Book Title: Sukhbodhakhya Vruttiyutani Yttaradhyayanani
Author(s): Umangsuri, Nemichandrasuri
Publisher: Pushpchandra Kshemchandra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600327/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAlabhagranthAGkaH-12. bRhadgacchIya- zrInemicandrAcAryaviracitasukhavo dhAnAmnI laghuvRttisaGkalitaM prakAzaka:--. zAha. phUlacaMda khImacaMda. (valAda) *********** zrIuttarAdhyayanasUtram / ********************* saM0 [saM0 AcAryazrI-bijayomaGgasUriH / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AIMESEXANDEEKSSSSSSSXER *ERESISEXSEKSEEEEEEEEEEKSSSSSSSSSSSSSSSSSED zrIAtma-vallabhagranthAGkaH-12. OM namaH prvcnaay| cArya-zrImadvijayAnandasUrizekharapaTTAlaGkaraNa zrImadvijayavallabhasUripAdapadmebhyo nama -zrImannemicandrAcAryaviracitasukhabodhAnAcyA vRttyA samalaGkatAni pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasanhabdhAni zrIuttarAdhyayanAni / * *- - asya sampAdakaH saMzodhakacasaMvignazAkhIya-AdyajainAcArya-nyAyAmbhonidhi-zrImadvijayAnandasUrIzapaTTAvataMsaka-zrImadvijayavallabhasUri vRddhshissyrtntponidhi-shriimdvijyaantvivekaantscchriimdvijyomnggsuuriH| mudraNakArakaH-bAlApura(valAda)nagaravAstavyazrImAlIjJAtIyazreSThi-kSemacandrAtmajaH pusspcndrH| tena cedaM pustakaM nirNayasAgaramudraNAlaye kolabhATavIthyAM rAmacandra yesU zeDage dvArA mudayitvA prakAzitam / pratInAM-paJcazatI] vIrasaMvat 2463. [pnnym-pnycruupykaaH| vikramasaMvat 1993. AtmasaMvat 41. IsvIsan 1937. HEAS E SSENSSSSSSSSSSSSEE MateaspEcISEXES Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya Sagar Press, 26-28, Kolbhat Street, Bombay. Published by Sheth Pushpachandra Khemchandra, Valad (via Ahmedabad). asya granthasya prAptisthAnam1 zAha phUlacaMda khImacaMda. mu0 valAda. (sTe. meMdarA. e. pI. Ara) 2 zAha bhUrAlAla phUlacaMda. mu. amadAvAda (zAhapura maMgalapArekhakhAMcA revAdAsanI pola) 3 zAha nAgaradAsa prAgajI. mu0 amadAvAda (DozIvADAnI pola) 4 mAstara choTAlAla nAnacaMda. mu. amadAvAda (jhaverIvADA koThArIpolanA nAke) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| vidAGkarvantu haMho manISiNaH!-paramapavitrIbhUtAdyamaGgalyAdyalokottamAdyazaraNyapaJcamadevazrImadahadvaktraprasUtasya anekalabdhisampannazrutasthaviragaNadharamunigrathitasya anAdyanidhanApArasaMsArapArAvAraparibhramaNaparizrAntAnekabhavyAGgigaNasaMvegaraGgakAraNasya sadbodharamyatApannasya vibudhajanaparamapadasAdhanakAraNIbhUtasya jainadharmaikasArabhUtasakalaguNamUlavinayaprabhRtiSaTtriMzadhyayanarUpasya mUlAgamasya zrImata uttarAdhyayanAbhidhAnasUtrasyopari anekaiH suvihitagItArthAcAryapravarairbhinnabhinnaracanAtmakatayA racitA bhUrayo vRttayaH santi / tAbhyaH kAzcana mudritA api dRSTipathamApatanti / tanmadhyagatA yA punargambhIrArthasaGkalitA nipuNagaNagamyA ziSyahitAnAmnI bRhadvRttiH thArApadgacchIyAdivetAletyAkhyabirudabibhrANaiH zrImadbhiH zAntyAcAryairvihitA'sti, tatazca vRttareSA sugamaprAkRtagadyamayakathAgarbhitA ekapAThagatA sukhabodhAnAnI laghuvRttiraidaMyugInamandabuddhisattvahitakAmyayA samuddhRtA devendragaNyaparanAmadheyaiH pUjyapravaraiH zrImannemicandrAcAryairgurubhrAtRzrImanmunicandrAcAryoparodheneti / sUtrasyAsya vRttikArakA ete AcAryAH kadA'bhUvan ? kiMgacchIyAH ? ke'mISAM guravaH? kadA kutra pavitrasthale kRtA ca vRttiriyam ? ityetatpraznanirNayastu etadvRttiprAntaprazastyavalokanAd bhavati / tathA cAtra prazastyantargatakatipayapadyAnAmullekhaH "vizrutasya mahIpIThe, bRhadgacchasya maNDanam / zrImAna vihArukASThaH, sUrirudyotanAbhidhaH // 1 // "ziSyastasyA''mradevo'bhUdupAdhyAyaH satAM mataH / yatraikAntaguNApUrNe, doSaileMbhe padaM na tu // 2 // OKOKOIKE-KO-KO-KO-KOKAKKeXOX Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayana sUtrasya // 2 // "zrInemicandrasUriruddhRtavAn vRttikAM tadvineyaH / gurusodarya zrImanmunicandrAcAryavacanena // 3 // "zodhayatu vRhadanugrahabuddhiM mayi vidhAya vijJajanaH / tatra ca midhyAduSkRtamastu kRtamasaGgataM yadiha // 4 // " aNahilapATakanagare, doha DisacchreSThi satkavasatau ca / santiSThatA kRteyaM, navekera herevatsare caiva // 5 // " ityetebhyaH spaSTArthebhyaH padyebhyaH prastutavRttikRtAM zrImatAM nemicandrAcAryANAM spaSTameva sattAdi pratIyate / tatra sattA tu amISAmAcAryANAM prazastyantimapadyoktAbhyAM vRttikaraNasya nagara-kAlAbhyAM vikramAkayasya dvAdazazatakasya pUrvArdhAdarvAk sphuTaiva / ete hyAcAryAH prAcuryeNA'Nahilapattane dohaDizrAddhavasatau sthitavanta ityapi pratIyate, yatastatra sthitairamIbhiH prathamameSA vRttiH kRtA ekonatriMzadadhike ekAdazazate vikramasaMvatsare ( 1129 ) / 2 tadanu prAkRtapadyAtmakaM zrImahAvIracaritraM dvitIyaM mantharatnaM tannagare tacchreSThisatkopAzrayasthairevAmIbhiH kRtamekacatvAriMzadadhike ekAdazazatake ( 1141) vaikramIye / tathA ca zrImahAvIra caritrAntargatAntimagAthAyugalam -- "aNahilavADapurammI, sirikannanarAhivammi vijayaMte / dohaTTikAriyAe, vasahIe saMThieNaM ca // 84 // vAsasayANaM ekArasaha vikkamanivassa vigayANaM / aguyAlIse saMvaccharammi eyaM nibaddhaM ti / / 85 / / " anena zrIvIracaritraprazastigatagAthAyugmenAsya caritrasya nirmANakAlaH spaSTa eva / etaJcaritramapi zrImadbhirnemicandrasUribhiH zrIuttarAdhyayanavRtterviracanAnantaraM tato vihRtya punarAgatya tatra sthitaireva vyadhAyItyapi nizcIyate / yatpunaH zrIpravacanasAroddhAranAmakasya grantharatnasya kRtikArA ete eva pUrvoditasUrivarA iti zrIsAgarAnandasUribhistadvranthaprastAvanAyAmalekhi tanna samIcInam / yadyapyuktapranthakArA tannAmAna eva guravo'pyeSAM AmradevAH tathApyete pUrvoktapranthadvayakartRbhyo bhinnA eva tatprazastito'vasIyante / tathA ca tatprazastiH-- laghuvRtteH prastAvanA / // 2 // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dhammadharAdharaNamahAvarAhajiNacaMdasUrisissANaM / siriammaevasUrINa pAyapaMkayaparAehiM // 1 // "sirivijayaseNagaNaharakaNiTThajasadevasUrijiDehiM / sirinemicaMdasUrIhiM saviNayaM sissabhaNiehiM // 2 // "samayarayaNAyarAo, rayaNANaM piva samatthadArAI / niuNanihAlaNapuvaM, gahiuM saMjattiehiM va // 3 // "pavayaNasAruddhAro, raio saparAvabohakajammi / jaM kiMci iha ajuttaM, bahussuyA taM visohaMtu // 4 // "jA vijayai bhuvaNattayameyaM ravisasisumerugirijuttaM / pavayaNasAruddhAro, tA naMdau buhapaDhijaMto // 5 // anena prazastyullekhena pravacanasAroddhAragranthakArakA anye eva nemicandrAcAryAH spaSTatayA nizcIyante / yata eteSAM guruguravastato bhinnanAmAnaH, zrIAmradevasUrayo guravo'pi pare eva, yataH pUrvoktanemicandrANAM tu zrIAvadevA upAdhyAyA eva guravaH kathitAssanti / vaihAruka-bRhadgaccha-racanAsamaya-nagara-vasatyAyullekho'pyatra nAsti, ata eva pravacanasAroddhArapanthaka ra uktagranthadvayakartRbhinnA eva shriinemicndraaH| yaduta uktavRttikaraNakAle anyeSAM katipayA| nAmetannAnAmAcAryANAmapi sattA'bhUditi / kiJca yaduttarAdhyayanalaghuvRttikRdAcAryANAM gurubhrAtRtvApannAnAM zrImunicandrA|cAryANAM pitRvyagurutA likhitA'mIbhistadapi na samyagiti jJAyate / gaccho'pyeteSAM "bRhadgacchasya maNDanami"tyanena spaSTa eva / guruparamparA'pyamISAM prazastitaH spaSTaiva, yato guruguravaH zrImanta udyotanAcAryAH, zrIAmradevopAdhyAyA guruvaryAH, zrImunicandrasUrayo gurubhrAtaraH, zrInemicandrasUrINAmiti gurvAvaliH / mudraNAvasare savRttikasyAsyAgamasya saMzodhanArthamupalabdhAnAM dazasaGkhyAkAnAmAdahastalikhitapratInAM kramastvevamtatrAdyaikA pratiH gurjaradezAntarvartibAlApura(valAda )nagarasaMsthApitAsmadguruvaryataponidhizrImadvivekavijayamunipuGgavajJAna Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA bhANDAgArasatkA catvAriMzadadhikadvizatapatramAnA jIrNaparNA zuddhA lipisundarA, etatprAnte prazastisatka eka ekAntima- MalaghuvRtte dhyayana zloko dRzyate ca, presakopI caitaduparita eva kAritA'bhUditi / kizcaitadgranthamudraNakAraNamasmadguruvaryANAM preraNava / / prstaavnaa| sUtrasya __ punazca pratInAM SaTkamakabbarazAhipratibodhavidhAyijagadvikhyAtajagadguruzrImadvijayahIrasUrijanmabhUmyuttaragurjarapradezA ntaHsthaprahAdanapuretyAkhyanagaramadhya'dAyarA' itinAmasthAnasaMsthasaMvegigacchopAzrayajJAnAgArasatkam / // 3 // ___ tAsu prathamA-navanavatyuttaratrizata(399)patramayI prAcInA zuddhaprAyA, prAntavibhAge-"saMvat 1545 varSe xkArtikasudi 3 dine zrIdharmaghoSagacche mUlapaTTe zrIdharmasUrisantAne zrIpadmazekharasUripaTTAlaGkaraNagacchAdhirAjazrIpadmA nandasUriziSyavAcakazrIbhAvazekharavAcanArtha likhitamidaM muninA kSamAratnena zrutajJAnavRddhaye // zubhaM bhavatu zrIpArzva-| prasAdAt // " itikRtollekhazca varttate / dvitIyA-caturdazottarazatatraya(314)patrAtmikA nAtiprAcInA nAtizuddhA mUlapAThavirahitA antimapatrAtpUrvapatranyUnA, sA ca prAntavarttinA "atha saMvat zrInRpavikramakAlAtItasaMvat 1618 varSe mAghamAse zuklapakSe 5 zukra adehausamApure zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM do0 lahuyIAdisamastasaGkena likhApite guNizrIlaGkakRte zAstramidaM sudhAsamaM zrIuttarAdhyayanavRttiriyam // yAdRzaM pustake dRSTa, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // lekhakapAThakayormAGgalyaM dadAtu // tailAdrakSejalAdrakSed rakSecchithilabandhanAt / parahastagatAdrakSedevaM vadati pustakam // 2 // ityullekhena saGgatA'sti / lear3 // L tRtIyA punaH-SaviMzatyuttaratrizata(326)patrapramANA sUkSmAkSarA anatijIrNA prAyaH zuddhA viMzatitamapatravikalA ca, ante ca "yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // saMvat 1563 varSe likhitam // " ityullekhvtii| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthI ca-SaDUviMzatyadhikacatuHzata(426)patrayuktA sthUlalipikA anatiprAcInA zuddhAzuddhA ca, avasAne "saMvat 1661 varSe phAlguNamAse kRSNapakSe 5 dine bhomavAre paM0 harajI likhitaM zubhaM bhUyAt // yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // " iti lekhakapuSpikA cAsti / - paJcamI-tricatvAriMzAdhikatrizata(343)patrarUpA na prAyo jIrNA na ca prAyo'zuddhA AdyapatradvayavirahitAca, prAnte lekhakapuSpikAvihInA ca / AAL SaSThI punaH-ekasaptatyuttaratrizata(371)patrAzcitA nUtanA na prAyaH zuddhA lipito'zobhanA tripAThI ceyam / pRSThe | "saMvat 1662 varSe kArtikamAse zudi 3 dine some likhitam // zrIAdinAthaprasAdAt zubhaM bhavatu / lekhakapAThakayoH zubhaM bhavatu // zrI // " iti puSpikA lekhakasya / al tadanu pratInAM trayI gurjaraprAntAntargataDabhoDAityAkhyanagarasaMsthApitazrImadvijayAnandasUrIndrasantAnIyazrImanmAna vijymunicitkossstkaa| AL tatraikA-ekonAzItyadhikazatadvaya(279)patravatI divyAkSarA paramazuddhA, ante ca "saMvat 1612 varSe bhAdrapadavadi | (12 ravivAre zrIsAgarasUrisantAne zrIsamayabhaktamahopAdhyAyaziSyazrIpuNyanandiupAdhyAyaziSyazrIratnaraGgopAdhyAyatacchiSyavAcakA'maragirigaNinA svavAcanArtha lipIkRtA / likhitA zrIphalavarddhikAnagare / vAcyamAnA ciraM nandyAt // zubhaM bhavatu kalyANamastu lekhakapAThakayoH / yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // " iti lekhakapuSpikA / TAL dvitIyA-paJcottarazatadvaya(205)patrayutA prAcInaparNA zuddhA, prAntabhAge lekhakasya puSpikA ceyam-"saMvat 1552 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtrasya 11 8 11 varSe zrIpattananagare zrIkharataragacche zrIjinarAjasUrayastatpaTTe zrIjinavardhana sUrayasteSAM paTTe zrIjinacandrasUrayastadIyAnvaye zrI jinasAgarasUrayastadanvaye zrIjinacandrasUrayastatpaTTapUrvAcalasahasrakarAvatAra zrIpUjyarAja zrI jina harSa sUrINAmupadezena zrI upakezavaMze chAjhahaDagotre saM0 khImAbhAryA saM0 khetaladeputra saM0 kaujhakena saM0 karpUradeputra saM0 devadatta pautra saM0 nAkarapramukha parivArasahitena zrIuttarAdhyayanalaghuvRttiralekhi paM0 kamalasaMyamamunipaThanArtham // " iti / tRtIyA ca -- ekaSaSTyuttaradvizata (261) patrAtmikA prAcInaprAyA zuddhaprAyA ca, asyA (1-173-174-175-176177-178 ) metAvanti patrANi na santi / prAnte vRttikartuH prazastirapi nAsti, paraM pustakalekhakasya mahatI puSpikA tvam - "AsIt zrIrAjagacche sadasi narapateralhaNAkhyasya sAGkhyagranthavyAkhyAvidhAtA'nnalanRpatipuro vAdigarvApaharttA / jainAvajJAprasaktaM jinamatasudRDhaM vigrahezaM vidhAya, zrImajjainendradharmonnatikaraNapaTurdharmasUrirmunIndraH // 1 // vAdIndraH | kila dharmasUrirabhavacchrIralasiMhAbhidho, devendro'pi gurustato'pyudabhavadralaprabhaH sUrirAT / AcAryo vijayIzvaraH prabhurabhUdvidvajjane svasthadhIH, sUrIzo'pi ca ratnacandrasugururANandasUristataH // 2 // tato'pyabhUvannamaraprabhendrA, vibodhitA yairbahuzo narendrAH / teSAM kramollAsanabhAnumAlI, purA bhavati sma jJAnenduzAlI // 3 // zrIsAgarendrasUrIzAH, satkriyAsu vizAradAH / tatpaTTabhUSaNAzcAsan, sUrayo malayendavaH // 4 // sakalavAdimadadvipakezarI, sa padmazekharasUrigurustataH / bahuvineyavareSvapi vAcakaH, samabhavadbhuvi bhAvazazI muniH // 5 // suziSyo bhAvacandrasya, karmasAgarapAThakaH / vizrutaH zAstranaipuNyA kalAkelikutUhalI // 6 // teSAM suzrAvakAcAtha, bhUrayaH sUravaMzajAH / sadguNADhyasya vaMzasya, prapUrtirvistarA na kim ||7|| sUrANavaMzasya paTupradIpaH, zrIsUradevo bhuvi supratApaH / tadanvaye'bhUdvaradevakAkhyaH, putraH pavitro nanu padmasiMhaH || 8|| moSAko ratnasiMhazca, kamalarUpA tathaiva ca / municandraH somadevazca padmasiMhasya laghuvRtteH prastAvanA ! // 4 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIputrakAH // 9 // puruSArthA iva catvAraH, somadevasya putrakAH / DraGgaraH parvatazcaiva, zikharazcAcAkastathA // 10 // saGghapatipadaM prApya, zrImannagarakoTake / tIrthayAtrAM jayI cakre, zikharaH kIrtibhUSitaH // 11 // siriyAdevI prathamA, lAchaladevI tathA parA tasya / saJjAte dve dayite, ratiprItIva madanasya // 12 // prathamAyAstrayaH putrA, jajJire svaguNojvalAH / zirapatiH zrIpAlazca, sahasravIrastathaiva ca / / 13 // tathA parasyA dvau putrau, jajJAte yazaHzAlinau / sahasrarAja-bhArmallau, mUrttAviva yazojayau // 14 // bhartuH puNyArthamarthana, lAchinAmnyA likhApitam / pustakaM vAcyamAnaM hi, ciraM nandatu zAsane // 15 // uttarAdhyayanavRtteH, pustako'yaM prazastaruk / vAcanAcAryakarmasAgarasya pradade mudA // 16 // bANenandapayodhIndumite (1495) vikramavatsare / pustakaM lekhayAmAsa sA svakIyadhanavyayAt // 17 // yAvatpUrvAGgaNe|'sminnasamatamamate gomayAlepanArdai, sAyaMsandhyApurandhrI sphuraduDukusume muJcatIndupradIpam / prAtaH zrIsAndhyarAgaprasUmara-1 ghusRNe bhAnukumbhaJca tuSTyai, dharmAdhIzasya tAvajjinavacanamidaM vizvaloke mude stAt // 18 // " iti / / ___ asya saMzodhanasamaye yugapatsampUrNaitatpustakapradAtRNAmuktamahAzayAnAM vizAlodAratA dhanyavAdAspadIbhUtA eva / kizca yadasya granthasyAntimapruphanirIkSaNe munivaryaiH zrImatpuNyavijayairmahAzayaiH parizramo'kAri tadarthaM teSAmapyanugrahaH smRtipathAnna kadApi vismayate'smAbhiH / anyaccaitadvRttigatAni kathAntargatAni vA yAni kAnicit pAkRta-apabhraMzabhASAmayAni prastAvikapadyAni teSAM saMskRtacchAyApyadhaH kRtAvalokanIyeti / pUrvoktadazapustakAdhAreNa sAvadhAnIbhUya saMzodhite'pyasmin granthe pramAdavazAd dRSTidoSavazAdvA yatra kutracit sthale yA |kApyazuddhirvAcakAnAM dRSTipathamavatarettatra saMzodhya vAcanIyaM kovidamahAzayairiti prArthayate saMvat 1993 pauSazuklA pratipat / mu. rAjanagara (luNasAvADA) / vijyomnggsuuriH| jainopAzraya / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtrasya asyAgamasya mudraNakArye ArthikasAhAyyapradAdaNAM bhAgyavAM zramaNopAsakAnAM nAmAvaliH samudraNakArya saahaayyprdaavnnaaNnaamaavliH| rAjanagarAntargatazAhapurasatkA dravyasahAyatA500 mAlapArekhakhAMcA ityasya upAzrayasatkajJAnadravyam / 151 zAha-vAhyAbhAI sAkaracaMda. 101 zAha-nAnAlAla hIrAlAla. 51 zAha-bhUlAbhAI balAkhIdAsa. . 41 zAha-pavAbhAI umedacaMda... 31 zAha-maNikAla maganalAla. 31 zAha-nagInadAsa dolatarAma. 31 zAha-kezavalAla jecaMda. 25 zAha-phUlacaMda kalubhAI. 25 zAha-sAkaracaMda becaradAsa. SAL25 zAha-zivakAka manasukharAma. 25 zAha-cunIlAla rAyacaMda. 25 zAha-khoDIdAsa choTAlAla. 25 zAha-umedarAma bhUrAbhAI. 25 zAha-sAMkalacaMda cakubhAI. 25 zAha-hIrAlAla mANekalAka. 25 zAha-sakaracaMda dokatacaMda. 25 zAha-choTAlAka bhAIcaMda. 25 zAha-nagInadAsa chaganalAla. prahAdanapurasatkA dravyasahAyatA-- 275 zrItapAgacchopAzrayasatkajJAnavaSyam / 15. zAha-amRtalAla nathucaMdaH 101 parikha-DAhyAbhAInagInadAsa. 101 zAha-godaDabhAIDosajI.. 5. koThArI-rikhavacaMda ujamarcada. ' 5. parikha-malukacaMda vAdaramaLa. 50 (kamalAbAI)dvArA desAI-kAlIdAsa pItAMbaravAsa. 5. zAha-kalubhAI haricaMdasya vidhavA. (gaDha) 25 metA-jayaMtIlAla kAlIdAsa. . 10. zAha-kastUracaMda manasukharAma. (vaLAdavAstavya) 5. kocara-saMpataLAkasya mAtR pAnIbAI. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuzuddhipatrakam / niraGkapatiH sAGkapatiH azuddhiH zuddhiH muMjato mujjato 7 thI 96 sudhI heDiMga shriinaimicndriiyvRttiH| zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA lghuvRttiH| viDhapayiSyati' viDhapayiSyati, . heDiMga dhyanayansUtre zrInaimi dhyayanasUtre zrInemi 19-20-21 _heDiMga prathamaM vinayAdhyayanam dvitIyaM pariSahAdhyayanam / atha' 'artha' behAMriya vehAriya piya? piya! kameNa, krameNa 97 thI 108 sudhI zrInaimi zrInemi: 115 gaurakhavad gaurakharavad 120 nipIlyante niSpIlyante saMyama 61 saMgama Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saangkptiH| azuddhiH zrIuttarAdhyayanasUtrastha zuddhiH pRSTham 123 135-136 niraGkapatiH heDiMga ttayo laghuzuddhipatrakam / 0 iDiMga 0 0 155 174 192 194 198 0 ttanivRttayo dvimukhajagarakkhaNa!, viNAsaNa!, zilpena zilpikaH nei, he mahAbhAga! nibaddhA aNaDhAkitti pavae nirgrantha sugamameva / ' laMchaNo trisaptatidhyAyan durmukhajagarakkhaNa! kiviNAsaNa!, zilpenazilpikaH nei . he ! mahAbhAga! nibhaddhA aNaTTAkittipacae nirgrantha sugamamevalachaNo trisaptivyAyan 0 0 271 271 294 331thI336 sudhI 0 heDiMga Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAtmavallabhagranthAGkaH-12. OM namaH prvcnaay| nyAyAmbhonidhi-zrImadvijayAnandasUrIndrapaTTAlaGkArazrImadvijayavallabhasUripAdapadmebhyo namaH / pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasanhabdhAnizrImannemicandrasUrivihitasukhabodhA''khyavRttiyutAni zrIuttarAdhyayanAni / praNamya vighnasaGghAta-ghAtinastIrthanAyakAn / siddhAMzca sarvasAdhUMzca, stutvA ca zrutadevatAm // 1 // AtmasmRtaye vakSye, jaDamatisaGkeparucihitArthaM ca / ekaikArthanibaddhA, vRttiM sUtrasya sukhabodhAm // 2 // bahvAd vRddhakRtAd , gambhIrAd vivaraNAt samuddhRtya / adhyayanAnAmuttara-pUrvANAmekapAThagatAm // 3 // [tribhirvizeSakam ] arthAntarANi pAThAntarANi sUtre ca vRddhaTIkAtaH / boddhavyAni yato'yaM, prArambho gamanikAmAtram // 4 // tAni ca patriMzad bhavanti / tatra vinayamUlatvAd dharmasya prathamaM vinayAdhyayanam , tasya cedamAdisUtramsaMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhunno| viNayaM pAukarissAmi, ANupuviM suNeha me // 1 // vyAkhyA-'saMyogAt' sambandhAd bAhyAbhyantarabhedabhinnAt , tatra mAtrAdiviSayAd vAhyAt kaSAyAdiviSayAccAntarAt, vividhaiH prakAraiH-jJAnabhAvanAdibhiH prakarSeNa muktaH-tyakto vipramuktastasya, "anyo'nyaM bhavacakre, jAtAH sarve'pyanantazo u0 a01 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM vinayAdhyaya nm| Irol zrIuttarA- jiivaaH|maatraadivndhubhaavN, zatrUdAsInabhAvaM c||1||" ataH ko'tra bandhuH? ko vA paraH?, tathA-kohoya mANo ya aNidhyayanasUtre ggahIyA, mAyA ya lobho ya pvmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA, siJcanti mUlAI puNabbhavassa // 1 // " ato nadeyaHkrozrInemica- | dhAdiripuvargasyA'vakAza ityAdiparibhAvanAdibhiH svajanAdisambandharahitasyetyabhiprAyaH, 'anagArasya' parakRtagRhanivAsitvAtta ndrIyA | |trA'pi mamatvamuktatvAt saGgarahitasya 'bhikSoH' sAdhoH 'vinayaM' sAdhujanAsevitasamAcAra upacAraM vA abhyutthAnAdi 'prAduHkasukhabodhA-IXI | riSyAmi' prakaTayiSyAmi, katham ? ityAha-'AnupUrvyA' paripATyA, prAkRtatvAttRtIyArthe dvitIyA, 'zRNuta' AkarNayata, anena khyA laghu- |ca zroturabhimukhIkaraNena parAGmukhamapi pratibodhayato vyAkhyAturdharma eveti khyApitaM bhavati / tathA ca vAcaka:-"na bhavati vRttiH / dharmaH zrotuH, sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA, vaktustvekAntato bhavati // 1 // " 'mama' kathayata iti gamyata // 1 // iti suutraarthH||11|| yaduktaM vinayaM prAduHkariSyAmIti tatra vinItasvarUpe kathite vinayasvarUpamuktameva syAditi tatsvarUpamAha__ANANiddesakare, guruunnmuvvaaykaare| iMgiyAkArasaMpaNNe, se viNIe tti vuccai // 2 // vyAkhyA-AjJA-saumya ! idaM kuru idazca mA kArSIriti guruvacanaM tasya nirdeza:-itthameva karomIti nizcayAbhidhAnamAjJAnirdezastaM karotItyAjJAnirdezakaro gurUNAm-AcAryAdInAmupapAtaH-samIpasthAnaM tatkArakaH-tadanuSThAtA, na tvAdeza| bhayAd dUrasthAyI, iGgitaM-nipuNamatigamyaM pravRttinivRttisUcakamISadbhUziraHkampAdi AkAraH-sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvasUcako digabalokanAdiH, Aha ca-"avaloyaNaM disANaM, viyaMbhaNaM sADagassa saMvaraNaM / AsaNasiDhilIkaraNaM, paTThiyaliMgAI eyAiM // 1 // " anayordvandve iGgitAkArau tAbhyAM gurugatAbhyAM sampannaH-yuktastadveditayA kathite vinayasvarUpe , "krodhazca mAnazcAnigrahItA mAyA ca lobhazca pravardhamAnAH / catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH, siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // " X| "avalokanaM dizA vijRmbhaNaM zATakasya saMvaraNam / AsanazithilIkaraNaM prasthitaliGgAnyetAni // 1 // " // 1 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iGgitAkArasampannaH 'saH' iti vizeSaNAnvitaH 'vinItaH' vinayAnvitaH 'itiH' sUtraparAmarza ucyate tIrthakaragaNadharAdibhiriti sUtrArthaH / / 2 / / avinItatvaparihAreNa vinIto bhavatItyato'vinItasvarUpamAha ANA'Niddesakare, gurUNamaNuvavAyakArae / paDiNIe asaMbuddhe, aviNIe tti vuccaI // 3 // vyAkhyA-AjJA'nirdezakaro gurUNAmanupapAtakArakaH 'pratyanIkaH' pratikUlavartI, kimityevaMvidho'sau ? ityAha'asambuddhaH' anavagatatattvo'vinIta ityucyate, kUlavAlakazramaNavat / tathAhi-egassa Ayariyassa cellao aviNIo, taM Airio aNbaaddei| so khAraM vahati / annayA AiriyA siddhaselaM teNa samaM vaMdagA vilaggA / oyaraMtANaM vahAya silA mukkA / diTThA AyarieNaM, pAyA osAriyA, iyarahA mArio hoto| sAvo dino-durAtman itthIo viNassihisi tti / Hal'micchAvAI eso bhavau' tti kAuM tAvasAsame ceva acchai / naIe kUle AtAvei / paMthabbhAse sattho jo ei tao AhAro hoi / naIe kUle AyAvemANassa sA naI annao pavUDhA teNa kUlavAlao nAmaM kayaM / io ya seNiyaputto koNiyarAyA ceDayarAyAhiTThiyaM hallavihallavereNa vesAliM nagariM rohei / na ya sA tIrae dhettuM muNisubayasAmithUbhappabhAvAo, tao visanno konnio| cirakAleNaM devayAe AgAse bhaNitaM-"samaNe jai kUlavAlae, mAgahiyaM gaNiyaM gamissae / rAyA ya asogacandae, vesAliM nagariM ghisse||1||" so mggiji| tattha acchaMto aagmio| gaNiyAo sddaaviyaao| egA bhaNati-ahaM ANemi / kavaDasAviyA jAyA, sattheNa gayA vaMdai, bhaNai ya-'uddANe bhoIyammi ceiyAI vaMdAmi, tumhe ya suyA ettha ao vaMdaNatthamAgayA, tA karesu aNuggaha, geNhasu phAsuesaNijaM bhattaM' ti bhaNiUNa pAraNage XImoyagA saMjoiyA dinA / aIsAro jaao| osahappaogeNaM pannavio / uccattaNAIhiM saMbhinnaM cittaM / ANio koNiya 1 "zramaNo yadi kUlavAlako mAgadhikAM gamiSyati / rAjA cAzokacandro vaizAlI nagarI grahISyati // 1 // " 2 jJAtaH / te| 4 bhartari / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 2 // samIvaM / bhaNio-tahA karehi jahA vesAlI ghippi| tato teNa abbhaMtaraM gaMtUNa nemittiyaveso ko| muNio muNisuvayathUbhappabhAvo / eso logeNa pucchio-kahiM nagararoho avagacchissai ? / teNa bhaNiyaM-jai eyaM thUbhaM avaNeha / avaNIyaM / bhaggA nayarI halehiM vAhiya tti // 3 // sAmprataM dRSTAntapUrvakamavinItasyaiva sadoSatAmAha jahA suNI pUikaNNI, nikkasijjai sbso| evaM dussIlapaDiNIe, muharI niksijti||4|| vyAkhyA-'yathA' yadvat zunI strInirdezo'tyantakutsopadarzakaH, pUtI-paripAkataH kuthitagandhau kRmikulAkulatvAdyupalakSaNametat kau~-zrutI yasyAHsA pUtikarNI 'niSkAsyate' nirvAsyate 'sarvataH' sarvebhyo gRhAGgaNAdibhyaH leSTulakuTAdibhiH, prAkRtatvAcca 'sabaso' tti zasupratyayaH,upanayamAha-evam' amunA prakAreNa duSTa-rAgAdyupahataM zIlaM-svabhAvo yasya sa duHzIlaH pratyanIkaH prAgvad anayorvizeSaNasamAsaH, 'mukharaH' bahuvidhA'sambaddhabhASI 'niSkAsyate' sarvataH kulagaNasaGghAderiti suutraarthH||4|| Aha-anarthahetau dauHzIlye kimityasau ramate ? ucyate-pApopahatamatitvAttatraivAsya ratiH, etadeva dRSTAntapUrvakamAha___ kaNakuMDagaM caittA NaM, viTTha bhuMjai sUyaro / evaM sIlaM caittA NaM, dussIle ramaI mie // 5 // vyAkhyA-kaNAH-taNDulAsteSAM tanmizro vA kuNDakaH-kukusaH kaNakuNDakastaM tyaktvA 'viSThAM' purISaM 'bhuGkte' abhyavaharati 'sUkaraH' ga sUkaro yatheti gamyate, evaM 'zIlaM' prastAvAcchobhanaM tyaktvA duSTaM zIlaM duHzIlaM tatra 'ramate' dhRtimAdhatte mRga iva 'mRgaH' ajJatvAdavinIta iti yogaH / idamatra hRdayam-yathA mRgo maraNApAyamapazyan ajJatayA gaurIgAnAkRSTo vyAdhamanusarati tathaiSo'pi duHkhAkIrNabhavabhramaNamanavagacchan nirvivekatayA viTsthAnIye duHzIle ramata iti sUtrArthaH // 5 // uktopasaMhArapUrva kRtyopadezamAhasuNiyA'bhAvaM sANassa, sUyarassa narassa y| viNae Thavija appANaM, icchaMto hiymppnno||6|| vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya 'abhAvaM' kutsArthatvAnnaJaH azobhanaM bhAvaM sarvato niHkAsanalakSaNaM "sANassa" tti prAkRta // 2 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvAt zunyAH 'sUkarasya ca' dRSTAntasya 'narasya ca' dAntikasya 'vinaye' vakSyamANasvarUpe sthApayedAtmAnam Atmanaiveti gamyate, icchan 'hitam' aihikamA''muSmikamAtmanaH, vinayAdeva hi tatsambhavAt / Aha ca-"viNayA NANaM NANAo dasaNaM dasagAo caraNaM ca / caraNAhiMto mokkho, mokkhe sokkhaM nirAbAhaM // 1 // " iti suutraarthH||6|| yatazcaivamataH kim ? ityAhatamhA viNayamesijjA, sIlaM pddilbhejo| vuddhaputte niyAgaTTI, Na Nikkasijai kaNhui // 7 // vyAkhyA-tasmAd vinayam 'eSayet' anekArthatvena dhAtUnAM kuryAt / kiM punarvinayasya phalaM yenaivamupadizyate ? | ityAha-zIlam' uktasvarUpaM 'pratilabheta' prApnuyAt 'yataH' vinayAt , anena vinayasya zIlAvAptiH phalamuktam / asyA'pi | kim ? ityAha-buddhAnAm-AcAryAdInAM putra iva putro buddhaputraH, "eNttA ya sIsA ya samaM vibhattA" itivacanAt , svarUpa| vizeSaNametat , 'niyAgArthI' mokSArthI san 'na niSkAsyate' na bahiHkriyate 'kutazcid' gacchagaNAdeH, kintu vinItatvena sarvaguNAdhAratayA sarvatra mukhyaH kriyata iti bhAva iti sUtrArthaH // 7 // kathaM punarvinaya eSayitavyaH ? ityAhaNisaMte siyA amuharI, buddhANaM aMtie syaa| atthajuttANi sikkhijA, NirahANi u vajae // 8 // ___ vyAkhyA-'nizAntaH' nitarAmupazamavAn antaH krodhaparihAreNa bahizca prazAntAkAratayA 'syAt' bhaved amukharaH san 'buddhAnAm aacaaryaadiinaam| 'antike' samIpe 'sadA' sarvakAlam , kim ? ityAha-'arthayuktAni' heyopAdeyArthAbhidhA|yakAni arthAdAgamavacAMsi 'zikSeta' abhyasyet 'nirarthakAni' uktaviparItAni punarvaizeSika-vAtsyAyanAdIni strIkathAdIni vA 'tuH' punararthe 'varjayet' pariharet / Aha ca-"siMgArarasuttuiyA, mohamaI phuphumA hasahasei / jaM suNamANassa kahaM, samaNeNa na sA kaheyavA // 1 // " iti sUtrArthaH // 8 // kathaM punararthayuktAni zikSeta ? ityAha "vinayAjjJAnaM jJAnAddarzanaM darzanAcaraNaM ca / caraNAmmokSo mokSe saukhyaM niraabaadhm||1||" "putrAzca zipyAzca samaM vibhktaaH"| 3 "zRGgArarasottejitA mohamayI karISAgniH hasahasAyati / yAM zRNvataH kathA zramaNena na sA kathayitavyA // // " Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOK prathamaM vinayAdhyayanam / zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 3 // aNusAsio na kuppejjA, khaMti seveja paMDie / khuddehiM saha saMsariMga, hAsaM kIDaM ca vje||9|| ___ vyAkhyA-'anuziSTaH' kathaJcit paruSoktyA'pi zikSitaH 'na kupyet' na kopaM gacchet , kiM tarhi kuryAt ? 'kSAnti' paruSabhASaNAdisahanAmikA 'seveta' bhajeta, yataH-"dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI / guruvadanamalayaniHsRto, vacanarasazcandanasparzaH // 1 // " 'paNDitaH' buddhimAn / tathA 'kSudraiH' zIlahInaiH pArzvasthAdibhiH 'saha' samaM "saMsaggi" ti prAkRtatvAt saMsarga 'hAsaM' hasanaM 'krIDAM ca' antyAkSarikA-prahelikAdAnAdirUpAM varjayet , lokAgamaviruddhatvAd gurukarmabandhahetutvAccaiSAmiti sUtrArthaH // 9 // punarapyanyathA vinayamAhamA ya caMDAliyaM kAsI, bahuyaM mA ya Alave / kAleNa ya ahinjittA, taojhAeja ekko||10|| __ vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'caH' samuccaye, caNDa:-krodhastadvazAd alIkam-anRtabhASaNaM caNDAlIkaM, lobhAdyalIkopalakSaNametat , 'mA kArSiH' mA vidhAsIH, Aha ca-"musIvAo ya logammi, sabbasAhUhiM grhio| avissAso ya bhUyANaM, tamhA mosaM vivjje||1||" baDheva 'bahukam' aparimitamAlajAlarUpaM mA ca 'Alapet' bhASeta / uktaM ca-"mahuraM niuNaM thovaM, kajAvaDiyaM agbiymtucchN| puchi maisaMkaliyaM, bhaNati jaM dhammasaMjuttaM // 1 // " bahvAlapanAdadhyayanAdikSatirvAtakSobhAdisambhavAditi / kiM punaH kuryAt ? ityAha-'kAlena' prathamapauruSyAdilakSaNena 'caH' punararthe 'adhItya' paThitvA pRcchAdyupalakSaNametat, 'tata:' adhyayanAdanantaramiti gamyate dhyAyet' cintayet 'ekakaH' bhAvato rAgAdirahito dravyato viviktazayanAsanAdisaMstha iti suutraarthH||10|| itthamakRtyaniSedhaH kRtyvidhishcopdissttH| kadAcidetadviparyayasambhave kiM karaNIyam ? ityAhaAhaca caMDAliyaM kahana niNhavija kayAi vi|kddN kaDetti bhAsijjA, akaDaM no kaDitti y||11|| 1"mRSAvAdazca loke sarvasAdhubhirgarhitaH / avizvAsazca bhUtAnAM tasmAnmRSAM vivarjayet // 5 // " 2 "madhuraM nipuNaM kAryApatitamagarvitamatuccham / pUrva matisaMkalitaM bhaNanti yad dharmasaMyuktam // 3 // " // 3 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-"Ahaca" kadAcit 'caNDAlIkam' uktasvarUpaM kRtvA' vidhAya 'na nihuvIta' na kRtamiti nA'palapet 'kadAcidapi' yadA'pi parairnopalakSitastadApItyarthaH, tarhi kiM kuryAt ? ityAha-'kRtaM' vihitaM caNDAlIkAdi 'kRtamiti kRtameva 'bhASeta' brUyAd na bhayalajjAdibhirakRtamapi, tathA 'akRtaM tadeva 'no kRtamiti' akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA kRtamapi, anyathA mRSAvAdAdidoSasambhavAt / idaM cAtrA''kUtam-kathaJcidaticArasambhave lajjAdyakurvan svayaM gurusamIpamAgamya-"jaha bAlo jaMpato, kajamakajaM ca ujuyaM bhaNati / taM taha AloejjA, mAyAmayavippamukko u||1||" ityAdyAgamamanusaran manaHzalyaM yathAvadAlocayediti suutraarthH||11|| ihaivaM punaH punarupadezazravaNAd yadeva gurUpadezastadaiva pravartitavyaM nivartitavyaM ceti syAdAzaGkA tadapanodAyA''hamA galiyasseva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaM va daTThamAinne, pAvagaM parivajae // 12 // vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'galyazva iva' avinItaturaGgama iva 'kasaM' kasaprahAraM 'vacana' pravRttinivRttiviSayamupadezaM prastAvAd gurUNAm 'icchet' abhilaSet 'punaH punaH' vAraM vAraM, kiM punaH kuryAt ? ityAha-'kasaM' carmayaSTiM dRSTvA 'AkIrNa iva' vinItAzva iva syAt , sambandhAt prastAvAcchiSyo gurorAkArAdi dRSTvA 'pApaka' gamyamAnatvAdanuSThAnaM 'parivarjayet' sarvaprakAraiH pariharet , upalakSaNatvAditaraccA'nutiSThet , kimuktaM bhavati ?-yathA''kIrNo'zvaH kasagrahaNAdinA''rohakAzayamupalabhya kasenA'zAtita eva tadabhiprAyAnurUpaM ceSTate tathA suziSyo'pyAkArAdibhirAcAryAzayamavagamya vacanenA'prerita eva, mA bhUdAcAryasya vacanAyAsa iti sUtrArthaH / / 12 // galyAkIrNatulyayoH ziSyayordoSaguNAvAha aNAsavA thUlavayA kusIlA, miraM pi caMDaM pakaraMti sIsA / cittANuyA lahu dakkhovaveyA, pasAyae te hu durAsayaM pi // 13 // .. "yathA bAlo japan kAryamakArya carjukaM bhaNati / tattathA''locayenmAyAmadavipramuktastu // 1 // " Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 4 // vyAkhyA - 'anAzravAH' vacasyasthitAH 'sthUlavacasaH' asunirUpitabhASiNaH 'kuzIlAH' duHzIlAH 'mRdumapi' akopanamapi 'caNDaM' kopanaM 'prakurvanti' prakarSeNa vidadhati 'ziSyAH' vineyAH, sambhavati hyevaMvidhaziSyA'nuzAsanAya punaH punarvacanakhedamanubhavato mRdorapi guroH kopa iti / 'cittAnugAH' hRdayAnuvarttinaH 'laghu' zIghraM 'dAkSyopetAH' avilambitakAritvayuktAH 'prasAdayeyuH' saprasAdaM kuryuH 'te' ziSyAH 'huH' punararthe 'durAzayamapi' Azukopanamapi prakramAdguru, kiM punaranutkaTakaSAyamiti / atrodAharaNaM caNDarudrAcAryaziSyaH, tatra sampradAyaH - avaMtIjaNavae ujjeNIe nayarIe NhavaNujANe sAhuNo samosariyA / tesiM ca Ayario caMDaruddAbhihANo aIkrosaNo 'sAhUNaM UNAirittAidosaduTThamaNuTThANaM pAsaMto aIvarosamuvagacchai' tti tadaMsaNapariharaNatthaM AyahiyaTTayAe egaMte sajjhAyajjhANaM kuNaMto acchai / etthaMtare ujjeNivatthabao ahiNavavittavivAho inbhaputto kayakuMkumaMgarAo pavaranevattho niyavayaMsayasameo ego juvANo tesiM sAhUNa pAsamAgao / uvahAseNa paNamiUNa bhaNiyaM teNa - kaheha me dhammaM / te ya 'kelIkilo esa' tti na kiMpi jaMpaMti, sajjhAyaMtA acchaMti / teNa parihAseNa bhaNiyaM dehi me bhayavaM ! dikkhaM, NiviNNo'haM gharavAseNaM, bhAriyAe vi ahaM dohaggattaNeNa paricatto, tA kareha pasAyaM, uttareha sNsaaraao| sAhUhi vi 'esa ullaMTho amhe pavaMcei' tti kAUNa "ghRSyatAM kalinA kaliH" iti caMDarudda uvaisaMti - ettha amha gurU acchai so padyAvehI, vayamaNahigAriNo dikkhAdANassa, tA gacchaha eyasamIve / parihAseNa caiva te gayA sUrisamIve / so ya sahAveNa caiva pharuso / teNa paNamiUNa bhaNiyaM bhayavaM ! pavAveha mamaM jeNa suheNa acchAmi, bhaggo gharavAvAreNa paraloyaM ca sAhemi / teNa vi 'vippAvago' tti nAUNa saMjAya - mANakoveNa bhaNiyaM - chAramANehi / ANio egeNa / ubaviTTho esa 'namokkAraM ' ti bhaNiUNa / kAumAraddho sUrI loyaM / vayaMsayA visaNNA / 'mitta ! nAsasu' tti bhaNio tehiM / so vi bhaviyavayAvaseNa lahukammayAe ya 'kahaM saMpai kayaloco I prathamaM vina yAdhyayanam / // 4 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXOXOXOXOXOXOXOXOXON | niyavAyAe abbhuvagayapavajjo gacchAmi gehaM ? ti jAo bhAvasamaNo / adhiI kAUNa gayA vayaMsathA / te vi uvassayaM gyaa| seheNa bhaNiyaM-bhayavaM ! annattha vaccAmo, uppacAvissaMti mama baMdhuNo sAhU ya aNatthaM pAvissaMti, appabiijjayA ceva gacchAmo, mahaMta sAhuvaMdaM najai vaccamANaM / sUriNA bhaNiyaM-paMthaM paDilehehi jeNa rayaNIe vccaamo| so vi paMthaM % paDilehiUNa Agao / rayaNIe nniggyaa| 'purao baccasu' tti bhaNio seho gacchai aggo| caMDaruho vi rayaNIe| apecchaMto khANue pakkhalio veyaNAvaseNa 'hA duTThaseha ! na sohaNo maggo paDilehio' tti rUsieNa matthae daMDaeNaM Ahao, siraM phoDiyaM tahA vi sammaM sahai, ciMtai ya-aho ! me ahannayA jeNa esa suhamacchaMto niyasAhumajjhe vasaNabhAyaNaM kao tti, kahameyaM sammamakkhaliyaM nemi ?, kahameyassa samAhiM uppAemi ?-tti payatteNa gacchaMtassa suhabhA-2 vaNovagayassa kevalanANamuppannaM / pahAyA rayaNI / diTTho ruhiroraaliysiro| tao paJcAgayadRDhasaMvego 'aho! eyassa sehassa vi khaMtI, aho! mama cirapabaiyassa vi pattagaNipayassa vi ukkaDarosaya' tti emAibhAvaNAparigao appANaM niMdiumAraddho sUrI, uppaNNaM ca kevalaM nANaM // evaM suziSyazcaNDamapi mRduM karoti gurumiti sUtrArthaH // 13 // kathaM punargurucittamanugamanIyam ? ityAhanA'puTTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM ve| kohaM asacaM kubvejA, dhArijA piyamappiyaM // 14 // ___ vyAkhyA-na 'apRSTaH' kathamidamityAdyajalpito guruNeti gamyate 'vyAgRNIyAt' vadet tathAvidhakAraNaM vinA 'kizcit' stokamapi, pRSTo vA na 'alIkam' anRtaM vadet , kAraNAntareNa gurubhiratinirbhasito'pi na tAvakrudhyet , kathazcidutpannaM vA krodham 'asatyaM tadutthavikalpaviphalIkaraNena 'kurvIta' vidhyAt tadvipAkamAlocayan , yathA-"krodhaH paritApakaraH, sarvasyodvegakArakaH krodhaH / vairAnuSaGgajanakaH, krodhaH krodhaH sugatihantA // 1 // " udAharaNaJcA'tra-kassai kulaputtayassa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / bhAyA verieNa vaavaaio| so jaNaNIe bhannai-putta ! puttaghAyagaM ghAyasu tti / tao so teNa niyaporasAo jIvamgAhaM givhiUNa jaNaNIsamIvamuvaNIo, bhaNio ya-bhAighAyaga! kahiM AhaNAmi ? tti / teNa vi khaggamuggAmiyaM dahaNa bhayabhIeNa bhaNiyaM-jahiM saraNAgayA AhammaMti / imaM ca soUNa teNa jaNaNImuhamavaloiyaM / tIe mahAsattattaNamavalaMbaMtIe uppannakaruNAe bhaNiyaM-na putta! saraNAgayA Ahammati / jao-"saraNAgayANa vissaMmiyANa paNayANa vasaNapattANaM / rogiyaajaMgamANaM, sappurisA neya paharaMti // 1 // " teNa bhaNiyaM-kahaM rosaM saphalaM karemi? / tIe bhannai-na putta ! savattha roso saphalo kreydho| pacchA so teNa visajio calaNesu nivaDiUNa khAmeUNa ya go| evaM krodhamasatyaM kuryAt , tathA 'dhArayet' svarUpeNA'vadhArayet 'priyaM' prItyutpAdakaM stutyAdi 'apriya' tadviparItaM nindAdi, na tayo rAga dveSaM ca kuryAdityarthaH / uktaM ca-'lAbhA'lAbhe sukhe duHkhe, jIvite maraNe tathA / stutI nindAvidhAne ca, sAdhavaH samacetasaH // 1 // " udAharaNaM cA'tra-asivovaddave nayare Adannassa sapurajaNavayassa rAiNo samIvaM tinni bhUyavAiyA AgayA bhaNaMti-amhe asivaM uvasamAvemo tti / rAiNA bhaNiyaM-suNemo keNuvAeNaM ? ti / tatthego bhaNai-asthi mama maMtasiddhamegaM bhUyaM alaMkiyavibhUsiyaM, taM savvajaNamaNaharaM rUvaM viuviUNa gopuraratthAsu lIlAyataM pariyaDai taM na nihAleyatvaM, taM nihAliyaM rUsai, jo puNa taM nihAlei so viNassai, jo puNa taM pecchiUNa ahomuho ThAi so rogAo muccai / rAyA bhaNai-alAhi me eeNa airUsaNeNa / bIo bhaNai-mahaccayaM bhUyaM mahai mahAlayaM rUvaM viubai laMboyaraM cippiTa vivRtakuJchi paMcasiraM egapAyaM visihaM bibhatsarUvaM aTTahAsaM muyaMtaM gAyaMtaM paNacamANaM, taM ca vikRtarUpaM paribhamaMtaM dahnaNa jo paosai uvahasai pavaMcei vA tassa sattahA siraM phuTTai, jo puNa taM suhAhiM vAyAhiM | 1 "zaraNAgatAnAM vizrabdhAnAM praNatAnAM vyasanaprAptAnAm / rogitAjaGgamAnAM satpuruSA naiva praharanti // 1 // " // 5 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahinaMdai dhUyapupphAiehiM pUei so sabAmayANaM muccai / rAyA bhaNai-alAhi eeNaM pi / taio bhaNai-mamAvi evaMvihaM ceva nAivesakaraM bhUyamatthi, priyApriyakAriNaM darzanAdeva rogehiMto moyai / evaM hou tti / teNa tahAkae asivaM| uvasaMtaM / tuTTho rAyA / ANadiyA nAyarayA / pUio so bhUyavAI sabehiM pi / evaM sAhU vi muMDiyasiramalamaliNavatthattaNAIhiM parehiM paDiNIehiM paribhUyamANo, evaM vaMcijamANo hasijjamANo vA, bhattimaMtehi ya thutvamANo pUijjamANo priyApriyaM saheta iti sUtrArthaH // 14 // Aha-krodhAdyasatyatAkaraNAdinA kimAtmana eva damanamupadizyate na bAhyadamanIyasya ? atrocyateappA ceva dameyavo, appA hu khalu duddmo| appA daMto muhI hoi, assi loe parattha ya // 15 // vyAkhyA-Atmaiva 'dAntavyaH' indriyanoindriyadamanena manojJetaraviSayeSu rAgadveSavazata unmArgagAmI upazamaM netavyaH / uktaM ca-"itazcetazca dhAvantaM, manomattamataGgajam / jJAnAkuzavazaM kRtvA, punaH panthAnamAnayet // 1 // " kimityevamupadizyate ? ityAha-Atmaiva huzabdasyaivakArArthatvAt , 'khalvi'ti yasmAt 'durdamaH' durjayaH, taddamane damitA eva bAhyadamanIyA iti na tahamanamupadizyata iti bhAvaH, uktaM ca-"sarvamappe jie jiyN"| kaH punarevaM guNaH ? ityAhaAtmA dAntaH sukhIbhavati 'asmilloke' iha bhave 'paratra ca' paraloke / dAntAtmAno hi paramarSaya ihaiva surairapi pUjyante mokSaM ca sAdhayanti / adAntAtmAnastu caurapAradArikA ihaiva vinazyanti / tathA-"saddeNa mao rUveNa payago mahuyaro alya gaMdheNaM / AhAreNa ya maccho, bajjhai phariseNa ya gaiMdo // 1 // " paratra ca durgatipAtAdi prApnuvanti / tatra codA haraNam-egammi sannivese do bhAyaro corA / tattha ya satyeNa vaccaMtANaM sAhUNaM vAsAratto patto / 'na ya koi asthi | "sarvamAtmani jite jitm"| 2 "zabdena mRgo rUpeNa pataGgo madhukaraca gandhena / hAreNa ca matsyo badhyate sparzena ca gjendrH||1||" Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 6 // XCXCXCXCXXXCXCXCXX CXX sAhubhaddago' tti tesiM coranAyagANaM sayAsamuvagayA sAhU / tadaMsaNeNa AnaMdiyA te, paNamiUNa ya bhaNiyA - muNI ! bhaNaha prathamaM vina| paoyaNaM / sAhUhiM bhaNiyaM - amhaM na kappai vAsAratte vihariuM, ao vAsAvAsapA uggamuvassayaM jAemo / saharisaM ca dinno tehiM - ciTThaha ettha vIsatthA / ThiyA tattha sAhU, bhaNiyA ya - amha gehesu caiva pajjattaM geNheyavaM / muNIhiM bhaNiyaM -- na kappai egattha caiva piNDaggahaNaM, tA viharissAmo savatthociyagharesu, tumha vasahidANeNa caiva mahApuNNabaMdho, jao""jo dei uvassayaM jaivarANa tavaniyamajogajuttANaM / teNaM dinnA vattha'nnapANasayaNAsaNavigappA ||2 // tavasaMjamasajjhAo, nANabhAso jaNovayAro ya / jo sAhUNamuvaggahakArI sejjAyaro tassa || 3 || pAvai suranarariddhI, sukuluppattI ya bhogasAmiddhI / nittharai bhavamagArI, sejjAdANeNa sAhUNaM // 4 // imaM ca soUNa suhuyaraM te parituTThA / tao sakammara - yANaM muNINovaddavaM rakkhaMtANaM pajjuvAsaNaparANa ya tesiM sAhUNaM ca tavasaMjamarayANamaikaMto vAsAratto / gacchaMtehiM annavayagahaNa asamatthANaM tesiM dinnaM rAibhoyaNavayaM / sAhiyaM ca jahA - moliti mahiyalaM jAmiNIsu rayaNIyarA samaMteNa / te viTTAliMti phuDaM, rAIe bhuMjamANe u // 5 // mehaM pipIliyAo, haNaMti vamaNaM ca macchiyA kuNai / jUyA jaloyarattaM, koliyao koDharogaM ca // 6 // vAlo sarassa bhaMgaM, kaMTo laggai galammi dAruM ca / XOXO X X X XXX 1 yo dadAti upAzrayaM yativarebhyastaponiyamayogayuktebhyaH / tena dattA vastrAnnapAnazayanAsanavikalpAH // 2 // tapaH saMyamasvAdhyAyo jJAnAbhyAso janopakArazca / yaH sAdhUnAmupagrahakArI zayyAtaro tasya // 3 // prApnoti suranararDIH sukulotpattiM ca bhogasamRddhim / nistarati bhavamagArI zayyAdAnena sAdhubhyaH // 4 // 2 "mAlayanti mahItalaM yAminISu rajanIcarAH samantAt / te vidvAlayanti sphuTaM rAtrau bhuAnAMstu // 5 // bhedhAM pipIlikA ghnanti vamanaJca makSikA karoti / yUkA jalodaratvaM lUtA kuSTharogaJca // 6 // bAlaH svarasya bhaGgaM kaNDako lagati gale dAru ca / tAlau vidhyati aliH vyaJjanamadhye bhujyayAnaH // 7 // " jIvAnAM kunthvAdInAM ghAtanaM pAnabhojanAdiSu / evamAdirajanIbhojanadoSAn kaH kathayituM zaknoti // 8 // yAdhyayanam / 11 & 11 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tAlummi vidhai alI, vaMjaNamajjhammi bhuNjto||7|| jIvANa kuMthumAINa ghAyagaM pANabhoyaNAIsu / emAirayaNi jaNadose ko sAhiuM tarai // 8 // imammi vayammi daDhapayannehiM hoyacaM ti bhaNiUNa gayA te saahunno| te vi aNuvaiUNa niyattA muNi| sevAe kayatthamattANaM mannaMtA citttthti| annayA tehiM dhADIe gaehiM bahuyaM gomahisakamANIyaM / tattha tesi majjhe ege aMtarA ya pahe mahisaM vAvAiUNa paiumAraddhA / anne majjhe gAmassa majassa gyaa| maMsaittA saMpahAreMti-addhage maMse visaM pakkhivAmo, to taM majjaittANa daahaamo| tao amhaM bahUyaM gomahisakaM bhAgeNamAgamissai / bhaviyavayAvaseNa majaittehiM vi evaM ceva sAmacchiyaM / pakkhittaM ca visaM / Aico ya atthaM go| te bhAyaro na bhuttA vayabhaMgo tti kAuM, iyare paropparaviinnavisasaMjuttamajamaseNa uvabhutteNa mayA kugaI ca gyaa| iyare ihaparaloe ya suhabhAgiNo jAyA / evaM tAva jibhidiyaM dameyatvaM / evaM sesesu vi iMdiesu 'appA daMto suhI hoi ihaparattha ya' iti sUtrArthaH // 15 // kiM punaH | paribhAvayannAtmAnaM damet ? ityAha varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa y| mA'haM parehiM dammanto, baMdhaNehiM vahehi y||16|| vyAkhyA-vara-pradhAnaM me-mayA AtmA-jIvastadAdhArarUpo vA deho dAnto-damaM mAhito asamaJjasaceSTAto vyAvartitaH, kena hetunA ? saMyamena-paJcAzravaviramaNAdinA tapasA ca / caH-samuccaye / viparyaye doSamAha-mA-niSedhe, aha| mityAtmanirdezaH, paraiH-AtmavyatiriktaiH 'dammato tti ArSatvAd damitaH-kheditaH, kaiH ? bandhanaiH-vadhAdiviracitairmayUrabandhAdibhiH vadhaiH-lattAlakuTAditADanaiH / atrodAharaNaM seyaNao hatthI-egAe aDavIe hathijUhaM mahallaM parivasai / tattha jUhavaI jAe jAe gayakalahae viNAsei / tatthegA kariNI AvanasattA ciMtei-jai kahAvi gayakalahao jAyai me soeeNa viNAsijihi tti kAuM laMghatI osarai / jUhAhiveNa jUhaM chubbhai, puNo osarai, tAhe bIyataiyadivase jUheNa u0 a02 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- milai / tAe egaM risiAsamapayaM dilu, sA tattha lINA, saMvaNiyA ya aNAe risao / sA pasUyA gayakalayaM / so prathamaM vina dhyayanasUtre tehiM risikumArehiM sahio ArAme siMcai, seyaNau tti se NAma kayaM / vayattho so jAo, jUhaM daTUNa jUhavaI yAdhyayazrInaimica- haMtUNa jUhavaI jaao| gaMtUNa ya teNa so Asamo viNAsio, mA annAvi kAvi evaM kAhi tti / tAhe te risao nm| ndrIyavRttiH | rUsiA pupphaphalagahiyahatthA seNiyassa raNNo pAsa uvagayA, kahiyaM ca hiM--erisao savalakkhaNasaMpanno gaMdhahatthI seyaNao nAma vaNe ciTThai / gaMtUNa gahio seNieNa / ANiUNa baddho khaMbhe / te ya tAvasA AgaMtUNa uppaasiNti|| 7 // | kiha te soMDIrayA ? pattaM ca tae aviNayassa phalaM / so taM soUNaM Asurutto dhAvio khaMbha maMjiUNa tANa pittttho| te hayavihae ya kareMto patto arannaM, bhaggA puNo tayAsamA / puNo seNio hatthigahaNAya go| so ya hatthI devayApariggahito tAhe(e) ohiNA AbhoiyaM-jahA avassaM gheppai, tAhe tAe so bhannai-putta! varaM te appA daMto na ya si parehiM dammato baMdhaNehiM vahehi ya / so evaM bhaNio sayameva rattIe gaMtUNa aalaannkhNbhmssio| yathA'sya svayaM damanAd mahAguNastathA muktyarthino'pi viziSTanirjarAtaH, itarathA tvakAmanirjaraNAnna tatheti sUtrArthaH // 16 // vinayAntaramAhayApaDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA adu va kammuNA / AvI vA jai vA rahasse, neva kujjA kayAi vi||17||lal vyAkhyA-pratyanIkaM-pratikUlaM, ca:-pUraNe, ceSTitamiti gamyate / buddhAnAM-AcAryANAM vAcA-kiM tvamapi kizcid jAnIye? ityevaMrUpayA, viparItaprarUpaNAyAM preritastvayaivaitaditthamasmAkaM prarUpitamityAdyAtmikayA vA girA, athavA karmaNA|saMstArakAtikramaNakaracaraNasaMsparzAdinA, AviH-janasamakSaM, yadi vA rahasye-viviktoSAzrayAdau, neti-niSedhe, eva-avadhAraNe, sa ca-"zatrorapi guNA grAhyA doSA vAcyA gurorapi / " iti kumatanirAkaraNArthaH / kuryAt-vidhyAt kadAcitparuSabhASaNAdAvapIti sUtrArthaH // 17 // vinayamevAha FoXOXOXOXOXOXOX8XXXX Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na pakkhao na purao, neva kiccANa piTThao / na muMje UruNA UrUM, sayaNe Na paDissuNe // 18 // vyAkhyA-na pakSato-dakSiNAdipakSamAzritya, upavizediti zeSaH, tathopavezane tatpatisamAvezatastatsAmyAdhAnenA'vinayAbhAvAd gurorapi vakrAvalokane skandhakandharAdibAdhAsaMbhavAt / na purato-agrataH, tatra vandakajanasya guruvadanA'navalokAdinA aprItibhAvAt / naiva kRtyAnAM-kRtikarmAharhANAM gurUNAM pRSThataH-pRSThamAzritya, dvayorapi mukhA'darzane tathAvidharasavattAbhAvAt / na yujhyAd-na saMghaTTayedatyAsannopavezanAdibhiruruNA-AtmIyena uru-gurusambandhinaM, tathAkaraNe kRtyAvinayasadbhAvAt / upalakSaNaM caitat zeSAGgasparzaparihArasya / zayane-zayyAyAM zayita AsIno veti zeSaH, kim ? ityAha-na pratizRNuyAt / kimuktaM bhavati ?-zayyAgato guruNA''kArita ukto vA kRtyaM prati na tathAsthita evA'vajJayA kurma evamityAdivacanataH pratijAnIyAt, kintu guruvacanasamanantarameva saMbhrAntacetA vinayaviracitAJjaliH samIpamAgamya | pAdapatanapurassaramanugRhIto'hamiti manyamAno bhagavan ! icchAmo'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // tathAneva palhatthiyaM kujjA, pakkhapiMDaM va saMjae / pAe pasArae vA vi, Na ciThe guruNaMtie // 19 // vyAkhyA-naiva paryastikAM-jAnujaGghopari vasraveSTanarUpAM kuryAt , pakSapiNDaM vA-bAhudvayakAyapiNDanAtmakaM saMyataHsAdhuH, tathA pAdau prasArayed vApi naiva / vA-samuccaye / api-kiM punarita ito vikSipediti darzanArthaH / anyacca na tiSThet-nA''sIta gurUNAmantike-prakramAdatisannidhau, kintUcitadeza eva, anyathA'vinayadoSasaMbhavAt / upalakSaNaM caitadupaSTambhAdInAmiti sUtrArthaH // 19 // tathAAyariehiM vAhiMto, tusiNIo Na kayAi vi| pasAyapehI NiyAgaTTI, uvaciThe guruM sayA // 20 // XOXOXOXXXXXXXXXX Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KON prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarA- vyAkhyA-AcAryaiH-gurubhiH 'bAhiMto' tti vyAhRtaH-zabditastuSNIkaH-tuSNIMzIlo na kadAcidapi-glAnAdyavasthAdhyayanasUtre | yAmapi bhavediti gmyte| kizca--"dhannANa ceva guruNo, AdesaM deMti gunnmhoyhinno| caMdaNaraso aunnANa nivaDae neya | zrInaimica- aMgammi // 1 // " iti cintayan prasAdaprekSI-prasAdo'yaM yadanyasadbhAve'pi mAmAdizanti gurava iti prasAdAkAGkI, niyondrIyavRttiH gArthI-mokSArthI upatiSThet-mastakena vanda iti vadan savinayamupasarpada guruM sadA-sarvadeti sUtrArthaH // 20 // // 8 // AlavaMte lavaMte vA, Na nisijA kayAi vi| caiUNa AsaNaM dhIro, jao jattaM paDistuNe // 21 // __ vyAkhyA-Alapati-sakRd vadati, lapati vA-vAraMvAraM gurAvitigamyate, na niSIdet-na niSaNNo bhavet kadAXIcidapi-vyAkhyAnAdinA vyAkulatAyAmapi, kintu tyaktvA-apahAya AsanaM-pAdapuJchanAdi dhIro-buddhimAn yataH| yatnavAn 'jattaM ti prAkRtatvAd bindulope takArasya ca dvitve yad gurava Adizanti tat pratizRNuyAt-avazyaMvidheyatayA'bhyupagacchediti sUtrArthaH // 21 // AsaNagaona pucchenA, neva sejjAgao kayAi vi|aagmmukuddo saMto, pucchinA paMjaliuDo 22 vyAkhyA-AsanagataH-AsanA''sIno na pRcchet sUtrAdikamiti gamyate / naiva zayyAgataH-saMstArakasthitaH, tathAvidhA'vasthAM vinetyupaskAraH, kadAcidapi-bahuzrutatve'pi / kimuktaM bhavati ?-bahuzrutenA'pi saMzaye sati praSTavyam , pRcchatA'pi ca nA'vajJayA, sadA guruvinayasyA'natikramaNIyatvAt / tathA cAgamaH-jahAhiaggI jalagaM namase, nANAhuImaMta // 8 // 1 dhanyebhyazcaiva gurava AdezaM dadati guNamahodadhayaH / caMdanaraso'puNyAnAM nipatati naivAle // 1 // 2 yathA''hitAgnijvalanaM namasyati nAnAhutimannapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payAmisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA, agaMtanANovagao'vi saMto // 1 // kiM tarhi kuryAt ? ityAha-AgamyaXgurvantikametyotkuTukaH-muktA''sanaH, kAraNataH pAdapuJchanAdigataH san pRcchet , sUtrAdikamiti gamyate / prAJjalipuTaH prakRSTAJjalipuTa iti sUtrArthaH // 22 // IdRzasya ziSyasya guruNA yat kRtyaM tadAhaevaM viNayajuttassa, suttaM atthaM ca tadubhayaM / pucchamANassa sIsasta, vAgareja jahAsuyaM // 23 // / vyAkhyA-evaM-ityuktaprakAreNa vinayayuktasya-vinayAnvitasya sUtraM-kAlikokAli kAdi arthaJca-tasyaivA'bhidheyaM tadubhayaM-sUtrA'rthobhayaM pRcchato-jJAtumicchataH ziSyasya-svayaM dIkSitasyopasaMpannasya vA vyAgRNIyAt-vyAkuryAd yathAyena prakAreNa zrutaM-AkarNitaM gurubhyaH sakAzAditi gamyate, na tu svabuddhayevotprekSitamityabhiprAyaH / anena ca-AyAre suya viNae, vikkhivaNe ceva hoi bodhave / dosassa ya NigyAe viNae cauhesa paDivattI // 1 // iti caturvidhAcAryaA vinayAntargatasya "suttaM atthaM ca tahA hiyakara nIsesayaM ca vAei / eso caubiho khalu suyavigao hoi boddhavo // 2 // suttaM gAhei ujutto atthaM ca suNAvae payatteNaM / jaM jassa hoi joggaM pariNAmagamAi taM tu suyaM // 3 // nissesamaparisesaM jAva samattaM tu tAva vAei / eso suyaviNao khalu, nihiTTho pubasUrIhiM // 4 // " ityAgamA'bhihitasya zrutavinayasyA'bhidhAnaM kRtamiti sUtrArthaH // 23 // punaH ziSyasya vAgvinayamAha 1 AcAre zrute vinayaH vikSepaNe caiva bhavati boddhavyaH / doSasya ca nirghAte vinaye caturdheSA pratipattiH // 1 // 2 sUtramartha ca tathA hitakaraM niHzevaM ca vAcayati / eSa caturvidhaH khalu, zrutavinayo bhavati boddhavyaH // 2 // 3 sUrya grAhayatyudhukto'rtha ca zrAvayati prayatnena / yad yasya bhavati yogyaM pariNAmakAdi tattu zrutam // 3 // 4 nizzeSamaparizepaM yAvatsamAptaM tu tAvadvAcayati / eSa zruta vinayaH khalu nirdiSTaH pUrvasUribhiH // 4 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM vinayAdhyayanam / zrIuttarA- musaM parihare bhikkhU, na ya ohAriNiM vade / bhAsAdosaM parihare, mAyaM ca vajae sayA // 24 // dhyayanasUtre vyAkhyA-mRSeti-asatyaM bhUtanihnavAdi pariharet-"dharmahAniravizvAso, dehArthavyasanaM tthaa| asatyabhASiNAM nindA, zrInaimica XIdurgatizcopajAyate // 1 // " iti vibhAvya sarvaprakAramapi tyajed bhikSuH na ca-naivA'vadhAriNI-gamyamAnatvAdvAcaM gamiSyAma ndrIyavRttiH evetyevamAdyavadhAraNAtmikAM vadet-bhASeta, yataH-annaha pariciMtijai, kajaM pariNamai annahA ceva / vihivasayANa // 9 // jiyANaM muhuttamettaM pi bahuvigdhaM // 2 // kiM bahunA ? bhASAdoSaM asatyabhASaNAdikaM sAvadyA'numodanAdikaM ca pariharet / mAyAM cazabdAt krodhAdIMzca mRSAhetUna varjayet sadA-sarvakAlam / dRzyate hi vaNigAdInAM mAyAdibhyaH krayikAgamanAdau 'yuSmAkamasmAkaM cA'nvayena vAjanyamato yathA gRhItameva gRhNAtu, bhavatu, alaM me tvadIyalAbhakena, anyaH ko'pi mAM rUpakamekaM viDhapayiSyati' ityAdyalIkabhASaNamiti sUtrArthaH // 24 // kizcana laveja puTTho sAvajaM, Na nirahuM na mammayaM / appaNaho paracho vA ubhayassaMtareNa vA // 25 // vyAkhyA-na lapet-na vadet pRSTaH kenA'pi sAvA sapApaM, na nirartha-niHprayojanaM nirabhidheyaM vA, yathA-eSa kAvandhyAsuto yAti, khpusspkRtshekhrH| mRgatRSNAMbhasi snAtaH, zazazajadhanurdharaH ||1||n-naiv marmaga-marmavAcaka vacana miti zeSaH, atisaMklezotpAdakatvAdasya / Aha ca-taheva kANaM kANa tti, paMDagaM paMDaga tti vA / vAhiyaM vA'vi rogi tti, | teNaM core tti no vae // 2 // tathA-mamma jamma kamma, tinni vi eyAI pariharijjAsi / mA mammAisu viddho, mAreja paraM // 9 // 1 anyathA paricintyate kArya pariNamatyanyathA caiva / vidhivazagAnAM jIvAnAM muhUrttamAtramapi bahuvinam // 1 // 2 marma janma karma trINyapyetAni parihareH / mA marmAdiSu viddho mArayet paraM mriyeta vA // 2 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marijjA vA // 3 // AtmArtha-svaprayojanaM, parArthaM vA-paraprayojanam , ubhayasya-AtmanaH parasya ca prayojana iti gamyam , antareNa vA-vinA vA prayojanameveti sUtrArthaH // 25 // itthaM svagatadoSaparihAramabhidhAyopAdhikRtadoSaparihAramAha samaresu agAresu, saMdhisu ya mahApahe / ego egitthIe saddhiM, neva ciTTe na saMlave // 26 // vyAkhyA-samareSu-kharakuTISu, tathA ca cUrNikRt-'samaraM nAma jattha lohArA hehAkammaM kreNti'| nIcAspadAnAmupalakSaNametat / agAreSu-gRheSu gRhasaMdhiSu-gRhadvayApAntarAleSu mahApathe-rAjapathAdau, ekaH-asahAyaH ekastriyA sAdhaM-saha naiva tiSThet naivovasthAnastho bhavet , na saMlepat-na tayaiva saha saMbhASa kuryAt / atyantaduSTatodbhAvanaparaM caikagrahaNam , anyathA sasahAyasyA'pi sasahAyayA'pi striyA sahA'vasthAnaM saMbhASaNaM caivaMvidhAspadeSu doSAyaiva, pravacanamAlinyAdidoSasaMbhavAt / uktaJca-mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyati // 1 // iti sUtrArthaH // 26 // kadAcit skhalite ca gurumiH zikSito yat kuryAt tadAha jaM me buddhA'NusAsaMti, sIeNa pharaseNa vA / mama lAbhu tti pehAe, payao taM pddissunne||27|| vyAkhyA-yanmAM buddhA anuzAsanti-zikSayanti, zItena-upacArAcchItalenA''hAdakenetyarthaH, paruSeNa vA-karkazena vacaseti gamyate, mama lAbhaH-aprAptArthaprAptirUpo'yaM yanmAmanAcArakAriNamamI zAsantIti prekSayA-evaMvidhabuddhyA, prayatnaH-prayatnavAMstat-anuzAsanaM pratizRNuyAt-vidheyatayA aGgIkuryAditi sUtrArthaH / / 27 // kimiha paratra cA'tyantopakAri guruvacanamapi kasyacidaniSTaM syAd yenaivamupadizyate ityAha 1 samaraM nAma batra lohakArAH adhaHkarma kurvanti / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-X prathamaM vinyaadhyynm| aNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ya coyaNaM / hiyaM taM mannara panno, vesta hoi asAhuNo // 28 // dhyayanasUtre vyAkhyA-anuzAsanaM-zikSaNaM 'ovAyaM ti upAye-mRduparuSabhASaNAdau bhavamaupAyaM, duHkRtasya ca-kutsitAcaritasya zrInamica- ca codana-preraNaM hA kimidamAcaritamityAdirUpaM gurukRtamiti dRzyaM, hitaM-ihaparalokopakAri tat-anuzAsanAdi manyate ndrIyavRttiHprAjJaH-prajJAvAna / dveSyaM-dveSotpAdakaM bhavatyasAyoH-asAdhubhAvasya tat / anenAsAghorguruvacanamapyaniSTaM bhavatItyuktamiti sUtrArthaH // 28 // amumevArthaM vyktiikurvnnaah||10|| | hiyaM vigayabhayA buddhA, pharusaM pi aNusAsaNaM / vessaM taM hoi mUDhANaM, khaMtilohikaraM padaM // 29 // vyAkhyA-hitaM-pathyaM vigatabhayAH-ihalokaparalokAdAnAkasmAdAjIvikomaraNAzlokabhayarahitA buddhA:-avagatatattvA manyanta iti zeSaH, paruSamapyanuzAsanaM guruvihitamiti dRzyaM / dveSyaM tat-anuzAsanaM bhavati mUDhAnAM ajJAnAM, kSAntiHkSamA zuddhiH-AzayazuddhatA tatkaram , upalakSaNatvAnmAIvArjavAdikaramapi, kSAntyAdihetutvAd gurvanuzAsanasya, paI jJAnAdiguNAnAM sthAnam / yataH--sadbodhaM vidadhAti hanti kumati mithyAdRzaM bAdhate, dhatte dharmamati tanoti parame saMvegaal nivedane / rAgAdIn vinihanti nItimamalAM puSNAti hantyutpathaM, yadvA kiM na karoti sadgurumukhAdabhyudgatA bhAratI // 1 // | iti sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAha AsaNe uvaciDhejA, aNucce akue thire / apputthAI NirutthAI, nisInA appakukuI // 30 // vyAkhyA-Asane-pIThAdau varSAsu Rtubaddhe tu pAdapuMchane upavizet / anucce-dravyato nIce bhAvataH svalpamUlyAdau gurvAsanAditi gamyate / akuce-aspandamAne, na tu tinizaphalakavat kiJciJcalati tasya zRGgArA'GgatvAt / sthire-samapAda // 10 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSThitatayA nizcale, anyathA sattvavirAdhanAsaMbhavAt / IdRze'pyAsane'lpotthAyI-prayojane'pi na punaH punarutthAnazIla:, nirutthAyI-nimittaM vinA notthAnazIlaH, ubhayatrA'nyathA'navasthitatvAt / evaMvidhazca kim ? ityAha-niSIdet-AsIta, || 'appakukkuI' alpaspandanaH-karAdibhiralpameva calanniti sUtrArthaH // 30 // saMpratyeSaNAviSayaM vinayamAhakAleNa nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajettA, kAle kAlaM samAyare // 31 // __ vyAkhyA-kAle-prastAve, saptamyarthe tRtIyA, niSkAmet-gacched bhikSuH, akAle nirgame AtmaklAmanAdidoSasaMbhavAt / tathA kAle ca pratikrAmet-pratinivarteta, bhikSATanAditi zeSaH / idamuktaM bhavati-alAbhe alpaM mayA labdhaM na labdhamiti |* vA lAbhArthI nATanneva tiSThet, Aha ca-alAbho tti na soijjA tavo tti ahiyAsae' / kimityevam ? ata AhaakAlaM ca-tattakriyAkANDA'samayaM ceti yasmAd vivarya kAle-prastAve kAlaM-tattatkAlocitaM pratyupekSaNAyanuSThAnaM samAcaret-kuryAt , yataH-kAlammi kIramANaM, kisikammaM bahuphalaM jahA hoi / iya saba zciya kiriyA, niyaniyakAlammi vinneyA // 1 // iti sUtrArthaH // 31 // nirgatazca yat kuryAt tadAhaparivADIe na ciDhejA, bhikkhU dattesaNaM cre| paDirUveNa esitA, miyaM kAleNa bhakkhae // 32 // ____ vyAkhyA-paripATyAM-patayAM bhoktumupaviSTapuruSasaMbandhinyAM na tiSThed bhikSArtha nAste, aprItyadRSTakalyANatAdidoSasaMbhavAt / kiJca bhikSurdattaM-dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne eSaNA-tadgatadoSAnveSaNAtmikA datteSaNA tAM caret-Aseveteti, anena grahaNaiSaNoktA / kiM vidhAya dattaSaNAM caret ? pratirUpeNa-pratibimba cirantanamunInAM yad rUpaM tena patagRhAdidhAraNA alAbha iti na zocet tapa itydhyaasiit| 2 kAle kriyamAgaM kRSikarma bahuphaLaM yathA bhavati / iti sarvaiva kiyA, nijanijakAle bijJeyA // 2 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica- ndrIyavRttiH prathamaM vinyaadhyynm| // 11 // tmakena sakalAnyadhArmikavilakSaNena na tu "vastraM chatraM chAtraM pAtraM yASTiM ca carcayedbhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSA'pi // 1 // " ityAdivacanA''karNanAd vibhUSaNAtmakena eSitvA-gaveSayitvA, anena ca gaveSaNoktA / grAsaiSaNAmAha-mitaM-parimitaM, amitabhojanAt svAdhyAyavidhAtAdibahudoSasaMbhavAt , kAlena-"namokkAreNa pArittA, karittA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTTavittA NaM, vIsameja khaNaM muNI // 3 // " ityAdyAgamoktaprastAvenA'dbhutA'vilambitarUpeNa vA bhakSayed-bhuJjIteti sUtrArthaH // 32 // bhikSAcayA~ kurvatA purApraviSTA'nyabhikSukasaMbhave yat kRtyaM tadAha nAidUramaNAsanne, nannasiM ckkhuphaaso| ego ciTeja bhattaTuM, laMghittA taM naikkame // 33 // vyAkhyA-'nAidUra' ti vibhaktivyatyayAd nA'tidUre-viprakarSavati deze, tatra nirgamA'navagamAdeSaNAzuddhyasaMbhavAcca / / tathA nAsanne-prastAvAnnA'tinikaTe tatra purApraviSTA'parabhikSukA'prItisaMbhavAt / nA'nyeSAM-minukA'pekSayA apareSAM gRhasthAnAM, cakSuHsparza-saptamyarthe tas , dRSTigocare, tiSThediti sarvatra yogyam / kintu viviktapradeze yathA gRhiNo na vidanti, yaduteSa bhikSukaniHkramaNaM pratIkSata iti / eka:-mamA'mI bhikSAcaryAvighnaM kurvantIti tadupari dveSarahito bhaktArtha-bhojananimittaM 'laMghitte' tti ullacaya tamiti-bhikSukaM nA'tikAmeta, tadaprItyapavAdAdisaMbhavAt / ihaM ca mitaM kAlena bhakSayediti bhojanavidhimabhidhAya yat punarbhikSATanA'bhidhAnaM tad glAnAdinimittaM svayaM vA bubhukSAvedanIyamasahiSNoH punarbhemaNamapi na doSAyeti jJApanArtham / uktazca-jai teNa na saMthare / tao kAraNamuppanne bhattapANaM gavesae // 1 // iti sUtrArthaH // 33 // punastadgatameva vidhimAha 1 namaskAreNa pArayitvA kRtvA jinasaMtavam / svAdhyAyaM prasthApya vizrAmyet kSaNaM muniH||3|| 2 yadi tena na saMstaret / tataH kAraNa utpane, bhaktapAnaM gaveSayet / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAiucce va NIe vA, NAsanne naaiduuro|phaamuyN parakaDaM piMDaM, paDigAheja saMjae // 34 // vyAkhyA nAtyucce-prAsAdoparibhUmikAdau nIce vA-bhUmigRhAdau, tatrotkSepanikSepanirIkSaNA'saMbhavAt dAyakA'pAyasaMbhavAcca / yadvA nA'tyuccaH-UrvIkRtakandharatayA dravyato bhAvato'ho'haM labdhimAniti madAdhmAtamAnasaH, nIco'tyantA'vanatakandharo dravyato bhAvatastu na mayA'dya kiJcit kutracidavAptamiti dainyavAn / ubhayatra vA samuccaye / tathA nAsannenA'tidUre pradeze sthita iti gamyate / yathAyoga jugupsAzakaiSaNAzuddhyasaMbhavAdayo doSAH / prAsukaM-sahaja-saMsaktijajanturahitaM, parakRtaM-pareNa gRhiNA''tmArtha parArthazca kRtaM nirvartitaM piNDa-AhAraM pratigRhNIyAt-svIkuryAt saMyataH-yatiriti sUtrArthaH // 34 // punAsaiSaNAvidhimAha appapANe'ppabIyammi, paDicchannaM ti saMvuDe / samayaM saMjae bhuMje, jayaM apparisADiyaM // 35 // vyAkhyA-alpazabdo'bhAvavAcI, tatazvAlpaprANe-avasthitA''gantukajaGgamaprANivirahite upAzrayAdAviti gamyate / | alpabIje-zAlyAdibIjavarjite, upalakSaNatvAt sakalasthAvarajantuvikale / praticchanne-upariprAvaraNA'nvite, anyathA saMpAti masattvasaMpAtasaMbhavAt / saMvRte-pArzvataH kaTakuDyAdinA saGkaTadvAre, aTavyAM kuDaGgAdiSu vA, anyathA dInAdiyAcane dAnAdAnayoH puNyabandhapradveSAdidoSadarzanAt / samaka-anyaiH saha na tvekAkyeva rasalampaTatayA samUhA'sahiSNutayA vaa| Aha ca-sAhavo to ciyatteNaM, nimaMteja jahakkama / jai tattha kei icchijjA, tehiM saddhiM tu bhuMjae // 1 // gacchasthita FOXOXOXOXOXOXOXXXXXX . sAdhUna tataH prItyA nimantrayet yathAkramam / yadi tana kecidiccheyustaiH sAdhaM tu bhuJjIta // 1 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM vinayAdhyayanam / zrIuttarA-IX|sAmAcArI ceyaM / saMyataH-sAdhuH bhuJjIta-aznIyAt 'jaya' ti yatamAnaH-surasura-cabacaba ka-suruDuka-kuruDuka-bhuruDukAdi-1 dhyayanasUtre zabdAnakurvan 'apparisADiyaM' parisATarahitamiti sUtrArthaH // 35 // yaduktam-yatamAna iti tatra vAgyatanAmAhazrInaimica- sukaDaM ti supakaM ti, succhinnaM suhaDe maDe / suNiDhie sulahi tti, sAvajaM vajae muNI // 36 // ndrIyavRttiH vyAkhyA-sukRtaM-suSTu nirvatitamannAdi, supakaM-ghRtapUrgAdi, itiH-ubhayatropadarzane, succhinnaM-zAkapatrAdi, suhRtaM sUpavilepikA''dinA'matrakAdeghRtAdi, sumRtaM-ghRtAyeva saktusUpAdau, suniSThitaM-suSu niSThAM-rasaprakarSAtmikAM gataM, sulssttN||12|| zobhanamodanAdi, akhaNDojvalasusvAdusikthatvAdinA ityevaMprakAramanyadapi sAvadhaM varjayed muniH / yadvA sutru kRtaM yadanenA'rAteH pratikRtaM, supakaM pUrvavat, succhinno'yaM nyagrodhadrumAdiH, suhRtaM kadaryasya dhanaM caurAdibhiH, sumRto'yaM pratyanIkadhigvarNAdiH, suniSThito'yaM prAsAdAdiH, sulaSTo'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAvadhaM vaco varjayed muniH / niravA tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, supakkamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRto'yamutpravAjayitukAmebhyo nijakebhyaH zaikSakaH, sumRtamasya paNDitamaraNena, suniSThito'yaM sAdhvAcAre, sulaSTo'yaM dArako vratagrahaNasyetyAdirUpaM / kAraNato vA prayatnapakamityAdi vadedapIti sUtrArthaH // 36 // saMprati vinItetarayorupadezadAne guroryad bhavati tad darzayitumAha ramae paMDie sAsaM, hayaM bhaI va vaahe| bAlaM sammai sAsaMto, galiassaM va vAhae // 37 // vyAkhyA-ramate-abhiratimAn bhavati paNDitAn-vinItavineyAn zAsan-AjJApayan pramAdaskhalite zikSayan vA gururiti zeSaH / yamiva-azvamiva bhadraM-kalyANAvaha vAhakaH-azvaMdamaH / bAlamajJaM zrAmyati-khidyate zAsana, sa hi sakRdukta eva kRtyeSu na pravartate, tatazcedaM kuru idazca mA iti punaH punastacchAsanena khidyate / galyazvamiva vAhaka iti sUtrArthaH // 37 // guruzikSaNe bAlasyA'bhisandhimAha OXOXOXOXOXOXOXOXOXOKeXX // 12 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXX khaDDayA me caveDA me, akosA ya vahA ya me / kallANamaNusAsaMto, pAvadihi tti manai // 38 // vyAkhyA-'khaDDukAH' TakkarAH 'me' mama 'capeTAH' karatalaghAtA me 'AkrozAzca' niSThurabhASaNAni me 'vadhAzca' daNDAdighAtA me anuzAsanamiti prkrmH| kalyANaM "aNusAsaMtu" tti anuzAsyamAnaH 'pApadRSTiH' prakramAt kuziSyaH 'iti' evaM sAmanyata iti sUtrArthaH // 38 // vinItAbhisandhimAhaputto me bhAya nAi tti, sAhU kallANa mannai / pAvadiTThI u appANaM, sAsaM dAsaM va mannai // 39 // vyAkhyA-ivArthasya gamyamAnatvAt subvyatyayAca putramiva bhrAtaramiva jJAtimiva "me" tti mAM ayamAcAryo'nuzAstIti gamyate, 'iti' evaM 'sAdhuH' ziSyaH kalyANa manyate / sa hi vivevayati ziSyaH-sauhArdAdeSa mAM zAsti, durvinItatve hi mama kimasya parihIyate ? mamaiva tvarthabhraMza iti / bAlastvevaM kiM na manyate ? ityAha-pApadRSTistu' kuziSyaH punaH AtmAnaM "sAsaM" ti prAkRtatvAcchAsyamAnaM dAsamiva manyate, yathaiSa dAsavad mAmAjJApayatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvasvamupadeSTumAhana kovae AyariyaM, appANaM pi Na kovae / buddhopaghAI Na siyA, Na siyA tottagavesae // 40 // | vyAkhyA-na 'kopayet' kopopetaM kuryAd AcAryam upalakSaNatvAdaparamapi vinayAIm AtmAnamapi gurubhiratiparapabhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet / yataH-mAsopavAsanirato'stu tanotu satyaM, dhyAnaM karotu vidadhAtu bahinivAsam / brahmavrataM dharatu bhaikSarato'stu nityaM, ropaM karoti yadi sarvamanarthakaM tat // 1 // kathazcit sakopatAyAmAtra 'buddhopaghAtI' 'AcAryopaghAtakRt' 'na syAd' na bhavet , tathA na syAt tudyate-vyathyate'neneti totraM-dravyataH prAjanaka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXCXCXX CXCXCXCXCXCXCXCX XPS // 13 // zrIuttarA- bhAvatastu doSAvirbhAvakaM vacanameva tadgaveSakaH - kimahamamISAM jAtyAdidUSaNaM vacmIti mArgakaH prakramAd gurUNAm // dhyanayansUtre yaduktaM "buddhopaghAtI na syAt" tatrodAharaNam -- kei AyArAiaTThavihagaNisaMpaisaMpauttA jugappahANA bahussuyA parAIe zrInaimica- uvasaMtA AyariyA aniyayavihAreNa vihariukAmA vi parihINajaMghAbalA egammi sannivese buDAvAseNa ThiyA / ndrIyavRttiH tattha sAvagA 'imehiM bhagavaMtehiM saMpai titthaM saNAhUM' ti ciMtiUNa te vayovatthAsamuciehiM niddhamahurA''hArehiM osahavatthAIhi ya paidiNaM sadhAyareNa paDiyaraMti / tesiM sIsA gurukammayAe ajoggayAe sugurusaMjogassa maMdayAe guNANurAgassa " tinhaM duppaDiyAraM, taMjahA-- ammApiussa bhaTTissa dhammAyariyassa / " imaM AgamavayaNamaparibhAviMtA ciMtaMti-- 'kecciraM kAlaM esa ajaMgamo amhehiM cArapakkhittehiM va paripAliyaco ? tA keNai uvAeNa aNasaNaM geNhAvemo imaM ti sAvayagiddehiMto na kiMci pAuggamosahAi vA geNhati / nibbaMgheNa sAvaehiM giNhAvijjaMtA bhaNati -- saMlehaNaM amhaM AyariyA kuNaMti, ao aMtapaMtamAhAraM bhuMjaMti tavaM ca kuvaMti / AyariyANaM purao bhAMti - kiM karemo amhe ? | jai erisANa vi tumhaM AgamadharANaM cirAvatthANeNaM nicinnA niviveyattaNao maMdadhammA na diMti kiMci sohaNaM / sAvayA sAviyA vi 'sUriNo saMlehaNaM kuNaMti' tti soUNaM mannubharanibbharamANasA sUrisayAsamuvagamma savisAyA sagaggayakkharaM bhaNati -- bhayavaM ! sayalabhuvaNabhAvAvabhAsamANehiM tihuyaNaciMtAmaNIhiM ciraM paramapayamuvagaehiM titthayarehiM tumhehiM caiva ciTThatehiM saNAhaM bhuvaNamAbhAi, to kimayaMDe caiva tumhe saMlehaNaM kAumADhattA ? / na ya 'imesiM amhe niveyaheu' tti | suviNe vi ciMtiyAM, jao siraTTiyA vi tumhe na bhArakarA amhaM, eesiM vA sAhUNaM / imaM ca soUNa iMgiyaviyANaehiM | avagayaM sUrIhiM-- 'mama sissajaNavilasiyameyaM, tA kiM imiNA eesiM appIiheuNA niveyanibaMdhaNeNa pANadhAraNeNa ? na khalu dhammatthiNA kassai appattiyamuppAyaNIyaM bhayavaMtamahAvIrodAharaNamavagacchaMteNaM / iha ciMtiUNa adasiya prathamaM vina yAdhyaya nam / // 13 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO viyArameva bhaNiyaM-'kiJciraM ajaMgamehiM amhehiM tubbhe sAhuNo ya uvarohaNIyA? tA varaM uttamapurisANucariyaM uttamaTThameva paDivajjAmo' tti mahuravayaNehiM tesiM saMThaviya bhattaM paJcakkhAyaM / sAvaehiM mahaMtA adhiI kai tti // ityevaM buddhopaghAtI na syAditi sUtrArthaH // 40 // evaM tAvat 'AcArya na kopayet' ityuktam / kathazcit kupitAya yat kRtyaM tadAha AyariyaM kuviyaM naccA, pattieNa psaade| vijjhavijA paMjaliuDo, vadejjA Na puNo tti y||41|| vyAkhyA-'AcAryam' guruM 'kupitaM'sakopaM ananuzAsanAdibhiH-"purisajjAe vi tahA viNIyaviNayammi natthi abhiogo / sesammi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // 1 // " ityAgamAt kRtabahiHkopaM vA'dRSTidAnAdinA 'jJAtvA' avagamya "pattieNaM" ti prItyA sAmnaiva priyavacobhASaNA dinA na bhedadaNDAdyupadarzanena 'prasAdayet prasAdaM grAhayet / etadevAha-'vidhyApayet' kathazcidudIritakopA'nalamapyupazamayet 'prAJjalipuTaH' kRtakarakuDAlaH / itthaM kAyikaM mAnasaM ca vidhyApanopAyamabhidhAya vAcikaM vaktumAha-vadecca' brUyAcca, cazabdo bhinnakramaH, na punariti / kathaMcit kRtakopamapi vidhyApayet vadecca, yathA-bhagavan ! pramAdAcaritamidaM mama kSamitavyam , na punaritthamAcariSyAmIti suutraarthH||41|| samprati yathA niraparAdhatayA AcAryakopa eva na syAt tathA''ha dhammajiyaM ca vavahAraM, buddhehA''yariyaM syaa| tamAyaraMto vavahAraM, garahaM nA'bhigacchai // 42 // vyAkhyA-yattadornityAbhisambandhAt suvyatyayAcca dharmeNa-kSAntyAdinA arjitaH-upArjitaH, na hi kSAntyAdidharmavirahita imaM prApnoti / 'caH' pUraNe, yaH 'vyavahAraH' pratyupekSaNAdiryatikartavyatArUpaH 'buddhaiH' avagatatattvaiH 'AcaritaH' . "puruSajAte'pi tathA vinItavinaye nAstyamiyogaH / zeSe svamiyogo, janapadajAte yathA'zve // 1 // ". Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 14 // sevitaH 'sadA' sarvakAlaM tamAcaran 'vyavahAraM' vizeSeNApahArakAriNam , arthApattyA pApakarmaNaH 'gahIM' avinIto'ya-alprathama vinamityevaMvidhAM nindA 'nAbhigacchati' na prApnoti yatiriti gamyata iti sUtrArthaH // 42 // kiM bahunA? yAdhyayamaNogataM vaktagataM, jANittA''yariyassa u / taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae // 43 // nm| vyAkhyA-manasi-citte gataM-sthitaM manogatam tathA vAkyagataM kRtyamiti zeSaH 'jJAtvA' buddhA 'AcAryasya' guroH, |tuzabdaH kAyagatakRtyaparigrahArthaH, taM manogatAdi 'parigRhya' aGgIkRtya 'vAcA' vacasA idamitthaM karomItyAdi, kena ? 'karmaNA' kriyayA tannivarttanAtmikayA 'upapAdayet' vidadhIteti sUtrArthaH // 43 // sa caivaMvinItavinayatayA yAdRk syAt tadA''ha vittaM acoie nicca, khippaM havai sucode| jahovai8 mukayaM, kiccAI kubaI sayA // 44 // | vyAkhyA-'vittaH' vinItavinayatayaiva sakalaguNAzrayatayA pratItaH, "acoiu" tti yathA hi balavadvinItadhuryaH pratodotkSepamapi na saheta kuto'dhaHpatanam ? evamayamanukta eva pratiprastAvaM gurukRtyeSu pravartate ataH 'acoditaH' apreritaH 'nityaM' sadA na kadAcideva / svayaM pravarttamAno'pi prerito'nuzayavAnapi syAditi kadAzaGkApanodAyA''ha-'kSipraM' zIghraM bhavati sati 'sucodake' zobhane prerayitari gurAviti gamyate, 'yathopadiSTaM upadiSTAnatikrameNa 'sukRtaM' suSukRtaM yathA bhavati evaM kRtyAni 'karoti' nirvarttayati 'sadA sarvadeti sUtrArthaH // 44 / / sampratyupasaMhartumAha nacA namai mehAvI, loe kittI se jAyai / bhavai kicANaM saraNaM, bhUyANaM jagaI jahA // 45 // SIRam vyAkhyA-jJAtvA' anantaroktamakhilamadhyayanArthamavagamya 'namati' tattatkRtyakaraNaM prati prahvIbhavati 'medhAvI' maryAdAvartI / tadguNaM vaktumAha-loke 'kIrtiH' 'sulabdhamasya janma, nistIrNarUpo bhavodadhiranena' ityAdikA 'se' tasya 'jAyate' Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX prAdurbhavati / tathA sa eva bhavati 'kRtyAnAM' ucitAnuSThAnAnAM kaluSAntaHkaraNavRttibhiravinItavine yairatidUramutsAditAnAM el'zaraNaM" AzrayaH, 'bhUtAnAM prANinAM 'jagatI' pRthvI yatheti sUtrArthaH // 45 // nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, tato'pi Aca kimavApyate ? ityAha pujjA jassa pasIyaMti, saMbuddhA puvasaMthuyA / pasannA lAbhaissaMti, viulaM aTThiyaM suyaM // 46 // vyAkhyA-'pUjyAH' AcAryAdayaH 'yasya' zikSakasya 'prasIdanti' santuSyanti 'saMbuddhAH' samyagavagatatattvAH, pUrva-vAcanAdikAlAdArato na tu vAcanAdikAla eva, tatkAlavinayasya kRtapratikriyArUpatvena tathAvidhaprasAdAjanakatvAt , saMstutAHvinayaviSayatvena paricitAH samyak stutA vA sadbhUtaguNotkIrtanAdibhiH pUrvasaMstutAH, 'prasannAH' saprasAdAH 'lAbhayiSyanti' prApayiSyanti, 'vipulaM' vistIrNa 'arthaH-mokSaH sa eva prayojanamasyetyarthikaM 'zrutaM' aGgopAGgAdibhedamAgamam , anena pUjya|prasAdasyAnantaraphalaM zrutamuktaM, vyavahitaphalaM tu muktiriti sUtrArthaH / / 46 // samprati zrutAvAptau tasyaihikaM phalamAha sa pujasatthe suviNIyasaMsae, maNoruI ciTThai kmmsNpyaa| tavosamAyArisamAhisaMbuDe, mahajaI paMcavayAi~ pAliyA // 47 // vyAkhyA-'sa iti ziSyaH prasAditaguroradhigatazrutaH 'pUjyazAstraH' zlAghyazAstraH vinItasya hi zAstraM vizeSeNa sarvatra pUjyate / suSTu-atizayena vinItaH-apanItaH prasAditaguruNaiva zAstraparamArthasamarpaNena saMzayaH-sUkSmapadArthaviSayaH saMdeho yasya sa suvinItasaMzayaH, manasaH-cetasaH prastAvAd gurusambandhino ruciH-abhilASo'sminniti manoruciH tiSThati' Aste, vinayAdhigatazAstro hi na kathaJcid gurUNAmaprItiheturbhavati / kayA hetubhUtayA manoruciH ? karma-kriyA dazavidhacakravAlasAmAcArIprabhRtiyatikartavyatA tasyAH saMpat saMpannatA karmasaMpat tayA / tapasaH-anazanAdeH sAmAcArI-samA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH prathamaM vinayAdhyayanam / // 15 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX |caraNaM samAdhiH-cetasaH svAsthyaM tAbhyAM saMvRtaH-niruddhAzravaH tpHsaamaacaariismaadhisNvRtH| mahatI dyutiH-tapastejo yasya sa tathA bhavatIti gamyate / kiM kRtvA ? 'paMcavratAni prANAtipAtaviramaNAdIni 'pAlayitvA' niraticAraM saMspRzyati sUtrArthaH // 47 // punarasyaivaihikamAmuSmikaM ca phalaM vizeSeNAha sa devagaMdhavamaNussapUie, caittu dehaM malapaMkapuvayaM / siddhe vA havai sAsae, deve vA'pparae mahiDie tti bemi // 48 // . vyAkhyA-'saH' tAdRgvinItavinayaH devaiH-vaimAnikajyotiSkaH gandharvaizva-gandharvanikAyopalakSitaya'ntarabhavanapatibhiH manuSyaiH-mahArAjAdibhiH pUjitaH-arcito devagandharvamanuSyapUjitaH, 'tyaktvA' apahAya 'deha zarIraM "malapaMkaputvayaM" ti malapakau-raktazukre tatpUrvakaM-tatprathamakAraNam , siddho vA bhavati 'zAzvataH' sarvakAlAvasthAyI, na tu paraparikalpitatIrthani| kArataH punarihAgamavAn / sAvazeSakarmavAMstu devo vA bhavati, 'alparajAH' pratanubadhyamAnakarmA, mahatI-vikurvaNAdirUpA tRNAmAdapi hiraNyakoTirityAdirUpA vA Rddhirasya maharddhikaH / uktaJca-"chau~matthasaMjayANaM, uvavAukosao u sabaDhe / sohammammi jahanno avirAhiyasaMjayANaM tu // 1 // " itiH' parisamAptau, bravImi gaNadharAdyupadezena na tu khoprekSayeti // 48 // // 15 // // ityuttarAdhyayanaTIkAyAM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam // . "chamasthasaMyatAnAM upapAta utkRSTatastu srvaarthe| saudhameM jaghanyo'birASitasaMyatAnAM tu // 1 // " Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOXXXX8 XOXOXO atha dvitIyaM parISahAdhyayanam / vyAkhyAtaM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam idAnIM dvitIyamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH -- ihAnantarAdhyayane vinayaH saprapaca uktaH, sa ca kiM svasthAvasthaireva samAcaritavyaH ? uta parISa hamahAsainyavyAkulitamanobhirapi ? ubhayAsthairapIti brUmaH / atha ka ete parISahAH ? ityanena sambandhenA''yAtasyAsya parISahA'dhyayanasya vyAkhyA prastUyate / tasya cedamAdisUtram -- suyaM me Au ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU soccA naccA jicA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho no vihaNNejjA // vyAkhyA--'zrutam' AkarNitaM 'me' mayA, 'AyuSman !' iti ziSyAmantraNam idaca sudharmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha - 'tene 'ti trijagatpratItena 'bhagavatA' aSTamahAprAtihArya rUpasamatraizvaryAdiyuktena ' evaM ' amunA vakSyamANaprakAreNa 'AkhyAtaM ' sakalajantu bhASAbhivyAtyA kathitam / uktaJca - devA devIM narA nArIM, zabarAJcApi zAbarIm / tiryaJco'pi hi tairacIM, menire bhagavadgiram // 1 // kimAkhyAtam ? ata Aha-- 'ihaiva' pravacane khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAd dvAviMzatiH | parISahAH santIti gamyate / yadi vA "AvasaMteNaM" ti mayetyasya vizeSaNam, tataH 'AvasatA' AgamoktamaryAdayA vasatA 8X8XX-001010XXX Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RTOTA | dvitIya parISahAdhyayanam / zrIuttarA- gurukulavAsa iti gamyate, anena gurukulavAsa eva sarvathA vastavyamityAha / uktaJca-nANassa hoi bhAgI, thirayarao dhyayanasUtre saNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 2 // " yaduktaM 'bhagavatA''khyAtaM dvAviMzatiH parISahAH zrInamica- santi' iti tatra kiM bhagavatA'nyataH puruSavizeSAt svato vA avagatAH ? ityAha -zramaNena' tapasvinA 'bhagavatA' mahAndrIyavRttiH vIreNa varddhamAnasvAminA 'kAzyapena' kAzyapagotreNa "paveiya" tti sUtratvAt prakarveNotpannakevalajJAnatayA svayaM sAkSAtkAritva lakSaNena jJAtAH / te ca kIdRzAH ? ityAha-yAn parISahAn 'bhikSuH sAdhuH 'zrutvA' AkarNya gurvantika iti gamyate, // 16 // |'jJAtvA yathAvadavabudhya 'jitvA' punaH punarabhyAsena paricitAn vidhAya 'abhibhUya sarvathA tatsAmarthyamupahatya 'bhikSAcaryAyAM bhikSATane 'parivrajan' samantAd vicaran 'spRSTaH' AzliSTaH prakramAt parISahereva, 'no' naiva 'vinihanyeta' saMyama zarIropaghAtena vinAzaM prApnuyAt, udIyante hi bhikSATane prAyaH parISahA iti tadbrahaNam / uktazca-"bhikkhAyariyAe XbAvIsaM parIsahA udIrijaMti" iti / ukta uddezaH, pRcchAmAha kayare te khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pveiyaa| je bhikkhU socA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho No vihnnnnejaa?|| vyAkhyA-'katare' kiMnAmAnaH 'te' anantarasUtroddiSTAH, 'khalu' vAkyAlaGkAre, zeSaM prAgvaditi / nirdezamAhaime khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pveddyaa| je bhikkhU socA NacA jicA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho No vihaNNejA // , "jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM, gurukulavAsaM na muJcanti // 2 // " // 16 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'imeM anantaraM vakSyamANatvAd hRdi parivarttamAnatayA pratyakSAH 'te' iti ye tvayA pRSTAH, zeSaM prAgvat / taMjahA-digiMchAparIsahe 1 pivAsAparIsahe 2 sIaparIsahe 3 usiNaparIsahe 4 dasamasayaparIsahe 5 acelaparIsahe 6 araiparIsahe 7 itthIparIsahe 8 cariAparIsahe 9 NisIhiAparIsahe 10 sijAparIsahe 11 akkosaparIsahe 12 vahaparIsahe 13 jAyaNAparIsahe 14 alAbhaparIsahe |15 rogaparIsahe 16 taNaphAsaparIsahe 17 jallaparIsahe 18 sakkArapurakAraparIsahe 19 paNNAparI sahe 20 aNNANaparIsahe 21 daMsaNaparIsahe 22 // ___ vyAkhyA-tadyathA' ityupanyAsArthaH / digicchA-dezIparibhASayA bubhukSA, saivAtyantavyAkulatAheturapyasaMyamabhIrutayA AhArapAkaprAsukAneSaNIyabhuktivAJchAvinivarttanena pari-samantAt sahyata iti parISaho digicchAparISahaH / pipAsAtRSNA saiva parISahaH pipAsAparISahaH, evamanyatrA'pi / navaraM zItaM-zItasparzaH, uSNaM-nidAghAditApAtmakaM, daMzamazakA:pratItAH yUkAdyupalakSaNaM caite, acelaM-celAbhAvo jinakalpikAdInAm anyeSAM tu bhinnam alpamUlyaJca celamapyacelam , raitiH-saMyamaviSayA dhRtiH tadviparItA tvaratiH, strI-rAmA saiva tadgatarAgahetugativibhrameGgitAkAravilokane'pi tadami| lApanivarttanena parISahyamANatvAt parISahaH strIparISahaH, caryA-prAmAnugrAmaviharaNAtmikA, naiSedhikI-zmazAnAdikA | svAdhyAyabhUmiH, zayyA-upAzrayaH, AkrozaH-satyabhASaNAtmakaH, vaidhaH-tADanaM, yAcanA-prArthanA, alaubhA abhilaSitaviSayA'prAptiH, rogaH- kaSTAdirUpaH, tRNasparzaH-darbhAdisparzaH, jalla:-malaH, satkAra:-vastrAdimiH pUjanaM puraskAra:-abhyutthAnA''sanAdisaMpAdanam, prajJA-svayaMvimarzapUrvako vastuparicchedaH, jJAna-matyAdi tadabhAvastu Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 17 // XOXOXOX XOXOXOXXX aMjJAnaM, darzanaM - samyagdarzanaM tadeva kriyAdivAdinAM vicitramatazravaNe'pi samyak pariSahyamANaM parISaho darzana parISahaH // itthaM nAmataH parISahAnabhidhAya tAneva svarUpato'bhidhitsuH sambandhArthatvamAha - parIsahANaM pavibhattI, kAsaveNaM paveiyA / taM bhe udAharissAmi, ANupudhiM suNeha me // 1 // vyAkhyA - 'parISahANAm' anantaroktAnAM ' pravibhaktiH' pRthaksvarUpatArUpaH pravibhAgaH 'kAzyapena' mahAvIreNa 'praveditA' prarUpitA, tAM "bhe" bhavatAM 'udAhariSyAmi' pratipAdayiSyAmi 'AnupUrvyA' krameNa zRNuta 'me' mama prakramAdudAharata iti sUtrArthaH // 1 // iha cAzeSaparISahANAM kSutparISaha eva duHsahaH, uktazca - "paMthasamA natthi jarA, dAriddasamo ya paribhavo natthi / maraNasamaM natthi bhayaM, khuhAsamA veyaNA natthi // 1 // " iti AditastamAha digiMchA parigae dehe, tavassI bhikkhU thAmavaM / Na chiMde Na chiMdAvae, na pae na payAvae // 2 // vyAkhyA--'digiMchAparigate' kSudhAvyApte 'dehe' zarIre sati 'tapasvI' vikRSTASTamAditapo'nuSThAnavAn 'mikSuH' yatiH 'sthAmavAn' saMyame balavAn na chindyAt svayaM, na chedayedanyaiH phalAdikamiti zeSaH tathA na pacet, na cA'nyaiH pAcayet upalakSaNatvAcca nAnyaM chindantaM pacantaM vA'numanyeta; tata eva na svayaM krINIyAd nA'pi krAyayedanyaiH na cAparaM krINantamanumanyeta, kSutpIDito'pi na navakoTizuddhibAdhAM vidhatta itibhAva iti sUtrArthaH // 2 // kiJca - kAlIpavaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mAyane asaNapANassa, adINamaNaso care // 3 // 1 pathaH samA nAsti jarA, dAridryasamazca paribhavo nAsti / maraNasamaM nAsti bhayaM kSudhAsamA vedanA nAsti // 1 // XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XOX dvitIyaM parISahAdhyayanam ! // 17 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX8XOXOXOXOXOXOXOXOXOX vyAkhyA-"kAlIpavaMgasaMkAse" tti prAkRtatvAt 'kAlIparvasaMkAzAGgaH' tapaHkarSitatayA kAkajaGghAparvasadRzabAhujaGghAdyaGgaH, ata eva 'kRzaH' kRzatanuH, 'dhamanIsantataH' zirAvyAptaH, evaMvidhAvastho'pi 'mAtrajJaH' parimANavedI nAtilaulyAdadhikopabhogI, kasya ? iti Aha-azanam-odanAdi pAnaM-sauvIrAdi tayoH samAhAre'zanapAnaM tasya 'adInamanAH' anAkulacittaH 'caret' saMyamamArge yAyAt / idamuktaM bhavati-atibAdhito'pi kSudhA navakoTIzuddhamapyAhAramavApya na laulyato'timAtropabhojI tadaprAptau vA na dainyavAnityevaM kSutparISahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH // 3 // | udAharaNamatra-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ujjeNIe nayarIe hathimitto nAma gAhAvaI / tassa'caMtavallahA bhajjA ayaMDe ceva kAlaM gyaa| tao so 'aho ! asArayA saMsArassa, aNiccayA jIvaloyassa, khaNabhaMgurattaNaM piyasaMjogassa, dhammo cevettha saraNaM' ti veraggamuvagao hathibhUinAmeNa dArageNa saha pavaio / te ya annayA kayAi ujeNIo sAhUhiM samaM bhogakaDaM nayaraM patthiyA / aDavimajhe ya vacato so khaMto pAyatale viddho khayakkAe, veyaNAe. na sakei payaM pi gaMtu, bhaNiyA ya teNa sAhuNo-vaccaha tubbhe, nittharaha kaMtAraM, ayaM mahAdukkheNa abhibhUo na tarAmi gaMtuM, paJcakkhAmi ettheva bhattaM / sAhUhiM bhaNiyaM-vahissAmo vAraeNa tumaM amhe, mA karesu | visAyaM ti, gilANaveyAvaccamevettha pavayaNe sAraM, "jo gilANaM jANai so maM dasaNeNaM paDivajaI" tti bhagavaMtavayaNAo / teNa bhaNiyaM-'evameyaM, tahAvi kAlapatto ceva ahaM, tA mA tubbhe ritthayaM mama vahaNeNa parikilissaha, mA maNasaMtAvamubahaha' ti bhaNiUNa khAmiUNa ya sAhuNo kayamaNasaNaM / laggiUNa nibbaMdheNa na juttamettha bahusAva yAiuvaddavapaure aranne ciramavatthANaM ti pesiyA save sAhuNo / Thio appaNA egAe girikaMdarAe / paTThiyA X sAhuNo / khuDao khaMtayamoheNa nicchai gaMtuM / so tehiM balA niio| jAhe dUraM gao tAhe vIsaMbheUNa sAhuNo save XXXXXXXXXXXXX Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX Y SISO dvitIyaM parISahAdhyayanam / zrIuttarA-%ApaJconiyatto Agao khaMtayasagAsaM / khaMtageNa bhaNiyaM-hA! na sohaNaM kayaM jaM tumametthamAgao, marihisi tuma pi chuhA- dhyayanasUtre |iparavaso / khuDDageNa bhaNiyaM-jaM hoi taM hou, mae tuha sayAse ciTThiyacaM / so vi thero taddivasaM ceva veyaNaTTo paMcanazrInaimica- mokkAraparo samAhIe kaalgo| khuDDuo na ceva jANai kAlagayaM / so devaloe uvvnno| pacchA teNa ohI pauttAndrIyavRttiH kiM mayA dattaM vA cinnaM vA tavAi ? jAva sarIraM pecchai khuDDayaM ca / so khuDgassa aNukaMpAe taM caiva sarIramaNupavisittA | khuDDageNa saha ullavei, bhaNiyaM ca-putta! vacca bhikkhaae| so bhaNai-kahiM ? / teNa bhannai-eesu dhavanaggohAipAyavesu // 18 // tannivAsiNo jaNA tava bhikkhaM dAhiti / 'taha' tti bhaNiuM so gao dhammalAbhei rukkhaheDhesu / tao sAlaMkAro hattho niggacchiuM bhikkhaM dei / evaM divase divase bhikkhaM giNhaMto acchio, jAva te sAhuNo tammi dese dubhikkhe jAe puNo vi ujjeNidesamAgacchaMtA teNeva maggeNa AgayA bIe saMvacchare, jAva te taM khuDDagaM pecchaMti / pucchio vattaM bhaNai, khaMto vi acchai / kahio ya bhikkhAlAbho, gayA sAhuNo, jAva sukaM sarIragaM pecchaMti, nAyaM-deveNa hoiUNa aNukaMpA kayalliyA hohi tti-khaMteNa ahiyAsio parIsaho na khuDDeNa / ahavA khuDgeNa vi ahiyAsio, jao na tassa evaM bhAvo-jahA haM na lahissAmi bhikkhaM, tao phalAI gihissaM / pacchA so sAhUhiM khuDao niio| yathA ca tAbhyAmayaM parISahaH soDhastathA sAmprataM munibhirapi soDhavya iti tAtparyArthaH / uktaH kSutparIpahaH // enaM ca viSahamAnasya nyUnakukSitayA eSaNIyA''hArArtha paryaTataH zramAdeH pipAsA syAt sA ca samyak soDhavyeti tatparISahamAha tao puTTho pivAsAe, doguMchI ljjsNje| sIodagaM na sevejA, viyaDassesaNaM care // 4 // vyAkhyA-'tataH' kSutparISahAt 'spRSTaH' abhidrutaH pipAsayA 'jugupsI' sAmarthyAdanAcArasya jugupsakaH lajjAyAMsaMyame samyag yatate lajjAsaMyataH 'zItodakaM' svarUpasthajalaM 'na seveta' na pAnAdinA bhajeta, kintu "viyaDassa" ti vikRtasya | haM na lahissAmi bhikkha, nAparIsaho na khuDeNa / ahavAla pacchaMti, nAyaM-deveNa hosaal // 18 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 4 vahnayAdinA vikAraM prApitasya 'eSaNAm' eSaNAsamiti 'caret' punaH punaH seveta / kimuktaM bhavati ? - ekavArameSaNAyA azuddhAvapi na pipAsAtirekato'neSaNIyaM gRhaMstAmullaGghayediti sUtrArthaH // 4 // kica chinnAvAsu paMthesu, Aure supivAsie / parisukkamuhaddINe, taM titikve parIsahaM // 5 // vyAkhyA- 'chinnApAteSu' apagatajanasavAreSu 'pathiSu' mArgeSu gacchanniti gamyate, 'AturaH' atyantAkulatanuH, kimi| ti ? yataH suSThu - atizayena pipAsitaH - tRSitaH supipAsitaH, parizuSkamukhaH - vigata niSThIvanatayA'nAdravadanaH sa cAsAvadInazca parizuSkamukhyAdInaH, 'taM' tRTparISadaM 'titikSeta' saheta / ayamarthaH - viviktadezastho'pyatyantapipAsAto'svAsthyamupagato'pi ca noktavidhimulaGghayet tataH pipAsAparISaho'dhyAsito bhavatIti sUtrArthaH // 5 // dRSTAntamAha-ujjeNI nayarI, tattha dhaNamitto nAma vANiyao, tassa putto dhaNasammo nAma / so dhaNamiso puttreNa saha pavaio / annayA ya te sAhU viharaMtA majjhanhasamae elagacchapura pahe paTTiyA / so vi khuDao tisAe abhibhUo saNiyaM saNiyamei / so vi se khaMtao siNehANurAgeNa pacchao ei / sAhuNo vi purao vati / antarA ya naI samAvaDiyA / khaMtaeNa bhaNiyaM - ehi putta !, piyasu pANiyaM nittharesu AvaI, pacchA AloejjAsi / so na icchai / khaMto naI uttinno, ciMtei ya - ' osarAmi maNAgaM jAvesa khuDao pANiyaM piyaha, mA mamA''saMkAe na pAhi tti egaMte paDicchai, jAva khuDDo patto nahaM / daDhavayAe sattasArayAe Na pIyaM / anne bhaNati -- ' aI bAhio haM baM pibAmi pANiyaM, pacchA gurumUle pAyacchittaM paDivajjissAmi' ti ukkhito jalajalI / aha se ciMtA jAyA kahamee halAhalae jIve pibAmi ? / jao -- aikammi udgabiMdummi, je jIvA jiNabarehiM pannatvA / te pArevayamettA, 1 ekasmikabindI, ye jIvA jinavaraiH prajJaptAH / te pArApatamAtrA, jambUdvIpe na mAyeyuH // 1 // XOXOXOXOXOXO Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- jaMbuddIve Na mAejjA // 1 // jattha jalaM tattha vaNaM, jattha vaNaM tattha nicchio teU / teU vAusahagao, tasA ya prathamaM vinadhyayanasUtre paccakkhayA ceva // 2 // to haMtUNa parappANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM divasANaM, kaeNa nAsei sappANaM yAdhyayazrInaimica- // 3 // aisaMviggeNa na pIyaM, uttinno naI, AsAe chinnAe namokAra jhAyato suhapariNAmo kAlagao devesu uvvnno| nam / ndrIyavRttiH ohI pautto jAva khuDDagasarIraM pAsai, tahimaNupaviTTho khaMtamaNugacchai / khato vi 'eI' tti patthio / pacchA deveNa > | aNukaMpAe sAhUNa gokulANi viuviyANi / sAhU vi tAsu vaigAsu takAINi giNhati / evaM vaiyAparaMparaeNa jaNavayaM | // 19 // pattA / pacchimAe vaiyAe deveNa viMTiyA paimhusAviyA jANAvaNanimittaM / ego ya sAhU niyatto tayavatthaM pecchai | XviTiyaM, natthi viyaa| AgaMtUNa sAhiyaM teNa / pacchA nAyaM tehiM 'sAdicha' ti, etthaMtare deveNa sAhU vaMdiyA, khato na ||XI vaMdio / tehiM pucchio-kimeyaM na vaMdasi ? / tao savaM parikahei niyavaiyaraM, bhaNai ya-ahaM eeNa paricatto, | vayaloveNa doggaIe bhAyaNaM kao Asi 'tumameyaM pANiyaM piyAhi tti jaMpateNa / jai taM pANiyaM piyaMto to saMsAra bhamaMto / devo paDigao / evamahiyAsiyacaM // uktaH pipAsAparISahaH / kSutpipAsAsahanakadarthitatanornitarAM zItakAle zItasaMbhava iti tatparISahamAha caraMtaM virayaM gRhaM, sItaM phusai egyaa| nAivelaM muNI gacche, socA NaM jiNasAsaNaM // 6 // vyAkhyA-'carantaM prAmAnugrAma muktipathe vA brajantaM 'virataM sAvadhayogAd nivRttaM "lUha" ti snAnasnigdhabhojanAdi // 19 // 1 yatra jakaM tatra vanaM, yatra vanaM tatra nizcitaM tejH| tejo vAyusahagataM, asAca pratyakSakA evaM // 2 // 2 tasmAddhRtvA paraprANAn , bhAramAnaM yaH karoti saprANam / alpAno divasAnAM kRte nAzayati svAtmAnam // 3 // 3 vismaaritaa| devakA anugraha-sAnnidhyam / . OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXox Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihAreNa rUkSaM 'zItaM' himaM 'spRzati' abhidravati ekadA' zItakAlAdau / tataH kim ? 'na' naiva 'ativelaM' velAMsvAdhyAyAdisamayAtmikAmatikramya 'zItenAbhibhUto'ham' iti 'muniH' sAdhuH 'gacchet' sthAnAntaramabhisat, zrutvA "Nami"ti vAkyAlaGkAre 'jinazAsana jinAgamaM 'anyo jIvo'nyazca dehaH, tIvratarAzca narakAdiSu zItavedanAH prANibhiranubhUtapUrvAH' ityAdikamiti sUtrArthaH // 6 // anyacca na me nivAraNaM asthi, chavittANaM na vijai / ahaM tu aggi sevAmi, ii bhikkhU na ciNte||7|| vyAkhyA-na 'me' mama 'nivAraNaM' zItavAtAdernivArakaM saudhAdi 'asti' vidyate, "chavittANaM" tvaktrANaM vastrakambalAdi na vidyate, ato'haM 'tuH punararthaH, tadbhAvanA ceyaM--yeSAM nivAraNaM chavitrANaM vA samasti te kimityagniM seveyuH ? ahaM tu tadabhAvAdatrANastat kimanyat karomi ? ityAgni seve iti bhikSuH 'na cintayet' na dhyAyet / cintA| niSedhena sevanaM durApAstamiti sUtrArthaH // 7 // / udAharaNamAha-rAyagihe nayare cattAri vayaMsA vANiyagA sahavaDDiyA / te bhaddabAhussa aMtie dhamma succA pavaiyA / / te suyaM bahuyaM ahi jittA daDhasattA egallavihArapaDimaM pddivnnaa| te ya samAvattIe viharatA puNo vi rAyagiha nayaraM sNpttaa| hemaMto ya tayA vtttti|jo ya keriso?-vAiMti daMtavINaM, dariddiNo jattha kNpirsriiraa| sabasilIbhUyajalA, jAyaMti sarA vi rayaNIsu // 1 // jattha aisIyamAruyanihayA sauNAiNo viNassaMti / pupphaphaladalasamiddhA, sukaMti dumA vi sahasa tti // 2 // te ya bhikkhAyariyaM kAuM taiyAe porisIe paDiniyattA / tesiM ca vebhAragiriteNa gaMtavaM / tatthegassa giriguhAdAre . vAdayanti dantavINAM, daridriNo yatra kamprazarIrAH / sarvazilIbhUtajalAni, jAyante sarAMsyapi rajanISu // 1 // - 2 yatrA'tizItamArutanihatAH zakunAdikA vinazyanti / puSpaphaladalasamRddhAH, zuSyanti dumA api sahaseti // 2 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vinayAdhyayanam / zrIuttarA- carimA porisI ogADhA / so tattheva Thio / bIyassa NayarujjANe, taiyassa ujjANasamIve, cautthassa nayarabbhAse ceva, dhyayanasUtre te tattheva ThiyA / tesiM kappo esa-jattha carimA porisI ogAhai tattheva paDimAe ThAiyacaM / tattha jo giriguhabbhAse zrInamica-13 tassa nirAyaM sIyaM / so girimArupaNa vevirasarIro vi maMdarI va maNasA nippakaMpo samma sahato rayaNIe paDhame ceva jAme ndriiyvRttiHkaalgo| ujjANattho bIe, ujjANasamIvattho taie, jo nagarabbhAse tassa nagaruNhAe na tahA sIyaM, teNa sa cautthe | jAme kAlagao / so vi devaloge ubavannA / evama hiM vi sammamahiyAseyacaM, jahA tehiM ahiyAsiyaM // idAnIM shiit||20|| vipakSamuSNamiti yadi vA zItakAle zItaM tadanantaraM grISme uSNamiti tatparISamAha usiNappariyAveNaM, paridAheNa tjie| phi~su vA paritASeNaM, sAyaM no paridevae // 8 // vyAkhyA-uSNam-uSNasparzavad bhUreNuzilAdi tatparitApena tathA paridAhena' bahiHskhedamalAbhyAM valinA vA | antazca tRSNAjanitadAghasvarUpeNa 'tarjitaH' atyantapIDitaH tathA prISme vAzabdAt zaradi vA 'paritApena' ravikiraNAdijanitena tarjita iti yojyam , 'sAtaM sukhaM pratIti zeSaH, 'no paridevetU hA! kadA zItakAlaH zItAMzukarakalApAdayo vA mama sukhotpAdakAH saMpatsyante?' iti na pralapediti sUtrArthaH // 8 // upadezAntaramAha upahAhitatto mehAvI, siNANaM no vi patthae / gAyaM no parisiMcijA, Na vIejjA ya appayaM // 9 // vyAkhyA-uSNAbhitaptaH medhAvI' maryAdAvartI 'mAna' jalAbhiSekaM "no vi patthae" si 'no' naiva 'prArthayedapi abhiSedapi / kiM punaH kuryAt ?, apeH bhinmakramatvAt sathA 'mAna' dehaM 'no pariSizcet' na sUkSmodakabindubhirAkuryAt, na vIjayecca tAlavRntAdinA, alpakamapi kiM punarbahu ? svArSe ka iti sUtrArthaH // 9 // // 20 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamAha-tagarA nAma nayarI, tattha arahamitto nAmA''yario / tassa samIve datto nAma vANiyago bhaddAe bhAriyAe putteNa ya arahannaeNa saddhiM pavaio / so taM khuDDagaM puttaneheNa na kayAi bhikkhAe hiMDAvei / |paDhamAliyAIhiM kimicchieNa posei / sAhUNaM appattiyaM-kimesa evaM posijai ?, kiM samattho vi bhikkhaM na hiMDai ? / tahA vi dakkhinneNa na taraMti kiMci bhaNiuM / annayA khaMto bhaviyavayAvaseNa kaalgo| addhiI pagao khuDao sAhUhiM do tinni divasAiM dAuM bhikkhassa oyAribho / tayA ya kharo nidAho vaTTai / so sukumAlasarIro uvari hiTThA ya uNheNa DajhaMto passeyataNhAbhibhUo gharacchAyAe vIsamaMto diTTho pautthavaiyAe dhaNaDDavaNiyabhAriyAe / 'urAlasu. kumAlasarIroM tti kAuM tIse tahiM ajjhovavAo jaao| ceDImuheNa saddAvio Ago so pucchio tIe-kiM mggsi| | teNa bhaNiyaM-mikkhaM, to tIe ciMtiyaM- icchasi ghettuM je, puciM taM AmiseNa ginnhaahi| AmisapAsanibaddho, kAhI kajamakajaM vA // 1 // ii paribhAviMtIe dinnA pahANamoyagA pajjattIe / avaloio sasaNiddhAe diTThIe bhaNio ya-kIsa tume dukkaraM vayaM gahiyaM ? / bhaNai-suhanimittaM / sA bhaNai-tA mae bhAvANurattAe samaM bhoge muMjAhi, alaM te dariddadubbhagakaDhiNasarIrajaNociyAe imAe kaTThakiriyAe, pacchimavae karejAsu pavajaM / so evamuvasaggijaMto uNheNa tajio paDibhaggo / paDivannaM tavayaNaM / uktazca-dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIdRzaH / kiM punastAH smitasmeravibhramabhramitekSaNAH? // 2 // bhogaM bhuMjato ciTThai / sAhUhiM savattha saghAyareNa gaviTTho na diTTho 'appasAgAriyaM paviTTho' tti / mAyA vi puttapauttiM ayANaMtI aimoheNa ummattiyA jAyA / arahannayaM vilavaMtI ceDavaMdaveDhiyA uvahasijamANA luMThagaloeNa aNukaMpijaMtI dhammiyajaNeNa bhamai tiyacaukkacaccarAisu / jaM jaM pAsai taM taM bhaNai-diTTho te katthai 1 yadicchasi grahItuM, pUrva tvaM AmiSeNa gRhaann| AmiSapAzanibaddhaH, kariSyati kAryamakArya vA // 1 // 2 AhAraphalAdibhojyavastumA / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH prathamaM vinayAdhyayanam / // 21 // arahannao? / evaM vilavaMtI ruyaMtI jaM kiMci daTuM 'esa arahannau' tti harisamuvvahatI dihA annayA teNa oloyaNa- gaeNa arahannaeNa pnycbhinnaayaa| tayavatthaM pecchiUNa sNvegmuvgo| ciMtiyaM ca NeNa-aho me ahannayA! aho me akajakArittaNaM! jaM erisammi vasaNe pADiyA jaNaNI, vayaloveNaM saMsArabhAyaNaM kao appA / kizca-hiyee jiNANa ANA, cariyaM mama erisaM ahannassa / evaM AlappAlaM, avo dUraM visaMvayai // 3 // taheva oyarittA pAesu paDio, bAhollalo| yaNeNaM sagaggayakkharaM bhaNiyaM-aMbe! esa ahaM kulaphusaNo mAyAe udheyakArao dupputto tuha arahannago tti / pecchiUNa jAyA smaastthcittaa| pucchio vaiyaraM / niveio teNa jhddio| tIe bhaNiyaM-putta! pavayAhi puNo, mA khaMDiyavao saMsAraM bhamihisi / so bhaNai-aMba! pAvakammo ahaM na tarAmi saMjamaM kAuM, jai paramaNasaNaM kremi| tAe bhannai-evaM karehi / mA asaMjao hou tucchavisayasuhaheumaNataM dukkhasaMghAyamAvajasu / kiJca-varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM, na cApi bhagnaM cirasaMcitaM vratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhakarmaNo, na cApi zIlaskhalitasya jIvitam // 3 // pacchA so sadhaM sAvajaM jogaM paJcakkhittA kayadukkaDagariho khAmiyasayalasatto kayacausaraNagamaNo yosiriyasavvasaMgo puNo puNo kayapaMcanamokAro kAUNamaNasaNaM suhajjhANovagao tattasilAe pAovagamaNeNaM Thio muhutteNa sukumAlasarIro navaNIyapiDo va uNheNa vilINo gao suraloyaM / puviM teNa nAhiyAsiyaM / pacchA ahiyAsiyaM / evamannehiM ahiyAsiyavaM / / uSNaM grISme tadanantaraM varSA, tatra ca daMzamazakasaMbhava iti tatparISahamAha puTTho ya daMsamasaehiM, samareva mhaamunnii| nAgo saMgAmasIse vA, suro abhihaNe paraM // 10 // vyAkhyA-'spRSTaH' abhidrutaH caH pUraNe, 'dezamazakaiH' upalakSaNatvAd yUkAdibhizca, "samareva" tti sama eva upakArya hRdaye jinAnAmAjJA, caritraM mamedazamadhanyasya / etadAlajAlamaho dUra visaMvadate // 2 // // 21 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakAriSu tulyacitta evaM prAkRtalakSaNatvAd visarjanIyasya rephaH, mhaamuniH| kim ? ityAha-'nAga iva' karIva vAzabdasya ivArthasyAtra sambandhAt , 'saMgrAmazirasi' raNamastake 'zUraH' parAkramavAn 'abhihanyAt' jayet 'paraM' zatrum / ayamabhiprAyaH-yathA zUraH karI zaraistudyamAno'pi tadgaNanayA raNazirasi zatru jayati evamayamapi daMzAdibhirupadrUyamANo'pi bhAvazatru krodhAdikaM jayediti sUtrArthaH // 10 // kathaM jayed bhAvazatrum ? ityAha na saMtase na vArijjA, maNaM piNa paosae / uvehe na haNe pANe, muMjate maMsa-soNiyaM // 11 // __ vyAkhyA-'na saMtraset' nodvijed daMzAdibhya iti gamyate / na 'vArayet' niSedheta daMzAdIneva tudato mA bhUdantarAya iti / 'manaH' cittaM tadapi AstAM vacanAdi 'na pradUSayet' na praduSTaM kuryAt kintu "uvehe"tti 'upekSeta' audAsInyena pazyed ata eva na hanyAt 'prANAn' prANinaH 'bhuJjAnAn' AhArayato mAMsazoNitam / api cAsaMjJina ete AhArArthinazca bhojyameteSAM maccharIraM bahusAdhAraNaM yadi bhakSayanti kimatra pradveSeNa ? iti vicintayediti sUtrArthaH // 11 // udAharaNaJca-caMpAe nayarIe jiyasattussa ranno putto samaNabhaddo juvarAyA dhammaghosassa aMtie dhamma soccA | nivinnakAmabhogo pvio| ahinjiyasutto dRDhasattayAe egallavihArapaDimaM pddivnno| annayA hiTThAbhUmIe viharato sarayakAle aDavIe paDimaM Thio rattIe masaehiM khajai / aulA veyaNA jaayaa| so te Na pamajai ciMtei ya-kevaiyameyaM dukkhaM ?, patto'NaMtaguNaM naraesu hojA / tathAhi-zRgAlavRkarUpaizca, citrakA''kAradhArakaiH / AkSepatroTitasnAyurbhakSyante rudhirokSitAH // 1||shvruupaiH kolarUpaizca, nArakA bhyvihvlaaH| khaNDazaH pravilupyante, krandantaH zavalA| dibhiH // 2 // kAkagRdhrAdirUpaizca, lohatuNDebalAnvitaiH / vinikRSTAkSijihvAtrA, viceSTante mahItale // 3 // prANopakramaNai *EXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamica- ndrIyavRttiH // 22 // dvitIya parISahAdhyayanam / porairduHkhairevaMvidhairapi / AyuSyakSapite naiba, mriyante duHkhbhaaginH|| 4 // tathA--annaM imaM sarIraM, anno jIvI tti eva kayabuddhI / dukkhakaraM jIva ! tuma, chiMda mamattaM sarIrammi // 5 // imaM bhAvito sammaM sahai tti pIyasoNio ratti ceva kAlagao / evamahiyAsiyacaM // iti daMzamazakaparISahaH // adhunA'celaH san tudyamAno daMzamazakairvavAdyanveSaNaparo na syAdityacelaparISahamAhaparijunnehiM patthehi, hokkhAmi tti acele| aduvA sacelae hokkhaM, iti bhikkhU na ciNte||12|| | vyAkhyA-parijIrNaiH' durbalaiH 'vastraiH' kalpAdibhiH "hokkhAmi" tti bhaviSyAmi 'acelakaH' celakavikalaH alpadinabhAvitvAdeSAm , itizabdasyAtra sambandhAt 'iti' etad bhikSurna cintayed iti yogaH / athavA sacelako bhaviSyAmi, parijIrNavastraM hi mAM dRSTvA kazcicchrAddhaH sundaratarANi vastrANi dAsyati iti bhikSurna cintayet / idamuktaM bhavati-na jINaMcelo'nyacelalAbhAsaMbhAvanayA dainyaM lAbhasaMbhAvanayA vA pramodaM gacchediti sUtrArthaH // 12 // itthaM sthavirakalpikamAnityAcelakaparISaha uktaH // samprati sAmAnyatastamevAha egayA acelae hoi, sacele yAvi egyaa| eyaM dhammahiyaM nacA, nANI No paridevae // 13 // vyAkhyA-'ekadA' jinakalpikAdyavasthAyAM sarvathA celAbhAvena jIrNAdivatratayA vA acelako bhavati sacelazca 'ekadA' sthavirakalpikAdyavasthAyAm / tataH kim ? ityAha-etat' ityavasthaucityena sacelatvamacelatvaM ca 'dharmahitaM sAdhudharmopakArakaM jJAtvA' avabudhya, tatrAcelakatvasya dharmahitatvamalpapratyupekSaNAdimiH / yathoktam-paMcahiM ThANehiM purima 1 bhanyadidaM zarIramanyo jIva ityevaMkRtabuddhiH / duHkhakaraM jIva! tvaM chiddhi mamatvaM zarIre // 5 // | // 22 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacchimANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM acelae pasatthe bhavai / taMjahA - 'appA paDileho vaisAsie rUve tave aNumae lAghave / pasatthe viule iMdiyaniggahe' tti / / sacelakatvasya tu dharmmahitatvamadhyAdyArambhanivArakatvena saMyamaphalatvAt / jJAnI 'no paridevayet' acelasya sataH kimidAnIM zItAdipIDitasya mama zaraNam ? iti na dainyamAlambeta iti sUtrArthaH // 13 // udAharaNamAha -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jIyaMtasAmipa DimAvaiyareNa samuppannaM atthi dasapuraM nAma nagaraM / tattha somadevo mAhaNo, tassa ruddasomA bhAriyA, tIse putto rakkhio, tassANujo phaggurakkhio / so ya rakkhio jaM piyA se jANai taM tattheva ahijjiuM pacchA 'ghare na tIrai paDhiu~' ti gato pADaliputtaM / tattha cattAri vee saMgovaMge adhI | samattapArAyaNo sAkhApArao jAo / kiM bahuNA ? coddasa vijjAThANANi gahiyANi teNa / tAhe Agao dasapuraM / te ya rAyakulasevagA najjaMti rAyakule, teNa saMvidiyaM ranno kayaM, jahA - emi / tAhe UsiyapaDAgaM nagaraM kathaM / rAyA sayameva ammogaiyAe niggao, diTTho sakArio aggAhAro ya se dinno / evaM so nagareNa saveNa abhinaMdijjaMto hatthikhaMdhavaraNazo appaNI gharaM patto / tattha vi bAhirabbhaMtariyA parisA ADhAi pacchA gharaM gao / taM pi caMdaNakalasAisohiyaM / tattha bAhiri - | yAe uvadvANasAlA Thio loyassa agdhaM paDicchai / tAhe vayaMsage baMdhU ya sabe Agae pecchai / diTTho pariyaNeNa jaNeNa aggheNa pUio, gharaM ca se duppayacauppayahirannasuvannAiNA bhariyaM / tAhe ciMtei - ammaM na pecchAmi / tAhe gharaM ainao | mAyaramabhivAei / tAe bhannai - sAgayaM putta ! tti / puNaravi majjhatthA caiva acchai / so bhaNai - kiM na ammo ! tubbhaM tuTThI ?, jeNa mae savaM nayaraM vimhaiyaM cohasANaM vijjAThANANaM Agame kae / sA bhaNai -- kahaM putta ! mama tuTThI bhavissai ? jeNa tumaM bahUNaM sattANaM vahakaraNaM ahijjiumAgao, jeNa saMsAro vaDhijjai, teNa kahaM tussAmi ?, kiM tumaM diTThivAyaM paDhi mAgao ? / pacchA so ciMtei -- kittio so hohI ? taM pi ahijjAmi jeNa mAutuTThI bhavai, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM parIvahAdhyazanam / zrIuttarA- kiM mama logeNaM tosieNaM ? / tAhe bhaNai-ammo ! kahiM so didvivaao?| sA bhaNai-sAhUNaM didvivAo / tAhe dhyayanasUtre so nAmassa akkharatthaM ciMtiumAraddho dRSTInAM vAdo dRssttivaadH| tAhe ciMtei-nAma ceva suMdaraM, jai koi ajjhAvei - zrInaimica- to ajjhAmi, mAyA vi tosiyA bhavai / tAhe bhaNai-kahiM te didvivAyajANaMtagA? sA bhaNai-amhaM ucchughare ndrIyavRttiHX tosaliputtA nAmA''yariyA / so bhaNai-kallaM ajjhAmi mA tunbhe ussugA hoha / tAhe so didvivAyanAmatthaM ceva // 23 // ciMtito na sutto rattiM / biiyadivase appabhAe ceva paDhio / tassa ya piyamitto baMbhaNo uvanagaraggAme parivasai / / teNa 'hijo na diTTho aja pecchAmi NaM' ti ucchulaTThIo gahAya nava paDipuNNAo egaM ca khaMDa smmuhmei| imo ya nIi, so patto pucchai-ko tumaM ? / eso bhaNai-ajarakkhio hN| tAhe so tuTTho uvavUhai-sAgayaM ? ahaM XItubbhe dayumAgao / tAhe so bhaNai-aIhi, ahaM sarIraciMtAe jAmi, eyAo ucchulaTThIo aMbAe paNAmijjAsi, bhaNejjAsu ya-diTTho mae ajarakkhio, ahameva paDhama dittttho| teNa taheva siTuM / sA tuTThA ciMtei-mama putteNaM suMdaraM maMgalaM dilu, nava puvA ghettavA khaMDaM ca / so ciMtei-mae diThivAyassa nava aMgANi ajjhayaNANi vA ghettavANi dasamaM na sabaM / tAhe gao ucchugharaM / tattha ciMtei-'kiha emeva atImi moho jahA ayANaMto? jo eesiM sAvago bhavissai | teNa samaM pavissAmi' ti egapAse acchai pliinno| tatya ya DhaGgaro nAma sAvao, so sarIraciMtaM kAUNa paDissayaM |vaccai / tAhe teNa dUraTThieNa tinni nisihiyAo kayAo / evaM so iriyAi DhaDareNa sareNa karei / so puNa mehAvI taM| avdhaarei| so vi teNeva kameNa uvagao / savesi sAhUNaM vaMdaNaM kayaM, so sAvago na vaMdio / tAhe AyariehiM NAyaMesa nava sddo| pacchA pucchai-kao dhammAgamo? / teNa bhaNiyaM-eyassa sAvagassa muulaao| sAhUhi ya kahiyaM-jahesa saDIe suo, jo so kallaM hatthikhaMgheNa ainniio| kahaM ti ? / tAhe sarva sAhei-ahaM didvivAya ajjhAiuM tubbhaM // 23 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsamAgao / AyariyA bhaNaMti-amhadikkhAabbhuvagameNa ajjhAijai / bhaNai-pavayAmi / so vi parivADIe ajjhaaiji| evaM hou ti parivADIe ajjhAmi, kiMtu mama ettha na jAi pavaiuM / annattha vaccAmo, esa rAyA mamANuratto, anno ya logo pacchA mamaM balA vi nejA, tamhA annahiM vaccAmo / tAhe taM gahAya annattha gayA / esa paDhamA sehanippheDiyA / evaM teNa acireNa kAleNa ekkArasa aMgANi ahinjiyANi / jo didvivAo tosaliputtANaM AyariyANaM so aNeNa gahio / tattha ya ajavairA suvaMti jugappahANA, tesiM diThivAo bahuo atthi / tAhe so tattha vaccai ujjeNimajheNaM / tattha ya bhaddaguttANaM therANaM aMtiyaM uvgo| tehiM aNuvUhio-dhanno kayattho tti, annaM ca ahaM saMlihiyasarIro, natthi mama nijAmao, tuma nijAmao hohi / teNa 'taha' tti paDivannaM / tehiM kAlaM karatehiM bhannai-mA vairasAmiNA samaM acchejjAsi, vIsuM paDissae Thio paDhejAsi, jo tehiM samaM egamavi rattiM saMvasai so teNa saha marai / teNa paDissuyaM / kAlagae gao vairasAmisagAsaM bAhi Thio / te vi suviNayaM picchaMti-jahA kira mama khIrapaDiggaho bhario AgaMtueNa pIo samAsAsio ya, avasiTuM ca thevakhIraM / pabhAe sAhUNaM sAhiti / te annamannANi vAgareMti / gurU bhaNaMti-na yANaha tubbhe, anja mama pADicchao ehiti so kiMcUNaM suttaM ahinjihitti| pabhAe Agao ajjarakkhio pucchio-katto ? / tosaliputtANaM sayAsAo / ajjarakkhio? / AmaM / sAhu sAgayaM, kahiM Thio ? / / bAhiM / tAhe AyariyA bhaNati-bahiTThiyANaM kiM jAyai ajjhAiuM ?, kiM tumaM na yANasi ? / tAhe so bhaNai-khamAsamaNehiM | ahaM bhadaguttehiM therehiM bhaNio bAhiM ThAejAsi / tAhe uvauttA jANaMti-suMdaraM, na nikkAraNe bhaNaMti AyariyA, acchaha / | tAhe ajjhAiuM pvtto| acireNa kAleNa nava puvA ahIyA, dasamaM ADhatto ghettuM / tAhe ajavairA bhaNaMti-javiyaM ti karehiM, eyaM parikammaM eyassa / tAI pi suhumANi caucIsaM javiyANi gahiyANi aNeNa, so vi tAva ajjhaai| io ya| BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 24 // se mAyApiyaro sogeNa gahiyA 'ujjoyaM karissAmi aMdhakArataraM kayaM' / tAhe tANi appAhiMti taha vi na ei / tao Daharao se bhAyA phaggurakkhio so paTThavio / ehi savANa vi pavayaMti jai aavh| so tassa Na pattiyai / jai tANi pavayaMti to tumaM pavayAhi / so pavaio ajjhAio ya / ajjarakkhio javiesa aIva gholio pucchai -- bhayavaM ! dasamassa puvassa kiM sesaM ? / tattha biMdusamuha - sarisavamaMdarehiM ditaM kareMti - biMdumettaM gahiyaM te, samuddo acchai / jAhe so visAyamAvanno 'katto me sattI eyassa pAraM gaMtuM ?" tAhe Apucchai - bhayavaM ! ahaM vaccAmi esa mama bhAyA Ao / te bhati-ajjhAhi tAva eyaM so nizcameva Apucchai / tao ajjavairA uvauttA -- kiM mamAo ceva vocchijjatagaM ? tAhe nANeNaM nAyaM - jahA mama thovamAuM, na ya puNo esa ehitti / ao mamAhiMto bocchijjihitti dasamapuSaM / tao teNa visajjio dasapuraM gao / tattha sadyo sayaNavaggo pacAvio mAyA bhAyA bhagiNI / jo so tassa khaMtao so vi tesiM aNurAgeNaM tehiM samaM caiva acchai / na puNa liMgaM ginhai lajjAe / kiha samaNau patraissaM ?, ettha mama dhUyAo suhAo natuIo, tAsiM purao na tarAmi naggao acchiuM / so tattha acchai / bahuso AyariyA | bhAMti tAhe so bhai - jai mamaM jubalaeNaM kuMDiyAe chattaeNaM uvAhaNAhiM jannovaieNa ya samaM padmAveha to pavayAmi / pazcAvio / so puNa caraNakaraNasajjhAyaM aNuyattaMtehiM giNhAviyatro, tAhe te bhAMti --acchaha tubbhe kaDipaTTaeNaM / so vi thero bhaNai - chattaeNa viNA na tarAmi / tAhe te bhAMti -acchau evaM pi / karageNa viNA dukkhaM uccAra pAsavarNa vosiriuM, tahA baMbhasuttagaM baMbhaNaciMdhaM acchau ti / avasesaM savaM pariharai / annayA ceiyANaM vaMdayA gayA AyariyA | ceDaruvANi gAhijjaMti, bhaNaha-save sAhuNo vaMdAmo eyaM chattailaM motuM / evaM bhaNio tAhe so jANei - ime mama puttA nattuyA ya vaMdinaMti ahaM kIsa na vaMdijjAmi ? / tAhe bhaNaikimahamapacaiu ? ti / tANi bhAMti kiM dvitIyaM parISahA dhyayanam / // 24 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXOXOXOXOXOXXXXXXX pavaiyagANaM uvAhaNakaragabaMbhasuttachattagAINi bhavaMti ? / tAhe so jANai-eyANi mamaM paDicoiMti tA chaDemi / tAhe puttaM bhaNai-alAhi puttagA! chatteNa / tAhe te bhaNaMti-alAhi, jAhe uNhaM hohii tAhe kappo uvariM karihi tti / / evaM tANi 'mottuM karaillaM' tattha se putto bhaNai-mattaeNa ceva sannAbhUmi gammai / evaM jannovaiyaM pi muyai tAhe AyariyA bhaNaMti-ko vA amhe na yANai jahA baMbhaNA ? / evaM teNa tANi mukkANi / pacchA tANi puNo bhaNaMti-save |vaMdAmo mottUNa kaDipaTTaillaM / tAhe so ruTTho bhaNai-saha ajayapajjaehiM mA vaMdeha, anne baMdihiMti mamaM, eyaM kaDipaTTayaM na chaDDemi / annayA tattha sAhU bhattaM paJcakkhAittA kAlagao tAhe tassa nimittaM kaDipaTTayavosiraNaTThayAe AyariyA bhaNaMti-eyaM mahAphalaM bhavai jo sAhuM vahai / tattha ya paDhamapavaiyA sanniyA-tubbhe bhaNejAha, amhe eyaM vahAmo / evaM te | uvaTThiyA / tatthA''yariyA bhaNaMti-amhaM sayaNavaggo mA nijaraM pAvau, jaM tubbhe ceva sabe bhaNaha, amhe ceva vhaamo| tAhe so thero bhaNai-kiM puttA! ettha bahutariyA nijarA? / AyariyA bhaNaMti-bADhaM, kimettha bhaNiyacaM ? / tAhe so bhaNai-to khAiM ahaM pi vahAmi / AyariyA bhaNaMti--ettha uvasaggA uppajaMti, ceDarUvANi laggati, jai tarasi ahiyAseuM to vahAhi, aha nAhiyAsesi tAhe amhaM na suMdaraM bhavai / evaM so thiro kao / tAhe so ukkhitto / sAhU purao vacaMti, pacchao saMjaIo ThiyAo / tAhe khuDDaehiM bhaNiyapuvehiM kaDipaTTao tassa kdd'io| so taM mayagaM lajjAe mottumAraddho, tAhe annehiM bhaNio-mA moccihisi / tattha se annaNa kaDipaTTao kAUNa purao doreNa baddho / tAhe so lajio taM vahati-maggao maM pecchaMti suNhAo / evaM teNa vi 'uvasaggo uhiu' tti kAUNa vaDhaM / pacchA Agao taheva / tAhe AyariyA bhaNaMti-kiM ajja khaMtA ! imN?| tAhe so bhaNai-so esa aja putta! uvasaggo uddhio| punaH ityrthsuuckH| u0a05 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya parISahAdhyayanam / zrIuttarA- ANeha sADayaM' ti sUriNA bhaNie so bhaNai-kimittha sADaeNaM ?, jaM daTThavaM taM dilu, colapaTTao ceva me bhavau / evaM dhyayanasUtretA so colapaTTayaM ginnhaavio| teNa puciM acelaparIsaho nA'hiyAsio, pacchA ahiyAsiu tti // acelasya cApratizrInaimica- | baddhavihAriNaH zItAdibhirabhidrUyamANatvenAratirapyutpadyeta atastatparIpahamAhandrIyavRttiH gAmANugAmaM rIyaMtaM, aNagAraM akiMcaNaM / araI aNuppavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // // 25 // vyAkhyA-grAmaH-prasiddhaH, sa ca jigamiSitaH, anugrAmazca-tanmArgAnukUlo grAmAnugrAmastam , nagarAyupalakSaNametad, "rIyaMta" rIyamANaM-viharamANaM 'anagAraM' muniM 'akiJcanaM niHparigraha, 'aratiH' saMyamAdhRtiH 'anupravizet' manasi labdhAspadA bhavet , 'ta' aratirUpaM titikSeta' saheta, parISahamiti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamAha araI piTTao kiccA, virao aayrkkhie| dhammArAme nirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // vyAkhyA-aratiM 'pRSThataH kRtvA' dharmavighnaheturiyamiti tiraskRtya 'virataH' uparato hiMsAdibhyaH AtmA rakSito durgatihetorapadhyAnAderanenA''tmarakSitaH / dharme-zrutadharmAdau Aramate dharmArAmaH, 'nirArambha:' asakriyAnivRttaH, 'upazAntaH' krodhAdyupazamavAn muniH 'caret' "na me ciraM dukkhamiNaM bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jaMtuNo / na me sarIreNa imeNa vesaI, avesaI jIviyapajaveNa me // 1 // " iti vicintayan saMyama paripAlayet, na punarutpannAratirapyavadhAvanAnuprekSI bhavet / iha ca viratAdivizeSaNAnyaratitiraskaraNaphalatayA neyAnIti sUtrArthaH // 15 // udAharaNamatra-acalapuraM nAma paiTThANaM, tattha jiyasattU rAyA, tassa putto aparAjio juvraayaa| so ya rAhA"1 na me ciraM duHkhamidaM bhaviSyati, azAzvatA bhogapipAsA jntoH| na me zarIreNAnenApeSyati, apeSyati jIvitaparyaveNa me // 1 // " XexX0X8XOXOXOXOXOXOXOXORE // 25 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yariyANaM aMtie pvio| annayA viharaMto gao taMgaraM nagariM suurii| rAhAyariyassa sajhaMtevAsI ajarAhA nAma Aya| riyA ujeNIe viharaMti, tesiM sayAsAo sAhuNo tagaraM gayA rAhAyariyasamIvaM / te pucchiyA 'niruvasaggaM' ti bhaNaMtipurohiyaputto rAyaputto ya bAhiti / tassa ya juvarAyapavaiyagassa so ya rAyaputto bhattijao 'mA saMsAraM bhamihi' tti pucchiUNa Ayarie gao ujjeNiM / kayamuciyakaraNija / bhikkhAvelAe uggAheUNa paTTio / AyariehiM bhaNioacchAhi / so bhaNai-na acchAmi, navaraM taM dAeha paDaNIyagharaM / cellago bhaNio vacca, dAehiM / teNa dAiyaM / so tattha gao vIsattho ya pvittttho| tattha ya rAyapariyaNo sasaMbhamo taM pecchiUNa bhaNai-nIharasulahuM sAhU !, mA kumArA khalIgarIhiMti / teNa vi mahAsaddeNa dhammalAbhiyaM / tehiM suyaM, bhaNaMti-aho ! laTTha pavaiyago amhateNamAgao, vaMdAmo tti / bhaNaMti-AyariyA! tubbhe naciuM jANaha ? / teNa bhannai-AmaM jANAmo, tubbhe vAeha / te vAiumADhattA jAva na yaannNti| teNa bhannai-erisagA ceva tunbhe koliyA na kiMci jANaha ? / te ruTThA uddhAiyA / teNa ghettuM tesiM nijuddhajANaeNa sabve saMdhI khoiyA paDhamaM tAva piTTiyA / te hammaMtA rADiM kareMti / pariyaNo jANai-so esa pabaio hammato rADiM krei| so vi go| pacchA divA na vi jIvaMti na vi maraMti, navaraM nirikkhaMti ekkamekaM ditttthiie| pacchA ranno siDhaM puro hiyassa ya, jahA-ko vi pavaiyago, teNa do vi jaNA vi saMkhaleUNa mukkaa| pacchA rAyA sababaleNaM Agao pavaiyagANa mUlaM / so vi sAhU ekapAse acchai pariyaEto / rAyA AyariyANa pAesu paDio-pasAyamAvajaha / Ayario bhaNaiahaM na yANAmi mahArAya!, ettha ego sAhU Agao pAhuNago, jai paraM teNa kayaM hojaa| rAyA tassa mUlamAgao paJcabhinnAo |ya / tao teNa sAhuNA bhaNiyaM-dhiratthu te rAyattaNassa, jo tuma attaNo puttabhaMDANa'vi niggahaM na karesi / pacchA rAyA bhaNai-pasAyaM kareha / bhaNai-jai paraM pavayaMti to dohaM mokkho, annahA natthi / rAiNA purohieNa ya bhannai KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOKOK Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-1 evaM hou, pavayaMtu / pucchiyA bhaNaMti-pavayAmo / puvaM loo kao, pacchA mukkA pavaiyA / so rAyaputto nissaMkio dvitIya dhyayanasUtre ceva dhammaM karei / purohiyaputtassa puNa jAimao gurupaoso ya-amhe maDDAe pavAviyA / evaM te do'vi kAlaM kAUNa XI parISahAzrInaimica- devaloge uvavannA / io ya kosaMbIe NayarIe tAvaso nAma seTThI / so mariUNa niyayaghare sUyaro jAo jaaissro| dhyayanam / ndrIyavRttiH so ya tassa ceva divase puttehiM maario| pacchA tahiM ceva ghare urago jAo, tahiM pi jAIsaro jaao| tattha vi aMtoghare |'mA khAhi' tti mArio / pacchA puttassa putto jaao| tattha vi jAIsaraNamAvanno ciMtei-'kahamahaM appaNo suNhaM aMbaM // 26 // vAharIhAmi ? puttaM vA tAyaM ?' ti mUyattaNaM karei / addannehiM ammApiIhiM kayA uvAyA tahA vi na jaMpai / annayA caunANI therA tattha samosaDhA / AbhoyaMtehiM NAyaM jahA-mUyago sNbujhihii| sAhU bhaNiyA-amugaghare gaMtUNa mUyagassa purao imaM paDhaha-tAvasa ! kimiNA mUyavaeNa paDivaja jANiuM dhamma / mariUNa sUyaroraga, jAo puttassa putto tti // 1 // XI tehiM gaMtuM paDhiyaM / so taM souM vimhio 'kahamee imaM jANaMti ?? paNamiUNa pucchiyA-kahaM tubbhe jANaha ? / tehiM |bhaNiyaM-amhaM gurU jANai / so kahiM ? / ujjANe / so gao, tattha vaMdiyA gurU, nisuo dhammo, jAo sAvago / tassa kAya 'asogadatto' tti puvanAmaM pacchA 'mUyago' tti jAyaM / io ya so dhijjAiyadevo mahAvidehe titthayaraM pucchai kimahaM sulahabohio ? dulahabohio ? ti / tao sAmiNA bhaNio-dulahabohio si / puNo pucchai-katthAhaM uvaTrAjiukAmo? / bhamavayA bhannai-kosaMbIe mUyassa bhAyA bhavissasi, so ya mUyao pavaissai / so devo bhayavaMtaM vaMdiUNa gao mUyagassa sagAsaM / tassa bahuyaM so davajAyaM dAUNa bhaNai-ahaM tuha mAUe uyare uvavajissAmi, tIse ya // 26 // dohalo aMbaehiM bhavissai, amuge ya pacae aMbago mae sayApupphaphalo kao, tA tumaM tAe purao akkhare likhi 66XOXOX OXKC 1 tApasa! kimanena mUkavatena! pratipadyatra jJAtvA dharmam / mRtvA zUkara urago jAtaH putrasya putra iti // 1 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jjAsi, jahA -- tujjha putto bhavissai, jai taM mamaM desi tA ANemi a~baphalANi tti, tao mamaM jAyaM saMtaM tahA karejAsi jahA dhamme saMbujjhAmi tti / teNa paDivanne gao devo / annayA kaivayadivasesu caiUNa tIe gabbhe uvavanno / akAle aMbadohalo jAo / so mUgo akkhare lihai -- jai mamaM gabbhaM desi tA ANemi aMbANi / tAe bhaNNai - diNNo / teA''NIyANi aMbaphalANi / avaNIo dohalo / kAleNa dArago jAo / so taM khuDugaM hotaM sAhUNaM pAesu pADei / so dhAhAo karei, Na ya baMdai / pacchA saMtaparitaMto mUyago pavaio / sAmannaM kAUNa devalogaM gao / teNa ohI patto jAva NeNa so diTTho / pacchA aNeNa tassa jaloyaraM kathaM, jeNa na sakkei uTTheuM / savavijjehiM paJcakkhAo / so devo sabararUvaM kAUNa ghosaMto ghosaMto hiMDai - ahaM vijjo sabavAhI uvasamemi / so bhaNai -- majjha poTTaM | sajjhaveha | teNa bhannai -- tujjhaM asajjho vAhI, jai paraM tumaM mamaM ceva olaggasi to te sajjhavemi / so bhai - vaccAmi / | teNa sajjhavio / gao teNa saddhiM / teNa tassa satyakotthalao allavio / so tAe devamAyAe aIvabhArio, jAva pavaiyA egammi paese paDhaMti / vijjJeNa bhannai - jai pavayasi tA muyAmi / so teNa bhAreNa aIvaparitAvijjaMto ciMtei - varaM me panchaiuM / bhaNai -- pavayAmi / pavaio / deve gae nAicirassa uppavaio / teNa deveNa ohiNA pecchiUNa so ceva vAhI kao / so teNeva kameNa puNo padyAvio / evamekasiM do tinni bArAu pacAvio, taiyavArAe gacchai devo ya teNeva samaM, taNabhAragaM gahAya palittaM gAmaM pavisai / teNa bhannai -- kiM taNabhAraeNaM palittaM pavisasi ? / teNa bhannai - kahaM tumaM kohamANamAyAlobhasaMpalittaM gihavAsaM pavisasi ? / tahA vi na saMbujjhai / pacchA do vi gacchaMti / navaraM devo aDavI uppaNa saMpaTTio / teNa bhannai - kahameto paMthaM mottUNa aDaviM pavisasi ? / deveNa bhannai - kahaM tumaM mokkhapahaM mottUNa saMsArADaviM pavissasi ? / tahA vi na saMbujjhai / puNo vi egammi devakule vANamaMtaro acio aDio Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 27 // EXOXOXOXOX CXX CXCXCXCXCXCX heTThAhutto paDai / so bhaNai - aho ! vANamaMtaro ahanno apunno ya, jo uvarihutto kao azcio ya heTThAhuto paDai / | deveNa bhannai -- tumaM pi anno jo uvaritto Thavio aJcaNijje ya ThANe puNo puNo uppannayasi / teNa bhannai -- ko si tumaM ? / teNa ya mUyagarUvaM daMsiyaM, puvabhavo se kahio / so bhaNai -- ko pacao jahA hUM devo Asi ? / pacchA so devo taM gahAya gao veyaDapavayaM siddhAyayaNakUDaM ca / tattha teNa putraM caiva saMgAro kaelao, jahA - jai haM na saMbujjhejjA to eyaM mamaJcayaM kuMDalajuyalaM nAmaMkiyaM siddhAyayaNapukkhariNIe darisijjAsi / teNa se daMsiyaM / so taM kuMDalaM sanAmaMkaM pecchiUNa jAIsaro jAo / saMyame ya se raI jAyA / puvaM araI se Asi, pacchA raI se jAyA // utpannasaMyamAratezca strIbhirupani madhyamANasya tadabhilASaH prAduSyAdatastatparISahamAha -- saMgo esa maNUsANaM, jAo logammi itthio / jassa eyA parinnAyA sukaDaM tassa sAmaNNaM // 16 // vyAkhyA--saGgaH 'eSa:' vakSyamANo manuSyANAM makSikANAmiva zleSmA, tamevAha -- yAH kAzcana mAnuSyAdyAH 'loke' jagati 'striyaH' nArya etAzca hAvabhAvAdibhiratyantamAsaktihetavo manuSyANAmityevamuktam, anyathA gItAdyapi saMgatuH / manuSyagrahaNaM ca teSAmeva maithunasaMjJAtirekAt / tataH kim ? / ityAha - 'yasya' yateH 'etA:' striyaH 'parijJAtAH ' jJaparijJayA iha paratra ca mahAnarthahetutayA viditAH / tathA cA''gamaH - "vibhUsA itthisaMsaggI, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassa' - tagavesisa, visaM tAlauDa jahA // 1 // tathA -- mahilA AlakulaharaM, mahilA loyammi duccariyakhettaM / mahilA duggaha " 1 vibhUSA strIsaMsargaH praNItaM rasabhojanam / narasyA''tmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM yathA // 1 // 2 mahilA AlakulagRhaM, mahilA loke duzcaritrakSetram / mahilA durgatidvAraM, mahilA yoniranarthAnAm // 2 // " dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 27 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAraM, mahilA joNI aNatthANaM // 2 // " pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtAH / 'sukRtaM' suSvanuSThitaM "tassa" tti vibhaktivyatyayAt tena' 'zrAmaNyaM' vratam tadarthameva hi prAyaH sAvadhapravRttiriti sUtrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyam ? ityAha evamAdAya mehAvI, paMkabhUyAu ithio / no tAhi viNihannejA, careja'ttagavesae // 17 // | vyAkhyA-evaM' anantaraM vakSyamANaM 'AdAya' buddhyA gRhItvA medhAvI, tadevAha-paGkaH-kardamastadbhUtA eva muktipathapravRttAnAM vibandhakatvena mAlinyahetutvena ca tadupamA eva / 'tuH' avadhAraNe / 'no' naiva 'tAbhiH' strIbhiH 'vihanyAt' saMyamajIvitopaghAtenAtipAtayet AtmAnamiti gmyte| kRtyamAha-'caret' dharmAnuSThAna seveta 'AtmagaveSakaH' kathaM mayA''tmA saMsArAnistAraNIya ityabhiprAyavAniti sUtrArthaH // 17 // udAharaNamAha-putri khiippaidviyaM nagaramAsI / tassa vatthummi khINe caNagapuraM nivilu| tao usbhpurN| | tao kusaggapuraM / tao rAyagihaM / tao caMpA / tao pADaliput / tattha'tthi naMdavaMse navamo nNdraayaa| tassa'tthi kappagavaMsasaMbhUo uppattiyAicaubihabuddhisamiddho sagaDAlo mNtii| tassa duve puttA thUlabhaddo sirIu tti / io ya vararuI nAma bhaTTaputto / so aNudivasaM thuNai rAyANaM auvehiM adduttarasayapamANehiM |cADuyasilogehiM / tUsae rAyA / paloei sagaDAlamuhaM / na ya so pasaMsae / tao na dei kiM pi raayaa| tao vararuiNA avagayaparamattheNaM sagaDAlabhajjA olaggiyA, jAva bhaNiyaM-tumaM sagaDAlaM bhaNasu jeNa pasaMsai mama paDhiyaM / iyarIe vi dakkhinnapavanAe bhaNio sagaDAlo / teNa vi 'ajuttameyaM ti tahA vi uvarohamAvanneNa| paDivanaM, bhaNiyaM ca-subhAsiyaM ti / dinnA ya karacchoDiyA / tAhe dinnaM rannA dINArANamaTThasayaM / pacchA diNaM diNaM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 28 // XCXCXXXCXX | padinno / sagaDAlo ciMtai - niTThio rAyakoso tti / naMdaM bhaNai - bhaTTAragA ! kiM eyassa tubbhe deha ? | tume pasaMsiDa tti / bhaNai -- ahaM pasaMsAmi loiyakaccANi aviNaTThANi paDhai / rAyA bhaNai -- kahaM loiyakavANi ? / sagaDAlo bhAi-mama dhUyAo jakkhI - jakkhaM dinnA-bhUyA -bhUryadinnA - seNA-veNI-reNAbhihANAo satta vi paDhaMti, kimaMga puNa anno logo ? / tAsi ca paDhamA ekkAsaM suyaM giNhai, bIyA dohiM, taiyA tIhiM, jAva sattamA sattahiM vArAhiM / tAo annamma diNe rAiNA ANAviyAo aMteuraM ThaviyAo javaNiyaMtariyAo / Agao vararuI / paDhiyANi cADUNi / pacchA jakkhAe rAiNo AeseNa paDhiyANi / bIyAe donni vArA suyANi, taiyAe tinni vArA, paDhiyANi ya / evaM sattahiM vi / rAiNA pattIyaM / vararuissa dANaM vAriyaM / iyaro vi tameva dINAraTThasayapoTTaliyaM jaMtaM viubviya gaMgAmajjhe Thavei - kila kaNagamayahattheNa gaMgA payacchai / evaMviheNa vihANeNa payaDei aTThasayaM / jAva logo taM tArisaM pecchiya AuTTo / 'gaMgA vi se dei' tti suyA ya rAiNA vattA / kahiyaM maMtiNo / 'jaMtapaogeNa jaNamajjhe aliyapasiddhiM karei' tti nAUNa bhraNiyaM saMtiNA -- jai amha paJcakkhaM dei to pattiyAmo / tao saMjhAe pesio paJcaigo puriso pacchannaM maMtiNA gaMgaM / vararuiNA vi gaMgaM thuNiUNa disAvalogaM kAUNa ThaviyA jaMte poTTaliyA / gao saTThANaM / iyareNa vi avahariUNa samappiyA maMtissa / pabhAe maMtisahio sapurajaNavao gao gaMgaM rAyA / vararuiNA vi saMthuyA gaMgA, AhayaM hatthehiM pAehiM ya jaMtaM, na kiMci lahai, vilakkhIbhUo rAyapurao 'daMbhago tti nivbhatthio rAiNA / daMsiyA maMtiNA poTTaligA / kahio saMjhAvaiyaro | hIlio logehiM / paosamAvanno maMtissa vararuI chiDDANi maggai / puNaravi olaggiumAraddho naMdaM kahei chiDDANi / na paDivajjae rAyA / annayA siriyassa vIvAhe ranno Aogo sajjijjai / vararuiNA tassa dAsI olaggiyA / tIe kahiyaM - ranno bhattaM sajjijjai Aogo ya / tAhe teNa ciMtiyaM - eyaM chiDDuM / DiMbharUvANi moyage FOXCXXXCXX dvitIyaM parISahA dhyayanam / // 28 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX dAUNa imaM pADhei-'rAya naMdu na vi yANai, jaM sagaDAlu karesai / rAya NaMdu mArettA, siriyaM raji Thavesai // 1 // ' tAI paDhaMti / rAiNA suyaM, gavesAviyaM, diTThA AogasAmaggI / kuvio raayaa|jojo sagaDAlo pAesu paDai tao taorAyA parAhutto ThAi / nAyaM ca sagaDAleNaM-aIva aniyantiovaTThAvio kovo devassa, tA eyaM ettha patnayAlaM-mama egassa vahe avagacchai kuDuMbavaho / evaM ciMtiya gao sabhavaNaM / rAiNo aMgarakkho niyaputto bhaNio siriyao-bho siriyaya ! Iiso vuttaMto tA ettha evaM pattayAlaM-mama rAiNo pAyavaDiyassa siraM chiMdijjAha / evaMbhaNio akaMdiumADhatto KI siriyao-hA tAya! kimahaM kulakkhayaMkaro uppanno jeNa IisaM Aisasi mamaM? tA kiM bahuNA?-mamaM ceva tassa puraox vAvAeha, deha baliM kulovasaggassa / maMtiNA bhaNiyaM--na kulakkhayaMkaro tumaM kiMtu kulakkhayaMtakaro, na ya mamaM matiyamaMtareNa kulakkhayaMto havai to kuNaha eyaM / kumAreNa bhaNiyaM-tAya ! jaM hou taM hou, nA'haM guruvahaM karomi / maMtiNA bhaNiyaMahaM sayameva attANayaM tAlauDavisabbhavahAreNa vAvAissaM, tuma vAvannassa khaggaM vAhejasu, alaMghaNIyA guravo bhavaMti tA saMpADeyacaM eyaM, na esa avasaro akaMdiyassa, uddharaha kulaM aivasaNakUvAo, avaNeha majjha ayasapaMkaM / evaM suNiUNa-'aho! saMkaDaM samAvaDiyaM ti egatto guruvayaNalaMghaNaM annatto gurusarIrapaharaNaM tA na yANAmo kiM pi kahAmo, ahavA vAvAemi attANayaM kiMtu vAvAie attae kulakkhao ayaso ya tahaDio ceva, jao bhaNissaMti loyA-phaliyaM XIse pAvaM ti, evaM ubhayapAsaraja / imaM ciMtato 'guruvayaNamalaMghaNIyaM' ti bhaNiya paDivajjAvio sirio taM savaM / tao gao sirio rAyasamIvaM piTThao sgddaalo|tN ca daTThaNa annAbhimuho tthioraayaa| AsINo sgddaalo| bhaNiyAiM do tinni vayaNAI jhociyaaiN| na jaMpiyaM rAiNA / tao nivaDio rAyacalaNesu |rosenn ya annaohutto jAo rAyA / tao adhbha 1 rAjA nando nApi jAnAti, yat zakaTAlaH kariSyati / rAjAnaM nandaM mArayitvA zrIyakaM rAjye sthApayiSyati // 1 // ' Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM parISahAdhyayanam / zrIuttarA-IXIvahariyatAlauDassa chinnaM sIsaM sirieNaM / jAo haahaarvo| rAyaNA bhaNiyaM-kimeyaM bho!? / sirieNa bhaNiyaM-deva! dhyayanasUtre tuha sAsaNA'ikamakArI esa, teNa devo na pAyavaDiyassa vi pasIyai tti, tA kiM eiNA durAyAreNa ?, ahaM khu devassa zrInaimica- sarIrarakkhago, tA jo devassa ANaM aikkamai teNa piuNA vi na kajjaM, ettha TThiyassa mamaM ceva avasaro na'nnassa, jao ndrIyavRttiH evaMvihe ceva pae niutto haM deveNa / bhaNiyaM ca-'mottUNa sayaNakajaM, sAmiyakajaM karaMti varabhiccA / annaha caMcalanehA, ArAhijaMti kaha pahuNo? // 2 // ' rAiNA ciMtiyaM-evaM pi nippihANaM loo annahA maMtei, tA nUNaM vararuipautto DaMbho eso // 29 // tti, tA akajakArI ahaM, jo evaMvihamuvekkhaMto Thiu tti, tA saMpaya parisaMThavemi eyaM / tao bhaNiyaM-kumAra! jaM amhaM kunayaphalamerisaM jAyaM tattha mA visAyaM gacchasi, ahaM te savaM saMpADemi / evamAsAsiya sayameva mahAvibhUIe aggimmi sakkArio sagaDAlo / bhaNio sirio-kumArA'maJcattaNaM giNhasu / so bhaNai-mama bhAyA jeTTho thUlabhaddo, tassa bArasaM varisaM gaNiyAgharaM paviTThassa tassa dijau / so sahAviu rAiNA bhaNio ya-paDivajasu kamAgayamamaJcapayaM / so bhaNai-ciMtemi / ettha asogavaNiyAe ciMtesu / so tattha aigaociMtiumADhatto-kerisaM bhogakaja rajjakajjavakkhittANaM? bahusAvajavAvArakAraNaM amaccattaNaM paripAliUNa naragaM jAiyatvaM hohI, ee ya pariNAmadussahA visayA, ko eyakAraNe dullahaM narattaM lar3e hArei ?, bhaNiyaM ca 'bahuvihajammakuDaMgagahaNi saMsAravaNi, laddhai mANusajammi rammi takkhaNamaraNi / je viveijaNanidiu iMdiyasuha mahahiM, te iha laddhI koDi varADiya hAravahiM // 3 // tamhA visayasuhanibaMdhaNapiyajaNAo paramatthao na kiMci suhaM, avi ya-'iMdayAlu dIsaMtu nAi juyahiyau ramaMtaha, mANahiu huyavahasamANu visasamu pava 1 bahuvidhajanmakuDaGgagahane saMsAravane, labdhe manuSyajanmani ramye ttkssnnmrnne| ye vivekijananinditaM indriyasukhaM kAMkSante, te iha labdhAM koTiM varATikayA hArayanti // 3 // ' 2 'indrajAlaM dRzyamAnamiva yuvahRdaye ramatA, mAnArthinAM hutavahasamAnaH viSasamaH pravasatAm / abhyAsaktAnAM viSamaM zalyaM jvaro 29 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtahaM / annAsattahaM visama sallu jaru ghoru vimukkahaM, piu ghaDiyA kehiM vi dalehiM jANevi na sakahaM // 4 // iya visamasahAvai vallahai, jo rAgAuru rai karahiM / suhapasaihiM kAraNi mUDhamai, duriyakhAri so uri dharai // 5 // tahA - aja na diTThauM ajja ruDu sabbhAu na bollai, pavasiu ajju na ramiDaM ajja aNurattu na calai / ajja virattaDa avaru ajju najjai udhiggauM, iya vallahiM muhu garuyaciMtasaMtAvihiM laggauM // 6 // iya muNivi na rajjai jo kahavi, na ya jo visaehiM Aramai / sukayatthu viyakkhaNu so suhiu, tasu samAhi para pariNamai // 7 // tA sahA ujjhiUNa bhogasaMga | chiMdiUNa mohapAsaM-- jAva na jarakaDapUyaNi savaMgiDa gasai, jAva na rogabhuyaMgu uggu niddau Dasai / tAva dhammi maNu dijjau kijjau appa hiu, ajju ki kallu payANau jiu niJca pahiu // 8 // ' evaM ciMtiya paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa pAuyaM kaMbalarayaNaM, tameva chiMdittA rayaharaNaM karettA ranno pAsamAgao - dhammeNa vaDDhAhi, eyaM ciMtiyaM / rAyA bhaNai -- suciMtiyaM / niggao / pecchaha kavaDattaNeNa gaNiyAgharaM pavisai na va ? tti / AgAsatale gao pecchai-mayakalevarassa jaNo avasarai muhANi ya Thaei, so bhayavaM taddeva jAi / rAyA bhaNai -- niviNNakAmabhogo bhagavaM ti / sirio Thavio / so | saMbhUivijayasUrissa pAse pavaio / sirio vi kiri bhAyaneddeNa kosAe gaNiyAe gharamalliyai / sAya aNuratA ghoro vimuktAnAM priyo ghaTitaH kairapi dalaiH jJAtuM na zakyate // 4 // iti viSamasvabhAve vallabhe, yo rAgAturo ratiM karoti / sukhaprasRteH kAraNena mUDhamatiH, duritakhArIM sa urasi dharati // 5 // adya na dRSTo'dya ruSTaH sadbhAvaM na brUte, proSito'dya na ramito'thA'nurakto na calati / adya viraktospara AryaH jJAyate udvignaH, iti vallabhe muhurgurukacintAsantApe lagne // 6 // iti jJAtvA na rajyate yaH kathamapi na ca yaH viSayeSu Aramate / sukRtArtho vicakSaNaH sa sukhitastasya samAdhiH parA pariNamate // 7 // yAvanna jarAkaTapUtanA sarvAGgamudrasate, yAvanna rogabhujaGga umro nirdayaM isati / tAvaddhameM mano dIyatAM kriyatAmAtmahitamadya kiM vA kalye prayANaM jIvo nityapathikaH // 8 // ' *CXCXCXCXCXCXCX XOX Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dvitIya zrIuttarA- thUlabhadde annaM maNussaM necchi| tIse kosAe DahariyA bhagiNI uvakosA tIe saha vararuI parivasai / so sirio dhyayanasUtre : vararuissa chiDDANi maggai / so bhAujjAyAmUle bhaNai-eyassa nimitteNa amhe piumaraNaM bhAiviogaM ca pattA, tujjhaXI parIpahAzrInaimica- | vi viogo jAo, eyaM suraM paaehi| tIe bhagiNI bhaNiyA-tumaM surAmattiyA esa amattao, jaM vA taM vA bhaNihisi, dhyayanam / ndrIyavRttiH eyaM pi pAehiM / sA pAei / so necchai / sA bhaNai-alAhi majjha tume / tAhe so tIe aviogaM maggaMto caMdappabhaM | suraM piyai / logo jANai-khIraM ti| kosAe siriyassa kahiyaM / annayA rAyA bhaNai siriyaM-eriso mama hio tava // 30 // | viyA Asi / sirio bhaNai-saccaM sAmi ! parameyaM mattavAlaeNa amhakayaM / rAyA bhaNai-kiM majaM piyai vararuI ? aamN| kahaM ? pecchaha / so rAulaM aago| tato teNuppalaM mayaNaphaleNa bhAviyaM maNussahatthe dinnN| eyaM vararuissa dejAhi, imANi annsiN| teNa atthANIe samAgayassa taM vararuissa dinnaM / teNa ussiMghiyaM bhiMgAreNa aagyN| nicchUDho khisio cAuvejeNa pAyacchittaM se dinnaM / tattatauyaM pijjAvio mao / thUlabhahasAmI vi saMbhUyavijayANaM sayAse ghorAgAraM tavaM krei|| viharaMto paaddliputtmaago| tinni aNagArA abhiggahe ginnhNti| ego sIhaguhAe, taM pecchaMto sIho uvsNto| anno sappavasahIe, so'vi diTThIviso uvsNto| anno ya kavaphalae, thUlabhaddo kosAe ghare, sA tuTThA / 'parIsahaparAjio Agao' tti bhaNiyaM-kiM karemi ?, ujjANagihe ThANayaM dehi, dinnN| rattiM savAlaMkAravibhUsiyA aagyaa| cADu pakayA / so maMdaro iva nikaMpo na sakai khobheu| tAhe sabbhAveNaM pjuvaasi| bhagavayA vi pddibohiyaa| kahaM ?-'sarilakkhehiM samuddo, | bahUhiM kahA'saNehiM jai jlnno| tosijai tA jIvo, visaehiM atittapuvo tti||9|| suiraM vasio saha baMdhavehiM ramiUNa // 30 // A hiyayaiTehiM / suiraM ca sarIraM lAliyaM pi chaDDevi gNtvN||10|| iTThajaNaM dhaNadhannaM, visayA paMcaMgavallahaM dehaM / ekkapae mottavaM, | tahA vi dIhA''sajIvANaM // 11 // evamAi soUga sAvigA jaayaa| bhaNai-jai rAyavaseNaM anneNaM samaM vasejjA / irahA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMbhacAriNI / punne ya abhiggahe tAhe sIhaguhAo sAhU Agao cattAri mAse uvavAsaM kAUNa / AyariehiM 'Isi' tti abbhuDio, bhaNiyaM-sAgayaM dukkarakArayassa tti / evaM sappaitto vi, kUvaphalagaitto vi / thUlabhaddasAmI vi tattheva gaNiyAghare paidiNaM sabakAmaguNiyamAhAraM geNhati / so vi causu mAsesu punnesu aago| AyariyA saMbhameNa abbhuTThiyA, bhaNio ya-sAgayaM te aidukkaraaidukarakArayassa / te bhaNaMti tinni vi-pecchaha AyariyA rAgaM kareMti 'amaJcaputto' tti kAuM, ettha viloio vavahAro, esa suhaMsuheNa tatthaDhio to vi pasaMsijai / bIe varise sIhaguhAkhamaNo 'gaNiyAgharaM vaccAmi' tti abhiggahaM giNhai / AyariyA uvauttA / vArio / appaDisuNaMto go| vasahI maggiyA / dinnaa| sA sahAveNa orAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyA vA dhamma suNei / tIse sarIre so ajjhovavanno obhAsai / sA necchai / paDibohaNatthaM bhaNai-jai kiMci navari desi / kiM demi ? sayasahassaM / so mggiumaarddho| nepAlavisae sAvago raayaa| jo tahiM jAi tassa sayasahassamollaM kaMbalagaM dei| so tahiM go| dinno rANaeNa / vaMsadaMDavivare choDhUNa eti / / egattha corehiM paMtho baddho / sauNo vAsai-sayasahassaM ei / so coraseNAvaI jANai / navaraM ejaMtaM saMjayaM pecchai / volINe puNo vi vAsai-sayasahassaM gayaM / teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio pucchio ya / abhae dinne kahiyaM-asthi kaMbalo, gaNiyAe nemi / mukko, gao, tao tIse dino| tAe caMdeNiyAe chUDho / so vArei-mA viNAsehiM / sA bhaNaiXI'tumaM eyaM soyasi, appayaM na soyasi, tuma pi eriso ceva hohisi' tti uvasAmio / kahaM ?- "sIlu sunimmalu dIha 1 gRhsrotsi| 2 "zIlaM sunirmalaM dIrvakAlaM taruNatve pAlitaM, dhyAnA'dhyayanAbhyAM pApapaGkaH tapazcaraNAbhyAM kSAlitaH / iti hAlAhalaviSasazI viSayA''zAM nivAraya, ujjvalavarNa suvarNa dhmAtaM mA phUtkRtena hAraya // 1 // abhyastaM dhIra! tvayA jJAnaM baraM bhAvanito muniguNAnAM gaNaH / tasmAt saMprati upazame dhara manaH, ApatitaM tvaritaM jarAmaraNam // 2 // " u0 a06 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 31 // OXOXOXXX kAlu taruNattaNi pAliDa, jhANajjhayaNihiM pAvapaMku tavacaraNihiM khAliGa / iya hAlAhalavisasariccha visayAsssa nivArahiM, | ujjalavannu suvannu dhammiu maM phuMkai hArahiM // 1 // abbhasiu dhIra ! paI nANa varu, Avajjiu muNiguNahaM gaNu / tA saMpai uvasami dharahi maNu, Avaiu turiyaM jaramaraNu || 2 || " evamAi anusAsio saMvegamAvanno attANaM niMdaMto -- 'pecchaha amha paramanigguNANa vi pasaMsaNapiyattaM, ahavA - "saMtaguNakittaNeNavi, purisA laaMti je mahAsattA / iyarA puNa aliya saMsaNe vi hiyae na mAyaMti // 3 // " tA kiM kayAi samo vi vanneNa bago kalahaMsacariyAI aNugarei ?, kiM khajjoo tulei taraNimaMDalaM ?" ti pasaMsaMto thUlabhaddamahAmuNiM 'icchAmi aNusaTThi' ti bhaNiUNa gao gurumUlaM / AloiyapaDikkato viharai / AyariehiM vi-vaggho vA sappo vA, sarIrapIDAkarA muNeyavA / nANaM va daMsaNaM vA, caraNaM va na paJcalA bhettuM // 4 // bhayavaM pi thUlabhaddo, tikkhe cakammio na puNa chinno / aggisihAe vuccho, cAummAse na puNa daDDo // 5 // evaM dukkaradukkarakArao thUlabhaddo / 'putraM pariciyA ukkaDarAgA Asi iyANiM saDDI jAyA, adiTThadosA ya | tume patthiya' ci uvAladdho / evaM te viharaMti / sA ya gaNiyA jahA rahagArassa diNNA, jahA ya thUlabhaddassa guNe pasaMsei tahA kahANayaM Avassae daTThavaM / jahA thUlabhaddeNitthI parIsaho ahiyAsio tahA ahiyAsiyo / na uNa jahA teNa nAhiyA siu ti / ayaM caikatra vasatastathAvidhastrIjanasaMsargato mandasattvasya bhavati ato naikasthAnasthitena bhAvyam, kintu caryAparISahaH soDhavya iti tamAha ega eva care lADhe, abhibhUya parIsahe / gAme vA nagare vAvi, nigame vA rAyahANi // 18 // vyAkhyA- 'eka eva ' rAgadveSavirahitaH 'caret' apratibaddhavihAreNa viharet, lADhayati - AtmAnaM prAsukaiSaNIyAhAreNa yApayatIti lADha : 'abhibhUya' nirjitya 'parISahAn' kSudAdIn, ka caret ? grAme vA nagare vA 'api : ' pUraNe 'nigame dvitIyaM parIpahA dhyayanam / // 31 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA' vaNignivAse 'rAjadhAnyAM' vA prasiddhAyAm / ubhayatra vAzabdA'nuvRttermaDambAdyupalakSaNametaditi sUtrArthaH // 18 // punaH prastutamevAha| asamANo care bhikkhU, neva kujjA priggh| asatto gihatthehi, aNieo parivae // 19 // | vyAkhyA-'asamAnaH' gRhibhirAzrayAmUJchitatvenA'nyatIrthikaizcA'niyatavihArAdinA asadRzaH 'caret' viharet 'bhikSuH' yatiH, kathametatsyAd ? ityAha-naiva kuryAt 'parigraha' prAmAdiSu mamatvabuddhyAtmakam / Aha ca-"gAme kule vA nagare va dese mamattabhAvaM na kahiMci kujjA // " idamapi kathaM syAd ? ityAha-'asaMsaktaH' asambaddhaH 'gRhasthaiH' gRhibhiH 'aniketaH' gRharahitaH 'parivrajet sarvato vihared, gRhisambandhAdereva mamatvaM syAditi bhAva iti sUtrArthaH // 19 // dRSTAntamAha-kollaire nagare vatthavA saMgamatherA bahussuyA ujuyavihAriNo ANA''rAhaNujjayA jahaTThiyaussaggA| vavAyaniuNA AyariyA / dubbhikkhe tehiM saMjayA visajiyA save / appaNA vi taM nayaraM naivabhAge kAUNa viharati / thaMDilAiM parivattaMti bhAvao aniyyvihaartthN| bhaNiyaM ca-"kAlAidosao puNa, na davao esa hoi niyameNa / bhAveNa hoi cciya, saMthAragavaccayAIhiM // 1 // " nagaradevayA ya tesiM guNehiM aavjiyaa| annayA tesiM sIso datto nAma AhiMDao cireNa udaMtavAhao Agao / bhaviyaSayAvaseNa parivADIe te tammi uvassae diTThA / ao 'nIyavAsi' tti tesiM > uvassae na paviTTho, Thio adUrAsannavattiNi kuddiire| vaMdiyA bhattibahumANavajaM / pucchio tehiM sAhUNa suhavihArAipauttI / kahiyA avannAe / bhikkhAvelAe uggAhiUNa pattayaM laggo gurUNaM pittttho| te ya nissaMgA aDaMti uccanIyakulAI / kAladoseNa ya aMtapaMtAI pAvaMti / so saMkilissai-kuMDho saDDhakulAI na daMsei / tehiM ucchuDaMkiyamuhattaNao kharadihi 1 "prAme kule vA nagare vA deze mamasvabhAvaM na kathaJcit kuryAt // " 2 svayaM kSINajavAbalasvAt / 3 mUrkhaH / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 32 // taNao nAo saMkiliTTho / saMkilesarakkhaNaTTA paviTTho IsaraseTThikule / revaIyA - gahio tattha dArao / chammAsA rovaMtassa aIyA / AyariehiM cappuDiyA kayA 'mA rova' ti / tesiM taM vayaNaM soUNa naTThA vANamaMtarI / Thio rovaMto / tehiM tuTThehiM paDilAmiyA paramannamoyagAIhiM / taM dADaM visajjio / so 'cirassa dAviyaM mamegaM kulaM, appaNA visidvataresu jAhi' tti ciMtaMto gao uvassayaM / AyariyA suiraM hiMDiUNa aMtaM paMtaM gahAya AgayA, smudditttthaa| Avassae 'Aloehi ' bhaNio / tumbhehiM caiva samaM hiMDio, kimAloemi ? / dhAIpiMDo tume bhutto / bhaNai - 'aisahumAI pi paracchiDAI pecchasi' ti paTTo / bhaNiyaM ca teNa - aho ! avitahameyaM - "ekkaM pi natthi loyassa loyaNaM jeNa niyai niyadose / paradosapecchaNe puNa, loyaNalakkhAI jAyaMti // ||2||" niyakuDIragaM gao / 'esa guruM hIlai' tti ruTThAe devayAe sikkhAvaNanimittaM aDarate vAsaM aMdhayAraM ca viudhiyaM / sakakkaro reNU kharamAruyavaseNa tassovariM nivaDai / bhIo Ayarie bAharai / tehiM bhaNioio ehiM / so bhaNaina pecchAmi aMdhyAro tti / tehiM AmusiUNa aMgulI dAiyA / dIvayasiha va sA pajjali - umADhattA / 'dIvao vi imesiM asthi' tti ciMtaMto devayAe bhaNio - 'hA ! pAvaduTThasehA ! viNaTTho si tumaM ajja mamAhiMto, daMsemi gurupaDaNIyattaNaphalaM' ti jaMpatIe tajjio niduraM devayAe / bhayabhIo nivaDio calaNesa AyariyANaM bhujjo bhujo khAmeti / micchAmi dukkaDaM karei / 'na puNo kAhaM' ti saraNaM te caiva paDivajjai / sUrIhiM 'mA bhAyasu' tti dhIravio / uvasaMtA devayA / AyariyA navavibhAgehiM appaNo vihAraM kahayaMti / tahA -- nimmama nirahaMkArA, ujjuttA saMjame tave caraNe / egakkhette vi ThiyA, khavaMti porANayaM kammaM // 3 // evamAiNA pannaviMti / tatazca yathA mahAtmabhiramIbhiH saMgamasthaviraiH caryAparISahaH soDhastathA'nyairapi soDhavya iti / yathA cAyaM prAmAdiSvapratibaddhenA'tisahyate, evaM naiSedhi kI parISaho'pi zarIrAdiSvapratibaddhenAdhisahanIya iti tamAha - dvitIyaM parISahAdhyayanam // 32 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susANe sumnagAre vA, rukkhamUle va egao / akukkuo nisIejjA, Na ya vittAsae paraM // 20 // vyAkhyA -'smazAne' pitRbane 'zUnyAgAre vA' zUnyagRhe vA 'vRkSamUle vA' vRkSAdhobhUbhAge 'ekakaH' uktarUpaH 'akukucaH' aziSTaceSTArahito niSIdet 'na ca' naiva vitrAsayet 'paraM' anyam / kimuktaM bhavati ? - "paMDimaM paDivajjiyA masANe, no bhAyae bhayabherabAI dissa / vivihaguNatavorae ya nizdhaM, na sarIraM cA'bhikaMkhae sa bhikkhU // 1 // " ityAgamamanusaran smazAnAdau ekako'pyanekabhayAnakopalambhe'pi na svayaM bibhIyAt / na ca vikRtasvaramukhavikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayediti sUtrArthaH // 20 // tatra tiSThataH kadAcidupasargotpattau kiM kRtyam ? ityAha tattha se ciTThamANassa, uvasaggAbhighArae / saMkA bhIo Na gacchejA, uTThettA annamAsaNaM // 21 // vyAkhyA-- 'vatra' smazAnAdau 'se' tasya tiSThataH 'upasargAH' divyAdyAH sopaskAratvAt sUtrANAM saMbhaveyuH tAn 'amidhArayet' kiM mamaite'vicalacetasaH kariSyanti ? iti ciMtayet / 'zaGkAbhItaH' tatkRtApakArazaGkAtastrastaH 'na gacchet' na yAyAt 'utthAya' tatsthAnamapahAya 'anyat' paraM 'AsanaM' sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // udAharaNamAha -- hatthiNAure kurudattasuo nAma ibbhaputto / tahArUvANaM therANaM aMtie pavaio / bahussuo samaNo kavAi egallavihArapaDimaM paDivanno / so sAeyassa nayarassa adUrasAmaMte carimA ogADhA porisI, tattheva paDimaM Thio caccare / tattha ya egAo gAmAo gAvIo hariyAo teNa ogAseNa nIyAo / jAva maggamANA kuMDhiyA AgayA / diTTho sAhU / tattha dube paMthA / te na jANaMti -- kayareNa maggeNa nIyAo ? / te sAhuM pucchaMti / so bhayavaM na 1 "pratimAM pratipadya smazAne, na bibhIyAt bhayabhairavANi dRSTvA / vividhaguNataporatazca nityaM, na zarIraM cAbhikAGkSante sa bhikSuH // 1 // " 2 igaveSakAH / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 33 // vAharai / tehiM pauTThehiM tassa sIse maTTiyAe pAliM baMdheUNa ciyagAo aMgArA ghettUNa sIse chUDhA, gayA ya / so bhayavaM sammaM sahai, ciMtei ya - saha kalevara ! khedamacintayan, svavazatA hi punastava durlabhA / bahutara sahiSyasi jIva ! he, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 1 // tena yathA samyak soDho naiSedhikI parISahastathA'nyairapi soDhavya iti // naiSedhikItazca svAdhyAyAdi kRtvA zayyAmAgacchet, tatparISaddamAha - uccAvayAhiM sejjAhiM, tavassI bhikkhU dhAmavaM / nAivelaM vihannejA, pAvadiTThI vihanna // 22 // vyAkhyA - uccAH - zItA''tapanivArakatvAdibhirguNairutkRSTAH tadviparItAstu avacAH, dvandve ca uccAvacAstAbhiH 'zayyAbhiH' vasatibhiH 'tapasvI' tapaHkarttA bhikSuH 'sthAmavAn' zItA''tapAdisahanaM prati sAmarthyavAn 'na' naiva 'ativelAM' | anya samayAtizAyinIM maryAdAM samatArUpAM uccAM zayyAmavApyA - 'aho ! sabhAgyo'haM yasyedRzI sarvartusukhotpAdinI mama zayyA' iti; avacA'vAptau vA -- 'aho ! mama mandabhAgyatA yena zayyAmapi zItAdinivArikAM na labhe' iti harSaviSAdAdinA 'vihanyAt' laGghayet / kimityevamupadizyate ?, ityAha - 'pApadRSTiH' durbuddhiH 'vihanyate ' iti prAkRtatvAt vihanti iti sUtrArthaH // 22 // kiM punaH kuryAt ? ityAha parikkamuvassayaM laDhuM, kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAyaM karissai, evaM tattha'hiyAsae // 23 // vyAkhyA - "pairikkaM" ti khyAdivirahitaM 'upAzrayaM' vasatiM labdhvA 'kalyANaM' zobhanaM "aduva" tti athavA 'pApakaM' azobhanaM 'kiM' na kiMcitsukhaM duHkhaM vA iti gamyate, 'ekarAtraM' ekAM rAtriM 'kariSyati' vidhAsyati kalyANaH pApako vopAzraya iti prakramaH / ko'bhiprAyaH ? - kecitsukRtino maNimayastambhAsu sauvarNAdibhittiSu vicitracitrAsu, tadanye tu jIrNatRNaparNAdimayISu koloMdurAdidhUlI kalitAsu yAvajjIvaM vasatiSu vasanti mama tu adyaiva iyamIdRzI zvo'nyA bhaviSyati, kimatra dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 33 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSeNa viSAdena vA ?, mayA hi samabhAvArthameva vratamAdRtam / ' evaM ' amunA prakAreNa 'tatra' kalyANe pApake vA upAzraye 'adhyAsIta' sukhaM duHkhaM vA saheta / jinakalpikApekSaM caikarAtramiti, itarApekSayA tu katipayarAtrIriti sUtrArthaH // 23 // udAharaNam -- kosaMbIe nayarIe jannadatto nAma dhijjAio / tassa do puttA, somadatto somadevo ya / te do vinicinnakAmabhogA pavaiyA somabhUiaNagArassa aMtie / bahussuyA jAyA / te annayA sannAyapallimAgayA / tesiM ca piyaro ujjeNiM gaellayA / tahiM ca visae dhijjAiNIo viyarDamAviyaMti / tAhiM tesiM viyaDaM anneNa dadveNaM meleUNa dinnaM / ke vi bhAMti - viyaDaM ceva ayANaMtANa dinnaM / tehiM taM visesamayANaMtehiM pIyaM / pacchA viyaGattA jAyA te ciMtiMtiamhehiM ajuttaM kathaM, pamAo esa, varaM bhattaM paJcavakkhAyaM ti / te egAe nadIe tIre kaTThANamuvari pAovagayA / akAle varisaM jAyaM, naipUro Agao / hariyA vujjhamANA ya udageNa samuhaM nIyA / te ya laharIpellaNaM pUrA'variyakaTThAdabhighAyaM duTThajalayaragasaNaM sammaM sahati / ahAuyaM pAliyaM / sejjAparIsa ho ahiyAsio samavisamAhiM sejjAhiM / evamahiyAsiyo ti // zayyAsthitasya kadAcittathAvidhazayyAtaro'nyo vA kazcidAkrozed atastatparISahamAhaakkoseja paro bhikkhu, Na tesiM pai saMjale / sariso hoi bAlANaM, tamhA bhikkhU na saMjale // 24 // vyAkhyA--'Akrozet' tiraskuryAt 'paraH' anyo bhikSaM yathA 'dhig muNDa !, kimiha tvamAgato'sIti ?' na "tesiM"ti supo vacanasya ca vyatyayAt tasmai prati 'saMjvalet' niryAtanArthaM AkrozadAnAdibhirdIpyeta, bhAvayecca - AkruSTena matimatA, tasvArthA''locane matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopa: ?, syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // kimityevamupadizyate ? ityAha'sadRzo bhavati' tulyo jAyate saMjvalan 'bAlAnAM' ajJAnAnAm, tathAvidhakSapakavat -- yathA kazcit kSapako devatayA 1 madirAmA pibanti / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamica- ndrIyavRttiH // 34 // dvitIya parISahAdhyayanam / guNairAvarjitayA satatamabhivandyate, ucyate ca-mama kAryamAvedanIyam / anyadaikena dhigajAtinA saha yoddhamArabdhaH / tena ca balavatA kSutkSAmazarIro bhuvi pAtitastADitazca / rAtrau devatA vanditumAyAtA / kSapakastUSNImAste / tatazcA'sau devatayA'bhihitaH-bhagavana ! kiM mayA'parAddham ? / sa prAha-na tvayA durAtmano mamA'pakAriNaH kizcit kRtam / sA'vAdIt-na mayA vizeSaH ko'pyupalabdho yathA'yaM zramaNo'yaJca dhigjAtiriti, yataH kopAviSTo dvAvapi samAnau saMpannAviti / tataH 'satI preraNA' iti pratipannaM kSapakeNeti / uktamevArtha nigamayitumAha- "tamha" tti yasmAt sadRzo bhavati bAlAnAM tasmAnna pratisaMjvalediti sUtrArthaH / / 24 // kRtyopadezamAhasocA NaM pharasA bhAsA, dAruNA gaamkNttgaa| tusiNIo uvehejA, Na tAo maNasI kare // 25 // / vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya "Nami"ti vAkyA'laGkAre, 'paruSAH' karkazAH 'bhASAH' giraH, dArayanti mandasattvAnAM| saMyamaviSayAM dhRtimiti dAruNAH tAH, prAmaH-indriyagrAmaH tasya kaNTakA iva grAmakaNTakAH-atiduHkhotpAdakatvena / tathA cA''gamaH-"muhuttadukkhAo bhavaMti kaMTayA, aomayA te vi tao suuddharA / vAyA duruttANi duruddharANi, verANubaMdhINi mahAbhayANi tti // 1 // " "tusiNIu" ti tUSNIMzIlo na kopAt paruSabhASI, evaMvidhazca-"jo sahai hu gAmakaMTae, akosa pahAra tajjaNAo ya // " ityAgamaM paribhAvayan 'upekSeta' avadhIrayet prakramAt paruSabhASA eva / katham ? ityAha-na tA manasi kuryAt , tadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // udAharaNamAha-rAyagihe nayare ajuNao nAma mAlAgAro parivasai / tassa bhajA khaMdasirI nAma / tassa , "muhUrtaduHkhA bhavanti kaNTakA, ayomayAste'pi tataH suduIrAH / vAcA duruktAni dusddharANi, vairAnubandhIni mahAbhayAni iti // " 2 "H saha khalu prAmakaNTakAn , AkrozAn prahArAn tarjanAzca // " // 34 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyagihassa nagarassa bahiyA moggarapANI jkkho| ajuNayassa kuladevayA tassaMtiyA''rAmassa paMthe ceva / annayA khaMdasirI bhattaM bhattArassa dAuM gyaa| aggAI kusumAiM ghettuM gharaM gacchai / moggarapANighare ThiehiM dullaliyagoTThisaMtiehiM chahiM jaNehiM diTThA / te bhaNaMti-esA ajuNassa bhajjA paDirUvA, geNhAmo NaM / tehiM sA gahiyA / cha vi jaNA tassa jakkhassa purao muMjati / so vi mAlAgAro nizcameva aggehiM varehiM pupphehiM jakkhamaccei / taddivasaM ca aJceukAmo tattha | Agacchai / vAe bhaNiyaM-eso mAlAgAro Agacchai to tunbhe mamaM kiM visajjihaha ? / tehiM nAyaM-eyAe imaM piyaM / tehiM bhaNiyaM-mAlAgAraM bNdhaamo| tehiM so baddho / avahoDaeNa jakkhasseva purao baMdheUNa purao ceva se bhAriyaM muNjNti| sA |ya tassa bhattArassa mohuppAyayAI itthisaddAI karei / pacchA so mAlAgAro ciMtei-eyamahaM jakkhaM nizcameva aggehiM barehiM pupphehiM adhemi tahA vi ahameyassa purao evaM kIrAmi, jai ittha jakkho koi hu~to to ahaM evaM na kIrato baMdhiUNa / supaJcayaM eyaM-Natthi ittha koi jkkho| tAhe so jakkho aNukaMpaMto mAlAgArassa sriirmnnupvittttho| tao so taDataDassa baMdhe chettUNa lohamayaM palasahassanippannaM moggaraM gahAya annAiTTho samANote cha vi itthisattame purise ghAei / evaM | | diNe diNe cha itthisattame purise ghAemANo viharai |jnnvo vi rAyagihAo tAva na niggacchai jAva satta na ghAiyA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosarie / na koi bhaeNa vaMdaNavaDiyAe niggacchai / sudaMsaNo | seTThI bhayavao garuyabhattirAeNa 'jaM hoi taM hou' tti patthio vaMdaNatthaM / diTTho ajuNageNa / dhAvio uggaamiymoggro| sudaMsaNo vi-'arahaMtA siddhA sAhU kevalipannatto dhammo ya me saraNaM, bhuvaNagurumahAvIro ya gai' tti bhaNiUNa-"jai me huz2a pamAo, imassa dehassimAe velAe / AhAramuvahidehaM, savaM tiviheNa vosiriyaM // 1 // " ti kAUNa sAgAramaNa-la XsaNaM Thio paMcanamokAraM ciMtito kAusaggaM / na tarai acamiuM / pariperaMtehiM bhamicA parissaMto ajuNao sudaMsaNa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ al zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 35 // dvitIyaM parISahAdhyayanam / maNimisAe diTThIe paloei / jakkho vi moggaraM gahAya pddigo| paDio ajaNao, uDio taM pucchai-kahiM ahaM Thio?, kiM mae eyaM kayaM ?, kA mama avatthA ?, na jANAmi niyasarUvaM, tA bho! kahesu tuma sudNsnnaa!| kahio NeNa puvavaiyaro-'aho ! mahApAvakammakArI ahaM' ti gao veraggaM / puNo vi pucchio-kahiM tumaM ptthio'| bhaNaisAmi vaMdiuM / so vi gao / vaMdio bhayavaM / nisuo dhammo / abhivaMdiUNa ya bhaNiyaM-bhayavaM ! kahaM mama visohI bhavai ? / bhayavayA bhaNiyaM-tavacaraNAo / jao-"huyAsaNeNa tattassa, kaNagassa jahA malo / viddhaMsai tahA pAvaM, taveNa khalu jaMtuNo // 2 // " imaM soUNa gahiyA bhayavao samIve dikkhaa| rAyagihe ceva viharaMto 'sayaNamArago veriu' tti akkosijjai logehiM / so vi sammaM sahai / avi ya-akkosa-haNaNa-mAraNa-dhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro, jahuttarANaM abhAvammi // 3 // suhapariNAmeNa kevalanANamuppannaM ti / evamanyairapi sAdhubhirAkrozaparISahaH soDhavyaH // kazcidA''krozamAtreNAtuSyannadhamAdhamo vadhamapi vidhyAditi vadhaparISahamAhahaona saMjale bhikkhU, maNaM pina paosae / titikkhaM paramaM NaccA, bhikkhudhamma viciNte||26|| vyAkhyA-'hataH' yaTyAdibhiH tADitaH 'na saMjvalet' kAyataH kampanapratyAhananAdinA vacanatazca pratyAkrozadAnA|dinA bhRzaM jvalantamivAtmAnaM nopadarzayed bhikSuH 'manaH' cittaM tadapi 'na pradUSayet' na kopato vikRtaM kurvIta / kintu 'titikSAM' kSamAm-"dharmasya dayA mUlaM, na cAkSamAvAn dayAM samAdatte / tasmAd yaH kSAntiparaH, sa sAdhayatyuttamaM dharmam // 1 // " ityAdivacanataH 'paramA' dharmasAdhanaM prati prakarSavatIM 'jJAtvA' avagamya 'bhikSudharma' yatidharmaM yadvA 'bhikSudharma' kSAntyAdikaM vastusvarUpaM vA 'vicintayet' bhAvayed, yathA-kSamAmUla eva dharmaH, yaccAsmannimittaM ayaM karma upacinotyasmadoSa evA'yam , ato nainaM prati kopa ucita iti sUtrArthaH // 26 // amumeva prakArAntareNAha // 35 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *XXXXXXXXXXXXX samaNaM saMjayaM daMtaM, haNejA koi katthaI / natthi jIvassa nAso tti, evaM peheja saMjae // 27 // vyAkhyA--'zramaNaM' tapasvinaM 'saMyataM pRthivyAdihanananivRttaM etacca lAbhAdyarthaM vAhyavRttyaiva saMbhaved, ata Aha-- 'dAntaM' indriyanoindriyadamena ' hanyAt tADayet 'ko'pi' iti tathAvidhAnArthaH 'kutrApi ' grAmAdau tatra kiM vidheyam ? nAsti 'jIvasya' Atmana upayogarUpasya 'nAzaH abhAvaH zarIrasyaiva nAzAt, 'iti' pUraNe / ' evaM ' svarUpArthe / 'prekSeta' cintayet 'saMyataH ' sAdhuriti sUtrArthaH // 27 // udAharaNama - sAvatthIe nayarIe jiyasattU rAyA, dhAriNI devI, tIse putto khaMdao nAma kumAro / tassa bhagiNI puraMdarajasA / sA kuMbhakArakaDe nayare daMDakI nAma rAyA tassa dinnA / tassa ya daMDagissa ranno pAlago nAma maruo | purohio | annayA sAvatthIe muNisuvayasAmI samosaDho / parisA niggayA / khaMdao viniggao / dhammaM soccA sAvago jAo / annayA so pAlagamaruo dUyattAe Agao sAvatthiM nagariM, atthANamajjhe sAhUNamavannaM vayamANo khaMdaNaM niSpaTTapasiNavAgaraNo kao, paosamAvanno viharai, jAtra khaMdao paMcahiM jaNasaehiM kumArolaggaehiM saddhiM muNisuvayasAmisagAse pavaio vahussuo jAo / tANi caiva paMcasayANi sIsattAe aNunnAyANi / annayA khaMdao sAmiM Apuccha -- vaccAmi bhagiNisyAsaM ? / sAmiNA bhaNiyaM - uvasaggo mAraNaMtio / bhaNai - ArAhagA virAhagA ? sAmiNA bhaNiyaMsa ArAhagA tumaM mottuM / so bhagai - lahaM jai ettiyA AhagA / gao kuMbhakArakaDaM / jahiM ujjANe Thio tahiM AuhANi nRmiyANi / rAyA buggAhio. jahA -- esa kumAro parIsahaparAjio egNa uvANa tumaM mAratA ra gihihitti, jai te na pacao tA ujjANaM paloehi / AuhANi paloiyANi / te baMdhe tamsa 1 chAditAni / axoxoxoxoxoxoxoxaxax Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- caiva purohiyassa samappiyA / teNa sabai dinnA''loyaNA khAmiyasavasattA AUriyasuhajjhANA purisajateNa pIliyA / tehiM dhyayanasUtre sammamahiyAsiyaM, tesiM kevalanANamuppannaM, siddhA ya / khaMdao vi pAse dhario / lohiya cirikkAhiM bharijaMto savapacchimaM zrInaimica- khuDDagamuddisiya bhaNiyaM khaMdageNa - imaM bAlamaNukaMpaNijjaM na sakuNomi pIlijjataM pecchiuM tA paDhamaM maM pIleha / teNa ya ndrIyavRttiH tassa gurutaraduhuppAyaNatthaM pecchaMtasseva so khuDDago pIlio siddho ya / khaMdago Asuruto pacchA jaMte pIlio niyANaM kAUNaM aggikumAresu uvavanno / taM pi se rayaharaNaM ruhiralittaM 'purisahattho' tti kAuM giddhehiM puraMdarajasAe purao | pADiyaM / sA vi taddivasamadhiI karei - jahA sAhU na dIsaMti / taM ca'NAe diTTha, paJcabhinnAyaM kaMbalagaM, nisijjAhiM chinno, tAe caiva dinno / tAe nAyaM -- jahA te mAriyA / tAe khiMsio rAyA - pAva ! viNaTTho'si / tAe ciMtiyaM - pavayAmi / devehiM muNisubayasagAsaM nIyA / teNa vi deveNa nagaraM daDUM sajaNanvayaM, ajjavi 'daMDagArannaM' ti bhannai / ettha tehiM sAhUhiM vahaparIsaho ahiyAsio sammaM / evamahiyAsiyavaM / na jahA khaMdaeNa nAhiyAsiyaM / parairabhihatasya ca tathAvidhauSadhAdi pratidivasopayogi yateryAcitameva bhavati iti yAjyAparISahamAha - // 36 // CXCXCXCXCXX CXCXCXCXCX dukkaraM khalu bho ! nicaM, aNagArassa bhikkhuNo / saGghaM se jAiyaM hoi, Natthi kiMci ajAiyaM // 28 // vyAkhyA - duHkhena kriyata iti 'duSkaraM' duranuSThAnaM, 'khaluH' vizeSaNe nirupakAriNa iti vizeSaM dyotayati / 'bho' iti AmantraNe 'nityaM' sarvakAlaM yAvajjIvamityarthaH, anagArasya bhikSoH kiM tad duSkaram ? ityAha -- yat 'sarvam' AhAropakaraNAdi, 'se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti 'kizcit' dantazodhanAdyapi ayAcitamiti sUtrArthaH // 28 // tatazca - goyaraggapaviTThassa pANI No suppasArae / seo AgAravAso tti iti bhikkhU na ciMtae // 29 // vyAkhyA--gocaraH-bhikSAcaryA tasyA - gocarApram, eSaNAzuddhagrAhitayA pradhAnagocara ityarthaH, tatpraviSTasya 'pANi: ' dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 36 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X X X X *CXCXCXCXCXOXO hasta: 'no' naiva 'suprasArakaH' sukhena prasArayituM zakyaH, kathaM hi nirupakAriNA paraH pratidinaM praNayituM zakyaH ? / uttarasya itizabdasyA'tra yojanAd 'iti' ato hetoH 'zreyAn' prazasyaH 'agAravAsaH' gArhasthyam, tatra hi na kazcid yAcyate svabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya bhujyate 'iti' etad bhikSurna cintayed, bahusAvadyo hi gRhavAsaH kathaM zreyAn ? iti sUtrArthaH ||29|| udAharaNam - asthi bAravaI nAma nayarI / sA ya devanimmiyA savvakaMcaNamayA sayalamahAvibhUIsamiddhA / tattha vAsudevo rAyA bharahaddhacakkavaTTI parivasai / tassa baladevo bhAyA jarakumAro ya / te ya do vi jeTThA / vasudevo ya esiM piyA, tassa jarA devI, tIse putto tti jarAkumAro / te ya saMvapajjunnAi adbhukumArakoDisahiyA aNeyavilAsiNIsayasahassa parivuDA jahAciMtiyapaDipunnamaNorahA rajjaM bhoe ya bhuMjaMtA ciTThati / aha annayA ariTTaNemisAmI bhayavaM arahaM saghannU bhaviyajaNavibohaNatthaM tatthA''gao / kayaM devehiM samosaraNaM / AgayA ya caunikAiyA devA jAyavA vAsudevo ya / kahio bhayavayA dhammo / tao dhammakahA'vasANe vAsudeveNa bhaNiyaM bhayavaM ! imIe dhaNa-kaNaya- rayaNajaNavaya-raha-turaya samiddhAe devanimmiyAe bAravaIe jAyavakulassa majjhaM ca kassa sayAsAo keNa vA nimitteNa viNAso hohii ? / bhayavayA bhaNiyaM-suNa narAhiva ! atthIha dIvAyaNo parivAyao / so ya majjapANamattehiM saMbAikumArehiM avamANio vAravaI viNAsihi tti, jAyavakulassa aMtaM kAhii / so ya puvaM tAvasA''same soriyanayarassa bAhi pArAsaro nAma tAvaso Asi / teNa ekkA aviNIyA kannA pAviyA / taM gaddeUNaM jaDaNAnadIdIvamAgao ti teNa ya dIvAyaNo jAo tti / so ya baMbhacArI chuTTakAlabhoI tavaM caraMto tattha nivasai / teNa ya nisuyaM, jahA - bhagavayA'riTTha| ne misAmiNA sabannUsavadarisiNA bAgariyaM - 'kira mamAo bAravaIe jAyavANaM ca viNAso hohii taM duTThamiNaM kahameyaM karissAmi ? tti ciMtiUNa vaNaMtare paDigao / jaM ca tume niyamaraNakAraNaM pucchiyaM taM nisAmeha -- jo esa te jeTTho BX BX BX Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 37 // bhAyA vasudevassa jarAdevIe jAo jarakumAro nAma, eyAo te maJca bhavissai / tato jAyavANaM jarakumArammi savisAyA soeNa nivaDiyA ditttthii| jarakumAreNa ciMtiyaM-'aho! kahUM kaTThayaraM ti, kahamahaM vasudevaputto hoiUNa sayameva kaNIyasaM bhAyaraM viNAsehAmi ?, aho!!! mahApAvaM ti ciMtiUNa ApucchiUNa paNamiUNaM ca jAyavajaNaM jaNaddaNarakkhatthaM jarakumAro gao vaNavAsaM / tao gae jarakumAre haripamuhA jAyavA sunnamiva mannaMti appANaM / tao paNamiUNa bhayavaMtaM riTTanemi sacce vi jAyavA saMsArassa ciMtatA'NiccayaM visesao bAravaIe jAyavakulassa ya paviTThA puriM / pavisiall UNaM ca nayare ghosAviyaM vAsudeveNa-jahA sigdhaM surAiyaM majaM kAyaMbavaNaguhAe nINeha / bhagavayA riTThanemisAmiNA kahiyaM-jahA majappasaMgeNa kumArA dIvAyaNarisiM khaliyArihaMti, so kuvio bAravaI viNAsehi tti / tao jahANattaM kiMkarehiM kayaM savaM / asesasurAijAyaM kAyaMbavaNe silAkuMDesu pakkhittaM kayaMbavaNasaMcchannaM ti teNa kAyaMbarI| guhA / surA vi kAyaMbarI teNa bhannai / evaM ca vaTTamANe kAle baladevassa bhAyA siddhattho nAma, siNeheNa ya tasseva |sArahI mahuraM bhaNiumADhatto-jahA bhayavayA kahiyaM-jammajarAmaraNAuro esa saMsAro khaNapariNAmo ya visesao amhANaM ti, tA visajjeha bhagavao samIve sAmannamaNucarAmi tti / baladeveNa ya nicchayaM nAUNa bhaNiyaM-evaM ti, kiMtu | vasaNe kahaMci ahaM tae paDibohiyaco tti| evaM ti siddhattho bhaNiUNaM ApucchiUNa ya sayaNavaggaM gaMtUNaM ca bhagavao | |samIve pabajamabbhuvagao / kAUNaM ca mahAtavacaraNaM chammAsametteNa gao devalogaM / io ya kAyaMbarIguhAe silAkuMDe surA sA hemaMtAiNA chammAseNa sudRpakkarasA jaayaa| sacchA sAurasA pavarA hiyayasuhakarA kakeyaNasamappabhA / io ya saMvakumArasaMtio loddhayapuriso hiMDato gao, tattha pecchae ya taM suraM / tuTTho ya AsAiDaM payatto / jAva aisAurasa tti aMjalIhiM dhuMTiyA teNa / paloiyA mayagaNA / jAva te vi teNa sIyalasacchasusAyamajaraseNa mattA nivbhayA // 37 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIlaMti / tao teNa saMbakumArassa niveiyaM / tao gao saMbakumAro / diTThA ya teNa vAruNI / pAUNaM ca saMbeNa ciMtiyaMkiM me juttaM jaM kumArehiM viNA kiMci suhaM aNuhavijai ?, tA sue ANemi kumAre / ANiyA teNaM duiMtakumArA kAyaMbarIguhAsamIvaM / diTThA ya tehiM suMdarA surA, dinnA ya tehiM kiMkarANa ANattI-jahA eyaM ANeha vAruNaM / ANIyA ya tehiM / gayA ya vivihatarukusumA''moyasohiyaM ramaNijajANaM / bhaNiyaM ca saMbeNa-bho bho kumArA! kaha kaha vi chammAseNa XIesA surA AsAiyA tA jahicchaM piyaha tti / pIyA ya tehiM / tao tIe maeNa gAyaMti nacaMti paropparamAliMgaMti / | kIlaMtA ya gayA girivaruddesa / tattha parisakatehiM diTTho tavamaNucaraMto dIvAyaNo risI / tao bhaNiumAraddhA-aho ! esa so durappA jo bhagavayAriTTanemisAmiNA jiNiMdeNa bAravaiviNAsago samAiTTho, tao imaM pAvaM nikAraNaveriyaM kiM na taalemo?| tao te roseNa daMtadaTThAgharoTThA pAyatalamuTThicaveDAghAehiM niravarAhaM dIvAyaNarisiM ghAiumAraddhA tAva jAva kicchappANovagao paDio dharaNIyale / ghAeUNaM ca gayA bAravaI / vAsudevassa vIsaMbhaNIyaniyapurisehiM jahAvattaM savaM kahiyaM / kaNheNa ciMtiyaM-aho ! duiMtayA kumArANaM, aho ! adIhanirUvittaNaM jodhaNassa, tA kimaMga ! jIviyabhUyANa imANa kIrai ? ti / gao baladevasahio aNuNeuM dIvAyaNamuNiM / diTTho ya dIvAyaNo koveNa phuriyaahroho| kAlocieNaM ca sammANeNaM sammANiUNa bhaNio-bho bho mahAtAvasarisi! koho savaguNaviNAso, ao mahAsattA damerayA na kohassa vasamurviti, tahA annANamajappamattabAlAvarAhaM na mahAsattA gaNiti, tA amhANa khamasu kumAra ducceTThiyaM ti / iya bhaNie vi dIvAyaNo jAhe rosaM na muMcai tAhe baladeveNa saMlattaM-bho narAhiva ! alaM payatteNaM, jaM XIimiNA ciMtiyaM kiM pi taM kareu, kimannahA hoi jiNibhAsiyaM ? / tao dIvAyaNeNa palattaM-bho narIsara ! tAlijamANeNa | mayA mahaMtI painnA kayA, jahA do tubbhe mottUNa suNayassa vi bAravaiviNAse Na mokkhasaMbhavo atthi, tA na jiNa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 38 // |vayaNamaliyaM, nAvi mama painnA annaha tti, tA gacchaha kiM vo vicArieNaM ? / tao mahAsoyasaMtattA vimaNasA vAsudeva- dvitIya baladevA gayA nayariM / dIvAyaNavayaNaM ca sayalAe nayarIe vitthariumAraddhaM / bIyadivase ya ghosAviyaM-bho bho naya-IA parISahArIjaNA! tavovavAsanirayA balipupphagaMdhadhUyahatthA jiNavaMdaNanamaMsaNarayA hoha, nayarIe pariNAmo eriso bhayavayA dhyayanam kahio tti / etthaMtare ya bhayavaM puNaravi ariTTanemisAmI viharato Agao revayammi samosaDho / jAyavA gaMtUNa | bhayavaMtaM vaMdiUNa niyaesu ThANesu sanniviTThA / dhammakahA'vasANe ya aNiccayAe saMsArassa saMvegamAvannA pajunna-nisaDhasuya-sAraNa-saMbapamuhA kumArA bhayavao sayAse pavaiyA / ruppiNI vi puvakammabhaubiggA vAsudevaM bhaNiumAraddhA-mahAnariMda! erisI saMsArapariNaI visesao jAyavakulassa, tA visajeha mamaM pacayAmi tti / tao kanheNa bAhasamuppunnanayaNajuyaleNa kahakahavi kiccheNa ruppiNI visajjiyA, avarAhiM pavararAyaduhiyAhiM saha pavaiyA / jAyavA vaMdiUNa riTanemi sAmi mahAsoyagahiyA paviTThA baarvii| vAsudevo vi ruppiNivirahe vigayasiriM piva mannai appANaM / bhayavaM pi sabannU gao bhaviyavibohaNatthaM annattha / vasudevanaMdaNeNa vi bIyavAraM pi ghosAviyaM nayarIe, jahA-bho jAyavA ! bho purajaNA ! suhalAliyA ! mahaMtaM dIvAyaNabhayaM samuTTiyaM tA viseseNa dhammanirayA hoha, pANAivAya-muMsAvAya-paradavaharaNa-pairadArasaMga-pariggahe jahasattio vivajeha, AyaMbilacautthachaTTha'TThamadasamaduvAlasAitavamaNuTThaha, payatteNa ya devasAhupUyAparAyaNA hoha / tehiM vi 'taha' tti paDivanaM harivayaNaM / dIvAyaNo vi dummaI aIvadukaraM bAlatavamaNucariUNa bAravaiviNAse kayaniyANo mariUNa samuppanno bhavaNavAsI devo aggikumAresu / saMbhariyaM ca jAyavavairaM / / // 38 // Agao ya bAravaiviNAsaNanimittaM jAva na so pahavai / jao sabo ceva jaNavao tavovahANanirao devayAvaMdaNa'ccaNaparo maMtajAvaparAyaNo na paribhaviuM cAijjai / evaM dIvAyaNo chiddannesI aMtaraTio acchai tAva jAva gayAiM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArasa varisAI / tao loeNa ciMtiyaM-aho ! nijio niSpaho paDihayatavo dIvAyaNo kao ? tti / nibbhao bAravaIjaNo puNaravi kIliumADhatto / kAyaMbarIpANamatto raiparAyaNo jaao| tao so aggikumArAhamo chiDaM lahiUNa |viNAseumAraddho / uppAyA ya bahurUvA samuppannA / tao so aggikumAro saMvattayavAyaM viuviUNa juyaMtasarisaM kaTThataNapattasaMghAe palAyaMtajaNavae ya mahAravaM karite purIe abhitare pakkhivai / pajjAlio mahaMto bhIsaNo jlnno| puNo puNoal | devAhamo ujjANehiMto tarukaTThalayAvallitaNAINi pakkhivai / gharaMgharAo dhUmaggiNA bhIsaNeNaM gaMtuM na tiire| savapaesesu ya |purI dIvAyaNakhittapAvaeNamaNAhA ddjjhe| samaMtA pAsAyA nANAmaNirayaNakaNayasohiyA ya phuTuMtA vaDatti visargRti mahIyale / mesa-gaya-vasaha-turaya-kharoTTapasupakkhigaNANaM ca aggiNA DajjhamANANaM mahaMto dAruNo saddo saMbhUo / jAyavajaNA ya piyayamAbAhusamAliMgiyA DajhaMti / hAhAravaM sudAruNaM kuNaMti royaMtIo tayaMgaNAo / tao baladeva-vAsudevA daRsNaM DajjhamANi bAravaI akaMdakayaravA piuNo gharamuvAgayA / sigdhaM ca rohiNiM devaI piyaraM ca rahaM samAroveUNa jayA turayavasabhA juttA huyAsaNeNa pariDajjhamANA na sakati rahavaraM samAkarisiuM, tayA sayamevA''yaDDiuM payattA / etthaMtare 'hA mahArAya kaNha ! hA rAma! hA putta ! hA vaccha! hA nAha !' tti payattA savagharesu karuNA samullAvA / tao baladeva-kaNhehiM turiyaturiyaM gopuradAraM jAva nIyA do vi rahA iMdakIleNaM ca saMruddhA / tao tamiMdakIlaM pAeNa baladevo jAva cunnei tAva jalaNeNaM taM duvAraM jaliumADhattaM / etthaMtare dIvAyaNeNa saMlattaM-bho! mayA puvameva bhaNiyaM-jahA do tubbhe mottaNa annassa mokkho natthi' tti me painnA / tao vAsudeveNa pAyatalAhayaM kavADamekkaM dharaNIyale nivADiyaM bIyaM ca jAlAvalIpalittaM rAmeNa / tao vasudeveNa rohiNIe devaIe ya bhaNiyA-puttayA! tubbhehiM jIvamANehiM jAyavakulassa puNaravi samunnaI bhavissai, tA turiyaM turiyaM niggacchaha tti / tao mAyApiuvayaNeNa kaluNaM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrIuttarA- ruyaMtA viNiggayA jAyavRttamA / bAhiriyAe bhaggujjANe ThiyA pecchaMti bAravaiyaM DajjhamANi puravariM / dIvAyaNeNa vi dhyayanasUtre sayalAI duvArAI devasattIe ghaTTeUNa viseseNa pajjAliyA nayarI / etthaMtarammi rAmassa pANavallaho puto kujjavArao zrInaimica- nAma bAlakumAro carimadehadharo, so ya niyayabhavaNuttamaMge samAruhiUNa bhaNai - bho bho muNaMtu samAsannadevayajaNA ! ndrIyavRttiH XXXXXXX // 39 // | riTThanemisAmiNo jiNaMdassa sIso haM samaNo nimmamo daMto savvabhUyadayAvaro, taM bhayavao jai saccaM vayaNaM- 'jahA tumaM carimadeho mokkhaM gamissasi' tti, tA kimeyaM ? ti bhaNie uvaTThiyA jaMbhayA devA / tehiM ukkhitto jalaMtabhavaNAo nIo ya pelhavadesaM jiNasamIvammi / kaNhassa ya solasadevIsahassehiM kathaM samabhAveNa aNasaNaM tayA / tahA savAsimeva jAyavamahilANaM jalaNabhaeNa dhammaparAyaNANa bhattapaJcakkhANamAsI / evaM saTThi bAvattariM ca kulakoDIo dIvAyaNeNa nayarIe daDAo / evaM kila chammAsehiM daDDhA teNa bAravaI / puNo vi pacchimasamuhammi parippAviyA / iyare do vi | baladeva- vAsudevA mahAso yasamAulamaNA ujjhati bAravaI puriM picchaMtA paropparaM / bAhapappuyacchA paloyaMtA ciMtaMti ya - aho ! asArayA saMsArassa, aNiccayA jIvaloyassa, dAruNayA vihipariNAmassa; avi ya-dhArijjai iMto sAyaro vi | kallolabhinnakulaselo / na hu annajammaniyakammanimmio divapariNAmo // 1 // vihiNo vaseNa kajjaM, jayammi taM kiM pi dAruNaM paDai / jaM na kahiuM na sahiuM, na caiva pacchAiuM tarai // 2 // buddhIe purisayAreNa maMtataMtehiM devasaMghehiM / na ya keNai iha bhuvaNe, vArijjai vipariNAmo // 3 // tao kaNheNa bhaNiyaM - kattha'mhe soyAurA savabaMdhavasayaNadAravippamukkA mayA iva bhayavuNNaloyaNA gacchAmo ? / rAmeNa bhaNiyaM -- amha baMdhavA saisaghavikamaghaNA paMDusuyA atthi, tANa dakkhiNasamudda saMThiyaM mahurApuriM gacchAmo / kaNheNa bhaNiyaM - te mayA dovaisamANayaNakAle mahAgaMgAsamuttaraNe aggao gaehiM 'raho na 1 anAryadezaM / dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 39 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yANa tANa puriM gacchAmI nahura samAyarai / taomuppannA paramabaMdhavA na pesio' tti roseNa sabassaharaNA kAUNa niddhADiyA, tA kahamiyANi tANa puriM gacchAmo ? / baladeveNa bhaNiyaM-te mahApurisA amhANameva kule samuppannA paramabaMdhavA na te paribhavabuddhIe paloehiMti, na nIyakammo vi ghare samAgayANa | niTTharaM samAyarai / tao kaNheNa evaM ti paDivannaM / patthiyA te pAehiM ceva puvadisimaMgIkAUNa gUhamANA sarIrakati / suraTThAdesaM ca samuttariUNaM soiMtA bAravaI baMdhavajaNaM ca pattA hatthikappapuravarassa bAhiM / bhaNio ya kaNheNa | baladevo-jahA taNhAcchuhAo mamaM bAhiMti / tao baladeveNa bhaNiyaM-esa gacchAmi turiyaM tuha bhattapANanimittaM, | tume vi appamatteNa iha acchiyacaM, jai mama gayassa koi avAo hoja eyammi pure tA mahAsadaM soUNa tae AgaM tavaM / evaM bhaNiUNa gao baladevo hiyaeNa samubahato vAsudevaM, patto ya hatthikappaM nayaraM / tattha ya dhayaraputto | acchadaMto nAma rAyA parivasai / paviTTho balo sirivacchaM niyavattheNa samocchAiUNaM / jAo ya tattha loyavAo|jahA uppAyariMgaNA bAravaI sabaladeva-kesavabaMdhavajaNA samaMtao dar3A / tao baladevaM pamANeNAhiyaM surUvaM ca daTTaNaM jaNo paraM vimhiyamuvagao bhaNai-aho! pamANaM, aho! rUvasaMpayA, aho! mayalaMchaNassa viya katisomayA / evaM salAhijato balo gao pUiyAvaNaM / aMguleyagaM dAUNa gahiyaM pahANabhakkhaM, hatthakaDayaM ca dAUNa gahiyA paMsannA / tao niggaMtuM payaTTo / gao so puraddAraM / io ya bArArakkhiyapurisehiM niveiyaM ranno-jahA ko vi baladevANukArI puriso coro ca paradhaNaviyaNho dAUNa kaDayaM aMguleyayaM ca bhakkhapANaM gaheUNa niggacchai tti / tao acchadaMteNa rAiNA turiyaturiyaM sasaMkeNa niyavalaM pesiuM jujjhiuM ca rAmeNa samamAraddhaM / kayA rAmeNa kaNhassa mahAsaharUvA juddhasannA / bhakkhapANaM ca mottUNa samAsannahatthiM samAruhiUNA'cchadaMtabalaM cuNNeumAraddho / tAva ya jaNaddaNo 1 madirA / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- vi jhatti smaago| bhaMjiUNaM ca gopurakavADAiM gihiUNa mahAphalihaM taM acchadaMtabalaM cunneUNa kao acchadaMto dvitIya dhyayanasUtre vase / bhaNiyaM ca hiM-are durAyAra! kimamhANa bAhubalaM pi gayaM ? tA bhuMjasu nihuo sarajaM ti paricatto amhehiM / parISahAzrInamica- 'esa vaiyaro' tti bhaNiUNa gayA vaNasaMDamaMDiyamujjANaM / tattha ya samAgalaMtaMsupappuyaloyaNA 'namo jiNANaM' ti bhaNiUNa | dhyayanam / ndrIyavRttiHX samAsAiumAraddhA tamannapANaM / ciMtiyaM ca hiM-aho! tahanAma muMjiUNa evaM pi paribhujijai tti, paraM duddharAo chuhApivAsAo, ahavA kimittha soeNa? jao vanniyaM bhagavayA ceva-bhavammi sababhAvANamaNiccattaNaM / tao kiMci // 40 // X jimiUNa kayAyamaNakammA dakkhiNAbhimuhaM gaMtuM payattA / pattA ya kosuMbAranaM nAma vaNaM / tao majjapANAo salavaNabhattAo gimhakAlAo mahAseyasaMbhavAo mahAsoyAisayAo punnakkhayAo ya vAsudevo mahAtaNhAe gahio / bhaNiyaM |ca NeNa-bhAya! bhAivacchala! taNhAe mama muhaM parisusai, na samattho sIyalavaNaM jAva gaMtuM / tao baladeveNa bhaNiyaM aipANavallaha ! tumaM tAva pAyavacchAyAe vIsamamANo iha ciTTha jAva ahaM tuha nimittaM jalamANemi / tao koseyavattheNa X appANaM samocchAiUNa jaNadaNo pAyaM ca jANuvari kAUNa soviumAraddho / bhaNiyaM ca baladeveNa-hiyayavallaha ! appa-| matteNa tume acchiyacaM / bhaNiyAo ya vaNadevayAo-esa me bhAyA sayalajaNavallaho, visesao mama duhiyahiyayassa, tA rakkhiyavo tumhANaM saraNAgao' tti bhaNiUNa gao salilanimittaM halI / etthaMtare ya vAhavesANukArI dhaNuvAvaDahattho dIharapalaMbaMtakuccadharo vagghacammapAuo mayamAraNanimittaM tamuddesamAgao jrkumaaro| teNaM ca samAroviUNa dhaNuvaraM samAyaDiUNa nisiyabANaM dUrao ceva 'hariNajuvA esa ciTThati' tti pAyatale mammapaese viddho jaNahaNo vegeNaM ca samuTThi-IXII // 40 // UNamiNaM bhaNiumAraddho-keNa bho! viNA'varAheNa pAyatale evamahaM viddho ? na mae avinAyavaMso ko vi hayapuvo , kosea. kauzeya- rezamIvastra / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCX BXCXBXCXCXXXCXCXXXCXCX purisotti, tA sigghameva gottamappaNo kaheu / tao jarakumAreNa kuDaMgaMtaraTThieNaM ciMtiyaM-na esa hariNo, purisavi seso koi eso gottaM ca mahaM pucchara, tA kahemi se niyagottaM / tao bhaNiyaM kumAreNa bho ! ahaM harivaMsasaMbhavo vasudevassa jarAe devIe putto puhavIe ekkavIrassa hariNo jeTTho bhAyA jarakumAro nAma, bhayavao riTThanemijiNaMdAo soUNa 'jaNaddaNassa jarAkumArAo maccu' tti vayaNamahaM baMdhuvaggaM paricaeUNa varNavaNeNa parihiMDAmi, gayAI ca bArasa varisAI ti, taM tubbhe vi parikaheha ke tubbhe ? tti / tao kaNheNa bhaNiyaM - ehi ehi piyasahoyara ! so haM jaNaddaNo bhAyA tuha baladevarasa ya vAsudevo kaNIyaso, tumaM ca maha pANasaMrakkhaNatthamihamAgao jAva niSphalo esa parissamo jAo, tA turiyamAgaccha / tao jarAkumAro jaNaddaNaM samAsaMkaMto samAgao / diTTho tahAviho kaho / tao so aMsusamupphunnaloyaNo jarakumAro hAhAravaM karaMto -- hA hau tti, dhI durappA haM, kuo tamiha purisasaddUla! Agao si ? kiM dIvAyaNeNa daDDhA bAravaI ? naTThA na vatti jAyavajaNA ? / tao kaNheNa sayalaM jahAdiTThasuyaM se kahiyaM / tato | jarakumAro palAve kAumAraddho - aho ! mae pAveNa kayaM kaNhassa AtitthakaraNijjaM, taM kattha gacchAmi ?, kattha gao sugao bhavissAmi ?, bhAyaghAyayaM ko maM pecchiuM pi sakkehiti ? jAva esa logo gharai nAmaM ca tuha kesava ! tAva mahaM pAvakAriNo garahA sudu hohiti tti vaNavAso abbhuvagao jAva mae nigghiNeNa vivarIyaM samAyariyaM, kattha te rAiNo ? kattha vA tAiM vilAsiNisahassAI ? kahiM vA jaNaddaNa ! te kumArasamUhA ? / tao kaNheNa bhaNiyaM -- bho nariMda ! | jarAnaMdaNa ! kahiyameva bhagavayA riTThanemisAmiNA jiNiMdeNa-- jahA saMsAre savANaM sattANaM niyakammadoseNa suhAI vasaNasahassAI, avi ya-- jaM jeNa kiM pi vihiyaM, suhaM ca dukkhaM ca puvajammammi / taM so pAvai jIvo, vaJcai dIvaMtaraM jai vi // 1 // jaM jeNa kayaM kammaM, annabhave ihabhave va suhamasuhaM / taM teNa pAviyavaM, nimittamittaM paro hoi // 2 // tA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM parISahA zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 41 // dhyynm| mA kuNa ucyeyaM, na tumametthamavarajjhasi, kammaM cevA'varajjhai, na ya bhavai annahA jiNabhAsiyaM ti, tA tumaM kotthubhamANa maha | vacchatthalasaMThiyaM gaheUNa gaccha paMDavasayAsaM, sAheyatvo tae esa vuttaMto, bhaNiyatvA ya mama vayaNeNa-jahA dovaisamANayaNakAle aggao samAgaehiM maha sAmatthaparikkhaNanimittaM raho na pesio tti mae savvassaharaNA kAUNa niddhADiyA taM khamiyavo mamAvarAho, khamApahANA hi supurisA havaMti visesao baMdhavajaNa tti / tao suTu gaMtuM na Ihae jrkumaaro| tao kaNheNa bhaNiyaM puNo-mahAbhAga! gaccha sigdhaM, jANAsi ceva mamovari siNehaparAyaNaM baladevaM, mama taNhAvuccheyanimittaM salilamannesiuM gato, Agato ya maM pecchiUNa maraNAvatthaM tumaM vAvAehi tti, tA gaccha gaccha tehiM ceva paehiM turiyaM turiyaM / tao pAyatalAo bANamuddhariUNa gato jrkumaaro| vAsudevo vi veyaNAsamugghAyaM gato namokAraM kareumAraddho-namo paramapUyA'rahANaM arahaMtANaM, namo suhasamiddhANaM siddhANaM, namo paMcavihAyAramAyaraMtANaM AyariyANaM, namo sajjhAyajjhANarayANaM uvajjhAyANaM, namo mokkhasAhyANaM sAhaNaM, namo riTTanemiNo jiNiMdassa, jo sayalasaMgaparicayaNaM kAUNa nikkhaMto mahAmuNI / tao taNasaMthAraM raiUNa samocchAiUNa vattheNa sarIramappaNo vIrasayaNijjamuvAgao ciMtiumAraddho-dhannA te saMba-pajjanna-niruddha-sAraNapamuhA kumArA jAyavajaNA ya ruppiNipamuhAo devIo, je savasaMgaparicAyaM kAUNa bhagavao samIve nikkhaMtA, ahaM puNa dukkhabhAgI akayatavacaraNo marAmi tti / AuyapajjavasANe ya visumariyasuhabhAvo-'aho! akAraNaveriNA dIvAyaNeNa nayarIe jAyavakulassa ya ekkapae cciya khao kao tti, tA mahApAvo khu so nihaMtabo' tti asuhapariNAmapariNao kAlaM kAUNa vairisasahassamegaM jIviUNa gao taiyAe puDhavIe nArao samuppaNNo / baladevo vi vegeNa salilaM naliNIpattapuDae gahiUNa vivarIyasauNapakkhalijaMto kaNhasamIvamAgao / ThaviUNa * 1 kaumAratve SoDazAbdAni viSNoH, SaTpaJcAzanmaNDalitve jaye tu / varSANyaSTA'tho navA'guH zatAni, viMzAnyuccararddhacakritvakAle // 1 // // 41 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salilaM ciMtei-'pasutto eso' tti suyau tAva esa me hiyayanaMdaNo, pacchA suhavibuddhassa payacchissAmo se jlN| neheNa samAulamaNo na yANai mao tti / tao kiMci kAlaM paDivAliUNa baladevo samAsanno niyacchae kaNhaM kasiNamacchiyAhiM parigayaM / dahnaNaM ca bhIo halI muhAo vatthamavaNei |to 'hA! mao' tti mucchAe paDio dhasa tti dharaNIyalammi / paccAgayaceyaNeNa ya mahaMto sInAo kao tahA jahA sAvayakulaM vaNaM ca kaMpiumAraddhaM / saMlaviUNaM cA''raddho-jeNa me esa bhAyA hiyayavallaho puhaIe ekavIro nigghiNeNa durappaNA vAvAio so me jai sacaM suhaDo to deu daMsaNaM / kahaM vA sutte pamatte vAule vA paharijai ? tA nUNaM so purisAhamo na sappuriso / evamuccasaddeNaM bharNato balo vaNaM samaMtao hiMDeUNa puNo vi goviNdpaasmuvaago| samAgaMtUNaM ca uccasaddeNaM roviuM payatto-hA maha bhAuya ! hA jaNadaNa! hA suhaDa ! hA mahAraha ! hariyaMda ! kiM kiM te royAmi ?, kiM sohaggaM ? kiM vA dhIrattaNaM balaM vanaM rUvaM vA 1, bhaNasi ya pio me balo bhAyA tA kimeyaM vivarIyattaNaM? jeNa me vAyaM pi na desi, kiM vA tae virahio egAgI karemi maMdabhaggo ? tA kattha gacchAmi ? kattha ciTThAmi ? kassa kahemi ? ke pucchAmi ? ke saraNamuvemi ? kamuvalabhAmi ? kassa rUsAmi ? savahA samatto me jiyaloo, bho bho vaNadevayAo! kiM tumhANa samappie jaNaddaNe evamuvekkhiumuciyaM ? e! ehi jaNaddaNa! kimakannasuyaM karesi ? kiM me tuhA'varaddhaM ?, bhayavaIo! devayAo eha mamovari kuviyaM pasAeha kArunnayAe| vasudevanaMdaNaM, sahoyara ! esa divasayaro atthaselaM samuvagacchai tA samuDhehiM saMjhovAsaNavelA samuTThiyA, uttamapurisA na sovaMti sNjhaae| khaNamette ya gae bhaNai-rayaNI ya bahalaMdhayArA samAgayA, kUrasattA paribhamaMti samaMtao, sivA ya bherave sare karemANI viyaraMti / evaM ca palavaMtassa pabhAyA rayaNI / puNo bhaNai-bhAuya ! samuDhehi, sUro sandhyAvandanavelA jAtA / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 42 // samuggao / jAhe na uTThei tAhe nehamohiyamaNo baladevo mayagaM attaNo khaMdhe samAroviya payaTTo girikANaNesu hiMDiuM / tAva ya samAgao se varisayAlo / etthaMtarammi so siddhattho sArahI devattaM patto ohinANeNa balaM pecchiUNa mahaMtadu| kkhamAvanno ciMtiumAraddho- aho ! nehANurAeNa kaNhaM kahaM baladevo voDhumADhatto ?, tA bohemi NaM bhAuvacchalaM baladevaM / tao deveNaM pavayammi rahavaraM samuttAriMto puriso viuvio / so ya raho asamaMjasaM abhisaraMto na pavayammi bhaggo bhUmIe | samAe sayasikkaraM gao so saMdheumADhatto / baladeveNa bhaNiyaM - bho muddhapurisa ! jo esa raho giriyaDe na bhaggo cuNNio ya same pahammi, taM kahaM tumaM khaMDAkhaMDagayamiyANiM saMdheumicchasi ? / deveNa bhaNiyaM - jo esa kaNho aNegesu jujjhasayasahassesu jujjhamANo na nivAio, so ya iyANiM juddhaM viNA vi mao, jayA jIvissai tayA raho vi puNannavo bhavissai / puNaravi ya puriso silApaTTesu paumiNIo roviDamAraddho / baleNa bhaNio - silApaTTesu roviyA kahUM paumiNIo rohaMti ? / | deveNa bhaNiyaM -jayA eyaM tuha khaMdhaTThiyaM maDayaM jIvissai tayA paumiNIo rohissaMti / tao thovaMtaraM gao govaM gAvikaroDINaM hariyataNAI detaM pecchai / bhaNiyaM ca baladeveNa - aTThibhUyA imA gAvI kayA harieNa puNo jIvissati ? | | deveNa bhaNiyaM - jayA esa kaNho tuha bhAyA jIvissai / tao laddhasanneNa baleNa ciMtiyaM - kiM me bhAyA aparAiyapuvo mao ? tti, jeNa varNataradvio mamaM ko vi evamullavai / tao deveNa siddhattharUvaM kAUNa bhaNiyaM - ahaM so mahAbhAga ! siddhattho jo tuha puvabhave sArahI Asi, riTThanemisAmiNo pasAyAo devo samutpanno, bhaNiyaM ca tume puvamAsi-- jahA haM Avaisu paDibohaNIo tumetti, tao haM tuha paDibohaNatthamAgao, tA pariccaya soyaM avalaMbehi dhIrayaM, jao - tumhArisA vi purisA, jai vihurijjaMti daDUsoeNaM / tA kattha thiraM hohI, dhIrattamaNidiyaM bhuvaNe ? // 2 // kiMca-anivAriyappasaro makSU, jao - guruparakkama'hariyanaranAhabalakesava !, saMhariyacakkavaTTibalavaMtakhaMDiya !, dvitIyaM parISahA dhyayanam / // 42 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXXXXX jayabaMdhava atulabala jiNavariMda hayavihiM vihaMDiya / suru dANavu khayariMdu gahu, caMdu diNiMdu na mukku / duTThakayaMtaha kesarihi, tihuyaNi koi na cuku // 3 // avi ya-so natthi cciya bhuvaNammi ko vi jo khalai tassa mAhappaM / sacchaMdacAriNo sabaveriNo yakayaMtassa // 4 // sIyaMti savasatthAI, tattha na kammati maMtataMtAI / addiTThapaharayammI, tammi u ko porusaM kuNai ?||5||taa saMThavesu appayaM / annaM ca jaM sAmiNA puvameva bhaNiyaM-jahA jarakumArAo jaNadaNassa maraNaM taM taha ceva jAyaM / baleNa bhaNiyaM--kayA uNa jarakumAreNa kaNho viNivAio? / tao deveNa jarakumAravaiyaro sabo se parikahio tAva jAva pesiojarakumAro paMDavANaM samIvammi / taobaleNa bhaNiyaM neheNa siddhatthamAliMgiUNa-bho! | kimiyANiM kAyacaM ? ti / deveNa bhaNiyaM-savvasaMgapariccAyaM kAUNa sAmannamaNuciTThasu, saMbharesu arihanemijiNiMdavayaNAI ti / tao baleNa bhaNiyaM-sudu me paDivannaM jaM tume bhaNiyaM, saMbhariyAI ca bhayavao vayaNAI, tA katthameyaM hariNo kalevaraM karissAmi ? tti / deveNa bhaNiyaM-doNhaM naINa majjhe puliNammi jhAmemo, titthayara-cakki-baladeva-vAsudevA KIya pUyamarihaMti tti pUrya karemo / tao tehiM naIsaMgamapuliNammi ThaviyaM harikalevaraM, kayA pupphagaMdhadhUvAiNA pUyA daDha% ca / etthaMtarammi bhagavayA aridunemisAmiNA nAUNa baladevassa pacajjAsamayaM vijAharasamaNo. pesio / tammUle ya rAmo pavajaM samma paDivanno, uggaM ca tavaccaraNaM tuMgiyAgirisihare kareumAraddho / siddhattho vi puvaneheNa rakkhaNaM kareMto tammi ceva ciTThai / iyaro vi jarakumAro dakkhiNamaharaM saMpatto, dihA paMDavA, samappio kotthubhamaNI / bAravaiviNAsAi savaM paMDavANa kahiyaM tAva jAva iha saMpatto tti / paMDavA vi mahAakkaMda kAUNa varisamettaM peyakaraNijjaM kAUNa jarakumArassa rajaM dAUNa bhayavao samIve patthiyA / etthaMtare bhayavayA samaNaparivuDo caunANI dhammaghoso nAma aNa 1 "suro dAnavaH khecarendro grahazcandro dinendro na muktaH / duSTakRtAntAt kezariNaH tribhuvane ko'pi na vismRtH||1||" XXXXXXXXXXXXX u0a08 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 43 // XXXoxoxoxoxoxoxoxoxox$? gAro paMDavANa nikkhamaNatthaM pesio, pacAviyA ya / paMDavA payaTTA bhayavao samIvaM, chaTTha-'TThama dasama duvAlasa'ddhamAsamAsa - chammA sAiyAI khamaNAI kareMtA tAva gayA jAva bhagavaM vArasahiM joyaNehiM ciTThaitti / ciMtiyaM ca NehiM-- kalaM riTThanemisAmiM pecchissAmo tti, tattheva rayaNI gamiyA / pabhAyAe rayaNIe tehiM jaNavayAo nisurya - jahA bhayavaM ujrjitapadyayammi mokkhaM gao tti / tA te mahaMtadukkhamuvagayA puMDarIyapavayammi pAovagamaNaM kAUNa mokkhaM gayati / AIe ya navadasArA samudda vijayAi bhayavao jaNaNI gayasukumAlapavvajjAkAle pavajjaM kAUNa | devalogaM gayA / ruppiNIpamuhAo mokkhaM gayAo / dovaI vi rAyamaIsayAse pavajjaM kAUNa accuyakappaM gayA / bAravaiDAhe vaisudevo rohiNI devaI ya devalogaM gayA / io bhagavaM baladevarisI tuMgiyAgirisihare mahAka tavaccaraNaM kareMto viharai / tavaM ca sattasattamiyAruvaM / tattha sattasattamiyA paDimA imA-- paDhame sattae ekkekaM datti | bhoyaNassa paDigAhei, ekeka pANagassa / docce sattae do dattIo bhoyaNassa paDigAhei, do pANagassa / tacce sattae tinni dattIo bhoyaNassa paDigAhei, tinni pANagassa / jAba sattame sattae satta dattIo bhoyaNassa paDigAddei, satta pANagassa / evaM esA sattasattamiyA bhikkhupaDimA egUNapannAsAe rAidiehiM ekkeNa ya channauevaM bhikkhAsaeNaM ahAttaM ArAhiyA havai / iyANiM aTThaTThamiyA bhikkhupaDimA -- paDhame aTThae ekkekaM datti bhoyaNassa paDigAhei, ikkekaM pANagahasa / bIyae aTThae do dattIo bhoyaNassa jAva aTThame aTThae aTTha dattIo bhoyaNassa paDigAhei, aTTha pANagassa / evaM esA aTThaTThamiyA bhikkhupaDimA causaTThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsiehiM bhikkhAsaehiM ArAhiyA bhavai // evaM eeNa kameNa navanavamiyAo dasadasamiyAo karei // evaM pAeNa pakkhAo mAsAo taNakaTTahAraehiM vaNAchaMda ehiM ca dinnaM 1 vasudevo devakI ca rohiNI cAtha te trayaH manasA sannidhau memezcakrire'nazanaM tadA // 1 // EXOXOXOXOXOXOXO dvitIyaM parIpahA dhyanam / // 43 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BXOXOXXXook phAsuyaM esaNiyaM ca pArei / tehiM ca kaTTahAraehiM jaNavayassa rAINaM ca kahiyaM-jahA koi mahAsatto divarUvo puriso *tavaM kareMto vaNe ciTThai / tao te narAhivA saMkhuddhA ciMtaMti-koi amhANamuvari tavaM karei vijaM vA sAhei rajakaMkhI, IX |tA gaMtUNa taM viddhaMsemo / tao sannaddhabaddhakabayA nANAvihagahiyapaharaNA vivihajANavAhaNasamArUDhA gayA rAmarisisamAsannaM / io ya teNa siddhatthadeveNa bhagavao rAmarisiNo pAyamUle mahAkarAlamuhA bIbhatthadaMsaNA tikkhanaharaggadAruNasamujayA vihuyakesarasaduppAyA viubbiyA siihsNghaayaa| tao te nariMdA dUrAo ceva bhIyA paNamiUNa mahappabhAvaM baladevarisiM duyaM paDiniyattA gayA niyaniyadhAmAI / 'loe narasIho' tti khAI gao baladevo tti / evaM so bhagavaM aNudiyahaM ubasamarao tavaM karei / tassa ya sajjhAyajjhANadhammakahAhiM akkhittacittA vagdha-sIha-cittaya-sasa-saraha-saMbara-hariNAiNo bahave | uvasamaM gayA / ke vi sAvayattaNaM pattA, kei bhaddayA jAyA, kei aNasaNaM paDivannA, kei kAussaggeNa TThiyaM uvaviTTha vA pAsaparivattiNo paricattamaMsAhArA rAmarisiM pajuvAsaMti / tattha ya hariNajuvANo ego bhagavao rAmamuNiNo puvabhava. saMbaddho jAIsaro ya aIvasaMvegamAvanno jattha bhagavaM rAmamuNI bhikkhAikajje viharai tattha tattha maggao pahAvai / annayA baladevo vi mAsapAraNae bhikkhaTThA egammi nagare pavisaMto egAe taruNIe kUvataDaTThiyAe kubajalaM kaDDiukAmAe diTThigoyaraM gao / tao tIe baladevarUvAisayakhittahiyayAe taggayacittattaNao kuDayakaMThabhaMtIe niyakaDiyaluttAriyaputtassa kaMThe pAso dinno, tao obArio kUve / eyaM ca baladeveNa diTuM, tao saMvegamuvagao-'aho ! me deho vi aNaTTaheU pANiNaM' ti ciMtiya taM ca bAlayamaNukaMpAe moyAveUNa tA 'saMpayaM jai tatthaDhio itthiyAhiM adissamANo bhikkhaM labhissAmi sA gihissaM na annahA' evamabhiggahaM giNhiya io ceva niyattiya taM ceva vaNaM go| annayA ya pahANadArunimittaM rahayArA tattha vaNe AgayA rukkhe chidaMti / baladevo vi mAsapAraNae bhoyagujaesu tesu bhikkhaDA gao / hariNao vi magga XXXXXXXXXX Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 44 // maNulaggo go| tao baladevaM daTTaNaM rahyArasAmiNA ciMtiyaM-aho ! amhaM puNNodao jaM narutthalIe vi kappapAyavo patto, aho ! se rUvovasamateyAisaMpayAo, tA kayattho punnamaNoraho ahaM jeNa me risI bhikkhAnimittamAgao, tA kare|mi eyassa bhikkhAdANeNa vigayakalusamappANaM ti ciMtiUNa sirammi kayakaraMjaliuDo dharaNiyalanihittajANujuyalaM paNamiUNa bhattapANaM gaheUNa smutttthio| muNiNA vi 'dava-khetta-kAla-bhAvaparisuddhaM' ti nAUNa paDiggahiyaM / tato teNa dANaphaleNa devaloyAuyamaNubaddhaM rahagAreNa / hariNao vi garuyamuNibhattiniggayabAhasamuppunnaloyaNajuyalo vaNachiMdae muNimmi ya puNo puNo pasannamaMtharanibaddhadiTThI ciMtiumAraddho-aho ! dhanno kayattho esa vaNachiMdao, suladdhameyassa mANusattaM jeNa esa muNivaro paDilAbhio tti, ahaM puNa maMdabhAgI kammadoseNa tiriyajAIe jAo, asamattho erisaM mahAtavassiM paDilAbhelaM, tA dhiratthu me jAIe ! / etthaMtare mahAvAyavihuo addhacchinnapAyavo vaNachiMda-baladeva-hariNANamuvari nivddio| vimukapANA ya tinni vi te baMbhaloyakappammi paumuttare vimANe devA samuppannA / baladevo vi varisasayasAmannANupAlaNeNa visiTThatararUvasaMpayAbhoyasamudao jaao| tao baladevo ohiNA kaNhaM neheNa paloiumAraddho-jAva taiyAe narayapuDhavIe samuppanno mahAdukkhamaNuhavaMto diTTho / sigghaM veuviyasarIraM kAUNa gao kaNhasamIvaM / tattha divamaNippabhAsamujjoyaM kAUNa diTTho jaNadaNo, bhaNiyaM ca baleNa-ai bhAuvacchala! kaNha ! kimiyANiM karemi te ? / kaNheNa bhaNiyaM-putvakammadosasamubbhavaM dukkhaM aNubhavAmo, na ettha koi paDiyAraM kareuM samattho / tao baleNa dohiM vi bAhAhiM samuppADio kaNho, samuddharijamANo ya navaNIyamivAyaveNa vilijje| tao kaNheNa bhaNiyaM-muMca muMca mama suTThayaraM dukkhaM samuppajjai, tA gaccha tumaM bharahavAsaM, tattha gaMtUNa gayA-khagga-cakka-saMkhadhAriNaM pIyavAsaparihANaM garuladdhayaM mamaM appANaM ca halamusaladhAriNaM nIlaMbaraparihANaM tAlaciMdhaM savaloe uvadaMsesu / tao baleNa 'taha' tti paDivannaM / AgaMtUNaM ca divavi // 44 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (OXOXO | mANArUDho tattha dAmoyara - baladevarUvaM viuviUNa loyammi daMsei, visesao vairiyANa purao / bhaNiyaM ca baladeveNa - jahA tiya- caukka - caccarAisu amharUvaM kareha, amhe sagga-saMhArakAriNo devaloyAo samAgacchAmo, puNo gacchAmo, nANApagArehiM kI lAmo bAravaI amhehiM nimmiyA, puNo amdehiM ceva saMhariyA samudde pakkhittA, tA amhettha kAraNapurisA / tao loeNa sasaMbhrameNa 'taha' tti paDivannaM, kayaM ca savaM samAidvaM / tao paraMparaeNa esA pasiddhI jAyA / baladevo vi evaM kAuM gao devaloyaM / tao cuo bArasamaamamatitthayarakaNhajIvatitthe sijjhihii / nayarAisu samiddha| kulesu na tahA dukkaraM bhikkhAjAyaNaM jahA rane kaTThataNahArayAisu / ao imeNa jahA ahiyAsio tahA ahiyAsiyaco jAyaNAparIsaho ti || yAcJApravRttazca kadAcid lAbhAntarAyadoSAnna labheta iti tatparISamAha paresu ghAsamesejjA, bhoyaNe pariniTThie / laddhe piMDe aladdhe vA, nANutappejja saMjae // 30 // vyAkhyA - 'pareSu' gRhastheSu 'prAsaM' kavalam, anena madhukaravRttimAha, 'eSayet' gaveSayet 'bhojane' odanAdau 'pariniSThite' siddhe mA bhUt prathamagamane tadarthaM pAkAdipravRttiH, tatazca 'labdhe' prApte svalpe'niSThe vA ityupaskAraH, alabdhe vA nA'nutapyeta saMyataH, yathA - aho ! mamAdhanyatA yadahaM na kiJcid labhe iti sUtrArthaH // 30 // kimAlambanamAlambya nA'nutapyeta ityAha ajjevAhaM na lagbhAmi, avi lAbho sue siyaa| jo evaM paDisaMcikkhe, alAbho taM na tajjae // 31 // vyAkhyA - 'adhaiva' asminnevA'hani ahaM 'na labhe' na prApnomi, 'apiH' sambhAvane kiM sambhAvyate, etat ? 'lAbhaH ' | prAptiH "sue" ' zvaH' AgAmini dine 'syAt' bhaved upalakSaNatvAdanyedyuranyataredyurvA, mA vA bhUt ya: 'evam' uktaprakAreNa "paDisaMcikkhe" tti 'pratisamIkSate' adInamanAH san alAbhamAzrityA''locayati, 'alAbha:' alAbhaparISahaH taM 'na Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA yayanasUtre zrInaimica- ndrIyavRttiH // 45 // dvitIyaM parIpahAdhyayanam / tarjayet' nA'bhibhaved, anyathAbhUtazcAbhibhUyata iti bhAvaH / jahA kohapisAeNa vAsudevo pasaMtappA na jio / / dArugAi appasaMtA jiya tti / tathA hi laukikamudAharaNam-vAsudeva-baladeva-saccaga-dArugA assAvahiyA aDavIe naggohapAyavassa ahe rattiM vAsovagayA jAmaggahaNaM kareMti / dArugassa paDhame jAme koho pisAyarUvaM kAUNaM Agao dArugaM bhaNai-AhAratthI haM uvAgao, ee sutte bhakkhayAmi juddhaM vA dehi / dArugeNa bhaNiyaM-bADhaM / teNa saha saMpalaggo / dArugo ya taM pisAyaM jahA jahA na sakei nihaNiuM tahA tahA se koho vaDui / evaM so dArugo kicchappANo |taM jAmagaM nibAhei, pacchA saJcagaM uTThAvei / saccago vi taheva pisAeNa kicchappANo ko| taie jAme baladeva | uTThavei / evaM baladevo vi cautthe jAme vAsudevaM uTThavei / vAsudevo vi teNa pisAeNa taheva bhnnio| vAsudevo vi bhaNai-mamaM aNijjiNiuM kahaM mama sahAe khAhisi / juddhaM saMpalaggaM / jahA jahA jujjhae pisAo tahA tahA vAsudevo 'aho balasaMpanno ayaM mallo' iti tussae / jahA jahA tussae tahA tahA pisAo parihAyati ti / so teNa evaM khavio jeNa ghettuM oyaDIe chUDho / pabhAe passae te bhinnajANukoppare / 'keNeyaM tumha kayaM ?' ti puTThA bhaNaMti-pisAeNa / vAsudevo bhaNai-sa esa kovo pisAyarUvadhArI mayA pasaMtayAe jio, oyaDiyAe kaDDeUNa darisio iti sUtrArthaH // 31 // udAharaNam-egammi gAme ego pArAsaro nAma gAhAvaI / tammi ya agne vi pArAsarA asthi / so puNa kisIe kusalo, teNa kisipaaraasro| so ya tammi gAme niusao rAuliyaM cariM vAhAvei / annayA bhoyaNavelAe bhatte vi ANie vasabhe moeSakAme bhaNai-karisae ekakaM halacaMbhaM deha, mamAvi gharI hou tti, tA pacchA bhuMjaha / tesiM chahiM vi halasaehiM bahuyaM vAhiyaM, teNa tahiM bahuyamaMtarAiyaM baddhaM / mariUNa ya so saMsAraM bhamiUNa aneNa sukayaviseseNa vAsudevassa 1 apakRSTyA pA~uMse ghsiittke| // 45 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putto jAo 'DhaMDho' tti nAmeNaM / so ya pattajovaNo suNiUNa caumahavaiyaM samaNadhammaM pariccaiya udAre kAmabhoge saMsAraviratto bhagavao ariTThanemissa sagAse nikkhaMto / tA gahiyaduvihasikkho viharae bhagavayA samaM / annayA uiyaM taM puvovajjiyamaMtarAiyaM kammaM / samiddhesu gAmanagaresu hiMDato na lahai kahiMci bhikkhaM, jayA vi lahai tayA vi jaM vA taM vA, annassa vi sAhussa laddhiM uvahaNai / tao seNa sAmI pucchio, tehiM kahiyaM jahAvattaM / pacchA teNa abhiggaho | gahio - jahA parassa lAbho na mae givhiyo / Agao bhayavaM bAravaI / gao vAsudevo vaMdaNatthaM / pucchai titthayaraM - eyAsiM aTThArasahaM samaNasAhassINaM ko dukkarakArao ? / bhayavayA bhaNiyaM - jahA DhaMDhaNo aNagAro / keNa puNa kAraNeNa ? / bhagavayA alAbhaparIsaho kahio / so kahiM ? / sAmI bhaNai-nayariM pavisaMto pecchihisi / diTTho ya sukko nimmaMsasarIro pasaMtappA akkhaliyasatto alAbhaparIsaheNa DhaMDho aNagAro nayariM pavisaMteNaM / tao bhattinibbharama|NeNa oyariUNa karivarAo vaMdio saviNayaM, pamajjiyA sahattheNa calaNA, pucchio ya paMjaliuDeNa suhavihAraM / so ekkeNa ibbhaseTTiNA diTTho, ciMtiyaM ca - jahA mahappA esa koi tavassI, jo vAsudeveNa vi evaM sammANijjai / so ya bhaviyAyAvaseNa tasseva gharaM paviTTho / teNa paramAe saddhAe moyagehiM paDilAbhio / Agao sAmissa dAvai pucchai ya - jahA | mama lAbhaMtarAiyaM khINaM ? / pacchA sAmiNA bhaNNai--na khINaM, esa vAsudevassa lAbho tti / kahaM ? / kahio seTThibhattikaraNavaiyaro | tao 'na paralAbhaM uvajIvAmi, na vA annarasa demi' tti amucchiyassa pariTThavaMtassa akkhaliyapariNAmassa suhabhAvaNovagayassa apucakaraNakhavagaseDhIkameNa tassa kevalanANaM samuppannaM, aMtagaDo jAo / evamahiyAsiyo alAbha| parIsaho jahA DhaMDheNa aNagAreNa || alAbhAccAntaprAntAzinAM kadAcid rogAH samutpadyeran iti rogaparI pahamAha - mA eppaiyaM dukkhaM, beyaNAe duhahie / adINo ThAvae pannaM, puTTho tattha'hiyAsae // 32 // *** Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 46 // XXXX CXCXCXCX vyAkhyA - 'jJAtvA' adhigamya 'utpatitaM' udbhUtaM duHkhayatIti duHkhaH - jvarAdirogaH taM 'vedanayA' sphoTaka pRSThagrahAdyanubhavarUpayA duHkhena ArttaH kriyate sa duHkhArttitaH 'adInaH' avikuvaH 'sthApayet' duHkhArttitatvena calantIM sthirIkuryAt 'prajJAM ' 'svakarmaphalameva etat' iti tattvadhiyam, apeluptatvAd yadA puSTairvyAdhibhiH 'spRSTo'pi' vyApto'pi rAjamandAdibhiH / 'tatra' prajJAsthApane 'adhyAsIta' adhisaheta, prakramAd rogajaM duHkhamiti sUtrArthaH // 32 // syAdetat cikitsayA kiM na tadapanodaH kriyate ? ityAha tigicchaM nAbhiNaMdejA, saMcikkha'ttagavesae / eyaM khu tassa sAmaNNaM, jaMNa kujjA Na kArave // 33 // vyAkhyA - 'cikitsAM' rogapratIkArarUpAM 'nA'bhinandet ' nA'numanyeta anumatiniSedhAcca dUrApAste karaNakAraNe / " saMcikkha" tti prAkRtatvAdekAralope 'saMcikSeta' samAdhinA tiSTheta, na kUjitakarkarAyitAdi kuryAt / AtmAnaM cAritrAtmAnaM gaveSayati - tadpAyarakSaNena mArgayatIti AtmagaveSakaH / kimityevam ? ata Aha-- 'etat' anantaramabhidhAsyamAnaM " khu" ti yasmAdarthe tato yasmAdetat 'tasya' zramaNasya 'zrAmaNyaM' zramaNabhAvo yanna kuryAt na kArayed upalakSaNatvAnnA'numanyeta prakramAJcikitsAm, jinakalpikApekSaM caitat, sthavirakalpikAstu apavAde puSTAlambino yatanayA kArayantyapi / yaduktam -- "kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM ca nIIe vi sAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mokkhaM // 1 // tathA --bhA kuNau jai tigicchaM, ahiyAseUNa jai tarai sammaM / ahiyA saMtassa puNo, jai se jogA na hAyaMti // 2 // iti sUtrArthaH // 33 // 1 "kariSye 'cchittimathavA'dhyeSye tapaupadhAneSu codyaMsye / gaNaM ca nItyA'pi sArayiSye sAlambasevI samupaiti mokSam // 1 // " 2 " mA karotu yadi cikitsAM, adhyAsituM yadi zaknoti samyak / adhyAsamAnasya punaryadi tasya yogA na hIyante // 2 // " dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 46 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXXX udAharaNam-mahurAe jiyasattuNA rannA kAlA nAma vesA 'paDirUva' ti kAuM orohe chUDhA / tIse putto! 'kAlavesiu' tti kumAro / so tahArUvANaM therANaM aMtie dhammaM soUNa pavaio, egallavihArapaDimaM paDivanno gao muggaselapuraM / tahiM tassa bhagiNI hayasattussa ranno mhilaa| tassa sAhussa arisiyAo / tao tIe bhikkhAe saha osahaM dinnaM / so ya 'ahigaraNaM' ti bhattaM pnyckkhaai| teNa ya kumAratte siyAlANaM saI soUNa pucchiyA olaggayA-kesiM esa saddo subbati / te bhagati-ee siyAlA aDavivAsiNo / teNa bhannai-ee mamaM baMdheUNa | ANeha / tehiM siyAlo baMdheUNa ANio / so taM haNai / so hammato khiMkhei / tao so raI viMdai / so siyAlo hammaMto mao akAmanijjarAe vANamaMtaro jAo / teNa vANamaMtareNa so bhattapaJcakkhAo diTTho ohiNA aabhoio| 'imo so' ci AgaMtuM sapilliyaM siyAliM viuviUNa khikhiyaMto khAi / rAyA taM sAhuM 'bhattaM paJcakkhAyayaM' ti kAuM rakkhAvei 'mA ko vi se uvasaggaM karessai' tti / jAva te purisA taM thANaM rakkhaMti tAva sA siyAlI na khaai| jAhe te purisA osariyA hoMti tAhe sadaM kareMtI khAi / jAhe AgayA tAhe na dIsai / so vi uvasaggaM samma sahai khamai ya / evamahiyAsiyatvaM / / rogaparItasya zayanAdiSu dussahataraH tRNasparza ityetadanantaraM tatparISahamAha acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo / taNesu suyamANassa, hojA gaayviraahnnaa|| 34 // ___ vyAkhyA-acelakasya rUkSasya saMyatasya tapasvinaH 'tRNeSu' darbhAdiSu zayAnasya bhavet 'gAtravirAdhanA' zarIravidAraNA / acelakatvAdIni tu tapasvivizeSaNAni / mA bhUt sacelasya tRNasparzA'sambhavena arUkSasya tatsambhave'pi snigdhatvena asaMyatasya zupiraharitatRNopAdAnena tathAvidhagAtravirAdhanAyA asaMbhava iti / / 34 // tataH kim ? ityAha Ayavassa nivAeNaM, atulA havai veyaNA / eyaM NaccA Na sevaMti, taMtaja taNatajiyA // 35 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA - dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 47 // XCXCXCXXCXCXXXXXXXX vyAkhyA- 'Atapasya ' dharmasya 'nipAtena' sampAtena 'atulA' mahatI bhavati vedanA / evaM ca kim ? ityAha'etat' anantaroktaM jJAtvA 'na sevante' na bhajante 'tantujaM' vastraM kaMbalaM yA 'tRNatarjitAH' tRNakadarthitAH / kimuktaM bhavati ? -- yadyapi tRNairatyantavi likhitazarIrasyA''tapasamutpannasvedavazataH kSatakSAranikSeparUpaiva pIDA bhavati tathApi karmakSayArthibhirmunibhirvastrAdyagRhNadbhirArttadhyAnamakurvANaiH samyak sahanIyA / jinakalpikApekSaM caitat / sthavirakalpikAstu sApekSasaMyamatvAd vastrAdi sevante'pIti sUtrArthaH // 35 // udAharaNam - sAbatthInayarInivAsiNo jiyasattussa ranno puto bhaddo nAma / so lahukammayAe - "mANusajammu durlabhau puNaravi ettha jaNA !, jiNavaradhamma payattihi laggaha ekamaNA / puttakalattapasasahaM visaehiM bholiyAM, hosihiM phuDuccha daMta muhu pollau jovaNi voliyahaM // 1 // " emAidhammovaesaM soUNa niciSNakAmabhogo tahArUvANaM therANaM aMtie pabaio, gahiyakiriyAkalAvo bahussuo jAo, kAleNa egallavihArapaDimaM paDivanno | anyA viharaMto berako 'cAriu' ti kAUNa gahio rAyapurisehiM pucchio - ko tumaM ? keNa vA cAriyate niuto ? / so bhayavaM na jaMpai / pairuTThehi ya aNajjehiM baMdhAveUNa khureNa tacchiyada bhehiM veDhiUNa mukko / so dambhehiM vilihijjatamaMso taM sammaM sahai beyaNaM, ciMtei ya - pradIptAGgArapUrNeSu, vastrakuNDeSvasandhiSu / kUjantaH karuNaM kecid dahyante narakAgninA // 1 // agnimItAH pradhAvanto, gatvA vaitaraNIM nadIm / zItatoyAmimAM jJAtvA, kSArAmbhasi patanti te // 2 // kSAradagdhazarIrAzya, mRgavegotthitAH punaH / asipatravanaM yAnti, chAyAyAM kRtabuddhayaH // 3 // zaktyaSTiprAsakuntaizca khaGgatomarapaTTizaiH 1 "mAnuSajanma durlabhaM punarapyatra janAH !, jinavaradharme prayatraiH lagataikamanasaH / putrakalA prasaktAnAM viSayairvaJcitAnAM bhaviSyanti sphuTaM akSiNI dantA mukhaM zuSirANi yauvane gate // 1 // " dvitIyaM parISahA dhyayanam / 11 80 11 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chidyante kRpaNAstra, patadbhirvAtakampitaiH // 4 // ityAdikA raudratarA narakeSu paravazena mayA'nubhUtA vedanAH, tat kiyatIyam ? bhUyAMzca lAbhaH svavazasya samyak sahane / bhaNiyaM ca " asAsae sarIrammi, vinnAe jiNasAsaNe / kamme veijjamANammi, | lAbho dukkhahiyAsaNaM // 5 // " evamanyairapi soDhavyastRNaparISahaH / tRNAni malinAnyapi kAnicit syuriti tatsaMparkAt svedena jallasambhava iti tatparISahamAha kilinnagAto mehAvI, paMkeNa va raeNa vA / dhiMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // vyAkhyA -- 'klinnagAtraH ' vyAptadehaH 'mehAvI' "bohio vA arogI vA, siNANaM jo u patthae / vokkaMto hoi AyAro, jaDho havai saMjamo // 1 // " ityAgamaveditayA asnAnarUpamaryAdAvarttI 'paGkena vA' svedArdramalarUpeNa 'rajasA vA' pAMzunA grISme vAzabdAt zaradi 'paritApena' hetubhUtena, krimuktaM bhavati ? - paritApAt svedaH, svedAzca paGkarajasI, tataH kinnagAtratA bhavati / 'sAtaM' sukham Azrityeti zeSaH 'no paridevayet' 'kathaM kadA vA me malasyAsyApagamo bhaviSyati ?' iti na pralapediti sUtrArthaH // 36 // kiM tarhi kuryAt ? ityAha veijja nijjarApehI, AriyaM dhamma'NuttaraM / jAva sarIrabheo tti, jallaM kAraNa dhArae // 37 // vyAkhyA - 'vedayeta' saheta prakramAt jalajanitaM duHkhaM 'nirjarApekSI ' AtyantikakarmakSayAbhilASI 'AryaM dharma' zrutacAritrarUpam 'anuttaraM ' sarvottamaM prapanna iti gamyate / sAmarthyoktamapyarthamAdarakhyApanAya punarAha - 'yAvat' iti maryAdAyAm, | 'zarIrabhedaH' dehavinAzaH taM maryAdIkRtya 'jallaM' malaM kAyena dhArayet / dRzyante hi kecid davadagdhasthANuvad vicchAyakRSNa 1 "vyAdhito vAsrogI vA, svAnaM yastu prArthayet / vyutkrAnto bhavatyAcAraH tyakto bhavati saMyamaH // 1 // " Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dehAH zItavAtA''tapAdimirupahanyamAnA rajovaguNThitA malAvilakalevarA akAmanirjarAtazca na kizcit teSAM.guNaH, mama dvitIya dhyayanasUtre |tu samyak sahamAnasya mahAna guNa iti matvA na malApanodanAya snAnAdi kuryAt / yataH-na zakyaM nirmalIkartuM, gAtraM|* parISahAzrInamica- | snAnazatairapi / azrAntameva srotobhi-rudgiranavabhirmalam // 1 // iti sUtrArthaH // 37 // dhyayanam / ndrIyavRttiH | udAharaNam-caMpAe nayarIe sunaMdo nAma vANiyago sAvago / avannAe jo jaM maggai sAhU tassa taM dei osaha |bhesajjAiyaM sattugAiyaM ca / sababhaMDio so / tassa annayA gimhAsu sAhuNo jallaparididdhaMgA AvaNaM AgayA, tesiM // 48 // | gaMdho jallassa tANa osahANaM gaMdhamabhibhaviUNa ukkalai / teNa suyaMdhavabhAvieNa ciMtiyaM-savaM laTuM sAhUgaM jai nAma | jallamuvaTTitA to suMdaraM hotaM / evaM so tassa aNAloiyapaDikato kAlagao, devaloe uvavanno / tao cuo kosaMbIe | nayarIe inbhakule puttattAe Agao / nivinakAmabhogo dhammaM soUNa pavaio / tassa taM kammamuinnaM, durabhigaMdho 5 jAo, jao jao vaJcai tao tao uDDAho / pacchA sAhUhiM bhaNio-mA tumaM niggaccha, uDDAho, paDissae acchAhi / rattiM devayAe so kAussagaM karei / pacchA devayAe sugaMdho kao, se jahAnAmae koTTapuDANa vA annesiM al vA visiTThadavANa jAriso gaMdho tAriso gaMdho jaao| puNo vi uDDAho, puNo vi devayArAhaNaM / sAbhAviyagaMdho jaao| | teNa nAhiyAsio jallaparIsaho / evaM zeSasAdhubhirna karaNIyam / / jallopaliptazca zucIn sakriyamANAn puraskriyamANAMzcAparAnupalabhya satkArapuraskArAbhyAM spRhayed atastatparISahamAhaabhivAyaNamabbhuTThANaM, sAmI kujA nimaMtaNaM / je tAI paDisevaMti, Na tesiM pIhae muNI // 38 // // 48 // vyAkhyA-'abhivAdanaM' zironamanacaraNasparzanAdipUrvamabhivAdaye ityAdivacanam, 'abhyutthAnaM' sasambhramamAsanamoca| nam, 'svAmI' rAjAdiH 'kuryAt' vidhIta 'nimantraNam' adya bhavadbhirbhikSA madIyagRhe grahItavyA ityAdirUpam / 'ye' iti BXXXXXXXXXXXXX KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 9 svayUthyAH paratIrthikA vA 'tAni' abhivAdanAdIni 'pratisevante' AgamaniSiddhAnyapi bhajante na tebhyaH spRhayet - yathA sulabdhajanmAno'mI ye evaMvidhairabhivAdanAdibhiH satkriyanta iti / 'muniH' anagAra iti sUtrArthaH // 38 // kiJcaaNukkasAI apicche, annAesI alolue| rasesu nANugijjhejjA, nANutappeja pannavaM // 39 // vyAkhyA- 'aNukaSAyI' alpakaSAyI, ko'rthaH ? - satkArAdikamakurvate na kupyati, tatsaMpattau vA nA'haMkAravAn bhavati / yata uktam -- "limaMtha mahaM viyANiyA, jA vi ya vaMdaNa pUyaNA ihaM / suhume salle duruddhare, ii saMkhAya muNI na majjai // / 1 / / " na vA tadarthamAtApanAdi chadma kurute, na ca tatra gRddhiM vidhatte / ata eva 'alpecchaH ' dharmopakaraNaprAptimAtrAbhilASI, na satkArAdyAkAMkSI / yata uktam -- "siMgArametta saMpaya sayala, navI na verI ittha tahiM / iya jANivi jiya ! saMtosu kari, pAvai appA sokkha jahiM // 1 // " ata eva ajJAto jAtizrutAdibhiH eSati - uJchati piNDAdi iti ajJAtaiSI, kutaH punarevam ? yataH 'alolupaH' sarasaudanAdiSu na lAmpaTyavAn / evaMvidho'pi sarasAhArabhojino vIkSya parAn kadAci - danyathA syAd ata Aha-- 'raseSu' madhurAdiSu 'nA'nugRddhyet' nA'bhikAGkSAM kurvIta, rasagRddhivarjanopadezazca tadvRddhita eva bAlizAnAmabhivAdanAdispRhAsambhavAt / tathA 'nA'nutapyeta' tIrthAntarIyAn nRpatyAdibhiH satkriyamANAnavekSya 'kimahameSAM madhye na prabrajita: ? kiM mayA katipayajanapUjyA itarajanasyApi paribhavanIyAH zvetabhikSavo'GgIkRtAH ?' iti na pazcAttApaM vidhatte 'prajJAvAn' heyopAdeyavivecananipuNabuddhimAn / anena satkAre pramodaM nyakkAre ca viSAdamakurvatA'yaM parISahos - dhyAsitavya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 39 // 1 '"vighnaM mahad vijAnIyAd, yA'pi ca vandanA pUjaneha / sUkSmaM zalyaM duruddharamiti saMkhyAya munirna mAdyati // 1 // " 2 "zRGgAramAtraM sampat sakalA, nA'pi na vairI atra tatra / iti jJAtvA jIva ! santoSaM kuru, prAmoti AtmA saukhyaM yatra // 2 // " XCXCXCXXX Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya parIpahAdhyanam / zrIuttarA udAharaNam-cirayAlapariTTiyAe mahurAe nayarIe iMdadatteNaM purohieNaM pAsAyagaeNaM heTThA sAhussa vaccaMtassa pAo dhyayanasUtre olaMbio 'sIse kau' ti kAuM / so sAvaeNa seTThiNA diTTho, tassAmariso jAo-diDaM bho! eeNa zrInaimica pAveNaM sAhussa uvariM pAo kao tti / teNa painnA kayA--avassaM mae eyassa pAo chiNdiybo| tassa chiDDANi ndrIyavRttiH maggai / alabhamANo annayA AyariyANa sagAsaM gaMtUNa vaMdittA parikahei / tehiM bhannai-ahiyAsiyadyo sakkArapura kAraparIsaho / teNa bhaNiyaM-mae painnA kaelliyA / AyariehiM bhannai-eyassa purohiyassa kiM ghare vaTTA / teNa // 49 // X bhannai-eyassa purohiyassa pAsAo kaellao tassa pavesaNe bhattaM rano kIrahi tti / tehiM bhannai-jAhe rAyA taM pavibhannaDasai pAsAyaM tAhe tuma rAyaM hattheNa gahiUNa avasArijAsi, jahA-pAsAo paDai, tAhe haM pAsAyaM vijjAe pADissaM / | teNa tahA kayaM / seTThiNA rAyA bhaNio-eeNa tumbhe mAreumADhattA / AsurudveNa rannA purohilo sAvagalsa appio / | teNa tassa iMdakIle pAo pvesio| pacchA chinna eva kAuM loTramao kAUNa so chinno / iyaro visajio / teNa nAhiyAsio sakkArapurakAraparIsaho ti / yathA tena zrAddhenAsau na soDho na tathA vidheyaM kintu sAdhuvat soDhavyaH // iha pUrvatra ca zrAvakaparISahAbhidhAnamAdyanayatrayamatena bhAvanIyam / uktazca-"tiNhaM pi negamanao, parIsaho jAva ujjusutAu" tti // tiNhaM pi-prayANAM sarvaviratadezaviratAviratAnAmiti / sAmpratamanantaroktaparISahAm jayato'pi kasyacid jJAnAvaraNIyasyodayAt prajJAyA apakarSe tadapagame vA tadutkarSe vaikvavyotsekasambhava iti prajJAparISahamAhase nUrNa mae puvaM, kammA'NANaphalA kaDA / jeNAhaM nAbhijANAmi, puTTho keNai kaNhuI // 40 // aha pacchA udijaMti, kammA'NANaphalA kaDA / evamAsAsi appANaM, NacA kammavivAgayaM // 41 // vyAkhyA-'se' zabdo'thazabdArtha upanyAse, 'nUnaM nizcitaM mayA 'pUrva' prAk karmANi 'ajJAnaphalAni' jJAnAvaraNa XOXXXOXOX8X6X6 // 49 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | rUpANi 'kRtAni' jJAnanindAdibhiH upArjitAni / yaduktam-"jJAnasya jJAninAM vA'pi, nindApradveSamatsaraiH / upaghAtaizca | vinaizca, jJAnanaM karma badhyate // 1 // " mayA ityabhidhAnaJca svayamakRtasyopabhogAsambhavAt / uktazca-"zubhAzubhAni karmANi, svayaM kurvanti dehinaH / svayamevopabhujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 2 // " kuta evametad ? ityAha-'yena' hetunA ahaM |'nAbhijAnAmi' nAvabudhye, pRSTaH 'kenacit' svayamajAnatA jAnatA vA "kaNhui" tti 'kasmiMzcit' jIvAdI vastuni sugame'pi // | Aha-yadi pUrva kRtAni karmANi kiM na tadaiva veditAni ? ucyate___ atha' iti vaktavyAntaropanyAse, 'pazcAt' abAdhottarakAlam 'udIyante' vipacyante karmANi ajJAnaphalAni kRtAni, dravyAdisAcivyAdeSa teSAM vipAkadAnAt , tatastadvidhAtAyaiva yatro vidheyo na tu viSAdA, 'evaM' amunA prakAreNa 'AzvAsaya' svasthIkuru AtmAnaM mA vaivavyaM kRthA ityrthH| uktameva hetuM nigamayati-jJAtvA 'karmavipAkakaM karmaNAM kutsitavipAkamiti sUtradvayArthaH / / 40-41 // upalakSaNatvAcca asya jJAnAvaraNakSayopazamAt prajJotkarSe notseko vidheya ityapi dRzyam / yataH-pUrvapuruSasiMhAnAM, vijJAnA'tizayasAgarAnantyam / zrutvA sAmpratapuruSAH, kathaM svabuddhyA madaM yAnti // 1 // __ udAharaNam-ujeNIe ajjakAlagA AyariyA ujjayavihAriNo caraNakaraNA''rAhaNatapparA bahussuyA smaagyaa| tesiM sIsA kammavasato maMdasaddhA suttatthe nAhijjeti, sAhusAmAyArIe vi alasAyati / sArijaMtA vi miuvANIe |vi na samma payarTeti / kahiMci nibhatthiyA kalusayaM vahati / tato sUriNA 'puNo puNo imesiM sAraNAe suttatthahANI kammabaMdho ya havaI' tti sAhiUNa sejjAyarassa paramatthaM rAIe niggayA nayarAo / gayA ya suvanabhUmIe viharamANassa bahugacchaparivArassa niyayanattuyasIsassa bahusuttatthassa sAgarakhamaNassa sayAsaM / apariyANateNa ya na abbhuTTiyA teNa / , nattubha0 natR-putra (shissy)| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 50 // uvaviTThA tayaMtie / pucchiyA ya kuo khaMtA ! tumaM ? ti / tehiM kahiyaM - ujjeNIo / sAgarakhamaNo ya aNuogaM kAumAro | bhai ya -- khaMtA ! gao tuha esa suyakkhaMdho ? / tehiM bhannai - gao tti / to suyapannAgAraveNa suNAveDaM payatto / te ya sIsA pahAe AyariyamapecchaMtA saMbhaMtA viliyA sejjAyaraM pucchaMti / teNa sAyaM bhaNiyA - IisA |pamattacittA akayannuyA dubiNIyA tubbhe niyaguruM pi na yANaha / kahiM pi gayaM, kimahaM jANAmi ? / nibbaMdhe ya kae 'na puNo kAhAmo' tti paDivanne sAhiyaM / te suvannabhUmiM jatto cliyaa| logo pucchai -- ko esa Ayario gacchai ? / teNaM | bhannai -- kAlagAyariyA / taM jaNaparaMparAe sAgarakhamaNeNa suyaM, pucchai - kiM khaMtA ! saccaM mama piyAmaho Agacchai ? / teNa bhaNiyaM na jANe, mayA vi suyaM / AgayA ya sAhuNo, sAgarakhamaNo abbhuTThio / so tehiM sAhUhiM bhannai - khamAsamaNA kei ihAgayA ? / pacchA so saMkio bhaNai - khato paraM ego Agao, na uNa jANAmi / khamAsamaNA dAiyA teNa / 'AyariyA esa khaMto' tti te vaMdaMti khAmeMti / pacchA so vi saMbhaMto vaMdittA bhaNai - micchAmi dukkaDaM jaM ca mae ayANaMteNa AsAiyA / puNo puNo khAmei / pacchA pucchiyA-khamAsamaNA ! kerisamahaM vakkhANemi ? / tehiM bhannai laDaM, paraM mA gavaM karehi, ko jANai ? kassa ko Agamo tti ? / pacchA dhUlinAeNa cikkhilapiMDeNa ya AharaNaM karei bhaNaiya -- mA vahau koi gavvaM, ettha jae paMDio ahaM ceva / AsavannumayAo, taratamajoeNa maivibhavA // 1 // na tahA kAya jahA sAgarakhamaNeNa kathaM / ajjakAlagANaM ca samIvaM gaMtuM sako nioyajIve pucchai / jahA ajjarakkhiyANaM taddeva jAva sAdivakaraNaM / idaM ca prajJAsadbhAvamaGgIkRtyodAharaNamuktam / tadabhAve tu svayamabhyUhyamiti // idAnIM prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAd vipakSabhUtatvAccA'jJAnasya tatparISahamAha, so'pyajJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva bhavati / tatra bhAvapakSamadhikRtyAha - dvitIyaM parISahAdhyayanam // 50 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraGkagammi virao, mehuNAo susaMvuDo / jo sakkhaM NAbhijANAmi, dhammaM kallANa pAvagaM // 42 // ___ "nirahagammi" tti arthaH-prayojanaM tadabhAvo nirartha tadeva nirarthaka tasmin sati 'virataH' nivRttaH 'maithunAt' abrahmaNaH, hiMsAdyAzravAntaraviratAvapi asyaivopAdAnaM gRddhihetutayA dustyajatvAt , uktaM hi-"akkhANa'saNI kammANa mohaNI taha vayANa baMbhaM ca / guttINa ya maNaguttI, cauro dukkheNa jippaMti // 1 // " 'susaMvRtaH' indriyanoindriyasaMvaraNena yaH 'sAkSAt' parisphuTaM nA'bhijAnAmi 'dharma' vastusvabhAva kalyANaM' zubham , bindulapto'tra draSTavyaH 'pApakaM ca tadviparItam , cakArasya gamyamAnatvAt / ayamAzayaH-yadi viratau kazcidarthaH siddhyennaivaM mamA'jJAnaM bhavet , kadAcit sAmAnyacaryayaiva na phalA'vAptiH, ata Aha tavovahANamAdAya, paDimaM pddivjo| evaM pi viharao me, chaumaM na niyaI // 43 // vyAkhyA-tapaH-bhadramahAbhadrAdi upadhAnam-AgamopacArarUpamAcAmlAdi 'AdAya' caritvA, 'pratimAM' mAsikyA| dirUpAM 'pratipadyamAnasya' abhyupagacchataH, 'evamapi' vizeSacaryayA 'viharataH' niHpratibandhatvenA'niyataM vicarataH mama 'chadma' jJAnAvaraNAdikarma 'na nivarttate' nA'paitIti na cintayed ityuttareNa saMbandha iti sUtradvayArthaH // 42-43 // itthaM XIjJAnA'bhAve na vikvatA kAryA, jJAnabhAve ca notseko vidheya ityapyupalakSaNatvAdavaseyam / yataH-"jJAnaM mddrphrN,| mAdyati yastena tasya ko vaidyaH ? / amRtaM yasya viSAyati tasya cikitsA kathaM kriyate ? // 1 // " udAharaNam-gaMgAkUle do bhAyaro pavaiyA / tatthego bahussuo, ego appsuo| jo bahussuo so aayrio| so sIsehiM suttatthANaM nimittamuvasappaMtehiM divasao vissAmaM na labhai / rattiM pi paripucchaNAIhiM suviu na lahai / , "akSANAmazanI karmaNAM mohanI tathA vratAnAM brahma ca / guptInAM ca manoguptizcatvAro duHkhena jIyante // 1 // " Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * zrIuttarA yayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH // 51 // dvitIyaM parIpahAdhyayanam / jo so appasuo so divasao rattIe ya secchAe acchai / annayA so Ayario nihAparikheio ciMtei-aho! me bhAyA punnavaMto jo suhaM jemeUNa suheNa suyai, amhaM puNa maMdapunnANaM rattiM pi niddA natthi, tA muhu keNai bhaNiyaM-"mUrkhatvaM hi sakhe ! mamA'pi rucitaM tasmin yadRSTau guNA, nizcinto bahubhojano'trapamanA naktaMdivA zAyakaH / kAryAkAryavicAraNAndhabadhiro mAnA'pamAne samaH, prAyeNA''mayavarjito dRDhavapurmUrkhaH sukhaM jIvati // 1 // " na punarbhAvayati yathA-"nAnAzAstrasubhASitA'mRtarasaiH zrotrotsavaM kurvatAM, yeSAM yAnti dinAmi paNDitajanavyAyAmakhinnAtmanAm / teSAM janma ca jIvitaM ca saphalaM taireva bhUrbhUSitA, zeSaiH kiM pshuvdvivekrhitairbhuubhaarbhuutairnraiH||2||" evaM ca nANapaosao teNa nANAvaraNijaM kammaM baddhaM / so tassa ThANassa aNAloiyapaDikkato kAlamAse kAlaM kiccA devaloesu | uvvnno| tao cuo iheva bhArahe vAse AhIraghare dArao jAo / kameNa vadbhio jodhaNatyo jAo vivAhio ya / dAriyA jAyA atIvarUSavaI / sA ya bhaikannayA / kayAi tANi piyAputANi annehiM AbhIrehiM samaM sagaDaM ghayassa bhareUNaM nagaraM vikiNaNaTuM paTThiyANi / sA ya kanayA sArahittaM sagaDassa karei / tato te govadArayA tIe rUveNa'kkhittA tIse sagaDassa abbhAsagayAiM sagaDAI uppaheNa kheDaMti taM paloiMtA / tAI sabAI sagaDAI uppaheNaM bhaggAI / tao tIe nAmakaM kayaM 'asagaDa' tti, iyarassa 'asagaDapiya' tti / tassa taM ceva beragaM jAyaM / taM dAriyaM pariNAveu savvaM ca gharasAraM dAUNa pabaio / teNa tinni utsarajjhayaNANi jAva ahIyANi tAva asaMkhe uddiDhe taM nANAvaraNa | kammamuinnaM / gayA do vi divasA AyaMbilachaTeNa, na ego vi AlAvago ei / AyariehiM bhannai-jai na uDDei tA eyamajjhayaNamasaMkhayamaNuNNavinai / so bhaNai-eyassa keriso jogo ? / AthariyA bhaNati-jAba na uThei tAba AyaMbilaM / so bhaNai-alAhi me aNunAe NaM / evaM teNa adhiyANeNa AyaMbilAhAreNaM vArasahiM saMghaccharehimahini 51 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamajjhayaNamasaMkhayaM / nijjariyaM ca taM kammaM / tao sesasuyaM khiSpaM caiva ahijjiyaM / kevalanANaM samuppannaM / evamajJAnaparIpahaH soDhavyaH // pratipakSe ca udAharaNam - thUlabhado Ayario caudasapudhI kayAi gao egassa puvapiyamittassa gharaM mahila pucchei - so amugo kahiM gao ? tti / sA bhaNai - vANijjeNaM / taM ca gharaM pudhiM laTTha Asi, pacchA saDiyapaDiyaM jAyaM / tassa pulliehiM egassa khaMbhagassa heTThA davaM nihillyaM / taM so Ayario nANeNa jANai / pacchA tattohuttaM hatthaM kAUNa bhaNai - "imaM ca erisaM taM ca, tArisaM peccha kerisaM jAyaM ? / iya bhaNai thUlabhaddo, sannAyagharaM gao saMto // 1 // imaM ca erisaM davajAyaM, so annANeNa bhamai / evaM ca bhaNamANe jaNo jANai, jahA -- gharameva putriM laTTha, iyANiM tu saDiyapaDiyaM dahuM aNiccayAparUvaNatthaM bhayavaM nidaMsei / so Agao | mahilAe siddhaM - jahA thUlabhaddo Agao Asi / so bhai -- thUlabhaddeNa kiMci bhaNiyaM ? / na kiMci, navaraM khaMbhahuttaM hRtthaM dAviMto bhaNiyAio -- 'imaM ca erisamityAdi / teNa paMDieNa nAyaM-- jahA ettha avassaM kiMci asthi / teNa khaNiyaM jAva nANApagArANa rayaNANa bhariyaM kalasaM pecchai / teNa nANaparIsaho nAhiyAsio / naivaM zeSasAdhubhiH karttavyam / sAmpratamajJAnAd darzane'pi saMzayIta kazciditi tatparISamAha - natthi nRNaM pare loe, iDDI vA vi tavassiNo / aduvA vaMcio mitti, iti bhikkhu na ciMtae // 44 // vyAkhyA- 'nAsti' na vidyate 'nUnaM' nizcitaM 'paraloka:' janmAntaram, bhUtacatuSTayAtmakatvAta zarIrasya, tasya ceddaiva pAtAd, Atmanazca pratyakSato'nupalabhyamAnatvAt / 'RddhirvA' tapomAhAtmyarUpA 'api:' pUraNe, tapasvinaH sA cA''mapapadhyAdiH, 'pAdarajasA prazamanaM, sarvarujAM sAdhavaH kSaNAt kuryuH / tribhuvanavismayajananAn dadyuH kAmAMstRNAmAdvA // 1 // dharmAdrano Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya parISahAdhyayanam / zrIuttarA- mizritakAJcanavarSAdisargasAmarthyam / adbhutabhImoruzilAsahasrasampAtazaktizca // 2 // ' ityAdikA ca, tasyA apyanupala-1* dhyayanasUtre bhyamAnatvAditi bhAvaH / "aduva" tti athavA kiM bahunA? vaJcito'smi bhogAnAmiti gamyate / 'iti' amunA zirastuzrInaimica- NDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena, uktaJca-"tapAMsi yAtanAzcitrAH, saMyamo bhogavaJcanA" ityAdi, ndrIyavRttiH 'iti' etad bhikSurna cintayet / yataH-AtmA AtmIyaH svapratyakSa eva caitanyAditadguNAnAmanubhavAt , kevalinAM tu sarve' pyAtmAnaH pratyakSAH / Rddhayo'pyatra kAlAnubhAvena na santi, mahAvideheSu santyeva sarvadA / vaJcanAkalpanamapyayuktam , // 52 // bhogAnAM duHkhAtmakatvAt / uktaJca-"ApAtamAtramadhurA, vipAkakaTavo viSopamA vissyaaH| avivekijanAcaritA, vivekijanavarjitAH pApAH // 3 // " tapo'pi na yAtanA, duHkhanibandhanakarmakSayahetutvAd yathAzaktividhAnAcca / bhaNiyaMca"so hu tavo kAyavo, jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa ya jogA na hAyati // 4 // " iti sUtrArthaH // 44 // tathAabhU jiNA asthi jiNA, aduvA vi bhvissii|musN te evamAhaMsu, iti bhikkhU na ciMtae // 45 // __ vyAkhyA-'abhUvan' Asan 'jinAH' kevalinaH "atthi" tti nipAtaH, tatazca vidyante jinA videheSu, athavA bhaviSyanti jinAH 'mRSA' alIkaM 'te' jinAstitvavAdinaH 'evam' anantaroktanyAyena 'AhuH' buvate iti bhikSurna cintayet / anumAnAdipramANasiddhatvAt sarvajJasyeti sUtrArthaH // 45 // udAharaNam-asthi vacchAbhUmIe ajjAsADhA nAma AyariyA bahussuyA bahusIsaparivArA ya / tattha ya gacche jo jo kAlaM karei taM taM nijAviMti te bhttpnyckkhaannaainnaa| bhaNaMti ya-devattaM patto daMsaNaM dejAsu mama ti / na Oya keNai dinnaM / bahave ya nijAmiyA / annayA ya ego aIvabahumao appaNao sIso AyarataraeNamabbhatthio // 52 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sigghameva devalogAo AgaMtUNaM dasaNaM dAyacaM na pamAiyacaM / so vi nAgao vakkhittattaNao surakiccesu / Ayario ciMtei-nUNaM natthi paralogo jeNa na ko vi Agao, paDivajjiUNa ya gayA bahave, tA niSphalA esA kaTThA vayacariyA / vaMcio mi ettiyaM kAlaM bhogANaM ti micchaM paDivanno / saliMgo ceva gacchaM paricaiUNa ohAviukAmo* pahAvio, etthaMtare teNa sIseNa devalogaM gaeNa Abhoio / pecchai ohAvaMtaM / tappaDibohaNatthaM pahe gAmo viuvio| naDapecchA ya ramaNIyatarA / tattha chammAse pecchaMto acchio / na chuhaM na taNDaM na parissamaM na ya kAlaM divappabhAveNa jANai / pacchA taM sAhariyaM / aDavIe gacchaMtassa saMjamajjhavasAyaparikkhaNatthaM chajjIvanikAyanAmae savAlaMkAravibhUsie chaddArae viuvai / diTTho paDhama puDhavikkAyadArago / giNhAmi eyassa AbharaNANi varaM suheNa jIvAmi tti / bhaNio dArago-samappesu AbharaNANi / so na samappei / pacchA teNa koTTAe gahio / so bhayabhIo bhaNai-bhayavaM! ettha bhIsaNAe aDavIe ahaM tuha saraNamAgao, tA rakkhehi maM / jao-"vihalaM jo avalaMbai, AvaipaDiyaM ca jo samuddharai / saraNAgayaM ca rakkhai, tisu tesu alaMkiyA puhavI // 1 // " tA muMca mamaM / so laggo galamAvaliuM / puNo bhaNiyaM dArageNa-bhagavaM! egaM tAva me akkhANayaM suNehi pacchA jaM jANisi taM karejasu / bhaNai-suNemi, dArageNa bhaNiyaM-ego kuMbhakAro so maTTiyaM khaNato taDIe akto / logo bhaNai-kimeyaM ? / pacchA so bhaNai-jeNa bhikkhaM baliM demi, jeNa posemi naaye| sA maM mahI akkamai, jAyaM saraNao bhayaM // 2 // 'jeNa' tti prAkRtatvAd yayA / evaM tuma pi mama saraNAgayassa paharasi / teNa bhannai-aipaMDio si / balA ya ghettUNa AbharaNagANi paDiggahe chUDhANi // thevaMtare bIo AukkAyadArago so vi taheva akkhANayaM kahei-jahA koI tAlAyaro vicittakahAikahao gAhApADhao ya pADalo nAma / so annayA gaMgaM uttaraMto uvarikhuTThodaeNa hIrai / taM pAsiya jaNo PXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 53 // XCXCXCXCXCXCXXCCXXCX bhaNai - bahussuyaM cittakahaM, gaMgA vahai pADalaM / vujjhamANaga! bhadaM te, lava tA kiMci subhAsiyaM // 3 // teNa bhannai jeNa rohaMti bIyANi, jeNa jIvaMti kAsagA / tassa majjhe vivajjAmi, jAyaM saraNao bhayaM // 4 // tassa vi taddeva giNhai // puNo vi taio teukkAyadArao taheva akkhANayaM kahei -- egassa tAvasassa aggiNA uDavo daDDo / pacchA so bhai--jamahaM diyA ya rAo ya, tappemi mahusappisA / teNa me uDavo daddDo, jAyaM saraNao bhayaM // 5 // athavAbagghassa mae bhIeNa, pAvao saraNaM kao / teNa aMgaM mahaM dahuM, jAyaM saraNao bhayaM || 6 || tassa vi taddeva giNhaha || puNo cauttho vAukkAyadArago taheva akkhANayaM kahei - jahA ego juvANo ghaNamiciyasarIro, so pacchA vAeNa gahio / antreNa bhannai - laMghaNapavaNasamattho, putriM hoUNa saMpayaM kIsa ? | daMDelaiyaggahastho, vaiyaMsa ! kiM NAmao vAhI ? // 7 // so bhai -- jeTThAsADhesu mAsesu, jo suho bAi mAruo / teNa me bhajjae aMgaM, jAyaM saraNao bhayaM // 8 // tassa vi taddeSa giNhas | puNo vaNassaikAio paMcamo taheva akkhANayaM kaIi - jahA egammi ruksbe kesi pi sauNANamAvAso / tahiM ca tANaM celagANi jAyANi / pacchA rukkhavbhAsAo vallI uTTiyA rukkhaM veDheuM ughariM cilaggA phalasamiddhA jAyA / tadaNusAreNa sappeNa vilaggiUNa te cillaggA khaiyA / pacchA sesagA bhaNati -- jAva dutthaM suhaM vucchaM, pAyave niruvaddave / mUlAo uTThiyA vahI, jAyaM saraNao bhayaM ||9|| tassa vi taheva giNhai / / puNo vichaTTo tasakAyadArao taheva akkhANayaM kahei - jahA evaM nagaraM paracakkeNa rohiyaM / tassa bAhiriyAe mAyaMgA bhaeNa abhitaramaNuSpaviTThA | abbhitaraehiM nINijjaMti bAhiM, paracakkeNa gheppaMti / pacchA keNai bhannai -- abhitarayA khuhiyA, peti bAhirA jaNA / disaM bhayaha mAyaMgA !, jAyaM saraNao bhayaM // 10 // tahA vi na muMbaI eso / iyaro vi bIyamANayaM 1 gacchatIti gamyate / 2 tadayaM te / dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 53 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kahei-egatva nayare sayameva rAyA coro, purohio bhaMDei / tao do vi harati / logo imaM jANettA bhaNei, jahA| jattha rAyA sayaM coro, bhaMDio ya purohio| vaNaM bhayaha nAgarayA !, jAyaM saraNao bhayaM // 11 // amucaMto puNo taiyaM kahei-egassa dhijjAiyassa dhUyA, sA ya jovajatthA aibadasaNijjA / so vi dhijAio taM pAsiUNa ajjhovavanno / tIse kaeNa aiivdubbliihuuo| baMbhaNIe pucchio-nibdhaMdhe kae kahiyaM / tAe bhannai-mA adhiI karesu, | sahA karemi jahA keNai paoeNa saMpattI havai / pacchA dhUyaM bhaNai-amha puvaM dAriyaM jakkhA bhuMjaMti, pacchA varassa | dijjai, tA tuha kAlapakkhacauddasIe jakkho ehI, mA taM vimANesu, mA ya tattha ujjoyaM kAhisi / tIe vi jakkha. | kouhalleNa dIvao sarAveNa ThaveUNa niio| jakkhaharaM bhaTTo Agao / so taM paribhuMjiUNa raikilaMto psutto| imAe | kougeNa sarAvaM pheDiyaM, navaraM pecchai piyaraM / ciMtei ya-jaNaNIe mAyA kaya tti, tA saMpayaM hou eseva daio, kiM ljjaae| kiMca-sevemi nidhisaMkaM, imhi jaNayaM pi kiM viyappeNa ? / raMgammi nacciyAe, alAhi aMguDhikaraNeNaM // 12 // pacchA tAI raikilaMtAI uggae vi sUre na paDibujhaMti / pacchA baMbhaNI mAgahiyaM bhaNai-'airuggayae vi sUrie, ceiyathUbhagae ya vAyase / bhittIgae ya Ayave, sahi ! suhio hu jaNo na bujjhai // 13 // ' sA tIe dhUyA taM suNittA paDibhaNai-tumameva ya aMba he ! lave, mA hu vimANaya jakkhamAgayaM / jakkhAhaDae hu tAyae, aNNaM dANi Xgavesa tAyayaM // 14 // pacchA dhijjAiNI bhaNai-navamAsA kucchIi dhAriyA, pAsavaNe pulise ya mahie / dhUyA ! me * gehie haDe, salaNae asalaNae me jAyae // 15 // puNo vi annaM kahei-egeNa dhijAieNa talAgaM khaNAviyaM / tattheva pAlIe devaulamArAmo ya kao / tattha teNa janno pavattio chagalagA jattha mArijaMti / annayA kayAi so dhijjAio mariUNa chagalago ceva jaao| so ya ghettUNa appaNijjehiM puttehiM tassa ceva talAe mArijiuM janne nijai / so ya X8XXXXXXXXXXXX Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimica- ndrIyavRttiH dvitIya priisshaadhyynm| // 54 // jAissaro nijamANo appaNijjiyAe bhAsAe bubbuyai / appaNA ceva soyaMto, jahA-mae ceva pavattiyaM / evaM so vevamANo sAhuNA atisayanANiNA egeNa dIsai / teNa bhannai-sayameva ya lukkha loviyA, appaNiyA ya viyaDDi khANiyA / ovAiyaladdhao ya si, kiM chelA! bebe ti vAsase // 16 // to so chagalago teNa paDhieNa tuNhikko tthio| teNa dhijAieNa ciMtiyaM-kiM pi pavaiyageNa paDhiya, teNa esa tuNhikko tthio| tao so taM tavassi bhaNaikiM bhayavaM! esa chagalago tubbhehiM paDhiyamette ceva tuNhikko Thio? / teNa sAhuNA tassa kahiyaM-jahA esa tava piyA / kimabhinnANaM ? / teNa bhaNiyaM-ahaM pi jANAmi, kiM puNo eso ceva kahihitti ? / teNa chagalageNa putvabhave putteNa samaM nihANagaM nihiyaM / taM gaMtUNa pAehiM kharavaDei, eyamabhinnANaM / pacchA teNa muko, sAhusamIve dhammaM soUNa bhattaM paJcakkhAiUNa devalogaM gao / evaM teNa saraNamiti kAuM taDAgArAme janno pavattio tameva asaraNaya jAyaM / / aipaMDio si / laggo sirohara moDeuM / so bhaNai-suNasu loiyaM suhAsiyamegaM-nayaNahINahaM dINavayaNahaM kara-| caraNaparivajiyaha, bAlavuDapahukhaMtivaMtahaM vesAsiyahaM vAhiyahaM / ramaNi samaNavaNi saraNapattahaM duhiyahaM dINahaM dutthiyahaM, niyaM je paharaMti te satta vi kula sattamai phuDaM pAyAlahi neti // 17 // aivAyAlo si tti tassa vi gahiyANi // | gaMtuM ca pytto| ciMtiyaM ca deveNa-'avagao tAva caraNapariNAmo eyassa, tA sammattaM parikkhAmi' tti viuviyA AvannasattA maMDiyaTikidavibhUsiyA egA sAhuNI / so taM daddUNa bhaNai-kaDae te kuMDale ya te, aMjiyacchi ! tilae ya te kae / pavayaNassa uDDAhakArie !, duTThA sehi ! kato si AgayA // 18 // tIe rUsiUNa bhaNNai-rAIsa 1 taDAgikA / 2 "nayanahInebhyo dInavacanebhyaH karacaraNaparivarjitebhyaH, bAlavRddhaprabhukSAntimadbhyo vaizvAsikebhyo vyAdhitebhyaH / ramaNe zramaNavane zaraNaprAptebhyaH duHkhitebhyo dInebhyo dusthitebhyaH / nirdayaM ye praharanti te saptApi kulAni saptame sphuTaM pAtAle nayanti // 17 // " 6XOXOXOXOXOXOXOXXXX // 54 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ risavamettANi, paracchiDDANi pecchase / appaNo villamettANi, picchaMto vi na picchase // 19 // tahA - samaNo siya saMjao ya si, baMbhayArI samalegukaMcaNo | vehAMriyavAyao ya te, jeTTajjA ! kiM te paDiggahe ? // 20 // evaM tAe so uDDAhio samANo vilio aggao gacchai, jAva pecchai veuciyakhaMdhAvAramAgacchaMtaM / so tassa nivaTTamANo | daMDiyasseva saMvaDahutto gao / teNa hatthisaMdhAo oruhittA vaMdio, bhaNio ya - aho ! mama paramamaMgalaM jaM sAhU mae ajja diTTho, tA bhayavaM ! mamANuggahatthaM phAsuyaesaNijjaM imaM moyagAisaMbalaM gheppau / so necchai / nAhaM ajja bhuMjissAmi / bhAyaNe AbharaNagANi chUDhANi mA dIsihiMti / teNa daMDieNa balAmoDie paDiggaho gahio, jA moyage chubhAi, tA pecchai AbharaNagANi / pacchA AsuratteNa bhiuDiM kAUNa kharaMTio - hA aNajja ! mama puttagANaM imANi AbharaNagANi, tume te vAvAiyA, tA kattha vaJcasi saMpayaM tumaM ? ti / so bhayabhIo na kiMci jaMpai / etthaMtare uvasaMhariUNa | mAyAjAlaM payaDIhUo devo / saMbohio eso - hA ! na jujjai tumhaM visiTThAgamadharANaM evaMvihapariNAmo, majjhaM ca aNAgamaNaM paramANaMdanibbharA Na yANaMti devaloe devA kAlamaikkamaMtaM, tumaM pi Thio devapecchaNaeNa avahariyahiyao uddhaTThANeNa chammAse | annaM ca - jANaMti caiva bhayavaMto, jahA - saMkaMtadivapemA, visayapasattA'samattakattA | aNahINamaNuyakajjA, narabhavamasuhaM na iti surA // 21 // pacchA ajjAsADhasUrI veraggamuvagao niMdiumADhatto attANayaM, jahA - "u tuha saMtiu hiyaya ! nANu hau tujjha narattaNu / haya tuha mai hau purisayAru hau tuha dhIrataNu // 1 // haya nilajjima 1 lajjitaH / 2 sammukhaM / 3 "hataM tava sakaM hRdaya ! jJAnaM hataM tava naratvam / hatA tava matiH hataH puruSakAro hataM tava dhIratvam // 1 // hA ! nirlajjavaM pApa ! tava hA hA ! tava dhRSTatvam / jAnato'pi jinAnAM vacanaM yadetad duzceSTatvam // 2 // kiM re mAnasa ! tvaM dhattUritaM ? kiM vA sannipAtena ApUritam ? / kiM vA pApa ! abhavyasya tulyaM yajjJAnadapi mArgAd bhraSTam // 3 // viSayaibhraMSTam hRdaya ! kiM paramArthaM jAnat / uttamaguNasthAnAt prabhraSTaM janamadhye tiraskRtam // 4 // samprati zAntaM bhUtvA kuru gurukarmakSayaGkaraM / nirmalaM saMyamaM tapo viziSTaM vAhyamabhyantaram // 5 // XOXOXOXOXXXX XOXOX Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 55 // (CXCXCXX KO XOXO XOXOX parISahAdhyanam / pAva ! tujjha haya haya tuha ghiTThima / jANaMtaha vi jiNANa vayaNu jaM eha duciTThima // 2 // kiM re mANasa ! tuhuM dhattUriu ? kiM dvitIyaM vA sannivAI AUriGa ? / kiM vA pAva ! abhavaha tullau jaM jANaMtu vi maggahaM bhullara || 3 || bisaehiM bhullara hiyaya ! kAI paramatthu muNaMtau ? / uttamaguNaThANaha pabhaTTu jaNamajjhi viguttau ||4|| saMpai saMtau hovi karahi gurukammakhayaMkaru | nimmalu | saMjamu tavu visiTTu bAhiru abhitaru || 5 ||" tao 'icchAmo aNusaTThi, sammaM coyaNa' tti bhaNiUNa abhinaMdiUNa ya devaM gao saTThANaM sUrI / paNamiUNa ya taM suro gao suraloyaM / AloiyapaDikkaMto viharai sUrI / teNa putriM daMsaNaparIsaho nAhi. | yAsio pacchA'hiyAsio / evaM zeSasAdhubhirapi sahanIya iti // ityuktA dvAviMzatiparISahAH / nanvete kasmin karmaNi avataranti ? ucyate - daMsaNamohe daMsaNaparIsaho pannanANa paDhamammi / carime'lAbhaparIsaha satteva carittamohamma // 1 // | akkosa-arai-itthI- nisIhiyA 'cela - jAyaNA caiva / sakkArapurakkAro, ikkArasa veyaNijjammi // 2 // paMceva ANupuvI, cariyA | sejjA taddeva jalle ya / vaha-roga-taNaphAsA, sesesuM natthi avayAro // 3 // sAMpratamadhyayanopasaMhArArthamAhaee parIsahA sadhe, kAsaveNa paveiyA / je bhikkhUNa vihannejjA, puTTho keNai kaNDui // 46 // tti bemi // vyAkhyA - ete parISahAH sarve kAzyapena praveditAH, yAn jJAtvA iti zeSaH, bhikSurna 'vihanyeta' parAjayeta, 'spRSTaH ' bAdhitaH 'kenA'pi' dvAviMzaterekatareNA'pi 'kasmiMzcit' deze kAle vA iti sUtrArthaH // 46 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // // ityuttarAdhyayanaTIkAyAM parISahAkhyaM dvitIyamadhyayanam // XCXXX / / 55 / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tRtIyaM caturaGgIyAdhyayanam / ___ uktaM parISahAdhyayanam , samprati caturaGgIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihA'nantarA'dhyayane parISahasahanamuktaM, al'taJca kimAlambanamurarIkRtya karttavyam' iti praznasambhave mAnuSatvAdicaturajadurlabhatvamAlambanam, anenocyate, ityanena | sambandhenA''ghAtasyA'syedamAdisUtram cattAri paramaMgANi, dallahANIha jNtunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamammi ya vIriyaM // 1 // __ vyAkhyA-'catvAri' catuHsaMkhyAni 'paramAGgAni' pradhAnakAraNAni prakramAd dharmasya 'durlabhAni' duHprApyANi 'iha' | saMsAre 'jantoH' dehinaH / tAnyevAha-mAnuSatvaM' narajanma / uktaM hi-"jammajarAmaraNajale, nANAvihavAhijalayarAinne / bhavasAyare apAre, dulahaM khalu mANusa jammaM // 1 // " 'zrutiH' zravaNaM dharmasya iti gamyate / yataH-"Alassa | moha'vannA thaMbhI kohA mAya kivaNattA / bhaiya soyo annANA, vakkheva kohalA raimaNA // 1 // eehiM kAraNehiM, labhrUNa sudullahaM pi mANussaM / na lahai suI hiyakariM, saMsAruttAraNiM jIvo // 2 // " 'zraddhA' zraddhAnaM dharmasyaiva / tathA hiku~bohamicchAhinivesajogao, kusatthapAsaMDivimohiyA jaNA / na saddahate jiNanAhadesiyaM, caiMti bohiM puNa ke vi | pAviyaM // 1 // 'saMjame' viratau 'caH' samuccaye 'vIrya' sAmarthyam iti suutraarthH||1|| 1 "janma-jarA-maraNajale, nAnAvidhavyAdhijalacarA''kIrNe / bhavasAgare apAre, durlabhaM khalu mAnuSaM janma // 1 // " 2 "AlasyAd mohAd avajJAyAH stambhAt krodhAt pramAdAt kRpaNatvAt / bhayAt zokAd ajJAnAd, vyApAd kutUhalAt ramaNAt // 1 // etaiH kAraNairlabdhvA sudurlabhamapi mAnuSyam / na labhate zrutiM hitakarI, saMsArottAriNiM jIvaH // 2 // " 3 kubodhamitthyA'bhinivezayogataH, kuzAstrapAkhaNDivimohitA jnaaH| na zraddadhate jinanAthadezitaM, tyajanti bodhi punaH ke'pi prAptAm // 1 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH yA mAnuSatvAdInAM ca durlabhatvamupadarzayatA collakAdayo dRSTAntAH suucitaaH| te cA'mI-*collaMga pAsaga dhanne, jUe~ tRtIyaM rayaNe ya sumiNa cakke ya / camma jueM paramANU dasa diTuMtA maNuyalaMbhe // 1 // caturaGgIyA. ___ tattha 'collago' bhojanaM, tadupalakSitamudAharaNam-atthi kaMpillaM nAma nayaraM / tattha baMbho rAyA, tassa culaNIdhya yanam / |bhAriyA, tesiM putto bArasamo cakkI baMbhadatto / so kumAratte vaTTamANo baMbharAe uvarae paropparadaDhAsattaculaNI-| dIharAyabhaeNaM varadhaNumittasahio plaanno| so puhaimaMDale bhamato visiTThAgii tti kAUNa bahuyAsu AvaIsu | bhojane avatthAsu samadukkhasuhattaNaM kuNaMteNa viNaeNa ArAhio egeNa dhijjAiyakappaDieNaM / ciMtiyaM ca kumAreNa-aho !XI dRssttaantH| | mamAvaisahAo esa, tA sanbahA paramovayArAriho / jao-"do purise dharau dharA, ahavA dohiM pi dhAriyA dharaNI / uvayAre jassa maI, uvayariyaM jo na pamhusai // 1 // " bhaNio ya so-baMbhadattaM rajje niviTTha suNiUNAgaMtavaM / kAleNa ya mahArAyA jAo bNbhdtto| kao bArasavarisio rajAbhiseo / so dhijjAio taM soUNAgao / na labhai alliyAvaM pi rAyaule / tao aNeNa uvAo ciNtio| uvAhaNAo dhae pabhUyAo baMdhiUNa dhayavAhehiM samaM phaavio| diTTho rAiNA, pucchio ya paJcAsannapariyaNo-bho ! kassesa dhao? / teNa bhaNiyaM-deva ! Na yaannaamo| rAiNA vAharAvio, samAgao, paJcabhinnAo-imo so varAo mama suhadukkhasahAyago / oyariUNa karivarAo sasiNehamavagUhio, pucchio kusalavattaM, bhaNio ya-maggasu jahicchiyaM / deva! niyabhAriyaM pucchiya maggAmi / gao sagAmaM / pucchiyA bhajA-tuTTho rAyA dei jaM maggiyaM, kiM maggAmi ? / tIe vi 'esa mahiDimuvagao maM na ADhAissaI' tti ciMtiUNa bhaNio-kiM bahuNA pariggaheNa ? collagakaraM sababharahe maggAhi dINArajuyalaM ca dkkhinnaae| 'Ama' ti gao raaysgaasN| ___ * "colakaM pAzako dhAnyaM, ghRtaM ratnaM ca svamazcakraM ca / carma yugaM paramANurdaza dRSTAntA manujalAbhe // 3 // " 2 AzrayaNamapi / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maggio ya collagakaro--jahA deva! paDhamaM tumha ghare bhuMjissaM, tao tuha causaTThIe bhAriyAsAhassINaM, battIsAe mahArAyasahassANaM, puNo sAmaMta-maMti-mahaMtaga purohiyA ''rakkhamAINaM, tao ettha nayare siTThi-satthavAha- mAhNa-vaNiya- koDuMbiyamAINa, evaM savanagara-gAmAgarAisu jAva sababharahe, tammi niTThie puNo vi tumha gehi tti / rAiNA Isi hasiUNa bhaNiyaMbho ! kimeiNA viDaMbaNApAeNa tucchamaggaNeNa ?, desaM bhaMDAraM ca demi, to suhaM chattachAyAe hatthikhaMdhavaragao hiMDihisi / so bhaNai - kiM mama eddahamahaMteNa pariggaheNaM ?, ettieNa caiva me saMtoso / tao 'jo jattiyassa atthassa, bhAyaNaM tassa tattiyaM hoi / vuTThe vi doNamehe, na DuMgare pANiyaM ThAi // 1 // ' ii ciMtiUNa paDivanaM rAiNA / bhutto paDhamadivase rAiNo gidde, dinaM dINArajuvalayaM ca / evaM parivADIe ADhatto bhuMjiraM / tammi ya pure aNegAo kulakoDIo, tassa vi aMtaM na jAhi tti kiM puNa bharahassa ? / avi ya so devayANubhAveNa vacejjA, na ya maNuyattaNAo bhaTTho akayadhammo mANusattaNaM lahaiti // 1 // 'pAsaga' tti cANakko - gollavisae caNayagAmo, tattha caNago mAhaNo so ya sAvao / tassa ghare sAhU ThiyA / putto se jAo saha dADhAhiM / sAhUNaM pAesa pADio / kahiyaM ca-rAyA bhavissai ti / 'mA doggaiM jAissai ' tti daMtA ghaTTA / puNo vi AyariyANa kahiyaM - kiM kijjau ? / ettAhe vi biMbaMtario rAyA bhavissai / ummukkabAlabhAveNa coisa vijjAThANANi AgamiyANi - aMgAI cauro veyA, mImAMsA nAyavittharo 1 purANaM dhammasatthaM ca, ThANA cosa AhiyA // 1 // sikkhA vAgaraNaM ceva, niruttaM chaMda joisaM / kappo ya avaro hoi, chaca aMgA viAhiyA // 2 // so sAvao saMtuTTho / egAo dariddabhaddamAhaNakulAo bhajjA pariNIyA / annayA bhAivivAhe sA mAigharaM | gayA / tIse ya bhagiNIo annesiM kheddhAdANiyANa dinnAo / tAo alaMkiyavibhUsiyAo AgayAo / sabo pari 1 dhanADhyebhyaH / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 57 // yaNo tAhiM samaM saMlavai, AyaraM ca karei / sA egAgiNI avagIyA acchai / addhitI ya jAyA / gharaM AgayA / dihA tRtIyaM ya sasogA cANakkeNa, pucchiyA sogakAraNaM / na jaMpae, kevalaM aMsudhArAhiM siMcaMtI kavole nIsasai dIhaM / tAhe nibaMdheNa| caturaGgIyAlaggo / kahiyaM sagaggayavANIe jahaTThiyaM / ciMtiyaM ca teNa-aho! avamANaNAheu niddhaNattaNaM jeNa mAighare vi evaM x'dhyayanam / paribhavo?, ahavA-aliyaM pi jaNo dhaNaittayassa sayaNattaNaM payAsei / paramatthabaMdhaveNa vi, lajijjai hINavihaveNa // 1 // pAzake tahA-kajeNa viNA neho, atthavihUNANa gauravaM loe / paDivanne nivahaNaM, kuNaMti je te jae viralA // 2 // tA dRSTAntaH / / dhaNaM uvajiNAmi keNai uvAeNa, naMdo pADaliputte diyAINaM dhaNaM deI tattha vaccAmi / tao gaMtUNa kattiyapunnimAe putvannatthe AsaNe paDhame nisanno / taM ca tassa pallIvaissa rAulassa sayA Thavijjai / siddhaputto ya naMdeNa samaM tattha Agao bhaNai-esa baMbhaNo naMdavaMsassa chAyaM akkamiUNa hio / bhaNio dAsIe-bhayavaM! bIe AsaNe nivesAhi / / 'evaM hou' viie AsaNe kuMDiyaM Thavei, evaM taie daMDayaM, cautthe gaNettiyaM, paMcame jannovaiyaM / 'dhaTTho' tti nicchUDho / padosamAvanno bhaNai-kozena bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya naMdaM parivarttayAmi, mahAgumaM vAyurivopravegaH // 1 // niggao maggai purisaM / suyaM ca NeNa-biMbaMtario rAyA hohAmi tti / naMdassa moraposagA tesiM gAme gao parivAyagaliMgeNa / tesiM ca mayaharadhUyAe caMpiyaNammi dohalo / so samuyANito gao / pucchaMti / | so bhaNai-mama dAragaM deha to NaM pAemi caMdaM / paDisuNaMti / paDamaMDavo kao, taddivasaM punnimA, majhe chiDDe kayaM, majjhaNhagae caMde sanvarasAlahiM dabehiM saMjoittA khIrassa thAlaM bhariyaM / sadAviyA pecchai pibai ya / uvari puriso // 57 // ucchADei / avaNIe Dohale kAlakkameNa putto jaao| caMdagutto se nAma kayaM / so vi tAva saMvaDui / cANako vi dhAu 1 bhikSAmaTan / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bilANi maggai / so ya dAraehiM samaM ramai / rAyanIIe vibhaasaa| cANako ya paDiei / pecchai / teNa vi maggioamha vi dijau / bhaNai-gAvIo laehiM / mA mArijA koi? / bhaNai-vIrabhojA puhii| nAyaM-jahA vinnANaM pi se atthi / pucchio-kassa ? tti / dAragehiM kahiyaM-parivAyagaputto esa / ahaM so parivAyago, jAmu jA te rAyANaM karemi / so teNa samaM palAio / logo melio / pADaliputtaM rohiyaM / naMdeNa bhaggo parivAyago palANo / assehiM pacchao laggA purisaa| caMdaguttaM paumiNIsaMDe chubhettA rayao jAo caannko| naMdasaMtieNa jaccavalhIgakisoragaeNamAsavAreNa pucchio-kahiM caMdagutto? / bhaNai-esa paumasare paviTTho citttthi| so AsavAreNa dittttho| tao NeNa ghoDago cANakkassa appio, khaggaM mukkaM / jAva niguDio jaloyaraNaTThayAe kaMcugaM mellai tAva NeNa khaggaM ghettUNa duhA ko| | pacchA caMdagutto hakkAriya cddaavio| puNo plaanno| pucchio NeNa caMdagutto-jaM velaM si siTTho taM velaM kiM ciMtiya tae ? / teNa bhaNiyaM-haMdi ! evaM ceva sohaNaM bhavai, ajo ceva jANai tti / tao NeNa jANiyaM-joggo, na esa vipariNamai / pacchA caMdautto chuhaaio| cANako taM ThavettA bhattassa aigao, bIhei-mA ettha najjejjAmo / DoDessa bAhiM niggayassa pomu phADiyaM dahikUraM gahAya go| jimio dArago / annattha samuyANito gAme paribhamai / egammi gihe therIe puttabhaMDANaM vilevI pvddddiyaa| egeNa hattho majjhe chUDho / so daDo rovai / tAe bhannai-cANakamaMgala! bhottuM pi na yANasi / teNa pucchiyA bhaNai-pAsANi paDhamaM gheppaMti / taM paribhAviya gao himavaMtakUDaM / tattha pavvayao rAyA teNa samaM mettI kayA / bhaNai-naMdarajaM samaM sameNa vibhjjyaamo| paDivannaM ca teNa / oyviumaaddhttaa| egattha nayaraM na paDai / paviTTho tidaMDI vatthUNi joei| iMdakumAriyAo dihAo / tAsiM teeNa na paDai / mAyAe niinnaaviyaao| . kavacam / 2 viprasya / 3 s| 4 atra maGgalazabdaH samAnArthavAcakaH / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya Kal zrIuttarA gahiyaM nayaraM / pADaliputtaM tao rohiyaM / naMdo dhammadAraM mgi| egeNa raheNa jaM tarasi taM nINehi / do bhajjAo dhyayanasUtre egA kannA davaM ca nINei / kannA niggacchaMtI puNo puNo caMdaguttaM ploei| naMdeNa bhaNiyaM--jAhi tti / gayA / / caturaGgIyAzrInamica-1batAe vilaggaMtIe caMdaguttarahe nava aragA bhaggA / 'amaMgalaM' ti nivAriyA teNa / tidaMDI bhaNai-mA nivArehi alsdhyayanam / ndrIyavRttiH nava purisajugANi tujjha vaMso hohI / paDivannaM / raaulmigyaa| do bhAgA kayaM rajaM / tattha egA visakannA Asi, tattha | pavayagassa icchA jAyA / sA tassa dinA / aggipariyaMcaNeNa visaparigao mariumAraddho / bhaNai-vayaMsa ! marijai / pAzake // 58 // caMdagutto 'ruMbhAmi' tti vvsio| cANakkeNa bhiuDI kayA imaM nIti saraMteNa-'tulyArtha tulyasAmarthya, marmajJaM vyava dRssttaantH| sAyinam / arddharAjyaharaM bhRtyaM, yo na hanyAtsa hanyate // 1 // Thio cNdgutto| do vi rajjANi tassa jAyANi / naMdamaNussA ya coriyAe jIvaMti / desaM abhivaMti / cANako annaM uggataraM coraggAhaM mggi| gao nayarabAhiriyaM / | diTTho tattha naladAmo kuviMdo / puttayaDasaNAmarisio khaNiUNa bilaM jalaNapajjAlaNeNa mUlAo ucchAyaMto makkoDae / tao 'sohaNo esa coraggAho' tti vaahraavio| sammANiUNa ya diNNaM tassA''rakkhaM / teNa corA bhattadANAiNA kaovayArA vIsatthA sabai sakuDuMbA vAvAiyA / jAyaM nikaMTayaM rajaM / kosanimittaM ca cANakkeNa mahiDiyakoDubi-| ehiM saddhiM ADhattaM majapANaM / vAyAvei holN| uDhiUNa ya tesiM upphesaNatthaM gAei imaM paNaJcaMto gIiyaM-do majjhaTa dhAurattAI, kaMcaNakuMDiyA tidaMDaM ca / rAyA vi me vasavattI, ettha vi tA me holaM vAehi // 1 // imaM soUNa anno asahamANo kassai apayaDiyapuvaM niyariddhiM payaDato nacciumAraddho / jao-kuviyassa Aurassa ya, vasaNaM // 58 // pattassa rAgarattassa / mattassa maraMtassa ya, sabbhAvA pAyaDA hoti // 2 // paDhiyaM ca teNa-gayapoyayassa mattassa, uppa 1 agnisparzanena / 2 bhayotpAdanArtham / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iyassa ya joyaNasahassaM / pae pae sayasahassaM, ettha vi tA me holaM vAehi // 3 // anno bhaNai-tilaADhayassa vuttassa, nipphannassa bahusaiyassa / tile tile sayasahassaM, ettha vi tA me holaM vAehi // 4 // anno bhaNai-NavapAusammi punnAe, girinadiyAe sigghavegAe / egAhamahiyametteNa, navaNIeNa pAliM baMdhAmi ettha vi tA me holaM vAehi // 5 // anno bhaNai-jaccANa NavakisorANa, taddivaseNa jAyamettANa / kesehi nabhaM chAemi, ettha vi tA me hola vAehi // 6 // anno bhaNai-do majjha atthi rayaNAI, sAlipasUI ya gaddabhIyA ya / chinnA chinnA vi ruhaMti, ettha vi tA me holaM vAehi // 7 // anno bhaNai-saya sukila niccasuyaMdho, bhajja aNuvaya Natthi pavAso / niriNo ya dupaMcasao, ettha vi tA me holaM vAehi // 8 // evaM nAUNa davaM maggiyaM jahociyaM / kodvArA bhariyA sAlINaM, tAo chinnA chinnA puNo | jAyaMti / AsA egadivasajAyA mggiyaa| egadevasiyaM navaNIyaM / suvannuppAyaNatthaM ca cANakkeNa jaMtapAsayA kayA / | keI bhaNaMti-varadinnayA / tao ego dakkho puriso sikkhAvio / dINArathAlaM bhariyaM / so bhaNai-jai mamaM | koi jiNai, to thAlaM giNhau / aha ahaM jiNAmi to egaM dINAraM giNhAmi / tassa icchAe pAsA paDaMti / ao na tIrae jiNiuM / jaha so na jippai evaM mANusalaMbho vi / avi nAma so jippejjA, na ya mANusAo bhaTThassa | puNo mANusattaNaM // 2 // | 'dhanne' iti tattha-dhannAI cauccIsaM, java-gohuma-sAli-vIhi-saTTikA / kodava-aNuyA-kaMgU-rAlaga-tila-mugga-mAsA ya // 1 // ayasi-harimaMtha-tiuDaga-niphAva-siliMda-rAyamAsA ya / ucchU-masUra-tuyarI-kulattha taha dhanaga-kailAyA // 2 // eyANi jattiyANi bharade dhannANi tANi savANi piMDiyANi, tattha pattho sarisavANaM chUDho, tANi savANi karaMbi maTha / 2 vll| 3 brttii| 4 cvlaa| 5 raaii| 6 vaTANA / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 59 // yANi, tatthegA junnatherI suppaM gahAya te kiM vINejjA ?, puNo vi patthaM pUrijjA ? / avi sA devayApasAeNa pUrejA Na ya mANusattaNaM // 3 // caturaGgIyA| 'jUe' jahA--ego rAyA, tassa sabhA aTThottarasayakhaMbhasanniviTThA jattha atthANiyaM dei / ekeko ya khaMbho aTTha- |'dhyynm| |sayaMsio [ sarvAMzAH 11664 ] / tassa ranno putto rajjakaMkhI ciMtei-thero rAyA, mAreUNa rajjaM giNhAmi / taM cAmacceNa nAyaM / teNa ranno siDhaM / tao rAyA bhaNai-aho ! natthi lobhamahAgahagahiyANaM kiMci akaraNija / dhAnya-dhUta bhaNiyaM ca-"nAvekkhai kulajAI, pemaM sukayaM ca gaNai Na ya ayasaM / luddho kuNai akajaM, mArai pahubaMdhumittaM ratna-khameSu pi // 1 // " emAi pariciMtiUNa rAyA taM puttaM bhaNai-amhaM jo na sahai aNukkama so jUyaM khellai, jai jiNai dRssttaantaa:| rajaM se dijai, kahaM puNa jiNiyacaM ?-tujhaM ego Ao, avasesA majhaM AyA, jai tumamegeNa AeNa aTThasayassa khaMbhANaM ikkekaM aMsiyaM aTThasayavArA jiNasi to tujha rajaM / avi devayAvibhAsA // 4 // | 'rayaNe' jahA--ego vANiyago vuDo, rayaNANi se asthi / tattha ya mahe anne vANiyagA koDipaDAyA udibhati / so na unbhei / tassa puttehiM there pautthe tANi rayaNANi desIvaNiyANa hatthe vikkIyANi / 'varaM amhe vi koDipaDAgAo ubbhAvemo' / te vi vANiyagA samaMtao paDigayA pArasakUlAINi / thero Agao, suyaM-jahA vikkIyANi / te aMbADei-lahu~ rayaNANi ANeha / tAhe te savao hiMDiumADhattA / kiM te sabarayaNANi piMDejjA ? / avi ya devayappabhAveNa vibhAsA // 5 // ___ saMpayaM 'suviNe' tti-atthi ujeNI nayarI / tIe ya asesakalAkusalo aNegavinnANaniuNo udAracitto kayanna pddi-lan59|| vannasUro guNANurAI piyaMvao dukkho rUva-lAvanna-tArunnakalio mUladevo nAma rAyaputto pADaliputtAo jUyavasaNA-X satto jaNagAvamANeNa puhaviparibbhamato smaago| tattha guliyApaogeNa parAvattiyaveso vAmaNayAgAro vimhAvei Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicittakahAhiM gaMdhavAikalAhiM NANAkougehi ya NAyarajaNaM / pasiddho jAo / atthi ya tattha rUvalAvannavinnANagaviyA devadattA nAma pahANagaNiyA / suyaM ca teNa-na raMjijjai esA keNai sAmannapuriseNa attagaviyA / tao kougeNa tIe khohaNatthaM pazUsasamae AsannattheNa ADhattaM sumahararavaM bahubhaMgigholirakaMThaM annannavannasaMveharamaNijjaM gaMdha, / suyaM ca taM]X devadattAe, ciMtiyaM ca-aho! auvA vANI, tA divo esa koi, na maNussametto / gavesAvio ceDIhiM / gaviTTho, diTTho mUladevo vAmaNarUvo / sAhiyaM jahaTThiyameIe / pesiyA tIe tassa vAharaNathaM mAhavAbhihANA khujaceDI / gaMtUNa viNayapuvayaM bhaNio tIe-bho mahAsatta ! amha sAmiNI devadattA vinnavei-kuNaha pasAyaM, eha amha gharaM / teNa viyaDDayAe bhaNiyaM-na paoyaNaM me gaNiyAjaNasaMgaNa, nivArio visiTThANa vesAsaMjogo / bhaNiyaM ca-yA vicitraviTakoTinighRSTA, madyamAMsaniratA'tinikRSTA / komalA vacasi cetasi duSTA, tAM bhajanti gaNikAM na viziSTAH // 1 // yopatApanaparA'gnizikheva, cittamohanakarI madireva / dehadAraNakarI kSurikeva, garhitA hi gaNikA salikeva // 2 // ao natthi me gamaNAbhilAso / tIe vi aNegAhiM bhaNiibhaMgIhiM ArAhiUNa cittaM mahAnibaMdheNa kare ghettUNa nIo gharaM / vaccaMteNa ya sA khujA kalAkosalleNa ya vijApaogeNa ya apphAliUNa kayA pauNA / vimhayakkhittamaNAe pavesio so bhavaNe / diTTho devadattAe vAmaNarUvo aucalAvannadhArI / vimhiyAe devadattAe davAviyamAsaNaM / nisanno ya so| dinno taMbolo / daMsiyaM ca mAhavIe attaNo rUvaM, kahio ya viyro| suhRyaraM vimyiA / pAraddho AlAvo mahurAhiM viyaDabhaNiIhiM / AgarisiyaM ca teNa tIe hiyayaM / bhaNiyaM ca-aNuNayakusalaM parihAsapesalaM laDahavANidullaliyaM / AlavaNaM pi hu cheyANa kammaNaM kiM ca mUlIhiM // 1 // etthaMtare Agao tatthego viinnaavaaygo| vAiyA teNa vINA / raMjiyA devadattA / 1.bhaNii0 bhaassaa| XXXXXXXXXXXXX Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 6 // bhaNiyaM ca-sAhu bho vINAvAyaga! sAhu sohaNA te kalA / mUladeveNa bhaNiyaM-aho! ainiuNo ujeNIjaNo| tRtIyaM jANai suMdarAsuMdaravisesaM / devadattAe bhaNiyaM-bho ! kimettha khUNaM? / teNa bhaNiyaM-vaMso ceva asuddho, sagabhA XcaturaGgIyAya taMtI / tIe bhaNiyaM-kahaM jANijai ? / daMsemi ahaM / samappiyA vINA / kaDDio vaMsAo pAhaNago / taMtIe vAlo'dhyayanam / samAriUNa vAiuM payatto / kayA parAhINamANasA sapariyaNA devadattA / paccAsanne kareNuyA sayA ravaNasIlA Asi, khame sA vi ThiyA ghummaMtI olaMbiyakannA / aIva vimhiyA devadattA vINAvAyago ya / ciMtiyaM ca-aho! pacchannaveso dRssttaantH| vissakammA esa / pUiUNa tIe pesio viinnaavaaygo| AgayA bhoyaNavelA / bhaNiyaM devadattAe-vAharaha aMgamaddayaM jeNa do vi amhe mjjaamo| mUladeveNa bhaNiyaM-aNumannaha, ahaM ceva karemi tumha abhaMgaNakammaM / kimeyaM pi jANAsi ? / Na yANAmi samma paraM Thio jANagANa sayAse / ANiyaM caMpagatellaM / ADhatto abhaMgiuM / kayA parAhINa|maNA / ciMtiyaM ca NAe-aho ! vinnANAisao, aho ! auvo karayalaphAso, tA bhaviyacaM keNai imiNA siddhapuriseNa x pacchannarUveNa, na payaIe evaMrUvassa imo pagariso tti, tA payaDIkarAvemi rUvaM / nivaDiyA calaNesu, bhaNio ya-bho mahANubhAva! asarisaguNehiM ceva nAo uttamapuriso paDivannavacchalo dakkhinnapahANo ya tuma, tA daMsehi me attANayaM, | bADhaM ukkaMThiyaM tuha dUsaNassa me hiyayaM ti / mUladeveNa puNo puNo nibbaMdhe kae Isi hasiUNa avaNIyA vesaparAvattiNI guliyA / jAo sahAvattho / dihro diNanAho va dipaMtateo aNaMgo va mohayaMto rUveNaM sayalajaNaM navajovaNalAvannasaMpunnadeho / harisavasubhinnaromaMcA puNo nivaDiyA calaNesu, bhaNiyaM ca-mahApasAo tti abbhaMgio sahatthehiM / // 6 // manjiyAI do vi jimiyAiM mahAvibhUIe, parihAvio devadUse, ThiyAiM visitttthgotttthiie| bhaNiyaM ca tIe-mahAbhAga ! tumaM mottUNa Na keNai aNuraMjiyaM me avarapuriseNa mANasaM, tA saJcameyaM--nayaNehiM ko na dIsai ?, keNa samANaM - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 11 na hoMti ullAvA ? / hiyayAnaMdaM jaM puNa, jaNei taM mANusaM viralaM // 1 // tA mamANuroheNa ettha ghare nizcamevAgaMtavaM / mUladeveNa bhaNiyaM - guNarAiNi ! annadesiesa niddhaNesu ya amhArisesu na rehae paDibaMdho, na ya thirIhavai, pAeNa sassa vi kajjavaseNa ceva neho / bhaNiyaM ca - vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasAH, puSpaM paryuSitaM tyajanti madhupA dagdhaM vanAntaM mRgAH / nirdravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM sevakAH, sarvaH kAryavazAjjano'bhiramate kaH kasya ko vallabhaH ? // 1 // tIe bhaNiyaMsadeso paradeso vA akAraNaM sappurisANaM / bhaNiyaM cajalahibisaMghaDieNa vi, nivasijjai harasirammi caMdreNa / jattha gayA tattha gayA, guNiNo sIseNa vujjhati // 2 // attho bi asAro, na tammi viyakkhaNANa bahumANo, avi ya guNesu cevANurAo havai tti / kiJca - vAyA sahassamaiyA, siNeha nijjhAiyaM sayasahassaM / sabbhAvo sajjaNamANusassa koDiM visesei // 3 // tA sahA paDivajja imaM patthaNaM ti / paDivanaM teNa / jAo tesiM nehanibbharo saMjogo / annayA rAyapurao paNacciyA devadattA / vAio mUladeveNa paDaho / tuTTho tIe rAyA / dinno vro| nAsIkao tIe / so ya aIvajUyapasaMgI nivasaNamettaM pi na rehae / bhaNio ya sANuNayaM tIe piyavANIe - piyayama ! ko tuha imaM mayaMkasseva hariNapaDibaMdhaM 1, tumha sayalaguNAlayANa kalaMkaM ceva jUavasaNaM, bahudo - savihANaM ca yaM / tahA hi -- "kulekalaMkaNu saccapaDivakkhu gurulajjAsoyaharu dhammavigghu atthaha paNAsaNu / jaM dANabhogiha rahiu putta-dAra-pii mAimosaNu / jahiM na gaNijjai deu guru jahiM navi kajju akajju / taNusaMtAvaNu kugaipahu tahiM piya ? jUya 1 jaladheH pRthagbhUtenApi / "kulakalaGkanaM satyapratipakSaM gurulajjAzokagRhaM dharmavighnaM arthasya praNAzanam / yad dAnabhogAbhyAM rahitaM putra-dvArA- pitR-mAtrAdimoSaNam / yatra na gaNyete devagurU yatra nApi kAryamakAryam / tanusantApanaM kugatipathaH tanna priya ! dhUte mA rajyatAm // 1 // " Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 61 // - khame ma rajju // 1 // " tA sabahA paricayasu imaM / airaseNa ya na sakkae mUladevo parihariuM / atthi ya devadattAe gADhANuratto | | tRtIyaM | mUlillo mittaseNo ayalanAmA satthavAhapuco / dei so jamaggiyaM / saMpADei vatthAbharaNAIyaM / vahai ya so mUladevovari caturaGgIyA|paosaM, maggai ya chiDDANi / tassa saMkAe na gacchai mUladevo tIe gharaM avasaramaMtareNa / bhaNiyA ya devadattA jaNaNI- alsdhyayanam / e-putti! paricaya mUladevaM, na kiMci niddhaNeNa paoyaNameeNa, so mahANubhAvo dAyA ayalo pesei puNo puNo bahuyaM dadhajAyaM, tA taM ceva aMgIkaresu sancappaNayAe, na ekkammi paDiyAre donni karavAlAI mAyaMti, na ya aloNiyaM silaM ko vi caTTei, tA muMca jUyAriyamimaM ti / tIe bhaNiyaM-nAhaM aMba ! egaMteNa dhaNANurAgiNI, guNesu ceva |dRssttaantH| me paDibaMdho / jaNaNIe bhaNiyaM-kerisA tassa jUyAragassa guNA / tIe bhaNiyaM-aMba! kevalaguNamao khu so|| |jao 'dhIro udAracario, dakkhinnamahoyahI kalAniuNo / piyabhAsI ya kayannu, guNANurAgI visesaNNU // 1 // ao na paricayAmi eyaM / tao sA aNegehiM diDhatehiM ADhattA paDibohe-alattae maggie nIrasaM paNAmei, ucchukhaMDe patthie choiyaM paNAmei, kusumehiM jAiehiM viTamittAI paNAmei / coiyA ya paDibhaNati-jArisameyaM tAriso esa te piyayamo, tahAvi tumaM na pariccayasi / devadattAe ciMtiyaM-mUDhA esA teNevaMvihe diTuMte dei / tao annayA bhaNiyA jaNaNI-ammo! maggehiM ayalaM ucchu| kahiyaM ca tIe tassa / teNa vi sagaDaM bhareUNaM pesiyaM / tIe bhaNiyaM-kimahaM kareNuyA jeNa evaMvihaM sapattaDAlaM ucchaM pabhUyaM pesijjai / tIe bhaNiyaM-putti! udAro khu so teNa eyaM pesiyaM ti, ciMtiyaM ca NeNa-annANaM pi sA dAhi tti / avaradiyahe devadattAe bhaNiyA mAhavI-halA ! bhaNAhi // 61 // mUladevaM jahA ucchRNamuvari saddhA, tA pesehi me / tIe vi gaMtUNa kahiyaM / teNa gahiyAo dunni uccchulaTThIo, niccholiUNa | . . arpayati / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAo duyaMgulapamANAo gaMDiyAo, coujjAeNa ya avacunniyAo, kappUreNa ya maNAgaM vAsiyAo, sUlAhi ya maNAgaM minnAo, gahiyAI abhiNavamalagAI, bhariUNa ya tANi DhakkiUNaM pesiyANi / DhoiyAiM ca gaMtUNa mAhavIe / daMsiyANi tIe vi jaNaNIe / bhaNiyA ya-peccha ammo ! purisANamaMtaraM ti, tA ahaM eesiM guNANamaNurattA / jaNaNIe ciMtiyaM'acaMtamohiyA esA na paricayai attaNA imaM tA karemi kiM pi uvAyaM jeNa eso kAmuo gacchai videsaM, tao sutthaM havai' tti ciMtiUNa bhaNio tIe ayalo -kahasu eIe purao aliyagAmaMtaragamaNaM, pacchA paviTThe mANussasAmaggIe Agacchejjaha vimANejjaha ya taM, jeNa vimANio saMto desaccAyaM karei, tA saMjuttA ciTThejjaha, ahaM te vattaM dAhAmi / paDivannaM ca teNa / annammi diNe kayaM saheva teNa / niggao aliyagAmaMtaragamaNamiseNa / nibbharaNa paviTTho ya mUladevo / jANAvio jaNaNIe ayalo Agao mahAsAmaggIe / diTTho ya pavisamANo devadattAe, bhaNio ya mUladevo -- Iiso caiva avasaro, paDicchiyaM ca jaNaNIe eyaM pesiyaM davaM, tA tumaM palaMkaheTThao muhuttagaM ciTThaha / tAva Thio so palakaTThao / lakkhio ayaleNaM / nisanno ya palake ayalo, bhaNiyA ya sA teNa--kareha nhANasAmariMga / devadattAe bhaNiyaM -- evaM ti, tA uTThaha niyaMsaha pottiM jeNa abbhaMgijjai / ayaleNa bhaNiyaM-mae diTTho ajja sumiNao, jahA - 'niyatthio ceva abbhaMgiyagatto ettha palleke ArUDho vhAo' tti, to saccaM sumiNayaM karesu / devadattAe bhaNiyaM -naNu viNAsijjae mahagghaM tUligaMDuyamAIyaM / teNa bhaNiyaM - annaM te visidvataraM dAhAmi / jaNaNIe bhaNiyaM -- evaM ti / tao tatthaTThio ceva abbhaMgiuvaTTio unhakhalaudgehi ya majjio / bhario teNa heDio mUladevo / gahiyAudA paviTThA purisA / sannio jaNaNIe ayalo / gahio teNa mUladevo vAlehiM bhaNio ya-re ! saMpayaM nirUvehi jai koi asthi 1 cAturjAtena -' ilAcI' ityanena / KKA PAN Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH tRtIyaM caturaGgIyAdhyayanam / khame dRssttaantH| // 62 // saraNaM / mUladeveNa nirUviyAI pAsAI, jAva dilR nisiyA'sihatthehiM veDhiyamattANayaM maNUsehiM / ciMtiyaM ca-'nAhameesiM ucarAmi, kAyayaM ca mae bayaranijAyaNaM, nirAuho saMpayaM, tA na porasassAvasaro tti' ciMtiya bhaNiyaM-jaM te royai | taM karehi / ayaleNa ciMtiyaM-uttamapuriso koI eso AgiIe ceva najai, sulabhANi ya saMsAre mahApurisANa vsnnaaii| bhaNiyaM ca-'ko ettha sayA suhio?, kassa va lacchI thirAiM pemmaaiN?| kassa va na hoi khaliyaM?, bhaNa ko vi Na khaMDio vihiNA? // 1 // ' bhaNio mUladevo-bho! evaMvihAvatthAgao mukko saMpayaM tumaM, mama pi vihivaseNa kayAi basaNapattassa evaM ceva karejaha / tao vimaNadummaNo niggao nayarAo mUladevo 'peccha, kahaM eeNa chalio? ti ciMtiyaM / to hAo sarovare, kayA pANavattI, ciMtiyaM ca-gacchAmo videsa, tattha gaMtUNa karemi kiM pi imassa paDivippiuvAyaM / paTTio vecAyaDassa sammuhaM / gAmanagarAimajjheNa vaccaMto patto duvAlasajoyaNapamANAe aDavIe muhaM / ciMtiyaM ca tattha-jai koi vaccaMto vAyAsAhejo vi duio labbhai tA suhaM ceva chijjae aDavI / jAva thevavelAe Agao visiTThAkAradaMsajIo saMbalathaiyAsaNAho TakkabaMbhaNo, pucchio ya so-bhaTTa ! ke dUre gaMtacaM ? / teNa bhaNiyaM-atthi aDavIe parao vIranihANaM nAma thAma, taM gamissAmi, tumaM puNa kattha patthio? / iyareNa bhaNiyaM-vennAyarDa / bhaTTeNa bhaNiyaMtA eha gacchamha / tao payaTTA do vi / majjhaNhasamae vaJcaMtehiM diDhaM sarovaraM / TakkeNa bhaNiyaM-bho ! vIsamAmo khaNamegaM ti / gayA udgasamIvaM / dhoyA hatthapAyA / gao mUladevo pAlisaMThiyarukkhacchAyaM / TakkeNa choDiyA saMbalathaiyA, gahiyA vaTTayammi sattuyA / te jaleNa olittA laggao khAiuM / mUladeveNa ciMtiyaM-erisA ceva baMbhaNajAI bhukkhApahANA havai, tA pacchA me dAhI / bhaTTo vi bhuMjittA baMdhiUNa thaiyaM payaTTo / mUladevo vi 'nUNaM avaraNhe dAhi' tti ciMtito aNupayaTTo / tattha vi taheva bhuttaM, na dinnaM tassa / 'kallaM dAhi' tti AsAe gacchai eso| vaccaMtANa ya AgayA // 62 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayaNI / tao vaTTAo osariUNa vaDapAyavahehao pasuttA / paJcUse puNo patthiyA, majjhaNhe taheva thakkA, taheva mukta TakkeNa, na dinnaM eyassa / jAva taiyadiyahe ciMtiyaM mUladeveNa-nitthinnappAyA aDavI, tA aja avassaM mama dAhI esa / jAva tattha vi na dinnaM / nitthinnA ya tehiM aDavI / jAyAo doNha vi annnnvttttaao| tao bhaTTeNa bhaNiyaM-bho! tujjha esA vaTTA mamaM puNa esA, tA vacca tuma eyAe / mUladeveNa bhaNiyaM-bho bhaTTa ! Agao ahaM tujjha ppabhAveNaM, tAmajha mUladevo nAma, jai kayAi kiM pi paoyaNaM me sijjhai tAAgaccheja vennAyaDe, kiM ca tujjha nAma ? / TakkeNa bhaNiyaM-sadbhaDo, jaNakayAvaDakeNa ya nigdhiNasammo nAma / tao patthio bhaTTo saggAma / mUladevo vi vinAyaDasammuhaM ti / |aMtarAle ya diTuM vasimaM / tattha paviTTho bhikkhAnimittaM / hiMDiyaM asesaM gAma / laddhA kummAsA, na kiMpi annaM / gao |jalAsayAbhimuhaM / etthaMtarammi ya tavasusiyadeho mahANubhAvo mahAtavassI mAsopavAsapAraNayanimittaM diTTho pavisamANo / taM |ca pecchiya harisavasubhinnapulaeNa ciMtiyaM ca mUladeveNa-aho ! dhanno kayattho ahaM, jassa imammi kAle esa mahAtavassI dasaNapahamAgao, tA avassaM bhaviyatvaM mama kallANeNa / avi ya-marutthalIe jaha kapparakkho, dariddagehe jaha hembuttttii| mAyaMgagehe jaha hatthirAyA, muNI mahappA taha ettha eso||1|| kiJca-dasaNanANavisuddhaM, paMcamahatvayasamAhiyaM dhIraM / khaMtI-maddava-ajava-juttaM muttippahANaM ca // 2 // sajjhAyajjhANatavovahANanirayaM visuddhalesAgaM / paMcasamiyaM tiguttaM, akiMcaNaM cattagihisaMgaM // 3 // supattaM esa sAhU / tA-erisapattasukhittaM, visuddhasaddhAjaleNa saMsittaM / nihiyaM tu dadhasassaM, ihaparaloe aNaMtaphalaM // 4 // tA ettha kAlociyA demi eyarasa ceva kummAsA, jao adAyago esa gAmo, eso ya mahappA kaivayagharesu darisAvaM dAUNa paDiniyattai, ahaM puNa do tinni vAre hiMDAmi to puNo labhissaM, Asanno avaro X bitio gAmo tA payacchAmi sabai ime tti / paNamiUNa tao samappiyA bhagavao kummAsA / sAhuNA vi tassa pari Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM zrIuttarA- NAmapayarisaM muNaMteNa davAisuddhiM ca viyANiUNa-'dhammasIla! thove dejaha' tti bhaNiUNa dhariyaM pttgN| dinnA ya teNa pavaDa-| dhyayanasUtre mANA''saeNa, bhaNiyaM ca teNa-"dhannANaM khu narANaM, kummAsA hoMti saahupaarnne|" etthaMtarammi gayaNaMtaragayAe risibhattAe XcaturaGgIyAzrInaimica- mUladevabhattiraMjiyAe bhaNiyaM devayAe-putta ! mUladeva ! suMdaramaNuciTThiyaM tume, tA eyAe gAhAe pacchaddheNa maggaha jaM dhyayanam / ndrIyavRttiH royae jeNa saMpADemi sacha / mUladeveNa bhaNiyaM-"gaNiyaM ca devadattaM, daMtisahassaMca rajjaM ca // 1 // " devayAe bhaNiyaM-putta! khane // 63 // nicciMto viharasu, avassaM risicalaNANubhAveNa aireNa ceva saMpajissai eyaM / mUladeveNa bhaNiyaM-bhayavai ! evameyaM ti / dRssttaantH| tao vaMdiya risiM paDiniyatto / risI vi gao ujANaM / laddhA avarA bhikkhA mUladeveNa / jemio patthio ya vinAyaDasammuhaM / patto ya kameNaM, tattha / pasutto rayaNIe bAhiM pahiyasAlAe / diTTho ya carimajAme sumiNao-paDipunnamaMDalo nimmalapaho mayaMko uyarammi paviTTho' / anneNa vi kappaDieNa so ceva diho / kahio teNa kappaDiyANaM / tatthegeNa bhaNiyaMKlabhihisi tuma ajja ghayagulasaMpunnaM mahaMta roTTagaM / 'Na yANaMti ee sumiNassa paramatthaM' ti na kahiyaM mUladeveNa / laddho kappaDieNa bhikkhAgaeNa gharachAyaNiyAe jahovaiTTho roTTago / tuTThoya eso| niveio ya kappaDiyANaM / mUladevo vi gao egamArAmaM / Avajio tattha kusumoccayasAhajjeNa mAlAgAro / dinnAiM teNa pupphaphalAI / tAI ghettuM suibhUo gao sumiNayasatthapADhagassa gehaM / kao tassa paNAmo / pucchiyA khemArogavattA / teNa vi saMbhAsio sabahumANaM, pucchio paoyaNaM / mUladeveNa joDiUNa karajuyalaM kahio suviNagavaiyaro / uvajjhAeNa vi bhaNiyaM sahariseNaM-kahissAmi suhamuhutte suviNayaphalaM, ajja tAva atihI hosu amhANaM / paDivannaM ca mUladeveNaM / NhAo jimio ya vibhUie / bhuttuttare ya bhaNio uvajjhAeNa-putta! pattavarA me esA kannagA, tA pariNesu mamovaroheNa eyaM tumaM ti / mUladeveNa bhaNiyaM| tAya ! kahaM annAyakulasIlaM jAmAuyaM karesi ? / uvajjhAeNa bhaNiyaM-putta ! AyAreNa ceva najai akahiyaM pi kulaM / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNiyaM ca-AcAraH kulamAkhyAti, dezamAkhyAti jalpitam / sambhramaH snehamAkhyAti, vapurAkhyAti bhojanam // 1 // tahA-ko kuvalayANa gaMdhaM, karei mahurattaNaM ca ucchraNaM ? / varahatthINa ya lIlaM, viNayaM ca kulappasUyANaM? // 2 // ahavAjai hu~ti guNA tA kiM, kuleNa? guNiNo kuleNa na hu kajaM / kulamakalaMkaM guNavajjiyANa garuyaM ciya kalaMkaM // 3 // evamAibhaNiIhi paDivajjAviya suhamuhutteNa prinnaavio| kahiyaM suviNagaphalaM-sattadiNabhaMtare rAyA hohisi / taM ca soUNa jAo pahaTThamaNo, acchai ya tattha suheNaM / paMcame ya divase gao nayarabAhiM, nisanno caMpagacchAyAe / io ya-tIe nayarIe aputtorAyA kAlagao / tattha ahiyAsiyANi paMca divANi / tANi AhiMDiya nayaramajjhe niggayANi bAhiM pattANi mUladevasayAsaM / diTTho ya so apariyattamANacchAyAe hittttho| taM pecchiya guluguliyaM hathiNA, hesiyaM turaMgeNa, ahisitto bhiMgAreNaM, vIio cAmarehiM, Thiyamuvari puMDariyaM / tao kao loehiM jayajayAravo / caDAvio gaeNa khaMdhe | paisArio ya nyriN| abhisitto ya maMtisAmaMtehiM / bhaNiyaM ca gayaNatalagayAe devayAe-bho ! bho! esa mahANubhAvo ase| sakalApAragao devayAhiTThiyasarIro vikkamarAo nAma rAyA, tA eyassa sAsaNe jo na vaTTai tassa nAhaM khamAmi tti / tao savo sAmaMta-maMti-purohiyAio pariyaNo ANAviheo jAo / tao udAraM visayasuhamaNuhavaMto ciTThai / ADhatto ujeNisAmiNA viyAradhavaleNa saha saMvavahAro, jAva jAyA paropparaM niraMtarA pII / io ya devadattA tArisaM viDaMbaNaM mUladevassa pecchiya virattA aIva ayalovari / tato nibhacchio ayalo-bho ! ahaM vesA, na uNa ahaM tujjha kulapariNI, tahA vi majjha gehattho evaM vihaM vavaharasi, tA mamicchAe Na puNo khijjiyavaM' ti bhaNiya gayA rAiNo sayAsaM / bhaNio ya nivaDiya calaNesu rAyA-sAmi ! teNa vareNa kIrau psaao| rAiNA bhaNiyaM-bhaNa, kao ceva tujha pasAo?, kimavaraM bhaNIyai ? / devadattAe bhaNiyaM-tA sAmi ! mUladevaM vajjiya Na anno puriso mama ANAvayabo, eso BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tRtIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH khame // 64 // ayalo mama gharAgamaNe nivAreyadho / rAiNA bhaNiyaM-evaM, jahA tujjha royae, paraM kaheha ko puNa esa vuttaMto? / tao kahio mAhavIe / ruTTho rAyA ayalovari / bhaNiyaM ca-bho! mama eIe nayarIe eyAiM donni rayaNAI tAI pi caturaGgIyAkhalIkarei? / eso tao hakAriya aMbADio bhaNio-re! tuma ettha rAyA jeNa evaMvihaM vavaharasi ? tA nirUvehiM saMpayaM al 'dhyynm| saraNaM, karemi tuha pANaviNAsaM / devadattAe bhaNiyaM-sAmi! kimeiNA suNahapAeNa paDikhaddheNaM ? ti, tA muMcaha eyaM / rAiNA bhaNio-re! eIe mahANubhAvAe vayaNeNaM chuTTo saMpayaM,suddhI uNa teNeveha ANieNaM bhavissaI / tao calaNesu dRssttaantH| nivaDiUNa niggao rAyaulAo / ADhatto gavesiuM disodisiM / tahAvi na laddho / tao tIe ceva UNimAe bhariUNa bhaMDassa vahaNAiM patthio pArasaulaM / io ya mUladeveNa pesio leho kosaliyAiM ca devadattAe tassa rAiNo ya / / bhaNio ya rAyA-mama payaIe devadattAe uvari mahato paDibaMdho, tA jai eIe abhiruciyaM tumha vA royae tA kuNaha pasAyaM, peseha eyaM / tato rAiNA bhaNiyA rAyadovArigA-bho! kimeyamevaMvihaM lihiyaM vikamarAeNaM ?, kiM amhANaM tassa ya koi asthi viseso ?, rajaM pi savaM tasseyaM kiM puNa devadattA, paraM icchau sA / tao hakkAriyA devadattA kahio vuttaMto-tA jai tumha royae tAhe gammau tassa sagAsaM / tIe bhaNiyaM-mahApasAo, tumhA'NunAyANa maNorahA ee amhaM / tao mahAvibhaveNaM pUiUNa pesiyA gayA ya / teNa vi mahAvibhUIe ceva pavesiyA / jAyaM ca paropparamegarajaM / acchae mUladevo tIe saha visayasuhamaNuhavaMto jiNabhavaNabiMbakaraNapUyaNatapparo tti / io ya so ayalo pArasaule // 64 // viDhaviya bahuyadavvaM pavaraM bhaMDaM bhareUNa Agao vinaayddN| AvAsio ya bAhiM / pucchio logo-kiM nAmAbhihANo ettha rAyA? / kahiyaM ca-vikkamarAo tti / tao hirannasuvannamottiyANaM thAlaM bhareUNa gao rAiNo pekkhago / davA 1 mRtena / 2 kauzalikAni-upahArAH / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * | viyaM rANA AsaNaM. nisanno panAzinAo ya / ayaleNa ya na nAomo / rannA pucchio--kuo seTTI! Ago ? | teNa para gaM..pArasaralAo pahANa ayaleNa bhAyA ya-----mAmi : paseTa kharigo jo bhaMDaM nimvei / tathApA bhAgiya ... pagamevAgakatA renAirAniyogamA sinogya saMgna-phophala- cNdgaa-gru-mnivaary| | bhNdd| pucchiyaM paMca ulasamakkha gahaNA ..bhA sahi pattiyaM ceva ima / teNa bhaNiyaM-deva' ettiyaM ceva / rAiNA bhAMNayaM-kareha sehimsa addhadANaM para pama samakkhaM toleha cAllae / toliyAI paMca uleNa / bhAreNa ya pAyappahAreNa ya baMsaveheNa | ya lakkhiyaM maMjiTTamAimajhagAMmArazaMI : rAiNA ukkallAviyAI cohayAI nirUviyAI samaMtao, jAva diheM katthai suvanaM katthai ruppayaM kathai maNi-mottiya-pavAlAi maharavaM bhaMDaM / taM ca dadRNa raheNa niyapurisANa dinno Aeso-are baMdhaha paJcakvaM coraM imaM ti / baho ya thagathagitahiyo tehiM / dAraNa rakkhavAle jANesa gao rAyA bhavaNaM / so vi ANio ArakkhigeNa rAyasamIvaM / gADhaM vaddhaM ca daguNa bhaNiyaM rAiNA-..re! choDeha choDeha / choDio aNehiM / pucchio| rAiNA--pariyAsi nama / teNa bhaNiyaM-deva ! sayalapaha vivikkhA mahApariMde ko na yANai / rAiNA bhaNiyaM-alaM ubayArabhAsahiM, phuTu sAhasa jai jANasi / ayale maNiyaM---deva ! Na yANAgi samma / tao rAiNA vAharAviyA devadattA / AgayA varacaTara va savaMgabhUsaNadharA vinnAyA ayaleNa / lajio mammi vATaM / bhaNiyaM ca tIe-bho ! esa so mUladevo jo tume bhaNio tammi kAle----mamAvi kayAi vihijogeNa vamaNaM pattama ravayAraM karejaha, tA esa so avasaro, muko ya tuma atyasarIrasaMmayamAvanno vi paNayadINajaNavakAleja gayA saMpayaM / imaM ca moraNa vilakkhamANamo 'mahApasAo' tti bhaNiNa nivaDio gaiNo devadattAe ya calosa / bhaNiyaM ca--- kayaM mA jaM tayA sayalajaNanizkarasa nIsesaka lA, vaaraa| Xoxoxoxoxoxoxoxo. XXXKX * * * * * * * Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM cturnggiiyaa|'dhyynm| cake dRssttaantH| zrIuttarA- lAsohiyassa devassa nimmalasahAvassa punnimAcaMdasseva rAhuNA kayatthaNaM tA taM khamau mama sAmI, tumha kayatthaNAmariseNa dhyayanasUtre mahArAo vi na dei me ujjeNIe pavesaM / mUladeveNa bhaNiyaM-khamiyaM ceva mae jassa tuha devIe kao psaao| tao zrInaimica- so puNo vi nivaDio doNha vi calaNesu / paramAyareNa NhAvio jemAvio ya devadattAe parihAvio mahagyavatthe / ndrIyavRttiH rAiNA mukaM dANaM / pesio ujjeNiM / mUladevarAiNo abbhatthaNAe khamiyaM viyAradhavaleNa / nigviNasammo vi rajje // 65 // niviDhaM soUNa mUladevaM Agao vinaayddN| diho rAyA / dinno so ceva adiTThasevAe gAmo tassa ranA / paNamiUNa 'mahApasAo' tti bhaNiUNa ya so gao gAmaM / io ya teNa kappaDieNa suyaM-jahA mUladeveNa vi eriso sumiNo diho jAriso mae, paraM so AesaphaleNa rAyA jaao| so ciMtei-baccAmi jattha goraso, taM pivittA suvAmi jAva taM suviNaM puNo pecchAmi / avi so taM puNa peccheja / na ya mANusAo vibhAsA // 'cakki' tti dAraM-iMdapuraM nayaraM, iMdadatto raayaa| tassa iTThANaM varANaM devINaM bAvIsaM puttA / anne bhaNaMti-ekAe ceva devIe te puttA rAiNo pANasamA / annA ya amaccadhUyA, sA paraM pariNateNa dihilliyA / sA annayA kayAi riuNhAyA samANI acchai / rAiNA dihA, 'kassa esa?' ti puTThA AsannavattiNo purisA / tehiM bhaNiyaM-tumha devI esaa| tAhe so tAe samaM ekarattiM vsio| sA ya riunnhaayaa| tIse gabbho laggo / sA ya amaJceNa bhaNilliyA-jayA tuha gabbho AhUo hoi tayA mama sAhejasu / tAe tassa kahiyaM divaso muhutto jaMca rAeNa uhaviyaM / sAbhinnANaM taM teNa pattae lihiyaM / aso taM sAravei / NavaNhaM mAsANaM dArago jaao| cauro ya dAsaceDANi taddivasaM jAyANi / taMjahA-aggiyao paMvaio bahulio saoNgarao ya / suriMdadatto tti kayaM tassa nAmaM / aTThavariso ya so amacceNa kalAyariyassa 1 parigacchatA-bAhara niklte| XXXXXXXXXXX Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXCXX CXCXCXCX uvaNIo / teNa lehAiyAo gaNiyappahANAo sauNaruyapajjavasANAo kalAo gAhio / jAhe taM gAhei Ayario tAr3e tANi kaDhati viulliti / putraparicaeNa tANi rolaMti / teNa tANi na caiva gaNiyANi / gahiAo kalAo / te ane bAvIsaM kumArA gAhijjaMtA AyariyaM piTTati avayaNANi ya bhaNati / jai so Ayario piTTei tAhe gaMtUNa mAUNaM sArheti / tAhe tAo AyariyaM khisaMti-kIsa ANasi ?, na sulabhANi puttabhaMDagANi / ao te na sikkhiyA // io ya mahurAe jiyasattU rAyA, tassa suyA nidhuI nAma dAriyA / sA raNNo alaMkiyA uvaNIyA / rAyA bhaNai -- geha jo te royai bhattAro / to tAe bhannai -- jo sUro vIro rAhUM ca viMdhai so mama bhattA hou, se puNa rajjaM dijjA / tAhe sA piuvayaNeNa mahAsAmaggiyAe gayA iMdapuraM souM iMdadattassa bahave putte / iMdadatto tuTTho ciMtei - nUgaM annarAIhiMto laTThayaro ahaM / AvAhiyA. ya teNa sadhe rAyANo / mahAvibhUIe ya AgayA / tao teNa usiyapaDAgaM nayaraM kAriyaM / raMgamaMDavo bAhiM kao / tatthekkammi akkhe aTTha cakkANamuvariM ThaviyA dhIulliyA sA acchimma vidheyavA / tao iMdadatto rAyA sannaddho niggao saha puttehiM / sA vi kannA savAlaMkAravibhUsiyA AgayA / uvaviTTho maMcesu sadyo nariMdapamuddo nivajaNo / tArisa ya sayaMvaro jAo jAriso dovaIe / tattha rannA jeTTho putto sirimAlI nAma paDhamaM saharisaM bhaNio-putta ! esA dAriyA rajjaM ca ghettavaM, ao viMdha eyaM puttaliyaM vAme acchimmi / tAhe so akayavabhAso tassa samUhassa majjhe dhaNuM caiva na givhiuM tarai / kaha kaha vi aNeNa gahiyaM kaMpaMteNa / 'jao vacca tao vaccara' tti muko saro / so cakkeNa abhiDiUNa bhaggo / evaM kassai egaM aragaMtaraM volINo, kassai donni, kassai tinni, annesiM bAhireNaM ceva nII / tAhe rAyA adhiiM pakao-aho ! ahameehiM dharisio tti / tao amatreNa bhaNiyaM-- kIsa adhikSaM karesi ? / rAyA bhaNai - eehiM ahamappahANo kao / *CXCXCXCXCXXXX Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM caturaGgIyA|'dhyayanam / carmaNi (kUmeM) yuge ca dRssttaantau| zrIuttarA- amaccA maNa amacco maNai-atthi anno tumha putto mama dhUyAe taNao suriMdadatto nAma so samattho vidhiuN| ahiNNANANi ya se dhyayanasUtre X kahiyANi / kahiM so?| drisio| tao rAiNA avagUhio bhaNio ya-seyaM tava puttA ! aTTha rahacake bhettUNa zrInaimica- puttaliyaM acchimmi vidhittA rajjaM sukalattaM nibuIdAriyaM sNpaavitte| tato kumAro 'jahA ANavehi' ti bhaNiUNa ya ThANaM ndrIyavRtti ThAiUNa dhaNuM gennhi| tANi ya dAsarUvANi cauddisiM ThiyANi roDeMti / anne ya ubhayapAse gahiyakhaggA do jaNA | bhavaM dAiMti-jai kahavi lakkhassa cukasi to sIsaM chiMdiyacaM ti|so vi ya se uvajjhAo pAse Thio bhayaM dei-mArijasi // 66 // jai cukasi / te ya bAvIsaM pi kumArA mA esa vidhissai' tti ullaMThavayaNA vigyANi kareMti / tao tANi cattAri | te ya do purise bAvIsaM ca kumAre agaNito tANaM aTThaNhaM rahacakkANaM aMtara jANiUNaM tammi lakkhe niruddhAe diTThIe annamaI akuNamANeNa sA dhIulliyA vAme acchimmi viddhaa| tao logeNa ukaiTTinAyakalayalamisso sAhukAro ko|| | jahA taM cakaM dukkhaM bhettuM evaM mANusattaNaM ti|| ___ 'camma tti--ego daho joyaNasahassavitthinno sevAlavammovaNaddho / egaM se majhe chidaM jattha kacchabhassa gIvA mAyai / tattha kacchabho vAsasae vAsasae gIvaM pasArei / teNa kahavi gIvA pasAriyA / jAva teNa chiddeNa gIvA | | niggyaa| teNa joisacakaM dilR komuIe pupphaphalANi ya / so gao 'sayaNijagANaM dAvemi' / ANittA tANi savao| paloei taM chidaM na pecchai / avi so labheja vibhAsA // 'juge ti-"puvaMte hoja jugaM, avarate tassa hoja smilaao| jugachiddammi paveso, iya saMsaio maNuyalaMbho // 1 // jaha samilA panbhaTThA sAgarasalile aNorapArammi / pavisijjA jugachiDUM, kaha vi bhamaMtI bhamaMtammi // 2 // 1 hrssdhvniklklmishrH| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANau dRssttaantH| sA caMDavAyavIIpaNolliyA avi labheja jugachiDuM / na ya mANusAo bhaTTho, jIvo paDimANusaM lahai // 3 // " itigAthAbhyo yugodAharaNamavaseyam // | iyANi 'paramANU' jahA-ego khaMbho mahappamANo / so deveNaM cunneUNaM avibhAgimANi khaMDANi kAUNa naliyAe pakkhitto / pacchA maMdaracUliyAe ThieNa phUmio so| savao paNaTTho so thaMbhacunno / atthi ko vi tehiM ceva puggalehiM tameva khaMbhaM nivattejjA? / no iNaDhe samaTe / esa abhAvo / evaM bhaTTho mANusAo na puNo labheja taM // ___ ahavA-sabhA egA annegkhNbhsysnnivitttthaa| sA kAlaMtare jhAmiyA paDiyA / atthi puNo ko vi tehiM ceva poggalehiM karejjA? / no iNaDhe samaDhe / evaM mANusattaM dullahaM // tatra yathA mAnuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAha- . samAvannA Na saMsAre, NANAguttAsu jAisu / kammA NANAvihA kadda, puDho vissaMbhiyA pyaa||2|| | vyAkhyA-'samApannAH samantAt prAptAH prajA iti yogaH / "Na" iti vAkyAlaGkAre / ka ? ityAhasaMsAre / tatrApi kI 'nAnAgotrAsu' anekAbhidhAnAsu 'jAtiSu' kSatriyAdijAtiSu / atra hetumAha-'karmANi' jJAnAvaraNIyAdIni 'nAnAvidhAni' anekaprakArANi 'kRtvA' nirvayaM, "puDho" tti 'pRthak bhedena ekaikaza ityarthaH, "vissaMbhiya" tti prAkRtatvAd anusvAraH 'vizvabhRtaH' jagatpUrakA vartanta iti gamyate, kacit kadAcid utpattyA sarvajagadvyApanAt / uktazca- naitthi kira so paeso, loe vAlaggakoDimetto vi / jammaNamaraNAbAhA, jattha jiehiM na saMpattA // 1 // " idamuktaM bhavati-avApyApi mAnuSaM janma svakRtavicitrakarmAnubhAvato'nyAmyagatibhAginya eva bhavanti 'prajAH' janasamUharUpA iti / ato durlabhaM mAnuSatvamiti sUtrArthaH // 2 // amumevArtha prakaTayannAha 1 phuutkRtH| 2 "nAsti kila sa pradezo, loke vAlAmakoTimAtro'pi / janmamaraNAbAdhA, yatra jIvainaM samprAptA // 1 // " u0 a012 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 67 // egayA devaloesu, naraesu vi egyaa| egayA AsuraM kAyaM, ahAkamme hiM gcchi||3|| tRtIyaM vyAkhyA-ekadA' ekasmin kAle 'devalokeSu' saudharmAdiSu, uparitanadevopalakSaNametat / 'narakeSu' ratnaprabhAdiSu caturaGgIyA'apiH' cArthe, ekadA / ekadA 'AsuraM' asurasaMbandhinaM 'kAya' nikAyam , AdhastyadevopalakSaNametat / "ahAkammehiM" ti | Malsdhyayanam / | 'yathAkarmabhiH' tattadgatyanurUpaceSTitaiH sarAgasaMyamamahArambhabAlatapaHprabhRtikaiH "gacchai" tti vacanavyatyayAd gacchanti prANina ityuttareNa yogaH / tathAhi- "devAuyaM nibaMdhai, sarAgatavasaMjamo / aNuvayadharo daMto, satto bAlatavammi ya // 1 // manuSyaja| jIvaghAyarao kUro, mahAraMbhaparigmaho / micchadiTThI mahApAvo, baMdhae narayAuyaM // 2 // bAlatave paDibaddhA, ukkaDarosA mano durlataveNa gAraviyA / vareNa ya paDibaddhA, mariUNaM jaMti asuresu // 3 // rajjuggahaNe visabhakkhaNe ya jalaNe ya jalapavese ya / bhtaa| taNhAchahAkilaMtA, mariUNaM huMti vaMtariyA // 4 // " ityAdi sUtrArthaH // 3 // tathA egayA khattio hoi, tao caMDAla bokso| tao kIDa payaMgoya, tao kuMthU pipIliyA // 4 // vyAkhyA-ekadA 'kSatriyaH' rAjA bhavati prANI, sUtravaicitryAcca bahuvacanaprakrame'pyekavacanam / 'tataH' tadanantaraM 'cANDAlaH' mAtaGgaH yadi vA zUdreNa brAhmaNyA jAtazcANDAlaH / 'bokasaH' vrnnaantrjnmaa| tathA ca vRddhAH-baimhaNeNa suddIe jAo nisAo tti, bamhaNeNa vesIe jAo aMbaTTho tti vuccai, tattha nisAeNaM aMbaTThIe jAo jo so bokaso bhannai / iha ca . "devAyuSkaM nibadhnAti, sarAgatapaHsaMyamaH / aNuvratadharo dAnto, sakto bAsanapasi ca // 1 // jIvaghAtarataH Rro, mahArambhaparigrahaH / // 6 // mithyAdRSTirmahApApo, badhnAti narakAyuSkam // 2 // ajJAnatapasi pratibaddhA, utkaTaroSAstapasA gauravitAH / vaireNa ca pratibaddhA, mRtvA KI yAnti asureSu // 3 // rajugrahaNe viSabhakSaNe ca jvalane ca jalapraveze ca / tRSNAkSuklAntAH, mRtvA bhavanti vyantarakAH // 4 // " - 2 grAhmaNena zudhA jAto niSAda iti, brAhmaNena vaizyAyAM jAto'mbaSTha iti ucyte| tatra niSAdena ambadhyA jAto yaH sa bokaso bhaNyate / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNinaH jantavaH "kAmAsAre / keSviva ke ?, sarva ca kSatriyagrahaNAd uttamajAtayaH cANDAlagrahaNAt nIcajAtayo bokasagrahaNAt saGkIrNajAtaya uplkssitaaH| tataH 'kITaH' pratItaH 'pataGgaH' zalabhaH 'ca: samuccaye / tataH kunthuH pipIlikA ca / cakArasya luptatvAd bhavatIti yojyam / azeSatiryagbhedopalakSaNametaditi sUtrArthaH // 4 // Aha-kimitthaM paryaTantaste nirvidyante na vA ? ityAha evamAvahajoNIsaM, pANiNo kmmkibbisaa| na nivijaMti saMsAre, sabaDhesu va khattiyA // 5 // kammasaMgehi sammUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA / amANusAsu joNIsu, viNihammati paanninno||6|| vyAkhyA-evam' amunA nyAyena AvataH-parivartaH tatpradhAnA yonayaH-caturazItilakSapramANAni jIvotpattisthAnAni AvartayonayastAsu 'prANinaH' jantavaH "kammakibbisa" ti prAkRtatvAt kilbiSakarmANa:-adhamakarmANaH 'na nirvidyante' kadAetanmuktiH iti nodvijante / katA AvartanayonayaH ? saMsAre / keSviva ke ?, sarve ca te arthAzca-dhanakanakAdayaH teSviva 'kSatriyAH' rAjAnaH / kimuktaM bhavati ?-yathA manojJAn zabdAdIna bhuJjAnAnAM teSAM tarSoM varddhate, evaM tAsu tAsu yoniSu punaH punarutpattimanubhavatAmapi bhavAbhinandinAm / kathamanyathA na tapratighAtArthamudyaccheyuH ? iti bhAvaH / anirvidyamAnAzca 'karmasaGgaiH' jJAnAvaraNIyAdisambandhaiH 'sammUDhAH' bhRzaM vaicityamupagatAH 'duHkhitAH' asAtayuktAH, kadAcit tanmAnasameva syAd ata Aha-'bahuvedanAH' pracurazarIravyathAH / 'amAnuSISu' narakatiryagA''bhiyogyAdidevadurgatisamba-| dhinISu yoniSu 'vinihanyante' vizeSeNa nipAtyante arthAt karmabhiH / ko'rthaH-na tata uttAraM labhante prANinaH / tadanena | satyapyAvarte nirvedAbhAvAd duHkhavyAkulanarakAdigatyanuttaraNena jantavo manujatvaM na labhanta ityuktam / iti sUtradvayArthaH // 5 // 6 // kathaM tarhi tavAptiH ? ityAha kammANaM tu pahANAe, ANupuSI kayAi u| jIvA sohimaNuppattA, AyaNaMti maNussayaM // 7 // vaMtAsu tAsu Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH tRtIyaM cturnggiiyaadhyynm| // 68 // zruterdullabhatvam / vyAkhyA-'karmaNAM' manujagativibandhakAnAm anantAnubandhyAdInAM 'tuH' pUrvasmAdvizeSadyotakaH "pahANAe" tti | prahANyA-apagamena, kathaM prahANiH ? ityAha-'AnupUrvyA krameNa na tu jhagityeva / tayApi "kayAi u" tti tuzabda | evakArArthe kadAcideva na sarvadA 'jIvAH' prANinaH 'zuddhiM kliSTakarmavigamAtmikAm 'anuprAptAH' samprAptAH 'Adadate' svIkurvanti 'manuSyatAM' manujatvam , viziSTazuddhinibandhanaiH tanukaSAyatvAdibhireva tadAyurbandhAt / uktaJca-"paryaIe taNukasAo, dANarao sIlasaMjamavihUNo / majjhimaguNehiM jutto, maNuyAuM baMdhae jIvo // 1 // " iti sUtrArthaH // 7 // evaM mAnuSyaM durlabhamuktaM / sAmprataM zrutidurlabhatAmAha mANussaM viggahaM larbu, suI dhammassa dullahA / jaM socA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM // 8 // vyAkhyA-"mANussaM" ti sUtratvAt mAnuSyaka-manuSyasambandhinaM 'vigraha' audArikazarIraM labdhvA'pi, apergamyamAnatvAt , 'zrutiH' zravaNaM 'dharmasya'-'durgatiprasRtAn jIvAn , yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAna zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // ' ityanvarthanAmnaH 'durlabhA' duHprApA praaguktaa''lsyaadihetutH| sa ca-'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM cAparAhe / drAkSA khaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dRssttH||1||' ityAdiH sugatAdikalpito'pi syAd atastadapohAyA''ha-'ya' dharma zrutvA 'pratipadyante' aGgIkurvanti 'tapaH' anazanAdi dvAdazavidhaM, 'kSAnti' krodha|jayalakSaNAM mAnAdijayopalakSaNaM caiSA, 'ahiMsratAm' ahiMsanazIlatAm , anena prathamavratamuktam / zeSavratopalakSaNametat, etadvRtitulyAni hi zeSavratAni / evaM ca tapasaH kSAntyAdicatuSTayasya mahAvratapaJcakasya cAbhidhAnAd dazavidhasyApi dharma| syAbhidhAnamiti sUtrArthaH // 8 // zrutyavAptAvapi zraddhAdurlabhatAmAha 1 "prakRtyA tanurUSAyo, dAnarataH zIlasaMyamavihInaH / madhyamaguNairyukto, manujAyurbadhAti jIvaH // 1 // " // 68 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ahacca savaNaM laddhuM, saddhA paramadullahA / socA neyAjyaM maggaM, bahave paribhassaI // 9 // vyAkhyA--"Ahacce"ti kadAcit 'zravaNaM' prakramAd dharmmasyA''karNanam, upalakSaNatvAd manuSyatvaM ca, apizabdasya gamyamAnatvAt ' labdhvA'pi' avApyApi 'zraddhA' rucirUpA prakramAd dharmaviSayayaiva 'paramadurlabhA' atizayadurApA / kutaH paramadurlabhatvamasyAH ? ityAha- 'zrutvA' AkarNya 'naiyAyikaM' nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdyAtmakaM muktipathaM 'bahava:' naika eva, "paribhassai" tti 'paribhrazyanti' cyavante prakramAt naiyAyikamArgAdeva / yathA jamAliprabhRtayaH / yacca prAptamapyapaiti tacintAmaNivat paramadurlabhameva iti bhAvaH // 9 // ke ca te jamAliprabhRtayaH ? tadvaktavyatAmevAha -- bahuraya jamAlipabhavA, jIvapaesA ya tI guttAo / avattA''sADhAo, sAmuccheyA''samitAo // 1 // gaMgAo do kiriyA, chailugA terAsiyANamuppattI / therA ya goTThamAhila, puTThamabaddhaM parUvaMti // 2 // tattha jamAlI coddasahiM vAsehiM sAmiNo nANuppattIe paDhamaniNhavo jAo | taMjahA--teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kuMDapuraM nayaraM / tattha sAmissa jeTThA bhagiNI sudaMsaNA nAma / tIe putto jamAlI / so sAmissa mUle pavaio paMcahiM saehiM samaM / tassa ya bhajjA sAmiNo dhUyA aNujjaMgI nAma, bIyaM nAmaM piyadaMsaNA / sAvi tamaNupavaiyA sahassaparivArA / tahA bhaNiyavaM jahA pannattIe / ekkArasa aMgA ahIyA / sAmA aNaNunnAo sAvatthiM gao paMcasayaparivAro / tattha teMduge ujjANe koTThage ceie samosaDho / tattha se aMtapaMtehiM dAhajaro uppanno, na tarai baiTThao acchiuM / tAhe so samaNe bhaNai - mama saMthAragaM kareha / tehiM kAumAraddho / puNo bhaNai - kao zraddhAyAH paramadurlabhatvam / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH AL // 69 // kajai vA ? / te bhaNaMti-na kao, anja vi kajjai / tAhe tassa ciMtA jAyA-jaNNaM samaNe bhagavaM evamAikkhai"calamANe calie jAva nijarijamANe nijinne" tannaM micchA, puNo imaM paJcakkhameva dIsai-sejjAsaMthArage kajamANe akaDe, saMtharijamANe asaMtharie, jamhA NaM evaM tamhA calamANe vi acalie jAva nijarijamANe vi aNijinne / evaM saMpehei, evaM saMpehittA niggaMthe saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI-jaNNaM samaNe mahAvIre evamAikkhai-"calamANe calie jAva nijarijamANe nijarie" taM gaM micchA, imaM paccakkhameva dIsai-sejjAsaMthArage kajamANe akaDe jAva aNijinne / tae NaM jamAlissa evamAikkhamANassa jAva parUvemANassa atthegaiyA niggaMthA eyamadvaM saddahati atthegaiyA no saddahati / je NaM saddahati te NaM jamAliM ceva aNagAraM uvasaMpajjittANaM viharaMti / tattha NaM je na saddahati te taM heudiTuMtehiM paDibohiMti / jAhe na ThAi tAhe niggaMthA jamAlissa aMtiyAo jahA pannattIe jAva sAmi uvasaMpajjittANaM viharati / sA vi ya NaM piyadaMsaNA DhaMkassa kuMbhagArassa ghare ThiyA sA AgayA vNdiyaa| tAhe taM pi pnvei| sA vi vipaDivannA tassa nehANurAgeNa / pacchA AgayA ajANaM parikahei / taM ca DhaMkaM bhaNai / so jANai-jahA esa vipaDivannA nAhaccateNaM / tAhe so bhaNai-ahaM na yANAmi evaM visesaM / tao tIse annayA kayAi sajjhAyaporisiM karitIe teNaM bhAyaNANi udhattaMteNaM tattohutto iMgAlo chUDho, jahA tIse saMghADI egadesammi dvaa| sA bhaNai-imA | ajja ! saMghADI duddhA / tAhe so bhaNai-tubbhe ceva pannaveha-jahA DajjhamANe aDajjhe, keNa tuma saMghADI dar3A ?, jo| ujjasuyaNayamayAo vIrajiNiMdavayaNAvalaMbINaM junnejA 'DajjhamANaM daTuM' vottuM na tujhaM ti / tao 'taha' tti paDisuNeiicchAmo ajo! samma paDicoyaNA / tAhe sA gaMtUNa jamAliM pannavei / so jAhe na giNhai tAhe sahassaparivArA sesA sAhU ya sAmi uvasaMpajjittANaM viharaMti / imo vi lahuM ceva gao caMpaM nayariM / sAmissa adUrasAmaMte ThiccA sArmi caturaGgIyA'dhyayanam / prathamanihavaH, anekasamayeveva kriyAniSpattivAdI jmaali| AN Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNai-jahANaM devANuppiyANaM bahave samaNA niggaMthA bhaksiA chaumatthA'vaikamaNeNaM avatA, no khalu ahaM tahA chaumatthe bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM avakate, ahannaM uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakkamaNeNaM avakate / tannaM bhayavaM goyamasAmI jamAliM evaM vayAsI-no khalu jamAlI! kevalissa nANe vA dasaNe vA selaMsi vA jAva kaTThasi vA Avarijjai, jai NaM tuma jamAlI! uppannanANadaMsaNadhare to NaM imAiM do vAgaraNAI vAgarehisAsae loe asAsae ? 1 sAsae jIve asAsae ? 2 / tae NaM se jamAlI bhayaSayA goyameNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie jAva no saMcAei bhayavao goyamassa kiMci vi pamokkhamakkhAittae tti tusiNIe saMciTThA / tao samaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM evaM vayAsI-asthi NaM jamAlI! mama bahave aMtevAsI chaumatthA je NaM pahU evaM vAgaraNaM vAgarittae jahA NaM ahaM; no ceva NaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae jahA NaM tumaM; sAsae loe jamAlI!, janna kayAi nAsI Na kayAi na bhavati na kavAi na bhavissai, bhuvaM ca bhavai ya bhavissai ya dhuve jAva nice; asAsae loe jamAlI !, jannaM ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai osappiNI bhavittA ussappiNI bhavaI; sAsae jIve jamAlI!, janna kayAi nAsI jAva niNe; asAsae, jaMNaM neraie bhavittA tirikkhajoNIe bhavai tirikkhajoNIe bhavittA maNusse |bhavai, maNussajoNIe bhavittA deve bhavai / tae NaM se jamAlI sAmissa evamAikkhamANassa eyamahuM na sahai, asa. |dahaMte sAmissa aMtiyAo avakamai, avakkamittA bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhinivesehi ya appANaM ca paraM ca vuggAhemANe vuppAemANe bahUhiM vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNai, bahUhiM chaTTha-'hamAIhiM appANaM bhAvei, bhAvittA addhamAzasiyAe saMlehaNAe appANaM jhosei, jhosittA tIsaM bhattAI aNasaNayAe chedei, chedettA tassa ThANassa aNAloiyapaDikato . chamasthAnAM satAmapakramaNa-gurukulAnirgamanaM tena / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tRtIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaThiIesu devakibbisiesu devesu devattAe uvavanne / evaM jahA pannattIe / jAva aMtaM kAhii / gataH prathamanihnavaH // 1 // ___sAmprataM dvitIyamAha-bIo sAmiNo solasa vAsAiM uppADiyassa nANassa uppnno| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM | rAyagihe nayare guNasilae ceie vasU nAma bhayavaMto AyariyA coddasapubI samosaDhA / tassa sIso tIsagutto nAma / so AyappavAyapube imamAlAvarga ajjhAei-ege bhaMte! jIvappaese jIve tti vatta, siyA?, no iNaDhe smddhe| evaM do jIvappaesA tinni saMkhejjA asaMkhejjA vA jAva egapaesUNe vi ya NaM jIve tti vattavaM siyA ? / jamhA kasiNe paDipunne logAgAsapaesatullapaese jIve tti vattavamityAdi / ettha so vipddivnno| jai sace jIvapaesA egapaesahINA jIvavavaesaM na lahaMti, to NaM se ceva ege savaMtime jIvapaese jIvi tti, tadbhAvabhAvitvAt jIvavavaesassa / therehiM panna|vio jAhe na ThAi tAhe kAussaggo se ko| evaM so bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhinivesehi ya appANaM paraM ca vuggAhemANo gao AmalakappaM nyriN| tattha aMbasAlavaNe tthio| tattha mittasirI nAma samaNovAsao annehiM sAvaehiM sahio gao tamujANaM 'AgayA sAhuNo' tti / so vi jANai-jahA ee niNhaga tti / tahAvi mAihANeNa vaMdiya dhamma suNei / so te Na virohei pannavehAmi NaM / evaM so kama paDicchai / jAva tassa saMkhaDI viulA vitthinnA jAyA tAhe te nimaMtiyA-tubbhe ceva mama ghare pAyAkamaNaM kareha / te aagyaa| tAhe tassa niviTThassa taM vipulaM khajagAi NINiyaM / tAhe so ekkekAo khaMDaM khaMDaM dei kUrassa kusaNassa vatthassa / te jANaMti-esa puNa pacchA dAhi tti / pacchA pAesu pddio| sayaNaM ca bhaNai-vaMdeha, sAhU paDilAbhiyA, aho ! haM dhanno jaM tunbhe ceva mama ghrmaagyaa| tAhe bhaNaMti-kiha dharisiyA amhe ? / tAhe so bhaNai-kiha dharisiyA tubbhe ? naNu tubbhaM siddhaMto cturnggiiyaa|'dhyynm| dvitIyani havA, a|ntimapradeze jIvasattA itimatapravarcakaH tissyguptaacaaryH| // 7 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pajaMtAvayavamettao avayavI, jai saccaM to kA viddhaMsaNA?, tubbhe mae tumhaccaeNa siddhateNa paDilAbhiyA, jai navari / vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa na paDilAbhemi / itthaM saMbuddhA-icchAmo ajo! samma paDicoyaNA / tAhe pacchA saveNa paDilAbhiyA / micchAdukaDaM ca NaM kayaM / evaM te satve bohiyA / AloiyapaDikatA viharaMti // 2 // tRtIyanihnavotpattimAha-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao do vAsasayANi coddasuttarANi siddhiM gayassa tRtIyataiyaniNhavadiTThI uppannA / seyaviyA nyrii| polAsaM ujjANaM / tattha ajAsADhA nAma aayriyaa|tesiN ca bahave sIsA nihavaH, aAgADhajogapaDivannayA ajjhAyaMti / tesiM ca rattiM visUiyA jaayaa| niruddhA vAraNa / na ceva koi utttthvio| jAva kAlagayA vyaktikasohamme NaliNigumme devatteNa uvavannA / ohiM ca pauMjai, so devo jAva pecchai taM sarIragaM, te ya sAhuNo AgADha- | mtotpaadjogpddivnne| tAhe taM ceva sarIragaM aNupaviTTho sAhuNo uDhuvei / verattiyaM kareha / evaM teNa tesiM divappabhAveNa lahuM ceva kaASADhAsamANiyaM / pacchA niSphannesu tesu bhaNai-khamaha bhaMte ! jamettha mae asaMjaeNa vaMdAviyA, ahaM amugadivase kaalgo| ''caaryH| evaM so khAmittA gao / te vi taM sarIragaM chaDeUNa imeNa ajjhathieNa san vipaDivannA-eciraM kAlaM asaMjao vaMdio tti tAhe imo vi sAhU vA devo vA na najai tti na rAiNiyaM pi baMdaMti / abattabhAvaM ca bhAviMti-jahA sarva avattaM bhaNijjAha, saMjao vi vA devo vi vA, mA musAvAo havejA asaMjayavaMdaNaM ca, jahA tuma mamaM na pattiyasi-jahA saMjaona vA ?, tuma pi evaM bhANiyabo; evaM saMjaI vA devI vA evaM vibhAsA / evaM te asabbhAveNaM appANaM ca paraM ca buggA-IX hemANA viharati / aNusAsiyA vi therehiM jAhe na paDivajaMti tAhe kAussaggeNa ugghaaddiyaa| jAhe rAyagihaM nayaraM gayA, tattha moriyavaMsappasUo balabhaddo nAma rAyA samaNovAsao / teNa te AgamiyA-jahA ihamAgaya tti / tAhe teNaM gohA ANattA-vaha guNasilae pavaiyagA te ihmaanneh| tAhe tehiM aanniiyaa|bhnniyaa ya-lahuM kaDagamaddeNaM madeha / tAhe hatthIhiM| ya Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O zrIuttarA-IX kaDagehi ya ANiehiM bhaNaMti-amhe jANAmo jahA tumaM sAvao, paramettie saMjae vinnaasehi| so bhaNai-tubbhe tRtIyaM dhyayanasUtre ttha ke vi corA Nu cArigA Nu abhimarA Nu ? / te bhaNaMti-amhe samaNA niggaMthA / so bhaNai-kiha tubbhe samaNA ? caturaGgIyAzrInaimica- tubbhe avattA, tA tunbhe samaNA vA na vA ? ko jANai ?, tahA ahaM pi samaNovAsao vA na vA ?, jai uNa na evaM dhyynm| ndrIyavRttiHtA paDivajaha vavahAranayaM / tao te saMbuddhA lajjiyA paDivannA-nissaMkiyaM samaNA niggaMthA mo tti / tAhe aMbADiyA X // 71 // kharehi ya mauehi ya / mae tumha saMbohaNaTThAe kayaM / mukkA khAmiyA ya // 3 // caturthamAha-sAmissa do vAsasayANi vIsuttarANi siddhiM gayassa to cauttho uSpanno-mihilA nayarI, MelcaturthanilacchigharaM ceiyaM, mahAgirI AyariyA / tattha tesiM sIso koDinno / tassa vi Asameso siiso| so puNa aNuppavAe puve neuNiyavatthu ahijjatti / tattha vicchinnaccheyaNayavattavayAe AlAvao / jahA-sadhe paDuppanna- saamucchedi| neraiyA vocchijissaMti, evaM jAva vemANiya tti / evaM tassa vitigicchA jAyA-jahA save saMjayA vocchi- kamatakhAra jissaMti, evaM savesiM samuccheo bhavissai / tAhe tassa'thiraM cittaM jAyaM / tAhe 'therehiM pannavio vi na ThAi tAhe ko'vakAussaggeNa niNhavo tti nAUNa ugghADio / so samuccheyaNavAyaM vAgariMto hiMDai-jahA sunno logo bhavi mitraa| ssai / asabbhAvabhAvaNAhiM bhAvito vuggAhiyasIsasameo rAyagiha gao / tattha khaMDakkhA ArakkhiyA samaNovAsayA, te ya sukaMpAlA / tehiM AgamiyalliyA / tehiM mAriumAraddhA / tAhe te bhIyA bhaNaMti-amhehiM // 71 // suyaM-jahA tunbhe saDDhA, tahAvi ettie saMjae mAreha / te bhaNaMti-je te pavaiyA te vocchiNNA, tubbhe anne corA vA cAriyA vA, sayameva ya viNassihiha, ko tubbhe viNAsei ?, amhe vi anne tubbhaM ceva siddhateNa; jai paraM 1 guruNA paryAyarUpeNaivedamuktaM na tu drvyruupennaapyucchittiH| 2 zulkapAlAH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmissa siddhateNa te ceva tubbhe tehiM ceva amhehiM viNAsejaha, jao taM ceva vatthu kAlAisAmagi pappa paDhamasamaigatteNa vocchijjai dusamaigatteNa uppajai, dusamayagatteNa vocchijjai tisamayagatteNa uppajjai, evamAi; evaM paDhamasamayaneraiyA vocchijjati bIyasamayA uppajaMti, bIyasamayA vocchijjati tisamayA uppajati / evamAikhaNigavAe pannavie te saMbuddhA bhaNaMti-icchAmo ajjo! samma paDicoyaNA, evamevaM taha tti / evaM tehiM saMbohiyA mukkA khAmiyA ya // 4 // | paMcamamAha-sAmissa aTThAvIsAiM dovAsasayAI siddhiM gayassa to paMcamo uppanno-ullugA nAma naI, tIse paJcamanitIre ullugatIraM nagaraM / bIe tIre kheDatthAmaM / tattha mahAgirIgaM AyariyANaM sIso dhaNagutto nAma, tassa sIso havaH,ekasagaMgadevo nAma Ayario, so pucille taDe ullagatIre ciTThai / AyariyA se avarime taDe / tAhe so sarayakAle Aya- maye kriyAriyavaMdao uccalio / so ya khlliiddo| tassa ullugaM naI uttaraMtassa sA khallI uNheNa Dajjhai, heTThA ya sIyaleNa dvayavAdI al pANieNa sIyaM / tAhe so ciMtei-jahA sutte bhaNiyaM-egA kiriyA veijjai-sIyA usiNA vA, ahaM do kiri- gaGgadevAyAo veemi, tao do vi kiriyAo egeNa samaeNa veijjati / tAhe AyariyANa sAhei / tehiM bhaNiyaM-ajjo! ''caaryH| mA pannavehi, natthi egeNa samaeNa do kiriyAo veijjati / tamasaddahato asabbhAvaNAe appANaM paraM ubhayaM ca vuggAbAhei / sAhuNo pannavei / paraMpareNa suyaM AyariehiM / vArio / jAhe na ThAi tAhe ugghADio / so hiMDato rAyagihaM| gao mahAtavotIrappabhe pAsavaNe / tattha maNinAgo nAma nAgo / tassa ceie ThAi so / tattha parisAmajjhe kahei-X jahA evaM khalu jIvA egasamaeNa do kiriyAo veyaMti / tAhe teNa nAgeNa tIse ceva parisAe majjhe moggaramuggA| miUNa bhaNio-mA evaM pannavaNaM pannavehi, na esA pannavaNA suGa duTThasehA !, ahameciraM kAlaM vaddhamANasAmissa mUle suNAmi-jahA egA kiriyA veijjai, tuma visidvatarAo jAo ?, tA chaDDesu imaM vAya, mA te dose na sehAmi, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya caturaGgIyA|'dhyayanam / SaSThanivaH trairAzikamatapravartako rohguptH| zrIuttarA- eya te Na suMdaraM, bhayavayA ettha ceva samosarieNa vAgariyaM / evaM so pannavio abbhuvagao uvaDhio micchAmi dukkaDaM // 5 // dhyayanasUtre XI SaSThamAha-paMcasayA coyAlA siddhiM gayassa vIrassa to terAsiyadihI uppannA / aMtaraMjiyA nAma nayarI, tattha zrInaimica- bhUyaguhaM nAmaM ceiyaM / tattha siriguttA nAma AyariyA ThiyA / tattha balasirI nAma rAyA / tasiM puNa siriguttANaM ndrIyavRttiH saDIaro rohagutto nAma / so puNa annagAme Thiyallao pacchA tatto ei / tattha ya ego parivAyago poTeM lohapaTTeNa // 72 // baMdhiUNa jaMbusAhaM ca giNhiya hiMDai / pucchio bhaNai-nANeNaM poTTaM phuTTai to lohapaTTeNa baddhaM, jaMbusAhA ya jahA ettha jaMbuddIve natthi mama paDivAI / tAhe teNa paDahao nINAvio-jahA sunnA parappavAyA / tassa ya logeNaM poTTasAlo nAma kayaM / pacchA teNa rohagutteNa vAriyaM-mA vAeha paDahayaM, ahaM se vAyaM demi / evaM so paDisehettA Agao AyariyasagAsaM Aloei-evaM me paDahago khobhio / AyariyA bhaNaMti-duhu kayaM, so vijAbalio vAe parAjio vijAhiM uThei / Aha ca-vicchaya sappe mUsaga, miI varAhI ya kAi poyAI / eyAhiM vijAhiM, so ya parivAyao kusalo // 1 // so bhaNai-kiM sakkA ettAhe nilukkiuM ? / tAhe tassa AyariyA imAo vijjAo siddhi lliyAo deti tAsiM paDivakkhA-morI nauli birAlI, vagghI sIhI ya ulugi ovAI / eyAo vijAo, giNha XIparivAyamahaNIo // 2 // rayaharaNaM ca se abhimaMtiUNa dinnaM-jai annaM pi udvei to rayaharaNaM bhamADiya teNa ceva | haNejaha, ajajo hohisi, iMdeNAvi na sakA jeuM / tao eyAo vijAo gahAya gao sabhaM, bhaNiyaM ca NeNaM-esa | kiM jANei ? eyaraseva putvapakkho hou / parivAyago ciMtei-ee niuNA, ao eyANa ceva siddhataM giNhAmi / tAhe |bhaNai-mama do rAsI-jIvarAsI ajIvarAsI ya / tAhe iyareNa ciMtiyaM-eeNa mama siddhaMto gahio / teNa tassa buddhiM paribhUya tinni rAsI ThaviyA-jIvA ajIvA nojIvA ya, jIvA-saMsAratthAI, ajIvA-ghaDAI, nojIvA // 72 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharoliyAchinnapucchAI, diluto daMDo-jahA daMDassa AI majho aMtaM ca, evaM savabhAvA vi tivihA / evaM so nippaTThapasiNavAgaraNo kao / tAhe so parivAyago ruTo vicchue muyai / iyaro paDimalle more muyai / tehiM vicchuehiM haehiM pacchA sappe muyai / tesiM naule / tAhe uMdure, tesiM majjAre / tAhe mie, tesiM vagghe / tAhe sUyare, tesiM *sIhe / tAhe kAge, tesiM uluge| tAhe poyAgI sauliyA, tIse uvAI olAvi tti vuttaM bhavai / evaM jAhe na tarai tAhe gaddabhI mukkA / teNa ya sA rayaharaNeNa AhayA / tAhe parivAyagassa uvari charittA gyaa| tAhe so parivAyago hIlijaMto nicchUDho / evaM so teNaM parivAyago parAjio / tAhe Agao AyariyasagAse Aloei / XtAhe AyariehiM bhaNiyaM-kIsa te uDhieNa na bhaNiyaM ?-nasthi tinni rAsI, eyassa ceva buddhiM paribhUya mae - pannaviyA, tA iyANi pi gaMtu bhaNAhi / so necchai 'mA ohAvaNA hohi' tti / puNo puNo bhaNio bhaNai-ko va ettha doso ?, kiM ca jAyaM jai tinni rAsI bhaNiyA ?, atthi ceva tinni rAsI / ajjo! asabbhAvo titthayarANa ya AsAyaNA / tahAvi na paDivajai / evaM so AyariehiM samaM saMpalaggo tAhe AyariyA rAulaM gayA bhaNaMti-tega mama sIseNa avasiddhaMto bhaNio, amhaM do ceva rAsI, iyANiM so vippa Divanno, tA tubbhe amhaM vAyaM suNejaha / te paDisuNaMti / tattha rAyasabhAe majjhe ranno purao AvaDiyaM tassa gurUhi saha / evaM jahA egadivasaM tahA chammAsA gayA / tAhe rAyA bhaNai-mama rajaM sIyai / AyariehiM bhaNiyaM-micchA mae eJcira kAlaM dhario, ittAhe NaM pAsaha, kallaM divase Agae samANe niggahAmi / tAhe pabhAe bhaNai-kuttiyAvaNe parikkhijau, tattha | sabadavANi asthi / tAhe gayA te kuttiyAvaNaM / maggiyA rAiNo samakkhaM devayA-ANeha jIve ajIve nojIve / taahe| KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXE KOXOXOXOXO KO-KOKEXOXO-KOKaKs u0a013 1 potAkI-zakunIko utpanna karanevAlI vidyA / 2 ulAvakI-potAkI nAmaka vidyA kI pratipakSabhUtaviyA / 3zyenI vidyA / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0X3XCX zrIuttarA- devayAe jIvA ajIvA ya dinnA, 'nojIve Natthi' tti bhaNai / ajIve vA puNo dei / evamAigANaM coyAlasaeNa pucchANaM dhyayanasUtre niggahio so / Nayare ya ghosiyaM - jaya mahAvIravaddhamANasAmi tti / AyariehiM ruTThehiM bhUikhelamallo sire pakkhitto / zrInaimica- teNa sa zcaiva bhUI aMgIkayA / so ya nivisao kao / pacchA 'nivhavo' tti kAUNa ugghADio / chaTThao eso / teNa vaisendrIyavRttiH siyasuttA kayA / chaulUgo ya gotteNaM, teNa chalugo tti jAo / coyAlasayaM puNa pucchANa AvassayAo muNeyavaM // 6 // // 73 // saptamamAha -- paMcasayA culasIyA, taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTThI, dasapuraNayare samuppannA // 1 // deviMdavaMdiyA rakkhiyajjA dasapuraM gayA / mahurAe ya akiriyavAI uTThio / jahA - 'Natthi mAyA Natthi piyA' evamAinAhiyavAI / tattha saMghasamavAo kao / tattha puNa bAI Natthi / tAhe 'ajjarakkhiyA jugappahANa' tti tesiM samIve sAhuNo pesiyA / te ya AgayA / tesiM sAhiti / te ya mahallA / tAhe tehiM goTThAmA hilo paTTio / tassa ya vAyaladdhI atthi / so gao / teNa so bAe parAjio / so vi tAva tattha saDDehiM AbhaTTho varisArate Thio / io ya Aya|riyA samikkhaMti -- ko gaNaharo havijjA ? | ciMtiyaM ca - vUDho gaNaharasaddo, goyamamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavai apatte, jANato so mahApAvo ||2|| tAhe dubbaliyApUsa mitto samikkhio / jo puNa tesiM sayaNavaggo so bahuo, tassa ya goTThAmAhilo vA phaggurakkhio vA aNumao / goDAmAhilo AyariyANa mAulao / tattha AyariyA sadhe sahAvittA diTThataM kareMti niSphAvakuDo tellakuDo ghayakuDo ya-te puNa heTThAhuttA kayA niSphAvA sadhe niMti, tellamavi Neti / tattha puNa avayavA laggaMti, ghayakuDe bahuM caiva laggai; evamevAhamajjo ! dubbaliyApustamittaM pai suttatthatadubhae niSphAvakuDasamANo jAo, phaggurakkhiyaM para telakuDasamANo, goTThAmAhilaM pai ghayakuDasamANo, evamesa sutte atthe 1 vijJaptaH / tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / saptamani vo jIvaprade zAbaddhakarmavAdI goSThAmAhilaH / // 73 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aya uvaveo tubbhaM Ayario hou / tehiM satvaM paDicchiyaM / iyaro vi bhaNio-jahA haM vaTTio phaggurakkhiyassa | gohAmAhilassa ya tahA tubbhehi vi baTTiyavaM / tANi vi bhaNiyANi-jahA tubbhe mamaM vaTTiyAiM tahA eyassa vi vaDhejjAha, avi ya ahaM kae vA akae vA na rUsAmi esa na khamihi tti / evaM do vi vagge appAhittA bhattaM paJcakkhAya kAlagayA devalogaM gayA / iyareNa vi suyaM-jahA AyariyA kAlagayA / tAhe Agao pucchai-ko gaNaharo Thavio ? / kuDagaviluto ya suo / tAhe vIsuM paDissae ThAiUNa pacchA Agao / tAhe tehiM savehiM abbhuDio iha ceva ThAha / | tAhe necchai / so vi bAhiM Thio annANi vuggAhei paraM na sakkai vuggaahiuN| io ya AyariyA atthaporisiM kariti / so Na suNai, bhaNai-suNeha tubbhe nipphAvakuDassa samIve / tesu uDhiesu viMjho aNubhAsai / aTThame kammappavAyapuve kammaM pannavijai / jIvassa ya kammassa ya kahaM baMdho ? / tattha te bhaNaMti--baddhaM puDhe nikAiyaM, bar3hajahA suikalAyo taMtubaddho, puTuM-jahA kiTTeNa ghaNaniraMtarAo kayAo, nikAiyaM--jahA tAveUNa piTTiyA, evaM kammaM rAgadosehiM jIvo paDhamaM baMdhai, pacchA taM pariNAma amuMcaMto puDhe karei, teNAvi saMkilidveNa pariNAmeNa kiMci nikAei, nikAiyaM| niruvakkama udayeNa veijjai, annahA taM na veijjai / tAhe so goTThAmAhilo vArei-erisaM na saMbhavai, na tayA erisaM amhehiM suyaM-jai ya evaM kammaM baddhaM puDhe nikAiyaM, evaM bho! mokkho na bhvissi| to khAi kiha bajjhai ? / bhaNaisuNaha-jahA kaMcuo kaMcuiNaM purisaM phusai na uNa so kaMcuo sarIreNa samaM baddho, evaM ceva kammaM pi puDhe na uNa baddhaM jIvapaesehiM samaM, jassa baddhaM tassa kammasaMsAravocchittI na bhavissai, ettiyamAyariehiM amhaM kahiyaM, eso na yANai / tAhe viMjho saMkio samANo pucchiuM gao 'mA mae annahA gahiyaM havijA' / tAhe pucchiyA 1zikSayitvA / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 74 // AyariyA / tehiM bhaNiyaM -- jaM tumaM parUvesi taM sacaM, jaM goTThAmAhilo pannavei taM micchA / teNa gaMtUNa sihaM, ettiyaM bhaNiyamAyariehiM / evaM puNaravi so saMlINo acchai / samappaDa puNo vi khobhehAmi / annayA Navame putre paccakkhANe sAhUNaM 'jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM pANAivAyaM paJcakakhAmi' evaM paJcakkhANaM vannijjai, tAhe so bhaNai - avasiddhaMto hoi evaM / kahUM puNa kAyacaM ? / suNeha--savaM paccakkhAmi pANAivAyaM aparimANAe tivihaM tiviheNa, kiMnimittaM parimANaM na kIrai ? / jo so AsaMsAdoso so Niyattio bhavai, jAvajjIvAe puNa bhaNateNa parimANeNa parao abbhuvagayaM bhavai, jahA - haM haNissAmi pANe, tannimittaM aparimANAe kAyAM / evaM bhaNato viMjheNa AgamajuttIhiM paDibohiMto na paDibujjhai / sadhe vi bhAMti - jahA ettiyaM bhaNiyamAya riehiM / je vi anne therA bahussuyA annagacchellA te vi pucchiyA ettiyaM caiva bhaNati / tAhe bhaNai-tubbhe kiM jANaha ? titthayarehiM ettiyaM bhaNiyaM / tehiM bhaNiyaM - tumaM na yANasi / jAhe na ThAi tAhe saMghasamavAo kao / devayAe kAussaggo kao / jA saDiyA sA AgayA, bhaNai - saMdisaha tti / tAhe bhaNiyA -- vazca titthayaraM puccha -- kiM jaM goTThAmAhilo bhaNai taM saccaM ? uyAhu dubbaliyApustamittapamuho saMgho jaM bhaNai taM sacaM ? / tAhe sA bhaNai - mama aNubalaM deha / kAussaggo dinno / tAhe sA gayA, titthayaro pucchio / tehiM vAgariyaM - jahA saMgho sammAvAI, iyaro micchAvAI, niNhavo esa sattamo / tAhe AgayA, bhaNiyaM ---- ussAreha kAussaggaM, saMgho sammAvAI, esa micchAvAI niNhavo / tAhe so bhaNai - apiDiyA varAI, kA eyAe sattI gaMtUNa ? / tIse vi na saddahai / tAhe pustamittA bhaNati - jahA ajjo ! paDivajja, mA ugdhADijjiddisi / nicchai / tAhe saMgheNa vajjio bArasaviheNaM saMbhoeNaM, taMjahA - urvahi suya bhaittapANe, aMjalIpaggahe i ya / dAyaNA ya nikAe ya, abbhuTThANe tti Avare // 1 // kiikambhassa ya karaNe, vaiyAvaJcakaraNe i ya / saMmosaraNasannisejjA, kahAe XOXOXOXOXOXOXOXXXCXXX tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / saptamani vo jIvaprade zAbaddhaka rmavAdI goSThAmA hilaH / 11 18 11 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xoxoxoxoxoxoxox-O ya nimaMtaNe || 2 || esa bArasaviho sauttarabheo jahA paMcakappe iti / uktA alpataravisaMvAdino niNhavAH // 7 // saMprati prasaGgata eva bahutaravisaMvAdinaM boTikamAha - chabbAsasaehiM navottarehiM taiyA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa diTThI, rahavIrapure samuppannA // 1 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rahavIrapuraM nAma kabbaDaM / tattha dIvagaM NAma ujjANaM / tattha ajjakaNhA AyariyA samosaDhA / tattha ego sivabhUI nAma sAhassamallo / so rAyANaM uvagao 'tumaM alaggAmi' tti / raNNA bhaNiyaM parikkhAmi taav| rAyAe annayA bhaNio - vacca mAighare susANe kaNhacauddasIe baliM dehi / surA pasuo ya diNNo / anne ya purisA bhaNiyA- eyaM biihaavejjh| so gaMtUNa mAibaliM dAUNa 'chuhio mi' tti tattheva susANe taM pasuM paulettA khAi / te ya gohA sivArAvehiM bhairavaM ravaM kareMti / tassa romubbheo vi na kajjai / tAhe uddhao gao / tehiM siddhaM / vittI dinnA / aNNayA so rAyA johe ANavei -- jahA mahuraM gevhaha / te sababaleNa uddhAiyA / tao adUrasAmaMte gaMtUNaM bhaNaMti--- amhehiM na pucchiyaM - kayaraM mahuraM vaccAmo ? / rAyA avinnavaNijjo / guMguyaMtA acchaMti / sivabhUI Agao bhaNai - kiM bho ! acchaha ? / tehiM siddhaM / so bhaNai - do vi giNhAmo samayaM caiva / te bhAMtina sakkA do bhAgiehiM ghetuM, ekekAe ya bahU kAlo laggai / so bhaNai - jaM dujjayaM taM mamaM deha / bhaNio - jANijAhi bhaNai - 'zUre tyAgini viduSi ca vasati janaH sa ca janAdguNI bhavati / guNavati dhanaM dhanAcchrIH zrImatyAjJA tato | rAjyam // 1 // ' evaM bhaNittA pahAvio paMDumahuraM / tattha paJcaMtANi tAviumAraddho dugge Thio / evaM tAva jAva nagarasesaM jAyaM / pacchA nagaramavi gahiyaM ovaittA / tao niveiyaM teNa ranno / tuTTeNa bhaNiyaM - kiM demi ? / so ciMtiuM bhaNai - jaM mae gahiyaM taM sugahiyaM, jahicchao bhavissAmi tti / evaM hou ti / evaM so bAhiM hiMDato aDarate Agacchai vA na 1 yoginIgRhe / 2 puruSAH / 3 kAndizIkAH / 1 xoxoxoxoxoxoxoxoxoxox Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2XOXO zrIuttarA- vA / tassa bhajjA tAva na jemei suei vA jAva nAgao bhavati / sA nicinnA / annayA mAyaraM sA vaDDei-tumha putto dhyayanasUtre diyahe diyahe aDDaratte ei, ahaM jaggAmi chuhAiyA ya acchAmi / tAhe tAe bhaNNai-mA dAraM dejAhi, ahamajja zrInaimica- jaggAmi / so dAraM maggai / iyarIe aMbADio bhaNio ya-jattha imAe velAe ugghADiyANi dArANi tattha vacca / / ndrIyavRttiH bhaviyavayAe teNa maggaMteNa ugghADio sAhupaDissao diTTho / tattha go| vaMdai sAhU / bhaNai ya-pavAveha mamaM / necchNti| sayameva loo kao / tAhe se liMgaM dinnaM / te vihariyA / puNo vi AgayANaM rannA kaMbalarayaNaM se dinnaM / aayrie||75|| XNAvi 'kimeeNa jaINaM ?, kiM gahiyaM ?' ti bhaNiUNa tassa ya aNApucchAe phAliyaM, NisijjAo kayAo / tao kasA io| annayA jiNakappiyA vannijaMti, jahA-"jiNakappiyA ya duvihA, pANIpAyA paDiggadharA ya / pAuraNamapAuraNA, ekekA te bhave duvihA // 1 // " ityAdi / so bhaNai--kiM esa evaM na kIrai ? / tehiM bhaNiyaM-esa vocchinno| teNa bhaNiyaM-mamaM na vocchijjai tti so ceva paralogatthiNA kAyavo // tatrApi sarvathA niHparigrahatvameva zreyaH / sUribhiruktam-dharmopakaraNamevaitat na tu parigrahaH / tathA hi-jantavo bahavaH santi, durdarzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArthaM tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaGkocane ceSTaM, tena pUrva pramArja|nam / / 2 / / tathA ca-santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca, vijJeyA mukhavastrikA | // 3 // kizca-bhavanti jantavo yasmAdbhaktapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArtha, pAtragrahaNamiSyate // 4 // aparazcasamyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthIda, smRtaM cIvaradhAraNam // 5 // zItavAtAtapairdazai-mazakaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyaka saMvidhAsyati // 6 // tasya tvagrahaNe yatsyAt, kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopaghAto vA, mahAn doSastadaiva tat // 7 // yaH punaratisahiSNutayetadantareNApi na dharmabAdhakastasya naitadasti / tathA tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / aSTamani havo boTikadigambaramatasthApakaH shivbhuutiH| // 75 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXXXXXXXXXXataka ca-ya etAn varjayeddoSAn , dharmopakaraNAhate / tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAjina iva prbhuH||8|| sa ca prathamasaMhanana eva, na cedAnIM tadasti / ityAdikayA yuktyA ucyamAno'pyasau kammadoseNa cIvarAiyaM chahettA go| tassa uttarA bhginnii| ujANe Thiyassa vaMdiyA gayA / taM ca daTThaNa tIe vi cIvarAiyaM savaM chaDDiyaM / tAhe bhikkhAe paviTThA / gaNiyAe diTThA / 'mA amha logo virajihi' tti ure se pottI baddhA / sA necchai / teNa bhaNiyaM-acchau esA tava devayAe dinnA / teNa ya do sIsA pavAviyA-koDinno koTTavIro ya / tao sIsANa paraMparaphAso jaao| evaM ke'pi labdhAmapi bodhiM mithyAtvodayAt nAzayantIti sUtrArthaH // 9 // etatrayAvAptAvapi saMyamavIryadurlabhatvamAha- suI ca laddhaM saddhaM ca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA vi, no ya NaM pddivjje||10|| ___ vyAkhyA-zrutiM cazabdAt mAnuSatvaM 'labdhvA' prApya zraddhAM ca 'vIrya' prakramAt saMyamaviSayaM punaHzabdasya vizeSadyotakatvAd vizeSeNa durlabhaM, yato bahavaH rocamAnA api' zraddadhAnA api "no ya NaM" ti sUtratvAt no etaM-dharma 'pratipadyante' cAritramohanIyakamrmodayataH satyaki-zreNikAdivat kattuM nAbhyupagacchantIti sUtrArthaH // 10 // samprati durlabhasyAsya caturaGgasya phalamAha mANusattammi AyAo, jo dhammaM succa saddahe / tavassI vIriyaM laddhaM, saMvuDoNiDuNe rayaM // 11 // vyAkhyA-mAnuSatve AyAto yo dharma zrutvA zraddhatte, 'tapasvI' nidAnAdirahitatayA prazasyatapo'nvitaH 'vIrya' saMyamodyogaM labdhvA 'saMvRtaH' sthagitAzravaH, sa kim ? ityAha-nirddhanoti' nitarAmapanayati 'rajaH' baddha-badhyamAnakarmarUpam , tadapanayanAca muktimApnotIti bhAva iti sUtrArthaH // 11 / / itthamAmuSmikaM phalamuktam / idAnImaihikaM phalamAha sohI ujuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThai / nivANaM paramaM jAi, ghayasitti va pAvae // 12 // saMyame vIryasya durlabhatvam / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH tRtIyaM caturaGgIyA|'dhyayanam / durlabhasya caturaGgasa phalam / // 76 // vyAkhyA-'zuddhiH' kaSAyakAluSyApagamo bhavatIti gamyate, 'RjubhUtasya' caturaGgaprAptyA muktiM prati praguNIbhUtasya / tathA ca 'dharmaH' kSAntyAdiH zuddhasya 'tiSThati' avicalitatayA''ste, azuddhasya tu kadAcit kaSAyodayAdasau vicalatyapi / tadavasthitau ca 'nirvANaM' jIvanmuktiM 'paramaM prakRSTaM 'yAti' gacchati / uktazca-"nirjitamadamadanAnAM, vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnA-miheva mokSaH suvihitAnAm // 1 // " atyantaprazamasukhAnubhAvAt / tathA hi| "taNasaMthAranivanno, vi muNivaro bhaTTharAyamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 2 // " kathambhUtaH san ? 'ghRtasiktaH pAvaka iva' tapastejojvalitatvena ghRtatarpitAgnisamAna iti sUtrArthaH // 12 // itthamAmuSmikamaihikaM ca phalamupadizya ziSyopadezamAha - vigiMca kammuNo he, jasaM saMciNu khNtie| pADhavaM sarIraM hiccA, u8 pakkamaI disN||13|| vyAkhyA-'vevidhi' pRthak kuru 'karmaNaH' prastAvAt mAnuSatvAdivibandhakasya 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdikam / tathA yazohetutvAt 'yazaH' saMyamo vinayo vA / yaduktam-"evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mokkho| jeNa kittiM suyaM sigdhaM, nissesaM cAbhigacchai // 1 // " tat 'sacinu' upacitaM kuru, kayA?-kSAntyA, upalakSaNatvAt mArdavAdibhizca / evaM kurvataH kiM syAt ? ityAha-'pArthivaM' paraprasiddhyA pRthivIvikAraM 'zarIraM' tanuM 'hitvA' muktvA UrdhA dizamiti sambandhaH, 'prakrAmati' prakarSeNa gacchatIti sUtrArthaH // 13 // itthaM yeSAM tadbhava eva muktyavAptiH tAn pratyuktam / yeSAM tu na tathA tAn pratyAha 1 "tRNasaMstAranipano'pi munivaro bhrssttraagmdmohH| yat prApnoti muktisukhaM, kutastat cakravaryapi // 2 // " 2 "evaM dharmasya vinayo, mUlaM paramo'sau mokSaH / yena kIrti zrutaM zIghraM, niHzreyasaM cAbhigacchati // 1 // " // 76 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXON | visAlisehiM sIlehiM, jakkhA uttarauttarA / mahAsukkA va dippaMtA, mannaMtA apuNacavaM // 14 // | appiyA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo / uhUM kappe ciTThati, puvA vAsasayA bahU // 15 // vyAkhyA-"visAlisehiM" ti mAgadhadezIyabhASayA visadRzaiH-vibhinnaiH 'zIlaiH' vratapAlanAtmakaH anuSThAnavizeSaiH 'yakSAH' devA UrdU kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH / 'uttarottarAH' yathottarapradhAnAH 'mahAzuklAH' atizayojvalatayA candrAdityAdayaH te iva 'dIpyamAnAH' prakAzamAnAH, 'manyamAnAH' manasi avadhArayanto viziSTakAmAvAptisamutpanna| ratisAgarAvagADhatayA 'apunazcyavaM' apunazcyavanam / arpitA iva 'arpitAH' DhaukitAH prakramAt prAk sukRtena 'devakAmAnAM' | divyAGganAsparzAdInAm / 'kAmarUpavikaraNAH' yatheSTarUpAdinirvartanazaktisamanvitAH 'Urddham' upari 'kalpeSu' saudharmAdiSu | upalakSaNatvAd praiveyakAnuttareSu ca 'tiSThanti' AyuHsthitimanubhavanti / 'pUrvANi' varSasaptatikoTilakSaSaTpaJcAzatkoTisahasra| parimitAni 'varSazatAni' pratItAni 'bahUni' asaMkhyeyAni, pUrva-varSazatAyuSAmeva caraNayogyatvena vizeSato dezanaucityam | iti khyApanArthamitthamupanyAsa iti sUtrArthaH // 14-15 // tatkimeSAm etAvadeva phalam ? ityA''zakyA''haI tattha ThiccA jahAThANaM, jakkhA Aukkhae cuyaa| uveMti mANusaM joNiM, se dasaMge'bhijAyai // 16 // vyAkhyA-tatra' teSu kalpeSu 'sthitvA' AsitvA 'yathAsthAnaM' yad yasya svAnuSThAnAnurUpaM indrAdipadaM tasmin yakSAH |'AyuHkSaye svajIvitAvasAne 'cyutAH' bhraSTAH 'upayAnti' gacchanti mAnuSIM yonim| tatra ca 'se' iti saH-sAvazeSakuzala karmA jantuH dazAGgAni bhogopakaraNAni vakSyamANAni asyeti dazAGgaH abhijAyate / ekavacananirdezastu visadRzazIlatayA alkazcid dazAGgaH kazcit navAGgAdirapi jAyata iti vaicitryasUcanArtha iti suutraarthH||16|| kAni punardazAGgAni ? ityAha Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 77 // koXXXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO khettaM vatthaM hiraNNaM ca, pasavo dAsaporusaM / cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavavai // 17 // mittavaM nAivaM hoi, uccAgotte ya vannavaM / appAyaMke mahApanne, abhijAe jaso bale ||18||xcturnggiiyaa vyAkhyA-kSetraM' grAmA''rAmAdi 'setuketUbhayAtmakaM vA, 'vAstu' khAtocchritobhayAtmakam 'hiraNyaM' suvarNam , upala- |'dhyynm| kSaNatvAd rUpyAdi ca, 'pazavaH' gomahiSyAdayaH, dAsAzva-preSyarUpAH 'porusaM' ti prAkRtatvAt pauruSeyaM ca-padAtisamUhaH dAsapauruSeyaM, 'catvAraH' catuHsaMkhyAH / atra hi kSetravAstviti caikaH, hiraNyamiti dvitIyaH, pazava iti tRtIyaH, durlabhasya dAsapauruSeyamiti caturthaH / ete kAmAH-manojJazabdAdayaH taddhetavaH skaMdhAH-tattatpudgalasamUhAH kAmaskandhA yatra bhavantIti caturaGgasya gamyate / prAkRtatvAca napuMsakanirdezaH / 'tatra' teSu kuleSu saH 'upapadyate' jAyate / anena ca eka aGgamuktam / zeSANi tu phalam / navAGgAnyAha-'mitravAn' vayasyavAn , 'jJAtimAn' bandhumAn bhavati, u~ccairgotraH' uttamakulaH, 'caH' samuccaye, "varNavAn' prazastazarIracchaviH, 'alpAtaGkaH' AtaGkavirahito nIroga ityarthaH, 'mahAprAjJaH' paNDitaH, 'abhijAtaH' vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamanIyo bhavati, tatazca viziSTavibhUtimAn , 'yazasvI' khyAtimAn , 'belI' kAryakaraNaM prati sAmarthyavAn , ubhayatra sUtratvAt matvarthIyalopa iti sUtradvayArthaH // 17-18 // tat kiM evaMvidhaguNasampatsamanvitaM mAnuSatvameva tatphalam ? ityAha bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahaauyN| puvaM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujjhiyA // 19 // vyAkhyA-bhuktvA' Asevya 'mAnuSyakAn' manuSyasambandhinaH 'bhogAn' manojJazabdAdIn 'apratirUpAn' ana // 77 // 1 "sasyAtpattibhUmiH kSetraM, tacca setuketUbhayabhedAt trividham , tatra setukSetram-arahaTTAdisekyam , ketukSetraM punaH-AkAzapatitoda| kaniSpAdyam , ubhayakSetraM tu-ubhayaniSpAdyam / 2 vAstu-agAraM, tadapi trividham , khAtam, ucchritam, khAtocchUitam / tatra khAtambhUmigRhakAdi, ucchUitam-prAsAdAdi, khAtorichratam-bhUmigRhasyopari praasaadH| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyatulyAn 'yathAyuH' AyuSaH anatikrameNa 'pUrva, pUrvajanmasu 'vizuddhasaddharmA' nidAnAdirahitatvena zuddhazobhanadharmaH, 'kevalAm' akalaGkAM 'bodhi' jinapraNItadharmaprAptilakSaNAM 'buddhA' anubhUya prApyeti yaavt||19|| tato'pi kim ? ityAha cauraMgaM dullahaM maccA, saMjamaM pddivjiyaa|tvsaadhutkmmNse, siddhe bhavati saase||20||tti bemi|| ___ vyAkhyA-'caturaGgIm' abhihitasvarUpAM duHprApAM 'matvA' jJAtvA 'saMyama' sarvasAvadyaviratirUpaM 'pratipadya' Asevya |'tapasA' bAhyenA''ntareNa ca 'dhutakAMzaH' apanItasarvakarmabhAgaH siddho bhavati 'zAzvataH' zazvadbhavanAt / zazvadbhavanaM ca |punarbhavanibandhanakarmabIjA''tyantikocchedAt / tathA cAha-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // " iti sUtrArthaH / / 20 / 'itiH' parisamAptau bravImIti prAgvat / / // iti uttarAdhyayanaTIkAyAM caturaGgIyAkhyaM tRtIyamadhyayanam // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA skRtaakhymdhyynm| caturtha asaMskRtamadhyayanam / dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 78 // uktaM tRtIyamadhyayanam / adhunA caturthAvasaraH / tasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane catvAri mAnuSatvAdIni aGgAni durlabhAnItyuktam / iha 'tatprAptAvapi mahate doSAya pramAdaH, mahate ca guNAya apramAdaH' iti manyamAnaH pramAdApramAdau heyopAdeyatayA''ha, ityanena sambandhenA''yAtasyAsya pramAdA'pramAdanAmna idaM AdisUtram __ asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa haNatthi tANaM / eyaM viyANAhi jaNe pamatte, kannU vihiMsA ajayA gahiti // 1 // vyAkhyA-'asaMskRtaM' asaMskaraNIyaM 'jIvitaM' prANadhAraNam yatnazatairapi sato varddhayituM truTitasya ca karNapAzavad asya sandhAtumazakyatvAt / yata uktam-'vAsAiM do va tinni va, vAhijai jaragharaM pi sIDevi / sA kA vi natthi nII, sIDijai jIviyaM jIe // 1 // " maGgalaiH kautukairyogairvidyAmabaistathauSadhaiH / na zaktA maraNAt trAtuM, sendrA devagaNA api // 2 // tataH kim ? ityAha-'mA pramAdIH' kimuktaM bhavati ?-yadIdaM kathazcitsaMskartuM zakyaM syAt caturaGgayavAptAvapi na pramAdo doSAya, yadA tu naivaM tadA caturaGgI pramAdinAM naSTA punadurlabheti mA pramAdaM kRthAH / syAdetatvArddhakye dharma vidhAsyAmi, ityAzaGkayAha-jarAM tu upanItaH-prApito gamyamAnatvAt svakarmabhirjaropanItaH tasya nAsti 1 "varSANi dve vA trINi vA, vAhyate jIrNagRhamapi sIvitvA / sA kApi nAsti nItiH, sIvyate jIvitaM yayA // 1 // " caturajayavAtAvapi mahate doSAya prmaadH| // 78 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trANaM yenAsau apanIyate, punazca yauvanamAnIyate, na taccharaNamasti / yaduktam-'jayA ya rUvalAvaNNaM, sohaggaM ca viNAsae / jarA viDaMbae dehaM, tayA ko saraNaM bhave ? // 3 // rasAyaNaM nisevaMti, maMsaM majjarasaM tahA / muMjaMti sarasAhAraM, jarA tahavi na nassae // 4 // " tato yAvadasau nAsAdayati tAvaddhamrme mA prmaadiiH| uktaM ca-tadyAvadindriyabalaM, jarayA rogairna bAdhyate prasabhaM / tAvaccharIramUcho, tyaktvA dharme kuruSva matiM // 5 // jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrA'TTano dRSTAntaH / tatra ca sampradAya: ujeNI nnyrii| jiyasattU rAyA / tassa aTTaNo mallo savarajjesu ajeo| io ya samuddataDe sopArayaM nAma nayaraM / tattha sIhagirI raayaa| so ya mallANaM jo jiNai tassa bahuM davaM dei / so aTTaNo tattha gaMtUNa varise varise paDAgaM hri| rAyA ciMtei-esa annAo rajjAo AgaMtUNa paDAgaM harai, esA mamaM ohAvaNa tti paDimallaM maggai / teNa macchio ego diTTho vasaM pibaMto, balaM ca se vinnAsiyaM, 'jogo' tti nAUNa posio, mahAjuddhaM ca sikkhaavio| puNaravi adRNo | Agao, so ya kira 'mallajuddhaM' hohi tti aNAgae ceva sagAo nayarAo appaNo patthayaNassa baillaM bhariUNa abAbAheNaM ei, saMpatto sopArayaM / juddhe parAjio macchiyamalleNaM / gao sayaM AvAsaM ciMtei-eyassa balavuDDI taruNassa, mama hANI, annaM mallaM maggai, suNei ya-surahAe asthi tti / evaM teNaM bharukacchaharaNIgAme dUrullakUviyAe kariso diho| egeNaM hattheNaM halaM vAheti, ekkeNaM phalahIo uppADei / taM ca daTTaNa Thio 'pecchAmi tAva AhAraM' ti / AvallA mukkA / bhajjA ya se bhattaM gahAya AgayA / ptthiyaa| kUrassa ubbhijiya ghaDao pecchai / jimio sannAbhUmiMgao / tattha parikkhai savaM 1 "yadA ca rUpalAvaNyaM, saubhAgyaca vinAzayati / jarA viDambayati deha, tadA kaH zaraNaM bhavet ? // 3 // rasAyanaM niSevante, | mAMsaM madyarasaM tathA / bhujanti sarasAhAraM, jarA tathApi na nazyati // 4 // " 2 karpAsAn / 3 balIvahIM / u0a014 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N XOXOXOK zrIuttarAsaMvaTTiyaM / veyAliyammi vasahiM tassa ghare maggai / dinA / io ya saMkahAIhiM saMpucchai-kA jIvigA? / teNa kahie catutha dhyayanasUtre bhaNai-ahaM aTTaNo tuma IsaraM karemi tti / tIse mahilAe kappAsamollaM dinnaM / sA ya uvalA sabaliddA ujeNiM gyaa| asaMskRtAzrInaimicateNa vi vamaNavireyaNANi kyaanni| posio| nijuddhaM sikkhaavio| puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA aago| khyamadhyayandrIyavRttiH |paDhamadivase phalahiyamallo macchiyamallo ya juddhe ekko ajio ekko apraajio| rAyA vi 'bIyadivase hohiI' tti nam / aigo| ime vi sae sae Alae gayA / aTTaNeNa phalahiyamallo bhaNio-kahehi puttA! te dukkhAviyaM / teNa kahiyaM / // 79 // TIteNa ya mahio, seeNaM punnnnviiko| macciyassa vi rannA sammahagA visjiyaa| bhaNaDa-ahaM tassa piuNo vi nAjarApanAtabIhemi, so ko varAo? | bIya divase samajuddhA / taiyadivase appappahAro nIsaho vaiisAhaThANa Thio mcchioN| sya trANaM aTTaNeNa bhaNio-phalahi tti / teNa phalahaggaheNa kaDio, sIse kuMDigAgAheNa / tao rannA sakkArio, gao ujenniN| nAsti atra aTTaNo tattha ya vimukkajujjhavAvAro acchai / so ya 'mahallo' tti kAuM paribhUyae sayaNavaggeNaM / jahA-esa saMpayaM na aTTaNamallakassa vi kajassa khamo tti / pacchA so mANeNa tesiM aNApucchAe kosaMbi nagariM gao / tattha varisamecaM u~varegaM gao dRssttaantH| rasAyaNaM uvajIveti / so baliho jAo / juddhamahe payatte rAyamallo niraMgaNo nAma taM nihaNai / pacchA rAyA || mannuio-mama mallo AgaMtueNa viNihao tti na pasaMsai / rAyANe apasaMsaMte sabo raMgo tuhiko acchai / io ya aTTaNeNa rAiNo jANaNanimittaM bhannai-sAhaha vaNa! sauNANaM, sAhaha bho sauNagA! sauNagANaM / nihao niraMgaNo aTTaNeNa nikkhittasattheNaM // 1 // evaM bhaNiyametteNa rAiNA 'esa aTTaNo' tti kAuM tuDeNa pUio, davaM ca se // 79 // pajattaM AmaraNaMtiyaM dinnaM / sayaNavaggo ya se taM souM tassa syaasmuvgo| pAyapaDaNamAIhiM pattiyAviuM davaloheNa 1 ashktH| 2 yoddhA kA sthAnavizeSa / 3 nirvyApAratAm / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alliyAvio / pacchA so ciMtei-mama ee davalobheNa alliyAveMti, puNo vi mamaM parihavissaMti, jarAparigao ya ahaM na puNo sumahalleNAvi payatteNa sakissaM juvattaM kAuM / tAhe. 'hiyaya !-caMcalu jIviu athiru atthu taNu sayaNu asArau, karahi dhammu chaDDevi mohu gharavAsaha kerau / jaraDAiNijajariyadehu acchisi duhanaDiyau, jhaMkhatau ekala ceva jarasikkaDi paDiyau / / 1 // avi ya-laMbamANavalIcammo, jhINadiTThI gayassuI / gayadaMto kurUvo ya, rukkhalomaNahacchavI // 1 // amukadaDhalaTThI ya, sAsakhAsAulANaNo / galaMtamuhalAloTTho, cAvato ciTThae jaraM // 2 // appio baMdhavANaM pi, paribhUo suehi vi / bhajjAe vi avannAo, bhAsaMto asuhaMkaro // 3 // kiccheNa gamae kAlaM, aTTajjhANa muvaago| dhammatthakAmarahio, jarAliddhataNU nro|| 4 // taM jAva'javi saceTTho tAva pacayAmi' tti saMpahAriUNa *tahArUvANaM therANaM aMtie pavaio // ___ evaM jaropanItasyATTanasyeva na trANaM bhavati / evam' anantaroktamartha 'vijAnIhi' vizeSeNAvabuddhyasva, tathA etacca vakSyamANaM jAnIhi-janAH' lokAH 'pamattAH' pramAdaparA, ubhayatra sUtratvAd ekavacanam , kim ? arthaprakramAt trANaM, XI'nu' iti vitarke, 'vihiMsrAH' vividhahiMsanazIlAH, tathA-'ayatAH' tattatpApasthAnebhyo'nuparatAH, "gahiMti" tti 'grahI yanti' svIkariSyanti / kimuktaM bhavati ?-ete pramattAdivizeSaNAnvitAH svaduzceSTitairnarakAdikameva yAtanAsthAnaM grahIdhyantIti nAsti trANamiti sUtrArthaH // 1 // tatra cA'saMskRtaM jIvitaM, jaropanItasya ca na trANam , ato 'mA pramAdIH' | ityuke arthasyApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM prati apramAdo vidheya iti keSAJcit 1 caJcalaM jIvitaM asthiraH arthaH tanusvajanI asArI, kuru dharma tyaktvA mohaM gRhavAsasya satkam / jarADAkinIjarjaritadehaH AsiSyase duHkhanaTitaH, vilapan ekAkyeva jarAmaJcikAyAM patitaH // 1 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 8 // XOXOXOXOXOXOXOXEXEXXEXX kadAzayaH / yata AhuH-dhanairduSkulInAH kulInAH kriyante, dhanaireva pApAtpunarnistarante / dhanebhyo viziSTo na loke'sti caturtha kazci-ddhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 1 // iti tanmatamapAkartumAha | asaMskRtAje pAvakammehi dhaNaM maNussA, samAyayaMtI amaI gahAya / khyamadhyayapahAya te pAsapayahie Nare, verANubaddhA narayaM uti // 2 // nam / vyAkhyA-'ye' kecana 'pApakarmabhiH' kRSivANijyAdibhiH anuSThAnaH 'dhanaM' dravyaM 'manuSyAH' manujAH, teSAmeva prAyastadarthopAyapravartanAd itthamuktam , 'samAdadate' svIkurvanti 'amati' kumatim uktarUpAM 'gRhItvA' sampradhArya 'prahAya' | Gax arthAbhiprakarSeNa hitvA dhanameva prakRtaM, 'te' dhanakarasikAH pAzA iva pAzA:-bandhanahetutvAt khyAdayaH / uktaJca-"vArI lASeNa dharma gayANa jAlaM, timINa hariNANa vaggurA ceva / pAsA ya sauNayANaM, NarANa baMdhatthamitthIo // 1 // unnayamANA akkha prati mA liya-parakamA paMDiyA kaI je ya / mahilAhiM aMgulIe, naccAvijaMti te vi narA // 2 // " teSu pAzeSu "payaTTiya" tti pramAdIH, ArSatvAt pravRttAH pAzapravRttAH 'narAH' puruSAH, punarupAdAnaM AdarakhyApanArtha, 'vairAnubaddhAH pApena satatamanugatAH 'narakaM' atra cauraratnaprabhAdikam 'upayAnti' gacchanti / te hi dravyamupAya' ruyAdiSvabhiramante, tadabhiratyA ca narakAdigatibhAja eva dRssttaantH| bhavantIti bhAvaH / tasmAd ihaiva bandha-vadha-mAraNahetutayA paratra ca narakaprApakatvena tattvataH puruSArtha eva na bhavati artha iti tadabhilASeNa dharma prati mA pramAdIH ityuktaM bhavati / ihaivaihikAmuSmikApAyadarzakamudAharaNam / tatra ca vRddhasampradAyaH___ egammi nagare ego coro, so rattiM vibhavasaMpannesu gharesu khattaM khaNiuM subahuM dabajAyaM ghettuM appaNo ghare- ||80 // 1 "bAri gajAnAM jAlaM, timInAM hariNAnAM vAgurA caiva / pAzAzca zakunakAnA, narANAM bandhArtha striyH||1|| unnatamAnA askhalitaparAkramAH paNDitAH kavayo ye ca / mahilAbhiraDalyA, naryante te'pi narAH // 2 // " Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadese kUvaM sayameva khaNittA tattha davajAyaM pakkhivai / jahicchiyaM suvannaM dAUNa kannagaM vivAheuM pasUyaM saMti uddavettA XItatthevAgaDe pakkhivai 'mA me bhajjA ceDarUvANi ya parUDhapaNayANi hoUNa rayaNANi parassa pagAsissaMti' / evaM kAlo |* | vaccai / annayA teNegA kannagA vivAhiyA aIva rUviNI / sA pasUyA saMtI teNa na mAriyA / dArago ya se aTThavariso jAo / teNa ciMtiyaM-aiciraM dhAriyA, eyaM putvaM uddaveuM pacchA dArayaM uddavissAmi / teNa sA uddaveuM agaDe pakkhittA / teNa ya dArageNa gihAo niggacchiUNa dhAhA kayA / logo milio / teNa bhannai-eeNa mama mAyA mAriya tti / rAyapurisehiM suyaM / tehiM ghio| diTTho kUvo davabhario, aTThiyANi subahUNi / so baMdheUNa rAyasabhaM samuvaNIo jAyaNApagArehiM / sabaM davaM davAveUNa kumAreNa mArio // __evamanye'pi 'dhanaM pradhAnamiti tadartha pravarttamAnAH tadapahAyaiva anarthAvAptito narakamupayAntIti sUtrArthaH // 2 // idAnIM karmaNo'vandhyatAm abhidhat prakRtamevArtha draDhayitumAha teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA kicai paavkaarii| evaM payA peca ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkhu asthi // 3 // vyAkhyA-stenaH' coraH 'yatheti dRSTAntopanyAse, 'saMdhimukhe' kSatradvAre 'gRhItaH' AttaH 'svakarmaNA' AtmIyA-| namAnena 'kRtyate' chidyate 'pApakArI' pApakartA / kathaM punarasau kRtyate ? iti atra sampradAyaH egammi nagare ego coro| teNa abhejao gharagassa phalagaciyassa pAgArakavisIsagasaMThiyaM khattaM khayaM / khattANi amegAgArANi-kalasAgiI gaMdAvattasaMThiyaM paumAgiI purisAgiiM ca / so ya taM kavisIsayasaMThiyaM khaNato gharasAmiNa ceio| tao teNa addhapaviTTho pAemu gahio 'mA paviTTho saMto paharaNeNa paharissai' tti / pacchA coreNa Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 81 // mica |vi bAhiratyeNa hatthe gahio / so tehiM dohiM vi balavaMtehiM ubhayahA kaDDijamANo sayaMkiyapAgArakavisIsagehiM phAlijamANo attANo vilavai / | 'evam' amunaiva udAharaNadarzitanyAyena 'prajAH' prANinaH kRtyante iti sambandhaH / 'pretya' paraloke 'iha ca' ihaloke / / kimiti pretya ityucyate ? yAvatehaiva kRtamihevApagatam , ata Aha-yataH kRtAnAM karmaNAM na mokSo'sti / uktaJca"yadiha kriyate karma, tat paratropabhujyate / mUlasikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu jAyate // 1 // " evaM matvA pApakarma na vidheyam / yaduktam-"dhammAhammaha phalu pecchaMtaha, jammaNamaraNavAhijarataMtaha / maviyaha sai saMsAri saraMtaha, kema suhatthI pAu karaMtaha // 1 // " AstAM pApakarma tadabhilASo'pi na kAryaH, tasyApi anarthahetutvAt / tathA ca vRddhAH___ egammi nagare egeNa coreNa rattiM durArohe pAsAe AroDhuM khattaM khayaM, subahuyaM dadhajAyaM nINiyaM / pahAyAe rayaNIe pahAyasamAladdhasuddhavAso tattha gao ko kiM bhAsai ?? tti jANaNatyaM 'jai tAva'ja logo maM na yANissai tA puNo vi puvahiIe corissAmi' tti saMpahAriUNa tammi ya khattaTThANe go| tattha logo bahU milio saMlavai-kahaM durArohe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM khayaM ?, kahaM ca khuDUlaeNaM khattaduvAreNaM paviTTho puNo daveNa saha niggao ? ti / so suNeuM harisio ciMtei-saJcameyaM, kiha haM eeNa niggao ?' ti appaNo uyaraM ca karDiM ca paloevaM khattamuhaM paloei / so ya rAyaniuttehiM purisehiM kusalehiM jANio, rAiNo uvaNIo, sAsio ya // evaM pApakarmaNAmabhilaSaNamapi sadoSam iti na vidhIta iti sUtrArthaH // 3 // iha ca kRtAnAM karmaNAmavandhyatvamuktam , | tatra ca kadAcit svajanata eva tanmuktirbhavati, amuktau vA vibhajyaivAmI dhanAdivokSyanta iti kazcit manyeta ata Aha "dharmAdharmayoH phalaM prekSamANasya janmamaraNavyAdhijarAtamasya / bhavyasya sadA saMsAre sarataH, kathaM sukhArthI pApaM kuryAt ! // 1 // " catartha asaMskRtAkhyamadhyaya nam / arthAbhilASeNa dharma prati mA pramAdI, atra caurdRssttaantH| // 81 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAramAvana parassa aTThA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM / kammarasa te tassa u veyakAle, jabaMdhavA baMdhavayaM uti // 4 // | vyAkhyA-saMsaraNaM saMsAraH-teSu teSu uccAvaceSu kuleSu paryaTanaM sam 'ApannaH' prAptaH 'parasya' Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH 'arthAt' iti artha-prayojanamAzritya, "sAhAraNaM jaMca" tti casya vAzabdArthatvAd bhinnakramatvAca sAdhAraNaM vA yad 'Atmano'nyeSAM caitad bhaviSyati' iti abhisandhipUrvakaM 'karoti' nirvarttayati bhavAn 'karma' kRSyAdyanuSThAnam / 'karmaNaH' tasyaiva kRSyAdeH 'te' tava karmakatuMH 'tasyApi' parArthasya sAdhAraNasya vA, tuzabdo'pizabdArthaH, AstAmanyanimittasya ityabhiprAyaH, 'vedakAle' vipAkakAle 'na' naiva 'bAndhavAH' khajanAH yadartha karma kRtavAn te 'bAndhavatA' bandhutAM tadvibhajanApanayanAdinA "uviti" tti upayAnti / / uktazca-"baMdhavA suhiNo sabe, pI-mAI-putta-bhAriyA / peyavaNAo niyattaMti, dAUNa salilaMjaliM // 1 // abbhukkhaMti ya taM gehaM, piyammi vi mae jaNe / hiTThA teNa'jiyaM davaM, taheva vilasaMti ya // 2 // atthovajaNaheUhiM, pAvakammehi perio / ekkao ceva so jAi, duggaiMduhabhAyaNaM // 3 // " yatazcaivam atastadupari premAdiparihArato dharma evAvahitena bhAvyam / tathAvidhA''bhIrIvaJcakavaNigvat / tathA ca vRddhAH egammi nayare ego vANiyago aMtarAvaNe vavaharai / egA AmIrI ujugA do rUvage ghettaNa kappAsanimittamuvaTThiyA / kappAso ya tayA samahagyo ya vaTTai / teNa vANiyageNa egassa rUvagassa do vAre toleuM kappAso dinno / sA jANai 'doNha . "bAndhavAH suhRdaH sarve, pitRmAtRputrabhAryAH / pretavanA nivartante, daravA salilAJjalim // 1 // abhyukSanti ca tad gRhaM, priye'pi mRte jane / hRSTAstenArjitaM dravyaM, tathaiva vilasanti ca // 2 // arthopArjanahetumiH, pApakarmabhiH preritaH / ekakazcaiva sa yAti, durgatiM duHkhabhAjanAm // 3 // " Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIya vRttiH // 82 // vi rUvagANa dinno' tti sA poTTalayaM baMdheDaM gayA / pacchA so vANiyago ciMtei - esa rUvago muddA laddho, tao ahaM eyaM uvabhuMjAmi / teNa tassa rUvagassa samiyaM ghayaM gulo ya kiNiuM ghare visajjiyaM / bhajjA saMlattA - ghayapunne karejjAsita | tAe kayA ghayapunnA / etthaMtare Usugo jAmAugo se savayaMsago Agao / so te ya ghayapUre bhuMjiDaM gao / vANiyago hAo bhoyaNatthamuvagao / tAe sAbhAviyaM bhattaM parivesiyaM / teNa bhannai - kiM na kayA ghayapUrayA ? / tAe bhannai-kayA, paraM jAmAugeNa savayaMseNa khaiyA / so ciMtei -- peccha, jArisaM kayaM mayA, sA varAI AbhIrI vaMceuM paranimittaM appA aputreNa saMjoio / so ya saciMto sarIraciMtAe niggao / gimho ya tayA vaTTai / so ya majjhaNhavelAe kayasarIra ciMto egassa rukkharasa heTThA vIsamai / sAhU ya teNogAseNa bhikkhanimittaM jAi / teNa so bhannai -- bhayavaM ! ettha rukkhacchAyA vIsamaha mayA samANaM ti / sAhuNA bhaNiyaM --turiyaM mae niyayakajjeNa gaMtavvaM / vaNieNa bhaNiyaM - kiM bhayavaM ! ko vi parakajjeNAvi gacchai ? / sAhuNA bhaNiyaM - jahA tumaM ciya bhajjAinimittaM kilissasi / sa marmaNIva spRSTaH teNeva ekkavayaNeNa saMbuddho bhaNai -- bhayavaM ! tubbhe kattha acchaha ? / teNa bhannai -- ujjANe / tao taM sAhuM kayapajjattiyaM nAUNa tassa sagAsa gao / dhammaM souM bhaNai - pancayAmi jAva sayaNaM ApucchAmi / gao niyayaM gharaM / baMdhave bhajjaM ca bhaNai - jahA AvaNe vavaharaMtassa tuccho lAbhago tA disAvANijjaM karemi, do ya satthavAhA, tatthego mullabhaMDaM dAUNa suheNa iTThapuraM pAvei, tattha ya viDhattaM na kiMci giNhai, bIo na kiMci bhaMDamulaM dei putravidattaM ca luMpei, taM kayareNa sattheNa saha vaccAmi ? / sayaNeNa bhaNiyaM - paDhamaeNa saha vazvasu / tehiM so samaNunnAo baMdhusaMgao gao ujjANaM / tehiM bhannai - kayaro satthavAho ? / teNa bhannai -- naNu paralogasatthavAho esa sAhU asogacchAyAe ubaviTTho niyaeNaM bhaMDeNaM bavaharAvei, eeNa saha nivANapaTTaNaM jAmiti / evaM so pavaio // caturtha asaMskRtA khyamadhyaya nam / parArthakRtaM karma A tmanaiva bhoktavyam, atrAbhIrIvaJcakavaNidRSTAntaH / // 82 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXO yathA cAyaM vaNik svajanasvatattvamAlocayan pravrajyAM pratyAdritaH tathAnyairapi vivekibhiryatitavyam / tathA ca vAcakaH"rogAghAto duHkhA'rditastathA svajanaparivRto'tIva / kaNati karuNaM sabASpaM, rujaM nihantuM na zakto'sau // 1 // mAtA bhrAtA bhaginI, bhAryA putrAstathA ca mitrANi / na ghnanti te yadi rujaM, svajanabalaM kiM vRthA vahasi ? // 2 // rogaharaNe'pyazaktAH, pratyuta dharmmasya te tu vighnakarAH / maraNAzca na rakSanti, svajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? || 3 || tasmAt svajanasyArthe, yadihAkAryaM karoSi nirlajja ! / bhoktavyaM tasya phalaM, paralokagatena te mUDha ! // 4 // tasmAt svajanasyopari, saGgaM parihAya nirvRto bhUtvA / dharmaM kuruSva yatnA yat paralokasya padhyadanam // 5 // " iti sUtrArthaH // 4 // itthaM tAvat svakRtakarmabhyaH / svajanAnna muktiH ityuktam / adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhaviSyatIti kasyacidAzayaH syAd ata Aha-- vitteNa tANaM na labhe pamatto, imammi loe aduvA paratthA / dIvapaNaTThe va anaMtamohe, NeyAuyaM dadrumadadrumeva // 5 // vyAkhyA- 'vittena' draviNena 'trANaM' svakRtakarmaNo rakSaNaM, 'na labhate' na prApnoti / kIdRkU ? ' pramattaH ' madyAdipramAdavazaMgataH / ka ? ityAha - "imammi " tti asmin anubhUyamAnatayA pratyakSa eva 'loke' janmani "aduve "ti athavA 'paratre' ti parabhave / kathaM punarihApi janmani na trANAya ?, atrocyate vRddhasampradAyaH XBXCXBXQXCXXXXXCXXQX4 ego kila rAyA iMdamahAINa kamhi Usave aMteure niggacchaMte ghosaNaM ghosAvei - jahA sadhe purisA NayarAo niggacchaMtu / tattha purohiyaputto rAyavallaho vaisAgharamaNupaviTTho ghosie vi na niggao / so rAyapurisehiM gahio / | teNa vallabheNa na tesiM kiMci dAUNa appA vimoio / dappAyamANo vivayaMto rAyasagAsamuvaNIo / rAiNA vi bajjho ANaco / pacchA purohio uvaTThio bhaNai - sabassaM pi ya demi, mA mArijjau / to vi na mukko / sUlAe bhinno || Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha asaMskRtAkhyamadhyaya nam / zrIuttarA evamanye'pi na vittena trANamihaiva tAvadAnuvanti, AstAmanyajanmani / tanmUrchAvataH punastasyA'dhikataraM doSamAha "dIve"tti vRttArdham / prAkRtatvAt 'praNaSTadIpa iva' vigataprakAzadIpa iva iti dRSTAntaH / atra sampradAyaHzrInaimica- | jahA keI dhAuvAiyA sadIvagA agi iMdhaNaM ca gahAya bilamaNupaviTThA / tesiM pamAeNa dIvo aggI vi vijjhaao| jahA kaI dhAuvAi dIyavattiAtao vijjhAyadIvaggiyA guhAtamamohiyA io tao sabao parimamaMti / paribhamaMtA yaM appaDiyAramahAvisehiM| sappehiM DakA, duruttare aheThANe paDiyA, tattheva nihaNamuvagayA / // 83 // evaM anantaH-aparyavasitaH tadbhava eva prAyastasyA'napagamAt mohaH-ajJAnamohanIyarUpo'sya iti anantamohaH, kim ? ityAha-nizcita AyaH-lAbhaH, nyAyaH-muktirityarthaH, sa prayojanamasya iti naiyAyikaH taM samyagdarzanAdikaM muktimArga| miti gamyate, "duTuM" ti antarbhUtApizabdArthatvAt 'dRSTvA'pi' upalabhyApi "adaTThameva" ti prAkRtatvAd adraSTaiva bhavatIti / idamAkUtam-yathaiva guhAntargataH pramAdAt praNaSTadIpaH prathamamupalabdhavastutattvo'pi dIpAbhAvena tadraSTaiva jAyate, tathA ayamapi jantuH kathazcit karmakSayopazamAdeH muktimArga bhAvaprakAzadIpAt zrutajJAnAtmakAd dRSTvA'pi vittAdivyAsaktitaH tadAvaraNodayAd adraSTaiva bhavati, mohAdihetutvAd vittAdInAm / yaduktam-"mohAyayaNaM mayakA-mavaddhaNo jnniycittsNtaavo| ArambhakalahaheU, dukkhANa pariggaho mUlaM // 1 // " tathA ca na kevalaM svatastrANAya vittaM na bhavati, kiMtu katha|zcit trANahetuM samyagdarzanAdikamavAptamupahantIti sUtrArthaH // 5 // evaM dhanAdikaM na trANAya ityupadarya yatkRtyaM tadAha suttesu AvI paDibuddhajIvI, Na vIsase paMDiya Asupanne / ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhI va cr'ppmtto||6|| 1 mohAyatanaM madakAmavarddhano janitacittasantApaH / ArambhakalahaheturduHkhAnAM parigraho mUlam // 1 // " pramAdavazajatasya dhanAdikaM na trANAya / // 83 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'supteSu' dravyataH zayAneSu, bhAvatastu dharma prati ajAgratsu, 'caH' pAdapUraNe, 'apiH' sambhAvane, tato'yamarthaH-supteSvapi AstAM jAgratsu pratibuddhaH-dvidhA'pi pratibodhavAn jIvatyevaMzIlaH pratibuddhajIvI, ko'bhiprAyaH ?dvidhA prasupteSvapyavivekiSu na gatAnugatikatayA svapiti pratibuddha eva yAvajjIvamAste / tatra dravyanidrApratiSedhe agaDa datta udAharaNam / tatra ca vRddhavAdaHPAI asthi jae supasiddhaM, saMkhauraM puravaraM guNasamiddhaM / tammi ya rAyA jaNajaNi-yatosao suMdaro nAma // 1 // > tassa kularUvasarasI, samaggajaNajaNiyaloyaNANaMdA / aMteurassa paDhamA, sulasA NAmeNa varabhajjA // 2 // tIe kucchi pasUo, putto nAmeNa agaDadatto tti / aNudiyaha so pavaraM, vaDhto jovaNaM patto // 3 // so ya keriso?dhammatthadayArahio, guruviNayavivajio aliyavAI / pararamaNiramaNakAmo, nissaMko mANasoDIro // 4 // majja piei jUyaM, ramei pisiyaM mahuM ca bhakkhei / naDapeDayavesAviM-daparigao bhamai puranajjhe // 5 // annammi diNe rano, puravaraloeNa vaiyaro siTTho / jaha kumareNa narAhiva!, nayare asamaMjasaM vihiyaM // 6 // suNiUNa pauravayaNaM, rAyA gurukovajAyarattaccho / phuDabhiuDibhAsurasiro, eyaM bhaNiuM samADhatto // 7 // re! re ! bhaNaha kumAraM, sigdhaM ciya vajiUNa maha visayaM / annattha kuNasu gamaNaM, mA bhaNasu ya ja na kahiyaM ti // 8 // nAUNa vaiyaraM so, kumaro caiUNa niyapuraM rammaM / khaggasahAo calio, gurumaannpvddiyaamriso|| 9 // laMdhittA giri-sari-kA-NaNAI pur-godd-gaamvNdaaiN| niyanayarAo dUre, patto vANArasiM nayariM // 10 // tiyacaccaramAIsuM. asahAo bhamai nayarimajjhammi / citte amarisajutto, kari va jUhAu paribhaTTho // 11 // hiMDaMteNaM ca tayA, purIe maggesu rAyataNaeNaM / bahutaruNanarasameo, eko kalajANao divo // 12 // so ya keriso ?-satthatthakalAkusalo, viuso bhAvannuo sugaM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- bhIro / nirao parovayAre, kivAluo rUvaguNanilao // 13 // nAmeNa pavaNacaMDo, caMDo vAINa na uNa sIsANaM / caturtha dhyayanasUtre X|saMdaNa-gaya-hayasikkhaM, sAhiMto nivasuyANa tahiM // 14 // tassa samIvammi gao, caraNajuyaM paNamiuM samAsINo / asaMskRtAzrInamica- 1 katto si tuma suMdara ! ?, aha bhaNio pavaNacaMDeNaM // 15 // egaMte gaMtUNaM, saMkhaurAo jahA viNikkhaMto / kahiokhya madhyayandrIyavRttiH taha vuttaMto, kumareNaM pavaNacaMDassa // 16 // caMDeNa tao bhaNio, acchasu etthaM kalAu sikkhaMto / paramattaNo ya | nam / X gujjhaM, kassa vi mA suyaNu ! payaDesu // 17 // uThe uM ujjhAo, patto gehammi rAyasuyasahio / sAhei mahiliyAe, eso // 84 // maha bhAuyasuo tti // 1 // NhaviUNaM kumaravaraM, dAUNaM pavaravatthamAbharaNaM / to bhoyaNAvasANe, bhaNiyamiNaM pavaNacaM dravyamupteSu DeNa // 19 // bhavaNa dhaNaM parivAro, saMdaNaturayAI saMtiyaM majjha / saba tujjhAyattaM, vilasasu hiyaicchiyaM kumara! // 20 // pratibuddhajI vi-agaDaevaM so kila saMtu-ThamANaso mukkakUravavasAo / ciTThai tasseva ghare, sabAo kalAo sikkhaMto // 21 // guruyaNagu dattadRSTA| ruviNayapava-nnamANaso sayalajaNamaNANaMdo / bAvattari kalAo, giNhai thoveNa kAleNa // 22 // evaM so kumaravaro, nAyakalo parisamaM kuNemANo / bhavaNujANe ciTThai, aNudiyahaM tapparo dhaNiyaM // 23 // ujANassa samIve, pahANasedvissa saMtiyaM bhavaNaM / vAyAyaNaramaNIyaM, uttuMgamaIvavitthinnaM // 24 // tattha'tthi seTTidhUyA, maNoharA mayaNamaMjarI NAma / sA gharasiramArUDhA, aNudiyahaM pecchae kumaraM // 25 // aha tammi sANurAyA, aNavarayapaloyaNaM kuNemANI / vikkhivai kusumaphalapa-ttalejhue kiM pi ciMtatI / / 26 // hiyayatthaM pi hu bAlaM, kumaro na nirikkhae klaarsio| AsaMkAe gurUNaM, vijAe gahaNalobheNaM // 27 // annadiNammi tIe, vammahagurupasaravihuriyamaNAe / gahaNe kalANa // 84 // satto, pahao hu asogaguccheNaM / / 28 / / kumareNa tammi diyahe. sA bAlA paloiyA ya savisesaM / kaMkellipallavaMtariyataNulayA saMbhamubbhaMtA // 29 // ciMtiyaM ca-kiM esA amaravilAsiNI u? aha hoja nAgakannA vA ? / kamala va kinnu TOXOXOXOXOXOXOKu KOXOXOXOXOXXXOXOX Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esA, sarassaI kinnu paJcakkhA // 30 // ahavA pucchAmi imaM, kajjeNaM keNa ciTThaI ettha ? / iya ciMtiUNa hiyae, kumaro payarDa imaM bhaNai // 31 // kA si tumaM varabAle ! ?, IsiM payaDesi kIsa appANaM ? / vijAgahaNAsattaM, kIsa |mamaM suyaNu ! khobhesi ? // 32 / / suNiuM kumAravayaNaM, viyasiyadiTThIe viyasiyamuhIe / payaDatadaMtakiraNA-''valIe tIe imaM bhaNiyaM // 33 // nayarapahANassa ahaM, dhUyA sehissa baMdhudattassa / NAmeNa mayaNamaMjarI, iha ceva vivAhiyA Nayare // 34 // jadivasAo diTTho, suMdara! taM kusumacAvasAriccho / taddiyahAo majjhaM, asuhatarU vaDio hiyae XI // 35 // niddA vi hu naTThA lo yaNANa dehammi vaDio dAho / asaNaM pi neya ruccai, guruviyaNA uttamaMgammi // 36 // |yataH tAva cciya hoi suhaM, jAva na kIrai pio jaNo ko vi / piyasaMgo jeNa kao, dukkhANa samappio appA SI // 37 // perijaMto vi purA, kaehi kammehi kehi vi varAo / suhamicchaMto dullaha-jaNANurAe jaNo paDai // 3 // tA jai mae samANaM, saMga Na ya kuNasi taruNimaNaharaNa ! / hohI tuha tiyavajjhA, phuDaM jao Natthi me jIyaM // 39 // // 39 // so nisuNiUNa vayaNaM, tIe bAlAe ciMtae hiyae / marai phuDaM ciya esA, mayaNamahAjalaNadaDuMgA // 40 // zanisuNijjai payaDamiNaM, bhAraha-rAmAyaNesu satthesu / jaha dasa kAmAvatthA, hoMti phuDaM kAmuyajaNANaM / / 4 / / avi ya paDhamA jaNei ciMtaM, bIyAe mahai saMgamasuhaM ti / dIhuNhA nIsAsA, havaMti taiyAe vatthAe // 42 // jarayaM jaNai cautthI, paMcamavatthAe Dajjhae aMgaM / na ya bhoyaNaM ca ruccai, chaTThAvatthAe kAmissa // 43 // sattamiyAe mucchA, aTTamavatthAe hoi ummAo / pANANa ya saMdeho, navamAvatthAe pattassa // 44 // dasamAvasthAe gao, kAmI jIveNa muccae nUgaM / tA esA maha virahe, pANANa vi saMsayaM kAhI // 45 // paribhAviUNa hiyae, rAyakumAreNa bhAva I kusaleNaM / bhaNiyA siNehasAraM, sA bAlA mahuravayaNegaM // 46 // suMdari ! suMdararanno, suMdaracariyassa viulakiu0a015 XOX Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-yA tissa / nAmeNa agaDadattaM, paDhamasuyaM meM viyANAhi // 47 // kalayAyariyasamIvaM, kalagahaNatthaM samAgao ettha / || caturtha dhyayanasUtre pavasissaM jammi diNe, tae vi ghettuM gamissAmi // 48 // kaha kahavi sA mayacchI, vammahasarapasarasalliyasarIrA / emA- asaMskRtAzrInamica-15 ibahupayAraM, bhaNiUNa kayA samAsatthA // 49 // so rAyasuo tatto, tIe guNarUvaraMjiyamaNo hu / niyanilae saMpatto, khyamadhyayandrIyavRttiH ciMtato saMgamovAyaM // 50 // annammi diNe so rAya-naMdaNo vIhiyAe maggeNaM / turayArUDho vaccai, tA Nayare kalayalo nm| jAo / / 51 // avi ya-kiM caliu va samuddo ?, kiM vA jalio huyAsaNo ghoro ? / kiM pattaM riusennaM ?, taDidaMDo nivaDio kiM vA ? // 52 // etthaMtarammi sahasA, diTTho kumareNa vimhiyamaNeNa / mayavAraNo umatto, NivADi dravyasupteSu yAlANavarakhaMbho // 53 // miMTheNa vi paricatto, mArito suMDagoyaraM patto / savaDaMmuhaM valaMto, kAlo va akAraNe kuddho pratibuddha jiivi|| 54 // tuTTapayabaMdharajjU, saMcunniyabhavaNahaTTadevaulo / khaNametteNa payaMDo, so patto kumarapurau tti // 55 // taM tAri agaDadattasarUvadharaM, kumaraM daTTaNa nAyarajaNehiM / gahirasareNaM bhaNiya, osara osara karipahAo / / 56 // kumareNa vi NiyaturayaM, dRssttaantH| paricaiUNaM sudakkhagaigamaNaM / hakkArio gaiMdo, iMdagaiMdassa sAriccho // 57 // suNiu kumArasadaM, daMtI pajjhariyamayajalapavAho / turiyaM pahAvio so, kuddho kAlo va kumarassa // 58 // kumareNa ya pAuraNaM, saMvilleUNa hiTThacitteNaM / dhAvaMtavAraNassA, suMDApurao u pakkhittaM // 59 // koveNa dhamadhamaMto, daMtacchohe ya dei so tammi / kumaro vi piTThibhAe, pahaNai daDhamudvipahareNaM // 60 // tA uddhAvai dhAvai, valai khalai pariNao tahA hoi / paribhamai cakkabhamaNaM, roseNaM dhamadhamaMto so|| 61 // aiva mahaMtaM velaM, khellAveUNa taM gayaM pavaraM / niyayabase kAUNaM, // 85 // ArUDho tAva khaMdhammi // 62 // aha taM gaiMdakheDDu, maNoharaM sayalanayaraloyassa / aMteurasariseNaM, paloiyaM naravarideNaM // 63 // dadu kumaraM gayakhaMdha-saMThiyaM suravaraM va so rAyA / pucchai niyabhiccayaNaM, ko eso guNaNihI bAlo ? *EXXXXXXXXXXXX Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 64 // teeNaM ahimayaro, somattaNaeNa taha ya NisiNAho / sabakalAgamakusalo, cAI sUro surUvo ya // 65 // ekeNa tao bhaNiyaM, kalayAyariyassa maMdire eso / kalaparisamaM kuNato, diTTho me tattha naranAha ! // 66 // to so kalayAyario, NaravaiNA pucchio harisieNaM / ko eso varapuriso, gayavarasikkhAe aikusalo? // 67 // abhayaM Pal parimaggelaM, kalayAyarieNa kumaravuttaMto / savisesaM parikahio, naravaiNo bahujaNajuyassa // 68 // taM suNiUNaM rAyA, | niyahiyae garuyatosamAvanno / saMpesai paDihAraM, kumaraM ANeha mama pAsaM // 69 // gayakhaMdhapariTThiyao, aha so bhaNio ya dAravAleNaM / hakArai naranAho, Agacchasu kumara ! rAyaulaM // 70 // rAyAeseNa tao, hatthikkhaMbhammi AgaleUNaM / kumaro sasaMkahiyao, patto NaraNAhapAsammi // 71 // jANUkaruttamaMge, mahIe vinihittu garuaviNaeNaM / jAva na kuNai paNAmaM, avagUDho tAva so rannA // 72 // taMbolAsaNasammA-NadANapUyAe pUio ahiyaM / kumaro pasannahiyao, uvaviThTho rAyapAsammi / / 73 // tao ciMtiyaM rAiNA-uttamapuriso eso| jao-viNao mUlaM purisattaNassa mUlaM sirIe bavasAo / dhammo suhANa mUlaM, dappo mUlaM viNAsassa // 74 // annaM ca-ko cittei maUraM?, gaI ca ko kuNai rAyahaMsANaM ? / ko kuvalayANa gaMdhaM ?, viNayaM ca kulappasUyANaM? // 75 // avi ya-sAlI bhareNa toe-Na jalaharA phalabhareNa tarusiharA / viNaeNa ya sappurisA, namaMti na hu kassa vi bhaeNa // 76 // to viNayaraMjieNaM, kusalapauttI u pucchio kumro| rannA kalANa gahaNaM, savisesaM taha ya puDhe ti // 77 // niyaguNagahaNaM payaDei Neya lajjAe jAva so tAva / ujjhAeNaM bhaNiyaM, pahu ! niuNo esa savattha // 78 // paraM mahArAya!-niyagaruyapayAvapasaM-saNeNa lajaMti je mahAsattA / iyarA puNa aliyapasaM-saNe vi aMge na mAyaMti // 79 // evaM ca tassa ranno, kumAra 1 ahimakara:-sUrya iti / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 86 // asaMskRtAkhyamadhyaya| nam / PROARKOK cariyammi khittacittassa / tA sayalo puraloo, samAgao rAyapAsammi / / 80 // vararayaNaaMbarAI, suyaMdhakusumAI phalasaNAhAI / mukkAI rAyapurao, paureNaM parihavagaeNaM // 81 // taM purajaNakosallaM, naravaiNA appiyaM kumArassa / aha te kayapaNivAyA, vinnattiM kAumAraddhA // 82 // taMjahA-deva! imaM tuha NayaraM, kuberapurivivaahiyadhaNanivahaM / kaivayadiNANa majjhe, rorassa va maMdiraM jAyaM // 83 // keNAvi takkareNaM, duDheNaM khattacAraNiuNeNaM / muTuM naravara ! nayaraM, eNhi rakkhesu kiM bahuNA ? // 84 // kaDuyavayaNehi bhaNio, rannA Arakkhio puravarassa / re! re! pecchaMtassa vi, muTuM savaM pi tuha nayaraM // 85 // aha vinnattaM teNaM, deva ! aNegANi amha diyahANi / joyaMtANaM coraM, taha vi hu katthai Na so diTTho // 86 // etthaMtarammi rAyA, vinnatto agaDadattakumareNaM / pahu! dehi mamAesaM, lahemi puratakkara sigdhaM // 87 // majjhe sattadiNANaM, puracoraM no lahAmi jai nAha ! / to jaliyajalaNajAlA-''valIsu jAlemi niyadehaM // 88 // evaM kumAravayaNaM, naravaiNA nisuNiUNa sapainnaM / aNumanniUNa bhaNio, sijheu samIhiyaM tujjha // 89 // aha so gahiyapainno, rAyANaM paNamiuM aNuviggo / paribhamai nayarimajjhe, joyaMto takaranivAse // 9 // avi ya-vesANa maMdiresuM, pANAgAresu jUyaThANesu / ullUriyA''vaNesu ya, ujjANanivANasAlAsu // 91 // maDhasunnadeulesuM, caccara-cauhaTTa-haTTa-sAlAsu / takaragamaM niyaMto, hiMDai ekkallao kumaro // 92 // tA jA cha8o diyaho, bolINo neya takaro dittttho| sattamadiNammi kumaro, gahio ciMtAe savisesaM // 93 // kiM vaccAmi videsaM ?, kiM vA tAyassa aMtiyaM jAmi? / hariUNa taM mayacchi, kiM vA rannammi gacchAmi // 94 // kiMtu na juttaM eyaM, nimmalakulasaMbhavANa purisANaM / jaM kira niyajIhAe, paDivannaM annahA hoi // 95 // jeNa-chijau sIsaM aha hou baMdhaNaM cayau savahA lacchI / paDi 1 nipAnazAlA-pazuoM ko pAnI pIlAne kA sthAna / dravyasuteSu prtibuddhjiiviagdddttdRssttaantH| // 86 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -oXXXXXXXXXXXX vina pAlaNe supurisANa jaM hoi taM hou / / 6 / neyaM mahatvayaM khalu, naraTTimuhAe jaM samudhahaNaM / paDivannapAlaNaM ciya, mahAyaM dhIrapurisANaM / / 97 // evaM ca bahuviyappe, niyayamaNe bhAvikraNa mo kumaro / avaraNahayavelAe, purassa vAhimmi saMpatto // 58 / / gassa pavara kisalayasamUhaguvilassa sIyachAyamsa / uttuMgaviyarasAhA-'' ulTamma sahayArarukkhassa / / 19 / / uvaviTTho ciTThae hiyammi ciMtAmareNa suddhiyNgo| joyaMto disicakaM, vijAbhaTTho va khayariMdo / / 10 / / patthaMtarammi ego, sahasA parivAyago mamaNupatto / kayadhAvatthaveso, muMDiyasira-kuJca-salo // 101 / / daMDattiya-kuMDi-ca|mara-saMgao taha gaNettiyAhattho / kiM kiM pi muNamuNito, saMpatto kumarapurau ti / / 102 // karimuMDAbhuyadaMDo, visA lavacchatthalo pharusakeso / Nabajodhago rauddo, rattaccho dIhajayo ya / / 103 / / nijhAiUNa aha so, sAsaMko ciMtA |maNe kumro| evaMviharUveNaM, haveja eso phuDaM coro / / 104 / / etyaMtarammi teNaM, bhaNio kumaro piehi vayaNehiM / katto si tumaM supurisa ! ?, kepa va kajeNa ciTThasi ? // 105 / / nAUNa tassa bhAvaM, bhaNiyaM kumareNa buddhiniuNeNaM / |dAlideNa'kato, bhamAmi payarIi sunnamaNo // 106 // mA soyasu putta ! tumaM, aja chidAmi tujjha dAliI / demi samIhiyadacaM, bhaNiyaM parivAyageNaM ti // 107 / / kumareNaM saMlattaM, tumhANaM ceva payapasAgaNaM / nAsai maha dAliI, saMpajai IhiyaM kajaM // 12 // evaM japaMtANaM, nayaNapahaM vajiUNa divmyro| ahamaNamAvanno, dosabhaeNaM va sppu|riso|| 109 / / maMguSoya mmi gae, payaDIhayammi rayaNitamaniyare / ko komA zro, karavAlaM dAruNAyAraM / / "10" turiyagaI saMcalio, mo kumara bhaNai ehi maha piDheM / jeNa samIhiyaka ma pi karemi kiM bahaNA? !! 555 / / ! tAva va donni vi sigcha, saMpattA NayarimajhayArammi / paribhamiUNaM thovaM, uvaviTTA gadesammi / / 15 / parivAra ! geNa tAba ya, IsaravaNiyamsa maMdire tuNge| suhabheyabhittibhAe, khattaM AlehiyaM teNaM // 113 / / joevi bhittisaMdhi, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH caturtha asaMskRtAkhyamadhyaya // 87 // Ko khaNiyaM khattaM sutikkhasattheNaM / sirivacchasacchahaM su-ppavesaniggamaNamaigUDhaM // 114 // nijjhAiUNa suiraM, nihuyapayaM pavisiUNa so dhutto / kaDai mahagghabhaMDaM, pabhUyapeDAo tattheva // 115 // ThaviyaM kumaraM ANiya, devaulAo dariddae purise / te giNhAviya tAo, NayarIe niggayA jhatti // 116 // tao kumareNa ciMtiyaM-AyaDiUNa khaggaM, chaleNa pahaNAmi kiM imaM durTa ? / ahava na juttaM amhaM, chalaghAo kulappasUyANaM // 117 // eyanivAsaM gaMtuM, davaM pecchAmi | kittiyaM hariyaM / karasa kae aNavarayaM, musai imaM nayarijaNanivahaM ? // 118 // evaM te donni vi gahiya-mosayA puravarIo nikkhaMtA / gurubhAreNa kilaMtA, NayarujjANammi saMpattA // 119 // parivAyageNa bhaNio, kumaro chalaghAyamAraNanimittaM / supurisa ! garuyA rayaNI, acchAmo ettha ujjANe // 120 // paDivanne kumareNaM, tatthujANammi te samAsINA / phila nidaM sevemo, citteNaM do vi sAsaMkA // 121 // khaNametteNaM donni vi, dAhiNavAmesu vacchamUlassa / aNNoNNaghAyaNirayA, alIyanidAe sutta tti // 122 // te vAhittayapurisA, suttA vIsatthamANasA sadhe / kumaro vi sattharAo, udvittA saNiyamavakato // 123 // kAuM karammi khaggaM, annassa mahAtarussa mUlammi / pecchaMto saMciTThai, | apamatto tassa cariyAI // 124 // sutta tti muNeUNaM, teNaM viNivAiyA u te purisA / sayaNe tamapecchaMto, jA jovai tattha so kumaraM // 125 // tA hakkiUNa duI, kumaro AyaDDiUNa karavAlaM / pahaNai jaMghAsannaM, bhayarahio bhImabalajutto // 126 / / egeNa pahAreNaM, paDiyaM jaMghANa juyalayaM tassa / cakkAhao va rukkho, NivADio jhatti dharaNIe // 127 // gaMtuM asamattheNaM, jIviyaseseNa teNa so bhaNio / Asi ahaM supasiddho, nAmeNa bhuyaMgamo coro | // 128 // taha atthi iha masANe, gehaM bhUmIe majjhayArammi / tattha'tthi majjha bhaiNI, vIramaI nAma jubai tti // 129 // vaDapAyavassa mUle, gaMtUNaM kuNasu tIe vAharaNaM / jeNaM bhUmigharassA, dAraM ugghADae turiyaM // 130 // taM pari | dravyasupteSu pratibuddha jIviagaDadatta dRSTAnta: KOKOOK // 87 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiUNa suMdara!, geNhasu sacaM pi daviNajAyaM ti| ciTThasu tattha suheNaM, ahavA vasimammi gacchesu // 131 // evaM japato so, kumareNAsAsio khaNaM ekaM / gahiUNa tassa khaggaM, patto tA peyabhUmIe // 132 // gaMtUNa kao saddo, vaDassa mUlammi tIe juviie| AgaMtUNa tIe vi, gharassa ugghADiyaM dAraM / / 133 // nijjhAiUNa suiraM, rUvaM bAlAe vimhio sahasA / ciMtai niyahiyaeNaM, esA mayaNassa savassaM // 134 // puTTho ya tIe suMdara !, katto kajeNa keNa vA''yAo ? / kahiyA teNa pauttI, taM souM dUmiyA hiyae // 135 // bhaNiUNa mahuravayaNaM, nIo pAyAlamaMdire kumro| gurugauraveNa tIe, dinnaM pavarAsaNaM tattha // 136 // sappaNayaM ciya bhaNio, ahayaM eyaM ca viuladhaNanivahaM / tumhA''yattaM sabaM, suMdara ! vilasesu sacchaMdaM // 137 // payaDeuM vAsaharaM, bhaNio vIsamasu ettha sayaNije / ayaM | puNa gaMtUNaM, ANemi vilevaNaM tujjha // 138 / evaM bhaNiUNaM sA, vAsaharAo viNiggayA sahasA / kumaro vi nIi satthaM, ciMtai aha appaNo hiyae / / 139 // mAyA aliyaM loho, mUDhattaM sAhasaM asoyattaM / nissaMsayA taha ciya, mahilANa sahAvayA dosA // 140 // annaM ca-NaM ya gheppai susiNehiM, na vijaI Na ya guNehiM / na ya lajjai na ya mANiNa, na ya cADuyasaehiM // 141 // ya kharakomalavayaNi, na vihavi na jodhaNeNa / duggijhaM maNu mahilahaM, ciMtahi AyareNa // 142 // ao-jo jAi juvaivagge, sabbhAvaM mayaNamohio puriso| duttaradukkha| samudde, NivaDai so natthi saMdeho // 143 // evaM ca bhAviUNaM, sayaNatalaM vajiUNa so kumaro / lukko annapaese, ThaviUNaM tattha paDirUvaM // 144 // sayaNijassa ya uvariM, jaMtapaogeNa jA silA ThaviyA / sA jhatti tIe. mukkA, na ca gRhyate susnehaiH, na vidyayA na ca guNaiH / na ca lajayA na ca mAnena, na ca caattukshtaiH|| 2 na ca kharakomalavacanairna vibhavena na yauvanena / durgAcaM mano mahilAnA, cintaya AdareNa // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH // 88 // paDiyA pallaMkauvarimmi // 145 ||nnaauunn cunniyaM taM, pahihahiyayA ya bhAsaI pAvA / maha bhAuyaM vahato, kiM jANasi caturtha | attaNo hiyae ? // 146 // suNiUNa imaM vayaNaM, kumaro vi pahAvio tayAhuttaM / gahiuM kesakalAve, bhaNiyA sA erisaM| asaMskRtAvayaNa // 147 // hA pAve! ko sakkai, maM mAreuM subuddhivihaveNaM / jo jaggai parachaDiM, so niyachaTThIe kiM suyai ? khymdhyy|| 148 // gahiUNa ya taM bAlaM, vasumaibhavaNAo niggao kumro| ratto vi aiviratto, tIe aikUracariehiM nam / // 149 / / gaMtuM rAyasamIve, rayaNipauttI ya sAhiyA teNa / coro khaggeNa hao, tassesA ANiyA bhagiNI / / 150 / / taM ciya pAyAlaharaM, bIyadiNe daMsiyaM Naravarassa / ritthaM taM NaravaiNA, samappiyaM nayaraloyassa // 151 // tuTeNaM nara- dravyasupteSu X vaiNA, dinnA kumarassa niyayadhUya tti / nAmeNa kamalaseNA, kamalA iva sayalajaNadaiyA // 152 // varagAmANaX pratibuddhi sahassaM, sayaM gaiMdANa viulabhaMDAraM / pAikANa ya lakkhaM, turayANaM dasasahassAiM // 153 // evaM so laddhajaso, jaNa- jIvimaNaNayaNANa punnimAyaMdo / aliyaM muNei savaM, rahio ciradiTThabAlAe // 154 // jao-tA lajjA tA mANo, tAva agaDadatta|ya paraloyaciMtaNe buddhI / jA na viveyajiyaharA, mayaNassa sarA pahuppaMti // 155 // evaM mayaNAyatto, so ciTThai dRssttaant:| jAva niyayabhavaNammi / tA egA varavilayA, samAgayA kumarapAsammi // 156 // dinnAsaNovaviTThA, bhaNiyA kumareNa keNa kajeNa / taM AgayA si suMdari ! ?, sAhasu niyayaM abhippAyaM // 157 // bhaNiyaM tIe NisuNasu, avahiyahiyao kumAra! hoUNaM / ayaM tumha samIve, paTThaviyA mayaNamaMjarie // 158 // evaM tuha saMdiTuM, suMdara! guruvirhjlnntviyaae| jA gacchai na ya jIyaM, tA siMcasu saMgamajaleNaM // 159 // annaM ca NisuNiUNaM, gayakheDu takka- lal // 88 // rassa vahaNaM ca / duhitthIpariharaNaM, NaravaipamuheNa ya jaNeNaM // 160 // sAhukkAraM tujhaM, kIraMtaM ahiyavimhiyamaNA sa / jIyaM pi hu tuha daMsaNa-samussuyA dharai kiccheNaM // 161 // suNiUNa tIi vayaNaM, dAuM hatthaTThiyaM ca taMbolaM / bhaNiyA XOX Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA dUitthI, siNehasAre hi vayaNehiM // 162 // kusale ! pabhaNasu gaMtuM, mA hosu samussuyA diNe kaivi / patthAvaM lahi - | UNaM, savaM sutthaM karissAmi / / 163 / / annami diNe sahasA, karahArUDhA samAgayA purisA / bhavaNammi pavisamANA, diTThA kumareNa himaNA // 164 // AliMgiDaM saharisaM, ammApiyarassa kusalapaDivattI / sasiNehaM paripuTThA, pamukaghaNaaMsunivaheNaM // 165 // tA tehi imaM bhaNiyaM, ammApiyarassa kumara ! kusalaM ti / tahavi hu tuha virahamahA- gaNa gahiyAi~ ciTThati // 166 // kaivaidiNANa majjhe, jai gaMtUNaM na daMsaNaM kuNasi / tA kumara ! nicchaeNaM, vimukkajIvANa | vaJcihisi // 167 // evaM nisAmiUNaM sajjAveUNa niyayakhaMdhAraM / patto rAyasamIve, jaMpai so erisaM vayaNaM // 168 // tAyassa samIvAo, ussuya karahAruhA duve purisA / pahu ! majjha ANaNatthaM, samAgayA kahasu jaM joggaM // 169 // vaiNA to bhaNiyaM vaJcasu taM kumara ! tAyapAsammi / niyaparivArasameo, gaMtUNa puNo niyattesu // 170 // dAUNamalaMkAraM, sammANeUNa mahuravayaNehiM / niyadhUyAe sameo, NaravaiNA pesio kumaro // 171 // kAUNaM saMjatti, dAvAveDaM payANayaM sibiraM / egaraheNaM kumaro, sayaM Thio nayarimajjhammi // 172 // jAmiNipaDhame pahare, dUIe saMgamIi pAsammi / kumareNa niyayapuriso, paTThavio jANaNaTThAe // 173 // gaMtUNa teNa bhaNiyaM, sibiraM amhANa pavasi magge / egAgI rAyasuo, ciTThaha tumhANa kajjeNa // 174 // tA suMdari ! gaMtUNaM, ANasu lahu mayaNamaMjariM tattha / jeNa samIhiyakajjaM, saMpajjai ajja tumhANaM / / 175 // suNiUNa tassa vayaNaM, gaMtUNaM saMgamI turiyaturiyaM / niyasAmiNIi sAhai, jaM bhaNiyaM kumarapuriseNa // 176 // AyanniUNa sahasA, rahasasamucchaliyabahalaromaMcA / saMcalliyA khaNeNaM, susahisahAyA niyagharAo / / 177 / / pattA kumarasamIvaM, ArUDhA mayaNamaMjarI jANe / Aruhasu suyaNu ! sigdhaM, iya bhaNiyA rAyataNaeNaM // 178 // aha coiUNa turae, rajjuM gahiUNa vAma Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nam / zrIuttarA-X hattheNaM / NIhario nayarIe, saMpatto niyayakaDayammi // 179 // turiyaM payANaDhakkA, davAviyA teNa pattamitteNaM / caturtha dhyayanasUtre kAUNa susaMjatti, caliyaM sennaM samatthaM pi // 180 // aNavarayapayANehiM, visayaM laMghevi bhuvaNapAlassa / patto mahA- asaMskRtAzrInaimica- aranne, sAvayatarusaMkule bhIme // 181 // aivisamamahAdumasaM-kulammi maggammi vaJcamANassa / sabajaNANaMdayaro, khyamadhyayandrIyavRttiH pAusakAlo samaNupatto // 182 // tammi ya maNaharakAle, vaccai kumaro vaNarasa jA majjhe / sahasa tti bhillasAmI, tA | al paDio tassa sibirammi / / 183 // tassa baleNaM balada-ppieNa sahasA kumArakhaMdhAraM / pavaNeNa va ghaNavaMdaM, pakkhittaM // 89 // causu vi disAsu // 184 // egeNa saMdaNeNaM, sahio NiyapaNaiNIe rAyasuo / raNamajjhe so eko, hari va mAyaMga dravyasupteSu jUhassa // 185 // tA bANAvalipahayaM, bhaggaM bhillANa taM balaM sabaM / anannadisi palANaM, gaMdhagayasseva karijUhaM // 186 // pratibuddhitaM puNa palAyamANaM, bhillavaI pecchiUNa niyasennaM / niTTharamakosaMto, sahasA savaDaMmuho calio // 187 // aNavarayaM | jIvite donni vi, annonnaM pakkhivaMti saraNivahe / ekko vi na vi chalijjai, niuNattaNao dhaNuvee // 188 // tatto ciMtiyaM agaDadattakumareNa-buddhIe pavaMceNa ya, chaleNa taha maMtataMtajoeNa / pahaNijai paDivakkho , jassa na nIIe sakejjA // 189 // dRssttaantH| tA eso bhillavaI, dhaNuguNasatthesu laddhamAhappo / Na ya sakA pahaNe, teNa uvAyaM viciMtemi // 190 // evaM ca ciMtiUNaM, bhaNiyA kumareNa sA niyayabhajjA / kuNasu pie! siMgAraM, uvavisasu rahassa tuMDammi // 191 // uvaviTThAe tIe, daRsNaM rUvasaMpayaM pavaraM / didi tattha nivesai, pahao mayaNassa bANehiM // 192 // nIluppalapattasari-cchaeNa | ArAmuheNa bANeNa / vacchatthalammi sahasA, to pahao rAyataNaeNaM // 193 // mammapaesammi hao, paDio bhUmIe // 89 // bhillanaranAho / IsiviyAsiyaNayaNo, jaMpai so erisaM vayaNaM // 194 // avi ya-nAhaM tuha sarapahao, pahao kusumAuhassa bANeNa / ahavA kimettha coja, mayaNeNaM ko vi na hu chalio ? // 195 // evaM payaMpiUNaM, kAlagao Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhillasAmio jhatti / etyaMtarammi kumaro, niyaparivAraM paloei // 196 // jAva na rahe na turae, sevayapurise ya Neya varasuhaDe / egaraheNaM kumaro, saMcalio niyapurAhuttaM / / 197 // kaha kahavi taM arannaM, so kumaro laMghiUNa bhayarahio / goulamegaM patto, gAvInivaheNa ramaNIyaM // 198 // etthaMtarammi kumaraM, dalUNaM goulAu do purisA / pattA kumarasamIvaM, bhaNaMti mahurehi vayaNehiM // 199 // katto si tumaM naravara! ?, kattha va vaJcihisi kahasu amhANaM? / saMkhaure vaccAmo, bhaNiyA te rAyataNaeNaM // 20 // to tehi puNo bhaNiyaM, supurisa! amhe vi tujjha sattheNaM / saMkhaure | vaccAmo, jai supasAo tuma hosi // 201 // evaM ti hou paDiva-jiUNa joei jA rahe turae / tA satthellayapu| risA, bhaNaMti etArisaM vayaNaM // 202 / / eeNaM maggeNaM, atthi mahaMtaM aIva kaMtAraM / tassa ya majjhe ciTThai, coro dujohaNo caMDo // 203 // mayamatto galagajiM, kuNamANo karivaro ya aivisamo / diTThIviso ya sappo, vagyo taha dAruNo atthi // 204 // anne vi sAvayagaNA, kUrA maMsAsiNo ya duppecchA / evaM nAUNa maNe, vaccasu eeNa maggeNa // 205 // kumareNa tao bhaNiyA, mA kuNaha bhayaM payaTTaha pahammi / kusaleNaM saMkhaure, saMpattAdemi kiM bahuNA ? 206 // evaM nisAmiUNaM, aNNe satthellayA NarA bahave / rAyataNaeNa samayaM, saMcaliyA mukkabhayapasarA // 207 // etyaMtarammi ego, dIhajaDAmauDabhUsiyasarIro / bhasamuddhUliyagatto, tisUlacakkeNa ya saNAho // 208 // paricAraya* pariyario, picchiyaliMgeNa vAvaDakaraggo / teyassI supasiddho, mahavaio tattha saMpatto // 209 // teNa ya bhaNio X kumaro, tumha susattheNa putta ! ahayaM pi / saMkhaure vaccAmI, titthANaM dasaNanimittaM // 210 // annaM ca maha samIve, kaivi hu ciTThati putta ! dINArA / balipUyatthaM dinnA, devANaM dhammiyaNarehiM // 211 // te geNhesu mahAyasa!, vaccAmo jeNa ninbhayA amhe / evaM bahu bhaNiUNaM, samappio daviNanivaho tti // 212 // tAhe so parituTTho, AsIsaM dei YOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- naravarasuyassa / sathillaehi saddhiM, saMcalio kavaDakayaveso // 213 // muNiuM tassa sarUvaM, kumaro ciMtei hiyaya-SI caturtha dhyayanasUtre - majjhammi / eeNa samaM gamaNaM, na suMdaraM hoi pariNAme // 215 // evaM hiyae paribhA-viUNa kumareNa coiyA turayA / * asaMskRtAzrInaimica- | magge raho payaTTo, saMpatto gahaNadesammi // 215 // teNa mahatvaieNaM, bhaNiyA satthellayA imaM vayaNaM / anja ahaM tumhANaM, khyamadhyayandrIyavRttiH pAhunnaM savahA kAhaM // 216 // atthi iha rannamajjhe, goulamega pahUyadhaNanivahaM / tattha mae varisAlo, AvateNaM nam / kao Asi // 217 // tammi mae gouliyA, save AvajiyA niyaguNehiM / dAhiMti aja bhojaM, tA tumhe pAhuNA // 9 // majjha / / 218 // evaM nimaMtiUNaM, gaMtUNa samAgao mhaavio| pAyasaghayadahiyANaM, bhariUNaM bhaMDae garue // 219 // dravyasupteSu AgaMtUNa ya teNaM, bhaNio kumaro vi mahuravayaNehiM / puttaya ! aja'mhANaM, hiyaicchiyanibui kuNasu // 220 // kuma pratibuddha jIvireNa tao bhaNiyaM, guruviyaNA majjha uttamaMgammi / vaTTai annaM ca jaI-Na bhoyaNaM kappae Neya // 221 // satthellayA | ya sance, bhaNiyA kumareNa dihrisannAe / Na hu evaM bhottavaM, eeNa samANiyaM bhattaM // 2 // avaganniUNa kumaraM, bhuttaM |agaDadatta dRssttaantH| taM bhoyaNaM visavimissaM / muMjiyamettA sabe, sahasA NicceyaNA jAyA // 223 // jamamaMdiraM pavanne, sabe te jANiuM mhaavio| mellaMto saranivahaM, pahAvio kumaravahaNatthaM // 224 // kumareNa sakoveNaM, saranivahaM vaMciUNa veeNa / mammapaese pahao, egeNaM addhayaMdeNaM // 225 // aha so mahIe paDio, jIviyaseso payaMpae eyaM / putta ! ahaM so dujeo, coro dujohaNo nAma // 226 // nibbhayacitteNa tae, maha cittaM raMjiyaM mahAbhAga! , jIviyaseso ahayaM, | saMpatto bANaghAeNa / / 227 / / Ayannasu maha vayaNaM, eyassa girissa vAmapAsammi / sariyANa doNha majhe, devaulaM // 9 // asthi ramaNIyaM / / 228 // tassa ya pacchimabhAe, taliNasilA sajiyA sujatteNaM / taM pelliUNa vAme, bhamigharaM tattha 1 arddhacandreNa-bANena / XXX8XOXXXXXXX (OXOXOXOXOXO XOXOXOXOXO. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX pavisesu // 229 / / tassa'sthi majjhabhAe, mama mahilA pavararUvaguNakaliyA / NavajoSaNA viNIyA, nAmeNaM jayasirI saralA // 230 // 'ritthaM aIva mahaMtaM, ciTThai majjhammi tassa bhavaNassa / tA taM savaM mupurisa !, appAyattaM karejjAsu // 231 // maha puNa vaTTai aMto, gayammi jIyammi desu kahANi / evaM so bhaNamANo, paMcattaM pAvio sahasA // 23 // dArusamUhe meliya, dinno kumareNa huyavaho tassa / AruhiuM pavararahaM, tAva gao kahiyadesammi // 233 // dosariyANaM majjhe, devaule joiyA silA teNaM / ugghADiUNa dAraM, kao ya saddo jahAbhaNio // 234 // bhaNai tao sA ramaNI, sahasA''gaMtUNa dAradesammi / koilamahurasareNaM, majhe Agaccha bhavaNassa // 235 // pecchevi tIe rUvaM, sANaMdaM jA paloyae kumaro / mayamaMjarIi tAva ya, avahattheNaM hao sahasA // 236 // bhaNiyaM ca-baMdhupiyAsahiyAo, nayaraM gehaM ca tujjha kajeNaM / cattaM mae alajira!, tumaM ca annaM pasatto si // 237 / / NisuNevi tIi vayaNaM, kumaro vajevi taM vaNaM sahasA / saMdaNavaramAruhio, saMcalio aggao tAhe // 238 // laMghai jAva suheNaM, kettiyamettaM pi mIsaNaM rannaM / sahasa tti tAva picchai, NAsaMtaM sabarasaMghAyaM // 239 // aha pecchiUNa kumaro, bhayatasie vaNayarANa saMghAe / ciMtai niyacitteNaM, hoyacaM ettha mayakariNA / / 240 // sAsako hiyaeNaM, jAva paloei taddisAhuttaM / sasi-saMkha-kuMdavilaM, pecchai tA karivaraM ekaM // 241 // pajjhariyamayapavAha, moDataM taruvare mahAkAe / mayamaMjarI khaNeNaM, ubiggA hiyayamajjhammi // 242 // kumareNa tao bhaNiyaM, mA bIhasu muddhi ! ranakalahAo / garuyANa saMpayA A-vayA ya na hu iyarapurisANaM // 243 // evaM bhaNiUNa piyaM, avayario rahavarAu |so turiyaM / gaMtUNamuttarIyaM, pakkhittaM jhatti purau tti / / 244 // tAva ya so mAyaMgo, chohaM jA dei uttari 1riktham-dhanam / u0a016 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 91 // XCXCXCXXXXXXXXXX6 jjammi / tA kumaro vi sudakkho, jhaDa tti Aruhai khaMdhammi // 245 // khaNametteNaM so ma ttakarivaro NegavaNayarakayaMto / savaso kumareNa kao, ahi va maNimaMtajoeNa // 246 // niyadaiyAe purao, avaiNNo gayavarassa khaMdhAo / puNaravi rahammi rUDho, saMcalio niyapurAhuttaM // 247 // jA kettiyaM paesaM, kumaro laMghei niyapiyAsahio / tA pecchai so vagdhaM, addhANataDammi uvaviddhaM // 248 // addhusiyakesarasaDa, apphAliyavasuhadIhalaMgUlaM / taM pecchiUNa kumaro, hasiUNaM dhAvio samuhaM // 249 // sajjeu roddakammaM, vagdho jA dei niyakarapahAraM / viMTiyavattho hattho, chUDho kuma| reNa vayaNami // 250 // dAhiNahattheNa puNo, pahao asidheNuyAe khaMdhammi / gADhapahAreNa hao, dhasa tti mahimaMDale paDio // 259 // nijjiNiUNaM vagdhaM, jAva ya laMghei thovayaM gahaNaM / pecchai tAva bhuyaMgaM, addhANe saMThiyaM kumaro // 252 // kerisaM ? - aliulakajjalavannaM, phaNimaNikiraNoha bhAsurasarIraM / do jIhaM rattacchaM, dhamaNI va pamukkapukkAraM / / 253 / / savaDaMmuhaM uveMtaM, dahUNaM mayaNamaMjarI sappaM / gurubhayakaMpiradehA, laggA kumarassa kaMThami // 254 // mA bIhesu bhaNato, uttinno saMdaNAu so suhaDo / AvaMtassa ya phaNiNo, sahasA vihio gaIthaMbho / / 255 / / to kuNiuM muhathaMbhaM, khellA| veUNa chaDio bhuyago / AruhiUNa rahavaraM, turiyaM saMjoiyA turayA / / 256 // kiccheNa laMghikaNaM, gahaNaM taM kahavi NarayasAricchaM / saMpatto saMkhauraM, saMtosiyaNayarijaNanivaho // 257 // varavihiyavatthasohA''ulammi nayarammi suMda| ranivassa / jaNamaNanayaNANaMdo, dANaM diMto paviTTho so // 258 // niyamaMdirammi patto, jaNaNIjaNaeNa garuyaNeheNaM / AliMgio saharisaM, loeNaM paNamio tAhe // 259 // so bhoyaNAvasANe, puTTho desaMtarANa vRttaMtaM / teNa samaggaM kahiyaM, | jA patto niyayabhavaNammi // 260 // evaM tANaM suhasaMgameNa saMjAyaparamatosANaM / vaccai suddeNa kAlo, rajjasuhaM bhuNj|| 269 // aha annayA vasaMte, kAmuyaloyANa hiyayaANaMde / bahupaurapariyarajuo, ujjANaM uvagao rAyA mANA caturtha asaMskRtA khyamadhyaya nam / dravyasupteSu pratibuddha jIvi - agaDadattadRSTAntaH / // 91 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 262 // aha so vi tao kumaro, suhijaNaparivArio piyAsahio / puranAripaloiyarU-vasaMpao tattha saMpatto | / / 263 // bahuhAsatosavINA-viNoyavarageyaNaTTakavehiM / kIlai pamuiyacitto, mayamaMjariyAi saha kumro||264|| ava|raNhe sabajaNo, ramiUNaM puravare gao sigdhaM / rAyA vi sayalaparivA-rasaMgao bhavaNamaNupatto / / 265 // kumaro vi | visajiyasaya-lapariyaNo jAva rahavaraM patto / tA sA mayamaMjariyA, DakA urageNa uggeNa // 266 // hAhAravaM kuNaMtI, |DakA Dakka tti taha ya vilavaMtI / kaMpaMtasavagattA, paDiyA kumarassa ucchaMge / / 267 // kumareNa tao bhaNiyA, mA mA bIhehi kuvalayadalacchi ! / visaharavisamappabhAvaM, nimesametteNa kAhAmi // 268 // evaM bhaNamANassa ya, muhuttametteNa sA piyA tassa / visamavisapIDiyaMgA, khaNeNa nicceyaNA jAyA // 269 // jIviyamukka tti viyA-NiUNa kumaro vi mohamAvanno / vilavai karuNasareNaM, hAhAkAraM vimuMcato // 270 // kaha kahavi hu kiccheNaM, attANaM saMvarevi kumareNaM / * raiUNa ciyaM tAhe, ThaviyA uyarammi sA bhajjA // 271 // pajjAliUNa jalaNaM, attANaM jA khivei so kumaro / sahasa |tti tAva pattaM, gayaNAo khayarajuyalaM ti // 272 // saMpattamettaeNa ya, bhaNio kumaro sukomalaM vayaNaM / kimakAraNeNa supurisa !, attANaM khivasi jalaNammi ? // 273 // ahayaM khaNametteNa vi, satthasarIraM karemi tuha bhajaM / evaM pajaMpiUNaM, pahayA abhimaMtiyajaleNa // 274 // niddAkhae va buddhA, attANaM saMvarevi pasayacchI / kayaro imo paeso, pucchaMtI uTThiyA jhatti ? // 275 // taM khayarANaM juyalaM, uTThAveUNa paNaiNiM tassa / jaMpiya kumareNa samaM, uppaiyaM gayaNamaggammi // 276 / / kumaro vi piyAsahio, rayaNIe aitamaMdhapaurAe / paJcAsanne devaya-ulammi sahasa ciya gao tti // 277 // kumareNa ettha samae, bhaNiyA daiyA pasannavayaNeNaM / ANemi jAva jalaNaM, tAva tumaM ciTTha khaNamegaM // 278 / / evaM bhaNiUNa gao, jalaNaM gahiUNa puNaravi Niyatto / tA pecchai devaule, ujjoyaM maNacamakkAraM // 279 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH caturtha asaMskRtAkhyamadhyayanam / // 92 // saMpatteNaM teNaM, bhaNiyaM sAsaMkamANaseNevaM / aje ! dIvujoo, TThio me Asi devaule // 280 // tIe vi ya paDibhaNiya, piya ! tuha hatthaTThiyassa jalaNassa / jaliyassa samujjoo, saMkato so tume diTTho // 281 // etthaMtarammi khaggaM, bhajjAe samappiUNa so kumro| mahinihiyajANujuyalo, ahomuho dhamai jA jalaNaM // 282 // tA sahasa cciya tIe, khaggaM hatthAo kosaparihINaM / aigaruyanihAeNaM, paDiyaM devaulasilavaTTe // 283 // saMbhaMto tA pucchai, niyadaiyaM so hu saralasabbhAvo / kiM kosavippamukkaM, khaggaM paDiyaM mahiyalammi ? // 284 // tIe vi tao bhaNiya, maha maNamoho aIva ucchalio / teNaM paravasAe, karavAlaM navari paDiyaM ti // 285 // jAlevi tao jalaNaM, devaule boliUNa taM rayaNiM / gosammi niyayabhavaNe, gayAiM sANaMdahiyayAiM // 286 // baMdhavasuhisuyaNANaM, rayaNipauttI ya nivisesA sA / piyasahieNaM kahiyA, harisavasullasiyahiyaeNaM // 287 // evaM ca tANa doNha vi, hiyayasamIhiyavilAsasattANaM / vaccai suheNa kAlo, visayasuhaM sevamANANaM // 288 // aha annayA kayAI, sappuriso rAyanaMdaNo kumro| vivarIyasikkhaturayaM, parivAhai vAhiyAlIe // 289 // to teNa duTThahariNA, ucAhariUNa loyapaJcakkhaM / uvaNIo so ranne, aivisame tAvasanivAse // 290 // paribhamamANeNa tao, pattaM kumareNa jiNaharaM ekaM / cAraNasamaNo ego, diTTho bahumuNigaNAinno // 291 // | so ya keriso?-gahanakkhattANaM sasa-haro va rayaNANa kotthubhamaNi va / kappadumo va tarUNaM, devANa sahassanayaNo c|| 292 // caMdo va somayAe, mahi va khaMtIi dittie mitto / rUveNa vammaho iva, nimmalacaunANasaMpanno // 293 // nAmeNa sAhasagaI, vijjAvasadiTThavissavavahAro / bohiMto bhaviyajaNe, nimmaladhammovaeseNaM // 294 // gaMtUNaM kumareNaM, sahasA to paNamiyaM calaNakamalaM / laddhAsIso ya tahA, uvaviTTho tassa pAsammi // 295 // lahiUNa avasaraM to, 1. sUryaH / dravyasupteSu pratibuddha jiiviagdddttdRssttaantH| // 92 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX bhaNiyaM kumareNa viNayajutteNaM / suhaguru ! sAhasu majjhaM, sakouo kiM pi pucchAmi // 296 // ke pahu ! ime supurisA, | jovaNalAvannarUvapasihatthA / veraggamaggavaDiyA, paMca vi icchaMti vayagahaNaM ? // 297 // tao bhaNiyaM nANiNA atthi iha visayamajjhe, camarI nAmeNa visamapalli tti / taM bhuMjai balavaMto, dharaNidharo nAma bhillo ti // 298 // aha annayA kayAI, haya-gaya-raha- joha - suhaDapariyario / ego naravaikumaro, samAgao tassa bhUmIe // 299 // tA teNa tassa sibiraM, hayavihayaM takkhaNeNa kAUNaM / ADhatto saMgAmo, balavaiNA teNa sariso tti / / 300 / / bhiDiyA mahaI velaM, jAva na ego vi tIrae chaliDaM / to teNa niyayajAyA, kayasiMgArA kayA purao || 301 // tA tIe uvari diTThI, vammahaharieNa pesiyA jAva / chiddaM lahiUNa tao, kumareNaM so hao mamme // 302 // vahiUNa bhillanAhaM, so kumaro pavasio piyAsahio / ee puNa paMca vi tassa bhAyaro AgayA turiyaM // 303 // jIyavimukkaM dahuM, bANapahAreNa bhAyaraM jeGkaM / rahamaggeNaM caliyA, amarisavasaphuraphuraMtoTThA // 304 // saMkhaurammi gaehiM, diTTho kumaro kumArapariyario / ciTThati tattha paMca vi, jovaMtA mAraNe chiDuM / / 305 || aha annadiNe kumaro, ujjANe mukkasayalaparivAro / niyajAyAe sameo, diTTho so tehi egAgI // 306 // jA ciMtaMti imaM te, vahaNovAyaM kiliTThapariNAmA / sahasa tti tarasa jAyA, daTThA duTTheNa bhuyageNaM // 307 // gayajIyaM nAUNaM, appANaM jA khivei jalaNammi / tA vijjAharajuyalaM, pattaM satthIkayA teNaM // 308 // caiUNa tamujjANaM, paccAsanne gayAiM devaule / mottUNa taM mayacchi, jalaNassa tao gao kumaro // 309 // evaM paMca vi purisA, laddhachalA garuyatosamAvannA / vahaNakaraNujjayamaNA, pacchannA tattha ciTThati // 310 // eANa kaNiTTheNaM, ciragoviyadIvao samuggAo / payaDIkao ya sahasA, suramaMdiramajjhayArammi // 311 || dIvajjoeNa tao, diTTho bAlAe tANa lahu bhAyA / ainehanibbharAe, paloio somadiTThIe // 312 // tA FOXBXQX Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandIyavattiH // 93 // JASTI vutto so tIe, hosu tumaM suyaNu! majjha bhttaaro| jai taM annaM jhAyasi, tA se nAsemi jIyaM pi // 313 // teNa puNo / caturtha sA bhaNiyA, muddhe ! icchAma'haM tumaM kiMtu / tuha bhattA jai jANai, na savahA atthi me jIyaM // 314 // tao tIe asaMskRtAbhaNiyaM-suhaya ! ahaM niyadaiyaM, vAvAissAmi tujha paccakkhaM / evaM pajaMpiUNaM, paIvao jhaMpio jhatti // 315 // khyamadhyayaetthaMtarammi kumaro, vahi ghettUNa jhatti saMpatto / saMpatteNaM bhaNiyaM, ujjoo iha mae diTTho // 316 // tIe tao nm| bhaNiyamiNaM, tuha karagahiyassa jaliyajalaNassa / devaule saMkato, piya! ujjoo tae diho // 317 // khaggaM samappiUNaM, jA so dIvei huyavahaM kumaro / tA kaDDiya karavAlaM, gIvAe muMcae paharaM // 318 // eeNa karuNamaiNA, dravyasupteSu avahattheUNa pADiyaM khaggaM / siTuM sahoyarANaM, cariyaM itthIe suvicittaM // 315 // nAUNa tayaM tIe, vilasiyamaidAruNaM pratibuddhanirAvekkhaM / beraggasamAvannA, samAgayA maha samIvammi / / 320 / / Ayaniya niyacariyaM, saMbhaMto mANasammi jIviso kumaro / paribhAvai peccha aho!, mahilANaM dAruNaM cariyaM // 321 // to sacameyaM-gaMgAe vAluyaM sA-yare agaDadattajalaM himavao ya parimANaM / jANaMti buddhimaMtA, mahilAhiyayaM na yAti // 322 // tahA-rovaMti ruyAvaMti ya, dRssttaantH| aliyaM jaMpati pattiyAvaMti / kavaDeNa ya khaMti visaM, maraMti ma ya jaMti sabhAva // 323 // mahilA hu rattamittA, ucchukkhaMDaM va sakarA ceva // sa cciya virattamettA, nibaMkUre visesei // 324 // aNurajati khaNeNaM, juvaI khaNeNa puNa virajaMti / annannarAgaNirayA, hariharAgo va calapemA // 325 // hiyayammi nihurAo, taNujaMpiyayA paehiM rammAo / juvaIu saricchAo, suknavicchuriyachuriyAo // 326 // tA aho! me ahammattaNaM, jaM XI // 93 // mae eyAe kAraNe mailiyaM kulaM, aMgIkao ayaso / ahavA-"tIca phurai veraggu citti, kulalajja vi tAvahiM / 1 "tAvatsphurati vairAgyaM citte, kulalajjA'pi tAvat / tAvadakAryasya satkA zaGkA, gurujanabhayaM tAvat // 1 // tAvadindriyANi vazyAni, yazasaH zrI ti tAvat / ramaNISu manomohanISu, puruSo vazIbhavati na yAvat // 2 // " Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAva akajjaha taNiya saMka, guruyaNabhau tAvahiM // 327 // tAviMdiyaI basAi, jasaha siri hAyai tAvahiM / ramaNihiM maNamohaNihiM, purisu basi hoi na jAvahiM // 328 // tA dhiratthu saMsArassa, natthi ettha kiM pi suhakAraNaM / bhaNiyaM ca - khadiTThanaTThavihave, khaNapariyahaMta vivihasuhaduHkhe / khaNasaMjogavioge, saMsAre re ! suhaM katto ? // 329 // evamAi bhAviMto saMvegamuvagao / niSaDiUNa ya bhayavao calaNesu bhaNiyaM - bhayavaM ! mama saMtiyaM cariyameyaM, ahaM eesiM bhAyaghAyago, ubbiggo ya ahaM saMsAravAsAo, tA kareha vayapayANeNa aNuggahaM / dikkhio bhayavayA / jAo duraNucarasAmannaparipAlaNujjau ti / jahA so agaDadatto ujjANe rayaNIe pratibuddhajIvI sukhabhAgI jAtaH, evamanye'pi apramattA ihaiva kalyANabhAgino bhavanti iti / ukto dravyasupteSu pratibuddhajIvidRSTAntaH // bhAvateSu tu tapasvinaH pratibuddhajIvinaH, te hi midhyAtvAdibhAva supteSvapi janeSu samyagjJAna zraddhAnabhAvaprabodhavantaH, saMyamajIvitaM dhArayantIti / evaMvidhazca kiM kuryAd ? ityAha-na vizvasyAt, pramAdeSviti gamyate / kimuktaM bhavati ? - bahujanapravRttidarzanAt naite'narthakAriNa iti na vizrambhavAn bhavet / 'paNDita' vidvAn, Azu zIghram ucitakRtyeSu pravarttitavyamiti prajJA yasya sa AzuprajJaH / kimiti AzuprajJaH ? yataH 'ghorAH ' raudrAH satatamapi prANinAM prANApahAritvAt 'muhUrttA: "" kAlavizeSAH, divasAdyupalakSaNametat / uktaJca - "aNudiyahaM vazcaMtA, imAI mUDho jaNo na lakkhei / jIyassa ya, divasanisAkhaMDakhaMDAI // 1 // tuTThA huMti maNussA, iMdamaho Agao ti rmnniio| na ya jANaMti varAyA, paDiyA | saMvaccharasalAgA // / 2 / / " kadAcit zarIrabalAd ghorA api amI na prabhaviSyanti, ata Aha-- ' abalaM ' balarahitaM 1 "anudivasaM vrajataH, imAn mUDho jano na lakSayati / jIvasya yauvanasya ca divasanizAkhaNDakhaNDAn // 1 // tuSTA bhavanti manuSyA, indramaha Agata iti ramaNIyaH / na ca jAnanti varAkAH, patitA saMvatsarazalAkA // 2 // " Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- zarIram , uktnyc-"stth-'ggii-jl-saavy-visuuiyaa-vaahi-ahivisaaiihiN| jajaramiNaM sarIraM, uvakkamehiM bahuvihehiM // 1 // dhyayanasUtre UsAsAyattaM, dehaM jIvassa kayalikhaMbhasamaM / jaraDAiNiAvAsaM, kA kIrau tattha dIhAsA? // 2 // " evaM tarhi kiM zrInaimica- kRtyam ? ityAha-bhAruNDapakSIva carA'pramattaH' yathA bhAruNDapakSI apramattazcarati tathA tvamapi pramAdarahitaH cara-vihindrIyavRttiHtAnuSThAnamAsevakha, anyathA hi tAnuSThAnamAsevakha, anyathA hi yathA bhAruNDapakSiNaH pakSyantareNa sahAntarvartisAdhAraNacaraNasambhavAt svalpamapi pramA dyato'vazyameva mRtyuH / uktaJca-ekodarAH pRthagagrIvA, anyAnyaphalabhakSiNaH / pramattA hi vinazyanti, bhAruNDA iva // 94 // pakSiNaH // 1 // tathA tavApi saMyamajIvitabhraMza eva pramAdyata iti sUtrArthaH // 6 // amumevArtha spaSTayan Aha care payAI parisaMkamANo, jaM kiMci pAsaM iha mannamANo / lAbhaMtare jIviya vUhaittA, pacchA parinnAya malAvadhaMsI // 7 // vyAkhyA-caret' gacchet muniriti gamyate, 'padAni' padanikSeparUpANi 'parizaGkamAnaH' saMyamavirAdhanAbhIrutayA | SItadapAyaM vigaNayan , kimityevam ? ata Aha-yat kiJcid duzcintitAdyapi pramAdapadaM pAzamiva 'pAzaM' bandhahetutayA 'manyamAnaH' jAnAnaH / ayamabhiprAyaH-yathA bhAruNDapakSI padAni parizaGkamAnazcarati yatkiJcid davarakAdikamapi pAzaM manyamAnaH, tathA sAdhurapi apramattazcaret / nanu yadi parizaGkamAnazcaret tarhi sarvathA jIvitanirapekSeNaiva pravartitavyam , tatsApekSatAyAM hi kadAciduktadoSasambhava ityAzaGyAha-'lAbhAntare' apUrvArthaprAptivizeSe sati, kimuktaM bhavati ?yAvada viziSTatarasamyagdarzanajJAnAvAptiH ataH sambhavati tAvad idaM 'jIvitaM' prANadhAraNArUpaM 'bRMhayitvA' akAlopakrama1 "zastrA-'gni-jala-zvApada-visUcikA-vyAdhi-ahi viSAdibhiH / jarjaramidaM zarIraM, upakramairbahuvidhaiH // 1 // yaducchrAsAyataM, dehaM jIvasya kadalistambhasamam / jarADAkinyAvAsaM, kA kriyatAM tatra dIrghAzA? // 2 // " caturtha asaMskRtAkhyamadhyaya| nm| bhAvasupteSu tapasvinaH prtibuddhjiivinH| // 94 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSaNena annapAnopayogAdibhizca vRddhiM nItvA, tadabhAve tadapAyasambhavAt , 'pazcAt' lAbhavizeSaprAptyuttarakAlaM 'parijJAya' sarvaprakAraiH avabuddhya-yathedaM nedAnIM prAgvad guNavizeSArjanakSama, na ca tathA ato nirjarA; na hi jarayA vyAdhinA vA'bhibhUtaM tat tathAvidhadharmA''dhAnaM prati samartham / uktaM hi-"jarA jAva na pIlei, vAhI jAva na vaDDaI / jAviMdiyA na hAyaMti, tAva dhamma samAyare // 1 // " evaM jJaparijJayA jJAtvA tataH pratyAkhyAnaparijJayA bhaktaM pratyAkhyAya sarvathA jIvitanirapekSo bhUtvA iti bhaavH| 'malA'padhvaMsI' karmamalavinAzI syAditi zeSaH / tato yAvallAbhaM dehadhAraNamapi guNAyaiva iti bhAvaH / iha ca yAvallAbhadhAraNe maNDikacaura udAharaNam / tatra sampradAyaH vinAyaDe nayare maMDio nAma tunnAo paradavaharaNanirao AsI / so ya 'duTThagaDo' tti jaNe pagAsaMto jANudese | nizcameva addAvalevalitto baddhavaNapaTTo rAyamagge tunnAgasippamuvajIvai / caMkamaMto ya daMDadhArieNaM pAeNa kilammaMto kahaMci cNkmi| rattiM khattaM khaNiUNa dabajAyaM ghettUNa nagarasannihie ujjANegadese bhUmigharaM tattha nikkhivai / tattha ya se bhagiNI kannagA ciTThai / tassa bhUmigharassa majjhe kUvo / jaM ca so coro daveNa palobheuM sahAyaM datvavoDhAramANei taM sA se bhagiNI agaDasamIve puvannatthAsaNe niveseuM pAyasoyalakkheNa pAe gihiUNa tammi kUve pakkhivai / tao so tattheva vivajaha / / evaM kAlo vaccai nagaraM musaMtassa / coraggAhA na sakaMti taM gihiuM / tao Nayare bahU ravo jaao| tattha ya maladevo rAyA pavabhaNiyavihANeNa jaao| kahio ya tassa paurehiM tkkrviyro| jahA--ettha nayare pabhayakAlo masaMtassa vaha kassai takarassa, Na ya tIrai keNai gihiuM, tA kareu devo kiM pi uvAyaM / tAhe so annaM nayarArakkhiyaM Thavei / so vi na sakkai cora gihiu~ / tAhe mUladevo sayaM nIlapaDaM pAuNiUNa rattiM niggo| so ya aNajaMto egAe , "jarA yAvanna pIDhayati, vyAdhiryAvanna vardhate / yAvadindriyANi na hIyante, tAvaddharma samAcaret // 1 // " Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 95 // asaMskRtAkhyamadhyayanam / yAvallAbhadhAraNe maNDika sabhAe nivanno acchai / jApa so maMDiyacoro AgaMtuM bhaNai-ko ittha acchai ? / mUladeSeNa bhaNiyaM-ahaM kappa|Dio / teNa bhannai-ehi maNussaM karemi / mUladevo uDhio / egammi Isaraghare khattaM khayaM / subahuM davajAyaM nINeUNa badabajAya nINeUNa mUladevassa uvariM caDAviyaM / paTThiyA ya NayarabAhiriyaM / mUladevo purao, coro asiNA kaDDieNa piTThao ei / saMpattA bhUmigharaM / coro taM davaM NihaNiumAraddho, bhaNiyA yaNeNa bhagiNI-eyassa pAhuNagassa pAyasoyaM dehi / tAe kUvataDasanniviDhe AsaNe nivesio| tIe pAyasoyalakkheNa pAo gahio 'kUe chuhAmi' tti jAva aIva sukumArA pAyA / tAe nAyaM-jahesa koi aNubhUyapukharajjo vihaliyaMgo / tIe aNukaMpA jAyA / tao sIe pAyatale sannio-jahA 'nassi' tti, mA mArijihisi / pacchA so palAo / tAe bolo kao 'naTTho naTTho' tti / so asiM kaDDiUNa maggao laggo / mUladevo rAyamagge aisannikiTaM nAUNa caccarasivaMtario Thio / coro taM 'sivaliMga esa puriso' tti kAuM kaMkamaeNa asiNA duhA kAuM paDiniyatto gao bhUmigharaM / tattha vasiUNa pahAyAe rayaNIe tao niggaMtUNa gao bAhiM / aMtarAvaNe tunnAgattaM karei / rAiNA purisehiM sdaavio| teNa ciMtiyaM-jahA so puriso nUNaM na mArio, avassaM ca esa rAyA bhavissai tti / tehiM purisehiM aannio| rAiNA abbhuTThANeNa pUio, AsaNe nivesAvio, subahuM ca piyaM AbhAsiuM saMlatto-mama bhagiNiM dehi tti / teNa dinnA, vivAhiyA ya / rAiNA ya se bhogasaMpayA dinA / kaisu vi diNesu gaesu rAiNA maMDio bhaNio-daveNa kajaM ti / teNa subahuM davajAya dinnaM / rAiNA saMpUio / annayA puNo mggio| puNo vi dinnaM / tassa ya corassa aIva sakkAraM sammANaM pauMjai / eeNa pagAreNa savaM davaM davAviyaM / bhagiNI se pucchai / tAe bhannai-ettiyaM ceva vittaM / tao puvAveiyalakkhANusAreNa savaM davAveUNa maMDio sUlAe Aroviu tti // ayamihopanayaH-yathA'yam akAryakArI api maNDiko yAvallAbhaM mUladevanRpatinA dhAritaH tathA dhArthinA'pi dRssttaantH| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamopahatihetukamapi zarIraM nirjarAlAbhamabhilaSatA tallAbhaM yAvaddhAryamiti // na ca taddhAraNe saMyamoparodha eva, yathA''gamaM Halhi pravRttasya tat tadupaSTambhakameveti bhAvanIyam ityalaM prasaGganeti sUtrArthaH / / 7 // samprati yaduktaM 'jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI syAditi tatkiM svAtavyata eva utA'nyathA ? ityAha___ chaMda niroheNa uvei mokkhaM, Ase jahA sikkhiyvmmdhaarii| puvAi vAsAI cara'ppamatto, tamhA muNI khippamuvei mokkhaM // 8 // vyAkhyA-'chandonirodhena' svacchandatAniSedhena upaiti 'mokSaM' muktim , kimuktaM bhavati ?-gurupAratabyeNa svAgrahaviraheNa tatra tatra pravartamAno'pi saGklezavikala iti na karmabandhabhAk, kintvavikalacaraNatayA nirjaraNameva prApnoti / apravarttamAno'pi AhArAdiSvA''grahaparatayA anantasaMsAritAdyanarthabhAk bhavati / uktazca-"chaTTha-'hamadasama-duvA-lasehi mAsa-'ddhamAsakhamaNehiM / akaraMto guruvayaNaM, aNaMtasaMsArio hoi||1||" tat sarvathA tatparatazreNaiva mumukSuNA bhAvyam / uktaJca-"nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 2 // " atra dRSTAntamAha-'azvaH' turago yathA zikSitaH-valganoplavanadhAvanAdizikSA prAhito varmadhArItanutrANadhArI, padadvayasya karmadhAgyaH / anena zikSakatatratayA'sya svAtatryApohamAha / tato'yamarthaH-yathA azvaH svAtavyavirahAta pravarttamAnaH samarazirasi na vairibhirupahanyata iti tanmuktimApnoti, svatastu prathamamazikSito raNamAptaH tairupahanyate / atra ca sampradAyaH 1 upaghAtaH / 2 "SaSTA-'STama-dazama-dvAdazairmAsA-'rdhamAsakSapaNaiH / akurvANo guruvacanaM, anantasAMsAriko bhavati // 1 // " 3 "jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM, gurukulavAsaM na muvanti // 2 // " Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-1 egeNa rAiNA doNhaM kulaputtANaM do AsA dinnA sikkhAvaNaposaNatthaM / tatthego kAlocieNaM javasajoggAsaNeNaM caturtha dhyayanasUtre *saMrakkhamANo dhAviya-lAliya-vaggiyAiyAo kalAo sikkhAvei / bIo ya 'ko eyarasa iTThajavasajoggAsaNaM dAhiti ?X asaMskRtAzrInaimica- |tti gharaTTe vAheUNa tuse khavAvei, sesaM appaNA muMjai / saMgAmakAle uvaTThie te rannA vuttA-jahA tesu Asesu AroDhuM khyamadhyayandrIyavRttiH | jhatti Agacchaha / saMpattA / bhaNiyA ya rAiNA-pavisaha saMgAmaM / tattha paDhamo sikkhAguNattaNao sArahimaNuyattamANo nam / |saMgAmapArao jAo duio visiTThasikkhAbhAveNa asabbhAvabhAvaNAbhAviyattaNao godhUmajatagajutta iva tattheva bhmi||96|| | umADhatto / taM ca parA uvalakkheuM hayasArahiM kAuM gRhItavantaH // mumukSuNA ___ ayamupanayaH-yathA'sau azvaH tathA dharmArthyapi svAtacyavirahito muktimavApnotIti // ata eva ca 'pUrvANi' ukta gurupArata| parimANAni 'varSANi' vatsarANi 'cara' satatamAgamoktakriyAM sevakha, 'apramattaH' pramAdaparihartA "tamha" tti 'tasmAt' yeNaiva apramAdA''caraNAdeva muniH 'kSipraM' zIghram upaiti mokSam / pUrvANi varSANIti ca etAvadAyuSAmeva cAritrapariNatiriti bhaavym| darzanArthamuktamiti sUtrArthaH // 8 // nanu yadi chandonirodhena muktiH tantakAla evA'yaM vidhIyatAm ityAzayA''ha sa pubamevaM na labheja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIyaI siDhile Auyammi, kAlovaNIe sarIrassa bhee // 9 // vyAkhyA-'saH' iti yattadornityA'bhisambandhAd yaH prathamamevA'pramattatayA bhAvitamatirna syAt sa tadAtmakaM chando // 96 // nirodhaM "putvamevaM" ti evaMzabdasyopamArthatvAt pUrvamiva antyakAlAdau abhAvitamatitvAt 'na labheta' na prApnuyAt |'pazcAt antyakAle'pi 'eSopamA' iyaM sampradhAraNA yaduta pazcAddharma kariSyAma iti 'zAzvatavAdinAM' nirupakramAyuSAM, ye X Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirupakramAyuSkatayA zAzvatamiva AtmAnaM manyante teSAmiyaM yujyetApi, na tu jalabudrudasamAnA''yuSAm , tathA cAsau uttarakA- kasyAmapi lamapi chandonirodhamaprApnuvan 'vipIdati' 'kathamahaM akRtasukRtaH samprati anarvAkpAraM bhavAmbhodhiM bhrAmyan tariSyAmi ?" ityevaM sthitau puvaiklavyaM-vihvalatvamanubhavati, 'zithile' AtmapradezAn muJcati AyuSi, kAlena-mRtyunA upanIte-upaDhaukite zarIrasya *ruSArtha eva 'bhede' sarvaparizATataH pRthagbhAve / uktaJca-"eka pi jassa sukayaM, natthi hu tava-niyama-saMjamAINaM / ko nAma daDhakkAro, | krnniiyH| maraNaMte tassa maNuyassa? // 1 // " tasmAd Adita eva na prmaavdbhirbhaavym| tathA cAha-"ne ya najai so diyaho, mariyatvaM ciya avassa saveNa / jANatA mA acchaha, nicciMtA aliyaAsAhiM // 1 // " yena na viSAdo bhavati antyasamaye / bhaNiyaM ca-"katto ciMtA sucariya-tavassa guNasuTTiyassa sAhussa / soggaigamaparihattho, jo acchai niyamabhariyabharo // 1 // " iti suutraarthH|| 9 // kiM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhate ? ityAha khippaM Na sakei vivegameDaM, tamhA samuTThAya pahAya kaame| sameca logaM samayA mahesI, appANarakkhI caramappamatto // 10 // vyAkhyA-'kSipraM' tatkSaNa eva na zaknoti 'viveka' dravyato bahiHsaGgaparityAgarUpaM bhAvataH kaSAyaparihArAtmakam 'etuM' gantum , kRtaparikarmA hi jhagiti tatparityAgaM kartumalam / atrodAharaNaM brAhmaNI 1 "ekamapi yasya sukRtaM, nAsti khalu tapo-niyama-saMyamAdInAm / ko nAma dRDhakAro, maraNAnte tasya manujasya // 1 // " 2 "na ca jJAyate sa divaso, martabyamevA''vazyaM sarveNa | jAnanto mA tiSThata, nizcintA alIkA''zAbhiH // 2 // " 3 "kutazcintA sucaritatapaso guNasusthitasya sAdhoH? / sugatigamapratihasto, ya Astre niyamabhRtabharaH // 3 // " u0a017 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ego maruo paradesaM gaMtUNa sAhApArao hoUNa svisymaago| tassa'nneNa marueNa 'khaddhAdANiu' tti kAuM| dArigA dinnA / so ya loe dakkhiNAo lhi| pare vibhave vaTTai / teNa tIse bhAriyAe subahuM alaMkArajAyaM dinnaM / sA niccamaMDiyA acchai / teNa bhannai-esa paJcaMtagAmo to tuma eyANi AbharaNagANi tihipacaNIsu AvidhAhi, kahiMci |corA AgacchejjA to suhaM govijaMti / sA bhaNai-ahaM tAe velAe sigdhamevAvaNissaM ti / annayA tattha corA pddiyaa| te tameva niccamaMDiyAgihamaNupaviTThA / sA tehiM sAlaMkArA ghiyaa| sA ya paNIyabhoyaNattAo maMsovaciyapANipAyA na sakai kaDAINi avaNeuM / tao corehiM tIse hatthe pAe chettUNa avaNIyANi, gihiuM ca avakaMtA / / __ evamanyo'pi prAgakRtaparikarmA na tatkAla eva vivekametuM zaknoti / na ca marudevyudAharaNamatrAbhidheyam , AzcaryarUpatvAdasya / yata evaM tasmAt 'samutthAya' pazcAddharma kariSyAma ityAlasyatyAgenodyama vidhAya, parityajya 'kAmAn' icchAmadanAtmakAn, 'sametya' jJAtvA 'loka' prANisamUham , 'samatayA' samazatrumitratayA maharSiH san 'AtmarakSI' kugatigamanAdibhyo'pAyebhyaH AtmarakSakaH cara 'apramattaH' pramAdarahitaH / iha ca pramAdaparihArA'parihArayoraihikamudAharaNaM vaNigmahilA / tatra ca sampradAyaH___egA vANiyamahilA pautthavaiyA sarIrasussUsAparA dAsabhayagakammakarae niyaniyaniyogesu na vAvArei, na ya tesiM kAlovavannaM jahicchiyamAhAraM bhiI vA dei / te sabe ntttthaa| kammataparihANIe vihavaparihANI jAyA / Agao vANiyago, evaMvihaM pAsiUNa pacchA teNa vi nicchuuddhaa| annaM supukkhaleNa 'suMkeNa kannaM varei / laddhA ya NeNa / teNa tIse NiyagA bhannati-jai appANaM rakkhei tA pariNemi tti / tAe ya muNiyaparamatthAe duggayakannagAe souM niyagA 1 zulkena-mUlyena / asaMskRtAkhyamadhyaya nam / kasyAmapi sthitau puruSArtha eva krnniiyH| // 97 // // 97 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXXXCXCXCXCXCXCXCXCXX | bhannaMti -- rakkhissamahaM appayaM / sA teNaM vivAhiyA / gao vANijjeNaM / sA vi dAsa-bhayaga-kammagarAINaM AdesaM dAraM tesiM puvahikAikAle bhoyaNaM dei, mahurAhiM ca vAyAhiM ucchAhei, bhiI ca tesiM akAlaparihINaM dei, na ya niyagasarIra|sussUsAparA / evamappANaM rakkhaMtIe bhattA uvAgao / so evaMvihaM daddUNa tuTTho / teNa saGghasAmiNI kayA / itthaM tAvadihaiva guNAyA'pramAdo doSAya ca pramAda AstAmanyajanmani ityabhiprAyeNa cAtraihikodAraNAbhidhAnam ii | paribhAvanIyamiti sUtrArthaH // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSAviti sopAyaM tatparihAramAha muhaM muhaM mohaguNe jayaMtaM, aNegarUvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca, na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // maMdA ya phAsA bahulohaNijjA, tahappagAresu maNaM na kujjA / rakkheja kohaM viNaeja mANaM, mAyaM na sevejja paheja lohaM // 12 // vyAkhyA - 'muhurmuhuH' vAraM vAraM 'mohaguNAH' tadupakAritvAt zabdAdayaH tAn 'jayantam' abhibhavantam, kimuktaM |bhavati ? - avicchedatastajjayapravRttam, 'anekarUpAH' anekavidhaparuSaviSamasaMsthAnAdirUpAH, 'zramaNaM' muniM 'carantaM' saMyamAdhvani gacchantam, spRzanti - svAni svAni indriyANi gRhyamANatayA iti 'sparzAH' zabdAdayaH te 'spRzanti' gRhyamANatayaiva sambadhnanti / 'asamaJjasameva' ananukUlameva yathA bhavati / cazabdo'vadhAraNe / na 'teSu' sparzeSu 'bhikSuH' muniH manasA'pi AstAM vAcA kAyena, apeluptasya darzanAt, 'pradviSyAt' kimuktaM bhavati ? - amanojJazabdAdiSu kathaJcidindriyamApatiteSu 'aho ! aniSTatvam' iti na cintayet, na vA vadet pariharedvA tAn / tathA mandayanti - vivekinamapi janamanyatAM viSaya-kapAyAnAM parihAraH / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / IXI nayantIti mandAH / athavA mandabuddhitvAt mandagamanatvAdvA 'mandAH' striyaH sA eva sparzapradhAnatvAt sparzAH / tatazca mandAzca sparzAH bahUnAM-kAminA lobhanIyAH-gRddhijanakAH / 'caH' samuccaye / sparzAH prAgvad bahUn lobhayanti-vimoha- asaMskRtAyanti bahulobhanIyAH / anenAtyAkSepakatvamuktam / apergamyamAnatvAt 'tathAprakAreSvapi' bahulobhanIyeSvapi mRdusparza- khyamadhyayamadhurarasAdiSu 'manaH' cittaM 'na kuryAt' na nivezayet / evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya / sa nam / tu kathaM bhavati ? ata Aha-rakSayet' nivArayet 'krodhaM roSam , 'vinayet' apanayet 'mAnam' ahaGkAram, 'mAyAM' paravacanabuddhirUpAM 'na seveta' na kuryAt , 'prajahyAt' parityajet 'lobham' abhiSvaGgasvabhAvam , tathA ca krodhamAnayo- viSaya-kadveSAtmakatvAt mAyAlobhayozca rAgarUpatvAt tannigraha eva tatparihRtiriti bhAvanIyamiti sUtradvayArthaH // 11-12 // pAyAnAM samprati yaduktam-"tamhA samuTThAya pahAya kAme" ityAdi, tat kadAcit carakAdiSvapi bhavet ityAha prihaarH| je saMkhayA tuccha parappavAI, te pijadosANugayA prjjhaa| ee ahammu tti duguMchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabhee // 13 // tti bemi // vyAkhyA-'ye' iti anirdiSTasvarUpAH, 'saMskRtAH' iti na tAttvikazuddhimantaH kintUpacitavRttayaH, ata eva 'tucchAH' yadRcchAbhidhAyitayA nissArAH 'parapravAdinaH' paratIrthikAH, te kim ? ityAha-premadveSAnugatAH / tathAhisarvathA saMvAdini bhagavadvacasi khakadAgrahakaraNaM na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyam / ata eva "parajjhA" 'prvshaaH'| // 98 // rAgadveSagrastatayA tattatrAH / yadi ta evaMvidhAH tataH kim ? ityAha-ete adharmahetutvAt adharmaH 'iti' amunollekhena 'jugupsamAnaH' unmArgayAyino'mI iti tatsvarUpamavadhArayan na tu nindana , nindAyAH sarvatra niSedhAt / // 98 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkaJca-"muTu vi ujjamamANaM, paMceva kareMti rittayaM samaNaM / appathuI paraniMdA, jibhovatthA kasAyA ya // 1 // viSaya-ka saMtehi asaMtehiM, parassa kiM jaMpiehi dosehiM ? / attho jaso na labbhai, so ya amitto kao hoi // 2 // "XI pAyAnAM evaMvidhazca kiM kuryAt ? ityAha-'kAGket' abhilaSet 'guNAn' samyagdarzanacAritrAtmakAn bhagavadAgamAbhihitAn , prihaarH| kiyantaM kAlam ? ityAha-yAvaccharIrabhedaH' dehapRthagbhAvaH maraNamiti yAvat / anena ihaiva samutthAnaM kAmaprahANAdi ca tattvataH, anyatra tu saMvRtimAtramityuktam iti sUtrArthaH // 13 // 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM asaMskRtAkhyaM caturthamadhyayanaM samAptam // "suSvapi udyacchantaM, paJcaiva kurvanti riktakaM zramaNam / AtmastutiH paranindA, jihvopasthA kaSAyAzca // 3 // sadbhirasadbhizca parasya | kiM jalpitairdoSaiH / arthoM yazo na labhyate sa cAmitraM kRto bhavati // 2 // " 2 janeSveva / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcama akAmamaraNIyAkhyamadhyaya nam / zrIuttarAdhyayanasUtre atha akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamadhyayanam / zrInaimicandrIyA su-X uktaM caturthamadhyayanam / sAmpratam akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamArabhyate / tasya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane khabodhA "kAGke guNAn yAvaccharIrabhedaH" ityabhidhatA maraNaM yAvadapramAdo varNitaH, tato maraNakAle'pyapramAdo vidheyH| sa ca | khyA laghu maraNavibhAgaparijJAnata eva bhavati / tato hi bAlamaraNAdi heyaM hIyate, paNDitamaraNAdi copAdeyamupAdIyate / tathA vRttiH / cA'pramattatA jAyate' iti anena sambandhenA''yAtamidamiti, ato'sya prArambhe maraNavibhAgo niyuktikRtA'bhihitaH | // 99 // saGkepatastAvaducyate / tatra saptadaza maraNAni bhavanti, atastAnyAha "AvIi ohiM aMtiya, valAyamaraNaM vasaTTamaraNaM ca / aMtosalaM tabbhava, bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 1 // chamatthamaraNa kevali vehAyasa giddhapiTTamaraNaM ca / maraNaM bhattaparinnA, iMgiNI pauovagamaNaM ca // 2 // sattarasa vihANAI, maraNe guruNo kahaMti gunnkliyaa| tesiM nAmavibhattiM, vocchAmi ahANupuvIe // 3 // " vyAkhyA-tatra avIcimaraNam-vIciH-vicchedaH tadabhAvAd avIciH-nArakatiryanarAmarANAmutpattisamayAt prabhRti nijanijAyuSkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAt vicaTanam 1 / ___ avadhimaraNam-maryAdAmaraNam , yAni nArakAdibhavanibandhanatayA''yuSkarmmadalikAni anubhUya mriyate, mRto vA yadi punastAnyevA'nubhUya mariSyati tadA tad dravyA'vadhimaraNam / sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM grahaNaM pariNAmavaicitryAt, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam 2 / | saptadazadhA mrnnvidhivibhaagH| // 99 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antikamaraNam -- yAni narakAdyAyuSkatayA karmmadalikAnyanubhUya mriyate, mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati / saptadazadhA evaM kSetrAdiSvapi vAcyam 3 / maraNavidhivibhAgaH / valanmaraNamAha - saMjamajogavisannA, maranti je taM valAyamaraNaM tu / bhagnavratapariNatInAM vratinAmevaitat 4 / vazArttamAha -- iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasaTTaM tu / dIpazikhAvalokanAkulitapataGgavat 5 / antaHzalyamAha - "laijAe gAraveNa ya, bahussuyamaeNa vA vi duzcariyaM / je na kahiMti gurUNaM, na hu te ArAhgA huMti // 1 // gAravapaMkanibuDDA aiAraM je parassa na kaheMti / daMsaNanANacaritte, sasallamaraNaM bhave tesiM // 2 // " punagaravAbhidhAnam | asyaivA'tiduSTatAkhyApanArtham / parasyeti AcAryAdeH / etasyaiva phalamAha - "eyaM sasallamaraNaM, mariUNa mahambhae taha duraMte / suiraM bhamaMti jIvA, dIhe saMsArakaMtAre / / 1 / / " 6 / tadbhavamaraNamAha -- "mottuM akammabhUmiya, naratirie suragaNe ya neraie / sesANaM jIvANaM, tabbhavamaraNaM tu ke siMci // 1 // tuzabdasteSAmapi saMkhyeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyApakaH 7 / bAla - paNDita - mizramaraNAnyAha -- "virayamaraNaM bAlaM, maraNaM virayANa paMDiyaM hoi / jANAhi bAla- paMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM / / 1 / / " 8-9-10 / 1 " lajjayA gauraveNa ca, bahuzrutamadena vApi duzcaritam / ye na kathayanti gurubhyo na khalu te ArAdhakA bhavanti // 1 // gauravapaGkanimagnA, aticAraM ye parasya na kathayanti / darzana- jJAna cAritre, sazalyamaraNaM bhavet teSAm // 2 // " XCXCXCXXCXXXCXCX 2 "etat sazalyamaraNaM, mRtvA mahAbhaye tathA durante / suciraM bhramanti jIvA, dIrghe saMsArakAntAre // 1 // " 3 "muktvA'karmabhUmijAn naratirazcazca suragaNAMzca nairayikAn / zeSANAM jIvAnAM tadbhavamaraNaM tu keSAJcit // 1 // " 4 "aviratamaraNaM bAlaM, maraNaM viratAnAM paNDitaM bhavati / jAnIhi bAla-paNDitamaraNaM punardezaviratAnAm // 1 // " XoXoXo Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paJcama akaammrnniiyaakhymdhyynm| evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNa-kevalimaraNe Aha-"maNapajavohinANI, suya-maiNANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM, kevalimaraNaM tu kevaliNo // 1 // " 11-12 / / vaihAyasa-gRdhrapRSThamaraNe abhidhAtumAha-"giddhAibhakkhaNaM gi-ddhapiTTha ubbaMdhaNAi vehAsaM / ee donni vi maraNA, kAraNajAe aNunAyA // 1 // " na tu niSkAraNe, yato bhaNitam-"bhauviyajiNavayaNANaM mamattarahiyANa natthi hu viseso / appANammi parammi ya, to vaje pIDamubhao vi // 1 // " ata eva ca bhaktaparijJAdiSu pIDAparihArAya saMlekhanAvidhiraktaH / uktaJca-"cattAri vicittAI, vigaInijahiyAi~ cattAri / saMvacchare ya dunni vi, egaMtariyaM ca AyAmaM // 1 // " ityAdi / anujJAkAraNaM tvanayordarzanamAlinyaparihArAdi, udAyinRpA'numRtatathAvidhA''cAryavat 13-14 // sAmpratamantyamaraNatrayamAha-"bhettaparinnA iMgiNi, pAuvagamaNaM ca tinni mrnnaaii| kannasa-majjhima-jehA, dhii-saMghayaNeNa u visiTThA // 1 // " 'kannasa' tti kaniSTham / "bhattaparinAmaraNaM, caubihA''hAracAyanippannaM / niyamA sappaDikamma, savattha vi vigayasaMgassa // 1 // " ""iMgiyadesammi Thio, caubihAhAravanjio dhImaM / uccattaNAi kArai, na'nneNa u iMgiNImaraNaM // 1 // " saptadazadhA mrnnvidhivibhaagH| // 10 // 1"manaHparyava-avadhijJAninaH, zrutamatijJAnino maranti ye zramaNAH / chamasthamaraNametat , kevalimaraNaM tu kevalinaH // 1 // " 2 "gR. | dhAdibhakSaNaM gRdhrapRSThaM udvandhanAdi vehAyasam / ete dve api maraNe, kAraNajAte'nujJAte // 1 // " 3 "bhAvitajinavacanAnAM, mamatvarahitAnAM nAsti khalu vizeSaH / Atmani parasiMzca, tato varjayet pIDAmubhayato'pi // 1 // " : "catvAri vicitrANi, niyUMDhavikRtIni catvAri / saMvatsareca api, ekAntaritaM ca AcAmlam // 1 // " 5 "bhaktaparijJA iGginI, pAdapopagamanaM ca trINi maraNAni / kaniSTha-madhyamajyeSThAni, dhRti-saMhananAbhyAM tu viziSTAni // 1 // " 6 "bhaktaparijJAmaraNaM, caturvidhA''hAratyAganiSpannam / niyamAt sapratikarma, sarvatrApi vigatasaGgasya // 3 // " 7 "ijitadeze sthitaH, caturvidhA''hAravarjito dhImAn / udvartanAdi kArayati, nA'nyena tu iGginImaraNam // 3 // " // 10 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazadhA mrnnvidhivibhaagH| "niJcala nippaDikammo, nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / eyaM pAovagama, nIhAriM vA anIhAriM // 1 // pAovagamaM bhaNiyaM, sama visamo pAyavo vajaha pddio| navaraM parappaogA, kaMpeja jahA phalataru ca // 2 // " yadyapi tritayamapyetat| "dhIreNa vi mariyavaM, kAuriseNa vi avassa mariyavaM / tamhA avassamaraNe, varaM khu dhIrattaNe mariuM // 1 // saMsAraraMgamajhe, dhIbalasannaddhabaddhakacchAo / haMtUNa mohamalaM, harAmi ArAhaNapaDAgaM // 2 // " iti zubhA''zayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vaimAnikatA-muktilakSaNaM samAnam , tathA coktam-"aiyaM paccakkhANaM, aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANio va devo, havija ahavA vi sijjhejA // 1 // " tathApi viziSTa-viziSTatara-viziSTatamadhRtimatAmeva ca tatprAptiriti kaniSThatvAdistadvizeSa ucyte| tathA hi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti / yata uktam-'saMvA vi ya anjAo, save vi ya paDhamasaMghayaNavajA / save vi desaviraA, paJcakkhANeNa u maraMti // 1 // " atra hi pratyAkhyAnaM bhaktaparivoktA / iMginImaraNaM tu viziSTataradhRtimatAmeva sambhavatItyAryikAniSedhata evA'vasIyate / pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmeva, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat / uktaM hi-"peDhamammi ya saMghayaNe, vaTuMte selkuddsaamaanne| tesi pi ya voccheo, coddasapuvINa vocchee // 1 // " 15-16-17 / ityukto mrnnvidhivibhaagH| 1 "nizcalo niSpatikarmA nikSipati yacatra yathA'nam / etatpAdapopagamanaM nihAraM vA'nihAram // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM, samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt, kampeta yathA phalataruvat // 2 // " 2"dhIreNApi marttavyaM, kApuruSeNApyavazyaM marttavyam / tasmAdavazyamaraNe, varameva dhIratvena martum // 1 // saMsArarabrAmadhye prativalasannaddhabaddhakakSaH / hatvA mohamacha, harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // " "etaspratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo. bhavedathavA'pi sidhyet // 1 // " "savoM | api cA''ryAH, sarve'pi ca prathamasaMhananavAH / sarve'pi dezaviratAH, pratyAkhyAnenaiva niyante // 1 // " 5 "prathame ca saMhanane, vartamAne zailakukhyasamAne / tathApi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM vyucchede // 1 // " Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 101 // vizeSArthastu bRhaTTIkAto'vaseyaH / "aitthaM puNa ahigAro, NAyabo hoi maNuyamaraNeNaM / mottuM akAmamaraNaM, sakAmamaraNeNa mariyavaM // 1 // " sAmprataM sUtramanugamyate-- annavammi mahohammi, ege tinne duruttaraM / tattha ege mahApanne, imaM paNhamudAhare // 1 // vyAkhyA - arNava iva arNavaH - adRSTaparapAratayA bhava eva tasmin mahAn oghaH - pravAho bhavaparamparAtmako yasmin sa mahaughaH tatra, 'ekaH ' rAgadveSAdisahabhAvarahitaH, tIrNa iva 'tIrNaH' tIraprApta ityarthaH, "duruttaraM " ti vibhaktivyatyayAt 'durattare' duHkhottAre / tatra 'eka:' tathAvidhatIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvAptavibhUtitayA advitIyaH, sa hi ekadA eka eva bharate sambhavati / mahatI - nirAvaraNatayA aparimANA prajJA-kevalajJAnAtmikA saMvit vidyate'sya sa tathA 'imam' anantaravakSyamANaM 'praznaM' praSTavyArtharUpam "udAhare" udAhRtavAniti sUtrArthaH // 1 // yadudAhRtavAMstadAha saMtime a duve ThANA, akkhAyA mAraNaMtiyA / akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // vyAkhyA--"saMtI"ti vacanavyatyayena staH- vidyete 'ime' pratyakSe, 'caH' pUraNe, 'dve' dvisaMkhye, tiSThantyanayorjantava iti sthAne 'AkhyAte' purAtanatIrthakRdbhirapi kathite, maraNamevAntaH - nijanijAyuSaH paryanto maraNAntastasmin bhave mAraNAntike / te eva nAmata upadarzayati - 'akAmamaraNaM' vakSyamANasvarUpaM, 'caH' samuccaye, 'eve 'ti pUraNe, 'sakAmamaraNaM' vakSyamANa| svarUpameva tatheti sUtrArthaH // 2 // keSAM punarime ? kiyadvArA vA ? ityata Aha bAlANaM akAmaM tu, maraNaM asaI bhave / paMDiyANaM sakAmaM tu, ukkoseNa saI bhave // 3 // 1 "atra punaradhikAro, jJAtavyo bhavati manujamaraNena / muktvA'kAmamaraNaM, sakAmamaraNena marttavyam // 1 // " (CXCXCXCXCXCX XOXOX CXCXCXCX paJcamaM akAmamaraNIyAkhya madhyayanam / akAma-sa kAmAkhye dve maraNasthAne / // 101 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXoxoxoXAM vyAkhyA-bAlA iva bAlAH sadasadvivekavikalatayA teSAm "tu" tti tuzabdasyaivakArArthatvAd akAmameva maraNam | akAmamara'asakata' vAraMvAraM bhavet , te hi viSayAbhiSvaGgato maraNamanicchanta eva mriyante, tata eva ca bhavATavImaTanti / 'paNDi- nnsvruupm| tAnA' cAritravatAM saha kAmena-abhilASeNa vartata iti 'sakAmaM sakAmamiva sakAmaM, maraNaM prati asanastatvAt tadasatrastatayaivotsavabhUtatvAt tAdRzAM maraNasya / tathA ca vAcakaH-"sazcitatapodhanAnAM, nityaM vrataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM manye, maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthatasteSAM sakAmatvam , maraNAbhilASasyApi niSiddhatvAt / uktaM hiKI"mA mA hu viciMtijjA, jIvAmi ciraM marAmi ya lahu~ ti / jai icchasi tariu je, saMsAramahoyahimapAraM // 1 // " ti / 'tuH' pUrvApekSayA vizeSadyotakaH / tatra 'utkarSeNa' ityutkarSopalakSitaM kevlismbndhiityrthH| akevalino hi saMyamajIvitaM dIrghamiccheyurapi, muktyavAptiH itaH syAditi / kevalinastu tadapi necchanti, AstAM bhavajIvitamiti tanmaraNasyotkarSeNa sakAmatA, 'sakRt' ekavArameva bhavet / jaghanyena tu zeSacAritriNaH saptA'STa vA vArAn bhavedityAkUtamiti sUtrArthaH // 3 // yaduktaM-'ime dve sthAne' tatrA''dyaM tAvadAhatatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM kUrAI kuvai // 4 // vyAkhyA-tatre'ti tayoH akAmamaraNa-sakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye 'idam' anantaramabhidhAsyamAnarUpaM 'prathamam' AdyaM sthAnaM 'mahAvIreNe'ti caramatIrthakRtA, 'tatraiko mahAprajJaH' iti mukulitokterabhivyaktArthametat , 'dezitaM' prarUpitam / kiM tat ? ityAha-kAmeSu-icchAmadanAtmakeSu gRddhaH-abhikAGkAvAn kAmagRddhaH, 'yatheti upadarzanArthaH, 'bAlaH' uktarUpaH 'bhRzam' atyartha 'krUrANi' raudrANi karmANIti gamyate, tAni ca prANavyaparopaNAdIni "kuvai" tti 'karoti' "mA maiva vicintayeH, jIvAmi ciraM niye ca laghu iti / yadIcchasi tarItuM, saMsAramahodadhimapAram // 1 // " XOXOXOXOXOXOXXXXXXX Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- kriyayA abhinivarttayati, zaktAvazaktAvapi krUratayA tandulamatsyavad manasA kRtvA ca tAni prakramAd akAma eva mriyateal pazcama dhyayanasUtre 1%iti sUtrArthaH // 4 // idameva grahaNavAkyaM prapaJcayitumAha akAmamazrInaimica- je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gcchi| Na me diTTe pare loe, cakkhudihA imA raI // 5 // raNIyAkhyandrIyA su- vyAkhyA-'yaH' iti anirdiSTasvarUpaH gRddhaH 'kAmabhogeSu' kAmau ca-zabdarUpAkhyau bhogAzca-sparzarasagandhAkhyAstepu, mdhyynm| khabodhA- | 'ekaH' kazciditi krUrakarmA saH 'kUTAya gacchati' kUTa-dravyato mRgAdibandhanaM bhAvato mithyAbhASaNAdi tasmai gacchatikhyA laghu- anekArthatvAt pravarttate / sa hi mAMsAdilolupatayA mRgAdibandhanAnyArabhate, mithyAbhASaNAdIni vA sevate, preritazca akAmamaravRttiH / kaizcid vadati-'na me' iti na mayA 'dRSTaH' avalokitaH 'paralokaH' bhUtabhAvijanmAtmakaH / kadAcidviSayaratirapyevaMvidhaiva jaannsvruupm| syAd ata Aha-(paMtha 4000) 'cakSurdRSTA' cakSuSA dRSTA 'iyam' eSA 'ratiH' kAmAsevanajanitA cittaprahattiH / // 102 // tasyAyamAzayaH-kathaM dRSTaparityAgato'dRSTaparikalpanayA''tmAnaM vipralambheyam ? iti sUtrArthaH // 5 // punastadAzayameva vyaJjayitumAhahatthAgayA ime kAmA, kAliyA je annaagyaa|kojaanni pare loe?. atthi vA natthi vA punno||6|| vyAkhyA-hastAgatAH' hastaprAptAH svAdhInatayA 'ime' pratyakSopalabhyamAnAH 'kAmAH' shbdaadyH| 'kAlikAH' anizcitakAlAntaraprAptayaH 'ye' 'anAgatAH' bhAvijanmasambandhinaH / kathaM punaramI anizcitaprAptayaH' ityAha-punaHzabdasya vyavahitasambandhAt kaH punarjAnAti ? naiva kazcid , yathA-paraloko'sti nAsti vA? / ayaM cAsyA''zayaH-sandigdhe // 102 // hi paraloke ka iva hastagatAn kAmAn apahAya kAlikakAmArthaM yateteti sUtrArthaH // 6 // anyastu kathazcidutpAditaparalokapratyayo'pi kAmAn parihartumazaknuvannidamAha Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 18 jaNeNa saddhiM hokkhAmi, iti bAle paga bhai / kAmabhogANurAgeNaM, kesaM saMpaDivajjai // 7 // vyAkhyA- 'janena' lokena 'sArddha' saha bhaviSyAmi / kimuktaM bhavati ? - bahurjano bhogA''saGgI tadahamapi tadgatiM | gamiSyAmi, na hi iyAn jano'jJa iti / 'bAla:' ajJaH 'pragalbhate' dhArkSyamavalambate, alIkavAcAlatayA ca svayaM naSTaH parAnapi | nAzayati, na vivecayati -- yathA kimunmArgaprasthitenAvivekinA janena bahunA'pi pramANIkRtena vivekinaH ?, svakRtakarmaphalabhujo hi jantavaH / sa caivaM kAmabhogAnurAgeNa 'klezam' iha paratra ca vividhabAdhAtmakaM 'sampratipadyate ' prApnotIti / ukta - "vaMri visu bhuMjiu maM visaya, ekkasi visiNa maraMti / nara visayA''misamohiyA, bahuso narai paDaMti // 1 // " | iti sUtrArthaH // 7 // yathA ca kAmabhogAnurAgeNa klezaM sampratipadyate tathA vaktumAha tato se daMDaM samArabhai, tasesu dhAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyaggAmaM vihiMsaha // 8 // vyAkhyA - 'tataH' kAmAnurAgAt 'saH' dhAvAm 'daNDaM' manodaNDAdi 'samArabhate' pravarttayati 'traseSu' dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu ca pRthivyAdiSu / artha :- prayojanaM vittAvAtyAdiH tadartham - arthAya casya vyavahitasambandhAd anarthAya ca - yadAtmanaH suhRdAdervA nopayujyate / nanu kimitthamapi kazciddaNDaM samArabhate ? Arabhata eva tathAvidhapazupAlavat / tatra ca sampradAyaH- yathaikaH pazupAlaH pratidinaM madhyAhagate rakhau ajAsu mahAnyagrodhatarusamAzritAsu tatthuttANao nivanno dhaNuhiyAbaleNa ajodgIrNagolAsthibhistasya patrANi chidrIkurvaMstiSThati / evaM tena sa baTapAdapaH prAyaH sachidrapatrIkRtaH / annayA tatthego 1 "baraM viSaM bhuktaM mA viSayA. ekazo viSeNa mriyante / narA viSayA''bhiSamohitA bahuzo narake patanti // 1 // " FOXOX akAmamaraNasvarUpam / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pazcama akaammrnniiyaakhymdhyynm| AVI akaammrnnsvruupm| * // 10 // rAyaputto dAiyadhADio ttthaago| pecchae tassa vaDassa savANi pattANi chiDDiyANi / teNa so pasupAlao pucchiokeNeyANi chiddIkayANi ? / teNa bhannai-mayA eyANi krIDApUrva chidrIkRtAni / teNa so bahuNA dabajAeNa vilobheuM bhannai sakesi jassa haM bhaNAmi tassa acchINi chiDeuM ? / teNa bhannai-jai abbhAsattho hoi to sakkemi / teNa sa nayaraM nIo / rAyamaggasanniviTe ghare Thavio / tassa rAyaputtassa bhAyA raayaa| so teNa maggeNa assavAhaNiyAe nijaai| | teNa bhannai-eyassa acchINi pADehi tti / teNa goliyadhaNuhaeNa tassa niggacchamANassa do vi acchINi pADiyANi / pacchA so rAyaputto rAyA jaao| teNa so pasupAlo bhannai-brUhi, varaM kiM te prayacchAmi ? / teNa bhannai-majjha tameva gAma dehi / teNa so dino / pacchA teNaM tammi paccaMtagAme ucchU rovio tuMbIo ya / nippannesuM tuMbaesu guDasaddhayaM tuMbayaM bhuktvA gAyati sma-"aTTamaTTaM pi sikkhijjA, sikkhiyaM na niratthayaM / aTTamaTTappasAraNa, khajjae gulatuMbayaM // 1 // " teNa tANi vaDapattANi aNahAe chiDiyANi, acchINi puNa aTThAe pADiyANi / 'daNDaM samArabhate' ityuktam tatkimasI ArambhamAtra evAvatiSThate ? ityAha-"bhUyagAma" ti bhUtAH-prANinasteSAM grAmaH-samUhastaM vividhaiH prakAraiH hinasti-vyApAdayati / anena daNDatrayavyApAra ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimasau kAmabhogAnurAgeNaitAvadeva kurute utA'nyadapi ? ityAhahiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe sddhe| bhuMjamANe suraM maMsaM, seyameyaM ti mannai // 9 // vyAkhyA-hiMsanazIlaH 'hiMsraH anantaroktanItyA, tathaivaMvidhaH sannasau 'bAla:' uktarUpaH, 'mRSAvAdI' iti alIkabhASaNazIlaH, "mAila" tti 'mAyI paravacanopAyacittatvAta. 'pizanaH' paradoSoddhATakaH, 'zaThaH' tattannepathyAdikaraNato'nyathAbhUtamAtmAnamanyathA darzayati maNDikacauravat, ata eva ca bhuJjAnaH 'surAM' madyaM 'mAMsaM' pizitaM zreyaH' prazasyam "bhaTTamahamapi zikSeta zikSitaM na nirarthakam / mahamahaprasAdena khAdyate guDatumbakam // 1 // " // 103 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaammrnnsvruupm| etaditi mnyte| upalakSaNatvAdbhASate ca-'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / ' ityAdi / tadanena manasA vacasA kAyena vA satyatvamasyoktamiti suutraarthH|| 9 // punastadvaktavyatAmevAha kAyasA vayasA matte, vitta giddhe ya itthisu| dahao malaM saMciNaDa, sisuNAgo va maTTiyaM // 10 // vyAkhyA-"kAyasa" tti sUtratvAt 'kAyena' zarIreNa 'vacasA' vAcA upalakSaNatvAt manasA ca 'mattaH' dRptaH / tatra kAyena mattaH madAndhagajavat, yatastataHpravRttimAn yadvA 'aho! ahaM balavAn rUpavAMzca' iti cintayan / vacasA svaguNAn khyApayan 'aho! ahaM susvaraH' ityAdi vA cintayan / manasA ca madAdhmAtacetAH 'aho'hamavadhAraNAzaktimAn' iti vA mnvaanH| vitte' draviNe 'gRddhaH' gRddhimAn / cazabdaH bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhH| tatra 'vitta gRddhaH' iti adattAdAnaparigrahopalakSaNam , tadbhAvabhAvitvAt tyoH| 'strISu gRddhaH' ityanena maithunA''sevitvamuktam , sa hi 'triyaH saMsArasarvasvabhUtAH' iti manyate / tathA ca tadvacaH-'satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM saarngglocnaaH||1|| tadabhiratimAMzca maithunAsevI eva bhavati / sa evaMvidhaH kim ? ityAha-"duhao" tti dvidhA-dvAbhyAM rAgadveSAtmakAbhyAM bahirantaHpravRttyAtmakAbhyAM vA prakArAbhyAM 'malam' aSTaprakAraM karma 'saJcinoti' badhnAti / ka iva kim ? | ityAha-'zizunAgaH' gaNDUpadaH-alasa ityarthaH, sa iva mRttikAm / sa hi snigdhatanutayA bahI reNubhireva guNDyate, tAmeva cAnIte iti bahirantazca dvidhA'pi malamupacinoti tathA'yamapi / etaddRSTAntAbhidhAne tvayamabhiprAyaH-yathA'sau bahirantazca upacitamalaH kharataradivAkarakaranikarasaMsparzataH zuSyannihaiva klizyati vinAzaM cA''pnoti tathA'yamapyucitamala AzukArikarmavazata ihaiva janmani klizyati vinazyati ceti sUtrArthaH // 10 // amumevArtha vyaktIkartumAhatao puTTho AyaMkeNaM, gilANo paritappai / pabhIo paraloyassa, kammANuppehI appnno||11|| KeXXXXXXXXXXXXX Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaM akaammrnniiyaakhymdhyynm| akAmamaraNasvarUpam / zrIuttarA-16 vyAkhyA-"tao" tti takaH 'tato vA' daNDArambhaNAdyupArjitamalataH spRSTaH, kena ? 'AtaGkena' AzughAtinA dhyayanasUtre zUlavisUcikAdirogeNa, 'glAnaH' mandaH 'paritapyate' bahirantazca khidyate / 'prabhItaH' iti prakarSeNa trastaH, kutaH ? zrInaimica- | "paraloyassa" tti paralokAt subvyatyayena paJcamyarthe paSThI / kimiti ? kriyata iti karma-kriyA tadanuprekSata ityevaMzIlaH ndrIyA | kAnuprekSI, yata iti gamyate / kasya ? AtmanaH, sa hiMsA'lIkabhASaNAdikAmAtmaceSTAM cintayan 'na kizcit mayA sukhabodhA- zubhamAcaritaM kintu sadaivAjarAmaravat ceSTitam' iti cintayan cetasi AtaGkagataH khidyate / bhavati hi viSayAkulitacetakhyA laghu-IX so'pi prAyaH praannoprmsmye'nutaapH| tathA cAhuH--'kIrati jAI jova-NamaeNa aviyAriUNa kajjAiM / vayapariNAme vRttiH / sariyAI tAI hiyae khuDukaMti // 1 // " 11 // amumevArtha vyaktIka mAha suyA me Narae ThANA, asIlANaMca jA gii| bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veyaNA // 12 // // 104 // vyAkhyA-'zrutAni' AkarNitAni 'me' mayA narake 'sthAnAni' kumbhIvaitaraNyasipatravanAdIni / tatkimiyatA'pi paritapyate ? ityAha-'azIlAnAm' asadAcArANAM yA 'gatiH' narakAdikA sA ca zrutA, kIdRzAnAm ? 'bAlAnAm' ajJAnAM 'krUrakarmaNAM' hiMsra-mRSAbhASakAdInAM 'pragADhAH' prakarSavatyaH 'yatra' yasyAM gatau 'vedanAH' zItoSNazAsmalyAzleSaNAdayaH / tadayamasyAzayaH-mamaivaMvidhAnuSThAnasya evaMvidhaiva gatiriti sUtrArthaH // 12 // satthovavAiyaM ThANaM, jahA me tamaNussuyaM / AhAkammehi gacchaMto, so pacchA paritappai // 13 // vyAkhyA-'tatre ti narakeSu upapAte bhavaM aupapAtikaM 'sthAnaM' sthitiH 'yathA' yena prakAreNa bhavatIti zeSaH, 'me' mayA 'lat' ityanantaroktaparAmarza 'anuznutam' avadhAritaM gurubhirucyamAnamiti zeSaH / aupapAtikamiti ca avato'syA' "kriyante yAni yauvana-madenAvicArya kAryANi / vayaHpariNAme smRtAni, tAni hRdaye khaTaskurvanti // 1 // " // 104 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaammrnnsvruupm| yamAzayaH-yadi garbhajatvaM bhaved bhavedapi tadavasthAyAM chedabhedAdinArakaduHkhAntarama, aupapAtikatve tu antarmuhAnantarameva tathAvidhavedanodaya iti kutstdnntrsmbhvH?| tathA cA''ha-"AhAkammehiM" ti 'yathAkarmabhiH' gamiSyamANagatyanurUpaiH tIvratIvratarAdyanubhAvAnvitaiH karmabhiH gacchan' yAn tadanurUpameva sthAnaM, 'saH' iti bAlaH 'pazcAt' iti AyuSi hIyamAne 'paritapyate' yathA 'dhiG mAmasadanuSThAyinam , kimidAnIM mandabhAgyaH karomi ?' ityAdi zocata iti suutraarthH||13|| amumevArtha dRSTAntadvAreNa draDhayannAha__ jahA sAgaDio jANaM, samaM hecA mahApahaM / visamaM maggamoinno, akkhe bhaggammi soyi||14|| vyAkhyA-yathA 'zAkaTikaH' gazrIvAhakaH "jANaM" ti 'jAnan' avabudhyamAnaH 'samam' upalAdirahitaM 'hitvA' tyaktvA 'mahApathaM viSamamArgam 'avatIrNaH' gantuM pravRttaH 'akSe' dhuri bhane' khaNDite zocati 'dhiG me parijJAnaM yajjAnannapi itthamapAyamavAptavAn' iti sUtrArthaH // 14 // smprtyupnymaah| evaM dhamma viukkamma, ahammaM pddivjiyaa| bAle manamuhaM patte, akkhe bhagge va soyaha // 15 // vyAkhyA-evam' iti zAkaTika iva 'dharma' sadAcArAtmakaM 'vyutkramya' vizeSeNollakSya 'adharma' dharmapratipakSaM | hiMsAdikaM 'pratipadya abhyupagamya 'bAlaH' ajJaH 'mRtyumukhaM' maraNagocaraM 'prAptaH' gataH akSe bhane iva zocati / kimuktaM bhavati?-yathA akSabhaGge zAkaTikaH zocati tathA'yamapi maraNAtmakaM phalamanubhavan AtmAnamanuzocati, hA! kimetanmayA'nuSThitam ? iti sUtrArthaH // 15 // zocanAnantaraca kimasau karoti ? ityAha tao se maraNaMtammi, bAle saMtassaI bhayA / akAmamaraNaM marai, dhutte vA kaliNA jie||16|| vyAkhyA-tataH' ityAtakotpattau yacchocanamuktaM tadanantaraM "se" tti sa maraNamevAnto maraNAntastasmin upasthite Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica paJcamaM akaammrnniiyaakhymdhyynm| ndrIyA | sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / akaammrnnsvruupm| // 105 // iti zeSaH, 'bAlaH' rAgAdyAkulitacittaH 'saMtrasyati' samudvijate bibhetIti yAvat / kutaH ? 'bhayAt' narakagatigamana- sAdhvasAt, anenAkAmatvamuktam / sa ca kimevaM bibhyan maraNAd vimucyate uta na ? ityAha-akAmasya-anicchato| maraNam akAmamaraNaM tena, sUtre cA''rSatvAt dvitIyA, 'mriyate' prANAn tyajati, naraka cA'sau gacchati, tatra ca zocati / ka iva kIdRzaH san ? 'dhUrta iva' dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAt, 'kalinA' ekena prakramAd dAyena jitaH / yathA hi | ayamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati tathA asAvapi itvarairvipAkakaTubhiH saGklezabahulairmanujabhogairdivyasukhaM hAritaH zocati duHkhI sanniti sUtrArthaH // 16 // prastutamevArtha nigamayitumAha eyaM akAmamaraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / itto sakAmamaraNaM, paMDiyANaM suNeha me // 17 // vyAkhyA-'etat anantarameva duSkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tad akAmamaraNaM bAlAnAmeva, tuzabdasyaivakArArthatvAt , 'praveditaM' prakarSeNa pratipAditaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti gamyate / paNDitamaraNaprastAvanArthamAha-'itto" tti 'itaH' akAmamaraNAdanantaraM 'sakAmamaraNaM' paNDitAnAM sambandhi 'zRNuta' AkarNayata 'me' mama kathayata ityupaskAra iti sUtrArthaH // 17 // yathApratijJAtamAha maraNaM pi sapunnANaM, jahA me tamaNussuyaM / vippasannamaNAghAyaM, saMjayANaM vusImao // 18 // ___ vyAkhyA-'maraNamapi' AstAM jIvitamityapizabdArthaH, bhavatIti gamyate, 'sapuNyAnAM' puNyavatAM, kiM sarvamapi ? na ityAha-'yathA' yena prakAreNa 'me' mama kathayata iti gamyate, 'taditi upakSepasUtropAttam 'anuzrutam' avadhAritaM bhavadbhiriti shessH| vividhairbhAvanAdimiH prakAraiH prasannAH-maraNe'pi apagatamohatayA anAkulacetaso viprasannAH tatsambandhi almaraNamapi viprasannam / na vidyate AghAtaH tathAvidhayatanayA'nyaprANinAmAtmanazca vidhivatsaMlikhitazarIratayA yasmiMstad | // 105 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaammrnnsvruupm| anAghAtam / keSAM punaridam ? ucyate-'saMyatAnA' samyakpApoparatAnAM cAritriNAmityarthaH," busImau" tti ArSatvAd 'vazyavatAM' vazyAni-AyattAni prakramAd indriyANi vidyante yeSAM te vazyavantaH teSAm, etaccArthAt paNDitamaraNameva / tato'yamarthaH-yathetat saMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca bhavati tathA nA'nyaprANinAm / uktaJca-kAle supattadANaM, sammattavisuddhI bohilAbhaM ca / aMte samAhimaraNaM, abhavajIvA na pAvaMti // 1 // viziSTayogyatAvatAmeva tatprAptiriti sUtrArthaH // 18 // tathA cAhana imaMsavesubhikkhUsu,Na imaM svesugaarisu|naannaasiilaa yagArasthA, visamasIlA ya bhikkhunno|| __ vyAkhyA -'na' naiva 'idaM' paNDitamaraNaM sarveSu bhikSuSu' paradattopajIviSu vratiSvityarthaH, nedaM sarveSu 'agAriSu' | gRhiSu, sarbacAritriNAmeva tatsambhavAt , tathAtve ca teSAmapi tattvato yatitvAt / yathA caitadevaM tathopapattita Aha'nAnAzIlAH' anekavidhavratA agArasthAH, teSAM hi dezakarUpaM zIlam, dezarUpasya tasyAnekadhA'bhidhAnAt / 'viSamazIlAca' visadRzazIlAzca bhikSavaH, nahi sarve'pyanidAnino'vikalacAritriNo vA tatkAlaM mriyante jinamatapratipannA api, tIrthAnta|rIyAstu dUrotsAritA eva / teSu hi gRhiNastAvad atyantanAnAzIlA eva, yataH kecit 'gRhAzramapratipAlanameva mahAvratamiti pratipannAH, "gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIvAH paakhnnddmaashritaaH||1||" itivacanAt / anye tu 'sapta zikSApadazatAni gRhiNAM vratam' ityAdyanekadhaiva bruvate / bhikSavo'pyatyantaviSamazIlA eva, yatasteSu keSAzcit pazcayamaniyamAtmakaM bratamiti darzanam , apareSAM kandamUlaphalAzitaiva iti visadRzazIlatA / na ca teSu kacidavikalacAritrasambhava iti sarvatra paNDitamaraNAbhAva iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlatAmeva bhikSaNAM samarthayitumAha "kAle supAtradAnaM, samyaktvavizuddhiboMdhilAbhazca / ante samAdhimaraNa, abhavyajIvA na prAmuvanti // 1 // " XXXX Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- saMti egehi bhikkhUhi, gAratthA sNjmuttraa| gAratthehi ya sohiM, sAhavo saMjamuttarA // 20 // paJcama dhyayanasUtre vyAkhyA-'santi' vidyante 'ekebhyaH' kupravacanebhyaH bhikSubhyaH "gArattha" tti sUtratvAd agArasthAH saMyamena-deza- akAmamarazrInamica- viratyAtmakena 'uttarAH' pradhAnAH saMyamottarAH / kupravacanabhikSavo hi jIvAstikyAdapi bahiSkRtAH sarvathA acAritriNa-al NIyAkhya ndrIyA | veti kathaM na samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNaH tebhyaH saMyamottarAH santu ? / evaM sati agArastheSveva tadastu ityatayA mdhyynm| sukhabodhA- Aha-'agArasthebhyazca sarvebhyaH' iti anumativarjasarvottamadezaviratiprAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH paripUrNasaMyamatvAt khyA laghu- teSAm / atra vRddhasampradAyaH sakAmamaravRttiH / XI ego sAvago sAhu pucchai-sAvagANaM sAhUNaM kimaMtaraM ? / sAhuNA bhannai-sarisava-maMdaraMtaraM / tao so AulI- nnsvruupm| pAhUo puNo pucchai-kuliMgi-sAvagANaM kimaMtaraM ? / teNa bhannai-tameva sarisava-maMdaraM ti / tao samAsAsio / jao| abhaNiyaM--"desikadesavirayA, samaNANaM sAvagA suvihiyANaM / jesiM parapAsaMDA, saimaM pi kalaM na agdhaMti // 1 // " tadanena teSAM cAritrAbhAvadarzanena paNDitamaraNAbhAva eva samarthita iti sUtrArthaH // 20 // nanu kupravacanabhikSavo'pi vicitraliGgadhAriNa eveti kathaM tebhyo'gArasthAH saMyamottarAH ? ata Aha cIrA'jiNaM nigiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eyANi vi na tAyaMti, dussIlaM pariyAgayaM // 21 // vyAkhyA-cIrANi ca-cIvarANi ajinaM ca-mRgAdicarma cIrAjinam , "nigiNiNaM" ti sUtratvAt nAnyaM "jaDi" tti bhAvapradhAnatvAd nirdezasya jaTitvam, 'saGghATI' vanasaMhatijanitA, "muMDiNaM" ti yatra zikhA'pi khasamayataH chidyate tat prAgvat // 106 // muNDitvam / 'etAnyapIti nijanijaprakriyAviracitavrativeSarUpANi liGgAnyapi, kiM punargAhasthyam ityapizabdArthaH, kim ? . "devaukadezaviratAH, zramaNAnAM zrAvakAH suvihitAnAm / yeSAM parapASaNDAH, zatatamAmapi kalAM nArghanti // 1 // " Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpam / ityAha -naiva trAyante bhavAt duSkRtakarmaNo veti gamyate / kIdRzama ? 'duHzIlaM' durAcAra "pariyAgayaM" ti 'paryAyagata' pratra-16 jyAparyAyaprAptam , ArSatvAcca yakArasyaikasya lopH| na hi kaSAyakaluSacetaso bahirbakavRttiratikaSTaheturapi nrkaadikugtinivaarnnaayaa'lm| tato na liGgadhAraNaM vaiziSTyaheturiti sUtrArthaH // 21 // Aha-kathaM gRhAdyabhAve'pyamISAM durgatiH ? ityucyatepiMDolae va dussIlo, NaragAo Na muccai / bhikkhAe vA gihatthe vA, suvae kamaI divaM // 22 // vyAkhyA-bAzabdo'pizabdArthaH, tatazca 'piNDAvalagako'pi' svakIyAhArAbhAvato bhaikSyasevyapi, AstAM gRhAdimAna, duHzIlaH 'narakAt' svakarmopasthApitAt sImantakAderna mucyate / atra codAharaNaM tathAvidhadramakaH / tatra ca sampradAyaH rAyagihe nayare ego piMDolao ujANiyAe viNiggae jaNe bhikkhaM hiMDai / na ya tassa kiMci keNai dinnaM / tato |pauTThacitto so tesiM vebhArapaJcayakaDagasanniviTThANaM pavaovariM caDiUNa mahaimahAliyaM silaM cAlei / 'eesiM uvari pADemi' tti roijjhAI vicchuTTiUNa tao silAo nivaDio silAtale saMcunniyasavakAo ya mariUNa appaiTThANe narae smuppnno| tarhi kimatra tattvataH sugatihetuH ? ityAha-"bhikkhAe va" tti mikSAmatti-bhakSayati bhikSAdaH, vA vikalpe, anena | yatiruktaH, gRhe tiSThati gRhasthaH sa vA, zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvA'nugatatayA ca vrataM-zIlaM vratapAlanAtmakamalal syeti suvrataH 'kAmati' gacchati 'divaM' devalokam / mukhyato muktihetutve'pi vrataparipAlanasya divaM kAmatItyabhidhAnaM jaghanyaX to'pi devalokaprAptiriti khyApanArtham / uktaM hi-"avirAhiyasAmaNNa-ssa sAhuNo sAvagassa ya jahaNNo / uvavAo sohamme, bhaNio telukkadaMsIhiM // 1 // " anena vratapAlanameva tattvataH sugatiheturityuktamiti sUtrArthaH / / 22 // __ yadtayogAd gRhastho'pi divaM krAmati tadvaktumAha 1 "avirAdhitazrAmaNyasya, sAdhoH zrAvakasya ca jaghanyena / upapAtaH saudharme, bhaNitasbailokyadarzimiH // 1 // " Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 107 // agArisAmAiyaMgAI, saDDI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAI na hAvae // 23 // vyAkhyA - agAriNaH- gRhiNaH sAmAyikaM samyaktva - zruta- dezaviratirUpaM tasyAGgAni - niHzaGkatA- kAlAdhyayanA - 'NuvratAdirUpANi agArisAmAyikAGgAni "saDDi" tti sUtratvAt zraddhA - rucirasyA'stIti zraddhAvAn kAyenetyupalakSaNatvAt manasA vAcA ca 'spRzati' sevate / 'pauSadham' AhArapauSadhAdi " duhao pakkhaM" ti prAkRtatvAd dvayorapi sitetararUpayoH pakSayoH caturdazIpaurNamAsyAdiSu tithiSu " egarAI" ti apergamyamAnatvAd ekarAtrimapi, upalakSaNatvAcca ekadinamapi, "na hAvae" ti na hApayati / rAtrigrahaNaM ca divA vyAkulatayA karttumazaknuvan rAtrAvapi pauSadhaM kuryAt / iha ca dezaviratisAmAyikAGgatvenaiva siddhe yadasya bhedenopAdAnaM tadAdarakhyApanArthamaduSTameveti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMharttumAhaevaM sikkhAsamAvanne, gihavAse vi subae / muccai chavipabAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // vyAkhyA-- 'evam' amunoktena nyAyena zikSayA-vratAsssevanAtmikayA samApannaH zikSAsamApannaH gRhavAse'pi AstAM pravrajyAparyAya ityapizabdArthaH, 'suvrataH' zobhanatrato mucyate / kutaH ? chavizva-tvak parvANi ca - jAnukUrparAdIni chaviparva tadyogAd audArikazarIramapi chaviparva tataH / tadanantaraM ca 'gacchet' yAyAd yakSAH - devAH, samAno loko'syeti salokastadbhAvaH salokatA, yakSaiH salokatA yakSasalokatA tAm, iyaM ca devagatAveva bhavati ityarthAd devagatimiti / anena ca paNDita - maraNAvasare prasaGgato bAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // sAmprataM prastutameva paNDitamaraNaM phalopadarzanadvAreNAha - aha je saMvuDe bhikkhU, doNhamannayare siyA / saGghadukkhappahINe vA, deve vA vi mahiDDie / / 25 // vyAkhyA - 'athe 'ti upapradarzane, 'yaH' ityanirdiSTanirdeze, 'saMvRtaH' iti pihitasamastA''zravadvAra: 'bhikSu' riti bhAvabhikSuH sa ca dvayoH 'anyataraH ' ekataraH syAt / tadA''ha -- sarvANi - azeSANi yAni duHkhAni - kSutpipAseSTaviyogA'niSTa -0-0-8X pazcamaM akAmamaraNIyAkhya madhyayanam / sakAmamara NasvarUpam / // 107 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaammrnnsvruupm| saMyogAdIni taiH prakarSaNa-punaranutpattyAtmakena hInaH-rahitaH sarvaduHkhaprahINaH syAditi sambandhaH, sa ca siddha eva / tataH sa vA syAd devo vA, 'apiH' sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaikalyato muktyanavAptau devo'pi syAditi, kIdRk ?maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // yatra cAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH ? kIdRzAzca devAH ? ityAha uttarAI vimohAiM, juimNtaannupussso| samAinnAi~ jakkhehiM, AvAsAiM jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA iDimaMtA, samiddhA kaamruuvinno| ahuNovavannasaMkAsA, bhujjo accimAlippabhA // 27 // vyAkhyA-'uttarAH' uparivartino'nuttaravimAnAkhyAH, 'vimohA iva 'vimohAH' alpavedAdimohanIyodayatayA, 'dyutimantaH' dIptimantaH, "aNuputvaso" tti anupUrvataH krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu hyanuttaravimAnAvasAneSu pUrvapUrvApekSayA prakarSavantyeva vimohatvAdIni / 'samAkIrNAH' vyAptAH 'yakSaiH' devaiH AvAsAH, prAkRtatvAt napuMsakaliGgatA / devAstu tatra 'yazasvinaH' zlAghAnvitAH, 'dIrghAyuSaH' cirajIvinaH, 'RddhimantaH' sampadupetAH, 'samRddhAH' atidIptAH, 'kAmarUpiNaH' abhilASAnurUparUpavidhAyinaH, anuttareSvapi tacchaktiyuktatvAt / 'adhunopapannasaGkAzAH' prathamotpannadevatulyAH, anuttareSu hi varNadyutyAdi Ayustulyameva bhavati / 'bhUyo'rcimAliprabhAH' prabhUtA''dityadIptayo na khekasyaivAdityasya tAdRzI dyutirastIti sUtrArthaH // 26-27 // upasaMharttamAhatANi ThANANi gacchaMti, sikkhittA saMjamaMtavaM / bhikkhAe vA gihatthevA, je sNtiprinibuddaa||28|| vyAkhyA-'tAni' abhihitasvarUpANi 'sthAnAni' AvAsAn 'gacchanti' yAnti 'zikSitvA' abhyasya 'saMyama' sapta 1 athavA moho dvidhA-dravyato'ndhakAro bhAvatazca mithyAdarzanAdiH, sa dvividho'pi satataratrodyotisvena samyagdarzanasyaiva ca tatra | sambhavena vigato yeSu te vimohaaH| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 108 // CXCXCXCXCX XXXXX dazabhedaM 'tapa' dvAdazavidhaM mikSAdA vA gRhasthA vA, prAkRtatvAd vacanavyatyayaH / ye zAntyA - upazamena parinirvRtAH - vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtA iti sUtrArthaH // 28 // etaccAkarNya maraNe'pi yathAbhUtA mahAtmAno bhavanti tathA cA''h-- tesiM socA sapujjANaM, saMjayANaM vusImao / Na saMtasaMti maraNaMte, sIlamaMtA bahussuyA // 29 // vyAkhyA - 'teSAm' anantarAbhihitasvarUpANAM yatInAM 'zrutvA' AkarNya uktarUpasthAnAvAptimiti zeSaH, 'satpUjyAnAM ' satAM pUjArhANAM 'saMyatAnAM saMyamavatAM vazyavatAM prAgvat, 'na saMtrasyanti' na udvijante, ka ? - maraNAnte, 'zIlavantaH ' cAritriNaH 'bahuzrutAH' AgamazravaNAvadAtIkRtamatayaH / idamuktaM bhavati ya evAviditadhArmikagata yo'nupArjitadharmANazca ta eva maraNAd udvijante, yathA - kAsmAbhirmRtvA gantavyam ? / upArjitadharmANastu dharmmaphalamavagacchanto nodvijante / yaduktam -- "carito nirupakliSTo, dharmo hi mayeti nirvRtaH svasthaH / maraNAdapi nodvijate, kRtakRtyo'smIti dharmAtmA // 1 // " "sugahiyatavapatthayaNA, visuddhasammatta - nANa-cArittA / maraNaM UsavabhUyaM, mannaMti samAhiyappANo // 2 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmA kAmamaraNasvarUpamabhidhAya ziSyopadezamAha - tuliyA visesamAdAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIeja mehAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // vyAkhyA - 'tolayitvA' parIkSya bAlapaNDitamaraNe, tatazca vizeSaM tayoreva 'AdAya' gRhItvA 'dayAdharmmasya ca ' yatidharmasya, casya gamyamAnatvAt, 'vizeSa' zeSadhammAtizAyitvalakSaNam AdAya 'kSAntyA' kSamayA karaNabhUtayA 'viprasIdet' prasannatAM bhajet na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapasvivat nijAGgulibhaGgAdinA kaSAyitAmavalambeta 'medhAvI' maryAdAvarttI, 'tathAbhUtena' yathaiva maraNakAlAt prAg anAkulacetA abhUt maraNakAle'pi tathAvasthitena AtmanA upalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasannazca yatkuryAt tadAha 1"sugRhItatapaH pathyadanA, vizuddhasamyaksva-jJAna-cAritrAH / maraNamutsavabhUtaM manyante samAhitAtmAnaH // 2 // paJcamaM akAmama raNIyAkhyamadhyayanam / sakAmamarasvarUpaM ziSyopadezabdha / // 108 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shissyopdeshH| tao kAle abhippae, saDDI taaliismNtie| viNaeja lomaharisaM, bhedaM dehassa kaMkhae // 31 // vyAkhyA-'tataH' kaSAyopazamAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'abhiprete' abhirucite, kadA ca maraNamabhipretam ? yadA XyogA notsarpanti "saddhi" ti zraddhAvAn 'tAdRzaM' bhayotthaM 'antike' samIpe gurUNAmiti gamyate, 'vinayet' apanayet 'romaharSa' romAJcaM 'hA ! mama maraNaM bhaviSyati' ityabhiprAyajaM, kiJca 'bhedaM' vinAzaM dehasya kAGket , tyaktaparikarmatayA na tu maraNA''zaMsayA, varjanIyatvAdasyA iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAhaaha kAlammi saMpatte, AghAyAya smussyN| sakAmamaraNaM marai, tinnhmnnnnyrNmunnii||32||tti bemi|| vyAkhyA-'atha' maraNAbhiprAyAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'samprApte' "niphAiyA ya sIsA, sauNI jaha aMDayaM payatteNaM / bArasasaMvacchariyaM, aha saMlehaM tato karai // 1 // " ityAdinA krameNa samAyAte, "AghAyAya" ti 'AghAtAya' saMlekhanAdikrameNa vinAzAya, suvyatyayAt 'samucchrayasya' antaH kArmaNazarIrasya bahiraudArikasya, kiM kuryAt ? ityAhasakAmasya-sAbhilASasya maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, 'trayANAM' bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa, sUtratvAt sarvatra vibhaktivyatyayaH, 'muniH' tapasvI iti sUtrArthaH // 32 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // XXXXOXOXOXOXOXOXXX iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTAkAyA jA TIkAyAM akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamadhyayanaM samAptam // J u0a019 1 "niSpAditAzca ziSyAH, zakuniryathA'NDakaM prayanena / dvAdazasAMvatsarikamatha, saMlekhaM tataH karotikA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *CXCXX atha SaSThaM kSullaka nirgranthIyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA uktaM paJcamamadhyayanam / sAmprataM kSullaka nirgranthIyAkhyaM paSThamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH - 'anantarAdhyayane sukhabodhA- | maraNavibhaktiruktA / tatrApi cAnantaraM paNDitamaraNam, tacca "virayANaM paMDiyaM beMti" tti vacanAt viratAnAmeva / na caite khyA laghu vRttiH / // 109 // -0-90004-0 vidyAcaraNavikalA iti tatsvarUpamanenocyate' ityanena sambandhenA''yAtamidam / vidyAcaraNe ca nirmanthaguNAviti nirmanthasvarUpaM tAvat kiJciducyate -- "lAga - bakusa - kusIlA, niyaMTha-siNAyagA ya nAyavA / eesiM paMcaNha vi, hoi vibhAsA imA | kamaso // 1 // hoi pulAo duviho, laddhipulAo taddeva iyaro ya / laddhipulAo saMghAikajje iyaro u paMcaviho // 2 // 'laddhipulAo' jassa deviMdariddhisarisA riddhI, so siMgaNAiyakajje samuppanne cakkavaTTi pi sabalavAhaNaM cunneuM samattho / 'iyaro' tti 'AsevaNApulAo' pulAgo nAma asAro, jahA dhannesu palaMjI / so paMcaviho-- nANe dasaiMNa caraNe, liMge asuhuma ya nAyo / nANe daMsaNa caraNe, tesiM tu virAhaNa asAro // 3 // liMgapulAo annaM, nikkAraNao karei so liMgaM / maNasA akappiyAI nisevao hoi ahamuhumo // 4 // " zarIropakaraNavibhUSA'nuvarttinaH RddhiyazaskAmAH | sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH cheda-zabalacAritrayuktAH nirgranthAH 'bausA' bhannaMti / yaduktam -- "sairIre uvagaraNe 1" pulAka-bakuza-kuzIlA, nirmantha-snAtakau ca jJAtavyAH / eteSAM paJcAnAmapi bhavati vibhASA iyaM kramazaH // 1 // bhavati pulAko dvividho, labdhipulAkastathaiva itarazca / labdhipulAkaH saGghAdikArye itarastu paJcavidhaH // 2 // labdhipulAkaH -yasya devendrarddhisadRzI RddhiH, sazRGganAditakArye samutpanne cakravarttinamapi sabalavAhanaM cUrayituM samarthaH / itara iti - AsevanApulAkaH, pulAko nAma - asAraH, yathA dhAnyeSu palA / sa paJcavidhaH - jJAne darzane caraNe, liGge yathAsUkSmazca jJAtavyaH / jJAne darzane caraNe, teSAM tu virAdhanA asAraH // 3 // liGgapulAko'nyaM, niSkAraNataH karoti sa liGgaM / manasA akalpikAdiniSevako bhavati yathAsUkSmaH // 4 // " 2 "zarIre upakaraNe ca, bAkuzikatvaM XBXCXCXXCXBXBXCXCXCXX CXCX SaSThaM kSullakagranthIyama dhyayanam / paJcanirmantha vaktavyatA / // 109 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA vAisiyala dahA samakAlArya / sukilayayAidhare, do sace sarIra smi / / || AbhogamaNAbhoge. maMgaDa asaMba pa dhAnagrantha ahAsuhame / so duviho vI vaDalo. paMcaviho hoi nAyayo / / 2 // Abhoge jAgaMno, karei vomaM nahA apAyoge / * mUlu tarehi saMbuDo, vivarIyamagaMbuko hor3a / / 3!! ati musaLagAyo, hoDa ahAmuhunao gahA mAulo / paMDinevaNA kasAra, hoi kusIlo duhA po / nANe daMsaMga caNe, naye va ahaMmuhunara ya poya / pahisevaNAkusIlo, paMca viho U muNevabo / / 5 / / nANAI uvajIvai, ahamuhumo Aha imo guNeSayo / sAijjato rAgaM, vaha eso tavacaraNI S 6 / emeja kasAyammi vi, paMcaviho hoi U kulIlo ya / kohe gaM bijAI, pauMjAe. gava mANAI / / 7 / / pameba dasa*Nammi bi, sAvaM puNa dei OM carittasmi / gaNasA kohAINi u, karei aha no ahAmuhumo / / 8 / kamAehiM nANAINi * birAhei ti kasAyakusIlo / 'niyaMTho' abhitaravAhiragaMthaniggao, so uvasaMta karatAo gbINakasAo vA aMtomuhuttakA dvidhA samAkhyAtam / zuruvasAdidharo, deze sarve zarIre // 1 // Amoga anAbhogaH, saMvRto'saMvato yathAsUkSamaH / sa dvividho'pi bakuzaH,, paJcavidho bhavati jJAtavyaH // 2 // AbhogaH jAnana, karoti dopaM tathA anAbhogaH / mRlogaH saMvRto, viparIto'saMvRto bhavati // 3 // akSiNI mukhaM gRjan . bhavati yathAsUkSmakamtathA bkushH| pratisevanAyAM kaSAye, bhavati kuzIlo vidhA eSaH // 4 // jJAne darzane caraNe, tapasi ca yathAsUkSmazca boddhavyaH / pratisevanAzIlaH, paJcavidhastu jJAtavyaH // 5 // jJAnAdi upajI pani, yathAsUzno'thA'yaM jJAtavyaH / sAdayan X rAmaM jani naTYI // pota kare:pi, pAnopazI hotI , prazuzmane eka mAnAdi 7 // epa Xdarzane'pi, zApaM punarnadAti tu cAhiye / manasA kodhAdIni nu, karoni atha sa rAdhAsudhA : 8 // kapAyairjAnAdIni virAdhayati ini!! kaSAyakuzIlaH / "nirmanyaH' AnyantaravAhmagranthanirgataH, sa upazAntakaSAyaH kSINakapAyo vA antarnuhartakAlikaH / mohanIyAdivAlicatu. karmApagataH sAtako bhaNyate / pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIlA: dvayoH samAyika rachedopasthApanIyasaMyamayobhaveyuH / kapAyakuzIlo dvayoH Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 110 // Xoxoxoxoxoxo XCXXXX | lio | mohaNijjAighAicaukammAvagao siNAo bhannai / pulAka- bakuza - pratisevanAkuzIlAH dosu sAmAiya-chedovaTThAvaNiyasaMjamesu hojjA / kasAyakusIlo dosu parihAravi suddhi-suhumasaM parAiesa iti sampradAyaH / paSThaM kSullakani prajJaptistvAha -- "kaisAyakusIle NaM pucchA, sAmAiyasaMjame hojjA jAva suhumasaMparAyasaMjame vA hojjA, no aha- granthIyamakkhAyasaMjame hujjA / niyaMThA siNAyagA ya ee do vi ahakkhAyasaMjame" / pulAga - bausa paDisevaNAkusIlA ukkoseNaM abhinnasapuvadharA / kaSAyakuzIla -nirgranthau caturdazapUrvadharau / jaghanyena pulAkasya zrutam AcAravastu navamapUrve, bakuzakuzIla-nirgranthAnAM tu aSTau pravacanamAtaraH / snAtakaH zrutApagataH kevalI / pratisevanA tu prajJatyabhiprAyeNa - "lAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDisevamANe paMcanhaM AsavANaM annayaraM paDisevejjA, uttaraguNe paDisevejjamANe dasavihassa paJcakkhANassa annayaraM paDisevejjA" / "baiuse NaM pucchA, jAva no mUlaguNapaDisevae hojjA, uttaraguNapaDisebae hojjA / " "paeNDisevaNAkusIle jahA pulAe" / kaSAyakuzIla nirmantha- snAtakAnAM pratisevanA nAstIti vistarastveSAM bRhaTTI kAto'vaseya iti // sAmprataM sUtramanutriyate - XCXCXXXXXX jAvaMta'vijjA purisA, save te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsArammi anaMta // 1 // parihAravizuddhi- sUkSma saMparAyikayoH iti sampradAyaH / 1 "kaSAyakuzIlaH pRcchA, sAmAyikasaMyame bhavet yAvat sUkSmasaMparAyasaMyame vA bhavet na yathAkhyAtasaMyame bhavet / nirgranthAH snAtakAca etau dvAvapi yathAkhyAtasaMyame" / pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIlAH utkRSTena abhinna dazapUrvadharAH / 2 "pulAkaH pRcchA, yAvat mUlaguNAn pratisevamAnaH paJcAnAM AzravANAM anyataraM pratiseveta, uttaraguNAn pratisevamAnaH dazavidhasya pratyAkhyAnasya anyataraM pratiseveta " / 3 "bakuzaH pRcchA, yAvat na mUlaguNaprati sevakaH bhavet, uttaraguNaprati4 " pratisevanAkuzIlaH yathA pulAkaH " / sevakaH bhavet" / dhyayanam / paJcanirgranthavaktavyatA / // 110 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vktvytaa| vyAkhyA-'yAvantaH' yatparimANAH na vidyate vidyA-tattvajJAnAtmikA yeSAM te'vidyAH 'puruSAH' narAH 'sarve' akhilAH nAte, duHkhasya sambhavaH-utpattiryeSu te duHkhsmbhvaaH| evaMvidhAH santaH kim ? ityAha-'lupyante' dAridryAdibhirbAdhyante / 'bahuzaH' anekazaH 'mUDhAH' hitA'hitavivecanaM prati asamarthAH 'saMsAre' bhave 'anantake' avidyamAnAnte / anena nirgranthasvarUpajJApanArthaM tadvipakSa ukta iti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // 1 // iha cA'yamudAharaNasampradAyaH___ ego goho abhaggaseharo aIvadogaJceNa bAhio / kisikammAiM kareMtassa vi tassa na kiMci phalai / tato veraggeNa | niggao gehAo laggo puhaI hiMDiuM / kuNai aNegadhaNovajaNovAe paraM na kiMci saMpajjai / bhaNiyaM ca-"dhammaviSNu jAu jahiM bhAvai, savattha vi para pekkhai aavi| dhammavaMtu naru jahiM jahiM gacchai, tahiM tahiM suMdara sokkhaI pecchai // 1 // vAhai halu hiMDAvai gaDau, karai kukammu sayA vi sa vddu| seva karai vANiji payaTTai, dhammavihUNu tahA vina laTrai // 2 // " tao so niratthayaparibbhamaNeNa nibinno puNaravi gharaM jao niytto| egammi gAme devakuliyAe ratti vaasovgo| jAva pecchai tAva devakuliyAe ego puriso niggao cittghddhtthgo| so egapAse ThAiUNa taM cittaghaDaM pUiUNa bhaNai-lahuM me paramaramaNijjaM vAsaharaM sajjehi / teNa takkhaNAmeva kayaM / evaM sayaNA-''saNa-dhaNadhanna-pariyaNa-bhogasANAi kArio / evaM jaM jaM bhaNai taM taM karei cittaghaDo, jAva ramaNIhiM saddhiM bhoge bhuMjai, jAva pahAe pddisaahri| teNa goheNa so dittttho| pacchA so ciMtei-kiM majjha bahueNa paribhamieNa? eyaM ceva olaggAmi / mo teNa olggio| viNaeNaM ArAhio bhaNai-kiM karemi ? / teNa bhannai-ahaM maMdabhaggo dogacceNa kayatthio "dharmavihIno yAtu yantra bhAvayati, sarvatrApi parAM prekSate Apadam / dharmavAn naro yatra yatra gacchati, tatra tatra sundarANi saukhyAni prekSate ||||vaahyti haLaM hiNDayati zakaTaM, karoti kukarma sadApi sa mahat |sevaa karoti vANijye prayatate, dharmavihInastathApi na lahAmapi // 2 // " Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 111 // tumha saraNamAgao, tA tumha pasAeNa ahaM pi evaM caiva bhoge bhuMjAmi / siddhapuriseNaM ciMtiyaM - aho ! esa varAo aIva dAriddaduhakaMto duhiyANAhvacchalA ya havaMti mahApurisA / bhaNiyaM ca - " dayAlutvamanauddhatyaM dAkSiNyaM priyabhASaNam / paropakArakAritvaM, maNDanAni mahAtmanAm // 1 // " annaM ca - "saMpatti pAveuM, kAyo saGghasattauvayAro / attovayAralicchU, uyaraM pUrei kAo vi // 1 // " tA karemi imassa uvayAraM ti / tao teNa bhannai - kiM vijjaM demi ? uyAhu vijjAbhimaMtiyaghaDagaM ? / teNa vijjAsAhaNapurazcaraNabhIruNA maMdabuddhiNA bhogatisieNa ya bhaNiyaM -- vijjAhimaMtiyaM ghaDaM dehi / teNa dinno / so taM gahAya haTTatuTTamaNo gao sagAmaM / ciMtiyaM ca teNa - " kiM tIe sirIe, pIvarAe? jA hoi annasammi / jA ya na mittehi samaM, jaM cAmettA na pecchaMti || 1 || " tattha baMdhUhiM mettehiM ya samaM jahAbhiruiyaM bhavaNaM | viuviUNa bhoge bhuMjato acchai / kammatA sIdiumAraddhA, gavAdao ya asaMgovijamANA palaIbhUyA / so kAlaMtareNa aitoseNa ghaDaM khaMdhe kAUNa 'eyarasa pahAveNa ahaM baMdhumajjhe pamoyAmi' AsavapIo paNaccio / tassa pamAeNa so ghaDo bhaggo / so vijjAkao uvabhogo naTTho / pacchA te pralayIbhUtavibhavAH parapesAIhiM dukkhANi aNubhavaMti / jai puNa sA bijjA gahiyA huMtA tao bhagge vi ghaDe puNo karito / evaM avidyAnarA duHkhasambhUtA vyAptAH klizyantIti sUtrArthaH // 1 // yatazcaivaM tato yat kRtyaM tadAha sakkhi paMDie tamhA, pAsajAIpahe bahU / appaNA saccamesejA, mettiM bhUesa kappai // 2 // vyAkhyA - 'samIkSya' Alocya 'paNDitaH' vihitAvihitavivekavAn, "tamha" ti yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAt kiM tat samIkSya ? ityAha-- pAzAH - atyanta pAravazyahetavaH kalatrAdisambandhAH, yaduktam -- "bhAryAyA nigaDaM dattvA, 1" sampattiM prApya karttavyaH sarvasadhvopakAraH / AtmopakAralipsuH, udaraM pUrayati kAko'pi // 1 // " OXOXOXOXOX CXCXCXX-6 SaSThaM kSullakani granthIyama dhyayanam / paJcanirpranthavaktavyatA / // 111 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXXXXXXX na santuSTaH prajApatiH / bhUyo'pyapatyadAnena, dadAti galazRGkhalAm // 1 // " ta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAm-1x paJcanirgrantha ekendriyAdijAtInAM panthAnaH-tatprApakatvAt mArgAH pAzajAtipathAstAna 'bahUn' prabhUtAna avidyAnAM viplutihetUn / vktvytaa| A kim ? ityAha-'AtmanA' svayaM na tu paroparodhAdinA sadbhyaH-jIvebhyo hitaH 'satyaH' saMyamaH taM eSayet / eSayaMzca satyaM kiM nu kuryAd ? ityAha-'maitrI' mitrabhAvaM 'bhUteSu' pRthivyAdijantuSu 'kalpayet' kuryAditi sUtrArthaH // 2 // aparazca mAyA piyA NhusA bhAtA, bhajA puttA ya orsaa| nAlaM te mamatANAya,luppaMtassa skmmunnaa||3|| eyamaDheM sapehAe, pAse samitadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kaMkhe puvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA-tatrA''dyasUtrapUrvArddha spaSTam / navaraM 'snuSA' vadhUH, putrAzca 'aurasAH' urasi bhavAH-svayamutpAditAHX 'nA'laM' na samarthAH 'te' mAtrAdayo mama 'trANAya' rakSaNAya 'lupyamAnasya' chidyamAnasya svakarmaNA / bhaNiyaM ca-"piI-mAi| bhAi-bhagiNI-bhajA-puttANa jaM kae kuNai / pAvaM tassa vivAgaM, bhuMjai ikkallao dukkhI // 1 // " 'etam' amuM pUrvoktamartha 'svaprekSayA' svabuddhyA 'pazyet' avadhArayet / zamitam-upazamitaM darzanaM-prastAvAnmithyAtvAtmakaM yena saH 'zamitadarzanaH' samyagdRSTiH san "chiMda" tti sUtratvAt chindyAt 'gRddhiM' viSayA'bhikAlA 'snehaM ca' khajanAdiSu prema 'na' naiva 'kAkhet' abhilaSet , 'pUrvasaMstavaM pUrvaparicayam ekagrAmoSita ityAdikam , yato na kazcidiha paratra vA trANAya duHkhasambhave dharma | vineti bhAva iti sUtradvayArthaH // 3-4 // amumevArtha vizeSato'nUdyA'syaiva phalamAha gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / sabameyaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // vyAkhyA-gAvazcAzvAzca gavAvaM, tathA maNayazca-marakatAdayaH kuNDalAni ca pratItAni maNikuNDalaM, upalakSaNametat | , "pitR-mAtR-bhrAtR-bhaginI-bhAryA-putrANAM yatkRte karoti / pApaM tasya vipAkaM, bhuke ekAkI duHkhI // 1 // " OXXXXXX Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullakanigranthIyamadhyayanam / pnycnirgrnthvktvytaa| zrIuttarA-12 zeSAlaGkArANAM svarNAdInAM ca / 'pazavaH' ajaiDakAdayaH / dAsAzca-gRhajAtAdayaH porusaM ti sUtratvAt pauruSeyaM ca-puruSasamUho dhyayanasUtre dAsapauruSeyam / sarvameva 'etat' anantaroktaM 'tyaktvA' hitvA saMyama paripAlyetyabhiprAyaH kAmarUpI bhaviSyasi, ihaiva zrInemica- vaikriyakaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhavA'vApteriti sUtrArthaH // 5 // punaH satyasvarUpameva vizeSata Aha ndrIyA thAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhaNNaM uvakkharaM / paccamANassa kammahiM, nAlaM dukkhAu moyaNe // 6 // sukhabodhA- vyaakhyaa-sugmaa| navaraM 'sthAvaraM' gRhArAmAdi, 'jaGgamaM' manuSyagavAdi, 'upaskaraM' gRhopakaraNaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH 6 khyA laghu- ajjhatthaM saghao savvaM, dissa pANe piyaaye| na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // vRttiH / vyAkhyA-"ajjhatthaM" ti sUtratvAt 'adhyAtmastham' adhyAtma-cittaM tasmiMstiSThatItyadhyAtmasthaM, tacceha prastAvAt sukhAdi 'sarvataH' iSTasaMyogA'niSTaviprayogAdihetubhyo jAtamiti gamyate / 'sarva' niravazeSaM 'dRSTvA' priyatvAdisvarUpeNA'vadhArya, // 112 // casya gamyamAnatvAt 'prANAMzca' prANinazca 'priyAtmakAn' priya AtmA yeSAM tAn , bahuhiraNyakoTimUlyenA'bhayakumArAlabdhayavamAtrakAleyadRSTAntena dRSTvA na hanyAt prANinaH 'prANAn' indriyAdIn , prANina iti jAtau ekavacanam / kIdRzaH san ? ityAha-bhayaM ca pratItaM vairaM ca-pradveSo bhayavairaM tasmAt 'uparataH' nivRttaH sanniti sUtrArthaH // 7 // itthaM prANAtipAtalakSaNAzravanirodhamabhidhAya zeSAzravanirodhamAhaAdANaM NarayaM dissa, nAyaijja taNAmavi / doguMchI appaNo pAte, dinnaM bhuMjeja bhoyaNaM // 8 // vyAkhyA-AdIyata iti 'AdAnaM' dhanadhAnyAdi, narakahetutvAt narakaM dRSTvA 'nA''dadIta' na gRhNIta-na svIkuryAt, "taNAmavi" tti tRNamapi AstAM hiraNyAdikaM, kathaM tarhi prANadhAraNam ? ityAha-jugupsate AtmAnamAhAramantareNa dharmadharAdharaNAkSamamityevaMzIlo jugupsI, AtmanaH sambandhini 'pAtre' bhAjane dattaM gRhasthairiti gamyate, bhuJjIta 'bhoja XoxoxoXXXXXXXXX // 112 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycnirgrnthvktvytaa| nam' AhAraM na tu gRhasthapAtre bahudoSasambhavAt / yaduktam-"pacchAkammaM purekammaM, siyA tattha Na kappai / eyamahaM na bhuMjaMti, niggaMthA gihibhAyaNe // 1 // " anena parigrahAtmakA''zravanirodha uktaH, tadevaM "tanmadhyapatitaH tadhaNena gRhyate' iti nyAyAt, mRSAvAdA- dattAdAnamaithunAtmakA''zravatrayanirodha ukta iti sUtrArthaH // 8 // evaM paJcAzravaviramaNAtmake saMyama ukte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAha ihamege u mannaMti, appacakkhAya pAvagaM / AyAriyaM vidittA NaM, sabadukkhA vimucci||9|| vyAkhyA-'iha' jagati 'eke' kecana kutIrthikAH 'tu:' punararthe, 'manyante' abhyupagacchanti yathA 'apratyAkhyAya' anirAkRtya 'pApaka' prANAtipAtAdiviratim akRtvaiva "AyAriyaM" ti 'AcArikaM' nijanijA''cArabhavamanuSThAnameva tat EDI'viditvA' yathAvat jJAtvA 'sarvaduHkhAt' zArIramAnasAd vimucyate / evaM sarvatra jJAnameva muktyaGgam , na caitaccAru, nahi rogiNa ivauSadhAdiparijJAnato bhAvarogebhyaH jJAnAvaraNAdikarmabhyo mahAvratAtmakapaJcAGgopalakSitakriyAmananuSThAya muktiH| te caivamanAlocayanto bhavaduHkhA''kulitA vAcAlatayaivA''tmAnaM svasthayanti / tathA cAha bhaNaMtA akaraMtA ya, baMdhamokkhapainiNo / vAyAviriyametteNaM, samAsAsaMti appayaM // 10 // vyAkhyA-'bhaNantaH' pratipAdayantaH prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti, akurvantazca muktyupAyamanuSThAnam, bandhamokSayoH pratijJA-abhyupagamo bandhamokSapratijJA tadvantaH asti bandhaH asti mokSa ityevaM vAdina eva kevalaM na tu tathA'nuSThAyinaH, vAgvIryam-vacanazaktiH vAcAlateti yAvat tadevA'nuSThAnazUnyaM vAgvIryamAnaM tena 'samAzvAsayanti' jJAnAdeva vayaM muktiyAyina iti svasthayantyAtmAnamiti sUtrArthaH / / 10 / yarthatat na cAru tathA khata evAha- . 1 "pazcAtkarma puraHkarma, syAttatra na kalpate / etadartha na bhuJjanti, nimranthA gRhibhAjane // 1 // " Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullakanigranthIyamadhyayanam / pnycnirgrnthvktvytaa| zrIuttarA-ANa cittA tAyae bhAsA, kuo vijANusAsaNaM / visannA pAvakammehiM, bAlA paMDiyamANiNo 11 dhyayanasUtre ___ vyAkhyA-'na' naiva 'citrA' prAkRtasaMskRtAdirUpA, 'trAyate' rakSati pApebhya iti gamyate, 'bhASA' vacanAtmikA / zrInemica- syAdetat 'acintyo hi maNimauSadhInAM prabhAvaH' ityaghorAdimatrAtmikA vAk trANAya bhaviSyatItyAha-kuto vidyA ndrIyA | vicitramavAtmikA tasyA anuzAsanaM-zikSaNaM vidyA'nuzAsanaM trAyate pApAt ? na kuto'pi, tanmAtrAdeva muktau zeSAnuSThAsukhabodhA- navaiyarthyaprasaGgAditi bhAvaH / ata eva ye trANAya iti vadanti te yAdRzAH tadAha-vividhaM sannAH-manA viSaNNAH 'pApakhyA laghu- karmasu' hiMsAdyanuSThAneSu satatakAritayeti bhAvaH / kutasta evaMvidhAH ? ityAha-'bAlAH' rAgadveSAkulitAH 'paNDitamAvRttiH / ninaH' AtmAnaM paNDitaM manyamAnA iti sUtrArthaH // 11 // sAmprataM sAmAnyenaiva muktiparipanthinAM dossdrshnaayaa''h||113|| je kei sarIre sattA, vanne rUve ya svso| maNasA kAya vakkeNaM, sabe te dukkhasaMbhavA // 12 // ___ vyAkhyA-ye kecit zarIre 'saktAH' lAlanA'bhyaJjanodvarttanasnAnAditatpariceSTAyAM baddhAgrahA na tu idamanusmaranti| "taha taha lAliu niccakAlu joDiu rucaMtai, khalu jiMva thakkai calivi vaMTha jaM jIvi calaMtai / daDDasarIraha tAsu re sijaNa! |pAu ma kijjau, dhaDahaDa jIviu jAi cittu paraloyaha dijau // 1 // " annaM ca-"su9 vi laTTha puDhaM, dehaM jIeNa vajjiyamavassaM / hohI chArukuruDaM, kimipuMja sANabhakkhaM ca // 1 // " tathA 'varNe' gauratvAdike, 'rUpe ca' saundarya, cazabdAt sparzAdiSu saktAH, "sacaso" tti sUtratvAt 'sarvathA' svayaMkaraNakAraNAdibhiH sarvaiH prakAraiH, 'manasA' kathaM vayamupacita "tathA tathA lAlitaM nityakAlaM yojitaM rocamAne, khala iva tiSThati calitvA vaNThaM yad jIve calati / dagdhazarIrasya tasya [kRte] re sujana ! pApaM mA kriyatA, dhaDadhaDa jIvitaM yAti cittaM paralokAya dIyatAm // 1 // " 2 suSu api kaSTaM puSTa, dehaM jIvena varjitamavazyam / bhaviSyati kSArAvakaraM kRmipurNa zvAnabhakSyaM ca // 1 // " FoXXXXXXXXXXXXX // 113 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycnirgrnthvktvytaa| zarIrA varNAdimantazca bhaviSyAmaH ?, 'kAyena' rasAyanAdyapayogena, 'vAkyena' vacasA rasAyanAdipraznAtmakena, 'sarve' nirava- zeSAH 'te' jJAnAdeva muktirityAdivAdinaH 'duHkhasambhavAH' ihAnyajanmani ca duHkhabhAja iti sUtrArthaH / / 12 / / yathaivate duHkhabhAjanaM tathA darzayannupadezasarvasvamAha AvaNNA dIhamaddhANaM, saMsArammi aNaMtae / tamhA sabadisaM passa, appamatto parivae // 13 // ___ vyAkhyA-'ApannAH' prAptAH 'dIrgham' anAdyanantaM adhvAnamiva 'adhvAnam' utpattipralayarUpam ekatrAvasthiterabhAvAt / | 'saMsAre' caturgatike 'anantake' aparyavasAne "tamha" tti yasmAdevamete muktiparipanthino duHkhasambhavAH tasmAt , "sabadisaM" ti sarvadizaH-prastAvAd azeSabhAvadizaH, tAzca pRthivyAdyaSTAdazabhedAH / uktazca-"puDhavi-jala-jalaNa-vAyA, mUlA khaMdha-'gga-porabIyA ya / biticaupaNiditiriyA, nArayA devasaMghAyA // 1 // sammucchima-kammA-'kamma-bhUmiganarA tahataraddIvA / bhAvadisA dissai jaM, saMsArI niyayameyAhiM // 2 // " pazyan 'apramattaH' pramAdarahito yathateSAmekendriyAdInAM virAdhanA na bhavati tathA 'parivrajeH' saMyamAdhvani yAyAH suziSya ! iti sUtrArthaH // 13 // yathA cA'pramattena pravrajitavyaM tathA darzayitumAhabahiyA uDDamAdAya, nA'vakaMkhe kayAi vi / puvakammakkhayahAe, imaM dehaM samuddhare // 14 // __ vyAkhyA-"bahiya" ti 'bahiH' bahirbhUtaM bhavAditi gamyate, 'Urddham' sarvoparisthitam arthAt mokSam 'AdAya' gRhItvA mayaitadarthaM yatitavyamiti nizcitya 'nAvakAGket' viSayAdikaM nA'bhilapet 'kadAcidapi' upasargaparISahA''kulita "pRthivI-jala-jvalana-vAtAH, mUlA-skandhA-ugra-parva bIjAni ca / dvi-tri-catuH-paJcadriyatiyaJcazca nArakA devasaGghAtAH // 1 // sammUchima-karmA-karmabhUmiganarAstathA''ntaradvIpAH / bhAvadidAH dizyate yat , saMsArI niyatametAbhiH // 2 // " Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullakanigranthIyamadhyayanam / pnycnirgrnthvktvytaa| zrIuttarA- tayA'pi AstAmanyadA, evaM sati zarIradhAraNamapyayuktam , taddhAraNe sati AkAGkSAsambhavAta, ata Aha-pUrva-pUrvakAlabhAvi dhyayanasUtre * yat karma tatkSayArtha idaM 'dehaM' zarIraM 'samuddharet' ucitA''hArAdibhogataH paripAlayet , taddhAragasya zuddhihetutvAt / yaduzrInemica- ktam-"satvattha saMjamaM saM-jamAu appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo, puNo vi sohI na yAviraI // 1 // " tataH ndrIyA zarIroddharaNamapi nirabhiSvaGgatayaiva vidheyamiti sUtrArthaH // 14 // yathA ca dehapAlane'pi nAbhiSvaGgaH tathA darzayitumAha- sukhabodhA vivica kammuNo heDaM, kAlakaMkhI prive| mAtaM piMDassa pANassa, kaDaM labhrUNa bhakkhae // 15 // khyA laghu - vyAkhyA-'vivicya' pRthakRtya 'karmaNaH' jJAnAvaraNAdeH 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdi, kAlam-anuvRttiH / SThAnaprastAva kAGkatyevaMzIlaH kAlakAGkSI parivrajediti pUrvavat 'mAtrAM' yAvatyA saMyamanirvAhastAvatI jJAtveti gamyate, // 114 // 'piNDasya' odanAdeH 'pAnasya ca' AyAmAdeH, khAdyasvAdyAnupAdAnaM yateH prAyastatparibhogAsambhavAt / 'kRtam' AtmA rthameva nirvartitaM gRhibhiriti gamyate / prakramAt piNDAdikameva 'labdhvA' prApya 'bhakSayet' abhyavaharediti sUtrArthaH // 15 // kadAcid bhuktazeSaM dhArayitumabhiSvaGgasambhavaH syAdityAhasannihiM ca Na kuvejA, levamAyAe sNje| pakkhI pattaM samAdAya, niravekkho parivae // 16 // vyAkhyA-'sannidhim' anyadinabhojanArthaM bhaktAdisthApanaM na kurvIta / 'caH' pUrvApekSayA smucye| lepamAtrayA' yAvatA | pAtramupalipyate tAvatparimANamapi sannidhiM na kurvIta AstAM bahuM, 'saMyataH' ytiH| kimevaM pAtrAdyupakaraNasannidhirapi na 1"sarvatra saMyama saMyamAdAramAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt , punarapi zodhirna caavirtiH||1||" 2 ISadatheM kriyAyoge, maryAdAyAM paricchade / parimitI dhane ceti, mAtrAzabdaH prakIrtitaH // 1 // " // 114 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycnirgrnthvktvytaa| kartavyaH ? ityAha-pakSIva pakSI, "patta" tti pAtraM' patagRhAdibhAjanam upalakSaNatvAt zeSopakaraNaM ca, 'samAdAya' all gRhItvA paribrajediti sambandhaH / yathA pakSI pakSasaJcayaM gRhItvA gacchati evamasAvapi ityarthaH, 'nirapekSaH' nirabhilASaH tathA ca pratidinaM saMyamapalimanthamIrutayA pAtrAdisannidhikaraNe na doSa iti sUtrArthaH // 16 // yaduktaM nirapekSaH parivrajediti tad abhivyaktIkartumAha esaNAsamie laj, gAme aNiyao care / appamatto pamattehiM, piMDapAyaM gavesae // 17 // vyAkhyA-eSaNAyAm-utpAdanamahaNaprAsaviSayAyAM samitaH-upayuktaH eSaNAsamitaH, anena nirapekSatvamuktam / "laju" ti lajjA-saMyamastadvAn prAme upalakSaNatvAd nagarAdau ca 'aniyataH' aniyatavRttiH 'caret' viharet, anenApi nirapekSatA evokA / caraMca kiM kuryAt ? ityAha-apramattaH 'pramattebhyaH' gRhasthebhyaH, te hi viSayAdipramAdasevanAt pramattA ucyante, "piNDapAtaM' bhikSA gaveSayediti suutraarthH|| 17 // itthaM prasaktAnuprasaktyA saMyamasvarUpamuktama, tadakto ca nirmanthasvarUpam , sampratyatraivA''darotpAdanArthamAha evaM se udAhu aNuttaranANI, aNuttaradasI annuttrnaanndNsnndhre| arahA nAyaputte bhagavaM, vesAlIe viyAhie // 18 // tti bemi|| _ amanA prakAreNa "se" iti 'saH' bhagavAn "udAhu" tti udAhRtavAn / 'anuttarajJAnI' sarvotkaSTajJAnavAn, gaurakhavad matvarthIyaH, anyathA bahuvrIhireva syAdatra / tathA anuttaraM-sarvotkRSTaM pazyatItyanattaradarzI. sAmAnyavizeSamAhitayA ca drshnjnyaanyorbhdH| yata uktam-"jaM sAmannaggahaNaM, daMsaNameyaM visesiyaM nANaM, ti| . patantaM vAyata iti patraM pksssnycyH| 2 "yatsAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jnyaanm|" u.a020 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAve'pi labdhirUpatayA dhArayatItyanuttarajJAnadarzanadharaH, pUrva vizeSaNAbhyAmupayogasya jJAnadarzanayobhinnakAlatA uktA, tatazca mA bhUdupayogavad labdhidvayamapi bhinnakAlabhAvIti vyAmoha ityupadizyate anuttarajJAnadarzanadhara iti na paunaruktyam / 'arhan' tIrthakRt , jJAtaH-udArakSatriyaH sa ceha siddhArthastatputraH-dhartamAnatIrthAdhipatiH, 'bhagavAn' samapraizvaryAdimAna , vizAlAH-ziSyA yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasya sa vaizAlikaH "viyAhiya" tti 'vyAkhyAtA' sadevamanujAyAM parSadi dharmasya kathayitA, iti bravImIti pUrvavat // 19 // dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / kSullakani granthIyama dhyayanam pnycnimrnthvktvytaa| // 115 // ||iti zrInemicandrasUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM kSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // // 115 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urabhraSTA atha aurabhrIyAkhyaM saptamamadhyayanam / =00000000 vyAkhyAtaM kSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanam / sAmpratamaurabhrIyaM saptamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'ihAnantarAdhyayane nirmanthatvamuktam , tacca rasagRddhiparihArAdeva jAyate, sa ca vipakSe'pAyadarzanAt, tacca dRSTAntopanyAsadvAreNaiva parisphuTaM bhavatIti rasagRddhidoSadarzakorabhrAdidRSTAntapratipAdakamidamArabhyate' ityanena sambandhenA''yAtamidamadhyayanam / atra corabhrAdidRSTAntapazcakamabhidheyam / yadAha niyuktikRta-"orabbhe kAgiNI aMbae ya vavahAre sAyare ceva / paMcee diTuMtA, orabbhIyammi ajjhayaNe // 1 // " tatrorabhradRSTAntAbhidhAyakamihAdisUtram| jahA''esaM samuhissa, koi poseja elayaM / oyaNaM javasaM dejA, posijA vi sayaMgaNe // 1 // vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAse, Adizyate-AjJApyate vividhavyApAreSu parijano'sminnAyAte ityAdeza:abhyarhitaH prAghurNastaM 'samuddizya' Azritya yathA'sau sameSyati samAgatazcainaM bhokSyate iti 'kazcit' paralokApAyanirapekSaH 'poSayet' puSTaM kuryAt 'elakam' UraNakam , katham ? ityAha-'odanaM' bhaktam , tadyogyazeSAnopalakSaNametat , 'yavasaM' mudmASAdi 'dadyAt' tadaprato Dhaukayet, tata eva poSayet / punarvacanamAdarakhyApanAya, 'apiH' sambhAvane, sambhAvyate evaMvidhaH gurukarmeti / 'svakAGgaNe' svakIyagRhaprAGgaNe, anyatra niyuktakAH kadAcinnaudanAdi dAsyantIti svakAGgaNa ityuktam / ihodAharaNaM sampradAyAdavaseyam . "urabhraH kAkinI mAnakaM ca vyavahAraH sAgarIva / paJcaite dRSTAntA, aurabhIye adhyayane // 7 // " Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RA zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 116 // jahego UraNago pAhuNanimittaM posijai / so ya pINiyasarIro suhAo haridAdikayaMgarAo kyknncuulo| kumAragA| sanama vi yaNaM nANAvihehiM kIDAvisesehiM kIlAviMti / taM ca vacchago evaMlAlijamANaM daTTaNa mAUe neheNa goviyaM dohaeNa XaurazrIyamaya tayaNukaMpAe mukamavi khIraM na pibai roseNa / tAe pucchio bhaNai-ammo! esa naMdiyago sahiM eehiM amha dhyynm| sAmisAlehiM i8hiM javasajoggAsaNehiM taduvaogehi ya alaMkAravisesehiM alaMkArio putta iva paripAlijjai, ahaM tu maMdamaggo sukkANi taNANi kayAi labhAmi, tANi vi na pajjattagANi, evaM pANiyaM pi, na ya maM koi lAlei / tAe bhannai- urabhradRSTAputta ! "AuracinnAiM eyAI, jAI carai nNdio| sukkataNehiM lADhAhiM, eyaM dIhAulakkhaNaM // 1 // " jahA Auro ntaH / marikAmo jaM maggai patthaM vA apatthaM vA taM se dijai, evaM so naMdio mArijjihii jayA tayA pecchihisi iti sUtrArthaH // 1 // tato'sau kIdRzo jAtaH ? kiM ca kurute ? ityAha tao se puDhe parivUDhe, jAyamee mahodare / pINie viule dehe, AesaM parikaMkhae // 2 // __ vyAkhyA-'tataH' ityodanAdidAnAd hetau paJcamI, 'saH' ityurabhraH 'puSTaH' upacitAMsatayA puSTibhAk, 'parivRDhaH prabhuH samartha iti yAvat, 'jAtamedAH' upacitacaturthadhAtuH ata eva 'mahodaraH' bRhajjaTharaH, 'prINitaH' tarpitaH yathAsamayamupaDhaukitA''hArAdibhireva ca hetubhiH 'vipule' vizAle 'dehe' zarIre sati AdezaM parikAkatIva 'parikAGkuti' icchatIti sUtrArthaH // 2 // sa kimevaM cirasthAyI syAt ? ityAha jAva Na ei Aese, tAva jIvai se duhii| aha pattammi Aese, sIsaM chettuNa mujji||3|| // 116 // vyAkhyA-'yAvaditi kAlAvadhAraNam , 'neti na AyAti AdezastAvat 'jIvati' prANAn dhArayati 'saH' urabhraH 1 "bhAturavivAni etAni, yAni carati nandikaH / zuSkatRNairyApanIyaiH, etat dIrghAyurlakSaNam // 1 // " Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxox "duhi" tti vadhyamaNDanamivA'syaudanadAnAdIni tattvato duHkhameva tadasyAstIti duHkhI / "aha pattammi Aese " 'atha ' anantaraM 'prApte' Agate Adeze 'ziraH' mastakaM tat 'chittvA' dvidhAvidhAya bhujyate, tenaiva svAminA prAhuNakasahiteneti zeSaH / samprati sampradAyazeSamanusniyate - tato so vacchago taM naMdiyaM pAhuNaesu Agaesu vahijjamANaM dahuM tisio vi mAUe thaNaM nAbhilasai bhaeNa / tAe bhannai -- kiM putta ! bhayamIo si ? neheNa paNDuyaM pi maM na piyasi / teNa bhannai-- amma ! kao me thaNAbhilAso ? naNu so varAo naMdiyao ajja kehiM pi pAhuNagehiM AgaehiM mamaM aggao viniggayajIho vilolanayaNo vissaraM rasaMto attANo asaraNo mArio, tabbhayA kao me pAumicchA ? / tao tAe bhannai - putta ! naNu tayA ceva te kahiyaM, jahA - "AuracinnAI eyAI / " esa tesiM vivAgo aNuppatto / esa dito iti sUtrArthaH // 3 // itthaM dRSTAntamabhidhAya tamevAnuvadan dAntikamAha jahA khalu se urabbhe, AesAe smiihie| evaM bAle ahammiTThe, IhaI NarayAuyaM // 4 // vyAkhyA - 'yathA' yena prakAreNa 'khalu' nizvaye 'saH' iti prAguktarUpa urabhraH 'AdezAya' AdezArtha 'samIhitaH' kalpitaH san yathA'yamasmai bhaviSyatyAdezaM parikAGkSatItyanuvarttate / 'evam' amunaiva nyAyena 'bAla:' ajJaH 'adharmiSThaH' atizayenAdharmaH 'Ihate' vAJchati tadanukUlA''cAratayA 'narakAyuSkaM' narakajIvitamiti sUtrArthaH // 4 // uktamevArthaM prapaJcayannAha - hiMse bAle musAvAI, advANammi bilovae / anna'dattahare teNe, mAI kannuhare saDhe // 5 // itthIvisayagiddhe ya, mahAraMbhapariggahe / bhuMjamANe suraM maMsaM, parivRDhe paraMdame // 6 // ayakakkara bhoI ya, tuMdille ciyalohie / AuyaM narae kaMkhe, jahA''esa va elae // 7 // dASTantikayojanA | Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / KON // 117 // vyAkhyA-hiMsraH' svabhAvata eva prANivyaparopaNakRt , 'bAla' ajJaH, 'mRSAvAdI' alIkabhASakaH, 'adhvani' mArge 'vilopakaH' moSakaH-pathi gacchato janAn sarvasvaharaNato luNThati, anyairadattaM harati 'anyAdattaharaH' grAmanagarAdiSu caurya aurabhrIyamakRt , 'stenaH' cauryeNaivopakalpitavRttiH, 'mAyI' vaJcanaikacittaH, 'kannuharaH' kasyArthaM nu iti vitarke hariSyAmItyadhyavasAyI, sadhyayanam / 'zaThaH' vakrAcAraH // 5 // 'strIviSayagRddhaH' strISu viSayeSu ca abhikAGkSAvAn , 'ca' samuccaye, mahAn-aparimitaH dArzantikaArambhaH-anekajantUpaghAtakRt vyApAraH parigrahazca-dhAnyAdisaJcayo yasya sa tathoktaH, 'bhuJjAnaH' abhyavaharan 'surAM' yojnaa| madirAm , 'mAMsaM' pizitam, 'parivRDhaH' upacitamAMsazoNitatayA tattakriyAsamarthaH, ata eva 'paraMdamaH' anyeSAM damayitA // 6 // kiJca-ajasya-chAgasya karkara-yat canakavad bhakSyamANaM karkarAyate tacceha prastAvAdatipakaM mAMsaM tadbhojI, ata eva | 'tundilaH' jAtabRhajjaTharaH 'citalohitaH' upacitazoNitaH, zeSadhAtUpalakSaNametat , 'AyuH' jIvitaM 'narake' sImantakAdau kAGkSati tdyogykrmaa''rmbhityaa| kamiva ka iva ? ityAha-"jahA''esaM va elae" tti Adezamiva yathA eDakaH-uktarUpaH / iha ca 'hiMse'tyAdinA sArddhazlokenA''rambha uktaH, 'bhuJjamANe'tyAdinA cArddhadvayena gRddhiH, 'Ayuri'tyAdinA cArddhana durgatigamanaM pratyapAyarUpamiti sUtratrayArthaH // 7 // idAnIM sAkSAdaihikApAyapradarzanAyA''ha AsaNaM sayaNaM jANaM, vittaM kAmANi bhuNjiyaa| dussAhaDaM dhaNaM heccA, bahuM saMciNiyA rayaM // 8 // tao kammagurU jaMtU, paJcuppannaparAyaNe / ae va AgayAese, maraNaMtammi soyi||9|| // 117 // vyAkhyA-AsanaM zayanaM yAnaM bhuktvA iti sambandhanIyam / 'vittaM' dravyaM 'kAmAn' zabdAdIna 'bhuktvA' upabhujya / duHkhena saMhriyate-mIlyate sma duHsaMhRtaM 'dhanaM' dravyam , uktaJca-"arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / nAze duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigartha duHkhabhAjanam // 1 // " hitvA' dyUtAdyasabyayena tyaktvA, yaduktam-"dyUtena madyena paNAGganAbhistoyena bhUpena Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX CXCXCXCXCXCXCXCXX hutAzanena / malimlucenAM'zahareNa nAzaM, nIyeta vittaM ka dhane sthiratvam ? // 1 // " 'bahu' prabhUtaM 'sacitya' upAya 'rajaH' aSTaprakAraM karma ' tataH' tadanantaraM 'karmaguruH' karmmabhAritaH 'jantuH' prANI pratyutpannaM varttamAnaM tasmin parAyaNa:tanniSThaH pratyutpannaparAyaNaH "etAvAneva loko'yaM, yAvAnindriyagocaraH / " iti nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa iti yAvat / "ae va" tti ajaH pazuH sa ceha prakramAdurabhrastadvat, "AgayAese" tti prAkRtatvAd 'Agate' prApte AdezeprAhuNake, etena prapacitajJavineyA'nuprahAyoktameva urabhradRSTAntaM smArayati / kim ? ityAha- 'maraNAnte' prANaparityAgAtmani avasAne zocati / kimuktaM bhavati -- yathA''deze Agate urabhra uktanItyA zocati tathA'yamapi 'dhig mAM viSayavyAmohata upArjitagurukarmANaM, hA ! kedAnIM mayA gantavyam ?' ityAdi pralApataH khidyate, atyantanAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH // 8 // 9 // anenaihiko'pAya uktaH / samprati pArabhavikamAha-- tao Au parikkhINe, cutA dehA vihiNsgaa| AsurIyaM disaM bAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // vyAkhyA- ' tataH' zocanAnantaram upArjitagurukarmANaH "Au" tti AyuSi tadbhavasambandhini jIvite 'parikSINe' sarvathA kSayaM gate, kathacidAyuH kSayasyA''vIcImaraNena prAgapi sambhavAdevamucyate, 'cyutAH ' bhraSTAH 'dehAt ' zarIrAt 'vihiMsakAH ' vividhaprakAraiH prANighAtakAH "AsurIyaM" ti asurAH - raudrakarmakAriNa ucyante, teSAmiyamAsurIyA tAM 'dizaM' bhAvadizaM narakagatimityarthaH, 'bAlAH' ajJAH 'gacchanti' yAnti 'avazAH ' karmaparavazAH, sarvatra bahuvacananirdezo vyAptikhyApanArthaH, yathA naika evaMvidhaH kintu bahava iti / tamoyuktatvAt tamaH / uktaM hi - "nibaMdhayAratamasA, vavagayagaha-caMda-sUranakkhattA / narayA aNaMtaviyaNA, aNiTThasaddAivasayA ya // 1 // " iti sUtrArthaH // 10 // samprati kAkiNyAmradRSTAntadvayamAha - 1 nityAndhakAratamaso, vyapagatagraha-candra-sUrya-nakSatrAH / narakA anantavedanAH, aniSTazabdAdivazagAzca // 1 // " xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxo dAntika - yojanA / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama aurabhrIyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / KOLK AKOT kaakinniiaamrdRssttaantdvym| // 118 // __ jahA kAgiNIe heDaM, sahassaM hArae naro / apatthaM aMbayaM bhocA, rAyA rajjaM tu hArae // 11 // vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, 'kAkiNyAH' rUpakAzItitamabhAgarUpAyAH "he" ti 'hetoH' kAraNAt 'sahasraM' dazazatAtmakaM kArSApaNAnAmiti gamyate 'hArayet' nAzayet 'naraH' puruSaH / atrodAharaNasampradAyaH___ ego damago / teNa vittiM kariteNa sahassaM kAhAvaNANa ajiy| so taMgahAya satyeNa samaM sagihaM ptthio| teNa bhoyaNanimittaM rUvago kAgiNIhiM bhinno / diNe diNe kAgiNIe bhuMjai / tassa ya avasesA egA kAgiNI sA vissaariyaa| satthe pahAvie so ciMtei-mAme rUvago bhidiyagho hohi' tti naulagaM egattha gove kAgiNInimittaM niytto| sA vi kAgiNI anneNa haDA / so vi naulao anneNa diTTho ThavijaMto, so taM ghettaNa naTTho / pacchA so gharaM gao socai / esa dittuNto|| ___ tathA apathyamAmraphalaM 'bhuktvA' abhyavahRtya 'rAjA' nRpatiH 'rAjyaM' pRthivIpatitvaM 'tu:' avadhAraNe bhinnakramazca, tena hArayedeva, sambhavatyeva asyA'pathyabhojino raajyhaarnnmitykssraarthH| bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH / sa cAyam| jahA kassai rano aMbAjinneNa visUiyA jAyA / sA tassa vejjehiM mahayA kiccheNa vicikicchiyA / bhaNio yajai puNo aMbANi khAyasi to viNassisi / tassa ya piyANi aIva aMbANi / teNa sadese sabe ucchAiyA aMbayA / annayA AsavAhaNiyAe nimgao saha amaJceNa asseNa avhrio| asso dUraM gantUNa parissaMto tthio| egammi vaNasaMDe cUyacchAyAe amaJceNa vArijamANo vi nivittttho| tassa ya heDhe aMbANi paDiyANi / so tANi parAmusai, pacchA agghAi, pacchA cakkhiuM nidguhai / amaco vArei / pacchA bhakkheuM mo| iti sUtragarbhArthaH // 11 // itthaM dRSTAntamabhidhAya dAntikamAha evaM mANussagA kAmA, devakAmANamaMtie / sahassaguNiyA bhujjo, AuM kAmA ya dibiyA // 12 // // 118 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daarttaantikyojnaa| vyAkhyA-evamiti kAkiNyAmrasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH 'kAmAH' viSayAH devakAmAnAm 'antike | samIpe / kimityevam ? ata Aha-'sahasraguNitAH' sahasrestADitA divyakAH kAmA iti sambandhaH, 'bhUyaH' bahUn vArAn , manuSyAyuHkAmA'pekSayA iti prakramaH / anenaiSAmatibhUyastvaM sUcayan kArpApaNasahasrarAjyatulyatAmAha / 'AyuH' jIvitaM 'kAmAzca' zabdAdayaH divi bhavA divyAsta eva divyakAH, iha cAdau "devakAmANamaMtie" tti kAmamAtropAdAne'pi "AuM kAmA ya didhiya" tti AyuSo'pyupAdAnaM tatratyAyurAdInAmapi tadapekSayaivaMvidhatvasyApanArthamiti suutraarthH||12|| manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAmraphalopamatvaM bhAvayitumAhaaNegavAsANauyA, jA sA pannavao tthiii| jANi jIyaMti dummehA, UNe vAsasayAue // 13 // vyAkhyA-varSANAM-vatsarANAM nayutAni-saMkhyAvizeSA varSanayutAni, prAkRtatvAt sakArasyAkAraH / nayutA''nayanopAyastvayam-caturazItivarSalakSAH pUrvAGgam , tacca pUrvAGgena guNitaM pUrvam , pUrva caturazItilakSAhataM nayutAGgam , nayutAnaM caturazItilakSAhataM nayutamiti / anekAni ca tAni varSanayutAni ca anekavarSanayutAni, prAkRtatvAt puMstvam / kA evamucyate ? ityAha-'yA se'ti prajJApakaH ziSyAn pratyAha-yA sA bhavatAmasmAkaM ca pratItA, prajJAnaM prajJA-prakRSTajJAnaM tadvataH, na ca kriyAvikalaM jJAnaM prakRSTaM bhavati, "tajjJAnameva na bhavati, yasmin rAgAdayaH prakAzante" itivacanAt / tatazca prajJAvataH-zAnakriyAvataH 'sthitiH' devabhavAyUrUpA, adhikRtatvAt divyakAmAzca / tAni ca kIdRzAni ? ityAha-'yAni' anekavarSanayutAni divyasthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni 'jIyante' hAryante taddhetubhUtAnuSThAnA'nAsevaneneti bhAvaH, 'durmedhasaH' durbuddhayo viSayairjitA jantava iti gamyate / kadA punardurmedhaso viSayIyante ? ityAha yadvA'nekAni varSanayutAni yeSu tAnyanekavarSanayutAni ubhayatrArthataH palyopamasAgaropamANIti yAvat / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM aurabhrIyama| dhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vyvhaardRssttaantH| // 119 // Une varSazatA''yuSi, prabhUte hyAyuSi pramAdenaikadA hAritAnyapi punarjIyeran, asmiMstu saGgitAyuSi ekadA hAritAni hAritAnyeva, bhagavatazca vIrasya tIrthe prAyo nyUnavarSazatAyuSa eva jantava ityarthamupanyAsaH / ayaM cAtra bhAvArthaH-alpaM manuSyANAmAyuH viSayAzceti kAkiNyAmraphalopamAH devAyurdevakAmAzcAtiprabhUtatayA kArSApaNasahasrarAjyatulyAH; tato yathA dramako rAjA ca kAkiNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAn , evamete'pi durmedhaso'lpataramanuSyAyuHkAmArthe prabhUtAn devAyuHkAmAn hArayantIti sUtrArthaH // 13 // samprati vyavahArodAharaNamAhajahA ya tinni vaNiyA, mUlaM ghettUNa niggyaa| ego'ttha lahai lAhaM, ego mUleNa aago||14|| ___ vyAkhyA-'yatheti prAgvat, pratipAditadRSTAntApekSayA 'caH' samuccaye, trayaH 'vaNijaH' pratItAH 'mUlaM' rAzi nIvImiti yAvat, gRhItvA 'nirgatAH' svasthAnAt sthAnAntaraM prati prasthitAH prAptAzca samIhitasthAnam / tatra ca gatAnAm ekaH' vaNikalAkuzalaH 'atra' eteSu madhye 'labhate' prApnoti 'lAbha' viziSTadravyopacayalakSaNam, 'eka' teSvevAnyataraH yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH saH "mUleNa" tti mUladhanena yAvad gRhAd nItaM tAvataivopalakSitaH 'AgataH' khasthAnaM prApta iti sUtrArthaH // 14 // tathAego mUlaM pi hArittA, Agaotattha vaannio| vavahAre uvamA esA, evaM dhamme viyANaha // 15 // vyAkhyA-'ekaH' anyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSu atyantamAsaktacetAH 'mUlamapi' uktarUpaM 'hArayitvA' nAzayitvA 'AgataH' prAptaH svasthAnamityupaskAraH / evaM sarvatrodAharaNasUcAyAM sopaskAratA drssttvyaa| 'tatra' teSu madhye vaNigeva vANijaH / atra ca sampradAya: jahA egassa ibbhavANiyagassa tinni puttA / teNa tersi buddhi-vavasAya-pugna-paurisaparikkhaNatthaM sahassaM sahassaM X // 119 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyvhaardRssttaantH| kAhAvaNANaM dinnaM, bhaNiyA ya-eeNaM vavahariUNa ettieNa kAleNa ejaha / te taM mUlaM ghettUNa niggayA nayarAo pihappihesu paTTaNesu ThiyA / tatthegeNa ciMtiyaM-parikkhaNatthaM amhe tAeNa pesiyA, tA mae pabhUyahovajaNeNa tAo AvajaNIo, asAhiyapurisatyo ya puriso caMcAsamANo ceva, tA niyaniyakAle sAheyacA nareNa purisatthA, amhaM puNa atthovajaNassa saMpai avasaro / uktaJca-"prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye na tapastaptaM, caturthe kiM kariSyati ? // 1 // " evaM so ciMtiya chAyaNabhoyaNamettavao jUyamajjavesAivasaNavajio vihIe vavaharamANo viulalAbhasaMpanno jaao| bIeNa ciMtiyaM-asthi amha ghare pabhUyaM davaM, paraM tamaNuvajjiyameva bhujjamANaM airA niTThijai, tA mUlaM rakkheyatvaM ti / so lAhayaM bhoyaNacchAyaNamallAlaMkArAisu uvabhuMjai, mUlaM rakkhaMto na ya aJcAyareNa vavaharai / taio ciMtei-AsattamakulAo atthi pajattamamhaM davaM, paraM vuDsahAvayAe atthavilasaNabhaeNa amhe videsabhAgiNo kayA tAeNaM, tA saccameyaM-paMcAsA volINA, chaTThANA nUNa jaMti purisassa / rUvA''NA vavasAo, hiri sattodArayA ceva // 1 // tA ki atthovajaNakileseNa / so na kiMci vavaharai, kevalaM jUya-maja-masa-vesa-gaMdha-malla-taMbola-sarIrakiriyAsu appeNeva kAleNa taM davaM niTThaviyaM / te jahAbhihiyakAlammi sapuramAgayA / tattha jo so chinnamUlo so sabassa asAmI jAo kammayaro cha uvcriji| bIo gharavAvAre niutto bhattapottasaMtuTTho na dAyavabhoyasu vavasAyati / taio gharavittharassa sAmI jaao| keI puNa bhaNaMti-tinni vANiyagA patteyaM vavaharaMti / tatthego chinnamUlo pesattamuvagao, keNa vA saMvavahAraM kareu? / acchinnamUlo puNaravi vANijjAe bhavai / iyaro bandhusahio moyae / esa dittuNto|| samprati sUtramanusriyate-'vyavahAre' vyavahAraviSayA 'upamA' dRSTAntaH 'eSA' anantaroktA evaM vakSyamANanyAyena | 'dharme' dharmaviSayAmenAmevopamA 'vijAnIta' avabudhyadhvamiti sUtrArthaH // 15 // katham ? ityAha Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 120 // xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxox-OX mANusataM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, Naragati rikkhattaNaM dhuvaM // 16 // vyAkhyA - 'mAnuSatvaM' manujatvaM 'bhavet' syAt mUlamiva 'mUlaM' svargApavargAtmakataduttarottaralAbha hetutayA, tathA lAbha iva 'lAbha:' manujagatyapekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAt 'devagatiH' devatvAvAptirbhavet / evaM ca sthite kim ? ityAha'mUlacchedena' manuSyagatihAnyAtmakena 'jIvAnAM' prANinAM 'narakatiryaktvaM' narakatvaM tiryaktvaM ca tadgatyAtmakaM 'bhuvaM' nizcitam / ihApi sampradAyaH - 1 tinni saMsAriNo sattA mANussesu bhavesu AgayA / tatthego saMjameNa laddhamaddavajjavAiguNasaMpanno majjhimAraMbhapariggahajutto kAlaM kAUNa kAhAvaNasahassamUlatthANIyaM tameva mANusattaM paDilabhai / bIo puNa sammadaMsaNacarittaguNaparisuTThio sarAgasaMjameNa laddhalAbhavaNio va devesu uvavanno / taio puNa "hiMse bAle musAvAI" icceehiM puvabhaNiehiM sAvajjajogehiM baTTiuM chinnamUlavaNiya iva naragesu tiriesu vA uvavajjai vi sUtrArthaH // 16 // yathA mUlacchedena nArakatiryaktvaprAptistathA svayaM sUtrakRdAha duhao gatI bAlassa, AvaI vahamUliyA / devattaM mANusattaM ca, jaM jie lolayA saDhe // 17 // vyAkhyA - "duhao" tti 'dvidhA' dviprakArA 'gatiH' sA ca prakramAt narakagatiH tiryaggatizca 'bAlasya' rAgadveSA| bhyAmAkulitasya bhavatIti gamyate / tatra ca gatasya " Avai" tti Apat, sA ca kIdRzI ? vadhaH - vinAzo vA tADanaM mUlam - AdiryasyAH sA tathA, mUlagrahaNAt chedabhedAtibhArAropaNAdiparigrahaH / anubhavanti hi narakatiryakSu jantavo vividhA vadhAdyApadaH / uktazca - "chijjati tikkhasatthehiM, DajyaMte paramaggiNA / sIuNhehiM vilijjaMti, nippIlijjaMti jaMtae // 1 // 1 "chidyante tIkSNazastraiH dahyante paramAbhinA / zItoSNairbilIyante, nipIlyante yatrake // 1 // saptamaM aurazrIyamadhyayanam / dharmaviSayA upamA / // 120 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 21 NArayA Narae ghore, pAvakammANa kArayA / acchimIlaNamettaM pi, jattha sokkhaM Na vijjae // 2 // chiMdaNaM bhiMdaNaM ghoraM, vAhaNaM bhArabhaMjaNaM / damaNaMkaNaM ca dAhaM ca, paropparavighAyaNaM // 3 // sIuNhakhuppivAsAo, tADaNAvAhaNANi ya / sahate pAvakammA u, tirikkhA veyaNA bahU || 4 ||" kimityevam ? ata Aha-- 'devatvaM' devabhavaM 'mAnuSatvaM ca' narabhavaM 'yad' yasmAt 'jitaH' hAritaH "lolayAsaDhe" ti lolatA - pizitAdilAmpaTyaM tadvyAptatvAt so'pi lolatetyuktaH, zaThaH-vizvastajanavaJcakaH / iha ca lolatA pazcendriyavadhAdyupalakSaNam, tatazca narakahetvabhidhAnametad / yata uktam-- "mahAraMbhayAe mahApariggahayAe kuNimAhAreNaM paMciMdiyavaddeNaM jIvA nirayAuyaM kammaM niyacchaMti // " zaTha ityanena tu zAThyamuktam, tacca tiryaggatihetuH / uktaJca - "mAyAtiryagyonasye" ti / ayamatrAzayaH -- yato'yaM bAlo lolatayA zAThyena ca devatvaM manujatvaM ca hAritaH ato'sya dvidhaiva gatiriti sUtrArthaH // 17 // punarmUlacchedameva samarthayitumAha-- tao jie saI hoi, duvihaM duggaiM ge| dullabhA tassa ummaggA, addhAe suirAdavi // 18 // vyAkhyA-'tataH' devatvamanujatvajayAt "jiya" tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya jita eva " sai " tti sadA bhavati 'dvividhAM' dvibhedAM 'durgatiM' duSTagatiM 'gataH ' prAptaH / sadA jitatvameva vyanakti -- durlabhA 'tasya' bAlasya "ummagga" tti sUtratvAt 'unmajjA' nArakatiryaggatinirgamanAtmikA, 'addhAyAM' kAle - AgAminyAM 'sucirAdapi ' addhAzabdenaiva kAlAbhidhAnAt sucirazabdaH prabhUtatvamevAha, tato'yamarthaH - anAgatAyAmaddhAyAM prabhUtAyAmapi, bAhulyAt cettha - 1 nArakA narake ghore, pApakarmaNAM kArakAH / akSimIlanamAtramapi, yatra saukhyaM na vidyate // 2 // chedanaM bhedanaM ghoraM vahanaM bhArabhaJjanam / damanamaGkanaM ca dAhaM ca, parasparavidhAtanam // 3 // zItoSNakSutpipAsAH, tADanAbAdhanAni ca / sahante pApakarmANastu tiryaJco vedanA bahvIH // 74 // " 2 "mahAsssmatayA mahAparigrahatathA mAMsAhAreNa pacendriyavadhena jIvA narakAyuSkaM karma niyacchanti // " xoxoxoxoxxoxoxoxoxoxOXO dharmaviSayA upamA / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM aurabhrIyama Toll dhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gharmaviSayA upamA / // 121 // *muktam , anyathA hi kecid ekabhavenaiva tata uddhRtya muktimapi avAnuknsyeveti sUtrArthaH // 18 // itthaM pazcAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti pazcAdukte'pi mUlahAriNi prathamamupanayamupadarya mUlapravezinyabhidhAtumAhaevaM jiaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / mUliyaM te pavesaMti, mANusaM joNimiti je // 19 // ___ vyAkhyA-'evam' uktanItyA 'jitaM' devatvamanujatve hAritaM bAlamiti prakramaH, "sapehAe" tti 'samprekSya' samyagAlocya tathA 'tolayitvA' guNadoSavattayA paribhAvya bAlaM paNDitaM ca, casya minnakramatvAt 'maulikaM' mUladhanaM te pravezayanti, mUlapravezakavaNiksadRzAH ta itybhipraayH| ye mAnuSI yoni 'AyAnti' Agacchanti bAlatAparihAreNa taducitapaNDitatvamAsevamAnA iti suutraarthH|| 19 // yathA mAnuSIM yonimAyAnti tathA''havemAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihisuvvyaa| uti mANusaM joNiM, kammasacA hu paanninno||20|| ___vyAkhyA-vimAtrAmiH' vividhaparimANAmiH 'zikSAmiH' prakRtibhadrakatvAdyabhyAsarUpAbhiH, uktazca-"cauhiM ThANehiM | jIvA maNuyAuyaM baMdhati, taMjahA-pagaibhaddayAe pagaiviNIyayAe sANukosayAe amacchariyayAe" tti / ye 'narAH' puruSAH gRhiNazca te suvratAzva-dhRtasatpuruSavratA gRhisuvratAH, satpuruSavrataM ca-sadAcArAnullAnAdi / laukikA apyAhuH"vipadyuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM hi mahatA, priyA nyAyyA bRttirmalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyoH suhRdapi na yAcyastanudhanaH, satAM kenoddiSTa, viSamamasidhArAvratamidam // 1 // " AgamavihitavratadhAraNaM tvamISAmasambhavi, devagatihetutayaiva tadabhidhAnAt / yattadornityAbhisambandhAt te kim ? ityAha-upayAnti mAnuSI yonim, kimityevam ? ata Aha-"kammasaJcA hu pANiNo" tti 'huH' yasmAt samAni-avandhyaphalAni karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni yeSAM te satyakarmANaH prANina iti suutraarthH||20|| samprati labdhalAbhopanayamAha 1 "caturbhiH sthAnarjIvA manujAyurvananti, tadyathA-prakRtibhadratathA prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amtsrityeti"| // 12 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudradRSTA jesiM tu viulA sikkhA, mUliyaM te aicchiyaa| sIlavaMtA savisesA, adINA jaMti devayaM // 21 // vyAkhyA-yeSAM tu' yeSAM punaH 'vipulA' niHzahitatvAdidarzanAcArAdiviSayatvena vistINoM 'zikSA' grahaNA''seva|nAtmikA astIti gamyate, 'maulikaM' mUladhanabhUtaM mAnuSatvaM te "aicchiya" tti 'atikramya' ullaJcaya 'zIlavantaH' sadAcAravantaH aviratasamyagdRSTyapekSayA, mahAvratA'NuvratAdimantazca viratimadapekSayA, tathA saha vizeSeNa-uttarottaraguNapratipattilakSaNena varttanta iti savizeSAH, ata eva 'adInAH' 'kathaM vayamamutra bhaviSyAmaH ?' iti vaikRvyarahitA yAnti devasya bhAvo devatA saiva daivataM tat, sAmprataM viziSTasaMhananAbhAvato muktigataratra vyavacchinnatvAd devatvameva lAbha uktH| yata uktam-"maNa paramohi pulAe, AhAraga khavaga uvasame kappe / saMjamatiya kevali sijhaNA ya jaMbummi vocchinnA // 1 // " iti sUtrArthaH // 21 // prastutamevArtha nigamayanupadezamAhaevamaddINavaM bhikkhaM, agAriM ca vijaanniyaa| kahaM nu jicamelikkhaM, jiccamANo Na saMvide // 22 // vyAkhyA-'evam amunA prakAreNa lAbhAnvitam 'adainyavantaM' dainyarahitaM 'bhikSu' yatim 'agAriNaM ca gRhasthaM "vijJAya' vizeSeNa-tathAvidhazikSAvazAd devamanujagatimAmitvalakSaNena jJAtvA, 'kathaM' kena prakAreNa, na kathaJcidityarthaH, 'nu' iti vitarke, "jiccaM" ti sUtratvAt 'jeyaM jetavyam indriyAdibhiH, "elikkhaM" ti 'IdRkSaM devatvamanujatvalakSaNaM 'jIyamAnaH' hAryamANaH "na saMvide" ti prAkRtatvAt 'na saMvitte' na jAnIte ? api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyeta tathA yateta ityabhiprAya iti sUtrArthaH // 22 // samudradRSTAntamAhajahA kusagge udagaM, samuddeNa samaM minne| evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie // 23 // , "manaH paramAvadhiH pulAkaH, AhArakaH kSapakopazamaH kalpaH / saMgamatrikaM kevalI sedhanA ca jambo byucchinnAH // 1 // " Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / saptamaM aurabhrIyamadhyayanam / daarttaantikyojnaa| // 122 // vyAkhyA-'yatheti dRSTAntopanyAse, 'kuzAgre' darbhakoTau 'udakaM' jalaM 'samudreNa' samudrajalena 'sama' tulyaM 'minuyAt | paricchindyAt, evaM mAnuSyakAH kAmA devakAmAnAm 'antike' samIpe / kimuktaM bhavati ?-yathA ajJaH kazcit kuzAgre jalabindumAlokya samudravat manyate evaM mUDhAzcakravartyAdimanuSyakAmAn divyabhogopamAna adhyavasyanti, tattvatastu kuzAgrajalabindusamudravat manuSyadevakAmAnAM mahadantaramiti sUtrArthaH // 23 // uktamevArtha nigamayannapadezamAhakusaggamettA ime kAmA, sanniruddhammi aaue| kassa heuM purAkAuM, jogakkhemaM na saMvide // 24 // ___ vyAkhyA-'kuzAgramAtrAH' darbhaprAntagatAmbuvad alpA 'ime' pratyakSAH 'kAmAH' manuSyasambandhinaH, te'pi na palyopamAdiparimitau drAdhIyasi AyuSi kintu 'sanniruddhe' saGkSipte AyuSi, tataH "kassa he" ti prAkRtatvAt 'kaM hetuM' kiM kAraNaM puraskRtya' Azritya, alabdhasya lAbho yogaH, labdhasya pAlanaM kSemaH, anayoH samAhAre yogakSemam , ko'rthaH ?aprAptaviziSTadharmaprAptiM prAptasya ca pAlanam , 'na saMvitte' na jAnIte jana iti zeSaH / tadasaMvittI hi viSayAbhiSvaGga eva hetuH / manuSyaviSayAzca dharma prApya divyabhogApekSayaivaMprAyAH, tatastattyAgato viSayAbhilASiNA'pi dharma eva yatitavyamiti sUtrArthaH // 24 // itthaM dRSTAntapaJcakamuktam / tatra ca prathamamurabhradRSTAntena bhogAnAmAyatI apAyabahulatvamabhihitam / Ayatau cApAyabahulamapi yanna tucchaM na tat parihattuM zakyata iti kAkiNyAmraphaladRSTAntataH tttucchtvm| tucchamapi ca lAbhacchedAtmakavyavahArajJatayA''yavyayatolanAkuzala eva hAtuM zakta iti vaNigvyavahArodAharaNam / AyavyayatolanA'pi ca | kathaM kartavyeti samudradRSTAntaH / tatra hi divyakAmAnAM samudrajalopamatvamuktam , tathA ca tadupArjanaM mahAn AyaH anupArjana ta mahAna vyaya iti tattvato darzitameva bhavati / iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva bhavatIti tasya doSamAhadRha kAmANiyahassa, attaDhe avarajjhai / socA NeyAuyaM maggaM. jaM bhajo paribhamma // 27 // // 122 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3KX guNau / vyAkhyA-'iheti manuSyatve jainazAsane vA prApte iti zeSaH, kAmebhyaH anivRttaH-anuparataH kAmAnivRttastasya | kAmA'nivRAtmano'rthaH 'AtmArthaH' aryamAnatayA vargAdiH 'aparAdhyati' anekArthatvAd dhAtUnAM nazyati, durgatigamaneneti bhaavH| tyordoSaAha-viSayavAJchAnirodhini jinAgame sati kathaM kAmAnivRttisambhavaH ? ucyate-'zrutvA' upalakSaNatvAt pratipadya ca all 'naiyAyika' nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipathaM 'yat' yasmAt 'bhUyaH' punaH paribhrazyati, kAmAnivRttita | iti zeSaH / ko'bhiprAyaH?-yo jinAgamazravaNAt kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmakatvAt pratipatati, ye tu zrutvA'pi na pratipannAH, zravaNaM vA yeSAM nAsti te kAmAnivRttA eveti bhAva iti suutraarthH||25|| yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha- iha kAmaniyahassa, attaThe nAvarajjhati / pUtidehaniroheNaM, bhave deve tti me sutaM // 26 // vyAkhyA-iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttastasya 'AtmArthaH' svargAdiH 'na aparAdhyati' na bhrazyati, kiM punarevam ? yataH pUtiH-kuthito dehaH-arthAt audArikazarIraM tasya nirodhaH-abhAvaH pUtidehanirodhastena 'bhavet' syAt prAkRtatvAt XkAmanivRttaH 'devaH' saudharmAdinivAsI suraH, upalakSaNatvAt siddho vA, 'iti' etat mayA 'zrutam' AkarNitaM paramagurubhya iti gamyate / anena svargAdyavAptirAtmArthAnaparAdhe nimittamuktamiti sUtrArthaH // 26 // tatazca yadasau Apnoti tadAhaiDI jutI jaso vanno, AuM suhamaNuttaraM / bhujo jattha maNussesu, tattha se uvavajaha // 27 // vyAkhyA-'RddhiH' kanakAdisamudAyaH, 'dyutiH' zarIrakAntiH, 'yazaH' parAkramakRtA prasiddhiH, 'varNaH' gAmbhIryA| digaNaiH zlAghA gauravatvAdi vA, 'AyuH jIvitam, 'sukha' yathepsitaviSayAvAptI AhAdaH, na vidyate uttaraM-pradhAnama asmAdityanuttaram, idaM sarvatra yojyate, 'bhUyaH punaH uttarANyeva tAni asya sambhavanti 'yatra' yeSu manuSyeSu tatra teSu |saH 'utpadyate' jAyata iti sUtrArthaH // 27 // evaM kAmAnivRttyA yasya AtmArtho'parAdhyati sa bAla itarastu paNDita ityAduktam / samprati punaranayoreva sAkSAt svarUpaM phalaM copadarzayannupadezamAha XOXOXO-KO-XDXOXOXOXO Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 123 // bAlassa passa bAlattaM, ahammaM paDivajjiyA / ciccA dhammaM ahammiTThe, Narae uvavajjai // 28 // dhIrassa passa dhIrataM, savadhammANuvattiNo / ciccA ahammaM dhammiTTe, devesu uvavajjaI // 29 // tuliyANa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNI // 30 // tti bemi // vyAkhyA--'bAlasya' ajJasya 'pazya' avadhAraya 'bAlatvam' ajJatvam / kiM tat ? ityAha-- ' adharmma' dharmmavipakSaM viSayAsaktirUpaM 'pratipadya' abhyupagamya ' tyaktvA' hitvA 'dharma' viSayanivRttirUpaM sadAcAraM "ahammiTThe" tti prAgvat 'narake' sImantakAdau upalakSaNatvAdanyatra vA durgatau utpadyate / tathA dhIH - buddhistayA rAjata iti dhIraH - buddhimAn parISahAdyakSobhyo vA dhIrastasya 'pazya' prekSasva 'dhIratvaM' dhIrabhAvam, sarvaM dharma- kSAntyAdirUpam anuvarttate - tadanukUlAcAratayA svIkuruta ityevaMzIlo yastasya sarvvadharmAnuvarttinaH, dhIratvamAha - 'tyaktvA' hitvA 'adharmma' viSayAbhiratirUpamasadAcAram, "dhammeDhe" tti iSTadharmmA deveSu upapadyata iti / yatazcaivamato yadvidheyaM tadAha - 'tolayitve 'ti prAgvat 'bAlabhAvaM' bAlatvam "abAlaM" ti bhAvapradhAnatvAt nirdezasya abAlatvaM 'caH samuccaye, "eveti prAkRtatvAd anusvAralope 'evam' anantaroktaprakAreNa 'paNDitaH' buddhimAn tyaktvA 'bAlabhAvaM' bAlatvaM "abAlaM" ti abAlatvaM 'sevate' anutiSThati 'muniH' yatiriti sUtratrayArthaH // 28-29-30 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // 7 // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanalaghuTIkAyAmurIyaM saptamamadhyayanaM samAptam // saptamaM aurazrIyama dhyayanam / bAla-paNDitayoH svarUpaM phalaM ca / // 123 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XQXCXCXXXXX CXCXX CXCX-O athASTamaM kApilIyamadhyayanam / 10 vyAkhyAtamurazrIyaM saptamamadhyayanam / samprati kapilamunipraNItatayA kApilIyAkhyamaSTamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH - 'anantarAdhyayane rasagRddherapAyabahulatvamabhidhAya tattyAga uktaH / sa ca nirlobhasyaiva bhavatIti iha nirlobhatvamucyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanAya kapilarSicaritamucyate / tatra sampradAyaH te kANaM teNaM samaeNaM kosaMbI nAma nyrii| jiyasattU raayaa| kAsavo baMbhaNo coisavijjAThANapArago rAiNo bahumao / vittI se uvakappiyA / tassa jasA nAma bhAriyA / tesiM putto kavilo nAma / kAsavo tammi kavile khuDalae | ceva kAlagao / tAhe tammi mae taM payaM rAiNA annassa maruyagassa dinnaM / so ya AseNa chatteNa ya dharijjamANeNa vaJca / taM daddUNa jasA parunnA / kavileNa pucchiyA / tAe sihaM - jahA piyA te evaMvihAe iDIe niggacchiyAio, jeNa so vijjAsaMpanno / so bhaNai -- ahaM pi ahijjAmi / sA bhaNai -- iha tumaM macchareNa na koi sikkhAvei, vacca sAvatthIe nayarIe piyamitto iMdadatto nAma mAhaNo so tumaM sikkhAvehI / so gao sAvatthI, patto ya tassamIvaM, nivaDio calaNesu / pucchiokao si tumaM ? / teNa jahAvattaM kahiyaM, viNayaputrayaM ca paMjaliuDeNa bhaNiyaM -- bhayavaM ! ahaM vijatthI tumhaM tAyanivisesANaM pAyamUlamAgao, tA kareha me vijjAe ajjhAvaNeNa pasAo / uvajjhAeNa vi puttayasiNehamuvahaMteNa bhaNiyaM ---vaccha ! jutto te vijjAgahaNujjamo, vijjAvihINo puriso pasuNo niviseso hoi, ihaparaloe ya vijJA kallANaheU, uktaJca - "vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM, vidyA bhogakarI yazaH sukhakarI vidyA I kapilamuneH caritram | Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaM madhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / kapilamuneH caritram / // 124 // gurUNAM guruH / vidyA bandhujano videzagamane vidyA paraM devatA, vidyA rAjasu pUjyate na hi dhanaM vidyAvihInaH pshuH||1||" tA ahijasu vijaM, sAhINANi ya tuha savANi vijjAsAhaNANi, paraM bhoyaNaM mama ghare nippariggahattaNao natthi, tamaMtareNa na saMpajjae paDhaNaM / yata uktam-"Arogya-buddhi-vinayodyama-zAstrarAgAH, paJcA''ntarAH paThanasiddhiguNA bhavanti / AcArya- pustaka-nivAsa-sahAya-valbhAH , bAhyAstu paJca paThanaM parivarddhayanti // 1 // " teNa bhaNiyaM-bhikkhAmitteNa vi saMpajjai bhoyaNaM / uvajjhAeNa bhaNiyaM-na bhikkhAvittIhiM paDhiyaM sakkijae, tA Agaccha patthemo kiMci inbhaM tuha bhoyaNanimittaM / gayA te| do vi tannivAsiNo sAlibhaddaibbhassa sayAsaM / "OM bhUrbhuvaH svasti tatsaviturvareNyaM bhargo devAH svadhImahe" iccAi kayA uvasatthI / pucchio ibbheNa paoyaNaM / uvajjhAeNa bhaNiyaM-esa me mittassa putto kosaMbIo vijatthI Agao, tujjha bhoyaNanissAe ahijai vijaM mama sayAse, tujjha mahaMtaM punaM vijjovaggahakaraNeNa / saharisaM ca paDivannaM teNa / so tattha jimi jimi ahijjai / dAsaceDI ya tassa parivesei / so ya sabhAveNa hasaNasIlo, vigArabahulayAe jodhaNassa dujjayattaNao kAmassa tIe aNuratto, sA vi ya tammi / bhaNio ya tIe-tumaM ceva mama pio, paraM na tuha kiMci atthi, tA mA rUsejasu, pottamollanimittaM ahaM annehiM samaM acchAmi / paDivannaM teNa / annayA dAsINa maho aago| sA ya teNa samaM nivinA ubiggA acchi| teNa pucchiyA-kao te araI ? / tIe bhannai-dAsImaho uvaDio, mamaM pattaphullANa mollaM natthi, sahINa majjhe viguppissaM / tAhe so adhiI pgo| tIe bhannai-mA adhiI karehi, ettha dhaNo nAma seTThI, appahAe ceva jo NaM paDhamaM vaddhAvei so tassa do suvannamAsae dei, tattha tuma gaMtUNa baddhAvehi / |'Ama' ti teNa bhaNie tIe 'lobheNa anno gacchihi' tti aippabhAe pesio| vaccaMto ya ArakkhiyapurisehiM gahio baddho ya / tao pabhAe paseNaissa so uvaNIo / rAiNA pucchio| teNa sambhAvo khio| rAiNA bhaNiyaM-jaM maggasi // 124 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilamuneH caritram / taM demi / so bhaNai-ciMtiuM maggAmi / rAiNA 'taha' tti bhaNie asogavaNiyAe ciMteumAraddho-dohiM mAsehiM vatthAbharaNANi na bhavissaMti tA suvannasayaM maggAmi, teNa vi bhavaNajANavAhaNAiM na bhavissaMti tA sahassaM maggAmi, imeNa vi DiMbharUvANa pariNayaNAivao na pUrei lakkhaM maggAmi, eso vi suhisayaNabaMdhusammANadINANAhAidANavisiTTha| bhogovabhogANa Na pajatto tA koDiM koDisayaM koDisahassaM vA maggAmi / evamAi ciMtaMto suhakammodaeNa takkhaNameva suhapariNAmamuvagao saMvegamAvanno laggo paribhAviuM-aho! lobhassa vilasiyaM, doNha suvannamAsANa kajeNAgao lAbhamuvaTThiyaM daTUNa koDIhiM pi na uvaramai maNoraho, annaM ca vijApaDhaNatthaM videsamAgao jAva tAva avahIriUNa jaNaNiM, avagaNiUNa uvajjhAyahiyauvaesaM, avamaNNiUNa kulaM, eIe iyararamaNIe jANamANo vimohio, tA avitahameyaM"tAva phurai veraggu citti kulalaja vi tAvahiM, tAva akajaha taNiya saMka guruyaNabhau tAvahiM / tAviMdiyaha vasAi jasaha siri hAyai tAvahiM, ramaNihiM maNamohaNihiM purisu vasu hoi na jAvahiM // 1 // so sukayakammu so niuNamai, sivaha maggi so saMghaDiu / paramohaNaosahisarisiyahaM, jo bAliyahaM piDi navi paDio // 2 // " tA alaM suvanneNa, alaM visayasaMgaNa, alaM saMsArapaDibaMdheNa / evamAi bhAvemANo jAI sariUNa jAo sayaMbuddho / sayameva loyaM kAUNa devayAvidinnagahiyAyArabhaMDago Agao rAisagAsaM / rAiNA bhaNiyaM-kiM ciMtiyaM ? / teNa ya niyayamaNorahavittharo kahio / paDhiyaM ca-"jahA lAbho tahA lobho, lAmA lobho pavaDDai / domAsakayaM kajaM, koDIe vi na niTThiyaM // 1 // " rAyA "tAvat sphurati vairAgyaM citte kulalajjA'pi tAvat, tAvadakAryasya satkA zaGkA gurujanabhayastAvat / tAvadindriyANi vazAni yazasaH zrI rAjate tAvata, ramaNImirmanomohinIbhiH puruSo vazaH bhavati na yAvat // 1 // sa sukRtakarmA sa nipuNamatiH, zivasya mArge sa saGkalitaH paramohanauSadhasAzInAM, yo bAlikAnAM pIDAyAM na ptitH||2||" Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-IXI pahaTThamaNo bhaNai-koDi pi demi, giNhasu ajo! / iyareNa bhaNiyaM-pajattaM attheNa, paricatto mae gharavAso, tA tumbhe aSTama dhyayanasUtre vi-"atthu asArau athiru baMdhu taNu rogakilaMtau, Avai jara veraggu dharaha jamu ei turaMtau / Natthi sokkhu saMsAri kiMkApilIyazrInemica- pi jiNadhammi payaTTaha, paMcaha divasaha resi rAya ! maM pAvihiM vaTTaha // 1 // " evamAi uvaisiUNaM dhammalAbhiUNa niggao, mdhyynm| ndrIyA viharai paMcasamio tigutto ghoratavo uggabaMbhaceravAsI nimmamo nirahaMkAro akkhaliyapaMcamahatvayadharo / chammAsapari kapilamuneH sukhabodhA- yAyassa ya utpannaM kevalaM nANaM / io ya rAyagihassa Nayarassa aMtarA aTThArasajoyaNAe aDavIe balabhaddapAmokkhA kevalotpakhyA laghu- ikkaDadAsA nAma paMcacorasayA acchaMti / nANeNa jANiyaM-jahA te saMbujhissaMti / tao paTTio saMpatto ya taM pesN| ttiH / vRttiH / sAhieNa ya diTTho ko vi eI' tti / AsannIhUo nAo jahA-samaNago tti, amhe paribhaviuM Agacchai / roseNa gahio seNAvaisamIvaM niio| teNa bhaNiyaM-khellAmo eeNaM ti| tehiM bhannai-naccasu samaNaga tti / so bhaNai-vAyaMtao // 125 // natthi / tAhe tANi paMca vi corasayANi tAlaM kuTuMti / so vi gAyai dhuvarga-adhuve asAsayammI, saMsArammI dukkhapaurAe / kiM nAma huja taM kammayaM ?, jeNAhaM duggaiM na gacchejjA // 1 // " evaM savattha silogaMtare dhuvagaM gAyai 'adhuvetyAdi / tattha kei paDhamasiloge saMbuddhA, kei bIe, evaM jAva paMca vi sayA saMbuddhA pavaiya tti / ityamihitaH sampradAyaH // sAmprataM sUtramanusriyate adhuve asAsayammI, saMsArammI dukkhpuraae| kiM nAma hoja taM kammayaM, jeNAhaM doggaI na gacchejjA // 1 // al // 125 // "artho'sAro'sthiro bandhustanu rogaklAntaM, AyAti jarA vairAgyaM dhara yama AyAti svaritam / nAsti sukhaM saMsAre kimapi jinadharma pravartastra, paJcabhyo divasebhyaH resi rAjan ! mA pApeSu vartasva // 1 // " Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-sa hi bhagavAn kapilanAmA svayaMbuddhazcaurasaGghAtasambodhanAye dhuvaka saGgItavAn / tatra dhruvaH-ya ekA-1 svayaMbuddhena spadapratibaddho na tathA aghuvaH tasmin , saMsAra iti smbndhH| bhramanti hyatra sarveSu sthAneSu jantavaH / uktazca-"raGga-all kapilakeva bhUmirna sA kAci-cchaddhA jagati vidyate / vicitraH karmanepathyairyatra satvainaM nATitam // 1 // " iti / 'azAzvate' aniye linA caura|azAzvataM hi sakalamiha rAjyAdi / tathA ca hArilavAcaka:-"calaM rAjyaizvarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvA vAllabhyaM samUhasya calamamarasaukhyaM ca vipulam / calaM rUpA''rogya calamiha varaM jIvitamidaM, jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi capalaH smbodh||1||" 'saMsAre' bhave pracurANyeva pracurakANi-prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yatra sa tathA, prAkRtatvAJcaivaM nirdezaH karaNam / sUtre / 'kimiti prazne, 'nAmeti vAkyAlavAre, 'bhavet' syAt tat karmaiva 'karmakam' anuSThAnaM yena' karmaNA hetubhUtena 'ahami ti AtmanirdezaH 'durgati narakAdikAM na "gacchejja" tti 'na gaccheyam na yAyAm / atra tasya bhagavataH saMzayAbhAve'pi durgatigamanAbhAve'pi ca pratibodhyapUrvasaGgatikApekSamitthamabhidhAnamiti suutraarthH||1|| evaM ca bhagavatodgIte te'pyenameva dhruvakaM gAyanti, tAlaca kuTTayanti, taizca pratyudgIte bhagavAnAha vijahittu puSasaMjoyaM, Na siNehaM kahiMci kuvejaa| asiNeha siNehakarehiM, dosapaosehiM muccae bhikkhU // 2 // vyAkhyA-vihAya' parityajya pUrvaiH-pUrvaparicitairmAtRpitrAdibhiH upalakSaNatvAdanyaizca vajanadhanAdibhiH saMyogaHsambandhaH pUrvasaMyogastaM na 'sneham' abhiSvaGga 'kvacit' bAhye'bhyantare vA vastuni 'kurvIta' kuryAt / tathA ca ko guNaH ? ityAha-'asnehaH' pratibandharahitaHprAkRtatvAd visarjanIyalopaH, 'nehakareSvapi' snehakaraNazIleSvapi putrakalatrAdiSu AstA dhruvakalakSaNaJcadam-yadgIyate pUrvameva, punaH punaH sarvakAvyabandheSu / dhruvakamiti tadiha trividhaM, SaTpadaM catuSpadaM dvipadaM ca // 1 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 126 // manyeSu, apizvA'tra lupto draSTavyaH, doSAH - ihaiva manastApAdayaH pradoSAH - paratra narakagatyAdayastaiH 'vimucyate' tyajyate bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // punaryadasau kRtavAMstadAha to nANadaMsaNasamaggo, hiyanissesAya saGghajIvANaM / tesiM vimokkhaNaTThAe, bhAsatI muNivaro vigayamoho // 3 // vyAkhyA - "to" tti ' tataH' anantaraM bhASate munivara iti sambandhaH / sa ca kIdRk ? jJAnadarzanAbhyAM prastAvAt kevalAbhyAM samagra :- samanvitaH, kimarthaM bhASate ? ityAha -- "hiyanisse sAya" tti sUtratvAt hitaH - pathyo nirupamasukhahetutvAt niHzreyasaH - mokSaH, hitazcAsau niHzreyasazca hitaniHzreyasaH tasmai - tadartham keSAm ? 'sarvajIvAnAm' azeSaprANinAm, 'casya gamyamAnatvAt, 'teSAm' paJcazatasaMkhyAnAM caurANAM 'vimokSaNArtham' aSTavidhakarmmavimocanArthaM bhASate, varttamAnanirdezaH tatkAlavivakSayA, munivaro vigatamohaH / nanu " hiyanissesAya saGghajIvANaM" tItyukte "tesiM vimokkhaNaTThAe" ityatiricyate, na, tAnevoddizya bhagavataH pravRttiriti pradhAnatvAt punastadvimokSaNArthamityabhidhAnamaduSTamiti sUtrArthaH // 3 // yadasau bhASate tadAha - sabaM gaMdhaM kalahaM ca, vippajahe tahAvihaM bhikkhU / sadhesu kAmajAe, pAsamANo na lippatI tAI // 4 // vyAkhyA - 'sarvam' azeSaM 'granthaM' bAhyaM dhanAdi AntaraM mithyAtvAdi, kalahahetutvAt 'kalahaH' krodhastaM, cazabdAt mAnAdIMzva, abhyantaragrantha rUpatve'pi caiSAM pRthagupAdAnaM bahudoSatAkhyApanArtham / "vippajahe" tti viprajahyAt ' vityajet, ' tathAvidhaM' karmmabandhahetuM na tu dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH, 'bhikSuH' yatiH / tatazca kiM syAt ? ityAha - sarveSu 'kAmajAteSu' kAmaprakAreSu ''pAsamANo" tti 'pazyan ' prekSamANo'tyantakaTukaM tadviSayaM doSamiti gamyate, 'na lipyate' na sajyate trAyate - rakSati AtmAnaM durgateriti trAyIti sUtrArthaH // 4 // itthaM pranthatyAgino guNamabhidhAya vyatireke doSamAha - aSTamaM kApilIya madhyayanam / svayaMbuddhena kapilakeva linA caura samUhasya sambodha karaNam / // 126 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 22 XXX bhogAmisadosavisanne, hiaNisseyasabuddhivocatthe / bAle ya maMdie mUDhe, bajjhati macchiyA va khelami // 5 // vyAkhyA - bhogA eva gRddhihetutvAd AmiSaM bhogAmiSaM tadeva doSaH AtmadUSaNAd bhogAmiSadoSastasmin viSaNNaHvividhaM sannaH - nimagnaH, hite niHzreyase - mokSe buddhi: - tatprApyupAyaviSayA matiH viparyastA- viparyayavatI yasya sa hitaniHzreyasabuddhiviparyastaH, 'bAlazca' ajJaH "maMdie" tti sUtratvAt 'mandaH' dharmakAryakaraNaM prati anudyataH 'mUDhaH' mohAkulitamAnasaH 'badhyate' zliSyate arthAd jJAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva 'khele' zleSmaNi rajaseti gamyate / idamuktaM bhavati -- yathA'sau tadgandhAdibhirAkRSyamANA khele majjati, magnA ca reNvAdinA badhyate, evaM janturapi bhogAmiSamagnaH karmaNeti sUtrArthaH // 5 // nanu yadyevamamI bhogAH karmmabandhakAraNaM kiM naitAn sarvajantavastyajanti ? ityAhadupariccayA ime kAmA, No sujahA adhIrapurisehiM / aha saMti subayA sAhU, je taraMti ataraM vaNiyA va // 6 // vyAkhyA--'duHparityajAH' duHparihAryAH 'ime' pratyakSata upalabhyamAnAH kAmAH 'no' naiva " sujaha" tti sUtratvAt 'suhAnAH' sutyajA viSasampRktamadhurAnnavat / kaiH ? 'adhIrapuruSaiH' asAttvikanaraiH / yacceha 'duH parityajAH' ityuktvA punaH 'na sujahAH' ityuktaM tadatyantadustyajatvakhyApakam / adhIragrahaNena tu dhIraiH sutyajA eva ityucyate, ata evAha - 'athe' tyupanyAse, 'santi' vidyante 'sutratAH' niSkalaGkavratAH 'sAdhavaH' munayaH, ye kim ? ityAha -- ye 'taranti' paramparayA atikrAmanti 'ataraM' tarItumazakyaM bhavamityarthaH, vaNija iva, vAzabdasyevArthatvAt ; yathA hi vaNijo'taraM nIradhiM yAnapAtrAdinA taranti 1 viSayagaNaM bhavaM vA / CXXCXXX svayaM buddhe kapilakeva linA caura samUhasya sambodha karaNam / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu- vRttiH / // 127 // kaapiliiymdhyynm| kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| BXXXXXXXXXXXXX evamete'pi dhIrA bratAdinopAyena taranti bhavamiti / uktaJca-"viSayagaNaH kApuruSaM, karoti vazavartinaM na satpuruSam / badhnAti mazakameva hi, lUtAtanturna mAtaGgam // 1 // " iti sUtrArthaH // 6 // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti uta na ? ityAha samaNA mu ege vadamANA, pANavahaM miyA ayaannNtaa| maMdA nirayaM gacchaMti, bAlA pAviyAhiM diTTIhiM // 7 // vyAkhyA-'zramaNAH' sAdhavaH-munayaH 'smaH' ityAtmanirdezArthatvAd vayamiti "eke' kecana tIrthAntarIyAH 'vadamAnAH' svAbhiprAyamudIrayantaH 'prANavadhaM' prANaghAtaM mRgA iva 'mRgAH' prAgvad, 'ajJAH' ajAnanta iti 'ke prANinaH ? ke vA teSAM prANAH ? kathaM vadhaH?' ityanavabudhyamAnAH, anena ca prathamavratamapi na vidanti AstAM zeSANItyuktaM bhavati / ata | eva mandA iva 'mandAH' mithyAtvamahArogagrastatayA 'nirayaM' narakaM gacchanti' yAnti bAlA iva 'bAlAH' viziSTavivekavikalatvAt , 'pApikAbhiH' pApahetubhiH 'dRSTibhiH' darzanAbhiprAyarUpAmiH "brahmaNe brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatraM, marudbhayo vaizya, tapase zUdram / " tathA ca-"yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva pakkena, nAsau pApena | lipyate // 1 // " ityAdikAmirdayAdamabahiSkRtAbhiH, tahiSkRtAnAM ca vividhavalkalaveSAdidhAriNAmapi na kenacit pApaparitrANam / tathA ca vAcakaH-"carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDazikhAjaTAH / na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti suutraarthH||7|| ata evAha sUtrakRt nahu pANavahaM aNujANe, mucceja kayAi sabadukkhANaM / evamAriehiM akkhAyaM, jehiM imo sAhudhammo pnntto||8|| vyAkhyA-na hu' naiva prANavadhaM mRSAvAdAdyupalakSaNaM caitat , "aNujANe" tti apelRptasya darzanAd anujAnannapi // 127 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| dharmakatha / 'ayami'tyanena cAtmA ma nirdizatIti sUtrArthaH / kurvan kArayan 'mucyeta' tyajyeta 'kadAcit kasmiMzcidapi kAle "sabadukkhANaM" ti subvyatyayAt 'sarvaduHkhaiH narakAdi- gatibhAvimiH zArIramAnasaiH kleshaiH| tataHprANAtipAtAdinivRttA eva zramaNAH, ta evA'taraM taranti natvitara ityuktaM bhvti| | kimetat tvayaivocyate ? ityAha-evam uktaprakAreNa 'AryaiH tIrthakarAdibhiH 'AkhyAtam' kathitam , ye kIdRzAH ityAha-'yaiH' AryaiH ayaM 'sAdhudharmaH hiMsAnivRttyAdiH 'prajJaptaH' prarUpitaH / 'ayami'tyanena cAtmani vartamAna prati| bodhyacaurANAM pratyakSaM sAdhudharma nirdizatIti straarthH||8|| yadyevaM tataH kiM kRtyam ? ityAha pANe ya nAivAejjA, se samie tti vuccaI taaii| tao se pAvayaM kammaM, nijAi udagaM va thlaao||9|| | vyAkhyA-"pANe ya nAivAejA" cazabdo vyavahitasambandhaH, tatazca prANAn nAtipAtayet, cazabdAd mRSAvAdAdinivRttimAha / kimiti prANAn nAtipAvayet ? ityAha-"se" tti yaH prANAn nAtipAtayitA saH 'samitaH' samitimAniti 'ucyate' abhidhIyate, kiMbhUtaH san ? ityAha-'trAyI' avazyaM prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ? ucyate'tataH' samitAt "se" iti atha "pApakam' azubhaM karma 'niryAti' nirgacchati, udakamiva 'sthalAt' ityunnatapradezAditi sUtrArthaH // 9 // yaduktaM prANAnnA'tipAtayediti tadeva spaSTayitumAhajagaNissiehiM bhUehiM,tasanAmehiMthAvarehiM c|notesimaarbhe daMDaM,maNasA vayasa kAyasAceva10 vyAkhyA-'jaganizriteSu' lokAzriteSu 'bhUteSu' jantuSu 'sanAmasu' trasAbhidhAneSu dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu' pRthivyAdiSu 'caH' samuccaye 'no' naiva "tesiM" ti 'teSu' rakSaNIyatvena pratIteSu 'Arabheta' kuryAt 'daNDaM' vadhAtmakaM "maNasA 1 cAt kAraNA'numatyorapi niSedho mRSAvAdAdyupalakSaNa tat / ehiM bhUehi, tAzriteSu bhUteSu' vena pratIteSu / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 128 // vayasa kAyasA ceva" tti ArSatvAt manasA vacasA kAyena, caivazabdaH smuccye| idamatra tAtparyam-"sabe vi dukkhabhIrU, aSTama save vi suhAbhilAsiNo sattA / satve vi jIvaNapiyA, save maraNAu bIhaMti // 1 // varamannabhogadANaM, dhaNadhannahirannara- kApilIyajadANaM ca / na kuNai taM maNaharisaM, jAyai jo abhayadANAo // 2 // ehu dhammaparamatthu kahijai, jeNa pIDanaM parahamadhyayanam / na kijjai / jo parapIDa karai nizcitau, so bhavi bhamai dukkhasaMtattau // 3 // " iti matvA na kasyApi jIvasya hiMsA kuryAditi suutraarthH|| 10 // uktA mUlaguNAH sampratyuttaraguNA vAcyAH / teSvapi eSaNAsamitiH pradhAneti tAmAha kapilakevasuddhasaNA u NacA NaM, tattha Thavija bhikkhU appANaM / linA sAdhu aldhrmkthnm| jAyAe ghAsamesejA, rasagiddhe Na siyA bhikkhAe // 11 // vyAkhyA-zuddhAH-zuddhimatyo doSarahitA ityarthaH tAzca tA eSaNAzca-udgamaiSaNAdyAH zuddhaSaNAstAH 'jJAtvA' avabudhya 'tatra' tAsu sthApayet' nivezayet 'bhikSuH' yatiH AtmAnam / kimuktaM bhavati ?-aneSaNIyaparihAreNa zuddhameva gRhIyAt, tadapi kimartham ? ityAha-"jAyAe" tti 'yAtrAyai' saMyamanirvAhaNanimittaM "ghAsaM" ti grAsam 'eSayet' gaveSayet / ukta hi-"jaha sagaDakkhovaMgo, kIrai bharavahaNakAraNA nvrN| taha guNabharavahaNatthaM, AhAro baMbhayArINaM // 1 // " iti| eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyam ? iti prAsaiSaNAmAha-raseSu-snigdhamadhurAdiSu gRddhaH-gRddhimAn rasagRddhaH 'na syAt' "sarve'pi duHkhamIravaH, sarve'pi sukhAbhilASiNaH sAvAH / sarve'pi jIvanapriyAH, sarve maraNAd bibhyati // 1 // varamabhogadAna, // 128 // dhanadhAnyahiraNyarAjyadAnaM ca / na karoti taM manoharSa, jAyate yo'bhayadAnAt // 2 // eSa dharmaparamArthaH kathyate, vena pIDA khalu parasya na | kriyate / yaH parapIDAM karoti nizcintaH, sa bhave bhramati duHkhasantaptaH // 3 // 2"yathA zakaTAkSopAlaH, kriyate bhAravahanakAraNAt navaram / tathA guNabhAravahanArthamAhAro brahmacAriNAm // 1 // " . Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilakeva linA sAdhu dhrmkthnm| na bhavet bhikSAdaH / anena rAgaparihAra uktaH, dveSaparihAropalakSaNaM caitat , tatazca rAgadveSarahito bhuJjIta ityuktaM bhavati / zAyaduktam-"rAgahosavimukko bhujijjA nijarApehi" tti sUtragarbhArthaH // 11 // agRddhazca raseSu yat kuryAt tadAha paMtANi ceva sevejA, sIyapiMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA, javaNahAe nisevae maMthu // 12 // vyAkhyA-"paMtANi ceva" tti 'prAntAnyeva' nIrasAnyeva 'seveta' bhuJjIta na tu snigdhamadhurANi, teSAM mohodayahetutvAt / kAni punastAni ? ityAha-'zItapiNDa' zItA''hAraM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAdata Aha-'purANAH' prabhUtavarSadhRtAH 'kulmASA:' rAjamASAH, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasAzca bhavantIti tadbrahaNam , upalakSaNaM caitat purANamudgAdInAm / "adu" ityathavA "bukkasaM" mudmASAdinakhikAniSpannamannam 'pulAkam' asAraM vallacanakAdi, 'vA' samuccaye, "javaNaTThAe" tti 'yApanArtha zarIranirvAhArtha 'niSeveta' upabhuJjIta / 'yApanArtham' ityanenaitat sUcitam-yadi zarIrayApanA bhavati anena tatastadeva niSeveta, yadi tu ativAtodrekAdinA tadyApanaiva na syAt tato na niSevetA'pi, gacchagatApekSametat , tannirgatazcaitAnyeva niSeveta, tasya tathAvidhAnAmeva grahaNAnujJAnAt / "maM| ca" badarAdicUrNam, casya gamyamAnatvAt , atirUkSatayA cAsya prAntatvam / punaH kriyAbhidhAnaM ca na sakRdeva AptAnyamUni seveta kintvanekadhA'pi iti khyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // yaduktaM zuDheSaNAkhAtmAnaM sthApayediti tadviparyaye bAdhakamAha je lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijaM ca je pauMjaMti / Na hute samaNA vucaMti, evamAyariehimakkhAyaM // 13 // "rAgadveSavimukto bhujIta nirjarAprekSI" iti / atizata 12 // yaduktaM zAkhaNaM ca suviNa evamAyariyA Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRtiH / // 129 // vyAkhyA - ye 'lakSaNaM ca' zubhAzubhasUcakaM puruSalakSaNAdi / tadyathA - asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM khare cA''jJA, sarvaM sattve pratiSThitam // 1 // tathA ---padma-vajrA 'Gkuzacchatra- zaGkha-matsyAdayastale / pANi-pAdeSu dRzyante, yasyA'sau zrIpatiH pumAn // 2 // uttuGgAH pRthulAstAmrAH, snigdhA darpaNasannibhAH / nakhA bhavanti dhanyAnAM dhanabhogasukhapradAH // 3 // sitaiH zramaNatA jJeyA, rUkSapuSpitakaiH punaH / jAyate kila duHzIlo, nakhairloke'tra mAnavaH | // 4 // zuddhAH samAH zikhariNo, dantAH snigdhaghanAH zubhAH / viparItAH punarjJeyA, narANAM duHkhahetavaH ||5|| dvAtriMzaddazano rAjA, bhogI syAdekahInakaH / triMzatA madhyamo jJeyastato'dhastAnna sundaraH || 6 || stokadantA'tidantA ye, zyAmadantAzca ye narAH / mUSakaiH samadantAzca, te pApAH parikIrttitAH // 7 // aGguSThayavairADhyAH, sutavanto'GguSThamUlajaiJca yavaiH / UrddhAkArA rekhA, pANitale bhavati dhanahetuH ||8|| vAmAvartto bhavedyasya, vAmAyAM dizi mastake / nirlakSaNaH kSudhAkSAmo, mikSAma| dyAt sa rUkSikAm ||9|| dakSiNo dakSiNe bhAge, yasyA''vartto'sti mastake / tasya nityaM prajAyeta, kamalA karavarttinI // 10 // yadi syAddakSiNe vAmo, dakSiNo vAmapArzvake / pazcAtkAle tatastasya, bhogA nAstyatra saMzayaH // 11 // uromukhalalATAni, pRthUni sukhabhAginAm / gambhIrANi punastrINi, nAbhiH sattvaM svarastathA // 12 // keza - danta - nakhAH sUkSmA, bhavanti sukhahetavaH / kaNThaH pRSThaM tathA jabe, hasvaM liGga pUjitam // 13 // raktA jihvA bhaveddhanyA, pANipAdatalAni ca / pRthulAH pANipAdAva, dhanyAnAM dIrghajIvinAm ||14|| snigdhadantaH zubhA''hAraH, subhagaH snigdhalocanaH / naro'tihrasvadIrghAzca sthUlAH kRSNAzca ninditAH || 15 || paJcabhiH zatamuddiSTaM, caturbhirnavatistathA / tribhiH SaSTiH samuddiSTA, lekhAdvairbhAlavarttibhiH // 16 // catvAriMzatpunaH proktaM, varSANi narajIvitam / tAbhyAM dvAbhyAM tathaikena, triMzadvarSANi jAyate // 17 // kuzIlA zyAmalolAkSI, romajaGghA ca bhartRhA / mahilonnatottaroSThI, nityazca kalahapriyA // 18 // ityAdi // 'svanaM ca' zubhAzubhaphalasUcakam / tadyathA- aSTamaM kApilIyamadhyayanam / kapilakevalinA sAdhudharmakathanam / // 129 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X kapilakeva linA saadhudhrmkthnm| 'aNuhaya-viTTha-ciMtiyavivajjiyaM sabameva jaM sumiNaM / jAyai avitahaphalayaM, satthasarIrehi jaM diddh||1|| paDhamammi vAsaphalayA, bIe jAmammi hoti chammAsA / taiyammi timAsaphalA, carime sajjapphalA hoti // 2 // ArohaNaM go-visakuMjaresuM, pAsAya-selagga-mahAdumesu / viTThANulevo ruiyaM mayaMca, agammagammaM suviNesu dhannaM // 3 // turagAruhaNe patho, karaha | khare seribhe havai mannU / siracheyammi ya raja, sirappahAre dhaNaM lahai // 4 // dahi-chatta-sumaNa-cAmara-vattha-'nna-phalaM ca dIva-taMbolaM / saMkha suvannaM maMtajjhao ya laddho dhaNaM dei // 5 // gaya-vasaha-allamaMsANa daMsaNe hoi sokkhdhnnlaabho| | rattavaDakhamaNayANaM, maraNaM puNa daMsaNe hoi // 6 // karaha turaMge ricchammi vAyase devahasiyakaMpe ya / maraNaM mahAbhayaM vA, suviNe dikhe viyANAhi // 7 // gAyataM naccataM, hasamANaM coppaDaM ca appANaM / kuMkumalittaM da9, ciMtesu uvaTThiyaM asuhaM // 8 // dAhiNakarammi seyA-'himakkhaNe hoi rajadhaNalAbho / nai-sarataraNaM surakhIrapANayaM havai suhaheU // 9 // sire sayasahassaM tu, sahassaM bAhubhaktraNe / pAe paMcasao lAbho, mANussAmisabhakkhaNe // 10 // dAraggala-sejjA-sAlabhaMjaNe bhAriyA viNassejjA / pii-mAi-puttamaraNaM, aMgacchee viyANejjA // 11 // siMgINaM dADhINaM, uvaddavo kuNai nUNa rAyabhayaM / 'anubhUta-dRSTa-cintitavivarjitaM sarvameva yat svamam / jAyate avitathaphaladaM svastha zarIrairyad dRSTam // 1 // prathame varSaphaladAH, dvitIye *yAme bhavanti SaNmAsAH / tRtIye trimAsaphaladAH, carime sadyophalA bhavanti // 2 // ArohaNaM go-vRSa-kujareSu, prAsAda-zelAgra-mahAdumeSu / viSTAnulepo ruditaM mRtaM ca, bhagamyagamyaM svameSu dhanyam // 3 // turagArohaNe panthAH , karame khare sairime bhavati mRtyuH| zirazchede ca rAjyaM, | ziraHprahAre dhanaM labhate // 4 // dadhi-chatra-svapnaM-cAmara-vastra-ina-phalaM ca dIpa-tambolam / zaGkhaH suvarNa mantradhvajazca labdho dhanaM dadAti // 5 // gaja-vRSabhA-''rdramAMsAnAM darzane bhavati saukhya-dhanalAbhaH / raktapaTakSapaNakAnAM, maraNaM punadarzane bhavati // 6 // karame turane rinche, vAyase devahasitakampe ca / maraNaM mahAbhayaM vA, svapne dRSTe vijAnIhi // 7 // gAyantaM nRtyantaM, hasantaM mrakSantaM cAtmAnam / kukumaliptaM dRSTvA, cintaya upasthitamazubham // 8 // dakSiNakare zvetAhibhakSaNe bhavati rAjyadhanalAbhaH / nadI-sarastaraNaM surakSIrapAnakaM bhavati sukhahetu // 9 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama kApilIyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| // 130 // putto va paiTThA vA, niyalabhuyApAsabaMdhesu // 12 // AsaNe sayaNe jANe, sarIre vAhaNe gihe / jalamANe vi vujjhejjA, sirI tassa samaMtao // 13 // AroggaM dhaNalAbho vA, caMdasUrANa daMsaNe / rajjaM samuddapiyaNe, sUrassa gaNe tahA // 14 // ityAdi // 'aGgavidyAM ca' ziraHprabhRtyaGgasphuraNataH zubhA'zubhasUcikAm / tadyathA| siraphuraNe kira rajja, piyamelo hoi bAhuphuraNammi / acchiphuraNammi ya piyaM, ahare piyasaMgamo hoi // 1 // gaMDesuM thIlAbho, kannesu ya sohaNaM suNai saha / nettaMte dhaNalAbho, uThe vijayaM viyANAhi // 2 // piDhe parAjao vi hu, bhogo aMse taheva kaMThe ya / hatthe lAbho vijao, vacche nAsAe pII ya // 3 // lAbho thaNesu hiyae, hANI aMtAsu kosapari- vur3I / nAmIe thANabhaMso, liMge puNa itthilAbho y||4|| kullesu suuppattI, UrUhiM baMdhuNo aNiDaM tu / pAsesu vallahattaM, vAhaNalAbho phije bhaNio // 5 // pAyatale phuraNeNaM, havai salAbha narassa addhANaM / uvariM ca thANalAbho, jaMghAhiM zirasi zatasahasraM tu, sahasraM bAhubhakSaNe / pAde paJcazataM lAbho, mAnuSAmiSabhakSaNe // 10 // dvArArgala-zayyA-zAlabhaJjane bhAryA vinazyet / pitR-mAtR-putramaraNaM, agacchede vijAnIyAt // 11 // zRkSiNAM daMSTriNAM, upadravaH karoti nUnaM rAjabhayam / putro vA pratiSThA vA, nigaDa| bhujApAzavandheSu // 12 // Asane zayane yAne, zarIre vAhane gRhe / jvalati api Uota, zrIstasya smnttH|| 13 // bhArogyaM dhanalAbho vA, candrasUryayordarzane / rAjyaM samudrapAne, sUryasya grahaNe tathA // 14 // ' "ziraHsphuraNe kila rAjya, priyamelo bhavati baahusphurnne| akSisphuraNe ca priyaM, adhare priyasaGgamo bhavati // 1 // gaNDayoH strIlAbhaH, karNeSu ca zobhanaM zRNoti zabdam / netrAmte dhanalAbhaH, oSTe vijayaM vijAnIhi // 2 // pRSThe parAjayo'pi khalu, bhogoMse tathaiva kaNThe ca / haste lAbho vijayo, vakSasi nAsAyAM prItizca // 3 // lAbhaH stanayohadaye, hAnirAlAsu koSaparivRddhiH / nAbhau sthAnabhraMzo, liGge punaH kholAbha nitambayoH sutotpattiH, urvoH bandhoraniSTaM tu / pArzvayorvallabhatvaM, vAhanalAbho ghuNTikAyAM bhnnitH||5|| paadtle| sphuraNena, bhavati salAbho narasyAvA / upari ca sthAnalAbho, jaGghayosstokamadhvAnam // 6 // puruSAMzamahilAyAH, puruSasya dakSiNA yathoktaphalAH / mahilAMzapuruSamahilayoH bhavanti vAmA ythoktphlaaH||7|| // 130 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilakevalinA sAdhu thovamaddhANaM // 6 // purisaMsayamahilAe, purisassa ya dAhiNA jahuttaphalA / mahilaMsapurisamahilANa hoti vAmA jahutta- phalA // 7 // ityAdi // caH sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate, ko'rthaH?-tadabhidhAyakAni zAstrANi vyApArayanti / punaH 'ye' ityupAdAnaM lakSaNAdibhiH pRthaksambandhasUcanArtham / tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate na tu samastAnyeva, te kim ? ityAha-'na hu' naiva 'te' evaMvidhAH zramaNAH sAdhavaH 'ucyante' abhidhIyante / iha ca puSTA''lambanaM vinaitavyApAraNe evamucyata iti sUtrArthaH // 13 // te caivaMvidhA yadvApnuvanti tadAhaiha jIviyaM aNiyamettA, panbhaTThA samAhijoehiM te kAmabhogarasagiddhA, uvavajaMti AsurekAe 14 __ vyAkhyA-'iha' janmani 'jIvitam' asaMyamajIvitam 'aniyamya' dvAdazavidhatapovidhAnAdinA'niyatrya 'prabhraSTAH cyutAH samAdhiH-cittasvAsthyaM tatpradhAnA yogAH-zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAstebhyaH, aniyatritAtmanAM hi pade | pade taddhaMzasambhava iti, 'te' anantara muktAH kAmabhogeSu-abhihitasvarUpeSu raseSu ca-madhurAdiSu gRddhAH-abhikAlAvantaH | kAmabhogarasagRddhAH, bhogAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnamatigRddhiviSayatAkhyApanArtham , 'upapadyante' jAyante 'Asure' asurasaMbandhini kAye / idamuktaM bhavati-evaMvidhAH kiJcitkAdAcitkamanuSThAnaM kurvanto'pyasureSvevotpadyante iti sUtrArthaH // 14 // tato'pi cyutAste kimavApnuvanti ? ityAha tatto'vi ya uvahittA, saMsAraM bahuM annupriytNti| bahukammalevalittANaM, bohI hoi sudullabhA tesiM // 15 // vyAkhyA-tato'pi cAsuranikAyAd 'uddhRtya' niHsRtya 'saMsAraM' catugetirUpaM 'bahuM vipulaM "aNapariyati" 'anupariyanti' sAtatyena paryaTanti / kiJca bahukarmalepaliptAnAM 'bodhiH' pretyajinadharmAvAptirbhavati sadurlabhA 'teSAm' Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 131 // ye lakSaNAdi prayuJjate / yatazcaivamuttaraguNavirAdhanAyAM doSastatastadArAdhane yatitavyamiti bhAva iti sUtrArthaH // 15 // Aha| kimamI dravyazramaNA jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ? ucyate-lobhataH, ata eva tadAkulitasyAtmano duSpUratAmAhakasiNaM pijo imaMloyaM,paDipunnaM dalija egss|tennaavi se Na saMtusse, iti duppUrae ime aayaa||16|| / vyAkhyA-'kRtsnamapi' paripUrNamapi 'yaH' surendrAdiH imaM 'loka' jagat 'pratipUrNa' dhanadhAnyahiraNyAdibhRtaM | "dalijja" tti dadyAt , kiM bahubhyaH ? ityAha-"egassa" tti ekasmai kasmaicit kathaJcidArAdhitavate, 'tenA'pi' dhanadhAnyAdibhRtasamastalokadAyakena, hetau tRtiiyaa| "se" iti saH 'na santuSyet' na hRSyet / kimuktaM bhavati ?-mamaitAvaidatA'nena paripUrNatA kRteti na tuSTimApnuyAt / uktaM hi-"na vahistRNakASTheSu, nadIbhirvA mahodadhiH / na caivAtmA'rthasAreNa, zakyastarpayituM kacit // 1 // yadi syAdratnapUrNo'pi, jambUdvIpaH kathaJcana / aparyAptaH praharSAya, lobhAtasya jinaiH smRtH||2||" 'itiH' evamarthe, evam-amunoktanyAyena, duHkhena-kRcchreNa pUrayituM zakyo duSpUro duSpUra eva dusspuurkH| "ime" tti ayaM pratyakSaH 'AtmA' jIvaH, etadicchAyAH paripUrayitumazakyatvAditi sUtrArthaH // 16 // kimiti na kaapiliiymdhyynm| kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| santuSyati ? iti pratyakSaH 'AtmA' jIvaH, etAnyAyana, duHkhena-kRcchreNa pUrayituM yApta jahA lAbho tahA lobho, lAbhA lobho pavaDai / domAsakayaM kajja, koDIe vi na nihiyaM // 17 // vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'lAbhaH' arthA'vAptiH 'tathA' tena prakAreNa lobhH| kimevam ? ityAha-lAbhAlobhaH 'pravarddhate' vRddhiM yAti, iha ca 'lAbhAllomaH pravarddhate' iti vacanAt yathA tathetyatra vIpsA gamyate, tatazca yathA yathA lAbhastathA tathA lobho bhavatItyuktaM bhavati / lAbhAllobhaH pravarddhate ityapi kutaH ? ityAha-dvAbhyAM mASAbhyAM kRtaM dvimASakRtaM 'kArya' prayojanam tacceha dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM 'koTyA'pi' suvarNazatalakSAtmikayA'pi 'na niSThitaM na niSpannam , // 131 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OXOXOXOXOXOXXXXXOXX taduttarottaravizeSavAJchAta iti suutraarthH|| 17 // samprati yadaktama-dvimASakRtaM kArya koTyA'pi na niSThitamiti tatra | kapilakevatadaniSThitiH strImUleti tatparihAryatAM upadarzanAyAha linA sAdhuno rakkhasIsu gejjhejjA, gaMDavacchAsu nnegcittaasu| Kdhrmkthnm| jAto purisaM palobhittA, khellaMti jahA va dAsehiM // 18 // vyAkhyA-'no' naiva rAkSasya iva rAkSasyaH striyastAsa, yathA hi rAkSasyo raktasarvaskhamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti evametA api, tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM ca arthazca tAnyetAbhirapahiyanta eva / tathA coktam"vAtodbhUto dahati hutabhuga dehamekaM narANAM, matto nAgaH kupitabhujagazcaikadehaM nihanti / jJAnaM zIlaM vinayavibhavaudArya| vijJAnadehAn , sarvAnarthAn dahati vanitA''muSmikAnaihikAMzca // 1 // " "gijjheja" tti 'gRddhayet' abhikADhAvAn bhavet , kidRzISu-gaMDavacchAsu" tti gaNDaM-gaDu, iha copacitapizitapiNDarUpatayA gaNDe kucAvuktI, te vakSasi yAsAM tAstathAbhUtAstAsu, vairAgyotpAdanArtha cetthamuktam / tathA'nekAni-anekasaGkhyAni caJcalatayA cittAni-manAMsi yAsAM tA anekacittAHtAsu, Aha ca-"hRdyanyadvAcyanyat, kArye'pyanyatpuro'tha pRSThe'nyat / anyattava mama cAnyat , strINAM sarva kimapyanyat // 1 // " tathA "jAo" tti yAH 'puruSa' manuSyaM kulInamapIti gamyate, 'pralobhya' tvameva mama zaraNaM tvameva ca prItikRt ityAdikAbhirvAgbhirvipratArya krIDanti / "jahA va" tti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva 'dAsaiH' ehi gaccha mA vA tvaM yAsIrityAdivitathoktiprabhRtibhiH krIDAbhirvilasantIti sUtrArthaH // 18 // punastAsAmevA'tiheyatAM darzayannAha nArIsu No pagejjhejA, itthI vippajahe anngaare| dhammaM ca pesalaM NacA, tattha Thaveja bhikkhU appANaM // 19 // vyAkhyA-'nArIpu' strISu 'no' naiva 'pragRdhyet' prazabda AdikarmaNi, tato gRddhimArabhetA'pi na, kiM punaH kuryAt ? iti BXOXOXOXOXOXOXOXXXXXX Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / S bhaavH| "itthi" ti striyaH "vippajahe" tti viprajahyAt / pUrvatra nArIgrahaNAd manuSyastriya evoktAH, iha punardevatiryaksambandhi nyo'pi tyAjyatayA ucyante iti na paunaruktyam , upadezatvAdvA / 'anagAraH' prAgvat , kiM punaH kuryAt ? ityAha-dharmameva' brahmacaryAdirUpam , casyAvadhAraNArthatvAt , 'pezalam' iha paratra caikAntahitatvenA'timanojJaM 'jJAtvA' avabudhya 'tatre'ti dharme 'sthApayet' nivezayet 'bhikSuH' yatiH AtmAnaM viSayAbhilASaniSedhAditi sUtrArthaH // 19 // adhyayanArthopasaMhAramAha ii esa dhamme akkhAe, kavileNaM ca visuddhapannaNaM / tarihiMti je u kAhiMti, tehiM ArAhiyA duve logu // 20 // tti bemi // vyAkhyA-'itI'tyanena prakAreNa 'eSaH' anantaroktarUpaH 'dharmaH' yatidharmaH 'AkhyAtaH' kthitH| kena? ityAha| 'kapilena' ityAtmAnameva nirdizati, pUrvasaGgatikatvAd amI madvacanataH pratipadyantAM dharmamiti / 'caH' pUraNe / 'vizuddhaprajJena' nirmalAvabodhena, ato'rthasiddhimAha-"tarihiMti" tti tariSyanti bhavAmbhodhimiti shessH| 'ye' ityavizeSAbhidhAne, | 'tu' pUraNe, tato'vizeSata eva tariSyanti ye 'kariSyanti' anuSThAsyanti prakramAdamuM dharmam / anyacca taiH 'ArAdhito' saphalIkRtau 'dvau' dvisaMkhyau 'loko' ihaparalokAvityarthaH, iha mahAjanapUjyatayA paratra ca niHzreyasA'bhyudayaprAptyeti sUtrArthaH // 20 // 'itiH' parisamAptau bravImIti prAgvaditi // aSTama kaapiliiymdhyynm| kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| // 132 // // 132 // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanalaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM kApilIyAkhyaM aSTamamadhyayanaM samAptam // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanam / karakaNDacaritram / uktamaSTamamadhyayanam / sAmprataM namivaktavyatAnibaddhaM namipravrajyAkhyaM navamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH'anantarAdhyayane nirlobhatvamuktam , iha tu tadanutiSThata ihaiva devendrAdipUjopajAyate iti dayate' ityanena sambandhenAssyAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArtha namicaritaM tAvaducyate / iha ca yadyapi namipravrajyaiva prakrAntA tathApi yathA'yaM pratyekabuddhastathA'nye'pi karakaNDAdayastraya etatsamakAlasuralokacyavana-pravrajyAgrahaNa-kevalajJAnotpatti-siddhigatibhAja iti prasaGgato vineyavairAgyotpAdanArtha tadvaktavyatA'pyabhidhIyate / tadyathA-karakaMDU kaliMgesuM, paMcAlesu ya dummuho / namI rAyA videhesuM, gaMdhAresu ya na~ggaI // 1 // vasahe ya iMdakeU, valae aMbe ya pupphie bohI / karakaMDu dummuhassA, namissa gaMdhAraranno ya // 2 // tattha karakaMDU caMpAe nayarIe dahivAhaNo rAyA, tassa ya ceDagassa dhUyA paumAvaI devI / annayA ya tIse dohalo jAokihAhaM rAyanevattheNa nevatthiyA mahArAyadhariyacchattA ujANakANaNANi hatthikhaMdhavaragayA vihrijaa| sA oluggA jAyA / rAiNA pucchiyA / kahio sbbhaavo| tAhe rAyA ya sA ya jayahatthimmi aaruuddhaaii| rAyA chattaM dharei / gayA ujjANaM / paDhamapAuso ya tayA vaTTai / sIyalaeNaM surabhimaTTiyAgaMdheNa abbhAhao vaNaM saMbharei / karI vi payaTTo - vaNAbhimuho pyaao| jaNo na tarai piTTao olggiuN| do vi aDaviM pavesiyAI / rAyA vaDarukkhaM pekkhai, devi bhaNai-eyassa vaDassa heTeNa jAhi tti, tao tuma sAhaM gihijjAsi / tAe paDisuyaM, na tarai gihiuM / rAyA dakkho, teNa sAhA gahiyA / so uttinno nirANaMdo kiMkAyavayAmUDho gao caMpaM / sA ya paumAvaI nIyA nimmANursi EXOXXXXXXXX u0023 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KI zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / navamaM nmiprbjyaakhymdhyynm| krknndducritrm| // 133 // addvi| jAva tisAio pecchai talAgaM mahaimahAlayaM / hatthI tattha oinno abhiramai / imA vi saNiyaM saNiyaM oinnA kariNo uttinnA talAgAo disAo na jANai bhayabhIyA samaMtao taM vaNaM ploei|to-aho! kammANa pariNaI jeNa appatakkiyameva erisaM vasaNamahaM pattA, tA kiM karemi ? kattha gacchAmi ? kA me gai ? tti / sA ya paravasA roviuM pvttaa| khaNametteNa ya kAUNa dhIriyaM ciMtiyaM tIe-na najjai bahuduTThasAvayasaMkule eyammi bhIsaNe vaNe kiM pi havai, tA appamattA havAmi / tao kayaM causaraNagamaNaM, garahiyAiM ducariyAI, khAmio sayalajIvarAsI, kayaM sAgAraM bhattapaJcakkhANaMjai me hoja pamAo, imassa dehassimAi velaae| AhAramuvahideha, carime samayammi vosiriyaM // 1 // tahA paMcanamokAro me saraNaM, jao so ceva ihalogaparalogesu kallANAvaho / bhaNiyaM ca-"vAhi-jala-jalaNa-takkara-hari-kari-saMgAma-visaharabhayAiM / nAsaMti takkhaNeNaM, navakArapahANamaMteNaM // 1 // na ya kiMci tassa pahavai, DAiNi-veyAla rakkha-mAribhayaM / navakArapahAveNaM, nAsaMti ya sayaladuriyAI // 2 // tahA-hiyayaguhAe navakArakesarI jANa saMThio niccaM / kammaTThagaMThidoghaTTaghaTTayaM tANa parinaTaM // 3 // " tao navakAramaNusaraMtI paTThiyA egadisAe / jAva dUraM gayA tAva diTTho ego tAvaso, tassa mUlaM gayA, abhivaaio| sA pucchiyA teNa-kao si ammo ihAgayA? / tAhe kahei-ahaM ceDayassa dhUyA jAva hatthiNA ANIyA / so ya tAvaso ceDassa niyllo| teNa AsAsiyA 'mA bIhehi tti, bhaNiyA ya--mA soyaM karehi, Iiso ceva esa saMjogaviyogaheU jammaNa-maraNa-roya-soyapauro asAro saMsAro, vaNaphalehiM aNicchaMtI vi | kArAviyA pANavitti, nIyA ya vasimaM / bhaNiyA ya-etto pareNa halakiTThA bhUmI, na akkamAmo amhe, eso daMtapurassa visao, daMtavakko ya rAyA, tA tumaM nibbhayA gaccha eyammi nayare, puNo susattheNa gacchejasu caMpaM ti| niyatto taavso| iyarA vi paviTThA daMtapuraM gayA ya pucchaMtI sAhuNImUlaM, vaMdiyA pavattiNI / pucchiyA-kuo sAvigA? / kahiyaM tIe jaha XOXOXXX // 133 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karakaNDacaritram / dviyN| parunnA maNAgaM / saMThaviyA ya pavattiNIe-mahANabhAve ! mA kuNasu cittakheyaM, alaMghaNIo vihiprinnaamo| jao"vihaDAvai ghaDiyaM pi hu, vihaDiyamavi kiMci saMghaDAvei / ainiuNo esa vihI, jaMtUNa suhAsuhakaraNe // 1 // " kiJca"khaNadivanahavihave, khnnpriyttuNtvivihsuhdukkhe| khaNasaMjogavioge, saMsAre natthi kiM pi suhaM // 1 // jeNaM ciya saMsAro, bahuvihadukkhANa esa bhaMDAro / teNaM ciya iha dhIrA, apavaggapahaM pavajaMti // 2 // " evamAi aNusAsiyA || saMvegamuvagayA tANa ceva mUle pbiyaa| pucchiyA vi dikkhAe adANabhaeNa gabbho na akkhAo / pacchA nAe| mayahariyAe sabbhAvo khio| pacchannaM dhariyA / pasUyA samANI sahanAmamuddAe kaMbalarayaNeNa ya susANe chaDDei / / pacchA susANapAlageNa gahio, bhajAe appio| 'avakannio' tti nAma kayaM / sA ya ajA tIe pANIe samaM mittiM | karei tti |saa ajjA tAhiM saMjaIhiM pucchiyA-kahiM gabbho / bhaNai-mayago jAo to me ujjhio| so tattha sNvddi|| StAhe dAragarUvehiM samaM ramai / so tANi DiMbharUvANi bhaNai-ahaM tubhaM rAyA mamaM karaM deha / so lukkhakacchUe ghio| tANi bhaNai-mamaM kaMDuyaha / tAhe se 'karakaMDu' tti nAmaM kayaM / so ya tAe saMjaIe aNuratto / sA ya se moyae dei / / jaM vA bhikkhaM laTuM lahei / saMvaDio so susANaM rakkhai / tattha do saMjayA taM masANaM keNai kAraNeNa aigayA jAva egattha vaMsakuDaMge daMDaM pecchaMti / tattha ego daMDalakkhaNaM jANai, jahA-"egapavaM pasaMsaMti, dupavA klhkaariyaa| tipavA lAbhasaMpannA, caupatvA mAraNaMtiyA // 1 // paMcapakvA u jA laTThI, paMthe kalahanivAriNI / chapavA ya AyaMko, sattapatvA arogiyA // 2 // cauraMgulapaiTThANA, addhNgulsmuusiyaa| sattapacA ya jA laTThI, mattagayanivAriNI // 3 // aTThapavA asaMpattI, navapavA jasakAriyA / dasapavA u jA laTThI, tahiyaM savasaMpayA // 4 // vaMkA kIDakkhaiyA, cittalayA polaDA ya daDDhA ya / laTThI ya ubbhasukkA, vajeyavA payatteNaM // 5 // ghaNavaddhamANapavA, niddhA vanneNa egavannA ya / emAilakkhaNa Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 134 // juA, pasatthalaTThI muNeyavA // 6 // " tao teNa bhaNiyaM - jo eyaM daMDaM gihissai so rAyA hohitti, kiMtu paDicchi - yavaM tao jAva annANi cattAri aMgulAI vaDai tAhe jogu tti / taM teNaM mAyaMgaceDaeNaM suyaM, ekkeNa ya dhijjAieNa / tAhe so dhijjAio appasAgAriyaM tassa cauraMgulaM khaNiUNaM chiMdei / teNa ceDageNa diTTho / so uddAlio / so teNa dhijjAieNa kAraNiyaM nIo / bhaNai - dehi daMDagaM / so bhai - mama masANe esa vaDio, ao na demi / dhijjAio bhai - annaM gincha / so necchai, bhaNai ya - eeNa mama kajjaM ti / so dArago na dei / tehiM so dArago pucchiokiM na desi ? / bhaNai ya - ahaM eyassa daMDagassa pabhAveNaM rAyA hohAmi tti / tAhe kAraNiyA hasiUNaM bhaNaMti - jayA tumaM rAyA hojjAsi tayA tumaM eyassa gAmaM dejjAsi / paDivannaM teNa / dhijjAieNa vi anne dhijjAiyA bhaNiyA, jahA - eyaM mArettA daMDagaM harAmo / taM tassa piuNA suyaM / tANi tinni vi naTThANi jAva kaMcaNapuraM gayANi / tattha aputto rAyA mao / Aso ahivAsio / tassa bAhiM suyaMtassa mUlamAgao, payAhiNIkAUNa Thio / jAva AyareNa nAyarA pecchati lakkhaNajuttaM / jayasaddo kao / naMdItUramAhayaM / imo vi jaMbhaMto uTThao, vIsattho AsaM vilaggo pavesijjai / 'mAyaMgo' tti dhijjAiyA na diMti pavesaM / tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, taM jaliumADhattaM / te bhIyA ThiyA / tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijjAiyA kayA / uktaJca - " dadhivAhanaputreNa rAjJA tu karakaNDunA / vATadhAnakavAstavyAzcANDAlA brAhmaNIkRtAH // 1 // " tassa ya gharanAmaM 'avakinnago' tti avahIriUNa tehiM taM caiva ceDagakathaM nAmaM paiTThiyaM 'karakaMDu' tti / tAhe so dhijjAio Agao - dehi me gAmaM / bhaNai - jo te rucca taM ginha / | so bhai - mama caMpAe gharaM to tIe visae dehi / tAhe dahivAhaNassa lehaM dei - dehi mamaM gAmaM egaM, ahaM tubbhaM jaM ruccai gAmaM vA nagaraM vA taM demi / so ruTTho--duTThamAyaMgo appANaM na yANai tti / dUeNa paDiyAgaeNa kahiyaM / navamaM namipravra jyAkhya madhyayanam / karakaNDucaritram / // 134 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karakaMDU kuvio| caMpA rohiyA / juddhaM ca vtttti| tAe saMjaIe suyaM / 'mA jaNakkhao hohi' tti mayahariM Apucchi-IKI karakaNDaUNa gayA taM nayariM / karakaMDaM ussArittA rahassaM bhiMdai-esa tava piya tti / teNa tANi ammApiyaro pucchiyANi / caritram / tehiM sabbhAvo kahio / mANeNaM na osarai / tAhe sA caMpaM aigayA, ranno gharaM aIi, nAyA, pAyavaDiyAo dAsIo prunnaao| rAyAe vi surya / so vi aago| vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gabbhaM pucchai / sA bhaNai-esa so jeNa rohiyaM nayaraM / tuTTho niggao milio| do vi rajANi tassa dAUNa dahivAhaNo pcio| karakaMDU ya | mahAsAsaNo jAo / so ya kira goulappio / aNegANi tassa goulANi jAyANi / jAva sarayakAle egaM govaccha gaM thoragattaM seyaM picchai / bhaNai-eyassa mAyaraM mA duhijahA, jayA vaDDio hojjA tayA aNNANaM gAvINaM duddhaM pAvejjAha / te govAlA paDisugaMti / so uccattavisANo gaMdhavasaho jAo / rAiNA diTTho / so juddhikao jaao| puNo kAleNa rAyA Agao / pecchai mahAkAyaM junnavasabhaM paDuehiM parighaTTijaMtaM / gove pucchei-kahiM so vasaho tti ? / tehiM so dAio tayavattho / bhaNiyaM ca-goTuMgaNassa majjhe, DhakkiyasabeNa jassa bhajaMti / dittA vi dariyavasabhA, sutikkhasiMgA samatthA vi||1|| porANayagayadappo, galaMtanayaNo calaMtavisamoThTho / so ceva imo vasabho, paDDayaparighaTTaNaM sahai // 2 // taM tArisaM pecchiya gao visAyaM ciMtei aNiccayaM-aho ! tAriso hoUNa saMpai eyAriso jAo esa vasabho, tA sabe |athirA saMsAre payatthA / tahA hi-jo tAva bhogovabhoganibaMdhaNaM mahAmohaheU ya attho so adhuvo| bhaNiyaM caIT"cavalaM saracAvaM va, vijulehaM va caMcalaM / pAovalaggapaMsu va, dhaNaM athiradhammayaM // 1 // atthaM corA vilupaMti, uddAlaMti XnaresarA / vaMtarA ya nigRhaMti, giNhaMti aha dAiyA // 2 // huyAsaNo Dahe savaM, jaluppIlo viNAsae / sabassa haraNaM |vA vi, karei kuvio jamo // 3 // " tahA paramANaMdaheU iTThajaNasaMgamo vi aNicco / kahaM ?-jahA saMjhAe rukkhammi, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA navarma nmiprvjyaakhymdhyynm| | durmukhacaritram / sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 135 // FoXXXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO milaMti vihagA bahU / paMthiyA pahiyAvAse, jahA desaMtarAgayA // 1 // pahAe jaMti save vi, annamannadisaMtaraM / evaM kuTuMbavAse vi, saMgayA bahavo jiyA // 2 // narAmaratirikkhAi-joNIsuM kammasaMjuyA / macuppahAyakAlammi, save jaMti diso-| disi // 3 // tahA-"jeNummattapamattau hiMDai puripahihiM, moDAuDi karaMtau veDhiu bahunarahiM / taM joyaNu aireNa jaNa ! khaNabhaMgurau, jararogihiM sosijjai rakkhaMtaha kharau // 1 // " tahA-"gavbhe jamme bAla-taNammi taruNattaNammi therate / maTTiyabhaMDaM va jiyA, sancAvatthAsu vihaDaMti // 1 // " emAi ciMtaMto paDibuddho patteyabuddho jAo, kAUNa paMcamuTThiyaM loyaM devayAviinnaliMgo viharai / bhaNiyaM ca-"seyaM sujAya suvibhattasiMgaM, jo pAsiyA vasabhaM gohamajjhe / riddhiM KIariddhiM samupehiyANaM, kaliMgarAyA vi samekkha dhammaM // 1 // " saMpai dummuhacariyaM ___ asthi iheva bhArahe vAse kaMpilaM nAma puraM / tattha harikulavaMsubbhavo jao nAma rAyA, tassa guNamAlA nAma |bhAriyA / so ya rAyA tIe saha rajjasirimaNuhavaMto gamei kAlaM / annayA atthANamaMDavahieNa pucchio dUo-kiM natthi mamaM jaM annarAINamatthi / dUeNa bhaNiyaM--deva ! cittasabhA tumha natthi / tao rAiNA ANattA thavaiNo, jahA lahuM cittasabhaM kareha / AesANaMtaraM samADhattA / tattha dharaNIe khannamANIe kammakarehiM paMcamadiNe sabarayaNamao jalaNo va | teyasA jalaMto dihro mahAmauDo, saharisehiM siTTho jayarAiNo / teNa vi parituTThamaNeNaM NaMdItUraravapuvayaM uttAriu bhUmivivarAo pUiyA thavaimAiNo jahArihaM vatthamAIhiM / thevakAleNa nimmAyA uttuMgasiharA cittasabhA / sohaNadiNe ya kao cittasabhAe pveso| Arovio maMgalatUrasaheNa appaNo uttamaMge muddo| tappabhAveNa dovayaNo so rAyA jaao| yenonmattapramatto hiNDati purIpathiSvahamahamikAM kurvan veSTito bahunaraiH / tad yauvanamacireNa jana! kSaNabhaGguraM jarArogaiH zuSyate rakSataH kSaritam // 1 // XOXOXOXOXOXOXOXOXO-XXX-Ko // 135 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loeNa ya tassa 'domuha' tti nAmaM kayaM / aikaMto koi kAlo / tassa ya rAiNo satta taNayA jAyA / 'duhiyA me Natthi 'ti guNamAlA addhitiM karei / mayaNAbhihANassa jakkhassa icchai uvAiyaM / annayA pAriyAyamaMjarI uvalaMbha suviNayasUiyA jAyA tIse duhiyA / kayaM ca vaddhAvaNayaM, dinnaM jakkhassa ovAiyaM, kathaM ca tIe nAmaM mayaNamaMjari ti / kameNa jAyA jovaNatthA / io ya ujjeNIe caMDapajjoo rAyA / tassa dUeNa sAhiyaM - jahA dummuho rAyA jAo / pajjoeNa bhaNiyaM - kahUM ? / dUeNa bhaNiyaM - tassa eriso mauDo atthi tammi Arovie domuhANi havaMti / mauDassuvari pajjoyassa lobho jAo / dUaM dummuharAiNo pesai - eyaM mauDarayaNaM mama pesehi, aha na pesasi to jujjhasajjo hohi / domuharAiNA dUo bhaNio pajjoyasaMtio - jai mama jaMmaggiyaM deha to ahamavi mauDaM demi / dUeNa bhaNiyaM - kiM maggaha ? | rAiNA bhaNiyaM - deha analagirihatthI, aggibhIrU tahA ravaro ya / jAyA ya sivAdevI, lehAyariyalohajaMghoya // 1 // eyaM ca pajjoyassa rajjasAraM / paDigao dUo ujjeNiM / sAhiyaM pajjoyassa domuhasaMtiyaM paDivayaNaM / kuddho aIva pajjoo calio caturaMgabaleNa / donni lakkhA mayagalANaM, donni sayasahassA rahANaM, paMcaajuyANi hyAgaM, satta| koDIo payAijaNANaM / aNavarayapayANehiM saMpatto paMcAlajaNavayasaMdhi / iyaro vi domuharAyA cauraMgabalasamaggo nIhario nayarAo / gao paDisammuhaM pajjoyasta paMcAla visayasaMdhIe / raio garuDabUDo pajjoeNa, sAyarabUho domuheNa / tao kameNa saMpalaggaM doNha vi balANa jujjhaM / so mauDarayaNappabhAveNa ajeo domuhraayaa| bhaggaM pajjoyassa balaM / baMdhiUNa pajjoo pavesio nayaraM / dinaM calaNe kaDayaM / suheNa tattha pajjoyarAiNo vaccai kAlo / annayA diTThA teNa mayaNamaMjarI / jAo gADho aNurAo / tao kAmaggiNA DajjhamANassa ciMtAsaMtAvagayassa volINA kaha vi rAI / paccUse sa gao atthANaM / diTTho parimilANamuhasarIro domuharAiNA, pucchio sarIrapauti / na dei paDivayaNaM / sAsaMkeNa ya gADhayaraM 1 durmukhacaritram | Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA XXXXXXXX khyA laghuvRttiH / // 136 // puTTho / tao dIhaM nIsasiUNa jaMpiyaM pajjoeNa -- mayaNavasagassa naravara !, vAhivighatthassa taha ya mattassa / kuviyassa maraMtassa ya, lajjA dUrujjhiyA hoi // 1 // tA - jai icchasi mama kusalaM, payaccha to mayaNamaMjariM eyaM / niyadhUyaM me naravara !, na desi pavisAmi jalaNaM ti // 2 // tao domuheNa nicchayaM nAUNa dinnA, sohNadiNamuhutte kayaM pANiggahaNaM / kaivayadiNehiM pUiUNa visajio gao ujjeNiM pjjoo| annayA Agao iMdamahUsavo / domuharAiNA AiTThA nAyarajaNA - ubbheha iMdakeuM / tao maMgalanaMdImahAraveNa dhavaladhayavaDADoyakhikhiNIjAlAlaMkio avalaMbiyavaramaladAmo maNirayaNamAlAbhUsio nANAvihapalaMbamANaphalanivahaciMcaio ubbhio iMdakeU / tao nacaMti naTTiyAo, gijjaMti sukairaiyA kavabaMdhA, naJcaMti narasaMghAyA, daMsaMti diTTimohaNAI iMdayAlAI iMdiyAliNo, dijjaMti taMbolA, khippaMti kuMkumakappUrajalacchaDA, dijjaMti mahAdANAI, vajjaMti muiMgAiAujjAI / evaM mahApamoeNa gayA satta vAsarA / AgayA punnimA / | pUio mahAvicchaDeNa kusumavatthAIhiM domuharAiNA iMdakeU mahAtUraraveNa / annammi diNe paDio meiNIe / diTTho rAiNA | amejhamuttaduggaMdhe nivaDio / jaNeNa pariluppamANo ya hUNa ciMtiyaM - dhiratthu bijjureha va caMcalANaM pariNAmavirasANaM riddhINaM / eyaM ciMtayaMto saMbuddho patteyabuddho jAo | paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa pavaio / uktazca - "jo iMdakeDaM suyalaMkiyaM taM, dahuM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupehiyANaM, paMcAlarAyA vi samekkha dhammaM // 1 // " saMpayaM namicariaM - atthi iheva bhAradde vAse avaMtIjaNavae sudaMsaNaM nAma puraM / maNiraho nAma rAyA / tassa sahoyaro jugabAhU juvarAyA / tassa ya niruvamarUvalAvannA mayaNarehA nAma bhAriyA / sA ya accaMta paramasAviyA - tIe putto saguNasaMpanno caMdajaso nAma / annayA maNiraho mayaNarehaM dahUNa ajjhovavanno ciMtiuM payatto-- kahaM puNa eyAe saha mamaM saMjoo bhavissai ?, ahavA tAva paDhamaM pIiM karemi, pacchA cittabhAvaM nAUNa jahAjogaM jaissAmi / evaM maMteUNa navamaM namitra jyAkhya madhyayanam / namicaritram / // 136 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namicaritram / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX tIe saha pIiM ghaDei / puSpha-kuMkuma-tabola-vatthA-'laMkArAiyaM pesei / na ya tIe koi anno duTThabhAvo hiyae / evaM kAlo | vaccai / annayA maNiraheNa mayaNarehA bhaNiyA--suMdari ! jai mamaM purisaM paDivajasi tA sayalarajasAmiNiM karemi / tIe bhaNiyaM-napuMsitthibhAveNa vajiyassa purisattaM tujjha puvakammeNeva jAyaM, mayA appaDivanne vi jaM puNa rajjasAmittaM taM pi ko hariuM tarai tuha bhAijuvarAyaghariNIsadaM vahaMtIe mamaM ? ti, annaM ca je sappurisA havaMti te maraNavasaNaM | bahumannaMti na uNa ihaloya-paraloyaviruddhaM AyaraMti, jao-"jIvANaM hiMsAe, alieNaM taha parassa haraNeNaM / paraitthiA kAmaNeNaM, jIvA narayammi vaJcati // 1 // " tA mahArAya ! evaM vavatthie muttUNa duTThabhAvamAyAraM paDivajasu / evaM ca soUNa tuhikko tthio| ciMtiyaM ca teNa-na esA jugabAhummi jIvamANe annaM purisamicchei, tA eyaM vissaMbheNa ghAemo, tao balakAreNa gihissAmi, na anno ko vi uvAo atthi tti / evaM kAlo vaJcai / annayA mayaNarehA caMdaM sumiNe daTThaNa bhattuNo sAhei / teNa bhaNiyA-suMdari ! sayalapuhavimaMDalanayalassa mayaMkabhUo suo te bhavissai / tao tIe gabbhasaMbhavo sNvutto| taie ya mAse dohalo jAo-jai jiNANaM muNINaM ca pUrya karemi, sayayaM ca titthayarANaM saMtiyAo kahAo nisuNemi / tao jahicchAe saMpUriyaDohalA gambhaM suheNubahai / annayA vasaMtamAse jugabAhU mayaNa| rehAe saha ujANe kiiddtthmuvaago| khajabhoyaNapANakhittassa atthagirIo volINo ahesaro / ucchAio tamaniyareNa bhuvnnaabhoo| tao jugabAhU tammi ceva ujjANe tthio| maNiraheNa ciMtiyaM-sohaNo esa avasaro, egaM tAva jugabAhU nayarabAhirujjANe Thio, bIyaM thovasahAo, taiyaM rayaNI, cautthaM timiraniyareNa aMdhAriyaM vaNaM, tA gaMtUNa mAremo, tAhe mayaNarehAe saha nissaMka ramissAmi / evaM ca ciMtiUNa maNDalaggaM gahAya gao ujjANaM / jugabAhU vi kAUNa raikIlaM pasutto kayalIhare / purisA causu vi pAsesu nivannA / bhaNiyA ya te maNiraheNa-kattha jugabAhU ? / sAhio Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM * k zrIuttarA- ya tehiM / 'mA ittha koi sattU rayaNIe abhibhavistai tti adhiIe Agao ahaM' ti bhaNiUNa paviTTho kayalIharae / dhyayanasUtre sasaMbhamamuDhio jugavAhU, kao paNAmo / bhaNio maNiraheNa-uddhehi, nayaraM pavimsAmo, alamettha vAseNaM / tao | namipravazrInemica- | uhiumADhatto jugabAha / etyaMtare aviyAriUNa kajAkajaM agaNiUNa jaNAvavAyaM ujjhiUNa paralogabhayaM vIsattha- jyAkhya ndrIyA | hiyao Ahao daDhaM nisiyakhaggeNa kaMdharAe maNiraheNa / guruppahAraveyaNAnimIliyaccho nivaDio dhrnnivtttte| dhAhAviyaM mdhyynm| sukhabodhA- mayaNarehAe-aho ! akajaM kayaM ti / tao pahAviyA ujjayakhaggA purisA / bhaNiyaM-kimeyaM ? ti / saMlataM maNikhyA laghu- raheNa-mama hatthAo pamAeNa khaggaM nivaDiyaM, alaM suMdari ! bhaeNa / tao purisehiM nAUNa maNirahaciTThiyaM balA nIo namivRttiH / critrm| nayaraM maNiraho, sAhio caMdajasassa jugbaahvuttNto| aIvakaluNaM kaMdato vijaniyaraM gihiUNAgao ujANaM, kayaM // 137 // vejehiM vaNakammaM, thovaMtareNa paNaTThA vAyA, nimIliyaM loyaNajuyalaM, niciTThIhUAI aMgAI, ruhiranivahaniggameNa dhavalIhUyaM sarIraM / tao mayaNarehA nAUNa maraNAvatthaM jugabAhukannamUle ThAiUNa bhattuNo mahuraM niuNaM bhaNiuM payattAmahANubhAva ! karesu maNasamAhiM, mA karesu kassai uvariM paosaM, bhAvesu sabasattesu metti, paDivajasu causaraNagamaNaM, garihesu ducariyaM, sammamahiyAsesu sakammavaseNa samAgayamimaM vasaNaM / bhaNiyaM ca-"ja jeNa kayaM kamma, annabhave Xihabhave vasaMteNaM / taM teNa veiyacaM, nimittamettaM paro hoi // 1 // " tA geNhasu paraloyapAheyaM / avi ya-."paDivajasu X sabannu, devaM saddahasu prmtttaaii| jA jIvaM guNanihiNo, paDivajasu sAhuNo guruNo // 1 // pANivahA-'liya-paradhaNamehunna-pariggahANa veramaNaM / tivihaM tiviheNa tahA, kuNasu tuma jAvajIvAe // 2 // aTThArasaha samma, pAvaTThANANa taha // 137 // |ya paDikkamasu / bhAvesu bhavasarUvaM, aNusarasu maNe namokAraM // 3 // " jao-"paMcanamukkArasamA, aMte vaJcaMti jassa dasapANA / so jai na jAi mokkhaM, avassa vemANio hoi // 1 // " tahA vosirasu savvasaMgaM / jao-"na piyA XOXOXXXXXXX XOXOXOX Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nami caritram / na ceva mAyA, na suyA na ya bhAyaro na suhi baMdhU / na ya dhaNanicayA saraNaM, saMsAre dukkhapaurammi // 1 // ekko ciya iha saraNaM, jammaNa-jara-maraNa-dukkhataviyANaM / sattANa suhanihANaM, jiNiMdaparibhAsio dhammo // 2 // " evaM ca savaM jugavAhaNA uttamaMgaviraiyakaramauliNA paDicchiyaM / thevavelAe suhajjhavasANovagao pNcttmuvgo| tao arkadiumADhatto caMdajaso / mayaNarehAe ciMtiyaM-dhiratthu majjha rUvassa evaMvihANatthamUlassa, saMpai esa pAvakArI aNicchamANIe vi me avassa sIlabhaMgaM karissai, tA alaM etthAvatthANeNa, annattha dese gaMtUNa paraloyakajjamaNuciTThAmi, annahA puttassa vi esa pAvo viNAsaM karissai / evaM maMtiUga sogAulahiyayANa caMdajasAINa aDDarattasamae gurudukkhasaMtattamaNA nIhariyA ujjANAo gayA puvAbhimuhI / pattA mahADaiM / volINA jAmiNI / vaccaMtIe majjhaNhe pAviyaM paumasaraM / vaNaphalehiM kayA paannvittii| addhakheyakhinnA pasuttA sAgAraM bhattaM paJcakkhAittA kayalIhare / AgayA rayaNI / tIe ghurukaMti vagghA, guMjaMti sIhA, dhurudhuraMti varAhA, phekkAraMti bheravaM bhasuyAo / evaM aNegasAvayasaddavittatthAe namokAraciMtaNaparAe aTTharatte jAyA uyare aIvaveyaNA / kiccheNa pasUyA savalakkhaNasaMpannaM dAragaM / pahAe ya kaMbalarayaNeNa veDhittA jugabAhunAmaMkiyaM muddArayaNaM ulaMbiUNa kaMdharAe gayA saravaraM / pakkhAliUNa aMbarAI avainnA majaNatthaM / etthaMtare jalamajjhAo kayaMto va samuddhAio aIvajaveNa jlkrii| gahiyA teNa suNddaae| pakkhittA nahayale / bhaviyadhayAniogeNa diTThA naMdIsaradIvapatthieNa vijjAharajuvANeNaM / 'rUvavaI' tti kAUNa gahiyA nivaDamANI karuNaM ruymaannii| nIyA veyddpvyN| bhaNio ya so ruyamANIe-bho mahAsatta! anjAhaM rayaNIe vaNamajjhe pasUyA, dAragaM taM ca kayalIhare muttUNa saramavainnA, jalagaeNa ukkhittA tumae gahiyA, tA so bAlo keNai vaNayareNa vAvAijassai ahavA AhAravirahio sayaM ceva vivajjejjA, tA mahApurisa! avaccadANeNa pasAyaM kAUNa mA vikkhevaM karehi, dArayamANehiM mamaM vA tattha nehi tti / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama jyAkhya zrIuttarAbhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu- vRttiH / // 138 // BKeXOXOXOXOXOXO vijjAharajuvANaeNa bhaNiyaM-jai maM bhattAraM paDivajasi tA tujjha AesakArI bhvaami| annaM ca-gaMdhArajaNavae rayaNAvahe nayare maNicUDo nAma vijAhararAyA, kamalAvaI bhAriyA, tesiM putto maNippaho ayaM ca maNicUDo, doNha namipravavi seDhINaM AhevaccaM pAleUNa nibinakAmabhogo mamaM raje ThAviUNa cAraNasamaNasamIve dikkhaM paDivanno, so ya aNukameNa viharaMto aIyavAsare Agao Asi ihaM, saMpai ceiyavaMdaNatthaM naMdIsaraM gao, tassa samIve vaccaMteNa mae tuma mdhyynm| |diTThA, tA suMdara! sayalavijAharINa sAmitte Thavemi tumaM, paDivajasu mamaM nAyagaM ti, annaM ca so tujjha taNao AsAvaharieNa mihilAhivaiNA aDaviM viyaraMteNa diTTho mahAdevIe dinno, sA puttaM va pAlei, eyaM mae pannattIe mahAvijjAera namiAbhoeUNa nAyaM, na eyamannahA, tA suyaNu! muMcasu ubveyaM, avalaMbesu dhIrayaM, kuNasu pasannaM maNaM, mANesu mae samANaM caritram / jovaNasiAreM / eyaM soUNa ciMtiyaM mayaNarehAe-aho! me kammapariNaI jeNa annannavasaNabhAgiNI bhavAmi, tA kime. ttha kAyavaM ?, mayaNaghattho ya pANI na gaNei kajjAkajaM, na viyArei guNadosaM, na muNei paraloyaviruddhaM, nAvekkhai | loyAkvAyaM, tA evaM vavatthie 'sIlaM rakkhiyacaM mae keNai vikkheveNaM' ti ciMtiUNa bhaNio khayaro-supurisa ! naMdIsaravaradIva nehi maM, tatthAvassaM tuha piyaM karissAmi / tao muiyamaNeNa viuviyaM varavimANaM tammi AroviUNa | |mayaNarehaM gao naMdIsaradIvaM / tammi ya bAvannajiNiMdabhavaNAiM / bhaNiyaM ca- "aMjaNagirIsu causu, solasasu | dahimuhesu selesu / battIsa raikaresuM, naMdIsaradIvamajjhammi // 1 // joyaNasayadIhAI, pannAsaM vitthaDAiM vimalAiM / bAvattarUsiyAI, bAvanna huti jiNabhavaNA // 2 // " tao avayariUNa vimANAo maNippabheNa mayaNarehAe ya kAUNa // 138 // pUrya vaMdiyAo usabha-baddhamANa-caMdANaNa-vAriseNAbhihANAo jiNaMdapaDimAo, vaMdio maNicUDacAraNamuNI, uvaviTThAI tayaMtie / so bhayavaM caunANI, teNa AbhoeUNa mayaNarehAvaiyaraM dhammakahAputvayaM uvasAmio maNippabho / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COSYC khAmiyA teNa mynnrehaa| bhaNiyA ya-ajappabhiI bhagiNI tumaM, bhaNasu iNhi kiM karemi / tIe bhaNiyaM-kayaM savaM cevA namitae naMdIsaratitthadaMsaNeNaM / puTTho ya muNI-bhayavaM! sAhasu mama suyassa pauttiM / muNiNA bhaNiyaM-suNasu, jaMbuddIvassa caritram / puvavidehe pukkhalAvaIvijaye maNitoraNaM nAma nyrN| tattha ya amiyajaso nAma cakkI Asi / tassa pupphavaIbhAriyAe do puttA Asi pupphasIho rayaNasIho ya / te ya caurAsIpuvalakkhA rajaM kAUNa saMsAradukkhabhIyA cAraNasamaNasamIve pavaiyA / solasaputvalakkhA jahoiyaM pavajaM kAUNa AukkhaeNa accue kappe iMdasAmANiyA bAvIsasAgarovamAU devA uvavannA / tattha ya amarasuhamuva jiUNa cuyA samANA dhAiyasaMDabhArahaddhe hariseNa'ddhacakkavaTTiNo * samuddadattAe devIe puttA jAyA, egassa sAgaradevo bIyassa sAgaradatto ya nAmaM / te ya asAraM rajasiriM nAUNa bhayavao bArasamatiloyaguruNo daDhasubayassa titthe bahuvolINe sugurusamIve nikkhaMtA, taiyavAsare vijughAeNa vAvAiyA saMtA, mahAsukke uvvnnaa| sattarasasAgarovamAU tattha devasuhaM nisevamANA garmiti kAlaM / annayA ya bAvIsaimassa titthayarassa bhayavao kevalimahimAe gayA, tattha ya tehiM puTTho bhayavaM-kattha'mhe cuyA samANA uvavajissAmo? / bhayavayA bhaNiyaM-iheva bhArahe mihilAe purIe jayaseNarAiNo tumhiko putto bhavissai, bIo uNa sudaMsaNapure jugabAharAiNo mayaNarehAe bhAriyAe putto bhavissai, paramatthao piyAputtA bhavissaha tti / evaM soUNa gayA kappaM / tathiko cuo paDhamaM videhAjaNavae mahilAe purIe jayaseNarAiNo vaNamAlAe devIe ganbhe uvavanno / jAo kAlakameNaM / kayaM tassa nAmaM paumaraho tti / jovaNatthassa ya jaNao rajaM dAUNa pavajaM paDivanno / so ya paumaraho mahArAyAhivo jaao| pupphamAlA nAma ghariNI / tassa ya rajaM aNupAlaMtassa vaccai kaalo| bIyadevo caiUNa AukkhaeNa tujjha taNao jaao| so ya paumaraho vivarIyasikkhAseNa avahariUNa aDaviM pavesio / tattha ya u0a024 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / nmiprvjyaa''khymdhyynm| namicaritram / ajja ppabhAe paribhamaMteNa diTTho tujjha taNao, puvabhava'bhatthasiNehAo aIvapamuiyahiyaeNa gahio / etthaMtare ya payANu| mamgeNa samAgayaM seNNaM / tao kuMjaramAruhiUNa gao sanayaraM / samappio pupphamAlAe daaro| kayaM vaddhAvaNayaM / tattha siNeheNaM parivaDui / jAveyaM so bhayavaM vajarei tAvAgayaM maNimayakhaMbhaM palaMbiyamuttAhalamAlaM dAranihiyatArAniyaraM | phalihamaNimayasiharaM khiMkhiNIjAlaravamuhalaM tUraravabahiriyadiyaMtaraM amarabahughuTThajayajayaravaM vimANamegaM / nIhario tao vararayaNamauDadhArI calaMtamaNikuMDalajuyalo ruirahAravirAiyavaccho ego suro / so tipayAhiNIkAUNa nivaDio mayaNare. hAe calaNesu / pacchA muNiNo calaNajuyalaM nameUNa ubaviTTho dharaNivaTTe / tao vijAhareNa jaiNo aviNayameyaM daTuM bhaNiyaM-amarehi naravarehi ya, parUviyA huMti raayniiiio| luppaMti jattha te ciya, ko doso tattha iyarANaM? // 1 // kohAidosarahivaM, paMceMdiyasUDaNaM paNaTThamayaM / varanANadaMsaNadharaM, tavasaMjamasaMjuyaM dhIre // 2 // muttUNa samaNameyaM, dasaNametteNa nAsiyatamohaM / paNao si kIsa paDhama, imAi taM vibuha ! ramaNIe 1 // 3 // amareNa bhaNiyaM-khayaresara ! avitahameyaM jaM tume bhaNiyaM, nabaraM kAraNamittha nisuNesu-Asi sudaMsaNapure maNiraho raayaa| tassa sahoyaro jugabAi, so ya puzvabhakvereNa keNai vasaMtamAse ujjANaM gao Ahao asiNA kaMdharAe niyabhAuNA maNiraheNa / kaMThagayappANo imIe mayaNarehAe jiNadhammakahApuvayaM uvasAmio veraannubNdhaao| sammattAipariNAmamuvagao kAlagao uvavanno paMcame kappe dasasAgarovamAU iMdasAmANio devo, so ya ahaM ti / esA majjha dhammAyario, jao eyAe sammattamUlaM jiNadhamma gaahio| uktaJca-"jo jeNa suddhadhammammi ThAvio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa jAyai, dhammagurU dhmmdaannaao||1||" ao esA paramaM baMdiyA / bhaNiyaM ca-"sammattadAyagANaM, duppaDiyAre bhavesu bahupasu / sadhaguNameliyAhi vi, uvayArasahassakoDIhiM // 1 // " evaM ca soUNa khayareNa ciMtiyaM-aho ! jiNadhammasAmatthaM / XOXOXOXOXOXOXOXOX // 139 // // 139 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nami caritram / avi ya-'saMsArammi aNaMte jIvA pAviti sAba dukkhaaii| jAva na karaMti dhammaM, jiNavarabhaNiyaM payatteNaM // 1 // " tiyaseNa bhaNiyA mayaNarehA-sAhammiNi ! bhaNasu jaM te piyaM suhaM karemi / tIe bhaNiyaM-na tumhe paramattheNa piyaM suhaM kAuM samatthA, jamma-jarA-maraNa-roya-soya-manurahiyaM mokkhasokkhaM ceva me piyaM, tahA vi tiyasavara! nehi maM mihilAe, | tattha puttassa muhaM dadrUNa paralogahiyaM karissAmi / tao amareNa takkhaNameva nIyA mihilaae| sA ya mallinAhassa naminAhassa ya tiloyaguruNo jmmnn-nikkhmnn-naannbhuumii| ao avayariyAI titthabhattIe paDhamaM jiNiMdabhavaNe / XbaMdiyAiM ceiyAI / diTThA ya uvassae sAhuNIo, gaMtUNa vaMdiyAo, nisannAI puro| uvaiTTho tAhiM dhammo-laghRNa mANusattaM, dhammAdhammapphalaM ca soUNaM / sayalasuhasAhaNammI, jatto dhammammi kaayvo||1||' emAi dhammakahAvasANe bhaNiyA mayaNarehA sureNa-bacAmo rAyabhavaNammi, daMsemi taNayaM / tIe bhaNiyaM-alaM saMsArabaddhaNeNaM siNeheNaM / avi ya-save jAyA sayaNA, sadhe jIvA ya parajaNA jaayaa| egegassa jiyassa u, ko moho ettha baMdhUsu? // 1 // paJcaja | gihissAmi ahaM, tA tumaM karesu jahAruciyaM / so vi sAhuNIo mayaNarehaM ca paNamiUNa gao niyakappaM / tIe tAsiM| sAhuNINa samIve gahiyA dikkhA / kayasubbayanAmA tavasaMjamaM kuNamANI viharai / io ya so bAlo paumaraharAiNo nikeyaNe suheNaM ciTThai / paDivakkharAyANo tassa rAiNo namiyA / tao rAiNA guNanippannaM bAlassa nAma kayaM nami tti / tao paMcadhAIparivuDo suheNa saMvaDui / aTThavAseNa akhilo kalAsatthatthavittharo dAviyamitto ghio| kameNa ya jovaNattho jaao| ikkhAgakulubbhavANaM amaravahuviNijjiyarUvasohANaM kannANaM aTThattarasahassaM pANiM gAhio amaravaI |viva tAhiM sahio visayasuhamuva jamANo gamei kAlaM / paumaraharAyA vi muNiUNa asArattaM jIvaloyassa namikumAra X| videhajaNavayassa sAmitte ThAviUNa saMjamasiriM pAviUNa varanANadasaNalAbhaM ca laDhuM tiloyamatyayaM gao tti / nami-| Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 14 // | rAyA rajasiriM pAlemANo gamei kaalN| io ya so maNiraho tIe ceva rayaNIe phaNiNA daTTho kAlagao cautthIe navamaM puDhavIe neraio uvavanno tti / tao caMdajaso sAmaMtehiM maMtIhi ya rAyA tthvio| te ya bhAyaro do vi sakAriyA / namipravacaMdajaso rajjasiriM pAlei / jyA''khya___ annayA ya namisaMtio sayalarajjappahANo dhavalahatthI AlANakhaMbhaM bhaMjiUNa vijjhADaIe sammuhaM ptthio| so yAmadhyayanam / sudaMsaNapurassa samIveNa vaccai / caMdajasarAiNo turayavAhiyAlIe gayassa diTTho maNussehiM, kahio raainno| teNax gahiUNa nayaraM pavesio, tattha ciTThai / cArapurisehiM nAUNa namirAiNo sAhiyaM-jahA dhavalahatthI caMdajaseNa gahio | namiciTThai, devo pamANaM ti| namirAiNA caMdajasassa dUo pesio imeNattheNa-jahesa dhavalahatthI mama saMtio, evaM critrm| |pesaha / caMdajasassa dUeNa gaMtUNa sAhiyaM namivayaNaM / caMdajaseNa bhaNiyaM-na kassai rayaNANi akkharalihiyANi, jo ceva baleNa ahio bhavai tasseva bhavaMti / avi ya-"ko dei ? kassa dijai ?, kamAgayA kassa kassa va nibaddhA ? / vikkamasArehi jae, bhujai vasuhA nariMdehiM // 1 // " tao asammANiyapUio Agao dUo mihilaM / sAhiyaM nariMdassa caMdajasavayaNaM / kuvio sababaleNa calio namI cNdjsovriN| io ya caMdajaso namirAyaM AgacchamANaM nAUNa balasamaggo nIharaMto sammuhaM avasauNeNa nivaario| tao maMtIhiM bhaNio caMdajaso-tAva | gourAI pihiUNa ciTThasu, puNo kAloiyaM nAUNa cihissaamo| tao rAiNA 'taha' tti kayaM / evaM ca namirAiNA AMgatUNa rohiyaM cauddisiM nayaraM / logapAraMparao nisuyaM subayajjAe, ciMtiyaM ca-mA jaNavayakkhayaM kAUNa aharagaI // 140 // vaccaMtu, tA do vi gaMtUNa uvasamAvemi / gaNiNIe aNunnAyA sAhuNisahiyA gayA sudNsnnpurN| diTTho ya ajAe nmiraayaa| dinnaM paramamAsaNaM / vaMdiUNa namI uvaviTTho dharaNIe / sAhio ajjAe asesasuhakArao jiNiMdappaNIo BOX Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammo | dhammakAvasANe bhaNiyaM - mahArAya ! asArA rajjasirI, vivAgadAruNaM visayasuhaM, aidukkhapauresu viruddhapAvayArINaM niyameNa naraesu nivAso havai, to evaMThie niyattasu imAo saMgAmAo, annaM ca keriso je bhAjaNA saha saMgAmo ? / namiNA bhaNiyaM - kahaM mama eso jeTThabhAyA ? / sAhio jahaTThio ajjAe niyayavuttaMto sapaJcao, tahA vi mANeNa na uvaramai / tao ajjA khaDakkiyAe nayaraM paviTThA, gayA rAyagehaM / pavisamANI sannAyA pariyaNeNaM / caMdajasarAiNA vaMdiyA / dinnaM paramamAsaNaM / uvaviTTho rAyA dharaNIyale / nisurya aMteuriyAjaNeNa, pagalaMta aMsudhArAnayaNo nivaDio calaNesu AgaMtUNa so vi ajjAe / uvaviTTho dharaNIe / bhaNiyaM caMdajaseNa - ajje ! kimeyaM aiduddharaM vayagahaNaM ? / sAhio ajjAe niyyvuttNto| caMdajaseNa bhaNiyaM -- kattha so saMpayaM sahoyaro ? ti / ajjAe bhaNiyaM -- | jeNa tumaM rohio si / tao harisabharubbhaMtahiyao nIhario nayarAo / namI vi sahoyaramAgacchamANaM dahUNa 'paDiyAgao sammuhaM nivaDio calaNesu jeTThabhAuNo, mahApamoeNa pavesio nayaraM / ahisitto caMdajaseNa namI rajjadhurAe 'sayalaavaMtI jaNavayassa sAmi' ti / caMdajaso vi samaNattaNaM paDivajjiUNa jahAsuhaM viharai ti / io ya namirAyA aicaMDasAsaNo doNhaM pi visayANaM sAmittaM naeNa pAlei / volINo bahuo kAlo / annayA ya namirAiNo sarIre chammAse jAva dAgho jAo / vijehiM paJcakkhAo / AlevanimittaM ca devIo valayAlaMkiyabAhAo ghasaMti caMdaNaM / valayasaddajhaNajhaNArAveNa ApUrijjai bhavaNaM / rAyA bhaNai -- kannAghAo me hoi / devIhiM ekkekeNa avaNaMtIhiM savANi valayANi avaNIyANi / ekkekkaM ThiyaM / rAyA pucchai - kiM valayANi na khalahaleMti ? / sAhiyaM -- jahA'vaNIyANi / so teNa dukkheNa abbhAhao paralogAbhimuddo ciMtei - bahuyANa doso na egassa / uktazca - "yathA yathA mahattatraM, parikarazca yathA yatha / tathA tathA mahadduHkhaM, sukhaM na ca tathA tathA // 1 // " tA jai eyAo rogAo muccAmi to pavayAmi / tayA katiyapu namicaritram | Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayana sUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 141 // 1000 nimA btttti| so evaM ciMtaMto pasuto / pabhAyAe rathaNIe sumivagaM pAsai-maMdarovari seyaM nAgarAgaM taM ca attANaM ArUDhaM / naMdighosatUreNa paDiyohio nirAmao tuTTho ciMtei aho ! pahANo sumiNo diTTho ti / pujo ciMtei kahaM mayA evaMguNajAio pao diTTapuSTo ? ti ciMtayaMteNa jAI saMbhariyA - puSaM mANusabhave sAmannaM kAUNa pupphuttare vimANe uvavanno Asi, tattha devatte maMdaro jiNamahimAisu AgaeNa diTThapuvo tti saMbuddho pavaio / bahuyANa sahayaM socA, egassa ya asaddayaM / valayANa namIrAyA, nikkhaMto mihilAhibo // 1 // nagnaicariyaM puNa asthi iheba bhArade vAse gaMdhArajaNabae puMDavaddhaNaM nAma nayaraM / tammi sIharaho nAma rAyA / tassa'nayA uttarAvahAo do turaMgamA uvAyaNeNa samAgayA / tesiM parivAhaNanimittaM ArUDho egammi raayaa| bIe rAyaputto / tao sabavaleppa nIhArio nayarAo patto vAhiyAliM / ADhatto rAyA vAhitaM / so ya vikrIyasikkho jAva rAyA kaDui tAtha daDhayaraM vaJca / kamANassa ya javeNa dhAvamANo gao bArasa jogaNAraM, pabiddho mahADharaM / nidhibheNa ya mukkA baggA / Thio tesu caiva parasu / 'turaMgamo bikrIyasikkho' tti nAyaM rAiNA / akyario turNgmaao| egammi pAvave taM baMdhiUna lagno paribhamiuM / kathA phalehiM pANavittI / ArUDho ya rayaNivAsanimittaM egammi girisihare, jAga pecchai sahatha sattabhUmiyaM pAsAyaM, pabiTTo tammi, didvA navajavaNarUvalAvannA juvii| tIe ya sasaMbhramaM uTheUNa dinamAsaNaM rAiNo / bisanno rAyA / jAo paropparaM daDhANurAo / pucchiA va rAiNA bhadde ! kAsi tumaM ? kiM vA egAgiNI rame ciThThasi ? / bhaNimaM tIe dhIrataNamavalaMbiNaM ittha bhavaNe vezyAe bivAhehi maM, pacchA savittharaM niyavaiyaraM sAhissAmi / pahidumaNo ya paviTTho tammi bhavaNe raayaa| pecchai tattha jiNabhavaNaM / tassa'ggao veI pUiUNa paNamiNa ya jise kao gaMdhavivAho / navamaM namitra jyA''khya madhyayanam / naggati caritram / // 141 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasuttAiM vAsabhavaNe / volINA rayaNI / pabhAe kathaM dohiM vi jigavaMdaNaM / uvaviTTho rAyA sIhAsaNe / sA vi niviTThA addhAsaNe / bhaNiyaM ca tIe - nisuNesu piyayama ! me vaiyaraM / atthi iva bhArahe bAse khiipaiTThiyaM nAma nagaraM / tattha jiyasattU rAyA / annayA pAraMbhiyA cittasabhA rAiNA / samapiyA cittayaraseNIe samabhAgehiM / cittaMti cittayarA annege| ego ya vittaMgao nAma buDacittayaro cittei / aikaMto bahuo kAlo / tassa va jovaNatthA kaNayamaMjarI nAma dhUyA bhasamANei / annayA patthiyA gahiyabhoyaNA piusamIvaM, jAvAgacchai jaNasaMkule rAyapahe tAva ee jabavimukkeNa AseNa ego AsavAro / sA bhIyA palANA / pacchA tammi bolie piusagAsamAgayA / cittaMgao bhattamANayaM daddUNa sarIracitaM gao / kaNayamaMjarIe tattha koTTimatale kougeNa vannaehiM lihiyaM jahAsarUvaM sihipicchaM / etyaMtare jiyasattU rAyA cittasabhamAgao / cittamavaloyaMteNa diDaM koTTimatale sihipicchaM, 'suMdaraM' ti kAuM grahaNanimittaM karo vAhio, bhaggAo nahasuttIo, vilakkho disAo paloei / kaNayamaMjarIe hAsapuSSayaM bhaNiyaM-tihiM pApahiM AsaMdao na ThAi ti cautthaM mukkhapurisaM maggaMtIe ajja tumaM cautho pAo laddho / rAiNA bhaNiyaM kahUM ? sAhesu paramatthaM / tIe hasiUNa bhaNiyaM - ahaM jaNayassa bhattamANemi jAva rAyamamge ego puriso AsaM aivegeNa vAhei, na se thovA vi ghiNA atthi, jao rAyamaggeNa vuDo bAlo itthI anno ko ci asamattho vacai so pillijjai, tA ego AsavAho mahAmukkho AsaMdayassa paao| vIo pAo rAyA, jeNa cittayarANaM sabhA samabhAgehiM birikkA, ekeke kuDuMbe bahuyA cittayarA, mama piyA egaM aputo bIyaM buDo taiyaM duggao evaMvihassa vi samo bhAgo kao / taio pAo esa mama piyA, jeNa eeNa cittasabhaM cittaMteNa puvavidattaM khaiyaM, saMpayaM jaM vA taM vA AhAramANemi tammi Agae sarIraciMtAe gacchai, so sIyalo keriso hoi ? / rAyA bhaNai-kahamahaM cautyo pAo ? / naggaticaritram | Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIucarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 142 // *OXOXOXOXCXCXCXCXXCXCXX 1 iyarIe bhaNiyaM so vi tAva jANai kuo ettha tAva sihINamAgamo ? kaha vi ANIyaM hojA to vi tAva diTThIe nirakkhijjA / rAiNA bhaNiyaM - saccaM mukkho ahaM cauttho pAo AsaMdayassa / rAyA tIe vayaNavinnAsaM soUNa dehalAvaNNaM ca picchiNA'Nuratto / kaNayamaMjarI vi jaNayaM bhuMjAvittA gayA sahiM / suguttAbhihANamaMtimuddeNa maggio cittaMgao kaNayamaMjarI rAiNA / teNa bhaNiyaM -- amhe dariddiNo, kahaM vivAhamaMgalaM ranno ya pUyaM karemo ? / kahiyameyaM rAiNo / | teNAvi dhaNadhannahirannAINa bharAviyaM cittaMgayassa bhavaNaM / pasatthe tihimuhutte mahAvibhUIe vivAhiyA kaNayamaMjarI / viinno tIe pAsAo mahaMto dAsIvaggo ya / tassa ya rAiNo aNegAo mahAdevIo, egegA vAraeNa rayaNIe rAiNo vAsabhavaNe Agacchai / tammi ya diyahe kaNayamaMjarI ANatA / gayA alaMkiyavibhUsiyA mayaNiyAe dAsaceDIe samaM / uvaviTThA AsaNe / itthaMtare Agao rAyA / kayamabbhuTThANAiyaM viNayakammaM / nisanno sejjAe rAyA / io ya putrameva kaNayamaMjarIe mayaNiyA bhaNiyA Asi - rAiNo nivannassa ahaM tae akkhANayaM puccheyavA jahA rAyA suNei / ao mayaNiyAe etthAvasare bhaNiyaM - sAmiNi ! jAva rAyA pavaDhai tAva kaddehi kiMci akkhANayaM / iyarIe bhaNiyaM - mayaNie ! tAva rAyA niddAe suvau tao kahissaM / rAiNA ciMtiyaM - kerisaM puNa imA akkhANayaM kahei ? ahaM pi suNemi tti aliyapattaM kathaM / mayaNiyAe bhaNiyaM - sAmiNi ! pasutto rAyA, kaddesu akkhANayaM / iyarIe bhaNiyaM -- suNasu, vasaMtapuraM nayaraM / varuNo seTThI / teNa egakhaMDapAhANamayA deuliyA kArAviyA hatthappamANA / tIe cauhattho devayAviseso kao / mayaNiyAe bhaNiyaM - sAmiNi ! kahUM egahatthappamANAe deuliyAe cauhattho devo mAu ? ti / iyarIe bhaNiyaM -- niddAiyA saMpayaM, kalaM kahissaM / ' evaM hou' tti bhaNiUNa niggayA mayaNiyA gayA sagihaM / rAiNo ko uhalaM jAyaM - kimeyamerisaM ? ti, nivannA ya esA / jAva bIyadiNe vi tIe ceva vArao ANatto / jAva taddeva mayaNiyAe bhaNiyA - sAmiNi ! navamaM namivajyA''khyamadhyayanam / naggaticaritram / // 142 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naggaticaritram / taM addhakahiyaM kahANayaM sAhesu / iyarIe bhaNiyaM-hale! so devo caubhuo na uNa sarIrassa taM pamANaM, ettiyaM ceva akkhANayaM / mayaNiyAe bhaNiyaM-annaM kahesu / kaNayamaMjarIe bhaNiyaM-hale ! atthi mahaMtA aDavI, tIe vitthariyasAhapasAho mahaMto rattAsoyapAyavo, tassa ya chAyA natthi / mayaNiyAe bhaNiyaM-kahamerisassa vi taruvarassa chAyA natthi? / tIe bhaNiyaM-kallaM kahissaM, saMpai niddAparavasA / taiyadiNe vi kougeNa sA ceva samANattA, taheva mayaNiyAe puTThA / kahiyaM-tassa pAyavassa ahocchAyA na uNa uvaricchAyA / annaM ca puTThA kahei- egammi sannivese ego mayaharo, tassa mahaMto karaho, so ya sacchaMdaM carai / annayA teNa carateNa pattapupphaphalasamiddho ego balapAyavo dittttho| tassa ya sammuhaM gIvaM pasArei na ya pAvai, tassa kajje so suiraM paritappai / tao suTuaraM cauhisiM kaMdharaM pasArei / jAhe kaha vi na pAvei tAhe tassa roso aago| teNa tassovariM muttaM purIsaM ca vosiriyaM / |mayaNiyAe bhaNiyaM-kahaM muttapurIsaM vosirai tassovariM jaM vayaNeNaM pi pAveuM na tarai ? / iyarIe bhaNiyaM-kallaM sAhissaM / taheva ya kahiyaM bIyadivase, jahA-so babbUlapAyavo aMdhakUvakhaDDAmajhe teNa khAiuM na tarai / evaM kaNayamaMjarIe so rAyA kohalabhUehiM erisakkhANaehiM chammAse jAva vimohio / pacchA tIe uvari aIva sANurAo jaao| tIe ceva samaM egaMtaraipasatto gamei kAlaM / navaraM savakIo tIe uvari pauTThAo chiddANi maggaMti, saMlavaMti ya--aho! eyAe rAyA vasIkaraNeNa vasIkao jeNa uttamakulappasUyAo vi devIo paricattAo, imIe sippiyaduhiyAe aNuratto na viyArei guNadose, nAvekkhai rajakajjAI, na gaNei davaM viNAsijaMtaM imIe mAyAvittehiM / io ya kaNayamaMjarI niyapAsAovarae majjhaNhavelAe pavisiUNa diNe diNe egAgiNI vatthAbharaNANi rAyasaMtiyAI muyai, tAI piisaMtiyAI cIvarAI tauya-sIsayA-'laMkAraM ca geNhai, appaNo jIvaM ca saMbohei Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu- vRttiH / / // 143 // mA jIva ! karesu iDDigAravaM, mA vaccasu mayaM, mA visumaresu azpayaM, ranno saMtikA imA riddhI, tujha saMtiyAI eyAI navamaM DaMDikhaMDAiM imaM cAharaNaM, tA upasaMtamaNo bhava, jeNa suiraM imIe sirIe AbhAgIbhavasi, annahA rAyA kaMdharAe ghettUNa namipravanINehI / imaM ca ciTThiyaM paidiNamuvalakkheUNa savattIhiM rAyA bhaNio-jai vi tumaM amhANa uvari ninneho tahA jyA''khyavi amhe tumha akusalaM rakkhemo, jao bhattAradevayAo havaMti nArIo, jA tuha esA hiyayadaiyA sA kiNpikmdhyynm| kammaNaM khudamaMtaM vA sAhei, imaM pi aNatthaM na yANesi eIe vsiiko| rAiNA bhnniyN-khii| tAhiM bhaNiyaMesA majjhaNhe uvarayagayA dAraM pihiUNa kiM pi muNamuNaMtI ciTThai diNe dile kiMci velaM, jai na pattiyasi tA nirUvehi naggatikeNai attavaggeNa / imaM soUNa rAyA sayameva gao uvaragapaviTThAe kaNayamaMjarIe nirUvaNatthaM / dAradesahieNa dihataM caritram / putvavannivaM citttthiyN| suyaM ca attaNo aNusAsaNaM / parituTTho ya citteNa-aho! imIe buddhikosalaM, aho ! gabapariccAo, aho! viveo, tA sambahA sayalaguNanihANamesA, macchariNIo ya eyAo savattittaNao jAo guNaM pi dosa pecchaMti / tudveNa ya ramA sabarajasAmiNI kyaa| paTTo ya bddho| evaM vacai kAlo / anayA vimalacaMdA''yariyasamIve rAiNA kaNayamaMjarIe ya paDivanno sAvagadhammo / kAleNa ya kaNayamaMjarI devIhouM cuyA samANA uppamA veyaDDhe pavae toraNaure Nayare daDhasattivijjAhararAiNo duhiyA / kayaM nAma 'kaNayamAle'tti / kameNa pattA navajovaNaM / annayA rUvakhittahiyaeNAvahariyA vAsavAbhihANeNa khayareNa / imammi pacae pAsAyaM viuviUNa ThaviyA / raiyA imA veiyAkilettha vivAhemi / etthaMtare kaNayamAlAe jeTThabhAyA kaNayateo smaago| te do vi rosAnalapajaliyA jujhaMtA // 143 // paropparaghAehiM machumuvagayA / kaNayamAlA vi bhAisogeNa subahuyaM akaMdiUNa vimaNadummaNA imammi pAsAe civai / atrayA Agao ettha vANamaMtaro nAma ego suro / teNa sA bhaNivA sasiNehaM-vacche ! majjha tuma duhiyA / jAvettiyaM Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naggaticaritram / jaMpai so suro tAva daDhasattivijjAharo putta-dahiyAanesaNatthamAgao / vaMtareNa mAyAe kaNayamAlA annArisaruvA kyaa| putta-duhiyA-vAsavasarIrAiM mayagarUvAI dharaNIe nivaDiyAiM daMsiyAI / tAI dahNa ciMtiyaM daDhasattiNA-imo | mama taNao vAsaveNa viNAsio, vAsavo vi kaNayateeNa, vAvAijamANeNa ya vAsaveNa kaNayamAlA viNAsiyA, tA dhiratthu saMsArassa bahudukkhapaurassa, 'ko sayanno eyammi raI kareti ? tti veraggamuvagao pavajamabbhuvagao / vaMtareNa ya uvasaMhariyA mAyA / vaMdio kaNayamAlAe sureNa ya / sAhuNA bhaNiyaM-kimerisaM ? / sAhio ya kaNayamAlAe bhaaivuttNto| sAhuNA bhaNiyaM-mae tinni ya mayagasarIrAiM ditttthaaii| sureNa bhaNiyaM--mae mAyA kyaa| kimatthaM ? / sureNa bhaNiyaM-suNasu kAraNaM / khiipaihie nayare Asi jiyasattU nAma rAyA / teNa cittaMgayassa cittayarassa duhiyA pariNIyA kaNayamaMjarI nAma / sA vi sAviyA jAyA / so vi cittaMgao tIe paMcanamokkAreNa nijAmio mariUNa vaMtaro nAma suro jAo, so ya ahaM ti / annayA ihamAgao, jAvesA kaNayamAlA soyavihurA diTThA / jAo imIe uvari aIvasiNeho, ciMtiyaM ca-kimesA me puvabhavio baMdhuviseso Asi ? tti ohIpautto / nAyaM-kaNayamaMjarI mama duhiyA esa tti mariUNa khayaraduhiyA jaayaa| etthaMtare tummaago| mayA ciMtiyaM-esA piuNA saha gamissai ti virahabhIruNA X| annArisA kayA tumha mohaNatthaM, mayagaM ca daMsiyaM eIe dehaM / pavanno ya tumaM pavaja ti / tao 'aho ! mae esa mahANu-IX | bhAgo evaM vaMciu' tti jAo haM sakheo, tA khamiyatvaM tumae duJciTThiyamimaM / sAhU vi 'dhammapaDivattiheuttaNeNa uvayArI tuma' ti jaMpiUNa uppaio viharai jahAsamAhiyaM / kaNayamAlAe vi surasAhiyavuttataM ciMtayaMtIe jAyaM jAIsaraNaM, nAo puvabhavo-jahA haMsA kaNayamaMjari tti, eso ya mama piyA suro jaao| tao saMjAyaDhasiNehAe bhaNio XBIKXOXOXOXOXOXOX Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / navamaM nmiprvjyaa''khymdhyynm| naggaticaritram / // 144 // suro-tAya ! majjha ko varo hohI? / sureNa ohiNA AbhoeUNa bhaNiyaM-vacche ! so tuha putvabhavabhattA jiyasattU rAyA devo houM daDhasIharAiNo putto jAo sIharaho nAma, so tuha bhattA hohI / tIe bhaNiyaM-kahaM tassa sNjoo| sureNa bhaNiyaM-so ya vivarIyasikkhAseNAvahario etthAgamissai, tA nivuyA suheNa ciTThasu, mA ubveyaM karesu, ahaM tuhAesasaMpAyago ciTThAmi / Thio ya ettheva pAsAe so suro| kaNayamAlA vi suraloeNa saha suheNa gamei kAlaM, sA ya ajautta! ahaM ti / kallaM so suro ceiyANa vaMdaNatthaM merummi gao, jAva tumamavaraNhe patto si / aiukkaMThiyAe ya so vi tAo AgacchamANo na mae paDivAlio, sayameva appA vivAhAviu tti / esa sAhio niyavuttaMto mae jo tae puTTho tti| sIharahassa vi taM vuttaMtaM soUNa jAIsaraNamuppannaM / itthaMtare samAgao suraMgaNAsahio so suro| paNamio rAiNA / ahinaMdio sahariseNa sureNa / sAhio kaNayamAlAe niyavivAhavaiyaro surassa / pamuio so| uciyasamullAveNa samA|gao majjhaNho / bhutto divamAhAraM sabhArio raayaa| evaM Thio mAsamegaM tattha / bhaNiyA ya rAiNA kaNayamAlA-pie ! paDivakkhavaggo uvaddavissai me rajaM tA vaccAmi ahaM, aNumannasu tumaM / tIe bhaNiyaM-piyayama ! jaM tumamANavesi tti, paraM tuha dUre nayaraM, tA kahaM pAyacAreNa gamissaha ?, tA giNhasu pannattiM vijaM mmaahiNto| gahiyA ya ranA / sAhiyA |ya jahuttavihANeNa / ApucchiUNa kaNayamAlaM gao sanayaraM / kao mahUsavo nayare / pucchio rAyA pauttiM sAmaMtAIhiM / kahiyA jahAvattA / vimhiyA save vi / bhaNiyaM ca tehiM-vaccai jattha saunno, vi esamaDaviM samuddamajjhe vaa| naMdai tahiM tahiM ciya, tA bho! punnaM samajiNaha // 1 // evaM vaccai kAlo / rAyA ya paMcamapaMcamadiNassa tammi nage vacai / ciTThai kaNayamAlAe samaM kaivi diNe / logo ya jaMpai-nage aIi raayaa| tao kAleNa jamhA nage aIi tamhA 'naggai esa' tti paiDiyaM nAmaM loeNa rAiNo / annayA gao nage naggaI rAyA / bhaNio vANamaMtareNa-suiraM Thio itthAI // 144 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpayaM sAmiAeso Agao so avassaM kAyabo, kAlakkhevo tattha bahU bhavissai, esA ya kaNayamAlA mama / bahU bhavissai, esA ya kaNayamAlA mamA pratyekabuddhavirahe addhiti karissai, tA jahA ikkalliyA na bhavai tahA kAyacaM-ti jaMpiUNa gao suro| rAiNA vi 'na anno catuSTayasya uvAo imIe maNanivuIe' tti kArAviyaM tammi nage nayaraM ramaNIyaM, uvaloheUNANiyAo aNegAo payAo, kAriyAI | viharaNam / | jiNabhavaNAI, paiTThAviyAo tesu tppddimaao| jattAmahUsavaM ca tattha kuNaMtassa nAeNa rajaM paripAlayaMtassa aikkato koi kaalo| annayA aNujattaM niggao pecchai kusumiyaM cUyaM / rAiNA egA maMjarI gahiyA / pacchA satveNa khaMdhAvAreNa layaMteNa maMjarIpattapavAlapupphaphalAiyaM kaTThAvaseso ko| paDiniyatto pucchai-kahiM so cUyarukkho ? / amaJceNa dNsio| kiha eyAvattho / bhaNai-tumhehi egA maMjarI gahiyA, pacchA saveNa khaMdhAvAreNa giNhateNa evaM ko| so ciMtei-'nUNaM jAva riddhI tAva ceva sohA, riddhIo puNa savAo caMcala' tti ciMtayaMto saMbuddho jAo-jo nyarukkhaM sumaNAbhirAmaM, samaMjarIpallavapuSphacittaM / riddhiM ariddhiM samupehiyANaM, gaMdhArarAyA vi samekkha dhammaM // 1 // "samekkha" tti ArSatvAt 'samIkSate' aGgIkurute / etAni ca caritAni yathA pUrvaprabandheSu dRSTAni tathA likhitAni / cattAri vi te viharatA khiippaidie nayare gayA / tattha caudAre devaule puveNa karakaMDra paviTTho / dammaho dakkhiNa / 'kiha sAhussa annao muho ciTThAmi ?' tti teNa vANamaMtareNa dakkhiNeNa vi muhaM kayaM / namI avareNa paviTTho, tao vi muhaM kayaM / naggaI uttareNa, tao vi muhaM kayaM / karakaMDussa bAlattaNAo sA kaMDU asthi ceva, teNa kaMDUyaNagaM gahAya masiNaM kanno kNdduuio| taM teNa egattha saMgoviyaM taM dummuho pecchai, so bhaNai-jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameyaM paricaja, saMcayaM kiM karesimaM? // 1 // jAva karakaMDU paDivayaNaM na dei tAva namI bhaNai-jayA te peie raje, kayA kiccakarA bhuu| tersi kiccaM paricaja, ajakiccakaro bhavaM // 1 // paitRke-piturAgate rAjye kRtAH kRtyakarA:-niyogino. KOSXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO u0a025 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / bahavaH, tadaiva kRtyakaratvaM kartuM tavocitamityupaskAraH, teSAM kRtyaM parAparAdhaparibhASanAdikaM karttavyaM parityajya AryakRtyakaraH| niyuktako'nyadoSacintako bhavAn kimiti jAta iti shessH| tAhe gaMdhAro bhaNai-jayA savaM pariccaja, mokkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garahasI kIsa ?, attanIsesakArae // 1 // tAhe karakaMDU bhaNai-mokkhamaggaM pavannesu, sAhUsu baMbhayArisu / ahiyatthaM nivArito, na dosaM vattumarihasi // 1 // subbyatyayAdahitArthAnnivArayantaM na 'doSaM' matulopAd doSavantaM vaktumarhasi / tathA cArSam-"rUsaU vA paro mA vA, visaM vA pariyattau / bhAsiyavA hiyA bhAsA, spkkhgunnkaariyaa||1||" imAmanuzAsti karakaNDukRtAM te pratipannAH / kAlena catvAro'pi mokSaM gatA iti // sAmprataM sUtramanusriyatecaiUNa devalogA, uvavanno mANusammi logmmi| uvasaMtamohaNijjo, saraiya porANiyaM jaaii||1|| | vyAkhyA-cyutvA devalokAd utpanno mAnuSyake loke upazAntamohanIyaH smarati purANAmeva 'paurANikI' cirantanI 'jAti' janma / vartamAnanirdezaH sarvatra tatkAlavivakSayeti suutraarthH|| 1 // tataH kim ? ityAhajAI saritu bhagavaM, sahasaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavettu rajje, abhinikkhamaI NamI rAyA // 2 // __ vyAkhyA-jAti smRtvA 'dhairya-saubhAgya-mAhAtmya-yazo-'rka-zruta-dhI-zriyaH / tapo-'rthopastha-puNyeza-prayatna-tanavo bhgaaH||1|| itivacanAdanekArtho'pi bhagazabdo'tra ghaTamAne dhairyAdAvarthe pravarttate / tatazca 'bhagavAn' dhairyAdimAna, | "saha" tti 'svayam' Atmanaiva sambuddhaH sahasambuddho nAnyena prtibodhitH| ka ? ityAha-'anuttare' pradhAne 'dharme' cAritradharme putra sthApayitvA rAjye 'abhiniSkAmati' pravrajyAM gRhNAti 'namiH' naminAmA 'rAjA' pRthvIpatiriti sUtrArthaH // 2 // kiM kRtvA'bhiniSkAmati ? ityAhaso devalogasarise, aMteuravaragato vare bhoe| muMjittu NamI rAyA. baddho bhoge paricayaha // 3 // navamaM nmiprvjyaa''khymdhyynm| pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nm| namirAjarSe sautriivktvytaa| // 145 // // 145 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekabuddhacatuSTayasya mokSayama nam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| bAlyAsaH ' ityanantaramuddiSTo 'devalokasadRzAn' devalokabhogatulyAna, "aMteuravaragao" tti varAntaHpuragataH 'varAn' pradhAnAn 'bhogAna' manojJazabdAdIn 'bhuktvA' anubhUya namI rAjA 'buddhaH' vijJAtatattvo bhogAn parityajati / punarbhogagrahaNam ativismaraNazIlA apyanuprAhyA eveti jJApanArthamiti sUtrArthaH // 3 // kiJcamihilaMsapurajaNavayaM,balamorohaMca pariyaNaM svN| cecA abhinikkhaMto, egaMtamahiDio bhayavaM // 4 // vyAkhyA-mithilAM' mithilAnAmnI purIM 'sapurajanapadAM' purajanapadasametAM 'balaM' hastyAdicaturaGgaM 'avarodhaM ca' antaHpuraM 'parijanaM' parivarga 'sarva' niravazeSa 'tyaktvA' apahAya 'abhiniSkrAntaH' pravrajitaH / 'ekAntam' dravyataH-vijanam | udyAnAdi, bhAvatazca-'eko'haM na hi me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nA'sau dRzyo'sti yo mama // 1 // iti bhAvanAta eka evA'hamityantaH-nizcaya ekAntaH tam 'adhiSThitaH Azrito bhagavAniti sUtrArthaH // 4 // tatraivamabhiniSkAmati yadabhUt tadAhakolAhalagabbhUyaM,AsI mihilAe pccyNtmmi|tiyaa rAyarisimmi,Namimmi abhinikkhmNtmmi|| vyAkhyA-kolAhala:-vilapitA''kranditAdikalakalaH, kolAhala eva kolAhalakaH sa bhUtaH-jAto yasmin tat kolAhalakabhUtam AsIt' abhUt mithilAyAM sarva gRhavihArAdIti gamyate / 'pravrajati' pratrajyAmAdadAne 'tadA' tasmin kAle, rAjA cAsau rAjyA'vasthAmAzritya RSizca tatkAlApekSayA rAjarSiH tasmin namo 'abhiniSkAmati' gRhAnirgacchatIti sUtrArthaH // 5 // punaratrAntare yadabhUttadAhaanbhuTTiyaM rAyarisiM, paJcajAThANamuttamaM sakko / mAhaNarUveNa ima, tadA hi vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA-'abhyutthitam' abhyudyataM rAjarSi pravrajyaiva sthAnam-AzrayaH jJAnAdiguNAnAM pravrajyAsthAnaM tasmin , 'uttame' Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama zrIuttarA pradhAne, prAkRtatvAt suvyatyayaH, 'zakraH' indraH 'mAhanarUpeNa' brAhmaNaveSeNa Agatyeti zeSaH, 'tadA hi' tasmin mahAtmani dhyayanamA pravrajyAM grahItumanasi tadAzayaM parIkSitukAmaH svayamindra AjagAma / tataH saH 'idaM' vakSyamANaM vacanaM 'abravIt' zrInemica uktavAniti suutraarthH||6|| yaduktavAMstadAhandrIyA kiM nu bho ajja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / suvaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu y||7|| sukhabodhA | vyAkhyA-'kimiti prazne, 'nu' iti vitarke, 'bhoH' ityAmazraNe, adya 'mithilAyAM' nagar2yA kolAhalakena-bahalakalakhyA laghu kalAtmakena saGkulAH kolAhalakasakulAH zrUyante 'dAruNAH' hRdayodvegajanakAH 'zabdAH' vilapitAkranditAdayaH, 'prAsAdeSu' kRttiH / devatAnarendrabhavaneSu 'gRheSu' taditareSu cazabdAt trikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // 7 // tatazca-. / etamahaM nisAmettA, heuukaarnncoio| tato namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 8 // // 146 // - vyAkhyA-etam' anantaroktamarthaM nizamya hetu:-paJcAvayavavAkyarUpaH kAraNaM ca-anyathA'nupapattimAnaM tAbhyAM coditaH-prerito hetukAraNacoditaH, 'kolAhalakasaGkulAH zabdAH zrUyante' ityanena hi ubhayametat sUcitam / tathAhi-anucitamidaM bhavato'bhiniSkramaNamiti prtijnyaa| AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH| prANavyaparopaNavaditi dRSTAntaH / yad yad AkrandAdidAruNazabdahetu tat tad dharmArthino'nucitam , yathA prANavyaparopaNAdi, tathA cedaM bhavato niSkramaNamityupanayaH / tasmAdAkrandAdidAruNazabdahetutvAdanucitaM bhavato'bhiniSkramaNamiti nigamanamiti / paJcAvayavavAkyamiha hetH| zeSAvayavavivakSArahitaM tu AkrandAdidAruNazabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinAnupapannamityetAvanmAnaM kaarnnm| anayostu pRthagupAdAnaM pratipAdyabhedataH sAdhanavAkyavaicitryasUcanArtham / 'tataH' preraNAnantaraM namI rAjarSidevendramidamabravIditi sUtrArthaH // 8 // kiM taduktavAn ? ityAha nmiprtrjyaa''khymdhyynm| pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama_ nm| namirAjarSeH KI sautrI vktvytaa| // 146 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX xoxoxoxoxoxoxox mihilAe cehae vacche, sIyacchAe maNorame / pattapuSpaphalovee, bahUNaM bahuguNe sayA // 9 // vyAkhyA - 'mithilAyAM' puri, citiH - iha prastAvAt patrapuSpAdyupacayastatra sAdhu cityaM cityameva caityaM - udyAnaM tasmin, "vacche" tti sUtratvAd hilope vRkSaiH 'zItacchAye' zItalacchAye 'manorame ' manoramAbhidhAne, patrapuSpaphalopete 'bahUnAM' prakramAt khagAdInAM 'bahuguNe' phalAdibhiH pracuropakArakAriNi 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // 9 // tataH kim ? ityAhavAeNa hIramANammi, ceiyammi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdaMti bho ! khagA // 10 // vyAkhyA - ' vAtena' vAyunA 'vhiyamANe' itastataH kSipyamANe, vAtazca tadA zakreNaiva kRta iti sampradAyaH / citiHiheSTakAdicayastatra sAdhuH- yogyazcityaH sa eva caityastasmin, kimuktaM bhavati ? - adhobaddhapIThike upari cocchritapatAke 'manorame ' manobhiratihetau vRkSe iti zeSaH / duHkhaM saJjAtaM yeSAM te duHkhitAH, 'azaraNAH' trANarahitAH ata eva 'ArttAH' pIDitAH 'ete' pratyakSAH 'krandanti' AkrandazabdaM kurvanti / 'bhoH' ityAmantraNe, 'khagAH' pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyante ? iti yat svajanAkrandanamuktaM tat khagAkrandanaprAyam, AtmA ca vRkSakalpaH, tattvato hi niyatakAlameva sahAvasthitatvenottarakAlaM ca svagatigAmitayA drumAzritakhagopamA evAmI svajanAdayaH / uktaM hi-- "yadvad drume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvA''zrayaM hi nizi yAnti punaH prabhAte / tadvajjagatyasakRdekakuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajanti // 1 // " tataJcAkrandAdidAruNazabdAnAmabhiniSkramaNahetutvamasiddhaM svaprayojanahetukatvAteSAm / Aha ca - "AtmArtha sIdamAnaM svajanaparijano rauti hA hA''ravArtto, bhAryA cAtmIyabhogaM gRhavibhavasukhaM svaM vayasyAzca kAryam / krandatyanyo'nyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA yasmAcca kazcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // tathA ca sati bhavadukte hetukAraNe asiddhe evetyuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 10 // pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautrIvaktavyatA / 1 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // dhyayanasUtre vyAkhyA-etamartha nizamya hetukAraNayoH-anantarasUtrasUcitayoH coditaH asiddho'yaM bhavadabhihito hetuH kAraNaM zrInemica- ca ityanupapattyA prerito hetukAraNacoditaH / tato nami rAjArSa devendra idamabravIditi sUtrArthaH // 11 // ndrIyA esa aggI ya vAU ya, eyaM Dajjhai mNdirN| bhagavaM aMteurateNaM, kIsa NaM nAvapekkhaha // 12 // sukhabodhA ___vyAkhyA-'eSaH' pratyakSo'gnizca vAyuzca, 'etat' pratyakSaM dahyate 'mandiraM' vezma bhavatsambandhIti zeSaH / bhagavan ! khyA laghu-XI"aMteurateNaM" ti antaHpurAbhimukhaM, "kIsa" tti kasmAt ? "Na" vAkyAlaGkAre, 'nAvaprekSase' nAvalokase iti | vRttiH / sUtrAyaH / / 12 / / ttshc||147|| eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 13 // vyAkhyA-spaSTam / navaraM hetukAraNacarcA brahaTTIkAto'vaseyA / evamuttaratrA'pi // 13 // kimabravIt ? ityAhasuhaM vasAmo jIvAmo,jesiM mo natthi kiNcnnN| mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiNcnnN||14|| vyAkhyA-sukhaM yathAbhavatyevaM 'vasAmaH' tiSThAmaH 'jIvAmaH' prANAn dhArayAmaH / yeSAM "mo" ityasmAkaM nAsti 'kizcana' vastujAtaM, yataH-"eko'haM na me kazcit , svaH paro vA'pi vidyate / yadeko jAyate jantumriyate eka eva hi | // 1 // " iti na kizcidantaHpurAdi matsatkam , ato mithilAyAM dahyamAnAyAM na me dahyate 'kizcana' svalpamapi, tattvato | svakarmaphalabhujo jantava iti sUtrArthaH // 14 // etadeva bhAvayitumAha cattaputtakalattassa, nichAvArassa bhikkhunno| piyaM Na vijaI kiMci, appiyaM pi Na vijaI // 15 // bahuM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhuNo / sabao vippamukkassa, egNtmnnupsso||16|| navarma nmiprvjyaa''khymdhyynm| pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nm| namirAjarSeH sautriivktvytaa| // 147 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSe: sautriivktvytaa| vyAkhyA-tyaktaputrakalatrasya ' nirvyApArasya' parihRtakRSipAzapAlyAdikriyasya bhikSoH 'priyam' iSTaM na vidyate 'kizcit' alpamapi 'apriyamapi' aniSTamapi na vidyate / etena yaduktaM 'nAsti kikAne ti tat samarthitam / evamapi kathaM sukhena vasanaM jIvanaM ca? ityAha-'bahu' vipulaM khuH' avadhAraNe, baheva 'muneH' trikAlavedinaH 'bhadraM sukham anagArasya bhikSoH 'sarvataH' bAhyAbhyantarAJca parigrahAditi gamyate, vipramuktasya 'ekAntam' ekatvabhAvanAtmakam 'anupazyataH' paryAlocayata iti sUtradvayArthaH // 15-16 // eyama1 nisAmettA, heUkAraNacoDaotao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 17 // pAgAraM kAraittA NaM, gopuraddAlagANi ya / ussUlaga sayagghIo, tao gacchasi khttiyaa!||18|| vyAkhyA-paSTam / 'prAkAra' sAlaM kArayitvA 'gopurA'TTAlakAni ca' tatra gopurANi-pratolIdvArANi, gopuraprahaNam argalAkapATopalakSaNam, aTTAlakAni-prAkArakoSTakoparivartIni AyodhanasthAnAni / "ussUlaga" tti khAdikA, | "sayagghIu" tti 'zataghnyaH' yatrarUpAH, tata evaM sarva nirAphulIkRtya 'gacchasI ti tibvyatyayAd gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 17-18 // eyama nisAmittA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 19 // saddhaM nagaraM kiccA, tavasaMvaramaggalaM / khaMtiM niuNa pAgAraM, tiguttaM duppahaMsagaM // 20 // dha' parakkama kiccA, jIvaM ca iriyaM sadA / dhiyaM ca keyaNaM kiccA, sacceNa palimaMthae // 21 // tavanArAyajutteNa, bhettUNaM kammakaMcuyaM / muNI vigayasaMgAmo, bhavAo parimuccai // 22 // vyAkhyA-'zraddhA' tattvarucirUpAm azeSaguNAdhAratayA nagaraM 'kRtvA' vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / kRtvetyupalakSyate / tapaH-anazanAdi bAhya tatpradhAnaH saMvarastam argalAmityupalakSaNatvAdargalAkapATaM kRtvA / 'kSAnti' kSamA |'nipuNaM' sarvaparipUrNa prAkAraM kRtvA, tisRbhiH-aTTAlakocchUlakazataghnIsaMsthAnIyAbhirmanoguptyAdiguptibhirguptaM 'duHpradharSa' parairdurabhibhavaM, prAkAravizeSaNe ete / itthaM yaduktaM 'prAkArAdIn kArayitve ti tatprativacanamuktam / samprati tu prAkArADAlakeSvavazyameva yoddhavyam , tacca satsu praharaNAdiSu sati ca vairiNi sambhavatyata Aha-'dhanuH' kodaNDaM 'parAkrama' jIvavIryollAsarUpamusatsAhaM kRtvA, 'jIvAM ca' pratyaJcAM ceryAsamitim upalakSaNatvAccheSasamitIzca 'sadA' sarvakAlam , |'dhRtiM ca' dharmAbhiratirUpAM 'ketanaM' zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTyAtmakam / nanu tadupari snAyunA badhyate idaM tu kena bandhanIyam ? ityAha-'satyena' manaHsatyAdinA "palimaMthae" tti badhnIyAt / tataH kim ? ityAha-tapaH-paDidhamAntaraM tadeva nArAcaH-ayomayo bANastadyuktena prakramAddhanuSA 'bhittvA' vidArya karmakaJcakam , karmagrahaNena cAtmaivoddhato vairItyuktaM bhavati / vakSyati ca-"appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaTThie" tti / 'muniH' yatiH karmabhede jeyasya jitatvAd vigataH saGgrAmo yasya sa vigatasaGghAmaH bhavAt' saMsArAt parimucyate / etena sUtratrayeNa yaduktaM 'prAkAra kArayitve'tyAdi tasya siddhasAdhanatA ukteti sUtratrayArthaH // 20-21-22 // eyamahU~ nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 23 // pAsAe kAraittA NaM, vaddhamANagihANi ya / vAlaggapottiyAo ya,tao gacchasi khttiyaa!||24|| | vyAkhyA-prAsAdAn kArayitvA 'varddhamAnagRhANi ca' anekadhA vAstuvidyAbhihitAni "vAlaggapoiyAo ya" tti dezIyapadaM valabhIvAcakaM, tato valabhIzca kArayitvA tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 24 // eyama nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 25 // navamaM namipravajyA''khyamadhyayanam / pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| // 148 // // 148 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| |saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNaI gharaM / jattheva gaMtumicchejA, tattha kuveja sAsayaM // 26 // ___ vyAkhyA-'saMzayaH' sandehaH 'khalu' evakArArthe, tatazca saMzayameva sa kurute, yathA-kadAcinmama gamanaM na bhaviSyatIti, yo mArge kurute gRham , gamananizcaye tatkaraNAyogAt / kimiti gamananizcaye mArge gRhaM na kriyate ? ityAha'yatraiva' vivakSitapradeze 'gantuM' yAtuM icchet "tatthe" ti avadhAraNaphalatvAd vAkyasya tatraiva kurvIta svasya-AtmanaH AzrayaH svAzrayastam / tato'yamarthaH-idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyameva, yatra tu jigamiSitamasmAbhiH tad muktipadam , XI tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayamiti sUtrArthaH // 26 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 27 // Amose lomahAre ya, gaMThibhee ya takkare / Nagarassa khemaM kAUNa, tao gacchasi khattiyA! // 28 // ___ vyAkhyA-A-samantAd muSNanti-stainyaM kurvantItyAmoSAstAna , lomahArA:-ye nistUMzatayA AtmavighAtA''zaGkayA |ca prANAn vihatyaiva sarvasvamapaharanti / tathA ca vRddhA:-lomAhArAH prANahArA iti, tAMzca, granthibhedAH-ye ghughuraka|dvikartikAdinA granthi bhindanti tAMzca, 'cazabdaH' bhinnakramaH, tataH 'taskarAMzca' sarvakAlaM cauryakAriNaH, iha cotsAdyeti gamyate, nagarasya kSemaM kRtvA tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 28 // eyamajhu nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 29 // asaI u maNussehiM, micchAdaMDo puNje| akAriNo'ttha bajjhaMti, muccaI kArao jaNo // 30 // vyAkhyA-'asakRt' anekadhA 'tuH' evakArArthe, tatazcA'sakRdeva 'manuSyaiH' manujaiH, mithyA-vyalIkaH, kimuktaM bhavati ?-anaparAdhiSvapyajJAnAbhinivezAdibhiH daNDaH-dezatyAgazarIranigrahAdiH 'prayujyate' vyApAryate / kathAmidam / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 149 // ityAha-'akAriNaH' AmoSaNAdyavidhAyinaH 'atre'tyasmin loke 'badhyante' nigaDAdibhirniyazzyante, mucyate 'kArakaH' navama vidhAyakaH prakRtatvAdAmoSaNAdInAM 'janaH' lokaH / tadanena yaduktaM prAg-'AmoSakAdInAmutsAdena nagarasya kSemaM kRtvA || namipravagaccha' iti, tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNasyApyazakyatvamuktamiti sUtrArthaH // 30 // jyA''khyaeyamaDhe nisAmettA, hejkaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 31 // mdhyynm| je kei patthivA tujjhaM, na NamaMti nraahivaa!| vase te ThAvaittA NaM, tao gacchasi khttiyaa!||32|| ___ vyAkhyA-ye kecit 'pArthivAH' rAjAnaH tubhyaM 'na namanti' na prahvIbhavanti, he 'narAdhipa!' nRpate ! 'vaze' pratyekabuddhaAtmA''yattau 'tAn' anamatpArthivAn 'sthApayitvA' kRtvetyarthaH, tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH / / 32 // catuSTayasya | mokSagamaeyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 33 // nam / jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jinne| egaM jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 34 // namirAjarSeH appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajjhao? | appANameva appANaM, jaittA suhamehae // 35 // sautrIpaMciMdiyANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lohaM ca / dujayaM ceva appANaM, sabamappe jie jiyaM // 36 // vktvytaa| ___ vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM' dazalakSAtmakaM prakramAt subhaTasambandhinAM saGgrAme durjaye jayet 'ekam' advitIyaMx | 'jayet' yadi kathaJcidvIryollAsato'bhibhavet AtmAnaM durAcArapravRttamiti gamyate, 'eSaH' anantaroktaH, "se" iti tasya jetuH subhaTadazazatasahasrajayAt 'paramaH' prakRSTo jayaH / tadanenAtmana evAtidurjayatvamuktam / tathA ca "appANameva" tti // 149 // | tRtIyArthe dvitIyA, tatazcAtmanaiva saha yudhyasva, 'kiM ?' na kicidityarthaH 'te' tava yuddhena 'bAhyataH' iti bAhyaM pArthivAdi Azritya / evaM ca "appANameva" tti AtmanaivAtmAnaM "jaitti" ti jitvA 'sukham' aikAntikaM muktisukhAtmakam 'edhate' Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXX praayoti| kathamAtmanyeva jite sukhAvAptiH ? ityAha--'paJcendriyANi' zrotrAdIni krodho mAno mAyA tathaiva lobhazca pratyekabuddhadurjayaH, 'caiveti caH samuccaye, eva pUraNe, atati-gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAntarANIti vyutpatteH 'AtmA' manaH, catuSTayasya sarvatra ca sUtratvAnnapuMsakanirdezaH / 'sarvam' azeSam indriyAdi upalakSaNatvAd mithyAtvAdi ca 'Atmani' jIve jite mokSagamajitamiti sUtratrayArthaH // 34-35-36 // nam / eyamajhu nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 37 // namirAjarSeH | vyAkhyA-prAgvat // 37 // navarametAvatA tadupazamaM nizcitya jinadharma prati sthairya parIkSitukAmaH zakra idamavocat-IX sautrIjaittA viule janne, bhoittA smnnmaahnne| daccA bhocA ya jaTThA ya, tato gacchasi khttiyaa!||38|| vktvytaa| vyAkhyA--yAjayitvA 'vipulAn' vistIrNAn yajJAna , bhojayitvA zramaNabrAhmaNAn , dattvA dvijAdibhyo gavAdIn , bhuktvA ca manojJazabdAdIn , iSTvA ca svayaM yAgAn , tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH / / 38 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 39 // jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM de| tassAvi saMjamo seo, aditassa vi kiMcaNaM // 40 // __vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM' dazalakSAtmakaM mAse mAse gavAM dadyAt 'tasyA'pi' evaMvidhasya dAtuH 'saMyamaH' AzravAdiviramaNAtmakaH zreyAn' atizayaprazasyaH, kathambhUtasyApi 'adadato'pi' ayacchato'pi 'kizcana' svalpamapi vastu / evaM ca saMyamasya prazasyataratvamabhidadhatA yAgAdInAM sAvadyatvaM arthAdAveditam / tathA ca yajJapraNetRbhiruktam"SaTzatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitribhiH // 1 // " iyatpazuvadhe ca kathamasAbadyatA? / tathA dAnAnyapi azanAdiviSayANi dharmopakaraNagocarANi ca dharmAya varNyante ?, yata Aha-"azanAdIni Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 150 // kOXOXOXOXOXXXXXXXX dAnAni, dharmopakaraNAni ca / sAdhubhyaH sAdhuyogyAni, deyAni vidhinA budhaiH // 1 // " zeSANi tu suvarNagobhUmyAdIni prANyupamaIhetutayA sAvadyAnyeveti sUtrArthaH // 40 // eyamaDheM nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 41 // vyAkhyA-prAgvat ||41||nvrmitthN jinadharmasthiratAmavadhArya pravrajyAM prati dRDhatAM parIkSitukAma idamavAdIt zakraHghorAsamaM caittA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharato, bhavAhi mnnuyaahivaa!||42|| vyAkhyA-ghoraH-atyantaduranucaraH sa cAsAvAzramazca 'ghorAzramaH' gArhasthyam, tasyaivA'lpasattvairduSkaratvAt / uktaJca-"gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIbAH pAkhaNDamAzritAH // 1 // " taM tyaktvA anyaM prArthayasi 'Azrama' pravrajyAlakSaNam , nedaM klIbasattvAnucaritaM bhavAzAmucitam / tarhi kimucitam || ityAha-'iha' asminneva gRhAzrame sthita iti gamyate, pauSadhaH-aSTamyAditithiSu vratavizeSaH tatra rataH pauSadharato |bhava, aNuvratAyupalakSaNametat , asyaiva copAdAnaM pauSadhadineSvavazyaM bhAvatastapo'nuSThAnakhyApakam / yata uktam"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAJca, niyataM pauSadhaM vaset // 1 // " iti he manujAdhipa !| iti sUtrArthaH // 42 // | eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 43 // |mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuNje| Na so sukkhAtadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // vyAkhyA-mAse mAse eva na tvarddhamAsAdau 'yaH' kazcit 'bAlaH' avivekaH 'kuzAgreNaiva' darbhAgreNaiva bhuGkte na tu karAgulyAdibhiH, 'ne'ti niSedhe, 'saH' evaMvidhaH kaSTAnuSThAyI suSTu-zobhanaH sarvasAvadyaviratirUpatvAd AkhyAtaH-tIrthakarA navamaM nmiprvjyaa''khymdhyynm| | pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| // 150 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 26 dibhiH kathitaH svAkhyAtaH, svAkhyAto dhamrmmo yasya sa svAkhyAtadharmmaH - cAritrI tasya 'kalAM' bhAgaM 'nArghati' nArhati SoDazIm, idamuktaM bhavati -- SoDazAMzasamo'pi na bhavati, ato gRhAzramAdayameva zreyAniti sUtrArthaH // 44 // eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamavyavI // 45 // punarnirabhiSvaGgatAM parIkSitumindra uvAca - hirannaM suvannaM maNimuttaM, kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM vaddhAvaittA NaM, tao gacchasi khattiyA ! // 46 // vyAkhyA- 'hiraNyaM' ghaTitasuvarNam, itarattu suvarNam, maNayaH - candrakAntanIlAdyAH muktAzca - mauktikAni maNimuktam, 'kAMsyaM' kAMsya bhAjanAdi, 'dUSyaM' vatraM, 'caH' svagatAnekabhedasUcakaH, 'vAhanaM' rathA'zvAdi, 'koza' bhANDAgAraM carmalatAdyanekavasturUpaM, 'varddhayitvA' vRddhiM prApya tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 46 // eyama nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 47 // suvannaruppassa u pavayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA // 48 // puDhavI sAlI javA ceva, hirannaM pasubhissaha / paDipunnaM nAlamegassa, iti vijjA tavaM care // 49 // vyAkhyA--suvarNaM ca rUpyaM suvarNarUpyaM tasya 'tuH' puraNe, 'parvatAH' parvatapramANA rAzayaH "bhave" tti bhaveyuH 'syAt' kadAcit, 'hu:' avadhAraNe bhinnakrama, tataH 'kailAsasamA eva' kailAsaparvatatulyA eva na tu laghuparvatapramANAH, kailAsazca meruriti vRddhAH / te'pi 'asaGkhyakAH' saGkhyArahitAH / narasya lubdhasya na 'taiH' tAdRzairapi suvarNarUpyaparvataiH 'kiJcidapi ' svalpamapi paritoSakAraNamiti gamyate / kutaH punaridam? ityAha- 'icchA' abhilASaH 'huri 'ti yasmAd AkAzena samA-tulyA XCXCXXXCXCXCXCXXXX namirAjarSeH sautrI vaktavyatA / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pAnemica- yAca samastaM 'na nmiprvjyaa''khymdhyynm| namirAjarSeH sautriivktvytaa| zrIuttarA AkAzasamA, 'anantikA' antarahitA / uktaJca-na sahasrAdbhavettuSTi-na lakSAnna ca koTitaH / na rAjyAnnaiva devatvAdhyayanasUtre xnendratvAdapi dehinAm // 1 // " tathA 'pRthvI' mahI 'zAlayaH' lohitazAlyAdayaH 'yavAH' pratItAH, 'caH' zeSadhAnyasamucca | yArthaH, 'evaH' avadhAraNe sa ca bhinnakramo yokSyate, 'hiraNyaM' suvarNaM, tAmrAdyupalakSaNametat , 'pazubhiH' gavAzvAdibhiH saha ndrIyA 'pratipUrNa' samastaM 'na' naiva 'alaM' samarthaM prakramAd icchApUrtaye ekasya jantoriti gamyate / 'iti' etat pUrvoktaM "vija" tti sukhabodhA sUtratvAd viditvA 'tapaH' dvAdazavidhaM caret , tata eva niHspRhatayA icchAparipUrtisambhavAditi sUtrArthaH // 48-49 // khyA laghu eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 50 // vRttiH / accheragamabbhudae, bhoe cayasi ptthivaa!| asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihnnsi||51|| // 15 // vyAkhyA-'accheragaM" ti Azcarya varttate yat tvamevaMvidhaH 'adbhatAn' AzcaryarUpAn bhogAn tyajasi he pArthiva !, tattyAgatazca 'asataH' avidyamAnAn kAmAna prArthayasi, tadapyAzcaryamiti sambandhaH, athavA kastavAtra doSaH ? -'saGkalpena' uttarottarAprAptabhogAbhilASarUpeNa vikalpena 'vihanyase' bAdhyase, aparyavasitatvAd evaMvidhasaGkalpasya / uktaM hi-"amISAM sthUlasUkSmANAmindriyArthavidhAyinAm / zakrAdayo'pi no tRpti, viSayANAmupAgatAH // 1 // " iti sUtrArthaH // 51 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 52 // sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthemANA, akAmA jati duggaI // 53 // vyAkhyA-zalyamiva zalyaM kAmAH, viSamiva viSaM kAmAH, kAmAH 'AzIviSopamAH' AzIviSaH1 zalati-dehAntazcalatIti zalyam-zarIrAntaH praviSTaM tomarAdi, yathA zalyaM antazcaladvividhabAdhAvidhAyi tthaite'pi| 2 veveSTi-vyAmotIti viSaM-tAlapuTAdi bhujyamAnamadhuramiva / 1 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namirAjarSeH sautriivktvytaa| sarpaH tadupamAH, kiJca kAmAn 'prArthayamAnAH' apergamyamAnatvAt prArthayamAnA api 'akAmAH' iSyamANakAmAbhAvAd yAnti durgatimiti kathaM tattyAga Azcaryam ? asadbhogaprArthanamapi yad bhavatA sambhAvitaM tadapyasaGgatam , mumukSuNAM kvacidAkAGkAyA asambhavAt / uktaM hi-"mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisttmH|" iti sUtrArthaH / / 53 // kathaM punaH kAmAna prArthayamAnA durgatiM yAnti ? ata Aha___ ahe vayai koheNaM, mANeNa ahamA gii| mAyA gaipaDigghAo, lobhAo duhao bhayaM // 54 // - vyAkhyA-'adhaH' narakagatau vrajati krodhena, mAnena adhamA gatiH, "mAya" tti suvyatyayAt mAyayA gateH-prastAvAt | sugateH pratighAtaH-vinAzo gatipratighAtaH, lobhAd "duhau" tti dvidhA' dviprakAraM-aihikaM pAratrikaM ca 'bhayaM' anekaduHkhasampAtAzaGkayA sAdhvasaM bhavatIti sarvatra gamyate / kAmeSu hi prArthyamAneSvavazyaMbhAvinaH krodhAdayaste cedRzA iti kathaM na tatprArthanAto durgatiriti sUtrArthaH // 54 // evaM bahubhirapyupAyaistamindraH kSobhayitumazaktaH kimakarot ? ityAha| avaujjhiUNa mAhaNarUvaM viuruviUNa iMdattaM / vaMdai abhitthuNaMto, imAhi madhurAhi vgguuhiN||55|| aho te nijiokoho, ahomANo praajio| aho te nirakiyA mAyA, aho lobhovasIkao56 aho te ajavaM sAhU!, aho te sAhu ! maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA // 5 // vyAkhyA-'apohya' tyaktvA brAhmaNarUpaM "viuruviUNa" tti vikRtya 'indratvam' uttaravaikriyarUpaM 'vandate' anekArthatvAt praNamati 'abhiSThuvan' stutiM kurvan 'AbhiH' anantaraM vakSyamANAbhiH 'madhurAbhiH' zrutisukhAbhiH 'vAgbhiH' vANIbhiH / tadyathA-'aho' iti vismaye, 'te' tvayA nirjitaH krodhaH, yatastvamanamatpArthivavazIkaraNapreraNAyAmapi na 1 yathA hyayamaharavalokyamAnaH sphuranmaNiphaNAbhUSita iti zobhana iva vibhAjyate, sparzanAdimiranubhUyamAnazca vinAzAyaiva bhavati / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM ndrIyA | namipravajyA''khyamadhyayanam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| zrIuttarA- kSubhitaH / tathA aho! te mAnaH parAjitaH, yastvaM 'mandiraM dahyate' ityAdyukte'pi 'kathaM mayi jIvatIdam ?' iti nAhaGkatiM | dhyayanasUtre kRtavAn / aho ! te nirAkRtA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu prAkArATTAlakocchUlakAdiSu mAyAnibandhaneSu na mano nihitavAn / zrInemica- tathA aho! te lobho vazIkRtaH, yastvaM 'hiraNyAdi varddhayitvA gacche'tyabhihito'pi icchAyA AkAzasamatvamevodAhRtavAn / ata eva aho! 'te' tava ArjavaM 'sAdhu' zobhanam , aho ! te sAdhu mAIvaM, aho ! te uttamA kSAntiH , aho! te sukhabodhA- muktiruttameti suutrtryaarthH|| 55-56-57 // itthaM guNopavarNanadvAreNA'bhiSTutya samprati phalopadarzanadvAreNa stuvannAhakhyA laghu- ihaM si uttamo bhaMte!, peccA hohisi uttmo| loguttamamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi niiro||58|| vRttiH / / vyAkhyA-'iha' asmin janmani 'asi' bhavasi uttamaH, uttamaguNAnvitatvAt / 'bhadanta ! iti pUjyAbhidhAnaM, | pretya' paraloke bhaviSyasi uttamaH / kim ? ityAha-"loguttamamuttamaM" ti makAro'lAkSaNikaH, tato lokasya uttamottamam-| // 152 // atizayapradhAnaM lokottamottamaM sthAnam , kiM tat ? ityAha-siddhi' muktiM "gacchasi" tti sUtratvAd gamiSyasi nIrajAH niHkarmeti sUtrArthaH / / 58 // upasaMhAramAhaevaM abhitthuNaMto, rAyarisiM uttamAe sddhaae| pAyAhiNaM kareMto. puNo puNo vaMdaI sakko // 59 // ___ vyAkhyA-'evam' uktanyAyena abhiTuvan rAjarSimuttamayA zraddhayA pradakSiNAM kurvan punaH punaH 'vandate' praNamati zakra iti sUtrArthaH // 59 // anantaraM yat kRtavAMstadAhatovaMdiUNa pAe, cakkaMkusalakkhaNe munnivrss|aagaasennuppio, lliycvlkuNddltiriiddii||6|| | vyAkhyA-tataH' tadanantaraM vanditvA pAdau, cakAGkazau pratItau tatpradhAnAni lakSaNAni yayostau tathA, munivarasma KAkAzenotpatitaH, lalite ca te savilAsatayA capale ca caJcalatayA lalitacapale tathAvidhe kuNDale yasya sa lalita // 152 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capalakuNDalaH sa cAsau kirITI va mukuTavAn lalitaca palakuNDalakirITIti sUtrArthaH // 60 // sa zakreNaivamabhiSTrayamAnaH kimutkarSaM kRtavAn uta na ? ityAha namI namei appANaM, sakkhaM sakkeNa cohao / caiUNa gehaM vaidehI, sAmanne pajjuvaDio // 61 // vyAkhyA - namiH 'namayati' svatattvabhAvanayA prahvaM karoti, kam ? AtmAnaM na tu utsekaM nayati / uktaJca - " - "saMtaguNakittaNeNa vi, purisA lajjaMti je mahAsattA / iyare puNa aliyapasaMsaNe vi aMge na mAyaMti // 1 // " kimbhUtaH san ? 'sAkSAt' pratyakSIbhUya zakreNa 'coditaH' preritaH tyaktvA gehaM "vaidehi" tti sUtratvAt 'videhI' videhajanapadAdhipaH zrAmaNye 'paryupasthitaH ' udyataH, na tu tatpreraNAto'pi dharmaM prati vipluto'bhUditi sUtrArthaH // 61 // kimeSa evaivaMvidha uta anyo'pi ? ityAha evaM kareMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyadvaMti bhogesu, jahA se NamI rAyarisi // 62 // tti bemi // vyAkhyA - evami' ti yathaitena naminA nizcalatvaM kRtaM tathA'nye'pi kurvanti / kIdRzAH ? - 'sambuddhAH ' avagatajIvA'jIvAditattvAH 'paNDitAH' sunizcitazAstrArthAH 'pravicakSaNAH' abhyAsAtizayAt kriyAM prati prAvINyavantaH, tathAvidhAzca santaH kiM kurvanti ? 'vinivarttante' uparamanti "bhogesu" tti bhogebhyaH, yathA sa namI rAjarSistebhyo nivRttaH, iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 62 // // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanalaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanaM samAptam // 1 "sadguNakIrtanenA'pi, puruSA lajjante ye mahAsattvAH / itare punaralIkaprazaMsane'pi aGge na mAnti // 1 // " XOXOXCX namirAjarSeH sautrIvaktavyatA / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA lghuvRttiH| // 153 // XOXOXOXOXOXOX atha drumapatrakaM dazamamadhyayanam / dazamaM druma patrAkhyavyAkhyAtaM navamamadhyayanam / adhunA dazamaM drumapatrAkhyamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'ihAnantarAdhyayane dharma-IX mdhyynm| caraNaM prati niSkampatvamuktam , taccAnuzAsanAdeva bhavatIti anuzAsanAbhidhAyakamidamadhyayanam' anena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArtha gautamamuddizyedaM zrImanmahAvIreNAbhihitamiti gautamavaktavyatA tAvaducyate vaktavyatA / __ teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM piDhicaMpA nyrii| tattha sAlo nAma raayaa| mahAsAlo nAma juvraayaa| tesiM sAla-mahAsAlANaM bhagiNI jasavaI / tIse piDharo bhattAro / jasavaIe attao piDharaputto gAgalI nAma kumAro / annayA NaM samaNe * bhagavaM mahAvIre Aigare titthayare sayaMsaMbuddhe jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAme, AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsagaeNaM sabarayaNAmaeNaM dhammacakkeNaM AgAsagaeNaM phAliyAmaeNaM sIhAsaNeNaM AgAsagayAhiM kuMdeMdusaMkhappagAsAhiM cAmarAhiM purao pakaDijamANeNaM dhammajjhaeNaM samaMtA maggao viSphurateNa ya bhAmaMDaleNaM aNegadevakoDisaMparivuDe, cauisIhiM samaNasAhassIhiM chattIsAe ajiyAsAhassIhiM aNugammamANe, bhaviyakamalapaDibohadivAyare, bhavajalahiparamajANavatte, loyaciMtAmaNI, cottIsAtisayasaMpautte, caMdo va somalese, sUro va tavateyasirIe, maMdaro ba nippakaMpe, kuMjaro iva soMDIre, sIho iva duppadharise, gayaNamiva niruvaleve, saMkho iva niraMjaNe, vAyuriva appaDibaddhe, aTThasahassapurisalakkhaNadhare, puvANupuviM caramANe, gAmANugAmaM dUijjamANe, suraviraiehiM hemamaehiM navahiM paumehiM calaNakamale Thavito, avi // 153 // ya-maggillaM maggilaM, payAhiNAe u ThAi payaThANe / dohiM paumehiM pAyA, maggeNa ya hoMti stt'nne||1|| jeNeva piDicaMpA | teNeva uvAgae ujjANammi smosddhe| sAlo mahAsAlasahio mahAvibhUIe niggao bhayavao vaMdaNavaDiyAe, tikkhutto XXXXXXXXXXXXX Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXoxoxox payAhiNIkAUNa vaMdio bhayavaM, uvaviTTho dhrnniyle| kahio bhagavayA jIvadayAio dhammo / baniyA mANusattAiyA X gautamasvAmidullahA dhmmsaahnnsaamggii| parUviyA micchattAiyA kammabaMdhaheU / uvaiTThANi mahAraMbhAiyANi NarayagaikAraNANi / vktvytaa| parUvio jammAidukkhapauro saMsAro / parUviyaM kohAikasAyANaM bhavabhamaNahe uttaNaM / payaDio sammaIsaNAio mokkhamaggo / imaM ca soUNa saMvegamuvagao sAlo bhaNai-jaM navaraM mahAsAlaM raje ThAvemi tAva tumha pAyamUle giNhAmi |pavanaM / paviTTho nayariM, bhaNio mahAsAlo-tumaM geNha rajaM, ahaM pavvayAmi / teNa bhaNiyaM-alaM me mahAraMbhanibaMdhaNeNa mahAmohaheuNA viveyapaDivakkheNa doggaisahassadAyageNaM abhimANamettasuheNaM rajeNaM, ahaM pi saMsArabhauviggo bhIo jammaNajaramaraNANaM, tA jahA tubbhe mama ihaM meDhI pamANaM tahA pavaiyassa vi / tAhe gAgaliM kaMpillAo saddAveUNa tassa paTTo baddho, abhisitto ya rAyA jaao| so puNa tesiM do siviyAo kArei / jAva te pacaiyA, sA bhagiNI samaNovAsiyA jAyA / tae NaM te samaNA hotagA ekArassa aMgAI ahijiyA / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyAjaNavayavihAreNaM viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagiha NAma nayaraM / tattha sAmI smosddho| paDibohiUNa bhavasatte tato niggao caMpaM jao vihario / tAhe sAla-mahAsAlA sAmi ApucchaMti-amhe piTTicaM vacAmo jai nAma tANa koi bujjhajjA sammattaM vA labhejA / sAmI vi jANai-jahA tANi saMbujhihiMti / tAhe sAmiNA tesiM goyamasAmI viijao dinno / goyamasAmI piTTicapaM gao / tattha samosaraNaM / gAgalI piDharo jasavaI ya niggayANi / bhagavaM dhammakahaM kahei / / taMjahA-bho bho bhavasattA!, mA ciTThaha visayapasattA; aNeyaduhasayadArugo saMsArappabaMdho, mA kareha eyammi paDibaMdho; kiccheNa mANusattAisAmaggI pAvijai, akayadhammANaM sA niSphalA saMpajai; collagAidiTuMteNa puNo dullahA vannijai, jao ahammeNa jIvo kujoNIsu bhAmijai; asAramaNicaM vittaM, mA tammi mujjhAvaha cittaM; virasAvasANA kAmabhogA, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IX zrIuttarA- tappasattANaM jAyaMti pae pae vasaNasogA; saMjhabbharAgasarisaM jodhaNaM, mA kareha tammi ummattaM maNaM; khaNadihanaho dazamaM dumadhyayanasUtre iTThajaNasaMgo, mA kareha tammi garuo maNaraMgo; kusaggajalabiMducaMcalamAU, ujjamaha jiNidapannattaM dhamma kAuM; jiNi- patrAkhyazrInemica- dapannatto dhammo cevettha saraNaM, jo rakkhai jammajarAmaraNaM; dei sayalasokkhaM, aireNa pAvei mokkhaM; viyarai surA:- madhyayanam / ndrIyA surariddhiM, karei sayalasamIhiyasiddhiM; AvaIo nivArei, saMsArasAyaramuttArei; tA savahA payaTTaha dhamme, mA ramaha X gautamasvAmisukhabodhA- pAvakamme / eyaM ca soUNa tANi paDibuddhANi / tAhe gAgalI bhaNai-jaM navaraM ammApiyaro ApucchAmi jeTTaputtaM ca vktvytaa| khyA laghu rajje Thavemi tAva tumha pAyamUle gahemi pavajaM / tANi ApucchiyANi bhaNaMti-jai tuma saMsArabhauviggo parizcayasi vRttiH|XIghrvaasN to amhe vi / tAhe so puttaM raje ThavittA ammApiIhiM samaM pvio| goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vaccai / / | tesiM sAla-mahAsAlANaM paMthaM vaJcaMtANaM hariso jAo-jahA imAI saMsAraM uttAriyANi / evaM tesiM suheNa ajjhvsaa||154|| BNa kevalanANaM uppannaM / iyaresiM pi ciMtA jAyA-jahA eehiM amhe rajje ThAviyANi, puNo saMsArAo ya moiyANi / evaM ciMtaMtANaM suheNaM ajjhavasANeNaM tiNhaM pi kevalanANamuppannaM / evaM tANi uppannanANANi caMpaM gayANi, sAmi payAhiNIkaremANANi titthaM paNamiUNa kevaliparisaM pahAviyANi / goyamasAmI vi bhagavaM vaMdiUNaM tikkhutto pAesu paDio, uDio bhaNai-kahiM vaJcaha ? eha titthayaraM vaMdaha / tAhe sAmI bhaNai-mA goyamA! kevalI AsAehiM / tAhe AuTTo khAmei, saMvegaM ca go| tattha goyamasAmissa sammattamohaNIyakammodayavaseNa ciMtA jAyA 'mA NaM na sejjhejAmi' tti / io ya devANa saMlAvo vaTTai-ajja bhayavayA vAgariyaM-jo aDhAvayammi vilaggai ceiyANi ya vaMdai // 154 // dharaNigoyaro sasattIe so seNa bhavaggahaNeNaM sijjhai / tAhe sAmI tassa cittaM jANai-tAvasANa ya saMbohaNayaM, eyassa thirayA bhavissai tti do vi kayANi bhavissaMti / so vi sAmi Apucchai-aTThAvayaM jAmi ? ti / tao bhagavayA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautmsvaamivktvytaa| bhaNio-vacca aTThAvayaM ceiyANa vaMdao / tae NaM bhagavaM hadvatuTTho vaMdittA go| tattha ya aTThAvae jaNavAyaM soUNa tinni tAvasA paMcapaMcasayaparivArA patteyaM pattaya te 'aTThAvayaM vilaggAmo' tti tattha kilissaMti koDino dinno sevAlI / jo so koDinno so cautthaM cautthaM kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhArei sacittANi, so paDhamamehalaM vilggo| dinno chaTheM chaTTeNaM kAUNa parisaDiyapaMDupattANi AhArei, so bIyaM mehalaM vilaggo / sevAlI aTThamaM aTThamaM kAUNa jo sevAlo mailao taM AhArei, so taiyaM mehalaM vilagyo / evaM te vi tAva kilissaMti / bhayavaM ca goyamo orAlasarIro huyvhtddiytrunnrvisristee| taM erisaM ejaMtaM pecchittA te bhaNaMti-esa kira ettha thullao samaNo vilaggihiti, jaM amhe mahAtavassI sukkA bhukkhA na tarAmo vilaggiuM / bhayavaM ca goyamo jaMghAcAraNaladdhIe lUyAtaMtupuDagaM pi nIsAe uppayai, jAva te paloyaMti 'esa Agao tti, eso asaNaM gao' ti tAhe te vimhiyA jAyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloyaMtA-'jai eyarai to vayaM eyassa sIsA' eyaM te paDicchaMtA acchaMti / goyamasAmI vi patto niyaniyavanappamANajuttAhiM bharahacakiNA kArAviyAhiM caubIsAe usabhAijiNiMdapaDimAhiM samaddhAsiyaM aTThAvayagirisiharasaMThiyamAyayaNaM / AgamabhaNiyavihANeNa vaMdiyAiM ceiyAI, kayA ya saMthuI-'paDhamapayAsiyanII, paDhamajiNo dhammasArahI paDhamo / paDhamo ya mahApuriso, aTThAvayasaMThio jayai // 1 // paNamAmi vimalanANaM, sama-dama-khama-sacca-dayaguNapahANaM / avagayakammakalaMka, usabhajiNaM tihuyaNamayaMkaM // 2 // jo tuha nAha ! niyacchai nimmalu kamakamalu, nAsai tasu nIsesu mahaMta vi pAvamala / bhattibhareNa namasai jo viya saMthuNai, so siriusabhakarahiu siddhattaNu kuNai // 3 // 1 yastaSa nAtha ! pazyati nirmalaM kramakamalaM, nazyati tasya nizzeSo mahAnapi pApamalaH / bhaktibhareNa namaspati yo'pi ca saMstauti, sa zrIRSabhakarasthitaM siddhatvaM karoti // 3 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre - zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dazamaM drumptraakhymdhyynm| gautmsvaamivktvytaa| // 155 // BXXXXXXXXXXXXX jagaciMtAmaNi! jaganAha ! jagaguru! jagarakkhaNa! jagabaMdhava! jagasatthavAha ! jagabhAvaviyakkhaNa ! / aTThAvayasaMThaviyarUvakammaTThakiviNAsaNa!, cauvIsaM pi jiNavara! jayaMtu appaDihayasAsaNa! // 4 // tao-sAsayamaulamaNataM, jammaNajara-maraNa-roya-tamamukkaM / maha nAha ! mokkhasokkhaM, saMpajau tuha pabhAveNaM // 5 // ' ti kAUNaM paNihANaM gaMtUNuttarapuratthime disIbhAge puDhavisilApaTTae asogavarapAyavassa ahe taM rayANi vAsAe uvaago| io ya sakassa logapAlo vesamaNo, so vi aTThAvayaceiyavaMdao aago| so ceiyANi vaMdittA goyamasAmi vaMdai / bhayavaM pi dhamma kahei-dhammo attho kAmo, purisatthA tinni hoti logammi / dhammAo jeNa iyare, tamhA dhammo pahANo u||1|| dhammo vi ettha sijjhai, devANa jaINa bhattirAeNa / tA tammi ceva paDhama, payaTTiyavvaM viseseNaM // 2 // devo puNa ettha so ceva jo sabannU sacadaMsI aTThArasadosehi ya vajjio / jao bhaNiyaM-"annANa koha maya mANa, loha mAyA raI ya araI ya / niddA soya aliyavayaNa, coriyA macchara bhayA ya // 1 // pANivaha pema kIDApasaMga hAsA ya jassa iya dosA / aTThArasa vi paNaTThA, namAmi devAhidevaM taM // 2 // " evaMviho ya bhayavaM titthayaro arahao, tassa ceva bhattI kAyacA / sA ya pUyAvaMdaNAIhiM havai / pUrva pi pupphA-''misa-thui-paDivattibheeNa cauvihaM pi jahAsattIe kujjA / jao-"uttamaguNabahumANo, payamuttamasattamajjhayArammi / uttamadhammapasiddhI, pUyAe jiNavariMdANaM // 1 // " vaMdaNaM pi kAyacaM tisaMjhaM, taM pi ya vihiNA AgamabhaNieNa / bhaNiyaM ca-tinni nisIhI tinni u, payAhiNA tinni ceva ya pnnaamaa| tivihA pUyA ya tahA, avatthatiyabhAvaNaM ceva // 1 // tidisinirikkhaNaviraI, payabhUmipamajaNaM ca tikkhutto| vannAitiyaM muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM // 2 // tivihA pUyA-pupphAmisathottehiM / avtthtiybhaavnnaa-chumtthkevli-siddhttbhaavnnaa| vannAitiyaM ca-vanno attho AlaMbaNaM ca // tahA jaiNo puNa te ceva je samasattumittA samale? Sail // 155 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautmsvaamivktvytaa| kaMcaNA paMcasamiyA tiguttA amamA amaccharA jiiMdiyA jiyakasAyA nimmalabaMbhacerA sajjhAyajjhANujayA ducaratavacaraNarayA aMtAhArA paMtAhArA sukkhA bhukkhA nimmaMsasoNiyA kisiyaMgA niraggisaraNA kukkhisaMbalA aniyayabhikkhAvittiNo tti / tesiM abbhuTThANa-aMjalipaggaha AsaNadANA-'miggaha-kiyakamma-sussUsaNA-'bhimuhagamaNA-'NugacchaNa-paDilAhaNa-kusalamaNakusalavaipavattaNAIhiM kAyabA bhttii| etthaMtare vesamaNo ciMteha-esa bhayavaM erise sAhuguNe bannei?, appaNo ya se imA sarIrasukumArayA jArisA devANa vi natthi, tA aMtAhArA paMtAhArA iJcAiparUvaNAe visaMvAiNiM ceDha imassa sarIrAgiI sUei / taM ca tassAkUyaM nANeNa nAUNa bhayavaM 'mA aNeNa akusalapariNAmeNa esa dullahabohio havau' tti aNusAsaNanimittaM *savasattahiyarao puMDariyaM nAma'jjhayaNaM parUvei-jahA pokkhalAvaIvijae puMDarigiNI nayarI / naliNIgummamujANaM / / tattha NaM mahApaume nAma rAyA hotthA / paumAvaI devI / tANaM do puttA puMDaNae kaMDarie ya sukumArA jAva paDirUvA / puMDarie juvarAyA vi hotthA / | teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM therA bhagavaMto jAva naliNivaNe ujjANe samosaDhA, mahApaume niggae dhamma soccA | bhaNai-jaM navaraM devANuppiyA ! puMDariyaM kumAraM rajje Thavemi tAva vayagaNeNaM saphalIkaremi maNuyattaNaM / ahAsuhaM mA paDibaMdha karehi / evaM jAva puMDarie rAyA jAe jAva viharai, tate NaM se kaMDaNae kumAre juvarAyA jaae| tate NaM se paume rAyA puMDariyaM rAyaM Apucchai / tate NaM se puMDarie siviyaM nINei / jAva pavaie NavaraM codasa puvAI ahijai / / |bahUhiM chaha-'hamamahAtavovahANehiM bahUNi vAsANi sAmaNNamaNupAleUNa mAsiyAe saMlehaNAe sAha bhattAI jhosettA jAva siddho / annayA te therA puvANupuri jAva puMDarigiNIe samosaDhA / parisA niggayA / tae NaM se puMDarie kaMDarieNaM juvaranA saddhiM imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva gae dhammakahAe jAva se puMDarie sAvagadhamma paDivanne jAva paDigae / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaM dumptraakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gautama svaamivktvytaa| // 156 // tae NaM se kaMDarie juvarAyA therANaM dhammaM socA haDhe jAva jaheyaM tubbhe vayaha, jaM navaraM devANuppiyaM puMDariyaM rAyaM| | ApucchAmi, tate NaM jAva pavvayAmi / ahAsuhaM pacayaha / tae NaM se kaMDarie jAva there namasai, namaMsittA aMtiyAo paDi-* nikkhamai, paDinikkhamittA tameva cAughaMTaM AsarahaM duruhai jAva paJcoruhai, paJcoruhittA jeNeva puMDarie rAyA teNeva uvA- gacchai, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM matthae aMjaliM kaTu jAva puMDariyaM rAyaM evaM vayAsI-evaM khalu mae devANuppiyA! therANaM aMtie jAva dhamme nisaMte, se ya dhamme abhiruie, taeNaM ahaM devANuppiyA! saMsArabhauviggo bhIe jammaNamaraNANaM | icchAmi gaM tunbhehi aNunAe samANe therANamaMtie jAva pavaittae / tae NaM se puMDarie rAyA evaM vayAsI--mA NaM tumaM| devANuppiyA ! iyANiM therANamaMtie jAva pavayAhi, ahaM NaM tuma mahayA mahayA rAyAbhiseeNaM abhisiMcAmi / tae NaM kaMDarie puMDariyassa rano eyamadvaM no ADhAi no parijANai tusiNIe saMciTThai / tate NaM se kaMDarie puMDariyaM rAyaM docaM pi tacaM pi evaM vayAsI-icchAmi NaM devANuppiyA ! jAva pavaittae tti / tae NaM se puMDarie rAyA kaMDarIyaM kumAra jAhe no saMcAei visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhiM jAva Aghavittae vA tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhaucvegakarIhiM panavemANo pannavemANo evaM vayAsI-evaM khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sace aNuttare savadukkhANaM aMtakare kiMtu eyammi lohamayA iva javA cAveyacA, vAluyAkavale iva bhakkhiyave, gaMgA iva mahAnaI paDisoyaM gaMtavA, mahAsamudde iva bhuyAhiM tariyaje, tikkhakhaggadhArAe va caMkamiyacaM, jao asidhAraM vayaM careyacaM, nokhalu kappai jAyA! samaNANaM niggaMthANaM pANAivAe vA jAva micchAdasaNasalle vA AhAkamme vA jAva bIyabhoyaNe vA bhottae vA pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA! suhasamucie no ceva NaM duhasamucie, nAlaM sIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pivAsA, nAlaM corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAlaM masagA, nAlaM vAtiya-pittiya-simiya-sannivAiyavivihe rogAyake, uccAvae gAmakaMTae, bAvIsaM parIsahovasagge AiNNe sammamahi // 156 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ke yAsittae ti| tanno khalu jAyA! amhe icchAmo tubbhaM khaNamavi vippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA! aNubhavAhi rajasiriM gautamasvAmipacchA pavaihisi / tae NaM se kaMDarIe evaM vayAsI-taheva NaM taM devANuppiyA! jaNaM tubbhe vayaha, kiM puNa devANuppiyA ! vktvytaa| niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihaloyapaDibaddhANaM paraloyaparammuhANaM visayatisiyANaM duraNucare dhIrajaNassa nicchiyassa no khalu etthaM kiMci dukkaraM karaNAe, taM icchAmi NaM devANuppiyA! jAva pavaittae tti / tae NaM kaMDariyaM puMDarie rAyA jAhe no saMcAei bahUhiM AghavaNAhi ya Aghavittae vA tAhe akAmae ceva nikkhamaNaM aNumannitthA / tae NaM se puMDarie koDuMbiyapurise sahAvei, saddAvettA evaM vayAsI-jahA mahagdhaM maharihaM nikkhamaNamahimaM kareha jAva pvio| tato sAmAiyamAiyAiM ekkArasa aMgAI ahijjai, bahUhiM cauttha-chaTTha-'TThamAIhiM tavovihANehiM jAva viharai / annayA tassa kaMDarIyassa aMtehiM paMtehi ya jAva rogAyaMke pAubbhUe jAva dAhavakkaMtIe yAvi viharai / tae NaM se therA bhagavaMto annayA kayAi puvANupuri caramANA gAmANugAmaM viharamANA puMDarigiNIe nayarIe naliNivaNe samosaDhA / tae NaM se * puMDarIe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva pajuvAsai / patthuyA dhammakahA bhayavayA / tae NaM se puMDarie rAyA dhamma soccA jeNeva kaMDarie rAyarisI teNeva uvAgacchai, kaMDarIyaM vaMdai namasai, kaMDarIyassa sarIraM savAbAhaM saruyaM pAsai 2 jeNeva therA teNeva uvAgacchai, there vaMdai, evaM vayAsI-ahannaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApatrattehiM | tigicchiehiM phAsuesaNijjehiM osahabhesajjabhattapANehiM tigicchaM AuTTAmi, tubbhe NaM bhaMte ! mama jANasAlAsu samavasaraha / tae NaM therA puMDarIyassa ranno eyamajhu paDisuNiti 2 jAva jANasAlAsu viharati / tae NaM se puMDarIe kaMDarI yassa tigicchaM AuTTei / tate NaM taM maNunnaM asaNaM 4 AhAraMtassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva uvasaMte haDhe jAe| XAroge bliysriire| tate NaM se therA rAyANamApucchittA abbhujjayavihAreNa viharati / se rogAyaMkAo vippamukke vi samANe u0 a027 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 157 // tasi maNunaMsi asaNe 4 mucchie jAva ajjhovavanne vibihe ya pANagaMsi no saMcAei bahiyA abbhujaeNaM vihAreNaM dazamaM druma| viharittae tti / tate NaM se puMDarie imIse kahAe laddhaTe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchai 2 kaMDarIyaM tikkhutto patrAkhyaAyAhiNaM payAhiNaM karei 2 vaMdai 2 evaM vayAsI-dhanne siNaM tumaM devANuppiyA! evaM saMpunne si NaM kayatthe kayalakkhaNe madhyayanam / suladdhe NaM tava devANuppiyA! mANussae jamme jIviyaphale, jannaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca vicchaDDettA jAva pavaie / gautamasvAmiahannaM ahanne akayapunne, jaNaM mANusse bhave aNegajAi-jarA-maraNa-roga-soga-sArIramANasakAmadukkhavasaNasayAbhibhUe sktlaam| vktvytaa| adhuve aNIie asAsae saMjhabbharAgasarise jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannibhe suviNagadasaNovame vijulayAcaMcale puci vA pacchA vA avassaM vippajahiyAve, tahA mANussae sarIrage dukkhAyayaNe vivihavAhisayasannikee aTThiyakaDhuTie sirAhArujAlasaMpiNaddhe maTTiyabhaMDo ba dubbale asuisaMkilihe aNiTThaviyasabakAlasaMThappae jarAghuNie jajjaraghare va |saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammae puci vA pacchA vA avassaM vippajahiyave, kAmabhogesu ya mANussaesu asAsaesu vaMtAsavesu evaM pitta-khela-suka-soNiyAsavesu uccArapAsavaNakhelasiMghANagavilINesu sukkasoNiyasamubbhavesu abujaNaniseviesu sAhugarahaNijjesu aNaMtasaMsAravaDaNesu kaDuyavivAgesu amuccamANacuDali ba dukkhANubaMdhesu siddhigamaNavigghesu puchi vA pacchA vA avassaM vippajahiyavesu, tahA raje hiranne suvanne ya jAva sAvaeje aggisAhie rAyasAhie maJcasAhie dAiyasAhie adhuve aNiccie asAsae puzviM vA pacchA vA avassaM vippajahiyave, giddho mucchio ahaM no saMcAemi jAva pavaittae, taM dhanne si NaM tumaM jAva suladdhe NaM maNuyajamme jannaM pavaie / tate NaM se kaMDarIe puMDarieNaM evaM vutte tusiNIe saMciTThai / // 157 // tae NaM puMDarie docaM pi tacaM pi evaM vayAsI-dhanne si NaM tumaM, ahaM ahanne / tae NaM se doccaM pi taccaM pi evaM vutte samANe akAmae avasabase lajAe gAraveNa ya puMDarIyaM rAyaM Apucchai, therehiM saddhiM bahiyAjaNavayavihAraM viharai / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautmsvaamivktvytaa| tate NaM se kaMDarie therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharettA tao pacchA samaNattaNaniviNNe samaNattaNanibhatthie| samaNaguNamukkajoge therANamaMtiyAo saNiyaM saNiyaM paJcosakkai / jeNe va puMDarigiNI nayarI jeNeva puMDarIyassa ranno bhavaNe jeNeva asogavaNiyA jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavisilApaTTae teNeva uvAgacchai 2 jAva silApaTTayaM duruhai 2 ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyai / tae NaM puMDarIyassa ammadhAI tatthAgacchai, jAva taM tahA pAsai 2 puMDarIyassa |sAhai / se vi ya NaM aMteurapariyaNasaMparikhuDe tattha gacchai 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei / jAva dhanne si NaM savaM jAva tusiNIe / tae NaM puMDarIe evaM vayAsi-aTTho bhaMte ! bhogehiM / haMtA attttho| tae NaM koDuMbiyapurise saddAvei 2 kalikaluseNa va ahisitto rAyAbhiseeNaM jAva rajaM pasAsemANe vihri| tae NaM se puMDarIe sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei 2 cAujjAmaM dharma paDivajai 2 kaMDarIyassa AyArabhaMDagaM savaM suhasamudayaM piva geNhai 2 imaM ca abhiggaha geNhai-kappai me therANaM aMtie dhamma paDivajettA pacchA AhAraM AhArettae tti kaTTa therAbhimuhe nigge| kaMDarIeNa ya tammi diNe subahupaNIe AhAre aikaMkhAe AhArie / tae NaM tassa taM paNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa no sammaM pariNayaM, veyaNA pAubbhUyA ujjalA viulA durahiyAsA / tate NaM se maMtisAmaMtehiM avahIrie akayapaDiyAre raje ya jAva aMteure ya mucchie ajjhovavaNNe aTTaruddajjhANavasamuvagae akAmae kAlaM kiccA sattamapuDhavIe tettIsasAgarovamaTThiIe neraie jAe / puMDarIe vi ya NaM there pappa tesiM aMtie doccaM pi cAujjAme dhamme paDivajai / aTThamakhamaNapAraNagaMsi adINe jAva AhArei, teNa ya kAlAikaMtasIyalalukkhaarasaviraseNa apariNaeNa veyaNA durahiyAsA jAyA / tate NaM se adhAraNijamiti kaTTa karayalapariggahiyaM jAva aMjaliM kaTTa namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM, namo'tthu NaM therANaM bhagavaMtANaM AyariyANaM dhammovaesayANaM, puvi pi ya NaM mae therANaM aMtie satve pANAivAe paJcakkhAe jAvajjIvAe Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / Ko // 158 // jAva sabe akaraNije joge paJcakkhAe, iyANi pi ya NaM tesiM cevabhagavaMtANaM aMtie sacaM pANAivAyaM jAva savaM akaraNijaMdazamaM dumajogaM paJcakkhAmi, jaMpi ya me imaM sarIragaM jAva evaM pi carimehiM UsAsanIsAsehiM vosirAmi tti / evaM AloiyapaDi- patrAkhyakaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sabaTThasiddhe tettIsasAgarovamAU deve jAe / tato caittA mahAvidehe sijjhihi tti / / mdhyynm| ___taM mA tumaM dubbalattaM baliyattaM vA giNhAhi, jao so kaMDarIo dubalo vi aTTaduhaTTavasaTTo sattamAe puDhavIe gautamasvAmiuvavanno, puMDario paDipunnagalakavolo sabaTThasiddhe uvavanno, evaM devANuppiyA ! balio vA dubbalo vA akAraNaM, | vktvytaa| ettha jhANaniggaho kAyabo, jhANaniggaho paramaM pamANaM / tattha vesamaNo 'aho! bhagavayA AkUyaM nAyaM' ti aIva saMvegamAvanno vaMdittA paDigao / tattha vesamaNassa ego sAmANio devo, teNa puMDarIyajjhayaNamuggAhiyaM paMcasayANi sammattaM ca paDivanno tti / keI bhaNaMti-jaMbhago so / tAhe bhagavaM kallaM ceiyAI vaMdittA paJcoruhai / te tAvasA bhaNaMti-tubbhe amhANaM AyariyA, amhe tumha sIsA / sAmI bhaNai-tumha ya amha ya tiloyagurU AyariyA / te bhaNaMti-tubbha vi anno Ayario ? / tAhe sAmI bhagavao guNasaMthavaNaM karei-jahA sabanna sabadaMsI rUvasaMpayAe aharIkayabhuvaNo kiMkarIkayasayalasurAsuro suraviraiyarayaNamayasiMhAsaNovaviTTho suravaracAlijamANacAmarajuyalo uvaridhariyadhavalachattattao rayaNa-kaNaya-kalahoyamayapAyAratiyaparivalaio samaNo bhagavaM mahAvIro bhavasattANa dhammaM vAgaraMto saMpayaM caMpAe viharai so amha gurU / imaM ca soUNa jAo tANa mahato parioso, viyalio kammagaMThI, pAviyaM sammahasaNaM, jAo caraNapariNAmo, gahiyA goyamasamIve paJcajjA / devayAe liMgANi uvaNIyANi / tAhe bhagavayA saddhiM vacaMti, bhikkhAvelA ya jAyA / bhagavaM bhaNai-kiM tumhe ANijau / te bhnnNti-paayso| bhagavaM sabaladdhisaMpanno paDiggahaM ghayamahusaMjuttassa pAyasassa bharettA aago| vAhe bhaNai-parivADIe ThAha / te ThiyA / bhagavaM ca akkhINa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahANasio / te dhAyA, suduyaraM AuTTA / tAhe sayamAhArei / tAhe puNaravi paTTiyA / tesiM ca sevAlabhakkhagANaM jemaMtANaM caiva jAo suhapariNAmo, ciMtiDaM ca pavattA - aho ! amha kusalakammodao jaM jAo aNabhavuTThisariso samatthasuyamahoyahiNA aNurattaguNanihiNA siddhipurisatthavAheNa goyamasAmiNA saddhiM samAgamo, saMpattA sayaMbhuramaNapaDiyarayaNaM va sudulahA saMsArasAyaruttaraNI jiNadhammabohI, patto tihuyaNaciMtAmaNI sayalajayajIvavacchalo bhayavaM mahAvIrasAmI, to Nitthino amhehiM jamma-jarA-maraNa-roya-soyajalakallolamAlio bhavajalahI / evamAisaMvegabhAvaNovagayANa apuvakaraNAikameNa addhabhutte ceva tesiM uppannaM kevalaNANaM / dinnassa vagge bhagavao samIve pattassa chattAichattaM pecchamANassa puvavanniyasuhapariNAmeNaM uvavannaM kevalaM / koDinnassa vagge sAmiM daddUNa uppannaM / goyamasAmI purao pakaDDhamANo sAmi payAhiNIkarei / te vi kevaliparisaM pahAviyA / goyamasAmI bhaNai - eha sAmi vaMdaha / sAmI bhaNai - goyamA ! mA kevalI AsAehiM / goyamasAmI AuTTo micchAdukkaDaM karei / tao goyamasAmissa suTTayaraM addhiI jAyA tAhe sAmI goyamaM bhaNai - devANaM vayaNaM gijjhaM ? uAhu jiNANaM ? / goyamo bhaNai -- jiNavarANaM / to kIsa addhi karesi ? / tAhe sAmI cattAri kaDe pannavei, taMjahA - suMbakaDe, vidalakaDe, cammakaDe, kaMbalakaDe / tA tumaM goyamA ! mamovariM | kaMbalakaDasamANasiNehANurAgo, jao - cirasaMsiDosi me goyamA !, ciraparicio si me goyamA !, rAgo puNa pasatthesu vi ahakkhAyacArittalAbhaM paDihaNai, na ya ahakkhAyamaMtareNa kevalamuppajjai, kevalaM sarAgasaMjamANaM sAhUNaM pattharAgo apasattharAganivAragatteNa vIyarAgaddeuttaNeNa ya aNumao / jao - "arahaMtesu ya rAgo, rAgo sAhUsu baMbhayArIsu / esa pasattho rAgo, ajja ! sarAgANa sAhUNaM // 1 // " to mA visAyaM gacchasu, aireNa ceva tuha khINa| rAgassa uppajjissai kevalaM, do vi ya aMte tullA bhavissAmo / tAhe sAmI dumapattayaM nAmamajjhayaNaM pannavei-- gautamasvAmi vaktavyatA / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH / // 159 // io tuMbavaNasannivese dhaNagirI nAma gAhAvaI, so ya sar3o, so ya pviukaamo| tassa ya mAyApiyarodazamaM dumavAriti / pacchA so jattha jattha vAriMti tattha tattha vipariNAmei jahA ahaM pviukaamo| tassa ya tayaNuruvassa patrAkhyagAhAvaissa dhUyA sunaMdA nAma / sA bhaNai-mamaM deha / tAhe sA dinnA / tIse ya bhAyA ajasamio nAma puva- mdhyynm| pvio| tIse ya sunaMdAe kucchisi so vesamaNasAmANio devo caiUNa devalogAo puttattAe uvavanno / tAhe bhaNai apramAdArtha dhaNagirI-esa te gabbho biijjao hohii / so sIhagirissa pAse pbio| imo vi navaNhaM mAsANaM dArago vIraprabhoranujAo / ityAdi bhagavadvairasvAmikathA aavshykcuurnnito'vseyaa| sAmprataM sUtramanusriyate zAsanam / dumapattae paMDuyae jahA, nivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama! mA pmaaye||1|| __ vyAkhyA-drumaH-vRkSastasya patraM-parNaM tadeva drumapatrakaM "paMDuyae" tti ArSatvAt pANDurakaM kAlapariNAmataH tathAvidharogAdervA prAptavalakSabhAvaM 'yathA' yena prakAreNa 'nipatati' zithilavRntabandhanatvAd bhrazyati prakramAd dumAt, rAtrigaNAnAm upalakSaNatvAt rAtrindivasamUhAnAm 'atyaye' atikrame, 'evam' ityevaMprakAraM manuSyANAM jIvitam azeSajIvopalakSaNaM caitat , tadapi hi rAtrindivagaNAnAmatikrame yathAsthityA adhyavasAyAdijanitena upakrameNa vA bhrazyatItyevamucyate / uktaJca-"zastraM vyAdhirviSaM ca jvalanajalabhayavyAlavetAlazokAH, zItoSNakSutpipAsAgalavivaramarunmUtraviSTA| nirodhAH / nAnAkSudropaghAtAH pracurabhujirujaH zrAntigAtrAbhighAtAH, vighnAnyetAni sadyazciramapi ghaTitaM jIvitaM saMharanti // 159 // // 1 // " yatazcaivamataH samayamapi AstAmAvalikAdi, apergamyamAnatvAt , he 'gautama!' iti indrabhUterAmazraNam , 'mA pramAdI' mA pramAdaM kRthaaH| zeSaziSyopalakSaNaM ca gautmgrhnnm| atra ca pANDurakapadAkSiptaM yauvanasyApyanityatvamAvi Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cikIrSurAha niyuktikRt gAthAtrayam -- "pariyeTTiyalAyanaM, calaMtasaMdhiM muyaMtaviMTAgaM / pattaM ca basaNapasaM, kAlappattaM bhaNai gAI // 1 // jaha tumbhe taha amhe, tubbhe vi ya hohihA jahA amhe / appAhera paDataM, paMDuyapattaM kisalayANaM // 2 // " kimevaM pANDupatrakisalayAnAmullApaH sambhavati ? yenedamucyate, ata Aha-- " nevi atthi navi ya hohI, ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA, bhaviyajaNavibohaNaTThAe ||3||" bhaNitaM cAgamavidbhiH - "cariyaM ca kappiyaM vA, AharaNaM duvihameva nAyavaM / atthassa sAhaNaTThA, iMghaNamiva oyaNaTThAe // 1 // " yatheha kisalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathA'nyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH / uktaJca - "paribhavasi kimiti lokaM, jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi, yauvanagavaM kimudrahasi ? // 1 // " tadevaM jIvitayauvanayoranityatvamavagamya na pramAdo vidheya iti sUtrArthaH // 1 // punarAyuSo'nityatvaM khyApayitumAha kusagge jaha osabiMdue, thovaM ciTThaha laMbamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 2 // vyAkhyA - kuzAgre yathA 'avazyAyabindukaH' zaratkAlabhAviRkSNavarSabinduH, svArthe kapratyayaH, 'stokam' alpakAla 1 "parivartitalAvaNyaM, calatsandhi muJcadvRntakam / patraM ca vyasanaprAptaM, kAlaprAptaM bhaNati gAthAm // 1 // yathA yUyaM tathA vayaM, yUyamapi ca bhaviSyatha yathA vayam / sandizati patat pANDupatraM kisalayAnAm // 2 // " 2 " nApyasti nApi ca bhaviSyatyullApaH kisalaya- pANDupatraNAm / upamA khalveSA kRtA, bhavikajanavibodhanArtham // 3 // " 4 "caritaM ca kalpitaM vA udAharaNaM dvividhameva jJAtavyam / arthasya sAdhanArtha indhanamivodanArthAya // 1 // apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tika dazamaM dumapatrAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghukRciH / apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / // 16 // miti gamyate, tiSThati lmbmaankH| evaM manujAnAM jIvitam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 2 // amumevArthamupasaMharanupadezamAha ii ittariyammi Aue, jIviyae bhupccvaaye| vihuNAhi rayaM purekaDaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 3 // vyAkhyA-'iti' uktanyAyena 'itvare' svalpakAlabhAvini eti-upakramahetubhiH anapavartyatayA yathAsthityaivAnubhavanIyatAM gacchatIti AyuH, taJcaivaM nirupakramameva tasmin , tathA'nukampitaM jIvitakaM, cazabdasya gamyamAnatvAt tasmiMzca arthAt sopakramAyuSi, bahavaH-prabhUtAH pratyapAyAH-upaghAtahetavo'dhyavasAnanimittAdayo yasmiMstattathA, anena cAnukampitAheturAviSkRtaH / evaM coktarUpadrumapatrodAharaNataH kuzAgrajalabindUdAharaNatazca manujAyurnirupakramaM sopakramaM ca tucchamiti, tvamato'syAnityatAM matvA 'vidhunIhi' jIvAt pRthak kuru 'rajaH' karma "purekaDaM" ti purA-pUrva tatkAlApekSayA kRtaMvihitaM / tadvidhuvanopAyamAha-samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 3 // syAt-punarmanuSyabhavAvAptau udyasyAma ityAha dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi sabapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM goyama! mA pamAyae // 4 // vyAkhyA-'durlabhaH' duravApaH 'khaluH' vizeSaNe, akRtasukRtAnAmiti vizeSaNaM dyotayati, 'mAnuSaH' manuSyasambandhI bhavaH' janma 'cirakAlenApi' prabhUtakAlenApi AstAmalpakAlena ityapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM' sarveSAmapi jIvAnAm , kimiti durlabhaH manuSyabhavaH' ityAha-'gADhAH' vinAzayitumazakyatayA dRDhAH, 'ca' iti yasmAt, "vivAga kammuNo" tti // 16 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vipAkAH' udayAH 'karmmaNAM' manuSyagativighAtiprakRtirUpANAm / yata evamataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 4 // kathaM punardurlabhaM manujatvam ? ityAha puDhavIkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 5 // AukkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 6 // tekkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 7 // vAkkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 8 // vaNassaikAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlamaNataM duraMtaM, samayaM goyama ! mA pamAya // 9 // beiMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijja sanniyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae 10 teiMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasanniyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae 11 cauriMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasanniyaM, samayaM goyama! mA pamAyae 12 paMceMdriya kAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / sattaTThabhavaggahaNe, samayaM goyama ! mA pamAyae // 13 // deve Narae ya gao, ukkosaM jIvo u saMvase / ikkekkabhavaggahaNe, samayaM goyama ! mA pamAya // 14 // vyAkhyA- pRthvIkAyamaitigataH "ukkosaM" ti utkarSato jIvaH 'tuH' pUraNe, 'saMvaset' tadrUpatayaiva avatiSThet 'kAlaM' | saGkhyAtItam, ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti // 1 // evamapkAya - tejaskAya - vAyukAyasUtratrayaM vyAkhyeyam, tathA vanaspatisUtraM ca / navaraM kAlamanantaM, anantakAyikApekSametat / duSTo'nto'syeti durantastam, idamapi sAdhAraNApekSayaiva, 1 atizayena mRtvA mRtvA tadutpattilakSaNena gataH - prAptaH / apramAdArtha vIraprabhoranu zAsanam / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 16 // te satyantAlpabodhatayA tata uddhRtA api na prAyo viziSTaM mAnuSAdibhavamAnuvanti / iha ca saGkhyAtItagrahaNe asaGkhyAtA dazamaM dvamaanantagrahaNe cA'nantA utsrpinnyvsrpinnyo'vgntvyaaH| yata AgamaH-"assaMkhosappiNiusappiNIu egidiyANa patrAkhyau cauNhaM / tA ceva U aNaMtA, vaNassaIe u bodhavA // 1 // " tathA dvIndriyakAyamatigataH utkarSato jIvaH saMvaset | yaamdhyynm| kAlaM 'soyasaMjJitaM' saGkhyAtavarSasahasrAtmakam , ataH samayamapIti pUrvavat // evaM trIndriya-caturindriyasUtre / paJcendriyA | uttaratra devanArakayorabhidhAnAt mAnuSatvasya tu durlabhatvena prakrAntatvAt tiryazca eva gRhyante, tatkAyamatigataH utkarSato jIvaHXapramAdArtha saMvaset sapta vA aSTa vA saptASTAni bhavagrahaNAni, ataH samayamapIti pUrvavat // daivAn nairayikAMzca atigata utkarSato jIvaH vIraprabhoranusaMvaset ekaikabhavagrahaNam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // uktamevAryamupasaMharanAha shaasnm| evaM bhavasaMsAre, saMsarati subhAsubhehi kamme hiN| jIvopamAyabahulo,samayaM goyama! mA pamAyae 15 / vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa bhavA eva-tiryagAdijanmAnyeva saMsAro bhavasaMsAraH tasmin 'saMsarati' paryaTati zubhAzubhaiH karmabhirjIvaH pramAdabahulaH, ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 15 // evaM manujabhavadurlabhatvamuktam / idAnIM tavAptAvapyuttarottaraguNAvAptiratidurApaiva ityAha laddhaNa'vi mANusattaNaM, AyariyattaM puNarAvi dullabhaM / bahave dasuyA milekkhuyA, samayaM goyama! mA pamAyae // 16 // laddhaNavi AyariyattaNaM, ahINapaMciMdiyayA hu dullhaa| // 16 // vigaliMdiyayA hu dIsaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 17 // . "asayotsarpiNyavasarpiNya ekendriyANAM tu caturNAm / tAzcaiva tvanantA vanaspatestu bodhacyAH " Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAdArtha vIraprabhoranu| zAsanam / ahINapaMciMdiyattaM pise lahe, uttamadhammasuI hu dullahA / kRtisthinisevae jaNe, samayaM goyama! mA pamAyae // 18 // laddhRNa'vi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullbhaa| micchattanisevae jaNe, samayaM goyama! mA pamAyae // 19 // dhammaM pihu saddahaMtayA, dullabhayA kAeNa phaasyaa| iha kAmaguNehiM mucchiyA, samayaM goyama! mA pamAyae // 20 // vyAkhyA-labdhvA'pi mAnuSatvam 'AryatvaM' magadhAcAryadezotpattilakSaNaM 'punarapi bhUyo'pi durlabham ,kimiti ? AhabahavaH 'dasyavaH' dezapratyantavAsinazcaurAH, "milekkhuya" tti 'mlecchAH' avyaktavAco na yaduktamAravadhAryate, te ca shkyvnaadideshodbhvaaH| uktaJca-sagajavaNasabarababbarakAyamuruDoDagoTThapakkaNiyA / aravAgahoNaromasapArasakhasakhAsiyA ceva // 1 // dubilylusboksbhillNghpuliNdkuNdhbhmrruyaa| kuMcAyacINacaMcuyamAlavadamilA kulagghAyA // 2 // kekayakirAyakharamuhagayamuha taha turagamiMDhagamuhA ya / yakannA gayakannA, anne ya aNAriyA bahave // 3 // pAvA payaMDadaMDA, niraNutAvA ya nigghiNA kuuraa| dhamme paraMgameyaramAI jesuM na vvhaaro||4|| manujatvamavApyA'pi bahavasteSu jantava utpadyante / ataH samayamapi gautama! mA prmaadiiH| itthamAryatvamapi durlabham , tadapi labdhvA'pi AryatvaM ahInapaJcendriyatA, 'huravadhAraNe, durlabhaiva / ihaiva hetumAhavikalAni-rogAdibhirupahatAni indriyANi yeSAM te tathA tadbhAvo vikalendriyatA, 'huriti nipAto'nekArthatayA bAhulyavAcakaH, tatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate, tato'hInapaJcendriyatA durlabhaiva / tathA ca samayamapi gautama! mA prmaadiiH| tathA kathaJcidahInapazcendriyatAmapi 'saH' janturlabheta tathApi 'uttamadharmazrutiH' tacchravaNAtmikA 'huravadhAraNe Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayana sUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 162 // bhinnakrama, tato durlabhaiva, kimiti ? yataH 'kutIrthiniSevakaH' zAkyaulUkyA dikupAkhaNDiparyupAsakaH 'janaH' lokaH, kutIrthino hi lAbhAdyarthino yadeva prANinAM priyaM tadevopadizanti tattIrthakRtAmapyevaMvidhatvAt / uktaM hi - "satkArayazolAbhArthibhizca mUDhairihAnyatIrthakaraiH / avasAditaM jagadidaM priyANyapadhyAnyupadizadbhiH || 1 ||" iti // sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmmazrutiH 1, ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIH / kiJca - labdhvA'pi uttamAM 'zrutim' uttamadharmmazravaNAtmikAM zraddhAnaM punarapi durlabham iha hetumAha - midhyAtvaniSevakaH janaH, anAdibhavAbhyAstayA gurukarmmatayA ca tatraiva prAyaH pravRtteH, ataH samayamapIti pUrvavat // anyazca 'dharmmamapi' prakramAt sarvajJapraNItam 'api ' bhinnakramaH 'huH' vAkyAlaGkAre, tataH zraddadhato'pi karttumabhilaSato'pi durlabhakAH 'kAyena' zarIreNa 'sparzakA : ' anuSThAtAraH, kAraNamAha - 'iha' asmin jagati 'kAmaguNeSu' zabdAdiSu 'mUrcchitAH' gRddhA jantava iti zeSaH / prAyeNA'pathyeSvabhiSvaGgaH prANinAm / yata uktam -- "prAyeNa hi yadapadhyaM, tadeva cA''turajanapriyaM bhavati / viSayAturasya jagato, yathAnukUlAH priyA viSayAH // 1 // " yatazcaivamato durApAmimAM sAmagrImavApya samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrapacakArthaH // anyacca sati zarIrasAmarthya dharmasparzaneti tadanityatAbhidhAnadvAreNApramAdopadezamAha - parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se soyabale ya hAyaI, samayaM goyama ! mA pamAyae // 21 // parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se cakkhubale ya hAyaI, samayaM goyama ! mA pamAyae // 22 // dazamaM druma patrAkhya madhyayanam / apramAdArtha vIraprabhoranu zAsanam / // 162 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| apramAdArtha se ghANavale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 23 // vIraprabhoranuparijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| zAsanam / se jinbhabale ya hAyaI,samayaM goyama! mA pamAyae // 24 // parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se phAsabale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 25 // . parijarai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se sababale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 26 // vyAkhyA-parijIryati' sarvaprakArAM vayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA anukampa-14 nIyamiti zarIrakaM, yataH 'kezAH zirasijAH pANDurA eva pANDurakAH pUrva jananayanamanohAriNo'tyantakRSNAH santaH zuklIbhavanti te, punaH te-zabdopAdAnaM minnavAkyatvAt / tathA 'se' iti tad yat pUrvamAsIt zrotrayoH-karNayoH balaMdarAdizabdazravaNasAmarthya zrotrabalaM 'caH' samuccaye 'hIyate' jarAtaH kSayamapati, ataH zarIrasAmarthyasyAsthiratvAt samayamapi gautama! mA pramAdIH / evaM sUtrapaJcakamapi jJAtavyam / tathA 'sarvabalami'ti sarveSAM karacaraNAdyavayavAnAM svasAmarthyam / | uktazca-gAtraM saGkacitaM gatirvigalitA dantAzca nAzaM gatA, dRSTibhrezyati rUpameva isate vaktraM ca lAlAyate / bAkyaM naiva karoti bAndhavajanaH patnI na zazraSate, dhikaSTaM jarayA'bhibhUtapuruSaM putro'pyavajJAyate // 1 // " iti satrapaTArthaH / / 21-22-23-24-25-26 // jarAtaH zarIrAzaktirukkA, samprati rogatastAmAha u0a028 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyAsukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 163 // BXCXCXXX XOXOX CXCXX CXCX araI gaMDaM visUIyA, AryakA vivihA phusaMti te / vihaDai viddhaMsaha te sarIrayaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 27 // vyAkhyA - 'aratiH' vAtAdijanitazcittodvegaH 'gaMDa' gaDuH, 'visUcikA' ajIrNavizeSaH 'AtaGkAH ' sadyo ghAtino rogavizeSAH 'vividhAH' anekaprakArAH spRzanti 'te' tava zarIrakamiti gamyate / yaduktam -- "sAse khAse jare DAhe, | kucchisUle bhagaMdare / arisA ajIrae diTThI-muhasUle aroya // 1 // acchiveyaNa kaMDU ya, kannAvAhA jaloyare / koDhe emAiNo rogA, pIlayaMti sarIriNaM // 2 // / " tatazca "vihaDai" tti 'vipatati' vizeSeNAdhaH patati - balopacayAdapaiti, 'vidhvasyate' jIvavimuktamadhaH patati te zarIrakam, ato yAvajjarA rogAzca zarIraM na jarjarayanti tAvat samayamapIti pUrvavat / anyeSAmapi ayamupadezaH / uktaJca - " yAvat svasthamidaM kalevaragRhaM yAvacca dUre jarA, yAvaccendriyazaktirapratihatA yAvat kSayonAyuSaH / Atmazreyasi tAvadeva viduSA kAryaH prayatno mahAn, sandIpte bhavane hi kUpakhananaM pratyudyamaH kIdRzaH ? // 1 // " kezapANDuratvAdi ca yadyapi gautame na sambhavati tathApi tannizrayA zeSa ziSyapratibodhanArthatvAdaduSTamiti sUtrArthaH // 27 // yathA apramAdo vidheyastathA cA''ha vocchida siNehamappaNo, kumudaM sAraiyaM va pANiyaM / se saba siNehavajjie, samayaM goyama ! mA pamAyae // 28 // vyAkhyA- 'vyucchindvi' apanaya 'sneham' abhiSvaGga, kasya sambandhinam ? AtmanaH, kumudamiva "sAraiyaM" ti sUtratvAt zaradi bhavaM zAradam 'vA' upamArtho bhinnakramazca prAg yojitaH, 'pAnIyaM' jalam, yathA tat prathamaM jalamagnamapi jalamapahAya varttate tathA tvamapi cirasaMsRSTatvAdibhirmadviSaya snehavazago'pi tamapanaya, apanIya ca "se" iti 'atha' dazamaM druma patrAkhya madhyayanam / apramAdArtha vIraprabhoranu zAsanam / // 163 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *CXCXXXXX6 anantaraM sarva snehavarjitaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIH / iha jalamapahAyaitAvati siddhe yat zAradapadopAdAnaM tat zAradajalasyeva snehasyA'pi atimanoramatvakhyApanArthamiti sUtrArthaH / / 28 / / kiJca - ceccA NaM dhaNaM ca bhAriyaM, pavaio hi si aNagAriyaM / mAvataM puNo vi Aie, samayaM goyama ! mA pamAyae / / 29 / / vyAkhyA- 'yaktvA' parihRtya "gaM" vAkyAlaGkAre, 'dhanaM' catuSpadAdi, cazabdo bhinnakramaH, tataH bhAryAM ca tyaktvA 'pratrajitaH ' pratipannaH, 'hi:' yasmAt "sI" ti sUtratvena akAralopAt 'asi' bhavasi 'anagAritAM' yatitAm, ato mA 'vAntama' udgIrNaM punarapi "Aie" tti Apiba, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 29 // kathaJca vAntA''pAnaM na bhavati ? ityAha avaujjhiya mittabaMdhavaM, viulaM caiva dhaNohasaMcayaM / mAtaMbitiyaM gavesae, samayaM goyama ! mA pamAyae // 30 // vyAkhyA- 'apola' tyaktvA mitrANi ca bAndhavAzca mitrabAndhavam, vipulaM caiva 'dhanaughasaMcayaM' kanakAdidravyasamUhasaJcayam mA 'taditi mitrAdikaM 'dvitIyaM' punargrahaNArthamiti gamyate, 'gaveSaya' anveSaya, tadabhiSvaGgavAn mA bhUH tyaktaM hi tad vAntopamam, tadabhiSvaGga vAntA''pAnaprAya ityabhiprAyaH / kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 30 // itthaM pratibandhanirAkaraNArthamabhidhAya darzanavizuddhyarthamAha Na hu jiNe ajja dissara, bahumae dissara maggadesie / saMpai NeyAue pahe, samayaM goyama ! mA pamAyae // 31 // POXXX*** XXX CXCX**** apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIunarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / al dazamaM druma ptraakhymdhyynm| apramAdArtha vIraprabhoranu|zAsanam / // 164 // vyAkhyA-'nahu' naiva 'jinaH' tIrthakRt 'adya' asmin kAle dRzyate, yadyapIti gamyate, tathApi "bahumae" tti panthAH, sa ca dravyato nagarAdimArgaH, bhAvatastu sAtizayajJAnadarzanacAritrAtmako muktimArgaH, sa evAtra parigRhyate, sa dRzyate, "maggadesiya" tti mAryamANatvAd mArgaH-mokSastasya "desie"tti sUtratvAt dezakaH-prApako mArgadezakaH, na caivaMvidho'yamatIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavati ityasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA na pramAdaM vidhAsyantIti, ataH samayamapi gautama! mA pramAdIH / itthaM vyAkhyA sUcakatvAt sUtrasyeti sUtrArthaH // 31 // atraivArthe punarupadizannAha avasohiya kaMTagApaha, oinno'si pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiyA, samayaM goyama ! mA pamAyae // 32 // vyAkhyA-'avazodhya' parihRtya "kaMTagApaha" ti AkAro'lAkSaNikaH, kaNTakAzca-bhAvataH carakAdikuzrutayaH tairAkulaH panthAH kaNTakapathastaM, tataH 'avatIrNo'si' anupraviSTaH 'asi' bhavasi 'panthAnaM' prakramAt samyagdarzanAdikaM bhAvamArga "mahAlaya" ti mahAntam, kazcidavatIrNo'pi mArga na gacched ata Aha-'gacchasi' yAsi mArga, na punaravasthita evA'si, samyagdarzanAdyutsarpaNena muktimArgagamanapravRttatvAdbhavataH / tathApyanizcaye prAyo'prAptireva syAdityAha-vizodhya' vinizcitya / tadevaM pravRttaH san samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 32 // anantaraM mArgapratipattiruktA, tatpratipattau ca kasyacidanutApasambhava iti tannirAcikIrSayA''ha abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae, samaya goyama! mA pamAyae // 33 // // 164 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'abala:' avidyamAnazarIrasAmarthya: 'yatheti aupamye, bhAraM vahatIti bhAravAhakaH, 'mA' niSedhe "magge" tiapramAdArtha mArga "visame" tti 'viSama' mandasattvairdustaraM "avagAhiya" tti 'avagAhya' pravizya tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyate, | tabhAra samiti gamyate. vIraprabhoranu'pazcAt' tatkAlAnantaraM 'pazcAdanutApakaH' pazcAttApakRt , bhUriti zeSaH / idamuktaM bhavati-yathA kazcid dezAntaragato zAsanam / bahubhirupAyaiH svarNAdikamupAya' svagRhAbhimukhamAgacchannatimIrutayA anyavastvantarhitaM svarNAdikaM svazirasyAropya katicid | dinAni samyagudvahati, anantaraM ca kacidupalAdisaGkale pathi 'aho! ahamanena bhAreNA''krAntaH' iti tamutsRjya svagRhamAgato'tyantanirdhanatayA'nutapyate-kiM mayA mandabhAgyena tat parityaktamiti / evaM tvamapi pramAdaparatayA tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kiMtu samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 33 // bahnidamadyApi nistaraNIyamalpaM ca al nistIrNamityabhisandhinotsAhabhaGgo'pi syAditi tadapanodAyAha tinno hu si annavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAraM gamittae, samayaM goyama! mA pamAyae // 34 // vyAkhyA-"tinno hu si" tti tIrNa evA'si, arNavamivA'rNavaM "mahaM" ti 'mahAntaM' gurum , 'kimiti prazne, 'punariti vAkyopanyAse, tataH kiM punastiSThasi 'tIra' pAraM 'AgataH' prAptaH? / kimuktaM bhavati ?-saMsAraH bhavaH karma vA bhAvato'rNava ucyate, sa ca dvividho'pi tvayottIrNaprAya eveti kena hetunA tIraprApto'pyaudAsInyaM bhajase? naivedaM tavocitamityAzayaH / kintu "abhitura" tti abhi-Abhimukhyena tvarasva-zIghro bhava 'pAraM' paratIraM bhAvato muktipadaM "gamittai" tti gantum , atazca samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 34 // athApi syAt-mama pAraprAptiyogyataiva na samasti ata Aha Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 165 // XCXCXXXXX akalevaraseNimussiyA, siddhiM goyama ! loya gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 35 // vyAkhyA - avidyamAnaM kaDevaraM zarIrameSAmakaDevarAH - siddhAsteSAM zreNirakaDevarazreNiH, yayA uttarottarazubhapariNAmaprAptirUpayA te siddhipadamArohanti kSapakazreNirityarthaH, tAM 'ucchritya' uttarottarasaMyamasthAnAvAtyocchritAmiva kRtvA 'siddhi' siddhinAmAnaM lokaM gautama ! 'gacchasi' subvyatyayAd gamiSyasi / 'kSemaM' paracakrAdyupadravarahitaM, 'caH' samuccaye bhinnakramaca, 'zivamanuttaraM ca ' tatra zivam-azeSaduritopazamena, anuttaraM - sarvotkRSTam, tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 35 // | samprati nigamayitumupadezasarvasvamAha buddhe parinibuDe care, gAma gae nagare va saMjae / saMtimaggaM ca vUhate, samayaM goyama ! mA pamAyae // 36 // vyAkhyA--'buddhaH' avagataheyAdivibhAgaH 'parinirvRtaH ' kaSAyAmyupazamataH zItIbhUtaH 'careH' Asevakha, saMyamamiti zeSaH / "gAma" tti vibhaktilopAd grAme 'gataH ' sthito nagare vA, upalakSaNatvAd araNyAdiSu vA, kimuktaM bhavati ? - sarvasmin anabhiSvaGgavAn, 'saMyataH' samyak pApasthAnebhya uparataH 'zAntimArga' muktimArga, cazabdo minakramaH, tataH 'bRMhayezva' bhavyajanaprarUpaNayA vRddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // itthaM bhagavaduktamidamAkarNya gautamo yat kRtavAMstadAha buddhassa nisamma bhAsiyaM, sukahitamaTThapadovasohiyaM / rAgaM dosaM ca chiMdiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // tti bemi // dazamaM drumapatrAkhya madhyayanam / apramAdArtha vIraprabhoranu zAsanam / // 165 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fo* vyAkhyA-'buddhasya' kevalAvalokitasamastavastutatyama prakramAt zrImanmahAvIrasya 'nizamya' AkarNya 'bhaassitm| uktaM, suSpa-zobhanena upamAdarzanAdinA prakAreNa kathina-pravandhena pratipAditaM sukathitama , ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM, garga dvepaM chittvA siddhigatiM gatA gautamo bhagavAn prathamagaNadhara iti sUtrArthaH // 37 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavata / / * * * * * oxoxoXOXOXOXOXOXOXOXoxoxa ||iti zrInemicandramUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM drumapatrakAkhyaM dazamamadhyayanaM samAtam // * * * * * * Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 166 // atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanam / uktaM dazamamadhyayanam / sAmprataM bahuzrutapUjAkhyamekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ' ihAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuzAsanamuktam, taca vivekinaiva bhAvayituM zakyam, vivekazca bahuzrutapUjAta upajAyate iti bahuzrutapUjocyate ' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya AdisUtram - saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / AyAraM pAukarissAmi, ANuputriM suNeha me // 1 // vyAkhyA - saMyogAd vipramuktasya anagAsya bhikSoH 'AcAram' ucitakriyAM bahuzrutapUjAtmikAM prAduSkariSyAmyAnupUrvyA zRNuta me kathayata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // iha bahuzrutapUjA prakrAntA, sA ca bahuzrutasvarUparijJAna eva karttuM zakyA, bahuzrutazca abahuzrutaviparyayeNa bhavati ato'bahuzrutasvarUpaM tAvadAha-- je yAvi hoi nivijje, dhaddhe luddhe aNiggahe / abhikkhaNaM ullavatI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA - 'yaH' kazcit cApizabdau minnakramAvuttaratra yokSyete, 'bhavati' jAyate, nirgato vidyAyAH samyakazAstrAvagamarUpAyAH nirvidyaH, apizabdasambandhAt savidyo'pi yaH 'stabdhaH' ahaGkArI 'lubdhaH' rasAdigRddhimAn, na vidyate nigrahaH - indriyaniyamanAtmako'syeti anigrahaH, 'abhIkSNaM' punaH punaH ut- prAbalyenAsambaddhabhASitAdirUpeNa lapati- vakti ullapati 'avinItaca' vinayarahitaH, "abahussue" tti yattadornityAbhisambandhAt so'abahuzruta ucyate iti zeSaH / | savidyasyApyabahuzrutatvaM bahuzrutaphalAbhAvAditi bhAvanIyam etadviparItaca arthAt bahuzruta iti sUtrArthaH // 2 // kutaH punarIdRzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaM ca labhyate ? ityAha O-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XOXOXOXOXOX ekAdazaM bahuzrutapUjAkhyamadhyayanam / savipakSabahuzrutasvarUpam / | // 166 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXXXCXCXCXXCXCXCXX aha paMcahiM ThANehiM, jehiM sikkhA na labbhai / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNaM AlaseNa ya // 3 // ] aha aTTahiM ThANehiM, sikkhAsIle tti vuccai / ahassire sayA daMte, Na ya mammamudAhare // 4 // NAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akohaNe saccarae, sikkhAsIle tti bucai // 5 // vyAkhyA - 'atha' ityupanyAsArthe, paJcabhiH 'sthAnaiH prakArairyairvakSyamANA 'zikSA' grahaNAsssevanAtmikA na labhyate | tairIdRzamabahuzrutatvamavApyata iti zeSaH / kaiH punaH sA na labhyate ? ityAha - ' stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena ' 'madyaviSayAdinA 'rogeNa' galatkuSTAdinA, 'Alasyena' anutsAhAtmanA zikSA na labhyata iti prakramaH / 'ca' samuccaye / itthamabahuzrutatvahetUnabhidhAya bahuzrutatvahetUnAha - atha aSTAbhiH sthAnaiH zikSAM zIlayati - abhyasyatIti zikSAzIla ityucyate | tIrthakarAdibhiriti gamyate / tAnyevAha - "aha ssire" tti ahasanazIlo na sahetukamahetukaM vA hasannevAste, 'sadA' sarvakAlaM 'dAnta:' indriya- noindriyadamavAn, na ca 'marma' parApabhrAjanAkAri 'udAharet' udghaTTayet, 'na' naiva 'azala: ' sarvathA | zIlavikalaH, na 'vizIlaH' virUpazIlo'tI cArakaluSitatrata ityarthaH, 'na syAt' na bhavet 'atilolupaH' atIvara salampaTaH, 'akrodhanaH' aparAdhinyapi kSamAvAn, 'satyarataH avitathabhASaNasakta iti / nigamayitumAha - zikSAzIlaH 'iti' anantaroktaguNabhAg ucyate, sa ca bahuzruta eva bhavatIti bhAvaH / vizeSAbhidhAyitvAcca kvacit keSAJcidantarbhAvasambhave'pi pRthagupAdAnamiti sUtratrayArthaH / / 3-4-5 / / kiJca -- abahuzrutatve bahuzrutatve vA'vinayo vinayazca mUlakAraNaM / na ca avinItavinItayoH svarUpamavijJAya tau jJAtuM zakyAviti yaiH sthAnairavinIto yaizca vinIta ucyate tAnyabhidhAtumAha aha coddasahiM ThANehiM, vahamANo u saMjae / aviNIe buccaI so u, NivANaM ca Na gacchai // 6 // abhikkhaNaM kohI bhavai, pabaMdhaM ca pakuvai / mittijamANo vamai, suyaM laDhUNa majjai // 7 // savipakSa bahuzrutasvarUpam / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppi| suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // ekAdaza dhyayanasUtre pahANavAI duhile, thaTe luDhe aniggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIe tti vuccai // 1 // bahuzrutazrInemica-17 aha pannarasahiM ThANehiM, suviNIya tti vuccai / nIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // pUjAkhyandrIyA appaM ca ahikkhivai, pabaMdhaM ca Na kuvai / mittijamANo bhajati, suyaM lar3e na majjai // 11 // mdhyynm| sukhabodhA- na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppi| appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // khyA laghu savipakSa___ kalahaDamaravajae, vuddhe ya abhiAie / hirimaM paDisaMlINo, suviNIe tti vuccai // 13 // x vRttiH / bahuzruta'atheti prAgvat / caturdazasu sthAneSu, sUtre tu saptamyarthe tRtIyA, 'vartamAnaH' tiSThan 'tuH' pUraNe, 'saMyataH' tapasvI svarUpam / // 167 // avinIta ucyate / 'sa tu' ityavinItaH punaH kim ? ityAha-nirvANa' mokSaM cazabdAdihaiva jJAnAdIMzca 'na gacchati' na || prApnoti // kAni punazcaturdazasthAnAni ? ityAha-abhIkSNaM 'krodhI' krodhano bhavati / 'prabandhaM ca' prakRtatvAt kopasyaivA-| vicchedAtmakaM "pakubaI"tti prakurute, prakupitaH san mRduvacanAdibhirapi nopazAmyati / tathA "mittijamANo" tti 'mitrIyamANo'pi' mitraM mamAyamastvitISyamANo'pi apelaptasya darzanAt 'vamati' tyajati, prastAvAd maitrI, kimuktaM bhavati ?-yadi | kazciddhArmikatayA vakti-yathA tvaM na vetsItyahaM tava pAtraM lepayAmi, tato'sau pratyupakArabhIrutayA prativakti-mamAlametena, | kRtamapi kRtaghnatayA vA na manyata iti vamatItyucyate / tathA "suyaM" ti apergamyamAnatvAt , 'zrutamapi' Agamamapi labdhvA mAdyati darpa yAti-gavaM vidadhAti, ko'rthaH-zrutaM hi madApahArahetukam , sa tu tena haipyati / tathA 'apiH' sambhAvanAyAM // 167 // sambhAvyata etan yathA'sau pApaiH-kathaJcit samityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati-tiraskuruta ityevaMzIlaH pApeparikSepI | AcAryAdInAmiti gamyate / tathA 'apiH' bhinnakramaH, tataH 'mitrebhyo'pi' suhanyo'pi AstAmanyebhyaH 'kupyati' krudhyati, oX***OXOXOXOXXXOXOXO XXXXXXXXXXXoxo) Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre caturthyarthe saptamI / tathA 'supriyasyApi' ativallabhasyApi mitrasya 'rahasi ekAnte 'bhASate' vakti pApameva pApakam, | kimuktaM bhavati ? - agrataH priyaM vakti pRSThatastu pratisevako'yamityAdikamanAcAramevA''viSkaroti / tathA pratijJayA-ittha | mevedamityekAntAbhyupagamarUpayA vadanazIlaH pratijJAvAdI / tathA "duhila" ti drohaNazIlaH drogdhA na mitramapyanabhidruhyaM Aste / tathA 'stabdha:' tapavyaham ityAdyahaGkRtimAn / tathA 'lubdha:' annAdiSvabhikAGkSAvan / tathA 'anirbraha: ' prAgvat / tathA asaMvibhajanazIlaH asaMvibhAgI, nA''hArAdikamavApyAtigA to 'nyasmai svalpamapi prayacchati, kintvAtmAnameva poSayati / tathA "aciyatte" tti 'aprItikaraH' dRzyamAnaH sambhASyamANo vA sarvasyAprItimevotpAdayati, evaMvidhadoSAnvito'vinIta ityucyata iti nigamanam // itthamavinItasthAnAnyabhidhAya vinItasthAnAnyAha -- atha paJcadazabhiH | sthAnaiH suSThu - zobhano vinItaH - vinayAnvitaH suvinIta ityucyate / tAnyevAha - "nIyAvitti" tti nIcam - anuddhataM yathA bhavatyevaM varttata ityevaMzIlaH nIcaivarttI, guruSu nyagvRttimAn, yathA''ha -- "nIyaM sejjaM gaiM ThANaM, nIyaM ca AsaNANi ya / nIyaM ca pAe vaMdijjA, nIyaM kujjA ya aMjaliM // 1 // " tathA ca na capalaH acapailaH gati-sthAna-bhASAbhAvabhedatazcaturddhA / tatra gaticapalaH - drutacArI / sthAnacapala: - yastiSThannapi calannevAste hastAdibhiH / bhASAcapala:sada- sabhyA'samIkSyA- dezakAlapralApibhedAccaturddhA, tatra asat - avidyamAnam asabhyam - kharaparuSAdi asamIkSyaanAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyA'sabhIkSyapralApinastrayaH, adezakAlapralApI caturthaH, atIte kArye yo vakti - yadidaM 1 "nIcAM zayyAM gatiM sthAnaM, nIcAni cAsanAni ca / nIcaM ca pAdau vandeta, nIcaM ca kuryAccAJjalim // 1 // " 2 pralApizabdasya caturNAmabhisambandhAdasatpralApI 1 asabhyapralApI bhASAcapala ucyate / 2 asamIkSyapralApI 3 adezakAlapralApIti : caturddhA savipakSa bahuzrutasvarUpam / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- tatra deze kAle vA'kariSyat tataH sundaramabhaviSyat / bhAvacapalaH-sUtre'rthe vA'samApta eva yo'nyad gRhNAti / 'amAyI' ekAdazaM dhyayanasUtre na manojJamAhArAdikamavApya gurvAdivaJcakaH / 'akutUhalaH' na kuhukendrajAlAdyavalokanaparaH, 'alpamevAdhikSiti' abhAva-* bahuzrutazrInemica-| vacano'lpazabdo'tra, tatazca naiva kaJcanAdhikSipati-nA''krozati / 'prabandhaM ca' uktarUpaM na karoti / 'mitrIyamANaH' | pUjAkhyandrIyA uktanyAyena bhajate' mitrIyitAramupakurute, pratyupakAraM vA pratyasamarthaH kRtaghno na bhavati / zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu || mdhyynm| sukhabodhA- |madoSaparijJAnataH sutarAmavanamati / 'na ca' naiva 'pApaMparikSepI' uktarUpaH / na ca mitrebhyaH kRtajJatayA kathaJcidaparAdhe'pi savipakSakhyA laghu- zAkuMpyati / apriyasyA'pi mitrasya rahasi "kallANa" tti kalyANaM bhASate, idamuktaM bhavati-mitramiti yaH pratipannaH- vRttiH / | aGgIkRtaH sa yadyapyapakRtizatAni vidhatte tathA'pyekamapi sukRtamanusmaran na rahasyapi taddoSamudIrayati / tathA cAha bahuzruta"ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhanyAH / natvekadoSajanito, yeSAM kopaH sa ca kRtaghnaH // 1 // " iti / svarUpam / // 168 // kalahazca-vAciko vigrahaH DamaraM ca-prANighAtAdibhiH tadvarjakaH 'buddhaH' buddhimAn , etacca sarvatra anugamyata eveti na // 168 // prakRtasaGkhyAvirodhaH / "abhijAie" tti abhijAtiH-kulInatA tAM gacchati-utkSiprabhAranirvahaNAdinetyabhijAtigaH hIHlajjA sA vidyate'sya hImAn , kathaJcit kalupAdhyavasAyatAyAmapyakAryamAcaran lajate / 'pratisaMlInaH' gurusakAze'nyatra vA kArya vinA na yatastatazceSTate / prastutamupasaMharannAha-suvinItaH' suvinItazabdavAcya ityevaMvidhaguNAnvita ucyate iti sUtrASTakArthaH // 6-7-8-9-10-11-12-13 // yazcaivaM vinItaH sa kIdRk syAt ? ityAha vase gurukule nicaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyaMvAI, se sikkhaM laDumarihai // 14 // __ vyAkhyA-vaset' AsIta, ka ?-gurUNAm-AcAryAdInAM kulam-anvayo gaccha ityarthaH gurukulaM tatra, tadAjJopalakSaNaM ca kulagrahaNaM, 'nityaM sadA, kimuktaM bhavati ?-yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet / uktaJca-"NANassa hoi XOXOXOXOXOXOXOXOXOKKO-KOK RXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savipakSabahuzrutasvarUpam / bhAgI" ityAdi / yogaH-vyApAraH sa ceha prakramAd dharmagata eva tadvAn / upadhAnam-aGgAnanAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAditapovizeSaH tadvAn , yad yasyopadhAnamuktaM na tat kRcchrabhIrutayotsRjyAnyathaivA'dhIte zRNoti vA / priyam-anukUlaM karotIti priyaGkaraH, kathaJcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayan apriyakAriNyapi priyameva ceSTate / idaM ca bhAvayati-apakAriNi kopazcet , kope kopaH kathaM na te ? / dharmArthakAmamokSANAM, prasahya paripanthini // 1 // ata eva ca "piyaMvAi" tti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI / uktaJca"sikkhaha piyAI vottuM, sabo tUsai piyaM bhaNaMtANaM / kiM koilAhi dinnaM ?, kiM va hiyaM kassa kAehiM ? // 1 // karayalamaliyassa vi damaNayassa mahamahai pesalo gaMdho / kuviyassa vi sajjaNamANusassa mahuro smullaavo||2||sujno na yAti vikRti, parahitanirato vinAzakAle'pi / chede'pi candanataruH, surabhayati mukhaM kuThArasya // 3 // " tathA'sya ko guNaH ? ityata Aha-'saH' evaMguNaviziSTaH 'zikSA' zAstrArthagrahaNAdirUpAM 'labdhum' avAptam 'arhati' yogyo bhavatIti / anenaiva avinItastvetadviparItaH zikSA labdhaM nAhatItyarthAduktaM bhavati / tathA ca yaH zikSA labhate sa bahuzruta itarastvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // 14 // evaM ca savipakSaM bahuzrutaM prapaJcato'bhidhAya pratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAraM tasyaiva stavadvAreNAhajahAsaMkhammi payaM nihiyaM, duhaovi viraayti|evN bahussuebhikkhU, dhammo kittItahAsuyaM // 15 // vyAkhyA-'yatheti dRSTAntopanyAse, 'zaGke jalaje 'payaH' dugdhaM nihitaM' nyastaM "duhao vi" tti dvidhA'pi svasambandhyA-''zrayasambandhiguNadvayalakSaNena prakAradvayenA'pIti apizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi tat na kaluSIbhavati, na 1 "zikSadhvaM priyANi vaktuM, sarvastuSyati priyaM bhaNadbhyaH / kiM kokilAbhirdattaM ?, kiM vA hRtaM kasya kAkaiH ? // 3 // karatalamRditasyA'pi damanakasya prasarpati pezalo gandhaH / kupitasthA'pi sajanamAnuSasya madhuraH samullApaH // 2 // " XXXXXXXXXXX u0a029 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyAsukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 169 // CXCXCXCXX cAlatAM bhajate, nApi ca parisravati / 'evam' anena prakAreNa bahuzrute "bhikkhu" tti AryatvAd 'mikSau' tapasvini 'dharmaH' yatidharmaH 'kIrttiH' zrAghA tathA 'zrutam' Agamo virAjate iti sambadhaH / kimuktaM bhavati ? -- yadyapi dharma kIrtti zrutAni nirupalepatAdiguNena svayaM zobhAbhAJji tathApi mithyAtvAdikAluSyavigamato nirmalatAdiguNena zaGkha iva bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSataH zobhante tAni hi na tatra mAlinyam anyathAbhAvaM hAniM vA kadAcana pratipadyante iti sUtrArthaH // 15 // punarbahuzrutastavamAha -- jahA se kaMboyANaM, Aine kaMthae siyA / Ase javeNa pavare, evaM havai bahussue // 16 // 'yathA' yena prakAreNa 'saH' iti pratItaH 'kambojAnAM' kambojadezodbhavAnAM prakramAdazvAnAM madhye 'AkIrNaH' vyAptaH zIlAdiguNairiti gamyate, 'kanthakaH ' pradhAno'zvaH, yaH kila dRSacchakalabhRtakutupanipatanadhvanerna satrasyati, 'syAt' bhavet 'azvaH ' turaGgamaH ' javena' vegena 'pravaraH' pradhAnaH / 'evam' ityupanaye, tata IdRzo bhavati bahuzrutaH, so'pyanyayatInAM zIlAdibhirguNaiH pravara iti sUtrArthaH // 16 // kiM ca - jahA''innasamArUDho, sUre daDhaparakkame / ubhao dighoseNaM, evaM havai bahussu // 17 // vyAkhyA -yathA AkIrNaM - jAtyAdiguNopetaM turaGgamaM samArUDhaH - adhyAsitaH AkIrNasamArUDhaH 'zUraH' cArabhaTaH 'dRDhaparAkramaH' gADhaparAkramaH "ubhao" tti ubhayataH ' vAmato dakSiNatazca 'nAndIghoSeNa' dvAdazatUryanirghoSAtmakena / evaM bhavati bahuzrutaH / kimuktaM bhavati ? - yathaivaMvidhaH zUro na kenacidabhibhUyate, na cAnyastadAzritaH tathA'yamapi jinapravacanaturaGgAzrito dRpyatparavAdidarzane'pi cAtrastaH tadvijayaM ca prati samarthaH ubhayatazca dinarajanyoH svAdhyAyaghoSa chatra-cha ekAdazaM bahuzrutapUjAkhya madhyayanam / bahuzruta stavaH / // 169 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhushrutstvH| rUpeNa nAndIghoSeNopalakSitaH paratIrthibhiratIva madAvaliptairapi nAbhibhavituM zakyaH, na cA'tra pratipattiH tadAzrito'nyo'pi kathaJcijIyata iti sUtrArthaH // 17 // jahA kareNuparikinne, kuMjare sahihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM havai bahussue // 18 // vyAkhyA-yathA kareNuparikIrNaH-hastinIbhiH parivRtaH 'kuJjaraH' hastI, SaSTiAyanAnyasyeti SaSTihAyana' SaSTivarSapramANaH, tasya hi etAvatkAlaM yAvat prativarSa balopacayaH tatastadapacaya ityevamuktam , ata eva ca "balavaMte" tti balaM zarIrasAmarthyamasyAstIti balavAn san apratihato bhavati, ko'rthaH 1-nA'nyairmadotkaTairapi mataGgajaiH parAGmukhIkriyate / alevaM bhavati bhushrutH| so'pi hi kareNusadRzIbhiH paraprasaranirodhinImirautpattikyAdibuddhibhirvidyAbhizca vividhAbhirvRtaH SaSTihAyanatayA cAtyantasthiramatiH, ata eva ca balavattvenApratihato bhavati, darzanopahantRbhirna pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // 18 // anyacca___ jahA se tikkhasiMge, jAyakkhaMdhe virAyai / vasahe jUhAhivaI, evaM havai bahussue // 19 // vyAkhyA-yathA sa tIkSNe-nizitAne zRGge-viSANe yasya sa tathA, jAtaH-atyantamupacitIbhUtaH skandho'syeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacitatvopalakSaNaM caitat , virAjate 'vRSabhaH' pratItaH, yUthasya-gavAM samUhasya adhipatiH-svAmI sa tathA, evaM bhavati bhushrutH| so'pi hi parapakSabhettatayA tIkSNAbhyAM svazAstraparazAstrAbhyAM zRGgatulyAbhyAmupalakSito gacchAdigurukAryadhurAdharaNadhaureyatayA ca jAtaskandhaH, ata eva yUthasya-sAdhvAdisamUhasya adhipatiH-AcAryAdipadavIM gataH san virAjate iti sUtrArthaH // 19 // anyacca jahA se tikkhadADhe, odagge duppahaMsae / sIhe miyANa pavare, evaM havai bahussue // 20 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 17 // | vyAkhyA-yathA sa tIkSNadaMSTraH 'ugra' utkaTaH ata eva "duppahaMsae" tti 'duSpradharSaka:' anyairdurabhibhavaH 'siNhH'| ekAdazaM | kesarI 'mRgANAm' AraNyaprANinAM pravaro bhavati, evaM bahuzrutaH / ayamapi hi parapakSabhettRtayA tIkSNadaMSTrAsamaineMgamAdinayaiH bahuzrutapratibhAdiguNodapratayA ca durabhibhava ityanyatIrthAnAM mRgasthAnIyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // 20 // aparaM ca pUjAkhyajahA se vAsudeve, saMkhacakkagadAdhare / appaDihayabale johe, evaM havai bahussue // 21 // mdhyynm| ___ vyAkhyA-yathA 'vAsudevaH' viSNuH, zaGkhacakragadA dhArayatIti zaGkhacakragadAdharaH, 'apratihatabala:' askhalitasAmarthyaH, kimuktaM bhavati ?-ekaM sahajasAmarthyavAna anyacca tathAvidhAyudhAnvita iti, 'yodhaH' subhaTaH, bhavatyevaM bahuzrutaH / so'pi bahuzrutahyekaM svAbhAvikapratibhAprAgalbhyavAn aparaM zaGkhacakragadAsadRzaiH samyagdarzanajJAnacAritrairupeta iti yodha iva yodhaH karma stavaH / vairiparAbhavaM pratIti sUtrArthaH // 21 // aparaM ca jahA se cAuraMte, cakkavaTTI mhiddddie| coddasarayaNAhivaI, evaM havai bhussue||22|| vyAkhyA-yathA sa caturbhiH-hayagajarathanarAtmakaiH antaH-zatruvinAzAtmako yasya sa tathA, 'cakravartI' SaTkhaNDabharatAdhipaH 'maharddhikaH' divyAnukArilakSmIkaH, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni cAmUni-'seNAvai gAhAvai, purohiya gaiya turaya vaiga itthI / cakaM chattaM camma, maNi kaugiNi iMgga daMDo ya // 1 // teSAmadhipatizcaturdazaratnAdhipatiH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi caturbhirdAnAdidharpharantaH-svakarmavairivinAzo'syeti caturantaH, RddhayazcAmarSoSadhyAdayo mahtya evAsya bhavanti, sambhavanti cAsyA'pi caturdazaratnopamAni pUrvANIti kathaM na ckrvrti-10||17|| tulyatAsya ? iti sUtrArthaH // 22 // senApatiH pAthIpatiH purohito gaMjasturaMgo vardhakiH strI / cakra chatraM carma maNiH kaukiNI khago daNDaizca // 1 // ' Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXX{ OXOXOXOX jahA se sahassakkhe, vajjrapANI puraMdare / sakke devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // vyAkhyA--yathA sa sahasramakSNAmasyeti 'sahasrAkSaH' sahasralocanaH atra sampradAyaH - " saharasakkha tti paJca maMti sayAi devANaM iMdassa, tassa tesiM sahassamacchINaM, tesiM nIIe vikamai, ahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsaha taM so dohiM acchIhiM abbhahiyatarAgaM pecchai" tti / vajraM - vajrAbhidhAnamAyudhaM pANau asyeti vajrapANiH, lokoktyA ca pUrvAraNAt purandaraH, ka IdRg ? ityAha -- zakro devAdhipatiH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi zrutajJAnenAzeSAtizayaratnanidhAnena locanasahasreNaiva jAnIte, yazcaivaMvidhaH tasya sallakSaNatayA vajramapi lakSaNaM pANau sambhavatIti vajrapANiH, pUH zarIramapyucyate, tad vikRSTatapo'nuSThAnena dArayati kRzIkaraNAditi purandaraH / devairapi dharme'tyantanizcalatayA pUjyata iti tatpatirapyucyate, tathA cAha - "devA vi taM NamaMsaMti, jassa dhamme sayA maNo" tti sUtrArthaH // 23 // api ca jahA se timiraviddhaMse, uttiTTaMte divAyare / jalate iva teeNa, evaM havai bahussu // 24 // vyAkhyA - yathA saH 'timiravidhvaMsaH' andhakArApahArakaH 'uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH ' sUryaH, sa hi U nabhobhAgamAkrAman atitejasvitAM bhajate avataraMstu na tathetyevaM viziSyate, 'jvalanniva' jvAlAM muJcanniva 'tejasA ' mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi jJAnatimirApahArakaH saMyamasthAneSu vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyata utsarpan tapastejasA jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // 24 // anyacca jahA se uDDavaI caMde, NakkhattaparivArie / paDipunne punnamAsIe, evaM havai bahussue // 25 // vyAkhyA--yathA sa uDUnAM - nakSatrANAM patiH uDupatiH 'candraH' zazI nakSatraiH - azvinyAdibhirupalakSaNatvAt prastArAdibhizca parivArito nakSatraparivAritaH, 'pratipUrNaH' samastakalopetaH, kadA? ityata Aha -- paurNamAsyAm / iha ca patirapi XOXOXOX bahuzrutastavaH / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-X kazcidekAkyeva bhavati mRgapativaditi uDupatigrahaNe'pi nakSatraparivArita ityuktam / evaM bhavati bahuzrutaH / asAvapi nakSatra- ekAdazaM dhyayanasUtre sadRzAnAM sAdhUnAmadhipatiH tathA tatparivAritaH, sakalakalopetatvena pratipUrNazca bhavatIti sUtrArthaH // 25 // aparaM ca- bahuzrutazrInemica- jahA se sAmAigANaM, kohAgAre surakkhie / NANAdhanapaDipunne, evaM havai bahussue // 26 // pUjAkhyandrIyA vyAkhyA-yathA saH "sAmAiyANaM" ti samAja:-samUhastaM samavayanti sAmAjikAH-samUhavRttayo lokAsteSAM, 'koSThA- mdhyynm| sukhabodhA- x gAraH' dhAnyAzrayaH suSTu-prAharikapuruSAdivyApArAdinA rakSitaH-pAlito dasyumUSakAdibhyaH surakSitaH, nAnA-anekaprakArANi khyA laghu bahuzrutadhAnyAni-zAlimudgAdIni taiH pratipUrNo naanaadhaanyprtipuurnnH| evaM bhavati bhushrutH| asAvapi sAmAjikAnAmiva gacchavA stvH| vRttiH / sinAM munInAmupayogibhirnAnAdhAnyasadRzairaGgopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNa eva bhavati / surakSitazca pravaca-12 // 171 // nA''dhAratayA / yata uktam-"jeNaM kulaM AyattaM, taM purisaM AyareNa rakkheha" ityAdIti sUtrArthaH // 26 // api cajahA sA dumANa pavarA, jaMbU NAma sudaMsaNA / aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // 10 ___ vyAkhyA-yathA sA drumANAM pravarA jambUH 'nAmnA' abhidhAnena, 'sudarzanA nAma' sudarzanA, na hi yatheyamamRtopamaphalA devAdyAzrayazca tathA'nyaH kazcid drumo'sti, dumatvaM phalavyavahArazcAsyAH tatpratirUpatayaiva, vastutaH pArthivatvenoktatvAt / sA ca kasya ? ityAha-'anAhatasya' anAhatanAmnaH 'devasya' jambUdvIpAdhipateya'ntarasurasya Azrayatvena sambandhinI / evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hyamRtopamaphalakalpazrutAnvito devAdInAmapi ca pUjyatayA'bhigamanIyaH zeSadumopamasAdhuSu ca pradhAna iti sUtrArthaH // 27 // anyacca // 171 // jahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA NIlavaMtappavahA, evaM havai bahussue // 28 // "yasmin kulaM AyattaM taM puruSamAdareNa rksst"| FoXXXXXXXXXXXXX Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuzrutastavaH / XeXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX vyAkhyA-yathA sA nadInAM pravarA 'salilA' nadI sAgara-samudraM gacchatIti sAgaranamA 'zItA' zItAnAmnI, nIlavAna-meroruttarasyAM dizi vaSedharaparvatastataH pravahati nIlavatpravahA / evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi saritsamAnA|nAmanyasAdhanAM pradhAno vimalajalakalpazrutajJAnAnvitazca; tathA sAgaratulyAM muktimevAsau gacchati, taducitAnuSThAna evA'sya pravRttatvAt ; nIlavattulyAcca ucchritocchritamahAkulAdevA'sya prasUtiriti sUtrArthaH // 28 // kiJcajahA se NagANa pavare, sumahaM maMdare girI / NANosahipajjalie, evaM havai bahussue // 29 // ___vyAkhyA-yathA saH 'nagAnAM' parvatAnAM pravaraH 'sumahAn' atizayaguruH mandaro giriH nAnauSadhibhiH-anekaviziSTamAhAtmyAbhirvanaspativizeSarUpAbhiH prakarSeNa jvalitaH-dIpto naanaussdhiprjvlitH| evaM bhavati bhushrutH| zrutamAhAtmyena hyasau atyantasthira iti zeSaH, girikalpAparasAdhvapekSayA pravara eva bhavati, tathAndhakAre'pi prakAzanazaktyanvitAss| marpoSadhyAdiyukta eveti sUtrArthaH // 29 // kiM bahunAjahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipunne, evaM havai bahussue // 30 // vyAkhyA-yathA saH 'svayambhUramaNaH' svayambhUramaNAbhidhAnaH 'udadhiH' samudraH akSayaM-avinAzi udakaM-jalaM yasmin sa tathA, nAnAratnaiH-nAnAprakArairmarakatAdibhiH paripUrNo nAnAratnaparipUrNaH / evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi hyakSayasamyagjJAnodako nAnAtizayaratnavAMzca bhavatIti suutraarthH||30|| sAmpratamuktaguNAnuvAdataH phalopadarzanatazca tasyaiva mAhAtmyamAha samuddagaMbhIrasamA durAsayA, acakkiyA keNai dupphNsiyaa| suyassa punnA viulassa tAiNo, khavittu kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // 1 saMkhA''se sUra kuMrjara, varsaha harI vAsudeva cakkiMdA / 'ravi sasi ko?ye jaMbU, sIyAnaI meru caramudahI // 1 // iyaM saGgrahabhAgAthA padmamandiragaNibhiH kRtaa| OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXXX Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vyAkhyA-"samuddagaMbhIrasama" tti ArSatvAd gAmbhIryeNa-alabdhamadhyAtmakena guNena samA gAmbhIryasamAH samudrasyA ekAdazaM gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, "durAsaya" ti duHkhenA''zrIyante abhibhavabuddhyA kenApIti durAzrayAH, ata eva | bahuzruta"acakkiya" tti 'acakitAH' atrasitAH kenacit' parapravAdinA, tathA duHkhena pradhRSyante-paribhUyante kenApIti duHpra puujaakhyrsskaaH| ke evaMvidhAH? ityAha-"suyassa punnA viulassa"tti suvyatyayAt 'zrutena' Agamena 'pUrNAH' paripUrNAH 'vipulena' mdhyynm| aGgA'naGgAdibhedato vistIrNana, 'trAyiNaH' trAtAraH / tAneva phalato vizeSayitumAha-kSapayitvA' vinAzya 'karma' jJAnAvaraNAdi gatiM 'uttamAM' muktirUpAM gatAH' prAptAH, upalakSaNatvAd gacchanti gamiSyanti ca / iha caikavacanaprakrame'pi bahuzruta|bahuvacananirdezo vyAptipradarzanArthamiti sUtrArthaH // 31 // itthaM bahuzrutasya guNavarNanAdikAM pUjAmabhidhAya ziSyopadezamAha-1x mAhAtmya ziSyotamhA suyamahiDejA, uttamaTThagavesae / jeNa'ppANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNijjAsi ||32||tti bemi|| padezazca / __ vyAkhyA-yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutaguNAH tasmAt 'zrutam' Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazravaNacintanAdinA zrayet uttamaH-pradhAno'rthaH sa ca mokSa eva taM gaveSayati' anveSayati uttamArthagaveSakaH, yena kiM syAt ? ityAha-yena AtmAnaM paraM caiva 'siddhiM' muktiM samprApayediti suutraarthH||32|| itiH' parisamAptau 'bravImI' iti pUrvavat // // 172 // // 172 // HPUR Arnaascasas as a // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabo. dhAyAM bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanaM samAptam // Perserosacensessesensesencadens Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha harikezIyAkhyaM dvAdazamadhyayanam / 000000000 vyAkhyAtamekAdazamadhyayanam / adhunA harikezamunivaktavyatAnibaddhaM harikezIyAkhyaM dvAdazamArabhyate / asya cAyamamisambandhaH - 'anantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA / iha tu bahuzrutenA'pi tapasi yatno vidheya iti khyApanArthaM tapaH samRddhi - rupavarNyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArthaM harikezacaritaM tAvaducyate mahurAe nagarIe saMkho nAma rAyA, so ya tivaggasAraM jiNadhammANuTThANaM paraM jIvalogasuhamaNubhaviUNa pacchA niviNNakAmabhogo tahAvihANaM therANamaMtie nikkhaMto mahAvibhUIe, kAlakameNa ya jAo gIyattho / puhaimaMDalaM ca bhamaMto patto hatthiNAuraM / tattha bhikkhAnimittaM paviTTho, samuyANiMto ya patto egaM ratthaM / sA ya kira uNhA jalaMtamummurasamANA, uNDakAle na sakkai koi tAe voleuM / jo tattha ayANaMto pavisai so upkaMdai viNassai ya / tIse ya puNa nAmaM caiva huyavaharatthA / teNa sAhuNA AsannagavakkhasaMThio pucchio somadevAbhihANo purohio - kimeeNa maggeNa vaccAmi ? / teNa ya 'eeNa huyavahapar3eNa gacchaMtaM DaMbhamANaM pecchissAmo' tti cintiUNa bhaNiyaM - vaJcasu / paiTTo muNI irio utto / purohio vi uvaritalArUDho aturiyamuvauttaM saNiyaM saNiyaM volaMtaM muNiM pecchiUNa gao teNa maggeNa, jAva himaphAsasariso jAo paho / tao ciMtiyamaNeNa -- aho ! mae pAvakammeNa asuhasaMkappeNa pAvakammamaNuTThiyaM, daTThavo ya esa mahappA, jassa tavasattIe eso aggisaMkAso himapharisasariso paho jAo / gao se samIvaM, paNamio bhAvasAraM, niveiyaM niyaduccariyaM / muNiNA vi dAiyaM saMsArAsArattaNaM, parUvio kasAyavivAgo, kahio jiNadhammANuTThANaphalaviseso, pasaMsiyaM nivvANasuhaM, sanahA vitthareNa saMsio sammattamUlo sAhudhammo / tao takkAlANurUvanivattiyA'sesakAyatro jAya harikezacaritram | Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaM | harikezIyAkhyamadhyayanam / harikezacaritram / pAdUkA zrIuttarA-1 saMvegAisao somadevapurohio gaMtUNa tassa samIvaM nikkhaMto / gahiyA sikkhA, pAlei sAmannaM, paraM 'uttamajAI ahaM' ti dhyayanasUtre vahei jAigAravaM, karei ya rUvAimayaM, Na uNa parihAvei-jahA Natthi kiM pi saMsAre avalevakAraNaM, jao subhA ya asubhA zrInemica-13 ya pariNAmA save vi kammANubhAveNa parAvattamANA cevettha jIvANaM / bhaNiyaM ca-suro vi kukuro hoi, raMko rAyA vi jaaye| ndrIyA dio vi hoi mAyaMgo, saMsAre kmmdoso||1|| annaM ca-na sA jAI na sA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA sukhabodhA- na muyA jattha, sabe jIvA aNaMtaso // 2 // kizca-uttamattaM guNehiM ceva pAvijaI Na jAIe / uktaJca-"guNairuttamatAM khyA laghu- yAti, na tu jaatiprbhaavtH| kSIrodadhisamutpannaH, kAlakUTaH kimuttmH||3||" anyacca-kauzeyaM kRmitaH suvarNamupalAd vRttiH / dUrvA ca golomataH, pakAttAmarasaM zazAGkamudadherIndIvaraM gomayAt / kASThAdagniraheH phaNAdapi maNirgopittato rocanA, jAtA lokamaharghatAM nijaguNaiH prAptAzca kiM janmanA ? // 4 // evamAiabhAviyaparamattho so jAimayAithaddho kAlakkameNa mao // 173 // samANo patto tiyasAlayaM / muNio puvabhavavuttaMto, NivattiyatiyasakAyaco ya saha tiyasarAmAhiM bhoge bhuMjiuM pytto| evaM ca bhogAsattassa volINANi NegANi paliovamANi / ThiikkhaeNa ya tato cuo saMto gaMgAe tIre balakoTTAmihANassa hariesAhivassa gorIe bhAriyAe kucchisi uvavanno / sA ya kusumiyaM vasaMtasirisamaddhAsiyaM cUyaM daTThaNa paDibuddhA / sumiNapADhayANa siTuM / tehiM vi samAiTTho pahANaputtajammo / kameNa pasUyA dArayaM ti / avi ya-jAImayAvalevA, mAyaMgakulammi esa uvavanno / sohaggarUvarahio, NiyabaMdhUNaM pi hasaNijjo // 1 // paiTThiyaM ca se nAma balo tti / vaDhUto samvattha bhaMDaNarao visapAyavo viva jAo sadhesi udheyakArI / annayA patte vasaMtUsave pANabhoyaNaNacaNaparANa baMdhUNa majjhAo DiMbharUvehiM saha bhaMDaNaM kareMto nicchUDho / pAsaDio ya tANi pecchati kIlaMtANi / thevavelAe ya Agao tANa majjheNa visaharo, 'sappo sappo' tti vAhario tehiM, vAvAio ya so mAyaMgehiM / pacchA taha ciya Agao dIvao, so // 173 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** XCXCX+ 'aduTThoM' tti na vAvAio / tao taM pecchiUNa ciMtiyaM baleNa - aho ! niyayadosehiM pANiNo AvayANa maMdiraM bhavaMti, jeNaM 'savisoM' ttiNiyayabhaeNa vAvAio sappo, iyaro vi 'nidhiso' tti mukko| 'niyaguNadosehiMto, saMpaya-vivayAo hoMti purisANaM / tA ujjhiUNa dose, ehi pi guNe payAsemi // 1 // ' evaM bhAvemANo takkhaNasaMjAyajAisaMbharaNo sumariyavimANavAso jAImayadAruNattaNaM ca bhAviMto saMviggo dhammaM soUNa sAhumUlammi NivinnabhavapavaMco mAyaMgamaharisI jAo / gahiyasAhukirio chaTThaTThama dasama duvAlasama- 'saddhamAsa-mAsa - caumAsakhamaNehiM sosiyasarIro kameNa viharamANo saMpatto pAsa jiNajammova sohiyaM tiyasanayarisacchahaM vANArasiM / AvAsio muNijaNapasatthe tiMDugAbhihANe ujjANe / tattha ya gaMDItiMDugo nAma jakkho parivasai / so ya asarisaguNAvajjio taM caiva maharisiM pajjuvAsiMto ciTThai / anneNa jakkheNa AgaMtUNa pucchio gaMDItiMDugajakkho - kIsa Na dIsasi ? / teNa bhaNiyaM - esa mahappA mama ujjANe ciTThai, evaM | pajjuvAsiMto ciTThAmi / so vi paDibuddho maharisicarieNa / avi ya - dahuM muNissa cariyaM, paDibuddho so vi tiMDugaM bhai / taM ciya mitta ! kayattho, jassa vaNe vasai tava eso // 1 // majjha vi vasaMti muNiNo, ujjANe to khaNaMtaraM ekaM / gaMtUNa tevi sahasA, vaMdAmo eva bhaNiUNaM // 2 // te tattha gayA diTThA, muNiNo kaha vi hu pamAyao vikahaM / kuNamANA to gADhaM, aNurattA tammi te jakkhA || 3 || evaM ca bhAvasAraM tiMdugajakkhassa maharisiM thuNaMtassa jAi kAlo tti / | avi ya-bhAveNa vaMdamANassa maharisiM tassa pUyapAvassa / vaccai suheNa kAlo, hariNo va jiNaM tassa // 1 // tattha ya kosaliyarAiNo dhUyA bhaddA'bhihANA nANAvihapariyaNANugammamANA khajjabhojjagaMdhamallavilevaNapaDaladharIhiM ceDIhiM 1 'soya risiguNAvajjio' iti pAThAntaram / sa ca yakSa RSiguNAvarjita ityarthaH / asaddazaguNaiH - asamAnaguNairAvarjitaH, arthAttadguNasadRzA guNA nAnyasmin sAdhau, ato'sadRzaguNairAvarjita ityarthaH / harikeza - caritram | Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oC zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica dvAdazaM harikezIyAkhyamadhya. yanam / ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / hrikeshcritrm| // 174 // saha gayA jakkhAyayaNaM / pUiUNa ya jakkhapaDimaM payAhiNaM kuNaMtIe diTTho malamailiyasavaMgo junnamaliNovagaraNo paNaTTharUvalAvanno aidUsahatavasosiyasarIro muNI / taM ca daTTaNa mUDhattaNao nicchUDhamaNAe / 'pAvA esA, jA maharisiM nidei' tti bhAviteNa ahiTThiyA jakkheNa asamaMjasAiM vilaviuM payattA / kaha kaha vi nIyA maMdiraM / taM tahAvihaM daTThaNa visanna citteNa rAiNA vAharAviyA gAruDiyA bhoiyabhaTTacaTTAiNo tti| avi ya-jo varaDi pi na yANai, naravaiNA so vi X tattha vAhario / nehAulANa ahavA, kettiyamettaM tu purisANaM? // 1 // tao samADhattA dhanaMtarivinbhamehiM vejjehiM cau ppagArA kiriyA / na jAo viseso| puNo vi pauttA jaMtataMtarakkhAmaMDalAiNo / te vi UsarabhUminihiya va bIyA jAyA all niSphala tti / avi ya-iya jAhe vigguttA, sadhe vijAiNo tao jakkho / jaMpai pattammi Thio, eyAe. niMdio sAhU // 1 // to jai NavaraM tasseva deha muMcAmi na'nnahA mokkho / rannA vi jIvau tti ya, paDivannaM jakkhavayaNaM tu // 2 // tao samAsatthasarIrA sabAlaMkAravibhUsiyA gahiyavivAhovagaraNA sahisahiyA mahAvibhUIe gayA maharisiNo samIvaM, pAyavaDaNapaJcuTThiyAe ya vinnattamaNAe saha mahallaehiM-maharisi! giNhasu majjha sayaMvarAe karaM kareNaM ti / muNiNA bhaNiyaMbhadde ! alaM eyAe saMkahAe buhajaNapariniMdiyAe / avi ya-itthIhiM samaM vAsaM, pi je na icchaMti egavasahIe / kaha te Niyayakarehi, ramaNINa kare gahissaMti ? // 1 // siddhivahubaddharAgA, asuIpunnAsu kaha Nu juvaIsu / rajati mahAmuNiNo, gevejayavAsideve va ? // 2 // tato saMjAyA'mariseNa jakkheNa pacchAiUNa risirUvaM viuruviUNa nANAviharUvANi ochUDhA, | velaviyA sarva pi rayaNiM / pabhAyasamae sumiNamiva mannamANA vimaNadummaNA pariyaNANugammamANA gayA piusamIvaM / pavisaMtI bhaNiyA rAiNo purao uvaladdhavuttaMteNa ruddadevapurohieNa-deva ! isipattI esA, teNa mukkA baMbhaNANa hoi / tao 'imaM ceva ettha pattayAlaM' ti mannamANeNa dinnA tasseva rAiNA / avi ya-pAvanimittaM kAuM, jA risiNA ujjhiyA // 174 // XOXOXOXE Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 a0 30 XXX riMdasuyA / sa ciya purohieNaM, gahiyA suhakAraNaM kAuM // 1 // evaM ca purohiyarasa tIe saha visayahamaNuhavaMtassa bolINo koi kaalo| vAhiM ca ruddadevena jannaM jayate sA pattI kayA / tattha saMpattA to caTTabhaTTAiyo / |io ya mAsapAraNa paMcasamio tigutto goyaracariyAe samato jannavAmma paviDo mahAramA bhikkhaTTA ityAdi / / * zeSakathAnaka sUtrAdevA'vaseyam / tacadam- sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesa balo NAma, AsI bhikkhU ji Mdio // 1 // vyAkhyA--'zvapAkakulasambhUtaH ' cANDAlakulotpannaH, uttarAn guNAn - jJAnAdIn dhArayatItyuttaraguNavaraH, sUtre tu pUrvAparanipAtaH prAkRtatvAt 'muniH' pratItaH, zvapAkakulotpanno'pi ca kadAcit saMvAsAdinA anyathaiva pratItaH syAt, ata Aha-- 'harikeza:' harikezatayA zvapAkatayetyarthaH sarvatra pratItaH 'balo nAma' valAbhidhAnaH AsIt bhikSurjitendriya iti sUtrArthaH // 1 // XXX iriesaNa bhAsAeuccArasamiIsu ya / jao AyANaNikkheve, saMjao susamAhio // 2 // vyAkhyA - IrSyA ca epaNA ca bhApA ca ekAracA lAkSaNikaH, uccArazca sUcakatvAt sUtrasya uccAraNazravaNAdipariSThApanam IryepaNAbhApoccArAH tadvipayAH samitayastAsu yataH yannavAn, pUrvacazabdasya bhinnakramatvAd 'AdAnanikSepe ca' pIThaphalakAderyahaNasthApane yata iti kimbhUtaH san ? 'saMyataH ' saMyamAnvitaH 'susamAhitaH' suSThu samAdhivAniti sUtrArthaH // 2 // tathA- maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiMdio / bhikvaTTA bhaijjammi, jannavADavaDio // 3 // bhinatti sadasadnuSThAnena kSudhaM aSTavidhaM karmeti bhikSuH / XXX *************** harikezamu sotrI / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaM zrIuttarA- vyAkhyA-manoguptirasyeti manoguptaH evaM vAgguptaH kAyagupto jitendriyaH, punarupAdAnamatizayakhyApanArtham , 'bhikSArtha' dhyayanasUtre |XI bhikSAnimittaM "baMbhaijammi" tti brahmaNAM-brAhmaNAnAm ijyA-yajanaM yasmin so'yaM brahmajyastasmin, "jannavADaM" ti harikezIzrInemica- | 'yajJapATake' suLyatyayAd yajJavATe yajJapATe vA 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // 3 // taM ca tatrAyAntamavalokya yAkhyandrIyA- tatratyalokA yat kuryustadAha mdhyynm| sukhabodhA- taM pAsiUNamejaMtaM, taveNa parisosiyaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // XharikezamuneH khyA laghu- vyAkhyA-'taM' balanAmAnaM muni "pAsiUNaM" ti dRSTvA "ejaMtaM" ti 'AyAntam' AgacchantaM 'tapasA' SaSThA'STamA sautrI vRttiH / | dirUpeNa 'parizoSitaM' kRzIkRtaM, tathA prAntaH-jIrNamalinatvAdibhirasAraH upadhiH-varSAkalpAdiraughikaH upakaraNaM ca vktvytaa| // 175 // daNDakAdyaupagrahikaM yasya sa prAntopadhyupakaraNastaM upahasanti 'anAryAH' aziSTA iti sUtrArthaH // 4 // kathaM punaranAryAH ? kathaM ca upahasitavantaH ? ityAhajAImayapaDibaddhA, hiMsagA ajiteNdiyaa| abaMbhacAriNo bAlA, imaM vayaNamabbavI // 5 // kayare Agacchai dittarUve?, kAle vigarAle phokkanAse / omacelae paMsupisAyabhUe, saMkarasaM parihariya kaMThe // 6 // vyAkhyA-jAtimadapratibaddhAH 'hiMsakAH' prANighAtakAH ajitendriyAH 'abrahmacAriNaH' maithunasevinaH, varNyate hi tanmate maithunamapi dharmAya-dharmArthaM putrakAmasya, svadAreSvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // // 175 // tathA-aputrasya gati sti, svargoM naiva ca naiva ca / atha putramukhaM dRSTvA, pazcAtsvarga gamiSyati // 2 // ata eva bAlA iva X bAlAH, bAlakrIDitAnukAriSvagnihotrAdiSu pravRttatvAt / uktaM hi kenacit-"agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeva lkssyte"| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sautrI SetikarmatayA rajodigdhadehatayA ca tadeva lokairutsRjyate, tatAta iti sUtradvayArthaH // 5 'idaM vakSyamANaM vacanaM "abbavi" tti 'abruvan' uktavantaH // kiM tat ? ityAha-"kayare" tti kataraH, ekArastu sAharikezamuneH prAkRtatvAt , Agacchati 'dIptarUpaH' bIbhatsarUpaH, kAlaH varNataH, 'vikarAlaH' danturatvAdinA bhayAnakaH, "phoka" tti | dezIyapadam , tatazca phokA-agre sthUlA unnatA ca nAsA'syeti phokanAsaH, 'avamacelaH' nikRSTacIvaraH, pAMzunA-rajasA vktvytaa| pizAcavad bhUtaH-jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, pizAco hi laukikAnAM dIrghazmazrunakharomA pAMzuguNDitazca iSTaH, tataH so'pi niSpratikarmatayA rajodigdhadehatayA caivamucyate / saGkaraH-kacavaraH, sa ca prastAvAdutkuruDikArUpastatra dUSyaM-vastraM saGkaradUSyaM, | tatra hi yadatyantanikRSTaM nirupayogi tadeva lokairutsRjyate, tatastatprAyamanyadapi tathoktam, 'parivRtya' nikSipya 'kaNThe' gale, sa hi anikSiptopakaraNatayA svamupakaraNamAdAyaiva bhrAmyatItyevamukta iti suutrdvyaarthH||5-6|| itthaM dUrAdAgacchan uktaH / AsannaM cainaM kimUcuH ? ityAha katare tuma iya ahaMsaNije ?, kAe va AsAihamAgao si / . omacelagA! paMsupisAyabhUyA !, gaccha kkhalAhi kimiha hio si1||7|| __ vyAkhyA-katarastvam ?, pAThAntaratazca ko re tvam ?, adhikSepe rezabdaH, 'iti' iti evaM 'adarzanIyaH' adraSTavyaH / 'kayA vA' kiM rUpayA vA "AsAihamAgao'si" tti prAkRtalakSaNAd ekAralopo makArazcA''gamikaH, tataH 'AzayA' vAJchayA 'iha' yajJapATake 'AgataH' prAptaH 'asi' bhavasi ?, avamacelaka ! pAMzupizAcabhUta !, punaranayorupAdAnamatyantAdhikSepadAnArtham , 'gaccha' braja "khalAhi" tti dezIyapadam 'apasara' ityasyArthe varttate, tato'yamarthaH-asmadRSTipathAdapasara, kimiha sthito'si tvam ? naiveha tvayA sthAtavyamiti sUtrArthaH // 7 // evamadhikSipte tasmin munau prazamaparatayA kizcidajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yadaceSTata tadAha XOXOX8XOXOXOXOXOXOXOXOXOXO) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 176 // jakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNissa / pacchAyaittA NiyagaM sarIraM, imAiM vayaNAI udAharitthA // 8 // harikezIvyAkhyA-yakSaH tasmin' avasare iti gamyate, tindukavRkSavAsI, tathA ca sampradAyaH-tassa tiMdugavaNassa majjhe yAkhyamahaMto tiMdugarukkho tahiM so vasai, tasseva hehA ceiyaM jattha so sAhU Thio ti / 'anukampakaH' anukUlakriyA- madhyayanam / pravRttiH, kasya ? ityAha-'tasya' harikezabalasya mahAmuneH, pracchAdya 'nijakam' AtmIyaM zarIram , ko'bhiprAyaH ?-10 tapasvizarIre eva pravizya svayamanupalakSyaH san 'imAni' vakSyamANAni vacanAni "udAharitthA" udAhRtavAniti harikezamuneH sUtrArthaH // 8 // kAni punastAni ? ityAha sautrI vktvytaa| samaNo ahaM saMjao baMbhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThA ihamAgao mi // 9 // viyarijaI khajai bhojaI ya, annaM pabhUtaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNo tti, sesAvasesaM lahaU tavassI // 10 // vyAkhyA-'zramaNaH' muniraham , samyag yataH 'saMyataH' asadvyApArebhya uparataH, ata eva brahmacArI, tathA 'virataH' nivRttaH dhana-pacana-parigrahAt , samAhArAdekavacanam, tatra dhanaM-catuSpadAdi, pacanam-AhArapAkaH, parigrahaH-dravyAdi-1 mUrchA, ata eva parasmai pravRttaM parapravRttaM-parArthaM niSpannaM tasya, 'tu:' avadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva na tu madartha sAdhi- | // 176 // tasya, mikSAkAle 'annasya' azanasya "aTTa" ti sUtratvAdarthAya 'iha' yajJapATe Agato'smi / evamukte ca te kadAcidabhidadhyuH-neha kizcit kasmaicid dIyate, ata Aha-'vitIryate' dIyate dInAdibhyaH 'khAdyate' khaNDakhAdyAdi 'bhujyate ca' BXOXOXOX Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| bhaktasUpAdi 'annam' azanaM 'prabhUtaM' bahu 'bhavatAM' yuSmAkaM sambandhi 'etat' pratyakSam , tathA 'jAnIta' avagacchata "me" tti sUtratvAd mAM yAcanajIvana-yAcanena jIvanazIlaM dvitIyArthe SaSThI, 'iti' asmAddhetoH 'zeSA'vazeSam' | uddharitasyApyuddharitaM labhatAM 'tapasvI' yatiH iti sUtradvayArthaH // 9-10 // evaM yakSeNokke te prAhuH uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM, attaTTiyaM siddhamihegapakkhaM / Na u vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tubbhaM kimihaM Thio si||11|| vyAkhyA-'upaskRtaM' saMskRtaM bhojanaM 'mAhanAnAM' brAhmaNAnAm AtmArthe bhavamAtmArthikaM brAhmaNairapyAtmanaiva bhojyaM na tvanyasmai deyam, kimiti ? yataH 'siddhaM' niSpannaM 'iha' yajJe, ekaH pakSaH-brAhmaNalakSaNo yasya tadekapakSam, kimuktaM albhavati ?-yadasminnupaskriyate na tad brAhmaNavyatiriktAya dIyate, vizeSatastu zUdrAya / yata uktam-"na zUdrAya matiM dadyAnocchiSTaM na haviHkRtam / na cAsyopadizeddharma, na cAsya vratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayaM 'IdRzam ' uktarUpam annapAnaM dAsyAmastubhyam , kim iha sthito'si ? iti sUtrArthaH // 11 // yakSa Aha thalesu bIyAI vaveMti kAsagA, taheva ninnesu ya AsasAe / eyAe saddhAe dalAha majjhaM, ArAhae punnamiNaM khu khettaM // 12 // vyAkhyA-sthaleSu' uccabhUbhAgeSu 'bIjAni' mudgAdIni vapanti 'karSakAH' kRSIvalAH, tathaiva 'nimneSu ca' nIcabhAgeSu ca "AsasAe" ti 'AzaMsayA' 'yadi atyantapravarSaNaM bhAvi tadA sthaleSu phalAvAptiH, athAnyathA tadA nimeSu' ityevamabhilASAtmikayA 'etayA' uktarUpakarSakAzaMsAtulyayA zraddhayA "dalAhi" tti dadhvaM mahyam / kimuktaM bhavati ?yadyapi bhavanto nimnatulyamAtmAnaM manyante mAM ca sthalatulyaM tathApi mahyamapi dAtumucitam / atha syAt-evaM datte'pi na Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 177 // dvAdazaM | phalAvAptirityAha -- "ArAhae punnamiNaM khu" khuzabdasyAvadhAraNArthasya bhinnakramatvAt 'ArAdhayedeva' sAdhayedeva nAtra anyathAbhAvaH, 'puNyaM' zubhaM 'idaM' dRzyamAnaM 'kSetraM' dAnasthAnam, puNyaprarohahetutayA AtmAnamevA''ddeti sUtrArthaH // 12 // harikezIyakSavacanAnantaraM ta idamAhu: yAkhya madhyayanam / vittANi ahaM viditANi loe, jahiM pakinnA viruhaMti punnA / je mAhaNA jAtivijjovaveyA, tAiM tu khettAiM supesalAI // 13 // vyAkhyA - 'kSetrANi' dAnakSetrANi asmAkaM 'viditAni' jJAtAni varttanta iti gamyate, 'loke' jagati "jahiM" ti vacanavyatyayAt 'yeSu' kSetreSu 'prakIrNAni ' dattAni azanAdInIti zeSaH, 'virohanti' janmAntaropasthAnataH prAdurbhavanti 'pUrNAni ' samastAni / syAdetad -- ahamapi tanmadhyavartsnyeva ityAzayA''ha - ye brAhmaNAH jAtizva - brAhmaNajAtirUpA | vidyA ca caturdazavidyAsthAnAtmikA tAbhyAm "uvaveya" tti upetAH - anvitA jAtividyopetAH, "tAI tu" ci tAnyeva kSetrANi 'supezalAni' zobhanAni na tu bhavAdRzAni zUdrajAtIni zUdratvAdeva vedavidyAbahiSkRtAnIti / yata uktam - " samamazrotriye dAnaM dviguNaM brAhmaNatruve / sahasraguNamAcArye, anantaM vedapArage // 1 // " iti sUtrArthaH // 13 // yakSa uvAca XCXCXCXXXXXXXXXX koho ya mANo ya vaho ya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAiviz2z2AvihnaNA, tAI tu khettAI supAvayAI // 14 // vyAkhyA -- krodhaJca mAnazca cazabdAt mAyAlobhau ca vadhazca 'yeSAmiti prakramAd bhavatAM brAhmaNAnAM "mosaM" ti 'mRSA' alIkabhASaNaM "adattaM" ti adattAdAnaM cazabdAt maithunaM ca 'parigrahazca' gobhUmyAdisvIkAraH, astIti sarvatra harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 177 // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| gamyate , 'te' iti krodhAdyupetA yUyaM brAhmaNA jaatividyaavihiinaaH| kriyAkarmavibhAgena caaturvrnnyvyvsthaa| yata uktam| "ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIdyudhiSThira ! / kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahmacaryeNa, yathA zilpenazilpikaH / anyathA nAmamAtraM syA-dindragopakakITavat // 2 // " na caivaMvidhakriyA brahmacaryAtmikA kopAdyupeteSu tattvataH sambhavati, ato na tAvajAtisambhavaH / tathA vidyA'pi saMjJAnAtmikA na sambhavatyeva bhavatsu, ajJAnasaMsUcakeSu bAlakrIDAprAyeSvagnihotrAdiSu pravRttidarzanAt / tataH sthitametat -"tAI tu"tti 'tuH' avadhAraNe bhinnakrama eva, tataH 'tAni' bhavadviditAni brAhmaNalakSaNAni kSetrANi' supApakAnyeva na tu supezalAni, krodhAdyupetatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // 14 // kadAcit te vadeyuH-vedavidyAvido vayamata eva brAhmaNajAtayaH tat kathaM jAtividyAhInAH ityuktavAnasi ? ityAha tubbhettha bho! bhAraharA girANaM, aTuM na jANAha ahijja vede| . uccAvayAI muNiNo caraMti, tAI tu khettAI supesalAI // 15 // vyAkhyA-yUyaM 'atreti loke 'bhoH' ityAmazraNe, bhAraM dharantIti bhAradharAH 'girAM' vAcAM prakramAda vedasambandhinInAm , iha ca bhArastAsAM bhUyastvameva / kimiti bhAradharAH ? iti ucyate-yataH 'artham' abhidheyaM na jAnItha, "ahija" tti apergamyamAnatvAd adhItyApi 'vedAn RgvedAdIn, tatastattvato vedavidyAvido'pi bhavanto na bhavanti, tat kathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH ? / kAni tarhi bhavadabhiprAyeNa kSetrANi ? ityAha-"uccAvayAI" ti 'uccAvacAni' uttamA'dhamAni munayaH 'caranti' bhikSAnimittaM paryaTanti gRhANi, ye iti gamyate, na tu bhavanta iva pacanAdyArambhavRttayaH, tata eva paramArthato vedArtha vidanti, tatrApi bhikSAvRttereva samarthitatvAt / tathA ca vedAnuvAdinaH-"carenmAdhukarI Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaM zrIuttarA- vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnaM naiva bhuJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " tAnyeva munilakSaNAni kSetrANi supezalAnIti dhyayanasUtre prAgvaditi sUtrArthaH // 15 // itthamadhyApakaM yakSeNa nirmukhIkRtamavalokya tacchAtrAH prAhuH harikezIzrInemicaajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kinnu sagAse amhN?| yAkhyandrIyA avi etaM viNassau annapANaM, Na ya NaM dAhAmu tuma niyNtthaa!||16|| Xmdhyynm| sukhabodhA- vyAkhyA-'adhyApakAnAm' upAdhyAyAdInAM pratikUlabhASI san tvaM 'prabhASase' prakarSeNa brUSe, "kimiti kSepe, Xharikezamune khyA laghu- lal'turityakSamAyAm , tatazca dhig bhavantaM na vayaM kSamAmahe yad itthaM bhavAn brUte 'sakAze' samIpe asmAkam / 'api' sambhA sautrI vRttiH / bane, 'etat' paridRzyamAnaM 'vinazyatu' kuthitAdibhAvamAnotu annapAnam, 'na ca' naiva "gaM" vAkyAlavAre "dAhAmu" ti vktvytaa| // 178 // dAsyAmastava he 'nimrantha !' niSkiJcana!, gurupratyanIko hi bhavAniti bhAva iti suutraarthH|| 16 // yakSa Aha samitIhiM majjhaM susamAhiyassa, guttIhi guttassa jitiMdiyassa / jA me Na dAhittha ahesaNijjaM, kimaja jannANa labhittha lAbhaM? // 17 // vyAkhyA-samitimiH' IryAsamityAdibhirmahyaM 'susamAhitAya' suSTu samAdhimate 'guptibhiH' manoguptyAdibhirguptAya jitendriyAya, caturthyarthe sarvatra SaSThI, 'yadI tyabhyupagame 'me' mahyaM "majjhaM" tItyasya vyavahitatvAt punarupAdAnamaduSTameva, na dAsmatha, 'athe'tyupanyAse 'eSaNIyam' eSaNAvizuddhamannAdi 'kiM' na kiJcidityarthaH adya yajJAnAM lapsyatha 'lAbha' // 178 // punnypraaptiruupm| pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyAvAptiH, anyatra tu tathAvidhaphalAbhAvena dIyamAnasya hAnireva / uktaM hidadhimadhughRtAnyapAtre, kSiptAni yathA''zu nAzamupayAnti / evamapAtre dattAni kevalaM nAzamupayAnti // 1 // iti sUtrArthaH // 17 // itthaM tenokke yadhyApaka Aha taducyate Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sautrI ke ittha svattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA ? saha khNddiehiN| harikezamuneH eyaM tu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThammi ghettUNa khalenja jo NaM // 18 // vyAkhyA ke 'atre'tyetasmin sthAne 'kSatrAH' kSatriyajAtayaH? "uvajoiya" tti 'upajyotiSaH' agnisamIpavarttino X vktvytaa| mahAnasikAH ? 'adhyApakAH' pAThakAH ?, ubhayatra vA vikalpe, 'sahe ti yuktAH 'khaNDikaiH' chAtraiH ye, kim ? ityAha'ena' zramaNakaM 'daNDena' vaMzayaSTyAdinA 'phalena' bilvAdinA 'hante'ti hatvA-tADayitvA tatazca 'kaNThe' gale gRhItvA "khaleja ti 'skhalayeyuH' nisskaashyeyuH| "jo" tti vacanavyatyayAd ye, "gaM" vAkyAlaGkAre iti suutraarthH||18|| atrAntare yattatrAbhUt tadAha ajjhAvayANaM vayaNaM suNettA, uddhAiyA tattha bahU kumaaraa| daMDehiM vettihi kasehiM ceva, samAgayA taM isiM tAlayaMti // 19 // vyAkhyA-'adhyApakAnAm' upAdhyAyAnAM vacanaM zrutvA 'uddhAvitAH' vegena dhAvitAH tatra bahavaH 'kumArAH' chAtrAdirUpAH, te hi krIDanakaparA iti 'aho! krIDanakamAgatam' iti rabhasataH 'daNDaiH' vaMzadaNDAdibhiH 'vetraiH' jalavaMzarUpaiH 'kazaizcaiva' vardhavikAraiH 'samAgatAH' militAH taM 'RSi' muni tADayanti iti sUtrArthaH // 19 // asmiMzcAvasare rano tahiM kosaliyassa dhUyA, bhadda tti nAmeNa annidiyNgii| taM pAsitA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre pariNivavei // 20 // vyAkhyA-rAjJaH' nRpateH 'tatra' yajJapATake, kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya "dhUya" ti duhitA bhadreti nAnI 'aninditAGgI' kalyANazarIrA 'ta' harikezabalaM "pAsiya" tti dRSTvA 'saMyataM' tasyAmapyavasthAyAM hiMsAderuparataM Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| // 179 // 'hanyamAnaM tADyamAnam , kruddhAn kumArAn 'parinirvApayati' kopAmividhyApanena zItIkarotIti sUtrArthaH // 20 // sA ca tAn nirvApayantI tasya mAhAtmyamatiniHspRhatAM cAha devAbhiogeNa NioieNa, dinnA mu rannA maNasA Na jhaayaa| NariMdadeviMda'bhivaM dieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso||21|| eso hu so uggatavo mahappA, jitiMdio saMjao baMbhayArI / jo me tayA NecchaI dinamANI, piuNA sayaM kosalieNa rannA // 22 // mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravao ghoraparakkamo a| mA eyaM hIlaha ahIlaNijjaM, mA save teeNa bheNiddahijjA // 23 // vyAkhyA-devasya abhiyoga:-balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena "dinnA mu" tti dattA'smi ahaM 'rAjJA' prakramAt kauzalikena, tathApi "maNasa" tti apergamyamAnatvAt 'manasA'pi' cittenA'pi 'na dhyAtA' nAbhilaSitA yeneti sambadhyate, narendradevendrAmivanditena, ata eva yenA'smi ahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' muninA, sa eSa yuSmAbhiH yaH kadarthayitumArabdhaH, tato na yuktametaditi bhAvaH // punarimamevAeM samarthayitumAha-eSa eva sa ugratapAH, ata eva mahAtmA jitendriyaH saMyato brahmacArI ca, yaH "me" tti mAM tadA necchati dIyamAnAM 'pitrA' janakena 'svayam' AtmanA na tvanyapreSaNAdinA kauzalikena rAjJA / tadanena niHspRhtvamuktam // punastanmAhAtmyamAha-'mahAyazAH' aparimitakIrtiH 'eSaH' muniH 'mahAnubhAgaH' atizayA'cintyazaktiH 'ghoravrataH' durdharamahAvrataH 'ghoraparAkramazca' kaSAyAdiripujayaM prati raudrasAmarthyaH, yato'yamIdRk tato mA "eyaM" 'enaM' yati 'hIlayata' avadhUtaM pazyata ahIlanIyam / kimiti ? // 179 // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXCXCX CXCXCXCX ata Aha-- mA sarvAn 'tejasA' tapomAhAtmyena "bhe" bhavataH 'nirdhAkSIt' bhasmasAtkArSIt, ayaM hi ruSTo bhasmasAdeva kuryAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // 21-22-23 // atrAntare mA bhUdetasyA vacanaM anyatheti yad yakSaH kRtavAMstadAhaeyAI tIse vayaNAI soccA, pattIe bhaddAi subhAsiyAI / isissa veyAvaDiaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayati // 24 // te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tarhi taM jaNaM tAlayaMti / te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsitu bhaddA iNamAhu bhujjo // 25 // vyAkhyA-- 'etAni' anantaroktAni vacanAni 'tasyAH' zrutvA 'patnyAH ' bhAryAyA rudradevapurohitasyeti gamyate, bhadrAyAH 'subhASitAni' sUktAni vacanAnIti yojyate, RServaiyAvRttyarthaM yakSAH yakSaparivArasya bahutvAt bahuvacanam, kumArAn | 'vinivArayanti' vizeSeNopahatiM kurvato nirAkurvanti // tathA 'te' yakSAH 'ghorarUpAH' raudrAkAradhAriNaH "Thiya" tti sthitAH 'antarikSe' nabhasi 'asurAH' asurabhAvAnvitatvAt, 'tasmin' yajJapATe 'taM' upadravakAriNaM janaM tADayanti / tataH | 'tAn' kumArAn bhinnadehAn rudhiraM vamato dRSTvA bhadrA 'idaM' vakSyamANaM "Ahu" tti vacanavyatyayena 'Aha' brUte 'bhUyaH' punariti sUtradvayArthaH // 24-25 // kiM tat ? ityAha giriM nahiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateyaM pAehiM haNaha, je bhikkhuM avamannaha // 26 // AsIviso uggatavo mahesI, ghoraghato ghoraparakkamo ya / agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA, je bhikkhuyaM bhattakAle vaheha // 27 // Y-BY-BY harikezamuneH sautrI vaktavyatA / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 180 // sIseNa evaM saraNaM uveha, samAgayA sabajaNeNa tumhe / jai icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaM pi eso kuvio DahejA // 28 // vyAkhyA -- giriM nakhaiH 'khanatha' vidArayatha, 'aya:' lohaM dantaiH khAdatha, 'jAtatejasam' agniM pAdaiH 'hatha' tADayatha, | sarvatra ivArtho draSTavyaH / 'ye' yUyaM 'bhikSu' prakramAdenaM 'avamanyadhve ' avadhIrayatha, anarthaphalatvAd bhikSvapamAnasyeti bhAvaH // kathamidam ? ityAha - 'AzIviSaH ' AzIviSalabdhimAn - zApAnugrahasamartha ityarthaH / kutaH punarayaM evaMvidhaH ? yata ugratapA maharSiH ghoravrato ghoraparAkramazca / yatazcaivamataH 'amiM' jvalanaM 'vA' ivArtho bhinnakramazca tataH 'praskandatheva' AkrAmatheva / keva ? "payaMgaseNa" tti upamArthasya gamyamAnatvAt 'pataGgaseneva' zalabhasantatiriva, yathA hyasau tatra patantI Azu ghAtamApnoti evaM bhavanto'pIti bhAvaH / 'ye' yUyaM bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanasamaye, tatra dInAderavazyaM deyamiti ziSTasamaya:, yUyaM tu na kevalaM na prayacchata kintu tatrApi "vaha" tti 'vidhyatha' tADayatheti // teSAM tanmAhAtmyamAvedya kRtyopadeza| mAha - 'zIrSeNa' zirasA 'enaM' muniM 'zaraNaM' trANam 'upeta' abhyupagacchata, kimuktaM bhavati ? - ziraH praNAma pUrvakamayamevAsmAkaM zaraNamiti pratipadyadhvam, 'samAgatAH' militAH sarvajanena saha yUyam, yadIcchata jIvitaM vA dhanaM vA, nA'smin kupite jIvitAdirakSAkSamaM anyat zaraNamasti / kimityevam ? ata Aha-- 'lokamapi bhuvanamapi eSa kupito dahet / tathA ca vAcakaH - "kalpAntoprAnalavat, prajvalanaM tejasaikatasteSAm" tathA laukikA apyAhuH - " na tad dUraM yadazveSu yaccAnau yacca mArute / viSe ca rudhire prApte, sAdhau ca kRtanizcaye // 1 // " iti sUtratrayArthaH // 26-27-28 // samprati tatpatistAn dRSTvA yadaceSTata tadAha-- dvAdazaM harikezI yAkhya madhyayanam / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 180 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 31 avaheDiyapiTTisauttamaMge, pasAriyAbAhuakammaceTThe / Ninbheriyacche ruhiraM vamaMte, umuhe NiggayajIhaNette // 29 // te pAsiyA khaMDiya kaTTabhUe, vimaNo visanno aha mAhaNo so / IsiM pasAei sabhAriyAo, hIlaM ca NiMdaM ca khamAha bhaMte ! // 30 // vyAkhyA--avaheThitAni - adhonAmitAni "paTTi " tti pRSThaM yAvat santi-zobhanAnyuttamAGgAni yeSAM te avaheThitapRSTha| saduttamAGgAH madhyamapadalopI samAsastAn, prasAritA bAhavo yeSAM te tathA, karmANi - agnau samitprakSepaNAdIni tadviSayA | ceSTA karmaceSTA, avidyamAnA karmaceSTA yeSAM te tathA, tataH karmadhAraye prasAritabAhvakarmaceSTAstAn, "nibbheriya" ci prasAritAni akSINi- nayanAni yeSAM te tathA tAn, rudhiraM vamataH "uDUMmudde" tti UrddhamukhAn, nirgatajihvAnetrAn tAn dRSTvA "khaMDiya" tti supo lopAt 'khaNDikAn' chAtrAn 'kASThabhUtAn' atyantanizceSTatayA kASThopamAn 'vimanAH' vicittaH 'viSaNNaH ' viSAdaM gataH, 'atheti darzanAnantaraM brAhmaNa: 'saH' iti rudradevanAmA RSiM prasAdayati 'sabhAryAka : ' bhAryAyuktaH, katham ? ityAha- 'hIlAM ca ' avajJAM 'nindAM ca' doSodbhAvanaM kSamasva bhadanta ! iti sUtradvayArthaH // 29-30 / / punaH prasAdanamevAha bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte ! / mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // XCXCXX CXCXCXCXCXCXCXCXX vyAkhyA- 'bAlaiH' zizubhiH 'mUDhaiH' kaSAyamohanIyavazagaiH ata eva 'ajhai : ' hitAhitavivekavikalaiH yad hIlitAH " tassa" tti sUtratvAt tat kSamasva bhadanta !, na hi ajJAnAdyupahatAnAmupari mahAtmanAM kopa:, anukampanIyA evAmI / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 181 // uktaJca kenacit -- "AtmadruhamamaryAdaM, mUDhamujjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kica-mahAprasAdA RSayo bhavanti, "na hu" tti na punarmunayaH kopaparA bhavantIti sUtrArthaH // 31 // munirAha - puci ihi ca aNAgayaM ca, maNappadoso Na me atthi koI / jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti, tamhA hu ete NihatA kumArA // 32 // vyAkhyA - 'pUrvaM ca ' purA 'idAnIM ca' adhunA "aNAgayaM ca" tti 'anAgate ca' bhaviSyati kAle manaHpradveSo na | me'sti upalakSaNatvAd AsId bhaviSyati ca 'ko'pI'tyalpo'pi / yakSAH 'huri'ti yasmAd vaiyAvRtyaM kurvanti " tamhe" ci tasmAt 'hura' vadhAraNe, tatastasmAdeva hetorete nihatAH kumArAH, na tu mama manaHpradveSo'tra heturiti bhAva iti sUtrArthaH ||32|| samprati tadguNAkRSTacetasa upAdhyAyapramukhA idamAhuH atthaM ca dhammaM ca viyANamANA, tugbhe Na vi kuppaha bhUtipannA / tubbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA sabajaNeNa amhe // 33 // vyAkhyA - 'artha ca' abhiveyaM zAstrANAmiti gamyate, 'dharmaM ca' yatidharma kSAntyAdikaM 'vijAnantaH' avagacchanto yUyaM 'nA'pi ' naiva kupyatha bhUtiH -- rakSA prANirakSakatvena prajJA - buddhireSAmiti bhUtiprajJAH, atazca "tubbhaM tu" tti yuSmA|kameva pAdau zaraNam 'upemaH' upagacchAmaH, samAgatAH sarvajanena vayamiti sUtrArthaH // 33 // kiJca-- acchemu te mahAbhAgA !, Na te kiMci Na azcimo / bhuMjAhi sAlimaM kUraM, NANAvaMjaNasaMjayaM // 34 // vyAkhyA - 'arcayAmaH' pUjayAmaH "te" tti subvyatyayAt tvAM he mahAbhAga !, 'na' naiva tava 'kiJcit' caraNare dvAdazaM harikezI yAkhya madhyayanam / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 181 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezale sautrI vktvytaa| khANyAvikamapi nA'rcayAmaH / tathA mur3a "sAlima" ti zAlimaya zAliniSpannaM 'kUraM" odanaM nAnAvyaJjanasaMyuktamiti suutraayH|| 34 // anyaca imaM ca me asthi pamUyamannaM, taM muMjasu amha annugghhaa| bAdaMti paDigchati mattapANaM,mAsassa a pAraNae mahappA // 35 // vyAkhyA-vaM ca pratyakSata eva parihAyamAnaM 'meM mama 'asti' vidyate 'prabhUtaM' pracuraM 'annaM' maNDakakhaNDakhAdyAdi samasa mojamaM bad bhuja asmAkamanugrahAryam / evaM ca tenokte munirAha-'bADham' evaM kurmaH 'iti' evaM yuvANa iti zeSaH, 'pratIcchati' dravyAktiH zuddhamiti gRhAti bhakaM pAnaM "mAsassa " ti mAsAdeva pAraNake mahAtmA iti suutraarthH||35|| tadA ca vatra yavamUt tadAha tahiyaM gaMdhokyapupphavAsaM, divA tarhi vasuhArA ya yutttthaa| pahatAo duMdubhIo surehiM, AgAse ahodANaM ca ghuttuN||36|| vyAkhyA-"tahiyaM" ti 'tasmin' yakSapATe, gandhodakaM ca puSpANi ca teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa surairiti sambandhAt kRtamiti gamyate / divyA' atizreSThA "tahiM" ti tasminneva vasu-dravyaM tasya dhArA-satatapAtajanitA santatiH | vasudhArA sA ca 'vRSTe ti pAtitA surairityatrApi smbshyte| tathA prahatAH 'dundubhayaH' devAnakAH suraiH| tathA taireva AkAze ahodAnaM ca 'ghuSTaM' zabditamiti sUtrArthaH // 36 // te'pi brAhmaNA vismitamanasa idamAhuH sakkhaM khu dIsaha tavoviseso, Na dIsai jAivisesa koii| sovAgaputtaM hariesasAhu, jasserisA ihi mahANubhAgA // 37 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEYC zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / / dvAdazaM hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| // 182 // vyAkhyA-'sAkSAt' pratyakSaM 'khuri'tyavadhAraNe, tataH sAkSAdeva dRzyate tapaso vizeSa:-viziSTatvaM mAhAtmyamityarthaH tapovizeSaH, 'na' naiva dRzyate 'jAtivizeSaH' jAtimAhAtmyaM 'ko'pi' svalpo'pi / kimityevam ? ata Aha-yataH zvapAka-1 putraM harikezasAdhuM pazyateti zeSaH, yasya 'IdRzI' dRzyamAnarUpA 'RddhiH' devasannidhAnAtmikA sampad 'mahAnubhAgA' sAtizayamAhAtmyeti sUtrArthaH // 37 // sAmprataM sa eva munistAnupazAntamithyAtvamohanIyodayAniva pazyannidamAha kiM mAhaNA! joisamArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiyA vimgghaa| jaM maggahA bAhiriyaM visohiM, Na taM sudiTuM kusalA vayaMti // 38 // vyAkhyA-kimiti kSepe, tato na yuktamidaM he 'mAhanAH!' brAhmaNAH! 'jyoti:' agniM 'samArabhamANA' prastAvAd yAgakaraNataH pravarttamAnA yAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena "sohiM" ti 'zuddhi' nirmalatAM "bahiya" tti bAhyAM 'vimArgayatha' anveSayatha / kimevamupadizyate ? ityAha-yad yUyaM mArgayatha 'bAhyAM' bAhyahetukAM vizuddhiM na tat 'sudRSTaM suSTu prekSitaM 'kuzalAH' tattvavicAra prati nipuNAH 'vadanti' pratipAdayantIti sUtrArthaH // 38 // yathA caitat sudRSTaM na bhavati tathA svata evAha ___ kusaM ca jUvaM taNakaTThamaggi, sAyaM ca pAyaM udagaM phusNtaa| pANAI bhUyAI viheDayaMtA, bhujjo vi maMdA ! pakareha pAvaM // 39 // vyAkhyA-kuzaM ca' darbha 'yUpaM ca' pratItameva, tRNaM ca-vIraNAdi kASThaM ca-samidAdi tRNakASTham , 'agniM' pratItaM | sarvatra pratigRhNanta iti zeSaH / 'sAyaM' sandhyAyAm , cazabdo bhinnakramastataH "pAyaM" ti 'prAtazca' prabhAte 'udakaM' jalaM 'spRzantaH' AcamanAdiSu parAmRzantaH "pANAI" ti 'prANinaH' dvIndriyAdIn , sambhavanti hi jale pUtarakarUpAsta iti, // 182 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | "bhUyAI" ti 'bhUtAn' tarUn , uktaJca-"prANA dvi-tri-catuH proktAH, bhUtAstu taravaH smRtaaH| jIvAH paJcendriyA jJeyA:, la harikezamuneH zeSAH sattvAH prkiirtitaaH||1||" pRthivyAdyupalakSaNaM caitad / 'viheThamAnAH' vividhaM bAdhamAnAH, kim ? ityAha sautrI 'bhUyo'pi' punarapi na kevalaM purA kintu zuddhikAle'pi jalAnalAdijIvopamardataH 'mandAH' jaDAH 'prakurutha' prakarSeNopacinutha | yA vktvytaa| 'pApam' azubhakarma / ayamAzayaH-kuzalA hi karmamalavilayAtmikAM tAttvikImeva zuddhiM manyante, bhavadabhimatayAga-nAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAvinAbhAvitvena bhUtopamardahetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eva, nAtaH tatsambhava iti kathaM taddhetukazuddhimArgaNaM sudRSTaM te vadeyuH ?, tathA ca vAcakaH-"zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhyAtmakaM zubham / jalAdizaucaM | yatredaM, mUDhavismApanaM hi tat // 1 // " iti sUtrArthaH // 39 // itthaM tadvacanataH samutpannazaGkAste yAgaM prati tAvadevaM papracchu: kahaM care bhikkhu! vayaM jayAmo?, pAvAI kammAiM pnnullyaamo| akkhAhiNe saMjaya! jakkhapUiyA!, kahaM suja8 kusalA vyNti?||40|| vyAkhyA-kathaM kena prakAreNa "care" tti prAkRtatvAt 'caremahi' yAgArtha pravartemahi he bhikSo! vayam ? tathA 'yjaamH'| yAgaM kurmaH kathamitiyogaH, 'pApAni' azubhAni karmANi "paNullayAmo" tti 'praNudAmaH' prerayAmo yeneti gamyate / 'AkhyAhi' kathaya 'naH' asmAkaM he 'saMyata !' yakSapUjita!, kimuktaM bhavati ?-yo hi asmadviditaH karmapraNodanopAyo yAgarUpaH sa yuSmAbhirdUSitaH iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantu, kathaM 'sviSTaM' zobhanaM yajanaM kuzalA vadanti ? iti suutraarthH||40|| munirAha chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa| pariggahaM itthIu mANa mAyaM, eyaM parinnAya caraMti daMtA // 41 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- vyAkhyA-SaDjIvakAyAn 'asamArabhamANAH' anupamardayantaH, "morsa" ti 'mRSA' alIkabhASaNam 'adattaM ca' ada dvAdazaM dhyayanasUtretAdAnaM ca asevamAnAH, parigrahaM striyo mAnaM mAyAM tatsahacaritatvAt kopa-lobhau ca, 'etad' anantaroktaM parigrahAdi 'pari-IX harikezIzrInemicajJAya' jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya 'caranti' yAge pravarttante 'dAntAH' indriya-noindriyadamena yataya iti yAkhyandrIyA gamyate / yata evamato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti suutraarthH||41|| prathamapraznaprativacanamuktam , zeSapraznanirvacanamAha mdhyynm| sukhabodhA susaMvuDA paMcarhi saMvarehiM, iha jIviyaM annvkhmaannaa| khyA laghu harikezamuneH vosaTThakAe suiyattadehA, mahAjayaM jayaI jnmsittuN||42|| vRttiH / sautrI myAkhyA-'susaMvRttA' sthagitasamastAnavadvArAH, 'paJcabhiH saMvaraiH' prANAtipAtaviratyAvivrataiH 'iha manuSyajanmani vktvytaa| // 183 // upalakSaNatvAt paratra ca 'jIvitaM' prastAvAd asaMyamajIvitam 'anavakAvantaH' anabhilaSantaH ata eva 'vyutsRSTakAyAH' parISahopasargasahiSNutayA tyaktakAyAH, zucaya:-akaluSitavratAste ca te tyaktadehAzca-atyantaniSpratikarmatayA zucityaktadehAH, mahAm jayaH-karmazatruparAbhavanalakSaNo yasmin sa mahAjayastaM "jayaI" ti vacanavyatyayAd yajanti munayA, tato bhavanto'pyevaM yajantAM "jannaseTuM" ti prAkRtatvAt zreSThayajJam / zreSThabacanena ca etad yajanaM sviSTaM kuzalA badanti, eSa eva ca karmapraNodanopAya ityuktaM bhavatIti sutraarthH|| 42 // yat IgguNaH zreSThayajJaM yajate tatastvamapi IguNa eva, tathA cataM yajamAnasya kAni upakaraNAni ? ko vA yajamavidhiH ? ityabhiprAyeNa te evamAhuHke te joI ? ke va te joiThANA?, kAte sUyA ? kiM va te kaarisNg| // 18 // ehA ya te kayarA saMti? bhikkhU, kayareNa homeNa huNAsi joii||43|| vyAkhyA-ke' iti kiM 'te' tava 'jyotiH ?' agniH, kiMvA te jyotiHsthAnam ? yatra jyotirnidhIyate, kAH 'bhuvaH? Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sautrI vRtAviprakSepikA durvyaH ?, "kiM ba" tti kiM vA karISaH - pratItaH sa evAnam - amyuddIpanakAraNaM karISAnaM yenAgniH sandhu- harikezamuneH kSmate, 'pAca' samidho yakAbhiramiH prajvAlyate 'te' tava 'katarAH' iti kAH ?, "saMti" tti casya gamyamAnatvAt 'zAntizva' duritopazamahetuH adhyayanapaddhatiH katareti prakramaH, "bhikkhu !" iti bhikSo! katareNa 'homeNa' havanavidhinA 'juhoSi' AhutibhiH prINayasi kiM tad jyotiH ?, SaDjIvanikAyasamArambhaniSedhena prasmadabhimato homaH sadupakaraNAni va pUrva niSidyAnIti kathaM bhavato yajanasambhavaH ? iti sUtrArthaH // 43 // munirAha -- to joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kammaM ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // 44 // XCXCXXXCXCXCXOXOXO X vyAkhyA--'tapaH' bAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'jyotiH' agniH, yathA hi jyotirindhanAni bhasmIkaroti evaM tapo'pi bhAvendhanAni - karmANi / 'jIvaH' jantuH jyotiHsthAnam, tapojyotiSastadAzrayatvAt / 'yogAH' manovAkkAyAH zruvaH, te hi zubhavyApArAH snehasthAnIyAH tapojyotiSo jvalanahetubhUtAH tatra saMsthApyanta iti / zarIraM karISAGgam, tenaiva hi tapojyoti - ruddIpyate, tadbhAvabhAvitvAt tasya / 'karma' uktarUpam edhAH, tasyaiva tapasA bhasmIbhAvanayanAt / "saMjamajoga" tti 'saMyamayogAH saMbamavyApArAH zAntiH, sarvaprANyupadravaparihAritvAt teSAm / tathA "homa" ti homena juhomi tapojyotiriti gamyate, 'RSINAM munInAM sambandhinA "pasatthaM" ti prazastena jIvopaghAtarahitatvena vivekibhiH zlAghitena samyak cAritreNeti bhAvaH / anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // 44 // evaM yajJasvarUpa - mavadhArya snAnasvarUpaM pipUcchiSavaste idamAhuH - vaktavyatA / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 184 // XOXOXOXCXCXCXXCXCXCXCXX ke hara ? ke ya te saMtititthe ?, kahiMsi pahAo va rayaM jahAsi ? / Ayakkha Ne saMjaya ! jakkhapUiyA !, icchAmo NAuM bhavao sayAse // 45 // vyAkhyA--kaH 'te' tava 'hada:' nadaH ?, "ke ya te saMtititthe" tti kiM ca te zAntyai - pApopazamanimittaM tIrthaM - puNyakSetraM zAntitIrtham ? tathA ca "kahiMsi NhAo va" tti vAzabdasya bhinnakramatvAt kasmin vA 'snAtaH ' zucibhUto raja iva 'rajaH' karma 'jahAsi' tyajasi tvam ?, gambhIrAbhiprAyo hi bhavAn tatra kimasmAkamiva bhavato'pi hi hRdatIrthe eva zuddhisthAnam ? anyadvA ? iti na vidma iti bhAvaH / ' AcakSva ' vyaktaM vada 'naH' asmAkaM saMyata ! yakSapUjita !, 'icchAmaH' abhilaSAmaH 'jJAtum' avagantuM 'bhavataH ' tava 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH // 45 // munirAha -- dhamme hara baMbhe saMtititthe, aNAile attapasannalese / jahiMsi hAo vimalo visuddho, susItIbhUto pajahAmi dosaM // 46 // evaM siNANaM kusalehi diTTha, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiMsi vhAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaM ThANa patta // 47 // tti bemi // vyAkhyA -- 'dharmaH' ahiMsAdyAtmaka: hRdaH, karmarajopahantRtvAt / 'brahmeti brahmacaryaM zAntitIrtham, tadA''sevanena hi sakalamalamUlarAgadveSAvunmUlitAveva bhavataH, tadunmUlanAca na kadAcid malasya sambhavo'sti, satyAdyupalakSaNaM caitat / tathA cAha - "brahmacaryeNa satyena tapasA saMyamena ca / mAtaGgarSirgataH zuddhiM na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " kica-bhavatpratItatIrthAni prANyupamardaddetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA ?, tathA coktam -- "kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majjanam / sAgareNA'pi kRtsnena, vadhako naiva zudhyati // 1 // " hRdazAntitIrthe eva vizinaSTi - 'anAvile' (CXCXCX dvAdazaM harikezI yAkhya madhyayanam / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 184 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezamuneH | sautrI vktvytaa| mithyAtvaguptivirAdhanAdimirakaluSe, anAvilatvAt / AtmanaH-jIvasya prasannA-manAgapyakaluSA pItAdyanyatarA lezyA yasmistadAtmaprasannalezyaM tasmin evaMvidhe dharmahade brahmAkhyazAntitIrthe ca / "jahiMsi" tti yasmin snAta iva snAtaH atyantazuddhibhavanAt 'vimalaH' bhAvamalarahito'ta eva 'vizuddhaH' gatakalaGkaH "susItIbhUto" tti 'suzItIbhUtaH' rAgAdyuttApavirahitaH suSTu zaityaM prAptaH 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi dUSayati-vizuddhamapyAtmAnaM vikRti nayatIti doSaH-karma tam / anenaitadAha-mamApi hRdatIrthe eva zuddhisthAnaM paramevaMvidhe eveti // nigamayitumAha-etadi'tyanantaramuktaM 'snAnaM rajohAnaM kuzalaidRSTam , idameva ca mahAsnAnaM na tu yuSmatpratItam , asyaiva sakalamalApahAritvAt ata eva RSINAM 'prazastaM' prazaMsAspadam , na tu jalasnAnavat sadoSatayA nindyam / asyaiva phalamAha-"jahiMsi" tti suvyatyayAd yena nAtA vimalA vizuddhA iti prAgvat , 'maharSayaH' mahAmunayaH 'uttamaM sthAnaM' muktilakSaNaM 'prAptAH' gatA iti sUtradvayArthaH // 46-47 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / evaM copasampanneSu dvijeSu yakSeNa praguNIkRtAste chAtrAH tatkAlocitadharmadezanayA |ca tAn pratibodhya gataH svavihAramasau muniH|| ||iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM harikezIyAkhyaM dvAdazamadhyayanaM samAptam // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 185 // atha citrasambhUtIyAkhyaM trayodazamadhyayanam / vyAkhyAtaM dvAdazamadhyayanam / adhunA trayodazamArabhyate / asma cAyamabhisambandhaH -- ' ihAnantarAdhyayane tapasi yatno vidheya ityuktam, taca kurvatA nidAnaM pariharttavyam iti darzayituM yathA tad mahApAyahetustathA citra-sambhUtodAharaNena nirdizyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsya citrasambhUtIyAkhyasyAdhyayanasyAnugamanArthaM citra sambhUtavaktavyatA tAva - ducyate / sA ceyam -- sAgee Nayare caMDavaDiMsayassa ranno putto muNicaMdo nAma Asi, so ya nivviNNakAmabhogo sAgaracaMdassa aMtie pavaio / annayA uggaM pavajjaM kareMto gurUhiM samaM viharaMto saMtaraM payaTTo, bhikkhaTThA gAmaM paviTTho sattheNa mukko, pacchA aDavIe pabbhaTTho / taM pi taNhAchuhAkilaMtaM pecchaMti cattAri govAladAragA / taM paDiyariya tao taddesaNAe pasibuddhA pavajjaM paDivajjiyA / do duguMchaM kAUNa devalogaM gayA / tato dasapure Nayare saMDillassa mAhaNassa jasamaIe dAsIe do vi puttA jamalagA teNeva baMbhaNeNa jAyA, aikaMtabAlabhASA joSaNaM pattA / annayA chettarakkhaTThA aDaviM gayA / tattha vaDapAyabassa heTThA ratiM pattA / vaDakoTTarAo niggaMtUNa Dako bhuyaMgameNa ego dArago / bIo vi sappovalaMbhanimittaM bhamato teNevAhiNA daTTho / tao akayapaDiyArA do vi mayA saMtA kAliMjaranage migIe jamalantaNeNa jAyA / pucapII saMbaMdhAo AsanaM caraMtA vAheNa egeNa caiSa sareNa do bi biNibAiyA / tao mayagaMgAtIre dovi haMsA egAe rAyahaMsIe ganbhammi ubabannA, jAyA kAlakameNa, aikaMsabAlabhASA joSaNaM pattA / annayA taddeva samaM bhamaMtA egeNa macchavatreNa egAe pAsiyAe jhati gahiUNa kaMdharaM bAliUNa viNivAiyA / tao vANArasIe nayarIe mahAdhaNasamiddhassa bhUyadizAmihANassa pANAhivaiNo puttatAe ubabannA / taddeva aISapIIsaMjutA vitta-saMbhUyanAmANo ya bhAyaro jAyA / CXCXCXCXXXX trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUta vaktavyatA / // 185 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra smbhuutvktvytaa| ijo ya tammi visae vANArasIe nayarIe saMkho nAma raayaa| namuI nAmo ya se maMtI / annayA kahavi tahAvihe | khUNe jAe jaNapacchannaM vahaTTayAe tassa bhUyadino pANAhibaI ANatto rAiNA / teNa vi pacchanno vihio, bhaNio yarakkhAmi tuma jai bhUmiharaDhio mama putte pADhesi / jIviyatthiNA paDivAnaM teNa / tahAkareMsassa aikaMto koi kaalo| annayA bhUyadinneNa vinAyaM-jahA mama pattI eeNa saha acchaha / maareumaahtto| citta-saMbhUehiM 'uvagAri' tti kAUNa naasaavio| pacchA hasthiNAure navare saNakumArassa pakavaTiyo matI jaao| io ya tehiM vi citta-saMbhUyamAyaMgadAragehiM rUvajoSaNalAyannanaTTagIyAikalApagarisapattehiM tisariyaveNuvINAsaNAhaM gaMdhavaM gAyaMtehiM sayalo vANArasIjaNo hayahiyao kao / annayA ya mayaNa-mahUsavo jaao| payattAsu nANAvihAsu loyacaJcarIsu nacaMtesu taruNataruNIgaNesu citta-saMbhUyAipANANaM pi caMparI niggyaa| tao torsa sAisacaM gIyaM naTTaM ca soUNa pasUNa vi cittaharaM sabo NayarIlogo visesao taruNIjaNo tANa samIvaM go| tao pauracAuvejaloeNa IsAluyAe rAyANaM vinaviyaM-jahA deva ! eehiM sabo vi logo ciTTAliyo ti / nivArio tANaM nayarIe paveso / gao ko vi kAlo / annayA ya komuImahUsavammi loli| diyattaNao kohalaparA vissAriUNa rAyasAsaNaM agaNiUNa niyabhUmigaM paviTThA NagariM / tao pecchaNayaM pecchamANANaM | airasao kolhuyANaM va annakolhugarasiyaM souM bhaMjeUNa vayaNaM niggayaM geyaM / tao batthAvaguMThiyamuhA gAiuM pavattA | egammi dese / tao taM samAyanniUNa sahasahaM tANa geyaM samaMtao pariyariyA sabaloeNaM / bhaNiya ca-kaNa eya kinna |rANukAriNA mahuragIeNaM amayaraseNeva savaNasukkhamuppAiyaM / tao kaDiUNa uttarijAI paloiyaM muhaM jAva te 'cava ee mAyaMgakumAra tti / tao 'haNa haNa' ti bhaNaMtehiM pAyappahAracaveDAIhiM hammamANA niggayA nayarIo, pattA bAhirujANa / apraadhe| 2 gAyakajanayUtham / RgAkAnAm / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 186 // tao vimaNadummaNA ciMtiuM pavattA-dhiratthu amhANa rUvajovaNasohaggalAvannakalAkosallAiguNakalAvassa jeNa mAyaMga- trayodazaM jAikalaMkametteNa sanbo so dUsio, logaparibhUyA ya jAya tti guruveraggaM gayA akahiUNa baMdhavANaM maraNakayanicchayA citrasambhU|payaTTA dakkhiNadisAbhimuhaM / tao dUradesaMtaragaehiM diTTho ego girivaro / tamAruhaMtehiM egammi silAyale vikiTThatavaso- |tIyAkhya| siyaMgo suhajjhANovagao vagdhAriyapANI kAussaggeNa AyAvemANo divo ego mahAmuNI / taM pecchiya jAyaharisA gayA | mdhyynm| tassa samIvaM / tao bhattibahumANapuvayaM vaMdio bhayavaM / teNa vi jhANasamattIe dhammalAbhapuvayaM 'kuo bhavato samAgaya ? | citratti sNbhaasiyaa| tehiM vi pubavuttakahaNaputvayaM sAhio niyayAbhippAo-jaha ettha girivare paDaNaM karemo / tao sambhUtamaharisiNA bhaNiyA-Na juttaM tumhArisANaM aNegasatthAvabohAvadAyabuddhINaM pAgayajaNaciTThiyaM ti, kareha sArIramANa vktvytaa| sANeyadukkhabIyabhUyakammavaNadahaNasihiM jiNaMdappaNIyaM sAdhudhamma ti / tao mahAvAhipIDiehiM va AurehiM suvijjassa va nissaMkiyaM paDicchiyaM tassa vayaNaM, bhaNiyaM ca-bhayavaM ! deha amha niyavayaM / teNa vi jogga' tti kaliUNa dinnA tANa |* | dikkhA / kAlakkameNa ya jAyA gIyatthA / tao chaTTha-'hama-dasama-duvAlasa-'ddhamAsa-mAsAiehiM vicittatavokammAIhiM appANaM bhAvemANA gAmANugAma viharatA kAlaMtareNa pattA hatthiNAuraM / ThiyA bAhirujjANe / annayA mAsakhamaNapAraNae| saMbhUyasAhU paviTTho nayaraM / gehANugehaM iriyAsamio bhamaMto rAyamaggAvaDio diTTho namuimaMtiNA, paJcabhinnAo ya'jaheso so mAyaMgadArao, ranno annasiM ca jANAvesai' tti appabhaeNa niyapurise paTThaveUNa jaTThimuTThilauDapahArehiM kayatthiya niddhADAvio / tao tassa niravarAhassa hammaMtassa kovakarAliyassa teolesA tesiM haNaNanimittaM muhAo niggyaa| // 186 // tao kasiNabbhapaDalehiM va dhUmanivahehiM samaMtA aMdhAriyaM nayaraM / tao bhayakoUhalehiM AgayA nAgarayA, baMdiya sapariyaNA pasAiuM pavattA / saNaMkumAracakkavaTTI vi tappasAyaNatthaM Agao, paNamiUNa kayaMjaliuDeNa bhaNiyaM teNa Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrsmbhuutvktvytaa| bhayavaM! khameha jamamhArisehiM maMdabhaggehiM aNajehiM avaraddhaM ti, paDisaMharaha tavateyaM, kareha ppasAyaM jIviyappayANeNaM, bhujjo na evaM karissAmo tti / jAhe na pasIyai tAhe cittasAhU jaNavAyaM suNiya bahaladhUmacchAiyaM ca gayaNaM daddUNa tassa smiivmaago| bhaNio teNa-bho saMbhUya ! uvasamasu uvasamasu kovAnalaM, uvasamappahANA ceva maharisao bhavati, avaraddhe vi na kovassAvagAsaM diti / jao-duraMto sabANatthaheU caraNidhaNe davAnalo koho / bhaNiyaM ca-"jaha vaNavo vaNaM davadavasa jaliuM khaNeNa niddahai / evaM kasAyapariNao, jIvo tavasaMjamaM dahai // 1 // " annaM ca-"koho pII paNAsei, koho duggivnno| pariyAvakaro koho, appANassa parassa y||" tahA-"mAsuvavAsu karai vicittu vaNavAsu nisevai, paDhai nANu jhANeNa nicu appANaM bhAvai / dhArai duddharu baMbhaceru | bhikkhAsaNu muMjai, jAsu rosu tasu sayalu eu niSphalu saMpajjai // 1 // " evamAiuvasamappahANehiM jiNivayaNajalohehiM vijjhAvio kohaggI / gao veraggaM / tato niyattA tappaesAo gayA tamujANaM / ciMtiyaM ca NehiM--'kayasalehaNA amhe, tA eNhi juttamaNasaNaM kAuM' ti ThiyA aNasaNe / tato saNaMkumAreNaM nAyA'maJcavuttaMteNaM kovamuvagaeNaM daDharajubaddho neyAvio so tANa samIvaM / tehiM aNukaMpAe moyAvio nnmuii| saNakumAro vi tesiM vaMdaNatthaM saMteuro gao tamujjANaM, vaMdiyA te bhattibahumANapuvayaM aMteurasahieNa / tao itthIrayaNasunaMdAe pAesu paDaMtIe sAisayaM alakaphAsamaNubhavaMteNaM kAumArakhaM niyANaM saMbhUeNa / tao cittamuNiNA ciMtiyaM-aho! dujayattaM mohassa, aho ! duiMtayA iMdiyANaM, aho! ummAyattaM visayANaM, jeNesa sucariyatavo vi suviiyajiNiMdavayaNo vi hu juvaivAlaggaphAseNa vi erisamajjhavasai / tato "mAsopavAsaM karoti vicitraM vanavAsaM niSevate, paThati jJAnaM dhyAnena nityamAtmAnaM bhAvayati / dhArayati durdhara brahmacarya bhikSAzanaM bhukne, yasya roSastasya sakalametaniSphalaM sampadyate // 1 // " u0a032 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . trayodazaM citrasambhU tiiyaakhy*mdhyynm| citrsmbhuutvktvytaa| zrIuttarA- paDibohiukAmeNa bhaNio so-bho! uvaramasu eyAo asubhajjhavasANAo, jao-asArA pariNAmadAruNA saMsAradhyayanasUtre | paribhamaNaheU kAmabhogA, nisevijaMtA vi kareMti ahiyamummAhayaM, duharUvA ya te paramatthao, suhAbhimANo tesu mohavizrInemica- |lasiyameva / bhaNiyaM ca-"jaha kacchullo kacchaM, kaMDuyamANo duhaM muNai sokkhaM / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM ndrIyA |viti // 1 // " kiMca-bhoganibaMdhaNaM mANussayaM sarIraM kevalAsuirUvaM ceva savaM, ao na kiMci tammi rAgakAraNaM / |jao bhaNiyaM-"mukkasoNiyasaMbhUyaM, asuIrasavivar3iyaM / taya-ratta-maMsa-meya-'TThi-miMja-sukkaviNimmiyaM // 1 // navegArasa khyA laghu- soehiM, galaMtamasuIrasaM / amejjhakotthalo dehaM, chavimettamaNoharaM // 2 // ADhayaM ruhirassettha, vasAe arddhaADhayaM / kuMDavo vRttiH / | pittasiMbhANaM, sukkassa ya tadaddhayaM // 3 // sirAsa~yAI satteva, nava pahArusa~yA bhave / na sarIrammi eyammi, suittaM kiM pi // 187 // vijae // 4 // maNunnamasaNaM pANaM, khAimaM sAimaM varaM / sarIrasaMgamAvannaM, savaM pi asuI bhave // 5 // varaM vatthaM varaM pupphaM, varaM gaMdhavilevaNaM / viNassae sarIreNa, varaM sayaNamAsaNaM // 6 // ullI daMtesu duggaMdhA, muhe vi asuiirso| | vilINo nAsigAe vi, siMbho vahai niccaso // 7 // acchIsu dUsiyAI ti, kannesu asubho mlo| jharei romakUvehiM, seo durabhigaMdhao // 8 // eyArise sarIrammi, sabarogANa Alae / sunicchiyAgamo houM, mA mujjha muNipuMgavA ! // 9 // evamAi aNusAsio vi na paDibuddho eso mohassa ukkaDayAe, kayaM ca niyANayaM saMbhUiNA, jahA-jai imassa tavassa atthi phalaM to jammaMtare cakkavaTTI hojAhaM ti / saJcaviyamimaM teNa, jahA-aivisamo mohatarU, aNAibhavabhAvaNAviyayamUlo / dukkhaM ummUlijjai, aJcataM appamattehiM // 1 // tato mariuM sohamme kappe do vi devA jAyA / tao cittajIvo cuo purimatAle ibbhassa putto jaao|sNbhuuyjiivo vi tao cuo saMto kaMpillapare baMbho nAma rAyA, tassa culaNI nAma devI, tIe udare codasamahAsumiNasUio uppanno / jAo ya kameNaM / kayaM ca se nAmaM baMbhadatto // 187 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra Dao, gayauravaI kaNerudatto kA parivADIe vivihakIlAvilAsAsa maMtatato tti / vaDio dehovacaeNaM kalAkalAveNa ya / tassa ya baMbharAiNoM uttamavaMsasaMbhUyA mahArAyANo cattAri mittA Asi / / taM jahA-kAsivisayAhivo kaDao, gayauravaI kaNerudatto,kosalavisayAhivaI dIho, caMpAhivaI pupphacalo tti / sambhUtate azcaMtaneheNa paropparaM virahamaNicchaMtA samuiyA ceva saMvaccharamekkekaM parivADIe vivihakIlAvilAsehiM sarajesu ciTThati / vktvytaa| annayA te samuiyA ceva baMbhasamIvamAgayA / ciTuMtANa ya tANaM maraNapajavasANayAe jIvaloyassa baMbhassa maMtataMtosahAINamasajjho uppanno sire rogo| tao teNa vAharAviyA kaDagAiNo mittaa| tANaM ca ucchaMge mukko baMbhadatto, vuttA ya te-jahA tubbhehiM esa rajaM kAreyaco tti / evaM rajaciMtaM kAUNa kaalgo| kayaM se vayaMsehiM peyakiccAiyaM / / tao kaDagAIhiM bhaNiyaM-'jAva eso kumAro rajadhurAvahaNajogo hoi tAva amhehiM eyaM rajaM pAleyavaM' ti maMtiUNa sabasammaeNa dIhaM ThaviUNa gayA sarajesu sesA / gaesu ya tesu so dIho paripAlei sayalasAmaggiyaM rajaM, paloeibhaMDAraM, pavisai aMteuraM, maMtai samaM culaNIe / tao dunnivArayAe iMdiyANaM agaNiUNa baMbhamittattaNaM avamanniUNa vayaNIyaM saMpalaggo samaM culnniie| evaM pavaDDamANavisayasuharasANaM gacchaMti diNA / tato baMbharAiNo bIyahiyayabhUeNa dhaNunAmeNa maMtiNA avitahaM muNiyaM, ciMtiyaM caNeNa-jahA 'jo evaMvihaM pi akajamAyarai so kiM baMbhadattakumArassa udayaM icchai ?' tti ciMtiUNa varadhaNU nAma kumAro egate bhaNio-jahA putta ! eyassa mAyA duccAriNIX jAyA, to eyassa rahasi jANAvehi evaM vaiyara kumaarss| tahA kayaM teNa / tao kumAro mAuduccariyaM maNasA asahamANo tIe jANAvaNanimittaM kAyakoilAsaMgahaNaM ghettUNaM aMteuramajhe gaMtuM-'anno vi jo evaM karissai tassAhaM niggahaM kAhAmi' tti bhaNai / tao annadiyahe bhaddakariNIe saha saMkinnagayaM ghettaNa thevaago| tao dIheNa eyaM muNiya bhaNiyA culaNI-ahaM kAgo tuma koila tti / tIe saMlattaM-bAlo kumAro jaM vA taM vA ullavai / tato Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazaM citrasambhUtIyAkhyamadhyayanam / zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 188 // citra smbhuutvktvytaa| XO teNa vuttaM-na evaM annahA, tA mArijau kumAro raivigdhakaro, mamammi sAhINe tuha anne suyA bhavissati / tao rainehaparabasAe erisaM pi maNasA vi aciMtaNIyaM paDisuyamimIe / jao-"mahilA AlakulaharaM, mahilA loyammi duccariyakhettaM / mahilA duggaidAraM, mahilA joNI aNatthANaM // 1 // mArai piyabhattAraM, haNai suyaM taha paNAsae atthaM / niyagehaM pi palIvai, NArI rAgAurA pAvA // 2 // " bhaNiyaM ca tIe-jai kaha vi teNa uvAeNa mArijai jahA jaNA- 1 vavAo rakkhijjai / teNa vuttaM-'thevamimaM kajaM, kumArassa vivAhaM karemo tassAmaggIe saha aNegakhaMbhapaiTThiyaM gUDhaniggamapavesaM karemo jauharaM, tattha vivAhANaMtaraM suhapasuttassa aggidAheNa alakkhiyaM kajaM karissAmo' tti maMtiUNa egassa mahArAiNo dhUyA variyA / pAraddhA ya vivAhanimittaM sylsaamggii| io ya dhaNumaMtiNA baMbhadattassa kajjAvahieNa vinnatto| dIharAyA-jahA esa mama putto varadhaNU rajadhurAciMtaNasamattho vaTTai, ahaM puNa paralogahiyaM karemi tti / tao teNa kaiyaveNa bhaNio-alaM annattha pauttheNaM, iha Thio ceva dANAidharma kareha tti / imaM ca paDivajiUNa dhaNuNA gaMgAtIre mahaI pavA kArAviyA / tattha paMthiyaparivAyagAINa pakAmaM annapANaM dijiuM pabattaM / dANamANovayAragahiehiM |pahiyapavaiyapurisehiM dugAuyappamANA suraMgA khaNAviyA jAva jauharaM patta tti / io ya sA vahU vivihanevatthapariyaNaparivuDA puravaraM saMpattA / pavesiyA mahAvibhUIe jAva vittaM pANiggahaNaM / tayaNaMtaraM visajjiUNa jaNasamUhe pavesio kumAro saha vahUe jauharaM / tao tattha vahUsahiyassa AsaNovaviThThavaradhaNusahiyassa visajjiyA'sesapariyaNassa gayaM jAmiNIjAmadugaM / tao samaMtA palIviyaM vAsabhavaNaM / ucchalio haahaarvo| tato 'kiM kAyacaM ?' ti mUDhamANaseNa pucchio varadhaNU-kimeyaM ? ti / teNa bhaNiyaM-jahA sA rAyadhUyA lehapesaNeNa vinivAriyA, esA kAi annA, tA hamAe paDibaMdho na kAyabo tti, estha jauhare paNhipahAraM desu jeNa niggcchaamo| teNa tahA kayaM / taoM bhattUNa 88 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM suraMgAe niggaMtUNa dubAradese gayA / io ya dhaNumaMtiNA puchameva do paJcaiyapurisA suraMgAduvAre turaMgamArUDhA dhariyA / te ya varadhaNussa saMkeyaM meliya Asesu ya te kumAre Aroviya gayA / kumArA vi payaTTA gaMtuM, gayA pannAsa joyaNamattaM bhUmibhAgaM / dIhadvANakhedeNaM nivaDiyA turaMgamA / pAesu caiva gaMtuM pavattA / pattA ya koTThAbhihANaM gAmaM / tato kumAreNa varadhaNU bhaNio - jahA chuhA bAhai tti daDhaM parisaMto mhi / taM tattha saMThaveUNa so paviTTho gAmaM, maMDayaM gheNAgao / muMDAviyaM kumArassa sIsaM, pahirAvio kAsAyavattho, cauraMgulappamANapaTTayabaMdheNa sirivacchAlaMkiyaM chAiyaM vacchatthalaM / varadhaNuNA vi kao vaisaparAvatto / paviTThA gAmabbhaMtaraM / tAva ya ekkadiyavaramaMdirAo niggaMtUNa dAsaceDaeNa bhaNiyA te -- eha bhuMjaha tti / tao gayA tattha / rAyANurUvapaDivattijuttaM bhuMjAviyA te / tadavasANe ya ekkA pavaramahilA baMdhumaimuddissa kumArauttimaMge akkhae pakkhivAi, bhagai ya-esa imAe kannagAe baro ti / eyamAyanniUNa bhaNiyaM varaghaNuNA -- kimeyassa mukkhabaDayassa kae appANaM kheeha / tao gharasAmieNa bhaNiyaM - sAmi ! subaDa, pubaM mittieNa sAhiyaM amhaM-- jahA imAe bAliyAe jo paTTAchAiyavaccho samitto bhuMjihI bhoyaNaM so bhattAro hohiM tti / evamAdi bhaNiDaM tammi diyahe kArAvio pANigrahaNaM kumAro tti / bIyadiNe bhaNio kumAro varadhaNuNA -- dUraM gaMtavaM ti / tao baMdhumaIe sabbhAvaM kahiuM niggayA / gacchaMtA pattA dUragAmaMtaraM / tattha salilatthI varadhaNU paviTTho lahumAgaMtUNa | bhAi - 'jaha dIharAiNA baMbhadattassa sabao paMthA baMdhAviya' tti jaNavAo ettha mae suo, tA kumAra ! nassAmo / tao paTTA ummaggeNaM pattA mahADaI / tao kumAraM vaDassa heTThA ThaviDaM tisAbhibhUyaM gao varadhaNU jalaTThA | tAva ya diNAbasANe diTTho varadhaNU jamabhaDehiM va dIhaniuttanarehiM hammamANo dUradesamAgao | kumArassa sannA kayA / palANo baMbhadatto, paDio ya duggamaM kaMtAraM / tao taNhAchuhAparissamakilaMto aikamiUNa mahADaI taiyadiNe pecchai tAva citra sambhUtavaktavyatA / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- samekaM / dasaNametteNeva jAyA tassa jiiviyaasaa| pucchio ya so-bhayavaM! kattha tumhANamAsamo' / teNa vi kahi trayodarza dhyayanasUtre nIo kulavaisamIvaM / paNamio kulavaI / bhaNio ya teNa-vaccha ! kahiM te AgamaNaM bahupaJcavAyamaranaM ? / tato teNAcitrasambhazrInemica savaM jahAvatthiyamavitahaM sAhiyaM / tato so bhaNio kulavaiNA-jahAhaM tuha jaNayassa cullabhAu ti, to niyaM cevAsa- | tIyAkhyasukhabodhA mapayaM tumha jahAsuhaM ciTThaha tti / muNiUNa tassa cittAbhippAyaM acchiuM payatto, tAva ya samAgao jlykaalo| tattha mdhyynm| ndrIyA so ajjaeNa sayalAo dhaNuveyAiyAo mahatthavijAo gunnaavio| annayA sarayasamayammi phalakaMdamUlakusumasAmidhekhyA laghuyanimittaM ranaparisare gacchaMtesu tAvasakumAresu so vi koUhaleNa niraMbhato vi kulavaiNA gao ratnaM / tattha X citravRttiH / X| sarasaphalakusumasamiddhAiM vaNAI paloyaMteNa diTTho teNa mhaakrii| kao teNa glgjiyrvo| tao aNumaggeNI sambhUta vktvytaa| // 189 // calio karI tayabhimuhaM / tao teNa tassa purao viMTalIkAUNa pakkhittamuttarIyaM / teNAvi takkhaNaM ceva suMDAe gahiya khittaM gayaNe / jAva kohaMdho jAo tAva teNa chaliUNa dakkhattaNao gahiyaM / tao teNa nANAvihakIlAe parissama neUNa | muko karI / tao payaTTo gaMtuM paDipaheNaM mUDhaputvAvaradisAbhAgo io tao paribhamaMto pecchai girinaitaDasanniviTTha purANapaDiyabhavaNakhaMDamittimettovalakkhiyaM jinnapuravaraM / tahasaNammi ya jAyakoUhallo disidisinihittadiTThI paloyaMto pecchai pAsaparimukkakheDayakhaggamekaM viyaDavaMsakuDaMgaM / taM ca daddUNa kougeNa khellaMteNa parikkhaNatthaM vAhiyaM tammi vaMsakuDaMge taM khaggaM / ekapahAreNeva nivaDiyA vaMsakuDaMgI, vasaMtarAlaTThiyaM ca nivaDiyaM ruMDamekaM duraphuraMtaoTThauDaM maNoharAyAraM sirakamalaM daRsNaM teNa taM sasaMbhaMteNa 'hA ghiratthu ! me vavasiyassa' tti NidiyamattaNo bAhubalaM / tao pacchAtAvapa- // 189 // raddheNa paloeMteNa diTTha uddhabaddhacalaNaM dhUmapANalAlasaM kabaMdha / samahiyaM se addhitI jaayaa| puNo vi paloeMteNa dilu pavaramujjANaM / tattha ya samaMtao asogavarapAyavaparikkhittaM sattabhUmiyaM pAsAyabhavaNaM davaNa ya taM avalaggo kameNa Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX sattamabhUmigAe / diTThA ya tattha viyasiyakuvalayadalacchI vijjAharasuMdari va parigaliyavijjA ekA pavaramahilA / pucchiyA ya sA teNa -- suMdari ! kA si tumaM ? / tao sA sasaMbhamameva jaMpiDaM pavattA - jahA mahAbhAga ! mahaMto maIo vaiyaro tA tumaM ceva sAhasu--ko vA tumaM ? kahiM vA payaTTo ? / tao soUNa tIse koilAlAvamahuraM vayaNavinAsaM samAvajjiyamANaseNa avitahaM bhaNiyaM teNa -- suMdari ! ahaM paMcAlAhivaiNo baMbharAiNo taNao baMbhadatto nAma / tao tavayaNasavaNANaMtarameva ANaMdabAhaparipunnanayaNA sahasa zciya abbhuTThiyA, harisupphullaNayaNA paDiyA tassa calaNesuM, roviDaM ca pavattA / tao kArunnagahiyahiyaeNa teNunAmiyaM vayaNaM, 'mA ruyasu' tti bhaNateNa saMThaviyA, pucchiyA ya -- suMdari ! kA si tumaM ? ti / tao phusiyaNayaNA bhaNiDaM payattA - kumAra ! ahaM tuha mAulagassa pupphacUlarAiNo dhUyA tumha ceva viinnA vivAhadiyahaM paDicchamANI NiyagharujjANadIhiyApuliNe kIlaMtI duTThavijjAhareNa ihANiyA, jAva ya baMdhuvirahaggasaMpalittA ciTThAmi ahaM tAva tumaM aciMtiyahirannavuTThisamo sahasa zciya Agao, tA jAyA me jIviyAsA jaM tumaM diTTho sitti / tato teNa vuttA- kahiM puNa so maha sattU ? jeNa se parikkhemi balavisesaM / tIe bhaNiyaM - sAmi ! dinnA me teNa paDhiyasiddhA saMkarI nAma vijjA, bhaNiyaM ca - tuhesA sumariyamettA sahidAsAiparivArA houM AesaM kAhI, paJcaNIyaM ca tujjhaMtiyarmitaM nivArehI, sAhissai ya sA mama ceTThiyaM tuha pucchiyA saMtI / sumariyA ya sA mae, tA sAhemi naDummetto nAma esa vijjAharo jeNANiyA ahaM, 'Na ya so maha punnAhiyAe teyaM sahiuM sakkai' tti maM mottuM vijAnimmiyammi imammi siyaratta paDAyAbhUsie pAsAe pesiuM maha vaiyarajANAvaNatthaM NiyabhagiNINamaMtie jANAvaNiM nAma vijjaM sayaM gao vaMsakuDaMgaM, vijjaM sAhiya niggao ya maM pariNehi tti, ajjaM ca se kira vijjAsiddhI bhavissai / 1. nAbyonmattaH / citrasambhUtavaktavyatA / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayodazaM citrasambhUtIyAkhyamadhyayanam / citrsmbhuutvktvytaa| // 19 // tao eyaM soUNa baMbhadatteNa pupphavaIe siTTho tnnihnnnnviyro| saharisaM ca bhaNiyaM tIe-ajjautta! sohaNaM kayaM so durappA nihao / tao sA teNa gaMdhavavivAheNa vivaahiyaa| Thio ya kiMci kAlaM tIe samaM / annayA Nisuo teNa divavalayANa AlAvo, pucchiyA sA teNa-kassa esa saddo? / tIe vuttaM-ajautta ! eyAo tassa tuha veriNo nahammattassa bhagiNIo khaMDa-visAhanAmAo vijAharakumArIo tannimittaM vivAhovagaraNaM ghettumAgayAo, tA tumbhe tAva avakkamaha lahuM, jAva eyAsiM bhAva uvakamAmi tti, jai tumhovari rAo bhavissai eyAsiM to haM pAsAovari rattaM paDAgaM cAlissAmi tti, annahA siyaM ti / tao thevavelAe dhavalapaDAgaM daTuM saNiyamavakato tappaesAo patto giriniuMjamajjhammi, diTuM ca mahAsaravaraM, manjio jahAvihiM tammi / uttinno ya uttarapacchimatIre, diTThA ya tattha ekA varakabhagA, ciMtiyaM ca teNa-aho! me punapariNaI jeNesA dihigoyaraM pattA / tao so vi siNehanibbharaM paloio tIe / tao paloyaMtiyA patthiyA sA tappaesAo, jAva thevavelAe tIe ceva pesiyAe ceDIe samappiyaM vatthajuyalaM puSphataMbolAiyaM ca |bhnniyN ca tIe-jA sA tume diTThA mahAsaratIre tIe pesiyamimaM, vuttA ya ahaM tIe-halA vaNalaie! eyaM mahANubhAvaM amhaM tAyamaMtiNo maMdire sarIrahiI kAreha tti, tA eha tumhe / tao kumAro pasAhiyAlaMkio gao nAgadevAmaJcamaMdiraM / vutto ya tIe maMtI-esa tumha sAmiNo sirikatAe dhUyAe pesio tA sAyaraM ddvvo| maMtiNA| taheva kayaM / bIyadiNe nIo rAyasamIvaM / teNa abbhuTThiUNa dhure dinnamAsaNaM / pucchio so vuttaMtaM / bhuttuttarakAle ya |'amhArisehiM tumha na annaM visiTuM sAgayakiJcaM kAuM tIraI' tti bhaNiya sAyaraM dinnA sirikatA kannagA / pahANadiNe vitto vivaaho| annayA kumAreNa pucchiyA piyA-kimatthaM majjha egAgiNo dinnA tumN?| tIe vuttaM-ajautta! esa amha tAo baliyadAiyapellio imaM visamaM palliM samassio, so ya nagaragAmAI haMtUNa dugge pavisai tti / siri Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IA citrsmbhuutvktvytaa| maIe tAyassa pattIe cauNhaM puttANaM uvari ahaM jAyA, vallahA aIva piuNo / jovaNatthA ya vuttA ahaM ranA-putti ! | sabe viruddhA mama rAiNo tA ihaTThiyA ceva jo tuha maNoharo varo so kaheyabo tti / tao ahaM pallIo niggaMtUNa mahAsaravaraM gaMtuM purise paloemi jAva tumaM diTTho punnehiM ti esa paramattho tti / tao sirikatAe samaM visayasuhamaNuhavaMtassa gacchaMti diNA / annayA so pallinAho niyayabalasameo gao visayaM hatuM / so vi ya teNa samaM gao / tAva ya diTTho teNa taggAmabAhirAsanne kamalasaratIre sahasa ciya varadhaNU / so vi taM paJcabhijANiUNa asaMbhAviyadasaNaM roviuM payatto, saMThavio ya teNa / suhanisanneNa pucchio varadhaNuNA kumAro-mama parokkhe kiM tae aNubhUyaM ? / teNa vi savaM sihati / teNa vi pucchieNa vuttaM-kumAra! subau, tayA haM nagyohaheTThA tuma Thaviya jalaTThA gao, tao diheM mae egaM mahAsaraM, tao puDaeNa ghettUNa jalaM jAva tuhaMtie payaTTo tAva ya sahasacciya sannaddhabaddhakavaehiM tADio dIhabhaDehiM re re varadhaNu ! kahiM baMbhadatto?" tti bhaNaMtehiM / mae bhaNiyaM-nayANAmi / tato tehiM daDhayaraM tADijamANeNa bhaNiyaM mae-jahA vaggheNa bhkkhio| | tehiM vuttaM-daMsehiM taM desaM / tao haM io tao bhamaMto kavaDeNa gao tuha dasaNapaha, 'palAyasu' tti kayA tuha sannA / mayA |vi parivAyagadinnA muhe kayA guliyA, tappabhAveNa ya jAo nicceynno| tao 'mao' tti NAUNa gayA te / cireNa ya | kar3iyA muhAo mae guDiyA, tA tumaM gavesiuM pavatto, na mae dittttho| gao ega gAma, tattha diTTho ego parivAyago / teNa 'vuttaM-tuha tAyassa ahaM mitto vasubhAgo nAma / kahiyaM ca teNa-jahA dhaNU palAo, mAyA ya te mAtaMgapADae pakkhittA dIheNa / tao evaM soUNa mahAdukkheNa ahaM gahio gao kaMpillapuraM, kAvAliyavesaM kAUNa vaMciUNa | mAyaMgamayaharaM avahariyA mAyA / tao egammi gAme piumittassa devasammassa mAhaNassa ghare mottUNa mAyaraM tumamannesaMto| ihAgao / evaM suhadukkhaM maMtaMtA jAva acchaMti tAva eko puriso aago| teNa vuttaM-jahA mahAbhAga ! na kahiMci Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Koy trayodazaM citrsmbhuutiiyaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 191 // FILY FOLL citrsmbhuutvktvytaa| hiMDiyatvaM, tumha'nnesaNatthaM dIhaniuttA narA ihAgaya tti / tao do vi lahuM vaNagahaNAo niggaMtuMbhamaMtA gayA kosNbi| tattha NayarIbAhirujANammi diDaM doNhaM seTThisuyANa sAgaradatta-buddhilanAmANaM paNIkAUNa sayasahassaM saMpalaggaM kukuDajuddhaM / hao ya sAgaradattassa kukuDeNaM buddhilakukkuDo / puNo vi buddhilakukkuDeNaM hao sAgaradattassa kukkuddo| tao bhaggo sAgaradattakukuDo buddhilakukuDassa sammuhaM kIramANo vi nAhilasai jujjhiuM ti / hAriyaM sAgaradattaNa lakkhaM / etthaMtarammi ya varadhaNuNA bhaNiyA sAgaradatta-buddhilA-bho! kimeso sujAI vi bhaggo kukuDo bIyakukuDAo ? tA pecchAmi jai na kuppaha tubbhe / sAgaradatto bhaNai-bho mahAbhAya ! peccha peccha, jao natthettha koi mama davalobho kiMtu abhimANasiddhIe paoyaNaM / tao paloio varadhaNuNA buddhilakukuDo / diTThAo ya taJcalaNanibaddhAo suTTa laNhAo lohmisuuiio| lakkhio ya so joyaMto buddhileNa / tao samIvamAgaMtuM 'jai na jaMpasi sUIvaiyaraM tA dAhaM tuha lakkhaddhaM' ti nihuyaM sAhiyaM varadhaNuNo / teNAvi 'bho! nirUviyaM mae paraM na kiMci dIsai' tti jaMpateNeva jahA buddhilo na lakkhai tahA kahiMci loyaNaMguliyasaMcArappaogao jANAvio saagrdtto| teNAvi kaDiUNA'lakkhaM piva sUIo bheDio niyakukuDo / teNa ya parAjio bIyakukkaDo tti hAriyaM buddhileNa vi lakkhaM / tao jAyA doNha vi saribharI / parituTTho ya sAgaradatto papphullavayaNo 'ajauttA! gihaM gammau' tti votumAroviuM rahavare do vi gao niyagehaM / kayauciyakicco ya nizcaM pecchai piiiie| tannehanitiyANa ya tesiM tattheva ThiyANamannayaradiNe Agao ego dAsaceDo, sahiu~ caNeNa varadhaNU nIo egaMte, tao sUIvaiyarAjapaNe jaM te sukkiyamAsi buddhileNa addhalakkhaM tannimittameso pesio 'cAlIsasahasso hAro' tti vottuM samappiyaM ca hArakaraMDiyaM / gao daasceddo| varadhaNU vi taM ghettRNAgao baMbhadattaMtiyaM / sAhiya // 191 // 1 sUkSmAH / 2 samAnatA / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0X8X8 sarUvo ya darise se karaMDiyAo kaDeuM / hAraM palo iMteNa ya kumAreNa tadegadesAvalaMbio diTTho baMbhadattanAmaMkio leho, pucchiyaM ca vayaMsa! kasseso leho ? / varadhaNU bhaNai - ko jANai ? bahave baMbhadattanAmagA purisA saMti kimattha colaM ? | tato avaherIpare kumAre varaghaNuNA egaMte neUNa vihADio leho / diTThA ya tammajjhammi imA gAhA - 'patthijjai jai vijae, jaMNeNa saMjoyajaNiyajatteNaM / taha vi tumaM ciya dhaNiyaM, rayaNavaI maNai mANeuM // 1 // ' ciMtaMtassa ya 'kahamavagacchissamimIe bhAvatthaM ?' ti varadhaNuNo bIyadiNe AgayA egA pavAiyA / sA ya pakkhiviUNakkhaya kusumANi kumArottamaMge 'puttaya! vAsasahassAU bhavasu' ti bhaNaMtI varadhaNumegaMte nei maMtiUNa ya teNa samaM kiM pi paDigayA / tao pucchio kumAreNa varadhaNU - kimesA jaMpai ? / bhaNai - eyAe imaM saMlattaM, jo so tumhANaM buddhileNa karaMDammi hAro pesio teNa samaM jo leho samAgao tassa paDilehaM samappeha / mayA bhaNiyaM -- eso baMbhadattarAyanAmaMkio dIsai, tA sAhaha ko eso baMbhadaso ? / tIe bhaNiyaM summau, kiMtu na tae kassa vi sAhiyavaM / atha iva nae sedvidhUyA rayaNavaI nAma kannagA / sA ya bAlabhAvAo caiva aIva mama nehANurattA jovaNamaNuppattA, diTThA ya mae annadiNammi sA kiMci jjhAyamANI / tao haM gayA tIe sabhIvaM, bhaNiyA ya mayA-putti rayaNavai ! kiM ciMtesi ? / pariyaNeNa bhaNiyaM - bahUNi divasANi evameIe dummaNAe / tao puNo puNo pucchiyA vi mae jAva na kiMci jaMpai tAva bhaNiyaM tassahIe piyaMgulaiyAe - bhayavai ! esA lajjatI na kiM pi tuha sAhiuM sakkara, tA ahaM kami - io yagayammi kammi vi diNe kIDatthamujjANe gayAe eyAe bhAugassa buddhilaseTThiNo lakkhapaNeNaM jujjhAviMtassa kaha vi tappaesA''gao diTTho apujho ko vi varakumAro, taM ca daTThUNa esA erisI jAyA / taM ca mae soUNa lakkhio tIe mayaNaviyAro, bhaNiyA ya sasiNehUM- putti ! sAhasu sambhAvaM / tao kaha kaha vi sabbhAvamuvagayA FOXCXCXCXCXXXCXXX citra - sambhUtavaktavyatA / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazaM citrasambhUtIyAkhyamadhyayanam / zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghudhRttiH / // 192 // citrsmbhuutvktvytaa| bhaNai-bhayavai ! tuma mama jaNaNI tA natthi kiM pi tumhamakahaNIyaM, eyAe piyaMgulaiyAe jo kahio so baMbhadatta- kumAro jai me paI na hoi tA nUNaM marAmi / tA eyamAyanniUNa bhaNiyA sA mae-vacche ! dhIrA hohiM, tahA karissaM jahA tuha samIhiyaM saMpajjissai / tao sA kiMci satthA jAyA / kalladiNammi ya hiyayAsAsaNatthaM bhaNiyA sA mae- vacche ! diTTho so mae bNbhdttkumaaro| tIe vi soumevaM samUsasiyahiyayAe bhaNiyaM-bhayavai ! tumha pasAeNa savaM suMdaraM bhavissai tti, kiMtu tassa vissAsanimittaM buddhilavavaeseNa imaM hArarayaNaM karaMDae pakkhiviUNa pesehi, baMbhadattanAmaMkiyaM| cema lehaM / nirUviyaM ca taM tahA kallaM mae / tA mahAbhAga ! tuheso kahio levaiyaro, saMpayaM paDilehaM dehi / mae vi samappio tIe imo paDileho-baMbhadatto vi guruguNavaradhaNukalio tti mANiuM maNai / rayaNavaI rayaNivaI caMdo iva caMdaNIjogo // 1 // souM cemaM varadhaNusAhiyamadivAe vi rayaNavaIe jAo kumAro tmmnno| tahasaNasamAgamovAyamannesamANassa ya gayANi kaivayadiNANi / annammi ya diNe samAgao bAhirAo varadhaNU saMbhaMto bhaNi payatto, jahA'kumAra ! iha nayarisAmiNA kosalAhiveNa amhANa gavasaNanimittaM pesiyA paJcaiyapurisA, pAraddho ya NayarisAmiNA al uvakkamo' tti summai bahuso ghunnaahunnii| tao nAumeyaM vaiyaraM sAgaradatteNa goviyA do vi bhUmiharae / samAgayA rynnii| bhaNio kumAreNa sAgaradatto-tahA kuNasu jahA amhe avkkmaamo| eyaM ca AyanniUNa niggao ya nayarIo saagrdtto| gayA thevaM bhUmibhAgaM / tao aNicchamANaM pi kaha kaha vi niyattiUNa sAgaradattaM payaTTA kumaar-vrdhnnuu| gacchatehiM nayarIe bAhiM jakkhAyayaNujANapAyavaMtarAlaparisaMThiyA paharaNasamanniyarahavarasamIvatthA diTThA ekA pavaraX mahilA / tao tIe sAyaramanmuTThiUNa bhaNiyaM-kimettiyAo velAo tumhe samAgayA / taM ca souM kumAro bhaNai bhahe ! ke amhe ? / tIe bhaNiyaM-sAmi ! tubbhe bNbhdtt-vrdhnnunno| kumAro bhaNai-kahameyamavagayaM ? / tIe Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 040 33 ******* bhaNiyaM samma, iddeva nayarIe dhaNapavaro nAma siTTI, tassa dhaNasaMcayA nAma bhajjA, tIe ahamadRNha puttANamuvari jAyA dhUyA jatavAdabhAvAeva mana ruva ko pariyojaktramimamArAhi umAdattA / Gar freetudreNa ko gaNiyA- jahA bacche bhAvasacakavaTI vabhadatto kumAro paI bhavissai / mae bhaNiyaM khtaa| mayA so nAyo ? jakkheNa bhaNiyaM paya buddhila-sAgaradattANaM kukuDa jujjhe jo diTTho tuhA''NaMda jaNehI so nAvA bhadattoti / sAhiyaM ca me teNa - jaM kiMci kukkuDajujjhakAlAo varaghaNusahAyassa sAmi ! tuddeha vittaM, jaM ca jahA mae hArapesAikiJcamevamAyariyaM ti / soumevaM sAnurAgo kumAro samArUDho tIe saha taM rahavaraM, pucchiyA ya sAkaohuttaM gaMtacaM ? rayaNavaIe bhagiyaM - asthi magahApurammi maha piuNo kaNi bhAyA dhaNasatthavAho nAma seDI, so ya muNiyavaiyaro tumhamamhaM ca samAgamaNaM suMdaraM mannirasai, tA tAva tattha gamaNaM kIrau, taduttarakAlaM jahicchA tumhANaM / tao rayaNava ivayaNeNa payaTTo nadanimuddo kumAro / kao varaghaNU sArahI / gAmANugAmaM ca gacchamANA niggayA kosaMvijaNa - bayAo, pattA girigahaNamekaM / tattha ya kaMTaya-sukaMTayAbhihANA dube coraseNAvaiNo, te ya daTTaNa pahANarahaM vibhUsiyamitrayaNaMca apaparivArattaNao sannajhiUNa pattA pariDaM / kumAreNa vivihabhaMgehiM paharaMteNa jitA te palANA disodisi / tao puNo rahavarADo calio kumArI / maNio varaghaNuNA - kumAra ! daI parissaMtA tumheM tA muhuttamettaM nidrAmuhamityeva rahe seveha tao rayaNavaIe saha mujhe kumAro jAva'ccha tAva girinaimegaM pAviUNa thakA turaMgamA / tao kavi kumArI o viyaMbhamANo, bAI pAsAI, na diTo varaghaNU, pANiyanimittamoinno bhavi sai' tti kaThiNa sahijo sabhamaM, paDivacaNamalabhamANeNa ya parAmukhiyaM rahadhuragaM, dihaM ca taM bahulalohiyAliddhaM / tao bAbA varadhaNu ti kaThiNa 'hA ! o gitti magamANo nivaDio rahocchaMge, puNo viruddhaceyaNo 'hA bhAga ! citrasambhUta Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 193 // BX-601-6666 CXCXXXCXCX0 varadhaNu !' ti bhaNamANo palAve kAumADhatto, kaha kaha vi saMThavio rayaNavaIe, taM bhaNai - jahA suMdari ! na najjai phuDaM kiM varadhaNU mao ? kiM vA jIvai ? ahaM tayannesaNatthaM pacchao vaccAmi / tIe bhaNiyaM -ajjautta ! na esa avasaro pacchAcaliyavassa, kuo ? / jeNAhamegAgiNI, corasAvayAIhiM ya bhImamimamarannaM, annaM ca iha niyaDavattiNA | vasimeNa bhaviyacaM jeNa parimaliyA kusakaMTayA dIsaMti / tao taddeva paDivajjiUNa tIe saha payaTTo magahavisayAmimuhaM | kumAro / patto ya tavisayasaMdhisaMThiyaM evaM gAmaM / tattha ya pavisamANo gAmasahAmajjhaTThieNaM diTTho gAmaThakkureNaM / daMsaNANaMtara| meva 'na esa sAmanno' tti kaliUNa sovayArakayapaDivattiNA pUio, nIo niyagharAbhimuhaM vidinno AvAso, suhanisanno ya bhaNio teNa kumAro - jahA bho mahAbhAga ! gADhamuviggo viya lakkhiyasi ? / kumAreNa bhaNiyaM - majjha bhAyA corehiM saha bhaMDaNaM kuNato Na Najjai kimavatthaMtaraM patto ? tA mae tayannesaNanimittaM tattha gaMtavaM / teNa bhaNiyaM - 'alaM kheeNa, jai | ihADavIe bhavissai to labhissAmo' tti bhaNiUNa pesiyA NiyayapurisA / gayapaccAgaehiM siddhaM tehiM -- jahA Na amhehiM koi kahiMci saJcavio, kevalaM pahAranivaDio esa bANo pAvio / tadyayaNAyannaNammiya 'nUNaM viNivAio' tti parita| ppeUNa gurusoyAulijjatamANasassa jAyA rayaNI / pasutto rayaNavaIe saha kumAro / ekkajAmAvasesAe rayaNIe sahasA ta gAme nivaDiyA coradhADI / sA ya kumArappahArakaDuyAviyA bhaggA parammuhA / ahiNaMdio kumAro sayalagA mAhiTThieNa | gAmapahuNA / gosamma ya AucchiUNa gAmaThakuraM tattaNayasahAo patthio, rAyagihaM patto jahANukameNaM / tattha NayarabAhiriyAe ekkammi parivAyayAsame ThaviUNa rayaNavaIM payaTTo NayarabbhaMtaraM / pavisamANeNa ya diTTha ekkammi paese aNegakhaM - | bhasayasannividvaM vivihakammaNimmaviyaM dhavalaharaM / tattha ya diTThAo do pavarakannAo / tAo ya kumAraM daddUNa payaDiyaguruyANurAyAo bhaNiuM payattAo - kiM juttaM tumhArisANa vi mahApurisANa bhattaNurattaM jaNamujjhiya paribhamiuM ? / teNa vRttaM - ko (03-03 CXCXXXXCXCX trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtabaktavyatA / // 193 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so jaNo jeNevaM bhaNaha ? / tAhiM vRttaM - pasAo kIraDa AsaNagahaNeNa / tao nisanno / kao majjaNabhoyaNAio uvayAro / | tadavasANe ya bhaNiuM payattAo - jahA mahAsatta ! atthi iheva bhArahe vAse veyaDugiridAhiNaseDhIe sivamaMdiraM NayaraM, | jalaNasiho rAyA, tassa ya vijjusihA nAma devI, tIe amhe duve duhiyAo, jeTTho ya amha Nahummatto bhAyA / annayA | amha piyA aggisihAbhihANeNa metteNa samaM goTThIe ciTThai jAva tAva pekkhara gayaNe aTThAvayapavayAbhimuhaM jiNavarabaMdaNanimittaM gacchaMtaM surAsurasamUhaM / daTThUNa rAyA vi mitteNa dhUyAhi ya sahio payaTTo, kameNa ya patto aTThAvayaM / vaMdi - | yAo jiNiMdapaDimAo / kappUrAgurudhUvapabuddhAraviMdasurahigaMdhehiM ya kao uvayAro / tipayAhiNaM kAuM niggacchaMteNa egassa | asogapAyavassa heTThA diTTha cAraNamuNijuyalaM, paNamiUNa ya taM nisannA tayAsanne / tao tehiM patthuyA dhammakahA 1 jahA asAro saMsAro, bhaMguraM sarIraM, sarayabbhavibbhamaM jIviyaM, taDivilasiyANugAri jobaNaM, kiMpAgaphalovamA bhogA, saMjhArAyasamaM visayasokkhaM, kusaggajalabiMducaMcalA lacchI, sulahaM dukkhaM, dullahaM suhaM, aNivAriyappasaro maccU, tA evaM | Thie chiMdijjau mohappasaro, kIrau jiniMdappaNIe dhamme maNaM ti / evaM suNiya laddhasammattAiNo jahAgayaM paDigayA surA| iNo / tao uddhAvasareNa bhaNiyaM aggisihiNA metteNa - jahA bhayavaM ! eyANaM bAliyANaM ko bhattAro bhavissai ? tti / tehiM bhaNiyaM -- eyAo bhAivahagassa bhajjAo bhavissaMti / tao eyaM suNiya sAmamuho jAo rAyA / etthAvasare vutto amhehiM - tAya ! saMpayaM caiva sAhiyaM muNIhiM saMsArasarUvaM, tA alaM amhANamevaMvihAvasANeNa visayasuddeNaM ti / paDivannaM ca taM tAeNa / evaM ca vallayAe bhAuNo cattaNiyadeha suhakAraNAo tassa ceva NhANabhoyaNAiyaM ciMtaMtIo ciTThamha | | jAva'nnadiNe amha bhAuNA puhaviM bhramaMteNa diTThA tumha mAulagassa dhUyA pupphavaI kannagA / taM ca ruvAikhittacitto hariya Agao, taddiTThimasahaMto vijjaM sAhiuM gao / ao uvari tumbhe nAyattatA / tA he mahAbhAga ! tammi kAle tu bhaMti citra sambhUtavaktavyatA / Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAVIKRAM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / E // 194 // yAo AgaMtUNa pupphavaIe sAmeNa vuttAo amhe-sAhio bhaauvuttNto| taM suNiya soyanibbharAo roviu pavattAo, trayodazaM saMThaviyAo mahuravayaNehiM dhammadesaNAe pupphavaIe / annaM ca saMkarivijAsayAsAo viiya'mhavuttaMtAe bhaNiyaM tIe- citrasambhUsumarijau muNivayaNaM, mannijau baMbhadatto bhatta tti / tamAyanniya jAyANurAgAhiM manniyamamhehiM / to rahasaparavasattaNao | tIyAkhyapuSphavaIe cAliyAe siyasaMkeyapaDAyAe annattha katthai pautthe tumammi nANAvihagAmanagarAIsu bhamaMtIhiM tuma na mdhyynm| jAhe kahiMci divo tAhe visannAo ihaagyaao| tato appatakkiyahirannavuTThivinbhamamettha tuha daMsaNaM jAyaM ti / tA he ! citramahAbhAga ! sumariUNa pupphavaivaiyara kIrau amhANa samIhiyaM / eyaM suNiya saharisaM manniyaM kumAreNa / nivattiUNa sambhUtagaMdhavavivAhaM Thio rattIe tAhiM samaM, gosakAle ya vuttAo-gacchaha tubbhe pupphavaisamIvaM, tIe samaM tAva acchiyacaM vktvytaa| jAva maha rajjalAbho hoi / 'evaM kAhAmo' tti bhaNiya gyaao| gayAsu ya tAsu jAva paloei pAsAI tAva na taM dhavalaharaM na ya so priynno| ciMtiyaM ca teNa-esA vijAharI mAyA, annahA kahameyaM iMdayAlavinbhamaM tANa vilasiyaM? / tao kumAro sumariya rayaNavaIe tayannesaNanimittaM gao AsamAbhimuhaM / jAva Na tattha rayaNavaI Na ya anno koi / tao 'ke pucchAmi ? tti kaliUNa paloiyAiM pAsAiM, Na ya koi snycvio| tao tIe ceva vaiyaraM ciMtayaMtassa khaNaMtareNAgao |eko kallANAgiI pariNao puriso| pucchio so kumAreNa-bho mahAbhAya ! evaMviharUvanevatthavisesA kalladiNe ajja XI vA na divA kA vi ettha bAlA ? / teNa ya bhaNiyaM-puttaya ! kiM so tumaM rayaNavaIe bhattA ? / kumAro bhaNaievaM / teNa bhaNiyaM-kalle sA mae ruyaMtI diTThA avaraNhavelAe, gao ya tIe samIvaM, pucchiyA ya sA mae-putti ! // 194 // kA si tuma? kao vA samAgayA ? kiM vA soyakAraNaM ? kahiM vA gaMtavaM ? / tao tIe kiMci kahiyammi paJcabhinAyA, bhaNiyA ya-mama ciya dohittI tumaM hosi / muNiyavuttaMteNa ya mayA tIe cullapiuNo gaMtUNa siTuM / teNa vi jANiya Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *QXXXX XCXCXXXCXX visesA sAyaraM pavesiyA niyayamaMdiraM / annesiyA sabao tumhe, Na ya kahiMci ditttthaa| tA saMpayaM pi suMdaramaNuTThiyaM jamAgayA / evaM cA''laviUNa nIo teNa kumAro satthavAhamaMdiraM / kayasaghovayArassa ya rayaNavaIe saha vittaM pANiggaNaM / tao tIe saha visayasuhamaNuhavaMto ciTThai / annayA ya 'varadhaNuNo divasao' tti payaMpiya bhojaM bhuMjaMti baMbhaNAiNo, jAva sayaM caiva varadhaNU jaNiyabaMbhaNaveso bhoyaNanimittamAgao, bhaNiuM payatto - jahA bho ! sAhijjau tassa bhojjakAriNo jahA jai majjha bhoyaNaM payacchaha, tA tassa paraloyavattiNo vayaNoyarammi uvaNamai / siddhaM ca tehiM tamAgaMtUNa kumArassa / viNiggao kumAro / saharisaM paloio so kumAreNa paJcabhinnAo ya, AliMgiuM paviTTho maMdiraM / nivattamajjaNabhoyaNAvasarammi ya pucchio teNa varadhaNU niyayapauttiM sAhiuM payatto - jahA tIe rayaNIe niddAvasamuvagayANa tumhANaM piTThao dhAviUNa nibiDakuDaMgaMtaraTThiyataNuNA ekkeNa corapuriseNa pahao bANeNa, tao pahAraveyaNAe parAyattattaNao nivaDio mahiyalammi, avAyabhIruttaNao na sAhiyaM tumheM, volINo rahavaro tamaMtarAlaM, ahamavi parinibiDataruaMtarAlamajjheNa saNiyaM saNiyaM avakkamamANo kaha kahavi saMpatto taM gAmaM jattha tumhe nivasiyA, sAhiyA ya taggAmAhivaiNA tumha pauttI, samuppanna hiyayatoso ya pauNapahAro bhoyaNapatthaNAvavaeseNa samAgao ihahUM jAva diTThA tumhe / evaM ca saharisamavirattacittANaM jaMti diyA / annayA ya maMtiyaM paropparaM baMbhadatta varadhaNUhiM-- jahA kettiyaM kAlaM mukkapurisagArehiM acchiyavaM ? / evaM ca ciMtayaMtANaM niggamovAyasamussuyANaM samAgao mahumAso / tammi ya payatte mayaNamahUsave niggae NayarijaNavae ujjANesu koUhaleNaM gayA do vi kumAra-varadhaNU / tao payatte nivbhare kIlArase kIDaMtesu vivihakIlAhiM taruNanaranArIsatthesu atakkiyaM caiva mayaparavaso gAliyamiMTho niraMkuso viyario rAyahatthI / samucchalio kalayalo / bhaggAo kIlAgo - TThIo / evaM ca payatte hallohalae ekkA bAliyA samunnayapaoharA viyaDaniyaMbabiMvA mattakarikarorubhayA gheviraMgI palAyaMtI citra sambhUtavaktavyatA / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 195 // saraNaM vimaggamANA paDiyA kariNo didvipahaM / tao ullasio hAhAravo / kUiyaM se pariyaNeNaM / etyaMtare daragahiyAe tIe purao hoUNa hakio kumAreNa karI / moyAviyA esA / so vi karI taM bAliyaM mottUNa rosavasavitthAriyaloyaNo pasAriyaghorakaro taDuviyakanno jhanti tadabhimukhaM pahAvio / kumAreNAvi saMpiMDiya uvarillaM pakkhittaM tadabhimuhaM / teNAvi nibbharAma risaparAhINeNa ghettuM taM pakkhittaM gayaNe nivaDiyaM dharaNIe / jAva kira tattha pariNamai tAva dacchattaNao samAruhiya kaMdharAe nibaddhamAsaNaM kumAreNa tADio tikkhaMkuseNa, apphAlio kuMbhabhAe, mahuravayaNehiM mellAvio maccharaM karI / tao samucchalio sAhukAro / 'jayai kumAro' tti paDhiyaM baMdiNA / nIo khaMbhaTThANaM, Agao tamuddesaM / NaravaI daTThUNa ya taM anannasarisaM ciTThiyaM gao vimhayaM bhaNiuM pavatto-ko uNa eso ? / tao kumArabaiyarAmitreNa sAhio vRttaMto maMtiNA / tao tuTTheNa rAiNA nIo niyabhavaNaM, kArAvio majjaNabhoyaNAiyamuciyakaraNijjaM / tao bhoyaNAvasANe dinnAo aTTha dhUyAo kumArassa / sohaNadiNamuhutteNa vittaM pANiggahaNaM / jahAsuddaM ThiyA tattha kaivayadiNe / annayA egA mahilA AgaMtUNa kumArasamIvaM bhaNiDaM pavattA - jahA kumAra ! atthi kiMci vattavaM tumae saha / teNa vRttaM-bhaNa / tIe vRttaM - atthi iheva NayarIe vesamaNo nAma satthavAho, tassa dhUyA sirimaI nAma, sA mae bAlabhAvAo Arambha pAliyA jA tumae hatthisaMbhamAo rakkhiyA, tIe hatthisaMbhamubariyAe 'UjjhiUNa bhayaM jIviyadAyago' tti muNiUNa tumaM sAhilAsaM paloio, 'acaMtasuMdara rUvajovaNalAyanakalAkosallANa pagariso' tti kAuM samuppanno tIe tujjhovariM dRDhamaNurAo, tao tappabhiraM taM caiva paloemANI thaMbhiya va lihiya va kIliya va TaMkukkIriya va nizcalanihittaloyaNA khaNamekaM ThiyA, bolINe hasthisaMbhame kaha kahavi pariyaNeNa nIyA niyamaMdiraM, tattha vi na majjaNabhoyaNAiyaM dehaTTiyaM kareti, kevalaM moNeNa acchai / tAhe mae vRttA - putti ! kIsa tumaM ayaMDe zciya asabbhAviNI jAyA jeNa majjha vi ava trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtavaktavyatA / // 195 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I hIresi vayaNaM / tAva savilakkhaM hasiUNa bhaNiyaM tIe - kimaMba ! tumhANa vi akahaNijjamatthi ? kiMtu lajjA etthAvarajjhai, tA subau - jeNAhaM hatthisaMbhamAo rakkhiyA teNa saddhiM pANiggahaNaM na hoi tA me avassaM maraNaM saraNaM ti / tao eyamAyanniUNa kahio piuNo tIe vRttaMto / teNAvi tuha sabhIve ahaM pesiyA, to paDicchasu imaM vAliyaM / manniyaM ca teNa / pasatthAdiyahe vitto vivAho / varadhaNuNo vi subuddhinAmeNAmacceNa naMdAbhihANakannaM dAUNa kathaM vivAhamaMgalaM / evaM ca doha vi visayahamaNuhavaMtANaM aikaMtA kaivayavAsarA / ucchaliyA savao tesiM pattI / tao gayA vANArasiM / tao baMbhadattaM bAhiM ThaviDaM gao varadhaNU kaDayasamIvaM / harisio eso sabalavAhaNo niggao sammuho / tao samaicchiUNAroviDaM hatthikhaMdhe pavesio niyabhavaNe / kameNa ya dinnA niyadhUyA kaDayAvaI nAma aNegagayahayarahabhaMDArasameyA / pasatthadiNe vitto vivAho / tIe samaM visayasuhamaNuhavaMtassa vaccae kAlo / tao dUyasaMpesaNeNa samAgao sabalavAhaNo pupphacUlo rAyA, dhaNumaMtI kaNerudatto anne ya caMdasIha-bhavadattAdayo bahave rAyANo / tehiM varadhaNU seNAvaI abhisiMciUNa pesio dIharAiNo uvari / payatto aNavarayaM gaMtuM / etyaMtare pesio dIheNa kaDagAINa dUo / nivbhacchio ya so tehiM / appaNA vi aNavarayapayANaehiM gacchaMtA pattA kaMpillapuraM / tao samaMtao niruddhaniggamapavesaM kayaM taM / tao so dIharAyA 'kettiyaM kAlaM bile paviTThehiM acchiyavaM ?' ti sAhasamavalaMbiUNa niggao sammuho / samAvaDiyaM mahAsamaraM doNha vi sennANaM / tao bhaggaM NiyasennaM daTThUNa dIho kAUNa porusaM 'annA vi Natthi mukkho' tti kaliUNa sammuhamuTThio / tao taM pecchiUNa baMbhadatto saMdhukkiyakovAnalo calio tadabhimuhaM / laggamAohaNaM / tao gaMDIva - khagga- kuMta-gayA- bhiMDimAlapamuhehiM pahariUNa mukaM vaMbhadatteNa cakkaM / teNa dIharAiNo kabaMdhI - kayaM sarIraM / tao 'jayai cakkavaTTI' tti ucchalio kalayalo / siddhagaMdhadvehiM mukkA kusumavuTThI, vRttaM ca-jasa vArasamo citra sambhUtavaktavyatA / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 196 // cakkavaTTI uppanno / tao purajaNabaeNa nAgarigaloeNa ya ahiNaMdijjamANo paviTTho NiyamaMdiraM / kao sayalasAmaMtehiM mahAcakavaTTirajjAbhiseo / pasAhiyaM ciraMtaNacakkavaTTikameNa chakkhaMDa pi bharahaM / samAgayaM pupphavaIpamuhaM sayalamaMteuraM / evaM cakkavaTTittaNaM kuNaMtassa gacchaMti diNA / annayA naDeNa vinnatto-- jahA mahArAya ! ajja mahuyarIgIyaM nAma naTTavihiM daMsaissAmiti / teNa vuttaM -- evaM hou ti / tao avaraNhasamae pAraddho naJci / etthaMtare dAsaceDIe sayalakusumasamiddhaM baMbhadattassa kusumadAmagaMDamuvaTThaviyaM / taM pecchaMtassa mahuyarIgIyaM ca suNaMtassa viyappo jAoevaMviho nADhayavihI diTThapuvo mae / evaM ciMtaMtassa ' sohamme paramagumme vimANe diTThapuchu' tti sumario puvabhavo, gao ya mucchaM, paDio ya bhUmIe / tao pAsaparivattiNA sAmaMtaloeNa sarasacaMdaNAliMpaNeNa samAsatthIkao / tao rAiNA sumariyapuvabhavabhAivaiyareNa tayanesaNatthaM rahassaM goviMteNa bhaNio niyahiyayaniviseso varadhaNU nAma mahAmaco - jahA laMbiUNa imaM 'Askha dAsau mRgau haMsau, mAtaGgAvamarau tathA / silogaddhaM ghosAvesu Nagare tiyacaukkacacaresuM, jo eyassa silogassa pacchimaddhaM pUrei tassa rAyA niyayarajjassa addhaM dei tti / evaM ca paidiNaM payattamAghosaNaM / laMbio bahusu paesesu pAo / atrAvasare sa pUrvabhavikazcitrAbhidhAnastatsahodarajIvaH purimatAlanagarAd ibhyaputro bhUtvA saJjAtajAtismaraNo gRhItavratastatraivAgataH, samavasRto manoramAbhidhAne kAnane / tatra yathAprAsuke bhUbhAge nikSipya pAtrAzupakaraNaM sthito dharmadhyAnopagataH kAyotsargeNa / atrAntare AraghaTTena paThyamAnam ' Askha dAsau mRgau haMsau, mAtaGgAvamarau tathA / idaM zlokAddhaM nizamya prAha muniH - 'eSA nau SaSThikA jAtiranyonyAbhyAM viyuktayoH // 1 // tato'sAvAraghaTTikastacchokArddha patrake likhitvA praphullAsyapaGkajo gato rAjakulam, paThitaH prabhoH purataH sampUrNaH lokaH / tataH snehAtirekeNa gato rAjA mUrcchAm / vataH kSumitA sabhA / roSavazagatena pariSajjanena 'etadvacanena rAjA trayodazaM citrasambhU tIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtavaktavyatA / // 196 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXXX | IdRzI dazAM gataH' iti cpettaabhirhntumaarbdhH| tena hanyamAnenoce-'na mayA pUritaH' iti vilapannasau mocitaH kadartha-1 citrakebhyaH, pRSTazca-ko'sya pUrakaH ? iti / sa prAha-araghaTTasamIpavartI muniriti / tato rAjA candanarasasekAdimirlabdha- sambhUtacetano'vagatamunivarAgamavRttAntaH tadbhaktisnehAkRSTacittaH saparikaro niryayau / dadRze ca tena munirudyAne, tuSTacetasA vanditaH, vktvytaa| savinayamupaviSTastadantike / muninA'pyArabdhA dharmadezanA-darzitA bhavanirguNatA, varNitAH karmabandhahetavaH, zvAghito mokSamArgaH, khyApitaH shivsaukhyaatishyH| tataH saMvignA pariSat , na bhAvito brhmdttH| prAha ca-yathA svasaGgamasukhenA''hAditA vayaM tathA''hAdayatu bhavAn rAjyasvIkaraNena, pazcAt tapaH samameva kariSyAvaH, etadeva vA tapasaH phalam / / munirAha-yuktamidaM bhavatAmupakArodyatAnAm , kevalaM durlabheyaM mAnuSyAvasthA, satataM yAtukamAyuH, caJcalA zrIH, anavasthitA dharmabuddhiH, vipAkakaTavo viSayAH, tadAsaktAnAM dhruvo narakapAtaH, durlabhaM punarmokSabIjam , vizeSato viratiratnam , na tattyAgAd dustaranarakapAtahetukakatipayadinabhAvirAjyAzrayamAhAdayati cittaM viduSAm / tataH parityajya kadAzayaM smara prAgbhavAnubhUtaduHkhAni, piba jinavacanAmRtarasam , saJcara taduktamArgeNa, saphalIkuru mnujjnmeti| sa prAha-bhagavan ! upanatasukhatyAgena adRSTasukhavAJchA ajJAnatAlakSaNam , tanmaivamAdiza, kuru matsamIhitam / tataH punaruktamukto'pi yadA na pratibudhyate tadA cintitaM muninA-AH ! jJAtaM pUrvabhave sanatkumAracakristrIratnA'lakasaMsparzanavedanAd jAtAbhilASAtirekeNa | mayA nivAryamANenApi kRtaM tatprAptyarthaM sambhUtena satA nidAnam , tadidaM vijRmbhate / ataH kAladaSTavadasAdhyo'yaM jinavacanamatratatrANAmiti / gato muniH, kAlAntareNa mokSaM ca prAptaH / rAjJo'pi cakrisukhamanubhavato'tItaH kazcit kAlaH / | anyadaikena dvijAtinokto'sau-bho nRpeza! mamedRzI vAJchA utpannA yadi cakribhojanaM bhuje| rAjJA uktam-bho| dvija! na mAmakamannaM tvaM bhoktuM kSamaH, yato mAM hitvA etadannamanyasya na samyak pariNamati / tato dvijenoktam-dhigastu te XI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 197 // BXCXXXCX rAjyalakSmImAhAtmyaM yadannamAtradAnenApyAlocayasi / tato rAjJA asUyayA'nujJAtam / bhojitazcAsau AhAradAnena svabhAryAputra- khuSA- duhitR-pautrAdibAndhavavRndAnvitaH / gataH svagRham / AgatAyAM nizIthinyAM pariNamatyanne'tyantajAtonmAdaprasaraH anapekSitamAtR snuSA-bhaginIvyatikaro gurumadanavedanAnaSTacittaH pravRtto'nyo'nyamakAryamAcarituM dvijaparijanaH / pariNate cA''nne pratyUSasi lajjito dvijaH parijanazca anyonyamAsyaM darzayitumapArayan nirgatoM nagarAt / cintitazca dvijena - katha manimittavairiNA rAjJetthaM viDambito'ham ? / tato'marSitena tena vane'TatA dRSTa eko'jApAlakaH sa karkarikAbhirazvatthapatrANi kANIkurvan / cintitaM ca tena - 'madvivakSitakAryakaraNayogyo'yam' iti kRtvA upacaritastena dAnamAnAdibhiH kathitastena svAbhiprAyastasya rahasi / tenApi pratipannam / anyadA gRhAnnirgacchato brahmadattasya kutryAntaritatanunA amoghavedhyatvena golikayaikakAlamutpAdite locane / tato rAjJA tadvRttAntamavetyotpannakopena saputrabAndhavo'sau ghAtitaH purohitaH / anyAnapi dvijAn ghAtayitvA ukto mantrI -- yathaiSAmakSINi sthAle nikSipya mama purato nidhehi yenAhaM svahastamardanena svasukhamutpAdayAmIti / matriNA'pi kliSTakarmodayavazatAM tasyAvagamya zAkhoTakataruphalAni sthAle nikSipya tasyArpitAni / so'pi raudrAdhyavasAyopagatastAni akSibuddhyA mardayan svaM sukhAkurvan dinAnyativAhayati / evaM ca viddhato'tItAni katicid dinAni / tataH sapta varSazatAni SoDazottarANi AyuranupAlya tatkSaye pravarddhamAnaraudrAdhyavasAyo mRtvotpannaH saptamanaraka pRthivyAM trayastriMzatsAgarAyurnAraka iti // sAmprataM sUtramanutriyate - jAIparAio khalu, kAsi NiyANaM tu hatthiNapuraMmmi / culaNIi baMbhadatto, uvavanno paramagummAo 1 vyAkhyA - jAtyA - prastAvAt cANDAlajAtyA parAjitaH - abhibhUto jAtiparAjitaH 'khaluH' vAkyAlaGkAre "kAsi" tti akArSIt ' nidAnaM ' 'cakravarttipadAvAptirme bhavedityevamAtmakam, 'tuH' pUraNe, hastinAgapure culanyAM brahmadatta trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtavaktavyatA / // 197 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX FoXXXXXOXOXOXOXOXOXXX utpannaH 'padmagulmAt' nalinIgulmavimAnAt nyutveti zeSaH / iti sUtrAkSarArthaH // 1 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, citrataca kathitam / 'culanyAM brahmadatta utpannaH' ityuktam , sa ca ka ? ityAha sambhUtakaMpille saMbhUo, citto puNa jAo purimtaalmmi| siDhikulammi visAle, dhammaM soUNa paccaio2|* munyoH sautrI | vyAkhyA-'kAmpilye' kAmpilyanAmni nagare 'sambhUtaH' pUrvajanmani sambhUtanAmA, citrasya tu kA vArtA ? vktvytaa| | ityAha-citraH punarjAtaH purimatAlapure zreSThikule 'vizAle' putrapautrAdibhirvistIrNe, prAptavayAzca tathAvidhAcAryasannidhau dharma zrutvA prabajita iti sUtrArthaH // 2 // tataH kim ? ityAhakaMpillammi ya nayare, samAgayA do vi citt-sNbhuuyaa| suhadukkhaphalavivAgaM, kahiM ti te ekamekassa 3 ___ vyAkhyA-kAmpilye ca nagare 'samAgatau' militau dvAvapi citra-sambhUtI janmAntaranAmataH 'sukhaduHkhaphalavipAkaM' sukRtaduSkRtakarmAnubhAvarUpaM kathayataH to "ekamekkassa" tti 'ekaikasya' parasparaM sarvatra vartamAnanirdezaH tatkAlavivakSayA iti sUtrArthaH // 3 // sAmprataM yaduktaM sukhaduHkhaphalavipAkaM tau kathayAmAsaturiti cakravartI yathA kathayAmAsa tathA sambandhapurassaramAha cakkavaTTI mahiDDIo, baMbhadatto mhaayso| bhAyaraM bahamANeNa, imaM vayaNamabbavI // 4 // Asimo bhAyarA do vi, annamannavasANugA / annamannamaNUrattA, annamannahiesiNo // 5 // dAsA dasanne AsI, miyA kAliMjare Nage / haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmie // 6 // devA ya devalogammi, AsI amhe mhiddddiyaa| imA No chaDhiyA jAI, annamanneNa jA viNA // 7 // vyAkhyA-cakravartI 'maharddhikaH' bRhadvibhUtiH brahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM' janmAntarasodaraM 'bahumAnena' mAnaprati XXXXXXXXXXX Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / nArtham , makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / ga, hasau mRtagaGgAtIre, zvapAko AvAM maharddhiko na tu - // 198 // bandhena 'idaM vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM' vAkyam 'abravIt uktavAn yathA "Asimo" tti abhUvA''vAM bhrAtarau dvAvapi trayodazaM anyo'nyaM-parasparaM "vasANuga" tti vazam-AyattatAmanugacchantau yau tAvanyo'nyavazAnugau, tathA 'anyo'nyamanuraktau' citrasambhUatIva snehavantau, tathA 'anyo'nyahitaiSiNI' parasparazubhAbhilASiNau / punaH punaranyonyagrahaNaM ca cittatulyatAtizayakhyA- tIyAkhyapanArtham , makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / keSu punarbhaveSvitthamAvAm abhUva ? ityAha-dAsau 'dazANe' dazArNadeze mdhyynm| "Asi" tti abhUva, mRgau kAliJjaranAmni nage, haMsau mRtagaGgAtIre, 'zvapAko' cANDAlau "kAsibhUmie" ti - 'kAzIbhUmyAM' kAzyabhidhAne janapade, devau 'devaloke' saudharmAbhidhAne abhUva 'amhe" tti AvAM maharddhiko na tu citra sambhUta|kilbiSikau, "imA No"tti AvayoH paSTikA jAtiH, kIdRzI yA ? ityAha-"annamannaNaM" ti 'anyonyena' paraspareNa 'yA vinA' ko'rthaH ? -parasparasAhityarahitA viyuktayoryakA iti bhAvaH iti sUtracatuSTayArthaH // 4-5-6-7 // itthaM munyoH sAtrI vktvytaa| |cakravarttinokte munirAha kammA NiyANappagaDA, tume rAya ! viciNtiyaa| tesiM phalavivAgeNa, vippogmuvaagyaa||8|| vyAkhyA-'karmANi' jJAnAvaraNIyAdIni, nidAnaM-sAmiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakarSeNa kRtAni-vihitAni nidAnaprakRtAni nidAnavazanibhaddhAnItyarthaH tvayA rAjan ! vicintitAnIti, taddhetubhUtA''rtadhyAnAbhidhyAnataH karmANyapi tathocyante, 'teSAm' evaMvidhakarmaNAM phalaM cAsau vipAkazca-zubhA'zubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena 'viprayoga' viraham | 'upAgatau' prAptau / kimuktaM bhavati ?-yat tadA tvayA'smannivAritenApi nidAnamanuSThitaM tatphalametad yadAvayostathAbhUta- // 198 // | yorapi viyoga iti sUtrArthaH // 8 // itthamavagataviyogahetuzcakrI punaH praznayitumAha sacasoyappagaDA, kammA mae purA kddaa| te aja paribhujAmo. kiM nu citte vi se tahA? // 9 // nidAnavazanibhAnA phalaM cAsau vipAkacAratenApi nidAnamA Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-satyaM-mRSAbhASAparihArarUpaM zaucam-amAyamanuSTAnaM tAbhyAM prakaTAni-khyAtAni karmANi-prakramAt citrazubhAnuSThAnAni mayA purA kRtAni yAnIti gamyate, tAni 'adya' asminnahani, zeSatadbhavakAlopalakSaNaM caitat , "paribhujA sambhUtaXmo" tti 'paribhuJje' tadvipAkopanatastrIratnAdiparibhogadvAreNa vedaye / yatheti gamyate, 'kimiti prane, 'nu' iti vitarke, samunyoH sautrI 'citro'pi' citranAmA'pi, ko'rthaH ?-bhavAnapi "se" iti tAni tathA paribhute ?, naiva bhute bhikSukatvAd bhavataH / tathA vktvytaa| ca kimiti tava yAni mayaiva sahopArjitAni karmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti suutraarthH|| 9 // munirAha sarva sucinnaM saphalaM NarANaM, kaDANa kammANa Na mokkhu asthi / atthehi kAmehi ya uttamehiM, AyA mamaM punnaphalovaveo // 10 // jANAhi saMbhUya ! mahANubhAga, mahiDDiyaM punnaphalovaveyaM / cittaM pi jANAhi taheva rAyaM, iDDI juI tassa vi appabhUyA // 11 // mahattharUvA vayaNappabhUyA, gAhA'NugIyA nnrsNghmjjhe| jaMbhikkhuNo sIlaguNovaveyA, iha jayaMte samaNo mhi jaao||12|| vyAkhyA-'sarva' niravazeSa 'sucIrNa' zobhanamanuSThitaM tapaHprabhRtIti gamyate, saphalaM narANAm , upalakSaNatvAca zeSaprANinAm / kimiti ? yataH 'kRtebhyaH' arthAd avazyavedyebhyaH karmabhyo na 'mokSaH' muktirasti, dadati hi sAni nijaphalamavazyamiti bhAvaH / prAkRtatvAt subvyatyayaH / syAdetattva yaiva vyabhicAra ityAha-'arthaiH' dravyaiH 'kAmaizca pratItaiH 'uttamaiH' pradhAnarupalakSitaH sannAtmA mama 'puNyaphalopetaH' cakravarttitvaprAptyA zubhakarmaphalAnvita iti yathA tvaM jAnAsi // he sambhUta ! 'mahAnubhAgaM' bRhanmAhAtmyaM 'maharddhika' sAtizayavibhUtiyuktam ata eva puNyaphalopetaM citramapi jAnIhi u0a034 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazaM citrasambhU zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / XOXOXOXOX8Xo 'tathaiva' viziSTameva he raajn!| kimityevam ? ata Aha--'RddhiH' sampat 'dyutiH' dIptiH 'tasyA'pi' janmAntaranAmataH citrAbhidhAnasya mamA'pIti bhAvaH, cazabdo yasmAdarthe, tato yasmAt 'prabhUtA' bahvI, gRhasthabhAve mamA'pyevaMvidhatvAdeveti bhAvaH // yadi tavApyevaMvidhA samRddhirAsIt tat kimiti prabajitaH ? ityAha-'mahArtharUpA' anantadravyaparyAyAtmakatayA bahurthasvarUpA, vacanena aprabhUtA-alpabhUtA vacanAlpabhUtA stokAkSaretyarthaH, kA asau ? gIyate iti gAthA sA cehArthAd dharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anulomaM gItA-kathitA anugItA, anena zrotranukUlaiva dezanA kAryeti khyApitaM bhavati / ka ? ityAha-narasaGghamadhye, 'yA' gAthAM zrutveti zeSaH, 'bhikSavaH' munayaH zIlaM-cAritraM guNaH-jJAnaM tAbhyAmupetAH 'iha' jinapravacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAt sA mayA'pyAkarNitA, tataH zramaNo'smyahaM jAtaH, na tu duHkhadagdha| tvAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // 10-11-12 // itthaM muninA'bhihite brahmadattaH svasamRddhyA nimatrayitumAha uccodae mahu kake ya baMbhe, paveiyA AvasahA ya rmmaa| imaM gihaM cittadhaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // NAddehi gIehi ya vAiehiM, NArIjaNAI privaaryNto| bhuMjAhi bhogAI imAI bhikkhU !, mama rocaI pavajA hu dukkhaM // 14 // ___ vyAkhyA-uccodayo madhuH karkaH, cazabdAt madhyo brahmA ca pazca prAsAdAH pradhAnAH praveditAH, mama varddhakipurassaraiH surairupanItA ityarthaH, 'AvasathAzca' zeSabhavanaprakArAH 'ramyAH' ramaNIyAH, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatraiva bhavanti iti vRddhAH / kiJca-'idaM pratyakSaM 'gRham' avasthitaprAsAdarUpam prabhUtaM-bahu citram-anekaprakAraM dhanaM yasmin tat prabhUtacitradhanaM prAkRtatvAca pUrvAparanipAtaH, 'prasAdhi' pratipAlaya pazcAlA nAma janapadastasmin guNAH-indriyopakAriNo |tiiyaakhymdhyynm| citrasambhUtamunyoHsautrI vktvytaa| // 199 // BX0X8XOXOXOXOXO // 199 // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra sambhUtanyoH sotrI vktvytaa| rUpAdayastairupetaM pazcAlaguNopetam , kimuktaM bhavati ?-paJcAleSu yAni viziSTavastUni tAnyasmin gRhe sarvANyapi santi / paJcAlAnAM tadA'tyudIrNatvAt pazcAlagrahaNam , anyathA hi bharate'pi yad viziSTaM vastu tat tadneha eva tadA''sIt // | kizca-"naTTehiM" ti nRtyaiH gItaiH, casya bhinnakramatvAt vAditraizca nArIjanAna parivArayan' parivAraM kurvan bhuta bhogAnmu 'imAn' paridRzyamAnAn , sUtratvAt sarvatra liGgavyatyayaH, he mikSo! / iha tu yad gajaturaGgAdi anabhidhAya strINAmevAbhidhAnaM | tat strIlolupatvAt tasya, tAsAmeva vA'tyantAkSepakatvakhyApanArthama / kimityevam ? ata Aha-mahyaM rocate' pratibhAti pravrajyA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, duHkhameva, na manAgapi sukhamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // 13-14 // itthaM cakriNokte muniH kiM kRtavAn ? ityAha taM puvaneheNa kayANurAgaM, NarAhivaM kAmaguNesu giddhaM / dhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharitthA / / 15 // vyAkhyA-'' brahmadattaM pUrvasnehena kRtAnurAgaM narAdhipaM kAmaguNeSu gRddhaM 'dharmA''zritaH' dharmasthitaH 'tasyeti cakriNaH | 'hitAnuprekSI' hitakAGkI 'citraH' citrajIvayatiH idaM vAkyamudAhRtavAniti suutraarthH|| 15 // kimudAhRtavAn ? ityAhasabaM vilaviyaM gIyaM, sadhaM naha viDaMbiyaM / sabe AbharaNA bhArA, save kAmA duhAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu, Na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM / virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // vyAkhyA-sarva 'vilapitaM' vilapitaprAyaM nirarthakatayA gItam , mattabAlakagItavat / sarva nRtyaM 'viDambitaM' viDambanAprAyam , ykssaadhisstthitpiitmdyaadynggvikssepvt|srvaanni AbharaNAni bhArAH, tattvato bhArarUpatvAt teSAm / tathAhi-kasyacit Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- zreSThiputrasya bhAryA praNayavatI aasiit| sA'nyadA nijazvazvA zilAputrakaM gRhmdhyaadaanaayitaa| tayoktam-na zaknomyahamena-el trayodazaM dhyayanasUtre matibhArikamAnayitum / tatastadbharttA tacchrutvA 'aho! etasyAH zarIrasyAyAsarakSaNAyAlIkavaSTottaradAnam , tacchikSayAmyetA citrasambhUzrInemica- miti vicintya maThayitvA'sau zilAputrakaH suvarNena samarpitastasyAH / tayA ca knntthaabhrnniikRtH| anyasminnani smAritaM tIyAkhya ndrIyA tadvacasteneSat smitvA tasyAH / vilakSIbhUtA'sAviti / tathA sarve kAmA duHkhAvahAH, mRgAdInAmiva Ayatau duHkhahetutvAd mdhyynm| sukhabodhA- narakahetutvAcceti // tathA bAlAnAm abhirAmAH-cittAbhiratihetavo ye teSu duHkhAvaheSu uktanyAyena na tat sukhaM kAmaguNeSu | citrakhyA laghu-IXrAjan !, "virattakAmANa" tti kAmaviraktAnAM tapodhanAnAM 'yat' sukhamiti sambandhaH, bhikSUNAM zIlaguNe ratAnAmiti sambhUtavRttiH / sUtradvayArthaH // 16-17 // samprati dharmaphalopadarzanapurassaramupadezamAha munyoH sautrI nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / // 20 // vktvytaa| jahiM vayaM savajaNassa vesA, vasIya sovAgaNivesaNesu // 18 // tIse ya jAIi u pAviyAe, vucchA musovAgaNivesaNesu / sabassa logassa dugaMchaNijjA, ihaM tu kammAI purekddaaii||19|| so dANisiM rAya mahANubhAgo, mahiDDio punnphlovveo| caittu bhogAI asAsayAI, AyANaheuM abhiNikkhamAhi // 20 // | vyAkhyA-bho narendra !' cakravartin ! jAtiH 'adhamA' nikRSTA narANAM madhye zvapAkajAtiH "duha" ti dvayorapi gatayoH / kimuktaM bhavati ?-yadA''vAM zvapAkAvutpannau tadA sarvajanagarhitA jAtirAsIt / kadAcit tAmapyavApya anya| voSitau syAtAmityAha-yasyAM vayam , prAkRtatvAd bahuvacanam , sarvajanasya 'dveSyo' aprItikarau "vasIya tti 'avasAva' Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasambhUtamunyoH sautrI vktvytaa| uSitau 'zvapAkanivezaneSu' cANDAlagRheSu // kadAcit tatrA'pi vijJAnavizeSAdinA ahIlanIyAveva syAtAmityAha-tasyAM *ca 'jAto' zvapAkasambandhinyAM ca, 'tuH' vizeSaNe, tatazca zeSajAtibhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA-kutsitA tasyAM "bucche" tti uSitau "mu" ityAvAM zvapAkanivezaneSu sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau / 'ihe'tyasmin janmani Mail'tuH' punararthaH tata iha punaH 'karmANi' zubhAnuSThAnAni "purekaDAI" pUrvakRtAni viziSTajAtyAdInAM nivandhanamiti zeSaH / tataH utpanna pratyayaiH punastadupArjanAyaiva yatno vidheyo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulitamAnasaireva stheyamiti bhAvaH // yattazcaivamataH 'saH' iti sambhUtanAmA anagAra AsIt / "dANisiM" ti dezIyabhASayA idAnIM rAjA mahAnubhAgo maharddhika: puNyaphalopetazca san dRSTaphalatvenAbhiniSkrAmeti smbndhH| kiM kRtvA ? ityAha-tyaktvA bhogAn azAzvatAn , AdIyatesadvivekairgRhyate iti AdAna:-cAritradharmastaddhetoH 'abhiniSkrAma' Abhimukhyena pravrajito bhava, gRhasthatAyAM hi na sarvaviratirUpacAritrasambhava iti sUtratrayArthaH // 18-19-20 // ka iva tadakaraNe doSaH ? ityAha iha jIvie rAya ! asAsayammi, dhaNiyaM tu punnAiM akutvamANo / so soyaI macumuhovaNIe, dhamma akAUNa parammi loe // 21 // vyAkhyA-iha 'jIvite' manuSyasambandhinyAyuSi rAjan ! 'azAzvate' asthire "dhaNiyaM tu" tti atizayenaiva na tu dhvajapaTaprAntAdivat caJcalatAmAtreNa 'puNyAni' puNyahetubhUtAni zubhAnuSThAnAnyakurvANaH 'saH' iti puNyAnupArjakaH 'zocate' duHkhAtaH pazcAttApaM vidhatte / mRtyumukha-maraNagocaramupanItaH tathAvidhakarmabhirupaDhaukitaH san dharmamakRtvA "parambhi" tti casya gamyamAnatvAt parasmiMzca 'loke' janmAntararUpe gata iti zeSaH / narakAdiSu hyasahyA'sAtavedanArditazarIraH zazinRpa Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 201 // 8X8X8X8X800X6 vat 'kiM na mayA tadaiva sadanuSThAnamanuSThitamiti khidyata evA'dharmakArIti sUtrArthaH // 21 // syAdetat -- mRtyumukhopanItasya paratra ca duHkhAbhihatasya svajanAdayastrANAya bhaviSyanti tato na zociSyante ityAzaGkayAha jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU NaraM Nei hu aMtakAle / Na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tammisaharA bhavati / / 22 / / Na tassa dukkhaM vibhayaMti NAyao, Na mittavaggA Na suyA Na baMdhavA / ego sayaM paJcaNuhoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // vyAkhyA - 'yathe' tyaupamye 'ihe 'ti loke 'siMhaH' mRgapatiH 'vA' iti pUraNe, 'mRgaM' kuraGgaM gRhItvA prakramAt paralokaM nayatIti sambandhaH / evaM 'mRtyuH' kRtAntaH 'naraM' puruSaM nayati, 'huH' avadhAraNe, tato nayatyeva, 'antakAle' jIvitavyAvasAnasamaye / na 'tasya' mRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA "bhAya" tti vAzabdasyeha gamyamAnatvAt bhrAtA vA 'kAle tasmin ' jIvitAntarUpe aMzaM prakramAt jIvitabhAgaM dhArayanti-mRtyunA nIyamAnaM rakSantItyaMzadharAH, uktaM hi - "na pitA bhrAtaraH putrAH, na bhAryA na ca bAndhavAH / na zaktA maraNAt trAtuM, magnAH saMsArasAgare // 1 // " iti // syAdetat-jIvitArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhaviSyanti ata Aha--na 'tasya' mRtyunA nIyamAnasya 'duHkhaM' zArIraM mAnasaM vA 'vibhajanti' vibhAgIkurvanti ' jJAtayaH' dUravarttinaH svajanA na 'mitravargAH' suhRtsamUhA na 'sutAH' putrA na 'bAndhavAH' nikaTavarttinaH svajanAH, kintu 'ekaH' advitIyaH 'svayam' AtmanA 'pratyanubhavati' vedayate 'duHkhaM' klezam / kimiti ? yataH 'karttArameva ' upArjayitArameva 'anuyAti' anugacchati karmeti sUtradvayArthaH // 22-23 // itthamazaraNatvabhAvanAmabhidhAyaikatva bhAvanAmAha XCXXCXX CXCX trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtamunyoH sautrI vaktavyatA / // 201 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciccA dupayaM cauppayaM ca, khettaM gehaM dhaNa-dhannaM ca sarvvaM / sakammabiio avaso payAi, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // taM ikkagaM tucchasarIragaM se, citIgayaM ijjhiya pAvageNaM / bhajjA ya putto vi ya NAyao ya, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 25 // vyAkhyA - tyaktvA 'dvipadaM ca' bhAryAdi 'catuSpadaM ca' hastyAdi ' kSetram ' ikSukSetrAdi 'gRha' dhavalagRhAdi "ghaNaM" ti 'dhanaM' kanakAdi 'dhAnyaM caM' zAlyAdi sarvam, tataH kim ? ityAha - 'svakarmadvitIyaH' AtmakarmasahAyaH 'avazaH' akhatantraH prayAti 'param' anyaM 'bhavaM janma " suMdara " tti bindulopAt 'sundaraM ' svargAdi 'pApakaM vA' narakAdi, svakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // syAdetat -- jIvena tyaktasya zarIrasya kA vArttA ? ityata Aha- 'tad' iti yat tena tyaktam 'ekam' advitIyaM tuccham - asAraM zarIrakam, anayostu vizeSaNasamAsaH, "se" 'tasya' bhavAntaragatasya sambandhi 'citigataM' citAprAptaM dagdhvA 'tuH' pUraNe, 'pAvakena' agninA, bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca 'dAtAram' abhilaSitavastusampAdayitAramanyam 'anusaGkAmanti' upasarpanti / te hi gRhamanenAvaruddhamAsta iti tad bahirniSkAsya janalajjAdinA ca bhasmasAtkRtya kRtvA ca laukika kRtyAni Akrandya ca katicid dinAni punaH svArthatatparatayA pUrvavad vilasanti na tadvArttAmapi pRcchantItyabhiprAya iti sUtradvayArthaH // 24-25 // kiJca - uvaNijjaI jIviyamappamAyaM, vannaM jarA harai Narassa rAyaM / / paMcAlarAyA ! vayaNaM suNAhi mA kAsi kammAI mahAlayAI // 26 // vyAkhyA- 'upanIyate' Dhaukyate prakramAd mRtyave tathAvidhakarmabhiH 'jIvitam' AyuH 'apramAdaM' pramAdaM vinaiva, AvI X010 (CXCXCXEXX3 citra sambhUta munyoH sautrI vaktavyatA / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasambhU zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 202 // cImaraNato nirntrmitybhipraayH| 'varNa' susnigdhacchAyAtmakaM jarA harati narasya he rAjan ! / yatazcaivamataH paJcAlarAja ! trayodazaM vacanaM 'zRNu' AkarNaya, kiM tat ? mA kArSIH karmANi "mahAlayANi" tti atizayamahAnti paJcendriyavyaparopaNakuNimabhakSaNAdInIti sUtrArthaH // 26 // evaM muninokte nRpatirAha tIyAkhyaahaM pi jANAmi jaheha sAhU, jaM me tumaM sAhasi vakkameyaM / madhyayanam / bhogA ime saMgakarA bhavaMti, je dujayA ajo! amhArisehiM // 27 // citravyAkhyA-ahamapi jAnAmIti tatheti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' asmin jagati sAdho ! yad 'me' mama tvaM leel sambhUta'sAdhayasi' kathayasi 'vAkyam' upadezarUpaM vacaH 'etad' anantaroktam / tat kathaM na viSayAn parityajasi ? ata Aha munyoH sautrI bhogA ime 'saGgakarAH' pratibandhotpAdakA bhavanti ye yattadornityAbhisambandhAt te dustyajAH Arya ! 'asmAdRzaiH' gurukarma vktvytaa| bhiriti sUtrArthaH // 27 // kizcahatthiNapurammi cittA!, daTTaNaM NaravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM, NiyANamasuhaM kaDaM // 28 // tassa me appaDikaMtassa, imaM aiyArisaM phalaM / jANamANo vi jaM dhamma, kAmabhogesu mucchio // 29 // | vyAkhyA-hastinAgapure he 'citra!' citranAman mune! dRSTvA 'narapati' sanatkumAranAmAnaM caturthacakravartinaM mahaIrddhikaM kAmabhogeSu gRddhena nidAnam 'azubham' azubhAnubandhi kRtamiti // "tassa" tti suvyatyayena 'tasmAd' nidAnAd me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya, tadA hi tvayA bahudhocyamAne'pi na macetasaH pratyAvRttirabhUditi, 'idametAdazama' anantaravakSyamANarUpaM phalaM' kAryam , yat kIdRg ? ityAha-"jANamANo vi"tti prAkRtatvAt jAnannapi yadahaM 1 satyapi ca jIvite / / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu 'mUcchitaH ' gRddhaH, tadetat kAmabhogeSu mUrcchanaM mama nidAnakarmaNaH phalamiti sUtradvayArthaH | // 28-29 // punarnidAnaphalamevodAharaNato darzayitumAha nAgo jahA paMkajalAvasanno, dahuM thalaM NAbhisamei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, Na bhikkhuNo maggamaNuddayAmo // 30 // vyAkhyA- 'nAgaH' hastI 'yathe' tyupanyAse, paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM tatrA'vasannaH - nimagnaH paGkajalAvasannaH san dRSTvA sthalaM 'na' naiva 'abhisameti' prApnoti 'tIraM' pAram apergamyamAnatvAt tIramapi AstAM sthalamiti bhAvaH / evaM vayaM kAmaguNeSu gRddhAH na 'mikSoH' sAdhoH 'mArga' panthAnaM sadAcAralakSaNam 'anuvrajAmaH' anusarAma iti sUtrArthaH // 30 // punaranityatAdarzanAya munirAha - a kAlo turaMta rAIo, Na yAvi bhogA purisANa NiccA / ucca bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // I vyAkhyA - 'atyeti' atikrAmati 'kAlaH ' yathAyuSkakAlaH kimiti ? yataH 'svaranti' zIghraM gacchanti ' rAtrayaH ' rajanyaH, dinopalakSaNaM caitat, tato'nena jIvitasyA'nityatvamuktam / uktaM hi - "kSaNa - yAma - divasa - mAsacchalena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau ? // 1 // " na ca bhogA api aperatra sambandhAt puruSANAM 'nityAH zAzvatAH, yata upetya svapravRttyA na tu puruSAbhiprAyeNa bhogAH puruSaM tyajanti, kamiva ka iva ? ityAhadrumaM kSINaphalaM yathA 'pakSI' vihaga iva, phalopamAni hi puNyAni tatastadapagame puruSaM pakSivad bhogA muJcantIti sUtrArthaH // 31 // yata evamataH citra sambhUtamunyoH sautrI vaktavyatA / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 203 // jai taM si bhoge caiuM asatto, anjAI kammAI karehi raayN| dhamme Thio sabapayANukaMpI, to hohisi devo io viucI // 32 // vyAkhyA-yadi tvamasi bhogAn tyaktumazaktaH, tataH kim ? ityAha-'AryANi' ziSTajanocitAni 'karmANi' anuSThAnAni kuru rAjan ! 'dharme' prakramAd gRhasthadharme samyagdRSTyAdiziSTAnucaritAcAralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANiyAparaH / tataH kiM phalam ? ityAha-'tataH' AryakarmakaraNAd bhaviSyasi 'devaH' vaimAnikaH 'itaH' asmAd manuSyabhavAdanantaraM "viuvi" tti vaikriyazarIravAniti sUtrArthaH // 32 // evamukto'pi yadA'sau na kiJcit pratipadyate tadA munirAha - Na tujjha bhoge caiUNa buddhI, giddho si AraMbhapariggahesu / mohaM kao ittiu vippalAvo, gacchAmi rAyaM ! AmaMtio si // 33 // ___ vyAkhyA-na' pratiSedhe, tava bhogAn upalakSaNatvAdanAryakarmANi vA tyaktuM buddhiH, kintu 'gRddhaH' mUrcchitaH 'asi' bhavasi ArambhaparigraheSu / 'moghaM' niSphalaM yathA bhavatyevaM 'kRtaH' vihita etAvAn 'vipralApaH' vividhavyarthavacanopanyAsAtmakaH / samprati tu gacchAmi rAjan ! 'AmazritaH' anekArthatvAd dhAtUnAM pRSTaH 'asi' bhvsi| ayamAzayaH-anekadhA jIvitAnityatvAdidarzanadvAreNA'nuziSyamANasyA'pi tava na manAgapi viSayaviraktirityavineyatvAdupekSava zreyaskarI / uktaM | hi-"maitrI-pramoda-kAruNya-mAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSu" iti suutraarthH|| 33 // itthamuktvA gate munau brahmadattasya yadabhUt tadAha trayodazaM citrsmbhuutiiyaakhymdhyynm| citrasambhUtamunyoH sautrI vktvytaa| // 203 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX paMcAlarAyA vi ya baMbhadatto, sAhassa tassA vayaNaM akAuM / citraaNuttare bhuMjiya kAmabhoe, aNuttare so narae paviTTho // 34 // sambhUtavyAkhyA-"paMcAlarAyA vi ya" tti 'apiH' punararthe, 'caH' pUraNe, tataH pazcAlarAjaH punabrahmadattaH sAdhoH tasya |XImunyoH sautrI vacanam 'akRtvA' vajratandulavad garukarmatayA'tyantadurbhedatvAd ananuSThAya 'anuttarAn' sarvottamAn bhuktvA kAmabhogAna vktvytaa| "anuttare" sakalanarakajyeSThe apratiSThAna ityarthaH sa brahmadatto narake praviSTaH / tadanena nidAnasya narakaparyavasAnaM phalamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // 34 // samprati prasaGgata eva citravaktavyatocyate citto vi kAmehi virattakAmo, udattacArittatavo mhesii| aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI go|| 35 // tti bemi|| vyAkhyA-citro'pi' citraH punaH kAmebhyaH 'viraktakAmaH' parAGmukhIbhUtAbhilASaH udAttaM-pradhAnaM cAritraM-sarvaviratirUpaM tapazca-dvAdazavidhaM yasya sa tathA, maharSiH anuttaraM 'saMyama' saptadazabhedaM pAlayitvA 'anuttarAM' sarvalokAkAzoparivartinI siddhigatiM gata iti sUtrArthaH // 35 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // XOXOXOXOXOXOXOXXXX // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM citrasambhUtIyAkhyaM trayodazamadhyayanaM samAptam // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha iSukArIyAkhyaM caturdazamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 204 // vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanam / adhunA iSukArIyAkhyaM caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihAnantarAdhyayane mukhyato nidAnadoSa uktaH prasaGgato nirnidAnatAguNazca, atra tu mukhyataH sa evocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA'dhyayanasya prastAvanArtha iSukAravaktavyatA tAvaducyate / tatra smprdaayH| je te do vi govadArayA citta-saMbhUyapuvabhava mittA sAhuaNukaMpAe laddhasammattA kAlaM kAUNa devaloge uvavannA / te tato cuyA khiipaiDie nayare ibbhakule do vi bhAyaro jAyA / tattha tesiM anne vi cattAri inbhadAragA vayaMsayA jaayaa| tattha vi bhoge bhuMjiuM tahArUvANaM therANamaMtie dhammaM soUNa save pavaiyA / sucirakAlaM saMjamamaNupAleUNa bhattaM paccakkhAuM kAlaM kAUNa sohamme kappe paumagumme vimANe cha vi jaNA caupaliovamaThitiyA devA uvavannA / tattha je te govavajA devA te caiUNa kurujaNavae usuyAre pure ego usuyAro nAma rAyA jAo, bIo tasseva mahAdevI kamalAvaI nAma saMvuttA, taio tassa ya ceva rAiNo bhigU nAma purohio saMvutto, cauttho tasseva purohiyassa |bhAriyA saMvuttA vAsiTThA gotteNa jasA nAma / so ya bhigU purohio aNavacco gADhaM tappae, avacanimittaM uvAyaei devayANaM, pucchai nemittie / te ya do vi putvabhavagovA devabhave vaTTamANA ohiNA jANiuM jahA 'amhe eyassa bhigussa purohiyassa puttA bhavissAmo' tao samaNarUvaM kAUNaM uvAgayA bhigusamIvaM / bhiguNA sabhArieNa vaMdiyA, suhAsaNatthA ya dhamma kahiMti / tehiM dohiM vi sAvayavayANi gahiyANi / purohieNa bhannai-bhagavaM! amhaM avaccaM hojA na va tti ? / // 204 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| sAhUhiM bhannai-bhavissaMti duve dAragA, te ya DaharagA ceva pavaissaMti, tesiM tubbhehiM vAghAo na kAyadyo pavayaMtANaM, te subahu saMbohissaMti' tti bhaNiUNa paDigayA devA / nAicireNa ya caiUNa tassa purohiyassa bhAriyAe vAsiTTie duve vi uyare pnycaayaayaa| tao so purohio sabhArio nayarAo niggaMtuM paJcaMtagAme tthio| tattheva sA mAhaNI pasUyA / dArayA jaayaa| tao 'mA pavaissaMti' tti kAuM mAyAvittehiM vuggAhiyA-jahA ee pavaiyagA DikkarUvANi ghettuM mAreMti, pacchA tersi maMsaM khAyaMti, taM mA tubbhe kayAi eesi alliissaha / annayA te tammi gAme ramaMtA bAhiM niggayA / io ya addhANapaDivannayA sAhU AgacchaMti / tao te dArayA sAhU daddUNa bhayabhIyA palAyaMtA egammi vaDapAyave ArUDhA / sAhuNo samAvattIe gahiyabhattapANA tammi ceva vaDahetu ThiyA, muhuttaM ca vIsamiUNaM bhuMjiuM pavattA / te vaDArUDhA pAsaMti sAbhAviyaM bhattapANaM, Natthi maMsaM ti / tao ciMti pavattA-kattha amhe eyArisANi rUvANi diTThapuvANi ti jAI saMbhariyA, saMbuddhA / sAhuNo vaMdiuM gayA ammApiusamIvaM / mAyAvittaM saMbohiUNa saha mAyAvittehiM pavaiyA / devIe rAyA sNbohio| tANi pavaiyANi / evaM tANi chAvi kevalanANaM pAviUNa nivANamuvagayANi // iha tu sUtroktasyApyarthasyAmidhAnaM prasaGgata ityadoSaH / samprati sUtramanusriyate devA bhavittA Na purebhavammI, keI cuyA egvimaannvaasii| pure purANe usuyAraNAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesudaggesu ya te psuuyaa| Nivinna saMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavannA // 2 // u0a035 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 205 // pumattamAgamma kumAra do vi, purohio tassa jasA ya pattI / visAlakittI ya tahosuyAro, rAya'ttha devI kamalAvaI y||3|| vyAkhyA-devA bhUtvA "purebhavammi" tti pUrvabhave 'kecid' anirdiSTanAmAnaH cyutAH, ekasmin-padmagulmanAgni vimAne vasantItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAmni 'khyAte' prathite samRddhe suralokaramye, svam-AtmIyaM karma-puNyaprakRtilakSaNaM tasya zeSaH-uddharitaM svakarmazeSastena purAkRtena kuleSu udaneSu 'caH' pUraNe, X |' iti ye devA bhUtvA cyutAH 'prasUtAH' utpannAH, "niviNNa" tti ArSatvAt 'nirviNNAH' udvignAH saMsArabhayAt, | "jahAya" ti parityajya bhogAdInIti gamyate, 'jinendramArga tIrthakRdupadiSTaM muktipathaM 'zaraNam' apAyarakSAkSamamAzrayaM 'prapannAH' abhyupagatA ityadhyayanArthasUcanam // kazca kiM rUpaH san jinendramAgaM zaraNaM prapannaH ? ityAha-'puMstvaM' puruSatvam 'Agamya' prApya "kumAra" tti 'kumArau' akRtapANigrahaNau dvau 'apiH' pUraNe, sulabhabodhikatvena prAdhAnyakhyApanArtha cAnayoH pUrvamupAdAnam , purohitaH tRtIyaH, tasya 'jasA ca' jasAnAmnI patnI caturthaH, 'vizAlakIrtizca' vistIrNayazAzca tathA iSukAro nAma rAjA paJcamaH, 'atra' etasmin bhave 'devI' iti pradhAnapatnI prakramAt tasyaiva rAjJaH kamalAvatI ca nAnA SaSTha iti sUtratrayArthaH // 1-2-3 // samprati yathaiteSu jinendramArge pratipattiH kumArakayorjAtA tathA darzayitumAha jAIjarAmacubhayAbhibhUyA, bhivihaaraabhinnivitttthcittaa| saMsAracakkassa vimokkhaNaTThA, daddUNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA donni vi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyss| saritu porANiya tattha jAI, tahA sucinnaM tava saMjamaM ca // 5 // OXOXOXOXOXOXOXOXXXXXXXX // 205 // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MEDI vyAkhyA-jAti-jarA-mRtyubhayAbhibhUtI, bahiH saMsArAd vihAraH-sthAnaM bahirvihAraH sa cArthAd mokSastasminna- SaNNAm bhiniviSTaM-baddhAgrahaM cittaM yayosto, tathA saMsAraH cakramiva saMsAracakra tasya 'vimokSArtha' parityAganimittaM dRSTvA sAdhUniti iSukArazeSaH, 'to' anantaroktau 'kAmaguNe' kAmaguNaviSaye viraktau priyau-vallabhau tau ca tau putrAveva putrako priyaputrako dvAvapi rAjAdInAM mAhanasya 'svakarmazIlasya' yajanayAjanAdisvakIyAnuSThAnaniratasya 'purohitasya' zAntikartuH smRtvA "porANiya" tti sUtratvAt vktvytaa| paurANikI' cirantanIM 'tatra' sanniveze jAtim, tathA sucIrNaM tapaH saMyamaM ca, atra kAmaguNaviraktireva jinendramArgapratipattiriti sUtradvayArthaH // 4-5 // tatastau kimakAsam ? ityAha te kAmabhogesu asajjamANA, mANussaesuMje yAvi diyaa| mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaddhA, tAtaM uvAgamma imaM udaahu||6|| vyAkhyA-'to' purohitaputrau 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu "asajamANa" tti 'asajantI' saGgamakurvantau 'mAnuSyakeSu' manujasambandhiSu ye cA'pi 'divyAH' devasambandhinaH kAmabhogAsteSu ceti prakramaH, 'mokSAbhikAziNI' muktyabhilASiNI 'abhijAtazraddhau' utpannatattvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM "udAhu" tti 'udAharatAm uktavantAviti sUtrArthaH // 6 // yacca tAvuktavantau tadAha asAsayaM daTTha imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya diihmaauN| tamhA gihaMsiNa raI labhAmo, AmaMtayAmu carisAmi moNaM // 7 // vyAkhyA-'azAzvatam' anityaM dRSTvA 'ima' pratyakSaM 'vihAraM' manuSyatvenAvasthAnam , kimityevam ? ityAha-'bahvantarAyaM' bahuvyAdhyAdivighnaM 'na ca' naiva dIrgha 'AyuH jIvitam , samprati palyopamAyuSkatAyA apyabhAvAt , yata evaM tasmAd / Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gRhe na ratiM labhAmahe, atazca 'AmatrayAvahe' pRcchAva AvAM yathA cariSyAvaH 'mauna' munibhAvaM saMyamamiti suutraarthH||7|| evaM ca tAbhyAmukte aha tAyago tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakaraM vyaasii| imaM vayaM veyavio vadaMti, jahA Na hoI asuyANa logo||8|| ahijja vede parivissa vippe, putte pariThThappa gihaMsi jaayaa!| bhocA Na bhoge saha itthiyAhiM, AraNagA hoha muNI pasatthA // 9 // vyAkhyA-'artha' anantaraM tAta eva tAtakaH 'tatra' tasminnavasare 'munyoH' bhAvataH pratipannamunibhAvayoH 'tayo' kumArayoH tapasaH, upalakSaNatvAdazeSadharmAnuSThAnasya ca vyAghAtakaraM vacanamiti zeSaH, "vayAsi" tti avAdIt , yadavAdIt tadAha-imAM vAcaM vedavido vadanti, yathA-na bhavati 'asutAnAm' aputrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA pinnddprdaanaadybhaavaat| tathA ca vedavacaH- "anapatyasya lokA na bhavanti / " tathA'pi anyairapyuktam-"putreNa jAyate lokaH, | ityeSA vaidikI zrutiH / atha putrasya putreNa, svargaloke mahIyate // 1 // " yata evaM tasmAd adhItya vedAn 'pariveSya' bhojayitvA viprAna putrAn paristhApya gRhe 'jAto!' putrau!, tathA bhuktvA "Na" iti vAkyAlaGkAre, bhogAn saha svImiH araNye bhavau AraNyau tAveva 'AraNyako' AraNyakavratadhAriNau "hoha" tti 'bhavatAM' sampayethAM yuvAM munI 'prazastI' zlAghyAviti sUtradvayArthaH // 8-9 / / ityaM tenokte kumArako yadakASTI tadAha soyaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohANilA pajalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritappamANaM, lAlappamANaM bahuhA bahuM ca // 10 // SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 206 // // 206 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXXXCXCXCXCXCXCXCXCXX purohiyaM taM kamaso'NutaM, NimaMtayaMtaM ca sue ghaNeNaM / jahakkamaM kAmaguNesu ceva, kumAragA te pasamikkha vakkaM // 11 // veyA ahIyA Na bhavaMti tANaM, bhuttA diyA niMti tamaMtame NaM / jAyA ya puttA Na bhavaMti tANaM, ko NAma te aNumannijja eyaM ? // 12 // khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA aNikAmasokkhA / saMsAramokkhassa vipakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // pariyaMte aNiyattakAme, aho ya rAo paritapyamANe / annappamatte dhaNamesamANe, pappotti madhuM purise jaraM ca // 14 // imaM ca me asthi imaM ca Natthi, imaM ca me kicamimaM akiccaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMti tti kahaM mAo ? // 15 // vyAkhyA - zokAgninA, Atmano guNAH - anAdikAlasahacaritatvena rAgAdaya AtmaguNAste indhanam uddIpakatayA yasya sa tathA tena, 'mohAnilAt' ajJAnapavanAt "pajjalaNAhieNaM" ti adhikaprajvalanena santaptabhAvaM ata eva ca 'paritapyamAnaM' samantAd dadyamAnaM 'lAlapyamAnam' atizayena dInavacAMsi lapantaM 'bahudhA ' anekaprakAraM 'bahu ca' prabhUtaM yathA bhavati, purohitaM 'tamiti prakrAntam "kamaso" tti krameNa 'anunayantaM' prajJApayantaM nimantrayantaM ca sutau dhanena yathAkramaM kAmaguNaizcaiva kumArako 'tau' anantaraprakrAntau 'prasamIkSya' prakarSeNa ajJAnAcchAditamatimAlokya 'vAkyaM vaca uktavantA| viti gamyate // kiM tat ? ityAha-vedA adhItA na bhavanti trANam, uktaM hi vedavidbhirapi - "zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM SaNNAm iSukArarAjAdInAM vaktavyatA | Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazaM iSukArI zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / yaakhymdhyynm| SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 207 // FOXOXOXOXOXOXOXOXO brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 1 // " tathA "bhutta" tti bhojitA dvijA nayanti tamaso'pi yat tamastasmin -atiraudre rauravAdinarake, "Nami"ti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitAH pazuvadhAdyazubhavyApAra eva prvrttnte| tathA jAtAzca putrA na bhavanti trANaM narakAdikugatau nipatatAmiti gamyate / uktaM hi vedamatAnusAribhirapi-"yadi putrAd bhavet svargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM ca prathamaM svargaH, pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataH 'ko nAma na kazcit 'te' tava 'anumanyeta' anujAnIyAt saviveka iti gamyate 'etad' anantaramuktaM vedAdhyayanAditrayam // tathA kSaNamAtrasaukhyA bahukAladuHkhAH 'prakAmaduHkhAH' atizayaduHkhAH 'anikAmasaukhyAH' aprakRSTasukhAH saMsAramokSasya vipakSabhUtAH, kimityevaMvidhAste ? ityAha-'khaniH' Akaro'narthAnAm , tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca, tataH khanireva 'kAmabhogA.' uktarUpAH // anarthakhanitvameva spaSTayitumAha-'parivrajan' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan 'anivRttakAmaH' anuparatecchaH san, "aho ya rAo" tti ArSatvAt casya bhinnakramatvAd ahi rAtrau ca 'paritapyamAnaH' tadavAptau samantAt cintAgninA dahyamAnaH, anye-suhRtsvajanAdayaH tadartha pramattaH-tatkRtyAsaktacetA anyapramattaH 'dhanaM vittam | 'eSayana' vividhopAyairgaveSayamANaH "pappotti" prApnoti mRtyu puruSo jarAM ca // idaM ca me'sti dhAnyAdi, idaM ca nAsti | rajatarUpyAdi, idaM ca me 'kRtyaM gRhavaraNDikAdi, idamakRtyamArabdhamapi vANijyAdi na kartumucitam , 'ta' puruSam 'evamevaM' vRthaiva 'lAlapyamAnam' atyartha vyaktavAcA vadantam , haranyAyuriti 'harAH' dinarajanyAdayaH 'haranti' bhavAntaraM nayanti / 'itI ti asmAd hetoH kathaM pramAdaH prakramAd dharme kartumucitaH ? iti zeSa iti sUtraSaTrArthaH // 10-11-12-13-14-15 // | samprati dhanAdibhiH pralobhayituM purohitaH prAha // 207 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pgaamaa| tavaM kae tappai jassa loo, taM sava sAhINamiheva tujhaM // 16 // vyAkhyA-dhanaM prabhUtaM saha 'strIbhiH 'svajanAH pitR-pitRvyAdayaH, tathA kAmaguNAH "pakAma" tti prakAmAH 'tpH| kaSTAnuSThAnaM 'kRte' nimittaM 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAderlokaH tat sarva svAdhInam 'ihaiva' asmin gRhe "tujhaM" ti yuvayoriti sUtrArthaH // 16 // to AhatuH dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre?, sayaNeNa vA kAmaguNehiM cev| samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahivihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // vyAkhyA-dhanena kim ?, na kizcit 'dharmadhurAdhikAre' tatprastAve, vajanena vA kAmaguNaizcaiva, tataH zramaNau bhaviSyAvaH 'guNaudhadhAriNau' kSamAdiguNasamUhadhArako, bahirmAmAdibhyo vihAro yayosto bahirvihArau apratibaddhavihArAvityarthaH 'abhigamya' Azritya bhikSAmiti sUtrArthaH // 17 // AtmAstitvamUlatvAt sakaladharmAnuSThAnasya tannirAkaraNAyAha purohitaH jahA ya aggI araNIu'saMto, khIre ghayaM tillamahA tilesu / emeva jAyA sarirammi sattA, sammucchaI NAsai NAvaciThe // 18 // vyAkhyA-yathaiva casyAvadhAraNArthatvAt 'agniH' "araNiu" tti 'araNitaH' agnimanthanakASThAt 'asan' avidyamAna eva sammUrcchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva he jAtau ! zarIre sattvAH "sammucchai" tti 'sammUrcchanti' 1 yadyapi tayostadA niyo na santi tathA'pi tadavAptiyogyatA'stIti tAsAmabhidhAnam / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / | caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| pUrvamasanta evotpadyante / tathA "nAsaI" tti nazyanti "nAvacihRti" na punaravatiSThante zarIranAze tannAzAt , iti sUtrArthaH // 18 // kumArakAvAhatuH no iMdiyaggijjha amuttabhAvA, amuttabhAvA vi ya hoi Nicco / ___ ajjhatthaheuM niyayassa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // vyAkhyA-'no' naiva indriyagrAhyaH sattva iti prakramaH, amUrtabhAvAt , tathA amUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathA hi-yad dravyatve sati amUrta tad nityam aakaashvt| na caivamamUrttatvAdeva tasya sambandhAsambhavaH, yataH "ajjhatthahe niyaya'ssa baMdho" adhyAtmazabdena AtmasthA mithyAtvAdaya ihocyante, tatastaddhetuH-tannimitto niyataH-nizvito bandhaH-karmabhiH saMzleSaH, yathA'mUrtasyA'pi nabhaso mUttairapi ghaTAdibhiH sambandha evamasyApi karmabhirmUtairapi na virudhyate, tathA saMsArahetuM ca vadanti bandhamiti sUtrArthaH // 19 // yata evamasti AtmA bandhazca tasya ityata: jahA vayaM dhammamayANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohaa| orujjhamANA parirakkhiyaMtA, taM neva bhujjo vi smaayraamo||20|| vyAkhyA-yathA vayaM 'dharma' samyagdarzanAdikam ajAnAnAH 'pApaM' pApahetuM 'purA' pUrva karma' anuSThAnaM "akAsi" tti 'akArma' kRtavantaH 'mohAt' ajJAnAt 'avarudhyamAnAH' nirgamaM gRhAdalabhamAnAH parirakSyamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tat' pApakarma naiva 'bhUyo'pi' punarapi samAcarAmaH, yathAvad viditavastutvAditi sUtrArthaH // 20 // anyacca abbhAhayammi loyammi, savao privaarie| amohAhiM paDaMtIhiM, gihaMsi Na raiM labhe // 21 // 1 arUpaM hi yathA''kAzaM, rUpidvyAdibhAjanam / tathA marUpI jIvo'pi, rUpikarmAdibhAjanam // 1 // SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 208 // // 208 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| XXXXOXOXOXOXOXOXOXOXOX vyAkhyA-'abhyAhate' pIDite loke sarvataH' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAbhiH' avandhyapraharamaNopamAbhiH 'patantIbhiH' AgacchantIbhiH 'gRhe' gRhavAse na ratiM labhAmahe / yathA vAgurAveSTito mRgo'moghaizca praharaNai AdhenAbhyAhato na ratiM labhate, evamAvAmapIti sUtrArthaH // 21 // bhRgurAhakeNa abbhAhaoloo, keNa vA privaario|kaa vA amohA vuttA, jAyA! ciMtAvaro humi // 22 // vyAkhyA-kena vyAdhatulyena abhyAhato lokaH ? kena vA vAgurArUpeNa parivAritaH ? kA vA 'amoghA' amoghapraharaNopamA uktA ? he jAtI! cintAparaH "humi" tti bhavAmi / tato mamA''vedyatAmayamartha iti sUtrArthaH // 22 // tAvAhatu:macuNabhAhao loo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! viyANaha // 23 // ___ vyAkhyA-mRtyunA abhyAhato lokaH, tasya sarvatrApratihataprasaratvAt / uktaJca__ "titthayarA gaNahArI, suravaiNo cakki-kesavA raamaa| saMhariyA hayavihiNA, sesesu naresu kA gaNaNA ? ||" jarayA parivAritaH, amoghAzca rajanyaH uktAH, tatpatane hyavazyaMbhAvI janasyAbhighAtaH, evaM tAta ! vijAnIta iti sUtrArthaH // 23 // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, aphalA jati raaiio||24|| jA jA vaccai rayaNI, na sA pddiniyttii| dhammaM ca kuNamANassa, saphalA jaMti raaiio||25|| __vyAkhyA-yA yA brajati rajanI na sA 'pratinivarttate' na punarAgacchati, tAzca adharma kurvato jantoriti gamyate aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM gRhasthateti / / tathA "jA je"tyAdi pUrvavat / navaraM "dhamma ca" tti 'caH' punararthe , "tIrthakarA gaNadhAriNaH, surapatayazcakri-kezavA rAmAH / saMhRtA hatavidhinA, zeSeSu nareSu kA gaNanA? // 1 // " Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndrIyA SaNNAm zrIuttarA- dharma punaH kurvataH saphalAH, dharmaphalatvAt janmanaH / na ca vrataM vinA dharma ityataH tat pratipatsyAva iti sUtradvayArthaH caturdazaM dhyayanasUtre // 24-25 // itthaM tadvacanena pratibuddho bhRgurAha ipukArIzrInemica*egaosaMvasittA NaM, duhosmmttsNjuyaa| pacchA jAyA! gamissAmo, bhikkhamANA kule kule yAkhyama__ vyAkhyA-'ekataH' ekasmin sthAne 'samuSya' sahaivA''sitvA "duhao" tti 'dvaye' AvAM yuvAM ca samyaktvasaMyutAH, dhyayanam / sukhabodhA upalakSaNatvAd dezaviratyA ca saMyutAH 'pazcAt' yauvanottarakAlaM he jAtau ! gamiSyAmo vayaM grAmanagarAdiSu mAsakalpAdikhyA laghukrameNeti zeSaH, 'bhikSamANAH' yAcamAnAH piNDAdikamiti gamyate 'kule kule' gRhe gRhe ajJAtoJchavRttyetyarthaH iti iSukAravRttiH / sUtrArthaH // 26 // kumArAvAhatu: rAjAdInAM // 209 // jassa'tthi macuNA sakkhaM, jassa va'tthi palAyaNaM / vktvytaa| jo jANai na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // ajeva dhamma paDivajayAmo, jahiM pavannA Na punnbhvaamo| aNAgayaM Neva ya asthi kiMci, saddhAkhamaM ne viNaittu rAgaM // 28 // vyAkhyA-yasyAsti mRtyunA saha 'sakhyaM maitrI, yasya vA'sti 'palAyanaM' nAzanaM mRtyoriti prakramaH, tathA yo jAnIte yathA'haM na mariSyAmi "so hu" sa eva 'kAti' prArthayate 'zvaH' AgAmini dine syAd idamiti gamyate / ato'dyaiva 'dharma' yatidharma pratipadyAmahe, "jahiM" ti ArSatvAd yaM dharma 'pratipannAH' AzritAH "na puNabbhavAmo" tti 'na punarbhaviSyAmaH' call // 209 // na punarjanma prApsyAmaH, janmamaraNAdyabhAvahetutvAd dharmasya / kiM ca-'anAgatam' aprAptaM naiva cAsti 'kizcid' atisundaramapi vastu, sarvabhAvAnAmanantazaH prAptapUrvatvAt / uktazca-"kA sA gatirjagati yA zatazo na yAtA, kiM tat sukhaM FOXOXOXOXOXOXOX Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNAm iSukArarAjAdInAM vaktavyatA SIXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX yadasakRnna purA'nubhUtam / kAstAH zriyo na khalu yA bahuzo'pyavAptA-zcetastathA'pi tava varddhata eva vAJchA // 1 // " ataH zraddhA-abhilASaH tayA kSamaM-yuktaM zreya ityarthaH, anuSThAnaM kartumiti zeSaH, "Ne" ti 'naH' asmAkaM 'vinIya' apanIya 'rAgaM' svajanA'bhiSvaGgalakSaNamiti sUtradvayArthaH // 27-28 // idaM cAkarNya purohita utpannavratagrahaNapariNAmo brAhmaNImanvidamAha pahINaputtassa huNasthi vAso, bAsihi ! bhikkhAyariyAi kaalo| sAhAhi rukkho lahae samAhiM, chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // pakkhAvihUNo va jaheha pakkhI, bhiccabihUNo va raNe nnriNdo| vivannasAro vaNiu va poe, pahINaputto mi tahA ahaM pi // 30 // vyAkhyA-prAkRtatvena putrAbhyAM prahINa:-tyakto yastasya 'huH' pUraNe, nAsti vAso me gRhe iti gamyate, he vAsiSTi !' vasiSThagotre! bhikSAcaryAyAH, upalakSaNaM caitad vratagrahaNasya, kAlo varttata iti zeSaH / kimityevam ? ata Aha-zAkhAbhivRkSo labhate 'samAdhi' svAsthyam , chinnAbhiH zAkhAmiH 'tameva' vRkSaM "khANuM" ti sthANuM jano vyapadizatItyupaskAraH, yathA hi tAstasya zobhAsaMrakSaNAdinA samAdhihetavaH evaM mamA'pyetau sutau, atastadvirahito'hamapi sthANukalpa eveti // | kiJca-pakSavihIno 'vA' dRSTAntAntarasamuccaye, yathA 'iha' loke pakSI, bhRtyavihIno vA raNe narendraH, 'vipannasAraH' vinaSTahiraNyAdidravyo vaNigU vA 'pote' pravahaNe bhinne iti gamyate vyasanabhAgitayA viSIdati, putraprahINo'smi tathA'hamapIti sUtradvayArthaH // 29-30 // vAsiSThyAha Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre : zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| // 21 // XOXOXOXOXOXOXXXXOXOXONE susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasA pbhuuyaa| bhuMjAmu tA kAmaguNe pakAmaM, pacchA gamissAmu pahANamaggaM // 31 // vyAkhyA-'susambhRtAH' suSTu saMskRtAH kAmaguNAH 'imeM ete 'te' tava, tathA 'sampiNDitAH' puJjIkRtAH "aggarasa" ti casya gamyamAnatvAd atryAH-pravarAH rasAzca-madhurAdayaH prabhUtAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnam atigRddhihetutvAt , "bhuMjAmo" ti bhuJjImahi tat' tasmAt kAmaguNAn 'prakAmam' atizayena, 'pazcAt' vRddhAvasthAyAM gamiSyAmaH 'pradhAnamAga' pravrajyArUpaM muktipathamiti sUtrArthaH // 31 // purohitaH prAha bhuttA rasA bhoi! jahAti No vao, Na jIviyaTThA payahAmi bhoe| lAhaM alAhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carisAmi moNaM // 32 // vyAkhyA-'bhuktAH' sevitA rasA upalakSaNatvAt zeSakAmaguNAzca, "bhoi" tti he bhavati ! AmantraNametat , 'jahAti' tyajati 'naH' asmAn 'vayaH' prakramAd iSTakriyAkaraNakSamam , upalakSaNatvAt jIvitaM ca, tato yAvad naitat tyajati tAvat prabrajAmaH-janmAntarabhAvibhogArtha dIkSA grhiissyaamH| te cAtraiva svAdhInAH kiM pravrajyayA ? iti preraNAyAmAhana 'jIvitArtham' asaMyamajIvitArtha prajahAmi bhogAn kintu lAbhamalAbhaM ca, sukham casya bhinnakramatvAd duHkhaM ca "saMcikkhamANo" tti 'samatayA IkSamANaH' lAbhA'lAbhasukhaduHkhajIvitamaraNAdiSu samatAmeva bhAvayan ityabhiprAyaH, cariSyAmi 'mauna' munibhAvam , tato muktyarthameva mama dIkSApratipattiriti sUtrArthaH // 32 // vAsiSThyAha mAha tuma sodariyANa saMbhare, junno va haMso pddisoygaamii| bhuMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyA vihaaro||33|| SaNNAm ighukArarAjAdInAM vktvytaa| // 21 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'huH' vAkyAlaGkAre, tvaM 'sodaryANAM' bhrAtRNAm , upalakSaNaM zeSasvajanAnAM bhogAnAM ca "saMbhare" tti asmArSIH, "junno va haMso" tti jIrNo haMsa iva pratisrotogAmI san , kimuktaM bhavati ?-yathA'sau nadIsrotasi pratikUlagamanam atikaSTamArabhyA'pi tatrAzaktaH punaranusrota eva dhAvati / evaM bhavAnapi saMyamabhAraM voDhumasamarthaH punaH sodarAdIna bhogAMzca smariSyasi, tato bhuGkSa bhogAn mayA 'samAnaM' sArddham , "dukkhaM khu" duHkhameva bhikSAcaryA 'vihAraH' prAmAdiSvapratibaddhavihAraH, upalakSaNazcaitat zirolocAdInAmiti sUtrArthaH // 33 // purohita Aha jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMgo, NimmoaNiM heca palei mutte| emae jAyA payahaMti bhoge, te haM kahaM NANugamessameko ? // 34 // chidittu jAlaM avalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe phaay| dhoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA ha bhikkhAyariyaM caraMti // 35 // - vyAkhyA-yathA ca he bhavati! 'tanujAM' dehajAtAM bhujaGgaH 'nirmocanIM nirmokaM hitvA 'paryeti' samantAd gacchati 'muktaH' nirapekSaH "emee" tti evametau jAtau 'prajahItaH' tyajato bhogAn / tataH kim ? ityAha-'to' jAto ahaM kathaM na | 'anugamiSyAmi' pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi 'ekaH' advitIyaH ?, kiM mama asahAyasya gRhavAseneti bhAvaH // tathA |chittvA jAlam 'abalamiva' durbalamiva balIyo'pIti gamyate, rohitAH' rohitajAtIyA matsyAzcarantIti smbndhH| 'yathA' iti dRSTAntopanyAse, tatheti gamyate, tatastathA jAlarUpAn kAmaguNAn prahAya, dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva zIlam-urikSatabhAranirvahaNalakSaNaM yeSAM te tathA, 'tapasA' anazanAdinA 'udArAH' pradhAnAH 'dhIrAH' sAttvikAH 'huriti yasmAd 10 a0 36|| Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 211 // XOXOXOXOX CXCXCX XXX CXCX bhikSAcaryAM caranti vratopalakSaNametad, ato'hamapItthaM vratameva grahISye iti bhAva iti sUtradvayArthaH // 34-35 // itthaM pratibodhitA brAhmaNyAha heva kuMcA samaikkamaMtA, tatAiM jAlAI dalettu haMsA / pati puttAya paI ya majjhaM, te haM kahaM NANugamessamekkA ? // 36 // vyAkhyA -- nabhasIva krauJcAH 'samatikrAmantaH' tAMstAn dezAnullaGghayantaH tatAni jAlAni 'dalitvA' bhittvA "haMsa" tti casya gamyamAnatvAd haMsAca "paliti" tti 'pariyanti' samantAd gacchanti putrau ca patizca mama sambandhino gamyamAnatvAd ye etad jAlopamaM viSayAbhiSvaGgaM hitvA nabhaH kalpe nirupalepatayA saMyame tAni tAni saMyamasthAnAni | atikrAmantastAnahaM kathaM nA'nugamiSyAmyekA satI ? iti sUtrArthaH // 36 // itthaM caturNAmapi vratapratipattau yadabhUttadAhapurohiyaM taM sasuyaM sadAraM, soccA'bhiNikkhamma pahAya bhoe / kuTuMbasAraM viuluttamaM taM rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI puriso rAyaM !, Na so hoi pasaMsio / mAhaNeNa pariJcattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // sabaM jagaM jai tuhaM, savaM vAvi dhaNaM bhave / sabaM pi te apajjattaM, Neva tANAya taM tava // 39 // marihisi rAyaM jayA tathA vA, maNorame kAmaguNe vihAya / iko hu dhammo naradeva ! tANaM, Na vijjaI annamiheha kiMci // 40 // vyAkhyA - purohitaM 'taM' bhRgunAmAnaM sasutaM sadAraM zrutvA 'abhiniSkramya' gRhAd nirgatya prahAya bhogAn prabrajita caturdazaM iSukArI yAkhyama dhyayanam / SaNNAm iSukAra rAjAdInAM vaktavyatA / // 211 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNNAma iSukArarAjAdInAM vktvytaa| miti gamyate, 'kuTumbasAraM' dhanadhAnyAdi, vipulaM cottamaM ca vipulottamaM, 'taditi yat purohitena tyaktaM gRhantamiti zeSaH, "rAyaM" ti rAjAnam 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguktavatI 'devI' kamalAvatI nAma / kimuktavatI ? ityAha-'vAntAzI' vAntabhojI puruSo ya iti gamyate, he rAjan ! na sa bhavati prazaMsito vidvadbhiriti zeSaH / kathamahaM vAntAzI ? iti ced ityata Aha-brAhmaNena parityaktaM dhanamAdAtumicchasi // kizca-sarvaM jagad yadi "tuhaM" ti tava sarva vA'pi dhanaM bhavet , sarvamapi 'te' tava 'aparyAptam' azaktam icchApUraNaM pratIti zeSaH, aparyavasitatvAt tasyAH / tathA naiva 'trANAya' jarAmaraNAdyapanodAya 'taditi sarvaM jagaddhanaM vA taveti // anyacca-mariSyasi rAjan ! 'yadA tadA vA' yasmin tasmin vA kAle, jAtasya dhruvaM maraNAt / uktaM hi-"kazcit sakhe! tvayA dRSTaH, zrutaH sambhAvito'pi vA / kSitau vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati ? // 1 // " manoramAna kAmaguNAn 'vihAya' tyaktvA , na kiJcit tvayA saha yAspatItyabhiprAyaH, tathA 'eko hu' eka eva dharmaH 'naradeva!' nRpate! 'trANaM' zaraNam , na vidyate anyad iha' loke |'iha' maraNe kiJcit / uktaM ca-"attheNa naMdarAyA, na tAio godhaNeNa kuiynno| dhanneNa tilayasiTThI, puttehiM na tAio sgro||1||" ityato dharma evA'nuSTheyo vidvadbhiH, tasmAt parityajA'muM dvijaparityaktadravyagrahaNA''grahamiti sUtracatuSTayArthaH / / 37-38-39-40 / / yatazca dharmAd Rte nAnyat trANamataH NAhaM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carisAmi moNaM / akiMcaNA ujukaDA NirAmisA, pariggahAraMbhaNiyattadosA // 41 // "arthena nandarAjaH, na bAto godhanena kucikarNaH / dhAnyena tilakazreSThI, putrairna trAtaH sgrH||1||" Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / iSukArIyAkhyamadhyayanam / davaggiNA jahA raNNe, DajjhamANesu jaMtusuM / anne sattA pamodaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiyA / DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgaddosaggiNA jagaM // 43 // bhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoyamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 44 // ime ya baddhA phaMdaMti, mama hatthajjamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // sAmisaMkulalaM dissA, bajjhamANaM nniraamisN| AmisaM sabamujjhittA, viharissAmoNirAmisA 46 giddhovame u NacA NaM, kAme sNsaarvddddnne| urago suvannapAsi ca, saMkamANo taNuM cre||47|| NAgu va baMdhaNaM chettA, appaNo vasahiM ve| eyaM patthaM mahArAya! usuyAri tti me suyaM / / 48 // vyAkhyA-nA'haM 'rame' ratimavApnomi "pakkhiNi paMjare va" tti pakSiNIva paJjare, kimuktaM bhavati ?-yathAsau duHkhotpAdini paJjare ratiM na labhate evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidrute bhavapaJjare na rame, ataH "saMtANachinna" tti 'chinnasantAnA' prakramAd vinAzitasnehasantatiH cariSyAmi 'maunaM' munibhAvam "akiJcanA" hiraNyAdikizcanarahitA, Rju-mAyArahitaM kRtam-anuSThitaM yasyAH sA RjukRtA, tathA niSkrAntA AmiSAd-viSayAdeH nirAmiSA, "pariggahAraMbhaniyattadosa" tti parigrahArambhAveva jIvadUSaNAd doSau tAbhyAM nivRttA parigrahArambhadoSanivRttA / / aparaJca-davAgninA yathA'raNye dahyamAneSu jantuSu 'anye' apare 'sattvAH' avivekinaH pramodante, kiMvidhAH ? rAgadveSavazaM gatAH // evameva |vayaM "muDha" tti 'mUDhAni' mohavazagAni kAmabhogeSu mUrcchitAni dahyamAnaM na budhyAmahe rAgadveSAgninA 'jagat' prANisamUhama / yo hi saviveko rAgAdimAMzca na bhavati sa dAvAnalena dahyamAnAn anyasattvAnavalokya ahamapyevamanena dahanIya iti tadakSaNopAyatatpara eva bhavati na tu pramodate pramAdavazagataH san / tato vayamapi bhogAparityAgAdevaMvidhAnyeveti / / SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 212 // // 212 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| ye tu evaMvidhA na bhavanti te kiM kurvanti ? ityAha-bhogAn bhuktvA punaruttarakAlaM vAntvA ca, laghuH-vAyustadbhUtAHthAtadupamAH santo viharantItyevaMzIlAH laghubhUtavihAriNaH-apratibaddhavihAriNa ityarthaH 'AmodamAnAH' pramodamanubhavantaH tathAvidhAnuSThAneneti gamyate, gacchanti vivakSitasthAnamiti shessH| ka iva ? 'dvijA iva' vihagA iva 'kAmakramAH' svecchA-10 cAriNaH / kimuktaM bhavati ?-yathA dvijA yatra yatra rocate tatra tatrA''modamAnA bhrAmyanti evamete'pi abhiSvaGgasyAbhAvAd yatra yatra saMyamanirvAhastatra tatra yAntIti // punararthAdiSvAsthAM nirAkurvannAha-'ime' pratyakSAH zabdAdayaH 'caH' samuccaye 'baddhAH' niyantritA anekopAyai rakSitA ityarthaH, spandanta iva spandante asthitidharmatayA / ye kIdRzAH ? ityAha"mama hattha'jamAgaya" tti mama upalakSaNatvAt tava ca hastaM he Arya ! AgatAH svavazA ityarthaH, Atmano'jJatAM darzayitumAha-vayaM ca' vayaM punaH saktAni kAmabhogeSu, evaMvidheSvapi cAmISvabhiSvaGgo mohavilasitamiti bhAvaH / yata evamato bhaviSyAmo yathA 'ime' purohitAdayaH, kimuktaM bhavati ?-yathA'mIbhizcaJcalatvamavalokyaite parityaktAstathA vayamapi tyakSyAma iti // syAdetad-asthiratve'pi sukhahetutvAt kimityamI tyajyante ? ityAha-'sAmiSaM' pizitarUpAmiSayuktaM 'kulalaM' gRdhaM zakunikAM vA dRSTvA 'bAdhyamAnaM' pIDyamAnaM vihagAntarairiti gamyate, 'nirAmiSam' anyathAbhUtaM dRSTveti gamyate, 'AmiSaM' dhanadhAnyAdi sarvamujjhitvA 'vihariSyAmi' apratibaddhavihAritayA cariSyAmi nirAmiSA // uktA'nuvAdenopadeSTumAha-gRddhopamAna uktanyAyena 'tuH' pUraNe, jJAtvA "Na" vAkyAlaGkAre, 'kAmAn' kAmayanti-zabdAdInabhilaSantIti kAmAH-viSayiNastAna , kiMbhUtAna ? saMsAravardhanAn , kim ? ityAha-"urago suvannapAsi va" tti ivazabdasya | bhinnakramatvAd ArSatvAcca uraga iva 'sauparNeyapArzve' garuDasamIpe 'zaGkamAnaH' bhayatrastaH 'tanu' stokaM yatanayetyarthaH, 'careH' kriyAsu pravartasva / asyAyamAzayaH-yathA sauparNayopamairviSayairna bAdhyase tathA yatasva / / tatazca kim ? ityAha-nAga iva Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| SaNNAm bandhanaM chittvA''tmano 'vasati' vindhyATavIM brajati, evaM bhavAnapi karmabandhanamupahatyA''tmanaH zuddhajIvasya vasatim-AzrayaM muktimityarthaH bajeH, anena dIkSAyAH prasaGgataH phalamuktam / evaM copadizya nigamayitumAha-'etad' yanmayoktaM 'pathya' hitaM mahArAja! iSukAra! 'iti' etad mayA 'zrutam' avadhAritaM sAdhusakAzAditi gamyate iti sUtrASTakArthaH // 41-42-43-44-45-46-47-48 // evaM ca tadvacanAt pratibuddho nRpH| tatazca yat tau dvAvapi cakratustadAhacaittA viulaM rajaM, kAmabhoge ya duccae / NivisayA NirAmisA, NinnehA NippariggahA // 49 // sammaM dhammaM viyANittA, cicA kAmaguNe vre| tavaM pagijjha'hakkhAyaM, ghoraM ghoraparakamA // 50 // __vyAkhyA-tyaktvA vipulaM rAjyaM kAmabhogAMzca dustyajAn 'nirviSayau' viSayarahitau ata eva nirAmiSau 'niHsnehI niHpratibandhau 'niSparigrahI' mUrchArahitau samyak 'dharma' zruta-cAritrAtmakaM vijJAya tyaktvA kAmaguNAna varAna , pUrvavizeSaNegatArthatve'pi punarabhidhAnamatizayakhyApakam / 'tapaH' anazanAdi 'pragRhya' abhyupagamya 'yathAkhyAtaM' yena prakAreNa tIrthakarAdibhiH kathitaM 'ghoraM' duranucaraM, ghoraparAkramau tathaiva kRtavantAviti zeSa iti suutrdvyaarthH|| 49-50 // samprati samastAdhyayanopasaMhAramAhaevaM te kamaso buddhA, sabai dhammaparAyaNA / jammamacubhaubiggA, dukkhassaMtagavesiNo // 51 // sAsaNe vigayamohANaM, purvi bhaavnnbhaaviyaa| acireNeva kAleNaM, dukkhassaMtamuvAgayA // 52 // rAyA saha devIe, mAhaNo ya purohio| mAhaNI dAragA ceva, sabe te prinnivddi||53||tti bemi|| _vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa 'tAni' anantaramuktarUpANi SaDapi kramazo buddhAni sarvANi dharmaparAyaNAni janmamRtyubhayodvignAni duHkhasyAntagaveSakANi // punastadvaktavyatAmevAha-zAsane 'vigatamohAnAm' arhatA 'pUrvam' anya iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 213 // // 213 // Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmani, bhAvanayA - kuzalakarmA'bhyAsarUpayA bhAvitAni - vAsitAni bhAvanAbhAvitAni ata eva ''acireNaiva' svalpenaiva kAlena duHkhasya 'antaM' mokSam 'upAgatAni' prAptAni, sarvatra prAkRtatvAt pulliGganirdeza: // mandamatismaraNAyAdhyayanArthamupasaMhartumAha - rAjA saha devyA brAhmaNazca purohito brAhmaNI dArakau caiva sarvANi tAni 'parinirvRtAni muktiM gatAnIti sUtrArthaH // 51-52-53 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM iSukArIyAkhyaM caturdazamadhyayanaM samAptam // SaNNAm iSukArarAjAdInAM vaktavyatA / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha sabhikSunAmakaM paJcadazamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica oppor ndrIyA paJcadarza sabhikSunAmakamadhyayanam / mikssorgunnvktvytaa| sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 214 // vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanam / samprati samikSunAmakaM paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane nirnidAnatAguNa uktaH, sa ca mukhyato bhikSoreva, bhikSuzca guNata iti tadguNA anenocyante' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAdisUtram moNaM carissAmi samecca dhamma, sahie ujukaDe NiyANachinne / saMthavaM jahejja akAmakAme, annAyaesI parivae sa bhikkhU // 1 // vyAkhyA-'mauna' zrAmaNyaM cariSyAmi ityabhiprAyeNetyupaskAraH, 'sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM sahitaH' sameto'nyasAdhubhiriti gamyate, na tvekAkI, ekAkitvasyAgame niSiddhatvAt / yaduktam-"egAgiyassa dosA, itthI sANe taheva paDiNIe / bhikkhavisohimahatvaya, tamhA sevija dogamaNaM // 1 // " 'RjukRtaH' azaThAnuSThAnaH "niyANachinna" tti nidAnaM-viSayA'bhiSvaGgAtmakaM tat chinnam-apanItaM yena sa chinnanidAnaH 'saMstavaM mAtrAdibhiH paricayaM 'jahyAt' tyajet, na kAmakAma:-kAmAbhilASI akAmakAmaH, ajJAtaH-tapaAdibhirguNaiH anavagata eSayate prAsAdikam ajJAtaiSI parivrajet' aniyatavihAritayA viharet, "sa bhikkhu" ti ya evaMvidhaH sa bhikSuH / anena siMhatayA niSkamya siMhatayaiva viharaNaM bhikSutvanibandhanamuktamiti sUtrArthaH // 1 // tacca siMhatayA viharaNaM yathA syAt tathA vizeSata Aha "ekAkino doSAH, strI zvAnaH tathaiva pratyanIkaH / bhikSAvizuddhi-mahAnataM, tasmAtseveta dvigamanam // 1 // " // 214 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ovarathaM carejja lADhe, virae vedaviyA''yarakkhie / panne abhibhUya saGghadaMsI, je kamhi vi Na mucchie sa bhikkhU // 2 // vyAkhyA - " rAgovarayaM" ti uparatarAgo yathA bhavatyevaM 'caret' viharet "lADhe" tti 'laSTaH ' sadanuSThAnatayA pradhAnaH 'virataH' asaMyamAd nivRttaH 'vedavit' AgamavedI " Ayarakkhiya" tti rakSito durgateH taddhetvasadanuSThAnavarjanata AtmA yena sa rakSitAtmA, paranipAtaH sarvatra prAkRtatvAt / 'prajJaH' heyopAdeyabuddhimAn abhibhUya parISahopasargAni gamyate, sarva - gamyamAnatvAt prANigaNaM pazyati - Atmavat prekSate sarvadarzI yaH kasmiMzcit sacittAdivastuni na mUrcchitaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // anyazca akosavahaM viittu dhIre, muNI care lADhe NiccamAyagutte / abaggamaNe asaMpaTThei, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 3 // vyAkhyA - Akrozazca vadhazca AkrozavadhaM tad 'viditvA' svakRtakarmaphalametaditi matvA "dhIraH' akSobhyaH munizcared apratibaddhavihAreNeti gamyate, "lADhi" tti prAgvat 'nityaM' sadA "Ayagutte" tti guptaH- rakSito'saMyamasthAnebhya AtmA | yena sa tathA, avyapram - anAkulam asamaJjasacintoparamato mano yasya so'vyagramanAH, 'asamprahRSTaH' AkrozadAnAdiSu na praharSavAn / yathA kazcidAha - "kazcitpumAn kSipati mAM parirukSavAkyaiH, zrImatkSamAbharaNametyaM mudaM vrajAmi / " ityAdi / prakRtopasaMhAramAha -- yaH 'kRtsnaM' samastamAkrozavadham 'adhyAste' sahate sa bhikSuriti sUtrArthaH // 3 // kiJca-- paMta sayaNAsaNaM bhattA, sIunhaM vivihaM ca daMsamasagaM / anvaggamaNe asaMpahiTThe, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 4 // mikSorguNa vaktavyatA / Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 215 // paJcadarza sbhikssunaamkmdhyynm| bhikssorgunnvktvytaa| vyAkhyA-'prAntam' adharma zayanAsanam , upalakSaNatvAd bhojanAcchAdanAdi ca 'bhuktvA' sevitvA zItoSNaM casya gamyamAnatvAt 'vividhaM ca' nAnAprakAraM daMzamazakaM prApyeti zeSaH, sarvatra ca samAhAradvandvaH, avyagramanA asamprahRSTo yaH kRtsamadhyAste sa bhikSuriti sUtrArthaH // 4 // aparazca No sakkiyamicchatI na pUrya, No vi ya vaMdaNagaM kuo psNsN| se saMjae subae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // vyAkhyA-'no' naiva 'satkRtaM' satkAram abhyutthAnA'nugamAdirUpam 'icchati' abhilaSati, na 'pUjA' vastrAdisaparyAm , 'no'pi ca' naiva ca 'vandanakaM' dvAdazAvatAdirUpam , kutaH 'prazaMsA' nijaguNotkIrtanarUpAm ?, naivecchatItyabhiprAyaH / 'saH' evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyataH 'suvrataH' zobhanavrataH 'tapasvI' prazasyatapAH 'sahitaH' pUrvavad, AtmAnaM karmavigamAt zuddharUpaM gaveSayati-mRgayati iti AtmagaveSako yaH sa bhikSuriti suutraarthH||5|| tathA jeNa puNa jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM nniycchii| naranAriM pajahe sayA tavassI, Na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // vyAkhyA-'yena' hetubhUtena punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotakaH 'jahAti' tyajati 'jIvitaM' saMyamajIvitaM 'mohaM vA' mohanIyaM kaSAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtsnaM samastaM 'niyacchati' badhnAti, tadevaMvidhaM narazcaM nArI ca naranAri 'prajahyAt' tyajed yaH sadA tapasvI, na ca 'kutUhalaM' syAdiviSayamupaiti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 6 // samprati piNDavizuddhidvAreNa sabhikSutvamAha // 215 // B.XOXOKOM Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXCXCXCXXCXCXX CXCXCXXX vastrazubhAzubhaphalayaMtram - chinnaM saraM bhomaM aMtalikkhaM, sumiNaM lakkhaNa daMDa vatthuvijjaM / | deva Asa deva manu rAkSa manu deva Asa deva | aMgaviyAraM sarassa vijayaM, je vijAhiM Na jIvaI sa bhikkhU // 7 // vyAkhyA - chedanaM chinnaM vasanadazanAdInAM tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyA'pi chinnamityuktA, evaM sarvatra / chinnA||dikAni - "aMjaNa - khaMjaNa - kaddamalitte, mUsagabhakkhiya aggividaDDhe / tunniya-kuTTiya-pajjavalIDhe, hoi vivAgu suho asuho vA // 1 // deve uttamo lAbho, mANussesu ya majjhimo / Asuresu ya gelannaM, maraNaM jANa rakkhase // 2 // ityAdi / daivikAdibhAgavyavasthA punaH -- cettAri devayAbhAgA, do ya bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, majjhe vatthassa rakkhaso // 1 // " tathA "saraM" ti svarasvarUpAbhidhAnam - "saijjaM ravai maUro, kukkuDo risahaM saraM / haMso ravai gaMdhAraM, majjhimaM tu gavela // 1 // tathA -- sajjeNa lahai vittiM, kayaM ca na viNassai / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoi ballaho // 2 // risaheNa u IsariyaM, seNAvaccaM dhaNANi ya / " ityAdi / tathA bhUmau bhavaM 'bhaumaM' bhUkampAdilakSaNam, yathA" zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rASTraM ca pIDyate // 1 // |" ityAdi / tathA antarikSam - | AkAzaM tatra bhavamAntarikSaM gandharvanagarAdilakSaNam, yathA - "kapilaM sasyaghAtAya, mAJjiSThaM haraNaM gavAm / avyaktavarNaM 1 "aJjana- khaJjana - kardamalipte, mUSaka bhakSi te'gnividagdhe / tUrNita-kuTTita paryavalIDhe, bhavati vipAkaH zubho'zubho vA // 1 // deveSu uttamo lAbho, mAnuSyeSu ca madhyamaH / AsureSu ca glAnyaM, maraNaM jAnIhi rAkSase // 2 // 2 catvAro devatAbhAgA, dvau ca bhAgau ca mAnuSau / AsurIyau ca dvau bhAgau, madhye vastrasya rAkSasaH // 1 // " 3" SaDjaM rauti mayUraH, kurkuTa RSabhaM svaram / haMso rauti gAndhAraM, madhyamaM tu gavelakaH // 1 // SaDjena labhate vRttiM kRtaM ca na vinazyati / gAvaH putrAzca mitrANi ca nArINAM bhavati vallabhaH // 1 // RSabheNa tvaizvarya, senApatyaM dhanAni ca / " bhikSorguNa vaktavyatA / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 216 // kurute, balakSobhaM na saMzayaH // 1 // gAndharvanagaraM snigdhaM, saprAkAraM satoraNam / saumyAM dizaM samAzritya rAjJastadvijayaGkaram ||2||" ityAdi / tathA 'svapnaM' svapnagataM zubhAzubhakathanam, yathA - " gAyane rodanaM brUyAd, narttane vadhabandhanam / hasane zocanaM brUyAt, paThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA 'lakSaNaM' strIpuruSAdInAm, yathA - "caMkkhusiNehe suhio, daMtasiNehe ya bhoyaNaM miTThe / tayaNeheNa ya sokkhaM, nahane hoi paramadhaNaM // 1||" ityAdi / tathA "daMDa" tti 'daNDaH' yaSTiH, tatsvarUpakathanam -- "egepavaM pasaMsaMtI "tyAdi / tathA 'vAstuvidyA' prAsAdAdilakSaNAbhidhAyakaM zAstram / tathA 'aGgavikAraH ' ziraHsphuraNAdiH, tacchubhAzubha svarUpakathanam, yathA -- "siraphuraNe kira rajjami"tyAdi / tathA svarasya - durgAzivAdirutarUpasya vijaya: - tatsambandhI zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH, yathA - "sAmA - sArasa- vAyasa - kosiya- siyavatta-rAsaha - sivAo / jaMbuya-vasahA vAmA, patthANe kajjasiddhiyarA // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhirna jIvati naitA eva jIvikAH prakalpya prANAn dhArayati sa bhikSuriti sUtrArthaH // 7 // tathA -- maMtaM mUlaM vivihaM vijjaciMtaM, vamaNa-vireyaNa dhUma - netta siNANaM / Aure saraNaM tigicchyiM ca taM parinnAya parivae sa bhikkhU // 8 // vyAkhyA--'mantram' OMkArAdisvAhAparyantam 'mUla' mUlikA kozAmihitaM zarapuGkhAmUlikAdi 'vividha' nAnAprakAraM | 'vaidyacintAM ' vaidyasambandhinIM pathyauSadhAdivyApArAtmikAM cintAm, yathA - "varjayed dvidalaM zUlI, kuSThI mAMsaM jvarI 1 "cakSuH snehe sukhito, dantasnehe ca bhojanaM miSTam / tvaksnehena ca saukhyaM nakhasne he bhavati paramadhanam // 1 // " 2 " ekapa prazaMsanti" / 3 "ziraHsphuraNe kila rAjyam" / 4 "yAmA sArasa - vAyasa - kauzika - zatapatra - rAsabha- zivAH / jambuka-vRSabhA vAmAH prasthAne kAryasiddhikarAH // 1 // " 8 XXX paJcadazaM sabhikSu nAmakama dhyayanam / bhikSorguNa vaktavyatA / // 216 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikssorgunnvktvytaa| / ghRtam / navamannamatIsArI, netrarogI ca maithunam / / 1 / / " ityaadi| vamanam-udgiraNam , virecanaM-koSThazuddhirUpam , dhUma-manaH- zilAdisambandhi, "nettaM" ti netrazabdena netrasaMskArakamiha samIrAJjanAdi gRhyate, snAnam-apatyArtha mauSadhisaMskRtajalAbhiSecanam , vamanAdInAM ca samAhAradvandvaH / "Aure saraNaM" ti suvya yayAd 'Aturasya' rogapIDitasya smaraNa 'hA tAta! hA mAtaH!' ityAdirUpam , 'cikitsitaM ca' Atmano rogapratIkArarUpam , 'tad' iti yadanantaramukta samRdi "parinnAya" tti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' saMyamamArge parigacchehayAsa. XbhikSuriti sUtrArthaH // 8 // aparaM ca khattiya-gaNa-ugga-rAyaputtA, mAhaNa bhoiya vivihA ya sippinno| no tesiM vayai silogapUrya, taM parinnAya parivae sa bhikkhU // 9 // vyAkhyA-kSatriyAH-rAjAnaH gaNAH-mallAdisamUhAH ugrAH-ArakSikAdayaH rAjaputrAH-nRpasutA eteSAM dvandvaH / / 'mAhanAH' brAhmaNAH 'bhogikAH' viziSTanepathyAdibhogavanto'mAtyAdayaH, ubhayatra supo luk / vividha ziskina sthapatyAdayaH iti shessH| 'no' naiva teSAM vadati' bhASate zlokapUje, yathA-zobhanA ete, pUjayata thailInimiya pApAnumatyAdidoSasambhavAt / kintu 'tat' zlokapUjAdikaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya parivraud yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 9 // anyacca gihiNo je pavaieNa divA, appavaieNa va saMthuyA hvejaa| tesiM ihaloiyapphalahA, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X-LOYLLPA paJcadarza sbhikssunaamkmdhyynm| bhikssorgunnvktvytaa| zrIuttarA- vyAkhyA-gRhiNo ye pravrajitena dRSTAH 'apratrajitena vA gRhasthAvasthena saha 'saMstutAH' paricitA bhaveyuH, "tersi" ti dhyayanasUtretaiH saha 'aihalaukikaphalArtha' vastrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM' paricayaM na karoti sa bhikSuriti suutraarthH||10|| tathAzrInemica sayaNAsaNapANabhoyaNaM, vivihaM khAima-sAimaM presiN| ndrIyA adae paDisehie niyaMThe, je tattha Na paussaI sa bhikkhU // 11 // sukhabodhA vyAkhyA-zayanAsanapAnabhojanaM vividhaM khAdimasvAdimaM "paresiM" ti 'parebhyaH' gRhasthAdibhyaH "adae" tti khyA laghu adadayaH 'pratiSiddhaH' kacit kAraNAntareNa yAcamAno nirAkRtaH 'nirgranthaH' grantharahito yaH tatra' adAne 'na praduSyati' vRttiH / na praveSaM yAti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 11 // tthaa||217||XI jaM kiMci AhArapANaM vivihaM, khAima-sAimaM paresiM ldd'e| jo taM tiviheNa NANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 12 // vyAkhyA-'yat kiJcid' alpamapi AhArapAnaM vividhaM khAdimaskhAdimaM ca, casya gamyamAnatvAt parebhyo labdhvA | yaH "ta" ti subbyatyayAt tenAhArAdinA 'trividhena' manovAkAyalakSaNena prakArarUpeNa 'na anukampate' bAlAlAnAdIn nopakurute na sa bhikSuriti shessH| yastu susaMvRtamanovAkAyaH san bAlaglAnAdInanukampata iti gamyate, uktazca "sAhavo to vi jatteNa, nimaMteja jahakamaM / jai ittha kei icchejjA, tehiM saddhiM tu bhuMjae // 1 // " sa bhikSuriti |sUtrArthaH // 12 // kizca 1 "sAdhavastato'pi yatnena nimantrayeyuryathAkramam / yadyatra ke'pi iccheyuH taiH sAdhaM tu bhuJjIran // 1 // " // 217 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikssorgunnvktvytaa| AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIyaM sovIrajavodagaM ca / No hIlae piMDaM NIrasaMtu, paMtakulAI parivae sa bhikkhU // 13 // . vyAkhyA sAmanyAyAmakam avazrAvaNa vyAkhyA-AyAmameva 'AyAmakam avazrAvaNaM 'caH' samuccaye, 'evaH' pUraNe, 'yavodanaM ca' yavabhaktaM 'zItaM' zItalaM X sauvIraM ca-kAJjikaM yavodakaM ca-yavadhAvanaM sauvIrayavodakam , tacca 'no hIlayet' dhigidaM kimanenAniSTena ? iti na nindet , 'piNDam' AyAmakAdi eva nIrasamapi, tuzabdasya apyarthatvAd ata eva prAntakulAni yaH parivrajet sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // anyacca saddA vivihA bhavaMti loe, divA mANussayA tahA tiricchaa| bhImA bhayabheravA urAlA, jo socA Na vihejaI sa bhikkhU // 14 // vyAkhyA-zabdAH 'vividhAH' vimarzapradveSAdinA vidhIyamAnatayA nAnAprakArA bhavanti loke 'divyAH' devasambandhinaH 'mAnuSyakAH' manuSyasambandhinaH, tathA 'tairazcAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH' raudrAH, bhayena bhairavAH-atyantasAdhvasotpAdakA bhayabhairavAH 'udArAH' mahAntaH, yaH zrutvA prakramAt tAneva zabdAn 'na vyathate' dharmadhyAnato na calati sa bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // ityetAvatA siMhavihAritAyAM nimittamuktam , samprati samastadharmamUlasamyaktvasthairyamAha vAyaM vivihaM samica loe, sahie kheyANugae ya koviyppaa| panne abhibhUya sabadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // vyAkhyA-vAda 'vividhaM' "muNDasya bhavati dharmaH, tathA jaTAbhiH savAsasAM dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo, vane'pi vasatAM bhavati dharmaH // 1 // " ityAdidarzanAntarAbhiprAyarUpaM 'sametya' jJAtvA loke sahitaH prAgvat, khedayatyanena karmeti Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndrIyA zrIuttarA- khedaH-saMyamastenA'nugataH 'caH' pUraNe, kovidaH-labdhazAstraparamArtha AtmA yasya sa kovidAtmA, "panne anibhUtapaJcadarza dhyayanasUtre||sabadaMsI uvasaMte" tti prAgvat, "aviheThakaH" na kasyacid vibAdhako yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 15 // ta sa mikSazrInemicaasippajIvI agihe amitte, jiiMdie sabao vippamukke / nAmakamaaNukkasAI lahuappabhakkhI, ciccA gihaM egayare sa bhikkhU // 16 // tti bemi // dhyynm| sukhabodhAvyAkhyA-'azilpajIvI' citrAdivijJAnajIvikArahitaH 'agRhaH' anagAraH "amitte" tti upalakSaNatvAd bhikSorguNakhyA laghuamitrazatruH jitendriyaH, tathA 'sarvataH' bAhyAbhyantarAcca granthAditi gamyate vipramuktaH, tathA 'aNukaSAyI' svalpakaSAyaH vktvytaa| vRttiH / | "lahuappabhakkhi" tti alpAni-stokAni laghUni-niHsArANi niSpAvAdIni bhakSituM zIlamasyetyalpalaghubhakSI tyaktvA // 218 // 'gRha' dravyabhAvabhedabhinnam , eka:-rAgadveSarahitaH caratyekacaro yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 16 // 'itiH' parisamAptA, bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUriracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM paJcadazaM sabhikSunAmakamadhyayanaM samAptam // // 218 // Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha brahmacaryasamAdhinAmakaM SoDazamadhyayanam / daza brajhavaryasamAdhisAnAni / / vyAkhyAtaM paJcadazamadhyayanam / adhunA SoDazamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane bhikSuguNA uktAH, te ca tattvato brahmacaryavyavasthitasya bhavanti, tadapi ca brahmacaryaguptiparijJAnata iti tA ihAbhidhIyante' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyanasyAdisUtram muyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU socA Nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabhayArI sadA appamatte viharijA // 1 // vyAkhyA-zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evaM 'AkhyAtaM' kathitam , katham ? ityAha-sopaskAratvAt sUtrasya yatheti gamyate, tato yathA 'iha' pravacane 'khaluH' nizcayena 'sthaviraiH' gaNadharAdibhirbhagavadbhirdaza brahmacaryasamAdhisthAnAni prajJaptAni, pho'bhiprAyaH ?-naipAmiyaM svamanISikA, kintu bhagavatA'pyevamAkhyAtaM mayA zrutam , tato'tra mA'nAsthA kRthaaH| tAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni bhikSuH 'zrutvA' AkarNya 'nizamya' arthato'vadhArya "saMjamabahule" tti prAkRtatvAd vahula:-prabhUta uttarottarasthAnAptyA saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, ata eva bahulasaMvaraH paJcendriyANAm ata eva 'bahulasamAdhiH' cittasvAsthyam 'guptaH' manovAkAyaiH ata eva guptendriyaH, tata eva guptaM-navaguptisevanAd brahmetibrahmacarya carituM zIlamasyeti guptabrahmacArI 'sadA sarvadA apramatto viharediti sUtrArthaH // 1 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayana sUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 219 // XOXOXOX - kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa vaMbhacerasamAhiThANA pannattA ? je bhikkhU soccA Nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttiMdie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijA / ime khalu te dherehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU soccA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttiMdie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharejjA, taMjahA - vivittAiM sayaNAsaNAraM sevijjA se niggaMthe, no itthI pasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe / taM kahaM ? iti ced AcArya Aha- niggaMthassa khalu itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjejjA, bhedaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipannattAo dhammAo vA bhaMsijA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAiM sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe // 1 // katarANItyAdi praznasUtram, imAnItyAdi nirvacanasUtraM prAgvat / tAnyevAha - 'tadyathe' tyupanyAse, 'viviktAni ' strIpazupaNDakairanAkIrNAni zayanAsanAni upalakSaNatvAt sthAnAni ca seveta yaH sa nirmantho bhavatIti zeSaH / itthamanvayenA'bhidhAyAvyutpannavineyAnugrahAyAmumevArthaM vyatirekata Aha-- 'no' naiva strIpazupaNDa ka saMsaktAni zayanAsanAni 'sevitA' upabhoktA bhavati / 'tadi' ti anantaroktaM 'kathaM' kena prakAreNa ? ' iti ced' evaM yadi manyase atrocyate - nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevamAnasya " baMbhayArissa" tti apergamyamAnatvAd brahmacAriNo'pi sato brahmacarye 'zaGkA vA' ihAnyeSAmiti gamyate, tataH zaGkA vA'nyeSAM kimevaMvidhazayanAsa SoDazaM brahmacarya - samAdhi nAmakamadhyayanam / daza brahmacarya samAdhisthAnAni / // 219 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nasevI brahmacArI ? uta neti ?, athavA zaGkA - khyAdibhiratyantA'pahRtacittatayA vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA // 1 // " ityAdirAgAturakhacaH paribhAvayato mithyAtvodayataH kadAcit 'tadAsevane yo doSa uktastIrthakRdbhiH sa doSa eva na bhavati' ityevaMrUpaH saMzaya utpadyate, 'kAGkSA vA' khyAdyabhilASarUpA, "priyAdarzanamevA'stu, kimanyairdarzanAntaraiH / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNA'pi cetasA ? // 1 // " ityAdyabhidhAyikA nIlapaTAdidarzanA''graharUpA vA, 'vicikitsA vA' 'kimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhavi - Syati na vA ? tadvarametadAsevanamevA'stu' ityevaMrUpA 'samutpadyeta' jAyeta, 'bhedaM vA' vinAzaM vA cAritrasyeti gamyate labheta, 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prApnuyAt, 'dIrghakAlikaM vA' dIrghakAlabhAvinaM, rogazca - dAhajvarAdiH AtaGkazca - AzughAtI zUlAdiH rogAtaGkaM bhavet, sambhavati hi khyAdyabhilASAtirekato'rocakatvaM tataJca jvarAdIni, kevaliprajJaptAd vA 'dharmAt ' zrutacAritrarUpAt samastAd bhrazyet, kasyacidatikliSTakarmodayAd dharmaparityAgasambhavAt / yata evaM 'tasmA'di'tyAdinigamanavAkyaM sugamamiti sUtrArthaH // 1 // uktaM prathamaM samAdhisthAnam / dvitIyamAha - No itthINaM kathaM kahettA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAyariyA''ha -- niggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjejjA, bheyaM vA labhejA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM rogAyaMkaM vA havejjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthINaM kahaM kahejA // 2 // vyAkhyA -no strINAmekAkinInAmiti gamyate, 'kathAM' strINAM vA sambandhinIM kathAM rUpanepathyAdiviSayAM katha yitA bhavati sa nirgranthaH, ya evaMvidhaH sa nirgrantho na tvanya ityabhiprAyaH / tat kathamityAdi pUrvavaditi sUtrArthaH // 2 // tRtIyamAha - xaxaxaxax daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 220 // CXOXOXOXOXOXOXOXCXCXCXXX1 rt itthIhiM saddhiM saNNi sijAgae virittA havai se niggaMthe / taM kahamiti ced AcArya Aha - NiggaMthassa khalu itthIhiM saddhiM saNNisejjAgayassa vaMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM bA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havejjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe itthIhiM saddhiM sannisijAgae viharejA // 3 // vyAkhyA -no strIbhiH sArddhaM sanniSadyA - pIThAdyAsanaM tadgataH san 'viharttA' avasthAtA bhavati, ko'rthaH ? tAbhiH sahaikAsane nopavizet, utthitAsvapi tAsu muhUrtta tatra nopaveSTavyamiti sampradAyaH, ya evaMvidhaH sa nirmanthaH / zeSaM praznanirvacanAbhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // 3 // caturthamAha jo itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM AloettA NijjhAittA havai se niggaMthe / taM kahamiti veda AyariyA''ha - NiggaMthassa khalu itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM AloemANassa nijjhAemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kakhA vA vitimicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA, tamhA khalu No NiggaMthe itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM AloejA NijjhAijjA // 4 // vyAkhyA - no strINAm 'indriyANi' nayanAdIni manaH- cittaM haranti dRSTamAtrANi AkSipantIti manoharANi tathA SoDazaM brahmacarya - samAdhi nAmakama dhyayanam / daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza brahmaXIcaryasamAdhi sthaanaani| mano ramayanti-darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhAdayantIti manoramANi 'AlokitA' ISad dRSTA 'nirdhyAtA' prabandhana nirIkSitA bhavati yaH sa nimranthaH, anyat pratItameveti sUtrArthaH // 4 // paJcamamAha No itthINaM kutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kuiyasaI vA rujhyasaI vA gIyasaI vA hasiyasaI vA thaNiyasaI vA kaMdiyasaI vA vilaviyasaI vA suNittA bhavai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya Aha-itthINaM kuDutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kUiyasaiM vA rujhyasaI vA gIyasaI vA hasiyasaI vA thaNiyasaI vA kaMdiyasaI vA vilaviyasaI vA suNamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu NiggaMthe No itthINaM kuDuMtaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kUiyasaI vA ruiyasaI vA gIyasadaM vA hasiyasaI vA thaNiyasaI vA kaMdiyasaI vA vilavi yasaI vA suNamANo viharejA // 5 // vyAkhyA-no strINAM kuDyaM-leSTukAdiracitaM tenA'ntaraM-vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasmin vA, dUSya-vastraM yavanikArUpaM | tadantare vA bhittiH-pakeSTakAdiracitA tadantare vA sthitveti zeSaH, 'kUjitazabdaM vA' ratasamaye kokilAdivihagabhASArUpaM 'ruditazabda vA' ratikalahAdikaM gItazabdaM vA' paJcamAdihukRtirUpaM 'hasitazabdaM vA' kahakahAdikaM 'stanitazabdaM vA' Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre : zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 221 // XXXXXXXXXXXX ratisamayakRtaM 'kranditazabdaM vA' proSitabhartRkAdikRtaM 'vilapitazabda vA' pralAparUpaM zrotA yo bhavati sa nirmanthaH / SoDazaM zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 5 // SaSThamAha brahmacaryano niggaMthe puvarayaM pucakIliyaM aNusarittA bhavai, taM kahamiti ced AyariyA''ha samAdhiniggaMthassa khalu itthINaM puvarayaM pubakIliyaM aNusaramANassa baMbhayArissa baMbhacere nAmakamasaMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA dhyynm| pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM puvarayaM putvakIliyaM aNusarejA // 6 // daza brahma sAnAXI vyAkhyA-no nirgranthaH pUrvarataM 'pUrvakrIDitaM vA durodarAdiramaNAtmakaM vAzabdasya gamyamAnatvAd anusmA | caryasamAdhibhavati / zeSaM prAgvat / iti sUtrArthaH // 6 // saptamamAha sthAnAni / No paNIyaM AhAraM AhArettA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya AhaniggaMthassa khalu paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA tamhA khalu No niggaMthe paNIyaM AhAraM AhArejA // 7 // // 221 // vyAkhyA-no 'praNItaM' galadvindu, upalakSaNatvAd anyamapyatyantaM dhAtUdekakAriNam AhAram AhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM prAgvat / iti sUtrArthaH // 7 // aSTamamAha Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no aimAyAe pANabhoyaNaM AhArittA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya Aha-- aimAyAe pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitimicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAu NijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaM bhuMjejjA // 8 // vyAkhyA-no 'atimAtrayA' "bettIsa kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe, | aTThAvIsaM bhave kavalA || 1 ||" ityAgamoktamAtrAtikrameNa pAnabhojanamAhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM tathaiveti sUtrArthaH // 8 // navamamAha No vibhUsANuvAI havai se niggaMthe / taM kahamiti ced AyariyA''ha - vibhUsAvattie vibhUsiyasarIre itthijaNassa abhilasaNije havai / tao NaM tassa itthijaNeNaM abhilasijamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe vibhUsAjuvAI siyA // 9 // vyAkhyA - no 'vibhUSAnupAtI' zarIropakaraNasaMskArakarttA bhavati yaH sa nirmanthaH / zeSaM sugamam / navaraM "vibhUsA"dvAtriMzat kila kavalA, AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahelAyA, aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // " -CXCX BXXX X daza brahmacarya samAdhisthAnAni / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vattie" tti vibhUSAM vartayituM-vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSAvartI sa eva vibhUSAvartikaH, ata eva 'vibhuussitshriirH'| snAnAdyalaGkatatanuriti sUtrArthaH // 9 // dazamamAha No sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAI havai se niggNthe| taM kahaM? iti ced AyariyAha-niggaMthassa khalu sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAiyassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjejA, bheyaM vA labhejA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAI bhavai se niggaMthe, dasame baMbhacera samAhihANe havai // 10 // vyAkhyA-no zabda-rUpa-rasa-gandha-sparzAn anupatati-anuyAti zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nimranthaH / zeSaM prAgvat / navaraM zabdaH-manmanabhASitAdiriti sUtrArthaH // 10 // . bhavaMti ittha silogaa| taMjahAbhavanti 'atra' ukta evArthe 'zlokAH' padyarUpAH, tadyathAjaM vivittamaNAinnaM, rahiaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu niseve||1|| / maNapalhAyajaNaNiM, kAmarAgavivaDDaNi / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivje||2|| vyAkhyA-"" ti prAkRtatvAd yaH 'viviktaH' rahasyabhUtaH prakramAt tatraiva vAstavyakhyAdyabhAvAt 'anAkIrNaH' tatprayojanAgataH ruyAdyasaGkalaH, rahitaH akAlacAriNA vandanAdinimittAgatena strIjanena, kAlAkAlacAritvavibhAgastu SoDaza brhmcrysmaadhinaamkmdhyynm| daza brahmacaryasamAdhi| sthAnAni / // 222 // // 222 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 38 XCX8X8X zramaNIrAzrityA'yam -- "aTThemI-pakkhie motuM, vAyaNAkAlameva ya / sesakAlamayaMtIo, neyAo akAlacArIo // 1 // " cazabdAt paNDakAdibhirbrahmacaryasya rakSaNArthamAlayaM tamiti gamyate, 'tuH' pUraNe, niSevate / tathA manaH prahlAdajananIM, kAmarAga:-viSayAbhiSvaGgaH tadvivarddhanIm, zeSaM spaSTam // 1-2 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, Nicaso parivajjae // 3 // vyAkhyA - 'samaM ca' saha 'saMstavaM' paricayaM strIbhirniSadyA prakramAd ekAsanabhogeneti gamyate, zeSaM spaSTam // 3 // aMga-paccaMga ThANaM, cAllaviyapehiyaM / vaMbhacerarao thINaM, cakkhugejjhaM vivajjae // 4 // vyAkhyA - aGgAnAM - ziraH prabhRtInAM pratyaGgAnAM - kucakakSAdInAM saMsthAnam - AkAraH aGgapratyaGgasaMsthAnaM, cAru - zobhanam ullapitaM prekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSurgrAhyaM sad vivarjayet / kimuktaM bhavati ? -- cakSuSi sati rUpagrahaNamavazyambhAvi, paraM taddarzane'pi tatparihAra eva karttavyo na tu rAgavazataH punaH punastadeva vIkSaNIyam / uktaM hi-- "asekaM rUpamaddahu~, cakkhugoyaramAgayaM / rAgaddose u je tattha, te buho parivajjae // 1 // " // 4 // krUiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM thaNiya kaMdiyaM / baMbhacerarao thINaM, soyagejjhaM vivajjae // 5 // vyAkhyA - sugamameva, navaraM kUjitAdi vivarjayet / kuDyAntarAdiSviti zeSaH // 5 // hAsaM khiDuM ratiM dappaM, sahasA'vattAsiyANi ya / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAi vi // 6 // vyAkhyA--hAsaM pratItam, 'krIDAM' dyUtaramaNAdirUpAm, 'ratiM' kAntA'GgasaJjanitAM prItim, 'darpaM' mAninImAnada 1 "aSTamI - pAkSike muktvA, vAcanAkAlameva ca / zeSakAlamAyAntyo, jJeyA akAlacAryaH // 1 // " "azakyaM rUpamadra, cakSurgecaramAgatam / rAgadveSau tu yau tantra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " QX8XQXXXXX daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 223 // FOXCXCXCXCXXXXXXXX8X lanotthaM garvam, 'sahasA'vatrAsitAni ca' parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAni akSisthaganAdIni zeSaM spaSTam // 6 // paNIyaM bhattapANaM tu, khippaM mayavivaguNaM / vaMbhacerarao bhikkhU, Nicaso parivajjae // 7 // vyAkhyA - sugamam, navaraM madaH - kAmodrekaH // 7 // dhammala miaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / nAimattaM tu bhuMjejjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vyAkhyA - dharmeNa hetunA na tu kuNTalAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM 'mitam ' "addhamasaNassa savaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAupaviyAraNaTThA, chabbhAgaM UNayaM kujjA // 1||" ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate / 'kAle' prastAve 'yAtrArthaM ' saMyamanirvAhaNArthaM na tu rUpAdyartham, 'praNidhAnavAn' cittasvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIteti sambadhyate, 'na tu' naiva tuzabdasyottarasyAtra sambandhAt / ' atimAtraM' mAtrAtikrAntaM bhuJjIta brahmacarye rataH 'sadA' sarvadA, kadAcit kAraNato'timAtrAhArasyApyaduSTatvAt / uktaJca - "kekkhaDakhettacuo vA, dubbala addhANa pavisamANo vA / khIrAigahaNa dIhaM, bahuM ca uvamA ayakaDile || 1 ||" // 8 // vibhUsaM parivajjejjA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // vyAkhyA - 'vibhUSAm' upakaraNagatAM parivarjayet, 'zarIraparimaNDanaM' kezazmazrusamAracanAdikaM zRGgArArthaM na dhArayediti sUtrArthaH // 9 // sadde rUve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, Niccaso parivajjae // 10 // 1 "ardhamazanasya savyaJjanasya kuryAd dravasya dvau bhAgau / vAtapravicAraNArthaM SaDbhAgamUnaM kuryAt // 1 // " 2 " rUkSAdikSetracyuto vA durbalo'dhvAnaM pravizan vA / kSIrAdigrahaNe dIrghA bahu ca upamA bhayaHkaDillana // 1 // " XOXO SoDazaM brahmacarya samAdhi nAmakama dhyayanam / daza brahma caryasamAdhisthAnAni / // 223 // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza brahmacaryasamAdhi| sthAnAni / KXXXXXXXXXXXX vyAkhyA-spaSTameva, navaraM kAmasya guNAH-upakArakAH kAmaguNA iti sUtradazakArthaH // 10 // samprati yat prAk pratyekamuktaM zaGkA vA bhavedityAdi tad dRSTAntataH spaSTayitumAha Alao thIjaNAinno, thIkahAya mnnormaa| saMthavo ceva NArINaM, tAsiM iMdiyadarisaNaM // 11 // kUiyaM rudiyaMgIyaM, hasiyaM bhuttAsiyANi yApaNIyaM bhattapANaMca, atimAyaM pANabhoyaNaM // 12 // gattabhUsaNamiTuM ca, kAmabhogA ya dujyaa| narassa'ttagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 13 // vyAkhyA-sUtratrayamapi pratItam , navaraM bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni-bhogarUpANi AsitAnikhyAdibhireva sahA'vasthitAni, hAsyAdyupalakSaNametat , gAtrabhUSaNamiSTaM ceti, cazabdo'pyarthaH, tata iSTamapyAstAM vihitam , viSaM tAlapuTaM 'yatheti yathA tAlapuTaviSaM sadyoghAtitvena dAruNavipAkaM tathA strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAdikAraNatayA saMyamarUpabhAvajIvitasyetarasya ca nAzahetutvAditi sUtratrayArthaH // 11-12-13 // samprati nigamayitumAhadujae kAmabhoge ya, Nicaso parivajae / saMkAThANANi savANi, vajejjA paNihANavaM // 14 // dhammArAma care bhikkhU, dhiImaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie // 15 // vyAkhyA-durjayAn kAmabhogAn "niccaso" tti nityaM parivarjayet , 'zaGkAsthAnAni ca' anantaroktAni, pUrvatra casya bhinnakramatvAt 'sarvANi' dazApi varjayet 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH // etadvarjakazca kiM kuryAd ? ityAha-dharma ArAma iva duHkhasantApataptAnAM nirvRtihetutayA dharmArAmastasmin cared bhikSuH dhRtimAna , 'dharmasArathiH' anyeSAmapi dharmapravartayitA, dharme Aramante dharmArAmAH-susAdhavasteSu rato na tvekAkitve dharmArAmarataH, 'dAntaH' upazAnto brahmacaryasamAhita iti sUtradvayArthaH // 15 // brahmacaryavizuddhyartho'yaM sarvo'pyupakrama iti tanmAhAtmyamAha XXXXXXXXXOXOXOXON Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- brahmacarya ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / deva-dANava-gaMdhavA, jakkha-rakkhasa-kinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je karaMti taM // 16 // SoDazaM I vyAkhyA-deva-dAnava-gandharvAH yakSa-rAkSasa-kinnarAH, samastadevajAtyupalakSaNametad , ete sarve'pi brahmacAriNaM yati-II miti zeSaH, namasyanti 'duSkaraM' duranucaraM "je kareMti" tti yaH karoti' anutiSThati 'taditi prakramAd brahmacaryamiti samAdhisUtrArthaH / / 16 / / sakalAdhyayanopasaMhArArthamAha nAmakamaesa dhamme dhuve Niyae, sAsae jiNadesie / siddhA sijhaMti cANeNaM, sijjhissaMti tahAvare // 17 // dhyynm| ttibemi|| daza brahmavyAkhyA-'eSaH' anantaroktaH 'dharmaH' brahmacaryalakSaNaH 'dhruvaH' sthiraH parapravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita caryasamAdhiityarthaH, 'nityaH' trikAlasambhavAt , 'zAzvataH' anavaratabhavanAt , ekArthikAni vA etAni, jindeshitH| asyaiva trikAlagocaraM sthAnAni / phalamAha-siddhAH' purA anantAsu utsarpiNyavasarpiNISu, siddhyanti 'caH' samuccaye videheSu 'anena' brahmacaryalakSaNena X dharmeNa, setsyanti tathA 'apare' anantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH // 17 // 'itiH' parisAmAptI, bravImIti pUrvavat // // 224 // // 224 // J||iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM dazabrahmacaryasamAdhinAmakaM SoDazamadhyayanaM samAptam // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha pApazramaNIyAkhyaM saptadazamadhyayanam / vyAkhyAtaM SoDazamadhyayanam / adhunA pApazramaNIyAkhyaM saptadazamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH - ' ihA'nantarAdhyayane daza brahmacaryaguptaya uktAH, tAJca pApasthAnavarjanAdevA''sevituM zakyante iti pApazramaNasvarUpAbhidhAnatastadeva kA kocyate ' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdisUtradvayam -- XCXCXCXXXX je kei u pacaie niyaMThe, dhammaM suNettA viNaovavanne / sudullahaM lahiuM bohilAbhaM, vihareja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // sejjA daDhA pAuraNaM mi atthi, uppajjaI bhottu taheva pAuM / jANAmi jaM vai Ausu ! tti, kiM nAma kAhAmi ? sueNa bhaMte ! // 2 // vyAkhyA- 'yaH kazcit' ityavivikSitavizeSaH 'tuH' pUraNe, 'pravrajitaH' niSkrAnto nirmanthaH prAgvat / kathaM punarayaM pratrajitaH ? ityAha - 'dharma' zrutacAritrarUpaM 'zrutvA' nizamya vinayena - jJAnAdyupacArAtmakenopapannaH - yukto vinayopapannaH san 'sudurlabham ' atizayaduSprApaM "labhiuM" ti labdhvA 'bodhilAbhaM' jinapraNItadharmaprAptirUpam, anena bhAvapratipattyA'sau pratrajita ityuktaM bhavati / sa kim ? ityAha - 'viharet' caret 'pazcAt' pratrajitottarakAlaM 'ca' punarartho vizeSadyotakaH, tatazca prathamaM siMhavRttyA pravrajya pazcAtpunaH 'yathAsukhaM' yathA tathA nidrAvikathAdikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate tuzabdasya evakArArthatvAd yathAsukhameva zRgAlavRttyaiva viharedityarthaH / sa ca guruNA'nyena vA hitaiSiNA'dhyayanaM prati prerito yadvakti tadAha -- 'zayyA' vasatiH 'dRDhA' vAtAtapajalAdyupadravairanabhibhAvyA, tathA 'prAvaraNaM' varSAkalpAdi 'me' pApasthAnavarjanavaktavyatA | Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 225 // XCXXXXXXX CXCXCXXX mamAssti, kina utpadyate' jAyate 'bhoktuM' bhojanAya tathaiva 'pAtuM' pAnAya, yathAkramamazanaM pAnaM ceti zeSaH, tathA 'jAnAmi' avagacchAmi 'yadvarttate' yadidAnImasti 'AyuSman !' iti prerayiturAmantraNam 'iti' etasmAd hetoH 'kiM nAma ?' na kizcidityarthaH, "kAhAmi" tti kariSyAmi 'zrutena' AgamenA'dhItenetyadhyAhAraH, 'bhadante 'ti pUjyAmantraNam, iha ca prakramAdAkSepe kiMzabdaH / ayaM hi kilAsyAzayaH - 'yathA ye bhavanto'dhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kinanA'vabudhyante, tat kiM hRdayagalatAluzopavidhAyinA'dhItena ?' ityevamadhyavasito yaH sa pApazramaNa ityucyate itIhA'pi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate iti sUtradvayArthaH / / 1-2 / / kica je kei pavaIe, NiddAsIle pagAmaso bhoccA / peccA suhaM suyai, pAvasamaNi tti vuccaI // 3 // vyAkhyA - yaH kazcit pratrajitaH 'nidrAzIlaH' nidrAvAn 'prakAmazaH ' bahuzaH 'bhuktvA' dadhyaudanAdi 'pItvA' tatrAdi 'sukhaM' | yathAbhavatyevaM sakalakriyAnuSThAnanirapekSa eva 'svapiti' zete sa itthambhUtaH pApazramaNa ityucyata iti sUtrArthaH // 3 // tathAAyariyauvajjhAehiM, suyaM viNayaM ca gAhie / te caiva khiMsaI bAle, pAvasamaNi tti vuccaI // 4 // AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappaI / appaDipUyae thaddhe, pAvasamaNi tti vucaI // 5 // vyAkhyA - AcAryopAdhyAyaiH zrutaM vinayaM ca 'prAhitaH' zikSito yairiti gamyate 'tAneva' AcAryAdIn 'khiMsati' nindati 'bAla:' vivekavikalo yaH sa pApazramaNa ityucyata iti // AcAryopAdhyAyAnAM 'samyag ' avaiparItyena 'na pratitapyate' na tattaptiM vidhatte, tathA 'apratipUjakaH' kenacit sAdhunopakRte'pi na pratyupakArakArI 'stabdha:' garvAdhmAta AtmAnameva bahumanyate yaH sa pApazramaNa iti sUtradvayArthaH // 4-5 // cAritraviSayaM tamAha -- itthaM vinayarahitaM pApazramaNamabhidhAya caraNakaraNavikalaM tamevAha saptadazaM pApazramaNIyAkhya madhyayanam / pApasthAna varjanavaktavyatA / // 225 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai // 6 // pApasthAna vrjnvktvytaa| == == = sammahamANo pANANi, bIyANi hriyaanniy|asNje saMjaya mannamANe, pAvasamaNitti vucca saMthAraM phalagaM pIDhaM, NisijjaM pAyakaMbalaM / appamajiyamAruhaI, pAvasamaNi tti vucaI davadavassa saMcaraI, pamatte ya abhikkhaNaM / ullaMghaNe ya caMDe ya, pAvasamaNi tti vuccaI paDilehei pamatte, avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehAaNAutto, pAvasamaNi tti vucca paDilehei pamatte, se kiMci hu nnisaamiyaa| guruM paribhAvae NicaM, pAvasamaNi tti vuccaI // 10 // bahumAI pamuharI, thaddhe laddhe annigghe| asaMvibhAgI aciyatte, pAvasamaNi tti vuccaI // 11 vivAyaM ca udIrei, adhamme attapaNNahA / buggahe kalahe ratte, pAvasamaNi tti vucaI // 12 // athirAsaNe kukkuIe, jattha tattha nnisiiyii| AsaNammi aNAutte, pAvasamaNi tti vucaI / / sasarakkhapAo suyaI, sejaM Na paDilehae / saMthArae aNAutte, pAvasamaNi tti vuccaI // 14 // duddhadahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae ya tavokamme, pAvasamaNi tti vuccaI // 15 // atyaMtammi ya sUrammi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNi tti vuccaI // 16 // AyariyaparicAI, prpaasNddseve| gANaMgaNie dubbhUe, pAvasamaNi tti vuccaI // 17 // sayaM gehaM paricaja, paragehaMsi vAvaDe / NimitteNa ya vavaharaI, pAvasamaNi tti vuccaI // 18 // sannAipiMDaM jemei, NecchaI sAmuyANiyaM / gihiNisejaM ca vAhei, pAvasamaNi tti vuccaI // 19 // vyAkhyA-sammardayan 'prANAniti prANino dvIndriyAdIn 'bIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvAdIni, sakalai = Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 226 // XXXXXX kendriyopalakSaNaM caitad, ata evA'saMyataH, tathA "saMjaya mantramANe" tti ko'rthaH ? saMyato'hamiti manyamAnaH, anena ca saMvignapAkSikatvamapyasya nAstItyuktam, zeSaM prAgvat || 6 || tathA 'saMstArakaM' kambalAdi 'phalakaM' dArumayaM 'pITham ' AsanaM 'niSadyAM' svAdhyAyabhUmiM 'pAdakambalaM' pAdapuJchanam 'apramRjya' rajoharaNAdinA, upalakSaNatvAd apratyupekSya ca 'Arohati ' upavizati yaH sa pApazramaNa ityucyate // 7 // tathA ' davadavassa" tti 'drutaM drutaM' tathAvidhAlambanaM vinA'pi tvaritaM tvaritaM 'saJcarati' mikSAcaryAdiSu paryaTati 'pramattazca' pramAdavAMzca bhavati iti zeSaH, 'abhIkSNaM' punaH punaH 'ullaGghanazrca' vatsaDimbhAdInAmadhaH karttA, 'caNDa' ArabhaTavRttyA''zraNayataH / caramapAdo'trottaratra ca prAgvat // 8 // tathA pratilekhayati pramattaH san, 'apojjhati' yatra tatra nikSipati, kiM tat ? 'pAdakambalaM' pAdapuJchanam, samastopadhyupalakSaNametat sa evaM 'pratilekhanA'nAyuktaH' pratyupekSA'nupayuktaH // 9 // tathA pratilekhayati pramattaH sa kiJcidapi 'huH' apyarthe vikathAdIti gamyate, 'nizamya' AkarNya tatrAkSiptacittatayeti bhAvaH / gurUn paribhAvayati guruparibhAvako nityam, kimuktaM bhavati ? - asamyakpratyupekSamANaH anyadvA vitathamAcaran gurubhizvoditastAneva abhibhavati, yathA - svayameva pratyupekSadhvam, yuSmAbhireva vayamitthaM zikSitAH tato yuSmAkamevaiSa doSa ityAdi // 10 // kiJca - 'bahumAyI' prabhUtavaJcanAprayogavAn 'pramukharaH ' prakarSeNa mukharaH stabdhaH lubdhaH 'anigrahazca' avidyamAnendriyanigrahaH 'asaMvibhAgI guruglAnAdInAmucitamazanAdi na yacchati, "aciyatte" tti gurvAdiSvapyaprItimAn zeSaM tathaiva // 11 // tathA 'vivAda' vAkkalahaM 'caH' pUraNe 'udIrayati' kathaJcidupazAntamapi utprAsanAdinA pravRddhiM nayati, 'adharmaH' nirdharmaH, AptAM - sadbodharUpatayA hitAM prajJAm-Atmano'nyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hanti yaH sa AptaprajJAhA, 'nyuddhahe' daNDAdighAtajanite virodhe 'kalahe' vAcike 'raktaH' saktaH, zeSaM prAgvat // 12 // tathA asthirAsanaH kukucaH prAgvat / 'yatra tatra' saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH niSIdati saptadazaM pApazramaNIyAkhya madhyayanam / pApasthAna varjana vaktavyatA / // 226 // Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1663 'Asane pIThAdau 'anAyuktaH' anupayuktaH san , zeSaM prAgvat // 13 // tathA sarajaskapAdaH svapiti, kimuktaM bhavati ?- pApasthAnaasaMyama pratyabhIrutayA pAdAvapramRjyaiva zete, tathA 'zayyAM' vasatiM na pratilekhayati, 'saMstArake' kambalAdau supta iti | varjanazepaH, 'anAyuktaH' "kukuDipAyapasAraNa AyAmeuM puNo vi AuMTe" ityAdyAgamAnupayuktaH, zeSaM tathaiva // 14 // tapo- vktvytaa| | viSayaM pApazramaNatvamAha-"duddhadahi" ti dadhidugdhe, vikRtihetutvAd vikRtI, upalakSaNatvAd ghRtAdyazeSavikRtiparigrahaH, AhArayati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM tathAvidhapuSTAlambanaM vineti bhAvaH, ata eva aratazca 'tapaHkarmaNi' anazanAdau, zeSana prAgvat // 15 // tathA astamayati 'caH' pUraNe sUrye AhArayati 'abhIkSNaM' punaH punardine dine ityarthaH, yadi cAsau kenacid gItArthasAdhunA codyate, yathA-AyuSman ! kimevaM tvayA''hAratatpareNaiva sthIyate ? durlabhA khalviyaM manujatvAdicaturaGgasAmagrI, tata etAmavApya tapasyudyantumucitamiti, tataH kim ? ityAha-"coio paDicoei" tti coditaH / praticodayati, yathA-kuzalastvamupadezadAne na bu svayamanuSThAne, anyathA kimevamavagacchannapi bhavAn na vikRSTatapo'nu| tiSThati ?, zeSaM tathaiva // 16 // 'AcAryaparityAgI' te hi tapaHkarmaNi viSIdantamudyamayanti, AnItamapi cAnnAdi bAla|glAnAdibhyo dApayanti, ato'tIvAhAralobhena tatparityajanazIlaH / parapASaNDAn-saugatAdIna "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA" ityAdyabhiprAyavato'tyantAhAraprasaktAn sevate tathA tathopasarpati iti parapASaNDasevakaH, tathA svecchAcAritayA gaNAd gaNaM SaNmAsAbhyantara eva saGkAmatIti gANaGgaNika ityAgamikI paribhASA, ata eva duSTaM bhUtaM-jAtamasya 'durbhUtaH' durAcAratayA nindyo bhUta ityarthaH // 17 // vIryAcAraviSayamAha-svakaM gRhaM parityajya paragehe "vAvaDi" tti 'vyApriyate' piNDAdyarthI svatastatkRtyAni kurute, 'nimittena ca' zubhAzubhakathanAdinA 'vyavaharati' dravyAdyarjanaM karoti // 18 // 1 "kukuTIvatpAdaprasAraNaM Ayamya punarapi bhAkuJjayet / " Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica saptadarza pApazrama ndrIyA nniiyaakhymdhyynm| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pApasthAna vrjnvktvytaa| // 227 // XUXXXXXXXXXXXX svajJAtibhiH-nijabandhubhiryaH snehAd dIyate piNDaH sa svajJAtipiNDastaM 'jemati' bhute, necchati 'sAmudAnika' bhaikSam , | gRhiNAM niSadyAM paryaGkatUlyAdikAM zayyAM 'vAhayati' sukhazIlatayA ArohatIti sUtracaturdazakArthaH // 19 // samprati adhyayanArthamupasaMharan uktarUpadoSA''sevanaparihArayoH phalamAha eyArise paMcakusIla'saMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa heDime / ayaMsi loe visameva garahie, Na se ihaM va parattha loe // 20 // je vajae ete sadA u dose, se subae hoi muNINa mjjhe| ayaMsi loe amayaM va pUie, ArAhae logamiNaM tahA paraM // 21 // ti bemi|| vyAkhyA-'etAdRzaH' IdRzaH paJcakuzIlA:-pArzvasthAdayastadvadasaMvRtaH 'rUpadharaH' rajoharaNAdiveSadharaH, prAkRtatvAcca bindunirdezaH, 'munipravarANAM' pravarayatInAM "heTThimo" tti 'adhovI' atijaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH, etatphalamAha-"ayaMsi loe visameva garahie na se ihaM neva parattha loe" tti asmin loke 'viSamiva garala iva garhitaH ata eva sa na iha naiva paraloke arghatIti zeSa iti // yo varjayati 'etAn' uktarUpAn "sayA u" tti sadaiva doSAn saH 'suvrataH' prazasyavrato bhavati munInAM madhye tanmadhye gaNyata ityarthaH, tathA cAsmin loke amRtamiva pUjitaH ArAdhayati lokamimaM tathA 'paraM' paralokamiti sUtradvayArthaH // 20-21 / / 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // RARuaresantasaseaseasesasteoasasasewaresastavaneral ||iti zrInemicandrasarikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM pApazramaNIyAkhyaM saptadazamadhyayanaM samAptam // HASREERSRSRSRSRSTERKERERFARERKERS // 227 // seas HEREUPS Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanam / snyjyraajvktvytaa| 8XXXXXXXXXXXXX uktaM saptadazamadhyayanam / adhunA saMyatIyAkhyamaSTAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane pApasthAnavarjanamuktam , tacca saMyatasyaiva, sa ca bhogarddhityAgata eveti sa eva saJjayodAharaNata ihocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdisUtram kaMpille nagare rAyA, udinnabalavAhaNo / NAmeNaM saMjae NAma, miga, uvaNiggae // 1 // vyAkhyA-kAmpilye nagare rAjA, udIrNam-udayaprAptaM balaM-caturaGgaM vAhanaM ca-gillithillyAdirUpaM yasya saH, tathA sa - ca nAmnA saJjayaH 'nAme'ti prAkAzye, tataH saJjaya iti prasiddhaH, 'mRgavyAM' mRgayAM, pAThAntareNa mRgavadhaM vA pratIti zeSaH, 'upanirgataH' niryAtaH tata eva nagarAditi gamyate iti suutraarthH||1|| sa ca kIdRg vinirgataH ? kiM ca kRtavAn ? ityAha__hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, sabao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao, kNpillujjaannkesre| bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // vyAkhyA-suvyatyayAd hayAnIkena gajAnIkena rathAnIkena, tathaiva ca padAtInAM samUhaH pAdAtaM tadanIkena mahatA sarvataH parivAritaH mRgAn 'kSitvA' prerayitvA hayagataH' azvArUDhaH, "kaMpillujANakesare" tti kAmpilyasya sambandhini kezaranAmnyudyAne 'bhItAn trastAna 'zrAntAn' itastataH preraNena khinnAn 'mitAn' parimitAn 'tatra' teSu mRgeSu madhye "vahei" tti hanti rasamUJchita iti sUtradvayArthaH // 2-3 // atrAntare yadabhUt tadAhaaha kesarammi ujANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajhANasaMjutte, dhammajjhANaM jhiyaayi||4|| Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayana sUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 228 // apphovamaMDavammI jhAyaI jhaviyAsave / tassAgae mige pAsaM, vahei se NarAhive // 5 // vyAkhyA--'atha' anantaraM kesare udyAne anagAraH tapodhanaH svAdhyAyadhyAnasaMyuktaH ata eva dharmadhyAnaM dhyAyati // "apphovamaMDavammi" ti apphova iti-vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapazca- nAgavahayAdisambandhI apphovamaNDapastasmin | dhyAyati dharmadhyAnamiti gamyate, punarabhidhAnam atizayakhyApakam, "jhaviya" tti kSapitA AzravAH - hiMsAdayo yena sa tathA, 'tasya' anagArasya 'AgatAn' mRgAn 'pArzva' samIpaM hanti sa narAdhipa iti sUtradvayArthaH // 4-5 // aha Asagao rAyA, khippamAgamma so tahiM / hue mige upAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // vyAkhyA - 'atha' anantaram azvagato rAjA kSipramA''gatya saH 'tasmin ' maNDape hatAn "mige u" tti mRgAneva na punaranagAramityarthaH dRSTvA anagAraM tatra pazyati ca iti sUtrArthaH // 6 // tataH kimakArSIt ? ityAhaaha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro maNA''hao / mae u maMdapunneNaM, rasagidveNa ghattuNA // 7 // AsaM visajjaittA NaM, aNagArassa so nnivo| viNaeNaM vaMdaI pAe, bhagavaM / ettha me khame // 8 // aha moNeNa so bhagavaM, aNagAre jhANamassie / rAyANaM Na paDimaMtei, tao rAyA bhayahuo // 9 // saMjao ahamassI ti, bhagavaM ! vAharAhi me / kuddhe teeNa aNagAre, Daheja NarakoDio // 10 // vyAkhyA-- atha rAjA 'tatre'ti taddarzane sati 'sambhrAntaH ' bhIto yathA anagAro 'manAk' stokenaiva AhataH, tadAsanna - mRgahananAd ityabhiprAyaH, mayA 'tuH' pUraNe, mandapuNyena rasagRddhena "ghattuNa" tti 'ghAtukena' hananazIlena // tatazca azvaM 'visRjya' vimucya " " prAgvad anagArasya sa nRpaH vinayena vandate pAdau vakti ca - yathA bhagavan ! 'atra' mRgavaghe mamAparAdhamiti zeSaH kSamasva // atha maunena sa bhagavAn anagAro dhyAnam 'AzritaH' sthito rAjAnaM 'na pratimantrayate' aSTAdazaM saMyatI yAkhyama dhyayanam / saJjayarAja vaktavyatA / // 228 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snyjyraajvktvytaa| AAIki yathA-ahaM kSamiSye na veti, 'tataH' kAraNAd rAjA 'bhayadrutaH' bhayatrastaH, yathA-na jJAyate kiM kimeSa kruddhaH rAti uktavAMzca-yathA saJjayanAmA rAjA ahamasmi na tunIca ityabhiprAyaH, 'iti' asmAda hetobhagavan ! Ter sambhASaya 'me' iti mAm / syAt-kimevaM bhavAn bhayadrutaH ? ityAha-RddhaH tejasA tejolezyAdinA nagAro daheda narakoTIH AstAM zataM sahasraM veti, ato bhayadruto'hamiti suutrctussttyaarthH|| 7-8-9-10 // itthaM tenokte yanmuniruktavAMstadAhaabhayaM pasthivA! tubhaM, abhayadAyA bhvaahiy| aNice jIvalogammi, kiMhiMsAe psjjsi?||12|| jayA sacaM paricaja, gaMtavamavasassa te| aNice jIvalogammi, kiM rajammi psjjsi?||12|| jIvi ceva rUvaM ca, vijusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasi rAyaM, peccatthaM NAvabujjhase // 13 // dArANiya suyA ceva, mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvayaMti y||14|| NIharaMti mayaM puttA, piyaraM prmdukkhiyaa| piyaro vi tahA putte, baMdhU rAyaM! tavaM care // 15 // tato teNajjie dave, dAre ya parirakkhie / kIlaMta'nne narA rAyaM, hahatuTThamalaMkiyA // 16 // teNAvi jaM kayaM kamma, suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMjutto, gacchaI u paraM bhavaM // 17 // vyAkhyA-abhayaM pArthiva! tava / itthaM samAzvAsyopadezamAha-abhayadAtA ca bhava, yathA bhavato mRtyubhayam evamanyepAmapIti bhAvaH, cazabdo yojita eva / aniye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajasi ? narakaheturiyaM na kartumuciteti bhAvaH / / anyacca-yadA 'sarva' kozAntaHpurAdi parityajya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH 'avazasya' asvatantrasya 'te' tava, tato'u0ma039 nitye jIvaloke kiM rAjye prasajasi // jIvalokAnityatvameva bhAvayitumAha-jIvitaM caiva rUpaM ca vidyutsampAtaH-vidyu-% Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| snyjyraajvktvytaa| zrIuttarA- calanaM tadvat caJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca tvaM muhyasi rAjan ! 'pretyArtha' paralokaprayojanaM nAvabudhyase // tathA "dArANi ya" dhyayanasUtre tti dArAzca sutAzcaiva mitrANi ca tathA bAndhavA jIvantam 'anujIvanti' tadupArjitavittAyupabhogata upajIvanti, mRtaM zrInemica nAnuvrajantyapi, kiM punaH saha yAsyanti ?, cazabdasya apyarthatvAditi, ato dArAdiSvapi kRtaghneSu nA''sthA vidheyeti bhaavH|| ndrIyA punastatpratibandhanirAkaraNAyAha-"nIharaMti" tti nissArayanti mRtaM putrAH pitaraM 'paramaduHkhitAH' atizayaduHkhitA api, sukhabodhA pitaro'pi tathA putrAn , "baMdhu" tti bandhavazva bandhUniti zeSaH, tato rAjan ! tapaH 'careH' Asevasva / / aparaJca-'tataH khyA laghu niHsAraNAdanantaraM 'tena' pitrAdinA arjite dravye sati dAreSu ca parirakSiteSu krIDanti tenaiva vittena dAraizceti gamyate vRttiH / anye narA rAjan ! 'hRSTatuSTA'laGkRtAH' tatra hRSTAH-bahiHpulakAdimantaH tuSTAH-AntaraprItibhAjaH alaGkRtAH-vibhUSitAH, // 229 // // | yata IdRzI bhavasthitistato rAjan ! tapazcareriti smbndhH| mRtasya ko vRttAntaH ? ityAha tenA'pi yat kRtaM karma zubhaM| vA 'yadi vA' iti athavA azubhaM karmaNA tenaiva na tu dhanAdinA saMyukto gacchati, tuzabdo yojita eva, "param' anyaM bhavam , yatazca zubhAzubhayoranuyAyitA tataH zubhahetuM tapazcareriti bhAva iti sUtrasaptakArthaH // 11-12-13-14-15 16-17 // tatastadvacaH zrutvA rAjA kimaceSTata ? ityAhaIS| soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMvegaNivegaM, samAvanno narAhivo // 18 // |saMjao caiuM rajaM, NikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // vyAkhyA-sugamameva / navaraM "mahaya" tti mahatA AdareNeti zeSaH, subvyatyayAt mahat 'saMveganirvedaM tatra saMvegaHmokSA'bhilASaH nirvedaH-saMsArodvimatA // 18 // 19 // sa caivaMgRhItapravrajyo'vagataheyopAdeyavibhAgo dazavidhacakravAlasAmAcArIratazca aniyatavihAritayA viharan tathAvidhasannivezamAjagAma, tatra ca tasya yadbhUt tadAha OXOXOXOXOXOXOXOXOX // 229 // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cecA raTuM pavaio, khattie paribhAsaI / jahA te dIsaI rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // saJjayakiMNAme? kiMgotte?, kassa'TThAe va mAhaNe? kahaM paDiyarasI buddhe ?, kahaM viNIya tti vuccsii?||22|| rAjarSe___ vyAkhyA-tyaktvA rASTra pravrajitaH 'kSatriyaH' anirdiSTanAmA paribhASate saJjayamunimityupaskAraH, sa hi pUrvajanmani shiirvktvytaa| vaimAnika AsIt, tatazzyutvA kSatriyakule'jani, tatra ca kutazcit tathAvidhanimittataH smRtapUrvajanmA, tata eva cotpannavairAgyaH pravrajyAM gRhItavAn , viharaMzca saJjayamuniM dRSTvA tadvimarzArthamidamuktavAn yathA te dRzyate rUpaM 'prasannaM' vikArarahitaM 'te' tava 'tathA' tenaiva prakAreNa prasannamiti prakramaH 'manaH' cittam , antaHkaluSitAyAM hi bahirapyevaM prsnntaa'smbhvH|| tathA kiM nAmA? kiM gotraH ? "kassa'DhAe va"tti kasmai vA arthAya 'mAhanaH' prabajitaH ? 'kathaM' kena prakAreNa 'praticarasi' sevase 'buddhAn' AcAryAdIn ? kathaM vinIta ityucyase ? iti sUtradvayArthaH // 20-21 // saJjayamunirAhasaMjao nAma nAmeNaM, tahA gottaNa goyame / gaddabhAlI mamAyariyA, vijaacrnnpaargaa|| 22 // / vyAkhyA-saJjayo nAma nAmnA, tathA gotreNa gautamo'hamiti gamyate / zeSapraznatrayanirvacanamAha-gaIbhAlayo mama AcAryAH 'vidyAcaraNapAragAH' zrutacAritrapAragatAH / evaM ca vadato'yamAzayaH-yato gardabhAlyamidhAnAcArjIvaghAtAnnivartito'ham , vidyAcaraNapAragatvAcca taistanivRttau muktilakSaNaM phalamuktam , tatastadarthaM mAhano'smi / yathA ca tadupadezastathA gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAcca vinIta iti sUtrArthaH // 22 // itthaM vimRzya tadguNAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAhakiriyaM akiriyaM viNayaM, annANaM cmhaamunnii|| etehiM cauhiM ThANehiM, meyanne kiM pbhaasi?||23|| vyAkhyA-'kriyA' astItyevaMrUpA, prAkRtatvAd napuMsakanirdezaH, 'akriyA' tadviparItA, 'vinayaH namaskaraNAdiH, XXXXXXXXXXXX Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 230 // XX | liGgavyatyayaH prAgvat, tathA 'ajJAnaM' tattvAnavagamaH, 'caH' samucaye, mahAmune ! 'etaiH ' kriyAdibhizcaturbhiH sthAnaiH "meyanne" tti meyaM jJeyaM jIvAdivastu tajjAnantIti meyajJAH kriyAdibhiH svasvAbhiprAyakalpitairvastutatvaparicchedina ityarthaH, 'kimi'ti kutsitaM "pahAsai" tti prabhASante, vicArAkSamatvAt / tathA hi-ye tAvat kriyAvAdinaste'stikriyA| viziSTamAtmAnaM manyamAnA api vibhuravibhuH karttA akarttA mUrkho'mUrtto'sau ityAdyekAntavAdamabhyupagatAH, kutsitabhASaNaM caitat yuktyA ''gamabAdhitatvAt / akriyAvAdinastu astikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, etaccAsaGgatataram, pratyakSAdipramANaprasiddhatvAt tasya / vainayikavAdinastu sura-nRpati-yati-kari turaga - go-mahiSya 'jA'zva-zRgAla- kAka-bakamakarAdinamaskaraNAt klezakSayamabhyupagatAH, ayuktaM caitad, lokasamayavedeSu guNAdhikasyaiva vinayArhatvena prasiddhatvAt, | taditaravinayasya cAzubhaphalatvAt / ajJAnavAdinastu kimAtmAdisvarUpajJAnena ?, apavargaM pratyanupayogitvAt jJAnasya; kevalaM kaSTaM tapa eva kAryam, nahi kaSTaM vineSTasiddhiriti pratipannAH, idaM ca durbhASitataram, jJAnamantareNa heyopAdeyanivRttipravRttyabhAvAt / ataH sarve'pyamI kutsitaM prabhASanta iti sthitamiti sUtrArthaH // 23 // na caitat svAbhiprAyeNocyate kintu -- ii pAukare buddhe, nAyae parinibuDe / vijjAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // vyAkhyA -' itItyetat kriyAdivAdinaH kutsitaM prabhASanta ityevaMrUpaM " pAukare" tti 'prAdurakArSIt' prakaTitavAn, 'buddha:' avagatatattvaH, jJAta eva 'jJAtakaH' kSatriyaH, sa ceha prastAvAd mahAvIraH / 'parinirvRtaH ' kaSAyAnalavidhyApanAt zItIbhUtaH vidyAcaraNAbhyAM - kSAyikajJAnacAritrAbhyAM sampanno yaH sa tathA, ata eva 'satyaH' satyavAkU, tathA 'satyaparAkramaH' satyavIrya iti sUtrArthaH // 24 // teSAM ca phalamAha - pati narae ghore, je garA pAvakAriNo / divaM ca gaIM gacchati, carittA dhammamAriyaM // 25 // aSTAdarza saMgatI yAkhyama dhyayanam / saJjaya rAjarSe vaktavyatA / // 230 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snyjyraajrssevktvytaa| vyAkhyA-patanti narake ghore ye narAH pApa-prastAvAd asatprarUpaNArUpaM kartuM zIlameSAM te pApakAriNaH / ye tu| evaMvidhA na bhavanti te kim ? ityAha-divyAM punargatiM, 'ca' punararthe gacchanti caritvA dharmam Aryam / tadayamabhiprAyaHasatprarUpaNAparihAreNa satprarUpaNApareNaiva bhavatA bhAvyamiti sUtrArthaH // 25 // kathaM punaramI pApakAriNaH ? ityAhamAyAvuIyameyaM tu, musAbhAsA niratthiyA / saMjamamANo vi ahaM, vasAmi iriyAmi ya // 26 // vyAkhyA-mAyayA-zAThyena "buiyaM" ti uktaM mAyoktam etat' yadanantaraM kriyAdivAdibhiruktam , 'tu:' evakArArthaH, sa ca mAyoktameva ityatra yojyaH, atazcaitad mRSAbhASA nirarthikA' samyagabhidheyazUnyA, tata eva ca "saMjamamANo vi" tti apirevakArArthaH, tataH 'saMyacchanneva' uparaman eva taduktyAkarNanAdibhyaH 'ahamiti Atmanirdezo vizeSeNa tatsthirIkaraNArtham , uktaM hi-"Thio ThAvae paraM" ti 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, "iriyAmi ya" tti 'Ire ca' gacchAmi gocarAdiSviti sUtrArthaH // 26 // kutaH punastvaM taduktyAkarNanAdibhyaH saMyacchasi ? ityAhasacce te viditA majjhaM, micchAdiTTI annaariyaa| vijamANe pare loe, sammaM jANAmi appagaM // 27 // ___ vyAkhyA-sarve 'te' kriyAdivAdino viditA mama, yathA'mI mithyAdRSTayaH tata eva 'anAryAH' anaarykrmprvRttaaH| kathaM punaste evaMvidhAstava viditAH ? ityAha-vidyamAne sati 'paraloke' anyasmin janmani samyagU jAnAmi AtmAnam , tataH paralokAtmanaH samyagvedanAd mama te viditAH, tato'haM taduktyAkarNanAdibhyaH saMyacchAmIti sUtrArthaH // 27 // kathaM punastvaM mahAtman ! AtmAnamanyajanmani jAnAsi ? ityAhaahamAsI mahApANe, juimaM vrissovme|jaa sA pAlI mahApAlI, divAvarisasaovamA // 28 // se cue baMbhalogAo, mANussaM bhvmaage| appaNo ya paresiM ca, AuM jANe jahA tahA // 29 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- ndrIyA TA zrIuttarAvyAkhyA-'ahamAsi" tti ahamabhUvaM 'mahAprANe' brahmalokavimAne dyutimAn , "vAsasayovame" tti varSazatajIvinA aSTAdazaM dhyayanasUtre upamA yasyA'sau varSazatopamaH, madhyapadalopI samAsaH, ayamarthaH-yatheha varSazatajIvI idAnI paripUrNAyurucyate evama saMyatIzrInemicahamapi tatra paripUrNAyurabhUvam / tathAhi-yA sA pAliriva pAli:-jIvitadhAraNAd bhavasthitiH sA cottaratra mahAzabdo-X yAkhyamapAdAnAdiha palyopamapramANA 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt / divi bhavA divyA varSazataiH-kezo dhyayanam / sukhabodhAddhArahetubhirupamA arthAt palyaviSayA yasyAM sA varSazatopamA, tatra mama mahApAlI divyA bhavasthitirAsId ityupskaarH| saJjayakhyA laghuatazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhAvaH // 'se' ityatha sthitiparipAlanAnantaraM cyuto brahmalokAd mAnuSyaM bhavamAgataH, rAjarSe vRttiH / itthamAtmano jAtismaraNalakSaNamatizayamAkhyAya atizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM ca AyurjAne 'yathA' yena prakAreNa vktvytaa| // 231 // sthitamiti gamyate 'tathA' tenaiva prakAreNa na tvanyathetyabhiprAya iti sUtradvayArthaH // 28-29 // itthaM prasaGgato'pRSTamapi svavRttAntamAvedyopadeSTumAhaNANA ruiM ca chaMdaM ca, parivajjeja sNje| aNaTThA je ya savasthA, iti vijAmaNusaMcare // 30 // vyAkhyA-'nAnA' anekadhA 'ruciMca' prakramAcca kriyAvAdyAdimataviSayamabhilASaM 'chandazca' khamativikalpitamabhi-| prAyam , ihApi nAneti sambandhAdanekavidhaM parivarjayet saMyataH, tathA 'anarthAH' niHprayojanA ye ca vyApArA iti gamyate, "savatthA" iti AkArasyAlAkSaNikatvAt 'sarvatra kSetrAdau tAn parivarjayediti sambandhaH, 'iti' ityevaMrUpAM 'vidyAM / samyagjJAnAtmikAM 'anviti lakSIkRtya 'saJcareH' samyak saMyamAdhvani yAyA iti sUtrArthaH // 30 // anyacca | // 231 // paDikkamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA punno| aho udvie ahorAyaM, iti vijjA tavaM cre||31|| vyAkhyA-'pratikramAmi' pratinivarte "pasiNANaM" ti 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyaH aGguSThapraznAdibhyaH, tathA pare Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snyjyraajrssevktvytaa| gRhasthAsteSAM manAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyaH, 'vA' samuccaye, 'punaH' vizeSaNe, atisAvadyatvaM teSAM vizinaSTi / sopaskAratvAta sUtrasya amunA'bhiprAyeNa yaH saMyama pratyutthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthitaH' dharma pratyudyataH // kazcideva hi mahAtmA evaMvidhaH sambhavati, 'ahorAtram' aharnizam 'iti' etad anantaroktaM "vija" tti 'vidvAn' jAnan | "tavaM" ti gamyamAnatvAd avadhAraNasya tapa eva na tu praznAdi 'careH' Asevakheti sUtrArthaH // 31 // atrAntare "appaNo ya paresiM ce"tyAdinA tasyAyurvijJatAmavagamya saJjayamuninoktam-kathaM bhavAnAyurjAnAtIti pRSTo'sAvAhajaM ca me pucchasI kAle, sammaM suddheNa ceysaa| tAI pAukare buddhe, taM NANaM jiNasAsaNe // 32 // | vyAkhyA-yacca 'me' iti mAM pRcchasi 'kAle' kAlaviSayaM samyak zuddhena cetasA upalakSitaH, "tAI" ti sUtratvAt tat 'prAduHkRtavAn' prakaTIkRtavAn , 'buddhaH' sarvajJaH ata eva tad jJAnaM jinazAsane, sAvadhAraNatvAd vAkyasya jinazAsana eva na tvanyasmin sugatAdizAsane, ato jinazAsana eva yatno vidheyo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jAnISe / pUrvoktazca AyurvijJAnaviSayaH saJjayamuninA kRtaH prazno'smAdeva prativacanAt lakSyata iti sUtrArthaH // 32 // punarupadeSTumAhakiriyaM ca royae dhIre, akiriyaM privje| diTThIe didvisaMpanne, dhamma cara suduccaraM // 33 // | vyAkhyA-kriyAM ca' astijIva ityAdirUpAM rocayet 'dhIraH' akSobhyaH, tathA 'akriyAM' nAstyAtmetyAdikAM parivarjayet , tatazca 'dRSTyA' samyagdarzanAtmikayA upalakSito dRSTiH-buddhiH sA ceha prastAvAt samyagjJAnAtmikA tayA sampanno dRSTisampannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san 'dharma' cAritradharma cara suduzvaramiti sUtrArthaH // 33 // punaH kSatriyamunireva saJjayamuni mahApuruSodAharaNaiH sthirIkartumAha Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 232 // XoXoXoXoxoxoxoxoxoxoxoxox 34 // 35 // eyaM punnapayaM socA, atthadhammovasohiyaM / bharaho vi bhArahaM vAsaM, ceccA kAmAI pacae // sagaro vi sAgaraMtaM, bharahavAsaM NarAhivo / issariyaM kevalaM hecA, dayAe parinibuDe // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDio / pavajjamanbhuvagao, maghavaM NAma mahAjaso // 36 // saNakumAro maNussido, cakkavaTTI mahiDio / puttaM rajje ThaveUNaM, so vi rAyA tavaM care // 37 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDio / saMtI saMtikaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // ikkhAgarAyavasabho, kuMthU NAma Naresaro / vikkhAyakittI bhagavaM, patto gaimaNuttaraM // 39 // sAgaraMtaM caitA NaM, bharahaM NaravarIsaro / aro ya arayaM patto patto gaimaNuttaraM // 40 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDio / caittA uttame bhoge, mahApaumo tavaM care // 41 // egacchattaM pasAhittA, mahiM mANaNisUraNo / hariseNo maNussiMdo, patto gaimaNuttaraM // 42 // annio rAyasahassehiM, supariccAI damaM care / jayaNAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // dasannarajjaM muiyaM, caittA NaM muNI care / dasannabhaddo nikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio // 44 // namI namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / caiUNa gehaM vaidehI, sAmane pajjuvaTThio // 45 // karakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / NamI rAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggaI // ete pariMdevasabhA, NikvaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThaveUNaM, sAmane pajjuvaTTiyA // sovIrarAyavasabho, ceccA rajjaM muNI care / udAyaNo pavaio, patto gaimaNuttaraM // tadeva kAsIrAyA vi, seosaccaparakkamo / kAmabhoge paricajja, pahaNe kammamahAvaNaM // 49 // 46 // 47 // 48 // aSTAdazaM saMyatI yAkhyama dhyayanam / saJjaya rAjarSe vaktavyatA / // 232 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taheva vijao rAyA, aNahAkittipavae / rajjaM tu guNasamiddhaM, payahittu mahAyaso // 50 // bharatatahebuggaMtavaM kiccA, abakkhitteNa ceyasA / mahAbalorAyarisI, AdAya sirasA siriN||51|| | cakriNo __vyAkhyA-'etad anantaroktaM puNyahetutvAt puNyaM padyate-gamyate'nenArtha iti padaM-kriyAdivAdisvarUpaM nAnAruci- Xvktvytaa| parivarjanAdyAvedakaM zabdasandarbha zrutvA, arthaH-aryamAnatayA vargApavargAdiH dharmaH-tadupAyabhUtaH zrutadharmAdiH tAbhyAmupazobhitamarthadharmopazobhitaM 'bharato'pi' prathamacakravartI, apizabda uttarApekSayA samuccaye, bhArataM varSa tyaktvA "kAmAI" ti cisya gamyamAnatvAt kAmAMzca "pavae" tti prAtrAjIt // tathAhi___atthi avajjhAe nayarIe siriusahanAhapaDhamasuo, putvabhavakayamuNijaNaveyAvaJca'jiyacakkibhoo bharaho nAma | paDhamacakkavaTTI / tassa ya NavaNhaM nihINaM caudasaNhaM rayaNANaM battIsAe mahANaravaisahassANaM causaTThIe pavarAvarohajuvaIsahassINaM bAvattaripuravarasahassANaM channauIgAmakoDINaM culasIhayagayarahasayasahassANaM chakkhaMDassa bharahassAhevacaM | kareMtassa vatthAhAradANeNa sAhammiyavacchallaM kuNamANassa usabhajiNanivANagamaNANaMtaraM ca sayaMkAriyaadyAvayasiharasaMThiyacaumuhajoyaNAyAmatigabussiyaegajiNAyayaNamajjhapariTThiyamaNipIDhiovaridevacchaMdayasirapatteyasiMhAsaNapaihAviyANaM niyaniyavanapamANovaveyANaM usabhAicauvIsajiNapaDimANaM vaMdaNa'ccaNaM samAyaraMtassa aikaMtA paMca puvalakkhA / annayA mahAvibhaIe ucaTTiyamajjiyadeho savAlaMkAravibhUsiyasarIro AyarisabhavaNamaigao / tattha ya sabaMgio puriso dIsai / tattha - sadehaM pecchamANassa aMguleyagaM paDiyaM, taM ca teNa na nAyaM paDamANaM / paloyaMtassa jAhe sA aMgulI didvimmi paDiyA tAhe amotiyA divA / tao kaDayaM pi avaNei, evamekekamavarNiteNa sabamAbharaNamavaNIyaM / tAhe appANaM ujjhiyapaumaM paumasaraM va asohaMta pecchiya saMvegamAvanno, ciMtiuMca pavatto-aho! AgaMtugadavehiM bhUsiyaM ceva rehai sarIraM na sahAvasuMdarameyaM, Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / 233 // suMdaraM pi vatyuM viNassae imassa saMgeNaM / tathAhi - maNunnamasaNaM pANaM, khAimaM sAimaM varaM / sarIrasaMgamAvannaM, sabaM pi asuI bhave // 1 // varaM vatthaM varaM pupphaM, varaM gaMdhavilevaNaM / viNassae sarIreNa, varaM sayaNamAsaNaM // 2 // nihANaM savvarogANaM, kayagghamathiraM imaM / paMcAsuhabhUyamayaM, athakkaparikammaNaM // 3 // tA sabahA na juttameyassa kAraNe dullahaM maNussajammaM laddhaM pAvakammakaraNeNa hAravittae / yata uktam- "lohAya nAvaM jaladhau bhinatti, sUtrAya vaiDUryamaNiM dRNAti / saJcandanaM phloSati bhasmane'sau, yo mAnuSatvaM nayatIndriyArthe || 1 ||" evamAi ciMtaMtassa jAo caraNapariNAmo / pavaDhamANasuhajjhavasANassa ya khavagaseDhi - pavannassa uppannaM kevalaM nANaM / sakko devarAyA samAgao bhaNai -- dabaliMgaM paDivajjaha, jeNa NikkhamaNamahimaM karemi / tao | teNa paMcamuTThio loo kao / devayAe rajoharaNapaDiggahAiyamuvagaraNamuvaNIyaM / dasahiM rAyasahassehiM samaM pacaio / sesA Nava cakkiNo sahassaparivArA NikkhaMtA / sakkeNa vaMdio / vihario ya gAmAgaranagaresuM bhayavaM / bhavvasatte paDibohaMto putrasayasahassaM kevalipariyAgaM pAuNittA parinibuDo ya / Aicyajaso ya sakeNa ahisitto / evaM aMDajugANi ahisittANi ti // "sagaro vi" sUtram / 'sargaraH' dvitIyazcakravartI sAgarAntaM bhArataM varSaM narAdhipa aizvaryaM 'kevalaM' paripUrNa hitvA 'dayayA' saMyamena 'parinirvRtaH ' muktaH / 1 rAyA Aicejase, mahAjase aibale ya bailabhadde / balaiviriya kittibIriya, jaLavIrie daMDavirie ya // 1 // rAjA AdityayazA, mahAyazA atibalazca bailabhadraH / bailavIryaH kIrttivIryo, jailavIryo daNDavIryazca // 1 // eehiM addhabharahaM, sayalaM bhuttaM siseNa dhario ya / jiNasaMtio ya mauDo, sesehiM na cAio voDhuM // 2 // etairarddha bharataM, sakalaM bhuktaM zIrSeNa dhRtazca / jinasatkazca mukuTaH, zeSairna zaktaH voDhum // 2 // hohI sagaro maidhavaM, saiMNakumAro ya rAyasaddlo / saMtI kuMthU ya aro, havai subhUmo ya koravo // 1 // bhaviSyati sagaro maghavAn, sanatkumArazca rAjazArdUlaH / zAntiH kunthuzca aro, bhavati subhUmazca kauravyaH // 1 // aSTAdazaM saMyatI yAkhyama dhyayanam / bharata cakriNo vaktavyatA / // 233 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0XCXCXCXCXCXCXXXX tathAhi--atthi aojjhA nayarI, tIe ikkhAgakulubbhavo jiyasattU rAyA, tassa sahoyaro sumittavijao juvraayaa| vijayA - jassamaIo ya imANa bhAriyAo / vijayAe codasasumiNasUio putto uvavanno 'ajio' tti nAmaM bIyatitthayaro, jasamaIe vi bIo cakkavaTTI sagaro uvavanno / pattA te jovaNaM, pariNAviyA uttamanariMdaduhiyAo / jiyasatturannA Thavio niyarajje ajiyakumAro, sagaro juvarajje / appaNA ya sasahoyareNa dikkhA gahiyA / ajiyarAyA vi titthapavattaNasamae ThaviUNa rajje sagaraM nikkhaMto / sagaro vi uppannacohasarayaNo sAhiyachakkhaMDabharaho pAlei rajjaM / jAyA ya tassa sUrANaM vIrANaM puttANaM saTThIsahassA, tesiM jeTTho jaNDukumAro / annayA tosio jaNDukumAreNa kahiMci sagaro / teNa bhaNio jaNDukumAro - varasu varaM / teNa bhaNiyaM - tAya ! mama asthi ahilAso jai tunbhehiM aNunnAo cohasarayaNasameo bhAibaMdhusaMjuo vasumaI paribbhamAmi / paDivannaM rAiNA / savvasahoyarasameo savvabaleNa ya patthamutte niggao / paribbhamaMto ya aNege jaNavae pecchaMto gAma-nagarA-''gara- sari-giri-sara-kANaNAI patteyaM patto aTThAvayagiriM / ddeTThA sibiraM nivesiUNa ArUDho uvariM, diDaM bharahanariMdakAriyaM maNirayaNakaNagamayaM cauvIsajiNapaDimAhiTThiyaM thUbhasayasaMgayaM jiNAyayaNaM / vaMdiUNa ya jiniMde pucchio maMtI - keNeyaM sukayakammuNA aisayarama navamo ya mahApaumo, haiMriseNo ceva rAyasaddUlo / jaiyanAmo ya naravaI, bArasamo baMbhedatto ya // 2 // navamazca mahApadmaH, hariSeNazcaiva rAjazArdUlaH / jayanAmA ca narapatiH, dvAdazo brahmadattazca // 2 // adveva gayA mukkhaM, suhumo ya baMbhedatta sattamipuDhaviM / madhaivaM saiMNakumAro, saNakumAraM gayA kappaM // 3 // aSTAveva gatA mokSaM, subhUmazca brahmadattaH saptamIpRthivIm / maghavAn sanatkumAraH, sanatkumAraM gatau kalpam // 3 // sagara cakriNo vaktavyatA / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 234 // NIyaM kAriyaM jiNabhavaNaM ? / kahio teNa bharahavaiyaro / taM soUNa bhaNiyaM jaNhukumAreNa - nirUveha annaM aTThAvayasarisaM selaM, jeNa tattha ceiyaharaM kAravemo / niuttapurisehi ya samaMtao nirUviUNa sAhiyaM - jahA Natthi deva ! eriso anno girI / teNa bhaNiyaM -- jai evaM tA karemo eyasseva rakkhaM, jao - hohiMti kAleNaM luddhA ya saDhA ya narA, ahiNavakArAvaNAo ya pulvakayaparipAlaNaM varaM / tao daMDarayaNaM geNhittA samaMtao mahIharassa pAsesu te laggA khaNiuM / taM ca | daMDarayaNaM sahassaM joyaNANi bhiMdiUNa pattaM nAgabhavaNesu / bhinnAI tAI / taM ca accanbhuyaM pecchaMtA bhIyA nAgakumArA saraNaM maggamANA gayA jalaNappahaNAgarAyassa samIvaM / sAhio vaiyaro / so vi saMbhaMto uTThao, ohiNA AbhottA Asurutto samAgao sagarasuyasagAsaM, bhaNiyaM ca - bho ! bho ! kiM tubbhehiM daMDarayaNeNa mahiM bhiMdiUNa kao bhavaNabhiMdaNeNa uvaddavo nAyaloyassa ?, tA appavahAya tunbhehiM kayameyaM, jao - " appavahAe nUNaM, hoi balaM uttaNANa bhuvaNammi / NiyapakkhabaleNaM ciya, paDai payaMgo paIvammi // 1 // " tao tassa uvasamaNanimittaM bhaNiyaM jaNhuNA - bho nAgarAya ! karesu pasAyaM, uvasaMharasu saMraMbha, khamasu amha avarAhameyaM, na amhehiM tumhovaddavanimittameyaM kayaM, aTThAvayaceiyarakkhaTThA pharihA kayA esa tti, na puNo evaM kAhAmo / uvasaMtakovo gao sahANaM jalaNappabho / tammi gae bhaNiyaM jaNhukumAreNa - esA pharihA dullaMghA vi na sohae jalavirahiyA tA pUremo nIreNaM ti / tao daMDarayaNeNa gaMgaM bhiMdiUNa ANIyaM jalaM, bhariyA pharihA / pattaM taM nAyabhavaNesu jalaM / jalappavAhasaMtatthaM nAyanAiNIjaNaM palAyaMtaM pecchiya paDattovahI kovAnalapalittamaNo Asuruto jalaNappaho bhaNiuM pavatto - aho ! mahApAvANaM jai tesimaNukaMpAe khamio ekkasimavarAho mae, tA tehiM ahiyayaraM uvaddavo kAumADhatto amhaM, ahavA daMDeNa caiva nIyANamuvasamo na sAmeNaM, tA daMsemi saMpai aviNayaphalaM ti / pesiyA tavahaNatthaM nayaNavisA mahAphaNiNo / takkhaNaM ciya nIhariUNa tehiM jalaMtaNaya aSTAdarza saMyatI yAkhyama dhyayanam / sagara cakriNo vaktavyatA / // 234 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 a 40 hiM paloiyA samANA bhAsarAsIbhUyA sacce vi sagarasuyA / taM pecchiya jAo hAhAravagabbhiNo mahAkaMdo / sibire vimukakesAo bhaggavalayAo toDiyahAralayAo 'hA deva! hA deva !" tti palavaMtIo lolaMti mahIvIDhe avarohajuvaIo / evaM vilavamANaM saMThaviyaM sennaM maMtiNA, jahA -- Iiso ceva esa asAro saMsAro, aNivAraNijjo divapariNAmo, kimettha bahuNA vilavaNeNaM ?, kajje maNo dijjai, Na soyaNijjA ya kumArA, jao bahutitthavaMdaNeNaM imassa jiNAlayassa rakkhAkaraNeNaM bahujaNovayAreNa ya uvajjiyasuhakammA, teNa dijjaDa turiyameva payANayaM, gacchAmo mahArAyasamIvaM / aNumanniyaM ca maMtivayaNaM sadhehi vi, dinnaM payANayaM, kameNa pattA NiyapurisamAsannaM / sAmaMtA'maccehi ya maMtiyaM tattha - kahamimaM rAyarAyassa kahiuM pArIyai - jaM kumArA sabai ekapae pecchaMtANa ceSa daDDhA vayaM ca akkhayadehA samAgayA, lajjAkarameyaM, tA pavisAmo sa caiva jalaMtajalaNaM / evaM tesiM maMtaMtANaM samAgao ego dio, bhaNiyaM ca teNa - kimevamAulIhUyA ? muMha visAyaM, jao-na saMsAre kiMci suhaM asuhaM vA aJcanbhuyamatthi bhaNiyaM ca - " kAlammi aNAIe, jIvANaM vivihakammavasagANaM / taM natthi saMvihANaM, jaM saMsAre na saMbhavai // 1 // " ahaM sAmi rAiNo imaM vaiyaraM / paDivannaM taM tehiM / tato so aNAhamaDayaM ghettUNa 'hA ! muTTho muTTho' tti kaluNaM vAharaMto gao rAyaduvAraM / nisuo rAiNA tassa vilavaNasaddo, vAharAvio 'keNa muTTho si?' pucchio vRttaMto / teNa bhaNiyaM - deva ! esa eko ceva me suo ahiNA daTTho ya imo jAo nizciTTho, tA kAUNa karuNaM jIvAveha imaM / eyammi avasare pattA tattha maMtisAmaMtA, paNamiUNa ubaviTThA atthANe / nariMdreNa ya ANatto bejo-- kuNa nivisameyaM / vejjeNa muNiyaNariMdasuyamaraNeNa bhaNiyaM -- deva ! jammi gotte kule vA koi na mao jai tAo bhUI ANijjai tA jIvAvemi tIe imaM / maggiyA dieNa bhUI / jAva sahastaso ghare ghare jAyAiM baMdhumaraNAI / sAhiyaM - deva ! Natthi vejjovaiTThabhUIe laMbho / rAiNA bhaNiyaM - jai evaM tA kiM niyaputtaM soesi, savatihu Lax ox oxxxxx sagara cakriNo vaktavyatA | Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 235 // XCXCXXX X yaNesAhAraNamimaM maraNaM, bhaNiyaM ca " kiM atthi koi bhuSaNammi jassa jAyaMti neya pAvAI ? / niyakammapariNaIe, jamma maraNAI saMsAre // 1 // " tA mAhaNa ! mA ruyasu, muMca soyaM, kajjaM ciMtesu, kuNasu appahiyaM, jAva tumaM pi evaM kavalijjasi masIheNaM / vippeNa bhaNiyaM - deva ! jANAmi ameyaM paraM puttamaMtareNa saMpai ceva me kulakkhao hoi, duhiyA'NAhavacchalo appaDiyappayAvo sayalapayApAlaNanirao ya devo, tA deu puttajIvAvaNeNa mANusabhikkhaM / rannA bhaNiyaM - bhadda ! asakkapaDiyAraM vihivilasiyameyaM, bhaNiyaM ca - "sIyaMti sabasatthAI ettha na karmati maMtataMtAI / addidvapaharaNammI, vihimmi kiM porusaM kuNai ? // 1 // " tA paricayasu sogaM, karesu paralogahiyaM, mukkho ceva karei hie NaTThe mae vA sogaM / vippeNa bhaNiyaM - mahArAya ! jai saccameyaM Na kAyavo ettha jANaeNa sogo, tA tumaM pi mA karejjasu sogaM, asaMbhAvaNijjaM tumha soyakAraNaM jAyaM / tao saMbhaMteNa rannA pucchiyaM--bho vippa ! kerisaM soyakAraNaM ? / vippeNa bhaNiyaM - deva ! saTThi pi tuha suyasahassA kAlagayA / soUNa ya imaM rAyA vajjapahArahau va naTThaceyaNo siMhAsaNAo mucchAvihalaMghalo nivaDio / mucchAvasANe ya sogAUriyamaNo mukkakaMThaM roviUNa palAve kAumADhatto - hA puttA ! hA hiyayadaiyA ! hA baMdhuvallahA ! hA susahAvA ! hA viNIyA ! hA sayalaguNanihANA ! kattha maM aNAhaM mottUNa tumbhe gayA ?, deha me tumhavirahaduhaTTassa daMsaNaM, hA nigghiNapAvavihi ! ekkapae ceva sadhe te bAlae saMharaMteNa kiM tae apunnaM pUriyaM ? hA niDurahiyaya ! asajjha| suyamaraNadukkhasaMtattaM pi kiM na vaccasi sayakhaMDaM ? / evaM ca vilavamANo bhaNio teNa vippeNa- mahArAya ! saMpai ceva mamo| vaisasi saMsArAsArayaM, tA kimappaNA gacchasi soyaparavasattaM ?, ahavA-- paravasaNammi suheNaM, saMsArAnizcayaM kahai loo / NiyabaMdhuyaNaviNAse, sabassa vi calai dhIrataM // 1 // dussahaM ca egabaMdhussa vi nariMda ! maraNaM kiM puNa saTThIe | puttasahassANaM ?, tahA vi - sappurisa cciya vasaNaM, sahaMti garuyaM pi sAhasekkarasA / dharaNi zciya sahai jae, vajjanivAyaM 3XXCXCXCXCXCXCXCXCXCXCXC aSTAdazaM saMyatI yAkhyama dhyayanam / sagara cakriNo vaktavyatA / // 235 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagaracakriNo vktvytaa| XIna uNa taMtU // 1 // ao avalaMbesu dhIrayaM, alamettha vilavieNaM, jao-soyaMtANaM pi no tANaM, kammabaMdho u kevlo| | to paMDiyA na soyaMti, jANatA bhavarUvayaM // 1emAivayaNavinnAseNa saMThavio rAyA vippeNa / bhaNiyA ya teNa maMti| sAmaMtA-sAheha jahAvattaM rAiNo / sAhiyaM ca tehiM pagalaMtabAhajalehiM / samAgayA pahANapaurA, dhIravio sabehiM vi rAyA, kayamuciyakaraNijaM / etthaMtare pattA adrAvayassa AsannavAsiNo jaNA paNayasirA vinnaviMti-jahA deva ! tumha suehiM aTThAvayarakkhaNaTThA ANIo gaMgAjalappavAho, so pharihaM bhareUNa AsannagAmanagare ubaddavito pasarai tA taM nivAreu devo, na atthi annassa tnnivaarnnsttii|raainnaa bhaNio niyaputtajaNhukumAraputto bhagIrahI niyapotto-vaccha ! daMDarayaNeNa nAgarAyamaNunaviya nesu uyahimmi gaMgaM / so vi gao aTThAvayaM / aTThamabhatteNArAhio nAgarAyA Agao | kayabhIsaNabhuyaMgahArakeUro bhaNai-ki saMpADemi / bhagIrahiNA bhaNiyaM paNAmapuvayaM-tumha pasAeNa nemi gaMgaM samudde, uvaddavo mahaMto loyss|naayraaenn bhaNiyaM-vigayabhao karesusamIhiyaM, nivArissAmi ahaM bharahanivAsiNo nAgi-tti bhaNiUNa gao naagraayaa| bhagIrahiNA vi kayA NAgANaM balikusumAIhiM pUyA / tappabhiI ca nAgabaliM kuNai loo| rAyasuo vi gaMgamAgarisaMto daMDarayaNeNa bhaMjaMto ya bahave thalaselavaNe jaNAbAhAe patto putvsmuii| tatthA'vayAriyA giNhatI | aNegAiM naisahassAiM gNgaa| puNo vihiyA tattha balI nAgANaM / jattha ya sAyare miliyA gaMgA taM gaMgAsAyaraM titthaM jAyaM / aja vi taM loe vikkhaayN| gaMgA vi 'jaNhuNA ANIya' tti jaNhuvI jAyA, 'bhagIrahiNA viNIya' tti teNa bhAgIrahi tti / so vi nAgehiM miliUNa pUio gao aojhaM / pUio ya rAiNA tuhraNa Thavio niyaraje / appaNA ya NikkhaMto ajiyajiNasayAse siddho ya / annayA pucchio bhagIrahirAiNA aisayaNANI-bhagavaM! kiM kAraNaM jaNhupamuhA te sahiM pi kumArasahassA samamaraNA sNjaayaa| bhayavayA bhaNiyaM-mahArAya ! egayA mahaMto saMgho ceiyavaMdaNatthaM Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| maghavacakriNo vktvytaa| // 236 // sammeyapavae patthio, patto ya araNNamullaMghiUNa aMtimagAmaM / tannivAsiNA sabajaNeNa aNArieNaM acaMtamuvaddavio duvayaNaniMdaNeNaM vattha'nnadhaNA''haraNAiAcchidaNeNa ya, tappaccayaM ca baddhamasuhaM mahaMta kammamaNeNa / kuMbhayAreNa ya egeNa payaibhadaeNaM 'mA uvaddaveha imaM titthajattAgayaM jaNaM, iyarajaNassa vi niravarAhassa parikilesaNaM mahApAvaheU kiM puNa erisadhammiyajaNassa, tA jai sAgayapaDivattiM imassa na sakeha kAuM tA uvaddavaM pi tAva rakkheha' tti bhaNiUNa nivArio so gAmajaNo / gao ya sNgho| annammi ya diNe tannivAsiNA egeNa nareNa rAyasannivese coriyA kayA / tannimitteNa rAyaniuttehiM purisehiM dArAI piheUNa so gAmo pliivio| tayA ya so kuMbhayAro sayaNehiM nimaMtio gAmamannaM gao Asi / daDA ya tattha sahi jaNasahassA uvavannA corADavIe aMtimaggAme mAivAhattAe / te save 'koddaviya' tti jAo loe bhannati / kahiMci tatthAgao karI, taJcalaNeNa ya mahiyA te tao NANAvihAsu dukkhapaurAsu kujoNIsu paribhamiUNa suiraM aNaMtarabhave kiM pi kAUNa tahAvihaM suhakamma uvavannA sagarasuyattAe sahi pi sahassA, takammaseseNa ya pattA imaM maraNavasaNaM / so vi kuMbhayAro niyaAukkhae mariUNa jAo egammi sannivese dhaNasamiddho vaNio, tayaNaMtaraM kayasakayakammo saMjAo mariUNa naravaI, suhANubaMdhasuhakammodaeNa ya paDivanno muNidhamma, kAUNa kAlaM gao ya suraloyaM, tato cuo jaNhasuo jAo si tumaM ti / imaM ca bhagIrahI soUNa saMvegamuvagao bhayavaMtaM vaMdiUNa sabhavaNammi gao / idaM ca bhagIrathIpRcchAsaMvidhAnakaM prasaGgataH kathitam // "caittA" sUtraM sugamam / taccaritodezastu heva bhArahe vAse sAvatthIe nayarIe samuddavijayassa rAiNo bhaddAe devIe codasamahAsumiNasUio ubavanno maghavaM nAma tayacakavaTI, jovaNattho ya jaNayaviinnarajo pasAhiyabhaharavAso jAo mhaannriNdaahivii| suiraM ca rajamaNuhavaMtassa annayA jAo bhavavirAo, paribhAviuM payatto-je ittha paDibaMdhaheU ramaNIyA payatthA te sabe vi athirA avi K // 236 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX0 tA ya - "hiyaicchiyA udArA, suyA viNIyA maNoramA bhogA / viulA lacchI deho, nirAmao dIhajI vittaM // 1 // bhavapaDibaMdhanimittaM, emAI vatthu navara savaM pi / kaivaidiNAvasANe, sumiNuvabhogu va na hu kiMci // 2 // dhammakajje ujjamAmi, dhammo ceva bhavaMtarANugAmI / emAi bhAviUNa puttanihittarajjo pavaio / kAleNa ya vivihatave | cariUNa gao saNakumArakappaM ti || "saNaMkumAra" sUtraM sugamam / caritaM cedam atha iva bhAra vAse kurujaMgale jaNavae hatthiNAuraM nayaraM, tattha ya kuruvaMse AsaseNo rAyA, sahadevI bhAriyA, tANa putto caudasamahAsumiNasUio cautthacakavaTTI saNakumAro nAma / so sahapaMsukIlieNa sUrakAliMdItaNaeNa mahiMdasIheNa saha gahiyakalAkalAvo jovaNamaNupatto / annayA vasaMtamAse rAyautto nAyarasahio gao kIlaNatthamujjANaM / kIliUNa ya tattha visiddhakIlAhiM AsaparivAhatthaM ArUDhA turaMgamesu rAyakumArA / saNaM kumAro vi jalahikallolAbhihANaM turaMgamamArUDho / mukkA samakAlamAsA / tato vivarIyasikkhattaNao paMcamadhArAe laggo kumAraturaMgo ahaMsaNIhUto khaNamitteNa / laggo vinnAyavRttaMto rAyA sapariyaNo mggto| etthaMtarammi laggo caMDamAruto, teNa bhaggo turayapayamaggo / mahiMdasIheNa vinnatto rAyA -- niyatta mahArAo, ahaM kumArasuddhiM lahiUNa valissaM / niyatto rAyA / mahiMdasIho vi laggo aNumaggeNa kumArassa paviTTho bhIsaNaM mahADaI, hiMDatassa tIe aigayaM varisamegaM / egadivasammi ya gato thevaM bhUmibhAgaM tAva nisuto sArasaravo, agghAio araviMdaparimalo, payaTTo tayabhimuhaM, diTThaM ca saravaraM, nisuo mahuro gIyaveNuravo, harisupphullaloyaNo jAva gaccha tAva pecchai taruNIyaNamajjhasaMTiyaM saNakumAraM vinhiyamANaso ciMtei - ' kiM maNavibhamo eso ? kiM vA saccaM caiva esa sarNakumAro ?' vigappaMto jAva ciTThai tAva paDhiyaM baMdiNA - jaya 1 azvavizeSagatau / sanatkumAra cakriNo vaktavyatA / Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / sanatkumAra cakriNo vktvytaa| zrIuttarA- AsaseNanayalamiyaMka ! kurubhavaNalaggaNakkhaMbha! / jaya tihuyaNanAha ! saNaMkumAra! jaya lddhmaahpp!||1|| tato 'saNaMdhyayanasUtre kumAro' tti kayanicchato mahiMdasIho pamoyAUriyamANaso audharasaMtaramaNuhavaMto gao saNakumAradasaNapahaM / dUrAo zrInemica- ceva saNaMkumAreNa pariyANiUNa abbhuTTito, pAyapaDaNuDio ya avagUDho gADhaM / duve vi pamoyAUriyamANasA uvaviTThA ndrIyA | dinnAsaNesu / vijjAharalogo ya uvasaMtageyAikalayalo pAsesu allINo / tayaNataraM ca phusiUNa ANaMdajalabhariyaM nayaNasukhabodhA-XIjuyalaM bhaNiyaM saNaMkumAreNa-vayaMsa ! kahaM tumamegAgI ettha bhIsaNAratne Agato ? kahaM ettha dvito viyANio haM ? khyA laghu- kiM vA karei mama virahe mahArAo aMbA ya ? / kahiyaM ca jahAvattaM mahiMdasIheNa / tato majAvito varavilAsiNIhiM vRtiH / mhiNdsiiho| kayamuciyakaraNija / bhoyaNAvasANe ya puTTho'NeNa saNaMkumAro-jayA kumAra! turaMgameNAvaharito tuma tayA kahiM gato? kahiM Thio ? katto vA erisI riddhI ? / saNaMkumAreNa ciMtiyaM-na juttaM niyacariyakahaNaM niyamuheNa // 237 // sappurisANaM tA kahAvemi paramuheNa / tato bhaNiyA kannAsayamajhapariNIyA khayariMdadhUyA niyadaiyA viulamaI-pie ! nIsesaM maha vaiyaraM vijAe AbhoeUNa sAhesu mahiMdasIhassa, mama puNa nidAe ghummaMti loyaNAI' ti bhaNiUNa nivanno raihare / viulamaI vi sAhiumADhattA kumAracariyaM-atthi tayA tumha niyaMtANa ceva asseNAvahario kumAro, pavesito teNa ghorAe aDavIe, bIyadiyahe vi vaccaMtassa Asassa jAto mjjhnhsmo| khuhA-pivAsAuleNa ya AseNa nillAliyA jIhA / uddhaDhio ceva sAsAUriyagallo thakko uttarito kumaaro| choDiyA paTTADhA / UsAriyaM pallANaM / jAva ghummiUNa nivaDito Aso muko 'akajakAri' tti kaliUNaM ca pANehiM / taM cukapesaNaM va mottUNa gato kumAro, udayannesaNaparAyaNo ya hiMDiumADhatto, na kahiM pi AsAiyamudayaM / tato dIhaddhANayAe sukumArayAe majjhaNhakAlattaNato ghoDekI pettii| // 237 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAracakriNo vaktavyata ya davadaddhayAe ya raNassa aIva hallohalIhUto dUradesammi daddUNa sattacchayaM pahAvito tayabhimuhaM / patto ya tassa cchAyAe uvaviTTho paDito loyaNe bhaMjiUNa dharaNIe / etthaMtarammi tappunnANubhAveNaM tannivAsiNA jakkheNa ANiUNa sisirasIyalaM jalaM sitto savaMgesu, AsAsito / laddhaceyaNeNa ya pIyaM salilaM, pucchio teNa-ko tuma ? katto vA eyamANiyaM salilaM ? ti / teNa bhaNiyaM-ahaM jakkho ettha nivAsI, salilaM ca mANasasaravarAto tuha nimittamANiyaM / tao kumAreNa bhaNiyaM-esa maha saMtAvo paraM mANasasaramajaNeNa jai avagacchai ti| taM soUNa bhaNiyaM-'ahaM saMpADemi bhavato maNoraho' tti bhaNiUNa kAUNa karayalasaMpuDe nIto mANasasaraM / majito vihiNA / tattha ya 'vasaNAvaDiyaM' ti kAUNa kuddheNa veyaDDavAsiNA asiyakkhajakkheNa saha juddhaM saMvuttaM / teNa ya paDhamaM gurusakarohanibbharo moDiyataruvaro pavaNo mukko / tato nahayalaM bahaladhUlIe aMdhAriyaM / tao vimukka'TTahAsA jaliyajalaNapiMgalakesA muhaNiMtajAlAkarAlA pisAyA mukkA / jAhe tehiM na bhIto tao nayaNamukkajAlAphuliMgehiM nAgapAsehiM bddho| tao junnarajjU iva teNa te toDiyA / tao daDhakaraghAehiM laggo, tato muTThippahAreNa kumAreNa khaMDAkhaMDi kato / puNo vi rakkhaseNa gurumacchareNa ghaNalohaja|DiyamoggareNa hao vacchatthale kumAro / teNAvi mahAkAya caMdaNatarUM ummUliUNa acchoDito u8 vaDDato Uruesu cchinnadumo va paDito bhuumiie| tato rakkhaseNa dUramukkhiviUNa girivaro kumArassovariM muko / teNa daDhapIDiyaMgo nicceyaNo jAto kumAro, laddhasanno ya teNa samaM bAhujuddheNa laggo / kumAreNa karamoggarAhato sayasikkaro viva kao | 'amaro' tti kAuM na mato, virasamAraDiUNa nho| kougadaMsaNatthamAgaehiM devavijAharehiM puSphabuTThI mukkA 'aho ! jito jakkho kumAreNaM' ti / tato jiNiUNa rakkhasaM pacchimadisAgae sUre uccalio saravarAo ajutto| gato thovabhUmibhAga, dihAto tattha naMdaNavaNassa majjhagayAto maNoramAo aTTa disAkumArIto va divAto bhANuvegavijAharadhUyAto / paloito Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica aSTAdarza saMyatIyAkhyama| dhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sanatkumAra cakriNo vktvytaa| * // 238 // tAhiM sasiNiddhAe diTThIe so| teNa vi ciMtiyaM-kAto puNa imAto tti pucchAmi / uvasappiUNaM gato tAsiM samIvaM, pucchiyaM mahuravANIe ega kannagamuddisiUNa-kAto tumme ?, kiM nimittamimaM sunnarannamalaMkiyaM tubhehiM ? / tAhiM bhaNiyaM-'mahAbhAga ! io nAidRrammi piyasaMgamA'bhihANA amhapurI asthi, tA tuma pi tattheva tAva vIsamasu' tti bhaNiUNa kiMkaradarisiyamaggo payaTTAvito ajautto / atthamito ya rkhii| patto ya nayariM / neyAvio ya tAhiM kaMcuiNA | rAyabhavaNaM / diho ya rAiNA anmuhito ya / kayamuciyakaraNIyaM / bhaNito ya bhANuvegarAiNA-jahA mahAbhAga ! maha imAto aTTha kannagAto, eyAsiM ca tumaM puviM cevA'ccimAliNA muNiNA varo AiTTho, jahA-'jo asiyakkhaM jakkhaM jiNissai so eyAsiM bhatta' tti, tA pariNesu imIto / ajautteNAvi taha' tti paDivajiUNa savamaNuTThiyaM / tato vatto vIvAho / baddhaM kaMkaNaM / sutto ya raibhavaNaM tAhiM saddhiM varapallaMke, jAva niddAviramammi bhUmIe appANaM pecchai, ciMtiyaM ca teNa-kimeyaM ? ti / pecchai ya kare 'kaMkaNaM' ti, tao avisannamaNo gaMtu pytto| diTuM ca rannamajjhammi girivarasihare maNimayakhaMbhapaiTThiyaM divaM bhavaNaM / teNa ciMtayaM-imaM pi iMdayAlappAyaM bhavissai tti / gao ya tayAsanne itthIe karuNasareNaM ruyaMtIe saha nisAmei / paviTThoya bhavaNaM gayabhao, diTThAya sattamabhUmiyAe divA kannagA karuNeNa sareNaM ruyaMtI bhaNaMtI ya / 'kurukulanahayalamiyalaMchaNa ! saNaMkumAra ! annajammammi vi mahaM tuma ceva nAho hojasu' tti bhaNaMtI puNo puNo roviualmAraddhA / tato dinnAsaNeNa niyanAmAsaMkieNa pucchiyA ajautteNa-kiM tumaM tassa saNaMkumArassa hosi jeNa tae tassa saraNaM paDivanaM? / tIe bhaNiyaM-so bhattA maNorahametteNaM ti, jeNa ahaM sAkeyapuranariMdeNa surappaheNa caMdajasAjaNaNIe ya iTThA dhUya tti kAUNa dUyANIyatadIyacittaphalayarUvavimohiyA tassa putvaM udayadANeNa dinnA, na ya vatto vivAho tti, tAva ya ahamegeNa vijAharakumAreNa kuTTimatalAto ihamANiyA, gato ya so imammi vijjAviuvie dhavalahare meM mottUNaM| XXXXXXXXXXXX // 238 // Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahiM pi / jAva evaM jaMpai sA kannagA tAva ya teNa asaNivegasuyavajavegeNa vijAharAhameNa AgaMtUNa ukkhitto gayaNa sanatkumAramaMDalaM ajautto / to sA hAhAravaM kuNamANI mucchAparAhINA nivaDiyA dharaNivaTTe / tAva ya muTThipahAreNa vAvAiUNa taM cakriNo duhRvijAharaM samAgato akkhayasarIro tIse samIvamaja utto, samAsAsiyA, sAhito niyayavuttaMto, teNa vIvAhiyA ya / sA vktvytaa| ya suNaMdAbhihANA itthIrayaNaM bhvissi| thevavelAe ya samAgayA vajavegabhagiNI saMjhAvalI nAma, vAvAiyaM ca daddUNa bhAuyaM kovamuvagayA, puNo vi sumariyaM nemittiyavayaNaM jahA-'bhAivahagassa bhajjA hohI' ajauttaM vivaahtthmuvtttthiyaa| *sA vi tassANumaIe taheva vivaahiyaa| etthaMtare samAgayA ajauttasamIvaM duve vijAharA, paNAmapuvaM bhaNiyaM tehiM-x deva ! asaNivego vijAharabaleNa jANiyaputtamaraNavuttaMto tumhovari samAgacchai, ato caMDavega-bhANuvegehiM pesiyA | amhe haricaMda-caMdaseNAbhihANA niyaputtA, raho sannAho ya pesio, amha piyaro vi tumha calaNasevAnimittaM ee saMpattA ceva tti / tayaNaMtaraM ca samAgayA caMDavega-bhANuvegA ajauttasAhejanimittaM / saMjhAvalIe dinnA pannattI vijjA / tato ajautto caMDavega-bhANuvegA ya niyavijAharabalasameyA asaNivegabaleNa ya samaM jujjhiuM pavattA / tato bhaggesu dosu vi balesu ajauttassa asaNivegeNa samaM mahAjujhe samAvaDie teNa mukkaM mahoragatthaM, taM ca kumAreNa garuallattheNa viNiyaM / puNo mukaM teNa aggeyatthaM, taM pi kumAreNa vAruNattheNa paDihayaM / puNo vi mukaM vAyacaM, taM pi sela-la ttheNa paDipelliyaM / tato gahiyagaMDIvo nArAe muccato pahAvito so| kumAreNa nijIvaM kayaM tassa cAvaM / puNo kaDDiyamaMDalaggo uDhio, kumAreNa tassa karo chinno| tato bAhujuddhamicchaMto Agato / kumAreNAvi cakkeNa muddhavigalaM sIsaM kayaM / tato takkhaNamevAsaNivegavijAhararAyalacchI sayalavijAharasameyA saNaMkumAraM saMketA / tato haMtUNa asaNivegaM thuvaMto caMDavegapamuhehiM nabhAto raheNa vijAharasahito oyario pAsAyavaDisae / diTTho ya tattha harisiyAhiM sunaMdA-saMjhAva-IX Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ON // 239 // XOXOXOXOXXX lIhiM / vutto ya tAhiM-jahA ajautta ! sAgayaM ? ti / tato laddhajayA gayA veya9, aNegavijjAharavijAharIlogapari-lal aSTAdazaM gayA maMgalatUraravAUrijamANadiyaMtA paviTThA niyymNdiresuN| kao ya saNaMkumArassa sayalavijjAharehiM vijjAharamahA- saMyatIrAyAbhiseto / tato suhaMsuheNaM acchaMti / annayA ya caMDavegeNa vinnatto cakkI-jahA deva ! majhaM muNiNA accimAliNA yAkhyamasiTuM, jahA-tuha eyaM kannAsayaM bhANuvegassa ya aTTha kannAo cakkI pariNehI, so ya saNaMkumAranAmo cauttho cakkavaTTI dhyynm| jiNehiM samAiTTho, so ya ito mAsametteNaM ehI mANasasaravaraM ti, tattha 'majaNuttinnaM vasaNAvaDiyaM' ti nAUNa asi sanatkumArayakkho nAma jakkho puvabhavaverI ducchihI / kahaM puNa so putvabhavaverI ? / bhannai cakriNo __ atthi kaMcaNauraM nAma nayaraM, tattha vikkamajaso nAma rAyA, tassa paMca aMteurasayAI / tattha nAgadatto nAma sattha vktvytaa| vAho, tassa rUvalAvaNNajovaNasohaggaguNehiM surasuMdarINa vi abbhahiyA viNhusirI nAma bhajjA / sA vikkamajaseNa kaha vi | dihA mayaNAureNa aMteure chUDhA / tato nAgadatto tabioe 'hA pie! caMdANaNe ! kattha gayA ? dehi me daMsaNaM' ti evaM vilavaMto DiMbhaparigato ummattIbhUto kAlaM gamei / ito ya so vikamajaso rAyA avahatthiyarajakajo agaNiyajaNAvavAto avamanniyavarataruNipaMcasayAvaroho tIe viNhasirIe samaM aJcaMtaraipasatto kAlaM nei / annayA tAhiM aMteuriyAhiM ranA paribhUyAhiM IsAparavasAhiM kammaNajogeNa viNivAiyA viNhusirI / tato rAyA tIe maraNeNa aJcaMtasogAuro aMsujalabhariyanayaNo jahA nAgadatto tahA ummattIbhUto viNhasirIkalevaraM na dahiuM dei / tato maMtIhiM maMtiUNa rAyANaM vaMciya ranne kalevara neUNa chaDDiyaM / rAyA tamapecchaMto parihariyapANabhoyaNo Thito tinni diNe / maMtIhiM 'adihe tammi // 239 // marii' tti kaliUNa nIto rannaM / diTuM ca taM rAiNA galaMtapUinivahaM sulasulaMtakimijAlaM vAyasAyaDDiyanayaNajuyalaM khagacaMDatuMDakhaMDiyaM durabhigaMdhaM / taM pecchiya kalevaraM rAyA takkhaNeNa sajjhasaparavaso appANaM niNdiumaaddhtto| kaI ?-jassa kae Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAra cakriNo vktvytaa| FokeXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX sAre jIva ! kulaM sIlaM jAI jaso lajjA ya paricattA tassa erisI avatthA jaayaa| tato veraggamaggavaDio rajaM rahUMpura-19 maMteuraM ca sayaNabaggAiyaM paricaiya taNamiva suvayAyariyasamIve nikkhNto| tato cauttha-chaTTha-'TThamAIhiM vicittatavokammehiM| appANaM bhAviya saMlehaNApuvaM gato saNaMkumAraM kappaM / Auyakkhae rayaNapure seTThisuto jiNadhammo nAma jAto / so ya| | jiNavayaNabhAviyamaI sammattamUlaM duvAlasavihaM sAvagadhammaM pAlito jiNiMdapUyArato kAlaM gamei / ito ya so nAgadatto | piyAvirahadukkhio naTThacitto guruaTTajjhANeNa parikhaviyasarIro mariuM bahutiriyajoNIsu bhamiUNa tato sIhaure nayare aggisammo nAma baMbhaNasuo jAto / kAleNa ya tidaMDivayaM ghettuM domAsakhamaNAitavoratto rynnpurmaago| tattha ya harivAhaNo nAma rAyA bhagavabhatto, so teNa tatthAgao nAo, jahA-ettha ko vi mahAtavassI aagto| pAraNayadiNe rAiNA nimaMtito gharamAgato / etthaMtare jiNadhammo sAvago tattha devajogeNa Agato / taM daTuM puvajAyavereNa muNiNA rosAruNaloya-lo laNeNa rAyA bhaNito-jai mamaM bhuMjAvesi to imassa sehissa paTThIe uNhapAyasapattIe bhuMjAveha / rannA bhaNito-annapuriXsapaTThIe bhuMjAvemi / tato muNiNA vi jammaMtarajaNiyaverANubaMdheNa vutto rAyA-na annahA jememi / tato rannA aNurAgeNa - paDivannaM / siTThI vi 'puTThiTThiyapattidAhaM puvadukayakammaphalameyamuvaTThiyaM' ti mannamANo sammaM shi| tato bhutte sasoNiyaNhArumaMsa-vasA paTTIto ukkhayA pattI / tato gharaM gato sammANiUNa sayaNavaggaM khAmeUNa ya ceiyapUrya kAUNa ghettUNa samaNadikkhaM / niggato nyraato| gato girisihare, tattha aNasaNaM kAUNa pubadisamaddhamAsaM kAussaggeNa Thito, evaM sesAsu vi disAsu addhamAsaM addhamAsaM / tato paTThIe giddha-kAga-sivAIhiM khajaMto taM pIDaM sammaM sahiya namokAraparo mariu sohamme kappe iMdo jAto / bhagavo vi tasseva vAhaNaM erAvaNo jAo teNa AmiogikakammuNA / tato erAvaNo cuto naratiriesu hiMDiya asiyakkho jakkho jAto / sakko vi tao cuto hatthiNAure nayare saNaMkumAracakkI jAto / eyaM verakAraNaM ti / XXXXXXXXXXoka Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayana sUtre zrInemica tato muNiNA evaM siTTe maMe tuha aMtaravAsanimittaM bhANuvegaM visajjiya piyasaMgamapurinivesaputraM tumaM aTTha bhANuvegakannAto vivAhAvito / mukko ya kAraNeNaM tattheva ' kajjasamattIe sevaM karehAmo' ti / marisejjaha avarAhaM jaM mukko vaNammi, tA vinnavemi -- mannaha me kannAsayassa pANiggahaNaM ti / tAo vi tumha'TThavahUto pecchaMtu sAmiNo muhakamalaM ndrIyA ti / ' evaM hou ' tti mannie samAgayAo tAo / mahayA vibhUIe vivAhiyaM ajjautteNa kannAsayaM / dasuttareNa devIsukhabodhA- saeNa sahito bhuMjae bhoe / evaM ca vaccae kAlo / ajja puNa ajjautteNa evaM samANattaM - jahA gaMtavamajja jattha jakkheNa saha jujjhiyaM taM saraM ti / tato etthAgayANamajja tumhehiM saha pecchaNayAvasare daMsaNaM jAyaM ti / etthaMtarammi uTThito suhasutto rahaharAto saNakumAro / gayA ya mahayA caDayareNa veyaGkaM / vinnatto avasaraM lahiUNa | mahiMdasIheNa - jahA kumAra ! dukkheNa tuha jaNaNijaNayA kAlaM garmiti, tA taddaMsaNeNaM kIrau pasAto amhArisajaNassa tti / vinnattANaMtarameva gayA mahayA gayaNaTThiyaNANAvihavimANahayagayAivAhaNArUDhavicittavesAharaNabhUkhiyavijjAharavaMdasammaddeNaM hatthiNAuraM ti / AnaMdiyA jaNaNijaNayA nAyarajaNA ya / tato mahayA vibhUIe rannA assaseNeNa saNaMkumAraM payaisamaggeNa rajjammi ahisiMciUNa mahiMdasIhaM seNAvaI niuMjiya dhammatitthayaratitthe tahavihANaM therANaM aMtie pavajjAvihANeNaM sakajjamaNuTThiyaM ti / saNakumAro vi parivaDhamANako sabalasAro vikaMto rajjamaNupAlei / uppannANi ya cakkarayaNapamuhANi coddasa vi rayaNANi nava nihIto ya, kayA ya tesiM pUyA / tayaNaMtaraM cakkarayaNadaMsiyamaggo mAgaha varadAma-prabhAsa-siMdhu-khaMDappavAyAikameNa bharahaM oyaviya vAsasahasseNAgato gayapuraM / diTTho ohIe sakkeNa 'putriM suhammavaI | mahasariso Asi' tti baMdhuneddeNa ANatto vesamaNo- kareha saNakumArassa rajjAbhiseyaM, imaM ca hAraM vaNamAlaM chattaM mauDaM 1 'maye 'ti caNDavegena vidyAdhareNa / khyA laghuvRttiH / CXCXCXCX X // 240 // 8X8X8X8X8X8X8X1 aSTAdaza saMyatI yAkhyama dhyayanam / sanatkumAracakriNo vaktavyatA / // 240 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAracakriNo vktvytaa| cAmarajuyaM dUsajuyaM kuMDalajuyaM sIhAsaNaM pAuyAjuyaM pAyapIDhaM ca pAhuDaM Dhoejaha / vattavaM ca tae-jahA mahArAya! sakko tumha vattaM pucchai / vesamaNo vi evaM hou' tti pAhuDaM sakkaviinnaM ghettUNa gato gayapuraM / raMbha-tilottamAto pesiyAto sakkeNa | abhiseyamahUsavakaraNatthaM / samappiya pAhuDaM vinnatto vesamaNeNa cakkI-tumhAbhiseyanimittamamhe sakkeNa pesiyAto, taM aNumannaha tubbhe| 'evaM' ti paDivanne cakkiNA viuviyaM joyaNapamANaM maNipeDhaM, tassovari rayaNamayamahiseyamaMDavaM, tassa majjhe almaNipIDhiyA, tIe uvari siMhAsaNaM, tattha nivesiya khIroyajaleNa rayaNakaNayakalasAvajieNaM jayajayasahasammissagIyaravamuhalaM ahisitto surehiM / paNacciyAto rNbhaatilottmaato| savAlaMkAravibhUsiyaM karettA pavesiUNa mahAvicchaDDeNa gayauraM gato suraloyaM dhnnyaaisurjnno| cakkI vi bhoe muMjato gamei kAlaM / annayA ya sohammasabhAe siMhAsaNamatthayattho sohammido soyAmaNinADayaM pecchaMto acchai / eyammi aMtare ego IsANakappAto saMgamAbhihANo devo sohammidapAse Agato, tassa ya dehappahAe sabhAThiyasabadevANa teo gaTTho, Aiccodae caMdagahA iva nippamA jAyA suraa| gae ya tammi surehiM vimhiehiM sohammido pucchito-jahA keNa kAraNeNaM sAmi! imassa saMgamadevassa bArasAicodayAhio teu ? ti / iMdeNa bhaNiyaM-imeNa puvabhave AyaMbilaM vaddhamANo nAma tavo kato tti / tato devehiM iMdo puNo vi pucchito-jahA anno vi koi erisateyarUvasaMpanno kiM atthi ? ti bhaNie iMdeNa bhaNiyaM-jahA hatthiNAure kuruvaMse atthi saNaMkumAro nAma cakavaTTI, jassa teo rUvaM ca devANaM pi ahiyamiti / tato vijaya-vejayaMtadevA asaihaMtA baMbhaNarUveNa aagyaa| tato paDihAreNa mukkadArA paihA rAyasamIva, diTTho ya tehiM rAyA gaMdhatellabbhaMgaNakiccaM kuNato, vimhiyA sakavanniyarUvasirIo ahiyayaraM rUvAisaMpayaM daTuM / pucchiyA ya rannA-kimetthamAgayA ? / te bhaNaMti-jahA tumha rUvaM tihuyaNe vi vannijai taiMsaNakoUgeNaM ti / puNo vi rannA airUvagavieNa vuttA-bho bho vippA! kiM majjha rUvaM u0a.41 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazaM Iros zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sNytiiyaakhymdhyynm| sanatkumAracakriNo vktvytaa| // 241 // tumhehiM diDha ?, thevakAlaM paDicchaha jAva atthANamuvavisAmi / 'evaM' ti jaMpiya niggayA diyaa| cakI vi lahuM majiUNa maMDaNavibhUsaNaM siMgAraM ca kAUNa uvaviThTho siNhaasnne| vAhariyA diyaa|te sarIraM daTThaNa visannA, bhaNiyaM ca tehiM-aho! maNuyANaM | rUvalAvannajodhaNANi khaNadiTThanahANi / taM soUNa bhaNiyaM cakkiNA-bho ! kimevaM tumhe visAyaparA mama sarIraM niMdaha ? / tehiM bhaNiyaM-mahArAya ! devANaM rUvajovaNateyA paDhamasamayAto jAva chammAsAugasesaM tAva avaTThiyA bhavaMti tato hIyaMti, maNuyANaM puNa te ya vaDDamANA bhavaMti jAva jIviyamajho tato pareNa hIyaMti, tumha puNo rUvajovaNasirIe accherayaM dIsai, jao saMpai cevesA khalametti va naTThA khaNeNa / rannA bhaNiyaM-kahaM tumhe jANaha ? / tehiM paramattho sakapasaMsAito sittttho| vimhieNa ya keUrabhUsiyaM bAhujuyalaM paloyaMteNa vicchAyaM diDaM, vacchatthalaM pi hArAivibhUsiyaM vivannamuvalakkhiyaM / taM pecchiUNa ciMtiyaM-'aho ! aNiJcayA saMsArassa, asArayA sarIrassa, ettiyametteNa vi kAleNa rUvajovaNateyA paNaTThA, tA ajutto bhave paDibaMdho, annANaM sarIramoho, mukkhattaNaM rUvajodhaNAbhimANo, ummAo bhogAsevaNaM, gaho ceva pariggahamgaho, tA ujjhiUNameyaM karemi paraloyahiyaM' ti ciMtiUNamahisitto raje putto| "aNuyariyaM dhIra! tume, cariyaM niyayassa puvapurisassa / bharahamahAnaravaiNo, tihuyaNavikkhAyakittissa // 1 // " iJcAi uvahiUNa ya gayA devA / cakkI vi takkhaNameva taNaM va paDalaggaM ujjhiUNa savaM pariggahaM rAhAyariyasamIve pvio| tato itthirayaNappamuhANi sabarayaNANi |* sesaramaNIo ya AbhitogiyasurA mahAnariMdA nihIto sabahA ki bahuNA ? samatthakhaMdhAvAravAsiNo vi jaNA chammAse jAva maggANulaggA bhamiyA / na sIhAvaloieNAvi teNa saJcaviya tti / tato chahabhatteNa bhikkhAnimittaM goyaraM paviTThassa paDhamameva cINAkaraM cheliyAtakaNa dinnaM / taM bhottUNa puNo vi chaTTovavAso kato / tatkAlappabhiI teNeva doseNa kacchU jaro khAso sAso bhattacchaMdo akkhidukkhaM poTTadukkhaM eyAto sattavAhIto dAruNAto samaM vAsasae satta ahiyAsiya ungatave | XOXOXOXOXOXOXOX // 24 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacatave mahAtave karemANassa Amosahi-khelosa hi - vippo sahi jallo sahi - sabo sahipa bhiIto satta laddhIto uppannAto to vi | sarIrapaDiyAraM na karei / puNo ya sakkeNa pasaMsito - aho ! saNakumArassa muNiNo dhIrayA, vAhikayatthito vi na karei | tappaDiyAraM / tamasaddahaMtA te ceva devA savaravejjaruveNa AgayA, bhaNiyaM - bhayavaM ! tuha vA hipasamaM karemo / bhayavaM tuNDiko acchai / jAhe puNo puNo bhaNati tAhe muNiNA bhaNiyaM - tumhe kiM sarIravAhiM pheDaha ? uyAhu kammavAhiM ? / tehiM bhaNiyaM - sarIravAhiM / tao bhayavayA nihuhaNeNa ghasiUNa kaNayavannA kayA aMgulI daMsiyA, bhaNiyaM ca - ahaM sayameva iyaravAhiM pheDemi, tumhe jai saMsAravAhissa pheDaNe samatthA to pheDeha / devA vi vimhiyamaNA 'tumhe ceva saMsAravAhi pheDaNaparamavejja' tti pasaMsiya sakkasaMtiyavaiyaramAveiUNa devarUveNa paNamiUNa gayA saTThANaM / bhayavaM pi kumArataM maMDaliyattaM ca pannAsaM pannAsaM vAsasahassAiM vAsalakkhaM cakkavahiM vAsalakkhaM ca sAmannamaNupAleUNa gato sammeyaselasiharaM, tattha silAyale AloyaNAvihANeNa mAsieNa bhatteNa kAlagato saNakumAre kappe uvavanno / tato cuto mahAvidedde sijjhihitti // " caittA" sUtraM sugamam / caritaM cedam -- asthi iheva jaMbUdIve veyaDDhe patrayavare uttarAe seDhIe rahaneuracakkavAlaM nAma nayaraM, tattha rAyA amiyateo parivasai, tassa ya sutArA nAma bhagiNI, sAya poyaNAhivaiNo sirivijayassa dinnA / annayAya amiyateo poyaNapuraM sirivijaya sutArAdaMsaNatthaM gato / pecchai ya pamuiyaM UsiyadhayavaDAyaM savaM pi puraM, viseseNa rAulaM ti tato vimhiyaupphullaloyaNo unno gayaNayalAo rAyabhavaNaMgaNe / abbhuTThio ya sirivijaeNaM, kayamuciyakara NijjaM / uvaviTTho siMhAsane / pucchiyaM amiyateeNaM ucchavakAraNaM / tato sirivijao sAhiumADhatto - jahA io ya aTThame divase paDihAraniveio samAgato ego nemittito, dinnAsaNo uvaviTTho / pucchio ya mae- kimAgamaNapatoyaNaM ? / tato zrIzAntinAthacakriNo vaktavyatA / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 242 // teNa bhaNiyaM-- mahArAya ! mae nimittamavaloiyaM - jahA poyaNAhibaiNo io sattame divase majjhaNhasamae iMdAsaNI Dissai / taM ca kannakaDuyaM soUNa maMtiNA bhaNiyaM tujjha puNa uvariM kiM paDissai ? / teNa bhaNiyaM -mA kuppaha, mae jahA uvaladdhaM nimittaM tahA sAhiyaM, na ya mah ettha koi bhAvadoso, majjhaM ca tammi divase hirannavuTThI paDissai / evaM ca teNa bhaNie mae bhaNiyaM -- kahiM tae evaMvidhaM nimittamAgamiyaM ? / teNa bhaNiyaM - ahamayalasAminikkhamaNakAle saha piuNA pavaio, tattha mae ahijjiyaM ar3aMga pi nimittaM, tato ahaM pattajovago puvadattakannAbhAugehiM uppavAvio, kammapariNaivaseNa mae sA pariNIyA, tao mae sabannuppaNIyanimittANusAreNa paloiyaM - jahA poyaNAhivaiNo vijjunivAyaDabaddavo ti / evaM ca teNa siTThe egeNa maMtiNA bhaNiyaM - jahA rAyA samuha majjhammi pavahaNe kIraDa, tattha kila vijjU na pahavai / antreNa bhaNiyaM na devaniogo annahA kAuM tIrai ci, jato - "dhArijjai iMto sAyaro vi kallolabhinnakulaselo / na hu annajammanimmiyasuhAsuho kammapariNAmo // 1 // " avareNa maMtiNA bhaNiyaM - 'poyaNAhivaiNo vaho samAiTTho na uNa sirivijaya mahArAiNo, tA sattamadivase avaro koi poyaNAhivaI parikappijjaDa' tti maMtiUNa vesamaNajakkho paDimArUvo miliUNa rajje ahisitto / sattame divase majjhaNhasamayammi samuppanno meho, phuriyaM vijjulayAe, gajjiyaM jalahareNa / tato samaMtato phuriUNa vijjulayAe paDiUNa jakkhahare jakkhapaDimA viNAsiyA / ahaM ca posahasAlAe sattarattosio Agato sabhavaNaM, ahinaMdio ya paurehiM puNo vi ahisitto rajje, pUito nimittito / tA eyaM vaddhAvaNayakAraNaM ti / evaM ca soUNa bhaNiyaM amiyateeNaM - avisaMvAda nimittaM, sohaNo rakkhaNovAto / tayaNaMtaraM ca sirivijato sutArAe saddhiM gao bAhirujjANaM / tattha ya kaNayachaviM pAsiUNa miaM bhaNiyaM sutArAe - jahA piyayama ! sohaNI esa mio, tA ANehi eyaM me khelaNayanimittaM / tato sayameva pahAvio rAyA / paThANo ya mato thebaM aSTAdarza saMgatI yAkhyama dhyayanam / zrIzAnti nAthacakriNo vaktavyatA ! // 242 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXOXOX CXCXX CXCX I bhUmiM tayaNaMtaramuppaito / tAva ya kUiyaM mahAdevIe - jahA'haM deva ! kukkuDasappeNaM khaiyA tA parittAyau maM devo tti / evaM soUNa turiyaM samAgato / tAva ya sA paMcattamuvagayA / rAyA ya sogaparavaso tIe saddhiM ciyAe paviTTho / jaliumAdatto jalaNo / tAva ya thevavelAe samAgayA duve vijjAharA / tattha egeNa abhimaMtiUNa salilaM sittA ciyA / naTThA veyAliNI vijA aTTahAsa kAUNa / samAsatyo rAyA jAto, bhaNiyaM ca teNa -- kimeyaM ? ti / bhaNiyaM ca vijjAharehiM -- jahA amhe piyA uttA amiyateyassa pariggahe vaTTAmo, jiNavaMdaNanimittaM gayA Asi, AgacchaMtehi ya nisuto sutArAe asaNighoseNa nijjaMtIe akaMdasaddo, amhe ya tammoyAvaNatthaM jujjhasajjA jAyA / tato sutArAe bhaNiyA - alaM jujjheNa, jahA mahArAo veyAliNIe vijjAe velavito jIviyaM na paricayai tahA gaMtUNa ujjANe sigdhaM kareha / tato amhe ihaM Agaya tti, diTTho ya tumaM veyAliNIvijjAe samaM ciyArUDho, ahimaMtiyajaleNa sittA ciyA, naTThA ya sA duTThabijjA, tato uTThato tumaM ti / avahariyaM sutAraM nAUNa visanno rAyA / bhaNio ya tehiM - 'vIsattho hohi, kahiM jAi so pAvo ?' tti saMThaviUNa gayA vijjAharA / vinnAto esa vaiyaro amiateeNaM / gayA ya camaracaMcaM nayariM amiyateya - sirivijayA asaNighosaMtiyaM / paTThavito bAhiM ThiehiM ceva asaNighosassa dUto, palANo ya so, pahAviyA pito / diTTho ya ayalassa utpanna kevalassa samIve asaNighoso / ANiyA sutArA tattheva egeNa amiyateya vijjAhareNa / tato uvasaMtaverA kevalisamIve dhammaM suNaMti / laddhAvasareNa ya bhaNiyaM asaNighoseNa - jahA na mae duTThabhAveNa avariyA sutArA, kiMtu vijjaM sAhiUNa AgacchaMteNa mayA diTThA iyaM, na sakkemi ya paricaiuM puvasiNeheNa, tato chaleNa | vAmohiUNa sirivijayaM veyAliNIe vijjAe ghettUrNa sutAraM samAgato ahaM, tA khamiyavaM tumhehiM aduTThabhAvassa mahaM 1 prathamabaladevasya / zrIzAntinAthacakriNo vaktavyatA / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 243 // ti / tato yamAyanniUNa amiyateeNa bhaNiyaM - bhayavaM ! kiM puNa kAraNaM eyassa imIe siNeho ? tti / tato kevalI kahittumADhatto-- iva bhArahe magahAjaNavae acalaggAme dharaNijaDho nAma vippo, tassa kavilAmihANA dAsaceDI, tIe putto kavilo nAma dAsaceDao / teNa ya kannAheDaeNa veyA sikkhiyA / gato ya saMtare rayaNauraM nAma nayaraM / tattha ajjhAvayassa allINo / pucchito uvajjhAeNa -- katto Agato si ? / kavileNa bhaNiyaM -- acalaggAmAto dharaNijaDhavippasuto kavilanAmo'haM vijjasthI samAgao tumha sayAsaM / teNa vi dharito sabahumANaM, niyadhUyA dinnA saJcabhAmA / annayA so kavilo vAsArate patte paose maMdappayAse varisaMte ya mehe vatthANi kakkhAe kAUNa smaagto| saccabhAmA ya 'tImiyavattho' tti avarANi vatthANi ghettUNa uTTiyA / teNa bhaNiyaM - asthi maha ppabhAvo jeNa na vatthANi timmaMti / tIe nAyaM - nUNamavasaNo esa Agato / niuNaM ca nirUvito jAva taheva jAyaM / tato 'na kulINANameyaM jujjai tA nUNamakulINo eso tti | maMdasiNehA jAyA / annayA dharaNijaDho tatthAgato kavilassa samIvaM / saccabhAmAe piyaputtANaM viruddhamAyAraM pecchiUNa paramatthaM pucchito dharaNijaDho / teNa jahaTThiyameva kahiyaM / taM ca soUNa udhiggA saccabhAmA niviNNA kAmabhogANaM, pavajjAgaraNa nimittaM pucchito kavilo na muyai eso / tato gayA tannivAsisiriseNaranno samIvaM, bhaNiyaM ca - moyAveha maM kavilasagAsAto jeNa dikkhaM giNhAmi / bhaNito so rannA na muyai / tato sA rAiNA bhaNiyA- ciTThasu jAva kavilaM mannAvemi / annayA so rAyA niyaputte gaNiyAnimittaM jujyaMte pAsiUNa veraggeNa visaM khAiUNa mato / tato sihi naMdiyA- abhinaMdiyAnAmAo tabbhajjAto saccabhAmA ya visappaogeNa kAlagayAto / cattAri vi jaNAI devakurAe jugalatteNa samuppannAI / tato sohamme kappe gayANi / caiUNa siriseNajIvo amiyate to ahinaMdiyAjIvo sirivi 1 aSTAdazaM saMyatI - yAkhyama dhyayanam / zrI zAntinAthacakriNo vaktavyatA / // 243 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrIzAntinAthacakriNo vktvytaa| jato saccabhAmA sutArA samuppannA / so ya kavilo tiriesu AhiMDiya tahAvihaM kiMci kA UNamaNuTThANaM asaNighoso samuppanno / tao sutAraM ca saccabhAmAmAhaNIjIvaM pAsiUNa puvasiNeheNaM avahariUNa gato tti / puNo vi amiaNNa pucchiyaM-bhayavaM! kimahaM bhavito na va? tti / kevaliNA bhaNiyaM-bhavito tumaM, io ya navame bhave titthayaro bhavissasi, eso vi sirivijato tuha paDhamagaNaharo bhavissai tti / tato eyamAyaniya amiyateya-sirivijayA harisAUriyasarIrA vaMdiUNa bhayavaMtaM gayA niyaniyanayaraM bhuMjaMti bhoe| annayA ya dohiM vi jaNehiM ujjANagaehiM viulamai-mahAmaiNo cAraNasamaNA diTThA / tayaMtie dhamma soUNa AuyaM paripucchiyaM / cAraNasamaNehiM ohiNA AbhoeUNa sAhiyaMjahA chavIsaiM diyahe AuyaM ti / tato tehiM samAgaMtUNa kayA aTThAhiyA mahimA / appappaNo puttesu rajjadhuraM saMkAmeUNa abhinaMdaNa-jaganaMdaNasamIve pAtovagamaNavihiNA kAlaM kAUNa pANae kappe vIsasAgarovamAU devatteNa uvvnnaa| tattha ya aNuhaviUNa raisAgarAvagADhA savAuyaM iheva jaMbuddIve dIve puvavidehe ramaNijje vijae sIyAe mahAnaIe dAhiNakUle subhagAe nayarIe thimiyasAgarassa rAiNo vasuMdharI-aNaMgasuMdarINaM mahAdevINaM gabbhe kameNa kumArattaNeNa samuvavannA / amiyateto aparAjito sirivijato annNtvirito| tattha vi damiyArI vijjAharaM paDisattuM vAvAiUNa kameNa baladeva-vAsudevattaM pattA / tesiM ca piyA pavajAvihANeNa mariUNa asurattaNeNa camaro smuppnno| aNaMtavirito ya AuyamaNupAliUNa nibaddhanirayAuto kAlaM kAUNa gato pddhmpuddhviN| bAyAlIsaM vAsasahassA tthitii| tattha vi tivAto |veyaNAo sahai / tassa ya puttasiNeheNa camaro gaMtUNa veyaNovasamaM karai / so saMviggo samma ahiyaasei| aparAjito ya baladevo bhAuyavioe dukkhio nikkhittaputtarajabharo jayaharagaNaharasamIve nikkhaMto, gamiUNa paJcajjAvihANeNa AuyaM acue iMdattaNeNa uvavanno / ito ya aNaMtavirito ucaTTiUNa naragAto veyar3e vijAharattaNeNa uvavanno / tattha Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 244 // ya accuyasuriMdeNaM bohito pavajjaM kAUNa accuyadevattaNeNa uvavanno / aparAjito deviMdAuyamaNupAliUNa cuto samANo iheva jaMbuddIve dIve pubavidehe sIyAe mahAmaIe dAhiNe kUle maMgalAvaIvijae rayaNasaMcayapurIe khemaMkaro rAyA, tassa bhajjA rayaNamAlA, tesiM putto vajjAu hAmihANo jAo tti / io ya sirivijayajIvo devAuyamaNupAliUNa tasseva ya puttattaNeNa uvavanno / paiTThAviyaM ca se nAmaM 'sahassA uho' tti / annayA ya posahasAlAe Thio vajjAuho deviMdreNa pasaMsito, jahA dhammAto na sako devehiM pi cAleDaM vajjAuhakumAro tti / tao ego devo tama| saddahaMto samAgato / AgaMtUNa ya viuruvito pArevato / so ya bhayasaMbhaMto vajjAu hamallINo mANusabhAsAe 'saraNamAgato' tti bhaNamANo / vajjAuheNa dinne saraNe tayAsanne Thito / tayaNaMtaraM ca samAgato ulAvago, teNAvi bhaNiyaM - jahA mahAsatta ! esa mae chuhAkilaMteNa pAvito tA muMca eyaM, annahA natthi mama jIviyaM ti / tato tamAyanniUNa vajjAuheNa bhaNiyaM - na juttaM saraNAgayasamappaNaM, tujjha vi na juttameyaM, jato -- "haMtUNa parappANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM divasANaM, karaNa nAsei appANaM // 1 // jaha jIviyaM tuha piyaM, niyayaM taha hoi savajIvANaM / piyajIviyANa jIvANa rakkha jIvaM sajIvaM va // 2 // khaNamettaM tuha tittI, imassa puNa cayai jIviyaM jiivo| tamhA u na juttamiNaM, caDaphaDataM vivAeuM // 3 // iya evamaNusiddho, rannA mahurakkharehiM so sauNo / paDibhaNai bhukkhito'haM, na mahaM dhammo maNe ThAi // 4 // " tato puNaravi bhaNiyaM rAiNA - bho mahAsatta ! jai bhukkhito tumaM tA annaM demi tuha maMsaM / |paDibhaNai sauNo-- niyavAvAiyamaMsa dullalito'haM, na ya royae majjha paravAvAiyaM maMsaM ti / rAiNA bhaNiyaM - jettiyamettaM pArAvato tulei tettiyaM demi niyayadehAto ukkattiUNa maMsaM, tumaM khAhi / tato tuTTho ulAvao, paDivannaM ca rAiNo vayaNaM / ANito nArAo, pakkhitto ekammi pAsammi pArAvato, bIyapAse - "ukkattiUNa dehaM, rAyA jaha jaha aSTAdarza saMyatI - yAkhyama dhyayanam / zrIzAntinAthacakriNo vaktavyatA / // 244 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXCXCXXX parikkhiva maMsaM / taha taha ya hoi sauNo, garuyayaro devamAyAe // 1 // dahUNa tayaM rAyA, hAhAravamuhalapariyaNasamakkhaM / Aruhai sayaM ciya varatulAe niyajIyaniravekkho // 2 // iya tuliyadevamAyaM, rAyaM dRTTUNa vihito devo / daMsei niyaM rUvaM, maNikuMDala|bhUsiyasarIraM ||3|| aNusAsiUNa rAyaM, devo taha saMsiUNa niyabhAvaM / harisAUriyahiyato, vimhiyamaNaso gato sahasA // 4 // annayA ya vajjAuha sahassAuhA piyAputtA khemaMkara titthayaragaNaharasamIve jAyaveraggA sahasAuhasuyaM baliM rajje ahisiMciUNa pavaiyA / pavajjApariyAgaM parivAliUNa pAyavovagamaNavihiNA kAUNa aNasaNaM Isipa bhArasiharammi do vi - jaNA uvarimauvarimagevejje egattIsasAgarovamaTThiiyA aharmiMdA devA jAyA / to taM ahamiMdasokkhamaNuhaviUNa cuyA | samANA iheva jaMbuddIve dIve puvavidehe pukkhalAvaIvijae puMDarigiNIe nayarIe ghaNaraho nAma rAyA, tassa duve mahAdevIo paramAvaI maNoramamaI ya, tAsiM gabbhe jAyA vajjAuho meharaho, sahassA uho daDharaho ti / vaDDiyA deddeNaM, kayaM kalAgahaNaM / meharaha- daDharahANa ya puvabhavabbhAsato pariNao jiNadesito dhammo, jAyA ahigayajIvAipayatthA susAvagA / annayA ya piutitthayarasamIve do vi jaNA niyaputtaM rajje ahisiMciUNa dAUNa ya uraM parIsahANaM pavaiyA / tattha meharaheNaM ahijjiyasuttatyeNaM vIsAe annayaraehiM ThANehiM samajjiyaM titthayaranAmagottaM kammaM / tato saMlehaNA| saMlihiyadehA vihiNA kAlaM kAUNa aNuttarovavAiesu devesu uvavannA / tattha ya aNuhaviUNa suraloyasuhaM meharahakumAro caiUNa sabaTThavimANAto iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hatthiNAure nayare vIsaseNassa rAiNo airAdevIe kucchisi bhaddavayakiNDsattamIe cauddasamahAsumiNasUito puttattAe ubavanno / navamAse sAhie uyare dhariUNa tiyasiMdanamaMsiyaM tihiM nANehiM samaggaM bhayavaMtaM titthayaraM jeTTakiNhaterasIe addharatte suhaMsuheNa pasUyA devI / kayaM chappannadisAkumArIhiM jAyakammaM / avi ya - ahaloga - uDalogA, pubAIruyagavAsiNIto ya / aTTha'TTha vidisimajjhimaruyagAto aiti zrIzAntinAthacakriNo vaktavyatA ! Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyA laghuvRttiH / zrIuttarA caMDacauro // 1 // tAsiM puNa kameNa kizcaM-- saMvaTTa - meha-AyaMsayA ya bhiMgAra tAliyaMTA ya / cAmara joI- rakkhaM, kareMti dhyayanasUtre eyaM kumArIto // 2 // "saMvaTTo" tti saMvaTTagavAU / kappiti nAlamuciyaM, jiNaM ca jaNaNiM ca paramasaddhAe / majjiya zrInemica- alaMkareMti, majjhimaruyagassa kumarIto // 3 // merummi ya ahiseto surAsuriMdehi kato / avi ya - "caliyAsaNandrIyA sakkAgama, maMdaranayaNaM suriMdasamavAto / saghodagAimajjaNa-mANayaNaM jaNaNipAsammi // 1 // " kathaM ca baddhAvaNayaM rAiNA / sukhabodhA- 'uciyasamae ya ganbhattheNa ya bhayavayA savadesesu saMtI jAya' tti kAUNa 'saMti' tti nAmaM paiTThiyaM ammApiIhiM / zrI kunthu| kameNa ya sabakalAkusalo patto jovaNaM vivAhito pavarAto rAyakannagAto / kAleNa ya rajje ThaviUNa saMtiM gahiyaM sAmannaM rAiNA / saMtissa cauddasa rayaNAI samuppannAI, sAhiyaM bharahaM, jAto cakkavaTTI / uciyAvasare ya sayaMbuddho vi paDibohito logaMtiyasurehiM dAUNa ya saMvaccharamahAdANaM jeDukiNhacauddasIe tusamuTThi va caiUNa cakkibhogasamudayaM nikkhaMto / ujjayavihAreNa viharamANassa caunANasamaggassa posassa suddhanavamIpa uppannaM kevalaM nANaM / kayaM devehiM samosaraNaM / kayA dhammadesaNA bhagavayA / pacAviyA gaNaharA / paDibuddhA pANiNo bahave / kameNa ya vihariUNa gAmAgaranagaramaMDiyaM meiNi paDibohiUNa bhavvasatte sammeyaselasihare khINasavakammaMso jeTussa kiNhaegArasIe mokkhaM gato tti / kumAratte maMDilayatte cakkitte pariyAe ya paNavIsaM paNavIsaM vAsasahassAiM, saghAuyaM vAsalakkhaM eyassa bhagavato jAyaM ti // // 245 // ox ox ox-ax XXXX CXCXCX *CXCXCXCXX CXCXXXXXXX " ikkhAga" sUtraM sugamam / taccaritoddezastu -- hastinAgapure sUrarAjJaH zrIdevyAzca bhagavAn putratvenA'jani / janmamahotsavAnantaraM ca svapne jananyA ratnastUpaH kustho dRSTaH / zatravazca garbhasthe bhagavati laghutayA kunthuvad dRSTAH, tataH 'kunthuri'ti nAma kRtaM pitrA / prAptayauvanazca vivAhito rAjakumArikAH / kAlena ca rAjye vyavasthApya bhagavantaM dIkSAM jagrAha sUrarAjA / bhagavAMzcotpannacakrAdiratnaH prasAdhita aSTAdazaM saMyatI yAkhyama dhyayanam / nAthacakriNo vaktavyatA / // 245 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrIaranAtha cakriNo | vktvytaa| bharataH cakravartibhogAnuttamAn bubhuje, tIrthapravartanasamaye ca niSkramya SoDaza varSANi ca vihR tyopavihAreNa kevalajJAnamudapAdayat / devAzca samavasaraNamakArSuH / pratrAjitAzca bhagavatA gnndhraaH| kevaliparyAyeNa ca vihRtya prabhUtakAlaM sammatagirizikhare mokSamagamat / kumAratve maNDalikatve cakravartitve zrAmaNye ca trayoviMzativarSasahasrANi sArddhAni ca saptazatAni varSANAM pratyekamabhavattasya tIrthakRtaH // - "sAgara" sUtraM sugamam / navaraM "arayaM patto" tti rajasaH-karmaNo'bhAvo'rajaH tatprAptaH prApto gatimanutarAm / tathAhi gajapure nagare sudarzanasya rAjJo devyAzca rAjyAH putratvenotpadya surapatinirvartitajananamahotsavo jananI svapne ratnAramapazyaditi pratiSThitaaranAmA krameNAsAditatAruNyo vitIrNapitRrAjyaH samprAptacakravartilakSmIkaH prabhUtakAlopamuktA'nuttarakAmabhogo dharmacakravartitvaM cikIrSurjarattRNamiva 'mahAparigrahArambhaheturbhavAmbhodhibhramaNanibandhanaM cedamiti buddhyA pari| tyajya rAjyamaGgIkRtya zrAmaNyaM varSatrayeNa cotpAdya kevalajJAnaM pravarttitatIrtho bhavyasattvapratibodhananirataH pratipAlitakevaliparyAyaH sammetagirau mokSamagacchat / kumAratve maNDalikatve cakravartitve zrAmaNye caikaviMzativarSasahasrANyatigatAni asya bhagavata iti // "caittA" sUtraM sugamam / caritaM cedam iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kurukhette hatthiNAuraM nayaraM / tattha ya risahasAmivaMsappasUto paumuttaro nAma |rAyA, tassa jAlA nAma mahAdevI sAviyA, tIe sIhasumiNasUito viNhukumAro nAma putto, tahA coddasamahAsumiNa-I sUito bIo mahApaumo nAma / vaDiyA te do vi dehovacaeNaM kalAkalAveNa ya / sa 'jigIso' tti paumottareNa kao Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 246 // juvarAo mahApaumo / ito ya asthi ujjeNIe nayarIe siridhammo nAma rAyA, tassa namuI nAma maMtI | annayA tattha samosarito muNi subayasAmisIso suvato nAma sUrI / tassa ya loo niyaniyavibhUIe baMdaNatthaM gacchamANo pAsAovariTThieNa diTTho rannA, bhaNiyaM ca teNa - jahA logo akAlajattAe kahiM gacchai ? / tato namuimaMtiNA 'deva ! itthujjANe samaNA AgayA, tesiM ca jo bhatto so gacchai' tti vRtte rAyA bhaNai -- amhe vi gacchAmo / namuI bhaNai| jai evaM tA tae majjhattheNa acchiyavaM jeNAhaM te vAyaM kAUNa niruttare karemi / gato tattha rAyA / namuI vi bhaNai -- bho pavaiyagA ! jai kiMci dhammatattaM jANeha tumbhe tA sAhaha amhaM / muNiNo vi save 'khuddo' tti nAUNa moNeNa dviyA / tato namuI ruTTho sUriM bhaNai -- kimesa baillo jANai ? / tato sUrihiM bhaNiyaM -bhaNAmo kiMpi jai te muhaM khajjai / imaM ca soUNa egeNa viyakkhaNacellaeNa 'bhayavaM ! ahameva imaM nirAgarissAmi' tti vottUNa kao so niruttaro vitaMDAvAyaM kuNaMto / gato sAhUNamuvarimaIvapatosaM / tato rattIe veramulvahaMto muNINaM vahatthamAgao devayAe thaMbhito / pahAe ya tamacchariyaM dahUNa rAyA logo ya suyadhammo bahuto samuvasaMto / namuI ya tahAvamANito vilakkhIhUto gato hatthiNAraM, | mahApaumassa juvaranno maMtI jAto / ito ya paJcaMtavAsI siMhabalo nAma rAyA, so ya 'koTTAhivaI' tti mahApaumassa | desaviNAsaM kAuM puNo duggaM pavisai / tato rannA ruTTheNa pucchito namuI - jANAsi kiMci uvAyaM siMhabalagahaNe ? | namuI vi 'suhu jANAmi' tti vottuM gato, niuNovAeNa duggaM bhaMjittA siMhavalaM ca ghettUNAgato / tato tuTTheNa rannA 'varaM varehi' tti bhaNie namuI bhaNai - jayA maggAmi tayA dijjasu / evaM ca juvarajjamaNupAlayaMtammi mahApaume jAlA mAyAe kArAvito jiNabhavaNe rho| tahA avarA vi micchAdiTTiNI jiNadhammapaDiNIyA sAvakiyA lacchI nAma mahApaumamAyA, tIe vi kArAvito baMbharaho / bhaNio ya paumuttaro rAyA - jahA esa baMbharaho paDhamaM paribhamaDa nayaramajjhe, pacchA aSTAdaza saMyatI yAkhyama dhyayanam / mahApadma cakriNo vaktavyatA / // 246 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApadmacakriNo vktvytaa| AN KO * | jiNaraho / imaM ca nisAmiUNa jAlAe gahiyA painnA naravarasamakkhaM-jahA jai paDhamaM jiNaraho na bhamihI to avarajammo AhArassa mama / tato rAiNA niruddhA do vi rhaa| tato mahApaumo imaM pecchiya aIva adhiIe jaNaNisoeNa ya soyagahiyacitto nIharito desajattAe / pasutte ya jaNe rayaNIe na keNAvi naato| gacchamANo ya mahADaiM pvittttho| tattha ya paribhamamANo patto tAvasAlaya, kayasammANo ya tehiM acchiuM pytto| ittoM ya capAe nayarIe jaNamejato rAyA parivasai / so ya kAlanariMdeNaM paDiruddho / jAyamAohaNaM / palANo ya naayrjnno| appaparIhUto sayalaloto / naha aMteuraM / evaM ca saMjAe mahAvinbhame jaNamejayassa rAiNo bhajA nAgavaI nAma saha mayaNAvalIe duhiyAe palAyamANA AgayA taM taavsaasmN| samAsAsiyA kulavaiNA ThiyA tattheva / jAto kumAramayaNAvalINa propprmnnuraato| lakkhiyAI kulavai-nAgavaIhiM / bhaNiyA ya nAgavaIe mayaNAvalI-jahA putti! kiM na saresi nimittiyavayaNaM?, XjahA 'cakavaTTissa paDhamapattI bhavissasi' tA kiM jattha tatthANurAgaM kresi?| kulavaiNAvi visajiukAmeNa kumAro bhaNito kumAra! gaccha tuma jattha payaTTo / kumAro vi 'nUNamimIe samAgameNAhaM samattabharahAhivo hoUNa gAmanagarAIsu savattha jiNabhavaNAI karAvissAmi' tti maNorahamAlAulo niggato, bhamaMto ya patto siMdhunaMdaNaM nAma nayaraM / tattha ya ujANiyAmahUsave niggayAo nayaranArIo kIlaMti mattAto vivihapayArehiM / ito ya tANa suNiUNa kelikalayalaM ummUliyAlANakhaMbho mahaseNanaravaiNo pahANahatthI vAvAiUNa miThaM veeNa saMpatto tammi naariijnnsmuuhaasnne| tAo ya taM daddUNa bhayabhIyAo palAiuM asamatthAto tattheva ThiyAto dhAhAviuM payattAo / tato adUradesaTThieNa mahApaumakumAreNa tamitthiyAvaggaM teNa kariNA kayatthijaMtaM daddUNa karuNovavannahiyaeNa pahAviUNa abhimuhaM hakkito so karI / so vi vegeNa vlito| kumArAbhimuhaM dhAvataM dahNa bhaNiuM payattAto tAo-hAhA ! aho ! amha rakkhaNathamimo mahANubhAvo smujtaa| * * * * u0 a042 * Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| BY-OL mahApadmacakriNo vktvytaa| // 247 // kariNA viNAsijjai laggo' / "evaM ca bhaNaMtINaM, pecchaMtANaM ca tANa juvaINaM / kariNA dino vijjho, kumArakhettammi uvarille // 1 // eyammi aMtarammI, milito savo vinaayrjnnoho| sAmaMtabhiccakalito, sahito mahaseNarAeNaM // 2 // bhaNiyaMca | narideNaM, mA mA mA kumara! dukasu imss| duTThassa mahAkariNo, ruTThassa va hayakayaMtassa // 3 // " kumAreNa bhaNiyaM-mahArAya ! peccha vIsattho,khaNeNa ceva vasIkaremi imaM mattakari ti| tato laggo kIlAviu, satthabhaNiehiM karaNehiM nIto samaM, ArUDho vijjukhittakaraNeNa tammi mattagayavare / "evaM ca mahApaumo, kAUNa vasammi taM vrgiNdN| hatthArohassa puNo, samappiuM jhatti avyri||4|| iya so sAhukkAreNa pUio rAyapamuhaloeNa / devovamo kumAro, jayau imo iya bhaNaMtehiM // 5 // " tato naravaiNA vinnAyaM-jahA esa koi mahApuriso pahANakulasamudbhavo ya, annahA kahaM erisaM rUvaM vinnANaM ca ?|tto neUNa sagiha kayovayArassa dinnaM kannANa sayamegaM / tAhi ya samaM visayasuhamaNuvaMtassa mahApaumakumArassa vaJcaMti diyahA, kiMtu tahAvi taM mayaNAvaliM sarai hiyaeNa / annayA sayaNIyAto rayaNIe pasutto avahario vegavaIe vijAharIe / | divA ya nidAkhaeNa sA teNa, bhaNiyA ya darisiUNa muTThibaMdhaM-kiM maM tumamavaharasi ? / tIe bhaNiyaM-nisuNasu kumAra!, veyaDDhe sUrodayaM nAma'thi nayaraM, iMdadhaNU nAma tammi vijjAharAhivaI parivasai, bhajA ya sirikatA, dhUyA ya jayacaMdA, sA ya purisavesiNI na icchai kiM pi pavaraM pi varaM, tato naravaibhaNiyAe mae paTTiyAlihiyA daMsiyA tIe sacce vi bharahanaravariMdA, na ya tesiM koI abhiruio| annayA tumha rUvaM daMsiyaM, tato tumha rUvadasaNANaMtarameva gahiyA kAmAvatthAe, bhaNiyA ya ahaM tIe-jai mama esa bhattAro na saMpajjai tA avassa mae mariyavaM, annassa jAvajIvaM nivittI purisassa / imo ya vaiyaro mae sAhito tIe jaNaNijaNayANaM / tehiM ahaM tumha ANaNanimittaM puttaa| tato tIe avIsasaMtIe purato imA painnA mae gahiyA-"jai taM nANemi ahaM, rAyakumAraM aippiyaM tujhaM / tA jAliMdhaNajalie, jalaNammi // 247 // Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dhuvaM pavissAmi // 1 // " saMpayaM ca jai tumha pasAeNa na me maraNaM saMpajjai painnA ya nivahai tA kumAra! savaM sohaNaM, na annA / tao aNuSNAyAe tIe nIo mahApaumo sUrodae nayare, niveio ya khayarAhivassa / teNa ya sammANiUNa pavaradivase karAvio pANiggahaNaM samaM tIe kannagAe / pUiyA ya vegavaI jayacaMdAe / io ya jayacaMdAe mADalagabhAugA | gaMgAhara-mahiharA nAma vijjAharakumArA aipayaMDA suNiUNa imaM vaiyaraM bhaDacaDayarasameyA samAgayA annamma diNe | saMgAmanimittaM sUrodayapuravare / soUNa mahApaumakumAro tesiM AgamaNaM saha vijjAhara bhaDehiM nIhario tesimabhiho / saMpalaggaM raNaM / avi ya - jujjhammi samAvaDie, na saMdRNo kuMjaro turaMgo vA / suhaDo va parabalammI, mahapaumeNaM na jo viddho // 1 // evaM ca bhayavihalaM jANiUNa niyayabalaM bhaggA gaMgAhara- mahiharA / mahApaumo vi saMpattajato samuppannaitthirayaNavajjasavvarayaNo laddhanavanihI battIsanarIsarasahassasevijjamANo pariNIegUNacausadvisahasteuro haya-gaya| raha pAika- kosasaMpanno pasariyapayAvo jAo navamacakkavaTTi tti / tahA vi - "chakkhaMDabharaharajjaM, mannai so nIrasaM samiddhaM pi / mayaNAvalIe rahiyaM, jaNamejayarAyaduhiyAe // 1 // " annayA ya Asamapayammi gayassa tAvasehiM vihiyasammANassa pavarapupphaphalAiehiM sayadhaNuputtreNa dinnA jaNamejaeNa mahApaumacakkavaTTiNo mayaNAvalI itthirayaNaM / pariNIyA ya mahApaumeNaM / tato ya mahAvibhUIe cakkavaTTiriddhisameo gato hatthiNAuraM nayaraM, paviTTho ya thunamANo baMdiyaNeNa / paNamiyA ya teNa jaNaNijaNayA / tehi ya samAitthio guruneheNaM ti / itthaMtarammi ya tattheva samosarito muNisuvayasAmisIso subao nAma suurii| tato niggato saparivAro paumottaro rAyA, vaMdiUNa ya taM nisanno / bhayavayA vi kayA ranno bhavanidheyajaNaNI dhammadesaNA / rAyA vi taM soUNa bhaNai - bhagavaM ! jAva rajjasutthaM karemi tAva tubbhaMtie pavaissAmi / tato 'mA vilaMba kuNasu' tti bhaNito sUriNA / puNo vi paNamiUNa guruM paviTTho rAyA nayariM / tato vAhariA maMtiNo saha XCXCXB *30636371 mahApadmacakriNo vaktavyatA / Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 248 // pahANapariyaNeNa viNhukumAro ya / rannA bhaNiyaM ca - bho ! bho ! nisuyaM ciya tumbhehiM saMsArAsArattaNaM ? vaMcito ettiyaM kAlamahaM jaM sAmannaM nA'NuTThiyaM, tA saMpayaM pi viNhukumAraM niyammi rajje ahisiMciUNa geNhAmi pavajjaM / tato viNhukumAreNa vinnattaM - tAya ! alamimehiM kiMpAgaphalovamehiM bhogehiM, tuha cariyamevANucarissAmo / tato jANiUNa viNhukumAra nicchayaM bAharito mahApaumo, bhaNito ya-putta ! paDivajjasu mama rajjamimaM jeNa pacayAmo / mahApa umeNAvi aiviNIyattaNato bhaNiyaM - tAya ! ahisiMcasu niyarajjammi viNhukumAraM ahaM puNa eyasseva ANApaDicchago bhavissAmi / rAiNA bhaNiyaM vaccha ! puNaruttaM bhaNito vi na paDivajjai imo jaM mae saha pavaissai / tato sohaNammi diNe mahAvibhUIe ya kato mahApaumasta rajyAbhiseto, pacaito ya subayasUrisamI ve paumuttaro saviNhukumAro / jAto mahApaumo cirakAlasAsaNo cakkavaTTi tti / te ya rahA ittiyaM kAlaM tahA ThiyA / tato mahApaumacakavaTTiNA bhamADito nayarIe jaNaNIsaMtito jiNiMdaraho, kayA unnaI jiNapavayaNassa / tappamitiM ca dhammujjayamaI bahugo logo pavanno jiNasAsaNaM / teNa ya mahApaumeNa cakkavaTTiNA sammi bharahakhette gAmAgaranagaranagujjANAIsu kArAviyAI aNegakoDilakkhappamANAI jiNabhavaNAI | muttaramuNI va pAlayanikkalaMkasAmanno visujjhamANeNa'jjhavasAeNaM khaviUNa kammajAlaM samuppannakevalanANo saMpatto nivANaM ti / viNDukumArasADuNo vi uggatavovihAranirayassa nANadaMsaNacaraNehiM vaDDhamANassa uppannAto AgAsagamaNa - veDandhiyAiyAto nANAvihAto laddhIto / avi ya - meru va tuMgadeho, vaJcai gayaNammi pakkhinAho cha / mayaNo va rUvavaMto, bahurUvo hoi tiyaso ca // 1 // ito ya te vi sudhayAyariyA bahusI saparivArA varisArata vihAratthamAgayA hatthiNAraM, ThiyA ujjANe / uvaladdhA ya te putravirudveNaM namuiNA, tao teNa avasaraM nAUNa vinnatto rAyA - jahA putrapaDivannaM varaM me dehi / rAiNA vRttaM - varesu / teNa bhaNiyaM - veyabhaNieNa vihiNA jannaM kAumicchAmi ato rajjaM dehi / rannA vRttaM - evaM hou, ahisito so KH aSTAdarza saMyaMtI yAkhyama dhyayanam / mahApadma cakriNo vaktavyatA / // 248 // Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApadmacakriNo vktvytaa| rajje / rAyA vi aMteuraM pavisiya tthito| tao namuI nagarAo niggacchiya jAgakammanimittaM jannavADamAgamma dikkhito jAto kavaDeNa / tassa ya raje ahisittassa sabAo payaIto baMbhaNajAIto ya seyabhikkhuvajjiyAo vddhaavnnytthmaagyaato| tato namuiNA 'satve logA liMgiNo ya vaddhAvayA samAgayA na uNa sevaDaya' tti vottuM payAsittA ya tameva chidaM saddAviyA subayAyariyA, bhaNiyA ya te namuiNA-'jo jayA rajaM pAvai khattio baMbhaNo vA so pAsaMDiehiM AgaMtuM daTThavo' tti logaTTiI, jamhA rAyarakkhiyAI tabovaNAI havaMti, tumhe puNa thaddhA sabapAsaMDadUsagA nimmajjAyA mamaM ca niMdaha ato maIyaM rajaM mottaNa annattha jahAsuhaM viharaha, jo ya tumha majjhe nayare bhamaMto dIsihii sa me vajjho hohii| "guruNA so saMlatto, na amhaM kappo tti teNa nommttaa| na ya niMdAmo kiM pi vi, samabhAvA huMti jaM muNiNo // 1 // to so ruTTho pabhaNai, jai samaNaM sattadiNuvari pecchN| to baMdhavaM pi tamahaM, mArAvissaM na saMdeho // 2 // " souMcevamAgayA ujANaM, sAhavo pucchiyA ya sUriNA-kimettha kAya ? / tato bhaNiyamekkeNa-jahA sahivAsasayAseviyatavoviseso saMpayaM gaMgAmaMdirapabae ciTThai viNhukumAro mahAmuNI, so ya mahApaumabhAya tti uvasamissai. tabayaNAto namuI, jo ya vijAladdhisaMpanno sAhU so X vaccau tassANayaNatyaM / tato bhaNiyamekkeNa sAhuNA-gagaNeNAhaM gaMtuM samattho paramAgaMtuM Na sakkemi / guruNA bhaNiyaM-- viNhukumAro ciya ANessai / 'evaM' ti paDivajjiUNa uppaio AgAsaM, khaNametteNa ya patto / taM ca daddUNa ciMtiyaM viNhukumAreNa-avo! kiMci guruyaM saMghakajaM, teNesa vAsArattammi Agao / tato paNamiUNa viNhusAhuM sihamAgamaNapaoyaNaM / thevavelAe taM ghettUNa sAhuM payaTTo AgAsajANeNa muNI patto gypure| vaMdiyA muNiNo / tato sAhusameo gato viNhusAhU namuisaNatthaM / taM ca mottUNa vaMdito savehiM pi so mahAnariMdAIhiM / suhAsaNattheNa ya dhammakahaNAipuvayaM bhaNiyaM viNhaNA-vAsArattaM jAva ciTuMtu muNiNo / maMtiNAbhaNiyaM-kimettha puNaruttovannAseNa ? paMcadivasA ciTuMtu / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / mahApadmacakriNo vktvytaa| // 249 // muNiNA bhaNiyaM-jai evaM tA paTTaNabAhirujANe cciya hAyaMtu / tato saMjAyAmariseNa bhaNiyaM namuiNA-ciTThau tAva nagaramujjANaM vA, mama raje vi tumhehiM savapAsaMDAhamehiM gayalajjehiM piimAidUsarohiM na ThAiyacaM, tA turiyaM mama rajaM muyaha jai jIvieNa kajaM / tato samuppannakovAnaleNa bhaNiyaM viNhusAhuNA-tahA vi tiNhaM payANaM thAmaM desu / tato bhaNiyaM maMtiNA-dinnaM, paraM jaM tiNDaM payANaM bAhiM pecchissAmi tamavassaM luyasIsaM krissaamo| tao samuppannadAruNakovAnalo vaDDiuM pytto| avi ya-"kayanANAviharUvo, baDhato so kameNa merusmo| jAto joyaNalakkho, apphAliyaphAraphukAro // 1 // kamadaharaM kuNato, gAmAgaranayarasAyarAinnaM / kaMpAvai mahivIDhaM, DhAlai siharINa siharAI // 2 // ucchAlai jalanihiNo, joisacakkaM pi duurmosaare| khobhei devadANavagaNamevaM palayakAlo va // 3 // " tihuyaNasaMkhobhAto sakkeNa |nAUNa muNivaraM kuviyaM pesiyAto gAyaNasurasuMdarIto gAyati tAo-"saparasaMtAvao, dhammavaNavihAvasU / duggaigamaNaheU kovo, tA uvasamaM karesu bhayavaM! // 1 // " ti evamAI kohovasamaNAiM geyaaii| evaM ca so bhayavaM pavaDDamANadeho namuimaMtiM dharaNIe choDhuM dinnapuvAvarasamuddapAo vinAyavuttaMteNa mahApaumacakkavaTTiNA bhayaveviraMgeNa mannAvinaMto thuNijaMto ya tahA saMtinimittaM surAsuranarehiM saMgheNa ya bahuvihamuvasAmijaMto kaha kahavi kivaM kAUNa niytto| tappamitiM ca viNhukumAramuNI 'tivikkamo' tti nAmeNa loge pasiddhimuvagato tti / samuvasaMtakovo ya bhayavaM AloiyapaDikaMtamette ceva suddhappA viharai / bhaNiyaM ca-"Ayarie gacchammi ya, kula gaNa saMghe ya ceiyaviNAse / AloiyapaDikkato, suddho jaM nijarA viulA // 1 // " nikkalaMkaM sAmannamaNupAliUNaM samuppannakevalo siddhiM gto| mahApaumacakkavaTTI vi kAleNa saMsAravAsaviratto rajasutthaM kAUNa nikkhNto| ahIyapabhUyasuttattho dukkaratavacaraNarato niraiyArajaidhammaparipAlaNujato hoUNa upADiyakevalanANo siddhiM gto| vIsadhaNUsiyadeho tIsaivAsasahassAU ya esa bhayavaM Asi tti| viNhukumAracariyaM // 249 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hariSeNajayanAnoH ckrinnorvktvytaa| ca pasaMgato bhaNiyaM / AsI ya biito risimaMDalatthayabhaNito viNhukumAramuNI, so vi eyArisavattavao ceva, navaraM cakvaTTihiMDirahiyamahApaumarAyabhAyA saMtisAmisIso tavaM ca kAuM sabaTThasiddhiM gato ti| | "egacchatta" sUtraM sugamam / navaraM "mANanisUraNo" tti dRptA''rAtyahaGkAradalano manuSyendraH prApto gatimanuttarAm / tthaahi| kaMpille nayare mahAharissa rAiNo merAe devIe coisamahAsumiNasUio uvavanno hariseNo nAma dsmckkvttttii| jovaNaM patto ThAvio piuNA raje / uppannAI cauddasa rynnaaii| pasAhiyaM bharahaM / kayarajAmiseto udAre bhoe bhuMjato gamei kAlaM / annayA lahukammayAe viratto bhavavAsAto ciMtiuM ca payatto-puvakayasuhakammeNa mae erisA riddhI pattA, tA puNo vi paralogahiyaM karemi / bhaNiyaM ca-"mAsairaSTabhirahA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tat karttavyaM manuSyeNa, yasyAnte sukhamedhate // 1 // " evamAi paribhAviya puttaM ca rajje nivesiya nikkhaMto, uppannakevalo ya siddho / panarasa dhaNUNi uccattaM, barisasahassA dasa Auyameyassa saMjAyaM ti // | "annito" sUtram / 'anvitaH' yuktaH rAjasahasraiH, "supariccAi" tti suSTha-zobhanaprakAreNa rAjyAdi tyajatItyevaM zIlaH suparityAgI damaM "care" tti acarIt 'jayanAmA' ekAdazacakrI jinAkhyAtaM damamiti yojyam , caritvA ca prApto gatimanuttarAm / tathAhi rAyagihe nayare samuddavijayassa rAiNo vappagAe devIe codasamahAsumiNasUio jAto jato nAma putto| Hal kameNa ya siddhabharaho jAo cakkI / rajasirimaNuvaMto annayA viratto bhogANaM, ciMtiyaM ca-"suciramapi | uSitvA syAt priyairviprayogaH, suciramapi caritvA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOX aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / dazArNabhadra rAjasya vkvytaa| zrIuttarA- vicintya trANameko hi dhrmH||1||" evaM saMvegamuvagato ahinikkhaMto jAva siddho, bArasadhaNU dehamANo tivarisadhyayanasUtre sahassAU ya esa Asi tti // zrInemica- P | "dasanna" sUtram / 'dazArNarAjyaM dazArNajanapadasambandhi rAjyaM 'muditaM' pramodavat tyaktvA "gaM" vAkyAlaGkAre, ndrIyA yA muniH "care" tti acArIt apratibaddhavihAritayA vihRtavAnityarthaH, dazArNabhadro niSkrAntaH sAkSAt zakreNa 'coditaH' sukhabodhA-1 adhikavibhUtidarzanena dharma prati prerita iti / tathAhikhyA laghu- ___ asthi virADavisae dhannauraM nAma sanniveso / tatthego mayaharaputto, tassa bhajjA dussIlA paimmi parokkhe daMDiyavRttiH / sasarakkheNa samaM coriyaramiyaM karei / annayA tattha naDapekkhaNaM jaayN| tammi ya paNaccito ego taruNanaDo itthi rUveNa / tIe ya chichaIe 'puriso eso' tti jAto naDe aNurAo, pacchannaM ca bhaNito naDapeDayamayaharo-jai imiNA // 250 // veseNa mae samaM kIlai imo tato ahaM aTTha sayaM demi / paDivannaM ca teNa, bhaNiyA ya esA-ccha tuma, saMpayaM cevA|ssgato esa / pucchiyaM ca gharaM / sAhiyamimIe / gayA esA / raddhA naDanimittaM khIrI / Agato niyamaharapesito nddo| zakayaM calaNasoyaM / uvaviTTho bhuMjiuM / bhariu khIrIe bhAyaNaM dinnaM gulahiyaM / jAva na bhuMjai tAvA''gato sasarakkho / tIe bhaNio ya naDo-uThehi, tiloyarae pavisa jAveyaM volAvemi / paviThTho nddo| Agato ssrkkho| 'kimesA khIri ?? tti pucchiyamaNeNa / 'jememi' tti sAhiyamimIe / teNa bhaNiyaM-ciTTha tAva tuma ahaM jememi tti / iyarIe bhaNiyaM-nevaM, bhukkhiyA ahaM ti| balA uvaviThTho sasarakkho / jAva na ceva muMjai tAvA''gato se pii| tIe bhaNiyaM-lahu~ uThehi, pavisa |ettha tiloyarae, na gaMtavaM dUra, sappo ciTThA tti / paviTTho ssrkkho| Agato se paI / bhaNiyaM ca NeNa-kimeyaM ? ti / tIe bhaNiyaM-bhukkhiya tti jememi / iyareNa bhaNiyaM-ciTTa tAva tumaM ahaM jememi / iyarIe bhaNiyaM-ajja ahamI, JN N // 25 // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahamaNhAto jemesi ? / teNa bhaNiyaM --tumaM NhAya ? ti / iyarIe bhaNiyaM mA evaM karehi, na esa dhammo sayANaM / balA ya bhutto eso / ito ya 'bhukkhito' tti bhakkhaNanimittaM phUMmiyA tilA naDeNa, 'sappo' tti palANo sasarakkho, 'avasaro' tti piTThato naDo / diTThA nimgacchamANA mayaharaputteNa, 'kimeyaM ?' ti pucchiyA ghariNI / saniveyaM jaMpiyamimIe - bhaNio mae, tumaM mA evaM karehi, na esa dhammo sayANaM ti, vasaMtaM tuha ghare evaM umA-mahesaraM ajja aNhANabhoyaNadhammabhaMgeNa niggayaM / 'hA ! duhu kayaM' visanno mayaharautto / bhaNiyaM cANeNa -- ko'vetthuvAo ? / tIe bhaNiyaM -nAeNa davamajjiNiya saviDIe pUyaM karehi, tato pavisai eyaM ti / gato mayaharautto dasannavisae / laggo vADakamme / niSpattIe viDhattA dasa gaddiyANagA / 'appa' tti na tuTTho citteNa, taha vi payaTTo niyadesaM, aDavIe pippalamUle vIsamai / itthaMtare avaharito AseNa samAgato tamuddesaM dasannabhaddo rAyA, diTTho mayaharaputtreNa, daMsiyamudagaM, uppallANito Aso, vissAmito rAyA, thevavelAe samAgao pariyaNo / tato 'uvagAri' tti pucchito mayaharautto rannA -- ko tumaM ? kiM vA te kIrau ? / jahaTThiyameva sAhiyaM mayaharautteNa bhaNito ya rAyA-tA sabiDIe pUAsaMpAyaNatthaM kareu kiMci devo tti / rAiNA ciMtiyaM'ujjugo varAgo ghattito mahilAe, tA imamettha pattayAlaM nemi paTTagaM tato jahAjuttamaNuciTThissAmi' tti nIto sanayaraM, | saMpADiyaM bhoiNAiyaM, ciMtiyaM ca rAiNA - aho ! se vavasAo, asaMtagaM pi viDhaviya sabiDIe pUyaM saMpADei | dhammapuriso khu eso tA kiM imassa kIrau ? / itthaMtare niveiyaM rAiNo pauttikahagehiM-jahA deva! bhagavaM mahAvIro samAgao / parituTTho rAyA, vaMdito tattheva bhAveNa, dinnaM pAritosiyaM, ciMtiyaM cANeNa - jai nAma esa mayaharaputto visiddhaviveyarahio vi niyadevayANa saviDipUyAsaMpAyaNatthamevaM parikilissai, tA amhArisehiM sArAsAravibhAgaviyAehiM samaggasAmaggiehiM tihuyaNaciMtAmaNissa samaNassa bhagavato mahAvIrassa viseseNa sadhiDipUyA kAuM jujjaitti, dazArNabhadra rAjasya vaktavyatA ! Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 251 // XOXOXOX tA kalaM sabiDIe tahA vaMdissaM bhayavaM jahA na keNai vNdiypuvo| bIyadivase pahAyasamae ya kayagosakinco, vhAyavilittA- aSTAdazaM laMkiyadeho udArarUbajovaNalAyannanevattheNa paMcasaikeNA'varoheNa sAddhaM, maMDiyAlaMkiyAe cAuraMgiNIe seNAe parigao, XI saMyatIpavarajANArUDhehiM bahuhiM sAmaMta-maMti-seTThi-satthavAha-paurajaNasahassehiM aNNijamANo, bhaMbhAbherimAiAujjaravabahiriya- yAkhyamadigaMtaro, paDhaMtehiM mAgahehiM gAyaMtehiM gaMdhavipahiM naccaMtIhiM vilAsiNIhiM gao bhagavato vNdnntthN| visujjhamANabhAveNa vaMdito dhyayanam / bhayavaM, 'kayattho mhi'tti harisio rAyA mayaharautto ya / itthaMtare sakkeNa ciMtiyaM-mahApuriso dasaNNabhaddo paDibujhissai dazArNabhadraimiNA vaiyareNa, ato mahAvibhUIe vaMdAmi bhayavaMtaM / viuruviyA erAvae aTTha daMtA, daMte daMte aTTha pokkharaNIto, pukkharaNIe rAjasya pukkharaNIe aTTha paumA, paume paume aTTha pattA, patte patte aTTha battIsabaddhA rAsapekkhaNA / evaM vibhUIe erAvaNaM payAhi vktvytaa| NeUNa vaMdito bhayavaM devideNa / taM dahaNa ciMtiyaM dasaNNabhaddeNaM-aho! khalu tuccho'haM jeNa imIe vi tucchAe sirIe gavo kao, "ahavA adiTThabhaddA, theveNa vi DaMti uttunnaanniiyaa| Naccai uttAlakaro, hu mUsago vIhimAsajja // 1 // " kao aNeNa suddhadhammo teNa erisA riddhI, tA ahaM pi taM ceva karemi, kimettha visAeNaM ? / uktaJca-"samasaMkhyAvayavaH san , puruSaH puruSa kimanyamabhyeti ? / puNyairadhikatarazcannanu so'pi karotu tAnyeva // 1 // " iccAisaMvegamAvaNAe paDibuddho, khaovasamamuvagayaM cArittamohaNIyaM, bhaNiyaM ca teNa-bhayavaM! niviNNo'haM bhavacAragAto, tA kareha me vayappayANeNA'NuggahaM ti / / dikkhito ya mayaharaputteNa samaM bhayavayA / vaMdito sakeNa, pasaMsito ya-'dhanno kayattho tuma jeNerisA riddhI sahasa zciya // 251 // paricattA, sathaviyA ya niyapainnA tume, jato davavaMdaNAe ya bhAvavaMdaNA pahANa' tti pasaMsiUNa gato suralogaM sako ti // "namI namei" sUtratrayaM sugamam / navaraM 'niSkrAntAH' pravrajitAH, niSkramya ca zrAmaNye paryupasthitAH zramaNAnuSThAnaM pratyudyatAH abhUvanniti zeSaH / etaccaritAni prAk kathitAni // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAyanarAjasya vktvytaa| "sobIrarAya" sUtram / sauvIrarAjavRSabhaH tyaktvA rAjyamiti zeSaH muniH "care" tti acArIt "udAyaNo" tti udAyananAmA pratrajitaH,caritvA ca kim ? ityAha-prApto gatimanuttarAm / katham ? / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM siMdhusovIresu jaNavaesu vIibhae nAma nagare hotthA, udAyaNo nAma rAyA, pabhAvatI se devI, tIse jeTe putte abhitI nAma juvarAyA hotthA / niyae bhAyaNije kesI nAma hotthA / se NaM uhAyaNe rAyA siMdhusovIrapAmokkhANaM solasaNhaM jaNavayANaM vIibhayapAmokkhANaM tiNhaM tevaTThANaM nagarasayANaM mahAseNapAmokkhANaM dasaNhaM rAyANaM baddhamauDANaM vitiNNaseyachattacAmaravAyavIyaNANaM annesiM ca rAIsarata lavarapabhitINaM AhevaccaM kuNamANo viharai / evaM ca tAva eyaM / ito ya teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAe nayarIe kumAranaMdI nAma suvannakAro ithilolo parivasai / so jattha surUvaM dAriyaM pAsai suNei vA tattha paMcasayA suvaNNassa dAUNaM taM pariNei / evaM ca teNa paMcasayA piNddiyaa| tAhe so IsAluto ekakhaMbhapAsAyaM karettA tAhiM samaM lli| tassa ya mitto nAyallo nAma smnnovaasgo| annayA ya paMcaseladIvavattha vAto vANamaMtarIto suravaiNiyoeNaM naMdIsaravaradIvaM jattAe patthiyAo / tANaM ca bhattA vijumAlI nAma paMcaselAhivaI so cuto / tAto ciMtati-kaM pi vuggAhemojo amhaM bhattA bhavai / navaraM vaccaMtIhiM caMpAe kumAranaMdI paMcamahilAsayaparivAro uvalalaMto dittttho| tAhiM ciMtiyaM-esa itthilolo, eyaM vuggaahomo| paccakkhIbhUyA / tAhe so bhaNai-kAto tumhe ? / tAto bhaNaMtiamhe hAsappahAsAbhihANAto devayAto / so mucchito tAto pecchai / tAto bhaNaMti-'jai amhehiM kajaM to paMcaselagaM dIvaM ejjAhi' tti bhaNiUNa uppaiUNa gyaato| so tAsu mucchito rAule suvannaM dAUNa paDahagaM nINei-kumAranaMdI jo paMcaselagaM nei tassa dhaNakoDiM so dei / thereNa paDahato vArito, vahaNaM kAriyaM, patthayaNassa bhariyaM / thero taM davaM puttANa KOXOXOXOXOS Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dAUNa kumAranaMdiNA saha jANavatteNa patthito / jAhe dUraM samudde gaotAhe thereNa bhaNNai-kiMci pecchasi / so bhaNai- aSTAdarza dhyayanasUtre kiM pi kAlayaM dIsai / thero bhaNai-esa vaDo samuddakUle pabayapAe jAto, eyassa hetuNaM evaM varNa jAhiti to saMyatIzrInemica- tumaM amUDho vaDe vilaggejjAsi, tAhe paMcaselayAto bhAruDapakkhI ehiMti tesiM jugalassa tiNNi pAyA, tato tesu suttesuyAkhyama ndrIyA majjhille pAe sulaggo hojAsi paDeNaM appANaM baMdhiuM, tA te paMcaselayaM nehiMti / aha taM vaDaM na vilaggasi to eyaM vahaNaMdhya ynm| sukhabodhA-IX| valayAmuhe pavisihi tti tattha viNassihisi / evaM so vilaggo nIto pakkhIhiM / tAhe tAhiM vANamaMtarIhiM diTTho, riddhI khyA laghu-yaya se dAiyA, so pagahito / tAhe tAhiM bhaNito-na eeNa sarIreNa bhuMjAmo, kiMci jalaNapavesAi karehi jahA paMcase udAyanavRttiH / lAhivaI hojAsi tti / tA bhaNai-kiha jAmi ? / tAhe karayalapuDeNa nIto sa ujANe chddddito| tAhe logo AgaMtUNa rAjasva vktvytaa| // 252 // pucchai-kiM tume tattha accheraM diTuM ? / so bhaNai-dilu suyamaNubhUyaM, jaM cittaM paMcaselae dIve / pasayacchi ! caMdavayaNe!, hA hAse! hA pahAse! ya // 1 // ' ADhattaM ca teNa tayabhisaMdhiNA jalaNAsevaNaM / vArito ya mitteNa-bho mitta ! na juttaM tuha kAurisajaNociyameyaM ceTThiyaM, tA mahANubhAva!-'dulahaM mANusajammaM, mA hArasu tucchabhogasuhaheuM / veruliyamaNImulleNa koi kiM kiNai kAyamaNiM ? // 1 // ' annaM ca-jai vi tuma bhogatthI tahA vi saddhammANuhANaM ceva karesu / jato-"dhaNato dhaNatthiyANaM, kAmatthINaM ca sbkaamkro| saggApavaggasaMgamaheU jiNadesio dhammo // 1 // " evamAiaNusAsaNeNa vArijaMto vi mitteNa iMgiNImaraNeNa mato paMcaselAhivaI jAto / sassa niveto jAto-bhogANa kaje kiM kilissai ? tti amhe jANaMtA kIsa acchAmo? tti pavaito, kAlaM kAUNa accue uvavanno, ohiNA taM // 252 // pecchai / annayA naMdIsaravarajattAe palAyaMtassa paDahato galae olaito, tAhe vAiMto naMdIsaraM gto| saDDho Agato taM pecchaha / so tassa teyaM asahamANo palAyai / so teyaM sAharetA bhaNai-bho! mamaM jANasi / so bhaNai-ko sakA Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 pra0 43 ie deve na yANai / tAhe taM sAvagarUvaM daMsei, jANAvito ya / tAhe saMvegamAvanno bhaNai -- saMdisaha kimiyANi | karemi ? | bhai - vaddhamANasAmissa paDimaM karehiM tato te sammattavIyaM hohi tti / bhaNiyaM ca - "jo kAravei paDimaM, jiNANa jiyarAga dosamohANaM / so pAvai annabhave, suhajaNaNaM dhammavararayaNaM // | 1 ||" annaM ca - dAridda dohaggaM, kujAi-kusarIra-kumai-kugaIo / avamANa-roya-soyA, na huMti jiNabiMbakArINaM || 1||" | tAhe mahAhimavaMtAto gosIsacaMdaNadAruM ghettRNa tattha paDimaM nivatteUNa kaTThasaMpuDe lubhai, pavahaNaM ca pAsai samuhamajjhe uppAeNa chammAse bhamaMta, tAhe aNeNa taM uppAyaM uvasAmiuM saMjattiyANa sA khoDI dinnA, bhaNiyA ya-devAhidevassa ettha paDimA ciTThai tA tassa nAmeNa vihADeyavA khoDI / ' evaM ' ti paDivajjiya gayA vANiyA / utcinnA samuhaM / pattA vIrabhayaM / tattha udAyaNo rAyA tAvasabhatto / daMsiyA khoDI tassa / sAhiyaM suravayaNaM / milito sasa rakkhamAhaNAI pabhUto logo / rudda goviMdAinAmeNa vAhiMti parasuM / tathAhi keI bhAMti -- baMbho caiva devAhidevo, jato so ceva caummuho savajayasiddhikArao, | veyANaM ca paNeyA / anne -- 'viNDU pahANo' tti bhaNaMti, jao so caiva savvagato logovaddavakArae ya dANave viNAsei, saMhArakAle ya uyaragayaM jayaM dhArei / avare - 'mahesaro uttamadevo' ti bhaNati, jato so caiva siTTisaMhArakArato ajoNisaMbhavo, tassa caiva bhAgA baMbha viNhU / emAivigappaNAhiM vAhijja mANo upphiDai parasU / etthaMtare AgayA ettha udAyaNassa ranno mahAdevI ceDagarAyadhUyA samaNovAsiyA pabhAvaI / tIe kAUNa pUyaM bhaNiyaM -- gayarAgadosamoho, sadhannU aTThapADidderasaMjutto / devAhidevarUvo, arihA me daMsaNaM dehiM // 1 // vAhAvito parasU paDatassa vighAyassa vihaDiyA khoDI, jAva diTThA savaMgapaDipunnA amilANamaladAmAlaMkiyA baddha mANasAmipaDimA / aIva AnaMdiyA | pabhAvatI / jAyA jiNadhammapahAvaNA / paDhiyaM ca tIe - sabannu ! somadaMsaNa !, apuNubbhava ! bhaviyajaNamagANaMda ! | * XoXo X X X X X X XXXX udAyana rAjasya vaktavyatA / Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| udAyanarAjasya vktvytaa| // 253 // *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO jayaciMtAmaNi| jayaguru!, jaya jaya jiNavIra ! akalaMka ! // 1 // aMte ure ya cezyaghara kaariyN| pabhAvaI hAyA tisaMjhaM pUei / annayA devI naccai, rAyA vINaM vAei, so devIe sIsaM na pecchai, addhiI se jAyA, vINAvAyaNayaM hatthAo se bhaTTha / devI ruTThA bhaNai-kiM duTu nacciyaM? / nibaMdhe se sihaM / sA bhaNai-kiM mama jI vieNa? nikkalaMko suciraM sAvayadhammo paalito| annayA devI nhAyA ceDiM bhaNai-pottAI ANehiM / tAe rattagANi ANiyANi / ruhA addAeNaM AyA 'jiNagharaM pavisaMtIe rattagANi desi' tti / mayA ceDI / tAhe ciMtei-mae vayaM khaMDiyaM, tA kiM jIvieNaM ? ti rAyANaM pucchai-bhattaM paJcakkhAmi / nibbaMdhe 'jai paraM bohesi' / paDirasuyaM / bhattapaJcakkhANeNa mayA devI devalogaM gayA / jiNapaDimaM devadattA dAsaceDI khujjA sussUsai / de vo udAyaNaM saMbohei / na saMbujjhai / so tAvasabhatto / tAhe devo tAvasarUvaM karei / amiyaphalANi gahAya aagto| rannA AsAiyANi, pucchito-kahiM eyANi phalANi ? / bhaNainagaraadUrasAmaMte Asamo tahiM / teNa samaM gto| bhImAyArehiM tAvasehiM haMtuM pAraddho / nAsaMto vaNasaMDe sAhavo pecchai, tesiM saraNamallINo / 'mA bhIyasu' tti samAsAsito tehiM / niyattA te tAvasA / aNusAsito so sAhUhiM-'dhammo |cevettha sattANaM, saraNaM bhavasAyare / devaM dharma guruM ceva, dhammatthI ya parikkhae // 1 // dasa'hadosarahito, devo dhammo u| niuNadayasahito / sugurU ya baMbhayArI, AraMbhapariggahe virato // 2 // evamAiuvaeseNa paDibuddho, paDivanno jiNadhamma / devo attANaM darisei / dhamme ya thirIkAUNa gato suro / jAva atthANIe ceva appANaM pecchai / evaM sar3o jaato|| ___ io ya gaMdhArAto sAvato sabAto jiNajammAibhUmIto vaMdittA veyaDDhe kaNagapaDimAto suNittA uvavAseNa Thito. 'jai | vA mato diTThAto vA devayAe dNsiyaato'| tuTThA ya sabakAmiyANa guliyANa sayaM dei / tato niyatto suNei vIibhae nayare jiNapaDimaM gosIsacaMdaNamaiyaM, tavaMdato ei, vaMdai / tattha paDilaggo devadattAe paDiyarito / tudveNa ya se tAto guli // 253 // Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (05 udAyanarAjastha vktvytaa| yAto dinnAto, so pavaito / annayA guliyamegaM khAi 'me kaNagasariso vanno hou' tti / tato jAyaparamarUvA dhaMtakaNagasarisavannA jAyA, 'suvanaguliya' tti nAmaM tIe jAyaM / puNo sA ciMtei-bhoge muMjAmi, esa rAyA tAva mama piA | aNNe ya gohA / tAhe pajjoyaM roei, taM maNasIkAuM guliyaM khAi / tassa devayAe kahiyaM 'erisI rUvavaI' tti / teNa X suvanaguliyAe dUto pesito| tIe bhaNiyaM-pecchAmi tAva tumaM / so nalagiriNA rAtaM Agato / diTTho tAe amiruito ya / sA bhaNai-jai paDimaM nesi to jAmi / tAhe 'paDimA natthi taTThANaTThAvaNa joga' tti rAttaM vasiUNa paDigato / annaM jiNapaDimarUvaM kAUNa Agato, tattha hANe ThavittA jiyaMtasAmi suvanaguliyaM ca gahAya ujjeNiM gto| tattha nalagiriNA mutsapurIsANi mukkANi / teNa gaMdheNa hatthI ummattA / taM ca disaM gaMdho ei, jAva paloiyaM nalagirissa payaM di| 'kiM nimittamAgato?tti jAva ceDI na dIsai / rAyA bhaNai-ceDI nIyA nAma, paDima paloeha / 'navaramacchai' tti niveiyaM / tato rAyA accaNavelAe Agato, pecchai paDimApupphANi milANANi / tato niSaNNateNa nAyaM 'paDirUvarga' ti hariyA paDimA / tato teNa pajjoyassa dUo visajio-na mama ceDIe kajaM, paDimaM visajjehi / so na dei / tAhe pahAvito jeTTamAse dasahiM rAIhiM samaM / uttaraMtANa ya marUM khaMdhAvAro tisAe mriumaarddho| ranno niveiyaM / tato geNa pabhAvaI ciMtiyA aagyaa| tIe tinni pukkarANi kayANi aggimassa pacchimassa majjhimassa / tAhe Asattho gao ujjeNiM / bhaNito rannA-kiM loeNa mArieNaM ? tujjha ya majjha ya jujhaM bhavau AsehiM raha-hatthipAehiM vA jeNa ruccai tava / pajjoto bhaNai-rahehiM jujjhAmo / tAhe nalagiriNA paDikappieNA''gao, rAyA raheNa / / tao rannA bhaNito-asaJcasaMdho si, tahAvi te natthi mokkho| tato NeNa raho maMDalIe dino, hatthI vegeNa pacchato lggo|so ya karI jaM jaM pAyaM ukkhivai tattha tattha udAyaNo sare chubhai, jAva hatthI paDito / uyaraMto baddho pajjoto, Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| udAyanarAjasya vktvytaa| // 254 // niDAle ya se aMko kato 'dAsIpaI'tti / udAyaNarAyA ya pacchA niyayanayaraM pahAvito / paDimA necchai / aMtarA vAseNa oruddho Thito / tAhe okhaMdayabhaeNa dasa vi rAyANo dhUlIpAyAre karettA tthiyaa| jaM ca rAyA jimei taM ca pajjoyassa vi dijjai / navaraM pajosavaNAe sUeNa pucchito-kiM aja jemisi ?|so ciMtai-mArijAmi, tAhe pucchaikiM aja pucchijjAmi ? / so bhaNai-aja pajosavaNA, rAyA uvvaasito| so bhaNai-ahaM pi uvavAsito, mama vi mAyAvittANi saMjayANi, na yANiyaM mayA jahA-ajja paJjosavaNaM ti| ranno kahiyaM / jANAmi jahA-sodhutto, kiM puNa mama eyammi baddhellae pajjosavaNA ceva na sujjhai / tAhe mukko khAmito ya / paTTo ya sovanno tANa'kkharANa chAyaNanimittaM bddho| so ya se visato dino| tappabhiI paTTabaddhayA rAyANo jAyA / putvaM mauDabaddhA Asi / vitte vAsArate gato raayaa| tattha jo vaNiyavaggo Agato so tahiM ceva dvito, tAhe taM dasapuraM jAyaM / tae NaM se uhAyaNe rAyA annayA kayAi posahasAlAe posahie ege abIe pakkhiyaM posahaM samma paDijAgaramANe viharai / tato tassa puvarattAvarattakAle jAgariyaM karemANassa eyArUve ajjhathie samuppajjitthA-dhaNNA NaM te gAmanagarA jattha NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viharai dhamma kahei, dhannA NaM te rAIsarapabhiIto je NaM samaNassa mahAvIrassa aMtie kevalipannattaM dhamma nisAmeMti, evaM paMcANuvaiyaM sattasikkhAvaiyaM sAvagadhamma duvAlasavihaM paDivajaMti, evaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAriyaM pavayaMti, taM jANaM samaNe bhagavaM mahAvIre puvANuputviM dUijjamANe iheva vIIbhae AgacchejjA tANaM ahamavi bhaga|vato aMtie muMDe bhavittA jAva pavaejjA / tae NaM bhagavaMto udAyaNassa eyArUvaM ajjhatthiyaM jANittA caMpAto paDiNikkhamittA jeNeva vIIbhae nagare jeNeva miyavaNe ujjANe teNeva viharai / tato parisA niggayA udAyaNo ya / tae NaM uhAyaNe mahAvIrassa aMtie dhammaM socA haTThatuDhe evaM vayAsI-jaM navaraM jeTTaputtaM rajje ahisiMcAmi, vato // 254 // Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAyana rAjasya vktvytaa| tumhaM aMtie pazcayAmi / sAmI bhaNai-ahAsuhaM, mA paDibaMdhaM karehi / tato uddAyaNe abhisegaM hatthiraya NaM duruhittA |sae gihe Agate / tao udAyaNassa eyArUve ajjhathie jAe-jai NaM ahaM amiI kumAra raje ThavittA pacayAmi to abhiI raje ya rahe ya jAva jaNavae ya mANussaesu ya kAmabhAgesu mucchie aNAiyaM aNavayaggaM saMsArakatAraM aNupariyaTTissai, taM seyaM khalu me niyagaM bhAiNejaM kesi kumAraM raje ThAvittA pavaittae / evaM saMpehittA sohaNe tihikaraNamuhutte koDuMbiyapurise saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva kesissa kumArassa rAyAmiseyaM ubaTThaveha / | tato mahiDIe abhisitte kesIkumAre rAyA jAe, jAva pasAsemANe viharara / tao uddAyaNarAyA kesiM rAyaM | Apucchaha-ahaM NaM devANuppiyA! saMsArabhaubigge pavvayAmi / tao kesI rAyA koDubiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI-khippAmeva uddAyaNassa raNo mahatthaM maharihaM nikkhamaNAmiseyaM uvahaveha / tato mahAvibhUIe |ahisitte sibiyArUDhe bhagavato samIve gaMtUNa pavaie, jAva bahUNi cauttha-chaha-'hama-dasama-duvAlasa-mAsaddha-mAsAINi tavokammANi kubamANe viharai / annayA tassa aMtapaMtAhArassa vAhI jaato| so vejehiM bhaNito-dahiNA muMjAhiM / so kira bhaTTArao vaiyAe acchito / annayA vIIbhayaM gto| tattha tassa bhAgiNijo kesI rAyA teNaM ceva raje ThAvito / kesIkumAro amaJcehiM bhaNito-esa parIsahaparAito rajaM maggai / so bhaNai-demi / te bhaNaMti|'na esa rAyadhammoM' vuggAhiMti / cireNa paDisuyaM-kiM kajau ? / visaM se dijjau / egAe pasuvAlIe ghare pauttaM-dahiNA | saha dejAhi tti / sA pdinnaa| devayAe avahiyaM, bhaNito ya-maharisi! tujma visaM dinnaM, pariharAhi dahiM / so pariharito / rogo vddiumaarddho| puNo pghito| puNo vi devayAe avahariyaM / taiyavAraM dinaM, taM pi avahariyaM / sA tassa |pacchato pahiMDiyA / anayA pamattAe devayAe dinaM / puNo uvaujiUga bhuMjato nivArio devayAe / tato se udAyaNe Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| aNagAre bahUNi vAsANi sAmanapariyAgaM pAuNittA sahi bhattAI aNasaNAe cheettA jassa'hAe kIrai naggabhAva muMDabhAve S tamaDhe patte jAva dukkhapahINe tti / tassa ya sejjAyaro kuMbhayAro / tammi kAlagate devayAe paMsuvarisaM pADiyaM / so ya avaharito 'aNavarAhi' tti kAuM siNavallIe / kuMbhakAravekkho nAma paTTaNaM tassa nAmeNa kayaM / tattha so avahariUNa tthvito| vIIbhayaM ca savaM paMsuNA pelliya, anja vi paMsUto acchaMti / tae NaM abhIikumArassa putvarattAvarattakAlaMsi evaM ajjhathie jAe-ahaM uddAyaNassa ranno jeTTe putte pabhAvaiattae, maM raje aTThAvettA kesiM raje ThAvittA pavaie / imeNaM mANaseNa dukkheNa abhibhUe samANe vIibhayAto niggacchittA capAe koNiyaM uvasaMpajittA NaM vipulabhogasamaNNAgae yAvi hotthA / se NaM abhiikumAre samaNovAsae ahigayajIvAjIve uddAyaNeNaM rannA samaNubaddhavere yAvi hotthA / tato abhiikumAre bahUI vAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI cheittA tassa hANassA'NAloiyapaDikate kAlaM kiccA asurakumArattAe uvavaNNe, ega palitovamaM ThitI tarasa, mahAvidehe sijjhihi tti // | "taheva" sUtram / 'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'kAzirAjaH kAzimaNDalAdhipatiH nandanAbhidhAnaH saptamabaladevaH, zreyasi-prazasye satye-saMyame parAkramaH-sAmarthya yasyAsau zreyaHsatyaparAkramaH, kAmabhogAn parityajya "pahaNe" tti prahatavAn , karma mahAvanamivA'tigahanatayA karmamahAvanam / tathAhi vArANasyAM nagaryAmagnizikho rAjA, tasya jayantyabhidhAnAdevIkukSisamudbhUtaH saptamabaladevo nandano nAma putraH, tasyAnujo bhrAtA zeSavatIsutaH dattAkhyo vAsudevaH, sa ca dattaH pitRvitIrNarAjyaH sAdhitabharatArdo nandanAnugato rAjyazriyaM sphItAmanubabhUva / kAlena ca SaTpaJcAzadvarSasahasrANyAyurativAhya mRtvA dattaH paJcamanarakapRthivyAmutpannaH / / saptamabala devasya nandananAno vktvytaa| // 255 // // 255 // Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandano'pi ca gRhItazrAmaNyaH samutpAdita kevalajJAnaH paJcaSaSTivarSasahasrANi jIvitamanupAlya mokSaM gataH / SarddeizatirdhanUMSi | cAnayordehapramANamAsIditi // " taheva" sUtram / tathaiva 'vijayaH' dvitIyabaladevaH " ANaTThAkitti" tti AnaSTA - samastakalaGkavikalatayA sAmastyenA'pagatA akIrttiH - azlAghA yasya sa AnaSTAkIrttiH, prAkRtatvAt silopaH / "pavai" tti prAtrAjIt, ra rAjyaM guNaiH samRddhaM sampannaM guNasamRddham, tuzabdasyA'pizabdArthatvAd vyavahitasambandhAcca guNasamRddhamapi, "payahittu" prahAya mahAyazAH / tathAhi -- asau dvArakAvatyAM brahmarAjasya subhadrAyAzca rAjJyAH putratvenotpadyaumApatya dvipiSTavAsudevajyeSThaso daryatvena sambhUya dvisaptativarSazatasahasrAyuSkavAsudevamaraNAnantaramaGgIkRtya zrAmaNyamutpAditakevalajJAnaH paJcasaptativarSazatasahasrANi sarvAyurativAhya nirvRtaH / saptatirdhanUMSi dehamAnamasyA'janIti / etau cAvazyakaniryuktyabhihita nAmo lekhenotprekSya vyAkhyAtau / athA'nyau kaucitau pratItAvAgamajJAnAm, tatastAveva vyAkhyeyau // " tahevuggaM" sUtram / tathaivopraM tapaH kRtvA avyAkSiptena cetasA mahAbalo rAjarSiH 'AdAya' gRhItvA ziraseva zirasA ziraHpradAnenaiva jIvitanirapekSamityarthaH, 'zriyaM' bhAvazriyaM saMyamarUpAM tRtIyabhave parinirvRta iti zeSaH / tathAhi-- te kANaM teNaM samaeNaM hatthiNAure nayare hotthA / tattha NaM bale nAmaM rAyA / tassa NaM pabhAvatI nAma mahA devI / | annayA NaM sA addharattasamayaMsi pavarasayaNijjaMsi uvagayA sasisaMkhaseyaM urAlAgiiM sIhaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhA tae NaM sA haTThatuTThA jeNeva balassa ranno sayaNijje teNeva uvAgacchai / taM sumiNagaM sAhei / tae NaM se bale rAyA taM sumiNaM socA haTTatuTThe evaM vayAsI -- kallANe NaM tume devI ! sumiNe diTThe, atthalAbho rajjalAbho bhogalAbho devANu XXXXXX dvitIyabala devasya vijayanAmno vaktavyatA / mahAbala rAjasya vaktavyatA / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza saMyatIyAkhyamadhyayanam / mahAbala rAjasya vktvytaa| // 256 // pie !, tuma navaNhaM mAsANaM aTThamANa ya rAiMdiyANaM kulapaIvaM kulatilayaM savalakkhaNasaMpunnaM dArayaM payAhisi / se vi |ya NaM jovaNamaNupatte sUre vIre viulabalavAhaNe rAyA bhavissai / tae NaM sA pabhAvaI eyamahU~ socA haTThatuTThA taM balassa ranno vayaNaM ahiNaMdai, jeNeva sae sayaNije teNeva uvAgacchai, tappabhitiM ca NaM sA suhaMsuheNaM ganbhamubahamANI pasatthaDohalA paDipunnaDohalA sAhiyANaM navaNhaM mAsANaM sukumAlapANipAyaM savaMgalakSaNovaveyaM surUvaM devakumArovamaM dArayaM payAyA / tae NaM pabhAvaIe devIe paDicAriyAto balaM rAyANaM jaeNaM vijaeNaM puttajammeNaM vaddhAveMti / tae NaM bale rAyA eyamalu socA hadvatuDhe jAva kalaMbuyapupphamiva samUsasiyaromakUve tAsiM aMgapaDiyAriyANaM mauDavajaM sarIrAlaMkAraM dalei, matthae dhovai, viulaM pIIdANaM dlei| tae NaM se bale rAyA koDubiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsIkhippAmeva bho devANuppiyA! hathiNAure nayare cAragasohaNaM mANummANavaNaM kareha, baddhAvaNayaM ca ghoseha / jAva te taheva kareMti / jAva bArasAhe tassa NaM dArayassa ammApiyaro 'mahAbale' tti nAma kareMti / tae NaM se mahAbale paMcadhAIpariggahie vaDai / jAva kaliyakalAkalAve jovaNamaNupatte asarisarUvalAvannajodhaNaguNovaveyANaM aTThaNhaM rAyavara-| kannagANaM egadivaseNaM pANiM gAhiMsu / tae NaM tassa mahAbalassa kumArassa ammApiyaro mahaimahAlayaM aTThapAsAovasohiyaM bhavaNaM kareMti, eyArUvaM ca pIIdANaM dalayaMti-aTTha hiranakoDIo, aTTha suvannakoDIo, aTTha mauDe, aTTa kuMDala-1 juyale, aTTa hAre, aTTha'ddhahAre, jAva aTTha kaDagajoe; aTTha vae dasagosAhassieNaM vaeNaM, aTTha hatthI, jAva aTTha jANAI; aTTha nADagAI battIsaiM baddhAI, aTTha gAme dasakulasAhassieNaM gAmeNaM, aTTha dAse, jAva aTTha mayahare; aTTa sovanniyathAle, jahA vivAhapannattIe jAva annaM vA subahuM hiranaM vA jAva sAvaejaM alAhi AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAuM paribhotuM / tae NaM se mahabale pAsAyavaragae udAre bhoge bhuMjamANe ciharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vimalassa arahatI // 256 // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbala rAjasya vktvytaa| pauppae dhammaghose nAma aNagAre paMcahiM aNagArasaehiM parivuDe gAmANugAmaM dUijjamANe hathiNAuramAgae, jAva parisA niggayA, mahAbale vi kaMcuiyasayAsAto vinAyavaiyare tassa bhayavato vaMdaNatthaM niggae, jAba dhammaghosassa | aNagArassa aMtie dhamma sunnei| tae NaM se mahabbale kumAre dhammaghosassa aMtie dhammaM socA haTThatuDhe tikkhutto namaMsittA evaM vayAsI-sahAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM, jAva abbhuTemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM, evameyaM bhaMte ! se jaheyaM tubbhe vayaha jaM NavaraM devANuppiyA! ammApiyaro ApucchAmi tae NaM tumheM aMtie pavvayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehi / tae NaM se mahabbale dhammaghosaM aNagAraM vaMdittA haTThatuDhe rahaM AruhittA hatthiNAraM nayaraM majjhaMmajjheNaM jeNeva sae ghare teNeva uvAgacchai, rahAto paJcoruhai, paJcoruhitA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAga - kichattA evaM vayAsI-aMbatAya! mae dhammaghosassa aNagArassa aMtie dhamme nisaMte, se vi ya me abhiruie / tae NaM taM mahAbalaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-dhanne siNaM tumaMjAyA !, kayatthe siNaM tumaM jaayaa!| tae NaM se mahabale kumAre evaM vayAsI-icchAmi NaM ammayAto! tumhehiM abbhaNunAe samANe saMsArabhaubigge mIe jammaNamaraNANaM dhammaghosassa aMtie ahaM pavaittae / tae NaM sA pahAvaI aNiTuM akaMtaM asuyaputvaM giraM socA romakUvapagalaMtaseyakiliNNagattA sogabharaveviyaMgI nitteyA dINavayaNA karayalamaliya va kamalamAlA khuNNiyavalayA pahaDhauttarijA vikinnakesahatthA parasunikitta va caMpagalayA kuTTimatalaMsi dhasa tti savaMgehiM nivddiyaa| tateNaM sA sasaMbhamakhittAe kaMcaNabhiMgAravAridhArAe ukkhevagavAeNa ya samAsAsiyA samANI royamANI kaMdamANI mahabalaM evaM vayAsI-numaM siNe jAyA! amhaM ege putte iDhe kaMte rayaNabhUe | nihibhUe jIviyabhUe uMbarapuppha ba dullabhe, tanno khalu jAyA ! amhe icchAmo tujjha khaNamavi vippatogaM, acchAhi tAva jAyA! jAva amhe jIvAmo, pacchA amhehiM kAlagaehiM pariNayavae var3iyakulasaMtANe pavaihisi / tae NaM se mahabbale Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOX CXCXCXCXCXCXX zrIuttarA- evaM vayAsI - tahA NaM taM ammayAto ! jaM NaM tubbhe vayaha 'tumaM ege putte jAva pavaihisi' paraM mANussae bhave jAijara rAmadhyayanasUtre raNarogasogavasaNasa yAbhibhUe adhuve saMjhabbharAyasarise suviNagadaMsaNovame viddhaMsaNadhamme, evaM khalu kesa NaM jANai ammazrInemicayAto ! ke putriM gacchati ? ke pacchA gacchati ?, taM icchAmi NaM lahuM caiva pavaittae / tae NaM sA pahAvatI evaM vayAsI-- imaM ndrIyA | te jAyA ! sarIragaM visiharUvalakkhaNovaveyaM vinnANaviyakkhaNaM royarahiyaM suhoiyaM paDhamajovaNatthaM, taM aNuhohi tAva jAyA ! sukhabodhA| sarIrajobaNaguNe pacchA pavaihisi / tae NaM se mahabale evaM vayAsI -- evaM khalu ammayAto ! mANussagaM sarIraM dukkhAyA laghu-yayaNaM vivivAhighatthaM aTThiyakaDuTThiyaM sirANhArusaMpiNaddhaM asuinihANaM maTTiyabhaMDa va dubbalaM aNiTThiyasaMThappaM jarAghuNiyaM, vRttiH / taM icchAmi NaM pavaittae / tae NaM sA pahAvatI evaM vayAsI -- imAo te jAyA ! sabakalA kusalAo maddava 'jjava-khamAviNayaguNajuttAto miyamahurabhAsiNIo hAvabhAvaviyakkhaNAto visuddhakula sIlasAliNIto pagabbhavayAo maNANukUlAto bhAvANurattAo tujjha aTTha bhAriyAo, taM bhuMjAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhiM viule kAmabhoge pacchA pavaihisi / tae NaM se mahabale evaM vayAsI -- ime khalu mANussagA kAmabhogA uccAra pAsavaNa - khela - siMghANa-vaMta- pittAsssavA sukka-soNi|yasamubbhavA appakAliyA lahusagA parikilesasajjhA kaDuyavivAgA dukkhANubaMdhiNo abuhajaNa seviyA siddhigamaNavigghA, taM icchAmi NaM pavaittae / tae NaM taM ammApiyaro evaM vayAsI -- ime te jAyA ! ajjaya-pajjaya-piipajjAgae subahU hiranne suvaNNe viDale dhaNadhane jAva sAvaejje, taM aNuhohi tAva jAyA ! viule mANussae iDisa kAre samudae pacchA pavaihisi / tae NaM se mahabale evaM vayAsI-- ime khalu hirane jAva sAvaeje aggisAhie corasAhie rAyasAhie dAiyasAhie madhusAhie adhuve vijjulayAcaMcale, taM icchAmi pavaittae / tae NaM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti visayapavattaNIhiM panavaNAhiM pannavittae tAhe saMjamubeyajaNaNIhiM pannavaNAhiM pannavemANA evaM vayAsI-- ime khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe // 257 // xoxoxoxaxax aSTAdazaM saMyatayAkhyama dhyayanam / mahAbala rAjasya vaktavyatA / // 257 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbalarAjasya vktvytaa| daraNacare, ettha NaM jahA sudukaraM javA lohamayA cAvettae, gaMgAmahAnaIe paDisoya gamittae, mahAsamudaM bhuyAhiM tarittae, | dittaM vA aggisihaM pivittae, tahA duraNucaraM eyaM asidhArAsaMcaraNaM va vayaM carittae; no khalu kappai jAyA! nigga thANaM AhAkammie vA jAva bIyabhoyaNe vA bhuttae vA, tumaM si NaM jAyA ! sukumAle suhoie nAlaM khuhA-pivAsA-sI| uNhAiparIsahovasagge ya uiNNe bhUmisayaNe kesaloce aNhANe baMbhacere bhikkhAyariyaM ca ahiyAsittae, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva'mhe jIvAmo / tae NaM se mahabale evaM vayAsI-ime khalu niggaMthe pAvayaNe duraNucare kIvANaM kAyarANaM ihaloyapaDibaddhANaM paraloyaparammuhANaM, dhIrassa nicchiyamaissa no khalu ettha kiMci dukaraM, taM aNujANaha mamaM paJcaittae / tae NaM mahAbalaM kumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti pannavittae tAhe akAmAI ceva aNumaNNitthA / tae NaM bale rAyA koDuMbiyapurisehiM hathiNAraM nayaraM sabhitarabAhiriyaM AsiyasammajjitovalitaM kAravei jahA uvaaie| |tae NaM te ammApiyaro mahAbalaM kumAraM sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhaM nisIyAviti / aTThasaeNaM sovanniyANaM kalasANaM jAva aTThasaeNaM bhomejjANaM sabiDIe jAva raveNaM mahayA nikkhamaNAbhiseeNaM abhisiMcaMti, karaMjaliM sirasi kaTu evaM vayAsI-bhaNa jAyA ! kiM demo ? kiM piyaM karemo? ke NaM te attttho'| tate NaM se mahabale evaM vayAsI-icchAmi | NaM ammatAto ! kuttiyAvaNAo sayasahasseNa egeNaM paDiggahaM egeNaM rayaharaNaM egeNaM kAsavayaM ca saddAveuM / tae NaM bale | rAyA koDuMbiyapurisehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggahaM ca sayasahasseNaM patteyamANAvei, kAsavagaM ca sayasahasseNaM | saddAvei / tae NaM se kAsave suibhUe baleNa rannA abbhaNunAe samANe aTThaguNAe pottIe piNaddhamuhe cauraMgulavaje kese kappei / tae NaM sA pabhAvatI chinnamuttAvalippagAsAI aMsuyAiM viNimmuyamANI haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM te paDicchai / nApitam / Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA jAva usIsagamUle Thavei / tae NaM mahabbale sarasagosIsacaMdaNANulitte savAlaMkAravibhUsie purisasahassavAhiNIya sibiyaM aSTAdazaM dhyayanasUtre * durUDhe, egAe varataruNIe dhariyAyavatte, dohiM varataruNIhiM cAlijamANavaracAmare, ammApiIhiM sahie, mahayA bhaDacaDayareNaM XI saMyatIzrInemica-1 'dhanne NaM kayatthe NaM suladdhajamme NaM mahabbale kumAre, jaNaM saMsArabhauvigge visaM va avahAya kAmabhoge paDhamavayatthe ceva yAkhyama ndrIyA paJcayai' tti pasaMsijamANe paloijamANe aMgulIhiM dAijamANe pupphaphalAI aMjalIhiM avakirijamANe pottaMtehiM vIijamANe dhyynm| sukhabodhA- dANaM dalamANe hasthiNAuraM nayaraM majhamajheNaM niggacchittA jeNeva dhammaghose aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mahAbalakhyA laghu- sIyAto paccoruhai / tae NaM mahAbalakumAraM purato kAuM ammApiyaro dhammaghosamaNagAraM vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI rAjasya vRttiH / |esa NaM devANuppiyA! mahabale kumAre saMsArabhaubigge kAmabhogaviratte tumhamaMtie pacayai, taM eyannaM devANuppiyANaM sIsa bhikkhaM dalayAmo, paDicchaMtu NaM devaannuppiyaa!| tae NaM dhammaghose aNagAre evaM vayAsI-ahAsuhaM devANuppiyA ! mA | // 258 // |paDibaMdhaM karehiM / tae NaM se mahabbale dhammaghosasUriNA evaM butte samANe haddatuDhe dhammaghosaM aNagAraM vaMdittA namasittA uttarapurasthimaM disIbhAgamavakamai, alaMkAra omuyai / pabhAvatI devI thUlamuttAvalipagAsAiM aMsUNi viNimmuyamANI | uttarijeNaM tamalaMkAraM paDicchai, evaM vayAsI-ghaDiyavaM jAyA !, jaiyacaM jAyA!, assi aDhe no pamAiyavaM / tae NaM X tassa'mmApiyaro dhammaghosamaNagAraM vaMdittA namaMsittA jAmeva disi pAubbhUyA tAmeva disi paDigayA / tate NaM se maha bale sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei, jeNeva dhammaghose teNeva uvAgacchai, vaMdai, namasai, evaM vayAsI-Alitte NaM bhaMte ! loe palitte NaM bhaMte ! loe jarAe maraNeNa ya, taM tumhe devANuppiyA ! sayameva saMpavAveha, muMDAveha, sikkhA- // 258 // veha / tae NaM dhammaghose sUrI sayameva pavAvei jAva sikkhAvei / tae NaM mahatbale aNagAre jAe paMcasamie tigutte coddasapuSadhare yAvi hotthA / tae NaM bahUhiM cauttha-cha?-'TThamAIhiM vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe duvAlasa suda davANuppiyA! mAtA vktvytaa| XXXXXXXX Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbala rAjastha vktvytaa| vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA baMbhaloe X kappe dasasAgarovamaThiie deve uvavanne / tato cue seTTikulaMsi vANiyagAme nagare puttattAe uvavanne / tae NaM se X 'sudaMsaNa' tti kayanAme ummukkabAlabhAve samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie pavaiUNa siddhe| eSa vyAkhyAprajJaptibhaNito mahAbalaH parikathitaH / yadi vA'nyaH ko'pi viditaH samayajJAnAM tataH sa evAtra vAcya iti saptadazasUtrArthaH / / 35-36-37-38-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51 // itthaM mahApuruSodAharaNairjJAnapUrvaka-1 kriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeSumAha kahaM dhIro aheUhiM, ummattu va mahiM cre?| ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakamA // 52 // vyAkhyA-'kathaM' kena prakAreNa dhIraH 'ahetubhiH' kriyAvAdyAdiparikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagRhIta iva tAttvikavastvapalapanenA''lajAlabhASitayA 'mahIM' pRthivIM 'caret' bhramed ? naiva caredityarthaH / kimiti ? yataH 'ete' anantaroditA bharatAdayaH 'vizeSa' viziSTatAM gamyamAnatvAd mithyAdarzanebhyo jinazAsanasya 'AdAya' gRhItvA zUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH / ato bhavatA'pi vizeSajJena dhIreNa ca satA asminneva nizcitaM ceto vidheyamiti sUtrArthaH // 52 // kizca acaMtaniyANakhamA, saccA me bhAsiyA vaI / atariMsu taritege, tarissaMti aNAgayA // 53 // vyAkhyA-atyantam-atizayena nidAnakSamA-karmamalazodhanasamarthA, 'daip zodhane' ityasya ca nidAnazabdaH siddhaH, satyA 'me' mayA bhASitA 'vAk' jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA, anayA'GgIkRtayA 'atAryuH' tIrNavantaH, saranti u0a044 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / | 'eke' pare sampratyapi, kSetrAntarA'pekSayA itthamabhidhAnam , tathA tariSyanti 'anAgatAH' bhAvino bhavodadhimiti zeSa iti sUtrArthaH // 53 // yatazcaivamataHna kahaM dhIre aheUhiM, attANaM pariyAvase / savasaMgaviNimmukke, siddhe havai nIrae ||54||tti bemi|| | vyAkhyA-kathaM dhIro'hetumirAtmAnaM "pariyAvasi" tti paryAvAsayet ? kathamAtmAnamahetvAvAsaM kuryAdityarthaH / | kiM punarAtmano'hetvanAvAsakaraNe phalam ? ityAha-sarve saGgAH-dravyato draviNAdayo bhAvatastu mithyArUpatvAd eta eva kriyAdivAdAssairvinirmukta:-virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH san siddho bhavati nIrajAH / tadanenA'hetuparihArasya samyagjJAnahetutvena siddhatvaM phalamuktamiti sUtrArthaH // 54 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| mahAbala rAjasva vktvytaa| // 259 // // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanaM samAptam // // 259 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ekonaviMzaM mRgAputrIyAkhyamadhyayanam / mRgaaputrvktvytaa| XXXCXCXCXCXOXOXOXOXXX vyAkhyAtamaSTAdazamadhyayanam / adhunA ekonaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane bhogarddhityAga uktaH, tasmAcca zrAmaNyamupajAyate, taccA'pratikarmatayA prazasyataraM bhavatItyapratikarmatocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA'dhyayanasyA''disUtramsuggIve nayare ramme, kaannnnujjaannsohie| rAyA balabhaddo tattha, migA tssggmaahisii||1|| tesiM putte balasirI, miyAputte tti vissue| ammApiUNa daie, juvarAyA damIsare // 2 // naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha ithihiM / devo doguMdugo ceva, nicaM muiymaannso||3|| maNirayaNakohimatale, pAsAyAloyaNe tthio| Aloei nagarassa, caukkatiyacaccare // 4 // aha tattha aicchaMtaM, pAsaI samaNa saMjayaM / tavaniyamasaMjamadharaM, sIlahUM guNaAyaraM // 5 // taM dehaI miyAputte, dihIe aNimisAe u / kahiM mannerisaM rUvaM, divaputvaM mae purA // 6 // sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANammi sohnne| mohaMgayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // jAIsaraNe samuppanne, miyAputte mahiDDie / saraI porANiyaM jAiM, sAmannaM ca purAkayaM // 8 // vyAkhyA-sugamam / navaram-'kAnanodyAnazobhitaH' ityatra kAnanAni-bRhadkSAzrayANi vanAni, udyAnAni-ArAmAH krIDAvanAni vA / / "damIsari" tti daminAm-upazaminAmIzvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitat // "naMdaNe so u" tti XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXE Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzaM mRgaaputriiyaakhymdhyynm| zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 26 // mRgaaputrvktvytaa| 'nandane' lakSaNopetatayA samRddhijanake 'saH' mRgAputraH 'tuH' pUraNe, "doguMdugo ceva" tti 'caH' pUraNe, dogunduga iva, dogundugAzca trAyastriMzA devAH, 'nityaM bhogaparAyaNA dogundugAH' iti bhaNNaMti // "maNirayaNakoTTimatale" ti maNiratne| rupalakSitaM kuTTimatalaM yasmin sa tathA tasmin , "pAsAyAloyaNe" tti 'prAsAdAvalokane' prAsAdagavAkSe // "aha tattha aicchaMtaM" ti 'atha' anantaraM 'tatra' teSu trikAdiSu atikrAmantaM pazyati zramaNaM saMyataM, zramaNasya zAkyAderapi sambhavAt tadvyavacchedArthaM saMyatagrahaNam / tapazca-anazanAdi niyamAzca-dravyAdyabhigrahAH saMyamazva-pratItastAn dhArayatIti taponiyamasaMyamadharastam , ata eva zIlam-aSTAdazazIlAGgasahasrarUpaM tenA''nyaM zIlADhyam , tata eva guNAnAM-jJAnAdInAm Akara ivA''karastam / taM "dehai" tti pazyati dRSTyA "aNimisAe u" tti animiSayaiva, ka 'manye' jAne IdRzaM rUpaM 'dRSTapUrva' pUrvamapyavalokitaM mayA 'purA' pUrvajanmani ? // zeSaM pratItameveti sUtrASTakArthaH // 1-2-3-4-5-6-7-8 // samprati yadasau utpannajAtismaraNaH kRtavAMstadAhavisaehiM arajaMto, rajaMto saMjamammi ya / ammApiyaraM uvAgamma, imaM vayaNamabavI // 9 // vyAkhyA-"visaehiM" ti viSayeSu 'arajan' abhiSvaGgamakurvan 'rajan' rAgaM kurvan saMyame, 'caH' punararthe, ambA-pitarau upAgamyedaM vacanamabravIditi sUtrArthaH // 9 // kiM tadabravIt ? ityAha muyANi me paMca mahatvayANi, naraesu dukkhaM ca tirikkhjonnisu| . niviNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha pavaissAmi ammo||10|| vyAkhyA-zrutAni me pazca mahAvratAni, narakeSu duHkhaM ca tiryagyoniSu ca, casya gamyamAnatvAd upalakSaNaM caitad devamanuSyabhavayoH, tataH kim ? ityAha-nirviNNakAmaH' nivRttAbhilASo'smi aham , kutaH ? mahArNava iva mahArNavastasmAt , // 26 // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaaputrvktvyvaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO yatazcaivamato'nujAnIta mAmiti zeSaH, pravrajiSyAmi "ammo" ti mAturAmabaNamiti sUtrArthaH // 10 // sampratyAtmIyamevAsau pravrajyAhetuM saMsAranirvedaM bhoganindAdidvAreNa prakaTayitumAhaammatAya! mae bhogA, bhuttA visphlovmaa| pacchA kaDayavivAgA, annubNdhduhaavhaa||11|| imaM sarIraM aNicaM, asuI asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhAyaNaM // 12 // asAsae sarIrammi, raI novalabhAma'haM / pacchA purA ya caiyace, pheNabuDayasaNNibhe // 13 // mANusatte asArammi, vAhIrogANa Alae / jarAmaraNapatthammi, khaNaM pi na ramAma'haM // 14 // jammaMdukkhaM jarA dukkhaM,rogA ymrnnaanniy| aho! dukkho husaMsAro,jattha kissaMtijaMtuNo15 khettaM vatthu hiraNaM ca, puttadAraM ca baMdhavA / caittA NaM imaM dehaM, gaMtavamavasassa me // 16 // jahA kiMpAgaphalANaM, pariNAmo Na suMdaro / evaM bhuttANa bhogANaM, pariNAmo Na suMdaro // 17 // vyAkhyA-pratItArthameva / navaram-"asAsayAvAsamiNaM" ti azAzvataH AvAsaH-prakramAt jIvasyAvasthAnaM yasmiMstat | tathA, "iNaM" ti idaM "dukkhakesANa bhAyaNaM" duHkhahetavaH kezA duHkhaklezA:-jvarAdayo rogAsteSAM bhAjanam // yatazcaiva| mato'zAzvate zarIre ratiM nopalabhe'ham, 'pazcAt' bhuktabhogAvasthAyAM 'purA vA' abhuktabhogitAyAM tyaktavye phenabuddasannibhe // vyAdhayaH-atIva bAdhAhetavaH kuSThAdayo rogAH-jvarAdayaH / / 'aho !' iti sambodhane, "dukkho hu" tti duHkhahetureveti sUtrasaptakArthaH // 11-12-13-14-15-16-17 // itthaM bhavanirvadahetumabhidhAya dRSTAntadvayopanyAsataH svAbhiprAyameva prakaTayitumAhaaddhANaM jo mahaMtaM tu, apAheo pavajaI / gacchaMte se duhI hoi, chuhAtaNhAhiM pIDie // 18 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzaM mRgaaputriiyaakhymdhyynm| mRgAputra| vktvytaa| zrIuttarA- evaM dhamma akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMte se duhI hoi, vAhIrogehiM piiddie||19|| dhyayanasUtre addhANaM jo mahaMtaM tu, sappAheo pvjii| gacchaMte se suhI hoi, chuhaatnnhaavivnjio||20|| zrInemica evaM dhamma pi kAUNaM, jo gacchaI paraM bhavaM / gacchaMte se suhI hoi, appakamme aveynne||21|| ndrIyA jahA gehe palittammi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDANi NIei, asAraM avujjhi||22|| sukhabodhA evaM loe palittammi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tAraissAmi, tubbhehiM annumnnnnio||23|| khyA laghu __vyAkhyA-sphuTameva / navaram-"apAheto" tti 'apAtheyaH' ashmblkH| "appakamme aveyaNe" tti alpapApakarmA vRttiH / Mal alpAsAtavedanazca // "appANaM tAraissAmi" tti AtmAnaM sArabhANDatulyaM tArayiSyAmi dharmakaraNeneti prakramaH / asAraM // 261 // tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH / zeSaM gatArthameveti sUtrapaTAvayavArthaH // 18-19-20-21-22-23 // evaM ca tenoktetaM biMta'mmApiyaro, sAmaNNaM putta! duccaraM / guNANaM tu sahassAI, dhAreyatvAiM bhikkhuNo // 24 // samayA sababhUesu, sattumittesu vA jae / pANAivAyaviraI, jAvajIvAe duSkaraM // 25 // NicakAla'ppamatteNaM, musAvAyavivajjaNaM / bhAsiyavaM hiyaM sacaM, niccAutteNa dukkaraM // 26 // daMtasohaNamAissa, adattassa vivajaNaM / aNavajesaNijjassa, geNhaNA avi dukkaraM // 27 // viraI abaMbhacerassa, kAmabhogarasaNNuNA / uggaM mahatvayaM baMbha, dhAreyavaM sudukkaraM // 28 // dhaNadhaNNapesavaggesu, pariggahavivajaNA / savAraMbhaparicAo, nimmamattaM sudakkaraM // 29 // caubihe vi AhAre, rAIbhoyaNavatraNA / sannihIsaMcao ceva, vajjeyavo sudukkaraM // 30 // chuhA taNhA ya sIuNhaM, daMsamasagaveyaNA / akkosA dukkhasejjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // RXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO // 261 // Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaaputrvktvytaa| OXEXOXOXOXOXOXOXOXOXXX tAlaNA tajaNA ceva, vahabaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // kAvotA jA imA vittI, kesaloo ya daarunno| dukkhaM baMbhavayaM ghoraM, dhAreuM ahamappaNA // 33 // suhoio tumaM puttA!, sukumAloya sumjio|nhusii pabhU tumaM puttA!, saamnnnnmnnupaaliyaa| jAvajIvamavissAmo, guNANaM tu mhnbhro| garuolohabhAru cha, jo puttA! hoi duvaho // 35 // AgAse gaMgasou ba, paDisou va duttro| bAhAhiM sAgaro ceva, tariyanvo guNoyahI // 36 // vAluyAkavalo ceva, nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dukkaraM cariuM tavo // 37 // ahIvegaMtadiTThIe, caritte putta ! duccare / javA lohamayA ceva, cAveyavA sudukkaraM // 38 // jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / taha dukkaraM kareuMje, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // jahA dukkhaM bhareuM je, hoi vAtassa kotthlo| tahA dukkhaM kareuM je, kIvANaM samaNattaNaM // 40 // jahA tulAe toleuM, dukkaraM maMdaro girI / tahA nihuya nIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 41 // jahA bhuyAhiM tariuM, dukkaraM rayaNAgaro / tathA aNuvasaMteNaM, duttaro dmsaagro||42|| bhuMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA!, jaidhamma carissasi // 43 // __vyAkhyA-sugamameva / navaram-'guNAnAM' zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM, 'tuH' pUraNe // tathA 'samatA' rAgadveSaparihAreNa tulyatA sarvabhUteSu zatrumitrepu vA 'jagati' loke, anena sAmAyikamuktam / tathA prANAtipAtaviratiH "jAvajjIvAe" tti yAvajjIvaM 'duSkara' duranucarametaditi zeSaH // nityAyuktena' sadopayuktena, yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyApyartha-1* | syAbhidhAnaM tat spaSTArthamaduSTameva // "daMtasohaNamAissa" tti makAro'lAkSaNikaH, apezca gamyamAnatvAd dantazodhanAderapi / / / FoXXXXXOXOXOXOXOXXX Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 262 // sarve ye ArambhAH- dravyotpAdana vyApArAstatparityAgaH // sannidhiH - ghRtAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM sa cAsau saJcayazca sannidhisaJcayaH // ' tADanA' karAdibhirAhananam, 'tarjanA' aGgulibhrAmaNAdirUpA, 'vadha' lakuTAdiprahAraH // kapotA: - pakSivizeSAsteSAmiyaM kApotI iyaM vRttiH, yathA hi te nityazaGkitAH kaNakITAdigrahaNe pravarttante evaM bhikSurapi eSaNAdoSazaGkayaiva bhikSAdau pravarttate / yacca iha brahmavratasya punardurddharatvAbhidhAnaM tad asyAtiduSkaratvakhyApanArtham // upasaMhAra mAha -- 'sukhocitaH sukhayogyaH, "na hu si" tti naiva 'asi' bhavasi 'prabhuH' samarthaH, "aNupAliya" tti anupAlayitum // aprabhutvamevodAharaNaiH samarthayitumAha - 'guNAnAM ' yatiguNAnAM 'tuH ' pUraNe 'mahAbhara : ' mahAsamUho yo durvahaH sa voDhavya iti zeSaH // AkAze gaGgAsrotovat dustara iti yojyate, lokarUDhyA caitaduktam / tathA 'pratisrotovat' pratisrota iva zeSanadyAdau dustaraH, bAhubhyAM "sAgaro ceva" tti sAgaravacca dustaro yaH sa taritavyo guNodadhiH // " vAluyAkavalo ceva" tti 'caH ' pUraNe, 'iva' aupamye, evamuttaratrA'pi, 'nirAsvAdaH' nIrasaH // ahiriva ekAntaH - nizcayo yasyAH sA tathA, sA cAsau dRSTicaikAntadRSTistayA, ahipakSe dRzA anyatra tu buddhyopalakSitaM cAritraM duSkaram, yavA lohamayA iva carvayitayAH, kimuktaM bhavati ? -- lohamayayavacarvaNavat suduSkaraM cAritram // "nihuyaM nissaMkaM" ti 'nibhRtaM' nizcalaM 'niHzaGkaM' zarIrAdinirapekSam // yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyA ato bhuGgetyAdi iti viMzatisUtrArthaH // 24-25-26-27-28-29-30| 31-32-33-34-35-36-37-38-39-40-41-42-43 // samprati tadvacanAnantaraM yad mRgAputra uktavAMstadAhaso biMta'mmApiyaro!, evameyaM jahAphuDaM / iha loe nippivAsassa, natthi kiMci vi dukkaraM // 44 // sArIra mANasA ceva, veyaNAo anaMtaso / mae soDhAu bhImAo, asaI dukkha bhayANi ya // 45 // jarAmaraNakaMtAre, cAuraMte bhayAgare / mae soDhANi bhImANi, jammANi maraNANi ya // 46 // XCXCX B ekonaviMzaM mRgAputrI yAkhyamadhyayanam / mRgAputravaktavyatA / // 262 // Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaaputrvktvytaa| olljahA ihaM agaNI uNho, itto'NaMtaguNo thiN| naraesu veyaNA upahA, assAyA veiyA me||47|| jahA imaM ihaM sIyaM, etto'NaMtaguNaM tahiM / naraesu veyaNA sIyA, assAyA veiyA mae / 48 // |kaMdaMto kaMdukuMbhIsu, uddhappAo ahosiro| huyAsaNe jalaMtammi, pakkapuvo aNaMtaso // 49 // mahAdavaggisaMkAse, marummi virvaalue| kalaMbavAluyAe ya, daDapuco aNaMtaso // 50 // rasaMto kaMdukuMbhIsu, uddhaM baddho abNdhvo| karavattakarakayAIhiM, chiNNapuco aNaMtaso // 51 // atitikkhakaMTagAiNNe, tuMge siMbalipAyave / kheviyaM pAsabaDheNaM, kahokaDDhAhiM dukkaraM // 52 // mahAjaMtesu ucchU vA, ArasaMto subheravaM / pIlio mi sakamme hiM, pAvakammo annNtso||53|| kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehiM sabalehi ya / pADio phAlio chiNNo, vipphuraMto annegso||54|| asIhiM ayasivaNNAhiM,bhallIhiM pttttisehiy| chiNNo bhiNNo vibhiNNo ya,oiNNopAvakammuNA avaso loharahe jutto, jalaMte smilaajue| coio tottajuttehiM, rojjho vA jaha paaddio||16|| huyAsaNe jalaMtammi, ciyAsu mahiso viva / daDo pakko ya avaso, pAvakammehiM paavio||57 // SbalA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehi pakkhihiM / vilutto vilavaMto'haM, DhaMkagiddhehiM'NaMtaso // 58 // taNhAkilaMto dhAvaMto, patto veyaraNiM nndi| jalaM pAhaMti ciMtaMto, khuradhArAhiM vivaaio|| 59 // |uNhAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM par3atehiM, chiNNapuvo aNegaso // 6 // moggarehiM musaMDhIhiM, sUlehiM musalehi ya / gayAsaM bhaggagattehiM, pattaM dukkhamaNaMtaso // 31 // khurehiM tikkhadhArAhiM, churiyAhiM kappaNIhi ya / kappio phAliyo chiNNo, ukkatto ya aNegaso 62 XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXORE) Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- pAsehiM kUDajAlehiM, mio vA avaso ahaM / bAhio baddharuddho ya, bahuso ceva vivaaio||33|| ekonaviMza dhyayanasUtre galehiM magarajAlehi,maccho vA avaso ahN| ulliophAliogahio, mArioya annNtso||6||XmRgaaptriishriinemic-XvidNsehiN jAlehiM, leppAhiM sauNo viv| gahio laggo ya baddhoya, mArio ya aNaMtaso // 6 // yAkhyama ndrIyA kuhADa-parasumAIhiM, vaDDaIhiM dumo iva / kuhio phADio chiNNo, tacchio ya annNtso|| 66 // dhyayanam / sukhabodhA- caveDamuTThimAIhiM, kumArehiM ayaM piv|taaddio kuDio bhiNNo, cuNNio ya annNtso|| 67 // x khyA laghu- tattAI taMbalohAI, tauyAI sIsagANi ya / pAio kalakaliMtAI, ArasaMto subheravaM // 68 // mRgAputravRttiH / tuhaM piyAI maMsAI, khaMDAI sollagANi ya / khAio mi samasAI, aggivaNNAiMNegaso // 19 // vktvytaa| // 263 // tuhaM piyA surA sIha, merao ya mahaNi ya / pAio mi jalaMtIo, vasAo ruhirANi ya // 7 // niccabhIeNa tattheNa, duhieNa vahieNa ya / paramA duhasaMbaddhA, veyaNA veiyA mae // 71 // tivacaMDappagADhAo, ghorAo atidussahA / mahanbhayAo bhImAo, naraesu veiyA mae // 72 // jArisA mANuse loe, tAtA! dIsaMti veyaNA / etto aNaMtaguNiyA, naraesuMdukkhaveyaNA // 73 // sababhavesu assAyA-veyaNA veiyA me| nimisaMtaramittaM pi, jaM sAyA natthi veyaNA // 74 // vyAkhyA-sUtrANyekatriMzat pratItAnyeva / navaram-sa brUte ambApitarau ! 'evamiti yathoktaM bhavayAM tathaiva 'ett'| pravrajyAduSkaratvaM 'yathAsphuTa' satyatAmanatikrAntaM, tathApi ihaloke 'niSpipAsasya nAsti 'kizcid' atikaSTamapi zubhAnuSThAna // 263 // miti gamyate, 'apiH' sambhAvane duSkaram // niHspRhatAhetumAha-zArIramAnasAH 'caiva' pUraNe, vedanA anantazo mayA 1 niHspRhasya / Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaaputrvktvytaa| jam' upAsavAyatvAca ' vAmISu bhAja soDhAH 'mImAH' raudrAH, duHkhotpAdakAni bhayAni-rAjaviDarAdijanitAni duHkhabhayAni, 'ca:' samuccaye // jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAraM jarAmaraNakAntAraM tasmin caturante bhayAkare bhave iti gamyate, zArIramAnasyo vedanA yatrotkRSTAH soddhaaH|| yathetyAdisUtraistadAha-yathA 'iha' manuSyaloke agniruSNo'to'nantaguNaH "tahiM" ti teSu narakeSu yeSvahamutpanna iti bhAvaH, tatra ca bAdarAnerabhAvAt pRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti gamyate, tAzca vedanA uSNAH, uSNAnubhavAtmakatvena ca 'asAtAH' duHkhruupaaH|| yathA 'idam' anubhUyamAnaM mAghAdisambhavamiha zItam // krandatkaNDukummISu bhaajnvishessruupaasu|| 'marAviti maruvAlukAnivahe iva tAtsthyAt tadvyapadezasambhavAdantarbhUtevArthatvAca 'vanavAluke' vanavAlukAnadIpuline 'kadambavAlukAyAM ca prAgvat kadambavAlukAnadIpuline ca 'Urddham' upari vRkSazAkhAdau baddho mA'yamito naDIditi, 'krakacaM' karapatra vizeSa eva / "kheviyaM" ti 'khinnaM khedo'nubhUtaH "kaDokaDDAhiM" ti karSaNApakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH 'duSkaraM' duHsahamidamiti zeSaH // "kUvaMto" tti kUjan "kolasuNaehiM" ti zUkarazvarUpadhAribhiH zyAmaiH zabalaizca | paramAdhArmikavizeSaiH pAtito bhuvi, 'pATitaH' jIrNavastravat, "chinnaH' vRkSavat // asibhiH 'atasI'ti atasIkusumaM tadvarNaiH 'chinnaH' dvidhAkRtaH 'bhinnaH' vidAritaH 'vibhinnaH' sUkSmakhaNDIkRtaH avatIrNo naraka iti gamyate 'pApakarmaNA' hetubhUtena // loharathe "jutto" tti yojito 'jvalati' dIpyamAne, kadAcit tato dAhamItyA nazyedapItyAha-samilAyute, "coito" tti preritaH 'totrayoktraiH' prAjanakabandhanavizeSaiH, 'rojjhaH' pazuvizeSaH 'vA' samuccaye bhinnakramaH, 'yathA' ityaupamye, tato rojjhavat pAtitazca lakuTAdipiTTaneneti gamyate / / hutAzane jvalati, ka ? ityAha-citAsu mahipa iva 'dagdhaH' bhasmasAtkRtaH, 'pakaH' bhaTitrIkRtaH, avazaH pApakarmabhiH "pAvio" tti 'prAptaH' vyaaptH|| 'balAt' haThAt sandaMzAkRtIni tuNDAni yeSAM te sandazatuNDAstaiH, tathA lohatuNDaiH pakSibhiH DhaGka-gRdhairiti yogaH // kSuradhArAbhiriva 'kSuradhArAbhiH' XXXXXXXXXXX bannaM khedo samiti ne kiyA savAlukAnadIsapadezasambhavamiha zItapaya vedanA uSNa Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonavizaM mRgaaputriiyaakhymdhyynm| mRgaaputrvktvytaa| // 264 // vaitariNIjalomibhiriti zeSaH, "vivAito" ti vyaapaaditH|| mudrAdimiH, gatAH-naSTA AzA:-manorathA yasmiMstad gatAzaM yathA bhavatyevam , "bhaggagatteNaM" ti bhagnagAtreNa satA // 'kalpitaH' khaNDito vastravat 'pATitaH' Urddha dvidhAkRtaH, 'chinnaH' tiryak khaNDitaH, 'utkRtaH' tvagapanayanena / 'bAdhitaH' pIDitaH 'baddharuddhazca' tatra ruddhaH-bahiHpracAraniSedhanena // 'galaiH' baDizaiH makaraiH-makararUpaiH paramAdhArmikaiH jAlaizca-pratItaiH anayordvandvaH / "ullito" tti ullikhitaH galaiH, pATito makaraiH, gRhItazca jAlaiH, mAritazca sarvairapi // vIn dazantIti vidaMzakAH taiH zyenAdibhiH 'jAlaiH' tathAvidhabandhanaiH "leppAhiM" ti 'lapaiH' vajralepAdibhirgRhItaH, vidaMzakaH 'lagnazca' zliSTaH, lepairbaddho jAlairmAritazca sarvairapi // 'kuTTitaH' sUkSmakhaNDIkRtaH capeTA-muSTyAdibhiH 'kumAraiH' ayaskArairaya iva ghanAdibhiriti gamyate, 'tADitaH' AhataH kuTTitaH chinnaH 'bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNitaH' zlakSNIkRtaH // 'kalakalayanti' atikkAthataH kalakalAzabdaM kurvanti // tava | priyANi mAMsAni 'khaNDAni' khaNDarUpANi 'sollagAni' bhaTitrIkRtAnIti smArayitveti zeSaH / 'surAdIni' madyavizeSAH, atrA'pi smArayitveti zeSaH // "niJcami"tyAdi narakavaktavyatopasaMhartR sUtratrayam / atra ca 'bhItena' utpannasAdhvasena trastana' udvinena 'duHkhitena' jAtavividhaduHkhena 'vyathitena ca' kampamAnasakalopAGgatayA calitena, tIbrAH-anubhAgato'ta eSa caNDAH-utkaTAH pragADhA:-gurusthitikAstata eva 'ghorAH' raudrAH 'atiduHsahAH' atyantaduradhyAsAstata eva mahAbhayAH |'bhImAH' zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni caitAni, iha ca vedanA iti prakramaH, kathaM punastAsAM tIbrAdirUpatvam ? ityAha-"jArise"tyAdi // na kevalaM naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtAH, kintu sarvAsvapi gatiSu iti / etadevAhasarvabhaveSu asAtAvedanA veditA mayA nimeSAntaramAtramapi yat sAtA nAsti vedanA, vaiSayikasukhasyeAdyanekaduHkhAnuviddhatvena asukharUpatvAt / sarvasya cAsya prakaraNasyA'yamAzayaH-yenaivaM mayA duHkhAnyanubhUtAni so'haM kathaM tattvataH // 264 // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaaputrvktvytaa| sukhocitaH sukumAro veti zakyate vaktum ? / yena caivaMvidhAH narakAdivedanAH soDhAstasya kathaM dIkSA duSkarA? iti, ato mayA pratipattavyA ityekatriMzatsUtrArthaH // tatraivamuktvA uparate taM biMta'mmApiyaro, chaMdeNa putta ! ptvyaa| navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippddikmmyaa||75|| vyAkhyA-sugamam / navaram-taM mRgAputraM brUtaH ambApitarau, 'chandasA' abhiprAyeNa svakIyeneti gamyate // itthaM janakAbhyAmukteso beMta'mmApiyaro!, evameyaM jhaaphuddN| paDikammaM ko kuNai, araNNe miypkkhinnN?||76|| egabhUo araNNe vA, jahA u caratI migo| evaM dhamma carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 77 // jayA miyassa AyaMko, mahAraNNammi jaayi|acchtN rukkhamUlammi,koNatAhe tigicchaI 1 // 78 // ko vA se osahaM dei, ko vA se pucchaI suhaMko se bhattaM va pANaM vA, Aharitu paNAmae ? // 79 // jayA ya se sahI hoi, tayA gacchaha goyrN| bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi y||8|| khAittA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi vA / migacAriyaM carittA NaM, gacchaI migacAriyaM // 81 // evaM samuTTie bhikkhU, evameva aNegae / migacAriyaM carittA NaM, u8 pakkamaI disN||82|| jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhuyagoyare y|| evaM muNI goyariyaM paviTTho, No hIlae No vi ya khiMsaejjA // 83 // vyAkhyA-sa brUte-ambApitarau! evam 'etat niSpratikarmattAyAM yad duHkharUpatvamuktaM yuvAbhyAM 'yathAsphuTam avitatham , paraM paribhAvyatAmidam-parikarma kaH karoti araNye mRgapakSiNAm ?, atha caite'pi jIvanti vicaranti ca, u0a045 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 265 // oxoxoxox mRgAputrIyAkhyama dhyayanam / tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH / yataJcaivamataH -- "ege" tyAdi sarvaM sugamameva / navaram -- ekaH - ekAkI bhUtaH- OM ekonaviMzaM saMvRtta ekabhUto'raNye, 've'ti pUraNe, 'jahA u' tti yathaiva carati mRga evaM cariSyAmi saMyamena tapasA ca hetubhUtena // "ko NaM" ti ka enaM "tAhi" tti tadA || 'AhRtya' AnIya 'praNAmayet' arpayet // kathaM tarhi tasya nirvahaNam ? ityAhayadA ca sa sukhI bhavati svata eva rogAbhAvatastadA gacchati, goriva caraNaM- bhramaNaM gocarastam, 'vallarANi' gahanAni // khAditvA nijabhakSyamiti gamyate, pAnIyaM pItvA vallareSu sarassu ca, tathA mRgANAM caryA itazcetazcotplavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA tAM 'caritvA' Asevya gacchati mRgANAM caryA-ceSTA svAtatryopavezanAdikA yasyAM sA mRgacaryA - mRgAzrayabhUstAm // | itthaM dRSTAntamuktvA sUtradvayenopasaMhAramAha - 'evaM ' mRgavat 'samutthitaH ' saMyamAnuSThAnaM prati udyataH tathAvidhAtaGkotpattAva na cikitsAbhimukha iti bhAva: / 'evameva' mRgabadeva anekagaH, yathA hyasau vRkSamUle naikasminnevA''ste, kintu kadAcit | kacid evam eSo'pyaniyatasthAnatayA / sa caivaM 'mRgacaryAM' niHpratikarmatAdirUpAM caritvA apagatA'zeSakarmAMza Urddha 'prakrAmati' gacchati dizam kimuktaM bhavati ? - sarvoparisthAnasthito bhavati // mRgacaryAmeva spaSTayitumAha-yathA mRgaH "ega" tti 'eka' advitIyaH 'anekacArI' aniyatacArI 'anekavAsa : ' naikatraiva vAsaH - avasthAnamasyetyanekavAsaH 'dhruvagocarazca' sadAgocara, sadA gocaralabdhamevAhAramAhArayatIti / evaM mRgavad ekatvAdivizeSaNaviziSTo munirgocaryAM praviSTo no 'hIlayet' avajAnIyAt kadazanAdIti gamyate, nApi ca 'khiMsayet' ninded AhArAprAptau svaM paraM veti sUtrASTakArthaH // 76-77-78-79-80-81-82-83 / / evaM mRgacaryAsvarUpamuktvA yat tenoktaM yacca pitRbhyAM yaccA'sau kRtavAMstadAhamigacAriyaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiIhiM'NuNNAo, jahAti uvahiM tao // 84 // migacAriyaM carissAmi, savadukkhavimokkhaNiM / tugbhehiM vA aNuNNAo, gaccha putta ! jahAsuhaM 85 mRgAputravaktavyatA / // 265 // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM so ammApiyaraM, aNumANettANa bahuvihaM / mamattaM chiMdatI tAhe, mahAnAgo va kaMcuyaM // 86 // haDDI vittaM ca mitte ya, putta dAraM ca nAyao / reNuyaM va paDe laggaM, niddhuNittANa niggao // 87 // vyAkhyA - spaSTameva / navaram - mRgasyeva caryA mRgacaryAM tAM niHpratikarmatAdirUpAM cariSyAmIti kumAreNokte pitRbhyA| mabhANi - ' evaM ' yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM te'stviti zeSaH / evaM cAnujJAtaH 'jahAti' tyajati 'upadhiM' parigrahaM tataH / uktamevArthaM savistaramAha -- mRgacaryAM cariSyAmi sarvaduHkhavimokSaNIM yuvAbhyAmaham anujJAtaH san / tAvAhatuH -- gaccha mRgacaryayeti prakramaH, putra ! 'yathAsukhaM' sukhAnatikrameNa // evaM so'mbApitarau ' anumAnya' anujJApya // pUrvamupadhityAga uktaH, atastameva vizeSata Aha-- 'iDDI'tyAdi 'RA' karituragAdisampadamiti sUtracatuSTayArthaH // 8485-86-87 // tato'sau kIdRg jAtaH ? ityAha paMcamahavayajutto, paMcahiM samio tiguttigutto ya / sabhitara bAhirae, tavokammammi ujjuo // 88 // nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cattagAravo / samo ya saGghabhUesa, tasesu thAvaresu ya // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe thaa| samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAe, daMDasallabhaesa ya / niyatto hAsasogAo, aNiyANo abaMdhaNo // 91 // aNissio ihaM loe, paraloe aNissio / vAsIcaMdaNakappo ya, asaNe'NasaNe tahA // 92 // apasatthehiM dArehiM, saGghao pihiyAsave / ajjhappajjhANajogehiM, pasatthadamasAsaNe // 93 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- gauravAdIni padAni subvyatyayAt paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, 'nivRttaH' iti sarvatra sambandhanIyam / 'abandhanaH ' rAgadveSabandhanarahitaH // "vAsIcaMdaNakappe ya" tti sUcakatvAt sUtrasya vAsIcandanavyApArakayoH *000 mRgAputravaktavyatA / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzaM mRgAputrI zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / yaakhymdhyynm| mRgaaputrvktvytaa| // 266 // kalpa:-tulyo yaH sa tthaa| 'azane' AhAre anazane' azanAbhAve tathAkalpa ityatrA'pi dRshyH|| aprazastebhyaH 'dvArebhyaH karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH 'sarvataH' sarvebhyo nivRtta iti gamyate, tata eva 'pihitAsravaH' niruddhakarmasaGgalanaH, kaiH punarevaMvidho'yam ? Atmanyadhi adhyAtma tatra dhyAnayogA:-zubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH, prazasto damaHupazamaH zAsanaM ca-sarvajJAgamAtmakaM yasya sa tatheti sUtraSaTrArthaH // 88-89-90-91-92-93 / / sampratyetasyaiva bhagavataH phalopadarzanAyAhaevaM NANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taheva ya / bhAvaNAhi ya suddhAhiM, sammaM bhAvettu appayaM // 94 // bahuyANi ya vAsANi, saamnnmnnupaaliyaa| mAsieNa u bhatteNaM, siddhiM patto aNuttaraM // 95 // vyAkhyA-sugamameva / navaram-"mAsieNa u bhatteNaM" mAse bhavaM mAsikaM tena, 'tuH' pUraNe 'bhaktena' bhojanena, mAsopalakSaNatvAdasya mAsopavAseneti bhAvaH // 94-95 // sakalAdhyayanArthopasaMhAradvAreNopadizannAhaevaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyahati bhogesu, miyAputte jahA misii||96|| vyAkhyA-sugamam / navaraM-"jahA misi"tti yathA RSiH, makAro'lAkSaNikaH // itthamanyoktyA upadizya punarbhaGgayantareNopadizannAha mahApabhAvassa mahAjasassa, miyAe puttassa Nisamma bhAsiyaM / tavappahANaM cariyaM ca uttama, gaippahANaM ca tilogavissuyaM // 97 // viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nivANaguNAvahaM mahaM // 98 // ti bemi // // 266 // Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - spaSTam | navaram - "gaippahANaM ca" tti pradhAnagatiM ca // mamatvaM bandha iva mamatvabandhastaM mahAbhayAvaham, tata eva caurAdibhyo bhayAvApteH / "nivvANaguNAva" ti nirvANaguNAH - anantajJAnAdayasta dAvahamiti sUtradvayArthaH // 97-98 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM sukhabodhAyAM mRgAputrIyAkhyamekonaviMzamadhyayanaM samAptam // mRgAputravaktavyatA / Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha viMzatitamaM mahAnirgranthIyAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sakhabodhA- khyA laghuvRttiH / |viMzatitamaM mhaanirbhnthiiyaakhymdhyynm| anAdhinirgranthakha vktvytaa| // 267 // vyAkhyAtamekonaviMzamadhyayanam / adhunA mahAnirgranthIyaM viMzatitamamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH-'anantarAdhyayane niHpratikarmatoktA, iyaM cAnAthatvaparibhAvanenaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgranthahitamamidhAtumanAthataivAnekadhA'nenocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyA''disUtram siddhANa namokicA, saMjatANaM ca bhaavo| atthadhammagaiMtacaM, aNusahi suNeha me // 1 // _vyAkhyA-siddhebhyaH' tIrthakarAdisiddhebhyo namaskRtya 'saMyatebhyazca' AcAryopAdhyAyasAdhubhyaH 'bhAvataH' bhaktyA, arthya:-hitArthibhiH prArthanIyaH sa cAsau dharmazca arthyadharmastasya gati:-jJAnaM yasyAM sA arthyadharmagatistAM, "tacaM" ti 'tathyAm' aviparItArthAm 'anuziSTiM zikSA zRNuta 'me' mayA kathyamAnAmiti zeSaH / sthaviravacanametaditi sUtrArthaH // 1 // samprati dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanavyAjena pratijJAtamupakramitumAhapahUyarayaNo rAyA, seNio magahAhivo / vihArajattaM NijjAo, maMDikucchisi ceie // 2 // nANAdumalayAiNNaM, nANApakkhiniseviyaM / nANAkusumasaMchannaM, ujANaM naMdaNovamaM // 3 // tattha so pAsaI sAhuM, saMjayaM susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlammi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo tammi sNje| acaMtaparamo AsI, atulo ruuvvimho||5|| aho! vaNNo aho! rUvaM,aho! ajassa somyaa| aho! khaMtI aho!muttI, aho!bhoge asaMgatA 6 // 267 // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthinirgranthasya vktvytaa| BXXXXX tassa pAe u vaMdittA, kAUNa ya payAhiNaM / NAdaramaNAsanne, paMjalI paDipuccharDa // 7 // taruNo si ajjo pacaio, bhogakAlammi sNjyaa| uvaDio si sAmanne, eyamae suNemi taa||8|| __ vyAkhyA-sugamam / navaram-"vihArajattaM" ti 'vihArayAtrayA' krIDArthAzvavAhanikAdirUpayA 'niryAtaH' nirgataH purAditi gamyam / "eyamaDhe suNemi" tti enam 'artha' nimittaM yenArthena tvamIzyAmavasthAyAM pravrajitaH, zRNomi "tA" iti tAvat , pazcAd yat tvaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAvaH // 2-3-4-5-6-7-8 // itthaM rAjJokte munirAhaaNAho mi mahArAya!, NAho majjha na vijii| aNukaMpagaM suhiM vA vi, kaMcI NAbhisamema'haM // 9 // vyAkhyA-anAtho'smyahaM mahArAja!, kimiti ? yataH 'nAthaH' yogakSemavidhAtA mama na vidyate, tathA 'anukampakam' anukampAvidhAtAraM suhRdaM vA kazcid 'nAbhisamemI'ti nAbhisaGgacchAmyaham iti, anenArthena tAruNye'pi prabajita iti bhAva iti sUtrArthaH // 9 // evaM muninoktetao so pahasio rAyA, seNio mghaahivo| evaM te iDimaMtassa, kahaM NAho na vijii?||10|| homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi sNjyaa!| mittanAIparivuDo, mANussaM khalu dullahaM // 11 // ___ vyAkhyA-sugamam / navaram -'evamiti dRzyamAnaprakAreNa 'RddhimataH' vismayanIyavarNAdisampattimataH // 10-11 // munirAhaappaNAvi aNAho si, senniaa!mghaahivaa!|appnnaa aNAho saMto, kassa NAho bhavissasi ? // vyAkhyA-sugamam // evaM ca muninoktezAevaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto suvimhio| vayaNaM assuyapuvaM, sAhuNA vimhayaM nio // 13 // / Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / | viMzatitama mhaanirgnthiiyaakhymdhyynm| anAthinirgranthasya vktvytaa| // 268 // assA hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoge, ANAissariyaM ca me // 14 // erise saMpayaggammi, sabakAmasamappie / kahaM aNAho bhavaI ?, mA hu bhaMte! musaM ve||15|| ___ vyAkhyA-sugamameva / navaram-Adyasya ghaTanaivam-sa zreNikaH 'vismayAnvitaH' prAgapi rUpAdiviSayavismayopetaH san 'evam' uktanIyA vacanamazrutapUrvamuktaH susambhrAntaH suvismitazca bhUtvoktavAniti zeSaH // yaduktavAMstadAha| "Ase"tyAdi / iti IdRze 'sampadane' sampatprakarSe "sabakAmasamappie" ti samarpitasarvakAme kathamanAthaH "bhavai" tti puruSavyatyayena bhavAmi / "mA hu" tti 'huH' yasmAdarthe, yata evaM tasmAd mA bhadanta ! 'mRSAM' alIkaM "vade" tti vAdI // 13-14-15 // yatiruvAcana tumaMjANe aNAhassa, atthaM potthaM va ptthivaa!|jhaa aNAho havaI, saNAho vA nraahivaa!||16|| suNeha me mahArAyaM!, avakkhitteNa ceyasA / jahA aNAho havaI, jahA me ya pavattiyaM // 17 // kosaMbI nAma nayarI, purANapurameyaNI / tattha AsI piyA majjhaM, pbhuuydhnnsNco||18|| paDhame vae mahArAyaM!, atulA me acchiveynnaa|ahotthaa viuloDAho, savaMgesuya ptthivaa!||19|| satthaM jahA paramatikkhaM, sriirvivrNtre| AvIleja arI kuddho, evaM me acchiveyaNA // 20 // tiyaM me aMtaricchaM ca, uttimaMgaM ca piiddii| iMdAsaNisamA ghorA, veyaNA paramadAruNA // 21 // uvaTTiyA me AyariyA, vijAmaMtatigicchagA / aIva satthakusalA, maMtamUlavisArayA // 22 // te me tigicchaM kuvaMti, cAuppAyaM jahAhiyaM / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 23 // piyA me sabasAraM pi, dijAhimama kaarnnaa| na ya dukkhA vimoeMti, esA majjha aNAhayA // 24 // // 268 // Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthinirgranthasya vktvytaa| Pal mAyA vime mahArAya !, puttsogduhttiyaa| na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha annaahyaa||25|| bhAyaro me mahArAya!, sagA jettttknniddhgaa| na ya dukkhA vimoeMti, esA majjha aNAhayA // 26 // bhaiNIo me mahArAya!,sagA jettttknniddhiyaa|ny dukkhA vimoyaMti, esAmajjha aNAhayA // 27 // bhAriyA me mahArAya!, aNurattA annuvvyaa| aMsupuNNehiM nayaNehiM, uraM me parisiMcaI // 28 // aNNaM pANaM ca pahANaMca, gaMdha malla vilevaNaM / mae NAyamaNAyaM vA, sA bAlA Noya bhuMjaI // 29 // khaNaM pi me mahArAya!, pAsao vi naphiTTaIna yadukkhA vimoeMti, esA majjha annaahyaa||30|| tato haM evamAsu, dukkhamA hu puNo punno| veyaNA aNubhaviuMje, saMsArammi annNte||31|| saI ca jai muccijA, veyaNA viulA io| khaMto daMto nirAraMbho, pabaie aNagAriyaM // 32 // evaM ca ciMtaittANaM, pAsutto mi nraahivaa!| pariyattIe rAIe, veyaNA me khayaM gyaa||33|| tao kalle pabhAyammi, ApucchittANa baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho, pavaio aNagAriyaM // 34 // to'haM NAho jAo, appaNo ya parassa ya / sosiM ceva jIvANaM, tasANaM thAvarANa y||35|| vyAkhyA-sugamAnyeva / navaram-na tvaM jAnISe 'anAthasya' anAthazabdasya 'artham' abhidheyaM 'protthaM vA' prakarSaNa utthAm-utthAnaM mUlotpattim 'kenA'bhiprAyeNA'yaM mayoktaH' ityevaMrUpAm / ata eva yathA'nAtho bhavati sanAtho vA tathA na jAnISe iti smbndhH| zRNu 'me' kathayata iti zeSaH / kiM tad ? ityAha-yathA'nAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati / yathA "me ya" tti mayA ca 'pravartitaM' prarUpitamanAthatvamiti prakramaH / anenotthAnamuktam / purANapurANi |bhinatti-svaguNairasAdhAraNatvAd bhedena vyavasthApayatIti purANapurabhedinI // "ahottha" tti abhUt // "sarIravivara Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-16 "tti zarIravivarANi-karNarandhrAdIni teSAm antaraM-madhya zarIravivarAntaraM tasmin , "AvIleja" tti 'ApIDayet'al viMzatitamaM dhyayanasUtre | gADhamavagAhayet / / 'trikaM' kaTibhAgaM karmabhUtaM 'antarA' madhye 'icchAM vA' abhimatavastvabhilASaM na kevalaM bahitrikAyezrInemica | mahAnirdIveti bhAvaH, indrAzani:-indravanaM tatsamA atidAhotpAdakatvAditi bhAvaH, 'ghorA' apareSAmapi bhayajanikA 'parama- dhIyAkhyandrIyA dAruNA' atIvaduHkhotpAdikA // upasthitA me 'AcAryAH' iti prANAcAryA vaidyA ityarthaH, 'vidyAmacikitsakAH' madhyayanam / sukhabodhA vidyA-matrAbhyAM vyAdheH prtikaarkrtaarH|| "cAuppAyaM" ti 'catuSpAdAM' bhiSagbheSajAturapraticArakAtmakacaturbhAgacatuSTayAkhyA laghutmikAM 'yathAhitaM' hitA'natikrameNa // 'pitA' janakaH, vimoeMti" tti suvyatyayAd vimocayati // "pAsato vi" tti anAthivRttiH / pArzvatazca / "phiTTai" tti apayAti // 'tataH' iti rogApratikAryatA'nantaramaham 'evaM vakSyamANaprakAreNa "AiMsu" tti nirmanyasya uktavAn yathA 'duHkSamA' duHsahA 'huH' evakArArthaH, tato duHkSamA eva punaH punarvedanA anubhavitum, "je" iti vktvytaa| // 269 // nipAtaH pUraNe // yatazcaivamataH "saI ca" ti sakRdapi yadi muJceyamahamiti gamyate, "veyaNa" tti vedanAyAH "viula" tti vipulAyAH 'itaH' asyAH, tataH kim ? ityAha-kSAnto dAnto nirArambhaH "pavaie" tti 'pravrajeyaM' pratipadyeyam anagAritAM yena saMsorocchittito mUlata eva na vedanAsambhavaH syAditi bhAvaH // "evaM ca ciMtaittANaM" ti evaM na kevalamuktvA cintayitvA ca prasupto'smi narAdhipa!, 'parivarttamAnAyAm' atikrAmantyAM rajanyAM vedanA me kSayaM gtaa| | 'tataH' vedanA'pagamAnantaraM 'kalyaH' nIrogaH san // tataH' pravrajyApratipatteriti viNshtisuutraarthH||16-17-18-19-2021-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35 // kimiti pravrajyApratipattyanantarameva nAthastvaM jAtaH ? purA na ? ityAhaappA nadI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM varNa // // 269 // Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appA kattA vikattA ya, dukkhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaTThio // 37 // vyAkhyA--'Atme'ti vyavacchedaphalatvAd vAkyasya Atmaiva nadI 'vaitaraNI' narakasambandhinI, taddhetutvAt / ata evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAt zAlmalI kUTazAlmalI / tathA Atmaiva kAmadudhA dhenuriva dhenuH, iyaM ca rUDhita uktA, etadupamatvaM cAbhilaSitasvargApavargAvAptihetutayA / Atmaiva me nandanaM vanam etadaupamyaM cAsya cittaprahRttihetutayA / yathA caitadevaM tathA''ha - Atmaiva karttA duHkhAnAM sukhAnAM ceti yogaH / 'vikaritA ca' vikSepakaH Atmaiva teSAmeva, ataJcAtmaiva mitramamitraM ca, kIdRk san ? duHprasthitaH - duHpravRttaH suprasthitaH - supravRttaH, etayorvizeSaNasamAsaH / evaM ca pravrajyAyAmeva suprasthitatvenA''tmano'nyeSAM ca yogakSemakaraNasamarthatvAd nAthatvamiti sUtradvayArthaH / / 36-37 // punaranyathA'nAthatvamAha - imA huaNNA vi aNAhayA NivA !, tamegacitto nihuo suNehi me / niyaMThadhammaM lahiyANa vI jahA, sIyaMti ege bahukAyaranarA // 38 // jo pabattANa mahavayAI, sammaM ca no phAsayaI pamAyA / aNiggahappA ya rasesu giddhe, na mUlao chiMdai baMdhaNaM se // 39 // AuttayA jassa ya natthi kAI, iriyAe bhAsAe tahesaNAe / AyANanikkheva dugaMchaNAe, na dhIrajAyaM aNujAi maggaM // 40 // ciraM pi se muMDaruI bhavittA, athiravae tavaniyamehiM bhaTThe / ciraM pi appANa kilesahattA, na pArae hoi hu saMparAe // 41 // XXX xoxoxoxoxoxoxaxax-a anAthanirmanthasya vaktavyatA / Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / viMzatitama mhaanirgsnthiiyaakhymdhyynm| anAthinimranthasya vktvytaa| // 27 // XX8XOXEXXXXXXXXX polleva muTThI jaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vaa| rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagghae hoi ya jaannesu||42|| kusIlaliMga iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya vhittaa| asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAyamAgacchaha se ciraM pi||43|| visaM pivittA jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha kuggahIyaM / eseva dhammo visaovavaNNo, haNAi veyAla ivAvivaNNo // 44 // je lakkhaNaM suviNa pauMjamANe, nimittkouuhlsNpgaaddhe| kuheDavijjAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM tammi kAle // 45 // tamaMtameNeva u se asIle, sayA duhI vippriyaasuvei|| saMdhAvaI naragatirikkhajoNI, moNaM virAhettu asAharUve // 46 // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM, na muMcatI kiMci aNesaNijjaM / aggI vivA sababhakkhI bhavittA, io cue gacchai kaha pAvaM // 47 // na taM arI kaMThachettA kareti, jaM se kare appaNiyA durppaa| se nAhitI macumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNe // 48 // niradviyA NaggaruI u tassa, je uttima? vivajAsameti / ime vi se natthi pare vi loge, duhao vi se jhijjhai tattha loe||49|| // 27 // Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthinirgranthasya vktvytaa| emeva'hAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhettu jiNottamANaM / kurarI vivA bhogarasANu giddhA, nirahasogA paritAvameI // 50 // vyAkhyA-'iyaM ca' vakSyamANA 'huH' pUraNe, anyA'pi anAthatA nRpa! astIti zeSaH, 'tAm' anAthatAm ekacittaH nibhRtaH' sthiraH zRNu, kA punarasau ? ityAha -nigranthadharma 'lahiyANa vi" tti labdhvA'pi 'yathe'tyupapradarzane 'sIdanti' tadanuSThAnaM prati zithilIbhavanti 'eke' kecana bahavazva te kAtaranarAzca bahukAtaranarAH, sIdantazca na AtmAnamanyAMzca rakSayituM kSamA iti, iyaM sadanalakSaNA'parA'nAthateti bhaavH|| sadanasyaivA'nekadhAsvarUpAnuvAdataH phaladarzanArthamAha -"jo pavaitta" ityAdi sugamameva-navaram-'naspRzati' na sevate, 'bandhana' rAgadveSAtmakam / / 'AyuktatA' upayuktatA 'kAciditi svalpA'pi "AyANanikkheva" tti sublopAt 'AdAnanikSepayoH' upakaraNagrahaNanyAsayoH, tathA jugupsanAyAm , iha coccArAdInAM saMyamA'nupayogitayA jugupsanIyatvenaiva pariSThApanAt pariSThApanaiva jugupsanoktA / sa IdRk kim ? ityAha-na dhIrairyAtaHgato dhIrayAtastam anuyAti 'mArga' samyagdarzanAtmakaM muktipatham / tathA ca ciramapi muNDa eva-muNDana eva niHzeSAnuSThAnaparAGmakhatayA ruciryasyAsau muNDaruciH, asthiravataH taponiyamebhyo bhraSTaH ciramapyAtmAnaM 'kezayitvA' locAdinA bAdhayitvA na pArago bhavati, 'huH' vAkyAlaGkAre, "saMparAe" tti suvyatyayAt 'samparAyasya' saMsArasya // sa caivaMvidhaH polleva' antaH suSiraiva na manAgapi nibiDA muSTiyathA asArA / "ayaMtie" tti ayazritaH kUTakArSApaNa iva, yathA yasau na kenacit kUTatvena niyanyate tathaiSo'pi nigunntvaadupekssnniiyH| 'rADhAmaNiH' kAcamaNiH vaiDUryaprakAzaH amahAghako bhavati, 'huH' avadhAraNe, jJeSa // 'kuzIla liGgaM' pArzvasthAdiveSam iha' asmin janmani dhArayitvA 'RSidhvaja' municihna rajoharaNAdi "jIviya" tti ArSatvAt jIvikAya 'hayitvA' idameva pradhAnamiti khyApanenopahya tata evA'saMyataH san "saMjaya u0a046 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 271 // lappamANe" tti sopaskAratvAt saMyatam AtmAnaM lapan 'vinighAtaM' vividhAbhighAtarUpamAgacchati, suciramapi AstA-lall viMzatitama malpakAlaM narakAdAviti bhAvaH // ihaiva hetumAha-viSaM 'tuH' cArthe, sa ca yokSyate, pItaM yathA kAlakUTaM "haNAI" tti* mahAnirgrahanti zastraM ca yathA 'kugRhItaM' durgRhItaM "eseva" tti eSa eva viSAdivat 'dharmaH' yatidharmaH 'viSayopapannaH' zabdAdi nthIyAkhya| viSayayukto hanti durgatipAtahetutvena dravyayatimiti zeSaH, vetAla iva, casya gamyamAnatvAd vetAla iva ca 'avipannaH' | mdhyynm| aprAptavipat matrAdibhiraniyatrita ityarthaH // yo lakSaNaM svapnaM ca 'prayuJjAnaH' vyApArayan nimittaM ca-bhaumAdi kautukaM anAthica-apatyAdyarthaM snapanAdi tayoH sampragADhaH-sakto yaH saH, tathA "kuheDavija" ti kuheTakavidyAH-alIkAzcaryavidhAyi nirgranthasya matratatrajJAnAtmikAstA eva karmabandhahetutvAd AzravadvArANi terjIvituM zIlamasyeti kuheTavidyAzravadvArajIvI 'na gacchati' vktvytaa| na prApnoti zaraNaM 'tasmin' phalopabhogopalakSite 'kAle' samaye // amumevArtha bhAvayitumAha-"tamaMtameNeva u" tti | atimithyAtvopahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva, 'tuH' pUraNe, 'saH' dravyayatiH azIlaH sadA 'duHkhI' virAdhanAjanitaduHkhenaiva, "vippariyAsuvei" tti 'viparyAsaM' tattveSu vaiparItyamupaiti, tatazca 'sandhAvati' satataM gacchati narakatiryagyonI: 'mauna' cAritraM virAdhya 'asAdhurUpaH' tattvato'yatisvabhAvaH san / anena ca virAdhanAyA anubandhavat phalamuktam // kathaM punamaunaM virAdhya kathaM vA narakatiryaggatIH sandhAvati ? ityAha-"uddesi yami"tyAdi "niyAgaM" nityapiNDam , agniriva sarvam-aprAsukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApamiti yogaH, ita,yuto gacchati kugatimiti zeSaH // yatazcaivaM svaduzcaritaireva durgatiprAptiH ataH 'na' naiva 'tamiti prastAvAd anartham ariH kaNThacchettA // 271 // karoti yaM "se" tasya karotyAtmIyA 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA, na cainAmAcarannapi janturmUDhatayA vetti paraM 'saH' durAtmatAkartA jJAsyati prakramAd durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH pazcAt 'anutApena' 'hA! duSTu KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXXX CXCXCXCXCXCX XX mayA'nuSThiteyam' ityevaMrUpeNa dayA- saMyamastadvihInaH san // yastu mRtyumukhaprApto'pi na tAM vetsyati tasya kA vArttA ? ityAha- nirarthikA, tuzabdasyeha sambandhAt 'nirarthikaiva' niSphalaiva nAiye - zrAmaNye rucirnAbhyaruciH tasya yaH "uttimaTThi" tti suvyatyayAd apergamyamAnatvAt 'uttamArthe'pi ' paryantasamayArAdhanarUpe, AstAM pUrvam, 'viparyAsaM' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpam 'eti' gacchati, itarasya tu kathaJcit syAdapi kiJcit phalamiti bhAvaH // kimevam ? ucyateyataH "ime vi" tti 'ayamapi pratyakSo loka iti sambandhaH "se" tasya nAsti, na kevalamayameva 'paro'pi bhavAntararUpaH, | tatrehalokAbhAvaH zarIraklezahetulocAdi sevanAt, paralokAbhAvazca kugatigamanabhAvataH / tathA ca "duhato vi" tti 'dvidhApi' - aihikapAra trikArthAbhAvena " se jhijjhai" tti sa aihikapAra trikArthasampattimato janAnavalokya 'dhiG mAmapuNyabhAjanamubhayabhraSTam' iti cintayA kSIyate 'tatre'tyubhayarUpe 'loke' jagati // yaduktam --'sa jJAsyati pazcAdanutApena' iti tatra yathAsau paritapyate tathA darzayan upasaMhAramAha - 'evameva' uktarUpeNaiva mahAvratAsparzanAdinA prakAreNa yathAcchandA:- svaruciviracitAcArAH kuzIlAH - kutsitazIlAstadrUpAH- tatsvabhAvAH 'kurarIva' pakSiNIva " niraTThasoya" tti nirarthaH - niH prayojanaH | zoko yasyAH sA nirarthazokA 'paritApaM' pazcAttAparUpameti / yathA caiSA''miSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau zocate, na ca tataH kazcit pratIkAra iti, evamasAvapi bhogarasagRddha aihikA''muSmikA'pAyaprAptau; tato'sya svaparaparitrANA'samarthatvenAnAthatvamiti bhAva iti sUtratrayodazakArthaH // etat kRtvA yat kRtyaM tadupadeSTumAha socANa mehAvi ! subhAsiyaM imaM, aNusAsaNaM NANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savaM, mahANiyaMThANa vae paheNaM // 51 // *CXXXXXXXXX6 vyAkhyA -- zrutvA he medhAvin ! suSThu - zobhanaprakAreNa bhASitaM subhASitam 'idam' anantaroktam 'anuzAsana' anAthanirgranthasva vaktavyatA / Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatitama |mhaanirgrnthiiyaakhymdhyynm| anAthinirgranthasya vktvytaa| zrIuttarA- zikSaNaM jJAnena guNena ca-prastAvAd viratirUpeNopetaM mArga kuzIlAnAM hitvA sarva mahAnirgranthAnAM "vaya" tti brajestvaM dhyayanasUtre "paheNaM" ti patheti sUtrArthaH // 51 // tataH kiM phalam ? ityAhazrInemica carittamAyAraguNannie tao, aguttaraM saMjama pAliyANaM / ndrIyA nirAsave saMkhaviANa kamma, uvei ThANaM viuluttamaM dhuvaM // 52 // sukhabodhA- vyAkhyA-"carittamAyAraguNanniya" tti makAro'lAkSaNikaH, cAritrAcAraH-cAritrasevanaM guNaH-jJAnarUpastAbhyAmakhyA laghu-IInvitazcAritrAcAraguNAnvitaH, 'tataH' mahAnirgranthamArgagamanAt 'anutaraM' pradhAnaM "saMjama pAliyANaM" ti 'saMyama' yathAvRttiH / khyAtacAritrAtmakaM pAlayitvA nirAzravaH 'saGghapayya' kSayaM nItvA karma upaiti sthAnam , vipulaM ca tad anantAnAmapi tatrAvasthiteH uttamaM ca pradhAnatvAd vipulottamaM 'dhruvaM nityaM muktipadamityartha iti sUtrArthaH // 52 // srvopsNhaarmaah||272|| evuggadaMte vi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaiNNe mahAyase / mahAniyaMThijamiNaM mahAsuaM, se kAhae mahyA vitthareNaM // 53 // vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa "se kAhai" tti 'saH' muniH kathayatIti sambandhaH / ugraH karmazatru prati, ugrazvAsau dAntazca upadAntaH, 'apiH' pUraNe, 'mahApratijJaH' dRDhavratAbhyupagamaH, ata eva mahAyazAH, mahAnirgranthebhyo hitaM mahAnirgranthIyam , 'idam' anantaroktam , zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH / / 53 // tatazcatuTTho aseNio rAyA, iNamudAhu kayaMjalI / aNAhataM jahAbhUyaM, suha me uvadaMsiyaM // 54 // tujjhaM suladdhaM khu maNussajammaM, lAbhA suladdhA ya tume mhesii!| tumbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, jaM bhe ThiyA maggi jiNuttamANaM // 55 // // 272 // Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthinirgranthasya vktvytaa| *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX taM si NAho aNAhANaM, sababhUyANa sNjyaa!| khAmemite mahAbhAga!, icchAmi annusaasiuN||56|| pucchiUNa mae tubhaM, jhANavigyo u jo ko| nimaMtiyA ya bhogehiM,taM savaM marisehi me // 57 // | vyAkhyA-sugamameva / navaram -tuSTazceti 'caH' punararthe bhinnakramazca, tataH zreNikaH punaridamAha-'yathAbhUtaM' yathAvasthitam // "suladdhaM khu" tti sulabdhameva 'lAbhAH' varNarUpAdyavAptirUpAH 'yat' yasmAt "bhe" bhavantaH // "taM sI" ti | pUrvArddhana punarupabRMhaNA kRtA, uttarArddhana tu kSAmaNopasannate darzite / iha tu 'te' tti tvAm , "aNusAsiu~" ti anuzAsayitumAtmAnaM bhavateti gamyate // punaH kSAmaNAmeva vizeSata Aha-"pucchiUNe"tyAdi, iti sUtracatuSTayArthaH // 54.55-56-57 // sakalAdhyayanopasaMhAramAha evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAe bhttie| saoroho ya sapariyaNo ya, dhammANuratto vimaleNa ceyasA // 58 // UsasiyaromakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo nraahivo| iyaro vi guNasamiddho, tiguttigutto tidaMDavirao y| vihaga iva vippamuko, viharai vasuhaM vigymoho||60|| tti bemi // vyAkhyA-"saoroho" tti 'sAvarodhaH' saantHpurH| "vimaleNa" tti vigatamithyAtvamalena cetasA upalakSitaH / / "aiyAto" tti 'atiyAtaH' gataH svasthAnamiti gamyate // itaraH' muniH so'pi / zepaM gatArthamiti sUtratrayArthaH / / 58-59-60 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM mahAnirgranthIyAkhyaM viMzatitamamadhyayanaM samAptam // XXXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 273 // BXQXCXX atha ekaviMzaM samudrapAlIyAkhyamadhyayanam / vyAkhyAtaM viMzatitamamadhyayanam / adhunaikaviMzaM samudrapAlIyanAmakamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH -- 'ananta - rAdhyayane'nAthatvamanekadhoktam, iha tu tadAlocanAd viviktacaryayaiva caritavyamityabhiprAyeNa saivocyate ' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtram - CHOKS caMpAe pAlie nAmaM, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIse so u mahappaNo // 1 // niggaMthe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharaMte, pihuMDaM nagaramAgae // 2 // pihuMDe vavaharaMtassa, vANio deha dhUyaraM / taM sasattaM paigejjha, sadesamaha patthio // 3 // aha pAliyassa gharaNI, samuddammi pasavaI / aha dArae tarhi jAe, samuddapAli tti nAmae // 4 // khemeNa Agae caMpaM, sAvae vANie gharaM / saMvaDhaI ghare tassa, dArae se suhoie // 5 // bAvatAraM kalAo a, sikkhie nIikovie / jovaNeNa ya saMpanne, surUve piyadaMsaNe // 6 // tassa vavaI bhajaM, piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA // 7 // aha annayA kayAI, pAsAyAloyaNe Thio / vajjhamaMDaNasobhAgaM, vajjhaM pAsai vajjhagaM // 8 // taM pAsiUNa saMviggo, samuddapAlo imaM bavI / aho ! asuhANa kammANaM, nijjANaM pAvagaM imaM // 9 // saMbuddho so tahiM bhayavaM, paramaM saMvegamAgao / Apuccha'mmApiyaro, paJcae aNagAriyaM // 10 // vyAkhyA - sugamAnyeva / navaram -- "sIse so u" tti ziSyaH sa punaH // "niggaMthe" tti nairmandhye "se viko vie" tti 'ekaviMzaM samudrapAlIyAkhyama dhyayanam / samudrapAlasya vaktavyatA / // 273 // Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapAlasya vktvytaa| A'sa' pAlitaH 'vikovidaH' vizeSeNa kovidH||"vaannio dei dhUyaraM" ti tadguNAkRSTacetAH kazcit vaNigU dadAti duhitrm| | "taM sasattaM paigijjha" tti tAM 'sasattvAM' sagI pratigRhya // "jodhaNeNa ya saMpanne" tti yauvanena ca sampanno jAta iti gamyate // "ANei rUviNiM" ti 'Anayati' tathAvidhakulAd Agamayati rUpiNInAmikAm // vadhyamaNDanAni-raktacandanakaravIrAdIni taiH zobhA yasya sa vadhyamaNDanazobhAkastaM 'vadhyaM' vadhAI kaJcana tathAvidhAkAryakAriNaM pazyati, vadhyaM gacchati vadhyagastam , vadhyazabdena copacArAd vadhyabhUmiruktA // "imaM bavi" tti 'idaM' vakSyamANamabravIt // "nijANaM" ti 'niryANam' avasAnam // evaM ca paribhAvayan sambuddhaH saH "tahiM" ti tasminneva prAsAdAvalokane / "Apuccha'mmApiyaro" tti ApRcya mAtApitarau "pathae" tti 'prAtrAjIt' pratipannavAn anagAritAmiti sUtradazakArthaH // 1-2-3-45-6-7-8-9-10 // pravrajya ca yathA'sau AtmAnamanuzAsitavAMstathA''ha____jahittu saMgaM tha mahAkilesaM, mahaMtamohaM kasiNaM bhyaavhN| / pariyAyadhammaM ca'bhiroyaejjA, vayANi sIlANi parIsahe ya // 11 // ahiMsa sacaM ca ateNagaM ca, tatto ya baMbhaM apariggahaM ca / paDivajiyA paMca mahatvayANi, carija dhamma jiNadesiyaM viU // 12 // savehiM bhUehiM dayANukaMpI, khaMtikkhame sNjyvNbhyaarii| sAvajajogaM parivajayaMto, carija bhikkhU susamAhiiMdie // 13 // kAleNa kAlaM viharija rahe, balAbalaM jANiya appaNo u|| sIho va saddeNa na saMtasejA, vaijoga succA na asnbhmaahu||14|| Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekaviMza samudrapAlI yaakhymdhyynm| samudrapAlasya vktvytaa| // 274 // uvehamANo u parivaejjA, piyamappiyaM saba titikkhaejjA / na saba savattha'bhiroyaejA, na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae // 15 // aNega chaMdA miha mANavehiM, je bhAvao saMpakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divA maNussA aduvA tiricchA // 16 // parIsahA duvisahA aNege, sIyaMti jatthA bahukAyarA nraa| se tattha patte na vaheja bhikkhU, saMgAmasIse iva NAgarAyA // 17 // sIosiNA daMsamasA ya phAsA, AyaMkA vivihA phusaMti dehaM / akukuo tattha'hiyAsaejA, rayAI kheveja purAkaDAI // 18 // pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viykkhnno| meru bavAeNa akaMpamANo, parIsahe Ayagutte sahejjA // 19 // aNuNNae nAvaNae mahesI, na yAvi pUrya garahaM ca sNje| se ujubhAvaM paDivaja saMjae, nivANamaggaM virae uvei // 20 // arairaisahe pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / / paramaTThapaehiM ciTTaI, chinnasoe amame akiMcaNe // 21 // vivittalayaNAI bhaeja tAI, nirovalevAiM asNthddaaiN| isIhi ciNNAI mahAyasehiM, kAraNa phAseja parIsahAI // 22 // // 274 // Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapAlasya vktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX ... sa nANa-nANovagae mahesI, aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / __ aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsaI sUrie vaMtalikkhe // 23 // vyAkhyA-hitvA' tyaktvA "saMgaM tha" tti 'saGgaM svajanAdisambandhaM 'thaH' pUraNe nipAtaH, 'mahAklezaM' mahAduHkhaM | | "mahaMtamohaM" ti mahAmohaM 'kRtsnaM' samastaM, mahAklezarUpatvAdeva vive kenA bhayAvaham , paryAyaH-prakramAt pravrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM, 'caH' pUraNe, abhirocayed bhavAn he Atman ! iti prkrmH| paryAyadharmameva vizeSata Aha'vratAni' mahAvratAni, 'zIlAni' uttaraguNarUpANi 'parISahAni'ti bhImanyAyena parISahasahanAni ca // etadabhirucya anantaraM ca yat kRtyaM tadAha-ahiMsA satyamastainyakaM ca tatazca 'brahma' brahmacaryam aparigrahaM ca pratipadya evaM paJca mahAvratAnyetAni 'caret' seveta, nA'GgIkRtyaiva tiSThediti bhAvaH, 'dharma' zruta-cAritrarUpaM jinadezitaM "viu" tti vidvAn // "sabehiM bhUehiM" ti | sarveSu bhUteSu dayayA-rakSaNarUpayA anukampanazIlo dayAnukampI, kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratyanIkodIritadurvacanA* dikaM sahata iti kSAntikSamaH, saMyatate iti saMyataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatabrahmacArI, pUrvatra brahmapratipattyA gatatve'pi brahmacArItyabhidhAnaM brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArtham // 'kAlena' pAdonapauruSyAdinA 'kAlamiti kAlocitaM pratyupekSaoNAdikRtyaM kurvanniti zeSaH viharet 'rASTra' maNDale 'balAbalaM' sahiSNutvA'sahiSNutvalakSaNaM jJAtvA, Atmano yathA yathA |saMyamayogahAnirna jAyate tathA tathetyabhiprAyaH / anyacca siMha iva 'zabdena' prastAvAd bhayotpAdakena 'na satrasyet' naiva sattvAt caled bhavAniti sarvatra gamyate, ata eva ca 'vAgyogam' arthAd duHkhotpAdakaM zrutvA 'na' naiva asabhyaM "Ahu" tti ArSatvAd brUyAt // tarhi kiM kuryAt ? ityAha-upekSamANaH' tamavadhIrayan parivrajet , tathA priyamapriyaM "saba" tti sarvaM 'titikSeta' saheta / kiJca na "saba" tti 'sarva' vastu sarvatra sthAne abhirocayed, yathAdRSTA'bhilASuko mA bhUditi XOXOXOXOXOXOXOXOXCXOXOXOKI Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMza samudrapAlIyAkhyamadhyayanam / samudrapAlasya vktvytaa| zrIuttarA bhaavH| na cA'pi pUjAM gahA~ ca abhirocayediti sambandhaH / gA~ cAtra paraparivAdarUpA // nanu bhikSorapi kimanyathAbhAvaH dhyayanasUtre sambhavati? yenetthamitthaM cA''tmAnuzAsanamasau kRtavAnityAha-"aNega" tti aneke 'chandAH' abhiprAyAH sambhavantIti zrInemica gamyate, 'iha' jagati "mANavehi" ti mAnaveSu 'ye' iti yAn chandAn 'bhAvataH' tattvavRttyA 'samprakaroti' saMvidhatte ndrIyA Tol"bhikkhu" tti apergamyamAnatvAd 'bhikSurapi' anagAro'pi san , ata itthamitthaM cA''tmAnuzAsanamiti bhAvaH, aparaM ca sukhabodhA- 'bhayabhairavAH' bhayotpAdakatvena bhISaNAH 'tatre'ti vratapatipattau "uiMti" tti udyanti, bhayabhairavA ityanenA'pi gate 'bhImAH khyA laghu. iti punarabhidhAnam atiraudratAkhyApanAyoktam / divyA mAnuSyakA athavA tairazcA upasargA iti gamyate // tathA parISahA vRttiH / durviSahA aneke udyantIti smbndhH| 'sIdanti' saMyama prati zithilIbhavanti "jattha" tti 'yatra' yeSu upasargeSu parISaheSu ca satsu bahukAtarA narAH, 'se' ityatha 'tatra' teSu prAptaH 'na vyatheta' na sattvAt calet bhi kSuH saGghAmazIrSa iva naag||275|| raajH|| zItoSNe daMzamazakAH, cazabda uttaratra yokSyate, 'sparzAH' tRNasparzAdayaH AtaGkAzca vividhAH 'spRzanti' upatApayanti dehaM bhavata iti gamyate, "akukuu" tti ArSatvAt kutsitaM kUjati kukUjo na tathA akukUjaH 'tatra' zItAdisparzane adhisaheta / anena cAnantarasUtrokta evArtho vispaSTatArthamanvayenoktaH / evaMvidhazca 'rajAMsi' jIvamAlinyahetutayA karmANi "khaveja" tti kSapayet purAkRtAni // "pahAye"tyAdi spaSTam / navaram-"Ayagutte" tti guptAtmA "saheja" tti saheta parISahAniti gamyate / anena parISahasahanopAya uktaH / kiJca-anunnato nA'vanato maharSiH, na cA'pi pUjAM gahIM ca pratIti zeSaH, "saMjae" ti 'saJjat' sanaM kuryAt , 'se' iti sa evAtmAnuzAsakaH 'RjubhAvam' a ArjavaM pratipadya saMyato nirvANamArga virataH san 'upaiti' vizeSeNa prApnoti, tatkAlApekSayA ca varttamAnanirdeza iti // tataH sa tadA kIdRzaH kiM karoti ? ityAha-aratiratI saMyamA'saMyamaviSaye sahate-tAbhyAM na bAdhyata iti aratiratisahaH, // 275 // Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapAlasya vktvytaa| "pahINasaMthave" tti saMstavAhINaH, saMstavazca pUrvapazcAtsaMstavarUpaH, virata AtmahitaH, pradhAnaH-sarvasaMyamo muktihetutvAt sa yasyA'styasau pradhAnavAn , paramo'rthaH paramArthaH-mokSastasya padAni-samyagdarzanAdIni teSu tiSThati chinnazokaH amamaH akinycnH| iha ca saMyamasthAnAnAM bAhulyAt tadabhidhAyinAM padAnAM punaH punarvacane'pi na paunaruktyam // viviktalayanAni' khyAdivirahitopAzrayAH "bhaeja" tti bhajati trAyI 'nirupalepAni tadarthaM nopaliptAni 'asaMsRtAni' bIjAdibhiravyAptAni, ata eva RSibhiH 'cIrNAni sevitAni mahAyazobhiH, kAyena "phAseja" tti suvyatyayAt 'spRzati' sahate parISahAn // tataH kIdRgabhUd ? ityAha-'saH' samudrapAlanAmA munirjJAnaM zrutajJAnaM tena jJAnam-avagamaH prakramAd yathAvat kriyAkalApasya tena upagataH-yukto jJAnajJAnopagato maharSiranuttaraM caritvA 'dharmasaJcayaM' kSAntyAdidharmasamUha "aNuttarenANadhare" tti ekArasyA'lAkSaNikatvAd anuttaraM jJAnaM-kevalAkhyaM taddharo yazasvI 'avabhAsate' prakAzate sUryavad antarikSe iti sUtratrayodazakArthaH // 11-12-13-14-15-16-17-18-19-20-21-22-23 // adhyayanArthamupasaMharaMstasyaiva phalamAha duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM, niraMgaNe savao vippmukke| tarittA samuhaM va mahAbhavoghaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // tti bemi // 'dvividhaM ghAtikarma-bhavopagrAhibhedena dvibhedaM 'puNyapApaM' zubhA'zubhaprakRtirUpam arthAt karma 'niraGganaH' prastAvAt | saMyama prati nizcalaH zailezyavasthAprApta ityarthaH, ata eva 'sarvataH' iti bAhyAdAntarAcca prakramAdabhiSvaGgahetorvipramuktaH PA tIvA samudramiva 'mahAbhavaugha' bRhajjanmasantAnaM samudrapAlaH apunarAgamAM gatiM gata iti sUtrArthaH // 24 // itiH' | parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM samudrapAlIyAkhyamekaviMzamadhyayanaM samAptam // Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 276 // dvAviMza rthnemiiyaakhym|dhyynm| ariSTanemicaritram / atha dvAviMzaM rathanemIyAkhyamadhyayanam / -womvyAkhyAtamekaviMzamadhyayanam , adhunA rathanemIyaM dvAviMzamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane viviktacaryA uktA, sA ca caraNe dhRtimataiva zakyate kartum , atazcaraNe kathazcidutpanna vizrotasikenA'pi dhRtirAdheyA rathanemivat' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtramsoriyapurammi nayare, Asi rAyA mahiDDie / vasudeve tti nAmeNaM, rAyalakkhaNasaMjue // 1 // tassa bhanjA duve Asi, rohiNI devakI tahA / tAsiM doNhaM pi do puttA, iTThA rAma-kesavA // 2 // soriyapurammi nayare, rAyA Asi mahiDDie / samuddavijae nAma, raaylkkhnnsNjue||3|| tassa bhajjA sivA nAma, tIse putte mahAyase / bhagavaM ariTanemi tti, loganAhe damIsare // 4 // so'riTTaneminAmo u, lkkhnnssrsNjuo| asahassalakkhaNadharo, goyamo kAlagacchavI // 5 // vajarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhasodaro / tassa rAImaI kaNNaM, bhajaM jAyai kesavo // 6 // aha sA rAyavarakaNNA, susIlA caarupehinnii| savalakkhaNasaMpunnA, vijusoAmaNippahA // 7 // ahAha jaNao tIse, vAsudevaM mahiDDiyaM / ihAgacchau kumAro, jA se kaNNaM dalAmi hN||8|| sabosahIhiM Nhavio, kykouymNglo| divajuyalaparihio, AharaNehiM vibhUsio // 9 // mattaM ca gaMdhahatthi, vAsudevassa jehagaM / ArUDho sohae ahiyaM, sire cUDAmaNI jahA // 10 // // 27 // Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemicaritram / XXX8X6X680X7 aha UsieNa chatteNa, cAmarAhi ya sohio| dasAracakkeNa ya so, sabao privaario||11|| cauraMgiNIe seNAe, raiyAe jahakkama / tuDiyANa sanniNAeNaM, diveNaM gayaNaM phuse // 12 // eyArisIe iDDIe, juIe uttimAe ya / niyagAo bhavaNAo, nijAo vaNhipuMgavo // 13 // aha so tattha nijato, dissa pANe bhyhue| vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddhe sudukkhie // 14 // jIviyaMtaM tu saMpatte, maMsaTThA bhkkhiybe| pAsittA se mahApaNNe, sArahiM iNamabavI // 15 // kassa aTThA ime pANA, ee sabe suhesiNo / vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddhA ya acchahiM? // 16 // | vyAkhyA-sugamameva / navaram-rAjalakSaNAni cakrasvastikAdIni / punaH sauryapurAbhidhAnaM ca sUtre samudravijaya-vasudevayorekatrAvasthitidarzanArtham / 'samudravijayasUnuH ariSTanemiriti ca zrute anena bhagavatA kasmin bhave tIrthaGkaranAmakarma nibaddham ? iti vineyakautukApanodAya taccaritaM lezato likhyate| egammi sannivese gAmAhivassa suto Asi dhaNanAmo kulaputtao / mAuladuhiyA dhaNavaI tassa bhAriyA / annayA tAI gimhayAle majjhaNhe gayAiM paoyaNavaseNamarannaM / diTTho ya tattha paMthaparibhaTTho taNhAchuhAparissamAiregeNa nimIliyaloyaNo kicchapANo bhUmitalamaigato kisasarIro ego muNI / taM ca daddUNa 'aho! mahAtapassI esa koi imamavatthaM patto' tti saMjAyabhattikaruNehiM sitto jaleNa, vIito celaMcaleNa, saMvAhiyANi ya dhaNeNa aMgAI / jAto samAsattho nIto saggAma, paDiyario ya pacchA''hArAIhiM / muNiNA vi dino uciovaeso, jahA-iha duhapaure saMsAre paralogahiyaM avassaM jANaeNa kAyacaM, tA tumhe vi tAva maMsa-maja-pAraddhimAINaM kareha nivittiM jai sakeha pAleuM, jato bahudosANi eyANi, tahAhi-"paciMdiyavahabhUyaM, maMsaM duggaMdhamasui bIbhatthaM / rakkhaparituliyabhakkhaga-mAmayajaNayaM | u0a047. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 277 // XX | kugaimUlaM // 1 // tahA -- gurumoha - kalaha niddA- parihava uvahAsa - rosa mayacheU / majjaM doggaimUlaM, hiri- siri-mai-dhammanAkaraM ||2|| avi ya-majje mahummi maMse ya, navaNIyammi cautthae / uppajjaMti asaMkhA, tabaNNA tattha jaMtuNo // 3 // tahA-- saparovaghAyajaNayA, iddeva taha narayatiriyagaimUlaM / duhamAraNasayaheU, pAraddhI veravuDDikarA || 4 ||" imaM ca soUNa | saMviggehiM tehiM bhaNiyaM bhayavaM ! dehi amha appaNayaM dhammaM gihatthAvatthociyaM / teNAvi 'so dhammo jattha dayA, dusa| dosA na jassa so devo / so hu gurU jo NANI, AraMbhapariggahovarato // 1 // ' iccAi savittharaM kahiUNa dinno sammattamUlo ya sAvayadhammo / parituTThAI tAI aNusAsiyAI muNiNA, jahA - "tattha vasejjA saDDo, jaIhiM saha jattha hoi saMjogo / jattha ya ceiyabhavaNaM, anne vi ya jattha sAhammI // 1 // devagurUNa tisaMjhaM, karejja taha paramavaMdaNaM vihiNA / taha pupphavatthamAIhiM pUyaNaM saGghakAlaM pi // 2 // annaM ca - appuvanANagahaNaM, paJcakkhANaM sudhammasavaNaM ca / kujjA sai jahasAt, tavasajjhAyAI jogaM ca // 3 // annaM ca - bhoyaNasamae sayaNe, vibohaNe pasavaNe bhae vasaNe / paMcanamokkAraM khalu, suma| rejjA saGghakajjesu // 4 // " evamAidhamme thirIkAUNa tAI ApucchiUNa ya gato ahAvihAraM sAhU / tAiM vi kuNaMti sAhUvaiTThamaNuTThANaM, baddhaM ca tehiM tavassivacchallapaJcayaM suhANubaMdhi mahaMtaM punnaM / avi ya - "veyAvaccaM kIrai, samaNANaM suvi hiyANa jaM kiMci / pAraMpareNa jAyai, mokkhasuhapasAhagaM taM pi // 1 // " paDivanno ya tehiM kAleNa jaidhammo / kAlaM kAUNa sohamme sAmANito jAto dhaNo, iyarA vi jAto tasseva mitto / tattha divaM surasuhamaNubhaviDaM cuto saMto ghaNo uvavanno veyaDDe sUrateyarAiNo putto cittagainAmA vijjAhararAyA / dhaNavaI vi sUrarAyakannagA hoUNa jAyA tasseva bhAriyA rayaNavaI nAma / AseviyamuNidhammo mAhiMde ghaNo sAmANito, iyarA ya tammitto jAto / tato cuto dhaNo avarAjito nAma rAyA jAto, sA vi piimaI tassa pattI / kAUNa samaNadhammaM gayAI AraNake kappe / ghaNo sAmANito ax ox ox oxoxoxoxoxoxoxoxoxoxo dvAviMzaM rathanemI yAkhyama dhyayanam / ariSTanemicaritram / 1120011 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemicaritram / jAo, iyarA vi tmmitto| tato cuo dhaNo saMkharAyA jAto, sA vi jasamaI tasseva kaMtA / tattha saMkho paDivanamuNidhammo arahaMtavacchallAiheUhiM nibaddhatitthayaranAmo uvavanno avarAiyavimANe / jasamaI vi sAhudhammapahAveNa tatthevo-10 vavaNNA / tato caviUNa dhaNo soriyapure nayare dasaNhaM dasArANaM jeTThassa samuddavijayassa rAiNo sivAdevIe bhAriyAe kuJchisi coddasamahAsumiNasUito kattiyakiNhabArasIe uvavanno puttattAe / uciyasamaeNa ya sAvaNasuddhapaMcamIe pasUyA sivAdevI dArayaM / disAkumArikayajAyakammasurAsuravihiyajammAbhiseyANaMtaraM kayaM rAiNA vaddhAvaNayaM / diTTho riharayaNamato nemI sumiNe gabbhagae imammi sivAe tti 'ariTTanemi' tti kayaM piuNA nAmaM / jAto atttthvriso| etthaMtare ya hariNA kaMse viNivAie jIvajasAvayaNeNa jAyavANamuvari Asurutto jarAsaMdho mhaaraayaa| tayAsaMkAe gayA pacchimasamudaM te jaayvaa| tattha kesavArAhiyavasamaNakayAe savakaMcaNamayAe bArasajoyaNAyAmAe navajoyaNavittharAe bAravaIe suheNa ciTThati / kAleNa ya nihayajarAsaMdhA rAma-kesavA bharahaddhAhivaiNo rAyA jAyA / aridvanemI ya bhayavaM jovaNamaNupatto visayaparammuho visiTThakIlAhiM kIlaMto sabajAyavapio hiMDai jahicchAe / annayA samANavaya-vesA-ssyArehiM nivakumArehiM saha ramaMto gato hariNo AuhasAlAe, diTThAI devayAhiTThiyAiM aNegAI aauhaaii| tato divaM kAlavaDhe geNhaMto pAesu nivaDiUNa bhaNito AuhapAleNa--kumAra! kimaNeNa sayaMbhuramaNabAhataraNavinbhameNa asakkANuThANeNaM ?, na khalu mahumahaNaM vajiya sadevamaNuyAsure vi loe imaM AroviuM koi satto / tato IsihasaMteNa tamavagaNiUNaM AroviyaM lIlAe, apphAliyA jIvA / tIe raveNa ya kaMpiyA meiNI, tharahariumAraddhA giriNo, uttaTThahiyayA ito tato palAyaMti jala-thala-khahacAriNo jaMtugaNA / tato acaMtavimhiyANA''rakkhiyanarANaM mottUNa kAlavaDhaM puNaruttaM vAraMtANa vi gahito paMcayaNNo saMkho, AUrito ya kougeNa / tassa saddeNa bahiriyaM savaM pi bhuyaNaM, AkaMpiyaM sadevamaNuyAsuraM pi XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOR Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 278 // jayaM, visesato sA nayarI / tato 'kimesa palayakAlasanniho saMkhoho ?' tti vigappaMtassa hariNo niveito AuhapAle hiM jahaTThito vaiyaro / vihito harI / tato muNiya kumArasAmattheNa bhaNito baladevo hariNA -- jasserisaM bAlassa vi sAmatthaM nemiNo so vahU'to rajjaM harissai, to puNo balaM parikkhiya rajjarakkhaNovAyaM ciMtemo / baladeveNa bhaNiyaM - alameyAe saMkahAe tti, 'jahaciMtiyadiNNaphalo, eso paNaINa kapparukkho cha / so kaha nariMda ! rajjaM, ghecchai kumaro tumAhiMto ? // 1 // ' jeNa putraM kevaliniddiTTho uppaNNo esa bAvIsaimo nemititthayaro, tumaM puNa bharahaddhasAmI navamavAsudevo, tA esa bhayavaM akayarajo paricattasayalasAvajjajogo pavajjaM kAhiti / aNudiyahaM pi rajjaharaNasaMkAe vArijjaMteNAvi hariNA ujjANamuvagato bhaNito nemI - kumAra ! niyaniyabalaparikkhaNanimittaM bAhujudveNa jujjhAmo / nemiNA bhaNiyaM -- kimaNeNa buhajaNaNiMdaNijjJeNa iyarajaNabahumaeNaM bAhujujjhavavasAeNaM ?, viusajaNapasaMsaNijjeNaM vAyAjujjheNa jujjhAmo, aNNaM ca mae DaharaeNa tujjhAbhibhUyassa mahaMto ayaso / hariNA palattaM - kelIe jujjhatANa keriso ayaso ? / tato pasAriyA vAmA bAhulayA nemiNA - eyAe nAmiyAe vijito mi tti / avi ya - 'uvahAsaM khalu jamhA, jujjhaM goviMda ! teNa bahAe / vAliyamittAe zciya, vijito haM natthi saMdeho // 1 // aMdoliyA vi dUraM, niyasAmattheNa viNhuNA bAhA / thevaM pisA na caliyA, maNaM va mayaNassa bANehiM || 2 ||" evaM ca viniyattarajaharaNasaMkassa dasAracakkaparivuDassa hariNo samaikaMto koi kAlo / annayA saMpattajovaNaM visayasuhanippivAsaM nemiM nieUNa bhaNito samuha vijayAiNA dasAracakkeNa kesavo - tahA uvayarasu kumAraM jahA jhatti payaTTae visaesu / teNa vi ya bhaNiyAto ruppiNi-saccabhAmApamuhAto niyayabhAriyAo / tAhiM vi jahAvasaraM sapaNayaM bhaNito eso kumAro - savatihuyaNAikataM tuha rUvaM, niruvama sohaggAiguNovaveyaM nirAmayaM dehaM, surasuMdarINa vi ummAyajaNaNaM tAruNNaM, tA aNuruvadArasaMgaheNa karesu saphalaM dullahalaMbhaM maNuya dvAviMzaM rathanemI yAkhyama dhyayanam / ariSTanemicaritram | // 278 // Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttaNaM / tato hasiUNa bhaNiyaM neminAheNa - muddhAto ! asurUvANaM bahudosAlayANaM tucchasuhanibaMdhaNANaM athirasaMgamA | ramaNINaM saMgeNa na hoi saphalaM narattaNaM, avi ya egaMtasuddhAe nikkalaMkAe niruvama suhAe sAsayasaMjogAe siddhibahUe cevovajjaNeNa tassa saphalattaM / jato - "mANusattAisAmaggI, tucchabhogANa kAraNe / koDiM varADiyAe cha, hAriMti abuhA jaNA // 1 // " ahaM siddhinimittameva jaissaM / sAhito tAhiM kumArAbhippAto hariNo / tao teNa sayaM ciya bhaNito | nemI - kumAra ! usabhAiNo vi titthayarA kAUNa dArasaMgahaM jaNiUNa taNae pUriUNa paNaijaNamaNorahe pacchimavayammi | pavaiyA tahA vi saMpattA mokkhaM, to esa paramattho -- dArasaMgaddeNa pUresu dasAracakkassa maNorahe / tato nibaMdhaM nAUNa | bhAvipariNAmaM ca viyANaMteNa paDivannaM harivayaNaM nemiNA / kahiyaM ca taM dasAracakkassa hariNA / teNa vi saMjAyaharisAiregeNa bhaNito harI -- varesu kumArANurUvaM rAyakumAriyaM / diTThA gavesaMteNa uggaseNarAyaduhiyA rAyamaI kannagA / sA puNa dhaNavaijIvo aparAjiyavimANAto caviUNa ya tatthovavannA / tato 'sA caivANurUva' tti maggito uggaseNo / teNa vi sahariseNa 'maNorahAiritto eMsa aNuggaho' tti bhaNiUNa dinA / tato kArAviyaM dosu vi kulesu vaddhAvaNayaM / annadiyahammi kArAvito vArejjamahUsavo / tao nivattiesu tayaNurUvesu bhattavatthAlaMkArAIsu karaNijjesu paramANaMdeNa patto vArijjiyavAsaro / jahAvihiM pauMkhiyA rAyamaI, kayA savAlaMkArasArA / kumAro vi pasAhito divaramaNIhiM samArUDho mattavAraNaM / samAgayA dasArA saha baladeva - vAsudevehiM / samAhayAI tUrAI, UsiyaM siyAyavattaM, AUriyA jamalasaMkhA, pagAiyAI maMgalAI, jayajayAviyaM mAgahehiM / tato thubaMto naradevasaMgheNa ahilasijjaM to suranararamaNIhiM pecchito sabaloeNaM mahAvicchaDeNa patto vivAhamaMDavAsanaM / rAyamaI vi nemikumAraM dahUNa ANaMdaparabasA | saMjAyA / avi ya - kA haM ? kimettha vaTTai ?, kattha va ciTThAmi ? ko imo kAlo ? / jiNadaMsaNutthapaharisa- hariyamaNA BX BXoXoxoxoxoxoxo ariSTanemicaritram / Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kaal dvAviMzaM rthnemiiyaakhymdhyynm| ariSTanemicaritram / zrIuttarA-II veyai na kiM pi // 1 // etyaMtare kaluNarAve soUNa jANateNa vi neminAheNa pucchito sArahI-bho! kANa puNa maraNadhyayanasUtre bhIruyANaM ca esa kaluNo saddo ? / teNa kahiyaM-deva ! ee hariNAiNo sattA tujjha vArejayaparamANaMde vAvAiya logo zrInemica- bhoyAvijjissai / tato tassA''haraNANi paNAmiUNa bhaNiyA logA nemiNA-'bho! bho! keriso paramANaMdo jammi nirandrIyA varAhANa dINANa bhIyANa eyANa vaho kIrai ?, tA kiM imiNA saMsAraparibhamaNaheuNA vArijaeNaM?' ti bhaNiUNa vAlAsukhabodhA- vio karI / sArahiNA vi bhayavao ahippAyaM nAUNa moiyA te sattA / nemiM ca valaMtaM virattacittaM pecchiya ayaMDakhyA laghu- vajapahAratADiya va mucchAvaseNa nivaDiyA dharaNIe raaymii| sasaMbhameNa ya sahIyaNeNa sittA sIyalajaleNa, vIitA vRttiH / tAlaviMTeNa, laddhaceyaNA pabhaNiuM payattA-aho! me mUDhayA jamappANamayANiUNa accaMtadullabhe bhuvaNanAhe aNurAyaM // 279 // kuNaMtIe lahuIkato appA, kiM kayAi kAyakaMThiyA paramamottiyahArasaMga pAvai ? / garuyANurAeNa ya jiNamuddisiuM vilavai-'dhI me sukuluppattI, dhI rUvaM jovaNaM ca me nAha ! / dhI me kalAkusalayA, paDivajiya jaM tume cattA // 1 // nIharai jIviyaM piva, aMgAI va nAha ! maha vilijati / phuDai va hiyayameyaM, sahasujjhaNadukkhasaMtaviyaM // 2 // hAro khArasariccho, jala-caMdaNa-caMdimA vi tAviti / tuha virahe maha sAmiya!, jalai va samaMtato bhuvaNaM // 3 // kiM saMjAyA cakkhU ? uiyaM kiM majjha asuhayaM kammaM ? / kiM kiM pi suyaM diDaM, va vippiyaM ? jaM mamaM cayasi // 4 // dihi pi desu sAmiya!, AlavaNaM pi hu karesu khaNamekaM / mA me pemmaparAe, bhavAhi egaMtaniravekkho // 5 // ahavA siddhivahukkaMThiyassa tuha amarasuMdarIto vi / na haraMti nAha ! hiyayaM, mANusamettehi kA gaNaNA ? // 6 // evaM ca mahAsoyabharotthayA vilavaMtI piyasahito! alaMghaNijjo divapariNAmo, tA avalaMbesu dhIrayaM, alamettha vilavieNaM, sattapahANAto hoMti rAyadhUyAo' tti bhaNiUNa saMThaviyA sA sahiyaNeNa / bhaNiyaM ca tIe--piyasahIto! ajaM ceva me sumiNae Agato erAvaNArUDho XI|279 // Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahudevadAnavaparivuDo duvAradese ego divapuriso, takkhaNaM ca niyattiya so samArUDho suraselaM, nisanno sIhAsaNe, aNege samAgayA jaMtuNo, ahaM pi tattheva gayA, so cauro cauro sArIramANasaduhapaNAsagANi kappapAyavaphalANi tesiM dito mae bhaNio - bhayavaM ! mama vi desu imANi, dinnANi ya teNa, tayaNaMtaraM ca paDibuddhA ahaM / sahIhiM bhaNiyaM - piyasahi ! muhakaDuo vi te esa sumiNato jhatti pariNAmasuMdarI hohi tti / ito tatto niyatto neminAho / caliyAsa - hiM paDibohio 'bhayavaM ! sabajagajjIvahiyaM titthaM pavatehi' tti bhaNatehiM logaMtiyadevehiM gato jaNaNi-jaNayasayAse, viraiyakarakamalamaDaleNa ya bhaNiyaM - ammo ! virattaM me bhavacAragAo cittaM taM icchAmi ahaM tubbhehiM aNuSNAto pavaiuM / imaM ca soUNa soyasaMghaTTaniruddhahiyayA kaMpirasarIrA cuNNiyavalayA nivaDiyA mahIyale / miliyaM tattha dasAracakkaM / jalAbhiseyAiNA laddhasannA imaM bhaNiumADhattA - kIsa jAya ! pasaraMtamaNorahavalliummUlaNeNa soyasAyare khivesi amhe ?, kIsa vA paDivannapatthaNAbhaMgeNa jaNesi maNasaMtAvAiregaM dasAracakkassa ?, annaM ca - jAya ! evaM kIramANe | sayaMmaggiyarAyamaikannago harI kahaM dAvissai uggaseNarAyassa muhaM ? kahaM vA bhavissai jIvaMtamayagA varAI rAyamaI ?, tA amhovaroheNa caiva tIe karesu pANiggahaNaM, pariNayavato ya kAhisi pavajjaM / tato bhaNiyaM bhayavayAammo ! mA karesu maNasaMtAvaM, paribhAvesu aNiccattaM savabhAvANaM, ciMtesu vivAgadAruNattaM atittijaNagattaM ca visayANaM, tahA - athirattaNaM jovaNassa, caMcalattaM ca riddhINaM, saMjhAsamayasamAgamekkataruvAsisauNANaM va thovasaMjogattaM piyaputtAibaMdhujaNANaM, athaMDa pahArittaNaM manussa, jammajarAmaraNarogAidukkhapaurattaM ca saMsArassa Aloesu, tA aNujANasu maM imAto bhavapalIvaNAo nIharaMtaM / etyaMtare dasAracakkeNa viraiyakaraMjaliNA bhaNito nemI - kumAra ! tae saMpaI caiva paricattassa jAyavavaggassa atthamai va jiyaloo, tA paDicchAhi tAva kaMci kAlaM / tato uvaroha sIlyAe saMvaccha ariSTanemicaritram | Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FORY zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAviMza rathanemIyAkhyamadhyayanam / ariSTanemicaritram / // 28 // riyamahAdANanimittaM ca paDivannaM saMvaccharamettamavatthANaM / bhayavayA tappabhitiM ca ADhattaM kimicchiyaM mahAdANaM / jaMbhagA ya devA bhayavato bhavaNe hiraNNadhannavatthAivAsaM vaasiumaaddhttaa| paDipuNNe ya saMvacchare ApucchiUNa ammApiyaro sAvaNasuddhachaTThIe sadevamaNuyAe parisAe parivuDo niggaMtUNa nayarIe sahasaMbavaNe ujANe tinni vAsasayAI agAravAsamAvasittA chaTeNaM bhatteNaM purisasahasseNa saddhiM nikkhaMto viharai tvsNjmrto| io ya bhayavato bhAyA rahanemI aNurAyaparo rAyamaI uvayarai, bhaNiyA ya teNa-suyaNu! mA kareha visAyaM, tuma sohagganihiM ko ko na patthei ?, bhayavaM puNa vIyarAgo na karei visayANubaMdha, to paDivajjasu mamaM, tuhANAkArI savvakAlamahaM / tIe bhaNiyaM-jai vi ahaM neminAheNaM cattA tahA vi tamahaM na pariccaemi jeNa bhayavao ceva sissiNI bhavissAmi, tA ujjhasu tumameyamatthANubaMdhaM / tato Thito kai vi diNe so avaherIe / puNo vi annammi diNe patthiyA / tato tIe tappaDibohaNatthaM tappaccakkhameva pAUNa khIraM mayaNaphalapANeNa vamiUNa sovaNNiyakaccole samuvaNIyaM rahanemiNo, bhaNito ya-piyasu imaM / teNa bhaNiyaMkahaM vaMtaM piyAmi ? / tIe bhaNiyaM-kimayaM jANase tumaM? / teNa bhaNiyaM-bAlo vi evaM viyANai / tIe bhaNiyaM-jaha evaM tA kIsa meM neminAheNa vaMtamApiumicchasi / imaM bhaNio so uvarato tadajhavasANAto / sA vi dikkhAbhimuhI tavovahANehiM sosaMtI ciTThai sarIrayaM / etthaMtare cauppannaM diNAI annattha viharittA Agato revayagirisahasaMbavaNe dikkhAThANe ujANe bhayavaM / uppannaM tattha suhajjhavasANassa AsoyaamAvasAe aTThamabhattate kevalaM nANaM / kayaM devehiM samosaraNaM / avi ya-vaMtarasurA kuNaMti u, vAodayarayaNabhUminivattiM / paNavannabiMTasaMThiya-kusumANaM payaraNaM ceva // 1 // abhitaramajjhabahi, vimANa-joi-bhavaNAhivakayAto / pAyArA tinni bhave, rayaNe kaNage ya rayae ya // 2 // maNirayaNahemamaiyA, kavisIsA savarayaNiyA dArA / maNikaNagarayaNacittA, ya toraNA dhayavaDAinnA // 3 // majjhe asogarukkho, tadaho KOXOXO // 28 // XXX Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXO pIDhaM ca tattha surachaMdo / tassaMto sIhAsaNa-muvariM chattAichattaM ca ||4|| jakkhakaratthe pAse, sucAmare paumasaMThiyaM cakkaM / paDarUva paramatoraNa- mAI ya kareMti vaMtariyA ||5|| sAhAraNaosaraNe, evaM jatthiDimaM tu osaraI / eko ciya taM sabaM, karei bhayaNA u iyaresi || 6 || nivatte ya tammi pubadAreNa dohiM paramehiM pAe ThavaMto sattarhi ya aNugammamANo paviTTho bhayavaM ceiyarukkhaM payakkhiNIkAUNa titthapaNAmaM ca kAUga uvaviTTho puvAbhimuddo siMhAsaNe jAto caumuho / miliyA caDavihA vi surasaMghA / samAgayA samuddavijaya ke savAijAyavagaNA / parituTThamaNA ya rAyamaI vipattA samosaraNaM / tattha bhayavaMtaM keI vadati, keI thuNaMti, keI pUyaMti, keI jayajayAvaMti, keI gAyaMti, keI vajjAI vAyaMti, ke vi naJcati, aMtarA ya suracAraNA paDhaMti / avi ya - tujjha niruvama rUvasaMpatti, jayapavaru sohaggu tuhu / tujjha puNNu lAvaNNu uttamu, ailaDahu tAruNNu tuhu // 1 // guNaha rAsi tuhuM sayalu sattamu, ajjavi jhUrahiM taruNiyaNa nibbharu taI aNuratu / taha vi hu sAmiya! mayaNasaru, tu uri saMguna pattu // 2 // devadANavakhayaranararAya jA khohai, miuvayaNa kuDilahAsakuDilAvaloyaNa, muNivaggo vi vasikaraha | paramaruvalAvannajovaNa / sA paI ujjhiya rAimaI, nibbharaneharuyaMta / mayaNamaDappharu bhaggu iha, paI para sAmi ! pasaMta // 3 // | evamAimahApamoeNa nicittAe kevalamahimAe jahArihaM nividvAsu parisAsuM / avi ya - " muNi vemANiNi samaNI, sabha vaNavaNa joidevidevAya / vaimANiya- nara-nArI, ThaMta'ggeyAi vidisAsu // 1 // uddhatthA samaNIto, naritthito kei surabahUo | 1 tava nirupamA rUpasampattiH, jagatpravaraM saubhAgyaM tava / tava puNyaM lAvaNyamuttamaM atisundaraM tAruNyaM tava // 1 // guNAnAM rAzistava sakala: sattamaH, adyApi kSIyate taruNIjano nirbharaM tvayi anuraktaH / tathApi khalu svAmin! madanazarastavorasi saGgaM na prAptaH // 2 // deva-dAnavakhacara- nararAjAnU yA kSobhayati, mRduvacanakuTilahAsyakuTilAvalokanA, sunivargamapi vazIkaroti paramarUpalAvaNyayauvanA / sA tvayA ujjhitA rAjImatI, nirbharasneharudantI / madanADambaro bhagna iha tvayi paraM svAmin ! prazAntA // 3 // (061-0XX ariSTanemicaritram | Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAviMzaM rathanemI zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / Fok yaakhymdhyynm| ariSTanemicaritram / // 281 // y| bIyammi huMti tiriyA, taie sAlaMtare jANA // 2 // " kayA ya bhayavayA dhammadesaNA-zRGgArAdirasairAThye, rAgadveSorutumbake / gADhagardabhilAkAracaturgativirAjite // 1 // kaSAyaprabalA'zrAnta-balIvardasamAyute / sArathIbhUtamithyAtva-pramAdA-'yama-yogake // 2 // AyuHparamparAbaddha-ghaTIcakrasamAkule / mohasIrapatipraSTha-hAsyA dibahukarSake // 3 // vicitrajanmasantAna-gurukedArazobhite / sadoptakarmabIjaugha-mRtyupAnAntikAzrite // 4 // bhIme bhavAraghaTTe'smi-najasraM kAlakulyayA / / itazcetazca nodyante, jalavajantavo hyamI // 5 // evaM vijJAya bho bhavyAH !, sarvasaukhyaikakAraNe / sarvaklezahare jaine, dharme yatno vidhIyatAm // 6 // emAi soUNa bahave paDibuddhA paanniyo| pavAviyA gaNaharA / jAto caviho samaNasaMgho / rahanemI vi saMviggo pacaito / rAyamaI vi bahuyAhiM rAyakaNNagAhiM saha nikkhaMtA / 'jo me sumiNe tayA divo divapuriso so esa bhayavaM, kappapAyavaphalANi ya cauro mahatvayAI' ti parituTThA sA / aNNayA bhayavato vaMdaNatthaM revayagiri gacchaMtI sAhuNIhiM saha mahAvuTThIe abbhAhayAsu aisaMbhamavaseNa aNNaNNaguhAipaesesu nilINAsu sesasAhuNIsu rAyamaI | vi paviTThA egAe suNNaguhAe / tattha ya vAsaparaddho bhaviyavayAvaseNa rahanemisAhU vi puvapaviTTho Asi / aMdhayArapaese Thito na diTTho tIe, laggA cIvarAI visAri / tIe nirAvaraNasarIrasohaM daTUNa duItayAe iMdiyANaM aNAibhavabbhatthayAe visayAbhisaMgassa jAo so rAyaparavaso / etthaMtare so diTTho tIe / tato bhayaveviragattAe jhatti pAvariya appANaM niviTThA bAhusaMgopaM kAUNa / bhaNiyA ya teNa-suyaNu ! na sakemi suhANurAyavaseNa araiparigayamimaM sarIraM dhArecaM, tA kAUNANuggahaM paDivajasu mae samaM visayasevaNaM, pacchA saMjAyamaNasamAhI ahaM tumaM ca tavanimmalaM saMjamaM crissaamo| tIe vi sAhasamavalambiUNa pagabbhavayaNehiM bhaNito-bho ! mahAkulapasUto tuma, tA kiM juttaM tuha savAyAe paDivanassa vayassa bhaMjaNaM, avi jIviyaM cayaMti sappurisA na uNa paiNNaM lovaMti, tA mahAbhAga ! kAUNa maNasamAhiM ciMtesu // 28 // Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visayANa vivAgadAruNattaM, sIlakhaMDaNassa narayAiyaM phalaM / aNNaM ca na visayasevaNeNa maNasamAhI avi ya pabhUyatarA ceva araI havai, jato vaDDai ceva tassevaNeNaM laddhapasarassa maNassa icchA, bhaNiyaM ca - "bhuttA divA bhogA, suresu asuresu taha ya maNurasu / na ya saMjAyA tittI, atittaraMkassa va jiyassa || 1||" emAianusAsito saMbuddho eso / 'sammaM coyaNa' tti bhaNato attANaM niMdiUNa rAyamahaM ca abhinaMdiUNa gato sAhumajjhe / sA vi ajjiyAsamIve / ariTThanemI ya bhayavaM maragayasamavaNNadasadhaNUsiyadeho saMkhalaMchaNo cauppaNNadiNUNAI satta vAsasayAI kevalipariyAeNa vihariuM paDi - bohiUNa aNege bhavasatte pAliUNa vAsasahassamAuM revayagirimmi AsADhasuddhaaTTamIe mAsieNa bhatteNaM chattIsaehiM paMcahiM saehiM saha siddhiM gato / rahanemI rAyamaI ya siddhAI / panarasa sayAI samaNANaM tIsaM ca sayAI samaNINaM bhayavato ariTTanemissa siddhAI / cavaNAIsu paMcasu kallANagesu cittAnakkhattamAsi tti ariTThanemicariyaM sammattaM // sUtroktamapi yadatra kathitaM tat kathAnakaprasaGgena zrotRjanAnugrahArtham / samprati sUtraM vyAkhyAyate-- "lakkhaNassarasaMjuo" tti svaralakSaNAni - mAdhuryAdIni taiH saMyuto yaH saH tathA / "goyamo" tti gautamasagotraH / / " vijjusoyAmaNiSpaha" tti "vizeSeNa dyotate vidyut sA cA'sau saudAminI ca vidyutsaudAminI tatprabhA - tadvarNA / "jA se" tti subvyatyayAd yena tasmai kanyAM dadAmyaham // 'sarvoSadhayaH' jayAvijayarddhivRddhyAdayaH / ' kRtakautukamaGgalaH ' ityatra kautukAni - lalATamuzalasparzanAdIni maGgalAni ca dadhyakSatAdIni // vAsudevasya sambandhinamiti gamyate, 'jyeSThakam' atizayaprazasyakam // 'divyena' pradhAnena, "gayaNaM phusi" tti ArSatvAd gaganaspRzopalakSitaH || 'vRSNipuGgavaH' yAdavapradhAnaH // atha saH 'niryan' adhikaM gacchan "dissa" tti 'dRSTvA' avalokya || "pAsitta" tti dRSTvA, ko'rthaH ? uktavizeSaNaviziSTAn hRdi nidhyAya 'saH' iti bhagavAn // "kassa'TTha" tti kasyA'rthAt hetorime prANA ete sarve ?, ariSTanemi caritram | Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 282 // 'ime' ityanenaiva ca gate 'ete' iti punarabhidhAnaM sambhramakhyApanArtham, sanniruddhAzva, 'caH ' pUraNe iti SoDazasUtrArthaH // | 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16 // evaM ca bhagavatoke Aha sArahI tao bhaNati, ime bhaddA u pANiNo / tugbhaM vivAhakajjammi, bhoyAveuM bahuM jaNaM // 17 // vyAkhyA - sugamam / navaram - ime "bhaddA u" tti 'bhadrA eva' kalyANA eva na tu zRgAlAdivat kutsitAH // 17 // etat zrutvA yad bhagavAn vihitavAMstadAha soUNa tassa vayaNaM, bahupANiviNAsaNaM / ciMtei se mahApaNNe, sANukko se jiehi u // 18 // jai majjha kAraNA ee, hammaMti subaha jiyA / na me eyaM tu nissesaM, paraloge bhavissaI // 19 // so kuMDalANa juyalaM, suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya saGghANi, sArahissa paNAmae // 20 // maNapariNAme ya kae, devA ya jahoiyaM samoiNNA / sadhiDIe saparisA, nikkhamaNaM tassa kAuM je // | devamaNussaparivuDo, sItArayaNaM tao samArUDho / nikkhamiya bAragAo, revayammi Thio bhayavaM // ujjANaM saMpatto, oiNNo uttimAu sIyAo / sAhassIe parivuDo, aha nikkhamaI u cittAhiM // aha so sugaMdhagaMdhie, turiyaM mauakuMcie / sayameva luMcaI kese, paMcamuTThIhiM samAhio // 24 // vyAkhyA--prakaTam / navaram -- 'sAnukrozaH ' sakaruNo jIveSu 'tuH' pUraNe / "nissesaM" ti 'niHzreyasaM' kalyANaM paraloke bhaviSyati / bhavAntareSu paralokabhIrutvasyA'tyantamabhyastatayA evamabhidhAnam, anyathA caramadehatvAd atizayajJA nitvAca bhagavataH kuta evaMvidhA cintA ? iti / evaM ca viditabhagavadabhiprAyeNa sArathinA mociteSu sattveSu paritoSAd yadasau kRtavAMstadAha - "so" ityAdi 'sUtrakaM ca' kaTIsUtram // manaHpariNAme ca kRte niSkramaNaM pratIti gamyate, 'yathocitam ' XOXOX dvAviMzaM rathanemI yAkhyama dhyayanam / ariSTanemi caritram | // 282 // t Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemicaritram / aucityAnatikrameNa // niSkramya 'dvArakAtaH' dvArakApuryAH raivatake' ujjayante sthitaH // sugandhagandhikAn tvaritaM mRdukakuJcikAn "samAhito" tti samAdhimAn // iha tu vandikAcAryaH sattvamocanasamaye sArasvatAdiprabodhana-bhavanagamanapitranujJApana-mahAdAnAnantaraM niSkramaNAya purInirgamanamupavarNitavAn / tathA kuto'pi sUrasUriNA'pyetaccarite likhitamidam / |ata evA'trApi kathAnake kathitamiti sUtrasaptakArthaH / / 18-19-20-21-22-23-24 // evaM ca pravrajite bhagavativAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jiiMdiyaM / icchiyamaNorahe turiyaM, pAvasU taM damIsarA! // 25 // NANeNaM daMsaNeNaM ca, caritteNaM taveNa ya / khaMtIe muttIe, vaDamANo bhavAhi y||26|| evaM te rAma-kesavA, dasArA ya bhujnnaa| ariTTanemi vaMdittA, aigayA bAragApuri // 27 // ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-vAsudevazca, cazabdAt samudravijayAdayazca / / 25-26-27 // tathA ca rAjImatI kimaceSTata ? ityAha- / soUNa rAyavarakannA, pavajaM sA jiNassa u| nIhAsA ya nirANaMdA, sogeNa u samucchayA // 28 // rAImaI viciMtei, dhiratthu ! mama jIviyaM / jA'haM teNa paricattA, seyaM pavaiuM mama // 29 // vyAkhyA-sugamam / navaram-'nirhAsA' nirgatahAsA, cazabdo bhinnakramaH, tato nirAnandA ceti // itthaM niSkramaNAbhimukhI tAvadasau sthitA yAvadanyatra vihRtya tatraiva bhagavAn AjagAma // 28-29 // tata utpannakevalasya bhagavato | nizamya dezanAM vizeSata utpannavairAgyA kiM kRtavatI ? ityAhaaha sA bhamarasannibhe, kuccphnngpsaahie| sayameva lucaI kese, dhiimatA vavassiyA // 30 // rAjImatIdIkSA / u0 a048 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 283 // BXCXCXCXX vyAkhyA - kurca :- gUDhakezonmocako vaMzamayaH phanakaH - kaGkatakaH tAbhyAM prasAdhitA ye tAn, vyavasitA satI dharma | karttumiti zeSaH, zeSaM spaSTam // 30 // tatazra-- vAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jiiMdiyaM / saMsArasAyaraM ghoraM, tara kaNNe ! lahuM lahuM // 31 // vyAkhyA - spaSTam / navaram -- 'laghu laghu' tvaritaM tvaritaM sambhrame dvirvacanam // 31 // taduttaravaktavyatAmAhasA pavaiyA saMtI, pavAvesI tahiM bahuM / sayaNaM pariyaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuyA // 32 // giriM revatayaM jaMtI, vAseNollA u aMtarA / vAsaMte aMdhayArammi, aMto layaNassa sA ThiyA // 33 // cIvarAI visAraMtI, jahAjAya tti pAsiyA / rahanemI bhaggacitto, pacchA diTTho ya tIi vi // bhIyA ya sA tahiM dahuM, egaMte saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgophaM, vevamANI nisIyaI // 34 // 35 // vyAkhyA -- sugamam / navaram - "pavvAvesi" tti 'prAvitrajat' pratrajitavatI // "vAsaMte" tti varSati jalada iti gamyate, 'andhakAre ' apagataprakAze, kasmin ? 'antaH' madhye 'layanasya' guhAyAH // tatra ca ' yathAjAtA' janmAvasthopamA 'iti' ityevaMrUpAM "pAsiya" tti dRSTvA rathanemirbhagnacittaH samajanIti gamyate, pazcAd dRSTazca tayA, 'api:' punararthaH / prathamapraviSTairhi nA'ndhakAre kiJcid dRzyate, anyathA hi varSaNasambhramAdanyAnyaguhAsu gatAsu zeSasAdhvISu ekAkinI pravizedapi na tatreyamii | bhAvaH // "bAhAhiM" ti bAhubhyAM kRtvA 'saGgophaM' paGkaTIbandhanarUpamiti sUtracatuSTayArthaH // 32-33-34-35 / / atrAntare - aha so vi rAyaputto, samuddavijayaMgao / bhIyaM paveiyaM dahuM, imaM vakkamudAhare // 36 // | rahanemI ahaM bhadde !, surUve ! cArubhAsiNi / / mamaM bhayAhi sutaNU !, na te pIlA bhavissaI // 37 // ehi tA bhuMjimo bhoe, mANussaM khu sudullahaM / bhuttabhogI puNo pacchA, jiNamaggaM carissimo // 38 // dvAviMzaM rathanemI yAkhyama dhyayanam / rAjImatIrathanemayo varNanam / // 283 // Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - 'so'pi ' iti sa punaH || 'ehi' Agaccha, "tA" iti tAvat / zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 3637-38 // tato rAjImatI kimaceSTata ? ityAha daTTUNa rahanemiM taM bhaggujjoyaparAiyaM / rAjImatI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM // 39 // aha sA rAyavarakannA, suTTiyA niyamavae / jAI kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vae // 40 // | jai si rUveNa vesamaNo, lalieNa nalakUbaro / tahA vi te na icchAmi, jai si sakkhaM puraMdaro // 41 // ghiratthu te jaso kAmI !, jo taM jIviyakAraNA / vataM icchasi AveuM, seyaM te maraNaM bhave // 42 // ahaM ca bhogarAyassa, taM vasi aMdhagavahiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara // 43 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArio / vAyAvidu va haDo, aTThiappA bhavissasi // govAlo bhaMDavAlo vA, jahA taddava'Nissaro / evaM aNissaro taM pi, sAmaNNassa bhavissasi // 45 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- "bhaggujjoya parAiyaM" ti bhagnodyogaH - apagatotsAhaH prastAvAt saMyame sa cAsau parAjitazca strIparISaddeNa bhagnodyogaparAjitastam // 'lalitena' savilAsaceSTitena 'nalakUbara: ' devavizeSaH, 'te' iti tvAm // apara -- dhigastu te 'yazaH ' mahAkulasambhavodbhUtaM 'kAmin !' bhogAbhilASin ! yastvaM 'jIvitakAraNAt' asaMyamajIvitahetoH vAntamicchasi ApAtum, ataH zreyo maraNaM te bhavet, na tu vAntA''pAnam, atyantaduSTatvAd asya / uktazca"vijJAya vastu nindyaM tyaktvA gRhNanti kiM kvacit puruSAH ? / vAntaM punarapi bhuGkte, nahi sarvaH sArameyo'pi // 1 // " ahaM ca, 'ca' pUraNe, 'bhogarAjasya' ugrasenasya tvaM cAsi andhakavRSNikule jAta iti zeSaH, atazca mA kule "gaMdhaNa" tti 'gandhanAnAM' sarpavizeSANAM "homo" tti bhUva taceSTitakAritayeti bhAvaH, te hi vAntamapi viSaM mannAkRSTA mRtyubhIru xoxoxoxoxoxoxox rAjImatIrathanemayovarNanam / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAviMza rathanemIyAkhyama|dhyayanam / rAjImatIrathanemayovarNanam / // 284 // tayA punarApibanti natu agndhnaaH| kiM tarhi kRtyam ? ityAha-saMyama 'nibhRtaH' sthirazcareH / yadi tvaM kariSyasi 'bhAvaM' prakramAd bhogAbhilASarUpaM yA yA drakSyasi nArIstAsu tAsu iti gamyate, tataH kim ? ityAha-vAtAviddho haThaH-vanaspativizeSaH sa iva asthitAtmA bhaviSyasi // gopAlaH' gavAM pAlayitA 'bhANDapAlaH' yaH parakIyabhANDAni bhATakAdinA pAlayati, tadvyasya-gavAdeH anIzvaraH-aprabhuH, evamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi, bhogAbhilASatastatphalasthA'bhAvAditi sUtrasaptakArthaH // 39-40-41-42-43-44-45 // evaM tayokte rathanemiH kiM kRtavAn ? ityAhatIse so vayaNaM socA, saMjayAi subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme sNpddivaaio||46|| maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| sAmaNNaM niccalaM phAse, jAvajIvaM dddhvo||47|| vyAkhyA-aGkazena yathA nAgo mArge iti zeSaH 'dharma' cAritradharme "saMpaDivAito" tti 'sampratipatitaH' sthitastadvacasaiveti gamyate / atra ca vRddhasampradAyaH-"neurapaMDiyakkhANayaM bhaNiUNaM jAva ruTeNaM rAiNA devI miTho hatthI ya timni vi chinnakaDage caDAviyANi, bhaNito ya miTho-itthaM vAhehiM hatthiM dohi ya pAsehiM veluggAhA ThaviyA jAva | ego pAo AgAse Thavito / jaNo bhaNai-eyANi mAreyavANi, ko eyassa tiriyajAissa doso| tahA vi rAyA rosaM na muMcai / jAva tinni pAyA AgAse kayA, egeNa tthito| logeNa akaMdo kato-kimeyaM hatthirayaNaM vAvAijai ? | raNNA miTho bhaNio-tarasi niyattiuM ? / bhaNai-jai duNhamamhANa vi abhayaM desi / dinnaM / tato teNa aMkuseNa niyattito hatthi" tti / iha cA'yamabhiprAyaH-yathA'yamidRgavastho dvipo'GkazavazataH pathi saMsthitaH, ebamayamapi utpannavizrotasikaH tadvacanenA'hitapravRttinivartakatayA akuzaprAyeNa dharme iti / zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // 46-47 // ubhayorapyuttaravaktavyatAmAha // 284 // Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjImatI. rathanemayovarNanam / uggaM tavaM carittANaM, jAyA duSiNa vi kevalI / savaM kammaM khavittANaM, siddhiM pattA aNuttaraM // 48 // | vyAkhyA-sugamam // 48 // samprati adhyayanArthamupasaMhartumupadezamAhaevaM kariMti saMvuddhA, paMDiyA pviykkhnnaa| viNiyati bhogesu, jahA se purisuttmo||49||tti bemi|| | vyAkhyA-evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, kim ? ityAha-vizeSeNa kathazcid vizrotasikotpattAlal vapi tannirodhalakSaNena nivartante bhogebhyo yathA sa puruSottamo rathanemiriti sUtrArthaH // 49 // itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat / / // iti zrInemicandrasUriracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM rathanemIyAkhyaM dvAviMzamadhyayanaM samApsam // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 285 // xoxoxoxoxoxox xaxa atha trayoviMzaM kezigautamIyAkhya madhyayanam // vyAkhyAtaM dvAviMzamadhyayanam / adhunA kezigautamIyaM trayoviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH -- ' ihA'nantarAdhyayane kathaJcidutpannavizrotasikenA'pi rathanemivad dhRtizcaraNe vidheyA ityabhihitam, iha tvapareSAmapi cittaviplutimupalabhya kezigautamavat tadapanayanAya yatitavyam' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA'dhyayanasyA''disUtram - jiNe pAseti NAmeNaM, arahA logapUie / saMbuddhappA ya saGghaNNU, dhammatitthayare jiNe // 1 // vyAkhyA - 'jinaH' parISahopasargajetA 'pArzvaH' iti nAmnA abhUditi zeSaH, arhan lokapUjitaH, sambuddha:-tatvAvagamavAn AtmA yasya sa tathA, 'caH' samuccaye, sa ca chadmastho'pi syAt, ata Aha-- sarvajJaH, tathA dharma eva bhavAmbhodhitaraNahetutvena tIrthaM tatkaraNazIlo dharmatIrthakaraH 'jinaH ' jitasakalakarmA muktyavasthApekSametaditi sUtrArthaH // 1 // atra ca katitho'yaM tIrthakaraH, kasmin vA bhave baddhamanena bhagavatA tIrthakaranAmakarmeti sakautukazrotRvairAgyotpAdanArthamasya caritaM samAsato likhyate-- iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse poyaNapure araviMdo nAma rAyA / tassa sAvato vissabhUI nAma purohito, tassANuddharI nAma bhAriyA, tIe do puttA kamaTho marubhUI ya / tesiM kameNa bhajjAto varuNA vasuMdharA ya / tesu ya kamaTha-marubhUIsu samatthIhUesa vissabhUI sudhammujjao kAlaM kAUNa devalogaM gato / aNuddharI vi paivirahAto vayavisesasosiyasarIrA mayA / kamaTho vi kayapiumAupeyakizca purohito jAto / marubhUI vi pAeNa baMbhayArI dhammakibujato saMpanno, tassa ya vasuMdharaM bhajjaM maNoharajovaNubbheyaM dahUNa kamaThassa caliyaM cittaM, payaTTo tIe saha saviyAra XXXXXXX CXCXX CXCXX trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / pArzvanAthacaritram / // 285 // Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlaviDaM / sA vi kAmanirohamasahamANI pAsiyacIvare raMgo va saMpalaggA teNa samaM / taM ca tArisamaNAyAraM pavaTTamANaM nAUNaM IsAvasaviNaDiyAe varuNAe sAhitaM marubhUIssa / so vi tIe paDiuttaramakAuM 'gAmaMtaraM gamissAmi' tti tANa purato vottUNa niggato niyamaMdirAo / tato patosasamayammi hAhAbhUyakappaDiyarUvaM kAUNa sarabheeNaM kamaThaM bhaNaimama nirAhArassa sIyaparitANatthaM kiMci nivAyaTThANaM dehi / kamaTheNa vi aviNNAyaparamattheNaM dayAe bhaNiyaM - kappaDiyabhaTTa ! iha caurae sacchaMda nivasasu / tato tattha dvito marubhUI daddUNa tesiM saGghamaNAyAramasahamANo vi loyAvavAyabhIrutaNato akayapaDiyAro caiva niggaMtumAgato pabhAe, tato gaMtuM sAhiyaM jahAvaTThiyaM rAiNo / raNNA vi kuvieNaM samAiTThA niyapurisA / tehiM vi vajjaMtavirasaDiMDimo galollaiyasarAvamAlo rAsahArUDho kAUNa pherito savattha 'akajjakAri ' tti loyasamakkhamugghosaNAe kamaTho nivAsito nayarAo / tato so tahAviDaMbito saMjAyAmariso vi samuppannagaruyaveraggo gahiyaparivAyagaliMgo samADhatto dukkaraM tavaM cariuM / taM ca nAuM samuppannapacchAyAvo marubhUI khAmaNAnimittaM gato kamaThasamIvaM, nivaDato tassa calaNe / teNa vi sumariyaputra viDaMbaNAverANubaMdheNaM pAyavaDiyasseva marubhUiNo muddhANovari vimukkA samAsannadesaTThiyA ghettUNa mahAsilA / tato marubhUI tIe pahAreNa AraDato kAlaM kAUNa bahujUhAhibaI samuppanno viMjjhammi mahAkarI / ito ya araviMdarAyA kayAi sarayakAle saMteuro pAsAtovari saMThito kIlaMto sarayabbhaM susaNiddhaM pacchAiyanahayalaM maNoharaM samuNNayaM puNo takkhaNameva vAuNA paDiyaM dRTThUNa taddeva khaNabhaMgurasanvabhAvabhAviyassarUvo samuppannohi| nANo vArijaMto vi pariyaNeNaM dinnaniyaputtarajjo pavaito / annayA ya so viharaMto payaTTo sAgaradattasatthavAheNa saha sammeyaselavaMdaNatthaM / pucchito ya paNamiUNaM sAyaradatteNaM - bhayavaM ! kahiM gamissaha ? / muNiNA bhaNiyaM - titthajattAe / satthavAho bhai - keriso uNa tumha dhammo ? / muNiNA kahito tassa dayA- dANa-viNayamUlo savittharo dhammo / taM ca pArzvanAthacaritram | Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA OXox dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA | sukhabodhA- khyA laghu- vRttiH / // 286 // * souM satthavAho jAo sAvago / vahamANo ya sattho kameNa saMpatto taM mahADaiM jattha so marubhUI karI / daTThaNa ya tattha trayoviMzaM |mahAsarovaraM samAvAsio tattIre / etthaMtarammi ya tammi ciya sarovare bahukariNIparivArito jalapANathamAgato so karI, kezipAUNa ya savilAsaM jalaM vilaggo pAlisiharaM, paloiyAI pAsAI, taM daTTaNa ya satthamAvAsiyaM dhAvito taviNA-| gautamIsaNatthaM / taM ca tahamAgacchaMtaM daTTaNa palANo satthajaNo / muNI vi nAUNohiNA saTThANe Thito kAussaggeNaM / teNa yAkhyamavi kariNA sayalaM taM satthapaesaM daravaliMteNa diTTho so mahAmuNI, dhAvio tadabhimuhaM / samAsannapaese ya taM dhyynm| paloemANo samuvasaMtakoho leppamato iva nizcalo Thito / taM ca tahArUvaM dahraNa paDibohaNatthaM muNI saMvariya-la pArzvanAthakAussaggo bhaNai-bho bho marubhUi! kiM na sumaresi maM araviMdanaravaI appaNo vA puvabhavaM? / tato so taM| caritram / souM saMjAyajAIsaraNo paDito muNicalaNesu / muNiNA vi savisesaM desaNApubvayaM kato so sAvago / tato gato saTThANaM karI / etthaMtarammi ya daTTaNamuvasaMtaM kariM sacojo puNo vi milito stthjnno| paNivaiUNa ya muNicalaNesu sabahumANaM paDivajai dayAimUlaM sAvagadhammaM / tato kayakiJco sattho muNI ya niyaniyavAvAranirayA vihari payatta tti / ___ ito ya so kamaThaparivAyago marubhUiviNAsaNeNAvi aNiyattaverANubaMdho niyayAuyakkhae mariUNuppanno kukkuDasappo, teNa vijjhADavIe paribbhamaMteNa diTTho cikkhallakhutto so mahAkarI, Dasito kuMbhatthale / tato so karI tabisaveyaNAbhAvito ya sammamahiyAsittA kAlaM kAUNa samuppanno sahasArakappe sattarasAgaro devo| kukkaDasappo vi samayammi mariUNuppanno sattarasAgarovamAU paMcamapuDhavIe nerito| // 886 // ito ya so karidevo cuto iheva jaMbuddIve dIve puSavidehe sukacchavijae veyaGkapatvae tilayanayarIe vijugaivijjAharassa kaNayatilayAe devIe kiraNavego nAma putto jAto, so ya kamAgayaM rajamaNupAlittA suragurusUrisamIve Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | padmaittA jAto ekallavihArI cAraNasamaNo / aNNayA ya AgAsagamaNeNaM gato pukkharavaradIve / tattha ya kaNayagirisannivese kAussaggaM Thito vicittaM tavokammaM kAumADhatto / ito ya so kukkuDasappaneraito tato ubaTTittA tasseva kaNayagiriNo sannivesammi jAto mahorago / teNa ya so dadrUNa muNI saMjAyakoveNaM daTTho sAMgAvayavesu / muNI vihiNA kAlaM kAUNa accuyakappammi jaMbuddumAvatte vimANe jAto devo / so vi mahorago kameNa kAlaM kAUNa puNo vi sattarasasAgarovamAU jAto paMcamapuDhavineraio / kiraNavegadevo vi tao caviUNa iheva jaMbuddIve dIve avaravidehe sugaMdhivijaya suhaMkarAe nayarIe vajjavIriyassa ranno lacchimaIe bhAriyAe samuppanno vajjanAbho nAma putto / so vi kamAgayaM rajjaM aNupAlittA dinacakkA uhaputtarajjo khemaMkara jiNasamIve pavaio / tato vivihatavovihANeNaM bahuladdhisaMpanno gao sukacchaM nAma vijayaM / tattha ya appaDibaddhavihAreNa viharaMto saMpatto jalaNagirisamIvaM / atthamie ya diNaya re tattheva dvio kAurasaggeNaM / io pahAyAe rayaNIe calio muNI / io ya so mahoraganeraio ubaTTiUNa kiyaMtaM kAlaM saMsAramAhiMDiUNa tasseva jalaNagirissa samIve bhImADavIe jAo caMDAlavaNayaro, teNa ya pAraddhinimittaM niggacchaMteNa diTTho paDhamaM so ceva muNI / tao pubabhavaveravasao 'avasauNo' tti maNNamANeNA''yaDUNaM kAUNa viddho bANeNa / teNa ya vihurIkayadeho vihiNA mariUNa uppanno vajjanAhamuNI majjhimagevejjayammi laliyaMgao nAma devo / so vi caMDAlavaNayaro taM vivaNNaM muNiM daTThUNa 'ho ho ! haM mahAdhaNudharo' tti maNNamANo pariosamuvagao kAleNa ya mariUNuppanno sattamapuDhavIe roravanarae neraio / io so vajjanAhadevo tao caiUNa iheva jaMbuddIve dIve putravidehe porANapure kulisabAhussa raNNo sudaMsaNAe devIe samuppanno kaNayappabho nAma putto / jAo ya so kameNa cakavaTTI / aNNayA ya teNaM pAsA ovarisaMThieNaM vaMdaNanimittamAgao gayA''gaiyaM nahammi kuNamANo diTTho devasaMghAo / taM ca pArzvanAthacaritram | Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayoviMzaM keshigautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / zrIuttarA- daTTaNa viNNAyajagannAhatitthayarAgamaNo niggao tabaMdaNatthaM / vaMdio titthyro| uvaviTThassa tassa kayA bhagavayA bhavadhyayanasUtre | niveyajaNaNI desnnaa| tao vaMdittA paviTTho nayarIe cakkavaTTI / bhagavaM pi vihario jahAvihAreNaM / aNNayA kaNayappaho zrInemica- |cakkavaTTI bhAvito taM titthayaradesaNaM jAyajAIsaraNo daTTaNa abhuyAIe puvabhave virattasaMsAracitto pabaio jagaNNAha ndrIyA titthayarapAyamUle / saMpatto ya kayAi viharamANo khIravaNanAmAe mahADavIe, Thio ya tIe khIramahAgirimmi sUrAbhisukhabodhA- muho kAussaggeNaM / io ya so caMDAlavaNayaraneraio tato ubaTTittA jAo tIe ceva khIravaNADavIe kharapavayaguhAe khyA laghu-yA | sIho, so vi bhamaMto kaha vi saMpatto taM muNipaesaM / tao samucchaliyapuvavereNaM viNAsio teNa so muNI samAhiNA vRttiH / | kAlaM kAUNaM nibaddhatitthayaranAmo pANayakappe mahappabhe vimANe uvavaNNo vIsasAgarovamAU devo / so vi sIho| // 287 // mariUNa paMkapabhAe dasasAgarovamAuM uvabhuMjiUNa tao ucaTTittA bahusaMsAramAhiMDiUNa kammavasao jAo baMbhaNakulammi bNbhnno| tattha ya pAvodayavaseNaM jAyamettassa ceva tassa khayaM gao pii-mAi-bhAippamuho sayalo vi sayaNavamgo / jIvAvio ya so dayAe jaNavaeNaM baMbhaNabAlago, saMpatto ya jovnnN| jaNeNa bahuhA khisijjamANo kaha kaha vi saMpanjamANabhoyaNamettavittI veraggamuvagao kaMdamUlaphalakayAhAro vaNammi so tAvaso jaao| kuNai ya tattha paMcaggipamuhaM bahuppayAramannANatavovisesaM / ito ya so kaNayappabhacakkidevo pANayakappAo cettakiNhacautthIe caviUNa iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kAsIjaNavae vANArasIe nayarIe AsaseNassa ranno vammAe devIe puvarattAvarattakAlasamayaMsi | visAhAhiM nakkhatteNaM tevIsatimatitthayarattAe kuJchisi uvavanno / so ya bhagavaM tinnANovaveo 'caissAmi' tti jANai cayamANo na jANai, 'cuto mi' tti jANai / pAsai ya tIe rayaNIe gayavasahasIhAbhiseyadAmasasisUrajjhayakuMbhapaumasarasAgaravimANarayaNuccayasihidasaNarUve vammAdevI cauddasa mahAsumiNe / parituTThamaNAe gaMtUNamaturiyAe gaIe niveiyA te // 287 // Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyadaiyassa / teNa vi aubamANaMdamuvvahaMteNa bhaNiyA-pie ! savalakkhaNasaMpanno sUro sabakalAsu kusalo te putto bhavi-19 | pArzvanAthassai / taM ca soUNa suTThayaraM parituhAe abhinaMdiyaM rAyavayaNaM / pahAe ya kayagosakiJceNa aTTaNasAlAe kayasatthaguNaNA- caritram / ivAyAmeNa vhAeNa sabAlaMkArieNa atthANaniviTeNa vAharAviyA pahANapurisehiMto aTTha sumiNapADhagA uvajjhAyA / te vi X suibhUyA samAgayA uvaviTThA bhaddAsaNesu, pUiyA puSphaphalavatthAIhiM / ThaviyA javaNiyaMtariyA vammAdevI / sAhiUNa sumiNae pucchiyA te rAiNA tesimatthaM / tehiM vi paropparaM kAUNa satthanicchayaM bhaNiyaM-mahArAya ! amha satthesu tIsaM mahA-| sumiNA bAyAlIsaM ca sumiNA bhaNiyA, tattha ya titthayarANaM cakkINaM ca mAyaro tesu gabbhaM vakkamamANesu gayAINi coisa mahAsumiNANi pAsaMti, kesavANaM baladevANaM maMDaliyANaM ca jaNaNIo kameNa satta cauro ekaM ca mahAsumiNaM pecchaMti, tA vammAdevI sUraM vIraM kulAdhAraM savaMgasuMdaraM savaguNovaveyaM samatthabharahAhivaM cakkavadi tihuyaNanAhaM vA jiNaM lal dhammatitthayaraM sAhiyANaM navaNhaM mAsANaM pasavihI / imaM ca soUNA''NaMdAiregeNa pulaiyataNU sakkArapuzvayaM visajiUNa te uvajjhAe ciTThai rAyA nivuyamaNo / vammAdevI saharisA suhaMsuheNa ganbhamubahai / io ya jAo sakassa AsaNakaMpo, ciMtiyaM ca-kiMnimittamAsaNacalaNaM ?' ti saviyakkeNa pautto ohI, diTTho bhagavaM gabbhamuvavanno / tao sasaMbhamo harisa| nibbharo uDhio siMhAsaNAo, satta'payAI bhayavao abhimuhamAgaMtUNa tikkhutto kayapaNAmo aMciyavAmajANU bhUminihiyadAhiNajANU siraraiyakaraMjalI thoumADhatto-namo'tthu NaM arahaMtassa bhagavaMtassa jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmassa pAsassa NaM purisAdANIyassa tevIsaimatitthayarassa, vaMdAmi bhayavaMtaM ahaM ihagae tatthaThiyaM, pAsau maM bhayavaM / tayaNaMtaraM ca vANArasImAgaMtUNaM bhayavao jaNaNiM ahiNaMdae-dhannA kayaunnA suladdhajammaphalA tihuyaNassAvi vaMdaNijjA devANuppie ! tuma, tuha gambhe purisuttamo jayaciMtAmaNI tevIsaimajiNo uppnno| tao jiNaM jaNaNi ca *9XXXXXXXXXXXX Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA trayoviMza kezigautamIyAkhyamadhyayanam / pArzvanAthacaritram / sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 288 // vaMdittA gao sako saTThANaM / vammAdevI ya pahaTThA aisIya-aiuNhAidosavajjiehiM gabbhahiehiM asaNAIhiM taM gambha- muvayaramANI suheNa ciTThai / jappabhiI bhayavaM uvavanno gabbhe tappabhitiM sakAeseNa tiriyajaMbhagA devA gAmanayarA'ranAinihivAI porANAiM pahINasAmiyAI mahAnihANAI bhayavao jammaNabhavaNaMsi sAharaMti / tao pasatthaDohalA sammANiyaDohalA navaNDaM mAsANaM aTThamANa rAiMdiyANaM addharattasamae posabahuladasamIe pasUyA suheNa dArayaM sA devI, jAo tIe pagiTTho aannNdo| etthaMtare disAkumArImayaharINaM AsaNAiM calaMti, tao ohiNA AbhoittA bhayavaMtaM ahologavatthavAo aTTha disAkumArimayaharIo causAmANiyasAhassIo sattANIyAiparivAraparivuDAo harisanibbharAo 'jIyameyaM ti paribhAvaMtIo saviDIe AgaMtUNa divavimANagayAo ceva tipayAhiNIkuNaMti, bhayavao jammaNabhavaNaM uttarapuracchime disIbhAe vimANaM bhUmIe cauraMgulamappattaM ThavittA vimANehiMto paJcorubhittA bhayavaMtaM samAyaraM tipayAhiNIkAuM sire aMjaliM kaTTa vayaMti-namotthu te rayaNakucchidhArie ! jagappaIvadAIe ! jayaciMtAmaNipasavie! amhe ahologavAsiNIo disAkumArImayaharIo titthayarassa jammaNamahimaM karemo, tanna tumae bhAiyacaM' ti bhaNiya veuvieNaM surabhigaMdheNaM vAeNaM joyaNaparimaMDalaM sabao jammaNabhavaNassa khettaM taNapattakaTThAI AhuNiya AhuNiya parisohaMti / tayaNaMtaraM-'atthamie nemijiNe, jagappaIve aNAyaM bharahaM / sabajagujoyagare, puNo saNAhaM tume jAyaM // 1 // dhaNNasuuNNo etthaM, sulakSaNo AsaseNarAyA vi / vammA vi vaMdaNijjA, jesiM aMgubbhavo bhayavaM // 2 // amhe vi kayatthAo, suranArittaM pi bahumayaM amha / jaM jAo ahigAro, paDhamaM jiNajammamahimAsu // 3 // iccAi atthanibaddhAiM geyAiM bhagavao adUrasAmaMte gAyaMtIo ciTThati / evaM uDaloyAo maMdarakUDavatthavAo aTTha AgacchaMti gAyati ya / navaraM abbhavadalayaM viuvittA gaMdhodagavAsaM pupphavAsaM ca vAsaMti / evaM puracchima-dAhiNa-paJcatthimuttararuyagavatthavAo aTTha'TThAgaMtUNa taheva OSYLR // 288 // Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyati / navaramahakkameNa AyaMsahatthAo bhiMgArahatthAo tAliyaMTahatthAo cAmarahatthAo ya ciTThati / evaM vidi-16 pArzvanAthasiruyagavatthavAo cauro AgacchaMti, navaraM dIviyAhatthAo bhayavao causu vidisAsu taheva gAyatIo ciTThati / caritram / evaM majjhimarucagavAsiNIo cattAri tahevA''gacchaMti jAva 'tumae na bhAiyacaM' ti vaittA bhayavao cauraMgulavajaM nAhiM kappaMti, viyarae nirNati, taM rayaNANaM pUreMti, uvari hariyAliyApIDhaM raiMti / tao tidisiM tiNNi kayalIharage viurvati, tesiM majjhapaese tiNNi cAusAlae tammajjhe ya tiNNi sIhAsaNe viuvaMti / tao bhayavaMtaM karayalauDeNaM mAyaraM ca bAhAhiM giNhittA dAhiNakayalIhare cAusAle sIhAsaNe nisIyAti / tao cullahimavaMtAo Abhiogiyadeve sayapAgasahassapAgehiM tellehiM abbhaMgittA surahiNA ucaTTaNeNa uvada'ti / tao purathimillacAusAlasIhAsaNe nisIyAvettA gaMdhodageNa pupphodageNa suddhodageNa ya jiNaM vammAdeviM ca majjAveMti, savAlaMkAravibhUsiyaM kareMti / tao uttarillacAusAlasIhAsaNe nisIyAveMti / tao cullahimavaMtAo AbhiogiyadevehiMto gosIsacaMdaNakaTThAI ANAvittA araNIe ya aggi pADettA tehiM kaThehiM aggi ujjAlettA homaM kuNaMti, bhUikammaM kareMti, rakkhApoTTaliyaM baMdheti, maNirayaNacitte duve pAhANavaTTage gahAya bhagavao kaNNamUle TiMTiyAviMti, vayaMti ya-bhavau bhayavaM pavvayAue 2 / tao bAhAhiM saMgeNhittA jammaNabhavaNasayaNijaMsi titthayaramAyaraM nisIyAvettA tIe pAse bhayavaMtaM ThavittA gAyaMtIo ciTThati / etthaMtare sahAe suhammAe suhanisaNNassa sakkassa deviMdassa erAvaNavAhaNassa vajrapANissa AsaNaM calai, tao sasaMbhamo sakko ohiM pauMjai, titthayaraM ca pAsai, tao harisavasavisappaMtahiyao kirIDa-keUra-kuMDala-hArA'laMkArabhUsiyasarIro turiyaM sIhAsaNAo abbhututi, rayaNapAuyA omuyai, egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, satta'hapayAI bhagavao abhimuhamAgacchai jAva 'pAsa maM bhayavaM' ti vaMdittA namasittA purasthAminuho sIhAsaNe nisIyA / u0ma049 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KON zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / trayoviMza kezigautamIyAkhyamadhyayanam / pArzvanAthacaritram / // 289 // tao 'jIyameyaM tIyapacuppaNNamaNAgayANaM deviMdANaM jaM bhayavaMtANaM jammaNamahimA kIrai' tti ciMtiUNa hariNegamesi |pAyattANiyAhivaI devaM saddAvettA ANavei-bho devANuppiyA ! khippAmeva suhammAe sabhAe joyaNaparimaMDalaM sughosaM | ghaMTe tikkhutto ullAlittA sohammavAsI deve devIo ya titthayaramahimaM jANAvehiM / evaM vutte hariNegamesI haTThatuDhe | turiyameva gaMtUNa tamuccasaraM meghanigghosaravaM sughosaM ghaMTaM tikkhutto ullAlei / tIe paDisaddeNaM aNNAI pi egUNabattIsavimANasayasahassesu samagaM tAvaiyAiM ghaMTAsayasahassAI kaNakaNaravaM kAuM payattAi / tae NaM sohamme kappe paDisaddasayasahassabahirie iva jaae| uvasaMte ya ghaMTArave niccaM visayapasattANaM 'kimeyaM ti sasaMbhamadinakannANaM devANaM jANaNaTThAe mahayA saddeNaM evaM vayAsI-haMdi ! suNaMtu NaM devA! devIo! ya, sakko ANavei-bharahe tevIsaimo jiNo uppanno tA tassa jammaNamahimakaje sabiDDIe samAgacchaha / te vi taM socA haTThatuTThA kei titthayarabhattIe kei daMsaNakougeNa kei sakkANuvattIe kei 'jIyameyaM ti saMpehettA savasamudaeNaM sakkassaMtiyamAgayA / tao sakko pAlayaM Abhi ogiyaM devaM sahAvittA aNegakhaMbhasayasanniviTaM sabarayaNAmayaM calaMtaghaMTAvalisaddamaNaharaM joyaNasayasahassavitthiNaM paMcajoyaNasayamubiddhaM vimANaM veubviyaM kArAvei, tassa tidisiM tisovANae, tesiM ca purato toraNe, vimANamajhabhAe pecchAgharamaMDavaM, tammajjhe maNipeDhiyA aTTa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattAri joyaNAI bAhalleNaM, tammajjhe sIhAsaNaM, tassAvaruttareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM sakkassa caurAsIIe sAmANiyasahassANaM tAvaiyAiM bhaddAsaNAI rayAvei / purathimeNaM aTThaNhaM aggamahisINaM, dAhiNapurasthimeNaM duvAlasaNhamabhaMtaraparisAdevasahassANaM, dAhiNeNaM coddasaNhaM majjhima|parisAdevasahassANaM, dAhiNapaJcatthimeNaM solasaNhaM bAhiraparisAdevasahassANaM, paJcatthimeNaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM / tae NaM tasseva sIhAsaNassa caudisiM cauNhaM caurAsIINaM AyarakkhadevasAhassINaM bhaddAsaNAI kAravei / tae NaM sakko sabAlaM 9 // Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8X8X8X6 kAravibhUsiyaM uttaraveudhiyaM rUvaM viubittA aTThahiM aggamahisIhiM saddhiM gaMdhavANIeNaM naTTANIeNa ya saddhiM taM vimANaM payAhiNIkareM to puleiNaM tisovANaeNaM duruhittA purasthAmimuhe sIhAsaNe nisIyai / sAmANiyA uttareNaM / avasesA sa dAhiNilleNaM tisovANaeNaM duruhittA punnatthesu bhaddAsaNesu uvavisaMti / tae NaM sakkassa aTThaTTha maMgalagA purao saMThiyA / tayaNaMtaraM punnakalasabhiMgArachattapaDAgA cAmarA ya saMThiyA / joyaNasahassUsiyavairAmayalaTThIbahupaMcavaNNakuDabhIsaha ssamaMDio mahiMdajjhao patthio / tao purao alaMkiyavibhUsiyA paMca aNiyAhivaiNo cauddisiM cAbhiogiyA devA - devIo / tao sohammavAsI devA devIo patthiyA / tao sabiDDIe jAva sabaraveNaM sohammaM kappaM vIIvaittA uttarilleNaM nijjANamaggepaNa ukkiTThAe gaIe tiriyamasaMkhejje dIvasamudde vIIvaittA naMdIsaravaradIve dAhiNapuratthimile raikarapaie uvAgacchai / tao taM vimANaM paDisAharemANe 2 bhayavao jammaNabhavaNamAgae vimANeNaM ceva tipayAhiNIkarei / jammaNabhavaNaMtassa uttarapuratthime disIbhAe cauraMgulamasaMpattaM dharaNIyale vimANaM Thavei, saparivAro pazccoruhai, Aloie ceva paNAmaM karei, jiNiMda jiNamAyaraM tipayAhiNIkarei, jahA disAkumArIo taddeva abhinaMdai jAva evaM vayai - ' ahaM devANuppie ! sakke deviMde bhayavao jammaNamahimaM karissAmi, tanna bhAiyavaM tumhehiM' ti vaittA so osoyaNiM dalayai, jiNapaDirUvagaM vibittA jiNamAU pAse Thavei, paMcarUve sake viubai - ege bhagavaMtaM karayalapuDe geNhai, ege AyavattaM dharei, duve cAmarukkhevaM karaMti, ege vajjapANI purao gacchai, jAva sabasamudeNaM maMdare patrae paMDagavaNe abhiseyasIhAsaNe puratthAbhimudde karayaladhariyajiNe nisaNNe / IsANiMde vi vasabhavAhaNe sUlapANI taddeva samAgae, imaM NANattaM -- mahAghosA ghaMTA, lahuparakkame pAyattANiyAhivaI, pupphao vimANakArI, dakkhiNA nijjANabhUmI, uttarapuratthimile raikarapaie jAva maMdare | samosarie / evaM jaMbuddIvapaNNattiaNusAreNa battIsaM pi iMdA samAgacchaMti / sakkANaM ca sAmANiyAiparivAro bhANiyo / pArzvanAthacaritram | Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoviMzaM kezigautamI yAkhyamadhyayanam / pArzvanAtha caritram / zrIuttarA- taMjahA-caurAsIi asII, bAvattari sattarI ya saTThI ya / paNNA cattAlIsA, tIsA vIsA dasa sahassA // 1 // causaTThI dhyayanasUtre| X saTThI khalu, chacca sahassA u asuravajjANaM / sAmANiyA u ee, caugguNA AyarakkhA u // 2 // tahA-gaMdhava-naTTa- X zrInemica haya-kari-raha-bhaDaaNiyA surAhivANa bhave / sattamamaNiyaM vasabhA, mahisA u ahonivAsINaM // 3 // tao NaM accaiMdeNaM ndrIyA jammaNamabhiseyatthaM bhayavao AbhiogiyadevA ANattA samANA aTThasahassaM sopaNNiyANaM kalasANaM, evaM ruppamayANaM sukhabodhA- maNimayANaM suvaNNaruppamayANaM suvaNNamaNimayANaM ruppamaNimayANaM suvaNNaruppamaNimayANaM, evaM bhomejANaM, evaM bhiMgArANaM khyA laghu- thAlINaM supaiTThANaM rayaNakaraMDayANaM puSphacaMgerINaM AyaMsANaM, evamAi viuvittA khIroyahijalaM pukkharoyahijalaM ca, mAgavRttiH / hAititthANaM gaMgAimahAnaINaM paumAimahAdahANaM jalAiM uppalAI maTTiyaM ca, sabaveyaDehiMto sabavAsehiMto sabakula XIselehiMto savatuvare sabapupphe satvagaMdhe sabosahIo siddhatthe ya, bhaddasAlAivaNehiMto gosIsacaMdaNaM mallaM ca giNhittA // 29 // bhayavao majaNavihiM uvaTThaviti / tae NaM accuiMde sAmANiya-ttAyattIsagadevAiparivAraparivuDe sAbhAviehiM veuviehiM ya varakamalapaiTTANehiM paumapihANehiM surahivAribhariehiM caMdaNacacciehiM AviddhakaMThaguNehiM kalasehiM, taMjahA-aTThasahasseNaM sovaNiyANaM jAva bhomejANaM, sabodagehiM jAva siddhatthaehiM, sabiDDIe jAva sabaraveNaM bhayavaMtamabhisiMcaMti / abhisege ya vaTTamANe iMdAiyA devA chatta-cAmara-kalasa-dhUvakaDucchuyAihatthA haTThatuTThA jAva vaja-sUlapANI purao| ciTThati / ege AsiyasammajiovalittaM gaMdhavaTTibhUyaM taM bhUmibhAgaM kareMti, ege hirannavAsaM vAsaMti, evaM suvaNNa-| rayaNA''bharaNa-puppha-phala-gaMdha-vaNNa-cuNNavAsaM vAsaMti, ege eyAiM caiva vibhAeMti, ege taya-vitaya-ghaNa-jhusirabheyaM | vajaM vAyaMti, ege gAyaMti, ege nacaMti, ege abhiNayaM kareMti, ege vagaMti apphoDeMti sIhanAyAiyaM hatthigulagu-| lAiyAI ca kareMti, ege jalaMti gajjaMti vijuyAyaMti vAsaMti, ege vigiyabhUyarUvehiM nacaMti, ege-"deu sayaladusthiya // 29 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAthacaritram / satthasAhAru, tihuyaNapurarakkhaNuiMDapAyAru, kammaparacakkacUraNekkamallu, parapAsaMDamaMDalInihu~rahiyayasalu, paNayapAvakaMdummaddaNamusalu, dubahadhammadhurAdhurubahaNadhavalu" iccAivirudAiM paDhaMti / tae NaM accaiMde nivattiyAbhisee siraraiyaMjalI | jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, pamhalasUmAlehiM gaMdhakAsAiehiM gAyAiM lUhei, kapparukkhaM piva alaMkiyaM karei, jAva naTTavihiM uvadaMsei / acchehiM rayayAmaehiM accharasA taMdulehiM bhayavao purao aTTha'Ta maMgalae Alihai / avi ya"dappaNa bhaddAsaNa varkhamANa varakailasa maccha sirirvacchA / satthiya naMdAvattA, lihiyA aTTha'ha maMgalagA // 1 // " kara| yalavimukkassa dasaddhavaNNassa jalaya-thalayakusumassa jANussehamettaM niyaraM karei / veruliyakaDucchuyaM gahAya kAlAgurukuMdurukkaturukkapavaraM dhUvaM uppADei / satta'Dha payAI osarittA dasaMguliM aMjaliM matthae kariya gaMbhIratthanibaddhANaM vittANamahasaeNaM saMthuNai, jAva evaM vayAsI-namo'tthu te siddha ! buddha ! nIraya! nibbhaya! nIrAgadosa! nIsaMga! nIsalla! guNarayaNa! sIlasAgara! dhammavaracakkavaTTI, namo'tthu te arahao bhgvo| tato vaMdittA naJcAsanne nAidUre pajuvAsai / evaM jahA accaiMdassa tahA jAva IsANiMdassa bhavaNavai-vANamaMtara-joisiyANaM ca abhisegA bhANiyavA / tae NaM IsANe |paMca rUve viubai-ege IsANe bhayavaMtaM karayalapuDe geNhittA sIhAsaNe nisIyai, ege piTThao AyavattaM dharei, duve pAsesu cAmarukkhevaM kareMti, ege sUlapANI purao ciTThai / tate NaM sake bhayavao cauddisiM cattAri dhavale vasabhe vijbaDa tesiM advahiM siMgehiMto aTTha toyadhArAo niggacchaMti, tAo uDDUM uppaittA egao milaMti, bhayavao | muddhANaMsi nivayaMti / sakkassa vi taheva abhiseo bhANiyabo jAva saMthuNai-jaya jaya pAsajiNesara!, jaya niruvamarUva! prmkaarunniy!| jaya jaya sabaguNAyara !, jaya sAmiya! sayalasuhanilaya ! // 1 // sayalajayanibuiyare, ciNtaamnnikpppaayvnbhhie| diDhe pahummi tumae, bhavo vi mokkhAyae amhaM // 2 // tuha dasaNasaMjaNio, hariso Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 291 // -QXCXBXCXXCXXXCXOXOXOXO aMgammi me amAyaMto / pulayacchaleNa jayaguru !, nIharai samaMtao nUNaM // 3 // cirayAladiTThavallahajaNa pamoyADa me anaMtaguNo / ANaMdo saMjAo, diTThe tuha daMsaNe deva ! // 4 // guruyabhavo gurukammo, gayabhaggo so bhave aha abhavo / tuha daMsaNaM na pAvai, patte ya na tUsaI jo u ||5|| na namai jo nAha! tumaM, so namae pAyayassa vi jaNassa / jo puNa paNamai tumheM, so paNamai naNu na tumhaM pi || 6 || jA tuha parammuhANaM, bahuriddhI hoi devamaNuyANaM / sA sannivAyavihuriya- sakkarapANovamA nUNaM // 7 // kumayamayA NaNu bhIyA, khalahaliyaM nUNa kammakarijUhaM / rAgAivaNayarajUhaM jiNasI ajja jAyammi ||8|| jai nayaNasayasahassaM, vayaNasahassaM ca hoja me nAha ! / taha vi na hoi kayattho, tuha daMsaNavaNNaNu| sAho ||9|| jayasu tumaM jayasAmiya! akkhaliyanirAmao ciraM jayasu / naMdasu pAvasu sohaM, lahasu jasaM tihuyaNe sayale | // 10 // evamAi thoUNa jaheva Agao taddeva gaMtUNa titthayaraM mAUe pAse Thavei, jiNapaDirUvagaM osovaNiM ca sAharai, egaM khomajuyalaM kuMDalajuyalaM ca bhayavao UsIsagamUle Thavei, egaM tavaNijjalaMbUsagaM siridAmagaMDaM maNirayaNamaMDiyaM hArA - | iuvasobhiyaM bhayavao diTThIe abhiraiheDaM ulloe nikkhivai / tae NaM sake battIsaM hirannassa suvaNNassa ya koDIo battIsaM naMdAI battIsaM bhaddAIM ca sohaggarUvAiguNe ya bhagavao jammaNabhavaNe vesamaNeNa sAharAvei / tae NaM sake Abhiyogie deve ghosAvei savanayarammi mayA saddeNaM - 'haMda ! sugaMtu bhavaNavaipamuhA sabadevA ! devIo ! ya, jo jiNassa jiNamAyAe vA asuhaM maNaM dhArei tassa ajjagamaMjarI va sattahA muddhANaM phuTTau' tti / tae NaM sabe iMdAiyA devA naMdIsare gaMtUNa aTThAhiyAo mahimAo karettA saesa saesa ThANesu gayA / taM rayaNiM ca tiriyajaMbhagA devA AsaseNarAyabhavaNammi hirannavAsaM jAva cunnavAsaM vAsaMti / tae NaM AsaseNarAyA paccUsasamae nayarArakkhie saddAvittA vANArasIe purIe cAragasohaNaM mANummANavaddhaNaM kAravei, nayariM ca sabAhirabbhaMtaraM AsiyasammajjiovalittaM sabapaesesu nibaddhavaMdaNamAlaM trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / pArzvanAthacaritram | // 291 // Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ubhayatoraNaM UsiyapaDAyaM maMcAimaMcakaliyaM ussukkaM ukkaraM abbhaDappavesaM uvahiyacaMdNakalasaM pupphovayArakaliyaM maghamaghaMtagaMdhadhUvaM naDanaTTAipecchaNayavirAiyaM UsiyajUya sahassamusalasahassaM kAravei / tao saie sAhassie saya sAhassie bhAe dalamANo evaie ya lAbhe paDicchamANo dasAhiyaM mahUsavaM karei, ekkArase sudivase sUikamme kae bArase divase mittanA - ibhoyAvaNapuvayaM jamhA gavbhagayammi imammi jaNaNI sappaM sejjApAsesu pAsei ao piuNA 'pAsu' tti nAmaM payaTThiyaM bhayavao, bhaNiyaM ca --gabhagae jaM jaNaNI, sejjApAsesu pAsiuM sappaM / paDisappaMtaM paiNo, laMbiyabAhuM caDAvei // 1 // bhaNai ayamesa sappo, vaJcai rAyA''ha taM kahaM muNasi ? / sA''ha sayaM ciya to dIvaeNa taM so vi saJcavio || 2 || ciMtai gavbhapabhAvo, eso kahamannahA nisAtamasi ? / esA pAsai pAsesu teNa pAso tti nAma kayaM // 3 // tao kappataru va sabajaNANaMdayArI vagto jAo aTThavariso / sohNadiNe ya piuNA uvaNIo kalAyariyassa / tao kalAgahaNujjutteNa avinnAyapucvaM saGghakalAparamarahassaM payaDaMteNa pAsakumAreNa uvajjhAo ceva kao niuNayaro kalAsu tti / so ceva jAo bhayavao viNeo / tao komuimayaMkAo'NaMtaguNasomeNa vayaNeNa, nIluppalAo aNaMtaguNasoheNa nayaNajuyaleNa, suravaio'NaMtaguNarUveNa deheNa, mahukhIrAo'NaMtaguNamahureNa sareNa, sayaMbhuramaNAo'NaMtaguNagaMbhIreNa hiyaeNa, mattakarivarAo'NaMtaguNalaliyAe gaIe, duggainivaDaMtasavajagarakkhaNalAlaseNa kArunneNaM virAyamANo pAsajiNo patto jovanaM / tao paseNaiNA rannA pariNAvio guNarayaNasAliNiM pabhAvainiyadhUyaM / bhuMjai ya bhayavaM tIe samaM maNoramaM visayasuhaM / annayA bhayavayA pAsAovariTThieNa gavakkhajAlaehiM disAvaloyaNaM kuNaMteNa diTTho sayalajaNavao pavarakusumavalipaDaliyAhattho bAhiM nigacchato, pucchiyaM ca - kimajja cchaNo koi jeNevameso jaNo vaccai ? tti / tao simekeNaM | pAsaTThiyapuriseNaM-na ko vi chaNo, kiMtu koi mahAtavassI kamaDho nAma purIe bAhiM samAgao tassa vaMdaNatthaM patthio (OXCXXXCXXCXCXCXXXX pArzvanAtha caritram / Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayoviMzaM keshigautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / // 292 // imo jnnvo| tao tamAyanniUNa jaNiyakoUhalaviseso bhayavaM pi patthio, gao tattha jattha so kamaDho, diTTho ya| paMcamgitavaM tappamANo / tao tinnANasaMpunnattaNao muNiyaM bhayavayA ekammi aggikuMDe pakkhittAe mahallarukkhakhoDIe majjhe DajjhamANaM nAyakulaM, taM ca tahAvihaM kaliUNa aJcataM karuNAparayAe bhaNiyaM bhayavayA-aho kaTThamannANaM ! jamerisammi vi tavovisese kIramANe dayA na muNijai tti / tao soumevaM pAsavayaNaM bhaNiyaM kamaDheNa-jahA rAyaputtANa turayakuMjarAidamaNe ceva parissamo, dhammaM puNa muNiNo ceva viyANaMti / tao bhayavayA bhaNio eko niyayapuriso-re re! khoDimeyaM sAvahANo kuhADaeNaM phoDesu / tao 'jamANavesi' tti bhaNamANeNa duhA kayA sA teNa khoddii| viNiggayaM ca tIe majjhAo mahallaM nAgakulaM / tattha ya diTTho Isi DajjhamANo ego mahAnAgo / tassa ya bhayavaM davAvei niyayapurisavayaNeNa saniyamaM 'asiAusa' tti paMcanamokAraM / nAgo vi taM ghettuM tappabhAvao mariUNa samuppanno nAgaloe dharaNiMdo nAma nAgarAyA / dinno ya 'aho! nANAisau' tti bhaNamANeNa bhayavao loeNa sAhukkAro / tamAyanniUNa suha vilakkhIbhUo kamaDhaparivAyago kAUNa ya gADhamannANatavaM samuppanno mehakumAranikAyamajhammi mehamAlI nAma bhvnnvaasidevo| bhayavaM pi tao paviTTho nayarIe / annayA haMsuheNaM acchaMtassa samAgao vasaMtasamao / tammi ya vasaMtasamae jANAvaNatthamujANavAleNA''NettA bhayavao samappiyA sarasA sahayAramaMjarI / bhayavayA bhaNiya-bho ! kimeyaM ? / teNa bhaNiyaM-sAmi! bahuvihakIlAnivAso saMpayaM saMpatto vsNtsmo| tao soumeyaM vasaMtakIlAnimittaM bahupurajaNaparivArasamannio jANArUDho gao naMdaNavaNaM / tao jANAo samuttariya nisanno nNdnnvnnpaasaaymjjhtttthiyknnymysiihaasnne| tattha ya airamaNIyattaNao sabao paloyamANeNaM diDha bhattIe paramarammaM cittaM, taM ca daTTaNa ciMtiyaM-aho ! kimettha lihiyaM ? / nAyaM ca sammaM nirUvaMteNa jahAridvanemicariyaM / tao ciMtiuM payatto-dhanno so'ridunemI jo 'virasAvasANaM OXOXOXOXOXOXOXOX oX-0 // 292 // Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DXOXOXOKa pArzvanAthacaritram / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX visayasuha' ti kaliUNa nibbharANurAyaM niruvamarUvalAvaNNajovaNaM rAyavarakannaM jaNayaviinnamavaujhiya bhaggamayaNamaDappharo kumAro ceva nikkhato tA ahaM pi karemi sabasaMgaparicAyaM / etyaMtare-logaMtiyA u devA, bhayavaM bohiMti jiNavariMda |tu| sayalajagajjIvahiyaM, bhayavaM ! titthaM pavattehi // 1 // tao kiviNavaNImagAINaM kiminchiyaM hiranaM suvannaM vatthaM | AbharaNaM AsaNaM sayaNaM asaNAIyaM osahaM pupphagaMdhavilevaNAiyaM ca mahAdANaM davAvei saMvaccharaM jAva / avi ya"saMghADaga-tiya-caumuha-caukka-caccara-mahApaha-pahesu / dAresu puravarANaM, racchAmuhamajjhayAresu // 1 // varavariyA ghosijjai, kimicchiyaM dijjaI bahuvihIyaM / sura-asura-deva-dANava-nariMdamahiyassa nikkhamaNe // 2 // " tae NaM purisAyANIe pAse arahA matthae aMjaliM kariya evaM ammApiyaro vayAsi-icchAmi NaM ammatAo! tubbhehiM abbhaNunAe pavaittae / te vi 'ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehi' tti aNujANaMti / tae NaM AsaseNe koDuMbiyapurise ANavettA aTTha sahassaM sovanniyANaM jAva bhomejANaM kalasANaM abhiseyatthaM uvaTThavAvei / etthaMtare caliyAsaNA save suriMdA iMti / X tae NaM sakko AbhiogiyasurehiM jammaNavihivanniyaM kalasAimajaNavihimuvaTThavAvei / te vi kalasA tesu ceva paviTThA / tae NaM sake AsaseNe ya puratthAbhimuhaM pAsaM nivesittA aTThasahasseNaM jAva bhomejANaM abhisiMcaMti / abhisege ya vaTTamANe ege devA vANArasiM nayariM AsiyasammajjiyaM jAva ege vijuyAyaMti vAsaMti jAva savAlaMkAravibhUsiyaM kuNaMti / tae NaM AsaseNe visAlaM nAma sIyaM rayAvei / tae NaM sakko aNegakhaMbhasayasanniviDaM aisayamaNaharaM visAlaM sIyaM kAravei / sA vi ya taM ceva siviyamaNupaviTThA / tae NaM pAse arahA sIyaM duruhittA puratthAbhimuhe nisanne / tae NaM AsaseNarAiNA vuttA samANA vhAyA savAlaMkAravibhUsiyA bahave purisA sIyaM vahaMti / tae NaM sake sIyAe dAhiNil| muvarillaM bAhaM geNhai, IsANe uttarillaM, camare dAhiNaM heDillaM, balI uttarillaM, sesA devA jahArihaM / avi ya-"pudhi karo Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 293 // ukkhittA mANusehiM sA haTTaromakUvehiM / pacchA vahati sIyaM, asuriMda-suriMda- nAgiMdA // 1 // aTThaTTha maMgalagA chatta cAmara - mahajjhayAINi ya purao patthiyANi / tao 'jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA ! bhaddaM te, savakAlaM ca dhamme tuha avigdhaM havau' tti muhamaMgaliyamAIhiM abhinaMdijamANo, bahujaNasahassehiM pecchejamANo thuvayamANo, aMgulIhiM dAijamANo, pupphaMjalI hiM pUijjamANo, pae pae agghe paDicchamANo, bahunaranArINamaMjalIo dAhiNahattheNa paDicchamANo, mahayA iDDisamudraNa, kiJca - varapaDaha-bheri jhallari- duMduhi-saMkhasahiehiM tUrehiM / dharaNiyale gayaNayale, turiyaninAo paramarammo // 1 // nayarIo nikkhamittA gao AsamapayamujjANaM / tattha ya asogapAyavassa ahe sIyAo paccoruhai / posabahula ekkArasIe puNhe sayamevAlaMkAraM omuyai, pasaraMtabAhasalilA vammAdevI haMsalakkhaNapaDeNaM paDicchai / paMcamuTThiyaM loyaM karei, sakko kese paDicchai, khIrasamudde sAharai / taM samayaM ca sakkavayaNeNa devANa maNuyANa ya nigghoso turiyaninAo gIyaravo uvarao / tAhe tIsaM vAsAI agAramAvasittA aTThamabhatteNaM apANaeNaM devadUtamAdAya tihiM purisasaehiM nikkhaMto | bhaNiyaM ca - "kAUNa namokAraM, siddhANamabhiggahaM tu so giNhe / savaM me akaraNijaM, pAvaM ti carittamArUDho // 1 // " takkhaNaM ca uppannaM maNapajjavanANaM / tao paMcasamio tigutto khaMtikhamo nimmamo niddoso nIsaMgo lAbhAlAbhe suhe dukkhe niMdApasaMsAsu ya samo tavasaMjameNa appANaM bhAvemANo viharai / surAsurA vi bhayavao pAsassa nikkhamaNamahimaM karettA naMdIsare aTThAhiyaM kareMti, sadvANaM ca paDigayA / bhayavaM pi nayarAsannasaMThiyaM patto tAvasAsamaM, tattha ya 'atthamio diNayaro' tti kaliUNa tappaesasaMThiyakyAsannaThiyavaDapAya vassa ahe TThio kAussaggeNaM / io ya so kamaDhajIvo mehamAlI asuro avahiNA nAUNa attaNo vaiyaraM sumariUNa puvabhavaverakAraNaM samuppannatidhAmariso samAgao jattha bhayavaM, pAraddhA ya teNa sIhAirUveNa uvasaggA / avi ya - "sIhehiM ghorarUvehiM tikkhanaharehiM dIhadADhehiM / XOXOXOXXXXXXXXX (3) trayoviMzaM keza gautamI yAkhyama dhyayanam / pArzvanAthacaritram | // 293 // Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXCXXXXXXXXX0 vahio gayarUvehiM, sarosakayadaMtapaharehiM // 1 // karagahiyakattiehiM, khuhiyakayaMto va ghorarUvehiM / veyAlehi ya bhayavaM, kayatthio garuyadasaNehiM // 2 // emAibahuvihIyaM, kamaDheNuvasaggio vi pAveNaM / pAsajiNo dhIramaNo, no khuhio dhammajhANAo || 3 ||" 'acaliyabhAvaM ca nAUNaM jaleNaM bolettA mAremi' tti saMpahAriya pAraddhA teNa vijjugajjiyapavaNubbhaDA mahAvuTThI / tIe jaleNa tAva bolio bhayavaM jAva nAsiyAvivaraM / etthaMtare caliyaM dharaNiMdassa AsaNaM, uttovahiNA ya muNio bhayavao vaiyaro, samAgaMtUNa turiyaM sAmiNo sIsovariraiyaphaNiphaNAmaMDaveNa sesasarIrapAsesu ya viraiyaphaNisarIreNa nivArio jalapUro, pAraddhaM ca purao bahuvihA''ujja - veNu - vINA - gIyaninAehiM ghaNanigghoso - vAyagaM pavarappekkhaNayaM / daddRNa ya taM tArisaM mahAisayaM dhIrataM ca bhayavao garuyavimyakkhittamANaso samuvasaMtadappo so asuro paNamiUNa khAmiUNa ya jiNaM gao niyadvANaM / dharaNiMdo vi niruvasaggaM nAUNa thoUNa gao saTThANaM / pAsasAmissa vi nikkhamaNadiNAo caurAsIdivasovari cettakiNhacautthIe aTThamabhattaMte puNhe Asamapae asogataruheTThe silApaTTae suhanisannassa suhajjhavasANassa apukhakaraNAikameNa samANiyakhavagaseDhissa khINaghAikammacakkassa sayalaloyAloyAvabhAsayaM samuppannaM kevalannANaM / caliyAsaNA samAgayA surasaMghAyA / vAukumArehiM parisohie joyaNamit khette, Asitte ya gaMdhavAriNA meghakumArehiM, maNirayaNacitte tammi viraiyaM surehiM samosaraNaM / tammajjhe sIhAsaNova viTTho puratthAbhimuddo sAmI rayaya - kaNaya - rayaNapAgAravalayattiyaniddeNaM nANadaMsaNacaraNehiM va sasikiraNujjalacAmarajuyalacchaleNa dhammasukkajhANehiM va chattattayarUveNaM bhuvaNattayapasariyakittipuMjehiM va sevAkougeNa paDivannamuttIhiM virAyamANo sadevamaNuyAsurAe parisAe joyaNanIhAriNA sareNa dhammaM kahei - "bho bhavA ! caugaio, saMsAro esa ghoraduhapauro / saraNaM na ettha annaM, dhammaM jiNadesiyaM motuM // 1 // hiMsAivirairUvaM, to taM maNavayaNakAyasupattaM / iMdiyakasAyaniggahapavaraM pArzvanAthacaritram | Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAyA laghuvRtiH / // 294 // | jasattio kuha // 2 // mA mahubiMdusANe, visayasudde sajjiUNa tucchammi / nirayAi vivihadukkhANa, bhAyaNaM aparNa kuha || 3 || aivacchalA vi piyaro, aippiyA puttabhAibhajjAo / aisaMcio vi attho, na tammi duhasaMkaDe saraNaM // 4 // attho attho ti ihaM, putto patto gharaM gharaM va tti / bhajjA bhajja tti naraM, kilissamANaM jamo harai // 5 // egamaNo esa jaNoM, parikissai jaha kuTuMbakajjammi / taha jai jiNidadhamme, tA pAvai mokkhasokkhaM pi || 6 || emAi soUNa | paDibuddho bahU logo / pazvAviyA gaNaharA / surA vi kevalimahimaM kAUNa naMdIsaravaradIve jattaM ca kAUNa gayA saTThANaM / pAso vi bhayavaM tiphaNiphaNAlachaNo sattaphaNiphaNAlaMchaNo vA vAmadAhiNapAsesu vairoTTadevIdharaNiMdehiM pajjuvAsijjamANo |piyaMguvannadeho navarayaNisamUsio ariTThanemititthapalaTTaNeNa niyatitthaM pavattaMto bhavasattapaDibohaNatthaM catIsAisayasa| meo puhavimaMDale ciharai | pAsassa NaM bhayavao dasa gaNA dasa gaNaharA hotthA, ajjadinnappamuhA solasa samaNasahassA, pupphacUlApamuhA aTTatIsamajjiyAsahassA, sunaMdappamuhANaM samaNovAsagANaM egaM sayasahassaM causaTThI ya sahassA, sunaMdApa| muhANaM samaNovAsiyANaM tinni sayasahassA sattAvIsaM ca sahassA, aTThasayA cohasapuvINaM, cohasasayA ohinANINaM, dasasayA kevalanANINaM, ekkArasasayA veuvINaM, addhaTThamasayA viulamaINaM, chacca sayA vAINaM, vArasasayA aNuttarovavAiyANaM | ukkosiyA esA parivArasaMpayA hotthA / tae NaM pAse arahA bhavakamaladivAyare desUNAI sattari varisAIM kevalipariyAeNaM viharittA egaM vAsasayaM savAuyaM pAlaittA AuyAvasANe sammeyamAgao / tattha samaNANaM samaNINaM sAvayANaM sAviyANaM saGghaparisAe ya micchattAisaMsArapahaM sammadaMsaNA imokkhamaggaM pasiNAI ca vAgarittA mAsiyabhattaMte udghaTThio vagghAriyapANI selesIpaDivanno khINabhavo vaggAhikammaMso tettIsAe aNagArehiM samaM sAvaNasuddhadumIe siddhiM patto / caliyAsaNo 1 sambandhaM kRtvA / trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / pArzvanAthacaritram / // 294 // Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAthacaritram / ohiNA vinAyavaiyaro nirANaMdo vimaNo asupunnanayaNo sogAUriyahiyao samAgao sakko, jiNasarIrayaM tipayAhiNIkAUNa nacAsanne nAidUre pajuvAsaMto ciTThai, vayai ya-pasarai micchattatama, gajaMti kutitthikosiyA ajja / dubhikkhaDamaraverAinisiyarA hu~ti sappasarA // 1 // atthamie jayasUre, maulei tumammi saMghakamalavaNaM / ullasai kumayatArAniyaro vi hu aja jiNapAsa! // 2 // tamagasiyasasiM va nahaM, vijjhAyapaIvayaM va nisi bhavaNaM / bharahamiNaM gayasohaM, jAyamaNAhaM va pahu ! ajja // 3 // evaM sabasurakrA vi sakko vi gosIsacaMdaNadArUhiM tinni ciyAo karei, khIroyajaleNa bhayavao dehaM NhAvettA gosIsacaMdaNeNA'NuliMpittA haMsalakkhaNaM paDasADayaM ca nivasittA savAlaMkAriyaM karei / sesadevA dohi sIyAhiM gaNaharA-'NagArasarIrAiM Aroviya dosu ciyAsu ThaveMti / sakkAeseNa aggikumArA devA ciyagAsu aggi viuviMti, vAukumArA ya vAuM, sesadevA kAlAgarumAipavaradhUyaM ghayaM mahuM ca kuMbhaggaso pakkhivaMti / jhAmiesu ya maMsAIsu mehakumArA devA khIroyajaleNa nivavaMti ciyAo / sakko uvarimaM dAhiNaM haNuyaM, IsANo vAma, camaro hiDillaM dAhiNaM, balI vAmaM, sesA aMgovaMgAiM geNhati / ciyagAsu ya mahaMte thUbhe kuNaMti / nivANamahimaM ca kAUNa sakko naMdIsare gaMtUNa purathimaaMjaNagapavae jiNAyayaNamahimaM karei / tasseva cauro logapAlA tasseva aMjaNagapavayassa pAsavattisu causu dahimahanagesu siddhAyayaNamahimaM kuNaMti / IsANo uttarille aMjaNage, camaro dAhiNille, balI pacchimille, tesiM logapAlA taheva jiNamahimaM kuNaMti / sakko savimANaM gaMtUNa suhammasabhAmajjhaTThiyamANavagakhaMbhAo oyAriUNa vaTTasamuggayaM sIhAsaNe nivesittA jiNasakahAu pUei / pAsajiNahaNuM pi tattheva pakkhivai / evaM sabadevA vi / paMcasu vi kallANagesu visAhAnakkhattaM bhayavao Asi tti // evaM prasaGgataH pArzvacaritamabhidhAya prakRtasUtraM vyAkhyAyate tassa logappadIvassa, Asi sIse mahAyase / kesIkumArasamaNe, vijAcaraNapArage / / 2 // u0a050 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / // 295 // ohinANasue vuddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, sAvatthi purimAgae // 3 // trayovizaM teMduyaM nAma ujANaM, tammI ngrmNddle| phAsue sejasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 4 // kezivyAkhyA-sugamameva / navaram-"ohinANasue" tti suvyatyayAd avadhijJAnazrutAbhyAM 'buddhaH' avgttttvH|| gautamI'nagaramaNDale' puraparikSepaparisare / 'prAsuke' svAbhAvikAgantukasattvarahite, ka ? ityAha-zayyA-vasatiH tasyAM saMstArakaH yAkhyamazilAphalakAdiH zayyAsaMstArakastasmin / 'tatra' iti tiNDukodyAne 'vAsam' avasthAnamiti sUtratrayArthaH // 2-3-4 // dhyayanam / atrAntare yadabhUt tadAha kezigautaaha teNeva kAleNaM, dhammatitthayare jinne| bhagavaM vaddhamANu tti, savalogammi vissue // 5 // mayoH zrAvatassa logapaIvassa, Asi sIse mahAyase / bhayavaM goyame nAmaM, vijaacrnnpaarge||6|| styAmAgabArasaMgaviU buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, se vi sAvatthimAgae // 7 // manam / kohagaM nAma ujANaM, tammi nayaramaMDale / phAsue sijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 8 // vyAkhyA-'atha' vaktavyAntaropanyAse / "teNeva kAleNaM" ti tasminneva kAle varddhamAno nAmnA'bhUditi zeSaH, ||KI 'vizrutaH' vikhyAtaH / zeSaM spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH / / 5-6-7-8 / / tataH kimajani ? ityAha kezigauta| kesIkumArasamaNe, goyame ya mahAyase / ubhao vi tattha vihariMsu, allINA susamAhiyA // 9 // mayordhArmi| ubhao sIsasaMghANaM, saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA, guNavaMtANa tAiNaM // 10 // kmiimaaNsaa| keriso vA imo dhammo?, imo dhammo va keriso?| AyAradhammappaNihI, imA vA sA va kerisii?|| // 295 // cAujjAmo ya jo dhammo, jo imo pNcsikkhio|desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 12 // Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * acelago ya jo dhammo, jo imo sNtruttro| egakajapavannANaM, visese kiM nu kaarnnN?||13||| kezigauta__byAkhyA-"ubhao vi" tti ubhAvapi "allINa" tti 'AlInau' manovAkAyaguptiSvAzritau 'susamAhitau' suSTha | mayordhArmisamAdhimantau / / "ubhau" tti ubhayoH 'to'ti zrAvastyAm // cintAsvarUpamAha-kIdRzaH ?' kiM svarUpaH ? 'vA' vikalpe, kmiimaaNsaa| "imo" tti 'ayam' asmatsambandhI 'dharmaH' mahAvratAtmakaH 'ayami'ti dRzyamAnagaNabhRcchiSyasambandhI "dhammo va" tti vAzabdo bhinnakramaH, tatazcAyaM vA dharmaH kIdRzaH ?, AcAraH-veSadhAraNAdiko bAhyaH kriyAkalApa ityarthaH sa eva dharma| stasya praNidhiH-vyavasthApanam AcAradharmapraNidhiH "imA va" tti prAkRtatvAt 'ayaM vA' asmatsambandhI, "sA va" tti | sa vA dvitIyayatisatkaH / ayamAzayaH-asmAkamamISAM ca sarvajJapraNIta eva dharmaH, tarikamasyaitatsAdhakAnAM ca bhedaH ? iti / tadetadeva boddhumicchAmo vayamiti // uktAmeva cintA vyaktIkartumAha-"cAujjAmo u" tti 'caturyAmazca' caturmahAvrato yo dharmo dezitaH pArzvana iti smbndhH| "jo imo" tti cakArasya prazleSAd yazcAyaM paJcazikSAH-prANAtipAtaviramaNopadezarUpAH saJjAtA yasminnasau paJcazikSito varddhamAnena dezita iti yogaH, "mahAmuNi" tti mahAmuninA / anayorvizeSe kinnu kAraNamityuttareNa sambandhaH / anena dharmaviSayaH saMzayo vyktiikRtH|| AcAradharmapraNidhiviSayaM tameva vyanakti-acelakazca yo dharmo varddhamAnena dezita ityapekSyate / tathA "jo imo" tti yazcAyaM sAntarANi-varddhamAnakhAmiyatyapekSayA mAnavarNavizeSataH savizeSANi uttarANi-mahAmUlyatayA pradhAnAni prakramAd vastrANi yasminnasau sAntarottaro dharmaH pArzvena dezita itIhA'pyapekSyate / ekakArya-muktilakSaNaM phalaM tadarthaM prapannau-pravRttau ekakAryaprapannau tayo: prakramAt pArzvavarddhamAnayorvizeSe 'kimiti saMzaye, 'nu' vitarke 'kAraNaM' hetuH| zeSa spaSTamiti sUtrapazcakArthaH // 9-10-11-12-13 // evaM ca vineyacintotpattau yat kezigautamAvakArdA tadAha Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 296 // XCXCXCXCXCXCXCXXX CXCX aha te tattha sIsANaM, vinnAya pavitakkiyaM / samAgame kayamatI, ubhao kesigoyamA // gotame paDirUvaNNU, sIsasaMghasamAule / jehaM kulamavekkhaMto, teMduyaM vaNamAgao // kesIkumAra samaNo, goyamaM dissamAgataM / paDirUvaM paDivatti, sammaM saMpaDivajjatI // palAla phAsUyaM tattha, paMcamaM kusataNANi ya / goyamassa NisijjAe, vippaM saMpaNAmae // 17 // vyAkhyA - atha 'te' iti tau 'tatra' zrAvastyAM samAgame kRtamatI abhUtAmiti zeSaH || "paDirUva" tti pratirUpavinayaH- yathocitapratipattirUpastaM jAnAtIti pratirUpajJaH || 'pratirUpAm' ucitAM 'pratipattim' abhyAgatakarttavyarUpAM samyak sampratipadyate, karotIti bhAvArthaH // pratipattimevAha - palAlaM prAsukaM tatra "paMcamaM" ti subvyatyayAt pazcamAni kuzatRNAni ca paJcamatvaM caiSAM palAlabhedA'pekSayA, yata uktam - "taiNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM kammaTThagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI koddava, rAlaga ranne taNAiM ca // 1 // " gautamasya 'niSadyAyai' upavezanArthaM kSipraM 'sampraNAmayati' samarpayati // zeSaM sUtrasiddhameveti sUtracatuSTayArthaH // 14-15-16-17 / / tau dvAvapyupaviSTau yathA pratibhAsatastathA''ha -- kesIkumArasamaNo, goyame ya mahAyase / ubhao nisannA sohaMti, caMdasUrasamappabhA // 18 // vyAkhyA-- spaSTam // 18 // tatsaGgame ca yadabhUt tadAha 14 // 15 // 16 // samAgayA bahU tattha, pAsaMDA kougA migA / gihatthANa aNegAo, sAhassIo samAgayA // 19 // | devadANavagaMdhavA, jakkharakkhasakinnarA / ahissANa ya bhUyANaM, Asi tattha samAgamo // 20 // vyAkhyA-pAkhaNDaM - vrataM tadyogAt pAkhaNDAH - zeSavratinaH kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAt // deva-dAnava - gandharva 1" tRNapaJcakaM punarbhaNitaM, jinaiH karmASTapranthimathanaiH / zAlivahiH kodravo rAlako 'raNyatRNAni ca // 1 // " trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / kezigautamayormilanam / // 296 // Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSa-rAkSasa-kinnarAH samAyAtA iti smbndhH| ete cAnantaramadRzyavizeSaNAd dRzyarUpAH, adRzyAnAM ca bhUtAnAMkezigautakelIkilavyantarANAmAsIt samAgamaH / zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // 19-20 // samprati tayorjalpamAha mayoH prabhopucchAmi te mahAbhAga !, kesI goyamamabavI / tao kesiM vuvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 21 // ttraanni| puccha bhaMte ! jahicchaM te, kesiM goyamamabavI / tao kesI aNunnAe, goyamaM iNamabavI // 22 // ___ vyAkhyA-'te' iti tvAM 'mahAbhAga !' atizayAcintyazakte ! // "jahicchaM" ti yathecchaM yadavabhAsata ityarthaH / | "kesiM goyama" ti subvyatyayAd gautamaH, zeSaM pratItamiti sUtradvayArthaH // 21-22 // yaccAsau gautamaM pRSTavAMstadAhacAujjAmoya jo dhammo, jo imo pNcsikkhio| desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mhaamunnii||23|| egakajapavaNNANaM, visese kiM nu kAraNaM? / dhamme duvihe mehAvI!, kahaM vippaccao na te? // 24 // ___ vyAkhyA-pratItameva // 23-24 // evaM kezinoktetao kesi buvaMtaM tu, goyamo innmbvii| pannA samikkhae dhammatattaM tattaviNicchiyaM // 25 // purimA ujujaDA u, vakkajaDDA ya pcchimaa| majjhimA ujupannA u, teNa dhammo duhA kae // 26 // purimANaM duvisojjhou, crimaannNdrnnupaalo|kppomjjhimgaannN tu, suvisujjho supAlao27 ___ vyAkhyA-tataH keziM 'bravantameva' jalpantameva, anenA''darAtizayamAha, kiM tadabravIt ? ityAha-'prajJA' buddhiH 'samIkSate' pazyati, kiM tad ? ityAha-'dharmatattvaM dharmaparamArtha, tattvAnAM-jIvAdInAM vinizcayo yasmin tattathA / idamuktaM bhavati-na vAkyazravaNamAtrAdeva vAkyArthanirNayo bhavati kintu prajJAvazAt // tataH "purima" tti 'pUrva prathamatIrthakRtsAdhava Rjavazva-prAJjalatayA jaDAzca-duHpratipAdyatayA RjujaDAH 'tu' iti yasmAd, vakrajaDAH 'caH' samuccaye Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 297 // 'pazcimAH' pazcimajinamunayaH, madhyamAH punaH RjuprajJAH 'tena' hetunA dharmo dvidhA kRtH|| yadi nAma pUrvAdaya evaMvidhA- trayoviMza stathApi kathametad dvaividhyam ? ityAha-"purimANaM" ti pUrveSAM durvizodhyaH RjujaDatvAdeva, 'kalpaH' iti sambadhyate, 'tuH kezipUraNe, caramANAM duHkhenA'nupAlyate duranupAlaH sa eva duranupAlako vakrajaDatvAt , 'kalpaH' yatikriyAkalApaH madhyama gautamIkAnAM tu RjuprajJatvAt suvizodhyaH supAlakazca, casya gamyamAnatvAditi / vicitraprajJavineyAnugrahAya dvaividhyaM dharmasya yAkhyamadezitam / prasaGgatazcehA''dyajinAbhidhAnamiti sUtratrayArthaH // 25-26-27 // itthaM gautamenokte kezirAha dhyayanam / sAhu goyama! pannA te, chinno me sNsoimo| anno'vi saMsaomajjhaM, taM me kahasu go yamA! // 28 // kezigautaacelao a jo dhammo, jo imo sNtruttro| desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmu NI // 29 // la mayoH praznoegakajapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM? / liMge duvihe mehAvI !, kahaM vippaccao na te?||30|| ttraanni| ___ vyAkhyA-sAdhu gautama! prajJA te, chinno me saMzayaH "imo" tti ayaM tvayeti vineyApekSaM cetya mamidhAnam , anyathA tu tasya jnyaantrysNyutsyaivNvidhsNshyaasmbhvH|| liGge 'dvividhe' acelakatayA vividhavastradhAritayA ca dvibhede / zeSa kizcit sugamaM kizcicca prAga vyAkhyAtameveti sUtratrayArthaH // 28-29-30 // tatazcakesiM evaM buvANaM tu, goyamo innmnbvii| vinnANeNa samAgamma, dhammasAhaNamicchi yaM // 31 // paccayatthaM ca logassa, nANAvihavigappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca, loge liMgapaoyaNaM // 32 // aha bhave painnA u, mokkhsmbhuuysaahnnaa| NANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ceva niccha e||33|| // 297 // | vyAkhyA-viziSTaM jJAnaM vijJAnaM tacca kevalameva tena 'samAgamya' yad yasyocitaM tat tathaiva jJAtvA 'dharmasAdhanaM' | dharmopakaraNaM-varSAkalpAdi "icchiyaM" ti 'iSTam' anumataM pArzva-varddhamAnajinAbhyAmiti prakramaH / caramANAM hi rakta Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanAnujJAne vakrajaDatvena vastraraJjanAdiSu pravRttirdurnivAraiva syAditi na tena tadanujJAtam / pArzva ziSyAstu na tatheti raktA kezigautadInAmapi tenAnujJAnaM kRtamiti bhaavH|| kiJca pratyayArtha ca' amI vratina iti pratItinimittaM ca, kasya ? lokasya, XmayoH praznoanyathA hi yathA'bhirucitaM veSamAdAya pUjAdinimittaM viDambakAdayo'pi 'vayaM tinaH' ityamida dhIrana, tato atidhvapi ttraanni| na lokasya vratinaH iti pratItiH syAt / kiM tadevam ? ityAha-'nAnAvidhavikalpanaM' prakramAt nAnA prakAropakaraNaparikalpanam , nAnAvidhaM hi varSAkalpAyupakaraNaM yathAvad yatiSveva sambhavatIti kathaM na tatpratyayahetuH syAt ?, tathA yAtrAsaMyamanirvAhastadartham ? vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTyAdau saMyamabAdhaiva syAt, grahaNaM-jJAnaM tadarthaM ca, kathaJcit cittaviplavotpatcAvapi gRhAtu-yathA'haM vratIti, etadartha loke liGgasya prayojanamiti-pravarttanaM liGgaprayo janam // 'athe'tyupanyAse, "bhave painnA u" ti tuzabdasyaivakArArthatvAd minnakramatvAcca bhavedeva 'pratijJA' abhyupagamaH, prakramAt pArzva varddhamAnayoH pratijJAsvarUpamAha-"mokkhasabbhUyasAhaNa" ti mokSasya sadbhUtAni ca tAni tAttvikatvAt sAdhanAni ca AhetutvAt mokSasadbhUtasAdhanAni, kAni ? ityAha-jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM ca 'eva:' avadhAraNe, sa ca liGgasya mukti|sadbhUtasAdhanatAM vyavacchinatti-jJAnAdyeva muktisAdhanaM na tu liGgam / zrUyate hi bharatAdInAM liGgaM vinA'pi kevalotpattiH, 'nizcaye' nizcayanaye vicArye na tu vyavahAre, iti liGgasya tattvato'kiJcitkaratvAt na tadbhedo viduSAM vipratyayahetuH, zeSa spaSTamiti sUtratrayArthaH // 31-32-33 // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsaomajjhaM,taM me kahasugo ymaa!||34|| vyAkhyA-prAgvat / itthaM mahAvratAtmakadharmaviSayaM veSAtmakaliGgabhedaviSayaM ca ziSyANAM vipratyaya mapanIya prasaGgatasteSAmeva vyutpattyarthaM jAnannapi aparamapi vastutattvaM pRcchan keziH 'anyo'pi saMzayaH' ityAdi punarAha // 34 // Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 298 // aNagANa sahassANaM, majjhe ciTThasi goyamA / / te ya te abhigacchaMti, kahaM te nijjiyA tume 1 // 35 // ege jie jiyA paMca, paMca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittANaM, saGghasattU jiNAmahaM // 36 // sattU ya ii ke vutte ?, kesI goyamamabavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabravI // 37 // egappA ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittU jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI // 38 // vyAkhyA -' anekAnAM' bahUnAM 'sahasrANAM prakramAt zatrusambandhinAM madhye tiSThasi gautama ! 'te' zatravaH 'te' iti tvAmabhilakSIkRtya gacchanti arthAt jetum, kathaM te nirjitAstvayA ? // gautama Aha - ' ekasmin' prakramAt zatrau jite |jitAH pazca, tathA "paMca jie" tti sUtratvAt paJcasu jiteSu jitA daza, 'dazadhA tu' dazaprakArAn punarjitvA 'sarvazatrUn' anekasaMkhyAn jayAmyaham // tatazca - "sattU ya ii" 'caH' pUraNe, 'iti' bhinnakramo jAtau caikavacanam, tataH zatruH ka uktaH ? iti | keziH gautamamatravIt / zeSaM sugamam // navaram -- ekaH 'AtmA' cittaM, tadbhedopacArAd ajito'nekAnarthAvAptihetutvAt zatruriva zatruH, tathA kaSAyA ajitAH zatrava iti vacanavipariNAmena yojyate, ete cA''tmasahitAH prAguktAH paJca bhavanti, tathendriyANi zatravo'jitAni, ete ca sarve prAguddiSTA daza jAtAH, cazabdAt nokaSAyAdyuttarottarabhedAzca sarve'pi zatravo|'jitAH / sampratyupasaMhAravyAjena tajjaye phalamAha - 'tAn' uktarUpAn zatrUn jitvA 'yathAnyAyaM' yathoktanItyanatikrameNa tato viharAmi, tanmadhye'pi tiSThannapratibaddhavihAritayeti gamyate iti sUtracatuSTayArthaH / / 35-36-37-38 / / evaM gautamenokesAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 39 // dIsaMti bahave loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahunbhUo, kahaM taM viharasi muNI 1 // 40 // te pAse sahaso chittA nihaMtRRNa uvAyao / mukkapAso lahu-bhUo, viharAmi ahaM muNI // 41 // trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / kezigautamayoH praznouttarANi / // 298 // Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsA ya ii ke vuttA ?, kesI goyamamabavI / kesi evaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 42 // kezigautarAgadosAdao tivA, nehapAsA bhayaMkarA / te chiMdittu jahAnAyaM, viharAmi jahakkama ||43||XmyoH pramo vyAkhyA spaSTameva / navaram-'laghubhUtaH' vAyubhUto laghubhUta iva laghubhUtaH, sarvatrA'pratibaddhatvAt // 'te' iti zattarANi / tAn "sabaso" tti sUtratvAt sarvAn 'chittvA' troTayitvA 'nihatya' punarbandhAbhAvena vinAzya, katham ? 'upAyataH' sadbhatabhAvanAbhyAsarUpAt // rAgadveSAdayaH, AdizabdAd mohaparigrahaH, 'tIbrAH' gADhAH, tathA "neha" tti snehA:-putrAdisambandhAH pAzA iva pAzAH 'yathAkrama' kramaH-yativihita AcArastadanatikrameNeti sUtrapaJcakArthaH // 39-40-41-42-4 // sAhu goyama! pannA te, chinno me sNsoimo| anno'vi saMsaomajhaM, taM me kahasu goymaa!||44|| aMtohiyayasaMbhUtA, yA ciTThaI goymaa!| phalei visabhakkhINaM, sA u uddhariyA kahaM ? // 45 // |taM layaM sabaso chittA, uddharittA samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM, mukko mi visabhakkhaNA // 46 // |layA ya iti kA vuttA ?, kesI goyamamabavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabacI // 47 // bhavataNhA layA vuttA, bhImA bhiimphlodyaa| tamucchittu jahAnAyaM, viharAmi mahAmuNI // 48 // _vyAkhyA-paSTam / navaram-"aMtohiyayasaMbhUya" tti hRdayAntaH smbhuutaa| "visabhakkhINaM" ti ArSatvAd viSavadbhakSyante iti 'viSabhakSyANi' paryantadAruNatayA vipopamAni phalAnIti gamyate / 'sA tu' sA punaH // "sabaso" tti sarvAM | 'samUlikA rAgadveSAdimUlayuktAm / mukto'smi "visabhakkhaNa" ti viSabhakSaNAt' viSaphalAbhyavahAropamAt klissttkrmnnH|| bhave tRSNA-lobho bhavatRSNA 'bhImA' bhayadA varUpataH, bhImA-duHkhahetutayA phalAnAm arthAt kliSTakarmaNAmudayaHvipAko yasyAH sA tathA, zeSamupasaMhArAbhidhAyIti sUtrapaJcakArthaH // 44-45-46-47-48 // Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoviMza kezi zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sAha goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majjhaM,taM me kaha sugoyamA ! // 49 // saMpajAliyA ghorA, aggI ciTThaI goyamA ! je DahaMti sarIratthA, kahaM vijjhAviyA tu me // 50 // mahAmehappasUyAo, gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM te u, sittA no va Da haMti me // 51 // aggI ya iti ke vuttA ?, kesI goyamamabavI / tato kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 52 // kasAyA aggiNo vuttA, suyasIlatavo jlN| suyadhArAbhihatA saMtA, bhinnA huna DahaMti me // 53 // ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-"aggi" tti agnayo ye dahantIva dahanti // mahAmeghaprasUtA t zrotasa iti gamyate, | "gijjha"tti gRhItvA "te u" ti tuzabdo bhinnakramaH, 'tAn' agnIn siktAMstu "no va" tti naiva dahanti "me" tti mAm // "aggI ye"tyAdi agniprazno mahAmeghAdipraznopalakSaNam // zrutaM ca-upacArAt kaSAyopazamahetavaH zrutAntargatopadezAH zIlaM ca-mahAvratarUpaM tapazca-pratItaM zrutazIlatapa iti samAhAraH, 'jalaM vAri, upalakSaNatvAccA'sya mahAmeghaH sarvajagadAnandakatayA tIrthakRta, zrotazca tata utpanna AgamaH, uktamevArtha savizeSamupasaMharannAha-zrutasya upalakSatvAt zIlatapasozca dhArA iva dhArAH-tatparibhAvanAdirUpAstAbhirabhihatAH santaH prakramAduktarUpA agnayaH 'bhinnAH' vidAri| tAstabhighAtena lavamAtrIkRtA ityarthaH, 'hu' pUraNe iti sUtrapaJcakArthaH // 49-50-51-52-53 // sAhagoyama! pannAte, chinno me sNsoimo| anno'visaMsao majjhaM,taM me kahasu goymaa!||54|| ayaM sAhasio bhImo, dudRsso paridhAvaI / jaMsi goyama! ArUDho, kahaM teNa na hiirsii?|| 55 // pahAvaMtaM nigiNhAmi, suyarassIsamAhiyaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajai // 56 // asse ya iti ke vutte ?, kesI goyamamabavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 57 // gautamIyAkhyamadhyayanam / kezigautamayoH pro. ttarANi / // 299 // // 299 // Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezigautamayoH prshnottraanni| maNo sAhasio bhImo, duTThasso paridhAvaI / taM sammaM tu nigiNhAmi, dhammasikkhAe kNthgN||58|| vyAkhyA-'ayaM' pratyakSaH sahasA-asamIkSya pravarttata iti sAhasikaH, "jaMsi" tti yasmin // 'pradhAvantam' unmA-1 |rgAbhimukhaM gacchantaM nigRhNAmi, 'zrutarazmisamAhitam AgamavalagAnibaddham / / 'dharmazikSAye' dharmAbhyAsanimittaM 'kanthakaH' jAtyAzvaH, tatazca kanthakamiva kanthakam , kimuktaM bhavati?-duSTAzvo'pi nigrahaNayogyaH kanthakaprAya eva / zeSaM spaSTamiti sUtrapaJcakArthaH // 54-55-56-57-58 // sAha goyama! pannAte,chinno me sNsoimo| anno'visaMsaomajjhaM,taM me khsugoymaa!||59|| kuppahA bahave loe, jesiM nAsaMti jNtvo| addhANe kaha vahato, taM na nAsasi goymaa!?||60|| je ya maggeNa gacchaMti, je ya ummggptttthiyaa|te sacce viditA majjhaM, tona nassAmahaM muNI! // 6 // magge ya iti ke vutte?, kesI goyamamabavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 12 // kuppavayaNapAsaMDI, sacce ummggptttthiyaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa magge hi uttame // 63 // ___ vyAkhyA-spaSTameva / navaram-"magge ya" tti 'mArgaH' sanmArgaH upalakSaNatvAt kumArgazca ||te kupravacanapAkhaNDinaH sarve unmArgaprasthitAH, anena ca kupravacanAni kupathA ityuktaM bhavati / 'sanmArga tu' satpathaM punarjAnIyAditi zeSaH, jinAkhyAtam , kutaH ? ityAha-eSa mArgaH 'hI'ti yasmAt 'uttamaH' anyamArgebhyaH pradhAna iti sUtrapaJcakArthaH // 59-60-61-62-63 / / sAhu goyama ! pannA te, chinno me sNsoimo| anno'vi saMsao majjhaM,taM me kahasu goymaa!||64|| mahAudagavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / saraNaM gaI paiTThA ca, dIvaM kaM mannasI? munnii!||65|| atthi ego mahAdIvo, vArimajjhe mhaalo| mahAudgavegassa, gaI tattha na vijii||66|| KEXXXXXXXXXXXX Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 300 // dIve ya iti ke kutte ?, kesI goyamamanavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavI // 67 // jarAmaraNavegeNaM, bujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paiTTA ya, gaI saraNamuttamaM // 68 // vyAkhyA - spaSTameva / navaram -- 'zaraNaM' tannivAraNakSamam, ata eva gamyamAnatvAd gatim tata eva " paiTThA ya" tti 'pratiSThAM ' sthirAvasthAna hetuM, 'ca: ' samuccaye // "dIve ya" tti dvIpaprazna udakavegapraznopalakSaNam, "jarAmaraNavegeNaM" ti | jarAmaraNe eva vegaH - rayaH prakramAd udakasya teneti sUtrapaJcakArthaH // 64-65-66-67-68 // | sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 69 // annavaMsi mahohaMsi, nAvA viparidhAvaI / jaMsi goyamamArUDho, kahaM pAraM gamissasI ? // 70 // jAu assAviNI nAvA, na sA pArassa gAmiNI / jA nirassAviNI nAvA, sA u pArassa gAmiNI 71 nAvA ya iti kA vRttA ?, kesI goyamamavavI / tao kesiM vuktaM tu, goyamo iNamaDhavI // 72 // sarIramAhu nAva tti, jIvo buccai nAvio / saMsAro annavo vRtto, jaM taraMti mahesiNo // 73 // vyAkhyA - spaSTam / navaram - 'arNave' samudre 'mahaughe' bRhajjalapravAhe nauH 'viparidhAvati' vizeSeNa parivrajati "jaMsi" |tti yasyAM gautama ! tvamArUDhaH // "jA u" tti yA 'tuH' pUraNe, 'AzrAviNI' jalasaGgrAhiNI, yA punaH tuzabdasya punarartha| syeha sambandhAt "nirassAviNi" ti niSkrAntA AzrAvibhyaH - prakramAt sandhibhyo nirAzrAviNI sA pArasya gAminI / | tato'haM nirAzrAviNImArUDhaH, ataH pAragAmI bhaviSyAmIti bhAvaH // " nAve" tyAdi atra nauH taritRtAryopalakSaNam, ata evottaramAha - 'zarIre 'tyAdi / sUtrapaJcakArthaH // 69-70-71-72-73 // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 74 // trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / kezigautamayoH prazno uttarANi / // 300 // Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a051 1 aMdhayAre tame ghore, ciTTheti pANiNo bahU / ko karissai ujjoyaM, saGghalogammi pANiNaM ? // 75 // uggao vimalo bhANU, sabaloga pabhaMkaro / so karissai ujjoyaM, sabalogammi pANiNaM // 76 // bhANU ya iti ke butte ?, kesI goyamamavavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamanvavI // 77 // uggao khINasaMsAro, saGghaNNU jiNabhakkharo / so karissai ujjoyaM, saGghalogammi pANiNaM // 78 // vyAkhyA--andhamivAndham arthAd janaM karotItyandhakAraM tasmin 'tamasi' pratIte / zeSaM sugamameva iti sUtrapaJcakArtha: / / 74-75-76-77-78 // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 79 // sArIramANase dukkhe, bajjhamANANa pANiNaM / khemaM sivaM aNAbAhaM, ThANaM kiM mannasI muNI ! 1 // 80 // atthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggammi durAruhaM / jattha natthi jarA maccU, vAhiNo veyaNA tahA // 81 // ThANe ya iti ke vutte ?, kesI goyamamavavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamaDhavI // 82 // NivANaM ti abAhaM ti, siddhI logaggameva ya / khemaM sivaM aNAbAhaM, jaM caraMti mahesiNo // 83 // taM ThANaM sAsayaMvAsaM, logaggammi durAruhaM / jaM saMpattA na soyaMti, bhavohaMtakarA muNI ! // 84 // vyAkhyA - spaSTameva / navaram -- "sArIramANase" tti zArIramAnasaiH "dukkhi" tti duHkhaiH "bajjhamANANaM" ti badhyamAnAnAM 'kSemaM' vyAdhivirahataH 'zivaM' sarvopadravAbhAvataH 'anAbAdhaM' svAbhAvikabAdhA'pagamataH // 'vedanAzca' zArIramAnasaduHkhAnubhavAtmikAH, tatazca vyAdhyabhAvena kSematvam, jarAmaraNA'bhAvena zivatvam, vedanA'bhAvenA'nAbAdhatvamiti // " nivvANaM ti" itizabdaH svarUpaparAmarzakaH, yatrA'pi nAsti tatrApyadhyAharttavyaH, tata ucyate iti adhyAhArAt XCXCXCXXCXX***** kezigautamayoH praznouttarANi / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- nirvANamiti avyAbAdhamiti siddhiriti lokAgramiti yaducyata iti vyAkhyeyam / 'eveti pUraNe, 'caH' samuccaye, kSemaM dhyayanasUtre zivam anAbAdhamiti ca prAgvat , yat 'caranti' gacchanti / tat sthAnamuktamiti prakramaH // savizeSaNasya pRSTatvAt tadeva zrInemica- vizinaSTi-"sAsayaMvAsaM" ti bindoralAkSaNikatvAt 'zAzvatavAsaM' nityAvasthiti lokAgre durArohaM upalakSaNatvAt ndrIyA jarAdyabhAvavacca, prasaGgatastanmAhAtmyamAha-"jaM saMpatte"tyAdi // sUtraSaTrArthaH // 79-80-81-82-83-84 // sukhabodhA sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| namo te saMsayAIya!, savasuttamahoyahI! // 85 // khyA laghu ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-uttarArddhanopabRMhaNAgarbha stavanamAha // 85 // punastadvaktavyatAmevAhavRttiH / mAevaM tu saMsae chinne, kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA, goyamaM tu mhaaysN||86|| // 301 // paMcamahatvayaM dhammaM, paDivajati bhaavo| purimassa pacchimammI, magge tattha suhAvahe // 87 // ___ vyAkhyA -sugamam / navaram-'evaM tu' amunaiva krameNa // va punarayaM paJcayAmo dharmaH ? ityAha--"purimassa" tti pUrvasya sopaskAratvAt sUtrasya tIrthakRto'bhimate 'pazcime' pazcimatIrthakRtsambandhitayA mArge 'tatreti prakrAnte zubhAvahe iti sUtradvayArthaH // 86-87 // sampratyadhyayanArthopasaMhAravyAjena mahApuruSasaGgaphalamAhakesIgoyamao niccaM, tammi Asi smaagme|suysiilsmukkriso, mahattha'tthaviNicchao vyAkhyA-'kezigautamataH' iti kezigautamau Azritya 'nityaM' tatpuryavasthAnApekSayA 'tasmin' prakrAntasthAne AsIt , samAgamaH 'zrutazIlasamutkarSaH' jJAnacaraNaprakarSaH, tathA mahArthAH-mahAprayojanA muktisAdhakatvena ye'rthAsteSAM vinizcayaHnirNayo mahArthArthavinizcayaH, tacchiSyANAmiti gamyata iti suutraarthH|| 88 // tathA trayoviMzaM keshigautmiiyaakhymdhyynm| kezigautamayoH praznottarANi / // 301 // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tosiyA parisA savA, sammaggaM smuvttttiyaa| saMthuyA te pasIyaMtu, bhayavaM kesiigoyme||89||tti bemi| vyAkhyA-tathA toSitA parSat sarvA 'sanmArga' muktipatham anuSThAtumiti gamyate, 'samupasthitA' udyatA, anena parSadaH phalamAha / itthaM taccaritavarNanadvAreNa tayoH stavanamuktvA praNidhAnamAha-saMstutau tau prasIdatAM bhagavatkezigautamAviti suutraaryH|| 89 // 'itiH' parisamAptau, avImIti pUrvavat // kezigautama vrnnnsmaaptiH| // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAryA sukhabodhAyAM kezigautamIyAkhyaM trayoviMzamadhyayanaM samAptam / / Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvizaM prvcnmaatraakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA-1 khyA lghuvRttiH| // 302 // prvcnmaatnaamaani| atha pravacanamAtrAkhyaM caturviMzamadhyayanam / ___ vyAkhyAtaM trayoviMzamadhyayanam / samprati pravacanamAtRnAmakaM caturviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH'anantarAdhyayane pareSAmapi cittaviplutiH kezigautamavadapaneyA ityuktam , tadapanayanaM ca samyagvAgyogata eva, sa ca pravacanamAtRsvarUpaparijJAnata iti tatsvarUpamucyate' anena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtramaTTha ppavayaNamAyAo, samitI guttI taheva ya / paMceva ya samiIo, tao guttIu AhiyA // 1 // iriyAbhAsesaNAdANe, uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI u aTThamA // 2 // eyAo aha samiIo, samAseNa viyaahiyaa| duvAlasaMgaM jiNakkhAyaM, mAyaM jattha upavayaNaM // 3 // vyAkhyA-sugamameva / navaram-"samii" tti samitayaH, "gutti" ti guptayaH, tathaiva 'ca: samuccaye, ''Ahiya" tti | aakhyaataaH| tA eva nAmata Aha-"irie"tyAdi AdAnaM-grahaNaM nikSepopalakSaNam , "uccAre samiI iya" tti casya bhinna-1 |kramatvAd uccArazabdasya copalakSaNatvAd uccArAdipariSThApanAyAM ca samitiH, idaM ca pratyekaM yojyate, 'itiH' parisamAptau etAvatya eva smityH|| nigamanamAha-etA aSTa 'samitayaH' samiti-samyak sarvavitpravacanAnusAritayA itayaH-AtmanazceSTAH samitaya ityanvarthe guptInAmapi samitizabdavAcyatvamastItyevamupanyAsaH / yattu bhedenopAdAnaM tat samitInAM pravIcArarUpatvena guptInAM tu pravIcArA'pravIcArAtmakatvena kathaJcid bhedkhyaapnaarthm| 'mAya' ti tuzabdasyottarasyeha yogAd mAtameva, tathAhi-sarvA apyamUzcAritrarUpAH, jJAnadarzanA'vinAbhAvi ca cAritram , na caitatrayAtiriktamanyadarthato dvAdazAGgamityetAsu pravacanaM mAtamucyate iti sUtratrayArthaH // 1-2-3 // tatreryAsamitisvarUpamAha 02 // Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samitikharUpam / AlaMbaNeNa kAleNaM, maggeNaM jayaNAi ya / caukAraNaparisuddhaM, saMjae iriyaM rie // 4 // tattha AlaMbaNaM NANaM, daMsaNaM caraNaM tathA / kAle ya divase vutte, magge upphvjie||5|| davao khettao ceva, kAlao bhAvao tahA / jayaNA caubihA vuttA, taM me kittayao suNa // 6 // davao cakkhusA pehe, jugamittaM ca khitto| kAlao jAva rIejA, uvautto ya bhaavo||7|| iMdiyatthe vivajittA, sajjhAyaM ceva paMcadhA / tammuttI tappurakAre, uvautte riyaM rie // 8 // __vyAkhyA-spaSTam / navaram-'caukAraNaparisuddhaM" ti subvyatyayAt catuHkAraNaparizuddhyA "iriyaM" ti 'IryayA' gatyA 'rIyeta' gacchet // "davao cakkhusA pehi" tti 'dravyataH' dravyamAzritya yatanA cakSuSA prekSeta prakramAt jIvAdidravyam , yugamAtraM ca prastAvAt kSetraM prekSeta iti yogaH, kSetrato yatanA, kAlato yAvadrIyeta tAvatkAlamAneti gamyate, upayuktazca bhaavtH|| upayuktatAmeva spaSTayati-indriyArthAn vivartya svAdhyAyaM caiva paJcadhA, tatazca tasyAmeva-IryAyAM mUrtiH arthAd vyApriyamANA yasyA'sau tanmUrtiH, tathA tAmeva puraskaroti-tatraivopayuktatayA prAdhAnyenAGgIkurute tatpuraskAraH, 'upayuktaH' saMyata IryayA rIyeteti suutrpnyckaarthH|| 4-5-6-7-8 // bhASAsamitimAhakohe mANe ya mAyA ya, lobhe ya uvauttayA / hAse bhaya moharie, vigahAsu taheva y||9|| eyAI aTTha ThANAI, parivajittu sNje| asAvajaM miyaM kAle, bhAsaM bhAsijja pannavaM // 10 // __vyAkhyA-sugamameva / navaram-etAnyaSTa sthAnAni parivaryeti, ko'rthaH ? krodhAdivazena mRSAdirUpamasadvAgyoga parihRtya saMyataH 'asAvadyAM' nirdoSAM 'mitAM' parimitAM 'kAle' prastAve iti sUtradvayArthaH // 9-10 // eSaNAsamitimAhagavesaNAe gahaNe ya, paribhogesaNA ya jaa| AhArovahisijjAe, ee tinni visohae // 11 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA uggamuppAyaNaM paDhame, bIe sohija esaNaM / paribhogammi caukkaM, visohijja jayaM jaI // 12 // vyAkhyA--gaveSaNAyAM grahaNe ca ubhayatra epaNeti sambadhyate, tato gaveSaNAyAmeSaNA grahaNe caiSaNA paribhogepaNA ca yA " AhArovahisejAe" tti vacanavyatyayAd AhAropadhizayyAsu "ee tinni" tti etAH ' eSaNAH tisraH 'vizodhayet' nirdoSA vidadhyAt // kathaM vizodhayet ? ityAha - "uggamuppAyaNaM" ti sUcanAt sUtramiti udgamotpAdanAsukhabodhA- doSAn "paDhame" tti 'prathamAyAM' gaveSaNaiSaNAyAM, "bIe" tti 'dvitIyAyAM grahaNaiSaNAyAM zodhayet "eSaNaM" ti eSaNAdoSAn, "paribhogammi" tti paribhogaiSaNAyAM 'catuSkaM saMyojanA'pramANA'GgAradhUmakAraNAtmakam aGgAradhUmayormohanIyAntargatatvenaikatayA vivakSitatvAt vizodhayet " jayaM" ti yatamAno yatiH / punaH kriyAbhidhAnamatizayakhyApanArthamiti sUtradvayArthaH // 11-12 // caturthasamitimAh-- ohova hovagga hiyaM, bhaMDayaM duvihaM muNI / giNhaMto nikkhivaMto ya, pauMjijja imaM vihiM // 13 // cakkhusA paDilehittA, pamajjijja jayaM jaI / Adie nikkhivijjA vA, duhao vi samie sayA // 14 // vyAkhyA - "ohovahovaggahiyaM" ti upadhizabdo madhyanirdiSTatvAd ubhayatra sambadhyate, tata oghopadhimaupagrahikopadhiM ca 'bhANDakam ' upakaraNaM rajoharaNadaNDakAdi 'dvividham' uktabhedato dvibhedaM munirgRhNan nikSipaMzca prayuJjIta imaM vidhim // tamevAha - cakSuSA pratyupekSya pramArjayed rajoharaNAdinA yatamAno yatiH, tata AdadIta nikSiped vA "duhao vitti dvAvapi prakramAd audhika pagrahikopadhI 'samitaH' upayuktaH sadeti sUtradvayArthaH // 13-14 // paJcamasamitimAha -- uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANa jalliyaM / AhAraM uvahiM dehaM annaM vA vi tahAvihaM // 15 // aNAvAyamasaMloe, aNAvAe ceva hoi saMloe / AvAyamasaMloe, AvAe caiva saMloe // 16 // khyA laghuvRttiH / // 303 // DOXXX FOXCXCXXXX 10X8XXX caturviMzaM pravacanamA trAkhyamadhyayanam / samiti svarUpam / | // 303 // Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samitikharUpam / aNAvAyamasaMloe, parassa'NuvaghAie / same ajjhusire vA vi, acirakAlakayammi ya // 17 // vicchinne dUramogADhe, NAsanne bilavajie / tasapANabIyarahie, uccArAdINi vosire // 18 // ___ vyAkhyA-uccAraM prasravaNaM khelaM siMhAnaM "jalliyaM" ti jallaM AhAra upadhiM dehaM 'anyadvA' kAraNato gRhItaM gomayAdi, 'api:' pUraNe, 'tathAvidhaM pariSThApanAha prakramAt sthaNDile vyutsRjed ityuttareNa sambandhaH / sthaNDilaM ca dazavizeSaNapadaviziSTam , tatra cA''dyavizeSaNapadayorbhaGgaracanAmAha-anApAtam asaMlokam , anApAtaM caiva bhavati saMlokam , ApAtam asaMlokam , ApAtaM caiva saMlokam / iha cA''pAtaM saMlokaM ca arzaAderAkRtigaNatvAt matvarthIye'ci siddham // dazavizeSaNapadaparijJAnArthamuccArAdIni yAdRze sthaNDile vyutsRjet tadAha-anApAte asaMloke, kasya ? | 'parasya' svapakSAdeH, tathA 'anupaghAtike' saMyamAtmapravacanopaghAtarahite, same azuSire ca pratIte, acirakAlakRte ca, cirakRte punaH sammUrcchantyeva pRthivyAdayaH // 'vistIrNe' jaghanyato'pi hastamAtre, 'dUramavagADhe' jaghanyato'pi caturaGgulamadho'cittIbhUte, nAsanne prAmArAmAdeH, bilavarjite trasaprANavIjarahite uccArAdIni vyutsRjediti sUtracatuSTayArthaH / / 15-16-17-18 / / sampratyuktamarthamupasaMharan vakSyamANArthasambandhArthamAhaetAo paMca samiIo, samAseNa viyaahiyaa| itto ya tao guttIo.vocchAmi annupcso||19|| __ vyAkhyA-sugamam / navaram - "aNupubaso" tti AnupUrtyA // 19 // tatrAdyAmAhasacA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya, maNaguttI caubihA // 20 // saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / maNaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jaI // 21 // vyAkhyA-spaSTameva / navaram-satyAdayo manoyogAstadviSayA manoguptirapi upacArAt satyAdiruktA // asyA eva XXXXXXXXXXXX guptisvarUpam / Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturviMza pravacanamAtrAkhyamadhyayanam / gupti khruupm| zrIuttarA-za kharUpaM nirUpayan kAkopadeSTumAha-saMrambha:-saGkalpaH sa ca mAnasastathA'haM dhyAsyAmi yathA'sau mariSyatItyevaMvidhaH, dhyayanasUtre samArambhaH-parapIDAkaroccATanAdinibandhanaM dhyAnam anayoH samAhArastasmin , 'Arambhe' paraprANApahArakSamA'zubhadhyAnarUpe, zrInemica- 'caH' samuccaye, 'tathaiva' tenaivA''gamapratItena prakAreNa manaH pravarttamAnaM 'tuH' vizeSaNe, nivarttayet yatamAno yatiH / ndrIyA vizeSazcAyam-zubhasaGkalpeSu manaH pravartayediti sUtradvayArthaH // 20-21 // vAgguptimAhasukhayodhA- sacA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya, vayaguttI cau vihA // 22 // khyA laghu- saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / vayaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jaI // 23 // vRttiH / | vyAkhyA-anantaravyAkhyAtameva / navaram-vAgguptiruccArayitavyA / vAcikazca saMrambhaH-paravyApAdanakSamama brAdiparAvartanAsaGkalpasUcako dhvanirevopacArAt saGkalpazabdavAcyaH san samArambhaH-parapIDAkaramantrAdiparAvartanam , // 304 // 'ArambhaH' paravyaparopaNakSamamatrAdijapanamiti sUtradvayArthaH // 22-23 // kAyaguptimAha ThANe nisIyaNe ceva, taheva ya tuyaTTaNe / ullaMghaNa pallaMghaNa, iMdiyANa ya jhuMjaNe // 24 // saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jii||25|| vyAkhyA-'sthAne' UrddhasthAne 'niSIdane caiva' pratIte, tathaiva ca 'tvagvarttane zayane 'ullaGghane gartAderutkramaNe 'pralaGghane sAmAnyena gamane, ubhayatra sUtratvAt supo luk / indriyANAM ca "jhuMjaNe" tti yojane' zabdAdiSu vyApAraNe, sarvatra vartamAna iti zeSaH // saMrambha:-abhighAto yaSTimuSTyAdisaMsthAnameva saGkalpasUcakamupacArAt saGkalpazabdavAcyaM sat samArambhaH-paritApakaro muSTyAdyabhighAtaH anayoH samAhArastasmin , 'Arambhe' prANivadhAtmani kAyaM pravarttamAnaM nivartayet / zeSaM prAgvaditi sUtradvayArthaH // 24-25 // samprati samitigutyoH parasparaM vizeSamAha // 304 // Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe vuttA, asubhatthesu ya sbso||26|| vyAkhyA-'etAH' paJca samitayaH caraNaM-cAritraM saJceSTetyarthaH tasya pravarttane, pUrvacazabdasyaivArthasya bhinnakramatvAt | pravartana eva, kimuktaM bhavati ?-saceSTAsu pravRttAveva samitayaH / tathA "gutti" tti guptayo nivarttane'pyuktAH, "asu| bhatthesu" tti 'azubhArthebhyaH' azobhanamanoyogAdibhyaH "sabaso" tti sarvebhyaH, apizabdAt caraNapravarttane'pIti all sUtrArthaH // 26 // samprati adhyayanArthamupasaMharan etadAcaraNaphalamAhaSieyA pavayaNamAyA, je sammaM Ayare munnii|so khippaM savasaMsArA, vippamuccai pNddie||27||tti bemi|| vyAkhyA-spaSTameva // 27 // samitiguptyoH parasparaM bheda etdaacrnnphlshc| // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM pravacanamAtrAkhyaM caturviMzamadhyayanaM samAptam // Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 305 // atha paJcaviMzatitamaM yajJIyAkhyamadhyayanam // paJcaviMzaM yajJIvyAkhyAtaM caturviMzamadhyayanam / adhunA yajJIyAkhyaM paJcaviMzamadhyayanaM samArabhyate, asya cA'yamabhisambandhaH yAkhyamaanantarAdhyayane pravacanamAtaro'bhihitAH, iha tu tA brahmaguNasthitasyaiva tattvato bhavantIti vijayaghoSacaritavarNanadvAreNa* dhyayanam / brahmaguNA ucyante' ityanena sambandhenAyAtasyA'sya prastAvanAya vijayaghoSacaritaM lezatastAvaducyate vijayaghoSavANArasIe nayarIe do vippA bhAyaro jamalA jayaghosa-vijayaghosAbhihANA Asi / annayA jayaghoso hAiuM| caritram / | gaMgaM gao, tattha pecchai-sappeNa maMDuko gasijai, sappo vi majjAreNa arkato, tahA vi sappo maMDukaM ciMciyaMta khAyai, majAro vi sappaM caDaphaDataM khAyai / annamanaghAyaM pAsittA-'aho !!! saMsArassa asArayA jo jassa pahavai so tametya gasai, kayaMto puNa sabassa pabhavai, ao sarva pi gasai, tA dhammo cevettha sabavasaNehiMto rakkhagoM' tti ciMtato paDibuddho gaMgamuttariUNa sAhusagAse samaNo jAu tti // sAmprataM sUtraM vyAkhyAyate, tazcedammAhaNakalasaMbhUo, Asi vippo mhaayso| jAjAI jamajannammi, jayaghose tti naamo||1|| iMdiyaggAmaniggAhI, maggagAmI mahAmuNI / gAmANugAmaM rIyaMte, patte vANArasiM puriM // 2 // vANArasIi bahiyA, ujANammi maNorame / phAsue sejasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 3 // // 305 // __ vyAkhyA-paSTameva / navaram-brAhmaNakulasambhUto'pi jananIjAtyanyathAtvena brAhmaNo na syAd ata Aha-vipraH "jAjAi" tti avazyaM yAyajIti yAyAjI, ka ? ityAha-yama iva prANyupasaMhArakAritayA yamaH sa cAsau yajJazca Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XOXOXOXOXOXEXOXOXOXOXOXOX pazumedhAdiryamayajJastasmin , gArhasthyA'pekSayA caitaduktam / zrAmaNyA'pekSayA cendriyagrAmanigrAhI ityAdIti sUtratrayArthaH vijyghoss|| 1-2-3 // tadA ca tatpuri yad varttate yaccAsau vidhatte tadAha caritram / aha teNeva kAleNa, purIe tattha mAhaNe / vijayaghose tti nAmeNaM, jannaM jayati veyavI // 4 // aha se tattha aNagAre, mAsakkhamaNapAraNe / vijayaghosassa jannammi, bhikkhamaTThA uvahie // 5 // vyAkhyA-"teNeva kAleNaM" ti tasminneva kAle zeSaM spaSTamiti suutrdvyaarthH||4-5|| tatra ca yadasau yAjakaH kRtavAMstadAhasamuvaTTiyaM tahiM saMtaM, jAyago pddisehe| na hu dAhAmi te bhikkhaM, bhikkhU! jAyAhi annnno||3|| je ya vedaviU vippA, jannamahA ya je diyA / joisaMgaviU je ya, je ya dhammANa paargaa||7|| je samatthA samuddhattuM, paraM appANameva ya / tesiM annamiNaM deyaM, bho bhikkhU ! sabakAmiyaM // 8 // | vyAkhyA-ye viprA jAtitaH, "jannaTThA ya" tti 'yajJArthAzca' yajJaprayojanA ye tatraiva vyApriyante 'dvijAH' saMskArA XIpekSayA dvitIyajanmAnaH, jyotiSa-jyotiHzAstraM aGgAni ca vidanti ye te jyotiSAvidaH, aGgatve'pi jyotiSaH pRthagu-* pAdAnaM prAdhAnyakhyApakam , 'dharmANAm' upalakSaNatvAd dharmazAstrANAM pAragAH, azeSavidyAsthAnopalakSaNametat, zeSa sugamamiti sUtratrayArthaH // 6-7-8 // evamukto muniH kIdRg jAtaH ? kiM vA kRtavAn ? ityAhaso tattha eva paDisiddho, jAyageNa mahAmuNI / navi maTTo navi tuTTo, uttmhgveso||9|| na'NNaDhaM pANaheuM vA, navi nivAhaNAya vA / tesiM vimokvaNahAe, imaM vayaNamabbavI // 10 // navi jANasi vedamuhaM, navi jannANa jaM muhaM / nakSattANa muhaM jaMca, jaM ca dhammANa vA muhaM // 11 // je samatthA samuddhattuM, paraM appANameva ya / na te tuma vijANAsi, aha jANasi to bhnn||12|| XXXXXXXXXXX** Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA paJcaviMza yajJIyAkhyamadhyayanam / vijayaghoSacaritram / sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 306 // vyAkhyA-uttamArtha:-mokSastadgaveSako mokSArthItyarthaH // 'na' naiva annAtha pAnahetuM vA nApi 'nirvAhaNAya vA vastrAdinA yApanArthamAtmana iti gamyate, zeSa spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH // 9-10-11-12 // evamukto muninA sa kiM kRtavAn ? ityAhatassa'kva pamokkhaM ca, acayaMto tahiM dio| sapariso paMjalihouM, pucchaI taM mahAmuNiM // 13 // veyANaM ca muhaM bUhi, bUhi jannANa jaM muhaM / nakvattANa muhaM bUhi, bUhi dhammANa vA muhaM // 14 // je samatthA samuddhattuM, paraM appANameva ya / eyaM me saMsayaM savaM, sAhU ! kahaya pucchio // 15 // ___ vyAkhyA-'tasya' muneH AkSepasya-praznasya pramokSaM-prativacanaM, 'caH' pUraNe, "acayaMto" tti azaknuvan dAtumiti gamyate // zeSa sugamamiti sUtratrayArthaH // 13-14-15 // itthaM pRSTo munirAhaaggihuttamuhA veyA, jannaTThI veyasAM muhaM / nakkhattANa muhaM caMdo, dhammANaM kAsavo muhaM // 16 // jahA caMdaM gahAIyA, ciTuMte paMjalIuDA / vaMdamANA namasaMtA, uttamaM maNahAriNo // 17 // ajANagA jannavAI, vijaamaahnnsNpyaa| gUDhA sajjhAyatavasA, bhAsacchannA iva'ggiNo // 18 // jo loe baMbhaNo vutto, aggI vA mahio jahA / sadA kusalasaMdiTuM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 19 // jo na sajjai AgaMtuM, pavvayaMto na soaii| ramae ajavayaNammi, taM vayaM bUma mAhaNaM // 20 // jAyarUvaM jahAmaDhe, niddhaMtamalapAvagaM / rAgaddosabhayAtItaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 21 // tasapANe viyANittA, saMgaheNa ya thAvare / jo na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 22 // kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / musaM na vayaI jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM // 23 // // 306 // Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bahuM / na giNhaI adattaM jo, taM vayaM bUma mAhaNaM // 24 // vijayaghoSadivamANussatericchaM, jo na sevai mehuNaM / maNasA kAyavakkeNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 25 // critrm| jahA pomaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alittaM kAmehiM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 26 // aloluyaM muhAjIviM, aNagAraM akiNcnnN| asaMsattaM nihatthehi, taM vayaM bUma mAhaNaM // 27 // jahittA putvasaMjogaM, nAisaMge ya baMdhave / jona sajjA eesuM, taM vayaM bUma mAhaNaM ||(paatthaa0) pasubaMdhA savaveyA, jaha~ ca pAvakammuNA / na taM tAyaMti dussIlaM, kammANi balavaMtiha // 28 // navi muMDieNa samaNo, na OMkAreNa baMbhaNo / na muNI raNavAseNaM, kusacIreNa tAvaso // 29 // samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa bNbhnno| nANeNa ya muNI hoi, taveNaM hoi taavso||30|| kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khttio| vaisso kammuNA hoi, suddo hoi u kammuNA // 31 // ee pAdukare buddhe, jehiM hoi sinnaayo| sabakammaviNimmukaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 32 // evaM guNasamAuttA, je bhavaMti diuttmaa| te samatthA u uddhattuM, paraM appANameva y||33|| | vyAkhyA-prAyaH spaSTAnyeva / navaram-agnihotram-agnikArikA, sA ceha-"karmendhanaM samAzritya, dRDhA sadbhAvanAhutiH / dharmadhyAnAgninA kAryA, dIkSitenA'gnikArikA // 1 // " ityAdirUpA parigRhyate, tadeva mukhaM-pradhAnaM yeSAM te'gnihotra-IX mukhA vedAH, vedAnAM hi danna iva navanItam AraNyakaM pradhAnam, tatra ca-'satyaM tapazca santoSaH, kSamA cAritra|mArjavam / zraddhA dhRtirahiMsA ca, saMvarazca tathA paraH // 1 // iti dazaprakAra eva dharma uktaH, tadanusAri coktarUpamevAgnihotramiti / tathA yajJaH-prastAvAd bhAvayajJaH saMyamarUpastadarthI 'vedasA' yAgAnAM 'mukham' upAyaH, te hi satyeva yajJArthini u0a052 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre * zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 307 pravarttante / nakSatrANAM 'mukhaM pradhAnaM cndrH| dharmANAM 'kAzyapaH' bhagavAna RSabhadevaH 'mukham' upAyaH, tasyaivA''dita- | paJcaviMzaM statprarUpakatvAt // kAzyapasyaiva mAhAtmyakhyApanato dharmamukhatvaM samarthayitumAha-yathA candra grahAdikAH "paMjalIyaDa" | yajJItti kRtaprAJjalayaH 'vandamAnAH' stuvantaH 'namasyantaH' namaskurvantaH 'uttama pradhAnaM "maNohAriNo" ti vinItatayA cittA- yAkhyamakSepakAriNastiSThantIti sambandhaH, tathainamapi bhagavantaM devendrapramukhA ityupaskAraH, anena praznacatuSTayaprativacanamuktam // dhyynm| paJcamapraznamadhikRtyA''ha-"ajANaga" tti ajJAH, ke te? yajJavAdino ye bhavataH pAtratvenA'bhimatAH, kAsAm ? ityAha"vijjAmAhaNasaMpaya" tti subavyatyayAd 'vidyAbrAhmaNasaMpadA vidyAzca-AraNyaka-brahmANDapurANAkhyadharmazAstrAtmikAH tA* | vijayaghoSaeva brAhmaNa critrm| eva brAhmaNasampado vidyAbrAhmaNasampadaH, tAttvikabrAhmaNAnAM hi ni:kiJcanatvena vidyA eva smpdH| tathA 'gUDhAH' bahiHsaMvRtimantaH, kena hetunA ? 'svAdhyAyatapasA' vedAdhyayanopavAsAdinA, ata eva "bhAsacchannA iva'ggiNo" tti bhasmacchannAH agnaya iva, te hi bahirupazamabhAja AbhAnti atha cAntaH kaSAyavattayA jvalitAH, evaM ca bhavadabhimatabrAhmaNAnAmAtmaparoddharaNakSamatvaM durApAstamiti bhAvaH / / kastarhi bhavadabhiprAyeNa brAhmaNo yaH pAtram ? ityAha-yo loke brAhmaNa uktaH kuzalairiti gamyate, sUtratvAcca sarvatra vacanavyatyayaH, "aggI vA mahiu" tti veti pUraNe, 'yatheti bhinnakramaH, tato yathA'gniH yattadornityA'bhisambandhAt tathA mahitaH san 'sadA sarvadA, upasaMhAramAha-'kuzalasandiSTaM tattvAbhijJakathitaM taM vayaM brUmo brAhmaNam / / ita uttarasUtraiH kuzalasandiSTasvarUpameva brAhmaNamAha-yo na 'svajati' svajanA'bhiSvaGgaM karoti 'AgaMtu' Agatya svajanAdisthAnamiti gamyate, 'pravrajan' tata eva sthAnAntaraM gacchanna zocate, ramate 'Aryavacane' tIrthakRdvacasi // // 307 // tathA 'jAtarUpaM' svarNaM yathA 'AmRSTaM tejaHprakarSAropaNAya manaHzilAdinA parAmRSTam , anenA'sya bAhyo guNa uktaH / "niddhatamalapAvagaM" ti 'pAvakanitimalaM' jvalanadagdhakiTTam , anena caantrH| tato jAtarUpavad bAhyAbhyantaraguNAnvitaH, XXXXXXXX Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayaghoSacaritram / ata eva rAgAdyatItazca yastaM vayaM brUmo brAhmaNam // trasaprANino vijJAya 'saGgraheNa' saGkepeNa, cazabdAd vistareNa ca, tathA sthAvarAn yo na hinasti 'trividhena' yogeneti gmyte||"evmlittN kAmehiM" ti 'evamiti padmavadaliptaH kAmaiH, tajjAto'pi yastaM vayaM brUmo brAhmaNam // "asaMsattaM gihatthesu" tti asaMsaktaM gRhsthaiH|| kecit-paThanti-"jahittA puvasaMjogaM, nAisaMge ya baMdhave / jo na sajjai eehiM, vayaM bUma mAhaNaM // 1 // " atra ca 'pUrvasaMyoga' mAtrAdisambandhaM 'jJAtisaGgAn' svasrAdisaGgAn , casya bhinnakramatvAt 'bAndhavAMzca' bhrAtrAdIn / syAdetad-vedAdhyayanaM yajanaM ca bhavAt trAyakamiti tadyogAdeva brAhmaNo na tu yathA tvayokta ityAzaGkayAha-pazUnAM bandhaH-vinAzAya niyamanaM yaihetubhiste'mI pazubandhAH 'sarvavedAH' RgvedAdayaH, "jahU~" ti 'iSTaM' yajanaM, 'caH' samuccaye, 'pApakarmaNA' pApahetupazubandhAdyanuSThAnena na taM yaSTAraM trAyante bhavAditi gamyate, 'duHzIlaM' durAcAraM yataH karmANi 'balavanti' durgatinayanaM prati samarthAni 'iha' vedAdhyayane yajane ca bhavantIti gamyate, ato naitadyogAd brAhmaNo bhavati, kintvanantaroktaguNa eveti bhAvaH // anyacca 'na' naiva 'apiH' pUraNe, muNDitena 'zramaNaH' nirgranthaH / na OMkAreNopalakSaNatvAd "OM bhUrbhuvaHsvaH" ityAdinA brAhmaNaH / na muniH araNyavAsena / kuzaH-darbhastanmayaM cIvaraM kuzacIvaraM valkalopalakSaNametat , tena taapsH|| kathamamI tarhi bhavanti ? ityAha-'samataye'tyAdi / tathA 'karmaNA' kriyayA brAhmaNo bhavati / uktaM hi-"kSamA dAnaM damo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtighRNA / jJAnaM vijJAnamAstikya-metadbrAhmaNalakSaNam // 1 // " tathA 'karmaNA' kSatatrANalakSaNena bhavati kSatriyaH / vaizyaH 'karmaNA' kRSipAzupAlyAdinA bhavati / zUdro bhavati tu 'karmaNA' zocanAdihetupreSaNAdisampAdanarUpeNa / karmAbhAve hi brAhmaNAdivyapadezAnAmasattaiveti / brAhmaNaprakrame ca yaccheSAbhidhAnaM tadvyAptidarzanArtham // kimidaM svamanISikayaivocyate ? ityAha-etAn' anantaroktAn ahiMsAdyarthAn 'prAdurakArSIt' prakaTitavAn 'buddhaH sarvajJo yairbhavati snAtakaH' kevalI / 8XOXXXXXXXXXXXX Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndrIyA | paJcaviMza yajJIyAkhyamadhyayanam / vijayaghoSacaritram / zrIuttarA- tatazca sarvakarmavinirmuktamiva sarvakarmavinirmuktaM snAtakaM tasvato vayaM brUmo braahmnnm|| sampratyupasaMhartumAha-'evami'tyAdi | dhyayanasUtre| KI"te samatthA u" tti ityatra 'tu:' pUraNe, ityaSTAdazasUtrArthaH // 16-17-18-19-20-21-22-23-24-25-26-27zrInemica- 28-29-30-31-32-33 // abhidhAya cedamavasthito muniH / tatazca evaM tu saMsae chinne, vijayaghose ya mAhaNe / samudAya tao taM tu, jayaghosaM mahAmuNiM // 34 // sukhabodhA tuDhe ya vijayaghose, iNamudAhu kyNjlii| mAhaNattaM jahAbhUyaM, suha me uvadaMsiyaM // 35 // khyA laghu IXItubbhe jaiyA japaNANaM, tumbhe veyaviU viU / joisaMgaviU tumbhe, tumbhe dhammANa paargaa||36|| vRttiH / tunbhe samatthA uddhattuM, paraM appANameva y| tamaNuggahaM kareha'mhaM, bhikkheNaM bhikkhuuttmaa!||37|| // 308 // vyAkhyA-evam' uktaprakAreNa, 'tuH' vAkyAntaropanyAse, saMzaye chinne vijayaghoSaH, 'caH' pUraNe, brAhmaNaH "samudAya" tti ArSatvAt 'samAdAya' samyag gRhItvA'vadhAryetyarthaH, 'tataH' saMzayacchedAnantaraM taM 'tuH' pUraNe, jayaghoSaM mahAmunim // yathaiSa mama bhrAtA kiM kRtavAn ? ityAha-"tuDhe"tyAdi / / "jaiya" tti yaSTAraH "bhikkheNa" ti bhikSAgrahaNena, zeSaM sugamamiti sUtracatuSTayArthaH // 34-35-36-37 / / evaM dvijenokte munirAhanakaLa majjha bhikkheNaM, khippaM nikkhamasU diyaa|maa bhamihisi bhayAvatte,ghore sNsaarsaagre||38|| uvaleyo hoi bhogesu, abhogI novalippaI / bhogI bhamai saMsAre, abhogI vippamuccaI // 39 // ullo sukkoya doDhA,golayA mttttiyaamyaa|do'vi AvaDiyA kuDe,jo ullo so'tthalaggaI // 40 // evaM laggaMti dummehA, je narA kaamlaalsaa| virattA una laggaMti, jahA se sukkgole||41|| // 308 // Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA- bhayAvatte" ti bhayAni-ihalokabhayAdIni AvartI ivA''varcA yatra sa tathA tasmim / zeSa sugama| miti sUtracatuSTayArthaH / / 38-39-40-41 // yaditthaM prajJApito'sau kRtAstadAhaevaM se vijayaghose, jayaghosassa aMtie / aNagArassa nikkhaMto, dhamma succA aNuttaraM // 42 // ___ vyAkhyA-spaSTam // 42 // adhyayanArthamupasaMharannanayoniHkramaNaphalamAhakhavittA puvakammAI,saMjameNa taveNa yA jayaghosavijayaghosA,siddhiM pattA aNusaraM // 43 // tibemi|| vyAkhyA-paSTameva // 43 // vijayaghoSeNa jayaghoSAntike dIkSAvIkaraNam / dvayormuktiH / - iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM yajJIyAkhyaM paJcaviMzamadhyayanaM samAptam // Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 309 // XXX CXCXX atha sAmAcAryAkhyaM SaDviMzamadhyayanam / vyAkhyAtaM paJcaviMzamadhyayanam / adhunA sAmAcArInAmakaM SaDDizamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - 'anantarAdhyayane brahmaguNA uktAH, tadvAMzca yatireva bhavati, tena cA'vazyaM sAmAcArI vidheyA, sA'sminnabhidhIyate' ityabhisambandhAgatasyA'syA''disUtram -- sAmAyAriM pavakkhAmi, saGghadukkhavimukkhANaM / jaM carittANa niggaMdhA, tiNNA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA - sugamam // 1 // yathApratijJAtamAha - paDhamA AvassiyA nAmaM, biiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya taiyA, cautthI paDipucchaNA // 2 // paMcamI chaMdaNA nAmaM, icchAkAro ya chaTTao / sattamo micchakAro ya, tahakkAro ya aTTamo // 3 // abbhuTThANaM navamA, dasamA uvasaMpayA / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAyArI paveiyA // 4 // .vyAkhyA--spaSTameva // 2-3-4 // enAmeva pratyavayavaM viSayapradarzanapUrvakaM vidheyatayA'bhidhAtumAhagamaNe AvassiyaM kujjA, ThANe kujjA nisIhiyaM / ApucchaNA sayaMkaraNe, parakaraNe paDipucchaNA // 5 // chaMdaNA davajAeNaM, icchakAro a sAraNe / micchakAro a niMdAe, tahakkAro paDissue // 6 // anbhuTThANaM gurupUyA, acchaNe uvasaMpayA / evaM dupaMca saMjuttA, sAmAyArI paveiyA // 7 // vyAkhyA - ' ApracchanA' idamahaM kuryAM na vA ityevaMrUpA tAM svayaM-AtmanaH karaNaM- kasyacit kAryasya nirvarttanaM svayaMkaraNaM tasmin, tathA 'parakaraNe' anyaprayojanavidhAne 'pratipracchanA' guruniyukto'pi hi punaH pravRttikAle pratipRcchatyeva XXX CXCXCXCXXXCXCXCXX paDaviMzaM * sAmAcA ryAkhyama dhyayanam / dazavidhA yatisAmAcArI / // 309 // Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA ytisaamaacaarii| gurumA 'chandanA' nimantraNA 'dravyajAtena' dravyavizeSeNa pUrvagRhIteneti gamyate / yaduktam-"puSagahieNa chaMdaNanimaMtaNA hoi agahieNaM" ti / icchAkAraH 'sAraNe' AtmanaH parasya vA kRtyaM prati pravarttane, tatrA''tmasAraNe, yathA-icchAkAreNa yuSmaccikIrSita kAryamidaM karomIti, anyasAraNe ca-mama pAtralepanAdi icchAkAreNa kuruta / 'tathAkAraH' idamitthamevesabhyupagamaH, sa ca 'pratizrute' pratizravaNe gurau vAcanAdikaM yacchatyevametadityabhyupagamarUpe / 'abhI'tyAbhimukhyena utthAnamudyamanamabhyutthAnaM, "gurupUya" tti sUtratvAd gurupUjAyAM, sA ca gauravArhANAmAcAryaglAnAdInAM yathocitAhArAdisampAdanam / iha ca sAmAnyAbhidhAne'pyabhyutthAnaM nimantraNArUpameva grAhyam , ata eva niyuktikRtA etatsthAne nimatraNaivA'bhihitA "chaMdaNA ya nimaMtaNa" tti / tathA "acchaNe" tti 'Asane' prakramAd AcAryAntarAdisannidhAnAvasthAne 'upasampad' iyantaM kAlaM bhavadantike myaa''sitvymityevNruupaa| 'evam' uktaprakAreNa "dupaMcasaMjutta" tti dvipaJcakasaMyuktA dazasaMkhyAyutA sAmAcArI 'praveditA' kthitaa| zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 5-6-7 // etAvatA dazavidhAM sAmAcArImabhidhAya oghasAmAcArI vivakSuridamAhapucillammi caubhAge, Aiccammi smuhie| bhaMDayaM paDilehittA, vaMdittA ya tao guruN||8|| pucchijjA paMjaliuDo, kiM kAyacaM mae ihaM / icchaM nioiuM bhaMte !, veyAvacce va sajjhAe // 9 // veyAvacce niutteNaM, kAyavamAgilAyao / sajjhAe vA niutteNaM, sabadukkhavimokkhaNe // 10 // vyAkhyA-pUrvasmiMzcaturbhAge Aditye 'samutthite' samudgate ityarthaH, iha ca kiJcidUno'pi caturbhAgazcaturbhAga uktaH, tato'yamarthaH-buddhyA nabhazcaturdhA vibhidyate, tatra pUrvadiksambaddhe kiJcidUnanabhazcaturbhAge yadA''dityaH samudeti tadA pAdonapaurudhyAmityarthaH, bhANDameva 'bhANDaka' patagRhAdyupakaraNaM pratilikhya vanditvA ca 'tataH' pratilekhanAnantaraM 'gurum' AcAryAdi oghsaamaacaarii| Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paivizaM sAmAcAkhyimadhyayanam / yatidinakRtyam / // 310 // pRcchet kRtaprAJjaliH, yathA-kiM karttavyaM mayA 'iha' asmin samaye iti gamyate / etadeva vyanakti-"icche" ti icchAmi | "nioiu' ti niyojayituM yuSmAbhirAtmAnamiti shessH| "bhaMte" ti bhadanta ! vaiyAvRttye, vAzabdo bhinnakramaH, tataH svAdhyAye vA / / evaM ca pRSTvA yat kRtyaM tadAha-vaiyAvRttye niyuktena karttavyaM prakramAd vaiyAvRttyam "agilAyau" tti aglAnyaiva, svAdhyAye vA niyuktena sarvaduHkhavimokSaNe svAdhyAyo'glAnyaiva karttavya iti prakrama iti suutrtryaarthH||8-9-10|| ityaM sakalaughasAmAcArImUlatvAt pratilekhanAyAH kAlaM sadA vidheyatvAd gurupAratavyaM cAbhidhAyautsargikaM dinakRtyamAhadivasassa cauro bhAge, kunA bhikkhU viykkhnno|touttrgunne kujjA, diNabhAgesu causu vi 11 paDhamaM porisiM sajjhAyaM,bIyaM jhANaM jhiyaayii| taiyAe bhikkhAyariyaM, puNo cautthIe sjjhaay||12|| vyAkhyA-spaSTameva / navaram-'taoM" tti 'tataH' caturbhAgakaraNAnantaraM 'uttaraguNAn' svAdhyAyAdIn / prathamA pauruSI 'svAdhyAyaM' vAcanAdikaM kuryAt , dvitIyAyAM dhyAnaM dhyAyet, dhyAnaM cehArthapauruSItvAdasyA arthaviSaya eva mAnasAdivyApAraNamucyate, dhyAyediti vA, anekArthatvAd dhAtUnAM kuryAditi sUtradvayArthaH // 11-12 // yaduktaM prathamA pauruSImiti tatparijJAnArthamAhaAsADhe mAse dupayA, pose mAse cuppyaa| cittAsoesu mAsesu, tipayA havai porisI // 13 // aMgulaM sattaratteNaM, pakkheNa ya duaMgulaM / vahue hAyae vA vi, mAseNaM cauraMgulaM // 14 // AsADhabahulapakkhe, bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNavaisAhesuya, nAyabA omarattA u||15|| vyAkhyA-'saptarAtreNeti dinAvinAbhAvitvAd rAtrINAM saptAhorAtreNa varddhase dakSiNAyane, hIyate uttarAyaNe / iha ca // 31 // Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatidinakRtyam / saptarAtreNetyatra sArddhaneti zeSo draSTavyaH, pakSeNa vyaGgulavRddhyabhidhAnAt / anyacca keSucid mAseSu dinacaturdazakenA'pi pakSaH | sambhavati, tatra ca saptarAtreNApyaGgulavRddhihAnyA na kshcidvirodhH||kessu punarmAseSu dinacaturdazakenA'pi pakSasambhava ityAha___ "oma" tti 'avamA' nyUnA ekeneti zeSaH, "ratta" tti upalakSaNatvAdahorAtrA, evaM caikaikadinA'pahAre dinacaturdazakenaiva kRSNapakSa eteSviti bhAvaH / zeSaM spaSTameveti sUtratrayArthaH // 13-14-15 // itthaM pauruSIparijJAnopAyamabhidhAya | prAk pratilekhanAkAlatvena nirdiSTAyAH pAdonapauruSyAH parijJAnopAyamAhajihvAmUle AsADha-sAvaNe chahiM aMgulehiM paDilehA aTTahiM bIyataiyammi,taie dasa atttthhiNcutthe| vyAkhyA-'jyeSThAmUle' jyeSThe ASADhe zrAvaNe SaDbhiraGkulaiH pratyahaM prAguddiSTapauruSImAne prakSiptairiti gamyate, 'pratilekhA' pratilekhanA, aSTamiddhitIye, "trike' tRtIye dazamiH, aSTAbhizcaturthe trike iti yoga iti sUtrArthaH // 16 // pauruSyAH sthApanA gheyam pAdonapauruSyAH sthApanA ceyamjyeSThe pada aMgula 4 mArgazIrSe pada 3 aMgula jeSThe pada 2 aMgula 10 mArgazIrSe pada - aMgula 6 bhASADhe pada 2 pauSe pada ASADhe pada 2caMguka pauSe pada 4 aMgula 10 zrAvaNe pada 2 aMguka mAghe pada 3 aMgula 8 zrAvaNe pada 2 aMgula 10 mAghe pada 4 aMgula 6 bhAdrapade pada 2 aMgula 6 phAlgune pada 3 aMgula 4 bhAdrapade pada 3 aMgula 4 phAlgune pada 4 Azvine pada Azvine pada 3 aMgula 6 pada 3 aMgula 8 kArtike pada 3 aMgula 4 | vaizAkhe pada 2 aMgula 8 kArtike pada vaizAkhe pada 3 aMgula 4 itthaM dinakartavyamabhidhAya rAtrau yadvidheyaM tadA''harattiM picaurobhAe, bhikkhU kujjA viykkhnno| tao uttaraguNe kujA, rAibhAgesu causu vi||17|| Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paiviMzaM sAmAcA khyima zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dhyayanam / ytidinkRtym| // 311 // paDhamaM porisiM sajjhAyaM, biiyaM jhANaM jhiyaayii| taiyAe niddamukkhaMtu, cautthI bhujjo visajjhAyaM 18 vyAkhyA-spaSTameva / navaram-rAtrimapi na kevalaM dinamityapizabdArthaH, dvitIyAyAM 'dhyAna' dharmadhyAnaM tRtIyAyAM | 'nidrAmokSaM svApaM kuryAditi sarvatra prakramAd vRSabhApekSaM caitat , sAmastyena tu prathamacaramapraharajAgaraNameva, tathA cAgamaH-"savesi paDhamajAme, doNNi u vasahANa AimA jAmA / taio hoi gurUNaM, cautthao hoi sosi // 1 // " iti suutrdvyaarthH|| 17-18 // samprati rAtribhAgacatuSTayaparijJAnopAyamupadarzayan samastaM yatikRtyamAhajaM nei jayA ratiM, nakkhattaM tammi nhcubhaae| saMpatte viramejjA, sajjhAya poskaalmmi||19|| tammeva ya nakkhatte, gayaNa cubhaagsaavsesmmi| verattiyaM pikAlaM, paDilehittA muNI kujjaa||20|| ___ vyAkhyA--yad nayati samAptimiti gamyate, yadA rAtriM nakSatraM tasmin nabhazcaturbhAge samprApte virameta "sajjhAya" tti svAdhyAyAt pradoSakAle prArabdhAditi zeSaH // tasminneva nakSatre prakramAt prApte "gayaNa" tti gagane, kIdRzi? caturbhAgena gamyena sAvazeSa caturbhAgasAvazeSa tasmin 'vairAtrika' tRtIyam apizabdAt nijanijasamaye prAdoSikAdikaM ca kAlaM "paDilehitta" tti 'pratyupekSya' jAgarya muniH 'kuryAt karoteH sarvadhAtvarthatvAd gRhNIyAt // iha ca prathamAdiSu nabhazcaturbhAgeSu samprApte netari nakSatre rAtreH prathamAdayaH praharA iti sAmarthyAduktaM bhavatIti sUtradvayArthaH // 19-20 // itthaM sAmAnyena | dinarajanikRtyamupadarya punarvizeSatastadeva darzayaMstAvad dinakRtyamAhapubillammi caubhAge, paDilehittANa bhaMDayaM / guruM vaMdittu sajjhAyaM, kujjA dukkhavimukkhaNaM // 21 // porisIe caubhAe, vaMdittANa tao guruuN| apaDikkamittA kAlassa, bhAyaNaM paDilehae // 22 // , "sarveSAM prathamayAmo, dvau tu vRSabhANAmAdyau yAmau / tRtIyo bhavati gurUNAM, caturthako bhavati sarveSAm // 1 // " // 31 // Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXX muhapattiM paDilehittA, paDilehijja gocchayaM / gocchgalaiyaMgulio, vatthAI paDilehae // 23 // uDuM thiraM aturiyaM, puvaM tA vatthameva paDilehe / to biiyaM papphoDe, taiyaM ca puNo pamajjijjA // 24 // aNaJcAviyaM avaliyaM, aNANubaMdhiM amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA, pANIpANivisohaNaM 25 ArabhaDA sammaddA, vajjeyavA ya mosalI taiyA / papphoDaNA cautthI, vikkhittA veiyA chaTThA // 26 // pasiDhila - palaMba-lolA, egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANi pamAyaM, saMkie gaNaNovagaM kujjaa|| aNUNAiritta paDilehA, avivaccAsA taheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi // 28 // paDilehaNaM kuNato, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA 29 puDhavI AukkAe, teU- vAU-vaNassai-tasANaM / paDilehaNApamatto, chaNhaM pi virAhao hoi // 30 // taiyAe porisIe, bhattaM pANaM gavesae / chaNhaM aNNayarAgammi, kAraNammi samuTThie // 31 // veyaNaveyAvacce, iriyaTThAe ya saMjamaTThAe / taha pANavattiyAe, chaTuM puNa dhammaciMtAe // 32 // niggaMtho dhiimaMto, niggaMthI vi na karijja chahiM ceva / ThANehiM tu imehiM, aNaikkamaNA ya se hoi // 33 // AyaMke uvasagge, titikkhayA baMbhaceraguttIsuM / pANidayAtavaheuM, sarIravuccheyaNaTThAe // 34 // avasesaM bhaMDagaM gijjhA, cakkhusA paDilehae / paramaddhajoaNAo, vihAraM viharae muNI // 35 // cautthIe porisIe, nikkhivittANa bhAyaNaM / sajjhAyaM ca tao kujjA, savabhAvavibhAvaNaM // 36 // porisIe caubhAe, vaMditANa tao guruM / paDikkamittA kAlassa, sijaM tu paDilehae // 37 // pAsavaNuccArabhUmiM ca, paDilehija jayaM jaI / yatidina - kRtyam / Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDvaMza sAmAcAryAkhyamadhyayanam / ytidinkRtym| zrIuttarA- vyAkhyA-sUtradvayaM vyAkhyAtaprAyameva / navaram-'pUrvasmiMzcaturbhAge' prathamapauruSIlakSaNe prakramAd dinasya pratyupekSya dhyayanasUtre | 'bhANDakaM' varSAkalpAdikaM Adityodayasamaya iti zeSaH // dvitIyasUtre pauruSyAzcaturthabhAge avaziSyamANa iti gamyate, zrInemica- apratikramya kAlasya caturthapauruSyAmapi svAdhyAyasya vidhAsyamAnatvAt // pratilekhanAvidhimevAha-mukhavatrikA pratilekhya ndrIyA / pratilekhayet 'gocchaka' pAtrakoparivartupakaraNam, tatazca "gocchagalaiyaMguliu" tti prAkRtatvAd aGgulilAtagocchakaH sukhabodhA-XI 'vastrANi' paTalakarUpANi 'pratilekhayet' prastAvAt pramArjayedityarthaH // itthaM tathAvasthitAnyeva paTalakAni gocchakena khyA laghu- pramRjya punaryat kuryAt tadA''ha-'Urddha' kAyato vastratazca, tatra kAyata utkuTukaH, vastratastiryaprasAritavastraH, 'sthiraM' vRttiH / dRDhagrahaNena 'atvaritam' adrutaM yathA bhavatyevaM 'pUrva prathamaM "tA" iti tAvat 'vastraM paTalakarUpaM jAtAvekavacanam , paTalakaprakrame'pi sAmAnyavAcakavastrazabdAbhidhAnaM varSAkaspAdipratyupekSaNAyAmapyayameva vidhiriti khyApanArtham / evazabdo| // 312 // bhinnakramaH, tataH pratyupekSetaiva ArataH paratazcaiva nirIkSetaiva na tu prasphoTayet, tatra ca yadi jantUn pazyati tato - yatanayA'nyatra saGkAmayati, tadarzane ca "to" iti 'tataH' pratyupekSaNAnantaraM dvitIyamidaM kuryAt-yaduta prasphoTayet, | tRtIyaM ca punaridaM kuryAt-yaduta 'pramRjyAt' pratyupekSya prasphoTya ca hastagatAna prANinaH pramRjyAdityarthaH // kathaM punaH prasphoTayet pramRjyed vA ? ityAha-'anartitaM' vastraM vapurvA yathA nartitaM na bhavati, 'avalitaM' yathA''tmano vastrasya ca valitaM-moTanaM na bhavati, 'ananubandhi' anubandhena-nairantaryalakSaNena yuktamanubandhi na tathA ananubandhi, ko'rthaH / alakSyamANavibhAgaM yathA na bhavati, "amosaliM" ti sUtratvAdAmarzavat tiryagUlamadho vA kuDyAdiparAmarzavad yathA na bhavati tathA, kim ? ityAha-"chappurima" tti SaT pUrvAH-pUrva kriyamANatayA tiryakRtavastraprasphoTanAtmakAH kriyAvizeSA yeSAM te SaTpUrvAH, nava 'khoTakAH' prasphoTanarUpAH karttavyA iti zeSaH, pANau prANinAM-kundhvAdInAM vizodhanaM trika // 312 // Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 53 XOXO XO XOXOXOX trikottarakAlaM trikatrikasaGkhyaM pANiprANivizodhanaM karttavyam // pratilekhanAdoSaparihArArthamAha - 'ArabhaTA' viparItakaraNamucyate, tvaritaM vA anyAnyavastragrahaNenA'sau bhavet, uktaM hi - " vitehakaraNamArabhaDA turiyaM vA annamannagahaNeNa" / sammardanaM sammardA rUDhitvAt strIliGgatA, vastrAntaH koNa saJcalanam, upadhervA upari niSadanam uktaJca - ""aMto va hojja koNA nisiyaNa tattheva sammaddA" varjayitavyeti sarvatra sambadhyate / 'caH pUraNe, "mosali" tti tiryagUrdhvamadho vA ghaTTanA tRtIyA / 'prasphoTanA' prakarSeNa reNuguNDitasyeva vastrasya sphoTanA caturthI / vikSepaNaM vikSiptA pazcamIti gamyate, rUDhitvAca strIliGgatA, sA ca pratyupekSitavastrasyA'nyatrA'pratyupekSite kSepaNaM pratyupekSamANo vA vastrAcalaM yadUrdhvaM kSipati / vedikA "chaTTa" ti SaSThI, atra sampradAya : - " veiyA paMcavihA pannattA, taM jahA -- uDUveiyA, ahoveiyA, tiriyaiveiyA, ubhaovezyA, eMgaioveiyA / tattha uDaveiyA -- uvariM jaNNugANaM hatthe kAUNaM paDilehei, ahoveiyA --- ahojaNNugANaM hatthe kAUNa paDilehei, tiriyaveiyA - saMDAsayANaM majjheNaM hatthe neUNa paDilehei, ubhaoveiyA -- bAhANaM aMtare do vi jANugA kAUNa paDilehei, egaoveiyA - egaM jaNNugaM bAhANaM aMtare kAUNa paDilehei" / evamete doSAH pratilekhanAyAM pariharttavyAH // tathA prazithilaM nAma doSaH - yadadRDham anirAyataM vA vastraM gRhyate / pralambaH - yadviSamagrahaNena pratyupekSyamANavastrakoNAnAM lambanaM lolaH - bhUmau kare vA pratyupekSyamANavastrasya DholanamamISAM dvandvaH / ekAmarzanaM ekAmarzA prAgvat strIliGgatA, madhye gRhItvA grahaNadezaM yAvadubhayato vastrasya yadekakAlaM saGgharSaNamAkarSaNam / "aNegarUvadhuNa" tti anekarUpA 1 "vitathakaraNaM ArabhaTA tvaritaM vA anyA'nyagrahaNena" / 2 "antarvA bhaveyuH koNA niSIdanaM tatraiva sammardA" / 3 " vedikA paJcavidhA prazaptA, tadyathA - UrdhvaM vedikA adhovedikA tiryagvedikA ubhayatovedikA ekatovedikA, tanordhvavedikA--upari jAnunoIsto kRtvA pratilekhayati, adhovedikA - adho jAnvorhastau kRtvA pratilekhayati, tiryagvedikA - saMdaMzakayormadhye hastena gRhItvA pratilekhayati, ubhayatovedikA - bAhorantare dve api jAnunI kRtvA pratilekhayati, ekatovedikA - ekaM jAnu bAhvorantare kRtvA pratilekhayati" / FOXOXO yatidinakRtyam / Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDaviMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / // 313 // cAsau sayAtrayAtikramaNato yugapadanekavastragrahaNato vA dhUnanA ca-kampanA anekarUpadhUnanA / tathA yat karoti 'pramANe' prasphoTanAdisaGkhyAlakSaNe pramAdaM yacca 'zaGkite' pramAdataH pramANaM prati zaGkotpattau gaNanA-aGgulirekhAsparzanAdinA ekadvitri- sAmAcAsaGkhyAtmikA tAmupagacchati gaNanopagaM yathA bhavatyevaM gamyamAnatvAt prasphoTanAdi kuryAt so'pi doSaH / sarvatra pUrva- khyimasUtrAdanuvartya varjanakriyA yojanIyA / evaM cAnantaroktadoSairanvitA sadoSA pratyupekSaNA, viyuktA tu nirdoSetyarthAduktam // dhyayanam / sAmprataM tvenAmeva bhaGgakadarzanadvAreNa sAkSAt sadoSAM nirdoSAM ca kicidvizeSato vaktumAha-"aNUNAiritta" tti yatidinaUnA cAsAvatiriktA conAtiriktA na tathA anUnAtiriktA pratilekhA, iha ca nyUnatAdhikye prasphoTanApramArjanabelAM cAzritya XI kRtym| vAcye, yata uktam- "khoDaNapamajavelAsu ceva UNAhiyA muNeyavA" / "avivaccAsa" tti vividho vyatyAsaH-viparyAso yasyAM sA vivyatyAsA na tathA 'avivyatyAsA' puruSopadhiviparyAsarahitA karttavyeti zeSaH / atra ca tribhirvizeSaNapadairaSTau | bhaGgAH sUcitA bhavanti / sthApanA ceyam- sss | 155 Issss issumteSu ca kA zuddhaH? ko vA'zuddhaH? ityAha-'prathamaM padam' AdyabhaGgakarUpaM prazastam, zeSANi tu aprazastAni // nirdoSAmapyenAM kurvatA yat pariharttavyaM tat kAkopadeSTumAha-"paDilehe"tyAdi vAcayati anyaM svayaM 'pratIcchati' vA AlApAdikaM gRhNAti ya iti gamyate // sa kim ? ityAha-"puDhavI"vyAdi spaSTam / navaraM SaTrAyavirAdhaka evam-pramatto hi kumbhakArazAlAdau sthito jalabhRtaghaTAdikamapi praloThayet , tatastajjalena mRdagnibIjakunthvAdayaH plAvyante, yatra cAgnistatra cAvazyaM vAyuriti SaNNAmapi virAdhanA / tadanena pratilekhanAkAle hiMsAhetutvAd mithaH kathAdInAM parihAryatvamuktam , itthaM prathamapauruSIkRtya- // 313 // muktam / dvitIyapauruSIkRtyam "bIe jhANaM jhiyAyaI" ityanenoktameva / ubhayaM caitadavazyaM karttavyam / atastRtIyapauruSIkRtyamapyevam uta kAraNa evotpanne ? ityAzajhyAha-"taie" ityAdi sugamam / navaram-autsargikameva tRtIyapauruSIbhakta Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnagaveSaNam, anyathA sthavirakalpikAnAM yathAkAlameva bhaktAdigaveSaNam, tathA cAha - "saIkAle ghare bhikkhu" ttiH // tAmyeSa SaT kAraNAnyAha - "vaiyaNa" tti sublopAd vedanAzabdasya copalakSaNatvAt kSutpipAsAvedanopazamanAya tathA "vesAvacce" nti vaiyAvRttyAya, tathA 'Irye'ti IryAsamitiH saiva hArthastasmai, 'caH' samuccaye, tathA saMyamArthAya tathA "pANa| battiyAe" tti 'prANapratyayaM' jIvitanimittam, avidhinA hyAtmano'pi prANopakramaNe hiMsA syAt, SaSThaM punaridaM kAraNamyaduta 'dharmacintAyai' dharmadhyAnacintAyai bhaktapAnaM gaveSayediti sarvatrA'nuvarttate / / Aha-- etatkAraNotpattau kimavazyaM - bhaktamAna gaveSaNaM karttavyamutA'nyathA ? ityAha - "niggaMthe" tyAdi sugamam, navaram -- kimiti na kuryAt ? ityAha- " aNaikamaNAi" ti sUtratvAd 'anatikramaNaM' saMyamayogAnAmanullaGghanaM, cazabdo yasmAdarthe, yasmAt "se" tasya nirmanthAderbhavati, anyathA tadatikramaNasambhavAt // SaT sthAnAnyAha - 'AtaGke' jvarAdau 'upasarge' divyAdau sati, ubhayatra tannivAraNArtha| miti gamyate / tathA titikSA - sahanaM tayA, brahmacaryaguptiSu viSaye, tathA "pANidyAtavaheDaM" ti 'prANidayAhetoH' varSAdau nipatatyapkAyAdijIvarakSAyai, tapaH- caturthAdi taddhetoca, tathA zarIravyavacchedanArthaM ucitakAle'nazanaM kurvan bhaktapAnagave - SaNaM na kuryAditi yojyam // tadgaveSaNAM ca kurvan kena vidhinA kiyatkSetraM paryaTet ? ityAha- apagatazeSamapazeSaM samasta| mityarthaH 'bhANDakam ' upakaraNaM gRhItvA cakSuSA pratyupekSyeti gamyate, tataH pratilekhayet upalakSaNatvAccA'sya tadA''dAya 'param' utkRSTam arddhayojanamAzritya lyabUlope paJcamI, parato hi kSetrAtItamazanAdi syAt, viharatyasmin pradeze iti vihArastaM 'viharet' caret muniH // itthaM vihRtyopAzrayaM cAgatya gurvAlocanAdipurassaraM bhojanAdi kRtvA yat kuryAt tadAha - "cautthI"tyAdi 'nikSipya' pratyupekSaNApUrvakaM baddhA || pauruSyAH prakramAt caturthyAzcaturbhAge zeSa iti gamyate // "pAsavaNuccAra 1 sarakAle cared bhikSuH / yatidinakRtyam / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 314 // bhUmiM ca" tti cazabdAt kAlabhUmiM "jayaM" ti 'yatam' ArambhAduparataM yathA bhavati, zeSaM spaSTamiti sArddhasaptadaza-XI paiviMzaM sUtrArthaH // 21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35-36-37 / / itthaM vizeSato dinakRtya sAmAcAmabhidhAya rAtrikRtyamAha ryAkhyamakAussaggaM tao kujA, sabadukkhavimukkhaNaM // 38 // dhyayanam / desiyaM ca aIyAraM, ciMtija aNuputvaso / nANammi daMsaNe ceva, carittammi taheva ya // 39 pAriyakAussaggo, vaMdittA ya tao guruM / desiyaM tu aIyAraM, Aloija jahakkama // 40 // yatirAtripaDikkamittANa nissallo, vaMdittANa toguruN| kAussaggaMtaokujjA, sabadukkhavimukkhaNaM // 41 // kRtyam / siddhANaM saMthavaM kiccA, vaMdittANa tao guruM / thuimaMgalaM ca kAUNaM, kAlaM saMpaDilehae // 42 // paDhamaM porisiM sajjhAyaM,bIyaM jhANaM jhiyaayi| taiyAe niddamukkhaM tu, cautthI bhujo visjjhaayN||43|| porisIe cautthIe, kAlaM tu paDilehiyA / sajjhAyaM tu tao kujjA, abohaMto asaMjae // 44 // porisIe caubhAe, vaMdittANaM tao guruM / paDikkamittu kAlassa, kAlaM tu paDilehae // 45 // Agae kAyavussagge, sabadukkha vimukkhaNe / kAussaggaM tao kujjA, savvadukkhavimukkhaNaM // 46 // rAIyaM ca aIyAraM, ciMtija annuputvso| nANammi daMsaNammi ya, carittammi tavammi y||47|| pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruM / rAIyaM tu aIyAraM, Aloijja jahakkama // 48 // // 314 // paDikkamittu nissallo, vaMdittANa tao guruuN| kAussaggaM tao kujjA, sabadukkhavimukkhaNaM // 49 // kiM tavaM paDivajAmi, evaM tattha viciMtae / kAussaggaM tu pArittA, karijA jiNasaMthavaM // 50 // Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatirAtrikRtyam / pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruM / tavaM saMpaDivajittA, karija siddhANa saMthavaM // 51 // ___ vyAkhyA-"tau" tti 'tataH' prasravaNAdibhUmipratilekhanAnantaram pratikramya 'niHzalyaH' mAyAdizalyarahitaH, sUcaka|tvAt sUtrasya vandanakapUrvakaM kSamayitvA ca vanditvA tato guruM 'kAyotsarga' cAritradarzanajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayalakSaNaM jAtAvekavacanam // "thuimaMgalaM ca kAUNaM" ti 'stutimaGgalaM' stutitrayarUpaM kRtvA kAlaM sampratyupekSate, ko'rthaH ? pratijAgarti upalakSaNatvAd gRhAti ca // "paDhamami"tyAdi gatameva / navaraM punarabhidhAnamasya punaH punarupadeSTavyameva guru| bhirna prayAso mantavya iti khyApanArtham / / kathaM punazcaturthapauruSyAM svAdhyAyaM kuryAt ? ityAha-pauruSyAM catuyA 'kAlaM' vairAtrika 'tuH' pUraNe, 'pratyupekSya' pratijAgarya prAgvad gRhItvA ca svAdhyAyaM tataH kuryAd 'abodhayan' anutthApayan asaMyatAn / 'pauruSyAH' prakramAt caturthyAzcaturbhAge'vaziSyamANe iti zeSaH, vanditvA tato guruM pratikramya 'kAlasya' vairAtrikasya 'kAlaM' prAbhAtikaM tuzabdo vakSyamANavizeSadyotakaH "paDilehae" tti 'pratyupekSeta' prAgvad gRhNIyAcca / iha ca sAkSAt pratyupekSaNasyaiva punaH punarabhidhAnaM bahutaraviSayatvAt / atra ca sampradAyaH-"tAhe gurU udvittA guNaMti jAva carimo jAmo patto, carime jAme sadhe udvittA verattiyaM ghettuM sajjhAyaM kareMti tAhe gurU suvaMti, patte pAbhAie kAle jo pAbhAiyaM kAlaM ghecchiti so kAlassa paDikkamiuM pAbhAiyaM kAlaM geNhai, sesA kAlavelAe kAlassa paDikkamaMti, tao AvassayaM kunnNti"| madhyamaprakramApekSaM ca kAlatrayagrahaNamuktam , anyathA jhutsargata utkarSeNa catvAro jaghanyena trayaH kAlA apavAdatazcotkarSeNa dvau jaghanyenaiko'pyanujJAta eva, yata uktam-kAlacaukkaM ukkosaeNa, jahannao tinni hu~ti bodhavA / "tadA gurava utthAya guNayanti yAvat caramo yAmaHprAptaH, carame yAme sarve utthAya vairAtrikaM gRhItvA svAdhyAyaM kurvanti tadA guravaH svapanti, | prAse prAbhAtike kAle yaH prAbhAtikaM kAlaM grahISyati sa kAlasya pratikramya prAbhAtikaM kAlaM gRhNAti, zeSAH kAlavelAyAM kAlasya pratikrAmyanti, tata AvazyakaM kurvanti" | 2 "kAlacatuSkaM utkRSTena jaghanyataH trayo bhavanti boddhacyAH / dvitIyapade dvikaM tu, mAyAmadavipramuktAnAm // 1 // " Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA paiviMza sAmAcAryAkhyamadhyayanam / ytiraatrikRtym| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 315 // bIyapayammi dugaMtu, mAyAmayavippamukkANaM // 1 // " atra ca tuzabdAdekasyA'pyanujJA, tathA ca cUrNikAraH-"evaM amAyAviNo | tinni do vA agiNhatassa eko bhavaI" ||'aagte' prApte 'kAyavyutsarge' upacArAt kAyavyutsargasamaye zeSaM prAgvat / yacceha kAyotsargasya sarvaduHkhavimokSaNavizeSaNaM punaH punarucyate tadasyA'tyantanirjarAhetutvakhyApanArtham / yaduktam-'kAussagge jaha suTTiyassa bhajaMti aMgamaMgAI / iya bhiMdaMti muNivarA, aTThavihaM kammasaMghAyaM // 1 // " tatheha kAyotsargagrahaNena cAritradarzanajJAnazuddhyarthaM kAyotsargatrayaM gRhyate, tatra ca tRtIye rAtriko'tIcArazcintyate, tathA cAha-rAtrau bhavaM rAtrikaM, 'caH' pUraNe, atIcAraM cintayet "aNupuzvaso" tti 'AnupUrvyA' krameNa jJAne darzane cAritre tapasi cazabdAd vIrye ca / zeSakAyotsargeSu caturviMzatistavacintanaM pratItamiti noktam / / tatazca "pArie" sUtratrayaM pratItameva / tRtIyasUtrottarArdokkArthAnuvAdataH sAmAcArIvizeSamAha-"pArie"tyAdi prAgvat / navaram-yo yathAzakti cintitaM pratipadya kuryAt siddhAnAM 'saMstavaM stutitrayarUpam , tadanu ca yatra caityAni santi tatra tadvandanaM vidheyam / Aha ca-vaMdittuM niyaMti kAlaM to ceiyAiM jai atthi" tti, iti saardhtryodshsuutraarthH||38-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51|| adhyayanArthamupasaMharannAhaesA sAmAyArI,samAseNa viyaahiyaa| carittA bahujIvA, tinnA saMsArasAgaraM // 52 // ti bemi|| vyAkhyA-sugamameva // iti zrInemicandrasarikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM sAmAcAryAkhyaM SaDviMzamadhyayanaM samAptam / / "evaM bhamAyAvinastrIn dvau vA agRhNata eko bhvti"| 2 "kAyotsarge yathA susthitasya bhajyante'GgopAGgAni / evaM bhindanti munivarAH, aSTavidhaM karmasaGghAtam // 1 // "3 "vanditvA nivedayanti kAlaM tatazcaityAni yadi santi" iti / // 315 // Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha khaluGkIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanam / vyAkhyAtaM SADuMzamadhyayanam / samprati khaluGkIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - 'ananta - rAdhyayane sAmAcArI pratipAditA, sA cA'zaThatayaiva pAlayituM zakyA, sA'pi tadvipakSabhUtazaThatAparihAreNaiva bhavatItyato dRSTAntataH zaThatAsvarUpaM nirUpyate' ityanena sambandhenA''yAtasyA'syA''visUtram - yere gahare gagge, muNI Asi bisArae / Ainne gaNibhAvammi, samAhiM paDilaMghae // 1 // vyAkhyA - dharme asthirAn sthirIkarotIti sthavira: gaNaM-guNasamUhaM dhArayati - AtmanyavasthApayatIti gaNadhara : 'gargaH' garganAmA muNati - pratijAnIte sarvasAbadyaviratimiti muni: 'AsIt ' abhUt 'vizAradaH sarvazAstreSu kuzala: 'AkIrNaH' AcAryaguNairvyAptaH 'gaNibhAve' AcAryatve sthita iti gamyate, 'samAdhi' cittasamAdhAnarUpaM 'pratisandhatte' kuziSyaisroTitamapi saGghaTTayati Atmana iti gamyata iti sUtrArthaH // 1 // sa ca samAdhiM sandadhad yat paribhAvayati tadA''ha-- vahaNe vahamANassa, kaMtAraM azvattae / joe vahamANassa, saMsAro aivattae // 2 // vyAkhyA- 'vahane' zakaTAdau "vahamANassa" tti antarbhAvitaNyarthatayA vAhyamAnasya arthAt pAmarAdeH uttaratra khaluGkagrahaNAd iha vinItagavAdimiti gamyate, kAntAram 'ativartate' sukhAtivarttitayA svayamevA'tikrAmatIti dRSTAntaH / upanayamAha - 'yoge' saMyamavyApAre 'vAhayamAnasya' pravarttayataH AcAryAdeH suziSyAniti gamyate, saMsAraH 'ativarttate' prAgvat suziSyasvarUpam / Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 316 // svayamevA'tikrAmati, tadvinItatAdarzanAd Atmano vizeSataH samAdhisambhavAditi bhAvaH // 2 // itthamAtmanaH samAdhipratisandhAnAya vinItasvarUpaM paribhAvya sa eva avinItasvarUpaM yathA paribhAvayati tathA''ha khaluMke jo u joei, vihammANo kilissaI / asamAhiM ca veei, tuttao ya se bhajjaI // 3 // evaM Dasai pucchammi, evaM viMdhai'bhikkhaNaM / ego bhaMjai samilaM, ego uppahapaTTio // 4 // ego paDai pAseNaM, nivesai nivijjaI / ukkuddaha upphiDaI, saDhe bAlagavI vae // 5 // mAI muddhe paDaI, kuddhe gacchai paDivahaM / mayalakkheNa ciTThAI, vegeNa ya pahAvaI // 6 // chinnAle chiMdaI siliM, duddate bhaMjaI jugaM / se vi ya sussuyAittA, ujjuhittA palAyaI // 7 // khaluMkA jArisA jujjA, dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANammi, bhajaMti dhiidubalA // 8 // iDDIgAravie ege, egittha rasagArave / sAyAgAravie ege, aige sucirakohaNe // 9 // bhikkhAlasie ege, ege omANa bhIrue thaddhe / egaM ca aNusAsammI, heUhiM kAraNehi ya // 10 // so vi aMtara bhAsillo, dosameva pakudhaI / AyariyANaM taM vayaNaM, paDikUlei abhikkhaNaM // 11 // na sA mama viyANAi, navi sA majjha dAhiI / niggayA hohiI manne, sAhU anno'ttha vaccau // 12 // pesiyA paliuMcati, te pariyaMti samaMtao / rAyaviTThi va mannaMtA, kareMti bhiuDiM muhe // 13 // vAiyA saMgahiyA ceva, bhattapANeNa posiyA / jAyapakkhA jahA haMsA, pakkamaMti disodisiM // 14 // vyAkhyA - 'khaluGkAn' galivRSabhAn yaH 'tuH' vizeSaNe yojayati vahane iti prakramaH / sa kim ? ityAha - "vihammANo" tti sUtratvAt ' vidhyamAnaH ' tADayan klizyati, ata evA'samAdhiM vedayate, 'totrakazca' prAjanaka: "se" iti XXCX saptaviMzaM khalaGkI yAkhyama dhyayanam / kuziSya svarUpam / // 316 // Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuziSyasvarUpam / 'tasya' khalukayojayiturbhajyate // tatazcA'tiruSTaH san sa yat karoti tadA''ha-eka 'dazati' dazanairbhakSayati pucche, eka 'vidhyati' ArayA tudati 'abhIkSNaM' punaH punaH / atha te kiM kurvanti ? ityAha-eko bhanakti samilAm , eka utpathaprasthito bhavatIti zeSaH // ekaH patati pArzvana, 'nivizati' upavizati, "nivijjai" tti zete, 'utkUrdati' Urddha gacchati, "upphiDai" tti maNDUkavat plavate, zaTho 'bAlagavIm' avRddhAM gAM "vae" tti 'brajet' tadabhimukhaM dhAvet , eka iti sarvatra gamyate // mAyI 'mUrdhA' mastakena patati, kruddhaH san 'gacchati pratipathaM' pazcAdvalati, 'mRtalakSyeNa' mRtavyAjena tiSThati, kathaJcit pravaNIkRto'pi 'vegena ca pradhAvati' yathA dvitIyo gantuM na zaknoti tathA gcchtiityrthH|| 'chinnAlaH' tathAvidhaduSTajAtiH chinnatti silliM' rajum , durdAnto bhanakti yugam , so'pi ca yugaM bhaGktvA "sussuyAitta" ti sUtkArAn kRtvA "ujuhita" tti prerya svAminaM palAyate iti gamyate // itthaM dRSTAntaM paribhAvya dArTAntikaM yathA bhAvayatyasau tathA''ha-khalukA yAdRzA 'yojyAH' yojanIyA duHziSyA api tAdRzA eva 'huH' evakArArthaH anuyojyAH, kimiti ? yato yojitA dharmayAne bhajyante dhRtidurbalAH // dhRtidurbalatvameva bhAvayitumAha-RddhyA gauravaM-RddhimantaH zrAddhA me vazyAH sampadyate ca cintitamupaka raNamityAtmakabahumAnarUpamRddhigauravaM tadasyAstIti Rddhigauraviko na guruniyoge pravarttate ekaH, ekaH 'atreti duHziSyAdhikAre a raseSu-madhurAdiSu gauravaM yasya sa rasagauravo glAnAdyAhAradAnatapasorna pravarttate, sAtagauravika ekaH sukhapratibaddho'sau apratibaddhavihArAdau na pravarttate, ekaH sucirakrodhano dIrgharoSatayaiva na kRtyeSu pravarttate // 'bhikSAlasthikaH' bhikSAlasyavAna |eko na vihartumicchati, eko'pamAnabhIruH bhikSA bhramannapi na yasya tasyaiva gRhe praveSTumicchati, 'stabdhaH' ahaGkAravAn na nijakugrahAnnamayituM zakya eka iti prakramaH / 'ekaM ca' duHziSyaM "aNusAsammi" tti anuzAsmi ahaM 'hetubhiH kAraNaizca' uktasvarUpaiH // 'so'pi' 'anuziSyamANaH antarabhASAvAn 'doSameva' aparAdhameva prakaroti na tvanuziSyamANo'pi Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptaviMzaM khalukIyAkhyamadhyayanam / -SA kuziSyasvarUpam / zrIuttarA- tadvicchedamiti bhAvaH, AcAryANAM satAmasmAkaM taditi anuziSTyabhidhAyakaM vacanaM pratikUlayati amIkSNam // yathA prati-1 dhyayanasUtre kUlayati tathA''ha-na sA mAM vijAnAti, kimuktaM bhavati ? -kadAcidasmAbhiramukasyAH zrAvikAyAH gRhAt pathyAdi zrInemica- glAnAdyarthamAnIyatAmityukto'pi vakrottaramAha-'na sA mAM jAnAti, 'na ve'ti naiva mahyaM dAsyati, yadi vA nirgatA gRhAt ndrIyA | sA bhaviSyatIti manye' iti vakti, athavA 'sAdhuranyo 'atra' prayojane bajatu kimahamevaikaH sAdhurasmi ?' ityabhidhatte // sukhabodhA- | anyacca-preSitAH kvacit prayojane "paliuMcaMti" tti tatprayojanA'niSpAdane pRSTAH santaH 'apahRvate' ka vayamuktAH 1, gatA khyA laghu vA tatra vayaM na tvasau dRSTeti 'te' kuziSyAH 'pariyanti' paryaTanti 'samantataH' sarvAsu dikSu na gurusannidhAvAsate, mA vRttiH / kadAcideteSAM kiJcit kRtyaM bhaviSyatIti / kathaJcit kartuM pravRttau ca rAjaveSTimiva manyamAnA kurvanti bhRkuTi mukhe, tdny||317|| bapurvikAropalakSaNametat // aparazca-'vAcitAH' sUtraM pAThitAH upalakSaNatvAt tadarthaM grAhitAH 'saGgahItAH' parigrahe kRtAH cazabdAd dIkSitAH svayamiti gamyate 'eveti pUraNe, bhaktapAnena poSitAH, tathA'pi jAtapakSA yathA haMsAH tathaite'pi prakrAmanti "disodisiM" ti dizi dizi yadRcchAvihAriNo bhavantItyarthaH / prAgekaprakrame'pi yadiha bahvabhidhAnaM tadIdRzAM bhUyastvakhyApanArthamiti sUtradvAdazakArthaH // 3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14 // itthaM kuziSyakharUpaM paribhASya taireva prApitalamAsamAdhiryadasAvaceSTata tadAhaaha sArahI viciMtei, khaluMkehiM smaago| kiMmajjha duTTasIsehiM ?, appA me avsiiaii||15|| jArisA mama sIsA u, tArisA galigaddahA / galigadahe caittANaM, daDhaM pagiNhaI tavaM // 16 // al vyAkhyA-'atheti pUrvavarNitacintA'nantaraM sArathiriva sArathiH dharmayAna iti prakramaH, gargAcAryaH vicintayati * khalukairiva 'khalukaiH' kuziSyaiH 'samAgataH' saMyuktaH, 'kiM ?' na kiJcid mama prayojanaM sidhyatIti gamyate duSTaziSyaiH | // 317 // XEXXEXXE Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kushissytyaagH| prakramAt preritaH, kevalamAtmA me avasIdati, etatpreraNAvyapratathA svakRtyahAneH tadvarametattyAgata udyatavihAreNa vihRtamiti bhaavH|| athaitatpreraNAntarAle svakRtyamapi kiM na kriyate ? ityAha-yAdRzA mama ziSyAH 'tuH pUraNe, tAdRzA galigardabhA yadi paramiti gamyate, gardabhagrahaNam atikutsAkhyApakam , te hi svarUpato'pi atipreraNayaiva pravarttante, tatastatpreraNayaiva kAlo'tikrAmati na tu tadantarAlasambhava iti bhaavH| yatazcaivam ato galigardabhAniva 'galigardabhAn' du:ziSyAn tyaktvA dRDhaM parigRhNAti garganAmA 'tapaH' anazanAdIti sUtradvayArthaH // 15-16 // etadevAhamiumaddayasaMpanne, gaMbhIre susmaahie| viharaI mahiM mahappA, sIlabhUeNa appnn||17||tti bemi|| vyAkhyA-'mRduH' bahirvRttyA vinayavAn 'mArdavasampannaH' antaHkaraNato'pi sAdRgeva, 'gambhIra!' alabdhamadhyaH 'susamAhitaH' suSTu samAdhimAn viharati mahIM mahAtmA 'zIlabhUtena' cAritraprAptena AtmanA upalakSitaH / yatazcaivaM khalukatA''tmano gurUNAM cehaiva doSahetuH atastattyAgato'zaThataiva sevitavyetyadhyayanatAtparyArthaH // 17 // 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // XXXXXXXXXXX iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM khalukIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanaM samAptam // Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 318 // XCXCXCXXCX X8XQXCXCXCXCX atha aSTAviMzaM mokSamArgIyAkhyamadhyayanam / vyAkhyAtaM saptaviMzamadhyayanam / adhunA mokSamArgagatyAkhyamaSTAviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - 'anantarAdhyayane'zaThatoktA, tadvyavasthitasya mokSamArgagatiprAptiriti tadabhidhAyakamidamArabhyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdisUtrammokkhamaggagaIM tacaM, suNeha jiNabhAsiyaM / caukAraNasaMjuttaM, nANadaMsaNalakkhaNaM // 1 // vyAkhyA-- mokSaH- aSTavidhakarmocchedastasya mArga : - jJAnAdirUpo yo mokSamArgastena gatiH - siddhigamanarUpA mokSamArgagatistAM kathyamAnAmiti gamyate, "tacaM" ti 'tathyAm' avitathAM zRNuta jinabhASitAm, catvAri kAraNAni - vakSyamA NAni taiH saMyuktA catuH kAraNasaMyuktA tAm / nanvamUni catvAri kAraNAni karmakSayalakSaNasya mokSasyaiva, gatestu tadanantarabhAvitvAt sa eveti kathaM catuH kAraNavatItvamasyAH ? ucyate--vyavahArataH kAraNakAraNasyApi kAraNatvAbhidhAnAt / ata | evAnantarakaraNasyaiva kAraNatvam ityAzaGkApohArthamasya vizeSaNasyopanyAsaH, anyathA hi mokSamArgeNa gatiriti vigrahe gatiM prati mArgasya kAraNatvaM pratIyate eva tadrUpANi cA'mUni catvAri kAraNAni / tathA jJAnadarzane lakSaNaM-svarUpaM yasyAH sA tathA tAmiti sUtrArthaH // 1 // yaduktaM 'mokSamArgagatiM zRNuta' iti tatra mokSamArgagatiM tAvadAhanANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo thaa| esa maggo tti pannatto, jiNehiM varadaMsihiM // 2 // vyAkhyA - sugamameva // 2 // sampratyetasyaivA'nuvAdadvAreNa phalamupadarzayitumAha - nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo thaa| eyaM maggamaNuppattA, jIvA gacchaMti soggaiM // 3 // vyAkhyA - pratItameva / navaram - " eyaM" ti 'enam' anantaramuktam // 3 // jJAnAdInyeva yathAkramamabhidhAtumAha XBXCXCX-3 aSTAviMzaM mokSamArgIyAkhyama dhyayanam / mokSamArga gati svarUpam / // 318 // Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga gatisvarUpam / tattha paMcavihaM nANaM, suyamAbhiNibohiyaM / ohinANaM taiyaM, maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyAkhyA-spaSTameva / navaram--'tatre'ti teSu jJAnAdiSu madhye "maNanANaM" ti manaHparyAyajJAnaM, 'caH samuccaye bhinnakramaH, tataH kevalaM ca / Aha-nandyAdiSu matijJAnAnantaraM zrutajJAnamuktam , tadiha kimarthamAdita eva zrutopAdAnam ? ucyate, zeSajJAnAnAmapi svarUpaparijJAnasya prAyastadhInatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 4 // sAmprataM jJAnazabdasya sambandhizabdatvAdu yeSAM tajjJAnaM tAnyabhidhAtumAha| eyaM paMcavihaM nANaM, davANa ya guNANa ya / pajavANaM ca savesiM, nANaM nANIhiM desiyaM // 5 // vyAkhyA-etatpaJcavidhaM jJAnaM dravyANAM ca 'guNAnAJca' rUpAdInAM 'paryavANAMca' dravyaguNAvasthAvizeSarUpANAM sarveSAM kevalApekSayA ca sarvazabdopAdAnam , zeSajJAnAnAM pratiniyataparyAyagrAhitatvAt / 'jJAnam' avabodhakaM 'jJAnibhiH' arthAt kevalibhiH 'darzitaM' kathitamiti sUtrArthaH // 5 // anena dravyAdiviSayatvaM jJAnasyoktam , tatra ca dravyAdIni kiMlakSaNAni ? ityAhaguNANamAsao davaM, egadabassiyA gunnaa| lakkhaNaM pajjavANaM tu, ubhao assiyA bhave // 6 // vyAkhyA-guNAnAmAzrayo dravyam , anena rUpAdaya eva vastu na tu tadvyatiriktamanyaditi sugatamatamapAstam / tathA ekasmin dravye-AdhArabhUte AzritAH-sthitA ekadravyAzritA guNAH, etena ca ye dravyamevecchanti na tadvyatiriktA | rUpAdayaH tanmataM nirAkRtam / lakSaNaM paryavANAM 'tuH' vizeSaNe 'ubhayoH' dvayoH-prAkRtatvAd dravyaguNayorAzritAH "bhave" tti bhaveyuriti sUtrArthaH // 6 // 'guNAnAmAzrayo dravyami'tyuktam / tatra katibhedaM dravyam ? ityAzajhyA''hadhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggalajaMtavo / esa logo tti pannatto, jiNehiM vrdNsihiN||7|| vyAkhyA-'dharmaH' iti dharmAstikAyaH 'adharmaH' ityadharmAstikAyaH 'AkAzam' ityAkAzAstikAyaH 'kAlaH' addhA u0a054 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X aSTAviMza mokSamArgIyAkhyamadhyayanam / mokSamArga gatisvarUpam / |* zrIuttarA samayAtmakaH 'pudgalajantavaH' iti pudgalAstikAyaH jIvAstikAyaH, etAni dravyANIti shessH| prasaGgato lokasvarUpamAyAhadhyayanasUtre | 'epa:' anantarokto dravyasamUhaH, zepaM spaSTamiti sUtrArthaH // 7 // dharmAdInyeva dravyANi bhedata AhazrInemica dhammo ahammo AgAsaM, davaM ikvikamAhiyaM / aNaMtANi ya davANi, kAlo puggljNtvo||8|| ndrIyA ___ vyAkhyA-spaSTameva // 8 // etAnyeva lakSaNata AhasukhabodhA gailakkhaNo udhammo, ahammo tthaannlkssnno| bhAyaNaM sabadavANaM, nahaM ogAhalakkhaNaM // 9 // khyA laghu XvattaNAlakkhaNo kAlo, jIvo uvoglkkhnno| nANeNaM dasaNeNaM ca, suheNa ya duheNa y||10|| vRttiH / nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 11 // // 319 // saiMdhayAra ujjoo, pahA chAyA''tave ivA / vanna-rasa-gaMdha-phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 12 // __ vyAkhyA-gatilakSaNaH 'tuH' pUraNe 'dharmaH' dharmAstikAyaH 'adharmaH' adharmAstikAyaH sthAna-sthitistallakSaNaH, 'bhAjanam' AdhAraH sarvadravyANAM nabhaH avagAhaH-avakAzastallakSaNam // tathA varttante-bhavanti bhAvAstena tena rUpeNa tAn prati prayojakatvaM varttanA tallakSaNaH kAlaH, jIva upayogalakSaNaH, ata eva jJAnena darzanena ca sukhena duHkhena ca prakramAd lakSyata iti gamyate // samprati vineyAnAM dRDhatarasaMskArA''dhAnAya uktalakSaNamanUdya lakSaNAntaramAha-jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM ca tapaH tathA 'vIrya' sAmarthyam 'upayogaH' avahitatvam , etad jIvasya lakSaNam // zabdo'ndhakAraH ubhayatra | supo luk , 'udyotaH' ratnAdiprakAzaH' 'prabhA' candrAdiruciH, 'chAyA' zaityaguNA, 'AtapaH' ravibimbajanitoSNaprakAzaH, itizabda AdizabdArthaH, tatazca sambandhabhedAdInAM parigrahaH, 'vA' samuccaye, tathA varNa-rasa-gandha-sparzAH pudgalAnAM 'tu' punararthe| lakSaNam / ebhireva teSAM lakSyamANatvAditi suutrctussttyaarthH||9-10-11-12 // dravyalakSaNamuktam / paryAyalakSaNamAha DXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX // 319 // Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga KOT gati All svarUpam / eNataMca pahattaMca, saMkhA saMThANameva ya / saMjogA ya vibhAgA ya, pajjavANaM tu lakkhaNaM // 13 // ___ vyAkhyA-ekatvaM' minneSvapi paramANvAdiSu yadeko'yaM ghaTAdiriti pratItihetuH, 'pRthaktvaM ca' ayamasmAt pRthagiti A pratyayanibandhanam , 'saGkhyA' yata eko dvautraya ityAdikA pratItirupajAyate, 'saMsthAnaM parimaNDalo'yamityAdibuddhinibandhanam , 'eveti pUraNe, 'ca' sarvatra samuccaye, 'saMyogAH' ayamaGgalyAH saMyoga ityAdivyapadezahetavaH, "vibhAgAzca' ayamito vibhakta iti buddhihetavaH, ubhayatra vyaktyapekSaM bahuvacanam , upalakSaNatvAd navapurANatvAdIni ca paryavANAM 'tu' pUraNe lakSaNam / guNAnAM tu lakSaNA'nabhidhAnaM rUpAdirUpANAM teSAmatipratItatvAditi sUtrArthaH // 13 // itthaM svarUpato viSayatazca jJAnamabhidhAya darzanamupadarzayitumAhajIvA'jIvA ya baMdho ya, punnapAvA''sayo thaa| saMvaro nijarA mokkho, saMtee tahiyA nava // 14 // tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa, sammattaM taM viyAhiyaM // 15 // | vyAkhyA-'jIvAH' pratItAH, 'ajIvAH' dharmAstikAyAdayaH, 'bandhazca' jIvakarmaNoH saMzleSaH, 'puNyaM' zubhaprakRtirUpaM zAtAdi, 'pApam' azubhaM mithyAtvAdi, 'AzravaH' karmopAdAnahetuH hiMsAdiH, puNyAdInAM ca kRtadvandvAnAM nirdezaH, 'tatheti samuccaye, 'saMvaraH' guptyAdibhirAzravanirodhaH, 'nirjarA' vipAkAt tapaso vA karmaparizATaH, 'mokSaH' kRtsnakarmakSayaH, santyete tathyAH nava bhAvA iti zeSaH / yadyamI nava tathyAstataH kim ? ityAha-tathyAnAM tu bhAvAnAM 'sadbhAve' sadbhAvaviSayam avitathasattAbhidhAyakamityarthaH upadezanaM-gurvAdisambandhinamupadezaM 'bhAvena' antaHkaraNena 'zraddadhataH' tatheti pratipadyamAnasya 'samyaktvaM' samyaktvamohanIyakarmANukSayakSayopazamopazamasamutthAtmapariNAmarUpaM taditi bhAvarUpaM zraddhAnaM 'vyAkhyAtaM' vizeSaNAkhyAtaM tIrthakRdAdibhiriti gamyate iti sUtradvayArthaH // 14-15 // itthaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadbhedAnAha XOXOXOXOXOXOXOXOXO Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati zrIuttarA-IX| nisagguvaesaruI, ANAI sutt-biiyruimev| abhigama-vitthAraruI, kiriyA-saMkheva-dhammaruI // 16 // X| aSTAviMza dhyayanasUtre ___ vyAkhyA-"nisagguvaesarui' tti rucizabdaH pratyekaM yojyate, tato nisargaH-svabhAvastena ruciH-tattvAbhilASarUpA'- mokSamArgIzrInemica syeti nisargaruciH, upadezaH-gurvAdinA kathanaM tena ruciryasyetyupadezaruciH, AjJA-sarvajJavacanAtmikA tayA ruciryasya saH, yAkhyamadIyA tathA "suttabIyaruimeva" tti ihApi rucizabdasya pratyekamabhisambandhAt sUtreNa-Agamena ruciryasya sa sUtraruciH, bIjamiva dhyayanam / sukhabodhAbIjaM yadekamapyanekArthaprabodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH, anayoH samAhAradvandvaH, 'eveti samuccaye, | mokSamArgakhyA laghu abhigamaH-vijJAnaM vistAra:-vyAsaH tAbhyAM pratyekaM rucizabdo yojyate tato'bhigamarucirvistArarucizceti, tathA kriyAvRttiH / anuSThAnaM saGkepaH-saGgrahaH dharmaH-zrutadharmAdiH teSu ruciryasyeti pratyekaM rucizabdasambandhAt kriyAruciH saGkeparuciH | svarUpam / dharmarucizca bhavati, vijJeya iti zeSaH / yacceha samyaktvasya jIvA'nanyatvenAbhidhAnaM tadguNaguNinoH kthshcidnnytvkhyaa||32|| panArthamiti sUtrasaGkepArthaH // 16 // vyAsArtha tu svata evAha sUtrakRtbhUyattheNAhigayA, jIvA'jIvAya punna paavNc| sahasammaiyA''sava-saMvareya roeha u nisaggo 17 jo jiNadiTe bhAve, caubihe saddahAi sayameva / emeya na'nnaha ttiya,sa nisaggaruitti naayvo||18|| ee ceva u bhAve, uvaiDhe jo pareNa saddahai / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesarui tti nAyavo // 19 // rAgo doso moho, annANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royaMto, so khalu ANAI nAma // 20 // jo suttamahijaMto, sueNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttaruI tti nAyabo // 21 // 5 // 320 // egeNa aNegAI, payAI jo pasaraI u sammattaM / udae va tellabiMdU, so bIyaruitti nAyavo // 22 // so hoi abhigamaruI, suanANaM jeNa atthodittuN| ekkArasamaMgAI, painnagaM dihivAo y||23|| 0 Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga gatisvarUpam / dIdavANa savabhAvA, savapamANehiM jassa uvlddhaa| savAhiM nayavihIhi ya, vitthArarui tti nAyavo // 24 // dasaNa-nANa-caritte, tava-viNae scc-smii-guttiisu|jo kiriyAbhAvaruI,sokhalu kiriyAI naam|| aNabhiggahiyakudiTThI,saMkhevarui tti hoi naaybo|avisaaro pavayaNe,aNabhiggahioya sesesu|| jo asthikAyadhamma,suyadhammaMkhalu crittdhmmNc|sddhi jiNAbhihiyaM,sodhammaruitti naaybo| __vyAkhyA-bhAvapradhAnatvAt nirdezasya 'bhUtArthatvena' sadbhUtA amI arthA ityevaMrUpeNa 'adhigatAH' paricchinnA yeneti gamyate, jIvA ajIvAzca puNyaM pApaMca, kathamadhigatAH ? ityAha-"sahasammaiya"tti sopaskAratvAt sUtratvAcca sahA''tmanA yA saGgatA matiH sA sahasammatiH, ko'rthaH ? paropadezanirapekSatayA jAtismaraNapratibhAdirUpayA, "AsavasaMvare ya" tti AzravasaMvarau, cazabdo'nuktabandhAdisamuccaye, tato bandhAdayazca, tathA 'rocate tu' rocate eva yo'nyasyA'zrutatvAdanantaropAyenA'dhigatAn jIvAdIneva 'nisargaH' iti nisargaruci yaH sa iti zeSaH // amumevArtha punaH spaSTataramevAha-yo jinadRSTAn bhAvAn 'caturvidhAn' dravyakSetrakAlabhAvabhedato nAmAdibhedato vA zraddadhAti 'svayameva' paropadezaM vinA, "emeya" tti evametat yathA jinaidRSTaM jIvAdi nAnyatheti, 'caH' samuccaye, sa nisargaruciriti jJAtavyaH // upadezarucimAha-etAMzcaiva 'tuH' pUraNe bhAvAn upadiSTAn yaH pareNa zraddadhAti chadmasthena jinena vA sa upadezaruciriti jnyaatvyH|| AjJArucimAha-rAgo dveSaH 'mohaH' zeSamohanIyam ajJAnaM ca, casya gamyamAnatvAd yasyA'pagataM bhavati, sarvathA cA'syaitadapagamA'sambhavAd dezata iti gamyate, etadapagamAcca "ANAe" tti AjJayaivA''cAryAdisambandhinyA 'rocamAnaH' kacitkugrahA'bhAvAt jIvAdi tatheti pratipadyamAno mASatuSAdivat 'khalu' nizcitam AjJArucirnAmetyabhyupagantavyaH // sUtrarucimAha-yaH sUtram 'adhIyAnaH' paThan 'zrutena' adhIyamAnena 'avagAhute' prApnoti 'tuH' pUraNe Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 321 // samyaktvam 'aGgena' AcArAdinA 'bAhyena vA' anaGgapraviSTena sa sUtraruciriti jJAtavyaH // bIjarucimAha - 'ekena ' aSTAviMzaM prakramAt padena jIvAdinA "aNegAI payAI" ti suvyatyayAd anekeSu padeSvajIvAdiSu yaH prasarati 'tuH' evakArArthaH | prasaratyeva samyaktvamityanena ruciratropalakSitA, tadabhedopacArAdAtmA'pi samyaktvamucyate, upacAranimittaM ca rucirUpeNaiva yAkhyamaAtmanaH prasaraNam, 'udaka iva tailavinduH' yathodakaikadezagato'pi tailavinduH samastamudakamAkrAmati tathaikadezotpannarucirapyAtmA tathAvidhakSayopazamAd azeSatattveSu rucimAn bhavati sa evaMvidho bIjarucirjJAtavyaH // abhigamarucimAha - bhavati abhigamaruciH zrutajJAnaM yenArthataH 'dRSTam' upalabdham ekAdazAGgAni prakIrNakamiti jAtAvekavacanam, tataH prakIrNakAnyuttarAdhyayanAdIni 'dRSTivAda:' dvAdazaM aGgam zvazabdAdupAGgAni // vistArarucimAha -- 'dravyANAM ' dharmAstikAyAdInAM 'sarvabhAvAH' ekatva - pRthaktvAdyazeSaparyAyAH 'sarvapramANaiH' pratyakSAdibhiryasya ' upalabdhAH ' yasya yatra vyApAra| stenaiva pramANena te pratItAH / "savAhiM" ti sarvaiH 'nayavidhibhiH' naigamAdibhedaiH amuM bhAvaM ayam amuM cAyaM nayabheda icchatIti, 'caH' samuccaye, sa vistAraruciriti jJAtavyaH // kriyArucimAha -- darzanaM ca jJAnaM ca cAritraM ca darzanajJAnacAritraM tasmin tapovinaye satyasamitiguptiSu yaH kriyAbhAvaruciH, kimuktaM bhavati ? - darzanAdyA''cArAnuSThAne yasya bhAvato rucirasti sa khalu kriyAruciH 'nAme'tyabhyupagamaH // saGkSeparucimAha - anabhigRhItakudRSTiH saGkSeparuciriti bhavati jJAtavyaH, 'avizAradaH' akuzalaH pravacane "aNabhiggahio ya" tti avidyamAnam abhI ti-Abhimukhyena gRhItaM - grahaNaM jJAnamasyetyanamigRhItaH 'caH' samuccaye, 'zeSeSu' kapilAdipraNItapravacaneSu, ayamAzayaH -- ya uktavizeSaNaH saGkSepeNaiva cilAtIputravat padatrayeNa tattvarucimavApnoti sa saGkSeparuciH // dharmarucimAha -- yo'stikAyAnAM dharmaH gatyupaSTambhAdiH astikAyadharmastaM zrutadharma 'khaluH' vAkyAlaGkAre cAritradharma vA, casya vArthatvAt, zraddadhAti jinAbhihitaM sa dharmarucirjJA XCXCXCXXXXXX CXCXCXX mokSamArgI dhyayanam / mokSamArgagati svarUpam / // 321 // Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati tavyaH / ziSyamativyutpAdanAthaM cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedAbhidhAnam, anyathA hi nisargopadezayoradhigamAdau vA X mokSamArga* kacit kepAzcidantarbhAva iti bhAvanIyamiti sUtraikAdazakArthaH // 17-18-19-20021-22-23-24-25-26-27 // ke punarliGgairidaM samyaktvamutpannamastIti zraddheyam ? ityAha khruupm| paramatthasaMthavovA, sudiTThaparamatthasevaNAvA vi / vAvannakudaMsaNavajjaNA ya samma ttasaddahaNA // 28 // . vyAkhyA-paramAzca te-tAttvikA arthAzca-jIvAdayaH paramArthAsteSu saMstavaH-paricayaH paramArthasaMstavaH, vAzabdaH samucaye, tathA suSu dRSTAH-upalabdhAH paramArthA yaiste sudRSTaparamArthA:-AcAryAdayastatsevanaM, 've' tyanuktasamuccaye, tato yathAzakti tadvaiyAvRttyapravRttizca, 'api:' samuccaye, "vAvanakudasaNa" tti darzanazabdaH pratyekaM sambadhyate, tato vyApanaMvinaSTaM darzanaM yeSAM te vyApannadarzanA nihavAdayaH tathA kutsitaM darzanaM yeSAM te kudarzanA:-zAka yAdayasteSAM varjanaM vyApaakudarzanavarjanam, sarvatra sUtratvAt strIliGganirdezaH, 'caH' samuccaye, samyaktvaM zraddhIyate'neneti samyaktvazraddhAnamiti sUtrArthaH // 28 // ityaM samyaktvasya liGgAnyabhidhAya tasyaiva mAhAtmyamupadarzayannAhanatthi carittaM sammattavihUNaM dasaNe u bhaiyavaM / sammatta-carittAI, jugavaM putvaM va sammattaM // 19 // nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA na huMti crnngunnaa| aguNissa nasthi mokkho, natthi amokkhassa nivANaM // 30 // vyAkhyA-nAsti cAritraM samyaktvavihInaM 'darzane tu' samyaktve punaH sati 'bhaktavyaM bhavati vA na vA prakramAta cAritram , kimityevam ? ata Aha-samyaktvacAritre yugapat samutpadyate iti zeSaH, 'pUrva vA' cAritrotpatteH samyaktvamutpadyate, tato yadA yugapadutpAdastadA tayoH sahabhAvaH, yadA tu pUrva samyaktvaM tadA tasmin cAritraM bhAjyam // anyaca Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 322 // nA'darzanino jJAnaM, jJAnena vinA na bhavanti caraNAntargatA guNAzcaraNaguNAH, 'aguNinaH' anantaroktaguNarahitasya nAsti aSTAviMza mokSaH karmaNa iti gamyate, nAstyamuktasya nirvANam / tadatra pUrvasUtreNa muktyanantarahetorapi caraNasya samyaktvabhAva eva mokSamArgIbhavanaM tanmAhAtmyamuktam , anantarasUtreNa tUttarottaravyatirekadarzanenA'zeSaguNAnAmiti sUtradvayArthaH / / 29-30 / / asya yAkhyamacASTavidhAcArasahitasyaivottarottaraguNaprAptihetuteti tamAdarzayitumAha dhyynm| nissaMkiya nikaMkhiya, nivitigicchA amuuddhditttthiiy|uvvuuh-thiriikrnne, vacchalla-pabhAvaNe aTTha 31 || mokSamArga gativyAkhyA-zaGkanaM zaGkitaM-dezasarvazaGkAtmakaM tadabhAvo niHzaGkitam , tathA kANaM kAGkitam-anyA'nyadarzanagrahAtmakaM kharUpam / tadabhAvo niHkADitam , vicikitsA-phalaM prati sandehaH vidaH-vijJAH te ca tattvataH sAdhava eva tajugupsA vA tadabhAvo nirvicikitsaM nirvijugupsaM vA, ArSatvAcca sUtre evaM pAThaH / amUDhA-RddhimatkutIrthikadarzane'pyavigItamasmaddarzanamiti moharahitA sA cAsau dRSTizca-buddhirUpA amUDhadRSTiH, sa cAyaM caturvidho'pi Antara AcAraH / bAhya tu AhaupahA-darzanAdiguNavatAM prazaMsayA tattadguNaparivarddhanaM sA ca sthirIkaraNazca-abhyupagatadharmAnuSThAnaM prati sIdatAM | sthairyA''pAdanamupabRMhAsthirIkaraNe, vAtsalyaM-sAdharmikajanasyocitapratipattikaraNaM tacca prabhAvanA ca-svatIrthonnatihetuceSTAsu pravartanaM vAtsalyaprabhAvane, aSTaite darzanAcArA bhavantIti zeSa iti sUtrArthaH // 31 // itthaM jJAnadarzanAkhyaM muktimArgamabhidhAya tameva cAritrarUpamAha // 322 // sAmAiya ttha paDhamaM, cheovaTThAvaNaM bhave vIyaM / parihAravisuddhIyaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // akasAyaM ahakkhAyaM, chaDamatthassa jiNassa vA / eyaM cayarittakaraM, cArittaM hoi AhiyaM // 33 // XoxoxoXXXX Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga gatisvarUpam / vyAkhyA-samaH-rAgadveSarahitaH sa ceha prastAvAt cittapariNAmastasmin Aya:-manaM samAyaH sa eva 'sAmAyika HalsarvasAvadyaparihAraH, 'ttha' iti pUraNe, 'prathamam' Adyam / etacca dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca / tatra itvaraM bharatairAvatayoH, prathamacaramatIrthakaratIrthayorupasthApanAyAM chedopasthApanIyabhAvena tatra tadvyapadezAbhAvAt / yAvatkathikaM ca tayoreva, madhyamatIrthakaratIrtheSu mahAvideheSu copasthApanAyA abhAvena tadvyapadezasya yAvajjIvamapi sambhavAt / tathA chedaH-sAticArasya yateniraticArasya vA zikSakasya tIrthAntarasambandhino vA tIrthAntaraM pratipadyamAnasya pUrvaparyAyavyavacchedarUpaH tadyuktopasthApanA! mahAvratAropaNarUpA yasmin tat chedopasthApanaM bhaved dvitiiym| tathA pariharaNaM parihAraH-viziSTataporUpastena vizuddhirasmi| niti parihAravizuddhikam / taccaitadgAthAbhyo'vaseyam - parihAriyANa u tavo, jahanna majho taheva ukkoso| sIuNhavAsakAle, bhaNio dhIrehiM patteyaM // 1 // tattha jahanno gimhe, cauttha chaTuMtu hoi majjhimao / ahamamihamukkoso, etto sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAI, chaTThAI dasamacarimago hoi / vAsAsu aTThamAI, bArasapajaMtago neo // 3 // pAraNage AyAma, paMcasu pagaho dosa'bhiggaho bhikkhe / kappaTThiyA ya paidiNa, karaMti emeva AyAmaM // 4 // evaM chammAsatavaM, caritraM parihAriyA aNucaraMti / aNucarae parihAragapayaTTie jAva chammAsA // 5 // kappaTTio vi evaM, chammAsatavaM karei sesA u / aNuparihAragabhAvaM, caraMti kappaTThiyattaM ca // 6 // eveso aTThArasamAsapamANo u vanio kppo| "parihArikANAM tu tapaH, jaghanyaM madhyamaM tathaivotkRSTam / zItoSNavarSAkAleSu, bhaNitaM dhIraiH pratyekam // 1 // tatra jaghanya grISme, caturtha SaSThaM tu bhavati madhyamataH / aSTamamihotkRSTaM, itaH zizire pravakSyAmi // 2 // zizire tu jaghanyAdi, SaSTAdi dazamacaramakaM bhavati / varSAsvaSTamAdi, dvAdazaparyantakaM zeyam // 3 // pAraNake AcAmAmlaM, paJcAnAM pragraho dvayorabhigraho bhikSAyAm / karUpasthitAzca pratidinaM, kurvansyevamevAcAmAmlam // 4 // evaM SaNmAsatapaH, caritvA parihArikA anucaranti / anucarakAH parihArakapadasthitAH yAvat ssnnmaasaaH||5|| kalpasthito'pi evaM, SaNmAsatapaH karoti zeSAstu / anuparihArakabhAvaM, caranti kalpasthitasvaM ca // 6 // evameSo'STAdazamAsapramANastu varNitaH kalpaH / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- saMkhevao viseso, visesasuttAu nAyavo // 7 // kappasamattIe tayaM, jiNakappaM vA uti gacchaM vA / paDivajamANagA dhyayanasUtre X puNa, jiNassagAse pavajjati // 8 // titthayarasamIvAsevagassa pAse va No ya annassa / eesiM jaM caraNa, parihAravisuddhigaM zrInemica- taM tu // 9 // " "suhumaM taha saMparAyaM ca" tti 'tathA' ityAnantarye, chandobhaGgabhayAJcaivamupanyastaH, sUkSmaH-kiTTIkaraNataH ndrIyA samparAyaH-lobhAkhyaH kaSAyo yasmin tat sUkSmasamparAyam / uktaJca-"lobhANu veyaMto, jo khalu uvasAmago va khavago sukhabodhA- vA / so suhumasaMparAo, ahakhAyA UNao kiMci // 1 // " tathA 'akaSAyaM' kSapito pazamivakaSAyA'vasthAbhAvi khyA laghu 'yathAkhyAtam' aIkathitasvarUpAnatikramavat , chadmasthasya jinasya vA yathaitat paJcavidhamapi cAritrazabdavAcyaM sathA'nvarthata vRttiH / Aha-'etad' sAmAyikAdi cayasya-rAzeH prastAvAt karmaNAM riktaM-vireko'bhAva ityarthaH tatkarotIti cayariktakaraM // 323 // cAritramiti nairukto vidhirbhavati AkhyAtamahadAdibhiriti gamyata iti sUtradvayArthaH // 32-33 // samprati taporUpaM caturthakAraNamAhatavo ya duviho vutto, bAhirabhitaro tahA / bAhiro chaviho vutto, evamabhitaro tavo // 34 // vyAkhyA-spaSTam // 34 // paraH prAha-AheSAM muktimArgatve kasya kataro vyApAraH ? ucyatenANeNa jANaI bhAve, saNeNa ya saddahe / caritteNa na geNhAi, taveNaM parisujjhaI // 35 // aSTAviMzaM mokSamArgIyAkhyamadhyayanam / mokSamArgagatikharUpam / 323 // sopato vizeSo, vizeSasUtrAt jnyaatvyH||7|| kalpasamAptau takaM, jinakalpaM vA upeyanti gacchaM vA / prati padyamAnakAH punarjinasakAze prapadyante // 8 // tIrthakarasamIpAsevakasya pAve vA naivAnyasya / eteSAM yaccaraNaM, parihAravizuddhikaM tattu // 9 // " "lobhANu vedayan yaH khalUpazAmako vA kSapako vA / sa sUkSmasamparAyo yathAkhyAtAdUnakaH kizcit // 3 // " Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA- 'jJAnena' matyAdinA jAnAti bhAvAn, darzanena ca zraddhatte, cAritreNa ca 'na gRhAti' nA''datte karmeti gamyate, tapasA 'parizudhyati' puropacitakarmakSapaNataH zuddho bhavatIti sUtrArthaH // 35 // anena mArgasya phalaM mokSa uktaH / samprati mokSaphalabhUtAM gatimAha khavittA pucakammAI, saMjameNa taveNa ya / saGghadukkhappahINaTTA, pakkamaMti mahesiNo // 36 // tti bemi // vyAkhyA-- kSapayitvA pUrvakarmANi saMyamena tapasA ca "sanvadukkhappahINaTTa" tti prAkRtatvAt prakSINAni sarvaduHkhAni yatra tattathA tacca siddhikSetrameva tadarthayanti ye te tathAvidhAH prakrAmanti siddhimiti zeSaH "maddesiNo" tti maharSaya iti sUtrArthaH // 36 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghu TIkAyAM sukhabodhAyAM mokSamArgIyAkhyamaSTAviMzatitamamadhyayanaM samAptam // mokSamArgagati svarUpam / Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 324 // atha ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam / alekonatrizaM samyaktvapaanantarA'dhyayane mokSamArgagatiruktA, sA ca vItarAgatvapUrviketi yathA tadbhavati tathA'dhunA'bhidhIyata iti sambaddha rAkramAkhyasyaikonatriMzAdhyayanasya samyaktvaparAkramAkhyasyA''disUtram mdhyynm| suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu sammattaparakkame nAmajjhayaNe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveie, jaM sammaM saddahaittA pattiyAittA roya samyaktvaittA phAsaittA pAlaittA tIraittA kidRittA sohaittA ArAhaittA ANAe aNupAla parAkramAittA bahave jIvA sijjhaMti vujjhaMti muccaMti parinivAyaMti sabadukkhANamaMtaM kati // 1 // dhyayanasya vyAkhyA-zrutaM 'me' mayA 'AyuSman !' iti ziSyAmazraNam , etacca sudharmasvAmI jambUsvAminamAha / 'tene'ti phalam / yaH sarvajagatpratItaH, 'bhagavatA' prakramAt mahAvIreNa 'evamiti vakSyamANaprakAreNA''khyAtam / tameva prakAramAha-'iha' asmin pravacane 'khalu' nizcitaM samyaktve sati parAkramaH-uttarottaraguNapratipattyA karmArijayasAmarthyalakSaNo'rthAt jIvasya varNyate'sminniti samyaktvaparAkrama nAmAdhyayanamastIti gamyate, tacca kena praNItam ? ityAha-zramaNena bhagavatA mahAvIraNa kAzyapena praveditam , svataH praviditameva bhagavatA mamedamAkhyAtaM ityuktaM bhavati / asyaiva phalamAha-'yaditi | prastutA'dhyayanaM samyak 'zraddhAya' zabdArthobhayarUpaM sAmAnyena pratipadya 'pratItya' vizeSata itthameveti nizcitya 'rocayitvA' // 324 // taddhyayanAdiviSayamamilApamAtmana utpAdya, 'spRSTvA' yogatrikeNa, tatra manasA sUtrArthayozcintanena, vacasA vAcanAdinA, kAyena bhaGgakaracanAdinA, pAlayitvA' parAvartanAdinA'bhirakSya tIrayitvA' adhyayanAdinA parisamApya 'kIrtayitvA' gurovinaya Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 55 pUrvakamidamitthaM mayA'dhItamiti nivedya 'zodhayitvA' gurumukhakathanena zuddhiM vidhAya 'ArAdhya' utsUtraprarUpaNAdiparihAreNa bodhayitvA etat sarvaM svamanISikAto'pi syAd ata Aha-- ' AjJaye 'ti jinAjJayA 'anupAlaya' satatamAsevya bahavo jIvAH 'sidhyanti' ihaivAgamasiddhatvAdinA, 'budhyante' ghAtikarmakSayeNa, 'vimucyante' bhavopagrAhikarmacatuSTayena, tatazca 'parinirvAnti' karmadAvAnalopazamena, ata eva 'sarvaduHkhAnAM' zArIramAnasAnAm 'antaM' paryantaM kurvanti muktipadA'vAtyeti sUtrArthaH // 1 // samprati vineyA'nugrahArthaM sambandhAbhidhAnapurassaraM prastutA'dhyayanArthamAha tassa NaM ayamaTThe evamAhijaMti, taMjahA-- saMvege nivede dhammasaddhA gurusAhammiyasussUsaNayA AloyaNayA niMdaNayA garahaNayA sAmAie cauvIsatthae vaMdaNe paDikkamaNe kAussagagge paccakkhANe thayathuimaMgale kAlapaDilehaNayA pAyacchittakaraNe khamAvaNayA sajjhAe vAyaNayA paDipucchaNayA pariyaTTaNayA aNuppehA dhammakahA suyassa ArAhaNayA egaggamaNasannivesaNayA saMjame tave vodANe suhasAte appaDibaddhayA vivittasayaNAsaNa sevaNayA viNivaNayA saMbhogapaccakkhANe uvahipaccakkhANe AhArapaccakkhANe kasAyapaccakkhANe jogapaccakkhANe sarIrapaccakkhANe sahAyapaccakkhANe bhattapaJcakkhANe sambhAvapaccakkhANe paDiva - yA veyAvacce savvaguNasaMpuNNayA vIyarAgatA khaMtI muttI maddave ajjave bhAvasacce karaNasace jogasacce maNaguttayA vaiguttayA kAyaguttayA maNasamAhAraNayA vaisamAhAraNayA kAyasa - mAhAraNayA nANasaMpannayA daMsaNasaMpannayA carittasaMpannayA sotiMdiyaniggahe cakkhidiyani OX OX BX BX BX trisaptatipadAbhi dhAnam / Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / trisaptatipadAmidhAnam / ggahe ghANidiyaniggahe jibhidiyaniggahe phAsiMdiyaniggahe kohavijae mANavijae mAyA. vijae lobhavijae pijjadosamicchAdasaNavijae selesI akammaya tti // 2 // vyAkhyA-'tasyeti samyaktvaparAkramA'dhyayanasya, 'Namiti sarvatra vAkyAlaGkAre, 'ayami'tyanantarameva vakSyamANaH | 'arthaH' abhidheyaH 'evam' amunA vakSyamANaprakAreNa 'AkhyAyate' kathyate mahAvIreNeti gamyate, 'tadyatheti vkssymaanntdrthopnyaasaarthH| saMvegaH, nirvedaH, dharmazraddhA, "gurusAhammiyasussUsaNayA" tti sAdharmikajanaguruzuzrUSaNam , ArSatvAcca ihottaratra ca sUtreSvanyathA pAThaH, AlocanA, nindA, gairhA, sAmAyikam , ceturviMzatistavaH, vandanam , pratikramaNam , kAyotsargaH, pratyAkhyAnam , stavastutimaGgalam , kaulapratyupekSaNA, prAyazcittakaraNam , kSAmaNA, svAdhyAyaH, vaucanA, paripracchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA, zrutasyA''rAdhanA, ekA~gramanaHsannivezanA, saMyamaH, tapaH, vyavadAnam , sukhasAte, apratibandhatA, viviktazayanAsanasevanA, vinivarttanA, sambhogapratyAkhyAnam , upa~dhipratyAkhyAnam , AhaurapratyAkhyA- | nam, karSAyapratyAkhyAnam , yogapratyAkhyAnam , zairIrapratyAkhyAnam , saMhAyapratyAkhyAnam , bhaktapratyAkhyAnama, sadbhAvapratyAkhyAnam , pratirUpaNA, vaiyAvRttyam , sarvaguNasampUrNatA, vItarAgatA, kSAntiH, muktiH, mAIvam , Arjavam , bhA~vasatyam , karaNasatyam , yogaisatyam , manoguptatA, gguiptatA, kAryaguptatA, mainaHsamAdhAraNA, bAksamAdhAraNA, kAyasamAdhAraNA, jJAnesampannatA, darzanasampannatA, cAritrasampannatA, zrotrendriyanigrahaH, cakSurindriyanigrahaH, ghraNindriyanigrahaH, jihvendriyanigrahaH, sparzanendriyanigrahaH, krodhavijayaH, mAnavijayaH, mAyAvijayaH, lobhaivijayaH, premadveSamithyAdarzanavijayaH, zailezI, akarmatA iti, ityakSarasaMskAraH // 2 // sAmpratamidameva pratipadaM phalopadarzanadvAreNa vyAcikhyAsurAha sUtrakAraHsaMvegeNaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddhaM jaNati, aNuttarAe dhamma XOXOXOXOXOXOXEX // 325 // Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptatipadAnAM phlniruupnnm| saddhAe saMvegaM havamAgacchati, aNaMtANubaMdhikohamANamAyAlome khavei, navaM ca kammana baMdhati, tappaccaiyaM ca NaM micchattavisohi kAUNa daMsaNArAhae bhavai, daMsaNavisohIe ya NaM visuddhAe atthegaie teNeva bhavaggahaNeNa sijjhati, sohIe ya NaM visuddhAe tacaM puNa bhavaggahaNaM nAtikamati // 1 // niveeNaM bhaMte! jIve kiM jaNai? niveeNaM divamANusatericchiesu kAmabhogesu niveyaM havamAgacchai, sabavisaesu virajati, sabavisaesu virajamANe AraMbhapariggahapariccAyaM karei, AraMbhapariggahaparicAyaM karemANe saMsAramaggaM vocchidati, siddhimaggaM paDivaNNe ya bhavati // 2 // dhammasaddhAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNai? dhammasaddhAe NaM sAyAsokkhesurajamANe virajaha AgAradhammaM ca NaM cayaha, aNagArie NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM cheyaNabheyaNasaMjogAINaM vuccheyaM karei abAbAhaM ca NaM suhaM nivattei // 3 // gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM viNayapaDivattiM jaNei, viNayapaDivanne NaM jIve aNaccAsAyaNasIle neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevaduggaIo niraMbhei, vaNNasaMjalaNabhattibahumANayAe mANussadevasuggaIo nibaMdhai, siddhisugaiM ca visohei, pasatthAI ca NaM viNayamUlAI sabakajAI sAhai, anne ya bahave jIve viNaittA havai // 4 // AloyaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? AloyaNAe NaM mAyAniyANamicchAdarisaNasallANaM mukkhamaggavigghANaM aNaMtasaMsArabaddhaNANaM uddharaNaM karei ujubhAvaM ca jaNei, ujubhAvaM paDivanne ya NaM jIve amAI ityIveyaM CXCXCXOXOXOXOXOXXXakakot Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 326 // xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxox napuMsagaveyaM ca na baMdhai, puvabaddhaM ca NaM nijjarai // 5 // niMdayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? niMdayAe NaM pacchANutAvaM jaNai, pacchANutAveNaM viraz2amANe karaNaguNaseTiM paDivajaha, karaNaguNaseTiM paDivaNNe ya aNagAre mohaNijjaM kammaM ugghAei || 6 || garihaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? garihaNAe NaM apurakkAraM jaNei, apurakkAragae NaM jIve appasatthehiMto jogehiMto niyattai pasatthehi ya paDivajjai, pasatthajogapaDivaNNe ya NaM aNagAre anaMtaghAIpajjave khavei // 7 // sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? sAmAieNaM sAvajjajogavirahaM jaNayai // 8 // cauvIsatthaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? cauvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jaNei // 9 // vaMdaNaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? vaMdaNaeNaM nIyAgoyaM kammaM khavei uccargoyaM nibaMdha, sohaggaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM nivattei, dAhiNabhAvaM ca NaM jaNeha // 10 // paDikkamaNeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? paDikkamaNeNaM vayachiddAI pihei, pihiyavayachidde puNa jIve niruddhAsave asabalacaritte aTThasu pavayaNamAyAsu uvautte apuhutte suppaNihie viharai // 11 // kAussaggeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? kAussaggeNaM tIyapaDapaNNaM pAyacchittaM visohei, visuddhapAyacchitte ya jIve nivvuyahiyae ohariyabharu va bhAravahe dhammajjhANo gae haMsuNaM viharai // 12 // paJcakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? paJcakkhANaM AsavadArAhaM nirubhai // 13 // thayathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ? dhayathuimaMgaleNaM nANadaMsaNacarittabohilAbhaM saMjaNaha, nANadaMsaNacaritta bohilAbhasaMpanne NaM jIve Byyyyyyy ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam / trisaptati padAnAM phalanirUpaNam / // 326 // Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXCXX CXCXCXXXXXX aMtakiriyaM kappavimANovavattiyaM ArAhaNaM ArAhei // 14 // kAlapaDilehaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? kAlapaDilehaNAe NaM nANAvaraNijjaM kammaM khavei // 15 // pAyacchittakaraNeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? pAyacchittakaraNeNaM pAvakammavisohiM jaNei niraiyAre Avi bhavai, sammaM ca NaM pAyacchittaM paDivajjamANe maggaM ca maggaphalaM ca visohei, AyAraM AyAraphalaM ca ArAhei // 16 // khamAvaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? khamAvaNayAe NaM palhAyaNabhAvaM jaNei, palhAyaNabhAvamuvagae ya saGghapANabhUyajIvasattesu mittIbhAvaM uppAei, mittIbhAvamuvagae ya jIve bhAvavisohiM kAUNa nibhae bhavai // 17 // sajjhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? sajjhAeNaM nANAvaraNijaM kammaM khavei // 18 // vAyaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? vAyaNAe NaM nijjaraM jaNei, suyassa ya aNusajjaNAe aNAsAyaNAe baTTai, suyassa ya aNusajjaNAe aNAsAyaNAe vahamANe titthadhammaM avalaMbei, titthadhammamavalaMbamANe mahAnijjarAe mahApajjavasANe havai // 19 // paDipucchaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNeha ? paDipucchaNAe NaM suttatthatadubhayAiM visohei, kaMkhAmohaNijjaM kammaM bucchideha // 20 // pariyahaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? pariyahaNayAe NaM vaMjaNAI jaNei vaMjaNaladdhiM ca uppAei // 21 // aNuppehAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? aNuppehAe NaM AuyavajjAo satta kammapayaDIo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei, dIhakAlaTThiIyAo hassakAlaTThiIyAo pakarei, tivANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei, bahuppaesaggAo trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 327 // ekonatriMza smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / *koXOXOXOXOXOXOXOXXXX appapaesaggAo pakarei, AuM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai, assAyAveyaNijaM ca NaM kammaM no bhujjo bhujjo uvaciNai, aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM khippAmeva vIivayai // 22 // dhammakahAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? dhammakahAe NaM nijaraM jaNei, dhammakahAe NaM pavayaNaM pabhAvei, pavayaNapabhAvae NaM jIve AgamissabhaddAe kammaM nibaMdhai // 23 // suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? suyassa ArAhaNayAe NaM aNNANaM khavei, na ya saMkilissai // 24 // egaggamaNasannivesaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? egaggamaNasannivesaNAe NaM cittanirohaM karei // 25 // saMjameNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? saMjameNaM aNaNhayattaM jaNei // 26 // taveNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? taveNaM voyANaM jaNei // 27 // voyANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? voyANeNaM akiriyaM jaNei, akiriyAe bhavittA tao pacchA sijjhati bujjhati muccati parinivAi sacadukkhANamaMtaM karei // 28 // suhasAeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? / suhasAeNaM aNussuyattaM jaNei, aNussue NaM jIve aNukaMpae aNubbhaDe vigayasoge carittamohaNijz2a kammaM khavei // 29 // apaDibaddhayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? apaDibaddhayAe NaM nissaMgattaM jaNei, nissaMgatteNaM jIve ege egaggacitte diyA ya rAo ya asajjamANe apaDibaddhe Avi viharai // 30 // vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? vivittasayaNAsaNayAe NaM carittagurti jaNaha, carittagutte NaM jIve vivittAhAre daDhacaritte egaMtarae mukkhabhAvapaDivanne aDhavihaM // 327 // Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / nijareDa // 31 // viNivaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiMjaNeha? viNivaNayAe NaM pAvakammANaM akaraNayAe abbhuDhei, putvabANa ya nijaraNayAe pAvaM niyattei, tao pacchA cAurataM saMsArakaMtAraM vIIvayai // 32 // saMbhogapaJcakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNeDa ? saMbhogapaJcakkhANeNaM AlaMbaNAI khavei, nirAlaMbaNassa ya AyayaDiyA jogA bhavaMti, saeNaM lAbheNaM saMtUsai, parassa lAbhaM no AsAei no takkei no pIhei no patthei no abhilasai, parassa lAbhaM aNAsAemANe atakemANe apIhemANe apatthemANe aNamilasemANe duccaM suhasijaM uvasaMpajjittANaM viharai // 33 // uvahipacakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? uvahipaJcakkhANeNaM apalimaMthaM jaNei, niruvahie NaM jIve nikaMkhe uvahimaMtareNa ya na saMkilissai // 34 // AhArapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei? AhArapaccakkhANeNaM jIviyAsaMsappaogaM vucchidai, jIviyAsaMsappaogaM vucchidittA jIve AhAramaMtareNa na saMkilissai // 35 // kasAyapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? kasAyapaccakkhANeNaM vIyarAyabhAvaM jaNei, vIyarAyabhAvaM paDivannevi ya NaM jIve samasuhadukkhe bhavai // 36 // jogapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? jogapaJcakkhANeNaM ajogayaM jaNei, ajogI NaM jIve navaM kammaM na baMdhai, putvabaddhaM nijarei // 37 // sarIrapaJcakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? sarIrapaccakkhANeNaM siddhAisayaguNattaNaM nivvattei, siddhAisayaguNasaMpanne ya NaM jIve logaggabhAvamuvagae paramasuhI bhavai // 38 // sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? sahAya Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 328 // xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxox paccakkhANeNaM egIbhAvaM jaNei, egI bhAvabhUe ya jIve egaggaM bhAvemANe appasadde appajhaMjhe appakalahe appakasAe appatumatume saMjamabahule saMvarabahule samAhie Avi bhavai // 39 // bhattapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? bhattapaJcakkhANeNaM aNegAI bhavasayAI niruMbhai // 40 // sabbhAvapaccakkhANaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? sambhAvapaccakkhANeNaM aNiya hiM jaNe, aniyahiM paDivanne ya aNagAre cattAri kevalikammaMse khavei, taMjahA - veyaNijjaM AuyaM nAmaM goyaM, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi saGghadukkhANamaMtaM kare // 41 // paDirUvayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? paDirUvayAe NaM lAghaviyaM jaNei, lahubhUe NaM jIve appamatte pAgaDaliMge pasatthaliMge visuddhasammatte sattasamiisamatte saGghapANabhUyajIvasattesu vIsasaNijarUve appaDilehe jiiMdie vipulatavasamiisamannAgae Avi bhavai // 42 // veyAvacceNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? veyAvacceNaM titthayaranAmaguttaM kammaM nibaMdhai // 43 // savvaguNasaMpuNNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? savvaguNasaMpunnayAe NaM apuNarAvattiM jaNei, apuNarAvattiM pattae NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM no bhAgI bhavai // 44 // vIyarAgayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? vIyarAgayAe NaM nehANubaMdhaNANi taNhANubaMdhaNANi ya vacchidai, maNuNNAmaNuNNesu saharUvara sapharisagaMdhesu saccittAcittamIsaesa ceva virajjai // 45 // khaMtIe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? khaMtIe NaM parIsahe jiNei // 46 // muttIe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? muttIe NaM akiMcaNaM jaNei, akiMcaNe ya jIve atthalolANaM puri @xxxxx ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam / trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / // 328 // Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / sANaM apatthaNije bhavai // 47 // ajavayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? ajavayAe NaM kAujuyayaM bhAvujuyayaM bhAsujuyayaM avisaMvAyaNaM jaNei, avisaMvAyaNasaMpannayAe NaM jIve dhammassa ArAhae bhavai // 48 // maddavayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? maddavayAe NaM aNussiyattaM jaNei, aNussiyatte NaM jIve miumaddavasaMpanne aha mayahANAI niTThavei // 49 // bhAvasacceNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNei, bhAvavisohIe vaTTamANe arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe anbhuTTei, arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhuTTittA paralogadhammassa ArAhae bhavai // 50 // karaNasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ? karaNasacceNaM karaNasattiM jaNei, karaNasacce vahamANe jahAvAI tahAkArI bhavai // 51 // jogasacceNaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? jogasacceNaM joge visohei // 52 // maNaguttayAe NaM bhaMte! jIve kiMjaNei? maNaguttayAe NaM egaggaM jaNei, egaggacitteNaM maNagutte saMjamArAhae bhavai // 53 // vayaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? vayaguttayAe NaM nivikArattaM jaNei, nivikAre NaM jIve vaigutte joge ajjhappajogasAhaNajutte yAvi bhavai // 54 // kAyaguttayAe NaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? kAyaguttayAe NaM saMvaraM jaNayaha, saMvareNaM kAyagutte NaM puNo pAvAsavanirohaM karei // 55 // maNasamAdhAraNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? maNasamAdhAraNayAe NaM egaggaM jaNei, egaggaM jaNaittA nANapajjave jaNei, nANapajjave jaNaittA sammattaM visohei micchattaM ca nijarei // 56 // vayasamAhAraNayAe NaM Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptatipadAnAM phlniruupnnm| // 329 // bhaMte ! jIve kiM jaNei ? vayasamAhAraNayAe NaM vayasAhAraNaM dasaNapajjave visohei, vaisAhAraNaM dasaNapajjave visohittA sulahabohiyattaM ca nivattei dullahabohiyattaM nijarei // 17 // kAyasamAdhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? kAyasamAdhAraNayAe NaM carittapajjave visohei, carittapajjave visohittA ahakkhAyacarittaM visohei, ahakkhAyacarittaM visohittA cattAri kevalikammaMse khavei, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi sabadukkhANamaMtaM karei // 58 // nANasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? nANasaMpannayAe NaM sababhAvAbhigamaM jaNei, nANasaMpanne NaM jIve cAuraMte saMsArakaMtAre na viNassaI-"jahA sUI sasuttA, paDiyA na vinnssii| tahA jIve sasutte, saMsAre na viNassaI // 1 // " nANaviNayatavacarittajoge saMpAuNai, sasamayaparasamayavisArae ya asaMghAyaNijje bhavai // 19 // dasaNasaMpannayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? daMsaNasaMpannayAe NaM bhavamicchattacheyaNaM karei paraM na vijjhAyai, aNuttareNaM nANadaMsaNeNaM appANaM saMjoemANe samma bhAvemANe viharai // 60 // carittasaMpannayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? carittasaMpannayAe NaM selesI bhAvaM jaNei, selesiM paDivanne aNagAre cattAri kammaMse khavei, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi sambadukkhANamaMtaM karei // 61 // soiMdiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? soiMdiyaniggaheNaM maNuNNAmaNunnesu saddesu rAgaddosaniggaraM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kamma na baMdhai, putvavaddhaM ca nijarei // 62 // cakkhidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei? // 329 // Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *8XQXCXCXCXCX XXXX cakkhidiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu rUvesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaJcaiyaM ca NaM kammaM nabaMdha, putrabaddhaM ca nijvare // 63 // ghANiMdiyaniggaNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? ghANiMdiyaniggaNaM maNunnAmaNunnesu gaMdhesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaJcaiyaM ca NaM kammaM na baMdha, puvabaddhaM ca niz2are || 64 // jimbhidiyaniggaheNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ?, jibbhidiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu rasesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaJcaiyaM ca NaM kammaM na baMdha, puvabaddhaM ca nijjarei || 65 // phAsiMdiyaniggaNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? phAsiMdiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu phAsesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappacaiyaM ca NaM kammaM na baMdhai, puvabaddhaM ca nijjarei // 66 // kohavijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? kohavijaeNaM khaMtiM jaNei, kohaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, puvanibaddhaM ca nijarei // 67 // mANavijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? mANavijaeNaM maddavaM jaNei, mANaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, puJcanibaddhaM ca nijare // 68 // mAyAvijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ? mAyAvijaeNaM ajjavaM jaNei, mAyAveyaNijjaM kammaM na baMdhai, puvabaddhaM ca nijjarei // 69 // lobhavijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? lobhavijaeNaM saMtosaM jaNei, lobhaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, punibaddhaM ca nijjarei // 70 // pijjadosamicchA daMsaNa vijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? pijjadosamicchAdaMsaNavijaeNaM nANaMsaNacaritArAhaNayAe anbhuTThei, aTThavihassa kammassa kammagaMThivimoyaNayAe tappaDhamayAe jahANupuSiM aTThAvIsaivihaM mohaNijjaM kammaM ugdhAei, paMcavihaM nANAvaraNiyaM navavihaM FCXCXCX trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA ekonatrizaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 330 // dasaNAvaraNijaM paMcavihaM aMtarAyaM ee tinni kammaMse jugavaM khavei, tao pacchA aNuttaraM aNaMtaM kasiNaM paDipunnaM nirAvaraNaM vitimiraM visuddhaM logAlogappabhAsagaM kevalavaraNANadasaNaM samuppADei, jAva sajogI havai tAva ya iriyAvahiyaM kammaM nibaMdhai-suhapharisaM dusamayaTTiIyaM, taM paDhamasamae baddhaM biiyasamae veiyaM taiyasamae nijinnaM, taM baddhaM puDhe udIriyaM veiyaM nijinnaM, seyAle akammaM cAvi bhavai // 71 // ahAuyaM pAlaittA aMtomuhuttaddhAvasesAUe joganirohaM karemANo suhamakiriyaM appaDivAiM sukkajjhANaM jhAyamANe tappaDhamayAe naNajogaM niraMbhai, ANApANanirohaM karei, IsipaMcahassakkharuccAraNaddhAe ya NaM aNagAre samucchinnakiriyaM aNiyahisukkajjhANaM jhiyAyamANo veyaNija AuyaM nAmaM guttaM ca ee cattAri vi kammaMse jugavaM khavei // 72 // tao orAliyaM kammAiM ca sabAhiM vippajahaNAhiM vippajahittA ujuseDhIpatte aphusamANagaI uI egasamaeNaM aviggaheNaM tattha gaMtA sAgArovautte sijjhai jAva aMtaM karei // 73 // vyAkhyA-'saMvegena' mokSAbhilASeNa 'bhadante'ti pUjyAmantraNam , jIvaH kiM janayati ? kataraM guNamutpAdayatItyarthaH iti shissyprshnH| atra prajJApaka uttaramAha-saMvegena anuttarAM dharmazraddhAM janayati, tayA saMvegaM tameva arthAd viziSTataraM "havaM" ti zIghramAgacchati / tato'nantAnubandhikrodhamAnamAyAlobhAna kSapayati, tathA 'karma' prastAvAd azubhaM na badhnAti, 'tatpratyayikAM ca' kaSAyakSayahetukAM ca 'mithyAtvavizuddhiM sarvathA mithyAtvakSayaM kRtvA darzanasya-prastAvAt kSAyikasamyaktvasyArAdhako darzanArAdhako bhavati, darzanavizuddhyA ca 'vizuddhyA' nirmalayA astyekakaH kazcit tenaiva bhavagrahaNena sidhyati // 330 // Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptipadAnAM phala| niruupnnm| marudevIsvAminIvat / yastu na tenaiva siddhyati sa kim ? ityAha-'zuddhyA' prakramAd darzanasya vizuddhyA tRtIyaM punarbhavagrahaNaM nAtikAmati, utkRSTadarzanArAdhanA'pekSametad / yata uktam- "ukkosadasaNeNaM bhaMte ! jIve kaihiM bhavaggaNehiM sijhejA ? goyamA ! ukkoseNaM teNeva, taiyaM puNa nAikkamai // " uttaratra sarveSu sUtreSu praznanirvacaneSu ca sugamapadAni na vyAkhyAsyante // nidena' sAmAnyataH saMsAravirAgeNa 'sarvaviSayeSu' samastasAMsArikavastuSu, zeSaM sugamam // 2 // 'dharmazraddhayA' dharmAmilASeNa sAtA-sAtavedanIyaM tajanitAni saukhyAni sAtasaukhyAni teSu vaiSayikasukheSvityarthaH, 'agAradharma ca' gRhAcAraM gArhasthyamityarthaH tyajati, tataH 'anagAraH' yatiH san jIvaH, zeSaM spaSTam / navaraM sNyogH-prstaavaadnissttssmbndhH|| 3 // 'gurusAdharmikazuzrUSaNena' tadupAsanArUpeNa 'vinayapratipattim' ucitakRtyakaraNAGgIkArarUpAm anatyAzAta nAzIlaH, ko'rthaH ? guruparivAdAdiparihArakRt, tathA varNa:-zlAghA tena sasvalanaM-guNodbhAsanaM bhakti:-abhyutthAnAdikA bahumAnaH-AntarA prItiH, eSAM dvandve bhAvapratyaye ca varNasavalanabhaktibahumAnatA tayA prakramAd gurUNAM siddhisugatiM vizodhayati, tanmArgabhUtasamyagdarzanAdivizodhanena 'sarvakAryANi' zrutajJAnAdIni, "viNaitti" tti 'vinetA' vinayaM grAhitA bhavati, svayaM susthitasyopAdeyavacanatvAd / anyat prakaTam // 4 // AlocanAsUtraM spaSTameva // 5 // nindanam-AtmanaivAals'tmadoSaparibhAvanaM tena pazcAdanutApena 'virajyamAnaH' vairAgyaM gacchan karaNena-apUrvakaraNena guNazreNiH karaNaguNazreNiH, sA coparitanasthitermohanIyAdikarmadalikAnyupAdAyodayasamayAtprabhRti dvitIyAdisamayeSvasaGkhyAtaguNapudgalaprakSeparUpA / yata uktam-"urvarimaThiIe daliyaM, hehimaThANesu kuNai guNaseDhI / guNasaMkamakaraNaM puNa, asuhAo suhammi pakkhivai // 1 // " "utkRSTadarzanena bhadanta ! jIvaH katibhirbhavagrahaNaiH sidhyet ? gautama ! utkarSeNa tenaiva, tRtIya punarnAtikAmyati // " 2 "uparitanasthitedelikamadhastanasthAneSu karoti guNaneNiH / guNasaGkamakaraNaM punarazubhAH zubhe prakSipati // 1 // " KeXXXXXOXOXOXOXO-KOKAR u0a056 Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonatrizaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| zrIuttarA- upalakSaNatvAt sthitighAta-rasaghAta-guNasaGkrama-sthitibandhAzca viziSTAH, athavA karaNaguNena-apUrvakaraNAdimAhAtmyena dhyayanasUtre zreNiH karaNaguNazreNiH prakramAt kSapakazreNireva tAM pratipadyate // 6 // garhaNena' parasamakSamAtmano doSodbhAvanena "apurakAra" zrInemica- | ti apuraskAram avajJAspadatvaM janayatyAtmana iti gamyate, apuraskAragataH tadbhItyaivA'prazastebhyo yogebhyo nivarttate, ndrIyA | anantaviSayatayA anante-jJAnadarzane ghnantItyanantaghAtinastAn 'paryavAn' jJAnAvaraNAdikarmaNaH pariNativizeSAn , upalakSaNaM sukhabodhA- caitad muktiprApteH, tadarthatvAt sarvaprayAsasya / evamanuktA'pi sarvatra muktiprAptireva phalatvena draSTavyA // 7 // sAmAyikacaturvikhyA laghu- zatistavasUtre prakaTe // 8-9 // vandanakena saubhAgyaM cApratihatam , 'AjJAphalam' AjJAsAramityarthaH 'dakSiNabhAvaM ca' anukUlavRtiH / bhAvaM janayati lokasyeti gmyte||10||prtikrmnnen azabalaM-zabalasthAnerakarburIkRtaM cAritraM yasya sa tathA, "apuhutte' tina // 331 // Is vidyate pRthaktvaM-prastAvAt saMyamayogebhyo viyuktatvasvarUpaM yasyA'sAvapRthaktvaH, tathA 'supraNihitaH' suSTha saMyame praNidhimAn , zeSa sugamam // 11 // kAyotsargeNa atItaM ca-iha cirakAlabhAvitvena pratyutpannamiva pratyutpannaM ca AsannakAlabhAvitayA atItapratyutpannaM 'prAyazcittam' ityupacArAt prAyazcittAhamatIcAram // 12 // pratyAkhyAnasUtraM sugamam // 13 // stavAH-devendrastavAdayaH stutayaH-ekAdisaptazlokAntAH, yata uktam-"eMgadugattisilogA, thuIo annesi jAva satteva / deviMdatthayamAI, teNa paraM thuttayA hoMti // 1 // " tatazca stutayaH stavAzca stutistavAH stutizabdasya ktyantatvAt pUrvanipAtaH, sUtre tu prAkRtatvAd vyatyayaH, ta eva maGgalaM-bhAvamaGgalarUpaM stutistavamaGgalaM tena jJAnadarzanacAritrAtmikA bodhiH jJAnadarzanacAritrabodhiH tallAbhaM janayati // uktaM ca- bhattIe jiNavarANaM, paramAe khINapejadosANaM / AruggabohilAbha, samAhimaraNaM ca pAveMti // 1 // " | trisaptipadAnAM phala| nirUpaNam / |||331 // "ekadvitrizlokAH, stutayo'nyeSAM yAvat saptava / devendrastavAdyAstataH paraM stavA bhavanti // 1 // " 2 "bhacyA jinavarANAM, paramayA kSINapremadveSANAm / ArogyabodhiLAbha, samAdhimaraNaJca prApnuvanti // 1 // " Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | trisaptipadAnAM phlniruupnnm| anta:-paryanto bhavasya karmaNAM vA tasya kriyA-nivarttanam antakriyA muktirityarthaH, tatazca antakriyAhetutvAdantakriyA tAm / taddhetutvaM ca tadbhave'pi syAd ata Aha--kalpA:-devalokA vimAnAni-aveyakA'nuttaravimAnarUpANi teSUpapattiryasyAH sA tathA tAm / kimuktaM bhavati ?-anantarajanmani viziSTadevatvaphalAM paramparayA tu muktiprApikAm 'ArAdhanAM' jJAnAdyArAdhanAmikAmArAdhayati // 14 // kAlaH-prAdoSikAdistasya pratyupekSaNA-grahaNapratijAgaraNarUpA kAlapratyupekSaNA tayA // 15 // 'prAyazcittakaraNena' AlocanAdividhAnarUpeNa 'mArgaH' iha jJAnaprAptihetuH samyaktvaM, yugapadutpattAvapi samyaktvasya jJAnahetutvAt , yaduktam-"kAraNakajavibhAgo, dIvapagAsANa jugavajamme |vi / jugavuppannaM pi tahA, heU nANassa sammattaM // 1 // " tatphalaM ca jJAnaM vizodhayati / tatazca Acaryata ityAcAraH-cAritraM tacca tatphalaM ca-muktilakSaNamArAdhayati // 16 // 'kSamaNayA' duHkRtAnantaraM kSamitavyamidaM mametyAdirUpayA 'prahlAdanabhAvaM' cittaprasattirUpaM 'bhAvavizuddhi' rAgadveSavigamarUpAM kRtvA nirbhayo bhavati azeSabhayahetvabhAvAt // 17 // svAdhyAyena jJAnAvaraNIyam upalakSaNatvAt zeSakarma ca kSapayati, uktaJca-"kaimmamasaMkhejabhavaM khavei | aNusamayameva uvautto / annayarammi vi joe, sajjhAyammi ya viseseNaM // 1 // " // 18 // 'vAcanayA' pAThanena anuSaJjane varttate, ko'rthaH ? avyavacchedaM karoti, tIrthamiha gaNadharastasya dharma:-AcAraH zrutapradAnalakSaNaH tIrthadharmastam 'avalambamAnaH' Azrayan mahat-prazasya muktyavAptyA paryavasAnam-anto gamyamAnatvAt karmaNo yasya sa mhaapryvsaanH|| 19 // pUrvakathitasUtrAdeH punaH pracchanaM pratipracchanaM tena kAGkSA-idamitthamitthaM ca mamAdhyetumucitamityAdikA "kAraNakArya vibhAgo, dIpaprakAzayoyugapajanmanyapi / yugapadutpannamapi tathA, hetunisya samyaktvam // 1 // " 2 "karmA'saGkeyabhavikaM kSapayatyanusamayamevopayuktaH / anyatarasminnapi yoge svAdhyAye ca vizeSeNa // 1 // " XXXXXXXXXXXXX Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghudhRttiH / ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptipadAnAM phalanirUpaNam / // 332 // vAJchA saiva mohayatIti mohanIyaM 'karma' anabhigrahikamithyAtvarUpaM vyucchinatti // 20 // parAvartanayA 'vyaJja nAni' akSarANi janayati, tAni hi vigalitAnyapi guNayataH jhagityutpatantIti utpAditAni ucyante, tathA tathAvidhakSayopazamato vyaJjanalAdhaM cazabdAt padalabdhi padAnusAritAlakSaNAm // 21 // 'anuprekSayA' cintanikayA isvasthitikAH prakaroti, sthitikhaNDakApahAreNeti bhAvaH, etazcaivaM sarvakarmaNAmapi sthiterazubhatvAt / yata uktam- "savAsi pi ThiIo, suhAsuhANaM pi hoMti asubhAo / mANusatiricchadevAuyaM ca mottUNa sesANaM // 1 // " mandAnubhAvAzca ityatrA'zubhaprakRtaya eva gRhyante, zubhabhAvasya zubhAsu tIbrAnubhAvahetutvAt / uktaM hi-"suhapayaDINa visohIe tivamasubhANa saMkileseNaM" ti / AyuHkarma ca syAd badhnAti syAd no banAti, tasya tribhAgAdizeSAyuSkatAyAmeva bandhasambhavAt / asAtavedanIyaM ca karma cazabdAd anyAzcAzubhaprakRtI! bhUyobhUyaH 'upacinoti' nibadhnAti / bhUyobhUyograhaNaM tvanyatamapramAdataH pramattasaMyatasya tadvandhasyApi sambhavAt , anAdikam 'anavadapram' anantam , ata eva "dIhamaddhaM" ti makAro'lAkSaNikaH 'dIrghAddhaM' dIrghakAlam // 22 // dharmakathayA "Agame sassabhadattAe" tti AgamiSyatIti Agama:AgAmI kAlastasmin zazvadbhadratayA-anavaratakalyANatayopalakSitaM karma nibadhnAti, zubhAnubandhi zubhamupArjayatIti bhAvaH // 23 // zrutasya 'ArAdhanayA' samyagAsevanayA 'na ca saGkizyate' naiva rAgAdijanitasaklezabhAg bhavati, tadvazato navanavasaMvegAvApteH // 24 // ekaM ca tadanaM ca-prastAvAt zubhamAlambanamekA tasmin manaHsannivezanA ekAgramanaHsannivezanA tayA // 25 // 'saMyamena' paJcAsravaviramaNAdinA, "aNaNhayattaM" ti 'anaMhaskatvam' avidyamAnakarmatvam // 26 // tapasA "voyANaM" , "sarvAsAmapi sthitayaH, zubhA'zubhAnAmapi bhvnyshubhaaH| manuSyatiryagdevAyUMSi ca muktvA zeSANAm // 1 // " 2 "zubhaprakR. tInAM vizujyA tIvramazubhAnAM sheshen"| // 332 // Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptipadAnAM phalanirUpaNam / |ti 'vyavadAna' pUrvabaddhakarmamalApagamato viziSTAM zuddhiM janayati // 27 // vyavadAnena akriyaM, ko'rthaH ? vyuparatakriyAkhya zukdhyAnacaturthabhedam 'akriyAkaH' vyuparatakriyAkhyazukladhyAnavartI bhUtvA tataH pazcAt 'siddhyati' niSThitArtho bhavati, 'budhyate' jJAnadarzanayogAbhyAM vastutattvamavagacchati, 'mucyate' saMsArAd, ata eva parinirvAtItyAdi // 28 // sukha-vaiSayikaM tasya sAtaH-tadgataspRhAnivAraNenApanayanaM sukhasAtastena 'anutsukatvaM' viSayasukhaM prati niHspRhatvam , anutsukazca 'anukampakaH' duHkhitAnukampI, sukhotsuko hi mriyamANamapi prANinamavalokayan svasukharasika evAsIt, tathA 'anubhUTaH' anulvaNaH 'vigatazokaH' naihikArthabhraMze zocate // 29 // 'apratibaddhatayA' manonirabhiSvaGgatayA 'niHsaGgatvaM' bahiHsaGgAbhAvaM 'ekaH' rAgAdisahacaravikalatayA 'ekApracittaH' dharmaikatAnamanAH, tatazca divA rAtrau cA'sajana , ko'rthaH ? sarvadA bahiHsaGgaM tyajanapratibaddhazcA'pi 'viharati' mAsakalpAdinodyatavihAreNa paryaTati // 30 // viviktAni-ruyAdyasaMsaktAni zayanAsanAni | upalakSaNatvAdupAzrayazca yasyA'sau viviktazayanAsanastadbhAvastattA tayA 'cAritragupti' caraNarakSAM vivikta:-vikRtyAdivRMhakavastuvirahita AhAro yasya sa tathA, ekAntena-nizcayena rata ekAntarataH saMyama iti gamyate, 'mokSabhAvapratipannaH' mokSa eva mayA sAdhitavya ityabhiprAyavAn // 31 // 'vinivartanayA' viSayebhya AtmanaH parAGmukhIkaraNarUpayA 'pApakarmaNAM' jJAnAvaraNAdInAM "akaraNayAe" tti ArSatvAt 'akaraNena' apUrvAnupArjanena abhyuttiSThati mokSAyeti zeSaH, pUrvabaddhAnAM ca nirjaraNayA 'taditi pApakarma 'nivartayati' vinAzayati // 32 // sambhogaH-ekamaNDalIkabhoktRtvaM tasya pratyAkhyAnaMgItArthAvasthAyAM jinakalpAdyabhyudyatavihArapratipattyA parihAraH sambhogapratyAkhyAnaM tena 'AlambanAni' glAnatAdIni | 'kSapayati' tiraskurute, sadodyatatvena vIryAcAramevAvalambate, nirAlambasya ca AyataH-mokSaH sa evA'rthaH-prayojanaM vidyate | yeSAmityAyatArthikAH 'yogAH' vyApArAH bhavanti' prabandhataH pravartante, no tarkayatItyAdInyekArthikAni nAnAdezajavineyA Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptipadAnAM phlniruupnnm| // 333 // nugrahAya upAttAni, bhedo vA sUkSmadhiyA'bhyUhyaH / dvitIyAM sukhazayyAmupasampadya viharati evaMvidharUpatvAt tasyAH // 33 // upadheH-upakaraNasya rajoharaNamukhavatrikAvyatiriktasya pratyAkhyAnaM upadhipratyAkhyAnaM tena parimantha:-svAdhyAyAdikSatistadbhAvo'parimanthastaM janayati, tathA nirupadhiko jIvaH 'niHkAGkaH' vastrAdyabhilASarahitaH upadhimantareNa casya bhinnakramatvAt 'na sakizyati' na ca klezamApnoti / uktaM hi-"tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavati-parijunne me vatthe sUI jAi|ssAmi saMdhissAmi ukaMsissAmi tuNNissAmi vokkasissAmi" ityAdi // 34 // AhArapratyAkhyAnena jIvite AzaMsAabhilASo jIvitAzaMsA tasyAH prayogaH-karaNaM jIvitAzaMsAprayogaH taM vyavacchinatti, AhArAdhInatvAt jIvitasya / AhAramantareNa na saklizyati, ko'rthaH ? vikRSTatapo'nuSThAne'pi na bAdhAmanubhavati // 35 // 'kaSAyapratyAkhyAnena' krodhA| divinivAraNena vItarAgabhAvaM janayati, dveSAbhAvopalakSaNametat // 36 // 'yogapratyAkhyAnena' tannirodhalakSaNena // 37 // zarIram-audArikAdi tatpratyAkhyAnena siddhAnAmatizayaguNA na kRSNA na nIlA ityAdayo yasya sa siddhAtizayaguNastadbhAvastattvam // 38 // sahAyAH-sAhAyyakAriNo yatayastatpratyAkhyAnena-tathAvidhayogyatAbhAvinA'bhigrahavizeSa rUpeNa 'ekIbhAvam' ekatvam 'ekIbhAvabhUtazca' ekatvaprAptazca 'aikAgryam' ekAlambanatvaM bhAvayan' abhyasyan alpajhabjhaH avAkalahaH alpakaSAyaH "appatumaMtume" tti alpam-avidyamAnaM tvaM tvamiti-svalpAparAdhinyapi tvamevaM purA'pi kRtavAn tvamevaM sadA karoSItyAdi punaH punaH pralapanaM yasya sa tathA, saMyamabahulaH saMvarabahulaH prAgvat, ata eva 'samAhitaH' jJAnAdisamAdhimAMzcApi bhavati // 39 // bhaktapratyAkhyAnena' bhaktaparijJAdinA // 40 // sadbhAvena-sarvathA puna:karaNAsambhavAt paramArthena pratyAkhyAnaM sadbhAvapratyAkhyAnaM sarvasaMvararUpaM zailezIti yAvat tena, 'anivRtti' zukladhyAnacaturtha "takha bhikSonaivaM bhavati-parijINa me vastraM sUciM yAcayiSyAmi sandhAsye utkarSayiSyAmi tUNayiSyAmi vyutkarSayiSyAmi" // 333 // Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptipadAnAM phala| niruupnnm| bhedarUpaM janayati, kevalinaH "kammaMsa" tti satkarmANi kevalisatkarmANi // 41 // pratiH-sAdRzye, tataH pratIti-sthavirakalpikAdisadRzaM rUpaM-veSo yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA-adhikopakaraNaparihArarUpayA lAghavamasyA'stIti lAghavikastadbhAvo lAghavikatA tAM dravyataH svalpopakaraNatvena bhAvatastu apratibaddhatayA, laghubhUtazca jIvo'pramattaH, tathA 'prakaTaliGgaH' sthavirakalpAdirUpeNa vijJAyamAnatvAt , 'prazastaliGgaH' jIvarakSaNaheturajoharaNAdidhArakatvAd, vizuddhasamyaktvaH "sattasamiisamatte" tti sattvaM ca samitayazca samAptAH-paripUrNA yasya sa samAptasattvasamitiH, tata eva sarvaprANabhUtajIvasattveSu | vizvasanIyarUpaH, tatpIDAparihAritvAt , alpapratyupekSo jitendriyaH, vipulena-anekabhedatayA tapasA samitibhizca sarvaviSayAnugatatvena vipulAbhireva samanvAgataH-yukto vipulatapaHsamitisamanvAgatazcA'pi bhavati, pUrvatra samitInAM paripUrNatvAbhidhAnena sAmastyamuktam , iha tu sArvatrikatvamiti na paunaruktyam // 42 // vaiyAvRtyasUtraM sugamam // 43 // sarvaguNAH-jJAnAdayastaiH sampannaH tadbhAvaH sarvaguNasampannatA tayA // 44 // 'vItarAgatayA' rAgadveSavigamarUpayA nehaH-putrAdiviSayastadrUpANyanubandhanAni-anukUlabandhanAni snehAnubandhanAni, tRSNA-lobhastadrUpANi anubandhanAni tRSNAnubandhanAni, tatazca manojJeSu zabdAdiSu virajyate, kaSAyapratyAkhyAnenaiva gatatve'pi rAgasyaiva sakalAnarthamUlatvakhyApanArthaM vItarAgatAyAH pRthagupAdAnam // 45 // kSAntyA 'parIpahAn' vadhAdIna jayati // 46 // muktyA kizcanAbhAvo'kiJcanaM, ko'rthaH ? | niHparigrahatvam // 47 // "ajavayAe" tti Arjavena 'kAyarjukatAM' kubjAdiveSabhUvikArAdyakaraNataH prAJjalatAm , 'bhAvarjukatAM' yadanyadvicintayan lokabhaktyAdinimittam anyad vAcA bhASate kAyena vA karoti tatparihArarUpAm , 'bhASarjukatAM' yadupahAsAdihetoranyadezabhASayA bhASaNaM tatparityAgAtmikAm , tathA 'avisaMvAdanaM' parA'vipratAraNaM janayati // 48 // "mahavayAe" ti mArdavena gamyamAnatvAdabhyasyamAnena mRduH-dravyato bhAvatazcA'vanamanazIlastasya mArdavaM yat sadA mArdavo XOXOXOXOXOXOXOXOXXXX Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- petasyaiva bhavati tena sampannaH-tadabhyAsAt tadA mRdukhabhAvo mRdumArdavasampannaH // 49 // 'bhAvasatyena' zuddhAntarAtmatA- ekonatriMzaM dhyayanasUtre rUpeNa pAramArthikA'vitathatvena 'bhAvavizuddhim' adhyavasAyavizuddhatAM janayati // 50 // karaNe satyaM karaNasatyaM yatpratile- samyaktvapazrInemica-1 khanAdikriyAM yathoktAmupayuktaH kurute tena 'karaNazaktiM tanmAhAtmyAt purA'nadhyavasitakriyAsAmarthyarUpAM janayati // 51 // rAkramAkhya ndrIyA 'yogasatyena' manovAkAyasatyena yogAn 'vizodhayati' kliSTakarmabandhakatvA'bhAvato nirdoSAn karoti // 52 // 'manoguptatayA' madhyayanam / mukhabodhA- manoguptirUpayA 'aikAyaM' prastAvAd dhamaikatAnacittatvaM janayati, tathA caikAgracitto jIvo "maNagutti" ti guptam-azubhADakhyA laghu- dhyavasAyeSu gacchad rakSitaM mano yenA'sau guptamanAH san saMyamArAdhako bhavati // 53 // 'vAgguptatayA' kuzalavAgudIraNarUpayA X trisaptivRttiH / | nirvikAratvaM' vikathAdyAtmakavAgvikArAbhAvaM janayati, tatazca nirvikAro vAgguptaH sarvathA vAgnirodhalakSaNavAgguptimAn padAnAM phalaadhyAtma-manastasya yogA:-dharmadhyAnAdayasteSAM sAdhanAni-ekAgratAdIni tairyukto'dhyAtmayogasAdhanayukto bhavati, viziSTa nirUpaNam / // 334 // vAgguptirahito hi na citkApratAdibhAga bhavati / / 54 // 'kAyaguptatayA' zubhayogapravRttyAtmakakAyaguptirUpayA 'saMvaram' azubhayoganirodharUpaM janayati, 'saMvareNa' gamyamAnatvAdabhyasyamAnena 'kAyaguptaH punaH' sarvathA niruddhakAyavyApAraH pApA zravaH-karmopAdAnaM tannirodha karoti // 55 // manasaH samiti-samyagU AGiti-AgamAbhihitabhAvAbhivyAtyA dhAraNAMB vyavasthApanA manaHsamAdhAraNA tayA aikAmyaM janayati, aikAmyaM janayitvA 'jJAnaparyavAn' viziSTaviziSTatarazrutatattvA'bo dharUpAn janayati, zeSaM sugamam / sarvatra ca vRttyaspRSTAni padAni sugamAni // 56 // 'vAksamAdhAraNayA' svAdhyAya eva vAgnivezanAtmikayA vAcA sAdhAraNA vAksAdhAraNA vAgviSayAH prajJApanIyA ityarthaH,te ca padArthA eva, teSAmevAnyathA- // 334 // tvasambhavena vizeSaNasAphalyAt , iha ca tadviSayA darzanaparyavA api tathoktAH, tatazca vAksAdhAraNAzca te darzanaparyavAzcasamyaktvabhedarUpA vAksAdhAraNadarzanaparyavAstAn 'vizodhayati' "davie dasaNasohi" ti vacanAd dravyAnuyogAbhyAsata Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trisaptipadAnAM phalanirUpaNam / stadviSayA''zaGkAdimAlinyA'panayanena vizuddhAn karoti // 57 // kAyasamAdhAraNayA' saMyamayogeSu zarIrasya samyagvyava- sthApanarUpayA 'cAritraparyavAn' cAritrabhedAn vizodhayati, tadunmArgapravRttita eva prAyasteSAmatIcArakAluSyasambhavAt , tAn vizodhya yathAkhyAtacAritraM 'vizodhayati' sarvathA'pyasata utpattyasambhava iti pUrvamapi kathaJcit sadeva tat cAritramo- hodayamalinaM tannirjaraNena nirmalIkurute // 58 // jJAnamiha prastAvAt zrutajJAnaM tatsampannatayA 'sarvabhAvA'migama' sarvapadArthajJAnaM janayati, caturante saMsArakAntAre 'na vinazyati' na muktimArgAd vizeSeNa dUrIbhavati / amumevArtha dRSTAntadvAreNa spaSTataramAha-'yathe' tyAdi, yathA sUciH sasUtrA patitA na vinazyati, tathA jIvaH sazrutaH saMsAre na vinazyati / ata eva jJAnaM ca-avadhyAdi vinayazca tapazca cAritrayogAzca-cAritravyApArA jJAnavinayatapazcAritrayogAstAna prApnoti, tathA svasamayaparasamayayoH saGghAtanIyaH-pramANapuruSatayA mIlanIyaH svasamayaparasamayasaGghAtanIyo bhavati / iha ca khasamayaparasamayanabdAbhyAM tadvedinaH puruSA ucyante, teSveva mIlanasambhavAt // 59 // 'darzanasampannatayA' kSayopazamikasamyaktvasamanvitatayA bhavahetubhUtaM mithyAtvaM bhavamithyAtvaM tasya cchedana-kSapaNaM bhavamithyAtvacchedanaM karoti, ko'rthaH ? kSAyikasamyaktvamavApnoti, tatazca 'parami'tyuttarakAlam utkRSTatastasminneva bhave madhyamajaghanyApekSayA tRtIye turye vA janmani kevalajJAnaprAptau 'na vidhyAyati' jJAnadarzanaprakAzAbhAvarUpaM vidhyAnaM nA'vApnoti, kintu 'anuttareNa' kSAyikatvAt pradhAnena jJAnadarzanenA''tmAnaM 'saMyojayan' pratisamayamaparApareNopayogarUpatayotpadyamAnena ghaTayana , saMyojanaM ca bhede'pi syAd ata Aha-samyag 'bhAvayan' tenA''tmAnamAtmasAd nayan viharati bhavasthakevalitayA // 60 // cAritrasampannatA sUtram , indriyasUtrANi pazca, kaSAyasUtrANi ca catvAri sugamAni // 61-62-63-64-65-66-67-68-69-70 // prema ca-rAgarUpaM dveSazca mithyAdarzanaM ca premadveSamithyAdarzanAni tadvijayena jJAnadarzanacAritrArAdhanAyAm 'abhyuttiSThati' udya Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica-1 ndrIyA sukhabodhAkhyA lghuvRti:| ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam / trisaptipadAnAM phlniruupnnm| // 335 // cchati, premAdinimittatvAt tadvirAdhanAyAH, tatazcASTavidhasya karmaNo madhya iti gamyate, karmagranthi:-atidurbhedaghAtikarmarUpastasya vimocanA-kSapaNA karmagranthivimocanA tasyai, casya gamyamAnatvAt tadarthaM cAbhyuttiSThati, abhyutthAya ca kiM karoti ? ityAha -'tatprathamatayA' tatpUrvatayA na hi tat purA kSapitamAsIditi AnupUA anatikrameNa yathAnupUrvi | aSTAviMzatividhaM mohanIyaM karma 'udghAtayati' kSapayati, tatazca paJcavidhaM jJAnAvaraNIyaM navavidhaM darzanAvaraNIyaM paJcavidhaM antarAyam "ee" tti etAni trINyapi "kammase" tti satkarmANi yugapat kSapayati, 'tataH' iti kSapaNAtaH pazcAt | 'anuttaraM' nA'smAduttaraM pradhAnaM jJAnamastItyanuttaram , 'anantam' avinAzitayA kRtsnavastuviSayatvAt , 'paripUrNa' sakalasvaparaparyAyaparipUrNavastuprakAzakatvAt , 'nirAvaraNam' azeSAvaraNavigamAt , 'vitimiraM' tasmin sati kacidapyajJAnatimirAbhAvAt , 'vizuddhaM sakaladoSAbhAvAt , 'lokA'lokaprabhAsakaM' tatsvarUpaprakAzakatvAt kevalavarajJAnadarzanaM samutpAdayati, sa ca yAvat sayogI bhavati tAvacca kim ? ityAha-I-gatistasyAH panthA yadAzritA sA bhavatita smin bhavamairyApathi-| kam , upalakSaNaM ca pathigrahaNam , tiSThato'pi sayogasya IryAsambhavAt / sambhavanti hi sayogitAyAM kevalino'pi hi sUkSmA gAtrasaJcArAH, tadevaM pathisthastiSThan IryApathikaM karma badhnAti, sukhayatIti sukhaH sparza:-AtmapradezaiH saha |saMzleSo yasya tat sukhasparza dvisamayasthitikaM, tat prathamasamaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye 'nirjIrNa' parizaTitaM, atazca tad 'baddhaM' jIvapradezaiH zliSTaM 'spRSTaM' masRNamaNikuDyApatitazuSkasthUlacUrNavat, anena vizeSaNadvayena tasya nidhattanikAcitAvasthayorabhAvamAha, 'udIritam' udayaprAptam udIraNAyAstatrAsambhavAt , 'veditaM' tatphalasukhA'nubhavanena, 'nirjiirnn| kSayamupagataM, "seyAle" tti sUtratvAd eSyatkAle' caturthasamayAdau akarma cApi bhavati, tajjIvApekSayA punastasya tathAvidhapariNAmAbhAvAt // 71 // zailezyakarmatAdvAradvayamarthato vyAcikhyAsurAha-'atheti kevalAvAtyanantaram AyuSkaM pAla // 335 // Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX yitvA antarmuhUrttA'vazeSAyuSko yoganirodhaM "karemANe " ti kariSyamANaH sUkSmakriyam apratipAti 'zukrudhyAnaM' tRtIyabhedarUpaM vyAyan tatprathamatayA manoyogaM niruNaddhi, vAgyogaM niruNaddhi, kAyayogaM niruNaddhi, AnApAnau - ucchAsa - niHsvAsau tannirodhaM karoti, sakalakAya yoganirodhopalakSaNametat, tata ISaditi - svalpaprayatnApekSayA pazcAnAM hasvAkSarANAM 'a i u R lR' ityevaMrUpANAmuJcAraH - bhaNanaM tasyA'ddhA- kAlaH ISatpaJcAkSaroccAraNAddhA tasyAM ca 'NaM' prAgvat, anagAraH samucchinnakriyam anivartti 'zukrudhyAnaM' caturthabhedarUpaM dhyAyan vedanIyamAyurnAma gotraM caitAni catvAryapi, '"kammaMsa" tti satkarmANi yugapat kSapayati // 72 // ' tataH ' vedanIyAdikSayAnantaraM " orAliyakammAI ca" tti 'audArika- kArmaNe' zarIre, cazabdAt taijasaM ca sarvAbhiH vizeSeNa - prakarSato hAnayaH - tyAgA viprahANayaH vyaktyapekSaM bahuvacanaM tAbhiH kimuktaM bhavati ? -- sarvathA zAdanena 'viprahAya' parizATya RjuH - avakA zreNiH - AkAzapradezapaGktistAM prApta RjuzreNiprAptaH, aspRzadgatiriti, ko'rthaH ? svAvagAhAtiriktanabhaH pradezAn aspRzan ekasamayena 'avigraheNa' avakreNa anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH spaSTataro bhavatIti RjuzreNiprApta ityanena gatArthatve'pi punarabhidhAnam, 'tatre' ti vivakSite muktipada ityartha: gatvA sAkAropayuktaH sidhyatIti prAgvat // 73 // upasaMhartumAha eso khalu sammattaparakkamassa ajjhayaNassa aTThe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM Aghavie pannavie parUvie daMsie nidaMsie uvadaMsie tti bemi // 74 // vyAkhyA - 'eSaH' anantaroktaH 'khalu' nizcaye samyaktvaparAkramasyAdhyayanasyArthaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa "Aghavie" tti ArSatvAd' 'AkhyAtaH' sAmAnyavizeSaparyAyAbhivyAptikathanena, - 'prajJApitaH ' hetuphalAdiprajJApanena, trisapti padAnAM phalanirUpaNam / Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpitaH svarUpakathanena, 'darzitaH' nAnAvidhabhedadarzanena, 'nidarzitaH' dRSTAntopanyAsena, 'upadarzitaH' upasaMhAradvAreNa, 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonatriMza smyktvpraakrmaakhymdhyynm| adhyynsmaaptiH| / // 336 // S iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM - sukhabodhAyAM samyaktvaparAkramAkhyamekonatriMzadadhyayanaM samAptam // // 336 // Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAzrava jIvasvarUpam / atha triMzaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam / 'anantarAdhyayane'pramAda uktaH, tadvatA ca tapo vidheyamiti tatsvarUpamucyate' iti sambaddhasya triMzattamAdhyayanasya tapomArgagatinAmakasyA''disUtram jahA u pAvagaM kamma, rAgadosasamajjiyaM / khavei tavasA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // 1 // __ vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa, 'tuH' avadhAraNArtho bhinnakramazva, apayati evetyatra yojyate, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 1 // iha cAnAzraveNaiva jIvena karma kSipyate iti yathA'sau bhavati tathA''hapANavaha-musAvAyA, adatta-mehuNa-pariggahA viro| rAIbhoyaNabirao, jIvo havA aNAsavo 2 |paMcasamio tigutto, akasAo jiiNdio| agAravo ya nissallo, jIvo havaha annaasvo||3|| __ vyAkhyA-sugamameva // 2-3 // evaMvidhazca yAdRzaM karma yathA kSapayati AdarAdhAnAya punaH ziSyAbhimukhIkaraNapUrvakaM dRSTAntadvAreNa tathA''haepasiMta vivacAse, rAgaddosasamajjiyaM / khavei u jahA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // 4 // jahA mahAtalAgassa, sanniruddhe jalAgame / ussiMcaNAe tavaNAe, kameNaM sosaNA bhave // 5 // evaM tu saMjayassAvi, pAvakammanirAsave / bhavakoDIsaMciyaM kamma, tavasA nnijrijii||6|| vyAkhyA-eteSAM prANivadhaviratyAdInAM samityAdInAM ca viparyAse sti| "usiMcaNAe" ti 'utsijanena' araghaTTa virata iti prANivadhAdibhiH pratyekaM yojyate / sadRSTAnvaM karmakSayakAraNaM tpH| ma057 Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre ghaTyAdibhiH 'tapanena' ravikaraiH // 'pApakarmanirAzrave' pApakarmaNAmA''sravAbhAve bhavakoTIsacitam atibahutvopalakSaNametat, karma tapasA nirjIryate / zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 4-5-6 // tapasA karma nirjIryate ityuktam ato bhedatastatsvarUpamAha - zrInemica- so tavo duviho vRtto, bAhirabhitaro tahA / bAhiro chaviho vRtto, evamabhitaro tavo // 7 // ndrIyA vyAkhyA - sugamam / navaram -- lokapratItatvAt kutIrthikaizca svAbhiprAyeNA''sevyamAnatvAd bAhyaM taditarathA'bhyasukhabodhA- ntaramuktam // 7 // tatra yathA bAhyaM Sar3idhaM tathA''ha khyA laghuvRtiH / // 337 // *CXCXCXCXCXCXCXCXX CXCX X aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA ya rasapariccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi8 vyAkhyA - spaSTam // 8 // eteSAM svarUpamAha - ittariya maraNakAlA ya, aNasaNA duvihA bhave / ittariyA sAvakaMkhA, niravakakhA u biijjiyA // 9 // jo so ittariyatavo, so samAseNa chaviho / seDhitavo payaratavo, ghaNo ya taha hoi vaggo ya // 10 // tattoya vaggavaggo, ya paMcamo chaTTao painnatavo / maNaicchiyacittattho, nAyavo hoi ittario // 11 // jA sA'NasaNA maraNe, duvihA sA viyAhiyA / savIyAramavIyArA, kAyaciTThaM paI bhave // 12 // ahavA saparikammA, aparikammA ya AhiyA / nIhArimaNIhArI, AhAraccheo ya dosu vi // 13 // vyAkhyA - itvarameva itvarakaM - svalpakAlaM maraNAvasAnaH kAlo yasya tad maraNakAlaM 'caH' samuccaye, anazanaM dvividhaM bhavet, strIliGganirdezaH sarvatra prAkRtatvAt / itvaraM sahA'vakAMkSayA- ghaTikAdvayAdyuttarakAlaM bhojanAbhilASarUpayA varttate saavkaangkssm| niravakAlaM, 'tuH' bhinnakrame, tataH dvitIyaM punaH maraNakAlam // yat tad itvarakaM tapaH - itvarAnazanarUpaM tat samAsena SaDidham / SaDidhatvamevAha - "seDhitavo" ityAdi, antra ca zreNi:- paGktistadupalakSitaM tapaH zreNitapaH, tacaturthAdikra triMzaM tapomArgaga tyAkhyama dhyayanam / bAhyatapasaH svarUpam / // 337 // Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyatapasaH svarUpam / | meNa kriyamANaM SaNmAsAntaM parigRhyate / tathA zreNireva zreNyA guNitA prataratapa ucyate, iha cA'vyAmohArtha caturthaSaSThASTamadazamAkhyapadacatuSTayAtmikA zreNirvivakSyate, sA ca caturbhirguNitA SoDazapadAtmakaH prataro bhavati / ayaM cA''yAmato vistaratazca tulya ityasya sthApanopAya ucyate-"ekAdyAdyA vyavasthApyAH, paGktayo hi yathAkramam / dvitIyAdyAH kramAJcaitAH, puuryedekkaadibhiH|| 1 // " sthApanA ceyam- |2|3|| 'ghanaH' iti ghanatapaH, 'caH' pUraNe, 'tatheti samuccaye, bhavatIti ca kriyA pratitapobhedaM yojanIyA / 23 atra SoDazapadAtmakaH prataraH padacatuSTayAtmikayA zreNyA | guNito ghano bhavati, AgataM catuHSaSTiH 64, 3 2 sthApanA pUrvikaiva, navaraM bAhalyato'pi padacatuSTayAtmakatvaM vizeSaH, etadupalakSitaM tapo ghanatapa ucyate / TRI] 'caH smuccye| 'tathA bhavati vargazca' iti ihApi prakramAdvarga | iti vargatapaH, tatra ca ghana eva ghanena guNito vo bhavati, tatazcatuHSaSTiH catuHSaSTyaiva guNitA jAtAni SaNNavatya|dhikAni catvAri sahasrANi, etadupalakSitaM tapo vrgtpH|| 'tatazca' vargatapaso'nantaraM 'vargavargaH' iti vargavargatapaH 'tuH' samuccaye pazcamam , atra varga eva yadA vargeNa guNyate tadA vargavargo bhavati, yathA 'catvAri sahasrANi SaNNavatyadhikAni tAvataiva guNitAni jAtaikA koTiH saptaSaSTirlakSAH saptasaptatisahasrANi dve zate SoDazAdhike, aGkato'pi 16777216, etadupalakSitaM tapo vargavargatapa ityucyate / evaM padacatuSTayamAzritya zreNyAditapo dArzatam / etadanusAreNa paJcAdipadeSvapi etatparibhAvanA kAryA / SaSThakaM 'prakIrNatapaH' yat zreNyAdiniyataraca nAvirahitaM svazaktyapekSaM yathAkathaJcid vidhIyate, tacca namaskArasahitAdi pUrvapuruSAcaritaM yavamadhya-vajramadhya-candrapratimAdi / itthaM bhedAnabhidhAyopasaMhAramAha-"maNaicchiyacittattho" tti manasa IpsitaH-iSTaH citraH-anekaprakAraH arthaH-svargApavargAdiH tejolezyAdi yasmAt tad manaIpsitacitrArtha jJAtavyaM bhavati 'itvaraka' prakramAd anazanAkhyaM tapaH // samprati maraNakAlamanazanaM Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triMza tapo mArgagatyAkhyamadhyayanam / zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 338 // bAhyatapasaH svruupm| vaktumAha-"jA sA'NasaNa" tti yattadanazanaM 'maraNe' maraNAvasare dvividhaM tad vyAkhyAtam / sad dvaividhyamevAha-saha vicAreNa-ceSTAtmakena varttate yat tat savicAra, tadviparItamavicAraM, 'kAyaceSTAm' udvarttanAdikakAyapravIcAraM 'pratI' ti Azritya bhavet / tatra savicAraM bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca / tathA ca bhaktapratyAkhyAnasvarUpam-"viyaMDaNamanbhuTThANaM, | uciyaM saMlehaNaM ca kAUNa / paJcakkhai AhAra, tivihaM va cauvihaM vA vi // 1 // uccattai pariyattai, sayamanneNAvi kArae kiMci / jattha samattho navaraM, samAhijaNayaM apaDibaddho // 2 // " tathA iGginImaraNasvarUpam-"paMcakkhai AhAraM, cauvihaM | niyamao gurusgaase| iMgiyadesammi tahA, ciDhaM pi hu iMgiyaM kuNai // 1 // uvattai pariyattai, kAiyamAIsu hoi u vibhAsA / kiccaM pi appaNa cciya, muMjai niyameNa dhiivlio||2||" avicAraM tu pAdapopagamanam , tathA ca tadvidhiH"abhivaMdiUNa deve, jahAvihiM sesae ya gurumAI / paJcakkhAittu tao, tayaMtie sabamAhAraM // 1 // girikaMdaramAIsuM, daMDAyayamAiThANamiha ThAuM / jAvajjIvaM ciTThai, niccaTTho pAyavasamANo // 2 // " punadvaividhyameva prakArAntareNAha-'athave'ti prakArAntarasUcane, 'saparikarma' sthAnaniSadanAdirUpaparikarmayuktam , 'aparikarma ca tadviparItam AkhyAtam / tatra saparikarma bhaktapratyAkhyAnam iGginImaraNaM ca, aparikarma ca pAdapopagamanam , tathA cAgamaH-"semavisamammi ya paDio, acchai vicAraca kAyavAyanobhedAnidheti tadvizeSaparijJAnArthamAha / 2 "AlocanamabhyutthAnamucitAM saMlekhanAM ca kRtvA / pratyAkhyAti AhAra, trividhaM vA caturvidhaM vA'pi // 1 // udvarttate parivartate svayamanyenApi kArayet kiJcit / yatra samoM navaraM, samAdhijanakamapratibaddhaH | // 2 // " 3 "pratyAkhyAti AhAraM, caturvidhaM niyamato gurusakAze / iGgitadeze tathA ceSTAmapi khalvinitAM karoti // 1 // udvarttate parivarttate kAyikyAdiSu bhavati tu vibhASA / kRtyamapyAramanaiva yunakti niyamena dhRtibalikaH // 2 // " 4 "abhivandha devAn yathAvidhi zeSAMzca gurvAdIn / pratyAkhyAya tatastadantike sarvamAhAram // 1 // girikandarAdiSu daNDAyatAdisthAnamiha sthitvA / yAvajjIvaM tiSThati, nizceSTaH pAdapasamAnaH // 2 // " 5 "same viSame ca patito, Askhe sa pAdapa iva viSkampaH / calanaM paraprayogAt, navaraM drumakheva tasya bhavet // u" // 338 // Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbatapasaH svarUpam / so pAyavo va nikaMpo / calaNaM parappaogA, navara dumasseva tassa bhave // 1 // " yadvA parikarma-saMlekhanA sA yatrA'sti sat saparikarma, tadviparItaM tvaparikarma / tatra cAvyAghAte trayamapyetatsUtrArthobhayaniSThito niSpAditaziSyaH saMlekhanApUrvakameva vidhatte, anyathA''rtadhyAnasambhavAt / uktaJca-'dehammi asaMlihie, sahasA dhAUhiM khijjamANehiM / jAyai aTTajjhANaM, sarIriNo carimakAlammi // 1 // " yatpunAghAte saMlekhanAmavidhAyaiva kriyate bhaktapratyAkhyAnAdi tad aparikarma, uktaJca| "abhighAo vA vijUgiribhittIkoNapAya vA hojaa| saMbaddhahatthapAyAdao va vAeNa hojAhi // 1 // emAikAraNehiM, vAghAima maraNa hoi nAyavaM / parikammamakAUNaM paJcakkhAI tao bhattaM // 2 // " tathA nirharaNaM nirhAraH-girikandarAdigamanena prAmAderbahirgamanaM tadvidyate yatra tannirhAri, tadanyadanihari yadutthAtukAme brajikAdau vidhIyate / etacca prakAradvayamapi pAdapopagamanaviSayam, tatprastAba evaagme'syaabhidhaanaat| yaduktam-"pAuvagamaNaM duvihaM nIhAriM ceva taha anIhAriM / bahiyA |gAmAINaM, girikaMdaramAi nIhAriM // 1 // baiyAisu jaM aMto, uTheumaNANa ThAi annihaariN| tamhA pAyavagamaNaM, jaM upamA pAyaveNettha // 2 // " 'AhAracchedazca' azanAdityAgaH 'dvayorapi saparikarmA'parikarmaNornirhAryanirjhariNozca sama iti zeSaH, iti sUtrapaJcakArthaH // 9-10-11-12-13 / / uktamanazanam / UnodaratAmAha omoyaraNaM paMcahA, samAseNa viyAhiyaM / davao khittakAleNaM, bhAveNaM pajjavehi ya // 14 // |jo jassa u AhAro, tatto omaM tu jo kre| jahanneNegasitthAI, evaM daveNa U bhave // 15 // "dehe'saMlikhite sahasA, dhAtuSu kSIyamANeSu / jAyate ArtadhyAnaM, zarIriNazcaramakAle ||1||"'2"abhighaato vA giriviSu| dittikoNakapAto vA bhavet / sambaddhahastapAdAdayo vA vAtena bhveyuH||1|| evamAdikAraNAghAtimaM maraNaM bhavati jJAtavyam / parikarmAskRtvA, pratyAkhyati tato bhaktam // 2 // "3 "pAdapopagamanaM dvividhaM, nihAri caiva tathA anihAri / bahimAdInAM mirikandarAdI nihAri // 1 // ajikAdiSu yadantaH, utthAtumanasi tiSThati anihIMri / tasmAt pAdapopagamana, yadupamA pAdapenAna // 2 // " Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triMzaM tapo maarggtyaakhymdhyynm| bAhyatapasaH svarUpam / zrIuttarA- gAme nagare taha rAyahANinigame ya Agare pllii| kheDe kabaDa-doNamuha-paTTaNa-maDaMba-saMvAhe // 16 // dhyayanasUtre Asamapae vihAre, sannivese samAyaghose ya / thaliseNAkhaMdhAre, satthe saMvaTTakoTTe ya // 17 // zrInemica vADesu ya ratthAsu ya, gharesu vA evamittiyaM khittaM / kappai u evamAI, evaM khitteNa U bhave // 18 // ndrIyA peDA ya addhapeDA gomutti payaMgavIhiyA ceva / saMbukkAvahA''yayagaMtuMpaJcAgayA chaTThA // 19 // sukhabodhA divasassa porisINaM, cauNhaM piu jattiobhave kaalo| evaM caramANokhala, kAlomANaM muNeyacaM 20 khyA laghuvRttiH / ahavA taiyaporisIe, UNAe ghaasmesNto| caubhAgUNAe vA, evaM kAleNa U bhave // 21 // itthI vA purisovA, alaMkiovA'NalaMkio vA vi|annnnyrvyttho vA, annayareNaM va vattheNaM // 22 // 339 // aNNeNa viseseNaM, vaNNeNaM bhAvamaNumuyaMte u| evaM caramANo khalu, bhAvomANaM muNeyatvaM // 23 // dave khitte kAle, bhAvammi ya AhiyA u je bhaavaa| eehiM omacarao, pajjavacaraobhave bhikkhU 24 vyAkhyA-tatra avama-nyUnamudaramasya avamodarastadbhAvaH 'avamaudarya' nyUnodaratA paJcadhA samAsena vyAkhyAtam / 'dravyataH' iti dravyAd, hetau paJcamI, kSetraM ca kAlazca kSetrakAlaM tena, bhAvena 'paryAyaizca' upAdhibhUtaiH / tatra dravyata Aha yo yasya 'tuH' pUraNe, 'AhAraH' dvAtriMzatkavalamAnaH, 'tataH svAhArAt 'avamam' UnaM, 'tuH' prAgvad yaH kuryAd bhuJjAna PA iti zeSaH, yattadornityAbhisambandhAt tasya 'evam' amunA prakAreNa 'dravyeNa' upAdhibhUtena bhave diti saNTaGkaH, avamau daryamiti prakramaH / etacca jaghanyena ekasikthaM-yatraikameva sikthaM bhujyate tadAdi, AdizabdAt sikthadvayAdArabhya yAvadekatriMzatkavalabhojanam / sampradAyaH punaratra-"appAhAromoyariyA jahanneNegakavalA, ukkoseNaM aTTha kavalA" ityAdi, // 339 // Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyatapasaH svarUpam / | ukta ca-*"appAhAra avaDDA dubhAga paittA taheva kiMNA / aTTha duvAlasa solasa, cau~vIsa tahekkatIsA ya // 1 // " kSetrAvamaudaryamAha-prAme nagare, tathA rAjadhAnI ca nigamazca-prabhUtataravaNijAM nivAso rAjadhAnInigamaM tasmin , Akare |palyA 'kheTe' pAMzuprAkArapratikSipte, karbaTa-karbaTajanAvAsaH, droNamukhaM-jalasthalanirgama-pravezaM yathA tAmraliptiH, pattanaMjalapattanaM sthalapattanaM ca, tatrAdyaM jalamadhyavarti, itaranirjalabhUbhAgabhAvi, maDambam-avidya mAnArddhatRtIyayojanAntarghAma, sambAdhaM-prabhUtacAturvarNyanivAsaH, karbaTAdInAM samAhAradvandvastasmin // 'Azramapade' tApasAvasathAdyupalakSitasthAne, vihAraHdevagRhaM bhikSunivAso vA tatpradhAno prAmAdirapi vihArastasmin , 'sanniveze' yAtrAdisamAyAtajanAvAse, samAjaH-pathikasamUhaH ghoSaH-gokulam anayoH samAhArastasmin , 'caH' samuccaye, sthalyAm-uccabhUbhAge senA-caturaGgabalasamUhaH skandhAvAraH sa evA'zeSakheDAdyupalakSitaH anayoH samAhArastasmin, 'sArthe' pratIte, saMvataH-bhaya trastajanasthapaNiH koTheMprAkAro'nayoH samAhArastasmin , 'caH' samuccaye, kSetraprastAvAceha samAjAdiSu kSetramevopalakSyate // 'vATeSu pATeSu vA' vRtyAdiparikSiptagRhasamUhAtmakeSu, 'rathyAsu' serikAsu, gRheSu vA, 'evamiti anena hRdayasthaprakAreNa "ettiyaM" ti etAvad vivakSAto niyataparimANa kSetraM kalpate paryaTitumiti zeSaH, 'tuH' pUraNe, evamAdi, AdizabdAd gRhazAlAdiparigrahaH, 'evam' amunA prakAreNa 'kSetreNe ti kSetrahetukaM 'tuH' pUraNe bhaved avamaudaryamiti prakramaH // punaranyathA kSetrAvamaudaryamAha-"peDe"tyAdi, atra ca sampradAyaH-peDA peDikA iva caukoNA, addhapeDA imIe ceva addhasaMThiyA gharaparivADI, gomuttiyA vaMkAvaliyA, payaMgavihI aNiyayA payaMguDDANasarisA, "saMbukkAvaTTa" tti zambUka:- zaGkhastadvadAvarto yasyAM sA "alpAhArA'pArdhA dvibhAgA prAptA tathaiva kiJcidUnA / aSTa dvAdaza SoDaza caturvizatistathaikatriMzaca ||1||","pettaa" peTikA ika catuSkoNA, 'ardhapeTA' asyAzcaiva ardhasaMsthitA gRhaparipATI, 'gomUtrikA' bakrAvalikA, 'patajhavIthikA' aniyatA patanoDayanasatyA / Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 34 // zambUkAvartI, sA ca dvidhA-yataH sampradAyaH- abhitarasaMbukkA bAhirasaMbukkA ya, tattha abhitarasaMbukkAe saMkhanAmi- triMzaM tapokhettovamAe AgiIe aMto ADhavai bAhirao sanniyaTTai, iyarIe vivajao" / "AyayagaMtuMpaJcAgaya" tti atrAyataM-dIrgha mArgagaprAJjalamityarthaH, tathA ca sampradAyaH-tattha ujuyaM gaMtUNa niyaTTai "cha?" tti SaSThI / nanvatra gocararUpatvAdbhikSAcaryAtva- tyAkhyamamevAsAM tatkathamiha kSetrAvamaudaryarUpatoktA ? ucyate--avamaudarya mamAstu ityabhisandhinA vidhIyamAnatvAd avamaudarya- dhyayanam / vyapadezo'pyaduSTa eva, dRzyate hi nimittabhedAdekatrA'pi devadattAdau pitRputrAdyanekavyapadezaH / evaM pUrvatra prAmAdiviSayasyottaratra kAlAdiviSayasya ca naiyatyasyA'bhigrahatvena bhikSAcaryAtvaprasaGge idamevottaraM vaacym||kaalaavmaudrymaah-divssy bAhyatapasaH svruupm| pauruSINAM catasRNAmapi, 'tuH' pUraNe, yAvAn bhavet 'kAlaH' abhigrahaviSaya iti zeSaH, evamityevaMprakAreNa prakramAt >K kAlena "caramANa" tti suvyatyayAt carataH 'khalu' nizcitaM "kAlomANa" tti kAlena-hetunA avamatvaM prastAvAd udarasya kAlAvamatvam , ko'rthaH ? kAlAvamaudarya muNitavyam // etadeva prakArAntareNAha-athavA tRtIyapauruSyAm UnAyAM 'prAsam' AhAraM "esaMto" tti suvyatyayAd eSayataH, nyUnatvameva vizeSata Aha-caturbhAgonAyAM, vAzabdAt paJcAdibhAgonAyAM vA, evam' amunA kAlaviSayAbhigrahalakSaNena prakAreNa carata ityanuvartate, kAlena tu bhaved avamaudaryam , autsargikavidhiviSayaM caitad , utsargato hi tRtIyapauruSyAmeva bhikSATanamuktam // bhAvAvamaudaryamAha-strI vA puruSo vA'laGkato vA'nalaGkato vA'pi anyataravayaHstho vA 'anyatareNa' paTTavaTakamayAdinA vstrennoplkssitH|| anyena 'vizeSeNa' kupitapraha- // 34 // sitAdinA'vasthAbhedena 'varNana' kRSNAdinopalakSitaH 'bhAvaM' paryAyam uktarUpamevA'laGkatatvAdi "aNumuyaMte u" tti 'anu "abhyantarapAmbUkA bahiHzambUkA ca, tantra abhyantaratAmbUkAyA zaGkhanAbhikSetropamAyA AkRtyA antarArabhate bAhyataH sanivartate, itarAyA vipryyH"| Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyatapasaH kharUpam / nmuJcanneva' yadi dAtA dAsyati tato'haM grahISye nA'nyathetyupaskAraH, evaM "gharamANo" tti prAgvat carataH 'khalu' nizcitaM "bhAvomANaM" ti bhAvA'vamatvaM muNitavyam // paryavAvamaudaryamAha-dravye kSetre kAle bhAve ca AkhyAtAH 'tuH pUraNe, ye 'bhAvAH' paryAyA ekasikthonatvAdayaH, 'etaiH sarvairapi "oma" ti avamamupalakSaNatvAd avamaudarya carati | avamacarakaH paryavacarako bhavedbhikSuH / iha ca paryavagrahaNena paryavaprAdhAnyavivakSayA paryavAvamaudaryamuktam / yatrApi ca dravyato nyUnatvamudarasya nAsti satrA'pi kSetrAdinyUnatAmapekSyA'vamaudaryANi bhaNyanta iti sUtraikAdazakArthaH // 14-1516-17-18-19-20-21-22-23-24 // bhikSAcaryAmAhaaDhavihagoyaraggaM tu, tahA satteva esnnaa| abhiggahA ya je ane, bhikkhAyariyamAhiyA // 25 // vyAkhyA-aDhavihagoyaraggaM" ti prAkRtatvAd aSTavidho'praH-pradhAno'kalpanIyaparihAreNa sa cA'sau gocarazca aSTavidhApragocaraH, 'tuH' pUraNe, tathA saptaivaiSaNA abhigrahAzca ye 'anye' tadatiriktAH, te kim ? ityAha-'bhikkhAyariyamA| hiya" tti sUtratvena mikSAcaryA vRttisaGkepAparanAmikA AkhyAtA / atra cA'STAvaagocarabhedAH peDAdayaH, saptaSaNAzvemAH-*"saMsahamasaMsaTThA, uddhaDa taha appalevaDA ceva / u~ggahiyA paMggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // 1 // " 'abhigrahAzca drvykssetrkaalbhaavvissyaaH| tatra dravyAbhigrahA:-kuntAprAdisaMsthitamaNDakakhaNDAdi prahISye ityAdayaH / kSetrAbhigrahAH-dehalI jabayorantarvidhAya yadi dAsyati tato grAhyamityAdayaH / kAlAbhigrahAH-sakalabhikSAcara| nivarttanAvasare mayA paryaTitavyamityAdayaH / bhAvAbhigrahAstu-hasan krandan baddho vA yadi pratilAbhayiSyati tato'hamA''dAsye na tvanyathetyevamAdaya iti sUtrabhAvArthaH // 25 // abhihitA bhikSAcaryA / rasaparityAgamAha * "saMsaSTA'saMbaTe, utA tathA'lpalepA caiva / udgRhItA pragRhItA, ujjhitadharmA ca saptamI // 1 // " Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | triMzaM tapo maarggtyaakhymdhyynm| bAhyatapasaH khruupm| zrIuttarA- khIradahisappimAI, paNIyaM pANabhoyaNaM / parivajaNaM rasANaM tu, bhaNiyaM rasavivajaNaM // 26 // dhyayanasUtre ___ vyAkhyA-kSIradadhisarpirAdi 'praNItam' atibRhakaM, pAnaM ca-kharjUrarasAdi bhojanaM ca-galadvindvodanAdi pAnazrInemica bhojanaM sopaskAratvAdeSAM parivarjanaM rasAnAM 'tuH' puraNe, bhaNitaM rasavivarjanamiti sUtrArthaH // 26 // kAyaklezamAhandrIyA ThANA vIrAsaNAIyA, jIvassa u suhAvahA / uggA jahA dharijaMti, kAyakilesaM tamAhiyaM // 27 // sukhabodhA vyAkhyA-sthAnAni vIrAsanAdIni, locAyupalakSaNaM caitat, jIvasya, 'tuH' avadhAraNe bhinna kramazca, tataH sukhAvahAkhyA laghu nyeva muktisukhahetutvAt , 'upANi' duSkaratayA 'yathA' yena prakAreNa 'dhAryante' sevyante "kAyakilesaM tamAhiyaM" ti vRttiH / / kAyalezaH sa AkhyAtaH tathaiveti zeSa iti sUtrArthaH // 27 // sNliintaamaah||34||alegNtmnnaavaae, itthIpasuvivajie / sayaNAsaNasevaNayA, vivittaM sayaNAsaNaM // 28 // vyAkhyA-"egaMta" ti subvyatyayAd 'ekAnte' janenA'nAkule 'anApAte' ruyAdyApAtarahite 'strIpazuvivArjite' tatraivA'vasthitasyAdirahite zUnyAgArAdAviti bhAvaH, "sayaNAsaNasevaNaya" tti sUtratvAt zaya nAsanasevanaM viviktazayanAsanaM nAma bAhyaM tapa ucyate iti zeSaH / upalakSaNaM caitadeSaNIyaphalakAdigrahaNasya, anena ca viviktacaryA nAma saMlInatoktA / zeSasaMlInatopalakSaNameSA, yatazcaturvidhA iyamuktA / tathAhi-"iMdiyakasAyajoge, paDucca saMlINayA muNeyacA / taha jA vivittacariyA, pannattA vIyarAgehiM // 1 // " iti sUtrArthaH // 28 // uktamevArthamupasaMharanuttaragranthasambandhamAhaeso bAhiragatavo, samAseNa viyAhio / ambhitaratavo itto, vucchAmi aNupuSaso // 29 // vyAkhyA-sugamameva // 29 // pratijJAtamAha "indriyakaSAyayogAn , pratIya saMlInatA jJAtavyA / tathA yA viviktacaryA, prajJaptA viitraagaiH||1||" // 341 // Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyantaratapasaH kharUpam / X8XOXOXOXXXXXXXXX pAlana viNao, veyAvacaM taheva sjjhaao| jhANaM ca viussaggo, eso abhitarotavo // 30 // vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH // 30 // bhAvArtha tu svata evA''ha sUtrakRtAloyaNArihAIyaM, pAyacchittaM tu dasavihaM / je bhikkhU vahaI samma, pAyacchittaM tamAhiyaM // 31 // abhadrANaM aMjalikaraNaM,tahevA''saNadAyaNaM / gurubhatti bhAvasussUsA, viNao esa viyAhio 32 AyariyamAIe, veyAvaccammi dasavihe / AsevaNaM jahAthAma, veyAvaccaM tamAhiyaM // 33 // vAyaNA pucchaNA ceva, taheva pariyaNA / aNuppehA dhammakahA, sajjhAo paMcahA bhave // 34 // aharuddANi vajettA, jhAijjA susmaahie| dhammasukkAI jhANAI, jhANaM taM tu buhA vade // 35 // sayaNAsaNa ThANe vA, je u bhikkhU Na vaavre| kAyassa viussaggo, chaTThoso prikittio||36|| vyAkhyA-AlocanAM arhati AlocanAha-yat pApamAlocanAta eva zuddhyati, AdizabdAt pratikramaNArhAdigrahaH / iha punarviSayaviSayiNorabhedopacArAdevaMvidhapApavizuddhyupAyabhUtAni AlocanAdInyeva AlocanA hAdizabdenottAni, prAyazcittaM 'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca, tato dazavidhameva, dazavidhatvaM cettham - AloyaNa paDikama Ne, mIsa vivege tahA viussagge / tava cheya mUla aNavaTThayA ya pAraMcie ceva // 1 // " 'je' iti ArSatvAd yad bhikSuH 'vahati' Asevate 'samyag' avaiparItyena prAyazcittaM tad AkhyAtam // vinayamAha-abhyutthAnam aJjalikaraNaM, 'tathe ti samuccaye, 'eveti pUraNe, "AsaNadAyaNaM" ti sUtratvAd AsanadAnaM, gurubhaktiH, bhAvena-antaHkaraNena zuzrUSA-tadAdezaM prati zrotumicchA paryupAsanA vA bhAvazuzrUSA vinaya eSa vyAkhyAtaH // vaiyAvRtyamAha-'AcAryAdike' AcAryAdiviSa ye, makArastvalAkSaNikaH, "mAlocanA pratikramaNaM minaM vivekastathA vyutsargaH / tapazchedo mUlamanavasthApyaM ca pArAzcikameva // 1 // " BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 342 // XCXCXOXXX vaiyAvRtyamucitA''hArAdisampAdanarUpam, uktaJca - " vaiyAvacaM vAvaDabhAvo taha dhammasAhaNanimittaM / annAiyANa vihiNA, saMpAyaNamesa bhAvattha // 1 // " tasmin dazavidhe, uktaM hi - * "Ayariya uvajjhAe, therai tarvaissI - gilANa - sehANaM / sAha- * mmiya-kula- gaMNa-saMghasaMgayaM tamiha kAyAM // 1 // " ' Asevanam ' etadviSayamanuSThAnaM 'yathAsthAma' svasAmarthyA'natikrameNa vaiyAvRtyaM tad AkhyAtam // svAdhyAyamAha - "vAyaNe "tyAdi sugamam // dhyAnamAha - "aTTe" tyAdi prakaTam / navaram -- 'dhyAnaM' dhyAnAkhyaM tapaH, "taM tu" tadeva budhA vadanti // vyutsargamAha - zayane Asane, ubhayatra supo luka, 'sthAne' UrdhvasthAne 'vA' vikalpe, yastu bhikSuH 'na vyApriyate' na calanAdikriyAM kurute yattadornityAbhisambandhAt tasya mikSoH kAyasya 'vyutsarga' ceSTAM prati parityAgo yaH SaSThaM 'tat' tapaH parikIrttitam / zeSavyutsargopalakSaNaM caitad, anekavidhatvAdasya / uktaM ca - " daive bhAve ya tahA, duha vussago caubiho dadhe / gaNadehovahibhatte, bhAve kohA icAu ti // 1 // " iti sUtraSaTkArthaH // 31-32-33-34-35-36 // adhyayanArthamupasaMharaMstapasa eva phalamAha - eyaM tavaM tu duvihaM, jaM sammaM Ayare muNI / se khippaM saGghasaMsArA, vippamuccai paMDie // 37 // tti bemi // vyAkhyA - spaSTam // 37 // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM tapomArgagatyAkhyaM triMzattamamadhyayanaM samAptam // 1 "vaiyAvRtyaM vyApRtabhAvastathA dharmasAdhananimittam / anAdikAnAM vidhinA, sampAdanameSa bhAvArthaH // 1 // " 2 "AcAryopAdhyAye, sthaviratapasviglAnazaikSANAm / sAdharmikakulagaNasaGghasaGgataM tadiha karttavyam // 1 // " 3 " dravye bhAve ca tathA dvidhA vyutsargaH caturvidho dravye / gaNadehopadhibhakke, bhAve krodhAdityAga iti // 1 // " triMzaM tapomArgaga tyAkhyama dhyayanam / abhyantara tapasaH svarUpaM tatphalaM ca / // 342 // Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha caraNavidhinAmakamekatriMzattamamadhyayanam / caraNavidhAnam / 'anantarAdhyayane tapa uktam , tacca caraNavata eva bhavatItyadhunA caraNamucyate' iti sambandhasyaikatriMzattamAdhyayanasya caraNavidhinAmakasyA''disUtramcaraNavihiM pavakkhAmi, jIvassa u suhAvahaM / jaM carittA bahU jIvA, tinnA saMsArasAgaraM // 1 // __ vyAkhyA-spaSTameva / / 1 / / pratijJAtamAhaegao viraI kujjA, egao a pavattaNaM / asaMjame niyattiM ca, saMjame ya pavattaNaM // 2 // rAgaddose ya do pAve, pAvakammapavattaNe / je bhikkhU saMbhaI nicaM, se na acchai maMDale // 3 // daMDANaM gAravANaM ca, sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU cayaI nicaM, se na acchai maMDale // 4 // dive ya je uvassagge, tahA tericcha-mANuse / je bhikkhU sahaI nicaM, se na acchai maMDale // 5 // KI vigahA-kasAya-sannANaM, jhANANaM ca duyaM tahA / je bhikkhU vajaI nicaM, se na acchai maMDale // 6 // vaesu iMdiyasthesu, samiIsu kiriyAsu ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 7 // lesAsu chasu kAesu, chakke AhArakAraNe / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchaha maMDale // 8 // |piMDaggahapaDimAsu, bhayahANesu sattasu / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 9 // u0ma058|| maesu baMbhaguttIsu, bhikkhudhammammi dsvihe| je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 10 // Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / ekatriMzaM caraNavidhinAmakamadhyayanam / crnnvidhaanm| // 343 // EXXXXXXXXXXXXX uvAsagANaM paDimAsu, bhikkhUNaM paDimAsu y| jebhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 11 // kiriyAsu bhUyagAmesu, paramAhammiesu ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 12 // gAhAsolasaehi, tahA asaMjamammi ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 13 // baMbhammi nAyajjhayaNesu, ThANesu y'smaahie| je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 14 // ikkavIsAe sabalesuM, bAvIsAe parIsahe / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 15 // tevIsaI sUyagaDe, rUvAhiema suresu ya / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 16 // paNavIsA bhAvaNAhiM ca, uddesesu dasAiNaM / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 17 // aNagAraguNehiM ca, pagappammi taheva ya / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai mNddle||18|| pAvasuyappasaMgesu, mohahANesu ceva ya / je bhikkhU jayaI ni paccaM, se na acchai maMDale // 19 // | siddhAiguNajogesu, tittIsA''sAyaNAsu ya / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 20 // vyAkhyA-'ekata:' ekasmAd viratiM kuryAt , 'ekatazca' ekasmiMzca pravartanam / etadeva vizeSata Aha-asaMyamAt paJcamyarthe saptamI nivRttiM ca saMyame ca pravarttanaM kuryaaditynuvrttte| 'cakArauM' samuccaye // rAgadveSau ca dvau pApau pApakarmapravartako yo bhikSu 'ruNaddhi' tiraskurute nityaM saH 'nA''ste' na tiSThati 'maNDale' saMsAre vRddhavyAkhyAnAt / evamuttarasUtreSvapi nityamityAdi vyAkhyeyam // 'daNDAnAM' manodaNDAdInAM 'gauravANAM ca' RddhigauravAdInAM 'zalyAnAM' mAyAzalyAdInAM trikaM trikaM yo bhikSustyajati // divyAMzcopasargAn , tathA tairazcamAnuSAn upalakSaNatvAdAtmasaMvedanIyAMzca pratyeka SEX8XOXOXOXOXOXOXOXOXOX) // 343 // Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ crnnvidhaanm| caturvidhAna, tathAhi-"hAsa-paosa-vimaMsA-puDho-vimAyAhiM devauvasaggA / AitiyaM mANussA, kusIlapaDisevaheU y||1|| bhayarosAhArakae, avaJcalayaNA'vaNe ya tericchaa| ghaTTaNa-pavaDaNa-thaMbhaNa-lesaNayA AyaveyaNiyA // 2 // " yo bhikSuH sahate // 'vikathA-kaSAya-sajJAnAM' pratItAnAM pratyekaM catuSkamiti zeSaH, "jhANANaM ca"tti dhyAnayozca 'dvikam' ArttaraudrarUpaM tathA yo bhikSurvarjayati, caturvidhatvAca dhyAnasyA'tra prastAve'bhidhAnam // vrateSu indriyArtheSu samitiSu 'kriyAsu ca' kAyikyAdiSu yo bhikSuH 'yatate' yathAyogaM paripAlanavarjanavidhAnena yatnaM kurute // lezyAsu SaTsu kAyeSu 'ssttke| SaTparimANe 'AhArakAraNe' vedanAdau yo bhikSuH 'yatate' yathAyogaM nirodharakSAdividhAnena yatnaM kurute // 'piNDAvagrahapratimAsu' AhAragrahaNaviSayA'bhigraharUpAsu saMsRSTAdiSu saptasviti yogaH / tatrA'saMsRSTA hastamAtrAbhyAM cinyA-"asaMsaddhe hatthe asaMsaDhe matte akharaDiya tti vuttaM bhavaI" evaM gRhNataH prathamA bhavati 1 / saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA-"saMsaDhe hatthe | saMsaDhe matte" evaM gRhato dvitIyA 2 / uddhRtA nAma-pAkasthAnAd yat sthAlyAdau svayogena bhojanabhAjane voddhRtaM tata eva gRhRtastRtIyA 3 / alpalepA nAma-alpazabdo'bhAvavAcakaH, nirlepaM pRthukAdi gRhRtazcaturthI 4 / avagRhItA nAma| bhojanakAle bhoktukAmasya zarAvAdinA yadupahRtaM bhojanajAtaM tata eva gRhataH paJcamI 5 / pragRhItA nAma-bhojanavelAyAM bhoktukAmAya dAtumabhyudyatena bhoktrA vA yat karAdinA pragRhItaM tadgRhataH SaSThI 6 / ujjhitadhAtu-yat parityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo naiva kAnti tadardhatyaktaM vA gRhata iti saptamI 7 / tathA 'bhayasthAneSu' , "haasyprdvessvimrshpRthvimaatraabhirdevopsrgaaH| AditrikaM mAnuSakAH kuzIlapratisevanAhetuzca // 1 // " bhayaroSA''hArakRtAH apatyalayanA'vane ca terazAH / ghttttnprptnstmbhnshlessnnkaadaatmvedniiyaaH||2||" 2 "asaMsRSTo hastaH asaMsaSTaM mAtrakam , akharaNTitA ityuktaM bhvti"| XXXXOXOXOXOXOXOXOXOX Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ekatriMza caraNavidhinAmakamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 344 // ihalokAdiSu saptasu, uktaJca-*"ihaparalogA''yANamamhAojIvamaraNamasiloe" yo bhikSuH 'yatate' pAlanabhayAkaraNAbhyAm // 'madeSu' jAtimadAdiSvaSTasu, uktaJca-"jAIkulabalarUMve tevaIssarie suMe lAbhe" pratItatvAcca iha, anyatra ca sUtre saGkhyA'nabhidhAnam / brahma-brahmacarya tadguptiSu-vasatyAdiSu navasu, uktazca-"vasahi kaha nisijidiye | |kuDiMtara purvakIliya pa~NIe / aImAyA''hAra vibhUsaNA ya nava baMbhaguttIo // 1 // " bhikSudharme 'dazavidhe' kSAntyAdibhedataH, uktaJca- khaMtI ya mahava'java muttI teva saMjame ya bodhavo / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca, baMbhaM ca jaidhammo // 2 // " yo bhikSuryatate parihArAdinA // upAsakA:-zrAvakAsteSAM 'pratimAsu' abhigraha vizeSarUpAsu darzanAdiSu ekAdazasu, uktaM hi-"dasaNa vaya sAmAiya 'posaha peDimA abaMbhasa~ccitte / auraMbhapesauddiDhavajjae samaiNabhUe ya // // " tatsvarUpazcedam -"pasamAiguNavisiTuM, kuggahasaMkAisallaparihINaM / sammaiMsaNamaNahaM, dasaNapaDimA havai paDhamA // 1 // bIyA'NuSayadhArI, sAmAikaDo ya hoi taiyA u / hoi cautthI u ca uddasa'DhamAIsu divasesu // 2 // posaha cauvihaM pI, paDipunnaM samma so u aNupAle / baMdhAI aiyArA, payattao vajai imAsu // 3 // yadyapi ca sAmAyikapratimA dazA crnnvidhaanm| "ihprlokaa''daanaa'ksmaadaajiivmrnnaa'shlokaaH"| "jAti-kule-bala-rUpe tapasi aizvarya zrute laame"| "vasatiH kathA niSayandriyANi kuMDyAntaraM pUrvakrIDitaM praNItam / atimAtrAhAro vibhUSaNA ca nava brahmaguptayaH // 1 // " "kSAntizca mArdavaM ArjavaM | muMktiH tapaH saMyamazca yogyaH / satyaM zaucamakicanaca jha ca yatidharmaH // 1 // " "derzanaM kretAni sAmAyika podhaH pratimA abrhmcrysNcittyoH| ArambhapreSya uddiSTInAM varjakaH zramaNabhUtava // 1 // ", "prazamAdiguNaviziSTaM, kugrahazaGkAdizalyaparihInam / samyagdarzanamamagha, darzanapratimA bhavati prathamA // 1 // dvitIyA'NuvratadhArI, sAmAyikakRtazca bhavati tRtIyA tu| bhavati caturthI tu caturdazyaSTamyAviSu | divaseSu // 2 // pauSadhaM caturvidhamapi, pratipUrNa samyaka sa tu anupAlayet / bandhAdInaticArAn , prayatnato varjayatyAsu // 3 // " XXXXXXX // 344 // Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNavidhAnam / zrutaskandhA'bhiprAyeNA'niyatakAlamAnA tathA'pyAvazyakacUrNyabhiprAyeNopAsakadazA'bhiprAyeNa ca pratidinamubhayasandhyaM sAmAyikakaraNato mAsatrayamAnotkarSeNa draSTavyA / poSadhapratimA tu mAsacatuSTayamAnA, jaghanyatastu sarvA apyekAhorAtramAnA iti / "sammamaNubaya-guNavaya-sikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamicauddasIsu, paDimaM ThAegarAIyaM // 4 // asiNANa viyaDabhoI, mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rattiM parimANakaDo, paDimAvajjesu divasesu // 5 // "viyaDabhoi" tti vikaTe-prakaTe dina ityarthaH bhute 'vikaTabhojI' caturvidhAhArarAtribhojanavarjakaH, 'maulikRtaH' avbddhkcchH| jhAyai paDimAe Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaJcaNIya, annaM vA paMca jA mAsA // 6 // siMgArakaha vibhUsukkarissaM itthIrahaM ca vajaMto / vanai abaMbhamegaM, tao u chaTThAe chammAse // 7 // sattama sasa u mAse, navi AhAre sacittamAhAraM ! jaM jaM hehillANaM, taM tovarimANa savaM pi // 8 // AraMbhasayaMkaraNaM, aTThamiyA aTTamAsa bajjei / navamA navamAse puNa, pesAraMbhe vivajjei // 9 // dasamA puNa dasamAse, uddiDhakayaM tu bhatta navi bhuMje / so hoi u khuramuMDo chihaliM vA dhArae koii||10|| 'uddiSTakRtaM tamevoddizya yat kRtm| 'jaM nihiyamatthajAyaM, pucchaMta niyANa nabara so tattha / "samyaktvANuvataguNavatazikSApratavAn sthirasa jJAnI ca / aSTamIcaturdazyoH pratimA tiSThatyekarAtrikIm // 4 // zrakhAno vikaTabhojI, maulikRto divasabrahmacArI ca / rAtrI parimANakRtaH, pratimAvarjeSu divaseSu // 5 // dhyAyati pratimAyAM sthitaH, trilokapUjyAn jinAna jitakaSAyAn / nijadoSapratyanIkaM, anyaM vA paJca yAvanmAsAH // 6 // zRGgArakathAM vibhUSotkarSa strIrahazca varjayan / varjayatyabrIkaM, tatazca padhyAM SaNmAsAn // 7 // saptamI sapta tu mAsAna, nApi Aharati sacittamAhAram / yadyadadhastanInAM, tattaduparitanInAM sarvamapi // 8 // ArambhasvayaMkaraNaM, aSTamikA aSTamAsAn varjayati / navamI navamAsAn punaH, preSyArambhAn vivarjayati // 9 // dazamI punardezamAsAn , uddiSTakRtaM tu bhaktaM nApi bhujIta / sa bhavati tu kSuramuNDaH, zikhA pA dhArayet ko'pi // 10 // yanihitamarthajAtaM, pRcchatAM nijAnAM navaraM sa tatra / Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekatriMza caraNa vidhinaamkmdhyynm| crnnvidhaanm| // 345 // jai jANai to sAhe, aha navi to bei navi jANe // 11 // nA'nyat tasya gRhakRtyaM kimapi kartuM kalpata iti bhaavH| "khuramuMDo loeNa va, rayaharaNa paDiggahaM ca giNhittA / samaNabbhUo vihare, mAsA ekkArasukkosaM // 12 // mamakAre'vocchinne, baccai sannAyapalli daTuM je / tattha vi sAhu va jahA, giNhai phAsuM tu AhAraM // 13 // " 'saJjJAtapalliM' jJAtisannivezaM "phAsuM tu" prAsukameva, upalakSaNatvAdeSaNIyaM ca, premAvyavacchedAt sajJAtipalligamane'pi tasya na doSa ityAzayaH // tathA bhikSaNAM pratimAsu mAsikyAdiSu dvAdazasu, yata AgamaH-"mosAI sattaMtA, paDhamA biti taiya sattarAidiNA / aharAi egarAI, bhikkhupaDimANa bArasagaM // 1 // tatsvarUpazcedam-paDivajjai eyAo, saMghayaNa-dhiIjuo mahAsatto / paDimAo bhAviyappA, sammaM guruNA aNunnAo // 2 // gacche cciya nimmAo, jA puvA dasa bhave asNpunnaa| navamassa taiyavatthu hoi jahanno suyaabhigmo||3|| vosahacattadeho, uvasaggasaho jaheva jiNakappI / esaNa abhiggahIyA, bhattaM ca alevaDaM tassa // 4 // gacchA viNikkhamittA, paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassA, pANassa vi tattha ega bhave // 5 // jattha'tthamei sUro, na tao ThANA payaM pi saMcalai / nAegarAivAsI, egaM va dugaM va anAe // 6 // yadi jAnAti tataH kathayati, atha nApi tato bravIti nApi jAne // 11 // "zuramuNDo locena vA, rajoharaNaM patahaM ca gRhItvA / zramaNabhUto viharet , mAsAnekAdazotkRSTam // 12 // mamakAre'vyucchine, brajati sajJAtapaliM draSTum / tatrApi sAdhuriva yathA, gRhNAti prAsukaM tu mAhAram // 1 // " 2"mAsAdayaH saptAntAH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAtri-dinAH / ahorAtrikI ekarAtrikI bhikSupratimAnAM dvAdazakam // 1 // pratipadyate etAH, saMhanana-kRtiyuto mahAsatvaH / pratimA bhAvitAtmA, samyagguruNA anujJAtaH // 2 // gacche eva nirmAtaH, yAvat pUrvANi daza bhaveyurasampUrNAni / navamasya tRtIyavastu, bhavati jaghanyaH bhutaabhigmH||3|| vyutsRSTatyaktadehaH, upasargasaho yathaiva jinakalpI / eSaNA abhigRhItA, bhaktaM cA'lepakRttasya // 4 // gacchAd viniSkramya, pratipadyate mAsikI mahApratimAm / dAyekA bhojanasya, pAnakasyApi tatraikA bhavet // 5 // yatrA'khameti sUryaH, na tataH sthAnAt padamapi saJcalati / jJAta ekarAtrivAsI, ekA vA dve vA'jJAte // 6 // // 345 // Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dussahatthimAINa no bhaeNaM payaM pi osarai / emAiniyamasevI, viharai jA'khaNDio mAso // 7 // pacchA gacchamaII, eva dumAsI timAsI jA satta / navaraM dattIbuDI, jA satta u sattamAsIe // 8 // tatto ya aTThamIyA, bhavaI hu paDhama sattarAhaMdI / tIe cautthacauttheNa'pANaeNaM aha viseso // 9 // uttANaga pAsallI, nesajI vAvi ThANa ThAittA / sahauvasagge ghAre, divAI tattha avikaMpo // 10 // 'utAnakaH' UrddhamukhazayitaH, "nesajji" tti niSadyAvAn samayutatayA upaviSTaH / asyAM ca pAraNake AyAmAmlaM dattiniyamastu nAsti, grAmAderbahizcA'vasthAnam / "docA vi erisa cciya, bahiyA gAmAiyANa navaraM tu / ukkuDu lagaMDasAI, daMDAyaya uDDa ThAittA // 11 // " lagaNDaM - vakrakASThaM tadvat zete lagaNDazAyI ziraH pANikAbhireva spRSTabhUH na tu pRSThena, daNDAyata: - daNDavad bhUnyastAyatazarIraH / "teJcAe vI evaM navaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavA vI, ThAejjA aMbakhujjo hu // 12 // " godohikA - godohanapravRttasyevA'grapAdatalAbhyAmavasthAnam, vIrANAM dRDhasaMhananAnAm Asanam taddhi siMhAsanAdhirUDhasya siMhAsanApanayane'vicalitAvasthAnena tulyam, 'Amrakubja:' sahakAraphalavad vakrAkAraH / "eaimeva ahorAI, cha bhattaM apANayaM navaraM / duSTAzvahastyAdInAM na bhayena padamapi apasarati / evamAdiniyamasevI, viharati yAvadakhaNDito mAsasaH // 7 // pazcAd gacchamatyeti, evaM dvimAsa trimAsa yAvat sapta / kevalaM dattivRddhiryAvat sapta tu saptamAsikyAm // 8 // tatazca aSTamikA, bhavati khalu prathamA saptarAtrandivA / tasyAM caturthacaturthenA'pAnakenA'tha vizeSaH // 9 // uttAnako pArzvagaH, naiSadhI vA'pi sthAnaM sthitvA / sahate upasargAn ghorAn divyAdIn tantrA'vikampaH // 10 // " 1 "dvitIyA'pi IdRzI eva bahistAd grAmAdikAnAM kevalaM tu / utkuTuko lagaNDazAyI, daNDAyata udhvaM sthitvA // 11 // " 2 " tRtIyAyAmapyevaM, kevalaM sthAnaM tu tasya godohikA / vIrAsanamathavA'pi tiSThedAnakukhaH khalu // 12 // " 3 " evamevA'horAtrikI, SaSThaM bhaktamapAnakaM kevalam / caraNa vidhAnam / Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA ekatriMza crnnvidhinaamkmdhyynm| dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuciH / crnnvidhaanm| // 346 // gAmanagarANa bahiyA, bagghAriyapANie hANaM // 13 // " 'vyAghAritapANike' pralambabhujasyetyarthaH, iyaM ca tribhirdinairyAti, ahorAtrasyAnte SaSThabhaktakaraNAt / yadAha-"ahorAiyA tahiM pacchA cha8 karei" / ekAzanena ceyamArabhyate, tenaiva ca niSThAM yAti / "emeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa bAhirao / IsIpabbhAragae, aNimisanayaNegadihI ya // 14 // " "sAhaTTa do vi pAe, vagdhAriyapANi ThAyai hANaM" ti, 'ISatprAgbhAragataH' ISatkubjo nadyAdidustaTIsthito vA, 'ekadRSTiH' ekapudgalagatadRSTiH, 'saMhRtya pAdau' jinamudrayA vyavasthApya ityarthaH, samyakkaraNe cAsyA'vadhijJAnaM manaHparyavajJAnaM kevalajJAnaM vA phalamAgame'bhihitam / iyaM ca pratimA rAtreranantaramaSTamakaraNAt ctuuraatriNdivmaanaa| yadAha-"eNgarAiyA cauhiM pacchA aTThamaM karei" tti / vistarazcAsAM dazAbhyo'vaseyaH / etAsu yo bhikSuryatate yathAvat parijJAnopadezapAlanAdibhiH // 'kriyAsu' karmabandhanibandhanabhUtaceSTAsu arthA'nAdibhedataH trayodazasu, tathA cAgamaH -"aTThANaTThA hiMsA'kamhA diTThI ya mosa'dinne yaa| ajjhattha mANamitte, mAyA lobheriyAvahiyA // 1 // " AsAM bhAvArthaH punarayam-taisathAvarabhUyahio, jo daMDaM nisiraI hu kajammi / Ayaparassa va aTThA, aTThAdaMDaM tayaM viti // 1 // jo puNa saraDAIyaM, thAvarakAyaM va vaNalayAIyaM / mAreu chidiUNa va, chaDe eso aNaTThAe // 2 // ahimAi veriyassa va, hiMsiMsuM hiMsaI va hiNsihiii| prAmanagarayorbahistAd vyAdhAritapANikaM sthAnam // 13||","ahoraatrikii tantra pazcAt SaSThaM karoti" 2 "evameva ekarAtrikI aSTamabhaktena sthAnaM bahistAt / ISaprAgbhAragato'nimiSanayanakadRSTiA // 14 // 3 "saMhRtya dvAvapi pAdau vyAdhAritapANiH tiSThati sthAnamiti" : "ekarAtrikI caturbhiH pazcAt aSTamaM karotI"ti / 5 "arthA'nA hiMsA, akasmAd dRSTizca mRSA'dattaM c| adhyAtma mAno maitrI, mAyA lobha IryApathikI // // " 6 "sasthAvarabhUtahito, yo daNDaM nisRjati khalu kaayeN| AtmanaH parasya vA'rtha, arthadaNDaM takaM yuvate // 1 // yaH punaH saraTA| dikaM, sthAvarakArya vA vamalatAdikam / mArayitvA chitvA vA, muzcati eSo'narthAya // 2 // brahmAdeH vairiNo vA'hiMsIt hinasti vA hisiSyati / // 346 // Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXCXCX jo daMDa ArabhaI, hiMsAdaMDo bhave eso // 3 // aNNaTThAe nisiraI, kaMDAI annamAhaNe jo u / jo'vaniyaMto sassaM, chiMdejjA sAlimAIyaM // 4 // esa akamhAdaMDo, diTThi vivajjAsao imo hoi / jo sattu ttI kAuM, haNaI mUDho asattuM pi // 5 // chaTTho mosAbhAsA, sattamadaMDo adinnagahaNaM tu / ajjhatthIo kajjaM, viNA vi jaM dummaNo ciTThe // 6 // jAimayAImatto, hIlei paraM tu mANakiriesA / mAipiyabhAyagAiNa, jo puNa appe vi avarAhe // 7 // tibaM karei daMDaM, dahaNaMkaNabaMdhatAlaNAIyaM / tammittadosavatti, kiriyAThANaM bhave dasamaM // 8 // ekkArasamaM mAyA, bArasamaM jamiha lobhadoseNa / - annesiM sattANaM, vahabaMdhaNamAraNe kuNai // 9 // sayayaM tu appamattassa bhagavao jAva cakkhupanhaM pi / nivaDai tA suhumA U, iriyAcahiyA kiriya carimA // 10 // " 'bhUtagrAmAH' jIvasaGghAtAzca caturdaza / te cAmI - "aigindiya suhumiyarA, sanniyara parNidiyA sabitticaU / pajjatA'pajjattAbheeNaM caudasa ggAmA // 1 // " teSu / tathA paramAzca te adhArmikA paramAdhArmikAH ambAdayasteSu paJcadazasu / yata uktaM - * ' aMbe 'aMbarisI ceva, sAme sabale tti Avare / yo daNDamArabhate hiMsAdaNDo bhavedeSaH // 3 // anyArthaM nisRjati, kANDAdIn anyamAhanyAd yastu / yo'panayan sasyaM hindhAt zAlyAdikam // 4 // eSa akasmAddaNDo dRSTirviparyAsato'yaM bhavati / yaH zatruriti kRtvA, hanti mUDho'zatrumapi // 5 // SaSTho mRSAbhASA, saptamadaNDo'dattagrahaNaM tu / adhyAtmikaH kAryaM vinA'pi yad durmanAH tiSThet // 6 // jAtimadAdimatto helayati paraM tu mAnakriyA eSA / mAtR-pitR-bhrAtrAdInAM yaH punaralpe'pyaparAdhe // 7 // tIvraM karoti daNDaM, dahanA 'Gkana-bandha-tADanAdikam / tanmitradveSapratyayikaM kriyAsthAnaM bhaved dazamam // 8 // ekAdazaM mAyA, dvAdazaM yadiha kobhadoSeNa / anyeSAM satvAnAM badhabandhanamAraNAni karoti // 9 // satataM tvapramattasya bhagavato yAvat cakSuHpakSmApi / nipatati tAvat sUkSmA tu IryApathikI kriyA caramA // 10 // " 1 " ekendriyAH sUkSmA itare ca, saMjJina itare paJcendriyAH sadvitricaturindriyAH / paryAptA'paryAptakabhedena caturdaza AmAH // 1 // " * "ambo'mbarSizcaiva zyAmaH zavala ityaparaH / caraNa vidhAnam | Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 347 // ruddovaroha kAle ya, mahAkAle tti Avare // 1 // aeNsipatte gheNuM "kuMbhe, vAluya veyaraNI iya / khairassare mahAghose ekatrirza ee pannarasA''hiyA // 2 // teSu yo bhikSuryatate parihAraparijJAnAdibhiH / / gAthA-gAthAbhidhAnam adhyayanaM-SoDazameSAM caraNavidhigAthASoDazakAni sUtrakRtA''dyazrutaskandhA'dhyayanAni teSu, uktazca -*"samao veyAlIyaM, uvaisaggaparinna thIparinnA naamkmy| nirayavibhattI vIratthao ya kusIlANa paribhAsA // 1 // vIrieM dhamma saMmAhI, maga samosaraNa ahataha dhyynm| | "gaMtho / jamatItaM taha gAhI, solasamaM hoi ajjhayaNaM // 2 // " tathA 'asaMyame ca' saptadazabhede pRthivyAdiviSaye, tatsa caraNayAtvaM cAsya tatpratipakSasya saMyamasya saptadazabhedatvAt / yata uktam-"puDhavi-daga-agaNi-mAruya-vaNapphaI-bi-ti vidhaanm| cau-paMNidi-aMjIve / 'pehopehe-pamaijaNa-pariTThavaNa-maNo-vaI-kaue // 1 // " 'brahmaNi' brahmacarye aSTAdazabhedabhinne, uktaM hi-"oroliyaM ca divaM, maNavayakAeNa karaNajoeNaM / aNumoyaNa-kArAvaNa-karaNeNa'dvArasA'baMbha // 1 // " jJAtAdhya| yaneSu utkSiptAdiSu ekonaviMzato, yaduktam-ukkhittanAe saMghADe, aMDe kumme ya selee| 'tuMbe ya 'rohiNI mallI, mAyaMdI caMdimA iya // 1 // dAvaddave udaganAe, maMDukke teyalI iya / naMdiphaile arvarakaMkA, Ainne susu puMDarie // 2 // " | 'sthAneSu' AzrayeSu kAraNeSvityarthaH, kasya ? ityAha-'asamAdheH' asamAdhAnasya, tAni ca drutaM drutaM gamanAdIni | rudra uparudraH kAlazca mahAkAla iti cAparaH // 1 // bhasipatro dhanuH kumbhaH, vAluko vaitaraNiriti / kharasvaro mahAghoSaH, ete paJcadazA''syAtAH // 2 // *"samayo vaitAlIyaM, upasargaparijJA strIparijJA ca / nirayavibhaktiIrastavazca kuMzIlAnAM paribhASA // 1 // vIrya dharmaH samAdhirmArgaHXI samavasaraNaM yAthAtathyaM granthaH / AdAnIyaM tathA gAthA SoDazaM bhavatyadhyayanam // 2 // " | "pRthvI-dakA-'gni-mAruta-vanaspati-dvi-tri-catuH // 347 // paJcendriyA-'jIveSu / prekssyotprekssy-prmaarjn-prisstthaapn-mno-vcH-kaayaiH||1||" + "audArikaM ca divyaM, manovacAkAyena karaNayogena / anumodana-kAraNa-karaNaraSTAdazA'brahma ||1||"T"urikssptjnyaatH saGghATo'NDaiH kUrmazca zaikSakaH / tumbazca rohiNI malchI mArkandI candriketi // 1 // dIvadrava udakajJAto maNDUkaH tetalizca / nandIphalamaparakakA azvaH sursamA puNDarIkam // 2 // " Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ crnnvidhaanm| viMzatiH, tathA cA''ha-*davadavacArI-durya duyaM vacaMto iheva appANaM pavaDaNAiNA anne ya satte vAvAyaNAiNA asamAhIe joyai paraloge ya appayaM sattavahajaNiyakammuNA asamAhIe joyai 1, evamanyeSvapi asamAdhisthAnatvaM bhAvanIyam / apamajjie ThANanisIyaNAi karei 2, evaM duppamajjie vi 3, airittAe se jjAe AsaNe vA nivasai nisIyai vA 4, rAiNie paribhavai 5, therovaghAI-sIlAIdosehiM there uvahaNai tti vuttaM havai 6, bhUovaghAI-aNaTThAe egidiyAie uvahaNai tti vuttaM havai 7, muhutte muhutte saMjalai 8, saI kuddho ya aJcaMtakuddho havai 9, piTThimaMsie 10, abhikkhaNamohAriNiM bhAsai jahA dAso tumaM coro va tti 11, navAI ahigaraNAI karei 12, uvasaMtANi ya uIreI 13, sasarakkhapAe athaMDilAo thaMDilaM saMkamai, sasarakkhehiM vA hatthehiM bhikkhaM geNhai 14, akAle sajjhAyaM karei 15, asaMkhaDasaI karei rAIe vA mahayA saddeNa ullavai 16, kalahaM karei, taM vA karei jeNa kalaho havai 17, tArisaM bhAsai karei vA jeNa sabo gaNo jhaMjhavio acchai 18, sUrodayAo atthamaNaM jAva bhuMjai 19, esaNAsamiI na pAlei 20, yo bhikSuryatate / ekaviMzatau zabalayanti-kadhurIkurvanti cAritramiti zabalAH-kriyAvizeSAsteSu, tathA cA''gamaH * dutadrutacArI-drutaM dutaM vrajan ihaivA''tmAnaM prapatanAdinA anyAMzca satvAn vyApAdanAdinA'samAdhau yojayate, parakoke ca AtmAnaM sattvavadhajanitakarmaNA'samAdhI yojayati , apramArjite sthAnaniSadanAdikaM karoti 2, evaM duSpramArjite'pi 3, atiriktAyAM - zayyAyAM Asane vA nivasati niSIdati vA 4, rAtrikAn paribhavati 5, sthaviropaghAtI-zIlAdidoSaiH sthavirAn upahanti ityuktaM bhavati 6, bhUtopaghAtI-anarthAya ekendriyAdikAn upahanti ityuktaM bhavati 7, muharte muhurte saMjvakati 8, sakRt kruddhazcAtyantakuddho bhavati * 9, pRSThamAsikaH 10, abhIkSNamavadhAriNI bhASate-yathA dAsastvaM cauro vA iti 11, navAni adhikaraNAni karoti 12, upazAntAni ca udIrayati 13, sarajaskapAda asthaNDilAt sthaNDilaM saGkAmati, sarajaskAbhyAM vA hastAbhyAM bhikSAM gRhNAti 14, akAle svAdhyAyaM karoti 15, asaMskRtazabdaM karoti, rAtrau vA mahatA zabdena ullapati 16, kalahaM karoti, tad vA karoti yena kalaho bhavati 17, tAdRzaM bhASate karoti vA yena sarvo gaNo jhaMjhavita Aste 18, sUryodayAd astamanaM yAvad bhuka 19, eSaNAsamitiM na pAlayati 20 // Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- * "taM jaha u hatthakamma, kuvaMte 1 mehuNaM ca sevaMte 2 / rAiM ca muMjamANe 3 AhAkammaM ca muMjate 4 // 1 // maithunaM | ekatriMzaM dhyayanasUtre sevata atikramAdiSu triSu / tatto ya rAyapiMDaM 5, kIyaM 6 pAmicca 7 abhihaDa 8 achejjaM 9 / muMjate sabale U, paJcakkhi caraNavidhizrInemica- ya'bhikkha bhuMjate 10 // 2 // chammAsa'bbhaMtarao, gaNA gaNaM saMkama karite ya 11 / mAsabhaMtara tinni ya, dagalevA Uo nAmakamandrIyA | karemANe // 3 // mAsabhaMtarao ciya, mAiTThANAI tinni kuNamANe 12 / pANaivAyAuTiM, kuvaMte 13 musaM vayaMte ya 14 dhyayanam / sukhbodhaa-A|| 4 // giNhate ya adinnaM 15 AuTaii taha aNaMtarahiyAe / puDhavIe ThANa sejA, nisIhiyaM vAvi ceei 16 // 5 // khyA laghu- evaM sasiNiddhAe sasarakkhAe cittamaMtasilalelU / kolAvAsapaiTThA, kola ghuNA tesi AvAso 17 // 6 // saMDa-sapANa caraNavRttiH / vidhAnam / |sabIe, jAva u saMtANae bhave tahiyaM / ThANAi ceyamANe, sabale AuTTiyAe u 18 // 7 // AuTTi mUlakaMde, pupphe ya phale // 348 // ya bIya harie ya / bhuMjate sabale U 19, taheva saMvaccharassaMto // 8 // dasa dagaleve kucha, taha mAihANa dasa ya | parisaMto 20 / AuTTiya sIodagavagdhAriyahatthamatte ya // 9 // dabIe bhAyaNeNa va, dijaMtaM bhatta-pANa ghettUNaM / *"tayathA tu hastakarma kurvANo maithanaM ca sevamAnaH / rAtrau ca bhuJjAna AdhAkarma ca bhujAnaH // 1 // tatazca rAjapiNDa kItaM prAmi-JP tyamabhyAhRtamAcchecam / bhujAnaH zabala eva pratyAkhyAyA'bhIkSNaM bhujAnaH // 2 // SaNmAsAbhyantarato gaNAd garNa saGkarma kurvazca / kAmAsAbhyantare zrIMca dakalepAstu kurvANaH // 3 // mAsAbhyantarata eva mAtRsthAnAni prINi kurvANaH / prANAtipAtamAkuTyA kurvANo mRSAT mAvadaMzca // 4 // gRhaMzvA'dattamAkuyA tathA'nantarhitAyAm / pRthvyAM sthAnaM zayyAM naiSedhikIM vApi cetayati // 5 // evaM sakhigdhAyAM XI // 348 // sarajaskAyAM cittavacchilAlelumatyAm / kolAvAsaprakRSThAyAM kolAghuNAsteSAmAvAsaH // 6 // sANDa-saprANa-sabIjaM yAvat tu santAnakaM bhavet | tatra / sthAnAdi cetayan zabala Akuyaiva // 7 // AkudRthA mUlAni kandAn puSpANi ca phalAni ca bIjAni haritAni ca / bhujAnaH zabalastu tathaiva saMvatsarasyAntaH // 8 // daza udakalepAn kurvan tathA mAtRsthAnAni daza ca vrssaantH| AkuTyA zItodakaklisahastamAtre ca // 9 // dA bhAjanena vA dIyamAnaM bhakta-pAnaM gRhiitvaa| . Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNavidhAnam / muMjai sabalo eso, igavIso hoi nAyabo 21 // 10 // dvAviMzatau parISaheSu prAkkathiteSu yo mikssurytte|| trayoviMzatyadhyayanayogAt trayoviMzatisUtrakRtaM tasmin , trayoviMzatisUtrakRtAdhyayanAni cemAni-*"puMDariya kiriyaThANaM AhAraparinna paJcakkhANakiriyA ya / aNegAra adda nAlaMda solasAI ca tevIsaM // 1 // " tathA rUpam-ekastadadhikeSu prakramAt sUtrakRyAtAdhyayanebhyaH 'sureSu ca' bhavanapati-vyantara-jyotiSka-vaimAnikarUpeSu dazASTapaJcaikavidheSu yo bhikSuryatate yathAvatprarU paNAdinA // "paNavIsa" tti paJcaviMzatau "bhAvaNAhiM" ti subvyatyayAd 'bhAvanAsu' mahAvrataviSayAsu, uktaM hiIt'paNavIsaM bhAvaNAo pannattAo, taM jahA-IriyAsamii maNaguttI vaiyaguttI AloiUNa pANabhoyaNaM AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiI paDhamavae / aNuvIibhAsaNayA kohevivege lohavivege bhaiyavivege hAsavivege biiyavae / uggahaaNunnavaNayA uggahasImajAyaNayA sayameva uggahaaNugiNNayA sAhammiyauggahaM aNuNNaviya paribhujaNayA sAhAraNabhattapANaM aNunnaviya paribhuMjaNayo taIyavae / itthi-pasu-paMDagasaMsattasayaNA''saNavajaNayA itthIkahavivajaNayA itthINa iMdiyANa AloyaNavajaNayA puvarayapuvakIliyANaM visayANaM asaraNayA paNIyAhAravivajaNayA cautthavae / bhunakti zabala eSa ekaviMzatitamo bhavati jnyaatvyH||10||" * "pauNDarIkaM kriyAsthAnamAhAraparijJA pratyAkhyAnakriyA ca / anagAra bhAdroM nAlandaH SoDaza ca trayoviMzatiH // 1 // " | "paJcaviMzatirbhAvanAH prjnyptaaH| tadyathA-IryAsamitiH 1 manoguptiH 2 vacoguptiH 3 Alokya pAna-bhojanam 4 AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiH 5 prathamavrate / anuvIcIbhASaNatA krodhavivekaH 2 lobhavivekaH 3 bhayavivekaH | hAsyavivekaH 5 dvitIyavrate / avagrahAnujJApanatA 1 avagrahasImayAcanatA 2 svayamevA'vagrahAnugrahaNatA 3 sAdharmikAvagrahamanujJApya paribhuJjanatA 4 sAdhAraNabhaktapAnamanujJApya paribhuJjanatA 5 tRtiiyvrte| 1 strI-pazu-paNDakasaMsaktazayanAsanavarjanatA / strIkathAvivarjanatA 2 strINAm indriyANAmAlokanavarjanatA 3 pUrvarata-pUrvakrIDitAnAM viSayANAmasmaraNatA 4 praNItA''hAravivarjanavA 5 caturthavate / u0 a059 Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 349 // soiMdiyarAgovarameM', evaM paMca vi iMdiyA 5 pNcmve| uddezeSu ityupalakSaNatvAd uddezakAleSu 'dazAdInAM dazAzrutaskandha-kalpa | ekatriMza vyavahArANAM SaDiMzatisayeSviti zeSaH / uktaM hi-"dasa uddesaNakAlA, dasANa kappassa huMti cha cceva / dasa ceva ya vavahArassa caraNavidhi* huMti sabe vi chabIsaM // 1 // " yo bhikSuryatate / 'anagAraguNAH' vratAdayaH saptaviMzatiH, suvyatyayAt teSu ca, uktaM hi- nAmakama| *'varyachakkamiMdiyANaM, ca niggaho bhAva karaNasacca ca / khamayA viraoNgayA vi ya, maNamAINaM niroho ya // 1 // kAryANa dhyayanam / chakka jogammi juttayA veryNnnaahiyaasnnyaa| taha mAraNatiyahiyAsaNA ya ee'NagAraguNA // 2 // " prakRSTaH kalpaH-yati caraNa| vyavahAro yasminnasau prakalpaH sa cehAcArAGgameva zastraparijJAdyaSTAviMzatyadhyayanAtmakaM tasmin / uktaM ca- "satthaMparinnA vidhaanm| TrA logavijao sIosaNijja sammattaM / AvaMti dhurva vimoho, uvahANasuyaM mahaparinA // 1 // piMDesaNa sejeriyA bhAsA ||* vatthesaNA ya paaesaa| ugahapaDimA sattikkasattayA bhAvaNa vimuttI // 2 // ugdhAyamaNugghAyaM, aurovaNa tivihamo nisIhaM tu / ii aTThAvIsaviho, AyArapakappanAmo u // 3 // " 'tathaiva' tenaiva yathAvadAsevanAdiprakAreNa, 'tuH samucaye, yo bhikSuryatate // pApazruteSu prasaGgAH-tathAvidhA''saktirUpAH pApazrutaprasaGgAH teSu ekonatriMzadbhedeSu, uktaM hizrotrendriyarAgoparamaH 1 evaM paJcApi indriyANi 2-3-4-5 pnycmvrte| daza uddezanakAlA dazAnAM kalpasya bhavanti SaDeva / daza caiva ca vyavahArasya bhavanti sarve'pi ssddviNshtiH||1||" * vrataSaTkamindriyANAM ca nigraho bhAvaH karaNasatyaM ca / kSamatA virAgatA'pi ca manAdInAM nirodhazca // 1 // kAyAnAM SaTkaM yoge yuktatA vedanA'dhyAsanatA / mAraNAntikAdhyAsanatA ca ete'nagAraguNAH // 2 // " // 349 // + "zastraparikSA lokavijayaH zItoSNIyaM samyaktvam / AvantI dhUto vimokSa upadhAnazrutaM mahAparijJA // 1 // piNTaiSaNA zayyA bhASA vasvaiSaNA ca pAtraiSaNA / avagrahapratimA saptakasakSikA bhAvanA vimuktiH // 2 // udghAtamanudghAtamAropaNaM trividhaM nizIthaM tu| ityaSTAviMzatividha AcAraprakalpanAmA tu||3||" Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNavidhAnam / * aTTha nimittaMgAI, dikSuppAyaMtalikkhabhomaM ca / aMgaM sara-lakkhaNa vaMjaNaM ca tivihaM puNeki kaM // 1 // suttaM vittI taha vattiyaM ca pAvasuyamauNatIsavihaM / gaMdhaiva-na?-vetthu AudhaMveyasaMjuttaM // 2 // " 'divya' vyantarATTahAsAdi, 'autpAtaM' sahajarudhiravRSTyAdi, 'AntarikSaM grahabhedAdi, 'bhauma bhUvikArarUpaM, 'vyaJjanaM' maSAdi, "vatthu" tti vAstuvidyA, "Au" tti vaidikam / mohaH-mohanIyaM tatsthAneSu triMzatsu, uktaM hi-"vArimajhe'vagAhittA, tase pANe vihiNsii| chAeu muhaM hattheNaM, aMto nAyaM galerevaM // 1 // sIsAveDheNa veDhittA, saMkileseNa maareN| sIsammi je ya Ahetu, duhamAreNa hiMsaI // 2 // bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM' / sAhAraNe gilANammi, pahukiccaM na kubaI // 3 // sAhuM akammadhammo u, jo bhaMseja uvaTThiyaM / neyAuyassa maggassa, avagArammi vardaiI // 4 // paresiM sammaiMsaNAINa vipariNAmaM karei tti vuttaM bhavai / jiNANaNaMtanANINaM, avaNNaM jo pabhAsae~ / AyariyauvajjhAe, khisae maMdabuddhie~ // 5 // tesimeva ya nANINaM, sammaM no paritappaI / puNo puNo ahigaraNaM, uppAe [ nivapatthANadiNAi kahei tti vuttaM bhavai ] titthabheyaeM // 6 // XXXXXXXXXXXXXX *"aSTa nimittAGgAni divyamautpAtaM AntarikSaM bhaumaM ca / AGgaM svara-lakSaNe vyaJjanaM ca trividhaM punarekaikam // 1 // sUtraM vRttistathA vArtikaM ca pApazrutamekonaviMzadvidham / gAndharva-nATya-vAstu, AyurdhanurvedasaMyuktam // 2 // " 2 "vArimadhye'vagAma asAn prANAn vihinasti / chAdayitvA mukhaM hastenAntarnAda grIvAravam // 1 // zIrSAveSTena veSTayitvA saGkezena mArayet / zIrSe yazcA''hana duHkhamAreNa hinasti // 2 // bahujanasya netAraM, dvIpaM nANaM ca prANinAm / sAdhAraNe glAne prabhukRtyaM na karoti // 3 // sAdhu madharmakarmA tu, yo bhraMzayedupasthitam / neyAyikasya mArgasthApakAre vartate // 4 // pareSAM samyagdarzanAdInAM vipariNAmaM karoti ityuktaM bhavati / jinAnAmanantajJAninAmavajJAM yaH prabhASate / AcAryopAdhyAyAn khisati mandabuddhikaH // 5 // teSAmeva ca jJAninAM samyag no paritarpayet / punaH punaradhikaraNamutpAdayati [nRpaprasthAnadinAdi kathayati ityuktaM bhavati ] tIrthabhedakazca // 6 // Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ekatriMza caraNavidhinAmakamadhyayanam / zrIuttarA- KaaljANaM Ahammie joe, pajei puNo punno| kAme vamettA patthei, iha'nnabhavie~ i vA // 7 // amikkhaM bahussue'haM ti | dhyayanasUtre jo bhaasNt'bhussuo| tahA ya atavassI vi, je tavassi ti'haM vaie // 8 // jAyateeNa bahujaNaM, aMto dhUmeNa hiMsae~ / zrInemica- akiJcamappaNA kAuM, kayameeNa bhAsae // 9 // niyaDuvahi-paNihIe paliuMce sAdijoyajutte the / bei savaM musaM vayasi, ndrIyA ajjhINajhaMjhae sayA // 10 // addhANammi pavisittA, jo dhaNaM harai pANiNaM / vIsaMbhittA uvAeNaM, dAre tasseva sukhabodhA- lubbhai // 11 // amikkhamakumAre u, kumAre'haM ti bhAsae~ / evaM abaMbhayArI vi baMbhayAri tti bhAsae~ // 12 // jeNevekhyA laghu- sariyaM nIe, vitte tasseva lubhae~ / tappahAvuTThie vA vi, aMtarAyaM karei se" // 13 // seNAvaI pasatthAraM, bhattAraM vRttiH / vA vi hiMsae / raTussa vA vi nigamassa, nAyagaM sehimeva vA // 14 // apassamANo parasAmi, ahaM deva tti vA vae~ / avaNNeNaM ca devANaM, mahAmohaM pakuvaI // 15 // " siddhAnAmatizAyino guNAH siddhAtiguNA ekatriMzad, uktaM hi||350|| "paDisehaNa saMThANe, vanne-gaMdhe-rase-phArsa-ve, ya / paNa-paNa-du-paNa'TTha-tihA igatIsamakAya'saMga'ruhA // 1 // athavA vidhaanm| jAnan AdharmikAn yogAn prayunakti punaH punH| kAmAn vAntvA prArthayate ihAnyabhavikAn vA // // abhIkSNaM bahuzruto'hamiti yo bhaasste'bhushrutH| tathA cAtapaskhyapi yastapasyahamiti vadet // 8 // jAtatejasA bahujanamanta--mena hinasti / akRtyamAtma nA kRtvA a kRtametena bhaasste||9|| nikRtyupadhi-praNidhikaH parikuJcati sAtiyogayuktazca / brUte sarva mRSA vadasi aklezaM klezayati sadA // 10 // adhvani pravezya yo dhanaM harati prANinAm / vizrammyopAyena dAreSu tasyaiva lubhyati // 11 // abhIkSNamakumArastu kumAro'hamiti bhASate / evamabrahmacAryapi brahmacArIti bhASate // 12 // yenaivaizvayaM nIto vitte tasyaiva lubhyati / tatprabhAvosthito vA'pi antarAyaM karoti tasya // 13 // senApati prazAstAraM bhartAraM vA'pi hinasti / rASTrasya vApi nigamasya nAyakaM zreSThinameva vA // 14 // apazyan pazyAmyahaM devAn iti vA vadet / avarNena ca devAnAM mahAmohaM prakurute // 15||","prtissedhnN saMsthAne varNa-gandha-rasa-sparza-vede ca / paJca-paJca-dvi-paJcA-5-vidhA ekatriMzadakAyA'sanA'ruhAH // 3 // // 350 // Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ crnnvidhaanm| nava darisaNammi cattAri Aue paMca Aime aMte / sese do do bheyA, khINamilAveNa igatIsaM // 2 // " "joge" ti| sUcakatvAt sUtrasya yogasaGghahA yaiH yogA:-zubhamanovAkAyavyApArAH sahyante-svIkriyante, te ca dvAtriMzad , uktaM hi*AloyaNA niraMvalAve, AvaIsu dRDhadhammaiyA / aNissiovahINe ya, sikkhA nippaMDikammayA // 1 // nirapalApaH syAdA''cAryaH dattAyAmAlocanAyAM nAnyasmai kathayati / annAyayA alobhe ya, 'titikkhA arjave suI / sammaiTThiI samAhI ya, AyAre viNaovae~ // 2 // ajJAtatA tapasi kAryA, titikSA-parISahAdijayaH, 'sui' tti zucinA bhAvya saMyamavatetyarthaH / dhiImaI ya "saMvego, "paNihI suvihI "saMvare / attadosovasaMhAre, sabakAmavirattayA // 3 // dhRtipradhAnA matidhRtimatiH, praNidhiH-mAyA sA tyAjyA, suvidhiH kAryaH / paJcakkhANe viu~ssagge, appamAe lavAlave / jhANasaMvarejoge ya, udae maarnnNtie||4|| pratyAkhyAnaM mUlaguNottaraguNaviSayatayA dvibhedamiti dvAradvayam / "lavAlave" tti kA lopalakSaNam , kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAna vidheyam , dhyAnameva saMvarayogo dhyAnasaMvarayogaH, "udae mAraNaMtie" tti vedanodaye mAraNAntike na kSobhaH kAryaH / saMgANaM ca parinnIyA, pAyacchittakaraNe iya / aurAhaNA ya maraNaMte, battIsaM jogasaMgahA // 5 // " tato dvandve siddhAtiguNayogAsteSu // trayastriMzad 'AzAtanAsu ca' ahaMdAdiviSayAsu pratikramaNasUtrapratItAsu purataH nava darzane catvAryAyuSi pnaadaavnte| zeSe dvau dvau bhedau kSINAbhilApena caikatriMzat // 2 // " *"mAlocanA nirapalApa Apatsu dRDhadharmatA / anizritopadhAnazca zikSA niSpatikarmatA // // ajJAtatA alobhazca titikSA''rjavaH zuciH / samyagdRSTiH samAdhizvAcAro | vinayopagaH // 2 // timatizca saMvegaH praNidhiH suvidhiH saMvaraH / AtmadoSopasaMhAraH sarvakAmavirakatA // 3 // pratyAkhyAnaM vyutsargospramAdo kavAlavaH / dhyAnasaMvarayogazcodaye mAraNAntike // // saGgAnAM ca parijJAtA prAyazcittakaraNamiti / bhArAdhanA ca maraNAnte dvAtriMzad yogasaGgrahAH // 5 // " Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALORA COM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekatriza crnnvidhinaamkmdhyynm| zikSakagamanAdikAsu vA samavAyAGgAbhihitAsu, tathAhi-*sehe rAiNiyassa purao vA pakkhao vA Asanne vA gaMtA bhavai / evaM ciTThittA 6 / evaM nisIittA / 9 / bahiyA viyArabhUmIgae pucataraM aayaami| puzviM ceva gamaNAgamaNaM | Aloei / rAo vAharamANassa rAiNiyassa jAgaramANe vi apaDisuNettA bhavai / kaMci AlaviyatvaM pusviM ceva Alavai / asaNAI puvaM sehatarassa Aloei pacchA rAiNiyase / evaM uvadaMsei / evaM nimaMtaNaM karei / aNApucchAe jo jamicchai tassa taM khaLU khaiddhaM dei pracuramityarthaH / maNunnaM maNunnaM appaNA ceva AhArei / divasao rAyaNiyarasa vAharamANassa na pddisunneii"| rAiNiyassa khaddhaM khaddhaM vattA bhavai SaDsaddeNa kharanihuraM bhnntiityrthH| vAharie saMte jattha gae suNai tattha gae ceSa ullAvaM dei / kiM bhaNasi tti vattA bhavati / tuma ti vyii"| tajjAeNa paDibhaNai-kIsa ajo gilANassa na karei ? icAi bhaNio tuma kIsa na karesi ? tti bhaiNatItyarthaH / kahaM kahemANassa no sumaNaso havai / no sumarasi tumaM ti bhAsaha / kahaM chettA bhavai / parisaM bhettA bhavai-bhikkhAvelA ghaTTai ebamAiullavaNeNa sutta'tthaporisiM bhimatIbarthaH / / crnnvidhaanm| // 351 // * BXOXOXOXO * "zaikSo rAtrikasya purato vA pArzvato vA Asanne vA gantA bhavati / evaM sthiravA 6 / evaM niSadya 9 bahissA vicArabhUmigataH PApUrvataraM AcAmati 10 / pUrva caiva gamanAgamanamAlocabati / / rAtrau vyAharato rAzikassa jApradapi apraticItA bhavati 12 TIkazidAkapitavyaM pUrva caivAhapati 13 / acanAdi pUrva zaikSatarasya Alocayati pazcAd rAvikakha 14 / evaM upadarzayati 15 / evaM nimantraNa karoti 16 / anApRcchayA yo yadicchati tasmai tat pratraM pracuraM dadAti 17 / manojhaM manojJaM vAtmanA evaM bAharati 18 divasataH rAtikasya vyAharato na pratizRNoti 19 / rAtikasya zIghraM zIghraM vaktA bhavati, mahacchabdena kharani bhaNati 20 / vyAhataH sanUra // 351 // yatra gataH zRNoti tatra gatazcaivochApaM dadAti 21 // kiM bhaNasi iti vaktA bhavati 22 / svamiti vadati 23 / tajjAtena pratibhaNati-karamAd AryoM glAnasya na karoti? ityAdi bhaNitaH tvaM kasmAt na karoti? iti bhaNati 24 / kathA kathayamANasya no sumanA bhavati 25 / bho| sarasi tvamiti bhASate 26 / kayA chettA bhavati 27 // pariSadaM mettA bhavati-bhikSavelA vartate eSamAdhulapameya sUtrAryapaurakSIM bhimati 20 / Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNuTTiyAe parisAe kahei, saha nividvAe ceva, ahigayarehiM atyehiM tameva suttaM vigappeI ityarthaH / saMthAraya / caraNapAeNa ghii| saMthArae nisIyai tupaiTTA vA / ucAsaNe nisIyeI / samAsaNe vau| yo mikhuryatate gAyogaM zraddhAnase-1- vidhaanm| vanAvarjanAdinA ityekonaviMzatisUtrArthaH // 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16-17-18-19-20 // adhyayanArtha nigamayitumAhahara eesuThANesu, je bhikkhU jayaI syaa|khippN se saghasaMsArA, vippamucai pNddie|||21|| tibemi|| vyAkhyA iti' anena prakAreNa 'eteSu' anantarokteSu, zeSaM spaSTamiti // 21 // ra iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha yodhAyAM caraNavidhinAmakamekatriMzamadhyayana samAptam // anutthitAyai pariSade kathayati, tathA niviSTAyai caiva, adhikatararathaiH tadeva sUtra vikalpayati 29 / saMstArakaM pAdena ghaTTayati 30 / saMstArake niSIdati tvagvartayati vA / uccAsane niSIdati 32 / samAsane vA 33 / " Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica dvAtriMza prmaadsthaanaakhymdhyynm| ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pramAdasya sthAnAni / // 352 // 'anantarAdhyayane caraNamabhihitam , tacca pramAdasthAnaparihArata evA''sevituM zakyaM tatparihArazca tatparijJAnapUrvaka iti tadartha dvAtriMzamapramAdasthAnanAmakamadhyayanamadhunA''rabhyate' iti sambandhasyA'syedamAdisUtram acaMtakAlassa samUlayassa, sabassa dukkhassa u jo pmokkho| taM bhAsao me paDipuNNacittA, muNeha egaMtahiyaM hiyatthaM // 1 // vyAkhyA-antamatikrAnto'tyantaH,vastunazca dvAvantau-ArambhakSaNo niSThAkSaNazca, tatreha ArambhakSaNo'ntaH parigRhyate, tathA cAtyantaH-anAdiH kAlo yasya so'tyantakAlastasya, saha mUlena-kaSAyAviratirUpeNa varttata iti samUla kastasya, uktaM hi-"mUlaM saMsArassa u, huMti kasAyA aviraI ya" / sarvasya, duHkhayatIti duHkha-saMsArastasya yaH prakarSeNa mokSaH-apagamaH pramokSaH pUrvasya tuzabdasyAvadhAraNArthasyeha sambandhAt pramokSa eva, taM bhASamANasya me pratipUrNa-prakrAntArthazravaNavyatiriktaviSayAntarAgamanenA'khaNDitaM cittaM yeSAM te pratipUrNacittAH zRNuta ekAntahitaM, hitaH-tattvato mokSa eva tadarthamiti suutraarthH||1|| yathApratijJAtamAha nANassa sabassa pagAsaNAe, annANamohassa vivjnnaae| rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM, egaMtasukkhaM samuvei mokkhaM // 2 // "mUlaM saMsArasya tu bhavanti kaSAyA avirtishc"| // 352 // Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / vyAkhyA-'jJAnasya' AminibodhikajJAnAdeH sarvasya, pAThAntareNa satyasya vA 'prakAzanayA' nirmalIkaraNena, anena jJAnAtmako mokSaheturuktaH, tathA ajJAnaM-matyajJAnAdi mohaH-darzanamohanIyam anayoH samAhArastasya 'vivarjanayA' mithyAzrutazravaNakudRSTisaGgaparihArAdinA, anena sa eva samyagdarzanAtmako'bhihitaH, rAgasya dveSasya ca saGkayeNa, etena | tasyaiva cAritrAtmakasyA'bhidhAnam , rAgadveSayoreva tadupaghAtakatvA'bhidhAnAt , tatazcAyamarthaH-samyagdarzanajJAnacAritrairekAntasaukhyaM samupaiti mokSam, ayaM ca duHkhapramokSAvinAbhAvI ityanena sa evopalakSita iti sUtrArthaH // 2 // nanvastu jJAnAdimirduHkhapramokSaH, amISAM tu kaH prAptihetuH ? ucyate tassesa maggo guru-viddhasevA, vivajaNA bAlajaNassa duuraa| sajjhAyaegaMtanisevaNA ya, sutta'tthasaMciMtaNayA ghiI y||3|| vyAkhyA-'tasye ti anantaramuktasya mokSopAyasyaiSaH 'mArgaH panthA upAya ityarthaH, yaduta guravaH-yathAvacchAtrAs| bhidhAyakA vRddhAzca-zrutaparyAyAdivRddhAsteSAM sevA guruvRddhasevA, vivarjanA 'bAlajanasya' pArzvasthAdeH 'dUrAt' dUreNa, tathA svAdhyAyasyaikAntaniSevaNA svAdhyAyaikAntaniSevaNA, 'caH' samuccaye, sUtrArthasaJcintanA dhRtizca, nahi dhRti vinA jJAnAdilAbha iti suutraarthH|| 3 // yadyevaMvidho jJAnAdimArgaH tata etAnyabhilaSatA prAk kiM vidheyam ? ityAha___AhAramicche miyamesaNijaM, sahAyamicche niuNatthabuddhiM / nikeyamicchijja vivegajogaM, samAhikAme samaNe tavassI // 4 // vyAkhyA-AhAramicched mitameSaNIyaM sahAyamicched nipuNA artheSu-jIvAdiSu buddhiryasya sa tathA taM, niketamicched vivekaH-ruyAdyasaMsargastadyogyaM taducitaM,samAdhikAmaH zramaNaH tapasvIti suutraarthH||4||evNvidhshaayaa'praaptau yat kRtyaM tadAha Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzaM prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthaanaani| zrIuttarA-1 na vA labhijjA niuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vaa| dhyayanasUtre iko vi pAvAi~ vivajayaMto, vihareja kAmesu asjmaanno||5|| zrInemica- vyAkhyA-'na' niSedhe, vAzabdaH cedarthe, tatazca na ced labheta, zeSaM sugamam // 5 // itthaM saprasaGga jJAnAdInAM duHkha ndrIyA pramokSopAyatvamuktam / idAnIM teSAmapi mohAdikSayanibandhanatvAt tatkSayasyaiva prAdhAnyena duHkhapramokSahetutvakhyApanArtha sukhabodhA-al yathA mohAdInAM sambhavaH yathA duHkhahetutvaM yathA ca duHkhasyAbhAvaH prasaGgatasteSAM cAbhAvaH sathA'midhAtumAhakhyA laghu jahA ya aMDappabhavA balAgA, aMDaM balAgappabhavaM jahA ya / vRttiH / emeva mohAyayaNaM khu taNhaM, mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti // 6 // // 353 // rAgo ya doso vi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vayaMti / kammaM ca jAI-maraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAI-maraNaM vayaMti // 7 // dukkhaM hayaM jassa na hoi moho, moho hao jassa na hoi taNhA / taNhA hayA jassa na hoi lobho, lobho hao jassa na kiNcnnaaii||8|| vyAkhyA-'yathA ca yenaiva prakAreNa aNDaprabhavA balAkA aNDaM balAkAprabhavaM yathA ca, 'evameva' anenaiva prakAreNa mohaH-ajJAnaM mithyAdarzanaM ca sa AyatanaM-utpattisthAnaM yasyAH sA mohAyatanA tAM, 'khuH' avadhAraNe, tRSNAM vadantIti sambandhaH, yathoktamohAbhAve hyavazyambhAvI tRSNAkSayaH, mohaM ca tRSNAyatanaM vadanti / tRSNA hi sati vastuni mUrchA, sa cA rAgapradhAnA tatastayA rAga upalakSyate, sati ca tatra dveSo'pi bhavatIti so'pi ana yaivAkSipyate, tasaratRSNAgrahaNena rAgadveSAvuktau, tadutkaTatAyAM ca siddha eva mohaH, etena ca parasparaM hetu-hetumadbhAvA'bhidhAnena yathA rAgAdInAM evameva amene badantIti // 353 // Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXCXCXXCXCXCXCXX sambhavastathoktam // samprati yathaiSAM duHkhahetutvaM tathA vaktumAha-rAgazca dveSo'pi ca karmabIjaM, karma yasya mitrakramatvAd mohaprabhavaM ca badanti, uttarArddha sugamam // yatazcaivam ataH kiM sthitam ? ityAha - duHkhaM 'hayamityAdi, 'kicanAni' dravyANi, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 6-7-8 // santvevaM duHkhasya mohAdayo hetavaH, hanamopAyaH teSAmayameva ? utA'nyo'pyasti ? ityAzaGkayAha - rAgaM ca dosaM va taheva mohaM uddhattukAmeNa samUlajAlaM / je je uvAyA paDivajjiyA, te kittaissAmi ahANuputriM // 9 // vyAkhyA - saha mUlAnAmiva mUlAnAM tIvrakaSAyodayAdInAM mohaprakRtInAM jAlena - samUhena varttata iti samUlajAlastaM, zeSaM spaSTam // 9 // yathApratijJAtamevAha rasA pagAmaM na niseviyadyA, pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhiddavaMti, dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI // 10 // jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo novasamaM uvei / eviMdiyaggI vi pagAmabhoiNo, na baMbhayArissa hiyAya kassaI // 11 // vivittasijjA saNajaMtiyANaM, omAsaNANaM damiiMdiyANaM / na rAgasattU dharasei cittaM, parAio vAhirivosahehiM // 12 // jahA birAlAksahassa mUle, na mUsagANaM vasahI pasatthA / emeva itthI nilayassa majjhe, na baMbhayArissa khamo nivAso // 13 // pramAdasya sthAnAni / Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 354 // xoxoxoXO na rUva-lAvaNNa-vilAsa -hAsaM, na jaMpiyaM iMgiya pehiyaM vA / itthINa cittaMsi nivesaittA, duhuM vavasse samaNe tavassI // 14 // adaMsaNaM ceva apatthaNaM ca, arcitaNaM ceva akittaNaM ca / itthIjaNassAriyajhANajuggaM, hiyaM sayA baMbhavae rayANaM // 15 // kAmaM tu devIhi vibhUsiyAhiM, na cAiyA khobhaiuM tiguttA / tahA vi etahiyaM ti naccA, vivittavAso muNiNaM pattho // 16 // mokkhAbhikaMkhissa vi mANavassa, saMsArabhIrussa Thiyassa dhamme / na tArisaM duttaramatthi loe, jaha tthio bAlamaNoharAo // 17 // ee ya saMge samaikamittA, suhuttarA ceva bhavaMti sesA / jahA mahAsAgaramuttarittA, naI bhave avi gaMgAsamANA // 18 // kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM, sabassa logassa sadevagassa / jaM kaiyaM mANasiyaM ca kiMci, tassaMtagaM gacchai vIyarAgo // 19 // jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujamANA / te khuddae jIviya paccamANA, eovamA kAmaguNA vivAge // 20 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- 'dRptikarAH ' dhAtUdrekakAriNaH, dRptaM ca kAmAH samabhidravanti, kamiva ke ? ityAha- drumaM yathA svAduphalaM, 've'ti bhinnakramaH, tatazca pakSiNa iva // kiJca - " jahe "tyAdi // viviktazayyAvasthAne'pi dvAtriMzaM pramAdasthA nAkhyama dhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 354 // Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / COS FOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX kadAcit strIsampAte yatkartavyaM tadAha-'na' naiva rUpaM-susaMsthAnatA lAvaNyaM-nayanamanasAmAvAdako guNaH vilAsA:viziSTanepathyaracanAdayaH hAsa:-pratIta eSAM samAhAraH, na 'jalpitam' ullapitaM "iMgiya" tti bindulopAt 'iGgitam' aGgabhaGgAdi vIkSitaM' pratItaM 'vA' samuccaye, strINAM sambandhi citte 'nivezya' aho! sundaramimiti vikalpataH sthApayitvA 'draSTum' indriyaviSayatAM netuM vyavasyet zramaNaH tapasvI // kimityevamupadizyate ? ityAha-adarzanaM ca, eva' avadhAraNe, adarzanameva ca aprArthanaM ca 'acintanaM caiva' rUpAdyaparibhAvanam 'akIrtanaM ca' nAmato guNato vA strIjanasya, AryadhyAna-dharmAdi tadyogya-taddhetutvenocitam // nanu vikArahetau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH, tatkimiti viviktazayyAsanatA vidhIyate ? ityAha-"kAmaM tu" tti anumatamevaitad yad 'devIbhiH' ityAdi / viviktazayyAsanatAsamarthanArthameva strINAM duratikramatvamAha-"mokkhe"tyAdi / strIsaGgAtikrameNa guNamAha-etAMzca 'saGgAn' sambandhAna prakramAt strIviSayAn samatikramya sukhottarAzcaiva bhavanti 'zeSAH' dravyAdisaGgAH, yathA mahAsAgaramuttIrya nadI bhavet sukhottaraiveti prakramaH "avi gaMgAsamANa" tti gaGgAsamAnA'pi / kiJca-kAmeSu anugRddhiH-satatA'mikAlA kAmAnugRddhistatprabhavameva khuzabdasyA'vadhAraNArthatvAd duHkhaM sarvasya lokasya sadevakasya yat kAyikaM mAnasikaMca 'kiJcid' alpamapi tasyA'ntamevA'ntakaM gacchati viitraagH|| nanu kAmAH sukharUpAH, tatkathaM tatprabhavameva duHkham ? ucyate-'yathA ca' yathaiva kimpAkaphalAni apergamyamAnatvAd manoramANyapi rasena varNena cazabdAd gandhAdinA ca bhujyamAnAni 'tAni'* lokapratItAni "khuddae" tti ArSatvAt 'kSodayanti' vinAzayanti jIvitaM 'pacyamAnAni' vipAkAvasthAprAptAni / etadupamAH kAmaguNA vipAke vipAkadAruNatAsAmyena tattulyA iti bhAva iti sUtraikAdazakArthaH // 10-11-12-13-14-1516-17-18-19-20 // itthaM rAgasya kevalasyoddharaNopAyamabhidhAya samprati tasyaiva dveSasahitasya tamAha u0 a060 Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAtriMza pramAdasthAnAkhyamadhyayanam ! pramAdasya sthAnAni / // 355 // je iMdiyANaM visayA maNunnA, na tesu bhAvaM nisire kyaaii| na yA'maNunnesu maNaM pi kujA, samAhikAme samaNe tavassI // 21 // vyAkhyA-ye indriyANAM viSayA manojJA na teSu 'bhAvam' abhiprAyam apergamyamAnatvAd bhAvamapi prastAvAdindri| yANi pravarttayituM kiM punastatpravartanamityapizabdArthaH 'nisRjet' kuryAt kadAcit , na cAmanojJeSu mano'pi, atrApi indriyANi pravarttayitumapi prAgvat kuryAt samAdhikAmaH zramaNaH tapasvI iti sUtrArthaH // 21 // ityaM rAgadveSoddharaNaiSiNo viSayebhyo nivarttanamindriyANAmupadiSTam / adhunA teSu tatpravarttane rAgadveSA'nuddharaNe ca yo doSastaM pratyekamindriyANi tatprasaGgato manadhAzritya darzayitumAha cakkhussa evaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 22 // rUvassa cakkhaM gahaNaM vayaMti, cakkhussa rUvaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunamAhu, dosassa heuM amaNunnamAhu // 23 // rUvesu jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai so vinnaasN| rAgAure se jaha vA payaMge, Aloyalole samuSei madhu // 24 // je yAvi dosaM samuvei tibaM, taMsi kkhaNe se u ubei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci evaM avarajjhaI se // 25 // // 355 // Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / egataratto ruiraMsi rUve, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAge // 26 // rUvANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai gruuve| cittehiM te pariyAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kiliDe // 27 // rUvANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| bae vioge ya kahaM muhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 28 // rUve atitte apariggahammi, sattovasatto na uve tuhi| atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 29 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, rUve atittassa pariggahe y| mAyAmusaM vahai lobhadosA, tatthA'vi dukkhA na vimuccaI se // 30 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAyaaMto, rUve atitto duhio annisso||31|| rUvANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 32 // emeva rUvammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauhacitto a ciNAI kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivaage|| 33 // Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 356 // pramAdasya sthAnAni / rUve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 34 // soyassa saI gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago|| 35 // sahassa soyaM gahaNaM vayaMti, soyassa saiM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amnnunnmaahu||36|| saddesu jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure hariNamie va muddhe, sadde atitte samuvei macaM // 37 // je yAvi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci saI avarajjhaI se // 38 // egaMtaratto ruharaMsi sadde, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 39 // saddANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te pariyAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilidde||40|| sahANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 41 // // 356 // Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya | sthAnAni / sadde atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uveha tuhi| atuhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 42 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, sadde atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM baDvai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimucaI se // 43 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| . evaM adattANi samAyayaMto, sadde atitto duhio annisso||44|| saddANurattassa narassa evaM, katto suhaM hunja kayAi kiMci / / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 45 // emeva sammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauDacitto ya ciNei kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 46 // sadde viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / / na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhrinniiplaasN||47|| ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM samaNunnamAhu / taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago||48|| gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti, ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amnnunnmaahu||49|| Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMza prmaadsthaanaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 357 // pramAdasya sthaanaani| EXOXOXOXOXOXOXOX-0-0- gaMdhassa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure osahigaMdhagiddhe, sappe bilAo viva nikkhmNto||50|| je Avi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci gaMdho avarajjhaI se // 51 // egataratto ruiraMsi gaMdhe, atAlise se kuNaI posN| . dukkhassa saMpIlamuvei vAle, na lippaI teNa muNI viraago||52|| gaMdhANuyAsANugae ya jIve, carAcare hiNsigruuve| cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaha gurU kiliSTe // 53 // gaMdhANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnijoge| bae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 54 // gaMdhe atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uve tuhiN| atuDhidoseNa duhI parassa, kobhAvile AyayaI adattaM // 55 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, gaMdhe atittassa pariggahe y| mAyAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimucaI se||56|| mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAyayaMto, gaMdhe atitto duhio annisso||57|| mahAbhibhUyassa aTosA, tatthA'vi // 357 // yaduhI duraMte // 7 // Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdakha sthaanaani| - gaMdhANurattassa narassa evaM, katto suhahojakAi kiNdhi| tasyopabhoge vi kilesadukkhaM, niSpattae jassa kae Na dukkhaM // 58 // emeva gaMdhammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauddacitto ya ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 59 // gaMdhe viratto maSuo cisogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / ...... ma lippaI bhaSamajhe ci saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAse // 6 // jinbhAe rasaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunmaahu| taM dosaheDaM amanamAhu, samo ya jo tesu sa biiyraago61|| rasassa jimbhaM gahaNaM vayaMti, jimbhAe rasaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heDaM amaNunnamAhu // 12 // rasassa jo giddhimuvei tibaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure baDisavibhinnakAe, macche jahA Amisabhogagiddhe // 13 // je Avi dosaM samuvei ticaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, rasaM na kiMci avarajjhaI se // 64 // egaMtaratto ruire rasammi, atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei pAle, na lippaI teNa muNI biraago||65|| Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuvRciH / prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthAnAni / // 358 // rasANuyAsANugae ya jIve, carAcare hiMsaha nnegruuve| cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilidde||66|| rasANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilaabhe||67|| rase atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuhiN| / atuDhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 68 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, rase atittassa pariggahe y|| mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimucatI se // 69 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| .. evaM adattANi samAiyaMto, rase atitto duhio annisso||7|| rasANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 71 // emeva rasammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauTThacitto ya ciNAti kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 72 // rase viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 73 // // 358 // Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunnmaahu| : taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago||74|| phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti, kAyassa phAsaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNuNNamAhu, dosassa heuM amnnunnmaahu||7|| phAsassa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure sIyajalAvasanne, gAhaggahIe mahise va ranne // 76 // je yAvi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci phAsaM avarajjhaI se // 77 // egataratto ruiraMsi phAse, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI viraago||78|| phAsANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kiliTTe // 79 // phAsANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnn-snnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 8 // phAse atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei turhi / atuDhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 81 // Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAtriMzaM prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthAnAni / // 359 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, phAse atittassa pariggahe y| mAyAmusaM bahui lobhadosA, tatthA'vi dukkhAna vimucaI se // 82 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAiyaMto, phAse atitto duhio annisso||83|| phAsANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci?| tatthoSabhoge vi kilesadukkha, nivattae jassa kae na dukkhaM // 84 // emeva phAsammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauddacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 85 // phAse biratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNpraao| na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukravariNIpalAsaM // 86 // maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa piiyraago|| 87 // bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti, maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amaNunnamAhu // 88 // maNeNa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure kAmaguNesu giddhe, kareNumaggAvaDie gae vA // 89 // | // 359 // Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / bAle, pIlA rakSaNa-sanniAsAme // 93 // je Avi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMta, na kiMci bhAvaM acarajjhaI se // 9 // egaMtaratto ruiraMsi bhAve, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI viraago||91 / / bhAvANugAsANugae ya jIce, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilihe // 99 // bhAvANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnn-snnioge| pae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 13 // bhAve atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuhi|| atuhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 94 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo, bhAve atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthA'vi dukkhA na vimuccaI se // 95 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAiyaMto, bhAve atitto duhio aNisso // 96 // bhAvANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 97 // Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAtriMza pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 360 // emeva bhAvammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauddacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivaago||98|| bhAve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 99 // vyAkhyA-"cakkhussa" ityAdisUtrANi aSTasaptatiH / tatrApi cakSurAzritya trayodaza-cakSuSo rUpaM, gRhyate'neneti grahaNaM, ko'rthaH ? AkSepakaM vadanti / tataH kim ? ityAha-'tad' rUpaM rAgahetuH, 'tuH' pUraNe, manojJamAhuH, tathA 'tad' rUpameva dveSahetum amanojJamAhuH, tatastayozcakSuHpravarttane rAgadveSasambhavAt taduddharaNAzaktilakSaNo doSa iti bhAvaH / Aha-evaM na kazcit sati rUpe vItarAgaH syAd ata Aha-samastu' araktadviSTatayA tulyaH punaryaH 'tayoH' manojJetararUpayoH sa vItarAga iva vItarAgaH, upalakSaNatvAd vItadveSazca, idamuktaM bhavati-na tAvat cakSuH tayoH pravartayet , kathaJcit pravarttane ca samatAmevAvalambeteti // nanu yadyevaM rUpameva rAgadveSajanakaM tatastaduddharaNArthinastadgataiva cintA'stu, rUpe cakSurna pravarttayed ityevaM tu na cakSuSazcintA kartuM yuktetyAzaGkayAha-rUpasya cakSuH gRhAtIti grahaNaM vadanti, tathA cakSuSo rUpaM gRhyata iti grahaNaM vadanti, anena ca rUpacakSuSopAyagrAhakabhAvadarzanataH parasparamupakAryopakArakabhAva | uktaH, tato yathA rUpaM rAgadveSakAraNaM tathA cakSurapi ityuktaM bhavati / ata Aha-rAgasya hetuM prakramAt cakSuH saha manozena grAhyeNa rUpeNa varttate samanojJamAhuH, dveSasya hetum 'amanojJam' avidyamAnamanojJarUpamAhuH // itthaM rAgadveSoddharaNopAyamabhidhAya etadanuddharaNe doSamAha-rUpeSu yaH 'gRddhiM' rAgarUpAM upaiti tIbrAm , akAle bhavam AkAlikaM prApnoti 1 yaduktam-icchA mUrchA kAmaH, sneho gAya mamatvamabhinandaH / abhilASa ityanekAni rAgaparyAyavacanAni // 1 // PXOXOXOXEXXEXOXOXOXOXOXOX // 360 // Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa vinAzaM rAgAturaH san 'saH' iti lokapratItaH, 'yathA vA' iti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva pataGgaH 'Alo-oll pramAdasya kalola' snigdhadIpazikhAdarzanalampaTaH samupaiti mRtyum // 'yazca' iti yastu, apiH tasmin ityanena yokSyate, dveSa sthAnAni / * samupaiti rUpeSviti prakramaH tIvram , sa kim ? ityAha-tasminnapi kSaNe saH 'tuH' pUraNe upaiti 'duHkhaM' cittasantApA| dikam / itthaM tarhi rUpasyaiva duHkhahetutvaM taddarzana eva dveSasambhavAd ityAzaGkayAha-duSTaM damanaM durdAntaM tacca prakramAt cakSuSaH tadeva doSo durdAntadoSastena 'khakena' AtmIyena 'jantuH' dehI na 'kizcid' alpamapi rUpamaparAdhyati "se" tasya / / itthaM rAgadveSayoranarthahetutvamuktam / idAnIM tu dveSasyApi rAgahetukatvAt sa eva mahA'narthamUlamiti darzayaMstasya vizeSataH pariharttavyatAM khyApayitumAha-ekAntaraktaH 'rucire' manorame rUpe 'atAdRze' anIdRze sa karoti pradveSam , tathA ca duHkhasya 'sampIDaM' saGghAtaM samupaiti 'bAlaH' ajJaH, na lipyate tena munirvirAgaH // samprati rAgasyaiva hiMsAdyAzravanimittatAmihaiva ca tadvAreNa duHkhajanakatvaM sUtraSaTrenAha-rUpaM-prastAvAd manojJamanugacchati rUpA'nugA sA cA'sau AzA ca rUpAnugAzA-rUpaviSayo'bhilASa ityarthaH tadanugatazca, paThanti ca-"rUvANuvAyANugae ya" tti rUpANAm upAyaiH-upArjanahetubhiranugata upAyA'nugataH sa ca jIvAn 'carAcarAn' trasasthAvarAna hinasti anekarUpAn , kAMzcit | tu 'citraiH' anekaprakArairupAyairiti gamyate tAn 'paritApayati' duHkhayati bAlaH, aparAMzca pIDayati ekadezaduHkhotpAdanena |'AtmArtha guruH' svaprayojananiSThaH 'kliSTaH' rAgabAdhitaH // anyacca-rUpe'nupAta:-gamanam anurAga ityarthaH rUpA'nupAtastasmin satiNe'ti pUraNe, 'parigraheNa mUrchAtmakena hetunA 'utpAdane' upArjane rakSaNaM ca-apAyebhyaH sanniyogazca svaparaprayojaneSu samyagvyApAraNaM rakSaNa-sanniyogaM tasmin "vaye" tti 'vyaye' vinAze 'viyoge' virahe sarvatra rUpasyeti u0 a0 61|| gamyate, ka sukhaM ? na kvacit "se" tasya, idamuktaM bhavati-surUpakalatrakarituragAdInAmutpAdanAdiSu duHkhamevA'nubhavati BKOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOK Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / // 361 // pramAdasya sthAnAni / | rUpA'nurAgI / paThanti ca-"rUvANurAgeNaM" ti tatra rUpAnurAgeNa hetunA yaH parigrahastena, zeSaM tathaiva, syAdetatmA bhUdutpAdanAdiSu rUpasya sukhaM, sambhogakAle bhaviSyatItyAzajhyAha-sambhogakAle ca 'atRptilAbhe' tRptiprAptyabhAve ka sukham ? iti sambandhaH, uttarottarecchayA hi khidyata eva rAgI // Aha-evaM parigrahAd duHkhamanubhavatastadbhIrutayA tato nivRttirdoSAntarAnArambhaNaM vA kimasya sambhavatItyAzaGkayAha-rUpe'tRptaH casya bhinnakramatvAt 'pariprahe ca' tadviSayamUrchA|tmake saktaH-sAmAnyenaivAsaktimAn upasaktazca-gADhamAsaktastataH saktazca pUrvam upasaktazca pazcAt saktopasaktaH nopaiti tuSTim , tathA cAtuSTireva doSo'tuSTidoSastena 'duHkhI' yadi mamedamidaM ca rUpavadvastu syAdityAkAGkSAto'tizayaduHkhavAna | san , kiM kurute ? ityAha-parasya sambandhi rUpavadvastviti gamyate 'lobhAvilaH' lobhakaluSaH Adatte'dattam // tatkimasyaitAvAneva doSa utA'nyo'pi ? ityAzaGkayAha-'tRSNA'bhibhUtasya' lobhaparAjitasya, tata evA'dattahAriNo 'rUpe' rUpaviSayo yaH parigrahastasminniti yogaH casya bhinnakramatvAd atRptasya ca mAyApradhAnaM "mosaM" ti 'mRSA' alIkabhASaNaM mAyAmRSA varddhate, kutaH punaridamittham ? ityAha-lobhadoSAt, lubdho hi paraskhamAdatte AdAya ca tadgopAyanaparo mAyAmRSAM vakti, tatrA'pi ko doSaH ? ityAha-'tatrA'pi' mRSAbhASaNe'pi duHkhAnna vimucyate sH|| duHkhA'vimuktameva bhAvayati-"mosassa" tti anRtabhASaNasya pazcAcca purastAca prayogakAle ca duHkhI san, tatra pazcAdidaM na mayA susaMsthApitamuktamiti pazcAttApataH purastAcca kathamayaM mayA vaJcanIya iti cintayA prayogakAle ca nAsau mamAlIkabhASitAM lakSayatIti kSobhataH, tathA duSTo'ntaH-paryantaH tajanmanyanekaviDambanAto'nyajanmani ca narakAdiprAptyA yasyAsau duranto bhavati janturiti gamyate, athavA 'moSasya' steyasyeti vyAkhyeyam // upasaMhAramAha'evam' amunA prakAreNa adattAni samAdadAno rUpe'tRptaH san duHkhito bhavati, kIdRzaH san ? ityAha-'aniH ' // 361 // Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / kasyacitsambandhinA'vaSTambhena rahitaH, maithunarUpAzravopalakSaNaM caitat // uktamevArtha nigamayitumAha-rUpA'nuraktasya narasya al'evam' anantaroktaprakAreNa kutaH sukhaM bhavet kadAcit kiJcit ?, kimityevam ?, yataH 'tatra' rUpA'nurAge upabho ge'pi 'vezaduHkham' atRptilAbhatAlakSaNabAdhAjanitamasAtam , upabhogameva vizinaSTi--'nirvarttayati' utpAdayati, 'yasya' upabhogasya kRte "gaM" vAkyAlaGkAre, 'duHkhaM' kRcchram Atmana iti gamyate // itthaM rAgasyAnarthahetutAmabhidhAya dveSasyA'pi tAmatideSTumAha-'evameva' yathA'nuraktastathaiva rUpe gataH pradveSamupaiti 'duHkhaughaparamparAH' uttarottaraduHkhasamUharUpAH, tathA praduSTacittaH casya bhinnakramatvAt cinoti ca karma, 'yat' karma "se" tasya punarbhavati 'duHkhaM duHkhahetuH "vipAke' anubhavakAle, iha paratra ceti bhAvaH / punarduHkhagrahaNamaihikaduHkhApekSam , azubhakarmopacayazca hiMsAdyAzravA'vinAbhAvIti taddhetutvamanenA''kSipyate // itthaM rAgadveSayoranuddharaNe doSamabhidhAya taduddharaNe guNamAha-rUpe viraktaH upalakSaNatvAd adviSTazca | manujaH 'vizokaH' zokarahitaH san tannibandhanayo rAgadveSayorabhAvAt etena' anantaropadarzitena "dukkhohaparaMpareNaM" ti duHkhAnAm oghAH-saGghAtAsteSAM paramparA-santatiH duHkhaughaparamparA tayA 'na lipyate' na spRzyate bhavamadhye'pi 'san' |tiSThan , dRSTAntamAha-jaleneva, vAzabdasyopamArthatvAt 'puSkariNIpalAzaM' padminIpatraM jalamadhye saditi zeSaH // itthaM cakSurAzritya trayodaza sUtrANi vyAkhyAtAni / etadanusAreNaiva zeSendriyANAM manasazca trayodaza sUtrANi vyAkhyeyAni / / navaram-"hariNamie" tti mRgaH sarvo'pi pazurucyate, tatazca 'hariNagaH' hariNapazuH / tathA "baDisavibhinnakAe" tti | baDizaM-prAntanyastAmipo lohakIlakaH // 'manasaH' cetaso bhAvaH-abhiprAyaH sa ceha smRtigocarastaM 'grahaNaM' prAcaM vadanti, 'manojJaM' manojJarUpAdiviSayam 'amanojJaM' tadviparItaviSayam / evamuttaraprantho'pi bhAvaviSayarUpAdyapekSayA vyaakhyeyH| yadvA svapnakAmadazAdiSu bhAvopasthApito rUpAdirapi bhAva uktaH, sa manaso grAhyaH / "kareNumaggAvahie Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXCXCXXX zrIuttarA- gae va" tti kareNvA mArgeNa - nijapathena apahRtaH - AkRSTaH kareNumArgApahRtaH 'gaja iva' hastIva, sa hi madAndho 'pyadUravarttinIM dhyayanasUtre kariNImupadarzya tadrUpAdimohitaH tanmArgAnugAmitayA gRhyate, tataH saGgrAmAdiSu vinAzamApnoti / Aha-- evaM cakSurA zrInemica- dIndriyavazAdeva gajasya pravRttiriti kathamasya dRSTAntatvenA'bhidhAnam ? ucyate evametat, manaH prAdhAnyavivakSayA tu ndrIyA etanneyam ityaSTasaptatisUtrArthaH / / 22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35-36-37-38-39sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 362 // CXCXOXOX 40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56-57-58-59-60-61-62-63-6465-66-67-68-69-70-71-72-73-74-75-76-77-78-79-80-81-82-83-84-85-86-87-88-89| 90-91-92-93-94-95-96-97-98-99 // uktamevArthaM saGkSepata upasaMhAravyAjenA''ha-- viditthAya maNassa atthA, dukkhassa heuM maNuyassa rAgiNo / te caiva thevaM pi kayAi dukkhaM, na vIyarAgassa kariMti kiMci // 100 // vyAkhyA -- 'evam' uktanyAyena indriyArthAH, casya bhinnakramatvAd manaso'rthAzca upalakSaNatvAd indriyamanAMsi ca duHkhasya hetavo manujasya rAgiNaH, upalakSaNatvAd dveSiNazca / te caiva stokamapi kadAcid duHkhaM na 'vItarAgasye'ti vigatarAgadveSasya kurvanti 'kizciditi zArIraM mAnasaM ceti sUtrArthaH // 100 // nanu na kazcana kAmabhogeSu satsu vItarAgaH sambhavati, tatkathamasya duHkhAbhAvaH ? ucyate na kAmabhogA samayaM uveMti, na yAvi bhogA vigaI uveMti / jetappaosI ya pariggahI ya, so tesu mohA bigaI uvei // 101 // vyAkhyA--na kAmabhogAH 'samatA' rAgadveSA'bhAvarUpAm 'upayAnti' upagacchanti hetutveneti gamyate, taddhetutve hi XXXXX XXXO dvAtriMzaM pramAdasthA nAkhyama dhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 362 // Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / teSAM na kazcid rAgadveSavAn bhavet , na cA'pi 'bhogAH' zabdAdayaH 'vikRti' krodhAdirUpAm, ihA'pi hetutvenopayAnti, anyathA na kazcana rAgadveSarahitaH syAt , ko'nayostarhi hetuH ? ityAha-yaH tatpradveSI ca 'parigrahI ca' parigrahabuddhimAn teSveva rAgItyarthaH, sa teSu 'mohAt' mohanIyAd vikRtimupaiti, rAgadveSarahitastu samatAmityarthAduktaM bhavatIti sUtrArthaH // 101 // phisvarUpA punarasau vikRtiH yAM rAgadveSavazAdupaiti ? ityAha kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM duguMcha araI rahaM ca / hAsaM bhayaM sogapumisthiveyaM, napuMsaveyaM vivihe ya bhAve // 102 // AvajaI evamaNegarUve, evaMvihe kAmaguNesu stto| anne ya eyappabhave visese, kAruNNadINe hirime vaisse // 103 // vyAkhyA-krodhaM ca mAnaM ca tathaiva mAyAM lobhaM ca jugupsAm arati ratiM ca hAsaM bhayaM zokapuMstrIvedamiti samAhAranirdezaH, tatra 'puMvedaM yoSidabhilASaM 'strIveda' puruSA'bhiSvaGgaM 'napuMsakavedam' ubhayA'milASa, vividhAMzca 'bhAvAn' harSaviSAdAdIn Apacate 'evam' amunA rAgadveSavattAlakSaNena prakAreNa 'anekarUpAn' bahubhedAna 'anantAnubandhyAdibhedena tAratamyabhedena ca evaMvidhAn' uktaprakArAn vikArAniti gamyate, kAmaguNeSu sakta anyAMzca 'etatprabhavAn' krodhAdijanitAn 'vizeSAn' paritApadurgatipAtAdIma, kIdRzaH san ? ityAha-kAruNyAspadIbhUto dInaH kAruNyadInaH madhyapadalopI samAsaH atyantadIna ityarthaH, "hirime" tti 'hImAn' lajjAvAn, kopAdyApanno hi prItivinAzAdikamihaivA'nubhavana | paratra ca tadvipAkamatikaTukaM paribhAvayan prAyo'tidainyaM lajjAM ca bhajate, tathA "vaissa" tti ArSatvAt 'dveSyaH' Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 363 // tattadoSaduSTatvAt sarvasyA'prItibhAjanamiti suutrdvyaarthH|| 102-103 // punarapyatidurantatayA rAgasya prakArAntareNo dvAtriM ddharaNopAyA'bhidhAnArthaM tadviparyaye doSadarzanArtha cedamAha pramAdasthAkappaM na icchijja sahAyaliccha, pacchANutAveNa tavappabhAvaM / nAkhyamaevaM vikAre amiyappayAre, AvajaI iMdiyacoravasse // 104 // dhyynm| vyAkhyA-kalpate-svAdhyAyAdikriyAsu samartho bhavatIti kalpaH-yogyastam, apergamyamAnatvAt kalpamapi, pramAdasya kiM punarakalpaM ? ziSyAdikamiti gamyate, na icchet 'sahAyalipsuH' mamA'yaM vizrAmaNAdisAhAyyaM kariSyatItyabhilASukaH sthAnAni / san , tathA pazcAditi-prastAvAd vratasyA'GgIkArAd uttarakAlamanutApaH-kimetAvanmayA kaSTamaGgIkRtamiti cittasantApAtmakaH pazcAdanutApastena hetunA upalakSaNatvAdanyathA vA 'tapaHprabhAvaM' tapaHphalam ihaivAmauSadhyAdilabdhiprArthanena bhavAntarabhogAdinidAnakaraNena vA necchediti prakramaH / kimevaM niSidhyate ? ityAha-'evam' amunA prakAreNa 'vikArAn' doSAna amitaprakArAnApadyate indriyacoravazyaH, evaM ca bruvato'yamAzaya:-tadanugrahabuddhyA kalpaM puSTAlambanena tapaHprabhAvaM vAJchato'pi na doSaH / etena ca rAgasya hetudvayapariharaNamuddharaNopAya uktaH / upalakSaNaM caitadIdRzAm, anyeSAmapi rAgahetUnAM parihArasya, tataH siddhamasyoddharaNopAyAnAM tadviparyaye ca doSANAmabhidhAnamiti sUtrArthaH // 104 // kiM catao se jAyaMti paoaNAI, nimanjiGa mohamahannavammi / // 363 // suhesiNo dukkhaviNoyaNaTThA, tappaccayaM ujamae araagii||105|| vyAkhyA-tataH' iti vikArApatteranantaraM "se" tasya jAyante 'prayojanAni' viSayasevanahiMsAdIni "nimajiuM" ti|X nimajjayitumiva nimajjayituM prakramAt tameva jantuM mohamahArNave, kimuktaM bhavati ?-yairmohamahArNave nimagna iva jantuH Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasya sthAnAni / kriyate, kIdRzasya punarasya kimarthaM caivaMvidhaprayojanAni jAyante ? ityAha-sukhaiSiNo duHkhavinodanArtham , kadAcidevaMvidhaprayojanotpattAvapi tatrAyamudAsIna eva syAd ? ata ucyate-'tatpratyayam' uktarUpaprayojananimittaM 'udyacchati ca' udyacchatyeva, ko'rthaH ? tatpravRttAvutsahata eva rAgI, upalakSaNatvAd dveSI ca san, rAgadveSayoreva sakalA'narthaparamparAkAraNatvAditi sUtrArthaH // 105 // kimiti rAgadveSavazata eva sakalA'narthaparamparocyate ? ityAzaGkayAha virajamANassa ya iMdiyatthA, saddAiyA taaviyppgaaraa| na tassa save vi maNunnayaM vA, nivattayaMtI amaNunnayaM vA // 106 // vyAkhyA-virajyamAnasya upalakSaNatvAd adviSatazca, 'caH' punararthe, tato virajyamAnasyA'dviSatazca punaH 'indriyArthAH' zabdAdikAH tAvanta iti-yAvanto loke pratItAH prakArAH-kharamadhurAdibhedA yeSAM te tAvatprakArA bahubhedA ityarthaH, na tasyeti manujasya sarve'pi manojJatAM vA 'nirvarttayanti' janayanti amanojJatAM vA, kintu rAgadveSavazata eva, svarUpeNa hi rUpAdayo na manojJatAmamanojJatAM vA kartumAtmanaH kSamAH kintu raktetarapratipatradhyavasAyavazAt / ucyate cAnyairapiparivAda-kAmuka-zunAmekasyAM pramadAtanau / kuNapaM kAminI bhakSyamiti tisro viklpnaaH||1|| tato na vItarAgasya manojJatAmamanojJatAM vA nirvatayeyuH, tadabhAve ca kathaM viSayasevanA''krozadAnAdiprayojanotpattiH ? iti sUtrArthaH // 106 // tadevaM rAgadveSayoratiduSTatvAt sAkSAnmohasya ca tadA''yatanatvAt taddvAreNoddharaNopAyAn nirUpyopasaMharannAha evaM sasaMkappavikappaNAsuM, saMjAyaI smymuvttttiyss| atthe ca saMkappayao tao se, pahIyae kAmaguNesu taNhA // 107 // vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa svasya-AtmanaH saGkalpA:-rAgadveSamoharUpA adhyavasAyAsteSAM vikalpanA:-sakala Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMza prmaadsthaanaakhymdhyynm| vItarAgasvarUpam / zrIuttarA doSamUlatvAdiparibhAvanAH svasaGkalpavikalpanAstAsu 'upasthitasya' udyatasyeti sambandhaH / kim ? ityAha-saJjAyate dhyayanasUtre | "samaya" ti ArSatvAt 'samatA' mAdhyasthyaM 'arthAn' jIvAdIn , casya bhinnakramatvAt 'saGkalpayatazca' zubhadhyAnaviSayazrInemica tayA'dhyavasyataH 'tataH' iti samatAyAH "se" 'tasya' sAdhoH prahIyate kAmaguNeSu tRSNA' amilASa iti sUtrArthaH // 107 // ndrIyA tataH sa kIdRzaH san kiM vidhatte ? ityAhasukhabodhA so vIyarAgo kayasabakicco, khavei nANAvaraNaM khaNeNaM / khyA laghu taheva jaM darisaNamAvarei, jaM catarAyaM pakarei kammaM // 108 // vRtiH / vyAkhyA-'saH' iti prahINatRSNo vItarAgo bhavati, tathA kRtasarvakRtya iva kRtasarvakRtyaH, prAptaprAyatvAdanena muktaH // 364 // sAkSapayati jJAnAvaraNaM kSaNena, tathaiva yad darzanamAvRNoti, yacca 'antarAyaM' dAnAdivighnaM prakaroti 'karma' antarAyanAmaka| mityarthaH, iti sUtrArthaH // 8 // tatkSayAcca kaM guNamavApnoti ? ityAha savaM tao jANai pAsaI ya, amohaNo hoi niraMtarAe / aNAsave jhANasamAhijutto, Aukkhae mukkhamuvei suddhe // 109 // vyAkhyA-sarva 'tataH' jJAnAvaraNAdikSayAt 'jAnAti' vizeSarUpatayA'vagacchati, 'pazyati ca' sAmAnyarUpatayA, tathA ca 'amohanaH' moharahito bhavati, tathA nirantarAyo'nAzravaH, dhyAna-zukladhyAnaM tena samAdhiH-paramavAsthyaM tena yukto dhyAnasamAdhiyuktaH AyuSa upalakSaNatvAd nAma-gotra-vedyAnAM ca kSaya AyuHkSayastasmin sati mokSamupaiti 'zuddhaH' | vigatakarmamala iti sUtrArthaH // 109 // mokSagatazca yAzo bhavati tadAha // 364 // Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgakharUpam / so tassa sabassa duhassa mokkho, jaM bAhaI sayayaM jaMtameyaM / dIhAmayavippamukko pasattho, to hoi acaMtasuhI kayattho // 11 // vyAkhyA-'saH' iti mokSaM prAptaH 'tasmAt' jAtijarAmaraNAdirUpatvena pratipAditAt sarvasmAd duHkhAt sarvatra subvyatyayena SaSThI, 'muktaH' pRthagbhUtaH, yat kIdRg ? ityAha-'yad' dukhaM bAdhate satataM jantum 'enaM' pratyakSam , dIrghANi-sthititaH prakramAt karmANi tAni AmayA iva-rogA iva vividhabAdhAvidhAyitayA dIrghAmayAstebhyo vipramukto * dIrghAmayavipramuktaH ata eva 'prazastaH' prazaMsAhaH, tataH kim ? ityAha-"to" iti 'tataH' dIrghAmayavipramokSAd bhavati / atyantasukhI, tata eva ca kRtArtha iti suutraarthH|| 110 // sakalA'dhyayanArtha nigamayitumAha aNAikAlappabhavassa eso, sabassa dukkhassa pmukkhmggo| viyAhio jaM samuvica sattA, kameNa acaMtasuhI bhavaMti // 111 // tti bemi // vyAkhyA-anAdikAlaprabhavasya 'eSaH' anantaroktaH sarvasya duHkhasya 'pramokSamArgaH' pramokSopAyo vyAkhyAtaH, yaM 'samupetya' samyak pratipadya sattvAH 'krameNa' uttarottaraguNapratipattirUpeNA'tyantasukhino bhavantIti sUtrArthaH // 111 / / 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM pramAdasthAnAkhyaM dvAtriMzamadhyayanaM samAptam // Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha karmaprakRtinAmakaM trayastriMzamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayastriMzaM krmprkRtinaamkmdhyynm| karmaNAM mUlaprakRtayaH uttaraprakR. tyshc| // 365 // ___ anantarA'dhyayane pramAdasthAnAnyuktAni, taizca karma badhyate, tasya ca kAH prakRtayaH ? kiyatI vA sthitiH ? ityAdisandehApanodAya karmaprakRtinAmakamadhyayanaM trayastriMzaM samArabhyate, tasyedamAdisUtram aTTha kammAI vocchAmi, ANupurvi jahakkama / jehiM baddhe ayaM jIve, saMsAre privtte||1|| vyAkhyA-aSTa karmANi vakSyAmi, "ANupuviM" ti AnupUrvyA, iyaM ca pazcAnupUAdirapi sambhavatyata Aha'yathAkrama' kramA'natikrameNa, zeSaM spaSTamiti suutraarthH|| 1 // yathApratijJAtamAha nANassA''varaNijjaM, daMsaNAvaraNaM thaa| veyaNijjaM tahA mohaM, AukammaM taheva ya // 2 // nAmaM kammaM ca goyaM ca, aMtarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI, aheva u smaaso||3|| vyAkhyA-spaSTam // 2-3 // mUlaprakRtIH karmaNo'bhidhAya uttaraprakRtIrAhanANAvaraNaM paMcavihaM, suyaM obhiNibohiyaM / ohiM nANaM taiyaM, marNanANaM ca kevalaM // 4 // nidA taheva paryalA, nihAniddA ya paryaMlapayalA yA tatto ya thINa giddhI, paMcamA hoi nAyabA // 5 // cakkhumacakkhuohissa daseNe kevale ya aavrnne| evaM tu navavigappaM, nAyacaM dsnnaavrnnN||6|| veyaNiyaM pi ya duvihaM, sAyamasAyaM ca AhiyaM / sAyassa u bahU bheyA, emevAsAyassa vi // 7 // mohaNijjaM pi duvihaM, dasaNe caraNe tahA / dasaNe tivihaM vuttaM, caraNe duvihaM bhave // 8 // // 365 // Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammattaM caiva micchattaM, sammAmicchattameva ya / eyAo tinni payaDIo, mohaNijjassa daMsaNe // 9 // carittamohaNaM kammaM, duvihaM tu viyAhiyaM / kasAyamohaNijjaM ca nokasAyaM taheva ya // 10 // solasavihabhedeNaM, kammaM tu kasAyajaM / sattaviha navavihaM vA, kammaM ca nokasAyajaM // 11 // neraiyatirikkhAU, mANussAuM taheva ya / devAuyaM cautthaM tu, AukammaM cauvihaM // 12 // nAmaM kammaM tu duvihaM, suhamasuhaM ca AhiyaM / suhassa u bahU bhaiyA, emeva ya asuhassa vi // 13 // gottaM kammaM tu duvihaM, ucca nIyaM ca AhiyaM / uccaM aTThavihaM hoi, evaM nIyaM pi AhiyaM // 14 // dANe lAbhe ya bhoge ya, uvabhoge vIrie thaa| paMcavihamaMtarAyaM, samAseNa viyAhiyaM // 15 // vyAkhyA - sugamAnyeva / navaram -- jJAnAvaraNaM paJcavidham, tacca kathaM paJcavidham ? ityAzaGkAyAm AvAryabhedAdeva ihAvaraNasya bheda ityabhiprAyeNA''vAryasyaiva bhedAnAha - 'zrutamityAdi // "sAyassa u bahU bheya" tti sAtasya tu bahavo bhedAH taddhetubhUtabhUtAnukampAdInAM bahubhedatvAt / evamevA'sAtasyApi duHkhazokAditaddhetubahuvidhatvAdeva | "sattaviha navavihaM va" tti bindulopAt saptavidhaM navavidhaM vA karma nokapAyajaM tatra saptavidhaM hAsyAdiSaTuM vedazca sAmAnyavivakSayaika eveti, navavidhaM tu tadeva SaTuM vedatrayasahitam // " uccaM aTThavihaM hoi" tti ityatrA'STavidhatvaM bandhahetvaSTavidhatvAt, aSTau hi jAtyamadAdaya uccairgotrasya bandhahetavaH, tAvanta eva ca jAtimadAdayo nIcairgotrasyeti sUtradvAdazakArthaH // 4-5-6-7-8-910-11-12-13-14-15 // itthaM prakRtayo'bhihitAH / sampratyetannigamanAyottaragranthasambandhanAyAhaeyAo mUlapayaDIo, uttarAo ya AhiyA / paesaggaM khittakAle ya, bhAvaM cAduttaraM suNa // 16 // vyAkhyA -- etA mUlaprakRtayaH 'uttarAzca' uttaraprakRtaya AkhyAtAH, pradezAH - paramANavasteSAmatraM parimANaM pradezAbhaM, karmaNAmuttaraprakRtayaH / Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayastriMza karmaprakRtinAmakamadhyayanam / | "khettakAle ya" tti kSetrakAlau ca 'bhAvaM ca' anubhAvalakSaNaM paryAyaM catuHsthAnikAdirasamiti yAvat, "aduttaraM" ti ata uttaraM zRNu kathyamAnamiti zeSa iti sUtrArthaH // 16 // tatra tAvat pradezAgramAha sabesiM ceva kammANa, pesggmnnNtgN| gaMThiyasattAIyaM, aMto siddhANa AhiyaM // 17 // ___vyAkhyA-sarvepAM, 'caH' pUraNe, 'evaH' apizavdArthaH, sarvepAmapi karmaNAM pradezAgram anantamevA'nantakaM, taccAnantakaM grandhigasattvAH-ye granthidezaM gatvA'pi tadbhedA'vidhAnena na kadAcidupariSTAd gantAraH te cA'bhavyA evA'tra gRhyante tAna atItaM tebhyo'nantaguNatvena atikrAntaM granthigasattvAtItaM, tathA 'antaH' madhye siddhAnAmAkhyAtam , siddhebhyo hi karmaparamANavo'nantabhAga eveti sUtrArthaH // 17 // samprati kSetramAha sadhajIvANa kammaM tu, saMgahe chaddisAgayaM / savesu vi paesesu, savaM saveNa baddhagaM // 18 // vyAkhyA-sarvajIvAnAM karma, 'tuH' pUraNe, 'saGghahe' saGgrahakriyAyAM yogyaM bhavatIti shessH| kIdRzaM sat ? ityAha"chaddisAgayaM" ti SaNNAM dizAM samAhAraH padizaM tatra gataM-sthitaM SaDdizagatam , etacca dvIndriyAdInevAdhikRtya niyamena vyAkhyeyam , ekendriyANAmanyathA'pi sambhavAt / tathA cAgamaH-egiMdiyA NaM bhaMte ! teyAkammapoggalANaM gahaNaM karemANe kiM tidisiM karei cauddisiM karei paMcadisiM karei chaddisiM karei ? goyamA ! siya tidisiM siya cauddisiM siya paMcadisiM siya chadisiM karei / beiMdiyA jAva paMciMdiyA niyamA chaddisiM" ti / tacca gRhItaM sat kena saha kiyat kathaM vA baddhaM bhavati ? ityAha-"sabesu vi paesesu" tti suvyatyayAt sarvairapi 'pradeza:' AtmasambandhibhiH 'sarva' samastaM "ekendriyo bhagavan ! taijasakArmaNapudgalAnAM grahaNaM kurvANaH kiM tridizaM karoti caturdizaM karoti paJcadizaM karoti paidizaM karoti? | gautama! syAt trivizaM syAt caturdizaM syAt paJcadizaM syAt SaD vizaM karoti / dvIndriyo yAvat paJcendriyo niyamAt SaDdizami"ti / karmaNAM paramANuparimANaM kSetraparimANaM c| // 366 // // 366 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POXOXOXOXOXOXOX jJAnAvaraNAdi na tvanyataradeva 'sarveNa' gamyamAnatvAt prakRtisthityAdinA prakAreNa baddhaM-kSIrodakavad AtmapradezaiH zliSTaM all karmaNAM kAtadeva baddhakamiti sUtrArthaH // 18 // samprati kAlamAha laparimANaM udahIsarisanAmANaM, tIsaI koDikoDIo / ukkosiyA hoi ThiI, aMtamuhuttaM jahanniyA // 19 // bhaavshc| AvaraNijjANa duNhaM pi, veyaNije taheva y| aMtarAe ya kammammi, ThiI esA viyAhiyA // 20 // udahIsarisanAmANaM, sattaraM koddkoddiio| mohaNijjassa ukkosA, aMtamuhuttaM jahanniyA // 21 // tittIsa sAgarovama, ukkoseNaM viyaahiyaa| ThiI u Aukammarasa, aMtamuhuttaM jahaniyA // 22 // udahIsarisanAmANaM, vIsaiM koddkoddiio| nAmagoANa ukkosA, aMtamuhuttaM jahanniyA // 23 // ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-udadhinA sadRk-sadRzaM nAma yeSAM tAni udadhisadRgnAmAni-sAgaropamANi teSAm | // 19-20-21-22-23 // samprati bhAvamabhidhAtumAhasiddhANaNaMtabhAge, aNubhAgA havaMti u / savesu vi paesaggaM, savvajIvesaicchiyaM // 24 // | vyAkhyA-siddhAnAmanantabhAge 'anubhAgAH' rasavizeSA bhavanti, 'tuH' pUraNe, ayaM cA'nantabhAgo'nantasaGkhya eveti / tathA 'sarveSvapi' prakramAdanubhAgeSu, pradizyanta iti pradezAH-buddhyA vibhajyamAnAstavibhAgaikadezAsteSAmagraM pradezAnaM "sabajIvesa'icchiyaM" ti sarvajIvebhyo'tikrAntam, tato'pi teSAmanantaguNatvAditi sUtrArthaH // 24 // adhyayanArthopasaMhAravyAjenopadeSTumAha u0a062 Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRtiH / // 367 // tamhA eesi kammANaM, aNubhAge viyANiyA / eesiM saMvare caiva, khavaNe ya jae buhe // 25 // tti bemi // vyAkhyA - " tamha" tti yasmAdevaMvidhAH prakRtibandhAdayaH tasmAdeteSAM karmaNAmanubhAgAn upalakSaNatvAt prakRtibandhAdIMzca vijJAya 'eteSAmi'ti karmaNAM 'saMvare' nirodhe 'caH' samuccaye 'evaH' avadhAraNe bhinnakramaH, tataH 'kSapaNe ca' nirjaraNe "jae" tti 'yatetaiva' yatnaM kuryAdeva 'budhaH' vidvAniti sUtrArthaH // 25 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayana sUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM karmaprakRtinAmakaM trayastriMzamadhyayanaM samAptam // trayastriMzaM karmaprakRti nAmakama dhyayanam / karmakSapaNe upadezaH / // 367 // Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXCXCXX CXCX CXCXCXCXXa atha catustriMzaM lezyAkhyamadhyayanam / anantarAdhyayane karmaprakRtaya uktAH, tatsthitizca lezyAvazata ityatastadabhidhAnArthaM catustriMzaM lezyAdhyayananAmakamadhyayanamArabhyate, asya cedamAdisUtram -- lesajjhayaNaM pavakkhAmi, ANupuSiM jahakamaM / chaNhaM pi kammalesANaM, aNubhAve suNeha me // 1 // vyAkhyA-- lezyA'bhidhAyakamadhyayanaM lezyAdhyayanaM tat pravakSyAmi AnupUrvyA yathAkramamiti ca prAgvat / tatra ca SaNNAmapi 'karmalezyAnAM karmasthitividhAtRtattadviziSTapudgalarUpANAm 'anubhAvAn' rasavizeSAn zRNuta me kathayata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // etadanubhAvAzca nAmAdiprarUpaNAtaH kathitA eva bhavantIti tatprarUpaNAya vineyAbhimukhIkaraNakAri dvArasUtramAha nAmAI vaNNarasagaMdhaphAsapariNAmalakkhaNaM ThANaM / ThiI gaI ca AuM, lesANaM tu suNeha me // 2 // vyAkhyA - nAmAni tathA varNa-rasa- gandha-sparza-pariNAma-lakSaNamiti padaSaTsya samAhAranirdezaH / pariNAmazcA'trajaghanyAdiH, lakSaNaM ca pazcAzravAsevanAdi, 'sthAnam' utkarSApakarSarUpaM, 'sthitim' avasthAnakAlaM, 'garti' narakAvikAM yato yA'vApyate, 'AyuH jIvitaM yAvati tatrA'vaziSyamANe AgAmibhavalezyApariNAmastadiha gRhyate, lezyAnAM, 'tuH ' pUraNe, zRNuta me iti sUtrArthaH // 2 // 'yathoddezaM nirdeza:' iti nyAyato nAmAnyAha -. 1 lizyate - lipyate AtmA karmaNA sahA'nayeti lezyA, kRSNAdidravyasAcinyAdAtmanaH pariNAma vizeSaH, yaduktam -- kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // CXCXCXCX9 lezyAnAM nAmAdi dvArANi / Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / catustriMzaM leshyaakhymdhyynm| lezyAnAM naam-vrnnrsdvaaraanni| // 368 // kiNhA nIlA ya kAU ya, teU pamhA taheva ya / sukkA lesA ya chaTThA u, nAmAiM tu jahakkama // 3 // ___ vyAkhyA-spaSTam // 3 // varNAnAhajImUyaniddhasaMkAsA, gvlritttthgsnnibhaa| khaMjaMjaNanayaNanibhA, kiNhalesA u vnnnno||4|| nIlA'sogasaMkAsA, cAsapicchasamappabhA / veruliyaniddhasaMkAsA, nIlalesA u vnnnno||5|| ayasIpupphasaMkAsA, koilcchdsnnibhaa| pArevayagIvanibhA, kAulesA u vnnnno||6|| hiMguluyadhAusaMkAsA, taruNAiccasannibhA / suyatuMDapaIvanibhA, teulesA u vnnnno||7|| hariyAlabheyasaMkAsA, haliddAbheyasannibhA / saNAsaNakusumanibhA, pamhalesA u vaNNao // 8 // saMkhaMkakuMdasaMkAsA, khIradhArasamappabhA / rayayahArasaMkAsA, sukkalesA u vnnnno||9|| vyAkhyA-"jImUyaniddhasaMkAsa" tti prAkRtatvAt snigdhajImUtasaGkAzA, gavalaM-mahiSazRGgaM riSTaka:-phalavizeSaH tatsannibhA, "khaMja" tti khaJjanam aJjanaM-kajalaM nayanamiti-upacArAt tadekadezastanmadhyavartI kRSNasArastannibhA kRSNalezyA 'varNataH' varNamAzritya // "veruliyaniddhasaMkAsa" tti prAkRtatvAt snigdhavaiDUryasaGkAzA // kokilacchadaH-tailakaNTakaH, pAThAntare kokilacchavisannibhA, zeSaM spaSTamiti sUtraSaTkArthaH // 4-5-6-7-8-9 // rasAnAha jaha kaDuyatuMbagaraso, niMbaraso kaDuyarohiNiraso vaa| itto vi aNaMtaguNo, raso u kaNhAi nAyavo // 10 // jaha tikaDuyassa raso, tikkho jaha hathipippalIe vaa| itto vi aNaMtaguNo, raso u nIlAe nAyavo // 11 // // 368 // Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyAnAM rs-gndhdvaare| jaha taruNaaMbayaraso, tuvarakaviTThassa vAvi jaariso|' itto vi aNaMtaguNo, raso u kAUe nAyavo // 12 // jaha pariNayaMbagaraso, pakkakaviTThassa vA vi jaariso| itto vi aNaMtaguNo, raso u teUe nAyabo // 13 // varavAruNIi va raso, vivihANa va AsavANa jaariso| mahumerayassa va raso, itto pamhAe paraeNaM // 14 // khajUramuddiyaraso, khIraraso khaMDasakararaso vA / itto vi aNaMtaguNo, raso u sukkAe nAyabo // 15 // vyAkhyA-spaSTAnyeva / navaram-varavAruNI-pradhAnasurA, AsavAH-puSpaprabhavamadyAni // 'madhumaireyasyeti samAhAraH, tatra madhu-madyavizeSo maireyaM-sarakaH, ato varavAruNyAdirasAt padmAyAH prakramAd rasaH 'parakeNe'ti anantaguNatvAt tadatikrameNa vartata iti gamyate, ayaM ca kizcidamlaH kaSAyo madhurazceti bhAvanIyamiti // mudrikA ca-drAkSeti sUtraSaTrArthaH / / 10-11-12-13-14-15 // samprati gandhamAha jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / etto vi aNaMtaguNo, lesANaM appasatthANaM // 16 // jaha surabhikusumagaMdho, gaMdhavAsANa pissamANANaM / itto vi aNaMtaguNo, pasatthalesANa tiNhaM pi||17|| Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghu vRtiH / // 369 // vyAkhyA -- spaSTam | navaram -- "gaMdhavAsANaM" ti gandhAJca - koSThapuTapAkaniSpannAH vAsAJca - itare gandhavAsAH, iha caitadaGgAnyevopacArAdevamuktAni teSAm, iha cA'nukto'pi gandhavizeSo lezyAnAM tAratamyenA'vaseya iti sUtradvayArthaH // 16-17 // samprati sparzamAha - jaha karagayassa phAso, gojinbhAe va sAgapattANaM / itto vi anaMtaguNo, lesANaM appasatthANaM // 18 // jaha bUrassa vi phAso, navaNIyassa va sirIsakusumANaM / itto vi anaMtaguNo, pasatthalesANa tichaM pi // 19 // vyAkhyA - spaSTam / naSaram -- yathAkramamaprazastAnAM prazastAnAM ca RkacAdi-bUrAdisamaH sparzo vAcyaH // 18-19 // pariNAmadvAramAha tiviho va navaviho vA, sattAvIsaivihikasIo vA / dusao teyAlo vA, lesANaM hoha pariNAm // 20 // vyAkhyA - spaSTam / navaram -- 'trividhaH' jaghanyamadhyamotkRSTabhedena, 'navavidhaH' yadaiSAmapi svasthAnatAratamya cintAyAM pratyekaM jaghanyAditrayeNa guNanA, evaM punaH punastrikaguNanayA saptaviMzatividhatvAdi bhAvanIyam / upalakSaNacaitat tAratamyacintAyAM, saGkhyAniyamasyA'bhAvAt / tathA ca prajJApanA - "kaiNhalesA NaM bhaMte ! kaivihaM pariNAmaM pariNamai ? goyamA ! 1 "kRSNalezyA bhagavan ! katividhaM pariNAmaM pariNamati ? gautama ! trividhaM vA navavidhaM vA saptaviMzatividhaM vA ekAzItividhaM vA'pi yAvat tricatvAriMzaM dvizatavidhaM vA bahu vA bahuvidhaM vA pariNAmaM pariNamati, evaM yAvat zukulezyA" / catustriMzaM lezyAkhya madhyayanam / lezyAnAM sparza-pariNAmadvAre / / / 365 // Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXCXCXCXCXXXCXCXCXXX tivihaM vA navavihaM vA sattAvIsaivihaM vA ekkAsIivihaM vA vi jAva teyAladusayavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamai, evaM jAva sukkalesA" iti sUtrArthaH // 20 // lakSaNamAha paMcAsavappavatto, tIhiM agutto chasU avirao ya / tihAraMbhapariNao, khuddo sAhassio naro 21 nirddhadhasapariNAmo, nissaMso ajiiMdio / eyajoyasamAutto, kaNhalesa tu pariName // 22 // IsAamarisaatavo, avija mAyA ahIriyA ya / gehI paose ya saDhe, pamatte rasalolue // 23 // AraMbhao avirao, khuddo sAhassio naro / eyajogasamAutto, nIlalesaM tu pariName // vaMke vaMkasamAyAre, niyaDille aNujjue / paliuMcaga ovahie, micchaddiTThI aNArie // upphAlagaduTTavAI ya, teNe Avi ya maccharI / eyajogasamAutto, kAulesaM tu pariName // nIyAvittI acavale, amAI akuUhale / viNIyaviNae daMte, jogavaM uvahANavaM // piyadhamme dadhamme, vajjabhIrU hiesae / eyajogasamAutto, teulesaM tu pariName // payaNukohamANe ya, mAyAlobhe ya payaNue / pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM // tahA ya payaNunnAI ya, uvasaMte jiiMdie / eyajoyasamAutto, pamhalesaM tu pariName // aharuddANi vajjittA, dhammasukkANi sAhae / pasaMtacitte daMtappA, samie gutte ya guttisu // sarAge vIyarAge vA, uvasaMte jiiMdie / eyajogasamAutto, sukkalesaM tu pariName // vyAkhyA--paJcAzravapravRttaH 'tribhiH' prastAvAnmanovAkkAyaiH aguptaH 'SaTsu' jIvanikAyeSu avirataH, tIvrAH--utkaTAH svarUpato'dhyavasAyato vA ArambhAH - sAkyavyApArAstatpariNataH - tasminnirataH 'kSudraH' sarvasyaivA'hitaiSI, sahasA -apa 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // 8X8XXX CXCXCX lezyAnAM lakSaNa dvAram / Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRtiH / // 370 // locya pravarttate sAhasikaH cauryAdikRdityarthaH, nara upalakSaNatvAt syAdivA // "niddhaMdhasa" tti aihikAmuSmikApAya-oil caturviMza zaGkAvikalaH pariNAmo yasya saH, tathA "nissaMso" tti 'nRzaMsaH' nistUMzo jIvAna vihiMsan na manAgapi zaGkate, aji- lezyAkhyatendriyaH, ete ca te yogAzca-vyApArA etadyogAstaiH samAyukta:-anvita etadyogasamAyuktaH kRSNalezyAmeva tuzabdasyA- mdhyynm| |'vadhAraNArthatvAt pariNamet / / IrSyA ca-paraguNAsahanam amarSazca-atyantAbhinivezaH atapazca-tapoviparyayo'mISAM samA lezyAnAM hAraH, 'avidyA' kuzAstrarUpA, 'mAyA' pratItA, 'ahIkatA ca' asamAcAraviSayA nirlajjatA, 'gRddhiH' viSayeSu lAmpaTyaM, 'pradveSazca' abhedopacArAcceha sarvatra tadvAn janturevocyate, ata eva 'zaThaH' alIkabhASaNAt , 'pramattaH' prakarSeNa jAtimadA lakSaNa dvAram / sevanAt, 'rasalolupaH' sAtagaveSakazca // 'ArambhAt' prANyupamardAd avirataH zeSaM prAgvat // vakraH vacasA, vakrasamAcAraH kriyayA, nikRtimAn manasA, anRjukaH kathazcid RjUka mazakyatayA, "paliuMcaga" tti pratikuzcakaH svadoSapracchAdakatayA, upadhiH-chadma tena carati aupadhikaH sarvatra vyAjataH pravRtteH, ekArthikAni caitAni, mithyAdRSTiH anAryaH // "upphAlaga" tti utprAsakaM yathA para utprAsyate duSTaM ca rAgAdidoSavad yathA bhavatyevaM vadanazIla utprAsakaduSTavAdI, 'caH' samuccaye, 'stenaH' cauraH, 'ca' samuccaye, 'api ca' iti pUraNe, matsaraH-parasampadasahanaM tadvAn matsarI, |zeSaM prAgvat // "nIyAvitti" tti 'nIcairvRttiH' kAyamanovAgbhiranutsiktaH, yogaH-svAdhyAyAdivyApArastadvAn 'upadhAnavAn' vihitazAsropacAraH, zeSaM spaSTam // pratanukrodhamAnaH, 'caH' pUraNe, mAyA lobhazca pratanuko yasyeti zeSaH, ata eva X prazAntacitto dAntAtmA // 'upazAntaH' anudbhUTatayopazAntAkRtiH, zeSa spaSTam // Arttaraudre varjayitvA dharmazule sAdhayet // 370 // yaH sa prazAntacitta ityAdi, zeSaM spaSTam iti sUtradvAdazakArthaH // 21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32 / / samprati sthAnadvAramAha Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XCXXXX CXCXCXCXCXCXCX-03 assaMkhejjANosappiNINa ussappiNINa je samayA / saMkhAIyA logA, lesANa havaMti ThANAI ||33|| vyAkhyA - asayeyAnAmavasarpiNInAM tathotsarpiNInAM ye samayAH kiyantaH ? ityAha-saGkhyAtItA lokAH, ko'rthaH ? asaGkhyeyalokAkAzapradezaparimANA lezyAnAM bhavanti, 'sthAnAni' prakarSA'pakarSakRtAni tatparimANAnIti zeSa iti sUtrArthaH // 33 // idAnIM sthitimAha-- muhuttaddhaM tu jahannA, tittIsaM sAgarA muhutta'hiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA kiNhalesAe ||34|| muhuttaddhaM tu jahannA, dasaudahI paliyamasaMkhabhAgamanbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyavA nIlalesAe // muhuttaddhaM tu jahannA, tinnudahI paliyamasaMkhabhAgamanbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyavA kAulesAe 36 muhuttaddhaM tu jahannA, doNNudahI paliyama saMkhabhAgamanbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA teulesAe 37 muhuttaddhaM tu jahannA, dasaudahI hoi muhuttamambhahiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyavA pamhalesAe // 38 // muhuttaddhaM tu jahannA, tittIsaM sAgarA muhuttahiyA / ukkosA hoi ThiI, nAyakvA sukkalesAe // 39 // vyAkhyA - muhUrttArddha tu, ko'rthaH ? antarmuhUrttameva jaghanyA / trayastriMzat "sAgara" tti sAgaropamANi "muhutta - hiya" tti ihottaratra ca muhUrttazabdenopacArAt muhUrtaikadeza evoktaH, tatazrAntamuhUrttAdhikAni utkRSTA bhavati sthitiH kRSNalezyAyAH / iha cAntarmuhUrttazabdena pUrvottarabhavasambandhyantarmuhUrttadvayamuktaM draSTavyam / evamuttaratrA'pi / zeSaM sugamamiti sUtraSArthaH // 34-35-36-37-38-39 // prakRtamupasaMharannuttaramanthasambandhamAha - | esA khalu lesANaM, oheNa ThiI u vanniyA hoi| causu vi gaIsu itto, lesANa ThiI u bucchAmi 40 vyAkhyA - spaSTam // 40 // pratijJAtamAha lezyAnAM sthAna-sthitidvAre 1 Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 371 // XXXXXXXXXXXXXX dasavAsasahassAI, kAUe ThiI jahanniyA hoi / tinnodahI paliyamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 41 // catustriMzaM tinnadahI paliyamasaMkhabhAgo jahanna niiltthiii| dasa udahI paliovamamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 42 // lezyAkhyadasa udahI paliovamamasaMkhabhAgaM jahaniyA hoi / tittIsasAgarAiM, ukkosA hoi kiNhAe // 43 // madhyayanam / esA neraiyANaM, lesANa ThiI u vanniyA hoi / teNa paraM vucchAmi, tiriyamaNussANa devANaM // 44 // lezyAnAM aMtomuhattamaddhaM, lesANa ThiI jahiM jahiM jA u| tiriyANa narANaM vA, vajittA kevalaM lesaM // 45 // sthitimuhuttaddhaM tu jahannA, ukkosA hoi pubakoDI u / navahiM varisehiM UNA, nAyabA sukkalesAe // 46 // dvAram / esA tiriyanarANaM, lesANa ThiI u vanniyA hoi / teNa paraM vucchAmi, lesANa ThiI u devANaM // 47 // dasavAsasahassAI, kiNhAe ThiI jahanniyA hoi / paliyamasaMkhejaimo, ukkosA hoi kinnhaae||48|| jA kaNhAi ThiI khalu, ukkosA sA u smymbhhiyaa| jahanneNaM nIlAe, paliyamasaMkhaM ca ukkosaa| jA nIlAi ThiI khalu, ukkosA sA usamayamabhahiyA / jahanneNaM kAUe, paliyamasaMkhaM ca ukkosA50|| teNa paraM vocchAmi, teUlesA jahA suragaNANaM / bhavaNavai-vANamaMtara-joisa-vemANiyANaM ca // 51 // paliovamaM jahannA, ukkosA sAgarA u dunnh'hiyaa| paliyamasaMkhijeNaM, hoi sabhAgeNa teUe // 52 // dasavAsasahassAiM, teUe ThiI jahaniyA hoi / duNNudahI paliovamaasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 53 // jA teUi ThiI khalu, ukkosA sAu smymbhhiyaa| jahanneNaM pamhAe, dasamuhuttahiyAI ukkosA54 // 371 // jA pamhAi ThiI khalu, ukkosA sA usmymbhhiyaa| jahanneNaM sukkAe, tittIsamuhuttamanbhahiyA55 vyAkhyA-dazavarSasahasrANi kApotAyAH sthitirjaghanyakA bhavati, trayaH 'uddhayaH' sAgaropamANItyarthaH "paliyama XOXOXOXOXOXOXOXOXOK Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OXCXCXCX saMkhabhAgaM ca" tti sUtratvAt palyopamAsaGkhyeyabhAgazcotkRSTA / iyaM ca jaghanyA ratnaprabhAyAm, utkRSTA vAlukAyAm / nIlAyA jaghanyA vAlukAyAm ; utkRSTA dhUmaprabhAyAm kRSNAyA jaghanyA dhUmaprabhAyAm, itarA tu mahAtamaH prabhAyAm ; zeSaM nArakasUtreSu triSu spaSTam || "esA " sUtraM spaSTam // tiryaGmanuSyasUtre "aMtomuhuttamarddha" ti 'antarmuhUrttArddham' antarmuhUrttakAlaM lezyAnAM sthitirjaghanyA utkRSTA ceti zeSaH, katarAsAm ? ityAha - 'yasmin yasmin' iti pRthivIkAyAdau sammUcchimamanuSyAdau ca ' yA ' kRSNAdyAH, 'tuH' pUraNe tirazcAM manuSyANAM ca madhye sambhavanti tAsAM varjayitvA 'kevalAM' zuddhAM lezyAM zukulezyA mityarthaH / asyA eva sthitimAha - 'muhUrttamityAdi spaSTam, navaram-iha yadyapi kacid aSTavArSiko'pi pUrva koTyAyurbratapariNAmamavApnoti tathA'pi naitAvadvayaHsthasya varSaparyAyAdavakU zukulezyAyAH sambhava iti navabhirvarSairUnA pUrvakoTirucyate // " esA " sUtraM spaSTameva // pratijJAtamAha - 'dase' tyAdi sUtratrayaM spaSTam / navaram -- "paliyamasaMkhejja - imo" tti pasyopamAsaGkhyeyatamaH prastAvAd bhAgaH, iyaM ca dvidhA'pi kRSNAyAH sthitiretAvadAyuSAmeva bhavanapati - vyantarANAM draSTavyA // nIlAsUtre "paliyamasaMkhaM ca" tti sUcanAt sUtramiti palyopamAsaGkhyeyabhAgaH, bRhattarazcAyaM bhAgaH pUrvasmAdavaseyaH / kApotAyA api sthitirjaghanyetarA ca bhavanapati - vyantarANAmeva jJAtavyA / bRhattamazcA'trA'saGkhyAtabhAgo gRhyate // itthaM nikAya dvayabhAvinImAdyalezyAtrayasthitimupadarzya samastanikAyabhAvinIM tejolezyAsthitimabhidhAtuM pratijJAsUtramAha - "teNa" tti tataH paraM pravakSyAmi tejolezyAM 'yathe 'ti yenA'vasthAnaprakAreNa suragaNAnAM bhavati, 'tathe 'tyupaskAraH, bhavanapati - vyantara- jyoti - vaimAnikAnAM, 'caH' pUraNe // pratijJAtamAha - "palie" tyAdi sUtracatuSTayaM spaSTam / navaram - prathamasUtre vaimAnikAnevAzritya taijasyAH sthitiruktA / tatra ca jaghanyA saudharme utkRSTA cezAne // dvitIyasUtre tu nikAyabhedamAzritya saivoktA / iha ca dazavarSasahasrANi jaghanyA taijasyAH sthitiruktA, prakramA''nurUpyeNa tu yotkRSTA lezyAnAM sthitidvAram / Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 372 // 5000X kApotAyAH sthitiH asau evAsyAH samayAdhikA prApnoti, tadatra tattvaM na vidmaH // tRtIyasUtre padmAsthitiruktA, tatra ca "dasamuhuttahiyAI" ti dazaiva prastAvAt sAgaropamANi pUrvabhavasatkAntarmuhUrttAdhikAni / iyaM ca jaghanyA sanatkumAre, utkRSTA ca brahmaloke / Aha-- yadIhAntarmuhUrttamadhikamucyate tataH pUrvatrA'pi kiM na tadadhikamuktam ? ucyate -- devabhava| lezyAyA eva tatra vivakSitatvAt, pratijJAtaM hi 'teNa paraM vocchAmi lesANa ThiraM tu devANaM' ti; evaM sati ihAntarmuhUrttAdhikatvaM virudhyate, naivam, atra hi prAguttarabhavalezyA'pi "aMto muhuttammi gae" iti vacanAd devabhavasambandhinyeveti pradarzanArthamitthamuktamiti na virodha iti bhAvanIyam // caturthasUtre zuklAyAH sthitiruktA / tatra ca jaghanyA lAntake, aparA tu anuttareSviti paJcadazasUtrArthaH // 41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55 / / uktaM sthitidvAram / gatidvAramAha kiNhA nIlA kAU, tinni vi eyAu ahammalesAu / eyAhi tihi vi jIvo, duggaI uvavajjaI 56 | teU pamhA sukkA, tinni vi eyAu dhammalesAu / eyAhi tihi vi jIvo, suggaiM uvavajjaI // 57 // vyAkhyA -- spaSTam / navaram -- 'durgatiM ' narakatiryaggatirUpAm 'upapadyate' prApnoti || ' sugatiM ' manujagatyAdikAmityarthaH | / / 56-57 || sampratyAyurdvArAvasaraH, tatra cAvazyaM hi janturyallezyeSUtpadyate tallezya eva mriyate, tatra ca janmAntarabhAvi| lezyAyAH kiM prathamasamaye parabhavAyuSa udayaH ? Ahozvit caramasamaye ? anyathA vA ? iti saMzayApanodAyAha-- lesAhiM saGghAhiM, paDhame samayammi pariNayAhiM tu / na hu kassai uvavAo, pare bhave asthi jIvassa 58 | lesAhiM sabAhiM, carame samayammi pariNayAhiM tu / na hu kassa vi uvavAo, pare bhave asthi jIvassa59 aMtamuhuttammi gae, aMtamuhuttammi sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM, jIvA gacchaMti paraloyaM 60 XXXC catukhrizaM lezyAkhya madhyayanam / lezyAnAM gati AyurdvAre / // 372 // Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aprazastAprazastAnAM lezyAnAM varjanasevanopadezaH / vyAkhyA-lezyAbhiH sarvAmiH 'prathamasamaye' tatpratipattikAlApekSayA 'pariNatAbhiH' prastAvAdAtmarUpatAmApannAbhirupalakSitasya 'tuH' pUraNe, 'na hu' naiva kasyApi upapAdaH pare bhave bhavati jIvasya // tathA lezyAbhiH sarvAmiH 'carame' anye samaye pariNatAbhistu 'na hu' naiva kasyApyupapAdaH pare bhave bhavati jIvasya / / kadA tarhi ? ityAha-antarmuhUrte gata eva, tathA'ntarmuhUrte 'zeSake caiva' avatiSThamAna eva lezyAbhiH pariNatAbhirjIvA gacchanti paralokam / anenAntarmuhUrtA'vazeSe AyuSi parabhavalezyApariNAma ityuktaM bhavatIti suutrtryaarthH||58-59-60|| sampratyadhyayanArthamupasaJjihIrSurupadeSTumAhatamhA eyAsi lesANaM, aNubhAvaM viyaanniyaa| appasatthA u vajittA, pasatthA u ahie muNi 61| tti bemi|| vyAkhyA-yasmAdetA aprazastA durgatihetavaH prazastAzca sugatihetavaH tasmAdetAsAM lezyAnAm 'anubhAvam' uktarUpaM vijJAya aprazastA varjayitvA prazastA adhitiSThet muniriti zeSaH, ubhayatrA'pi 'tuH' pUraNe, iti sUtrArthaH // 61 // 'iti' parisamAptI, pravImIti ca prAgvat // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM catatriMzaM lezyAkhyamadhyayanaM samAsam // u0ma063 Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 373 // FOX CXCXXCXCXCXXX atha anagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanam / : anantarAdhyayane lezyA abhihitAH, tatra cA'prazastalezyAtyAgataH prazastA evA'dhiSThAtavyAH, etacca bhikSuguNavyavasthitena samyag vidhAtuM zakyam, ato bhikSuguNaparijJAnArthamadhunA'nagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanamArabhyate, tasya cedamAdisUtram -- suha me egamaNA, maggaM buddhehiM desiyaM / jamAyaraMto bhikkhU, dukkhANaMtakaro bhave // 1 // vyAkhyA - zRNuta 'me' kathayata iti zeSaH, ekAgramanasaH 'mArga' prakramAnmukteH 'buddhaiH' arhadAdibhiH 'darzitam' upadiSTaM yam 'Acaran' AsevamAno bhikSurduHkhAnAmantakaro bhavediti gAthArthaH // 1 // pratijJAtamAha - gihavAsaM paricajjA, pavajjAmassie muNI / ime saMge viyANijjA, jehi sajjati mANavA // 2 // taheva hiMsaM aliyaM, cojaM avaMbhasevaNaM / icchAkAmaM ca lobhaM ca saMjao parivajjae // 3 // maNoharaM cittagharaM, malladhUveNa vAsiyaM / sakavArDa paMDarulloyaM, maNasA vi na patthae // 4 // iMdiyANi u bhikkhussa, tArisammi uvassae / dukkarAI nivAreuM, kAmarAgavivaDaNe // 5 // susANe sunnagAre vA, rukkhamUle va ekkao / pairikke parakaDe vA, vAsaM tattha'bhiroyae // 6 // phAsuyammi aNAbAhe, itthIhiM aNabhihue / tattha saMkappae vAsaM, bhikkhU paramasaMjae // 7 // na sayaM gihAI kuvijjA, neva annehiM kArae / gihakammasamAraMbhe, bhUyANaM dissae vaho // 8 // tasANaM thAvarANaM ca, suhumANaM bAyarANa ya / tamhA gihasamAraMbha, saMjao parivajjae // 9 // paJcatriMzaM anagAra mArgagati nAmakama dhyayanam / anagArasya mArgaH / // 373 // Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArasya maargH| taheva bhattapANesu, payaNe payAvaNesu ya / pANabhUyadayaTThAe, na pae na payAvae // 10 // jaladhannanissiyA jIvA, puddhviiktttthnissiyaa|hmmti bhattapANesu, tamhA bhikkhU na pyaave||11|| visappe savaodhAre, bahupANaviNAsaNe / natthi joisame satthe, tamhA joI na dIvae // 12 // hirannaM jAyarUvaM ca, maNasA vi na patthae / samaliTTakaMcaNe bhikkhU, virae kayavikkae // 13 // | kiNaMto kaio hoi, vikkiNaMto avaannio| kayavikkayammi vahato, bhikkhU havai taariso||14|| bhikkhiyana keyvN,bhikkhunnaabhikkhvittinnaa| kayavikkae mahAdoso, bhikkhAvittI suhaavhaa|| samuyANaM uMchamesejA, jahAsuttamaNi diyaM / lAbhAlAbhammi saMtuTTe, piMDavAyaM care muNI // 16 // | alolo na rase giddho, jimbhAdaMto amucchio| na rasaTTAe bhuMjijA, javaNaTThAe mahAmuNI // 17 // accaNaM rayaNaM ceva, vaMdaNaM pUyaNaM tahA / iDDIsakkArasammANaM, maNasA vi na patthae // 18 // sukaM jhANaM jhiyAijjA, aNiyANe akiMcaNe / vosaTTakAe viharijjA, jAva kAlassa pjjo||19|| |NijUhiUNa AhAraM, kAladhamme uvhie| caiUNa mANusaM buMdi, pahU dukkhA vimuccaI // 20 // nimmamo nirahaMkAro, vIyarAo annaasvo|sNptto kevalaM nANaM, sAsayaM parinibuDe ||21||tti bemi|| vyAkhyA-gRhavAsaM parityajya pravrajyAmAzrito muniH 'imAn' pratiprANipratItatayA pratyakSAn 'saGgAn' putrakalatrAdIn 'vijAnIyAt' bhavahetavo'mIti vizeSeNA'vabudhyeta, jJAnasya ca viratiphalatvAt pratyAcakSItetyuktaM bhavati / saGgazabdavyutpattimAha-yaiH 'sajyante' pratibadhyante mAnavAH upalakSaNatvAdanye'pi jantavaH // 'tathe ti samuccaye, 'eveti pUraNe, hiMsAmalIkaM cauryamabrahmasevanam , icchArUpaH kAmaH icchAkAmastaM cA'prAptavastukAGkSArUpaM 'lobhaM ca' labdhavastuviSayagRddhyA parityajya paNA mAnavA nAkAma Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / paJcatriMzaM angaarmaarggtinaamkmdhyynm| anagArasya maargH| // 374 // tmakam , ubhayenA'pi parigraha uktaH, tataH parigrahaM ca saMyataH parivarjayet // tathA manoharaM citrapradhAnaM gRhaM citragRha mAlyadhUpena vAsitaM sakapATaM pANDurollocaM manasA'pi AstAM vacasA na prArthayet kiM punastatra tiSThed iti bhASaH // kiM punarevamupadizyate ? ityAha-indriyANi, 'tuH' iti yasmAd bhikSostAdRze upAzraye 'duHkarANi' karoteH sarvadhAtvarthatvAd duHzakyAni nivArayituM 'kAmarAgavivarddhane' upAzrayavizeSaNam // tarhi ka sthAtavyam ? ityAha-smazAne zUnyAgAre vA vRkSamUle vA 'ekakaH' rAgAdiviyukto'sahAyo vA "pairikke" 'ekAnte' ruyAdyasaGkale 'parakRte' parairniSpAdite svArthamiti gamyate, 'vA' samuccaye 'vAsam' avasthAnaM 'tatra' smazAnAdau abhirocayed bhikSuriti yogaH // prAsuke 'anAbAdhe' kasyApi |bAdhArahite strIbhiranabhidrute 'tatreti prAguktavizeSaNe smazAnAdau 'saGkalpayet' kuryAd vAsaM bhikSuH paramasaMyataH // nanu kimiha parakRta iti vizeSaNamuktam ? ityAzaGkayAha-na svayaM gRhANi kurvIta, naivA'nyaiH kArayed, upalakSaNatvAnnA'pi kurvantamanumanyeta, kimiti ? yato gRhakarma-iSTakAmRdAnayanAdi tasya samArambhaH-pravarttanaM gRhakarmasamArambhastasmin bhUtAnAM dRzyate vadhaH / katareSAm ? ityAha-trasAnAM sthAvarANAM ca sUkSmANAM zarIrA'pekSayA bAdarANAM ca, tathaivopasaMhartumAha-tasmAd gRhasamArambhaM saMyataH parivarjayet // anyacca-'tathaiva' iti prAgvad bhaktapAneSu pacane pAcaneSu ca bhUtavadho dRzyate iti prAguktena sambandhaH, tataH kim ? ityAha-prANAH-trasAH bhUtAni-pRthivyAdIni taddayArthaM na pacenna pAcayet // amumevArtha spaSTataramAha-jaladhAnyanizritA jIvAH pRthivIkASThanizritAH hanyante 'bhaktapAneSu' prakramAt pacyamAneSu, yata evaM tasmAdbhikSurna pAcayed apergamyamAnatvAt pAcayedapi na kiM punaH svayaM pacet // aparana-visarpatisvalpamapi bahu bhavatIti visarpa, 'sarvatodhAraM' sarvadigavasthitaM jantUpaghAtakatvAt , uktazca-"pAINaM paDINaM vA vI"tyAdi / "prAcInaM pratIcInaM vA'pi" ityAdi / // 374 // Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArastha maargH| ata eva bahuprANavinAzanaM, nAsti jyotiHsamaM zastraM, yasmAdevaM tasmAt jyotirna dIpayet // pacanAdau jIvadhAto bhavati na tu krayavikrayayoH, ato yuktamevA''bhyAM nirvahaNamiti kasyacidA''zaGkA syAdata Aha-hiraNyaM' kanakaM 'jAtarUpaM ca' rUpyaM, cakAro'nuktA'zeSadhanadhAnyAdisamuccaye, manasA'pi na prArthayedbhikSuriti yogaH, kIdRzaH san ? samaleNukAzcano virataH 'krayavikraye' krayavikrayaviSaye // kimityevam ? ata Aha-krINan 'Ryiko bhavati' tathAvidhetaralokasadRza eva bhavati, vikrINAnazca vaNigU bhavati, vANijyapravRttatvAditi bhAvaH, ata eva krayavikraye 'vartamAnaH' pravarttamAno bhikSurbhavati na tAdRzo gamyamAnatvAd yAdRzaH samaye'bhihitaH // tataH kim ? ityAha-'mikSitavyaM' yAcitavyaM | al tathAvidhaM vastviti gamyate, naiva kretavyaM bhikSuNA bhikSAvRttinA, atraivAdarakhyApanArthamAha-krayazca vikrayazca krayavikraya mahAdoSaM, liGgavyatyayazca prAkRtatvAt , bhikSAvRttiH sukhAvahA // bhikSitavyamityuktam , tazcaikakule'pi syAd ata Aha'samudAna' bhaikSyaM, tacca uJchamiva 'uJcham' anyAnyavezmataH stokastokamIlanAd eSayet 'yathAsUtram' AgamAnatikrameNa udgamaiSaNAdyabAdhAta iti bhAvaH, tata eva 'aninditam' ajugupsitaM jugupsitajanasambandhi na bhavatItyarthaH, tathA lAbhA'lAbhe santuSTaH, piNDasya pAtaH-patanaM prakramAt pAtre'sminniti 'piNDapAtaM' bhikSA'TanaM tat 'caret' Aseveta muniH, vAkyAntaraviSayatvAcca apaunaruktyam / itthaM piNDamavApya yathA bhuJjIta tathAha-'alola' na sarasAnne prApte lAmpaTyavAn, na 'rase' madhurAdau 'gRddhaH' prApte'bhikADAvAn, kathaM caivaMvidhaH ? "jibbhAdaMto" tti dAntajihvaH, ata eva 'amUchitaH' samidherakaraNena, evaMvidhazca 'na' naiva "rasaTThAe" tti rasaH-dhAtuvizeSaH sa cA'zeSadhAtUpalakSaNaM tatastadupacayaH syAditi tadartha na bhuJjIta, kimartha tarhi ? ityAha-yApanA-nirvAhaH sa cArthAt saMyamasya tadartha mahAmuniH / / tathA 'arcanAM' puSpAdibhiH pUjAM 'racanA' niSadyAdiviSayAM khastikAdyAtmikAM vA, 'ca:' samuccaye, 'evaH' avadhAraNe Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA-1 khyA laghuvRttiH / // 375 // paJcatriMza angaarmaarggtinaamkmdhyynm| 'na' ityanena sambadhyate, 'vandanaM' pratItaM, 'pUjanaM' vastrAdibhiH pratilAbhanaM, 'tathe ti samuccaye, Rddhizca-zrAvakopakaraNAdisampat satkArazca-arghapradAnAdiH sanmAnazva-abhyutthAnAdiH RddhisatkArasanmAnaM tanmanasA'pi na prArthayet // kiM punaH kuryAd ? ityAha-"sukaM jhANaM" ti sopaskAratvAt zukladhyAnaM yathA bhavatyevaM dhyAyed anidAno'kiJcanaH vyutsRSTakAyaH | 'viharet' apratibaddhavihAritayeti gamyate, kiyantaM kAlam ? ityAha-yAvat 'kAlasya' mRtyoH 'paryayaH' paripATI prastAva ityrthH|| evaMvidhAnagAraguNasthazca mRtyusamaye yat kRtvA yat phalamavApnoti tadAha-"nijahiUNaM" ti parityajya AhAraM saMlekhanAkrameNa 'kAladharme' AyuHkSayarUpe upasthite tathA tyaktvA mAnuSIM "boMdi" tanuM 'prabhuH' vIryAntarAyApagamato viziSTasAmarthyavAn "dukkhe"ti 'duHkhaiH' zArIramAnasaivimucyate // kIdRzaH san ? ityAha-nirmamo nirahaGkAraH, kuto'yamIhagU ? yato vItarAgaH, upalakSaNatvAd vItadveSazca, tathA 'anAzravaH' karmAzravarahitaH samprAptaH kevalaM jJAnaM zAzvataM parinirvRtaH' asvAsthyahetukarmAbhAvataH sarvathA svasthIbhUta iti viMzatisUtrArthaH // 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12| 13-14-15-16-17-18-19-20-21 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / anagArasya maargH| X8XOXOXOXOXXXXXXXX 375 // 1 iti zrInemicandrasUrisaMhabdhAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha . bodhAyAmanagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanaM samAptam // Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha jIvAjIvavibhaktinAmakaM SaTUtriMzamadhyayanam / anantarA'dhyayane'hiMsAdayo bhikSuguNA uktAH, te ca jIvA'jIvasvarUpaparijJAnata evA''sevituM zakyante iti tajjJApanArthamadhunA SaTtriMzaM jIvA'jIvavibhaktisaMjJamadhyayanamArabhyate, tasyedamAdisUtram -- jIvAjIva vibhatti, suNeha me egamaNA io / jaM jANiUNa bhikkhU, sammaM jayai saMjame // 1 // vyAkhyA - jIvA'jIvAnAM vibhaktiH- tattadbhedAdidarzanato vibhAgenA'vasthApanaM jIvA'jIvavibhaktistAM zRNuta 'me' kathayata iti gamyate, ekamanasaH santaH 'itaH ' anantarAdhyayanAdanantaraM zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 1 // jIvA'jIvavibhaktiprasaGgata eva lokAlokavibhaktimAha -- jIvA caiva ajIvA ya, esa loe viyAhie / ajIvadesamAgAse, aloe se viyAhie // 2 // vyAkhyA - spaSTam // 2 // iha ca jIvA'jIvAnAM vibhaktiH prarUpaNAdvAreNaiveti tAM vidhitsuryathA'sau bhavati tathA''ha - davao khittao ceva, kAlao bhAvao tahA / parUvaNA tesi bhave, jIvANamajIvANa ya // 3 // vyAkhyA - ' dravyataH ' idamiyadbhedaM dravyamiti, 'kSetratazcaiva' idamiyati kSetre iti, 'kAlataH ' idamiyatsthitikamiti, 'bhAvatastathA' ime'sya paryAyA iti prarUpaNA 'teSAM' vibhajanIyatvena prakrAntAnAM bhaved jIvAnAmajIvAnAM ceti sUtrArthaH // 3 // tatrA'lpavaktavyatvAd dravyato'jIvaprarUpaNAmAha rUviNo ceva'rUvI ya, ajIvA duvihA bhave / arUvI dasahA vuttA, rUviNo vi cauvihA // 4 // dhammatthikAe taddese, tappaese ya Ahie / adhamme tassa dese ya, tappaese ya Ahie // 5 // XXXX *** lokAlokavibhAgaH, ajIvaprarUpaNAyAM dravya tosrUpya jIva vaktavyatA / Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRciH / // 376 // AgAse tassa dese ya, tappaese ya aahie| addhAsamae ceva, arUvI dasahA bhave // 6 // vyAkhyA - spaSTam | navaram -- dezaH - tribhAgAdiH, pradezastu-niraMzaH // 4-5-6 // sampratyetAneva kSetrata AhadhammAmme ya dosve, logamittA viyAhiyA / logAloge ya AgAse, samae samayakhettie // 7 // vyAkhyA - spaSTam // 7 // etAneva kAlata Aha dhammAdhammAgAsA, tinni vi ee aNAiyA / apajjavasiyA ceva, saGghaddhaM tu viyAhiyA // 8 // samae vi saMtaI pappa, evameva viyAhiyA / AesaM pappa sAIe, sapajjavasie vi ya // 9 // vyAkhyA - dharmAdharmAkAzAni trINyapi 'etAni' dravyANi, anAdikAni aparyavasitAni caiva, ata eva "sabaddhaM tu" 'sarvAddhAmeva' sarvadA svasvarUpAparityAgato nityAnIti yAvat // 'santatim' aparAparotpattirUpapravAhAtmikAM 'prApya' Azritya 'evameva ' anAdyaparyavasitatvalakSaNenaiva prakAreNa vyAkhyAtaH, 'Adeza' vizeSaM pratiniyatavyaktyAtmakaM zeSaM spaSTam // 8- 9 // sampratyamUrttatvenA'mISAM paryAyAH prarUpyamANA api na saMvittimAnetuM zakyA iti bhAvataH prarUpaNAmanAdRtya dravyato rUpiNaH prarUpayitumAha khaMdhA ya khaMdhadesA ya, tappaesA taheva ya / paramANuNo ya boddhavvA, rUviNo ya caubihA // 10 // vyAkhyA - spaSTam // 10 // iha ca dezapradezAnAM skandheSvevAntarbhAvAt skandhAH paramANavazceti samAsato dvAveva rUpidravyabhedau tayozca kiM lakSaNam ? ityAha egatteNa puhutteNa, khaMdhA ya paramANuNo / vyAkhyA- 'ekatvena' samAnapariNatirUpeNa 'pRthaktvena' paramANvantarairasaGghAtarUpeNa lakSyanta iti zeSaH, skandhAH casya bhinnamatvAt paramANaSazca / etAneva kSetrata Aha SaTUtriMzaM jIvAjIva vibhakti nAmakama dhyayanam / kSetrataH kAlatazcA' rUpyajIva vaktavyatA / dravyato rUpyajIva vaktavyatA / / / 376 / / - Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrataH kAlatazca ruupyjiivvktvytaa| loegadese loe ya, bhaiyacA te u khetto| vyAkhyA-lokasyaikadeze loke ca 'bhaktavyAH' bhajanayA darzanIyAH 'te' iti skandhAH paramANavazca 'tuH' pUraNe, kSetrataH / X atra cAvizeSoktAvapi paramANUnAmekapradeze evA'vasthAnAt skandhaviSayaiva bhajanA draSTavyA, te hi vicitratvAt pariNate kA bahutarapradezopacitA api kecidekapradeze'vatiSThante, anye tu saddhyeyeSvasaGkhyeyeSu ca pradezeSu yAvat sakalaloke'pi K| tathAvidhA'cittamahAskandhavadbhaveyuriti bhajanIyA ucyante / etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvihaM // 11 // vyAkhyA-'ataH' iti kSetraprarUpaNAto'nantaramiti gamyate 'kAlavibhAgaM tu' kAlabhedaM punaH 'teSAM' skandhAdInAM vakSye 'caturvidha sAdhanAdisaparyavasitA'paryavasitabhedeneti suutraarthH||11|| idaM ca sUtraM SaTpAdam , pratyantareSu tu antyapAdadvayaM na dRzyava eva / yathApratijJAtamAhasaMtaI pappa te'NAdI, apajavasiyA viy| ThiiM paDucca sAIyA, sappanabasiyA vi ya // 12 // vyAkhyA-spaSTam // 12 // sAdisaparyavasitatve ca kiyatkAlameSAmavasthitiH' ityAhaasaMkhakAlamukosA, eka samayaM jhniyaa| ajIvANa ya rUvINaM, ThiI esA piyAhiyA // 1 // vyAkhyA-asaGkhyakAlamutkRSTA, ekaM samayaM jaghanyakA, yatrA'pi 'asaMkhakAlamukkosaM ekko samao jahannayaM' ti pAThaH, tatrApi liGgavyatyayAyameva saMskAraH, evamuttaratrA'pi, zeSa spaSTam / navaraM 'sthitiH' pratiniyatakSetrA'vasthAnarUpA // 13 // itthaM kAladvAramAzritya sthitiruktA / sampratyetadantargatamevA'ntaramAhaaNaMtakAlamukosaM, eko samao jhnnyN| ajIvANa ya rUvINaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 14 // Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 377 // XCXCXCXXX XOXOX vyAkhyA - spaSTam | navaram -- 'antaraM' vivakSitakSetrA'vasthiteH pracyutAnAM punastatprAptervyavadhAnam // 14 // etAnyeva |bhAvato'bhidhAtumAha vaNNao gaMdhao ceva, rasao phAsao thaa| saMThANao ya viSNeo, pariNAmo tesi paMcahA // 15 // vaNNao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / kivhA nIlA ya lohiyA, hAliddA sukkilA tahA 16 gaMdhao pariNayA je u, duvihA te viyAhiyA / subhigaMdhapariNAmA, dubhigaMdhA taheva ya // 17 // rasao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / titta kaDDaya kasAyA, aMbilA mahurA tahA // 18 // phAsao pariNayA je u, aTThahA te pakittiyA / kakkhaDA mauyA ceva, guruyA lahuyA tahA // 19 // sIyA uNhAya niddhA ya, tahA lukkhA ya AhiyA / iti phAsapariNayA, ee puggalA samudAhiyA 20 saMThANapariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / parimaMDalA ya vahA ya, taMsA cauraMsamAyayA // 21 // vaNNao je bhave kiNhe, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 22 // vannao je bhave nIle, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 23 // vannao lohie je u, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 24 // vannao pIae je u, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao caiva bhaie saMThANao vi ya // 25 // vannao sukile je u, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // 26 // gaMdhao je bhave subhI, bhaie se u vannao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 27 // gaMdhao je bhave dubbhI, bhaie se u vannao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 28 // SaTUtriMzaM jIvAjIva vibhakti nAmakama dhyayanam / bhAvato rUpyajIva prarUpaNA / // 377 // Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvato rUpyajIvaprarUpaNA / rasao tisae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 29 // rasao kaDue je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi y||30|| rasao kasAe je u, bhaie se u vnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi y||31|| rasao aMpile je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 32 // rasao muharae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 33 // phAsao kakkhaDe je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi y||34|| phAsao maue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 3 // phAsao gurue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 36 // phAsao lahue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 37 // phAsao sIyae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 38 // phAsao uhae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 39 // phAsao niddhae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 40 // phAsao lukkhae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi y||41|| parimaMDalasaMThANe, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi y||42|| saMThANao bhave vaTTe, bhaie se uvnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // 43 // saMThANao bhave taMse, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi y||44|| KeXXXXXXXXXX Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 378 // saMThANao ya cauraMse, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao caiva, bhaie phAsao biya // 45 // je AyayasaMThANe, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // 46 // vyAkhyA--sugamAnyeva || 15-16 17 18 19 20-21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32| 33-34-35-36-37-38-39-40-41-42-43-44-45-46 // sampratyupasaMharannuttaragranthasambandhamAha - esA ajIvavibhattI, samAseNa viyAhiyA / itto jIvavibhatti, vucchAmi aNupuvaso // 47 // vyAkhyA - spaSTam // 47 // yathApratijJAtamAha saMsAratthAya siddhA ya, duvihA jIvA viyAhiyA / siddhA NegavihA vuttA, taM me kittayao suNa 48 vyAkhyA - spaSTam // 48 // anekavidhatvameva siddhAnAmupAdhibhedata AhaitthI purisasiddhA ya, taheva ya napuMsagA / saliMge annaliMge ya gihiliMge tahe va ya // 49 // vyAkhyA -- spaSTam / navaram -- "gihiliMge taddeva ya" tti ' tathaivetyuktasamuccaye, cakArastu tIrthasiddhAdyanuktabhedasaMsUcakaH // 49 // siddhAneva avagAhanataH kSetratazcAha 1 pUraNagaThanadharmANa: pudgalAH atra ca gandhau dvau rasAH paJca, sparzAH aSTa, saMsthAnAni paJca, ete ca mIlitAH viMzatiH 201 etAvato bhaGgAn pratyekaM pazcA'pi varNA labhante jAtaM zatam 100 / rasAdayaH aSTAdaza paJcabhirvarNaimalitaiH trayoviMzatiH 23 / tatazca gandhavena labdhA bhaGgAnAM SaTcatvAriMzat 46 / evaM rasapaJcakasaMyoge zatam 100 / sparzASTakasaMyoge SaTatriMzaM zatam 136 / parimaNDalasaMsthAne yo varttate iti zeSaH bhAgyaH sa tu sAmAnyaprakrame'pi skandhaH, paramANUna saMsthAnAsambhavAd atra 'saMsthAnapaJcakasaMyoge zatam 100| evaM varNAdInAM sarvabhaGgasaGkalanayA vyazItyadhikAni catvAri zatAni 482 // SaTtriMzaM jIvAjIva vibhakti nAmakama dhyayanam / jIvaprarUpa NAyAM siddha jIva vaktavyatA | // 378 // Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhjiivvktvytaa| ukkosogAhaNAe ya, jahannamajjhimAi ya / uhuM ahe tiriyaM ca, samuddammi jalammi ya // 50 // ___ vyAkhyA-utkRSThAvagAhanAyAM ca paJcadhanuHzatapramANAyAM siddhAH, "jahannamajjhimAi ya" tti 'jaghanyAvagAhanAyAM' dvihastamAnAyAM madhyamAvagAhanAyAM ca' uktarUpotkRSTajaghanyAvagAhanAntarAlavarttinyAM siddhAH, Urddham' Urdhvaloke-merucUlikAdau 'adhazcaH' adholoke-adholaukikagrAmarUpe 'tiryak' tiryagloke-ardhatRtIyadvIpasamudrarUpe tatrA'pi kecit samudre 'jale ca' nadyAdisambandhinIti sUtrArthaH // 50 // itthaM strIsiddhAdInabhiddhatA strIvAdiSu siddhisambhava uktaH / samprati tatrApi ka kiyantaH siddhyanti? ityAzajhyAhadasa ya napuMsaesuM, vIsaM itthiyAsu ya / purisesu ye ahasayaM, samaeNegeNa sijjhaI // 51 // cattAri ya gihiliMge, annaliMge daseva ya / saliMgeNa ya aDhasayaM, samaeNegeNa sijjhii||52|| ukkosogAhaNAe u, sijhaMte jugavaM duve / cattAri ya jahannAe, majjhe ahuttaraM sayaM // 53 // cauruDDaloe ya duve samudde, tao jale vIsamahe taheva y| __sayaM ca aduttara tiriyaloe, samaeNegeNa u sijhaI dhuvaM // 54 // vyAkhyA-spaSTam // 51-52-53-54 / / samprati teSAmeva pratighAtAvipratipAdanAyAhakahiM paDihayA siddhA?, kahiM siddhA pittttiyaa?| kahiM buMdi caittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhaI 1 // 5 // aloe paDihayA siddhA, logagge ya paiDiyA / ihaM boMrdi caittA NaM, tattha gaMtaNa sijhaI // 16 // yavamadhyamiva yavamadhya madhyamA'vagAhanA tasthAmaSTottarazatam, yavamadhyatvaM ca utkRSTajaghanyAvagAhanayormadhyavartitvAttadapekSayA ca bahutarasaJjayasvenAsyAH sthUlatayaiva bhAsamAnatvAt / u0ma064 Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarA- vyAkhyA spaSTam / navaram-'tattha" tti lokAne "sijjhai" tti 'sidhyante' niSThitArthA bhavanti // 55-56 // lokAne al SaTtriMzaM dhyayanasUtre gatvA siddhyantItyuktam , lokAgraM ca ISatprArabhArAyA uparIti yasmin pradeze yatsaMsthAnA yatpramANA yadvarNA cAsau tadA''ha- jIvAjIvazrInemica bArasahiM joyaNehiM, sabassuvariM bhave / IsIpabbhAranAmA u, puDhavI chattasaMThiyA // 57 // * vibhaktindrIyA paNayAla sayasahassA, joyaNANaM tu AyayA / tAvaiyaM ceva vicchinnA, tiguNotasseva parirao58 nAmakamasukhabodhA aTThajoyaNabAhallA, sA majjhammi viyaahiyaa| parihAyaMtI crimNte,mcchiypttaaotnnuyyrii||59|| khyA laghu dhyayanam / vRttiH / anjuNasuvannagamaI,sA puDhavI nimmalA sahAveNaM / uttANayachattayasaMThiyA ya bhaNiyA jiNavarehiM 60 siddhajIvasaMkhaMkakuMdasaMkAsA, paMDurA nimmalA subhaa| vktvytaa| // 379 // vyAkhyA-spaSTam / navaram-arjunaM-zuklaM yat suvarNa tanmayI / prathamasUtre ca sAmAnyena chatrasaMsthitetyuktam , | caturthasUtre tu uttAnatvaM tadvizeSa iti na paunaruktyam // 57-58-59-60 // yadIdRzI pRthivI tataH kim ? ityAha sIyAe joyaNe tatto, loyaMto u viyAhio // 61 // vyAkhyA-spaSTam // 61 // yadi yojane lokAntastat kiM tatra yojane sarvatra siddhAH santi ? ityAzaGkyAhajoyaNassa u jo tattha, koso uvarimobhave / tassa kosassa chabbhAe, siddhANogAhaNA bhve||32|| vyAkhyA-spaSTam // 62 // avagAhanA ca calanasambhave'pi syAdata Aha-athavA kecidanantarasUtrArddhamadhIyate // 379 // all "kosassa vi ya jo tattha, chabbhAo uvarimo bhave" tti / tatra kim ? ityAha tattha siddhA mahAbhAgA, logaggammi pitttthiyaa| bhavappavaMcaummukkA, siddhiM varagaI gayA // 63 // Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *8XXXXCX XXX CXCXX CX vyAkhyA - tatra siddhA mahAbhAgA lokAmre 'pratiSThitAH' sadA'vasthitAH, etacca kuta: ? ityAha-bhavaprapaJconmuktAH santaH siddhiM varagatiM gatAH // 63 // tadavagAhanAmAha usseho jassa jo hoi, bhavammi carimammiya / tibhAgahINA tatto ya, siddhANogAhaNA bhave // 64 // vyAkhyA - spaSTam // 64 // etAneva kAlataH prarUpayitumAha egatteNa sAIyA, apajjavasiyA vi ya / puhutteNa aNAIyA, apajjavasiyA vi ya // 65 // vyAkhyA-- spaSTam / navaram -- 'pRthaktvena' bahutvena sAmastyenetyarthaH // 65 // eSAmeva svarUpamAha - arUviNo jIvaghaNA, NANadaMsaNasaSNiyA / aulaM suhaM saMpattA, uvamA jassa Natthi u // 66 // vyAkhyA - spaSTam / navaram -- jIvAzca te ghanAzca - zuSirapUraNato nicitA jIvaghanAH, jJAnadarzane eva saJjJAsA saJjAtA yeSAM te jJAnadarzanasaJjJitAH, "suhaM" ti sukham // 66 // uktagranthena gatamapi vipratipattinirAkaraNArthaM punaH kSetrasvarUpaM ca teSAmAha - loegadese te sadhe, NANadaMsaNasanniyA / saMsArapAra nitthinnA, siddhiM varagaiM gayA // 67 // vyAkhyA - spaSTam / navaram -- lokaikadeze te sarve ityanena sarvatra muktAstiSThantIti matamapAstam / jJAnadarzanasaJjJitA ityanena keSAJcinmA bhUt jJAnasajJA'pareSAM darzanasaJcaiva kevalA, kintu api sarveSAmiti / saMsArapAraM 'nistIrNAH' atikrAntAH, anena tu - " jJAnino dharmatIrthasya, karttAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH // 1 // " iti mataM nirAkRtam / siddhiM varagatiM gatAH, anena tu kSINakarmaNo'pi lokAgragamanAt svabhAvenaivotpattisamaye sakriyatvamapyasti iti khyApyate / vAcanAntare tu idaM sUtraM nAstyeva // 67 // itthaM siddhAnabhidhAya saMsAriNa Aha toxoxoxoxoxoxoxoxoxox siddhajIva vaktavyatA / Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / | SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / mAralI vktvytaa| // 38 // saMsAratthA u je jIvA, duvihA te viyAhiyA / tasA ya thAvarA ceva, thAvarA tivihA thiN||6. ___ vyAkhyA-spaSTam // 68 // traividhyamevAhapuDhavI AujIvA ya, taheva ya vaNassaI / icee thAvarA tivihA, tesiM bhee suNeha me // 69 // ___vyAkhyA-spaSTam / / 69 // tatra pRthivIbhedAnAhaduvihA puDhavijIvA u, suhamA bAyarA tahA / pajjattamappajjattA, evamee duhA puNo // 7 // bAyarA je u pajjattA, duvihA te viyaahiyaa| sahA kharA ya boddhavA, saNhA sattavihA tahiM // 71 // kiNhA nIlA ya ruhirA ya, hAliddA sukilA thaa| paMDupaNagamaTTiyA, kharA chattIsaIvihA // 72 // puDhavI ya sakarA vAluyAya uvale silA yaloNUse / aya-uya-taMba-sIsaMga-ruppe-muMvaNNe yayare y|| hariyAle hiMgurlae maiNnnosilaa,saasgNjennpaale| abhaipaDala'bhavAlaya,vAyarakAe mnnivihaannaa|| gomijjae yaruyage, "aMke phalihe ya lohiyakkhe y|mrgy-msaarglle, bhuyamoyaga iMdainIle ya 75 caMdaNa geruya haMsagambha, pulae sogaMdhie ya bove / caMdappabha velie, jailakaMte sUrakate ya // 76 // vyAkhyA-spaSTam / navaram-'zlakSNA' iha cUrNitaloSTakalpA mRduH pRthivI tadAtmikA jIvA apyupacArataH zlakSNAH, evamuttaratrA'pi / 'kharAH' kaThinAH // saptavidhatvamevAha-"kiNhe"tyAdi, "paMDu" tti 'pANDavaH' ApANDurA:-A-ISat zubhratvabhAja ityarthaH, itthaM varNabhedena SaDidhatvam / iha ca pANDugrahaNaM kRSNAdivarNAnAmapi svasthAnabhedAntarasambhavasUcakam / panaka:-atyantasUkSmarajorUpaH sa eva mRttikA panakamRttikA, panakasya ca nabhasi vivarttamAnasya loke pRthivItvenArUDhatvAd bhedenopAdAnam // 'pRthivI'ti zuddhapRthivI, 'zarkarA' laghUpalazakalarUpA, 'upalaH' gaNDazailAdiH, 'zilA ca' bahA, // 380 // Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| XXXOXOXOXOXOXOXOXOXXX 'uSa: kSAramRttikA, 'varSa ca' hIrakaH // 'sAsakaH' dhAtuvizeSaH, 'aJjanaM samIrakaM, 'pravAlaM' vidvamaH, 'abhrapaTalaM pratItam , 'abhravAlukA' abhrapaTalamizrA vAlukA, 'bAdarakAye' bAdarapRthivIkAye'mI bhedA iti zeSaH, "maNi vihANa" tti casya gamyamAnatvAd 'maNividhAnAni ca' maNibhedAH // kAni punastAni? ityAha-"gomejae"tyAdi, iha ca pRthivyAdayazcaturdaza haritAlAdayo'STau gomedyakAdayazca kacit kasyacit kathaJcidantabhavAcaturdazeti, amI mIlitAH SaTtriMzadbhavantIti sUtrasaptakArthaH // 70-71-72-73-74-75-76 // prakRtopasaMhArapUrvakaM sUkSmapRthivIkAyAnAhaee kharapuDhabIe, bheyA chattIsamAhiyA / egavihamaNANattA, suhamA tattha viyAhiyA // 77 // __ vyAkhyA-spaSTam / navaram-"egavihaM" ti ArSatvAd ekavidhAH, kimityevaMvidhAH 1 yataH 'anAnAtvA' XIabhedAH 'tane ti pRthivIjIveSu / / 77 // pRthivIkAyAneva kSetrata AhasahumA ya sabalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM yucchaM cauvihaM // 78 // vyAkhyA-spaSTam // 78 / / adhunA kAlata Aha-- saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 79 // bAvIsasahassAI, vAsANukosiyA bhave / AuThiI puDhavINaM, aMtomuhuttaM jahaniyA // 8 // asaMkhakAlamukosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI puDhabINaM, taM kAyaM tu amuMcao // 81 // vyAkhyA-spaSTham / navaram-'sthiti' bhavasthiti-kAyasthitirUpAm // "taM kAyaM tu amuMcau" tti 'ta' pRthivIrUpaM kAyamamuzcatAmeva // 79-80-81 // kAlAntargatamevAntaramAhaaNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannagaM / vijaDhammi sae kAe, puDhavIjIvANa aNtrN||82|| Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 381 // XXXXX By-BY-Ox vyAkhyA - spaSTam / navaram - "vijaDhammi" tti tyakte svake kAye // 82 // etAneva bhAvata AhaeesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANabheyao vA vi, vihANAI sahassaso // 83 // vyAkhyA--spaSTam / navaram -- 'vidhAnAni' bhedAH 'sahasrazaH' iti ca bahutaratvopalakSaNam // 83 // evamduvihA AujIvA u, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamete duhA puNo // 84 // bAyarA je upajattA, paMcahA te pakittiyA / suddhodae ya usse, harataNu mahiyA hime // 85 // egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA / suhumA saGghaloyammi, logadese ya bAyarA // 86 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA viya / ThihaM paDuca sAIyA, sapajjavasiyA viya // 87 // satteva sahassAI, vAsANukkosiyA bhave / AuThiI AUNaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 88 // asaMkhakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI AUNaM, taM kAryaM tu amuMcao // 89 // anaMtakAlamukkAsaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, AujIvANa aMtaraM // 90 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANabheyao vA vi, vihANAI sahassaso // 91 // vyAkhyA - sUtrASTakamapi sugamam / navaram -- 'haratanuH ' snigdhapRthivIsamudbhavaH tRNAgrabinduH, 'mahikA' garbhamAseSu sUkSmavarSam, 'himaM' pratItam / / 84-85-86-87-88-89-90-91 // vanaspatisUtrANyapi caturdaza-- duvihA vaNassaIjIvA, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamete duhA puNo // bAyarA je upajattA, duvihA te viyAhiyA / sAhAraNasarIrA ya, pattegA ya taheva ya // patteyasarIrA u NegahA te pakittiyA / rukkhA gucchA ya gummA ya, layA vallI taNA tahA // 92 // 93 // 94 // 8XXX SaT triMzaM jIvAjIvavibhakti nAmakamadhyayanam / saMsArijIva vaktavyatA / // 381 // Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X-BY-EX valayA paDhayA kuhuNA, jalaruhA osahI tahA / hariyakAyA ya boddhavA, patteyA iti AhiyA // 95 // sAdhAraNasarIrA u NegahA te pakittiyA / AlUe mUlae ceva, siMgabere taheva ya // 96 // hirilI sirilI sissirilI, jAvaI ketakaMdalI / palaMDu-lasaNakaMde ya, kaMdalI ya kuhavae // 97 // lohiNIha ya thI ya, kuhagA ya taheva ya / kaMde ya vajjakaMde ya, kaMde sUraNae tahA // 98 // assakannI ya boddhavA, sIhakannI taheva ya / musuMDI ya haliddA ya, NegahA evamAyao // 99 // egavihamaNANattA, suhamA tattha viyAhiyA / suhumA sabalogammi, logadese ya bAyarA // 100 // saMtaI pappADaNAIyA, apajjavasiyA viy| ThihaM paDuca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // dasa ceva sahassAI, vAsANukkosiyA bhave / vaNassaINa AuM tu, aMtomuhuttaM jahannagaM // aNatakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / kAyaThiI paNagANaM, taM kAryaM tu amuMcao // asaMkhakAlamukosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, paNagajIvANa aMtaraM // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAraM sahassaso // 101 // 102 // 103 // 104 // 105 // vyAkhyA--spaSTAnyeva / navaram -- 'vRkSAH' cUtAdayaH, 'gucchAH' vRntAkIprabhRtayaH, 'gulmAH ' navamAlikAdayaH, 'latAH' campakalatAdayaH, 'vayaH' trapuSyAdayaH, 'tRNAni' juJjakArjunAdIni, "valaya" tti 'latAvalayAni' nAlikerI-kadalyAdIni teSAM ca zAkhAntarAbhAvena latArUpatA tvaco valayAkAratvena ca valayatA, 'parvagAH' ikSvAdayaH, 'kuhuNAH' bhUmisphoTakAdayaH, 'jalaruhAH' padmAdayaH, 'oSadhayaH' zAlyAdayaH, 'tathe 'ti samuccaye, haritAnyeva kAyA yeSAM te 'haritakAyAH, taNDuleyakAdayaH, cazabdaH svagatAnekabhedasaMsUcakaH // AlukAdayaH prAyaH kandavizeSAH || 'panakAnAM' panako saMsArijIvavaktavyatA / Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 382 // FOXCXBX palakSitAnAM sAmAnyavanaspatInAm // 92-93-94-95-96-97-98-99-100-101-102-103-104-105 / / prakRtamupasaMharannuttaragranthaM sambandhayitumAha iccee thAvarA tivihA, samAseNa viyAhiyA / itto u tase tivihe, vucchAmi aNuputraso // 106 // vyAkhyA spaSTam / / 106 / / teU vAU ya boddhavA, orAlA ya tasA tahA / iccee tasA tivihA, tesi bhee suNeha me // 107 // vyAkhyA - spaSTam | navaram -- ' ityete' anantaroktAH, trasyanti - calantIti trasAH tatra tejovAyvorgatita udArANAM ca dvIndriyAdInAM labdhitaH trasatvam // 107 // tatra tejojIvAnAha - duvihA teujIvA u, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // 108 // bAyarA je upajjattA, NegahA te viyAhiyA / iMgAle mummure agaNI, acciM jAlA taheva ya // ukkA vijjU ya bodhavA, NegahA evamAyao / egavihamaNANattA, suhumA te viyAhiyA // suhamA sabalogammi, egadesammi bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauhiM // saMtaI pappaDaNAIyA, apajjavasiyA viya / ThihaM paDucca sAdIyA, sapajjavasiyA viya // tinneva ahorattA, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI teUNaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 113 // asaMkhakAlamukosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI teUNaM, taM kAryaM tu amuMcao // anaMtakAlamukosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, teujIvANa aMtaraM // eesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA bi, vihANAI sahastaso // 109 // 110 // 111 // 112 // 114 // 115 // 116 // K o x o x o x * X * X patriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakama dhyayanam / saMsArijIvavaktavyatA / // 382 // Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - spaSTAni / navaram - 'aGgAraH ' bhAkhararUpaH, 'murmura: ' bhasmamizrAgnikaNarUpaH, 'agniH' uktabhedAtiriktaH, saMsArijIva'arci: ' mUlapratibaddhA, 'jvAlA' chinnamUlA // 108-109-110-111-112 113 114-115-116 // vAyusUtranavakam - vaktavyatA / 119 // 120 // duvihA vAujIvA ya, suhumA bAyarA tahA / pajattamapajattA, evamete duhA puNo // bAyarA je upajattA, paMcahA te pakittiyA / ukkaliyA - maMDaliyA - ghaNa- guMjA - suddhavAyA ya // saMvahagavAe ya, NegahA evamAyao / egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA // suhumA sabalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM tucchaM cauvihaM // saMtaI pappa'NAdIyA, apajjavasiyA viya / ThiiM paDuca sAdIyA, sapajjavasiyA viya // tinneva sahassAIM, vAsANukkosiyA bhave / AuThiI vAUNaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // asaMkhakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / kAyaThiI vAUNaM, taM kAyaM tu amuMcao // anaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / vijaDhammi sae kAe, vAujIvANa aMtaraM eesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAI sahassaso // 121 // 122 // 123 // // 124 // 125 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- 'paJcave 'tyupalakSaNam, atraivAsya anekadhetyabhidhAnAt utkalikAvAtA:- ye sthitvA sthitvA vAnti, maNDalikAvAtAH - vAtolIrUpAH, ghanavAtAH - ratnaprabhAdyAdhArAH, guJjASAtA:-ye guJjanto vAnti, zuddhavAtA:- yathoktavizeSabikalA mandAnilAdayaH // 'saMvarttakavAtAzca' ye bahiH sthitamapi tRNAdi vivakSitakSetrAntaH kSipanti / / 117-118-119-120-121-122-123-124-125 // udAratrasAbhidhitsayA''ha- 117 // 118 // Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| zrIuttarA- orAlA tasA je u, cauhA te pkittiyaa| beiMdiya teiMdiya, cauro paMciMdiyA ceva // 126 // dhyayanasUtre|XI vyAkhyA-spaSTam / / 126 / / dvIndriyAnAhazrInemica- beiMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajattamapajjattA, tesiM bhede suNeha me // 127 // ndrIyA | | kimiNo somaMgalA ceva, alasA maaivaayaa| vAsImuhA ya sippIyA, saMkhA saMkhagaNA thaa||128|| sukhabodhA- palloyANullagA ceva, taheva ya varADagA / jalUgA jAlagA ceva, caMdaNA ya taheva ya // 129 // khyA laghu ii beiMdiyA ee, NegahA evmaayo| loegadese te sake, na savattha viyAhiyA // 130 // vRtti : / / |saMtaI pappaNAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 131 // | // 383 // vAsAiM bAraseva u, ukkoseNa viyAhiyA / beiMdiyaAuThiI, aMtomuhattaM jahannayaM // 132 // saMkhejakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / beiMdiyakAyaThiI, taM kAyaM tu amuMcao // 133 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / beiMdiyajIvANaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 134 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAesao vA vi, vihANAI shssso||135|| __ vyAkhyA-sUtranavakaM spaSTam / navaram-'kRmayaH' azucyAdisambhavAH, zeSAstu kecit prakaTAH kecid yathAsa|mpradAya vAcyAH // 127-128-129-130-131-132-133-134-135 / / trIndriyAnAhateiMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajjattamapajattA, tesiM bhede suNeha me // 136 // kuMthupivIliuhaMsA, ukkaluddehiyA tahA / taNahArA kaTTahArA ya, mAlUgA pattahAragA // 137 // kappAsa'TTimiMjA ya, tidugA tausamiMjagA / sadAvarI ya gummI ya, bodhavA iMdagAiyA // 138 // Ko-KOKSXOXO KOKOKA-KO-K |saMkhejakAlamukosaM. viyAhiyA / beiMdiyA sapajjavasiyA vi ya // 23M esiM vaNNao camatomuttaM jahanna / babaIdiyakAyaThiI, mAmuhattaM jahannayaM // // 383 // Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (OXCXCXXXXX FOXXXXX iMdagovagamAiyA, gahA evamAyao / logegadese te sabe, na savattha viyAhiyA // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA viya / ThiiM paDuca sAIyA, sapajjavasiyA viya // egUNapaNNa'horattA, ukkoseNa viyAhiyA / teiMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahannayaM // saMkhejjakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / teiMdiyakAyaThiI, taM kAryaM tu amuMcao // aNatakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / teiMdiyajIvANaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 143 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAesao vA vi, vihANAI sahassaso // vyAkhyA - trIndriyasUtranavakamapi spaSTam / navaram -- 'gummI' zatapadI / / 136-137-138-139-140-141142-143-144 // caturindriyAnAha-- 144 // cauriMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA, tesiM bhee suNeha me // aMdhiyA pottiyA ceva, macchiyA masagA thaa| bhamare kIDapayaMge ya, DhiMkuNe kuMkuNe tahA // kukkuDe siMgirITThI ya, naMdAvatte ya viMchie / Dole bhiMgirIDI ya, virilI acchivehae // | acchile mAhae acchi - vicitte cittapattae / ohiMjaliyA jalakarI ya, nIyA taMbagAiyA // ii cauriMdiyA ee, NegahA evamAyao / logassa egadesammi te save pakittiyA // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA viya / ThihaM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA viya // chaccaiva ya mAsA u, ukkoseNa viyAhiyA / cauriMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahanniyA // saMkhejjakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahanniyA / cauriMdiyakAyaThiI, taM kAryaM tu acao // 139 // 140 // 141 // 142 // 145 // 146 // 147 // 148 // 149 // 150 // 151 // 152 // XXXXX saMsArijIvavaktavyatA / Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 384 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jhnnyN| vijaDhammi sae kAe, aMtareyaM viyAhiyaM // 153 // patriMzaM eesiM vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vA vi, vihANAI shssso||154|| * |jIvAjIva___vyAkhyA-sUtradazakamapi spaSTam // 145-146-147-148-149-150-151-152-153-154 // vibhakti| paJcandriyAnAha nAmakamapaMciMdiyA uje jIvA, caubihA te viyaahiyaa|nneriy tirikkhA ya, maNuyA devA ya AhiyA 155 dhyayanam / ___ vyAkhyA-spaSTam / / 155 // tatra tAvannairayikAnAhaneraiyA sattavihA, puDhavIsU sattasU bhave / rayaNAbha sakarAbhA, vAluyAbhA ya, AhiyA // 156 // saMsArijIvapaMkAbhA dhUmAbhA, tamA tamatamA thaa| ii neraiyA ee, sattahA parikittiyA // 157 // vktvytaa| logassa egadesammi, te satve u viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvihaM // 158 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 159 // sAgarovamamegaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / paDhamAi jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 16 // tinneva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / duccAe jahanneNaM, egaM tU sAgarovamaM // 161 / / satteva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / taiyAe jahanneNaM, tinneva u sAgarovamA // 162 // dasasAgarovamAU, ukkoseNa viyaahiyaa| cautthIe jahanneNaM, satteva u sAgarovamA // 163 // sattarasasAgarAU, ukkoseNa viyaahiyaa| paMcamAe jahanneNaM, dasa ceva u sAgarA // 164 // // 384 // bAvIsasAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / chaTThIi jahanneNaM, sattarasa sAgarovamA // 165 // tittIsasAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / sattamAe jahanneNaM, bAvIsaM sAgarovamA // 166 // Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| XXKOKOXOXO KOKEKOXOXOKSXE jA ceva AuThiI, neraiyANaM viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI, jahannukosiyA bhave // 167 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, neraiyANaM tu aMtaraM // 168 // eesiM vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANabhedao vA vi, vihANAI sahassaso // 169 // ___ vyAkhyA-nArakasUtrANi caturdaza prakaTAni // 156-157-258-159-160-161-162-163-164-165166-167-168-169 // tiryakpazcendriyAnAhapaMciMdiyatirikkhAu, duvihAte viyaahiyaa| sammucchimatirikkhAu, ganbhavatiyA tahA // 17 // duvihA vi te bhave tivihA, jalayarA thalayarA thaa| khahayarA ya boddhavA, tesiM bhee suNeha me // 17 // macchA ya kacchabhA ya,gAhA ya magarA thaa| suMsumArA ya boddhavA, paMcahA jalayarA''hiyA // 172 // loegadese te save, na sabattha viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu, tersi bucchaM caudhihaM // 17 // saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA viy| ThiiM paDucca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 17 // egA ya puvakoDI u, ukkoseNa viyaahiyaa| AuThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 172 / / puvakoDIpuhuttaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / kAyaThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahaniyA // 176 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, jalayarANaM tu aMtaraM // 17 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAesao vA vi, vihANAI shssso||178|| cauppayA ya parisappA, duvihA thalayarA bhave / cauppayA caubihAu, te me kittayao suNa // 179 // egakhurA dukhurA ceva, gaMDIpaya snnppyaa| yamAI goNamAI, gayamAI sIhamAiNo // 18 // bhavecitapaNacaubihAu, te meM kita .u0a065 Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakama| dhyayanam / saMsArijIvavaktavyatA / zrIuttarA- bhuoragaparisappA ya, parisappA duvihA bhave / gohAI ahimAI ya, ikkekA NegahA bhave // 18 // dhyayanasUtre *loegadese te sance, na samvattha viyAhiyA / etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM tu cauvihaM // 182 // zrInemica- saMtaI pappaNAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiI paDuca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 183 // ndrIyA paliovamA u tinni u, ukkoseNa viyaahiyaa| AuThiI thalayarANaM, aMtomuhattaM jahannayaM // 18 // sukhabodhA paliovamA u tinni u, ukkoseNa viyaahiyaa| puvakoDIpuhuttaM tu, aMtomuhattaM jahannayaM // 18 // khyA laghu kAyaThiI thalayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM aNaMtamukkosaM, aMtomuhattaM jahannayaM // 186 // vRttiH / || eesiM vannao cava, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vA vi, vihANAI shssso||187|| // 385 // vijaDhammi sae kAe, thalayarANaM tuaNtrN| camme u lomapakkhIyA, taiyA samuggapakkhIyA // 188 // viyayapakkhI ya boddhavA, pakkhiNo u caubihA / loegadese te savve, na savvattha viyAhiyA // 189 // saMtaI pappaNAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 190 // paliovamassa bhAgo, asaMkhijaimo bhave / AuThiI khahayarANaM, aMtomuhuttaM jahaniyA // 19 // asaMkhabhAgo paliyassa, ukkoseNa u saahio| pucakoDIpuhutteNaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 192 // kAyaThiI khahayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM aNaMtamukkosaM, aMtomuhattaM jahannayaM // 193 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vA vi, vihANAI shssso||194|| ___ vyAkhyA-prakaTAnyeva / navaram- 'ekakhurAH' hayAdayaH, 'dvikhurAH' gavAdayaH, gaNDI-vasrotpakSmikA tadvad vRttatayA padAni yeSAM te 'gaNDIpadAH' gajAdayaH, "saNappaya" tti sUtratvAt 'sanakhapadAH' siMhAdayaH, "camme" tti prakramAt OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX // 385 // Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| carmacaTakAH, 'romapakSiNaH' haMsAdayaH, 'samudgapakSiNaH' samudkAkArapakSavantaH te ca mAnuSottarAd bahirbhavanti, 'vitataA pakSiNaH' ye sarvadA vistAritAbhyAM pakSAbhyAmAsate // 170-171-172-173-174-175-176-177-178-179 180-181-182-183-184-185-186-187-188-189-190-191-192-193-194 // manuSyAnAhamaNuyA duvihabheyA u,te me kittayao sunn| sammucchimAya maNuyA, gambhavakaMtiyA tahA // 195 // ganbhavatiyA je u, tivihA te viyaahiyaa| akamma-kammabhUmA ya, aMtaraddIvayA tahA // 196 // paNNarasa-tIsaivihA, bheyA ahviisii| saMkhA u kamaso tesiM, iti esA viyAhiyA // 197 // sammucchimANa eseSa, bheo hoi aahio| logassa egadesammi, te sabe viyAhiyA // 198 // saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA bi ya / ThiiM paDDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 199 // paliobamAiM tinni u, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI maNuyANaM, aMtomuhuttaM jhnniyaa||20|| paliobamAiM tinni u, ukkoseNa viyaahiyaa| puvakoDipuhutteNaM, aMtomuhuttaM jahaniyA // 201 // kAyaThiI maNuyANaM, aMtaraM tesimaM bhave / aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM // 202 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANabhedao vA vi, vihANAI sahassaso // 20 // ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-"akamma-kammabhUmA ya" tti bhUmazabdasya pratyekamabhisambandhAd akarmabhUmAH karmabhUmAzca, iha ca kramata ityuktAvapi pazcAnnirdiSTAnAmapi karmabhUmAnAM muktisAdhakatvena prAdhAnyataH prathamaM bhedAbhidhAnam , | paThanti ca-"tIsaipannarasaviha" tti / "aMtaradIvaya" tti bhedA aSTAviMzatirantaradvIpajAnAmiti vibhaktivipariNAmena sambandhanIyam , aSTAviMzatisaGkhyAtvaM caiSAmetatsaGkhyAtvAdantaradvIpAnAM, te hi himavataH pUrvAparaprAntavidizasUtakoTiSu XXXXXXXXXXXXX Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| // 386 // trINi trINi yojanazatAnyavagAhya tAvantyeva yojanazatAni AyAmavistArAbhyAM prathame'ntaradvIpAH, tato'pyekaikayojanazatavRddhA'vagAhanayA yojanazatacatuSTayAdyAyAmavistArA dvitIyAdayaH Sad, eSAM ca pUrvottarAdikramAt prAdakSiNyataH prathamasya catuSkasya ekoruka AbhASako lAliko vaiSANika iti nAma / dvitIyasya hayako garjako gokarNaH zakulIkarNaH / tRtIyasya Adarzamukho meghamukho yamukho garjemukhaH / caturthasya azvamukho hestimukhaH siMhamukho vyAghramukhaH / paJcamasya azvakarNaH siMhakarNaH gajakarNaH karNaprAvaraNaH / SaSThasya ulkAmukho vidyunmukho jihvAmukho meghmukhH| saptamasya ghanadanto gUdantaH zreSThaidantaH zuddhadanta iti, etannAmAna eva caiteSu yugaladhArmikAH prativasanti, taccharIramAnAdyabhidhAyi cedaM gAthAyugalam-"aMtaradIvesu NarA, dhaNusayaaTUsiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNabhAvaM, pallassa asaMkhabhAgAU // 11 // causaThThI piTThakaraMDayANa maNuyANa tesimaahaaro| bhattassa cautthassa auNasIidiNANa pAlaNayA // 2 // " ete ca zikhariNo'pi pUrvA'paraprAntavidiprasRtakoTiSu uktanyAyato'STAviMzatiH santi / sarvasAmyAcaiSAM bhedenA'vivakSitatvAnna sUtreDaSTAviMzatisaGkhyA virodha iti bhAvanIyam // sammUrcchimAnAmeSa eva bhedo yo garbhajAnAM, te hi teSAmeva vAntapittAdiSu sambhavanti // kAyasthitizca palyopamAni trINi pUrvakoTipRthaktvenA'dhikAnIti zeSaH // 195-196-197-198-199200-201-202-203 // devAdhikAraHdevA caubihA vuttA, te me kittayao suNa / bhomija vANamaMtara, joisa vemANiyA tahA // 204 // dasahA bhavaNavAsI, aTTahA vnncaarinno| paMcavihA joisiyA, duvihA vemANiyA tahA // 205 // "antapeSu narA dhanuHzatASTocchritAH sadA muditAH / pAlayanti mithunabhAvaM, palyasyAsaGkhyabhAgAyuSaH // 1 // catuHSaSTiH pRSThakaraNDakAnAM manujAnAM teSAmAhAraH / bhakkena caturthena ekonAzItidinAni pAlanatA // 2 // " // 386 // Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| asurA nAMga sucanA, vinU~ aggI ya aahiyaa| dIvoda~hI disA vAyA, theNiyA bhvnnvaasinno|| pisAya bhUyA jakkhA ya, rakkhasA kinnarAya kiNpurisaa|mhorgaa ya gaMdhavA, aTTavihA vaannmNtraa| caMdA sUrA ya nakkhattA, gahI tArAMgaNA thaa| disAvicAriNo ceva, paMcahA joisAlayA // 208 // vemANiyA u je devA, duvihA te pakittiyA / kappovagA ya boddhavA, kappAIyA taheva ya // 20 // kappovagAya bArasahA, sohammIsANagA tahA / saNaMkumArAhiMdA, baMbhalogA ya laMrtagA // 210 // mahAsukkA sahassArA, AMNayA pANayA tahA / auraNA acuyA ceva, iti kappovagA surA // 21 // kappAtItA u je devA, duvihA te viyAhiyA / gevijA'NuttarA ceva, gevejA navahA tahiM // 212 // hihimA hihimA ceva, hiTimA majjhimA tahA / hiTimA uvarimA ceva, majjhimA hiDimA thaa|| majjhimA majjhimA ceva, majjhimA uvrimauthaa| uvarimA hiTimA ceva, uvarimA majjhimA thaa|| uvarimA uvarimA ceva, ii gevijagA surA / vijayA vejayaMtA ya, jayaMtA aparAjiyA // 21 // sahasiddhagA ceva, paMcahANuttarA surA / ii vemANiyA ee, NegahA evamAyao // 21 // logassa egadesammi,te satve prikittiyaa| itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM cauvihaM // 217 // saMtaiM pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDuca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 21 // sAhiyaM sAgaraM ikkaM, ukkoseNaM ThiI bhave / bhomijANa jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 219 // paliovamaM tu egaM, ukkoseNaM ThiI bhave / vaMtarANaM jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 220 // paliovamaM tu egaM, vAsalakkheNa sAhiyaM / paliovamaTThabhAgo, joisesu jahaniyA // 22 // Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / SatriMzaM jiivaajiivvibhktinaamkmdhyynm| sNsaarijiivvktvytaa| // 387 // do ceva sAgarAI, ukkoseNa viyAhiyA / sohammammi jahanneNaM, egaM tu paliovamaM // 222 // sAgarA sAhiyA dunni, ukkoseNa viyaahiyaa| IsANammi jahanneNaM, sAhiyaM paliovamaM // 223 // sAgarANi ya satteva, ukkoseNaM ThiI bhave / saNaMkumAre jahanneNaM, dunni U sAgarovamA // 224 // sAhiyA sAgarA satta, ukkoseNaM ThiI bhve|maahiNdmmi jahanneNaM, sAhiyA donni sAgarA // 225 // dasa ceva sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / baMbhaloe jahanneNaM, satta U sAgarovamA // 226 // cauddasa u sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / laMtagammi jahanneNaM, dasa U sAgarovamA // 227 // sattarasa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / mahAmukke jahanneNaM, cauddasa sAgarovamA // 228 // aTThArasa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / sahassAre jahaneNaM, sattarasa sAgarovamA // 229 // sAgarA auNavIsaMtu, ukkoseNaM ThiI bhave / ANayammi jahanneNaM, aTThArasa sAgarovamA // 230 // vIsaM tu sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / pANayammi jahanneNaM, sAgarA auNavIsaI // 231 // sAgarA ekavIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / AraNammi jahanneNaM, vIsahaM sAgarovamA // 232 // bAvIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / acayammi jahanneNaM, sAgarA ikkavIsaI // 233 // tevIsa sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / paDhamammi jahanneNaM, bAvIsaM sAgarovamA // 234 // cauvIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / bIyammi jahanneNaM, tevIsaM sAgarovamA // 235 // paNavIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / taiyammi jahanneNaM, cauvIsaM sAgarovamA // 236 // chaccIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / cautthammi jahanneNaM, sAgarA paNavIsaI // 237 // // 387 // Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgarA sattaSIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / paMcamammi jahaneNaM, sAgarA u chavIsaI // 238 // XsaMsArijIvasAgarA aTThavIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / chaTTammi jahanneNaM, sAgarA sattaSIsaI // 239 // | vaktavyatA / sAgarA iguNatIsaMtu, ukkoseNaM ThiI bhave / sattamammi jahannaNaM, sAgarA atttthviisii|| 240 // tIsaM tu sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / aTThamammi jahanneNaM, sAgarAI uNatIsaI // 241 // sAgarA ikatIsaMtu, ukkoseNaM ThiI bhave / navamammi jahanneNaM, tIsaI sAgaroSamA // 242 // tittIsa sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / causu pi vijayAIsuM, jahannA ekatIsaI // 243 // ajahannamaNukosaM, tittIsaM saagrovmaa| mahAvimANasabaDhe, ThiI esA viyAhiyA // 244 // jA ceva ya AuThiI, devANaM tu viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI, jahannamukkosiyA bhave // 245 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, devANaM hujja aMtaraM // 246 // eesa vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao ceva, vihANAI shssso||247 / / ___ vyAkhyA-sUtrANi dvi(catuH)catvAriMzat prakaTAni // 204-205-206-207-208-209-210-211-212213-214-215-216-217-218-219-220-221-222-223-224-225-226-227-228-229-230231-232-233-234-235-236-237-238-239-240-241-242-243-244-245-246-247 // samprati nigamanamAhasaMsAratthA ya siddhA ya, iti jIvA viyaahiyaa|ruuvinno cevarUvI ya, ajIvA duvihA vi y||248|| Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRtiH / // 388 // vyAkhyA - spaSTam // 248 // samprati kacijjIvA'jIvavibhakteH zravaNazraddhAnamAtreNaiva kRtArthatAM manyeta atastadAzaGkA'panodArthamAha iti jIvamajIve ya, socA saddahiUNa ya / savanayANa aNumae, ramejjA saMjame muNI // 249 // vyAkhyA - spaSTam // 249 // saMyamaratikaraNAnantaraM yadvidheyaM tadAha tao bahUNi vAsAI, sAmannamaNupAliyA / imeNa kamajoeNa, appANaM saMlihe muNI // 250 // vyAkhyA--spaSTam / navaram -- krameNa yogaH- tapo'nuSThAnarUpo vyApAraH kramayogastena || 250 || kramayogamevAhabAraseva u vAsAI, saMlehukkosiyA bhave / saMvaccharaM majjhimayA, chammAsA ya jahanniyA // 259 // paDhame vAsaca ukkammi, vigaInijjUhaNaM kare / biie vAsacaukkammi, vicittaM tu tavaM care // egaMtaramAyAmaM, kaTTu saMvacchare duve / tao saMvacchara'ddhaM tu, nAivigidvaM tavaM care // tao saMvaccharaddhaM tu, vigihaM tu tavaM care / parimiyaM ceva AyAmaM, tammi saMvacchare kare // koDIsahiyamAyAmaM, kaTTu saMvacchare muNI / mAsaddha mAsieNaM tu, AhAreNaM tavaM care // 252 // vyAkhyA - dvAdazaiva 'tuH' pUraNe varSANi 'saMlekhanA' dravyataH zarIrasya bhAvataH kaSAyANAM kRzatApAdanamutkRSTA bhavati, saMvatsaraM madhyamA, SaNmAsAn jaghanyikA || utkRSTAyAH kramayogamAha - prathame varSacatuSke 'vikRtiniryUhaNaM' vikRtityAgaM kuryAt, idaM ca vicitratapasaH pAraNake, yadAha nizItha cUrNikAraH - "anne cattAri varise vicittaM tu tavaM kAuM AyaMbileNa nidhIeNa vA pAreha" ti / kevalamanena niyuktikRtA ca dvitIye varSacatuSka idamuktam / atra ca prathame 1 "anyAni catvAri varSANi vicitraM tu tapaH kRtvA bhacAmlena nirvikRtikena vA pArayati" iti / 253 // 254 // 255 // SaTtriMzaM jIvAjIva vibhakti nAmakama dhyayanam / saMsArijIva vaktavyatA / // 388 // Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| dRzyata ityubhayathA'pi karaNamanumataM manyAmahe / dvitIye varSacatuSke "vicittaM tu" vicitrameva caturthaSaSThA'STamAdirUpaM tapazcaret , atra ca pAraNake sampradAyaH-"uggamavisuddhaM savaM kappaNijaM pArei" tti // ekena-caturthalakSaNena tapasA anantaraM-vyavadhAnaM yasmin tadekAntaraM 'AyAmam' AcAmlaM kRtvA saMvatsarau dvau, tataH saMvatsarArddha 'tuH' pUraNe 'na' naiva | 'ativikRSTam' aSTamAdi tpshcret| tataH saMvatsarArddha 'tuH punararthe "vigiTuMtu" vikRSTameva tapazcaret , atraiva vizeSamAha| "parimiyaM ceva" ti 'ca' pUraNe, 'parimitameva' svalpameva, dvAdaze hi varSe nirantaram AyAmam iha tu caturthAdipAraNake | eva ityevamuktam , 'tasmin' dvidhA vibhakte saMvatsare kuryAt / / koTyau-apre sahite-milite yasmin tatkoTIsahitam / AyAmaM kRtvA 'saMvatsare' prakramAd dvAdaze muniH "mAsa" tti sUtratvAnmAsaM bhUto mAsikastena evamarddhamAsikena "AhAreNa" tti upalakSaNatvAd AhAratyAgena 'tapaH' iti prastAvAd bhaktaparijJAdikamanazanaM caret // nizIthacUrNisampradAyazcA'tra-aittha bArasassa vAsassa pacchimA je cattAri mAsA tesu tellagaMDUsaM nisaTuM dhareu khellamallae niTThabhai, mA airukkhattaNao muharjatavisaMvAo bhavissai ti, tassa ya visaMvAe no sammaM namokAramArAhei" iti sUtrapaJcakArthaH // 251-252-253-254-255 // itthaM pratipannA'nazanasyA'pyazubhabhAvanAnAM mithyAdarzanAnurAgAdInAM cAnarthahetutAM tadviparyayANAM cArthahetutAmAhakaMdappamAbhiogaM,kibisiyaMmohamAsurattaM c| eAoduggaIo,maraNammi virAhiyA huNti||256|| micchAdasaNarattA, saNiyANA hu hiNsgaa| iya je maraMti jIvA, tersi puNa dullahA bohI // 257 / / "udmavizuddhaM sarva kalpanIyaM pArayati" iti| 2 "bhatra dvAdazasya varSasya pazcimA ye catvAro mAsAsteSu tailagaNDarSa nisRSTa pratvA zleSmamallake nikSipati, mA'tirUkSatvAt mukhayatravisaMvAdo bhUditi, tasya ca visaMvAdena samyag nmskaarmaaraadhyti"| Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / // 389 // SatriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| EXXXXXXXXXXXXX sammaiMsaNarattA, aNiyANA sukklesmogaaddhaa| iya jemaraMtijIvA, sulahA tesiMbhave bohii||258|| | micchAdasaNarattA, saniyANA knnhlesmogaaddhaa| iya je maraMti jIvA,tesiM puNa dullahA bohii||259|| vyAkhyA-"kaMdappa" tti upalakSaNatvAt kandarpabhAvanA, evamAbhiyogyabhAvanA, kilbiSikabhAvanA, mohabhAvanA, AsuratvabhAvanA ca, etA bhAvanA durgatihetutayA durgatayaH, etadvidhAtRNAM tadvidhasureSvevotpAdAt , 'maraNe' maraNasamaye kIdRzyaH satyaH ? ityAha-virAdhikAH samyagdarzanAdInAmiti gamyate / maraNa ityabhidhAnaM ceha pUrvametatsattAyAmapyuttarakAlaM zubhabhAvabhAve sugaterapi sambhavAt , zeSaM sugamam // iha cA''dyena sUtreNa kandarpabhAvanAdInAM durgatirUpA'narthasya hetutvamuktam , arthAcca tadviparItabhAvanAnAM sugatisvarUpArthasya, dvitIyena mithyAdarzanaraktatvAdInAM durlabhabodhilakSaNA'narthasya, tRtIyena samyagdarzanaraktatyAdInAM sulabhabodhyAtmakArthasya, caturthena tUktanItyA mithyAdarzanaraktatvAdInAmeva vizeSajJApanamiti sUtracatuSTayArthaH // 256-257-258-259 // jinapacanArAdhanAmUlameva sakalaM saMlekhanAdi zreyaH, aMsassatraivA| ''darakhyApanArthamanvayavyatirekAbhyAM tanmAhAtmyamAhajiNavayaNe aNurattA, jiNavayaNaM je kariti bhaavenn| amalA asaMkiliTThA,te huMti prittsNsaaraa|| bAlamaraNANi bahuso, akAmamaraNANi ceva ya bhnni| marihaMti te varAyA,jiNavayaNaM je nyaannNti|| __ vyAkhyA-paSTam / navaram-'amalA:' zraddhAnAdimAlinyahetumithyAtvAdibhAvamalarahitAH, tathA 'asaDiSTAH' rAgAdisar3ezamuktAH // 'bAlamaraNaiH' udvandhanAdinibandhanaiH 'akAmamaraNaizca' anicchAmaraNaiH bahubhiH, sarvatra subvyatyayaH parIta:-samastadevAdibhavA'spatA''pAdanena samantAt parimitaH saMsAro vidyate yeSAM te parItasaMsAriNaH katipayabhavAavantaramuktibhAja ityrthH| // 389 // Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNsaarijiivvktvytaa| prAkRtatvAta, 'eva ca' pUraNe // 160-16 // yatazcaivamato jinavacanaM bhAvataH karttavyam , tadbhAvakaraNaM ca AlocanayA, sA ca tacchravaNArhANAM deyA, te ca yahetubhirbhavanti tAnAhabahaAgamavinnANA, samAhiuppAyagAya gunngaahii| eeNa kAraNeNaM, arihA AloyaNaM souN||262|| vyAkhyA-bahuH-sUtrato'rthatazca sa cAsau Agamazca bahvAgamastasmin viziSTaM jJAnaM yeSAM te bahvAgamavijJAnAH, "samAhi" tti samAveH utpAdakAH, kimuktaM bhavati ?-dezakAlAzayAdivijJatayA samAdhimeva madhurabhaNityAdibhirAlocanAdAtaNAmutpAdayanti, cazabdo bhinnakramaH, tataH "guNaggAhi" tti 'guNagrAhiNazca' upabRMhaNArtha pareSAM sadbhUtaguNagrahaNazIlA:, "eeNa kAraNeNaM" ti etaiH kAraNaiH ahA' bhavantyAcAryAdaya iti gamyate AlocanA zrotumiti sUtrArthaH // 262 // itthamanazanasthitena yatkRtyaM tadupadarya samprati prAguddiSTakandarpAdibhAvanAnAM svarUpamAhakaMdappa-kokuyAI, taha siil-shaav-hsnn-vighaahiN| vimhAvetoya paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai 263 maMtAjogaM kAuM, bhUIkammaM ca je pauMjaMti / sAyarasaiDDiheDaM, abhiogaM bhAvaNaM kuNai // 264 // NANassa kevalINaM, dhammAyariyassa sNghsaahuunnN| mAI avannavAI, kibbisiyaM bhAvaNaM kunni||26|| aNubaddharosapasaro, taha ya nimittammi hoi pddisevii| eehi kAraNehi ya, AsuriyaM bhAvaNaM kunni|| satthaggahaNaM visabhakkhaNaMca jalaNaMca jalappavesoya |annaayaarbhNddsevaa, jammaNamaraNANi bNdhNti|| vyAkhyA-"kaMdappakokkuyAI" ti kandarpakaukucye kurvanniti zeSaH, tatra kandarpa:-"kahakahakahassa hasaNaM, kaMdappo| aNihuyA ya AlAvA / kaMdappakahAkahaNaM, kaMdappuvaesasaMsA ya // 1 // " anibhRtA AlApAca-gurvAdinA'pi saha . "kahakahakahasya hasanaM kandarpo'nibhUtAMzca saMkApAH / kandarpakathAkathanaM kandarpopadezazaMsA ca // 1 // " Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre | zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / niSTharavakroktyAdirUpAH, kandarpakathA-kAmasya kathA, kaukuvyaM dvidhA-kAyena vAcA, tathA ca "bhUnayaNavayaNadasaNaccha ehiM patriMzaM karacaraNakaNNamAIhiM / taM taM karei jaha jaha, hasai paro attaNA ahasaM // 1 // vAyAe kokuio, taM jaMpai jeNa *jIvAjIvahassae ano| nANAvihajIvarue, kuvai muhatUrae ceva // 2 // " "taha" tti yena prakAreNa parasya vismaya upajAyate vibhaktitathA yacchIlaM ca-phalanirapekSA vRttiH svabhAvazca-paravismayotpAdanAbhisandhinaiva tattanmukhavikArAdikaM svarUpaM hasanaM nAmakamaca-aTTAhAsAdi vikathAzca-paravismApakaviviyollAparUpAH zIlasvabhAvahAsavikathAstAbhirvismApayan paraM "kaMdappaM" tiX dhyayanam / kandarpayogAtkandaH te ca prastAvAd devAstegAmiyaM kAndI tAM 'bhAvanAM' tadbhAvA'bhyAsarUpAM karoti // "maMtAyoga" ti saMsArijIvasUtratvAt mantrAzca yogAzva-tathAvidhadravyasaMyogA matrayogaM tat kRtvA bhUyA-upalakSaNatvAt mRdA sUtreNa ca karma-rakSArtha vktvytaa| kriyA bhUtikarma, cazabdAt kautukAdi ca "je pauMjaMti" tti prAkRtatvAd yaH prayuGkte 'sAtarasarddhihetoH' sAtAdyarthamiti bhAvaH, anena puSTAlambane niHspRhasyaitatkurvataH pratyuta guNa iti jJApayati, sa AbhiyogI bhAvanAM karoti // nANe"tyAdi prakaTam / navaram-jJAnasyA'varNavAdI, yathA-"kAyA vayA ya te cciya, te ceva pamAyamappamAyA y| mokkhAhigAriyANaM, joisajoNIhiM kiM kajaM ? // 1 // " dharmAcAryasya-"jaccAIhiM avanaM, vihasai vaTTai na yAvi uvavAe / ahio chidappehI, pagAsavAI aNaNukUlo // 1 // sAdhUnAM ca-"avisahaNA'turiyagaI, aNANuvattI ime gurUNaM pi / // 39 // // 39 // "bhranayanavadanadazanacchadaiH krcrnnkrnnaadibhiH| tattatkaroti yathA yathA hasati para mAtmanA'hasan // 1 // vAcA kauskucikastajApati yena hasatyamyaH / nAnAvidhajIvarutAn karoti mukharyANi vA // 2 // " 2 "kAyAvatAni ca tAnyeva tAveva pramAdApramAdau ca / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM kAryam ||1||"3"jaatyaadibhirvrnn vihasati vartate na caapyuppaate| ahitacchivaprekSI prkaashvaacnnukuulH||1||" XII "aviSahaNA'svaritagatayo'nanuvRttayoMme guruunnaampi|" Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 a0 66 FCXCXCXXCXCXX vaktavyatA / khaNamettapIirosA, gihivacchalagA ya saMjaiyA // 1 // " 'mAyI' svasvabhAva nigUhanAdimAn, yathoktam -- "guhai Aya- saMsArijIvasahAvaM, ghAyai ya guNe parassa saMte vi / coro va saGghasaMkI, gUDhAyAro vitahabhAsI // 1 // idAnIM vicitratvAt sUtrakRtermohI prastAve'pyAsurIbhAvanA yatkurvatA kRtA bhavati tadAha - 'aNubaddhe' tyAdi spaSTam / navaram -- anubaddharopaprasaraskharUpam - niSaM vuggahazIlo, kAUNa Na yANutappae pcchaa| na ya khAmio pasIyai, avarAhINaM duveNhaM pi // 1 // " ' tathA ' samuccaye, 'caH' pUraNe, nimittam- atItAdi tadviSaye bhavati 'pratisevI' apuSTAlambane'pi tadAsevanAt // zastrasya grahaNam - Atmani vadhArthaM vyApAraNaM zastragrahaNaM, viSabhakSaNaM, cazabda uktasamuccayArthaH paryante yokSyate, 'jvalanaM ' dIpanamAtmana iti gamyate, jalapravezaH, zabdo'nuktabhRgupAtAdiparigrahArthaH, AcAraH - zAstravihitaH vyavahArastena bhANDam-upakaraNamAcArabhANDaM na tathA anAcArabhANDaM tasya sevA -hAsamohAdibhiH paribhogaH anAcArabhANDasevA, sA ca gamyamAnatvAd etAni kurvanto yatayaH 'janmajarAmaraNAni' upacArAt tattannimittakarmANi badhnanti iti, anena conmArgapratipattyA mArgavipratipattirAkSiptA, tathA cA'rthato mohI bhAvanoktA / yatastallakSaNam - "ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI / moheNa ya mohettA, sammohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " phalaM cA''sAm - "yAo bhASaNAo, bhAvittA devaduggaiM jaMti / tatto ya cuyA saMtA, paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM // 2 // " iti sUtrapacakArthaH / / 263 - 264| 265-266-267 // sampratyupasaMhAradvAreNa zAstrasya mAhAtmyamAha - kSaNamAtraprItiroSAH gRhivatsakAzca saMyatAH // 1 // " "gUhate AtmasvabhAvaM ghAtayati ca guNAn parasya sato'pi / cAra iva sarvazaGkI, gUDhAkAro vitathabhASI // 1 // " 2 "nityaM vyuddhahazIlaH kRtvA na cAnutapyate pazcAt / na ca kSAmitaH prasIdati aparAdhinordvayorapi // 1 // " | 3" unmArgadezako mArganAzako mArgavipratipattiH / mohena ca mohayitvA sammohIM bhAvanAM karoti // 1 // " 4 "etA bhAvanA bhAvayitvA devadurgatiM yAnti / tatazca cyutAH santaH patanti bhavasAgaramanantam // 1 // " Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA | sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ii pAukare buddhe nAyae prinibue| chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhIyasammae // 268 // tti bemi|| ___vyAkhyA-'iti' etAnanantaramupavarNitAn , "pAukare" tti 'prAduHkRtya' kAMzcidarthataH kAMzcana sUtrato'pi prakAzya 'buddhaH' kevalajJAnAvagatasakalavastutattvaH 'jJAtajaH' jJAtakulasamudbhavaH, sa ceha bhagavAn mahAvIraH 'parinirvRtaH' nirvANaM gataH, paTtriMzad uttarAH-pradhAnA adhyAyAH-adhyayanAni uttarAdhyAyAstAn, bhavasiddhikAnAM-bhavyAnAM sammatAn-abhipretAn , 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / / 268 // niyuktikAra etanmAhAtmyamAha-"je kira bhavasiddhIyA, parittasaMsAriyA ya je bhavA / te kira paDhaMti ee, chattIsaM uttarajjhAe // 1 // tamhA jiNapaNNatte, aNaMtagama-pajjavehi saMjutte / ajjhAe jahajogaM, guruppasAyA ahi jijjA // 2 // " yogaH-upadhAnAdivyApArastadanatikrameNa yathAyogam // "ye kika bhavasiddhikAH parItasaMsArakAzca ye bhvyaaH| te kila paThantyetAn patriMzaduttarAdhyAyAn // 1 // tassAjinaprajJaptAna anantagamaparyavaH saMyuktAn / adhyAyAn yathAyogaM guruprasAdAdadhIyeta // 2 // " SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / zAstrasya / mAhAtmya samAptizca / // 391 // XXXXXXXXXXXXXX iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhakI bodhAyAM jIvAjIvavibhaktinAmakaM SaTtriMzamadhyayanaM samAptam // ||smaaptaani cAzeSANyuttarAdhyayanAni // // 39 // Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayanasUtralaghuvyAkhyAvyAkhyAtuH prshstiH| pravRttiprakAra prazasti / asti vistAravAnuyA, gurushaakhaasmnvitH| Asevyo bhavyasArthAnAM, shriikottikgnndrumH||1|| tadutthavairizAkhAyAma-* bhUdAyatizAlinI / vizAlA pratizAkheva, zrIcandrakulasantatiH // 2 // tasyAzcotpadyamAnacchadanicayasadRkSAvakarNAnbayotthazrIthArApadragacchaprasavabharalasaddharmakiJjalkapAnAt / zrIzAntyAcAryabhRGgaH pravaramadhusamAmuttarAdhyAyavRtti, vidvallokasya dattapramudamudagirada yAM gabhIrArthasArAm // 3 // tasyAH samuddhRtA caiSA, sUtramAtrasya vRttikA / ekapAThagatA mandabuddhInAM hitkaamyyaa||4|| AtmasaMsmaraNArthAya, yathA mandadhiyA yyaa|ato'praadhmenN me, kSamantu zrutazAlinaH // 5 // AsIccandrakulodbhUto, vikhyAto jagatItale / akSamArAjito'pyuJcairyaH kSamArAjitaH sdaa||6|| dharmo'tha mUrtimAneva, saumyamUrtiH zazAGkavat / varjitazcAzubhairbhAvai rAgadveSamadAdibhiH // 7 // sunirmalaguNairnityaM, prazAntaiH zrutazAli bhiH| pradyumna-mAnadevAdisUribhiH pravirAjitaH // 8 // vizrutasya mahIpIThe, bRhadgacchastha maNDanam / zrImAn vihArukapraSThaH, suurirudyotnaabhidhH||9|| ziSyastasyA''mradevo'bhUdupAdhyAyaH satAM mtH| yatraikAntaguNApUrNe, doSaileMbhe padaM na tu||10|| zrInemicandrasUriruddhRtavAn vRttikAM tdvineyH| gurusodaryazrImanmunicandrAcAryavacanena // 11 // zodhayatu bRhadanugrahabuddhiM mayi saMvidhAya vijJajanaH / tatra ca mithyAduSkRtamastu kRtamasaGgataM yadiha // 12 // aNahilapATakanagare, dohaDisacchreSThisatkavasatau ca / santiSThatA kRteya, nevaraharavatsare caiva // 13 // paTTikAto'likhaccemAM, sarvadevAbhidho gaNI / AtmakarmakSayAyA'tha, propkRtihetve||14|| dohaDizreSThinA cA'syA, lekhitA prathamA prtiH| jinavAkyAnuraktena, bhaktena guNavajane // 15 // anuSTubhAM sahasrANi, gaNitakriyayA'bhavan / dvAdaza granthamAnaM tu, vRtterasyA vinizcitam // 16 // granthA sUtreNa saha [13550] zrIuttarAdhyayanalaghuvRttiH paripUrNA / / saMvat 1545 varSe kArtikazudi 3 dine zrIdharmaghoSagacche mUlapaTTe zrIdharmasUrisantAne zrIpadmazekharasUripaTTAlaGkaraNagacchAdhirAjazrIpadmAnandasUriziSyavAcakazrIbhAvazekharavAcanArthaM likhitamidaM muninA kSamAratnena shrutjnyaanvRddhye| zubhaM bhavatu zrIpArzvaprasAdAt / / Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // iti zrIuttarAdhyayanAni samAptAni // iti zrIAtma-vallabhagranthAGkaH - 12. Page #798 -------------------------------------------------------------------------- _