrIrvarjayitvA yugmAsu samAsu SaSThI prabhRtiSu gacchet putrArtham / ayugmAsu strI- janma - bhayAdagamanaM, na tu pratiSedhAt / yugmAsvapi rAtriSvevopagamanaM, nAhani, divA kAmasya niSiddhatvAt / tathAcAtharvaNI zrutiH / prANaMvA ete praskandayanti ye divA ratyA saMyujyante brahmacaryyameva tada yadrAtrau ratyA saMyujyante"iti zaGkhalikhitAvapi, "nAtta ve divA maithunaM brajet" - iti / "RtukAlAbhigAmI syAt" - ityatra niyama-dvayaM veditavyam Rtau gacchedeva na tu varjayet -- ityeko niyamaH, RtAveva gacchennAnRtauityaparaH / ataeva devalaH, ; "svayaM dArAnRtusnAtAn svasthazcennopagacchati / bhrUNahatyAmavApnoti garbhaM prAptaM vinAzayet" - iti / f ayamayyaMjJaH paiThinasivacanasyaivAca ityanumIyate / For Private And Personal
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 498 baudhAyano'pi, - "trINi varSANyatumatI yo bhAyA nopagacchati / sa tulyaM bhra NahatyAyA doSamRcchatyasaMzayam / Rtau nopaiti yo bhA-manRtau yazca gacchati / tulyamAhustayoH pApamayonau yazca siJcati" - iti / parvavarjamityanena nissiddh-tithi-nksstraanyuplkssynte| niSiddhaparva tvamAvAsyA paurNamAsI ca tatra strIgamanaM zrutyA niSiddham / -nAmAvAsyAyAJca paurnamAsyAca striyamupeyAd yadya peyAnirindriyaH syAt" - iti| anyAzca niSiddha-tithayo'STamyAdayaH / tatra manuH, - amAvAsyA'STamI caiva paurNamAsI cturdshii| brahmacArI bhavennityamapyatau snAtako dvijaH" - iti / amAvAsyAdayo yAstithayaH, tAsu strIsaGgatyAgenetyadhyAhatya yojanIyam / RtukAle'pi dinaSaTkaM vaya'miti sa evAha, - tAsAmAdyAzcatasrastu ninditaikAdazI ca yaa| trayodazI ca zeSAstu prazastA daza rAtrayaH' - iti / niSiddhanakSatra yAjJavalkyo darzayati, - evaM gacchastriyaM kSAmA maghAM mUlaJca varjayet" - iti| kSAmA laghvAhArAdinA kRshaamityrthH| ataeva vRhasyatirapi strIpuMsorAhAra-vizeSaM sanimittamAha, - "striyAH zukra'dhika strI syAt pumAn puMso'dhike bhavet / tasmAt zukravivRddhayartha snigdhaM hRdyaJca bhakSayet / laghvAhArA striyaM kuryyAdevaM saJjanayet sutam" - iti / snigdhamannaJca bhakSayet , - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 499 manurapi, - "pumAn puMso'dhike zukre strI bhavatyadhike striyaaH| same pumAn pustriyorvA kSINe'lpe ca viparyAya:"- iti / apumAniti chedH| saMkrAntizca pvprvaantHpaatitvaadvjniiyaa| tadukta viSNupurANe, - "caturdazyaSTamIcaiva amAvAsyA ca pUrNimA / parvANyetAni rAjendra, ravisaMkrAntireva ca // tela-strI-mAsaM yogI ca parvaSveteSu vai pumAn / viNmUtrabhojanaM nAma prayAti narakaM nRpa" - iti| dezAzca vAstatraiva darzitAH, "caitya-catvara-saudheSu nacaiva ca ctusspthe| naiva zmazAnopavanasalileSu mahIpate / gacchedvayavAyaM matimAnmUtroccAra-prapoDitaH' - iti / svadAranirataH, ityanena manasA'pi paradAragamana niSiddhatayA vivakSitam / etadapi tatra va darzitam , - "paradArAnna gacchantu manasA'pi kathaJcana / para-dAra-ratiH puMsAmubhayatrApi bhItidA // iti matvA svadAreSu Rtumatsu vrajedvadhaH" - iti / kSoNatve ca, - iti muH pustake pAThaH / striI teka mAMsa saMyogI, - ityanyatra pAThaH // For Private And Personal
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 500 parAzaramAdhavaH anyadapi vajjyaM tatraiva darzitam, - "na snAtAM tu striyaM gacchannAturAM na rajakhalAm / nAniSTAM na prakupitAM nAprazastAM na rogiNIm // nAdakSiNAM nAnyakAmAM nAkAmaM nAnyayoSitam / kSutkSAmAM nAtimuktAM vA svayaM caitairguNairyutaH // snAtaH sraggandhadhRk prIto vyAvAyaM puruSo brajet" - iti / tadavrataH, - ityanena zrautaM varaM smaaryti| tathA ca zrutiH / "sa strISaMsAdamupAsodadasya brahmahatyAyai tRtIyaM pratigRhIteti, tAabuvan varaM vRNAvahA* RtviyAt prajAM vindAmahai kAmamAvijaniteH sambhavAmaha tasmAdRtviyAH striyaH prajAM vindante kAmamAvijaniteH sambhavanti vare / vRtaM hyAsAM tRtIyaM brahmahatyAyai pratyagRhRt sA malavadga vAsAbhavat" - iti| aymrthH| indraH kila vizvarUpanAmnaH purohitasya vadhAt vahmAhatyAmupAgatAmaJjalinA svIkRtya saMvatsaraM dhRtvA lokApavAdAgotastAM tradhA vimajya prathamabhAgaM pRthivyai dvitIyamAgaM vanaSpatibhyo varapUrvakaM datvA tRtIyabhAgamAdAya strosamUhamupAgamat tAzca varamayAcanta, RtukAla. rAmanAt prajAM labhemahi AprasavamanRtAvapi yatheccha sambhavAmeti vara labdhvA tRtIyamAgaM pratyagRhNan / sa ca bhAgo rajorUpeNa pariNataH, tataH prabhRti mAsi mAsi yoSinmalavadvAsA sampanneti / yAjJavalkyo'pi, - yathAkAmo bhavedvA'pi strINAM varamanusmaran / svadvAra niratazcaiva striyo rakSyAyataH smRtaH" - iti / * vRNImahA, - iti mu0 pustake pAThaH / pAce, - iti mu, pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 501 vRhaspatirapi, - "RtukAlAbhigamanaM pusA kAyyaM prytntH| sadaiva vA parvavajja strINAmabhimataM hi tat" - iti / RtukAlAnigamanamityatra kecidevamAcakSate, ajAta-putrasyaivaiSa niyamo na tu jAta-putrasya, - iti / upaSAdayanti ca / tatra kUrmapurANe, - "RtukAlAmiNAmI syAda yAvat putro'mijAyate" - iti / RNApAkaraNArtha hi putrotpAdanam / tathA ca shrutiH| jAyamAno vai brAhmaNastribhiRNavAn jAvate vahmacaryeNa RSibhyo yajJana devebhyaH prajayA pitRbhya eSa vA anRNo yaH putrI yajvA brahmacArivAsI" - iti| mantravarNo'pi, - . "RNamasmin sannayati dhamRtatvaJca gacchati / pitA putrasya jAtasya pazyeccejovato mukham" - iti / tadetahaNApAkaraNamekaputrotpodanena sampadyate, tAvatApi putritva. siddhH| tathAca manuH, - jyeSThena jAtamAtreNa putrI bhavati mAnavaH / pitRgAmanRNazcaiva sa tasmAt sarvamarhati // yasminnRNaM sannayati yena cAnantyamazrute / sa eva dharmajaH putraH kAmajAnitarAna viduH" - iti // nanu, vahaputratvamapi kacit zruyate, - "imAM tvamintramIdaH suputrAM subhagAM kRnnu| dazAsyAM putrAnAdhehi patimekAdazaMkRdhi" - iti / "kroDantau putra:" - iti| "rayiM ca putrAzcAdAt" - iti ca / For Private And Personal
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 102 parAzaramAdhavaH satyama / nAyaM vidhiH, kintu vahvapatya prshNsaa| tasmAdajAta. putrasyaivAyaM Rtugamana-niyamaH, iti / tadapare na kssmnte| yadyapi putritvamAnRNyaM caikenaiva putreNa sampadyate. tathApyasti vhuputrtvvidhiH| "etamu evAhamabhyagAzirSa tasmAnmama tvameko'sIti ha kauSItakiH putramuvAca, razmoMstvaM paryAvartayAdahavove te bhaviSyanti" - iti chandogairAmnAnAt / tasya caaymrthH| kauSItakirnAma muniH svayamAdityamaNDalamevopAsInaudgAnaM kRtvA tat phalatvena putramekaM prayilabhya tamuvAca, ahametamekamevAdityaM dhyAyan gAnamakArSa, tasmAddoSAnmama tvameka eva putro'si ekapatratvaM ca na prazastam, atastvaM bahuputratAyai razmIn baddhanupAstivelAyAmAvata yeti| mahAmArate'pi, - "apatyantu manaivaikaM kule mahati bhaart| aputraJcaikaputratvamityAhurgharmavAdinaH // cakSa rekaJca putrazca asti nAstIti bhArata / cakSa nAze tanonaziH putranAze kulakSayaH / anityatAJca mAnAM matvA zocAmi putraka / santAnasyAvinAzantu kAmaye bhadramastu te" - iti / nanu, jyeSTenaiva putreNAnRNya-sida nirarthakaM putrAntarotpAdanam / tanna, sarveSAM putrANAmAnRNya-hetutvAt / na hi putra-jananamAtreNa piturAnRNyaM, kintarhi, samyaganuziSTena putraNa zAstrIyeSu karmakhanuSThiteSu pazcAdAnRNyaM smydyte| ataeva vAjasaneyibrAhmaNe putrAnuzAsanavidhiH smaamnaatH| "tasmAt putramanuziSTaM lokyamAhu stasmAdenamanuzAsati yadanena kizcidakSNayA kRtaM bhavati tasmAdenamenasaH sarvasmAt putro mocayati tasmAt putro nAma putra naivAsmiloke pratitiSThati" - iti / For Private And Personal
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 503 asyaaymH| asti kiJcit saMpratipattinAmakaM karma / yadA piturmaraNAvasaro bhavati, tadA putramAhUya vedAdhyayane yajJa laukikavyApAre ca yadyatkartavyajAtaM tasya sarvasya putra sampradAna krtvym| seyaM smprtipttiH| tasyAM ca sampratipattau yasmAdanuziSTa eva putro'dhikArI, tasmAdanuziSTa putra paralokahitamAhuH zAstrajJAH / ataeva putrAnuzAsanaM kuryuH pitrH| sa cAnuziSTaH putro yatkiJcit sapitrA zAstrIya karma akSNyA vakratvena zAstra vaiparItyena kRtaM bhavati, tasmAt sarvasmAt pApAdenaM svapitaraM svayaM zAstrIyaM karma samyaganutiSThanmoca yti| tasmAt punnAmno narakAt trAyate, -iti vyutpatyA putro nAma / sa ca pitA svayaM mRtaH putrazarIreNaivAsmin loke yathAzAstra karma kurvannanutiSThati, - iti / evaM sati baddhanAM madhye yathAvadanuzAsanaM prajJA-mAMdyAdi-pratibandhavAhulyat kasyacideva sampadyate / anuziSTaSvapi vahaSu yathAvadanuSThAnaM kasyacideva / ato jyeSThaH kaniSTho vA yastadazaH, sa evaanRnnyhetuH| ataeva purANe'bhihitam , - "eSTavyA vahavaH putrAH yadya ke'pi gayAM vrajet -- iti / "dazAsyAM putrAnAdhehi" - ityAdimantrAzcaivaM sati vhuputrttvvidhimupodvlynti| yattu, kAmajAnitarAnityudAhRtaM, tadananuziSTaviSayam / tasmAt. jaat-putro'pytaavupeyaadev| bahUnAM patnInAmRtu-yogapadye kramamAha devalaH, - "yogapadya tu tIrthAnAM vipraadikrmshaavrjet| rakSaNArthamaputrAM vA grahaNakramazo'pi vA" - iti| tiirthmRtuH| tadyogapadye satyasvarNAsu varNakrameNa, savarNAsu vivAha krameNa gcchet| yadA tu kAcidaputrA, putravatya itarAH, tadA aputrAM For Private And Personal
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 504 parAzaramAdhavaH agrato gcchet| RtAvapi jAtibhedenopagamana kAla-socamAha devalaH, - "brAhmaNyAM dadazAhaM syAda doktamRtudhAraNam / dazASTau SaT ca zeSANAM vidhIyantenupUrvazaH" - iti / paJcama-divasamArabhya dvArazAhAdisaMkhyA'vagantavyA / caturthe tu divase gamanaM vaikalpikaM, vihita prtissiddhtvaat| tathAca hArItovidadhAti, - "caturthe'hani snAtAyAM yugmAsu vA garbhAdhAnam" - iti| vyAso niSedhati, - "caturthe sA na gamyA'hni gatAlpAyuH prasUyate" - iti / vyavasthita vikalpazcAyamuditAnuditahomavat / rajaso nibRtau caturyA vidhiH. tadanuvRttau pratiSedhaH / tathA ca manuH, - "rajasyuparate sAdhvI snAnena strI rajakhalA" - iti| sAdhvo garbhAdhAnAdi-vihita karmayogyetyarthaH / dina-vizeSeNopagamane phala-vizeSo'bhihito liGgapurANe, - "caturthe sA na gamyA'hri gatAlpAyuH prsuuyte| vidyA hIna vratabhraSTaM patitaM pAradArikam // dAridrayANava-bhagnaJca tanayaM sA prsuuyte| kanyArthinaiva gantavyA paJcabhyAM vidhivat punaH // SaSThayAM gamyA mahAbhAga, satputra*-jananI bhavet / saptabhyAM caiva kanyA/ gacchat saiva prsuuyte| * suputra, - iti mu0 pustake pAThaH | For Private And Personal
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzara mAdhavaH aSTabhyAM sarva-sampannaM tanayaM samprasUyate / navabhyAM dArikArthaM syAdvadazamyAM paNDitaM tathA / ekAdazya tathA nArIM janayatyeva pUrvavat // dvAdazyAM dharmatattvajJa zrautasmArtta - pravatta kam / trayodazyAM tathA nAroM varNa- saGkara- kAriNIm / janayatyaGganA, tasmAnna gacchat sarvayatnataH // caturdazyAM yadA gacchet suputra - jananI bhavet / paJcadazyAJca dharmajJAM Sor3azyAM jJAnapAragam // " "pitRbhirbhrAtRbhizcaitAH patibhirdevaraistathA / pUjyAH bhUSayitavyAzca bahukalyANamopsubhiH // yatra nAryastu pUjyante ramante tatra devatAH / yatAstu na pUjyante sarvAstatrAphalAH kriyAH // dharmajJa - iSi mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal Rtu kAlAnabhigamane yo doSo'bhihitaH, tasyApavAdamAha vyAsaH, "vyAdhito bandhanastho vA pravAseSvatha parvasu / RtukAle'pi nArINAM bhrUNahatyA pramudhyate // vRddhAM vandhyAmavRttaJca mRtApatyAmapuSpitAm / kanyAJca bahuputraJca varjayanmucyate bhayAt // " iti / bhrUNa hatyA bhraNa hananam / uktarItyA yasyAM bRddhatvAdi-doSa rahitAyAmRtu kAlopagamanamavazyaMbhAvi yasyAJca vRddhAdau nAvazyaMbhAvi, sA sarvApi samyak pAlanIyA / tathA ca manuH, 505 iti / OR
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 506 parAzaramAdhavaH zocanti jAmayo yatra (1) vinazyatyAzu tatkulam / na zocanti tu yatratA vardhate taddhi sarvadA // jAmayoyAni gehAni zapantyapratipUjitAH / tAni kRtyA-hatAnIva vinazyanti samantataH // tasmAdetAH sadAbhyA bhUSaNAcchAdanAdibhiH | bhUtikAmairnara nityaM satkAreSatasaveSu ca / santuSTo bhAryayA bhartA bhartI bhAryA tathaiva ca / yasminneva kule nityaM kalyANaM tatra vai dhra vam // " - iti / pUjyatvaJcAbRttA-vyatiriktAsu draSTavyam / abRttAyAstu prANadhAraNamAtra-mojanam / tathA ca yAjJavalkyaH , - "hatAdhikArAM malinAM piNDamAtropajIvinIm / paribhUtAmadhaH zayyAM vAsayedvayabhicAriNIm" - iti / yathA vinnA sAdhvI bhartavyA, tathaivAdhivinnA'pi (2) / tadAha sa eva, "adhivinnA'pi martavyA, mahadeno'nyathA bhavet" - iti / adhivedanaM mAryAntara parigrahaH / adhivedana-nimittAnyapi sa evAha, "surApI vyAdhitA dhUrtA vndhyaa'nypriymbdaa| strI- prasUzcAdhivettavyA puruSa dvaSiNI tathA" - iti / (1) jAmayobhrAtRbhAryA iti ke cet / bhaginya iti kecit vastutastu "jAmi taSasakulastriyoH' - ityamarokta prahyAm / * bhUSaNAcchAdanAzanaiH, - iti mu0 pustake pAThaH / siskAreNotsavena ca, - iti sa0 pustake pAThaH / (2) ekasyAM striyAM vidyamAnAyAma parastro parigrahe kRte pUrvA strI adhissinnetyucyte| For Private And Personal
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org surApI madyapItyarthaH / tyAga eva / dhAnAt (1) / parAzara mAdhavaH 507 surApAne tu nAdhivedenamAtrama api tu " tathA mahati pAtake" iti tyAgahetutvenAbhi - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " patatyaddha zarIrasya yasya bhAryyA surAM piven" - iti vacanAcca / ataeva manuH, "madyapA'sAdhu- vRttA ca pratikUlA ca yA bhavet / vyAdhitA cAdhivettavyA hiMsrArthaghnI ca sarvadA" vyAdhinA dIrgharogiNI / brahmapurANe'pi - 1 iti / "dharmma-vighna- karIM mAyryAmasatoJcAtirogiNIm / tyajeddharmmasya rakSArthaM, tathaivAtriyavAdinIm na tyajedadhivindeta na tu bhogaM parityajet " 2) - iti / For Private And Personal -- (1) rAmadyayauM dastu " pAnasaM drAkSa mAdhUkaM khAjUreM vAlamai rUpama / avati risati maireyaM nArikelajama / samAnAni vijAnIyAt mAnekAdazaiva tu / dvAdazantu surAmaya' sarvveSAmadhamaM smRtam"- ityukta dizA'vaseyaH / kharA tu paiSThye va mukhyA / "murA tu paiSTImurUyoktA na tasyAstvitare same" - itismaraNAta / torturera zrayANAmeva dvijAtInAM mahApAtakam / "surAvai malamannAnAM pApmA ca malamuccate / tasmAdubrAhmaNarAjanyauvaizyazca na surAM pivet" - iti ghacanAt / gaur3Iratopi surAtvaM gauNaM, tatpAnamapi brAhmaNasya mahApAtakameva / "gor3I paiSTI va mAdhyo vijJeyA trividhA surA / yathaivaikA tathA sarvvA na pAvacyA dvijottamai: " iti smaraNAt / (2) apriyavAdinI na tyajet kintu adhindeva, na punarapriyavAdinyAbhogaM tyajedityarthaH /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 508 parAzaramAdhavaH adhivedana kAla vizeSo manunA darzitaH, - "vandhyA'STame'dhivedyA'bde dazame tu mRtrjaa| ekAdaze strI-jananI sadyastvapriyavAdinI" - iti / hitAyAM vizeSamAha saeva, - "yA rogiNI syAtta hitA sampannA caiva zIlataH / sA'nujJApyAdhivettavyA nAvamAnyA tu kahicit" - iti / adhivedana dvividhaM, dharmArtha kaamaarthc| tatra, putrotpattyAdidharmArthe pUrvoktAni madyapatyAdIni nimittAni ; kAmArthe tu na tAbhyavekSaNIyAni, kintu pUrvor3hA tossnniiyaa| tathAca smRtyantare, - "ekAmutkramya kAmArthamanyAM labdhaM ya icchti| samarthastoSayitvA'rthe: pUrvodAmaparAM vahet" - iti / yadyasau svayaM na toSayet , tadA tattoSagAya rAjA dravyaM dApayet / tadAha yAjJavalkyaH , - "AjJA-sampAdinoM dakSAM vIrasaM priyavAdinIm / tyajan dApyastRtIyAMzamadravyobharaNaM striyAH" - iti / sadhanasya tRtIyAMza-dAnaM nirdhanasyAzanAcchAdanAdinA poSaNamiti / yA tUkta-dravyAparitoSaNAt prakArAntareNa vA nirgacchet tAM pratyAha manuH, - "adhivinnA tu yA nArI nirgacched dveSitA gRhAt / sA sadyaH sanniroddhavyA tyAjyA vA kula-sannidhI"- iti / For Private And Personal
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 509 parAzaramAdhavaH tyAgonAma tdiiy-jnk-kul-pressnnm| "pUjyA bhUSayitavyAzca"iti yaduktaM, tatra bahupatnIkasya pUjAkramamAha manuH, -- "yadi svAzcAvarAzcaiva vinderan yoSito dvijAH / tAsAM varNa krameNa syAjjaiSThyapUjA ca vezmani // bhattaH zarIra-zuzrUSAM dharmakAryaJca naityakam / svA svava kuryAt zarveSAM nAnyajAtiH kathaJcana"- iti / baroSa patnISu sahadharmacAriNI nirdhArayati yAjJavalkyaH, - "satyAmanyAM savarNAyAM dharmakAyaM na kArayet / savarNAsu bidhau dhamma jyeSThayA na vinetarA" -- iti / savarNayaiva saha dharmAcaret naasvrnnyaa| alAbhe tu savarNAyA itarayA'pi saha dhrmcredityllbhyte| na caiva sati, zUdrayA'pi saha dharmAcaraNaM prasajyeteti vAcyaM, vasiSTha vacanena tanniSedhAt ; "kRSNavaNAM yA ramaNAyaiva sA na dhammAya" - iti| savarNA'nekatve tu dharmAnuSThAne jyeSThayA vinA madhyamA kaniSThA ca na yoktavye, kintu jyeSThayA kanIyasyo viniyoktvyaaH| tathAca baudhAyanaH,"ekaikAmeva sannAA dekaikAM gArhapatyamIkSayet ekekAmAjyamavekSayet" - ityaadi| kAtyAyanaH, - "naikayA'pi vinA kAryamAdhAnaM bhAryayA dvijaiH| akRtaM tadvijAnIyAt sarvAnAnvArabhanti yat" - iti / yadyasmAt sarvAnAramante tasmAdekayA kRtamapyakRtameva / kecidatra 'jyeSThayA na vinetararAH' - iti vacanamanyathA vyAcakSate ; jyeSTheva sahadharmacAriNo netarAH, - iti| udAharanti ca tatra For Private And Personal
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 510 parAzaramAdhavaH viSNuvacanam . "agnihotrAdi-yajJaSu na dvitIyA sahAcaret / anyathA niSphalaM tasya khiSTaH kratuzatairapi' - iti / etadvacAravyAnaM vaudhayana-kAtyAyana-vacana-virodhAnnAdaraNIyam / viSNuvacanantvasavarNa-dvitIyA-vigayam , satsvagniSu yA pariNItA tadviSayaM vaa| naSTeSvagniSu punarAdhAne tasyA api katta tvAdagnihAtrAdiSu sahAdhikAraH / tatraiva vizeSamAha kAtyAyanaH, - "agnihotrAdizuzrUSAM vahubhAryaH savarNayA / kArayettadvahutve ca jyeSThayA gAhitA na cet / tathAvIra-suvAmAsAmAjJAsampAdinI ca yaa| dakSA priyamvadA zudrA tAmatra viniyojayet // dina krameNa vA karma yathA jyesstthmshktitH| vibhajya saha vA kuryAd yathAjJAnamazaktitaH" - iti| yadi jyeSThA na garhitA, tadA tayA kArayet / gahitA cet, kaniSuyA vorasuvA kaaryet| vIrasuvopivayacet, tAsAmapi madhye AjJA. sampAdanAdi-guNa yuktAM viniyojayet / pratidinamekA katamazaktA cet, tadAdina-krameNa yathAjyeSTha kaaryet| ekasminnapi dine yadya kA kRtsnaM kartumazaktA, tadA sarvAstat karma yathAjJAnaM vibhajya kuryuH| yatta, kAtyAyanenaivoktam , - "prathamA dharmapatnI syAd dvitIyA rtivddhinii| dRSTameva phalaM tatra nAdRSTamupapadyate" - iti / tadviSNu-vacanena samAnArtham / itthaM savizeSo vivaahoniruupitH| . For Private And Personal
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 511 atha savarNAsavarNA-vivAha-prasaGgana vuyAra DhAnAmanulomapratilomajAtInAM vyavahAropayogisaMjJA-pratipatyartha jAti-bhedo nirUpyate / tatra yAjJavalkyaH , "savarNebhyaH savarNAsu jAyante hi sjaatyH| anindyaSu vivAheSu puttrAH santAnavarddhanAH" - iti / sajAtayo mAtApitR-samAna jaatiiyaaH| manurapi, - "sarvavarNeSu tulyAsu patnISvakSata-yoniSu / Anulomyena sambhUtA jAtyA jJayAstaeva te" - iti // brAhmaNa-dampatIbhyAmutpanno jAtyA brAhmaNo bhvet| eva kSatriyAdiSvapi / devalo'pi, - "brAhmaNyAM brAhmaNAjjAtaH saMskRto brAhmaNo bhvet| evaM kSatriya-viT-zudrA jJayAH svebhyaH svayonijAH" - iti / asavarNAsvanulomajAnAha manuH, - "stroSvanantara-jAtAsu dvijairutpAditAna sutAn / sadRzAneva tAnADarmAtRdoSavigahitAn" -- iti / Ur3hAyAM kSatriyAyAM brAhmaNAdupapanno brAhmaNa-sadRzo na tu mukhya vrAhyaNaH honajAtIya maatR-sNvndhaat| evamanyatrApi / te cAnuloma-jAmurdAvasiktAdijAtibhedena ssddidhaaH| te ca yAjJavalkyena dazitAH, "viprAn bhUbhavasikto hi kSatiyAyAM vizaHstriyAm / ambaSThaH zUdrayAM niSAdo jAMtaH paarshvo'pivaa| * vaizyAzUdrayosturAjanyAnmAhiSyograusutausmRtau / vaizyAttukaraNaH zUdrayAM vinnAsveSavidhiHsmRtaH" - iti| * vvatra, 'nArado'pi' - ityadhikaH pAThaH mu0 pustake / For Private And Personal
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 512 parAbharamAdhavaH tatra brAhmaNAjjAtAstrayaH kSastriAtadvau, vaishyaadekH| tadukta manunA, "viprasya triSu varNeSu nRptervrnnyordvyoH| vaizyasya varNaekasmin Sar3ete'pazadAHsmRtAH' - iti / mukhya-pitR-jAtyabhAvAt apshdaaH| nanu, mUvisaktatvAdIni na jAtyantarANi, anulomajAnAM mAtRjAtIyatvAt / tadAha viSNuH,- "samAna varNAsuputrAH samAna-varNAbhavanti, anulomajAsta mAtRsavarNAH* pratilomajAstvArya-vigahitAH" - iti / zaGkho'pi, - "kSatriyAyAM brAhmaNenotpannaH kSatriya eva bhavati, kSatriyA dvaizyAyAM vaizyaeva bhavati, vaizyena zUdrayAM zUdraeva bhavati" / naiSadoSaH / anayorvacanayormAtRjAtyudita dharma prAptyarthatvAta / anyathA, viijotkrssveyrthyaaNptteH| yathA kSetrApakarSa utkRSTa-jAtinivArakaH evaM vIjotkarSo panikRSTa-jAti kuto na nivArayet / tasmAt , jAtyantarANyeva mUrddhAvasiktatvAdIni / nanu, devalenAnu. loma-jAtayo'nyathA vrnnitaaH| "brAhmaNAt kSatriyAyAntu savarNonAma jaayte| kSatriyAccaiva vaizyAyAM jAta'mvaSTha iti smRtaH"- iti / nAyaM do / ekasyAmeva jatau mUrddhAvasikta-savarNa-saMjJayovikalpena prvRtttvaat| evamambaSThAdiSvapi / na cekatra saMjJAvikalpa dRSTAntAbhAvaH zaGanoyaH, ekatra niSAda-pArazava sajJA-vikalpasya manu-devala * vyanulomAsa mAtRSu mAtRrNAH, - iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 113 parAzaramAdhavaH yaajnyvlkyerudaahRttvaat| pratilomajAstu manunA darzitAH. "kSatriyAdvipra-kanyAyAM sUto bhavati jaatitH| vaizyAnmAgadhavaidehI raajvipraanggnaa-sutau| zUdrAdAyogavaH kSattA caNDAlazcAdhamo nRNAm / vaizya rAjanya-viprAsu jAyante varNasaGkarAH // Ayogavazca kSattA ca caNDAlazcAdhamo nRNAm / prAtilomyena jAyante zUdrAdapazadAstrayaH / vaizyAnmAgadhavaidehI kSatriyAt sUta eva ca / pratIpamete jAyante pare'pyazadAstrayaH" - iti / * devalo'pi, - "zUdrAdAyogavaH kSattA caNDAlaH pratilomajAH / vaizyAyAM kSatriyAJca brAhmaNyAJca yathAkramam // . tathaiva mAgadho vaizyAjjAto vaidehkstthaa| brAhmaNyAM kSatriyAjjAtaH sUto jAtyA na karmaNA" - iti / yAjJavalkyo'pi, - "brAhmaNyAM kSatriyAt sUtovezyAd vedehkstthaa| zUdrAjAtastu caNDAlaH sarva-dharma-vahiSkRtaH // kSatriyA mAgadhaM vaizyAt zUdrAt kSatAramevaca / zUdrAdAyogavaM vaizyA janayAmAsa vaisutam" - iti / varNAnAmanulomajAnAM pratilomajAnAJca paraspara-sAiyyaiNotpannAH shvpaakpulks| kukkuTAdayo jAtivizeSAstvanekavidhAH te ca * zloko'yaM mudrita pustake nAsti / i pukkaza itvanyantra paatthH| For Private And Personal
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 514 parAzaramAdhavaH tavRttayazca purANasAre prpnycitaaH| teSu ca jAti vizeSeSUttamAdhama-bhAvaM vivinakti devalaH, - "teSAM savarNajAH zreSThAstebhyo'nvaganulomajAH / antarAlAvahirvarNAH patitAH pratilomajAH" - iti / vijAtoyAnmithunAdutpannA antraalaaH| te ca dvividhAH, anu lomajAH, prtilomjaashc| tatrAnulomajAH savarNajebhyo hInA - api na varNavAhyAH, maatRsmaanvrnntvaat| pratilomajAstu varNavAhmatvAt patitA adhmaaH| yAjJavalkyo'pi, - "asatsantastu vijJayAH pratilomAnulomajA" - iti| kvchiddhmjaateryyuttmjaati-praaptirbhvti| tadAha sa eva, - "jAtyutkarSo yuge jJayaH saptame paJcame'pivA" - iti| kUTastha-strIpuMsa-yugamArabhya parigaNanAyAM paJcame SaSThe saptame vA'nulomena yugme jaatistkRssyte| tdythaa| pumAn vipraH, vadhUH zUdrA, tayoryugmaM kUTastha, tasmAdutpannA niSAdI sA'pi vipreNor3hA tayoryugmaM dvitIyaM, evaM tadutpannAyAM vaghvAM vipreNor3hAyAM tRtIyAdiyugma-paramparA bhavati, tatra saptame yugme jAtamapatyaM brAhmaNyopetaM bhvti| evaM vaizyA-vipra-yugalaM kUTasthaM yugma, tasmAdutpannA'mvaSThA, tasyAzca viprasya ca yugmaM dvitIyaM, ivaM tadutpannAyAM vipreNor3hAyAM SaSThaM yad yugmaM, tasmAdutpannasya vrAhmaNyaM bhvti| tathA kSatriyAviprayoryugmaM kUTasya, tadutpannA mUrddhAvasiktA, tasyAzca viprasya ca yugmaM dvitIyaM, tatparammarAyAM paJcamAdyugmAdutpannasya brAhmaNyaM bhavati / etadukta bhvti| paJcame SaSThe saptame veti tidutpannAztha, - iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / yA0, kaa| yAvantaM kAlamabhivyakta-jagadAkAropetaM brahma pUrvamAsIt , tAvanta meva kAlamanabhivyakadazAyAmavasthAya(1) pazcAdabhivyako prayatate / nanu, mahApralaye, kAlovA tadiyattA vA kathaM ghaTate ? (2) / ucyte| ke pratyetacodyam?(1) na tAvat brahma-vAdinaM prati, 'tanmate viyadAdyanantabheda-jagat-pratIti * kalpayanyAmAyAyAH kazcinmahApralayaH etAvatkAla-parimitAmIt,-ityevaM vidha-pratIti-mAtra-kalpane kobhAraH ?(4) / (5)paramANu-vAde'pyasleva nityaH kAlaH / (6)pradhAna-vAde __ * bhedabhinnaM jagat pratItaM-iti sa0 so pustakayAH pAThaH / (1) anabhivyaktadazA mhaaprlvH|| (2) kAlasya kriyArUpatvAt mahApralaye ca kriyAyA asambhavAditi bhaavH| tadiyattApi kSaNAdilakSaNA kriyAsAdhyaiva / praznAyaM 'kriyaiva kAla:'iti matAnasAreNeti dhodhyam / kriyAtiriktaH padArthAntaraM kAlaH, - iti matamAzritya prathamaM tAvat vedAntamate parihAramAha na taavditi| (8) tathA ca etanmate haripralayau dAveva mAyA-kalpitAviti bhAvaH / (5) nyAya-vaizeSikamate parihAramAha paramANavAde iti / etanmate pralaya kAlasyeyattAvyavahArovaMsenopayAdanIyaH,-ityA kare vyaktam / (6) sAMkhyamate parihAramAha pradhAnavAde iti / pradhAnaM prkRtiH| paJca viMzati tattvAni tu prakRtimahadahavArapaJcatanmAtra ekAdazentriya-paJca mahAbhUta-purugharUpANi sAMkhye prasiddhAni / etanmate, pralaye'pi pradhAnasya sadRzapariNAmapravAhasattvAt nAnupapattistadiyattAyA iti dhyeyam / idamatrAvadheyam / sAMkhyIye siddAnte na kAlonAma padArthA'mti, kintu yespAdhibhirekasya kAlasya bhatabhaviSyadAdivyavahArabhedaM vaizeSi kAdayomanyante, taravopAdhayAbhUtAdivyavahAraM prayojayantIti kRtamatra kAlena, iti sAMkhyatattvakaumudyAmabhihitam / etaca kAlamAdhavoyagranthe grnthktaapyuriikRtm| For Private And Personal
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vya ,A0 kA / para shirmaadhvH| pana-viMzati-tacebhyovahinUtamya kAlata tvasyAbhAvAt pradhAnameva kAla-zabdena vyavahiyatAm / ataH pralaya-kAlAvasAne paramezvaraH sRSTiM kAmayate / tathAca, zrutayaH,-"kAmastadagre samavarttatAdhi" "me'kAmayata bahu syAM prajAyeya"-dUti, "tadaikSata bahu syAM prajAyeya iti" "ma ItAM ckre"-ityaadi| nanu, kAmAnAma manovRtti-vizeSaH, "kAmaH saGkalpovicikitmA-zraddhA-'zraddhA-dhRtiradhRtiH zrI@Irityetat saba manaeva,' iti shruteH| manazca bhautikam , "annamayaM hi sAmya ! manaH" iti zruteH / tathA mati, bhUtotpatteH parvamavidyamAne manami kutaH kAmaH ? / ucyate / na tAvat sargasamaye codyamidamudeti, tanmanobhautikavAbhAvAt , nityAyAH daizvarechAyA: mano'napekSatvAcca / simRkSAtvantu sargopahitatvAkAreNa nityecchAyAmapyupapadyate / aupaniSade mate tu jIvecchAyAH bhautika-manaH kAryAtve'pi, IzvarecchAyAH mAyA-pariNAma-rUpatvAt na mano'pekSA'sti / antareNApi dehendriyANyazeSa-vyavahAra-zakiracintyA paramezvarasya atidhvagamyate, "na tasya kAya karaNaJca vidyate na tat-mamazcAbhyadhikazca dRzyate / parA'sya zaktirvividhaiva zrUyate svAbhAvikI jJAna-bala-kriyA ca" // iti / * "tathA ca"-ityArabhya, "manu"-ityannaH pAThaH sa0 sA* pustakayo nAsti / For Private And Personal
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 515 vyvsthit-viklpH| kUTasthayordamyatyoH samanantarakAntaradvayantara-jAti-yoge paNcamAdayo'vagantavyAH, - iti| tathAca sati, zudrA-vaizyayorvaizyAkSatriyayozca samanantaratvAt paJcame, zUdrA-kSatriyayoH SaSThe, jaatirutkRssyte| kvciduttm-jaaterpyghmjaati-praaptirbhvti| tadAha saeva, - "vyatyaye karmaNAM sAmyaM pUrvavaccAdharottaram" - iti| viprAdInAMcaturNA varNAnAM mukhyavRttitayA vihitAti yAjana - pAlana-pazupAlya-dvijazuzrUSA''dIni yAni karmANi, teSAmApadi vyatyaye viparyAse sati, yadi nibRttAyAmapyApadi tAmadhama-bRttiM na parityajet ; tathA putrapautrAdayo'pi tAM na parityajeyuH, tadAnIM pUrvavat paJcama-SaSTha-saptameSu yugmeSu jAtamapatyaM tadvRttyucitajAti-sAmyaM pratipadyate, - iti| tdythaa| brAhmaNaH zUdra-bRtyA jIvana yadi putramutpAdayati, so'pi tathaiva, - ityevaM paramparAyAM saptamAdutpannasya zUdratvaM bhvti| evaM kSatriyaH zUdra-bRtryA jokn SaSThe yugme zudra' jnyti| vaizvastu paJcame yugme, - iti drssttvym| puurvvdityaaderymrthH| adharottaramiti bhAvapradhAno niddeshH| yathA varNa-sADayeM prAtilomyamadhama, AnulomyamuttamaM, tathA vRtti-saaNkrye'pi| tdythaa| kSatriyasyApadyapi yAjanAdibrAhmaNa-vRttyupajIvanamadhamam / "na tu kadAcijjyAyasIm" - iti vasiSTena niSiddhatvAt / pAzupAlyAdi-vaizya-vRttyupajIvanamuttamam / "ajovantaH svadharmeNAnantarAM pApIyasoM vRttimAtiSTheran" - iti vasiSThenApadi vidhaanaaditi| puurvvccaadhrottrmitysyaapraavyaarvyaa| trividhohi saGkuraH varNa-saharaH saGkIrNa-saro vrnnshiinn-sngkrshceti| tdythaa| uttamAdhama-varNayordAmpatyaM vrnnH-sbrH| tjjnyyomaahissy-krinnyordaampty-sNkiirnn-shrH| varNa-sorNayordAmpatyaM For Private And Personal
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 516 parAzaramAdhavaH vrnn-skonn-sngkrH| tatra "viprAnmUvisiktaH, - ityAnulomyena varNa savarajA drshitaaH| brAhmaNyAM kSatriyAt sUtaH" - iti prAtilomyena varNa-sarajAdarzitAH / ___"mAhiSyeNa karaNyAntu rathakAraH prjaayte"| iti saGkIrNa-sarajA drshitaaH| idAnomadharottaramityanena varNasaGkIrNa. saharajAH prdrynte| apare prtilomjaaH| uttare anulomajAH / tdythaa| mUrddhAvasiktAyAM sahorNAyAmuttamAyAM kSatriya vaizya zUdraradharmaruttatpAditAH adhare, niSAMdyAM sakIrNAyAM adhamAyAM vrAhyaNa-kSatriya. vaizya ruttamaivarNarutpAditAuttare, adhare cottare ca adharottaram / pUrvavavaditi padena 'asat santazca vijJayAH' - iti vacanArtho'ti dishyte| yathApUrvavarNairutpAditA* varNa-sarajAH sahorNasArajAzca pratilomajA asantaH anulomajAzca santaH, tathA varNa-sakoNa. sakarajA api anulomajAH santa pratilomajAstvasantaH, - iti draSTavyam / uktatraividhye varNasaGkaraM varNa-sorNa-saharaM vA''zrityotpAdyamAnAH varNAbhAsAH SaSTirbhavanti, saMkIrNa- samAzrityot. SadyamAnA jAtyAbhAsA anntaaH| taduktaM smRtyantare, - "prAtilomyAnumyena vaNastajjaizca vrnntH| SaSTirvA'nye prajAyante tatprasUtestvanantatA" - iti / pratilomAnulomAbhyAM varNairutpAditA dvAdaza / Sar3anulomavarNajAH, sUta. vaideha caNDAla-mAgadha-kSatrAyogavAH pratiloma-varNajAH, itthaM dvAdazabhiH vargaH saMvandhAdutpAditA assttctvaariNsht| evaM SaSTisaMkhyayopalakSitAH anya varNAbhAsA jaaynte| tadyathA, mUrddhAvasiktAmvaSTha-niSAda. mAhiSyograkaraNAH yddnulomvrnnjaaH| sUta-vaideha caNDAla-mAgadha * yathAvNa, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 510 kSattAyogavAH prtilomvrnnjaaH| itthaM dvaadsh| tatra mUrddhAvasiktenAnulomena kSatriyA-vaizyA-zUdrAsUtpAditAstrayaH, prAtilonmena brAhmaNyAmekaH ; ambaSThasyAnulommena dau, prAtilomyena dvauH niSAdasyAnulomyenaikaH pratilomyena trayaH; mAhiSyasyAnulomyena dvau, prAtilaumyena dvau , ugrasyAnulomyenaikaH, prAtilomyena traya ; karaNasyAnulomyenaikaH, prAtilomyena trayaH, - iti puurvssttkotpaaditaashcturvishtiH| evaM sUtAdInAM SaNAM varNAnAmekaikasya catRsRSu varNeSvekaikaH,-iti, te'pi cturviNshtiH| eva militvA SaSTiH smpdyte| tebhyaH saMkhyAkebhyaH utpAditaiH apatyairAbhAsAnAM saMkhyAyA AnantyaM bhvti| samAptA prAsaGgikI jaatii-bhed-kthaa| vivAhAnantara-bhAvinaH prAkRtAH paJcamahAyajJAdayaH somasaMsthA'ntAH saMskArA Ahnika-vacane SaTkarmavacane ca nirUpitAH, - iti nAtra punarucyante / athAvaziSTAH gRhasthadhA nirupyante / tatropAkarma-vidhimAha yAjJavalkyaH, - "adhyAyAnAmupAkarma zrAvaNyAM zravaNena vaa| hastenauSadhibhAve vA paJcabhyAM zrAvaNasya tu" - iti / 'adhoyante' - ityadhyAyA vedaaH| teSAmupAkarma prArambhaH zrAvaNamAsasya paurNamAsyA, anyasyAM vA zravaNa-nakSatrayuktAyAM tithau, hasta nakSatra-yuktAyAM zrAvaNamAsasya paJcabhyAM vA karttavyaH / yadA tu zrAvaNamAse oSadhayo na prAdurbhavanti, tadA bhAdrapade mAse prokta-tithiSu kuryaat| tadAha vsisstthH| "athAtaH svAdhyAyopAkarma zrAvaNyAM paurNamAsyAM prauSThapadyAM vA" -- iti| manurapi, - "zrAvaNyAM prauSThapadyAM vA'pyupAkRtya yathAvidhi / yuktazchandAMsyadhIyota mAsAn vipro'rddha paJcamAn" - iti / For Private And Personal
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 518 parAzaramAdhavaH arddha paJcamaM yeSAM te tathA sArddhAn caturI mAsAnityarthaH / yadA punaH zrAvaNyAM pauSThapadyAM vA zukrAstamayAdi - prativandhaH, tadAnImASADhyAM karttavyam / taduktaM kUrmapurANe, - " zrAvaNasya tu mAsasya paurNamAsyAM dvijottamAH / ASADhyAM pauSThapadyAM vA vedopAkaraNaM smRtam" - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir iti / vaudhAyano'pi / "zrAvaNapaurNamAsyAmASADhyAM vopAkRtya taiSyAM mAdhyA vo'sRjet" iti / teSu triSvapi mAseSu pUrNimA zravaNa-hastAH zAkhA-bhedena vyavasthitAH / tadAha gobhilaH, "parvvaNyodaya ke kuryuH zrAvaNyAM taitirIyakAH / vahna. cAH zravaNe kuryyagraha- saMkrAnti varjite" - iti / - atra, audayike, - iti parvvAdiSu sarvvatra saMvaddhayate / parvaNi audayikatve vizeSamAha saeva, " zrAvaNI paurNamAsI tu saGgavAtparatoyadi / tadA tvaudayiko grAhyA nAnyathaudayikI bhavet" - iti / zravaNasya tvaudayikatvamanvaya-vyAtirekAbhyAM vyAsena darzitam, " zravaNena tu yatkarmma hya ttarASAr3ha-saMyute / saMvatsara - kRto'dhyAyastatkSaNAdeva nazyati / dhaniSThA saMyute kuryAcchAvaNaM karmma yadbhavet / tat karmma saphalaM jJa eyamupAkaraNa- saMjJitam" iti / For Private And Personal - Cody zravaNe yat karma vihitaM taduttarASAr3ha-saMyute na kuryyAt, yadi kuryyAt tadA nazyatIti yojanIyam / graha-saMkrAnti vajjite,iti yaduktaM, tatra vizeSamAha gArgyaH, - "addharAtrAdadhastAccet saMkrAntirgrahaNa N tathA / upAkarma na kurvIta paratantra doSakRt // - -
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pA parAzaramAdhavaH yatrAddharAtrAdarvAkacedragrahaH saMkrama eva vaa| nopAkarma tadA kuryAt zrAvaNyAM zravarNa'pi ca // "- iti / karkaTe mAse nopAkarma karttavyaM / tathA ca snRtyantare, - "vedopAkaraNe prApte kulore saMsthite ravau / upAkarma na karttavyaM kartavya siMha-saMyute // " - iti / tadetaddezAntara vissym| tathA ca smRtyantaram, "narmadottarabhAge tu kartavyaM siNh-sNyute| karkaTe saMsthite bhAnAvupAkuryAt tu dakSiNe* // " nanu upAkaraNaM brahmacAri-dharmaH, "upAkRtyAdhIyota" - iti tasya grhnnaadhyaaynaanggtv-prtiiteH| grahaNAdhyayanaJca brahmacAriNa eva, "vedamadhItya snAyAt" - iti snAnAt praaciintvaavgmaat| ataH, kathamidaM gRhsthdhrmtvenocyte| nAyaM dossH| gRhasthasyApi grhnnaadhyyne'dhikaar-smbhvaat| ataeva "adhIyIta" - ityanuH vRttau brahmacArikalpena, yathAnyAyamitare jAyopetA iyeke" - iti / ___asyaarthH| yena niyamavizeSeNa yukto brahmacArI adhote, tenaiva niyamena smaavRtto'pydhiiyiit| samAvRttAditare brahmacAriNastu yathAnyAya svvidhyukt-prkaarennaadhiiyiirn| tathA, jAyopeto gRhastho'pi brhmcaarivnniymopetodhiiyoteti| na ca samAvRtta gRhasthayograhaNAdhyayanAdhikAre "vedamadhItya snAyAt" - iti viruddhaya taiti zAnIyam / tasya vacanatya vidyaasnaatk-vissytvaat| ataeva,- "vedaM bratAni vA pAraM nItvA hya bhayameva vA" - iti / * vadevat, - ityAdi dakSiNe, - ityantaM nAsti mu0 pusto| For Private And Personal
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 520 parAzaramAdhavaH pakSadvayopanyAso drshitH| upAkaraNasya gRhasthadharmatvAbhyupagame manu-yAjJavalkya-smRtyohastha-dharma-prakaraNa-pATho'pyanugRhIto bhvti| upAkaraNasyetikartavyatA kArNAjininA darzitA, - "upAkarmaNi cotasarge yathAkAlaM sametya ca / RSon darbhamayAn kRtvA pUjayet tarpayettaMtaH", - iti / baudhAyano'pi, - "gautamAdInRSIna sapta kRtvA darbhamayAn punaH / pUjavitvA yathAzakti tarpa yed vaMzamuddharan" - iti / athotsarjanam / - tatra yAjJavalkyaH , - "pauSamAsasya rohiNyAmaSTakAyAmayApi vaa| jalAnte chandasAM kuryAdutsarga vidhivadvahiH // " - iti| manurapi, - "puSye tu candasAM kuryAdvahirutsarjanaM dvijH| mAghazuklasya vA prApte pUrvAha prathameAhani" - iti / yadA zrAvaNyAmupAkarma, tadA puSyamAsasya zaklapratipadi pUrvAha, yadi pauSThapadyAmupAkarma, tadA mAghasyeti vyavasthito'yaM vikalpaH / utsRSTasyApi punaradhyayanaM prAgupAkaraNAt kAla-vizeSe vidadhAti manuH, "ataH parantu chandAMsi zuklaSu niyataH paThet / aGgAni ca rahasyaJca* kRSNapakSeSu vai paThet" - iti / * vedAGgAni rahasyaM ca, - iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 521 kUrmapurANe'pi,-- ___ "chandAMsyUddhamato'bhyasyetU zaklapakSeSu vai dvijH| vedAGgAni purANAni kRSNapakSaSu mAnavaH*" - iti // yadi bhAvi-vighna bhayAt sahasA'dhyetavyamiti buddhiH, tadA saMvatsarAnte praagupaakrnnaatmRjet| "yat svAdhyAyamadhIte'bdam i" - iti shruteH| upAkaraNotsarjane prazaMsAMta kAtyAyanaH, - "pratyabdaM yadupAkarma sotsarga vidhivad dvijaiH| kriyate chandasAM tena punarApyAyanaM bhvet| ayAtayAmaizchandobhiryat karma kriyate dvijaiH| krauDamAnairapi sadA tatteSAM siddhi-kArakam" - iti / anye'pi dharmAH kUrmapurANe darzitAH, - "nAdhAmmikairvR te grAme na vyAdhi vahule bhRzam / na zUdra-rAjye nivasenna paassnnddi-jnte| himavadvindhyayormadhyaM pUrvapazcimayoH zubham / muktvA samudrayordezaM nAnyatra nivaset dvijaH / kRSNo vA yatra carati mRgo nitya svabhAvataH / puNyazca SizrutA nadyastatra vA nivsedvijH| parastriyaM na bhASeta nAyAjyaM yAjayedvadhaH / na devAyatanaM gacchat kadAciccApradakSiNam / na vIjayedvA vastraNa samavAyaJca vrjyet| naikodhvAnaM prapadyata nAdhAmmika-janaiH saha / na nindya dyoginaH siddhAn vratinovA yatoMstathA" - iti / * vaidvijaH, - iti mu0 pustake pAThaH / i madhIyIta, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 522 parAzaramAdhavaH manurapi, - "devatAnAM gurorAjJaH snAtakAcAryAyo styaa| nAkrAmet kAmatazchAyAM vabhra No dIkSitasya ca / kSakSiyaJcaiva sarvaJca vrAhmaNaJca vahuzrutam / nAvamanyeta vai bhUSNuH kRzAnapi kadAcana / AmRtyoH zriyamanvicchannainAM manyeta durlabhAm / satyaM bUyAt priyaM brUyAt na brUyAt satyamApriyam / priyaJca nAnRtaM brUyAdeSa dharmaH snaatnH| nAtikalyaM nAtisAyaM nAtimadhyaM gate ravau / nAjJAtana samaM gacchannaiko na vRSaleH saha / honAGgAnatiriktAGgAn vidyAhInAna vayo'dhikAn / rUpa-draviNa-hInAMzca* jAti honAMzca nAkSipet / vairiNaM nopaseveta sahAyaJcaiva vairiNaH / adhAmmikaM taskaraJca parasyaiva tu yauSitam" - iti / mArkapDeyo'pi, - "asadAlApamanRtaM vAkpAruSyaM vivarjayet / asacchAstramasadvAdamasatsevAJca putraka / na mleccha-bhASAM zikSata na pazyedAtmanaH zakRt / nAdhitiSTecchakRnmUtra keza bhasma kapAlikAH / tuSAjArAsthizIrSANi rajjU-vastrAdikAni ca / varjayenmArjanI reNuM nApeyaJca pivedvijaH / * rUpadraviNasampannAna, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 523 sAmAnyena ca dharma saMkSipyAha manuH, - "yenAMsya pitaro yAtAH yena yAtAH pitaamhaaH| tena yAyAta satAM mAgaM tena gacchanna riSyati / yat karma kurvato'pyasya paritoSo'ntarAtmanaH / tat prayatnena kurvIta viparItantu varjayet" -- iti / itya brahmacAri-gRhasthAzrama dhammI niruupitau| ___ atha vAnaprasthAzramau niruupyte| nanu, kecidgArhasthya-vyatiriktamAzramAntaraM necchanti, udAharanti ca tatra gautmsmRtim| "ekAzramyantvAcAryAH pratyakSa-vidhAnAdagArhasthyasyeti AcAryAstu gArhasthyameka evAzramo nAnyaH kazcidastoti manyante ; hetu cAcakSate, gArhasthasya pratyakSa-zrutiSa vidhAnAditarasya tadabhAvAt , - iti| tthaahi| vada cAH, 'agnimIle',- ityArabhya mantra-vrAhmaNAtmake kRtsne'pi vede hotRkartavyamevAmananti / yajurvedinazca, 'iSe tvA' - ityAdinA adhvaryu-karttavyam / sAmagA api, 'agna AyAhi - ityAdinodgItR karttavyam / hotrAdayazca gRhasthA ev| tathAcAdhIyamAneSu pratyakSa-vedeSu gRhastha-karttavyAbhidhAnena tadAzramavidhiH parikalpyate, na tvevamitarAzrama vidhi-kalpakaM kiJcit pazyAmaH / ataeva, "yAjovamagnihotra juhoti" - iti zrutiH kRtsnaM puruSAyuSaM gRhikarmasveva viniyungkte| zrutyantaraJca "etadvai jarA-mayaM satra yadagnihotra, jarayA vA hya vAsmAnmucyate mRtyunA vA" - iti / na caivaM sati kathaM brahmacaryAzramAGgIkAraH, - iti zaDanIyam / * duSyati, - iti mu0 pustake pAThaH / / vidhi kamcit, - iti sa0 sI0 pustakayo pAThaH / For Private And Personal
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 524 parAzaramAdhavaH naiSThikasya pakSa-koTi niHkSiptatvAdupakRSNakasya prtipttRtvenaashrmitvaabhaavaat| yadA, kammitvenAbhimatayo brahmacAri-vanasthayo. rIDazo gatiH tadA, kaiva kathA kRtsna-karma-tyAgino yteH| tasmAd, gArhasthyameka evAzramaH, - ityAcAryANAM pkssH| atrocyte| asti hi caturNA AzramANAM prtykss-shrutividhaanm| tathAca, jAvAlA Amananti / "brahmacarya samApya gRhI bhavet, gRhAdvanI bhUtvA pravrajet" - iti / AcAryyAstu, rAgiNamabhipretya tasyoddha retaHsu naiSThika-vahmacaryAdiSu viSvAzrameSvanadhikAra manyamAnAH, gAhya sthyameva vrnnyaamaasuH| yattu kRtasne'pi vede gRhastha-dharmasyaivAmnAnamityuktam / tadayuktam / vAnaprasthasyApi sadArasyAgnihotrAdi-sambhavAt / naiSThika brahmacAri-dharmastu chandogai paThyate / "brahmacAryAcAryakula-vAsI tRtIyo'tyantamAtmAnamAcAryakule'vasAdayan" - iti| upakurvANaka-dharmAH sarvazAkhAsUpanayana-prakaraNeSu prsiddhaaH| yti-dhmmricopnissdbhaage| ato yAvajjIvAdi-zruteH kAmi-viSayatvenAzramAntarANi na tayA pralapituM shkynte| sAdhitAzcottaramImAMsAyAM catvAra AzramAH / tasmAt , kramaprApto vAnaprasthAzramaH prstuuyte| tatra, yAjJavalkyastaM vidhatte, - "suta-vinyasta patnIkastayA vA'nugato vanam / vAnaprastho brahmacArI sAgniH sopAsano vrajet" - iti / vAnaprastho vubhUSuH svasya brahma vayaM-niyamena patnyA anapayogAttA rakSaNIyatvena putreSu niHkSipya vanaM vrjet| yadA sA'pi niyatA satI pati-zuzrUSAM kAmayate, tadA tayA saha vanaM brjet| tasmin pakSa / pratiSidvatvena, - iti sa0 so0 pustakayo pAThaH / For Private And Personal
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 525 vaitAnika-gRhyAbhyAmagnibhyAM saha gacchet / suta nikSepa-pakSe tvAtmani agnIn samAropya prbrjet| tadAha chAgaleyaH, - _"apatnIkaH samAropya vrAhmaNaH pravrajeda gRhAtU" - iti / tAdRzo'raNyaM gatvA vairavAnasa-sUtrokta-mArgeNAgnimAdadhyAt / tadAha vsisstthH| "vAnaprastho jaTilaracIrAjinavAsAna phAla-kRSTamadhitiSTe / dakRSTa-mUla-phalaM saJcinvItoddha retAH kSapAzayo dadyAdeva napratigRhoyAt Uddha paJcabhyo mAsebhyaH zrAvaNakenAgni mAdadhyAdAhitAgnivRkSamUliko dadyAd devarSipitRmanuSyebhyaH sa gacchet svargamAnantyam" - iti| zrAvaNakaM tapasvi-dharma-pratipAdaka vairvaans-suutrm| akRSTamUlamAhAratvena buvan grAmyahAra-parityAgaM sUcayati / ataeva manuH, - "santyajya grAmyamAhAraM sarvaJcaiva paricchadam / putraSu bhAryA nikSipya vanaM gacchet sahaiva vA" - iti / gRhasthasya vanapravezAvasaramAha yamaH, - "dvitIyamAyuSo bhAgamuSitvA tu gRhe dvijH| tRtIyamAyuSo bhAgaM gRhamedhI vane vaset // utpAdya dharmataH putrAniSTA yajJazca shktitH| dRSTo'patyasya cApatyaM brAhmaNo'raNyamAvizet" - iti // atra, brAhmaNa-gRhaNaM traivarNiko lakSaNArtha, 'uSitvA tu gRhe dvijaH, - ityupkrmaanusaaraat| manurapi, - "gRhasthastu yadA pazyedvalIpalitamAtmanaH / apatyasyaiva cApatyaM tadAraNyaM samAzrayet" - iti| i madhigacche, - iti mu0 pustake pAThaH / zriAvaNamAse'mi, - iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 526 parAzaramAdhavaH zaGkha likhitAvapi, - "putrAnutpAdya saMskRtya vedamadhyApya bRtti vidhAya dAraiH saMyojya guNavati putre kuTumvamAvezya kRtaHprasthAnaliGgovRtti-vizeSAnanukramet , kramazo yAyAvarANAM gRttimupAsya vanamAzrayeduttarAyaNe pUrvapakSe" - iti / etaccAzrama-samuccaya-pakSa draSTavyam / asamuccayapakSe tvakRta-gArhastyo'pi vAnaprasthedhi. kriyte| tadAha vasiSThaH, - "catvAra AzramA brahmacAri-gRhasthavAnaprastha privraajkaaH| teSAM vedamadhItya vedaM viditvA cIrNa-brahmacaryo yamicchet tamAvasetU"-iti / Apastamvo'pi,-"catvAra AzramAgArhasthyaM AcAryakulaM maunaM vAnaprastham"- ityupakramya, "yatkAmayeta, tadArabheta"-ityupasaMharati / vana-pratiSThasya karttavyamAha yAjJavalkyaH , "a-phAla-kRSTenAnozca pitRn devatithInapi / bhRtyAMzca tarpayecchazvajjaTA-loma-mRdAtmavAna* - iti / a-kAla-kRSTaM shaak-muul-novaaraadi| tathAca manuH, - "munyannavividhaimaidhyaiH zAka-mUla-phalena vaa| etaireva mahAyajJAn nirvapedidhi-pUrvakam" -- iti / naca, brahmacAri-vidhurayoranagnikayorvanasthayoH kathamagnInAM tarpaNamiti vAcyaM, vairavAnasa-zAstroktasyAgneH sdbhaavaat| nacAphAlakRSTanovArAdinA puroDAza karaNe 'vrIhibhiryajeta' - iti zrutirvAdhyeteti zanIyam / brohINAmapyaphAlakRSTAnAM smbhvaat| tasmAdakRSTapacyairvohyAdibhirvaitAnikaM karma kuryyaat| tathA ca manuH - "vaitAnikaJca jahUyAdagnihotra yathAvidhi / darzamaskandayan parvaM paurNamAsyAM prayogataH / RkSaSTyAgrahAvaNaM caiva cAturmAsyAni cAharet / uttarAyaNa ca* kramazodakSasyAyanamevaca // * tulAyananda, -iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 527 vAsantaiH zAradairmedhyairmunyannaiH khymaahRtH| puroDAzaM caruJcaiva nirva pedvidhi-pUrvakam" - iti // medhyairyajJAharmunyannarakRSTa pacyarittarthaH / saMgrAhyadravyasyeyattAmAha yAjJavalkyaH , - "aho mAsasya SaNNAM vA tathA saMvatsarasya vaa| arthasya saJcayaM kuryAt kRtamAzvayuje tyajet" - iti // ekadina-sAdhyatya karmaNo yAvat paryAptaM, tAvato'rthasya saJcayaM kuryAt / evameka-mA sa-saMvatsara-pakSe'pi yojniiym| tatra yadi kiJcit saJcitamavaziSyet, tat sarvamAzvayujyAM tyajet / yadAha vissnnuH| "mAsa-nicayaH, saMvatsara-nicayo vA, saMvatsaranicayAt pUrva nicayamAzvayujyAM jahyAt" - iti| saMtyajya tato nUtanaM scinuyaat| manurapi, - "tyajedAzvayuje mAse manyannaM pUrva-saJcitam / jorNAni* caiva vAsAMsi zAka-mUla-phalAni ca / sadyaH prakSAlitovA syAnmAsa-saJcayiko'pi vaa| SaNmAsa-nicayovA'pi samA-nicayaevavA" - iti / / tatra vartyAMnAha saeva, - "vajayenmadhu-mAMsAni bhaumAni kavakANi ca / bhUtRNaM sigrakaM caiva zleSmAtaka phalAni ca / na phAla-kRSTamaznIyAdutkRSTamapi kenacit / na grAmajAtAnyANi puSpAni ca phalAni ca - iti|| * corNAni, - ivi mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 528 parAzaramAdhavaH kavakAni ctrkaani| taponiyamamAha yAjJavalkyaH , - "dAntastriSavaNa snAyI nivRttazca pratigrahAt / svAdhyAyavAn dAna-zolaH sarva-savva hitairataH // dantolakhalikaH kAla-pakkAzI vA'vama-kuTakaH / zrautasmAttaM phala-snehaiH karma kuryAt kriyAstathA / candrAyanairnayat kAlaM kRccha vA vartayet sdaa| pakSa gate cApyaznIyAnmAse vA'hani vA gte|| svapedbha mau zucI rAtrau divasa prapadaina yet / sthAnAsanavihArairvA yogAbhyAsena vA tathA // grISme paJcAgni madhyastho varSAsu sthANDilezayaH / adra vAsAstu hemante zaktyA vA'pi tapazcaret" - iti| dantAevolUkhalaM nistuSokaraNa sAdhanaM, tad yasyAsti sa dantolU. khalikaH / vAhyolakhalAdi-sAdhana-nirapekSaityarthaH / kaal-pkvN-bdread-pns-phlaadi| azmanAkuTanamavahananaM yasya, so'zmakuTakaH / phala sneholikuca-madhUkAdi-madhyatara-kala-janmAni tailAni / kriyA bhojnaabhyjnaadyH| viSNurapi / "vAyu-puSTAzI phalAzI mUlAzI zAkAzo parNAzI vAyu-pakvAnnayorvA sakRdaznIyAt" - iti / kUrmapuro'pi, - "ekapAdena tiSTheta marIcInvA pivet sdaa| paJcAgni-dhUmapo vA syAduSmapaH soma'thavA // payaH pivet zuklapakSe kRSNapakSe ca gomayam / zIrNa-parNAzano vA syAt kRcchA vartayet sadA // atharvaziraso'dhyetA vedaantaabhyaas-ttprH| yamAna seveta satataM niyamAMzcApyatAMdritaH / jitendriyo jita-krodhastattvajJAna-vicintakaH / brahmacArI bhavannityaM na patnoM pratisaMzrayet / For Private And Personal
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 529 yastu patnyA samaM gatvA maithunaM kAmatazcaret / tada taM tasya lupyeta prAyazcittIyate dvijH| nakta bAnnaM samaznIyAd divA vA' hRtya zaktitaH / caturthakAliko vA syAt syAdA cASTamakAlikaH // cAndrAyaNa-vidhAnairvA zukke kRSNe ca vattayet / pakSe pakSe samazvIyAdyavAgU kvathitAM sakRt // puSpamUla-phalairvA'pi kevalaivartayet sdaa| svAbhAvikaiH svayaM zorvekhAnasa-mate sthitaH" - iti / agni-paricAyAmakSama pratyAha yAjJavalkyaH, - *agnInapyAtmasAt kRtvA bRkSAvAso mitAzanaH / vAnaprastho gRheSveva yAtrArtha bhekSyamAcaret // grAmAdAhRtya vai grAsAnaSTau bhuJjIta vAgyataH" - iti / manurapi, - "agnInAtmani vaitAnAt samAropya yathAvidhi / anagniraniketaH syAnmUnirmUlaphalAzanaH // aprayatnaH sukhArtheSu brahmacArI dhraashyH| gRhamedhiSu cAnyeSu dijeSu vanavAsiSu / grAmAdAhRtya vAznIyAdaSTau grAsAn vane vasan / pratigRhya puTenaiva pANinA zakalena vA // etAzcAnyAzca seveta dokSAvipro vane vasan / AsAM maharSi-vayyaryANAM tyaktvA'nyatamayA tanum / vota zoka-mayo vipro brahmaloke mahIyate" - iti / nanu, aSTa-prAsa-vidhAne, "Sor3azAraNyavAsinaH" iti vacana viruddhyet| tanna, zaktAzakta-viSayatvena vyavasthopapatteH / sarvAnuSThAnAsamartha For Private And Personal
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 530 pratyAha yAjJavalkyaH, kUrmmapurANe'pi - " vAyubhakSaH prAgudIcoM gacchedAvama-saMkSayAt www.kobatirth.org mahAprasthAnikaM vA'sau kuryyAdanazanantu vA / agnipravezamanyadvA brahmArpaNa-vidhau sthitaH // yastu samyagimamAzramaM zivaM saMzrayatyaziva-puJja-nAzanam / tApa hantRpadamaizvaraM paraM yAti yatra jagato'sya saMsthitiH" itthaM vAnaprasthAzramo nirUpitaH / tatra manuH, parAzara mAdhavaH atha caturthAzramo nirUpyate / - yAjJavalkyo'pi, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " vaneSu tu vihRtyaivaM tRtIyaM bhAgamAyuSaH / caturthamAyuSomAgaM tyaktvA saGgAn parivrajet" - iti // vanA gRhAdvA kRtveSTi sarvavedasadakSiNAm / prAjApatyAM tadante tAnagnInAropya cAtmani // adhItavedo japakRt putravAnannado'gnimAn / zaktyA ca yajJakRnmokSe manaH kuryyAttu nAnyathA" * iti / iti / For Private And Personal www Azrama-catuSTaya-samuccayamabhipretya, vanAnmokSa manaH kuryyAdityuktam / Azrama-traya-samuccayAmiprAmeNa gRhAdveti pakSAntaropanyAsaH / nanu, atrApi catuSTaya samuccaya evAbhipreyatAM pAribrAjyAnantaraM vAnaprasthasyAnuSThAtaM zakyatvAt / maivm| brahmacaryyAdInAM caturNAmAzramANAM * iti
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parAzara sAdhavaH 531 Arohasya pratiniyatatvAt / tathA ca jAvalA AzramA NAmArohamAmaH nanti / "brahmacayyaM samApya gRho bhavet, gRho bhUtvA vano bhavet, vano bhUtvA pravrajet *" na tvevamavarohaH kvacidapyA manAtaH / pratyutAvarohaM dakSo niSedhati, iti / " trayANAmAnulomyaM syAt prAtilomyaM na vidyate / prAtilomyena yo yAti na tasmAt pApakRttamaH yo gRhAzramamAsthAya brahmacArI bhavet punaH / na yatirna vanasthazca sa sarvAzrama vajjitaH" iti // - - - yadi gRhI kathaJcit pratyavaruhya brahmacArI bhavet, tadA'sau sarvAzramavahiskRtaH / ArUr3ha - patitatvAt / ato na vanasthAdibhirAzramavAsibhiH zabdairabhilApyo bhavati / ayaJcAvarohAbhAva uttara mImAMsAyAM tRtIyAdhyAye varNitaH / - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vanAd gRhAdvetyatra brahmacaryyAd vA, ityapi draSTavyam / yadA janmAntarAnuSThitaH sukRti paripAka - valAt vAlya eva vairAgyamupajAyate, tadAnIomakRtodvAho brahmacayyadiva prabrajet / tathA ca jAvAla zrutiH / "yadi vetarathA brahmacayryAdeva pravrajedra gRhAdvA vanAdvA * - iti / pUrvamavirakta vAlaM pratyAzrama-catuSTaya samuccayamAyurvibhAgenopanyasya, viraktamuddizya yadi veti pakSAntaropanyAsaH / itaratheti vAlya evAvarAta - vairAgya ityarthaH / akRtodvAhasya saMnyAso nRsiMhapurANe darzitaH, "yasyaitAni suguptAni jihvopasthodaraM ziraH sanyasedakRtodvAho brAhmaNo brahmacaryyavAnnU" - For Private And Personal iti // * gRhAdvanI bhUtvA pravrajet, - iti mu0 pustake pAThaH / sa - iti sa0 pustake pAThaH / ----
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 532 parAzaramAdhavaH aGgirAapyAha, - "saMsArameva,* niHsAraM dRSTA saar-didRkssyaa| pravrajatyakRtodAhaH paraM vairAgyamAzritaH / pravrajed brahmacaryeNa prabrajecca gRhAdapi / vanAdvA pravrajedvidvAnAturo vA'tha duHkhitaH" - iti / duHkhito vyAdhitazcauravyAghrAdya pdrtH| Aturo mumuurssuH| tatra mahAbhAratam, "utpanne saGgaTe ghore caurvyaaghraadi-saaitt| bhaya-bhItasya saMnyAsamaNirAmunirabravIt / AturANAJca saMnyAse na vidhirneva ca kriyaa| paiSamAtra samuccArya saMnyAsaM tatra pUrayet" - iti // nanu, brahmacaryAdeva pravrajyA'GgIkAre manu-vacanAni viruddhacaran , "RNAni trINyapAkRtya mano mokSa nivezayet / anapAkRtya mokSanta sevamAno vrajatyadhaH // adhItya vidhivaDhe dAna putrAnutyAca dharmataH / iSdA ca zaktitI yajJamano mokSa niveshyet| anadhItya gurorvedAnanutpAdya tathAtmajAn / aniStA caiva yajJazca mokSamicchan vrajatyadhaH // " - iti / RgatrayaM zrutyA darzitam / "jAyamAno vai brAhmaNastribhitraNavAn jAyate, brahmacaryeNa RSibhyo yajJana devebhyaH prajayA pitRbhyaH, eSa vA anRrNIyaH putrI yajvA bahmacArI vAsi" - iti| yadA svargaprApakA pitRyANamArgo'pyaNApAkaraNamantareNa na sambhavati, tadA kaiva kathA mokssmaarge| ataeva mantravarNaH, - "anRNA athosminnanRNAH parasmin tRtIye loke anRNAsyAma / saMsArameva, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH ye devayAnA uta pitRyANAH sarvAn patho anRNA akSiyema" -- iti // vrAhmaNamapi "sarvAn lokAn anRNo'nusaJcarati" - iti / maivam / aviraktaviSayatvAdeteSAM vacanAnAm / ataeva viraktasya pravrajyAyAM kAlavilamba niSedhayati jaavaalshrutiH| "yadahareva virajet tadahareva prabrajetU" - iti / nanu, uktarItyA brahmacaryAdiSu AzrameSu yathAvaddharmAnuSThAyinAM tadAzramAt pravrajediti prtiiyte| tathA sati, snAtaka-vidhurAdInAmanA zramiNAmAzramiNAJca keSAcit kenacit pratibandhena viditadharmAnuSThAyinAM satyapi vairAgye sannyAso na praapnuyaat| maivam / teSAM pratyakSa-zrutyaiva tvidhaanaat| "anya punaravratI vA vratI vA snAtakotU-sannAgniranagniko vA yadahareva virajeta tadahareva prabrajetU" - iti| yamo'pi, - "punarakriyAbhAve mRtabhAryaH parivrajet / vanastho dhUtapApo vA paraM panthAnamAzrayet // " -- iti // snAtaka-vidhurAdInAmantarAlavattinAmAzrama-nirapau japopavAsa-tIrthayAtrAdikarmamizcittazuddhi-sambhavena mokSAzrame'dhikAro'stIti tRtIyAdhyAye mImAMsitam / dharma-lope'pyanutApavatastat-prAyazcittatvena saMnyAsaH smbhvti| tathA ca smRtyantaram, - "ye ca santAnajAdoSA ye ca syuH krm-smbhvaaH| saMnyAsastAn dahet sIMstuSAgniriva kAJcanam ||-iti // manurapi, - "mRttoyaiH zuddhayate zodhyaM nado vegena zuddhayati / rajasA strI manoduSTA saMnyAsena dvijottamaH" // - iti // For Private And Personal
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 534 parAzaramAdhavaH atra kecit , brAhmaNasyaiva saMnyAsAdhikArI na kSatriya-vaizyayoH, - ityAhuH / udAharanti ca shruti-smRtii| tatra vAjasaneyakabrAhmaNam / "etaM vai tamAtmAnaM viditvA brAhmaNAH putraSaNAyAzca vittaSaNAyAzca lokeSaNAyAzca vyutthAyAtha bhikSAcaryaJcaranti" -- iti| manurapyupakramopasaMhArayorbrAhmaNazabdaM prayuGkte, - "AtmanyagnIn samAropya brAhmaNaH praba jed gRhAt" / ityupkrmH| __ "eSa vo'bhidito dharmo brAhmaNasya caturvidhaH" / ityupsNhaarH| nArado'pi, - "prathamAdAzramAd vApi virakto bhava-sAgarAt / brAhmaNo mokSamanvicchaMstyaktvA saGgAn paribrajet // "- iti / yogiyAjJavalkyo'pi, - "catvAro brAhmaNasyoktA AzramAH zruti coditaaH| kSatriyasya trayaH proktA dvAveko vaizya-yUdrayoH // " - iti / vAmanapurANe'pi, - "catvAra AzramAzcaite brAhmaNasya prakIrtitAH / gArhasthyaM brahmacaryaca vAnaprasthaM tryo''shrmaaH|| kSatriyasyApi kathitA ya AcArA dvijasya hi| brahmacaryaJca gArhasthyamAzrama-dvitayaM vizaH / gArhasthamucitantvekaM zUdrasya kSaNadAcara // " - iti // nanu, zUdrasyAzrama eva nAsti, "catvAra azramAstAta. teSu zUdrastu nArhati" - iti // For Private And Personal
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH 535 niSedhAt / tataH kathaM tasya gArhasthyAGgIkAraH / ucyate / anyathA, samantraka eva vivAho niSidhyate, na tvamantrakaH / vivAha prakaraNodAhRtAni zUdraviSayANi vacanAni paJca mahAyajJAdi- zudrAdhikAravacanAni virudhyeran / tasmAdasti gRhasthadharmeSu zUdrasya gArhasthyam / sanyAsastUkta - rItyA viprasyaiva / ataeva smRtyantare, kaSAya daNDAdi liGga dhAraNaM kSatriya- vaizyayonipiddham, - "mukhajAnAmayaM dharmI yadviSNo liGgadhAraNam / bAhujAtI rujAtAnAM nAyaM dharmoM vidhIyate " - apure panaH, saMnyAsaM traivarNikAdhikAra micchanti / adhIta vedasya dvijAtimAtrasya samuccaya-vikalpAbhyAmAzrama-catuSTayasya bahusmRtiSu vidhAnAt / ataeva yAjJavalkyena saMnyAsa-prakaraNe dvijazabdaH prayuktaH, * Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "sannirudayaM ndriyagrAmaM rAga-dveSau prahAya ca / bhayaM hRtvA ca bhUtAnAmamRtI bhavati dvijaH" kUrmapurANe'pi dvija-grahaNaM kRtam, smRtyantarantu zRGgagrAhikatayaiva varNa trayasya saMnyAsaM vidadhAti - " RNa - trayamapAkRtya nirmamo nirahaMkRtiH / brAhmaNaH kSatriyo vA'tha vaizyo vA prabrajedra gRhAt " - iti // ra, 'awarfa ' Varade iti // "agnInAtmani saMsthApya dvijaH pravrajito mavet / yogAbhyAsarataH zAnto brahmavidyAparAyaNaH" iti // - iti pATho bhavitu N yuktaH / For Private And Personal iti //
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 536 parAzaramAdhavaH yAni pUrvodAhata-vacanAni, tAni kSatriya-vaizyayoH kASAyadaNDaniSedha praanni| tathAca, mukhajAnAmiti vacanamudAhRtam / vaudhAyano'pi, - "brAhmaNAnAmayaM dharmoM yadviSNoliGga-dhAraNam / rAjanya-vaizyayorneti tatrAtreya-munervacaH" - iti|| parivAD vubhUSaH sarvasvadakSiNAM prAjApatyAmiSTi nirva pt| tadAha manuH, - "prAjApatyAM nirUpyeSTi sarvavedasadakSiNAm / Atmanyagnona samAropya brAhmaNaH prabrajed gRhAtU" -- iti // ydvaa| AgneyomiSTi kRyA't / tadukta shrutyaa| "athaike prajApatyAmiSTi kurvanti, tathA na kuryAt Agneyomeva kuryAdagnihiM prANaH prANamevaitayA karoti" - iti| kUrmapurANa'pi, "prajApatyAM nirUpyeSTimAgneyomathavA punaH / antaH pakvakaSAyo'sau brahmAzramamupAzrayet" - iti // prAjApatyeSTirAhitAgniviSayA, 'agnIn samAropya' - itygnivhutvaabhidhaanaat| Agneyo tvanAhitAgniviSayA, tadvAkyazeSe 'agnimAjighrat, - ityekAgnyabhidhAnAt / sA ceSTiH zrAddhAdipuraHsaraM prkttevyaa| tathAca nRsiMhapurANam , - "evaM vanAzrame tiSThana tapasAdagdhakilviSaH / caturthamAzramaM gacchet sannyasya vidhinA dvijaH // * kUrmapurANe'pi,- ityArabhya, etadanto anyonAnti mu0 pustake / For Private And Personal
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 537 divyapitRbhyo devebhyaH svapitRbhyo'pi ytntH| datvA zrAddhamRSibhyazca mnussyebhystthaa''tmne| iSTiM vaizvAnaroM kRtvA prAjApatyAmathApi vaa| agniM svAtmani saMsthApya mantravat prabrajet punaH"- iti / zrAddhAni cASTau daivaadiini| tathAcAha baudhAyanaH, - "daivamASa tathAdivyaM pitryaM maatRk-maanusse| bhautikaM cAtmanazcAnte aSTau zrAddhAni nirva pet"-iti| ukta zrAddhAdau yogyatA, kRcchaH smpaadniiyaa| tadAha kAtyAyanaH, "kRcchAMstu caturaH kRtvA pAvanArthamanAzramI / AzramI cettataH kRccha itenAsau yogyatAM brajet" - iti|| zrAddhAnantaramAvinImiSTeH prAcInAbhitikartavyatAmAha vaudhAyanaH, "kRtvA zrAdAni sarvANi pitrAdibhyo'STaka pRthak / vApayitvA ca kezAdInmArja yet mAtRkA imAH / trIn daNDAnana losthalAna vaiNavAnmUddha sammitAn / ekAdaza-nava-dvi-tri-catuH-saptAnyaparvakAn // satvakAnabraNAn somyAn samasannata-parvakAn / veSTitAn kRSNa-govAla-rajvA tu caturaGga lAn // ekovA tAdRzo daNDo govAla-sahito bhvet| kuza-kAsi sUtrA kSauma-sUtrarathApi vaa| kuzalagraMthitaM zikyaM padmAkArasamanvitam / SaTpAdaM paJcapAdaM vA muSTi-dvaya vidaaritm|| * devapitRbhyo,-ivi sa0 pustake, deyaM pitRbhyo,-iti mu0 pustake pAThaH / / caittaprakRcch,- iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH vikezaM sita* maspaSTamubhayadvAdazAna lam / dviguNaM triguNaM vA'pi sarvato'STAGga lantu vA / prAdezamAtra vA sUtra kApasiH tatamavraNam / caNDAlAdyahataM / caitat smRta jalapavitrakam / gRhItaM mantravattadvatsazikyaJca kamaNDalam / dArava vaiNavaM vApi mRdalAvumayantu vA // pAtra zilAmayaM tAmraparNAdimayameva vaa| caturasra vartulaM vA'pyAsanaM dAravaM zubham / kaupInAcchAdanaM vAsaH kanyAM zotanivAraNom / pAduke cApi zaucArtha dazamAtrA udaahRtaaH| chatra pavitra sUtra' ca triviSTandhaM tathA'jinam / pakSANi cAkSasUtraJca mRtkhanitrI kRpANikA f / yogapaTTa vahisi ityetA ekaviMzatiH / tAsAM paccAdhikA nityA daza vA sarvazopi bA // gRhotvamA athAgatya devAgAre'gnivezmani / grAmAnte grAmasImAnte yadvA shcimnohre| AjyaM payodadhItyetatvivRdvA jalameva vaa|| OM bharityAdinA prAzya rAtri copvsetttH| etAvataiva vidhinA bhikSa : syAdApadi dvijaH / athAdityasyAstamayAt pUrvamagnIn vihRtyau saH / AjyaJca gArhapatye tu saMskRtyatena ca sa cA / * vIta, - ivi mu. pustake pAThaH / i caNDAkAyakRtaM, - iti mu. pustake pAThaH / 1 kapAlikAH, - iti mu0 pustake pAThaH / meM paJcAdikA, - iti mu0 pustake pAThaH / vihUtya, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir para zaramAdhavaH pUrNamAhavanIye tu juhuyAt praNavena tt| *vahanvAdhAnametat syAdagnihotra hute tataH / sthitvA tu gArhapatyasya darbhAnuttaratotra tu| pAtrANi sAdayitvA'tha brahmAyatana eva tu / stIrNeSu darbheSvAsIta tvajinAntariteSu vaa| jAgRyAdrAtrimatAntu yAvad brAhmo muhurtakaH / etAmavasthAM samprAmpa mRto'pyaanntymshrute|| agrihotra sakAle ca hutvA prAtastana tataH / iSTi vaizvAnaroM kuryAt prAjApatyAmathApivA" - iti / AjyAdi-prAzanAnantaramagni-viharaNAt pUrva sAvitrI pravezaM kuryAt / taduktaM vaudhaayndhm| OM maH sAvitrI pravizAmi tatsaviturvareNyaM OM bhUvaH sAvitroM pravizAmi bhargo devasya dhImahi, OM suvaH sAvitrI pravizAmi dhiyoyonaH pracodayAditi arddharcazaH samastayA vA - iti / iSThiA parisamApyAgnIzcAtmani samAropya preSamuccArayen / tadAha kAtyAyanaH, - "AtmanyagnIn samAropya vedimadhye sthito harim / dhyAtvA hRdi tvanujJAto guruNA preSamIrayet" - iti| atha praiSamuccAryAbhayadAnaM kuryaat| tadukta kApilamate, - "vidhivat preSamuccArya trirupAMza triruccakaiH / abhayaM sarvabhUtebhyo mama svAhetyapo bhuvi / nirNIya daNDa-zikyAdi gRhItvA'tha vahibrajet" - iti / * etat evaM brahmA'- ityadhikaH pAThaH mu0 pustake / 1 iviSTi, - iti mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 540 parAzaramAdhavaH daNDAdInAM mantrAnAha vaudhaHyataH, - "sakhA metyAdinA daNDa gRhIyAda guruNA'pitam / yena devAH pavitraNetyuktvA jalapavitrakam / / yadasya pAre rajasaH zukramityapi zikyakam / vyAhRtIbhistathA pAtramatha kaupiinmitycaa| yuvA suvAsA ityevaM tcchNyorupviitkm| etad gRhItvA niSkamya svagrAmaM vAndhavAMstyajet // niHspRho'nyatra gatvaiva brataiH svaivartayet sadA" - iti / etacca jalapavitrAdikaM caturvidheSu bhikSuSa prathama-dvitIya-viSayam / cAtuvidhyantu bhikSa NAM hArIta Aha, - "caturvidhA bhikSavastu proktAH sAmAnyaliminaH // teSAM pRthak pRthak jJAnaM vRttibhedAt kRtaM ca tat / kUTIcaro* vahUdako haMsazcaiva tRtIyakaH // caturthaH paramohaMso yo yaH pazcAt sa uttmH"| - iti / pitAmaho pi, - "catuvidhA bhikSavastu praravyAtA brahmaNo mukhAt / kUTocaro bahUdako haMsazcaiva tRtIyakaH / caturthaH parahaMsazca saMjJAbhedaiH prakIrtitAH" -iti / tatrAdhikAra vizeSaH purANe darzitaH, - "viraktidividhA proktA tIvrA tIbratareti ca / satyAmeva tu tobrAyAM nyased yogI kuutthicrH| zakto vahudake tIvratarAyAM hNs-sNjnyite|| mumukSa : parame haMse sAkSAdvijJAna-sAdhane" - iti / * kuTIcaka, - iti mu0 pustake paatthH| evaM paratra sarvatra For Private And Personal
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 51 parAzaramAdhavaH tatra kuTIcarasya vRttivizeSamAha prjaaptiH| "kuTIcaro nAma svagRhe vartamAnaH zucirakaluSaH ahitAgniSu mikSAM bhujAno'pagatakAma-krodhaloma-moho'hahAravajita AtmA'nugrahaM kurute"| vRddhaparAzara'pi / "kUTIcaro nAma puttrAdibhiH kuTI kArayitvA kAma-krodha-lobha-mohamada-mAtsaryAdIn hitvA vidhivat sannyAsaMkRtvA tridaNDa-jalapavitra-kASAyavastra-dhAriNaH zaucAcamana japasvAdhyAya-brahmacaryadhyAna / tatparAH putrAdereva mikSAkAle'nnayAccAmAtramupabhuJjAnA stasyAM kuTayAM nityaM vasantaAtmAnaM mokSayanti" - iti / skandapurANe'pi, - "kuTIcarastu sannyasya se khe sadmani nityshH| mikSAmAdAya bhuJjIta svavandhUnAM gRhe'thavA / zikhI yajJopavitI syAt tridaNDI sakamaNDaluH" - iti / kuTIcarasyAzakta-viSayatvAdyukto gRhavAsAdiH / taduktaM vaudhAyanena, - "kUTocarAH parivrajya khe khe vezmani nityshH| mikSAM vandhubhya AdAya bhuJjate zakti-saMkSayAt" - iti / bahUdakasya vRtti-vizeSamAha skandaH, - "bahUdakastu sannyasya bndhu-putraadivrjitH| saptAgAraM cared maikSamekAnnaJca parityajet // govAla-rajju-saMbandhaM tridaNDaM zikyamuddha tam / jalapAtra pavitraca ravanitraJca kRpANikAm // zikhAM yajJopavItaJca devatArAdhanaJcaret / " - iti / * strAnazaucAcamana, - iti mu0 pustake pAThaH / / brahmavaryAdhyayana, - iti mu. pustake paatthH| putrAdeva, - iti mu0 pustake paatth| meM yuJjAnA, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 542 parAzara mAdhavaH vRddhaparAzaro'pi / "tatra vahUdako nAma tridaNDa- kamaNDalu - pavitra*pAtra - kASAyavastradhAriNo vedAntArthAvavodhakAH sAdhuvRtteSu brAhmaNamaheSu bhaikSacaryAM caranta AtmAnaM pitAmaho'pi - mokSayanti" - iti / "vahUdakaH sa vijJa eyaH sarva-saGga - vivarjitaH / bandhuvarge na bhikSeta svabhUmau naiva saMvaset // nizcalaH sthANubhUtazca sadA mokSa-parAyaNaH / na kuTyAM nodake saGga kuryAd vastre ca cetasA // nAgare nAsane nAnne nAstare nAtridaNDake / svamAtrAyAM na kuryAdri vai rAgaM daNDAdike yatiH 33 haMsa- vRttiH skandapurANe darzitA, www.kobatirth.org viSNUrapi, - "haMsaH kamaNDaluM zikyaM bhikSApAtra' tathaiva ca / kamthAM kaupIna mAcchAdyamaGgavastra vahiHpaTam // ekantu vaiNavaM daNDaM dhArayennityamAdarAt / devatAnAmabhedena kuryAdrdhyAnaM samarcayet" // Sw pitAmahapi, Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - - "yajJopavItaM daNDaJca vastra jantu nivAraNam / tAvan parigrahaH prokto nAnyo haMsa- parigrahaH // " iti // For Private And Personal * iti // 'haMsastRtIyo vijJa eyo bhikSu makSi-parAyaNaH / nityaM triSavaNasrAyI tvAdra vAsA bhavet sadA // * padmapavitra - iti mu0 pustake pAThaH / // - - iti //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 543 cAndrAyaNena varteta yti-dhrmaanushaasnaat| vRkSamUle vasennityaM guhAyAM vA sarit-taTe // " - iti // baudhAyano'pi, - "haMsAH kamaNDalu zikyaM daNDapAtrANi vibhrataH / grAma-tIrthaMkarAtrAzca nagare paJcarAtrakAH / tri-SaDAtropavAsAzca pakSa-mAsopavasinaH / kRcchra-sAntapanAdyazca yajJaH kRshvpurdhraaH|" - iti / paramahaMsa-vRttiH skandapurANe darzitA, - "kaupInAcchAdanaM vastra kanyAM zIta-nivAriNIm / akSamAlAuca gRhNoyAt vaiNavaM daNDamavraNam / mAdhUkara mathaikAnnaM para haMsaH samAcaret / parahasastridaNDaJca rajjaM govAla-nirmitAm / zikhAM yajJopavItaJca nityaM karma parityajet" / - iti // atra kecicchaddhA-jADya na sandhyAvandana-gAyatro zikhA-yajJopavIta. tyAgamasahamAnAH yathAvarNitaM pAramahasyaM vidvissnti| udAharanti va kAnicid vcnaani| tatra hArItaH, - "catvAra AzramA hya te sndhyaavndn-vjitaaH| brAhmaNyAdeva hovante yadyapyupratapodhanAH // " - iti| baudhAyano'pi, - "anAgatAntu ye pUrvAmanatItAntu pazcimAm / sandhyAM nopAsate viprAH kathante brAhmaNAH smRtaaH|" - iti|| * nadhUkara, - iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 544 parAzaramAdhavaH smRtyantare'pi, - "sAyaM prAtaH sadA sandhyAM ye vitrA no upaaste| kAma tAn dhArmiko rAjA yUdra-karmasu yojayet || - iti / / manurapi, - "sAvitrI-patitA vrAtyA bhavantyArya-vigahitAH / " - iti / / atrirapi, - "yajJopavItaM sarveSAM dvijAnAM mukti-sAdhanam / parityajanti ye mohAnnarA nirayagAminaH // " - iti / / pApurANe, - ____ "zikhA-yantropavItena tyaktenAsau kathaM dvijaH / " - iti // maivaM / eteSAM vacanAnAM paramahaMsa-vyatirikta-viSatvenApyupapatteH / pAramahaMsyantu bahuSu pratyakSazrutiSpalabhyamAnaM kena pradaSTuM zakyam / tathA ca jaavaalshrutiH| tatra paramahaMsA nAma saMvartakAruNika zvetaketadurvAsa nidAghajar3abharatadattAtreyaraivatakaprabhRtayo vyaktaliGgA avyaktAcArA anunmacA unmattavadAcaranti" - iti| teSAJca zikhAdityAga AtmajJAnAdidhAzca tatraiva shrutaaH| "daNDaM kamaNDalaM zikyaM SAtra jalapavitrakam , zikhAM yajJopavItaM cetyetat sarva bhUH svAhetyapsu parityajyAtmAnamanvicchan yathArUpadharI nindrI niSparigrahaH tatvabrahmamArge sammaka sampannaH zuddhamAnasaH prANasandhAraNArtha yathoktakAle vimukto bhaikSamAcaran karapAtreNa* lAmAlAbhayoH samo bhUtvA, zUnyAgAra-devagRha-tRgakUTa-valmIka vRkSamUlakulAlazAlA'gnihotra-nadIpulina-girikahara-kandara koTara - nirjhara * udapAraNa, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 545 sthaNDileSvanikotavAnaprayatno nirmamaH zakladhyAnaparAyaNo'dhyAtmaniSTho'zuddhakarma-nirmUlana-paraH saMnyAsena dehatyAga karoti sa paramahaMso nAma" - iti / tasyAmeva ca zrutau janaka-yAjJavalkya-saMvAda-rUpeNa yajJopavItatyAgamAkSipya smaahitm| "pRcchAmi tvAM yAjJavalkya nAyajJopavItI kathaM brAhmaNa iti / sa hovAca yAjJavalkyaH idamevAsya yajJopavItaM yaH Atmeti" - iti / AruNizrutAvapi pAramahaMsyaM prapaJcitam / "AruNiH prajApaterlokaM jagAma taM gatvovAca kena bhagavan kaNyizeSato visRjaaniiti| te hovAca prajApatiH tava putrAn bhrAtRn vandhvAdIn zikhAyajJopavIte yAgaM sUtra svAdhyAyaJca bhuulokN bhUvalokaM svarlokaM maholokaM janalokaM tapolokaM satyalokaM cAtala-vitala. sutala talAtala-mahAtala-rasAtala-pAtAlaM brahmANDaca visrjyet| daNDamAcchAdanaM kaupInaM parigRhet, zeSaM visRjet| brahmacArI gRhastho vAnaprastho vA laukikAgnInudarAgnau smaaropyet| gAyatrI ca zarIrAgnau * smaaropyet| upavItaM bhUmau vApsU vA visRjet / / daNDAn lokAgnIn visRjediti hovaac| ata UddhamamantravadAcaredUddhagamanaM visRjetritrasandhyAdau snaanmaacret| sarveSu deveSvAcaraNamAvartayedupaniSadamAvarttayet" -- iti| maitrAvaruNazrutavapi / "indrasya vajo'sIti trInvaiNavAn daNDAn dakSiNapANI dhArayedekaM vA, yadya kaM tadA sazikhaM vapanaM kRtvA visRjya yajJopavItam" - iti / pippalAda zAkhAyAmapi, - "sazivaM vapanaM kRtvA vahiHsUtra tyjedvdhH| yadakSaraM paraM brahma tatsUtramiti dhArayet // * svabhAvAcAnau, - iti mu0 pustake pAThaH / i kuTocako brajJacAro kuTumvaM visRjet vipratvaM visRjet pAtra visRjet, - ityadhikaH pAThaH mu0 pustake / For Private And Personal
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 546 www.kobatirth.org vyAsasmRtAvapi - parAzara mAdhavaH sUcanAt sUtramityAhaH sUtra' nAma paraMpadam / tatsUtra' vihitaM yena sa vipro vedapAragaH // yena sarvvamidaM protaM sUtre maNigaNA iva / tatsUtra dhArayedyogI yogavittattvadarzivAn // vahiH sUtra' tyajedvidvAn yogasUtra' samAsthitaH / brahmabhAvamidaM sUtraM dhArayedyaH sa cetanaH // dhAraNAdasya sUtrasya nocchiSTo nAzucirbhavet / sUtramantargataM yeSAM jJAnayajJopavItinAm // te vai sUtravido loke te ca yajJopavItinaH / jJAna zikhAjJAnaniSThAjJAnayajJopavItinaH // jJAnameva paraM teSAM pavitra jJAnamucyate / agneriva zikhA nAnyA yasya jJAnamayo zikhA // sazikhItyucyate vidvAnnetaraH kezadhAraNaiH / karmaNyadhikRtA ye tu vaidike brAhmaNAdayaH / emirdhAryyamidaM sUtra kriyAGga' taddhi vai smRtam / zikhA jJAnamayI yasya upavItaM ca tanmayam // brAhmaNyaM sakalaM tasya iti brahmavido viduH / idaM yajJopavItantu paramaM yatparAyaNam // vidvAn yajJopavItI syAt yajJAstaM yajvanaM viduH" - iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "yajJopavItaM karmmAGga' vadantyu tamabuddhayaH / upakurvvANakAt pUrvaM yato loke na dRzyate // yAvat karmANi kurute tAvadevAsya dhAraNam / tasmAdasya parityAgaH kriyate karmmabhiH saha // For Private And Personal
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 547 agnihotra-vinAze tu juhAdIni yathA tyajet // yathA ca mekhalAdIni gRhsthaashrm-vaanychyaa| patnI yoktra yatheSTayante somAnte ca yathA grahAn // tadvadyajJopavItasya tyAgamicchanti yoginaH" -- iti / vizvAmitro'pi, - "athAparaM parivrAjakaliGga sarvataH parimokSameke satyAnRte sukhaduHkhe vedAnimaM lokamamuM ca parityajyAtmAnamanvicchet zikhA-yajJopavIta kamaNDalu-kapAlAnAM tyaagii"-iti| baudhAyano'pi / "ataUddha yajJopavItaM mantramAcchAdanaM yaSTayaH zikyaM jalapavitra kamaNDalaM pAtramityetAni varjayitvA vaiNavaM daNDamAdatte sakhAmagopAya" -- iti / smRtyantare)pi, - "yadA tu viditaM tat syAt * parabrahma sanAtanam / tadaikadaNDaM saMgRhA upavItaM zikhAM tyajet" - iti / atra kecidaahrH| upavIta-tyAgavacanAni purAtana yjnyopviitvissyaanni| tathA ca smRtiH| "nakhAni nikRtya purANaM vastraM yajJopavItaM kamaNDalu tyaktvA navAni gRhotvA grAmaM pravizet" - iti| yadA''camanAGga yajJopavItaM na syAt tadA brAhmaNAdeva hoyte| tasmAdasti paramahaMsasyApi yajJopavItam ,- iti / tadayuktam, udAhatasmRterbahRdakAdi viSayatvAt / "na yajJopavItaM nAcchAdanaJcarati paramahaMsaH"- iti shruteH| "ayajJopavItI zaucaniSThaH kAmamekaM vaigavaM daNDamAdadhIta" - iti zrutyantarAcca / na ca brAhyopavItamantareNAcamanAdyasambhavaH, kauSItakibrAhmaNe praznottarAbhyAM tduppaadnaat| "kimasya yajJopavItaM kA zikhA * tattvAt, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 547 parAzaramAdhavaH kathaJcAsyopasparzanam" - iti prshnH| "idamevAsya yajJopavItaM yadAtmadhyAnaM vidyA zikhA" - ityAca ttaram / vrAhmaNyantu vijJAnamaya zikhAyajJopavItina eva puSkalam , - iti pipyalAdazrutA. vudAhRtam / - kecintu paramahaMsasyApi tridaNDamicchanti, udAharanti ca vcnaani| tatra dakSaH, sarveSAmAzramiNAM krameNa lakSaNamabhidadhAnaH "tridaNDanayatizcaiva" - iti yaterlakSaNamabhidhAya, tridaNDarahitasya yatitvaM niSedhati, - "yasyaitallakSaNaM nAsti prAyazcittI na cAzramo" -- iti / hArIta-dattAtraya-pitAmahAH kuTIcarAdIn caturo'pyupanyasya sarveSAM tridaNDameva vidadhate, - "vRttibhedena bhinnAzca naiva liGgana te dvijaaH| liGgantu vaiNavaM teSAM tridaNDaM sapavitrakam" - iti / avirapi, - "zikhinastu zrutAH kecit kecinmuNDAzca bhikSukAH / caturdA bhikSa kAH proktAH sarve caiva tridaNDinaH" - iti / ekadaNDa-vacanAni tu tridaNDAlAma-viSayANi / tadAha medhAtithiH, - "yAvanna syustridaNDAstu tAvadekena paryaTetU" - iti / hArIto'pi, - "naSTe jalapavitra vA tridaNDe vA pramAdataH / ekantu vaiNavaM daNDaM pAlAzaM vailvameva vaa| gRhotvA vivarettAvadyAvallamyet tridaNDakam" -- iti / For Private And Personal
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra parAzara mAdhavaH 549 atrocyate / paramahaMsasyaikadaNDa- nirAkaraNe vahnAgama-virodhaH syAt udAhRtAzca paramahaMsasyaika - daNDa pratipAdakAH zruti smRtayaH / * evaM sati medhAtithi- hArItAbhyAM yadekadaNDasyAnukalpatvamuktaM, tadvadakAdi viSayaM bhaviSyati / paramahaMsasya tu naikadaNDo'nukalpaH / yato vyAsa Aha, - www.kobatirth.org - "tridaNDasya parityAga ekadaNDasya dhAraNam / ekasmin dRzyate vAkye tasmAdasya pradhAnatA" // - iti // yatta, "sarve caiva tridaNDinaH" - iti, tadvAgdaNDAdiviSayaM na tu yaSTi-trayAmitrAyam / tathA ca manuH, - "vAgdaNDo'tha manodaNDaH karmadaNDastrathaiva ca / yasyaite niyatA buddhau tridaNDIti sa ucyate // tridaNDametat niHkSipya sarvabhUteSu mAnavaH / kAmakrodhau tu saMyamya tataH siddhiM nigacchati // " dakSo'pi, " vAgdaNDo'tha manodaNDaH karmadaNDastathaiva ca / yasyaite niyatA daNDA stridaNDIti sa ucyate // " Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir eteSAM ca trayANAM daNDAnAM svarUpaM sa evAha, yadapi pitAmahenoktaM, f "vAgdaNDo maunatA proktA karmadaNDastvanIhatA / mAnasasya tu daNDasya prANAyAmI vidhIyate // " - For Private And Personal iti // iti // iti // paraH paramahaMsastu turyAkhyaH zrutiravravIt / yamaizca niyamairyukto viSNurUpI tridaNDabhRt " - iti // " * pratipadikA, - ivi pATho bhavitu' puktaH / vagdaNDo maunamAviSThet karmadaNDe tyanohatAm. - iti sa0 zA0 pustakeSu pAThaH /
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 550 parAzaramAdhavaH tadapyuktarItyA vAgdaNDAdyabhiprAyam / yadapi, - ___"liGgantu vaiNavaM teSAM tridaNDaM sapavitrakam " - iti yaSTi-trayAbhidhAnaM, tadapi vhuudk-vissytvenoppnnm| yohi vahUdaka eva san grAmaikarAtrAdikAM* haMsavRttimAcarati, sa vRttito haMso bhavati / vedAnta-zravaNAdikAM paramahaMsavRttiM cedAzrayati, tadA vRttitaH paramahaso bhvti| teSAM hasAdInAM tridaNDameva liGgam / ananavAbhiprAyeNa, - ___"vRttimaidena bhinnAzca naiva line na te dvijAH' - iti / anyathA mukhyayohasayorekadaNDa-vidhAyakAnyudAhRtAni vacanAni niviSayANi syuH| tasmAdeka eva daNDaH prmhNssy| nanu. paramahasopaniSadi ekadaNDo'pyamukhyenaiva shruuyte| "kaupInaM daNDamAcchAdanaJca svazarIropabhogArthAya ca lokasyopakArArthAya ca parigrahet , tacca / na mukhyo'sti, ko mukhya iti cedayaM mukhyo na daNDaM na zikyaM nAcchAdanaM carati paramahasaH' - iti| vADham / nAstyeva vidvat-paramahaMsasya vaahyyssttyupyogH| ataeva vAkyazeSe jJAnameva tasya daNDaH, - ityuktam , "jJAnadaNDodhRto yena ekadaNDI sa ucyate" - iti / yaSTi-dhAraNantu vividiSoH prmhssy| na ca vid-vividiSubhedena pAramahasya-dvavidhye mAnAmAvaH shniiyH| vAjamarna yivrAhmaNe tduplmbhaat| "etaM vai tamAtmAnaM viditvA brAhmaNAH putraSaNAyAzca vittaiSaNAyAzca lokeSaNAyAzca vyutthAyAtha bhikSAcarya caranti" - iti vidvatsaMnyAse prmaannm| etameva viditvA munirbhavatyetameva * grAmaikarAtrikAM, - iti mu0 pustake pAThaH / visya, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH pravAjino lokamicchantaH pravrajanti" - ini cAnyasmin / etadvAkye vidvadvividiSusaMnyAsI ubhAvapi vispssttmvgmyete| "etat sarva bhUH svAhetyapsu parityajyAtmAnamanvicchet" - iti jAvAlavAkye tridaNDAdi-parityAgAtmakaM vividiSu-pAramahaMsyamAmnAtam / shruti| "nyAsa iti brahma brahma hi paraH paro hi brahma tAni vA etAnyaH parANi tapAMsi nyAsa evAtyarecayat" - ityagnihotrayajJa-dAnAditapo-nindApuHsaraM pAramahaMsyaM vidhAya tasya paramahaMsasya vividiSorAtmavidyAdhikAraM darzayati, "omityetamAtmAnaM yuJjIta' - iti / tasmAd dvavidhya-sadbhAvAd daNDAdinivAraNamazeSa-karmazUnya-vidvadpAramahaMsa viSayam / viduSaH karttavya-zUnyatAM bhagavAnAha, - "yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca maanvH| Atyanyeva ca santuSTastasya kArya na vidyate" - iti / dakSo'pi, - "nAdhyetavyaM na vaktavyaM na zrotavyaM kdaacn| etaiH sarvaiH suniSpanno yatirbhavati nAnyadA" - iti / smRtyantare'pi, - "jJAnAmRtena tRptasya kRtakRtyasya yoginH| naivAsti kiJcit karttavyamasti cenna sa sarvavit' - iti| vaha cabrAhmaNe'pi / "etaddha sma vai tadvidvAMsa AhuH kauSeyAH kimarthAvayamadhyeSyAmahe kimarthA vayaM yakSyAmahe' - iti / vividiSostu zravaNa-mananAdi-karttavyasadbhAvAt tadupakAritvena daNDadhAraNAdiniyama uppdyte| nanu-jJAna-rahitasyApi daNDapratiSedha AmrAyate, "kASThadaNDo dhRto yena sarvAzI jJAna-varjitaH / sa yAti narakAn ghorAn mahAraurava-saMjJitAn" // For Private And Personal
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 552 parAzaramAdhavaH nAyaM dossH| vidyAM vividiSAJca vinA jIvanArthameva kevalamekadaNDaM yo dhatte tadviSayatvAt pratiSedhasya / ataeva sarvAzIti vizeSitam / smRttAvapi, - "ekadaNDaM samAzritya jIvanti vahavo nraaH| narake raurave ghore karma-tyAgAt patanti te" - iti / yuktazca naraka-pAtaH, satyapi vrAhmadaNr3e paap-nivrttkaanaamaantrdnddaanaambhaavaat| pApa-nivartakatvaJca kAlikApuraNe darzitam , - "vaiNavA ye smRtA danDA linggmaatr-prvodhkaaH| liGgavyaktau hi dhAryAste na punardharma-hetavaH / kAyajA ye budhainityaM nRNAM pApa-vibhokSaNAt / jitendriyai jitakrodhai rdhA- vai tattvadarzibhiH" - iti / ye kAyajAstrayodanDAste pApa-vibhokSaNAya dhAryAH - ityanvayaH / nanvekadanDa-tridanDayovikalpaH kacit smaya'te / tatra, viSNuvaudhAyanau, - "ekadaNDI bhavedvA'pi tridaNDo vA munirbhavet" - iti / vyAsaH, - "tridaNDamekadaNDa vA vratamAsyAya tattvavit / parphATet pRthivI nityaM varSAkAle sthirIbhavet" - iti / zaunako'pi / "atha kaSAyavAsAH sakha mA gopAyeti tridaNDa mekadaNDa vA gRhAti" - iti| Azvamedhike bhagavadgavacanam , - "ekadaNDo tridaNDI vA zikho munDita eva vA / kASAyamAtrasAro'pi yatiH pUjyo yudhiSThira" - iti| For Private And Personal
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tatra vaudhAyanaH, parAzara mAdhavaH 553 vAdama / uktarItyA tayorvyavasthA draSTavyA / tatra, kUTIcara- vahadakayostridanDa, haMsa- paramahaMsayorekadanDaH / tathA sati tatra tatro - dAhRtAni vacanAni upapadyante / tadevaM caturvidhaH saMnyAsI nirupitaH / www.kobatirth.org manurapi, www Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "uSaHkAle samutthAya zaucaM kRtvA yathAvidhi / dantAn vimRjya cAcamya parvavajrja yathAvidhi / snAtvA cAcamya vidhivattiSThannAsIna eva vA // vibhrajjala pavitraM vA'pyakSasUtra karadvaye / tadvat pavitregovAlaiH kRte duSkRtanAzane / udaye vidhivat sandhyAmupAsya trikajapyavAn / mitrasya carSaNItyAdya rupasthAya pari tribhiH * / pUrvvavat tarpayitvA'tha japet samyak samAhitaH" - iti / atha taddharmA nirUpyante / " ekaeva carennityaM siddhayarthaM masahAyakaH / siddhimekasya saMpazyan na jahAti na hIyate" - iti // ekasyAsahAyasya vicarato rAgadveSAdi prativandhAbhAvAt jJAnalakSaNAM siddhiM nizcinvan tAM siddhiM na jahAti tasyAM siddhAvapratyUhena * pavitribhiH - iti pAThAttaram / For Private And Personal
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 554 parAzaramAdhavaH pravattate, pravRttazca tasyAH siddharna hIyate kintu pAraM gcchti| yadA tu dvitIya-tRtIya-puruSa-sahAyavAn vicarettadA raagdvesssmbhvaaduktsiddhiiyte| ataeva dakSaH, - "ekobhikSa yathoktastu dvAveva mithunaM smRtam / trayogrAmaH samAkhyAtAUddhantu ngraayte|| nagarantu na karttavyaM grAmo'pi mithuna tthaa| etatrayaM prakurvANaH svadharmAt cyavate yatiH // rAjavArtA hi teSAJca bhikSA-vArtA parasparam / sneha-paizunya-mAtsarya sannikarSAnna saMzayaH" // yadA tu zravaNAdi-sampattyabhAvAdAtmajJAna-siddhau svayamazaktaH syAt, tadA tatra zakta na dvitIyena saha vicret| yathA shrutiH| "varSAsu dhru vazolo'STau mAsAnekAkI yatizcaret dvau vA cret"| caretA. mittaH / ekAkI vicaret sarvabhUtebhyo hitmaacret| tadAha yAjJavalkyaH , - ___ sarvabhUta-hitaH zAntaH vinaNDI sakamaNDaluH / ekArAmaH parivrajya bhikSArthaM grAmamAvizet" - iti / hitAcaraNaM nAma hiMsA'nanuSThAnamAtraM na punarupakAreSu pravRttiH / "hiMsA'nugrayoranArambhaH" -- iti gotamasmaraNAt / ataevAhiMsAdInAhAtriH, - "ahiMsA satyamasteyaM brhmcryaaprigrho| bhAvazuddhiharebhaktiH santoSaH zaucamArjavam // AsyikyaM brahmasaMsparzaH svAdhyAyaH samadarzanam / anauddhatyamadInatvaM prasAdaH sthairy-maardve| sasnaho guruzuzrUSA zraddhA kSAntirdamaH zamaH / upekSA dhairya-mAdhurye titikSA karuNA tthaa| For Private And Personal
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 555 hAstapobAna-vijJAne yogo laghvazanaM dhRtiH / snAnaM surArcanaM dhyAnaM prANAyAmo valiH stutiH / bhikSATanaM japaH sandhyA tyAgaH karmaphalasya ca / eSa svadharmo vikhyAto yatInAM niyatAtmanAm / " - iti / pravrajyAM kRtvApi guroH samope brahmajJAnaparyantaM nivaset / taduktaM liGgapurANe, - "Azramatrayamuktasya* prAptasya paramAzramam / tataH saMvatsarasyAnte prApya jJAnamanuttamam / anujJApya guruzcaiva careddhi pRthiviimimaam| tyaktasaGgo jitakrodho laghvAhAro jitendriyaH // pidhAya buddhayA dvArANi dhyAnenaikamanA bhvet|" - iti / matsya purANe'pi, - "gurorapi hite yuktaH sa tu saMvatsaraM vaset / niyameSvapramatrastu yameSu ca sadA bhavet // prApya cAnte tatazcaiva jJAnayogamanuttamam / avirodhena dharmasya careta pRthivI yatiH // "- iti / saMvatsaramityupalakSaNaM, yAvajjJAnaM taavnnivset| gRhasamopa-vAsasya jnyaanaarthtvaat| pRthivI-vicaraNe vizeSamAha kaNvaH, - "ekarAtra vaset grAmai nagare paJcarAtrakam / varSAbhyo'nyatra varSAsu mAMsAMzca caturo vaset // "- iti // * anamatrayamursRjya, - iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 156 parAzaramAdhavaH matsya purANe'pi, - "aSTau mAsAn vihAraH syAdyatInAM saMyatAtmanAm / ekatra caturo mAsAn vArSikAn nivaset punaH // avimukte praviSTAnAM vihArastu na vidyate / na doSo bhavitA tatra dRSTaM zAstra purAtanam / " - iti / cAturmAsya-nivAse prayojanamAha medhAtithiH, - "saMrakSaNArtha jantUnAM vasudhAtalacAriNAm / ASAr3hAdozca catura A mAsAn kArtikAd ytiH|| dharmAtye jalasampanne grAmAnte nivsecchuciH|" -- iti| anyAnapi heyopAdeyAMzca dharmAn saMgRhyAha sa eva, - "zraddhayA parayopetaH paramAtma-parAyaNaH / sthUlasUkSmazarIrebhyo mucyate dazaSaTkavit / tridaNDaM kuNDikAM kanyAM maikSa-bhAjanamAsanam / kaupInAcchAdanaM vAsaH Sar3etAni parigrahet // sthAvaraM jaGgamaM vIjaM taijasaM viSayAyudham | Sar3etAni na gRhNIyAd yati maMtrapurISavat // rasAyanaM kriyAvAda jyotiSa krayavikrayam / vividhAni ca zilpAni varjayet paradAravat / / bhikSATanaM japaM snAnaM dhyAnaM zaucaM surArcanam / karttavyANi Sar3etAni sarvathA nRpa ! daNDavat // naTAdi-prekSaNaM / taM pramadAM suhRdaM tthaa| bhakSyaM bhojyamudakyAM ca SaNna pazyet kadAcana / skandhAvAre khale sArthe pure grAme vasadgRhe // * viSamAyudham, - iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 157 na vaseta yatiH SaTasu sthAneSveteSu kahiMcit / rAga dveSaM madaM mAyAM dambha moha parAtmasu // Sar3etAni yatinityaM manasApi na cintayet / maJcakaM zuklavastraJca strIkathAM laulyameva ca // divAsvApaJca yAnaJca yatInAM patanAni SaT / saMyogaMca viyogagaMca viyogasya ca sAdhanam // jovezvarapradhAnAnAM svarUpANi vicintyet| AsanaM pAtra-lopazca saJcayAH ziSya-saGgahaH // divAsvApo vRthAjalpo yatebandha-karANi SaT / ekahAtparato grAme paJcAhAt parataH pure / varSAbhyo'nyatra tat-sthAna*mAsanaM tadudAhRtam / uktAnAM yati-pAtrANAmekasyApi na saGga haH // bhikSobhaikSabhujazcApi pAtra-lopaH sa ucyate / gRhItasya tridaNDAdedvitIyasya parigrahaH // kAlAntaropabhogArtha saJcayaH prikiirtitH| zuzrUSA-lAbha-pUjArtha yazo'thaM vA parigrahaH // ziSyANAM na tu kAruNyAt sasnehaH ziSyasaMgrahaH / vidyA divA prakAzatvAdavidyA rAtrirucyate // vidyAbhyAse pramAdo yaH sa divAsvApa ucyte| AdhyAtmikI kathAM muktvA zaikSacaryA surastutim // anugrahapradaprazno vRthAjalpaH sa ucyate / ajihvaH SaNDakaH paGga randho vadhira eva ca // mugdhazca mucyate bhikSa H SaDbhiretairna sNshyH| idaM mRSTamidaM neti yo'znannapi na sajjati // * tadvAsa, - iti sa0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH hitaM satyaM mitaM vakti tamajita pracakSate / sadyojAtAM yathA nArI tathA Sor3azabArSikIm // zatavarSAJca yo dRSTA nirvikAraH sa SaNDakaH / mikSArthamaThanaM yasya viNmUtrakaraNAya ca / yojanAnna paraM yAti sarvathA paGga reva sH| tiSuto brajato vApi yasya cakSurna dUragam // caturyugadvayaM tktvA parivrAT so'ndha ucyate / hitAhitaM manorAmaM vacaH zokAvaha yatiH * zrutvA yo na zRNotova vadhiraH sa prakIrtitaH / sAnnidhye viSayANAM yaH samartho'vikalendriyaH / // suptavadgavarttate nityaM sa bhikSurmugdha ucyte||" - iti / bhikSATanavidhimAha manuH, - "ekakAlaM caredbhakSa na prasajyeta vistre| bhaikSaprasaktohi yativiSayeSvapi sjjte|| vidhUme sannmuSale vyaGgAre bhuktavajite / vRtte sarAva-saMpAte bhikSAM nitya yatizvaret / alAbhe na viSAdI syAllAme caiva na harSayet / prANayAtrikamAtraH syAnmAtrA-saGgAdvinirgataH" // - iti / moyante, - iti mAtrA viSayAsteSAM saGgAdvinirgato yatastatIna harSa. viSAdau kaayyau| yamo'pi, - "snAtvA zuciH zucau deze kRtajayyaH smaahitH| mikSArthI pravizedgagrAmaM raag-dvess-vivjjitH|| * phokAvahantu yat , - iti mu. pustake pAThaH / i vijitendriyaH, - iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 559 parAzaramAdhavaH carenmAdhUkara bhaikSayatimleMccha-kulAdapi / ekAnnaM na tu mujIta vRhaspati-samoyatiH // medhyaM bhaikSa carennityaM sAyAha vAgyataH zuciH / ekavAsA vizuddhAtmA mandagAmI yugAntahak // yathAlabdhaM tathA'znIyAdAjyasaMskAra-vajjitam / bhakSamAdhUkaraM nAma sarva-pAtaka-nAzanam" - iti / vaudhAyano'pi, - "vidhUme sanna-musale vyaGkhAre bhuktavajite / kAle'parAhna bhUyiSThe bhikSATanamathAcaret // Uddha jAnvoradhonAmaH paridhAyaikamagvaram / dvitIyamAntaraM vAsaH pAtrI daNDI ca vAgyataH // savye cAdAya pAtrantu tridaNDaM dakSiNe kare / upatiSTheta sUryyantu dhyAtvA caikatvamAtmanA / uktvA virAjanaM mantramAkRSNena pradakSiNam / kRtvA punarjapitvA ca ye te panthAna itypi|| yo'sau viSNavAkhya Aditye puruSo'ntarha di sthitH| so'haM nArAyaNo deva iti dhyAtvA praNamya tam // bhikSApAtrAdi-zuddhayarthamavamucyApyupAnahI / tato grAmaM vrajenmandaM yugmaatraavlokkH|| ghyAyan hariJca taccitte idaM ca samudIrayet / viSNustiyaMgadhoddha me vaikuNTho vidizandizam // pAtu mAM sarvato rAmo dhanvI cakro ca kezavaH / abhigamya gRhAdbhikSAM bhavat-pUrva pravodayet // go-dohamAtra tiSThecca vaagyto'dhomukhsttH| dRSTA bhikSAM dRSTipUtAM dAtuzca kara-saMsthitAm // For Private And Personal
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 560 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH tridaNDaM dakSiNe tva tataH sandhAya bAhunA / utpATayecca kavacaM dakSiNena kareNa saH / pAtra vAmakare kSiptvA zleSayedradakSiNena tu / prANAyAtrikamAtrantu bhikSeta vigataspRhaH" bhaukSasya paJcavidhatvamAhozanAH, bhikSAnnaM prazaMsati yamaH, Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir -- - " mAdhUkaramasantaptaM prAk praNItamayAcitam / tAtkAlikopapannaJca bhaikSa' paJcavidhaM smRtam // manaH- saGkalpa-rahitAn gRhAMstrIn sapta paJcakAn / madhuvadAharaNaM yattu mAdhUkara miti smRtam // zayanotthApanAt prAgyat prArthitaM bhaktisaMyutaiH / tat prAk praNItamityAha bhagavAnuzanA muniH // mikSA'Tana-samudyogAt prAk kenApi nimantritam / ayAcitaM hi tadbhakSa bhoktavyaM manurabravIt // upasthAne ca yatprokta N bhikSArthaM brAhmaNena ha / tAtkAlikAmitti khyAtaM tadattavyaM mumukSuNA // siddhamannaM bhaktajanairAnItaM yanmaThaM prati / upapannaM tadityAhurmunayo mokSakAGkSiNaH" iti For Private And Personal iti / "yazcaret sarvavarNeSu kSamabhyavahArataH / na sa kiJcidupAznIyAdApa, maikSamiti sthitiH // avindu yaH kuzAgreNa mAsi mAsi trayaM pivet / nyAyato yastu mikSAzI pUrdhvo kattu viziSyate / taptakAJcanavarNena gavAM mUtreNa yAvakam // pivet dvAdazavarSANi na tadbhakSasamaM bhavet / zAkabhakSAH payobhakSA ye'nye yAvakabhakSakAH //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 561 sarve bhaikSabhujastasya kalAM nAhanti SoDazIm / na maikSaparapAkAnnaM na ca maikSa pratigrahaH // soma-pAna-samaM bhekSa tasmadbha kSeNa vartayet" - iti / atra, sarvavarNeSvityApadviSayam / ataeva vaudhAyano'pi, - "brAhmaNa-kSatriya-vizAM medhyAnAmannamAharet / asambhave tu pUrvasyApyAdadItottarottaram // sarveSAmapyabhAve tu bhkssdvymnshntaa| bhokSa zUdrAdapi grAhA rakSyAH prANA vijAnatA" - iti / naca mikSAM landhumulkApAtAdya tpAta-kathanaM grahadausthyAdi-kathanamanyaM vA kaJcidupAdhi sampAdayet / tadAha vaudhAyanaH, - "na cotpAta-nimittAbhyAM na nakSatrAGga-vidyayA / nAnuzAsanavAdAbhyAM bhikSAM lipseta kahiMcit" - iti| vaya'mannamAhAtriH, - hitaM mitaM sadA'znIyAdyat sukhenaiva joya'ti / dhAtuH prakupyate yena tadannaM vrjyedytiH| udakyA-coditaM cAnnaM dvijAnnaM zUdra-coditam // prANyaGga cApi saklupta* tadannaM varjayedyatiH / pitrartha kalpitaM pUrvamannaM devAdi-kAraNAt // varjayettAdRzIM mikSAM paravAdhAkarI tathA" - iti / paravAdhA-prasaktimevAbhipretya manurAha, - "na tApasaiAhmaNairvA vayobhirathavA zvabhiH / AkIrNa bhikSukaiA'nyeragAramupasaMvrajetU" - iti / * prANyaGga vAsase krUptaM,- iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 562 parAzaramAdhavaH yastu bhikSAM dAtu' zakto'pi nAstikyAnna prayacchati, tadgRha varjaye dityAha vaudhAyanaH, - bhikSA na dadya: paJcAha' saptAha vA kadAcana / yasmin gRhe janA moAttyajeccaNDAla-vezmavat' - iti / . anindya-gRhasya vajane vAghamAha saeva, - "sAdhu cApatitaM vipraM yo yatiH parivarjayet / sa tasya sukRtaM datvA duSkRtaM pratipadyate" --- iti / yastu daridraH zraddhAlutayA svayamupoSyApi mikSAM prayacchati, tasya mikSA na graahyaa| tadukta smRtyantare, - "AtmAnaM pIDayitvA'pi bhikSAM yaH saMprayacchati // sA mikSA hiMsitA jJayA nAdadyAttAdRza yatiH" - iti / mikSArtha vahuSu gRheSa paryaTitumalasaM pratyAha vaudhAyanaH, - "ekatra lobhAdra yo bhikSuH pAtrapUraNamicchati / dAtA svargamavApnoti bhoktA bhUjIta kilviSam"- iti / yatipAtra vivinakti manuH, - "ataijasAni pAtrANi tasya syunirbaNAni ca / teSAmadbhiH smRtaM zaucaM camasAnAmivAdhvare // alAbu dArupAtra vA mRnmayaM vainnvntthaa| etAni yati pAtrANi manuH svAyambhuvo'bravIt" - iti / yamo'pi, - "hiraNmayAni prAtrANi kRSNAyasamayAni ca / yatInAM tAnyapAtrANi vajjayettAni bhikSukaH" / For Private And Personal
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 563 vodhayano'pi, - "svayamAhRtaparNeSu svayaM zINeSu vA punH| bhUjIta na vaTAzvatthakara jAnAntu parNake / kumbhI-tindukayo'pi kovidArArkayostathA / Apadyapi na kAMsye tu malAzI kAMsyabhojanaH // sauvarNe rAjate tAmramaye vA trapu-sosayoH" - iti / bhojana niyamamAha sa ev| "bhikSAcaryAdupAvRtto hastau pAdau ca prakSAlyAcamyAdityasyAgre nivedayannudutyaM citramiti brahmayajJAnamiti ca udvayaM tamasasparoti ca japitvA mujjIta - iti / nRsiMhapurANe'pi, "tato nivartya tatpAtra saMsthApyAcamya sNymii| caturaGga leSa prakSAlya grAsamAtra samAhitaH // sarvavyaJjana-saMyukta pRthaka pAtre nivedyet| sUryAdidevabhUtebhyo dattvA'nnaM prokSya vaarinnaa|| bhujota parNapuTake pAtra vA vAgyato yatiH / bhuktvA pAtra yatinitya kSAlayenmantrapUrvakam // na duSyettasya tatpAtra yajJeSu camasA iva / athAcamya niruddhAsu rupatiSTheta mAskaram // japa-dhyAna-vizeSeNa dinazeSaM naye dhaH / kRtasandhyastato rAtriM nayeddeva-gRhAdiSu // hRtapuNDarIkanilaye dhyAtvA''tmAnamakalmaSam / yatidharmarataH zAntaH sarvabhUtasamo vsho|| prApnoti paramaM sthAnaM yatprApya na nivartate" - iti| kurmapurANe'pi, - "Aditye darzayitvA'nna mujIta prAGmukho yatiH / hutvA prANAhutIH paJca prAsAnaSTau samAhitaH / For Private And Personal
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 564 parAzaramAdhavaH Acamya devaM brahmANaM dhyAyIta paramezvaram / prAgrAtre'pararAtre ca madhyarAtra tathaivaca // sandhyAsvahi vizeSeNa cintayennityamIzvaram" - iti / athaanyeytidhrmaaH| tatrAhAtriH, - "ataH paraM prakSyAmi AcAro yo yataH smRtaH / abhyutthAna-priyAlApairguruvatpratipUjanam // yatInAM bratavRddhAnAM svadharmamanuvartinAm / viSNurUpeNa vai kunnimaskAraM vidhAnataH" - iti / manurapi, - "kRtta-keza-nakha-zmazruH pAtrI daNDI kusumbhavAn / vicarenniyato nityaM* sarvabhUtAnyapIr3ayan // kapAla vRkSamUlAni kucelmshaaytaa| samatA caiva sasminnaitanmuktasya lakSaNam // nAbhinandeta maraNaM nAbhinandeta jIvitam / kAlameva pratIkSeta nirdezaM bhRtako yathA // dRSTipUtaM nyasetpAdaM vastrapUtaM jalaM pivet / satyapUtAM vadedvAcaM manaHpUtaM samAcaret // ativAdAMstitikSeta nAvamanyeta knycn| na cemandehamAzritya vairaM kurvIta kenacit // krudhyantaM na pratikraddhaya dAkraSTaH kuzalaM vdet| saptadvArAvakIrNA ca na vAcamanRtAM vadet // * vicareJca yatinityaM, - iti,mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 565 adhyAtmaratirAsIno nirapekSo nirAmayaH / Atmanaiva sahAyena sukhArtho vicarediha // saMrakSaNArthaM bhUtAnAM rAtrAvahani vA sadA / zarIrasyAtyaye caiva samIkSya vasudhAM caret // alpAnnAbhyavahAreNa rahaH sthAnAsaneva c| hiyamAnAni viSayairindriyANi nivartayet // indriyANAM nirodhena rAga dveSa-kSayeNa ca / ahiMsayA ca bhUtAnAmamRtatvAya kalpate"- iti // dakSo'pi, - "nAdhyetavyaM na vaktavyaM na zrotavyaM kathaJcana / etaiH sarvaiH suniSpanno yatirbhavati netaraH" - iti / vRhaspatirapi, - "na kiJcidbheSajAdanyadadyAdA dantadhAvanAt / vinA bhojanakAlantu bhakSayedAtmavAn yatiH / / naivAdadIta pAtheyaM yatiH kiJcidanApadi / pakkvamApatsu gRhoyAdyAvadahropabhujyate // na tIrthavAsI nityaM syAnnopavAsaparo yatiH / na cAdhyayanazolaH syAnna vyAkhyAnaparobhavet"- iti / nAdhyetavyamityetat karmakANDa-viSayaM, anyathA "upaniSadamAvartayet" - iti shrutirvaadhyet| na zrotavyamityetadbrahmamImAMsA-vyatirikta. viSayam , "zrotavyo mantavyo nididhyAsitaSyaH" - iti tanmImAMsAyAM * yajyate, - iti mu0 pustake paatthH| For Private And Personal
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 566 parAzaramAdhavaH vihittvaat| upapannazca tIrthopavAsAdhyayana-vyAkhyAna tAtparyaniSedhaH, nivRttidharma-pradhAnatvAt kaivalyAzramasya / yataH sa evAha, yasmina vAcaH praviSTAH syuH kUpe prAptAH zilA iva / na vaktAraM punaryAnti sa kaivalyAzrame vaset // yasmin kAmAH pravizanti vissyebhyopsNhRtaaH| viSayA na punaryAnti sa kaivalyAzrame vaset // yasmin kodhaH zamaM yAti viphalaH samyaguztitaH / AkAze'siryathA kSiptaH sa kaivalyAzrame vaset // yasmin zAntiH zamaH zaucaM satyaM santoSa Arjatram / AkiJcanyamadambhazca sa kaivalyAzrame vaset // vRthA pralApo yo na syAnna lokArAdhane rataH / nAnyavidyAbhiyuktazca sa kaivalyAzrame vaset // atItAnna smaredbhogAMstathaivAnAgatAnapi / prAptAMzca nAminandeta sa kaivalyAzrame vaset // andhavanmUkavat paGga-vadhira-klovavaJca yH| Aste brajati yo nityaM sa kaivalyAzrame vaset // uktadharmopetaM yati prazaMsati dakSaH, -- "saJcitaM yad gahasthasya pApamAmaraNAntikam / nirdahiSyati tat sarva mekarAtroSito yatiH / saMnyasyantaM dvijaM dRSdA sthAnAJcalati bhAskaraH // eSa me maNDalaM mitvA paraM sthAnaM prayAsyati" / tadevaM yatidharmA niru pitaaH| * nAstya yaM zlokaH mu0 pustake / For Private And Personal
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 567 uktAnAM brahmacaryAdInAM saMnyAsAntAnAM caturNAmAzramANAM prtyekmvaantrbhedaashctuvidhaaH| taduktaM mahAbhArate, - "brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho'tha bhikssukH| catvAra AzramAH proktAH ekaikasya caturvidhAH" - iti / tatra cAturvidhyaM kAtyAyana-smRtevyAcakSate / brahmacAri-gRhasthavAnaprastha-parivrAjakAzcatvAra AzramAH ssodd'sh-bhedaabhvnti| tatra brahmacAriNazcaturvidhA bhavanti, gAyatro brAhmaH prAjApatyo vRhanniti / upanayanAdUrddha trirAtramakSAralavaNAzI gAyatrImadhIte, sa gAyatraH / aSTAcatvAriMzadvarSANi vedabrahmacarya careta, pratidaM dvAdaza dvAdaza vA, yAvadgrahaNAntaM vA vedasya, sa braahmH| svadAranirataH RtukAlagAmI sadAparadAra vajitaH sa prAjApatyaH / A prAyaNAdguroraparityAgI sa naiSThiko vRhnniti| gRhasthA api catuvidhA bhavanti, vArtAkavRttayaH zAlonavRttayo yAyAvarA ghorsNnyaasikaashreti| tatra vArtAkavRttayaH, kRSi-gorakSa-vANijyamagahitamupayuJjAnAH zatasaMvatsarAbhiH kriyAbhiryajanta AtmAnaM praarthynte| zAlInavRttyo yajanto na yAjayantodhoyAnA nAdhyApayanto dadato na pratigRhNantaH zatasaMvatsarAmiH kriyAbhiryajanta AtmAnaM prrthynte| yAyAvarA yajanto yAjayanto'. dhoyAnA adhyAyayanto dadataH pratigRhNantaH zatasaMvatsArabhiH kriyAbhiryajanta AtmAnaM praarthynte| ghorasaMnyAsikA uddha ta-paripUtAbhiradbhiH kAyaM kurvantaH pratidivasamAstRto'dhavRttimupayuJjAnAM zatasaMvatsarAmiH kriyAbhiryajanta AtmAnaM praarthynte| vAnaprasthA api caturvidhAbhavanti, vaikhAnasA audumvarA vAlakhilyAH phenpaashceti| tatra, vaikhAnasA akRSTapacyauSadhi-vanaspatimigrAmavahiSkRtAmiragniparacarapaM kRlyA paJcayajJakriyA nivartayanta AtmAnaM praarthynte| audumvarA For Private And Personal
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 568 parAzaramAdhavaH vadara*novAra-zyAmAkairagniparicaraNaM kRtvA paJcayajJakriyAM nivartayanta AtmAnaM prArthayante / vAlakhilyA jaTAyarAzcIra-carma-valkalaparivRtAH kArtikyAM paurNamAsyAM puSpaphala / mutsRjantaH zeSAnaSTau mAsAn vRttyupArjanaM kRtvA'gniparicaraNaM kRtvA paJcamahAyajJakriyAM nivartayanta AtmAnaM praarthynte| phenapA jorNa-parNa-phala-bhojinoyatra tatra vA vsntH| paribrAjakAapi caturvidhA mavanti, kuTocarAvahUdakAH haMsAH paramahasAzceti / kuTIcarAH svaputra-gRheSu bhaikSacayyAM caranta AtmAna praarthynte| vahUdakAstridaNDa-kamaNDalu-jalapavitra-pAdukA' 'sanazikhA-yajJopavotakASAyaveSadhAriNaH sAdhuvRtteSu brAhmaNakuleSu maikSa caranta AtmAla praarthynte| haMsA ekadaNDadharAH zikhA / yajJopavIta-dhAriNaH kamaNDaluhastA grAmaikarAtravAsino nagare tortheSoM paJcarAtraM ekarAtra dvirAtrI kRcchacAndrAyaNAdi caranta AtmAna praarthynte| paramahaMsA nAma ekadaNDadharAH muNDAH / kanthAkaupIna-vAsaso vyaktaliGgA anunmattA unmantavadAcarantastridaNDakamaNDalu-zikyapadmajalapavitrapAdukA''sana-zikhA-yajJopavItatyAginaH zUnyAgAra-devagRha-vAsino na teSAM dharmo nA dharmo vA, na satya nApi cAnRtaM sarvasamA: samaloSTAzmakAJcanAH, yathopapanna cAturvarNe maikSacaJciranta AtmAnaM mokssynte| "teSAmupazamo dharmoniyamo vanavAsinAm / / dAnameka gRhasthAnAM zuzrUSA brahmacAriNAm"- iti / * padara, - iti nAsti sa. zA0 pustakayoH / / pUvaphala, - iti mu0 pustake paatthH| / zikhAvarja,- iti sa0 zA0 pustakayoH paatth| # tIrtheSTau ca, - iti mu0 pustake pAThaH / meM ekarAtra dvirAtra',-- iti nAsti sa0 zA0 so0 pustakeSu / aaN muNDAH, - iti nAsti mu0 pustke| For Private And Personal
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH yuktaJca parivrAjakAnAmAtma-mokSaNam, tattvajJAna-paryyavasAyitvAt pArivrAjyasya / etadevAbhipretya evaM nirvavanaM smRtyantare darzitam, - "parivodha t paricchedAt paripUrNAvalokAnAt / parapUrNa phalatvAcca parivrAjaka ucyate / parito vrajate nityaM para vA vrajate punaH / hitvA caivApara janma parivrAjaka ucyate" - iti / - tadevamadhyAyAdau mUlavacane, " cAturvvaryAzramAgatam" -- ityAzramazabdena buddhisthA AzramacatuSTaya-dharmAH parisamApitAH, iti / dvitIye tvadhyAye sphuTamabhihito jIvana kRte rupAyaH kRSyAdiH punaratha samastAzramagatAH / garIyAMso dharmAH kimapi vivRtAH svAzramapadA tameva vyAkArSonmahitadhiSaNoma dhava-vibhuH * // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir iti zrImahArAjAdhirAja paramezvara vaidika mArgapravartaka- zrovora vukkabhUpAla sAmrAjya ghurandharasya mAdhavAmAtyasya kRtau parAzarasmRtivyAkhyAyAM mAdhavIyAyAM dvitIyo'dhyAyaH // atha tRtIyo'dhyAyaH / 0 ---- 569 OM namaH zivAya // prathama- dvitIyAdhyAyAbhyAM cAturvvagyaM zramAH sAkSAtpratipaditAH, AzramadharnAzci sUcitAH / teSu ca dharmeSu zuddhasyaivAdhikAraH, For Private And Personal * nastyayaM zlAkovaGgoya pustakeSu / kavacattu pustake tRtIyAdhyAyasyAdau sorris sad |
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 570 parAzara mAdhavaH " zucitA karmma karttavyam" iti zruteH / sA ca zuddhiryadyapi puruSasya svAbhAvikI tathApi kenacidAgantukenAzaucAkhyena doSarUpeNa puruSagatAtizayena kaJcitkAlaM pratibadhyate / taccAzaucaM kAleyattAsnAnAdyapanodya', atastRtIye'dhyAye tatpratipipAdadiSurAdI pratibandhApagamenottambhitAM zuddhi pratijAnIte, ataH zuddhiM pravakSyAmi janane maraNe tathA / iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yato jananamaraNayordhamrmmAdhikAra paripanthinyazuddhiH proptoti atastanivarttako pAya-pratipAdanena zuddhiM pravakSyAmi / janana-maraNayozca azuddhi prApakatvaM manunA darzitama, pratijJAtAM zuddhiM varNAnukrameNa darzayati, - " dantajAte'nujAte ca kRtaca'le ca saMsthite / azuddhA vAndhavAH sarvve sUtake ca tathocyate" -- devalo'pi - dinatrayeNa zuddhayanti brAhmaNAH pretsU ke // 1 // kSatriyo dva dazAhena vaizyaH paJcadazAhakaiH / zradraH zuddhayati mAsena parAzara - vaco yathA // 2 // ---- nanu dinatrayeNa zuddhayanti brAhmaNAH, - ityetadbahu-smRti- viruddham / tathAca dakSaH, For Private And Personal iti // "zuddhayedvipro dazAhena dvAdazAhena bhUmipaH / vaizyaH paJcadazAhena zUdro mAsena zuddhayati" - iti / "dazAhaM brahmaNAnAntu kSatriyANAM tripaJcakam / viMzadrAtra tu vaizyAnAM zUdrANAM mAsameva hi" - iti //
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH 571 vasiSTho'pi, - "brAhmaNo dazarAtreNa paJcadazarAtraNa kSatriyaH / vezyo viMzatirAtraNa zUdro mAsena zuddhayati" - iti / naissdossH| vipreSu vyahAzaucasya smaanodk-vissytvaat| tathAca manuH -- "yahAtta dakadAyinaH" - iti / dazAhAzauca-pratipadakAni dakSAdi-vacanAni sapiNDa-viSayANi, "dazAhaM zAvamAzaucaM sapiNDeSu vidhIyate" - iti mnusmrnnaat| kUrmapurANe'pi, - "dazAhaM zAvamAzaucaM sapiNDeSu vipazcitaH" - iti / vRhaspatirapi, - "dazAhena sapiNDAstu zuddhayanti pretsuke| virAtreNa sakulyAstu snAtvA zuddhayanti gotrajAH" iti / nanu, kSatriyo dvAdazAhena, - ityetdpyneksmRtiviruddhm| tatra, vasiSThadevalAbhyAM kSatriyasya paJcadazAhAzaucamukta', tadvacanaM codaahtm| zAtAtapastvekAdazAhamAha, - For Private And Personal
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhave atra 572 pRSThAtaH 576 pRSTayA nyUnatve'pi na pAThanyUnatA AzaGkanIyeti pAThakairavadhAtavyam / For Private And Personal
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,mA.kA. praashrmaadhvH| 577 "ekAdazAhAdrAjanyovaizyoddAdazabhistathA / zUTroviMzatirAtreNa zuddayate mRtastake"- iti / uddhaparAzaro'pi, "kSatriyastu dazAhena svakarmanirataH zuciH / tathaiva dvAdazAina vaizyaH zuddhimavApnuyAt" iti // atrocyate / vidyAtapamostAratamyena virodhaH samAdheyaH / yAvadyAvavidyAtapasI vibarddhate, tAvat tAvadAzocaM maMkucyate / zrataeva yAjJavalkyonyAyavartinaH zUdamyApyarddhamAzaucamAha, "kSatrasya dvAdazAhAni vizaH paJcadazaiva tu / triMzadinAni zUdrasya tadardU nyAyavartinaH" iti / devalo'pyetadevAbhipretya viprAdInAmAzauca-tAratamyamAha, "catvAryadhItavedAnAmahAnyAzaucamipyate / vedAgni-yukta-viprasya vyahamAzaucamiSyate // etAbhyAM zruta-yutasya dinamekaM vidhIyate / etaiH mAkaM karma-yuktaH bhadyaH zucirasaMzayaH // etairyuktasya rAjastu dvAdazaikAdazAdaza / vaizyasyaivaM paJcadazadvAdazaikAdaza kramAt // arddhamAsantu zuzrUSoH zUdrasthAzaucamiSyate"-iti / yatta, kSatriyAdestripaJcakAdikaM tenaivokaM ; tadidyAtaporahitaviSayam, "prAkRtAnAM tu varNanAmAzaucaM saMprakIrtitam" iti vaakyshessaat| 73 For Private And Personal
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 578 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [30, vyA0kA0 / dakSo'pi daza pakSAnupanyasya, guNotkarSApakarSAbhyAM vyavasthA mAha, - "madyaH zaucaM tathaikAhaM yahazcaturahastayA / SaD-daza-dvAdazAhaJca patomA mastathaiva ca // maraNAntaM tathA cAnyat pakSAzca daza srutake / upanyAsa- krameNaitra vadAmyahamazaSataH // granthArthatovijAnAti vedamaGga - samanvitam / makalpaM marahasyaM ca kriyAvAMzcena srutakam // rAjaviMgdIcitAnAJca vAle dezAntare tathA / afnai afari caiva madyaH zaucaM vidhIyate // ekAhAcchudhyate viproyo'gni-veda-samanvitaH / hone hInatare vA'pi tryahazcaturahastathA // tathA hInatama caiva SaDahaH parikIrttitaH 1 ye dazAhAdayaH proktAvaNInAnte yathAkramam // annAtvA cApyatvA ca zradatvA'zraMstathA dvijaH / evaMvidhasya viprasya sarvvadA srutakaM bhavet" - iti / atra, ' catvAryadhItavedAnAm ' - ityAdinokro'gha - saMkocoyugAntara viSayaH / "svAdhyAya - vRtta mApekSamagha-maMkocanaM tathA" For Private And Personal ityanukramya, " kalau yuge vimAna dhamIna vanAjanISiNaH" iti smRtyantare'bhidhAnAt / -
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3va, thA.kA. parApAramAdhavaH / 576 "dazAieva viprasya mapiNDamaraNa mati / kalpAntarANi kurvANa: kalau vyAmoikilviSI" - iti hArIta-vacanAca / ukarItyA kSatriyAdvaigye pi vacanAntara-virodhaH pariharttavyaH / evaJca mati, viprasya mamAnodakeSu birAcaM mapiNDeSu dazarAtram / kSatriyAdInAM dvAdazAhAdi yahAlavacanonaM, tadeva sthitam / yadyapi kSatriya-vaizyayoH paJcadazAi-viMzatigatra-vacanAnusAreNa dvAdazAha-paJcadazAhAzauca-vacanaM guNavadagha-saMkoca-paramivAbhAti, devalazca guNavadviSayatvenevodAjahAra, tathApi ziSTAcArAbahusmRtyanugrahAcca kSatriya-vaizyayomalavacanotaeva mukhyaH kalpaH / ataeva manu-kUrmadavAH, "zuyediprodazAIna dvAdazAhena bhUmipaH / vaizyaH paJcadazAhena zUdromAmena mADyati'' iti / mArkaNDeyo'pi, "dazAhaM brAhmaNastiSTheddAnahomAdi-varjitaH / kSatriyodvAdazAhanta vaizyomAsArddhamevaca // / zUdrastu mAmamAmIta nija-karma-vivarjitaH" iti / vRhaspatirapi, "kSatriyohAdazAhena Dyate mRtstke| vebhyaH paJcadazAhena zUdromAsena zayati" iti / viSNarapi / "brAhmaNasya sapiNDAnAM janana-maraNayordazAhamAzaucaM dvAdazAhaM rAjanyasya paJcadazAhaM vaizyasya mAmaH zUdrasya" iti / paJcadazAi-viMzatirAtra-vacanaM tu yAvajjIvAzauca-vAkyamiva nindA For Private And Personal
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 580 praashrmaadhvH| [350yA0kA / paratvena yugAntara-viSayatvena vA* vyaakhyeym| 'parAzarAvacoyathA'ityanena svamatatvaM darzayan matAntareSvapyagha-saMkoca-vikAsa-parANi vacanAni mantIti suucyti| tAni cAmmAbhirvyavasthApitAni / ukasyAzaucastha karmAdhikAra- paripanthitvAt mandhyAdhupAsanasyApi nittiprAptAvapavAdamAha, upAsane tu viprANAmaGga-zuddhizca jaayte||2|| iti / upAsanaM mandhyAvandanAnihotrAdyanuSThAnaM, tasmin pramate tAtkAliko zarIra-zuddhirbhavati / tadAha gobhilaH, "agnihotrAdi-homA) zuddhistAtkAliko smRtA / paJcayajAnna kurvIta hyazaGkaH punareva maH" iti / yAvatkAlenAgnihotraM niSpadyate, tAvadeva zuddhirna pari / pulastyo'pi, "sandhyAmiSTiM carcA homaM yAvajIvaM mamAcaret / na tyajet mRtake vA'pi tyajan gacchatyadhodijaH // mRtake mRtake caiva sandhyAkarma na manyajet / manamoccArayenmantrAn prANAyAmamRte dvijaH" iti / aJjali-prakSepe tu vAcikoccAraNamabhipretya paitthiinsiraah| "sUtake mAviyA'JjaliM prakSipya pradakSiNaM kRtvA sUrya dhyAyanamaskayAt" / manasocAraNasya mArjanAdi-mantreSvapi middhatvAdacalo vizeSa-vidhAnaM vAcikAbhiprAyam / yattu manunotam, * yugAntaravivayatvena bA, iti mudrivAtiriktapustakeSu na dRzyate / + samAcaret iti so0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350, yA kA0] praashrmaadhvH| 581 "ubhayatra dazAhAni kulasyAnnaM na bhujyate / dAnaM pratigrahohomaH svAdhyAyazca nivartate".-iti / tat smAna-vaizvadevAdi-viSayam / tadAha jAtakarNaH, "paJcayajJa-vidhAnaJca na kuryAnmRtyujanamanAH" iti / yattu jAvAlenokram, "sandhyAM paJca mahAyajJAnetyika smatikarma c| tanmadhye hAyayedeva azaucAnte tu takriyA" iti / tahAcika-mandhyA'bhiprAyam / smArtta-karma-varjanaM svayaM karTakaviSayaM, anyena tu kArayedeva / nadAha vRhaspatiH, "mRtake mRtake caiva zatau zrAddha-bhojane / pravAsAdi-nimitteSu hAvayena tu hApayet" / jAvakaNe'pi, "mRtake tu samutpanne smAtta karma kathaM bhavet / piNDayanaM calaM homamamagotreNa kArayet" iti / mUla-vacane vipra-grahaNaM kSatriyAdInAmupalakSaNam / vividhaJcAcitvaM kAnadhikAra-lakSaNamaspRzyatva-lakSaNaJca / tavAGgaddhirityanenaikasya niratistA, cakAreNAparasyApi / yathA'zauce tAtkAlikI vividhA'ddhistathA janane'pi tatprAptau vizeSamAha,brAhmaNAnAM prastau tu dehsprshaavidhiiyte| iti / janane sapiNDAnAM sArvakAliko'GgasparzaH, na tu zAvavattAtkAlikaH / ataevApastambaH, * dhomamanyagotreNa, iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / thaa0kaa| "mRtake satikA-vaja saMsparzana niSidhyate / maMsparza sutikAyAstu snAnameva vidhIyate" iti // kUrme'pi,-- "sUtake tu mapiNDAnAM saMsparzAnava duSyati"- iti / paiThInasirapi, "janau mapiNDA: zucayomAtApitrostu mRtakam / mRtakaM mAtureva myAdupaspRzya pitA zuciH" iti / janane mAtApiTa-vyatirikA: madye mapiNDAH spRzyAH, mAtApicostu nAsti spRzyatvam / tatrApi pitA snAnena spRzyobhavati, dazAhamaspRzyatvaM mAtureva / tathA ca vasiSThaH, "nAzaucaM vidyate puMsaH mamargaJcenna gacchati / rajastatrAzaci jJeyaM tacca puMsi na vidyate"-iti / maMvA'pi, "jAte putre pituH snAnaM sacelantu vidhIyate / mAtA zuddhyeddazAhena snAnAttu sparzanaM pituH" iti / maraNe varNAnukrameNa shuddhirdrshitaa| dUdAnI janane'pi varNakameNa zajhiM darzayati, jAtau vinodazAhena hAdazAhena bhuumipH||3|| vaizyaH paJcadazAhena zUdromAsena zuddhyati / iti| jAtau janane / spaSTamanyat / dayaJca guddhiH kmmaadhikaar-vissyaa| samanantarAtorona vacanena sparza-viSayAyAH zuddhestatvAt / janma-divase tu nAsyAsaddhidAnAdi-viSaye / zrataeva manu:, For Private And Personal
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, vyA0kA0 / ] " jAte kumAre tadahaH kAmaM kuryAt pratigraham / hiraNya-dhAnya- go-vAmastilAnAM guDa marpiSAm " - iti / zaMkhalikhitau / "kumAra- prasatre prAGgAbhicchedanAt * gur3a-tila-hiraNyavastra - prAvaraNa- go-dhAnyAnAM pratigraheSvadoSaH, tadaharityeke" / vRddha parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yAjJavalkyaH,-- " kumAra - janma - divase vipraiH kAryaH pratigrahaH / hiraNya-bhU- gavAzvAja - vAsaH - zayyA''sanAdiSu // tatra sarvvaM pratigrAhAM kRtAnnanta na bhakSayet / bhakSayitvA tu tanmohAd dvijazcAndrAyaNaJcaret" iti / baudhAyano'pi - "gur3ataila - hiraNyAnAGgodhAnyAnAJca vAsasAm / tasminnahani dAnaJca kAryaM vipraiH pratigrahaH / // prAGgAbhi-cchedanAd grAhyAtAnItyapare jaguH " - iti / yAstu janmadAkhyAH sUtikAgTahAbhimAninyodevatA: +, tAsAM pUjAyAM prathama - SaSTha- dazama-divaseSva eddhirnAsti / tathA ca vyAsaH, - "sutikAssvAma-nilayAjanmadAnAma devatAH / tAsAM yAga-nimittantu zuddhirjanmani kIrttitA // prathame divame SaSThe dazame caiva sarvvadA / triveteSu na kurvIta mRtakaM putra janmani " - iti / * nAbhyAmacchinnAyAM, - iti mu0 pustake pAThaH / + vipraiH kAryaH pratigrahaH, - iti mu0 pustake pAThaH / 1 sUtikAbhimAninyodevatAH, -- iti pAThovaGgIya pustakeSu prAyaH / For Private And Personal 583
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 584 mArkaNDeyo'pi - www.kobatirth.org yavaGgirasoktam, - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " racaNIyA tathA SaSThI nizA tatra vizeSataH / rAtrau jAgaraNaM kuryyA janmadAnAM tathA valim // puruSAH zastra-hastAzca nRtya-gItaizca yoSitaH / rAtrau jAgaraNaM kuryurdazamyAM caiva srutake " - iti // [350, bA0kA0 / "nAzaucaM srutake protaM sapiNDAnAM kriyAvatAm" iti / tatpUrvokA hocAdi viSayatvena vA samanantaroka janmadAnAM valiviSayatvena vA netavyam / zranyathA 'jAtau viprodazAhena ' - ityetadvacanaM nirviSayaM syAt / ukrasya pretAzaucasya jAtAzaucasya ca kacit saMkocamAha - For Private And Personal Amps 1 ekAhAcchuhyate viproyo'gni-veda - samanvitaH // 4 // tryahAt kevalavedastu dvihIneAdazabhirdinaiH / iti / zracAgnizabdenAhavanIyAdayogTahyante / taizca tat-mAdhyAdarzapUrNamAsAdaya upalakSyante / dihInodvAbhyAmagni-vedAbhyAM hInaH / zrayamAzauca - saMkocaH svAdhyAya - dudhamovaDatara - sapiNDasya saMkucitatte pratigrahAdau draSTavyaH, na tu sarvvasu / tathAca gautamaH / "brAhmaNamya svAdhyAyAnivRttyartham " - iti / zrayamarthaH / brAhmaNasya saMpUrNa zauce svIkriyamANe svAdhyAyonivartteta tanmAbhUditi / svAdhyAyAnivRtti - grahaNaM pratigrahasyApyupalakSaNArtham / zranyathA, zrazvastanikAdInAM saMkucitavRttInAM saMpUrNAzauce svIkriyamANe jIvanameva na syAt / evaJca satyekAca vidhAnamazvastanika-viSayaM, tryahavidhAnaM
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, ba0kA0 / ) www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / cAhika viSayaM zrasaMkucita vRttestu dazAim, - iti vyavasthA / eva mukarItyA - vizeSaNam / yattu,-- "sadyaH zaucaM tathaikAhaM tryahazcaturahastathA / ghar3adazadvAdazAhAni pacomAsastathaivaca" - iti dacokAH pacAvyavasthApanIyA: / vRtti-saMkocenAzauca saMkocamAha saMgrahakAraH, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "zilochAyAcitairjIvan sadyaH zaye dvijottamaH" iti / nanu, vidviSayatvenaivAyamAzauca saMkocaH sarvvakarmAsu kinneSyate, 'yo'gni-veda-samanvitaH' - iti vizeSaNa - sAmarthyAt / tantra, "dazAhaM zAvamAzaucaM sapiNDeSu vidhIyate"ityavizeSeNa dazAhAzauca-vidhAnAt / na ca sAmAnya - prAptasya curerature vidviSaye vAdhaH - iti zaGkanIyaM vAdhasyAnupapatihetukatvAdyAvatyavAdhite'nupapattirna zAmyati tAvadAdhanIyaM zraca cAdhyayana - pratigrahAdimAtra eva dazAhAzauca-vAdhene kA hA zauca - vidhAnasya caritArthatvAnna marvvatra dazAhAzauca-vAdhaH / zragni-veda-samanvitalamazvastanikasyaikA hAzauca-vidhi - stutyarthaM na svekAchAzaucavidhyadhikAri * sarvvakarmasa - iti nAsti mu0 pustake | + chAtra, 1 iti vizeSeNa, - iti mu0 pustake pAThaH / ----- 74 "ubhayatra dazAhAni kulasyAnnaM na bhujyate / dAnaM pratigrahohomaH svAdhyAyazca nivarttate - iti - For Private And Personal 'vAcAryyarItyApi ' - ivyadhikamati mu0 pukhake /
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / dhaa.kaa.| manunA pratigrahAdi-niSedhanaM kRtam, tadaaMkucitapatti-viSayam / yadA, unApavAda-pratiprasavAbhiprAyeNa vA neyam / yadi vRttimaMkocAsakocAvevAzauca-saMkocAmaMkocayoH kAraNaM, tItyantAsaMkucitavRttanirguNasyAmaraNamAzaucaM prApnotItyAzaMkyAzaucAvadhiM darzayati, janma-karma-paribhraSTaH snthyopaasn-vrjitH| nAmadhAraka-vigrastu dazAha sUtakI bhvet||6|| iti| janma-karma-paribhraSTaH garbhAdhAnAdi-saMskAra-rahitaH, sandhyopAsanavarjitaH sandhyopAsanAdi-nitya-naimittika-karmANyakurvANaH / ataevAmau nAmadhAraka-viprobhavati / tasyApi dazAimevAzaucam / nAmadhAraka-vipra-kharUpaM darzayati vyAsaH, "brahma-vIja-samutpannomantra-saMskAra-varjitaH / jAtimAtropajIvI ca sa bhavennAma-dhArakaH / garbhAdhAnAdibhiryukamtathopanayanena ca / na karmavit na vA'dhIte sa bhavennAma-dhArakaH" iti / nanu, saMskAra-rahitasya nAmadhAraka-viprasya maraNAntikamAzaucaM kUrmapurANe'bhihitam, "kriyA-hInasya mUrkhasya mahArogiNaevaca / yathaTocaraNasyAharmaraNAntamazaucakam" iti // dakSo'pi, * 'yahA'-ityAdi, 'neyam'-ityantaM nAsti vaGgIyapustake , so* mA. pustake c| For Private And Personal
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 35.,vA kaa| parAzaramAdhavaH / "vyAdhitasya kadaryasya RNa-grastasya sarvadA / kriyA-hInasya mUrkhasya strI-jitasya vizeSataH // vyasanAmaka-cittasya parAdhInasya nityazaH / zrAddha-karma-vihInasya bhasmAntaM sUtakaM bhavet / / nAmRtakaM kadAcisyAdayAvajjIvantu sUtakam" iti / tat kathaM dazAhAzaucamiti / ucyate / nindArthavAdatvAdeteSAM vacanAnAM na yAvanIvAzauca-vidhi-paratvam / anyathA, nAmadhArakaviprastu dazAhaM sUtako bhavet"ityetadvacana virudhyeta / caturNAmapivarNAnAmAzaucamabhidhAyAdhanottamavarNana honavAsUtpannAnAmuttamavarga-maMbandhini janane maraNe cAzaucamAi,-- ekapiNDAstu dAyAdAH pRthgdaar-niketnaaH| janmanyapi vipattau ca teSAM tatvatakaM bhvet||7|| iti| ekaH piNDauttamavarNa-dehaH utpAdakAyeSAnte tthaa| pRthagdArAniketanA: hInavarNAH striyaH niketanAni utpatti-sthAnAni yeSAnte tthaa| dAyAdAH putrAH / teSAmuttamavarNa-saMbandhini janane maraNe ca mati, tatmatakamuttamavarma-saMbandhyAzaucaM bhvet| tathA ca manuH, "mapUttama-varNanAmAzaucaM karyurAdRtAH / tavarNa-vidhi-dRSTena vAzaucantu kha-yoniSu"-iti // aymrthH| sarca honavarNauttamavarNanAM saMbandhini janane maraNe vA uttamavarNa-vidhi-dRzena dazarAtrAdikAzaucaM kuryaH, khayoniSu jAteSu mRteSu ca svAzaucaM kuryuH / kaumme'pi, For Private And Personal
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra FE www.kobatirth.org parAzaramadhivaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [370, pA0kANa "zUdra - viT catriyANAntu brAhmaNe saMsthite sati / dazarAceNa zuddhiH syAdityAha kamalodbhavaH " - iti // devalo'pi - " sarvavarNeSu dAyAdAye khurviprasya vAndhavAH / teSAM dazAhamAzaucaM viprAzau se vidhIyate " - iti // etaca zaucamavibhakta viSayam / tathAcApastamvaH, - "kSatra- viTzUdra jAtInAM yadi stomRta- sUtake / teSAntu paiDhakAzaucaM vibhaktAnAntyapetakam " - iti // peTakaM mAtRjAtIyamityarthaH / zradhamavarNa-saMbandhini jananAdau uttamavarSasya yadAzaucaM tadakaM kUpurANe, " SaDrAcaM syAt trirAtraM syAdekarAcaM krameNa tu | vaizya-kSatriya-viprANAM zUdrebvAzaucamiyyate"-iti / viSNurapi / "brAhmaNasya kSatriya - viTzUdeSu sapiNDeSu SaDrAcacitrikarAtra, kSatriyasya viTzUdreSu SaDrAtra- trirAtrAbhyAM vaizyasya zUdreSu SaDAceNa iti / vRhaspatistu prakArAntareNAzaucamAha - - "dazAhAckudhyate viprojanma - hAnyoH svayoniSu / sapta- paJca cirAcaistu kSetra - viTzUdra - yoniSu " - iti // zratra, vaDAtra saptarAtrAdipacayorvikalpaH, snehAdinA vA vyavasthA / usya bhinnajAtIya viSayasyAzaucasya sajAtIyebbiva sAptapuruSatva prAptau tadavadhimAha - For Private And Personal tAvattat takaM goce caturtha - puruSeNa tu / iti / tat sutakaM mizrajAtIya-santati-viSayotamAzaucaM tAvat, yAvat
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yA kA praashrmaadhvH| 588 tripuruSaM, caturthapuruSeNa tu nivarttate, tatra sApiNDAniratteH / "mapiNDatA tu puruSe saptame vinivarttate / majItAyeSu varNeSu caturthe bhinnajAtiSu"-iti vRddhaparAzara-vacanAt / zAtAtapo'pi, "yadyekajAtAvahataH pRthakkSetrAH pRthagdhanAH / ekapiNDAH pRthakzaucAH piNDastvAvartate triSu"-iti / majAtIyeSu paJcamAdivAzauca-tAratamyaM vanaM mApiNya-nivRttimAhadAyAvicchedamApnoti pnycmovaa''tm-vNshjH||8||iti| dAyazabdena pinnddolkssyte| tasmAdicchedamApnoti AtmavaMzajaH paJcamaH / vAzabdAt SaSTha-saptamau vaa| tatra mApiNDyaM nivartate, iti| tadanaM gautamena / "piNDa-nivRttiH paJcame maptame vA"-iti / vAzabdAt sssstthe|| yadartha sApiNDya-nittirabhihitA, tadidAnImAi, caturthe dazarAcaM syAt SanizAH puMsi pnycme| SaSThe caturahAcchuddhiH saptame tu dinatrayAt // 6 // iti / pinapane kUTasthamArabhya gaNanAyAM caturthe dazarAtramAzaucaM, paJcame SaDAtraM, SaSThe catarAtraM, saptame birAmiti 1 nanu, mApiNDAsya saptapuruSaparyantatvAt sapiNDeSu cAvizeSeNa dazAhAzaucavidhAnAdAzaucasya sngkoc-vidhaanmnuppnnm| mApiNDyasya saptapuruSa-paryantatvaM mAsyapurANe'bhihitam, "lepabhAjazcaturthAdyAH pitrAdyAH piNDabhAginaH / For Private And Personal
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 56. parAzaramAdhavaH / dhA.kA. saptamaH piNDadazcaiSAM mApiNDya mApta puruSam" iti // manurapi, "mapiNDatA tu puruSe saptame vinivartate / samAnodaka-bhAvastu janma-nAnoravedane"-iti // satyaM, tathApi paJcamAdiSu mApiNDyanivRttervikalpena smRtatvAt tadanurodhenAzauca-saGkoca-vidhAnaM vikalpena yujyate / udAhatazca gautama-vacanaM, "piNDa-nivattiH paJcame matame vA"-iti / paiThInasirapi "cInatItya mAttaH, paJcAtItya piTataH" iti / / __ nanvevaM taIi pakSamAdInAM mamAnodakatvena, 'yahAttudakadAyinaH' - iti trirAtramAzaucaM prApnuyAt / ataH SaDAtrAdi-vidhAnamanupapantramiti / satyaM paJcamAdiSu trirAtrAzaucaM prApnoti, tathApi vizeSavidhAnAdapodyate / mAmAnyazAstramya vizeSazAstra-viSayetaraviSayatvasya yukratvAt // unasya pretAzaucasya kvacidapavAdamAha, bhRgvagni-maraNe caiva dezAntara-mRte tthaa| vAle prete ca sanyaste sadyaH shaucvidhiiyte||10|| bhRguH prapAtaH, agniH pramiddhaH / bhavagni-maraNaM pramAdAdinA vinA durmaraNamAtropalakSaNam, prAyazcittAnurodhAt / tannimitte maraNe mati tatsaMbandhinAM sarveSAM mapiNDAnAM sadyaH zaucaM na tu dshaahaashaucmiti| tathA ca yAjJavalkyaH , "itAnAM nRpa-go-vigairanvakSaM cAtmaghAtinAm" iti| napo'bhiSika: kSatriyaH / gozabdaH TaGgi-daMzyAdInAM sarveSAmupa* aca, yadyapi,-iti bhavituM yuktam / For Private And Personal
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3ca, zrA0kA.] praapaarmaadhvH| 561 lacakaH / vipragrahaNaM caNDAlAdhupalavakam / etaipAdibhiItAnAM vidhimantareNAtmatyAgakAriNAM ye maMbandhinaH mapiNDAH, teSAmanyavaM yAvacchava-darzanamAzaucaM, na tu dshaahpyNntmityrthH| durbhUtAnAmudakadAnAdikamapi nAsti / tathAca manuH, "caNDAlAdudakAt mAdabrAhmaNAdvaidyutAdapi / daMdibhyazca pazabhyazca maraNaM pApakarmaNAm // udakaM piNDadAnaca pretebhyeyat pradIyate / nopatiSThati tat sarvamantarikSa vinazyati // nAzocaM nodakaM nAzru na dAhAdyantakarma ca / brahma-daNDa-hatAnAJca na kuryAt kaTa-dhAraNam" --iti // brahmadaNDobrAhmaNazApaH,abhicArovA / kaTazabdena zava-vahanopayogi-kaTAdikamabhidhIyate / Apastambo'pi, "vyApAdayed ya zrAtmAnaM svayamagnyudakAdibhiH / vihitaM tasya nAzaucaM nApi kAryodakakriyA" iti // etaca ddhipUrvaka mrnn-vissym| ataeva gautamaH / "go-brAhmaNahatAnAmanvakSaM rAjakrodhAcAzvayuddhe prAyo'nAzanazastrAgniviSodakoindhanaprapatanaizcecchatAm" iti| prAyomahAprasthAnam, anAzanamanazanam, prapatanaM bhRgupatanam / etairbuddhipUrvakaM itAnAM mapiNDasyAnvakSamAzaucamityarthaH / atazcaitaduktaM bhvti| mAdinA caNDAlAdinA vA vigrahaM kurvan yastairhataH, tasyaivAyaM piNDadAnAdi-niSedhaH / evaM duSTadaMyAdIn grahItumAbhimukhyena gacchatomaraNe'yamAzaucAdiniSedhaH / evaM rAjJaH praatikuulymaacrtomrnne| evaM vAhubhyAM nadI-taraNe'pi / For Private And Personal
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 562 www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 30, cA0kA0 / evaM sarvatrAnusandheyam / zrataeva brahmapurANam, - "Ggi - daMSTri - nakhi vyAla- viSa-vahi- mahAjalaiH / sudUrAt pariharttavyaH kurvan krIr3AM mRtastu yaH // nAgAnAM vipriyaM kurvan dagdhazcApyatha vidyutA / nigTahItAzca ye rAjA coradoSeNa kucacit // paradArAn carantazca roSAttatpatibhirhatAH / asamAnaizca saGkIrNaizcaNDAlAdyaizca vigraham // kRtvA tairnihatAstadvacaNDAlAdIn samAzritAH / krodhAt prAyaM viSaM vakiM zastramuddandhanaM jalam // giri-vRkSa-prapAtaJca ye kurvanti narAdhamAH / mahApAtakinoye ca patitAste prakIrttitAH // patitAnAM na dAhaH syAnnAMtyeSTinAsthi- maJcayaH / na vA'zrupAtaH piNDo'sya kAryaM zrAddhAdikaM kacit " - iti // nanvayaM caNDAlAdi- hatAnAmagni-saMskAra- niSedhonAhitAgniviSayaH / zrAhitAgniviSayatve, "zrAhitAgnimagnibhiryajJapAcaizca dahet" - iti zrutivihitAniyajJapAtrAdi pratipatti-lopa prasaGgAditi / maivaM smRtyantare caNDAlAdihatAhitAgnisaMbandhinAmanInAM yajJapAtrANAM ca pratipattyantara- vidhAnAt ; For Private And Personal "vaitAnaM prakSipedapsu zrAvasathyaJcatuSpathe / pAtrANi tu danau yajamAne vRthAmRte / zrAtmanastyAginAM nAsti patitAnAM tathA kriyA // teSAmapi tathA gaGgA-toye saMsthApanaM hitam " - iti /
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 3 kA0, prA0kA0 1] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tasmAt sarveSAM durmRtAnAmavizeSeNa dAhAdi niSedhaH / zrayamAzauca zrAddhAdi niSedho yAvat saMvatsaram / pUrNe tu saMvatsare pretasya zrAddhAdi - saMpradAna- yogyatA - sidhyarthaM nArAyaNavaliM kRtvA sarvamauIdaihikaM kAryameva / taduktaM SaTciMzanmate, "go-brAhmaNa - hatAnAJca patitAnAM tathaivaca / Urddha saMvatsarAt kAryaM sarvamevorddhadehikam" - iti // nArAyaNavaleca pretayA pAdakatvaM vyAsenoktam, - " nArAyaNaM samuddizya zivaM vA yat pradIyate / tasya zuddhikaraM karma tadbhavennaitadanyathA " - iti // f 583 sarpa- ite tvayaM vizeSa: ; saMvatsaraparyantaM paJcamyAM nAgapUjAM kRtvA saMvatsarAnantaraM nArAyaNavaliM kRtvA mauvarNaM nAgaM dadyAt, pratyakSaJca gAm / taduktaM bhaviSyottarapurANe, - "suvarNakAraniSpannaM nAgaM kRtvA tathaiva gAm / " vyAsAya dattvA vidhivat piturAnRNyamApnuyAt " - iti // pramAda - maraNe tvAzaucamastyeva / tathAcAGgirAH, - "yadi kazcit pramAdena mriyate'gnyudakAdibhiH / vihitaM tasya cAzaucaM kArya caivodaka-kriyA " iti // brahmapurANe'pi " pramAdAdatha niHzaMkamakasmAt vidhi-coditaH / For Private And Personal tasyAzaucaM vidhAtavyaM karttavyA codakakriyA - iti mu0 pustake pAThaH / * 22 75
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Y64 praashrmaadhvH| [3khayAkA / zTaGgi-daMSTi nakhi-vyAla-vipra * vidyujalAmibhiH // caNDAlairathavA caurainihatoyatra kutracit / tasya dAhAdikaM kAryaM yasmAnna patitastu maH" iti // vidhitomavagni-maraNe tu vizeSaH / tathA ca zAtAtapaH, "vRddhaH zauca-kriyA-luptaH pratyAkhyAta-bhiSakriyaH / / AtmAnaM ghAtayedyastu bhAvagnyanazanAdibhiH / tatra trirAtramAzaucaM dvitIye tvasthi-maJcayaH // tRtIye udakaM kRtvA caturtha zrAddhamAcaret" iti / asti ca bhagvani-vidhiH / tathAcAdityapurANe, "duzcikityai mahArogaiH pIr3itastu pumAn yadi / pravizejjvalanandIptaM kuryAdanazanaM tathA // agAdhatoyarAziM vA goH patanameva vA / gacchenmahApathaM vA'pi tuSAragirimAdarAt // prayAgavaTazAkhAyAM deha tyAgaGkaroti vA / uttamAnApnuyAt lokAnAtmaghAtI bhavet kacit // vArANasyAM mRtoyastu pratyAkhyAta-bhiSakriyaH / kASTha-pASANa-madhyamyojAvI-jala-madhyagaH // avimuktonmukhamthasya karNa-mUla-gatoharaH / praNavannArakaM brUte nAnyathA kutracit kvacit" // brahmAgarbhaH, * vidha, iti mu * pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA kA praashrmaadhvH| "yo'nuSThAtuM na zaknoti mohADyAdhyupapIDitaH / so'gni-vAri-mahAyAtrAM kurvannAmutra dRSyati"-iti // dezAntaramRtadati, amapiNDe dezAntaramRte sadyaH zaucamityarthaH / tadAha manu: "bAle dezAntaramthe ca pRthapiNDe ca maMsthite / savAsAjalamAnutya madyaeva vizudhyati"-dati // dezAntarasthatvena ca mapiNDo viziSyate / dezAntara-lakSaNaM vRddhamanunotram, "mahAnadyantaraM yatra girivI vyavadhAyakaH / vAcoyatra vibhidyante taddezAntaramucyate"-dati // haspatinA'pi, "dezAntaraM vadantheke SaSTiyojanamAyatam / catvAriMzadvadanyeke anye triMzattathaiva ca" iti / yojana-lakSaNanta smatyantare'bhihitam, "tiryagyavodarANDau pUrvAvA bohayastrayaH / pramANamaGgalasyokaM vitastidvAdazAGgulam // vitasterDiguNo'ranistasmAt kiSkustatodhanuH / dhanu:sahasra he krozacatuHkrozantu yojanam"-dati // bAlo'trAkRtanAmA, tasmin mRte mati tatmapiNDAnAM maraNanimitte sadyaH zaucamityarthaH / * brohayassathA,-iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUrva praapaarmaadhvH| 350,yA kA / tathA ca zaGkhaH / "prADnAma-karaNAtsadyaH zuddhiH" iti / kAtyAyano'pi, "anivRtne dazAhe tu paJcatvaM yadi gacchati // madyaeva viddhiH syAt na pretaM nodakakriyA"-iti / mAtApiTasahodara-vyatirikta-viSayametat / tathA ca vyAghraH, "bAle mRte mapiNDAnAM sadyaH zaucaM vidhIyate / dazAhenaiva dampatyoH modarANAM tathaivaca"-iti // jAtamate mRtajAte vA mapiNDAnAM sadyaH zaucam / janmadivase vimaraNe mAtrAdInAM dazAhenaiva eziH, divamAntaramaraNe tu zeSAhobhirviddhiH / tathA ca vyAghraH,-- "antardazAhe jAtasya zizonikramaNaM ydaa| sUtakenaiva zuddhiH sthApitroH zAtAtapo'bravIt" iti / smRtyntrmpi| "antardazAhoparatasya yat pitrAdInAM maraNAzaucaM tat sUtakAhobhiH"-dati / gacchatIti zeSaH / janana-nimittatvAzaucaM sarveSAmastyeva / tathA ca hArItaH / "jAtamate mRtajAte vA mapiNDAnAM dazAhaH" iti| vRhaspatirapi, "dazAhAbhyantare bAle pramIte tasya vAndhavaiH / zAvAzaucaM na karttavyaM satyAzaucaM samAcaret"-dati // etacca nAbhicchedAdUddhaM veditavyam / tathA ca jaiminiH, "yAvanna vidyate nAlaM tAvannApnoti mRtakam / chinne nAle tataH pazcAt mRtakanta vidhIyate"-iti / nAbhicchedAt prAgvRhanmanurAha, For Private And Personal
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, dhyA0kA0 // www.kobatirth.org yantu vRhatpracetovacanam,-- parAzara mAdhavaH / " jIvana jAtoyadi tatomRtaH sUtakaeva tu / mRtakaM sakalaM mAtuH pitrAdInAM trirAtrakam " iti / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 587 "muhataM jIvitobAlaH paJcatvaM yadi gacchati / mAtuH zaucaM dazAhena sadyaH zaucAstu gotriNaH " - iti // tadagnihAcAdyanuSThAnArthaM madyaH zauca pratipAdanaparam / tathAca zaGkhaH / "agnihotrAdyanuSThAnArthaM srAtvopasparzanAttatkAlaM zaucam" iti / saMnyaste mRte mati tatsapiNDAnAM madyaH zaucam / tathAca vAmanapurANam, - "bAle prabrajite caiva dezAntara - mRte tathA // sadyaH zaucaM samAkhyAtaM vidyutpAta mRte tathA" - iti / smRtyantaramapi,-- " sarva maGga - nivRttasya dhyAnayoga - ratasya ca / na tasya dahanaM kAryyaM nAzAcaM nodaka - kriyA" ti // pUrva mama piNDasya dezAntara -gatamya maraNazravaNe tat-mapiNDAnAM sadyaH zaucamabhidhAyAdhunA dezAntara - gatasya sapiNDasya saMvatsarAdUrdhvaM maraNa-zravaNe'pi tat-sapiNDAnAM sadyaH zaucaM vidadhAti - dezAntara - smRtaH kazcit sagAcaH zrayate yadi // 10 // na cirAtra mahorAcaM sadyaH snAtvA shucirbhvet*|| iti / For Private And Personal magotraH mapiNDaH / tasya dezAntaragatasya maMvatsarAdUrddhaM maraNa-zravaNe tat-mapiNDAnAM na trirAtramahArAtraM vA'zaucaM kintu sadyaH zaucam | * sadyaH khAnena zudhyati - iti mu0 pustake pAThaH /
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / 30,dhA kaa| dazAhAdUrddhamA tripakSAt trirAtraM, SaNmAsAdAk pakSiNI arvAka saMvatsarAdekAhamityarthaH / tathAca devalaH, "zrA tripakSAt trirAtraM syAt SaNmAmAt pakSiNo tataH / paramekAramAvarSAdUI snAtovizudhyati" iti // viSNurapi, "avAk tripakSAt trinizaM SaNmAmAca divAnizam / ahaH saMvatmarAdAga dezAntara-mRteSvapi"-iti // atra divAzabdenAIyamucyate / "SaNmAmAt pakSiNI"-iti vacanAntarAt / yAjJavalkyo'pi, "proSite kAlazeSaH syAt pUrNe dattvodakaM zuciH" iti / preSite dezAntarasthe sapiNDe mRte zrAzaucamadhye zrute mati tatkAlazeSeNaiva zuddhiH, pUrNa saMvatsare vyatIte tanmaraNazravaNe svAbodakaM dattvA zucirbhavatItyarthaH / tathAca manuH,____saMvatmare vyatIte tu spRSdaivApovizudhyati"-iti / yattu gautamenokama,-"zrutvA cocaM dazamyAH paciNI"-dati / tat tripakSAdUrdhvamAk SaNmAsAdveditavyam / "SaNmAmAt pakSiNI"iti devalasmaraNAt / yat punarvasiSThavacanam-"dezAntarasye mRte acaM dazAhAt zrutvA ekarAtram"-dati / yacca gadyaviSNuvacanam,"vyatIte tvAzauce saMvatmarasyAntasvekarAtreNa ataH paraM snAnena"iti / tadUrdhvaM SaNmAsAdAk saMvatsarAdveditavyam / "paramekAimAvarSAt"-iti smaraNAt / yadapi zaGkhavacanam, "atIte dazarAtre tu triraatrmshcirbhvet"-dti| For Private And Personal
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yAkA praapaarmaadhvH| yUha tat tripakSAdAga draSTavyam / "avAk tripakSAttrinizam'dati viSNammaraNAt / atra mUlavacano sadyaHzaucavidhAnaM jJAtimAtraviSayaM, pitrAdi-viSaye tu vizeSaH / tathAca paiThInasiH, "pitarau cenmRtI syAtAM dUrasthA'pi hi putrakaH / zrutvA taddinamArabhya dazAhaM mRtakI bhavet"-dati // dakSo'pi, "mahAguru-nipAte tu zrAvastropavAminA / atIte'bde'pi kartavaM pretakArya yathAvidhi"-dUti // maMvatmagadUrdhvamapyAzaucodakadAnAdikaM kAyeM, na puna: snaanmaatraachddhirityrthH| piTa-patnyAM mATa-vyatirikAyAM vizeSodakSaNa darzitaH, "pila-patnyAmatItAyAM mAravaja dvijottamaH / saMvatsare vyatIte'pi trirAtramazucirbhavet"- iti / dadaM cAtikrAntAzaucamupanautoparama-viSayam / tathAca vyAghrapAdaH, "tulyaM vayami sarveSAmatikrAnte tathaiva ca / upanaute tu viSamaM tasminnevAtikAlajam" iti // ayamarthaH / SaNmAmAdirUpe vayasi yadAzaucaM : "AdantajanmanaH sadyaH"--ityAdivacana-vihitaM, tatsarveSAM brAhmaNAdInAM tulyamaviziSTam / atikrAnte dazAhAdi ke virAtrAdyAgaucaM yat, tat marveSAM samAnam / upanAte tu mate daza-dAdaza-eJcadaza-triMzadinAnItyevaM viSamamAzottaM brAhmaNAdInAm / atikAlajamatikrAntAzaucaM tasminnevopanItoparamaeva, nAnupanautoparame,-dati / janane tvatikrAntAzaucaM nAsti / tadAha devalaH, For Private And Personal
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 600 parAzaramAdhavaH / [350, pAkA / "nAzaddhiH prabhavAzauce vyatIteSu dinemvapi"-iti / manurapi, "nirdazaM jJAti-maraNaM zrutvA putrasya janma ca / mavAmAjalamApnutya zuddhobhavati mAnavaH" iti // atra putra-grahaNAt nirdeze'pi pituH snAnena zuddhiH, mapiNDAnAntvatikrAntAzaucaM nAstItyarthaH / antardazAhe tu zeSAhobhirvizaddhiH / tathAca zaGkha, "dezAntaragataM zrutvA kalyANaM maraNaM tathA / yaccheSaM dazarAtrasya tAvadevAzucirbhavet" iti / vividhohi dezAntara-mRtaH ; kRtasaMskAro'kRtamaskArazca / tatra kRtasaMskArasya maraNa-zravaNe maMvatsarAdAgarlDa vA'zaucaM vacana-dayena vyvsthaapitm| akRtasaMskArasya maraNa-zravaNe tvAzaucagrahaNa-piNDadAnAdeH kAlavizeSoviviyate / akRtasaMskAro'pi vividhaH, maraNadivama-jJAnAjJAnabhedAt / yasya hi maraNa-divasevijJAtaH, tasya pratyAbdikAdi-zrAddhaM tadivasa-eva kartavyaM, zrAzaucagrahaNa-piNDodakadAnavaniSiddha-nakSatrAdikaM pAlocya tatrAnuSTheyam, ziSTAcArasya tathA pravRttatvAt / yasya tu divasena vijJAtaH, taM pratotaducyate, dezAntaragato vipraH prayAsAt kAlakAritAt // 11 // deha-nAzamanuprAptastithina jJAyate ydi|| kRSNASTamI tvamAvasyA kRSNA caikAdazI ca yA // 12 // * kAlacoditAt, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,pA.kA.) parAzaramAdhavaH / udakaM piNDadAnaJca taca zrAddhacca kArayet / tIrtha yAtrA''dinA kenacinimittena dezAntara-gatasya viprasya cirakAla-bahudezaparyaTanAdi-sampAditAdAyAma-bAhulyAdyatra kvApi dehanAzobhavati, ataeva tanmaraNa-tithirna jJAyate maraNa-vAtI ca yadA kadAcit zrutA bhavati, tatra tadIyAzauca-svIkArastilodakapiNDadAnopakramAdikaJcetyetadubhayaM kRSNASTamyAdiSu tisRSu tithibicchayA kasyAcittiyo krttvym| tasyAmeva tithAvAbdikazrAddhazca karttavyam / ___ yadyapyasmin vacane Azauca-khIkAraH sAkSAnopAttaH, tathApi pUrvottara-vacanayorAzauca-viSayatvena tatprakaraNatvAdAzauca-khIkAramantareNa tilodaka-piNDadAnAsambhavAcAzauca-khIkAro'pyatra vivakSitaH,iti gamyate / udakAdi-bahukarttavyopanyAmena zrAddhaprakaraNasya kRtanasthApyatra saGghahovivakSitaH / maMgTahItaca tatprakaraNamupariTAdasmAbhiH prpnycyissyte| pUrvamakatanAnovAlasya maraNe mapiNDAnAM madyaH zuddhirabhihitA, dadAnI kRtanAno'pyajAta-dantasya vAlasya maraNe saha saMskAreNAzaucaM niSedhati, ajAtadantAye vAlAye ca garbhAdiniHsatAH // 13 // na teSAmagmi-saMskAro nAzAcaM nodkkriyaa| prajAtadantAanutpannadantAH kRtanAmAnoye bAlAmRtAH, ye ca garbhA* etaddacanadayaM mUlavacanameveti vyAkhyAyAH pUrvAparapa-locanayA pratIyate / mudita pustake tu mUlavacanatayA na muditametat / / gabhAdiniHsRtAH, iti seo. nA. pustake pAThaH / 75 For Private And Personal
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [350,yA kaa| dinistA* patitAH, teSAM tatmapiNDainAmi-saMskArAdikaM karttavyamityarthaH / tathAca brahmapurANam, "strINantu patitogarbhaH sadyoyAtomTato'thavA / prajAtadantomAsaivI mRtaH SabhirgatastathA / vastrAdyairbhUSitaM kRtvA nyuptavyastu sa kASThavat / khanitvA tu zanabhUmi madyaH zaucaM vidhIyate" iti // strINaM yogarbhaH patitaH, yazca jananakSaNaeva mRtaH, yazca SaNmAsAt prAGmRtaH, yazca SaNmAsAdUrddhamapyajAtadantaH man mRtaH, sa kASThavamiM khanitvA nikSeptavyaH / mAtrAdivyatiriktaiH mapiNDainIzaucAdika karttavyamityarthaH / viSNurapi / "ajAtadante vAle prete sadyaeva nAmi saMskAronodakakriyA"-iti / pUrvatra garbha-pAte sapiNDAnAM vadhUnAM. sadyaH zuddhimabhidhAyAdhunA mAtustanimittamAzaucamastItyAra, yadi garbhAvipadyeta savate vA'pi yoSitaH // 14 // yAvanmAsaM sthitogI dinantAvattu suutkm| yadi garbhasya khAva-pAtau syAtAM, tadA yAvatsu mAseSu garbha: sthitastanmAsa-saGkhyA-sama-dinaM yoSitAmAtuH mRtakaM styaagaucmityrthH| tathA ca yAjJavalakyA, "garbhasrAve mAsa-tulyAH nizAH zuddhestu kAraNam" iti| mAma-tulyA-nizAH, iti caturthamAsapramatyAmaptamAveditavyam / avAk tu yathAvaNa virAtrAdayaH / tathA ca marIciH,* viniHsRtAH, iti sA. nA. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 3cca zra0kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 606 "garbha - srutyAM yathAmAsamacire vRttame tryaham / rAjanye tu catUrAtraM vaizye paJcAhameva tu // TAna tu zUdrasya zuddhireSA prakIrttitA" iti / zracire mAmatraye garbhastrAve uttame brAhmaNe tryaham / gautamo'pi / "garbhamAma - samA rAtriH saMsane garbhasya tryahaM vA " - iti / garbhamAsamamarAtri tryahayorvyavasthito vikalpaH / mAmatrayaM yAvat trya tataH paraM mAsa samArAtrayadati / zrAdipurANe - atra " SaNmAsAbhyantaraM yAvadgarbha - strAvAbhavedyadi / tadA mAstAsAM divasaH zuddhiriSyate " - iti // etacca strAvanimittAzaucaM mAtureva / pAta nimittantu pitrAdInAmapyasti / tathA ca marIciH, - "srAve mAtustrirAtraM syAt sapiNDAzauca - varjanam / pAte mAturyathAmAmaM sapiNDAnAM dinatrayam" - iti // vamiSTo'pi / "unadivarSe prete garbhapatane vA sapiNDAnAM trirAcaM " iti / svAve piturvizeSamAha vRddhavasiSTha: / "garbhasrAve mAsatunyArAtrayaH strINAM snAnamAtrameva puruSa" iti / nanu, strAva - pAtayoraprApta - prasavakAlatvAvizeSAdanayoH ko vizeSa - ityata zrAcha, For Private And Personal zrI caturthIdbhavet svAvaH pAtaH paJcama-SaSThayoH // 15 // ataUI prasUtiH syAdazAhaM nUtakaM bhavet / - iti // caturtha mAmAbhyantare garbhanAzaH svAvaH / paJcamaSaSThayorgarbhanAzaH pAtaH /
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 604 praashrmaadhvH| ghA0kA. natra mAmamaGkhyayA vihitamAzaucaM maaturbhvet| ataUrddha saptamamAma prati garbhanirgamaH prasavaH / tatra mAtuH prasavanimittamAzaucaM dazA bhavedityarthaH / yattu caturviMzatimate ukram, "adhastAnavamAnmAmAcchuddhiH syAt prasave katham ? mRte jIvati vA tasmin ahAbhimAsa-maGkhyayA"-iti // asthAyamarthaH / navamAmAsAdAk saptamamAsAdArabhya prasave mati tannimittamAzaucaM mRtikAvyatirikramamapiNDAnAM maasmngkhyaakairhobhirvidhiiytdti| satikA-viSayatve, dazAividhi-virodhaH pramajyeta / nanvevaM taIi, jAtau vinodazA hena, duti marvamapiNDAnAM janananimittadazAhAzauca-vidhAyaka-vacanaM virudhyeta / tantra, tasya navama-dazama-mAmapramava-viSayatvenopapatteH / atha vA, ekaviSayatve'pi vikaspena vyavasthA'stu / vAlasyAmi-saMskAre matyAzaucaM darzayati, dantajAte'nujAte ca kRtacUDe ca saMsthite // 16 // agni-saMskaraNe teSAM cirAcamazucirbhavet / iti // jAtAdantAyasyAmau dannajAtaH / tadanu pazcAnjAto'nujAtaH, anutpannadantadati yaavt| kRtaM cUDAkhyaM karma yamyAmau kRtcuuddH| tatra jAtadantasyAkRtacaDasyAnujAtasya ca matyagni-saMskAre hatIyavarSakatanDe ca maMsthite teSAM mapiNDastrirAtramacirbhavedityarthaH / tatrAkRtacUDasya jAtadantamya dAhapane vigatrAzaucamaGgirasekrima, * teSAM mapiNDAnAM trirAtramazuddhirbhavedityarthaH, iti mu. pustaka paatthH| For Private And Personal
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir chAyAkA0] praashrmaadhvH| "yadyayakRta caDovai jAtadantastu maMsthitaH / dAyitvA tathApyenamAzaucaM yahamAcaret" - iti // pugaNe'pi, "anatItadivarSastu pretoyatrApi dahyate / azaucaM vAndhavAnAntu trirAtratatra vidyate"-iti // yatta viSNuvacanaM, "dantajAte tvakRtacUDe tvahorANa"-dati tam khananapane veditavyam / prajAtadantasya kRtacUDasya dahane cirAcA zaucaM SaTtriMzamate'bhihitam, "jadyaSyajAtadantaH syAt kRtacUtastu maMsthitaH / tathApi dAiyedenaM yaccAzaucamAcaret" iti // yattu yamenokAma,* "prajAta-dante tanaye zizau garbhacyute tathA / mapiNDAnAntu sarveSAM ahorAtramazaucakam" iti / tadakatacUDaviSayam / nayanujAtasya kRtaddhatvaM kathaM, tasya hatIye vihitatvAditi cet, na, "cUDAkarma vijAtInAM sarveSAmeva dharmataH / prathame'bde vatIye vA kartavyaM zruticodanAt" iti manunA vikalpena smatatvAt / misaMskaraNe, ityetadikalpenAbhidhAnaM jAtadantAnujAtayoreva na trivarSakRtacUDe, tavAgnisaMskArasya niyatatvAt / dUtaracAgrisaMskAra-vikalpomanunA darzitaH, "nAtrivarSasya karttavyA vAndhavairudakakriyA / * manunolam, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [350,yaa0kaa| jAtadantasya vA kuryAnAmni vA'pi kRte mati"-dati // udakakriyeti zramisaMskAropalakSaNArtham / vayo'vasthAvizeSeNAzaucavizeSaM darzayati, A dantajanmanaH sadya A car3AnnaizikI smRtA* // 17 // cirAdhamA vratAdezAd dazArAcamataH prm| iti // ___ dantajananAt prAgatItasya vAlasya saMbandhinAM mapiNDAnAM sadyaH zaucam / dantajananAdUcaM prAk cUDAkaraNAdatItasya saMbandhinAM naizikI, nizzAyAM bhavA, ahoraatrmshuddhiH| prtaadeshupnynm| tato'vAk cUDAyAzcordhvamatItasya saMbandhinAM triraatrmshddhiH| tataH paraM dazarAtramityarthaH / tathA ca saMgrahakAraH, "nAmodantodbhavAcADAdupanIteradhaH kramAt / madyaHzaucamahatyaho niyatAgnyudakaH paraH" iti // zaGkho'pi, "ajAtadante tanaye sadyaH zaucaM vidhIyate / ahorAtrAttathA zaddhivAle vakRtacaDake / / tathaivAnupanIte tu yahAcchayanti vAndhavAH" iti / yattu kAzyapavacanaM, "vAlAnAmajAtadantAnAM virAtreNa zuddhiH"iti / tanmAtApiTaviSayam / ataeva manuH, "nirasya tu pumAn zukramupaspRzya vizudhyati / vaijikAdapi saMbandhAdaniraMdhyAdaghaM aham" iti // * kriyA, iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, cyA0kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vaijikasaMbandho janyajanakabhAvaH / yattu smRtyantaram, "prAGnAmakaraNAtsadya ekAhoda ntajanmanaH " - iti / tahane * veditavyam / khanane tu madyaH zuddhiH / " zrajAtadante vAle prete sadyaeva nAstyagni saMskAronodakakriyA " - iti viSNusmaraNAt / tu vaziSThavacanaM, "unadivarSe prete garbhapatane vA sapiNDAnAM cirAcam" - iti / tanAtadantasyAgnisaMskAre draSTavyam / tatazcaivaM vyavasthA / nAmakaraNAt prAk sadyaH zaucaM niyataM, tadUrdhvaM prAk dantajananAdagnisaMskArakriyAyAmekAhaH zranyathA sadyaH zuddhiH, tasyApyajAtadantasya cUDAkaraNe cirAcaM, dantajananAdUrdhvamavAk cUDAkaraNAdekAhaM khanane, zragnisaMskAre tu tryahaH, UrdhvaM cUDAyAH prAgupanayanAt tryahaH, upanayanAdUrddha brAhmaNAdInAM dazAhAdikamiti / iyaM vyavasthA pumapatyamaraNe draSTavyA / vyapatye tu vizeSovRddhamanunA darzitaH, - "prauDhAyAntu kanyAyAM sadyaH zaucaM vidhIyate / " hastvadattakanyAsu dattAsu ca tryahaM tathA" - iti // * tadakhanane, - iti mu0 pustake pAThaH / 607 zraprauDhAyAM prakRtacUDAyAmityarthaH "zracUDAyAntu kanyAyAM sadyaH zaucaM vidhIyate " - datyApastamba - smaraNAt / adattakanyAsu vAcA'dattAsu zrahorAtraM, dattAsu vAgdattAsu vyaham / tathAca marIciH / "cUDAkaraNe sadyaH zaucaM prAgvAgdAnAdekAcha: dattAnAM prAk pariNayanAt tryaham " - iti / brahmapurANe'pi - For Private And Personal
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / 3caa,paa0kaa| "zrA janmanastu caur3AntaM kanyA yadi vipdyte| sadyaH zaucaM bhavettatra sarvavarNeSu nityazaH // tatovAgdAnaparyantaM yAvadekAimeva hi / tataH paraM praddhAyAM trirAtramiti nizcayaH // vAkapradAne kRte tatra jJeyazcobhayatastrayaham / piturvarasya ca tatodattAnAM bhartureva hi| khajAtyAmazaucaM syAnmRtake jAtake tathA" -iti // pulastyo'pi, "madyastvapraur3hakanyAyAM prauDhAyAM vAsarAcchuciH / pradattAyAM trirAtreNa dattAyAM pakSiNI bhavet"-dati || pradattAyAM prakrAntadAnAyAM vAcA dattAyAmiti yAvat / vAgdAnAnantaraM mRtAyAM trirAtram / manurapyAha, "strINAmasaMskRtAnAntu ahAcchudhyanti vAndhavAH / yathokrenaiva kalpena prAdhyanti tu manAbhayaH" iti // vAndhavAH ptimpinnddaaH| sanAmayaH pilmpinnddaaH| yathokrena kalpena trirAtreNa / ataeva marIciH, "avAripUrva prattA tu yA naiva pratipAditA / asaMskRtA tu mA jeyA trirAtramubhayoH smRtam"-dati // ubhyorpittpkssyoH| tacUDAyAM yat sadyaH bhaucavidhAnaM katacaDAyAM yadekAhavidhAna, tanmAtApiTavyatiritaviSayam / "prattA'prattAsu yoSitsu saMskRtA'saMskRtAsu ca / mAtApitrostrirAtra sthAditareSAM yathAvidhi"-iti // For Private And Personal
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA kA] praashrmaadhvH| "prajAtadantAsu pitrorekAim" iti zaGkha kArNAjinibhyAM vizeSasmaraNAt / adattAsu trirAtravidhAnaM jAtadantaviSayam / prajAtadantAkhekAividhAnAt / saMskRtAsu pitrostrirAtraM tadgTahamaraNe veditavyam / tathA ca viSNuH / "saMskRtAsu strISu nAzaucaM piTa pakSe tatprasavamaraNe cet pibagTahe syAtAM tadaikarAtra trirAtraM ca"-iti / tatra prasave maraNe ca bandhavargasyaikarAtraM piostrirAtramiti vyavasthA / brahmapurANe'pi, "dattA nArI piturgehe sUyetAtha viyeta ca / tabandhuvargasvekena cistajanakastribhiH" iti // pitroruparame saMskRtAnAM strI triraatrm| tathAca vRddhamanuH, "pitroruparame strINAmUDhAnAntu kathaM bhavet / virAtreNeva ddhiH sthAdityAha bhagavAn yamaH" iti // pitrormAtApitroruparame vivAhasaMskArasaMskRtAnAM duhitAM trirANa ddhiriti| dauhitra-bhaginIsutayorasaMskRtayoH pakSiNyAzaucaM saMskRtayostrirAtram / tathA ca vRddhamanuH, "maMsthite pakSiNoM rAtri dauhitre bhaginIsute / saMskRte tu trirAtraM syAditi dha vyavasthitaH" iti // dauhitre bhaginIsute vA'nupanIte mRte mati pakSiNImAgAmivartamAnAirdayayukAM rAtri mAtAmahAdiH kSapayet, upanIte tu tasmin hate mati mAtAmahAdInAM trirAtramAzaucaM bhavedityarthaH / mAtAmahAdInAM maraNe dauhitrAdInAM trirAtramAzaucam / tathA ca vRhaspatiH, "vyahaM mAtAmahAcAryazrotriyevazucirbhavet" iti / For Private And Personal
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [iSa.,vAkA / trAcAryo'vAsapiNDaH mnnupnynaadiklii| zrotriyaslekazAkhAdhyAyI, maitrI prAtivezyatvAdinopasampannaH / eteSu mAtAmahAdiSu mRteSu trirAtramiti / viSNurapi / "zrAcArye mAtAmahe ca vyatIte trirAtreNa" iti| manurapi, "zrotriye upasampanne trirAtramazacirbhavet" iti / etattrirAtrAzaucaM parakarTakadahanAdau veditavyam / .. "guroH pretasya ziSyastu pitmedhaM samAcaran / pretAhAraiH samantatra dazarAtreNa zaDyati"-iti khakarTakadAhAdau manunA vishesssmrnnaat| mAnavasrAdiSu cirAtramAzaucam / tadAha pracetAH, "mAnavasamAtulayoH zvazrUzvazarayorguroH / mRte carviji yAjye ca trirAtreNa vizaDyati" iti / gururAcAryaH / Rtvikulprmpraa''yaatH| yAjyo'pi tthaavidhH| yattu yAjJavalkyavacanam, "gurvantevAsyanacAnamAtulazrotriyeSu ca" iti / yattu viSNuvacanam,-"prAcAryapatnIputropAdhyAyamAtulavArazvazrUzvazaryasahAdhyAyiziyyevatItevekarAtreNa" iti| tatra gururUpAdhyAyaH, antevAsI anyopanItaziSyaH / khopanIte tu, "zivyasatIrthamabrahmacAriSu trirAtramahorAtramekAhaH" iti baudhAyanena trirAtravidhAnAt / mAtula: anupakArI videzasthovA / zrotriyo'nupasampannaH / zvazrUzvarAvapyanupakAriNau videzasyau vA / ekasmin gurukule'lpakAlaM mhaadhyaayii| etembekarAtramiti vyvsthaa| yatnu manunotram, For Private And Personal
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 380, A0kA0 / ] " mAtule pakSiNIM rAtriM ziSyarligbAndhaveSu ca - iti / tasyAyamarthaH / svalpopakArake mAtule / ziSyo'nyopanItasAGgavedAdhyAyI / Rtvika zrAdhAnaprabhRtiyAvajjIvamArlijyakArI / bAndhavAH mADhapiTabAndhavAH / eteSu pakSiSyAzaucamiti / anaurasa putrAdiSu trirAtramA zaucam / tadAha viSNuH, - I "anauraseSu putreSu jAteSu ca mRteSu ca / parapUrvI bhAryAsu tAsu mRtAsu ca - iti // trirAtramityanuvarttate / hArIto'pi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 611 " parapUrvvA bhAryAsu putreSu kRtakeSu ca / mAtAmahe trirAtraM syAdekAnhantu sapiNDataH " - iti // zaGkho'pi - "anauraseSu putreSu bhAryAsvanyagatAsu ca / parapUrvvAsu ca svAsu trirAtrAcchuddhiriSyate " - iti / anauramAH kSetrajAdayaH / parapUrvAH punarbhuvaH / anyagatAH khairiNyaH / eteSvanauramAdiSu yatpratiyogikaM bhAryAtvaM putratvaJca tasyaivedaM cirAtramAzaucamityarthaH / yattvekAdavidhAnam, - For Private And Personal "anauraseSu putreSu bhAryAsvanyagatAsu ca - iti / tadamanidhiviSayam / sannidhAvapi pitRsapiNDAnAmekAraeva / tathAca marIciH, "ekAhastu sapiNDAnAM trirAtraM yatra vai pituH" iti / yattu prajApatinokram, - "anyAzriteSu dAreSu parapatnIsuteSu ca /
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 612 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 30, pA0kA0 / gotriNaH snAnazuddhAH syustrirAtreNaiva tatpitA" - iti // nAnAdeva zuddhiriti yat, tatsamAnodakaviSayaM zrasannidhiviSayaM vA / ekasyAM mAtari pitRdayotpAditayorbhrAtroranyatarasminmRte'nyatarasya trirAtramAzaucaM bhavati / tathA ca marIciH "mAyA favant bhrAtarAvanyagotrakau / 1 ekAhaM srutakaM tatra trirAtraM mRtake tayoH " iti // zrasapiNDayonisaMbandhimaraNe pakSiNyA zaucam / tadAha gautamaH, - "pakSiNImasapiNDe yonisambandhe mahAdhyAyini vA " -- iti / zrayamarthaH / zrasapiNDaH svavezmani mRtaH / yonisaMbandhA mAtRvvastrIyapitRSvastrIyAdayaH / mahAdhyAyI gurukule saha kRtnavedAdhyAyI / cakArAdurvaGgaNAdayo'pi saMgTahyante / teSu pakSiNoM tatsaMbandhapratiyogI capayediti / tathA ca vRhanmanuH " mAtule ghare mitre gurau gubvaMgaNAsu ca / zaucaM pakSiNIM rAciM mRtA mAtAmahI yadi // zvazurayorbhaginyAJca mAtulAnyAJca mAtule / pitroH svari tadvacca pakSiNIM capayennizAm " - iti // For Private And Personal yattu viSNumokram / "amapiNDe svavezmani mRte ekarAcam " - iti / -- tadapradhAna gTahamaraNe veditavyam / yadapyaGgirasoktam, - "gRhe yasya mRtaH kazcidasapiNDaH kathaJcana / tasyApyazaucaM vijJeyaM trirAtraM nAtra saMzayaH " iti // tadasapiNDazrotriyaviSayam / yattu vRhanmanunaivokram,-- "bhaginyAM saMsthitAyAntu bhrAtaryapi ca sNsthit|
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yA kA. praashrmaadhvH| 613 mitre jAmAtari prete dauhitre bhaginIsute // gyAla ke tatmate caiva sadyaH snAnena zudhyati" iti / tatra bhaginyAdau sadyaHzayabhidhAnaM dezAntaramaraNaviSayam / jAmAvazyAlakasutayoH mannidhAveva sdyHddhiriti| nivAmarAjanyaini mRte'harAzaucaM, rAtrau cedrAtrimAtramiti / ataeva manuH, "prete rAjani majyotiryasya syAviSaye sthitaH" iti / jyotiSA moreNa nAkSatreNa vA maha varttate yadAzaucaM,tat majyotiH / ahani dyAvatsUryadarzanaM, rAtrau cedyaavnnksstrdrshnmityrthH| grAmamadhye zave sthite grAmasya tAvadAzaucam / tadAha saddhamanuH,... "grAmamadhyagatoyAvacchavastiSThati kasyacit / grAmasya tAvadAzaucaM nirgate shucitaamiyaat'-duuti|| grAmezvarAdAvapi majyotirAzaucam / tadAha maeva, "grAmezvare kulapatau zrotriye ca tpsvini| bhivye paJcatvamApanne zuddhinakSatradarzanAt"-dati // kulapatiH smuuhptiH| zrotriyodezAntarasthaH / uktasyAzaucasyAmihotribrahmacAriNorapavAdamAha,brahmacArI rahe yeSAM hUyate ca hutAzanaH // 18 // samparka na ca kurvanti na teSAM svatakaM bhavet / iti // brahmacArI upakurvANakonaiSThikazca, yeSAGgahe hutAzanA iyate amihotramanuSThIyate, teSAmagrihotrAnuSThAnakAle nAstyAzaucaM ; yadi te mRtakibhiH saha saMsagai na kuryuH / tadukaM kUrme, For Private And Personal
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 618 parAzaramAdhavaH / [350,vA kaa| "naiSThikAnAM vanasthAnAM yatInAM brahmacAriNAm / nAzaucaM kIrtitaM mabhiH patite ca tathA mRte"-iti // devalo'pi; "naiSThikAnAM vanasthAnAM yatInAM brahmacAriNAm / nAzaucaM sUtake prokaM zAve vApi tathaiva ca"-dati // vRhaspatirapi, "khAdhyAyaH kriyate yatra homshcobhykaalikH| mAyaMprAtarvaizvadevaM na teSAM mRtakaM bhavet" iti // saMsargasyAspazyatvakarmAnadhikAralakSaNAzaucApAdakatvamanvayavyatirekAbhyAmupapAdayatisamparkAiSyate vipro janane maraNe tthaa||16|| samparkAcca nivRttasya na pretaM naiva suutkm| iti // spaSTArthametat // kiJca, zilpinaH kArukA vaidyA dAsIdAsAzca naapitaaH||20 rAjAnaH kSociyAzcaiva sadyaHzaucAH prkiirtitaaH|| savrataH sacapUtazca AhitAmizca yodijaH // 21 // rAjazca sUtakaM nAsti yasya cecchati paarthivH|| udyatA nidhane dAne aAttI vipro nimantritaH // 22 // tadaiva RSibhidRSTaM yathA kAlena shudhyti| iti // zilpinazcitrakArAdyAH / kArakAH suupkaarprbhRtyH| vaidyaashcikitskaaH| hotriyAH sadyaH prakSAlikAH / tena cAndrAyaNAdiniyamena For Private And Personal
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3va, cAkA. praashrmaadhvH| 695 saha vartate iti manataH / matrapUto gvaamynaadhikRtH| ete khakhakarmaNi sadyaHzaucAH / rAjJaH, rAjasaMbandhino mAnyasya, yasya ca purohitasyAnanyasAdhyamantrAbhicArAdikarmasidhyarthamAzaucAbhAvamicchati, tayorapi tattatkarmaNi sUtakaM nAsti / nidhanazabdena tatmAdhanabhUtaH sngghaamolkssyte| tatrAnnAdidAne codyataH kRtopakramaH, pArnaH prApadaM prApnaH, zrAddhAdau nimantritoviprazca tadaiva madyaeva zudhyatIti RssibhidRssttm|ythaa kAlena dvAdabharAtrAdinA, tathetyarthaH / tathA cAdipurANe, "zilpinacitrakArAcAH karma yatmAdhayanyalam / tatkarma nAnyo jAnAti tasmAcchuddhavAH khakarmaNi // sUpakAreNa yatkarma karaNIyaM nrevih| tadanyo naiva jAnAti tasmAcchuddhaH sa sapachat // cikitmakoyatkurute tadanyena na zakyate / tasmAcikitmakaH spa" zuddho bhavati nityazaH // dAsyodAsAzca yatkiJcit kurvanyapi ca liilyaa| tadanyo na kSamaH kattuM tasmAtte ecayaH sadA // rAjA karoti yatkarma khapre'pyanyasya tat katham / evaM mati nRpaH zuddhaH saMsparza mRtastake // yatkarma rAjamRtyAnAM istyazvagamanAdikam / tanAsti yasmAdanyasya tasmAtte zucayaH smatA:"-dati // vissnnrpi| "azaucaM na rAjJA rAjakarmaNi na vatinAM vrate na matriNAM matre na kArUNAM kArukarmaNi na rAjAjJAkAriNAM tadichAyAm"-dati / pracetApi, For Private And Personal
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 3kha,yA kA / "kAravaH zilpino vaidyAH dAsI dAsAstathaiva ca / rAjAno rAjabhRtyAzca madya zaucAH prakIrtitAH" iti // baddhaparAzaro'pi, "rAjJAM tu sUtakaM nAsti vatinAM na ca matriNAm / dIkSitAnAJca sarveSAM yasya cecchati pArthivaH // tapodAnapravRtteSu nAzaucaM smRtamRtake"-iti / smRtyantaramapi, "nityamantrapradasthApi kRcchracAndrAyaNAdiSu / pravRtte kRcchrahomAdau brAhmaNAdiSu bhojane // gTahItaniyamasthApi na syAdanyasya kasyacit / nimantriteSu vipreSu prArace zrAddhakarmaNi / / nimantritasya viprasya svAdhyAyaniratasya ca / dehe pivaSu tiSThatma nAzaucaM vidyate kvacit // prAyazcittaprarattAnAM dAra brahmavidAM tathA" iti / manurapi, "na rAjJAmaghadoSo'sti atinAM na ca matriNAm / aindra sthAnamupAsonA brahmabhRtA hi te sdaa|| rAjJomAhAtmike sthAne madyaHzaucaM vidhIyate / prajAnAM parirakSArthamAsanaM tatra kAraNam" iti // yAjJavalkyo'pi, "RtvijAM dIkSitAnAcca yajJIyaM karma kurvatAm / matri-prati-brahmacAri-dAna-brahmavidAM tathA // For Private And Personal
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, kha0 kA 0 1) www.kobatirth.org paiThInasirapi - parAzaramAdhavaH / dAne vivAhe yajJe ca saMgrAme dezavizve / zrApadyapi ca kaSTAyAM sadyaH zaucaM vidhIyate " - iti // purANe, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir hArIto'pi - "grAmasthazca rAjanyo vaizyo madhye gavAM sthitaH / trIca brAhmaNo nityaM brahmacArI ca vai zuciH " - dUti // "vivAhaya durgeSu yAtrAyAM tIrthakaNi / na taMtra takaM tadvat karma yajJAdi kArayet" - iti // brahmapurANo'pi - "zratha devapratiSThAyAM gaNayAgAdikarmaNi / zrAddhAdau piDhayajJe ca kanyAdAne ca no bhavet" - iti // aGgirAzrapi - "janane maraNe caiva civvAzaucaM na vidyate / yajJe vivAhakAle ca devayAge tathaiva ca " - iti // zratra zratra vivAhAdau sadyaH zaucamupakrAnta vivAhAdiviSayam / nRpAdInAmasAdhAraNakRtyavyatiriktaviSayeSvAzaucamatyeva / tathAca brAhma 617 " rAjyanAzastu yena syAdinA rAjJA svamaNDale / prayAsyatazca saMgrAme home prAsthAnike sati // mantrAditarpaNairvvA'pi prajAnAM zAntikarmaNi / gomaGgalAdau vaizyAnAM RSikAlAtyayeSvapi // zaucaM na bhavelloke sarvvatrAnyatra vidyate" iti / 78 For Private And Personal
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [350,dhAkA kiJca, prasave gRhamedhI tu na kuryAt saGkaraM yadi // 23 // dazAhAcchudhyate mAtA tvavagAhya pitA shuciH| iti|| prasave janane sahamedhI grahasthaH pitA sUtikayA saha yadi saMsarga na kuryAt, tadA snAnena zuddhobhavati, mAtA tu dazAhena uddhA bhvtiityrthH| nanvevaM taIi pituH karmAnadhikAralakSaNamapyAzaucaM na syAdityatAi, sarveSAM zAvamAzaucaM mAtApicostu sutakam // 24 // sutakaM mAtureva syAt upaspRzya pitA shuciH| iti // yathA mapiNDAnAM karmAnadhikAralakSaNamAzaucaM samyUga, thtyiturpi| mAtApitrostu sUtakamaspRzyatvalakSaNamAzaucaM, tatrApi dazA hamasyazyatvaM mAtureva pitumnu nAnaparyantamevetyarthaH / tathA ca paiThInasiH, "janau mapiNDAH zucayo mAtApitrostu mRtakam / mRtakaM mAtureva syAdupaspRzya pitA zuciH" iti // ayamarthaH / janane mAtApiTavyatiriktAH sarve sapiNDAH spRzyAH, mAtApitrostu nAsti spRzyatvaM, tatrApi pitA sAnena spazyobhavati, dazAhantvaspRzyatvaM mAtureDa / tathA ca vasiSThaH, "nAzo vidyate puMsaH saMsarga cenna gacchati / gjacAcAzuci jeyaM tacca puMmi na vidyata"--dati // sambatA'pi, For Private And Personal
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pa.pA.kA. praashrmaadhvH| "mAte putra pituH svAnaM macelanta vidhiiyte| mAtA zayeddazAhena nAnAttu sparzanaM pituH" iti // vRhaspatirapi, "zAvAzaucaM tu sarveSAM mRtakaM mAtureva c|| svAnaM prakuryAta pitA jJAtayo na sacelinaH" iti // gotamo'pi, "mAtApitrIstu sUtakamupaspRzya pitA zuciH" iti / AdipurANe'pi, "sUtakI* tu mukhaM dRSTA jAtasya janakastataH / kRtvA sacelaM snAnantu zuddho bhavati tatkSaNAt" iti // mRtikayA maha saMsargakaraNe tanimittamaspazyatvaM dazAhamastItyA, yadi patnyAM prastAyAM samyaka kurute vijaH // 25 // sUtakantu bhavettasya yadi vipraH SaDaGgavit / iti // sUtikayA patnyA saha pati: saMsarga yadi kuryAttadA vidyAkarmayuktasya vipranyApyaspazyatvalakSaNaM sUtakaM bhavet, kimutAnyasyetyarthaH / tathA ca sumntuH| "mAtureva sUtakaM tAM spRzatazca netareSAm" iti / mRtikA spAtojanakasyAspRzyatvalakSaNaM mRtakaM bhavati, nAnyeSAmityarthaH / ___ nanu janananimittamevAspRzyatvaM bhartuH snAnAnantaramapi kiM na sthAdata zrAi,samparkAjjAyate doSo nAnyo doSo'sti vai hije // 26 // * sUtake iti, mu. pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [320, yA kA0 / tasmAtsarvaprayatnena samparka varjayedudhaH / iti // khAnAnantaraM bhartuH saMsarganimittakaeva doSo'spRzyatvApAdako jAyate, na janananimittako doSo'sti, tasmAdidvAn mamparka maha bhayanAmanabhojanAdikaM varjayedityarthaH / tathA ca rahaspatiH, "yastaiH sahAsapiNDo'pi prakuryAcchayanAzanam / bAndhavo vA parovApi sa dazAhena prAdhyati" iti // viSNurapi / "brAhmaNAdInAmAzauce yaH sakRdevAnnamanIyAttasya tAvadAzaucaM yAvatteSAmAzaucavyapagamaH" iti| avirapi, "mamparkAjjAyate doSaH pArako mRtajanmani / tavarjanApiturapi sadyaHzaucaM vidhIyate" iti // prAradhe yajJAdau kartuH ehirakA, idAnI kalpitadravyasthApi saddhirastItyAi, vivAhotsavayajJeSu tvantarA mRtastake // 27 // pUrvasaGkalpitaM dravyaM dIyamAnaM na duSyati / iti // atra vivAhagrahaNaM pUrvapravRttacaur3ApanayanAdisaMskArakopalakSapArtham / utsavodevatotsavaH, tena ca devprtisstthaadikmuplkssyte| yajJo jyotiSTomAdiH / teSu prArabdheSu antarA madhye yadi mRtastake maraNajanane syAtA, tadA pUrvasaGkalpitaM dravyaM devatAyai brAhmaNebhyo dIyamAnaM na dussytiityrthH| tathAca kratuH,___ "pUrvasaGkalpitaM dravyaM dIyamAnaM na duSyati" iti| pakke tu vizeSaH smatyantare darzitaH, For Private And Personal
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,cAkA praashrmaadhvH| i21 "vivAhotsavayajJAdiSvantarA mRtastake / ghaTatamannaM* paraiyaM dADhan bhoktazca na spRzet"-dati // kRtAnnamasUtakibhirdeyaM, sutakI tu dAhana bhokaca na spazedityarthaH / yattu smRtyantaram, "dravyANi svAmisaMbandhAdaghAni tvAcIni ca / khAmizudhyaiva zudhyanti vAriNA prokSitAnyapi"-iti // tadasaGkalpitadravyaviSayam / kAnicidasaGkalpitAnyapi dravyANi mavadA zuddhAni / tathA ca marIciH, "lavaNe madhumAMse ca puSpamUlaphaleSu ca / zAkakASThaTaNevA dadhimarpiHpayAsu ca // telauSadhyajine caiva pakkApakke svayaM grahaH / paNNeSu caiva sarveSu nAzaucaM mRtasUtake" iti // anekAzaucanimittamannipAte pratinimittaM naimittikArattau tAM nivArayati, antarA tu dazAhasya punamaraNajanmanI // 28 // tAvatsyAdazucirvipro yAvattatsyAdanirdazam / iti // yadA dazAhAzaucakAlamadhye tattulyasya tato'lpasya vA''zaucasya nimitta jananamaraNe sthAtAM, tadA pUrvapravRttaM tadAzaucaM yAvadanirdazamanirgatadazAhaM syAt viprastAvadevAzucirbhavati na punarmadhyotpannamaraNAdinimittakadazAhAdyAzaucavAnityarthaH / tathA ca manuH, * zeSamannaM,-iti paatthaantrm| For Private And Personal
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| khA,pAkA | "antardazAhe sthAtAzcet punrmrnnjnmnii| tAvasyAdazacivipro yAvattasyAdanirdezam" iti // yAjJavalkyo'pi, "antarA janmamaraNe zeSAhobhirvizudhyati" iti / vissnnurpi| "jananAzaucamadhye yadyaparaM jananaM syAttatra pUrvAzaucavyapagame zUddhiH maraNAzaucamadhye jJAtimaraNe'pyevam" iti| apibhabdAjanane'pi maraNAzaucakAlenaiva praddhirityarthaH / yadA janananimittadazAhAzaucamadhye maraNamApatati, tadA maraNAdArabhya dazAI kAryam / tathA cAGgirAH, "mRtake mRtakaM cetsyAnmatake svatha mRtakam / tatrAdhikRtya mRtakaM zaucaM kuryAna mRtakam" iti || patriMzanmate'pi, "zAvAzauce samutpanne sUtakantu yadA bhavet / bhAvena zudhyate satina mutiH bhAvodhanI"-iti // caturviMzatimate'pi, "mRtajAtakayooge yA ddhiH mA tu kathyate / mRtena zumate jAtaM na mRtaM jAtakena tu"-dati / alpAzaucamadhye dIrghakAlAzaucaprAptau na pUrveNa shddhiH| tadukamuzanamA, "khalyAzaucasya madhye tu dIrghAzaucaM bhavedi / na pUrveNa vizuddhiH syAt svakAlenaiva zudhyati" iti // yamenApi, For Private And Personal
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,cAkA. praashrmaadhvH| "aghaSTaddhimadAzaucaM pazcimena samApayet / yathA cirAtre prakrAnte dazAI pravizedyadi // AzaucaM punarAgacchet tatmamApya vizudhyati" iti / prathamapravattAzaucakAlApekSayA dIrghakAlAnuvarttanena viraddhAghavadAzaucaM yadi madhye samutpadyate, tadA pazcimena khakAlenaiva samApayedityarthaH / zaGkho'pi, "samAnAzaucasampAte prathamena smaapyet| asamAnaM dvitIyena dharmarAjavacoyathA"-iti // asamAnaM dIrghakAlAzaucamityarthaH / hArIto'pi, "zAvAntaH zAvAyAte pUrbAzaucena zuSyati / guruNA laghu zudhyettu laghunA naiva tadguru // aghAnAM yogapadye tu jJeyA shuddhigriiymaa"| gurulaghutve tu samAnajAtIyayoH kAlApekSayA, vijAtIyayoH kharUpeNaiva / taduktaM tenaiva, 'maraNotpattiyoge tu garIyomaraNaM bhavet" iti / kacitkAlApekSayA laghvAzaucamadhyavartino gozaucasya pUrNazaucakAlenApagamo'sti / tadAha debalaH, "parataH parato'ddhiraghabaddhau vidhIyate / sthAotpaJcatamAdahaH pUrbaNaivAtra shissyte"-iti|| vartamAnAzaucamadhyavartini jananAdau yadA'ghavRddhirdIrghakAlamAzaucaM, tadA parataH prAptaM jananAdikamArabhyAzuddhividhIyate / tadyadi pUrvapraDattamAzaucaM paJcamadinAtparato'pyanuvartate, tadA pUNeva pUrvA For Private And Personal
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 124 parAzaramAdhavaH / [300,yA kaa| zaucakAlenaiva dazAhAzaucasyApi zuddhirviziSyate vidhIyate / etaduktaM bhavati / antarA patitasyAzaucasya dIrghakAlatve'pi yadi pUrvapravRttamAzaucamuttarAzaucakAlAdarDAdhikakAlaM sthAt, tadA pUrvapravRttAzaucakAlenaivottarasyApi shuddhirbhvti| tdythaa| garbhapAta nimittaSaDahAzaucamadhye yadi dazAhAzaucamApatet, tadA SaDahAzaucazeSeNaiva dazAhAzaucasyApi nirattiriti / evamanyatrApi aAdhikakAlAzaucazeSeNaivAdhikakAlAzaucasyApi nivttirvgntvyaa| ___ antarA patitasyAzaucasya zeSeNa zaddhirityatra vizeSo gautamenotaH / "rAtrizeSe dvAbhyAM prabhAte tisRbhiH" iti / rAnizabdenAhorAtra lakSyate / rAtriH zeSoyasyAzaucasya, tasminvidyamAne yadA'zaucAntaramApatet, tadA pUziaucakAlAnantaraM dvAbhyAM rAtribhyAM shuddhiH| prabhAte tasyArAtrezcarame yAme purA sUryodayAdAzaucamantripAte tisabhIrAtribhiH zaddhirna tu pUrvAzaucakAlazegheNeti / tathA shngkhlikhitaabhyaampi| "atha cedanta rA pramIyeta jAyeta vA ziSTareva divasa: rAdhyedahaHzeSe dvAbhyAM prabhAte tisRbhiH" iti / bhaataatpenaapi| ___ "rAvizeSe yahAcchuddhiryAmazeSe ahAcchuciH" iti / baudhAyanenApi / "atha yadi dazarAtrasannipAte yadAdyaM dazarAtrasamAzaucamAnavamAdivasAt" iti| asyaarthH| yAvatravamadivasaparisamAptistAvat na pUrvAzaucakAlazeSeNottarAzaucasya nivRttiriti| navamazabdenopAnyadivasaupalakSyate / tatazca kSatriyAdInAmapyanyadivasAzaucasannipAte virAtraM prabhAte trirAtramityavagantavyam / For Private And Personal
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3kha0,dhA kA0] parAzaramAdhavaH / 625 devalenApi, "punaH pAte dazahAtyAk pUrveNa saha gacchati / dazame'ki patedyasya AhataH sa vidhyti|| prabhAte tu trirAtreNa dazarAtrevayaM vidhiH" iti| dazAhAtyAgityatra dazAhazabdo'nyadivasopalakSakaH / dazarAtreSityetadapi dvAdazarAtrAdyupalakSaNam / samAnAzaucayoH sannipAte pUrvazeSeNa eddhirityasya kvacidapavAdaH zaGkhana darzitaH, "mAtaryagre pramItAyAmazaDau ghiyate pitaa| pituH zeSeNa zuddhiH syAnmAtuH kuryAttu pakSiNIm" iti // mAtari pUbba hatAyAM yadi tanimittAzaucamadhye pitA niyeta, tadA na pUrvAzaucazeSeNa zuddhiH, kiM tu pitrAzaucakAlenaiva shddhiH| tathA, pUbba pitari mate tannimittAzaucamadhye mAtari pramItAyAmapi na pitrAzaucakAla-zeSeNa zuddhiH, kiM tu pitrAzaucaM samApya paviNe kuryaadityrthH| uktasya dazAhAdyAzaucasya viSayAntare'pyapavAdamAha,brAhmaNArthe vipannAnAM bandIgograhaNe tathA // 26 // AhaveSu vipannAnAmekarAtramazaucakam / iti|| brAhmaNaprANarakSaNArthaM hatAnAM, vandIgrahaNe gograhe ca mati tadvimocanA) hatAnAM, bAhavevAbhimukhyena hatAnAM, ye mapiNDAmteSAmekarAtramevAzaucaM na dazarAtrAdikamityarthaH / yaca sadyaHzaucamityanuuttau manunotram, 79 For Private And Personal
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 626 praashrmaadhvH| 0,ghaa0kaa| caavssym| "DimbhAvahatAnAca vidyatA pArthivena c| gobrAhmaNasya caivArtha yasya cecchati bhUmipaH" iti // tdmnidhivissym| raNahatamapiNDAnAmekAhAzaucavidhizeSatayA navabhiH zlokarAhave hataM prshNsti| tatra prathamaM parivrAjakadRSTAntenAdityamaNDalabheditvaM darzayannAdbrahmalokaprAptiM darzayati, hAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau // 30 // paribrADyogayuktazca raNe cAbhimukhohataH / iti // yogAbhyAsenezvaramupAsInaH paribAjako'cirAdimArgeNa brahmalokaM gacchan mArgamadhye vAyyAdityacandrANAM maNDalAni krameNa bhittvA tatra tebhya uttaratottarAdhikebhyaH chidrebhyo nirgatya krameNa vidyudAdilokAn saJcaran brahmalokaM prAptoti / chidranirgamaNaM vAjasaneyibrAhmaNe zrutam / "ma vAyumAgacchati tasmai sa tatra vijihIte yathA rathacakrasya khaM tena sa UrdhvamAkramate sa zrAdityamAgacchati tasmai sa tatra vijihIte yathA udumbarasya khaM tena sa ardhvamAkramate ma candramasamAgacchati tammai ma tatra vijihI te yathA dundubhe khaM tena sa UrdhvamAkramate"iti / tatra cirakAlaM mahatA prayAsena yogamabhyasthatA parivrAjakena taha samAnagatitvaM raNahatasyAyukaM tasmAdalpakAlaprayAsatvAdityAzaya, kAlAlpatve'pi dhairyAnizayena prayAmamAmyaM sUcayitumabhimukhaityukam / tameva sUcitamaya vizadIkaroti. For Private And Personal
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zca0, vyA0kA0 // ] yaca yaca hataH zUraH zatrubhiH pariveSTitaH // 31 // akSayAn labhate lokAn yadi klIbaM na bhASate / iti // 1 loke zastradhAriNamekamapi dRSTvA mahatI prANabhItijIyate / yuddhakAle tu pratisainyagatAH sarve'pi zacavaH zastradhAriNomAraNodyatA enaM pariveSTayanti / tadAnImutpadyamAnAyAbhIteriyattaiva nAsti, tAdRzoM bhItiM soDA pratibhaTAbhimukhyaM gacchataH zUrasya dhairyaM yogidhairyadapyadhikam / nahi yogino yamaniyamAdiSu kvacitprANabhItiH sambhAvitA / tato yathA jAgarale bahuSu vatmareSu anubhavanIyasya bhogasya muharttamAtravarttini svapne sAkalyaM dRzyate, tathA cirakAlabhAviyogasAmyaM raNe dhairyavataH kiM na syAt / dhairyatizayena sAmyamatra vivacitamiti darzayituM, yadi klIbaM na bhASate - ityukrm| klIbaM napuMsakatvaM vikalatA, tatsUcakaM bhItyAviSkArakavAkyaM yadi na bhASeta, tadAnIM yogasAmyAdasyAn brahmalokAvAntaravizeSAn mAlokyAdIn labhate / paribrAjakadRSTAnte sUryamaNDalabheditvaM sambhAvayati, parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 627 saMnyastaM brAhmaNaM dRSTvA sthAnAccalati bhAskaraH // 32 // eSa meM maNDalaM bhittvA paraM sthAnaM prayAsyati / iti // For Private And Personal yadyapi maNDalasyAcetanara misamUharUpatvAttadbhede'pi nAsti kAcidAdityasya vedanA, tathApi pUrvvamatyantanIcapade varttamAnasyedAnImuccapadaprAptizcittakleza heturbhavati / zrataeva, bhittvA paraM sthAnaM prayAsyatItyuktam / etadevAbhipretya vyAsazrAha - "kriyAvadbhirhi kaunteya, devalokaH samAvRtaH / na caitadiSTaM devAnAM mayairupari varttanam " - iti /
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 620 www.kobatirth.org [3tha0, A0kA0 / mumuttuparivrAjakadarzanamAtreNa * niSpannasya bhAskara calanasthopa nyAsAdyogino yathoktaphalaM dRDhIkRtaM bhavati / raNe cAbhimukhodvati dASTantike'bhihitaM taca hatatvaM dhairyAtizayasyopalakSaNaM, asatyapi svabadhe paratrANapravRttasya dhIrasya yathoktaphalasadbhAvAdityAda parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yastu bhaneSu sainyeSu vidravatsu samantataH // 33 // paricAtuM yadA gacchet sa ca kratuphalaM labhet / iti // * kraturatrAzvamedhaH / brahmalokaprAptiphalatvAt / zrazvamedhasya ca tatphalatvaM vAjasaneyizAkhAyAM bhujyunbrAhmaNe, "kva nvazvamedhayAjino gacchanti " - ityAdipraznaprativacanayorvispaSTamavagamyate / yaH paritrANArthaM pravRttastasya pravRttimAtreNa RtuphalamukaM, pravRttasya gAvacchede sati itatvAbhAve'pi phalAtizayo'stItyAha - yasya chedakSataM gAcaM zaramuharayaSTibhiH // 34 // devakanyAstu taM vIraM haranti ramayanti ca / iti // gAtraM zarIraM, chedakSataM hastapAdAdyavayavacchedenopadrutam / paritrANAya pravRttasya gAvacchede yatphalaM tato'pyatizayaM maraNe darzayati devAGganAsahasvANi zUramAyodhane hatam // 35 // tvaramANAH pradhAvanti mama bhattI mameti ca / iti // yadyapi yajJAdikaM yuddhamaraNaM cobhayamapyekavidhasya phalasya samAna mumukSoH parivrAjakadarzanamAtreNa, - iti mu0 pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA0kA0] praashrmaadhvH| 626 sAdhanaM, tathApi yuddhamaraNasyAtyalpakAlamAdhyatvena vaikalyAsambhavAduttamasAdhanatvamityAha, yaM yajJasaGghastapasA ca viprAH svargeSiNa vA'tra yathaiva yaanti| kSaNena yAntyeva hi taba vIrAH prANAn suyuddhena prityjntH||36 // iti / viprazabdena niSkAmA vivkssitaaH| tathAca svargeSiNo deti vikalpa uppdyte| atra puNyalokeSu yaM lokavizeSaM yathaiva yena prakAravizeSeNa devakanyAvaraNAdinA yuktAH santoyAnti / tatra teSu puNyalokeSu tameva lokavizeSantenaiva prakAreNa yuddhahatAvIrAzca yAnti / kSaNenetyuktaM kAlAlpatvametevatizayaH / nanu kAlasyAlyatve'pi prANabhIterduSpariharatvAtpUAtaM yuddhadhairya durlabhamityAzaya vicAravataH puruSasya tat sulabhamityabhipretya taM vicAraM darzayati,jitena labhyate lakSmImatenApi suraanggnnaa| kSaNadhvaMsini kAye'smin kA cintA mrnnernne||37||iti jiteneti kartari niSThA / tato jayena lakSmIlAbhaH, bharaNena surAGganAlAbhaH / yadi kAyajIvanalobhAlakSmIdevAMganAlAbhau na paryAlocyete, tathApi lAbhaparityAgamA tasya kebalamaviziSyate / kAyastu sarvathA na ciraM jIvati, tasya karmaprApitAyuSyavazavartitvena kSaNapradhvaMsisvabhAvatvAt / For Private And Personal
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [350,yA kaa| atyanta niSiddhamapi rudhirapAnaM yatra niratizayasukRtatvena pariNamate, tatra puNyalokaprAptau kovismayadatyAha, lalATadeze rudhiraM stravaJca yasyAhave tu pravizeSa vktm| tat somapAnena kilAsya tulyaM saMgrAmayajJe vidhivaca dRSTam // 38 // iti / saMgrAmayajJapratipAdake nItizAstrAdau purobhAge prahAro vIralakSaNatvenopavarNitaiti vivakSitatvAt vidhivadRSTamityuktam / tadevaM navabhiH zlokairAzaucabidhistAvakanvena yuddhamaraNasya prazaMsA kRtA / yasmAdraNahato'tyantapuNyAtmA, tasmAttanmRtau parivrAjakamaraNabAdhikAzaucAbhAva upapadyate / athavA / taete navazlokAH prakarapAdukRSTA rAjadharmeSu sthApanIyAH, yuddhasya kSatriyadharmatvAt / yathA darzapUrNamAsaprakaraNe zrUyamANo rajaskhalAvratakalApaH prakaraNAdulsayya kratvarthaparihAreNa puruSArthatayopavarNitastadvat / dhArthamanAthabrAhmaNazavavahanAdau prazaMsApUrbakaM sadyaHzaucaM vidadhAti, anAthaM brAhmaNaM pretaM ye vahanti dijaatyH| pade pade yajJaphalamAnupAlabhanti te // 36 // na teSAmazubhaM kiJcit pApaM vA shubhkrmnnm| jalAvagAhanAtteSAM sadyaHzaucaM vidhiiyte||4||iti / anAthaM bandhurahitamamapiNDaM brAhmaNamadRSTArtha ye vijAtayovahanti For Private And Personal
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,thaakaa|| parAzaramAdhavaH / spRzanti dahanti ca, te pade pade yajJaphalAni krameNa prAmuvanti, tathA teSAmazabhAdikamapi nAsti, teSAM khAnAdeva madyaH ddhirvidhIyate ityarthaH / tathA ca vRddhaparAzaraH, "pretasparzanasaMskAre brAhmaNo naiva duthti| voDhA vaivAmidAtA ca sadyaH snAtvA vizudhyati" iti|| yattu hArItenokam / "pretaspRzogrAmaM na pravizeyurAnakSatradarzanAdrAtrau cedAdityasya" iti / yaca debalenokam - ___ ahi cedahanaM kuryAt arddhamastamayAdraveH / snAtvA saI vizevipro rAtrau cedudayAdraveH" iti / tat snehAdinA karaNIyaniharaNe veditavyam / kiM tu prANAyAmo'pi karttavyadatyAha,asagotramabandhuJca pretIbhUtaM vijottmm| vahitvA ca dahitvA ca prANAyAmena shuddhyti||41|| iti|| asagotramamapiNDamavandhuM bandhurahitaM pretaM brAhmaNaM ye vahanti dahanti, teSAM prANAyAmena zuddhirityarthaH / na kebalaM khAnaprANAyAmo, agnispo'pi karttavyaH / tadukramaGgirasA, "yaH kazciniharet pretamasapiNDaM kathaJcana / sAtvA macelaM spaSTA'gniM tasminnevAhi vai zuciH" iti|| snehAdinA pretaniharaNaM kUvato'sapiNDasyAzaucamasti / tathAca manuH, "zramapiNDaM vijaM pretaM vipronihatya bandhuvat / vizrAdhyati trirAtreNa mAturAptAMzca bAndhavAn // For Private And Personal
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| cAkA.. yadyannamatti teSAM yaH sa dazAhena. zudhyati / anadannannamahaiva na ca tasminTahe vaset" iti // yastu pretaniharaNaM kRtvA tadhe vamati na ca tadannamanAti tasya trirAtramAzaucaM, yastu tagahe vasan tadannamanAti tasya dazarAtraM, yaH punaH pretaM nihatya tagahavAsa tadatraca parityajati tasyaikAhamityarthaH / etatmavarNaviSayam / asavarNazavanihAre tajjAtIyamAzaucaM kAryam / tadAha gautmH| "aparazcevarNaH pUrvavarNamupaspRzetyAvA'paraM tacchavotamAzaucaM" iti| upasparzanaM niharaNam / brAhmaNasya zUdrazavanihAre mAsamAzaucam, zUdrasya brAhmaNazavanirhAre dazAmAzaucaM bhavatItyarthaH / yastvarthalobhAdasavarNazavanirharaNaM karoti tasya diguNamAzaucaM bhavatIti / tathAca vyAghraH, "avarazcedvaraM varNa varovA'pyavaraM ydi| vahecchavaM tadAzaucaM rattyarthe dviguNaM bhavet" iti // asavarNapretanihare taduktamAzaucaM, tatra vetanAzrayaNe dirANamAzaucaM bhvtiityrthH| yattu viSNupurANe, "yo'savarNa tu mUlyena nItvA caiva vahennaraH / AzaucaM tu bhavettasya pretajAtimamaM sadA"-dati // tadApadi drssttvym| arthalobhAtmavarNazavavahanAdau khajAtyukamAzaucaM kAryam / tathAca kUrma, "yadi niharati pretaM pralobhAkAntamAnasaH / dazAhena dvijaH zudhyevAdazA hena bhUmipaH // arddhamAsena vaizyastu zUdromAsena prAdhyati" iti|| For Private And Personal
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, cA0kA0 / ] yastu sapiNDaeva pretaM nirharati na tasyAzaucAdhikAM, pretanirhara sya vihitatvAt / tadAha devatA, - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "vihitaM tu sapiNDAnAM pretanirharaNAdikam / teSAM karoti yaH kazcit tasyAdhikyaM na vidyate " - iti // zrAdhikayamAzaucAdhikyamityarthaH / samAnodakapretanirharaNe dazAham / tadAha maeva, - "yaH samAnodakaM pretaM vadedA'tha daheta vA / tasyAzaucaM dazAhaM tu dharmmajJAmunayo viduH " - iti // brahmacAriNaH pretavahana karaNe vratalopaH / tadAha devalaH - "brahmacArI na kurvIta zavadAhAdikAH kriyAH / yadi kuryAcaretkRcchraM punaH saMskArameva ca " - iti // picAdizvavahane tu na doSaH / tathAca manudevalau, - " zrAcAryaM svamupAdhyAyaM pitaraM mAtaraM gurum / nirhRtya tu vratI pretAn na vratena viyujyate " - iti // vasiSTho'pi / "brahmacAriNaH zavakarmANA vratanivRttiranyatra mAtA pitrorgurorvI" - iti / yAjJavalakyo'pi - "zrAcAryapicupAdhyAyaM nityA'pi vratI vratI / sa tadannaJca nAzrIyAnna ca taiH saha saMvaset" iti // * pretavAhAdikAH, iti mu0 / + zakaTAnnacca - iti so0 bi0 / 80 633 For Private And Personal
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 630 [30, khA0kA0 / ant brahmacArI viprAdInAM nirharaNAdikaM kRtvA yadyAnaucibhiH yaha vAmaM tadannaJca parityajati tadA vratI vratacaryanna viyujyate ityarthaH / brahmapurANe'pi, - / "zrAcAryaM vA'yupAdhyAyaM guruM vA pitaraM tathA / mAtaraM vA svayaM dadhvA vratasyastatra bhojanam // aar patati vai tasmAt pretAnnaM na tu bhakSayet / anyatra bhojanaM kuryAnna ca taiH saha saMvaset // ekAhamazucirbhUtvA dvitIye'hani zudhyati iti / brAhmaNavavahanAdau zUdraM na niyojayet / tadAha manuH, - "na vipraM sveSu tiSThat smRtaM zUdreNa cArayet / asvargya hyAhutiH mA syAcchUdrasaMsparzadUSitA " - iti // atra sveSu tiSThatkhityavivakSitaM, asvargyatvadoSazravaNAt / vissnnurpi| "mRtaM dvijaM na zUdreNa nirdhArayenna zUdraM dvijena" - iti / mo'pi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " "na zUdro yajamAnaM vai pretabhUtaM mamudahet / yasyAnayati zUdro'gniM tRNaM kASThaM havIMSi ca // pretatvaM hi madA tasya ma cAdharmeNa lipyate" iti / brAhmaNAdizavanihAre diniyamodarzitomanunA - "dakSiNena mRtaM zUdraM puradvAreNa nirharet / nIla pazcimottarapUrvastu yathAyogaM dvijanmanaH " - iti // For Private And Personal - hArIto'pi / "na grAmAbhimukhaM pretaM hareyuH " - iti / anugamanAzaucamAra,--
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,yA kA0] praashrmaaNdhvH| para anugamyecchayA pretaM jJAtimajJAtimeva vaa| snAtvA sacelaM spRSTvA'gniM etaM prAzya vishudhyti| iti|| jJAti mapiNDavyatiritaM bandhu, mapiNDAnugamanasya vihitatvAt / ajJAnimabandhu vA samAnotkRSTajAtipretaM kAmanayA'nugamya sacelaM snAtvA'gniM spRSTvA vRtabhuka gudhyati ityarthaH / tathAca yAjJavalkyaH, "anugamyAmbhasi snAtvA spRSTvA'gniM tabhuk ciH" iti // kUrme'pi, "pretIbhUtaM dvijaM vipro yo'nugaccheta kAmataH / snAtvA sacelaM spRSTvA'gniM taM prAzya vizudhyati"-iti / / atra ca vizeSaH kazyapenokaH, "anugamya zavaM budhyA nAtvA spRSThA hutAzanam / marpiH prAzya punaH snAtvA prANAyAmairvizudhyati"-iti // na ca taprAzanasya bhojanakArya bidhAnAbhojananivRttiriti vAcyam / tamya prAyazcittatvena vidhAnAt / prANAyAmairiti bahuvacanasya kapicalanyAyena tritve paryavamAnAt, tribhiH prANAyAmaiH zudhyati,ityarthaH / nikRSTajAtyanugamanAzaucamAha,kSatriyaM mRtamajJAnAd brAhmaNeyo'nugacchati / ekAhamazucirbhUtvA paJcagavyena zudhyati // zavaJca vaizyamajJAnAdvAhmaNAyA'nugacchati / kRtvA''gAcaM dirAvaJca prANAyAmAn paDAcaret // For Private And Personal
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 636 [30, vyA0kA0 / pretIbhUtantu yaH zUdraM brAhmaNa jJAnadurvvalaH / anugacchennrIyamAnaM cirAcamazucirbhavet // cirAtre tu tataH pUrNe nadIM gatvA samudragAm / prANAyAmazataM kRtvA ghRtaM prAzya vizudhyati / iti // parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yo brAhmaNaH zrajJAnAnnamauryyAt tatriyaM pretamanugacchati sa ekAha mAzaucaM kRtvA paJcagavyena zudhyati / brAhmaNovaizyazvAnugamanaM kRtvA dvirAtrANaucAnantaraM SabhiH prANAyAmaH zudhyati / zUdrazavAnugamanaM kRtvA cirAcamAzaucaM samApya mahAnadyAM snAtvA zataM prANAyAmAn kRtvA ghRtaprAzanena zudhyati / upakramopasaMhAraparyAlocanayA catriyAdizavAnugamane'pi salakhAnA jhisparzaSTataprAzanAnyanusandheyAni / evaJca mati caciyasya vaizya vAnugamane ekAcaM zUdrabhavAnugamane yahaM vaizyasya zUdrabhavAnugamane ekAhamAzaucamityUhanIyam / tathAca kU " ekAhAt catriye zuddhirvaizye svAtmA hena tu / zudre dinacayaM proktaM prANAyAmazataM punaH " - dUti // dvijAnAM zUdrabhavAnugamananiSedhe kadA taiH zUdrA anumarttavyA dUtyatazrAca, vinirvartya yadA zUdrA udakAntamupasthitAH / dvijaistadA'nugantavyA eSa dharmaH sanAtanaH / iti // udakazabdenodakakriyocyate / tasyA antaH samAptiH / tAM nirvartya azaucaM parisamApya yadA sthitAH, tadA dvijairagantutavyAH anu marttavyAH, -iti / For Private And Personal
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ipa yA kA praashrmaadhvH| evaM, brAhmaNasyAturakSatriyavaizyAnusaraNaM ksstriysthaannyaaturvaishyaanumrnnmaashaucaanntrmevetyuuhniiym| zrAzaucamadhye zrAturavyacane tvAzaucamasti / tatra brAhmaNamaraNaviSayAturavyaJjane pAraskaraH, "asthimaJcayanAdAgaruditvA snAnamAcaret / antardazAhe viprasya arddhamAcamanaM smRtam-iti // viprasya mRtasya dazAhAbhyantare'sthisaJcayanAdAgabrAhmaNa: kSatriyAdivA''turayaJcanaM kRtvA khaanmaacret| tataUrddhamAcamanamAcarediti / catriyamaraNaviSayAturavyacane kSatriyAdInAM, vaizyamaraNaviSayAturavyacane vaizyazUdrayozca prAgamthimaJcayanAt sacelaM svAnaM, tataUrddha khaanmaatrmev| tatsarvaM brahmapurANe'bhihitam, "mRtasya yAvadasthIni brAhmaNasyAhatAni tu / tAvadyo'bAndhavastatra rauti tadAndhavaiH saha / / tasya sAnAdbhavecchuddhistatastvAcamanaM smRtam / sacelaM snAnamanyeSAM akRte tvsthisnycy|| kRte tu kevalaM svAnaM kSatraviTazUdrajanmanAm" iti / brAhmaNasya kSatriyavaizyamaraNaviSayAturavyaJjane asthimaJcayanAdAgekAhamAzaucaM sacelaM snAnaJca, tataUddha sacelaM snAnamAtram / tathAca brahmapurANam, "asthimaJcayane vipro rauti cet kSatravaizyayoH / tadA khAta: sacelastu dvitIye'hani zudhyati / / te tu saJcaye vipraH svAnenaiva zucirbhavet" iti / kSatriyasya vaizyamaraNaviSayAturavyaJjane vizeSAzravaNe'pi brAhmaNasya For Private And Personal
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / [370,yA0kA0 / mamanantarakSatriyamaraNaviSayAturavyaJjane yadAzaucaM vivakSitaM tadevAtreti nyAyato'trAvagamyate / zUdramaraNaviSayAturavyaJjane'sthimaJcayanAt prAka brAhmaNasya trirAtramAzaucaM, kSatriyavaigyayoDhirAtraM, tataUI dvijAtInAmekarAtrameva / zUdrasparza vinA''turavyaJjane'sthimaJcayanAdAge karAtramAzaucaM, tataUrdU sjyotiraashaucmiti| tathAca pAraskaraH, "asthimaJcayanAdAgyadi vipro'zru pAtayet / mRte zUTe grahaM gatvA trirAtreNa vizAdhyati // asthimaJcayanAdUcaM mAsaM yAvadvijAtayaH / ahorAtreNa rAdhyanti vAmamaH kSAlanena ca // sajAterdiva senaiva yahAt ksstriyvaishyyoH| sparza vinA'nugamane zUTronakena zudhyati" iti // trAzrupAta aaaturvynyjnmaatroplkssnnaarthH| sajAteH zUTrasthAsthisaJcayanAdAk sparza vinA'nugamane AturavyaJjane divasenAhorAtreNa eddhiH, tataU nakena rAtrau caMdrAcyA'hani cedahA shuddhiriti| evaJca zavanirharaNAnugamanamahAturavyaJjanAdinimittamAzaucamamapiNDAnAM, mapiNDAnAntu vihitatvAt naasti| tathAca hArItaH, "vihitaM hi mapiNDasya pretaniharaNAdikam / doSaH syAttvamapiNDasya tathAnAthakriyAM vinA"-iti // pretaniharaNAdikamityatrAdizabdena dAhodakadAnAdikamucyate / anugamAdiviAijJavalkyena darzitaH, "zrA zmazAnAdanuvrajya itaro jJAtibhirmataH / yamamRtaM tathA gAthAM japanilAMkikAminA / / For Private And Personal
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ica,pAkA0]] praashrmaadhvH| madyaHzaucAupetazcedAhitAmiyathArthavat" iti| UnadivarSAditaraH samparNadvivarSAtojJAtibhiH bhapiNDaiH zmazAnabhUmiM yaavdnugntvyH| tathA, yamasUtaM pareyuvAMsamiti SoDaza tathA yamadaivatyAM gAthAzca japaniIkikAgninA sa dagdhavyaH / upetaupanItazcenmataH, tadA zrAhitAgnisaMskAraprakAreNArthavat prayojanavadyathA bhavati tathA dagdhavyaH / aymbhipraayH| yeSAM bhRzodhanaprokSaNAdInAmAhitAgnivihitasaMskArANAM karaNamarthavat, dvArakAryarUpaM prayojanamasti, taanynussttheyaani| yAni tu luptArthAni pAtraprayojanAdIni tAnyananuSTheyAni / yathA kRSNalebvatidezaprAptevavaghAtaprokSaNAdiSu dvAralopAdavaghAtAdInAmananuSThAnaM prokSaNAdInAntvanuSThAnamiti / aba laukikAnigrahaNaM jAtAraNerabhAve, tatsadbhAve tu tasminmathito'miyAhyaH na tu laukikAmiH tasyAgnimampAdyakAryamAtrArthatvenotpatteH / laukikA nizcaNDAlAmyAdivyatirikrogrAhyaH, teSAM niSiddhavAt / tathAca devalaH, "caNDAlAgiramedhyAmiH mRtakA nizca krddicit| patitAmizcitAnizca na ziSTagrahaNocitAH" iti // trAhitAgnistu zrautAminA dagdhavyaH, anAhitAmiyAminA, itaro khaukikena / tadAha vRddhayAjJavalkyaH, "AhitAmiryathAnyAyaM dagdhavyastri bhiragnibhiH / anAhitAmirekena laukikenetarojanaH" iti // ekena gTahyAgninA dAhazca svapanAdyanantaraM karttavyaH / tathAca kAtyAyana: For Private And Personal
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhA.kA. "durvalaM nApayitvA ca shuddhcelaabhisNrtm| dakSiNAmiramambhUmau vahimatyAM nivezayet // tenAbhyakramAlutya savastraJcopavItinam / candanokSitasarvAGgaM sumanobhirviSayet // hiraNyazakalAnyasya zivA chidreSu saptasu / mukhe vastraM nidhAyainaM nihareyaH sutAdayaH / / zrAmapAtre'nnamAdAya pretamagnipuraHsaram / eko'nugacchan tasyArddhama pathyutsRjedbhuvi // arddhamAdahanaM prAptamAsInodakSiNAmukhaH / mavyaJjAvAvya zanakaiH satilaM piNDadAnavat" iti // piNDadAnavidhinA zrAdahanaM zmazAnaparyantamAnItamannaM prtipedityrthH| dAhAnantaraM citimanavekSamANAjJAtayo jalasamIpaM gatvA nAvodakaM makRt civA ddyuH| tathAca kAtyAyanaH,-- "athAnavekSametyApaH sarvaeva zavaspazaH / snAtvA sacelamAcamya dArasyodakaM sthale / gotranAmapadAnte ca tarpayAmItyanantaram / dakSiNAgrAn kuzAn kRtvA matilantu pRthak makRt" iti / / paiThInasirapi / "pretaM manamA dhyAyan dakSiNAbhimukhastrInudakAJjalIbinayet" iti / etaccAyugmatithiSu kArya, "prathamadatIyapaJcamasaptamanavameSadakakriyA" iti gautmsmrnnaat| pretopakAravizeSApekSayA tu yAvanyAzaucadinAni tAvadakadAnAvattiH kaaryaa| tathAca pracetAH, For Private And Personal
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zthA,cAkA parAzaramAdhavaH / "dine dine'jalIn pUrNAn pradadyAt pretakAraNAt / tAvaddhizca karttavyA yAvatpiNDaH samApyate"-iti / yAvaddazamaH piNDaH mamApya ne, tAvadaliddhiH kAryetyarthaH / atrAparovizeSastenaivokA, "nadIkUlaM tato gatvA zaucaM kRtvA yathArthavat / vastraM saMzodhayedAdau tataH snAnaM samAcaret // sacelastu tataH snAtvA zuciH prayatamAnamaH / pASANaM tata zrAdAya vipre dadyAt dshaaaliin|| dvAdaza caciye dadyAdvaizye paJcadaza smRtAH / triMzacchUTrAya dAtavyAstataH sampravizeDraham // tataH snAnaM punaH kArya grahazaucaJca kaaryet"-iti|| prAjJAtibhirapi kvacit udakadAnaM karttavyam / tadAha yAjJa "evaM maataamhaacaarypretaanaamudkkriyaa| kAmodakaM makhiprattAsvatIyazvaravijAm" iti // prattA pariNItA duhiTabhaginyAdiH / vasIyobhAgineyaH / atra pretAnA mAtAmahAdInAM mapiNDavadudakadAnaM nityaM kArya, makhyAdInAM tu kAmataH na nityatayA, akaraNe pratyavAyAbhAvAditi / udakadAnAnantaraM piNDadAnamapi karttavyam / tathAca vissnnH| "pretasthodakanirvapaNaM kRtvA ekaJca piNDaM kuzeSu dadyuH" iti| piNDodakadAnaJca yAvadAzaucaM kaarym|tdaahmevaa yAvadAzaucaM tAvatyetasyodakaM piNDacca dadhuH" iti / varNanukrameNa piNDasa yAniyamaH pAraskareNokaH 81 For Private And Personal
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [3ca,dhAkA "brAhmaNe daza piNDAH syaH kSatriye dvAdaza smatAH / vaizye paJcadaza protA: zUTe triMzatprakIrtitAH" iti // azaucahAse yAvadAzaucamiti viSNavacanAt piNDasaGkocaprAptI zAtAtapaH, "prAzaucasya ca hAse'pi piNDAna dadyAt dazaiva tu" iti / virAtrAzaucapakSe dazapiNDadAnaprakAraH pAraskareNa darzitaH, "prathame divase deyAstrayaH piNDAH samAhitaH / dvitIye caturo dadyAdasthisaJcayanaM tathA // trIstu dadyAt hatIye hi vastrAdIn kSAlayet tthaa"-iti|| udakadAnavatpiNDadAnaM na sarveH karttavyamapi tu putreNaiva, tadabhAve sannihitena mapiNDena, tadabhAve mAlamapiNDAdinA / tadAha gautamaH / "putrAbhAve mapiNDAHmAmapiNDAH zivyAzca dadyuH tadabhAve RtvigAcAyA" iti / putreSvapi jyeSThaeva piNDaM dadyAt / tathAca marIciH, "marvairanumatiM kRtvA jyeSThenaiva tu yatkRtam / dravyeNa vA'vibhakena sarvaireva kRtaM bhavet" iti // yadA putrAsa nidhAnAdinA'nyaH piNDadAnaM karoti, tadA dazAhamadhye putramAnidhye'pi maeva dazAI piNDaM dadyAt / tadukaM grApariziSTe, "asagotraH sagotro vA yadi strI yadi vA pumAn / prathame'hani yaH kuryAt ma dazAeM samApayet" iti // yathA dazA piNDadAne karTaniyamaH, tathA dravyaniyamo'pi / tadAha zunaHpucchaH For Private And Personal
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,mA.kA. praashrmaadhvH| "zAlinA zakubhivA'pi zAkaivA'pyatha nirbapet / prathame'hani yaddavyaM tadeva sthAddazAhikam" iti // yadA tu dazAimadhye darzapAtastadA darzaevottaraM tantra piNDodakadAnarUpaM samApayet / tadAha suSyaTana: "zrAzaucamantarA darzA yadi syAtmarvavarNinaH / samApniM pretatantrasya kuryurityAha gautamaH" iti // bhaviSyapurANe'pi, "pravRttAzaucatantrastu yadi dazaiM prapadyate / / samApya codakaM piNDaM khAnamA samAcaret" iti|| paiThInamirapi, "zrAdyendAveva karttavyA pretpinnddodkkriyaa| diraindave tu kurvANe punaH zAvaM mamazrute"-iti // mAtApitaviSaye tu vizeSo gAlavenokaH, "pitrorAzaucamadhye tu yadi darzaH samApatet / tAvadevottaraM tanvaM paryavasyet yahAt param" iti // picorAzaucamadhye tu trirAcAtparaM yadi darza: samApatet, tadaivottaraM tantraM darza samApayet, naagdirshpaate| yatta zlokagautamenokram, "antardazAhe darza tu tatra sarva samApayet / / pitrostu yAvadAzaucaM dadyAt piNDAn jlaanyjliin"-iti|| tat cirAtrAdarvAgdIpAte veditavyaM, ahAtparamiti gAlavena vizeSitatvAt / piNDodakadAnAnantaraM bAndhavairAturAzvAsanaM kAryam / For Private And Personal
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 644 praashrmaadhvH| thA.kA. tathAca yAjJavalkyaH, "kRtodkaansmuttiimaatmRdushaailmNsthitaan| sAtAnapavadeyastAnitihAsaH purAtanaiH" iti / itihAsamtu tenaiva darzitaH, "mAnuSye kadalIstambhe niHsAre mAramArgaNam / karoti ya: sa mammar3ho jalabudasannibhe / paJcadhA saMmataH kAyo yadi paJcatvamAgataH // karmabhiH khazarIrotyaistatra kA paridevanA / gantrI vasumatI nAzamudadhidaivatAni ca // phenaprakhyaH kathaM nAma martyaloko na yAsyati" iti / kAtyAyano'pi, "evaM kRtoDakAn samyak sarvAn shaahlmNsthitaan| prAplutAn punarAdhAntAnvadeyuste'nuyAyinaH / mA zokaM kurutAnitya parcasmina prANadharmiNi // dharma kuruta yatnena yo vaH saha krissyti"-dti| zo ke doSo'pi yAjJavalkyena darzitaH, "nemAtra bAndhavairmutaM pretobhuGale yato'vazaH / ato na roditavyaM hi kriyAH kAryAH prayatnataH"-dati AtugazvAmanAnantarakRtyaM yAjJalkonokram, "iti maccinya gaccheyurTahaM bAlapuraHsarAH / vidazya nimbapatrANi niyatAdAravezmanaH // prAcamyAgnyAdi salilaM gomayaM gaurasarSapAna / For Private And Personal
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, dhA0kA0 / ] pravizeyaH samAlabhya lamvA'zmani padaM zanaiH " - iti // zracAparovizeSaH zaGkhana darzitaH / "dUrvA prabAlamagniM vRSabhaM cAlabhya gTahadvAre pretAya piNDaM dattvA pazcAt pravizeyuH " - iti / zrazauciniyamA manunA darzitAH, - tadAha sambarttaH, parAzara mAdhavaH Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "zracAralavaNAmnAH syurnimajjeyuzca te'mbaram / mAMsAzanaJca nAzrIyuH zayIraMca pRthak citau " - iti // mArkaNDeyenApi - "krItalabhdhAzanAcaiva bhaveyuH susamAhitAH / na caiva mAMsamazrIyurbrajeyurma ca yoSitam " - iti // gautamenApi / "adhaH zayyAsanA brahmacAriNaH sarve samAsInmAMsa na bhakSayeyurApradAnAt prathamadatIyasatamanavameSUdakakarma navame vAsasa tyAgaH zranye tvanyAnAm" iti / pradAnaM pretaikoddiSTazrAddhaM vAsasAM tyAgastu pracAlanArthaM rajakArpaNa, zranyaM dazamamahaH, tatrAnyAnAmatyantaparityAjyAnAM vAsAM tyAga ityarthaH / prathame'hani pretamuddizya jalaM cIraM cAkAze zikyAdau pAtradvaye sthApanIyam / tadAha yAjJavalkyaH,"jalamekAhamAkAze sthApyaM cIraJca mRNamaye" iti / prathamatRtIyamatamanavamadivasAnAmanyatamasminnasthisaJcayanaM kAryam / "prathame'dvitIye vA saptame navame tathA / yinaM kAryaM dine tagotrajaiH saha " - iti // * paccame'thavA, - iti mu0 / For Private And Personal 645
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [310,paakaa| caturthe divase'sthimaJcayanamAha viSNa: / "caturthe divase'sthisaJcayanaM kuryuH teSAM gaGgAmbhami prakSepaH" iti| asthisaccayane tithivAranakSatraniSedhoyamenokaH, "bhaumArkamandavAreSu tithiyugmeSu varjayet / varjayedekapAdRkSe dipAdRhe'sthimaJcayam / / pradAvajanmanakSatre tripAdRkSe vizeSataH" iti / vRddhamanuH "vasvantAddhAditaH paJcanakSatreSu trijanmasu / vidhipAdRkSayozcaiva nandAyAM ca vizeSataH // ajacaraNAdidvitIye hyApAr3Adayameva ca / puthye ca istanakSatre phalgunIdvayameva ca // bhAnubhaumArkiguSu ayugmatithisandhyayoH / caturdazyAM trayodazyAM naidhane ca vivarjayet // asthimadhyanaM kArya kulakSayakaraM bhavet"-iti / vApanI dazame'hani kAryam / tadAha debalaH, "dazame'hani samprApte svAnaM grAmAdahirbhavet / tatra tyAvyAni vAmAMsi kezazmazrunakhAni ca" iti // smAtyantare tu ekAdazAhAdAganiyamena vApana kAryamityuktam, "dvitIye'hani karttavyaM kSurakarma prayatnataH / * vRddhamanuH, ityArabhya ratadantogranthonAsti mudritAtiriktapustakeSu / vipanaM,-iti mu. / evaM paratra / For Private And Personal
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zSa.,yA kaa| praashrmaadhvH| 680 hatIye pazme vA'pi saptame vA''pradAnataH"-dati // pradAnamekAdazAdikaM shraaddhm| avApradAnataH iti vacanAt aniyamo'vagamyate / baudhAyanenApi, "asluptakozIyaH pUrvaM mo'tra kezAn pravApayet / dvitIyoki tIye'hi paJcame saptame'pi vaa|| yAvacchrAddhaM pradIyata tAvadityaparaM matam" iti / vApanaJca putrANAM knisstthbhraannaa| tathA cApasambaH / "anubhAvinAJca parivApanam" iti| anu pazcAdbhavanti jAyase iti putrAH kaniSThanAtarazca / athvaa| anubhAvina iti putrAeva nirdizyante, "gaGgAyAM bhAskarakSetre mAtApitrIgurormatau / prAdhAnakAle some ca vapanaM manasu smRtam // " ityatra mAtApitrodRtau iti vizeSeNopAdAnAt / evaM niyataH man mA'pi svAzaucAnte piNDodakadAnaM mamApayet / tadekoddiSTantu zrAddhamekAdaze'ki kuryAt / tathAca marIciH, "prAzaucAnte tataH samyak piNDadAnaM samApyate / tataH zrAddhaM pradAtavyaM sarvavarSeSvayaM vidhiH" iti // tata pAzaucAnantaramekAdaze'hi brAhmaNa ekoddiSTazrAddhaM kuryAt / ekodiSTamekAdaze'hani kuryAdityayaM vidhiH sarvavarSeSu catriyAdiSu mmaanityrthH| nanyAzaucamamAyanantaramevaikoddiSTavidhiH sarveSvapi varSeSu kiM na syAt / ekAdaze'Di adhikakAlAmaucinAM kSatriyAdInAM zuddhAbhAvAt / "icinA karma karttavyam"-dati zuddheH kAGgatvena For Private And Personal
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [310,bA0kA / vidhAnAt / "prathAzaucApagame"-iti mAdhAraNenopakamyaiko diSTasya viSNunA vihitatvAca / "zrAdyazrAddhamazaddho'pi kuryAdekAdaze'hani / kartumtAtkAlikI vaddhirazuddhaH punareva ma:"-dati pravacanenAzaucamadhye ekAdaze'hi ekoddiSTavidhAnAnmevamiti cet / na / mAtaryagre pramItAyaM tadAzaucamadhye yadi pitA mriyeta, tato mAturekoddiSTazrAddhamekAdaze'hi prazaddho'pi kuryAditi viSayAntarasambhavAt / yattu, "ekAdaze'hi yacchrAddhaM tatmAmAnyamudAhRtam / caturNAmapi varNanAM mRtakantu pRthak pRthak" iti paiThInasivacanaM, nayAyamarthaH / zrAzaucAnantaradine yacchrAddhaM vihitaM, tacaturNamapi varNanAM mAdhAraNaM na braahmnnsyaiveti| kathaM tayakAdazAhazabdamyopapattiriti cet / na / khakSaNayA tmyaashaucaanntrdinprtvenopptteH| atrocate / ekAdazAhakAlaviziSTamekoddiSTazrAddhaM caturNa varSAnAM vidhIyate / "na vidhau paraH zabdArtha." iti nyAyenaikAdazAhazabdasya lakSaNayA''zaucAnantaradinaparatvAnupapatteH / mati mukhya vRttyantarakalpanAyA anyAyya tvAJca, ekAdazAieva kSatriyAdibhirapyeko ddiSTazrAddhaM karttavyam / nanvekAdaze'hi kSatriyAdInAM zuddhyabhAvAcchrAddhe'dhikAro nAsti ityukramiti cet / na / kartutAtkAlikI ddhiriti vacanAttAtkAlikyA: zuddheH sattvAt / yatta zaGkhavacanasyAzaucamadhye prAzIcantaraprAptAvekodiSTamekAdaze'hi prazaddho'pi kuryAditi viSaya For Private And Personal
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, kha0kA0 // ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vizeSe tAtparyamuktam / tanna / tatrApi zuddhabhAvAdityasya codyamya samAnatvAt / mAmAnyena pravRttasya zaGkhavacanasya vinA kAraNaM vizeSaparatvena maGkocAyogAcca / yattU, athAzaucApagamadUti sAmAnyenopakramya viSNunai koddiSTavidhAnAdA zaucAnantarameva marverekoddiSTaM karttavyamiti / tanna / viSNuvacanasya dazAhAzau citrAhmaNa viSayatvenopapatteH / tammAdekAdazAhaeva kSatriyAdibhirapyekoddiSTaM karttavyamiti susstthukrm| atha saMgRhItazrAvanirNayaH prapaJcAte / 646 pratoddezena zraddhayA dravyatyAgaH zrAddham / tadukaM brahmapurANe"deze kAle ca pAtre ca zraddhayA vidhinA ca yat / pitRnuddizya viprebhyo dattaM zrAddhamudAhRtam" iti // taca pArzvaNaiko diSTabhedena dvividham / puruSatrayamuddizya yat kiyate, tat pArzvaNam / ekapuruSoddezena yat kriyate, tadekoddiSTam / evaM dvividhamapi zrAddhaM nityanaimittikakAmyabhedena tridhA bhidyate / tatra jIvanopAdhau coditaM nityam / yathA zramAvasyAdau coditaM zrAddham / zraniyatanimittakaM naimittakam / yathoparAgAdau / kAmano pAdhikaM kAmyam / yathA tithinakSatrAdiSu / vakta vizvAmitreNa dvAdazavidhatvamuktam, - "nityaM naimittikaM kAmyaM vRddhizrAddhaM mapiNDanam / pArvvaNaM ceti vijJeyaM goSThyAM zuddhyarthamaSTamam // For Private And Personal kamI navamaM prokaM daivikaM dazamaM smRtam / yAtrAskAdazaM prokaM pucaye dvAdazaM matam " - iti // tanityanaimittikakAmyAvAntarabhedavivakSayaiva na tu tataH pArthakya
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [shcaa,paayaa| vivaSayA / tathAhi / taca nityamityaharahA bADamucate / naimisikamityekodiSTam / tarAha pAraskaraH "ahanyahani yacchAI tabityamiti kIrttitam / vaizvadevavihInannu athakAvudakena tu // ekodina yatAddhaM tambaimittikamucyate / tadapyadaivaM karttavyamayugmAnAzayed vijAn"-dati // kAmyamityabhimatAmiyartham / hizrAddhamiti putrajanmavivAhAdau kiymaannm| mapiNDanaM mapiNDIkaraNam / pArvaNamiti prati parva kriyamANam / goSThyAmiti goSThyA kriyamANaM zrAddham / tadAra vRddhavasiSThaH, "abhipretArthasiddArtha kAmyaM pArvaNavat satam / putrajanmavivAhAdau dRddhizrAddha mudAhatam / navA nItApAtrazca piNDazca parikIryate // piTapAtreSu piNDeSu mapiNDIkaraNantu tat / prati parva bhavedyasmAt procyate pArvaNantu tat // goSThyAM yaskriyate zrAddhaM goSThIzrAddhaM tadadyate / bahanAM viduSAM prAptau sukhArtha piTataptaye"-dati // zuddhyarthamiti zuddhaye kriyamANam / tadAha pracetAH, "kriyate zuddhaye yattu brAhmaNAnAnta bhojanam / zudyArthamiti tat pronaM zrAddhaM pArvaNavat matam" || * sadA,-iti mu For Private And Personal
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 31.,cAkA praashrmaadhvH| ___ kAjamiti yAgAdau kriymaannm| daivikamiti devAnuddizya briyamANam / yAtrAzrAddhamiti pravezanirgamayoH kriyamANam / tarAha pAraskaraH, "niSekakAle mome va mImantonnayane tthaa| jayaM ghumavane zrAddhaM karmAGgaM ddhivakRtam // devAnuddizya kriyate yattavikamucyate / tannityazrAddhavatvAt dvAdazyAdiSu yatnataH // gacchan dezAntaraM yaddhi zrAddhaM kuryAtnu marpiSA / tadyAtrArthamiti prokaM praveze ca na saMzayaH" iti // patra kAGgamiti vacanamakaraNe karmavaigaNyajJApanArtham / marpiSA marpi:pradhAnake netyarthaH / avartha kevalena harasambhavAt / atha deshkthnm| zrAddhazca dakSiNApravaNe gomayAdhupalipte deze kAryam / tathAsa viSNudharmottare, "dakSiNApravaNe deza tIrthAdau vA rahe'pi vaa| bhUsaMskAgadisaMyuke zrADaM kuryAtprayatnataH" iti // tIrtha devarSimevitaM kulam / zrAdizabdana puNyAzramAdi gTahyata / bhUmaMskAro gomayAdinopalepaH / zrAdizabdenAzuddhidravyApamAraNam / yAjavalkyo'pi, - atra,-ityArabhya etadantogranthonAsti so. nA. pu0 / + jalam, iti mu.| For Private And Personal
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 652 parAzaramAdhavaH / 350,yA kA / "parizrite* zucau deze dakSiNApravaNe tathA" iti / parizrite paritaH pracchAdite, zucau gomayAdinApalipte dakSiNApravaNe dakSiNopanate deze, zrAddhaM kuryAdityarthaH / svatodakSiNApravaNatvAsambhave dezasya yatnatodakSiNapravaNatvaM kAryam / tathAca manuH, "zuciM dezaM vivikantu gomayenopalepayet / dakSiNapravaNazcaiva prayatnenopapAdayet" iti // krimikoTAdhupahataM dezaM zrAddhe vivarjayet / tadAha yamaH, "haM krimihataM klinna saGkIrNaniSTagandhikam / dezatvaniSTazabdaca varjayecchAddhakarmaNi"-dati // lina mpdm| saGkIrNamanyaiH saGkIrmam / mArkaNDeyo'pi, "vA jantumayI rUkSA titiH muSTA tathA'gninA / anidurazabdogrA durgandhiH zrAddhakarmaNi" iti // katrimAdidezeSvapi zrAddhaM na kAryam / tadAha zaGkhaH, "gogajAzvAjaSTeSu kRtrimAyAM tathA bhuvi / na kuryAchAmeteSu pArakyAzucibhUmiSu"-dati // kRtrimAyAM vedikAdau / pArakyAsu paraparigTahItAsu / tAzca sahagoSThArAmAdayaH / na punastIrthAdisthAnAni / tathAcAdipurANam, "aTavI parvatAH puNyA nadItIrANi yAni ca / savANyasvAmikAnyAhuna hi teSu parigrahaH // vanAni girayo nadyastIrthAnyAyatanAni ca / devakhAtazca gazca na svAmI teSu vidyate" iti // * panikSite, iti so0 nA0 / evaM paratra / For Private And Personal
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zvathA kaa|| pshprmaadhvH| tIrthakSetravizeSeSu kRtaM zrAddhamatizayaphalapradaM bhavati / tadAra devalA, "zrAddhamya pUjito dezo gayA gaGgA marasvatI / kurukSetra prayAgazca naimiSaM puSkarANi ca // nadItaTeSu tIrthaSu zaileSu pulineSu c| . vivikravyeva tuSyanti datteneha pitAmahAH"-dati // vyAmo'pi, "puSkareSvakSayaM zrAddhaM japahomatapAmi ca / mahAdadhau prayAge ca kAzyAca kurujAGgale"-dati // zaGkho'pi, "gaGgAyamunayostIre payodhyamarakaNTake / narmadAbAhudAtIre bhagatuGgahimAlaye // gaGgAdvAre prayAge ca naimiSe puSkare tathA / mantrihatyAM gayAyAJca dattamakSayatAM vrajet" iti // brahmANDapurANo'pi, "nadImamudratIre vA ide goThe'tha parvate / mamudragAnadItIre sindhumAgaramaGgame // nadyovA maGgame zastaM zAlagrAmazilAntike / puSkare vA kurukSetre prayAge naimiSe'pi vA / zAlagrAme ca gokale gayAyAzca vizeSataH / kSetrezveteSu yaH zrAddhaM piTabhakrimamanvitaH / / * payoSNAmarakaNTake,iti mu. / For Private And Personal
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 650 [350, dhA0kA0 / karoti vidhinA mArcaH kRtakRtyo vidhIyate " - iti // vRhaspatirapi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " kAMcanti pitaraH pucAnnarakApAtabhIravaH / gayAM yAsyati yaH kazcit so'smAn mantArayiSyati // kariSyati vRSotsargamiSTApUrttaM tathaiva ca / pAlayiSyati vRddhale zrAddhaM dAsyati cAnvaham // gayAyAM dharmapRSThe ca sadasi brahmaNastathA / gayAzI vaTe caiva pitRRNAM dattamakSayam" iti // viSNurapi, - "gayAzI vaTe caiva tIrthe vAmarakaNTake iti / yatra vacana narmadAtIre yamunAtIre gaGgAyAM vizeSato gaGgAdAre prayAge gaGgAsAgarasaGgame kuzAvartte bilvake nIlaparvvate kujAye mRgatuGge kedAre mahAlaye lalikAyAM sugandhAyAM zAkambharyaM phalgutIrthaM mahAgaGgAyAM taMdulikAzrame kumAradhArAyAM prabhAse yaca kvacana sarasvatyAM vizeSato naimiSAraNale vArANasyAmagastyAzrame kalAzrame kauzikyAM zarayUtIre zoNasya jyotIrathyAyAzca saGgame zrIparvvate kAlodake uttaramAnase var3avAyAM saptarthe viSNupade svargamArgapradeze godAva gomatyAM vetravatyAM vipAzAyAM vitastAyAM zatatIre candrabhagAyAmairAvatyAM sindhostIre dakSiNe paJcanade zrauja se caivamAdiSvathAnyeSu tIrtheSu saridarAsu saGgameSu prabhaveSu puslineSu prastravaNeSu parvvatanikuzceSu vaneSUpavaneSu ca gomayenopalipteSu gTaheSu ca iti / zracApi pitRgAthA bhavanti - For Private And Personal
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, thA0kA0 17 www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kule'smAkaM sa jantuH syAdyo no dadyAjjalAJjalim / nadISu bahutoyAsu zItalAsa vizeSataH // api jAyeta so'smAkaM kule kazcinnarottamaH / gayAzI vaTe zrAddhaM yo no dadyAtsamAhitaH // eSTavyA vahavaH putrA yadyeko'pi gayAM vrajet / yajeta vAzramedhena nIlaM vA vRSamutsRjet " - iti // gayA|rSa pramANaJcAdipurANe'bhihitam, - "paJcakrozaM gayA kSetraM krozamAtraM gayA ziraH / mahAnadyAH pazcimena yAvadgRdhrezvaro giriH // uttare brahmayUpasya yAvaddaciNamAnamam / etadrayAzirA nAma triSu lokeSu vizrutam " - iti // zrAddhakAlAstvamAvAsyA'STakAdayaH / tadAha yAjJabalkyaH," zramAvAsyA'STakA vRddhiH kRSNapakSo'yanadvayam / dravyaM brAhmaNasampattirviSuvatsUryasaGgamaH // vyatIpAto gajacchAyA grahaNaM candrasUryayoH / zrAddhaM prati rucizcaiva zrAddhakAlAH prakIrttitAH" - iti // yasmindine candramA na dRzyate sA zramAvAsyA / tatra zrAddhaM nityam / tathAca laugAkSaH, - "zrAGkuryAdavazyantu pramItapiTako dvijaH / indukSaye mAsi mAmi vRddhau pratyabdamevaca " - iti // zraSTakAzcatasraH mArgazIrSAdicatuSTayAparapakSASTamyaH / " hemantazizirayozcaturNAmaparapakSANAmaSTamoTakA " - dati shaunksmrnnaat| tatrApi For Private And Personal
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 158 praashrmaadhvH| [3c.paa.kaa.| zrAddhaM nityam / tadAha pitAmahaH, "zramAvAsthAvyatIpAtapaurmamAsyaSTakAsu ca / vidvAn zrAddhamakurvANa: prAyazcittIyate tu maH".-iti // sRddhiH putrajanmAdiH, tena tadiziSTaH kAlo lakSyate / kRSNapakSo'parapakSaH / ayanaiyaM dakSiNAyanamuttarAyaNaJca / dravyaM kamaramAMsAdi, brAhmaNa: zrutAdhyayanasampannaH, tayoH sampattilAbho yasmin kAle sa tthokH| vissuvnmesstulaasNkraantii| sUryasaMkramaH sUryasya raasheraashyntrpraaptiH| sUryamaMkramazabdenaivAyanaviSuvatopAdAne middhe pRthagupAdAnaM phlaatishyjnyaapnaarthm| vyatIpAtoyogavizeSaH, mahAyatIpAto vaa| "siMhasthau gurubhaumau cenmeSasthe ca ravau hi vaa| dvAdazI istasaMyukA vyatIpAto mahAnhi maH // zravaNAzvidhaniSThAdrInAgadaivatamastakaiH / yadyamA ravivAreNa vyatIpAtaH sa ucyate"-dati ddhamanuvacanAt / nAgadevatamanneSAnakSatraM, mastakaM mRgaziraH / yadyamA amAvAsyA ravivAreNa zravaNAdInAmanyatamena nakSatreNa yatA, ma vyatIpAta ityarthaH / gajacchAyAlakSaNaM smRtyantare darzitam, "yadenduH piDhadaivatye haMsazcaiva kare sthitaH / yAmyA tithirbhavetmA hi gajacchAyA prakIrtitA"-dati // piTadaivatAM madhAnakSatraM, iMsaH sUryaH, karo istanakSatra, yAmyA tithistrayodazI / purANe'pi, "haMse hastamthite yA tu maghAyakA trayodazI / For Private And Personal
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,pAkA0] parAzaramAdhavaH / tithivakhatI nAma mA chAyA kuJjarasya tu"-iti|| grahaNaM candrasUryayoriti grahaNamuparAga: / pracApi kAlavizeSaH zrAddhAGgatvena svIkAryaH / tadAha raddhavasiSThaH, "tridazA: sparzasamaye hapyanti pitarastathA / manuSyA madhyakAle tu mokSakAle tu rAkSasAH" iti // zrAddhaM pratiruciriti yadA zrAddhaM pratIcchA tadaiva karttavyamiti / cakAreNAnye'pi zrAddhakAlAH saMgTahyante / ataeva yamaH, "ASAyAmatha kArtikyA mAdhyAM cIna paJca vA vijAna / tarpayetpitpUrvantu tadasyAkSayamucyate" iti // devalo'pi, "tIyA rohiNIyukA vaizAkhasya sitA tu yaa| maghAbhiH mahitA kRSNA nabhasye tu trayodazI / tathA zatabhiSagyukA kArtike navamI tthaa| indukSayagajachAyAvaidhateSu yugAdiSu // ete kAlAH samuddiSTAH pihaNAM prItivarddhanAH" iti| yagAdayo'pi zrAddhakAlAH / te ca matsyapurANe darzitAH, "vaizAkhasya hatIyA tu navamau kArtikasya tu / mAghe paJcadazI caiva nabhasye ca trayodazI // yugAdayaH smatA hyetA dattasyAvayakArakAH" iti / viSNupurANe'pi, "vaizAkhamAsasya ca yA hatIyA navamyamau kaartikaaelpce| For Private And Personal
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ina praashrmaadhvH| [310,vaakaa.| nabhasyamAsasya ca kRSNapaNe trayodazI paJcadazI ca mAghe // pAnIyamapyatra tilairvimizra dadyAt pilabhyaH prayato manuSyaH / zrAddhaM kRtaM tena mamAmahastraM rahasyametat pitaro vadani"-dati // manvAdayo'pi zrAddhakAlAH / tadukaM matsyapurANe, "azvayukAeklanavamI kArttike dvAdazau minA / tRtIyA caiva mAghasya sitA bhAdrapadasya ca // phAlgunasya tvamAvAsthA pauSasyaikAdazI sitA / bhASADhasyApi dazamI mAghamAsasya sptmii| zrAvaNasyASTamI kRSNA tathA''SAr3hI ca pUrNimA / kArtiko phAlgunI caitrI jyeSThI paJcadazI mitA // manvantarAdayazcaite dattasyAkSayakArakAH" iti / jliaali iaaaaaalaa| naahu khaar'r'k: "varga hyapatyamojazca zaurya kSetra balaM tthaa| putraprekSyaca saubhAgyaM samRddhiM mukhyatA zubhAm / prattacakratAzcaiva vANijyapamatInapi / arogitvaM yazovItazokatvaM paramAGgatim // dhanaM vedAn bhiSakmiddhiM kuSyaGgAprapyajAvikam / azvAnAyuzca vidhivadyaH zrAddhaM sNprycchti|| kRttikAdibharaNyantaM ma kAmAnAnuyAdimAm" iti / For Private And Personal
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pA,pAkA praashrmaadhvH| mArkaNDeyo'pi, "kRttikAsu pihanartha svargamApnoti mAnavaH / apatyakAmo rohiNyAM maumyai tejakhitAM labhet // bAyAM zauryamAnoti kSetrAdi tu punarvasau / puTiM puSye piDhanaya'nnammeSAsu varAn sutAn // madhAsu khajanazreSThya maubhAgyaM phalgunISu c| pradAnazIlo bhavati sApatyazcottarAsa ca // prApnoti zreSThatAM matyu haste zrAddhaprado naraH / rUpavanti ca citrAsu tathApatyAnyavApnuyAt // vANijyalAbhadAH khAtyo vizAkhAH pucakAmadAH / kurvatAzcAnurAdhAca dadhuzcakrapravarttanam // aSThAkhAdhipatyacca mUle cArogyamuttamam / ASAr3hAsa yazaHprAptirattarAsu vizokatA // zravaNe ca zubhAlokAna dhaniSThAsu dhanaM mahat / vedavetA'bhijiti tu bhivakmiAddhazca vaarunne|| prajAvikaM prauSThapade vindejhAyoM tthottre| revatISu tathA raupyamazvinISu turnggmaan|| zrAddhaM kurvastathA''pnoti bharaNIvAtharuttamam / tasmAtkAmyAni kurvIta RkSaveteSu tattvavit" iti / maumyaM momadaivatyaM gazIrSamityarthaH / cakrapravarttanaM sarvAcAjJAyAH pratighAtAbhAvena pravartanam / abhijit abhijimaMjJaka nakSatram / * vANijyapakSadA khAtI vizAkhA putrakAmadA, iti mu. / For Private And Personal
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 16. praashrmaadhvH| [zca0,yA kaa| zrutiH / "upariSTAdASAr3hAnAmadhastAt zroNAyAH" iti / tattu vedhanirUpaNam / bhiSamiddhirauSadhaphalAvAptiH / vAruNaM zatabhiSajnakSatram / kuSyaM trapumomAdikam / vissnnurpi| "khagaM kRttikAkhapatyaM rohiNISu brahmavarcasaM maumye karmaNAM middhiH raudre bhuvaM punarvasau puSTiM puSye zriyaM mArye sarvAn kAmAn piye maubhAgyaM phalgunISu dhanamAryo jJAtizreSya haste rUpavataH sutAsvASTre vANijyavRddhiM svAtau kanakaM vizAkhAsu mitrANi maitre zAke rAjyaM kRSi mUle samudrayAnamiddhiM mAryo mAn kAmAn vaizvadeve zreSThayamabhijiti mAn kAmAJchavaNe balaM vAsave zrArogyaM vAruNe kupyadravyamAje sahamahirbudhnera gA: pauSNe turaGgamamazvine jIvitaM yAmye"-iti / zrAdityAdivArAzca kAmyazrAddhakAlAH / tadAha viSNuH / "matatamAditye'hi zrAddhaM kurvannArogyamApnoti saubhAgyaM cAndre samaravijayaM kauje mAna kAmAna baudhe vidyAmabhISTAM ve dhanaM zauke jIvitaM shnaishcre"| kUrmapurANe'pi, "zrAdityavAre tvArogyaM candra saubhAgyameva ca / kuje sarvatra vijayaM sarvAn kAmAn budhamya tu // vidyA viziSTAJca gurau dhanaM vai bhArgave punaH / zanaizcare bhavedAyurArogyaJca sudurlabham" iti // viSNudharmottare, "zrataH kAmyAni vakSyAmi zrAddhAni tava pArthiva / * abhijit,-ityArabhya etadantIgrayo nAsti mupritAtirikta pustakeSa / / mAdhye, iti mu.| For Private And Personal
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3ca0,vAkA parApAramAdhavaH / pArogyamatha maubhAgyaM samare vijayaM tathA // sarvakAmAMstathA vidyAM dhanaM jIvitamevaca / AdityAdidinemvevaM zrAddhaM kurvan sadA naraH // kra meNetAnyavApnoti nAtra kAryA vicAraNA"-iti // pratipadAditithayo'pi kAmyazrAddhakAlAH / tadAha manuH, "kurvan pratipadi zrAddhaM surUpAnvindate sutAn / kanyakAntu dvitIyAyAM hatIyAyAntu vandinaH / / pazUn kSudrAMzcaturthAntu paJcamyAM zobhanAn sutAn / SaSThyAM dyUtI kRSiJcaiva saptamyAM labhate nrH|| aSTamyAmapi bANijyaM labhate zrAddhadaH sadA / sthAnavamyAmekakhuraM dazamyAM dvikhuraM bhu|| ekAdazyAM tathA rUpyaM brahmavarcakhinaH sutAn / dvAdazyAM jAtarUpantu rajataM rUpyamevaca // jAtizreSThyaM trayodazyAM catuI gyAntu suprajAH / prIyante pitarazcAsya ye zastreNa raNe itAH // zrAddhadaH paJcadazyAntu sarvAn kAmAn samazrute" iti| yAjJavalkyo'pi, "kanyAM kanyAvedinazca pazUna kSudrAna sutaanpi|| dyUtaM kRSiJca vANijyaM tathaikadvizaphAnapi // * sampadaH, iti mu.| | vRtaM,-iti soH nA0 pu0 / evaM paratra / | pazUn vai satsutAnapi,-iti mu. / vizaphaikazaphAsta thA,-iti mu. / For Private And Personal
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra daddara www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / * brahmavarcakhinaH putrAn svarNarUpye kupyake / | yuvAnastatra, -- iti mu0 / + prajAyate, - iti su0 / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jJAtizreSThyaM sarvakAmAnApnoti zrAddhadaH sadA || pratipatprabhRti yeAM varjayitvA caturdazIm / zAstreNa tu hatA ye vai tebhyastaca pradIyate" - iti // kanyAvedino jAmAtaraH / etAni phalAni kRSNapacapratipatprabhRtiSvamAvAsyAparyantAsu tithiSu zrAddhadaH krameNa prApnoti / zrataeva kAtyAyanaH / " striyaH pratirUpAH pratipadi dvitIyAyAM tRtIyAyAM caturthyAM kSudrapazavaH putrAH paJcamyAM dyUtaM SaSThyAM kRSiH saptamyAM vANijyamaSTamyAmekazaphaM navamyAM dazamyAGgAvaH paricArakA ekAdazyAM dvAdayAM dhanadhAnyarUpyaM jJAtizreSThyaM hiraNyAni trayodazyAM putrAstatra* mriyante zastra hatAsa tubhyAmamAvAsyAyAM sarvvam" - iti / zrayakSa kRSNapakSapratipadAditithiSu zrAddhavidhi: sabbaimbevAparapakSeSu, na bhAdrapadAparapacaeva / zrataeva zaunakaH / "proSThapadyA zraparapace mAsi mAsi caivam " - iti / zrApastambo'pi / "sabai bbe vApara pakSasyAhaH su kriyamANe pitRn prINAti karttustu kAlaniyamAtphalavizeSaH prathame'hani kriyamANe strIprAyamapatyaM jAyate dvitIye stenAstRtIye brahmavarca svinaH caturthe pazumAn paJcame pumAMso bahupatyo na cApatyaH pramISaSThedvizalo'calazca saptame karSe rAhniH zraSTame puSTiH navame ekakhurA: dazame vyavahAre rAddhiH ekAdaze kRSNAyasaM trapu sIsaM dAdaze pazumAn trayodaze bahuputro bahumitro darzanIyApatyo 1 For Private And Personal [zca0, jA0kA0 /
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zkhA,cAkA praashrmaadhvH| yuvamAriNastu bhavati caturdaze zrAyudhe rAddhiH paJcadaze puSTiH"-- iti / bhAdrapadAparapakSaviSaye mArkaNDeyaH, "kanyAgate bhavitari dinAni daza paJca c| pAponaiva vidhinA tatra zrAddhaM vidhIyate // pratipaddhanalAbhAya dvitIyA hi prajApradA / varArthinAM hatIyA ca caturthI zatrunAzanI // zriyaM prApnoti paJcamyaM SadhyAM pUjyo bhavennaraH / gaNAdhipatyaM saptamyAmadhyamyA buddhimuttamAm // striyo navamyAM prApnoti dazamyAM pUrvakAmatAm / vedAMstathA''prayAsAnekAdazyAM kiyaaprH|| dvAdazyAM hemalAbhazca prApnoti piTapUjakaH / prajA medhAM pazaM puSTiM svAtantrya vRddhimuttamAma // dIrghamAyurathezvaryaM kurvANastu trayodazIm / vAnoti na mandehaH zrAddhaM zraddhAparo naraH / / yuvAnaH pitaro yamya mRtAH zastreNa vai itAH / tena kAryazcaturdazyAM tessaammrddhimbhiimtaa|| zrAddhaM kurvanamAvAsthAmannena puruSaH shuciH| sarvAn kAmAnavApnoti svargavAsaM samaznute" iti // nabhasya kRSNapakSapratipatpratidazapaJcadinAni kRtsno'parapakSaH mavitari kanyAgate mati mahAlaya iti prokaH / tatra pArvaNenaiva vidhinA zrAddhaM kuryAt / tadAha vRddhamanuH, "nabhasyasthAparaH pakSo yatra kanyAM bajedraviH / For Private And Personal
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [ivaa,paayaa| ma mahAlayasaMzaH syAGgajAyA''yastathA" iti // yatnu zAyyAyaninokam - "nabhasyasyApare pakSe tithiSoDazakantu yt| kanyAsthAryAnvitaM cet syAt ma kAlaH zrAddhakarmaNa:"dati // tattithiddhAvadhikadivase'pi zrAddhaM kuryAnna tu paJcadazadinemvevetyanenAbhiprAyeNa / athvaa| azvayujaH zatapratipadA maha nabhasyAparapakSasya Sor3azadinAtmakatvaM, tasyA api kSINacandratvAvizeSeNAparapakSAnupravezasambhavAt / tadAha devalaH, "ahaSor3azakaM yattu zuklapratipadA sh| candrakSayAvizeSeNa mA'pi dAtmikA smatA"-iti // nanvetasminpakSa, dinAni daza paJca ceti vacanasya kA gatiH ? ucyate / dvAdazasu kapAlezvaSTAkapAlavat SoDazasu divaseSu paJcadazadinavacanamavayatyAnuvAdo bhvissyti| athvaa| paJcadazadivasa * kAtyAyanenoktam, iti mu0 / (1) asti jAtechiH "vaizvAnaraM dvAdazakapAlaM nirbapet putre jAte" ityanena vihitA / tatredamAmrAyate / "yadazAkapAleAbhavati gAyatrAvainaM brahmavarcasena punAti, yannavakapAlasviratavAsmistejodadhAti, yaddazakapAlovirAjevAsminnannAdyaM dadhAti, yadekAdazakapAlastrizubhaivAminindriyaM dadhAti, yaddAdazakapAlo bhavati jagatyaivAsmin pazUn dadhAti, yasmin jAtaratAmithiM nirbapati pUtaeva sa tejakhAbAdaindriyAvI pazumAn bhavati"-iti / tatra vAkyabhedabhayAdachAkapAlAdebidhyantarANi na santi, kintu dvAdazakapAlAntavartinAmadhA. kapAlAdInAmavayutyAnuvAdena tatra tatra phalavAdakIrtanahAreNa prakRtAdAdapakapAlA vaizvAnareTirevaivaM stayate iti mImAMsAprathamAdhyAya. caturthapAdagatakAdazAdhikaraNe siddhAntitam / tahadatrApyavagantavyamiti bhaavH| For Private And Personal
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra o, yAokAo ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Sor3aza divasa vidhyorbIhiyavavadvikalpo'stu / nabhasyAparapacasya kanyAsthAkI vitatvena prazastataratocyate, tadabhAve'pi tasya prazastatvAt / tadAha jAvAli:, - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "agate'pi ravau kanyAM zrAddhaM kurvvIta sarvvathA / zrASADhyAH paJcamaH pakSaH prazastaH pitRkarmasu // putrAnAyustathA''rogyamaizvaryamatulaM tathA / prApnoti paJcame dattvA zrAddhaM kAmAMstathA'parAna" - iti // bRhanmanurapi - " zrASAr3hImavadhiM kRtvA paJcamaM pacamAzritAH / kAGkSanti pitaraH kliSTA zrannamapyanvahaM jalam // tasmAttatraiva dAtavyaM dattamanyatra niSphalam | ASADhImavadhiM kRtvA yaH pakSaH paJcamo bhavet // tatra zrAddhaM prakurvIta kanyAsyo'kI bhavenna vA " - iti // asya pakSasya raveH kanyAgatatvena prazastataratvaJcAdipurANe darzitam, - "pakSAntare'pi kanyAmye ravau zrAddhaM prazasyate / kanyAgate paJcame tu vizeSeNaiva kArayet" iti // zokagautamo'pi - 81 " kanyAgate savitari yAnyahAni tu Sor3aza / kratubhistAni tulyAni sampUrNa varadakSiNaiH" - iti // zAyyAyanirapi - " puNyaH kanyAgataH sUryaH puNyaH pacazca paJcamaH / kanyAsthAkInvitaH pacaH so'tyantaM puNyaucyate " - iti // For Private And Personal
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [zcA ,pAkA. zrAdimadhAvasAneSu yatra kapana kanyAnvitanvena kRtsnaH pakSaH pUjyaratyarthaH / ataeva kArNAjiniH, "prAdau madhye'vamAne vA yatra kanyAM prajedraviH / sa pakSaH sakalaH pUjyaH zrAddhaSor3azakaM prati" iti // pratipadAdidarzAntaM zrAddha kartumasamarthakSet, paJcamyAdidarzAntamaSTamyAdidarzAntaM vA yathAzakti zrAddhaM kuryAt / tadAha gautamaH / "aparapakSe zrAddhaM pilabhyodadyAt paJcamyAdidarzAntamaSTamyAdi dazamyAdi sarva min vA"-iti / brahmANDapurANe'pi, "nabhasyasaSNapakSe tu zrAddhaM kuryAdine dine / vibhAgahInapakSa vA vibhAgaM varddhameva vA"-dati // atra pratipadAdidarzAntamityasminpakSe nandA''dikaM na vaya'm / tadAha kArNAjiniH, "nabhasya sthApare pate zrAddhaM kuryAdine dine / naiva nandA''di vajyaM syAnnaiva vA caturdazI"-iti // namvetat __ "pratipatpratibekAM varjayitvA caturdagIm" iti yAjJavalkyavacanena virudhyeta iti cet / na / tasya vacanasya paJcamyAdipakSaviSayatvenopapatteH / anyathA, kArNAjimivacanasthAnarthakyaM prmjyet| ataeva kAtyAyanaH / "aparapakSe zrAddhaM kurvIta arddhava caturthA yadahaH sampadyate saptamyA UrddhaM yadahaH mampadyate sate caturdazI, bhAkenApyaparapadaM nAtikAmet" iti| manurapi, "kRSNapakSe dazamyAdau varNayitvA caturdazIm / zrAddhe prAstAstithayo yarthatA na tathetarAH" iti // For Private And Personal
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3SA,dhAkA praashrmaadhvH| navAyasAmarthya paJcamapakSasya paJcamImArabhyAnamArapakSapaJcamIparyanAsu tithivaniSiddhAyAmekasyAtithau yathAsambhavaM gTahI zrAddhaM kuryAt / tadAha yamaH, "haMse varSAsu kanyAsye zAkenApi gTahe vasan / paJcamyorantare dadyAt ubhayorapi pakSayoH" iti // amatyAdinA paJcamapale zrAddhAkaraNe yAvat kanyArAzau maryasiSThati yAvAddhaM dadyAt, tacApyakaraNe yAvad vRzcikadarzanamiti / nadAi sumanH "kanyArAgau mahArAja, yAvatiSThedibhAvasuH / tasmAtkAlAgaveheyaM dRzcikaM yAvadAgatam" iti // purANe'pi, "kanyAgate savitari pitaro yAni vai sutAn / zUnyA pretapurI mA yAvadRzcikadarzanam // tato vRzcikasaMprAptau nirAzAH pitaro gatAH / punaH khabhavanaM yAnti zAyaM dattvA sudAruNam // sUrye kanyAgate zrAddhaM yo na kuryaangghaashrmo| dhanaM putrAH kutastasya piDhanizvAsapIr3anAt // vRzcike mamatikAnte pitaro daivataiH saha / nizvastha pratigacchani zApaM dattvA sudAruNam" iti // zrAdipurANe'pi, "prAbaddhRtau yamaH pretAna pihuMcAtha yamAlayAm / visarjayitvA mAnuSye kRtvA zUnyaM vakaM puram // For Private And Personal
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dahana parAzaramAdhavaH / caa0kaa| cudhAtA: kIrtayantazca duSkRtatazca svayaM kRtam / kAGkSantaH putrapauttrebhyaH pAyasa madhusaMyutam / tasmAttAMstatra vidhinA tarpayetyAyasena tu / madhvAjyatilamizreNa tathA zItena cAmbhasA / / grAmamAtra paragrahAdannaM yaH prApnuyAnaraH / bhikSAmAceNa yaH prANAn mandhArayati vA svayam // yo vA saMvarddhate dehaM pratyakSa vAtmavikrayAt / zrAddhantenApi karttavyaM taistai vyaiH sumazcitaiH" iti // yamAlayAdvisarjayitvA svakaM puraM zUnyaM kRtvA manuSyaloke pihanavAmayatItyadhyAhRtya yojnaa| pAyasa kAGgataH pitarastiSThantItyadhyAhAraH / tatra vayAnAha gArya:, "nandAyAM bhArgavadine trayodazyAM trijanmani / eSu zrAddhaM na kurvIta gTahI putradhanakSayAt" iti / vRddhagAryo'pi, "prAjApatye tu pauSaNe ca pitrya bhArgave tathA / yastu zrAddhaM prakuti tasya putro vinazyati"-iti // prAjApatyaM rohiNI, pauSNaM revatI, piyauM mghaa| aGgirA api, "trayodazyAM kRSNapakSe yaH zrAddhaM kurute naraH / paJcatvaM tasya jAnIyAt jyeSTha putrasya nizcitam / / maghAsa kuvataH zrAddhaM jyeSThaH putro vinazyati" iti / patra maghAtrayodazyAM zrAddhaniSedhaH kevalapiTavargaviSayaH / nanu kevalapitvAddezena zrAddhaprAptau satyAM taniSedho yakaH, For Private And Personal
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3ca.,yA kA parAzaramAdhavaH / "pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam / avizeSeNa karttavyaM vizeSAnarakaM vrajet" iti dhaumyavacanena kevalaikavAddezazrAddhaniSedhAtyAptireva nAsti, to nevaM vyavasthA vivakSyate iti| maivaM, matyAmapi dhaumyasmRtI vyAmohAdeva prAptasyaikavargazrAddhasya niSedhAt / yathA rAgaprAptasya kalaJcalakSaNasya, "na kalacaM bhakSayet"-dati niSedhastadvat / zrataeva kArNAjiniH, "zrAddhanda naikavargasya trayodazyAmupakramet / ahaptastatra yasya syuH prajAM hiMmanti tatra te" iti // smatyantaramapi, "icchet trayodazIzrAddhaM putravAn yaH sutAyuSoH / ekasyaiva tu no dadyAtyArvaNantu samAcaret" iti // yaH putravAna satAyuSorabhiddhimicchet, ma ekasyaikavargasyaiva zrAddhaM no dadyAt, api tu mAtAmahavargAddezenApi pAvaNaM mamAcaredityarthaH / tasmAdekavarNoddezenaiva maghAtrayodazyAM zrAddhaniSedho na tu zrAddhasyaiva, tatra zrAddhasya prazastattvAt / tathAca zaGkhaH, "proSThapadyAmatItAyAM mAghAyukAM trayodazIm / prApya zrAddhantu karttavyaM madhunA pAyasena ca // prajAmiSTAM yazaH kharga prArogyaJca dhanaM tathA / naNAM zrAddhe madA prItAH prayacchanti pitAmahAH" iti // mahAbhArate'pi, "jJAtInAntattarecchreSThaH kurvan zrADaM trayodazIm / nAvazyantu yuvAno'sya pramIyanne narA rhe"-dti|| For Private And Personal
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [350,cAkA atra maghAtrayodazyAM zrAddhe piNDanirvapaNaM na kuryAt, tasyAM yugAditvena piNDanirvapaNaniSedhAt / tathAca pulastyA, "ayanadvitaye zrAddhaM viSuvadvitaye tthaa| yugAdiSu ca sarvAsu piNDanirvapaNAdRte"--iti // krtvymitydhyaahaarH| maghA'nvitatvenApi piNDanirvapaNaM nAsti / tathAcAdipurANe, "saMkrAntAvupavAsena pAraNena ca bhArata / maghAyAM piNDadAnena jyeSThaH putro vinazyati"-dati // caturdazyAM zrAddhaniSedho'gyazAstrahataviSayaH / apamRtyuhatAnAntu cataI zyAmapi zrAddhaM kAryam / tadAha marIci, "viSazAstrazvApadAhitiryagabrAhmaNaghAtinAm / catuIyAM kriyA kAryA anyeSAmsa vigarhitA" iti / pracetA api, "vRkSArohaNalauzAdividyujjalaviSAdibhiH / nakhidaMnivipanAnAmeSAM zastA caturdazI"-iti / / yAjJavalkyo'pi, "zastreNa tu itA ye vai tebhyastatra pradIyate"-iti // atra cataIgyA zastrAdihatAnAmeveti niyamyate, na punshctuiinnyaameveti| evaJca mati, dinAntare'pi pitAmahAdivaptimidyartha mahAlayazrAddhaM kAryam / caturdazyAM mahAlayazrAddhasyaikodiSTattvena vihitatvAt tenAtra pitAmahAdibanerabhAvAt / tasya caikoddiSTarUpatvaM sumanturAi, "samatvamAgatasyApi pituH zastrahatasya tu / For Private And Personal
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, cyA0kA0 / ] ekoddiSTaM sutaiH kAryaM caturdazyAM mahAlaye " - iti // samavamAgatasya sapiNDIkRtasya zastrastasya pituJcaturddazyAM mahAlaye sutairekoddiSTazrAddhaM kAryamityarthaH / yasya pitAmaho'pi zastrAdinA hataH, tena dvayorapi caturddazyAmekoddiSTazrAddhaM kAryam / tathAca smRtyantaram / "ekasmindayorvai ko dviSTavidhiH" - iti / zrayamarthaH / ekasminpitari zastrAdinA hate, dvayorvvI pitRpitAmahayoH zastrAdinA eratayAM putreNa tayoH pratyekamekoddiSTazrAddhaM kAryamiti / yasya piDhapitAmahaprapitAmahAstrayo'pi zastrastAH tena caturdazyAM pArzva lenaiva vidhinA zrAddhaM kAryam / ekasmindayorvaikoddiSTa vidhiriti vizeghopAdAnAt / dradazca caNDikArAparArkayormatam / triSvapi pitrAdiSu zastrateSu cayANAmapi pRthaka pRthagekoddiSTameva kAryamiti devasvAbhimatam / atra trayANAM prastaratatve pArvaNazrAddhasya sAcAdvidhAyakavacanAbhAvAdekasmindayorvetyasyopalacaNArthavenApyupapattere kohi etrayameva kAryamiti devakhAbhimataM yuktamiti pratibhAti / zastrAditAnAM dinAntare pArvvaNavidhinaiva zrAddhaM kAryam / zrataeva prajApatiH, - "saMkrAntAvuparAge ca varSotsavamahAlaye / 1 nirvvapeddatsapiNDAM strIniti prAha prajApatiH " - dUti // arebhaginyAdInAM mahAlayazrAddhamekoddiSTavidhAnena kAryam / tathAca sumantuH, parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "sapiNDIkaraNAdUrddhvaM yatra yatra pradIyate / bhrAce bhaginyai putrAya khAmine mAtulAya ca // mitrAya gurave zrAddhamekoddiSTaM na pArvvaNam" - iti / For Private And Personal 601
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [pa,dhA kaa| Apastambo'pi, "aputrA ye mRtAH kecit striyazca puruSAzca ye| teSAmapi ca deyaM syAdeko ddiSTaM na pArvaNam" iti / striyo bhaginyAdayaH, puruSA bhrAtrAdayaH / kAtyAyano'pi,___ "mambandhivAndhavAdInAmekodiSTantu sarvadA"-dati / yAni punarakoddiSTaniSedhakAni vAkyAni, yathA mapiNDIkaraNaM prakRtya jADhako, "ataUrdhA na karnavyamekoddiSTaM kadAcana / mapiNDIkaraNAnaJca tatprokramiti mudgalaH / pretatvaJcaiva nistIrmaH prAptaH pilagaNantu maH / / cyavate piralokAttu pRthapiNDe niyojitaH / mapiNDIkaraNAdUcaM pRthaktvaM nopapadyate // pRthaktve tu kRte pazcAtyunaH kAryA mapiNDatA" iti / kAjinirapi, "tatajaI na karttavyamekoddiSTaM kadAcana / mapiNDIkaraNAntaca pretasyaitadamaGgalam" iti / yamo'pi, "yaH sapiNDIkRtaM pretaM pRthapiNDe niyojayet / vidhinastena bhavati pilahA copajAyate"-iti // purANe'pi, "pradAnaM yatra yatraiSAM mapiNDIkaraNAtparam / tatra pArvaNavacchrAddhamekoddiSTaM tyajedudhaH"-dati // For Private And Personal
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,SAkA praapaarmaadhvH| 603 tAni mAyapi pratipadonaikoddiSyavidhyabhAve draSTavyAni / etachArddha mRtakAdinA mukhyakAlAtikrame tvAzaucApagamAnantarakAlaeva kaarym| tathAca sRSyAraGgaH, "deye pitRRNAM zrAddhe tu zrAzaucaM jAyate tdaa| zrAzauce tu vyatikAnte tebhyaH zrAddhaM pradIyate"-iti // yattvatrivacanam, "tadahazcetpraduSyeta kenacitsUtakAdinA / sUtakAnantaraM kuryAt punastadahareva vA"-iti // mRtakAnantarakAle vA anantare vA mAsi tatpane tattiyo veti pakSadayamupanyastaM, tatrAdye pakSe virodhaeva nAsti, punastadahareva vetyayaM pakSaH mRtakavyatirikranimittAntareNa vighne samutpanne pratimAsaM kSayAhe vihitakoddiSTamAsikazrAddhaviSayati RthATaGgavacanAvirodhAya vyavasthApyate / ataeva devalaH, "ekoddiSTe tu saMprApte yadi vighnaH prajAyate / anyasmiMstattithau tasmin zrAddhaM kuryAtprayatnataH" iti // anyasminnanantare mAsi tattithau smRtatithau, yasmin ekta kRSNoM vA mRtastamminpakSe zrAddhaM vighnvshaatkuryaadityrthH| zaucanimitakavighne tu mAmikazrAddhamapi mRtakAnantarameva RSyATaGgavacanavalAdanuSTheyam / devasvAminA'pyevameva viSayavyavasthA kRtaa| etat sRSyaSTaGgavacanaM mRtakAzaucaviSayam / nimittAntaratastadararvighAne, "ekoddiSTe tu saMprApte yadi vighnaH prajAyate"ityAdi smRtyantaravacanamiti / yattu vyAsenokam, For Private And Personal
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 30,cAkA0 / "zrAddhavighne mamutpanne antarA mRtastake / amAvAsyAM prakurcIta zuddhAveke manISiNaH"-iti // antarA prayogamadhye pAkopakramAt prAk hatake mRtake vA jAte amAvAsthAmamAvAsyAyAM zuddhau zuddhyanantaraM vA zrAddhaM prkurviiteti| etadanumAsikamAMvatsarikazrAddhaviSayam / ataevotaM SaDviMzamatena, "mAsike'bde tu saMprApne antarA mRtastake / vadanti zuddhau tatkAryaM darza vA'pi vicakSaNAH" iti // darzagrahaNa zuklakRSokAdazyorupalakSaNArtham / ataeva marIciH, "zrAddhavighne samutpanne avijJAte mRte'hani / ekAdazyAntu karttavyaM kRSNapakSe vizeSataH" iti // kRSNapakSe yA ekAdazI tasyAM vizeSataH kartavyamiti yojnaa| pina kArya kRSNapakSasyaiva vizeSato grAhyatvAt / kRSNaikAdazIto'pi amAvAsyAyA mukhyatvaM piTakAyeM dnnddaapuupnyaaysiddhm| etadaka bhvti| zrAzaucasamanantarakAlo mukhyakAlamanikRSTatvAcchreSThatamaH / darzakAlastu mukhyakAlapratyAsattyabhAvAt tato jaghanyadati / ataeva RSyazraGgaH "zucaubhUtena dAtavyaM yA tithiH pratipadyate / mA tithistasya karttavyA na cAnyA vai kadAcana"-iti // zucinA tAvacchrAddhaM karttavyaM, tatrAzaucavazAnmukhyakAle zuddhyabhAve prAdyAnantaraM yA tithiH pratipadyate labhyate, mA tithistasya karmaNo'Ggatvena sviikrttvyaa| AzaucAdyanupAte tu mukhyakAlo nAlamyAdinA'tikramaNIyaH / tadAha maeka For Private And Personal
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3cayAkA praapaarmaadhvH| "tithicchedo na karttavyo vinA''zaucaM ydRcchyaa| piNDaM zrAddhaJca dAtavyaM vicchiniM naiva kArayet" iti // cakAreNAnaukaraNaM samuccinoti / zrAddhazabdenAtra brAhmaNatarpaNamAtra vivakSitaM, piNDadAnasya pRthgupaatttvaat| vicchittiM naiva kArayediti brAhmaNaM karttamamamarthazcetpiNDapradAnamAtramapi kuryAt, sarvathA pitrarcanasya vicchedaM na kuryAdityarthaH / ataeva nigmH| "aAhitAH pitrarcanaM piNDaireva brAhmaNAnapi vA bhojyet"-iti| atra vyavasthitovikalyaH / mati mAmarthya brAhmaNatarpaNa piNDapradAnaJca kuryAt, tatrAmAmarthya piNDapradAnamAtramiti / yatta pItena zrAddhavinne samutpanne amAvAsyAdiSvAmazrAddhaM vihitam, "zrAddhavighne dvijAtInAmAmAI prakIrtitam / amAvAsyAdiniyataM mAsamAmbatsarAdRte"-dati // mAsaM mAsikaM, mAmvatsaraM sAMvatsarikam / nabhAyArajodarzanakRtavinaviSayam / tathA''hozanAH, "apatnIkaH pravAsI ca yasya bhAyA rjsvlaa| . siddhAnnaM na prakurvIta Amantasya vidhIyate" iti // kAtyAyano'pi, "prApadyanagnau tIrthe ca pravAse putrajanmani / AmazrAddhaM prakurvIta yasya bhAryA rajasvalA"--iti // vyAghrapAdo'pi, "Artave dezakAlAnAM viplava samupasthite / zrAmazrAddhaM dvijaiH kArya zUdraH kuryAtmadeva hi" iti // For Private And Personal
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApUramAdhavaH / |30,dhaa.kaa.| ___ na ca kAtyAyanavyAghrapAdavacanapAlocanayA mAsikapratyAbdikayorapyAmazrAddhaM prApnotIti mantavyam / mAmamAmbatmarAdRte,-dati vizeSavacane nAmazrAddhasya tayatirikaviSayatvAgamAt / ataeva marIciH "ananikaH pravAsI ca yamya bhAyA rjskhlaa| zrAmazrAddhaM dvijaH kuryAna tatkuryAnmRte'hani"--dati // tadAmazrAddhaM mRte'hani na kuryAt, kintu pakvAnnenaiva kuryAdityarthaH / logAdhirapi, "puSyavatvapi dAreSu videzasyo'pyananikaH / annenaivAbdikaM kuryAt hembA vA''mena vA kvacit" iti // yanu smatyantare bhAryAyAM rajaskhalAyAM mRte'hani zrAddhaniSedhaH, "mRte'hani tu saMprApte yasya bhAryA rajasvalA / zrAddhaM tadA na karttavyaM karttavyaM paJcame'hani"-dati // tasyAyaM viSayaH / aputrAyAH patnyAeva patyumatAhazrAddhe'dhikArAdyadA khayameva rajasvalA syAttadA mRte'hani zrAddhaM na karnavyaM, kinta paJcame'hanIti / tathAca zlokagautamaH, "aputrA tu yadA bhAyA saMprApte bhartarAbdike / rajasvalA bhavetmA tu kuryAt tatpaJca me'hani"-iti // prabhAmakhaNDe'pi, "zuddhA mA tu caturthe'gi snAnAnnArI rjsvlaa| deve karmaNi pivye ca paJcame'hani zudhyati" iti // anye tu, For Private And Personal
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,thA.kA.) parAzaramAdhavaH / "zrAddhIye'hani saMprApne yasya bhAryA rjkhlaa| zrAddhaM tatra na karttavyaM karttavyaM paJcame'hani"-iti nokagautamavacanamanyathA paThitvA, zrAddhAdau karmaNi bhAryayA mahaivAdhikArazravaNAttasyAM rajodarzanadUSitAyAmadhikAranivRttermukhyakAlamatikramya paJcame'hani zrAddhaM karttavyamiti mnynte| __ namvasminpAThemAvAsyAdizrAddhasyApi paJcame'hanyatkarSaH prAptoti ? maivaM, zrAddhavighne vijAtInAmiti hArItavacanenAmAvAsyAdivyAmasyAnnakArya momakArya pUtIkavadihitatvAt / zrAddhIye'hanItyasya vacanasya mRtAhavyatirikraviSayatvena mArthakatvamasviti cet / bhavedetadevaM, yadi viSayAntaraM vatuM zakyata / na tvetadasti, mRtAhaviSayatvanta mRte'hani tu saMprApne iti smatyantaravacanAdevAvagamyate / tasmAdekabhAryeNa mRtAhazrAddhaM rajodarzanarUpavighnoparamakAlaeva karttavyaM, bhAyAtarayakena tvadhikArAnapagamAnmUkhyaeva kAle karttavyamiti / yadatra yukaM tbaahym| zrAddhe bhojanIyabAhmaNaparIkSA krtvyaa| tatra zrAddhaM prakRtya yamaH, "pUrvameva parIkSeta brAhmaNAn vedapAragAn / zaroraprabhavaivizuddhAMzcaritavratAn // dUrAdeva parIkSeta braahmnnaanvedpaargaan| dRSTAnvA yadi vA'niSTAMstatkAlenaivamAnayet"-dati // pUrvamiti nimantraNAt puurvmityrthH| zarIraprabhavAdoSAH kusstthaapsmaaraadyH| dUrAditi prapitAmahAdArabhya bhojanIyabrAhmaNaparyantam / tathAca chAgaleyaH, For Private And Personal
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praapaarmaadhvH| (30,ghaa0kaa| 3ca "ukalakSaNamampanna vidyAzIlaguNAnvitaiH / puruSatrayavikhyAtaH sarva zrAddhaM prakalpayet" iti // ma pAvaNe koddiSTAtmakam / ataeva manunA'pi pituH zrotriyatvena putrasya zreSThyamuktam, "azrotriyaH pitA yasya putraH syAdvedapAragaH / azrotriyo vA putraH syAt pitA syAvedapAragaH // jyAyAMsamanayovidyAdyasya sthAcchrotriyaH pitA"-iti // zrAddhe bhojanIyAbrAhmaNA yAjJavalkyena darzitAH, "ayyA: sarveSu vedeSu zrotriyobrahmavidyuvA / vedArthavit jyeSThamAmA trimadhustrisuparNakaH // karmaniSThAstaponiSThAH paJcAgnibrahmacAriNaH / piTamA parAzcaiva brAhmaNAH zrAddhasampadaH' iti // RgvedAdisarvavedevayyA vrnnitaadhyynkrmaaH| zrotriyAH zrutAdhyayanamampannAH / brahmavit brahmajJAnavAn / yuvA madhyamavayaskaH / yuvatvaJca sarvavizeSaNam / vedaarthviddhrmjnyaanvaan| jyeSTha sAmeti sAmavizeSastataM ca / tadvatAcaraNena yastadadhIte, ma jyesstthmaamaa| trimadhuH RgvedekadezaH tadvatacca / tadvatAcaraNena tadadhyAyI trimadhuH / trisuparmamRgyajuSayorekadezastadvataca / tadAcaraNena yattadadhIte ma trisuparmakaH / brAhmaNA na kSatriyAdayaH / ukalakSaNA ete brAhmaNAH zrAddhasyAkSayaphalamampAdakAityarthaH / vRhaspatirapi, "yadyekaM bhojayecchADe chandogaM tatra bhojayet / Rco yajUSi mAmAni tritayaM tatra vidyate // For Private And Personal
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,0kaa| praapaarmaadhvH| aTeta pRthivoM mavI molavanakAnanAm / yadi labhyeta pitrathai mAmnAmavaracintakaH // RcA tu pyati pitA yajuSA tu pitAmahaH / pitu: pitAmahAH mAnA chandogo'bhyadhikastataH" iti / / zAtAtapo'pi, "bhojayedyasvathaLaNaM daive pitye ca karmaNi / anantamakSayaJcaiva phalaM tasyeti vai atiH" iti // yamo'pi, "vedavidyAvratasmAtA: zrotiyA vedapAragAH / svadharmaniratAH zAntA: kriyAvantastapakhinaH // tebhyo havyaJca kavyaJca pramantrebhyaH prdiiyte"-dti| manurapi, "zrotriyAyaiva deyAni havyakavyAni dAbhiH / ahattamAya viprAya tasmai dattaM mahAphalam // ekakamapi vidhAMma deve pivye ca bhojayet / puSkalaM phalamAnoti nAmantrajJAna bahanapi"-iti // vamiSTho'pi / "yatIna gTahamyAna mAdhUna vA"- iti / bhojayediti zeSaH / brahmANDapurANe'pi, "zikhibhyo dhAturakebhyaH bidaNDibhyazca dApayet" iti| zikhino brahmacAriNaH / dhAturakAH dhAturatavastradhAriNo vAnaprasthAH / tridaNDino vAkkAyamanodaNDai rupetAH yatayaH / atra paraH paraH zreSThaH / tataeva nAradaH, For Private And Personal
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 680 praapaarmaadhvH| ..yA0kA.1 "yo vai yatInanAdRtya bhojayeditarAn dvijAn / vijAnana vasato grAme kavyaM tadyAti rAkSamAn" iti // brahmANDapurANe'pi, "alAbhe dhyAnibhiSaNaM bhojayedbrahmacAriNam / tadalAbhe'pyadAsInaM gTahasthamapi bhojayet"-dati // udAsIno hyasambandhaH / ataevApastambaH / "brAhmaNAn bhojayedahAvido yonigotrmntraantevaasysmbndhaan"-dti| yonimambandhA mAtulAdayaH / gotrasambandhAH mapiNDAH / mantrasambandhA vedAdhyApakAdayaH / antevAsisaMvandhA: zilpazAstropAdhyAyAH / evaMvidhasambandhavyatirikAn brAhyaNAn grahasthAdIna bhojayedityarthaH / zrAddhe zrotriyAdInAM patipAvanatvenApi pAtra vizeSatAM maevAha, "apAtyopahatA patiH pAvyate yairvijottamaiH / tAnnivodhata kArnegna dijaayyaanptipaavnaan|| agryAH sarveSu vedeSu sarvapravacaneSu ca / zrotriyAnvayajAzcaiva vijeyAH patipAvanAH / / triNaciketa: paJcAgniH trisuparNaH SaDaGgavit / brahmadeyAtmamantAnazchandogojyeSThamAmagaH // vedAryavitpravaktA ca brahmacArI mahasadaH / zatAyazcaiva vijeyA brAhmaNA: patipAvanAH" iti // brahmadeyAtmasantAnaH brAhmavivAhor3hAputraH / sahasradaH gavAM suvarSasya vaa| yamo'pi, "ya momapA virajamo dharmAjJA: zAntabuddhayaH / For Private And Personal
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,yA kA parAzaramAdhavaH / bacaca trisauparma: trimadhurvA'tha yo bhavet // trinAciketA virajAzchandogo jyeSThasAmagaH / atharvaziraso'dhyetA sarve te patipAvanAH / / zizurapyagnihotrI ca nyAyaviJca SaDaGgavit / mantrabrAhmaNavicaiva yazca syAddharmapAThakaH / / brAhmadeyAsutazcaiva bhAvazuddhaH sahasradaH / cAndrAyaNavratacaraH satyavAdI purANavit // niSNAtaH sarvavidyAsu zAnto vigatakalmaSaH / guruvedAgnipUjAsu prasako jAnatatparaH / / vimukaH sarvadA dhIro brahmabhUto dvijottamaH / anamitro na cAmitro maitra zrAtmavidevaca // svAtako japyanirataH sadA puSpAla priyaH / RjurmaduH kSamI dAntaH zAntaH satyavrataH iciH vedajJaH sarvazAstrajJaH upavAsaparAyaNaH / grahastho brahmacArI ca caturveda videvaca / / vedavidyAvatasnAtAH brAhmaNAH patipAvanAH" iti / paiThIna mirapi / "athAta: patipAvanA bhavanti binAciketastrimastisuparmazcIrNavratazchandogojyeSThasAmago brahmadeyAsumantAnaH sahasado vedAdhyAyI caturvedaSaDaGga vit atharvaziraso'dhyAyI paJcAgnivaidajApI ceti, teSAmekaikaH punAti pati niyuko mUrdhani sahasraraNyupahatAm" iti / zaGkho'pi, "brahmAdeyAnusantAno brahmadeyApradAyakaH / 86 For Private And Personal
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhaa.kaa.| brahmadeyApatizcaiva brAhmaNA: paGgipAvanAH / / yajuSAM pArago yazca mAnAM yazcApi pAragaH / atharvaziraso'dhyetA brAhmaNAH patipAvanAH / / nityaM yogaparo vidvAna samaloTAgmakAJcanaH / dhyAnazIlo yatirvidvAn brAhmaNaH patipAvanaH" iti // vodhAyano'pi / "trimadhusvinAciketastrisupaM: paJcAniH SaDaGgavittizIrSako'dhyetA mAmagA iti patipAvanAH" iti| hArIto'pi / "sthitiravicchinnavedaveditA'yonisakaritvamArSayatvaJceti kulaguNAH, vedAGgAni dho'dhyAtmavijJAnaM smRtizceti SavidhaM zrutaM, brAhmaNyatA devapitbhakatA mamatA maumyatA'paropatApitA'nasUyatA anuddhatatA pAruSyaM mitratA priyavAditvaM kRtajJatA zaraNyatA prazAntizceti cayodavidhaM zIlam, kSamA damodayA dAnamahimA gurupUjanam / zIlaM snAnaM japohomastapaH svAdhyAyaevaca / / matyavacanaM mantoSo dRDhavratatvamupavratatvamiti SoDaza guNAH vRttaM, tasmAt kulInAH zrutazIlavanto uttasyAH satyavAdino'vyaGgAH paaleyaaH| dvAdazobhayataH zrotriyastrinAciketastrisuparNastrimadhustrizIrSako jyeSThasAmagaH paJcAgniH paDaGgavidrajApyUddharetAH RtukAlagAmI tattvavicceti patipAvanA bhavanti" / sthitirvicchinnsntaantaa| avicchinavedaveditetyatra ivirAsAdanArthadezavizeSavAcI vedizabdo haviHsAdhya yAgaM lakSayati / ArSeyatvaM pravaravarttiRSijJAnatvam / dhaudharmazAstra, vijJAnaM vaizeSikAdizAstra vijJAnam / smRtirvedazAstrAvismaraNam / For Private And Personal
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, kha0kA0 1] upavratatvaM dazamyAdAvekabhakatA / acAnukalpo yAjJavalkayena darzitaH, - "svastrIyaRtvikjAmAtyAjyazvazuramAtulAH / cinAciketadauhitrabhivyamambandhibAndhavAH" iti // parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 683 zrataeva manuH, - "anukalpastvayaM jJeyaH sadA sadbhiranuSThitaH / mAtAmahaM mAtulaJca svastrIyaM zvazuraM gurum // dauhitraM vipatiM bandhumTatvigyAjyau ca bhojayet" iti // viTpatijImAtA zratithivI / taduktaM devakhAminA / viTpatiratithirityanye vadantIti / zrApastambo'pi / "guNavadalAbhe moda'pi bhojayitavyaH etenAntevAsino vyAkhyAtAH" - iti / bodhAyano'pi / " tadabhAve rahasya vidRcoyajUMSi mAmAnIti zrAddhasya mahimA tammAdevaMvidhaM sapiNDamapyAzayet" - iti / viSNupurANe'pi - "piTavyagurudauhitrAnRtvikskhastrIyamAtulAn / pUjayeddhavyakavyena vRddhAnatithivAndhavAn " - iti // zratra RtvikpaTavyamodaryamapiNDA vaizvadevasthAne niyoktavyAH na pitrAdisyAne / tathA cAtri:, - For Private And Personal " pitA pitAmaho bhrAtA putrI vA'tha sapiNDakaH / na parasparamayI:(9) syurna zrAddhe RtvijastathA // RtvikaputrAdayo hote sakulyA brAhmaNA dvijAH / vaizvadeve niyoRvyA yadyete guNavattarAH " - iti // ziSyasyApi vaizvadevasthAnaeva niveza: / sodarye vihitasyArthasya, (1) madhupakIpara nAmadheyogTahyoktA I vize So'rghyamityacyate /
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (4 parAzaramAdhavaH / [310,pAkA 'etenAntevAsino vyAkhyAtA:'-ityApastambena zivye'tidezAt / yattu manunA kalpAntaramuktam, "kAmaM zrAddhe'rthayanmitraM nAbhirUpamapi tvarim / dviSatA hi havirbhukaM bhavati pretya niSphalam" iti / tantra sAkSAdanukalyAbhiprAyeNa, kiM tvanukalpAnukalpAbhiprAyeNa / na zrAddhe bhojayenmitramiti khenaiva niSiddhasya mitrasya kAmamarcayediti sAnuzayamevAbhyanujJAnAt / vamiSTho'pyanukalpAnukalpamAha, "zrAnazaMsyaM paro dharmA yAcate yat pradIyate / ayAcataH mIdamAnAn sarvvApAnimantrayet" iti / pAnazasyamutkaSTo dharmaH, tenAyAcataH ayAcanazIlAn, ataeva mIdamAnAn nirguNAnapi saguNAnAmanukalyAnAmabhAve sApAyairyathA te nimantraNamaGgIkurvanti, tAdRzairupAyenimantrayediti / ayAcanazIlAnAmabhAve yAcamAnAya nirmuzAya pradIyate iti / etdpynuklpobhvtiityrthH| sambhavati mukhyakalye naanuklpo'nussttheyH| tathA''ha manuH, "prabhuH prathamakalpasya yo'nukalpena vrtte| na sAmparAyikaM tasya durmate vidyate phalam" iti // mAmparAyikamuttarakAlikaM khAdikaM phalamiti / bhaviSyatpurANe'pi, "brAhmaNAtikramonAsti mUrkha vedavivarjite / jvalantamagnimutsRjya na hi bhasmani iyate"-iti / vedavivarjite, dUti nirguNamAtropalakSaNArtham / ataevoka naka For Private And Personal
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ikhAkA] praashrmaadhvH| 65 "vyatikrAntena doSo'sti nirguNAn prati kahicit / yasya tvekanTa he mUrkhadUrasthazca guNAnvitaH / / gaNAnvitAya dAtavyaM nAsti mUrkha vyatikramaH" iti // yattu purANAntare'bhihitam, "yasvAmanamatikramya brAhmaNaM patitAdRte / dUrasthaM bhojayenmar3hoguNADhyaM narakaM brajet // tasmAt saMpUjayedenaM gaNaM tasya na cintayet / kevalaM cintayejjAtiM na guNavitatAM khaga // manikRSTaM dvijaM yastu yutajAtiM priyaMvadam / mUrkha vA paNDitaM vA'pi vRttahInamathApivA / nAtikramenarovidvAn dAridyAbhihataM tathA"-iti / / taddauhitrajAmAtrAdiviSayam / ataeva manuH,___ "vratasthamapi dauhitraM zrAddhe yatnena bhojayet" iti // vratasthaM kevalavatasthamadhyayanAdirahitamityarthaH / guNavatmannikaTA. tikrame tu pratyavAyo'sti / tathAca purANam, "sapta pUrvAn sapta parAn puruSAnAtmanA saha / atikramya dijavarAn narake pAtayet khaga // tasmAnAtikamedvijJo brAhmaNAn prAtivezikAn / saMbandhinastathA mAna dauhitraM viTapatintathA // bhAgineyaM vizeSeNa tathA bandhu khagAdhipa / nAtikamennarazcaitAnamUrkhAnapi gopate // atikramya mahAraudraM rauravaM narakaM vrajet" iti // For Private And Personal
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [30,yA kaa| apirevkaaraarthH| amUrkhAnevAtikramya narakaM vrajet, na muukhiinitybhipraayH| zrAddhe varjanIyA brAhmaNA yAjJavalkyena darzitAH, "rogI hInAtirikAGgaH kANa: paunarbhavastathA / avakoNI kuNDagolau(1). kunakhI gyAvadantakaH // mRtakAdhyApakaH klIva:(2) kanyAdUyabhizaptakaH / mitradhruka pizunaH momavikrayI parivindakaH // mAtApiTagurutyAgI kuNDAzI vRSalAtmajaH / parapUrvIpatiH stenaH karmaduSTazca ninditaH" iti // rogI unmAdAdirogavAn / unmAdAdirogAzca devalena vrnnitaaH| "unmAdasvagdoSorAjayakSmA zvAsomadhumehobhagandaro'zmarItyaSTau pAparogAH" iti / hInaM nyUnamadhikamatiriktamaGgaM yasthAmau honaatirikaanggH| ekenApyakSNA yo na pazyati, asau kANa: / tena ca vadhirasUkamUrkhAdayo lakSyante / birUr3hA punarbhUstasyAM jAtaH paunarbhavaH / avakIrNo kSatavrataH / kunakhI duSTanakhaH / zyAvadantaH svaabhaavikkRssnndntH| vetanaM gTahItvA yo'dhyApayati, ma bhUtakAdhyApakaH / asatA satA vA doSeNa kanyAM dUSayitA(3) knyaaduussii| mahApAtakAbhizaptakaH / parivindakaH privettaa| kuNDasyAnna yo'nAti ma kunnddaashii| (2) kuNDagolo,"-parastriyAM jAtau hau satau kunnddgolko| patyau jI____vati kuNDaH syAnmRte bhartari golakaH' ityuktlkssnnau| (2) slIvaH, "na mUtraM phenilaM yasya viSThA cApna nimajjati / me conmAda zukAbhyAM honaM lIvaH sa ucyate"-ityuktalakSaNaH / (3) dUSayitA,-iti TaNantaM pdm| pataeva kanyAmiti karmaNi dvitiiyaa| For Private And Personal
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,cAkA.] praashrmaadhvH| 687 kunnddshbdogolksyaapyuplksskH| vihitakarmaparityAgI vRSalastatmutovRSalAtmajaH / parapUrvApatiH punarbhUpatiH / adattAdAyI stenaH / karmadayAH zAstra viruddhaacaaropetaaH| ete zrAddhe ninditA vAityarthaH / manurapi, "ye stenapatitaklIvA ye ca nAstikaTattayaH / tAn havyakavyayo viprAnanIn manuvravIt // jaTilaM cAnadhIyAnaM durvAlaM kitavantathA / yAjayanti ca ye pUrvAn tAMzca zrAddhe na bhojayet // cikitsakAn devalakAn mAMsavikrayiNastathA / yakSmI ca pazupAlazca parivettA nirAkRtiH // brahmaviTa parivittizca gaNAbhyantaraevaca / kuzIlavo'vakIrNe ca vRSalIpatirevaca // paunarbhavazva kANazca yasya copapatirmahe / bhUtakAdhyApakoyazca bhUtakAdhyApitastathA // zUdra zivyoguruzcaiva vAgduSTaH kuNDagolako / akAraNaparityakA mAtApitrorgurostathA // brAhmonaizca saMbandhaH mayogaM patitargatAH / agAradAhI garadaH kuNDAzI momavikrayI // samudrayAyI vandI ca tailikaH kUTakArakaH / pitrA vivadamAnazca kekaro madyapastathA // kekaraH tirygdRssttiH| pAparogyabhizaptazca dAmbhikorama vikrayI / For Private And Personal
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 688 praashrmaadhvH| [310,yA kaa| dhanuHzarANAM kA ca yazcAgredidhiSapatiH // mitradhruk mRtavRttizca putrAcAryyastathaivaca / bhrAmarI gaNDamAlI ca vizyatho pizunastathA // unmano'ndhazca vAH syurvedanindakaevaca / hastigo'zvoSTradamakonakSatrairyazca jIvati / pakSiNAM poSako yazca yuddhAcAryastathaivaca / srotamAM bhedakazcaiva teSAJcAvaraNe rataH / / grahasambezako dUto vRkSaropakaevaca / zvakrIDI zyenajIvI ca kanyAdUSakaevaca // hiMsro saSalaputrazca gaNAnAJcaiva yAjakaH / prAcArahInaH klIvazca nityaM yAcanakastathA // kRSijIvI zilpijIvI sadbhirninditaevaca / aurabhriko mAhiSikaH parapUrvApatistathA // pretaniyAtakazcaiva varjanIyAH prayatnataH / etAnvihitAcArAnapAleyAnarAdhamAn // vijAtipravaro vidvAnubhayatrApi varjayet" iti / steno'tra brahmasvavyatiriktadravyApahArI vivkssitH| taTravyApahAriNaH patitazabdenopAttavAt(1) / pAralaukikaphaladaM karma nAstIti manyamAnA nAstikAstebhyo uttirjIvikA yeSAnte nAstikavRttayaH / jaTilobrahmacArI / anadhIyAnaH, dUti jaTila vizeSaNam / atazcAnadhIyAno brahmacArI pratiSidhyate / na tu brahmacArimAnaM, tasya zrAddhe, 'paJcAgni(1) pAti tyahetumahApAtakamadhye brahmakhApahArasya parigaNanAditi bhaavH| For Private And Personal
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, vyA0kA0 / ] www.kobatirth.org mantavyam / yataH, parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir brahmacAriNa:' - dUti pAcatvavidhAnAt / na cAdhyayanarahitasya brahmacAriNo'zrotriyatvena zrAddhe prasaktyabhAvAt pratiSedho'nupapannaiti 6 "vratasthamapi dauhitraM zrAddhe yatnena bhojayet" ityatra dauhitragrahaNamavivacitamiti bhrAntyA zradhyayanarahito'pi brahmacArI zrAddhe bhojanIyatayA prasakraH pratiSidhyataiti / durvAla: khalvATa: kapilakezo vA / tadukaM maMgrahakAreNa - A For Private And Personal " khalvATaka duvAla : kapilacaNDaeva ca " - iti // kitavo dyUtAsaktaH / purayAjakAH gaNayAjakAH / zratra, zrAddhe iti vizeSopAdAnAhuvalAdInAM zrAddhaeva varjyatvaM na devetyavagamyate / anyathA, prakaraNAdevobhayatra niSedhAvagamAdvizeSopAdAnamanarthakaM syAt / zrataeva gautamaH / " haviHSu ca durvAlAdIn zrAddha evaike " - iti / haviH Su ca deve'pi evaM pitryavatparIkSya duvIlAdInvarjayet / eke manvAdayaH zrAddhaeva na bhojayet, deve tu bhojayedityAhurityabhiprAyaH / cikitsakAH jIvanArthamadRSTArthazca bheSajakAriNa: / " tasmAdbrAhmaNena bheSajaM na kAryaM zrapUteo hyeSo'medhyo yo bhiSak " - iti vizeSeNaiva nindArthavAdadarzanAt / dhanArthaM saMvatpuratrayaM devArcako - devalaH / taduktaM devalena, "devArthanaparo nityaM vittArthI vatsaratrayam / devalako nAma havyakavyeSu garhitaH // zrapAGkteyaH sa vijJeyaH sarvvakarmasu sarvadA " - iti / zrApadyapi mAMsavikrayiNa: / zranApadi vipaNajIvitvenaiva niSedhe 87
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [300kaa| middhe mAMsavikrayiNati punarvizeSopAdAnasya vaiyarthyAt / anApadi vANijyena jIvanto vipaNajIvinaH, na vApadyapi / tara, ___ "kSAtreNa karmaNA jIvedizA vA'pyApadi dijaH" iti vANijyasthApakalpatayA vihitatvAt / vihitatyAgakAraNaM vinA zrautasmAtAmiparityakA parityakAmiH / alpavayA dhanaM khIkRtyAdhikaZDyA dhanaprayojako vAdhuSikaH / tathAca smRtiH, "mama dhanamuddhRtya mahAgha yaH prayacchati / savai vAdhuSiko nAma brahmavAdiSu garhitaH" iti // yakSmI kssyrogii| anApadi pazupAlaH / avivAhite jyeSThe anAhitAgrau vA mati yaH kanIyAn kRtadAraparigraha zrAhitAmirga bhavet, ma parivettA tajjyeSThastu privittiH| tathAca manuH, "dArAmihotramayogaM kurute yo'graje sthite| parivettA ma vijayaH parivittistu pUrvajaH" iti // agrajaH modI vivkssitH| tathAca gargaH, "modarya tiSThati jyeSThe na kuryAddArasaMgraham / zrAvasathyaM tathA''dhAnaM patitasvanyathA bhavet" iti // zrAvasathyamAvasathyAdhAnaM, prAdhAnaM gAIpatyAdyAdhAnam(1) / amodarya tu na dossH| tathAca zAtAtapaH,-- "piTavyaputrAmApatnyAn prnaariisutaaNstthaa| dArAmihotrasaMyoge na doSaH parivedane" iti // (1) pAvasathyogrAmiH smAtApiriti yAvat / gAIpatyAdayasta zrotA. bhayaH / dhAdigrahaNAt dakSiNAgnyAzvanIyAgnyohaNam / For Private And Personal
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,0kA0] praashrmaadhvH| 691 paranArIsutAH kSetrajA bhrAtaraH / yamo'pi, "pilavyaputrAnsApatnyAn paraputrAMstathaivaca / dArAgrihotradharmeSu nAdharmaH parivedane" iti // paraputrA dattakotAdayaH bhraatrH| sodaryaviSaye'pi kvaciddoSomAsti / tathAca zAtAtapaH, "klIve dezAntaramthe ca patite bhikSuke'pi vaa| yogazAstrAbhiyukta ca na doSaH parivedane"-dati // yogazAstrAbhiyukto virataH / kAtyAyano'pi, "dezAntarasthaklIvekaSaNAnasahodarAn / vezyAtisakapatitazatulyAtirogiNaH(1) / jaDamUkAndhavadhirakujavAmanakhoDakAn / ativRddhavAnabhAyAMzca kRSimatAn nRpasya ca(2) / / dhanavRddhiprasakAMca kAmato'kAriNastathA / kuhakAnmattacorAMzca(2) parivindan na duthati" iti / khoDo bhanapAdadayaH / zramAyA naiSThikabrahmacAriNaH / kAmato'kAriNaH svecchayaiva vivaahaannittttaaH| dezAntaragatAdiSu kAlapratI (1) ekaraghaNarakANDaH paNDavizeSa iti ratnAkaraH / zUdratulyAca, "gorakSakAn vANijikAn tathA kArakuzIlavAn / preSyAn vA dudhikAMzcaiva viprAn zUdravadAcaret" iti mnuuktlkssnnaaH| (2) nnRpasya ceti cakAreNa saktAnityanukRSyate / (3) kulaTonmattacaurAMca, ityanyatra paatthH| tatyAThe tu, parakulaM para gotramaTati gacchati prApnoti yo dattakaH sa kulaTa ityarthobAdhyaH / For Private And Personal
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 310,yA kaa| kSAmantareNa parivedane doSo'sti / tathAca vasiSThaH / "aSTau daza dvAdazavarSANi jyeSThaM bhAtaramanirviSTamapratIkSamANaH prAyazcittI bhavati" iti / anirviTamakRtavivAham / atreyaM vyavasthA / aduchArthamArtha vA bAdazavarSapratIkSaNaM dezAntaragatajyeSTha viSaya(1), aSTau dati pakSadvayaM kAryAntarArtha dezAntaragataviSayam / tathA matiH, "bAdazaiva tu varSANi jyAyAn dharmArthayorgataH / nyAyyaH pratIkSituM bhrAtA zrUyamANaH punaH punaH" iti // klIvAdayastu na pratIkSaNIyAH / tathAca smatiH, "unmattaH kilviSI kuSThI patitaH klIvaevavA / rAjayakSmAmayAvI ca na nAyyaH syAtpratIkSitum" iti|| viranavezyAtimakAdiSu tu cirakAlAnuvRttyA vivAhasambhAvanAnivRttAvadhivedanaM na doSAya, tatra kaalaavdhershrttvaat| zrAdhAnaviSaye'pi jyeSThAnumatyA'dhivedane na doSaH / tathAca uddhavasiSThaH, "agrajazca yadA'nanirAdadhyAdanujaH katham / agrajAnumataH kuryAdagnihotraM yathAvidhi" iti // prAdhAnAdhikAriNi jyeSThe'nAhitAmAvapi kaniSThastadanumatyA''dhAnaM kuryAdityabhiprAyaH / ayaM nyAyaH pitrAdiSu draSTavyaH / tathAcozanAH, "pitA pitAmaho yasya agrajo vA'tha kasyacit / tapo'gnihotramantreSu na doSaH parivedane"-dati // yasya kasyacit pitA pitAmaho vA'grajo vA''hitAgnirna bhavati, (2) yazArthamarthArthaM vA dezAntaragatetyanvayaH / For Private And Personal
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir iSa,yA kA praashrmaadhvH| 693 tasya tadanumatyA''dhAnakaraNe'pi na doSa ityarthaH / evameva kanyAparivedane'pi doSatadapavAdau drssttvyo| adhItavismRtavedo nirAkRtiH / tathAca devalaH, "adhItya vismate vede bhavevipro nirAkRtiH" iti / nAnAjAtIyA aniyamahattayo gaNAsteSAM madhyavartI gnnaabhyntrH| kuzaulavo gaaykaadiH| uSalIpatistu rajakhalAyAH kanyAyAH patiH / tadukaM devalena, "vandhyA tu vRSalI jJeyA vRSalI ca mRtprjaa| aparA vRSalI jeyA kumArI yA rajakhalA // yaskhenAmudahet kanyAM brAhmaNo zAnadurbalaH / prazrAddheyamapAtayaM taM vidyAdRSalIpatim" iti // yasya gTahe upapatirjAraH sadA saMvaset, mo'pi varmaH / tadukaM devalena, "paradArAbhigo mohAt puruSo jAra ucyate / sa evopapati yo yaH sadA saMvasenahe"-dati // vAgduSTo niSThuravAk / patitairmahApAtakisaMsargibhiH saha bAGgairyAnaizca sambandhairvidyAyonimambandhairyaH saMyogaM gataH, mo'tra vivkssitH| na tu sAkSAt saMsargo, tasya patitazabdenaivopAttatvAt / kekaro'rdhadRSTiH / adidhiSvAH ptiryedidhissptiH| jyeSThAyAmanUDhAyAmUDhA kaniSThA yA, sA'yedidhiSaH / tadukaM devalena, "jyeSThAyAM yadyanaDhAyAM kanyAyAma hyte'nujaa| , mA cAdidhipUrjayA pUrvA tu didhiSamatA"-iti // For Private And Personal
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [3vy,yaa0kaa| putraacaaryo'kssrpaatthkH| bhrAmarI vRttyarthameva bhramaravadarthArjakaH / grahasambezako vardhakivRttyA vrtmaanH| urabhA avyH| taeva vRttyarthaM pAlanIyA ysyaasaavaurbhkH| mahivyaH pAlyAyasyAsau mAhiSakaH / athavA, vyabhicAriNIputraH / tadAha devalaH, "mahiSItyucyate bhAryA mA caiva vybhicaarinnii| tasyAM yo jAyate garbhaH sa vai mAhiSakaH smRtaH" iti // etAn pUrvAnAnubhayatra daive pitye ca varjayedityarthaH / yamo'pi, "kANAH kuJAzca SaMDhAca kRtaghnA gurutalpagAH / brahmanAzca surApAzca stenA gonAzcikitmakAH // rASTrakAmAstathonmattAH pazuvikrayiNazca ye| mAnakUTAstulAkUTA: zilpino grAmayAjakAH // rAjamRtyAndhavadhirA mUrkhakhalvATapaGgavaH / vRSalIphenapItAzca(1) zreNiyAjakayAjakAH // kAlopajIvinazcaiva brahmavikrayiNastathA / daNDapUjAca* ye viprAH grAmakRtyaparAzca ye|| zrAgAradAhinazcaiva garadA vanadAikAH / kuNDAzino devalakAH paradArAbhimarzakAH // zyAvadantAH kunakhinaH zilpinaH kuSThinazca ye| vaNijo madhuhatAro hatyazvadamakA vijAH // * daNDabhUjAca,-iti mu0 / (1) dRghalIphenapItAH zUdrApatayaH / For Private And Personal
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,yA kA0] praashrmaadhvH| 65 kanyAnAM dUSakAzcaiva brAhmaNAnAJca duSakAH / sUcakAH prethyakAzcaiva kitavAzca kuzIlavAH // samayAnAca bhettAraH pradAne ye ca* vAdhakAH / ajAvikA mAhiSakAH sarvavikrayiNazca ye|| dhanu:kanI dyUtavRttimitradhruk shstrvikryii| pANDurogA gaNDamAlI yakSmI ca bhrAmarI tathA / pizunaH kUTasAkSI ca dIrgharogI vRthaa''shrmii| pravrajyopanivRttazca vRthA prabajitazca yaH / / yazca prabajitAjjAtaH pravrajyA'vamitazca yaH / tAvubhau brahmacaNDAlAvAha vaivakhato yamaH // rAjJaH preyyakaroyazca grAmasya nagarasya vaa| samudrayAyI vAntAzI kezavikrayiNazca ye / avakIryo ca vIranaH(1) garunaH piTadUSakaH / govikayI ca duvAla: ghUgAnAM caiva yAjakaH // madyapazca kadaryazca(2) saha pitrA vivAdakat / * eva,-iti seo0 nA0 / + kUTayAjI,-iti se nA / (1) vIranaH amiparityAgo / "vIrahA vAeSa devAnAM yo'nimuddAsa yate"-iti shruteH| (2) "kadaryaH, "yAtmAnaM dharmakRtyaJca putradArAMzca pIr3ayan / yonAbhAva sacinotyarthAn sa kadaryAiti smRtaH"... ityuktalakSaNaH / For Private And Personal
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 666 parAzaramAdhavaH / [3madhAkA / dAmbhiko vardhakIbhanI tyatAtmA dAradUSakaH // madbhizca ninditAcAraH svakarmaparivarjakaH / parivittiH parivettA bhUtAcAryo nirAkRti:(1) / / zUdrAcArya: sutAcAryaH zUdrAzivyastu nAstikaH / duvvastradArakAcAryA mAnakRttailikastathA // corA vArdhaSikA duSTAH parakhAnAJca dUSakAH / caturAzramavAhyAzca sarve te patidUSakAH / / ityete lakSaNayukAMstAMdvijAna niyojayet" iti / vidyAdiguNayoge'pyeteSAM varjanIyatvaM brahmANDapurANe'bhihitam, "zrAddhAIguNayoge'pi nete jAtu kathaJcana / nimantraNIyAH zrAddheSu samyak phlmbhiimtaa"-iti|| evaM brAhmaNAnprAgeva samyak parIkSya pUrvedyutrimantrayIta / tathAca haariitH| "yatnenaivambidhAna zrAddhamAcariSyan puurvedhunimntryet"-iti| asambhave paredhunimantrayIta / tathAca kUrma, "zvo bhaviSyati me zrAddhaM pUrvArabhipUjayet / asambhave pareryuvA yathokralakSaNairyutAn" iti / / devalo'pi, "zva: kA'smIti nizcitya dAtA vipraanimntryet| __* matyAcAryo,-iti mu.| (1) nirAkRtiH,-"yasvAdhAyAgnimAlasyAddevAdIbhirievAn / nirA. kartA'marAdInAM sa vijJeyonirAkRtiH"-. ityuktalakSaNaH / adhItavismRta vedeo vA (663 e.)| For Private And Personal
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sthA,pAkA0] parAzaramAdhavaH / nirAmiSaM sakalakA sarvamuktajane rhe| asambhave paredyA brAhmaNAMstAnimantrayet" iti / atra vizeSo manunA darzitaH, "pUrvvAraparedhurkhA zrAddhakarmaNyupasthite / nimantrayIta vyavarAn samyamviprAn yathoditAn" iti // varAhapurANe, "vastra zaucAdi karttavyaM zvaH ko'smIti jaantaa| sthAnopalepanaM bhUmi vA viprAnimantrayet // dantakASThacca visRjet brahmacArI cirbhavet" iti // zrAddhabhUmi parigTahya gomayAdinA tatsthAnopalepanaM kRtvA vidhAna rAtrau nimantrayedityarthaH(9) / tathAca brahmANDapurANam, "pUrve'hi rAtrau viprAyyAn kRtamAyantanAzanAn / gatvA nimantrayavipiyuddezasamanvitaH" iti // nimantraNaprakAraH pracetasA darzitaH, "katApasavyaH pUrvaMdyuH piDhan pUrva nimantrayet / bhavadbhiH piTakAryanaH sampAdyaJca prasIdata // savyena vaizvadevArthaM praNipatya nimantrayet (2)"- iti / atra praNatipUrvakaM nimantraNaM zUdraviSayam / tathAca purANam, "dakSiNaM caraNaM vipraH savyaM vai kSatriyastathA / (1) tathAca, bhUmi, ityanantaraM pariNTa hya ityadhyAhArahati bhaavH| (2) kRtApasavyaH prAcInAvItI / piTana uddizyeti zeSaH / savyena upviitimaa| 88 For Private And Personal
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [310,yA kaa| pAdAvAdAya vaizyorau zUdraH praNatipUrvakam" iti| dakSiNacaraNaspI jAnupradeze karttavyaH / tathAca matsyaH,____ "dakSiNaM jAnumAlabhya tvaM mayA'tra nimantritaH" iti / pUJca nimantrayedityatra(1) pUrvapadasya vaizvadevArtha nimantrayediti vyvhitenaanvyH| ataeva vRhaspatiH, "upavItI tato bhUtvA devatA'thai dvijottamAn / apasavyena piye ca svayaM ziSyo'thavA sutaH(2)" iti|| pANazrAddhe brAhmaNamaGkhyAmAha peThInamiH / "bAhmaNAn sapta paJca dvau vA shrotriyaanaamntryet"-iti|| ___ yadA paJca brAhmaNAH, tadA deve do pitye traya iti vibhAgaH / "dau daive piTakArye trIn" iti mnusmrnnaat| tasmAdayugmasaGkhyayA samavibhAgArtha pitrye traya iti yukram / yattu zaunakena pitye'pi yugmavidhAnaM kRtaM, "ekaikasya dvau dvau"-iti, tddhishraaddhvissym| pitrAdisthAneSu mati sAmarthya ekaikasya cIstrI viprAna bhojayet / tathAca zaunakaH / "ekaikamekaikasya trIstrIvA" iti| atyantavibhave satyekaikasya paJca sapta vA brAhmaNAn bhojayet / tathAca gautamaH / "navAvarAn bhojayedayujo vA yathotsAham" iti // asyaarthH| yathotmAhaM yathAvibhavaM pitrAdimthAneSu pratyekamayujaH paJca sapta vA brAhmaNAn bhojayediti / vacanasya kathaM paJcasu saptasu vA brA hmaNeSu paryavasAnam ? (1) pitan pUrva nimantra yediti pracetAvacane ityarthaH / (2) nimantra yediti possH| For Private And Personal
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3ca,pAkA. parAzaramAdhavaH / "sAmarthe'pi navabhyo'vAgmojayIta mati dijAn / nocaM karttavyamityAhuH kecittaddoSadarzina:(1)"iti brahmANDapurANavacanAditi brUmaH / zaunakagautamAbhyAmuto'yaM zrAddhavistaro manunA nAdRtaH, "chau deve pihakArye cIn ekaikamubhayatra vaa| bhojayetsusamRddhA'pi na prasajyeta vistre|| makiyAM dezakAlau ca zaucaM brAhmaNasampadam / paJcaitAnvistaro hanti tasmAnne heta vistaram" // itya kAraNameva vistarapratiSedhAt / ataeva ispatirapi, "ekaikamathavA dvau cIna deve pitye ca bhojayet / masniyAkAlapAcAdi na sampadyeta vistare"-iti // vasiSTho'pi, "dA deve pihakArya trInekaikamubhayatra vaa| bhojayetsusamRddho'pi vistarantu vivarjayet'-dati // zrataeva yAjJavalkyenApi saGkocaeva pakSo vihitaH, "dau deve prAyaH piyauta vaikaikamevavA / mAtAmahAnAmapyevaM tantra vA vaizvadevikam" iti // ekaikamubhayatra veti brAhmaNAghasambhave veditvym| yattu zaGkhanokkam, "bhojayedathavA'pyekaM brAhmaNaM patipAvanam" iti / tadapyalAbhaviSayam / yadAtvekaeva bhokA tadevamAha vasiSThaH,(1) taddoSadarzinaH brAhmaNavAilyadoSadarzinaH / sa ca dodho'nu padameva vcyte| For Private And Personal
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [30,caa0kaa| "dhokaM bhojayecchADhe daivaM tatra kathaM bhavet / annaM pAtre samudbhutya sarvasya prakRtasya tu // devatAyatane kRtvA yathAvidhi pravartayet / prAsyedanau tadanantu dadyAdA brahmacAriNe"-iti / / nimantraNe niyamAntaramAha masyaH, "paThanimaya niyamAn zrAvayet paiTakAn budhaH / akrodhanaH zaucaparaiH satataM brhmcaaribhiH|| bhavitavyaM bhavadbhizca mayA ca zrAddhakAriNA"-iti / nimantritairyatkarttavyaM tadAhAtriH, "te tannayetyavighnena gateyaM rajanI yadi / yathAzrutaM pratIkSeran zrAddhakAlamatandritAH" iti|| te nimantritA viprAstaM zrAddhakAramavighnapUrvakaM tathA'svityuktvA yathAzrutaM vihitaM niyamajAtaM, zrAddhakAlaM zrAddhe bhukaM yAvat jIryati tAvadanutiSTherannityarthaH / tathAca pracetAH, ___ "A'zanapariNAmAnu brahmacarya dayoH smRtam" iti / yamo'pi, "AmantritAstu ye viprA zrAddhakAlaupasthite / vaseyurniyatAhArA brhmcrypraaynnaaH|| ahiMsA satyamakrodho dUre caagmnkriyaa| prabhArohahanazceti zrAddhasyopAmanAvidhiH" iti // tathA'stvityaGgIkAraH mati mAmarthe aninditAmantraNaviSayaH / tathAca kAtyAyanaH / "anindyanAmantrite nAtikAmet" / kena na For Private And Personal
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350, yA kA0 / parAzaramAdhavaH / para pratyAkhyAna kartavyamiti / yastvAmantraNamaGgIkRtya satyapi sAmarthya pazcAnivArayati tasya doSo'sti / tathAca manuH, "ketitastu* yathAnyAyaM ivyakavye dvijottamaH / kathaJcidapyatikAmana pApaH zUkaratAM vrajet" iti // ketitA nimantritaH / yamo'pi, "Amantritazca yo vipro bhonumanyatra gacchati / narakANAM zataM gatvA caNDAlevabhijAyate"-dati / / nimantritabrAhmaNaparityAge pratyavAyo'sti / tathAca nArAyaNaH, "niketanaM kArayitvA nivArayati durmtiH| brahmahatyAmavApnoti bhUTyonau ca jAyate" iti // yasvAmantritA vipracAhato'pi zrAddhakAlAtikramaM karoti tasya pratyavAya zrAdipurANe'bhihitaH, "AmantritazciraM naiva kuryAdvipraH kdaacn| devatAnAM pitRNAJca dAturannasya caiva hi // cirakArI bhavedrohI pacyate narakAminA" iti / dAbhonorbrahmacaryaniyamAtikame pratyavAyastu tatra tatrokaH / tatra raddhamanuH, "RtukAlI niyako vA naiva gacchet striyaM vcit| tatra gacchan samAnoti haniSTaphalameva tu"-iti // * kenita,-iti pAThaH seo nA0 / evaM paratra / / + RtukAlaM prApyeti shessH| RtukAle,-iti samIcInaH pAThaH / For Private And Personal
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 002 parAzaramAdhavaH / [3ssaa,thaa.kaa| gautamaH / "madyaH zrAddhI zUdrAtalpagatastatpurISe mAsaM nayeta piDhan" iti| zrAddhI zrAddhakA madyastatkSaNamArabhyetyarthaH / manuH, "Amantritastu yaH zrAddhe SalyA maha modate / dAturyaduSkRtaM kiJcit tatmA pratipadyate"-dati // yamaH, "Amantritastu yaH zrAddhe adhvAnaM pratipadyate / bhavanti pitarastasya tanmAMsaM pAMrabhojanAH" iti // zrAddhadinakRtyaM pracetamA darzitam, "zrAddhabhuk prAtarutthAya prakuryAintadhAvanam / zrAddhakatI tu kurvIta na dantadhAvanaM budha" iti // devalo'pi, "tathaiva yantrito dAtA prAtaH snAtvA mahAmbaraH / prArabheta navaiH pAtrairabArambha khavAndhavaiH // tilAnavakirettatra sarvato bndhyedjaan| asurApahataM sarva tilaiH dhyatyajena ca // tato'nnaM bahusaMskAra naikabhAjanabhAvat / coSpayepasamRddhazca yathAzaki prakalpayet" iti // patra dravyANi pracetAbAha, "kRSNamASAstilAzcaiva zreSThAH syuryavazAlayaH / mahAyavA zrIhiyavAstathaivaca madhUlikAH / / kRSNAH zvetAzca lohAca grAhyAH syuH zrAddhakarmaNi" iti| yavAH mitazUkA: zAlayaH klmaadyaaH| mahAyavA brIhiyavAzca For Private And Personal
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zmA kA praashrmaadhvH| yvvishessaaH| madhulikA dhaanyvishessH| kRSNA: sthalajAH kRssnnvrnnniihyH| lohA raktazAlayaH / mArkaNDeyo'pi, "yavatrIhimagodhamAH tilamugAH smrsspaaH| priyaGgavaH kovidAraH niSpAvA (1)zcAtra zobhanAH" iti| atra godhUmAnAmAvazyakatvamatriNotram, "agodhUmaJca yacchrAddhaM kRtamapyakRtaM bhvet"-iti|| vAyupurANe'pi, "vilvaamlkmRddiikaapnsaamraatdaaddimm| cavyampAlevatAcoTakhajUrANaM phalAni ca(9) / kazerukovidAratha tAlakandastathA visam / kAleyaM kAlazAkaJca suniSaka suvarcalA / / kaTphalaM kizinI(2) drAkSA lakucaM mocamevaca / kavandhUgrIvakaM cAru tindakaM madhumAiyam // vaikaGkataM nAlikaraM zTagATakaparUSakam / pippalI maricaJcaiva paTolaM vRhatIphalam // niSyAtA,-iti naa| + suniSpannaM,-iti pAThAntaram / (1) niSyAdhaH zimbIsadRzodakSiNApathe prasiddhaiti kalpataruH / (2) pAlevataH kAzmIrake u iti prasiddhaiti shraaicintaamnniH| prA cInAmalakaiti prakAzakAraH / (3) kigniI anarasA drAkSeti llmiidhrH| halAyudhena tu kidinI jalajambUriti vyAkhyAtam / For Private And Personal
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 7.9 praashrmaadhvH| zyAmAkA / sugandhimatsyamAMmaJca kalAyA: sarvaevaca / evamAdIni vAnyAni svAdUni madhurANi ca // nAgaracAtra vai deyaM dIrghamUlakamevaca" iti| mRddhIkA draakssaa| aAmrAtakaH kapotanaH / cavyaJcAvikA / akSoTa: zailodbhavaH / kazeru bhadramustA / kAleyakaM daaruhridraa| suniSaka vitunnshaakm| kaTaphalaM zrIparNikA / lakuco likucaH / mocaM kadalIphalaM / krkdhrvdrii| tindukaH mitimArakaH / TaGgATakaM alajantrikaNTakam / vRhatIphalaM nidigdhikAphalam / dIrghamUlakantuNDikerIphalam / vilvAmalakAdIni prasiddhAni / paalevtpruusskaadiinyprsiddhaani| zaGkho'pi, "AmrAn pAlevatAninmRDhIkAM cayadADimam / vidAryAzca bhacuNDAMzca zrAddhakAle'pi daapyet| drAkSAmmadhuyutAM dadyAt zakUna zarkarayA saha // dadyAcchrAddhe prayatnena TaGgATakakazelukAn" iti / zrAdityapurANe'pi, "madhUka rAmaThaJcaiva karpUraM maricaM guDam / zrAddhakarmaNi zastAni maindhavaM trapuSaM tathA"-iti // atra vizeSo mArkaNDeyena darzitaH, "godhUmairikSubhirmuraiH kSINakaizcaNakarapi / zrAddheSu dattaiH prIyante mAsamekaM pitAmahAH // vidAryAzca bhacUDaizca bisa: rnggaattkaistthaa| kecukaizca tathA kandaiH karkandhuvadarairapi // pAlevatairAtukaizcApyAtoTaH pnsaistthaa| For Private And Personal
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3khA,pAkA parAzaramAdhavaH / 705 kAkolyaH cIrakAkolyaH tathA piNDAlakaH bhaiH / lAjAbhizca malAbhizca vpussaarcittaiiH| srsspaaraajshaakaabhyaaminggdairaajjmbubhiH|| priyAlAmalakairmukhyaiH paGgabhizca tilambakaiH / vetrAGkuraistAlakandaizcakrikAcIrikAvaH // mAtraiH samocelakucaistathA vai viijpuurkaiH| munAtakaiH padmapalairbhakSyabhojyaH susaMskRtaiH / rAgapADavacovyaizca trijAtakasamanvitaiH / dattaistu mAsaM prIyante zrAddheSu pitaro nRnnaam"-iti|| vidArI kRssnnvrnnbhuukumaannddphlm| kecukaH kacUrAkhyazAkam / kandaH shuurnnH| uvAtuH khaadukrkttii| cirbhistikkrkttii| sarSapeti dIrghaH chAndamaH / rAjazAkaM kRssnnmrsspH| iGgadaH taapmtruH| priyaalaaraajaadnm| cakrikA cicaa| cIrikA phalAdhyakSam / rAgapADavAH pAnavizeSAH / vijAtakaM lavaGgalAgandhapatrANi / masyapurANe'pi, "annantu sadadhittIraM gotaM makarA'nvitam / mAsaM prINAti sarvAn vai pihanityAha kezavaH"-dUti // manurapi, "tilaiohiyavaimAranirmalaphalena vaa| dattena mAsaM prIyante vidhivatpitaro nRNAm // dvau mAsau masyamAMsena cInmAmAn hAriNena tu / ArabheNAtha caturaH zAkuneneha paJca vai|| 89 For Private And Personal
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| dhA0kA.1 SaNmAmAMzchAgamAMsena pArSateneha mata (1) / aSTAveNasya mAMsena rauraveNa navaiva tu // daza mAmAMstu hRpyanti vagahamahiSAmiSaiH / zazakUrmayostu mAMsena mAmAnekAdazaiva tu|| saMvatsarantu gavyena payamA pAyasena vaa| vANasasya mAMsena haptiAdazavArSikI / kAlazAkaM mahAzalkaM khaDga lohAmiSaM madhu / zrAnanyAyaiva kalpante munyannAni ca sarvaza:"--iti // vATaNamo raktavarNavRddhacchAgalaH / tadukaM viSNudharmottare, "tripivanvindriyacINa(2) yUthasyAgrasaraM tathA / rakavarNantu rAjendra, chAgaM vATaNama viduH" iti // pativizeSo vA, "kRSNagrIvo raktazirAH zvetapakSo vihnggmH| ma vArSINamaH proktaH ityeSA vaidikI zrutiH" iti nigamavacanAt / kAlazAkamuttaradeza pragiddham / mahAgalko manthavizeSaH / khaDgaH khaDgamagaH / loho lohitavarNacchAga: / munyannAni niivaagdynnaani| zrAddhe kodravAdidhAnyAni varjayet / tathAca vyAmaH, "azrAddheyAni dhAnyAni kodravA: pulakAstathA : hiGgadravyeSu zAkeSu kaalaanlbhaastthaa"-iti|| (1) pAtAdayo mttgjaativishessaaH| (2) jalapAnakAle yasyAsyaM nAsikAyaM ca jale nimajnati, so'yaM tripiva ityucyate / tribhinAsikAyamukhaiH pivatIti vyutpatteH / For Private And Personal
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA kA0 / praashrmaadhvH| 7. 7 kodravAH korduusskaaH| pulakAH pulAkAH chAndamo'tra ikhaH / saMskArakadravyeSu hiGgadravyamazrAddheyam / kAlaH kRssnnrjukH| analacitrakaH / zubhA zubhAkhyaH shaakvishessH| etAni zAkAnyazrAddhathAni / nanu, _ "madhUdaM rAmaThaJcaiva karpUraM maricaM gur3am" iti zrAdipurANe hiGgudravyasya zrAddheyatvamukta, tatkathaM tasyAzrAddheyatvamucyate, iti| satyaM, "atirAtre SoDazinaM grahAti nAtirAce ghoDazinaM gTahAti" iti vastrApi vidhipratiSedhadarzanAdikalpo'stu / evmevaanytraapi| bhAradAjo'pi / "mugADhakImASavarja vidalAni dadyAt"-dati / mugaH kRSNetaraH, ADhakI tuvarI, mASo rAjamASa:, etaircinA vidalAni ddyaadityrthH| mASagrahaNaM kulatyAdInAmupalakSaNArtham / ataeva caturviMzatimatam, "kodravAnAjamANaMzca kulatthAnvarakAMstathA / niSpAstu vizeSeNa paJcaitAMstu virjayet // yAvasAlAnapi tathA varjayanti vipazcita:"-iti / varakA: vanamugAH / anyatprasiddham / atra niSyAvaniSedhaH kRSNa . niSyAvaviSayaH, "kRSNadhAnyAni sarvANi varjayet zrAddhakarmaNi"-dati smaraNAt / "niSyAvAzcAtra zobhanAH" iti mArkaNDeyapugaNaM kRSNotaraniSpAvaviSayAyA vyavasthApitaM bhavati ! marIciraNi, "kulatthAcaNakA: zrAddhe na deyAzcaiva kodravAH / kaTukAni na sANi virasAni tathaivaca" iti For Private And Personal
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / ..yaa0kaa| viSNu purANe'pi, "zrAddhe na deyA pAlajhyA tathA niSpAvakodravAH / masUrakSAravAstUkakulatthazaNaziyavaH" iti // pAlajhyA mukundaH, mamaro maGgalyakaH, kSAro yvkssaaraadiH| viSNurapi / "bhuTaNa ziyusarSapasuramArjakakubhANDAlAvuvAtIkupAlaGyAtaNDulIyakakusumbhamahiSIcIrAdi varjayet" iti / bhUstRNo bhRvaNaH chAndamatvAt suDabhAvaH / sarSapo'tra rAjamarSapaH / "kusumbhaM rAjamarSapam" iti smRtyantare vizeSitatvAt / suramA nirguNDA / arjakaH zvetArjakaH / uzanA api, "nAlikAmaNacchacAkakusumbhAnambavir3abhavAn / kumbhIkambakavRntAkakovidArAMzca varjayet // varjayehucanaM zrAddhe kAzcikaM piNDamUlakam / karanaM ye'pi cAnye vai rmgndhotkttaastthaa"-iti|| nAlikA dIrghanAlAgragatA'lpapalavA / chatrAkaM milindhuH / kumbhI shriiprmikaa| kambukaM vRttaalaa| sTacano haridratavarSaH plaanndduvishessH| kAJcikaM pAranAlakam / karanazciravilvaphalam / purANe'pi, "vAMzaGkarIraM surasaM sarjakaM bhUlaNAni ca / avedokAzca niryAmA lavaNAnyauSarANi ca // zrAddhakarmANi vayAni yAzca nAryA rajaskhalAH" iti // vAMzaGkarIraM vaMzAGkaraH / sarjakaH pItamArakaH / avedokA vede niSiddhA niryAsAH vrazcanaprabhavAdayaH / auSarANi lavaNani kRtalava For Private And Personal
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zca0, pAkA / parAzaramAdhavaH / Nani / rajakhalA: dinatrayAdUrddhamanivRttarajamaH / bharadvAjo'pi, "nako tantu yattIyaM palvalAmbu tathaivaca / khanyAmbu kumANDaphalaM vajrakandazca pippalI // taNDUlIyakazAkaJca mAhiSazca payodadhi / zimbikAni karIrANi kovidAragavedhukam // kulatyabhaNajambIrakarambhANi tathaivaca / annAdanyadrakapuSyaM bhiguH kSAraM tathaivaca // nIramAnyapi sarvANi bhakSyabhojyAni yAni ca / etAni naiva deyAni sarvasmin zrAddhakarmaNi // zrAvika mArgamauSTraca sarvamaikazaphaJca yt| mAhiSacAmarazcaiva payo vayaM vijaantaa"-iti|| prAvikamavInAM pyH| mArga mRgINAM pyH| auSTramudrInAM payaH / aikazarpha vaDavApayaH / mAhiSaM mahiSIpayaH / cAmaraM camarIpayaH / brahmANDa purANe'pi, "diHkhinna paridagdhaJca tathaivAgrAvalehitam / zarkarAkITapASANaiH keryaccApyupatam // piNyAkaM mathitaJcaiva tathAtilavaNaJca yat / dadhi zAkaM tathA bhakSyamuSNaJcoSavivarjitam // varjayecca tathA cAnyAn sarvAnabhimatAnapi / siddhAH kRtAca ye bhakSAH pratyakSalavaNIkRtAH // vAgbhAvaduSTAzca tathA dussttaicophtaastthaa| vAsamA copadhUtAni vAni zrAddhakarmANi"-iti // For Private And Personal
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| thAkA0 / dikhinnaM diHpakvam (2) / paridagdhamavidagdham / agrAvalehitaM pUrvamevAnyenAsvAditam / mathitaM vilolitaM nirjalaM dadhi / siddhA bhakSA zrAmalakAdayaH, pratyakSalavaNena mizritAH / zaGkho'pi. "kRSNAjAjI viDaccaiva mItapAkoM tathaivaca / varjayennavaNaM sarva tathA jambUphalAni ca // avakSutAvaruditaM tathA zrAddheSu varjayet"-dati / kRSNAjAjI kRssnnjiirkH| viddmbiddaalaakhym| lavaNaM kRtalavaNam / zrAddhe kuSmANDAdiniSiddhadravyopAdAne pratyavAyo'sti / tathAca smRtyantaram, "kuzmANDaM mahiSIkSIraM ADhakyorAnamaHpAH / caNakArAjamASAzca pranti zrAddhamamaMzayaH / piNDAla kaJca zuNThI ca karamadIzca nAlikAm / ku'mANDaM bahavIjAni zrAddhe datvA prayAtyadhaH" iti // karamardaH sussennH| bahuvIjAni vIjapUrAdIni / nityabhojane pratiSiddhamapi zrAddhe na deyam / ataevoktaM SaDviMzanmate, "kSIrAdi mahiSIvayaM abhakSyaM yacca kIrtitam" iti / nityabhojane vAni zAkAni paiThIna minokAni / "ntiAkanAlikApautakusubhAramantakAzceti bhAkAnAmabhakSyAca"-iti / pautaM pautikA / vRntAkaniSedhastu shvetvRntaakvissyH| ataeva devalaH, (1) dipakaM ca tadeva, yat sUpakArazAstrApekSitapAkaniSpatyanantaraM zetyAdinivRttaye punaH paakaanaaryuktm| na tvarddhapAkAnantaraM tatzAstroktasambhAraNarUpapAkAntarasiddha vyaJjanAdi / atItArthaniSThAnirdezAt / For Private And Personal
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zva ,pAkA0] praashrmaadhvH| ___11 "kaNDUraM zvetacantAkaM kumbhANDaJca vivarjayet" iti| kaNDarANyAraSAyaNI, tasyAH phalaM kaNDa ram / kumbhabudhavada laM vRttAlAvusadRzaM kumbhANDam / bhaviSya purANe'pi, "lAnaM graJjanaJcaiva palANDukavakAni c| vRntAkanAlikAlAvu jAnIyAjjAtidUSitam" iti // lazunaM zvetakandaH palANDuvizeSaH, "lazunaM dIrghapatrazca picchagandho mahauSadham / paraNyazca palANDuzca latArkazca parArikA / / gTananaM pavaneSTazca palANDordaza jAtayaH" iti suzrutenokatvAt / kavakaM chatrAkam / hArIto'pi / "na vaTaplahoDambaradadhitthanIpamAtulaGgAni vA bhakSayet" iti / manurapi, "lohitAn vRkSaniryAsAn brshcnprbhvaaNstthaa| zetuM gavyaJca pIyUSaM prayatnena vivrjyet"-iti|| lohitA vRkSaniryAsA lAkSAdayaH / lohitagrahaNAt niryAsatve'pi paattlshvetvaahinggukrpraaderprtissedhH| zeluH zleSmAtakaH / piiyuusso'bhinvmpyH| brahmapurANe, "tAtphenaM tAnmaNDaM pIyUSamatha cAgoH / na guDaM maricAkantu tathA paryuSitaM dadhi // dIrNa takramapeyaJca naSTavAdu ca phenavat" iti / tAduddhatya tatphenamAtraM na peym| tAduddhatya maNDaM tadagraJca na peyam / pArdragoH prasavapramRtyanihattarajaskAyAgoH pIyUSaM na peym| guDaM maricopagataM paryuSitaM dadhi ca, dorNa sphuTitaM takaM For Private And Personal
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 12 praashrmaadhvH| [zca0, kaa| dIrghakAlasthityA naSTakhAdu ca phenavaJca na peyam / yAjJavalkyo'pi, "mandhinyanirdazA'vatsagoH payaH parivarjayet / auSTamaikamakaM straiNamAraNyakamathAvikam" iti // yA vRSeNa sandhIyate mA mandhinI, anizA anirgatadazarAtrA, avatmA vtmrhitaa| etAsAM gavAM payaH parivarjayet / zrAraNyakapayo. niSedhazcAraNyakamahiSIvyatirikraviSayaH / tadAha manuH, "aniIzAyA goH kSIramauSTramaikamaphaM tthaa| zrAvikaM sandhinItIraM vivatmAyAzca goH payaH // bhAraNyAnAJca sarveSAM mRgANAM mahiSIvinA" iti / vamiSTho'pi / "gomahiyyakAnAmanirdazAhAnAM payo na peyam"iti / gautamo'pi / "sthandinIyamasamandhinInAJca" iti / kSIraM na peyamiti zeSaH / sthandinI svataeva svvtpyHstnii| ymsuurymlprmH| bodhaayno'pi| "kSIramapeyaM vivatmAyA anyavatmAyA"-iti / Apastambo'pi, "kSatriyazcaiva vRttasyo vaizyaH zUdro'thavA punaH / yA pivetkApilaM vIraM na tato'nyo'styapuNyakRt" iti // jAtyA vizuddhamapi kezakITAdisaMsargaduSTamAtraM saMvarjayet / tathAca devalaH, "vizuddhamapi cAhAraM mkssikaakRmijntubhiH|| kezaromanakhaicA'pi dUSitaM parivarjayet" iti // atra makSikAkRmijantako mRtAH vivkssitaaH| etaiH kezaromAdibhizca dUSitaM mati sambhave varjayet, asambhave tu kezAdikamuddhatya For Private And Personal
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, kha0kA0 / ] samprokSya hiraNyasparza vA bhuJjIta / tathAca sumantuH / " kezakITacuta copahataM zrabhirAghrAtaM lehitaM vA zradadhi paryuSitaM punaH si caNDAlAdyavekSitaM zrabhojyaM anyatra hiraNyodakaiH spaSTvA " - iti / cutatracaH catavAgjAto dhvaniH / zrapadyapi zrAdibhiravalIDhaM na bhuJjIta / tathAca devalaH, - "avalI zramArjAradhvAMtakukkuTamUSakaH / bhojane nopabhuJjIta tadamedhyaM hi sarvvataH " - iti // bhaviSyapurANe'pi - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal 713 "surAlazanasaMspRSTaM pIyUSAdisamanvitam / saMsargAddRSyate taddhi zUdrocchiSTavadAcaret" iti // atrAdizabdena kacAkAdiduSTadravyaM parigTahyate / smRtyantare va ntaramuktam, - "nApaNIyaM samazrIyAnna dvipakkaM na paryuSitam / ghRtaM vA yadi vA tailaM vipro nAdyAt nakhacyutam / yamastadA'ci prAha tulyaM gomAMsabhakSaNaiH // hastadattAzca ye snehA lavaNavyaJjanAni ca / dAtArantropatiSThanti bhoktA bhuJjIta kilbiSam // ekena pANinA dattaM zUdrAdattaM na bhakSayet" iti / zrApaNasthAnapratiSedho'cApUpAdivyatiriktaviSayaH / tadAha zaGkhaH,"apUpAH saktavodhAnAstakaM dadhi ghRtaM madhu 1 etat paSyeSu bhoktavyaM bhANDale hi na cedbhavet " - iti // paryuSitaniSedho'pi vaTakAdivyatirikaviSayaH / tadAha yamaH, 90
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| shraa0kaa| "apUpAzca karambhAzca dhAnAvaTakasanavaH / zAkaM mAMsamapakaJca* sUpaM kamaramevaca / / yavAgU: pAyamaJcaiva yaccAnyatsnehasaMyutam / sarva paryuSitaM bhojyaM zukra cetparivarjayet"-dati // devalo'pi, "bhojyaM prAhurAhAraM zukra paryuSitaJca yat / apUpA yavagodhamavikArA vaTakAdayaH" iti // vaTakA mASAdi piSTamayA prsiddhaaH| punarapUpagrahaNaM brIhyAdipiSTa vikAropAdAnArtham / kRmaraM ghaTatilacUrNamaMyutamodanam / anyadodanAdikaM snehasaMyutaM tena danA vA'bhidhAritam / etatmacaM paryuSitamAzaka bhojyam / ekasvarUpaM vRhaspatinokram,_ "atyavaM zukramAkhyAtaM ninditaM brahmavAdibhiH" iti|| ananamISadakhaM vA yavastu kAlAntareNa vA dravyAntarasaMsargaNa vA'tyavaM bhavati tachuka, na tu svbhaavto'tycm| yadamipakkaM madrAcantaritaM, tatparyuSitam / zukrapratiSedho dadhyAdivyatirikaviSayaH / tadAha : "dadhi bhakSyaca zukneSu sarvazca dadhisambhavam / jIvapakkI bhakSyaM syAt marpiyukamiti sthitiH" iti // ananikaumA sajI, tena pakkaM zukra paryuSitacApadi pracAcitaM bhovyam / tadAha yamaH,* mAMsaM masUrana, iti mu / 1 tuvIsapaka, iti so0 nA / | tuvIsa, - iti so0 nA / For Private And Personal
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yA kA praashrmaadhvH| 715 "zukrAni hi dvijo'nnAni na bhuJjIta kadAcana / prakSAlitAni nirdoSANyApaddho'thavA bhavet / / masUrabhASasaMyukaM tathA paryuSitaJca yat / tattu prakSAlitaM kRtvA bhuJcIta hyabhidhAritam" iti / aAzrayaduSTamapi na bhuJjIta / tathAca yAjJavalkyaH, "kadaryabaddhacorANAM klIvaraGgAvatAriNAm / vaiNAbhizastabAdhuSyagaNikAgaNadIkSiNAm // cikitsakAturakruddhapuMzcalImattavidviSAm / kurograpatitavrAtyadAMbhikocchiSTabhojinAm // avIrAstrIvarNakArastrIjitagrAmayAjinAm / zastravikrayikamAratantavAyazvavRttinAm // nazaMsarAjarajakakRtaghnabadhajIvinAm / celadhAvasurAjIvamahopapativezmanAm // eSAmannaM na bhoktavyaM somvikryinnstthaa"-iti| kAladhakaH / tathAca smRtyantaram, "zrAtmAnaM dharmakRtyaJca putradArAMzca pIr3ayet / lobhAdyaH pitarau bhRtyAn ma kadarya iti smataH" iti // baddhaH lalitaH / raGgAvatArI naTaH / vaiNo viinnaavaadnopjiivii| dIcI dIkSAsaMskAravAn / tasya cAbhojyAnatvamanISomIyapazavapAhomaparyantam / "saMsthite'nISomIye yajamAnasya rahe nAzitavyam" iti zruteH / zrAturaH pAparogagrastaH / kruddho dRddh'traantrkopH| matto dhanAdinA grvitH| krUro niSkRpaH / ugraH paraduH For Private And Personal
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 16 praashrmaadhvH| [30,dhA kaa| khkaarii| rajako vstrraagkaarii| celadhAvo vastra pracAlakaH / eSAM kadAdimomavikrayiparyantAnAM traivarNikAnAmannaM na bhokravyamityarthaH / yamo'pi, "cakropajIvI gAndhavaH kitvstskrstthaa| dhvajo dAropajIvI ca zUTrAdhyApakayAjako / kulAlacitrakarmA ca vAdhuSo carmavikrayo -iti / cakropajIvI zakaTopajIvI / gAndharvA gAyakaH / dhvajI madyavikrayI / itare pramiddhavAH / ete abhojyAnA ityarthaH / Apastambo'pi, "dAvevAzramiNau bhojyau brahmacArI gTahI tthaa| munerannamabhojya sthAt sarveSAM liGginAM tthaa"-iti|| munizabdena yativAnaprasthau grahote / liGginaH pAzupatAdayaH / aGgirAtrapi, "SaNmAsAna yo hijo bhuta zUdrasyAnnaM vihitam / sa tu jIvana bhavecchUdro mRtaH zvA cAbhijAyate" - iti / yattu sumantunotram, "goramaJcaiva mazca tailaM piNyAkamevaca / apUpAn bhakSayacchUdrAdyaccAnyatyayamA kRtam"-dati // yacca viSNupurANe'bhihitam, mamprokSya vipro grahIyAcchTrAnaM grahamAgatam" iti / tadApadiSayam / ataeva yAjJavalkyaH, "adattAnyAgrahInasva nAnamadyAdanApadi"-dati / agnihInaH zudraH / mAsemvapi yadvajyaM tadAha manuH, For Private And Personal
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA kA parApUramAdhavaH / "kravyAdAna zakunInmoMstathA grAmanivAminaH / anirdiSTAMzvekazaphAriTibhazcaiva varjayet // kalambikaM navaM hama cakrAI grAmakukkuTam / mArasaM rajavAlacca dAtyUhaM zukamArike // pratudAna jAlapAdAMzca koyssttinkhvisskiraan| nimajjatazca matsyAdAn zaunaM valaramevaca / / vakaJcaiva vaslAkAJca kAkolaM khaJjarITakAn / matsyAdAn vivarAhAMzca matsyAneva ca mazaH" iti // kravyAdAH zakunayo graghrAdayaH / grAmanivAminaH zakunayaH pArAbatAdayaH / anirdiSTA aparijJAtajAtivizeSA mRgapakSiNa: / ekazaphA ashvaadyH| TiTTibhaH niSThurazabdabhASI pakSivizeSaH / kalambikazcaTakaH / lavo jlkukuttH| cakrAkSazcakravAkaH / sArasaH puSkarAtaH / rajjuvAlakorajjavanyucchakaH / dAtyUhaH kAlakaNTakaH / pratudaH zyenaH / jAlapAdAH jAlAkArapAdAH / koSTiH pakSivizeSaH / nakhavikirAkorAdayaH / nimajjantomasyAdA nimajjya mAmyabhakSakA: pakSivizeSAH / zaunaM zunodbhavamAmam / vAnaraM zakamAMmam / kAkolo girikAkaH / khaccarITa: khananaH / malyAdA animajjanto matsyAdA vivakSitAH / vicarAhAgrAmyazUkarAH / atra matsyaniSedho rAjIvasiMhatuNDakAdivyatiriktaviSayaH / ataevokantenaiva, * bakSakuTTakA,-iti mu0| + zUnAyAM bhavaM mAMsam, iti mu0 / For Private And Personal
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 710 praashrmaadhvH| [shc0,dhaa0kaa| "rAjIvAH siMhatuNDAzca sazaskAzcaiva sarvazaH" iti| rAjIvAH padmavarNaH mtsyaaH| siMhatuNDAH siMhamukhAH / zarakaiH zakyAkArAvayavaiH pRSThabhAgagataiH saha vattante iti mshlkaaH| ete sarvazaH zrAddhe nityabhojane ca bhakSyA ityarthaH / devalo'pi, "utUkakurarathyenagTadhakukkuTavAyamAH / cakoraH kokilo rajjudAlakazcASamajhukau // pArAvatakapotau ca na bhakSyAH pakSiNaH smRtAH / abhakSyAH pAjAtInAM gokhrossttraashvkunyjraaH|| siMhavyAghraIzarabhAH sIjagarakAstathA / zrAkhumUSakamArjAranakulagrAmazUkarAH // zvasTagAlabakadvIpigolAGgalakamarkaTAH" iti / kuraraH utkrozaH / madgurjalakAkaH / dvIpizabdo vyAghra vizeSaparaH / golAGgalo vAnaravizeSaH / markaTagrahaNaM sarveSAM pnycnkhaanaamuplkssnnaarthm| ataeva manuH / "mAnyaJcanakhAMstathA"-iti / na bhakSayediti yojnaa| atra paJcanakhAnAM bhakSyatvaniSedho godhAdipaJcakavyatiriktaviSayaH / tathAca devalaH, "paJca pazcanakhA bhakSyA dharmataH parikIrtitAH / __ godhA kUrmaH zaza: zvAviTa zalyakazceti te smatAH" iti // dharmata iti hiMsAmakRtvA krayAdiprAptA bhacyA ityarthaH / na cAyamapUrvavidhiH, rAgaprApnatvAttadbhavaNasya / nApi niyamaH, pksspraannybhaavaat| ato godhAdipaJcanakhapaJcakavyatirinA na bhakSyA iti parimayaiva pariziSyate / evaJca pati vizeSaniSedhavalAttanmAMsabhakSaNe pratyavAyo For Private And Personal
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zcA,pAkA. praashrmaadhvH| netaratretyavagamyate / ataevokaM manunA, "na mAMsabhakSaNe doSo na madye na ca maithune / prattireSA bhUtAnAM nirattistu mahAphalA"-iti // yattu tenaivoktam, "nAkRtvA prANinAM hiMmAM mAMsamutpadyate kvacit / na ca prANivadhaH svaya'stasmAnmAsaM vivarjayet // samutpattizca mAMsasya badhabandhau ca dehinAm / prasamIkSya nivarteta sarvamAMsasya bhakSaNAt" iti // yaJca yAjJavalkyenApi, "vasetsa narake ghore dinAni pazulomabhiH / maMmitAni durAcAro yo inyavidhinA pshuun"-iti|| taviSiddhaprANihiMsApUrvakamAMsabhakSaNaviSayaM, na tu krayAdiprAptamAMsabhakSaNaviSayaM, prANivadhanindApUrvakameva mAMsaniSedhasmaraNAt / yacca manunaivokam, "phalamUlAzanardhanyavAnAca bhojanaiH / na tatphalamavApnoti yanmAMsaparivarjanAt" iti // tatra mAMsavarjanasya mahAphalamAdhanatvaM prokSitAdivyatirikraviSayam / ataevokantenaiva "prokSitaM bhavayenmAMsaM brAhmaNasya ca kaamyyaa| yathAvidhi niyukazca prANAnAmeva cAtyaye"-iti // provitamithieM mAMsa, brAhmaNasya kAmyayA brAhmaNakAmanayA ca,' * vAhANAkAmanAyAM ca,-iti so0 nA0 / For Private And Personal
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120 parAzaramAdhavaH / [30,thaa0kaa| yathAvidhi niyukaH zrAddhe nimantritazca, prANAtyaye dunimitte vyAdhinimitte vA, mAMsa bhakSayedityalaM pramatyanupramatyA / nimantritebhyo brAhmaNebhyo yaddeyaM tadAha kAtyAyanaH, "tailamurttanaM snAnaM dantadhAvanamevaca / kRttaromanakhebhyastu dadyAtnebhyo'pare'hani"-iti // snAnaM snaanaadhnm| dantadhAvanaM dantadhAvanamAdhanaM kASThAdi, dadyAdityarthaH / etattailAdidAnamaniSiddha tithiviSayam / niSiddhatithiSu tilatailapratinidhitvenAmalakodakaM dadyAt / tathAca mArkaNDeyaH, "ahaH SaTama muhUrttaSu gateSu ca yatAn* dvijaan| pratyekaM preSayet prevyAn pradAyAmalakodakam"-dati // aAmalakodakadAnamaNyamAvAsyAvyatirikravizyam / "dhAcIphanta - ramAvAsthAyAM na snAyAt" iti smRtyantare niSedhAt / tailAdidAne vizeSo devalena darzinaH, telamurttanaM snAnaM smAnIyaJca pRthagvidham ! ___ pAtrodumbaredadyA daivadevikapUrvakam" iti / / audumbarga tAmrapAtram / yattu pracetamokram, "zrAddhabhugyo nakhAmacaMdanaM na tu kArayet"-dati / taniSiddhatithiviSayam / zrAddhadeza prakalyAni dravyANi purANa'bhihitAni, "upamUlaM mananAn kuzAstatropakalpayet / / yavAM stilAna vIhIH kAmyamApaH zuddhyai mamAhRtAH / / * gatevadha ca tAn,-iti mu0 / For Private And Personal
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,pAkA0] praashrmaadhvH| 721 pArmarAjatatAmrANi pAtrANi syAtmaminmadhu / puSyadhUpasugandhAdi kSaumasUtraJca mekSaNam" iti // tilA jartilA grAhyAstadasambhave graamyaaH| jalilakSaNamuktaM satyavratena, "jartilAstu tilAH proktA kRSNavarNA vanebhavAH" iti| teSAM prazastatvamApastamba zAha, "aTavyAM ye samutpannA akRSTaphalitAstathA / te vai zrAddhe pavitrAstu tilAste na tilAstilAH'"-iti // nimantritatrAhANAnAmupavezanArthamAsanaM sssii| tatra vizeSo manunokaH / "kutapaJcAzane dadyAt" iti| kutapo nepaaldeshprbhvmessaadiromnirmitkmblH| taduktaM smRtyantare, "madhyAhaH khaDgapAtraJca tathA nepAla kambalaH / rUpyaM darbhAstilA gAvo dauhitrazcASTamaH smRtaH // pApaM kutmitamityAhustasya santApakAraNam / aSTAvete yatastasmAt kutapA iti vizrutAH" iti // kAMsyapArmarAjatatAmrapAtrANi bhojanArthamarcArtha copakalyAni / atra bhojanArthaM palAprapatrapAtrANyevopakalyAni na tvanyaparNapAtrANi / tathAcAtriH, "na mRNmayAni kurvIta bhojane devapitryayoH / pAlAzebhyo vinA na syuH parNapAtrANi bhojane"-iti // * te vai zrAddheSu deyAH syustilAste jartilAH smRtAH, iti mu0 / 91 For Private And Personal
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 732 praapuurmaadhvH| [350,thaakaa| aArtha tvanyaparNapAtrANyaniSiddhAni / ataeva vaijAvApaH, "khAdirauDumbarANyaya'pAtrANi zrAddhakarmaNi / . apyammammRNmayAni stharapi parNapuTAsta yA"-iti // atropakalpanIyaM puSyaM brahmANDapurANe darzitam, "zuklAH samanamaH zreSThAstathA padmotpalAni ca / gandharUpopapannAni yAni cAnyAni kRtsnagaH" iti // mArkaNDeyapurANe'pi*, "jAtyazca savA dAtavyA malikAH zvetayathikAH / jalodbhavAni mANi kusamAni ca campakam" iti|| yatvaGgiramoktam / "na jAtIkusumAni na kdliiptrm"-dti| kraturapi, "asurANAM kule jAtA jAtI puurvprigrhe| tasyA darzanamAtreNa nirAzAH pitaro gatAH" iti // atra jAtIkusumaniSedho vaiklpikH| atra vAni kusumAni matsyenokAni, "padmavilvArkavastarapAribhadrATarUSakAH / na dethAH piTa kAryeSu payazcaivAvikaM tathA"-iti // pAribhadro mandAraH, pATarUSo vAmakaH / zaGkho'pi, * nAstyetat mu0 pustke| + tenaivoktAni,-iti mu.| / rUSkaraH, iti so* nA / For Private And Personal
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 360, kha0kA0 / ] www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / ** Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "ugragandhInyagandhIni caityavRcodbhavAni ca(1) puSpANi varjanIyAni raktavarNAni yAni ca" iti // atra raktavarNaniSedho jalodbhavavyatiriktaviSayaH / zrataevoktantenaiva - " jalodbhavAni deyAni raktAnyapi vizeSataH " - dUti / viSNurapi / "varjayedugragandhIni * kaNTakijAtAni raktAni puSpANi ca, mitAni sugandhIni kaNTakijAtAnyapi dadyAt " - iti / dhUpadravyamapi viSNudharmottare darzitam, - " dhUpo guggulako deyastathA candanamArajaH / zragaruzca sakarpUrasturuSkastvak tathaivaca" - iti // 723 ---- turuSkaH mallakIvRkSaH, tvak lavaGgam / marIcirapi - "candanAgaruNI cobhe tamAloSIrapadmakam " - iti / varjanIyadhUpadravyaM viSNurAha / "jIvajaJca sarvaM na dhUpArtham " - iti / ( jIvajaM kastUryAdi ) "candana kumakarpUrAgarupadmakAnyanulepanArthe"iti / dIpArthane dravyamAha marIciH, - "STatAdA tilatailAdA nAnyadravyAttu dIpakam " - iti / atra cAnyadravyaniSedho vasAmedorUpadravyaviSayo (9) na puna: kausu - mbhAditailaviSayaH / zrataeva - varjayedugragandhInyagandhIni iti mu0 / (1) caityavRkSaH pUjyatvena khyAtovRkSaH / (2) hRnmedastu vapA vasA, -- ityamaraH / For Private And Personal
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 724 praashrmaadhvH| zva0,yA kaa| "tena dIpo dAtavyastvathavA'nyauSadhIramaiH / vasAmedodbhavaM dIpaM prayatnena vivarjayet" iti // taumasUtropakalpanaM vastrAlAbhaviSayaM, mati sambhave khaumaM vastramupakalpanIyam / ataeva smRtyantaram, "kauzeyaM daumakAmaM dukUlamahataM tathA / AdveSvetAni yo dadyAtkAmAnAnoti puSkalAn" iti // kauzeyaM kRmikozotthatantujam / caumamatasautvasambhavatantusambhavam / dukUlamiti sUkSmavastram / ahatam, "ISaddhautaM navaM zvetaM sadanaM yatra dhAritam / ahataM tadvijAnIyAt sarvakarmasu pAvanam" iti() // evaM darbhAdimekSaNAntaM dravyamupakalya khAtyA zuklaM vAsaH paridathAt / tathAca smatiH, __ "snAtvA'dhikArI bhavati deve piye ca karmaNi" iti| "zrAddhakRcchulavAmAH syAt" iti / khAnAnantaraM yatkarttavyaM tadAha yamaH, "tataH khAtvA nivRttebhyaH pratyutthAya kRtAJjaliH / pAdyamAcamanIyazca samprayacchedyathAkramam" iti // kRtAJjaliH svAgatamityukA adhyakRtopahatiyatha pAdaprakSAkhanArthamAcamanIyaJcodakaM krameNa prayacchedityarthaH / tadanantaraM gTahAgaNe maNDaladdayaM kaarym| tathAca masyaH, (1) kauzeyaM kamItyAdyArabhya etadantIgrantho mAsti muhitAtirikta pustkess| For Private And Personal
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yAkA praashrmaadhvH| 725 "bhavanasyAgratobhUmau(3) gomayenAnuliptAyAM gomUtreNa tu maNDale" iti| gomayasahitena gomatreNa maNDale kArya iti zeSaH / atra vizeSamAha zambhuH , ___ "udakalavamudIcya sthAddakSiNaM dakSiNAptavam" iti / udIcyaM vaizvadevika maNDalamudakpravaNaM, dakSiNaM pityaM maNDalaM dakSiNapravaNaM kuryaat| tatra maNDalakaraNaprabhRtyAzrAddhaparisamAptervaizvadevikaM karma pradakSiNaM yajJopavItinA kArya pityamapasavyaM prAcInAvautinA(2) kAryam / tathAca manuH, "prAcaunAvautinA smygpsvymtntrinnaa| pizyamAnidhanAtkAryaM vidhivadarbhapANinA"-iti // atraiva vizeSAntaramAha kAtyAyanaH, "dakSiNaM pAtayet jAnu devAnparicaran sadA / pAtayeditaranAnu piDhanparicaran sdaa"-duti|| zAtAtapo'pi, "udamukhastu devAnAM pitRNAM dakSiNAmukhaH" iti| bodhAyano'pi,* udaGmukhamudIcyaM-iti so0 zA0 / (1) sarvamvevAdApustakeSu zlokasyAsya dvitIyapAdo na dRzyate / (2) yajJopavItiprAcInAvItinau, "upavItaM yajJasUtraM prAite dakSiNe kare prAcInAvItamanyasmin"-ityanenonyau / apasavyaM piTatItha, "tajanyaGgaThayorantarA apasavyamavasaladhi tena piTabhyo dadyAt" ityukt| For Private And Personal
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| vi0,yA kaa| "pradakSiNantu devAnAM pitRRNAmapradakSiNam / devAnAmRjavo darbhAH pitRRNAM dviguNAH smRtAH" iti|| maNDalakaraNAnantarakarttavyamAha zambhuH, "uttare'kSatasaMyutAnpUrvAgrAn vinyaset kushaan| dakSiNe dakSiNAgrAMstu satilAncinyamedudhaH" iti // matsyapurANe'pi, "akSatAbhiH sapuSyAbhistadabhyaryApasavyavat / viprANAM cAlayetpAdAnabhinandya punaH punaH" iti // apasavyavat pUrvamudIcyamaNDalaM pazcAddakSiNamaNDalamabhyayaMtyarthaH / daivapUrvakaM viprANAM pAdaprakSAlanaM kuryAt / ataeva brahmaniruktam, "pAdyaJcaiva tathaivAdhya daivamAdau prayojayet / ... zanodevauti mantreNa pAdyazcaiva pradApayet" iti|| pAdyAdidAnaM nAmagotroccAraNapUrvakaM karttavyam / taduktaM masya purANe, "nAmagotraM pitRNantu prApakaM havyakavyayoH" iti / pAdaprakSAlanAnantaraM yat karttavyaM tadAha sumantuH, "darbhapANidirAcamya laghuvAmA jinendriyaH / parizrite zucau deze gomayenopannepite // dakSiNApravaNe samyagAcAntAn prayatAn shucaun| bhAsaneSu sadarbheSu vivikeSUpavezayet" iti // vivikteSu parasparamasaMspRSTeSvityarthaH / manurapi, "bhAsaneSu ta kRpteSu varSibhatsu pRthak pRthak / For Private And Personal
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,pA.kA. praashrmaadhvH| 720 upaspRSTodakAn samyagviAMstAnupavezayet" iti // upavezanaprakAro yamena darzitaH / "zrAsanaM saMspazan savyena pANinA dakSiNena brAhmaNamupasaMgTahya samAdhyamiti cokkopavezayet"-iti / dharme'pi, "jAnvAlabhya tato devAnupavezya tataH pihan / samastAbhirvyAhRtibhirAmaneSUpavezayet"-iti // zrAdipurANe'pi", "viprau tu prAmukhau tebhyo dau tu pUrva niveshyet| zAnodevautimantreNa pAdyaM caiva prdaapyet|| . uttarAbhimukhAnvitAMstron piTabhyazca sarvadA"-iti // yAjJavalkyo'pi, "dau daive prAk trayaH piyaudagekaikameva vaa| mAtAmahAnAmapyevaM tantra vA vaizvadevikam" iti // mAtAmahAnAmapyevamiti sNkhyaadiniymyortideshH| vaizvadaivikaM karma zrAddhaddayArthamAvRttyA'nuSTheyaM tantreNa vetyabhipretya tantraM vA vaizvadaivikamityutam / zrataeva marIciH, "tathA mAtAmahazrAddhaM vaishvdevsmnvitm| kurvIta bhaktisampannastantraM vA vaizvadaivikam" iti / / atra dvayorapi zrAddhayorvaizvadaivikakarmaNa: tantrAvRttividhAnAdeka * dhAdityapurANe'pi,-iti mu / + nAstIdamaI mudritAtirikta pustkessu| For Private And Personal
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 728 parAzaramAdhavaH / [310,yA kaa| prayogavidhiprayojyatvaM bhinnaprayogavidhiprayojyatvaJca prAptam / tatazcaikAdhikArapUrvasAdhanatvaM bhinnAdhikArapUrvasAdhanatvaJcAvagamyate / upaviSTabrAhmaNaniyamAH smRtyantare darzitAH, "pavitrapANayaH sarve te ca maunavratAnvitAH / ucchiSTocchiSTasaMsparza varjayantaH parasparam" iti // maunitvaJca brahmodyakathAvyatiriktaviSayam / ataeva yamaH, "brahmodyAzca kathAH kuryuH pitRNAmetadaumitam" iti| upaviSTeSvapi brAhmaNeSu yatibrahmacArau vA yadyAgacchati, tadA so'pi zrAddhe bhojayitavyaH / tadAha yamaH, "bhikSuko brahmacArI vA bhojnaarthmupsthitH| upaviSTemvanuprAptaH kAmantamapi bhojayet"-iti // chAgaleyo'pi, "pUjayet zrAddhakAle'pi yatiM ca brahmacAriNam / viprAnuddharate pApAt piTamAdagaNAnapi" iti // manurapi, "brAhmaNaM bhikSukaM vA'pi bhojanArthamupasthitam / brAhmaNairabhyanujJAtaH zaktiH pratipUjayet" iti / brAhmaNopavezanAnantaraM kRtyaM purANe'bhihitam, "zrAddhabhUmau gayAM dhyAvA dhyAtvA devaM gadAdharam / tAbhyAJcaiva namaskRtya tataH zrAddhaM prvrtyet"-iti|| * tatazcaikAdhikArAt pUrvasAdhakatvaM bhinnAdhikArAt pUrvasAdhakatvaJcAyagamyate,-iti sopA / *dhikArApUrvasAdhanatvamiti tvasmAkaM prtibhaati| For Private And Personal
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,pA0kA0 praashrmaadhvH| 729 zrAddhaM kariSyatyevamupaviSTAn brAhmaNAn pRcchdityrthH| ataevoktaM tatraiva, "ubhau hastau mamau kRtvA jAnubhyAmantare sthitau| saprazrayazcopaviSTAn sarvAn pRcchat dvijottamAn" iti // kuruSveti taiH anujJAto devatAbhyaH pilabhyazceti mantraM triH ptthet| taduktaM brahmANDapurANe, "devatAbhyaH pittabhyazca mahAyogibhyaevaca / namaH svadhAyai svAhAyai nityameva namo namaH // zrAdye'vasAne zrAddhasya trirAvRttaM japetmadA" iti| anantaraM srvtstilaanvikiret| taduktaM nigame / "apahatA iti tilAnvikiret" iti| tilAnikaurya darbhAsanaM dadyAt / tadukaM purANe, "kuruSveti sa tairuko dadyAddarbhAsanaM tataH" iti| darbhAsanadAnaJca brAhmaNahaste udakadAnapUrvakaM kAryam / ataeva yAjJavalkyA ,-- "pANiprakSAlanaM dattvA viSTarArthAn kuzAnapi" iti // viSTarArthAnAsanArthAn kubhAnAmaneSu dttvetyrthH| tadukaM purANe, "Asane cAmanaM dadyAdAme vA dakSiNe'pi vA" iti| vAme vA dakSiNe'pi vetyayaM vikalpaH picarthadevArthabrAhmaNamanadAnaviSayatayA vyavasthito draSTavyaH / ataevoktaM tatraiva, _ "piTakarmaNi vAme vai daive karmaNi dakSiNe" iti| deve karmaNyAsanadAne vizeSaH kAThaka'bhihitaH / "devAnAM bhayavA For Private And Personal
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 730 praashrmaadhvH| [zca0,dhA kA darbhAH" iti| zrAsanaM dattvA punrnimntryaut| tadAha sNgrhkaarH| "tataH punarapI dattvA nimantrayet / daive kSaNaH kriyatA, tataH prom tatheti vipro brUyAt / prApnot bhavAniti kartA punarbrayAt, prAptavAniti vipraH punarcyAt" iti| nimantraNaca niraGguSThaM hastaM gTahItvA karttavyam / tadukaM purANe,____ "niraGguSThaM gTahItvA tu vizvAn devAn samAtayet" iti / aGguSThavyatirikta hastaM zahauvA nimanya vizvAn devAn smaaiyedityrthH| AvAhanetikartavyatAmAha yamaH,- .. "yavahastastato devAn vijJAyAvAhanaM prati / AvAhayedanujJAto vizvedevAsa ityUcA // vizvedevAH sTaNuteti mantraM javA tato'kSatAn / zroSadhayeti(1) mantreNa vikiretu pradakSiNam" iti // pradakSiNaM dakSiNapAdAdimastakAntamakSatAvikiret bhAropayedityarthaH / vizvedevAstu daza vRhaspatinA darzitAH, "kraturdakSo vasuH satyaH kAlaH kAmastathaivaca / dhunizca rocanazcaiva * tathA caiva purUravAH // ArdravAca / dazaite tu vizvedevAH prakIrtitAH" iti // * dhurI vilocanazcaiva, - iti mu0| dhurizca locanazcaiva, ityanyatra paatthH| + mAdravAca, ityanyatra pAThaH / (1) poSadhayeti, ityatra visargalope sndhiraapH| ghoSadhaya iti,iti kacit paatthH| For Private And Personal
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA0kA | praashrmaadhvH| 761 teSAM madhye purUravAvasaMjJakA vizvedevA atrAvAhyAH, pArvaNazrAddhatvAt / ataeva zaGkhaH, "iSTizrAddhe kraturdacaH makauttyauM vaizvadaivike / nAndomukhe satyavasU kAmye ca dhunirocanau // purUravAIvau caiva pArvaNe samudAhatau / / naimittike kAlakAmAveva sarvatra kautayet" iti // iSTizrAddhaM karmAGgazrAddham / tacca pAraskareNa darzitam, "niSekakAle some ca saumantoSayane tathA / jJeyaM puMsavane zrAddha karmAkaM vRddhivatkRtam (1)"--iti // vRddhivadityanena vRddhizrAddhAnna kAGgazrAddhamanyaditi jJAyate / nAndomukhaM vRddhizrAddham / tatsvarUpaM vRddhavasiSTha pAha,___ "putrajanmavivAhAdau vRddhizrAddhamudAhatama"-iti / trAdizabdenAbaprAzanacUr3AkaraNadisaMskArA grAnte na tu garbhAdhAnapuMsavanasImantonnayanAni, tatra kriyamANasya kAGgazrAddhatvAt(2) / kAmyaM phalakAmanopAdhikam 3) / paarvnnmmaavaasthaashraaddhm(5)| naimisikaM sapiNDaukaraNam / nanu, - (1) nissekkaalogrbhaadhaankaalH| somaH somayAgaH / saumantonayana puMsavane grbhaavsthaaktvysNkhaarvishessau| (2) ekameva vRddhilAI tatra tatra tattahizvadevAnAM lAbhArthaM kammAGgatvena DibhAitvena ca pribhaassitmitynusndheym|| (3) "kAmAya tu hitaM kAmyamabhipretArthasiddhaye" iti purANeSa smyte| (8) "amAvAsyAM yat kriyate tat pArvaNamurAhatam"-iti smaraNA miti bhaavH| For Private And Personal
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [zSA,pAkA "ekodiSTan yat zrAddhaM tabaimittikamucyate"iti naimittikazabda ekoddiSTe rUDhatvAtkathaM mapiNDaukaraNe prayujyate iti| satyaM, tathApi tadapyadaivaM karttavyam'-datyekohiSTasya devahInatvena kAmakAlasaMjJakAnAM vizveSAM devAnAmanvayAnupapare ekohiSTaya sapiNDaukaraNaM naimittikazabdena lakSaNayocyate / vizvA devAnAvAdyArtha pAtrAmAdanAdi kuryAt / tathAca yAjJavalkyaH, "yavairavapakauryAtha bhAjane mapavipake / prabo devyA payaH vidhA yavo'sauti yavAMstathA" iti // matsyapurANe'pi, "vizvAn devAn yavaiH puSpairabhyAmanapUrvakam / pUrayetpAtrayugmantu sthApya darbhapavitrake"-iti // pracetA api, "ekaikasya tu viprasya arthaM pAce vinikSipet / yavo'sauti yavAn ko (1) gandhapuSyaiH supUjitam" iti // arghyapAcANi mauvrnnraajtaadauni| tadAha kAtyAyanaH / "sauvarNarAjataudumbarakhaDgamaNimayAnAM pASANAmanyatameSu, yAni vA vidyante, patrapuTakeSu vA"-iti / thAmi vA tejamAni kAMsyAdauni, teSu vetyarthaH / rAjataM pAcaM pivye viniyujyate, na daive / tadAha rAjataM pAtramadhisatya, (1) kovA vikSipya / "kR vikSepe" iti smaraNAt / For Private And Personal
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,yA kA praashrmaadhvH| "zivanetrodbhava(1) yasmAdatastat pitvAlabham / amaGgalaM tat yatnena devakAryeSu varjitam" iti // arghyapavitrakaM pratipAtraM bhedena kAryam / taduktaM caturvizatimate,___ "De ve zalAke devAnAM pAtre kRtvA payaH cipet" / pavitrakaraNetikarttavyatAmAha yAjJavalkyaH, "pavitra stha iti mantreNa ve pavitra ca kArayet / .. antardarbha kuzacchinne kauze prAdezasamite" iti / kuzachinnati kuzamantare kRtvA chinne| ataeva yajJapArzvaH, "zroSadhaumantare kRtvA aGgaSThAGgaliparvaNoH / chindyAt prAdezamAtrantu pavitraM viSNurabravIt // na nakhena na kASThena na lohena na mRNmayAt"-duti ! anantaraM, svAhAA iti mantreNa devatArthaM brAhmaNasamIpe'rghyapAtraM sthApayet / tathAca gAryaH,___ "khAheti caiva devAnAM homakarmaNyudAharet" iti / devAnAM homakarmaNyaya'dAne karmaNyupasthite pAtraM sthApayituM khAhAA iti mantramuccArayediti prakaraNadeva gamyate / ardhvapAcaM sthApayitvA viprahaste'yaM ddyaat| tadAha yAjJavalkyaH, "yA divyA iti mantreNa hastemvayaM vinikSipet / " arghyadAne vizeSamAha gAryaH, "dattvA haste pavitrantu saMpUjyArtha vinikSipet" iti / (1) "so'rodaut, yadarodaut tat rudrasya rudratvaM tasya yadazra vyazauryata tamajatamabhavat" iti brAhmaNavAkyamadhAnusandheyam / For Private And Personal
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [3Sa,yA kaa| hasteviti bahuvacanamupakramagataikavacanAnurodhAdavivacitam / tadanantaramudakapUrvakaM gandhAdi deym| tathA ca yAjJavalkyaH, "dattvodakaM gandhamAtyaM dhUpadAnaM pradIpakam" iti / gandhAdidAnamAcchAdanasyApyupalakSaNaM, tadantargatatvAt / evamAsanaprabhRtyAcchAdanaparyantaM vaizvadevikAnaM kANDAnusamayena(1) kRtvA pAsamAdyAcchAdanaparyantaM picanaM prAcaunAvautyapradakSiNaM kuryAt / tadAha yAjJavalkyaH, "apasavyantataH kRtvA piDhaNAmapradakSiNam" iti / nanu daive pivye ca zrAsanAdyAcchAdanaparyantAnAM padArthAnAmapi padArthAnusamayenaivAnuSThAnaM nyAyyaM na tu kANDAnusamayena / padArthAnumamaye hi teSAM pradhAnapratyAsattirbhavati avaiSamyaM ca, anyathAM keSAJcit pradhAnapratyAsattiH keSAJciti vaissmymaapdyet| satyama, AsanAdipadArthaSu vacanabalAtkANDAnusamayaeva svIkriyate / vAcanikatvaJca, 'apasavyaM tataH kRtvA'-iti vaizvadaivikAsanAdipadArthakANDAdUddhaM picanavidhAnAt / zrAsanAdidAnaprakAramAha maNva, "viguNastu kuzAn datvA hyumantavetyucA saha / AvAhya tadanujJAto apedAyAntu na stataH // yavArthAstu tilaiH kAryAH kuryAdAdi pUrvavat / datvA'dhya saMsavAMsteSAM pAtre kRtvA vidhAnataH // (1) deve rakaika kANDaM chatvA piye tat karttavyamiti kaannddaanusmyH| daiva ekaikaM padArthaM kRtvA piye sa padArthaH kartavya iti padArthAnusamayaH / padArthasamUhaH kAkham / tathAca deve bAsanaprabhRtvAcchAdanAntakRtyadharmavamApanAnantaraM pico tapakaraNopadezAdana kANDAnusamayaH / For Private And Personal
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310,mA.kA praashrmaadhvH| piDhabhyaH sthAnamasauti nyujaM pAtraM karotyadhaH" iti // dviguNAn dviguNabhumAn matilAn kuzAnAsanArthaM dadAt / taduktaM kaatthke| "pitRRNAM dviguNAMstilaiH" iti / zrAsanadAnAtpUrvaM pazcAccodakaM dadyAt / tathA cAzvalAyanaH / "apaH pradAya dIn dviguNabhunAnAsanaM pradAya" / adha: pradAyeti zrAddhe kSaNa: kriyatAmiti pUrvavat jalaM dattvA / pihanAvA hayiSye iti brAhmaNAn spRSThA AvAhayeti tairanujJAtaH uzantasveni mantreNAvAra namo vaH pitara iti tilAn mastakAdidakSiNapAdAntamavakIryAyAnta naH pitara iti mantreNopatiSThate / tathAca pracetAH, "ziraHprabhRti pAdAntaM namo va iti peTake"-dati / upasthAnAnantarakRtyamuktaM purANe, "japedAyAntu naH iti mantraM samyagazeSataH / rakSArthaM piTasatrasya vikRtvaH sarvato dizam tilAMstu prakSipenmantramuccAryApahatA iti" // zrAdyAcchAdanAntaM pUrvavat kuryaat| atrAthapAtrAsanAdau vizeSoviSNunA darNitaH / "dakSiNAgreSu dakSiNApavargaSu camaseSu trivpshraaminycecchnodevauriti"| ayamarthaH / dakSiNAgreSu darbhaSu dakSiNApavargatayA''sAditeSu pavitrAntarhiteSu camaseSu trivarNapAtreSu zabodevIrabhiSTayati mantreNa pratipAtramapa bhAbhiccediti / zaunako'pi / "pAtreSu darbhAntarhiteSvapaH pradAya garodevIrabhiSTayaityanumantritAsu tilAnAvapati, tilo'mi somadevatyo gomavo devanirmitaH / pranamadbhiH pratnakhadhayA pitRnimA~sokAmprauNayAhi naH For Private And Personal
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [310,yA kaa| khadhAnama iti" / atra ca pitrAdaunAM trayANAmekaikasyAnekabrAhmaNanimantraNe sarveSAmekabrAhmaNanimantraNe'pi trauNyevAya'pAtrANi na tu brAhmaNasaGkhyayA / ataeva vaijavApaH, "stau| pitRRNAM trINyeva kuryAtyAtrANi dharmavit / ekasminvA bahuSu vA brAhmaNeSu yathAvidhi" / storkhA tilaanyodkessu vivetyarthaH / arthapavitraJcAyugmasaGkhyayA karttavyam / taduktaM caturviMzatimate, "tisrastistraH zalAkAH syuH piTapAtreSu pArvaNe" iti / tilaprakSepAnantaraM gandhapuSpANi prakSipet / taduktaM brahmapurANe,___ "pAH puSyaizca gandhaizca tAH prapUjyAzca zAstravat"-iti / yA aAstA prApastA gandhAdibhiH pUjyA ityarthaH / anantarakarttavyamAha zaunakaH,-"tAH pratigrAhayiSyan svadhArSyA iti"| tAapo brAhmaNaiH pratigrAhayiSyan svadhArSyA iti mantreNa sthaapyedityrthH| tataH pavitrAntahiteSUdakapUrvakaM yA divyA iti mantreNArthIdakaM dadyAt / tathAca paitthaunmiH| "tato brAhmaNahasteSUdakapUrva darbhAnpradAyodakapUrvakama_dakaM dadAti yA divyA ityukA'sAvetatte arghAdakamityapa upaspazyaivamevetarayoH" iti / atra vizeSamAha dharmaH / "yA divyA bhApa iti pAtraM pANibhyAmuddhRtya nAma gotraJca gTahItvA mapavitrahaste'dhyaM dadyAt" iti / yattu paiThaunasivacane hasteviti bahuvacanam, tat trauM strInekaikaveti vihitbraahmnnmjhyaapksse| brAhmaNahasteSadakapUrva darbhAnpradAyeti pitrarthabrAhmaNAcanaeva bahuvacanaprayogAt / anyathA, evamitarayoriti pitAmahaprapitAmahArthavAhaNA For Private And Personal
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir khA,pAkA praashrmaadhvH| canasya pRthagvidhAnaM na syAt / ()evamayaM datvA teSAma|dakAnAM saMtravAn viprahastebhyaH pAtreSu galitAn piTapAne maMgTahya tatyAcaM nyujamadhomukhaM "piDhabhyaH sthAnamami"-ityadhaH kuryAt bhUmau nida. dhyAt ityarthaH / nyuakaraNAnantarakarttavyamAi vaijAvApaH, "tasyopari kuzAndavA pradadyAdevapUrvakam / gandhapuSpANi dhUpaJca dopavastropavItakam" iti // daivapUrvakamityayaM padArthAnusamayo yAjJavalakyoknakANDAnusamayena saha vikalpate ityavirodhaH / evaM gandhapuSpAdibhirbAhmaNAnabhyaryAyau karaNAkhyaM karma kuryAt / tadAha kAtyAyanaH, "gandhAbrAhmaNamAtyAlA puSpANya'tubhavAni ca / dhUpaM caivAnupUrvaNa agnau kuryAdataH param" iti / agnau karaNaprakAramAha yAjJavalkyA, "agnau kariSyannAdAya pRcchatyavaM talutam / kuruSvetyabhyanujJAto huvA'mau piDhayajJavat // itazeSaM pradadyAttu bhAjaneSu samAhitaH / yathAlAbhopapanneSu raupyeSu tu vizeSataH" iti // zramau kariSyan ghRtaplutamannamAdAya "agnau karivye"-iti brAhmaNAn pRcchet / tazabdena zAkAdenirAsaH / tataH kuruSveti tairanujJAtaH, "sAnnidhyamupasamAdhAya* mekSaNenAvadAya somAya pitmate khadhA __ * sannidhAvupasamAdhAya, iti mu0 / (1) dattvA'yaM saMkhavAsteSAM (734 / 6) iti yAjJavalkyavacanaM vyAcache eva madhyaM dttvetyaadinaa| For Private And Personal
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 730 praashrmaadhvH| zva0,cAkA / namo'naye kavyavAhanAya skhadhAnamaH" iti piNDapityajJavidhAnemAnau juhuyAt / tatomekSaNaM huvA hutazeSaM yathAlAbhopapaneSu pitrAdibhAjaneSu dadyAt na vaizvadevabhAjaneSu / tadukaM purANe,____ "anaukaraNazeSantu na dadyAdaizvadaivike" iti / anaukaraNaJca prAcInAvautyupavItau vA kuryAt / tatprakRtibhUtasya piNDapityajJasya daivikatvapaiTakatvAbhyAmubhayavidhavena vikalpitobhayadharmakatvAt, tadvikRtibhUtAgnaukaraNahome'pi praacaunaabautitvopvautivyorviklpo'vgmyte| atra ca yathAzAkhaM vyavasthA draSTavyA / anaukaraNaJca smArttatvena vivAhAmro karttavyam / yadA tu sarvAdhAnenaupAsanAminAsti, tadA dakSiNAnau juhuyAt, tadamavidhAne laukikAnau / tathA ca vAyupurANam, "aAhatya dakSiNAgnintu homArthaM vai prayatnataH / anyarthaM laukikaM vA'pi juhuyAtkarmamiddhaye"-iti / agnyarthamaupAsanAmikAryasiddhyartham / dakSiNAyamavidhAne pANI homaH karttavyaH / tathA ca smRtyantaram,____ "haste'maukaraNaM kuryyAdanau vA sAniko vijaH" iti / sAmikaH sarvAdhAnenAhitAnirdakSiNAnyamabidhAne haste laukike'nau vA'aukaraNaM kuryAdityarthaH / yadA vrdhaadhaanenaahitaanirppmimaan| tadopAsanAnAvanokaraNaM kuryAt, tadabhAve vijapANavasu vaa| tathAca mArkaNDeyaH, / "anAhitAmiskhopAsanAnyabhAve * pitrAdibhojanapAtreSu.-iti mu0 / + yadA va dhAnenAhitAmiranAhitAmivA'mimAn, iti mu.| For Private And Personal
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pA,pAkA0] praashrmaadhvH| vije'sa vA"-iti / amAhitAnizabdenArdhAdhAnenAhitAmirTayate / akhanaukaraNaM jalasamope zrAddhakaraNe veditavyam / tadAha kAtyAyanaH, "viSNudharmottare vA'su mArkaNDeyanayaH smRtaH / .. sa yadA'pAM samIpe sthAnAddhaM jJeyo vidhistadA" iti / yattu manunotam, "anyabhAve tu viprastha pANavevopapAdayet" iti / tayAcAriviSayam / tadAha jAkarNyaH, "agnyabhAve tu viprasya pANau dadyAttu dakSiNe / andhabhAvaH matastAvadyAvahAr2yAM na vindati" iti / vidyamAne'pyanau kAmyAdiSu catarSa zrAddheSu brAdhaNapANaveva homaH / tadAhAkArAH,- ... "anvaSTakyaM ca pUrvadyurmAmimAmi ca pALaNam / kAmyamabhyudaye'STamyAmekoddiSTamathASTamam // caturbAdheSu mAnaunAmagrau homo vidhIyate / / piyabrAhmaNahaste sthAduttareSu caturvapi" iti / "hemantagibhirayozcatarNamaparapakSANAmaSTamyo'STakAH" iti vihitaanyssttkaashraaddhaani| tatrASTakAzrAddhAnAmuttaradine navamyA kriyamANaM zrAddhamanvaSTakyam / pUrvayuH saptamyAM kriyamANaM zrAddhaM 'pUrvadyuH'iti padena lakSaNayoktam / pratimAsaM kriyamANamAparapakSikaM zrAddhaM 'mAsimAmi' itynenoktm| pArvaNaM srvshraaddhprkRtiibhuutmmaavsyaashraaddhm| kAmyaM putrAdiphalakAmamayA kriyamANaM shraaddhm| Abhyu For Private And Personal
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| 310,0kA0 / dayikazrAddhamabhyudaya iti padenokam / aSTakAkhyazrAddhamaSTamyAmiti padenoktam / ekoddiSTapadena sapiNDIkaraNaM lakSaNayonaM, mapiNDaukaraNe ekoddiSTasthApi sadbhAvAt / eSAM madhye prAyeSu catarSu mAgnikAnAmamAvevAgnaukaraNahomaH, uttareSu mAgnaunAM piyavAhmaNahastaeveti / pANau home tu vizeSaH kAtyAyanena darNitaH, "pitrye yaH patrimUrddhanyastasya pANAvananikaH / hatvA mannavadanyeSAM vRSNoM pAtreSu nikSipet"- iti / yattu yamenokram, "daivaviprakare'mamiH kRtvA'maukaraNaM dvijaH" iti| tatra vikalpena vyavasthA drssttvyaa| daivikabrAhmaNapANI homapakSe'pi piyavAhmaNapAtreSveva zeSaM nikSipet / ataeva vAyupurANam, "itvA daivakare'nagniH zeSaM piye nivedayet / na hi smRtAH zeSabhAjo vizvedevAH purANagaiH" iti / pANa home yatkartavyaM tadAha zaunakaH / "anagnizcedAdyaM gTahItvA bhavatsevAmaukaraNam-iti puurvvttthaa'sviti"| aymrthH| zrAdyaM itanutamannaM gTahItvA "bhavatkhevAgnaukaraNahomaM karivye" iti pUrvavat pRSTvA tathA'sviti tairanujJAtojuDyAt, iti / yamo'pi, "anaukaraNavattatra homodaivakare bhvet|| paryastadarbhAnAstIrya yato hyagnisamo hi maH" iti / paryastadarbhAH pristrnnyogydrbhaaH| daivakaragrahaNena piThyabrAhmaNa* hemantazizirayorityArabhya etadantogranyo nAti nA pustake / For Private And Personal
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3Sya, cyA kA0 1] karo'pyupalakSyate / ubhayatrApi vikalpenA naukaraNasya vidhAnAt / pANitale tasthAnnasya viniyogamAha gRhyapariziSTakAraH, - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "yacca pANitale dattaM yaccAnyadupakalpitam / ratbhAvena bhokavyaM pRthagbhAvo na vidyate // 741 naM pANitale dattaM pUrvamanantyabuddhayaH / pitarastena tRpyanti zeSAnnaM na labhanti te" - iti / yadA daivaviprakare homastadA / paTamAtAmaha zrAddhadayArthaM sahadevAnuSTheyaH / devabhede'pi tatrAdhikaraNakArakasya saMpratipannatvAt / yadA pitrA kare homastadA mAtAmahabrAhmaNakare'pi pRthaganuSTheyaH, vaizvade vikatatve'pi tatrAdhikaraNakArakasyAsaMpratipannatvAt (9) / For Private And Personal tathA ca kAtyAyanaH, -- (1) daivabrahmaNahaste homavidhAnapakSe devabrAhmaNahastaevAsaukara homasyAdhAraiti saeva tasyAdhikaraNakArakaM, vyAdhArasyaivAdhikaraNa kArakatayA smaraNAt / vaizvadevabhede'pi ekasmin vaizvadevabrAhmaNahaste naukara home kRte'pi zAstroktaevAdhAre sa kRto bhavatIti nAsya punarAvRttiH / pitrcabrAhmaNahaste homapate hi pitRbrAhmaNahanta eva homasyAdhikaraNakArakaM bhavati / mAtAmahapate tu na pibrAhmaNo. varttate kintvanyaeva / pitryabrAhmaNahaste homavidhistu pitRpakSaeva pravarttate / tasya ca 'mAtAmahAnAmapyevaM ' - ityAdyatidezabalAnmAtAmahapate prAptiH / evacca pirabrAhmaNasthAne mAtAmacabrAhmaNavat pitAmahastasthAne mAtAmaha brAhmaNahasto'pi tatpakSIyAgnaukaraNahomAdhAratayA atidezena prApyate iti vyaktamadhikara NakArakasya bhinnatyam / tathAcAdhikaraNakArakabhedAt homo'pi bhedenaiva karttavyaiti bhAvaH /
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 742 praashrmaadhvH| [3ba0,yA kaa| "mAtAmahasya bhede'pi kuryAttanne ca* mAnikaH" iti / vaizvadevikasya bhede tantre ca mAtAmahasya mAtAmahArthabrAhANasthApi pANau homa sAgnikaH kuryyAdityarthaH / pAcANi diH prakSAlayet / tathA ca brahmANDapurANam, "prakSAlya hastapAtrAdi pazcAdabhirdidhAbhavat / prakSAlanaM jalaM darbhestilaminaM kSipechucau" iti| hastena nirmaSTaM pAtrAdauti madhyamapadalopau samAsaH / zrAdizabdena vRtAdidhAraNArthaM gTahyate / evaM pracAliteSu prAtreSu hutazeSaM prAcaugAvItau piTapAtreSu nidhAya sampAditAn padArthAn pariveSayet / tathA ca zaunakaH, "hatvA'yau pariziSTantu piTapAtreSvanantaram / nivedyaivApasanyena pariveSaNamAcaret" iti / apasavyeneti itaSanivedanenAnveti na pariveSaNena / ataeva kArNAjiniH, "apasavyena karttavyaM pizyaM kRtyaM vizeSataH / avadAnAdRte sarvamevaM mAtAmaheSvapi"--iti / pariveSaNaprakAro manunA darzitaH, "pANibhyAmupasaMgTahya skhayamantrasya barddhitam / viprAntike pitRRn dhyAyan zanakairUpanikSipet"-iti / avasya varddhitamanena pUrNa pariveSaNapAtraM viprAntike bhojanArtha * kuryAttatraiva,-iti nA0 zAH / For Private And Personal
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yA kA0] praashrmaadhvH| pAtre / svayamiti vacanAt vayaM pariveSaNaM mukhyam / ataeva vAyupurANam, "phalasthAnantatA protA svayaM tu pariveSaNAt" iti / yattu tatraivotram, "pariveSaNaM prazastaM hi bhAryayA pilaTataye / piTadevamanuSyANAM strIsahAyoyataH smRtaH" iti / taditarApekSayA veditavyam / bhAryayA'pi savarNayaiva pariveSaNaM kAryyam / tathA ca nArAyaNaH, "yaTravyaM yatpavitraJca yatpizyaM yatsukhAvaham / dvijAtibhyaH savarNayA hastenaiva tu dIyate" iti / hastena hastadayenetyarthaH / hastenApi na sAkSAd deyaM, apitu dAdidvArA / ataeva vRddhazAtAtapaH, "ubhAbhyAmapi hastAbhyAmAhRtya pariveSayet" iti / masyenokram', "hastadattAstu ye snehA lavaNavyaJjanAdayaH / dAtArannopatiSThanti bhokA bhunauta kilviSam"- iti / viSNupurANe'pi, "nApavitreNa hastena naikena na vinA kuzam / nAyasenaiva pAtreNa zrAddheSu pariveSayet" iti / pAyasena ayomayapAtreNa naiva pariveSayet / pariveSaNe kAni * hastana, ityAdiH ratadantograntho nAsti nA* pustake / For Private And Personal
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [310,yA kaa| pAtrANi prazastAnautyapekSite viSNuH / "ptAdidAne tejasAni pAcANi vA phalgupAtrANi vA prshstaani| atra ca piDhagAthA bhavati, sauvarNarAjatAbhyAJca khagenaudumbareNa ca / dattamakSayatAM yAnti phalgupAtreNa vA'pyatha"-iti / khaDnena khaDgammRgazTaGgakRtadaryAdinA / phalgupAtreNa kAkodumbarikAkhyavakSadArukRtadAdinA / anyAnya pi pariveSaNoyAnyAha manuH, "bhakSyaM bhojyaJca vividhaM mUlAni ca phalAni ca / hRdyAni caiva mAMsAni pAnAni surabhINi r|| upanauyaM tu tatmavaM zanakaiH susamAhitaH / pariveSayettu prayataH guNAn sarvAn pracodayan" iti / zaunako'pi, "zAkaM sarvamupAnIya nivedya ca pRthak pRthak / vidhinA daivapUvaM tu pariveSaNamArabhet" iti / sampAditaM sarvapAceSu prakSipya pAtrAbhimantraNaM kuryAt / tadAha pracetAH / "saveM prakRtaM datvA pAtramAlabhya japet" iti / atra vizeSamAha yAjJavalkyaH, "datvA'nnaM pRthivIpAtramiti pAtrAbhimantraNam / kRtvedaM viSNurityanne vijAMguSThaM nivezayet" iti / anantarakarttavyamAhAtriH, "hastena muktamannAdyamidamatramitaurayet / khAheti ca tataH kuryAt khasattAdi nivartayet // * khaDna, ityAdi etadantaM nAsti nA0 zA. sa. pustakeSu / For Private And Personal
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30.pA kaa0|| pagazaramAdhavaH / 045 gotramaMbandhanAmAni dadamannaM tataH svadhA / pihana kramAdadauryati svasattAM vinivartayet" iti / ayamartha: / vizvebhyo devebhya iti devatoddezena zabdoccAraNAnantaramidamannamityuccArayet, tataH svAheti mantramuccArayet, tato na mameti khatvaparityAgaM kuryaat| tataH pitrAdikramAt saMbandhagotranAmoccAraNapUrvakaM* devatoddeza kRtvedamanamiti pradeyaM dravyaM nirdithya, khadheti kavyadAnaprakAzakaM mantramuccArya, na mameti svatvaparityAgaM kuryAt / anantarazatyamAha laghuyamaH, "atrahInaM kriyAhInaM mantrahInaJca yadbhavet / sarvamacchidramityutkA tato yatnena bhojayet" iti / acchidraM jAyatAmityukvA / anantarakarttavyamAha pracetAH, "apozAnaM pradAyAtha sAvitrI nirjapedatha / madhavAtA iti ucaM (1) madhvityetattikaM tathA"-iti / madhu ityetat trirAvartanIyamiti caturthapAdasyArthaH / mAviauM mavyAhatikA japet / tathA ca yAjJavalkyaH , "mavyAhUtikA gAyatrauM madhuvAtA iti vacam / jamvA yathAsakhaM vAcya bhuJjauraMste'pi vAgyatAH" iti / yathAsukhamityatra juSadhvamityadhyAhAraH / ataNva vyAmaH, * sambandhanAmagotroccAraNa pUrvakaM,-iti mu / (1) Taca, ityArtho'yaM prayogaH / "Rci beruttarapadAdikSopasa chanda si"..iti pANinimmaraNAta 94 For Private And Personal
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 746 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [350, pA0kA0 / "juSadhvamiti te cokAH samyagviSTatabhAjanAH / kRtamaunAH samaznIyurapozAnAdanantaram " - iti / zrAddhabhokA baliM na dadyAt / ataevAciH, - "datte vA'pyathavADhate bhUmau yo nicipedalim / tadanaM niSphalaM yAti nirAzeH piTabhirgatam" - iti // bhojanopakramAnantara karttavyamAha kAtyAyanaH / "zraznattu japeyAhatipUbbAM gAyatrI sapraNavAM sattrirvA rakSoghnIH pitrthamantrAn puruSasUkramapratirathamanyAni ca pavitrANi ( 9 ) " - iti / manurapi - "svAdhyAyaM zrAvayetpitrye dharmazAstrANi caiva hi / zrAkhyAnAnItihAsAMkha purANAni khilAni ca(9)" iti / atra sUjapo yajJopavItinA karttavyaH / zrataeva yamadagniH, - "apasavyena karttavyaM sarvvaM zrAddhaM yathAvidhi / stotrajapaM mukA viprANAJca vimarjjanam" - iti // dATabhoktRniyamAnAha vRddhazAtApataH, -- "apekSitaM yona dadyAt zrAddhArthamupakalpitam / kRpaNo mandabuddhistu na sa zrAddhaphalaM labhet / For Private And Personal } (9) RgvedIya 4|4|10 paJcamakkagatA RcaH rakSennAH / (2) khAdhyAyeovedaH / dharmmazAstrANi mAnavAdIni / vyAkhyAnAni sauparNa - maitrAvaruNAdIni / itihAsAmahAbhAratAdayaH / purANAni " sargakha pratisargazca vaMdyeAmanvantarANi ca / vaMzAnucaritacaiva purANaM paJcalakSaNam" -- ityukvalakSaNAni brahmapurANAdIni / khilAni zrIsUkta - zivasaGkalpAdIni /
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3kha,bA.kA. parAzaramAdhavaH apekSitaM yAcitavyaM zrAddhArthamupakalpitam / na yAcate dijomUDhaH sa bhavet pighAtakaH" iti / nanu, "yAcate yadi dAtAraM brAhmaNe jAmadurvalaH / pitarastasya duSyanti dAta kurna saMzayaH" iti / "kRcchraddAdazarAtreNa mucyate'karmaNastataH / tasmAdvidvAnnaiva dadyAnna yAcena ca dApayet"-iti vAyupurANasmRtau virudhyeyAtAmiti cet / maivam / tayoranupakalpitaviSayatvenApyupapatteH / upakalpitavastuno'pyatyantAdhikasya dAnapratigrahau zaGkhalikhitAbhyAM nissiddhau| "nAtyantAdhikaM dadyAna pratigrahIyAt" iti / anapekSitavastuno nivAraNaprakAramAha nigamaH, "nAnapAnAdikaM zvAddhe vArayenmukhataH kvacit / aniSTatvAihavAdA vAraNaM hastasaMjayA"-iti / vAraNaM yAcanasyApyupalakSaNArtham / mukhatoyAcane maunabhaGgAvizeSAt / apekSitavastu dadAmautyukvA na deyam / tathAca yamaH, "yAvaddhaviSyaM bhavati yAvadiSTaM pradIyate / tAvadanti pitaro yAvanAha dadAmyaham" iti / bhojanakAle dAdaniyamAH brahmANDapurANe darzitAH, "na cAtru pAtayet kartA* nAzaddhAM giramaurayet / * Atu,-iti mu| For Private And Personal
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| kh.,maa.kaa.| na codyauceta bhuJAnAn na ca kurvIta matmaram / na dononApi vA kruddho na caivAnyamanA naraH / ekAgramAdhAya manaH zrAddhaM kuryAtmadA budhaH" iti / bhoniyamamAha sumantuH, "akrodhano rasAna samyagadyAghadyasya rocate / zrA haptIjananteSAM kAmato nAvazeSaNam" iti / nigame'pi / "vRSNoM bhunauran na vilokayamAnA anumRtya pAcam" iti / bodhAyano'pi, "pAdena pAdamAkramya yobhuGko'nApadi dvijaH / nevAsau bhujyate zAddhe nirAzAH pitarogatAH" iti / pracetA api, "pautvA''pobhAnamanIyAt pAtre dattamagarhitam / sarvendriyANaM cApalyaM na kuryAtpANipAdayoH" iti / manurapi, "pratyuSNaM sarvamannaM sthAdanaauraMzcaiva vAgyatAH / na ca vijAtayobrUyurdAtrA pRSTA havirguNAn" iti / anauraMcavetyevakAraH pramAdAtparasparasaMpaNe'pi bhojnaanivRttyrthH| ataeva bhavaH, * samyagAdadyAyadi,-iti mu.|| + kramato,--iti naa| / pavilokayantonoDatya, iti mu. / For Private And Personal
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 35.,cAkA parAzaramAdhavaH / 988 "zrAddhapako tu bhuJjAno brAhmaNo brAhmaNaM spRzet / tadanamatyajan bhukkA gAyatryaSTazataM japet" iti / punaH maeva, "hakAreNApi yobrUyAddhastAdA'pi guNAnvadet / bhUtalAJcoddharetpAtraM muzceddhastena vA'pi tat / praur3hapAdovahiHkacovahirjAnukaro'thavA / aGgaSThena vinA'bhAti mukhazabdena vA punaH / pautAvaziSTantoyAdi punaruddhatya vA pivet / khAditAddhaM punaH khAdenmodakAni phalAni vA / mukhena vA dhamedannaM niSThauvebhAjane'pi vA / itthamannan dvijaH zrAddhaM hatvA gacchatyadhogatim" iti / paur3hapAdaH shraasnaadyaaruuddh'paadH| vahiHkakSauttaravAsovahi takakSadvitayaH* / dADhaniyamamAha zaGkhaH, "zrAddhe niyukkAn bhuJjAnAna pRcchelavaNAdiSu / ucchiSTAH pitaroyAnti pRcchato nAtra saMzayaH / dAtuH patati vAhurvai jihA bhonuzca bhidyate" iti / anyAnapi bhoktaniyamAnAha pracetAH, "na spoddAmahastena bhuJjAno'nnaM kadAcana / na pAdau na zirovastiM na padA bhAjanaM spRzet / bhojanantu na niHzeSaM kuryAt prAjJaH kathaJcana / * praupAdaH, ityAdiretadantogranthonAsti nA* pustake / For Private And Personal
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 5. praashrmaadhvH| [30,vAkA / anyaca dadhaH caurAhA caudrAt sabhyaevaca"-iti / na ca, "na nindeyunAvazeSayeyuH" iti jamadamivacanavirodhaH,iti vAcyaM, tasthAdhikAvazeSaNaviSayatvAt / ataevokantenaiva / "alpaM punarutmaSTavyantasthAsaMskatapramautAnAM bhAgadheyatvAt" iti / ucchiSTayAsaMtapramautAdibhAgadheyatvaJca manurAha, "asaMtapramotAnAM tyAginAM kulayoSitAm / ucchiSTabhAgadheyaM syAd darbheSu vikiraca yaH" iti / , evaM niyamena bhuktavatsu vipreSu yat karttavyantadAha pracetAH, __"haptAn buddhA'tramAdAya matilaM pUrvavajapet" iti / pUrvavatmavyAhatikAGgAyatrI madhumatauJca japet, iti / tadAha kAtyAyamaH / "gAyatrauM madhumatauM madhumadhviti ca javA haptAH sthati pRcchati"-iti / praznAnantaraM vyAmaH, "batAH syeti ca pRSTAste brUyustatAH sma ityatha"-dati / anantarakarttavyamAha manuH, "sArvavarNikamabAdhaM manIyAzAvya vaarinn| mamutsunejhukavatAmagrato vikiranmuvi" iti / sarvavarNA vyaJcanavizeSA yasmiMstAmArvavarNikam / atra vizeSamAha pracetAH / "ye anauti bhUvi kSipet"-dati / bhuvi darbhAstatAyAmiti / ataeva manunA, "darbhaSu vikiraca yaH"- dUtyutam / vikiraM datvA prAcAmet / zrataeva marIciH, "zrAddheSu vikiraM datvA yonAcAmenmatidhamAt / pitarastasya SaNmAsambhavanyuTibhojimaH" iti / For Private And Personal
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,vA kaa| praapaarmaadhvH| anantaraM gaNDUSArthamudakaM dadyAt / tathAca madAlasAvAkyama, "tatasvAcamanArthAya dadyAccApaH mahAtmakRt" iti / pitryabAhyaNapUrvakaM hastaprakSAlanAcamanArthamudakaM dadyAt / tadAhaviSNuH / "udamakheSvAcamanamAdau dadyAt tataH prAnakheSu tatastu prokSaNam" iti / zrAddhadeNaM mamprokSya darbhapANi: sarvaM kuryAt / tataH piNDanirvapaNaM kuryAt / tadAha yAjJavalkyaH, "marvamantramupAdAya satilaM dakSiNAmukhaH / ucchiSTamannidhau piNDAn dadyAttu piDhayajJavat" iti / ayamarthaH / brahmaNArthapakkantilamizraM marvamantramupAdAya piNDAn kRtvocchiSTasaMnidhau piDhayajJakalpena piNDAn ddyaat| etacca caspapAbhAve veditavyam / yadA tu caruzrapaNamajhAvastadA'naukaraNaziSTaruzeSeNa maha sarvamanamAdAya agnimannidhau piNDAn dadyAt / sadAha manu:.--- "auMstu tasmAddhaviHzeSAt piNDAn kRtvA mamAhitaH / audakenaiva vidhinA niva'peddakSiNAmukhaH" iti / ucchiSTamavidhisvarupamAhAtriH, "pitRNAmAsanasthAnAdagratasvithvaraniSu / * etatyaraM, 'peTakabrAhmaNeSu prathama harU prakSAlanapUrvakamAcanArthamudaka dattvA pazcAdaizvadevika brAhmaNeSu dattvA'nantaraM prokSitamiti mantreNa zrAddha. dezaM saMprokSya darbhapANiH sarvamuparikarmajAtaM kuryAdityarthaH' ityadhika pATha mu.| For Private And Personal
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 752 praashrmaadhvH| zya,yA kA / ucchiSTasannidhAnantu nocchiSTAsanasannidhau"-iti / trivaraniviti ucchiSTamaMmagarahitAsanadazopaladArtham / zrataeva vyAmaH, "aranimAtramutsRjya piNDAstatra pradApayet / yatropaspRzatA vA'pi prApnuvanti na vindavaH" iti / piNDadAne kAlamAha manu:,___ "piNDanirvapaNaM kecit purastAdeva kurvate" iti / bhojanAt purastAdarcanAnantaramanaukaraNAnantaraM vA piNDanirvapaNaM kecidicchanti / apare ta bhojanAnantaramAcamanAdarvAgaDhe vA brAhmaNavimarjanAt pazvAdA piNDanivapaNaM kacidicchantIti, kecidityanenAvagamyate / bhojanAt purastAt piNDanirvapaNaM mapiNDIkaraNAt prAvihiteSvaprazasteSu zrAddheSu, sapiNDIkaraNa diprazastazrAddheSa pazcAdeva piNDanirvapaNam / tadAha lokAdhiH, "aprazasteSu yAgeSu pUrva piNDAvanejanam / bhojanasya, prazaste tu pazcAdevopakalpayet" iti / prAcamanAt prAgacaM vA brAhmaNavisarjanAdUcaM vA piNDanirvaSaNamiti pakSAH zAkhAbhedena vyavasthitAH / tathAca smatyantaram, "munibhibhinnakAleSu piNDadAnantu yat smRtam / tat svazAkhAmataM yatra tatra kuryAdicakSaNaH" iti / tatrAzvalAyanazAkhinAmAcamanAt prAgace veti pakSayoH samatvena vikalpaH / tathAcAzvalAyanaH / "bhukravatvanAcAneSu piNDAn nidadhyAdAcAnteSu vA" iti| yasyAM bhAkhAyAM kAlavizeSona zrutaH, tatra For Private And Personal
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350, pA0kA.] praashrmaadhvH| prayogamaukaryArthamAcamanAdU piNDanirvapaNapakSaeva grahautavyaH / piNDanirvapaNatikarttavyatA brahmANDapurANe'bhihitA, "mavyottarAbhyAM pANibhyAM kuryAdullekhanaM dvijaH / pragharSaNaM tataH kuryAt zrAddhakarmaNyatandritaH / khaNDanaM peSaNaM caiva tathaivollekhanakriyA / vajeNatha kuNairvA'pi ulikhet tu mahauM dijaH" iti / khaNDanaM kuzAdezchedanaM, peSaNaM bhUgharSaNaM, vajrazabdena spRza ucyate(1) / ullekhanamantrazva kAtyAyanena darzitaH / "ullikhyApahatAiti" / anantaraM prokSayet / "tAmabhyucya"-iti zrAzvalAyanasmaraNAt / tatra kumAnAstRNuyAt / tadukaM brahmANDapurANe / "kSipet kuzAstatra ca dakSiNAgrAn" iti / tato'vanejanaM kuryAt / tadAha sumantuH "asAvavanenikSveti puruSaM puruSaM prati / vistrirekena hastena vidadhautAvanejanam" iti / pramAviti pitrAdaun nAmagotrAbhyAM sambodhya ekena dakSiNahastena pratipuruSaM tristriravanejanamudakanirvapaNaM kuryaadityrthH| atrAzvalAyanenAvanejane mantrAntaramuktam / "prAcaunAbautI lekhAM trirudakenopanayecchundhantAM pitrH"-ityaadi| tadaviruddhaM, zAkhAbhedena vyvsthopptteH| piNDadAnamantrAH kAtyAyanena darzitAH / "asAvetattaiti ye ca tvAmanvityeke" iti / asAvityamukagocAmukazarmabiti saMbodhya etatte iti mantreNa piNDadAnaM kuryyAt / eke (1) itya meva pAThaH sarvedha pustakeSu / 105 For Private And Personal
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [310,vA kaa| ye ca tvAmanviti mantreNa piNDadAnaM kuryAdityAhuH / piNDadAnaM ca savyaM jAnvAvya* karttavyam / taduktaM vAyupurANe, "madhumarpistilayutAMstrIn piNDAnirvapedbudhaH / jAnu kRtvA tathA savyaM bhUmau piparAyaNaH" iti // piNDadAnAnantarakarttavyamAha manuH, "nyuSya piNDAn piDhabhyastu prayato vidhipUrvakam / teSu darbheSu taM istaM nimRjyAlepabhAginAm" iti // tatra mantrI viSNunA darzitaH / "tra pitaro mAdayadhvamiti darbhamUleSa karAvagharSaNam" iti| anantarakarttavyamAha kAtyAyanaH / "atra pitara ityutkodaGmukha zrAtamanAdAvRtyAmaumadanta pitaraiti japati" iti| zrAtamanAt prANayAmotyavAyupIDAvadhi udaGmukha prAmauta, tato'nusmanneva paryAvRtyAmaumadanteti manasA japitvocchmet / atra vizeSaH karmapradIpe darzitaH, "vAmenAvarttanaM kecidudagantaM prcksste| AvRtya prANamAyamya piDhandhyAyanyathAItaH // japastenaiva cAvRtya tataH prANAn pramocayet" iti / amI madantetyanumantraNAnantaraM vissnnuH| "zramo madantetyanumagthya zeSAvaghrANaM kRtvA zandhantAM pitara iti pUrvavadudakaninayanaM piNDopari, tato'sAvabhyaMkretyabhyaJjanaM dadyAdasAvaMvetyaJcanaM, atha vaskhamabhAve * jAnvAcya,iti mudeg pustake pAThaH / / tatakhAsta,-iti mu* pustake pAThaH / For Private And Personal
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 30, khA0 kA 0 Men www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 751 dazAsUlIM vA etadaH pitaro vAso mAnot pretya* pitaro yuGkSvam" - iti / tadanantaraM vyAghraH, - "gandhapuSpANi dhUpaJca dopaJca vinivedayet / ras: pitaro vAso dazAndatvA pRthak pRthak " - iti // arcanAnantaraM matsyaH, - "yat kiJcitpacyate gehe bhakSyaM bhojyamagarhitam / nivedya na bhoktavyaM piNDamUle kathaJcana" - iti // -- tadanantaraM vRhaspatiH, - --- "anabhyacadapAcaM tu teSAmupari nicipet " - iti / anantaraM viSNuH / "athaitAnupatiSTheta namo vaH pitara ityAdinA manonvAvAmaha iti tacAntenAthaitAn piNDAMzcAlayet paretana pitara iti" / zranantarakRtyamA hAzvalAyanaH / "agniM pratyeyAda tamadhAvana stomairiti zrabhimanaukaraNAgniM gArhapatyaM yadantarikSaM pRthivIm " - iti / anantarakRtyamAha matsyaH, - "zrathAcAnteSu cAcamya vAri dadyAt makkat sakRt " - iti / brAhmaNahasteSu sakRtsakRdapo dadyAdityarthaH / etadAcamanAt prAk piNDadAnapace veditavyam / zrAcAnteSu tu piNDadAnapace zrAcamya piNDadAnaM kRtvA brAhmaNahasteSUdakaM sakRt maddadyAt kuzAca deyAH / padmapurANe'pi - For Private And Personal "zracAnteSUdakaM dadyAt puSpANi sayavAni " - iti / atra yavagrahaNaM tilopalakSaNArthaM ca zabdaH punarapyudakadAnasamuccaya- * homAnugateonyat, - iti mu0 pustake pAThaH /
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praapuurmaadhvH| [310,yA kaa| yArthaH / kRtakAryatvena teSu ca yavAdiSu kutracit zucau deze visRSTeSu punarudakAdikaM dadyAt / tathA ca matsyaH, "zrAcAnteSu punardadyAt jalapuSpAkSatodakam" iti / anantarakarttavyamAha maeva, "dattvA''zauH pratigTahIyAt dvijebhyaH prAGmukho budhH| aghorAH pitaraH santu mantviyukta punardijaiH // gotraM tathA va tAM nastathetyukrazca taiH punaH / dAtAro no'bhivardhantAM vedAH santatirevaca // zraddhA ca no mA vyagamabaha deyaJca no'stviti / etAH satyAziSaH santu mantvityuktazca taiH punaH" iti // anantaraM pAtracAlanaM kRtvA svastivAcanaM kuryAt / ataeva nArAyaNaH, "cAlayitvA tatpAtraM svasti kurvanti ye vijAH / nirAzAH pitarasteSAM zavA yAnti yathAgatam" iti / pAtracAlane vizeSamAha jAkarNyaH, "pAtrANi cAlayet zrAddhe svayaM ziSyo'thavA sutaH / na strIbhirna ca bAlena nAmajjAtyA kathaJcana"-iti // svastivAcanaprakAramAha pAraskaraH / "svastauti bhagavan brIti vAcanam" iti / yajJopavItau vaizvadaivikahaste udakaM dattvA purUravAvasaMjJakebhyo vizvebhyodevebhyaH khastauti bhagavan pra'hauti kartA vyAt / vipreNa ca vastIti vaktavyam / piTabrAhmaNahasteSvapyevameva / * yajJopavItI, ityArabhya etadantograntho nAsti nA. pustake / For Private And Personal
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir khA,pAkA. praashrmaadhvH| anantarakatyamAha yAjJavalkyaH / "tataH kuryAdakSayyodakamevaca"iti / akSayyamasviti brAhmaNahaste jalaM dadyAdityarthaH / mArkaNDeyo'pi, "pitRNAM nAmagotreNa jalaM deyamanantaram / brAhmaNAnAM dvijairvAcyamakSayyamidamasviti" iti // hasteSvityadhyAhatya yojnaa| anantaraM dakSiNAM ddyaat| manuH, "svastivAcanakaM kuryAt akSayyodakamevaca / matilaM* nAmagotreNa dadyAcchaktyA ca dakSiNAm // gobhUhiraNyavAsAMsi bhavyAni zayanAni ca / dadyAdyadiSTaM viprANamAtmanaH piturevaca / vittazAzyena rahitaH pitbhyaH prItimAcaran" iti // atra vizeSamAha pAraskaraH / "hiraNyaM vizvebhyo devebhyo rajata piDhabhyaH anyacca gokRSNAjinaM yAvacchakyaM ddyaat|| ekapaMktyupaviSTAnAM viprANaM zrAddhakarmaNi / bhakSyaM bhojyaM samaM deyaM dakSiNa vanusArataH" iti // . anumArata iti, nimantritabrAhmaNavidyAguNatAratamyenetyarthaH / pitryaddezena dakSiNadAnaM prAcaunAvautinA kaarym| ataeva jamadagniH / "apasavyantu tatrApi matsyo bhagavAn hi me manaH" iti / tatrApi dkssinnaadaane'pauti| yattu tenaivotram, * salilaM,-iti nA0 sa0 pustakayAH + navyAni,-iti mu* pustake / 1 yAvacchakuyAt, iti nA0 pustake / For Private And Personal
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [zca0,yA kaa| "sarvaM karmApasavyena dakSiNAdAnavarjitam" iti / tadbrAhmaNoddezena dakSiNadAnapace drssttvym| sa ca pakSo devalena darzitaH, "prAcAnnebhyo dvijebhyastu prayaccheccaiva dakSiNam" iti // brAhmaNoddezena dakSiNAdAne kramamAha maeva, "dakSiNAM piTaviprebhyo dadyAt pUrva tato dvayoH" iti| vaishvdevikbraahmnnyorityrthH| atra piDhaviprenya iti samabhivyAhArAcatIrtha SaSThI(1) / anantaraM yAjJavalkyaH,- . "datvA tu dakSiNaM pratyA svadhAkAramudAharan / vAcyatAmityanujJAtaH prakRtebhyaH svadhocyatAm // brUyurasta svadhetyukne bhUmau mizcettato jalam / vizvedevAzca prauyantAM vipraizcokta idaM japet // dAtAro no'bhivardhantAM vedAH santatirevaca / . zraddhA ca no mA vyagamadA deyacca no'sviti // ityuktokkA priyA vAcaH praNipatya prasAdayet / vAje vAje iti protaH piDhapUrvaM visarjayet" iti // anantaraM putrArthoM madhyamapiNDaM patnyai dadyAt / tathA ca vAyupurANe,___"patnyai prajArthoM dadyAttu madhyamaM mantrapUrvakam" iti / madhyamaM piNDamityarthaH / tatprakAraH / tatra prAcInAvautI, "trayAM (1) piTaviprebhya ityatra caturtho nirdezAt tatsamabhivyAhArAt iyorityatra ghazyapi caturthyarthaeveti bhAvaH / piTa viprebhya ityatra piTabhyAti pAThastu praamaadikrv| For Private And Personal
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org a0, bA0 kA 0 10 tvauSadhInAnuM ramaM prAzayAmi bhUtakRtaM garbhaM dhatkha " - iti patnyA - aJcalau madhyamapiNDaM prayacchet / tatprAzana * mantrastu matsyena darzitaH, - " zradhatta pitaro garbhamantaH santAnavarddhanam " - iti / manurapi - " pativratA dharmapatnI pitRpUjanatatparA / madhyamantu tataH piNDamadyAtsamyak sutArthinau / zranantaM sutaM vindet yazomedhAsamanvitam // dhanavantaM prajAvantaM dhArmikaM sAtvikaM tathA " - iti / parAzara mAdhavaH / piNDapradAnasyAyogyatvamAha saeva - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUra "zraprAptayauvane vRddhe sagarbhe rogasambhave / vAlaputrakalatre'pi na dadyAt piNDamaJjalau " - iti / patnyA asannidhAnAdau piNDAnAM pratipattyantaramAha bRhaspatiH - "zranyadezagatA panau garbhiNI rogiNI tathA / tadA taM jIrNavRSabhaH chAgo vA bhoktumarhati " - iti // Apastambo'pi pratipattyantaramAha, - "yadi patnI videzasthA ucchiSTA yadi vA mRtA / durAtmA nAnukUlA ca tasya piNDasya kA gatiH // zrAkAzaM gamayetpiNDaM jalastho dakSiNAmukhaH / pitRRNAM sthAnamAkAzaM dakSiNA dik tathaivaca" - iti // yattu devalenokrama,-- For Private And Personal * tatprakAra ityAdiH etadantoyanyo nAsti mudritAtirikta pustakeSu / + piNpradAnasyetyArabhya etadantograntho nAsti mudritAtirikta pustakeSu |
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praashrmaadhvH| [310,yA kaa| "tataH karmaNi nivRtte tAn piNTAstadanantaram / brAhmaNo'mirajo gauvA bhakSayedabhu vA kSipen"- iti // ttputraarthitvaabhaavvissym| tIrthazrAddhe piNDAnAmaskheva prakSepaH / nadunaM viSNudharmottare, "tIrthazrAddhe madA piNDAn kSipettIrtha samAhitaH / dakSiNAbhimukho bhUtvA pitryA dik mA prakIrtitA"-iti // anantaramucchiSTaM sammArjayet / ataeva yAjJavalkyaH, "tatraiva satsu vipreSu dijocchiSTaM na mArjayet'-dati / aymrthH| vipravisarjanAt prAgucchiSTaM na mArjayedapi tu teSu visarjiteSu piNDapratipattau ca kRtAyAmiti / yattu vyAmenoktam, "ucchiSTaM na pramRjyAttu yAvatrAstamito raviH" iti / yac vasiSThenoktam,"zrAddhe nodAsanIyAni ucchiSTAnyAdinakSayAt / yotante vai svadhAkArAstAH zivantaH kRtodakAH"--iti / tahAntarasambhavaviSayam / ataeva pracetAH, "bhRtyavargavRto bhute kavyazeSaM svagotrajeH / prAptAyAM zrAddhazAlAyAM dvijocchiSTaM na mArjayet'-dati / / ucchiSTamArjanAnantaraM vaizvadevaM kRtvA zeSamannaM brAhmaNaiH saha bhunauta / tathA ca matsyapurANam, * ucchiyAnnAni tatkamAt,-iti nA pustake / / aAsAyaM zrAikAleA'yaM,-iti mu. pustake / For Private And Personal
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30 yA kaa| praashrmaadhvH| "tatazca vaizvadevAnte samRtyasutabAndhavaH / bhujautAtithisaMyuktaH sarva piTaniSevitam" iti // yadA zrAddhaM nivartya vaizvadevAdikaM kriyate, tadA taccheSAdeva natkAryam / tadAha paiThaunamiH, "zrAddhaM nivartya vidhivaIzvadevAdikaM tataH / kuryAdbhikSAM tato dadyAddhantakArAdikaM tathA"-iti / Adizabdena nityazrAddhaM parigTahyate / tata iti pilpAkazeSAdityarthaH / nityazrAddhaM pRthakpAkena kAryam / ataeva tadadhikRtya mArkaNDeyaH / "pRthakpAkena |tynye"-iti| atra nityazrAddhamapya-- niyatam / tadAha saeva, "nityakriyAM pitRRNAJca kedicchanti mAnavAH / na pitRNAM tathaivAnye zeSaM pUrvavadAcaret" iti / yattu laugAkSiNokram, "pitrathaM nirvapetyAkaM vaizvadevArthamevaca / vaizvadevaM na pitrartha na dArza vaizvadaivikam" iti // tadAhitAgnikarTa kazrAddhaviSayaM, zrAhitAgreH zrAddhAtprAgeva vaizvadevamyaH tenaiva vihitatvAt / pakSAntaM karma nirvatya vaizvadevaM ca sAgnikaH / piNDayajJaM tataH kuryAttato'nyAhAryakaM budhaH" iti // pakSAntaM karmAnyAdhAnamanvAhAryakaM darzazrAddham(1) / yattu purANavacanam, (1) "pUrvvAraniM grahAti uttaramaharyati" iti zrutvA, darzapaurya 96 For Private And Personal
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / [150, pA., kaa| "prAtivAsariko homaH(1) zrAddhAdau kriyate ydi| devA havyaM na gTahanti kavyaJca pitarastathA"-iti // tat piDhapAkAdezvadevakaraNe veditavyam / ataeva paiThaunamiH, "piTapAkAt samuddhRtya vaizvadevaM karoti yaH / prAsurantadbhavecchrAddhaM pitRNAM nopatiSThate" iti // yadA'naukaraNAnantaraM vikiraNanantaraM vA vaizvadevikaM karma kriyate, tadA'pi pRthakpAkAdeva tatkArya, taccheSAdvaizvadevakaraNe doSasthAtrApi samAnatvAt 2) / anaukaraNAnantaraM vaizvadevakaraNaM ca smRtyantare'bhihitam, "vaizvadevAhutauramAvarvAg* brAhmaNabhojanAt / * vaizvadevAhutIH sarvA parvAg ,-iti mu0 / mAsAGgasyAgrAdhAnasyAmAvasyAyAM vidhAnAt pakSAntaM kammAmAdhAnamiti bhAvaH / evaM piNDa piTayajJAdanu pazcAdAyite iti vyutpattyA ghanvAhAryapadena darzazrAddhamucyate / tathAcoktam / "piDhayajantu nirvayaM viprazcandrakSaye'mimAn / piNDAnyAhAryakaM zrAddhaM kuryAnbhAsAnumAsikam" iti / "pamAvAsyAM dvitIyaM yadanyAhArya taducyate" -iti c| (1) prAlivAsarikohomo vaizvadevahomaH / (2) taccheSAt amaukaraNazeSAdikiraNa zeSAzca / tacchedhAdaizvadevakaraNe'pi piTapAkAt samuddhRtyaiva tatkaraNaM bhavati, tadAnImapi dhanotsargasyAvatatvAt / evaJca piTapAkAt samuddhRtya iti, prAvivAsarikohoma iti vacanadayoktadoSo'trApi samAnarava bhavatIti bhAvaH / For Private And Personal
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 310, khA0 kA0 / parAzaramAdhavaH / juhuyAtayajJAdi zrAddhaM kRtvA tataH smRtam" iti // yadi piTapAkabheSAvaizvadevaM yadi vA pAkAntarAdubhayathA'pi piTapAkazeSAdeva bhojanam / tadAha yAjJavalkyaH, "pradakSiNamanuvrajya bhunauta piTasevitam" iti / asati tu piTazeSe pAkAntaraM kRtvA'pi bhoktvymev| abhojanasya niSiddhatvAt / tathAca devalaH, "zrAddhaM kRtvA tu yo vipro na bhuGake'tha * kadAcana / devA havyaM na gTahanti kavyAni pitarastathA"-iti // yataH pivazeSabhojanaM nityaM, ataevaikAdazyAdau nityopavAsapace bhojanapratyAmnAyaH smaryate, "upavAmo yadA nityaH zrAddhaM naimittikaM bhavet / upavAsa tadA kuryAdAghrAya piTasevitam" iti // piTamevitabhojananiyamo'nujJApakSaeva / ataeva gAtAtapaH, "zeSamantramanujJAtaM bhunauta tadanantaram / dRSTaiH mArdhantu vidhivabuddhimAn susamAhitaH" iti // bhojanAnantaraM dAbholoniyamamAha vRhaspatiH, "tAniyAM brahmacArau syAcchrAddhakkacchAddhikaiH saha / anyathA vartamAnau tau sthAnAM nirayagAminau" iti / matsyapurANe'pi, "puna janamadhvAnaM yAnamAyAmamaithunam / * bhukta tu,-iti mu0| For Private And Personal
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 764 praashrmaadhvH| [3, yA0, kaa| zrAddhAcchAddhabhukcaiva sarvametadvivarjayet // khAdhyAyaM kalaJcaiva divAsvapaJca khecchayA"-iti / zrAddhabhojino vizeSamAha yamaH, "punIjanamadhvAnaM bhaarmaayaasmaithunm|| sandhyAM pratigrahaM homaM zrAddhabhutvaSTa varjayet" iti / sandhyAhomayoH pratiSedhasvakRtaprAyazcittasya / kate tu prAyazcitte kuryAdeva / zrataeva bhaviSyatpurANam, "dazakRtvaH piveccApo gAyavyA zrAddhabhugvijaH / tataH saMdhyAmupAsIta japecca juhuyAdapi" iti / evamuktarItyA pArvaNaM kartumasamarthaH saMkalpavidhinA zrAddhaM kuryAt / taduktaM smRtyantare, "aGgAni pityajJasya yadA kartuM na zaknuyAt / saMkalpazrAddhamevAsau kuryAda_divarjitam"- // vyAso'pi, "tyakAmeH pArvaNannaiva naikoddiSTaM mapiNDanam / atyanAnestu piNDonistasmAt saMkalpya bhojayet" iti / aymrthH| zrAlasyena yo'gniM tyajati ma tyatAgniH, na tasya zrAddhe'dhikAraH, kiMtu tyakAgnivyatirikrasya mAnikasya / vidharAdezva(1) * sarvameva vivarjayet,--iti nA0 / / bhArAdhyayanamaithunam, iti mu0 / / yoyajet, ityAdarzapustakeSu pAThaH / parantu bhojayediti pAThasyAnyatra darzanAt saGgatatayA ca sarava male niveshitH| (1) vidhuromatabhAryaH / For Private And Personal
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3 a0, thA. kA. rAzaramAdhavaH / piNDopalacitazrAddhe'dhikAra ukraH / yasmAdatyanAninA'dhikAriNA zrAddhamavazyaM karttavyaM, tasmAdvismRte* pArvaNavidhAvazanaH saMkalpavidhAnena kuryAditi / saMkalpavidhAnalakSaNaM maevAha, "saMkalpaM tu yadA kuryAt, na kuryAt pAtrapUraNam / nAvAhanAnaukaraNaM piNDAMzcaiva na daapyet"-iti|| ucchiSTapiNDona dAtavyaH, "saMkalyaM tu yadA zrAddhaM na kuryAt pAtrapUraNam / vikirazca na dAtavyaH - iti smRtyantarAt / evaM darbha karttavyaM pArvaNazrAddhamuktaM, atha tadvitibhUtaM pratyAbdikaM niruupyte| tatra laugAdhiH "zrAddhaM kuryAdavaNyantu pramautapittakaH khayam / dundukSaye mAsi mAsi vRddhau pratyabdamevaca" iti // tacetikartavyatAmAha jAvakaryaH, "pituH piDhagaNasthasya kuryAt pArvaNavatsutaH / pratyabdaM pratimAsa vidhijJeyaH sanAtanaH" iti / pitRgaNasthaH sapiNDaukataH / tasya pratisAMvatsarikamanumAsikaJca zrAddhaM pArvaNavidhinA kuryAt / yamadamirapi, "AsAdyA mahapiNDatvamauraso vidhivat sutaH / kurvIta darzavacchrAddhaM mAtApitromate'hani" iti / * tasmAdistate,-iti pATho'tra bhavituM yuktaH / + thApAdya,-iti pAThImama pratibhAti / For Private And Personal
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 766 praashrmaadhvH| [310, khA0 kA0 / nanu dAtidezAnmAtAmahAnAmapi zrAddhaM prsjyet(1)| nAyaM doSaH / pratyAbdike piNDAnAM paryudastatvAt / tathAca kAtyAyanaH, "kamamanvitaM mukkA tathA''dyaM zrAddhaSoDazam(2) / pratyAbdikacca zeSeSu piNDAH syuH SaDiti sthiti" iti / ka--samanvitaM mapiNDIkaraNam(2) / yattu yamenokam, "mapiNDIkaraNadUrva pratisambatsaraM sutaiH / / mAtApitroH pRthakkAryamekoddiSTaM mRte'hani"-iti // yA mRtAhaM prakRtya vyAsenokama, "ekoddiSTaM parityajya pArvaNaM kurute nrH| akRtaM tadvijAnIyAdbhavezca piDhaghAtakaH" iti // tatra paarvnnaikoddissttyorviklpH| tatrApi vRddhavAcArato vyavasthA / amAvAsthAyAM pretapakSe(4) ca mRtAnAM pArvaNaM niytm| tadAha (9) dazaiM mAtAmahAnAmapi zrAddhasatvAditi bhAvaH / (2) karpUnama piNDadAnArthamavaTavizeSo'nvaSTakyazrAddhe so vihitaH / pAdyaM piTatvaprApterAdibhUtaM, maraNottaraM kartavyeSu zrAddheSu madhye prathama kartavyaM vA / zrAipor3a, "bAdazapratimAsyAni vAdyaM ghANmAsike tathA / sapiNDIkaraNaJcaiva ityetat zrAddhayor3Am" iti kAtyA yanenaiva vikRtam / (3) kAtyAyanIye karape sapiNDIkaraNe kaDUMvidhAnAnupalambhAt sapiNDI karaNasya Sor3azazrAddhAntargatatvAca kasamandhitapadenAnvarakyazrAddha grahaNameva yuktmutpshyaamH| (8) pretpksso'shvyukkRssnnpkssH| For Private And Personal
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 31. thA. kA. parAzaramAdhavaH / "zramAyA tu cayo yasya pretapakSe'thavA punaH / pArvaNaM tasya karttavyaM naikoddiSTaM kadAcana"-iti // yatestu na kApyekoddiSTaM, kiM tu sarvatra pArvaNameva / tathAca pracetAH "daNDagrahaNamAtreNa naiva preto bhavedyatiH / ataH sutena kartavyaM pArvaNaM tasya sarvadA" iti // patra kecitpAvaNaikoddiSTayoranyathA vyavasthAmAhuH, "pratyabdaM pArvaNenaiva vidhinA kSetrajaurasau / kuryAtAmitare kuryurekoddiSTaM sutAdana"-iti jAvakaryavacanAt(9) / tadayukram, "ekoddiSTaM tu kartavyamaurasena mRte'hani / mapiNDaukaraNAdU mAtApitrostu pArvaNam"-iti paiThaunasivacanavirodhAt(2) / jAvakaryavacanaM tu kssyaahvytirikprtybdkrttvyaakssytttiiyaadivissytvenaapyuppdyte| yattu sumantunokama, "kuryAca vidhivakrALU pArvaNaM yo'mimAn dvijaH / piborananimAndhaura ekoddiSTaM mRte'hani"-iti // tadayuktama, (1) tathA caurasakSetraNayoH pArvaNamanyeSAmekohiyamiti keSAMcinmate vyavasthA paryAvasyati / (2) paiThaugativacane aurasasyApyekohichavidhAnAttavirodhaH / For Private And Personal
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parAzaramAdhavaH / 3 ca0,thA.kA.. "vanayastu ye viprA ye caikAmaya evaca / / teSAM mapiNDanAdUrdhvamekoddiSTaM na pArvaNam" iti smRtyantare sAnikasyApyekoddiSTavidhAnAt(2) / ekoddiSTalakSaNamAha yAjJavalkyaH, "ekoddiSTaM daivahaunamekAdhaiMkapavitrakam / zrAvAhanAnaukaraNarahitaM hyapasavyavat / upatiSThatAmityakSayyasthAne vipravisarjanam / abhiramyatAmiti vadevyuste'bhiratAsma ha" iti| kAtyAyano'pi / "athaikoddiSTamekaM pAtrameko'rtha ekaM piNDaM * nAvAhanaM nAgnaukaraNaM nAtra vizvedevAH khaditamiti baptipraznaH sukhaditamityanujJAnamupatiSThatAmityakSayyasthAne abhiramyatAmiti vimarga abhirtaasmetypre"-iti| taccaikoddiSTaM trividhaM, navaM navamizraM purANaM ceti| atra prathamAhAyekAdazAhAntavihitaM nvshraaddhm| tathA cAGgirAH, "prathame'hi hatIye ca paJcame saptame'pivA / navamaikAdaze caiva tantravazrAddhamucyate"-iti // vasiSTho'pi, * ekaH piNDa iti naa| (1) vazmayaH shrautaamimntH| ekAmayaH maanimntH| (2) tathAca pArvaNaikoddithyorvikalpavyavasthaiva sAdhIyasauti bhAvaH / For Private And Personal
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ema,pA.kA. praashrmaadhvH| "maptame'ki hatIye'ki prathame navame tathA / ekAdaze paJcame syurnavazrAddhAni SaT tathA // kecitpaJcaiva, navamaM bhavedantaritaM yadi / ekAdaze'zi tat kuryAditi smatikato viduH(1)"-iti // aca pakSadayasya vyavasthA zivakha minA darzitA, "navazrAddhAni paJcAirAzvalAyanazAkhinaH / . prApastambAH ssddityaahurvibhaassaamaitreyinnaam|" iti / vaizyAdaunAM vizeSo bhaviSyatpurANe darzitaH, "nava sapta vizAM rAjJAM navazrAddhAnyanukramAt / zrAdyannayorvarNayostu(ra) SaDityAhumaharSayaH" iti // pakSAM navazrAddhAnAmupari karttavyamAmikaM navamitram / tathA caavlaaynH| "navamitraM SaDattaram()" iti| mAsikAnAmupari karttavyaM pratyAbdikAdi purANam / ataeva hArautema prAyazcittakADe krameNa ! * prathame'Di tIye'Di saptame navame tathA,-iti nA0 / + vibhASA taittirauyiNAm, iti / prAyazcittakANDakameNa,-iti bA. mu.| (1) navamadinavihitaM zrAiM yadi daivAttadAnIM na chata, tadaikAdati ____ tat kartavyamityarthaH / (2) pAdyantayorvayo jhaNazUdrayoH / (3) paramAmuttaraM ghaDutaram / navabhADAmAmupari kathamitvarthaH / 97 For Private And Personal
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 7. praashrmaadhvH| [350,pAkA / navamAsikayoH prAyazcittamabhidhAyottarakAlInaM zrAddhaM purANazabdena vyavahatya prAyazcittaM vihitam, "cAndrAyaNaM navazrAddhe prAjApatyaM tu mAsike / ekAhastu purANeSu prAyazcittaM vidhIyate" iti // datyaM pArvaNaikoddiSTe abhihite, athobhayAtmakaM mapiNDIkaraNamucyate / tatra laugASiH, "zrAddhAni Sor3azApAdya vidadhauta sapiNDanam" iti / Sor3aza zrAddhAni jAvakaryana darzitAni, "dAdaza pratimAsyAni AdyaSANmAsike tathA / caipakSikAbdike ceti zrAddhAnyetAni Sor3aza" iti // patrAdyapANmAsikAbdikazabdAH jnmaamikonssaaemaamikomaabdikpraaH| dvAdazamAsikAnAM kAlo yAjJavalkyena darbhitaH, "mRte'hani tu karttavyaM pratimAsaM tu vatmaram / pratisambatmaraJcaivamAdyamekAdaze'hani"-iti // vatmaraM vatsaraparyantaM mAsi mAmimRte'hani zrAddha karttavyaM, mapiNDaukaraNadUrdhvaM pratisambatmaraM mRte'hani karttavyaM, pAdyaM tu mAsikamekAdohani krttvym(1)| UnaSAemAmikAdaunAM kAlamAha gAlavaH, "UnaSAemAsikaM SaSThe mAmAI namAsikam / vaipakSikaM tripace sthAdUnAbdaM dAda tathA"-iti // * hAdaze'hani,-iti mu.| (1) bAcaM maasikmuunmaasikmityrthH| tathAca pAdyamekAdaze'hanItvasya khAdyaM dAdazamAsikAnAmAdibhUtaM tebhyaH pUrva kartavyamityartho vodhyaH / For Private And Personal
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 140, kha0kA0 / ] lokagautamo'pi - www.kobatirth.org parAzaramAdhavaH / Zhuan "ekadividinene vibhAganonaeva vA / zrAddhAnyUnAbdikAdauni kuryAdityAha gautamaH " - iti // UnamAmikasya kAlavikalpamAha gobhilaH, - "maraNAdddvAdazAhe syAnmAsyUne vonamAsikam " - iti / janAnAM vajyaM kAlamAha gArgyaH, ----- Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "nandAyAM bhArgavadine caturdazyAM tripuSkare / janazrAddhaM na kurvIta gRhau putradhanakSayAt" - iti // marIcirapi - "dvipuSkare ca nandAsa sinIvAlyAM (1) bhRgordine / caturdazyAJca nonAni kRttikAsu tripuSkare" - iti // tithivAranakSatravizeSANAM trayANAM melanaM cipuSkaram / dayomeMlanaM dvipuSkaram / ke te vizeSAH ? dvitIyAmapramodvAdazyo bhadrAtithayaH, bhAnubhaumazanaizcaravArA:, punarvasUttaraphalgunI vizAkhottarASAr3hApUrvabhAdrapadAnacatrANi (2) / 771 tribhAganyUna eva - iti mu0 | (1) nandAsa pratipatSaSThe kAdazISu ! "sA dRSTenduH sinIvAlI" - iti koSAt caturdazIyuktAmAvasyA sinIvAlIzabdenocyate / (2) tadukta jyotiSe - "viSamacaraNaviSyaM bhadrA tithiryadi jAyate / dinakara zanimA putrANAM kathaJcana vAsare || munibhiruditaH so'yaM yogastripuSkarasaMjJitaH " - iti / For Private And Personal
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 772 praashrmaadhvH| [310,aakaa| ____ ("evametAni Sor3azazrAddhAni kRtvA tata: sapiNDanaM vidadhauta / tasya kAlamAhAtriH / "atha sapiNDaukaraNaM sambatmare pUrNa tripakSe vA yadaharvA vRddhirApadyate(2)" - iti / bodhAyano'pi / "atha sambatmare pUrNa sapiNDaukaraNaM tripakSe vA hatIye mAsi SaSThe vaikAdaze vA dvAdazAhe vA" iti / ekAdazAha-dAdazAha-vatIyapakSa-stIyamAsa-SaSThamAsaikAdazamAsa-sambatsarAnta-zubhAgamAH,-datyaSTau kAlAH prakIrtitAH / tatra vyavasthAmAha hArautaH, "yA tu pUrvamamAvAsthA mRtAhAddazamI bhavet / mapiNDIkaraNaM tasyAM kuryAdeva suto'gnimAn"- iti / mRtAhAdUrddhadinamArabhyetyarthaH / kArNAjinirapi, "mapiNDIkaraNaM kuryAt pUrvavaccAnimAn sutaH / paratodazarAtrAJcet kuhUrabdoparautaraH" iti / zrAhitAgninA amAvAsyAyAM piNDapityajJasyAvazyakarttavyatvAt mapiNDIkaraNamantareNa tadasambhavAccaikAdaze'hi darzAgame mapiNDaukaraNaM yasya nakSatrasyaikaH pAda ekarAzighaTakaH aparUpAdatrayaM cApararAzi ghaTaka, tanakSatraM viSamacaraNadhidhyamityucyate / tazca kRttikApunarvasa prati / paramatra kRttikAyAH pRthagupAdAnAt tadihAya punarvasu pratikameva drshitm| (1) zrAddhAni Sor3azApAdya,-iti logAkSivacanaM vyAkaroti eva mityaadinaa| (2) trayANAM pUraNaH pakSastripakSaH, tasmin, maraNAt tRtIyapakSe iti yAvat / vRddhiH zubhAgamaH / For Private And Personal
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ba,pA kA praashrmaadhvH| kAryam / piNDapityajJakarttavyatA tu zrUyate / "amAvAsthAmaparAna piNDapityazena caranti" iti / sapiNDaukaraNAt pUrva piNDapiyajJasthAsambhavo gAlavena darzitaH, "mapiNDIkaraNaprete paiTakaM padamAsthite / trAhitAH sinIvAlyAM piDhayajJaH pravarttate" iti / darzAnAgame tu mAnido'hi sapiNDanaM kuryaat| tadukaM bhaviSyatpurANe, "yajamAno'grimAn rAjana, pretavAnanimAn bhavet / bAdazAhe bhavetkArya sapiNDIkaraNaM sutaiH" iti / gobhilo'pi, "mAnikastu yadA kartA pretazcAnanimAn bhavet / bAdazAhe tadA kArya sapiNDIkaraNaM sutaiH" iti / pretasya bhAmitve tRtIyapakSe mapiNDaukaraNaM kAryam / tadAha sumantuH, "pretazcedAhitAniH sthAt kartA'naniryadA bhavet / mapiNDIkaraNaM tasya kuryyAtpakSe htauyke"-dti| ubhayoH sAnikatve dvAdazAhe mapiNDaukaraNaM kAryam / "mAnikastu yadA kartA preto vA'pyAgnimAn bhavet / dvAdazAhe tadA kArya sapiNDaukaraNaM pituH" iti / ubhayoranamitve dAdazAhAdayaH sapta kAlA icchayA vikatyante / tadukaM bhaviSyatpurANe, "mapiNDaukaraNaM kuryAt yajamAnasvananimAn / For Private And Personal
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 998 praashrmaadhvH| [310,yaaskaa| anAhitAH pretasya pUrNabda bharatarSabha / dvAdaze'hani SaSThe vA tripakSe vA trimA mike| ekAdaze'pi vA mAmi maGgalaM syAdapasthitam"-iti / eteSu maptasu kAleSu dAdazAhaH prazastaH / tadAha vyAghraH, "AnanyAtkuladharmANAM puMsAJcaivAyuSaH kSayAt / asthiteca zarIrasya dvAdazAhaH prAsyate 1)" iti / etatsarvaM traivarNikaviSayaM, zUdrasya tu dAdazAhaeva pratiniyataH(2) / ataeva sapiNDaukaraNaM karttavyamityanuvRttau viSNuH, __ "mantravaja hi zUdrANAM dvAdaze'hani kaurtitam" iti / * trimAsi vA, iti pAThAntaram / + yAjJavalkA,-iti mu.| / asthiratvAt,-iti mu / $ hAdazAhe sapiNDanam, iti mu. / . (1) kuladhANAmAnantyA dityanena yeSAM hAdazAhe sapiNDIkaraNaM kulA cAraH, teSAM dAdazAhaH prazastaH ityabhihitam / puMsAzcaivAyudhaH kSayAdityanena yadA jyotirAgamAdinA saMvatsarAdAgadhikAriNa bAyaH . kSayo'vadhAryate, tadA'pi hAdazAhaH prazasta ityuktam / ghasthiteca zarIrasya ityanena yadA anupekSaNIya kAryAnurodhena videzagamanamA vazyaka sambhAvyate, tadA'pi bAdazAhaH prazasta iti pratipAditam / (2) ekAdazAhAdyavidhakAlamadhye hAdazAhamapahAya saptavidhakAlavi dhAnaM brAhmaNAdivarNatrayaviSayaM, zUdrasya tu hAdazA haratu sapiNDau karaNAkAla ityrthH| For Private And Personal
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pa.pAkA.1] parAzaramAdhavaH / yadA saMvatmarapUnaH prAgevaikAdazAhAdiSu SoDagADAni hatyA mapiNDaukaraNaM kriyate), tadA punarapi svakhakAle mAsikAdaunyAvartanIyAmi / tadAha gobhilA, _ "yasya saMvatmarAdamvihitA tu mpinnddtaa| vidhivattAni kurvIta punaH zrAddhAni chor3a" iti / vidhivaditi yathAyogamekoddiSTena pArvaNena vA vidhinetyarthaH / nadAha paiThaunamiH, "mapiNDIkaraNAdaviryAchAhAni ssodd'sh| ekoddiSTavidhAnena kuryAtmANi tAni tu // mapiNDIkaraNadUkheM yadA kuryAttadA punaH / pratyabdaM yo yathA kuryAt nacA kuryAtmadA punaH" iti / dhAvartanaM coIbhAvimAmeva mAdhobhAvinAm(2) / tadAha kArNAjimiH, (2) yadyapi ekAdazAhAdayaH sapiNDIkaraNakAlatayevoktA ma tu ghor3aza- , maajhaan, nghssi miiy'aal mintrii aalvyatvAt Sor3azazrAddhAnyakRtvA sapiNDIkaraNAsambhavAt kramAnurodhena tadantApakarSandhAyAt ghor3amazrAddhAnyapi teSu kartavyAgoti bhaavH| tadantApakarSanyAyaca maumAMsApazcamAdhyAyaprathamapAdauya-hAdazamadhi krnnm| (2) tathAdha yadA sapiNDIkaraNa kriyate, sadUIkAlabhAvinAmeva bhADAnAM khakhakAle punarAzatiH kAryA, na tu tatpUrvabhAvinAM khkaalktaamaamityrthH| For Private And Personal
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir praapaarmaadhvH| [350,yA kaa| "arvAgabdAdyatra yatra mapiNDaukaraNaM kRtam / tadUrddhamAsikAnAM sthAdyathAkAlamanuSThitiH" iti / mapiNDIkaraNAdUrddhamAvarttanIyAnAmanumAsikAdaunAM vRddhiprAptau punarapakarSaH / tadAha zAGyAyaniH, "mapiNDIkaraNadarvAgapakRSya kRtAnyapi / punarapyapachaSyante vRTyuttaraniSedhanAt" iti / niSedhazca kAtyAyanenokaH "nirvayaM vRddhitantrantu mAmikAni na tanvayet" iti / mapiNDIkaraNasya gauNakAlamAha sRSyazraGgaH, "mapiNDIkaraNazrAddhamukkAle na cet chatam / rauTre haste ca rohiNyA maitrabhe vA samAcaret" iti / mapiNDIkaraNetikartavyatAmAha yAjJavalkyaH, "gandhodakatilayukaM kuryAtpAtracatuSTayam / aArthaM, piTapAtreSu pretapAtraM prasecayet // ye samAnA iti dvAbhyAM zeSaM pUrvavadAcaret" iti / kaatyaayno'pi| "tataH saMvatsare pUrNa catvAri pAtrANi matilagandhodakaH pUrayitvA cauNi piDhaNAmekaM pretasya pretapAcaM pilapAtrevAsiJcati ye mamAnA iti dAbhyAmetena piNDovyAkhyAtaH" -iti / yadA pitA biyate pitAmahastiSThati, tadA prapitAmahAdibhiH maha pituH saapinnddym| tadukaM brahmANDapurANe, * kacam,-ti mA. For Private And Personal
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zSA,pA0kA0 parAzaramAdhavaH / 899 "mRte pitari thasthAtha vidyate ca pitAmahaH / tena deyAstrayaH piNDAH prapitAmahapUrvakAH" iti / kecitvatra sApiNyameva(1) nAbhyupagacchanti, __ "vyutkramAca pramautAnAhara) naiva kAryA sapiNDatA"-iti vacanAt / apare punarasya vacanasya mAtapittabhavyatirikraviSayatvaM manyante / udAharanti ca skandapurANavacanam, "yukrameNa mRtAnAca sapiNDotiriSyate / yadi mAtA yadi pitA mA naiSa vidhiH smRtaH" iti / atra vRddhAcArAvyavasthA drssttyaa(r)| mAtaH mApiNDyaM pitAmazAdibhiH saha karttavyam / tadAha zaGkaH * caiva vidhiH satA, iti mu.| mama tu, bhartA caiSa vidhiH smRtaH, iti pAThaH pratibhAti / mUloktapAThe tu, eSa ityanena buddhisthasya sapiNDIkaraNaniSedhasya praamrshH| tathAca, mAvAdiSusapiNDIkaraNamiSyate, tatra naiSa vidhina sapiNDIkaraNaniSedhavidhirityarthaH / (9) vApirAdhaM sapiNDIkaraNam / (2) pitAmahe jauvati piturmarame pitA vyutkramAt pramauta ityuzyate / (2) vyutkramamatAnAM sapiNDIkaraNaM na kAryamityekaM matam / sthatkama matAmAmapi mApiTabhartRNAM sapiNDanaM kAryamityaparamatam / tatra rddhaacaaraadyvsthaa| yeSAM pUrvajaiH vyutkramammatAnAM sapiNDanaM na kataM, tena na kAryameva tathAvidhasthale spihnm| yeSAntu pUrvajaiH vyutkrAmamatAmAmapi mAtrAdInAM sapiNDanaM kRtaM, tevyutkramamtamAtrAdInAM sapihanaM kAryameveti bhaavH| 98 For Private And Personal
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *78 www.kobatirth.org zAtAtapaH, - parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 350, cA0 " mAtuH sapiNDIkaraNaM kathaM kAryyaM bhavetsutaiH / pitAmacAdibhiH sArddha mapiNDIkaraNaM stama" - iti pramItapiTakasya vikalpamAha yamaH, - " jIvatpitA pitAmahyA mAtuH kuryyAt sapiNDatAm / pramatafvan: pitrA pitAmaccA'thavA sutaH" - iti / pucikAsuto mAtRsapiNDanaM mAtAmahAdibhiH saha kuryyAt / tathAca bodhAyanaH,-- "Adizet prathame piNDe mAtaraM putrikAsutaH / dvitIye pitarantasyAstRtIye ca pitAmaham " - iti / citArohaNe tu bharceva sApi niyatam (9) / tadAha "mRtA yA'nugatA nAthaM sA tena mahapiNDatAm * / ati svargavAse'pi yAvadAbhUtasaMzavam ( 9 ) - iti / For Private And Personal * 1 * vaha piNDanam - iti mu0 / (1) tathAca putriyA'pi citArohaNe kRte tasyA vyami sapiNDIkara yAM mantraiva karttavyaM, na tu tatpitrAdibhirityarthaH / evamanumaraNapakSe, 'antaruas: fast fpatAmahyA'thavA sutaH ' - ityukta vikalpo'pi ma bhavati iti draSTavyam / (2) dhanumTatAyAH bhUtasaMjJava paryyantaM pralayakAla payryantaM khargavAse satyapi, sA ae after mahatItyarthaH / yadyapyanumara naiva tasyAH svargavAsaeva bhavati na tu pretatvamutpadyate, tathApi bharcA saha tasyAH sapiNDanaM karttavyamiti tAtparyyam /
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir JO4 77 350,yAkA* 1] praashrmaadhvH| yamo'pi, "patyA* caikena karttavyaM mapiNDIkaraNaM striyAH / mA'mRtA'pi hi senaikyaM gatA mnvaativrtaiH(1)-iti| akazabdaH pitAmayAdivikalpanivRttyarthaH,na cipurussvyaavRttyrthH| mapiNDaukaraNastha pArvaNaikoddiSTarUpatvAt(2) / etatsarvaM bAhyAdivivAheSu draSTavyam / pAmarAdivivAhe caturdhA vikalyA:(9) / tatra pakSacayamAha bhAtAtapaH, "tamAtrA tatpitAmahA tacchazrA vA mapiNDanam / * pitrA,-iti mA0 / (2) sA strI asatA'pi nauvatyapi mantrAGativrataiH tena bharcA saha aikyaM gatA, dhato satAyAstasyAH patyA saha sapiNDIkaraNaM muktamityarthaH / patra, mantrAH pANigrahaNAdimantrAH, bAGatayo vivAhAdihomAH, vratAni vivAhAtayA vihitAni brhmcryaadiini| ebhiH karaNaiH sA patyA sa haikyaM gatA, sAvivAhena tasyAH tazarIrAItva niSpatteriti bhaavH| (2) patyA caikena, ityekazabdena pitAmahAdayona vyAvante / sapilI karaNasya dhAvaNavikRtitayA pArvaNavat traipuraSikatvasya piTapakSe nyAyyatvAt / kintvekazabdena pitAmayAdibhiH sapiNDIkaraNamitvayaM kalyovyavacchidyate iti bhAvaH / (9) vAsarAdivivAhodAnA strIya sapiNDIkaraNaM tasyA mAtrA pitA mahyA tat zvazrA vA kAryamitvAdivizeSavidhivaSAt patyA khapitAmahyAdibhirvA sapiNDanamiti sAmAnyavidhiLamAdivivAhomAstrI. viSaye vyavatiSThate / apavAdaviSayaparityAgenotsargasya utteriti bhAvaH / For Private And Personal
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / ..graa.kaa.| prAsurAdivivAheSu varNanAM* yoSitAM bhavet"-iti / caturthaM pakSamAha sumantuH, "pitA pitAmahe yojyaH pUrNa saMvatsare sutaiH / mAtA mAtAmahe tadadityAha bhagavan zivaH" iti / mAtuH sApiNDye gotraniyamamAhA mArkaNDeyaH,- / "bAhyAdiSu vivAheSu yA bar3hA kanyakA bhavet / bhardagotreNa karttavyA tasyAH piNDodakakriyA // zrAsurAdivivAheSu piTagoceNa dharmavit" iti / golAcirapi, "mAtAmahasya gotreNa mAtuH pinnddodkkriyaaH| kurvIta putrikAputra evamAha prjaapti:(1)"-iti| patyAH mapiNDyaM darzayati paiThaunamiH, "aputrAyAM mRtAyAntu patiH kuryAt mapiNDatAm / zvazrAdibhiH mahevAsyAH sapiNDaukaraNaM bhavet(2)" iti / patyuH sApiNDAmAha golAdiH, * vinAnAM, iti pustakAntarIyaH pAThaH samIcInaH / vinAnAmiti vivaahitaanaamityrthH| + gotraniyamAha, iti nA. s.| (9) pulikAyA brAhmAdivivAhenomAyA bapi piNDAdikaM tatpiTagotreNa putlodadyAditvarthaH / (2) yadA patiH sapiNDanaM karoti, tadA zvazrAdibhiH sahaiva striyAH sapi rAhanaM kuryaadityrthH| For Private And Personal
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yathAkA praashrmaadhvH| 781 "sarvAbhAve svayaM patnyaH svabhavRNAmamantrakam / mapiNDaukaraNaM kuryaH tataH pArvaNamevaca" iti / sumanturapi, "aputce prasthite(1) karttA nAsti cecchrAddhakarmaNi / tatra patnyapi kurvIta mApiNDya pArvaNaM tathA"-iti / yatta samatyantaram, "aputtrasya paretasya naiva kuryAtmapiNDatAm / azaucamudakaM piNDamekoddiSTaM na pArvaNam // aputvA ye mRtAH kecitpuruSA vA tathA striyaH / teSAM mapiNDanAbhAvAdekoddiSTaM na pArvaNam()" iti / tatputtrotpAdanavidhiprazaMsAparatayA vyAkhyeyam(3) / yatInAM mApiNDya niSedhatyuzanA, * striyo'pivA,-iti mu0 / (1) prasthite mate / saMsthite,-iti tu yuktaH pAThaH / (2) sapiNDanAbhAvAt pArvaNaM neti, "sapiNDIkaraNAdUI pretaH pArvaNa mAmbhavet" ityanena kRtamapiNDanasyaiva pArvaNabhAgitvoktariti bhaavH| (3) aputtasyApi sapiNDanaM pArvaNazcAstyeva, purvAtavacanAt / atra tada bhAvoktistu puttrotpAdanavidhiprazaMsAI / ityamabhyarhitaH putroyasadabhAve sapiNDanaM pArvaNacAsya na bhavati, yatastadutpAdane sarvathA yatitavya miti tahidhiH prshsyte| tathAca aputtasya sapiNDanaM pArvaNaca nAstIti sato'pyabhAvavacanaM anudarA kanyetyAdivaditi bhaavH| For Private And Personal
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 7.2 praashrmaadhvH| [310,0kaa| "mapiNDaukaraNaM teSAM na karttavyaM sutAdibhiH / tridaNDagrahaNadeva pretavaM naiva jAyate (1) // ekoddiSTaM na kurvIta yataunAJcaiva sarvadA / ahanyekAdaze teSAM pArvaNantu vidhIyate" iti / ityubhayAtmakaM sapiNDIkaraNaM nirUpitam / atha pArvaNavikRtirUpaM vishraaddhniruupyte| tatra yAjJavalkyaH "evaM pradakSiNAvRtto vRddhau(2) nAndomukhAna pitRRn / yajeta dadhikarkandhumizrAH piNDA:* yavaiH kriyA" iti| evaM, pArvaNavadityarthaH / tathAca viSNudharmottare,___ "vRddhau samarcayedvidvAn nityaM nAndomukhAn piDhan / sampAdito vizeSastu zeSaM pArvaNavadbhavet" iti / pArvaNavadityanenAvAhanatripuruSoddezAdayo'tidibhyante / ayaM tu vizeSaH sampAditaH, nAndomukhasaMjJakAH pitaraH, iti| etaca pradakSiNAvRdvadaradadhyAdaumAM yAjJavalkyokAnAmitareSAM ca vizeSANa * prApte, iti mu| + mizrAn piNDAn,-iti nA. mu. / (1) "vAgdaNDo'tha manodaNDaH kAyadaNDastathaivaca / yasyaiSA niyatA buddhi khidaNDIti sa ucyate"-ityaktaM daNDavayaM bodhyam / (2) vRddhirAzAsyamAnaM kama vivAhAdikam / For Private And Personal
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 300,yA kaa0| praashrmaadhvH| 783 mupalakSaNam / te ca vizeSAH kAtyAyanena darzitAH / "aAbhyudayike zrAddhe pradakSiNamupacAraH, pizyamantravarjanavajo darbhAH, yavaistilArtha, susampanna miti saptipraznaH, susampannamityanujJA, dadhivadarAkSatamizrAH piNDAH, nAndomukhAn pihanAvahayiyye iti pRcchati, nAndomukhAH pitaraH prauyantAmityakSayyasthAne, nAndomukhAn piDhanarcayiSye iti pRcchati, nAndomukhAH pitaraH pitAmahAH prapitAmahAzca prauyantAmityanena khAM kuryAt, yagmAnAzayet"-iti / pracetA api, "mAzrAddhantu pUrva sthAt piTaNAM tadanantaram / tato mAtAmahAnAJca vRddhau zrAddhavayaM smRtam / / na japet paiTakaM jayaM) na mAMsa tatra dApayet / prAmukhI, devatIrthana kSipraM dezavimArjanam" iti / prAmukhaH, piNDadAnAdikaM kuryAdityadhyAhAraH / ataeva pracetAH, "apasavyaM na kurvIta na kuryAdapradakSiNam*(2) / yathA copacared devAn tathA vRddhau piDhanapi / pradadyAtyA kha: piNDAn vRddhau savyena(3) vAgyataH" iti / piNDadAne vizeSamAha vasiSThaH, * na kuryAttu pradakSiNam, iti nA0 / (1) ghanena pALaNAtidezaprAptapiTagAthAdijapo'tra niSidhyate / (2) patra pALaNavat vAmAvartanopacAro na karttavyaH, kintu dakSiNAvarte netyarthaH / (3) satyena upavItinA / prAcInAvI titvasthApasavyAyAmalAn / For Private And Personal
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 068 parAzaramAdhavaH / thaakaa| "prAmukho devatIrthana prAkkuleSu(1) kuzeSu ca / datvA piNDAn na kurvIta piNDapAtramadhomukham" iti / piNDadAnaM na cocchiSTasavidhau, "pradadyAt prAGmukhaH piNDAn vRddhau nAbA na vAhyataH" iti zAtAtapasmaraNAt / nAmoccAraNaM ca prathamapiNDaeva na dvitiiye| taduktaM caturviMzatimate,__"ekaM nAnA paraMtUSNoM dadyAt piNDAn pRthak pRthak" iti / ekaikasmai dau do piNDau, tatrAcaM nAnA dvitIyaM dRSNauM dadyAdityarthaH / vRddhizrAddhe piNDadAnaM vaikalpikam / tathA ca bhaviSyatpurANam, "piNDanirvapaNaM kuryAt na vA kuryAnarAdhipa / vRddhizrAddhe mahAvAho, kuladharmAnavekSya tu"-dati // vRddhizrAddhanimittAnyAha logAdiH, "navAbacaulagodAne somopAyanapuMsave / khAnAdhAnavivAheSu nAndozrAddhaM vidhIyate 2)"-iti / (1) prAkkUleSu prAgagreSu / (2) gAvaH kezAH dIyante khaNDAnte pati vyutpatyA godAnaM nAma keshaantaaprnaamdheyryoktsNskaarvishessH| somaH somayAgaH / upAyanaM prtisstthaa| puMsavaH puMsavanAparanAmadheyogarbhasaMskAravizeSaH / khAna, adhyayanAnantaraM mahasthAzramapravezAt pUrva kartayaM samAvatamAparanAmadheyamAlavanaM gRhyAdau vihitm| bAdhAnamayAdhAnam / garbhAdhAnaM vaa| For Private And Personal
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ica,pA.kA.10 praashrmaadhvH| 185 kArNAjinirapi, "kanyAputtavivAheSu praveze navavezmanaH / nAmakarmaNi vAlAnAM cUDAkarmAdike tathA / / saumantoSayane caiva putrAdimukhadarzane / nAndomukhAn piDhagaNAn pUjayet prayato graho"-iti / vRddhagAryo'pi, "agnyAdhAnAbhiSekAdAviSTApUrta striyaastaur)| vRddhizrAddhaM prakurvIta pAzramagrahaNe tathA"-iti // ityaM zrAddhAni nirUpitAni / adhunA tatkI nirUpyate / tatra vRhaspatiH, "pramautasya pituH putraiH zrAddhaM deyaM prytntH| jJAtibandhusucchiSyai vigmRtyapurohitaiH(2)" iti / viSNupurANe'pi, "puttraH pautraH prapautro vA tadadA dhAmantatiH / (1) abhiSekorAjAbhiSekaH / ilaM. "bagrihotraM tapaH satyaM vedAnAcAnu pAlanam / aAtithyaM vaizvadevazca izamityabhidhIyate"-ityuktalakSaNam / pUrta, "vApaukUpatar3AgAdi devatAyatanAni ca / panapradAnamArAmAH pUrtamityabhidhIyate"-ityuktakharUpam / striyARtau garbhAdhAne / (2) "purohitaJca kurvIta raNuyAdeva carvijam / te'sya sahyANi karmANi kuryuvatAnikAni ca"-iti smaraNAt mAkammakA purohitaH, vaitAnikakarmakatA Rtvika / vaitAnikaM zrautam / ataeva maryyate / "dhamAdheyaM pAkayajJAnamiyomAdikAn makhAn / yaH karoti to yasya sa tamyavigizocate" iti / 99 For Private And Personal
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 06 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / sapiNDasantatirvA'pi kriyAha nRpa, tatra mukhyAnukalpa (1) vivinati zaGkhaH,"pituH putreNa karttavyA piNDadAnodakakriyA | putrAbhAve tu patnI svAt patnyabhAve tu sodaraH " - iti // smRtimaGga he'pi "putraH kuryAt pituH zrAddhaM patnI tu tadasavidhau / dhanahAryyatha dauhitrastato bhrAtA ca tatsutaH // bhrAtuH sahodaro bhrAtA kuryAddAhAdi tatsutaH / tatastvodaro bhrAtA tadabhAve tu tatsutaH " - iti // putrazabdena mukhyA gauNAzca putrA gRhyante (9) / teSAM sarveSAmabhAve pautraH kuryAt / tasyAbhAve tu patnI / zrataeva vRhaspatinA pauttrasya putrikAputtrasAmyamukaM - na caitAvatA tayoH samavikalpaH zaGkanIyaH, Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - [30, pA0kA0 / "pauttro'tha putrikAputraH svargaprAptikarAvubhau / rikthe ca piNDadAne ca samau tau parikIrttitau" - iti / jAyate " - iti For Private And Personal (1) mukhyakalpaH prathamakalpaH / anukalpaH pratinivikalpaH vAghatkalpaH, - iti yAvat / (2) mukhyau putrikaurasau itare kSetrajAdayo gauNAH / " yAvyAbhAve yathA tailaM sadbhiH pratinidhIkRtam / tathaikAdaza putrAH syuH pucikaurasayorvinA" - iti smaraNAt / putrikaurasayorapyaurasasya traiyam / "saMskRtAyAM savarNAyAM svayamutpAdayettu yam / tamaurasaM vijAnIyAta putraM prathamakalpitam" iti smaraNAt /
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 300, vyA0kA0 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / * "naiva pautreNa karttavyaM putravAMzcet pitAmahaH " - iti kAtyAyanammaraNAt / patnyabhAve tu modara ityayaM kramaH patnyAdAyaharaNe draSTavyaH / anyathA yo dAyaharaH saeva kuryAt / zrata va fararustambau / " yazvArthaharaH sa piNr3adAyau " -- iti / putra: piTavittAbhAve'pi piNDaM dadyAttadabhAve mapiNDodadyAt, mapiNDA bhAve samAnodakAdayaH kuryuH / tathA ca mArkaNDeyapurANam - "putrAbhAve mapiNDAstu tadabhAve sahodakA: 1) / maitat,--iti mu0 / + sutAH, iti nA0 / | nAstIdama nA0 sa0 pustakayoH / tajAtIyairnaraiH, -- iti mu0 / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " mAtuH sapiNDA ye vA syurye vA mAtuH sahodakAH // kuryurenaM vidhiM samyak zraputtrasya zrutAH + smRtAH / kuryyAnmAtAmahAcaiva putrikAtanayastathA / // 197 EUR sarvAbhAve striyaH kuryuH svabhartRNAmamantrakam / tadabhAve ca nRpatiH kArayettasya rikthataH / tatsthAnIyairnaraiH samyak dAhAdyAH sakalAH kriyA:: sarveSAmeva varNAnAM bAndhavo nRpatiryataH " - iti // For Private And Personal (1) "saheodakAH samAnodakAH / "sapiNr3atA tu puruSe saptame vinivarttate / samAnodakabhAvastu janmanAmnora vedane" - ityanena sapiNDsamAnodakayorbheda unnayaH /
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 788 parApAramAdhavaH / 30.ink| sarvAbhAva striyaH kuryarityAsurAdivivAhoTastro viSayam / ata puttrAbhAve tu panautyanena mahAvirodhaH / tasyAH patnItvAbhAvAta ataeva gAtAtapaH tasyAH panautvaM niSedhati, "krayakrautA tu yA nArau na mA patnyabhidhIyate / na sA deve na mA pitye dAmoM tAM kavayo vidH|'"-iti| pUrvamadhyamottarAsu putrAdaunAM vyavasthitamadhikAraM darzayati parAzaro viSNupurANe, "pUrvA kriyA madhyamA ca tathaivottaramaMjJitAH / triprakArAH kriyA hyetAstAsAM bhedaM praNava me // zrA dAhAdA dazAhAca* madhye yAH syuH kriyA matAH / * AdyAhAbAdazAhAca,iti mu0 / (1) "bAsuroDaviNAdAnAt" ityAdinA dhanadAnapUrvakakanyAgraha sA. syAsuravivAhatvAt dhanena gTahItAyAJca krayakItatvAt na tamyAH patnI tvm| cataravAsurAdivivAho mAyAH patnItvAbhAvAt sarvAbhAve tamyA. adhikAraH, brAhmaNAdivivAhokAyAstu panautvAt yuttAbhAve adhi. kAra iti sarvAbhAve striyaH kuryuriti puttrAbhAve tu panI syAdinanayorvacanayorna virodhH| yadyapi yAsuravivAhamAtre dravigA dAno. tastabivAhenokAyArava kayakrautatayA patnItvAbhAvo na gAndhAdi vivAhotAyA ityAsurAdivivAho'strIviSayamityatrAdipadabhamar3ana pratibhAti, tathApi bAsaravivAhenokAyAH sarvAbhAve dhikAra darpanAt tadapekSayA parato nirdiaina gAndharvAdivivAhenomAyA aghi tathAtvamiti bhAvaH / For Private And Personal
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zva0,vA kA0] praashrmaadhvH| tAH pUrvAH, madhyamA mAsi maaskoddissttmNjitaaH|| prete pinatvamApanne sapiNDIkaraNAdanu / kriyante yAH kriyAH pitryAH procyante tA napottarAH / / pinamAtsapiNDaistu smaanmlilaistthaa|| tatmahAtagataizcaiva rAjJA vA dhanahAriNa // pUrvAH kriyAzca karttavyAH putrAdyaireva cottarAH / dauhitrairvA narazreSTha*, kAryAstattanayaistathA" iti // sapiNDAdyairavanipatyantaiH pUrvAH kriyA madhyamAJca karttavyAH / putrAdyaireva bhrAhamantatyantaiH dauhitrAdyaizcottarAH kriyAH karttavyAH, na spinnddaadyairvniptyntairityrthH| aurasaH suto'nupanauto'pi dAhAdikAH kriyAH kuryAt / tadAha sumantuH, "zrAddhaM kuryAdavazyantu pramautapiTako hi yH| vratastho vA'vratastho vA ekaeva bhavedyadi"-iti // avratastho'nupanautaH / tadAha vRddhamanuH, "kuryAdanupanauto'pi zrAddhameko hi yaH sutaH / piDhayajJAhutiM pANau jur3ayAvAhmaNasya sa:(1)".- iti // atra vizeSaH pracetasA darzitaH, * dauhitra gineyaizca,-iti mu0| + vyAgheNa,-iti mu| (1) anupanautasyAhitAmitvAbhAvAt, "na paitrayajJiyohomo laukikAmo vidhIyate"--iti manunA piTayajJiyahomasya laukikAnau niSedhAca anupanautena brAhmaNa pANAvamaukara zahomaH kartavya iti bhAvaH / For Private And Personal
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 70 www.kobatirth.org pararAzramAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "kRtacUDastu kurvIta udakaM piNDameva ca / svadhAkAraM prayuJjIta vedoccAraM na kArayet" - iti // mAtApitrorubhayorapi kurvItetyarthaH / tathA ca smRtyantaram, - "kRtacUDo'nupetastu pitroH zrAddhaM samAcaret / udAharet svadhAkAraM na tu vedAcarANyasau " - iti // yattu manunoktam, - rapi(9) saGgrahArtham / tathA ca pulastyaH, - [ 30 "na hyasmin yujyate karma kiJcidAmauJjibandhanAt / nAbhivyAhArayedma svadhAninayanAdRte " - iti // tat trivarSakRtacUr3AviSayam / tathA ca sumantuH - "anupeto'pi kurvIta mantravat paitRmedhikam / arit kRtacUr3aH syAd yadi syAcca vitsaraH " - iti // atha mAtAmahAdizrAddhAdhikAra nirNayaH / tatra vyAmaH,"pitRnmAtAmahAMcaiva dvijaH zrAddhena tarpayet / 10, yA0kA0 anRNaM syAt pitRNAntu brahmalokaM ca gacchati" iti // mAtAmahAnAmiti bahuvacanaM mAtuH pitAmahaprapitAmahayo For Private And Personal " mAtuH pitaramArabhya trayo mAtAmahAH smRtAH / teSAntu pitRvacchrAddhaM kuryurduhitasUnavaH " - iti // "" .. --- (1) maunibandhanamupanayanam / svadhAninaganaM zrAddhasampAdakamantrajAtam / svadhA zrAddhaM ninauyate sampAdyate yaneneti vyutpatteH / (2) pitAmahaprapitAmahayeorityatra mAturiti pUraNIyam / tena, zrAddhakartuH pramAtAmaha - bRddhapramAtAmaha yerityarthaH /
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 350,yAkA parApAramAdhavaH / 781 piDhazrAddhavanmAtAmahazrAddhamapi nityaM, akaraNe pratyavAyAraNAt / taduktaM skandapurANe, "pArvaNaM kurute yastu kevalaM piTahetutaH / mAtAmahyanna kurute pitahA ma prajAyate"-iti // RSyazTaGgo'pi,"pitaro yatra pUjyante tatra mAtAmahA dhruvam / vizeSeNa karttavyaM vizeSAnnarakaM vrajet" iti // mAtAmahazrAddhaM kvacidapavadati kAtyAyanaH, "kamamanvitaM mukkA tathA zrAddhaJca ssodd'shm| pratyAbdikaJca zeSeSu piNDAH syaH SaDiti sthitiH" iti // kaLU samanvitaM sapiNDIkaraNazrAddham / Sor3azagrahaNamekoddiSTopakhakSaNArtham / saGghAtamaraNe zrAddhakramamAha RSyazTaGgaH, "bhavedyadi sapiNDAnAM yugapanmaraNaM tthaa| sambandhAsattimAlocya tatkamAcchAddhamAcaret" iti // atra patnyAdisapiNDeSu sambandhAmattirevaM draSTavyA / patipatnyo: sambandhaH pratyAsatraH, ekapratiyogikatvAdavyavadhAnAcca(1) / putrasya tu mAtApinadayanirUpyatvena vilambitapratipatterviprakRSTaH sambandhaH / bhrAtastu pitnajatvavyavadhAnena tato'pi viprakRSTaH / evamanyatrAhanIyam / panyAdInAM pitrozca sAtamaraNe sadhyaNTaGgaH, ..................... ...................................... (2) patitvaM patnImAvanirUpyaM, panautvamapi patimAtranirUpyamityekaprati. yogikatyamataravAvyavahitatvaca tatsaMbandhamya / For Private And Personal
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir E2 praashrmaadhvH| zSa,pAkA / "panyAH putrasya tatputradhAcostattanayasya c| vaSAzvocca pitroca mahAtamaraNaM yadi // arvAgandAmAdapiTapUrva mApiNDyamAcaret" iti| tatputraH putrputrH| tattanayo bhAratanayaH / yattu devalenokrama, "pitarau prakRtau yasya dehastasyAzacirbhavet / . na daivatrApi pizyaJca yAvat pUrNa na vatsaraH" iti // ttpuurviikplyaadivytirikrmpinnddvissym| ataeva logAdhiH, "anyeSAM pretakAryANi mhaagurunipaatne| kuryAt sambatsarAdarvAk zrAddhamekantu varjayet" iti // pretakAryANi dahanAdaunyAdyazrAddhAntAni vivakSitAni, ___"AdyaM zrAddhamazrAddho'pi kuryAdekAdaze'hani"-iti vizeSasmaraNat / ekamityanyadityartha:*(1) / pitroH sabAtamaraNe devalA, "picoruparame putrAH kriyAM kuryuyorapi / anuvRttau ca nAnyeSAM mahAtamaraNe'pi vA" iti // * ekamityekasya varjayedityarthaH, iti nA0 / + vAnyevAM, iti gaa| (1) baghAca piTamATamarase vatsaramadhye patnavAdInAM dAhAdi pretakArya Aipa vayameva / palAdibhinnasapiNDAnAntu dAhAdyAdyabAda paryantameva vAya, na teSAM pretamADamapi,-iti vyavasthAnikarSaH / For Private And Personal
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30, pA0kA0 1] anugamanena pitroH saGghAtamaraNe mAturanugamanena dinAntaramaraNe'pi tattadvAdazAhe kriyAM kuryuH, zranyeSAM pitrozca saGghAtamaraNe yathAkAlaM na kuryuH, kintu * tripakSaeva / tadAha laugAciH,"patnI putrastathA pautro mAtA tatputrakA zrapi / pitarau ca yadekasmin mriyeran vAsare tadA // zradyamekAdaze kuryAt tripakSe tu sapiNDanam " - dUti / pitroranugamanaM binA saGghAtamaraNe mAturanugamanaM vinA dinAnta parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir maraNe'pi mAtustripace sapiNDanaM kuryAt / tathA ca devalaH - "ekAhamaraNe pitroranyasyAnyadine mRtau / sapiNDanaM cipa syAdanuyAnasmRtiM vinA " - iti // mAtRpizrAyasya devAtkAleko'pi piDhazrAddhaM pUrvaM kuryAt / tadAha kAjini: "pitroH zrAddhe samaM prApte nave paryuSite'pi vA / TipU sutaH kuryAdanyatrAsattiyogataH " - dUti // anyatra mAtRpitavyatiriktaviSaye sambandhAsattiyogataH kuryA - dityarthaH / yattu pracetasokram, - "naikaH zrAddhadvayaM kuryAt samAne'hani kutracit " - iti // tadaikasmin zrAddhe kriyamANe devataikyAt yadyanyasya prasaGgAt siddhi * yathAkAlaM kuryuH kiJca iti nA0 / patnIputraH SA pautro bhrAtRtattanayA yapi, -- iti mu0 / 100 For Private And Personal 763
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 764 www.kobatirth.org parAzara mAdhavaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [30, kha0kA0 / stadviSayam (1) / yathA nityazrAddhAmAvAsyAzrAddhayora mAvAsyAzrAddhena nityazrAddhasiddhiH prAsaGgikau / yathA vA, dArzika yugAdizrAddhayoryugAdizrAddhenaiva dArzika siddhi: (9) / pitrorRtA hai kye satyanvArohaviSaye logA kSiNa vizeSa uktaH, - "mRte'hani samAsena piNDanirvvapaNaM pRthak / navazrAddhantu dampatyoranvArohaNaeva tu " - iti // piNDanirzvayaNaM zrAddhaM samAsena pAkAdyaikayena pRthagasapatnIka (1) kuryAt / navazrAddhamapi tathA kuryAt / smRtyantaramapi - " ekacityAM samArUDhau dampatau nidhanaM gatau / pRthak zrAddhaM tathA kuryAdodanaM na * pRthak pRthak " - iti // zranekamA bhirekacityAmanvArohaNe kRte pAkAdyaikyena prathamaM pitustadanantaraM sAkSAnmAtustato jyeSThAdikrameNa kuryAt / tadAha bhRguH, - ca - iti mu 01 (2) anyoddezena pravRttAvanyasyApi siddhiH prasaGgaH / (2) tathA ca amAvasyetaratra nityazrAddhavidheH, yugAdItaratra ca darzazrAddhavidheranuSThAnaprayeAjakatvAt tattadidhInAM prAmANyamupapadyate / nityazrAhenAmAvasyAzrAddha siddhau darzazrAddhena yugAdizrAddhasiddhau cAmAvasyAdizrAddhavidhInAM kutrApyanuSThAna prayojakatvAbhAvAt zraprAmANyaM syAditi bhAvaH / evaJca vizeSeNa sAmanyasiddhirna tu sAmAnyena vizeSasiddhiriti tAtparyam / For Private And Personal * (3) tathAca pitroH zrAddhaM pRthageva kuryyAt, na tu pituH zrAddhaM sapatnIka tayA kRtvA tAvataiva mAtR zrAddhaM kRtaM manyetetyarthaH /
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 30,yAkA praashrmaadhvH| 765 "ekakAle gatAsUnAM bahanAmatha vA dayoH / tantreNa zrapaNaM kuryAt zrAddhaM kuryAt pRthak pRthak // . pUrvakasya mRtasyAdau dvitIyasya jghnytH| Tatauyasya tataH kuryAt macipAtevacaM kramaH" iti / pUrvakasya mukhyasya pitaH, dvitIyasya tato jaghanyAyA jananyAH, tRtIyasya tato'pi jaghanyayA mAturityartha:(1) / pArvaNaikoddiSTayoH manipAte jAbAliH, "yokatra bhavetAJcedekoddiSTaM ca pArvaNam / pArvaNaM tatra nirvatya ekoddiSTaM samAcaret" iti // anekanimittamavipAte nimittAnukrameNa zrAddhaM kuryAt / tathA ca kAtyAyana:, "ve bahUni nimittAni jaayernekvaasre| naimittikAni kAryANi nimittotpattyanukramAt" iti // yadyapyekadevatAkazrAddhadayamekasmivahani na yukta, ekAnuSThAnenetaraprayojanasthApi prasaGgAt middheH; tathApi naimittikAni vacanabalAdanekAnyapyanuSTheyAni / tathA ca jAbAliH, "zrAddhaM kRtvA tu tasyaiva punaH zrAddhana tadine / naimittikantu karttavyaM nimittAnukramodayam" iti // * ekoviyantu nirvaya pArvaNaM vinivartayet, ityanyatra pAThaH / - (9) mALapadamatra sapanImADhaparaM bodhyam / For Private And Personal
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir parApAramAdhavaH / praa.kaa.| nityakAmyayorekadevatAkayoH mavipAte kAmyenaiva nitysiddhiH| taduktaM smRtisaMgrahe, "kAmyatantreNa nityasya tantraM zrAddhasya sidhyati" iti|| yacAzaucavidhAnajAtamajahatsvArthaprayuktyA dRzA proktaM yatra ca saMgTahItavapuSAM zrAddhaM mamRddhyai padam / adhyAyaM tadavAyanirNayavidAM tArtIyamArtticcidaM so'yaM vyAcarute khatantramahimA mantrIzvaromAdhavaH / / iti zrImahArAjAdhirAjaparamezvaravaidikamArgapravartaka-zrIvaurabulabhUpAlasAmrAjyadhurandharasya mAdhavAmAtyasya kRtau parAzaraspativyAkhyAyAM mAdhavauyAyAM hatIyo'dhyAyaH samAptaH // // // // samAptazcAcArakANDam // 0 // - - For Private And Personal
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir shuddhipcm| The patI 2 12 5 25 hatA smRtiSa vyutpatsa yhm| kRtI smRtiSu vyutpits jyale 18 19 nidhivezan 23 24 0 0 0 nirvizama pUrvapakSA tathA / muditAtmaviveka khAsabhyate cittamya pArabhate pariNamyamANa ityuktamo0 a01 pA02 sU. 388 * * * * * * y # # # ) y a * * * 2 * * * * * * * * * pUrvapakSI tathA ca muni muhitAtmatattvaviveka dhArabhyate cittasya mArabhate pariNamamAnA ityukta-sa . mI06.pA.22 sU. pramIta dharma ziSyaiH, 15 18 46690 pramAta BF 1 sabai dhamma cchi : sava yasya vatsala lakSaNamucyate nasatva tatrekAdaze bhUlatvena mala 'yasAmya tasya vatsala ! lakSaNe ucchete guNatva satraikAdaze mUlatvena mala "asaGgasya dehasya For Private And Personal
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal